Skip to main content

Full text of "Petri van Musschenbroek Institutiones physicae : conscriptae in usus academicos"

See other formats 


Petri  van  Musschenbroek 
Institutiones  physicae 


Petrus  van  Musschenbroek 


•  • . .  .  ' 


<36606386460010 


<36606386460010 


Bayer.  Staatsbibliothek 


4 

• 


A 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


INSTITUTIONES 

PH  Y  S I C  ^ 


CONSCRlPTi£  IN  USUS  • 


ACADEMICOS 


PKTRO  VAN  MUSSCHENBROEIi. 


L  U  G  D  U  N  I  BATArORUM, 

Ano  SAAIUELEM  LUCHTMANS  tt  FmUM,  i74S. 

Jeaiema  Typographot. 

Cum  PtnOefjM  Ordimm  UtUandif  fS  irefl-Frlfit. 


•  0 


t 


Digitized  by  Go. 


PR^EATIO. 


Librario  aAmm/us  opufculum 
Fbyftcum^  quod  AudUo?ibus  in 
annuis  exercitatmUm  explicart 
foleo  y  derm  ejje  typis  exjcriben- 
dum^  nonmlla^  qua  ab  eo  tern- 
pore^  quo  in  lucem  tdtimum  prodiit^  irant 
detella ,  juis  addenda  locis  judicavi :  Cum 
auoque  Firi  in  Fbilojopbia  ^  Matbematkis 
jcientiis  adnudUm  verjati^dodrimeque  km* 
de  ClariJJimi  in  Britannia  £5?  Germania ,  in 
fuas  linguas  nojlram  Fbyficam  vertentes  > 
quaiam  ammadverterant  ^  aliqua  eranf  mur 
tanda ,  objcuriora  illujlranda  ,  inutilia  vcl 
,  inveterata  expungenda  ;  quibus  evenit  y  iU 
alia  facie  iterum  nunc  prodeat  libellus ,  quern 
propterea  INSTITUTIONES  PHYSICAS 
appellaremalui  imprimis  caput  de  EleBricita-^ 
te  memiavii  quoniam  bijce  tmpori/w  multi 
eximii  Pbilofopbi  in  hoc  Tbemate  ingenium  ^ 
industriam  mn  parwn  exercuerunt ,  idque 
gregiis  invent  is  promovertdnt:  ^liquid  etiam 
prajliti ,  adjutus  prudenti  confilio  gs?  opera 
yiriNobiliJJimiy  ANDREifi  CUN^I^ 
qtd  nataimm  Jplendorem  arthm  ^  fcientia^ 
rum  cultura  continua  illuflrans ,  pulcerrima 
experiment  a  tentare  ^  mecum  repetere^  £5? 
ad  mrmam  exigere  Mffuttus  eft.  Explurir 
mis  a  nobis  tentatis  auadam  eligere  vijum 
fuity  qu^e  meo  judicio  hijce  Inftitutionibus  po- 

♦  a  tis- 


Digitized  by  Google 


P  R  A  F  A  T  I  O. 

m  * 

I 

tijjimum  convenire ,  £5?  in  qualemcuncjue  Me- 
tbodi  Jortnam  redigi  jam  pojje  videbantur  : 
muith  aliiSy  ^  fumtm  ah  omni  parte  ^  cm-- 
[lisfjue  ex  comitantihus  circutnflantiis  exa- 
mirjare  poiuiy  jequenti  tempori  reJidis:  HiS" 
*  toriam  potius  experimentarum  aUquam  ^  ^am 
Tbeoriam  dedi :  Non  enim  in  hoc  novo  Pbyfide 
ohjeilo  properandum  ad  omnia  explicanda^^ac 
fi  abunde  jam  vexata  natura  ^  apertaforet 
ad  expedienda  pbanomena :  cum  jere  nihil  eo 
usque  fit  detedum  3  ut  unde  ratminhm  fit  or- 
diendum ,  pateat :  dubitavi  Jape  non  parum , 
an  quidm  ulla  phenomena  jortnt  Jaiis  accu- 
rate  objcrvata  ^  adnotata ,  ob  multitudinem 
^m  Jubtilitatem  rerum  diver/arum  concur^ 
rentium  ;  qui  bus  etiam  fit^  lU  experimento 
eodem  modo  repetito  variis  temporibus  admo* 
dum  dijcrepantia  pbcenomena  conjpiciantur  ^ 
cumque  bac  bo?*a  magnus  EleHricitatis  w- 
gor^  mox  eagf^avi  torpet  wterno;  experge^- 
Jada  deinde  vis  aH&  iterum  je  prodit  jacie , 
J  alt  cm  in  Belgio^  quihus  obfervator  multo 
incertior fit ,  auid  concludatflabiliatque ,  quam 
anteerat:  Mac  batui  dubie  a  variis  conJHtu^ 
tionibus  EleUricorum ,  exbalationibus  e  Solo , 
Ventis  ,  Atmojpbara  Aerea  conditioner 
difcrimine  CaloriSy  Frigoris^  Humorist  Sic* 
citatis^  turn  ab  aliis  multis  concurrent i bus 
circumjlantiis «  hue  usque  incognitis  ^pendent  y 
^  quas  Natura  quafi  obvelat  ^  ut  varias 
Tbilojopborum  animus  meditando  extundat 

ar* 


Digitized  by  Google 


P  R  i£  F  A  T  I  O. 

*  artis^  ijuibus  in  bos  oMitas  nceffus  vHs  di* 

tw/iffimis  penetret :  Infuper  cjuamdiu  latet 
metbodus  Ekdrkitatis  impetim  ^  copum 
menfiiTiwdi  9  nan  cekriur  bae  dodrina 
crementum  capkt ,  nec  Mathematicorum  ob- 
jeiiwtt  erit :  quidquid  autm  buc  usque  in  bac 
menfura  tentatum  fuity  voto  fieqimquam  Ja^ 

tisjccit. 

Tabulam  ,  corporum  nmmlkrum  gfravi- 
fates  fpecificas  centmentem^  nan  parum  anh 

plificavi:,  cum  Fir  AmpliJfimuSj  JOAN* 
NES  FREDERiCUS  G  R  O  N  O- 
V  i  U  S,  Gvi/atis  Lefdenfis  Senator  £«p 
Scabinus^  turn  Fir  ClariJJimus  HIERO- 
KYMUS  DAVID  GAUBIUS,  Me- 
dicine ^  Cbemia  in  Acadenda  LeydenfiPrih 

feffor^  Jua  amicitia  ^  favore  me  complexi 
ac  cobonejl antes  ^  wto  meo  annuerunt ,  ^ 
humanijfime  capiam  mibidederuntperluftrofh 
di  examinandi  Gazopbylacia  Jua  pretith 
fijjima  ,  FoJJilibus ,  aliisque  naturalilms  re- 
bus inJiruUiffima  ^  qua  magna  labare  ^fiau 
tu ,  a  multis  retro  amis  5  ex  variis  Terra- 
rum  orbisregionibuSfin  fuos  u/us  collegerunt: 
pro  bac  benn^olentia  Nobiliffimis  Firis  ^  Jcien- 
iiarum  eximiis  Cultoribus  gs?  Proimtoribus  ^ 
publice  gratias  nan  potui  nan  agereinaximas. . 
Elegi  corpora ,  aua  bamogenea  fack  fe  po- 
tijjimum  commendabant  5  omiffis  Us  qua  ex 
aliis  variarum  fabricarum  cor  paribus  com- 
ponebantur  ^  quaque  erant  nimis  biter ege- 

*  3  nca  :^ 


Digitized  by  Google 


P  R       F  A  T  I  O 


ma  :  Natura  mam  pmctffma  hmog^ 

fuppeditat;  fere  omnia  ex  diver (iffimis  cor- 
poribus  coalmrunt;  qtubus  evenit ,  ut  cor- 
ponm  ejmdem  mnMs  poniera  fpecifica  non 
forum  inter  je  differ  ant ,  uti  in  Aaamanti" 
kuSy  externa  facie  etiamfi  admodim  bom  a- 
gembf  wdm  in  Tabula  btgus  libelli  pote- 
fit :  Pari  paBo  lignis  magnum  difcrimen  . 
gravitatis  Jpecifica  ineft^  cum  explorantur 
nriridia  ^  rnqdo  cafa^  out  fkcaj  turn  prouf 
funt  ex  arbore  jutiiore ,  vel  annofio^e  ,  £«? 
wl  vigente  >  vel  qua  mar ce Iced  e  Jenio  capit : 
^iffert  deffatu  Medulla^  ab  ea  albumin  out 
ligni  intcrmedii :  differt  etiam  denfuas  in 
trunco  prapiore  radici^  a  trunci  parte  media  ^ 
vel  JmMUif  a^ue  bdc  itenm  varia  eU  m 
diver fis  ramis :  aut  cum  arbores  in  i^egioni- 
bus  calidioribus  9  frigidioribm  %  Jolo  bum^o- 
rii  ficckrivej  aut  in  ejusdem  reg^s  altio- 
ri  bumiliorive  loco  creverunt :  Similia  dis» 
crimina  deafotatum  in  Ammalibus  obfervare 
€api:  Hm  numenda  duxi^  neqms  penpones 
in  aliis  corporibus  repetenSy  £jp  obfervato 
gravitatis  Jpecifica  aliquo  dijcrimine  y  colli" 
geret  extmplo^  me  nm  mm  aecuratione in 
bac  Tabula  confcribenda  fuiffe  ufum  :  earn 
^uero  ulterius  amplijicatam  bis  injlitutim- 

hu  nm  mwmre  ptdicavi. 


OR- 


Digitized  by  Googl 


ORDO  CAPITUM. 

Cap*  Pag^ 

^  ^^^^opbia     Reguns  FbdoSQ^ 

JLy  phandu  £ 

II.  Z)f  arpcr(?  jngemrcifusqoiMriiiais.  it 

III.  Z)f  iSp^i()  /^iioia.  4^ 

IV.  DeUco,  Tempore,  &  Mom.  Co 
V.  De  Po$entiis  prementitiu.  73 

yi.  /)f  yirikis  Cerporum  nwtorum.  78 

VII,  De  Gravitate.  go 

Vill.       Mechanica,  107 

JX.  Z)e  /yf^nVa  Macbmnm.  134 
X,      Afo^a  Compojito. 

XL      Defcenfu  Graviufn  in  piano  incli- 
nato. 

XII.  De  Ofcillatione  Pendulorum.  1 59 

XIII.  De  Motu  Gravsum  ProjeStmrnu  169 

XIV.  De  Viribus  CeniroHbut.  174 
XV.  De  Corpore  Duro^  Fragili^  MoIB, 

Fbxm,EIaftko.  i8z 

XVL  De  FercuJJione.  igj 

XVII.  De  Ele^ricitate.  198 

XVIII.  De  Magnete.  339 

XIX.  /)f  Corporum  AttraSianUm.  253 

XX.  Z)^  Cobcerentia.  285 

XXI.  ^Atfdb  in  Genm.  297 

XXII.  Z)e  ASione  Fluidi  ex  Gravitate.  509 
XXII  [.  De  Fluido  per  vafis  foramen  fiuenti.  316 
XXIV.  De  Fluidis  Projilientilms.  328 

XXV.  De  Corporibus  Ftrmis  Fluido  immir- 

Jis .        ^  2  J  2 

XXVI.  De  Aqua.  359 
XX VII.  De  Igne, 

XX  VIII.  De  Proprietatibfu  Lucis  gexieralibus,  459 

XXiX.      iitftf  refraiki.  469 

XXX, 


Digitized  by  Google 


ORDO  CAPITUM. 

Cap.  Pag. 
XXX.  De  Luce  Ulapfa  in  fuperfictes  planas 
Spharicas  mcdiorum  refringen- 
tium.  479 
XXXL  De  Luce  ex  Aere  Ulapfa  in  Vitrum  ^ 
atfue  9X  €9  itmm  in  Mrem  trans* 
.  eunte.  435 
XXXIL  De  dherfa  Ra£arumrefrangibili^ 

fate  &f  Loloribus,  491 
•XXXIII.  Defcriptio  OcuIL  504 

XXXIV.  De  Lucis  tranjitu  per  oeuli  Jmmores 

i$  de  f^ijione.  510 

XXXV.  De  Dioptrica.  531 

XXXVI.  De  Catoptriea.  542 

XXXVII.  De  Aere.  565 
XXXVIIL  De  Sono.  603 

XXXIX.  Generalta  de  Meteoris  AUrns.  630 

XL.  De  Meteoris  Aqueis.  644 

XLI.  De  Meteoris  Jgneis.  688 

XLII.  De  FensU.  .  719 


IN. 


Digitized  by  Google 


INSTITUTIONES 

P  H  Y  S  I  G  iE. 

CAPUT  L 
Di  Pbih/ofbia    lUguUs  mofopbaniL 

hilofQpbia  eft  Sdentia  omnium  re- 
rum  ,  ^fivioamm  &  humana- 
rum,  eammque  propriecatum, 
operationum,  emftuum,  cau- 
farum  ,  quae  Intelleftu,  Sen» 
fibus,  Ratione,  vel  alia  qua- 
cunque  vii  cognofci  iK>i]uiit,  ad  veram  homiaum 
feiicttatem^  quantum  in  hac  vustfieripoieft^com* 
parandam ,  aut  conlervandam. 

2.  Per  Res  DMmu  inteU^pmns  Deum  i  om» 
niaque,  quae  extra  fe  produxit  opera,  five  Spi- 
ritualia  ,  five  Corporea,  five  Exceofa^  vel  quae* 
cunque  alia  fuetinc; 

3*  JRgs  Immanat  vocamus  omnes  homiaum 
zStioneSf  omniaque  artificiaf  <pm  ab  ixmiinibnsy 
res  creacas  in  quosdam  fines  oerto  moderandbus 
modo  &  fitUy  peraguntur. 

§.  4.  Quicquid  ad  Spiritus  ipe£Uc ,  intellefla 
&  rauone  cognoicitur. 

$.  5.  Quodcunque  eft  corporeum ,  fdri  pri« 
mum  duntazac  poteft  Senfuom  ope.  Harum  re- 
rum  Scientia ,  intellefla  &  lenfibus  acguilkaf  Ra- 
tiocinio  extenditur  quara  plurimum. 

5.  6.  Eft  Philofophia  admodura  ampla  Scien- 
tia ,  idcirco  m  j^quot  divideiida  pVf9f  ^  quae  ad 

A  fes 


Digitized  by  Google 


-  .  ^  De  tWofophla 

fez  jefiHrri-peflMt !  i .  tnmmmika  agii  de  osini- 

bus,  que  quale^cunque  Spirims  fpe6taiit.  s*  Pbf- 
Jica  examinat  Spatium  tocius  LTniverfi  &  oiu- 
nii  in  eo  corpora,,  indagans  eorum  Naturam 
IhofKmztti^  Adlioiies »  Palliones ,  Sicum  ,  Or^ 
dinem,  Mulcicudinem  ,  Vires ,  £iFe6lusy  bonim 
Oiulas^  ModoSf  MagnicBdiaes ,  Qrigines;  &  ea 
Machemadce ,  quantum  fieri  poceft ,  probans. 
3.  Telealogia  rufoatur  fines  ,  propter  quos  omnia 
in  Univerfo  exiuunc ,  cunftacque  rerum  Acliones 
&  Muuuiones  ac  moras  fiuoc ,  qaancum  humana 
fkgacitatemdagari  poflim :  hsec  pars  non  eft  expem 
milicads ,  cum  augeat  noftram  cognidonem  ^  at- 
tamen  minquam  perfici  potcrit ,  I^  quia  cunftos 
fines,  quos  fibi  Deus  propofuit ,  eruere  mortali 
imbccillitati  conceflum  non  eft  :  2°.  quia  con- 
liexiones  rerum  inter  fe  dantur ,  uc  ex  eventis  ap- 

£'  arec^  quae  ingeoS  aciem  effiigiunt.  3"".  Omiiia? 
I  hoc  mmido  comiexione  nemTarii  inter  fe  co* 
hserent ,  &  nihil  eft  quod  non  infervit  tori  (Jniver* 
fo :  ecquis  vero  minimae  rei  univerfalem  utilita- 
tem  probare  poterit.  4^  Nec  demonftrationes 
ad  ilmilia  extendere  licet  $  joifi  no  vis  obiervado^ 
nibus  confirmenrar,  quia  nonnullarum  rerum  ma« 
nifieftos  videmus  fines  ,  qui  in  fimilibos  rebus  lo- 
cum non  habent.  4.  Metapbyfiea  exponit  gene- 
ralia  ,  omnibus  rebus  creatis  communia.  Conti- 
netque  Ontologiam ,  Cosmologiam  &c.  5.  Prac* 
tica  cradic  re^las ,  ad  quas  unumquemque  a£tio* 
nes  fuas.  diri^ere  oportet ,  ut  officia  Ciso,  fibi  9 
aliisqae  hommibus  prsftanda  exlequacur ,  five  in 
fkaXM  naturali ,  five  civili ,  five  oeconomico  vixe- 
ric  ;  quo  adliones  bonas  a  malis  diftinguendo , 
bonas ,  hoc  eft  virtutes  exercendo ,  vitam  bca- 
te  tranfigac   6.  I^gica  explicac  aoimae  huinanos 

intdligeatem ,  Radocinantemquc  facokiEera ,  & 


Digitized  by  Google 


fimnidocet  Regolat  reOe  ratiociiiaiidi »  turn  vl» 
tandi  erroris ,  &  mechodum  dirigetidi  ingenii ,  uc 
Utemcs  veritates  eruantur ,  &  demonftrentur. 
'  5-  7»  Optima  ad  addifcendam  Philofophiam 
/[ernkur  via,  praemifla  cognitione  fcptcm  Jrtium 
lUenUitm^  &  in  primis  Matbifi.    i"".  Quia  haec 
j^geoium  podiliniiim  acuic    t**.  Docec  <juid  iic 
vera  demonftratio.   s^  Absque  hac  nihil  m  Me- 
chanica,  Hydroflatica ,  Optica,  Aflronomid  cog- 
nofci  &  probari  poteft :  ideo  poftquam  Mathefis 
cum  Phiiofoplui  conjuDgi  coepic,  ad  magnum  fu* 
bito  faft^um  increvit.    Ex  memoratis  Philoib* 
phiae  parubus  PhyGcam  elegimtiSi  e[ii8  fuodameii* 
ta  in  hoc  opulculo  tantum  traditan :  mo%  enim 
abunde  apparebit  elTe  Scientiam  adeo  amplam  , 
ut  in  anntiis  exercitationibus  ,  quae  Juventuti  A- 
cademics  confecrantur  ,  prima  fundaoieau  deli* 
bare  lantummodo  concefllim  fie 

(.  8.  ObjefU  Phyfice  fimc  Corpus  3  Spmbtm^  & 
Mtftut.  Quid  veto  per  hec  inteUigatur  paucit 
indicabo.  Quaracunque  rem  ocolorum  acie  in- 
tueri,  vel  manu  comprehendere  &  palpare  po/Tu- 
xnus  ,  qujDque  preflioni  refiftit ,  Corpus  appella* 
BUS.  £xcenfioiiem  Univerfi ,  in  quo  corpora 
ponumur,  &  libera  movemar,  Spainm,  Tram* 
ladonem  corporis  a  una  in  aliam  Spadi  paicem 
vocamus  Motum. 

5.  9.  Omnes  Situs  ,  Motus  ,  Mutationes ,  & 
Araooes  corporum  ,  qu»  S^fibus  obfervracur  »  - 
five  uno  ,  five  pluribus  ^  appeUantur  Phanmntfm 


ieptem  iilarum  lucidiorum  in  Ur(&  majori  Scefla* 
rum  ordo.  Cum  Sol  quotidie  oritur ,  culminac, 
occidic ,  fuppeditat  Phsenomenon  Mofds.  Lunas 
fpecies  &  forma  mutacur ,  turn  crefcendo  cum  e» 
fliinemibiif  conubott  donee  dividua  fic^  com  ie- 


Digitized  by  Google 


4|  De  PbUof^ia 


mioanis  orbis  ambitu ,  tandem  pleno  orbe  fulgeif* 
do,  turn  icerum  deAe^libus  in  ioida  recurrendo ; 
quo  mode  MuSatiams  dac  PhaBOomenon.  Velud 
habetur  ASwms ,  i  ntentibtis  id  fe  corporibus , 

vel  a  fe  trahentibus  Potentiis. 

5.  10.  Nulla  autem  induciiur  corporibus  Muta- 
tio,  cujus  caufa  noo  fuerk  motust  live  excica> 
tus ,  five  fuffocatus  :  oniiie  enim  incrementum , 
4ecremencam »  generado »  corruptio  ^  vel  ^Qalis« 
caDoue  altenirio ,  quae  in  corporibus  contingic , 
pendet  3.  niotu  :  Hunc  quidcm  non  ita  extemplo 
detegimus ,  fugicivo  oculo  corpora  adfpicientes , 
<|uaai  accurate  aueudeutes .:  Vecuftate  fcilicec 
]|gna  quielcenda  quscunque ,  eciamfi  duriilinia 
inucaotur  9  Iblvuntur »  &  in  pulverero  fatifcun^ 
Omnis  haec  mutado  indu6b  fui€  ab  Aere  &  Igne , 
liberrime  poros  lignorum  permeante  ,  partes  con- 
cutiente,  aliquas  avdlente  mobiliores  ,  volatilio- 
resy  reliquas  ieparance.  Imo  fere  omoes  Corpo* 
rum  Afliones  vel  pendent  i  motu ;  vel  motum 
generant :  quamobrem  primanum  PhyQcs  obje« 
&xxm  eft  Motus. 

5.  1 1.  Obfcrvantur  omnia  corpora  fccundum 
cercas  moveri  regulas,  quascunque  caufa  movent 
exftiteric :  Has  regulae  euam  vocaotur  luges  Ha* 
turee^  &  funt  conftantes  apparidoneSt  qure  quo* 
tiefcunque  corpora  in  fimilibus  funt  occaQonibus^ 
ftmper  eodem  fe  habent  modo.   Producnntur  ez 
fuo  femine  Plantae  &  Animalia  conftanu  &  fent- 
per  eadem  Lege:  Quae  in  fe  ruunt  corpora,  re- 
gulis  inviolaus  agunc ,  turn  virium  fuarum  ja£tu« 
ri,  turn  earum  transfufione  in  alia.  Idcircoex 
obiervads  cognitisque  I,^gibu8  UQunulios  pravi* 
dere  effeAus  pdTumus:  nam  cum  cuneus  neri  vi  > 
quadam  in  lignum  adaftus  id  fidcrit ,  certiffime 
praevideo  eum  pari  vi  idem  liguum  liodie  Murunv* 


Digitized  by  Google 


&  RgffiJis  Pbilofopbandi.  f 

Mamrom  femen  Sinapi  elapfo  anno  fertlli  (bio 
commilTum  laete  viguit ,  idcirco  pari  modo  fub 
eocfem  Acre  hoc  anno  in  limili  faciun  folo  femea 
oefceL 

|[.  12.  E|Qsmodi  L^es  ex  (bits  Seofiiain  obferf 
vactonibiis  addiictmcar  ,  neque  vel  mortalium  fa- 

pientidimus  ullam  folis  animi  meditationibus  ex- 
cogitare  potuit;  nec  ideam  alicujus  mcnti  fuae  in- 
nacam  deprehendit :  Pendent  vero  ills  omnes  SL 
libeirimi  Creacoris  voluncate  ,  qua  (latuic ,  uc 
cerd  moCQs  in  lisdem  occafiooibus  femper  eflenc 
&  iidem :  hinc  quaelibet  plaota  fiium  producic  fe* 
men  ,  unde  iterum  limilis ,  non  diverla,  rcnafci- 
tur  planta;  hinc  unumquodque  Animal  fui  fimile 
gignic :  decerminacs  m^nkudinis  corpus  vdoci- 
iace  qusUlam  io  altenim  irraensy  deter minatom  ia 
eo  motom  ezcicac  Corpus  grave  fibi  libeiecom* 
miflam  iponte  cadic  &  accelerato  mom  fertur, 

5.  13.  Ilaec  omnia  per  Infinitam  potentiam  a* 
liter  (labilire  potuinct,  li  voluilTct,  Deus.  Quare 
autem  ea  ita  voluit,  minime  perfpicimus :  nobi* 
fu&cit  videre^  quomodo  flabilica  fuoc^  acque  IQ 
elegaodffimQ  orduie  Univerfi  fiimmam  CaaakoriM 
iapientiam  admirari.  Harum  igitur  Leieum  caa« 
la  &  ratio  nobis  eft  ignota ;  adeoque  noftri  relpe- 
ftu  Leges  funt  effeflus  firaplices ,  in  omnibus  fi- 
xnilibus  occaGonibus  iidem  ,  quos  ex  ulli  alia  Le« 
£e  fluere  non  videmus ,  eoamfi  force  ex  alii  fim« 
pliciori  fluant:  Noftia  emm  aon  refert  utrui^ 

3uid  immediate  &  Dei  voluncace  pendeac,  an  me- 
iante  caiifa  ignota  cfficiatur.  Sunt  vero  Leges 
conftantiiiims »  quia  volunCfas  divina  conftanuiJi- 
xna  eft. 

j.  14,  Ope  faarum  Legum  phafioomena  funtez* 
plicanda:  ex  iis  edam  inteiligimus  quid  Natiira« 
uter,  quid  Miraculofc  contingit :  Nm,  NaturdRa 

A  3  funt 


Digitized  by  Google 


fant  phMoflieiia  ,  qo»  conftanter  eodem  moA^ 
obfervanciur,  poiids  corporibus  in  limilibiit  occa* 
fionibus.   Miracuta  aatem  fiioc ,  cum  Phasnome* 

naLegibuscontraria,  five  adverfus  confuetiuu  na- 
turae ordinem  eveniunc. 

§•  15*  Quoniam  vero  nondum  cunfts  Leges 
Macorss  lunt  dece6lae,  oponet  uc  follicite  tarn  ia 
corporibos  coeleftibDs  ^uam  in  terreflribus  inveftt^ 
gentur  :  percurrenda  igitur  eorum  omnia  genera 
erunt,  quorum  ilia,  quae  Terram  conflituunc,  a 
Philofophis  in  tria  regna  diflribuuntur,  Lapideum, 
Vegecabile^  Aniniale,  quibus  &  Atmofphsricuni 
.  adjungi  potent  Horum  Lapideum  Regnum  con* 
flat  ex  corporibus  crefcendbus.  Vegetabilia  cre- 
fcunt  &  vivunt.  Animalia  crefcunt  ,  vivunt  & 
fentiunt.  Atmofphoerica  conftanc  ex  Fluidis,  quae 
nee  crefcunt,  nee  vivunt,  nee  fentiunt. 

Sunt  aucem  in  fingulo  Regno  fpecies  admodum 
copiofae ,  adeo  ut  in  varias  cTafles  fuerinc  ordinan* 
ds  J  probentque  fuo  numero  ampliffimam  &  in* 
exhauftam  efle  Phyficam ,  cum  omnes  funt  ex- 
plorandre  fpecies  ,  hinc  primum  addifcendae  funt 
ex  Hiftoria  Naturali ,  deinde  quailibcc  a  Philofo- 
pho  feorfum  examinaiulas ,  uc  eruantur  earum  pro* 
prietates ,  conformationes ,  nam  nbn  parum  dif* 
fount  inter  fe ,  ideo  ex  unius  ipeciei  condone 
non  licet  concludere  de  altera. 

Animalia  diftribuimtur  in  Tcrreflria  gradientia 
&  Reptilia  in  Pifces.  3^  in  Aves.  4".  in  Infe* 
£b.  s\  funt  &  Amphibia  partim  terreftria  &  a* 
quadlia ,  pardm  aquadlia  &  A£rea ,  partim  ter* 
reftria  &  a&ea"^'<^  Tandem  funt  Zoophyta. 
Numerus  omnium  fpecieriim  ad  minimum  eft 
300000.  in  quibus  differt  forma  &  fabrica  par- 
dum  externarum  &  internarum ,  indoks »  propa* 
gadoy  nutricadoi.  paftus  &c» 


Digitized  by  Google 


&  lUffiilis  PUl^ifbamlL  f 

.  Ve^etabilia  dividuncur  in  Arbores  ,  Frutices  | 
Herbosy  GraroiiuiyFupgos,  Algas,  Mufcot,  li* 
tbopbyu^  Qus  in  variai  a  Bocanids  oidiiiimciir 
chflb,  noffaris  temporibut  a  iezuum  varia  fabrica 

defiimtas  :  plancarum  omnium  nunc  cognicarum 
jjumerus  fuperac  14000.  harum  ftruftura  interna 
&  externa  difierc  non  minus ,  quam  ea  quas  in 
canalibus  delifiefeunc  Plants  eciam  variis  propa* 
gantnr  modisper  Radioeoit  Stokmeoit  FlageUat 
Gaules  9  Inficioiiem ,  G^mas  ,  Inocolationem  ^ 
fationera  feminum ,  &  gemmarum ,  plantationcra 
capicum  &  foliorum  :  &  in  femimbus  diverOf 
modu  fscundatio  perficitur. 

Regnum  Lapideom  difliogukur  in  tres  clafTes. 
in  Pecras »  a^  in  Mineras ,  3^  in  FoffiluC 
Honim  petrs  comp1e£lunCQr  Lapides  (imi^ces  in 
Igne  vitrefcentes ,  vel  Calcarios,  vel  Apyros.  In 
Mineris  numerantur  Salia  in  Aqua  folubilia  ,  SuJ- 
phura,  Mercurialia:  FoHilia  condituuncur  ex  Ter« 
tis  ,  Concretis  ,  Petrificads  ( a)  :  Huic  i^goo 
adforibenda  adhttc  eft  Aqoa.  Iioriim  lapideorom  » 
edamfi  pauca  tancom  hoc  nsqiie  ex  Terra  vilce* 
ribus  fine  eruta  &  cognita  ,  numerus  eft  ingens  , 
nec  facile  propter  rerum  diverfarum  concilium  3c 
coQcreuonem  in  una  mole  determinandus :  qui* 
bus  evenit ,  ut  diiciepent  magnicudine,  figura^du* 
liticy  moUitie,  pondere,  cotoret  fizicate  vel  vo- 
latilicace  in  igne  &c. :  Omnia  hase  non  uno  led  va* 
riis  modis  formantur  in  Terra  :  praeterea  ab  ho- 
minibus  mifcentur,  &  diverfimodein  fuos  ufus  tra? 
iUncury  unde  &  novas  oriuntur  varietates. 

RegQum  Atmofphanricum  complefUtur  ASrem^ 
Ignem  &  tenoifltmat  pardeolas  corporom,  qua9 
ex  criplici  memoraco  regno  prs  tenuitate  &  vola« 

ti. 

(a)  LiJXXMi  Sfifiim  itoartf. 

* 


Digitized  by  Google 


De  PbilofopbU 


dlicate  adfoenderonc  in  A&em »  aque  in  eo  na- 

tant. 

Ab  horum  omnium  corporum  diligenti  examine 
pendec  cognitio  &  incrementum  Phyficae. 

i6.  Interim  Phsenomenaexplicicuii  ad  fequen* 
les  R^ulas  Philofophandi ,  a  Newcono  (a)  pro* 
fcriptaSy  religiole  actendere  nitemur. 

NatttmHum  turn  plures  ftM  ai^ 
miUeiidiB,  quam  qu(e  verafunf^  earumque  pbanomC'^ 


£x  phaenomenis  eruendas&deducendaBfuntcau- 
fe:  Hae  vera  emnc ,  I^  Si  eas  in  Nacura  dari  & 
phsnomenis  una  a^uifle  conftet.  3^  Si  phae- 
Bomena  ex  iis  non  tancum  pofle  ,  fed  manifefto 
fluere  demonftrentur.  3^  Si  corpora  variis  mo- 
dis  explorata  eorundem  pharnomenorum  easdem 
caufas  Temper  oftendanc  Si  proinde  caufa  quae- 
dam  exiftac ,  operata  fueric,  oc  effe£tai  produflo 
iiiflFecerit,  inudle  eric  aliam  ^uerere  caulam.  Si 
autem  cau(»  ^el  non  inveniri ,  vd  non  cerco  pro- 
bari  pofTunt ,  candide  hoc  agnovi/Te  &  hie  fub- 
ftidfle  praeftat ,  quam  aliquas  modo  finxille  ,  ex 
quibus  phaenomena  explicare  nitimur.  Idcirco 
hypothefes  ex  Phyfica  funt  profcribend« :  quic- 
quid  enim  ex  iis  colligkur,  eft  inconftans,  cam 
tantum  aflumtse  caufle  poffibilem  efBcaciam ,  noa 
vero  exiftentiam  adftruit:  igitur  inter  demonllra- 
ta  non  potefl  habcri  :  practerea  hypothefibus  ag- 
gravatur,  non  promo vetur  Sciencia:  Sufcitantur 
concroverfiaQ  inutiles :  intorquehtur  phaenomena » 
imo  finguncur  qiiaedam  , .  uc  hypotheies  roboren« 
tar,  &  defendancur. 

5.  17.  In  caufarum  corporearnm  inveftigatione 
occupaci  ineludabiies  o&udimus  difficulcaces  ^  quia 


cum 


(•)  FbUtf.  NMr.  SHm.  MM.  Lib. 


Digitized  by  Google 


cum  9i  ulumam »  qiu&  i  foli  Dei  potemift  pen- 
dec,  fervenimos ,  coonejuooem  claram  inter  efie-^ 
Attffl  &  caufam  non  videbimos :  nunquam  enim , 

qaomodo  Deus,  tantum  Spiritus,  in  corpora  ope- 
ratur,  a  nobis  imelligi  poterit.  2^  Nullos  chara- 
6eres  regulasve  hue  usque  polSdemus  ,  ex  qui^ 
his  nof  ad  uldmas  corporeas  caufas  in  iadstg^ 
(b  pervenillet  eerciffime  fcimu& 

$•  18.  EffeBmm  NafuroHum  ejusdem  gemris  ea^ 
deni  funt  caufa : 

Uci  refpirationis  in  homine  &  beflia:  LapfQs 
gravium  in  Europ^  &  Amelia :  Lucis  in  igne 
culinari  &  in  Sole.  Keflexioois  lucis  in  Terra  Sc 
plaoecis.  Umbrs  poft  corpora  terrena  &  pla- 
Betas. 

5.  ip.  Qi4aUtates  corporum^  quce  intendi  £jf  remits, 
ti  nequeunt ,  £5*  qua  omnibus  ,  in  quibus  experimenta 
inftituere  Uci$  »  corporibus  competunt ,  pro  corporum 
umverfonm  qualisatibus  baberi  pojjunt. 

QaaQcanquc  iotuemur  &  tradamus  corpora  ^ 
magna  vd  parva  fcierint^  firma  vel  fluida,  depre- 
hendimus  extenla  ;  omnia  autem  quae  in  vifceri- 
bus  TerrtB  ab/condica  latent,  nec  videbimiis  nec 
tangemusy  nihilominus  tuto  coUigemus  eaeciam 
c0e  extenla  ,  &  extenfionem  eDe  univerfalem 
qualicatem :  ita  qoicquid  fuit  examinatum  eft  im- 
penetrabile,  figuratum  ,  iners ;  ideo  omnia  non- 
dura  examinata  ftatucmus  impenetrabilia ,  figurata, 
inertia.  Si  omnia  in  terrse  fuperficie  fint  gravia 
in  terram  ,  iuna  gravis  in  terram  &  terra  in  lu- 
nam  «  &  planete  ac  comet®  omnes  graves  in  fe 
&  in  Iblem  »  univerlaliter  colligam  omnia  in  lb 
mutuo  gravitare.  Si  autem  qualitates  quaedam 
remitterentur ,  gradatim  eadem  ratione  qua  remit- 
tuncur ,  aboleri  poflent ,  atque  ita  tandem  noa 

amplius  foreoc  umverforum  corporum  qualiuces. 

As  {.  20, 


Digitized  by  Google 


10  De  Pink/Qpbia 


'  20.  In  pbilofopbia  experimetuak  propojitiones  ex 
fbmmmems  per  indu^Umm  colkSm  ,  nm  obfian$Ums 
$mtfmis  bfpothefthus  ^  fr9  veHs  au$  accurate  out 
quamproshne  fun$  bahenda  ,  donee  alia  occurrerrni 

phanomena ,  per  qwe  atU  accuratiores  reddantur  aut 
exceptionibus  ohnoxia. 

Nam  in  examine  rerum  novarum  uti  oportec 
Analyfi  f  ancequam  ad  Synthefin  pergere  licet: 
ex  pnanomenis  igitnr  formantur  fequeue,  he  funt 
propoficiones :  (1  has  multicudine  examinum  fiunt 
univerfales,  induftio  eric  univerfalis  :  uti  fi  inve- 
niam  igncm  rarefacere  Aurum ,  deinde  examinen- 
tur  reliqua  metalla,  lemimecalla,  omnia  folhlia, 
atumaliat  ve^tabilia  ,  que  omnia  ab  igoe  rare* 
leant ,  tum  propondonem  univerialem  condere 
•licet.  Omnia  corpora  ab  igne  rarefcunt.  quae  pro 
vera  eft  habeixla.  Si  autem  deinceps  contraria 
qua^dam  phenomena  in  fingulari  obvio  corpore 
occurrerint,  limitanda  erit  condufio. 

Analyfi  vehementer  promoti  ad  Synthefin  per* 
cere  Iicebit ,  que  caoias  dete&as  &  probatas  as* 
lumit  tanquam  principia,  quorum  opc  phaenome** 
na  cxplicantur. 

§.21.  Ucilitas  Phyficae  ingens  eft  in  vitae  hu* 
xnanse  commodis  inveniendis»  aniplificandis,  la* 
boribus  fublevandis,  in  omnibus  artibus  humams, 
aliisque  difciplinis  intelligendis ,  explanandis ,  pro* 
movendis;  prcxcipue  autem  in  Medicinal.  2.  Ap- 
paritionum  vanam  &  inudlem  admirationem  ex 
anirao  peliic:  liberamur  ejus  beneficio  mortis  me- 
tu :  non  comurbamur  ignoratione  rerum »  e  qui 
ip(a  horribiles  exiftunt  fspe  formidines :  levamur 
iuperftitione :  <ed  &  hec  (cientia  miracula  Divina 
in  clariffiraa  luce  ponit.  3.  Direfte  nos  ducit  ad 
cxiftentiam  Dei ,  ejusque  providentiam  cogno- 

fcendam^  probandami  tum  ad  ejus  attributa  plu- 


Digitized  by  G 


£f  ReguKs  Pbilofophandi.  it 

Tima,  prascipue  potentiam  ,  fapientiam ,  bonica* 
tem  &c  opcime  iacelligeada. 

CAP.  !!• 
De  CorpoTi  in  g$me  ejusque  jhirHutif. 

J.  22.  orpora  dari  ope  fenfuum  cognofciraus: 
Corporibus  in  organa  fenforia  fani  at- 
leutique  homiois  operancibus  mens  varias  acqui- 
fit  ideas ,  exprimentes  id  quod  corporibus  ineftf 
&  operacur :  corpora  autera  vel  immediate  ope- 
rantur  in  organa  fenforia  veluti  in  Taftam  & 
Guflum :  vel  ope  Effluviorum  fuorum  uti  in  Olfa- 
ftum  ,  vel  ope  tenuifUmarum  emanantium  par- 
tium  dire£le  auc  ab  aliis  corporibus  remiOarum  » 
Uti  radii  Lucis  in  Vifum  :  vel  operantur  ope  in- 
tennedionim  differentium  corporum ,  uti  in  Audi^ 
turn  fonantia  intermedio  Acre. 

5.  23.  Onmne  id  quod  corporibus  ineft  ,  &  a- 
iiquod  organum  fenforium  afBcere  poteft,  ut  mcn- 
ti  praefto  eius  idea  iiilatur  ,  vocacur  corporum 
Qualitas  vei  proprietas. 

$.  24.  Obvia  quaecunque  corpora  examinantes, 
proprietates  eorum  omnes  adnotantes  &  colljgen* 
tes  deprehendimus  nonnullas  omnibus  efTc  com- 
munes, quae  quocunque  tempore  &  ftatu  corpo- 
ribus adfunc :  has  dillin^onis  ergo  appellabimus 
Qtfponm  attributa. 

{.  25.  Qo9  autem  modo  interdum  funt  in  cor- 
poribus ^  vel  his  adfunt ,  aliis  abfunt ,  fimplicicer 
appellantur  Proprietates,  Event  a,  Accidentia. 

$.  26.  Omnia  actribuu  &  proprietates  funt  po* 
fits  in  re  quadam,  in  qua  concinentur ,  Subfiantis 
hsc  dida  fuic :  quam  nemo  mortalium  animo  da- 
re concipere  potuit^  quid  auc  quale  fit ,  quia  noa 

im^ 


Digitized  by  Google 


De  Cofpm  in  gmt^ 


immediate  operatur  in  organs  feofbria ,  qnmii  in* 

tra  fuperficies  corporum  concluditur  :  colligimus 
autem  dari ,  quia  proprietates  corporum  a  fe  plu- 
rimura  difcrepant ,  adeo  uc  inter  eas  nullam  ne- 
celTariam  connexionem  detegamus :  cohasrefcunc 
tamen  fimul  in  re  ut^ ,  adeoque  oponebk  ut  fit 
aliquid ,  quod  omoes  proprietates  utcunque  difcre- 
pances  neiUt  &  compkftatur. 

5.  27.  Omnibus  corporibus  communia  funt,  & 
proinde  Attributa,  Extenfio ,  Figurabilitas,  Finicum 
eifey  Implere  fpatium,  Solidicas,  Inertia,  Mobili- 
tas ,  QuiefcibiJitas  ,  Gravitat ,  Vis  attraflionis  » 
Perdorare ,  Efle  creatum.  Noo  enim  ioventam  fuit 
hue  usque  aliquod  corpus  magnum  vel  parvum  , 
firmum  vel  fluidum,  quin  ha?c  omnia  fimul  com- 
ple6):atur ,  nec  horum  aliquod  uila  arte  colli  pocuic. 

{•  28-  Inter  haec  attributa  lunt  noonulia ,  qu» 
fianoQam  intendnntur  auc  remittuntur  »  led  fern* 
per  &  in  omni  loco  in  corpore  funt  eadem :  funt 
alia,  qu?e  licet  femper  adfint ,  tamen  incremento 
vel  decrcmcnto  adUunum  rubjiciuoturj  velutiGra- 
vitas&  Attraftio. 

5.  29.  Inter  proprietates  corporum- funt  Opa* 
iiiaSf  PellueUifas^  Flmditas ^  f imitate  Color MB^ 
tas ,  Calor ,  Frigus ,  SapiJum ,  Infipiium ,  Oiofum^ 
Jttodorum ,  Sonoruin ,  Infonorum  ,  Durum  ,  Elajli* 
cum  ,  Molhy  jifperumj  Lave  &c.  Haec  enim  ita 
funt  comparata,  ut  nunc  in  corporibus  deprehea- 
dantur  ^  nunc  vero  ex  iis  abiint. 

j|.  30.  Sunt  inter  proprietates  qusdam  certo 
fefpeftu  univerfales :  quia  quodMcnnque  corpora 
in  quodam  flatu  ponuntur  ,  femper  adfunt :  ita  fe 
habec  Potentia  movendi ,  quae  omnibus  motis  cor- 
poribus inelt  (a);  turn  DivifibUaas ^  quaerelaci-  • 

(d)  MAUPEAtuis  Difcmrsjurks figures  des  /ijlres  Ch.  2.  p.  is* 


Digitized  by  Google 


vt  eft  ad  ofline  corpas  magpiim ,  ex  detnentii 

compofitom*    Stifpicari  incipiant  noftm  flecads 

Phi/ofophi  omnia  corpora  magna  ab  Atmofphaera 
corporum  fubtiliorum  ambiri  :  fieri  tamen  nequit 
m  circa  minima  circumfundamur  zninora  :  ideo 
imimorum  moles  ad  qiiaDdam  magniciidioem  im 
oeibere  debeient,  anttouam  ambiri  ab  atroo/pha^ 
ri  inciperenc :  pari  paao  fafincantor  alii  omnia 
efle  £le6lrica  ,  fed  id  magnis ,  jion  minimis  cor- 
pufculis  competere  poflet. 

$.  31.  Oportebic  ut  o&o  Corporis  Actribuu 
ieorfum  examinemus :  Incipiamus  igitur  ab  £»• 
Unfione^  quae;  triplex  eft^  i«  Longa  tancom »  ve« 
lad  eft  linea  A B  «.   a.  Longa  &  lata ,  quails  eft*  Ttk  u 
fuperficies  CDEF''.    3.  Longa,  lata  &  pro-|[^S:{- 
funda  ,  qux  eft  GIIIKLM  ^.    Eft  heec  triplex  p.J.^! 
£xten&o  diverfae  Naturs ,  adeo  ut  nunquam  ea-  c  Tab.  i. 
rum  una  in  aliam  mutari  poflic :  nam  Lines  (ibis's*  3- 
impofics  aut  juxta  pofitSB  nunquam.  oomponere 
pofliint  Snperfidem :  neque  Superficies  utcunque 
numeroras  foUdam  efficere  Extenfionem  uium  di- 
menfionum. 

§.  32.  Omne  Extenfum  ,  Quantum  ^ft,  nam 
ftxisSt  concipi  &  efle  majus  minusve:  idcirco 
<^uandtas  aucunque  Exiienuoni  competit. 

33.  (^ualiscunque  foerit  Extenuo  $.  31.  ani*  . 
mo  concipi  poteft  compofita  ex  Jnfinitis  minori-  • 
bus  Exteafionibus ,  adegque  diviiibilis  in  Infiui- 

Nam  inter  extrema  lineae  Pundla  A ,  B ,  pofi-  Tab.  r. 
tom  efle  pun&um  aliquod  Mathemadcnm  O,  ac»Pte*  ^ 
que  inter  A  &  O  ilenim  aliud  ponftumf  &  id 

usque  in  Infinitum  intelligi  poteft :  nunquam  ve- 
-ro  punftum  intermedium  tanget  alterutrum  extre- 
iDum,  quia  puQ^lum  lon^tudine  caret;  adeoque 
linea  divifibiUis  in  htfyniom  esk.  Hisc  guaslibec 

A- 


Digitized  by  Google 


I4r  De  Corpore  in  gewi 

linea  finita  conflabic  ex  innumerls  lineolis ,  fibi 
adjaceDcibus ;  &  five  ma^a,  five  infinite  parva 
fuerkf  non  eric  aliquod  rnnplex^  fed  aliquod  comt 
pofitum  ex  lineii  ubi  fimibbiu :  *  proiode  eft  Infi* 
nice  parvum  divifibile  in  alia  Infinite  purva  mino* 
ra  usque  in  Infinitum. 

§.  34.  Si  ejusmodi  lineam  confideramus  ut  u- 
nam,  eric  ejus  Extet^fio  contimut:  fi  vero  earn  con^ 
lideramug  tanqoam  confiantem  ez  Infinids  liiieo« 
lis,  eninc  h»  omnes  fibi  Qnaigue. 
Tab.  I.       5.  35.  Pari  modo  eft  fuperficies  CDEF  divifi* 
.  ^*  *•    bilis  in  Infinitum  in  alias  fuperficies ,  concipicndo 
lineam  PO  inter  CE,  DF.  parallelam  ad  CE, 
torn  inter  P(^,  DF  aliam  intennediam  9  &  fic 
porro  usque  in  infinitum, 
Tib.  I.      §.  36.  Sed  &  inter  fiiperficies  IH,  KM  inter* 
^  3»    media  fiiperficies  R  S  ,  parallela  ad  I H  cogitari 
potefl,  atque  inter  hanc  RS,  KM  iterum  alia, 
&  fic  us^ue  in  Infinitum :  eric  igiuir  fblidum  divi« 
fibile  in  infinita  folida  minora  ^  ez  quorum  acca« 
mulatomm  acervo  componitur. 

37«  Errafle  itaque  illi  videntur,  qui  MBenmti 
.  Omnem  extenfionem  efle  fimplicem ,  per  omnia 
fibi  fimilem  ,  non  compofitam  ex  parcibus  ,  quia 
pure  extenfiim  ab  extenfo  non  difFert. 
Tab.  I.      Enim  vero  licet  extenfio  AB  fibi  per  omnia  fie 
^  ^    fimMisyConftattamenreveraezptttibus  AC,  CO9 
OB.  &  lioec  extenfum  AC  longitudine non  difie- 
rat  ab  extenfo  CO,  hoc  efl:  non  difierat  exten- 
*  '    fione ,  difltrc  tamen  fitu  ,  atque  hoc  modo  quae^ 
libet  pars  in  eo  ab  alia  differt ;  prsterea  tres  f|}e« 
des  extenfionum    3 1«  omnino  inter  fe  differun^ 
fiec  fimt  fibi  fimil^. 

$.38.  Eft  cujuslibet  extenfionis  idea  fimplids* 
fima  ,  ideo  nullis  verbis  defcribi  aut  definiri  po- 

left.  iiiac  Aoa  beae  (kfijyyiWa  i4  qnod  bak$  par'- 

w 


Digitized  by  Google 


'  ejm^Ui  MtibiAU.  * 


M  txtra  partes ,  cum  quslibet  pars  fit  extenfa :  nee 
quoqoe  erit  Multnum  extra  fi  fnvkem  exiftmukm 
msaftaaim  m  w.  iUaenim  molta  vd  fiuit  eztenfii 
ve/  non :  (i  non ,  nullam  flngula  habebanc  magni- 

tudinem ,  uti  etiam  funt  punfta  Machematica  ,  ex 
quorum  nuraero  utcunque  magno ,  aut  ficu  ,  auc 
ofdine  nunquam  noagoitudo  coaaaua^  qtiaJis  elt 
0  ocnporibus ,  oriri  potell.  * 


iiftit ,  uc  in  quolibet  ext»fb  affi^ari  poffioc  par-> 
res  animo  concepts  :  hanc  voco  Divifibili$aum 
Maihematkajn. 

§.  40.  Verum  alia  jam  oritur  quaeftio ,  quas 
Phyficam  Ipeftat,  an  nempe  corpora  exttnia  ul*» 
lia  viribns  nature  aut  artis  dividantur,  ant  divkll 
poflint  in  Infinitum  ?  id  quod  a£lu  dividetur,  de- 
bebit  elTe  aliquid  ex  partibus  compofitum  :  partes 
debent  pofle  a  fe  removeri :  iis  a  fe  recedentibua 
quaeritur  an  partes  iterum  fint  £ntia  ex  partibus 
compofita,  quae  pari  pa&o  ^  fe  removeri  poflint: 
am  antem  has  partes  lint  mutates  9  son  compofitai 
encia,  &  ideo  non  ulcerius  reiblvendaf 

$.41.  Divifibilitatem  quae  confiltit  in  lunotione 
partium  d  fe  appello  Realem. 

%.  Uaec  iocum  non  habet  in  omni  fixtenfo : 
nam  Spatium  licet  fit  exteoium ,  quia  immobile 
eft  9  aivkB  leali  divifibilitaie  non  poceft :  fipiiB 
modo  an  in  omni  minimo  corporeo  femper  ]ocuni 
habeat ,  ab  experientia  addifcendum  erit.  Expe^ 
riencia  quasftionem  pro  voco  decidere  non  potefli, 
fed  icrupulos  hie  aliquos  relinauit ,  ex  eo  quod 
loppeditat  attente  volvendo  coIii^eDdum  vidMu*^ 
corpora  non  dividi  usque  in  fafimmm,  fed  ad  aii- 
quos  tantum  usque  terminos.  i.  Id  cnim  orda 
conftans  Univerfi  ,  quo. ex  diflbluds  regenerantur 

eadem  eoxpgfai  iimpe^  eum  iiadem  proprietati- 


bus^ 


Digitized  by  Google 


itf  D$  Onrptri  m  gmm 

bus,  pari  modo  &  tempore  in  iiidem  rqgiooSmf , 
demonftrare  videcur  :  plan€»  ex  femmibas  com- 
mits Terrs  ,  conftanti  ex  aliis  refoluds  planus 
fub  fimi  forma,  intra  idem  tempus  ,  ad  eandem 
iDagouadinem  ,  foliditatemque  nunc  crefcimc  ac 
olim :  fi  proinde  paries  Bucrientes  nunc  decies  cc» 
nuius  forem  (e£te  qoam  ante ,  edam  jilus  teropo- 
ris  elaberecur  quo  crefcerenc,  alia  partiutn  forma^ 
firmitas  &  virtus  plantarum  foret  (  a  )  :  capiatur 
enim  marmor  ruditer  in  pulverem  tritiim:  aliud 
cenuiuSy  tertium  fit  tenuiilimum  ;  aequales  horum. 
pulverum  copiae  cum  liquefa6la  cera  feorfum  mi- 
fceantur »  induratse  firi^re  tres  mads  erunt  di- 
verila  firmitads  :  nonne  idem  in  regeneradone 
plantarmn  difcrimen ,  &  proinde  infinite  diver- 
fum  daretur?  quale  non  obfervatur:  Idem  obti- 
neret  in  Animalibus  &  Foffilibus.  Verum  huic 
difcrimini  adverfacur  experientia.  Si  fal  Iblvatur 
in  menftrno,  redibit  idem  fal  ezGccato  parumper 
menftruo:  fi  (al  arte  chemica  in  fpiricum  addum , 
aut  in  alcali  converfum  fit ,  regeneratione  con- 
vertitur  redeundo  in  idem  fal:  quare  conckiden- 
dum  ,  fall's  particulas  tantummodo  in  detcrmi- 
natam  usque  parvicatem ,  ied  non  in  infinitam , 
fuifle  diviias. 

3.  Neque  ulla  nova  genera  rerum  obfervantur^ 
fed  fempcr  eadem  genera  animalium ,  plantarum , 
foflilium ,  cum  omnibus  proprietatibus  &  chara- 
&eribus  nunc  generantur  ac  ante  centenos  an- 
nos  9  quamobrem  que  refolvumur  corpora ,  & 
nutrimentum  aliorum  evadunt ,  non  in  Infinite 
parvas  panes  diflblventur,  ex  hi(ce  enim  acerva- 
tis  ,  vario  fibique  appofitis  modo  ,  orientur  ad- 
modum  diverfi  ordines  parcicularum  ^  at^ue  ex 

his 

(a)  LvcjLgTiut  LIkl.  V*  S78tftfeq.  . 


Digitized  by  Google 


bis  panes  nmjoiesdtverflffime,  ^aonpoftnt 
noo,  coocreKendo  la  moles  majores  ,  corpon 
nova ,  &  divcrfiilanis  propriecadbus  pradka  pro* 

ducere. 

3.  Ignis  elemenca  ,  qam  font  minima  hue  oi* 
que  Go^nioi  oorpaftuk*  poflbtt  qaidem  diflblt^ 
le  omnia  corpora  magna,  mdlo  tamen  modo  m- 
qnam  ilia  ]p»  mutata  apparnerunc  auc  divifa  te* 
nuatave :  Aquam  puram  nemo  qaocun<jue  ardfi* 
cio  atcenuare  ukerius  potuic 

4.  Ignis  vehemendiinmus  tarn  ardficialis  terre« 
ftris^  qnam  Solit ,  in  fbco  uftorii  fpecnli  coU^ 
ftas ,  qui  eft  fnmmns  coniiBAor  &  cottfimitor  om- 
nium ,  idemque  quocumque  invafic ,  cun6la  di- 
flurbac  ac  diuipat ;  hie  eorpora  cantum  usque  in 
decerminatos  gradus  tenuitacis  redueere  potuic » 
non  in  Infinitum  dividere :  Aurum  tantum  pocuia 
iE  fumam  denfum  confpiciium  t  &  in  vitram  im^ 
mutabile  porporeom  conveneie :  fimilesqae  de^ 
terminates  effeftus  acienuauonis  in  xeliqaa  corpo* 
ra  exercct. 

5.  Accritus  eorporum  partes  magnas  vifibiles  i 
fe  removet,  non  camen  eas  anenuat  usaoe  ia  in- 
fenfilem  pa^'tatcm  ,  od  ex  pigmends  iapia  poi> 
I^yiitem  diudflime  trids,ex  mmllis  dinttttno 
tricu*  in  aquam  converfis  ,  flmilibusve  aliis  coipo* 
ribus  conllac. 

§.  43.  Omm's  igitur  divifio ,  quae  in  corpori- 
bus  maioribus  conungic»  ieparac  modo  panes:  ii 
partes  merim  £oda  compoiiu ,  poteront  hss  rnr- 
fus  dividi  in  roinoies ,  Sc  fie  porro ,  donee  tai^ 
dem  perveniamus  ad  partes  non  compofitas ,  quae 
funt  Unitates ,  five  j^tomt  ,  Elementa ,  Uhima  fo^ 
lida  ,  Individua ,  Infecabilia ,  femina  rerum  :  non 
vero  uUa  vis  naturae  auc  ards  partem  indivilam  « 
five  imicatem  fiy^ :  fi  iioc  mio  experimeBto 

B  Con* 


Digitized  by  Google 


iS  Di  Qtrfon  m  gituri 

conftaKt fieri  pofle ,  auc  fadlum  die,  conclude^ 
mills  corpora  efle  a£lu  divifibilia  in  lofimrmn. 
44.  NofiAim  igicur  in  Phyfica ,  mm  oerdf 

nititur  cxperimends ,  divifibilicatem  realem  J.  41, 
efle  Attributum  corporis,  aut  omnc  corpus  efle 
£as  compoficum  ftacuere  licet,  cum  nequaquam 
demonibratum  flc ,  minimas  particulas  viribus  ul- 
jis  Naturae  poife  iilceriua  divioi,  bd  potius  ex  ob« 
^ervationibus  in  $.  42.  memoratb  conmriam  <e- 
quatur:  quamvis  corpora  majora  a  viribus  exter- 
nis  aftu  dividi  foleant  in  partes  minores.  Imo 
quousque  divifio  pergere  foleac,  ignoramus,  an 
tanciun  usque  ad  aUquas  &  conftantes  moleculas , 
ouarum  conciiio  feanper  idem  genua  corporum  in- 
itauraretur*  an  usque  ad  Atomoa. 

5.  45.  Eft  Atomorum  doftrina  antiquiflima,  cul* 
laiMofcho,  Leucippo  ,  Democrito,  Epicuro, 
Lucretio ,  Gaileado ,  Newtono ,  Boerbavio ,  Des* 
agulicrio,  aliisque:  ftatucotibus  Atomos  dk  cor* 
pnfcula  admodum  exigua,  ex  quibus  ccfrpora  om- 
nia majora  componuntur ,  adeo  ut  (int  tanquam 
rerum  exordia  ,  quae  Deus  in  principio  creavit , 
cx  quibus  omnia  corpora  profluxerunt :  volunc 
infuper  Philofophi  Atomos  non  tantum  extenfas 
efie,  fed  pom  expertes^  perfe6te  folidas,  duras  ^ 
firmas »  immntabiles »  ixipeoettabiks ,  pafB^as  ^ 
mobiles* 

§.  4^.  Si  nunc  quaeratur  propter  quam  ratio- 
nem  corpora  funt  extenfa,  aut  cur  non  dividumur 
in  infinitam  parvitacem  ?  Refpoadeo  quia  Deus 
ha^c  ita  propter  radones  iibi  notas  crearc  voluitt 
nobisque  in  voluncatiem  &  conGlia  dtvina  ulterius 
peaemxt  conceffimi  non  efl: , .  cum  eas  radones 

non  revelavit. 

§.  47.  An  neccfle  eft  cum  corpora  in  tcnuiores 

partes  dividuocur ,  u£  materia  qus^dam  .iieceroge* 

nea 


Digitized  by  Google 


net  accecht ,  qw  cqpaladDm  9n6am  aoft  idcK 
Qea,  fe  imer  partes  ineerponat  r  raumne  ;  nam 

fufficic  uc  vi  externa  pars  i  parte  excutiaiur  ,  li* 
cct  nihil  fe  inter  partes  penetraverit. 

§  48.  Corpora  plurima  dividi  poiluac  in  admi^ 
laodam  parvicacem  »  9110  captum  humantim  fu« 
neracy  velud  ex  paucja  eaemplis  liqaebiL  x.  Fu 
hm  fericom  bombydnmn ,  360  pedes  loogum , 
eft  ponderis  unius  grani :  poteft  vero  poUex  di- 
vidi in  600  partes  vifibiles,  quippe  turn  fingulas 
erunt  aequales  capiiio  cenuiori  humane}  adeoque 
memoracam  fiiam  divilibile  eft  u&m  in  partes 
ajpsooo  ocnlo  vifibiks. 

ft.  Eft  aurum  admodum  du£Ule  mecallam ,  fuic 
Augufta)  Vindelicorum  artifex  ,  qui  ex  uno  auri 
grano  filura  duxit  500  pedes  longum  ,  adeoque  id 
aftu  potuiflet  dividi  in  coolpicuas  partes  36ooooo, 

3.  Boyleus  difiblvijt  granum  unom  Oipri  in  fpU 
ritu  ialis  anunoniad ,  fblutio  infufii  aquas  granis 
^8534,  earn  penitus  caenileo  cokne  mndt:  pen* 
dus  grani  aquae  eft,  o,  0270  pars  digiti  cubici,a- 
deoque  aquae  tinftse  magnitudo  eft  105,  57  digi- 
torum  Cubicoruin :  fuit  vero  in  qualibec  viilbili 
parte  aqua?  aliqoa  pan  ibkici  cupri ,  id  etiam  pro- 
bante  gn&xt »  ctunqiie  in  pollioe  Oihico  partes 
3r66oocx>o ,  oculo  vifibUes  finc^  eric  ad  mroi- 
mum  granum  unum  cupri  in  partes  viQbiJes 
22788000000  divifum. 

4.  In  aqua 9  coi  iramifTuiD  fuerat  piper,  tri[>li« 
CIS  generis  animalM  Leenwenhoeldas  obfervwit ; 
diamecer  minimi  generis  ponmr  uc  nnicas,  eiaa 
diameter  iecundi  generis  10  ,  &  diameter  roaximi 
50:  diameter  vero  grani  fabuli  majoris  looo.  a- 
deoque  erat  magnitudo  animalculi  minimi  ad  eam 
arensy  veluti  cubi  diamctri  i.  ad  eata  xooo »  &• 
ve  ou  X  ad  xooo.  coo.  000.  ied  qosmodi  anbrnA* 

B  a  cu« 


Digitized  by  Google 


16 


D§  Cbrpcn  in  gmm 


CfAim  eft  corpus  organicam  ,u]ftni6him  'inQ(cii}k  f 

arteriis  ,  venii  ,  aliisque  vafis  ,  per  qua^  fluimt 
humores:  proinde  horum  partes,  toto  corporeor- 
ganico  adhuc  mulco  minores  erunu 

Plurima  alia  jucundiffima  arffumenta ,  ^libus 
corponiiii  parvitas  jirobari  pocelc,  pecuntor  ft  va* 
pore  aquse ,  er  .fioiimla  vi  ignit  cxfiuUb:  ex  fu- 
xno  corporum  inceniorum :  ex  odoribus  graviccr 
olentium  corporum ,  vix  poodus  amiueoduin ;  ex 
oleo  &  febo  incenfo : 

$•  49.  Qoodcunque  oblervatutn  fuic  in  Ccelo  Ter* 
rive  corpott  m^gnioidiiiii  eft  finitt  &  determi* 
nats:  tarmini qot fimt fiipefficies ,  quaoid diver- 
fo  ordine,  numcro ,  &  magnkudine  ambientes 
cfficiunt ,  ut  corpus  fit  Fifruratum ,  unde  plurima 
corpora  infioice  difcrepanubus  iocer  ie  modis  ii- 
gOMCa  fimc^  &  hioc  F^guranim  innumerabilicas  : 
Figuranm  eft  oone  oorpos  nunimoHiy  ac  snaxi* 
mum  ,  quia  eft  nnioim  :  cam  taroen  minimam 
non  videatur  efle  divifibile  per  42.  figuram  id 
quam  femel  acquiflvic  ,  in  ajternum  retinebit ,  a- 
deoQue  erit  immucabile  :  maximum  vero  corpus 
diviuone ,  &  mttiimum  alkmim  camalo  admo* 
^nn  varias  fipnt  indoefe ,  adeoqiie  mvari  po« 
left:  idque  foiet^rtouri  RgmMSun. 
'  §.  Sriiditas  vel  Impenetrabilitas  eft  illud  Ac* 
tributum  ,  quo  corpus  cuicunquc  alteri  refiftit , 
ne  id  limul  in  eodem  loco  exiftat,  adeoque  quod- 
Kbec  aliud  coipus  ex  oocqpafio  ft  fe  looo  excladit: 
Ideam  fai^  Accribaci  aoqiiifimiM »  Aemm  cor« 
mana  premendoy  aut  id  potende  {nementi 


IDUS  corpus, etiamfi  id  vidiflemus  extenfum,  nun- 
quasi  ideam  Soliriirafis  formaviiTec  animus :  id 
j^tec  ex  corporum  Imapnibus ,  ft  (peculo  fpha> 
rico  cayo  reddicis  9  at^  ia  aExe  peodalis ,  quae 

tor- 


Digitized  by  Google 


fymm^  five  ateofioBem  eomm  mmtmn  vivu 

JSSSm  fe(Mr8e(encant»  earn  tamen  abcque  folidita* 
te/Int:  fx  homo  nihil  praeter  ejusmodi  imagines 
vidiOkt ,  nihilque  aliud  teti^iilec ,  Extenrionis  qui. 
deai»  non  vero  Solkiicacis  ideam  fonnaifec 

{.51.  SoUdicas  non  fitiic  ex  Ex^eofioiie;  quani- 
ffoam  id  ndnoylli  demonftrare  amufi  fnorunt ,  fla- 
tuences  fieri  non  pofle,  ut  ubi  Extenfio  pedis  cu« 
bici  datur ,  alia  Extenfio  pedis  cubici  eundem  Io« 
cum  occupet,  nifi  priori  Excenfione  deftrufla:  ap 
<leo  ut  Extenfio  Excenfioni  vi  infinitsi  leiifteMC, 
boc  eft  9  foiec  ablbluce  folida.  Hoc  modo  att* 
tern  radocinamor  Philolbphi  vel  ex  ided ,  quam 
de  Extenfione  formarunt ,  vel  ex  cxperiendi :  fi 
ex  ided?  tumopponere  licet,  Mathematicos  Tem- 
per animo  cpncifiere  Extenfionem  ab  ali^  pene* 
trabibilem ,  cum  in  Cubo  SpJiamm  ;  in  SpbHem 
Conom,  Cubonit  akeriufve  fornw  folidnm  coi^ 
.cipiont:  nee  aliquid  eft  in  conceptu  Extenfionis» 
quod  repugnat ,  quin  ab  akeri  £xtenfione  pene- 
cretur  ,  nequaquam  idei  alterutrius  ExtenHonis 
defiru^;  &  ideo  ex  idei  extieniionis  non  fluic 
id(»  impenecnUuikoQi.  Non  vero  expeiiencia  in« 
vocari  poteft,  quippe  exteoik  iinuilacia  vd  idob 
corporum,  i  cavo  fpeculo  reddiu«  peoecrabilia 
funt  i  corpore  absque  refiflentia  :  &  an  quid  eft, 
quod  in  capfula  cava  extenfa  impedit,  quo  minus  ' 
corpus  pans  Extenfionis  ab  ei  iccipiatur  excenlio- 
Ae  capluls  non  deftni£U  ? 

§.  52*  Soliditate  donancar  omnia  corpora :  de 
Firmis  dubium  eft  nullum :  Fluida  vero  in  vafcu- 
Jis  concluft  &  prefla  eandem  refiftenciara  often- 
dunt ,  nequidem  Aere ,  molliflimo  casteroquin  , 
excepto ;  folenc  plurima  coiporg  cam  firma  quam 
fluida  ab  excemftpieffioiiealiquaiitum  minni,  par^ 
tibus  cedencibus  propter  porot  exteolbsnoiicorpo- 

B  J  reoi. 


Digitized  by  Google 


De  CoTpon  in  geme 

reos ,  hinc  inde  interceptos ,  quos  partes  fblidfli 
Ingrediuntur,  fed  iis  inpletis  aliqiio  modo  tandem 
aaximae  prelTioni  refiftimt  corpora. 

{.  53.  Nifi  corpora  inpenetrabilitacem  poffide- 
lent,  a  minimi  prefTione  annihilarencur :  H  eoim 
cabmn  deorfimi  preffiflem  y  ita  at  faperior  fuper« 
ficies  inferiorem  tangeret ,  deftraClum  ,  quicquid 
eft  intermedium  ,  foret :  id  autemnonfit,  cum 
fua  foliditate  refiftunt  corpora ;  &  quia  omnia  tcr- 
leftria  gravia  funt ,  fe  premunc ,  &  iibi  refiftunt » 
omnia  erunt  (blide  ;  icfemaue  obtinebit  in  corpo- 
tibut  coeleftibtis  proinde  foliditas  eft  aniverfalis  & 
in  omnibus  corporibus. 

§.  54.  Quamvis  prementes  corpora  &  refiften- 
tiam  animadvcrtentes  foliditatis  formemus  ideam , 
hsbc  camen  idea  non  repraefencat  id  ,  quod  in  cor- 
poribus hanc  refiftentiam  facit ;  ignoramus  igitur 
^<miodo  Ibliditai  corpori  inhasteat  extenlb,  led 
omnis  modus ,  quo  proprietates  fubjefto  infunt , 
nobis  eft  incomprehenfibilis  (a).  An  foliditas 
non  lequitur  ex  ipfa  fubftantia  corporea ,  uti  non- 
nullis  vifum  fuit?  id  probari  nequit ,  quia  qualis 
£t  fubftantia  corporea  ignoratur  per  {•  26.  An, 
autem  penddbit  i  vi  hifitd,  quoquoverlbs  perpe* 
tuo  operante  extrorfum ,  &  efficiente  ut  corpora 
fmt  in  continua  a6Uone  ?  id  mere  eft  hypoteti- 
cum:  pr8eterea  quamvis  contra  Aflionem  foleat 
concipi  Reaflio  ejusdem  generis ,  demonftratum 
non  eft  omnem  refiftentiam  a6tiom  oppofltam  e» 
Jusdem  efle  mtxant :  quamoteem  hie  prasftabit  fa* 
^eri  limites  intelledlui  humano  elTc  pofitos. 

5.  55.  Erit  ergo  corpufculuni  minimum  ,  ex- 
cenfum ,  folidum  ,  continuum  five  unum  ,  atque 
in  omni  affignabili  pundlo  ejusdem  Iblidiutis ;  nam 

quic* 

(a)  Maupcrtuis  fur  ks  ^gures  dci  aArcs  pag.  17. 
« •  • 


Digitized  by  Googl 


^qai'd  c&  in  corpore  foliduai ,  oeroec  xefiflef* 

s6.  Onmibos  muuniit  iblidis  Attrifama  q» 

niverfalia  §.  27.  infunt.    Ignoramus  tamen  u- 
mm  minima  Gnt  ejusdem  magnkudinis  an  diver- 
ie?  an  una  omnium  figura  (ic,  an  divcrfa  ?  fibi 
iSmiUa  &  iodiferets  effigiei ,  an  diflimilia  fiot  ?* 
cqasnam  magmcndiais  unt  ?  Ope  MicroTcopio-  * 
ram  enim  hue  usque  cogiHiomm  ttequaquam  ul« 
tima  confpicere  licet ,  &  fieri  nequit ,  ut  figuram 
particularum  Lucis  aut  aliorum  corpufculorum  , 
quae  ceauiora  fibriUis  nervi  opcici ,  unquam  deter- 
xninmos:  Ex  ndonewtemconcludi  nihil  abfoluce 
de his onsDiboi  pQceft,  qaicqoid  Metapfayfici  ia 
hoc  themate  tentarint. 

J.  57.  Pendec  vero  ultimorum  folidorum  ma- 
gnitudo  &  Figura  ^  fola  voluntate  Dei ,  qui  earn 
an  creadone  talem,  non  aJiam  efTe,  voluit:  ad- 
eome  mudG  ^U*g^"^  &  fubciiicate  hie  exigimus 
rauonem,  propter  quam  hac  iuiim:  Debebant 
ultima  habere  aliquam  roagaiMfiiiem  &  Figu-. 
ram  ,  quia  funt  extenfa  fiQiu>,Deus  earn  dedic, 
quae  fibi  vi/a  fuit  optima. 

J.  58.  Qtuunvis  forte  omnia  ultima  folida  fibi 
non  fine  fimiliaf  videncnr  tamen  efle  aliqua  fimil-- 
lima,  qaaUa  funt  in  Luoe:  Cum  enim  nicfiumSo- 
lis  ope  prifinads  in  fuos  radMot  coleracos  fepara- 
verimus,  coloremque  purum  unius  radiolidiu  & 
attcnte  infpiciamus,  nullam  coloris  diverfitatem 
obfervabimus ,  adeoque  omnia  Lucis  corpufcula, 
radium  alicujui  odoris  conftituei\tia ,  videntur 
die  fibi  fimillima:  fi  aoiem  difiimilia  foient,  qus 
radiolum  rubeum  componunt ,  nulla  erit  rauo  cb 
quam  difljmilia eandem  fenfationem  excitant,  mfi 
diflimiles  caufae  eosdem  praeftare  effe6lus  absque 

iittone  \M  disancur:  ideo  aecefle  ^  uc  diflimi- 

B4  U 


Digitized  by  Google 


§4?  D$  CoTf^n^m  giWi 


lit  perpetuo  vifum  alio  modo  afficerem,  at^ue 
in  quolibec  radiolo  omnif  generis  colorum  vane- 
tit,  itat  cjotdem  colorii  varia  piilcriciido  daricas- 
ve  darecur,  quod  ezpeneiitia  repugnat :  nocre-.* 

quiritur  ,  uc  ultima  folida  fint  diiumilis  figure , 
cum  ex  fimilibus  innumera  varietas  corporum 
najonimaMue  effici  poflit,  ac  ex  diffimilibus. 

{.  5p.  An  autem  fi  darentiir  duo  corpora  (i« 
mma,  Deo  deSflet  ingenii  fiKaoditaf  in  varietati- 
bus  inveniendis ,  auc  potenda  in  lis  efSngendis  ? 
minime ;  nam  entia  umilia  tarditatem  inventio- 
nis  non  probant ;  fi  requirantur  ad  eosdcm  tfFe- 
&us,  perfe£U  fimilitudo  perfefbiTiaiam  Dei  fa« 
piendam  demonflrac.  2^  Tanciim  Deo  concefloni 
eft  res  perfefie  fimiles  fbnnare ,  cum  nunquam. 
mortalium  foierciflimus  duas  machinas  ,  imagi- 
nes ,  auc  fimpliciora  corpora  iibi  omniuo  fimiUa 
affeftahdo  effingere  potuit. 

tio.  £z  corpulcttlis  minimis  concilio  fibi  appo-  • 
fitis  componvnair  oorpora  majorat  Evenire  po« 
t^'uc  folida  toco  ooDCextu  moles  in  unam  usque, 
ex  corpufculls  minimis  adiduis  nullibi  inania  in- 
Tab.  I.    lercipiendbus,  componatur,  velud  eft  moles  A. 
4'       J.  6i.  Verum  fi  corpufcula  minima  illius  fint 
figur®,  auc  cali  acervaa  modo ,  uc  le  fuis  fuper- 
ficiebos  non  penttns  tanginc,  fed  aliquantnm  June 
inde  diftent ,  relinquent  inter  fbfida  alias  Eiten- 
fiones  non  folidas  ,  fed  inanes  ,  c^ua;  vocantur 
Cdula ,  Jntervalla  ,  yice  ,  Meatus ,  toramtna  occuU 
ta^  auc  Pork    Mafia  ex  ejusmodi  corpufculis  <Sc 
poris  compofica  confticuic  Cwpm  Pmrojum  ;  quale 
Ttb.  I.   eft  B.   C»ffiu  porofum  igitur  eft  aliquod  compofi- 
^  5*    mm  ex  partibus  quae  certo  refpeftu  Ainc  unics , 
&  alio  refpedlu  difcretse  fpacio  ,  quod  una  cum 
ipfis  fpeciem  concinui  formac. 
^  62..0m  esaguum  locum  muia  corpufcula 

im« 


Digitized  by  Google 


impteverhtt  I>ei|/#eft  mokt:  an  inonhoiiHim 
pauca  fimt  corpiiicula,  Mara  eftnKdes:  quo  in 

ininorem  locum  corpora  fe  multa  compulerint , 
eo  Den[ius  erit  corpus  :  quo  vero  plures  amplio- 
resque  pori  fueriac  ia  ejusdem  magniriidinU  mas- 
fiy  eo  Rartus  eric  onpug. 

j[.  6%.  Rarxas  corpormn  poteft  augeri  vel  mi^ 
Boi :  augecur  parcibus  4  (e  ulcerius  recedentibus : 
maxima  evaiit,  quando  partes  tancopere  recefle- 
rune ,  uc  non  amplius  coh<£refcanc.  Minuitur  ra* 
ricas  partibus  propius  ad  fe  accedendbus :  caiuien\ 
nuritas  ia  perfeftam  denCtacem  vemcur ,  Dardbua 
fibi  ka  impoCds  nt  nnlli  in  tou  mole  luperiijic. 
pori. 

64.  Omnia  corpora ,  tantae  magnitudim's  ut 
tra6lari  a  nobis  queanc ,  deprehenduncur  Porofa^ 
iive  fuerioc  ex  R^oo  Foifili ,  Aoimalit  five  Ve*. 

1.  Bfierolcopiorum  benefido  inftitnte  oblerva« 
tiones  id  evidendffime  probant :  capiatur  tenuis 
aurea  lamella ,  qualis  deaurandis  corporibus  in/er*. 
vie ,  vitro  inponatur  ,  hdsc  ante  Microfcopium 
po^ta  vftri  inftar  casrulei  pelluoec  &  plucimos  po« 
Toa  ^^odof  prapbebic :  pari  modo  omnia  rai-. 
oua  cenoia  mecalla  innumeris  pertoft  pons  con- 
fpici  poflunt:  lucundiflima  vero  objefta  praebenc 
omnia  Vegetabilia  9  five  fuerint  duriflima  lignaTab.  r. 
five  tener®  piaocs,  quippe  ex  iia  taleolas  tenQii&.Fig.  1.  s. 
me  novaeuk  acud^mi  exfcifis  copiofiflliivotpo- 

vos  exhibent.  Non  tam  an^Hs  peraife  poris  par«  Tab.  i. 
tes  corporis  Animalis  invemuntur.  ^"fr  ^ 

2.  Cum  quicquid  in  corporibus  ed  folidum  , 
oequeat  i  corpore  penetrari ,  omnis  mafia ,  ia 
quam  aliud  corpus  irrepic  »  iSi  quam  perreptatt 
neceflario  erit  porofi :  Lmc  penecrac  le  in  omnia 
coipaa  tenoiaj  &  peimeac:  tenoes  enim  omniiim 

B  J  cor- 


• 


Digitized  by  Google 


Oe  Corpwe  in  gmn 


coiporum  Itmdte  Bficrolcopio  confpefitt  peDiH 

cent:  Digitum  humanum  oppone  foramini  fene- 
ftrae  in  camera  obfcura ,  SoJ  digitum  feriens ,  eum 
comu  inftar  pellucere  facie ,  Luce  poros  trans- 
sneantie.  Porofa  ergo  funt  omnia.  Quodnam  efl; 
corpos  f  &vt  Firmum  five  Fhiidum » quod  ab  igne 
fbbdito  non  caklcit,  &  cjiiod  ignis  non  peitranat? 

ris  corporeus  proinde  ingreditur  omnia  Firma 
Fluida  ,  non  folidam  fubftantiam  ,  c^uia  haec 
eft  inpenecrabilis  9  fed  poros ,  ex  quibus  iceruin. 
evolat 

S«  Sed  alia  Hunt  craffiora  Fltnda  »  qua  pene^ 
trando  corpora ,  ea  poris  eBk  pertufa  demoourant: 

Mercurius  fe  penetrat  in  Aurum ,  Argentnm ,  Cu- 
prum, Orichalcum,  Stannum, Plumbum, non  ali- 


Coriam  quodcunqoe  Mercurios  quoque  tranfic  A- 
qoa  ie  peneciac  in  omoes  Animaiium  membnuias; 

in  omnes  partes  Vegecabiiiam  terre(!xium  ,  qua*  * 
rum  nutrimentum  eft ,  vel  fecum  vehit  :  Ita-  irre- 
pit  in  Saccarum ,  Salia,  arenas,  terras,  plurimos- 
que  pulveres  $  &  preOa  aqua  perreptat  Argen- 
tum ;  Stannum ,  Plumbum  ;  incrat  lapides  non* 
iiqIIos;  Sc  comitante  rubigine,  »ni^ine  ,  act  a* 
cido  (juemo  in  poros  marmoris  irrepit :  marmor 
jdeo  ungi  poteft  varii  coloris  macuiis  ope  Spiri- 
tuum  ,  in  quibus  reflns  folutae  funt  (a).  Delec 
aqua  fords  du6hit  arbufcula  imitantes  medio  in 
Ixndrite.  Fenetfant  fe  Olea  in  Sulphura  &  non* 
noIlos  La|»d(es.  Sed  &  Fhiida  porofa  font ,  ideo 
fe  invicem  inbibunt ,  nam  fi  in  tubum  continen- 
tem  Oleum  vitrioli  infuderis  determinatam  A- 
quae  copiam^  nocayerisqoe  ex  feorfum  prius 


(«)  Joufnal  des  Scavans  A*.  2678.  LHifi.  d$ 

VakoA.  Rty.  Jt.  1728*  VIV^ 


Digitized  by  G 


ejusque  attribmis.  27  - 

infiifioiiiNis  veratn  atticudinem ,  ad  quam  utraque 
alTurgere  debebunt;  miftura  fafta  ,  fcdataque  ef- 
fervefcentia ,  minoris  voluminis  mafla  animadver- 
tecur ,  ob  aquam  poros  Olei  Vicrioli  ingreflanu 
Smile  quid  obdnet  in  Aqoi  ad'Vini  Spiritmn, 
out  ad  Spimum  Nitri ,  Sails  marine  Lhrmam 
fiKs  Tsutari  affhO :  in  aceto  permixto  cum  Lixi- 
vio  Salis  Sodae ,  aut  Tartari :  teftantibus  Hookio^ 
Hauksbejo  (j),  Reaumurio  (A). 

$.  65.  Pororum  magnicudo «  maldtudo  &  £• 
eora  in  plurimis  cor^nribns  varionAn  genentm 
diveriiffima  eft  ,  nec  defcribenda  ,  quemadmo- 
dam  obfervationes  MicrofcopicDe  oflendunt.  In 
Vegetabilium  jucundifllma  varietate  notanda  fc 
unusquisque  facile  deleftat ,  caetcroquin  confuli 
poffum  Malpighius  (r)  &  LeeuTireiihoekius  (rf), 
Adams  (e),  Fianciram  fabricam  ddcribentes. 
Coiitempiaiit]9s  per  Microfcopium  nonnulla  cor- 
|K)Ta,  deprehendimus  tantam  in  iis  pororum  mul- 
titudinem  &  magnitudinem  ,  ut  corpora  vix  ex 
partibus  folidis  conflare  videaDCur  ,  veluti  fe  ha- 
bet  Sober  9  Spongia »  L^;na«e  ie^ora :  Doien-  Tab.  u 
dum  efty  oe  vd  onicam  manam  eorpoieam  tKhf^^Mw 
fliabiletn ,  ommho  foKdam  &  non  porofam  ,  hue 
usque  innotuifle ,  auippe  quantum  foiidi ,  quan- 
tum porofi  fub  quoiibet  reliquorum  corporum  vo- 
lumine  daretur,  dete^  cum  poi]eL  Si  eoim  maila 
iblida  magottQcfiae  omiis  poDicis  cnbici  ^  gravita- 

•  tern 

(•)  JPix^  MMmhtil  ITiyirhMKf.  JjfifwriL  Exp.  13, 
.  294. 

6)  L'HiJl.  de  PAcad.  Iby.  A%  1733. 
c)  Amtm.plm.  Tab.  5.  Fig.  19.  Tab. d.  Fig. 21.25. Sdl 
Ep.  29.  fig.  2.  <5.  8.  9.  10  12. 
3  Contin.  Epifl.  74.  p,  479.  £g.  xa  14.  X3»  ig.  Gmti  5«  Eig. 
as.  p.  44-  fig-  6.  7. 
C')  Mi€r$grafb.  illtifiu  Tab.  48,  4P9  50»  51* 


Digitized  by  G 


lem  pQiido  hdbcret ,  atcpie  aiiud  0qoe  magpnrn 
corpus  diiiiidii  pcodo,  lorec  in  hoc  tantam  po* 

rorum ,  quantum  foiidi.  Quia  Aurom  eft  valde 
grave  &  tamen  porofum  ,  fupponamus  ejus  volu- 
mini  tantundem  pororum  ac  partium  folidarum 
ioeile  f  procul  dubio  tatnen  magis  porofum  eft » 
mioniain  igicor  Aqua  fub  pari  vduinine  ac  sd> 
Aivo  occupacur  ^  eft  19 ,  5  minus  gravis ,  erit 
quanutas  pororum  in  Aqua  ,  ad  earn  in  Auro,  ve- 
Juti  19 ,  5  ad  I.  fed  fuppofuimus  dimidium  magni* 
tudinis  in  Auro  efle  porofum ,  adeoque  eric  quaQ« 
titas  pororum  in  Aqu4  ,  ad  id  quod  eft  ibiidum, 
vduo  39  ad  z.  £ft  Aurum  81 »  5  gravius  fubere, 
hkic  in  fubeie  erunc  pori  lel^cku  maffie  &Sdm 
yeluti  1^3  ad  iv 

5»  igitur  quomodo  corpora  majora  cora- 

pouca  fine,  animo  noftxo  concipiamust  fingamus 
aliquot  rarioris  tegminis  findones ,  qu8  cribris 
inferviom,  iibi  mutuo  inponi ;  mal&  ex  its  com« 
ponetur  ubique  innumeris  foraminibus  five  pons 
pertufa  :  Ita  comparata  func  magna  corpora  : 
Quorum  penetrabilitas  ab  aliis  nunc  incelligecur ; 
xum  veluci  pulveret  forauunibus  minores  cribrum 
tranimeare  fiilent,  ill  quoque  particuls  poriifubr 
tilioiti  tranfiie  per  corpora  cribrifurmiapoternnc 
Hinc  Spiritus  fumans  fulphureus  volatilis  Argen- 
tum,  edamfi  mulcis  chartis  &  iinceis  involutum  , 
tingic  colore  fufco :  Spiritus  Nitri  GeoiFroyanus, 
turn  Sal  Voladlis  Urins,  poros  vitri  aibi  perrep- 
tanc,  tvohncqoe.  OdoresMofchi,  Zibedu,  alio* 
fomqoe  coiporam  tranfeont  per  ligneai  capfiilas ; 
vinom  ejusque  Spiritus  per  cados  ligneos  tranflu- 
dat.  Aliquando  tamen  continglt ,  ut  poros  corpo- 
rum  amplos  non  tranameenc  pardculas  muko  exi- 
lioiet «  propter  vim  quandam  repellentem ,  quae 
inter  nomiuua  corpora  dator :  Hinc  Aqua  &  Vi« 

num 


Digitized  by  Google 


^9 


Anm  flOD  perfliuc  Subcr »  «t  CiiiciDm  Candn 

BUOL    ImX  pQfliSttUUIl  gIbilB  chtHMIII  VIX  9 


§.  6j.  Quoniam  omnia  corpora  iunt  admodum 
}K)fora ,  menfurato  volumine  non  habecur  vera 
ibiidi  magnkiido ,  fed  aoque  ma^^iciido  pornini 
cxcenfbriim  9  ac  jbiidinim  ptttom :  am  vtao 
pororam  cofom  acennce  decerminaFe  non  licet , 
pacet  veram  corpor^im  meoTuram  hue  usque  ha« 
beri  non  pofle.  *  ' 

$•  6i.  fori  corporum  aliquaedo  paxtoalii* 
Coq;ioribus  im^lea  Sant,  aliqoatida  pro  fsmt  ina^ 
mes.  Vegetabiyiimporiidenmiquemidciim^i^^ 
Aeris,  Aauae,  &  aUorum  minimorum  corpdcU'*' 
lorum  in  Aere  nacancium  redpiunc ,  quia  func  ad- 
modum paculi :  In  aliorum  corporum  angulliores 
poros  exiliora  tantum  corpufcab  inepant  velad 
Ignis ,  £ieftiica  effluvia  quamvis  aonpenicni 
us  impieanmr. 

5.  69.  Videntur  corpora  majora  fequenti  ut- 
cunque  modo  efle  compofita.  Concipianturiria, 
quatuor  vel  plura  uldma  folida  conjungi  in  ali* 
quam  maHam,  cujusvis  figurs  A«  entivBC  Majfajzh*  u 
frimi  $nSms^  five  paractua  mininia.  Ex  hujus-i^ig- 
modi  aliquot  particoKs  efficianciir  complezicnies  J^^'^^ 
&  copulationes  iterum  in  firmam  quandam  mas- 
fam,  hae  component  Mfl//jm  fecundi  ordinis  j  five 
particulam  majorem  B :  £|uscemodi  particulsB  a* 
liquot  denoo  acerventor  &  ^onjungantur  io  co* 
hsereocem  maifilm,  compoficira  Pmtkukm  tm'd 
wiimi.    Forte  &  oomponuntur  particoiss  alcio-Tab.  r. 
rum  ordinum :  Ex  parricuiis  talium  ordinum  plu-t*»6- 
rimis  inter  fe  jundUs  tandem  corpus  magnum  tra* 
&ibile  conficitur. 

{.  70.  Dari  ejusmodi  parciciilanim  ordines 
duleraoc  BhiiQiophi  ex  divcrfis  obftrvadoiubai; 

Cha- 


ciJliffle  tamen  chartam  oleo  unfhim 


Digitized  by  Google 


90 


De  Corpore  in  geneu 


Tab.  X. 
Fig.  14. 


Tab.  r. 
Fig.  15* 


Chalybeum  filum  igne  diiratum  multo  durius  efl: 
moUi,  duratum  tamen  multo  minus  cohaeret,  mi- 


durato  minus  ootusrere;  cum  uimen  partes  infe' 

rioris  ordinis  magis  cohsereant.  Aquas  partes  haud 
dubie  Ibnt  rotundsB ,  circa  eas  circumfcriptos  efle 
cubos  finge,  hos  effe  abfolute  folidos  ;  fi  particu- 
fphaericse  eti^m  fmt  folids^  eric  foliditas  cujus- 
iibet  Cubi  ad  earn  Sphsr® »  proxime  ud  300  ad 
157,  adeoque  foret  coca  rodes  cuborum ,  maflam 
abfolute  folidam  formantium  ,  ad  molem  infcrip- 
tarum  Sphaerarum ,  uti  300  ad  157  ,  atque  ita 
proiode  foreat  pondera  :  fed  Auri  porofi ,  cujus 
vdumcn  par  forec  volumini  cuborum,  pondus 
eft  iefpe£hi  kqoe,  vduti  39  adi :  adeoqae  Sphs- 
rae  Aause  non  poflimt  eile  lblid«,  led  erunt  poro- 
(sB  ,  noc  eft,  conftabunt  ex  particulis  minoribus 
accumulatis  ,  intervalla  relinquentibus ;  hae  ite- 
Tum  ex  minoribus ,  velud  confpici  poteft  in  Sphae- 
n      tn  qua  defcripcas  modo  funt  pro  ^empla 

?aatttor  Sphna »  atc^ue  in  fingula  quacuor  aliae. 
^uam  maxime  amplificandbus  Miooftopiis  in 
nonnullis  firrais  corporibus  partium  ordines  ma- 
nifeilo  videri  poflunc  Clariffime  tamen  particu- 
lanim  ordines  ex  animali  fanguineeruuntur;  quip- 
pe  Microfeopit  beneficio  deteflum  fuic ,  Globum 
rubicundum  ex  iex  flavefoendbus  ferofis  compo* 
ni,  in  quos  fponte  refolvitur:  quilibet  ferofus  glo- 
bus iterum  ex  fex  aliis  lymphaticis  conftat  ,  quod 
quousque  pergac  9  videri  non  potuit:  idcirco  or- 
dines vani  pardcularum  corpora  componenuum 


§.  71.  Si  ultima  Solida  (iierinc  fibi  omnino  fr 

ilia ,  poterunc  parucute  primi  ordinis  ex  illis 

inp9ni »  fibi  auc  omivao  fimiles »  vel  aliquan- 


cum 


Digitized  by  Google 


vm  diver/as ,  pro  vario  concurfu  ultinnorum  So- 
lidonun.  Sine  enim  uluma  Solida  Sphns  aer- 
ies, guaram  lex  compooanc  particulam  primi  or* 
diniSf  poterunt  has  poni  turn  mode  A »  vd  B , 
veJ  C ,  Hhi  utcunque  fimili ,  tamen  aliquantum 
diverfo.  Ex  quibus  patet,  difcrimen  aliquod  fi-^*^-  ^* 
gurae  io  particulis  majoribus  aeouaauam  arguere^ 
Qkimorum  Solidorum  figuram  clle  dircrepanceuL 

Si  yero  oltima  Solida  fibi  non  fuerioc  fimilui, 
ex  concurrente  eorum  sequali  numero  poterunt 
orifi  particular  primi  ordinis  diverliilimaB  magoi- 
tudinis,  figurae  &  fabricas. 

$.72.  Poiluiu  jgicur  particute  primi  ordinis  ad- 
modum  diffeire  magmnidine^  fi^irft,  poroGtatet 
denGcate  ,  gravitate ,  cohaereotii ,  pro  vario  nu- 
mero, fitu,  figura  ,  &  magnitudine  minimorurn 
Solidorum  eas  componentium  :  acque  eo  modo 
yalde^uam  diverfas  efle  polTuat  pardculs  fecundi 
ordinis ,  ut  &  iilae  altionun  oidiDum :  Quamobiem 
iofinita  varietas  corporuxn  quoad  fi^am  ^  niag- 
nitudinem  ,  gravitatem  ,  cohaBfcntiani ,  denfita- 
tern  oriri  ex  hujusmodi  ordinibus  poteft.  Si  proin- 
de  corpus  componacnr  ex  partibus  ,  Ipatium  ag- 
qualeliias  magoicudini  continentibus ,  &  haepar* 
tes  itenim  ex  particulis  tancandem  ipatii  ioteicU 
{Meotibiis  ac  folidi ,  oriantur  :  idque  ita  porro 
continuetur  ,  turn  tribus  ejusniodi  ordinibus  po- 
fitis  ,  erit  lepties  major  copia  pororum  quam 
folidi  in  mole :  podtisque  quatuor  ordinibus  ,  & 
ultimo  ordine  folido  ,  erit  decies  quinquies  plus 
pororum ,  quam  folidorum :  quinque  poiitis  ordi* 
jubus  9  moles  poffidehit  3 1  plus  pororum  quam 
folidi :  ftatutisque  lex  ordinibus  moles  gaudebic 
quancitate  majori  63  porofa  quam  folida ,  nam 
pororum  copia  femper  crefcit^  uti  fumma  ieriei 
^»  A,  4»      16,  ^  . 


Digitized  by  Google 


3^  Corpore  in  genin 

5-  73*  Corpora  vero  magna  ,  qa®  componnn* 
tur  tantum  ex  particulis  unius  ordinis,  erunt  ad* 
modum  Homogenea :  Poflunc  ejusmodi  homogenea 
pro  ordinis  difcrepaotia  Inoumeris  modis  inter  fe 
differre.  Si  vero  ordines  primi «  fecund! ,  term » 
turn  &  ordines  fibi  difliiniies  quoad  figuram ,  nia« 
gnicudinem ,  denfitatem ,  concurrant ,  &  mutuo 
implexu  jungantur  ,  eric ,  quod  inde  componitur 
corpus,  Heterogcneum y  atque  eo  magis ,  quo  plu- 
res  ordines ,  &  4  fe  magis  difcrepantes ,  concur- 
ieiin&'  Docee  ezperientia  fisre  omnia  corpora 
magna  efle  admodum  heterogenea ,  &  quafi  mix« 
turas  rerum  diverfiflimarum ,  quarum  fimpliciflima 
func  Aqua,  Phlogifton  &  Terra:  ex  quibus  mix- 
tune  oriuntur  primas,ex  hifcemixcisoriuncur  mix* 
turas  magis  compodtasy  ez  his  corpora  majora  tra* 
£bihiiia :  nm  mecalla  componi  ex  Sale ,  Sntohn* 
re  (a)  &  Metcorio  mianimes  fere  probant  Che>»  . 
mici :  Sal  vero  &  Sulphur  efle  iterum  heteroge- 
neum  compofitum  iidem  evincunt  (&).  Ex  va- 
riis  coaluerunc  quo^ue  metaila  fragilia  five  Semi- 
metalla ,  uc  &  Lapides ;  nam  Andmoninm  confti* 
tuunt  Sulphur,  materia  inperfeftior  metaOica ,  & 
arfenicum.  vegetabilia  coofltti  ex*  Spiritibus 
variis ,  odorifero  ,  Reflore ,  Gas  Sylveuri ,  A- 
qua  ,  Aceto  ,  Gummi ,  BaHamo  ,  Refina  ,  di* 
verfis  Oleisy  diverfis  Salibas  (c)  &  Terra »  de^ 
inonftratur  ab  iisdem  Philofbphis :  Terra  tSt  e* 
tiam  ens  compofimm ,  plornnorom  corporum  na- 
turalium  bafis ,  difcrepat  pardum  tenuitate,  co» 
lore  fixiuce  in  igne  ,  odore ,  converfione  in  vi- 

trum 

(a^  Pott.  THffert.  de  Mfk  MUkU.  f.  4.  L'Bift.  de  VA- 
€ad.  /ioY.  A*.  1738. 

(b)  Uznc ATI  MfMnb.  p.  80.  LHifi.  de  LJcmL  Mo^ 
A*.  1:03.  1704. 

(c;  Vllift.  di  L'Mad.  Roy.  A\  173$.  p.  S73- 


Digitized  by  Google 


^usque  aurtbutis. 


trum  hdli  vel  difficili  <S:c  (  a)  :  Animalium  par* 
tes  pra?benc  fubtiles  fpiritus  ,  Aquas  ,  Salia  vola- 
tilia,  Phosphorum ,  Olea  ,  Terram  ;  oec  alkec 
idiqua  corpora  majoni  comfMrau  fuoc 

74.  S«  Hinc  oriaocor  coqxmn  viiie  qualiu* 
ttf,  pro  diverfis  pordbui  yariomm  oidiottm^  paiH 
cjoribos  pluribusve ,  £  quibus  compoauncur.  Moa 
male  aliqui  Philofophi  particulas  variorum  ordi« 
rum ,  quae  funt  corporum  majorum  Exordia ,  G?r- 
fufcula  derivativa  appellant ;  qus  cum  ex  pluribus 
coaluerunc,  &  Tunc  cam  magpat  videnocuJo^ 
autMicrofcopubeDeficio  pouinc,  oblervaiitur  pie* 
lumqiie  diffiaulia ,  apparendbus  hinc  inde  alkpiot 
nbtis  ,  quibus  unum  ab  altero  diiliogui  poflic:  ple- 
rumque  id  obduere  moneo ,  non  iemper  ;  quippe 
puriiiimum  Mercurium  in  fumum  concicacum  , 
aut  trans  corium  prefTum ,  ezdpe  io  mundo  fpe-* 
culoy  globular  fibi  fimilUinoi,  nee  ulli  nod 
ftinguendot  lendam  vehementer  ampUficaoduia 
ope  obfervabis  :  Vapor  caiids  aqu«  purse  pari 
.  modo  fe  habet ,  acque  force  non  fecus  func  com- 
paratae  multorura  corporum  parces ;  non  enim  re- 


las  primi  ordims  Hbi  fimiles,  acqoe  ex  hujufinodi 
oriri  alias  aicerins  oidiais  fibi  qaoqoe  fimiles ,  quam- 
obrem  mirandum  non  eft  corpufcola  ope  Senlunm 

fibi  limilia  obfervari.  Idcirco  qui  ex  Metaphy- 
.fici  probare  nituncur  omnia  corpora  neceflario  a- 
liqua  nod  eile  didinfla,  doflrioam  cum  rebus  ip- 
fis  pugnancem  cradiderunc :  In  ejufmodi  errores 
Qbivis  incidimt ,  qui  ex  Mecapbyfidl  Phyficam 
.  explicaie  aggredioncar. 

5.  75.  Corporum  compoficorum  qualitates  pen- 
dent a  magniiudine^  figura,  texcura,  implexu,  & 


com« 


(a)         iiLJsil  Aq.  A*.  1730.  p.  401. 


Digitized  by  Google 


'S4  De  Corpore  in  gencn 

•  ^  combinatione  variarum  particulanitn  :  Quia 
•tern  comhinariones  infimtis  inter  (e  difcrepare  mo- 
•dis  poiTunc,  fieri  poteft  ut  corpora,  quae  iisdem 
nominibut  iniigoiumur »  boo  parum  inter  fe  dif- 
*feranc,  Jkecob  quasdatn  coiniiiimes  propriecates 
ejusdem  fine  Mmiink:  ka  daiar  Aoram  ntouale 
•mUkfiflSmi  coloris ,  eft  aliud  nibri , alittd  flavi ,  eft 
•«  glcba  pulverulenta  gryfei  coloris  durifllma  in- 
ftar  fmiridis  :  idem  obdnet  in  aliis  metallis ,  & 
'fiemmisy  adamancibus,  aliisve  follilibus:  idem  ob- 
'^rvatur  in  Vegecabiiibiiiy  qoaeautin  variolbloauc 
in  diveril  regioae  cie^xenuit :  Quid  autem  dilcri* 
*»eD id  fiiciai,  ignorabont  iemper  tnoitales ,  quia 
pardum  tenuicas  aciem  (enfuum  fugit. 

5.  76.  Quoniam  particulae  cujusiibec  ordinis  (bl- 
vipofTunt,  veluti  compollts  fuerunc,  in  inferio- 
'  jrem  ordineniy  &  ex  iafimo  oidine  uique  in  mioi- 
"flUa  Solida,  patet  cor  magnum  qoodcunoue  ccat* 
'  put  in  mmimat  pardcnlas'  Trito ,  Igne ,  Fermen-  . 
tatione,  Putrefaclione ,  Menftruo,  refolvi  pofllt: 
'Verum  haec  minima  in  formam  ordinum  fimilium 
vel  aliorum  icerom  velud  ante  conjungi  poflum; 
unde  fequicar,  quomodo  ex  pardbus  unius  Plan- 
ts vel  Animalis  diilbinds  crefeanc  panes  alcerius 
Pkmw      Animalis »  vi  fAriem  ,  in  piindpia 
'  Creadonis  feminibus  indict  ,  quae  mutac  ordines 
partium  diverfiflimis  modis :  hinc  ex  eodem  fimo, 
eadem  aqui  irrorato  eflScitur  &  crefcit  Aloe  ama- 
riflima  ^  &  iirundo  faccarifera  dulciffima »  Ace- 
tola  aceicens,  fcedda  Atriplex,  gradflima  Rofa^ 
* aanfeofii  Senna,  &c.  qoalis  vis  leminalis  forficaa 
quoque  dft  in  glandulis  corporis  Animalis ,  adeo 
;uc  haec  Lac,  ilia  Bilem,  alia  Salivam  ,  alia  Se- 
men, alia  Cerumen,  alia  Medullam  praeparet. 

$.77.  Sed&  pardum  unius  ordinis  varia  appli* 
cado  CQipora  divcxiiffiiiie  ttxCiDrse  faciet :  Aqua» 

quse 


Digitized  by  Google 


ilusqm  attributis. 


qu£  videtur  conftare  ex  paniculis  oniat  ordinii » 
( nullus  enim  Chemicoram  ex  aqui  pur&  oukl  a« 
liud  9uain  aquam  elicuic )  adeo  uc  fit  res  luiipl^ 
ctfona:  iaec  m  vafeooikdaeft  mafia  fliiida,pQii# 
dmk;  an  vapomn  dcvaa  fomiat  oeboiaiii,  at» 
bemque :  e  ctslo  decidus  parciculae  in  globof  cot^ 
Je/cences  eiBciunt  Pluviam  ;  in  filamenta  oblonga 
conglomeratae  &  congelatas  exhibencNivem;  p]u* 
yioUs  guttU  in  glaciem  gelu  condrifUi  fic  Gran« 
do;  qQ9  onuiia  ooUefta  &  foiiitt  li«  in^  • 
qua,  venim  qoajpropcar  yiriiin  pafdam  wsmu 
tionem  in  diverfiuimas  motaca  fuic  formaa. 

$.78.  Corpora  quas  regna  §.  15.  confb'tuuntt 
tancum  cafu  inter  (e  differunt,  quoniam  in  fe  mu« 
too  conyercuntur :  Ex  Terri  oc  Terreftribus  4 
ibio  oihilaDf ibus ,  turn  &  ex  Aauioeicunt  Sc  ft« 
loainr  ViqgttahUta:  Vqgetibilia  tent  paftai  aninuH 
libuf ,  acque  attenuata  convertuntur  in  corpus  a* 
nimale  :  Animalis  mortui  cadaver  redii  ad  reg« 
num  lapideum,  cum  refolvitur  in  lerram  &  a- 
quam.  Vegetabilia  computidceoiia  eoam  in  cer* 
mn  &  aquam  recfeunc 

I  1  79«  Quanohmn  GmratU  &  CnnipH$  wm^ 
milloram  corpornw  majoram  eft  wmmi  iiav« 

accumulatio  parciuni  exiguarum ,  qu£  concurdoni- 
bus  inter  fe  cohaerefcum :  turn  compofitarum  refo^ 
lutio  in  minores :  Non  enim  fic  ccupui  ex  nihilo^ 
cum  feiietatur,  aeqiie  conrupuone  in  aibiluai 
dk:  adeone  omiie  corpus  PM'dmt* 
•  f.  8a  Ommt  nmatio,  ^uas  in  corporibus  con* 
tingere  pocell ,  fit  in  figura ,  magoitudine,  par« 
tium  fitu,  cohaerentil ,  &  loco  totius  maflaQ^ 
ium  in  gravitate  &  viribus  motricibus. 

8 1*  Enumeravimoa  Wax  Corporis  attributt 
Jmrtiam.  QiA  fit,  uc  corpus  omne  de  ftam  fw 
vd  quidfccMi^  vd  ttovendlt  dHBjnhct  i}etotbe* 

C  a  tor* 


Digitized  by  Google 


» 


%6  Di  Corpore  in  genen 

Tib.  I.  tur.  Sit  enim  aliquod  corpus  A  ex  filo  pendir^ 
^'^'7'  lum  quietumque  ,  id  in  quiete  perfeverabit ,  ft 
nihil  quod  mutet,  acceflerit;  in  A  impingacur 
turn  A  renitecur  corpori  fi  ;  io  hoc  renizo  velo« 
ckat  in  B  decrefcic:  A  antmi  movecor.  Velo- 
deads  jaftani  m  B  non  §om ,  nifi  A  v^ftidAt: 
absque  bac  reflftentia  corpus  B  (ecum  abripuiiTec 
A,  qua  velocitate  incur rerat,  eujuscunque  mag- 
nitudinis  fuilTet  A  :  quo  modo  efie£lus  in£mte 
magnus  a  cau(^  minimi  i>roduci  pQCuiifec. 
Tab.  T.  ^  82.  Obfervamus  euam  ,  ut  corpus  A  mo» 
Fif.  17.  yeauir  ipado  AD^  intra  tempos  onius  rninnd  a- 
fbionem  majorem  movencem  in  B  defiderari » 
quam  cum  A  idem  fpatium  duobus  minuds  dun- 
taxat  percurret ;  tnncque  majorem  motus  jaSu- 
ram  in  B  fieri ;  adeoque  eft  in  cor^re  A  reli« 
ilenda  major  adverfus  majorem  velocitatemy  pfo« 
inde  corpus  rdiftendo  luOMir  cam  atasro  moco: 
&  magis  lu&itnr  cum  velocius  impa^  * 

g.  83-  In  corpus  A  jam  motum  impingatur 
corpus  B  velocius ,  fed  infequens :  A  accelera- 
bicur,  B  recardabitur :  adeoque  eft  iterum  lu£U^ 
uo  inter  A  &  B.  £c  quontam  in  corpus  A  jam 
notara  perpetoo  alia  corpora  oddiora  inpin^ 
poflbm ,  idque  in  Ii^nitum  usque ,  quibos  omm** 
bus  A  femper  refiftit ,  patec  eandem  Inertiam  3, 
corpore ,  quacunque  celeritate  afto ,  femper  ex- 
erceri :  quod  niii  forec ,  corpus  quadam  veldci- 
tate  promotum  non  amplius  aliis  celerioribus  re* 
ftitiilet ,  (ed  absque  oeleritatis  detrimento  com* 
muni  orieritate  ferretor:  quo  paAo  efieftus  canGs 
proporcionalis  non  manfifrec  '*  ^ 

5.  84.  Corpus  fu^  inertia  le  aliis  potentiis  agen* 
tibus  opponic,  eas  non  deftruendo  ,  fed  vim  ex 
lis  recipiendo  ,  quam  ledoeCy  &cojus  efie&um 
padtuTi  qui  eft  mocus» 

5.  35, 


Digitized  by  Google 


ijus^ue  attributiti 


5.  8S'  Differt  ideo  inertia  ab  aliis  generibu* 
poienciarum ,  quae  in  fe  operantes  mutuos  eiFo 
&US  coJIunc ,  auc  vires  deftruunc,  uti  patec  in  cor* 
paribus  moUibiis  as^ualibus  concrarii  direftione  ie 
dleodeDubiit ,  aoc  in  Ludlacoiibiis:  Verum  loeiw 
til  vim  corporis  impafti.  non  deftmk^  fid  earn 
ii]  iiium  corpus  recipit,  retinetque. 

5.  86.  Hue  usque  proinde  Inertia  fuit  depre- 
henfa  Rejijlentia  ,  quatenus  corpus  ad  coofervaa- 
dum  Ilacum  fuum  lu£Uuir  cum  vi  alteri  oorpori 
imprefl^  lode  evenic »  m  Philofophi  nonnttUi^ 
qnibas  h»c  Inerda  incognita  erat,  ftatiierint  in 
corporibus  quiefcentibus  vim  eile  perfeverandi  in 
^uiece. 

§.  87.  Confideremus  jam  corpus  B  motum,  & 
impa&um  in  A  quietum ,  turn  B  cooatur  fta- 
turn  corporis  A  mutare :  quatenus  ergo  B  fuum 
ftacnm  lervare  nititor,  Inerdamoftenmc,  &quia 

lu6latur  cum  refiftente  A,  exercet  Impetum ,  qiiem. 
nifi  B  habuiflet,  pod  inpa£tum  in  A  illico  quie- 
viflet,  nullam  huic  mutationem  inducendo,  Phi- 
lofophi  Axioma  condideraot  in  obfervatione  fun* 
datum  t  Omne  cortm ,  five  quietum  ,  five  mattm^ 
mature  in  iodem  jfatu^  in  quo  Jewel  pofttum  eJl:q\iod 
eft  veriffimom  fed  qamam  eft  phmomeoi  ob« 
lervati  caufa  ?  Inertia ,  qua?  corporibus  ineft. 
Nam  A  quietum  luflatur  cum  B  moto ,  nifu 
manendi  in  ^uiete;  &  B  motum  luftatur  cum  A 
nifu  mancodi  in  motu;  qui  ocerque  nifus  Inertiam 
ofleodic 

§.  88.  Quo  corpus  qoiecom  A  fit  majus ,  eo 
magis  refifut  viribus  externis  id  ipfum  movere 
:  conantibus  ,  atque  eo  tardins  ab  aequalibus  viri- 
bus movetur:  quo  A  fit  minus,  eo  celerius  mo- 
vetur :  adeoque  eft  Inertia  proportionalis  qqanti- 
taticorpomey  duplain  mole  dupio  ffiajon9*'trS- 

C  3  ^  pli 


Digitized  by  Google 


38  Jk  Corpon  in  generi  ^ 

pla  in  tripio  majori  ,  competitque  seqaaliter  hn- 
guiis  minimis  iblidis  :  hinc  aeque  efl  <n  Fluidis  , 
ac  Firmii  corpcnibiis ;  &  aequalis  inertia  pollid 
cabico  aoQ^t  quam  gladei  ex  ea  promts  ineft, 
ii  nihil  afiud  accefleric  vel  receflent :  iddrco  roa« 
nente  quanticate  Solidi  corporis  eadem,  (ive  Flui- 
dum  fueric  in  ultima  folutum  ,  five  in  Firmam 
maflam  concreverit ,  erit  Inertia  eadem. 

{.  89*  Corpus  ^uietum  inertiam  exercet  in  om« 
net,  qii»  concipi  poffimc  direftioDes ,  qaibot  al* 
termn  corpus  in  i^om  moveri  poteft :  pari  modo 
inertia  eft  corpori  moto  ,  auacunaue  diredione 
inoveatur,  adeoque  non  penaetaniui  aut  direftio- 
ne  gravitatis.  Quamdlu  igitur  corpus  alicui  mu- 
tationi  eft  obnoxium  ,  cui  iemper  fubjicicor,  in- 
ertiam habebi  t ,  &  quidem  in  sequalibus  motatia- 
nibiit  exeicebit  eandem*  ' 

$.  90.  Sunt  inertis  fui  termini ;  nam  corpus 
A  alteri  B  determinatas  magnitudinis  &  quadam 
creleritate  impafto  ,  refiftit  certo  modo ,  ut  tan- 
tum  aliqoam  partem  virium^non  omnem,exBre- 
dpiat:  pari  modo  B  iuftatur  cum  A,  quieto  vd 
tnocOf  cc  aliquam  panem  vuium  ipfi  tradic ^  non 
cmoem* 

§.  91.  (^uomodo  Inertia  fubflantiae  corporeas 
fahaeret  acie  mentis  non  aflbquimur :  ineft  vero 
toti  fubftantiac  intemas,  per  quam  eqoabilicer  di- 
Itributa  eft ;  ideo  tan  turn  efleclat  eztemos  ab  e& 
editos  obfervamvs  &  cognofcimos.  Cerium  eft 
Inertiam  efle  Attributum  reale  corporum  ,  non  . 
aliquam  privationem :  privationi  enim  non  com- 
petit  quantitas,  qualis  Inertiae:  cum  corpus  ma  jo- 
rem  exercet  Inertiam  contra  potentiam  id  celerius, 
ooam  contra  aliam  ientios  agitaotem.  a^  refi- 
utrt  turn  eft  privado. 

$.  92.  Mifi  inertia  in  corporibus  Uiuverfom 

com- 


Digilized  by  Google 


Digitized  by  Googl 


componentibus  perftaret,  brevi  de  pulcerrimo  re--, 
rum  omnium  motu  &  ordine  aClum  foret:  cutu 
xnioimum  carpufcttlum  toUeie  polfet  mooim  om- 
mammaadmorum  corponim;  atqae  itmm  auni- 
mam  (ummi  rapidkaie  tecum  ifmreriim  move** 
rec:  Ica  curba  &  confufio  in  Univerfb  extemplo 
orirecur  maxima :  Leges  motus  &  percufCoiUi  di* 
verfiflrimae  ab  iis,  quas  nunc  funt,  darencur. 

|»  93*  Omnecorput,  five  mapmm  fiieric, 
ve  parvimit  poted  ex  uno  in  afimn  transferri  lo-, 
cam,  adeoqoe  JMik  exfiftit^  ande  &  hoc  Attn*! 
butum  MMlitas  vocitur. 

S.  94.  Mobilitas  corporum  differ t ,  pendetque 
4  ngura,  politur^  fupcrficierum  ,  gravicace  »  co- 
pii  material ,  viijbaique  tiahentibiii, 

%9S*  Sed  &  ornne  coipus  mm  neGeflario  mo* 
vecor ,  «c  ezfiftac  jcom ,  in  quo  cietcom  emt  loco^/ 
femper  manere  pomiilec :  Si  autem  nunc  motum' 
fueric ,  poted  ipdus  mocus  deleri  diperdice  cor* 
pore;  adeoque  eft  omne  co^m  Ouiejcibik ^  atque, 
Iioc  Accributum  appellaiur  Quiejctiilitas, 

f.  96.  Quia  io  mocu  plurima  coaGdeFaoda  fmt^] 
cam  6c  in  leliquis  Attmam  corporum ,  veluti  in 
Gravicace  ac  vi  Actraheme*  malni  fin^ulainaii-; 
quot  didin£lis  Capicibus  prouxius  ezaminare. 

§.  97.  Soilicice  5L  Philofbphis  quaefitum  fuic, 
quid  corporum  foret  Natura?  five  EJfcntia?  pen-, 
dec  qusLtio  i  fignificatione  vocis.  Sunt  qui  per. 
Natoram  iniriligonc  Id^per  quod  m  ejlid^fiod^ft. 
Siveid ,  qualeconque  fuoit,  cujus  ope  corpos  QUod- 
conque  habet  omnes  propriecates ,  qua  ei  iniunt , 
pbtedque  omnes  eos  edere  eiFedlus  aut  pati,  quos 
edit  patiturve.  Hoc  fenfu  erit  Eflentia  unicuique 
corpori  propria,  diverfaque  in  omnibus  corpori* 
bos :  differet  enim  Eflentia  in  Auro  ab  ea  in  Ar- 
gento  t  in  Ligtio  &c  Sed  &  hoc  fenfu  £OeociflB 

C  4     •  om^ 


Digitized  by  Google 


ifa  Di  Carpm  in  gum 


adeo  at  inde  deduct  pontt  ejus  color ,  msdleabilicaf, 

gravitas  fpecifica,fufilis  qualitas,mollities  &  reli- 
qure  omnes,qua;  Auro  infunt,  proprietates ;  atque 
codem  modo  comparata  funt  omnia  corpora. 

98*  Alii  yocaverunt  Naturam  id ,  Qtw  pefito 
iwpus  jmitur ,  quo  fublato  corfus  tollHwr.  Hi  atcen- 
derunr  ad  id ,  quod  eflec  vei  condperetar  in  omni 
corpore  ut  primum  ,  quod  foret  omnium  proprie- 
tatum  bafis  &  fundamentum ,  atque  attendendo  ad 
attributa,  qua?  abftraftione  recjiere  poterant,  fu- 
perftice  tamen  corporis  Ideiyterminabantur  in  Ex- 
tenfiooe,  qui  rge6td  corporis  ideaevanefcebat, 
ideo  condoieront  Kahtrm  corporis  effi  bt  Exteih. 
Jtone  pojitam ,  qui  dat&  corpas  exifterec,  qui  fiib- 
iata  tolleretur. 

$.  99.  Haec  fententia  non  vacat  difficultatibus, 
Bon  enim  modo  oeceile  eft  uc  £xtenfio  ftauiauir 
coiporis  Natura,  ut  (it  primum  quod  in  corpore 
condpiendum  eft ,  fed  a^  uc  corpori  foli  compe- 
tat ,  &  3"".  at  fit  faodamentom  ommam  illoram « 


deducique  pollint:  qus  omnia  in  Ezteniione  cor- 
porei  non  inveniuntur. 

§.  IOC.  Nam  concemplando  corpus,  &  abftca* 
Clione  rejiciendo  omnia  ^qasd  infunt  exceptiex* 
tenfione ,  termin'amar  ih  extenfione  :  verum  fi  a- 
lio  modo  examen  dirigamus  claufis  oculis,  &  cor- 
pus manu  impofitum  teneamus,  atque  cum  Me- 
chanicis  gravitatem  totam  in  centro  finxerimus , 
omnibus  de  corpore  deletis  excepto  centro  gravi- 
latis,  ideam  corporis  eandem  retinebimns,  adeo 
ut  altimum  vel  primum  qaod  in  corpore  foret , 


funt ,  adeo  ot  cunfta  ex  Natura  fluant 


Digitized  by  Google 


pottric  quoqoe  in -EztenOQiie. 

2°.  Extenfio  non  Ibfi  corporis  fed  eiiam  Spatio 
competit, 

5^  Ex  Extendone  non  fluic  fblidicas ,  inerda, 
aobilitasy  oec  rdiqua  quas  corporiomnj  infunc: 
f2£  tamen  inde  deducenda  forent ,  veliid  Mathe> 
aadd  ex  Natuni  Tiimguli  &  Qiciiliy  omnia  de» 
dbcunc,  quae  de  Triangulo  &  Qrcido  onquam 
coffnoverunt. 

loi.  lisdem  difficuitatibus  premuntur  alio 
rum  Philofophorum  renteDciaB,quibu3  Nacuracor* 
poris  di6la  fuk  confiilere  in  Extenjiom  fikda^  aac 
in  Extenjme ,  Fi  Inertim  &  viribut  nMrieSms. 
Qnoffiiam'ex  hia  reliqua  corporum  attributa  nullo 
modo  fluuntj'nec  deduci  polTunc. 

§.  102.  Proinde  fi  fit  unum  aliquod ,  quo  pofito 
corpus  ponitur »  quo  fublato  toUicur  :  ftffnd^fm 
e(l  id  hue  usqoe^pararL  Si  phira  fuerinc,  neqne 
hflBC  cognofcuntnr. 

§.  103.  Eft  co^do  humana  de  oorporibut  an* 
guftis  limitibus  circumfcripca  ;  quia  fenfuum  ope 
tancurn  fuperficiem  addifcimus  :  quippe  nihil  nifi 
fuperficiem  videmus,  earn  modo  tangimus,  gu« 
fiamus ,  olfadmus ,  audimus :  quid  aucem  cooclu* 
iiim  intra  fuperficiem  latet?  id  quod  proprie  cor« 
pus  coofticait,  quod  ejus  fubftanda  eric :  venua 
norum  ideas  animus  formare  non  poteft;  quam* 
obrem  tantum  corticem  corporis  novimus ,  & 
pauca  ulterius  ex  phajnomems  ratiocinio  collefta. 

§.  104.  Pofilmc  in  corporis  iiibilaniia  incerni 
mulca  condudi  ^  qa«  nanquam  ft  roortalibus  in* 
aellig^oir  ;  forte  nonnulla  alia  attributa  poftefo- 
mm  ioduftna  decq^ :  non  enim  ium  corporis 
.  attributa ,adeo  manifefta,  ut  extemplo  fe  offerant, 
quippe  cum  antiqui  philofophi ,  quorum  /agacitas^ 

C  5  9I> 


Digitized  by  Google 


Tab.  2. 
Fig.  I. 


Tali.2. 

Fig.  2. 
Tab.  a. 

Fig.  3. 


siccQrado ,  ft  kiguiii  acumeii  aoB  cedebot  folov 
d9  hodiernorum  enidiioram  ^  ominaQiisiiiiiic  im>4 
Ci  funt  atcribuca,  aqae  IMk  decexiueiiC. 

5. 105.  Cum  vero  dePoris  corporum  agens  dixe* 
rim  eos  efle  extenfos,  non  corporeos,  neque  Tem- 
per corporibus  penicus  impletos »  primo  agendum 
cfk  de  hac  £xMifioiier  five  de  Inani  aut  Spatk> 
TaeiK>9  ft  oorporibtii^noii  omoem  obfided  loon 
olteideadaiiftriiL 


CAP.  III. 

S*  io5.  /^uoniam  principes  Phitofbphi  fbmmft 

Vc  diflenfione  ccrtant  de'Spatio  Vacuo  ^ 
an  fit  in  Univerfo ,  an  non  fit ,  non  perfunftorie 


hoc  quoque  o^etor.  %.  Fieri  Mflb  m  VacuBBt 
atfifrat  3.  Id  re  vera;  iti  Univerfo  exfifleie. 

'  5-  '07.  Idea  Spatii  hoc  modoformatur  :  Con-' 
cipiatur  punftum  A  ,  &  praeter  illud  aliiid  pun- 
£lum  B ,  si  priori  diverfiim ,  eric  inter  hacc  bina 
pun£la  Spatium  vd  diflantk :  qaod  voco  Spatium 


tfaemacictm  AB,  utroque  punAo  tBrmflntam. 

5. 108.  Praeterduflamlineam  AB  concipi  poteft 
adhuc  alia  Hnea  CD ,  i  priori  diverfa ,  ipfi  parallela, 
inter  quas  interjacet  Spatium  planum ,  quod  capere 
pofTet  fiiperfidem'  Mathemaacam :  hsec  ducacur. 

S.  109.  Ptmr  liqiei&iem  Mathemadcam 
A  BCD,  eondpi  potdft  alia  priori  pirailebi 
EFGH  ,  inter  quaa  interjacet  Spatium  i  binis 
prioribus  diverfum ,  quodque  reCJpere  pollet  cor- 
pus (riplicia  dimeodoius. 


Digitized  by  Google 


Di  yacu$.  43 

5.  no.  Ve!  concipi  poteft Superficies  ABCD,Tab.«. 
&fecunda  EFGH,  tenia  ABEF,  priores con- ^'*»6- 4- 
tingens ,  veluci  quarta  C  D  G  H  »  turn  qnmta 
BFDG,  &  fern  ACHE.  Qq«  onuies  com* 
pRhemieiit  ^udm  trim  Mmtnjimm ,  priori  &• 
mk ,  nifi  qaoid  hoc  undique  tenninacum  ^  alcerum 
Hon  ubique  terminatum  concipiebatur. 

III.  Praererea  animus  poteft  formare  ideam 
penetrabilitarisy  qus  cum  noo  convenit  ides  cor* 
porum  ,  poteft  cooveniref  alteri  End  emciifo , 
noc  eft  Spack) :  adeo^  idea  ^tii  fomiari  poceft» 

$.  112.  Idea  Spaai  (ic  formata  nihil  praaef 
meram  Extendonem  animo  repraeientac ;  &  fl 
quis  hanc  ideam  examinet ,  nequaquam  in  ei  fl- 
xnul  contineri  corporis  ideam  depretiendec :  m&t 
hoc  modo  onusqniaqae  conceptum  illiaa  rei  10 
mmoformaviCy  qoam  vocamoa  Sfal^am^  &  qQo> 
niatn  in  eo  corpus  fimul  non  conapitur ,  appella^ 
mus  id  Vacuum ,  vei  Inane, 

§.  113.  Sex  fuperficies  in  Fig.  4.  conceptaenecxab.  2. 
funt  partes  Spacii ,  quod  comprehendunt  ^  nequeFig.4. 
ad  iUud  pertinent :  Nam  Spatium  conceptum  in 
f.  no.  eft  Extenfio  tripHds  dimenfloniit  adeo^ 
<]iie  Spadom  &  fiiperfides  Ibnt  res  nacorS  dhrer- 
fae:  2**.  Spatium  in  5*  iop«  Fig-  3-  non  eft  undi- 
Gue  terminatum  fuperficiebus ;  quamobrem  fuper- 
ncies  non  requiruntur  ad  Spatium,  neque  ad  illud 
pertinent :  Spatium  er^o  hue  usque  conceptum 
ex  fui  Naturil  fuperficiebiis  careL  Quo  modo 
diffiert  %  concepto  corpore »  quod  femper  fupcffi* 
ciebus  ab  omni  parte  terminatum  exiflic 

§.  114.  Quod  fi  fex  fuperficies  terminantes  co-xab.  2. 
gitentur  i  fe  removeri  usque  in  Infinitum  ,  acqui-  Fig.  4. 
ritur  idea  Spatii  immenfi :  deletisque  ex  conceptii 
Tuperficiebus ,  formatur  idea  Spacii  incerminad » 
&  magnioidijie  aUbliite  Infinid. 

5. 115. 


Digitized  by  Google 


LI  15.  Spitiom  hoc  tnodo  conceptum  eft 
teofom  vacuum  omoi  corpore.  2.  Penetn* 
bile  absque  refi Aeodi  ft  corpore.  3.  ITbivis  homo- 
geneam  &  fibi  ^tnile ;  nam  mera  tantom  anitno 

concepLa  eft  excenfio.  4.  Unum ,  hinc  non  poteft 
Tocari  magnum  vel  parvum ,  cjuia  iiuliam  relacio- 
nem  cum  alia  re  fimili  habet :  ideo  nullas  compa- 
fatboes  in  fe  admitcic :  5.  Comiouum ,  nee  inc^r- 
roptum  pardbosy  pioindbiioQ  compoficum  6.  In* 
diirifibile.  7.  Incerminanim  8.  Hinc  immenfora* 
bile ,  nam  fuperat  omnem  menfuram  ,  cum  quia 
eft  unicum  in  fuo  genere  ,  menfuram  vero  alte- 
fius  generis  non  admiccit.  9.  Nec  habec  fupre* 
Xttum  p  medium  ,  iofimiun »  laterale  ^  uldmum , 
^Bxafcmum »  quia  h»c  omnia  fupponunc  relado* 
nem  inter.partet  &  cum  rebus  aliis.  xo.  Immobi- 
le, cum  tit  Infinitae  amplitudinis.  11.  Atque  id- 
circo  Immutabile  ,  turn  quia  eft  unitas  infinica. 
12.  Nihilominus  abftradle  cogitando,  in  eo  con- 
dpi  poOunt  polictt  fuperficies  ,  cciamli  non  per« 
dnentes  adSpadum^  led  aliundCf  nempe  i  corpo- 
libus  fumtae,  quae  efficiant,  uc  qoafi  partes  Spadi 
cxhibeamur,  quae  menfurabiles  Tunc.  13.  Pominc 
guidem  fuperficies  iftae  concipi  a  fe  removeri , 
nequaquam  camen  Spadum  divifibile ,  vel  uc  una 
pars  recedac  ab  alceri ,  quia  partes  h»  imaginaris 
tancum »  non  vero  resdes  fimc 

116.  £x  his  omnibus  Eguet,  animum  for* 
inare  pofle  Ideam  Spadi ;  neque  earn  efle  abfur* 
dam  :  neque  efle  ideam  Nihili ;  fed  alicujus  rei 
proprietates  multas ,  Dcet  ideales  ,  prout  hue  us- 
que in  demonftrando  perreximus  ,  poflidends. 
£fle  autem  ideam  Nihili ,  hoc  modo  probare  co» 
iiad  fuemnt  aliqui  PJiilofophi :  In  corporum  mul- 
tkudine  fit  aliquod  »  quod  ineliquis  in  quiete  ma- 
Beadbus  evancfcac  in  oiliilum,  jam  Spadum  da- 


Digitized  by  G 


Di  Vacm. 


bitiir ;  fed  id  quoque  evanefcat ,  ambientibus  ad- 
huc  immous  ,  jam  nihil  dabicur ,  led  hie  poftse* 
niif  fbcus  a  prascedenct  non  differt ,  tput  prai- 
oedew,  vdod  okiiniis,  enc  nihil.  •  ta  Mim  U 
disputaiitts  oHeoddnt,  iefe  revera  ideam  exten* 
iiom ,  corpore  non  repletae-,  animo  formare  pos* 
fe,  quod  negaveranc  2°.  Id  nihilum ,  quod  fuper- 
tSk  concipicur ,  eft  Extenfum ,  quod  velud  aDCea 
c^Mebac  teadum  &  corpus,  hoc  itanmi  a^eve 
pooeric :  £hi  ergo  nihilum ,  cut  ootDpetntt  pio- 
prieiaces ,  nam  eft  bteofimi ,  &  capere  poiieft 
res  i  fe  diverfas :  opinabar  de  Nihilo  afl&mari 
aut  negari  polle  nihil :  3*.  Quomodo  in  acervo 
corporum  concipi  poteft  deletum  fpatium  fuper*^ 
fiite  eadem  ezceniioDe  ?  4^  Cum  fpatium  Uni«^ 
verfi  fitamawr  Ummi  aligix>d»  indivifibile,  ab»» 
que  paruiMit;  quomodo  pars  concipi  poteft  txaS^ 
hilata  fuperftite  reliquo?  Sed  an  non  adfcripflmut 
Spatio  proprietates ,  quae  conveniunt  nihilo ,  adea 
ui  modo  mhilum  fit  putandum  :  nam ,  ajunt ,  nihilo 
convenit  eflellne  limitibus,  immobile ,  immutabile^* 
indivifibile,  non  pofle  creari  nec  deftrui  ? 
ipoodemoi,  oemiaem  pocoifle  ideam  niiiiii  forma* 
re ,  com  Philofophantes  ideam  Spatii  efficiant  ^ 
^  quidem  diftinftam  i  corporibus  ,  Spiritibus- 
que.  2®.  prseter  memoratas  proprietates  Spatio 
compeuc  Iijctenfio ,  eile  unum ,  eile  Infinite  ma- 
gQom;  qus  necpiaqoam  infuDC  nihilo:  tranieo  hio 
.  qoaKfaun  emmierari ,  mue  noo  adferipflmas  Spadow' 
%.  iiy:  Verom  aliam  aodiaiiiiis  objeftioneni 
(a)  adverfus  Spatium.  Si  Impefletrabilitas  difcri- 
men  faciat  inter  Spatii  &  Corporis  extenfionem , 
neceirario  praecifa  ImpenetrabiUtate ,  dabuncur  duo 
excenia »  folo  numexo  difoeoda ,  wmoA  fine 


Digitized  by  Google 


4<S  JOi  Viiaid. 

excepdone  in  ommbnt  convisiiiencitt  Aft  radoni 
lepugoac  dari  res  folo  numero  differences. 
.  Refpondemus  ,  Impenetrabilitacem  nequaquam 
^ifoimen  facere  inter  excenfionem  Spatii  &  cof* 
pmi»  fed  ioier  Spafiiim  & coq^ ;  a"",  colli  noo 
poffi  Inptoecnbukatsm  ex  coroofe»  praode  e* 
jusroodi  omoepdim  de  hic  fdbmft  die  ehimfleri. 


Impenetrabilitatem  non  folum  difcrimen  facere 
inter  Spatiuai  &  corpus ,  fed  plurimas  alias  pro* 
prietaief  i  uo  qnoad  exteofionem  Infinitas  SptcS 
eft,  comcorpilifitfiiiiaim,  &  fupcrfiaobua  tap- 
nioaconi »  fuperficiei  Spatio  non  eompmm ;  a« 
dec  ut  Spacium  &  corpus  non  Hnt  duo  extenfa  , 
folo  numero  differentia  ,  &  in  omnibus  conve- 
nientia.  4^  Negsunus  rationi  repugnare  iiaiilet 
dtfi  res  folo  ottmero  difierentes :  nam  torn  ne 
conctpi  quidem  poflimt  rea  fimiles  ;  com  camea 
Blithenuicici  figm*  tsqadei  &  findiet  6dfe  con* 
dinant  animo  ,  folo  numero  c8v«rias :  prseterea 
quas  58  9  74*  allata  funt »  probant  fimilia  dari: 
qui  aucem  cunfla  creavic  fuisque  ordinavic  locis^ 
radones  perfi)exiC9  cdb  ^naa  mc  iiit  alia  fimilia 
aliis  poTueiit  in  lock  >  licac  tiba  nttaonea  not  h» 
iaanti 

1 1 8.  Eft  quoQue  hsDC  idea  Spatii  diverfii& 
ma  ab  el ,  quam  rormant  Eruditiuimi  Viri ,  ac«> 
cendences  ad  Simulcaneorum  A,  B,  D,  coexi- 
(lentiam,  &  diftiHgttentai  roodum »  quoAcoexi* 
ilitipQ  a  modo,  ^  cetma  C  &  D  co^'xi- 
flic,  &  findiifer  modtim ,  quo  B  eoSxifticipfiCt 
a  modo ,  quo  ceteris  A  &  D  coSxiftic :  quate- 
nus  tali  ordine  iuxca  fe  invjcem  collocantur,  uc 
diftantia  inter  A  &  C  (ic  diverfa  i  diftantii  inter 
idem  A  &      acque  hoc  modo  notionem  Spatii 

fbnnan  affiniWKi  iUiid  idcirai  daftdcmtft  Or- 

df- 


Digitized  by  Google 


♦ 

.  Ami  AnMM0fMiii  ^ftufmli  ittkffiwdm  Faten* 
dum  e(i  formari  coBceptmn  ordlnis  Sknulcaneo- 
rum  pofl^;  &  quia  definiciones  nominum  Tunc  ar- 
bitrariae ,  poteric  ei  nomen  Spadi  appbcao  i^i^ 
watem  coDceptus  toco  coslo  duFerc  ab  eo  »  qa(m 
■oifbnimvinifis ,  &^>aciiiQi  appdybrnnoick  919 
jBttrminaio ,  itt6ako  &  no  nee  vDa  (knulcanet 
Ant,  nec  ordo  eft  uUus ,  proindc  nullus  fiinukaneo- 
ram  ordo.    Inutilifllme  proinde  inter  le  disputant 
Fhilofophi  de  Spatio ,  eoque  inani  vel  plax>,  lyji 
jwdiverfifliiiias^  quas  oondpttint ,  eodem  nMu- 
De  appellavemnt:  Coottpcot  oidiaji  fiuntiiauieo- 
nun  ubi  adjaoeodiim  &  St  mo  coBCexm  comiii^ 
gentium  involvit  neceflario  plLiiicudinem  :  verum 
Inane  neceflario  eft  Spatium  §.  110.  five  id  intra  Tali.  2. 
iiiperficies  fex,  five  infinitum  animo  cooc^eris.  fi€>4* 

S*  1 19.  Hoc  usque  de  Spatio  ideali  tantnm 
•mus ,  nunc  demonftrandom  erit ,  fiofi  .poflb  qt 
in  hoc^  Uaiverfo  ^oimcKfi  Spatium  ^Itat 
CQam:id  totem  ex  (ido  examine  ideos ,  quam  ani- 
mas  de  Spatio  format,  deduci  poteft:  Nam  quic- 
quid  dare  concipimus  cxiftere  pofle  ,  &  in  quo 
xiuUam  contradi6liooem  invenimu8,id  eile  poceft» 
^Extenfionis  autem  non  totidm  ideim  obveifiri 
nimo  ptobavi  fadi  f,  iig  in.  nt. 

{•  ISO.  Prmeset  concipiamus  Deum  Spha&r» 
A  omnem  materiam  creatam  indidiflfe,  eamqueTab,«, 
efle  in  abfolut^  quiete  ;  Deus  omnipotentii  fu4  Fig.  ^ 
portionem  materis  B  anniiukt  nullum  motum  mi 
aliis  corporibus  fufbitaodo^  toBbhk  Spodom  ok* 
'tenfimi     onmi  offattum  corpore,  quodque  non 
-veplebitor,  quia  omnia  corpora  in  Sphaeri  A  con- 
cepimus  prius  quieta  ,  quibuscum  nullus  motus 
.communicatur  Deo  taptum  '"awiff  p^rt^itu  fi  an* 
•iiihiiante.  '  • 

121.  Jiqganios  edam*  Deum  omnem  male- 


Digitized  by  Google 


48 


Di  Fscm 


T«b.a.  nam  tribos  his  Sphaeris  A,  B,  C,  inclufifle:  has 
fe  in  punSis  D,  E,  F  contingentes  ,  Spadum 
cxtenfum  PEF  corpore  vacuum  neceflario  inter 
fe  mutoo  lelinouunt.  In  caflum  vero  hUce  argu* 
tnentis  ^cftcanms  fudarunt  Philofophi ,  fiipponeii* 
doSphms  A,  B,  C,  fe in  tod  niperficie ,  ooq 
in  pun6lis  ,  contingere  absque  incermedio  Spa- 
tio ,  quoniam  nihil  inter  eas  interjaceret ;  quippe 
Sphsra  modo  in  piiodlo  Sptmam  contingere  po- 
telL 

Nec  mdioitm  alii  navarunt  operam  , 
qoi  cum  inter  SphOTat  extenGo  inteijacet,  cor- 


teriam  ejusmodi  Sphaeris  includere  potefl; ,  vel 
non:  nihil  repugnaty  quin  concipiam  ipfum  earn 
inclufiffe »  qiud  ergo  turn  prster  Spaaum  inane 
inter  Sphseras  A,  B,  C  reftat  ?  Verum  parum 
miles  in  Phiiorophii  font  Qottftiones'de  Poflibili* 
bus ,  prasftabit  igicur  demonftrare  ,  a£lu  exflftere 
in  hoc  Univerfo  Spatium  vacuum  :  Id  autem  in 
variis  Capitibus  probabitur  fuo  loco ;  tantum  hie 
pauca  argumenca  afFeram ,  quibus  andqui,  turn  alii 
fcoentiores  bene  ufi  fuerunc. 
J.  123.  Sint  dno  corpofcula  perfefielblida  ACK, 
Tab.  2.  Dp,  quae  ft  continganc  fupe^cie  CK ,  DP ,  remo- 
Fi^  7*  veancur  haec  a  ie  in  quamlibet  diftantiam  ,  fuit 
Spatium  ,  quo  tempore  feparabantur  ,  vacuum 
(a):  Ambiantur  enim  ab  omni  parte  i  fluido, 
quo  tempore  k  contingunt »  (Itque  id  fluidum 
mobilitate  oekiiimi  pr8Bditnm&prefl;o,ut  inter- 
float  inter  corpora  ,  impleturam  omne  interval- 
lum;  necefle  igitur  eft ,  uc  cum  ii  partibus  exte- 
rioribus  affluet,  prius  perveniat  ad  partes  altiores 

Sif  Sf%  quam  pervemre  poiiic  ad  medium 


nam  Deus  omnem  ma- 


adeo- 


(a)  LvcuTivi  Lib*  I*  V«  385* 


Digitized  by  Google 


adeoqie  afiqao  tempore  mediom  Ipaciiim 

corpora  impietum  oon  fiiic.  Omnia  corpora ,  qua 

le  contingunc ,  partibus  fblidis,  non  poris  fe  coa- 
lingunc;  quamobrem  quotiefcunque  corpora  ma- 
jora  frangantur,  vel  i  fe  feparantur ,  eorum  par- 
tibus foiidis  i  mutuo  couui6lu  recedendbus  neces* 
firio  Vacuum  concingtt ,  quamvis  &  fluido  fiibd* 
Jiflimo  rapidiflimoque  ambireocor.  2^  Noo  po» 
teft  non  dari  vacuum  ulcimis  eleraends  i  fe  rece- 
dendbus ,  quae  in  principio  fpadola  multo  minora 
quocunque  corpufculo  efficiuoc  ,  donee  eo  usque 
leceflerint ,  uc  elemeocum  in  intermedio  Spatio 
capere  poiOnt. 

§.  124.  Omnes  particute  corporum  quorum* 
cunque  neceflario  figuratae  funt ,  &  fi  cumulum 
arenarium  examinemus ,  plurimarum  arenarum 
figur«B  differunc :  ponamus  cum  iis «  qui  vacuum 
negances  omnia  fubciliflimo  fluido  plena  fuppo- 
Dunt  I  inter  granorum  panes  fluidam ,  accnrads- 
lime  poros  &  incerftitia  adimplent  9  efle  interpo- 
fitum,  habebunt  quoque  hujus  fluidi  partes  uias 
figuras ,  quae  nunc  interllidis  accurate  conveniunt. 
Baculo  moveacur  jam  acervus  aiei^ius ,  &  nulla 
arena  in  pn'flino  contaAu  maneam :  an  igitur  con* 
dpi  potent  in  tali  permutadone  incerftitiorum  & 
pororum  (emper  adniiile  parnculas  fluidi  itafigura- 
tas,  ut  perpetuo  interftida  ea  accuradlTime  inple- 
verim?  In  hoc  incidenti  &  intendend  animum  pa- 
tebic,  in  pardum  ejusmodi  penurbatione  interiti* 
tia  vacua  neceflario  comigiile  :  nec  requiritur,  ut 
partes  corporum  majores  ad  Vacui  exfiflendam 
uchabeantur;  rumamur&  ip(a  fubdiiflimi  fluidi 
particulae  ,  quae  utcunque  figuratae  concipiantur, 
inter  fe  agitacae  mixta*  motaeque  neceflario  Ipauo- 
la  non  impleta  formant,  ^deoque  Vacuum. 

$.  its*  Vemm  nullum  corpus  ex  fuoloco  pro- 


Digitized  by  Google 


tk  Pkem 

noT^ pocerimiit,  nifi  vacmnn  ezfUbt  (a):  U 
cnim  Univerfi  amplicudinem  cognofcas,  perpen- 
de  fecundum  recentilTimas  Aftronomorum  obfer- 
MCtones,  ttogulum  parallaxeos  annuae  eHe  modo 
mios  mimiti  fecaodi,  erk  proiBde  Syiii  (bdte  di- 
jRamck  ft  Tdhm  tncs,  qaam  globas  ex  tonneoto 
bellico  expulfhs  104166666636  annorum  fpatio 
emeriri  taiitum  poflit.  Abfunt  a  Terra  aliae  Stel- 
Jae,  quae  in  vii  Laftei  funt ,  infinico  raajori  ad* 
Tab.  2.  hue  iotervallo.  Sk  igicur  digkas  A,  quern  mo« 
^ifr  8.  yere  vefis  direAiene  AD  ,  nonoe  fi  omnia  line 
in  Univerib  plena  corportbos ,  pronovenda  enme 
omnia  corpora  ab  A  usque  ad  D ,  quousque  cor- 
poreus  mundus  expanfus  eft,  adeoque  infinica  nu- 
mero  corpora  inter  A  &  D  intermedia  raoven- 
da  enmt:  Honim  lefidefiiia  propter  Inertiam  erk 
imrnenftf  son  nifi  ft  vi  tnfinicft  fuperari  po- 
tent 9  adeooue  digitus  vi  noftrft ,  quam  admodum 
exiguam  pomdemus ,  promoveri  non  poterit :  Ex- 
perientia  tamen  contrariura  oftendit ,  quippe  fa- 
cile ,  vix  invocati  vi ,  non  perceptft  refiftentia, 
exiero  digkuni :  aeccfTario  jgicur  imor  A  &  D 
vel  pauca »  vd  non  dabuncor  corpoia ,  fed  va- 
Cttum ,  quod  non  refifBe :  nee  1!  materia  univer- 
fum  adimplens  elaftica  ponitur ,  &  quaedam  %  di- 
gito  pul/a  tantum  comprimi ,  non  tota  mafia  mo- 
veri ,  difficultas  tollitur :  cum  partes  elaftics  ab 
uno  latere  comprefle  mntundem  ab  aitero  ex- 
pUcancqr  9  adeo  oc  turn  molco  magis  oniverfi  ma* 
teria  movenda  Ik:  In  mocu  autem  fluidonim  cir- 
culari  jejunum  iiic  quaeritur  effugium  ,  cum  is, 
poficis  omnibus  perfefle  replecis »  locum  habere 
floo  poi&c  (^). 

(fl)  Lucretius  L,  i.  V.  335» 
(^J  LucAfiTius  Lm  I.  V.  37«^. 


Digitized  by  Google 


tkltmm 


Si  <forpas  per  fubtillflitnum  flaiduin  f 
quod  vocatur  Hydrargyrum,  moveatur,  patitur 
ingcijcem  refiftenciam  :  Ci  idem  corpus  agiteiur 
eadem  cekrkaic  per  ^quam  ^  icfiflenia  quater 
&  dedes  minor  damr :  fi  idem  movcMir  per  AA» 
itm,  eft  pefiftemi&  drdter  14000  minor ,  quam 
per  Mercurium  :  fi  haec  tria  fluida  in  fuis  interfti- 
tiisomnino  ellenc  inpleta  corporibus,  five  mate- 
ha  fubdli ,  pari  refillentia  eidem  corpon  reiiAi^ 
Dent  I  cum  par  quancitas  mateiias  ex  fuo  loco  gd^ 
ieoda  foret :  Sed  hoc  oon  fit ,  A&r  ?iz  i«fiflit^ 
Aqua  plus,  Mdtiiriiit  roaxime;  adeoqoe  minor  aor« 
porum  quancicas  eft  in  A^re  quam  in  Aqua,  minor 
in  Aqu  i  quam  in  Mercurio:  roulcum  igitur  vacui 
eric  inAere^  miona  inAyia^  pmriffimnm  ioAto^ 
curio. 

S*  127.  Ne  veto  regerator  flnidormtt  Kefiflen* 

ttam  pendere  &  partium  craflitie;  id  erroneum  eft^ 
quippe  Inertia  corporum  eft  refiftends  caufa 
priraaria ;  etiamfi  in  merooratis  experimentis  vis 
actrahcnsy  &  aunois  coacucrac  ^  qua  efficiunc,  ut 
fefiftentia  non  accorace  m  racume  pooderum  fi(« 
quaes  ASri  ^  Aquas  ft  MBTOorio  inlbm,  led  in 
done  compofici  ex  Inertia ,  attritu  &  attradlione  r 
Inertia  tbii  moli  cujuscunque  ftuidi ,  ergo&fub** 
dliflimis  ejus  partibus  competit ,  &  proponiona- 
lis  eft  quandud  corporum ;  poiicft  er§o  aequali 
corpbrom  capSL^  eric  quoque  ioercia  rOquaiia. 
feaeterea  A£r ,  qui  minime  omnium  memorato^ 
Tura  refiftic  ,  maximis  vero  fimiliter  conftat  par- 
ticulis  (a),  Mercurius  minimis,  qui  tamen  ma- 
ximc  reliilit  corporibus  per  ipfum  mocis.    Ec  ne 
reponatur  corpora  per  iluida  mota  ,  k  fubtili  Ma* 
icri^  per  porot  pcrmeame  i  &  in  iis  delkefcente 

re^ 

(a)  KiAf  f  Tius  inimfirt-di  Vnpitt  sdjc,  j.  31,  p.  t6» 

D  g 


refiftsotiam'  non  |Nid ,  quia  materit  noo  eft  mi* 

formis  ,  &  diveriiflhnarum  virium ;  aut  quod  (k 
differentis  naturae  ab  ea  corporum  fenfibilium  : 
'  qnaeficum  velim  ut  hoc  demonftraretur  ,  &  non 

modo  hypothecicepoDeretur;  praeterea  an  non  hi 
Philofqrfii  fupponunt  Maceriam  iubdiem  fui.  vi 
premere  corpora ,  &  efle  caufam  gravioitis  ;  at- 
que  dcprimcre  quae  in  altum  projicijintur,  fi  proin 
ea  in  hoc  cafu  operecur  in  folida  rcrifl:atque,quid 
ni  ageret ,  fi  darecur ,  reilfteodo  corporibiu  pox 
ipfam  &  fluida  roods? 
Tab.  2.  128.  SkatdmSgbmt  A,  B  fibi  comigii«« 
^"^^•Sh  mm  anbtaotor  Floido ,  ponanos  A  percurrifle 
Juam  diametrum  verfus  C,  tantundem  viae  proin- 
de  abfolvit  ouoque  Sphaera  B  ;  verum  fluidum 
ancerius  ad  A  poficum ,  modo  pocuic  rooveh  & 
C  usqoe  ad  £ ,  ica  uc  C  £  lie  squalis  diainetro 
A  C »  quia  modo  poteft  taotom  abifblveie  vis  ^ 
quantum  globus  A.  pari  modo  fe  habebic  flnkhmi, 
quod  anteriorem  partem  Sphaerae  B  fpectat ,  quod- 
que  inter  A  &  B,  antequam  movebantur,  eft  in- 
termedium ,  id  eoim  receffit  usque  ad  f ;  quare 
cum  Fluidum  ante  globum  A  modo  pervenerit 
ad  £9  akeram  bmx&t  in  F ,  &  poft ,  eric  umr. 
£  &  F  neceflario  non  Fluidum ,  hoc  eft  vacuum. 
Si  vero  ponatur  Fluidum  ante  Spha^ram  A  ,  mo- 
tum  fuilTe  a  C ,  extremitate  diametri  circa  glo- 
bum  A  9  ac<}ue  implere  Spatium  inter  A  &  B» 
torn  neceflano  lioc  Fluidum  celerius  motom  fait 
^oam  Sphsra ,  &  plus  vi»  abiblvit,  adeoque  in 
intermedio  curfu  debuic  Spatia  vacua  tranfire  , 
nam  ceteroquixi  plus  viae  abfolvere  non  pocuis- 
fet. 

$•  129.  Ut  tamen  Acutiillmi  Viri  racaum  iiH 
pugnarent ,  yarias  ingrcffi  fuoc  vias  ^  magis  ut 
angenium  ofleotarenc  1  ^uam  yerifiatem  qusie- 

rent: 


Digitized  by  Google 


De  Facuo.  Si 

rent :  icJcirco  ad  Dei  Potentiam  ,  Sapientiam  ac 
Bonitatem  confugientes  :  Quo  enim  plus  materiae 
foMs^  ajunc,  in  hoc  Univerfo  dauir,  eo  major 
oocafio  Deo  pnebetur,  m  agat,  fuam  Potendaiii 
ac  Smiendam  oftendac ,  quam  obiqiie  fummaia 
oftendit;  cumque  tantam  in  materiam  ,  non  in 
Spatium  operari  poteft,  ubivis  materia,  non  au- 
tem  Spatium  vacuum  erit.  Verum  cadic  ejusmodi 
obje^o ,  fi  aiTeruero  Deum  operari  asque  in  Spa- 
tKun,  ac  in  corpora,  ipfum  confervare  Spatium : 
^oia  perftat  &  non  evandctt:  ipfam  implere  Spa- 
aum ,  cum  omnipraefens  fit ;  oftendic  icaque  ubi* 
vis  Potentiam  ac  Sapienriam ,   quamvis  ubiuis 
corpora  non  fuerint.   2.  Et  fi  Deus  voluerit  crea- 
te Spatium  &  corpora »  an  in  hac  creatione  aoa 
lads  enuneHiimm  Pottntia  &  Sapk^      an.ve-  - 
ro  non  iads  magna  fane,  quae  creacnc?  com  Spa* 
tium  infinitae  magnitudinis  ex  nihilo  produxit,  & 
Solem  centies  millies  majorem  Terra  ,  &  Fixas 
Solem  toties  fuperantes  ,  numero  infinitas  in  hoc 
fpado  pofuic   Non  minor  Sa^noa  in  creaoda 
Sl>ado  ouam  in  corporibos  emmet.  Si  vero  dii- 
crimen  nic  ponatur  quoad  prsftantiam,  &in  pre- 
flandflimas  modo  fubflantias  Deus  operari  dica- 
tur:  Ecquis  minorem  prGcfliandam  Spatio,  quam 
corpori  inefle  demonftrabic  ?  cum  iJlud  Infinitum ^ 
hoc  finitum  fit: turn  quomodo  fdunc  do£li,Deiim 
modo  in  pragftanriffimas  Aibftandat »  &  non  in  - 
omnes  operari  ?  ex  hypotlsefi  id  tantum  fin^cor : 
haud  dubie  aninn  praeflantiores  corpore  ,  homi- 
nes bruds,  bruta  vcgetabilibus  ,  vegetabilia  fofli- 
iibus  iecundum  hos.  i:^uioibphos  pooentur ,  an  igi- 
tur  Deus  tantum  in  animos,  leliquii  negle6tis ,  o- 
'  perabitur?  fluit  id  ex  afferto  ,  quod  tamen  valde 
erfoneum  efle ,  omnium  rernm  confervado  evin- 
clc.  3.  Nacura  rerum  es^igebat ,  uc  d^ciur  Ma- 

P  3  te- 


1 

Digitized  by  Google 


n 


J)^  Vacuo. 


Mrit  ft  Sp«iidm»  hk  quo  h«c  pooeretof ;  eurnqot 

Deus,  ut  corpora  moverentur  variis  a  fc  iniervaU 
lis  volebat,  oponunitas,  ut  movcri  poflcru,  ipfis 
coDcedenda  erat;  hoc  eft  in  Spacio  ampijilinio  pe* 
Aecfabili  absque  reCfteDUi  poneoda  erant :  in  quo 
tenim  $2^ieQda  divina  emiaec »  veluti  Booius  in 
ft  confrrvadone  omnitim  aliarum  tt^ 
rum ,  quae  abfolute  ncceflariae  non  eranc. 

§.  1 30.  Sed  Vacuum  dicitur  relinquere  loca  fte» 
rilia  atque  inculta,  in  quibus  falvis  ceteris  oamir 
bos  aliquici  adhuc  procuici  poiuUE^c :  Italia  veto 
rdioqui  cum  Sapieoda  pugnat ,  unde  nihil  in  nai» 
md  fter3e  atque  mmltuin  eric ,  edi  multa  nobis 
talia  videantur.  Quibus  re6le  refpondit  Eximius 
Joh.  Bernoullius.  Si  quis  dicerec  ulera  fterilitar 
Gsm  neceflariam  fuiOe  ad  mocum  pcoducenduoi « 
▼d  gencratun  ad  Syllema  mundi  oeandum ;  an<r 
ae  inundiim  oonditum  praiter  Deom  udque  nihil 
erat,  adeoque  erat  fterilicas  univerfalis,  fi  itakv 
qui  fas  eft:  Jam  vero  fi  haec  cum  Dei  Sapientii 
non  pugnavit ,  cur  fterilia  quasdam  exigua  pug- 
neac^  non  facis  pacec:  preierea  d  loca  danuur  va^ 
cua,  non  ideo  ftatim  func  fterilia :  fterile  enim 
eft ,  guod  inodle  tSt :  ilia  autem.  foimi  olbm  habent^ 
ficuti  pori  in  Ipongia  ,  &  foramina  in  reti  vel  cri* 
bro  funt  omnino  neceflaria  ad  ufum ,  quern  pra:- 
ftare  debenc :  difficile  igicur  demonftratu  eft  va* 
cua  pi^piare  cum  Sapiencia  divinal,  ft  tanco  diffi- 
ciUiis,  auk  ejus  fines  &  fcopi  cxnnes  fat  nos  ia# 
cent  (a).  Ooncedam  in  vacuo  adbuc  quid  pro* 
duci  potuifle,  fed  an  mundus  mm  perfeftior  fuis- 
fec  praefenti ,  in  ^ao  t&  vacuum  ,  hoc  demon* 

jlrwdiMn  foreu  . 

(a)  Cmmfc,  Efijhl  jflter  hmmillVU  P^*- 


Digitized  by  Google 


Di  Fmm 


.     ijr.  Nec  majoris  laomend  efl  fequens  obie- 
;  n  Spatium  iic  fubflaocia  ,  mads  fubfiftec 
quam  aJislubftancis,  oec  ^  Deo  de&ui  potent 
Verum  qualet  fiat  reram  aciem  iogenu 

Jumani  effogic ;  per  2^.  quo  igiciir  fuodaDiento 
iffiniiari pocerk,  aUam  fiibftandam  magis  fublifle- 
re  alteri  /  unam  deftrui  pofle  SI  Deo ,  alteram  non  ? 
Sed  quare  ,  11  Deos  vellec  annihilare  corpora ,  Sc 
dein  Spatium ,  id  non  poflec ;  quid  repugnat  7 
Vdlic  Dens  nihil  prater  fe  apfum  efle :  turn  aec 
Sndiim  see  corpora  erooc :  nam  in  %uttia  noo 
eft  major  viaimtendi  Potendae  divinie,  quam  in 
corporibus ;  aut  an ,  quia  nulla  in  eo  eil  redden- 
di  vis,  non poila  aaoibilad  ?  firo{e£lo  tanco  ia* 
cilius. 

133.  Infingonc  tamen  itonm :  Lomliie  et 
looo  fiiblaio  idnt  ombra »  que  tolU  neqnit*  nifi 
lamine  iterum  impieatur  locos:  pari  roodo,  fm>la« 

to  corpore  &  nuUo  alio  fuccedente  ,  vacuum  fu- 
perelt  fpatium ,  quod  deleri  nequtt,  nifi  corpore 
impieatur.  Verum  fecundum  oos  Sfotium  non 
Ibrec  indelebilis  (iibflanda,  cum  pofitis  carpori* 
bitt  ioiplncibas  delefecnr«  qoamvis  leFera  non 
leatur ,  /ed  nianeat ,  cum  corpore  impletur.  Sed 
quid  probat  rerum  diffimilium  comparatio,  urn- 
brae  fcilicet  &  Spatii?  utrumque  rerum  privatio- 
nem,  &  ideo  morum  e!k  nihil  vobmCr  ^uod  in 
116.  Spado  nequaquam  convenire  evicimus: 
nmbca  absque  lumine  exiflere  nequit ;  Spaduaa 
vero  absque  corporibus  fobflftit ,  non  autem  cor* 
pora  absque  fpatio  ^  quo  capiuntur  ,  ideo  umbra 
potius  cum  corporibus  forec  comparanda  quam 
cum  fpado ;  nemo  autem  corpora  inter  nihil  nu^ 
sneralnc. 

x^3.  Verum  jam  (equeto  a0Ucabuhtor  Spa- 
tio  I  id  enim  ii  fk  Subltancia  ,  dicicur  fore  Ens 

D  4  ^ 


Digitized  by  Google 


5^  De  Vacuo. 

abfolutam ,  ^tatmrn ,  Paflionis  Mpen ,  Incfepen* 

dens  4  Deo.  Ergo  duo  Entia  independentia  erunc 
in  Univerfo,  Deus  &  Spatium  ,  quod  abfurdum. 
Concedam  Spatium  effe  Ens^  veluti  turn  Corpora, 
cum  humanae  Mentes  &  alii  Spiritus  liint  Entia; 
Imo  fpadum  eft  fins  abrdutum  ,  indepenctens  ab 
aliis  creatis  Entibos  ,  &  fui  generis «  adeo  uc  alee* 
rius  generis  fint  Spiritus,  alterius  iterum  corpora. 
An  vero  efl:  Ens  ceternum  ?  non ;  fed  eft  creatum 
a  Deo,  quipoe  in  princlpio  Deus  creavit  Coelum 
&  Terram,  tioc  eft  Spatium  &  Corpora  (a).  La* 
bens  conficeor  me  Spam  creadonem  animo  noa 
pofle  concipere ,  fed  nee  earn  corporum  ex  nihilo 
produftorum  intelligo;  in  hifce  abditis  mens  pror- 
fus  caligat  &  hebelcit.  Creatum  vero  efle  Spa- 
tium conciudo,  I"",  quia  non  eft  abfolute  necefla- 
irium ,  cum  non  creari  potuiflet ,  fi  enim  Deus 
nec  corpora,  nec  quicquam  aliud  cream  voluiflkt 
non  video  necefle  effe,  ut  tum  Spatium  exiftatt 
potiflimum  videtur  exiftere  ,  ut  capiat  corpora, 
eaquc  in  illo  moveantur,  licet  &  alios  ufus  habe- 
re poflic.  2^  A  nihilo  oriri  non  pocuit,  nam  ni« 
hil  prodncere  non  poceft  aUqoid.  3^  A  fe  quo* 
que  oriri  non  potuit ,  cum  nulla  pocenda*  in  eo. 
Concipitur,  autexiftit:  adeocjue  a  fe,  vel  per  fe 
exiftere  non  poteft:  4°.  hinc  ante  Deum  efle  non 
potuit,  cum  nuliam  vim, qua  efle  iDciperec,poiIi- 
deat  :  5^  propter  eandem  quoque  radonem  per 
fe  fimul  cum  Deo  non  eft  ab  secemo:  reftac  igi* 
tiir ,  ut  efle  coeperit  poft  Deum ,  conrra  cujus  vo» 
Juntatem  nihil  exiftit.  Quiaiginir  exiftit,  a  Deo 
creatum  erit,  proinde  non  erit  a^cernum ;  manet* 
que  fic  folus  Deus  Ens  abfolute  ^ernum  &  inde*  . 
pendens.    Quare  euam  3pauum  9  quod  creatum 

cft;^ 

ia)  GmJ.  Cap.  1.  V.  J.      "  "        '  ' 


Digitized  by  Google 


Di  Vow. 


eft ,  ft  Deo  depiniiMS  erk.  Dicifiv  fajftms  for$ 
expcrs ;  concedam  ,  (i  per  id  volueris  Spatium 

Don  pofle  moveri,  veluti  moventur  corpora;  nec 
in  partes  difcerpi;  quippe  id  Spaiii  proprietatibus 
adfrerfatur;  rouucionis  cameo  capax  eric,  quate* 
jtm  vd  lepletur  oorporibus ,  vel  deiecis  coipori- 
iws  vacaQoi  fit:  quare  &  haec  ob|e£Uo  evai^icic 
$.  134.  Eft  Spadam  Univerd  Unicuio,  Invi* 
fibile,  Intaftile  ,  Extenfum  ,  Infinicae  amplicudi- 
nis,  nec  ullis  limicibus  terininatum,  in  quo  nec 
fommuin,  Dec  in&mum  ,  nec  medium »  nec  uld- 
nuin  9  nec  extremam  eft ,  fed  quod  eft  Homog^* 
oeum  9  fibi  obivis  Simile  ,  fibi  Coodmiom ,  Im- 
mobilcf ,  lodivjfibile ;  in  quo  partes  adluales  nul- 
lae,"  accidentales  modo  ,  quae  inter  corporeas  fu- 
perficies  interjacent  Spatium  relativum  coOf 
fticuuDC ,  he  camen  videri  nequeuoc »  nec  ope 
Senftittm  noftrorum  diftio^i »  ideo  eanim  loco 
nienroras  adhSiemus  .leniibiles ,  ex  diftanuis  cor* 
porum  defumtas ,  atque  ita  menforabiles  funt  par- 
tes, ut  &  immobiles:  Eft  partium  ordo  inmuta- 
bilis.  Quia  Spatium  eft  unitas,  &  inmobile  ac  in- 
divifibile :  ofcTterea  eft.feoetrabile  &  corporibiia 
•bsqae  lefUtentift ,  fiio  coroplexa  omoia  corpora 
condoens  ,  acqae  iis  mocura  in  &  per  (e  conce- 
dens.  Eft  igitur  Spatium  Ens  aliquod  ,  non  qua- 
licas  quaedam  fubftantiae:  qualitati  enim  qualitates 
di^rerfs  non  iofunc »  quales  in  ipauo  enumeravi- 
snos. 

§.  i  35.  Adverfua  infiokaiem  Spatii  infurrexe- 
lunt  aliqai  emdiri :  Cum  enim  corporibos  capien* 

dis  inferviat,  quorum  quodlibet  magnitudine,  turn 
numero,  finitum  eft;  id  quod  extra  corpora  fo- 
rce, ajunc  inutile  eft,  cumque  Dei  fapieotia  noa 
permictic,  oc  aHqukl  fuperfluum  &  inutile  exiftac» 
•pitium  quoque  Infinknm  non  eric  Vernm  no^ 

D  s 


Digitized  by  Google 


5^  ^  ^^MM.. 


•  ] 

1  * 

M 

im  hie  eric  9  Spwt  eitesfioiiein  ▼ohmiiBc 
eun6lorttm  corpomm  defiderari  majorem ,  quia 

in  eo  Planetae  Qc  Comet©  ,  vaftiflimis  intervallis 
&  fe  remoti  ,  longiflimas  vias  percurrunt.  Sed 
ecquis  oomes  fines,  quos  fi bi  Deus  ia  creaudo 
Spado  piopofuic ,  ^c^gnoTic  ?  ijoamvis  cnim  non- 
luillamm  rerurn  ndlioiceiD  ezcemplo  ooii  perlpi-^ 
ciamus ,  ideo  fuperfluai  eas  die  pooere  non  li- 
cer ;  ica  quoque  omnem  utilitatem  reliqui  Spadi 
tiondum  deteximus ,  nec  quare  Deus  Spatium  in- 
£nicam  ieceriu  Alii  iAfioicatem  Spadia  decraxe- 
rant :  Quia  ei  eonim  lbKieiKi&  qaoccun^oe  ic 
iMiaiicaiGQnque  les  creacas  Deiit  {mdaxent ,  or 
omnes  fui  nacura  firacas  femper  (Int ,  necefle 
ed.  Earn  vero  neceflitatem  non  videmus,  quid 
obed ,  quin  Deus  omnipocens  poflic  rem  create  ^ 
cui  proprietatem  unam  infundat  infinicam ,  pro- 
col  nsc  difieit  ab  £ote  tnufiooe  Infiiuco:  led  fi 
ie»  cjitsmodi  ciieari  negiieac,  DiviM  ommpoieiip 
tiae  limices  ponuntur. 

•  5.  136.  Philolophi  agnofcentes  Spatium  elle 
infinitum ,  &  conuderances  Deum  efk  Ens  abfo* 
lute  Infioiniro^infinids  Attribud8&perre6^ionibua 
prsedicuni »  extodioaem  quoqoe  dfe  f&tkBdo^ 
nem  ,  hanc  Dim>  compctcre  ftaaerunt :  comqiie 
fola  Spatii  extenfio  fit  infinita  ,  quae  capit  omnia, 
hanc  efle  Dei  Immenfitatem  adferuerunt :  ica  in 
Deo  eUe  omnia ;  iia  X>eum  eile  Omniprasfentem 
omnibus  in  hoc  Univerfo  rebus.  Non  hxc  fub-* 
tills  fencentia  vacsc  difficukadbtts.   t.  Edamfi  e- 

:onveniat  com  Deo, 


I\ 

idemque  e(l :  quippe  convenit  Spatium  cum  cor- 
pore  quoad  Exteniionem ,  nihilominus  Spadom  & 
corpus  iiinc  dam  les  cxtenfae  divafifliflW.  Ita 

xaavmt  nofta  mais  am  Deo,  quodwto.cou 


Digitized  by  Google 


59 


gUent;  fjnt  tamen  res  penitus  diverfe,  quianon 
cogicanr  codem  modo  :  pari  modo  quonidm  Spa- 
Uum  dl  infinitum  ^  noo  i^uicur  id  eile  aliquod 
Dei actribtitem.      St  nondenciir corpora.  Spa* 
doiD  oon  videtur  abfbluce  neceflariom ;  quantum 
hoc  usque  de  ejus  ufu  cognovimus  :  nihil  vero  iu 
Deo  poteft  poni ,  quod  non  fit  abfolute  nece/Ta- 
rium.    3.  An  vero  in  Deo  ,  £ate  a&uofiliimo, 
&  nuUo  onquam  odo  laoguente,  de  quo  nihil  nifi 
q)eraiiua  Aoribota  cognofcioias ,  dabitor  Atari* 
butum  iners ,  absque  ull^  adione  ,  auc  intelligent 
tii  ,  led  mere  paflivum  ?  Id  probabiic  non  eft. 
4.  An  ulli  Spiricus ,  quos  novimus ,  extend  de- 
prehenduntur?  in  Menie  humani  auc  aoima  bru* 
torum  nihil  fimile  obfervamus;  quo  jure  ^tur 
Deo  adcribetur  eneofio  t 

5*  137-  -^quabiliter  tamen  adimplet  Deus  om*- 
ne  punftum  Spaiii,  quia  .Deus  eft  Ens  Omnipraj- 
fens,  &  abfolute  neceflarium :  Si  proinde  aliquam 
Spatii  partem ,  ubi  non  ficDeus,  ponamus,  noa 
eric  Omniprsfens  ,  neqoe  abfolute  secei&rius ,  • 
nam  He  quoque  abefle  poceric  ex  alii  parte  ^tii| 
atque  icerum  ex  vicina ,  tandemque  omnis  abeflfe 
poflet  Deus,  &  Spatium  per  fe  fubfiftcre;  quod 
cum  fit  abfurdum  ,  lequicur  Deum  efTe  in  toto 
Spado  omnipraefentem  :  Quomodo  autem  id  im- 
piec?  hie  adet  ingem  hebdcic :  balbotieodo  A* 
ciroos,  id  non  fien  more  humano ,  nec  mere  cor* 
poreo ,  fed  nobis  prorfus  incognito  modo ,  adeo 
ut  nihil  minus  quam  Oranipraefentiam  Divinam 
intelligamus ,  nihil  umenpotius  agnofcamus,  hie 
nobis prsgomc  Saorft Scnpcuri^  (it). 

CAP, 

«  * 

(  4  )  Deutermm,  Cap.  4^  V.  3p.  Cap.  lo,  V.  14.  Ub.  i  Reg^ 

Cap.  8.  V.  27.  Pfalmi  139.  V.  7.  8.  Jermia  CSp.  23.  V.23, 


Digitized  by  Google 


Co  De  Loco^  Tempore 

CAP.  IV. 
Dtf  Loco,  Tmpon  Motu* 

138.  r  ceuf  eft  duplex,  Abfolutus  &  Relad« 

1^  vus :  Abfoliitus  eft  pars  Spadi  Uni- 
verfi ,  immobilis ,  a  corpore  occupata.  Eft:  pars  Spa- 
tii,  Don  flcus  corporis,  nee  fuperficies  ambiens  t 
nam  folidormn  jBequalium  aequales  femper  funt  lo- 
ci :  fuperficief  autem  ob  difOiniiicudinem  figuranini 
ut  plurimum  inaequales  Tunc :  Situs  vero ,  proprie 
loquendo,  quantitatem  non  habent ,  neque  cam 
fumloca,  quart!  afFeftiones  locorum. 

§.  1 34*  Relativus  eft  aliquis  corporis  fltus  refpe- 
6bu  aliorum  in  fenfus  incurrentium^  &  quibusciim 
comparatur. 

5.  140.  Poteft  ergo  Relativus  locus  efle  idem , 
quamvis  Abfolutus  fit  alius ;  corporibus  manenti- 
bus  in  eadem  diftancia  &  fltu  a  fe  invicem ,  omni- 
bus tamen  promods.  Aliquot  autem  corporibus 
in  eodem  Spatio  manendbust  aliis  ex  fuo  Spatio 
tranflatis ,  lUorum  locus  Abfolutus  manet  idem  ^ 
horum  non ,  atque  He  omnium  locus  Relaiiyus 
mutacur. 

I4X.  Tempus  e(l  duplex^  Abiblutum  &  Re- 
laavum.  Tempus  Abfolutum ,  Ferum  ,  &f  Matbt* 
ma^um ,  in  fe  &  in  naturi  fui  fine  relatione  ad 
externum  quodvis  sequabiliter  fluit ,  alioque  no- 
mine dicitur  Duratio.  quoniam  rerum  durationes 
aequabiliflime  fe  excipiunt ,  fine  ulia  interruptio- 
ne ,  line  inaequalitace  :  adcoque  Tempus  abfolu- 
turn  concipitur  attendendo  ad  exiftentias »  quae  fe 
in  ferie  continul  lequuntur  ,  nunquam  celerius 
aut  tardius,  led  quas  quad  Tamper  codcm  tenoie 
fluunc« 

{.  142. 


Digitized  by  Google 


%  I48«  Tmpus  IbMimm  ,  Jpparens ,  gp  PH- 
gave ,  eft  fenfibilis  &  externa  quaevis  Duraiionis , 
ope  motus  ,  menfura.  Eft  haec  menfura  admo- 
diim  inpropria,  cum  fic  diverfa  a  duratiooet  qua- 
cooi  camum  aliquam  flmilkudinem  Jiabec ,  quate- 
noi  sque  in  duracione  ac  in  mom  focceuionei 

J.  143,  Eft  quoque  menfura  incerta ,  quia  mo- 
tus corporum  eft  aequalis,  nunc  inaequalis ,  nunc 
celerior  ,  nunc  tardior.  nec  motus  aequalitas  aut 
ioaqaalicas  femper  cognoici  poteft. 

$.  ^44.  Meo Tempos  n(m  eft  Ens  aliqaod;  nec 
aliquid  corporeum  :  nec  intervallum  inter  fucce- 
dences  rerum  mutationes  :  quemadmodum  anti- 
quorum  &  .recenciorum  f iiiloibpborum  aliqui  ar« 
hiuraci  func 

$.  145.  Ordo  pardom  temporit  eft  inmutabilis^ 
non  enim  tempus  uldmum  ponm  efle  primnm  vA 

intermedium:  In  tempore  ,  quoad  ordinera  fuc- 
ceflionis ,  locantur  univerfa. 

5.  146.  Si  concipiamus  punftum  Mathemati- 
cum  fluere  xquabilicer  motu  iimpiiciy  xedUm 
fin^^  defertj)ec,  que.  Tempus  repraftncare  po- 
tent ;  hajos  lines  longitudo  fommam  omnium 
niomentorum  Temporis  exponet :  eftque  veluti 
Tempus  in  infinitas  partes  divifibilis  ;  quam- 
obrem  in  pofterum  Tempus  ope  iones  deiigaa* 
bimos. 

$.  i47«  Nktm  Jbfobaiu  eft  libi  iiiecedeni  exi^ 
ftencia  corporis  in  mv<»rfis  partibus  Spatii  Univer- 
fl  immobilis.  Concipi  nequit  hie  motus ,  nifi  fi- 
mul  animo  concipiamus  Spatium  univerfi  in  par- 
tes eile  diftin&um  9  quam  vis  id  a&u  nuUas  partes 
habeat ,  idcirco  motus  relative  condpitar  ad  par- 
tes Spadi  imaginarias.  Eft  hie  loins  &  Irenis  mo- 
lus,  qui  ilmul  cum  celeritate  ful  cpgnofcerciur « 

fx 


Digitized  by  Google 


Sl  Terra  quielceftti  hac  aufism  peipetoo  xxxo&l  f 
Tcrreftrium  corportim  mom  oon  acfeo  dare  cog-^ 
nofcicur:  bioc  non  malo  coolilio  PhUofophi  men 
turn  triplicicer  dtflinxeront.  i.  In  Abfolutum  , 
quern  defiDivimus.  2.  In  Relative  communemm 
J,  In  Relative  proprium, 

$•  148.  Mottis  Tilathe  comntimis  vocator,  qmn* 
docorpQi  una  cum  aliis  ddacfioiy  fabrtim  refpe- 
ftu  euodeni  ficam  fenrar ,  acqiie  ita  qoietcere 
detur ,  fed  tamen  cum  his  corporibus  una  cranfic 
per  varras  Spatii  univerfalis  partes  :  quali  motu 
nauca »  tranquillc  fedens  in  nave  venco  a6li ,  ve- 
hituXf  tut  quo  omoia :  que  fum  in  Terra  foperfi* 
Gie,  cixoi  Tms  axm  motu  diorao » vd  qaoque  ciioi 
Solm  moa  anooo  vermntiir:fiit  qoomortuuspi* 
Icis  una  cum  flumine  provolvitur. 

149.  Motus  Relative  proprius  eft  fibi  fucce- 
dens  applicatio  corpqns  ad  divexias  partes  coipo^ 
Run  i^pGuik  tnunediace  ambiendum  auc  oondngeo* 
tium:  hoc  mota  ferri  videotiir  nobii  omnia^  qusB 
id  hac  Terr2  moveri  dicimus. 

5-  "5o«  Q^i^s  abfoluta  efl  exiftentia  continuata 
auc  perfeveraacia  corporia  in  iisdem  parcibus  Spa-' 
tii  Umverd. ' 

151.  Adeocjue  qdetis  proprietai  eft,  coipo- 
fa  veie  quie(cenoa  imcr  fe  quieicere :  Qoooiam 
autem  partes  Spatii  non  incurrunt  in  Senius ,  fci- 
li  nequit ,  an  corpora  in  iisdem  partibus  Spatii 
•  maneant.  Fieri  poleft  ut  corpus  aliquod  in  re- 
gionibus  Fixarum »  auc  longe  ultra ;  quidcac  ab- 
iblate«  Sciri  amem  neauiCt  ficom  cotporum  in-' 
ler  id  in  regkuiibnt  softris  companuido »  ntrum 
horum  aliqucxl  ad  illud  remotiilimum  datam  pod' 
tionem  fervet,  necne,  idcirco  quias  vera  ex  ho- 
lum  fitu  inter  ie  definiri  nequic* 

i  '5s«  Qjfi^i  nUtm  efli  aapoiit  idem  fitusf 

coai« 


Digitized  by  Google 


Xk  Mm.  6$: 


cotnparatof  cum  aliis  proxinm  ant  immediate 
bicMbftt  t  vdiici  quiefcic  Term  it^peftn  Atmo*. 
fphsrs,  qui,  anbitur;  ka  corpora  quidcom 
nia  Terras  fuperficiei  infixa ;  auc  omnia ,  quse  fir- 
me  aliis  corporibus  inclula  hserenc ,  in  quacuoque 
coodidone  haec  ponantur.  Quamobrem  coiput 
poceft  reladve  quiefceic ,  qpod  motu  coBumiai 
Kbuwo  inoveciir* 

$•153*  Poteftque  corpus appareredelatum  mo* 
tu  relative  proprio,  cj^nod  tamen  in  Abfoluta  eft 
qoiete :  Si  enim  Terra  quiefcat ,  &  Navis  feratur 
ab  Qccideote  ia  Qaeatiem ,  atque  aliauis  in  prorft 
flana  «  qui  navem  fin  reipefin  muaocattm  fiie* 
fiat,  lapklem  prcjidat  ab  Qrai  Ocarfbni  vmrn^ 
five  ad  puppim  e&dem  celeritate,  qui  navis  vehi« 
tur  ,  videbitur  Speftatori  in  Nave  pofito  lapis 
motu  proprio  rooveri ,  propcerea  moms  verus  & 
abrolutus  definid  aequic  per  tranfladonem  i  vici« 
aii  Gorponun,  qM taaqnam  quieicentia  fpe£fao* 
tnr,  cam  akeri  qoieto  atra  Nlmm  la{m 
quiefcere  apparebit,  qui  re  veri  quiefcic,  cumin 
eadem  parte  ipacii  univeriaiis  maneac  Optimum 
eric  in  iequenobus  omnem  mocum,  uc  abibiyoun, 
confidenule. 

|.  ijf.  Cootiofvarfinttar  edam  inter  fePiiilotb- 
ph,  ntrom  Quies  fit  afiqoid  poiidvaB  ,  an  tan* 
turn  privatio  motiis  ?  disputatio  originem  cepic. 


itt^a  appeUavinuis ,  deprehenditnrt  unde  ita  a]i« 
quid  poficivi  in  ouiefcendbas  corponbos  iaefle  vi^ 
d^atnr:  Nam  u  corpna  qaielbsni,  ab  ateeio  m 
fe  inpafto  unum  gradom  mocus  recipiat ,  pariter 
reHfrit,  ac  fi  uno  donatom  gradu  mocus  m  obi- 
cem  incurreret  refifteatem,  eaque  iopaSione  onv* 
nem  BMXnm  penkret  Verom  hsc  lefifienda  ia* 
eft  OQ^miwt  femper,  tm  VkM,  quaipsio- 


poribus  quietis  aliquid,  quod  Inertiam 


OSJ 


Digitized  by  Google 


tis;  veluti  vidimui  io  {.  8i*  adeoque  Bon  eft  rk 
in  quiecii ;  praierea  quiea  noo  poffirot  amitteie 
moaim ,  ergo  nec  vi  agere  ,  quia  earn  non  ha- 
bent:  quamobrem  Quies  nihil  ahud  quam  priva- 
rio  motus  erit:  fi  enim  ex  corpore  moco  concipia* 
jnus  uoo  momeoco  omnem  motum  lolli)  quamvis 
liibil  acceflerit,  corpus  quiefcet. 

$.  155.  In  Quiece  abfoluti  funt  nolli  giadus*, 
quod  enim  quiefcit  corpus  ,  finipliciter  quiefcit »  . 
nunquam  magis  minusve.  ' 

§.  156.  Corpus  liberum  &  quiefcens  ex  fe  nun- 
quam incipic  moveri « .nili  auc  qua^dam  obflacula 
tollantur ,  aoc  caufe  alis  acceflerioc.  Sic  enim 
coipua  A  tabute  impoficum,  id  in  aetemum  qoie* 
feet,  nifi  tabula  fullinens  tollacur  ,  auc  caufa  alia 
movens  acceflLrit. 

J.  157.  Quod  movetur  corpus,  transfertur  ex 
parte  Spadi  in  aliam :  eft  iiec  cranilacio  eife* 
dais  realis ,  qui  reqoirit  in  corpcMre  cauiam  reaiem; 
hsc  eft  vis*  deferens  corpus :  adeoque  eft  Vis  id  4 
quod  facit  ut  corpus  ex  loco  in  locum  tranfeat , 
&  hoc  infuper  acquirat  facultatem  operandi  in  alia 
corpora:  Vis  haec  tranfit  ab  uno  corpore  in  aliud: 
penetrac  ab  excimis  usque  in  intimas  partes  cor<f 
ports ,  non  per  pords ,  led  per  ipfam  ibiidam  fub* 
ftantiatn  ,  atque  in  (inguli  atomo^  ceteroqilin  in« 
mutabili ,  recipitur  fub  quanciiacibus  infiniu;  di- 
verGs. 

•  5.  1  j8.  Tranfire  vero  vim  ex  corpore  ip  cor- 
,  >pus  cuni  incipit  moveri  concludimos,  etiamffl  id 
fenfuum.  ope  colligi  non  poific:      quia  quioquid 
viriom  alteri  moco  perit ,  tantum  recipitur  ab  al« 

tero  corpore.  2°,  Quia  etiamfi  potentia  premens 
^liquod  corpus  utcunque  magna  fueric,  fi  primo 
momenco  nonpotuerit  corpus  movereexfuoiocot 

aon  poterac^id  prsKftare  feculi  ipatioi  licet  qpMp^ 

nuo 


Digitized  by  Google 


i3ir  MttUii  €jf 


corpm;  qiiod  Q  cnmfiiwt,  ttmpom  fiaeoeflti  cor* 
pus  moveri  tamen  ccepilTet.    Sed  limulac  corput 
inoveri  caepic ,  preiSo  prior  non  amplius  operatur^ 
adeoaae  vis  cum  ex  prememe  pocencid  in  corpui 
iiiMiiifii  fuic.   3^  Quia  vis  aoo  ram  admoctom 
mlpA  celeritate  transfum^tor  per  onmascoipofif 
inrtesr  quippe  corpiit  firaram  obbn^m  a  mftw 
mis  cenuibusque  fills  fufpenfuin  ,  &  m  medio  ce« 
ieriter  percumim  frangicur  integris  filis  :  minor! 
vi  percuiTum  franguncur  fila  ipfo  mao^ce  inte*. 
fro:  janua  varfaulk  i^ierta  Jeni  lencoqiie ci^gid  ap« 
palfii  dandttiir;  qus  m  Td  amdliimi  veiticiir,ciink 
a  globo  plumbeo  e  catapiM  ezplofb  perforatittw 
4"*.  Quia  mens  noftra  potentiam  vim  excitandi  ha- 
bec ,  Qux  crandt  in  ner  vos ,  6c  mufculos  noltri  corpo* 
lis  9  &  inde  in  axcerna  corpora ^  ^us  moveit  voiu* 
mas :  ideo  poftquam  m^gnam  vinmn  copiam  prodii* 
ximm ,  dmtiganiar.  Opinattur  afiqui ,  Vim  qoaii- ' 
ticate  infinid  efle  corpori  ii^Euiam  ,  id  agenma^ 
quaquaverfum ,  fed  qua^  ab  inpafiione  corporutn 
dirigitur  aliquam  verfus  direflioaem  ,  quo  modo 
corpus  movecur*  M  iiaec  merr hypothcus ,  nulli 
demonftradone  fiilca ;  io  qui  neqnaqiiam  incellig^ 
pored  f  quid  in  ano  corpore  abaque  ^greflii  aliqao 
decerminarec  dire£tionem  virium  in  altera 

5.  159.  An  igitur  Vis  eft  Ens  Phyficumf  auC 
Subftancia  fui  generis  ?  quomodo  inhaeret  corpo- 
ribus?  quomocK)  operatur ,  ut  ea  moveac?  quomo* 
do  transfunditur  ?  An  fecuodum  alios  eft  idea  pti* 
mom  generaca  in  menie  imelligenti ,  dein  com« 
jnunicaca  cum  corporibus  ,  atque  ex  uno  in  aliud 
tranfiens  ?  Nihil  horum  omnium  dare  intelligi  f 
auf  rite  demonftrari  poteft.  Pr«llat  igitur  igiio* 
ranciam  confiteri ,  acque  limit^s  hie  iterum  inge^^ 
•   aia  iuimano  eife  pouios  2  fdFeftas  Vero  Viriuoi 


Digitized  by  Google 


4c  Leges  mtitos  ex  obfervationibus  cognofcuQtOft 
quab  ftdsAdcuK  iodagitiooiboa  ufibusque  huma- 
nit. 

5.  160.  Qiiamvis  mocus  verus  &  abfolutus  re- 
quirat  vires  corporibus  inpreflas,  nihilominus  mo- 
tus  relacivus  generari  &  inutari  poteft  fine  viribus 
Sd  hoc  corpus  int»reflit:  fuffick  eaim,  at  inprima* 
tflnr  in  alia  folafD  eoepm^  ad  ipm  fit  idado,  at 
Si  cedi^itibas  tnutecor  idado  illa ,  in  quft  bojus 
quies  vel  motus  relacivus  confiftit. 
•  5.  ;6i.  Operam  igitur  luferunt  nonulli  Philofb- 
tdu,  negances  dari  motum,  fubcilibus  uli  fophJs* 
teatibiis.  !•  Si  detor  mocus,  etk  vei  in  moven* 
te,  yei  iii  mobiii,  vd  jo  omMjae ;  Non  eft  iit 
movence «  flam  dum  lapis  jtt^ickisr ,  moras  non 
poced  did  in  caufa  projiciente,  fed  in  lapide  mo- 
bi!i:  Nec  motus  erf  in  raobfli ,  nam  motus  eft 
ex  i  fleas  a£tio  an  agenise ,  &  mobile  eft  absque  a- 
ftiooe ;  ergo  nunqoam  dacur  mociis.  Refponde- 
tnus,  fi  lapit  in  famtt  eircofnagatiir,  motam  efle 
in  eo ,  &  in  fendft  movence :  lapide  t  ftmdi  pro« 
jc  fto  ,  motum  6  funds  tranfiifle  in  lapidem ,  a- 
dcoque  efle  tum  in  mdbili )  nec  fondam  cum  am- 
piiiis  efle  caufam  agenieifi* 

(.  109.  Diodoms  Cronus  lequend  afgutnenta 
mocum  oppugnabttt  Vel  cotfM  movetnr  in  lo« 
CO,  in  quo  eft,  vel  in  quo  non  eft  :  utrumque 
fieri  nequit:  fi  enim  movetur  in  loco,  in  quo  eft, 
ex  illo  nunquam  exiret :  non  poteft  movcri  in  lo« 
CO,  in  quo  non  eft ,  nam  id  eo  iiondnm  eft :  er- 
go nunquam  poteft  corpill  movdtl 

Rel{)diideihtis ,  Oorpns  nofl  iboveri,  cintt  ma- 
net  in  loco ,  fed  cum  tranfit  ex  loco  in  locum ,  per 
J.  147.  idque  fieri  obfervatio  oftendit  t 

§.  163.  Subdlius  Sophisma  eft  illud  Zenonis  , 

quod  AchHlis  nomine  inSgoMt ,  in  quo  Adallem 


Digitized  by  Google 


umaaqat  ad  eaodem  plagaa  leodere^  Achiilmi 

ico  velociorem  eiTe  ceiludioe:  percurrente  iUo 
miiiiare  ,  teftudo  abfblvec       miJIiaris  partem  : 
furiitt  Adtulle  percurrcnce  earn  tvY  parcm «  pro« 
ftftdieciir  ttftudo  t-s-m*  nuUiarii  Dvcm  «  aoate 
ami  percarrec  Achilles  ^  icenun  pfgcurfta  cdhi- 
<to  T^Vooo  parte:  adeoque  nec  hoc  modo  ,  nec 
fiflquam  Achilles  ad  tefludinem  perveniet«  Quam- 
Vh  coDcederenius  AchiJlem  nunquam  anteceflii^ 
ittin  ceftudioem ,  attamen  non  fequeieoir  npn  da* 
A  mocom  ,  quippe  nUuloouhat  prbpiot'ad  fe 
aooedemc  amboL  Sed  n^mot «  nuoquata  A* 
chillem  anteverfurum  elle  teftudinem ,  cum  cer** 
to  cerdus  percurfa  ab  Achille  ly,  milliaris  p^rce 
fibi  occunm:  nam  Series  .i^+r^^y^-^^j^Y^ 
&e.  mm  cqntmiit  SpMa  &  ceftudiDe  pefcurias  aft 
cqnafif  y,. 

164.  Onmb  mocus ,  utconaoe  crier  fiitfk, ^ 

fit  m  tempore ,  nec  fieri  poieft  ullus  motus  m  in* 
iland:  ut  enim  corpus  A  percurrat  lineam  Afi, 
cum  transfercur  ex  A  in  C,  effluic  tempus,  uti 
&  dum  movetuT  exCmD^mDiuEf  ei 
S  in  F,  a  F  ia  & 

165.  ScHec corpus  concipi  inflar piindi;boe 

cum  movetur ,  percurrit  lineam  :  haec  refta  trie , 
(i  motus  pundli  fimplex  fueric  ;  quamobrem  cor-^ 
pus  mocu  iimplici  delaaim ,  in  linei  xe&Si  move- 
bicur,  quamditt  mocns  dorat.  Hajosmodi  motot 
fimplex  {rferamque  ab  onft  pocendi  p^^idocitiir : 
Si  corpus  in  vacuo  podtm  fimplid  feracor  mo- 
tu ,  in  re£H  linea  iemper  mover!  perfeveraret  f 
quia  in  Vacuo  cauf^e  aut  non  Tunc  ,  aut  non  con- 
cipitintuf  y  quae  corpus  ab  iadiaacft  Vt&  defleflunc 
G^aftvls  corpiis  fimpijci  mocn  Jacom  in  Ibeft  ra^ 
m  moTcator^  ideo  oedeBdoni  no^  eft^  oocpii 

£  2  io 


Digitized  by  Google 


fig  Df  Muik 

in  line!  ttStz  mo  turn ,  fern  per  fimplici  motu  fer* 
.ri,  ofteodemus  emm  in  Capite  X  ,  corpus  admo*' 
dmn  conpoGco  modi  in  iiodl  teStH  fepe  promo- 
veri. 

5.  166.  Motus  fimplex  i  nonnullis  Philofophii 
dividitur  in  Motum  dtre^um  ,  &  Reflexum :  Dire- 
Tab.  2.  Qmeft,  cum  corpus  A  curric  D  verfus:  Refie* 
iig^ii.  jjag  eft,  cum  poftquam  a  punfto  A  ciicurrit  ad 
D  ^  ft  D  redic  ad  A.  addiderunc  alii  cnidid 
tum  refrnBhrnf  fid  hie  iuuid  dobie  eft  mocn  Gom« 
podcus. 

•  5.  167.  Linea  a  corpora  moto  defcripta  aut 
percucfa,  vocacur  quoque  Spatiim  i  corp(»e  per* 
carfum. 

•  §.  168*  DiHSh  eft  linea  nfia ,  qa9  du£U  ft 
corpore  concipitur  partem  verfiis ,  qui  niciair  9  . 

aut  in  qui ,  fi  moveatur ,  progreditur. 

5.  169.  Si  motu  fimplici  moveatur  corpus,  non 
at  pondtum  coniideracum ,  ejusqiie  partes  abfolu- 
tt  cohineant ,  eric  mociit  per  omnet  ^ot  partts 
aBqoaltcer  diftribma. 

§.  170.  Quamobrem  tota  quantitas  motus  soue 
diviCbilis  conctpi  poteft  ac  corpus ,  eritque  in  un- 
gula  corporis  parte  proportionalis  magoiniduucoi*) 
poreas. 

.  $.  X7X.  Ergo  motfis  aoantitas  pendebic  ab  om« 
moos  panibiis  corporis  umul  moos,  qoatenns  con- 

fpirant  in  eundem  motum.  Quantitas  motus  e- 
dam  i  celeritate  ,  qui  corpus  mo vetur ,  pendet : 
ita  ut  tota  quantitas  motus  fit  in  radone  compofi- 
ca  ex  magnitudioe  corporis  &  celeritate :  prseftat 
in  Phyfici  quanticacem  viriumt  qoam  moms  coo* 
(icierare. 

5.  172.  Si  corpus  A  motum  idem  Spatium 
minori  tempore  percurrat  quam  £9  dicitur  A  cc« 

Uriui  moved  &  fi  mdim. 


« 


Digitized  by  Google 


*  f.  Ilia  igicor  mdbilis  aff^o  ,  qui  dicoi 
tempore  datum  Spatium  percurric ,  vocatur  Cffc- 
fitas ,  Fcl  yelocitas,  NuUus  datur  motus  absque 
CdemaCtt,  haec  autem  niodo  deicgicur  aaeodeoda 
•dtempos,  &  Spadnm  pefcinifam.  ' 

$.  174.  Si  CeWicai  maaeac  eadem »  Spadom 
percurfum  adinftar  temporis  au^ur :  Si  proinde 
ceieritas  corporis  mulupHcetur  in  tempus,  quod 
inpcnditur ,  habebitur  Spatium  i  corpore  percur- 
fum :  idcirco  fi  Spadtttn  pefcmiuiii  k  corpore ,  di- 
vidatur  per  tenpus  ab  eo  iopenfum  »  cognofce* 
tnrodericat:  &  fi  Spttnm  perciitfiiai  dividatiir 
per  celericatem ,  habebitur  tempus. 

^.  175.  Eft  Ceieritas  quaedam  magnitudo:  po^^ 
teu  emm  fieri  major  9  minorcjue,  atquc  infinitos 
camera  gradus :  nam  corpos  A  poteft  Spadoo^ 
ttuas  pedis  pctcufter»  tam  horam ,  intra  ejus 
Vo,  intra  ejus  yVo-  partem  &c  Eft  tumoderH 
tas  ultima  3600  major  (juaiu  prima  :fecunda  fupe» 
rat  primam  fexageiies. 

J.  176.  Quia  celeritates  func  magnitudines ,  ope 
lia^rum  rechurum  repraelencari  poir^  hsenim 
in wnkodincs  pari  mode  exprimaot  ac  numeri. 

I.  177.  Quo  corpus  cdtfios  fcttar  ,  eo  idem 
Spatium  breviori  tempore  percurric :  contra  quo 
tardius  fertur  ,  eo  longiori  tempore  ad  idem  Spa- 
tium defcribendum  ipfi  opus  eft.  Manente  igitur 
vift  eiidem  9  crunt  celericam  in  radone  isxvccBi 
temporum. 

{.  178.  Si  corpus  mov^rtur  motu  fimniid  in 

Vacuo,  movebitur  in  infujicum  cque  velociter, 
&  in  eadem  direftione ,  in  qui  primo  moveri  coe-* 
perat ;  &  ^equsUibus  tem{K>ribus  sequalia  Spad^ 
defcribet. 

Nam  coipus  loenii  peiieveni  in  00  ftatn ,  m 
quo  pooicur }  &  quonian  in  Vacoo  nal{|a ,  qu® 

£  3 


Digitized  by  Google 


^   '  Dft  Mum, 

It  tttya  agit ,  fuppomcur  canliit  id  dUkm,  qtiS 
siioej(>il  f  ^Sadmt  &  dnefitone  moveacor  necdfii 
6ft.  Ex     i57«  &  174^.  fiitec  ppoinde  LcK  Neir- 

toniana  prima  ,  Corpus  omnt  ptrf0X)erat  in  Jlatu  Jm 
qwefcendi  vel  movendi  umformiiet  in  dtre^um  ,  nifi 
quditenus  d  wibus  imprejjts  cogcour  ilium  Jlatum  tm- 
fmMtrt.  Quctkbanso  oMcmtiOBW  coodto  huie 
ocmbnem  dedcninc »  carpoi  enitti  raooim 
111  ^ifevenm  A  qoidem  in  dMn^^^  ia 
qui  mowi  coBfMl ,  femper  obfervatur. 

•5.  170.  Motus  praecedens  vocatur^4[iiflW/fV  vel 
Ua^gnnk :  £11  hie  mocus  propria  m^nfura  odeii* 
tads,  ut  enim  inveniatttr  quanticas  oolerkadpnH 
fiWdMiaiili)  iaveft^aodfmi  «ft  fpadmn ,  quod  cor- 
Ml  date  lempore  abfolverec ,  fi  motu  squabilt 
ferretut.  *  ' 

5.  180.  Si  tali  moco  corpori  §.  179.  accefleric 
nbvus  mocitf  in  eadem  dire&iooe ,  celerius  feie* 
fit.iciOitpBi  t  'SMgiia  Sip«iiii|i  pari  tempoie  tldcrip* 
tnmm  qinm  ante ;  eritque  Spam  augmeoMn  pro* 
fiottibnale  aogtncmo  velocicads :  Vocatur  hie  mo« 
(lis  Accekratus. 

5.  i8t.  Si  a  corpore  molo  ,  5*  ^79-  difcefleric 
^tus  eandem  veruis  plagate ,  tardius  feretur,  6s 
fMfpore  pari  minot  fpadum  qoam  ante  ddcribet ) 
erktfit  Spoiii  decfenentinn  nc  jaftoia  Vdodtaik; 
tocatur  bk  motus  Retardatus. 

J.  182^  Cum  corpori  moto  §.  179.  temporibcii 
ttgualibus  sequalia  accedunt  velocitads  increment 
fit.  vooactsr  tnorat  MfuMker  aceeJermm. 
*  f.  483«  Oom  &  corpore  moto  $.  179.  tempork 
tm  ^uaNbni  ttqaalia  qnantsM  ^natocliacit  wm» 

)ucur,  dicetur  moius  MquaMUter  retardatus. 

§.  1 84»  Afoiux  confpiranteT  funt ,  quorum  dire* 
ftiones  congruune ,  auc  faUaiA  fiiQC|iandlebQ9  ^ 
ad  eaidfiiB  Danci  <»*«^tir- .  . 


Digitized  by  Google 


0$  Mtiiu  7t 

|.  lis*  contrarii  feu  direfle  oppoCd  di- 

camur ,  qooruai  dire^tioqes  coo^uwc  ^uidev^ 
atKfakeoi  fiioc  panlietef  Adim  offf^Hm  pmrn 

^  1 8(5.  In  comparatis  m<n3am  doomii  mM^ 
Jim  fequentia  obcinenc  locum. 

&  vttociates  duorura  corporum  fuecim  2pqu4- 
ki,  erunt  Spatia  percurfa  in  tdfkm  (emporum 
idba  voam  Vdodndbus      t^.  &  igmm  4» 
&  Temporibiis  T,  ^  lem  SL  x«T,  h  

§.  187.  Si  velociuces  duonim  oorporam  Ibo- 
lint  inaequales  ,  &  tempora  aquaUa ;  erunt  Spar 
ria  percurfa  io  ratione  vdocicatiuiu   SiV6  &  ^  81 

i8S*  Quire  pofids  vdodtttBHU  &  Mi^onr 

bus  inaequalibus ,  erunt  Sparia  pamtfk  kk  ftlione 
compoCta  ex  rationibus  velocitatum  &  tempo- 
rum  :  five  funt  uti  produfta  ,  quae  habentur  ex 
tempore  mnltiplicaco  in  vekxitateai »  Ave  S..  s  $ 
VT.  •r. 

1  189.  Prdnde  tenqpoium  ratio  comfN>njtur 
ex  direfta  ratione  Spadoran,  &  rcdprod  nfdM- 
fiffiim  ,  cum  enim  St;^=jVT.  ent  T.f:;S«. 

«  xT  S  f 

xV.  &  ideoquoquc  V.v::5t.i\l.::^';j»*^T'*T*S 
five  enint  velocitaies  in  rackme  diffeftft  Sparior 
rum ,  &  reciproca  temporum:  vel  erunt  irdootaF 

DCS  uti  Spatia  divifa  i  fuis  temporibus. 

J.  190.  Si  attendamus  ad  omnia  corpora  raaj^ 
ra,  qtt«  hoc  Univerfum  componunt,  obfervaotur 
? — ^  »  — ...ui^*^  qtiftipffimiTrfa  ffn 


tet  in  Planetit  primariti  mm  dwa  t  tam  ar- 
ea Solem :  auc  in  Secundarii«  drca  fKoaonrnf}^ 
netam  ,  &  una  cum  ipfo  circuni  Soiem  corlui 
fuos  conficientibus  :  Pernici  celeritate  moventur 

Cbmec^i  NeooaSfiBta  Am  in  fuis  iocii  9u«fcece 

£4 


Digitized  by  Google 


videntur:  ud  ex  aliquibus  mutationem  fubeundbus 
in  apparenri  magnitudine  ,  turn  aliis  evanefcenu- 
bus,.aliis  in  conipe£lutn  prodeuntibus  coliigioius. 
Quicquid  igtciir  iQ  Univerib  exHtic,  oequaqoam 

$.  191.  Mocuf  qai  corporibus  magnis  §.  190. 
inert ,  perennis  eft :  cujus  caufa  fuit  Deus ;  qui  poft-» 

3uam  cunfta  in  principio  creaverat ,  fuoquc  or- 
ine  pUnecas  &  comecas  pofiierac ,  vehemeii- 
tifliino  iDooi  prcje&iii  commovk  droi  Iblem : 
fiqna  vel  finm  qoodam ,  vel  alio  moca  agitavit » 
^ooem  propter  iromenAim  &  nobis .  imervafium  di* 
mnguere  non  pofTumus. 

5.  192.  Caufa  altera  motus  ,  atque  univerfis 
communis  eorporibus  noftri  fyftematis  planecarii, 
•eft  Gravitas ,  que  motum  tun  in  oaleftibag » quam 
V  terreftribiis  corporibus  pfoduck. 

*  §.193.  Tarda  caufa  movens  refidere  videtur 
•In  facultate  Anima;  tarn  hominum  ,  quam  bruto- 
rum :  nam  libero  fanoque  animali ,  mente  volen- 
<e ,  ab  hujus  poieou&  exciutur  in  Fluidis  animalis 
corporis  motus ,  atque  inde  io  $olkits ,  usque  di 
«fima[m  reqcuGtam  cekri^ 

]5«  194-  Vi^arca  caufa  motus  eft  Vis  eleSrica  ; 
Vis  MagneQca  :  Vis  Atq-^ibens ,  ^ua^  tr^s  vires 
inter  fc  difFerunt. 

*  S*  ^95*  Quioca  cauia  eft  Elafticitas ,  aus  quaqi 

Slurimum  motus  geneiac ,  uti  videre  eft  in  chorr 
&  Mufid  tenli  &^percufl& ,  que  molcis  ofcilla* 
tkmibus  agitatur. 

*  5.  196.  Sexu  caufa  movens  eft  corpus  motunit 
^uod  alterum ,  cui  occurrit ,  percutit. 

^.  197.  Sepdma  caufa  eft  Igpis^  cum  torrcr 
ftns,  turn  SoUst 

§.  198.  Non  dubito  quia  plures  fine  hue  usque 
incogQ\caB  cauTa  :foiiiUii.  ^uamdiu  banc  vic;^  vi^ 


« 


Digitized  by  Google 


(!»||BQi|  onoti  potential  &  maveiMacaflfiii 
•imgmu^  mm  enim  eaa  homiQibuft  revdare  Da* 

netur Deus ,  &  mulcae  eruoc ,  gux  lua  fubiiliuiceien* 

fus  humanos  efFugiunc. 

199.  A  quacunque  harum  cauiarum  motua 
.fueru;  prpduftya».  videcur  eaidsm  Leges  /equi,  ac 
ii  I  corpore  premence »  vel  percutience  fufdutnt 
iUfler :  bioc  qui  Leges  Premoois  Perctilliooif 
^plicae  ,  eas  quoque  reiiquarum  caufarum  tra* 
fiaffe  cenferi  quoad  efFeflas  poteft,  donee  melius 

Leges  moWf  ^oas  alias  caufe  ieyuiautfi  deteftft 


C  A  R    V.  I 
Di  Potentiis  prmemibus. 

ftoo.  1>  ottiuia  premens  appeUator  Potentia ,  quae 
Jb.  operatur  io  corpus » quod  attio^ttid- 
que  ex  fao  loco  movet ,  vef  movere  nicitur. 
§.  201.  Ouodcunque  reiiftit  potentn  pctmeou 

vocatur  Obftaculum. 

202.  Quamdiu  obflaculum  preflum  ex  fuo 
loco  non  recedit,  Dec  mutatur  ,  prefHo  poceotup 
praneotis  deflrokur  ft  refidentia  obftactui :  tum 
vt  aftio  absque  moto  »  five  aftio  in  loco;  & cS» 
feftus  reiiflentis  eft  deftruftio  preilionis. 
-  §•  203.  Potentia  premens  in  cafu  J.  202.  e- 
tiamfi  operatur ,  manec  in  eodem  loco »  &  eacenua 
quiefcic :  cum  enim  non  momur  obftaculum  \ 
Ipotenda ,  quae  tangic  obftaculum ,  etiam  non  mov^ 
tur ;  Hoc  obtinec  I^  Quando  homines  vel  am*- 
malia  viva  manibus,  pedibus,  totove  corpore  a- 
Jia  corpora  immobilia  prerount ,  eaque  ex  loco 
^uo  movers  nicuotui ;  pondere  fuo  quascunque 
navia  \preaum(  omnia  t  quibos  infiftunt^  dutp 


Digitized  by  Google 


7^  Di  Pc$0ilitt  fmiMihu. 

tameii  ab  horom  firmicate  fiiftinentar.    3^  Vh 

eijiftica  elaceris  comprefli  incer  doos  immocos  o- 
bices  pofui  premit  obices,  cum  fe  elater  refticue- 
re  conatur.  4°.  Vis  attrahens  aut  Magnetica  pre- 
mit corpora  9  qux  ie  UDgunc ,  non  aliter  qaam  (i 
&  pocc&cfis  extriofiiciit  pfemendim  ad  fe  mpidSi 
fmflenc. 

-  *  §.  204.  Obftacula  refiftunt  preffioni  InerdS , 
Magnicudine,  Firmitatey  Poaderc,  Implicado- 
ne  &c. 

§.  205.  Qoando  prcflicpotencias  preoieiids  non 
deftriiitury  cedic  obftacolum,  incipitque  movoi; 
tomque  moois  obftaculi  eft  'efleftos  potehdas  pre- 

mentis. 

5.  206.  Agam  hie  tantum  de  preffione  ,  quae 
momento  temporis  primo  iafinice  parvo  operatur 
in  obflaculum  ,  quod  movetnr  ^  &  quod  tamom 
ffdi  tnerdi  refiftiL 

$.  207.  Si  potenna  premens  moveat  obftaco- 
lum  ,  potent  aftio  potentiae  differre  tarn  quoad 
magnitudinem  obftaculi ,  quam  fpatii,  quod  obfta* 
culum  (juodam  tempore  percurric :  (^uunobreai 
tota  a£lio  potendae  cognofoetur  ex  magqiciidiiie 
.obftaculi  &  ipadi  qoodun  tempore  perciffiL 

§.  208.  Com  in  una  potentia  premente  nihil 
cognofcitur,  quod  magnitudinem  attinet,  duae  in- 
ter fe  comparandae  erunt ,  quae  obftacula  aequalia 
vel  inaequalia  premenc ,  ea^ue  aequalibus  tempo* 
fibus  IB  ipado  pari  aut  dspan  promovdNuit. 

§.209.  Si  do®  potende  prmentes  promoveaift 
duo  obftacula  aequalia  pari  tempore  in  fpatiis  aequa- 
libjs,  quaelibet  potentia  fuum  obftaculum  ,  erunt 
harum  a6liones  aequales :  Nam  squalibus  tempo- 
ribus  edaneur  effeftus  seqades;fant  autem  hi  pfCh 

pordoiudea  caulis  ^  qm  fim  alftioiKS  pocmdar 


Digitized  by  Google 


Ik  Fotntm  prmmibus.  75 


J.  dio.  Si  duae  potentiSB  prementes  obftacula 
insquaiia  in  fpadis  £qualibu8j>iomoveaiit,  erant 
tanuD  aftkmet,  uti  fimc  <ib(bciiIorum  magnka* 
am.  Vocntiir  afiaooes  poceodaram  P.  p.  Ob- 
flaooh  CX  o.  Spada  S.  s.  Em  a6lio  pocentiae  P. 

ad  earn  p.  ::  O.  o.  ^uia  fpacia  percurla  func  aequa* 
Jja. 

III.  Si  bills'  poMids  preiMiites  moveant 
dho  ohftacola  aqaalia  pari  tempore  in  ^tiis  in^ 
afialibiiat  evont  aftioMi  poceMaraaA ,  «d  fine 

Ifiada  ab  obftaculis  perctffia  :  agones  enim  (one 
ud  effeflus  aequalibus  cemporibus  editi ,  &  hi  Tunc 
uti  fpatia  percuria:  adeoque  a6Uo  pocenciae  P  eric 


]om  ooliiideracor  men ;  &  ahenmi  B  lOfialA 
ctiam  incrs;  B  veto  mcveamr  in  ipado  duplo, 
turn  B  fui  inertia  bis  refifbc  eodem  eeropore  ac 
A  leniel :  ideo  aftio  potcnriae  movends  B  debuic 
efle  duplo  major  a£lione  poteaus ,  quas  oiovec  A* 
2it.  Proinde  fi  wo  -obftaciJa  iawguatta  m 
ipaoit  kiapynilibot  momaotBr,  enmcsflanef  po* 
fienriamm  m  radaae  oompofid  ex  fpadis  pcmir* 
(is  &  magoitadiiie.  obftacukmim.  ilve  P.  p::  0& 

^-  213.  Quia  igittir  P.  p  ::  OS.  oa»  ericPosr: 
pOS.  hioc  0.0  ::  Pt.  pS.  five  erant  lobftacul* 
m  radone  direftft  afttonom  pocendaim  4  &  in- 

veda  fpauorara  ab  obftacults  percurfbrum. 

$.  214.  Si  afliones  duarum  pocendarnm  fue« 
rinc  sequales  &  Obftacula  inaequalia ,  erom  mag* 
niradinei  obftaculonun  in  lanone  mmfi  ipado- 
fomtefiioeiiifli  ctyusgoepocaKweqptniimrep^ 
9.  p.  quibiis  :pofidi  mqtuStm  ,  erit  per  f»  %tu 
edam  OSzios,  adeoque  eric  0.o::i.S. 

5.  215,  Ideo  pofids  aftionibus  potenriirum 


Digitized  by  Google 


la  tnnt  fpatk  parcnrfik   Qoo  nuiioft  obftacolap 

CO  fpatia  percurfa  erunt  maiora. 

5.  216.  Ec  cum  magDitucJines  obftaculorum  fue- 
riot  in  ratiooe  inverfa  4>auorum  percacibrum»  e- 
rant  aSioiief  potentiarooi  cquales :  cum  enim 
0.o::8.S,  ciic  OSzoi.  OS  yfcsoapnmit 
aftioncm  potentie  P. 

5.  217.  Ec  fi  acliones  potentiarum  dividantur  4 

m^goitudinibus  obflaculorum  ,  innocefccnt  fpatia* 

nercurla : .  Si  divklantur  &  fpaciis  ,  innotefcenc  ob». 

fticuloriimiiiagiikttdinei:  Quia  enim  adio  poten- 

OS  OS 
tiae  cft=OS,  erit  ^=S.  &  ^=0. 

§.  2i8«  Nuncqusdam  dePotcntiisoppofic&<Iire« 
dione  fe  pimeDUbas  dicenda  funt.  Si  dam  potfen* 
tie  pmffionet  aequales  oppoficft  dfareftibne  exerce-» 

ant,  erit  inter  potentias  acquilibriuro ,  in  eodem  loco 
manebiint ,  preffionibus  propter  aKjuaiem  ab  urraque 
parte  a6lionem  fe  defhruentibus,  quarodiu  potential 
fc  preflerint :  Adeoque  (ic  infinica  quantitas  pres- 
fionb  vd  iftioQif  in  renim  Nacori  peiibit :  no  ip 
La6bnDribiis  fiM  squipollemibiig  &  concrario  ni* 
lu  premcntibus  evidenter  patet:  In  hoc  cafu  qui- 
dem  eft  idem  effedlus  ac  in  5-  202  ,  non  tametf 
cfl  a£tio  eadem  ,  quippe  in  j.  202.  Obltacuium 
deftruebat  aftionem  tantum  r^fiftendft  ;  in  hoe 
€.  ftx8.  eft  vera  fe^Btto ,  quumim  enim  mia  age* 
bat  potentia ,  tantom  reagebat  altera.  Poterimus 
ceteroquin  punftam  corporeum  inter  utramqoepo- 
lentiam  prenientem  interpofitum  concipere :  id 
ab  una  potentii  tantopere  dextrorfura  premitur; 
qaam  ab  alters  finiftrorium  ,  ot  pari  tempore  ab' 
BCdqoe  feorflmi  in  sqaali  ^ado  foiilec  mdomiy 
id  nnnc  oppofitji  direftione  sqoaliter  preflum  nuh 
Bebit  in  quiete  una  com  pocentiis.  • 

^  jtjip.  Sit  jam  pooftoA  imer  duas  pocentias 


Digitized  by  Google 


epp>fiti  cireaioBfe  agentes  p#effiiiii,  II  iSl^peiin-^ 
tlis  feorfum  aftum  non  aequalia  fpatia  percurrilTct, 
cum  afiiones  liarum  potentiarum  in  id  pundlum  • 
soo  eruoc  aequales ,  nec  fefe  penitus  dellruenL 
1 220.  Si  pimfta  dencur  diverfii ,  ouorum  r»»^ 

fuflt  in  invcrft  mdox  loanini  refiAemiarani 

turn  poLenuae  aequalibus  poHiiiu  uti  preiUombus , 
licet  magnicudine  difieranc 

221.  Hincii  magnicudines  potentiarum  fue- 
mc  in  ladone  inverlS  ipattonim ,  qoas  a  pon^ 
pari  tempore  percnrrereotor ,  emm  preffiooes  9*  « 
qoales,  quas,  fioppofice,  mntiio deftrBaot;  . 
^  $.  222.  Si  dua^  porentiee  oppofitft  diredlione  fe 
premant ,  atque  una  fuperet  aliaro,  habebunt  a- 
Aiones  ioaequales,  ilia  roajoreni ,  quae  fuperat;  ilia 
minorem,  que  ropentur :  deftnieiitur  autem  dtm 
a&iones,  qotaiiii  ooelibee  eft  aequalis  miaori : 
per  exodfium  proiMe  Vali^Kofl  agendt  reuotfma 
agetur  Potentia  ,  cujus  aSio  erat  imbecillior. 

5.  223.  Antequam  pergamus  ad  corporum  mo- 
tus  expediendos ,  Leges  Newtonianas  tradarous^ 
qiiarum  unam  dedimos  in  $.-i78*  altera  Lex  hsec 
eft  OffUMf  mniatb.  Mm  m  aiffmi  9U$9  cming'a^ 
feauitur  pT0p9rti99^itH  HjMutH  NMffMMii  hnpftffkfWH^ 
femper  fit  in  ed  reSid ,  in  qud  vires  imprimuntur*^ 
Quando  enim  corpori  moto  in  eadera  direftio- 
ne  novae  vires  imprimuntur  ,  acceleratur  corpos. 
Quan4o  viiei  oppofitae  imjiriniiinoir  owpoci  mo* 
to  letaidator.  Ouando  imperdun^ 
to  corpori  in  alift  mieAioiie  ;  nmtatnr  via  corpo^ 
ris :  nec  motus  novus  imprelTus  turbat  motunv 
priorem,  fi  diredliones  oppofitae  non  fuerint. 

224.  Lex  Tertia  eil.    4Sumi  cmraria  Jm^ 
per  &  apuHsiJt  RmSw^  Jtve  mUairit  corporis 
Miojinc  re/iJlmUd.fiNi;^  aSio  mum  &  refiftmiM 


Digitized  by  Google 


:  \  ^  ykiba 

in  fortes  oppofitas  dirtguntur.  Nam  nulla  poteft  tfii 
potencis  pKinenug  a6Uo  line  refiflenti  obftaculfi« 
Si  2  premente  pocmdi  moveaoir  obfiaoulum  » 
'  Aoc  lelifteodo  qttafi  reptimk ,  quantom  pmnhur: 

$i  moveatur ,  leGfb'c  fui  nihilominus  inertia.  Si 
premac  potentia  obflaculum  dexcrorfum^  obiki- 
culum  leliilendo  lepriout  lauftrorfum. 

CAP.  VL 
Di  Firibus  Corporum  idotorum* 

j,  aaf.  \i|  agna  inter  Philofophos  noflrae tem* 
SyX  peftads  agitatur  controverfia,  qoo« 
inodo  oorponim  motorom  vires  fum  (upputaiklaB : 
l^ffioDem  efle  ab  iStu  diftingoeodam  olim  An- 
ftoteles(a),  Galilaeus  (*),  Borellus  (c)  anim- 
adverterunt.  Videtur  Merfennus  inter  primos  fuis* 
^  9  qui  i£lus  magpitudinem  exploravit ,  dimit* 
teiido  corpus  crave  ez  variis  alatudinibus  in  cap 
pot  Librae ,  &  ope  aequipondii  ad  altenmi  capoc 
appenfi  i&um  meofurando :  ex  quo  experimeim 
conclufit  iftum  efle  in  ratione  ponderis  &  veloci- 
tatis  (J):  Hanc  fentendam  amplexi  fuerunt  Gas« 
i[endus(#),  Ricdoius  (/][ «  DeLani8(^),  muU 
tique  leceodoies:  quawri*  Ricciolus  ex  quodaoi 
cxperimento ,  ftilom  ntmpe  ififiraido  bntyro,  in 
eumque  ex  variis  altitudinibus  ugneum  globum 
demirtendoi  &  quaauim  ftilus  deprimebacur  ob« 

fer. 

(a)  Mechanic.  Quttfl.  20. 
•  ib)  Diaiof  Mech.  dial.  4. 
ic)  Devt  tcrcujfionis prep,  po. 

(d)  Rf^kKhn.  Pbyf.  MM.  Up.  8, 

(e)  Efiftola  ad  G  azrium. 

"  (/)  AlmagtjH  Lib.  0.  Seft.  4.  pag.  393. 


Digitized  by  Google 


(efvsndOf  siiini  oonclufioiwii  fofmtvft  ddboiftL 

Poftesi  oborta  fbit  oontromfia  inter  Hugemnm  A 
CataJanum  (a)  de  centre  oscillationis ,  quodocca* 
iionem  dedit  confiderandi  vires ,  quae  hue  usque 
poiits  erant  in  ratioDe  ponderis  &  velocitatis : 
jqieoio  aotem  pioiiaiite  ooiiihncem  efle  Legeni 
mtam^  corpora  coofervaie  vim  foam  adUceadeup 
tern,  &  iddrco  fummam  quadratorum  vdodtap 
turn,  quibus  feruntur,  Temper  manere  eandem:  Leib- 
nkfms  hoc  Thema  virium  ad  accuratum  examen 
tevocavk ,  (b  )  Vinesque  diftiogueDdas  judicavic 
ID  marnms  (jynm:  mamm  fimCyOaaa  preffionea 
qipeUniflR  vivs  vocantor  ab  afiis  yifes  inftta,  mat 
tires  cerporum  libere  mGtorum,  Mortuas  vires  (latnic 
in  ratione  ponderis  &  velocitatis :  vivas  in  ratione 
ponderis  &  qoadrad  velocitatis  :  I  lane  Leibnufii 
Dovam  ieotendam  deinde  amplexi  &  variis  argop 
meotii  and  foenmt Jok BemouUius  ( c) « Herroaa- 
una  (d) ,  Wolfios  (e) ,  Polenns  (/) ,  Bulffingmi  {g\ 
'a  Gravefandius  (ib),  aliiquc  eruditi:  pnftinam  autem 
acutiffimis  ratiociniis  magnique  ponderis  argumen- 
tisfummi  ingenii  exquifitaeque  doftrinae  Philofcpiii 
Mairanns  (i)^  Jttrinus(ik)9  Mac  Laurinus 


(a)  JeumaldetScgomi  AKt$$iSL  fiuoBVix  Openfida. 

(b)  ^Sla  LipJ.  A*.  1686.  1687.  ^^9^' 

(c)  DiJJertat,  A*.  1 727.  Uff.  A*.  1735.  Commerdo 
Epifi'  Tom.  I.  Ep.  21.  png.  108. 

(d)  Pborofimia  pag.  119.  Cmmm.  FOitfd.  VOL  I. 

(e)  Mecbanica  Cap.  7.  J.  325. 

' ')  De  CqfteUis  Jquarum  £.  ug.  Epifia.  §d  dalL  Qtm$m 

litibus, 

Ommeritar.  PetropoUt,  vol. 

LHift.  IMcndre  A«.  1722.  pag.  i.  &  190.  Elcmem. 
JFbyf.  Ed.  3* 

(jf ^  LHift,  de  Vjiead.  Rtjf.  A*,  1 728.  D^enat.  Jwlamh 
jute  des  forces  matrices. 

(i)  2^«i^#  rfFluximt  fioox  J.  Ol  an.  pag.  427. 


I 


Digitized  by  Google 


Id  Di  raUm, 


Dssagalierios  (4) ,  aliique  tueci  aimifi  iunt ;  dk^ 
leodeoabos  igitar  in  hoc  Thematet  qaod  fundft* 
meficnin  Phyfico  eft ,  dtriffimii  Vins ,  aec  ce« 

mere  nec  prsecipicanter  pergendum  eric. 

K.  226.  Si  corpus  quiefcens  in  Vacuo  absque 
reufteDti  obftaculo  libere  pofitum  i  Potentii  pre* 
neate  in  qoAdam  direfiione  pmnatur,  promova* 
bitor  coipat  in  hae  iktB^aat^  &  comci  fem^ 
per  cekftete ,  quam  t  preffione  tooepic. 

5.  227,  Si  Potentia  premens  ita  comparata  fit, 
nt  prelTinnem  in  eadem  dire6lione  continuare  pes- 
fit ,  augebicur  corporis  celeritas :  quae  pergec  ia* 
oelbere,  qoapidiu  pofienda  pftmeie  pofeverac;  a* 
deo  ut'ex  quieoe  per  Ttriot  grachis  odeikatis  fno* 
ccffive  ad eam  tmnfeac,  quam  nUmo aequiric» 

§.228.  Corpus  hoc  &  Potentia  premente  aftum, 
reliflit  fui  inertia,  quantum  premitur :  generatur 
in  hac  ludi  vis  in  corpore  ,  quae  tranfit  d  poten* 
di  in  corpus :  inertia  eoim  leliftendo  non  de^ 
ifarntc  vim  t  fed  fadi  ut  coqim  vim  in  ft  cooci- 
piac 

§•  229.  Vis  igitur  erit  effeflus  aut  preflionis 
jnomentaneae  9  aut  preflionum  plurimarum  ,  quae 
ftle  tempore  finito  fequebaotur  :  Effisftus  aateoi 
vinmn  eft  cranflatio  corporis  e  loco  in  locum. 

^  %%o.  Eft^Vit  ita  produ&i  in  corpore  ali« 
quid  perdurans ;  ipIU  preffione,  que  vimprodo^ 
zit,  pereunte. 

§.  231.  Potentia  premens  momento  infinite 
parvo  tantum  infinite  parvam  velocitacem,  iimi* 
femqoe  vim  cum  corpore  communicac :  potantni 
antem  <fm  tempore  nnico  premie,  veiociutem  & 
vim  tnbuit  corpori  ,  qua?  eft  ut  fumma  preflio- 
Qum  toto  tempore  pera6larum :  quamobrem  fi 

h»C 


Digitized  by  Google 


Q^pmrn  MakTum.  S  i 

haec  vis  in  corpore  comparetur  cum  tnomentanel 
prdUone,  earn  fuperat,  quantum  tempui  fiaicuin 
excedit  momentum  infinite  parvum. 

$.132.  Ergo  omois  preflio  eft  infioite  parva  io» 
Ipemi  viliiiin  ooi^ri  mficamm. 

5.233.  Ideo  vu  miauna  pmrft  iMthnm  Ibpo* 

rare  preffionem. 

5. 234.  Eftquslibet  potentia  premens  determina« 
t£  ma^itudiois,  ut  &  quslibec  ejus  prefliio:  hioc 
loca  a&io  poceade  prememis  muetur  ratkmam 
mnpofiam  ex  nmgiuciidiiie  pitflioini  &  temmm 
qoo  esit :  qoam  ratioiieni  fequaor  proinde  t/BUBbm^ 
qui  eft  in  corpore  determinatae  magnitudinis  velo? 
cicas  determinata  :  eric  proinde  vis  in  corpore  e- 
tiam  determinata. 

S-  ^35-  St  Potentia  fuerk  extra  corpaaponta^* 
^od  ineffit ,  atqae  ia  duiem  coadiciooe  perftite* 
nc ,  Qon  poceric  ufterius  in  e%]em  direftione  cor- 
pus jam  quadam  velocitate  motum  premere ,  cum 
jn  eo  tantum  illam  velocitatcm  fe  exferendo  fufci- 
caret ,  qua  jam  corpus  adlu  mo vetur.  Sit  enim 
obex  firmus  A&  corpus  Jibere  mobile  F  \  elaterTab.  2. 
BC  Qui  primum  coavolucoa  fit ,  iiic;  deiade  la-^^ 
xatos  fe  qoadam  vdodcice  in  fioim  BC  exfirit 
premitque  corpus  F :  quod  ii  nunc  finxerimus  id 
in  B  velocitate  liac  accept^  moved  diredlione  BC^ 
&  eiaterem  coovolutumut  aatey  ie  rurfus  espplica* 
itf  qao  tempore  corpus  percurrit  BC^  elater  noft 
poterit  piemerocQiinis  F,  quippe  eSdem  velociaite 
modo  le  evolvit  ex  B  ia  qui  corpus  jam  lao*  . 
vebaturex  B  ad  C. 

§.236.  Si  vero  eadem  Potentia  externa  pre- 
mensin  illiconditioaeponator,  at  corpus  F  ip* 
fias  re^ie&i  qaiefcat,  veinti  ia  ctfi  {•  m6.  po* 
tent  hmc  ut'aaieia  corpus  operari ,  adeoque  cam 
eo  Umiiegi  celeritatem  communicare  ,  ^am  pri- 

JF  mum 

a.  • 


Digitized  by  Google 


mm  oadident   Qum  opomfait »  at  ficnndt 

jPoteatia  adfic ,  qure  primam  Pofiemiam  ea  celeri* 
tare  moveat,  (^ua  cg^pus  poU  pximam  preflioDem 
eipvebatur. 

Tab.  2.      Sit  obex  immobiiia  AS»  &  duo  elafiei^  ^qua^ 
Fig.  ij.  ]es  DJk«.  AiCL.  com    «  ^1^^  cqovdIucus 
fe  laxando  promoveac  daterem  fiC  ci  ^eloetttf 

te ,  qua  corpua  F  viotiim  concipicur  :  quiefctt 
turn  corpus  F  refpeSu  elaceris  BC.  quare  ab  hoc 
tcofo  &  fe  exfeceote  potcric  corpus  F  delatum 
dire^Uone  I>C»  (kiMlac  iuerk  in  B  ,  ab  elacero 
premi  uc  aate,  &  iwoindK  iooiia^  cetentadi 
jrado  dooatL 

237.  Sic  jam  carpus  F  imbutum  duabus 
locicatibus  ,  quibus  fingatur  moveri  d  D  ad  C  f 
QUO  tempore  perveuerit  ad  D  ambo  elateres  ten- 
u  io  D  laiottiir »  hi  derwo  neaueunt  fe  reiiiiiitfh 
do  attiogere  corpm.  F,.  quia  ia  eidem  velocicaift 
in  hac  dirrftbie  DC  currit ,  qui  leAkiiwt 
elateres :  ut  igitur  corpus  tertio  gradu  velocitatia 
imbuatur ,  oportebit  ut  nova  Potentia  accedat^ 
Tab.  2.  efficiens  ut  globus  F  refpeftu  Potentiee  B  C  quie^ 
^%  fji^ii  turn  eDku  pottck  BCfe  evoivens  ex  B  ad  C 
pranmdaagiiQ  ut  m  pnmo  aafii :  Imc  fioa^  fi 
4q«  poMitiK  £D »  D3  deftraoe  dawfem  BC 
ea  velocitate ,  qua  globus  F  movetur :  turn  autem 
BC  tenfus  laxacusque  prcmet  corpus  F  9  eiquo 
teriiam  velocitatem.io^ruec^ 

238*  Ucicco  imbttitur  oqi|»ml  tali  gradu 
.  lontaiia,  quot  Poiqntjis  wmk  r  ft>wiil  adjun 
vantibu$,  agitatur. 

§.  239.  Poflunt  igitur  Potential  extemae  pluri- 
mm  fimul  requiri,  ut  corpus  aliquod  motum  nova 
gcailu-  velocicatis  doaetur  :  .Si  eniqi  corpus  jana 
loo.gnylibQa  velociqttia  fenttur ,  ut  id  novi  inn 

hmpK  vie^qiwe »  non  ima  pofiobMar  ]foumU^ 

fed 


Digitized  by  Google 


icd  uc  lor  Potencias  iimUl  adfioc »  (onol  agiutt^ 

Iimul  Ic  adjuvent. 

,  ^  J^iOu  PifficiJiiii  ergo  corpus  moMi  aeothii* 
IV|  fil»:«  qttitic  dednctfttr  in  nMOmit  com 
per  fllMHt  Paceodm  ettrin^eeus  praneiieeiB  moh 

veri  poflit ,  non  tamen  per  eandem  accelerari. 

$.241.  Et  eruac  Poteouss  -^^^^^^m^  ia  rado* 
ae  otlericatis. 

^  248.  Adeoque  corpoi  tmilrffafiMii  vefiftk  ol 

$.  243.  Quia  aatem  via  esc  Potfmil  pretnent^ 
in  carpus  tran fit,  per  228.  generabitur  fempcr 
in  corpcre  moto  vis ,  quae  eft  ut  numerus  Poten* 
danam  celeritatem  aiiquam  cum  eo  joommuoicao* 
iamL  Jdeo  £fautr  BC  Miss  tradtt  corpori  t 
tow  vim.  ambo  £bKd»  Dfi,  BC,  fimol 
immir,  &  DB  craimtiiiicat  fuam  vim  cum  BC, 
hinc  BC  duas  vires  impertit  corpori  F.  Tres  e- 
lateres  ED  ,  DB  ,  BC  fimul  operantur  &  fe  ad- 
juvaoc^  oc  £D  &  DB  fuat  vires  tradant  elateri 
fiCy  .qoi  prmnde  tres  vires  tntdit  corpori  F.  ac« 
qaaqan  aoMn  BC  in  diioboi  ultiiiiia  cifibtia  foi^ 
ios  operamr  9  ilinplicemvd  tman  tim  ccajpod  F 

iradit. 

244.  Si  Potentiae  prementes,  ab     235.  ad 
|.  23^  ibque  adjmuttei  fuermtaBquales  »  &  fuc^ 
ccffive  aoceflermc,  at  fbsrit  prinooBO,  detodedMi^ 
ddacfe  tm  &  ik  pQvro ,  fienc  aeodbniitk^^ 
cias  in  corpore  temporibus  aequalibua  scjuafet. 

§.  245.  Sunt  vires  in  corpore  moto  411  xadoM 
duplicata  velodcads ,  qui  fertur. 

Fomieiiir  Triaogglom  icftangnliim  ABC^  im  * 
ciOTf  Imm  ab  ,  cnNRDCor  panes  iofinico  |Wf as 
AD,  DP  9  FH,  Ac  raiales,  quae  deHgnentTsIt  le. 
rradus  velocitatis  :  uti  AD  primum,  DF  leam-^fe- 
Siun^  FU  tattOQi;  dvcatur  D£^  a^b^  BC 

F  %  pa« 


Digitized  by  ^[^OOgle 


t4  '    Di  Ftribuf 

parallela,  deflgoatura  Potenciam  quae  communis 
cabit  gradum  primum  veiocitatis  AD.  turn  FG, 
bofi  parallela ,  q\xx  eric  dixglo aiajor  quam  DE^ 
iqimencabic  doas  PoMdai  ^  feeuadora  gni« 
dimiTiiodcttb  DF  cum  corpora  coaimoiiicaiit : 
ita  HI  paralkia  bafi,  tripb  major  quatn  DE^ 
exhibet  Poteniias  ties  ,  quae  tertiam  velocitatem 
FH  corpori  largientur.  Atque  ka  reliquae  lineaa 
-bail  paraileis  ,  ^us  Pocenuas  exhibebunt,  data- 
ras  corpori  celericadf  gndmn ,  cui  refpondeot  in 
finea  AB.  Vemm  omnes  reOas  D£,  F6»  HI 
iibi  infinite  propinquae  compldHinr ,  fecomkim  do^ 
ftrinamCavallerii  delndivifibilibus,  totum  Trian- 
gulum ABC.  quare  hoc  Triangulum  repraefen- 
cabic  fummam  ^otenuarumy  corpus  ex  quieco 
novendum  per  omnes  oderftttst  affignacaa  osqM 
ad  uldmam  R&  hioc  ifatoma  Pocmcnram  mo* 
ventium  corpus  ex  quiete  usque  ad  velocicatem 
FH ,  erit  ad  fummam  Potenuarum  moventium 
cx)rpas  ex  quiete  usque  ad  velocitatem  RB  ,  uti 
Tnanguium  AH  I,  ad  Trianjpilum  A&C  hi 
(imt  hsBC  anbo  Triangula  fimitia  ,  adooqnc  io 
tiooe duplkatft btmm  AHy  AB,  ydo&am» 
praefentandum :  erunt  ergo  Potentise ,  quae  velo« 
citates  AH,  AB,  in  corpore  excitant,  inratio- 
ne  duplicate  earam  velocitatum.  Sed  uti  e(l  nu-* 
snerus  Potenrianim  in  coqpttt  opcianiMimt  ka  ell 
vif  io  cpipote  ptoitaaa ,  per  1143;  ibnt  icaque 
viret  iQCoq^iiiotoiirmioiiedaplicata  vdocH 

Utum. 

5.  24,6.  Praeftantiflimus  MathematicusJoh.Ber* 
noullius  idem  alia  demonftratione  evicit:  Hnt  duo 
Tib.  2.   corpora  ioaeqaalia  A ,  Bw  inter  quae  fn  elaterum 
f\g.      leriest  qai  primom  addu6U  deinde  fe  leffituant^ 
*corporibQifueetmo>iiciliaiitceleritittm,  quide« 
incepi  perguot :  hsic  corpora  ^uolibcc  oiomento 


Digitized  by  Google 


Quotum  Miftnm. 


CMrfbds  in  A  ell:  ad  id  in  B,  uti  reciproce  eft 
znagnitodo  B  ad  earn  corporis  A.  Peraai  elate- 
roni  refticutione  erunc  tots  ceieritates,  ud  eariuxi 
increiaeBCa  :  Sk  cdtricat  in  A  xqoa^  a  &  « 
20  B  FDoetnr  i.  etk  tni  A.  B::^.  a  adeoqn 
A«sB*»  oau^raffioiies,  qu»  aguoc ia  hnc  cor- 
pora,  fimiB  incipiunt  &  definunc ,  erunc  earum 
letnpora  aequalia :  Centrum  quoque  gravitatii  C 
aumebic  in  quiete,  eritque  CA  ad  Cfi::^^.  eft 
boc  pim&imoG  into  wmi  obk»  qui  otrimq^ 

A  &  B  vim  uaiwluudent ,  qns  enmt  in  n* 
tione  fuorum  numerorum ,  five  uti  a  ad  b.  vocen* 
tur  igitur  V  vires  in  A.  &  9  illae  in  B.  erit  V. 
9:za.k,  mum  fiipra  iaveiiimus  Au^hb.  qpam^ 
obrem  priores  qnandiitti  cum  hifee  iwqnalihniiwnW 
o^icaM camtem yopofiagmni  fe^v^boag^  hoccft 
cm  V.vizAaxa.  BhxbzxAmm.  BM.  fi^Fie  emai 
vires  in  ratione  compofiti  ex  nuguitudine  corpo* 
rum  &,  quadratis  velocitatunu 

^  247.  In  comparatis  duomm  corporum  mo- 
ubm  itwc  obtinebunc.^  Si  duo  cofpon  aqoiita 
fcfimtor  tyfincinflbot  ^yicffitf  craflccomi  wm§ 
io  Mioiie  daplicatft  Tdodtacimi. 

f.  £48.  Si  velocitates  ae(juales&  corpora  inaequa- 
lia  fuerint,  erunt  eorum  vires  in  ratione  maflarunou 
'  S*  149.  Si  ambo  coipcMra  inflw|nalia  vcioekatU 
boa  iMBqoaUbas  ferantor  ,  atOBt  vkn  in  ladono 
compofiti  w '  iiin|iKri  nafliniai  &  qwdratt  veto' 
eitatiim* 

-  250.  Si  duo  corpora  inasqualia  viribus  asqua* 
libus  moveantur,  erunt  quadrata  velocitatum  ia 
mner&  ratione  maflarum.  Vocentur  eoim  cor- 
aofaA;B.  illius  vebeftas  a.  hajosA.  trantwes 


Digitized  by  Google 


^  Jk  Vrnku 

Tab.  2.  '  $.  251.  Refpandec  experientia  httk  calculo  | 
ifig.  17.  iiocli^  fimul  fefiiitiir  iiibdii^iiem  Viriiim  ieca» 
4iam  Mtecftimuiti  tfle  cnronnnir  Sit  ooiai  etanr 
irhalybcus  AB,  annex  us  cylindro  cavo  F,  caud^ 
Cinflrufto:  efthaeccauda  variis  pertufa  forami- 
kbost  uafiiiique  periiaam  lamiBS  firms  D£, 
Ottxhw  daaor  AB  vi  appnimtiiry  mdiair^  eir 
que  JO  Mufiooe^  fiilo  per  fbtanm  aUqaod  cndit 
C  transmiflb ,  tcnetur :  cylindrus  ceteroquin  ex 
fllis  penduli  inftar  libere  fuspenditur  in  machini 
perguflbiia :  laxamento  caudae  dato  cylindrus  F 
dbuof€  Afi  ic  reftkotQiB  pslkaMr  m  ulrituit' 
aoni  abciiKit  gnutooDi  ^  ctkrjtiMti  0)10  itdiouf 
uum;  fine  hi  z=  10.  erunc  vires  hujus  cylindri  P 
r:  100.  fiac  idem  cylindrus  iomilTo  pondere  duplo 
gaaiot  f  cendaeun^  efausr  AB  accurate  pari 
iuKb  ac  ante,  tacnift  icefua  caadH  C«  jcGMetad 
7 ,  07  gradot :  nan  viraa  toe  cMwmnicantnf 
cnm  ipfo  nunc  uti  ante  ab  eiaeere«  icx>  divifa  per 
a  malTas,  relinquunc  50  pro  una,  qui  Humerus 
exprimic  in  hac  velodtatis  auacfarattini ,  ciyua  radis 
aft  7,'  07«  Gi  ffyfindmi  f  m  gnadrwlo  granrier, 
MfiUtt cinn' fdockaiiB  5  gradodeit  iA  mo  qaa« 
dracum  cx  5  aequale  25 ,  quae  du6la  in  4  mcuTat 
dant  ICO  vires.    Si  vero  vires  forent  in  ratione 
wiodcacia  &  maifie,  ei^  opinkiDeMecleiuUteilenc 
inpMo  €AzztQ.  qns  cnvHk  poftea  ptta  9  (ivd 
pnr  Cfiurpos  dnpio  grafiw,  davMC  vetodiiaies  5 , 
&  divifc&per  4»  darent  2,  5.  velocitates  pro  cerH 
ttQjcafu,  quas  nunquam  experientia  exhibec 
%  252.  Guam  vis  dacer  A  B  fefe  non  xdtiruat 

htmmhuik  in  calcnlo  oritur  mMdo:  fit  enifli 
Sheer  aliquis  AB,  ^ui  tendatur  usque  in  D,  hie 
laxatus  fe  reftituac  in  priftinum  ftatam,  percur- 

jrataoe  lioeamJE^B^  liibtbit  in  linlilrr  rumftr-"^ 


Tab.  2. 


Digitized  by  Google 


Corporm  Mkorum^ 

DB  aJiam  vim,  maximam  in  D,  minimam  in  B. 

Rcch  DC  perpendicularis  ad  DB  exponat  vim 

dattiisia  pun6lo  D,  &  ducarur  re£b  CB,  torn 
.qoBiiec  pandfeia  ad  DC»  iBTitaimalo  DOBtt- 

pooec  vim  elateris  in  piiiiAo  ^fUbWit  ftft  vfaa: 
adeoque  tocum  Triangulum  DCB  fiimmam  vi- 
rium,  fivetocam  afclionem  elateris  expoftet,  fiV-e 
igitur  elacer  diveci^  velocicace  percarrac  Viadi 
DB,  femper  Tiiamplhm.DCB  ai;MMc  daowb 


«ftioteiii  tAmm :  i)wreiiiiatdltfti]i,  auMui^ue 

velocitate  fefe  reftituerit,  debebit  efle  idem.  ' 

§.  253.  Auc  poteric  hoc  niodo  negocium  con-  Tab.  2. 
iideran.   Toua^dadatcris  componicut  ex  viri^Flg.  1%. 
boa,  qiniBfioSbQcpuiiAoiiisftitaitedoiUse^ 
«et,  tmri  w  (fderitate,  qui,  taftkrftar^  *  MM^ 
pore:  Ponatur  VissiV.  Cdefitas nC.  Tempus 
=T.  erit  aftio  totasiVxCxT.    Si  nunc  idert 
"elatar  dupk>  majori  celeritate  ie  aaplicuetit  ^  titH 
dm  viam  dnpto  brevioti  teibMre  abMvet ,  mta^ 
Mtaaacrit  qaaatototascVKaCki  T«  Sadeft 
hoc  produdum  sequale  priori ;  adeoque  a^to  toM 
in  utroque  cafu  sequalis  erit,  proinde  efi||6tus|  qui 
a&ioiiipiioporcionaligeity  erit  e^ualis. 

f.  ^54.  PoOci iddreo  vi  duplft  &l^tk  k  tef^TA.  2. 
taendi  in  i^atiMt^plmii  cfitf  #Jui  aAfo  dhadh^  Fig.  la. 
pla :  fi  enim  vis  in  D  exponatur  ope  DE,  quas 
dupla  eft  ipfjus  DC,  atque  DF  via  fit  dupla  ip- 
fiw  DB^  axpoaac  Thangulum  DEF  totam  el»* 
.atria aftiOMsa; '0ft  V)tfo  TriittiguIumDEF^  ifiia*^ 
drnplom  ipTrai  DCB.  9i  dafer  idM  ft  dtipid  tnai 
jore  pondere  quam  ante  tefldatur  ,  erit  ejus  vis 
prima  DE,  tumque  duplo  majorem  viam  DP 
percunic-y  adeoaue  aAienem  habac  quadruplam^ 
dute  moTASx  idem  oorpna  veiociaitfc  da^lo  uhh 
joriquonante)  &ft€fiim  pobdM  preflus,  pro^ 
movebic  idem  corpus  triple  majori  velocitate , 

F  4  quern* 


Digitized  by  Google 


Viribus 


metnadiiiddum  eq^erimcpta  in  cyUodro  ABF  in- 
ititiita  docaefOiiL 

§.  255*     TclociciCts  duonini  corponm  fint  in 

Titione  invert  maffarum^  erunc  quoque  vires  in 
latione  invert  maflarutn. 
-  Sine  enim  (  vocads  omoibas  ut  ante)  a.b.:iB. 

fiin(vero«A)(«&^BxA.  vitet  Gorporan ,  adeo- 

que  hae  funt  inverfe  uti  raaflae. 

5.  256.  Ita  vidimus  quomodo  fe  habent  Poten- 
ti«  premeocet  aterne;  H  veio  faeficPotemiain- 
Mraa  in  corpoie»  ^oa  id  pfemat  verfin  aluehini 


ad  ferrum  aliquod  didans  premit,  turn  conciliabic 
haec  potentia  corpori  tempore  aliquo  finito  ali- 
q|inm  velodtatem }  quia  autem  Potencia  condpi- 
torinipfo  corpore^  ejus  xc^^*  qtuefck,  qta?  . 
ciaMjne  veiocicate  corpus  aioveacar,  adeoque  a^ 
qualibus  temporibus  fcmper  hajc  in  corpore  ajqua- 
]es  gradus  velocicacis  excitabic ,  quamobrem  ab 
iinft  PoteDtia  in  corpore  hoc  modo  idem  efie&is 
cxcitari  poceric  s  JHu  i  plurimis  cantom  txcriafe- 
ciis  prementibiia  Fbtiendis  oritur :  producic  C3u^ 
modi  Potentia  motum  sequabiliter  acceleratum. 

§.  257.  Ab  hac  caufa  aequalibus  temporibus  in 
corpore  vires  insequales  generabuntur.  Comenim 
piimo  tempore  ab  hac  ouifi  producacnr  una  ¥elo« 
citasi  eric  genica  vis  una:  &  com  dnobus  tempo- 
ribus generentur  duae  velocitates ,  erunt  vires  ia. 
corpore  quatuor,  adeoque  fecundo  tempore  exci- 
tats  func  vires  cres :  tribus  temporibus  ioerunt 
ompori  ores  vdodtates,  ergo,  noveati  eViresi  hinc 
terdo  tempore  progenitas  vires  qdioqoe*  Quam- 
obrem vires  paribus  tempk)ribus  increfcent ,  veiu- 
ti  numeri  inpares  I,3,5^7,9,II  &c. 
%  2 J  8.  Corpus  ab  ejusmodi  f  ofieoiia  incemi 


aftum 


Digitized  by  Google 


a&om  ddcribet  Spatia  »  <fm  crnot  od  qoadraoi 
-tempomB,  vdcelericacuin. 

Lfoea  A  B  veprsefentet  (empas ,  divifum  in  pai^ 
tesaequales  infinite  parvas  AD,  DM,  MN&c. 
In  D  erigatur  perpendicuhris  DE,  exhibens  ve- 
JoQQtem  cempore  AD  acqaifitam :  qam  &  iem^ 
periiiiflbt  sequalis  ,  (padom  i  corpore  percarfttm  Tab.  t» 
ciponeretur  re£tangub  ADES.   lu  ad  M  eri-^<l>s^. 
^tor  Mr  ,  perpendicularis ,  duplo  major  quam 
DE,  exponec  haec  velocitatem  lecundi  temporis, 
&  iieftaiigiilaBi  DMr)  ^aoum  percurdiin :  idem 
fiat  ftquendbos  temporitms ,  exhibebic  ASDE^ 
OMrt,  MN#F,  NOoG,  OPpH.  &c.  fum. 
mam  omnium  fpatiofum :  quia  vero  ope  Poten- 
tlx  corpus  tranfic  per  omiies  gradus  celericacis  » 
pofidsque  Jioeis  temponml  inn  nice  parvis  ,  crk 
ftnuna  omnium  fpacMrilm  tdqix^  criangiilo  le- 
^ngulo  ABC    Quoniam  triangulum  ANr  eft 
fimile  ABC  ,  erit  fpatium  percurfum  tempore, 
uti  AN,  aequale  triangulo  A  N  r ,   ad  fpatium 
ABC  ,  percurfum  cempore  AB  ,  in  radooedor 
pUcatft  AN  ad  AB.  vel  Nr  ad  BC 

S-  259*  Ernnt  quoque  Spada  eqnaKbot  tempo- 
ribus  defcripta ,  uti  func  numeri  irapares  i,  3,  5, 
7,  9.  &c.  velud  Triangula  asqualia  9  quae  in  fi- 
gursl  depi6la  func ,  dare  ollendunc. 

$•  a6o.<£rgo  Spatia  ab  ejusmodi  onrpoie  fic  ae- 
10  ddbipca ,  &  vires  eodera  tempore  generate, 
func  in  ratione  ajqualitatis ,  per  5-  ^57* 

§.  261.  Si  corpus  decerminac^  vdocicate  motuna 
virei  jam  liabeat,  poterit  pieflione  diiedioms  op- 
pofics ,  &  illi  aequali ,  que  vires  commfnicave- 
rat,  icenim  iiidem  viribus  orbari. 

Si  enim  per  elaceres  B  D  C  ,  obftaculo  A  S  af-  Tab;  a. 
fixes,  corpus  C  promoveatur,  acquiracque  vires ^ 

^oasp  cnm  bi^  occiirtat  araualibus  etateiibtts  £FG, 

F5  af- 


Digitized  by  Google 


T^.  2.  i^iB  obfUcttlo  XZ  ,  quos  prtmct  viribat- dm- 

Flg.  la  bus ,  hi  inde  tendencur  ,  donee  exercuerinc  pre«- 
Tioncm  oppofitam  duarum  viriiua^  iumque  vires 
corporis  moti .  C  delecas  eruiU. 
.  S*  a6ft.  Si  ptoiode  pielfio  cqpffofiu  corpas  pel- 
Jem  (it  minor )  quam  uc  vim  a^qualem  corporl  in- 
'  hasrentem  producat ,  pocerit  quidem  tollere  ali- 
ijuam ,  non  vero  vim  omnem  ex  corpore. 

Si  emm  PoMWia  oppoiiu  gsaerare.  uoanii.  vim 
pocerii;«  &  corpus  wracur  cum  4  viriiMM,  pei^w 
fee  po(t  preffiooem  oppolkaaDi  cub  3  viribtti  mor 
yeri. 

5.2(53.  Quarc  Potentia ,  quae  aliquem  graduiu 
velocicatis  cum  corpore  communicaverk »  poibi- 
jac  Foieiiti»m  Gppofiw  direOioait  fldqwleiii ,  uc 
idem  gradua  velocitadii  ex  oorpere  abolMtnr. 

§.  264.  Sive  Potentiae  contraria  dire£lione  a« 
gentes  corpus  motum  propulerinc  breviori  vel  Jon- 
^lori  (emgore  s  r<mper  fequecur  ja6tura  virium 
m  coipoBt  inqtor  yina  produftam  i>  Potemitt  op* 

§.'«65.  Quia  Potential  oppoficaj  funt  refiflen- 
tiae  adverfu*  corpus  motum  ^  eric  vis  eo  citius 
jkftru£ka|  refifteocia  efl;  major :  eo  uurdiuaper 
ijKjjc,  reiHleBda  cil  minpr :  effieftiif  tsmw 
idem  erjc,  quippe  fi  corpori  infinc  lod  viret  ^  xo^ 
iUtcntia  has  tollcns  dcbebic  cOe  ssqualis  100. 
,  5.  266.  Si  corpus  motum  fuis  viribus  propella* 
tur  in  corpua  moUe  ^  cujus  partes  leqiiabiJicer  co^ 
ImmMx  partes  &  XButii&  €oluBreiiii&  ieptra- 
ikj  feufleatiam  pntor  •  Sc  cum  partes  sequabif 
liter  coliaereant ,  erit  refiftentia  ut  numerus  par- 
tium feparatarum  &  fpatii  percurfi,dumin  fuis  in- 
c  •  lenvoHis  fe  lecipiupt:  led  live  ibadupi  celerius 
five  lendus  peFcurnmr^  eadem  cuinreMa  eft  fiK 
peranda  ^  ergo  cooTideralio  ^ii  peicurfi  ft  paict* 

•    *•  bus 


Digitized  by  Google 


bus  omitii  poterit:  quamobrem  effeftus  totus  cor- 
poris mod,  qui  eft  ik  fumoa'yirium  ,  eric  uc  ca» 
vicas  JDoUi  coipori  jjiprdla :  que  proinde  eadem 
erir,  Gvt  cico,  five  kmie  ioiciiJpca  fueric,  quia 
vires  eaedera  confuifeendaB  erant  in  feparandis  cor- 
poris mollis  partibus.    Quod  experienti&  cou&ri 
aattrope  duplickConi  ABCD  iaalgMtam  mol*  • 
km  impNifii :  fi  tiim  iiadem  Yisibiii  pMe  obais 
Um  A  B  incideric  in  argiliam  ,  inprna:  foveam  Tab.  2. 
pirem  illi ,  quam  parte  acutiori  CD  infligit,  e-^'^-^i- 
uamfi  citius  confumaifiur  vices  impafkioae  partis 
Afi,  quam  CD* 

.  f.  S67*  Si  ia  aiapiia  mom  fit  BoooNhi  repri« 

mens  femper  direcUone  oppofid,  turn  squalibus 
temporibus  aequalia  velocitacis  decrementa  dabun* 
uir  ;  adeoque  id  corpus  motu  aequamiiter  reiacda- 
to fiuwur.  Agk^epifli  Pomia  femptr  uaquadi 
in  corpus  qoitcaaiy  adeo^  s^aafast  gwiu»  vtto^ 
titatis  toilet. 

§.  268.  Ejusnaodi  igitur  Potentia  ex  corpore  a* 
quaiibus  temporibi|s  vires  aequales  Don  delebit^ 
fed  jianijualis :  £  coiai  cospas  com  10  valocMad^ 
boi  pmaaiaaipaaaiBovari  tmfmt;  fcamdo  per- 
get  cum  9  velocitatibus ,  certio  tempore  cum  g :  * 
adeoque  decrementa  virimn  erunt  100 — 81  =  19 
ioiA  Si-^6^si7.  64  —  49  =  ^5*  five  uti  004 
meri  impana  ij^  27^  159 13t  1 1  &c. 

$.  269.  Atque  pari  modo  flpna  ab  ^amoA 
corpoce  moto  deicripu  ie  habebum. 


CAP. 


Digitized  by  Google 


far  •.  D9  CrAvitate.  ^ 

•  « 

CAP.  VIL 

fi  270.  ^^ravitas  eft  vis,  qua  corpora  tcrreftria, 
Vj  in  Aire  aperto,  vel  in  Vacuo  libe* 
re  fibi  commiflky  cx  qaiece  in  VmA  perpendicular 
n  adfehwriibnt^iecieiMaramd,  nee  kteniia  , 

in  eddem  perpendiculari  premunt  ea  ,  quibas  in* 
cumbunt,  &  (c  atque  aha  corpora  hac  preffione 
deorfum  movere  cooanuir.  £fieftu&  igitur  gravi* 
mb  duplex  eft  t  warn  moun ,  vd  pieffio* 
Poceft  jginir  graTUat  pro  Bowidft  pvemente  ob* 
Ibcalum  haberi.  1 
-  271.  Gravitas  multiplicata  in  numerum  par- 
lium  corpus  componeoQum  t  condituic  C$rpQrir 
fmdm.  IddiGo  Elemend  gnvkat  &  pooAM  eft 
VDum  idemque  :  fed  in  corpore  magnoex  pkiri«» 
bus  elementis  compoHco  habet  pondus  relationem 
ad  multitudinem  partiura  ,  ik  proinde  eft  fumma 
0aviutufli  J  quae  in  omnibus  pardbus  fiiftunr, 

f.  S73.  Qmmbai  cerreftribus  corporibot  hae 
Qsqueaotis  y  aeqoe  Soiidk inajoribiit ,  acnuaoti* 
bus,  tum&Fluidis  omnibus,  ineft  gravicas,  ne 
Quidem  Acre ,  Exhalationibus ,  Vaporibusve  raris- 
ivmis  &  volatilibar  »  neo  Igne  &  Luce  excepds» 
]>e  Goiportun  fifmofiim  gravkatt  Dsmo  dubitats 
SOQ  tanen  de.gravitate  flukloriiut  iabttKaBi  oon* 
Tenstmc  Philofophi :  Scd  exhaladones  quorum- 
cunque  corporum  terreftrium  ,  ut  &  vapores  ad 
bitaocem  ponderari  i)oirunt :  Aeris  pondus  ad  o- 
cnhutt  ezhibecur :  Igni  poft  Boyleum  plurimi  eip^ 
ranenutorei  pkMidos  aoerito  axifcriprenim :  neqne 
iillum  cognitum  corpus  gravicatis  expers  hue  us- 
9ie  oblavaCttoi  fuiu  .  Quicun^ue  igicur  univer- 
/    '>      .  fit* 


Digitized  by  Google 


Dto  GfiiiJiatf,  m 
lUem  iravjoiem  neg^  ,  jUi,  Bt  corpus  noado* 

BBttmi  OttflOflSC  A    IDCOIBlllC*     A.  BOA* 

noOii  raiolapluf  ponksr  SAtec ,  qui  aniverfum 

impieret ,  gravitatis  camen  forec  expers  :  &d  hie 
^cher  eft  mera  chiroaera ,  quum  cum  nemo  uliis 
titmiffnnf  pcobaTedt,  imo  ne  quidem  verofi- 
»s  fittkioet  ad  enm  piobinclM 
SopMmitta  petitkmii  prindpii  quidem  obcrudun- 
tur,  velud  quia  non  datur  vacuum ,  datur  mate^ 
tia  fubulis :  turn  quia  datur  materia  fubtiiis ,  non 
datur  vacuum. .  Interim  iJii  fubciii  matciis  quili* 
bee  nro  viribos  fvm  iinMiMrfamit»  MMecemm 
nypodiefeoa,  IfivMuM  proprieMet  adfaibitum 
affingic.  atque  in  ei ,  ex  hypotheH  aiTumtd ,  a* 
lia  nngitur  hypotheGs ,  quod  nempe  gravitate  ca- 
jpeac,  aut  alterius  nacum  ik ,  quam ex  qu& annus 
corpofi  fenfibilia  fane  compofita. : 
•      273.  Quonitm  igitlir  onmia  eorpora  gravia 
lunt ,  non  datur  Livitas  pojitiva ,  oui ,  veluti  prin- 
cipio ,  corpora  in  fublime  a  Terra  recedendo  fe* 
runtur  9  banc  propognavic  Aiiftocelei :  quae  ien- 
tentia  hoc  argumenco  icfinacnr:  Si  ^pom  Tub  A* 
qui  vdMerauio  aliquoutque  demcffHiai  fibi  com 
mictatur,  in  fublime  quidem  adfcendit,  (ed  pro* 
pulfum  i  gravitate  majori  ambientis  fluidi ,  non 
propter  levicateiD;  quippeidem  Mgnom  plans  fik^ 
perficiei  piano  niif  funido ,  ficco  ,  iopofiani^^ 
son  adfotfKlit ,  etiamfi  fopcraftft     a  ant  Met^ 
curius  fuerit ;  quia  liquoribus  inter  luj  crficierum 
commifluras  negato  incroitu ,  eorum  ad  fuperiora 
.  ^rc^Uio  vel  efevado  injpeditur  :  Sed  hujus  ag^ 
nionis  levicas  confotan  A.fbilojfopbia  FknudBkTemnu 
non  defiderat  orationem  meam.  Flomcpw 

5.  274.  Quaecunqoe  autem  fuerint  corpora  j**** 
magna  veJ  parva ,  firma  aut  fluida  ,  cujuscunque 

flencriii  in  Vacao  SovjleaBO  iimul  ^  «idem  al- 


Digitized  by^OOgle 


94 

ULudine 


B$  Cmiitafik 


ckm  fpatium  eodem  tempore  percurrunt.  Hoc 
qhicrvacuin  iri  in  corporibus  fuipicatus  fuk  £pi« 
ciiritf,  &  Loeaetioi  (a)  ;  deinde  id ta^ ahftnrjk 
tkmibut.  fius  cootnuvic  (i)  Gaiilnt ,  ,<|umiMi 
Pilaeex  Auro,  Plimibo,  Copro,  Porphyrite, 
centum  Cubitorum  altitudine  demiflae  per  A^Frem 
una  cilia  Cerea  ,  ne  quidem  hanc  quatuor  digiti^ 
m  fine pra^ertnc :  Veriuii(#)  Newconus  in  Va« 
CM  id  norrt  ctpatinipmit  prabivk }  diSbadGa^ 
uhus  ex  ^dem  altitudine  pari  tempore  flooQila 
Lanae ,  Pluma  &  Auro.  •  i 

J  275.  Quare  quicquid  eft  eorporeum  parii 
angmtudiniiyex  quocunque  genere  cocponim  fiae* 
fit,  ejttidem  cn:vttatir&  pondoris  ia  vMio  eri&  • 

Sunt  enim  ii^  corpora  obibicula  xqualia ,  quo^ 
niam  velocitate  pari  moventur  ,  requirunt  Po-^ 
IBQtiu  ffT*q><^  y  hoc  eft  a6liones  gravicatis 
qnalest  per     toy;  quae  cum  operentor  in  oor^ 
pora  cqinKft,  cmnt  pondera mqmau 

5.  276.  Sunt  igitur  pondera  corpwrum  III  Va^' 
CUD,  veiud  quantitates  maceriae:  &  fiponduscon- 
fideratur  ut  Poiiemia  ,  erit  Potentiae  magnitudo 
pro^ordonalis  quantiiad  mmmm  »  &  diremo  Po« 
lentias  teStsi  ad  fbtoiii*' 

5. 277.  Quodescunque  sequaKs  magnltudimi 
corpora  vario  pondere  gaudent  in  Vacuo ,  difcri^ 
men  pondens  pendcbit  &~  poris,  quorum  omnium 
•  magnimdoio  fbrnmam  ooHffta- major  eric  ki-  mi^ 
BOS  fxiniefiofii^  minof  in  pondarc^fibM  CMj^ 
ribus :  Fori  autem  hi  vacui  erunt  materiS :  9i  ^ 
aim  illitts  pleni  dSsxkty  in  oBUiibus  coiporibus  pa- 


Digitized  by  Google 


ris  magnifuriini^  eidem  fnanruaa  nateiMe  forec, 
&  quia  omoia  func  aeque  mvia  per  $.  274,  idem 
eflec  in  corporibat  ^qodni  magmCDdiBii  fxmdiit 

(a).  Varium  prpinde  corporum  a?qualium  pon- 
dus  eviacic  omnino  dari  piurimum  vacui  ia  Na: 
oira. 

ff7g.  Si  mtfmlSm^  fed  diiperfi  gtmm  caipa* 
«i,  pMderitat  vaffis  pradM,  Id  99m  ex  ako  cH^ 

mitcantur ;  velocitas  a  gravitate  produ6la  non  eft 
in  omnibus  aequalis  ,  fed  corpora  ,  quibus  plus 
mattrias  inaft^  ruuoc  rifiiiiBioj  qwkm  mum  ma- 
im, loi^  tatxfius  fefomirc  llw  mdbmt 
perimeiica  PhiMbpht  iiiamipMirtiii-  I>riaguliar> j 
fafta  in  templo  Paulino  Luikliricnfi ,  demillls  cor** 
poribus  ex  alcitudine  272  pedum.  Vefjcae  fuillas 
m  formd  fptorici  in  globos  foioQjitai^di  fiocaMia 


Potndcra 

Terepoa  lace 

PoUic 

A 

J.  S 

is8 

JB 

C 

5-  33 

*3?s 

^  D 

5.  atf 

• 

£ 

^-  • 

P9I 

F 

5-  ^ 

G 

5'  « 

■  H 

5.  I  . 

xjao- 

•(a)  Lveiai^TirM*!..  t«  V«  357.  • 


Digitized  by  Google 


gfi  Dc  Gravi$M 

Spbsrae  fequeotef  ex  Viax>  faeruoc 


K 


J.  4* 

J-  55 


2610 
2910 


6' 


Differentia  hxc  velociutis  in  descenfu  non  3  Na- 
ture corporea ,  fed  i  medio  Aereoieliileoce  oricur , 
madf  recaidaoce  cocpora »  quibiis  minus  pondem 
iDoCt  com  prapttr  ggtialiaggin  fiip^rficaemmrdO- 
ibmia  medii,  per  quod  labuncur,  aequalis  fit. 
.  5-  279.  Attendenti  ad  hscc  experimenta  patebit 
error  Ariftotelis  (  a  ) ,  qui  mobiiia  di veris  gravica- 


ibm  proportioiiales,  affiamtc  NrauelMec  ex* 


tecit ,  affirmans  globum  plumbeum  ligneumque  e* 
jusdem  voluminis,  ex  pari  aldcudine  147.  pedum 
demiiTuiD ,  fimul  &  eodem  tempore  decidiile  ,  lami- 
nmxfae  kream  uoo  pene  &  eodem  idhiperciiflifie. 

§.  280.  Verum  fi  corpora  fuerint  ejusdem  figu- 
rae,  magnkudinis,  &  ponderis,  turn  ex  quocun- 
que  genere  corporum  fuerinc ,  per  aerem  sque 
dec  ruunc :  quM  probac  vim  graviuds  in  omni- 
bm  pardcolif  oorporeis  efle  eamiem^  ydud  quo- 
quemj.  275.  adferuimus:  Newtonus  duas  aequa* 
les  ligneas  pyxides  fibi  comparavic,  alteram  im- 
plebac  lisno;  a^qualeauri  pondus  in  alterius  cen- 
tro  ofcillatioois  figebac ;  pyxides  ex  filis  fleqoali- 
batf  fii^oifiB  enmt  pendttia  Qndedm  longa  pedes, 
quae  juxca  fe  podta  paribus  ofcillationibus  diutifli- 
me  ibanc  &  redibant.  Proinde  copia  materiae  in 
auro ,  ad  cojjiam  materis  ia  ligno  erat,  iic  vi- 
tium  motricium  «6tb  in  coram  amrma^  ad  a&k>- 

pon. 

ALTLius  in  Mecban,  dial.  i. 


Digitized  by  Google 


nem  ejus  in  totum  lignum ,  hoc  eft ,  ut  pondos  ad  . 
poDdus.  Foftea  loco  auri  ioplevic  pyxides  argen«  ^ 
to,  phunbo , '  vioo »  aceol,  &le  commiim,  lig- 
BO  9  aqui  ,  tridco/ eodem  ibcoeflu:  b  corpon- 

bus  ejusdem  ponderis  difFerentia  martria?,  qux  vcl 
minor  ellct,  quam  pars  millcfima  materiicmtius, 

hisexperimendsmaQileilodepxebeackpoauiJcr. 

f.28i.Qii8iDobcem  difchnma^jm 
dfpiofig  cogocdcipofiim  ex  poDdtte^?tr(<ycof^ 

jwlhim  a  quails  mtgnitudinis  poficorum  in  Vacuo. 

5.  282.  Pondera  diverforum  corporum  &  tc- 
qualis  inagnitudinis  in  Vacuo  iocer  ie  coisparau 

.  %  283.  Ex  quibtia  cognoictciir  propordo  qain« 

Liiaiis  folidae  in  uno  corpore,  refpcdu  illius  uJ  al- 
terum:  Sit  enim  fuberis  quaedain  moles  pondcre 
unius  Uocia,  &  ccqualis  ex  auro  xnoka  poiide-. 
re  87  unciaram :  Quia  tanoim  ponderat  id  qtiod* 
corporeum,  eric  fumtanda  corporea  to  fubere  ad 
earn  in  auro ,  uti  i  ad  87* 

5-  284.         methocio  cognofceretur  quantum' 
folidi,  quantum  pprofi  in  omnibus  ellec  corpori-  - 
bus ,  uti  moooi  in  $.  65.   Si  modo  uiiammadaia 
tnftabiiem  perfefie  folidam  habefemoff  ejusque' 
poodoi  cognaviflemtn :  vemm  hic  negataignora* 
tur  quaenam  in  dato  corpore  He  quanticas  poroiiUQ 
&  fubftantis  folidas. 

§.  285.  QuoQiam  gravitate  coipora  terreftria, 
libere  delapla  raimc  in  linei  perpendicalari  ad  fo^Tth.  t. 
lom ,  fi  Terra  fberic  fpiuoica  ^  fenintiir  lefiitver-F^  ^ 
fus  centrum  Terrae. 

Sit  enim  Terra  S,  cujus  feftio  ope  maximi  cir-- 
.  culi  reprsBlentetur ,  io  quo  oeiicrum  C.  horizon* 
fit  Tangent  BAD,  coipos  £  caditin  le^  £A^ 

(«3  NxwTQX  dc  Mundi  Ssftem.  p. 

G 

■ 

r"   "\ 

PC7?liSCh9 

StaaUkibliolbek 


Digitized  by  Cgggle 


GMHUt0 


^ j^^^,  ^  pel n*riinnfcri  iri  MX  lUcftradkii  CA  perpn* 

3.  p.  18.  aicularis  quoque  ad)  tangeflccm  BD  ^:  quare  eft 

bEucKL-EAC  refta  linea  oootinua  ^    Hoc  locum  habec 


P*  ^3*  qiuuHio  1  errce  fuperficies  Isvis ,  non  vero  mond* 
Im  ¥t|iibiitque  afprn^  ponitor :  quia  adm  erav^ 
tMinrpatrnwd^fk^mamof^  neeefiedlatpeiimiliim 

in  valle  ad  laoos  moitdi  aliquancoin  gravitate  diri- 

gatur  &  defleftatur  ex  recta  ad  folum  perpendi- 
calari*  Hoc  obfervarunt  accurauflimiobfervatores 


Ghimliorajfa  in  regno  Eloiiaiio  prope  squatoiem 
pendulum  tarn  &  parte  boreA  quam  auflrali  ex  dcu' 
verticali  ad  fe  fub  angulo  7  vel  8  m'\  traxifle  (a). 

§.  2S6.  In  quibusnatn  lineis  feruntur  Gravia, 
fi  Teinurum  orhis  nou  ia  roamdum  aequatus  fit^ 
ibd  wsm^  five  aw  mqor  per  Poios,  five  per 
iSquacorem  tranfiverit ,  eleganter  de^nninavic 
CI.  Mairanus  in  AcademioD  Parifinas  monumentis 
Anni  1720.  quae  confuli  pofllint.  Ad  quaenamvero 

Sunfla  axeos  terreftris  dirigamur  gravia  breviteri 
c  clave  czhtboic  ^i^ip^w  Mnpeftnifiiis  in  degan* 
d  opere  de  parallax!  Lams. 

5.  287.  Gra vitas  eorundem  corpomm  ubivis 
Terrarum eadem  non  eft,  fed  major  in  locis  ter- 
reftribus,  qiii  Foiit  iiuit  propiores ,  minor  autem 
in  lodf  ^oaioa  j)ropionbQf.  U  deiefiom  fnic  t 
Richerio  anno  1^79.  cum  pendolnm  hmrologiiy 
^od  Pariflis  tempore  minud  fecundi  ofcillationes 
perfecerat ,  in  infuia  Cayennas  i  lincas  abbre- 
viaodiua.erat9  uc  iterum  in  minoto  fecundo  ofialr^ 
larecnr:  hoc  poftea  in  aliis  terrs  vqgionibai  con- 
fifmatmn  fiut  oMSsrvadonSMK  vaiiis ,  cuni  iteran 
alia  penduli  longitudo  defiderabatur :  quo  autem 
uis  gravitacis^ eft  major,  eo  pendulum  debet  ^ 

lon- 


Digitized  by  Google 


De  Cramteu* 


«vgi\^4Mww9  i^ivpuov  viiu  giaviuius  cue 

diverfiffl^  uti  conlpici  poceric  ia  feauenti  Tabula 


Nomina  Lo- 
coium 

Pdto 

»  • 

.  PittifilliD 
SLDomiflgae 
ScDomipgae 

St.  Cbriaoph. 

Guadeloupe 

Martioique 

IPorlobdo 

'  Cayenne 
Quito 


Latitudo 
Borea 


66"  48' 
51°  31" 

ir  48 

18°.  »7 
18.  o 

16.  o 

«  * 

14°  44 


Longitude 
penduli 
in  Uneis 


Gravitatfs 
vis 


I4«  40 


441,  17I100137 

440,  6s  icx>oi8 

440  f  57  100000 

43S>#  99^47 

♦39.375  9j>73« 

4-39<33  99744 

19   !^38  >  7i[  99590 
+38,  JO 

50 

♦38,  71 
♦39  r  08 
*38,  SO 


Obfcmto- 

Maupertufs,  Clairauc 
Camus,  Moonier. 
Gnhaa. 

» 

Oet  Hayet» 

GodiQ. 
GmpbdL* 
Des  Uayet. 


Varin,  dcs  Haya, 
de  Glos. 


99533 

99533 1^"  Hayts^' 

9954^1  Varin,  «^es  Hayes. 

P     de  Gios.  * 
995<55fGo*ii. 


f 


Oet  Bajrei. 
43^  »  Sni*  99Hsi  CobdamlfMu 


^  288.  Gravicas  nfponim'iilmi  Term  Tupei^ 

ficiem  elevatorum  in  diverfis  i  centro  Terrae  di- 
*  flantiis  eft  in  raiione  reciproca  ^uadracprum  di- 
fiandas  i  cencro. 
Sit  ILOK  pary  fuperfidei  Temfirii ,  cujusTab.  8, 

(a)  Maupsatuis  dtparaUaxi  Luna  p.  133, 

G  A 


Digitized  by  Google 


radius  fit  CI,  ficqae  puftaro  elevatiii$  Af  fin* 

gaturque  ILOK  poficain  ABDE,  quoniam  vis 
gravicatis  operatur  in  reftis  lineis  a  centre  ad  lii- 

£erficiem,  aget  in  reih's  produftis  ex  C  per  I, 
,9  K,  O,  quae  produdlas  usque  ad  A,  abl^n- 
fupei^ciem  AFH&,  io  qoam  vis  gravha* 
US,  quaeagebat  in  ILK O,  lerminatur.  Eft  au- 
tern  vis  gravitatis  in  AEBD,  ad  earn  in  AFG 
H,  uti  eft  magnicudo  A£BD,  ad  magoic^dii^em 
AFGH,  fed  func  magnitudines  in  ratione 
compoiici  ex  AB  (iv«  lO,  &  BD  five  OK, 
ad  AGxGH-  Eft  autem  lO,  AG::IC,  AC 
&  DK,  GH::1C,  AC.  guare  eric  ratio  ex  lO 

ocOK,  AGxaUiUC"^  ikC^.  adeoqae  em  vis* 
gravitatis  in  AD,  ad  earn  in  IK Ic^  AC 

Egrcgius  Condamine  {a)  obfervavic  in  urbe' 
Quito  aliquod  pendulum  tempore  24  liorarum  os- 
ciilationes  98740  abiolviiley  cum  eo  adicendit.. 
montem  Picliindia  750  hezapedat  dtum,  in  hoc' 
pari  tempore  pendutam  modo  abiblvit  98720  os* 
cillationes :  deinde  in  ripa  fluminis  Amazonum  in 
.  vico  Para  idem  pendulum  pere^it  9^^8770  ofcilla- 
dones :  ex  quibus  confbat  gravKatem  eile  majo- 
lem  in  lods  terrs  humilioribos,  minorem  in  edi- 
tioribus :  Sed  h«c  gravitatis  proprietas  primura 
collefta  fuic  ex  vi  centripeti  LunaeverfusTerram, 
quam  in  5  502  explicabo. 
Tab.  2.      {.  289*  Si  fuerinc  proinde'  corpora  AH,  IK 
f^^d-   homogenea,  ejusdemque  ^eris,  &  magnicudo 

AH  ad  IK,  uti  AC^  ad  xC^.  erunt  eorum  pon-^ 
dera  aequaKa. 

$.290.  Si  fuerint  corpora  AH,  IK  diverii 
veneris  •  atque  in  variis  diftanciis  k  centro  Terras^ 

<a)  VoYAGB  dciaripien des  Amames fa£.  iSi. 


Digitized  by  Google 


-C,  eruQthorum  pondera  ad  fe  in  radone  compo^ 
iicay  ex  ponderibus^  qus  haberent  ad  eandem  di* 
'flamciam  &  Terra  ceotro,  &  in  radone  inverAda- 
|iifcati  diftamiarum  ab  eodem  centro. 
^  291.  Quo  ergo  corpora  fupra  Terrse  fuperfi- 
ciem  elevata  &  fe  contingentia,  font  propius  k 
Terrs  ceotro,  eo  magis  in  fe  operabuncor^  tarn 
deorfiim  premendo ,  quam  fiirfum  reprimeodo  in 
siemoratl  proporcione. 

•  5.292.  Corpus  prope  Terra)  fuperficiem  Lute- 
tiae  Parifiorum  ex  quiete  libere  delapfum  in  linci 
perpendicalari  ad  folum  Terreflre ,  percurrit  tern* 
pore  minud  fectindi  horm  ped*  PariC  15.  digic  i* 
fin.  1 1.  accaratiflime  lineas  2173.  631355.      *  ' 

•  Sequent!  minuto  fecundo  cadit  pedibus  45.  di- 
git. 3.  Jin:  5f  tertio  minute  fecundo  cadit  pedi- 
bus ^5*  digit.  5.  lin:  9^.  In  Vacuo  fpadum  i 
gravi  percorfam  forec  aliquanto  longius ,  torn  e- 

'nim  i  pondere  aSris  grave  non  fuftemaretnr  (a), 
led  has  minutias  omitcemus. 

•  §.  293.  Cadit  idcirco  corpus  grave  motu  acce- 
lerato :  fontaue  Ipatia  paribus  temporibus  ab  ipfb 

'delcripta' voad  namen  impares  i^'s,  &  V?^^ 
tia,  m  inido  lap/bs  iHa  fupputando ,  font  inter  ie 
veluti  quadrata  temporum  :  nam  veluti  i  ad  4, 
ita  funt  15  ped.  +  i  dig.  +  i|  lin.  ad  60  ped.  + 
'4  dig.  +7^  lin.  quod  dit  Ijpadum  duobus  priori- 
bus  mintttis  iecnndis  ft  corpore  ^vi  lapfo  percnr* 
Turn.  Non  adeo  accorate  fpacia  ft  gravibus  per* 
curfa  obfervari  potuerunt  ac  hie  afleruimus  ,  qu» 
funt  collefta  ex  ofcillationibus  pendulorum :  fed 
tamen  fpada  defcripta  eOe  in  radone  duplicate 

lemponnn  facu  accurate  primus  dtarminavit  Ga^ 
-  ?  li. 

(a)  Newtoai  FLik.  Xmr.  L.  3.  prop.  I9«  prob*  3^ 
fag.  77«  • 


Digitized  by  Google 


Jk  Grmutate. 


^lilacus  (a)f  &  pod  ipfumGdisalcIasacRicciohii 
{bh  ioft|Cuijs  conlilio  aperimeotis  (kus  exa£tis. 
S*  ^94*  imelligantur ,  linea  A  B  reprae* 

TdK  a.  (cntct  tempus  divifum  in  partes  sequales  ,  infinite 
parvas  ,  A  D  ,  D  M  ,  M  N.  ad  punftum  D  eri- 
ga£ur  perpeodicuUris  D£,  quas  exbibeat  veloci- 
tatem  »  ^uam  corpus  in  fuo  tapfu  lempoas  A  D 
ultimo  panfto  D  acquifivic ,  led  tempus ,  quod 
mobile  inpendit  ,  muldplicatum  in  velocitatem  , 
datfpatium  percurliim,  quare  reflangulumADES, 
ortum  ex  ADxDE)  exhibcrec  id  ipatium  ,  fi  cor- 
poris eadbjn  velopitai  D£  Temper  fiiiileCt  ied  in- 
cepit  moveri  ab  A  ex  quiete ,  &  tantum  ultimo 
momento  D  acquifivic  celeritatem  D  E ,  quare 
fpatium  ab  eo  defcriptum  eric  modo  uit  Triangu- 
lum ADE :  pergic  ^^ve  tempore  IklA  moveri 
velocitace  P£»  Tt4  que  intenm  ^ugetm^  ^dso 
ut  ultimo  monaento  velocitas  acquinta  fit  M  r , 
dupio  major  quam  D  E  adeoque  erit  tempore 
fecundo  defcriptum  fpatium ,  veluti  D  E  M  r.  pergic 
f  arimodo  terno  cem(iorel!4  moveri  moui  «coele- 
fwo ,  &  ultimo  momemotmporif  ii  aoqiiim  cele- 
ritatem Nr ,  triplo  majprcm  D£  ,  eritque  fpa- 
tium hoc  tempore  defcriptum  ,  uci  rMNt.  Lft 
vcro  fpatium  fpqundo  tempore  D  M  defcriptum ,  tri- 
plo majus^m  fpatium  A  Dlvp^imo  tempore  AO 
defcriptum  I  t&  fpatium  terdp  tempore  WN  de- 
icripcum  ,  eft  MNrt,  quintt;KpIo  majus  primo 
ADEjUtipatet  fafta  divifionc  fpatiorumin  Trian- 
gula ,  quae  ilmt  ^ualia  ipii  ADE:  Sed  gravium 
cadentium  propriety  ^  QU^ry?itiopil>u9  eodem 
h^c  modo  p^r  1  29a »  ut  fpatiuiyit  primp  tenH 
*   pore  percuifum  UK  ;=  x*  S(^cu^9  ^oippore  =  3. 

ter- 

-  (d)  DiALOGi  AJM^bcalL  DiaL  3.  p.  257.  X58» 
(ft  )  Almagefi.  Tool.  i.  Lib.  it.  Cap.  ai.  prop.  4. 


9 


Digitized  by  Google 


•mio  temj)Qre  =  5,^gMeyifopiw^^ 

Idcirco  celericaces  a  gravi  ULLipiu  acquifita 
lemper  erunt  uti  tempora :  nam  uno  tempore  AD, 
celeriias  acquiflia  eil  uii  Diusi.  4k  duobus  tern- 
poribos  AD  9  DMr^  4»Mt»  aoqtifiu  tiUsMt 

lemas  acquifica  eft  ut  Nfzi3.  Ilinc  quoque  re* 
qualibus  temponbus  xquales  gradus  velgciuus  in 
comorm  cadence  excicabumur. 

€*95.  Cum  Trkmgaiam  ADE,  fit  adTri«f*Tik  ^ 
gQlMi  AMr,  in  iitioM 4d|)«km       ad  AM.^S* 
vel  in  rarione  duplicata  DE  ad  Mr,  &  Trian* 
gula  exhibeant  fpatia  defctipla  S  gravi  delapfo,  e- 
rant  fpatia  h»c  eeqae  in  r^tione  doplica^  lem* 
p«Qtti  ac  velociiaBam :  ptakdt  vdiritam  aMK 
lid  radioes  I^Nttmnim ,  quae  grave  paicanft:  qaam 
proprietatem  evidenti  experimentocomprobamus : 
Cum  enim  unum  corpus  ex  unsl ,  alterum  ex  qua- 
tuor  aldcodinibus  cecidic ,  &  utrumque  detorquea- 
cur  in  viam  borizontalem  ,  primum  iiaain 
tudiiKin,  qiio C6^po|« aliemm doak peitm^ 

j[.  296.  Qoia  irires  in  corporibus  libereiiKN{(  ftidt 
in  ratione  duplicate  velocitatumperj.  245.&  fpa- 
tia a  labentibus  gravibus  emenfa  etiatn  font  in  ratione 
velodcatum  duplicadyeric  inter  fpatia  A  gravibut 
percorfk,  Avkcimmj^^^Mt^  laito  cqMUatu! 
quod  hoc  modo  experientia  confirtnattn*.  In  argil- 
hm  mdlem  &  probe  lacvigatam  ex  altitudine  3  pe- 
dum fphasra  cadat,  ejusque  jpondus  (it=ri.  argil* 
lae  foveam  infculpet:  altera  ^iuera  ejusdem  mag* 
nkodinis,  fedtriplo  poiidcwfior  »«dtittwteepe« 
dis  unius  in  eandem  dilanfa  argillam ,  priori  sequa- 
lem  foveam  infligec ,  adeoque  propter  aequales  ef- 
fe6lus ,  pares  vires  erunt ,  &  idcirco  uti  fpatia 

perciula  com  poaderibot  corponim  mukiplicata* 

G  4         J.  297. 


Digitized  by  G^agle 


to4  0$  GraolMi. 

'    5-  *97-  Quicunque  recordatur  4  $.  256  ad  16 
vioebic  gravia  decidua  moved  cum  iisdem  pio* 
prtecatibaa  ac  oorpoti ,  qu9  &  polaitii  incieraft 
pfcnuHitiir :  Ec  qooniani  Gravkat  eft  pomtia  pre- 

4iiens,  feruntur  corpora  deorfum  non  /ecus  quam 
fi  potentia  eorum  refpeflu  quievilTec ,  &  niiuio- 
4iunu8  feropo:  egiileu 

*  $•  %9%.  Si  ergo  corpus  gn|ve  ex  qinete  delap- 
fum  tempofc  AB,  in  cujus  fine  velociiaiem  BC 

Tab.  1.  acquiritjdefcribat  motu  accelerato  fpatium,  quod 
Vi^H*  repraefentatur  ope  Trianguli  ABC,  idem  corpus 
pari  tempere  delacum  moia  uniforu^  cura  veloci- 
tate  fi  C  ,  que  ultimo  acquirkur  »  defcripfiilec 
^atiom  dopio  ma  jus  ABCD.  qQod  Reftangulo 
A  B  C  D  repraefentatur  :  nam  fpacium  corporis 
mod  babecur  duflo  tempore  in  celericatem  :  Sed 
A  BxB  C  9  dat  refUngulum  AfiCD.  Adeoque 
.dimidio  tempore  corpus  hoc  oniformi  motu  dela* 
torn  defcribet  fpadum  illi  sqoale ,  quod  corpus 
motu  accelerato  ex  quiete  dclaium  dupio  ma|ori 
tempore  defcripGlTet. 

S*  299*  Quomam  ^  gravkaa  conciauo  corpus 
^eorfum  piemit,  agit<que  corpus  motum  veluci 
qoiefoens ,  eric  cofporis  perpendiciilaricar  fttrTuiii 
projefli  motus  retardatus:  eruntque  velocitatis  de- 
crementa  furfum  paribus  temporibussequalia:Cum 
gravkasproducatvelocicates deorfum  paribus  tern- 
poribus  SE^uales :  fierecor  pioinde  corpus  furfum 
motu  sDqoabiliter  letaidaco  :  quamobrem  can&a 
hie  obtinebunt,  quae  demoolbavimus  in  267, 
268,  26p. 

>  300.  Si  igituf  grave  corpus  perpendiculari- 
ter  ex  alto  mat ,  earn  in  fine  iapfus  velocitatem 
icqtiiret,  qui  team  adfcendeie  ad  eandem  aid* 
tudinem  poterit :  veluti  probacur  turn  Pendulis  oicil* 
laaubus9  turn  delapfu  gravium  la  obices  elaflicos. 


Digitized  by  Google 


Of  GfMiTMU  105 

301.  AdMfae  corpot  ki  dm  projefim 

fMlicendic  ad  eandem  alcitudinem  ,  i  qua  cadendo 
pocefl  acguirere  celericacem »  quacum  projici* 
car. 

-  Enimqae  aldcudinet ,  ad  qoas  diverfii 

corpora  cum  variis  odericadbus  projd^  adfcen* 

derepoflunc,  inier  fe  ,  veluti  fuac  quadrau  ilia* 

rum  celeritatum. 

{.  303.  £x  iufce  incelii^kur  ^  ad  ^uam  alcitudi* 
Bern  corpus  perpeodicularicer  in  akura  projeftum 
adibenderic ;  cogoico  inter  adicenfiim  &  finem 
Japfus  interraedio  tempore :  pila  enim  furfum  pro- 
jiciatur,  elapfis  20  m'^  ad  eundem  locum  redeat, 
inpendit  igicur  piia  10  m"*  in  adfcenfu,  &  10  m'^ 
in  defcenfu :  Spacia  percuria  in  adfcenfa  &  de- 
JEsenfii  fane  aeqiialia,&  func  iid  temporam  quadra- 
ta,  adeoqae  uti  10  x  10,  verum  tempore  i  m*^ 
cadit  grave  ped.  parif.  15  ,  dig.  i.  lin.  I7  five 
Uneas  2173.  63.  adeoque  adfcendic  tempore  10 
ad  alcitudinem  lin.  aiys*  63.  xio  x  xo.  live 
ped.  6.  polL  7*  lin.  &  pmtea  tantopere  de- 

fcendic. 

5.  304.  Corpus  grave  cadendo  ex  quiete  exit 
cum  celericace  infinite  parv4  9  perpetuo  increfcen- 
te  I  donee  finit6  tempore  fipitam  cdeiitatem  ac- 
quifivenL 

Grave  enim  tempore  finito  AB  acquirat  ca-Tab.  a. 
dendo  celeritatem  B  C  :  turn  A  B  dividatur  in  *^'S-  ^ 
^rtes  infinite  parvas  uti  A  M ,  &  ducacur  M  O 
parallela  ad  R  C.  eric-  M  O  celeritas  i  cadente 
corpore  acmuGu  tempore  AM.  fed  oti  A B, 
.BC::AM.  MO,  quare  MO  erit  celeritas  infi- 
nite parva,  tempore  infinite  parvo  acquifjta. 


pore  9  eundem  in  Terra  locum  tenente,  fitmutap 
iMlis  I  an  increfcat  I  aut  }abefa£ie(ur  aliquando  ? 

:  .     •  •  Cs       -  De- 


Digitized  by  Google 


Decreftere  Ilia  contendo  ponderis  &  gravitatis 
difta  fuit ,  quia  cadaver  animalis  minus  ponderac 
animali  vivo^  uti  ki  Avibus  obfervare  datiir  vivii 
&  dein  mortois,  ponderatis  in  bilaooe  accuradlS* 
ina:  Eft  tamen  iafinna  ex'  hoc  eblerraco  cdndii* 
fio ,  vivis  aQimalibtis  reTpirfttioDe  &  perfpiratione 
perpetuo  mulca  exhalantibus  ,  <]uibus  amifljs  ne- 
ceile  eil  ut  leviora  fuccelTu  tempom  fenper  fianu 
Verum  dicitar  gravicas  augeri »  cm  ia  globo  vi* 
treo  pifis  &  aqoi  tephto  probeqae  ttrt  occlofo  » 
potjdus  elapfis  oflo  diebiis  increvit  Erroneum 
autem  hoc  experiraentum  eft ,  non  refpondente 
fucceflTu;  forlican  pulvi«  ex  Acre  delapfus,  forfi* 
tan  Aeris  hamidum  majori  co^  funem ,  ex  quo 
globus  fiifpeodebatiir,  ingrefliim  6c  ddicefeefls  in 
eo  pondus  aoxk ,  &  Aucorem  conjecic  in  erro* 
X€fn. 

^.  306.  Hue  uique  piopriecates  &  effe&is  non- 
nnUos  Gravitaris  Tidimaa^  verum  qusnam  eft  iU 
fins  caufaf  Qaiz  caaft  non  incumc  in  fenfos  no* 
ftros ,  demonftrari  non  poterit.  Non  videtur  elle 
Mechanica  quaedam  potentia  extrinlecus  operans, 
lUic  Fluidum  qualecunque  moile  vel  elauicum^ 
qidetum  aut  agtucum ,  ouod  corpora  premeiec , 
quibtts  ittcumberer.  I^  Qooniam  gravicai  eodem 
modo  operatur  in  corpus  quiefcens ,  ac  in  corpus 
prsrapida  celeritate  &  in  quacunque  direftione 
a^m.  Cognics  aucem  omnes  hue  usqae  poten* 
tia  operancur  in  qoietum  omnibot  ibis  viribus,  in 
snocura  dumaxat  exceifii  virium.  2^  Eft  gravicas 
proportionaHs  quandcati  materise ,  non  magnitu- 
dini  fuperficiei:  cognita  autem  fluida  quaecunque 
premuQC  alia  corpora  in  radone  fuperficierum  » 
*quas  corporft  prefiioni  opponuht ,  ne^oaquam  in 
latione  materia.  Eftque  idem  corporis  pondus  iii 
vacuo  y  quamcun^ue  corpus  iiguram  >  quodcun^ 

que 


Digitized  by  Google 


iqjr 


que  volumen  habuerit ,  five  denfetur,  five  rare- 
Tcar,  five  firma  moles  ,  five  in  miiimui 

partes  aaeoiiata  fuenc 

^  $.  307*  .Ao  vero  ciii&  grayftads  eftDeus ,  Spi- 
fitnsve  alius  extrinfecus  prernens  corpora  ad  fe 
in  direaione  gravium  ?  id  nullo  conftat  vel  pro- 
bari  poceric  argumenco  »  ^  licec  cogoofcauatiB 
i>eiiai  operari  &  cofiienwe  corpom^  non  tameQ 
leydatnm  eft  Deiini  eflbftus  ^vicads  excicarev 
Sed  qaoqoe  alterius  Spiricug  exiftentia  &  opcratio 
in  corpora  nequaquam  ccgnofcitur. 

3og.  An  igicur  erit  priodpium  aliquod  intep» 
mim  in  ipi^  fubftaniii  cofporom  ft  Deo  iiifiiriim^ 
090$  vi  corpora  ad  fe  eo  modo  nituntur  ?  Si  hoc 
foret ,  turn  ex  eo  quidem  poterunc  proprietates 
gravitads  Mathematice  demonftrari,  velud  oflror 
dimus  in  297  ^  quod  vero  fimilem  reddic  fea« 
lenttam :  Nibilominus  demonftrari  idno 
.tent ,  quia  pnncipium  mternom  neqmt  ope  fen* 
fuum  cognofci;praeterea  animus  non  concipicquo- 
jnodo  id  fic  comparatum  ,  quomodo  inhaereat  di- 
ftribocum  {)er  coiporum  fubftandam,  quomodo  vi 
halm  principii  corpora  in  dia  tcmom  opervi  pos* 
rmic.  Idcirco  In  tanta  caligine  caafie  ,  quae  gra* 
yitatem  efficit ,  verfamur,  ut  fere  nihil,  excep- 
tis  effe£^ibus  quot  prodic ,  de  ei  dace  imelliga^ 
JiUis. 


399*  \  M  ^Mff^rvocantmrlnftnmiema  vdOr- 
XYA  gana  ,  ica  conftnifta,  nc  homines 
eorum  ope  in  fijos  ufus  gravillima  onera  &  ingenr 
tes  molQ|v/  parv^  moveaof. 


CAP.  Via 


Digitized  by  Google 


Mecbanicfl. 


"  5.  310.  Machinac  fimplices  funt  feptem :  Libra^ 
Vehis^  Trochka^  Axis  in  Perttrochio  ,  Planum  in- 
elinatum ,  Cuneus  ,  CocbUOk  £x  his  pluribus  vd 
paaciorib^t  vario  modo  inter  le  conjun£tis « om- 
aes  fere  alte  IVfochine  compofice  fitbrefiunc ,  qua- 
TQin  vires,  fimplicibus  liis  bene  iatelie^tis,  facile 
fupputari  poHunc. 

^311.  Concipimus  animo  omnes  Machinas  ex 
materia  perfe£le  duii  &  inflextbili  iaftas ,  mm 
notas  circa  fiios  axes  abfqae  ullo  actricu  aut  im- 
pedimento  ,  &  fiimmS  perfeftione  elaboratas ,  ut 
facilius  vires  calcalo  fubduci , .  &  fabrics  demon- 
ifaari  pofiinc. 

'  |.  312.  MmilMum  vocamus  Aftioiiem  Poien* 
tsaB  preioentis,  quae ,  per  $«  a  12.  eft  in  radone 

-compofitii  ex  magnitudine  obftaciilorum,  eoruiri- 
que  fpaciis  percurfis.  Obftaciila  in  hoccapitefunt 
Jroodera  movenda » turn  Pxeffiones ,  vel  Tradliones 
fbcendarom  vivamm :  pro  hisce  auoem  Ponde- 
ra ,  quae  premeiido  vel  trahcndo  eandem  efleftam 
ederent,  fubHitui  in  dcmoQllracionibus  facilicads 
ergo  pofllint. 

•  §•  3'3-  Cetamm  gravitatis  vocatur  in  corpori- 
bas  pun£lum  aliquod  ima^narium ,  ex  quo  fi  fus- 
pendancar,  fibi  ab  omni  parte  funt  flequilibrata. 

in  hoc  Centro  tota  gravitas  cujusciinque  corporis 
fin^itur,  reliquis  parcibus  quail  onmi  pondere  or- 
bacis. 

314*  Quaqiobretti  hoc  ceotro  fufpcnfb  vel 
fuftentato  tocum  pondus  corporis  fuftineeur:  ho* 

jus  centri  direflio  eric  proinde,  veluti  gravium, 
perpendicularis  ad  folum  :  Igitur  corpus  vel  in 
centro  ipfo  gravicatis,  vel  in  qaoiibec  pun£lo  hu- 
jus  lines  cbreAionis  fuftioeri  poceft :  nam  punfto 
qoodam  in  M  linei  fuftentato  retinetur  cotoitl 
corpus  :  concipi  quuque  poierit  tom  gravitas  in 

pun- 


Digitized  by  Google 


pun&o.-quocDoque  biijas  Unese  cGitftiOms.  'Sk 

Sphsera  bomogenea ,  ejus  centrum  C,  erit  id  quo-  Tab.  2, 
que  centrum  gravitatis  ,  cujus  direftio  erit  m Fig.  25.  . 
AB  peipeadiculari  ad  ibkint  poceric  proinde  cor- 
pus  £oc  modo  poficam  nimc  fu/peodi  aat  fuftineri 
in  quolibet  punClo  bujus  linesc,  velaci  in 
eptque  attio  gravitatis  in  his  eadem  ac  in  C. 

5.  315.  Si  corpus  non  fuftentetur  in  aliquopun- 
fiolineas  AB,  necdOario cadet,  acaue  ^avitace 
oeotri  C  defceodet ,  qtuuituin  poieu.  Hinc  m* 
telligitur ,  quare  Gorpus  5  iopoutiim  Piano  incli-  Tab.  2. 
nato  AB  descendat  cantummodo :  Spha^ra  autem^ig.  a4. 
R,  &  Polygonum  T  ,  defcendant  &  veriantur 
fimul  in  rotimdum,   Quamvis  autem  perpendicu* ' 
laris  CQ,  tnuafeac  per  htus  MN  polvgoni 
non  (emper  vercicar  T ,  propter  amaOionem  & 
friftionem  lateris  ML  contra  planum  ABnotan- 
te  CI.  KrafFtio,  qui  regulam  ab  experientia  cap- , 
tarn  tradidiu   Rhombus  vero  Conicus  coeuQtibus 
in  angulum  planis  duobus  inclinatis  m^(iti]8«  des* 
cendk  &  volvitor ,  cum  adfcendere  videtyr. 

*  §.  Centrum  motus  vocatur  Punftum,  circa 
quod  aliquod  corpus^  veJ  piura  ilmul  moveutur^ 
aut  vertuotor. 

$.  317.  Diciroos  PaMias  JireHi  (ferm  m  ma^ 
ibmam  ,  quae  in  efidem  reft&  operantor,  in  ^ui 
pars  machinae,  cui  applicatae  funt  Potentiae,  m- 
cipit  moveri :  in  JMechanica  foleraus  plerumque 
Kocendaa  concipere  direi^,  niii  contrarium  in- 
dicecor. 

318.  Lihra  vel  BUanXj  appeDator  Machina, 

deitinaca  menfurandis  corporum  ponderibus ,  qazs  • 
conftat  Qxjugo  Librili  vel  Scapo  A  B,  live  duobus 
Iracbiis  CA,  CB.  Jxe  C  Tmmd      Jnfd.  D£,Tab.  nr. 
cpjos  ambo  crura  Jginam  formant:  crurum  ex-^^ 

trema  junguQcnr  jiktfa  K  /     axii  esjdat :  pr» 

tc- 


Digitized  by  Google 


ttrea  oonftat  Esmnim  aut  IbigitU  FG,  &  Lmh 

dbtisH^  H.  appeaCis  in  Ca]d$ibus  A,  B. 

§.319.  Ut  clare  intelligatur  Libra,  concipien- 

TA.  tsu  ^  pfiinu^  ^i(>     ^  fof^^  Linea  redU  Machema« 
fl^  8.    oca  A  A,  per  quam  mediam  tranfii  axis  vd  cen- 
'  tfum  motoi  C  Simolac  Libra  movebitur ,  qood- 

libet  ejus  pu&ftum  D,  E,  A,  ab  axe  C  ucrim- 
que  asqualster  diftans ,  defcribet  arcus  asquales^ 
lid  DF,  DF,  &  EG,  EG:  &  omnia  puji6U 
Df  £9  A,  ucriuique  feapi  defcribunc  eodtm 
cireoios  vd  arcds ,  diflandis  ab  axe  pro- ' 
portionalcs :  Arcus  delcripci  funt  (patia  a  fingulis 
punftis  percurfa ;  quae  funt  ut  velocitates  horum 
puDflorum,  adeo  uc  fimulac  Libra  incipic  move- 

riy  ddcripca  ^pada  Yd  vdocicaces  diffamdii  ab  axe 
propordoudes  fine 

g.  320.  Libra  dicitur  in  aquilibrio ,  vel  utrim- 
que  dari  JEquipondium  ,  aut  JEquamentum,  cum 
momenta  ponderum  capidbos  atriufque  bracbii 
appenfbrum  funt  asqualia ,  turn  enim  vircote  mo* 
meiitonmi  qaiefeit;  &  in  Libra  vulgan  exameii 

medio  anf^e  apici  refpondet. 

5-  321.  Si  ad  aequales  diftantias  utrimque  ab 
axe.  A,  A,  appendantur  ^ravia  aequalia, 
Inec,  mod  L&rft ,  squaha  (pada  ^ercumrent, 
'  adeoqoemonienta  haboent  aeqjiiafia ,  kidrco  Libm 
Tab  m  fibicommiflaquicjcit,  momento  uniusponderisde- 
'j^  *  ftruente  oppofita  direftione  momentum  alcerius  : 
Quomodocunque  vera  Libia  pofita  fuerit,  femper 
manebic  aequilibrinm ,  com  linee  dire6tionam  gra*^ 
vtiadt  «r,  bb,  aequali  diftanda-  Cb^  Cb^  Cr, 
Cr,  utrimque  a  centre  motus  C  ablbnt,  propter 
iriangula  Car,  Car,  ScCbb^  Cbb  aequalia. 

Saa^  Quo  dillandaB  ponderum  ab  axe  majo- 
teiii&,  e6^ajortittbmencaJi8ciiabebont;  que 
femper  incidcent  mradone  4ilhmdanmi  ab  axe, 

quia 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


JhTirfciijfflr, 


III 


quia  fpada  i  ponderibos  deferibenih  in  hac  ratio- 

ne  crefcunt :  Hinc  patet  quam  ob  rem  Librae  lon- 
giores  accurarius  bievioribus  vera  pondera  oftea- 
<iant. 

§.  323.  Si  ad  flBqnalet  diftaodai  mrimqae  ah 
axe  C,  Libre  AC  A,  pondera  sequalia  i.^.T.c:^  Tab.  ni. 
d:eje.  appendantur,  erunt  eorum  momenea  ab  u-^'^fi*  4* 
traquc  Librae  parte  aequalia,  &  idcirco  in  aequili-^ 
biio  Mr  sai ,  &  Libra  quomodociinque  pofioi 
guidoec  t  H  omnia  hsc  poodera  in  unam  maflaaa 
coaiefcere  intelligantur ,  nihil  adhuc  quoad  aequa-^ 
litatem  momentorum  ab  utrSque  parte  mutabitur  > 
varum  ^  fbrmabitur  concepcus  Librae  veraemace- 
mliit  noodum  pneratae  lanobus  velpoodenbna^ 
cni  omnift  expGcata  in  §.  321.  322.  cooveniant. 

5.  324.  Si  aequalia  pondera  R,  R  utrimque  abTab.  uu 
axe  C,  ex  aequall  diftantii  AC,  AC,  pendeaiit^^S*  5% 
ex  filia  flezilibus  AR,  AR,  erunt  eorum  mo- 
nema  in  quocunque  Librae  fitu  iemper  c^ualiay 
ndeoqne  »piilibnum  em:  neqne  femrrcujusQam- 
longitudinis  fila  fueiint.  Si  enim  fueric  Libra  ad 
horizoncem  inclinata  aCa,  erunt  dire£tione$  Pon* 
derum  ar,  ar.  adeoque  haec  agunc  tanquam  ex 
pundlis  Librae  B,  ucrimqoe  aeqoaliter  ab  axe 
C  diftandbos*  Mcxmenta  ponderuo  igitur  fyni 
maxima^  com  Libra  eft  in  fica  ad  (blam  paralle- 
lo ;  minora,  quo  magis  fupraparailelam  ad  folum' 
ab  alterutra  parte  elevatur. 

$«  325.  Si  vero  Libra  ACA  ab  odd  citiemoTab.  m. 
A  nuyta  pondus  quam  ab  9km  A,  gerat,  mo-F(g.  s. 
menca  ponderum  erunt  inaequalia;  proinde  Libra 
movebitur,  donee  in  Htum  perpendicularem  ad 
folum  pervenerit,  parte  cum  praeponderante  pon« 
dere  deorium  deTcendmey  leviori  in  atom  eleva« 
tk:  adeofue  nili  Libm  vulgaria  aliw  coofiroere-^ 
tur,  ufui  non  fatia  aocommodata  fonsL 

j.  32(J. 


Digitized  by  Google 


Tab.  III.  §.  326.  Si  fiierie  Libm  ACB,  cajus  centninr 
Fig*  mocus  C  fie  fupra  Libram,  &  ad  aequales  ab  axe 
diftantias  CA,  CB  pondera  P,  Q  aequalia  ap- 
pendantur,  horum  momeota  erunc  aequalia,  Li* 
bri  paraUde  ad'  ibiam  poltiii  fi  vero  fiierit  in 
poGtione  a  C  defcendec  bntchimn  Cb^  cum  di« 
reftio  ponderis  diftec  a  centro  motiis  quantita* 
te  CE,  elevabuur  brachium  C  a,  nam  direflio 
pooderis  P  difbc  tantummodo  i  C,  quancitate  €£> 
auQori  qoam  C£:  adeoque  tamdia  ofciUatkMiibua « 
agicabitur  hme  Libra,  dooec  adpofitiDnem  AE 
£bIo  parallelam  perveneric. 
Tab.  Tii.  §.  327.  Si  pondera  P,  Q^,  Librae  5-  324.  ap-- 
Fig.  d.  penia,  parumioaequaliafuehnc,  &  P  maius  quam* 
Q,  deprinetar  bmchium  Libra  Ca^  elevabioic 
Cbf  donee  pooderis  par  raomeiituin  fiieric  ac 
P:  quod  fiec,  cum  Q^xCEzzPxDC.  indicabitur 
proinde  ope  hujusmodi  Librae  i  qua  parte  fit  prx« 
poDdium ,  nee  ipfa  rotabkur,  ud  in,  §.  325.  quaiu«> 
otnem  afui  hoinaiio  eric  apoor:  idrai  vero  con* 
tinget  depreflb  taottim  centro  gravitads  infra  cen- 
trum motus :  Soletque  in  omnibus  Libris  obferva- 
ri,  ut  axis  non  transmitcatur  per  medium  jugi,  ubi 
eft  cemrum  graviuuis,  fed  par  urn  elevacius »  &  ut 
aciet  capicum ,  et  auibut  fulpenduntur  lancet  9  fine 
com  centro  moras  five  com  ade  axeos  in  eldem 
re6H.  Quo  tamen  centrum  motus  ponitur  pro- 
pius  centro  gravicatis »  eo  accuratior  mobiliorque 
eft  Libra. 

Tab.  tiu  §•  3^8-  Si  ex  medio  C  librs  AR  exfufgat  (K* 
Fig.  7*    los  gravis  CD,  hie  pofitft  UbrI  ad  <blum  paralle* 

la  nullam  varietatem  ipfi  affert ,  ut  quidem  incli- 
nante  Libra  in  fitum  aCb  ;  turn  concipiatur  ex 
centro  graviutis  £  ftiii  du6la  perpendicuiaiis  E 
ITt  inqua  operaturgravitas%li,  op^ratur  igitur 
hoc  pondus  m  bradiium  Cb,.  id  depixmeddd ;  id* 

cir- 


0 


Digitized  by  Google 


tcirco  m  ejus  aftio  irrira  reddatur  ,  ab  oppofita 
parce  ex  C  eri|;endiii  eft  flii»3  CK.  aequaiis  pno-  Tab.  nu 
ri ,  vfll  ii  bunoTp  am  poadett      cojos  mo-^'&  7* 
roemm  aBfttUibiac  cuqi  priori  £:  ne  rem  fti}is 
-CK  cum  fuo  pondere  K  impedimento  fit,  po-Tab.  iiu 
left  inferiori  parci  Libr«  afBgi  pars  gravis  RST,^^5'  8. 
qaac  mat^  LihA  idem  s/^uilibriuin  cum  ftiio  a« 
igetf  imo  A^us  opefieripoceH:,  ut  ceatmmgiiiii* 
Vicacis  Ubrm  tlcius ,  aciamfi  iafira  «xm  toeetor. 

•  $•  3^^9-  -Axis  Librsp  &  Anfa  fuftiiicnt  pon- 
dus  utrimque  Librae  appenfum  ,  fimul  cum  Li- 
brae gravicace.  Ad  pecfe&iooam  librae  ne^eile  • 
eft  ac  adet  anos  ab  utraqoe  ic^  pute  ik  linea 
ftda. 

§•  330-  Q."^^  Libra  fabrefit  ex  materia,  ifUii 
qualiscunque  fueric ,  aliquantum  flexibilis  edi 

'bine  libra  ab  ucr&que  pane  yaddeauam  onaat^^ 
non  maoec  lefta:  inflois  idotf  deorfum  ftapis 
aliqaaiNiim  adKfaendk  axis,  ntrt  esntrum  motus ^ 

>quo  fit  inmobilior  Libra.  2.  £ti»nii  axis  &  tra<> 
tina  ex  indurate  chalybe  efSciantur,  tamen  quia 
axis  debet  die  acucusy  cum  Libra  ponderibus  val« 

« de  oneratur ,  adcs  logr^ur  aliquom  odo  anfam , 
ipft  iiiA^iciur,  obcaodiciir ,  idcirra  inmobi* 
liorfit.    Quamobrem  fi  onera  admodum  gravia 

•  ftm  ponderanda ,  praeftat  aut  partes  feorfum 
cepilO^,  auc  Libram  nunquam  ^ravicer  oneraiJe. 

'  Confoli  mereator  de  Librae  fabnra  'hmpolda$  in 
'.Tbeatri  Static,  p.  i.  tsm  LeataMnt  ia  Gooi- 
nient.  Acad.  Petropol.  vol.  2. 

5*  33^«  Libra  ACB,  cojus  brachia  vet  ftapixab.  ftf< 
AC,  CB  inac^aUs ' loogitiidiiiis  Tunc  ;  vocaturl'ig*  9^ 
Statera  Rmmia^  proUM  eaputicapi  B,  ex  quo 
L  lanz  attt  aiieiit  dkpeniiet ,  aofii  eft  CS  e«m 
examine  :^ quod  ftapi  fupereft  AC,  punftis  aut 
iioeis  ii^  deaaculis  eft  diftinflmu,  jfuisulis  cer* 


Digitized  by  Google 


Z14  liecbmcai 

ti  ponderis  indicibus ,  cum  per  (capum  vagans 
aequipondium  P  illis  infederic 

$•  33s-  Pondera  P  &  Scaterae  ucrimque 
appetifa  func  in  aoquilibrig »  cum  mukiplicaca  in 
fims  diftanriif  i  oeocro  piodiictmc  momeoca  e- 
qualia. 

Tab.  III.  ^  323.  Erit  igitur  acquilibrium  inter  duo  pon- 
Fig.  9*  P  &  L ,  appenfa  Staterae ,  fi  gravitates  ia 

fatione  leciproca  diftantiarum  ab  axe  C  fuerint. 
CiimeiiimfxPC=LxDC  em  P»L::DC 

PC 

§•  334*  Adeoqueidero  pondus  P  ad  varias  in 
alteram  parten\  fcapi  AC  diftantias  ab  axe  C 
vagando  poteft  eile  in  a&cjuilihrio  cum  diverii^ 
ponderibut  land  L  inpOfios.  Qoo  P^long^us, 
auc  edam  adeztremum  perducicar  paulo,  etiam 
pari  pondere  ampliflimam  penHonem  parem  faciC 
Quod  eft  primum  ex  Staterae  commodis. 

*  S*  335*  Scaters  tantummodo  pondera  am- 
boram  corporom  P»  fuftioett  iMm  quantam 
eorum  momenta  valent ;  idea  axis  minus  premi- 
tur  in  anfam  ,  ejus^ue  acies  minus  obcundicur 
quam  in  Libri  vulgari ,  paris  ponderis  penfionem 
exhibicuri;  hacraiione  mobilior  proiiide  exiftiCf 
quod  eft  alteram  Staters  commodium. 
Ff^o.i"*  330.  Ex  ommbiis  hue  usque  exidimis  intelli^ 
II.  ^*  f^^^  triplex  Staterae  rimplicisfpecies,ad  auas  per- 
tinet  Statera  Chinenfis  ,  cujus  axis  eft  nodus 
funiculi  per  mediam  ftaceram  transmiili.  %•  Turn 
quid  Libra  fit  vera ,  quid  fal&  3.  Quomodo 
tamen  ope  Litos  falfe  accurate  ponderum  men- 
furascognofcere  licet: in veftigetur  mercium  aeqoi- 
pondium,  transpofitis  mercibus  alterum  inveftige- 
tur  aequipondium:  amboaBquipoodia  in  le  multi- 
plicentur ,  ex  produ6):o  extrafia  radix  quadraut 
dat  verum  pondna  meroium :  i&  ud  eft  Verum  poa- 

du$ 


Digitized  by  Google 


dus  merdum  ad  aliquod  aequipandiiim »  itz  red- 
I»roce  fuoc  loD^tocfines  fcapi  ab  aze.  4.  El  qpo* 
modo  in  Libra  aqoaifttm  brachkmmi  poodera  va* 

ria  ad  diverfiflimas  diftantias  ab  axe  inter  fc  aequi- 
Jibrant.    5.  Quomodo  centrum  E  aequilibrii  mo- xab. 
xusque  inveniri  podic,  dato  pondere  P  &ScaceciFig.  xa. 
gptvi  A  B.  6.  Vel  dads  duobus  ploribosve  ponde- 
ribus  &  Stacera  gravl  7.  Si  deotiir  poodera,  F,^^^^ 
D,  qux  fUterae  A  KB  appenfa  aequilibrium  fa- tig.' ^3^* 
dune ,  incognita  Staters  gravicas  eric  xc^ualis  duo- 


•             •  « 

 1 

ID 

KB  minus  AK. 

5-  337'  y<fStis  vocatur  corpus  oblongum  ,  in- 
flexibile  ,  deftinatum  corporibus  movendis ,  turn 
oneribus  fuitinendis ,  vel  devandis.  Ve^  inven- 
tor dicitur  i  Pli|iio  Cjvm  Agaapm  filius  in  infolft 
Gypro  (a). 

$•  338.  Corpus  quod  Vedli  fupponitur,  &  fu*  • 
praquod,  tanquam  centrum  motus,  veftis  ver- 
fatur  circinationis  motum  faciendo ,  vocatur  Ful^ 
crum^  Mafis^  Hypmochtim,  Centrum  uMu.  Bre* 
vior  pars  /ub.onus  fubdica,  f^iAix  Ungua.  Longior 
pars,  cui  potenda  manum  admovet,  fMlir 
appellaiur. 

§•  339*  Condderandus  veCUs  infhir  lineae  Geo- 
metrics »  uc  melius  ejos  nanira  eruatur.  Dividi- 
tor  k  Medumicis  vefiis  in  ares  fpecies:  Prinucx^b, 
fpedei  ve£lis  eft ,  cum  fulcrum  ponitnr  inter  o-Fi^.  14.' 
nus  elevandum  &  potentiam  moventem.  Secun-^pj^j^ 
dafpecieseft,  cum  corpus  movendum  eft  inter  Fig,  15. 
fulcrum  &  potendam  moventem.    Hoc  quoque 
locom  habety  fi  fiib  onus  veftis  lingula  fubjeaa 
fueric^  neque  caput  ejus  preflione  in  imum^  led 

-  ad- 


Digitized  by 


II 6  Mecbmcam 

advcrfvis  in  aldtudinem  extolletur,  lingula  fulta 
Tab.  ni.  in  areo  felo  batebit  earn  pro  cenoc  in  Terda 
iig.  16.  fj^^  po«Mtia  inoveas  pomcQr  kmr  fulcrum  & 

omia  mofVMdimk    FoMMia  mofein  applicata 

'  •   Vefti  plerumque  eft  actio  vivi  hominis  ,  quaa 
CQtn  poadeite  coa^m  poceftt  uc  momu  in  ^ 

SiippMimus  pimodire£lioiMpondenim& 
.  mdmm  efle  dine6tet  m  VeCtes. 

Tab.  nr.     34<^-  Prim©  fpeciei  Veftis  ACB  non  differt 
r^g.  24.   S  Libra,  aut  Statcrii  Romani,  adeoque  ea,  qu« 
de  his  demoollcau  fiinc  {•         333.  huccrans«- 
ferri  pofTunt:  erit  igicur  potenda  P  ad  pondus 
D,  ud  AC  ad  Cfi,  prociqittgbiia 
Tab.  III.     §•  3f^'     Vcdle  fecunda:  Ipecici  CB,  pro 
Fig.  15.  quilibrio  requiritur  potenda  P  ad  pondus 

ttd  eft  CD,  ad  C&  Si  enim  ve£^is  ver/etiir  Ai« 
ira  centrum  C^  eft  ibadum  percurfum  ponderis 
,  uti  diflsiflda  ejus  CD  ft  cNtto,  quam  obiem 
erit  ipfius  momentum,  nt  DxDC.  ita  fpauura 
percurfum  potentiae  P  eft  ut  CB,  adeoque  ejus 
momentum  ^PxCB,  &  pro  aequilibrio,  PxCB 
±:DkDC  ergo  P.  D^aDC  BC  eck. 
Tab.  III.  '  5-  34^-  Q«o  igm  mmm  p  propius  4  camo 

F<g.  15.  C  ponitur,  eo  minor  potenda  P  poterk  id  fufti- 
nere :  fi  igitur  D  ponacur  fupra  fulcrum  C  ,  po- 
tenda P  Qon  amplius  fuftinepe  teneturonerispon* 
dus,  cum  idtotum  fidcro  iaeombic 

T.1b.  ITT. 

5.  34.3.  In  Vefite  terti«  fpeciei  reqoiritwr  ad 

I'ig.  16.  cequilibrium ,  ut  potentia  P  fit  ad  pondus  D,  uti 
CB  ad  CP.  Simulac  enim  verfabitur  Veftis, 
erit  fpauum  percurfum  k  potenda  P»  ud  CP.  & 
ft  pondere  ud  C&  ad^que  momema  .erunc 
€PxP,  &  CSkD.  &  pro  wqailibrio  CPxPss 
CBxD.  undeerit  P.  D::CB,  CP.  Cognitio  hu- 

jus  Ve6lls  iuprimis  wcdiaria  eft  Jdedicis^  quo- 


0  » 


Digitized  by  Google 


siam  ofla  artuum  ,  qos  &  molciilis  fuis  luveii- 
tor,  Imuic  iieprafiniUM. 

344.  Solvkur  er  hii  fitoMeiM  Ardmiwdttj 

Data  vi  datum  pondus  f^ecle  movere, 

5.  345.  Si  Veftis  horizontalis  AB,  utroqucTab.  nt 
iuiexoremo  A,      fulcris  fudineatur ,  inpoficum- Fig.  xj. 
que  lie  medio  loco  poodui  D.  eik  aftio  fiiicri  B 
ad  A,  nd  AD  ad  BD.  Si  erim  looo  fiilcri  B 
fubftituatur  potentia ,  erit  Veftis  fecundae  fpeciei, 
tumque  B  erit  ad  pondus  D,  uti  AD,  ad  AB. 

fx  loco  fttlcri  A  ponacur  potieiida ,  •rit  haec  ad 
pondus  Dy  ttd  BD  ad  AB.  ^uare  B  ad  A::AD* 
BD.  Si  ambai  poemrift  fwemi  posdeni-  dmm- 
tia|vel  fuftinentia  ,  debcnt  efle  ejusdem  ponderis 
-ac  onus  intermedium  :  adeoque  fulcris  4«»  B , 
fubfticucis  itenim  ,  premeotur  toe  ambo  iimul , 


m 

5,  346.  Hmc  patec^  quam  ptftem  onerit  D  ge-  ^^b.  iii 
rant  duae  potentia  vivae  A,  R,  Vefte  AB  fe-'**'*^ 
rentes  onus  intermedium  D.  turn  quomodo  Ve- 
rbis onerandus^  ut  Hercules  &  infaos  onus  ex  v«- 
£ie  geftatiiri ,  partem  bnerb  viriboa  pioparticm* 
lem  fuftentenL 

$•  347-  Si  in  variis  diflantiis  diver/a  ponderaT^b.  m. 
D ,  /,  G ,  Vefli  fint  inpofita  ,  cognofcetur  rea*  ^^S*  ^9- 
£lk)  fiiicrorum  A ,  B »  prius  determinaco  cenm 
^▼icads  k  ommim  ponderom ,  ^  diieftiODe 
iL,  utnotnm  (it  punftum  veftis  L,  id  quo  om^ 
Tie  pondus  concipi  poteft ,  tumque  eric  B  ad  A, 
uti  AL  ad  BL.  per  §.  345. 

Centrum  gravitatis  ponderum  &  /,  erui* 
tur  y  fi  diifiU  teS^  juogeme  centra  gravitads  in 
ntroque  fiat  /  ad  D  D# ,  $f.  erit  0  otDtmm 
gravitatis  ex  D  &  / ,  in  e  concipiamur  pondera 
D  &  /  appenfa,  turn  dutta  fG,  fiat,  G  ad  ^r: 
iG.  eric  k  centrum  gravitatis  commune 
^  .  .     .  H  3  trium 


Digitized  by  Google 


•  HI  Mcebanka, 

trium  ponderum;  demittatur  perpendiculans  kh: 
turn  in  ve6te  A  B  concipitur  pun£lum  fufpeoiioflis 
ommtim  ponderum  iu  ll 
TatK  IV.     S  348.  Sk  VeOis  AC  obUooe  ad  foltim  CB 
1%-  1*    poiitus ,  pondus  in  quodam  ponSo  medio  D ,  po- 
tentia  P  direfta  Veftem  fuftinens  in  A  ,  require- 
tur  haec  pro  aequiiibrio  refpedlu  ponderis  D,  uc 
CB  ad  C  A.    Nam  linea  direftionis,  in  quS  agit 
poodos  D  eft  DB  re6U  ad  folura  ,  haec  diftac  ft 
cencro  motutCint^allo  CK  hinc  ponderis  mo- 
mentum eft  DxCB.  diftat  vero  P  diftantid  CA. 
ejusque  momentum  eft  PxCA.  quare  cum  pro 
tequiUbrio      CB  =  P  x  CA.  erk  P,  D ::  CB  » 

cA. 

Tab.  IV.     §.  349.  Manence  igicnr  pondere  D  in  eo- 

^"^6-  ^-  dem  loco  Veftis  ,  quo  potentia  P  eum  altius 
elevaverk  ,  eo  femper  facilius  haec  fuftinebk 
pondus ,  decrefcence  iemper  C  B  incervallo  Si 
centro  motus  C.  cum  enim  onus  I>tranfic  par 
pnndU  E  ^  G ,  ag^t  ex  intervallo  CF ,  vel 
CH. 

Tab.  IV.  350.  Sint  tres  Veftes  AO,  CO,  FO,  jundU 
Fig.  2.  fecum  in  O,  in  quo  pondus  eft  appenlum,  du- 
£li8  A  Ct  AF  9  CF »  ad  quas  concipiantur  pro- 
du£ti  veftes ,  eric  potentia  F  reipeOu  ponde- 
ris O  ::  G  O.  G  F.  &  potentia  A  ad  idem 
pondus  0::B0.  BA.  &pocenua  C  ad  0::£0. 
£C. 

Si  enim  Potentia  F  elevec  ope  VeStis  pon- 
dus O ,  fiet  rotatio  circa  lineam  AC,  adeoque 

eft  G  centrum  motus  refpeflu  Veftis  FO.  qui 
eft  fecundae  fpeciei  :  ita  fi  operetur  potentia  G, 
fit  rotatio  ciica  lineam  A  F ,  erit  ieitur  punftum 

•  £,  centrum  motus  Ve^is  CO.  &  ij  operetur  .po- 
tentia A,  fiet  rotatio  fupra  CF,  erit  igitur  pun- 
€tum  B  ceoirum  mocus  in  Ve6te  A  O. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


5.  351.  Sk  Veftis  ACB  ,  qoem'  agant ' po- Tab,  it, 
tends  dkedlionibus  obliquis  AR,  BPyfi&3» 

in  has  vel  ia  produiUs  do^tis  perpeiidicularibus 
CD »  C£  ez  oentro  mocos  C  eric  poceotia  &  ad 
P  pro  aequilibrio,  ut  EC  ad  DC 

Quia  potentiae  in  omni  punfto  lines  direftio- 
nis  aequalicer  agunc  per  §.  314,  Potentia  R  po- 
tell  concipi  in  D,  o:  P  in  £  ,  eruntque  ica  po- 
tgnrianim  diflands  &  ceDtro  C ,  ud  DC ,  EC 
adeoqoe  pio  aMoilibrio  R  ad  P  eric ::  £  C  ad 
DC 

5.  352.  Sic  Veftis  AC,  quem  trahant  duaeTab.  m 
poteniis  R  ,  P,  eidem  pun&o  A  affizae,  dire-f^S>  4* 
eUonibui  obUqds  A  P,  A  R ,  eric  pro  sequilibrio 
R  ad  P,  ud  rC  ad  CR>  perpepdiculares  in  am- 
bas  direftiones. 

S'  353-  Sit  AC  Veflis ,  quem  dire6UonibusT«b.  iv, 
£D,  AP  agant  potential  D,  P.  dufitisque  per«^^^'^* 
peodicularibus  CD,  CA  in  direOiooes,  erit  pro 
aeqailibrio  P  ad  D,  ud  CD  ad  CA. 

EH  hoc  magnas  udlitads  in  a6lionibus  Mufculo- 
ram  ,  arcus  moventium  ,  reipe^lu  actollendorum 
ponderum,  determinandis. 

S*  354*  Si  Ve6lis  fuerit  incurvus  ACB,  in  Tab.  i  v. 
quem  operentur  Poteocie  R ,  O.  eric  ftacus  ^-Flg.  tf. 
Guilibrii ,  (i  R  ad  O  ,  ud  C  E  ad  CD,  quae 
nine  perpendiculares  ex  centro  motus  C  in  dire- 
£tiones  potentiarum. 

$•  35J-  Si  Veftis  fuerit  angolaris  ACB  ,  inTab.  iv. 
quem  operentur  direfte  poteniie  P  &  S.  dabicur^^  7* 
a^uilibnum,  (i  P  ad  S,  ud  BC  ad  CA.  Quas 
pmnia  ex  fuperioribus  fponte  fluunt. 

§.  356.  Ope  veftis  tantum  parum  folemus  mo- 
vere  vel elevare  ponders,  H  igitur  neceile  eft ,  ut 
yel  plus  moveantur ,  vel  aldus  attollantur  onera , 
alias  machins  funt  in  ufum  vocands;  allquan- 

H  ^  turn 


Digitized  by  Google 


Muhmica. 


turn  altiug  attolll  etiam  poflTunt  ope  FeSiis  proiuSti 
Tab.  T?.  ACB  cujus  centrum  motus  eft  in  uncus  mo^ 
1%.  8.  1^  AD,  qui  prehendit  dentei  ttgtdvd  BV\  ak^ 
fiis  <foniiibu8  £  vel^  F  OMfa  tmponoocur : 
alter  uncus  GH  deflitiarus  eft  tenendse  reguloe, 
fiuando  uncus  A  D  demittitur  :  Potentia  B  defi- 
deracur  refpe6lu  oneris  in  E ,  ud  dilUflUa  r^ula^  • 
d  cencro  C  ad  diftantiam  CB. 

357.  Tmbka  vel  Rectaumf ,  voctttnr  er^ 
bicukis,  per  cuju«  medium  transmittitur  axiculus, 
verfation<»s  habens :  orbiculus  funem  duftariura 
excipit,  cujus  alceri  capiti  potentia,  akeri  onus, 
vel  potendft  Qtriq>ie  capiti  appiicafiur :  inf^vic 
fliutandis  pCKentiarum  direftiOQM>a8 ,  eirumque 
momentis  augendis  iti  devandis  movendis^ue  o«» 
neribus. 

S-  358.  Trochlea  A  ex  annulo  fixo  fufpenfa^ 
verfabilis  converGone  rotund^  circa  axin  C ,  ce* 
Tab.  It.  ftrum-fixa,  quam  funis  dufhirios  PAB  ambiCt 

citjus  alteri  extremkatt  applicatur  potentia  B,  al-i 
tcri  onus  fublcvandum  P,  non  augec  momentum 
potcntiac  B ,  fed  cfficit ,  ut  hoc  in  diverfiilimi^ 
tra^ipnibus  idem  maneat:  Reduci  vero  ad  ve6liia 
prims  fpecid ,  &  ex  eo  dare  intdligi  poteft* 

Siemmfunes  DP,  EB  fibi  fint  paralleli ,  da^ 
catur  refta  DCE  ex  punftis  contaftus  per  axin, 
fingatur  uierque  funis  ad  D  &  £  figi ,  fublata- 
que  parta  inferiori  &  fuperiori  Trochlcoc,  nuIU 
mucatie  «quilibrii  inter  P  &  B  fiec,  ied  reftac 
turn  DCE  modo  Libra ,  vel  Veftis  rcftus  awjuai 
liiim  brtichiorum.  Si  funium  diredliones  fuerint 
DP  &  r  G  ,  vel  O  H  ,  eademque  fiant ,  quae 
r(ipfa,inanebit  ve£lis  incurvus  DCF,  vel  DCO. 
femfper  utrimque  asqualiom  bracbionim «  adeoqu<} 
potentia  B  in  B  ,  vel  in  Q ,  io  requuii 
W  «^^u4lis  poad(^ri 


Digitized  by  Google 


ttl 


%  3S9-  'Si  Trochlea  non  lancom  circsi  txka^Tab.  iv; 
lum  wfari,  fed  libere  furfum  deorfiltnque  move*^ 

A  qtieac ,  ejiisque  trutina^  CA  appenfum  fit  cor* 
pus  movendum  P,&  funes  fibi  paralleli  DB,  EK, 
requidcur  pro  ^quilibrio  potentia  B  ad  pondut 
P,  vddci  EC  ad  £D ,  poteftque  ad  vt&im  fe» 
eund  generis  referri. 

ConcipiantLir  funes  pun6Hs  D  &  E  affigi ,  po- 
tent pars  fuperior  &  inferior  rtrochleae  aufer- 
ri  non  mutato  aequilibrio ,  maoebit  cum  veftii 
DCE,  cuja$  fiilcnim  in  pondus  pendens  ex 
axe  in  C ,  potentia  B  in  D.  qnare  haec  erit  ad 
pondus,  per  J.  341.  uti  CE  ad  ED.  Si  vero 
funes  fibi  non  fint  paralleli ,  fed  K  E ,  L  M.  con- 
fiderandus  erit  ve&is  angularb  C  £  M.  eritqae 
pro  arauilibria  pondus  P,  ad  potendam  L ,  ot 
EM  aa  EC  adeoque  squalis  potentia  non  fufti- 
jiebit  tantum  pooderis  in  pofleriori  cafu  »  quam 
in  priori. 

'  ^60.  jlxis  in  peritrocbio  vocatar  axis  ad  tor- 
num  aut  drdnom  fabricatas,  gni  in  chdoniis  vei^ 
(ari  poteft  com  fixt  ambiente  majori  rottveltTm- 

pano,  pondus  movendum  anneftitur  funi ,  qui  fe 
circa  axin  involvit,  potentia  applicator  rotae^  aut 
extremae  tympani  circuitioni. 

$•361.  Sit  rota  AB,  a^tis  D£,  centrum  mo^ Tab.  m 
tos  commune  C,  pondos  movenAim  P,  poten-^te-^'* 
tia  tnovcns  M,  requiritur  pro  aequilibrio  M  ad  P, 


rotae  CB,  poteftque  ad  veftim  primi  generis  re* 
duci*  Diftat  enhn  dire6tio  ponderis  P  t  centro 
motus  C  quantitate  DC,  &  direftio  potentias  M 
ab  eodem  centro  ,  quantitate  CB.  quare  M  ad 
P;:DC  ad  CB.  • 
S.  362.  Adeoque  au£l^  rota  AB,  ot  Gt  radius xah.  i« 
Td  attenoato  cyUndro  DE ,  pooem  ft  pa-Fig^  ii« 


lit  lemidiameter  axeos 


Digitized  by 


• 


rst'  Meebanlca. 

tent]  a  minor!  idem  pondus  F  moveri,,  quia  u  ad 
P::DC,  CN, 

TriK  XV.  3(53.  Idcirco  fi  potential  iDtenfitai  decrefisac 
^'h*       in  e&dem  ratione ,  ac  diameter  rote  incrdlcit , 

^       cui  appenfum  eft  pondus  vel  applicata  refiftentia, 
haec  femper  eadem  .ratione  agetiir  3  potencii:  id 
obfervatur  in  Horologiorum  porcatilium  eiaceubus 
&  coDoideo  axiculo,  cui  anoeCtitur  catena. 
Tib.  jv.        364.  Dtre£tio  potential  poteft  efle  admodniA, 
Fig. II.    diverfa,  BM,  FG»  non  mutato  tamen  ejus  me- 
mento ,  quia  diftantia  ejus  a  centro  C  Temper 
manet  squalls  radio  rotae  C  B  vel  C  F. 
TtK  17.     S;  365.  in  his  rotisfive  tympanis  cavis  aliqoao- 
II*    do  incedunc  homines  vel  animalia  tympanum  cal- 
cantia ,  tumque  direflio  potential  non  eft  femper 
in  eadem  diftantia  a  centra  motus ,  fed  differc  ia 
punftis  H,  K,  S.  duftis  enim  perpendicularibus 
adfolum  HO,  KI,  SQ^,  quae  funt  direfliones 
graviuih  ,  abeft  potentia  in  H  i  centro  C ,  ve- 
luci  intervallo  CO,  &  potentia  in  K,  veluti  CI, 
&  potentia  in  S,  intervallo  C  Q.  *  . 

§•  366.  In  confiderando  radio ,  cam  axeosquam 
toxm ,  ratio  etiam  diametri  funis  habenda  eft « 
quando  hie  notabilis  eft  crai&tudinis.  • 

§.  367.  Solent  faepe  rots  foraminibus  condudi 
vecles,  fcytalae,  vel  manubria,  aut  in  eodem  cum 
rota  piano  pofita  ,  vel  ad  illud  perpendicularia: 
hsc  non  mutant  rationem  momend  pro  rod, 
quia  soualitfer  i  centro  motus  diftant  t  ilia  veio 
idem  emciunt  ac  rota  majoris  diametri. 

§.  368.  Nonnunquam  axis  foramina  itatempe- 
rata  habet ,  ut  veftes  in  ea  convenire  poffinc , 
poniturque  axis  Tub  diverfiflimi  inclioatione ,  per- 
pendicuiariter  ad  folum ,  tumque  Erga$0  appella* 
Tab.  XV*  tur.  Eft  funi  ad  P  adnexum  onus  movenaum  , 
iHg.  x3«  Q^Q^  axin  AD  involvitur  funis,  cujus  extremuru 


Digitized  by  Google 


MecbanicA, 


E  eft  affixnm  palo  ,  vel  trahitur  ab  homine :  fe-  Tab.  iv. 
midiametar  axb  eft  ^c,  eft  igitur  potenda  in  <3* 
achpondas  ?,mdc     AB :  bac|niadiin&  Ar- 

chitefti  mo^  gnives,  naudci  anchoras  ferreas  e 
fundo  maris  aitollunt.  Eft  alia  machina,  in  qua  Tab.  iv. 
axis  circumverticur  paraliele  ad  iblum,  imc  Sucu^^^^-  '4* 
Ja  dicicur  auc  Copra,  cujus  axis  eft  AD,  per  quem 
trajidinicur  maimbria  BB »  circa  azia  AD  cir- 
camvolviciar  funis ,  qui  ambit  vel  folam  trochleam 
immobilem  C,  cui  eft  adnexus  lapis  L  ,  vel  am- 
bit praeterea  trochleam  alteram  E.  In  aUis  ma- 
chinis  ponicur  axis  alio  quovis  modo :  iiiis  ma* 
chillis  femper  eadem  cooveoic  demonftrado. 

5.  369.  Ex  hifce  intelligitur  quoque  Machina,  Tab.  ir. 
quae  a  Perraultio  &  Varignono  Funicularia  voca-  ^'6-  ^5* 
ta  fuit,  quae  eft  modo  Axis  in  peritrochio:  Re- 
quiritur  vero  potentia  M  ad  i>ondus      ud  CB 
ad  B  A.  ezigaam  hujus  machins  adlicatem  efle  op- 
time  demonftravit  CI.  DeTagulierius  (a). 

§.  370.  Rotae  dencatac  cum  fuis  laternis  non 
differunt  ab  axe  in  peritrochio ,  quamobrem  ex 
jus  oacura  iotelligicur  facile  rado  potendarum  ap- 
pUcacarum  variis  machimsy  que  rods  iuftniunoir^ 
ooeribusque  iogeodbus  movaidis  inferviunt. 

Sit  enim  pondus  P  ft  30  ,  fufpenfum  ex  funeTab.  iv. 
ambiente  axem  ACR  ,  radius  rotae  dentatae  CB^'fr^^- 
fit  iexies  major  quam  A  C  radius  axis^  ^Kleoque 
I>oiidu8  poiitum  ex  deote  B »  requiricur  i  ponde* 
ris  P ,  five  5  ib.  hoc  pondus  propter  intricatos 
dentes  rotae  cum  laterna  E  B  concipiendum  eft 
ftifpenfam  ex  dente  B  laternae  EB  ,  cujus  radius 
jr^B  eft  ^  longicudiois  £M,  quare  ft  i  pofica 
in  M,  equilibrium  agec  cum  5  lb  in  B^  hoc  eft 
cum  30  lb  in  P. 


Digitized  by 


l^^  Mechafika, 

Tfb.  V.      5.  37X«  Ex  iisdem  principiis  etiam  facile  deter* 
minatury  data  currtis  rota  tnajori  minorive,  fuper 


• 

111 

idliores  hakkuni  ik  motus. 

^it  HH  Mam ,  afpericas  DRP ,  direaio  po« 

tentiae  tralientis  rotam  majorem  fit  CF,  agit  ^a- 
vitas  ex  axiculo  C  ,  direflione  C  A  ,  quae  diilac 
ifiisrvallo  fi  A  i  centio  moMis  B.  ^od  eft  apex 
a^riodi,  eiica  quern  venstur  rou,  dum  ele^ 
¥icnr ,  qaam  pocemia  P  requiretiur  ad  pondtis  ro 
tae  conceptum  in  A ,  veluti  A B  ad  BE.  qune  eft 
perpendicularis  ex  punfto  B  in  C  F  diredlionemi 
Poccntia  vero  G  trahens  rocam  minonmdireflio* 
oe  GI ,  patalleli  prkni,  reqnirkur  ad  poodus 
rot®  conceptum  in  S ,  quod  interv^  S  B  i  cen^ 
tro  motus  B  diftat  ,  uci  S  B  ad  BD.  quae  ex  B 
du6la  eft  perpendiculariter  ad  I G  :  Jam  quia  an- 
gttius  BCA  minor  eft  quam  BIS  ,  eritfinus  an* 
guli  BCA  minor ^oam  anguli  BiS,  &  angului 
CBA  major  qoam  IBS ,  adeoqae  finus  anguli 
CBA  major,  quam  finus  anguli  IBS ,  ergo  erit 
A B  ad  AC  five  BE  in  minori  racione  ,  quam 
SB  ad  SI  five  BO.  ninor  igkur  poteocia  F  po* 
terit  aeqiK  ooeracim  rocam  majorem  rooverei 
4}iiam  major  G  ,  qass  minoiem  rocam  promo- 
vet. 

§.  372.  Sed  ob  alias  rationes  major  rota  faci- 
lius  vcarikcttr &  procrahitur  quam  minor:  i.  ^oit 
anritns  circa  ann  majoris  rotae  eft  ad  eom  mmo« 

ris,  uti  diameter  minoris  ad  earn  majoris  rot«.  2* 
rota  minor  profundius  ingreditur  exiguas  afperi- 
tatesquam  major,  hinc  alcius  cum  protrahetur, 
ele^mdaeft>  3*  ft  folom  campeftre  molle  fueric» 
jninas  loca  major  quam  minor  devcnrabicur :  com 
&i\m  ytraque  rota  aequaliter  onerata  eandem  co« 
piam  cerid^  ex  fuo  loco  expcll^a  miaor.rota 

pro* 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


US 


ptolaiidiliS  aldari  ia  tmam  fidec,  ci^  akkt  K 
procrahatur  elevmda  ecaCt  quaoi  major  roca, 

$•  373-  Q"i*  attritus  rocarum  circa  axes  fuo« 
^iffert  plurimum  impedimend  mods  corporibuS| 
idcirco  ope  p&langarum,  pulviaaiUQiy  five  Cf^* 
liodronua  fatickMrum  area  pUpar  iopoficomm  & 
attrim  experdiifli,  oaeta  mdco  graviora  iicilli^ 
me  promoveri  poflunt.  Hoc  modo  andqui  naves 
ex  mari  in  condnencem  facile  irabebaot ,  qua) 
confuecudo  nondum  inveteravic 
.  j.  374*  Quodcimqiie  corpus  ex  baii  lac&  mteii* 
.  xnenabit,  Qtmui  vocsoar  :  qui  infeiTk  corporis 
bus  fecandis^  findeadis^  feparaadi^  auc  devan* 
jdis. 

$.  175.  CunmJimfUx  vocatur  Prifma  tnangih  Tab.  v. 
lare,  lacera  r^aefentant  Triangolttm  K^Fig.2«* 
leftangulum  ACB:  bafis  Ah  eft  longUudo^  BC 
altitudo  vei  <for^«w  CuneL  Cttww  ^fzip/^a;  ACD,Tab.  V, 
conftacex  duobus  fimplicibus  ACB^  ABD^  loo^Fig/s/ 
gicudioe  AB  conjun6li8* 

§.  376.  Fotendae,  ons  coMii  ippKcwr» 
fimc  prememea,  vd  malieo  percudeotet:  ccnpo- 
ra,  quas  cuneis  /eparancur,  auc  eo  ufque  modo 
/eparantur,  quantum  cuneus  ingrelTus  eft,  vd 
fioduncur  Miua  loogp  poDCuneiice  viam.  a  coaeo 
percoriam. 

S*  377-  Cum  <Qifiis  taMna  ope  caid  findi* 

-  tur,  quantum  cuneus  ingredituij  vispremenspo- 
tendx  quae  dorfo  cunei  applicatur,  eft  cum  refi- 
itenua  pardum  feparapdarom  in  araiotibiio,  fifiie^ 
ric  ut  akitudo  cunei  acl <|iif  toogitaduiem.. 

Poceft  fefifteacift  pattitaa  ftpm^rem  com  Tab.  v. 
pondere  X  elevando  comparari :  fitigitur  poten*  Fig.  * 
ua  P,  quae  promoveat  cuneum  ACB,  quandta- 
.te  AB,  icaut  veniatia  i^A,  tumcaiaaX,  ^lod 

^eteonim  coQicipiturab  ^ctt^o^  Ay^  adfondoc 

quaih; 


Digitized  by  Google 


11^  Meebaiuca» 

quanticate  A  y  five  B  C :  func  igitur  Ipada  percuf fk 
ft  Py  &  X,  uc  ABy  Ay.  quare  momenta  ipfcK 
rtmiP&Xfunc  PxABdt  AxAy.  velBC:crgo 
pofitis  momencis  aequalibus  erit  P.  X;;BCad  AB« 
•    5-  378*  Q"^        longior ,  maneme  EC  al- 
ticuiduie  eadem  ,  aat  quo  £C  minor  fueric  ma- 
nenie  AB  dUlem ,  eo  pocenda  P  poteft  mi- 
nor  ad  eandem  refiftendam  iopefandaro. 
Tab.  V.      §.  379.  Eodem  omnia  in  cuneo  duplici  pari  fc 
jpg- 3«.    habcnt  modo.   Cum  enim  cuneus  ACD  fepara- 
Fig  J'       corpora  X,  Z,  a  fe  motuo,  poftquam  percur- 
ferit  fptdam  AS  =:  loonciidiiii  foe  AB,  iba- 
dom  ab  ambobof  oorpoiftyiis  X ,  Z ,  percorfum 
eft  aequale  CD  five  dorfo  cunei ,  adeoque  erit 
P  ad  X  4"  Z ::  CD.  A  S.  auc  AB.  dein  fit  gra- 
viilima  Trabs  BKHG ,  cujus  pars  BK  abfcin* 
detor  &ibla  mobilis  fit:  cuneos  fit  AOC9  hie 
motos  longitodine  fuft  DC ,  partem  B  movit  S 
reliqui  trabe,  intervallo  AO.  adeoque  potentia, 
quas  cuneum  adegic,  abfolvic  fpatium  DCy  ^g* 
num  percurric  fpadum  A  O. 

380.  Hinc  culcriy  gbdU,  pog^oiiis,  tere- 
hrm ,  forficis  natura  ;  tnm  plurmm  venenoram 
Mechanicorum  ,  &  acrium  corrofivorum  a£tio  in 
corpora  Animalium  intelligicur. 
Tab.  v.      ^*  3^^*  Planum  inclinatum  vocatur  fuperficies 
5*    plma  AC ,  inclmata  ad  folum  AB.  five  cum  eo 
sogalttm  CAB  effidensi  cujus  aldcodo eft  CBit 
Ad  perpendicularis. 
Tab.  V.       $.  382.  Sit  corpus  K  inpofitum  piano  inclina- 
fifr  5*    to  AC,  fuiUneatur  i  potentia  P,  cujus  dire£tia 
PK  eft  parrallela  piano,  erit  potenda  P  ad  gravi* 
titem  oneris  K,  m  alttoido  piani  BC ,  ad  loogfF 
tudinem  AC. 

Daftis  enim  K  D  ex  centro  gravitatis  ad  pun- 

ttum  D  coptaftus  plani »  &      dire^fle  gra-^ 

vi- 


Digitized  by  Google 


vuktis,  turn  perpeodiculari  io  illam,  datur 
Vdtoangularis  iLDi^  cajus  fulcrum  eft  D,  ex* 
tremis  applicator  potenda  P  in  K,  &  poodos  K« 
in^.  quare  eric  P,  operans  in  fcapum  KD,  ad 
pondus  pendens  in  f::^  D,  DK::CB,  CA.  Si- 
ve  itf  iious  anguli  inclinacionis  ,  quern  planum 
format  cum  horizontey  ad  finum  totuna. 

383.  Sidire&io  potentiie  O  fit  paraliela  ad  Tab.  v. 
bafin  B  A.  plani ,  dedderatur  pro  asquilibrio  ,  uc  Fig.  5* 
£t  potenda  O  ad  pondus  K::fD,  DI::CB,  BA. 

Nam  ereftd  perpendiculari  D I  in  diredlionera 
OK9  datur  ve6li$ annularis  IDe ,  adeoque  eft  0« 
ad  poodus  K  appenmm  in  e ::  iD ,  DI ::  CB  t 
B  A.  Uc  finus  anguli  inclinacionis  ,  quern  pla* 
num  cum  folo  format,  ad  Haum  complemenci  e« 
jusdem* 

^.  384-  £^  igitnr  potencia  minima  ad  idem 
pondos  fuftinendttm ,  cujus  direOio  paraUdai^* 
no :  eo  major  requiritur  pocentia ,  quo  magis  re* 

cedat  a  parallelismo  :  fi  direflio  uc  fupra  PK, 
fieri  modopotefl  potentia  c-equalis  ponderi:  fi  di- 
re£lio  fit  infra  Pi^,  defiderari  pocefl  multo  ma* 
jor  potentia,  quameft  pondus  ad  id  pondoa 
fuftmendum. 

5-  385-  Quo  altitude  plani  CB  eft  minor,  eo 
potentia  P,  fuftinens  pondus  K,  poteft  elTe  mi- 
nor: adeo  ut  (1  CB  (It  infinite  parva,  five  AB 
fofcim>  potentia  P  fiiftinens  poflit  efle  infinite 
parva. 

5.  386.  Cochlea  vocatur  Helix  eminens  circa 
cylindrum  convoluta ,  vel  in  foramine  cylindrico  ' 
infcuipca:  lila  exterior    hsc .  interior  dicitur* 
Hamm  una  circa  alteram  convertitur :  alterotra  Tab.  y. 
autem  efle  debet  fixa.   Dos  igitur  (emper  requi-Fig.  tf.* 
runtur,  quse  inferviunt  corporibus  elevaadis,pre- 
cxcndis,  movendis^ 


Digitized  by  Google 


Tab.  V.  5-  387.  Si  potentia  B  vofvaJ  alterufram*  Co* 
Vig,  6*  chieam  five  excernam  per  interiorem ,  five  inter- 
nam  ciroi  eaueriorem ,  diredione  ad  baliQ  paral* 
Ida,  cum  eric  ad  pondus  O  elevandum  ,  quod 
cochke  iopoffoim  eft ,  velud  eft  Y2  diftanda 
inter  duat  Helices  Gbi  proximasi  ad  peripheriam 
circuli  baieos. 

Eft  enim  Helix  YZ  in  Fig.  6.  modo  planuni 
jnclinaciiBi  AC^  Fig.  5.  circa  cylindruiiy  codvo* 
.  Jocam,  vel  coneoi  AC  in  Fig.  2.  pouenda  B« 

Jiuae  volvit  cochleam  direfHone  parallela  ad  ba- 
in, idem  facie  ac  potentia,  quae  planum  indina- 
tum  AC  propellic  dire&ione  BA,  vel  potentia 
qiw  pracrodit  cimeom  in  Fig.  a.  dtre£lioDe  A, 
atque  ita  elevac  pondaa  inpofitum  X  ,  vidimut 
turn  in  5.  383.  efle  P  ad  X ,  ud  CB  ad  BA. 
eft  CB  in  hoc  cafu  diftantia  YZ  inter  duas  He- 
lices proximas,  BA  veroinFig.  eft  periphe- 
ria  ciraili  bafeos. 

*  $•  388-  Quo  igidv  Mefices  fibi  foat  propiores , 
manente  eadem  craflitie  cylindri ;  vel  manente  ea- 
dem  Helicum  diftantia,  quo  cylindrus  fit  craflTior, 
N    eo  po^ncia,  quss  pondus  ekvabit^  poteft  e& 
'  xninon  Ideo  ope  cochlearuni  duplidom  vel  tx> 
pAdvan  oon  mulCQm  emoliiflieiiti ,  quoad  viieSf 
potentia  acquirit. 
Tab.  V.      5.  389.   Solet  capiri  cochleae  B  infigi  veftis 
l^ig-  6.  cujus  c^  cochlea  converdcur,  quem  cum 


lube  ad  pbndos  elevanditm  O,  m  diftamia  YZ 
inter  duas  Helices  fibi  proximas ,  ad  peripheriam 
circuli ,  quem  ultima  extremitas  D  vetlis  DF> 
cui  potencia  applicatur ,  ^efirribit. 

390.  <^o  igitur  hie  veftis  longior  eft,  -eo 
poiencia  requiritnr  ndtior  ad  pondus  deraodaAi. 

Mervic  cochlea  in  primis  ^orporibiis 

pro- 


parallele  ad  ejus  bafin,  eric 


Digitized  by  Google 


Mkcbanica.  g^j^ 

premendis  &elevandis,  cumqueduae  cochleae  fupra 
ie  moventur,  acque  inlaciOlmdruperficierecoaua* 
gunc,  aoritus  in  hac  machine  eft  magous ,  idcirco 
cochies  valde  ada&jB  partes  fuperfidem  effiden- 
tes  adeo  profimde  fe  ingrediuntur,  at  lui  iponte 
non  folvatur  ,  nec  recurrat  cochJea*  Nonnun- 
Guam  autem  dux  cochleae  adhibentur  quales  in 
Tig,  6.  exfaibencur,  quando  elevandas  iunc  mo- 
les augores^  qu»  aliquamdiu  devate  fiuit  t> 

5.  392.  Perfpeftis  Machinis  fimplicibus  brevi- 
ter  nonnullas  CompoHtas  percurramus  :  coropo 
jumtur  autem  machioie  ex  variis  fimplicibus, 
quando  bm  nimis  magnas  coirfiiiieiidae  fimot  ad 
onus  ingens  tdlendum ;  vel  quando  ampUoreni 
locum  occuparenc,  quam  oportunitas  concedit: 
cum  ut  potentia  facilius  operari  poilic  ,  &  ia 
plures  alios  fines.  Inter  compofitas  prime  occur* 
lit  S$a$iraimpoJitaf  Tonnenas  belbcis.  Ancho- 
ris  graviflimb,  aliisque  ingentibus  moKbos  pon- 
derandis  inferviens.  Eft  P  onus  ponderandum ,  Tab.  r# 
ex  uiico  B  fulpenfum ,  ABC  veftis  fecundaj^^l^' ?• 
ipedei  conoexus  cum  iUter^  D  £  F ,  eft  M  va« 
gans  aequipondiura  in  Icapo  £F.  G  &  L  func 
a^uipondia  cum  gravitate  Te£tii  &  ftatera?.  Eft 
'  potentia  dcfiderata 

an  C  ad  P;:  AB,  AC,  eft  vero  potentia  in  CzzD 
MadC::D£,  EM.  his  in  fe  duflis ,  eric 

MCadPC::M.P::ABxDE.ACx£M. 

§.  393,  Eft  igitur  potentia  ad  refiftentiam  ia 
ratione  compofita  ex  omnibus  rationibus ,  quas  in 
iingulis  Macbinae  partibus  potentia  ad  refiften- 
tiam haberet,  fi  feparadm  adhy^eietur.  £fthsBQ 
Regula  univerlalis  pro  omnibiis  i«an>hiniy  compo« 
litis. 

$•  394:  fofluni  quoquc  VcSeil  yuii  fccumjab.  t. 


Digitized  by  Google 


conjungi,  velutiin  hoc  fchemate  junguntar  OW, 
eft  igitur  fecundum  regulam  praecedentem  pon- 
dus  K  ad  pondus  P,  veluti  ABxDIxEF  ad 
BCxIHxFL  namod 

AB.  BC::R.  P. 
DL  1H::S.  R. 

£F»  FL::K.  S  du£lis  in  fe  antecedendbus 

—  &  confequentibus  eric 

AB  X  DI X  EF.BC  X II I X  FL:  ;R  X  S  X  K.P  X  R  xS;  :ILP. 

*     395-  Fiunfetiam  ex  trochleis  Polyfpafti  va- 

Tal).  V.   riae  fbrmae;  quilibet  hie  conftat  ex  tribus  iro- 

^    9*    chleis,  re(]uiricur  potentia  V  ad  pondus  P^  vel- 

ttd  eft  onitaa  ad  nomeram  funium '  ambiendam 

trochleas  inferiores  :  nam  omnes  fanes ,  qui  am- 

biunt  Trochleas ,  ab  appenfo  pondere  funt  sequa- 

licer  tend,  adeoque  quilibet  fleqimlem  partem  pon- 

deris  fullinebit :  fed  in  hoc  poljipafto  font  6  fu- 

Aes ,  qui  ambitmc  trochleas  infisnores  ^.five  aotem 

potentia  fuerit  in  S,  & fuftmoerit  funem  NS,  fi- 

'    '    ve  in  V  traxerit  VK|,  idem  eft,  adeoque  po- 

ida  in  V  eft  ad  pondus  P,  ud  i  ad  6,  live 

X  ad  numerum  funium  »  qui  ambiunt  Tro- 

dileas  inferiores. 

Tab.  V.      §.  396-  Poffunt  tamen  troddefle  diter  dilponi , 

fig.  10.   ut  omnes  libere  fint  mobiles  furfum ,  turn  minor 

potenua  multo  maius  pondus  elev^ic^  uu  ex  ap* 

pofitis  numeris  coili^  poteft. 

Tab.  T.      §.  397.  Poncrmhn^  Belgice  Cm  taiwndtoiBt  / 

r^'S'  i3»  conficitur  ex  variis  rotis  dentatis,  quarum  denies 

fe  excipiunt  &  circumvertunt ,  ultima  rota  ope 

manubrii  FE  vertitur:  prima  laterna  B  excipit 

dentes  i^ulae  dentate  &  mobilis  AK»  hujus  re- 

gula  capid  A,  vd  unco  K  imponuncuf  onera 

tollenda.    Eft  potentia  applicata  manubrio  F, 

ad  pondus  impoiicuizi  A  ^  ia  raciopc  compofua 

ex 


1 

Digitized  by  Google 


Mecbanka. 


131 


ex  femidiametris  rotarum  B  &  D ,  ad  femidia* 
mctrum  rotae  C  &  manubrii  E  F. 

{.  398*  Incerdum  pancratii  ultima  rota  move-  Tab.  tr; 
tor  ope  cochle80t  qps  tam  Cxblea  fine  fine  appd*f<&  lU 
larnr ,  qaalis  eft  A  ,  circumagens  dentes  rots 
B,  circa  hujus  axin  circumpofita  eft  Jaterna, 
quas  dentes  rotx  C  excipit,  circa  hujus  axin  D 
iefe  jflvolvit;  funis,  dui  poodus  appendec:  in  hoc 
fchemace  pondos  P  eft  potenda,  qas  trahic  fa« 
nem  ambientem  dilcum  F,  cujus  axin  ambit  co« 
chlea  fine  fine  A.    Eft  hie  potentia  P  ad  pondus 
elevaoduo^  ia  ratione  compofici  ex  femiriiametro 
axeos  D  9  ex  lemidiamecro  latema  prims ,  & 
diftantUt  helicis       ad  femidiametnim  rocas  C, 
turn  rotae  B ,  &  circumferentia  dilci  E  F.  quod 
fi  termini  antecedences  rationis  fuerinC  i,  i,  i. 
&  confeauentes  5,  5,^  too.  erit  potentia  P  ad 
pondos  efevandum ,  ud  i  ad  2500*  quod  pro- 
bat  ingentem  udiitatem  hajosmoiS  machinarum 
ad  gravia  onera  exiguis  potentiis  elevanda, 

§!  39p.  Ad  axin  in  peritrochio  percinet  Gera^  Tab.  v, 
mo  mocbliSf  qui^  eft  axis  in  peritrochio  conjun-*'*fi« 
&as  cam  ve6ie:  cilrca  axin  DD  iefe  invoivic 
fanis  cam  pondere  P.  roca  magna  dentaca  eft 
EE.  forcipes  FH,  GK  excipiunt  denies,  func 
forcipes  adnexi  ve6li  A  A,  operarii  capiunt  ma« 
nubria  A  A  utrimque,  atque  elevando  &  detra* 
hendo  cfficinnt ,  ut  alcemter  foroera  F  H  vd 
GK  drcomagat  rotam,  dum  aleer  aliis  apponitor 
dentibus:  Eft  ratio  porentiae  compofita  ex  ratio- 
nibus  diftantioe  forcipis  a  cencro  motus  C,  &  dia- 
zxiem  axeos  DD.  eft  ratio  pondexis  compofitt 
ex  loi^ifudine  veftis  CA^  &  diamedro  EE  id» 
tse  majoiB. 

5.  400.  Axis  in  peritrochio  jungitur  quoque 
cum  TrjQchleis^  componicque  aJiquando  ope  ro* 

I2  '  firi 


Digitized  by  Google 


1 3|  Mecbama^ 

Ilri  longiflime  eminentis  machinanif  quae  Cni 
vocari  folet,  frequentiflimi  ufus. 

C.  401.  Fabnefic  vario  modo«  ied  ecm  com* 
modiffimanL 

Tik  vx.  Eft  A  rota  minor ,  qu»  drcums^tar  manu- 
^Tfr  brio  B,  ejus  denes  excipiuntur  ab  iis,  qui  funt 
in  rota  maxima  C,  haec  verlationem  habec  ckca 
axia  D ,  quern  ambic  funis  D  E  F  G.  u(  funis  di- 
xigacor  iecuiidum  rofbi  iongicudiaem »  traofic  fth 
pra  trochleam  E,  annefticurque  fua  extremitace 
unco  G,  potentia,  quae  manubrio  B  applicanda 
eft  ad  pondus  P  elevandum ,  hoc  modo  deternii* 
sytur:  cum  Trochlea  F  iic  libere  mobilis  fuifum 
deorfiua^iie,  potenua  trabentfonaninE,  velia 
t),  reqtiiricur  |  ponderis  P.  eft  diameter  axeos  D 
ad  eam  rotae  C,  ud  i  ad  20.  quare  potentia  den- 
U  lotae  C  applicata,  requiritur  nunc  modo  ad 
D,  hoc  eft  7«  ponderis  P.  eft  radius  manobrii  Bfi 
2d  radium  lotm  minonsAyitti  2  adi.  quare  poten* 
.  da  applicata  ad  B  requiritor  sequalis  |  ad  A«  live 
requiritur  ad  Pondus  r  uti  i  ad  80.  idcirco  vis  in- 
jnenfa  poteric  &  potentia  humana  ope  hujus  Gruis 
exerceri:  Eft  machinatotaia  carcheiiis  verlatilibus 
cam  colmuii  HH  collocaiay  &circumtorquecnr 
vefleK.  Cum  autemnonmodo  ponderaattdfenda, 
fed  &  chalanda  fint,  ecce  alium  apparatum,  co- 
Tab.  VI.  jus  levis  adumbratio  fit  in  NLM.  qui  clarius  re- 
kig.  a*  prseieotatur  in  figura  a.  Eft  N  Oa  ve£Us  mobilis 
area  axin  O,  extremo  N  eft  amiexus  funis  N 
LM,  tranfiens  fupra  trochleam  L.  habet  hie  ve- 
ftis  praeterea  ftylum  promineniem  Q.  elevato 
per  fuoem  fY^r<>mn  ve£us  N ,  deprimitur  akerum 
rxtremum  a  cum  annexo  femicirculo  $  V.  eft 
vera  ftylus  T,  bafi  Gruis  firme  infixus:  led  eo- 
dem  tempore  ftylus  Q^,  in  laxo  foramine  R  de* 

f urrens^  eky^i(  ^uo)  ilyli^       mobilem  in 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


fltd  fcmmento  S S,  hoc  modo  elevatur  forca 
ex  dfiDdbos  iot»  Z.  Hec  iota  Z  eft  circa  eon* 
dem  azin  cam  rota  A  mmori  poiica ,  impeditque , 
ne  pondus  P,  dum  fibi  relincjuitur  znachina ,  fpon- 
te  defcendat.  Eft  quoque  circa  eundem  axin  cer* 
tius  difcus  ex  molli  ligno  )  coofedliis,  sd  ouem 
apprioiitar  fenucircalus  fiV^J[VLo  tempore  nirca 
Y  tollitur  ex  dentibus  rote  2f ,  hinc  attritus  vel 
friflio  oritur  hujus  difci  contra  i3V,  fimulac  pon- 
dus P  movet  machinam  :  ope  hujus  attritus  ^ 
quern  augerepro  kibitu  poflUmus;  fortius  trahen- 
do  fonem  in  m.  dam  ieadosve  pondus  P  demic- 
timos.  Auftor  hajus  machiim  eft  fubtilis  Padmo* 
re ,  earn  vero  primus  eleganter  defcripfit  acutiffi- 
mus  Philofophus  Defagulierius  (a).  In  fcientia 
Machinali  Geometrice  explicanda  excelluerunt  in 
primis  Oughtredus  {b)  ,  WaUifius  (c) ,  De  la 
Hirios  (d)^  Varignonns  (e). 

Poflunt  ex  feptem  fimplicibus  machinis,  diver- 
liflimo  inter  fe  junftis  modo  ,  &  quae  omnes  tum 
fimul  quail  aliquod  tocum  conflituunt,  ionumera 
componi  in  fines  varios ,  (juos  fUn  aliouis  propo* 
fiic :  qui  mnltas  depiftas  infpiceie  deuderac ,  e« 
volvac  BeyfTonium  (/),  Ramellura  (^),  Bockle- 
rum  (A)  ,  Joanncm  Brancam  (i)  ,  Viflorium 
2oiicam  {k) ,  Ciau$}ium  Perrauloim       fed  in- 

(a J  Courfs  of  Experimeratl  Pbilofifby  VoL  i. 
lb)  Opufctda  Mubematica, 
ic)  Mecbamca five  de  MottL 
(d)  ThitideS^m^. 

(g)  lA  dherfi  If  artifidtff  MtMii. 

(b)  Tbeafrum  M(ubin§nm  novum, 

(0  Le  Machine  Fohme  mmo  &  di  nulU  mlifitki 

(  k)  Nuovo  tbeatro  di  Machine  &  ^  ' 

il)  MemU  dc  dmt^u  Muiti^  ■ 


Digitized  by  Google 


1^4  ^  Amitu 

♦  » 

primis  LeopoUum  (a),  torn  qaoqne  mootmimt* 

u  a  Regia  Scientiarum  Academia  in  Gallia  me- 
moriae prodita  (6),  hi  enim  autores  praecipuas 

coUegeniot  t  (kfuiuceninc  ^  &  lucuaquc  explictie- 

CAP.  IX. 
De  Jttriiu  Macbinantnu 

402.  l^on  poflec  onas  Machinarom  ope^nio* 

1.^  veri,  fi  quis  iis  Potentiam  in  Capi- 
te  praecedenti  deterniinatam  ,  &  tandilum  ultra 
awjiulibnum  aucUm  applicarec  i  quia  qus  fupra 
to  invioem  moventur  corpora ,  Amiciim  vei  Fri- 
ftkmem  Mttimtiir :  Pott»da  proinde ,  qua;  pon-* 
dus  Machinae  ope  movebit,  non  raodo  ea  requi- 
ricur  ,  ac  indicavimus ,  fed  major  ,  quae  poISc 
quoque  Attritum  fuperare. 

403.  Oritur  Atorsau  ab  afeeritate  fuperfi- 
cierom  ,  pardbut  eminendbiis  feie  intricaimtMis  , 
aut  caulas  alterius  fuperficiei  ingredientibiis  ,  at- 
que  ita  impedientibus  quoininus  libere  fupra 
teucuo  corpora  promoveantur.* 

§.  4.04^  Supcrademm  afperitas  tolli  nuUi  arte 
pocefl ,  nec  fuperficiei  notabifis  magnitudinis  per- 
Fefte  plana  ,  laevigata  ,  fibi  ubivis  limilis  effici ; 
quia  omnia  corpora  funt  porofa ;  quamobrem  oni- 
nes  fuperfides  funt  aiperae  ,  inaequales ,  hie  ex- 
ilandbus  moBdcuUs  ,  ibi  depreffis  yallibus :  li- 
mulac  igitur  fibi  imponuntur  corpora ,  prominen* 
us  unius  iogrediuncur  valies  alterius »  non  fecus 

ac 

(a)  Tieatnm  Macbinarmf  PomykiaUt  Suticum,  Hydrant 
ikuin  £5*  Hydrtftecbnicum. 


Digitized  by  Google 


xtc  fi  d(KM  ttliinos  ,  duasve  fcopas  fibi  inpofue^ 

ris  :  Proinde  ut  ea  corpora  promoveantur,  quo- 
rum partes  mutuo  implexu  func  irretltae,  necefle 
eft  ut  corpus  fupremum  elevecor  &  excricetur  ex 
iiifenori;/vd  otEum^ie  Oevetur,  vd  nt  utriiis- 
que  corporis  partes  prominentes  infile£tantar ;  vel 
ut  fran^antur  :  Quodcunque  horum  omnium  fiat, 
vis  deuderatur ,  (juflB.  hoc  praaflet }  hoc  eft  qos 
fupeiec  Actriuun. 

•  i^4o5*  Qasefivenmt  Mnnulli  erudidy  Mech^^ 
cam  perficere  ftudentes,  velud  AmontoDnus(a), 
Leibnitfius  (A)  ,  Sturmius  (c)  ,  Camus  (d)  ^ 
Dcfagulierius  ( c )  ,  Bulfingerus  (/)  ,  Pareo* 
C^))  Belido^us  {ty^  Rowios  (i).  No* 
lecas  (^),  alulae  tl^ulas  miiveriides »  ex  qui- 
bbsdam  E^erimentis  colkflas  j  ut  magnitude 
nem  Auritus  determinarent ,  quotiescunque  cor- 
pora dati  ponderis ,  dataeque  fuperficiei ,  cum  da- 
tSi  velocitate  fupra  fe  moverentur,  fed  incalTum: 
Nee  ^enendes  regulas  dari  pofle ,  tarn  ipra  ratio , 
torn  mniinieni  ft  me  capta  Experimeota  docent: 
C^uia  attritus  Sl  majori  vel  minori  politurd  fuperfi- 
aerum  neceiTario  pendet :  Sed  politurse  gradus 
nee  dancur^  nee  dari  poflimc,  quando  enim  voca- 
bittir  corpus  politmn ,  quando  poliriflimom  ?  pns- 
terea  fabrica  partiom  in  omnibus  finnis  eft  diver- 

(a)  LHiJl.  de  VAcad.  Ros.  A\  1699.  A%  1703^ 
ih)  Mijcellanca  Ben>linenJ.  Vol.  l. 
(c)  Mifcellan.  BeroUn.  Vol.  I. 
'  d)  Traite  des  forces  mouvantes. 
t )  Omrft  of  Experim,  Pbilofipb.  Vol.  I. 
I  f  )  Commentar,  petropolit.  Tom.  2. 
|  )  L'Hifi.Je  I'^cad.  Rffy.  4*;J70a^*-  1704* 


t  )  Mfins  tf  wbedCnHagi. 
>)  IcSkik  fb^iq.  Exp,  Tom.  I. 


I4 


Digitized  by  Google 


fa ,  difcrepat  partium  prominentiam  &  vallium 
figura,  afperitas,  rigiditas,  elafticitas,  molliries, 
cohaerentia ;  pro  vegetabilium  folo  natali ,  vetu- 
fiace  (icchate  ^  deimcate ,  coeli  humidicate :  turn 
pro  alionim  corponim  varia  fobhdi  &  mifturft 
&c.  idcircb  varius  erit  pardmii  fiM  inpoficamm 
implexus ,  varia  fe  ingredientium  profunditas ,  va- 
ria lefiftenda  prominentium  &  valles  aliarum  in- 
grediraiiDin  fuam  contra  inflezioaem  auc  fra6hi- 
ram ;  an  hine  non  diverfiffimos  oriri  debet  Attii- 
tus ,  cum  varii  generis  corpora ,  edamii  pans  fir- 
perficiei ,  seque  onerata ,  &  eadem  velocitate  Cbi 
Unpodu  movebuntur  ?  Liquet  hoc  fequenti  exem- 
plo,  quod  ex  pluriinis  elegi ,  in  quo  ligna  horn 
zontamer  pofita  &  accuramSme  tev^ata  fupra  fe 
promota  fueront  :  lignis  antem  una  cam  onere 
^pondu$»  quod  luc  notatur* 


Digitized  by  Google 


#37 


Lignum  Pi- 
X  poll: 

»fi3Pol- 
lices  longum , 

motum  fupra 

Lignum  Pi- 

oeae,  oner* 

tmkk 

Pond  Attriu 


Una 

4  ^ 
6 

8  . 
xo  • 

12  • 

^4  . 
16  . 

i8  . 

Libr 

3  • 
4 

5 


Drach. 
.  .  8 

.  •  XI 

.  •  17 

.  •  22 
»  .  25 
.  .  28 
•  •  31 

UQC.  dr. 

•  •  8*6 

•  •  12  •  6 
.  .  13  .  4 
• .  16.4 


7  •  •  20  .  o 
'  8  . .  24  .  o 
xo  •  •  26  .  o 


Idem .  l^uxn 
Pioes  dfWuii 
fupra  Sgnnin 

Buxi ,  &  eo- 
dem  pondere 
oneracum  ^ 
habuk 
Audi 


4IIM 


Drach. 
..  6 
8 

..  9 

. .  II 

.•13 
..16 

• .  20 


 23 

Unc.  Drach, 
6  ...  4 
9  ...  4 

X2  .  •  •  O 
X2  .  •  .  4 

14  ...  O 

16  ...  o 
20 ...  4 


Lignum 
Quenuua  pa- 
ns inagnitii- 
liiiiMc  prius^ 

motum  fupra 
Qiiernum  eo- 
dem  poockre 
oncfamni  9 
habdt 
Aitritum 
Drach. 
  6 

  8 

.  . . « « •  XO 

 12 

 15 



 2X 

 as 

Unc.  Drach. 
II  . .  •  o  • 

14  .  •  •  o  . 

15  . .  •  o  . 
17  • . .  o  • 
20  .  •  •  o  . 
23  •  • .  o  • 
29  •  •  •  o  . 


Quemommo- 
CQMiHipni  Li- 
gnum Buxi  , 
oneratum  eo- 
dem  pondeic 
Jiabok 
Ai 


Drach. 
6 
8 

.  .  10 
• .  II 
. .  It 
..  14 
..  16 


 18 

Unc.  Drach. 

S  •  •  •  •  • 
7  •  •  •  • 
9  •  •  •  «  • 

xo  

13  •  .  .  .  . 
15  •  •  •  •  ^\ 

. . . . , 


cea  fupra  Piceam  capta  ,  videbimus  in  ofto  prio- 
ribus  potentiam  vixvixfuperantemAttritumeflead 
pondus  ud  X  ad  4,  fed  audio  pondere  minoiem 
deGderatam  fuiile  potendam  9  ratio  epim  ejot  ad 
pondos  fiok  ad  x  ad  4f  la  ibptem  pofterioribot 
experimentis  attritus  irregularior  fuit,  &  ad  pon- 
dus rationem  habuiCi  uci  1  ad  5 ,  uadcm  ud  x  ad 

1 5  6; 


% 


Digitized  by  GO' 


6:  Adeoqoe  ncm  conlUni  eCt  rauo  inter  aittiiaiqii 
ft  pondos. 

Si  examinentur  experimenta  coIumDse  (ecundas 
cum  picea  mod  fiipra  buxum  ,  turn  in  o£lo  prio- 
libus  exp^imends  actritus  ed  ad  pondus  velud 
X  ad  5*  itt  prindpio ;  fed  audio  pondoe  eft  nd  x 
ad  6.  imo  ut  i  ad  7«  in  pofterioribas  experimen* 
lis  aufto  adhuc  pondere  erat  uti  i  ad  8. 

Si  tertiae  columnae  experimenta  cum  querno 
fupra  quemum  lignum  moca  inipiciantur ,  patec 
hoc  lignum »  non  multnm  oneracum »  faolius  fa- 
pra  ie  moveri-t  qoam  picea  roovetur  iapra  pi- 
ceam:  verum  auao  pondere  fit  attritus  uc  a  pi- 
.  cea  ;  imo  increfcit  attritus  propter  queroi  iigoi 
profundos  longitudinales  poros. 

ilttritD^  quemi  fupra  buxom  eft  minor  quam 
piceai  iupra  buxum ,  flam  eft  vix  refpe£la  pen- 
deris  uti  i  ad  8.  Experimenta  proinde  Amen* 
tonfii  nequaquam  cum  noftris  conveniunt ,  quibus 
affirmaverat  Pliilofophus  attricom  refpe&u  poa- 
deris  movendi  femper  eife  ftatuendnm  uAt  id^. 
Tib.  VI.  §.  407.  Nec  aliter  coroparatos  eft  attritus  Me- 
J'is-  3.  tallorum  ,  uc  ope  Trlbometri  obfervatum  fuit  in 
quo  DD  eft  axis  chaJybeus  induratus,  diametric 
poll:  Hhenol:  partes  C,  diametrum  |poIlic:ha- 
benc:  tranfmifliis  eft  axis  per  difcum  ^Jindricum 
ligt>eum  AB,  diametri  4  poll:  totus  hie  apparatus 
pondcris  3  lb  eft :  axis  utrimque  politiffimus  ex- 
ceptus  fuit  in  cheloniis  variis  raetallicis  policiili- 
mis  iSc  fumma  accuratione  elaboratis :  Eventus 
experimentomm  ,  inidum  verfttionis  oflenden- 
tium,  a  pondere  R  ex  fune  pendente  &  ambien- 
te  cylindrum  AB  fuerunt,  uti  in  hac  tabula  no- 
tantur ,  iimul  addita  proportione  attritus  &  pon- 
deria» 

Axe 


Digitized  by  Google 


MacbinariittU 


Axe  tenuiori  DD 

chalybeo , 

exoepco  in  Ligno 
Guafaco. 

Cylindro  uon  one- 
rato  

OoentD  AB 
que 


Axe  temiiori  DD 
ficco,  excqito  io 

chalybe  duro. 
Cylindro  noa  one- 
rato  

Onerau  Qtrimculb  x 

lb  2 

Axe  tenuiori  DD 
ilcco  y  excepco  io 
Cn^ro  rubra 

Cylindro  ixm  cme* 
tato  

Onerau  utrimq;  fc  i 

lb  2 
ib  3 


Poteoda  morens 
pendens  ex  fime 
ambience  difcum 

AB  fuit. 

Drach.  Attr.  ad  P. 


lo 

20 


I 
I 
X 


3t 
3f 


pendens  ex  fune 

ambiente  difcum. 
Drach.  Attr.  ad  P. 


6 

IX 

17 

2X 


X 
X 

I 
I 


ad  4 

3  !• 


m 

PotcDtia  moveoi 
Axe  tenoion  on* 

fto  oleo  oliva- 
rum. 

Drach.  Attr.  adP. 


tfix  ad  4 


10 

H 

2X 


I 
X 
X 


4 

4, 

3/i 


Potentia  movens  Potenda  xnovens 


Potencia  movens 
pendens  ex  fune 
ambiente  Afi. 
Drach.  Attr.  ad  P. 
I  ad  (5 


4 

8 

12 

15 


I 

X 
X 


5 

4H 


Axe  DD  imflo  p« 

leo  olivarum. 
Drach.  Attr.  ad  P. 
4ti  ad  6 
loli  .  .  4 
14IE  .  .  4. 

17I1  .  .  4i, 


Axe  tenuiori  in* 

undtooieowPoMi* 
da  movens*  * 

Drach.  Attr.  ad  P. 


3 
7 

xo 
«3 


I 
I 
I 

X 


ad 


*  • 


8 

Si 
5/, 


Digitized  by  Google 


r4o* 

Codem  Axe  accep 

•  to  in  Stanno  ficco. 

Cylindro  non  one- 
raco  •  •   •  •  • 

utrimqioneratolb  x 

ib  2 
lbs 


Eodem  Axe  ficco, 

exceptoinflumbo. 

Cylindro  non  one* 
nco      •  '  •  •  • 

tttrimq.  oncracoib  i 

ib2 
lb  3 


Eodem  Axe  licco 
excepto  in  Ori- 

chalco. 
Cylindro  non  one- 

"  rato  

iitrimq;oneratolb  i 

lb  2 
ib  3 


Potentia  moveiis 

Drach.  Attr.  ad  P 
ad  4 


6 
II 

22  .J 


I 
Z 
t 

I 


'Z-< 


Potentia  movens 

ut  fupra. . 
Draciu  Attr.  ad  P. 
«  4  .|i  ad  6 

•  7  •  I  •  .  5t 
.    8  .  I  •  •  7 

•  lo  •  I  •  •  7f 


Potentia  movens 
furpenfii  ut  fupra. 

Drach.  Attr.  ad  P. 


4 

6 

8 

10 


i  ad  6 
I  .  .  7 

»  •  •  7Ti 


AxeinnnAo  crieQ 

olivarum. 
I>ach.  Attr.  ad  P. 
I  ad  4^ 


5 
9 

1+ 
i8 


I 
i 


4 

4 


Axe  inunfto  oleo. 
Potentia  movens. 
Drach.  Attr.  ad  P. 
I  ads 
I  . .  6\ 


3 
6 

8 


.  .  10  .ji  •  •  71 


Axeinunfto  oleo. 
Potentia  movens. 

Drach.  Attr.  ad  P. 


s 

97 


I 
I 

I 
I 


ad8 
7 

7h 
84> 


«  • 


5.  408.  Ut  haec  experiraenta  intelligantur , 
fciendum  efl ,  pondufculum  R  fuiHe  potentiam 
.noventemi  idque  fulpendi  circa  cylindrum  AB, 
diametri  16  crafltoris,  quam  axiculus  eft,  & 
proinde  pondufculum  R  agere  fub  Ipecie  ve6tis, 
longioris,  quam  altcrum  eft  brachium  ,  e  quo 
pendet  pondus  movendum:  quare  pondufculum 
R  multiplicatum  in  16  dat  attritum^  quoli  divi- 
datur  fumma  ponderum  P  +  Q + A  iB  datur  ratio  » 
quee  eH  iuccr  actriium  &  pondus. 

S*  409^ 


Digitized  by  Google 


Masbinarm. 


5*  409.  Ex  his  experimentis  patet,  Chalybein 
minimo  fubjici  attricui  in  Orichalco  ;  dein  ia 
PJmnbOy  cum  in  Cupro  Kuhro,  in  Lig^o  Guaja-t 
CO,  inOialybe,  iaSuumo» 

§.  410.  Docent  preterea  h^c  experimenta  au- 

feri  attritum  aufto  pondere  corporis  inoventis 
i  maoente  fuperficie  attrica  eadem :  quia  Sl  ma^ 
jori  pondere  partes  profimdiiis  fibi  inprimonuir^ 
ideoyic  com  ccupiii  promovetury  vef partes nui-r 
gis  fle^ndae  func,  vel  propius  fuis  bailbus  ab- 
rumpends,  ucroque  cafli  plus  refiilunt.  2.  Scd 
ex  experimeocis  fimul  pacec ,  augmeouim  attricua 
non  ienuper  aocunue  ieqoi  rationem  poodeiis  aa- 
3*  Ke^ulas  attiitiis  efle  iiogulaies ,  atque  ex 
experimenus ,  in  fingularibus  corporibus  captis 
efTe  eruendas,  iisque  modo  proprias;  nam  cha- 
'  lybis  atcricus  in  orichalco  un^o  oleo  eft  plcrum*-. 
que  tantum  smialis  |  parti  ponderls ,  cum  attri* 
tus  in  Staano  laepe  lit  ^  ponderis ,  veluti  quoque 
eft  in  Chalybe  &  in  ligno  Gaajaco :  in  Cupro  ru-^ 
bro  eft  tantum  attritus  j  pars  ponderis.  4.  Duct 
metalla  vel  ligna  ejusdem  Ipeciei  plerumquc  dif- 
ficilius  fupra  ie  moveri,  magisque  atceri,  quam 
meulla  vel  ligna  diveria:  quemadmodam  longae- 
va  &  frequens  experientia  docuic  Mechanicos. 
Ec  ex  hifce  iterum  videmus  Amontonfii  experi- 
menca  non  cum  accuratis  Inftrumends  fuifle  cap- 
ta,  nonenim  tantus  eft  attritus,  ac  Vir  CI.  po« 
futt. 

5.  411-  Idem  corpus  ,  ejusdem  femper  ponde- 
ris, &  fupra  alteram  motum  ,  diverfum  attrituni 
pro  varia  fuperficici  attrita^  magniiudine  pacicur  : 

auod etiam  ab  experientid  confirmat  Noletus  (a) 
aturqoe  iiujus  corporis  com  hoc  pondere  fuper- 

(a)  LsSts  PkyJ.  Exp.  Join.  i.  pagi  a4S« 


Digitized  by  Google 


i4X 


De  JttritB 


licies  aliqua  cum  minimo  attritu  ;  reliqua  fuperfi- 
des  five  minor ,  (ive  major  fueriCf  majori  accri- 
tui  fubjicpcur;  auemadmodam  omnia  accurata  ex«* 
perimeota  conftantier  erincinic. 
'  NMnulli  adftraemnt  minorem  ma^'oremve  fu* 
perficiem  nihil  mutationis  attritui  afierre ,  modo 
eodem  pondere  corpus  oneretur ;  quia ,  licet  au£li 
Ibperficie  pliires  partes  irretiantur ,  has  in  alias  al- 
tarius  corporis  tanto  minus  profunde  ingredionout 
uno  proinde  compenfante  alterum  :  Sed  compa* 
rand  fequentem  Tabulam  cam  e^  §.  40J.  appare- 
bic  difcrimen:  duo  aucem  exempla  ex  plunmis  a 
me  capds  pericults  adjido.  Somcom  %num  Pi* 
cessN,  latum  2^1  polfic:  tongnm  13  pollic:  ouod 
neratum  paribus  ponderibus  fuic  ac  in  L  405. 
motumque  fupra  idem  Lignum  Pices  &  Buzi  ac  . 
'  in  prioribus  ezperimentis. 


Sitpia  L%nam  Fioeas 
mocum, 

Oneratum  ,  Attritus , 
Unciis  Dracb. 


Attritus 


8  18 

10  22 

12  26 

i<  36 

18  40 

labr.  Unc« 

3 


6  14 


Drachnu 
10 

t2 


»5 

16 

18 

22 


Unc. 
8 

IX 


24 

Drachm. 


4  16 

5  *3 

6  40 

7  4r 


4 
4 


»3 

'7 


8  43 
10  43 


Von- 


Digitized  by  Google 


Mdchinamru  143 

NonnuIIac  anomalise  hie  dantur,  cum  fupra  lig- 
num fiuxi  a  minoribus  oneribus  major  Atcrkus  » 
qoam  in  ^  405  fuic :  i  majoribus  vera  oiief9>tii 
nuaor  atttiras:  m  aUb  periculis  mnkas  anomalies 

ejusmodi  deprehetidi. 

5.412.  Simulac  fuperficies,  quae  fe  atterunt . 
Banc  acutae  j  valde  penetrantes ,  oon  fic  moois  » 
iiifi  partea  ftangantiir »  abradaQCiir;  quo  ^eiiemen- 
ter  iocndcit  amites:  Quamobrem  cum  aliis  non 
conlentio,  qui*af5rmarunt ,  attritum  augeri  au- 
tkis  aoerentibus  fuperficiebus  ^  iisque  miautis  im- 
minoL  ' 

413.  In  miooriboi  corporum  Telottadbus 
fequitur  attritus  utcunque  rationem  volocitads , 
non  taraen  accurate.  Verum  in  majoribus  velo- 
ciiadbus  mulcum increfcic  ratio  attritus,  idqoe  lo- 
cum obtineCy  fiye  corpora  ficca^  five  oko  unfla 
fapra  ie  moventur*  Gam  enim  axis  Tribometri 
chalybeus  volvebatur  in  Cupro  rubro ,  ok:o  un- 
£to  ,  atque  velocitates  erant  >  ^ti  4 ,  6 ,  7 ,  8  , 
10.  full  attritus  uti  x  ,  ^?  »^  >  3  9  4*  Atque 
ftttrictt  exiftente  eodem  ^  fuerunt  vdockacet  in 
Gupro  iicco  If,  3*  5>  7,  8.  dm  vdodtas e- 
rat  maxima  in  his  experimentis,  five  aequaHs  10, 
fiebant  25  revolutiones  axeos  DD  intra  tempus 
2!^  y  attritus  <]ui  ponitur  ^ualis  i  ^  dSi  zd 
pondos  motum^  ott  11$  ad  9$^ 

§.  414.  Oleum  inter  metallicas  panes  interpo-i^j,  ^ 
litum  ,  lubricicatem  motus  juvat,  live  attritum  Fig.  7. 
minuit :  fed  praacipue  in  majoribus  velodtatibus 
attritum  minorem  facie,  qui  pofitis  corporibus 
ficcis  in^ens  eft  9  atque  pardum  abrafionem  lem* 
per  comitem  habet ,  quae ,  partibus  oleo  unftis , 
loUitur  vel  minuitur.  Olea  &  pinguedines  inun- 
£lae  corporum  fuperficiebus  attritum  mimuint, 
quateuus  aiperiutcs  fuperficierum,  &  locos  con- 

fra« 


Digitized  by  Google 


144  ^  Jtuim* 

fragofos  reddant  squabiliores ,  inpleodo  cssm 

valles,  ideo  mutuus  ingrefllis  paniuin  folidarum 
.  mioukur ,  &  abrafioni  icur  obviam. 

2.  Quatenus  oksi  ^oboGs  conllant  partibus  ^ 
liibriciffime  fopra  fe »  <K  ill  Gavk«Qbttt>  qoas  in- 
plent,  fupra  lolidas  partes ,  moot. 

3.  Quatenus  calefaftionem  impediunc 

$•  4^5-  Qh^  plurimas  elegantes  regulaa  ,  quae 
diveifiurum  raachioarum  attritum  fpedanc  j  cog- 
nofcere  ddlidorac,  adeac  dabmoim  opus  Nob» 
Belidorii  (a). 

5.  4 1 5.  Aliquando  attritum  confilio  augemus, 
cum  machina  eflet  nimis  proclivis  ad  motum ,  vel 
das  mociii  eft  fifieDdus  :  veiuti  cum  currus  e 
devezo  monte  eft  protraheudos  ;  turn  torn  ambs 
ab  uno  currfis  mm  ligantur  caieoft ,  ne  volvi 
poflint  circa  axes ,  fed  terantur  in  via :  Mola  cir- 
cumadta  a  vento  liftitur,  fimilac  trochus  iigneus 
circa  rotam ,  qus  axem  alarum  ambit ,  circumji- 
citor ,  quo  fit  ioeent  attritus :  Simile  ^uid  fit  ia 
gruePadmoril 

5.  417.  In  machinis,  quae  am  funes  involvunt, 
aut  ope  funium  agitantur ,  praeterea  corifideranda 
eft  funium  rigiditas^  quae  non  exiguum  mocui  ma- 
chinarum  impcdimentam  afferc :  primus  enmina 
inftituit  Amontoofius  (b)y  quae  poftea  accuratios 
a  CI.  Desagulierio  (c)  repetita  func  :  nunquam 
ta?n^n  hie  conftantes  dabuntur  regulae  ,  quia  fu- 
juumdifiert  rigidicas  pro  eorum  noviuce,  fabricl 
varift  9  codi  tempeflace  humidxori  aut  ficciori , 
Hexione  breviori  aut  ampliori »  celeiiori  aut  len- 

fa)  ArchittEtur,  HydrauUq,  LI  v.  i.  Cb..2« 

ib)  L'Hift.  de  VAcad,  Rny,  A\  1699. 

(c)  Cmji  of  Sx$mm.  rbil^,  Yol  1.  Lea  m 


1 


Digitized  by  Google 


tiori  circa axss>  aus  aochleas:  qu»  fflODoiiie  HoM 
bit  (iifficicc 

$.  418.  FMter  haec  in  H^edianidl  nommik  a« 

lia  conGderanda  funt,  quando  machinarum  ope  o 
nera  movebuntur:  turn  enim  nolle  oportet,  quan- 
u  debeac  efle  poteiuia »  quae  breviflimo  tempore 
deGdeiatiiin  effiefhim  praftabic,  cum  imarim  ejoi 
Hftio  fit  <MBiiiiiim  mimma:  aot qaalk  adhibenda  (it 
machina  ,  uc  onus  omnium  velocifTime  per  dacam 
potentiam  ad  maximam  alcicudinem  attollacur: 
hoc  inceptum  laudabili  inilicuco  fuic  ft  CL 's  Gra-^ 
ve&ndio  (a)»  Sobdlis  Jubc  do&rina ,  ^iw  cafr* 
turn  praefidio  Mathdeoi  UMimiorit  aiil^vi  poteftf 
Inftitiitionibus  noftris  non  convenit  ,  quamvis  fic 
omnium  uriliflima  &  maume  neceilwa  iaMe^ 
cbanica. 

§.  419*  PrMetca  machiiiis  divecfe  applicanttt 
poi9endte<  fepiflfonelumiiiiei)  equi,  vei  alia  am*^ 

malia  ^  quorum  modus  operandi  differt  ,  prouc 
xnachinis  applicantur  :  quid  &  Quantum  hujusmo* 
di  pocentis  praeftare  poiiioc  trahendo/trudendo^ 
piemeodo  ^  calcando  ^  verfando »  ^curporit  ere- 
Aionibas ,  aac  variis  ioflezioiiibas  examioaiie  |ih 
ceperunt  DeJa  Hirius  {b)  ,  Amontonfius  (r)  ^ 
Desagulierius  (rf)  ,  Belidorius  (tf),  quorum  ob- 
iervata  cognoviife  Mechanico  fummnpmt  prodatb 

(a)  Plnpces  £lm.  Matbm.  Lib.  x.  Gi^ 

ib)  LHifi,  de  I* Acad,  Rcy,  A-  1699. 

te)  VHifi.  de  rAcad.  Raj.  Ar  1703. 

(d)  Courfe  of  Expmm,  Pbilofopb,  Vol  i.  LcA.  iTi 

4 

m 


1^6  De  Motu 

C.  A  P.  X. 
£)•  Meiu  Cmpqfitt* 

^  4iO.  \Jf  otus  dicitur  Compofitus ,  qui  ex  pluri« 
XVX  bus,  quamuno,  conftac 

$•  4fti*  Pofliiiic  varii  fectim  invicem  concurred 
lie  mocut^  &  vd  conlpirare  veifiit  eandem  p]a« 
gam,  verfus  oppoficam ,  vet  ad  diverfas  alias. 

5.422,  Si  motus  reftilinei ,  quibus  corpus  tra- 
likur,  pellitur,  ducicur,  fecum  confpirent ,  turn 
corpus  ab  his  omnibus  a6lum  ed  ferecur  vdoctta* 
te,  qu»  eft  sqoalis  fammse  velodtatom  ex  om« 
nibus  componendbtis:  Et:  gr«  Sic  navis,  qa»  ve* 
lis  paflis  a  vcnto  pellatur  ab  occafu  ortum  verfus  , 
fedeatque  nauta  in  puppe,  liic  uno  &  eodem  mo- 
ta  ac  celeritace ,  qua  navis  movebitur :  In  navi 
jam  nauta  &  puppi  ad  proram  corrat,  torn  dupUci 
feretur  motu ,  alcero  cum  navi  communi ,  afceio 
proprio ,  eritque  nautae  celeritas  ab  occafu  in  or- 
tum compoOca  ex  celericate  propria  &  celericate 
navis.  Jam  fingamus  mare  umul  moveri  oraun 
verfus ,  navimque  provehere ,  turn  motas  naooa 
ex  tribus  motibus  componetur  :  Tandem  (!  &  ip- 
fa  terra  ad  ortum  vertatur  ,  nauta  &  hoc  quarto 
xnotu  aglcabitur  9  eritque  ejus  celeritas  a&qualis 
fumms  ex  omnibos  celeritadbus  compofitas. 
^  423.  Si  motus  lint  oppofltse  direfiionis  t  ^ 
rit  velocitas ,  qui  corpus  feretur ,  sequalis  differen- 
tiae velocitatum.  Nauta  ftet  in  navi  ventis  ab  oc- 
cafu ad  ortum  ve6la ,  §  prora  verfus  puppim  cur* 
ratdimidiicum  velocitate,  quS  navis  fertu^,  eric 
vera  namae  velocitas  aequalis  dimidiae  velocitad  9 
quS  navis  vehitur:  hie  motus  nautx  componitur 
ex  motu  proprio  &  communi  reUtivo* . 


Digitized  by  Google 


qaabili  AC^  moveatur,  torn  ib  aM  pocendi  pcj«^%*  f* 

Jatur  direflione  A  B ,  eaque  velociute qui  per- 
currifTet  eodem  tempore  AB  ac  AC,  fi  ab  ulti- 
tnd  caula  leorfum  a£lum  ioiEkt ;  turn  utrique 
cauii  aAum  movebkui'  in  diagonali  AD  paraile* 
logrammi  A  BCD,  eajus  duo  latera  func  ambas 
dire  Clio  lies  AC,  AB. 

Sit  A  formica  ,  A  C  teglala  ,  in  qui  incedat  ^ 
qoasin  partes  a^uaies  f ,  0»  fit  divifa. 
vegala  fimul  ctun  fomiica  deferatur  i  quidonqoe 
cmfk  cfiteftione  A  B  ^  ot  fibi  maneac  parallela  | 
dividatur  etiam  AB  aequaliter  in  F,  H,  K,  M. 
turn  quo  tempore  formica  partem  regular  A  ^  per- 
currk,  regala  defertur  in  F  £ ,  adeo  oc  ad  finem 
primi  tempms  formica  lit  in  £«  comque  ablbl« 
Vic  in  regain  partem  eg^  h«c  defiertnr  usque  in 
GH,  idcirco  in  fine  fecundi  temporis  erit  formica 
in  G  :  pergit  veto  ambulare  usque  ad  i ,  quo  ve- 
nit ,  polbjuam  iranflata  eft  regala  in  KI|  fpatid** 
ur  ezinde  umie  ad  0 »  doili  r^gnla  promovetur 
usque  in  MO,  tandem  itenrenic  ad  fimul 
cum  I'Qgala  in  BD,  adeoque  cum  formica  fern  per 
invenitur  in  diagonali  AD,  earn  percurrit.  Pari 
xnodo  movebitur  corpus  liberum  A »  &  daabua 
i^otendis  fimul  agentibus  iecundum  tnemoratat  di^ 
reftiones  prefliim ,  pulfom  vel  tniftom. 

S-  ^^S*  Quoniam  diagonals  AD  parallelogram- Tab.  \  u 
ini  femper  ell  minor  fumma  amborum  laterum  Fig.  s» 
AC,  AB|  k  corpore  A  a£lo  a doabos poteotiia 
fimul  I  via  brevier  ab(blvetur»  quam  fi  ambas  po» 
tentia  iecMrfbm  diverfo  tempom  id  corpus  pepu* 
liflent^  vel  traxiffent. 

5*  4^^'  Manentibus  daufis,  qit?c  corpus  promo* 
Vent ,  iisdero ,  eric  via  d  corpore  abfoluta  pari 
Impoiir  eo  m^'or  5  quo  dire^fies  plin  #om*pi« 

%  i  1^ 


Digitized  by  Google 


i4d 


Di  M$tu 


raverinc  5  five  minorem  angolom  inter  fe  verfoi 
eandem  plagam  compmhenderim :  contri  eric 
via,  quam corpus peragrac ,  eo  minor,  quo  di* 

rcftiones  magis  fibi  invicem  opponantur. 
Tab.  VI.  Sine  cnim  direttiones  AC,  AB,  erit  diagona* 
7*  lis  i>araildo§rammi  AD,  qus  acorpore  A  per« 
cnrritur.  Si  diredtiones  plus  confpiniverint ,  ud 
Ay,  AB,  eric  diagonalis  At 9  major  qnam  AD. 
quia  anfijulus  Ayi  major  quam  A  CD.  Si  dire- 
tlioncs  Tuerint  a«,  AB,  erit  diagonalis  A  A  mi- 
nor quam  AD 9  quia  aoguluft  a»a  minor  quam 
A  CD. 

Tab.  vx.     $.  427.  Via  Corporis  A  ft  duabus  potendis  P» 

Fig.  6^  Q  ^  fimul*^ra£li  vel  prefli  eft  brevier ,  quia  poten- 
tiac  quidam  parte  in  direclione  fibi  oppofita  ope- 
ranour.  Quia  enim  F  openuur  A  premendo  di* 
'  reftione  &  vdodcate  A  B.  poceotia  direclione 
&  velocitate  AC,  ferecor  A  in  diagonali  AEXr 
Ex  punfto  B  ducatur  B  G  perpendiculaiis  in 
AD,  &  BH  parallela  ad  AD:  turn  duae  poten- 
tiae  operanies  dire&ione  &  velocicace  BG,  BH^ 
moviflenc  corpus  in  fpado  B  D.  Ducatur  qpo* 
que  C£  perpendicolans  ad  AD,  &  CF  paralle* 
la  ad  AD,  duae  potentiae  direftione  &  velocita- 
te CF  moviflent  corpus  per  (patium  CD,  fa- 
ftis  parallelogrammis  ECFD,  GBHD,  erit 
C£=:FD=  G  bzzH  D.  adeoque  tales  duas  po- 
tends  FD,  HD,  cqoales  fibi  oppofitss  ie;de- 
'  ftruunt,  fed  fuperfunt  aftiones  CF  =  ED,  tum 
BH  =  GD=:AE.  Sed  DE  +  EA  eft  =  DA, 
^uod  fpacium  percurritur  ab  A ,  idcirco  poten*  ' 
USB  Pf  Q»  pro  pane  vnibos  o^ofitis  in  fe  ^e- 
runt. 

5.  428.  Cognofcitur  longitudo  viae  perciirfe  3, 

corpore  per  duas  potentias  a£lo,  cogniti  veloci- 

uie  9  quam  corpus  per  quamlibet  poteniiam  feor- 

fum 


Digitized  by  Google 


Cmpofito. 


149 


fum  accipic,  turn  dato  angulo,  quern  direAiones 
caufarum  compreheodunt. 

Nam  fine  velocitates  i  fingulis  potentUs  leor'Tt1>.  vu 
fum  agendbus ,  veluri  AB,  AC,  &  angulus  di-^*7- 
redlionura  BAC,  erit  hujus  complementum  ad 
duos  re6los  angulus  ABD,  quern  comprehendunc 
doedacs  AB  ,  BD,  adeoqoe  ope  Tii|goiioine* 
tris  erui  poteft  longimio  line»  AD. 

5.  429.  Simili  mode  cognofcitur  via  &  veloci* 
tas  corporis  a  pluribus  potentiis  determinatis  fi- 
xnul  a6li :  poftquam  enim  via  &  velocitas  corpo- 
ris i  duabus  potentiis  agitati  fuic  detarmiuau  , 
hec  com  detfrmiQadoiie  novae  potendsB  comparata 
novam  diagonaletn  exhibec,  atque  ita  procedendo 
usque  ad  ultimam  ,  perveniemus  ad  viam  quam 
corpus  ab  omnibus  caulis  iimul  cra^um  vei  pio« 
pulfum  p^curric. 

Nam  corpus  A  aftnm  &  doabus  potencBs  ]^,Tab.  it. 
D  £ie6Honibus  &  vdodtatibus  AB,  AG,  de-^^&9> 
fcribit  diagonalcm  AH;  a£lum  nunc  i  potentiJ 
C  dircftione  &  velocicate  AF,  percurret  A  I. 
mocom  praeterea  a  potentia  M  dire&ione  &  ve» 
locicate  AK,  defcnbec  AL,  erit  igknr  AL  vui 
&  velocicas  corporis  a^  k  potentus  E»  D9 

M,  (imul. 

§.  430.  Quum  vero  eadem  linea  A  B  poflit  es-  Tab. 
le  diagonalis  infinite  diverforum  parallelogram*  Fig.  S. 
iDorum,  ACBD,  A£FB  &c.  pateti  pluribus 
&  inter  fe  divernflimis  caufis  corpus  eideiii  vek)^ 
citate  &  via  pofle  ferri,  velud  hie  ab  AC  & 

AD,  turn  ab  AF  &  AE. 

^  431.  Uarnm  duae  quaslibec  afTomta^  ad  libi- 
tum eosdem  Temper  pra^ftabunt  eflfedus.  Duas 

AE,  £B  ad  libitum  aolumi  quidem  poflunt,  fed 
fi  una  determinatur ,  determinata  eft  altera ,  quia 

Triangulum  A£B  daus  duobus  laceribus  AB, 

K3  AE, 


Digitized  by 


AE,  vel  AB,  BE,  cum  aogulo  his  cootento 

(pfl;  determinatum.  / 

5.  432.  Cum  vero  corpus  a  pluribus  potentiis 
iimul  mocum  defcripierk  lineam  reflam  ,  quam 
ab       caufa  agjtatum  etiam  deArripiiilet »  fi  ia 
hae  vefti  dire&um  fuiflet ;  poterinms  loco  caufip 
unius  corpus  moventis  aflumere  plures  caufas, 
quae  eundem  effeftum  prajftidllcnt :  vel  loco  plu- 
xium  caufarum  fublUtuere  unam  9  cujus  icMn  Aiis- 
Tab.  VI.      eflfeflus,  Ita  loco  poteuus  P,  moveotis  Gor«p 
^    pus  diredione &.  velocicate  A II,  poterimus  fub* 
Iticuere  duas  alias      D,  quae  dire6Uones  &  ve- 
Jocitates  AB,  AG.  dediflcnt. 
.   Turn  loco  potentiarum      D,  C,  Mt  prodn 
IDentium  in  corpore  A  mocHm  A  poterimus 

fubfUcoere  potendgm  N»  dire^  produceocem 

pffeftum  AL. 

5.  433.  Vocatur  haec  varia  conjundlarum  aut 
dilfoluiarum  dotendarum  auc  mocuum  coniidera- 
tio,  Compofitio  &f  Ref<Juiio  m$n$s:  cujus  ufus  efl 
inHgnis  ia^e&vts  corporum  in  alia  oblique  afto- 
ab.  vt.  rum  intelligendos:  fi  enim  corpus  A  ,  v\i  ohlU 
'^S' quS  AB  inpingaturin  obicem  II B,  potcfl:  dire- 
ctio  AB  coDci{)i  rdbluta  in  AC9  parall^am  obici » 
qui  corpus  nihil  in  cum  operatur^  ^  in  CB  per* 
pendicularem  obict,  in  qui  corpus  omni  vi  eum 
percudt,  li  ergo  AB  velocitasns,  erit  vistou 
corporis  A=:25.  Sit  ACrr4&  CBzzj.  erit 
vis  percuflionis  in  punflum  B ,  =:9.  huius  do^i- 
Has  utilitas  fc  extendit  ad  actionem  cfiverlanmi 
potendarum  fe  tiahentiqm »  pr^mencittin,  &pel: 
fentium,  determinandam. 
Tab.  VI.  5-  434-  Si  tres  porendae  A,  B,  C,  trahentes 
f  if^  lu  velprementes  fuis  dire£Uonibus  ineodem  pun&o 
D  GoncurranCy  &  f$k  mutuo  teneanc  io  aequili* 

brio ,  crwjt  mm  m^gnituto     f?|  ua  nw 


Digitized  by  Google 


•  Ompofitc^ 


reftae  D  G  ,  G  E ,  D  E  ,  parallelac  direftioni- 
bus  potendarum ,  &  concurfu  fuo  Triangulum 
DG£,  velDEF  formances.  Si  emm  poceocia 0 
tnudOec  piio&um  D  fpacio  DG,  quo  tempose 
pocenda  C  tnudlfet  idem  D  fpodo  DF,  pun- 
£tum  D  aftum  fuillet  fpatio  DE,  quod  eft  dia- 
gonalis  parallelogramroi  GEFD:  uc  igitur  poten- 
ria  A  He  ap^uilibraca  cum  aliis  B,  C,  &  D  quJei* 
cat,  requincur  tanca,  ut  pun£tum  D.  eodem  cem* 
pare  orabere  pomiflet  ipacio  £D:  font  aaiempo« 
Cendas  aequale  obftaculum  movences  inter  fe  velu- 
li  fpa.ua  ab  obftaculo  percurfa  per  §.  2 1  r  ,  adeo- 
que  eric  potentia  A  uti  DE:  fi  uci  DG  :  C  uci 
DF=:G£,  adeoc^ue  Triaiigulum  £GD  xatkmeBi 
potentiarom  expnmit. 

5.  435.  Eft  vero  finus  anguli  ADB=:EDE,Tab.  ru 
qui  eft  EG.  &  finus  anguli  A  DC=EDF=DEG/^ 
qui  exprimitur  ope  G  D :  hinc  finus  anguli 
BDC=£GD,  qui  exprimitur  ope  ED.  adeo- 
que  potentia  B  eiic  ad  A:: finus  ADC,  ad  fi* 
num  CDB.  &  A  ad  C::  finus  CDB,  ad  fimmi 
BDA.  Hoc  eft  potemiae  funt  inter  fe  mi  finus 
angulorum  ,  qui  ibrmancur  a  diredUonibus  pooea* 
daram  oppofitarum. 

436.  Datis  magnitudinibus  triom  potentia*  Tab.  vi. 
tiarum  quss  fibi  debent  eilein  »qaUibrio,  mveni*^ 
re  earum  direftiones.  Capiantur  tres  lineae  pro- 
porcionales  magnitudinibus  datis  ,  ex  quibus  for- 
metur  Triangulum  G  E  D ,  ex  pun£to  D  ducan- 
tor  paraUete.DF,  DA  ad  Jatm  G£,  £D»  & 
dire^iones  eront  DB,  DC,  DA. 

§.  437.  Dererminantur  qugque  magnitudinesTab.  vn 
triura  potentiarum  ope  refitarum,  pcrpendicula-i^S-  i*. 
riup  in  tr^  direction's ,  &  caopatib  fiio  forman- 
tiam  Triangulum.   Sim  tres  potentis  A  ,  B  ^  • 
C9  e^uilibrau?  1  quarum  diie6tiones  concuirant 

£  4  in 


Digitized  by  Google 


4 


.  in  D ,  formetur  Triangulum  D  P  Q  ex  parallelli 
ad  direfliones :  turn  ducantur  cres  perpendicular 
fes  FE,  PG,  EG  in  direfliones,  tranfeantqoe 
per  pun^D,  eric  Triangulum  EPG  fimilb 
lp(|PDQ,  quoniam  angulus  PDG  reftus  eft, 
QL  in  PG  perpendicularis  efl  DL,  erit  angulu^ 
PGD=iPDd:&angulusDEP=FDH=DPq, 
ergo  erit  E  P  G = P  O  D ,  adcoque  ambo  Triao* 
gula  EPO.  DQP  nine  fimilia.  &  DO.  QPn 
GR  PE.  &  qo.  DPnPO.GE.  adeoqbe  TO 
exprimit  magnkudinem  potencias  C|  PE  earn  B» 
•EG  exprimit  potentiam  A. 

Hujus  propoficionis  ingens  eft  militas  in  poic» 
ciit  tnbtts  8Bquilibrati«  determinandis ,  od  patdik 
ieouentibos  exemplis. 
Tab.  vr.  \  438.  Si  fuerit  AB  planum  inclinatum,  cui 
Pi«  i3t  inpofitum  eft  pcndus  C,  quod  ^  potenda  P  iuAi* 
•netur,  erunthic  cres  potential,  quarum  una  eft 
planum  fiiftinens  in  Gpoodus,  &  agens  diiedio- 
ne  GO.  Gravitas  corporis  C,  id  dirigens  in 
CK  perpendiculariter  ad  folum  AD,  &  3^  po- 
tentia  P  quae  operatur  direftione  CP.  duftis  trif 
bus  r^flis  perp^idicularibus  in  tres  direfliones  uti 
OA  in  direOionem  OC  ^laaii  DO  indiieOio- 
aem  CP  poiiendtt,  AD  indireftionem  gravica? 
tis  CK,  exprimit  hujus  Trianguli  ODA  latiis 
DA  pondus ;  QA  a^Uonem  piani  indinau,  & 
OD  potentiam.  *      *  ' 

%.  439.  Si  fuerit  corpus  C  inter  duo  plana  in- 
rib.  vi.  dioata  AR,  DB,  dantur  iterum  tres  potentis. 
Fig.  14.   qnas  determinantur  ope  Trianguli  E  B  G  ,  cu- 
jus  latera  in  potentiarum  direftiones  perpendi- 
cularia  funt;  EO  in  direttionem  gravitatis  CL. 

EB  in  direaionem  HC:  &  BG  m direOiQiwm 
JSC 

440.  Cum^ue  ({uo  Iate»  Trjanguli  £fi»  B  G, 


Digitized  by  Google 


Cmpofiu. 


'53 


fuperenc  EG,  eric  aOio  corpora  C  in  dao pla- 
na AB,  BD  Gmul ,  major  a£lioiie  fuse  gravis 

tatis  folius.  2*".  Quo  plana  AB,  BD,  Tunc  ma* 
gis  acclivia,  eo  erit  aftio  corporis  C  iff+iaec  ma- 
jor. 3^  Si  ambo  p]Ma  aequ^  inclinau  formeocao- 
gafum  ABD  6o  gradaum»  erit  a6Uo  caipbm 
C 10  plana  dupio  major  pondere  ibo  ablblato.  4^ 
Si  amtK)  plana  A  B ,  B  D  forment  angulum  ABD 
90  graduum,  eric  aflio  corporis  C  in  plana  ad 
fuum  pondus,  ucduo  lacera  Trianguli  re&angiili 
ad  hypotenufam. 

I,  441.  Pari  modo  ac  potentiarom  triam  nag-TttuTx. 
nitudines  determinantur  ,  poflunt  quatuor,  quin-^ig.  is» 
que,  pluresve  j)otentiae  fibi  aequilibratae  invefti- 
gari  &  cognofci.    Sine  enim  quatuor  B,  D, 

trahcntes  punftam  C.  caphtur  ad  lubicum 
pun&um  docator  AO  pmllela  ad  CD,  & 
AD  parallelaad  CO,  tam  diagonals  AC,  que 
protrahatur  in  oppofitam  partem  usque  in  a ,  ut 
CA=:Cj.  &  ducatur  aE  parallcla  ad  CF,  turn 
aV  parallela  ad  CE.  eruncque  quatuor  poteotias 
B9  D,  £,  F,  velati  CO,  CD,  C£,  CF. 

442.  8int  quinque  potencm  B,  D,  E,  F,Tali.vT; 
G,  trahentes  punftum  A.  Capiatur  AD  ad  lu-^^S-^^ 
bitum,  ducatur  DC  parallela  ad  AE,  &  diago- 
nalis  AC.  producatur  BA  ad  labkmn  in  3,  jun- 
ge  C  i ,  ibper  AC,  Cb  fiat  parallelogram- 
xnom  AC  bh^  at  pnnfto  b  dimitte  bT  paralie- 
lam  ad  G  A ,  &  A  G  parallelam  ad  A  F ,  erunt- 
que  <}uin^ue  poceatie  uti  AD^  A£»  AF»  AG» 

^bm 


C  5  CAP. 


Digitized  by  Google 


154  Defcenfu  Cr avium 

CAP.  XL 
Dtjiefsmfu  Grawum  m  flano  mlimta. 

TM).  TO.  |,        C  i  grave  A  fit  pofitum  in  piano  A  B 

O  declivi  five  inclinato  ad  folum  CE 
&  quieicente,  nidcur  defceodere  fu2  gravkacej 
quia  aoccm  pro  parte  k  plaoo  fiiflinetor,  pondtis 
quo  nidturdeorfuniy  eftaatocmnfuumponcfuscuni 
fibi  libere  commitutur,  veluci  alcitudo  plani  AC 
eft  ad  longicudinem  AB  per  §.  382.  Grave  A 
eodem  modo  ia  omoi  pao^  plani  inclinati  & 
omnibos  momends  tempoiis  defceodere  iudciir» 
adeoque  cadic  in  piano  mocu  squabilker  accele- 
rate y  &  omnia  quae  de  gravibus  libeiwadentibus 
inj.  293 »  394  f  295,  298,  299,  300.  dcmoft- 
itraca  fimc,  hie  edam  locum  habenc 
Tab.  vn.  ^.  444.  Quia  gravitas  eodem  modo  femper  o- 
Rg-  peratur  in  corpora  per  J[.  297.  fi  duo  corpora 
eodem  tempore  labi  incipiant,  unum  in  piano  in^ 
clinato ,  alterum  libere  deorfum ,  erunt  eorura 
celeritates  ^uoUbec  momento  temporis  in  eadem 
latioiie  ac  in  principio  ,  fed  foot  .celeritates  la 
priocipio,  quantum  nituntur  defcendere,  fiveud 
AC  ad  AB  per  §.  443.  adeoque  quolibet  mo- 
mento temporis  erunc  celeritates  uti  AC  ad  A 
B ,  fed  fpatia  perciiria  iiidem  temporom  momen-  | 
d«.  funt  ud  celeritates  per  (.  187 »  adeooue  ipa- 
da  eod^m  tempore  percur(4  erunc  ad  A  C  ad 
AR. 

Tl^.  vii.    5-  445'-  "^^  ^g'^^r     punfto  quodam  C  in  per- 
f>&      pendiculari  AC,  ducacurCD  perpendiculans  ia 
planum  AB,  defcribeotur  eodem  tempore  S  gra* 
vibusfpada  AC^  AD.  quia  dl  AB  ad  AC:i 
AC,  AD. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


in  piano  inclinato.  155 

5.  44(1.  Sit  atiud  planum  AE,  xquo  akum  ac Tab  viu. 
priuSy  in  quod  ex  C  ducacur  pcrptndicularis  CF,^'»S- 
percurrencur  Sl  gravibus  pari  tempore  AC,  AF, 
P^r  S-  445*  ^  eodm  tempore  a  gravibus  ab» 
rol\runcur  AC,  AD.  adeoque  percurieocur  fimul 
ambo  plana  AF,  AD. 

447*  Tempus  quo  percunricur  AF,  eft  ad 
tcmpus  quo  AE,  per  443.  io  ratione  fubdu- 
plicati  AF  ad  A£,  hoc  eft  ut  AC  ad  AE.  d: 
tempus,  quo  percarrkor  AD,  eft  ad  tempus  im- Tab.  vtu 
penfum  fupra  AB,  in  rations  fubduplicata  AD^  ii-  ^• 
od  AB,  hoc  eft  ut  AC  ad  AB  ,  adcoquc  eric 
tempus,  quo  percurricur  AE,  ad  id,  quo  per* 
cumcur  AB«  uti  longitudo  AE  ad  A  B. 

§.  448.  Eft  velodtas  gravis  ddapH  in  piano 
AB  ad  eam  corporis  libere  decidui  eodem  tem-Tab.  viu 
pore  uti  AD  ad  AC.  led  eft  velocitas  gravis ^'^S- 
d;:fceiideatis  in  piano  cum  pervenic  ad  pun£luai 
D,  ad  eam  in  pun6lo  B,  in  rauone  fubduplicata 
AD  ad  AB,  hoc  eft  uti  AD  ad  AC,  adeoque 
erit  velocitas  corporis  libere  decidui  ex  A  in  C 
j9squalis  illi^  quae  eit  in  gravi  (kkpfo  in  piano  ex 
A  in  B. 

f.  44p.  Si  diameter  circuli  AC  perpendiculi^Tab.  viu 
riter  folo  EC  infiftat,  ducanturque  ex  extremi-^^S-  ^ 

tatibus  A  vcl  C  aunecunque  chordae  AC,  AF; 
AD,  CF,  CD,  n£ omnes  a  gravi  percurrentur 
eodem  tempore* 

^  Quia  enim  ao^us  in  femicircuk)  re&us  eft,  e- 
rit  CF  perpendicularis  in  AF,  adeoque  percur- 

ritur  eodem  tempore  AC  &  AF,  &  ob  eandem 
rationem  percurruntur  pari  tempore  AC,  AD, 
Ec  quia  ex  A  poteft  duci  chorda  A  M ,  parallela 
&  xqaaSs  CD,  &  AL  parallela  ad  FC:  percor** 
run tur  vero  paribus  temporibus  AM,  AL,  AC 
etidiQ  p«rcuj:i:igaMi:  ^odm  tempgK  DC^  FC, 


Digitized  by  Google 


ijtf  Dc  Defcenfu  Cravium 

ergo  omnes  chordae  in  hoc  circulo,  terminatae  in 
cxcremicadbus  diametric  A  vel  aoqnali  cem* 
p«re  percitrrentur. 
TA.  Yiu  $.  450.  Erunc  quoque  vdocitates  graviam  fb< 
pra  chordas  decurrentium  in  fine  acquifitae  ,  uci 
funt  chordarum  longicudines. 
Tab.  TO.  Nam  eft  velocitas  gravis  delapfi  ex  O  in  C 
Wi^  aeqoalis  illi  ex  F  in  C.  &  ex  P  in  C,  aequalia 
illi  ex  D  in  C  per  5.  448.  Eft  vero  velocitas  gra« 
vis  ex  A  in  C,  ad  earn  ex  O  in  C,  in  ratione 
fabduplicad  AC  ad  OC,  hoc  eft,  ut  AC  ad 
FC  ica  velocitas  gravis  lapfl  ex  A  in  C,  eft  ad 
earner  P  in  in  ratione  A4xiupHcat&  AC  ad 
PC,  hoc  eft,  nt  AC  ad  DC  erit  igicur  velocN 
tas  ex  F  in  Cj  ad  earn  ex  D  in  C,  uci  FC  ad 
CD. 

(•451.  Erunt  vires  quibas  gravia  chordis  im^ 
pouta  defcQtidere  nicuntur,  eciam  qq  chordaram 
iongitudines: 

Tab.  vir.  Nam  vis  qui  grave  impofitum  piano  inclinato 
It  A  B  nititur  defcendere  ,  eft  ad  totam  gravicatem 
1M  AC  ad  AB  per  443.  five  ud  AD  ad  AC 
pari  j^Sto  vis  qu&  nidtnr  defcendere  ^rave  poll- 
turn  10  piano  A  E  eft  ad  totam  gravitatem  ^  nti 
AC  ad  AE;:AF.  AC.  Sed  A  D  ,  A  F  funt 
chordae  circuli ,  cujus  diameter  eft  AC.  adeoque  j 
vires  quibus  gravia  nitiintur  defcendere ,  font  ud 
chordamm  Iongitudines. 

452.  Si  grave  libere  delapfam  per  AC,  ob 
portiunculam  curvae  in  C  ,  pergat  velocitate  ac- 

Tab.  vii.quifita  in  C  fuper  folum  CB,  aliud  autem  grave  j 
.  cadat  in  piano  mclinato  A  B ,  eric  tempus  impen-  , 
fum  fuper  AC+CB,  ad  id  in  piano  AB,  1^  . 
eft  longitudo  AC  cum  femille  CB »  ad  longiCQ-  ; 
dinem  AB. 

Pooamos  AB=a.  C&=6*  ACsc.  £rlc  tempHs  | 


Digitized  by  Google 


gravii  debpfi  m  Afi  adidin  AC::AB  AC::ii^  ' 
c»  par  {.  447.  fed  trapus  per  AD  eft  cqnle  tanr* 
pori  per  AC  adeoque  tempoi  per  AD  eft  ad 

tempus  per  AB::c,  a.  &  tempus  per  AD  ad 
id  per  DB::c.  a — c::i  c.  2a — 2  c.  Tempua 
per  AC  mocu  accelerato  eft  ad  Tempus  per  t  B 
mom  Qoiforiiii  &  vdocitate  acquiGta  io  C  » 
Qti  sr.  ad  ^.  &  quia  tempos  per  AD  ad  id  per 
DB  erat:  2c.  2a — 2c.  erit  tempus  per  CB  ad 
id  per  D  B::  A.  2  a  —  z  c.  adeoque  tempus  per 
AC+&C  erit  ad  id  per  AD.+DBlizc+b.  %c 
+  2a'^%c.  five  ga::€  +  i  b.  a.  Si  igitur 
httts Trianguli  AC  faeritsj.  €8=1:4.  ABzzs. 
pari  tempore  percurreotur  AC  +  CB,  ac planum 
iadinacum  AB.  {a) 

'  f*  453*      ^  alcitudine  quacunque  defcendatTab.  vit* 

give  fuper  qootlibet  ac  quaelibec  plana,  AB,f>& 
B ,  C  D  9  fibi  Gontigua ,  oicunque  indimtta, 

&  perfefte  dura ,  in  quae  grave  nullas  inipreflio- 
nes  faciat  ( i  ) ,  eandem  in  punflo  ultimo  D  velo- 
dcatem  acquiret,  ac  cadendo  perpeodicularicer  es 
eorum  altitudine  N  D. 

.  Dum  enim  labitur  in  piano  AB,  acqnirit ean- 
dem celericatem  in  B,  ac  ii  delapfum  fuiflec  re- 
fta  ex  O  in  B  ,  auc  motum  fuirfet  in  piano  alio 
£fi  ex  £  in  B,  448*  quare  fi  coniideremr  ut 
lapfum  in  E  B ,  perfeverat  in  motu  fupra  £B  pro* 
duftam  ad  BC :  fupra  £BC  vero  lapiiim  acqtri- 
rit  in  C  eandem  celericatem  ,  ac  delapfum  re6U 
ex  M  in  C  fed  motum  ex  F  in  C  parem  ve- 
locitatcm  faabuillet »  quare  poftquam  abfoivit  ipa^ 

tit 

(a)  TotaiCELLtus  demtiugrmf.  ^^op.  44,  ptgi 

140. 

{b)  LHift.  de  VAcad.  Roy.  A*.  1^3*  MiUtr  A^Miift. Bt 
dMif.  L.  I.  Qk  I.  f .  aoa 


Digitized  by  Google 


tia  AB)  BC ,  cadem  velocitate  percurrit  Cl>^ 
ac  fi  venifTec  ex  FC ,  hinc  fupia  FCD  mocom 
aoqairk  in  D  eandMi  inelociatcniy  ac  perpendi- 

culariter  delapfiim  ex  N  in  D  ,  idcirco  grave 
fuper  AB,  EC,  CD  decidens  ,  acquifivit  jn  D 
eandem  velocitatem ,  ac  delapfum  ex  N  in  D« 

§.  454.  Ouia  linea  curva  canquam  compofita  ex 
pluriinis  le&is  admodum  exiguis  angulum  inter  fe 
comprehendendbus  confiderari  poteft  9  erit  cur\'a 
Tab.  VI I. nihil  aliud  quam  congeries  aliquot  planorutn  AB, 
Fig.  3*  BC,  CD,  fibi  contiguorum  ,  adeoque  grave  Hi* 
pra  ejusmodi  cumm  ex  A  in  D  cadens  acquis 
tet  in  D  eandem  velodcaMn ,  ac  dehpfiim  per* 
pendicniariter  in  N  D  ex  pari  altitudine. 

5.  455,  Adeoque  grave  delapfum  five  in  cur-^ 
vi, ,  five  planis  incUnatis  ,  acquifivic  in  infimo 
pun£ko  D  velodcatem  &  vim  earn ,  qui  adfben* 
dere  poieft  ad  eandem  aldcndinem,  five  in  piano  , 
five  in  quibuscunque  curvis  oppoGtis. 
T»b.  VII.  §.  4.56.  Si  duo  gravia  defcendant  fuper  duobus* 
1  ig.  4.  aiu  pluribus  planis  ,  fimiliier  inclinatis  &  propor^ 
QonaUbaf;  qusfinc  AB,  BCiiDE,  E¥.  tem<^ 
pora ,  lis  perctimndis  inpenfa ,  emnt  io  fubdo* 

Slicaca  racione  longicndinum  planorum  A  B  C  ^ 

Tab.  VII.  Sint  hsec  plana  ABC,  DEF,  per  punfta  A 
tig.  4.  &  D  tranfeanc  horizontaTes  A  G  ^  D  H  ,  turn 
pnxhiait  CB,  F£,  in  G  &  H.  erontob  Trian* 
gulafimilia  ABG,  DEH.  AB,  DE;:BG.  EH 
::BC  EF::GC,  FH.  tenipus ,  quo  percurrkur 
ptaoum  AB,  eft  ad  id,  quo  percurritnr  DE,  in 
mtione  fubduplicaci  AB  ad  D£.  quia  imbo  fane 

2uafi  planum  idem :  tempus ,  quo  percurritof 
rC,  eft  ad  id  quo  percurritur  H F ,  inratione  fub* 
duplicad  GC  ad  HF;  &  tempus,  quo  percur- 
ikur  BG|  eft  ad  id  per  J^Ji  «  io  xatiofle  fiibdii^ 


Digitized  by  Google 


pUcad  GB  ad  £H  ^  adeoqoe  tempos  quo  per«' 
carricor  BC  cum  velodtaie  acqaifitft  in  B ,  eft 

ad  tempos  quo  percurritur  E  F  cum  velocitate 
acquifiti  in  E  ,  in  ratioDC  fubdupiicata  B  C  ad 
£F,  fed  velocitas  acquifiu  in  B  dl  eadem,  five 
09fpiis  Isqpfum  fuerk  ex  A  in  B ,  five  ex  G  in 
B ,  ica  qooqae  vdociui  in  E  eft  eadem  ,  five 
corpus  ablblverit  viam  DE,  vel  HE;  ergo  tern- 
pus  per  AB  +  BC,  eft  ad  id  per  DE  +  EF,  in 
ratione  fabduplicatsl  AB  +  BC,  ad  1>£+EF. 

(.  457.  Si  ergo  fuerinc  dvm  carm  Dfi,  AB,Tab.  vit. 
fiimes  6c  fimilicer  pofit» ,  hm  non  dHawSpant  ^* 
planis  admodum  exiguis^  fibicondguis,  &  fimi- 
liter  inclinatis  ac  proporrionalibus  ,  ideo  tempus 
per  D£,  eric  ad  id  per  AB  i  gravi  percurren* 
dam  m  racione  fobduplicati  D£  ad  ABL 

CAP.  XIL 
D€  O/dllaHone  Pcndulommm 

S*  458*  T}efuUm  vocadir  corpus  graveex  fib 
JL  temi  fiifpenfum ,  circa  cujus  alteram 
extremum  tanquam  ceacrum  in  circioadoois  mo* 
dum  moveri  poteft,  • 

Concipitur  animo  filum  AB  absque  mvitate  ,TA.  nu 
tnm  Tpetkebt  flezibile  in  extremo  A  t  ec  abfqueng*& 
attritn  area  hoc  centrum  moveri ,  atque  efie  po« 
fitum  in  Vacuo.    £ft  hujusmodi  PeDdqlum  Jm^ 
plex. 

$.  459*  £ft  qaoque  aliud  peodulom  Cbi9ip#/E^9  Tab.  vtu 
com  nempe  eidem  filo  CA,  plura  corpora,  uci^^ 
A  &  B  iulne6luntur. 

"  §.  4.60.  Si  Pendulum  er  fuo  ad  horizontem  per- Tab.  vir, 
pendiculari  ftatu  AB,  in  alium  qualemcunque ^ 

AC  I  ifdigaour »  ac  ddaeeps  lamm  fibi  com- 


Digitized  by 


mictatur,  defcendit  vi  gravicatis  faas  quantum  pd* 
r*^<t  teft  ,  donee  ad  fitum  A  B  redieric ,  in  quo  eft  in 
,  infimo  punfto ,  ad  quod  venire  poteft  i  In  hoc 
defcenfii  tancam  vdoacacem  acquifivic  f  qui  ad- 
Ihsodere  poffic  in  oppofitam  pamm «  ad  amalem 
aUitudinem  BD,  ac  unde  ceciderat ,  per  5.  300* 
Quia  vero  circumagitur  circa  centrum  A  ^  fuo  mo- 
tu  arcum  circuli  defcribit :  Poftquam  adfceodic  ad 
oppoficam  partem  deftruda  eft  ejus  omnia  ve* 
locitas ,  ideo  fua  graviiata  rarftis  defcendit  ad 
adfcenditque  Telociute  acquidci  ad  C4  Nam  ad 
punftum  C  ducatur  refta  CO,  tangens  arcum, 
&  producatur  A  C  usque  ad  £ ,  turn  fiat  C I  per* 
pendicularis  ad  folum,  compietoqne  parallelograoH 
no  EIOC^  em  grave  devatumt  inCpoGtiiiii« 
quail  liberum  corpus  fupra  tangentem  CO,  & 
quia  gravitas  abfoluta  exprimitur  ope  CI,  atque 
base  refolvi  poflit  in  C  £  ,  CO,  quarum  C  E 
^  Aodo agic  in filum  CA,  velin  planum  CO,  de« 
4  icendec  grave  vi  CO  fiipra  planum  CO,  &  quia 

arcus  Cd  poteft  concipi  compofltus  ex  innumeris 
infinite  parvis  tangentibus  ,  feretur  grave  C  ia 
CB  pari  raodo,  live  fuerit  liberum,  five  filo  C  A 
annexum.  Hi  itiii  &  C  ad  O ,  &  reditus  pendu« 
li  a  D  ad  C  vocantsr  O/eilktkmt  vd  yUratk- 
net. 

•fab.  VII.  §.  461,  Quoniam  pendulum  BA  elevatum  in 
C,  Sc  defcendens  earn  acquirit  gravitate  veiocita- 
tem ,  qui  ad  aaqoalem  alutudinem  fiD  adlcende* 
re  poflit,  &  ex  D  deicendendo ,  adfeendere  iw 

fos  poflit  ad  C,  pendulum  femel  agitatum  ,  oibil** 
labitur  usque  in  ssternum  :  atque  aequalibus  tern** 
poribus  fuas  ofcillaciones  ejLCinD^&ezDia 
C  abfolvet. 

§.  4<St.  Probari  hoc  neomc  ekperimeoio  nUo  ^ 

nam  fieri  qon  poteft  ^  uc  uM  arte  tecum  perfefic 

va- 


Digitized  by  Google 


Pendulorupu  i6l 

•  ¥ 

vacuum  omni  materia  acquiramus  :  cum  Ignis , 

•  Lux,  &  materia  eleftrica,  aliajque  quaedara  exha- 
latiooes  (e  penetrenc  per  omnia  vafa  ^  &  etiamii 
bmc  fint  fubdliflima  Fluida ,  nihilomiiiiis  fcfiihmc 

•  ommbascorporibus ,  quas  per  haecmovencur.  2. 
'lum  quadcunque  circa  extremum  fuum  A  eft  ali- 
^quantum  rigidum,  ideoque  flexioni  refiftic;  &  fi 
-axicoli  ia  modum  fic  excremitas  Afabrefa6la,IIlo- 
taaccr^tlnnmaIllapatiCllr:qlW  omnia  effidaottQe 
brevi  tempore  omne  ofciilans  Fendidum'amiflo 
mocu  quiefcac. 

5.  463.  Si  pendulum  AB  elevatum  ad  C,  dein- ^^^-/^Cr 
>de  laxacum  laberecur  in  chorda  CS,  &  adfcende*  ^ 
m  in. chorda  BD^  ataue  omnes  fuas  oicillaciooet 
perficeret  in  hujusmodi  chordis  CB  ,  FB,  BD, 
BG,  quo  tempore  percurreret  unam  chordam  uti  « 
CB,  grave libere  delapfum  percurreret  diametrum  ^ 
circuii  LB  9  lire  duplam  loogicudinem  penduli 
AB  per  §.  449.,  &  ii  torn  pergeret  adicendeie 
-in  diorda  BD ,  toco  tempore  motas  fuper  chor- 
dis CB,  BD,  grave  libere  delapfum  percurreret 
ipatium  quadruplum  Lli,  iive  otlo  longicudinea 
^j^oduii  AB  per  S.  293. 

•  5.  464,  Quia  cEord«  qoftcunque  CB,  FB  «-JJr'J^^* 
^qualibus  temporibus  i  gravi  percurruntur  §.  449,  ^ 
penduli  AB  moias  in  chordis,  five  magoisfivc 
'parvis ,  asquali  tempore  abfolvuncun 

§.  465.  Si  pendulum  A  B  ofciilans  areas  circus 
ii  admodum  parvo«  perficiat,  tempora  ofcillacio^ 
Hum  cum'  iis  moti  corporis  in  cnordis  arcuum 
funt  in  conlhnti  ratione,  quas  eft  ut  quadrans pe- 
riphcriaj  circuli  ad  diametrum :  ideo  penduli  o(cil- 
laciones  parvas  in  arcubus,  licet  inasqualibus,  pari 
tempore  quoad  fenfum  p^ficiuntor:  ouod  conftar^ 
^tit  ex  demonftrarione  in  g.  472.  danda.  •  ^  -  • 

-  Sit.cixculus  FjLB,  4^^vsruc^r>  dumTib.  vxs« 


Digitized  by 


X62 


Dc  OfciUaiione 


movetur  fuperrefta  DA,  circiima6lo  toto  circih 
lo  ejus  piia£tum  peripheria^  B  defcribet  curvam 
DBA,  qus  yocacur  Qfcr/otf.  Si  Cyciois  haK  divi- 
datur  in  medio  ia  B,  ej usque  partes  B  A,  BD, 
disponantur  ,  ut  extremitates  A  &  D  jungantur 
ia  Cy  &  formecur  figura  A  CD*  Sic  jam  pendu- 
lum longitudinis  C  B  ,  qua^  eft  asqoalis  dimidia 
Cycloidi  C A  rel  CD,  adeo  ut  tbu  longitudo  Cy- 
cloidis  fit  duplo  major  quam  C  B  ,  &  proinde 
quadruple  major  quam  FB,  quae  eft  diameter  cir- 
culi  geoeracoris:  dum  pendulum,  quod  eft  Hlum 
flexibile ,  oicillacur  inter  partes  C^doidit  C  A  , 
C  D  ,  applicator  ad  A  C  &  C  D ,  deTcribitque 
grave  P  pendulo  annexum  Cycloidem  eandem 


Tab.  VII.  §.  467.  Si  fuerit  dufta  tangens  S  S  ad  pun- 
7«  €bm  Cycloidis  P,  torn  F£  parallela  bafi  AD, 
&,  ex  punfto  £  in  peripheria  circoli  generatorts 
dufta  chorda  EB,  eft  Temper  EB  parallela  tan- 
genti  S  S ,  &  portio  Cycloidis  PB  Temper  eft  du* 
pla  chords  £B. 

4(58*  Quia  grave  pofitum  in  pun£b  curve  P 
eft  iquafi  in  Tangente  $.  459.  nicecur  defcendere 
in  P  eadem  vi  ac  11  pofitum  foret  in  chorda  cir- 
culi  refpondente  EB,  fed  EB  eft  proportionalis 
portioni  Cycloidis  BP,  &  vis  qui  nititur  defcen- 


per  45 1,  adeoque  vis  quft  mckur  grave  defcen- 
dere in  portione  Cycloidis  PB,  eftfemper  uu  ipla 
longitudo  huj us  portionis  PB,  e  Cycloide. 

$.  469.  Proinde  celeritas ,  quacum  incipic  de- 
fcendere ^ye  P  in  Cycloide,  femper  eft  uti  por- 
tio Cycloidis  PB.  Si  igicur  darentur  duo  pendula 
in  variis  altitudinibus,  unum  in  P,  alterum  in  Q, 
incipient  ofcillari  celeritatibus,  quae  erunt  uti  lon- 

^tudines  Cycloidis  f  li^  Q^B*  proinde  ii  npn  la- 
be* 


ABD. 


dere 


Digitized  by  Google 


tciciuur  mota  accelerate,  fimul  dimifla  pari  tem- 
pore percurrerent  portiones  P  B ,  Qji ,  &  eodem  » 
momenco  perveDirenc  ad  B.  Qujoaiam  vero  in 
^aolibec  pun£h)  Cycloidis  agitantur  cdericacibus , 
qa^d  func  ud  longitodines  Cycloidia  i  puii£lo  infi- 
ino  B ,  percurrent  Cycloidis  portiones  P  E ,  Q^B^  - 
iccrum  codem  tempore  ,  &  eodem  moniento  per* 
venieac  ad  B.  .adeoque  ofciUacioues  peoduii  io 
Cydoide  yfivemagnsMveparve,  panbustempori* 
bus  peraguncur.  . 

J.  470.  Tempus  auod  pendulum  in  Cycloide 
ofcillans  impendit,  eft  ad  tempus  quo  labitur  gra- 
ve per  fpatium  squale  dimidiae  ioDgicudiai  pmiu- 
li,  ud  peripheria  circuli  ad  diamemun. 

Cyclois  extendatar  in  lineam  reAam  A  B  D ,  in  Tab.  tii. 
qua  concipiatur  corpus  moveri  eadem  lege  ab  A  ^  'fi*  8' 
ad  B ,  veluti  grave  in  Cycloide ,  ut  prefliones  ab 
A  ad  B  fmt  ad  eas  ab  F  ad  B ,  uti  diAaiuis 
AB  ad  FB.  Super  ABD  defcribatur  lemiciicu* 
Ills  AHILD,  in  cujus  peripheria  concipiainiis 
corpus  aliud  moveri  motu  uniforroi  &  ea  veloci- 
tate,  ut  percurrat  (emiperipheriam  AHILD  eo- 
dem tempore  9  ac  corpus  primumpercurritredtam 
ABD9  turn  partes  iemiperipherias  AHILD  po»> 
fuQC  efle  menfone  tem(K>ris ,  illudqoe  repraienca* 
re:  jam  ex  punftis  F,  G,  in  re6l4  ABD  erigan- 
tur  perpendicuiares  FH,  GI.  capiantur  in  peri- 
pheria panes  aequales  admodum  exigus  Hhy  Ij, 
&  ex  punftis  diaiictantar  perpendiccdaic^ 
hf^  ig:  ducancur  bl  j  im ,  paralieke  ad  ABD» 
jungantur  BH,  BI.  Concipiatur  corpus  pei cur- 
re  re  partes  AF,  FG  temporibus  AH,  HI,  turn 
temporibus  aeqoalibus  Hb^  li  percurrenctir  par* 
tes  F/,  G;.  qm  quia  admodum  exigus  Ibnt , 
motu  squabili  percurruntur :  celeritates  ergo  in 
punctis  F  &  G,  func  uti  F/,  Gg,  qu®  funt  inser 

La  fe 


Digitized  by  Google 


t64  Bi  OJalMm 

fettti  FM  ad  GI.  Nam  Triangula  HBF,  HM 

fum  fimilia,  adeoque  FH,  HB::H/,  Hh.  fimi- 
li  modo  funt  fimilia  GIB,  lim,  critque  GI, 
J  B : :  1  in.  lu  Sed  incremcnca  celeiicatum  tempo- 
vbm  admodum  ezigais asqualibus  in  pun&isF, 
liint  ud  preffiones  operantes  in  his  pimfiis ,  qus 
funt  uti  //;,  in  cj^uia  ha;  func  differentiae  cele- 
ritatum  in  punftis  I*  ,  &  G  ,  f ,  fed  eft  /A, 
mi::¥h.  GB.  adeoque  prdfioues  in  his  pundlis 
operantes  funt  uti  diiUntiae  fi  pun6lo  B»  proinde 
corpus  agitator  joxta  leges  moci  in  Cycloide  ,  & 
HA,  If,  funttempora,  quibus  percurruntur  F/, 
G^,  five  a  corpore  velocitate  uniformi  lato  in  ar- 
Cu  AHILD  partes  Hb^lij  percurruntur  eodem 
leoipoie  ac  in  ABD  partes  F/,  Gg »  &  igitur 
unum  corpus  venerit  in  L*,  iu(emm  in  K  dire- 
fiiones  funt  parallela;  &  celeritates  asqualcs. 

Ideo  corpus  motum  ea  celeritate  quam  pendu- 
lum ac^uifivic  in  B ,  tempore  unius  ofcillationis 
fiercumt  (emidrculom ,  cujus  diameter  eft  Cy- 
dcMs :  Eft  vero  haec  dliaoieter  qoadroplo  major 
diametro  circuli  generatoris  ;  celeritas  autem  in 
B  eft  ea,quam  corpus  acquirit  cadendoperdiame- 
trum  circuli  generatoris :  hac  celeritate  poilec  cor- 

Sis  pari  tempore  labi  per  duplum  fpatium  five 
&  Sed  hac  celeritate  unius  ofeillationis  leropo- 
re  percurrit  femicirculum,  cujus  diameter  eft  qua* 
drupla  diametri  FB  in  circulo  generatore:  fpaua 
autem  squalibus  velocitatibus  percurfa  func  uti 
lempora:  eigo  tempus  lapfus  per  FG^  dimidiam 
iongitodinem  penduli  eft  ad  tempus  unius  ofcilla- 
tionis in  Cycloide,  uti  dupla  FB  ad  peripheriara 
didli  feroicirculi ,  aut  ad  integram  peripheriara 
^circuli  cujus  diameter  eft  dupla  FB,  adeoque  ui 
diameter  drcoli  ad  peripheriam. 
$•471.  QfU9  in  Cycloide  pars  infima  cum  arcs 

cir- 


Digitized  by  Google 


^Pendutorunu  - 

ckculi  exiguo  ad  (enfum  coincidit :  hinc  in  circu- 
lo  cempora  ofcilladonum  parvarum ,  licet  iosqiuh 
Uum^  flint  Mualia:  ideo  fi  pendulum  in  upu  cir« 
cull  ezigoo  olcilbtur ,  erie  tempus  ofcillationis  ad 
tempus  lapfus  gravis  in  lemilongitudine  penduli , 
mi  circumferenda  circuli  ad  diametruni. 

{•  472.  Quia  tempus  lapfus  in  femilongicudine 
penduJi  eft  ad  tempus  lapius  in  oGto  longitudini-. 
bus  penduli  uti  i  ad  4.  &  tempos  lapfiis  in  8  pen-r 
duli  longitudinibus  eft  aequale  ei ,  quo  corpus  de- 
fcendit  &  adfcendic  in  chordis  circuli ,  hinc  tem- 
pus ofcillationis  in  arcu  ,  eric  ad  tempus  quo  cur* 
lit  fuper  chordis  »  uti  peripheria  circuli  ad  qua- 
toor  diametros ,  vel  ut  quadrans  peripheric  circuit 
ad  diamecrum. 

§.  473.  Si  duo  Pendula  AB,  CD,  diverfae  Ion- Tab.  vii. 
^tuctims^  in  fimiles  arcus  EBF,  GDH,  excur.^*^*^ 
rant,  erant  tempora  ofcillationum  in  ratione  fub* 
duplicad  longitudinom  AB,  CD. 

Per  5*  457-  eft  tempus  gravis  lapfi  fuper  EE, 
ad  id  fuper  curva  fimili  &  fimiliter  pofita  GD 
impenfum,  in  ratione  iiibduplicaci  £B  ad  GD: 
led  funt  arcus  limifes,  uti  circulorum  radii  AB, 
CD.  quare tempus  per  EB,  eft  ad  id  per  GD, 
in  ratione  fubduplicat^  A B  ad  CD. 

5.  474.  Adeoque  longitudines  Pendulorum  AB, 
CD,  funt  tit  quadrau  temporum,  quibus  ofdlla* 
Uones  peraguntur. 

Si  Pendmum  AB  fit  4  pedmn,  &  CD  x  pedis,  J.^  ni. 
erit  tempus  ex  E  in  B,  ad  id  ex  G  in  D,  uti  2  ^ 
ad  I.  nam  horum  numerorum  quadrata  funt  4  &  r. 

$•  475*  Quotiescunque  igitur  contingit ,  ut  ho» 
rologium,  pendulo  inftroaum  ,  non  accurate  cnni 
tempore  conveniat ,  fed  lentius  moveator,  ram 
pendulum  eft  abbreviandum  ;  fi  velocius  horolo- 
gli  index  iuceHeriCf  producendum  erit  penduium- 

L3  Si 


Digitized  by  Google 


i66  De  OfciUatlom 

Si  nunc  quis  fcire  cupiac  ,  quantopere  fit  ab- 
breviandum  vel  produceadum  pendulum  ,  iic  ra- 
tiocinandum  eric. 

Celericas  horologii  fapcrec  diem  uno  minoto  , 
quantum  producenduni  eft  pendulum,  uc  accu- 
rate noLCL  tempus?  Sic  longitudo  pcnduh*  —  1. 
incremencum  loDgicudioi  addendum  iic=:2.  fit  Hu- 
merus miniitorum  in  anodie=:n.  tarn  pendulum 
I  abfoivit  cum  numerum  vibrationum  tempore 
n  —  I,  cum  pendulum  1+x  eas  ablbivic  ccmpo- 
rerrn.  quia  jam  tempora  ofcillarionum  func  in 
fubduplicaca  rations  longitudinum  pcodulorum, 
eric  n — i,  ad  n,  in  fubduplicaca  radone  1,  ad  1 
+x.  vel  qaod  idem  eric^  1,  ad  1  +x,  in  radone 
duplicata  n — i,  ad  n,  fed  duplicata  ratio  n  — 
I ,  ad  n ,  eft  n  —  [ ,  ad  n  -f-  {.  vel  2  n  —  3  ,  ad 
2n+i.  adeoque  erit  J,  ad  l+x::2  n — 3,  2n-f. 
I.  hoc  ed  pendulam  eft  producendum  in  radone 
2n  —  3,  ad2n  +  t*  Sed  numerus  Minutorum  in 
die.  cfl  1440.  adeoque  2  n  —  3,  eftadan-fi:: 
2877.  ad  2881.  five  proxime  uti  719.  ad  720. 
idcirco  pendulum  praeiens  eft  ad  id  >  quod  dcbec 
eile»  UU719,  ad  720.  (a). 

^.  476.  Velocicas  Pendali  in  pnn£to  infimo  eft 
ut  fubtenfa  arciis,  quern  in  fuo  lapfu  percurrit. 
Tab.  VII.    Pendulum  enim  AB  defcribac  arcum  D 13,  cu- 
Fig.  10.       chorda  eft  re£la  DB,  ducaiur  DE  perpendi- 
Calais  ad  A  B ,  erinpie  Telocitas  gravis  lapfi  ex 
D  in  B,  s&qualis  iUi  ex  E  in  B.  Eft  vero  ea  ex 
E  in  B,  ad  illam  ex  G  in  B,  in  ratione  fubdu- 
•    plicata  KPi  ad  GB,  hoc  eft  BD  ad  G  B.  pari 
modoik  duiSta  CF  perpcndicuiaris  in  AB,  turn 
velocitas  ex  C  in  B,  eft  aeqnalisilii  ex  F  in  fi, 
eft  vero  ea  ex  F  in      ad  illam  ex  G  in  B^  in 

ra- 

(a)  Saundeesok  Algebra  pag.  47S. 


Digitized  by  Google 


TiluUkrum. 


167 


ratkwie  fubduplicata  FB  ad  GB.  hoc  eft  CB  ad 
GB,  quare  erit  vclocitas  ex  D  in  B,  ad  earn  ex 
C  in       ucifubcenfa  DB  ad  CB. 

{.  477.  Si  proinde  capiancur  fiibceafo » ati  i,  2, 3, 
qiMe  ex  infimo  pun6to  B  accommodenmrciiCQlOy  - 
abfcindentur  arcus  Bi ,  B2 ,  B3  ,  ex  quibus  Pen- 
dulum demiflum  habebic  in  hoc  infimo  pundlo  B 
velocicaces,  uci  2,  3.  Idcirco  hoc  modo  po- 
terimus  pro  lubita  corpori  gravi  tribuere  gmkitf 
varios  velocicatis.  Hoc  fundamento  mocor  coik 
flruftio  Machinae  perculTbriae ,  in  qua  cum  cor- 
poribus  ofcillantibus  deHderatos  gradus  celeiitauj 
communicamus. 

§.  478.  Si  dencor  doo  PeodalaCP,      qcmram  Tab.  tic. 
longiradines  fintititerie velad  vires  gravitatis ,  qui« 
bus  aguntur,  erunt  ofcillationes  aeque  diuturnae. 

Concipiantur  Pcndula  excurrere  in  arcus  fimi- 
les,  tum  in  puadisiibi  refpondentibus  gravicates 
.femper  habebunt  inter  fe  eandem  racionem^ 
producent  cekriiates  in  ratione  longiciidinumPM* 
dulorum,  quam  habent  arcus  (imiles,  qui  proia** 
de  aequalibus  temporibus  percurrentur. 

§.  479.  Si  ambo  Pendula  CP,  €ff  ad  eandem  Tab.  vti. 
longitudinem  cp^  cq.  reducantnr  ,  erant  tempo«^^ 
ra  o(cillationam  m  ratioae  ikbdoplicati  hwmk 
gravitatum. 

Sic  =:CP.  erit  tempus  ofcillationis  in  ^  ^ ,  ad 
id  in  cp,  in  ratione  fubdoplicata    ad  cp.  fed  eft 


ne  fubduplicata  eg  ad  cp.  fed  ^  j  efl  ad  cpy  ut  vis 
gravitatis  in  CP  ad  earn  in  cp.  adeoque  tempus 
ofcillaotis  €  q ,  eric  ad  tempus  ofcillantis  CP,  ia 
ndone  fubduplicata  inveria  virium  gravitadsr 

480.  Eft  h»c  PrqM>l]do  neoeflaria  ad  intelligen- 
da  I  ^uae  de  vi  gravitatis  diverfa  in  variis  Terras  locis 


Digitized  by  Google 


nonui  in  (•  ^87.  Cum  eiiim. vis  gmricatis  ofiriilanttf^ 
pendali  augetur , cidas  id,  maoens  ejwiein  longi- 
tudinis  ,  abfolvet  ofcillationes ,  ut  igitur  hae  cum 
prioribus  fine  ifoclironaj,  producendum  eft  pen- 
dulum; contra  decrefceote  vi  graviucist  tardiu»« 
vibracur  pendulum  ^  quod  uc  ilochronum  maneat » . 
ibbreviandum  eric:  qaaie  li  in  quadam  Terrs  rc;*! 
^one  abbreviandum  (it  pendulum ,  vis  gravicati^ 
ibi  minor  erit;  &  fi  longius  requiraiur  pendulum, 
ibi  vis  gravicacis  major  eric. 

4^1.  £c  quadraca  temponmi  9  qoiboB  ofciUaiH. 
cor  pendula  ^  fum  direfle  ut  pendolorum  longicudi* 
nes  &  inverfe  ut  gravitates ,  quibus  aguntur. 
4  §.  482.  Gravitates  ipfae  funt  direfle  ut  longitu- 

wcs  penduiorum ,  &  inverfe  uti  quadrata  tempo-^ 
rum,  quibus  ofciHamun 
Tib.  VII.  483.  Si  pendulum  detur  c(Hnpo(kum,  co)U9 
Ftg*ia«  tempus  ofcillationis  auxratur,  primo  inveftigan- 
dnra  eft  centrum  olcillationis  O :  iniervallum  enim 
inter  hoc  &  centrum  motus  dac  longltudinem , 
qui  fi  pendulum  fimplex  donecur  9  ifochronum. 
cum  compofito  foret.  Id  centrum  ofcHlatioiiis 
invenitur^  fi  quodlibet  pondus  multiplicetur  cum 
quadrato  fuae  diftantiae  ^  ccntro  motus,  &  fum- 
jna  produ£lorum  dividatur  fummi  ponderum 
du£lorum  in  fuas  i  centre  motus  diflantias.  Sit 
pendulum  compofitum  CBA,  cui  duo  pondera 
B  &  A  funt  adnexa,  qua:  in  curvis  fimilibus  & 
iimiliter  jacentibus  vibrantur :  cum  brevius  pen- 
dulum CU  celerius  vibratur,  quam  longius  CA, 
cum  quo  conoexum  eft  «  recardatur  i  CA^ 
&  CA  accelerabitur  S  CB,  adeoque  CB  retar- 
datum  crit  ifochronum  cum  aliquo  longiori  pen- 
dulo  fimplici  CO ,  &  AC  acceleratum  erit  ifo- 
chronum cum  breviori  pendulo  C  O  ,  qusricur 

longicudo  C  O  9  cumque  punftum  O  vocabitur, 


Digitized  by  Google 


CMrnm  OfiiUatims.    Ponantinr  pendalt  Tibrari;^ 

ofcillationibus  infinite  parvis,  capianturque  sequa-. 
les  GB,  FO,  EA:  pendula  percurrent  KB, 
FO,  DA.  ergo  quo  tempore  percurrkur.  FO,, 
B  mode  percurric  KB,  &  ideo  letardacur  qiian« 
QCate  GK:  vis  igitur  recardanseft  BxKG;  ve«, 
rum  pondiis  A  acceleratur  quantitate  DE,  &  i-. 
deo  vis  accelerans  eft  AxDE.  hinc  utraque  vis 
dl  fixJtkG,  &  AxDE:  fed  vis  utraque  opera* 
tar  ex  ve&ibus  C  B ,  C  A  :  adeoque  eriinc  aftio- 
lies  velati  CBxKGxB,  &  CAxDExA.  qu» 
aftioncs  funt  a^qualcs  ,  &  in  hanc  proporiionem 
reducuntur,  CBxB  ,  CAxA::DE.  GK.  Sunt 
aiitem  Triangula  FGK,  EFD  fimilia,  adeoque 
eft  D£»  GK::£F»  FG::AO,  OB.  &  ideo  e-. 
ritCBxB,  CAxA::AO,  OB.  pooatur  CB=A. 
CO=:a;CAz:fl,  eritOBzra:— AO=:a — x. 
ideo  i  B  ,  a  h:i  a  —  x  ^  x  —  b,  unde  b  B  x  — 
i^^B=aaA — ax  A.  five  Bi»x4-Aaac=;Aaa-t> 

Verum  multo  plura  fcitu  digna  &  neceflaria 
hucipedlaDC;  qus.videri  poiTunt  in  Nob.  Huge-, 
ail  eximio  opere  de  Horologio  oiciilatorio ,  quaft 
partim  ,  quia  nimis  fablimia  funt  pro  tyroDibas , 
pardm  propter  iullicuti  acguflias,  omiuerecogi- 
znur* 

CAP.  XIIX 

De  Motu  Cravium  ProjeSorum, 

S«  484*  1^  inpe  grave  in  Vacuo  projedlam  in 
V./  linei  horizontali  yel  acclivi  aut 
declivi,  faoc  eft  ad  horizontem  iacUoata ,  duplid 
fertur  mocu^  uno  i  caafd  projiciente ,  alcero  ^ 
• :  '  gra- 


Digitized  by  Google 


170  ,  De  Motu 

gravitate :  pfokidc  fecondam  Leges  de  motu  com* 

pofico  tradicas  (emper  invenietur  in  diagonali  pa- 
rallelogranimi ,  quod  fupra  ambas  direoiones  po« 
lentiarum  conllruicur. 

Projiciatur  enim  A  direQiooe  horizontali  A  H» 
dividaturque  AH  in  partes  aequales  AB  ,  BG, 
G  H.  qua?  temporibus  aequalibus  percurrenuir  : 
quo  tempore  corpus  fertur  in  via  A  B ,  delcendec 
eravitate ,  lie  hie  lapfus  aequaJis  B  £  ,  adeoqoe 
metur  cor^s  mptu  compoflco  AB»  BE,  eritque 
in  diagonali  AE.  fequenti  tempore  fertur  mom 
BG  five  EM  ,  &  gravitate  labitur  fpatio  MF, 
triplomajori  BE,  adeoque  erit  in  diagonali  EF« 
tertio  tempore  inovebitur  via  F  O ,  squali  G  H , 
&  fimui  gravitate  labitur  fpatio  OL  ,  quintuplo 
majori  AlC,  hincerit  in  digonali  FL.  Pari  mo- 
do  confiderandus  erit  motus  corporis  A,  proje(fti 
qudcunquealia  direflione  adhorizonteminclinati. 
Tab.YiT.  485.  Omnes  ha$  diagonales  AE,  £F,  FL» 
^'^  j\m€tk  non  conftituunt  refiim  conunuam  ,  cum 
projeftilis  in  corpore  motus  lit  aequabilis ,  accele- 
I'atus vero ,  qui  eft  a  gravitate;  idcircofi  linea  AH 
in  infinite  exiguas  partes  fuerit  diviik,  omnesque 
diagonales  parallelogrammorum  infinite  parvorum 
confiderentur,  Hsei  curvam  component,  qua^Ptf* 
rabolcv  proprietates  habet:  Eft  enim  hujus  natura, 
ut  fi  AN  fit  axis ,  &  KE,  PF  ordinata)  ,  fit 
T3b.  vir.  aij:.  AP::KE^  ,  PF^ ,  &  fi      fit  djamet^  ; 

atque  ordinataeir,  pf.  erit  ak,  apiike"^-  pf^ 
hoc  obdnet  in  motu  corporis  projefli  ,  nam  in 

Fig.  13.  eft  AK,  AP::AB^.  AG^::K£^. 

§.  486.  Quamobrem  Parabola  infer v it  deter mi- 
nandis  motibus  corponun  proje6):orum  in  vacuo : 

qttod  eft  £undaaieQeam  arcis  BaUiftice» 

J.  48?ic 


Digitized  by  Google 


Cr avium  ProjeStftrm.  17 1 

§.  487.  Sic  feriendus  a  corpore  projeflo  A  ,Tab.  vix. 
fcopus  C ,  fitque  ea  projcfli  velocitas  ,  quam^^^ 
grave  ex  perpendicalari  aldcudine  DA  cadendo 

acquireret ,  eruentur  dire6li ones  defideratse  cor- 
poris A  hoc  modo.    Capiatur  perpendicularis  ad 
horizontem  A  P ,  quadruplo  major  quam  A  D ,  di* 
vidanir  hsc  bifariam  in  G ,  per  quod  pun£tam 
dacatur  hori^ontalis  H  G  K ,  ex  A  in  ieopuin  C 
concipe  re6lam  AC,  ad  quam  erigatur  perpendi- 
cularis A  K :  centro  K  radio  A  K  defcnbacur  cir- 
calus  ,  qui  iececur  in  £  &  I  &  refta  B I ,  tran* 
feuote  per  (copum  C ,  &  perpendiculari  ad  hori- 
zontem AB.  n  A  dirigatur  in  AE  vel  AI,  fe- 
riet  punftum  C.    Quo  tempore  enim  grave  cadit 
ab  alcicudioe  DA  mocu  accelerato ,  poiTec  velo* 
citace  acquidta  in  A  percurrere  moca  squabili 
duplum  DA.  quare  eft  tempus  impenfum  per  du* 
plum  DA,  ad  id  per  AE,  pofiti  e&dem  velod- 
tate ,  uti  2  D  A  ad  A  E.    Ut  autem  feriatur  fco- 
pus C ,  debet  elle  tempus  per  A  E  aequale  illi 
jper  £  C  &  eft  quadratum  temporis  per  D  A  ad 
quadratum  temporis  per  £C ,  motu  accelerator 
uti  DA  ad  EC.  cum  jam  tempus  per  CE  de- 
beat  eHe  aequale  tempori  per  AE,  &motuuni- 
formi  fit  tempus  per  2  D  A  ad  id  per  A£:: 2  DA 
ad  A£,  erunt  quadrata  horom  temporum  4 0A S 
&  A  E%    Scd  ui  funt  quadrata  horum  temporum 
in  motibus  uuiforxnibus  ,  ica  Tunc  fpatia  pcrcurfa 

DA,  EC  mom  accelerato :  ei]^  4  DAS  A£^:: 
DA,  EC  doftis  in  (e'termims  extremis  &  mc- 

diis,  erit4  DA^^xECiz  AE^^xD  A.  divifisque  am- 
bobus  per  DA.  erit  4  DAxECziAE*'.  adeoque 
4  DA,  A£:;A£,  ECdemonftrandume(l»lioc 

in  data  conftruftione  obtinere. 

Suae  duo  Triaaguia  Af  £^  ACE  iimiiia^  nam 


Digitized  by  Google 


173  De  Mbtu* 

,        cfl:  angalus  CE  AizE  AP.  propter  parallelas  CE, 
AP.  cum  CAE=AP£.  adeoque  PA  ad  AEn 

AE  ad  EC  five  P  A=:^ .  Ea  veroP  A=4.DA 

Pari  modo  funt  ambo  Triangula  PA  I,  A  I C  fimi- 
lia:  nam  eft  aogulus  PAI=A1C  &  API=C  A  L 

hiac  PA,  AI:: AL  IC  adeoque  eft  PA=^. 

Tab.  Tii.   $.  i(88.  Si  (copus  feriendus  fit  in  horizonte 
Fig.  IS.  coincidic  AK  cum  AG. 

J.  489.  Si  fcopus  fit  jc  ,  direftio  requiritur  AH : 
cumque  diftanticB  corporis  a  fcopo  vocentur  Jm* 
pli$udo  jaSus  f  erit  hxc  maxima,  quociescunque 
punflum  in  folo  vel  horizonte  ferieixium^  fi  diro. 
ttio  A  H  cum  ibio  live  cum  horizonte  angulum  le* 
mireftum  conftituerit :  omnes  vero  direftiones  ie- 
■  qualibusgradibusutrimqueab  H  diflantes efficient^ 
ut  amplitudo  ja6i;us  fit  minor  p  idemque  pun£tuta 
Ibli  vel  horizontis  feriatur.  . 

§.  490.  Si  detur  fcopus  C  ejusque  diftantia  AC 
Tnb  VII  ^  '^^'^  projeftionis  A,  turn  &  angulus  CAB  quern 
f4*  is.  fcopus  cum  fulo  five  Jiorizonte  facit  ,  ut  &  dire- 
£lio  A  E  ,  in  qua  corpus  projicitur  cum  daco  an- 
gulo  £  AC  inveniri  poteft  velodtas,  quacum  cor« 
pus  projiciendum  e(L  Quia  In  Triangulo  reftan- 
gulo  CAB  ,  dantur  hypotenufa  AC  &  angulus 
acutus  CAB  ,  cognofcuntur  reliqua  latera  A  B, 
ACj  &  quia  in  Triangulo  re6langulo£AB  dan- 
tur AB  &  angulus  acutus  £AB ,  cognofcuntur 
feliqua latera  AE,  £B  ,  ab  EB  fubtraaa  BC 
refiac  EC.  eft  vcro  EC.  AE::AE,  AP,  quar- 
ta  pars  A  P  cfl:  A  D  altitude ,  ex  qua  grave  lap- 
fum  acquirit  velocicatem  defideratam. 

§.  4(^1.  Si  velocitas  minima  qusratnr »  qui 
ycorpuir  ex  A  proje6lam  feire  debet  fcopum  C 


Digitized  by  Google 


Gravim  Prujidmm.  273 

jongatur  AC  ,  &  in  BC  perpendicidari  ad  fb-Tab.  viu 

lum  A  B  producla  cape  C  II  =z  A  C  ,  angulum^'S-  1^ 
ACH  divide  bifariam  ope  reftae  CK,  quae  oc- 
currat  AK  in  K,  junge  HK,  erunt  Triangula 
ACK,  KHC  sauaUa&iuDilia,  &  HKsAK, 
&  angolns  KHC  re&xts ,  ideo  CH  tangic  dr- 
culum  AH,  perpendicularis  A  G  divifa  bifa* 
riam  in  D  dabic  D  A  alticudinein ,  ex  qua  gravQ 
hpfiun  acauirit  oeieriucem  in  projedVo  defidera- 
tain  com  direCHone  AH,  cnmque  diftanda  AC 
fit  pro  hac  velocitate  ampliflimai  erit  ip&  veloci- 
tas  minima. 

5.  492.  Quae  omnia  fonte  quondam  a  Torricel- 
fio,  iS^Komero,  aUisque  confirmaca  fiienint ,  & 
ad  octtlum  fimili  mechodo  k  nobis  fonte  meicuria* 
li  demonftrantar:  merentor  confuli ,  que  de  mo- 
tu  projeftorum  tradiderunt  Torricellius  fa),  Kei- 
lius(^),  Cotefius  (c),  &  Newtonus  ^(/),  quo- 
sum  hie,  corpora  per  medium  refiflens  proje^^ 
non  in  Parapoli  deferri,  fed  in  Hx^.  curva,  pro^ 
pins  ad  Hyperboiam  accedence^  evicic:  id  aucem 
modo  locum  habere ,  quando  corpora  cum  exiguS 
celericate  projiciuntur,  evincere  conatus  fuit  Ben- 
jamin Robins       ilmul  probaos  corpora,  ^us  ca- 
pidiflime  feruntur  in  flnido,  in  aliis  moven  viis : 
merencnr  coofiiU  de  his  Jacobus  BenioolUns  (/) , 

Jok 

(a)  De  Mfjtu  projeQ,  L.  2.  in  Operib.  Geometrkit, 
ib)  IntroduQ.  ad  Feram,  Pb^am.  Left.  xvr.  * 
•  (c)  Hamonia  menfurarum:  in  opiribus  MtfcelUn.  J^g*  87* 

&  Jeqq. 

(d)  Pbikf.  Nntur.  L.  2.  Se6L  i.  ^  2.  prcscipue  Comment^' 
rii  od Lib.  s.  Sed,  2.  prop.  la  pag.  115.  &c. 
(e^  Treatife  of  gunnery. 
(J)  QprrtMi  Vol.  i.  p.  3x2,  VoL  %.  p.  973. 


Digitized  by  Google 


174  ^  yiribus 

Joh.  BcrnouIIius  (a)^  Varignoous  {b)  9  Eiilr- 
m  ( ^ ) ,  Daaiel  bemouUiiis  ( 

CAP.  XIV. 
^  Dc  Firibus  Centralibiu^ 

{•493*  lapis  fund®  inpofitus  in  orbem  cir- 
i3  cumferatur,  ex  tunda  excufliis  movc- 
ri  pergic  in  line^  redid  orbem  caogente :  quamdia 
in  fuoida  circiimagitur ,  10  caogence  pergere  nid* 
tor ,  manumqae  trahic ,  quae  fijndam  tenet ,  & 
quafi  centrum  orbis  occupat ;  vis  iila  lapidis  in 
maniim ,  ^ua  a  ceuuo  recedere  niutur ,  vocaiur 
yis  Ctntrijuga. 

.  %  494«  Quamdiu  aoten  manos  fuodam  tenets 
circuroagitque ,  lapidem  ad    ,  hoc  eft  ad  cen* 

trum  motus  trahic  ,  haec  vis  vocaiur  Centripeta. 
Ambas  has  vires  commum  aomioe  Centrales  appeU 
Jantur. 

495.  Neqoit  igitur  oorpas  circa  centrum  ali- 
qnod,  five  in  carva  nioveri ,  nifi  Si  ploribus  qaam 
Tib.  TOi.ab  una  caud  agatur  :  fit  cnim  centrum  C,  cor- 
pus  in  A,  quod  eadcm  direftione  moveri  pergc- 
'  lec  in  pane  ultima  curvae »  quae  produ6la  ell  can* 
gens  AB,  verom  fi  canfaacceflerit^  illud  agena 
.  interea  vi4  BE  verfus  C»  movebitor  in  AE.  ex 
E  iterum  exiret  in  langente  E  F ,  cum  vera  in- 
terea  agitur  via  FG  verfus  centrum  C  ,  movc- 
bitur  in  EG^  ideo  plures^cauis  concurrant  ne- 

cefle  / 

(fl)  AEia  Erudit.  A».  1719.  172T.  s 
{h)  UUift.  de  VAcad,  Roy.  A*.  1708.  1709- 
le)  Mecban.  Tom.  i.  Cap.  6.  &  in  Ntftis  ad  Librum  B. 
Robins. 
((/)  Cmmenuur.  petnfU.  Tom.  2. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


CkntrdUlm* 


Cdle  eft,  uc  corpus  circa  centrum  aliqnod  C  mo^  - 
veatur. 

$.  495.  Si  corpus  A  ia  corvi  circaoefimiiiiTab.Tiii» 

C,  vi  ad  illud  tendente,moveacur,  defcribic  areas^  ^ 
temporibus  proportionales. 

Feracur  enim  A  aliquo  tempore  in  ie£ld  AB, 

Jari  tempore  fequenti  pergere^  mo veri  in  ie£bi 
iL=  Ad,  ied  interim  agator  ra  ceotram  C  mo- 
ta  L D ,  parallelo  ad  BC,  defcribet  moiu  com- 
pofico  rectam  BD;  ducantur  CA,CB,CL,CD. 
eric  Triangulum  CB  A  aequale  asquealto  Triangulo 
CBL,  &  hoc  sqoale  BDC,  fuper  eadem  bafi^ 
&  inter  easdem  paralielas:  fed  Triangula  CBA, 
CBD,  vocantur  areae  S  mobili  circa  centrum  C 
defcriptae.  Eodem  mode  corpus  in  refti  B  D  per- 
geret  moveri  in  Dfi,  led  cum  fertur  motu  £F^ 
parallelo  ad  DC,  verfus  centrum  C,  movetur 
in  DF,  defcribitque  Triangulum  DFC=DEC; 
adeoque  squalibus  temporibus  defcribunmrTrian* 
gula  aequalia  ABC,  BDC,  DFC,  FHC,  five 
verruntur  are<e  paribus  temporibus  aequales :  ergo 
areas  verrentur  duplis  temporibus  duple,  tripUs 
triples ,  .five  erunc  semporibus  proportionalet. 
Si  AB,  BD,  DF  fine  admodum  exiguae,  con- 
ftituent  curvara. 

497.  Vis  centrifuga  vario  mododeterminariTab.  vm. 
poieft:  fi  enim  circa  centrum  C  in  circulo  mo-^'fi*  3- 
veatur  corpus  A,  ab  A  usque  ad  fi,  id  laxa- 
^^'tum  in  tangente  A  D  fuiflec  trandatum ,  receflis* 
"fee  proinde  a  centro  quantitate  BD,  quae  cum  • 
exprimit  viam ,  quam  corpus  preffione  vel  trac- 
cione  abfolviilet,  exprimit  ejus  Vim  centrifu- 
gam:  £ft  hssc  refta  BD  sequaUs  iecanti  arcus de* 
feripti  AB,  demto  radio  CB. 

§.  498.  Poteft  quoque  hoc  modo  Vis  centrifu- Tab.  vm. 
ga  determiaa^i;  £ic  arcus  Afi  admodum  exi-Fig  4- 

gUUSj 


Digitized  by  Google 


I 


176  .  ft  FMbut^  . 

Tab  vni.«uas,pafteFitp»reaahabcri=:AD,auaBefte|uf 
Fig.  4.  Tangens ,  potent  ED  habqri  parallela  ad  E  A ,  nine 
BD,  receffus  corporis  A  a  cenoro,  exprmMt  vim 
eios  centrifugam :  ex  B  dimittatur  perpendicula- 
^TbI  in  AE,  eric  A1=:BD,  Sed  eft  EA, 
AD:: AD,  BP.  Eraoeuamem  EA,  AB::AB. 

A  I.  ito  -^^^g^*  QjK"»<^l^*^  cenuifugi 

BD  «ft  mqBL2li»  quadraco  areas  defcripti  AB^  di- 
TiTo  I  dianetro  eifCiiH  EA. 

5.  499.  Qn&i  lempus  impendit  mobae ,  dti 
iwcgram  revolutionem  circa  centrum  abfolvit, 
llppcHacur  Tempits  Peiiodkum. 

5.  500.  Peodct  hoc  i  eeicritate  corporis ;  atqae 
eft  rdpefht  dtionini  corporam »  ArerlU  celeritate 
in  e&dem  curdt  tnoeonim  ^  in  ratiooe  ioverii  ce- 

fcritatcTn.  .  . 

^.  <oi.  Hinc  vis  centrifuga  alioadhucexpnmi 
potelt  mode:  Si  cmm  corpora  aequabili  motu  in 
circuits  moveneor,  aicos  <lato  tempore  defcripri, 
eruni  ut  corponira  cdematies ;  idcirco  in  expres* 

Tab.vui.IioneS'.  «  S-       •  locoarcui  AB,  cele^ 

i'k.  4*  EA  A  of 

taiem  capcre  licet,  quae  vocatur  C,  tumque  ^ 

C  C 

$.502.  Qoooiam  tempoia  period^ 

tionc  dircfta  circulorum  Jn  quibus  movcnctircor* 
poru,  &  in  ratione  inverla  celeritatum,  vocen- 
lur  hsec  tempora,  T,  &  circuli  O.  0.  cele- 
ricates  c.  eric  T.  1::  Oc.  aC.  Sed  funt  circo^ 
It  Qti  diamecri,  vel  ladii;  qui  vooencur  r.  qoft* 
re  his  loco  circulorum  fubftitutis  ,  erit  T ,  l!S 
Kc.  rC  adeoque  TCrzztcR,  hinc  C.ciitK. 
Tu  divifaque  uimi  ratione  per  TI9 

rit 


Digitized  by  Google 


CmraUbui.  >  177 

tit  C  €11^.^1  ideo  capi  poiTuoc  hs  quantiu* 

tes  loco  celeriutum;  verum  vidimus  in  S.  50i» 

CC 

vires  centrales  efle  ut       adeo^ue  erunt  in  duo* 

C  C  CC 

bos  corporibtis  mi  ^  ad  — •  fed  nti  AE. 

::R.  r.  hinc  j^.  ^.proinde  erunc 

Vires  centrales  uti  CCr.  C(rR.  &  loco  CC. 
R  R  rr 

capiendo  ^p^.  j^.  erunt  vires  centrales  uti 

^rr  •  tandem  nomeratoribas  divi(is  per 

R  f 

Kr,  erunt  vires  centrales  uti        ad  ^. 

S*  503.  Si  proinde  vires  duorum  corporupi  vo« 
centur  V,  0.  turn  per  J.  50a.  erit  V.t?::-^^! 
j^.  &  ideoetiam  V.i;::R^;,  rTT.  Siveerunc 

Vires  centrales  in  ratione  dire£M  radiorom  iUo* 

rum  circulorum,  in  quibus  corpora  moventur, 

&  in  radone  inverla  quadratorum  temporum  pc- 

riodicorum.    Erit  qucque  xatione  ultmi&  divifi 

^  .tt  TT 

pa  Rjr,  V.c::-. 

504.  Si  fuerint  vires  centrales  squafes ,  pa* 
fids  V.v::Rir.  rTT.  erit  Rrr=:fTT.  adeo. 
ue  R,  rr:TT.  tt.  hinc  VR.  l/f::T.  r.  five 

duorum  corporum  in  orbibus  inaequalibus  vires 
centrales  fuerint  acquales  ,  erit  tenipus  in  majori 
ad  tempus  in  minori ,  in  radons  fabduplicatsL  ra« 
4ii  majoris  ad  radium  minorem. 
$.  joj.  Vires  centrales  duorum  corporom  9* 

M  que 


J! 


Digitized  by  Google 


178  De  yiribus 


fu 


lue  velocium,  &  in  aequali  dlftanda  i  centro, 
lunc  inter  fe  in  ratione  maiTarunu 

Hinc  (1  duo  fluida  diverfse  gravitatis  ipecificas 
indofa  fine  tubo  vicreo  ad  (blum  incUnato ,  &  cir- 
cumgyrentur,  gravius  adfcendit,  magisque  rece- 
dit  a  centre,  (juam  levius:  idemque  fit  cum  flui- 
do  graviori ,  cui  folidum  innacaL 

$.  506.  Si  corpora  sequalia ,  quorum  idem  ed 
tempos  periodicum,  fine  in  diverfis  difianeiis  ft 
ceniro*  erunc  vires  centrales  uti  diftandas  a  cen- 
tro. 

Ttb.  vin.         centralis  corporis  A  exprimitur  per  D  F , 
Fig/s.    corporis  BperlH:  funt  HC,  CB::DC,  CA. 
]dc]rcoHC-C&  CB::DC— CA.  CA.  ergoHC 
— CB,  DC— CA,  five  HI,  FD::CJ3,  CA. 

vd  fic  bitvias ,  quia  per  5.  502.  V.  t; ::  , 

com  pomtor  T=r.  eric  TTr:f   &  ideo  V« 

t::R.r. 

Tnh.  VIII.  §•  507-  Si  ergo  corpus  B  fiead  corpot  A,  ot 
lis-  5*    AC  ad  RC,  five  in  ratione  inverfS,  diftantiarum , 

erunt  vires  centrales  aequales. 
Tab.  VIII.    f  508.  Si  duo  corpora  A  &  B  ffiqoaUa ,  m 
Fig.  6.   eadem  diltantia  AC,  BC  i  centre ,  ferancor  di- 
verlU  velocitate  AC>,  AS,  eronc  vires  horam, 
veluti  funt  quadraca  velociucum  A  O ,  A  B.  nam 

AT5'' 

per  5-  498.  eft  vis  centralis  corporis  A,  uti  • 
&  corporis  B,  uti         quae  funt  uti  ad 

AB^ 

§.  J09.  Si  haec  corpora  A  &.  B  §.  508.  fue- 
rint  inasqualia,  erone  vires  eorum  (Centrales  in 
ratione  compofitft  ex  ratione  maflkrom ,  &  qua* 

dratorum  velocitatum. 


Digitized  by  Google 


Cnaralihit*  1 79 

5-  5tf>-     corpora  squalia  A,  ft,  in  circuHsTab.  vui. 
insBqualibus  pari  velocitate  AF,  BS  feruntur,fi6- S« 
erunc  vires  Centrales  in  ratione  inverfa  diftantia* 
rum  a  ceocro. 

Eft  enim  per  J.  501.  V=:       adeoque  V. 
C  C  cc  *" 
AE^Te'^  &  quia  ponitur  C=c  erit  CC=ec. 

adeoqueV.v;:^,        a^,  AE,  fiveutinfi- 

gura  5  ,  QC2  BC  ad  2  ACr.BC^  AC. 
_  5.  51  I.  Si  duo  corpora  A  &  B  fuerint  aequa-Tab.  viit* 
lia,  teriipora  autem  periodica,  &intervalla  a  cen-^ifr  S- 
tro  inaequalia,  eric  vis  centralis  corporis  A  ad 
earn  in  B,  uti  intervaliom  corporis  A  S  cen* 
tto,  divifbm  per  quadratum  temporis  fui  periodi- 
ci,  ad  intervallum  corporis  B  a  centro  divifum 
per  quadratum  fui  temporis  periodici.   Nam  per 

2.  502.  eft  vis  centralis  squalis  ^nj«*  adeoquee* 

.  runt  duorum  corporum  A  &  B  vires,  uti~^ 

^.  fi^e  iecundam  figuram  5.  uti  ad 

$.512.  Poficis  corporibos  asqualibus  ,  fi  qoa* 
drata  temporum  periodicorum  fuerint  inter  fe  uci 
cubi  diftantiarum,  erunt  vires  centrales  in  ratio« 
Ae  inveria  quadratorum  diftantiarum. 

niis,  qus  pdiiimus  in  J.  511.  iiic  alTumtis,  fup-  tab.  ntu 
ponitur  iC(H::aC«.1C^  Verum  vires  centra* ^'^ii-  5* 

les  in  A  fuotper  J. sit.  uu^^& in  Bst®-^. a- 

^oque  loco  denominatorum  ponantur  qaantitatetf 

proportk)nales  A C^  &  BC.  erit  vis  in  A,  ad  earn 

.   «    AC      RC      1       t      — ^  .  

BG    AC  BC 

Ma  $.ii3. 


Digitized  by 


§.  jr  1 3.  Eft  hmc  Prc^fitio  quoqae  vera  pofids 

corporibus  inasqualibtu.  Sunt  enim  turn  vires  io 
fatione  compofita,  ex  direita  ratione  magnitndi- 
num ,  &  inverfa  quadracorum  diilanuariim  d  cen- 
tre. Quoniam  yero  plaoetae  primarii  ^  qui  circa 
folem,  torn  (econdarii,  qui  circa  primarios  pla* 
oetas  continuas  converflones  curTusque  conficiunt , 
experiuntur  quadrata  temporum  periodicorum  in- 
ter fe,  uti  cubi  funt  dillantiarum,  patet  vires  eo- 
mm  centripetas  eile  in  ratione  inver(a  quadrato- 
ram  diftantiaram :  fed  vis,  qui  corpora  tendunc 
ad  centrum  atiquod  maiime  corporeuro ,  vocatur 
gravitas:  eft  proinde  planetarum  primariorum 
graviras  in  folem,  Ck  fecundariorum  in  prima- 
rios »  in  memorati  proporcione ,  in  qua  etiam 
corponim  noftrorum  terreftrium  fe  habet  gravi- 
tas, uti  afleruirous  in  %.  288*  monuimusque  hane 
gravitatis  proprietatem  primum  colleftam  faifle 
cx  vi  centripeta  lunas  verfus  terram :  He  enim 
Tab^vm.A  luna  ,  qus  circa  terram  C  circumagitur  , 
Fig.  s*  vi  ceotrifugi  ex  fu&  orbiti  AF  perpetuo  recede- 
re  conatur ,  &  vi  centripet^ ,  quae  eft  gravitas  ad 
terram  C  ,  in  orbita  retinetur.  Elt  diftancia 
C  A  inter  lunam  &  terram  circiter  60  femidia- 
jnetrorum  terreftrium :  luna  circa  terram  ipa* 
tio  %^  dierum »  7  horarum,  43  mioutonim  ab- 
fblvit  periodum  A  FA,  adeoque  vis  centripeta, 
qua  agicur  ad  terram  tempore  unius  minuti ,  eft 
proxime  aequalis  15  ped.  parif.  &  proinde 
idem  eft  ac  ii  corpus  grave  in  A  cecidiilec  ver« 
fus  terram  qnanticate  15  Vi  ^  ^vi« 
tas  fit  in  diverfis  diftantiis  %  centro  terre  m  in- 
verfa ratione  duplicate  diftantiarum,  erit  gravi- 
tas fiv^e  defcenfus  lunaris  alicujus  corporis  verfus 
terram,  ad  cam  in  fuperficie  terras,  veluti  15 
xDci  ad  15  Vj  x66x(So.  Verum  obfervamus 

gra* 


Digitized  by  Google 


0 


dmaBbui.    .  igx 

gravia  nodrse  terrs  intra*  minutom  iecQodooi 
temporis  labi  pedibus  15  jV)  &  <to  minaca  ie« 
cunda  confidant  1  minutum  :  demonftravimus 
autem  in  5*  295  fpatia  a  corporibus  gravibus  e- 
tnenfa  efle  in  ratiooe  duplicaca  temporum;  adeo^ 
que  (padum  &  gravi  abfblucum  tempoie  minuti 
prope  terrain  ,  erituti  15  xtfoxfio.  Eft  ve* 
ro  noc  ad  fpatium  ft  lunS  in  lapfu  emenfum  15 
YT  XI  XI.  in  ratione  quadrati  diflantiae  AC,  five 
lunae  i  terrae  centro,  ad  quadratum  radii  terrs. 

f.514*  £z  prsecedenti  do6hinft  nunc  facile 
fupputatur,  quanta  (it  gravitas  coiporum  in  fu- 
perficie  cujuscunque  planetae.  Sic  R  intervallam 
inter  planecam  &  folis  centrum,  r  femidiameter 
folis.  T  tempus  periodicum  planets.  G  gravitaa 


Suoplaneta  edfoU propior, in  ratione  inverHlqua- 
ratomm  diftantiarum  i  centro  iblis:  idcirco^ra* 
▼itas  corporis  in  planeta  eft  ad  gravitatem  ejus- 

dem  corporis  pofici  in  fuperficie  folis:  five  G.  g 

z:rr.  RR.  unde  fed  quia  eft  G— 

$.515.  Eodem  modo  fupputatur  gravitas  cor« 
ponim  pofieonini  in  planeds  primariis  &  fecunda* 

riis,  i  quibus  illi  ambiuntur. 

^516.  Ratio  inter  vim  centrifugam  corporis 
podti  Tub  aequatore  planets ,  qui  ab  alio  ambicur , 
&  inter  gravii^ttem  ejus  9  nunc  facile  quoque  deter* 
xninatur.   Nam  vis  centrifuga  corporis  pofiti  in 

sequatore  planets  eft        per  $.  502.  &  gravi* 

M  9  taa 


Digitized  by  Google 


centralis  ad  gravitacem::r'  XT  ad  t$, 

$.517.  tunc  cogoofcitor  graviucem  corpo* 
rum  terreftrium  in  squatore  noftro  fiiperare  vim 

centrifugam  fere  288  vicibus;  parum  minus;  Q 
ponamus  diflantiam  mediain  Lunx  a  terra  efle 
6q  iemidiameuorum  terreftrium  ,  &  tempua 
periodicum  Luna  circa  Terram  e(fe  27  dierimu 
7  bor.  43.  minutor.  Term  (emiduunecram  es* 
fe  I.  &  cempus  periodicum  circa  axio  elle  23 
iiorarum ,  56  minut.  &  4  m'\ 

^.518.  V^irium  cencrifugarum  calculum  primus 
iniic  Nob.  Hu0eniu8(a),  poftea  haacdo&riiiaiii 
pluribus  fubdliflimitaue  invends  prorooverune 
Nob.  Newtonus  (i),  Keiiius  (c)j  Moivrcus 
(^)»  Joh.  Bernouillius  (e),  s'Grave^dius  (/) 
ilii^ue ,  qui  confuli  pofiim;. 

CAPUT  XV. 
J)i  Corpore  Dure  ^  Fragili^  MoUi^  Flexili,  Elajlic^ 

$*5I9*  /^orpus  durum  vocare  iblemus  id,  cu* 


fuum ,  vehementer  compreflaB  vix  ,  aut  parum 
ccdiint ,  difficuker  a  fe  feparaotur  j  &  proiude 
cujus  figura  vix  mutabilis  eft 

520.  Corpus  per/iSti  durum  vocamui ,  cojai 
panes  vi  utcuoque  magoft  compceffiD ,  oec  ce» 


(a)  In  operibus  poftbumis ^ 

{^b)  Principia  pbilof.  matbem.  L.  T. 

(c^  Introdua.  ad  veram  pb^/ic,      pbU,  Tranf,  N%  HJ* 

(d)  Mijcdlan,  j4nalytica  Lib.  8.  Cap,  i, 

fe)  Operum  Vol.  i.  N«.  85.  87.  88% 


noftrorum  (en* 


duQC, 


Digitized  by  Google 


Fragili,  MalU^  183 


ckint,  nec  feparantur  :  quod  proinde  figurae  in- 
inuubilis  eft.   Hujusmodi  corpora  magna  in  U- 
niverfb  noa  noviinus :  qnecunque  cognica  fimt 
pofiiint  atteri ,  concundi  m  partes ,  auc  prefla  figu- 
rae  mutauonem  patiuntur,  nequidem  Adamante, 
Gemmis,  Silicibus,  Lapidibus,  Metallic,  aliisve 
corporibus  exceptis.  £lemeQta  tamen  ultima  ^  qu» 
mixumtd  fiioc  partes ,  in  quas  corpora  relbJvi  p08« 
font,  videncor  duritiem  perre£bim  poflidere,  cam 
a  nullis  viribus  Naturae  uiterius  refolvantur:  turn 
quia  Tunc  impenetrabilia  &  perfe&e  denfa ,  atque 
unkaces:  adeo  uc  corpora  quaecuoque  ex  elemen- 
ds  coropofitt  conftent  ex  pambus  perfete  diuis^ 
cam  ipia  componta  dura  non  (inc.  ' 

5.  f2i.  Corpus  fragile  d.ppe\hmus  ^  quod  durum 
eft ,  fed  &  levi  percuiSone  frangitur ,  veluti  eft 
chaJybs  igne  induratas ,  vitrum ,  vaia  pcMrcella* 
sica.  Honim  partes  &mm  ieciim  quidem  cohsB- 
rent ,  led  folvuntur ,  fimulac  vel  tamillam  ft  muA 
f  tuo  contaftu  receflerint ,  hinc  a  levi  percufSone 
tremorem  inducente  franguntur ,  quod  a  majori 
percuiliooe  fispe  non  efBcitur.  Silex  in  pulvinart 
molli  eiceptus  facile  ^  incudi  impofitus  oc  tnaileo 
vehemencer  percuflus  non  auc  vix  frangitur. 

§.  522.  Corpus  fijjile  appellamus  ,  quod  ex  la- 
mellis fibi inpofitis  conftat;quarum  partes,  quam- 
libec  lameUam  componentes ,  firmius  inter  fe  co- 
herent, qnam  lamella  cum  fibi  proximi :  ideo 
_  cam  hujusmodi  corpus  fran^tur ,  m  lameilas  abl* 
"  re  folet:  ita  eft  Talcum  Mulcovicicum^  Lapis  ar- 
dofius  &c. 

§•523.  Corpus  fHoIle  vgcamus,  cujus  partes  re« 
i]pe&u  noftioran  fenfaom  Gompr^ 
cile  oedune,  &  viribus ezigms  frax^  iqparari 

poflunt:  uti  Butyrum,  Mel. 
S.524,MoUAtie<&  dumi^funt  ergo  qualiutes  cor- 

M  4  po* 


Digitized  by  Google 


i84  Onffm  DurOf 

porom ,  qusTehtiotiem  ad  fenfus  noftros  nofhawftfe 

vires  habent ,  ideo  certi  limites  ubi  definit  molli- 
fies &  incipit  durities  allignari  nequeunt  :  argil  la 
humida  vocaiur  mollis  ;  fed  quousque  efl:  exlic* 
canda  ,  ut  appelletur  dura  ?  aduico  robuftoqoe 
SDolle  dicecor ,  quod  durom  imbecilii  io^d. 

§.  525.  Corpus  eo  propius  ad  perfeStam  moUUiem 
accedit ,  quo  parces  minori  vi  a  nexu  mutuo  re- 
laoveri  poUuau  Cori>ora  magoa  moUia  dantur 
in  univeno  plarima»  ud  eft  butyram »  argilla  ha* 
mida  &c.  qu»  i(a  fe  habeoc,  uc  figuram  corporis 
comprimends  acquirant  ,  eoque  remoto  figuram 
%  reuneariL     Perfefte  mollia  tamen  non  dantur  , 

five  c[uorum  partes  vi  nuUi  (e^ce^  loerua)  te^ 
parari  {Kiflunt ,  quia  omnes  omnium  corporum 
parces  vi  notabili  ad  fe  urahantur,  qus  fuperaoda 
ell  a  caufa  removente  partes  corporum. 

5.  526.  Sunt  quaedam  corpora  mollia  DuStilia^ 
qu«  fubire  iooumeras  figurs  mutadones  pofliiuc  1 
cobsrendi  manentf  e&dem :  hme  talem  ri^uirQiM: 
paniom  conftitudonem ,  qua  habeanc  aliquem  gra- 
qum  concopulanonis ,  &  quando  partes  ponuntur 
in  alio  fuu  &  loco  cum  aliis,  Temper  aeque  cohae- 
rcfcant  cum  iis  quas  nunc,  quam  auas  antea  tan-p 
^ebanc ;  ica  ie  nab^c  ar^Ila  humida*  Haec  due- 
tilitas  non  pendet  ^  pardam  fubdlitate ,  quippe 
fabulum,  vitrum,  tajcum,  fal,  utcunque  attenua- 
tum  &  aqua  mixtum  nunquam  maflam  duftilem 
prsbet  obfervantc  Nob.Reaumurio  (a).  Terrs 
vel  argillae  du£lilicas  pendec  ab  Aqoat  non  modo 
jnterfbda  pardum ,  fed  pardcuiarum  poros  intranca 
&  inflante.  Meialla  quae  du6lilia  &  malleabilia 
func ,  fuam  dudlilitatem  oleo  inter  partes  intcrfufo 
^^beni ;  qMo  H  ortota  in  jgqe  f uerinc »  func  fra|H 

X«)  i'W-  it  Sty.  A*.*  J7J0.  f.  3(» 


Digitized  by  Google 


FragHi^  Mollis  iSc.  185 


lia!  amittunt  quoque  du6lilitatem  hetero^cneis  ad- 
miztii  9  veluti  ii  auio  admUlum  fit  zmcum ,  li 


^.  527.  Corpus  fl^xik  vocator,  cujus  ligura  ma- 
tari,  elongari ,  &  abbreviari  poteft,  non  fepara- 
tt  interim  partium  unione  vel  coh?erenti§.  Ejus- 
modi  corpora  funt  plorima  ,  veluti  crones  mem« 
btmm  animaliom, partes  oblongs  viridiaai  vege- 
cabiiiaiii ;  f unes  &c. 

J.  52  8.  Corpus  tenax  appellatur,  quod  ex  parii- 
bus  conflat ,  quas  multum  a  ie  recederepoiTunc^ 
non  tacnen  unione  folud. 

529*  Si  corpus  flexile ,  fublad  cau(i  figuram 
nrntante,  propril  fibi  vi  partes  idlitiiat  in  figuram 
priftinam,  voq2X\xx  Elajlicum, 

S-  53^-  Elajltcitas  perfeSta  dicitur,  cum  vis  cor- 
pcms  diftra£li,  eiongati,  comprelli  &  fefe  relU- 
tuends ,  eft  secpialis  viribus,  quibos  mnuta  eras 
flgura ,  corpusqae  accurate  ad  eandem  redit  figu* 
r  ram,  quae  &  ante  diftraftionem  fuerac. 

5.  531.  Sed  Elafticttas  cl\  Inperfeda  ,  cum  di- 
ftradlum  vel  coropreiTum  corpus  ad  pridinam  qui- 
dem  figoram  recure  aititur  &  redic;  id  aotem  vi 
minori  prsBlfac ,  quam  qufi  routatum  erac  - 

5.  532.  Elaflicitas  in  omni  fere  corpora  cogni- 
to  ,  faltem  in  pluribus  Metallis  ,  Semimetallis  , 
Lapidibos ,  Gemmis  ,  Fofiiiibu«]ue  ineft :  2^  In 
omni  parte  folida  corporis  antroalis  veluti  in 
Menibranis ,  Offibos  ,  QurcilaginibtML  3^  In  ib^ 
lidis  partibus  vegetabiliura  cognitorum  &  ficco* 
rum.  Gradus  elafticitatis  in  diverfis  corporibus , 
quamplurimum  inter  fe  difcrepan^ ,  &  licet  per* . 
fe&a  dari  non  poflic ,  goia  oom  corporis  figura 
mtitaiur,  partes  fupnt  ie  motss,  lequein  rettflii 
quam  in  reditu  ,  iubjiciuntur  attritui ,  quo  vis 
^uasd^m  peric ;  ideo  chorda  &  fides  quoicunque 


M  5 


tea* 


Digitized  by  Google 


i9tf  De  Corpore  Duro, 


tenfa  &  agitata  ,  licet  in  vacuo  ,  brcvi  port  ali- 
cuot  vibrationes  ad  quietem  redit :  &  in  percus- 
fione  corporum  elafticorum  tnaniCefla  fit  abenra- 
cbiicgjiis  Gaomecricis :  mhitoaiiMts  dator  da>- 
ticicai  otconqoe  ad  perfe£fauii  accedens  in  Un« 
guibus  ,  Cartilaginibus  ,  Chalybe  iudurato  ,  Vi- 
tro, Gemrois,  oc  avium  nonnullarum  plumis. 

S*  533*  Videtur  elaltickas  di&rre  pro  varii 
corporum  compa£tione :  quo  emm  t/htsih,  mal* 
leis  plus  tundontur ,  &  compaAiora  redduncur , 
eo  fiunt  magiselafticarChalybisigne  lemperati  & 
maxime  elallici  denlitas  rei^ie&u  Cbalybis 
mollis,  mi  7809  ad  773S* 

§•  534*.  Pracerea  quo  coipom  (das  frigent ,  eo 
funt  magis  elaftica ,  mnc  varo  turn  denfa  &  con- 
ilri6la;  quo  plus  calent ,  eo  minus  funt  elaflica  , 
func  vero  cum  rariora.  Ideo  globi  ex  tormencis 
bellicis  frigidis,  vi  incenfl  pulmk  explofif  ad 
maiorem  projicumtur  diftaatiaiBt  qjiam  ex  iit- 
dem  calentibus ,  nptante  Cl.  Bdidorki.  (a).  Hinc 
Benj.  Robins  (/;)  notat,  idem  tormentum  in  ea- 
dem  elevatione  globum  projicere  ad  variasdUlan* 
tiaS|  adeo  ut  duo  ceoununa  iocer  fe  non  conve* 
niant  £xcipieiidus  tamen  eft  a£r  &  aUa  fluida 
elaftica  aeri  analoga ,  quae  ab  Igoe  majorem  vim 
elafUcam  adipifcuntur. 

534i*  Quorumcunque  corporum  daflico- 
rum,  uyeFo&ilium,  five  Animalium^  Hve  Ve- 
getabilium  elafticicas  masec  iomouta  in  Vacoo 
Boyleano  ,  ead«nque  efl:  ac  in  Aere  aperto , 
mode  corpora  nec  calefcant ,  nec  humefiant : 
uti  ejLperunmu  i  Boyko  9  Hauksb^o  »  Der- 

f  flj  Bombardier  Fremcois  pair. 

{b)  Ne^  princ^ks  of  Ounmry.  firaf.  pag.  44.  Cap.  %, 
prop.  7. 


Digitized  by  Googl 


Fragilif  MoUi,  tSc  187 

hamo,  aliisque  Philofophis  inflituca  in  metallis, 
bal^,  chordis,  lao&y  ipopgus,  vitro »  docue- 
runt 

$.  536.  OiiifiuB  Elafticicatis  quefiveninc  pluri- 

mi  Philofophi ,  qiiorum  nonnulli  coDflderantes 
corporis  A,  B,  C  non  inflexi  poros  efle  cylin-ja^^  yjjj^ 
dricos,  flexi  vero4t     c  eOe  oonicost  &  partei^iSiV  . 
ezcerioriit  m,latiores,  ab  intenodif,  ao^- 
tiores  ,  opinad  fuot  lubdliffioiam  «i^iera  kciori 
parte  k ,  m  influere  majori  copia ,  aut  facilius , 
quam  effluere  cx      e,  adeoque  cum  impingere 
latetaa^.  Id,  i>»  ce^  eaque  pdiere  veriiis 
bf  conari  ampliaie  partem  alqgufliorem  »  quod 
dum  fit ,  pellereiicar  nnim  partes  in  fitmn  prifti« 
num  reftum  ABC.  quae  licet  ingeniofa  Cc  hypo- 
thefis,  in  ei  taraen  animadvertimus.  1°.  efle  liy- 
pothcHn  daii  materiam  fubdkm :  2'*.  (T  earn  efle  * 
ooncelferimas,  fluet  canciim  una  diK^tioiie,  ve* 
lud  emnia  alia  corpora,  iliiac  iginir,  tic  ABC^ 
inilexum  in  fitum  abc^  ingrediatur  a  parte  latio- 
ri  k  J       efFeflus  reftittitionis  inde  fequetur :  ve- 


m 

U 

oec ,  atque  ilico  flaxas  fui  curfoiii  qaoqac  moca* 

bit?  nam  fi  ut  ante  fluere  pergat,  parcemque  an* 
gufkiorem  ingrediatur,  reilicucio  figurs  fieri  non 
poteric:  3^  Supponamus  dari  duo  corpora  fibi 
proadma^  qas  contrario  fitu  infledantuTt  anum 
in  a  J  b^c^  alterum  in  K  LM,  haec  infloxu  unius 
eiusdemque  direftionis  reftitui  non  poterunt:  fi 
&  hoc  modo  in  fphaerae  figuram  iamellas  elafti- 
casordinacaa  animo  conceperimus  9  fieri  nequit^ 
QC  omoes  pari  modo  &  aodem  tempoFe  ab  ia«. 
fluente  fluido  reflituantur :  reftitutio  tamen  con- 
:ingit.  Nec  fluxus  adverfarum  direftionum ,  qua- 

)a»  ia  £leftriaiut«  obfervaoir^  iavocari  poteft, 

com 


Digitized  by  Google 


Its     De  Corpm  Dm^  RagiS^  Mollis 

cum  ab  ejusmocU  duplici  flaxQ  adverfo  elaftici 
corpmt  vsditm  in  primm  figuram  eflki  non 
poilic. 

$•  537«  Cum  has  difficultates  perceperanc  Vin 
iagactoret ,  priorem  iencentiam  aliquancain  ini* 
inucarQiic,  (upponentes  fubciliflSmum  anhera  if^ 
fum  efle  elafticiim,  fuoque  influxu  in  corporum 
meatibus,  viribusque  expandendbus  partes,  elafti- 
dcatem  efficere.  In  qua  fencencia  notamus,  dari 
•  hie  alteram  hypochefin  in  hypothefi ;  nempe  m» 
therem  efle  eiafticum ,  quod  conjeftmam  ahqnam 
facie  omnino  chimasricam.  t"".  decur  scher  elafli- 
cus ,  ejus  partes  igitur  compreffiles  ,  mutabiles- 
que  erunt,  &  compreflTae  fe  reftituent  poftea, 
quasro  per  qaamnam  caufam?  anhsc  icenim  ab 
alio  cdiere^  fubciliori,  eciam  eiaftico ;  quasoam 
*  dafticicacis  in  hoc  «here  caufa  erit?  Alii  pofue- 
runt  fgnem  efle  elaflicicatis  caufam :  qux  fententia 
Aon  videcur  efle  vera,  quia  Ignis,  quo  copiofior, 
eo  minus  elaftica  Tunc  plurima  corpora:  minus  e« 
aim  elaftica  func  meulla  calentia,  quam  frigida* 
Qti  &  alia  omnia  corpora ,  quae  ab  igne  liqueicunt. 
Forfican  vera  caufa  adhuc  lacet,  quia  nondum  fa- 
tis  proprietaces  &  effe£lus  corporum  elafticoruoi 
ezaminaruQC  Philoibphi  9  prasftabic  jadicii  fufpeii- 
.  fio,  donee  plura  ezperimenta  &-  ryamina  hoc 
ipeflantia  inllicuta  fuerinc 

CAP.  XVI, 
Di  PercuJJim. 

$•  538*  Ty^rcujfto  ea  vocatur  adlio,  qua  corpus 
JL  mocum  omoi  fiifi  vi  in  aliud  impio- 

gicor. 

S*  539*  Hsc  fit  I  cum  corpus  motom  in  alte^ 

xom 


Digitized  by  Google 


rum  (][uiefceiis  impiflgicur;  vel  quaodo  celeritii 
aOequitur  aliod  lendiis  pracurrens :  vel  com  am« 
bo  corpora  dire£tione  oppofitft  in  fe  raooL  Hi 
ties  cafus  dantur ,  vel  in  corporibus  Duris ,  Mol- 
libus ,  vel  Elafticis.  Quia  corpora  perfefle  dura 
noa  dantur  caoi  magna,  ut  in  lis  pericuia  facere 
IkesUy  ied  hsc  mera  fiat  demeata,  mad  M  fub- 
tilitate  feofus  effugiunc ,  cantum  percuuioiiemcor- 
porum  Mollium  &  Elafticorum  examinabo. 

J.  540.  Velocitas  refpeSiva  vocatur  ea ,  qui  dub 
corpora  ad  ie  acceduot  9  auc  a  fe  recedunc  Id* 
circo  a  unum  corpus  quiefcac,  alteram  movet* 
car  ad  id  accedendo ,  veiocitas  Relpe£tiva  eft  ea- 
dcm  ac  Abfoluta.  Si  ambo  corpora  eidem  dire- 
ftione  ferantur  ad  eandem  plagam ,  erit  velocitas 
rdpe£iiva  squalls  differentiae  ambarum  velociu- 
tacunit  qpA  corpora  vel  ad  fe  acoedunc,  vel  i  fe 
recedunt.  Si  duo  corpora  ad  fe  oppofid  diie€tio«. 
ne  ferantur ,  erit  velocitas  refpe£tiva  fumms  am^ 
barum  velocitatum  acqualis. 

^  541*  Fircujfio  dire&a  fiC,  cum  linea  direfUo* 
nis  per  centra  graviutia  amborum  corponimcran- 
fit,  &  perillas  partes  fuperfiderum ,  qua  in  per- 
cuflione  fe  mutuo  concingunc^  ac  in  earn  lineam 
perpendiculares  func 

{.  542,  Quascun^uc  alio  modo  percufljo  fiat^ 
Oiiqua  vocatur:  pnus  de  percuffione  dire^  cor- 
porum  moiKum  agam# 

5-  543-  corpora  mollialepercutiant,mu- 

-^'tabuntur  amborum  figurae,  partibus  intropreffii 
aut  feparatis :  fi  corpus  durum  incideric  in  molle, 
etiam  mollis  corporis  figura  mutafato  partibus  ' 
intropreffis:  partes  intropremi  nequeunt,  lufi  fe* 
peretur  vis,  qui  cohaercnt,  hsec  refiflit,  tollit- , 
que  ideo  vim  corporis  impadti ,  fecundum  g.  266. 

quamobrem^  quouescun^ue  carpus  laoUe  percu- 

4-. 


Digitized  by  Google 


X90  Pircuffmi 

timr  t  deitruetur  ea  vis  corporis  impa^ti «  qum 
impffldicur  in  ttiutand^  corporis  molfis  fisura. 
L  544.  Si  corpus  A  in  corpus  molie  B,  squa* 


buntar  A  &  B  conjunftim  velocitate  duplo  mi- 
noriy  quam  qua  A  inciderac;  quamobrem  dimi^ 
dm  qfuamm  yirium  periic ,  que  conibmca  fuit  in 
iBiitadoiie  figufA  Si  V:  gr:  A  impegerit  B 
velocitate  lo  graduum  ,  habet  vires  loo,  pofl 
percufllonem  velocitas  utriusque  mafleB  eft  jgrad. 
ergo  vires  pro  qualibec  mafia  ieorfum  fuot  25 ,  & 
ibmma  ambamm  50.  adeoque  perierant  vires 
50 ,  q\m  fum  confbmte  in  mutatione  figurae. 

5.  545.  Quotiescungue  velocitas  refpeftiva  am* 
borum  corporum  A  &  B  aequalium  &  fe  percu* 
riemium  eft  eadem,  eft  turn  mutatio  figurae,  cum 
w  deftrufla  eadem :  Si  enim  ambo  in  ie  contra-* 
ri&  difeftione  indderint ,  A  Tdocitate  5 «  B  ve- 
locitate 5  graduum  ,  eft  velocitas  refpeftiva  10  , 
ut  in  5.  544.  perafta  percufGone  quiefcent  ambo , 
viribus  25  in  ambobus  corporibus  deftrudlis  pro 
mocBtione  figurae ,  qum  mntado  ttqiialis  eft  priori. 
Si  A  vdodtate  6  graduum ,  B  velocitate  4  gra* 
duum  delatum  fuerit ,  erit  iterum  velodtas  refpe- 
ftiva  10,  &  poft  percuflionem  eadem  figurae  mu- 
tatio ac  ante.  Si  A  feratur  8 » B  vero  2  velocitati- 
boiS  iMum  eft  &gam  mmado  eadem »  cam  ve* 
locicas  refpeftiva  corpomm  in  fe  roentinm  fit  id. 

Sed  idem  obtinet,  cum  celerius  motum  corpus 
A ,  aflequitur  B  praecurrens  ,  verum  lentius  :  A 
enim  delatum  velocitate  15  graduum  ,  percutiac 
B  9  quod  prsBCorrit  vdocitate  5  gradunm ,  erit 
velocitas  refpeftiya  iterum  10 :  in  hac  percuflxh 
ae  erit  figurae  eadem  indufta  mutatio. 

§.  546.  Quamobrem  mutatione  figurae  ea  qaan 
iiiai  viriumperity  quss  datur  in  corporibus  squa- 


Digitized  by  Google 


^Wbm^  vdodcate  aqg&li  iofe&oppofit&ciieaioiie 
amoMibiis:  Igitur  quodeiewi^  corpora  squalia 

in  fe  cam  velocitate  cadem  refpeftiva ,  ac  in  me- 
^norato  cafu  ruunt,  quibuscunque  viribus  &<lirec- 
tionibus  ferantur  poft  percuffiooeffl  ^  gauticaf 
virium  dtftniftsiram  o^goofekur. 
,fi-  r47*      vero  umi  ^ockaa  conmifmis 

triusque  maflae,  &  direSio  ematur:  Ex  fummi 
virium  ante  percuffionem  fubtrahacur  fumma  vi- 
rium amiflariiin,  KG&Amxi  dirkbciir  fmiiina  mas- 
&niin»  aqoe  ex  qoodaite  eKtrahamr  radiz 
draca,  hmc  eric  velodtaa  comfmuiit:  direSio  ve- 
ro  habetur  a  paite  corporis  maj^ima  velocitate 
-ante  percuffionem  moti. 

Corporis  A  velocioa  ik  15  graduum,  A  ft- 
anatur  B  i^nios  preoiraeos  velocitate  5  gra* 
duom:  erit  vis  m  A=:£a5.  in  8—25.  fummar: 
250.  Vires  amiflne  in  percuffione,  per  §.  544, 
funtnso.  nam  velocitas  refpeftiva  eft  mo:  Er- 
go remanent  vitcsaoo^que  divife  aimaffisduaiiiit 
.A  &  B,  funtncocK  a  q|isbi]s  exttaAa  nda, 
qaadrata  eft  10,  qu»  vdootas  communis  uonus- 
que  junfti  corporis  cfl,  quod  feretur  in  eftdem  di- 
reftione,  qu2  A  movebatur. 

Ruat  A  velocitate  g  ^radoum  in  B^  quod  op- 
•polkft  ifiveftione  &  vetocicate  2  gradoum  oKivea^ 
tur;  eric  velocitas  rerpeftiva=io,  atque  vis  in 
A=:64  ,  in  B  — 4.  fummaz=68.  vis  amilTa  in 
percuffione  eft 50,  quae  fubdufta  ex  68 ,  relin- 
-quit  18 ,  hoc  divifum  ab  ambabus  maffis  dac 
cufus  radix  quadraca  eft  3 »  qtm  velocitas  com^ 
mnis  eft  poft  percuffiotMOi «  &  cum  e&dem  dl* 
reftione,  qua  corpus  A  antea  ferebatur. 

5.  548.  Si  corpora  fuerint  inaequalia,  quae  in  fe 
•muctto  incuiTunc,  torn  vis  deftmfla  in  mutatione 

cesM(Mittr>  16  ambi^  flMflss  w  feMkir 


Digitized  by  Google 


tfs  '  Pmu/Jione. 

0 

plicenmr,  hoc  proda£luni  in  quadratum  velocita^ 
dt  refpetHnB  icerua  multipUoecur,  atque  hoc  S> 
cundum  prodtttem  dividttur  fimima  ambaram 
malTarum.  Nickar  hsc  regula  (equemi  experi- 
memo :  Quociescunque  duo  corpora  inaequalia 
ioieruumdiredlioDeoppofica,  &  velocitatibus , 
qax  func  in  radone  loverla  ipagokudiDum ,  poft 
percuflionem  ^ukfiseDtt  oouiibua  in  mscatioiie  fi- 
gures confumus  iriribiis. 

Siotjam  corpora  A  &  B,  illud  feratur  celeri- 
tatSi  ^9  hoc,  (i  turn  omnes  vires  in  percus- 
fiooe  peribttott  erk  A,  B::i,  a.  i^iiia  ambo  cor- 
pora oppoGco  mom  in  fe  roanCt  ent  velockas  le- 
fpefliva  aequalis  a+b.  ponatur  a  +  b=d.  &  coo- 
lideraado  praocedencem  proporcionem,  erk  com- 

B  d 

ponendo,  A+B,  B;:rf,  a.  ergo  efl 

All 

tnm  etiam  A+B^  A::d^  b.  idckco  ^^p^:^* 

Summa  viriam  in  utroquecorporeeft  A  j  a  +  Bir  A. 
Nunc  kico  ma »  capiatur  uiventa  qaandtas  ipfi 

aequalis,  quasefl:  loco  bb  ^  capiatur 

AMd  A  +  B^ 

A  "      h»  qoandtates  mnltiplicatas  in  corpo- 

vifione  fadki  ab  A  +B,  habehkur  & 

pofaimus  velocitates  in  ratione  inverfl  magnitu- 
dioum,  has  vires  peribunc  in  mucatione  figura^. 

{•  549*  Vdocicas  communis  poft  percumonem 
cognorcecar ,  fi  ft  fumma  vmum  ante  peicuflio- 

nem  fubtrahantur  vires  amiffae:  refiduumverodi* 
vidatur  Tumma  maflaram,  ex  quodente  extrac- 

ujradix  quadrata  dabk  veiodOMem  comlmuienL 

Sit 


Digitized  by  Google 


Sit  corpus  A ,  dupio  gravius  corpore  B.  roaac 
in  ie  ambo  dire&iooe  oppoficft »  A  velockate  '9 
grad:  B  velociiate  a  grad.  turn  per  §.  545.  erunc  . 
vires  amifTae  80  ,  666,  fumma  virium  eft  i6(J, 
adeoque  vinum  refiduum  eft  85,  334.  quod  di- 
vifum  per  3  mailas »  dac  ig ,  444.  hujua  radix 
i]iiadraca  eft  5,  195,  qus  velodtai  conunoiui  &: 
in  eadem  direftione  com  corpote  A  e(h 

Si  autem  vclocitas  in  A  fit  ad  earn  in  B,  in 
ratione  reciproc^  maflarum  ,  ambo  corpora  poft 
percuflloDem  ^inefcent^  viiibus  omnibus  coo- 
fumtis  in  motacione  figure :  nam  habeat  A  vtkh 
citatem  i.  B  squalem  a.  eric  via*  aioiiSi  aqoa- 
lis  6,  &  fumma  virium  in  ucro^ue  corpore  as- 
qualis  6. 

S*  550*  Si  duo  corpora  elaftica  fe  percutianc  ^j;^^ 
fit  quoqoe  figure  motado ,  pardboa  cedentibosng.  io« 
pulusque  introrfiim :  globusqoe  DBS  fphfleroi- 

deam  induic  figuram  KICB.  venim  vi  elaftic^ 
fit  figure  inftauratio,  pari  vi  fe  reftituentibus  par- 
ubus  extrorfum,  ac  iotrorfum  puifae  eraiu :  Idcir- 
CO  idem  iocum  obtinet  in  corporibua  elafticia ,  ac  ' 
in  moiiibus  refpe&u  incropKflionis  parttum ,  ft 
inde  oriundae  abolitionis  virium ,  nill  quod  elafti- 
citas  easdem  vires  reproducat,  quas  intropreflio 
deleverat ,  quamobrem  nulla  vis  in  percuilione 
elafticorum  peribit.  Cum  vero  fe  reltituonc  in* 
tropieflb  corporis  panes ,  redeunt  direftione  ei 
oppoGta ,  qu^  antea  ceflerant ,  quamobrem  in  e* 
lafticis  vires  illae  oppofitac  reftituuntur,  quae  in* 
corporum  mollium  percuflione  peribant. 

§.  55  !•  Si  duo  corpora  elallica  &  aequalia  A,B^ 
in  fe  mane  diieftiooe  oppofitft  &  pari  ceieritace, 
poft  percodionem  i  fe  reoedent  eidem  vi&  &  ce* 
leritate,  quil  accefleranc. 

Si  enim.  corpora  moUia  fuiflcnt,  omnes  vires 

N  io 


Digitized  by  Google 


194  fittiiBim. 

in  mutatione  figpra  inpeodUKnt »  &  peniAd  per- 
cuflione  quieviflent ,  per  §.  545.  cum  vero  funt 
eialUoi  I  mucaiur  etiam  figura ,  &  quimdiu  ia  ie 
.uum,  panes  introrfuin  prwiunUir^  ^iip  fui  re> 
fttlmilTim  oifl^ntt  qoibfiiui  fe  £k« 
flkkate  jam  fe  refticuente  corpora  A  &  B  contra 
leagunc,  &  quia  figurae  pariter  eranc  mutate,  & 
vis  reflitaens  roucanti  eft  aequalis,  redibunt  A  &  B 
Afe  cdcmit)e  &  Yiieidem,  qui  impc^eranu 

$.  S5^  fii  corpus  dafticum  A  inciii^K  10 
quale  elaflkom  B  ,  &  quiecum ,  pod  percu(&o« 
nem  A  quiefcet ,  &  B  movebitur  dire£Uoue  <& 
celeritate ,  qui  A  antea  in  B  ruerac. 

CoDcipiancor  aaiba  oorponi  A  &  B  id  navi  ^ 
qm  oelericaie  5  graduum  vehttor ,  coqNit  A  A 
puppi  ad  prormi  cdericaie  5  graduum  proiicia- 
tur,  cum  erit  celeritas  abibluta  in  A  sequalis  10 
gradibns :  B  S  prora  ad  puppim  velocitate  5  gra* 
dttum  projeftum ,  five  eadem  cum  navi ,  ^folii* 
^  in  quieie  verfiuiur:  venim  in  navi  ambo  luBC 
corpora  squatlbos  celerkacbiis  in  (e  oppoiitl  dB- 
reftione  incurrunt,  adeoque  fecundum  ^.551.  poll 
percuffionem  a  fe  recedenc  e^m  via  &  celeriu- 
te,  qui  fibi  occumiant;  cum  ^gitur  A  re^ic  ce- 
leiitait  5  gradnnm »  qui  eSdem  fmrnoveior  cmn 
navi,  dbfblute  quimdc :  B  attcen  vedieni  ad  pro« 
ram  celeritate  5  graduum,  eadem  que  prascerea  de- 
latum  cum  navi ,  movebitur  celeritate  10  gra- 
duum  ,  adeoQue  cum  iU&y  quae  aocea  in  cospoie 
A  inddeotc  iiiertt* 

%  553'  Si  eadem  corpora ,  A  &  B  ,  direftio- 
nibus  coQtrariis,  &  difparibus  celeritibus  lata)  & 
percutiant,  pemtutatis  velocicatibus  recedenc 

Sint  in  nave  ve£la  velocitate  a  gcad:  duo  ccxpo* 
n  A  &  B.  qaonim,A&  pimpi  ad  pionm  cmetoa- 
knricace  6  gr.  B  i  pror&  ad  puppim  cekritaie'tf 


Digitized  by  Google 


PmiflfiOfif  tgs 

Erit.  turn  abfoluta  celeritas  corporis  A.  t  gr. 
corporis  B  modo  4  gr.  imc  in  k  incurran(  ccmua^ 
ii&  dm^ne^  pcift  percuifioiieai  ft  fe  lecedtntf 
AeMdhim  $.  551*  oeMmto  &  via,  qui  ooncur* 
wrant;  cum  ^rgo  A  redit  ceJeritate  6  gr*  eft  eju^ 
abfolut^  celerkas  tajacum  4  gr.  in  B  vero  rediisat^ 
celericace  6  gr.  eft  abfoluta  celeritas  8  grad. 

^554*  Si  A  ceitmw  niQUim 
Sus  prarcNHBDs ,  mov^ebnQCur  poft  perculTionem 
eadem  direftione  ,  fed  permuLatis  velocitadbus. 
Sk  navis  vefta  celeritate  6  gr.  in  qud  A  d  puppi 
ad  proram  rooveatur  celeriuie  a  gr.  eric  bnjas  cpm 
kricas  abfoluta  8  gr.  A  vaifp  ft  ^9ift  ad  puppim 
IMrojioiatar  otiermKO  a  gr.  eric  ob  motvm  navi^ 
ab(bluta  celeritas  4  ^.  fed  polj;  percuffionem  re- 
deuDt  A  .&  B  celeritate  ,  qua  in  fe  incurxieraqc 
in  navi ,  adeoque  movebiiur  A  vera  celeritaiie  4 
-gi.  &B  roovetotnr  ttltricace  abibli;^^  8  gr.  ad^oe 
mbo  poft  peMf^MAfomoir  peisaiuuuis  vei<^ 
riianbtta 

$•  555.  Si  varia  corpora  elaftica  seqaalia  fibi 
fine  contigua  &  auiefa,  mocp  hao  wimoiQ  in  aliiu 
mavehicur  opponcinn  extremum  corpus  c^im  va- 
lopcate  iaddeoos^  oiiiefcwMtNia  iowanediis ,  quos- 
^QDt  etiam  incerpouta  fuerint. 

<^uod  contingit ,  quia  a  fola  aftione  vicini  cor^ 
poris  unumquodque  corpus  movecur  ^  parces  au* 
Hem  elaftics  redeuiic  ctuffime  ^  antequam  aftio 
cum  fequenae  corpora  toxommom  pofiic 

$•  55^-  Hue  usque  confideravimus  percuftio- 
nem  direftara,  nunc  pauca  de  Obliqua  agend  i  e- 
runc :  Oportebic  vero  in  memoriam  revocare  ,fqu|B 
de  mocu  compofiio  ancea  eiplicata  fuerunc. 

,f  557'  Si  duo  corpora  moUia  in  fe  oblique  in* 
'Wnrrint,  poceft  decerminari  via  &  velocitas,  qui 
iedire^peicutiiutt:  mm  gMoque  yu  i&  Vfiloci- 

N  a  us 


Digitized  by  Google 


tg6  De  FercuJJiom. 

tas  poft  percuflionem ;  fl  amborum  corporam  da* 
terminationes  refolvantur  in  alias,  quanim  bans 
fibi  fine  dire6te  oppofltas,  bintt-fibi  parallel® :  ia 

oppofitia  fit  percuffio  direfla  ,  adeoque  omnia  , 
qu;r  de  hac  percuflione  diila  funt,  hie  confide^ 
randn  ,  &  poflea  addends  eriim  diredooes  fibi 
parallel. 

Tab.  vni;   Corpus  A  feratar  direftione  &  velocictce  AO, 

iig.  8.    quseficmoo.  corpus  aequale  B  feratur  dire6i:io«- 
re  &  velocicate  BO,  quae  fitzzjo.  refolvatur 
AO  in  AC=50,  &  in  €0=8(5,  6r.  refolva- 
tur BO  in  BD=4.6^  &  inDOzzi9y6(K&Qtqat 
fas  direftiones  refolote  paraUele  prioribos  A 
CO.  quatenus corpora  A,  B  feruntur  direftioni- 
bus  AC,  BD  parallclis,  in  fe  non  operantur, 
fed  quatenus  direfle  oppofitis  direflionibus  CO, 
DO  aguntur:  fumma  viriuni,qiiibiisagiincor cor- 
pora motibas  CO,  DO,  eft =7884*  fmnma 
Tium  amiflarumin  mutaiione  figurseft  5618.  2. 
quia  velocitas  refpeftiva amborum corporum,  five 
CO  +  DO  eft=:io^,  21.  qusefl  eadem  quan- 
do  in  fe  ruont  ▼dodcalibas  53.  10.  com  vcw 
omnes  vires  pereant:  qoam  ob  rem  vires  Ifapetb 
ibtes  funt  2265.  8.  &  pro  quolibet  corporeii32. 
9.  adeoque  veJocitas  communis  eric  33,  66.  pro 
OK  poft  percuflionem ;  led  Apnctereaferturmo- 
tu  AC=:5o,  adeoque-  feretur  in  diagonal!  OG 
—60.  27,  parallelogrammi  OKGH.  &  carpos 
B  movebicur  indiagonaliO  B  3:5  7.  parallelogram- 
mi  OKFE. 

J.  558.  Si  corpus  A  elaflicum  incident  obii- 
qua  cliredtione  A  B  in  obicem  elaflicum  CBD^ 
inmobilem ,  relblvendus  eft  corporis  A  mocns 
V  in  motrnn  AE,  parallelum  obici,  &  in  EB  illi 
perpendicularem  :  fit  percufTio  quatenus  corpus 
A  feriur  mocu  diredo  £B  in  oUcem :  qCiacenus 

an- 


» 


Digitized  by  Google 


Di  PercuJJlone. 


^utem  fertur  motu  AE  parallelo,  non  operatiir 
ioobicein:  Eil  obex  elaiticus,  a  quo  corpus  ia 
novum  impecum  micticur,  exfulcac,  &  reverbe- 
racur  dUlem  vii  &  velootate,  ac  inciderac;  a« 
deoque  redit  via  BE,  interim  auteni  pergic  via 
EF  =  AE,  parallela  obici,  proinde  ia  didgonali 
BE  paraJlelogrammi  EFDB  ferecur. 

S'  5i9*  Vocatur  aogulus  ABE,  Jneidentia^&T^vuu 
EBF.  HepermS^s ,  •yd  Jlefiexioms.  £fl:  ucer-^te-  9- 
que  angulus  fibi  c-equalis.    Quia  in  duobus  Trian- 

fulis  AEB,  EBF,  funt  latera  AE,  EB,a2qua- 
a  latcribus  F£,  £B,  &  angulus  redlus  AEB  , 
i^FEB,  adeoque  fuQC  TriaDguiasqualia;  &  an- 
gulus AfiEsEBF. 

5.  560.  Percuflio  duorum  aequalium  corpornni 
clallicorum  obliqua,  turn  via  &  velocitas  utrius 
que  poll  percuffionem ,  determinantur  fimili  mo- 
do  ac  ia  j.  557.  de  corporibua  moUibus  di£tum 
fait. 

Moveatur  enim  P  direftione  &  velocitate  P  A. 
Q  autem  direftione  (Sr  velocicace  QA.  refoIva-Tab.  vin.' 
lur  motusPA  in  PB,  BA.  Motus  Q A  in  mo- I'ifr  11. 
turn  CA  oppoiicum,  &  Q^C  parallelum  priori- 
fans :  turn  fiec  percuffio ,  ouacenus  F  &  Q  ferun- 
tur  direftiooibus  oppofids  B  A ,  C  A.  adepque  pod 
percuilionem  ferentur  permutatis  velocitatibus  , 
aempe  P  redibic  velocicace  AD:  Q  vero  redibic 
velocicace  A  F.  cum  igicur  P  pergac  moveri  quo- 
<|ae  velocicace  D£:=Pfit  movebicurin  diagona- 
li  AE,  veluci  Q  in  diagonal!  AG  parallelogram- 
mi  ,  cujus  latera  func  A  Izz  QC,  &  A  Fzz A  B. 

L561.  Hue  usque  corpora  in  fe  incurrentia 
pun£lorum  concepimus,  nunc  conlideren- 
tur  magna ,  quales  iioc  pite  A,  B»  quKdire6tioiii- 
bus  AC,  BC,  fimul  ex  fiiis  locis  incipianc  mov^ 
xi,  ficQue  velocitas  A  ad  B  •  uci  AC,  ad  BD.  Tab.vni. 

N3  Exfifi-'*- 


Digitized  by 


19  8  D$  EliStrUitatis 

Ex  centro  A  ad  B  ducatur  AB,  fuper  AB,  AC 
fiat  parallelogrammum  A  B  H  C.  ex  D  ducatur 
DH:  ceouro  C,  radio  CLzzfummsfemidiame* 
troroto pUamm  A  &  defcribator  aicos  LI, 
ex  punao  L,  fecance  DH «  dticacur  LN  ,  pa* 
rallela  ad  AC,  &  NR  parallela  ad  CL  :  erunc 
piiae  eodem  tempore  in  R  &  N,  fefe  contingen- 
tes  in  linea  R  N.  Nam  in  Triangulis  fimilibua 
DNL,  D&H«  eaDN /NL::DB,  BH.  a* 
deoqae  eric  DN,  CR::DB,  AC  &  DB,  DN 
::AC.  CR.  unde  DB  — DN.DB;: AC— CR, 
AC,  hoccfl  BN,  AR::BD.  AC  Sunt  igitur 
viae  i  piiis  A  &  B  percurfas,  veluti  fuas  cel^iia- 
tea,  quaie  iibt occurrent  in  Unei  le^  RN. 

CAP.  XVIL 
£Je&rkiua$.  . 

S*  5^^*  Vl^^  de&ricitfta  et  corponim  propriMit 

C.quft  podquaifi  fricata  ,  cufa  ,  i6la« 
vel  a  Sole  Igneve  calefadla  funt ,  vim  acquirunt 


m 

fpareendL 

(^a  haec  proprieum  primom  de^£U  foit  ta 
Eleflro  five  Succino  ,  placuit  recentioris  aevi  Phi- 
lofophis  earn  voce  £/^^nVi^tf^Vinngnire>  novisque 
fimilibus  verbis  ab  e&  decivack  diveriiii  operacio* 
Msindicaie. 

563.  NenmiUi  vvtMiim  vmSoceaueleari^ 
memoria  uradideruoc  (a)  i  meminerunt  tamen  etiam 

aljo* 

(flj  Plato  in  Ttmao  pag.  547.  Theophrastus  di 
Layiiihus  pag.  395.  Plinius  Hifl.  not.  L.  37.  Cap.  3. 
SoLiNys  Cap.  a.  Strabo  Lib.  15.  Dioscoridei 

^  &  iOCt  DiOGixi£i  LA^axivs  mviykTMttis  p. 

10« 


• 

Digitized  by  Google 


fir  MMriOmi 

aUorum  lapidum ,  quibut  vis  fimUif  iflerat : 
liiti  erat  Lapis  reperiundus  in  Cypro,  qui  dimi* 
diiin  £inaragdis ,  dimidium  Jafpis  erai ,  Lyncu*. 
riiMD  (a)^  hgdumofn  nafcuur  cjr^  QnhaCam » 
lb)  Sa^dogemiu^  jRuKaibe,  (c)  Gs^^sltes,  (i/) 
Bebmmces  (e):  Vemm  elapfo  &  priefeaci  (ecub 
aliqui  eximii  naturs  Venatores  magnam  pofue- 
nuu  iodofbiam  in  exploraodis  plunmis  corpori- 
bm^  socandisquet  quibvt$  deOriciias  ineflec,  i 
ouibiisibaflet;  inw  quoc  Miiiiec  Gafleodus,  (/> 
Gilbertas  FIoeentiiMB  Acariemim  PhiMb- 
phi(i&),  du  Fayus  (i).  hie  Qon  enumero  alios 
praiuantiflimos  viros,  qui  ope  experimentoruia 
ppoprictatcs  cteftrifirifis  indagaveniot  t  ied  uo- 
mm  eoty  qui  eotpon  expbraverast 

564.  Corpcm  hue  piOiNriecate  praditi  VQp. 
cancur  EleStrka  t^rfe ,  auc  JdioeleStrica. 

S.  565.  Idioele&rica  font  plurima  corpCHra,  in 
quibus  pcfioila  capca  fimCt  veluxi  fuot  GexamaoL 
omaet  cognkae ,  pelhiddt^e,  femipellucidvt  opii-i 
cx;  LapUes  {dmioii,  CryftalU*  B^tim 
tres  dura,  five  purafive  pernuffas  cum  lerris. 
Sulphur  ,  Arlenicum  rubrum ,  Sales »  Alumen , 
Sal  (jemme   Viua  oiaiut  ce^oens*  colocau^  & 

itf.  L.  I.  f.      FLVT^mcBOs  /to^fu^  jlijt  Ton.  a* 

p  1005. 

(a)  TRtOPBRASTUS  ^  Lfl^.  pag.  395. 

lb)  Plinius  Lib.  37-  Cap.  7.  Solinus  Ctp.  5t* 

fc)  TzBTZA.  CMiad.  6.  Hijl,  68.      V-  <55i. 

(i)  Orpheus  de  Lapid.  V.  7.  Tom.  i.  pag.  529-  /« 
ffrifchni  interpr.  ad  Dimjj.  Alexan.  V.  581.  MiRBODJsuf 
deCemmisCi^.  29.  Albsatus  Maqvus  Lib.  2.  2^.  t« 
Cap*  7.  <^  Mineraltbus. 

(f)  Mbbcatus  ii«^aI(o^.  fb^.  aSa 

(/)  /'Z^ffA  Sect.  X.  Lib*  a. 

(^)  TroSM.  deMagnett  Ub.  a.  Gip.  a. 

(fj  X^'tf^*  iil/dfU.  Jby  M  1733*  1734.  X787- 


Digitized  by  Google 


Di  Ekafki$ati. 


tm  colorata,  Porcellana.  V^geubilia  Ijcca*^ 
Ligna  omnia,  Fanes  cannaUni,  Fflalini,  Char* 

ta  ,  Folia  arboriim  virentia  <5c  arida  :  duriores 
refinae ,   Pix  ,  Saccarum  cryftallifatum  ,  Coco* 
neum.    Turn  partes  animalium  ,  uti  .  Plums  » 
Fill  9  Cornoa,  Oila,  Ebur,  Balena»  Corinmy 
Oiarta  pergamena ,  Tdhe  concharum ,  Seri- 
'cum,  chordae  Inteftinorum ,  Gummi  Lacca,  Ce- 
ra, &  quodlibet  durum  ex  Cera  paratum:  turn 
animalia  viva  pilofa  aut  pluroofa^  ifeks,  CaneSf 
Galli  &c.  Sunt  &  ele£lrica  varia  alia  corpora » 
ex  prioribus  permixtis  compofica. 
f  5. 566.  Atcamen  cxcipienda  ex  Clafle  Idioelefhri- 
corum  func  multa  animalia  glabra,  non  pilofa  aut 
piumora;  Mecalla,  Seoumccalla ,  Terra;,  Pulve- 
ref ;  qui  feorfum  prae  parvicate  fricari  nequeunc » 
.  ut  &  gummi  omne  aquofum.  Aloe ,  Opium  v  Gai- 
banum ,  Sagapenum ,  Ammoniacum ,  Afa  ft^da  , 
Afphaltum :  Camphora,  Gluten  Taurinum ,  lum 
ea  corpora ,  qua;  aliquantum  calefafla  mollefcunt : 
deinde  omnia  humenua  9  qualiacunque  fuerinc  ; 
tandem  omnia  fluida »  quae  quoque  fricari ,  prouc 
opus  eft,  non  poflunc.  Cabeusi(^)  &  Thorn. 
Brovvnius(/;)  cxceperunc  multa  alia  corpora,  in 
quibus  ele£i:ricitaLem  excitare  nonpotuerunt,  qui- 
bus-  caxnen  ineile  obfervata  fuic,  quod  vel  ccelo 
oportuniori ,  vel  alio  modo  ezplorata  fuerunt 

{.  567.  £Ie£lrjcicas  confiflic  in  fubtilibus  exha- 
laiionibus,  quje  ad  corpora  Idioeleftrica  aliunde 
adv^olant ,  &  ab  iis  avolant ,  partim  quoque  in 
lis  delicefcunc,  omoiaque,  quibus occurrunc,  mo* 
bilianuncadducunt,  nuncabigunc. 

56S.  £xhalacione8  vel  ^uvia  fubtilia  elec* 

ui- 

(a\  PbUofuph.  J\f  rrnetic,  Lib.  2«  Cap.  r;. 
(by  Pjleudodoxia  E^idcmka.  .  . 


V 


Digitized  by  Google 


De  EbariAatu  tax 

Ulcitatem  conftitoere  liquet :  I^  quia  (endim- 

lur  Taftu,  qiiafi  fubtilifliina  tela  cingentia  corpo- 
ra, qune  circumfluunc,  aut  leni  ilaminc  circa  ea 
i^iraaua.  2^  Olfadlu  percipiuncur,  cum  odore 
graveoleod  Spirkum  Vkrioliy  Pho(phorum,  vel 
phlegma  Aquae  regis  referunt.  3^  Ore  excepca, 
laporc  fubadftringciue  acido  fe  produiu.  4°. 
Flammarum  tenuium  vel  penicillorumlucidonim, 

iGaliis  Aigretu)  turn  &  rcinuilarum  forma  vi- 
tntm  adbaerere  eminenttis  *vei  excremiutibus 
corporum,  qos  circumfluunt,  &  S  <]uibu8  avo* 
lant.  5°.  (^uae  namraae  Qxploduntur  rionnunquam 
cum  crepitu  ingemi,  qui  ad  centenorum  pedum 
intervallum  imo  ad  200.  pafTus,  cradence  CI. 
Winklero  (a),  auditor:  prascerea  flamms  majo- 
Tes  comtouum  fibilum  vel  ftrepitum  in  aere  ex- 
citant:  Quoniam  igitur  effluvia  eleclrica  omnes 
fenfus  humanos  afflciuQC,  dubicari  nequic  quia  iiac 
f  luidum  corporeum. 

.  $•  Effluvia  ele£lrica  circumfundi  potue^ 
^  runt  drca  omnia  hue  usque  explorata  corpora  ^ 
(mode  fuerint  folitaria ,  idioeleftricis  irapofica, 
vel  ex  iis  fufpenfa)  five  firma  vel  fluida,  five  ex 
r^oAnimali,  Vegeubiii^  vel  Lapideo  fueriot ; 
dura  vel  mollia;  mota  vel  quieca  ;  calida  aut 
gida ;  colorata  aut  colons  expertia ;  ftcca  aut  hn- 
mida  ;  polita  aut  afpera  :  nam  1°.  crane  ge- 
nus horum  corporum  allici  repcllique  ab  idioe- 
.  ]e6lrico  pocuic,  2^  Omnibus  effluviaele£lrica  cum 
'  -efle  circumfufa  pacet,  quando  alliciunc  repellunt- 
que  quaelibet  obvia  corpora ,  non  (ecus  ac  Idioe- 
leftrica.  3°.  Quia  luce  eleflrici  perfunduntur  , 
eamque  retinent.  Nihilominus  fiamma  nec  alli- 
cit  ievia ,  nec  lucis  muutionem  fubic,  acumen 

am* 

r(tf)  EUQrifebe  £rafft  dis  Wajftrs  Cip.  6.  |.  48.  pag.  54. 

N  s 


102 


ambicur  ab  eleftricicace ,  quia  dus  candelarmn 
flammap  prope  fe  poflis  repelluncur ,  turn  ^uit 
flunma  cncumvebic  drca  fe  accepcam  ete&i€i» 
tacm » eam^  ad  mijosdefeitmciervalioQi ,  quam 
fi  abfuiflec:  idera  fuinus  denfus  ardentis  old  Te« 
rebinchina&  praeftat.  Corpora  circa  quae  circum-' 
foikeft  £le£lricitas ,  vocantur  EleSrka  pir  c$m* 
9mmca$mem,  z\xt  SymerieleSrica. 

{.  570.  FaciHos  vet  majori  cofrift  £flbivia  €ie« 
Ulrica  drcumftindi  "poflunc  drca  corpora ,  qam- 
non  func  Idioeledlrica ,  aut  in  quibus  parva  ele« 
ftricitas  excitari  poteft  ;  difficilius  vel  ininori  co- 
pii  drcumfuDduatur  drca  Uioale&rkt ,  five  in 
bis  deftricitas  escdcau,  five  non  adOM  Iberic : 
Quo  funt  Idiodeftrica  generofiora  9  eo  minorem 
copiam  eleftricitatis  afnifaj  recipiunt;  Non  er}im 
circa Picem,  Sulphur,  Ceram  ligillaroriam,  Vi- 
trtim  UDtam  vim  eleftridtaus  ope  ipha^rac  viuev 
amphe  drcamfiindere  potui »  at  hiec  &  flam  am* 
bin  (encirencur ,  aat  utin  extremis  penicillot radio* 
lbs  corufcantes  five  flammulas  cernerem  ,  aut 
fcincillas  crepitantes  elicerem :  ideo  fericum  ca* 
ruleo  colore  tio&um  9  cum  fie  optimum  idioele* 
ftricom  9  minorem  copiam  cffluviorum  circa  ft 
recipit ,  quam  (ericom  aliormn  colbram ;  proinde 
eft  optimum  fuftentaculum  corporum ,  quae  ete- 
f^ricitate  perfunderevolumus:  Verum  omnia  idio* 
eleftrica  egrcgia  poffijnt  infervire  fuftentaculis , 
praecipue  cun  font  per&ifta  &  viyids  defiiid* 
catis.  . 

5.  571.  Omnia  Idioele6lT!ca  non  funt  aeqna 
generofa ,  nee  eadem  facilitate  in  omnibus  elefhi- 
dcas  excitatur^  quarovis  ejusdem  fint  g^oena  & 
nominis:  Vitra  non  parum  inter fedifienmtt  fivt 
alba  five  viridiuscola:  Snnc  qnaedam  albiflimaipa- 
riiUmaque  tgrcgie  deftricai  ali4  mcdioaiier;  alia 

pror- 


Digitized  by  Google 


• 


Jk  EhSrkkMi.  to] 

proifds  t/igni :  in  genere  Briitimiea  &  Boheiftia 
pf«ftmHolltiidic&&OfAicis:  Ifioc  aliqaibw  boq 

temere  nata  eft  fufpicio ,  vitnira ,  cui  nimia  ineft 
Salis  Alcfalini  copia,  celerrime  humorem  ex  Aere 
atcrahece ,  eoque  infeftum  parum  vzkre^dekGtru 
eicatero : Uliid  vero  on  panim  falis  ineft  ^qiiod  itia 
igni eft  ocoftotn ,  preftare  (a).  Vitm  autem 
colorata  minus  generofa  obfervantar  ob  admixtaa 
xnetallorum  calces  ;  caerulea  tamen  infefila  cobal- 
€D  fane  bona:  In  genere  vicra  fimc  omnium  ma* 
xime  eleflrica ;  &  pneftaoc  vitra  ctaiSora  tenuio* 
fibos.  Eft  mihi  qmBdam  cent  figillicoria  viz 
cro  minus  generofa  ;  alia  pulcrioris  ruboris  &  ni- 
tons multo  fegnior ,  alia  iterum  alterius  vigoris. 
Sonc  alia  corpora  ,  qum  &  ladiii  foUs  calefafla 
rim  9  Kcec  admpdipm^igaaili  f  (^ndunt  (i). 
alia  tantum  levita^  permebi  vd  ifta  vi  egregii 

gaudent ,  uti  lacrymae  vitreae  in  incude  poutae  & 
-  malleo  chalybeo  aliquoties  iftae tum  &  placentaa 
ftilphures  {c).  Alia  alic^uancum  calefacienda  vel 
diimiu  fficanda  fimt:  atia  calidiora  ovo  iDcabaco 
HOD  €imt  eleftrica  ,  quae  fiigida  foot  generofi  ; 
veluti  funt  rcHnas  vegecabiles  ,  terreftres  &  Sal- 
phura:  imo  hue  etiam  vitra  referrem,  qusequo 
vehemencius  calent ,  eo  minui  apca  ele£bicicad  funty 
inac^aiMkocia  foot  prorfus  iiie|Ka:  contra  <^)orcel 
tt  alk  corpora  priot  irehcMitfr  iKalefcaiit  t  ot 
frifHone  evadanrsdiqoanculum  elefbica ,  uci 
num  Guajaciim,  Buxus,  Ebur,  Os,  Comu,  Ba- 
•  lo^na.  Conchas ,  Corium  ,  Pergamenum,  Lapi- 
des,  Marmor;  in  hb  fir^geadbiw  ^eftridtas  ouI« 
la  exdcaripoceft;  an  qua  mm  madeat»  &i)rioi 

igne 

(a)  WkUMWrnderEUaricim-Ctp.  2.  f  29.  p.  Ot 

n)  Bo  TLB     jitmfibara  Cnf.  Confift.  pag.  g. 


Digitized  by  Google 


104 


Dc  EkStrki$a$e. 


%De  exflccancfa  fimc  ?  Quemadmodum  qui  fie* 
quenti  ufu  ie  in  hajusmodi  ezperimencis  exercec , 

dcxLcriiatcm  habitamque  acquirit:  ita  eiiam  elec- 
irica  corpora  quo  faepius  tentantur  ,  eo  faciliuj 
copioAus  &  citiitf  eledtriciutem  coUiguac  effuo* 
doQCque »  habicu  quafi  acquifico ,  quern  iceriua 
ponunt,  ii  diu  jacuerint  otiofa ,  uti  cum  CL  6o« 

£0,  Nolcto  ,  aliisquc  obfervavi. 

§.  f  72.  Ut  in  ldi(Eledricis  excitetur  eleflrici- 
tasy  oportec  u(  toca  fuperficie  ilnc  munda^  poli- 
ta  f  ficca :  a(pera  noa  alliciunc  ^  lev igaca  iitpe 
pocenter  operantur:  (i  cava  fuerinr,  oportec  uc 
«qiKi  m Linda  &.  ficca  fuperficies  interna  ac  exter- 
na fit  5  nocent  enim  omnes  humores ,  halitus,  fumi , 
polveres «  aliaeve  fc^des  :  ut  igicur  maximo  cum 
fuccefluin  cojporibusexdceturele&ricicasy  con* 
venic  noonuita  ab  omni  pane  Favi/le  Alcohole^ 
follicite  abdcrfifle  &  ficcafle  j  nc  uilac  fordes  all- 
cubi  adhaerefcant. 

$•  573*  Proprietates  £le£lricicatis  inveftigaturi 
Optimo  fucceflii  utimur  cubis  vicreisdiametri  um'us 
pollicis  vel  amplioribus,  duos  vel  tres  circiter  pe- 
des longis,  utrimque  apertis,  claufisve  fubere,ne 
aer  interiori  fuperficiei  huinorem  fordesve  fuas  il- 
Jiniac;  turn  ut  aer  ioteraus  eju^erousque  iicejua* 
dem  denfitatis:  vd  in  ufum  vocantur  fphersam- 
plaevitreas,  diametri  9,  10,  16,  17.  pollic.fa** 
tis  crafTae  :  aut  vafa  myrrhina  five  porcellanea: 
vel  cylindri  folidi  fesquipollicem  crafli  ,  duos 
vel  tres  pedes  Jongi ,  Cer®  figillacorise  rubrae. 

$.  574.  Excitanda  haec  corpora  fricantur:  non 
parvi  refert  quasnam  fine  corpora ,  cum  quibus 
jntrinfecus  vel  extrinfecus  fricantur;  fijnt  enim 
qn.e  impediunt  excitari  elcftricitatem  ,  veluti 
quasdam  mineral  Antimonii ,  Bismuthi ,  omnes 

hQipojt8&  humenda^  deofa,  pinguia;  dd>iles» 


Digitized  by  Google 


laxi,  humentes,  fudantesque  homines;  afiaquam- 
vis  ficciflima  efficiunt,  ut  exigiia  excitetureleftri- 
cicas,  veluci  fuac  idioele^ica  magn^  vi  praedicay 
iqaamime  fori »  calces  ftanni ,  plurobi ,  arena :  alk 
generolam  extmipio  fulbitatit,  ud  cretaficciffima^ 
amyli  ficciflimi  pulvis,  inprimis  fcoriac  arris  fulvi 
tenuatiffimae,  infperfae  pujvillis  oblongis ,  gracili- 
bus ,  ex  corio  albo  agnino  £a£tis ^  & ptumar um  iub* 
altfiain  (icciifimanini  plenia »  qu9>us  fphnas  vi* 
tree  vetodeer  circomacbB  teraimir.  Aaccamro- 
buftus ,  ficciis ,  macilentus ,  juvenilis  sctatis  homo , 
nuda  manu  vel  ambabus  idioelcftricaperfricuerit: 
fdicius  tamen^  fi  manui  aliquis  ex  xnodo  memo* 
tads  pQlveribus  eft  adfperfus. 

§.  575*  Idcirco  ad  eleftricitacem  excicandam 
scque  concurranc  corpora  fricaiitia  ,  ac  quae  fri- 
cancur:  &  proinde  eeqiie  excitantur  effluvia  in  cor- 
pore  firjcameac  perfnclo:  prout  igicur  copiofiora 
tberint  in  corporo  fricante ,  vel  facilios  majorive 
}  copia  ad  hoc  iifltoere  &  efflnere  poffiht,  eo  cor* 
pus  fricans  aptius  eft  ele6Wcitati :  hinc  homo  ho* 
mini  in  experimentis  mulrum  prafftat,  tum&pul- 
villi  ex  variig  confuu  corporibus,  iisve  repleci,  ut 
&  pohreres ,  quibus  confpergendi  Tunc. 

f.  S76.  Eie&ridcas  in  Idioeleftricis  fufckata 
faepe  diu  perftat,  fi  fuerint  in  locis  (icciffimis  & 
puris  :  In  tubis  vitreis  fricatis  feviente  gelu  & 
ccelo  iereniHimo  ultra  horam  viguiile  vidi;  in 
^   globi^  amptioribus  vitreis  ultra  12  horas  aliqaan* 
« do  in  A£ie  perftidc  CI.  Bofius,  qui  Do&rinam  e> 
<    teftricitads  multis  egregiisque  inventis  promovic, 
inemorijB  tradidic,  globes  vicreos  intrinfecuslacca 
figillatorii  vel  pice  veftitos  ,  tribus  quatuorve 
d^bus  fila  adhttc  excendiile         MeoGum  6^ 

7« 

(a)  Cmmentarius  novus  de  EUQric,  pag.  8. 


Digitized  by  Google 


7,  8,  9,  io.  fy9A>mCtAlUMpmAA^ 

re ,  Colophonia ,  fervatis  in  panois  laneis  uccij 
claulisque  in  vitro  viguifle  fsepe  obfervavi :  io 
implo  vitro  muJtuia  aquae  capience  ulcra  24* 
horas  plenim^  luptrcft :  fedeleflricitas  circuoi 
fufa  aliquamdm  drca  meodlay  tontiiei,  fttoei* 
&  aiia  Don  eleflrica  plerumque  extempio  evsi* 
Defcic  tota ;  nihilominus  aliquando  ultra  hor« 
qoadrantcm  iuperfuilfe  ob&rvata  fuit  faventa 
ti^npelbcefiici  vidm  eft  in  vtfii^  braSos  plu- 
mulisve  A  tnbo  vicreo  ia  ate  nataotibug  :  ftd 
femper  diutius  fuperftat ,  quae  communica£acum 
vitro  aut  Idioeleflricis  fuit ;  imo  quae  ope  filime- 
tallici  infundebatur  ^ie^lricitas  in  vitream  lago* 
aam  yaciiamikcam,ali(paBidiuflUU»(it  fiiperftei; 
ingrefla  fuitaqoam  pcrfbeala^asiMiiffi^ 
tit  in  aqua,  quamvisin  aliam iagenam  inftila  (a)* 
$•  577*  ^  tamen  cafu  ceflat  ebpfo  tcm* 
poie.  £rgo  Eld^liiciua  coafpicua  five  excitata 
HOB  eft  oooditio  10  corpor&wcooftani,  jfed  bn^ 
vis  plerumque  dttiadow:  ^prate  deoraftit  gradhi^ 
tim  ,  corporibus  idioefeftncis  quieti  ccMnmiffis  ; 
led  perftat ,  quamdiu  rite  fricantur :  Igitur  Eleftri- 
citas  confpiciia  pendet  i  mom  partibus  corporum 
idioeiearicociiHi  ioduaio^  mo  csekato  excitaair 
£le£lricitas,  quolublatoodEtt:  mom  de^ 
ilricum  fluidum  in  corpore  idioeleftrico  agtcatur, 
excucitur,  alio  fluido  interim  locum  avolantisim- 

Slente :  prouc  igitur  cocpora  ilU  motui  excipioido 
^lervando,  ftiidoque ddftrico m feadmiiWKki^ 
propellendo,  agitando,  fiiat  apckm,  eo  copio- 
fius  ele6bricitatem  coUigere,  ejaeuhri,  &  diu-^ 
cius  coiiiervarc.poiru&c:  aft  luc  mouu  non  edtre- 

(a)  W1NCKLI&  EkSr\fsk  Sreffi  dcs  Waffm  part,  u 
Cap.  2.  j.  6^. 


Digitized  by  Google 


20J 


.mor,  partibu»  corporum  indu^us?  fed  folus  noa 
fuffick,  mil  aUse  conditiones  corporum,  hue 
que  non  eruts »  acceilerint* 

S.  578.  Viget  dearickas  &  diudffime  u  de*  * 
ftricis  perftac  aere  lereno  ficciflimo,  quacunque 
anni  cempedate.  Quoniam  quancjo  acricer  gelat 
hyeme  aer  ^lerum^  eft  iicciftimus ,  &  i  idii  W 
iicibui  omniusi  minlnie  iii£e£his,  elettricitas  dii» 
nmte  gek  &  cobIo  fereno  feliciffime  pl^omque 
CJtcitatur  :  aellate  minus  eft  intenfa  regnante  aes- 
ni,  nifi  aer  ferenilTimus  &  ficcillimus  turrit, mm 
^i^m mm mious eft intcDlaouam  hyeme,  neclux 
dim»f  KC  Do6lurns  tmebm  aJi^uid  diicriaiiai 
afibitnt,  uti alias  folcnc  Contra  laiiguetcajoiiii- 
Hkido,  nebulofo,  &  in  loco  anheLtu  plurimorum 
fpeflatorum  inquinato:  idcirco  in  nonnullis  regio- 
iiftbiM  mulcumpeadet  eledlricitas  &  vends »  aerem 
Heemk  homentemve  advehentibus. 

5  79.  In  civitateHollandis  viget  f piraate  Sub- . 
folano^  Euro  9  SepCfyntrione ,  Coro;  etiamQ  turn 
interdum  pluat ;  languet  fpjrance  Auilro,  Africo, 
Zephyro,  inprimis  fi  turn  pluat,  vd  caelum  ne- 
bak^bm  fueric ,  qualia  quondam  a  Nob.  fioyleo  e- 
ciam  obfenrata  fueniot.  Hinc  intdiigimus  quam* 
obrem  Idioeleftrica  nonmmquam  adintervallum 
10  vd  12  pedum  operantur  ,  que  uda  tempefta- 
^te  tantum  ad  paacor'mpollicumdiftanciam  corpo- 
*taaUidtt&c&  movent ;  piuvi^  fiiCmo  aut  nebuJofiifi* 
mo  c<do  prorius  jaoeat  inerda;  faumaris  partica- 
lis  eztempio  abripientibus  effluvia  ele£lrica,  &  di* 
ftribuentibus  per  totam  mallam  aeream  ;  partinx 

auoque  infedione  fuperficididioele&iicofumpni* 
ia6dOQem  ele6hicitacis  impedientibus. 
$.  58a  Pofliiat  corpora  dividi  in  cria  genera, 
quorum  aliqua  magnara  copiam  eledbicitatis  coI« 

%ere  &  aJiquamdi'i  redflpre  4>o0littU  a^  alia 

five 


Digitized  by  Google 


^o8  De  EIe§ricitate. 


flint  quae  exiguam  modo  ejus  copiam  reciphinf , 
Tiec  diu  retinenc  3.  Alia  func  quae  nuUam  in  fe 
imbibunt  eleflriciuteiiu  >  Si  phiala  vitrea  ad  dinu- 
'diumimpleataraqua,  A:  orificium  claudatur  ceri 
figillatofia ,  per  quam  tenue  filum  ferrcum  tranfeac 
in  aquam  usque  ,  &  eledricitas  rotatae  fphaera: 
transmittatur  per  filum  ferreum  in  aquam ,  hasc 
copionfQmam  eie£hicicatem  recipit ,  &  fspe  $6 
horis  coniervat ,  quod  fi  phiala  capiatur  manu  , 
&  altera  filo  fcrreo  admoveatur ,  fcintilla  vehe- 
mentiflima  exploditur:  idem  evenit  loco  Aquae  in- 
fundendo  phiaiaeMercurium^OleumveTartariper 
deliquium,  Aquam  fortem,  Acecum  Vmi,  Bilem^ 
Urinam ,  Atramentum.  Ad  alterum  genus  cor- 
porum  exiguam  elcftricitatem  colligentium  in  ea- 
dem  phiula  vitrea  pertinet  Arena, grandinesplum- 
bi,  fcoria;  ferri,  Petroleum,  Spiritus  Sails  marini, 
folutio  Aluminis  in  aqua,  Spiritus  Salis  ammona- 
ci.  Lac  dulce,  Spiritus  Frumenti  precuilbr  di- 
ftus :  Oleum  Olivarum  ,  Raparum ,  Butyrum. 
Ad  tertium  genus  corporum,  quae  non  recipiunt 
eleftricitatem  in  phiala  vitrea  ,  pertinet  O'eum 
Vitriolii  Spiritus  nitri  Glauberi,  Sanguis  luiUus. 

§.  58  r.  £leftrica  effluvia  non  modo  ambiunc 
corpora,  circa  quae  fimt  circumfufa,  fed  ea  per- 
meant ,  &  interiorum  partium  meatus  perrcptant: 
an  tamen  flammam  pertranent  aflerere  non  aufjm^ 
nullis  eleftricitatis  fignis  in  f1amm&  ipfa  hue  usque 
dete6tis»  cum  tamen  circa  flammam  circnmvehi 
conflet.  Corpora  autem  firma  permeari  hoc  mo- 
do liquet:  Plumulam  ex  filo  pendulam  vel  apici 
bacilli  infiftentem  tegamus  vitreo  recipience  jelec- 
tricitas  excitata  in  tube  vitreo  fri6lo ,  qui  reci- 
.pienti  admoveatur,  perreptat  recipiens,  &  phi* 
mute  tenutflhnas  partes  erigit,  explicat,  tocam- 
^uc  plumulam  .allicic:  Primum  recipiens  cegatur 

am- 


Digitized  by  Google 


De  ElcSirkiMi. 


ampliori,  &  hoc  iterum  ab  ampliori  usque  adiex* 
turn,  pertraniibic  eledtricicas  omnia  recipientia 
•plmnulamque  agitabh:.  Capiatur  redpiens  pane 
iiiperiori  apcrtiim ,  tegatur  operculo  ]igneo,  me- 
tallico ,  lapideo ,  vel  glaciali ;  atque  ampleftatur  me- 
moratam  plumulam,  haec  pari  padlo  agitahitur  ab 
•deftiicicace  cubi  onuMaoperculaperiDeaiice:  cir- 
ca yirgam  ferream  fez  pedes  loogam  drcumfiidi 
cylindrum  picis  3  }  pedes  longura ,  diainetri4  poili- 
cum:  cum  autcm  ex  aliis  experimcntis  conflabac 
picem  ab  effluviis  ele6lricis  00a  penecrari  ukra  crai^ 
fitiem  3  vel  4  poIJicum,  nee  ampliori  ill diftantUI 
circumfundibxc effluvia,  cum  alterd eztremicate 
virgae  communicata  fait  eleftricitas ,  fed  haec  ex- 
templo  in  altera  extrcmitate  fuit  obfervata,  nec 
minus  vigorofa,  quam  il  nulla  pix  medium  virgae  , 
ambiiflct.  Circa  fimilem  virgam  ferream  circum 
fudi  tabulamex  pice  diametri 3  pedum ,  6,  poL  &  . 
4  pollices  craflam ,  ubi  medium  tabulae  pertnmfi*  • 
bat  virga,  pix  erat  mulco  cranior,  accuratiflime 
fuperficiei  applicata:  verum  eledlricitas  cum  al« 
Cera  extremicate  virgas  communicau  illico  in  al« 
Deri  ezciemitate  ohfervabacur.  Non  referc  five 
virg^i  aenea  ,  plumbca ,  ftannea  capiatur ,  adeo 

uc  eledlricitas  revera  interiores  meatus  horumcor- 

• 

porum  liberrime  permeet ;  qune  cum  funt  adeo 
denfa,  miraodum  non  eft  eie6lricitatem  pervolare 
rariora,  uti  pamios,  lintea,  &  qualescuhque  ve- 
lies:  uti  experiri  potent  homo  pici  infiftens,  & 
eleflricitate  perfufus,  ipfum  enim  verfus  alter  ex- 
ferat  digitum ,  mox  ex  vcftis  quacunque  parte  e- 

*  liciecur  fcintiUa,  crepitans,  dolorificat  cutimte-  ' 
dens  e  regione  exferti  digitl 
Pari  paflodefbicitas  permeatfluidarcumeninir 

'  operculum  in  patinae'modum  excavatum  impletur 

^  a^ua  vel  mercurio'^  impoi)iturque  recipieoti  fu- 


• 


Digitized  by  Google 


^lo  De  Eleclricaiem 

ms  aperto ,  ele£lricicas  tubi  percranat  hxc  flujda« 
&  allidt  plomulas  in  recipiente:  perreptac  veto 
•.aqaam  in  inajori  longicudine ,  cum  enim  tubus 

-vitreus  6  pedes  lon^us  ,  inflexus  in  duo  crura, 
implctur  aqua,  &  filum  metallicum  pendeat  in 
ea  ad  orificium  unum,  eiedlricitas.  cum  filo  hoc 
commoiucata  pertrauat  totam  in  cubo  aquam  luce 
confpicui  &  in  alcero  excremo  (cintiiias  crepitan- 
tes  edit:  Simile  quid  fie ,  quando  parallelepipc- 
dum  picis  craflum,  3  pedes  longum,  in  fuocavo 
impletum  eft  aqu&,  in  quam  penetrent  fe  duo  fila 
farrea,  P^opt  extrema  pofita,  eleSricitas  enim 
cum  uno  nio  communicata  percranfivic  aquam 
ad  altcrum  filum:  Hinc  conclude  corpora,  quae 
non  funt  idioeleftrica ,  penetrari  ab  eleftricitate, 

^  a^t  admodum  craila,  Imga  &  denfa  fuerint. 

Sfit*        mteia  fimt  Idioeledrica ,  pene- 
trancor  difficilms  &  taotum  in  mulio  minor!  craiffi* 

♦  tie,  aliqua  vix  ultra  3  vel  4  pollices,  alia  vix  ad 
pedem,  pro  varia  generofitare  qua  pollent:  nam 
circa  iericum  ficcum ,  picem  ficcam  ultra  longi- 
tudinal 3^4  poUicum  ele^citatem  pelltf  e 
imnquam  potui;  vix  ad  5  pollic.  circa  ceram  (i- 
gillatoriam:  paulum  ulterius  circa  vitrum.  Hinc 
fi  vitreo  aperto  recipienti  imponatur  operculum 
ex  Cera ,  Pice ,  CersL  figillatorii ,  G>lophonii9 
e)e£i:ricitas  tubi  vitrei  vix  perreptare  hoc  pot^^ 
&.  ienfibili  motu  agitare  indufam  plumulan;i , 
nifi  hujusmodi  operculum  madefcat  Aqua ;  ttim 
enim  penetratur;  uti  quoque  fericum  humidumr 
Quia  aqua  non  ingredicur  ceram  vel  picem ,  non 
mutathorumcorporumporos;  quae  tamen  antei 
non  erant  permeabilia ,  nunc  perroeantur  ab  ele^* 
flricitate,  ideo  verofimile  eft  vim  Cerae  vel  picis 
ficcam  repellentem  vel  avolantem  eleftricam  nunc 

ab  Aqu4  vel  cohibeii  f  v^  f^ripi  &  'diffuadi  j  ad^ 


Digitized  by  Gopgle 


D0  EkHricitatt. 


ut  eleftricitas  alia  aliunde  adveniens  non  offenlU 
reMeocia  libere  tranfeat:  propter eandemcaulam 
Ijgna  viridia  melius  perreptantur  aridis. 

583.  Quoniam  igitur  effluvia  ele&rica  oiii« 
DCS  meatus  corporum  denfiflimorum  facillime 
&  velociflime  pervolant ,  erunt  fiibtiliflima  ,  & 
longe  teouiora  parciculis  aereis,  fluidisve  ard- 
ficialibus ,  quae  tra£bkre  Ibkmus ,  cum  iis  ont- 
aibos  liber  traofitus  per  vitra  &  metalla  eft  ne* 
gatus.  • 

J.  584.  Effluvia  eleftrica  in  idioeleftricis  fus- 
ckata  &  le  communicancia  cam  aliis  corporibus 
son  eledrids ,  uti  funt  funes  vel  £ila  metaliica ,  ea 
perfluunt  &  circumflnunt  licet  5000  pedes  loo* 
ga,  tantaque  pernicitate  eorum  operatic  in  hac 
longitudine  efficitur,  ut  temporis  intervallum  ali- 
quaodo  obfervari  non  poffit :  noanunaiiam  tamen 
moramvidiy  ufiisjcateni  ioo»  150,  oc  200.  pe- 
(hun*  IiKertpm  v€Xo  hue  usque  eft,  an  longiili* 
mum  fpacium  memento  temporis  percurrerint  ab 
idioeleftrico  avolando  &  totum  filum  percurren- 
do?  an  effluvia  emanantia  propulerioc  alia  in  filo 
latentia  &quieta,  velttti  in  canali  pleno  fluidipi« 
ftiltum  ab  altero  eiQsesio  puMum»  fluidum  ex  al« 
tero  extremo  expellit :  prior  tamen  fententia  ve- 
rofimiiior  ,  1°  cum  aliquando  mora  eleftricitatis 
inter  initium  &  finem  £ili  intercedat.  2°.  Quia 
felicius  fuccedit  experimentumfunemadentequam 
ficco,  fi  funis  femper  efflttviis  eiefibicis  eflet  pie- 
nus,  non  poflet  aliquando  in  tempore  difcrimen 
dari,  nee  in  func  ficco  vel  humido. 

S-  585.  Quicquid  hie  fit ,  id  cerium  erit ,  effluvia 
demca  non  modo  efle  fubciliflima,  fed  agillima 
admotnm,  proindefluidiffima,  2^  Mago&  viab 
idioelcftricis  aguntur  &  propelluntur  ,  cetero- 
^uia  un(a  rapidicace  pxocurrere  non  potui&nt^ 

O  a  auc 


212 


De  Ek^ricitate. 


aut  fluidam  copiofum  in  tarn  longa  ierie  5000  pe* 
dum  propellere. 

S.  5&6.  Ex  hifce  intelligi  potell,  quamobTem  fi 
efmivia  ele£trica  fiieriot  minori  copii  fiilciuca  in 
idioeleftrico ,  &  commuluGeiiciir  cum  coqxne 
Bon  ele£farico ,  nec  intercepto  ab  idioeleSrico  ea 
fillcnte,  fual  rapiditate  cxtemplo  dispergantur  per 
omnia  vicina  corpora,  adeo  uc  fymperieledricum 
nulla  indicia  alle^Uoois ,  isepuifioiui,  vel  elefbri- 
citaosexhibeac:  ideocprpora^  circa  quae  deftri- 
citatem  circumfundere  volumus ,  imponimus  Se- 
rico  ,  Vitro ,  Pici ,  Sujphirri ,  Colophoniae  ,  Ce- 
» ,  aut  Cera^  fufse  cum  Colophonia ,  quse  funt 
generofa  idioeleftrica.  Si  tamen  effluvia  eleftri- 
ca  majori  copi&  fuenoi  coUeda  in  idioeleftrico 
generofo ,  non  tarn  cite  omnia  abripiuntur  &  dis- 
perguntur,  quin  Symperieleftricum  manifefta  in- 
dicia de6tricitatis  exhibeac;  uti  videre  eft»  quan- 
do  cum  ampliflfimo  globo  vitreo  cempedate  fereoft 
&  iicdflimi  ded^citacts  magna  vis  mfdcatur « aut 
quando  in  phiali  cum  aqua  colligitur  ,  uti  clarius 
poflea  §.  608.  conftabit :  Si  autcm  corpus  non 
eledbricum  terminetur  ab  idioele&rico,  quaelibet* 
cunque  fere  eledlricitas  circa  non  ele6lricum  cir* 
cumnifa  aliquamditt  perftat ,  rece&ta  abidiodedri- 
CO,  &operatur  tarn  alliciendo  quam  repcllendo, 
aut  igneos  crepitus  communicando  ,  uti  patet  in 
hommihus  de&ricitate  perfulis,  &  llaacibus  ia  le- 
rico,  pice  9  vel  colophonia* 

%  5S7.  FUnes,  fiia,  &  corpora  mecallica  alta- 
que5-584.  ambiuntur  abeffluviiseleftricisab  omni 
parte  fub  forma  atmofphxrar,  diamctri  unius,  a- 
liquando  duorum  aut  plurium  pedum ,  in  qua  am- 
plimdine  figna  alleflionis  manifefta  edunt ;  pro- 
piora  corporibus  effluvia  tafta  ientiuntur :  adeo- 
que  Idioele^ricum  ingentem  copiani  effluviorum 

emit- 


Digitized  by  Google 


Di  EkSrkhMii  213 

cmiuere  &  coUigere  poceft:,  nonenun  conftat  hue 
tisqoe  ad  cjuamnam  loogitudinem  circa  fuoes  vel 
fiia  mecallica  circamfiindi  poilint,  quseab  unoglo- 

bo  vitreo  dcterminanturpropellunturque  circa  fila. 

5.  588.  Eadem  facilitate  &  non  ininori  copia 
effluvia  ele^lrica  decuminc  circa  fila  metaliica  fri- 
gida,  (]uam  igne  fummo  candefafta,  adeoutignis 
vulgaris  nec  ea  comburac,  nec  deftreac,  nee  mu- 
tec,  nec  illorum  motui  obftet:  Nec  mutantur  a 


1 

rum  fbnum  mutant. 
^  {•  589.  Quaodo  effluvia  dedrica  atmolphmam 
circa  funes  vel  fila  metaliica ,  mcunquelonga ,  for- 
maverunt ,  alliciuntque  ad  corpus  eleftricum  fi- 
ium  lineum,  vel  plumulam  filo  adnexam,  in  quo- 
cunque  atmofpha^ra}  loco,  atque  deinde  in  quaii- 
bet  nli  parte  effluvia  disponuntur  sib  admoto  sdce- 
Tocorpore,  ita  ut  crepitantem  (cmtiilam  echoc, 
filum  lineum  vel  plumula  codem  temporis  mo- 
mento  concutitur  &  contremifcit :  adco  ut  qua© 
turba  in  aliqui  parte  atmoipiisras  eledlricae  cxci* 
tatur,  iuec  &  eodetti  memento  per  totam  atmo-. 
fphaeram  diffundat:  Dec  refert  five  torba  inter  e« 
fedlricum  &  filum ,  vel  ultra  fufcitata  fuerit. 

5. 590.  Utcunque  leni  flamine  effluvia  eleftrica 
moveri  drca  fymperieleftrica  ta&ui  appareant^ 
oon  tamen  flatu  venti  naturalif  aut  foUium  abigi 
vel  difflari  poiTunt :  adeo  uc  aSr  crafflis  in'ea  pr® 
>raritate  &  fubtilitate,  aut  conftantia  in  motu,  vix 
incurrere  videatur,  quemadmodum  folis  radios  c- 
tiam  parum  commovere  folet  ventus* 

$•  591.  Si  virgae  metafflcs,  fila,  ant  fanes  a« 
liquot  jacentes  in  idioele£)Ticis  fuerinc  intemipti, 
&  minus  a  fe  diftiterinc,  quam  eft  radius  atmofphcB- 
rae  effluviorum,  ^  qui  ambiuntur,  effluvia  tranfi- 

liunc  hiulco9,  &  ulterioies  funes  ambire  pergunt^ 

O  3  mi- 


114 


D$  Ebaricitate. 


minori  tameD  copia ,  quo  funes  majori  intervalloi 
fe  dUliterinc ;  majori  copift ,  quo  funes  (ibi  fuerint 
propiores:  h  autem  funes'mulco  majori  interval* 
lo,  quam  efl:radiusatmofpha3rae,afedifl:iierint,in 
eos  non  amplius  tranfiliunt  effluvia :  quoniam  at- 
moiphsra  ambit  extremitatem  funis,  non  fecus 
quam'partm  lateralem,  fed  plerom^ueinaUqnan* 
tum  majorem  amplitudinem  exporngitur  ,  quam 
eft  radius  atmofphaerae  lateralis :  quicquid  ulterius 
eft  pofuum ,  quam  fe  extendit  atmofphaera ,  nihil 
ab  eii  recipic ,  manetque  ea  orbatum : :  quicquid 
vero  in  atmofph»nl  illi  eft  poficom,  portionem 
ab  ea  abripere  poteft. 

§.  592.  Non  mode  ab  eodem  corpora  eleftrico 
effluvia  circumfunduntur  circa  unuinfunem  in  rec- 
tum extenfum  1  fed  circa  multos  fimul  eodem 
tempore ,  i  le  leoedentes,  rtStos ,  > inflexos  in  or- 
bem,  ferpentiniyduaibus,  &  qudftiet modo ,  a«- 
dec  ut  qua}  corpora  circumneftere  caeperunc ,  per- 
ganc  circunmeiiere  i  qualescunque  figures  eorum 
fuerinc. 

59  3 .  Effluvia  ele&rica  ad  corpora  idioele£bri« 
*  ca  fi  icata  ex  fpatio  aereo ,  ex  folo  &  adjacentibus 

corporibus  appelli  oftendunt  experimenta  diverfa 
1°.  corpora  quae  fibi  libere  commifla  vel  pendula 
alliciuntur  ab  idioeleflrieis :  utipulveres,  filate- 
nuiai  & fluida,  que  valculoinfufi^i^ometaUico 
eleftrico  in  monticuhitti  elevantur,  atque  filoap* 
propmquant;  quippe  ab  eleftrico  fluidoadnioven- 
tur  ad  elefilra.  2°.  idem  probanc  Lances  Librae , 
quae  ex  mecallopendet  trabi  afHxo ;  knees  enimad 


pellnnmr,  fed  fere  quiefcunt  ex  ferico  Impenflu* 

bra ,  a  quo  impeditur  affluxus  eleflrici  fluidi  ex  trabe 
per  mecallum  ad  libram  &  lances ;  nam  fericum* 

«ft  idioekftricum  corpus.    3%  (^lia  machina  ^  - 


Digitized  by  Google 


D$  EliStricUati.  115 


in  qua  fphaera  agitator  in  rotundum  &  pulvilb  fii- 
catur^  impoiita  foloy  tenrSy  afTeribus,  lapidibus, 
gjadei,  multo  majorem  copiam  eledricitatis  coili- 
git  &  diffundit  circa  tubum  ferreum ,  licet  di verfam, 
cjuam  impofita  fimiil  cum  operario  idioeleftri^ 
ds  corporibus  nocabilis  ccaflitiei ;  quia  idioelediri- 
ca  elejEbids  effluviis  adfcendendbus  i  ioio  refi* 
ftunc  4^  Quia  pulviihis  alligatus  filis  ierids^ 
quo  tempore  fricatur  fpliajra  vitrea  ,  multo  imbe* 
ciliiorem  cleftricitatem  fufcitat ,  qurim  alligatus 
funibus^  lignoy  non  idioele^bricis,  auoniam  circa 
hsc  libera  &  coplofe  effluvia  acceaentia  ex  foio 
&  a£re  fluere  pofliint ,  non  vero  area  fila  ierica« 
5\  Qiiia  fila  tenuia,  alle6la  &  pofitainatmofphae- 
raidioeleftrici,  concuiiuntur,  licet  pars  remotiffi- 
ma  atmofphasrs,  in  multo  major!  imervailo  ab  u 
dioeie&rico  agitato  turbetur,uti  vidimus  in  $•589* 
msR  coQCuflio  ab  effluviis  ad  idioele&ricum  acce* 
aentibus  oritur.  6"".  Quia  (i  catena  metaUica  Ion* 
ga ,  hberc  in  acre  fuper  idioeleftricis  pendens,  ad 
netlatur  ferreo  tubo,  circa  quern  circumfunditu^ 
ele&ridtas  ,  hasc  major!  copi4  circa  tuhum  ex* 
temple  coUe&a  oUervacur. 

§.  594.  Effluvia  ele6lrica  exire  ez  corporibus 
idioeledlricis  fricads  oftendunt  1°.  corpora  repul- 
fa,  circa  quae  eledlricitas  eft  circumfufa.  2'.  pe- 
niciUi  radioli  flammiformes  in  extremiutibus  cor* 
porum  fy  mperieleftriommi  confpicui ,  qui  conftant 
radiifdivergentibus  conum  formantibus ,  cujus  apex 
corporibus  adhairefcit ,  &  bafis  ampla  ex  rarillimis 
radiis  conftans,  Sl  corporibus  diftat :  fimili  modo 
plumulae  rubalares&pappinonnuUorumleminumy 
ex .  variis  cooftaates  tenuiuimis  partibus ,  ab  ele£bri« 
OS  effluviis  I  fe  divergentes  explicantur.  3**  Sdn- 
tillac  fparfa}  fingularis  generis  hinc  inde  in  objefta 

xemota  projedae.  4^  imprasgnati  his  effluviis  li- 

Q  4 


Digitized  by  Google 


De  ElcciricHMm 

quores,  quibus  antea  non  inerant ,  &  qui  haec 
effluvia  aliquot  horarumfpatioconiervant.  j^fiea- 
tificatio  Boliana  (a).  6^  Inceodhim  licpiorum* 
inflammabilhim  ,  aliomnique  nonnullomm  corpo- 

rum  in  quae  eleftricitas  dirigitur.  .  7°.  Ja6lus  a- 
quae  ex  fonte  elifus,  circa  quern  circumfufa  eft  e- 
k£tricitas,  ja£lus  enim  nunc  acceleraius  ad  majo- 
rem  altitudinem  abripitur  ab  ezeimtibus  effluviis, 
prsterea  levia  ad  fe  allidc  corpufcula ,  dum  gut- 
tas  fpargit  lucidas  ,  copiofas  ;  quippe  non  adeo 
unitus  in  altum  expellitur,  quam  abfente  eleftrici- 
tate  J  cum  hpc  viribus  divergencibus  operatur. 
8^  Si  iipho  vitreas  bicruralis  &aiigulUas  capiUaria 
pendeac  cnire  breviori  io  aquii ,  crure  longiori  in 
Aerc,  ex  hoc  autem  crure  guctatim  mode  effiuat 
aqua,  turn  circumfufa  eleftricitas  circa  aquam  fa- 
cit ,  uc  haec  pleno  rivo  effluat ,  ele&ricis  nempe 
effluviis  exeuntibus  ,  aquam  prememibus  &  ia  • 
perrepcando  earn  fecum  vehentibus  per  fiphonem. 
9°.  Simili  modo  odor  exfloribus,  vafi  cum  aqui 
inmiflis,  expellitur,  ab  elcftricitate  majoricopia& 
impetUy  atque  iu  latius  diBunditur  fpauum^  quam 
ablente  ele6lricitate.  lo^  Si  circa  hominem  e^ 
ledricitas  fit  circumfufa  ,  qui  projiciat  globum , 
pomum,  vel  quodlibec  corpus  ad  diftantiam  licet 
100  palTuum,  eleclricitas  comicata  haec  corpora 
in  bac  vii  ie  diffundit  manifeHa  luce  per  obje^U^ 
qusc  icuntur*  ii^  Concuflio  leviusculi  corporis 
pofiti  in  atmofphsri  Symperiele£bi ,  cujus  me- 
mini  in  §.  589 ,  quando  exploditur  fcintilla  in  in- 
tervallo  intermedio  inter  ele6i:ricum  &  leviuscu- 
lum  corpus.  12^  Quia  cum  catena  longamecal- 
lica  in  aere  pcndula  apponicur  tubo ,  circa  quon 

dr. 

(a)  Bos£  Cbmeitfar.  3.  &  CmmmaHus  now  pag. 
X5.  i6. 


Digitized  by  Google 


De  EleSricitate.  lif 


circumfiinditur  eleftricitas ,  ad  catenae  remotifli- 
mum  extremum  au61:a  percipitur  eledlricitas  & 
loDce  intenfior  eft ,  quam  ad  iblius  tubieztremam* 
f.  595.  Acmofphsra  igitur  effluvionim  eledtri- 
cbnim  corpora  ambienthim  componitur  aeque  ex 
effluviis  exeuntibus  ab  idioeledlricisfricatis,  ac  ad 
ea  eodem  tempore  advolantibus  ,  absque  mutuo . 
impedimento  in  iuo  contxario  curfu ,  quod  efflu* 
viorum  raritatem  nu^goain  oilendic:  hic  affluxus 
&  effluxus  eorum  olim  Nob.  fioyleo  peripe£lus 
fuit. 

5.  596.  Necelle  eft  ut  hic  affluxus  &  effluxus 
fibificaequilibratus,  utire^te  obiervavit  Wacib- 
nus  (a),  plus  enirn  effluere  non  poflet  quam  af«. 
fluic:  nec  plus  affluere  ,  quippe  turn  adimplere-* 
tur  penitus  tandem  idioeleftricum :  aequilibrium 
ucriusque  fluxus  demonftratum  fuit,  quum  bra- 
fiea  metallica  poflit  in  aere  inter  duas  patinas  s« 
fudes  metallicas  Uberrime  fufpendi;  quanun  UM 
pendec  ex  tubo  ferreo ,  qui  dedricicate  perfundi*- 
lur  ;  diim  altera  notabili  interv^allo  a  priori  abeft, 
natante  bradlea  in  fpatio  aereo  intermedio,  &  pla- 
num exhibente  ad  ucramque  patinam  re6i:um.  At* 
tamen  in  aliis  experimentis,  in  ^uibus  tubus  fisr-. 
reus,  jacens  in  ierico ,  peifunditur  ele6hicicace, 
videtur  major  affluxus  eleftricitatis  ad  longitudi- 
nem  tubi,  major  effluxus  ad  extremitatem  ejus, 
adeo  ut  eo  modo  fiat  compenfatio  utriusque  adfls* 

Silibrium :  nam  fi  Libra  fupra  tnbum  ferreum 
I  transverfe  pendeat,  altera  lanx  inminens  tu- 
bo notabili  vi  ad  tubum  ab  affluente  fluido  appel- 
litur,  non  repellitur  ,  nec  quiescic  Fila  linea, 
plumule  pendulae  prope  latus  tubi,  iemper  advo* 
hnt)  utpote  appreflse  i  fluido  accedente:  Si  ve« 

(a)  Se^u^  to     Kxtefm  cf  EUSr.  (.  58.  SP* 

O  5 


Digitized  by  Google 


I 


21 8  EhStricitate. 

TO  prope  extremum  tubi  pendeat  filum  vei  pjumur 
la  y  iemel  in  principio  aliquanculum  ad  extremum 
alUdtur ,  fed  mox  coaftanter  repellicur  ab  avo« 
lame  fluido. 

5.  5P7.  I  fec  effluvia  advolanc  auc  avolant  ab 
Idioeleftricis  auc  Sympericleftricis  in  lineis  rec- 
tis;  ii  fphaeram  ambiunt ,  tendunc  redta  ad  cen-. 
arum  vd  azem  jhto  zoni  divedi  fphsrae  fricadi; 
auc  re6ia  tendunc  ad  omnem  partem  tubi  ferrei  vi 
eleftrici  perfufi,  uci  colligimus  ex  filis  tenuibus 
lini  in  rotundum  circa  fphaeram  vel  tubum  ferre- 
uni  difpoiids.  2^  turn  &  ex  bra£leis  metallicis 
fub  tubo  in  charti  jacentibus,  &  .teuui  latere  ad-, 
volantibns  ac  repulfis.  Nihilomintts  diriguntur 
aliquando  effluvia  in  lineis  curvis  ,  praecipue  fe- 
cundum  longitudinem  tubi  vitrei  incrinfecus  & 
extrinfecus  £ricati ,  cum  plumulam  ab  uoo  loca 
sibigunt ,  &  ad  alium  rurfus  advdbunc,  quemad- 
modum  Nob.  Waitfius  rite  oblervavic  &  depin- 
xit  (a).  Incertum  vero,  an curvae  ab effluviis lum 
defcripcae,  femper  fine  eaedem ,  cumadEllipfesper- 
tinere  viderentur.  £x  nullis  experimentis  con« 
itac  effluvia  ele6lrica  in  modum  vordcis  agi- 
tari  in  rotundum  circa  Eleftrica ,  uti  probe 
notavit  Rev.  Noletus  (i^.  aLcamen  effluvia  a  cor- 
poribus  eleftricis  in  reftis  lineis  valde  divergenti- 
bus  avol^re  videncur ;  uci  expeuicillis  radioiisitt-» 
oencibus,  &  ex  pappofi  ieminis  fibiiliis  exj^ 
catis  mamfeflx)  iequimr 

5.  598.  In  ipfis  corporibus  cdam  quaidam  co- 
pia  effluviorum  eleftricoruin  delitefcit :  1°.  Quia 
nonnulla  corpora  tancum  a  fok  iUuflxau  vel  ab 

Igne 

(a)  Waitz  Jblmdclitig  von  der  EUSricit.  Tab.  3» 

fig.  4. 

ib)  EJayJur  i'EleQrkUd  pa^*  70. 


Digitized  by  Google 


i 


trica ,  radiis  folis  fuo  mocu  agitandbus  partes  an- 
tea  quietas ,  vel  parum  moras ,  &  in  poris  dcli- 
tdcences :  2""  Quia  quo  plura  corpora ,  quo  Ion- 
giores  catoiae  mecallics,  quo  plures  vir^  ferreo' 
adneftuDtur  tobo  femo,  circa  quern  circuinfun* 
ditur  eleftricitas,  eo  intenfior  evadit:  quod  fit  ab 
eleftricitate  movente  aliam  in  catt^nis  aut  virgis 
ferreis  lacentem.  3°.  Quia  idioele6trica  iiltuac 
corfum  effluviorum  ab  aliis  ele&ricis  ezcicatorum : 
nonvero  bsec  (iftuiit  Tuorum  pororum  oppledo- 
ne,  fed  propriis  evoJantibos  vel  repellentibus  ef- 
fluviis  :  fi  enim  pori  nonnullorum  idioele6lrico- 
rum  implcantur  aqu&  aliisve  bumoribus^  vel  ob- 
turemur,  turn  kmc  corpora  non  impediunt  e£Bu- 


quod  fehciflime  praefl:  mt  ficciuima ,  pura ,  &  per- 
frifta,  five  cum  ipfa  effluviis  fuis  funt  plena,  auc 
-  ab  illis  ambiuntur.  4°.  Quia  fi  machina  vcrfato- 
ria  una  cum  operario  infiibc  crailb  pici ,  &  fphse* 
ra  vicrea  rotata  fricetur »  coudcacar  ele^lricicat^ 
led  admodum  parca ;  qu^  autem  turn  praefto  eft, 
non  adfcendit  e  folo,  fed  tantum  potuic  efle  ea, 
quae  in  Iphaerl  delitefccbat ,  partim  ea,  quae  ex 
acre  appellitur.  5°.  Quia  omnia  corpora  non 
funt  idioeleftrica  ;  nee  omnia  idioeleArica  eva* 
dune  seque  generofa ;  nec  licet  ab  igne  incalefeanc 
plus  minus ve ,  eleftricitacis  majori  vi  fempcr  im- 
buuntur.  6^  Quia  veluu  eft  eleflricitas  in  cor- 
poribus  iblum  conftituentibuSy  ica  quoqiie  eft  in 
corpore  quod  fricamas :  adeo  at  disperfum  fit  il« 
lud  fluidum  elefhicom  per  Aerem  &  omnia  cor- 
pora ,  quae  funt  in  fuperficie  noftrae  telluris. 

5-  599*  Ut  proinde  corpora  idioeledlrica  frica- 
ta  oftendant  pnaenomena  ele£lricitads ,  necefll;  eft 
m  Fiuidma  ekftncmn  ad  ilia  ex  fdo  &  Aete  li- 


ber* 


Digitized  by  Google 


126  De  EleSricHati. 

berrime  affiuere ,  &  efHuere  poflic:  Sed  fl  aot  af- 
fliixQs  aot  effluxus  impediacur ,  brevi  a£liim  eft 

de  phaenomenis. 

5.  600.  Idioelc6trica  excitata  friftione  alliciunt 
ad  fe  omnis  generis  corpora,  magna,  parva,  fir* 
ma^  fluida:  quooiam  ad  idioele&rica  fricata  ex 
aere  omnibusque  corporibas  oon  eie£bricis  advo- 
hnt  effluvia  §.  594.  idcirco  hasc  incurrentia  in 
corpora  obvia ,  fecum  cunfta  abripiunt ,  idioele- 
ftricis  advehunt  &  apponunt :  fed  &  icerum  ave- 
hunt  ID  fuo  effluxu  per  $.  595.  adeoque  non  per« 
meanc  omni  libertace  meatus  corporum,  fed  ia* 
currunt  in  eorum  partes  (blidas ,  ceteroquin  nul* 
lum  corpus  adpellere  potuiflent. 

5.  601.  Idioeleftrica  excitata  alliciunt  viribus 
variis corpora  ejusdem  generis,  mx  diverlbs  bi- 
berunt  cdores ;  quod  non  ab  ipua  coloribos  qui 
funt  in  luce,  fed  a  varid  fabric!  partium  tin6lu« 
ras  conflitucntium  &  fuperficiei  adhccrentiura 
pendec,  uti  Nob.  Fay  us  in  fericis  iemnifcis  ani- 
madvertit,  in  quos  iiccos&ni^ros  vis  maxima  ex- 
ercebatur»  femper  mbor  in  aJios  hoc  ordine,  al* 
bos,  caeruleosy  rubros:  colorem  autem  nihil  hie 
conferre  inde  liquet ,  quia  omnes  lemnifci  aqua 
madcntes,  cera  vel  gummi  obliti,sequavialliciun- 
tur  &  repelluDCur.  2°.  turn  quod  in  albis  nullum 
liifcrimenerat)  injefUsiblis  radiis  colorads,  pris* 
mate  prius  in  coloratos  (eparatis.  An  autcm  faci- 
lior  nonnullorum  lemniscorum  agitatio  .&  major 
alIe£lio  pendeat  a  varia  pororum  obflruflione  co« 
loribus  tinfturarum  indu&a^  anidiverfa  vielec* 
trtca  ipfarnm  tin&urarum,  nondom  e(levi£lum. 

§*  602.  Licet  effluvia  idioeledricorum  pari  copi& 
circa  corpora  diverfa  ejusdem  magnitudinis  cir- 
cumfundantur ,  uti  circum  fila  linea,  lanea,  ie- 

iaca>  cocoBea)  spque  looga.&  grafla^  &  ex  ea* 

dem 


Digitized  by  Google 


dem  vlrgi  fisnrei  in  di(lanu&  fex  poilicam  ft 
Mf^nfZj  non  uxnen  eosdem  eflFefiaa  producimt 
propter  variatn  corporum  conflitutionem  ,  vel 
plura  effluvia ,  vel  ea  facilius  circa  fe  decurrere 
fiaendum:  quippe  excremiutes  fili  linei  magis  i 
fe  repuUae  fuerunc^  quam  fill  cocooei;  &  hujui 
cztrema  plus  qaam  ferici »  owuiim  ininiaie  cm 
fill  land. 

§.  603.  Corpora  quae  ab  Idioeleftricis  vel  fym- 
periele£lricis  repeiluntur,  prius  alle^la  fuerunc  & 
liecigerunt  ele6lrica,  auc  ipfis  appropifiquaveruntf 
aorumque  ele6bicicate  fuenmt  drcumfiira ,  qui 
accept^  repulfa  funt* 

5.  604.  Si  haec  repulfa  corpora  fuerint  exilia  & 
iQvia  ,  in  Aere  nacabunc ,  lentifTime  fuo  poodcre 
defcenfura ,  inprimis  fi  A£r  aliquantulum  com- 
Bovecur :  quamdiu  in  a£re  volitant ,  &  ab  eleArir 
citate  ambiantur ,  non  alHciuntur  ab  eodem  Idio- 
eleftrico  excitato  &  admoto  ,  quod  prius  ilia  re- 
pulerat :  nec  alliciuntur  ab  alio  idioeleflrico  ex- 
citato ejusdem  generis,  fed  pergunt  ab  hoc  repel** 
M  &  in  ASrc  volitaie,  donee  fuam  eleftricitatem 
cum  aJio  corpora  non  eie6farico,  vel  poft  longio- 
rem  moram  cum  Aere,  aut  cum  corpufculis  in 
eo  volitantibus  communicaverunt :  delude  fuii  e- 
le&ricicate  orbata  denuo  alliciuntur  ab  eleClricis 
ezdtaiis ,  novi  vi  imbunntor ,  lepellunturque  uc 
ante. 

5.  605.  Hinc  duo  corpora  libera  &  a  fe  diflan- 
da,  circa  quae  eadem  eleftricitas  eft  circumfufii,. 
fe  repellunc  pofita  in  eo  intervailoy  in  quo  ope- 
ran  10  ie  invicem  poiTunt :  Hinc  omnia  filamen- 
u  feminis  pappoli  vel  plinnute  eriguncur,  ^  le 
repelluntur,  quatenus  quaelibet  ab  eleflricitate  e- 


efflaviorum,  corpus  ambiendum^  ex  pambus  ft 

cor- 


Eleclrkitatti 

corpore  divergendbus  componitur,  quod  peni« 
cilli  radiofi  oculorum  probaUiODe  evincutiL 

$.  606.  ^ihilominus  dancor  idiodeftrica »  qam 
excicau  allicioiK  cum  unpeta  ea  corpofcida « '  qum 
ab  aliis  repulfafunt,  natancque  in  acre:  adeo  uc 
corpufculorum  atmofphcera  etiam  ex  partibus  ad- 
yolaoubui  cgmpooatur ;  &  fimiiia  ik  auxiofpha»* 
ra  ambienti  corpora  idioeleftrica  aetata. 

{.  607.  Quia  damor  idioelefitrica  ,  quae  alli« 
ciunt  corpora  ab  aliis  idioeleftricis  repulfa ,  inci- 
derunc  aliqui  Philofophi  haud  temere  in  fufpicio- 
fiem ,  £le£tricua£etn  e&  daplicis  generis  ,  alte- 
ram yitream ,  alteram  efle  Rf/mfimi  figna  es. 
quibas  cognolci  &  diftingui  poteft  oadia  foni  & 

Nob.  du  Fay  (a). 

5.  608.  Quia  corpufcula  levia  ab  Eleflricis  re- 
pufla  in  aere  puro  iiccoque  aliquoc  minucoruin 
ipatio  ele6bricitafiem  confervant ,  patec  aeiem  fin* 
cerum  non  vehementer  in  fe  abforbere  ele£faricita« 
tern:  quod  quoniam  idioeleftricis  edam  conve- 
nit,  non  levis  nata  eft  lulpicio,  aerem  fincerum 
inter  Idioele&rica  eile  numerandum :  Confirmata 
fiut  ienientia,  quia  quo  pins  a£ris  eft  in  cavocor* 
pore;  eo  minus  ele^lricitads  extrinfecos  drcom 
fluends  cavum  ingredicur:  quo  minus  aeris  eft 
in  cavicate  ,  eo  facilius  &  majori  copii  eledtri- 
citas  cavum  internum  ingreduur  &  implet:  ud 
videre  eft  in  tubis  vitreis  a£re  vacuis,  aut  aere 
raro^.naturali ,  denfiorive  impletis:  Si  afir  non 
foret  idioeleftricus ,  an  non  omnis  corporum  e- 
'  kflricius  extcmplo  per  eum  diiperia  foret »  nec 
apparuiflet  un<juam  ? 

609.  Quta  coslo  hnmido  debilis  in  corporis 

bos 

ffl)  r:Hift.  de  tAcai.  Roy.  A:  1733.  PSfr  «0.  6Zl^  «7* 


Digitized  by  Google 


Di  EkStricitate. 


bus  excitatur  eleftricitas  ,  humor  per  aerem  di* 
iperfus  ele£b:iciuceni  ad  ie  actrahic ,  ^  aicradtaai 
redoeCy  adeo  uc  ad  corpora  idioele^ca  firicata 
pamm  vel  nihil  ele^citads  ez  aSre  acoedat,  & 
lantum  ea  fufcitetur  fridlione,  quae  in  corporibus 
fricads  dclitefccbat,  parvaque  inerat  copia.  Quo- 
niam  exhaiaciooes  hominum  exciuuul2&  eleflrici* 
tad  vehementer  obfunCy  he  adbac  ma^s'  ele£lri- 
dtatem  in  aSre  illitis  loci  ad  fe  attrahent  &  ied« 
nebunt ,  adeo  ut  in  loco  claufo ,  in  quo  ell  homi- 
num frequeniia  ,  ele6lricicas  coiporam  £ricaco« 
rum  obfervari  neqoeaL 

6io.  Ele&ricitas  qoadibet  $.  667.  ezcicari 
potoft,  &  eodem  operator  modoin  tntemo  cavo 
corporis  vacui  acre  crafTo ,  ac  in  acre  aperto :  a- 
ideo  uc  ab  acre  ,  tanquam  i  cauli  aliquS  appri- 
aente  vei  repediente  corpufcula «  eleflricicads 

Shxnomena  non  pendeant:  led  deftricicat  hsmat 
ifbributa  in  fpatio  and>iente  tenant  &  in  corpo- 
ribus :  Qoando  autem  idioeleftricum  eft  acre  va« 
cuum  &  extrinfccus  perfriftum ,  maxima  pars  e- 
le£triciutis  fefe  recipic  in  fpatium  vacuom^manen* 
te  exti^iiecus  admodum  ezigui  copi3 :  aereinca* 
vom  rorfos  admifib  interna  eleftricitas  demvit, 
aoftl  interim  excemi ,  quod  aerem  eile  iJioclec* 
mcum  ulterius  probat. 

^611.  Qusri  hie  pofleC^  an  £le&icitas  per 
umverfam  atmofpheram  aSieam  ubivii  iemper 
fit  cqoabiliterdiftnbQta?  an  amem  in  nonniuHt 
regionibus  majori ,  in  aliis  minori  fit  copia,  aut 
interdum  in  eadem  regione  luculencior,  alio  tem- 
pore parcior,  abfque  dircrimine  liccitatis  aut  hu- 
moris  in  a<f re  ?  Incidi  in  hanc  fafpkionem  » 
quia  nee  tarn  &cile ,  nec  adeo  validam  e]e£h*ici« 
latem  ope  globoriim  vitreorum  Leidae  excitare 
pocuiy  qoaia  f  ilklofoptH  ia  v^ais  iocis  Germaniae 

cx- 


S14  ^  EJi&rkiiaii. 

exdcaveraiit  &  collegerant:  Preterea  aliquodes 

inihi  evenic  his  experimentis  occupato ,  uc  fubito 
defierit  apparere  elettricitas ,  quae  ante  aliquot  ho- 
lasfeliciter  adfuerac,  nullA  apparence  ratioDe ,  ob 
qoam  ddiDebac,  cum  non  pocerac  acctiiari  fri£li 
vitri  calor,  nee  loci  impuritas,  nec  eoeli  conipi* 
cua  mutatio ,  nec  vend.  Quando  Philofophi  per 
univcrfum  Terrarum  orbem  hujusmodi  experi- 
menu  iedulo  inllicuent ,  cun6laque  diligeoci  ob- 
fervatione  notabunc,  myfteria  ejusmodi ,  quae  Na 
turahacusqueobvelavu ,  decegencnr:  Hsec  pro- 
pofui  ot  attentionem  excicarem  :  Poftea  vidi  CI. 
Bofium  ,  qui  fumma  fruitur  oporcunitate  in  Ger- 
mania  electricitatem  examinandi,  notaile,  vim 
inprimis  debilitari »  tunc  temporis,  quo  rootado 
inftac  Atmofphsra ,  five  i  fereni  in  pluviam  ^ 
five  vice  veria ,  &  indicari  mutationem  qoafi  oerr 
tius  quam  ullo  Barofcopio  (a). 
•  $.612.  Eiedtriciuoem  in  ldiode£tricis  excita- 
tam  tolionc  omnes  aquei  humores ,  torn  &  vq^ 
tabiles  &  Animates  elefbrids  allid ,  turn  Vina « 
Spiricus  Scillatitii ,  Aceca  ,  Balfami ,  Olea  deflil- 
lata.  2^  Contaftus  corporum  magnorum  non 
eledricorum ;  imo  quoruncunque:  ideoiicolle£U 
fuerit  eledtricitas  in  Aqua  vel  Mercurio  ,  in  quo 
fiium  flat  mecallicam»  digitus  vel  aliud  fiJumme- 
tallicum  filo  propius  admotum  eleftricitatem  om- 
nem  abripit.  3^  Exhalationes  nonnullorum  ho- 
ininum  «  quibus  coipojra  func  admodum,  laxa. 
4^  Flainmas  inprimis  pingoiflimocum  ardentiiim 
corporam  ele&iica  ambiences. 

5.  613.  Augetur  eleftricitas  In  Symperiele£bi- 
CIS.  quo  ampliores  funt  globi  vitri  apti  &  non 
tenuium  iaterum ,  qui  fricancur  i  turn  quo  majori 


Digitized  by  Google 


Ek&tbitM.  B9g 

celeritate  circumvertuntur,  ac  fricantur  nec  v«-» 
hemeDcius  nec  imbeciiiius  k  corporibus  aptioribus. 

Quando  fecimdum  mcchodom  CL  fioiii ,  Wink- 
Jeri ,  Wacfoni  elefiricicas  i  pluribof  iphwii  aliit- 
ve  idioeleflncis  fimul  excitata  communicatur  cum 
aliquo  corpore :  a  pluribus  enim  fphaeris  fimul  fri- 
catis  adeo  imeodi  poteft  ekStikim^  utezplofis 
IcindlJae  crepitaotea  homioem  todaoc,  VQlnerenc, 
Cfepicus  clariffimo  Ibno  ie  manifeftent ,  alle^o& 
repulfio  corporum  magnorum  &  gravium  fiat  j 
imo  ut  odor  phofphoreus  ad  diftanuam  6,7,8* 

i)airaum  p^rcipi  poific:  Non  tameo  imendicur  e« 
eflridtas  in  raQooe  niuneri  rphaeraramt  Hod 
nos,  udieCteobiervaiat  Wadbiiii8(ii).  3°.  Quan* 
do  catensB  metallicae  longiflimae,  munda5,  in  acre 
ex  ferico  pendulae,  adneftuntur  tubo  ferreo  fym- 
jpeiiele&rico ,  aut  virgs  metallicae ,  quo  tempoce 
drca  hanc  ele^lridtat  circumfandicur.  4*^.  Quan* 
do  in  magni  Aqvm  vd  Mercum  &c.  copift  d#> 
6lridcas  apco  mode  colligitur  in  tenuibus  fphseris 
vitreis ,  lagenis  vitreis  aut  porcellanicis ,  extrinfecug 
.probe  ficcis,  quarum  guls  funtapertae,  vdobtunk 
xm  ceri  figiUacorii  bH^ici ,  filo  mecaUicoper  me* 
dium  ccanfeonce  usque  in  flddum ;  Iagen«autem  in« 
fifhint  pacinis  roetallicis,  vel  manu  capiancur:  G)- 
piole  turn  colligi  eleftricitatem  videri  potcfl  in  te* 
nebris ,  qdppe  luce  diu  perflaote  ixnplentur  iage^* 
n9f  qua  parte  aeris  modp  funt  pleoait 
lucet,  &(fio,  &  lux  filo  metaUico  ezvafepro^ 
minenti  mulcis  infidit  minutis :  verum  clarius  i4 
patet  in  vafculis  vitrei?  Mercurium  continentibus  ^ 
quia  hie  maximam  lucis  ele^jcas  copiam  abfbr* 
bet^  rednet »  &  diu  lucere  conqual&tua  perdt: 
In  hoc  Experimento  oeoefle  eft,  ut  libcre  afflue- 

(a)  Sepia  19  $bi  Efiferinmiu  ^ 


re  &  efflaere  poflic  ekftridtiis ,  non  tamen  liber- 
rime  pmnis  allapfa  debet  pofle  efilucre ,  fed  ali- 
quantum  retineri  :  nimis  libera  avolat  cum  lage* 
90  ab  omni  parte  madefcunt ,  aut  aqua  capitur  in 
yn&  inecallico,  nam  vitri  ipfius  elecfaidcas  eflia- 
xum  recardatura  accedat  oportet :  impedifur  ni- 
mium  cffluxus  lagenis  pofids  in  ligno  ,  ferico , 
pice,  vel  claufis  in  vacuo  (4).  Noa  fads  impe. 
dicur  effluxus  fiflis  lagenis »  aut  vitria  adhibitis 
certs  fabrica  molUoris  &  per  fe  parum  eleArids. 
5°.  Quando  omnia  memoraca  quatuor  fimul  in 
ufum  vocancur  ^  elt<5lricicads  vis  &  copia  coUigi- 
tor  major. 

§.614.  C^ualisconque  tamen  hucosque  coUefta 
faerie  eleftncitada  copia »  tamii  non  eft,  ut  efos 

pondus  bilancis  ope  monftrari  poflit.  Nam  in 
parvis  phialis  cum  aqua ,  qu®  tenuilllmis  Libris 
appendif  &  in  iis  explorari  poflunt,  exigua  ele* 
6trid^ts  copia  modo  colligi  poteft:  in  majoribus 
phialia  qnidem  niajor ,  fed  h«  explorands  modo 
funt  ex  Libris  crauioribus  ,  quibus  ponderum  mi- 
nudcB  exhiberi  nequcunt.  Praettandirimus  B(j11us 
fe  drca  milie  corpora  cribus  ^uatuorve  fphaeris  in- 
tegras  horas  ele£tncitatem  circumfodiile  invariato 
lemper  pondere  prodidk  (b). 

5.  615.  Eleflricitas  infphacra  vitrei  vel  tubovi- 
treo  excitata  colligicur,  fi  prope  fphajram  pona- 
mus  (Irifluram  ferri  magnam ,  vei  tubum  mecal- 
licQm  longom ,  terminatam  in  micem  conicaro : 
altera  tyas  excnemitas  fie  inftruaa  ctrris  atireis , 
fphoeram  lambentibus:  tub::s  jaceat  in  generofo  i- 
oiode&ico^  uuin  vitro  ^  vel  icricuc£ruleo»  mun- 

dO) 

(a)  WiNKLEAi  EUQrifcbe  kra/t  des  mgars  Cap.  2. 
5.  14.  png.  12. 

CmnmlQir.  imus  dc  ElcSric,  pag.  12. 


Digitized  by  Google 


De  EltHrkiMt.  i%f 

do,  ficco:  torn  enim  lecaQdam  long^todinem  to- 
bi  defluic  collefta  ele6bidtas ,  nec  &  faftentante 

idioeleftrico  generofu  abnpitur,  qiua  id  illico  eil 
faiur  eleftricitatc ,  &  progrefTum  ulceriorem  per 
fe  impedic:  Si  autem  jacucric  tubus  iocorporcnoa 
idioele&'ico,  id  abrifiic  celerrimc;  omnem  ele£bi« 
dtatem  drca  tubum  circumfiifam ,  earn  per  (blum 
&  omnia  viciua  diflribuit  corpora,  ut  nuUa  figua 
ejus  amplius  fuperlint. 

$•  6i6.  Adaliud  piirenomenon£le£lricitatis  tran- 
feamus:  Qiiando  Idioeleflrica  vitrea  vel  refinofk 
in  tenebris  fricantur ,  eoramque  elefilridtas  exci- 
tatur  ,  manifcfla  luce  clara  ambiuncur,  qiias  ple- 
rumque  in  locls ,  quos  corpus  fricans  modo  reli** 
quit,  apparec,  fed  lux  eft  brevis  durationis. 

$.  617.  Si  alia  obje£ta  non  procal  ab  hoc  idio- 
eleftrico 5.  616.  abfuerint ,  fed  in  atmofphccrd 
elcdlricicatis  ejus  jaceant,  in  ilia  ubjccLi  fparfae 
fciniillae,  exiguae  ,  lucentes,  fine  mom  Ibnoq'je, 
colore  vario  projiciuntur;  quce  imerdum  pendenc 
jQ  Aere  inter  obje£U  &  eic£tricum :  oelTante&ic* 
tione  lux  &  (cintilte  evanefcunt. 

5.  618.  Si  effluvia  elciirica  ad  fpliTram  am- 
plani  vitream  excitata  coliigantur,  uc  fluanc  circa 
tubum  ferreum ,  vel  ftri&uram ,  quae  plan&  fuper- 
ficie  vei  cufpide  terminatur,  formam  effluvia  io 
Acre  penicillum  radiorum  lacentium ,  quorum  a- 
pexaucfini,  aut  cufpidi  ftrifturru  adliocrcfcit:  Hi 
radii  cico  divergunt  in  formam  conicam  cxplicad, 
cum  fufurro  vel  (ibilo  clare  audiendo.  Sibilus  ve* 
locitatem  iodicat  j  quo  penicilli  eleCfarici  partes 
Aerem  percellunt.  Pemcilli  apex  col  oris  eft  ru-  * 
befcenris  ,  mox  vero  explicatus  conus  pallide 
caerulelcit  vel  purpurafcit :  radii  in  rota  fua  longi- 
tudine  motu  tremulo  'agitantur :  magnitudo  peni- 
cilli conici  dilciepac  pro  copii  effluvionim  &  A£« 

P  2  ris 


Digitized  by  Google 


De  EitStrkUati. 


ris  conftitutione :  aliquando  penicillus  eft  duos  tres- 
ve  poUices  lon£us ;  aliquando  vix  pollicem  iemis- 
'  lein  anjuat.  EA  Lux  inftar  flammulas ,  admodum 
rate  9  non  mukom  illQmiQantis  vidua  objeda. 
Si  in  ftriftura  five  virrf  ferrea  guttas  aqueae  hinc 
indc  fuerinc  injeftoe,  lupra  quas  ad  aliquot  polli- 
cum  diftanciam  manus  moveacur ;  ex  qualibec 
gutta  Tub  manu  penicilli  radioii  fimiles  evolant: 
Si  ftriftura  ferrea  non  definic  in  cnrpidem ,  peni« 
cilli  radiofi  hinc  inde  ad  angulos  extremos  con- 
fpiciuntur,  quia  majori  copia  ibi  colliguntur:  ideo 
etiam  odor  eleftricus  potiflimum  percipitur  prope 
ftri6lurce  extremum ,  non  circa  mediuni*  Traoic 
CL  Wincklerus  fe  apicibus  virgarom  metallica* 
rum  illiviile  Pholphorum  ,  tumque  eleftricitatem 
formafle  penicillos  radiofosi  6  vel  7  pollices  lon- 
gos ,  apicesque  apparuifle  candefaftos  {a). 

619.  Penicillus  hie  lucidus  a  Lente  fphaeri* 
co-convexi  magni  vicieft  esceptus^  fe  fupra  to* 
tarn  Lends  fuperficiem  motu  undofo  fpargit ,  in 
varias  partes  inconllanter  difcerptus  :  vioeri  lux 
ab  alter^  Lentis  parte  poteft ,  verum  non  potuic 
in  vifibilem  fbcum  coUigi^  uti  radii  Solis ;  maxi- 
vdSl  hids  parte  pre  raritate  non  vifibiliter  trans- 
neante ,  led  fupra  vitrum  cum  reliquis  eledbid- 
tatis  partibus  difperfa  cnrrente. 

6%Q.  Peniallus  lucidus  apici  virgae  adhaerei- 
cens  ope  prismatis  vitrei  in^e6lus ,  ima^nem 
exhibet  pamm  oblongiorem  t  coloris  ejusdem :  a> 
deoque  lux  ele6lrica  transmifla  per  prisma  refrii> 
gitur  a  vitro,  ut  Solis  lux  :  attamen  non  potuit 
diftiu^  videri^  ai;i  penicillus  in  colores  feceina* 
tor. 

(fi)  WiNCKLia  EU3riffk'krrf$  4u  WdJJcrs  Cap.  i* 

S*  22.  pog. 


Digitized  by  Google 


Dc  Ek&rkUate. 


$.621.  Quando  altera  vir^a  metallicaio  api- 
oem  conicQin  terminata  ponicur  in  eadm  lettS 
produtti  com  priori,  ad  intervaOam  paacorom 

pollicum,  uc  eleftricicas  a  prima  virga  in  alteram 
tranfilire  potueric,  excitatur  ab  eleflricitace  ad- 
verfo  flumine  redeunte  i  iecimdi  ad  primam  vir- 
gam  aker  peniciUos  radiorum  lucendum,  priori  fi« 
milis ,  &  forme  adverfe ,  adeo  uc  tum  doo  pe* 
nicilli  conici  fuis  bafibus  fe  fpeSent ,  non  tamen 

*  fefe  tangere  videantur.  Si  virga  fecunda  pede- 
tendm  abdmoveacur  primas,  ucfe  apparencer  tan- 
gere ambo  penicilii  inciperenc ,  bales  func  adhoc 
amplilBms ;  quaram  amplicudo  ,  virgis  propiuf 
admotis,  in  penicillo  utroque  decrefcit;  &  quo 
propius  admoventur  virgse,  femper  eo  magis  la- 
dcudo  ucriosque  coni  decrefcic,  donee  peniciUus 
vterqaemmecurincylindrum  tenuem,  unumcir- 
cicer  poUicem  longum,  albefcends  coloris,  mox 

-  fit  explofio  cum  crepitu  infigni :  Multa  alia  cor- 
pora  loco  virgae  fecundae  metallicae  in  ufum  vo- 
caca  eundem  effedlum  edum:  Si  homo  digitum 
ezfemerit  verfus  penicillum  virgas,  explofionem 
comicator  dolor,  intomefcic  cutis ^  macolsoriun* 
tur  lividae,  ultra  diem  perftantes ;  nonnunquam 
cutis  vehementius  laeditur,  imo  rumpiturex  rup- 
tura  effluence  iai^uine*  Cylindrus  tenuis  crepi- 
tans non  eft  rivus  condnnns  ignis,  quamvis  eum 

*  nnolecur ,  quando  fphnra  vicrea  amph  cdeirimo 
circumagitur ,  fed  funt  (cintillee  interrupta^,  par- 
tim  accedentes,  partim  abeuntes,  vifu  prae  per- 
niciiate  non  diftinguendae ,  quas  formantur  ab  ef- 
fluviis  ek&ricis  advolantibus  &  evolantibos :  haec 
com  adeo  coodenfintor,  nt  qo»  antea  nuiflima 
amplitudinem  unius  duorumve  pedum  occupa- 
bant,  nunc  mode  cylindrum  efficiant  diametri 

vel  71  poUicis  ^  in  occurfu  operantur  maxi- 

P  3  mo 


Digitized  by  Google 


J)i  Elictricitait. 


mo  cum  impetu  &  exploiioiie  crepkante  in 
corpora,  vel  virgam  utramqoe;  aeque  aucem  af- 
fluenria  ac  effluentia  fluida  eie^rica  operari  in- 

dc  paiet ,  quoniam  duo  homines  digitum  exfe- 
rcntes  ,  quorum  unus  pcrfunditur  ekftricitate  , 
alteriiOQy  pari  vi  peccudancur,  do  leant ,  Isdan* 
torque}  quantum  eium  alter  eleflricitatis  tra* 
die ,  tantom  ab  altero  recipk.  Hoc  mode  in  Ipe* 
cicm  foci  condenfatur  eledlricitas.  Penicilli  ra- 
dioli  pclTimt  dirigi  in  varias  plagas  ,  cum  fcqui 
ibient  corpora,  qu«  idQa  objiciuncur,  ele£lricir 
tate  conaote  fe  drcarotundeie  circa  quaslibet  vi* 
cina,  ea  ingrcdi,  &  ab  eomro  effluviis  viciflim 
inllaurari:  I  line  penicillus  fuis  radiis  divergenti- 
bus,  reftis,  conrtat  folus,  atfre  puro,  ficco,  e- 
k6trico,  non  abripiente  eie^icicatenij  ihd  po^ 
titts  €1  reOfbeofie:  cuai  autem  aKud  corpii$  oqq 
eleAricom  admovetor  fenfiin  propiu9«  hocverfut 
determinatur  eleftriciLas  ,  &  penicillus  e  radiis 
ininus  minusque  divergentibus  componi  incipic, 
donee  tandem  eled;ricica(e  ab  hoc  corpora  abirep- 
Ilk  cylindri  formtm  indiiat;  fimiii  pa£lopenici(* 
lua  adverfua  condenlatur  in  cyltndrum. 

§.  622.  Sunt  multa  corpora,  qux  quando  pe^ 
nicillo  radiorum  conico  ,  apici  virg'e  vel  apici 
fuo  adhsrefccnd  admoventur,  non  edunt  explo- 
iionem  cum  crepku  mcmoratam  in  f.  6a i.  fed 
penicillnm  tantum  redpiunt ,  aut  (imiiem  peni- 
cillum  rcddunt  ,  magnitudine  dccrcfcentem  ,  & 
vix  in  cylindruni,  nifi  proxirae  admutis  corpori- 
bus,  converfum:  Hujufinodi  corpora  plerumque 
funt  idioele£lrica  egregia:  ideo  non  leyis  nafcitur 
furpicio,  h©c  non  libm?  nec  copiofe  rccipere  ef^ 
fliivia  cle6lrica  affufa,  ncquc  inftaurare,  qujeef- 
fluxerunc  ex  altero  corpore,  atque  ita  llumen  e- 

ie&ricum  alteri  fluauni  refiilere|  ne  cum  impeca 

ruat 


Digitized  by  Google 


Di  EkStrkkaiik  sjx 

ntt  in  corpora,  &  ibnam  cam  explofione cdat. 

§.  623.  QClando  infpicitur  penicillus  radiofus, 
in  cylindruni  crepitantcm  jam  cunverfus  ,  quo 
tempore  explodicur  9  uraas  prisma  vitreum,  ima« 
gioe  oblongi  cernicury  ia  qui  diiUo^ie  color  ru* 
beas  9  viricUs ,  &  csruleiy  apporec ,  veluti  in  ra« 
dio  Solis ,  &  cum  fimili  refrangibilitate  colorum: 
Multo  denfiori  luce  cylindrus  quam  penicillus  co- 
iiicus  conltac ;  uode  in  cvlindro  diicrunea  radio* 
ram  cotoratorom  yideri  &  diilio^ui  potuic,  ^quod 
pne  laricace  tacis  in  petiidlio  conico  $.  6  26.  ob« 
fervari  non  poterat.  Ilinc  autem  fequicur  lucem , 
quae  eleftricicatem  comitatur,  eodem  modo  ex 
radiis  coioratk  c^po^ ,  ac  radios  Soils. 

{,  624*  Si  prope  peoicillom  radionim  conicum 
teneatur  (pecolam  metallicum,  ^  cupro  &  (laOr 
no  confeftum,  planum,  vel  fpha^ricoconcavum, 
in  ei  diftantia,  ut  penicillus  apparenter  id  non- 
dum  attingat ,  noa  obfer  vfurj  poiieCt  lumen  i  fpe^ 
1^  culo  reddi;  fi  propius  adqioveatoir  ipeculuio,  lit 
^ 4  pemciUos  in  id  iocidatg  evadatque  cylindrjcus , 
qui  crepitet,  non  redditur  a  /peculo  cylindrus con- 
Ipicuus,  veluti  radii  Solis  in  Ipeculum  illapfi  fub 
aequali  aogulo  ac  incideranc  rep^cancar ,  led  ubp 
turn  Jus  qnaadam  reditu  ouoquoverfus  dire6la. 

$.  625.  Ex  hit$.6ao«€ctf84.ieq<iiuir,£le&rici« 
tatem  adhaerere  luci,  hujusque  motum  tranquil- 
lum  in  re6lam  lineam  curbare,  lucem  abripi  ab 
eleclricicate ,  hi^jus^ue  moium  tcqaL  ' 

§»  6%6^  Si  elQ0xicica$  circumfufa  circa  QfiStu^ 
ram  i^d  fiftidam  fi»rream  direfta  fmrnt  ope  fill 
metallici  in  aquam,  quae  efl:  infufa  vafi  vitreo, 
acque  ica  magna  copia  coliigatur  in  vicro  &  aqui 
usque  ad  facurationem ,  &  effluat  abundeci 
turn  vaa  «b  iiomin^  infifteme^  iblo^  9ac  meiallicss 
magnas  iwun^ »  auc  l^fo  amplo  aqusun  capien^ 

P4  ^$ 


Digitized  by  Google 


»3t  Di  EbSricHae. 

te,  aat  mufis  peAut  &  homidis  hpidi,  metal* 

lo,  ligno,  ctptatur,  homo  ab  elBueniibus  efflu- 
viis  elcftricis  ampliter  ambiatur ;  hie  altera  manu 
vel  ferramenco  lucem  crepicancem  ex  fth&ura , 
fiftulft  vei  filo  meiaiUco  dkm^  cscitabiuir  max. 
fcindia  magna ,  lads  rc4>icandi&  ,  quae  terribili 
agitatione  manum  ,  brachium  ,  peftus  ,  abdo- 
men ,  crura ,  toLumque  corpus  hominis  afficit ; 
Omoi  ele£lricicace»  quae  modo  aate  adeo  copiofe 
erac  coUeAa,  ano  cemporis  momento  flmol  ez« 
plod :  nee  eico  nova  ejnsmodi  feintilla  denoo  eli« 
ci  poteft:  ideo  non  oritur  in  hoc  experimento  tarn 
celeris  fequela  fcintillarnm  crepitancium  ac  in  5» 
621.  q\im  continuum  nvum  semulanuir,  led  no- 
ttl>iUsnioratempofif  intercedit,  gntequamdenuo 
nova  finndlte  fiat  opIoQot 

627.  Si  vitrum  cum  aqua  fteteritin  vafeme- 
taluco,  quod  manu  vel  digito  attingimiis,  dum 
alteri  manu  fcindllam  crepitantem  ex  tiftula  vel 
ftrifttni  ^ieimns,  maimt  &  brachiom  violentb- 
iime  quoque  agitantar:  Nihil  tamen  fentiidturab 
eo,  qui  fcindllam  ligno  aut  fulphure  elicere  tentar. 

5.  628.  Si  manu  homo  tenuerit  avem ,  pilcem , 
excipulum  vitreum  fuerk  amplomy  mulcum  aque 
capu^t,  ^  ftri&am  ferrea  longa9  traflkt  gravis, 
eirca  quam  copioA  deftricieas  globi  magni  cir* 
cumfufa ,  feintilla  ab  ave  vel  pifce  elicita  in  mo- 
mento animal  trucidat:  imopifcesinaquanatantes 
jnterimere  hoc  modo  primus  docoiteximius  Bofius. 

§.  6%9.  Ope  vafis  viodcom^qui  iiocmodo 
magiiam  vim  eleOricicatv  coiligrocis  poteft  no* 
merofa  hominum  caterva,  pavimento  ligneo  infi* 
ftens  perfundi  eleftricis  effluviis :  quod  (i  homines 
isk  rocandum  (lances  coroqam  effecerinc,  &  alter 
aScerum  manu  oompleftatur,  primos  ceneat  phia* 
hm^  viixjftm  digito  fclntiUam  n  filo  ^liciat^  om« , 


Digitized  by  Google 


Dc  ElcS^rickate.  233 

nes,  quotquot  fuerint ,  vehementi  concuflione  in 
brachio  &  pedore  agitantur;  evidenci  indicio  rf« 
fluvia  eleSbrica  ambiiife  ooines  in  coroD& ,  & 
cunfta  efflavia ,  tain  advolanda  quam  excLoniia , 
fimui  fuifle  explofa  :  Eft  fucceflus  experimenti 
multo  minor,  imo  interdum  fere  nullus,  fihomi- 
nuin  corona  Oecem  in  areni,  veifololapideoftra- 
tot  In  hifce  experimends  id  admirandum  eft, 
qood  cnm  eleftricicas  cantom  vulgari  modo  exci- 
tatur  abfque  vafe  vitreo  cum  aqua  ,  ab  homine 
qui  ea  perfunditur  &  in  folo  flat ,  momento  tem- 
poris  difpergacur,  ut  nulla  eledtriciucis  fuperfinc 
vefti^:  nunc  vero  admotft  phiaii  cum  aquft  e- 
kftncicas  fluic  copioliflime  circa  pbrimos  nonu* 
nes,  nee  a  folo  ligneo  abforberi  videtur. 

5.  630.  Peritillimus  Watfonus  (a)  decurfum 
fluidi  eie^krici  circa  coronam  hominum  egregie 
obfervavic!  Sincofto  homines  vocati  A, 

.  D,  I)  2,  3,  4,  qui manibus fe comple^ntur , 
&  in  duos  feries  fine  ordinad  ,  quorum  A,  B, 

V  C,  D  infiftanc  cerae ,  fed  i,  2,  3,  4  infiftant 
folo :  A  manu  alcenl  capiat  ferrum ,  circa  quod 
eie6tricitai  globi  circomfunditur ,  torn ,  i ,  teneat 
phiakun  cum  aqoftferzeo  cubo  adnexam,  fi  deia 
4  accefleric  ad  D,  eumque  tangere  copiat,  om- 
nes  percuUuntur  a  fcintilll  crepitante :  fi  vero  4 
teu^ic  C9  percutiunuu:  feptem  homines,  &  D 
manec  intaftus,  otpoce  extra  circulum:  fi  4  te- 
tieerit  B,  percndunmr fex homines,  C  &Dnon 
;  araciuntur ,  utpote  extra  circulum  effluviorum  : 
•  'Si  4  tetigerit  A,  afSciuntur  quinque  ,  nequa* 
quam  vero  B,  C,  D.   Simile  quid  evenit,  u  D 
appropinguat  ad  4 ,  omnes  in  corona  agitaniur : 
fi  D  aoraleric  ad  3 ,  afficiuntnr  feptem,  ied  af- 
fe- 
ct) imei$o$bc  Sxfirim,  ^MUaHdtyi,  37.  26. 

?  5 


Digitized  by  Google 


234 


feflionii  maoet  expert  4.  Verum  plura  alii  nos 
ioutilit  9  que  onum  fuiun  debeot  experimemo 
noftro  cum  phiali  aqu®  tradidcrqnt  CL  Wiock- 

lerus  {a)&  Watfunus  (i) , 

^631.  Si  fphacra  virrea  cava ,  vel  tubus  vi^ 
crcos  evacuetur  fuo  aere»  tumque  extriolecus  fri* 
cecury  excitatur  io  interoo  cavo  iagena  ciari  la- 
minis  copia ;  lumeD  coraicum  cavitacem  undoda 
jatlibus  percurrit,  fimili  modo  ac  fulmcn  per  cce- 
Ijim  vibratur:  idem  obfervari  potefl  ,  li  prope 
virgs  apicemf  circa  quam  largafuoditurelefinci* 
taft  cubum  vacuum  teoeamui^  In  vacuo  fciiuil* 
hi  crepicantes  ex  filo  metallico  in  alia  corpora 
explodi  nonlccus  acinaeretradidic  CI.  Bofius  (c), 
expertus  non  minorem  vim  elcclricicacis  in  va« 
cuo  fufciuri ,  quam  in  aere :  fipboacm  capii* 
larem  largam  fluidi  copiam  traaoniuiere :  verum 
de  pluribus  in  vacuo  captis  experimentis  confii* 
lendus  eft  Hauksbejus  (d):  conftat  autem  efflu- 
via eledrica  copiofillime  iogredi  vacuum  •  in  eo- 
que  operarit.  vicreas  fphsras  exoriufecus  pigridain 
exhibeie  magnani  allioendi  repeUendique  corpo- 
ra, licet  non  penims  otientur:  quod  ab  eleftrici- 

.  tatc  aeris  pendere  vidctur  determinaatis  ea  efflM* 
via  in  cavucu,  ex  quo  excludiuu:. 

§.  632,  Si  penicillus  radiorum  diriggtur  io  non- 
aulla  corpora  ioflammabilia,  quorum  qujedam  In* 
gent,  uti  Phofphorus  Urin3e,Spiritus  Viniaethe- 

•  reus,  Camphora:  alia  calent  ,  uti  Spiritus  Vini 
vulgaris,  Cera,  Fix,  Puivia pyrius &c.  citouM 
com  expioOooe  cleOrickatig  iocendimcur  &  ar« 

dcsDt* 

(a)  EleQrUche  Kraft  dis  mnm 

(b)  Sequel  to  tbe  Experim.  ^ EUBricity. 

(c)  Commefitar,  mvus  ie  EleQrk,  pag.  5.  C 

id)  Fi^  MtibtnM  E^inmms. 


Digitized  by  Google 


I 


ctent:  nihilomious  penicilius  um  parum  calorisle^ 
cum  vehiCy  ut  edamfi  horae  fpatio  in  bulbom  vi- 
treum  Tbermometri  vulgaris  Drebbettani ,  Flo* 
rentini,  Fahrenheitiani  fuerit  direftus,  vix  uUum 
indicium  caloris  dederit:  eleftricitas  diu  aquae  in- 
fufa  nec  hanc  iere  coofpicuo  calore  pernidic:cua 
vero  dirjgebacnr  peoidHut  kiglobttmampl^fiiniiiii 
et  cenui  orichaico ,  coi  affixus  trvt  tubus  vitreos 
admodum  angiirtus  ,  adeo  ut  Thermometrum 
Drebbelianum  haberetur  longemobilius ,  quam ob- 
fervadofiibus  annuls  fervire  poffec ,  vidi  aerem 
in  civo  incerno  giobi  vel  canitilum  incakuflcy  U* 
matt  m  tiibo  i  vel  i,  5.  linea  pdlicis  depress 
lo,  quo  tempore  coelum  eleftricitati  favebac,  & 
globus  vicreua  ampliilimus  vdociter  circumage* 
batur. 

§•  <$33«  Qttonitin  radii  Solis  mulco  plus  caloris 
advehunt »  quam  Eledlricicis ,  &  tamen  eadem 

inllammabiliaincenderenequeunt,  erunt  ineleftri- 
.;citate  aliae  partes,  ejusque  indolis,  ut  fere  absque 
exciuciooe  caloris  ipflammabiiia  inccnderc  queaou 
ideo  edam  laedae  ^  viiherare  cutem «  percutere 
imc^nim  homioem » non  oiere  adinftar  igois  vul* 
garis  folent. 

§.  634.  Colligimus  ex  omnibus  his  memoratis 
z^.  £fflum  ele6trica  efle  aliquod  Fluidum  admo* 
dam  mnverftie  9  diftributum  per  Acmofphasram 
aeream  &  corpora  cerreftria,  quod  ad  idioeledrH 
ca  fricaia  mftar  fluminis  propcllitur,  repelliturque 
viciflim  ab  iisdem  :  id  tamen  omnino  differre  ab 
afire  crailb  atmofpberae  ;  imo  prouc  hucusqne  ie 
piXKiidic ,  videtur  mihi  colligendom  2^  aon  efle 
aliquod  fluidum  homogeneum ,  fed  ex  rebus  di« 
verlis  inter  mixcis  compoficura,  licet  forte  pos* 
fit  ellb  fincerum ,  atque  ita  fit  diftributum  per  Ae- 

cea  &  corpora  xmm^  Nam     conlUc  ez  In* 


Digitized  by  Google 


De  Eek&rkUaU. 


ce,  qus  per  aerem  efl;  difperfa ,  ut  &  per  omnii 
corpora  in  Terras  faperficie ,  nam  apparet  ele£bi- 
citas  fub  conicas  formas  flammd  ,  quae  iDterdum 
plus  minusve  coru(cac«  nunc  purpurei,  nunc  ra- 
bri  eft  coloris  :  verum  fola  Lux  non  fufficit  ,  a- 
lioquin  copiofius  &  facilius  colligeretur  eleftrici- 
cas  aeftate  quam  hjeroe ,  cum  quo  idioeleflrica 
plus  ab  igoe  aut  mta  calerent,  copiofior  adeflec 
eleflricitas ,  quae  ambo  Tunc  falfa :  multa  enim 
ovo  incubate  calidiora  filenc ,  imo  &  ipfum  vi- 
trum  ejus  caloris ,  aut  tritu  candens » muko  imbedl- 
lius  operatur :  Succedunt  edam  experimenca  aeqoe 
nofta  ac  interdiu :  videcor  proinde  determinaca 
modo  copia  lucis  deOderari  ad  EleCbicicaris  con- 
curfum.  2°.  Praeter  lucem  vel  ignem  alia  concur- 
rere  corpufcula  inde  liquet  ^  quod  omnia  corpora 
tritu  quidem  incaldcam,  non  tamen  evadant  ele- 
firica,  velaci  func  mecalla  &  quaedam  alia  $.  56CS. 
adeo  ut  quaslibet  colleflio  lucis  vel  ignis  non  fie 
colleftio  eleftricitatis.    3^  Cum  eleftricitascoruf- 
cans  conftet  ex  luce  diverforum  colorum  &  di- 
verfae  [refrangibilitatis ,  p^tet  banc  quoque  efle^ 
rem  compolitam ,  nec  ideam  ejus  efle  tormandaniy 
ac  fi  tantum  aliquod  homogeneum  fluidum  forec, 
veluti  Aqua,  cum  lucis  conftitutio  fit  prorfus  di* 
verfa ,  quemadraodum  intelligetur  in  Cap.  xxvni* 
&  zxxii.   Lux  etiam  facilius  perreptac  corpora, 
quae  oleis  Tunc  repleta ;  eleftndtati  autem  oiea 
refiftunt  ,  adeo  ut  mera  lux  non  fit. '  Accecfit 
quod  fi  lux  folis  ope  fpeculi  uftorii  condenfetur  in 
focum ,  ut  &  ope  vitri  uftorii ,  atque  ambo  foci 
adverfus  fe  dirigantur ,  nunquam  in  focorum  coo- 
curfu  oriacorexplofio,  quidisineleflrtcicaoe  $.6ai« 
fed  placida  lancum  fit  lucis  colle6tio  ,  &  absque 
llrepitu;in  acre.  4°.  Quia  autem  nulla  lux  folis  infufa 
iu  locum  purum  de  fe  odoremipaigic^  nec  coUe^ta 


Digitized  by  Google 


De  EleElricitatc.  237 

in  focum  a  fpeculo  uflorio  ,  quern  tamen  effluvia 
ele6lrica  excitant ,  pacet  in  ele6lricitate  alias  efle 
parciculas ,  quas  in  aere  delitefcunc ,  fenfum- 
que  odoris  fufdtare  pofliiDt:  Jtte  pardcola  odo- 
rs ubivjs  ejasdem  naturs  efle  videntur,  nec  adeo 
pendere  a  corporibus  idioeleftricis,  quam  quidem 
&  materia  diverla  &  aliena  in  poroseoruminfluen* 
te  2  9012  &  qaibuscunque  idioele6lricis  eleflrici- 
tam  excitatus  odor  eft  idem:  Odor  eft  limiiis 
illi ,  qaem  adda  exfpirant  corpora  cum  ad* 
xnixto  phlogifto.  5^  Sapor  acidus  eleftricitatis 
ori  infufas  idem  confirmat :  adeoque  acidula  e- 
runt  effluvia  iic  cum  phlogifto  coujun^bi:  veroii* 
mile  eft  hoc  plUocifioa  laoem  per  a&em  &  cor- 
pora terrena  aiffuiam  ad  excicata  ele£trica  abri- 
pere  &  lecum  vdiere  :  An  autem  praeter  haec 
non  adhuc  concurranc  alia ,  Hve  fuerint  anhelitus 
corporibus  proprii«  five  alia  quas  eleCfaridcadsflui^ 
dam  componunt  y  aut  varia  phseoomemi  cxci. 
tant,  tuto  decermimui  hoc  vmoe  nequit,  propter 
tenuitatera  corpufculorum ,  lenfuum  noftrorum 
aciera  fugentium,  turn  propter  parvos  inhacdoc- 
trina  progreflus :  ideo  praeftabit  fulpendiiTe  judi- 
dum  9  donee  abexpeiioidihicpluradeceftaeruttt; 

S*  635.  Antiqui  pauca  Ele£bictucem  ipedantia 
cognoverunt ,  elapfo  feculo  banc  dofilnnam  in- 
choavit  felici  fucceflu  Gilbertus  in  Traft.  de  Mag- 
nete  (a),  ut  &  Philofophiqui  ArademiamFlorcn* 
dnam  del  Cimento  compofiienmt » torn  6uerio« 
kius(£)  »  Bo^leos  (c),  de  Lants  (J),  vemm 
maximum  cepic  base  doftrina  incremeacum  prae- 

fen- 

(a)  L.  2.  C.  2. 

(b)  Nma  Experim.  Magdeburg,  p.  147, 

ic)  In  CoUeQaneis  p.  Sba^iv.  vol.  I.  p.  506. 

id)  Magijkr.  Nat.  (^  ArtiJ.  yqI.  3,  Lib.  2.2. 


238  ^  EkSftdMt. 

fenti  feculo  opera  Ilauksbeji  (fl),  qui  multa  ex- 
perimenu  cum  globis  viireis  velociter  in  rotijn- 
dum  circutnaftis  &  manu  tritis  inftituic ,  &  turn 
vimalKctencem,  repcllcntem  &  lucem  comitan- 
tem  fubiiliier  cam  in  acre,  turn  in  Vacuo obfer- 
vavit.    Scndelius  (/;)  in  Eleflrologia  explorans 
defcribensque  fuccini  proprietates ,  mulLa  invenir, 
que  poftea  in  aliis  eleftricis  corgoribus  eruta  e- 
mm  turn :  verum  cidffiiDe  increvk  fcienda ,  poft- 
quam  Clrayiis  in  Britannia  &  Da  Fayus  in  Gallia 
operam  huic  themaii  navavenmc:  prioris  invenra 
Proliant  in  i^hilofophorum  Aftis  (r),  akerius  in 
jnonnmehcis  Academiae  regine  fcientiarum  , 
poft  qnos  exdcacus  Desagulierius  infigniter  pulcris 
expcrimentis  eleftriciLatem  promovit  {e)  ,  prae- 
xnio  ab  Academiaikirdigalenfi  condecoratus :  dcin- 
de  ab  orani  parte  novara  hanc  doftrinam  plurimi 
Ehilofophi  egregiis  cxperimcritis  amplificaverunt, 
inter  quos  eminent  Schillingias  (/).  Whelems 
(^)  ,  Haufcnius  (A) ,  DoppeImayenis(/ V  Waic- 
iius  (it ) ,  Winklerus  (/) ,  Oordonus  (  m  ),  Krugerus 
(o),  Boiius        Kxaizenlleiaius  (f)^  Ailaman- 

dus 

{a)  Pbjfieo  MtdmL  Sxperimms. 

h)  Ele&rologia. 
.  (c>  m^f.  iknf.  N%        417-  4^9.  4ax*  436*  439-  44i« 
•  441. 

(d)  LHiH.  del  Acad.  Roy.  A«.  1733-  I734-  '737* 

(e)  Diffntntim.  concerning-  EUQriciiy. 
f/>  Aba  Berolin.  Tom.  4- 

(  p  )  Pbibfopb.  Tranf.  K\  453-  454- 
(?)  Noviprofcnus  in  Hift.  EleQr. 
(1)  Niuentdeckte  pbanomena. 
(i)  Abbafuieling  "jon  der  Elt^ricitat. 
'I)  Eigenfcbappen  der  Ekarijlbs  Stuff e  Z^ol 
tn)  Phenomena  eUdtridlU^is expofita* 
J  n  )  7Mjcbnfi  vtn  iir  £liMekmt. 
(o)  Cummeiimrii di  BMhkism 4*  M$nk9  fiif  Cmip 
del'EMrkitL 
(/>)  Tbtoria  EkMcUatU. 


Digitized  by  Google 


De  ElcSrichates 


das  {a) ,  NoUetus  (b) ,  Waifonus  (c).  Martinus  (jd\ 
Mulkrut  (#),  ftonnutlinnt  alii  prffrihwiiflimi  viri 

CAPUT  XVIII. 
Di  Magmt^ 

S*  ^35*  C  A  Magnei  lapis  doros ,  in  plurimis 
JCr  ferri  fodinii  ubknmque  Terrarum  ob- 

vius,  cotoris  plerunwjuc  ferruginei ,  attrahens  ad 
fe  alium  magnecem  vel  ferrum,  five  adjaceuSf  fi- 
ve quodam  intervallo  remotum. 

636.  Lapis  hie  eft  aliquod  compoiicom  nar 
tmiaie  ex  ferro ,  vel  ejus  principiis ,  ex  lapide  , 
oleoy  fale,  aliisque  interdum  cuncurreoubus ,  ia 
quae  analyfi  Chemica  refolvitur. 

{•  637.  Lapis  ceil  lapis  vim  attrabendl  magoe- 
ticam  aon  habec,  fed  fenum  cum  oico  &  fale  per 

,  uoiverfam  hpidem  diftributom  aliquid  effick  com- 

.  poHtum,  cui  vis  Magnetica  inert. 

5.  638.  Non  necL-fle  elFc  ut  lapis  conciirrat  ad 
vim  magQetkain  inde  patec,  quia  femim  per  ie- 
cula  in  loco  quieco  Ibpra  tenram  pofioun,  ut  ta* 
men  rubigine  non  cormmpatur ,  verdtur  in  pne« 
ftantem  Magnetem  ,  follili  fimilem ,  aliquantum 
fpecifice  graviorem.  MafTilia;  in  turri  alcii 
ex  axe  cr^ fenreo,  i  lapMe  moUi  exoqicoy 
penla  fiiic  campana  ^  ad  axis  utnimque  extremum 

♦tempore  420.  annorum  accreverac  rubiginis  (pe- 
cics,  quae  erat  incondita  mafla  ;  ha?c  excufla  e- 
gre^am  vim  magneticam  poiTidet ;  exainiecus 
rubiginem  refect  9  fta&a  ipiendenciboa  pflurdbus , 

ia- 

(«)  BiUhtbffue  BfUamdmie  A*.  i747t 

(c")  ExnerimerUf  and  obfinMmf  V^l'k* 

(d)  ElfaymEkStricitL 

it)  ScbrHbm  vm der  Ur/acbcierEkSridt^. 


Digitized  by  Google 


140  Hi  Magneti4 


laraellarum  modo  fibi  impofids,  doricie  magned 
vulgari  non  cedentibus  conftat  (a).  3^  quia  fer* 
rum  fricauooe,  i6lu  in  folum,  iricadone  ad  mag* 
oecem,  aliisqae  mcKlis  eftdem  vi  iinboi  poteft. 

^.  639.  Magneci  nacnrali  pJeramque  inftinc  duo 
fibi  oppofita  loca  ,  maxime  trahentia  ,  qu©  vo» 
cantur  Foli^  quorum  unus  Boreas  ,  alter  Aujlralis 
dickur :  quoniam  fi  iibi  magnes  libere  commiaii* 
tur,  his  lock  fe  uccanque  u  Sepcemtriooem  & 
Auftnim  converdc  Nooimnquam  tamen 
-neti  naturali  plures  infunt  poli ,  obfervati  func  m 
aliquibus  g,  9,  10.  {b)i  \udx  cubum,  cujus 
quodiibec  iatus  erat  polare. 

^.  640.  Poli  in  Magnete  naturali  limt  in  iiadem 
loos  conftames ,  quantum  hue  mque  ex  obfova- 
tionibus  conftat :  verum  invenit  experiendflimus 
Gowin  Knight  (c)  artem  polos  in  Magnete  mu- 
tandi ,  muluplicandi ,  &  in  quocunque  loco  ad 
lubitum  ponendi  £z  Magnete  namrafi  abfadic 
frufturo ,  quod  erat  parallelepipedum  i ,  8  poll: 
longum.  o,  4  latum,  o,  2  craflum ,  in  ejus  u- 
troque  extremo  polum  pofuit  auftralem ,  in  medio 
ab  omni  parte  polum  boreunu  Alcerius  magoetts 
utrumqae  extremum  verdt  in  polum  boreum:  It- 
tera  media  oppofita  eiant  poh  auftrales.  In  aliai 
Magnetis  extremo  polum  excitavit  boreum  ,  & 
circa  eum  pofuit  in  rotundum  polum  auftralem. 
In  altero  Magnete  contrariam  polorum  coronam 
•fttfcitavit. 

$•  64r.  Quodescunque  duo  Magnetes  fibi  ia 

obvertuntur ,  ut  polus  boreus  unius  ,  refpiciat 
auftralem  alcerius &  a;iLesin  eidemredajaceant, 

.  am* 

{a)  Vmfl,  de  VAcad.  Roy.  A*.  1731. 
(b  )  PbiUfopb  TranJ.  N».  450. 
(c)  Philojoib.  TranJ.  ^\  47^ 


Digitized  by  Google 


Di  MagnM. 


umbo  k  trahunt^  &  fi  paffiut^  ad  le  accedunt : 
Quo  fibi  fuerint  propioiM,  eo  £91008  &  tnhiim» 

iiinc  fortifnma  eomm  eft  a£lio  in  contaflo. 

642.  Si  autem  Magnetum  poli  ambo  auflra-^ 
les  9  vel  borei  iibi  fine  obveru  ^  Magnetes  feia 
muaio  repelluot ,  pleramque  eo  minoribuf  viri- 
bos ,  quo  pltii  difant ;  fbnhu  ,  quo  propiofet 
fuerinc,  nonnuuquam  umen  in  inmediaco  comae* 
tu  fe  trahunt. 

§.  64.3.  Attrahic  M^nes  utroque  foo  polo  fet- 
rum,  imo  id  fordus  tmbk,  qoam  alteram  xnag- 
oecem.  Solec  vis  attrabem  magoecimi  natura- 
lium  nonnullorum  efle  imbecillis ;  invenic  Iauda« 
tiflimus  Knight  A°.  1739.  aruficjum  quam  pluri- 
mum  roboraodi  vires  magnetum ,  in  inuami&qpe» 
vel  exiguo  temporia  intervaUo,  adeo  ut  qui  an^ 
tea  parvis  gaodebant  viiibiii»  deinde  vix  oedant 
prsflanciilimis : 

§.  644.  Diu  quaefita  fuit  Lex  attraftionis  -mag- 
seticas,  five  qusnam  daretur  ratio  inter  attrac** 
tiones  &  corporum  diftandas :  Mag^  cylindri*- 
cos  9  2*  pel.  iongus,  cujus  axta  erat  quoque 
axis  magneticus ,  &  poli  in  bafi  cylindric^  jace« 
bant,  cylindrum  ferreum  accuratifllme  ejusdem 
magnicucUois  &  figure  hoc  modo  accnudc 

In  diftamist  linean  pol-  I  Ama^fbitgrai^iiiiB 


5          5«  S 

4  '  4.  5 

3    6 

2  9 

i    18 

o   57 


Ucis. 


I  dicis  squalis. 
6   3 


Q 


Digitized  by  Google 


24*  De  Magnetii 

Si  ad  fpatia  cyKndrica ,  inter  bafcs  cylindrorum 
intercepta  attendamus,  patet  attraftiones  mag- 
neticas  fuifle  in  ratiooe  iaverfa  fpatiorum:  &  quia 
tec  fpatia  funt  in  hoc  ca(u ,  uti  diftanttfe^enint 
atuiaftkiaei  in  cauone  inverii  cUftaociafiinu 

5.  645.  Magnes  fphaericus  ejusdem  diametri  ac 
q^lindricus  polo,  boieo  auibraiem  alcerius  vi  ie- 

ClUexiti  ^ttraitW 


In  <fiftaqc2t  Linear*  I  Attraffio  fiut  Gnmor. 

poUic  I  Modic. 

6    21 

5   ^7 

4   84 

3    44 

fi  — —  64 

I    ICQ 

o  —  %6o 

^  Coociinanioi  ^terain  in  cavo  cjrEocho  ad  ysu 
raf  diftaodtti  ft  cyliidfico  mgnetCf  ^nqu^  confiv 

derari  intercepta  ha^c  cava  Ipacia ,  turn  deprehen- 
dentur  attradliones  in  ratione  inveriH  les^^lica- 

fpatiorum  ioceroeptjorum. 

%.  646.  Vemm  m^gpei  trihk  in  CQntaaa  finy 
das  ferrum  quam  sdinm  nagnetem ,  idem  fphs- 
ricus  magnes  eodem  polo  cylindrum  ferreum ,  qui 
experimento  644.  iDfervieraCy  iioc  modo  at- 
oaxic 

In  diftantii  linear:    1    Attraflio  fnic  Gra- 
polk  y    nor:  Medic: 

5   9f  5 

4   xj 

S    ^5 

2   4; 


Digitized  by  Google 


jDr  Migmu*  t43 

I  — —  9% 
o  - —  S40 

Attendendo  ad  fpatia ,  qaae  in  cavo  cylindro ,  e* 
jusdem  ac  fphaera  diametri ,  interjacent,  detcgi* 
mus,  attra6tionem  fuiile  in  radone  inveri^  fes* 
qoidopikadl  ipationnn  iDtarmecttoram :  Idem 
inagnes  minofeni  cyliodfinii  feiituiii  tniiioribiit 
viribus  atcrahic ,  nihilominus  lecundum  eandem 
legem  attra£lionis. 

§.  Magnes  fphsricus  globmn  fertetnn  e« 
jutdem  magnimdiiiii  fao  polo  iequendbui  viriboi 
attraxic 

In  diltandft  Lioean   i    AttrafUo  fuit  Gnh 
poUk:  I    iionim  hkdk: 


8  - 

-    I  + 

7  - 

—  s 

tf  - 

—    3.  aj. 

5  - 

—  6 

4  - 

—  9 

3  - 

~  t6 

s 

-  so 

t  — 

--  64 

0  — 

—  190 

ttemtk)  potiaiiitii  mhm  cavo  6f^aiito  Itiddfti 

fuifle  fphseras ,  varioque  intervallo  retnotas ,  tum- 
•que  intercepta  fpatia  confiderari,  deprehendetuf 
Lex  attraftionis  in  ratione  inverlt  quadrato  -  qua* 
drati  (pationiin  interceptorum :  diverfae  magni* 
tudinii  nu^eces  fphaerici  eaudeiti  attraftioms  le« 
gem  habuerunt 

5.  648.  Aliam  ingeniofiffimam  methodunittlen- 
furandi  vim  ^  quam  magnes  ,  in  parallelepiped 

diim  fotmaciiir  «UMe(  io  actHA imtti^ •  vi 

9  fiiag« 


Digitized  by  Google 


magnetlca  perfuram,  dum  hanc  ex  meridiaiio 
magoerico  Tub  diverfa  dedinatione  trahit,  prodi* 
dcronc  Viri  clar.  Le  feur  &  Jacquier  {a);  inve- 
.nientes  Magneticam  vim  turn  operari  in  ratione 
inveriU  triplicata  diflantiaruni :  difcrimcn  hoc  pro- 
porcioois  m  644^  645*  6464  647*  648.  obfer« 
vat9  pendec  a  variis  magoetum  figiiris »  qi»  in 
his  ezperidiciids  in  ufum  vocaue  foeruat :  turn  i 
ferro  viriiim  magoedcarum  experte ,  vel  iis  imbuto* 
§.  649.  Trahit  magnes  non  modo  magnetem, 
.&  ferrum,  fed  plurima  corpora;  quia  bee  in  fe 
mxt  farmm  macuitun ,  aut  ferrum  inmaturum  con* 
tinenc :  comque  hoc  fit  late  per  univerfum  terra* 
rum  orbem  difperfum,  omnia  ilia  ^  magnete  tra- 
huncur  corpora,  quibus  principiom  ferri  inefl:: 


crahi  pome  Si  magnete,  tra6lilis  reddicur  ignitione 
cum  quibuslibet  pingoibus  five  phlogiflo:  ideo 
plurima  jam  innotuere  corpora,  quae  aut  per  fe  a 
magneie  trahuntur ,  aut  traftilia  reddi  poflunt , 
cum  nempe  terras  martiali  eorum  phlpgillon  infi- 
gitur,  poft  quod  tan  turn  verum  ferrum  evadunc 
Nam  tenrs  &  miners »  (ym  non  trahuntur  i 
Magnete,  vehementiflimo  igne  fufae,  non  in  re- 
gulum  metallicum,  fed  in  vitrum  vertuntur.  Ex 
tali  vitro  ope  plilogifU  adje£ii  in  igpe  nafciturfer*; 
fum  perfeaum:  Ferrum  ab  adoit  deftru£litfn,L 
aut  rubigine  penitus  corruptum,  non  trahitur  St 
magnete,  fufum  valido  igne  vertitur  in  vitrum: 
verum  adjefto  phlogifto  in  prius  ferrum  redit(*). 

{•  650.  Inficit  magnes  vi  eadem  ferrum,  quod 
fuper  pcio,  vel  prope  eum  ducitur ,  adeo  uthoc 


(a)  CoMifiNTAaii  §i Nnmo^ fHnc^  Toin.l.  pa^ 
{b)  CftAMEai  J^cim^  hfb.  i.  pn  907* 


nUME* 


Digitized  by  Google 


na|pieti»  qnoad  trahendi  viret«  limile  evadac.  O- 
portec  tamen  at  ferram  fit  certs  tenuitatis&lcm« 

gitudinis,  nam  crafTior  moles  vel  brevior  si  mag* 
nete  naturali  vi  trahendi  imbui  non  poteft.  In 
terim  magoes  nihU  de  viribus  fuis  amiccic , 
ctiamfi  centeoa  ferramenta  vi  fufa  iofecerit:  Af- 
firmant aotem  alii  Philoibphi  fiios  magnetes  debi-> 
liorum  \nrium  evafide,  poftquam  cum  ferro  vi- 
res communicaverant  ;  quod  etiamfi  non  nege- 
mus,  nobis  9  ibllicite  adhanc  remattendentibua, 
c)bfervare tamen  in  nofbisma^etibosoon  oonti^t. 

f.  651.  Dirigitur  magnes  fibi  libera  commillos, 
uno  polo  plagam  verfus  boream,  altero  auflra- 
lemverfus:  Acus  nautica  chalybea  in  medio  fu- 
pra  (tiliciispidem  mobilis,&magnetic^viinpraeg* 
nata  pari  modo  le  habet.  Eft  direAio  m  eo- 
dem  terr®  loco  qaotidianis  variationibas  obno* 
xia;  diverfiffima  in  variis  terr«  regionibus,  ibi- 
demque  perpetuo  mutata ,  quemadmodum  ex 
Mappa  Halleyana,  collata  cum  obfervationibuixali^Qi, 
hodiemis »  colligi  poted.  Pauca  igitur  flint  lo« 
ca,  in  qoibos  reda  dirigitur  magnes  ad  boream 
vel  auftrum :  Aberratio  a  meridiano  terreftri  vo- 
catur  Magnetis  Declinatio  ^  qux  nautis  non  exi- 
guam  creat  moleiliam :  An  vero  inpediri  necjuic 
acorn  nauticam  ^  vulgo  Compaflum,  ex  tribut  an« 
nulis  chalybeis  m  eodem  piano  jacentiboi  con* 
ftruendo? 

§.  652.  Quisnam  fit  inventor  acus  nauticae  in 
controverfG  elt :  nonnuUis  gloriam  adicribentibus 
Flavio  Gioja,  (jui  natus  ed  Padtani,  quod  eft  ca* 
flelkmi  in  vicinia  Amalphi ,  circa  annum  1 300. 

liis  tribuentibus  Giijoto  de  provins  viventi  circa 
aoounx  120Q.  de  ^uibus  vid&xipofluntautores(a). 

(4)  Gam ALDi  mikfaggi  di  diffnwM  Au§imkh$ 

<l3 


Digitized  by  Google 


* 

2^  Di  Magaete. 


5.  653.  Ex  obfervatis  hiTce  magnetis  &  acus 
nauticas  diredionibus  diverililimis  in  variia  Tor* 
re  resiooibus  flak »  canftm  dmSdowm  die  u*  . 
niverialm ,  &  circa  tx>tiiin  Terrarum  oibem  dr- 
cumfufam,  &  quidem  ad  minimum  ad  eas  usque 
altitudines,  in  quibus  homines  adfcenderunt,  dfe 
pericula  cum  acubus  nauucis  inftituences  ^  dedioa* 
tioiifiiobfenraveroQt:  Imo  caula  direftioniim  & 
in  Terram  penetrat ,  quousque  eium  foflbieg  fodi* 
nas  effoderunt ,  eandem  direftionem  acus  nauti* 
CcC,  ac  in  Terrae  fliperficie  .invencrunt ,  ideo  earum 
venas  &  ficus  ope  acuaoi  nauucanun  obfervare 
foM  func* 

Tab.  vin.    5-  ^54-  Comparari  poteft  vis,  qui  terra  ope- 
Fig.  17.  ratur  in  acum  nauticam,  cum  vi  trahente  mag- 
netis.   Sit  enim  ACB  acus  nautica  pofita  in  me- 
ridiaoo  magnetico ,  ad  quam  ex  medio  C  ducatur 

{)erpeodicaiaris  CM.  ponattir  magnes  in  quodam 
oco  M ,  qui  trahat  acum  in  (itom  NCS  ob& 
quum  ad  meridianum  magneticimi ,  turn  acus 
quiefcensin  ficu  NCS  squalibus  viribus  agitur 
vi  Terras  univerfali  verfua  ACB,  ac  ivimagqer 
tis  M  extra  hone  (itom :  via  autem  Terrs  openu 
tor  jam  oblique  in  acum  NCS,  atque  tota  via 
ca  refolvatur  in  an  perpendicularem  ad  acum  , 
&  in  nc  parallelam  ad  acum:  eriique  an  nd  ac^ 
ttt  finua  anguli  acn.  (ive  ACN  ad  radium  2 
vis  magnetis  M  etiam  oblique  ag^t  in  acum 
NCS.  du£laque  bn  perpendiculan  ad  acum » 
Scnc  parallela  ,  eric  bn  ad  be  totam  vim  magne- 
tis in  acum  obliquam,  uti  Cnus  anguli  ben  ad 
radium,  quoniam  igitur  vis  tota  Terrae  fit  ad  vim 
conver^entem •  uti  Radiui  ad  Sinum  anguli  uca. 

& 

hue  nella  Accadmia  di  Cbrtona.  Tom.  3.  diffcrt.  8«  ia«^W- 

wt^49sSe0iw*s  An  174$*  ^JOt 


Digitized  by  Google 


.Dc  Magmk. 


&  vis  con vertens  magnetis  in  M  ad  vim  ejus  to- 
tamy  ut  films  angiili  neb  ad  radiom , erit pertuii- 
Ittte,  vis  tou  Term  ad  vim  magnedt  M  in  hsic 
diftancia)  ut  finus  ai^uli  neb  ad  iinum  anguU 
nca. 

%  655.  Si  per  medium  acfis  tranfieric  axis,  ut 
hsc  librs  fofmim  indoat ;  torn  prins  acconue 
fibi  libnta  aent  dncatur  Ibpra  mametem  ;  ejus 

vi  accept! ,  utriqae  fcapo  non  ampuus  sequamen- 
turn  inerit ,  nec  ntum  ad  (blum  parallelum  (erva- 
bit:  nam  in  iiemisphsrio  terras  boreo  deorfum 
deprimetur  acos  ei  fui  partCf  quae  boream  Ipec- 
tit;  coDtni  in  aoftralibiis  regioniimfy  altni  iB- 
<)!iatorem  fitis,  cufpide  auflrali  infra  horizontem 
defcendit  acus:  vocatur  haec  depreflio,  Inclina* 


mboif  &  in  eodem  loco  qootidianis*  vicifTitudlni- 
has  obnozia  cA:  Sed  &  pro  inbeciUioctt>iis  for« 
tioribusve  viribns ,  quibus  gaudebat  magnes ,  qid 
acum  attigit ,  inclinationis  magnitudo  differt. 

656.  Si  parallelepipedaaliquotchalybeajux* 
la  ie  in  dire&um  pofita  &  condgua,  in  Menidia- 
DO  magnetico  colfooentQr,  (quem  torn  acus  nan- 
tica,  tum  incKnatoria  oftendit ; )  fricenturqueaU* 
quoties  celericer  &  cum  impetu  ab  alio  paralJele- 
pipedo  chalybeo  hoc  modo,  ut  id  una  extremi- 
tate  furfum ;  mox  inverfum  extxemitate  alteri 
decurfum  fuper  ommbos  moveatur  trahaturque  t 
omnia  vi  magnetic^  infigni  inbuuotur,  non  fe* 
cus,  quam  fi  i  generofo  magnete  attaftafuillent; 
adeo  ut  hoc  more  ex  folo  ferro  aut  chalybe 
prodnd  quolibec  tempore  egregii  magnates  pos- 
unt,  Dcm  cedentea  iis»  qooi  Nature  in  fuo  iina 
generat.  Artificio  diverfb  Gowin  Knight  idem  prae* 
flat,  majoresque  vires  ferro  &  chalybi  inpertit. 


sio  Acus.   Difcrepat  haec  in  diverfis 


Digitized  by  Google 


^      .De  Magnete. 

teroquin  fi  chalybe  vel  ferro  mundo  in  fitu  verti- 
call  percutiatur  folurn,  extremitas  chalvbis  vim 
poli  auftralis  acquirit:  (a)  jpercuflio  mallei  in  io- 
fimmn  excremum  fierri  directa  idem  facie :  Tariit- 
que  aliis  roodis ,  turn  &  fulmine  in  ferro  vis 
magnetica  excitari  poteft:  tolli  quoque  potell  ex« 
citata  vis  variis  modis,  imo  &  in  inflanii. 

^  657.  Limatura  ferri,  vel  arena  nigra  cir- 
cumfperfa  circa  magnecem  naiuralem ,  vd  circa 
ferrum ,  quacunque  arte  auc  modo  in  magnetem 
converfum,  in  admirandas  difponitur  fcries,  par- 
tim  redlas ,  partim  curvilineas ,  oftendentcs  loca 
-magnetispoiariay  tumquomodo  vis  magnetis  ab 
^mni  ^le  circa  fuperficiem  fiiam  ad  nocabik  in- 
tervallum  operetur. 

§.  658.  Si  ambobus  locis  polaribus  magnetis 
applicantur  laminae  ferrea^,  quarum  alceri  extre- 
mitati  pes  crai&or  adba^rec^  appeiiatur  Magna  ar^ 
mtfTttx.  fi  ad  ucrumqoe  pedem  apponicor  alteram 
ferrum  decerminatamagnitudinis,  craflitiei  &  fi* 
•guroe,  id  viribus  majoribus  attrailum  adhxrefcit 
pedibus  armaturae,  quam  ab  aicerutro  polo  idem  - 
ierrum  accra£lum  fuiilec;  ideoex  hoc  terro  mag- 
nes  armatus  •diverflfTima  pondera  fufpendit  tenec- 
que ,  pro  variis  viribus ,  quibus  eft  praedicus.  Si- 
mili  modo  ex  lamellis  chalybeis  Magnetes  artifi" 
dales  armati ,  iollgae  pondus  feriQum  geUantes  , 
conficiuntur. 

659.  Hue  usque  tantum  magneda  phaonome* 
na  reculimus ,  niiiil  diximus  de  eorum  caufa :  Hsec 
eft  ica  conftituta,  ut  in  nullos  noftrorum  fenfuum 
incurrac,  namnecTaftu,  nec  Vifu  aliquid  deea 

decegimus,  mulCQ  minus  aliis  ienibdis;  difficiili- 

mum 

(a)  Pbihfopb.  Tranf.  N».  450. 

^a)  J^kilofo^k.  Tranf  N%  451?.  pag.  644, 


Digitized  by  Google 


De  Magfute.  249 

mum  proinde  erit  caufam  eruere,  erntamdemon- 
ilrare:  Fere  animus  quaedam  enumerare,  in  qui* 
bus  vis  magnetka  conrenit  cum  de&ricitate,  turn 
ab  e&  difcrepac 

I**.  DifFerc  mapnetica  vis  ab  eleftricitate,  quia 
hruc  regicur  ab  ellluviis  manifefto  in  fenfus  incur- 
rentibus,  cum  nihil ,  quod  dl  Maguecis^  Senfus 
flollros  afficiac. 

&^  Convenic  vis  magnetica  cum  ele£lricitate, 
quod  friftione  excicari  ucraque  poffic  per  574. 
&  656. 

Dijffert  autem ,  (•)  (^uia  ad  vim  magnedcara 
io  ferroexcicandam  fridtione  opus  efl:  certo  modo 
determinate  { in  eledricis  quselibec  fri6lio  fufficit: 
(i8)  detnde  vis  magnetica  requirit,  utferrumcom 
ferro  fricetur,  non  cum  ulla  re  alia:  contra  idio- 
eleftricum  fricatum  cum  alio  idioeleflriconon  va- 
]ec  ad  eleflriciucem.  (y)  Sed  non  femper  ad  vim 
magneticam  opus  eft  friftione,  cum  in  ma^ete 
uaturali  ex  fodin&  erato  absque  friftione  meft: 
turn  quod  gignatur  in  ferro,  quod  multis  annis 
quietum  fleuc  in  aprico  638.  led  &  aliis  mo« 
dis  5.  6jo. 

3^  Convenientia  aliqua  datur ,  qoando  tubus 
vkretis  fricacur  intriniecas  &  excriniacos ,  auc  in- 

trinfecus  femiplenus  fit  areni  calida ,  qua)  aliquo- 
ties  tubum  permeet ,  permeando  fricec ;  fi  turn 
peodeat  ex  filo  longo  &  tenui  charta  in  formam  cru- 
ds  exiciffiiy  allicitur  uno  extremo  ad  aliquam  tu- 
bi  partem,  mox  lepellicor  ft  tubo,  convertitar^ 
&  alift  parte  ad  alium  tubi  locum  allicitur:  acus 
nautica  alteri  cufpide  attrahitur  i  magnetis  polo 
boreo,  alceri  ab  auflrali.  Sed  difcrimen  datur  in 
utroque  phsnoroeno,  cum  attra6tio  acus  naucicas 
fiat  ad  partes  magnetb  oppofitas,  in  quibus  ja- 
cent  poli ;  eleflrlciios  operatur  in  lac^ribus  jcubi 

(^^  mm 


Digitized  by  Google 


%SO  D$  Magncte. 

non  oppoficls:  extremicates  quoque  tubinoneduoc 
Juec  pha&oomena ,  fed  partes  meqiaB* 

4^  Cbnveok  deftricicat  cum  vi  mi^petidL , 
quod  ucraque  non  torbetor  i  veoco  mcdiocri  af- 

ilante  auc  interflante  :  differentia  tamen  datur  , 
quod  vento  fpirante  humido  omnis  eleftricitas  il- 
licoficfubiata:  hiunorauicmcaufexDagneticsM- 
iiil  mucationis  afficrt. 

5^  Ccmvenic  eleftricitas  ciHn  vi  magnetidi » 
quod  utraque  operetur  in  vacuo  Boyleano :  difcre- 
pat,  quia  eleftrum  in  vacuo  excitatum  operatur 
taatum  in  vacuo,  noaexcnu  Magnes  aucemeo* 
dem  vigore  pergit  operari  in  vacuo  &  extra  vap 
cuutn ,  ac  fi  forec  ia  aere  aperto:  mocacur  eie&> 
ftri  operatio  in  vafe  readmiflb  aere ,  qui  vas  ad- 
iinpleat :  in  magnetis  vi  nulla  contingit  mutatio. 

6\  Conveniunt,  quod  operencur  pertraoieuo- 
do  omnia  corpora:  ele^icitas  idioeledlrici  dif* 
ficulcer  &  vix  pertnmfit  idioeieftrica,  fadle  aHa 
non  idioeleftrica :  vis  magnetis  etiam  vixpertran- 
fit  alium  magnetem ,  detinetur  a  ferro ,  in  quo 
'  termioatur  &  currit:  differt,  quoniamoontranlic 
vis.  magnetis  per  ferrum  utcuoque  cndliun,  d: 
longum  iUibatay  multo  minus  aug^nentum  in  per* 
meando  capit,  vduti  eft  proprium  ele&ricitati. 

7^,  Difcrepat  autem  vis  magnetica  ab  eleftrici- 
tate ,  (  >  )  quod  vis  in  magnete  abfque  uUa  opera* 
tione  feculorum  fpatio  pcrftec  inmutata:  ele£ln* 
cicas  vero  in  quoUbec  idioele£trico  excitata  per 
577.  ell  brevis  durationis. 
'  (e)  Sive  magnes  madefcat  humore,  mergatur 
aqua,  inunp;atur  oleo,  febo,  aliisve  fordibus,  ru* 
dis  vel  afper  fuerit,  caelo  bumenci  vel  iicco,  at- 
trahit  iisdem  viribus  ferrum  contra  eleftridtat 
ab  his  omnibus  tollitiir,  filecve. 

(«)  Quibufcuaque  corpoxibusj. magnes  fueric 

im* 


Digitized  by  Google 


impofittiSy  excepto  fierro,  operacur  eodem  modo 
infaruoit  qood  jioeat  in  qaocao^  corpoie,  fi<» 
▼e  libere  fic  peiidiUoin :  feddedncitts  non  often* 

dit  fuam  vim  in  alia  corpora,  nifi  jacenda  in  elec* 
Ciico,  vel  terminata  in  idioele6tricis. 

(f )  Magnetica  vis  unttim  operatur  in ferrQin , 
ODD  in  tiUom  aliiid  corpus:  eoom  deftnckas  o# 
peratur  in  quaelibei;  alia  oorpora. 

(i)  Vis  magnetica  non  fecum  vehit  comitem 
jgnem  vd  lucem ,  vel  odoreiii  vel  faporem ,  veluti 
eleilricitasy  licet  vis  magnetica  He  muko  fortior 
eledridtate;  eoquis  emm  deftmm  aliquod  vidic 
movifle  &  alliouifle  corpus  lOO  fb ,  quale  tamea 
i  nonnuUis  magnetibus  onus  ferreum  geftatur. 

(k)  Vis  ms^gnetica  pertranfit  medjam  flam- 
mam  .&  operatur  in  medi^  flamma :  ele6lricatar 
ton  nemo oblbrvavit  per  flammam  tnutfiifle,  aot 
io  medi&  flanini&  operatam  futfle. 

(a)  Vis  eleftrica  circumfandipoteft circa mag- 
netem,  adeo  ut  hie  turn  duos  diverfos  efFeftus 
eodem  tempore  exerceat ,  alUciendi  nempe  quas* 
tibet  corpora ,  &  attrahendi  ferrum.  Si  vero 
magnes  armatos  geflet  cantum  ferrei  ponderis  ac 
poteft ,  circumfusS  circa  ipfum  eleflricitate  nee 
vim  auftam  geftandi  ferrum,  nec  minutam  ob- 
fervavi.  Eledricitas  autem  alceii  dedfarico  addita 
vim  alliciendi  au^et. 

660.  Ex  his  difcrepantibus  deAricitacis 
magnetis  operationibus  patet ,  utriusque  rei  caufas 
effe  diverfas  &  diflimiles-:  quod  notandum  erat , 
quia  aliqui  Pliilofoplii  inceperunt  fovere  fenten* 
tiam,  caufas  fi  non  easdem,  fakem  fimiles  efle: 
Qukmnque  igitor  modo  aileric  ab  efflaviis  fabtit 
niimis  regi  magnetem,  plus  affirmat,  quam  hue 
usque  aliquis  mortalium  probavit ,  aut  probare  po- 

tui(.  f lasIUbit  fulpaiKiiife  judidra 


De  Magneti. 


£un  hue  usque  eOe  incognitam  ,  donee  ex  aliis 
Claris  &  certis  indiciisy  qualis  fit ,  demonftretur: 
ioterim  tameD  certain  erit  ouiiam  magneticam 
dSc  aliquid,  quod  pertinet  ad  corpora,  cam  ope- 
retur  in  magnetem  &  ferrum  eorporeum  ,  hinc  ta- 
mea  non  iiuic  efle  peculiare  aliquod  genus  eor- 
poruiDy  Cam  poflit  eile  aliquid  diverfiiTimum » 
adeo  uc  nuilus  buciuqae  fimilis  caufs  ideam 
tnimd  fao  fortnaverit;  quia  videtur  efle  tantum 
proprium  magnet i  &  ferro,  prout  hue  usque  fcieu* 
tia  Phyfica  promo  ta  eft. 

66i.  Videtur  tamen  cauia  magoetica  efle  u- 

.  niverialis ,  &  drca  totum  terrarom  orbem  circum* 
fufa ,  quia  in  quaconque  oceani  plaga  nauts  navi» 
gaverunt ,  vim  direftrieem  acuum  fuarum  chaly- 
bearum  experti  funt.    Haec  vis  direftrix  non  cir- 

•  cumfluit  circa  terram  in  xneridiaois  terrenis ;  turn 
enim  aeus  nautica  nbivis  in  mari  patulo  dirige-* 
ret  ad  feptemtrionem  &  auftrum :  fed  ati  patet 
in  5-  ^51-  eft  haec  direftio  diverfa  i  meridianis  in 
pluriinis  terras  locis  :  praiterea  in  eodeni  loco 
eft  quotidiaois  mucationibus  obnoxia:  Gtufa;  ba*^ 
fum  difcrepantiumdedioacionumnon  fiiiit  montes,  * 
vel  infute  floxoi  carum  virium  oppoifta ,  easve 
determinantes ;  quia  turn  femper  c^em  declinado 
in  iisdem  locis  foret  obfervanda ,  in  quibus  mon- 
tes  immutati  perftant.  Nec  caufa^  variationum 
cirunt  in  coelo ,  cum  non  refpondent  diverfis  pla- 
aetarum  locis  &  afpeftibos ;  nec  motni  tenrs  an-> 
puo^  necdiurn6:  nectantis  mutadonibus  fubjici* 
tur  ac  ilia,  fed  tardiflimis:  nam  ab  Anno  1550  ad 
annum  1664  declinatio  orientalis  8  graduum  Pa-> 
rifiis  modo  decrevit  ad  nullam^  poft  annum  1664, 
ad  1747  increvit  ad  occafum  17  grains :  adeo 
ut  197  annis  mucata  fuerit  declinado  acas  25  gra* 
dibus  f  &     imili  pcde  deciiaaUQ  in  roiundum 

vec-» 


Digitized  by  Google 


vetA  pergat ,  integrum  circulum  percurfora)  ela- 
bentar  ad  minimum  283^  anni^  anceqnam  perio- 
dum  abfelvem.   Non  eft  fons  caude  in  Atmos- 

phaeri,  cum  nec  ^  vends,  qec  a  meteoris  rega- 
tur  vel  turbetur,  &  in  fodinis  quoque  profundifli- 
mis  peoetreti  foObribus  ac(i  nautica  fitum  fodina-* 
rum  inveftjgandbiu.  Si  aucm  cauia  laceac  in  in* 
dmif  terra  vilberibut,  earn  bominetlemper  igno* 
rabuDt,  cum  in  interiora  terra}  vifcer^  aditus  fit 
ncgatus  :  qiioniam  hypothefibus  indulgere  nolu* 
mm^  ab  omni  cauis  aflagnauone  ahftinemua.  ^ 

CAP.  XIX. 

m 

D0  Corporum  A$tra9mibus. 

» 

662.  /^uotiefcunque  a  fe  didancia  &  libere 
Dofiu  corpora  ad  fe  absque  catisSl 
eminfecus  pdleme  auc  movence  cognidls  ant  10 
(enfus  incurreme,  accedere  animadverdmus :  vel 
quoties  Ibluta  corpora  folo  condliacu  fortius  co- 
hcBrere,  quam  ex  proprio  pondere  flueret,  fine 
caufi  premence  externa  obfervamus,  umunqoe 
Dhflenomeoon  AnraBiimm  vocamus,  ejusqoe  can- 
um  &  vim  appellabo  Vim  JnrdbMm. 

5.  663.  Eft  fenfus  hujus  appellationis  inpro- 
prius :  nam  proprie  trahitur  corpus  A  ad  alterum 
By  quod  ope  intermedii  funis »  Jori ,  auc  baculi 
com  B  eft  ligatum ;  hinc  moto  B'  aliquam  verfua 
diredionem,  fequitur  A  :  Verum  in  lenfo  662. 
otimur  voce  Actra6lIonis,  qua  fi  quis  offendatur, 
gliam  fubftituere  poteft  ,  veluti  Acceffiis  mutui , 
JdbariHtiaf  Jmris  nuaidf  JmicUm^  quae  in  uno 
corpore  major  in  akero  minor  foret*  &  &  Deo 
gmni  corpori  iof ufa  veluci  Chemicj  noiioulli  lo* 

qui 


Digitized  by  Google 


JDc  Corporum^ 


jqai  amanc;  aut  fimilem  aliquam  i  phaenomeiui 
uotandis  aptam  proponac 
.  §.  664.  Plarimis  in  occafiooibiis  corpora  ad  jfa 
ferri  obfervamus:  caufiun  aUquam  eitrinieais  pd« 
lentem  &  corpoream  quaerences,  nihil  detegimus, 
quamvis  fummum  laborem  &  induftriam  in  ea  in- 
veftigaiidi  &  detegenda  pofuerimus*  Quicunque 
proiode  ejusmodi  corpomm  iHociim  impuUioiiiez' 
teniae  adfjrrihii; ,  caiifiim  tomefe  afiimitaiii  atqua 
ignotam  efieftui  ailignac!  Simulac  corpora  ad  fe 
accedere  ope  externae  caufe  corporeae  pellentij 
detegimus  ,  turn  non  amplius  haec  fe  attrahere » 
led  ad  fe  pelli  Ilatuentus.  Qui  igitar  attraftioiiem 
ex  Philofopbi&  elimiiiaiidam  jucucant ,  m  modo 
incumbit  demonftrandam ,  corpora  omnia  iemper 
inpulfione  externa  ad  fe  ferri,  non  ex  hypothefi 
aliquam  afllunendo ,  five  fingendo ,  fed  ope  ob- 
iervationum,  vel  experimentorum  verorum,  Sc 
in  Senfns  inciifTendom,  earn  dari  protiando:  QacH 
niam  hoc  i  noUo  Mortalimn  hue  usque  fa£tum 
eft,  voce  attraftionis  interim  utemur;  faepius  ex- 
peni,  quod  non  ad  unam  Natura  formam  opus 
Intim  praeftat,  fed  ipsa  variecace  &  jadlac. 

6iS<.  Exridens  eft,  corpora  ad  &  aooedim 
Hon  poflte ,  nifi  principimn  alfqaod  aftivum ,  mo^ 
tumque  producere  valens ,  dctur.  Hujusmodi 
principium  poteft  tantum  elFe  Externum ,  vel  In- 
ternum: Externom  poceft  efle  vdcorporeom,  vel 
hoa  corpoream;  quod  non  corporeom  eft ,  daflf* 
quam  poterit  ft  nobis  ope  fenuiam  detegf:  Qoi 
hoc  non  corporeum  ftatuunt,  imnediate  adDeum 
lecurrunt,  conftanti  fu^  voluntate  in  corpora- pa- 
ri modo  operantem ,  pofitis  corporibus  in  finuU* 
has  oecafionibus :  alii  ad  Spiriciun  qoendam  oni^ 
terdilem ,  corpora  craft  penradentem ,  &  in  iis« 
dem  latentem :  quae  tancum  fuipiciones  funt.  SI 

oin* 


Digitized  by  Google 


Aata&mihut 


oitini  cura  &  accuratione  quaBmmus  corporeum , 
id  non  detegimus  ;  imo  hujusmodi  deprehendi- 
mos  pbffinomeQa^  quas  i  principio  externa  corpo- 
leo  9  quod  operairair  fecondum  leges  iioci»qw  m 
oorporibiu  obfenrttat,  excitari  nequeooc:  leftac 
igitur  principiam  Interniim.  Quod  fi  Omnipo- 
tcns  Creator  in  fubftantiam  corporum  internam 
ejusmodi  principium,  quo  omnia  ad  fe  niauiciiry 
iiifiideiit»  id  ex  obfervationibus  %  nobis  colfigeo* 
dBiD<9  invefti^yidiim,  *&  addiicndum  eft^  Boa 
fecus  quam  reliqua  coiporum  actributa  ex  obfer- 
vationibus  eruuntur. 
'^666.  Imo  diverfa  variis  corporibus  ineile 

Stcipia  patebic  attendenii  ad  id,  qnod  fadt  w 
en  fiecdnduiD,  licet  mohoi  amioi  fervnuBr^ 
terrae  fertili  commifTum  incipiat  vegere,  humo- 
res  in  circulum  deducerc,  ut  plant®  vivant:  2°. 
ad  id, quod  facie  ut  nonmiUi  lapidesetiam  vivant , 
crelcant.  ad  id,  quod  in  corpore  aoimali  mo* 
m»  natvrales  pcficic :  4^  ^nod  eft  principiam 
vitsB  in  qualibec  pme  eotpons  annalb:  s^.  quod 
efficit,  ut  difleftae  nonnullorum  animalium  par- 
tes lecreicanc  in  integra  animalia.  Imo  nihil  ob* 
Ifam  videtur,.  ^uis  qassdam  principia  iecoodant 
dfveclas  properaonea  m  vaiiia  diftantiig  operan- 
da  infint  corporibaa:  Inertia  coi'penim  profeS»> 
non  obftat,  cum  principium  attrahens  in  fob  cor- 
pore non  producic  motum,  fed  turn ,  cum  alia  cor- 
poniadfima.  &iuQ6iii>fdicario€Ofporenecti]ibat 
qwecesBy  nec  nocnaiu  Actendantet  ad  phasnoine* 
na,  quesedantcoiiwrayricreqnafiducinnirad  gu5- 
modi  principia  ailiva  ponenda ,  quae  caufa  gravi ta- 
ds &attra£lionisfunt:  difFerre  enimh£ecjudicamuf 
ex  variis  virium  a£lionibus  in  paribus  diftmdis. 
Honim  principiomm  vi  corpom  ad  ienitancnr  ,in 
fe  ruunc,  &  le  coQUagfsntia  cohnent,  non  aliter 

quam 


Digitized  by  Google 


2s6  CwrpomiL 


quam  fl  a  vi  externi,ad  fe  premereotur ,  quantttm 
vero  difierant  vires ,  inde  liqoet ,  quia  gravitat 
corponim  terreffarium  ad  fe  invicm^  eft  reipec^ 

tu  virium  in  acre  lucem  trahentium ,  uti  i  ad 
320000000.  (a)  &  relpeftu  virium  trahentium 
lucem  io  adamante ,  uti  i  ad  52000  p  000 ,  000  , 
000, 000, 000.  {b )  Demonftrare  tamen  haec  ad 
ocalum  principia  non  pollbmus,  necquot  &  qm^ 
]ia  fine,  cum  in  corpofum  interiorem fubftantiam 
fenfibus  penetrare  nobis  concefliim  non  fit,  multa 
fuat,  qu&eUe  concedimus ,  qualia  fine ,  igooramui  j 
ideo'eciam  nihil  de  iis  decermioamiit* 

$•  667.  Difficolcatibos  tamen  ma^is  hasc  fen* 
tenda  premitur :  Concipi  fcilicet  ammo  non  pos- 
fe,  quomodo  corpora  a  fe  remota  &  diftantia  iii 
'  fe  operarentur :  oportere  ut  operatio  eorum  in  ia« 
termedio  intervallo  abfolvatur,  quomodo  aotem  > 
operatio  fine  fubjeflo ,  coi  inerit ,  intelligetar? 
candide  fatemw  hie  exitum  non  reperiri.  Sed 
non  melius  intelligimus  operationes  corporum  in  fe 
ruentium ,  &  extrinfecus  fe  tangentium ;  lateteoim 
quid  lit  via^  quomodo  exeat  ex  uno  in  alteram 
carpus,  quomodo  ooipus  transferat,  quomodo 
d  inhsereat:  profe6fa>nimlpr«eereffe£lusquotidia- 
nosvidemus,  aut  clare  intelligimus:  adeo  ut  ae- 
que  coecutiaot  mortales  refpe6lu  principiorum  ex-* 
trinfecus,  quam  intrinfecus  operantium.  Id  fo!a- 
tii  eft  fcientiam  ciertis  pafiibus  promoveri  pofle, 
qmmvis  ignorentar  hsc  principia ,  modo  nihil 
ex  iis  a  priori  deducamus,  fed  tantum  colligamus 
effedlus ;  cosque  inter  phaenomena  numeremus : 
quorum  magnitudines  geomecrice  oomparemus  , 
qjuantum  ipgenii  fegadtas  conoedit. 

S.  66Z. 

(a)  Taylor  Metbitdus  incrementorrm  ilS, 


Digitized  by  Google 


{.  tfdS.  Foi^tan  pendeoc  nonaiilte  attraAioiM 
lb  aliis  adhuc  caufis  (ingulartbus,  quarum  Ideam 

formare  nondum  potuimus  propter  penuriam  ac* 
curacarum  obfervationilm,  auc  fubcilitacem  appa» 
ficionum  j  ^uas  forte  ^tegec  poiteritai,  cumPby* 
fica  Eaqienmentalis  ardeotius  cxculca  em:  Idcirco 
phirima  phaehonteoa  bene  explkari&cieiiionftraii 
non  poterunc,  priusquam  hs  caufae  erucs  erunc* 

5»  669.  interim  notamus  omnium  corponim 
firmorum  minimas  partes  fefe  attrabere ,  atque  vi 
atara6lionis  cohaerere»  &  componere  maflas  ina« 
joret:  Non  enim  pendec  cohsrenda  hanim  par« 
tium  a  preflione  ASris  exterioris ,  cum  omniafir^ 
jna  in  vacuo  Boyleano  cohcercant:  Neque  aliud 
£uidum  excriniecus  premens  corpora  ad  fe  invi* 
tem  cognovimus,  nam  .£tber  ab  aliis  eundemia 
finem  mvocatiiS9  fingiiur  modo ;  &  quies  par« 
tium )  ft  Cartdio  aflimiu,  vim  Dulfam  oabct. 

5.  670.  Sed  quoque  omnia  fluida  fe  mutuo  tra- 
liunt ;  uti  fua  tenacitate  ,  turn  globofa  fuarum 

Etcarum  figuri  probant,  (eiceptis  Aere,  Igne  Sc 
Lcc)  qiue  cum  &  in  vacuo  contingant,  non  ft 
preflione  externi  fluidi ,  fed  a  par cibus  iefe  attrahen* 
tibus ,  &  aliquomodo  fecum  cohsrentibus  pendente 
5.  671.  Verum  fluida  attrahunc  corpora  firma, 
&  hsc  viciflim  fluida:  £(1  igicur  attraflio univef « 
laiis  9  cum  in  omnibus  corporibua^  cam  finnii^ 
quam  fluidit  infic 

672.  Si  quis  tamen  attradiooem  firmonim 
corporum  ex  aliis  expcrimentis  cognofc<?re  cu* 
piat-,  -fumac  duo  fpecula  vitrea,  plana,  policai 
pfiunda,  ficca,  bsc  fibi  imponaci  qui  ilia  iterum 
ft  fe  nemovere  elevando  molieCQri  xnagnam  Vim> 
qu^  fe  attrahunt ,  prius  fuperare  tenecur :  in  va« 
cue  Boyleano  hoc  periculumfaftum,  id  a  fufpicio- 
Aepooderia •  quod  in  iWreincumt^ote  ell|  liberate 


Digitized  by  Google 


258 


D&Corpmm. 


5.  673.  Succedit  idem ,  quotiefcunque  planifli- 
mx  fuperficiei  mecalla,  uti  Argencum,  Cuprum^ 
Orichailcfim^  Feinim,  nambum,  Staiumm^  fi- 
hi  'iopoMfiw* 

•  §.  674.  Non  fe  trahunt  tantum  corpora,  qu© 
fc  inmediate  contingunt ,  fed  quoque ,  quae  ali- 
quo  inter vallo  i  fe  diflonc :  nam  inter  ipecula  vi* 
iPea  memorata  in  {•  672.  pone  filum  bombyci- 
ntim,  iobdSffimsm  corpus  9  id  circa  alteram  fpe- 
^ulum  ad  lata  incervalia  drcumligando :  hujus 
"cralTitie  i  fe  diftabunt ,  nihilominus  notabili  vi 
ipecula  adhuc  trahent:  Interpone  filum  bom* 
-bycinom.  dufdicatum ,  aut  cruciacim  circumlige* 
tor  fitim  circa  alteram  fpeculimit  ut  fpeculamaio- 
ri  ineenrtllo  ft  fe  -abfinc,  acqae  femper  attraAio 
€o  plus  decrefcere  obfervabitur,  quo  filum  inter- 
pofitum  fuerit  craffius ,  hoc  eft  quo  corpora  plus 


craififfima  fuerinc^  imo  xnetaRa  poUicem  tmom 
itemmire  crafla  capiancor ,  quorwn  partes  non 

fubfident  intra  areas  a  filis  circumligatts  fa6las. 
Ad  oculum  etiam  hoc  patet  in  Neu'toniano  ex- 
perimenco,  in  quo  ASB  fit  corpus  quodlibet  o* 
pacom,  m  acumen  S  definens,  Tidttti  Mecallom, 
Tab.  vm.  I^^pis  9  Vitrom  pellucidum  ;  prope  apioem 
Fig.  14.  radii  lucis  paralleli  in  obfcuro  loco  tranfeant , 
turn  radius  DS,  proximus  aciei  S,  vehemendfTi- 
me  aitrahitur ,  atque  maxime  £  fua  vi^  detorque- 
tur  in  aliam  Si.  qui  huic  eft  vicious  radios  £S» 
itiinos  defleftimr  priori »  pergitone  ad  r •  lemo* 
ttor  radius  adhuc  minus  actraetus  pergic  ^mI/.  vel 
gy  qui  magis  diftat,  refta  modo  pergit  ad  h.  non 
autem  tantum  actraftio ,  fed  repulfio  etiam  locum 
.  habet ,  qus  incipic  in  majori  diftaodft ,  eflque  iilico 
maximaf  adeo  uc radius  torn  pergac  ad  ii  radius 
lemoimr  minus  repuUiis  pergac  ad  remodflimus 


Digitized  by  Google 


AtlraStkiha  %S9 

teStz  it&fim  pergat  ad  A  eft  hoc  attnftio  &  m« 
pulfio  iolacan  omniara  maxinieooiirpicQa,fifii5^ 

rint  duae  acies  chalybes  fibi  oppoHtaBy  qu«  ab 
intervallo  o,  i  pollic.  propiuspropiusqueadfead* 
movencur ,  donee  modo  ,025.  pol.  difleoc :  quippe 
torn  nulia  lux  re6la  tranflc,  fed  omnis  6  fai  vii 
detorqueeur.  Opinaci  foenmc  aliqui  philofbpbi 
hoc  phaenomenon  pendere  ab  atmofpnaeri  qua* 
dam  nuidi ,  ambientis  corpora ,  variaeque  denlica-  * 
tis  pro  varia  ^  corporibus  diftanda;  refringique 
in  nac  acmorphaersi  radios  locis:  fi  aiueni  hi  eru*' 
did  refrafttonem  perpendeie  vdioc^  animadw* 
cent  lucem  intraotem  &  exeuneem  ex  variia  ad* 
jacentibus  mediis  direftione  fibi  paraJIell  neccfla- 
rio  ferri,  nequaquam  vero  inde  maximam  hanc 
lucis  inflexionein  fuTcitari  polBe :  praetereo  hujus^ 
modi  atmofphaeram  nondom  efle  demonftratain. 
Uc  vero  ^uid  faceiec  atmofphttra  circmnfiifi  ali^ 
cujus  fluidi  cernerem,  vim  magnam  eleftricaiA 
direxi  in  hos  cultros ,  turn  infiftentes  tabulae  lig- 
ne3B ,  cum  pici ,  verum  ab  eleftricitate  nullo  mo- 
do foic  au6ta ,  minuca,  mutata  radiorum  iucen* 
dam  atcradtio,  auc  feparado  in  colores,  de  quiboa 
a^ar  in  $.  1173:  1174.  ica  quoque  ele6bicjua 
nihil  operatur  in  radios  lucis,  leparatos  prifmate 
in  colores:  Unde  manifeflo  liquet  caufam  anri* 
ftionis  eOe  omnino  diveriam  ab  ele£lricicate. 

{.  675.  Agic  i^tur  vis  attrahena  iad  diilandam  Tab*  na* 
ft  cori>oribus ;  agic  In  minori  intiervallo  fordoit  in^^S*  <!• 
majori  debilius ;  imo  ad  exiguam  difFundicur  mo* 
do  diftantiam  ,  nam  ad  maximam  a  corpore  A  B 
diftaadam  ab  pervenicmodo  vis,  qa»  ex  pard* 
bos  faperfidem  A  B  confticuendbus  exit ,  operans 
h  toco  fpado  AB  ab:  ad ndnorem  diftaocltfii  €i 
operatur  edam  vis,  quae  ex  pardbus  CD  infra 

i^peificiem  jaceuubus  exit;  in  minori  dilUndft 


Digitized  by  Google 


tf  opecacor     ,  qaas  ez  aliis  £  F  inferioribui 

corporis  parcibus  exire  potefl:  hucusque ,  in  ipHi 
fuperficie  termlnatur  vis  exiens  ex  interioribus 
partibus  GH.  Pofuiraus  hie  quidem  remotifli- 
mam  diltandam  virium  adrabenuum  efle  ab.  fed 
oefiamus,  an  a  omo3>us  corporibus  vif  adpaiem 
diffimdacur  difbmdam ;  turn  eciam  ignoratur ,  an  in 
Spatio  attraftionis  ah  afliones  virium  ope- 
reotur  eodem  modo  :  quia  ubi  definit  vis  attra- 
beos,  incipu  repelleos.  Major,  eft  vis  in  denfis» 


Ub(tt«  levibus:  msyor  camen  eft  proponionaliter 

in  minoribus,  quam  in  tnaioribus  corporibus. 

5.  676.  Propter  hxc  memorata,  quae  aliter  funt 
comparata  in  magneto ,  diAjnguenda  erac  atcrac- 
tio  fi  magnecismo ,  ad  didanciam  multorum  pe- 
dum operame,  &  in  aliis diftantiarumpropordoni* 
bus.  2^  Actraftio  efl  univerfalis;  magnedca  vis 
fpecialis.  3^  Attraflio  tolli  nequit  aut  mutarij 
magnetica  vis  tolli  &  mutari  pro  Jubitu  poteft. 

§.  677.  Si  proinde  corpora,  qua^  ie  attrahunt, 
ad  fe  accedanc,  mocu  accelerato  ferentnr^  donee 
in  mumos  amplexus  mant. 
Tab.  vni.  Corpus  A  enim  crahatur  a  B  usque  in  locum 
FIft.  13.  C,  primum  ex  quiete  exit,  &  parva  vi  trahente 
movecur :  pari  modo  B  trahitur  ab  A  us^ue  in 
E»  ex  qoiete  &  parvd  vi:  Quia  autem  vis  tra* 
hens  iemperagic,  velud  potenda  premens  ,  ne- 
ceflario  acceleratur  motus ,  etiamfi  attraftio  in 
qualibet  a  corpore  diftancia  maneret  eadem :  ve- 
rum  increfcit  hxc  vis  perpemo  in  minori  interval- 
lo;  podquam  igitur  corpora  pervenerunt  in  C  & 
E,  majori  vi  fe  trahunc,  tantoque  magis  acceie* 
rabitur  motus  corporis  A,  ex  C  in  D,  ut  &  il- 
Jius  B,  ex  E  ad  D,  cumque  fibi  mutuo  occur- 

Tuac  in      mocu  vaide  accelerato  in  feruunc. 


Digitized  by  Google 


%  6^9.  Recjuiiebatur,  ut  hie  decerminaremuf, 

in  quinam  raaone  diftantiarum  corpora  fefe  tra- 
herenc;  novimus  quidem  gravitate  corpora  in  feo- 
perari  io  ratione  inverla  quadnuorum  difliantia- 
mm  ,  terreftria  I  centro  lerm »  pianecarum  ft 
centro  (oKs:  fed  videcur  vis  actraheos  in  diftaii* 
tiarum  ratione  altiori  operari :  defidont  hie  tamen 
accurata  ik  certa  experimenta :  difficillime  hoc 
doeraa  perficietur,  quia  in  tarn  parvis  corporum 
dittantiis  modo  poteft  atcra£Uo  obfervarii  quaevix 
uilft  arte  meofarari  pofliiot;  tiim  quoque  quia  ia 
cieiDeiiiit  pencnla  facere  non  lioet:  corpora  ma* 
jora  non  funt  fimplicia,  fed  ex  diverfilTimsB  fabri- 
cae  partibus  compofiu,  veluti  ex  fpiritu,  aqu3, 
oleo ,  fale ,  mecallo »  terra  &c*  nec  fcimus ,  quo* 
modo  hs  fibi  incumbum  partes^  quantum  fol(dit 
quantom  porofi  infic ,  quali  figurft  fint  partet ,  ft 
quibus  omnibus  tamen  varia  vis  attrahens  pende* 
bit:  adeo  ut  quilibet  perfpiciat ,  pofteritati  abun- 
dancem  copiam  iDfUtueodorum  experimentorum 
reli£bun  efie. 

C.  679.  Videamos  Jam  cjaomodo  Fluida  fe  at* 
trsmunc;  non  quia  in  Flutdis  alias  funt  Leges  1  nam 
Fluidonim  partes  funt  mera  folida ,  fed  fubtilifll- 
ma,  mobiliffimaque  :  Qunecunque  dantur  Fluida 
f  excepcis  Aere,  Luce,  &  Igne)  effiUa  eziguia 
diicietisque  portionibus  in  folidi  corporis  mundam 
planamque  (uperficiem,  in  guttas  globofas  corro> 
lundantur,  uti  dixi  in  §.  670.  quia  panes  omnes 
fe  trahunt;  virium  vero  attraclricium,  &attra6la- 
rum  partium  aequilibrium  non  dari  poteft,  nifi  ft 
centro  ssqualiter  diflent,  hoc  eft  nifi  partesiphae* 
ram  formaverint ;  foret  lisc  perfefts  rotundita* 
'tis ,  nifi  partes  graves  cflent ,  fuoque  pondere  de- 
orfum  niterentur :  idcirco  incumbentcs  guttae  pla- 
QQ  ft  parte  inferiori  applanantur ,  fupeiiori  xotun- 

R3  da 


Digitized  by  Google 


^6%  Di  OiTpurum. 


d&perftante:  accedit  plani  excipientis  vis  attra- 
Jmis  »  qus  inferiui  guttse  plaokiem  augec:  quo  i* 
gicur  plaoi ,  in  qao  gatta  jacec »  mioor  traheni 
vis  fuerit ,  eo  gucta  pite  fimiiior  erk:  Propter 
banc  caufam  aqueae  guttae ,  frondium  lanugini  im- 
jK)(U£i  in  parvos  globamur  orbes,  fere  abfolut© 
MOUiditads^  cmn  qus  vitro  metallove  infiltuot, 
parum  rotmicte  ceroontur?  imo  e^dem  Mercurii 
guttsB  in  charta  p^rfefie  feze  fpherics,  in  vitro 
&  metallis  multo  planiores  func.    Quo  guttae  mi- 
notes,  eo  quoque  minus  gravitant,  proinde  feat- 
trahendo  pcopius  perfeflae  pils  foripam  indueoL 
tion  refert  in  hac  doftrina,  five  in  Aere ,  H ve  in 
vacuo  fiierint  guttse,  nee  experienda  ip&uUum 
difcrimen  quoque  oftendit :  quamobrem  errafle 
videntur  ii ,  qui  rocunditatem  guttarum  ab  alia 
cau^lf  quam  ab  attraflione,  derivare  conacifunCy 
invocaotes  auc  Afirem  ambieatem  inutilicer,  auc 
i£thera ,  qui  penetrando  &  permeaiido  guttam 
podus  quaquaverfum  partes  i  fe  disjiceredeberet, 
quam  eas  in  unam  molem  compingere. 

J-  tfSo.  Veluti  in  gu tea  partes  attractaenonpriu* 
quieicuoCy  quam  cum  in  rotuodum jacenc ;  ita  quo- 
one  das  {{utue  ejusdem  fluidi»  miuidaB  fupericiei, 
ubi  propmquaB,  parum  ft  piano,  cui  lofifhiot, 
attraftce ,  ad  le  invicem  volant ,  &  niftu  oculi  ci- 
tius  in  unam  conglomerantur  Iphaeram,  uti  claris- 
iime  videre  eft  in  gatiis  aqua;  inTifleatibus  plan* 
tiSy  torn  in  guttis Mercurii purifliauJsvigaCBC^ 
t»t  vd  ipeculo  piano  inpofitis, 

^  68i.  Duorum  diverforum  fluidorum  partes, 
fibi  afFufae,  feattrahunc,  &  qua*  contingunt  fe, 
cohaerent  vi,  quainfe  operantur;  haec  fi  vehe« 
mens  fuerit,  in  maflamfirmam  vertentur  fiuida, 
ftquidemineofirmiorera,  quoat£rahensvisfn6« 
fit  m^ori  hoc  elt  ia  Cooffibm  veneniur.  Hoc 

cve» 


Digitized  by  Google 


JuraStmitut^  ifj 

cvemty  cum  fobdlUIirous  Urinae  fpinius  permii- 
cecnr  com  Alcohole  Vini,  namiamallamduiam, 

glaciei  aemulam ,  ilicoabeunt.    Coagulum  produ- 
cit  quoque  Vini  Alcohol  miftum  cum  Ovi  albu- 
mine,  am  cum  Sero  Cmguinis.  Ovi  albumen  co« 
mmr  quoque  d  Spiritu  addo  Salis  mflrini »  Si  Spi*- 
Sa  Nicri,  Spkka  Siriplmm,  Qleo  VitrioK:  hi 
acidi  Spiritus  Sanguinem  quo<^ue  infpiilanc  (a). 
Lac  cogitur  in  cafeum  a  fucco  e  proventriculovi- 
tuli,  fucco  Catapucias  minoris,  Spiritu  Mellis  ^ 
Spiritu  Nicri:  inpunaera  alia  exempla  affeic  Cbt- 
mia.  Cor  autem  Dommlla  fluida  mixta  in  maflam 
firmam  abeunt ,  alia  vera  manenc  fluida  ?  Id  vi* 
detur  a  vario  concurfu  partium,  earum  figura, 
magnicudine,  dendtate,  porofitace,  aliisaue  cir- 
cum(Untiis  peodercs  quorum  omoium  nmil  irac 
capic  humans  conje£bira  mentis. 
68a.  Si  falis  partes  in  copioft  aqoft  ftlOM 
fuDt,  magis  ab  aquse  partibus  quamifccrahuntUTy 
&  fatis  longo  diftant  intervallo;  cum  vero  aquas 
nlurimum  in  vapores  ab  Igoe,  Sole,  Aere  expel- 
urar ,  levis  £dium  pellicula  in  fuperficie  formacur 
ab  lis  pardbus,  <^uae  aqui  orbace  idinoottnom 
Haec  pellicula  foruus  trahic  ad  fe  ex  fubjeftaaqui 
falem  ,  quam  a&qualis  quanticas  folutionis,  (^uae, . 
partim  aqud ,  partim  fale  condat  :  fpiOefcic  ]gi- 
tnr  pellicula »  fpecifice  gravior  reliqik  folutione 
fit,  niropiair  in  partes »  fubfidit»  attrahcbdo  in- 
terim (abnas  partes  increlcic  in  molecnlas  variaa 
magnitudinis  ,  quae  Cryjlalli  vocancur,  quarum 
figura  in  omnibus  Salium  generibus  varia  eft. 
Ndxa  Sal  marinum  conftat  pyramidibus  bails  car- 
rm  &  quadrangularis:  Nicrum  parallelepipedis 
hexaDguus:  Sal  Laurinnm  partim  eft  parsilldept- 

pe- 

(a)  Du  Hamsi.  mfi.  dM^rcg.  Lib.  i.ScO.  s-Ctp.!. 

R4 


Digitized  by  Google 


^  Corpmnn. 

Dcdnin  hexaiigiilani ,  partim  tnincaca  pyramb  % 
Sal  liqueritis  dopliei  OEMiftat  pyratnide  hexangu« 

la:  Sa!  Capilli  Veneris  cubum  format:  Rhombum 
Hellebori  albi  Sal:  Vitriola  funt  Rhomboidea:  A- 
lumen  oflogoounii  fed  iimumeras  alias  figurasalia 
iaiia  adfcifcunt 

{.  683.  Oir  autero  Cryftalli  dhisdem  filis  in 
conftantes  abeunt  figiiras,  demonftrare  hue  usque 
nemo  potuic:  nec  quare  Vitriolum  viride,  &  A- 
lumen  iblutum  in  aqui  permixtumque ,  in  fuas 
tamen  cryftallos  redeoii^f  non  in  aliquod  tenium 
Salis  genus,  (a) 

§  6%\.  Qaamqoam  ex  fblntione  falina  multom 
'  aquae  exhalavic,  non  formabuntur  Qyftalli,  nifi 
Iblutio  in  loco  quieto ,  frigidoque  ponatur :  quo 
frigus  eft  majus,  eo  cryftalli  majores  formancttTf 
mm  enim  nihil  eft,  quodimpedit^  qaonunos par- 
tes hWtob  libere  ad  fe  acciedant ;  vigente  aatem  ca^ 
lore,  removentur  perpetuo;  ideo  tempore  calido 
exiguae  falium  cryftalli  formari  fofent. 

^  685.  Si  impediacur  aqua  evaporatio ,  nun^ 
qoam  iblutio  falioa  in  cryftallos  abibic,  nifi  fueric 
admodum  (kcura  &  cryftaUitauonj  antea  proxima  ^ 
idcirco  qui^  in  vacuo  Boy leano  nulla  aut  exigua  fit 
evaporatio,  in  eo  cryftalli,  oblervante  Boyleo,  (Jj) 
non  gencrantur :  imo  nec  fieqc  in  vafe  probe  oc* 
clufo,  tefte  CI.  Petico  (c). 

§.  6%<k.  Eft  Aer  fluidiim  ^amm  ponderofum  , 
adeoque  ponderis  ratione  fluidis  gravioribus  tan- 
tum  inn  tare  deberet,  verum  attrahitur  veliemen* 
ter  a  plurimis,  forfitan  ab  omnibus,  ideo  imbibi- 
tur  4b  ^^iiis  cmn4b\is,  $  Vin^Si  4  Spiricibus^  ab 

(a)  LHi/L  de  L'Acad.  Koy  Ao.  17^6. 

ib)  }}OYL  R  Cmtin.  2.  Exp.  Phyf,  IM^  O.  Ijcft,  t. 


Digitized  by  Google 


Mtra&imiilm  2fs 

Oleis  expreflSSf^  ftiUaudis  &  naturalibus,  dSpiriti* 
bosSaliniSt  acidis^  alcalicis,  coropofiusy  aMer- 
curio :  A8r  in  hmc  floida  deicendit ,  6  confpefifai 
evanelcit ,  inume  cum  iis  mifcetur,  &  adeo  at- 
traftus  cohaeret,  ut  non  nifi  difficiliime  iterum  fe- 
fe  extriceCy  nam  vi  roagni  ignis,  ^uo  fluida  e- 
bttUianc,  ezpelli  nodo  potefl: ;  vel  diotunia  mori 
in  Recipience  vacuo  ASris  ,  Sc  ne  tumqoidem,  nifi 
omnia  aliquantum  incaluerint.  (Quantum  Aer  mul- 
lis  obheerefcat  corporibus,  expeituseftCl.  Petitus: 
Si  enim  Sal  Ammoniacum,  vel  Mercurius  fubli* 
mams  corrofivus  folvatur  in  aqui,  in  con(pe6lum 
prodeonc  bulls  zStem,  cenuibua  (alium  paniculis 
tenaciflime  adhaerences,  quas  Tecum  eievanc,  do 
nec  in  fuperficie  aquaj  rumpantur :  idem  obferva- 
tur,  li  fpiritui  vitrioli  cum  aqua  mixto  injiciatur 
limatura  Ferri ,  Zinci,  turn  Coiallia ,  &  Odiili  can- 
croram.  a^  Semper  fundo  vafia  in  memoratoflui* 
do  buUfli  adneftumuf  a8re» ,  quo  forrius  ft  corpo^ 
ribus,  quibus  adhserenc,  trahuntur,  quam  uc  pon- 
dere  aquae  divelli  queant  3°.  Qjrporibus  afperis 
mulco  copioQus  fub  aqu^i  builulae  afreoadhaerent, 
quam  pcHicis  jrfanisque :  ab  iitorum  edim  pluribua 
pnnftis  trahuncor ,  ab  bonuQ  uno  cancum  punfto  (a). 

5.  687.  Mirandum  Attraftionum  variarum  thea- 
tram  aperiunt  Effervefcentia ;  ita  vocantur  motus 
fubitanei,  inteftini,  vehemences,  tumqkuantes,ia 
duorum  corporum  miflorum  parcibus,  ancea  quie- 
ftentibus  vel  vii  agitacis ,  oriundi.  Contingunc  hu* 
jasmodi  efferveicentiae ,  ouando  corpora  firma  in 
partes  tenues  tufa  permifcentur,  uti  cum  regulus 
antimonii  cum  argento  fufus,  tenuacusque  mifce- 
Cur  cum  Mercurio  fublitnatQ  cgrroiivo  (^).  JMul* 

to 

(4)  ^*flif.  di  LAcad.  JUy  Aim  173T. 


Digitized  by  Google 


« 


2(i6  Dc  Corporm* 

tae  hujusmodi  efFervefcentiae  fiunt,  cum  Sales  Al- 
calini  five  folidi ,  five  foluti  in  aqua  roifcemur 
cum  flttidis  acidis ;  quamvis  quoque  efervefcanc 
acida  com  acidis «  attisqa&   IngeoM  b«  ebulii- 
tiones  intelliguntur  ,  fi  aiiimo  conceperimus  ad 
partes  Sails  alcalini  attrahi  cum  impetu  partes  a« 
cidas;  utrasque  efleelailicas;  harum  in  fe  incur- 
lentium  figurae  mutaodir^  veluci  ebumcaram  pi- 
tarum  in  ft  impaftanim }  viribuifflie  qidbus  ubi 
occurrebant  confumds,  elaftidtas  IgunuD  in(lau« 
rans  utramque  repellit :  ita  quoque  Salinas  partes ^ 
poftquara  le  primo  percullerunt,  vi  elaftica  fuper- 
ante  cohaereodam ,  qim  eft    coota&u,  a  fe  fepa^ 
rabuntur;  excufl»  juurtesniuiit  in  alias,  i^uibus 
atuatniiicartadeoqiietoiii  viaidrafaeBie,  tumTi ,  qua 
ferebantur,  nunc  in  alias  incurrent;  aquibusex* 
cuciuntur  cum  accepto  impetu ,  dumque  icerum 
JU  novas  incurruQt,  motu  ferunmr  per^mo  ma^a 
nia^isque  induio|  quo  feaUttruaifdiffriDgant^* 
bi  mfiguntur,  ftGam  conjungumor.   Sum  effer- 
vefcenticB  quae  ultra  duos  annos  durant ,  uri  eft 
Lithontripticon  Tulpii ,  aliaeque  (a).  Nonnun- 
quam  (juae  fe  valde  atterunc  partes ,  ignem  colli* 
gonCy  'incalercunt,  imo  in  vivam  enmpunt  flam* 
mum,  veluti  cum  Spiritus  Nitri  fbsums ,  CHeuQ 
VitrioU ,  &  Olea  plantarum  ftUhtitia  Carui ,  Sas» 
fafrns,  Cinnamorai  &c.  (*)  mifcentur. 

5.  688.  Nonnunqiiam  ignem  ex  fe  expellunt 
e^Ferveicentes  partes ,  quas  tamen  ip^  fngefcuoif 
vdoci  cum  oleo  Vicrioti  Sal  Ammoniapm  9 
Sal  volatile  Urin»  adjicicar.  Nomiunquam  in  AS* 
re  apciio  efrcrvefcenies  partes  ab  Atmqiphaerae 

poo- 

(a)  LHifl.  de  VAcad,  Roy  y!o,  I70p.  p.  4(58. 

(&;  Pbilof.  Tranji  N.  150.  213.  i*Hlft.  de  VAcad.  Rty. 
Anna  z6^8.  1702^  172^.  Timtomm  Fiorcatim  ton.  a.  pag. 
165. 


Digitized  by  Google 


AtraSuuttbus 


poodere  tantopere  comprimuntar ,  ut  attritu  fuo 
mcalefcanc,  qucC  in  vacuo  hoc  pondere  expertes, 
levicer  modo  moventur,  nec  calorem  concipiunt, 
uti  fit  &  Spiricu  Niuri  iblyeote  Argeacum^  cum  Sc 
i  calce  vivi,  quae  pbftquam  dm  in  vacuo  fuic^ 
aqua  injidcur. 

§.  689.  Nonnunquam  pondus  Atmoiphaerae 
corpora  nimiura  premendo  impedit,  ut  fatislibere 
moveaiitur ;  unde  fefe  caacom  leme  acterunti  nec 
inokum  caloris  coUkunt ,  cam  in  vaqio  non  pres* 
fa  rapidiori  motu  fe  atterunt ,  magisque  locale- 
fcunt :  ita  fe  habet  Salis  marini  fpiritus  Ferro  afFu-' 
fus.    Imo  poteft  poceft  pondus  Atmofphaeras  pe- 
nitus  impedire^  efferveicenuam  paraum  ie  noa 
valde  acciafaemiam  ^  qwB.  in  vacuo  vehetnenter 
ebuUiont,  quemadmodumfit  in^irito  Vini,  qui 
cum  Aceto  mifcetur;  turn  gyprumuftulatura  in  va- 
cuo aquae  inje6lum  longevenenientiusebullitquam 
in  acre  aperto.  (n)  Mulu  fluida  cfFervefcentia 
expeUunt  Aerem  in  interflitiis  ladtaocem «  ^  ^uo 
oritur  ipunui  in  fiiperficie:  Qua  quoque  panes  in- 
ter efit^efcendum  fe  valde  atterunt ,  incalefcunt* 
que,  fiunc  volatiles,  hinc  fumi,  expulfio  Aerig 
naturalis ,  &  generatio  iluidi  elallici ,  Aerl  analo« 
gi:  alia  mulca  &  pulcherrima ,  quas  hie  priBCereo^ 
videri  poflimt  in  .QL  Boerhavii  Ch^mia. » 

§.  690.  Trahont  fluida  quoque  corpora  lblida> 
iisque  adhaerent ,  nec  referc ,  five  fluida  fuerint 
fpecificc  graviora ,  vel  leviora  folidis.  Quoniam 
vero  i  nonnullis  £rudida  ftabiiicum  fuic,  Nullimf 
fiuiium  fpecifice  grams  adbaren  foUio  bindri ;  er» 
lorem  hone  paueis  ob&ryacioaibiii,  eMaifi  innu* 
meris  fieri  poilet ,  excudam. 
I.  fiaUamus  Miuii ^  fluidum  graviffimufn ,  ^ 

(4)  JmtiaHii  Scavmu  h*.  1^76.  pag.  45, 


Digitized  by  Google 


2d8  De  Corporum. 


iblutos  eft  admodum  tenax  »  attrahicur  xque  ab 
omnibus  corporibus  grayibus,  ac  Si  kviffimisy 
igae  valde  adhaerec 

2.  Sanguis  humanus,  &  bovinus  &c.  attrahi- 
tur  &adhaBretlinteo,  chartae&c.multolevidribus. 

3*  Oleum  Vitrioli  graviflimum  aurahitur  &  ad- 
haaet  V^no  leviflimo»  fuberi)  charts,  lioteo, 
folusque  nooBulIis  plantanim. 

4.  Oleum  fldllatidum  CinnamomI ,  Saffafras 
&c.  quod  gravitate  per  aquam  fubfidit,  attrahi- 
Cur  &  adbasrec  Coconeo  9  Laos ,  Ugpo ,  Sube* 
ri)  leviffimis  corporibus. 

5.  Mercurii  cuctula  infiftat  charts  t  adroow 
vitri  cufpidem ,  nuic  adh©rebit  attra6his  iViercu- 
fius.  Si  duo  viira  junxeris,  ut  angulum  forment, 
quern  gutta  Mercurii  fphsrica  tangat ,  flmulac  vi- 
tra  removere  conaris ,  gutta  i  vitro  attra^U  fit 
^faacroideat  aie  longioii  vicra  penranseunte. 

6.  Mercurii  gutt©  minims ,  quae  ab  ipfo  in  fu- 
mum  abeunte  formantur ,  excepts  i  charta ,  lin- 
teomadido,  vitro  polito,  &plurimismetallis,&c» 
ipfisy  advesfiuite  Ikec  pondere^  adhaerent  iovei^ 

UL  &C. 

7.  Phmibatura  Stanni  conftat  ex  Scanno&  Rum- 
bo,  componente  maflamfpecificegraviorem  Stan- 
no,  haec  in  igne  citius  refunditur  quam  Stannum, 
&  liquefaOa  attrahicur  iStanno,  ei^adhsiec» 
&  ftannum  ftanno  vaik  concopulaL 

8.  Ferromen  Qipri  componitnr  es  Oipro  & 
Argento,  conftituente  maflam  fpecifice  graviorem 
Cupro,  iiacc  fufa  in  igne  attrahicur  &  adhasietle* 
vioriCupro,  facitoue  ut  »ri  ass  jungacur. 

.  9.  Santema  five  FerrumenAuri,  quod  fit  ex  Au* 
xo  &  Argento  ,  foTum  in  igne,  Argenco  leviori 
adhaeiet,  ei^ue  Aurum|  aliudve  Ar^tum  a^lu- 
tinat. 

IGU 


Digitized  by  Google 


10.  Cuprum  vel  Qnchalciiin  foliini  adhsrefcit 

ferro  fpecifice  leviori,  clique  ejus  Icrruraen. 

11.  Auro  in  aqua  regia  foluto  affundatur  Spiri- 
tus  Vioi  iiuhereus ,  qui  iluidorum  artificialinm  eft 
kvifTimuSyillico  Aurum  attraCUoneiapiturioluinc 
Spuitum  aqu&  regi^  lefiCU,  eique  una  cum  Spirit 
tu  innatat. 

Ex  quibus  omnibus  cadic  iUa  Lex^  quas  Adhae* 
lionis  appellacun 

§.  691.  Fluida  vero  aitrahi  &  corporibus  fir* 
mis  inde  patec:  Quod  aquae  qusBCunque,  pluvia^ 
fiuviadlis,  putealis,  Aillaticia  ex  plantis:  turn  vi« 
ua  quaecunque  ex  uvis ,  &  ex  aliis  fru6libus  fuc« 
culentis  parata ;  Aceta  ex  Vinis  &  Cereviiia* 
Spiricus  Vinofi  quilibet:  Olea  tenuia  quaecun^ue 
ulantarum  five  fliiladua,  five  expreila:  S[unaii 
Salini :  httc  leorfum  iufbia  in  vat  vitreum  aut  vi- 
0*0  obdu6lum,  mundum  ,  ficcum,  non  pingue  , 
trahuntur  adlatera,  afllirgunt,  adhaerentque,  ita 
ui  fluidorum  fupergcies  media  depreflior  uc,  late- 
lalis  alciort  &  ica  aliquonxxlo  fupeificies  concavn 
evadac; 

$.  692.  Si  corpus  fblidum,  nuadum,  non  pin* 
gue,  memoratis  iiuidis  iniedlum  lente  extrahatur, 
adhaerebunt  flufda:  poteftque  (blidum  aliquousque 
attolli,  fuperflite  fluidonim  column^  intermedig 
i  folido  actra^  J  columne  vero  gravitate  fuper* 
ante  vim  attrahentemdedditfluidum,  lelinqucndd 
corpus  attraheos. 

693.  Quantum  aqua  attrahat  lignum^  fup- 
putatum  fuiti  CI.  Tayloro  (a),  poftquam  emni 
aliquod  lignum  abiectnum  probeimbiberataqoamt 
exbilanoe (ofpenfum  ^pquiUbratum  fuit,ejus  fu-* 
perfides  pollicis  quadrad  ^  immilTa  aqu9  j  attoUi  non 

po* 

(a)  nu^.  TOfmua.  N.  sM* 


« 


Digitized  by  Google 


D0  CcrpoTum 

potuit ,  Dili  pondere  50  granorum  alteri  land  in- 
je6lo:  hocveropondiiseft  aecjuale  viribus  attrahen* 
abus  aquas  :  Au6li  ligni  fuperficie,  quae  aquam 
attingit^  oblervatum  fuic  pondos,  qood  id  exaqiii 
tolle&Cy  femper  propoitioiiale  magmcQdim  in 
ficiei. 

Tab.  vtn.    694.  Vitrum  detur  inclinatum  ad  folum,  cujus 
^*       fuperficiei  inferiori  A  B  gutta  fluidi  G  aj^nda* 
tur ;  hsc  defceodec  adhaerendo  fuperficiei  AB^ 
donee  ad  infimum  mar^oem  B  perveneric;  mm 

fui  gravitate  deorfiim  mtitur  hbi  dire6lione  G  H , 
i  vi  attrahente  vitri  direftione  GC  perpendicula- 
.   ri  ad  fuperliciem  premitur,  adeoque  a£la  haecgut- 


grammi  GDIC,  cujus  ambo  laceia  fuot  GO, 
GC,  hoc  eft  juxta  fifperficiem  Titri  AB  defluet, 

centre  gravitatis  G  ruentein  refta  GIE. 

5-  ^95'  Vim  vitri  fluida  attrahentem  varii» 
phaenotnenis  cemimus  io  canalibus  anguftiffimis , 
capiilaribus  diftis ,  qui  utrimque  aperti » bcoemiui- 
di,  recentes,  refti,  adlcrfmn  perpendicolaies  vel 
inclinati  ,  inferiori  extremo  fluidis  immiffi  ,  ea 
magna  celeritate  usque  ad  notabilem ,  fed  conflan- 
lem  alutudinem  ia  ie  rapiunc:  quae  eo  miyor  efty 
quo  longiores  (bot  cansues ,  quamobrem  vis  at* 
trahens  a  toto  canale,  non  ab  ejus  fupremo  mar* 
gine  pendet.  Canales  seque  longi  ex  eodem  vi- 
tro,  fed  diverfae  amplitudinis,  abripiunt  fluidum 
idem  ad  diverfas  altitudioes,  quae  fum  in  nitione 
inverfa  foanim  diamecronim :  £ft  enim  bomm 
canaliam  a^que  longorom  vis  attrahens  in  ratioott 
interns^  fuperficiei:  vSunt  fuperficies  cylindrical, 
&  quia  aeque  altae,  funt  in  ratione  peripheriarum 
inbafibusy  vel  diametrorum :  Ponamus  ^gitur  vi« 
Tea  attral^ntes  efle  veluti  fupeffidsy,  (nine  turn 
quoqae  uci  diamctri :  vocencur  dmnm  canaDum 


VI- 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


AnraSionibus 


271 


viits  V,  t;,  &  diametri  bafium  D,  alcitudi* 
nes  ad  quas  fluidum  adfceadic^  A,  turn  erunc 
akitiidines  in  ntiooe  iiiverfa  diametroram :  Sonc 
enim  Tkes  attrabmies  in  fiquifibrio  cam  ele- 

vato  fluido  :  quantitaces  fluidi  in  canalibus  func 
uti  quadrata  diametrorum  diifla  in  altitudines,  li- 
ve crit  V.  v,::ADD  ,  add.  fed  eft  V.  u::D, 
df  eric  ii^ciir  D9  d ::  ADD.  add.  &  du£lis  in 
fe  termiiiis  excremis  meifiisque ,  fit  Dadd^d 
ADD,  &  divifione  fafta  per  JD,  reftat  ADzz 
« rf:  quamobrem  erit  A ,  a :: </,D ,  five  altitudines , 
ad  quas  fltiida  adTceiuiufic,  fimc  in  radone  ioverlk 
duKiietfonifu* 

non  eft  Aft 

Atraosphaericus ,  cujus  preffuram  anguftiae  tubo- 
rom  arcerent,  magnitudine  aperta  rdiqui  Huidi  in 
va&  \rim  efficacius  fendente ,  cum  in  vacuo  Boy« 
fettBo  ad  eandem  idcitudinem  flulda  canales , 
qoam  m  ASre  aperto  (hbeaot«  2**.  Nec  fluidonrni^ 
gravicadbiis  diverfisipe^dspneditoram,  aldcu- 
dines  func  in  inverfa  ratione  gravitatum  fuarum, 
quemadmodum  a  preflliri  Aeris  fieri  deberet :  fed 
tancum  pendent  i  vi  attrahente  divers^ »  ope  ez« 
perientie  fohmiaiodo  decei^endi  j  nam  aldfliffle 
mk  UrinalMmana&fpirmnSwtAmmomaci, 
femper  minus  fequentia  fluida,  Oleum  Vitrioli, 
Oleum  Tartar!  per  ddiquium  ,  Aqua ,  Oleum 
raparum  ^  Spiritus  Nitri  Glauberi ,  Oleum  Teie« 
t)iiitbiB8B»  iUcohol  Vini,  Spirkiit  Vim  stherena, 
Mefcarint  non  adlcendit ,  fed  depreffior  eft  in  to- 
hOy  quam  in  reliquo  vafe:  Attendend  praeterea 
ad  hunc  ordinem  patet ,  non  attolli  altifilme  li- 


umc  emm  Snirkas  cthereoi  vim  &  SfMritus  Nitri 
Glauberi  volatilieres  molco,  qutm  Urina  vel  O* 
leuo^  Vitrioti,  &  Oleum  XarcarL   3.  Difcilmen 


aliis  voladles,  uc  aliqui  crediderunt; 


m 


in  altiludine  datur  pro  diverfa  fabrica  vltri ,  aded 
uc  quae  fli  ida  ab  una  vim  ipeae  maxime  trahun* 
tur,  ab  alteri  muko  minus  irahaniur:  &  ideo  di* 
veHa  pharnomena  oblervaveriuit  Philofophiin  hu* 
jusmodi  cubulis  capiUaribus »  vdaci  ex  pkirimis 
tentaminibus  com  vitris ,  in  variitEiiropas  regioni- 
bu^  turn  a  me  confcftis ,  didici. 

5.  697.  Multo  minus  iEther  fubtiliflimus  ut 
caufa  preffionU  invocari  pocefl;  d  eoim  hi€  Ub*- 
re  omnium  corporum  porof  pertraneCt  tnuuH 
bit  quoque  eos ,  qui  fiinc  in  vioro  $  verirni  hSL 
millioncfies  fubtiliores  cavo  tuborum  funt ,  adeo- 

3ue  horum  cavaliberrimeingrelTusaffqua  vi  premet 
uidum  caviuu  reipoodens,  quam  quod  elt  inre- 
liquo  vafe,  proinde  canfii  adfcenfut  eile  non  po« 
teric  Nec  atmoiphttrica  eflluvja  ex  canalibot 
exeuntia  ciTcflus  hos  edere  polTunt,  quoniam  hsc 
*  tantum  premendo  in  fluida  operabuntur,  quorum 
adfcenfus  uim  quoque  in  ratione  inverfa  deofiu- 
tum  fieri  oporteret ,  qoalis  non  contii^ :  pne* 
tereo ,  effluvia  almofphcrica  dan  in  perpecw 
ipotu ,  nondum  efle  probatum. 
Tib.n»  §-698.  Si  canalis  EDC,  compofitus  fit  ex 
fig.*!,  duobus  tubis  £D,  DC  diverfie  capacitatis,  iu 
ampUorem  vero  tubum  aflurgeret  modo  fluidum 
ad  GB^  in  giaciliorem  facis  longum  ad  £€» 
turn  toto  impleto  canale,  &  ampliori  parte  DC 
immifla  fluido,  manebit  canalis  usque  ad  fummum 
£  plenus ;  nam  interior  columna  fluidi  in  toto 
componto  canale  refpondens  tubo  ED,  produ&o 
usque  ad  fuperficiem  C,  elevari  potefti  viattra* 
hente  tubi  £D«  reliquum  fluidum  in  canale  am- 
pliori ambiens  columnam  mediam,  turn  ab  hac, 
turn  a  lateribus  &  fornice  vitri  ad  D  attrahitur, 
adeoque  totus  canalis  manebit  plenus  ;  idem* 
^ue  condnget ,  quamvii  vaa  ABC  liierit  am- 

plums 


Digitized  by  Google 


Jttraftidnihus.  273 
plum ,  fuperius  definens  in  capilbrem  anguftiam  Tab.  ix. 

699.  Inter  artra£liones  daoruic  capiUarium 
tuborum  &  in  fe  operantium  femper  exerceturae*  i\g  1.^ 

quilibrium :  fine  enim  duo  tubi  capillares  A  C ,  B  D , 
quorum  qiiilibet  attollere  poffic  aqiiam  ad  altirudi* 
iiem  2  poll.  Sit  Aeousque  aqu©  glenus,  pars  D  tu- 
bi BD  vacui  admoveatur  orificio  C,  attrahetara^ 
qua  ex  AC  ad  akitudinem  i  poliicis ,  ad  quam  in* 
greditor  BD.  Sint  duo  tubi,  quorum  alter  attollat 
aquam  ad  4  poll,  alter  ad  2  poll,  impleti  eousque 
aqua,  non  trahunt  earn  ex  uqo  io  alterum  (^^. 

$.  ^99.  ^£xtQborumcapillarium  phamoinenisia* 
telligimus ,  quomodo  aqua  &  natrimentam  adradi* 
ces  fibrillares  plantarum  allatum,  a  vafculisearum 
fubtilifllmis  abforbeatur/  furfum  feratur:  turn  quo- 
modo  Fluida  &  Medicamenta ,  cuti  humanae  extrin- 
(ecus  applicata,  per  vafa  abforbentia  in  corpus  pene- 
trent ;  ut  &  quomodo  perfpiraca  in  cavicacibus  cor* 
poris,  nti  in  abdomine,  fcroto,  thorace,  pericaiw 
dio,  tuin  effufa  fluida  in  oculi  cameris,  cerebri  ven- 
triculis  &c.  i  vafis  capillaribus  tenuillimis  abfor* 
beantur. 

$.  700.  Si  duo  fpecula  vitrea,  plana »  ficca, 
munda ,  inclinata  vel        ad  fohm ,  pans  niag« 

nitudinis,  fibi  parallelis  fuperficiebus  adjacentia^ 
inferior!  latere  in  nonnullis  fluidis  ponantur,  hocc 
furfum  magno  cum  impetu  inter  commiiTuras  ad 
nocabilem  altitudinem  rapiuncur  ( c ) :  idem  hiter 
plana  maimorea  &  cnprea  fieri  obiervavicHauks- 
bejus  (d):  fi  inter  fpecula  hxc  vitrea  corpora  di- 
terfas  craflHtiei  interponantur ,  quibus  vario  inter* 

vallo 

(a)  JuRTNUS  in  Differt.  Pbyjico  Math f mat. 

(b)  W A I T z  von  cler  Eleflricitat.  Cap.  6. 

(c)  DiTTON  Ne^y  Law  of  fluids. 

(d)  Fttff.  Mscban.  Exp.  pag.  128. 

s 


Digitized  by  Google 


^74  ^  Corpmrn 

vallodiftam,  fiimtejuademfliiicUaldcudmesuinL^ 

tione  inverfd  incervallorum  :  idemque  in  vacuo 
Boyleano  contingit.     Cum   fuperficics  fpeculo- 
rum  hie  maneac  eadem ,  'five  Qhi  proxima  fue* 
rinCi  vel  plus  difticerinc  ipecuUt  necefle  eft,  ut 
fit  eadem  copia  aqus  elevanda :  attrafla  aqua 
habet  formam  parallelepipedi ,  cujus  bafis  eft 
m  fpeculorum  diftantia  ;  quia  omnia  parallelepi- 
peda  debenc  efle  aequalia,  erunc  bafes  inrationein- 
verisl  akitudinMiu ,  &  quia  bafes  funt  ud  diftandse 
Ibeculonim,  erunc  diftaocis  in  radoneinverRaltitu- 
oinum ,  ad  quas  fluidura  inter  fpecula  adfcendic 
Tab.  n.     S*  7^^-  Si  ambo  Specula  plana,  perpendicula- 
Fig.*4.    ria  ad  folum,  uno  latere  AB  perpendiculari  ad 
folum  jungantUTy  oppoHco  latere  DG,  EC^  di« ' 
fikerinc,  icaut  angulum  QBQ  foment » turn  im« 
podta  aqurs ,  earn  attollenc  ,  altius,  ubi  fpecula 
fibi  propiora;  humilius,  ubi  plus  diftant :  eleva- 
(ag  aqusfuperficiesformabit  curvam ,  Hyperbolam 
^ ,  /,  w ,  f ,  cujus  afymptots  erunc  latera  fpecu- 
li  AE,  BC   Eft  quippe  Bp  ad  Bii,  ud  diftan- 
tia fpeculorum  5 p ,  ad  on;  fed  eft  aldtudo  m n , 
ad  //),  in  ratione  inverfu  diftantiaruminhislocis, 
fi  ve  eft  ud  B p  ad  B  ;i :  quare  er i t  Bp  xfp:^& nxnuif 
quas  eft  proprietas  hyperbolae. 
Tab.  IX.     S*  7^?*  ^  boc  Experimencum  infiittiatur  cum 
Fig.  5.    Mercurio,  loco  Aquae,  formabitur  &  Mercurio 
etiam  Hyperbola,  fed  cui  fuus  priori  oppoficus 

$.  703.  Si  in  ipeculum  horizoucale  effundator 
gucu  Oki  ajrantiorum  recencis,  alceruroque  ipe- 
culum priori  ita  imponatur ,  uc  uno  extremo  at- 

dugat  fpeculum,  altero  extremo  diftet,  fed  oleum 
'  vix  attingatur,  turn  hoc  a  fpecqlis  auradum,  & 
quidem  eo  vehemendus,  quo  minuf  diftent,  fe- 
retur  motu  accelerate,  earn  verflrs  partem^  qui  fe 
condngunu  *  J.  70^.  * 


Digitized  by  Google 


JnraSiominiSt 


704.  Si  dum  hoc  fit ,  interea  pedetendia 
ipecuia»  91a  parce  fe  condn^unt^  dcvemns;  pdr* 
get  moveri  gum,  fedeoieadas,  quo  fpecoh  at* 
this  toUantur ,  donee  ad  earn  elevata  nnt  aldtu* 
dincm ,  in  qua  non  amplius  adfcendit  oleum ,  pon- 
deie  ejus  cum  viribus  attrahendbus  fpeculorum 
cqiiipollentc ;  ideo  in  majori  fpeculorum  aidtudlM 
warn  defoeiKkt.  6ed  fi  okilomMercaiiiM  ez« 
perimenco'  inlerviat ,  feretur  hie  deorfum  ad  lpe« 
culorum  amplius  intervallum. 

§.  705.  Manifeila  edam  ipe£latur  attra6lio  ia 
Sublimatione  Philofopbica  ,  vei  lfigeta$um$  S^Kmm^ 
ttariniy  Vitrioli,  &  alionim,  qui  in  aqua.  lUo«* 
d,  dein  infufi  vafis  bdoribust  incipiunc  accref- 
cere  parieubus,  elevari  ultra  foludonis  fuperfi- 
ciem,  adfcendere  ad  oram  vafis  fu premam^  am* 
bire  fuperficiem  valis estimam  (a). 

^.  7o(J«  Solvunt  corpora  fe  invicem,  quae  lb  it 
pardcubs  minoret  difcerfMint ,  itam  penniitanH 
tur  :  Quodcunque  Solvens ,  dum  fol vie ,  Temper  eft 
fluidum ,  licet  qiiiiedam  firma  fe  folvere  videancur, 
uci  lapis  affiui  five  iarcophagus ,  vei  arena  inlico* 
le  Vcfanaa  .CQORft  cadaver  ( b\  aoc 
at  amo  lohnmcargencQm :  nam  niiet  corrofivi 
pidis  aflii  liquefcunc  a  vaporibus  cadaveris,  tum- 
quefolvunc:  &  ignis  ex  caemento  aquam  fortem 
elicit ,  quatn  pellic  in  aurum  cum  argenco  miibim^ 


rum  falia  ab  aqa&  fohnintar,  quia  partes  laliam 

fortiiTime  attiahunc  partes  a^s,  qus  vi  infalinas 
irruendo  ^  &  coha^enixam  fuperaodo^  ft  reliquft 


(a)  noTLEUs  in  OmHm  Ptf/k»  Midu  Egf.  ^%  (f  tgh 
Mre  de  I'AcatL  Roy.  Anno  1722.  pag.  xa9i, 

{b)  Plihius  H»  N.  Lib.  $&,  Cap.  17.  Mercam  M 
MMMKa  V4tfr»  p.  14$.  Memra  Lib.  a.  dcitut*  u 

5  a 


mat* 


276  De  Corportim 

xnaOa  eas  excutiuQt^  fibique  aflbciant,  ita  uc  per 
tocam  aqaam  falins  pardculs  difpergaocur :  iiue* 
lim  motas  nalciotr  in  pardbus ,  qui  ancea  non  a* 
derat ,  fed  &  viribus  aurahentibus  excitatur.  Pa- 
ri modo  folvicur  Nitrum  Ammoniacale  i  Spiritu 
Vini  reftificatiffimo;  hoc  autem  Nitrum  corapo- 
aitor  ex  Spiritu  Nitri,  faturato  cum  Spiricu  Salis 
Ammoniaci^  txaa  filtratOy  evaporato,  &  cnr-- 
ftallifaco  (a).  Nonnunquam  citios  peragitur  (o- 
lutio,  fi  partes  afFufi  fluidi  moveantur,  hinc  e- 
nim  majori  impetu  partes  folventis  ruunt  in  fol- 
vendum idcirco  vel  conquaiTaium ,  vel  calefac- 
iixxm  iblveOB,  fiiciUos  cidusque  ieporat  iblvendt 
partet.  Non  alitor  ibliruncur  Meealla  i  fuis  men* 
llruis,  quae  aliquando  ex  partibus  acutis,  fcinden- 
tibus  conftant ;  ha^  igitur  magni  vi  attraSae ,  pe- 
netrant ,  difcindunt ,  foivuntque  corpora  vaide 
cohaerentia.  Menflrua  haec  funt  diverra :  nam  cu- 
prum, plumbam,  zincom  prompdllime  in  aM9 
folvuntur:  aceti  autem  nulla  vis  in  aurum ,  ar* 
gentum,  mercurium,  aqua  forth  folvit  omnia  me- 
talla  excepco  auro.  oleum  vitrioli  conceutratum 
fohdt  fiorrom,  copntm^  zincum,  fed  noa  folvk 
anrum ,  -argentnm ,  plumbum ,  {{annum ,  neroH 
rium.  Spiriius  falls  marini  folvit  ferrum,  cuprum 
ftanniim  ,  plumbum,  mercurium,  zincum,  fed 
non  folvit  aurum,  argenium,  reguium  antimo- 
nS*  aqtm  regia  bona  foivit  aurum ,  ferrum»  cuprum » 
iisanhum ,  plunriium  ,  mercurium  ,  bismimium , 
zincum ,  reguium  aiuimonii ,  fed  non  folvit  ar- 
gentum.  Sjepe  autem  folventia ,  qua^  blandafunt, 
iadUus  folvunt  corpora,  quam  ea  acudorum  par- 
dum ;  mm  Mercurius  &  Oleum  Olivarum  foU 
vunt  Plumbum  ,  Stannom\  ut  &  mifturam  ex 
PJumbo  &  Stanno,  quae  hon  folvuntur  ab  Oleo 

Vi- 

(a)  N£UMAN  ii\Ls(t*  dc  NUro.  pag.  io8. 


Digitized  by  Google 


Vitrioli  acerrimo.  Albuminis  Ovi  co&i  &  per 
deliquium  Ibliui  aqua  blanda  folvit  Myrrham'^ 

rim  mc  Aqaa  fords »  xiecalii  Salini  ipiricus  aci- 
rodenctffitni  (blvere  poflTudt.  Quod  proVenft 
a  majori  attraftione  blandi  menftrui,  quamillius, 
quod  acutis  partibus  conftat.  Nonne  hinc  intel- 
iigUur,  quare  Aqua  forcis  non  folvac  Auriim,  quod 
tamen  iolvictir  a  raercurio  (a). 
.  §.  707.  Snm  wmwMa  ecrtpora ,  quse  ab  aliii 

folvi  non  pofTunt ,  priusquam  a  teriio  corpore 
penetrataaliquantum  lint:  ica  ab  aqui  non  folvi- 
tur  CreUy  nee  Calx,  nec  uUa  Terra,  nec  G>n- 
che:  vemtn  prius  has  penetrerttiir  ab  ackio  ipiri* 
to,  lemoveiEe  aliquatiniiii  ft  fe  psttes ,  A  cohm^ 
rentiam  minuente,  mox  penicus  ab  aqui  trahi  St 
intime  folvi  poflunt.  Sulphur  folum  aquae  info- 
faibile,  poilquam  cum  alcalioo  (ale  ope  ignis  in 
teclo  crucibulo  co&om  foerit ,  in  aqui  foWi  po- 
left:  ft  Regains  andmonii  cum  4kle  ammomaco 
in  crucibulo  igniatur,  poteft  poftea  folvi  in  ace- 
to.  Argentum ,  plumbum  &  ftannum  non  admo- 
dum  facile  i  mercurio  penecrantur  &  folvuntur, 
verum  fufa  com  bismntbo  longe  faciJius^  mercu* 
no  fblvuntnr  &  vertnncur  in  anialgama  (b  ).  He* 
par  fulphuris  cum  quibufcunque  metallis  fufum, 
reddit  ea  cito  flueniia,  fragilia,  nec  metallo  am- 
plitis  iunilia ,  &folubilia  in  aqua  (c).  Mineras 
mri  fciaw  cidus  in  igne  liquuncur  &  funduntur 
adjeftis  cryftallis  montanis  in  pdverem  tenuads^ 
quam  (1  nihil  adderecur.  Plunma  elegantia ,  quae 
hue  fpeftanc ,  videri  poffunt  in  Ciar.  Boerha- 
Tii  Chemia,  Cap.  de  Menlliuis:  cumquas  infe- 

ruir 

(a)  Injlitut.  Bononien, 

(&)  Crameri  docimajta  h*  !•  p»  37» 

ic )  Idem  L.  !•  p«  6<5* 

S3. 


De  Corporm 


ruic  Kob.  Beccari  QQmm&i,u  fionon.  vol.  i.  p. 
483- 

709.  Ex  bene  intelle£lo  Attra6lk)oi8  princi* 
pio  Prseifkaiimt  Ci^micm  eiplicari  qnoque 

cile  poflunt :  qus  fiunc ,  cum  ad  duo  corpora  , 
'  quae  fe  mutuo  folverunt,  aiFundicur  tertium ,  quod 
glc/erum  ex  fol veaobus  fortius  ad  fe  trahit ,  hitui 
aleerum  reli£lum  jam  excutkuTy  &  £i  fpecifice  Ie« 
viuB  bmis  folv^mdbos  fu^i  f&9tm:  fi  fpecifice 
gravius  fuerit,  ad  fondum  praeceps  datur. 

Spiricus  vini  conftat  ex  tenuiilimo  oleo,  per- 
miflo  iaume  curnaqua,  quam  folvk:  huic  adji<» 
ce  Salem  AtoiliiMim  fixum  fiooiflimimiqiie ,  hie 
foroSinm  aqos  magnei  mox  ex  fpimti  traliec  a» 
qaam«  &  ab  eft  folvetur  in  deliquium^  ac  td£^ 
d^t  reli6lo  folo  fpiritu  fupernatance. 

Solvatur  Sal  Ebfonienfls  in  3(}u&,  non  fordcec 
lueebiQafe  trahuat:  affuode  Vioi  Alcohol,  for^ 
^  aquapi  trahnf  t  mox  leliaqwtur  Sal  abaqui^ 
qui  in  Cryftallos  ad  fundum  concrefcic. 

Refinaequalefcunquein  Alcohole  fuerint  folutas, 
le  quidem  trahunc,  verum  fortius  Alcohol  trahit 
aqttam)  quamrefinam,  ideo  affu&  iblutioni  ac^ua 
mox  uabic  (ortiBmt  Alcohol »  hoc  refioam  leluh 
*   quit «  eamque  ad  fundum  prascipitem  dat» 

Mercurius  in  aqua  ford  fit  folutus,  foludoni  af- 
fundatur  muria  ,  hanc  roagis  trahit  aqua  fortis , 
quam  haec  mercurium »  quaie  hie  auix  roIi&Dl 
ad  fundum  fiibfidic 

In  AquI  forti  generosi  (blvatnr  Argentum  ,  ib* 
lutioni  injiciantur  lamellae  Cupri,  quae  vehemen- 
tius  ab  aqua  ford  trahuntur,  quare  nd  fundum 

i>rdiceps  fub  formi  pulveris  ruec  Argencum.  Sp- 
Qtioni  Mris  priori  adjiciacuf  Ferrum ,  quod  vali* 
dius  adhuc  ab  aqui  forti,  quam  Cuprum  trahicur; 
mox  proinde  hoc  rcliiiquecur ,  .fubfidetque  ad 


Digitized  by  Google 


Fundam :  Solutioni  huic  Ferri  filtratac  immitcatur 
Ziocuni ,  (^Qod  validius  acUiuc  ab  aqul  ford  trahi* 
tur ,  excutttor  proinde  Ferrum.  Solatkmi  huic 
Zinci  injice  Oculos  Cancrorum ,  hi  fortiflime  ab 
aqua  ford  trafti  excutient  Zincum.  Mox  folutio- 
Ai  afFunde  Spiritum  Urinae »  &  terreftres  oculi 
pmdpites  dabumor:  tandem  affonde  liqooiem  AI* 
cafi  oxi ,  in  quod  violenciflime  agit  aqua  forrisi 
nunc  fal  urinofus  excutietur,  &  iua  levitate  ena^* 
tabic  furfum. 

$•  709.  Sunt  Salia  alcalina  fortifUmi  magnetes 
aquae  ASmtf  aqpiatmr  enim  onda  ficciflimi  falit 
taitari,  repone  m  cellft  daufisfeneftmportisqtie^ 
ne  ASragitetur,  brevi  ex  Acre  ad  fe  tres  uncias 
aquae  trahct,  d  quibus  folvitur :  Margini  vafis  vi- 
dfei  circumligavit  G.  la  Hirius  linteamen  lizi* 
tio  ialis  tartari  ebrium,  vas  in  cavo  obfervato- 
rii  repoiham  nocabBem  liqnoris  copiam  coUegit , 
quern  ex  Acre  alcalicus  fal  attraxit  {a).  Lapis 
Oelandicus  inltar  notiometri  humidum  ^ereum  im- 
hibit.  (b) 

Ejusmodi  magnctet  bnmidi  Aerd  func  quoque 
fbintas  addt  concentrad ,  Botyrom  Amimonii , 

it  Oleum  Vitrioli  &c.  qui  in  lucem  univerlara 
prolati  vix  credibili  pondere  ingravefcunt. 
§.  710.  Natant  in  Aere  praeter  aquam  quoque 
qui  Si  coiporibos  terreftribus  fortius  attrahi 
poflhnt,  &  iddrco  Affrem  ,  qui  ipfos  prtas  foU 
verat  ,  relinquere  cogcntur.  JVIetalla  nonnul- 
la,  veluti  Ferrum  &  Cuprum,  func  hujusmodi 
ialium  Aereonim  magneces:  Sales  proinde  ex  Ac- 
re trahunt  ad  lb »  &  ab  ipGs  adnaerendbos  ae 
homore  a&eo  Iblvuntur ;  lu  fit  Rabigo  & 

ru- 

S  4 


Digitized  by  Google 


0 


%%o  De  Corporum  . 

nigo;  qnam  aliiid  xs  aut  ferrum  alio  celerius  fen  tic 
in  ecdem  loco:  hcec  copioliHime  fit,  ubi  Aer  fale 
praegnaQS  efl,  nequaquam  ubi  Aer  purus  Talis  ell 
expers :  ideq  in  mukis  medit^rraneis  Germanis  lo- 
CIS  ferrum  (eculi  fpado  non  tancam  (endc  robigi- 
nem,  ac  intra  o6lidiium  in  aliis  regfonibus  :  in 
vcrtice  montis  Canigou  crux  ferrea  erefta 
I70i  9  novam  adhuc  aemuians  conipe^la  fuic 
anno  1 744^  (  ^  )•  quoque  Pyrites  cercum  la« 
pidis  genus,  forciflTimus falis  Aerei  magnes,  idcir- 
CO  hie  durillimus  lapis,  Aeri  expofitus  ,  fifluras 
agit,  in  quibus  ex  Acre  colligic  attradum  falcm, 
au6lis  fiflliris  magnitudine  &  copia^  l4pis  fc  friau 
pulvis  fic  barbatus  fale  undique  adlmenie  ,  qui 
|am  fpecies  vicrioli  ed,  fed  ncn  fads  metaUi  con* 
unet  in  ufus  noftros:  cum  vero  hie  fal  ab  aqua 
folvi  pofllt,  viirioli  confeftores  hos  lapides  denfb 
ferramentorum  ftraco  impoouni;;  pluvia  diilolucus 
&i  in  Ferrum  cadit,  id  rodit,  ibluuo  coUefla  & 
in  cryflallos  redadla  Vicriolum  Martis  vulgare 
prarbet :  ( ^  )  dantur  varii  lapides  puiiftis  colora- 
tis  infigniti,  qui  citrini  coloris  in  acre  crocca  ef- 
florerceouaambiuncur ,  violas  olenc:  hi  Turn  in  mon« 
tibas Saxonias Schneekopff (c),  inveniuncur  eciam 
prope  AIcembcTgam,  Augufliburgum,  &  in  gl-  , 
gintum  montibus  (d). 

Caput  mortuum  Aluminis  infipidum  aliquot  dies 
Aeri  fereno  expoilcum,  non  modo  maniiella  iai« 
fedine  rurfus  imbuicur,  fed  &  ponderis  augmea- 
.  turn  capic,  ob  iaiem  ex  A6're  attraAum. 

Nitrum  aereum  fuiilc  aciradum  coplofe  ab  oN 

(a)  1/ 1  lilt,  de  VAcail  Rry,  A*.  1740.  pa^.  126. 
[h)  H  F. N  K s L  I  u s  ill  pyritologia.  Crimsri  dncimafn  pert, 
2.  pag.  291    Haykri  Orytlograib.  norUa  Cap.  9.  pag.  90. 

(c)  Mylii  Sixoniajubt.  part   1.  png.  6t. 

(d)  /i^ricoh  de  tutt:  fojfdium  pag.  517.  fi?  57^»  Mnvmh 
dm  in  Mufto  mtMco  pag.  209. 


Digitized  by  Google 


MtraHionibus. 


281 


B,  in  qua  deftillatum  fuip  Niirum  cum  Sulphure 
prodidic  Clayton  (^). 

.  Cineres  claveUgti  iub  dio  poiiu  ia- falem  neu- 
tnitn  9  tarcaro  vwiplato  iimilen  degencranc ,  qui 
ab  ipfis  ieparari  poceft ;  fepaiaeus  amaricsmtis  eft 
faporis  &  figurae  fexangularis :  indicio  cineres  ex 
Aere  in  fe  Iklem  acidum  vitriolicum  attraxille  : 
quod  elegancer  probavic  Uellouis.  (6)^ 

^  vS.  711.  Ab  aliis  corporibus  fDqoe  manifefts  ac* 
tia&ioDes  eiGerceocur.  In  latem  recenter  oo&os* 
aqua  attrahitur  magno  cum  impetu&ftrepitu:  fis- 
tulas tabacariae  novae  idem  faciunt :  Terrae  fullo-  * 
jium  ideo  i  pannificis  ad  panim  ab  oleo  purgaodoi- 
adhibenuiTt  quia  oleam  majori  vi  ad  le  trafauoCt 
qiuun  lana ;  luuie*  proinde  ab  oleo  liberanc ;  ita 
quoque  maculas  pingues  veftimentorum  tollunc. 
Arena  irapleatur  tubus  utrimque  •  apertus  ,  queni 
ereftum  impone  aquae  ;  usque  ad  tubi  fummita- 
tem  aqua  adiceofu  f apiecur  (^)«  Vitreum  tubum 
ntrimque  apercum*  cujtia' ununi  caKtemiim Jmcea- 
mine  eft  circinnligatum,  adimple  Mifdo,  ereCbisf 
infiftac  aquae  ,  qua3  a  Minio  vehementer  attrac- 
ts ad  30,  imo  ad  40  usque  pollices  adfcendec 
(i/).  Si  idem  tubus  auamemo,  aut  cin£luras  Cro- 
ci  infiflat ,  Minium  minoa  h«c  fluida  attrahec 
quam  aquanu  Verum  (i  cineribus  tuba  infiirfiw; 
e(l^  hiaquam  ad  akitudinem  32  pollicum,  &  ul- 
tra attrahunt ,  idemque  fortius  adhuc  faciunt  in 
vacuo  fioyleano  (6).  Chac^a  bibula  intortaf  & 
vix  tubi  dimidiam  cavioateQi  irapleoa  aqoam  ad 
akitodincm  153  lineamm  atcraxic :  verum  hac 

char-  '  * 

(a)  Pbilof.  Tranf.  iV*.  452.  p?i.i?.  62. 

(b)  LHiJl.  de  L /lead.  Roy,  A*.  1740.  pag.  199, 

(c)  Siiiclarus  in  Arte  mngm  Gravit.  p.  161. 
(^d  )  BoYf. E  Continmt.  i.  Pbyf.  Mech.  Exp, 

(Oil 


2Z2  De  Corporum 

• 

charta  accurate  tubum  opplente ,  aqua  ad  altitudi* 
nem  225  linearum  adfcendic  (a). 

$.712.  Aitradliooe  oleum  incacoAeiimaiKMbein- 
dk,  uc  flanmam  timpadis  alat,  nolitmttimio 
re ,  fed  &  in  vacuo :  Aqua  in  fila  lanca ,  &  in  pan- 
nos  fufpcnfos  ad  not  ibilcm  altitudinein  pari  causi 
aiTurgit ;  idemque  in  vacuo  fieri  probavic  CL  Pe» 
titus  i^b).  cum  eaim  in  vafe  aquis  pleno  pamii' 
fmom  eztremumpendebatt  aieerumin  aliud  vas, 
in  vacuo  Boyleano  attrafta  i  panno  fuit  aqua , 
quae  adfcendens  fuperavit  vafis  oram  ,  ex  pen- 
dentie  panni  extremitate  efiluxit ,  donee  in  utro^ 
que  iKi  libeliam  transfufa  fit  aquav  -Mercn- 
rins  vehementiffimd  attrahii  firiphmr , &  qbo  pofl> 
ea  vix  feparari  potell  ,  uti  patet  in  ^thyo- 
pis  mineralis  &  Cinnabaris  confe6lione.  Sed  in- 
numera  atcra6Uonum  exempla  ubivis  occurrant, 
iBodo  levi  quis  acceniaone  ttcacor;  tumque  plurimi 
corporum  efieftus ,  erronee  prefliire  ASris  vel 
£cheris  adfcripti  fimul  detcgentur. 

5.  713.  Non  modo  corpora  fe  attrahere,  led 
lK>QnuUa  qooque  fe  roatao  repellere  &  fugare  ob« 
ierVamus^  non  alicer  quam  fi  fe  odb'profeque- 
rentur;  fimniac  partes  ultra  iphmm  actraftioniy 
^  fe  mutuo  receflerint :  hae  repulfiones  non  efle 
unius  indolis,  nec  eandem  agnofcere  caufam  vi* 
dentur;  nimis  pauca  hucusque  data  poilidemus 
ut  ex  lis  vefascauiaseniamasy  curnqoe  conje&u* 
m  indttlg^e  nolmnus  ,  tantummodo  afiquas  re- 
pulfiones  commemorare  lubet. 

5.  714.  Repellunt  fe  partes  corporum  folutas 
f  utrefaftione »  Fermencauone ,  £ffervefcencia » 

CoiBf- 

(a)  Hifi.  Acad.  teg.  Scicnt.  Lib.  4.  p.  3i(J, 
ib)  LHiJl.  di  tJaod.  Boy.  Amii  1712. 


Digitized  by  Google 


JttraSionHus^  283 

Combuftione,  Solurione;  folutce  enim  partes  ev*» 
dune  elafticae,  &  aerem  aemulantur. 

$•  715.  Olea  crafliora  ik  aqua  iemutuo  repeU 
luK,'  fibi  wBb&  ncm  penniiceDQir ,  led  difcren 
mnent  lenoribiiff  graviori  mnasaotibcis :  vaMe 
concuflli  aliquamdiu  quidem  conjunguntur ,  fed 
quieti  commifla  itcrnm  extricantur;  oleo  cum  o- 
leoy.  cum  ai)ua  ie  ruiiiu  conjttDgeDte :  Hiiie 
&ligo  oteonim  inceofiinim ,  quap  majdnft  poror 
oieo  conftat,  mperndfta  iniiamcaqiur,  eamqoe 
r^pellit.  Infefta  etiara  nonnulla ,  e  quorum  pe- 
dibus  fudor  oleofus  exfpirat,  ficcis  pedibus  aqu® 
inambulaQt ,  foveam  ioprimunc ,  vdud  ligneM 
kmgM'Q^  pii%uediae>iioftiit.  Siaguioido  ctiaai 
pennamm  in  aqaarililMiB  avibna  oqdam  repellk  ^ 
tttnunquam  hume6lencur;  reliquarum  avium  plu* 
mis  »  mious  pingoibus  ^  aquam  non  idpuend« 
bosv 

7itf.  QteofifGinom  quoque  femes  plantaram 
nonnullaram  roafculincim ,  quod  fub  pulvem  for* 

ma  florum  ftaminibus  adhxrec ,  aquam  repellit, 
uti  videre  licet  in  femine  Liliorum ,  Salicis ,  Co* 
^U,  Populi&c.  pra3cipuein  femine  Lycopodiiy 
quod,  fiiperfidei  vafis  jnteriw  illioim,'  aqos  fix* 
perfidem  rotundara  iadudc ;  guttam  aqua  Iphs- 
ricara  confervat:  imo  fi  linteum  ,  charta  ,  co- 
lium,  bene  hoc  pulvere  luerioc  fricau,  aquam 
oon  tranfiniuenL 

^.  7x7*  Piiigaea  nonimllorum  foliomm  (uperfi* 
eies,  vdud  Braffics&c.  pariforfidoi  caniii  gut- 
tas  pluviae  fphzricas  coUigunc  &  lenent^  nec  ab. 
us  hume£lantur. 

^.  718.  Hue  quoque  nonnullorum  animalium 
ptii,  prsdpue  Equorum  &  Camelorum  referendi 
videmur,  qui  adeo  pocenter  aquam  repieHufiC,  ue 
ex  lis  cexta  vcOiinenca  nunquam  ab  aqua  made- 

fianCf 


Digitized  by  Google 


^84  De  Corporum 

fiant,  imoformata  in  faccam  eandem  retineant,* 
licet  rara  fint:  hue  pertinenc  capilli  humani,  te- 
le araoearum,  erucarum,  bombycumi  -quaB  mo- 
do  aquam  &  cio^luras  variomm  coloram  bibunt, 
poftquam  in  acri  lixivio,  deum^iollente,  caGtm 
foerunt :  .cum  fpira  filacea  &  coconea  in  acido 
Jixivio  cofta  prius,  dein  tinfturae  coccineae  inmit- 
dtury  filacea  bibic  colorem,  cotooea  iaca&aexcra- 
.  hitur :  cam  Tero  utraque  cdquicar  in  lixivio  alil* 
Biinii,  utraque  infidcor  dnfiucft  mbri  (a)-  -  ■  • 
-  5«  Spiritus  Vini,  qui  ex  Oleo  tenui  &  a- 
qua  componitur,  injefto  fale  alcalino  aqua  orba- 
tur,  quam  fal  vehemeatius  trahit,  formans  lixi- 
Tittm,  quod  numquam  cum  fpkka  iterum  con* 
jun^uri  ibd  ab  eo  repellicur  iemper. 
.  ^720.- Nunquam  vero  darius  vim  repelleu- 
tem  videtnus  quam  in  Metallis  politis  &  Rore, 
Ros  enim  aliquibus  in  regionibus  non  tantum  non 
labicur  in  tnettUa,  &d  ad  notabilem  diftanriam  ^ 
lis  xepellkur. 

.  §.  721.  Sed  fimcaKfl^  caufae  repalfionam,  qus& 
efficiunt,  ut  nunquam  Mercurius  cum  fale  alcali- 
no ,  aut  cum  Antimonio  vel  Chalybe  jungacur, 
fed  ab  iis  repellatur ,  nifi  aliquo  adhibito  artificia 
(b).  Amalguna Mercorii & Phunbi  in  aquft  to- 
ti  pulveim  nigrum  ex  le  repellic,  ex  Mercurio 
ceeteroquin  non  feparandum.  Cuprum  ad  ignem 
fufum,  &  aquae  injeftum,  tanto  impetu  ab  hac 
repulfum  disjicitur ,  uc  in  minutias  fubciliiSmas 
abeac  cum  magao  periculo  adftamium  (r).  Ma« 
gnesMagnetem  repelitt,  &  Fcrnmi  MMoeti  if* 
friflum  ,  quae  pofteriora  a  diverfis  caufis  repel- 
leaubus^  hue  usque  incognicis  peudere  videntur. 

•  CAP* 

(a)  LHifl.  de  LAcad,  Roy.  A",  1737. 

\hS  LHiJl.  tie  LAcad.  Roy,  tV,  1740.  pa g.  83, 

(c)  C&AM&ai  docimjia  j^an,  2.  pag.  172. 


Digitized  by  Google 


■ .  C  A  p.  XX. 

S*  7^^*       obarentia  vocatur  ea  corporum  con^ 

ditiOy  qaa  prtes  qoomodocuoque, 
&  ft  qaacunque  cauia  coDjun£t» ,  divolGoni  refis* 

tunc ,  ita  ut  eadem  vi  a  fc  mutuo  feparari  ne- 
queant,  qua  aut  folae  moveri ,  aut  libi  lantum- 
xnodo  impodcae,  fejufl^i  iterum  potuiileDCt  fed 
vim  p<^(hilenc  mpico  majorem. 

§.  723.  Nan  aotem  necefle  eft »  m  partes , 
maflam  cohaerentem  coraponentes  fine  motu  fint, 
&  fin^  motu  in  fe  agant;  experientia  oftendente 
partes  nonnuilorum  corporum  inter  fe  vehememer 
moveri  9  quo  tempore  nihilominus  firmecohaerent. 
Veluti  pacet  in  fanibus,  filis,  fidibas  &  chordii 
tends ,  trementibus  ac  Ibnantibus ;  in  omni  plan- 
ta,  arbore,  Hgno,  quod  multum  infle£litur,ante- 

3uam  frangitur  ;  in  omnibus  metallis  dum  cu« 
untur  &  figuras  induunc  diverfasi  turn  in  filisme* 
taUicts  per  anguftiora  foramina  tradUs ;  in  calenr 
tibus  ignenietallif,  femiroetallis  anteqoare  adboc 
lufa  funt ,  in  vitro  rubente  admodum  glucioofo  ^ 
aliisque  in  occafionibus. 

^  724.  Adferuimus  aiitea  {.  669.  partes  GQr« 
porum  mininuis  iibi  impofitas  cohsitre,  molesque 
omnes  majores  efficere,  quia  fe  mutuo  vi  mag- 
na irahunc.  Corpora  autera  majora  &  fepa- 
rata  conjungimus  aliis  adliuc  modis ,  ut  fecum 
cobseieanL  1.  Ilia  nempe  vi  extern^  ad.  ic 
comprimendo ;  cohseccbunc  enim,  quaocum  (ure* 
muntur  :  ASr  Atmoiphaericus  liio  pondere  cor« 
pora ,  inter  quae  non  interfluic ,  &  qux  extrin- 
iccusambic^  compriouc  ad    iayicem :  ideolle- 

mi- 


Digitized  by  Google 


Dt0  Cobareruia, 


mifphsria  Guerickiana ,  intus  Aere  orbata ,  &  ab 
externi A£ris  pondereprdia  veheiDeocer  cohaerenc 

§.  7  2 5 .  &^  Cohaerenc  corpora ,  qus  vi  magnedci 
in  lb  agunt;  ita  Magnes  cum  Magnete;  Magnes 
cum  Ferro;  Ferrum  Magnetica  vi  idpraegnatuitt 
cum  alio  Ferro  unitur  in  unam  molera. 

§.  7*6.  3**.  CotaBrent  corpora  omnia  fibi  im- 
polita ,  quatenas  vi  anraftriee  in  ie  operanoir,  n* 
ti  patet  in  omnibus  laevigata  fuperficie  donatis, 
per  §.  672.  Sunt  autem  fuperficies  corporumma- 
joruoi  admodum  afperae,  idcirco  coacervata  cor- 
pora in  paucis  exiguisque  locis  fe  tantum  contin- 
gunc ,  in  Ireliquis  aliquancom  ft  fe  difiant ;  tibi  fe 
tangiint,  fortiflima;  oW  diftanc,  imbecillior  eft 
attradio:  quo  afperitates  funt  minores,  eo  fibi 
propiora  funt  corpora ,  hinc  ea  Igevigatiflimarum 
ibpeirificierum  fortius  fe  trahunt  &  cohasrent :  Hu« 
genius  dots  laniinas  mecalii  policas,  turn  St  doas 
moles  marmoris  nigri  fibi  impofuit  fine  olio  cor- 
pore  intermedio  ,  fuperficies  qu«  le  tangebant, 
eranc  circiter  poliicis  quadrati;  haecohaerefcebant 
non  tantum  pondus  fuum  iiiftencantes  ^  fed  tres 
librasprsteiea-inferiori  corpori  append:  idrai* 
que  in  vacuo  oWervabatur  (a).  Ut  vero  fuper- 
ficies laevigaciores  fiant ,  implendre  funt  fluido,  e 
partibus  fubtilibus  conftante ,  valles  &  afperitates 
implente,  porosque  obftrnente :  fi  igitur  inter  fo- 
lida  Oleum,  Sebum,  G>iophonia»  Cera,  Fht  K* 
quefafta  interfundatur ,  corpora  firmifftme ,  imo  ul- 
tra fidem  (ecum  cohaerent :  rum  eniin  non  modo 
partes  eminentes  &  condguae  fe  trahunt,  verum 
etiam  in  cavjtatibus  infunt  corpufcula,  que  Mag* 
netum  inftar  ntromque  corpus  ad  fe  tiahuni,  mu- 
tuamque  cohaerentiam  augent. 

S-  727- 

(s)  Jmnid  dis  Sc0omtt  A^  2672.  pag.  lio. 


Digitized  by  Google 


S  727.  Quo  partes  fluidi  iDtecpofm  aqmndos 

cum  figura  cavitatum,  quasimplent ,  conveniunt, 
eo  fortius  trahendo  utrumque  corpus  majorem 
cobsreouam  prqducent.  Uinc  Cylindri  vitrei » 
duunecri  916  poll.  RhenoL  calefa&i  in  ebul« 
fience  aquS ,  ope  intcrfufi  febi  aSrem  exclikleiH 
lis,  cohaeferunc  vi  130  ib.,  aeque  magnee fuperfi- 
ciei  ex  diverfis  corporibus  fafli  cylindri ,  &  cab- 
le pari  caleaceS)  illiccxjue  &bo»cah»leruaceodem 
tempore  viribus  fequencibus. 

Ex  Orichaico  lb.  150 

Ex  Cupro  rubro  lb.  200 

Ex  Argento  it.  1 25 

Ex  Cbalybe  indurate  lb.  225 
*  Ex  Ferro  moUi  lb»  goo 

Ex  Scantio  fb.  100 

Ex  Bifmutho  lb.  ioo 

Ex  Marcafica  Aurea  ib.  xjo 

Ex  Plumbo  ib.  275 

Ex  Marmore  albo.  lb.  225 

Ex  Marmore  nigro  fb.  230 

Ex  Ebore  lb.  108 

Coharrentia  tota  in  his  experimentis  non  pen- 
det  ab  aura£lioae  foia^  led  euam  a  poodere  acmo- 
{phxm  aSres  extrinlecaa  iocumbentis ,  quod  fuic 
circiter  librarum  41  fiiper  his  cylindrit:  hocpoii- 
dere  fubtrafto  ab  obfervata  cohaerentia ,  quod  re- 
ftat  exprimit  attraftionem.  In  his  experimentis 
magoi  etiam  refert  utrum&biii)xcdiriuicule»'ai^ 
tenoUIiiiie  fueric  interfufum:  fi  crailey  datur  moda 
cohaerentia  febi  in  craflitie  squali  fuperficiebus  ib 
tailgentium  corporum :  fi  renuiffime,  multo  ma- 
jor ell  cohasrentia.  ab  aitra^oi^efebi  &corporuia 
orca* 

728.  Calor  aquae  ebolliends  eftexqpnSyidao. 
vix  ab  eo  partes  fiuid^  lemoventur ,  auc  aperiim- 

tur 


Digitized  by  Google 


St88  De  Cobaretaiiu 

tar  pori ;  qoamobr em  (ebtim  profuode  peoetrare 
in  eos  nequit ,  nee  fortis  magneds  munere  fungi : 

quod  ut  fiat,  multo  plus  hxc  corpora  ca!efaa:a 
fiint,  ut  febum,  fuperficiebus  adlitum,  quafi  e- 
bulliret:  turn  poftea  multo  major  eorundera  ob- 
fervata  cohasrenda^  mi  ex  his  liquet;  nam  cohd> 
ferant 

Cylindri  ex  Vitro  vi  tb.  300 

ex  Orichalco  tb.  800 

ex  Marmore  albo  tb.  600 

ex  Ferro  lb.  950 

ex  Oipro  rubro  lb.  850 

ex  Argento  ib.  250 
5.  729.  Si  fluidum  interpofitum  admodum gra- 
ve fit,  erit  id  etiam  valde  folidum;  quia  autem 
corpora  modo  fe  trabunt,  non  pori ;  duorum  flui- 
dorum  pardbus  paris  magnitudinis  &  ejusdem  fi- 
gursB  pofitis ,  trahet  id  fortius ,  quod  eftgravius: 
adeoqiie  memorata  corpora  ,  illito  denfjore  flui- 
do,  multo  firmius  cohrerebunt,  quam  illito  rario- 
ri  leviorique.  Id  autem  modo  contingct  pofitis 
parcibus&  figuris  a^ualibus:  fi  enim  hx  dilcre* 
pent ,  &  figurae  fluid!  denfioris  minus  accurate 
impleant  cavicates  folidornm  corporum  ,  minus 
haec  attrahent,  &  conneftent:  Hinc  cvenit,  ut 
gluten  taurinum  vel  pifcium  in  aqud  co£lum  illi« 
tumque  inter  ligna  denfiora  vel  ebumea  corpora.' 
minus  firme  ea  cdnjungat ;  quam  fi  ichthyocolfa 
in  fpiritu  A'ini  cofta  &  folura  interpofita  fuiflet: 
ob  eandem  rationem  contingit,  ut  aqua  inter  Mc- 
tallica  corpora  fufa  minus  attrahat,  quam  levius 
oleum :  Aqua  enim ,  prasterquam  quod  Aerem 
crafliorem  viz  exdudac/ magna  vi  non  acrrahic 
metalla,  hinc  tantummodo  cylindros  memoracos 
ex  Orichalco  cohTrentes  reddidit  vi  12  Uncia- 
rum :  Okum  raparum  vi  18  Uuciarum Tere- 

bin- 


Digitized  by  Google 


Di  Coharenfta.  ajSp 

binthlna  Veneta  Vi  24  Unciarum.  Colophonia 
vi  tb  850,  Sebum  candelarum  vi  ft  ioo.  funt 
vero  haec  corpora >  interpoQu  cylindris,  leviora 
aqtii.   Fix  autetn  eft  aqii&  ^avioTy  fed  &  valcki 
trahens ;  quare  efat  ope  cylindri  plus  qaam  vi  lb 
1400  cohcferunt.    Cavendum  eft  in  his  experi- 
mencis,  ne  Aer  inter  fuperficies  remaneat;  quod 
prscavecur  attricu  alicjuo  fupra  fe  invioenit  &ap* 
pfcffione  validsL    Nihilominoi  quamcuoque  Ctt* 
lamadhibeamus,  Iblenc  h^c  experimentavarioiii^ 
cohsBrentiae  fortiri  evencum ,  cum  vix  accuratifli- 
me  aequaliter  calefacere  corpora ,  &  pari  pondere 
ad  fe  apprimere  poiliimus.    Quamobretti  me* 
imt  hsc  doftrina  diis  obfervarionibus  confirmaii* 
di  erit:  Piumbanira  ex  Plombo  &  exiguft  copift 
Scanni  compoflta ,  minus  attrahic  Cuprum ,  duas» 
que  lamellas  imbecillius  coniungic ,  quam  Ferru* 
men  levius  ex  Orichalco  &  Stanno  confeQum; 
plus  tamen  cohasrere  fade ,  quatp  Colophonia  ^ 
Sebum  ,  vel  Fix  ^  fed  majorem  caiorem  quoqn 
poftaiat:  Femimen  gr^viui  ex  copiofb  Argento 
&  pauco  Cupro  infirmius  conglucinabic  cupreas 
lamellas ,  quam  levius  ferrumen  ex  copiofb  Cu* 
pro  9  pauco  Argento  &  Sunno,  fed  hoc  copiofio^ 
fern  ignem  fondentem  poftulati  qoemadmodva 
&brls  eft  notiffimimu 

5. 730.  AliquandopaftaBfemifluidae  inter  corpora 
firma  ponuntur,  quibuscum  inmaflamfirmifliraam 
coalefcunc  &  folidefcuot ;  veluci  quando  calx  fuba&i 
com  aren&&ai^aftyaut^xciimtofo&aqQft»aiil 
gypfum  aqoft  iniftiim ,  poficumque  inter  duos  late* 
res  vel  lapides ,  coi'c ,  ficcatur  &  coDfirmat  ftruc- 
(uram  :  tum  glutina  ex  animalium  partibus  con* 
feda  inter  ligoa,  vel  cafeus  diu  uifMii  cum  aqu&  ^ 
tnixtuique  cum  cake  vivaallerestgregieconcopu- 


Digitized  by  Google 


j^tpo  Dc  Cobanntia. 

.  Jatt  qui  mos  eft  Afrorum  {a):  Pulvis  Puteolanus 
^ommixtus  cum  calce  &  caemenco  fub  aqua  fijli- 
4efcic ,  &  sedificiis  prasftat  jannicacem.  {b).  Eft 
in  cofo  &  in  araift  mulaim  vicrtoli»  in  calce  mul- 
turn  falis  alcalini,  qui  bini  fales  in  aqaiCotrun* 
tiir  ,  in  fe  agunti  cum  alter  fit  acidus,  alter  al- 
Salinas ,  parte$<|ue  tcrreftres  valde  attenuant  ,prae- 
cipue  fi  kmga  tempore  ha  mails  com  aqua  Tub- 
fibi  retinquaiiCQr ;  hm  frequenler  pcontaiaji 
ggitataeque  evadunt  tandem  tenuiffim® ;  kldrco 

'  inter  afperas  laterum  lapidumve  fuperficies  pofitx 
accurate  fatis  cava  inplent,  poros  ingrediuntur, 
coocaftam  ftiperficierum  fic  adaujBent>  VL  cobae- 
rentia  inde  firmiffima  oiiaoir.  Gypfimi^  inpri* 
mis  coftum,  quoque  ftlem  continet»  cum  aqiA 
efiervefcit,  raajorem  in  molem  tumet,  indurefcit: 
fed  viagis  fi  cum  calce  fuerit  fubadtum.  Gluten 
poroa  Ii^norum  &cavitates  ir^'^^  ^^^^-^ 


mi 

lit 

Kgna,  qua  parte  conglutinata  fun t,  firmius  unita 
funt ,  quam  naturaliter  concreverunt :  fi  autem 
glucen  miotta  iblidum  ligao  fueric»  jimi^  corpora 
Mmm  cohaBtd>ODtt  ideo  Ikpa  duriora  &  gravis- 
fima,  nunquam  gludoe  vujgari,,  fed  idujoooltt 
bene  conglutinancur. 

'  J,  731.  Nonnunquam  du^e  fluidse  Tnaflae  parti- 
bos  fefe  fordfiime  attraheacibua  conlbmt,  adeo 
ut  para£bi  permiftione  abeant  in  fifinam  mdem : 
ita  Oleum  Taoari  per  ddiqninm,  com  Oleo  AH- 

trioli  mixtum ,  vercitur  in  tartarum  Vitriolatum  : 
Spiritua  Urioae  &  Alcohol  Vini  fubtiliilimuin 

coeuni 


a)  Thom.  SttAV)  Amir  u  Bubary  p^g.  aB6. 

b)  ViTivvioa  «i  4fdMb.       a.  C^. 


Digitized  by  Google 


Coeunt  in  dnram  offinu  SpirimsCornuCervi  cum 
Aicohole  idem  facie.  Albuaien  Ovi  cum  Spiritn 
ftlis  forti,  agicacione  cootiniia  firrae  coBcrefcie: 
Oleum  Olhraram  cum  aquft  ford  in  maflkm  friaf 
bilem  coagulatur.  Lac  cum  acldo  iu  caicum  difo 
rum  vertitur. 

732.  Suae  qui)que  corpora ,  quorum  partei^ 

£nu0  moUes  ,  miduntur  duriores  five  magis  co* 
erentes  frig^  ^  alia  i|{iie.  Frigore  in  mafl&i 
firmas  abeunc  omnia  ab  igne  liquefada  Metalla^ 
Semimetalla  ,  Refinae  terreftres  &  vegetabiles , 
Vitra ,  &c.  quorum  partes  ab  igne  ^  rnutu^  co- 
ii»nencii  foiucs  iuceftino  mocu  agicantur:  avolaii- 
le  aocem  igne ,  viribus  nacuralibus  attraliemibuf 
id  fe  propius  accedunr ,  donee  icenim  flbi  proxi- 
mae  reliftaeque  in  quiete  firm©  evadant.  Chajybs 
calefadlus  ab  igne  mollefcic ,  fed  fubico  in  aqui 


reddantor  dnriora»  uti  lafiis  oUaris,  qmnsocmer 
fffbflos  eH  adjnodom  mollis,  fed  in  igne  indures* 
cit  vitri  inftar  molle  lutum  coaione  in  la* 
teres  abit,  avolance  nimirum  aqua,  igne  attenuan* 
te  parcas  cetfeftres  &  folvente  iaIeSf  eoique  inter 
partes  cerrenas  interfundtme  9  000  mode  vetie- 
menter  attrafts  panes  motem  fimuan  efficiunii 
Ignis  quoque  major  indurat  Ovorum  albumen^ 
cafeum ,  cr et^  t  iapidumque  nomiuilor um  £rag« 
menta. 

$.  733.  Separata  corpora  conjuof^nnscDchleiiy 
turn  cnmsfigendo  clavos  p^  uoraque  corpora  a> 

daftos,  qui  firmitatem  majorem  efficiunt ,  qup 
clavi  duriori  materia  conftanc,  rum  quo  fuerint  afpe- 

riores  :  copdancur  quoque  corpora  ckcomli^Q- 


(O  MercatusM  MetalMecA  Vatic,  pag.  249.  J^Iv- 
IIHS  in  Saxma  julkmim,  part,  i*  pag*  6a« 


do 


do  fuses 5  Shi  vel  ajia  fleiibilia^  quibot  corport 
corporibas  apprimunttir :  ita  Erucm  defcripce  ft 

Nob.  Reaumurio  (^),  domunculum  ex  fruftulU 
ligni  conficiunc ,  quas  vinciunt  ferico  admodum 
ieaaciy.quod  pedecendm  indurefcic  {b):  turn 
vietor  trochis  viec  aiTulas :  faber  Jknarius  afleies 
lecoriclatos  afleribus  concopuht,  &  trabea  trabi- 
bus:  connefluntur  etiam  corpora,  quorum  extre- 
ma  in  formatn  uncorum  funt  inflexa ,  quae  fe  im- 
plexu  mucuo  imtiuDC ,  veluci  firu&us  bardans : 
turn  alia  irretita  vaiiis  inflexionibus,  implexibusy 
curvaturis  edam  ioter  fe  coherellcunu  An  hoc 
non  referenda  eft  aqua ,  quae  in  glaciem  duriffi- 
niam  convertitur,  accedendbus  nonnuUis  parcicu- 
lis  y  de  quibufi  agam  ia  Capite  xxvi  ?  cum  fru£lus 
faccaro  condid ,  carnes  falc  condits?  has  enim 
dorioies  evadant. 

5.  734.  His  cognidsmodis  Ars  &  Natura  ud- 
tur  ad  corpora  feparata  conjungenda,  vel  firmio- 
'  xa  reddeoda:  force  muico  plures  modi^  noodum 
eniti»  idem  praeftaati  boc  ferior  &  iapieiiuor  de* 
tcgit  stas* 

5-  735'  Coharentia  Mfoluta  vocacur  vis,  qua 
corpus  reQflic,  ne  frangacur,  aflum  a  viribus  ie- 
cundum  ejus  longicudinem  crahentibus. 

736.  Si  duo  corpora  pbloog^i,  regtilaria,  per 
totam  fuam  loogiciidinem'sque  crafla  ,  eaoidem 
loogitudinem ,  fed  diverfam  craflidem  habuerinc , 
eric  cohaerencia  eorum  abfoluca  in  ratione  craflkie- 
rum.  Nam  crailius  corpus  componicur  ex  ce- 
liuioribus  aliquot  fecum  conjun^is ,  fingamus  igi- 
lur  id  ex  filamemis  obiongis  parallelis  conftaie ;  e- 
At  cobsreada  sbibluca,  ud  eft  fumma  coiporum 

te- 

(  a  )  R  E  A  u  M  u  R.  Mmmres  fur  let  hft&»  Toa.  2*ptf  •  264* 
{b)  PbUafi^.  Tranf.  N%  470.  pag.  46X. 


Digitized  by  Google 


De  Cob^HnUa.  193 

tcHuiorum  five  filamentorum  componenrium ;  fed 
ia  e(t  quoque  craffities ;  ergo  cohsieods  abfola* 
t»  ercmt  in  fadone  craflitienim* 

737.  Efthaec  Propolido  adiiflima,  coma 
paucis  experimentis ,  in  fingulis  corporum  gene- 
ribus  captis,  cohasrencia  abfoluca  eorum  Tub  data 

Joalibet  craOide  cognolci  poiiit :  ica  com  fiium 
.ini ,  craflTuiei  fets  eqains ,  fuftiiieac  lb.  3,5* 
fanis  ex  his  filis  confe£to8  &  7000  craffior,  fii- 
ftinebic  ft  7000  x  3 ,  5.  five  24500.  defideratur 
proinde  experimentum  in  quolibet  corporum  ge- 
Dere  :  £cce  Quaedam«  plura  enim  ia  noftris  Dis« 
fertadonibus  Phy  ficis  videri  pofliinc 
Fila  Meiallica  Cylindrica  Dnnieuri,  x  pollfc:. 
RhenoL  ab  appenfis  iequeiidbus  ponderibus  rupca 
fueruoc 

Filum  i  Cupro  inbro  a  ft  299- ^S* 

ex  Orichalcho  a  ft  360. 

ex  Auro  a  ft  500. 

ex  Stanoo  9  lb  49*  25* 

ex  Plumbo  a  lb  29.  2$. 

ex  Arseoco  a  lb  370. 

ex  Ferro  a  ft  45o» 

Funis  cannabinus  diametri  o,  06.  a  ft  47* 
Filam  laDeam  asquecrafTum    .      a  ft  21. 
Scricum  ejusdem  craffidei  ^         a  lb  7i# 
Chorda  inteftinonim  Mofica         a  lb  40  f 
Filum  ferreum  aft  180. 

Ligna  fuerunc  parallelepipeda  ,  cujuslibet  lateris 
cralfides  o»  27.  poUic.  Rhenoi  rupta  fuerunc  a 
lequendbos  ponderibus. 

Loum  Tiliae  a  ft  xooo. 

AIni  a  lb  xgoo. 

Abieds  a  lb  6oo. 

Quercus  •  •  a  lb  iijo, 

T  3 


Digitized  by  Google 


^94  Qibarentia. 

aum  Ulrfti  a  ft  950. 

Fagi  a  tb  1250, 

Fraxini  a  ib  1250, 

FltiM  a  ft  550. 

.5.  738.  Cohareutta  refpeHha  vocatur  ea  vis  , 
quam  exercet  corpus  contra  vim  perpendiculari- 
cer  in  fibras  longicudinales  agentem. 
T«K  IX.    J*  735^*     dentur  duoParallclepipeda  F£AC« 
Fig.  6.    FEADGHK,  folo  parailebiy  ejoAiem  materib 
&  craffitiei,  fed  diverfae  longitudinis  AC,  AD. 
quorum  extremitates  FEA  in  muro  inmobili  ac- 
curate a  foramine  excipiantur ,  ex  C  autem  &  S 
apli^iiceotur  potentias  rumpentes  P  &  R  »  agsii« 
m  perpendicolarker  m  AC  &  AO,  eric  poceii. 
tia  in  C  ad  earn  in  S  vel  in  D,  uti  AD  ad  AG 
Franguntur  Parallelepipeda  in  extremo  EAF, 
ptimo  partes  fupremae  FE,  ultimo  in  A,  fitque 
quail  rotatio  circa  A;  erunt  igitur  E A  C,  EAD, 
dab  ve6lies  incunri,  extremicadbus  £A  appli- 
•   Cantur  refiftenti®,  ad  AC  &  At)  pondera  rum- 
pentia.    Eft  vero  per  §.  353.  Pondus  in  C  ad 
potentiam  five  refiftentiam  in  E:rAE,  AC  & 
rdUtentia  id  E  ad  pondus       AD,  AE.  qua- 
re  eric  perdirb^te^  P  pondus  in  C»  ad'allad  R 
in  PriAD  ,  AC    Vt\  hot  toodo  ,  quoniam 
pondera  P  &  R  eodem  egent  memento^  ut  ean- 
dem  refiftentiam  in  EA  fuperent,  eritPxAC^Rx 
AD,  proinde  eric  P,  R;:AD,  AC. 
Tib.  XI.     $•  74<^'  Si  denCor  duo  Parallelepipeda  horizoii* 
Ps.  7-   calicer  paiieti  ihfi^a, MEAC  D,  FEACK,  Ion* 
gitudinis  AC,  altitudinis  EA,  fed  variae  latitu- 
dinis  EM,  EF,  ex  eademmaterid,  eritpoten- 
tia  P  frangens  in  CD,  ad  earn  JSi  in  CK,  uti 
Ja^cndo  £M  ad  £F. 

^Ajdtoo  coodpiatur  Ptadlelepipedwi  M  C  divi* 

{urn 


Digitized  by  Google 


D9  Calmtntia. 

* 

film  m  partfii  aliquot  a^quaks  feftioaum  pa- 
laUdamm  ad  EACO;  pari  modo  coadpe  FC 
divifiim  ifi  iegmentai  pnoribtif  sqmlia :  cnmc 

omnia  fcgmenta  ce^ualia  cjusdem  cohaerendaB,  ad- 
coque  cohaerentia  in  MC,  eric  uti  numerus  fee- 
doaum,  ita  quo^ue  end  ea  in  ¥Cy  fedeil  na- 
meras  feflionum  in  MC^  ad  eum  in  FC,  ud  eft 
EM  ad  £F;  qaftmobmm  emnt  cohsreode  ill  - 
eadem  rauone,  uti  &  Potendae  frangentes. 

5.  741.  Si  fine  duo  Parallelepipeda  BACLG,T.a^-  ^x. 
DEACL  horlzoncalicer  foramini  immiilk ,  ex^^^*^* 
materia  ligida  confefla,  eiusdem  ladcudinis  £D» 
ejosdOTQue  longitndinis  AC,  /ed  di^eris  aicicu* 
dinis  BA,  EA;  erunt  potcndai  rumpentes  P  & 
R,  applicatas  extremo  in  rauone  duplicau  ai** 
Uiudinis  AB  ad  AE. 

<^ia  liorum  paraIlelq>ipedonim  extrema  AB ^ 
A£  frangumur  io  foraminibus  &  ponderibot  ap* 
penfis  P ,  R ,  frafte  partes  veriantur  circa  A  » 
funt  igitur  yeftes  incurvi  B  AC,  EAC;  adeoque 
ex  nacur^  veftis ,  eft  refiftentia  in  B  contra  po- 
tendam  in  C  L ,  ad  earn  in  £  contra  pdtendam 
in  CL,  lid  BA,  ad  EA:  idque  in  ooinihfiipm* 
Afs  proportkMiaKmt  ineermemis  in  BA,  &  £  A 
obdnet:  eft  praeterea  quandtas  frangendarum  par- 
dam  in  AB,  ad  earn  in  AE,  ud  AB,  ad  AE, 
eft  iiarum  rdiftenda ,  uc  quandtas ;  idco  erit  to- 
u  •  refiflenda  iiardlun  in  AB ,  ad  can  k  AE, 

ud  AB^  ad  AE^. 

J.  742.  Ex  tribus  J.  739,  740,  741.  Propo- 
fiaonibus ,  omniuin  corporum  ubirM  «qae  crap 
ibram  firmitas  cognofci  poteft,  mode  experi^ 
menta  quaedam  in  quolibet  corporum  genere ,  fon- 
damemorum  inftar ,  capiantur:  en  quaedam,  plu- 
ra  ex  noftris  Oiileradoaibas  Fhjiicis  peti  pos- 

T4  P»- 


Digitized  by  Google 


t96 


De  Cobarenticu 


Parallelepipeda  adhibita  fuerunt,  quorum  quod« 
Ubet  lams  o»  27  polU  Rhea:  infleouocur  verOf 
antiequam  firaDganuir^  ad  qix>d  atteodeodam ,  quia 
diftanda  ponderam  t  foramine  decrefcic ,  veftis* 
que,  cui  adoexa  func  poodera  fraogeoda^brevior 

evadiu 


Diftanda  Bonderis 
a  foramine,  ante  in- 
lUtutum  Exper. 

PoUic. 
Ficea  10 

Saercas  xo 
Imus    1 1 

Abies  1 1 
Alnus  10 

Fagua .  IQ 


DiflantiaPonde-lPonduS'  frm* 
ris  a  foramine,  I  gens  extreme 
cum  frangitur.  lappenfum. 


•  •  •  • 


•  •  • 


Pollic 
9 

8,5 

P  •   •   •   •  • 

9.  5  •  •  . 
9»  25  • •  • 

7  •  •  •  •  • 


Unciar.- 
40. 
48. 
44. 

3«,  5 
48. 

56, 


$.  743.  Eft  do£hrina  Cohserentis  ampliflima,' 

in  qua  confiderari  poflunt  corpora ,  quorum  utri- 
que  extremo  Potentiae  frangentes  applicantur , 
€um  interim  in  medio  fulciuncur:  2^  Tom  qu» 
Qtroqoe  excremo  fulcris  libere  inpofica  ex  medio 
omis  genmt.  3^  Ddn  qum  ooroqae  extremo  arc* 
te  a  foraminibus  excipinntur ,  &  a  fufpenfo  pon- 
dere  in  medio  franguntur,  4^  tandem  quae  iPo- 
tenuis  comprimentibus »  auc  a  ponderibus  inpofi* 
tisdeorfum  preiTa,  fulcrorum  mnnere  fimgentia, 
fumpuntttr:  led  hsec  do£lrina  pro  hifce  inmtutio^ 
mbus  nimis  prolixa  forec  |  fuadamcma  pofuitTg 


C  A« 


Digitized  by  Google 


De  Buido  in  Cemre.  297 
CAPUT  XXL 


Di  FluUo  in  Gewre. 

$•  744-  Q  cientia ,  quae  cenerales  proprietates ,  ac- 
O  Clones  Acpauiones  omnium  corporum 
fluidomm  eiaminat  &  exponic,  appellatur  Hydros 
ftaiica;  olim  Hygrojlatka. 

§.  745.  Fhiidum  vocamus  congeriem  corpufcu- 
lorum  minimorum  ,  qua?  fingula  feorfum  fumta 
lam  parva  func,  uc  fenilbus  noftrianeaaeantcom* 
nrebendi,at!qi]e  preflSo^^  cuicunque,aiiquam  ver« 
m  partem  diiea» ,  infimfibiliter  purs,  ant  non 
raajori  auam  eft  pondus  guttae  maximae,  a  quoli-  . 
bet  fluiao  formandse,  cedunt,  &  cedendo  facilli- 
me  inter  fe  movencur  absque  tocius  mzffx  moto : 
adeoque  partes  pamm  inter  fe  cob8erelcenc«  & 
poliniri  luperficierum  erunt  proclives  ad  motum  ; 
politurl  autem  &  afperitate  videntur  fluida  &  pul- 
veres  potiflimum  diftingui. 

5.  746.  Solent  Philofophi  diftinguere  Fluidum ,  . 
ffumidum  &  Liquidum.  Id  vocant  Liquidum,  quod 
qddem  fluidum  eft  9  ied  fub  Aert  fuperficiem  fo« 
lo  para)  lelam  format;  cum  fluidum  non  femper  fub 
A&'re  hanc  fuperficiem  ^cquirit;  velati  videre  elt 
in  Flamma  &  Fumo. 

.  747.  HumUum  voeabt ,  quod  fluidum  eft, 
ienfatkmem  humoris  praeterea  ia  nobis  ezci- 
tat;  ita  eft  Aqua,  Virium  :  Humida  vero  non 
funt  Aer  fincerus  ,  Ignis ,  Mercurius  ,  Metalla 
fluentia.  Videtur  haec  diftinftio  non  magnae  uti» 
iitacist  quia  ex  iUk  non  patefiunt  fluidoium  pro* 
prietates. 

748.  Non  igitor  unum  corpufculum  confti« 
tuic  fluidum  I  fed  plurium  coIle6lio  ^  quomodo  e- 

T  s  oim 


Digitized  by  Google 


« 


198  Fbddo 

» 

nim  10  ano  poflet  cognolcit  qaod  cedendomo* 
veretor  cutn  aliis  facilUmet  lecundum  K.  745.  Id« 
circo  ultima  elementaris  fluidi  parcicula  non  efl: 
fluida^  nee  unica  molecula  ex  demencis  compo* 
iica. 

74p.  <^aodUbec  corpufculum ,  uni  cum  plu« 
ribus  componens  oiaflam  iUiidam,  ell:  finnum  vel 
durum ;  (ive  conftat  ex  partibus  tarn  firme  cohse* 
rentibus,  ut  non  fecernantur  eadem  vi,  qui  to- 
tum  corpufculum  movecur,  £t  mil  id  forec,  om- 
niimi  fluidorum  corpufcuk  roinimo  mom  fi>lve- 
renoir  in  elementa*.  fierenc  minima,  aec  vidert 
poflent  prae  fubtilitate;  contrarium  verodocetex- 
perientia,  mulcorum  enim  Huidorum  partes  infig- 
jii  magnitudine  prasditas  microfcc^io  conipici* 
*  snos:  imo  tales  decectmoSt  eoamfi  er  piu* 
ribus  minoribus  conAeni;*  &  flnaiic  ourraBCque, 
mhilominus  moJem  fads  firme  culiapreacem  com<« 
ponunt. 

^  750.  Idcirco  illud  corpufculum  firmum  ^  qc« 
^UDque  parvum  non  differt  ipardculis  reiiii|aoraDi 
corpormn :  proinde  habec  omncs  vites ,  a^o* 
nes  &  pafliones  corporum  firmorum  majorum  ; 
quapropter  omnia  ,  quae  tradidimus  in  fuperiori 
dodtrina  de  Gravitate  y  Mocu,  Viribusqtie  corpCH 
rum  m6torum,  PeroiriftitfHim ,  &  de  inenia  ae 
Refiftentiis »  ipfi  convemmic  &  a{^licari  pos* 
funt. 

5.  75r.  Ut  tnafla  fit  fluida,  non  requiritur,  at 
fingula  corpufcula  illam  compoaentia  unc  elemen- 
fed  poUimc  efle  particnte  variorum  oidiamn 

69.  modo  fiiac  adeo  exiguae,  utfingula^nc^lroB 
ieniUs  effugianc :  minquam  enim  congeriem  fen« 
libilium  parcium  fluidum  vocamus ,  licet  reliquje 
proprktates  ei  infint.   Quo  ex  ordinibus  altiori- 

bus  ^ompoiHs  iiaCy  ^  Aoidam  forfflaor^  eric 


Digitized  by  Google 


I 


in  Geme.  299 

id  CO  crafllus ;  quo  ex  particuHs  conftct  propiori- 
biis  elementa,  erit  id  eo  fubtilius.  Docet  expe* 
rientia  id  obdoere  in  Nactura^  cum  deaiur  fluida 
iSverik  crafficuduns  f  velud  in  Chylo ,  Lafie^ 
Sanguine,  Seto^  LymphA)  Aqua,  Oleis^  Spirit 
cibusque  flillaticiis  patec. 

5.  752.  Si  igiturfloida  dentur,  qaorum  corpuf- 
cuh  conflicuenda  iim  admodum  craila,  coaftenc* 
que  ex  aldods  otdiois  pardbuSf  pocepint  haec  fie- 
ri iiibdliora^  modo  iingula  coipafcala  in  fiias  par- 
tes ,  hx  in  particulas  inferioris  ordinis  roivantur 
&  tic  ufque  ad  elcincnca. 

.  753*  ^-^^  9  ^  crafTiora  fiuida  atrenua* 
done  evwere  fiibtUifiiiiia ,  confinnac  experientia  $ 
Aftnitnen  enim  ovi,  tenax  fluidum ,  mcubacdfab- 
tilius  fubtiliulque  reddicur,  ita  ut  tandem  aqua  at- 
tenuatius  &  volatilius  evadac.  Sanguis,  craffifli- 
mils  fere  liquor  in  corpore  animali^  circulatione 
per  vaA  tenuatur  in  ieium  fubdliusy  hoc  cooti- 
nuato  actrim  in  lyinpham  tenoiorem  verdtur ,  qino 
tandem  in  Spiritus  fubdfiflimos  tenuatur.  Olea, 
quvc  funt  fluida  crafla,  faepius  ex  aqua  in  purifli- 
mis  vitiis  deflillentur  ,  femper  fubtiliora  fiunt, 
iclifiasque  cnffis  frcibus ,  tandem  Alcohol  Vini 
fiibtiHtace  annolantnn  Hombei^ius  tradidic, 
libram  old  iexiei  cum  calce  vivi  dediRalle,  turn 
quindecim  uncias  aquse,  una  fuperllite  uncia  olei , 
fe  recepiile:  cera  dedillata  prasbet  aauam  acidam 
&  oleum  inftar  butyri  craifiim ,  quod  Aepe  denno 
dcftiUacom,  abk  ia  oleum  tenuiffimum,  fluicttifi* 
mum.  Mudum  craflcnn  feitnentadone  fit  vinum » 
quod  a£lione  ignis  abit  in  fpiritum  vini  tenuio- 
lemy  qui  repedto  igne  fpiritum  fit  re6lificatus ;  hie 
novo  ignis  attricn  in  Alcohol  fubdliilimimi  atte« 
munnr;  quod  cum  oleo  vicricli  deflittttttm  abitia 
(pirlLuiu  Vini  cediereum. 

J-  754- 


Digitized  by  Google 


30O 


Di  Flmio 


5-  754'  Queraadmodum  fluidorum  partes  refol- 
vi  pofiiiQC,  ica  quoque  ilte  corporum  firmorum 
fum  com^raue;  quamobrem  facile  iocell^imui 
corpora  firma  majora  in  fluida  polle  verti ,  modo 

partes  de  ca;LU  materiae  depellancur,  donee  adco 
fubtiles  evadanc ,  ac  ad  fluidum  conftituendiim 
requiricur,  &  (itnul  laevigentur^  auc  roiuixise 
fianc  9  m  lubriciilime  fiipm  fe  moveri  queaoc» 
Eiemplum  prsBbeoc  Salia»  ud  Mariouin,  Gem* 
mae,  Fontium,  Nitrum,  VitrioJum:  fingulahaec 
feorfum  capca,  in  igne  exficcata,  &  cum  triplo 
boli  ficciflimi  deftillata,  abeunt  in  fluidum  teQUe^ 
acidum,  corrodens.  Nicnunvero  cum  alomioe 


mutator  in  (piritum  album ,  tenoiflmiom*  Lapis 
calaminaris  ,  Vel  minium  ,  regulus  antinionii , 
marcaGta  aiirea  ,  marcafita  argentea,  tutia,  li- 
matura plumbi ,  cum  fale  ammoniaco  defUUata  ^ 
vertuntur  in  fpiriium  volaciteUt  fluidiflimums  a- 
cerrtmum,  tradente  Neumaniio. 

Langetoitus  Aurum  longiflimo  tritu  in  aquam 
verti  comperit.  Ilomberjjius  cum  aqua  Metalla 
diu  atcrita ,  foluta  fuifle  amrmac  Stanoum ,  cum 
Mercorio  fublimaio  igoe  agicatum,  in  Spirimm 
tenuem  fumantem  iSlblvicor.  Auripigmentom 
cum  dupia  copii  Mercurii  fublimati  deftillatura 
praebuit  album,  limpidum,  fumantem,  gravem 
fpiricum,  uc  &  levius  fupematans  fluidum :  Antx- 
monium  cum  mercurio  fublimaco  deftillatum  abic 
in  Butyrum,  quod  repettds  deftiUadoaibus  con* 
vertitur  in  fluidum  tenuifllmum. 

Sulphur,  Sal  Ammoniacum  &  Calx  Viva,  in 
vquali  copia  mifla  &  igne  a£i:a ,  abeunt  in  ipiri* 
tumrubrum,  tenuiflSmum^  fumancem. 

Calx,  creta.  Terra  quslibet,  primum  mace- 
rata  Spiricu  Salis  marinij  ica  auenu^iacur^  uc  ab 


caldnato  &  limatura  ^nd  medico  i 


aqui 


Digitized  by  Google 


h  (kmu 


aqa&  folvantur  penitus ,  conftituantqoe  niallam 
aeque  limpidam  ac  ante.  Giaciet  ab  igne  verckor 
ia  aquam. 

Partes  moUes  Animalium  putrefaftione  in  flui- 
dam  tabefcunt.  Cibi  finni  ab  Animalibus  comes* 
ti  iblvuntur  in  fliudum  Chylom ,  fluidum  Lac » 
Sanguioem «  Senim »  Lynmham.  Vegecabilia 
omnia  pucrefaftione  ,  digeftione  ,  fermejDCatio 
Oe^  combuftione  ,  deftiilacioae ,  attritu  refolvi 
pofluQt  in  iluida.  Adeeque  corpora  ominiatriplici  ia 
legoo  &  firma  refoJvuntur  in  flukbiy  oonautemin 
le  coodudebant  hMc  fluida,  nam  hsD  panes  uoa 
cum  aliis  molem  firmam  componebanc,  fed  ali« 
qua  ex  memoratis  operatione  partes  de  caetu  mate- 
has  depulfae  &  folucs^  ia  maUam  fluidamconvef- 
ffifuerunc 

S*  755*  Quandoquidem  omnia  firma  concreve- 
runt  ex  minoribus  pordculis  conciiiom  expertis » 

mirandum  noneft,  fluida  iterum  in  firma,  fold 
partium  conjunftione  pofle  converti:  itaaqua  ver- 
ticur  in  glaciem;  ciicicur  aqua  milleQes  dedillata 
ex  vitris  in  terram  matari.  Aqua  Staffordienfii 
percolaca  abit  coflione  in  arenam:  Humpraqoent 
in  oculo  aquilae  in  lapidem  fuit  converfus  (j). 
Du  Clos  refcrt  aquam ,  quae  arenam  ftampenfem 
imbutamlpiritu  vini,  ialecartari,  ac  volatili  ace« 
XL  folverat^  in  lapidem  concrevifle  {b).  Olea  ib- 
h,  fopius  ignefubjeftaardficiisChemicoram,  in 
terram  vertuntur :  oleum  anifi  modico  frigori  ex- 
politum  in  cryftallos  vertitur:  Neumannus  oleum 
thymiin  cryilallos  abirc,  Maudiu«  oleum  Saila^ 
fras  aperco  ieri  gelafcenti  expodtum  dedifle  cry* 
itaUoa  albas  pellucidaf  expera  func  {c).  Imo  fola 

(a)  Memoiref  adoptez  Vol.  i.  pig.  299. 

(ft)  Du  Ham  EL  Hiftor.  Acad,  reg.  Lib.  x.  A*.  1667. 

(O  Pbihf  Tranf.  N*.  389.  43 1.  45<^ 


Digitized  by  Google 


^02  Di  FhMf 

miftuia  aiadK^  vioi  cum  ipiritu  piurefaftae  VtU 

nae  in  OfFam  Helmoniii  firmam  indiiruit.  Deco* 
fiuiQ  capitis  mortui  ex  calce  viva  &  fale  ammo- 
luaco ,  miflum  cum  oleo  caruri  per  deliquiumt 
bievi  firmicacem  adipifckar ,  nec  ampliuy  in  acpA 
folvicur.  In  pulverem  redu&i  filiots  com  dneri- 
bus  clavellatis  &  nitro  in  crucibulo  fufi^  polve- 
rem  dant  in  aqu3  folubilem,  qui  fucceflu  temporis 
JapidefctCy  &  vehemencer  induratur.  Spiritus  ni* 
tri  cum  oleo  nitri  per  deliqoium  pracbent  Nkrum 
regeneratam  foUdam.  Aqua  ingrefTa  Plancarumie- 
mina  vel  radices ,  vi  Vegetabilis  corporis  in  foli- 
dam  plancam  vertitur.  Chylus  e  cibis  folidis  in 
corpore  Aniraali  jam  fluidus »  vi  fabrics  mucatur 
inofla,  carnem,  aliasque  firmas  partes.  Fluidum 
in  filario  Araneorum^  Erucanunr,  &  fimilnim  a« 
nimalium ,  fimulac  ab  aSre  attingitur ,  folidefcit  in 
fericum ,  ncc  in  oleo »  fpiritu ,  nec  aqua  folubile* 
Mercurius  in  vitro  centenis  vicibus  deftillatus  e- 
Tadit  pulvii  rubor,  iplendent,  amarus,  metalUci 
faporis  (^).  cera,  ex  atcero  Tencriculo  Apis.ie- 
grefla,  liquida  eft,  qa»  fimulac  aercm  atUDgit, 
foiidefcit.  (A) 

g.  756.  Interim  five  maffa  firma  in  fluidam  , 
vel  fluida  in  firmam  vercaiur^  vel  fluida  craffior. 
in  ittbcilioiem  tenuenir ,  manet  pondus  idem:  in 
ncnnullis  occafionibus  tamen.  augetur ,  toHicur 
nunquara  ,  nifi  partes  avolaverint :  adeoque  in 
omnibus  liiice  Metamorphofibus  cuilibet  pardculas 
fua.  gravitaa  ineft  immucata ,  omnium  enim  earum 
pondus  fummam  ponderis  in  tocft  maflS.  e3chibe& 
Idcirco  contra  omnem  analogiam  radockiancnry 
qui  fluida  decermioacas  craffitudinispopderofa  efle , 

limu- 

(«)  Tbilof.  Tranf,  No,  43a 


Digitized  by  Google 


fit  Generc. 


Cmulac  vero  ia  aliqucm  gradum  fubtiliorem  te- 
nuarencur ,  qualem  Mnii&a  adicribuac »  poadua. 
amittttic  fuppoauac. 

f»  757-  9l?oaiam  fiujcbrmn  parcieiiis  fimc  ad« 
Biodaiii  fiibuleft  facile  pacec,  fluida  magni  pe- 
nctrabilitate  in  alia  corpora  efle  praedita ,  innan- 
do  fcilicec  eorum  poros :  ideo  Aer  perreptac 
omnia  ligna  ,  fimt  enim  materia  pori  parentes^ 
&  {KBTQcuHs  i&eit  amplioret;  aSr  igitur  hos  fa- 
cile intrat  &  permeat:  Aqua  penetrac  fe  in  omnia 
vegetabilia,  &  plurimas  animalium  partes,  quas 
intravjt ,  ex  rigidis  facie  molJes  ,  aut  tumefacic 
Oleum  penetm  fe  in  ligna  plurimosqne  Japidet. 
Msrcimns  in  noimaiia  mecalh,  &  in  corp^ 
male.  Ignis,  Lux ,  fluidum  eleflricum  percraaanc 
omnia  corpora ,  utcunque  dcnfa. 

5.  758.  Probabile  eft  iluidorum  purorum  <Sc  fin^ 
cerorum  parces  figiirs  fpflcricae  aut  fphsroYdea 
efle;  I.  Quia  corpoia  hujus  figur»  lubridffime 
fiipra  fe  moveri  poffimc^  vcluti  fluidorum  partes 
moveniur.  (a) 

2.  Quia  partes  omnium  fluidorum  raajores ,  quae 
ope  Microfcopiorum  videri  poflunt ,  hac  figur^ 
cooftant,  velttu  foncLac,  Sanguis  <|  Seram,  Ou 
lea ,  Mefcurius ;  ASr  femper  hanc  tormam  exhi- 
bet :  fi  fumus  carbonum  excipiatur  i  fuperficie 
plana,  &Microrcopio  infpiciatur,  nil  nifi  meroj 
globulos  cxhibcf,  Derhamus  vapores  in  oblcufd 
czaminans  earner! ,  Miciolbopto  fphaericoi  inve* 
aitp  Si  in  fluidis  crafiioram  pardum  id  obtineat, 
Analogice  concludimus,  id  obcincre  in  fluidis  fub- 
tilioribus:  repercufllo  lucis,  fub  angulo  aequali  in* 
ddentiae,  idem  in  luceprobai:  quamobrem  Car- 
teCos ^ . Wolfios 9  Mainmus^  aliiqoe Phitolcqphi  ' 

'  lu. 

(4)  Loc&STius        2.  r.  45i« 


Digitized  by  Google 


lucis  particulis  formam  fphaDricam  adfcribere  non 
dubitaverunu  Non  tamen  omne*  partes ,  quae  in  flui* 
nacanc  xnalE ,  erunc  rotunds ,  funt  enim  mul« 
w  heterogenes  adndxtae,  veluti  pulrifculi  inaSre 
nacantes  variis  pradid  funt£miii$;  iales  in  aqab 
•  corrodvis  funt  acuti ,  oblongi ;  veruRi  hoc  noa 
obflat ,  quin  partes  fluidorum  iiocerorum  fine  ro- 
tundae. 

•  S*  759*  Si  fluids  ex  corpufculis  iphasroideis 
componantiir,  -  mulci  inter  fe  reUoquent  incerfti* 

tia,  in  quae  minores  partes  irrepere  poiTunt,  abi^ 
que  totius  maflse  intumefcentia.  Hinc  fal  in  aqua 
folutus ,  interftitia  impiety  accuratius  id  fit,  fi 
denuo  adjiciatur  faccanimi  &  melius  adiiuc»  alu* 
mine  denuo  adje&o. 

760.  Si  inter  fe  coimareiitur  iHiiids ,  non 
deprehenduntur  univerfa  elfe  awjae  fluida ;  nam 
fluidum  fluidiffimum  eft  ignis  &  lux,  turn  Aerj 
/eft  Spiricus  vini  xthereus  fluidior  Alcohole»  Al* 
cotioi  fluidius  Vini  Spirita  vnlgari,  qui  fluidior  A* 
qu&,  haec  vino,  hoc  mufto,  hoc  fyrupo &  oleis* 
Fluidum  perfefte  fluidum  non  cognofcitur,  quia 
omnia  corpora  fe  trahunt,  idcirco  nunquam  pos- 
Tunt  partes  a  fe  removeri,  aifi  vi  fuperanteaarac* 
donem  :  fluiditas  nonnuUorum  major  ab  his  cao^ 
lis  pendere  videtur.  i.  Quo  pardcute  fluidum 
conftituentes  fubtiliores  funt,  eo  reliquis  paribus 
fluidum  eric  fluidius  ,  five  mobilius.  2.  Quo  par- 
lies fluidum  componentes  minori  pondere  donen* 
tur:  3.  Quo  fuperficies  earum  dk  mstgi^  poIita« 
4*  Quo  partes  minori  vi  fe  attrabunc  5.  Quo 
figura  propius  ad  earn  fpha^rse  accedit  6.  Quo 
partes  funt  duriores.  7.  Prout  difcrepant  partes 
•  componentes  in  fluido  mifto »  mobilitaoeni  earum 
^  augendo.  Forfitan  multo  plures  cai^  hue  revo- 
candas  ^  docehk  ferior  ascas, 

5-  7^^' 


Digitized  by  Google 


in  G$m$. 


761.  Contra,  fluidum  eric  eo  tenacios,  quo 
ejus  ^articulas  fueriuc  craifiores ,  gra  viores  ^  fu** 
perficiei  icabm  ^  vix  Iphsricas ,  fed  figurs  irre« 
gularis,  molles,  fe  valde  accraheoces,  mobilica- 
tern  minuentes. 

5.  762.  Prout  haec  ia  5*  7^^  >  7^i*  varik  in- 
ter fe  gradibus  diiFeront,  edam  flajfJorum  dtm* 
fit  flaklieas  &  vifcoiitas  eric 

5.  763.  An  igitur  Natura  fluidi  pardum  per- 
petuum  motum  poftulat  ,  quo  fublato,  fluiduni 
in  corpus  firmum  concrefceret,  ud  nonnulli  po- 
fuerunc?  Nihil  minus  verum  efle^  docec  turn  ex* 
perientia,  turn  rado;  iicec  qosdam  mafla  modo 
fine  flaid»,  quarum  partes  a6lione  ignis  (ecretas, 
motu  violento  agitantur:  ud  func  Metalla,  Cera, 
Sebum ,  igne  liquefadta.   Nam  horum  partes  ad* 
eo  vehementer     trahunt,  ut,  nifiabigne, 
iocer  eas  interponeate,  removmitur,  ilico  in  fir* 
mam  molem  vertancur  :  verum  hoc  in  leliqiiit 
fluidis  non  defiderari,  fic  liquet,  i.  Si  enim  flui- 
dum  in  (phaera  firma  &  quiefcente,  fic  validS  vi 
prefTum,  velud  fic  in  experimenco,  incondenfa- 
biliutem  Aquae  moollrante    911.  an  non  omnea 
partes ,  fefe  condngeotes ,  adeo  4rAe  fibi  erunc 
ada6lae ,  uc  propter  attritum  inde  oriundum  mo* 
veri  nequeanc,  nifi  caufa  violentiflima  accefleric, 
quae  atcritum  fuperec,  fi  fuperari  pofllc:  An  in  e- 
jusmodi  cafu  partes  inteftino  agicabuntur  motu? 
verofimile  id  non  eft.  ft.  ^uia  omnes  partem  fluip 
doram  fe  attraliunt ,  ud  in  eorum  gutus  patec^ 
quiefcunt  neceflario,  poftqu^m  attractione  ad  ae- 
quilibrium  pervenerunt;  nec  fieri  potefl  motus, 
nifi  caufa  externa  acceileric,  vim  trahentem  fa* 
perans,  partemque  &  parte  divellens,   3.  Neque 
m  ulKs  fluidis  puris ,  in  vafe  quiefcente  &  loco 
^uieco  colict^lis^  ullu^panium  motusint^lUuu^ob- 

V  fer- 


Iktvsmi  ttcancpie  accurate  obiervadoBcs  infti* 
tnantar:  4.  Si  aqua:  aclmifceantut  ibrdes,  limus, 

arena ,  pulveres  alii ;  haec  omnia  cum  aqua  per- 
mifta ,  motu  inteftino  durante ,  natant ;  verum  aqui 
in  tran^uillo  loco  {lagnantCji  fubfidiioc pulveres ,  U- 
100$,  arenas;  quao^mocom  iDceftinum  oon  ampHoa 
fiiperftitem  probanc ;  prscipue,  (I  prope  fuiuiuin 
vafis  in  aqua  fluitantem  limum  ejusdem  gravitatis 
intueamur  Microfcopio,  penitus  hie  quiefcere  vide- 
lur}adeoqueedam  iluidum  undiquaque  limum  am« 
biens  9  quiefcit.  5.  Si  in  vivo  pifce  liquorifes  in 
orhem  per  vaicula  agicatosinffiiciinas,  tarn  Ian* 
guente  pifce  liquores  nine  inde  invafculisftagnanc 
^  quiefcunt;  quo  tempore  non  definunt  eflc  ilui- 
di ;  ideo  pifci  redeunte  vigore  iterura  propellim- 
tur  per  vafcula  uc  ante.  0w  Fardbus  fluidi  non  eft 
foperficies  perfi^e  polita ,  nam  conftanc  ex  parti* 
culis  minoribus  poros  intercipientibus ,  &  ideo 
inaequaleni  afperamque  fuperficiem  efficientibus, 
•  quales  mutuo  attritu  motum  brevi  amittant  ne- 
ceiTe  eft,  pra^ipue  fx  in  loco  quieto  ponantur. 

764,  Non  vero,  qui  pro  aocu  inieftino  flui- 
cbrom  ftant ,  aUquid  evincunc ,  argaendo  flaida 

•  fe  alicnis  figuris  accommodare.  a°.  fe  cum  aliis 
fluidis  mifcere.  3^  non  dari  fluiditatem fine  certo 
gcadu  caktris.  4%  Corpora  quas  ia  fluidis  lolvun- 
tor*  ptobare  panes  fliiidoram  tfk  in  motn.  Hia 
aim  refponifetttr,  non  negari  flnidorttm.  partes 

•  Ifepe  &  ab  exigua  causi  moveri,  fed  eas  femper 
tnoveri ,  quamdiu  fluidam  malTum  componunt, 
Mpugnaxe  obfesvationibus  ancea  allads»  Qua 
tffBpm  fluidum  (e  accommodac  figure?  vans  » 
movQtur,  accommodadone  peiafii  quiefcit  tan- 
dem. Qqo  tempore  fluidum  cum  fluido  mifce- 
tur,  movetur,  mixtura  pcrafta  fit  quies:  fedper- 

g  mixdones  non  adeo.  cekricer  perfi^i  ac  opinio 

fert^ 


Digitized  by  Google 


lit  Cim0^ 


fert , .  probaVerunt  de  Lanis  &  Beccarfas  (4). 
Vino  emm  Icalico  nibro  &  gravi  aqaa  afihik  lent* 
ter,&mquietepofita,niodoperfnifta  fuit  pod  ig 

ifienfes:  Tinfturoe  cupri  in  aqua  forti  alto  tubo 
injeftae  affufa  fuic  aqua,  |i2uc  aliqoantulum  ad  al- 
tkudioem  14  pollic.  un£Ufuit,  non  uicerios^  ii» 
cec  elapfi  fuennc  5  tnenfes.   Ntm  dari  fiuiditmm 
fan  am  gradf  iolorls  demonftrandam  foret  iff  naer- 
curio,  aSre,  oleis  deftillatis,  fpiritu  viniaethereo 
&c.  quaelibet  vero  copia  ignis  non  poteft  commo- 
'vere  partes  fluidoruniy-  nam  ui  jnoveac,  debet 
fbperare  pttrdum  gravicacem ,  atcritom  ,  &  irhn 
qcA  fe  tniitao  trahant :  id  neqaidem  ignia  i  LantL 
replicatus  in  Terram ,  &  fpeculo  uftorioexceptus 
ac  cbndenfatus  praeflare  potefl:  in  aerem ,  hoc  do- 
ceoce  Thermometro  Drebbeliano:  multo  minus 
copia  ignis  parcior  hocprsftabitinalii9fluidis:ac* 
cedit  2^  Quod  fluida  creata  fuerintame  ignem  tnt- 
denteMoie  in  S:  S.  {b).   Quod  friiaioms  ccrpo* 
rum  in  fluiffis  attinec,  certum  eft  folutiones  non 
perfici  fine  motu ,  fed  hoc  non  probat  iftum  mo- 
tum  antea  in  fluido  exftitiHe:  injiciatar  enimcor* 
pus  xnenftnfo,  extempio  hasc  fc  accrahent,  oritnr 
hiide  motu^ ,  tujos  anMi  imnum  dabattir  vd& 
gium :  motumque  gcnerari  antea  non  cxfiftemem 
demonftrant  folutiones^Metallorum  in  acidis  men* 
fh*uis  fumma  cum  effervcfcenti^  perad:as ;  abrar^ 
dtffimui  enim  xiieiico  baberetur,  qui  tatan  md* 
ram  antea  in  hit  menftrois  fcifle  eomaideitt:  ve^ 
rum  merentor  videri  quae  circa  folutiones  hojus- 
modi  egregius  Bcccarius  adnotavit ,  quae  fi  quis 
aequo  animo  perpenderic,  fluidorum  partes  non 
neceflario  iemper  moveri  concluded  Nec  all- 

qui^ 

(a)  Comment,  Bononi^ns,  VoL  I.  p.  483* 


Digitized  by  Google 


I 

De  Flmid  in  Gmn 


quideviflckur,  fupponendo  partes  fiuidorum 
fenon  condole,  leddiftare,  huic  enim fencen* 
ti»  Microlcopics  obiervationes  Don  favent* 

§•  765.  Si  mafia  fluida  componatur  ex  particu- 
lis  ,  quae  omnes  funt  ejusdem  ordinis  §.  73.  & 
magokudiois  9  eric  fluidum  homogeaeum  &  pu« 
nun. 

§.  -J 66.  Si  vero  componatur  exparticul»diverfi 
ordinis ,  erit  heterogeneum  &  inpurum ;  proinde 
eo  propius  ad  homogeneum  accedet ,  quo  plures 
particulae  unius  ordinis  totam  mafi^am  conflituerint. 
^pioramus  an  fluida  homogenea  demur  ^  force  his 

Sroxime  accedunt  Aqua  imcera »  A£r  fincems » 
lercorius  finceras »  Lncis  radius  quilibec  in  fuos 
colores  feparatus. 

§.  767.  Permifceri  autem  pofTunt  cum  fiuido- 
rum particulis  illae  firmorum  corporum,  majores 
minoresve  fuerint:  idcirco  mixtorum  fiuidorum 
infimta  dabilis  eft  varietas,  qualis  edam  in  Nacu* 
tft  obfcrvatur :  Quot  Aim  vegeubilia ,  totidem 
funt  diverfarum  qualitatum,  faporis  odorisve  a- 
qu9S  exiis  itillacitia^,  vel  co£Uone,  auc  infufioue 
paraie.  In  aquS  folvi  poflunt  omnium  faljum 
.partes;  fed  &  lionun  partes  acida,  confticiien- 
tes  turn  fpiritos  acidos  corrodentes ,  in  quibus 
iterum  Metallorum  ,  Lapidum ,  Terrarum  par- 
tes folutas  natare  poflunc,  acque  fiuida  diver- 
is  gravitatis  fpeciBcde,  tenacicatiSf  fluidicatis» 
ditritieiy  noUitieit  compveflilitatis  &c;  conu 
poneie. 


CAP. 


Digitized  by  Google 


De  Alticm  F.vMi  u  GramiM.     '  309 

CAP.  XXIL 
Ik  AStlm  Fluidi  ex  Graviiate. 

%  76^.,  f^uommk  omnes  fluidi  partes  funtTab.  ix* 

graves,  fi  aliquot  A,  fi,  D^^^^. 
£,  fibi  mocQO  perpendicularicer  infiftant,  gravi- 
tate in  fe  operabuntur,  fuperior  A  fuftinebitur  i 
fecundJ  B,  &  femper  quaelibet  inferior  gravi- 
tatem  fuperiorum  incumbeotium  lu(tinebit,  ad- 
eo  uc  infima  a  gravitate  omnium  fibi  inpoftta- 
ram  A9  B,  C,  D,  premattir.  Interim  omnei 
ififeriores ,  quae  fuftinent  fuperiores ,  reagunt  has 
furfum ,  quare  quantum  premitur  infima  E  de- 
orfum  ,  tantum  omues  ubi  inpofitas  furfum  re« 
piimic, 

i^jOg.  Si  igitur  vas  RXZS  condneat  elas-Tab.  jg, 
modi  feriem  partinm  flnidi  fibi  inpofitamm ,  nin-  ^  9* 

dus  X  Z  in  punfto  contaftus  Z  premetur  i  gra- 
vitate omnium  A,  B,  C,  D,  E.  Hie  autera 
fundus ,  eas  fuflinens,  tantopere  ia  altum  reprimic. 

$.  770.  Si  aliqtK>t  ejusmodi  leries  FG,  HK,Tal>.  a. 
AZf  id  Iblum  perpendiculates  ,  aequales  priori ^i6>  9* 
AZ,  juxta  feponantur,  erit  aftio  partium  flui- 
di, tarn  quoad  prefluram  in  (e  invicem,  quam 
(]uoad  rea6lionem ,  veluti  in    768.   Quo  igitur 
in  fluido  profundias  eft  fubmerfun^  a]iquod  eor- 
pns,  eo  pins  preflum  erit  fi  partibos  gravibus  in- 
cumbentibus:  id  probatur  tubo  AB,  ab  altera  Tab.  nc 
extremitate  A,  veficam  liquoris  colorati ,  velfig-". 
faccum  Mercurii  plenum  gerente ;  quo  enim  pro- 
fundius  faccus  A  in  vaGs  CD£F  fluido  mergi* 
tor,  eo  altius  in  toboliqaor  ooloratns  vei  Meicu- 
rias  afliirgic 

$.771.  <^ua  quantum  particulas  deorfum  pro* 

V  3  munc, 


Digitized  by 


xnunc,  tantopere  reaguDCur  furfum  9  erunt  omoes 
in  equilibria;  adfioque  mimmi  yi,  attra6tionem& 
atcricnm  partiam  fuperance  ,  rurfum  deorTomque  , 

ultro  citroque  ,  ac  fi  gravitatis  expertes  forent, 
poterunt  moveri:  hinc  phiala  aquai  plena,  &  ex 

bilaoce  rurpeniaiilA(}ua,abe^uopondurculo€le» 
▼acur.   Nihilominus  nutdum  ip  fluido  fuum  pon- 
rennet ;  fl  enim  phialam  vacuam  &  fUb  Aqul 

merfam  ponderemus,  &  penfio,  poilcjuam  Aqua 
inpletaeft,  repetacur,  deprehenditur  tanto  pon- 
^efofior  phiala ,  quanium  gravicacomois,  qus  eaii^ 
idimplet  Aqua. 

772.  Pracerqi  a^o  iluidi  in  fuqdum  vafia 
X  Z ,  erit  aequalis  gravitati  omnium  partium  flui- 
di  fimul:  Ilinc  in  omnibus  vafis,  latera  ad  hori-. 
zontalem  fundum  p^pendicuiaria  habencibus  , 
fundus  premitur  i  Fluiao  deorfum,  quantum  eft 
f  iuidi  pondul,  v^uci  in  vafe  cyliodricQ »  iuadnm 
mobilem  poflidente ,  experknua  confirmat 
Tab.  IT.  5*  773'  Prout  igiLur  eft  copia  ferierum  aeque 
Fig.  p.  10.  alarum  in  diverfis  vafis  idem  Fluidum  concinen- 
tibus ,  fed  varies  magoHudiois  fundos  hat^odbu^^ 
XZy  MN,  ica  eric  preilUra  in  fuodoi)  dc  pon* 
dus  Fliudi  infttfi  AXZS,  LMNa 

§•  774'  QuemadiiioJum  fluida  fundos  vaforum 
premunc,  ita  fibi  affufa  &  non  permifia  le  pre- 
munCt  iaforiuseoim  fluidum  fuodi  inuasfe  lua^* 
gitur. 

§.  774.  ^  Series  aliquot  parttum  in  nocabilem 

cralliciem  conjundlce,  conlluucriLcs  Parallelepipe- 
dum  vel  Cylindrura ,  vocantur  Columna  Fluldi. 
£j^$modi  colupinas^  fluidum  compoae9jce& ,  ib< 
lent  Pb^lofophi  &ciU(atis  ergo  coniTiderare. 

S-  775'  Qpo  ^oJuinnaB  fl^^iio  vafe  ubivis  a* 
que  capaci,  laterumque  ad  fblum  perpendicula- 
riui^^  {lyH  akioxes  9  cofuudy^s  valis  plus,  pre  me- 

tur. 


Digitized  by  Google 


Fbiidi  ix  Gravitate. 


tur,  &  quidem  vi  proportionali  altitudinibus  co- 
Jumoarum  ;  ita  cnim  fuqc  pondera  fluidi ,  qu« 
coci  vi  fimdum  pretnuat  £x  qoibus  patec,  qoam*  . 
obrem  obraramemum  Ibbeream  in  caviutem  la* 

gencc  vacune ,  ad  magnam  profunditatem  iii  mare 
merfae,  inprimitur  (^). 

776.  Quamobreniy  pofitis  duobus  vafls  2D- 
que  amplis ,  &  Jaceroim  ad  folam  perpendicula- 
riom ,  ac  libi  paraUebnim »  led  ad  variam  altituu 
dinem  fluido  eodem  repleds  ,  erunt  fluidorum  , 
fundos  premencium^  vires ,  uti  fimc  eorutn  alci- 
tudines. 

5.  777.  Adeoqne  fi  vas  foret  prisma  ABC,  cu- Tab.  nu 
jas  mmm  laou  BCf  oblique  ad  Ibhtm  fiindi  inii.^*^&  i** 
nere  fungitur ,  akeram  latus  AB  perpendiculare, 
columnae  fluidi  DE,  FG,  HI,  LK  ,  diverfae 
altitudinis  fundo  BC  infiftent ,  qute  haec  loca 
fundi  G9  I,  premcQt  in  rattcme  fuas  al- 
chtK&iifl. 

§.  778.  HiBC  codem  mode  evenienc  in  vafis  hh 

tera  &  fundos  cujuslibec  formae  habentibus. 

J.  779.  Si  igitur  duo  vafa  K  L  M N ,  &  O P  Q^R ,  Tab.  nc 
laterum  ad  folum  perpendicularium  &  fibi  parakFig.  13. 
Monim  habuerint  diverfs  amplkadinis  fundos  ho-  ^ 
montalea  LM  ,  PQ^,  &  ▼arias  ejQsdetn  flnidi 
altitudines  KL,  OP,  prementur  fundi  in  ratrone 
compofica  ex  maguicudinibus  fuis ,  &  fluidorum 
altitudinibus. 

'  $it  balls  LMy  PQ::i.  3^  erunt  pofltts  iis- 
d^m  akitadinibus  preflbras  uci  x  ad  3.  '  Sie  pr»- 

terea  KL,  OP  ::  i.  2.  erunt,  pofitis  paribus 
fundis  ,  preffurae::!.  2.  quare  pofitis  inaequali- 
bus  fundis  &  alcitudinibus ,  erunt  preflurae  inLM 
«deasinPQ::ixi  adj  x  2.  hoceft  tici  i,ad(JL 

(a)  LHift.  dc  I^Ac9d.  Eoy.  A\  1737-  p.  ix, 

V  4 


Digitized  by 


SIS 


Di  JSim 


^.  780.  Qoomam  partes  fluidi  in  (eriebas  reo* 
tis,  ad  folurn  perpendicularibus,  fibi  non  incum- 
bunt ,  fed  vario  inordinatoque  fitu  jacenc ,  prc- 
muBt  (e  quoque  lateralicer;  &  quia  cedunc  iopief- 
lioiiiiiiiaiiiia&9  cedent  lateraUter^  &  in  qa&cun* 
que  obliqui  direCtione  ,  quamum  perpendicula- 
liter  dcorfum  urgentur. 

5.  781.  Idcirco  columna  fluidi  quaelibet  agitur 
Jaceraiicer ,  &  in  dire6lione  qualibec  obiiqua  t  tan* 
ta  vi  in  qualibet  fui  alcitudine,  quantum  perpen* 
dicukiricer  in  iisdem  altitudinibus  a^tar  ma  gra* 
vitate  deorfum:  quemadmodum  experientia  pro- 
bat  ,  fluido  inponendo  tubos  reftos ,  obliques ,  vario 
modo  inflexos,  utrimque  apertos,  in  auosomnes 
influit  fluidum ,  aflurgitque  adeandemutitudinem, 
782.  Hinc  fequieur  quamlibec  particulam 
Fluidi  ab  omni  parte  a^ualiter  premi  a  Fluido 
ambienie,  &  proindc  quiefcere;  nifi  quoedam  a- 
lia-caufa  movens  acceflerit:  uci  aliis  obfervationi- 
bus  in  $•  763.  &  764.  probavimus.  Turn  fe* 
quicur  corpus  rotundum  &  cavum,  tenue  &  fra- 
eile  in  fluido  piciTuram  maximam  absque  tefione 
rerre  pofle. 

Ttb  tt.     §•  783-  Si  vas  cubi'cum  n  XZEKMN,  per- 
ng.'i4«  peodicularead foluni ,  implcaiur fluido , unumquod- 
que  latus,  veJuti  X  «  Zfi  extrorfum  vi  duplomi* 
nori,  quam  fundus  vaGs  «  ZN  deorfum  preme* 
tur. 

Animo  concipiantur  in  latere  X  9  aliquot  panc- 
ta,  n-  ex  quibus  usque  ad  diagooa- 

]em  XZ  ducamur  |>erpendiculares  fupra  a 
velutiM^        yy^  n      erunt  Unguis  squales 
altitudinibus,  qujbus  refpondent  &  fumrao  punc- 
to  X.  vcrum  preflurae  fluidi  in  haec  pun£la  funt 
uti  ejus  alticudineSy  adeoque  uc  memorata^  lineae: 

illsB  du&e  ad  omnia  punAa  in  X  «  complent 


Digitized  by  Google 


BM  $x  Gramsme.  )<3 

TriangQlam  X«Z»  quod  proinde  funiniam  pres- Tab.  iz. 
forarom  lateralium  repr sMcauc ;  verum  fuprafun-^^S* 
diun  «NZ  agic  prefliira  in  quodUbet  pun£fcum  aU 
titudinibus  aequalibus  AA,  BB,  CC,  DD,  £Z, 
cumque  totidem  pundU  fine  in  nZ,  quam  in  X 
«,  prefluraBque  omnes  fupra  Zij ,  reproefentatae  o- 
pe  linearum  adimpleaoc  parallelogram  mum  X« 
AZ£»  qttod  dttpliun  eft  triangoti  X«2«,  patet 
fiindum  vi  dopio  majori ,  quam  lams  quoolibec 
ZEX  «  extrorfum  premi.    Igitur  preflura  fluidi 
in  lams  vafis,  in  alcicudine  Xa^,  eric  ad  cam  in  il- 
litudioe  X/S,  uci  Triangulum  x«#,  zd  Xfi$f 
five  in  raciooe  duplicaci  aldtudinum  x*,  x0. 
&  Ideo  preflura  in  laceris  partem  $0,  yy  eft  » 
qualis  differentiae  inter  quadrata  x/3,  Xy. 

5.  784.  Ergo  quatuor  latera  vafis  cubici,adlb- 
lum  perpendicularia ,  Gmulpremeocorexuorrumsi 
fluido,  viribus  dupio  majoribus,  quam  fundus: 
adeoque  confiderac^  fimul  pfefliirft  in  fundum  ,ez 
a6lione  gravitatis  floidi  oriri  poted  preflura  tripio 
major,  quam  ex  adtionefola  gravitatis  corporis  fir* 
mi  oborta  fuiflet.  Adeoque  cera  frigida  &  firma ,  ad* 
implenfr  vascubicum,  minus  operatur  in  omnes  vac 
lis parieces ,  ^nam  cam  refiiia  ab  igne  eft  in  floidum. 

785.  Si  vafis,  fluido  pleni,  latas  fueric  pa- Tab.  jx. 
rallelogrammum  XEZij,  dividatur  XE  bifariamFig.  14. 
in  C,  acque  ducatur  CC  parallela  ad  £Z,  quas 
dividatur  in  O,  iu  uc  CfiO  fit  |  ipfius  CC 
eric  punftum  O  cencmm  prefliire.  Nam  cen- 
tram  preflTura  in  hoc  piano  debet  efle  in  re6ia 
CC,  dividente  planum  bifariam,  verum  in  rec- 
tam  CC  i  fummo  ad  imum  exercencur  prefTurae, 
que  func  uci  crian^ulum  X^iZ :  eft  vero  criao- 
gidi  centrum  gravitaas  ad  |  partes  i  fummo; 
eric  igicor  centrum  graintads,  vd  prdTuranim  in 
CCi  ad  J  paries  a  fummiute. 


Digitized  by  Google 


$.  787.  Si  vaGs  fundus  folo  paralidus  (iiem. 
Me  omnes  flaidi  infufi  columa^  fuerinc  ejus* 
4tai  loojritucUtib ;  fkitdam  eft  mcontiiieM 
CsA  y  preflavft  latcrali  kmgioras  colamfMi  itMbea- 

cur  in  breviores,  donee  omnes  ejusdem  longitu- 
dinis  fuerint  ,  prelTur^que  cua6ii«  iaterftles  fue- 
fidc  inter  (e  in  aquilibrio. 

Idem  effeAos  neeeffiurio  edtm  cMtin- 
get  propter  preflanm  perpetidicttl«reai ;  colom- 
n»  enim  longiores  plus  ^ravitant  brevioribus,  de- 
fcendentque,  elevacuraj  breviores,  donee  omnes 
fiDquales ,  &  inter  fe  in  ttquilibrio  fuennc. 
{.  788.  Supei^cies  ergD  fluidi  qoidcends  erk 

fiarallela  Iblo,  vd  pefta  adfilam,  ex  quo  grave 
ibere  pendet,  five  re6la  ad  direftionem  gravita- 
tis,  proinde  fuperficies  erk  fphaeroidea,  qualis  ibi 
eft  Terrae  fuperficies :  turn  vero  dicitur  eife  flui- 
itom  ad  LibMam^  vel  Libram:  &  faperfides  flaidi 
qoieseentis  CWtm     LibtlUm  vocatur. 

5. 789.  Plurima  alia  phaenomena ex  fluidorum  la- 
teral! preflTuri  incelliguncur ;  veluti.  Si  dentur  duo 
Tab.  IX.  vafa  A  B ,  C  D ,  aequaJis  diametri ,  ope  intermedii  tu- 
15*  bi  B  D  G  H  inter  fe  com«uBicantia ,  fi«tdem  tnfa- 
fum  vafi  A  B ,  peiflaec  tabam  BD,  in  via  ateeram 
CD ,  adfcendetque ad  libellam  in  utroqoe  vafe :  quia 
fluidumin  AB  non  prius  quiefcet ,  quam  cum  quod 
eft  in  CD,  jurefleric  intermedium  fluidum  BD 
lateraliter  vi  aequali;  qood  fiet,  pofitis  paribus 
alticiidimbas  fluidoram  in  AB  &  CD, 
Ttb.  IX.     5.  790.  Negue  refert ,  an  vafa  paris ,  an<liverfiB 
rig.  15.  amplicudinis  ruerint;  nam  fluidum  in  vafeangufto 
C  D  pari  vi  lateraliter  premit ,  quam  in  vafe  ampliori 
CDEF;  cumpreflurakteralisncdequalisperpeodi- 
cuitri;  adeoqae  in  vaie  anguflo  CD»  ampto 
C  E  FD ,  poTkis  paribus  fltndorum  alcHolmibos « e» 
runt  prefTurai  laierales  aequales.  Quod  experiendl 
confirmaiur:  *  79^* 


Digitized  by  Google 


Fluidi  ex  Gravitate, 


3i| 


J.  791.  Si  fuerit  vas  conicum  AGSC,  conixai,,  ,3^^ 
s  GS  fit  fundus,  apex  AC  furfum  fpe6lec,iig.'i<k 
jmpleitorqiie  fluido ,  premetur  fimdiu  G  S  ea- 
dem  vi,  acfi  vas  cyiiodricom  RGST  efosdeoi 
bafeos  ad  parem  altitudinem  impletum  fuilfec. 

Concipiantur  in  cono  columnac  ejusdem  baleos 
ac  media  longiflima,  apici  reipondeos,-  ABCD^ 
media  ddceiifiim  molkur,  mdcurque  eleva* 
levicinas  breviores  EE,  FF,  XX,  OO,  IL 
VV,  hae  clevari  nequeunt  propter  refiftcnriara 
lateris  conici  in  E,  F,  X,  G,  O,  I,  V,  S,  ab 
hac  refilkend^  proinde  reprimuntur  ad  bafin  vi 
pari,  ac  n  incubuiflenc  coiniima? ,  A£,  KF, 
ZX^  CO,  QI,  NN:adeoqiie  tocos  fttfichii  OS 
premitur  vi  eadem ,  ac  ii  0uidum  impleviflct  vas 
cylindricura  RGST. 

792.  Ergo  apice  coni  ad  quamlibet  altitudi-  Tab.  ix. 
Bern  CP  produfto  ope  appofiti  tubi  APC  fliudo^^& 
ifflpteti,  premecar  baGs  GS  vi  eddem,  ac  fi  vas 
cylindricum  bafeos  GS,  aldtodisis  PD^  fluido 
plenum  fuiflet:  neque  refertcujuscunque  anguftiae 
tubus  impolltus  APC  fueric  Quemadmodum  cx« 
penendi  probacur. 

793-  Neque  alia  eft  prefliira  fluidi  in  fan-  Tab.  ix. 
dum  GS' vafis  GSRT  cylindrici,  ex  quo  in  al- ^*fi- ^7- 
turn  eminet  tubus  PC,  hoc  enim  usque  ad  P  re-  . 
pleto  ,  premetur  latus  fupremum  R  T  furfum  , 

Juantum^ttidumaiucudinis  PC,  &baieos  RT, 
eorfumgravicat,  ati  experimento  edam  evinci- 
mot.  QtKunobrem  pofico  cube  PC  aoguftifltmo , 
quern  exigua  fluidi  copia  impleat ,  vafe  autem 
RGST  ampliffimo,  poterit  ab  exigua  fluidi quan- 
dcace  vis  iogensquaquaverfuminjacera  vafisexer^^ 
€eri ;  &  fi  vas  RGST  ex  corio  flexili faerie, 
pDteric  A  pauds  aqas  gucds  poodus  aaximuin  in 
K  T  poficuni  elevari  >  uci  Folic  Hydroilacico  pro- 
bamus.  794. 


Digitized  by  Google 


3t<f  De  JSim 

T^b.  xx.^       794*  Pitllura  fluid!  in  alaim  eviocltur  quo- 
Ti^A  que  hoc  experimeoto  :  cape  vitnim  cyUndricum 
A  BCD,  aliudque  angufHus  EGX,  ampliori  vafi 

•  iiifundaiur  aqua  ,  haec  elevabit  vas  acguftius 
EGX,  quamvis  oneratum. 
T;^b.  «,     $.  795.  PreflUra  Fluidi  deorfum  efficit ,  ut  ea- 
Fig.  sa  dem  fluicti  quandtas  diverfiffini  ponderis  eOe  vi* 
deatur;  tancummodo  vafis  fondum  vi  varii  deor« 
fum  premendo:  Sit  enitn  vas  DHEK,  impletum 
fluido  ad  FM,  libraque  id  appenfum  reduc  ad 
equilibrium:  Gc  cylindrus  Iblidus  A  SB,  promi- 
neiis  ^  brachii  BC  ex  pariete  fir  mo,  vas  atcol- 
le,  utrapiat  cj^indnim  AB,  &fluiduin  afliiigac 
usque  ad  GO;  id  nunc  altius  quam  ante,  premet 
fundum  H  E  majori  vi  deorfum ,  nec  in  aequili* 
brio  cum  priori  pondere  ad  Libram  crit. 
Tab.  IX.     |.  796.  Si  vas  fuerit  conicum  ,  vel  truncad 
19^  coni  pars  GAGS,  apice  AC  fpe£huue  deorfunit 
bafi  OS  furfum  ,  impletum  fluido,  ab  eo  pre- 
metur  fundus  AC,  quantum  cylindrus  ACBD 
ejusdem aldtudinis  ac  vas,  &  fundi  AC  prefiiflet, 
reliquum  euim  fluidum  a  iateribus  coui  obliquis 
fuftioecur,  nec  prefTuram  columiiae  ACBD  lour 
gjflim<&  augere  pocefti 

CAPUT  XXIII. 
D$  FUio  fer  wftsfirammflueute. 

m 

Tab.  IX.  J,  797.  Qi  vafis  A  BCD,  fluido  pleni  fundus 
tig.  22.  |3  ad  fblum  parallelus  B  D  variis  in  locis 

Ef  Gf  F,  pertundatur  foraminibus  asqualibus, 
eadem  celericate  efHuec  ex  his  omnibwt  fluidum. 

Nam  particulis  E,  G,  F,  quae  rerpondent  fo- 
raminibus, incumbunt  columnfe  fluidi  aequales,  & 
gari  gravitate  pieioeiues  1  adeoque  preiTur^e  squa- 

Jes 


Digitized  by  Google 


De  Fluido  per  vajis  foramen  fiuen^i.      $  ij 

ks  cum  pardculis  communicabuot  cderitates  'e- 
qoales :  non  autem  caocum  effluimc  paitkruiae  , 
me  tdBoL  dercendunt  9  fed  &  quae  ft  bueribus  af« 

nuont;  qusecunque  etiam  effluum^  seque  prennin-  - 
tor  &  moventur  i  prelTura  lateralium  ,ac  refta  ia* 
cumbentium  partium.  Particuls  £ ,  G ,  F  goih 
Cderari  poiTunt  unquam  fluidi  lameUscenueSt  qua 
labaocur  pardm  proprio  pondore ,  pardm  pfeuuift 
iocumbentiuiiL 

f.  798,  Effluunt  igitur  per  fingula  foramina  pa- 
ribus temporibus  aeauales  fluidi  quaaciutes^veiuti 
cxperientia  probat  (a). 

%.  799.  Quia  fluidi  pardcute  in  eadem  aldox&  ' 
Be  in  omnem  direftionem  pari  vi  premuncur ,  ef- 

fluec  fluidum,  cum  ex  foraminibus  fundi,  turn  ex 
foraminibus  lateralibus,  aldcudinem  fundo  parem 
liabemibus ,  eadeai  celeritace  &  copisL 

goo.  Quo  fluidum  majori  aUitudine  vas  A  BCD  Ta]b.  ix. 
imptevent,  eo  cderius  ex  foramimbus  fundi  £9^*^ 
C,  F,  effluet. 

Si  enim  foramini  G  incumbat  coJumna  alticu- 
dinis  HG,  premicur  lamella  reipondens foramini 
I  gravicace  columnae  HG;  cum  autem  columoa 
himoado  KG  fuefic,premetur  lamella  in forami- 
net  majori  potendS  KG ,  quas  proinde  cum  ipsi 
majorem  celeritatem  communicable. 

5.  801.  Poficis  fluidi  aluiudinibus  variis  HG, 
£69  erunc  celeritates  particularum  ex  foramineTab,  xz. 
G  effluendum  in  radone  fubduplicatft  aldtodinun^F^.  %C 
HG,  KG. 

Nam  columnarum  incumbentiiim  gravitates 
funt  potentiiB  prementes,  quaj  vires  cum  iamellii 
in  fbramme  G  communicant  propordonales  fuia 
magnitudinibus,  hoc  eft  aldtodinibut,  func  vero 

cele« 

(a)  HAM2L  H\fi.  Acad.  JUg*  Im  u  S.  i*  Q.  4. 


Digitized  by  Google 


3tt  fluids 

celeriuMs  ia  ratione  fubdupiicatt  vin'om  245. 
adeoqae  crunt  celeritacet  m  rwone  fubduplicati 
aldcudiiMm  HG,  KG, 
Tab.  xr.  §.  go2.  Particulae  fluidi  ex  foramine  G  eadem 
Fig.  22.  celeritate  effluunt,  ac  fi  libere  cecidiflent  ex  alci- 
tudine,  squali  columnar  KG. 

Fluidum  refpondens  foramim  G  fit  Jamalhl  te- 
nuis 9  akkiuiiois  niG.  capktuf  in  fapieftia  pane 
column*  K  lamella  aequalis  Kn.  turn  corpus  Kn 
Japfum  ex  altitudine  Kn  acquirit  vires,  qaae  funt 
ad  eas  corporis  lapti  ex  K  ad  G,  in  ratione  Kn 
ad  KG.  vis  qui  premitur  lameita  mG  fuo  po»- 
dere,  eft  ad  vim  qoft  prendcnr  a  ceimliixi  KG,u* 
ti  mG  ad  KG.  adeoqae  eft  ratio  acqu^Ka  inter 
vires:  (ed  vires  in  utroque  cafa  prodiiclae  funta 
preflione  gravitatis  eadem ,  ergo  vires  in  utroque 
cafu  corporis  K  lapd  ex  K  ad  G»  &inlaineUa 
mG  prei&  icolumna  KG  fiinc  seqnales,  proio- 
de  veiocitates  emnt  »quales» 

Experimento  (a)  demonftravit  banc  propofi- 
ticnem  CI.  Poienus:  Fiindo  vafis,  13.  pedes  al- 
ti ,  inferuit  tubuiu,  7  lioeas  loogum,  c^lindricum, 
diSamecri  3  linearum ;  tempore  minuti  effloxeifoiit 
pof  poliices  cobid  Aqu®,  qui  in  cjrlindram ,  co- 
jus  bafis  eft  tubu5,  converfi  ,  longitudlrtem  for- 
manc  1536  pedum :  Corpus  grave  libere  deiapfum 
ex  altiiudine  12  pedum  acquiric  celericaiem ,  qui 
emetitur  intrii  mmutum  pedes  1493 »  &  ex  aid* 
tudine  13  pedum  percurrit  i<S8o  pedes:  adeoque 
fluxit  fluidum  celerius,  quam  grave  ex  akttudiiie 
J  2  pcd.  &lentius,  quam  grave  cx  13  ped.  lap- 
fum,  propter  attritura  partium  ad  latera  tubi:  ni- 
Ulominus  inde  fatis  patec ,  fublato  attritu,  celeri* 
mtes  gravis  libere  decidui,  &flttidiexettmtt»9Uh  - 

les  fore.  J.  8o3» 

(a)  in  B^ijiola  ai  Mvkmium^ 


Digitized  by  Google 


fer  vajis  Jorarmn  fiuMe.         f  19 

803.  Si  fuerint  duo  vaiii  variae  altkudims^ 
in  fundo  p^rtuia  foramioibtts  ai^ibus  ^  &  eo* 
dem  impieta  fluido,  erunt  quanticates  fluldi  ex  ib' 

troqiie  vafe  eiilucntis  eodem  tempore,  veluti  ce- 
leritates,  quibus  effluunt,  adeoque  in  fubdupUca* 
ta  racione  alutudiiuuu  fupra  foramioa. 

Conoprobamiis  banc  .veritatem  experimefltOy 
quo  fimul  oftendimus,  quombdo  cognicft  quaoti- 
rate  fliiidi ,  intra  datum  tempus  eX  foramine  in 
vafe  date  efBuentis ,  colligi  poffit  quantitas  flui- 
di  ex  foramioe  alcerius  vails  intra  quodcuoque 
tonpus  elapfori.  Mariotccii  aliqiia  fecit  perico* 
la,  quorum  ,beaeficio  copiam  etabencis  aqua 
cognofcere  licet :  Capiebat  vas  aquaj  plenum  , 
quod  ad  profunditatem  13.  pedum  fub  fuperficie 
penundebac  foramine,  diamecri  ^  partis  pollicis, 
tempore  minuti  effluebaoc  14  pintse  Parifiro : 
Ergo  (cire  licet ,  quot  pitiue  pari  tempore  ex  se* 
quali  foramine  effluerent ,  fi  hujus  vafis  latus  ad 
varias  alcitudines  perforaretur :  £q  tabulam. 


Aldtudo  aquae  in  pe- 
Worn. 

I 

5 

10 

i3 
15 


Copia  AqucC  emanaatis^ 
menfui^^as  pinti& 

3»  88^9 
8,  <^824 
12,  2770 

14  9  0000 
IS>  0383 


Capiatur  jam  quaelibec  alia  altitudo  pro  lubitu, 
veluti  igitur  13  pedes  funt  ad  14  pincas^  fluen- 
tes  ex  foiamine  ^  polk  iniauti  fpatio,  ita  eft  me- 
dia proportiooaiia  inter  13  &  afliimtain  altitudi* 
nem  ad  copiam  aquoe  ^  quaj  aequali  tempore  ex 
pari  forapiiae  cffluet* 

$>  804. 


SStf  Ik  FhuJo 

Tab.  XX.  J.  804.  Si  vas  A  BCD  femper  mneac  asque 
Fig.  SI*  plenum ,  quo  tempore  corpus  grave  cadendo  per* 

currit  alticudinem  fluidi  EF,  effluit  ex  foramine 
FjColumna  FH,  dupio  longior  quam  EF. 
.  fiuidum  effluens  ex  F9  fercur  celericace,  quam 
acquiric  grave  delapiiim  ex  Ein  F,  fertur  autem 
ex  F  femper  eidem  celeritate,  fed  quod  cadit  ab 
E  in  Fexquiete,  movetur  celeritate  accelerate : 
adeoque  dupIo  plus  fpatii  percurretfluidum  codem 
tempore  ex  F  effluens  9  quam  grave  deiapfum  ex 
E  in  F. 

•  Hinc  patec  ex  foramine  F  non  effluere  coluro- 
nam  £  F  foramtni  infiftentem ,  hsc  enhn  fola  turn 
modo  transiifTet  eodem  tempore,  ac  grave  Jabitur 
ex  E  ad  F,  verum  aqua  ad  foramen  F  perpe- 
tuo  a  latere  circumqnaque  appellitur;  hasc  latera- 
lis preflura,  que  eft  squalls  perpendicuiari,  efr 
cit  ut  duplus  oriatur  effedbis ,  five  ut  emanec  co- 
lumna  FH  duplo  longior  quam  EF. 
Tab.  lY.  5.  Bos'.  Si  dijorum  vaforum  cylindricorum  x* 
Fig.  23.  qualium &  fibi Vimiliura  ABDCEGHK,  fim- 
di  foraminibns  ft|aequalibus  F  &  I  penufi  fuerint» 
fliiidorum  quoqle  alticudiues  fine  equates ,  erunc 
tempora  evacuaiionum  in  ratione  reciproca  fora- 
xninum. 

Fluidum  ex  utroque  vafe  moturetardatoeffluit« 
quoniam  altitudo  minuitur»  prouc  plus  fluidi  ex 
vafis  emanavir.    Sit  utrumque  vas  divifiim  in 

partes  five  lamellas  admodum  cxiguaj ,  fed  aequa- 
lis  altitudinis,  ad  folum  parallelas,  erit  in  utroque 
vafe  lamellarum  ^ll^gierus  aequalis  :  Lamellae  ha 
Sdmodum  exiguse  alutudinis  motu  asquabili  fereo- 
tur  emanante  nuido :  eric  proinde  tempus ,  quo  ef- 
iluet  lamella  ABML,  ad  tempus  quo  ei9uee 
EOGP,  uti  amplitudo  foraminis  I  ad  eam  F: 
idem  vero  conveok  cuicuuque  lamellae  ucriusque 

va- 


Digitized  by  Google 


per  vafts  foramen  fiuente. 


3" 


vafis  in  aequali  altitudine ,  adeo<)ue  erit  tetnpus 
quo  effluent  omnes  lamellae  in  vafe  A  BCD,  ad 
casinvafe  EHKG,  uci  foramen  l  ad  foramen  F, 
func  igitar  tempora  evacuationum  in  ladotte  leci- 
procS  foraminum. 

5.  806.  Si  duorum  vaforum  cylindricorum  ABxab.  ix. 
CD,  EFGH,  seque  altorum  & iasequalis diame* Fig.  a4#. 
tri,  foramina  fundorum  fuerint  aBqaalia,  &im* 
pleancar  eodem  fliiido  ad  parem  alticucfinem »  t- 
runc  tempora  evacuationum  in  ratione  bafium. 

Concipiantur  ambo  vafa  divifa  in  iamellas ,  pa-  . 
rum  fed  asque  altas,  &  ad  folum  paraUelas,  eric 
tempus  quo  effluit  prima  lamella  in  uno  vale^  ad 
tempos  quo  effluit  prima  lamella  in  alcero  vaie 
squaliter  prefla,  uti  magnitude  lamellae  fluids  in 
primo  vafe,  ad  eam  in  altero;  eadem  vero  ratio 
obcinet  in  omnibus  lamellis  fluidi  a^que  altis:  Sl 
eft  quadibec  lamella  uti  bafis  vaGa^  eri(  ergo  tern* 
pus  quo  evacnatur  primum  vas ,  ad  tempus  aJte« 
Tins  vails,  uti  bafis  primi  vafis ,  ad  bafim  alterius. 
Experimentis  hoc  convenire  notavit  Picardus  (  «  )• 
5. 807.  Si  igitur  priorum  vaforum  §.  806.  fora- 
mina in  ratione  fuarum  bafium  fwrint,  pari  tem- 
pore ezinanientur:  Etlemjper^  fi  vaia  cjlindrica 
sqaealta,  fed  inaequalis  oiametri,  dnt  m  fondb 
pertufa  foraminibus  inaequalibus ,  &  ad  parem  aK 
titudinem  eodem  Fluido  impleantur,  erunt  tem- 
pora evacuationum  in  ratione  compofiti,  ex  re- 
ciproca  foraminum ,  &  direfli  bafium. 

$.  808.  Si  duovafacylindrica ABCD,£FGH,Tbb.  ix, 
inaequalis  altitudinis  ,  fed  aequalis  diametri ,  eo-  Fig-  ss. 
dem  fluido  impleta,  fint  in  fuodis  pertufa  aequa^ 
libus  foraminibus,  erunt  tempora  evacuationum 


in  ratione  fubdoplicati  altitudinunu 

(•)        Acad.  Reg.  Lib.  i.  pag.  so. 


Digitized  by  Google 


3M  0$  Rnuk 


Nam  oelerkas  quacmn  exit  flaidtim  ex  vafe 

ABCD,  eft  ad  earn  ex  EFGH,  ud  VAB^ 
ad  VEF^ ;  (ed  ut  eft  celericas  effluends  fluidi  ex 
ABCD,  ad  earn  ex  £FGH,  icaeft  quandcas  e- 

jus,  ad  quandtatem  hujus:  Ud  vero  eft  quand- 
cas fluidi  elapfi  ex  vafe,  ita  quoque  eft  evacua- 
tio ;  adeoque  evacuatio  pari  tempore  ex  vafe 
ABCD,  adeam.ex  EFGH  eric,  uri  VKE  ad 
VEF.  quandtates  vero  fluidorum  in  vafis  func 
uc  AB  ad  EF:  ut  igitur  has  effluant,  oportet  ut 

'tenapora  (iqc,  velud  VRB  ad  y/ii  F,  nam  VaB 
xyAB=AB.  velud-  VE^^VM  eft=  EF. 

Sic  vas  A  BCD  quadruple  altius  quam  EFGH, 
ergo  ccleritas  fluidi  incipieniis  exire  ex  altiori, 
elTad  earn  ex  bteviori,  uu  2  ad  i.  adeoque  quan- 
dtates, qu9  elapfae  eodem  tempore  Tunc,  ie  ha* 
bent  ut  2  ad  i.  idque  (emper  obdnet :  adeoque 
poftulatur  tempus  duplum ,  uc  copia  fluidi  ex  al- 
dori  vafe  flt  ad  aliam,  veluci  4  ad  i.  quancicaces 
autem  fluidi  in  valis  fuut,  uc  4  ad  i.  ergo  tern- 

Sora  evacuadonum  erunt  uc  2  ad  i,  fiveudra* 
ices  aldiudinum,   Qaod  experimento  coofiiw 
mainus. 

5.  809.  Adeoque  tempora  evacuacionum  in  va- 
fis xyliudricis  insqualis  aldtudims,  diametri,  & 
foraminis  in  fundo,  Tunc  in  radone  compofita ,  ex 
reciproc&  foraminum^  direfii  bafium,  &  fubdtt* 
plicaci  aldtudinum. 

5.  810.  Quae  hue  usque  explicuimus  Geome- 
trice,  non  iia  comparata  func  Phyfice,  nam  par* 
ticuls  fluidi,  quae  foramen  perfluuot ,  ab  gos  late- 
ribus  atteruntur,  &  retaidantur:  qax  autem  me- 
dio foramini  rdpondenc,  huic  retardauoni  fub- 
jeftae  non  func ;  adeoque  inajquali  celericate  flui- 
dum  eUluic:  id»  ^gdin  medio »  cdcriui  fertur. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


^  vq/is  firamu  fiumU.  32^ 


&  adhasret  vi  attrahente  panibas  lateralibos  \  quag 
dum  accelerate  ipftim  retardatur,  idcirco  minori 

Copia  effluic  ex  vafe,  quam  hue  us^ue  determina* 
viraus :  accedic ,  quod  particulae  primum  expulfae 
ft  remaoence  fluido  feparemuTy  quocum  vi  autra- 
hence  cohaerefcebant}  idcirco  mardantur «  diun 
aKas  lecom  abripere  cooantor.  Fkteerea  quod 
exit  fluidum ,  d  preflione  lateral!  partium  adjacen* 
tium  obliqua  quadam  determinatione  quoque  fer'> 
tur;  cumq^ue  id  ab  omni  latere  effluencis  columns 
fiat)  in  aliqua  diftanda  &  foramine  anguftior  fit 
columna  vd  dianecri  concra6bB.  Docnit  expe* 
fientia  Nob.  Newtonum  {a)  in  lamina  plan2 
banc  diametrum  cfle  ad  earn  foraminis,  veluti  5 
ad  6,  vel  51  ad  6}  quam  proxime;  veramque 

Juandtatem  elapli  fluidi  efle  sttimandam  ex  hac 
Samecro  conmlft&y  &  longitodine  colomiMe  floi* 
di,  ft  (bperfide  asque  ad  banc  contraftionem  fup* 
putata:  Jurinus  autem  calculo  in venit  radium  con- 

tra£lum  eife  r  xo,  818  fere,  quscunque  fuefit 
tb)  diameter  foraminis,  cujus  nufiiit  vocatttf  f« 
U.  Poienns  {c)  plurima  fecic  pericula  fitnilia« 

eidem  vad  Temper  aquas  pleno  applicando  mbos 
diverfos  conicos,  cylindricos^  lamellas  planas  te- 
nuesy  quorum  omnium  lumina  erant  ab  un^  parte 
inter  le  fltqoalia «  per  quas  varia  fluidi  quandtai 
eodem  tempore  cnmsflrndt:  cam  enim  tubdt  co^^ 
nicus,  92  line  IS  longus,  bafi  latiori  infertus  er^t  , 
vafi,  bafeos  diameter  42  linearum ,  luminis  ante- 
rioris  diameter  26  linearum  erat,  vas  aliquod 
tempore  2\  57"^  impktum  fuit!  appofito  tubo 
comcoy  cojos  diameter  baleos  33  ulu  luminii 

dia* 

(a)  Print.  Pbilof,  Lib.  t.  |.  s6.  p.  304. 
{bS  FbUof,  TrariJ,  N^  453.  83- 
(c)  4i  CificUisaqUar.  f.  35.  38.  39^  4^  4^ 


Digitized  by  Google 


3H 


D$  Flmdo 


diameter  26  lin.  vas  pari  terapori  impletum  fuic: 
idfixo  cabo  conico ,  ciijus  diameter  in  bad  60  li« 
nearuro ,  lumiob  %6  lio.  yas  implecum  fuk  tern* 
pore  3\  inferco  cabo  conico ,  cujus  diametri  e- 
rant  118.  &  26.  lin.  vas  impletum  fuit  3\  4'*. 
Cylindro  fubftituto  a?que  longo,  &  lumine  utro- 
qu€  26.  lin.  vas  impletum  fuic  tempore  3%  f\ 
tandem  appofiii  lanuni  fenrest,  in  qua  foramen 
^6.  lin.  impletnm  fuic  idem  vas  4',  36^*.  Quo- 
niam  igitur  tubos  conicos  determinatae  figurse  ma- 
xima quancitas  aquai  eodem  tempore  perfluxit, 
pacec,  ^  preOione  lateralt  parcium  auigeri  celerica- 
rem  fluldi  effluentis.  Plura  videantmr  apud  Ne^ 
tonmn,  Polenum,  Guljehninum  ^  s^Gfavelandiiun » 
Jurinum  (j). 

5.  811.  Patent  hinc  fundamenta  Hydraulica; 
five  eniro  fluida  effluanc  ex  luminibus  decermina- 
cse  magnittidiniss  five  perfluant  fiftulas  narium  d> 
cjualium  9  enint  poficis  reiiciuis  paribus  omnia  fimi* 
lia,  adeoque  ex  procmiflU  doflrinS  absque  ullo  la- 
bore  erui  poflcnc.  Verum  cum  fluidum  in  cana- 
le  longo  movetur,  a  parietibus  perpecuo  acteriiur, 
letordacur ,  &  quidem  plus  minusve  pro  var^  car 
nalis  tongimdine ,  politura  vel  afp^icace  :  Cum 
quoquc  multis  anfradlibus  infleftuntur  canales, 


bus  inp.i£tae,  redliunt^  recardanc  fluidum  i  cergo 
affluens,  quibus  caufis  mulco  minor  fluidi  quanti- 
tas  canales  perfluic » quam  compucaciones  praecipe- 
rent,   Sed  aqui leges  adeamus:  Obfervavit  incly- 

tus  Desagulierius  (A)  per  canalem  looo  ulnas 
Anglicanas  iongum,  minorem  copiam  fluxiflc, 
quam  fecundumMariocci  regulas  calculus  exbibec. 


Cou- 


(a)  Philof.  Tram.  n\  452.  453. 
(t)  moj:  Tram.  n\  303. 


Digitized  by  Google 


per  'oafu  foramen  Jluente.  32 f 

Coupletus  in  aquceduftibus  Verfalienfibus  pul- 
cras  inftituic  obfervationes  :  Aquaeducluii  eft  fcr- 
reus  9  diaaietri  4  poIUcum  ,  longicudinis  1800  pe* 
dum,  hioc  inde  cam  ioflexioaibus,  ucrimque  a- 
pertitt cum  aqua  in  cifterni  ad  altenim  canalis 
extremitatem ,  9  pollices  erac  elevatior  quam  ad 
alterum  extremutn  ,  elfluebant  quod  im  tempore 
2  poliices ,  63  lines ,  cum  Tecundum  Manocci 
pericula  ex  brevi  tobo^  61    pollices  effluxiflent^ 
adeoqoe  crigeiies  minus  aquae  longiflTimum  bunc 
tubum  transtluxlL    Alius  eft  aqua^dufius  ferreus, 
diametri  6.  pollicuni,ejusdem  ac  prior  longitudinis, 
tum  aqua  in  cifterni  ores  pollices  akiori  pofita^  ex 
aloero  canalis  lumtne  in  oefinico  tempore  eiSuxe- 
runt  7  pollic:  44.  iin:  cum  ex  Marioui  calculo  ef- 
fluxiflent  80  poll:  &  poGta  aqua  in  cifterna  si 
poll;  aJtiori ,  quodam  tempore  elUuxerunt  ex  al- 
tero  canalis  lumine  io|  pollices,  cum  confulen- 
do  Mariotdana»  emanaOenc  407  pollices  ;  adeo* 
que  in  hoc  cafu  major  retardatio  9  quam  in  prse* 
cedend  fuit ;  quia  pofica  aqua  ad  majorem  in  d« 
fterna  altitudincm,  major  eric  transfluentis  cele- 
ritas,  unde  attritus  major,  &  incurfus  in  laterum 
ioiiexiones  impetuofior ,  adeoque  major  transeun- 
tis  fluidi  retardado.   Eft  Aqu®  du&ua  7014  pe- 
dum ,  diametri  5  pollicum  ,  cum  aqua  in  cifter* 
na  erac  25  polhces  altior ,  quam  alcera  canalis 
extremitas ,  jntra  quoddam  tempus  effluxerunt 
9  pollic:  «ii5  lin:  &  iecundum  Mariocti  calculum 
effluxiflent  i<5o  pollices  (a).  Imo  probatexpe- 
rienda,  (i  in  curvaturis  tuborum  afr  lateat,  a* 
quam  adco  retardari,  ut  undevigefies  minor  quan- 
ticas,  quam  par  eft,  transfluat:  Coupletus  tradir, 
per  fiAulam  plumbeam  X1400  pedes  loogam,  dia- 

me* 

(O  L'HiJl.  deFJeml.  i?^.  A".  m%. 

X  3 


€^zS  De  Fluido 

metri  8  pollicum  ,  propter  curvaturas  ,  &  hinc 
inde  hsereotem  aerem  ,  aquam  niodo  transfluxifle 
tempore  lo  diernm;  expert}  artifices  idcirco  om* 
nibus  fiftuianim  curvacaris  impononc  cucuibi* 
tas ,  recipiendo  aSri  deftinatas  !  ideo  mirandam 
non  eft,  Aerem  venis  animalis  infufum,  inftar 
praelentanei  veneni  occidere,  cum  fanguini,  cir- 
culum  obeunti ,  veluti  firmiflSmus  obex  reflftic* 
Tab  X.  S*  ^moveacur  fluidum  percanalem  co« 
lig.  I,  nicum  SABX,  ab  aptce  AB  ad  baGii  SX,  in- 
prefTum  a  causa  Temper  aequabiliter  agente,  mo- 
vebitur  velociflime  circa  apicem  ,  lentifTime  cir- 
ca badn ;  nam  paribus  temporibus  eadem  ilui- 
di  Quantitas  implec  fegmenta  aoqualia  A  BCD, 
ECFD,  GEFt),  IGHK,  quonim  aldcodines 
funt  inaequales  AL,  LM,  MO,  OP. 

5.  813.  Ejusmodi  fluidum  vix  latera  canalis 
afiicic,  nifi  quacenus  motu  lateral!  diffluit.  Caufa 
^impiens  hunc  canalem  per  apicem  poceft  efle 
admodumparva,  quiamodo  eanim  virium  requiri. 
cur,  quae  elevare  poteft  columnam  fluidi,  cujus 
bafis  eft  AB,&  altitudo  vafis  perpendicularis :  Si 
i^itur  apertura  AB  (It  admodum  exigua,  vis  mi* 
oima  iroplendo  fiifficit:  Facet  igitur ,  (juomodo  via 
cxigua  fanguinem  per  venas  Animalis  propeHen^ 
ponit;  fluit  enim  languis  per  v^nas  in  vafis  coni- 
cis  ab  apice  verfus  bafin ;  turn  quomodo  vis  ex- 
terna minima  per  vafa  abforbentia  in  corporis 
partes  intemas  Medicamina ,  aliaque  exQinteCUi 
applicata,  com  facilitate  promoveat* 
Tab.  X,  §•  814-  Si  aorem  in  eo  fluido  foerit  c<mt)us  R 
Fig.  I.  heterogencum,id  cum  fluido  refla  propulfum  fur- 
fum,  afficere  nequic  latera  vafis,  nifi  ubi  in  cur- 
.  yaturam  incurreric:  pacet  inde  Medicameau  vb^ 
in  venarum  parietes  operari  pofle.  Movetur  cor^ 

pm   ia  f^^oQc,  apici  vafis  prawmai  ACBO, 


Digitized  by  Google 


pir  vafis  formutt  fluemi. 


5^7 


motu  velociori  furfum ,  quam  fluidam  in  iegmen* 

to  fequente;  quare  in  id  fluidum  operari  potcric; 
verum  retardabicur :  haec  retardatio  in  aliis  iupe- 
rioribus  fcftionibus  continuo  increfcet,  unde  tan- 
dem corpus  R  motu  lento  cum  ipfo  fluido  move* 
bimr.  Hinc  Medicamenta  in  fluidum  venirum 
operari  poierunc ,  praedpue  fi  fuerint  admodum 
folida  &  gravia  :  Ideo  clialybeata  Uepati  deob- 
ftruendo,  <&  Utero  adeo  conducunt. 

§.  815.  Si  vero  fluidum  in  canale  conico  a  bad 
ad  apicem  fluat^  &  causi  ssquabili  pulTum,  fluet 
motu  fempcr  accelerato  veruis  apicem  ;  com  «- 
quales  quaniitates  lluidorum  per  coni  fegmenta 
aequalia,  quae  inaequalis  aldtudinis  funt ,  transeunc. 
Cauia  peuens  hoc  fluidum  requiritur  maxima, 
quae  columnam  fluidi  ejuadem  alckodinis  &  ba* 
feos  ac  coni  polleat  movere. 

§,  8 1 6,  Fluit  fanguis  in  corpore  Animali  per 
Arcerias,  caufamque  fortilTimam  pellentem  habet 
Cor.  Incurrit  autem  totum  fere  fluidum  in  pa- 
rietes  canalis ;  adeoque  in  eos  exieodendo  ooera- 
tor :  Si  proiode  corpus  hecerpgeneum  R  in  nuido 
fueric ,  id  incurret  cum  fluido  in  parietes :  patec 
inde,  Medicamenta  operari  in  laccra  Arteriarum: 
qm  quo  folidiora  fanguine  fuerint,  eo  fortius  Ar- 
terias  extrorfum  pellenc,  exteodenc,  ftimulabunt, 
lacend>unt,  perfcindent ,  pro  varift  figurft  &  in* 

dole  ful  • 

Qui  Hydraulicam  profundius  addifcere  defide* 
rat,  confulat  Merfennum  (a),  Helshamum  (b)^ 
Robins       £ernoulUum  (ii),  Jklidorum  (e). 

CAP. 

(a)  C^ata  Pbyfieo  Matbenmtka. 


Digitized  by  Google 


De  FkUU 


CAP.  XXIV. 

De  Fiuidis  proJUientibut, 

I 

{.  8i7«  f  iMi^  vocatiir  apert]incai]alif,exquft 
1^  profilit  flaklum. 

5.  818.  Fluidum  ex  luiuine  canaiis  projeilum 
vocatur  Ja£lu5. 

5.  819.  Quoniam  fluidum  ex  fundo  vafis  per- 
foraco  ea  celericate  effluic ,  quam  acquiiiviilec 
^ve  delapfum  ex  altitudine ,  qu&  fluidum  vas 
tmplet ,  &  grave  per  aliquod  (patium  delapfum 
celeritatem  acquiric,  qua  ad  eandem  alcicudinem 
adfcendere  poceft.  5-  3^^-  Iclcirco  lluidum  cx 
fundo  vafis  perforate  effluic  ea  celericate ,  qua  ad 
candem  alcicudinem,  qoam  fluidum  habet,  falire 
poteft,  fi  direftione  in  alcum  feracur. 

5.  820.  Fieri  id  poceft,  fi  canaiis  fluidum  ve- 
hentis  pars  inferior  fleftacur  furfum  ,  ita  uc  lu- 
men furfum  fpefl'ec ,  cum  enim  fluidum  in  alcum 
egerccur  ab  alio,  quod  a  tergo  premie. 

§.  8a  I.  Si  luminis  eadem  amplitudo  ac  cana* 
lil  fie ,  non  ad  alcicudinem  in  819.  afllgnacam 
afliirgec  jaftus,  fed  ad  multo  rainorem  :  quia  flui- 
dum actraftione  adhcTreC  laceribus  canaiis,  acque 
ica  libere  dcfcendcre  nequic:  praecerea  cumiis mag- 
num accricum  in  defcenfii  exercec,  quibus  inpe* 
ditur  celericace  indicaca  $•  819.  defcemkm 

{.  822.  Si  vero  manence  canale  eodem  lumen 
inminuacur,  cliditur  fluidum  ad  majorem  alcicu- 
dinem, quam  in  J.  821.  quia  cum  liuidum  in  ca- 
nale non  cam  celericer  defcendere  cogitur;  adeo* 
que  multo  minori  attricui  parietum  canali$  fubji« 
citur. 

S«  823  Quaruvis  autem  lumea  minus  (it  capa- 

cica* 


Digitized  by  Google 


ptofiUaitUnu. 


3^9 


(itate  canaiU)  noa  tamen  jaftus  perpendiculam 
afliirgic  ad  eandem ,  aceft  iiuidi  fuperiides^aldui* 
dioeni ;  ied  ad  minotem  ob  varias  cau£^ 
I.  Quia  dam  ex  lumine  fluidum  elidirur ,  parcH 

culae  atiingences  ejus  liucra  attcruntur,  atquc  id- 
eo  retardantur:  quae  mediam  himinis  partem  trans- 
euaCy  hac  remora  quidcm  funt  expertes,  verum 
quia  aliquancum  partibus  iateralibus  adbaereoc,eas 
abripiendo;  &  cum  illis  celericatem  commiuiicaQ* 
do,  ipfae  retardantur. 

•2.  Fluidum  in  toto  canale  attritui  fubjicitur, 
adeoque  ea  celericace  non  defw-eadiCf  qua  ad  ean- 
dem alckudinem ,  ac  eft  fuperficief  in  vafe^  ad* 
fcendere  poilet. 

3.  Poftqoam  aqua  in  altum  expulfa  adfcendit, 
quantum  potuit,  amifld  omni  celeritate,  nititur 
labiturque  in  fe  deorfum  ;  verum  turn  toti  jaftui 
iocumbic,  quem  fuo  pondere  deorfum  premie, ad- 
ioeDdeimbus  pardcults  remoram  afferc ,  adeo  ac 
ise  ad  alcituidiiiem  requifiam  egeii  nequeaoc 
Concingunt  h«c,eriamii  fluidum  in  Vacuo  faliac: 
verum  fi  per  Aerem  adfcendac ,  refiftentiam  & 
idcirco  retardationem  ab  Acre,  quem  attollere  & 
Denecrare  debet ,  experietur :  ericque  haec  refi* 
fiemia  eo  major  9  quo  jaftua  celeriori  impeto  ad> 
/ceodic :  Ita  uc  in  celerrimo  adfcenfu  ab  Acre  in 
exiles  guttas  difcerpatur  fluidum.  Notabilis  eft 
adverfus  ja£lum  refiftentia  Aeris  ,  quia  jaftus  ul- 
tra diamecrum  concra6lam  affurgens  ,  neceilkrio 
eqplicatur  conicam  in  formam ,  cujus  bafis  eft 
fumma  ja£tus  alcicudo:  ii  jaftus  ad  mukorum  pe* 
dum  alcicadinem  afllirgac ,  mm  in  fupremo  non 
tft  amplius  malla  unica  ,  fed  vel  discerpta  in  par- 
tes globofas  feparatas,  aut  in  jactus  a  fe  diflantes, 
tarn  ab  impulfu  celerius  adfcendendum  partium , 


%.  824. 


Digitized  by  Google 


330  De  Fluidis. 

•  g.  824.  Tolli  vel  faltem  minnl  poteft  inpedi- 
mentum  tertium,  efficiendo  ut  jacliis  non  in  rec- 
tum t  fed  parum  oblique  ad  foium  adl cendac ,  tum 
enim  relabeos  fluidum  ipd  non  incumbic;  docuic* 
que  experiencia  Torrioellium  (  a  ) ,  jaftum  lie  fie* 
ri  perpendiculari  alriorem. 

5.  825.  Excellic  in  do6lrina  hac  de  Fontium 
ja6libus  CI.  Marioctus ,  qui  experiencia  edoftus 
mulciplici  regulas  cradidit  opcimas ,  ex  quibus  coo- 
itruendi  cubi ,  eorum  amplitadines  &  lumioa  9  tit 
dac&  icacurigine  ja£hi$  apeUatur  alciflimas:  ex  eo 

notamus  pauca. 

J.  826.  Quo  canalis  fluidum  veliens  eft amplior 
^^6tu  lununis,  eo  iic  jaftus  alcior. 
'rum  enim  fluidum  minori  ceieritace  defcen- 
dens  9  minori  attritui  fubjicicur :  &  pofios  pariboa 
celeritatibus ,  eft  attritus  in  racione  inverla  diame* 
trorum (iftularum.  Dantur  hie  tamcnlimices,  ultra 
quos  amplitudo  canalis  nihil  contribucc  augendo 
jadiui,  quando  celericacum,quibi^fluidadefluuQt» 
fenfible  difcriroen  noh  dacur,  nec  proinde  actritui 
difierendam  afierc.  Aquaridom  26  pedibus  &  ii« 
no  pollice  erat  alcius  lumine ,  luminis  diameter 
erat  6  linearum ,  jaftus  ad  altitudinem  24  pedum 
&  2  vel  3  pollicum  aflurgebat;  ampliato  autem 
lumine,  ut  diameter  10  linearum  evaferic 9  jaSua 
alucudo  tantum  as  ped.  9.  pol.  fiut:  in  priofi 
cafu  fiftula  erat  ampliiMr  refpeCtuIomkiis,  quam 

in  polleriori. 

§.  827.  Oportet  ut  foramina  epiftomionim  e- 
jusdem  (int  amplicudinis  ac  fiftula ,  adeo  ut  iiaec 
in  C0C21  fua  longitudine  ssque  lata  maneat. 

$.  828.  Quo  lumina  ampfiova,  eo  jaAus  fit  al- 
dor. 

(«)  Lib.  2«  dc  matu  Fnj^  p. 


Digitized  by  Googl 


proJiEentibus 


33^ 


Tenuis  jaflus  ab  Acre  facile  inguttas  difcerpi- 
tur,  inprimis  (i  magna  cam  celericate  adfcendat: 
Magnus  ex  iato  lumine  ja£lus  eft  folidior » tacilius 
ASrem  fiadit ,  non  difterpicur  ab  co  in  gotcas :  id-  • 
drco  nifi  luroina  fine  ampla ,  jaftas  altiiiiini  exci- 
im  nequeunc:  Jadtus  magni  minori  attritui  liimi- 
nis  fubjiciuntur,  quam  tenues:  funt  enim  folidi- 
ucesja6lus,  uciquadraca  diametrorum ,  &attri* 
tos  modo  funt  uti  diametri:  refiftehtia  aeris  ad* 
verfiis  jaftum  eciam  eft  uci  amplitndo  ja6lus  a- 
quei;  adeo  ut  hac  ratione  jaftus  tenuis  craffior- 
ve  eidem  impedimento  fubjiciatur,  Verum  &  lu- 
minum  ampiitudo  videtur  fuis  iiiuiubus  incluia; 
^ia  ja6lui  admodum  laco  plurimum  aquas  fuperius 
iocumbic,  mm  amillb  mom  defluere  debet ,  h«c 
nunc  difficulter  ad  latera  pellitur  decidicque ,  quod 
facilius  fitinjaftu  tenui.  2°.  non  tantumejicitur  flui- 
dum,  quod  lumini  direfte  opponiuir,  fedetiam  quod 
a  latere  affluit ,  hoc  per  lumen  cranGuirum  obliquo 
l^icacurmocuja&oiqoeperturbacioneminfert:  qua 
minor  eft  in  luminibu^au^uftioribus  quam  in  am- 
plioribus:  ideo  datur  quacdam  luminis  amplitude^ 
per  quam  aqua  ad  maximam  akitudinem  profilit : 
alticudo  maxima  ia&us  aquao  vix  100  pedes  fu- 
perat,  diameter  foraminis ,  per  quod  aqua  adrne- 
moratam  akitudinem  profilit ,  vix  i ,  25  pollic: 
excedit. 

5.  829.  Lumina  in  plana  lamelli  metallica,  val- 
de  cenui»  cubo  diiefle  iopofica,  jaflum  maxime 
regularem  minimoque  cum  attritu  transmittunc; 
fi  vero  canalibus  inponancur  tobi  conici  vel  cylin- 
drici,  ia6lus  non  tam  aki  egeruntur;  propter  at- 
iritum  majorem  longorum  parietum  ,  turn  quia 
ninus  ampliancur  jadtus  9  acque  in  iis  ptirciculce 
motu  valoequam  inordinato  feruntur.  Cum  umen 

j^us  UQU  admodum  alci  funt,  parum  referc,  u- 

qrum 


83^  Corporibui  firtnisFluido  iminerfifp ' 

trum  lumen  fit  in  lamella,  an  tubulas  conies  for- 

mas  fuerit  fiftuls  im^fittts. 

CAP.  XXIV. 

De  Corpmbus  Fir  mis  Fluido  imnurfis^  &  Gravita^ 

Corporum  fpecifica. 

5.  830.  T  Tt  hrecdoftrina  clare  intelligatur,  in 

memoriam  revocanda  func ,  quae 
in  $;  6%.  de  corpcMrum  Denfitate  duumus ;  eft 
h»c  enim  qaanucas  materie  in  corporis  extenfio- 
ne  contenta,  adeo  ut  illud  corpus  dupio  triplove 
denfiiis  altero  vocetur,  quod  fub  pari  exteuQone 
duplo  triplove  plus  materias  comprebendic 

831*  Extenfionem  corporis  nonnuUi  infig* 
niunt  quoque  nomine  yUumimr  vel  MagniiuJiftts. 

§.  832.  Gravitas  corporis  comparacacum  ilia 
in  altero  corpore  paris  voluminis  appellatur  Grj- 
vitas  fpecificd ,  five  eft poodus  corporis  cum  relacio- 
ae  ad  volumen. 

S*  S3 3.  <^uomam  qnicquid  eft  corporeom  in 
corporis  volumine  ,  denficatemque  conftituic , 
grave  eft ,  erunt  Denfitas  &  Gravitas  fpecifica  in 
eadem  ratione;  quod  corpus  proinde  duplo  den- 
fius  eft  altero ,  gravitatem  ipccificam  duplo  ma* 
jorem  altero  habebit. 

834.  Si  duo  corpora  ejusdem  gra^tatis  fpe* 
cifica;  fuerinc ,  cruac  corum  pondera  ia  ratione 
voluniinum. 

S*  835-  Si  duo  cor[>ora  A  &  B  denficate  & 
volumine  difierbnt ,  eric  quanticas  materia^  in  A 
ad  earn  in  B,  in  ratione  compofiti  ex  denficate 
in  A  ad  earn  in  B,  &  volumine  A,  ad  volu- 
men B. 

£int  iria  corpora  Ay      B,  quorum  quanci- 

tates 


^  kj     d  by  Google 


IS  Graoitati  Corporm  fpetificn^  335 


mes  materi®  diverfie  vocentur  Q,,  9 ,  r.  Sine 

vero  volumina  corporum  A  &  C  aequalia^  & 
vocata  V,  voluraen  corporis  B  fit  v.  Denfitai 
corporis  A  ponacur  D ,  &  corporum  C  &  B 
par  denfitas  vocetur  d.  Turn  erit  quantitas  mate* 
ris  in  A,  ad  earn  m  corpore  C,  ud  deoficas  in 
A ,  ad  denficacem  in  C,  quia  funt  volumina  as* 
qaalia,  five  erit  Q^,  q  ::  D.  d.  Erit  etiam  quan- 
litas  materiae  in  C,  ad  earn  in  B,  uti  voluroen 
corporis  C,  ad  volumen  corporis  quia  denfi- 
taces  funt  pares :  hoc  eft  q^rii  V,  v»  mokipiicaiit 
utriusque  proportionis  in  fe  terroinis  anceccdenti« 
bus  &  confeqnentibus,  habentur  produfta  Qq. 
(frrrD  V.  dv.  prioribus  ttrminis  divKis  per  com- 
munem  quanticatem  9,  non  mucatur  proportion 
turn  vero  ftabk  0,  r::DV.  dv. 

$.836.  Quamobrem  fadla  multiplicatione  ter* 
minorum  mediorum  &  extremorum  per  fe,  erit 
Q^dv  zzr  DV.  &  ordinando  in  proporcionem  e- 
ric  rf,  D  ::  V  r.  t;  Q.  five  Dcnficates  corporum 
funt  in  ratione  compofita  ex  dire^U  quanticatum 
materia&y  &  reciproci  volominunu 

fi.  837.  Quia  dy  D::Vr,  t^Q.dividatar ultima 

ratio qaantitateVtx.emi/.D::y-^.       ::  ^. 

hoc  eft  9  font  corporum  denfitaces,  uti  qoantita^* 
tes  materiae  divifs  d  fuis  voluminibus. 

S  838.  Vel  aliter  eaadem  ordinando  propor* 
tionem  erit 

V.  V  ::  rD,  (^d.  Sive  erunt  volumina  in  ra« 
done  compoGti  ex  dire£la  Quanticatum  mBXenm^ 
&  redproca  Denfitatum. 

§.  839.  Quoniam  pondera  corporum  funt  uti 
Quantitates  materiae ,  poterunt  pondera  fubftitui 
pro  iiis  quantiutibus  deiignatis  ope  licteranun 
u  Tocentor  itaque  pondera  F|  p.  erit. 


334    ^  Corporibus  Firtnis  Fluido  immerfts^ 

P.  p.  ::  D  V,  dv,  hoc  eft  pondera  corporum 
inxqualium  func  ia  ratione  coinpofica  voluiiiinum 
&  denGtatum. 

fi.  840.  Si  iginir  pondem  fiierint  s^oaliai  erft 
D  V=Jii.  hit  in  propordonem  pofids  eric, 
d:iv.  V.  Hve  erunt  Denficaces  in  ratione  recipro^ 
ca  voluminum. 

§.841.  Quoniam  vero  uti  funt  corporum  Den* 
Hcotei  9  iu  quoque  funt  eorum  Gravitates  ipecifi* 
ficae,  per  833.  erunt,  pofids  daorum  corpo* 
rum  pondmbut  sqaalibus,  Gravitates  ipecificas 
in  ratione  reciprocS  voluminum. 

5.  842.  Quoniam  per  §.  839.  eft  P  dv=pT>V. 
eric     V::pD.i^Pi  &  ultimam  rationem  dividen-* 

do  quanuute  JD,  ent V::^.  j» 

five  erunt  volumina  corporum,  uti  eorum  pon- 
dera ,  divila  i  fuis  denmaubus,  vei  g^avitatibus 
Ipecificis. 

§.  843.  Eft  haec  regida  magnas  ntilitatis,  quia 

cognito  pondere  alicujus  irregularis  corporis ,  e- 

jusque  gravitate  ipedfica,  extempio  ejus  magni- 

p 

tudo  cognofci  poteft,  quas  eft  squalis     .  Ha^^ 

beamus  quaedam  fragmenta  corallforam  rubro« 
rum  ,  ponderis  7  unciarum :  infpiciatur  Tabula 
annexa  hr.ic  capiti ,  continens  multorum  corpo- 
rum gravitates  fpecificas ,  ibi  Coraliiis  adfcribicur 
Humerus  ft,  689.  eft  T^ula  iu  conftrufta ,  uc 
Aqua  pofita  squalis  lOoo  capi  queat  pro  1000 
Unciis,  quae  pondus  pedis  Cubici  aquei  cfficiunt^ 
adeo  ut  omnes  numcri  in  Tabula  uncias  pedis  Cu- 
bici,  cujuslibet  corporis  deflgnent:  g^us  ponde^ 
ris  Tocari  folec  averdtfpois.  In  noftro  ezemplopon* 
dus  7  Unciarum  dividatur  gravitate  fpedfici  ^ 

five 


Digitized  by  Google 


&  GraxitM  Corpinm/fteifica.  335 

five  2f  689.  iu  habebicur  magnitodo  Corallio- 
rum  Tub  pede  cubko:  led  hie  pes  cominet  1728 

pollices  cubicos ,  adeoque  hi  muldplicent  7 ,  & 
produftum  divifum  a  268^,  dabic  4  v^t?  poliices 
cubicos  pro  inagnicudine  coralliorum.  Haec  ge- 
neralia  premitceoda  eranc  ad  pleniorem-eonim^ 
qu8B  fequuntur,  intelleftum. 

5.  844.  Confideremus  igitur  corpora  firma , 
qua;  in  fluido  poni  polTunt:  H«c  funt  vel  ejus- 
dem  gravicaus  ipeci£c£  ac  fluidum,  vel  majo- 
lis  9  vel  minoris:  quo  ordine  nes  cafus  func  exar, 
fflinandi. 

5.  845-  Si  corpus  firmum  A  fuerit  pans  gra-xab. 
vitatis  Ipecificae  ac  fluidum,  quo  immergitur,  idFig. 
nee  pedum  ibic ,  nec  cxilabic ,  fed  cum  aequatur 
fluido ,  in  quocunque  loco  pofitom  fubejusiiiper- 
£cie  quiefceL 

Concipe  fluidum  in  vaie  BCDE  divifum  in 
columnas,  aequales  illi,  in  qua  eft  corpus  A,  e- 
rit  pars  ZA  aeque  gravis,  ac  vicina  BF:  AQ 
seque  gravis,  ac  VK:  QX  aeque  gravis  ac  KC: 
idemque  obcinebit  in  omnibas  columnis;  ergo  txh 
tacoluitina  ZX,  paris  ponderis  ac  BC,  tantom 
nititur  deorfum  ac  elevatur  a  BC,  ergo  cum  neu- 
tra  res  akeri  cedit,  nec  defcendec,  nec  adfcen- 
det ,  &  quia  omnes  sequales  partes  in  utr^ue  co- 
lumna  funt  scque  graves  »  quantum  nidcor  A 
deorfum,  tannim  elevator  ab  FK,  &  com  hoc 
aequilibrium  obtinet  ubique,  nulla  parsadfcendec, 
Dec  defcendec,  ergo  nec  corpus  A,  quodiddrco 
haerebic  in  quiete. 

846.  Ex  hac  HydroAadci  Lege  patet  apo« 
dirace  ,  &  dari  Vacuum,  &  fiftitiom  iBthera 
non  exflftere:  nam  id  ex  hypotefl  aiTumrom  uni- 
verfale  fluidum  omnia  ambiens ,  etiam  impleret 

omnes  corporis  firmi  poros »  cum  vero  omnis 

ma* 


33tf   De  CorporHms  Flrmis  Ftmdo  immeffis  ^ 

materia  fit  aeqae  gravis »  tx  J.  274.  &  275.  qmc* 
quid  ell  firmum ,  ejusdem  gravitatis  fpecificae  ac 
hoc  fluidum  foret ;  adeoque  nec  in  eo  adfcendet , 
Bee  defcendet,  fed  ubicunque  pofitum  (^ujefcet; 
quod  adverfatur  pbdenomenis ,  quae  ubivit  in  coiv 
poribus  gravibtts  obfervantur* 

5  847.  Ell  igitur  corpus  A  in  hoc  fluido  in  »- 
quilibrio,  poteritque  a  causa,  qua3  valet  partes 
iiuidi  ieparare ,  moveri  furfum ,  deorfum,  latera- 
liter,  &  in  omnem  dire6Uonem,    Hinc  intelligi- 
gimus  quamobrem  labrum  aqu»  plenum ,  &  A 
merfum  vi  admodum  exigoS  §  funao  in  altum  ad 
fuperficiem  usque  actolli  polFit. 
Tab.  1.      §•  848.  Si  corpus  A  ex  bilance  fufpenfum 
Fig.  a.    fueriCf  antequam  iluido  immergebatur,  &  reduc- 
•tnm  ad  equilibrium,  poflquam  Tub  fluidi  fubfedic 
fuperficie,  tocum  pondus  amififle  videbitur.  Nant 
quantum  A  in  fluido  gravitat  deorfum,  tantum. 
elevatur  a  Huido  FK  furfum,  quamobrem  effec- 
•tus.  defcenlbs  iropeditur,  nec  A  bilancem  depri- 
:mic   JMibilominos  retinec  A  fuum  pondus  9  quo 
deoifum  nidcur ,  quemadmodum  FK  contrario 
nifuprobat,  uc&auAnm  pondus  va(is  BCDE. 
Tab  X        §•  849*     corpus  A  fimdo  vafis  X  tarn  arfle 
^'>g-  3»*    fuerit  applicatum ,  ut  nulla  pars  fluidi  inter  A  Sc 
X  interfluaCy  non  poteric  A  devari,  nifi  i  po 
tentii  fuperante  pondus  corporis  A|  &  tonus  co» 
lumns  incumbends  Z  Y. 

Eft  enim  corpus  A,  in  hoccafu,  non  diver- 
fum  a  fundo  vans,  cui  tota  columna  ZX  infiftit, 
fecundum  §.  775. 

J,  8jo.  Ea  quae  hue  usque  demonftravimus  de 
€X>rpore  firmo  A ,  obdnebunc  ^uoque »  fi  fueric 
fluidum  ejusdem  fpedficse  gravitads,  ac  fluidum 
alterum,  in  quo  natat ,  vcluti  videre  eft  in  guttia 
okoiiua  t  vino  inumllis. 


Digitized  by  Google 


B  GrmAmM  Corporm  fpecifica.  jSf 

851*  Si  corpus  A  fueric  majoris  gnivitatiiTali.  & 
tpecificast  quam  nuidum »  quoimmergicur,  fab*  Fig.  «•  - 
iidec  per  fluidum ,  donee  ad  fundum  vaUs  perve- 

ncrit. 

Cum  enim  fluidum  ZA,  Q^X,  fit  in  a^quili- 
brio  cum  vicinae  columiUB  fluido  BF,  KC,  flui* 
dam  iutjut  FK  ini&iis  gravicat  deorfiim ,  quam 
corpus  gravitts  A  Q :  hoc  jdcirco  prasvalens  lubfi* 
dec,  elev^abicque  fluidum  FK;  cumque  eadera 
ratio  obtineat  in  omni  loco,  in  quo  corpus  in  co- 
lurnn^  ZX  eiby  del^eadec  AQ^  usque  ad  fuur* 
dnm  vafis. 

;S»*'85A.  Idem  condngec,  (i  looo  corporis  fir- 
mi  A  fumatur  fluidum  ,  modo  non  cito  cum  le- 
vidri  permifceatur.  Si  tubus  barometricus  fueric 
implecus  Mercurio  ^  pooaturque  in  la£ie ,  effluic 
Marcurius,  La£te  ejus  locum  occupante :  fi  deio 
ponitur  in  Aqua ,  lente'effluic  Lac  fubeunte AquS. 

853.  Quatenus  corpus  firmum  A  Tub  fiioTitb.  x. 
voTumine  paris  cravitatis  eft  ac  fluidum  in  FKj^'fi*^ 
fuftinetur  4  fluido,  fubfidic  vero  tantum  exceflu 
gravitatis  in  fuo  voiumioe  fupra  earn  in  F  K : 
Solec  iiic  ezceflus  ft  nonnullis  appellari  Graoitas 
Rcfpe&ha:  quas  proinde  eft  ponaus^  quod  cor- 
pus in  fluido  retinet. 

5-  854.  Si  proinde  corpus  firmum  A  ex  filo  Tab.  x. 
fiiipenrum,  &  fub  fluidi  fuperfide,  ipocencii  five  ^'S*  ^ 
in  floidoy  five  extra  iUud  fuftineatnr,  requirirar 
modo  haec  squalis  gravicati  refbeftivs ,  leliquo 
corporis  A  pondere  a  fluido  fuftentato. 

855.  Videtur  igitur  corpus  A  in  fluido 
amioere  pondu9,  quod  fluidum  fub  pari  voJumi* 
ne  ac  corpus  A  habec   C^uod  coimrmauir,  ii 
cylincfrom  folidum  A  ex  alio  B ,  cujos  cavitas  Tsb.  m 
priorem  capit ,  ad  bilancem  fufpendimus,  fafto^te-S* 

ami  prius  in  Mie  com  bos  ambobus  squlUbno; 


32^      ^  Corforibus  Ftmis  Flmdo  immrfisp 

folidas  cylindruf  A  fluido  immergacur ;  fublatum 
erit  cBquilibrium;  quod  redic«  cavitate  c^Iindri  B 
codem  fluido  impfeti :  vel  Cjrliodrut  cavus  aqu8» 
plenus  pendeac  ex  alcero  librae  capite,  ex  alcero 
cylindrus  folidus  ,  &  ponderibus  ab  utraque  parte 
eooftkuatur  aequilibrium ;  deio  cylindnis  folidus  a^ 
ipie  immitcatur ,  deftruflum  -erk  ^equilibrium  » 
quod  redic,  effufa  omoi  a(|ua  ex  cylindto  cavo. 

5.  856.  Quo  igitur  fluidum  gravius  eft,  cui 
corpus  A  inmittitur ,  eo  majorem  fui  pendens 
Tab.  X.    partem  amififfe  videbitur  A :  quo  fluidum  kvius 
f  is-  S*    eft  9  eo  gravius  manfiile  videbiour  A. 

'  S*  857.  Quamobrem.  ope  corporis  A,  variis 
immerfi  fluidis ,  gravitas  fluidorum  ipecjfica  pal- 
cerrime  detegi  poteft;  eft  haec  enim  ieraper,  uti 
eft  pondus  corporis  A  in  fluidis  amiflum.  Suf- 


• 

c  ^ 

ufl  fuimus  in  determinandis  gravitadbus  fpei 
fluidorum,  c^uas  in  Tabutt  f^oentt  exb3>eRius. 

Bulbus  folidi  vitri  &'cu}uslibec  £garas  A,  ex 
feti  equina  fufpenfus  ad  bilancem  reducitur  ope 
Tab.  X.    ponderis  E  in  Acre  ad  aequilibrium ,  turn  immis- 
f  ig.  6»    fus  fluido  aliquid  ponderis  amitdt,  fed  tantuodem 
inponitnr  laoci     donee  redeat  equilibrium  ;i>on« 
dus  hoc  in  F  notecur;  eft  enim  id,  fafio  perica- 
lo  in  variis  fluidis,  eorum  gravitas  fpecifica.  Si 
corpus  A  fiaerit  cubus ,  cognofcitur  hac  raetho- 
*  do»  quantum  iit  pondus  cujuslibec  fluidi  Tub  vo^ 
lumine  cubi  9 1&  proinde  fciri  poteft  fluidi  pondus 
fub  daiD  quocunque  volnmine. 

5,  858.  Erui  nunc  quoque  gravitas  fpecifica 
omnium  corporum  firmorum  poterit :  ponderetur 
corpus  A  prius  in  A6re,  deinde  in  aqua,  turn 
gravitas  fpecifica  corporis  eft  ad  earn  aquse,  vel* 
mi  pondor  corporis  in  Aire  ad  pondus  amifFum: 
fit  hoc  ud  10  ad  It  alteriu$  corporis  B  in  aSre 


Digitized  by  Google 


&  Gravhate  Corpmm/pccijica.  ^339 

pondus  fit  ad  pondus  in  aqui  amiflum,  veluti  y 
ad  I.  eric  gravicas  fpecifica  corporis  A,  ad  earn 
B,  veluti  10  ad  3*  Vel  indu^  Imc  tnodo  po> 
teft:  Pondus  ccHporis  in  a£iemvidatur  pDodetc^ 
qood  corpus  in  aqui  amittit,  &  quociens  erit  cor* 
poris  gravicas  fpecifica:  nam  poqatiur  gravicas  fpe- 
cifica aquae  =;i.ja&ura  ponderis,quampackurcor« 
pus  in  aquti  vooecnr     (Scpondus  corporis  14  aiS* 

leiic  P9  eiic  Q.P::i*^:  nam  gravitas  aqae^e- 

jusdem  ac  corpus  yoluminif,  eft  adpoqduscoipo* 
xist  uC£ravica8Qiedificaaqua&,  eftad  gravicacenifpe* 
Cfficam  corporis :  habeamus  molem  ftanni ,  ponde* 
ris  300  gran,  in  aqua  amitcac  pondus  40,  5  gran* 
divide  proinde  pondus  300 ,  quantitacc  40 , 5 ,  quo- 
tiens  eric  7 ,  4.  quae  eft  gravicas  ftanni  fpecifica* 
S-  859*  Si  duo  corpora  fimia  pans  voluniinis» 
fed  div^fe  denfitatis,  eidem  Fluido  immitcantnr, 
eric  pondus  eorum  amiflum  idem :  fine  enim  om- 
nia aequalia  corpori  A ,  adeoque  cancum  de  fuo  Tab.  x. 

Fondere  amiaunc,  quancqm  gravicac  fluidum  FK.F^  a. 
robamus  hoc  filis  mecallicis  tecjualis  voluminis, 
fed  diverfiifims  denfitads;  £x  iiis  iequicor ,  quo^ 
modocunque  denfitaces  corporum  insequalium  in- 
Cer  fe  differanc ,  fi  eodem  fluido  immergantur, 
eorum  pondera  amifla  efie  in  ratione  voluminum. 

^.  860.  Incerim  fi  vas  BCD£,  aliquousque Tab.  x, 
fluidi  plenum,  ex  bilance  fu&enfum,  aa  asquiU^^^s*  7« 
brium  fic  redu£him  ,  &  ex  nlo  pendeat  fub  flui- 
do corpus  A,  tum  cantum  ponderis  vafi  acceflMe 
videbicur,  quantum  gravicac  fluidum  fub  volumi- 
ne  corporis  A;  quia  corpus  A  tancum  gravicac 
deorfumt  quantum  elevator  ab  Muali  copift  fluidi, 
FK,  adeoque  idem  pra>ftac,  ac  fi  tantundem  flni- 
di  afFunderecur  vafi  :  Gravicas  autem  refpe6livJ|. 
corpoiis  &  filo»  e  quo  peadec,  fufiiaecur. 

Y  a 


I 

340     Di  Qifporihits  Ftrmk  Flmk  unnnrfiSf  . 

'  {•  i6u  %  duo  corpora  fuerint  paris  in  aere 
pofideris ,  fed  gravicads  fpecifics6  cUfcrepantis , 
horum  raerforum  fub  eodem  flufdo  jaftiira>poii« 
deris  erit  in  ratione  inverfa  gravitatis  fpecificae. 
Tancum  enim  de  fuo  pondere  in  fiuido  amitdc 
'  corpus,  quantum  fub  eodem  volumioe  ponderac 
iluidom ;  fed  vdlumina  oorporum  a^ue  gravium 
&  variae  gravitatis  fpedficae ,  funt  ad  fe  mucno  in 
ratione  inverla  gravitatis  fpecificae,  adeoque  eo- 
dem modo  erit  jaftura  ponder um :  Capiaiitur  duae 
molef »  alteia  piumbea,  altera  {lannea,  fondem 
200  gr.  harum  gravitate  fpecificae  func  uti  11325 
ad  7340.  Piim^um  fub  aqui  ponderatom  amit- 
tit  17  f  5  gr-  ftannum  fub  aqua  amittit  gr. 
fed  eft  17,  sad  27!:734o.  ad  11325.  hoc  eft, 
iaftura  ponderum  eft  in  rauoaeiaverlagraviiaaim 
tpecificarum  in  corponbus. 
Tab.  X.     §.  852.  Si  corpus  firmum  A ,  fpecifice  gra^rios 
Fig.  a.''    fldido,  cui  immittitur,  fupra  fe  fluidum  premens 
non  experiatur ,  poteft  ea  altitudine  in  fluidum 
immitti,  ut  non  defcendat:  &  fi  profundius  depri- 
matUTf  adfcendat.   Concipe  fluidum  ZA  abdOet 
crit  in  quiete  &  dsquilibrio  corpus  A  ^  fi  cohmmse 
AO&  Q^X  fint  ejusdem  ponderis ,  ac  vidna 
columna  BC,  tum  enim  tantopere  premitur  cor- 
pus A  rurfumafluido  BK,  quantum  hocgravi- 
tat  deorftun. 

Tab.  X.        S($3.  Si  A  pfofundins  ponator,  ha  nt  co- 

Fig.* 2/  lumna  A(^&  QX  fit  levior,  quam  vicina  co- 
Jumna  BC,  defcendet  BC,  devatura  cam  XA, 
adeoaue  adlcendet  corpus  A.  Demonftramus  hoc 
ope  lolidi  metallid  coi^ruentis  cum  cyiindro  ca« 
iro,  cut  adnexus  eft  tubus,  impedieos  quomious 
fluidum  fuperius  folido  incumbat 

Hinc  intelligitur,  quomodo  naves  conftrui  ex 
metallis  gravlpribus  poilint?  tum  quomodo  gra- 

vifli- 


^  kj     d  by  Google 


.  &  Gramtaii  C^porum  fpedficA  341 

viflima  iblida ,  quae  in  maila  mergunuir ,  dUatata 
flttkanty  ponive  poflutic^  uc  invehantur  fiiudo; 
torn  qnoniodo  lofube  i  mateni  ve&abili  in  lacu- 
boi  aatent ,  quaies  memonuKiir  in  diverfis  regio* 
liibus,  &.  antiquis  fuerunt  cognitae  (a),  func  & 
noflris  temponbus  in  Hybernije  lacubus  ;  irao 
Momaoarius  (  b^  obfervavk  iofulas  quaidam  oa- 
tances ,  ex  xadicibus  aruaduiis  conflatas ,  a  Ikiare 
Foro  Jttliano  &  Tarviflno  avuKas*  ie£U  Venedai 
leixleoces. 

§.  864.  Si  corpus  firmum  A  fuerit  IpecificeJ'*'^ 
levius  fluido,  cui  inponituc,  fubfidet  aJiquousque, 
nempe  quantitate  AK»  donee  voIuineD  iluidiy 
^uale  pard  iinmei&t  qusdemikgravitaaf  aOCOr 
coin  corpus  A. 

Sit  fluidum  divifum  in  columnas ,  quarum  ba-  •  • 
fe$  aequales  illi  corporis  A,  non  prius  quiefcent 
columns,  qoam  cum  inter  fe  in  aequiiibrio  erunt; 
erit  i^cur  columna  XAB  aeque  gravis ,  ac  vicina 
£B  ,  venim  panes  ZB,  KB  utriosqoe  squales 
ioDC  aeqoe  graves ,  quamobrem  pars  EZO,  1^ 
qnalis  voiuiiuni  fluidi ,  a  corpore  A  ex  loco  pulfi, 
Cfit  ejusdem  ponderis  ac  corpus  A. 

$•         Si  igitur  corpori  eidem  A  adhuc  pon-  ^ 
dera  inpooantar ,  fubfidet  profundius  in  eodem  ^' 
fliudo;  caniDcque  femper  partes  ejus  immeife^  u< 
ci  corporis  pondera. 

5.  866.  Quia  fluidum  EZ  vel  AK,  ejusdemTab.  x. 
ponderis  ac  corpus  A  eft :  erit  gravicas  fpecifica^^^'  ^* 
Buidi,  ad  earn  corporis      veliui  magnitndo  to-  . 

ta 

(fl)  HoMSRUS  in  Od'^jJ'  L  lo.  V.  3,  Herodotui 
Lib.  I.  Theophh  ASTus  tfi  Mifi.  Fkm,  L.  4.  11.  g*  13. 
Pliwius  L.  2.  C.  95.  Sbwica  L.  3-  Cj  %$,  N... 
MsLA  L>  I.  C.  9-  Jed  ^<scipua  ctmfukliw  J,  Als*  Fa*  • 
imetvs  Is  TbeAighJput  L.  3.  Cap.  9- 


Digitized  by  Google 


349  '   DiCupribiiS  Rrmis  nmdQimmirfiff 

tz  eatpotiM  A ,  ad  ejus  partem  imnieriam  AK. 
§.  867.  Idem  corpus  A,  inpofitum  fkiidis  di«  * 

verfae  denfitatis ,  aa  varis  altitudines  in  iis  fubfi- 
det;  CO  majores,  quo  fluidum  eft  levius :  comi- 
liorei»  quo  fluidum  eft  gravius.  % 

Nam  expulfum  iluidum  AK  femper  eric  aequc 
grave  ,  ac  corpus  A:  proinde  manente  A  fon-  . 

Eer  eod^m,  erit  A  OK  volumea  eo  minus ,  quo 
uidum  eft  denfius. 

5.  868.  Hoc  fundamento  mitur  BflryZ/ion  anti- 
quorum  9  nunc  Hygrobarofeofium  diftum  vel  Hy^ 
grometrum :  quod  confidmr  noftris  temporibu^ ,  eft 
czA^tro,  vel  Metallo,  yariisqae  *ufibus  deftina- 
tor;  Id  enim  inpofitum  CereviCae,  fubfidet  modo 
Tab.  X.  ad  A,  in  Aqua,  quae  levior  eft,  usque  ad  a,  in 
F^fi-  9*  Vino  gencrofo  ad  i,  in  fpiritu  Vini  ad  e:  cog- 
noici  igitur  ejus  ope  potent  varia  fluidorum  Gra- 
vitas  fpecifica.  Hsc  methodus  in  praad  rudiori 
fufficit ,  verum  neqaaquam  eft  adeo  accuraca  ac 
ilia,  quam  indicavimus.  §.  857.  Hoc  inftrumen- 
tum  fub  fine  quarti  feculi  inventum  dicitur  ab  Hy- 

Satia  Theonis  filia;  uc  ex  SineQi  Cyrenasi  £pilU 
IV.  coUigitur :  qui  vero  aquarum  pondera  expio* 
labant,  appellad  funt  Baryllijfle  &  Barynila. 
5.  869.  Si  corpus  A  fucrit  cylindrus ,  velpris- 
•    ma,  immerfum  variis  fluidis,  notataeque  fuerinc 
altitudines , ad  quas  A  in  iis  fubfederic,erunt  Gra- 
vitates Ipecificae  fluidorum  in  ratione  inveriil  alti* 
tudinum ,  ad  quas  fubfedem  A.      <  ' 
'Nb.  X.      D^cendat  eilim  A  in  aquA ,  quantitate  AK 
Fig.  8*    vel  EZ.    In  vino  quantitate  AS.  erit  columna 
aqua)  EZ  aeque  gravis  ac  columna  vini  AS.  ad- 
eoque  gra vitas  fpecifica  aquae  erit  ad  earn  vini  ^ 
utiASadfiZ. 

§.  870.  Si  corpus  A  fub  fluido  ad  aliquam. 
proifunditatem  fiieric  fMbmcrfum ,  ita  tamen ,  ut 

undi* 


Digitized  by  Google 


&  GfOuiMi  C^rpmm  ffedfica.  343 

undiqae  ambiatar  i  fluido,  adfcendtt  fuifum  mo- 
mfaccderato^  quia  colomna  fluidi  vicina  defcen- 
dit  motu  accelerate,  fuoque  defcenfu  corpus  A  , 
elevac  4  idcirco  ex  fuperficie  fluidi  cum  impetu 
enatabit  A;  verum  uon  prius  in  fuperficie  fluidi 
quiefcec  ,  quam  cam  fubrederic  ad  aldcodmem 
afltoiaram  in  {.  864. 

5.  871.  Si  vero  corpus  A  fuerit  immerfum 
fluido  graviori,  vis  quae  illud  ibidem  retinet,  fi- 
ve deprimendo ,  five  crahendo  deorfuin ,  requiri- 
tiir  aequalia  excdfiii  gravitatis,  quo  aequale  flukli 
volomen  pondus  corporis  A  ezoedl&  ' 

5.  872.  Qoamobrem  idem  corpus  A ,  variis 
immerfum  fluidis,  diverfis  viribus  quoque  furfum 
adfcendet,  aut  adfcendere  nitetur;  eomajonbus, 
quo  fluidum  efl:  gravius;  eo  iiiinoribiiSy  quo  floi* 
dam  eft  ipecifice  levius, 

$.  873.  Si  fuerim  duo  Solida  A,  B,  ejusdem  ' 
ponderis,  fed  diverfae  denfitatis,  quae  eidem  flui- 
do Ipecifice  graviori  inponantur^  eruuc  partes  eo- 
sum  immerfs  asquales. 

Nam  eorundem  pondei:am  corpora  com  eadem 
qoaodtate  fluidi  asquilibrijum  agonc 

5.  874-  Si  fuerint  duo  Solida  ejusdem  volumi- 
nis  A,  B,  quae  inponantur  eidem  fluido  fpecifi- 
ce  graviori,  habebunt  gravitates  ipecificas  ia  ra* 
lione  partium  immerfarum. 

Eft  mvicas  fpecifica  A,  ad  earn  fli^i,ut  pars 
immeria  A ,  ad  volumen  A«  Eft  gravitas  fpeci- 
fica B,  ad  earn  fluidi,  ut  pars  immerfa,  ad  vo- 
lumen li:  fed  volumen  A  eftziB.  adeoque  gra- 
yitas  fpecifica  in  A,  ad* earn  in  ell  ucpara. 
immeiia  A,  ad  partem  immerfam  & 

5*  dnplici  ioplemm  floido,  hoie 

injiciatur  corpus  firmum,  quod  fpecifice  gravius 
fluido  fuperiorii  fed  levius  fluido  inferiohi  turn 

Y4  id 


944     0^  Corporibus  Firmis  Fbdiio  ivmerfis^ 

id  corpus  mergetur  fub  fluido  leviori  :  fidat  in 
mviori'  aliquousqne ,  profundiias  ad  quam  fidk 
m  irferiori  fluido,  eft  ad  totam  corporis  niagm- 
tudinem ,  veluti  difcrimcn  inter  gravicatem  fpeci- 

ficam  corporis  firmi  &  fluidi  fuperioris ,  ad  dis- 
crimen  graviUus  fjpecifics  inter  ucrumque  iiui* 
dam* 

Pars  corporis  firmi^       pencirat  in  fluidum 
gravius,  vocetor  A,  ejus  altera  pars  in  flaido 
ieviori  vocetur  B.  gravitas  fpecifica  gravioris 
fluidi  vocetur      &  levioris  fluidi  fit  b.  turn  per 
Tab  T    5-  839-       pondus  fluidi  pro  parte  B.  uc  volu- 
fmvx  men  B  multipiicatum  in  graviutem  fpecificam, 
five  Bb.  &  ita  pondos  fluidi  pro  parte  A  efl:  utt 
A  a.    Sit  jam  gravitas  fpecifica  corporis  di€hi  c. 
'   eric  hujus  pondus  Bc  +  Ac.  adeoque  debebic  eflc 
Afl  +  B6z=Ac  +  Bc.  hincA^j  —  hczzHc — BA. 
unde  At  B::c— 4,  a— c  &  A,  A+B::^— A, 

5.  876.  Corpora  qa«  aqoaft  innatant,  fldemnt 
per  aerem,  &  ingrediuncur  aquam  adaliquamtan- 
tum  profunditatem  ;  profundius  autem  Cderent, 
ii  in  vacuo  ponerentur,  quamobrem  hsc  regula 
feie  iemper  obfervaoda  eft. 
.  §.  877.  Si  corpus  innatat  flnido,  centrum  gra- 
vitatis  partis  immerfae  perpendiculariter  jaoebic 
fub  centro  gravitatis  in  parte  eminence,  ceiero- 
quin  corpus  non  ijuiefcet:  fi  enim  corpus  i  fu- 
perficie  fluidi  concipiatur  in  duas  partes  divifum« 
&omnia ponantur  <}uietaf  direftio  cencri  gravi- 
tatis in  parte  fuperiori  debebit  tranfire  per  cen- 
trum gravitatis  m  parte  in feriori,  vel  pars  fupe- 
rior  non  fuftineretur  ,  adeoque  volveretur  ;  fed 
ponitur  quiefcere  »  ergo  ambo  cenaa  graviutis 
jacenc  in  eadem  perpendicular!. 

J.  878.  Qji»fivcruat  Philofophi  divcrfat  Me* 


^  kj     d  by  Google 


Grawialc  Corporum  fpecificA  S4f 

ihodos  eruendi  Gravitates  corporum  fpecificas  , 
praeftantiirimam  in  flttidis  dedimus  in  §•  857.  qus 
fufficit}  lubec  camen  invenca  aliorum  atcingeie. 

Sumtut  foic^bus  bicniralis  CD£B»  crut  BD  Tab. 
borizonti  parallelum  fit,  huic  infufa  fuerant  duo^^* 
fluida  ABF,  EDF,  quse  fibi  a^quilibrata  quies- 
cunt:  eft  gravkas  fpccifica  fluidi  ABF,  ad  earn 
in  EDFi  uci  aliitudo  £D,  ad  Afi.  per  $.  840. 
In  prazi  non  valec  kmc  niethodus,      cum  den- 
tur  plurima  fluida ,  qum  ilico  (ecum  pennilceii- 
tur.  2^  vel  inter  fe  effervefcunt.  3°.  propter  at- 
traflionem  fluidi  ad  laiera  tubi  vera  aldtudo  in  A  • 
&  £  oblervari  acquit. 

f.  879*  AJii  modo  vas  decerminats  caTitatb 
cogniiique  pooderii  liimleniot,  id  implenim  flui* ' 
do  ponderarunt  in  bilance;  hoc  cum  omnis  gene* 
ris  fluidis  repetendo  ,  ef  uerunt  eorum  Gravita- 
lem  fpecificara:  Simpliciffima  efthaecmetKodus^ 
ied  nequaquam  valec ,  quia  nequidem  folerdfli- 
mm  poilit  accurate  fluido  vas  implere ,  fupeiA* 
cie  fluidi  vel  concavam  vel  gibbofam  figuram  in- Tib.  x. 
duente.  Remedium  afferre  conatus  fuit  CI.  Horn.  ^» 
bergius,  phialara  capiendo  A,  cum  colloamplio-  , 
ri  C,  &aiigufiiohtubo  D9  in  quo  vera  aldcudo 
fluidi  obfervaretur ;  fed  attraftio  vitri  diverfa  in 
varia  fluida  impedivic ,  quoroious  vera  aldcodo 
fluidi  in  guli  C,ope  tubu]iD,notaripotuerit 
•  §.  880.  Alii  tubum  bicruralem  parte  fuperiori  Tab.  x. 
D  applicuerunt  Antliae  pneumaticae ,  &  duo  vas-  Fig.  13. 
cula  A  t  B  9  diverfli  fluidis  inpleverunc»  quibus 
lubi  crura  funt  inpofita ,  edu£u>  aliquousque  in* 
temo  ASte  adibendit  fluidum  ex  vadculo  A,  ad al- 
dtudinera  AC;  exvafculo  B  ad  BE,  prelTum  4 
pondere  eodem  Aonorpbsraei  eric  igicur  gravitas 

lpe« 

Y5 


Fig.  14* 


346    De,  Corpmbus  Firms  Fluido  immerfu , 

fpecifica  fluidi  A,  ad  earn  B,  uti  EB,  ad  AC. 
pulcfii  fttis  methodus  cfl ,  fi  modo  nibi  nonexer**  • 
Cerent  vim  attraheutem  in  flukia  diverfam  i  2^  & 
fi  obfervari  vera  altitudo  poflet:  verom  liint 
fluidorum fiiperficies  ad  C,  &  E,  plus  minusve 
cbocavsB ,  imo  &  convexae ,  veluci  in  Mercurio: 
aaase  &  haec  methodus  reie^U  fuic 

5.  881.  Sofidorum  denutatcs  &  fpecificas  gra- 
vitites  ilico  detegimus,  ea  ledigendo  inftqualm 
volamina,  &  turn  in  bilance  ponderando,  erunt 
per  §.  842.  gravitates  fpecificac  uti  pondera* 

C.  88a*  Si  vero  rqduci  nequeant  in  volumina 
wfsilisL^  veluti  Saiia,  Arens,  aluque  pulveres; 
prius  hsBc  in  vafculo  in  A&eponderentur,  ddn 
praecognito  pondere ,  quod  vafculum  in  fluido 
ainittet,  inmittantur  Aquae,  Oleo  Terebinthinac, 
vd  Spiritui  Vioifubtiliilimo,  aUive  fluido ,  non  fol- 
vcnti  pulv€rc8,  exploiecur  pondus  amiffum ;  erit 
hoc  squale !  ponderi  ilUus  fluidi  fub  eodem  volunune 
ac  pulveres ,  per  §.  855-  adeoque  erit  gravitas fpeci- 
fica pulverum ,  ad  cam  fluidi,  veluti  pondus  pulve- 
fnm  in  Aere,  ad  iJlud  quod  amiflum  eft  in  fluido. 

883*  Si  igitur  cognofcatur  gravicas  fluidi  in 
datovolumine,  per  J.  855-  cognofci  poteft  gra- 
vicas  fpecifica  pulverum  relpeftu  aliorum  folido- 
rum:  quippe  gravitas  fpecifica  pulverum  erit  ad 
cam  aquae  in  ratione  compoGtsi ,  ex  gravitate  fpe- 
cific&  pulverum  ad  earn  fluidi ,  &  ex  gravitate 
fpecifica  fluidi  aid  earn  aqus:  fit  gravitas  fpecifica 
alicujus  pulveris  ad  eam  fluidi ^  uti  a  ad  b.  fit  gra- 
vitas fpecifica  illius  fluidi,  ad  eam  aquae  uti  c  ad 
erit  a,  ic,  &  erit  czdd::  be.  bd.  er- 

ro  erit  fl  ad  J  in  ratione  coropofita  ex  4^  ad  ic, 
^  ezbc^bd.  five  uti  ac  zi  bd. 

§.  884.  Si  autem  corpus  explorandum  fitflm- 
do  Icvius,  non  poflet  fub  fluido  mergi,  ideo  ad- 


^  kj     d  by  Google 


&  Grarjitate  Corporm  ffecifics.  -    347.  ^ 

nefjtitur  corp«ri  fpecifice  graviori  fluido,  ut  am- 
bo  jmiAa  fidant;  fciamos  jam^  quantum  corpus 

Svios  folum  ia  a£ce  pooderec,  &  m  floklo  de 
pondeie  amitcat:  turn  qoaDtnm  c6i^$  leviat 
ponderet,  &  quantum  cum  graviori  junftum, 
fub  fluido  de  fuo  pondere  amittat,  erunt  ponde- 
la  amiila  aequalia  ponderi  fluidi  fub  volumioibus 
corporum :  pondus  amiflum  graviflinii  ccnporii 
fubtrahatur  6  ponder^  amiiro  k  jun&k  mole^  & 
dabitur  pondus  iluidi  fub  magnitudinelevioriscor- 
poris :  eftque  hoc  pondus  ad  pondus  levioris  cor- 
poris in  aere,  ut  gra vitas  fpecifica  iluidiy  adgra-* 
vitatem  fpeciflcam  corporis  levioris. 

885*  -Udihas  hujus.doftrioe  iDgent  eft  ia 
cEmnguendis  puns  metallis  ab  iopuris,  aiit  adal* 
teratis  ;  in  cognofcendis  veris  gemmis  &  ipuriis; 
&  quibufcunque  aliis  corporibus  ,  tarn  nrmis , 
quam  iluidis.  Sit  enim  Ducatus  aureus,  ponde- 
ria  60  granorum  in  aere ,  in  aqui  amitcic  pondus 
3,  2S5.  granonun;  eft  igioir  gravicas  fpecifica 
nuimni  ad  earn  aquae,  ad  6b  ad  3,  285.  inTa*' 
bula  fequenti  gravitas  fpecifica  aqux  ponitur  ae- 
qua]is  1000;  adeoque  pono  3,  28^,  iooo:;6o. 
j8f  261  •  video  in  TabuU  Ami  gravicatem  ipe- 
dficam  ezprimi  hoc  numero  9  quaie  condudo, 
Bommam  efle  genuinum  Anniiii. 

Sit  Lapis  filici  (iniiHs,  in  Tabula  ponitur  fili- 
cis  gravitas  fpecifica  ad  earn  aquae,  uti  2500  ad 
looo,  fed  gravitas  fpecifica  lapidis  ad  aquam  fit, 
Qti  4500  ad  looo.  adeoque  lapis  non  eft  purus 
hpis,  fed  aliquid  mecalli  admixciun  liafaet;  Hoe 
fandsmiento  niticar  invennnn  Archiinedis ,  quo 

Suantum  argenti  aureae  coronas  admixtum  a  fabro 
uerac  detexic,  &  Kegi  Uierooi  indicaviiL  (^i). 

'    .  •  Sit 

(•)  TxTtuvjvs  Ub*  ^  Op.  3* 


c 


348  De  Cotpmbus  Fimis  FhaSo  mmrjkf 

Sit  mifta  malTa  aori  &  argeoti»  cujiu  pondus  ia 
aSre  eft  io<$ ,  in  aqoa  99.  lequeoti  modo  inve- 
nietur  copia  aari  &  argend.   GDpia  incognita  an- 

ri  fit  ar,  erit  argenti  106 — x.  cum  aun  pondus 
inaere  fit  I9»  in  aqusl  18.  ergo  ^uod  s  peodic 

in  aerey  pendet  in  aqua  j^.   Aigeaci pondus  in 

acre  eft  10,  in  agu^  9.  adeoque  106— *  in  ae* 

,  106  — xX  9  _  954  —  9  ^ 
re,  eritinaqua   =  ; — — 

18  X  954~9S 
ackSds  ambabns  fiimmis  dator  -j^  +  — — 

=  99.  ergo  18  X  —   ==  1881.  u- 

^«  I  +         =  18810.  nnde  9  *  =  ^84- 

&  X  =  76.  Sive  copia  anri.  &  106—76  =  30 

copia  argenti. 

5.  886.  Si  autem  corpora  fe  penetrent ,  quando 
aiifcentUTy  bac  metbodo  mixtorum  copis  CQg- 
nolci  non  pofTunc. 

§.  887-  Notandom  autem  eft  in  ufu  hujos  Ta- 
bulae ,  omnia  corpora  nacnralta  eflb  qnsd^  mis* 
ta:  nefcimus  utrum  Temper  eadem  concurrant  ad 
corpora  ejusdem  nominis ,  licec  fibi  fimilia  vide- 
antur ,  u  diverfa  concorrant ,  difieret  gravicaa 
Ipedfica:  id  patd>it  in  exemfrfo  adamamnm ,  ^oi* 
bus  varium  pondus  eft  fpecificum  {b) ;  quod  etiam 
in  aliis  corporibus  ex  repedtis  tentaminibus  didi« 
ci,  ud  in  bac  tabula  liquebit:  quicunque  hoc  the- 
ma  promovece  cupiet,  notet  calorem  oportet, 
quo  tempore  penuones  inftituat ;  noftrae  menfe 
Aprili » Julio  &  Aogufto  pera£Utfunt:  deindeuca* 

tur 

(a)  FbiloJ.  Tranf.  li\  416.  .. 


^  kj     d  by  Google 


^  kj     d  by  Google 


Gmiiati    C^rporm  JpedfcM,  849 

tor  pwA  plavKl,  bullasc^ue  aerii  coiporibus  pie* 
nunqtte  a^aerentes  folliadi  curi  removeat  pern* 

dllo ,  quo  tota  fuperficies  etiam  prius  kvanda 
fuic,  bulte  enim  uc  corpora  Ijpecifice  leviora  ap« 

narf  ant  ■  cfficiuQC* 


4 


350  ' 

TABU  LA 

CONTIN£NS 

NONNULLORUM  CORPORUM 
GRAVITATES  SPECIFICAS. 

MetaUa  eorwnque  praparaia. 

s  Japonicuin,  9,000 

^  Sued®  falvam ,  8 ,  784 

-  nacivamdeAqQisCaementi  Hunga- 
rian,   .......  ^  -      .    5, 771 

 Calcinatum,    -   -   -   -   -   -  5,453 

— —  nigrum  fubda6lile  9  sris  colore 
confpicaam  ,  igni  tamen  hand  prorfus 
omni  vitio  purgatum  ex  Germania ,  7,688 


jEris  Viride  compaftum  fincerumex  Rus- 

dnooia ,  a,  99^ 

 {briatum  fibria  convergentibiis 

quarzo  flipatumezBieybacb,  -  -  -  -  4»  107 

—  — -  fa^tiamy  -----  ^,714 
Aurichalcum  fufum g ,  000 

 tufum,  8,349 

Tucia,  ----4, 615 

Andmoniam  cmdam,   -   *   .  -  •  4, 000 

 Hangaricura ,   .  .  -  *  4i7oo 

Antimonii  regulus  Martialis ,  -  -  •  7 ,  500 
I       Veneris,   -   -   -   -  7,500 

—  —  Cinnabaris,   -    .    •  .   •  6,044 

  —  Vicrum,  5, 280 

Argentnm  pnmrn,  11,091 

—  — —  Hollandicum  raajoris  valoris,  lo,  535 

—  —  minoria  valoris ,   .    •    -  10,340 

At- 


^  kj     d  by  Google 


9,70^ 


351 

Argemum  rode  plumhei  colorii  rubro 
nuxcom,  ingenti  mafla  infonna  con* 

cretum  ,  petrae  expers ,  ex  cjypta  Car 
tharina  Johann  Georgipoleos,    -   -  5,419 

 rude  rubrum  polyedrum  iui 

expen,  cx  Johann  Ceorgiopoli,  -  -  •  /  ,  354 
— J—  radefucdm  fiide»  lamdlatotn, 
fabdiaphanum,  ex  Macaflar,  -    -  •  4,000 

Aurum  puriffimum,  19,640 
 nativum  de  Auro  Arenario  Gtii« 

«  neenfi  eliquato*  refiduum ,  paUidius, 
minus  duaUe,  difficiliiiafiilile,  16,  500 

Aurea  Guinea,   18,888 

Aureus  Ludovicus,   -   -   -   •   -  -18,166 

Z  ^Ducatus,  islz6i 

Bismuthum,  - 

fiismutbi  Minera  pigmentum  «ftrnif^ 
Smalt prabens  6,221 
Minera  Smaltina,  -   -    -    -  2,949 

•  —  Cobaitum  ex  vario  lucens ,  col- 

ium.  columbiaum  di^ium  ex  Schnee- 

fcerga  ,  *  -   •   -    tf ,  036 

Chalybs mollis,   -  7,738 

duriflimiis,   7,704 

— '  elafticifliinus,  7,  809 

Chalyhis  Sal,  -   i,  803 

Fenrum,  -  -  -  .  .  •  %  •  -  7,  645 
nudum  teflulacum  octaSdrum ,  -  4 ,  333 
Amianthi  nigri  purpureum  vuJgo 

Glaskopf,   .  5p22Z 

Minera  ferri  Glaskopf  alia  ex  filanken- 

b^S>    -   *    *   •  .••••^^^^Q 
Ferrum  (Ubio  praegnans,    -   .    -    -  3*825 
Ens  Martis  femel  fublimatum,    .   .   -   i ,  453 
 ter  fublimatum,    -    .   -    j  2.69 

Uocus  MetaUorom>  4,500 


85» 

MarcaGtSi  -  •   -  *  -  -  -  -  *  4f 
MercoriiM  Germanicosy   *•    -   -  •14,000 
—  Britannicus,  -   -  -  -  .13,593 

SemeldeftillatusaBoerhavio ,  13 ,  J70 
cum  Auro  puriirimo  uoicus  & 
centents  vidbosdefliUacus^   •  •  -  139550 
— -  —  cum  Argenco  purifliiiio  anitiis 
&  centenis  vicibus  deftillactis ,   -  -  13 ,  j8o 

—    cum    plumbo    unitus  ,  in  - 

pulver^  mucacus »   ddn  refufcita- 

tos,  *  -    •  'SfJJo 

Vicibiis5li  de(lillatU8»  -  I4»  no  . 
fiiblimatus  corrofivus ,   «  -   8 ,  000 

 ' — dulcis  bisfublimaius,    -   -  12,353 

—  —  ter  fublimatus ,    -   -   -        9»  882 

 quater  fublimatufi,    -   -   -   8,  235 

Turbith  minorale,  89  3^5 

Cmoabarisnadva  Tyrolenfis,   «   -  -  7  9  300 

 nadva  Japonica,    -   .    -  7,273 

 alia  Japonica,  7,000 

 fafticia,  8^aoo 

Mioera  Mercurii  Dacatus  bipondoipfope 

Baumholder,   -  *f9^* 

^ —  Mercurii  ex  eodemDucatuprope 

Meiffcnheim,  ^^3 

I         Mercurii  purpurea  petra  expeis 
interlucendbua  Mercurii  globubs,  ex 

Hydria,  <S>UJ 

Plumbum  Britajinicum -   -   -  11,325 

 Germanicum ,  -   -   -   •  -11,310 

Plumbi  calx,  -  8,940 

— ■ — cerufia,    -   •  3,  i5<5 

Flumbam  .uftum,  1,666 
Lithargyriuro  Aim ,    ••••••  6,000 

—  • — .Argenti,    .  •   •   •   -  6,044 

Sdccacum  Saturoi »  2^745 

Plum- 


^  kj     d  by  Googl 


ssi 

Plumbi  Galena  teflellata ,  tefTuIis  majoribua 
niudis,  unduiacis »  fax!  expen  ex  f  ah* 

Juna,                                    .  7,sao 

Plufflbttm  viride,  nitnfoniie,  fubdiapha- 

num ,  cryftallis  majufculis  ex  Hungaria ,  4 , 143 

—          viride,  nitriforme,  opacum, 

cryftallo digitumcraflb,  ex Qhreoburgp  s ,  398 

Scaooum  purum^  •  .  7}  320 

—  —  Aritannicom,    -  -  •  •  •  7,471 
—  puriflimum  ^nglicam ,    •    .  7 ,  295 
 puriflimum MaJaccae,   -   -  •  7,331 

Ziacum,    •   -  -r   7fSJO 

L  A  P  I  D  £  & 

Achates  pallida  rubens ,  variegatus ,  -  -  -  z ,  63  x 
— —  coloris  fuccinei ,    -    -    -    .  . 

—  albidus  macuUs  incarnatit  ex  Du- 

catu  bipontino,  3^058 

Aeatus  Britannicus,   •  «    •  .  •  •  3^  5x2 

Adamas,   3,517 

'   Brafilienfis ,     -     -     -     -  3,518 

  alius,   Sfjai 

•  -  3,5" 

•  adius,  3,5or 

 paUide  csruleus  ex  Indiis  orien- 

talibus,   3^512 

  flavus,   Sf  ja* 

— ~  profiiDde  viridis,    •   •  •  •  3, 5fts 

Aabaftroin^  •  i,87» 

Alimieii  Dudtim  five  plomorum ,    •    •  2,27^ 

■  plumofum  officinarum  ,     -    •  2,625 

— fchiftinigrifriabilisnarivum,  •  a,  064 
Amianthus,     •     -     .     -     .     .  s^pij 

 fibril  angalofis  c^dis  e  Fah-  . 

^  a,  855 

Z  A- 


^  kj     d  by  Google 


154 

Aimanthtts  fibris  ri^Us  poipurascemi- 
bus,   ------     -    a, 488 

t  '  : —  Tiridefceof  flaibiUbasiLbris»  «, 
 fibris  mveSs,  •  •  ^  -  -  3  > 

Airaaientarius  Li^s  violaceus  ex  monte 

Rammelio,    ..    .     -     .     -     -  3,104. 

Lapb  Mvm  ex  numce 

AcfeniCunr  rubrum  fiveSaiid«rachftGt» 

coram,  3>^23 

 flavtim  five  Auripigmenttini 

nauvum,     -    -    -     -    -    -  3»  3iS 

— —  faftitium,     -    -     -   -  39^^94 

Arienicim  Perricol^  argenteo ,  bra&is 
concretum,  ochra  fulva  conlperfum, 

"  «K  Comubia)   Ji  8j7 

 ^  Ferri  argenteo  colore,  teffu  la- 
tum, ftrianmi,  cum  mica  nigra  adbsttn- 
te,  five  Pyrites  albus  ex  rreyberg,  SfM 
Basaltes  minimus  ftriatas  Luydii,    -   *  2,683 
Beryllus,  live  Aqua  marina  exEibenftock,  3 ,  056 
Bolus  Armena,      -             -     •  2,727 
Calammaris  Srolbergenfis,     ...  5,000 
■     ■  ■  I   ex  Hungaria,     -    -     -  4)4^9 
*  ■     '      ex  Siletia, "  -     -     •    •  2,  5t56 

 ex  antro  Schartzfeldenfi,   -  *  2 ,  268 

Carneolus,      -     -     -     -     -     -  3,290 

Calcedonias  Sibericus,     -     .   •  .  •  ^,  559 
■        ex  agro  Bmxellenfi,    •  •  »,  613 
 albo  csrulefcens  fubpeUad* 

dus  Orientalis,  •  -     -     -     -     -     2 , 
Corallachates ,      .     •     .     .     .     .2 ,  605 
Cos.  Bremenfisy    •     .     :    •     .  x,666 
particoiis  impalpabilibos  dneicis 
compaCUs,    •    -    -    -  •-2,745 

Cos 


^  kj     d  by  Google 


551 

Cos  parciculis  friabilibus  ri^dis  Fenfyl* 

flavtts  Lotlulringiaey     .    •    .  5  ^  ^gg 

Creta  Alba •  ^ ,  251 

Cryftalkis  Yflandica ,    ...    -    *  2 ,  720 

vulgaris  rupiuiH 9  ^   •   •   •  2,650 

Hibernis,               •     •  ^,688 

Penfylvaiiisy     •     -     ^  «,tf45 

acumine tetrahedro,   -   -  -  3,169 

ex  Helvetia,    -     -     -    -  2,663 

fknguinea  utrimque  acuminata  ^  - 560, 
Cryfialium  auream » diaphanum  ^primstd* 
cum,  hexa£drum,Topafiuof  recendo* 
turn.  Chryfolithus  veterum  ex  Schne- 

kenftein ,   3 ,  450 

—    flavefcens    fubdiapbanmn  , 

quod    pfeudotopafium   vocaot  ex 

Godsberg,  •  -   -  a,  5^5 

Gallypot ,  -  .  •  .  •  .  I  ^  p2g 
Glacies  Mariae  ex  Mufcovia^^  -  -  1 ,  28(S 
Grammatias,  -  •  •  -  •  -1,515 
Graoatus  fiohemicus,  -  •  •  •4, 366 
^  SoedcQi ,  .  .  •  -  8f978 
Granati  miocra,  *  •  •  •  *  Sf  106 
Haematites,     •  •     •     i     •     4^  ^(So 

Hyacinthus,     -     -  -     •    -  2,631 

Jaipis,  ••-2, 666 

tocos  pallideviridis ex  Germaoia,  2,77^ 

—  purpureus  granis  aH>idis  xoiif|)er- 

lbs  ex  Helvetia,      *      -      -  *  •  2,  7^(5 

~~  rudis  penfylvanicus,     .    .    •  2,  576 

~  —  flavus  opacus  Freyenbcrgenfis,  •  a,  666 

—  ruber  cx        Braxellemi^  -  -  2 , 70 j 

'  viridis  Sbericus  cxArgunts,  *  •  -  1, 586 

Judaicus,  *  2 , 500 

Lazttii>   3 , 054 

Z  2  La« 


85^ 

Lapis  Lebetumt     .     •     -     -  2,7^% 

LinthaBtraXt    -    -  .  *    •    *    "    ^ ' 
Lydms,  feamapnor.iiigniin,  ?  -    -    a, 688 

Magnes  Peofylwi^t     "    -*     '     •  585 

Magnefia,     -     -  •  '     "  3>53o 

— T  ilfeldenfis,     -     -  -     •     4>  3^5 

—  Penfylvania,  •  -  -  3  5  240 
Malachites  Sibericus;    •     -    •    -  3f9SM- 

Malachites ,    -   *   ^    *    *   "   *  e*  ^  * 
.  — —  vixore  vario  undulatus  ex  Si- 
beria, •  3j  348 

Manatus "ex  Jamaica,,    -     -    •     -  2,270 

 alit»*    ......  a,  330 

Marmor  ItaBcumnigrum,  704 

 Album,     -     -     .    r    •  707 

.  aliud,   2f  7^8 

Mica  paraculis  fquammoiisaiiricoloribus 

inSazomfefcente,   -    -    -    -  -  ^f564 
particulis  fquammofisauricoloribus 

in  faxo  fpatofo ,   a,  631 

particulisdiflindlis  Argentea,  -  .  2,192 

paruculis  fquamoiis  &  membrana- 

ceis  miftjs,   .  -     -  ^  •    -    -  •  4f  3^3 
particulii  iqiiaiiiofis  ex  neto  Da- 

vifi,   -  a,  644 

—  particulis  membranaceis  nigris,   -  },  coo 
Molybd^na,  five  Mica  fquammis  mini- 
mis ferrugincis  ex  Anglia,    ...  2,140 

Namurcenfis  caerukus  5 1 

Nephriticus ,  ..--•.-•2,  S94 
Nitrum  Qiiartzofum  purpurafcens  acaule 

ucrimque  acuminatum,        -    -  2,307 

 Qiiartzofum  album  ex  Feofylva. 

nia,   >  -   2, 680 

.  Qiiartzofum  album  COraflavi. 

cum*  *>^?? 


^  kj     d  by  Google 


357 

Nicnim  qnartzofam  album  lunmque  aca- 

minatum ,    -    •..•...2, 652 
 quartzofum  utrimque  acumina- 
tum Scbiokelber^enfe,    •    .   •    •  2,625 
OUaris  fibris  aoerofls  friabilibiis  incaroa- 

ow>  -  -  -  -  *  -  3i  163. 

  ex  fodina  ferri  Langron  Cum- 

briae,   2,  tfi8 

Ooyx                                       .  2, 510 

 corneo  caerulefbens  lineis  hSb&$ 

polygonis  diftiaftus ,  femidiaphantts , 
ex  India  Orientali 2 ,  615 
Opalus  ex  albo  caerulelcens  ex  £ibea- 

ftock,   I,9j8 

 alias  ex  Eibenftock ,    -    -    -  075 

Ophites  nigricaBs  puoOis  dbb  denfiffi- 

mis,  exMifnia,  -   .  -  .   .    -  2,888 

 —  virens  venis  citrinis  &  albis  ex 

fodina  Sahlberg^Q,   2,547 

OfteocoUa,                               -  3,240 

Pfeudocopauos,  .......  2,672 

PyriCd  asrofiia  aureo  virefcens,  ochra 
metallica  confperrus,exHohenfolms,  •  4i  027 

  cupri  facurauilimus  ochra  fua  vi- 

lidi maculatus,   .......  3,988 

Cupri  ex  Comuallia,     *  -  -  4i  158 
Capri  fiiivofalcttsmoiitis  Aodreo 

Goflarienfis,   -    -   7>5^4 

  Cupri  Fahlunenfis ,    -   -   -   -  3,800 

mkraceus  flavus,    -    .    *    .  3, 719 

ferri  flavus  cubicus,    ...  4,912 

ferri  cabicni  nitidiffimas  tx  Cor* 

ouaHa,  4>789 

— ^  ferri  incarnatus  cubicus,    -   -  31678 
9"?rtzuni  fimpliciflimum  puriffimum  ex 

vaciis  GennanidB  lods  &  FeufylvaoiaB  •  2 ,  763 

2  3  Quarc- 


Quartzum  aquei  coloris  pellucidum  O 
;  cbraferri  dodum  PeofylvaoiiB »  *  -  i  * 
,  '  opacam  album    -    «   •  •   2  ^  48(S 

^-^^  niveum  pellucidum  Buii^ibus 

rocundasums  five  adamas  Amufuneo- 

>i      ■  I    purpureum,  pfeuda  aaeUiis* 
tus  di£tum^  exIkiluiiBiay   •    •   •  ^»5^^ 

Sardachutes   St  598 

Sardonyx  rubedine  paulatim  in  onychi- 
num  paUoD^n  vaoefeeoce;  ex  AngUe 

Ikort,  -  -   •   -   a,  tf25 

SciOtfis  camteas,    ^   .   •   •   ^   .  3»5^ 
fichiftus  cioereusfragilis,  feu  Ardefia  al- 
ba,   ---------   -  z^g^i 

.  >  ■       robcr  fragilis  FabluQ^nus ,    -    ft  f  526 
"    ■    ■  niger  friabilis,  oigrica  iabrilis,  ^38 
^leiuceSf  2,321 
Ofnabrugenfis,    -    •    -  *  2,637 
Silex  pellucidus,  2,641 
— Vulgaris,  a, 542 

fere  grtfeus  macufii  nigricamboa 
defbriDibus  variegatss,  pyroiaacbaf,  2,603 
Siliquaftrum  albi  coloris  Anglicum,   -    2,  838 

Slate  Hybernicus,  2,490 

Smara&dua  ofto^dros ,  altera  paiteviridis 
diaphaaa,  aloera  opaica  ciiierea  ex  Pe^ 

ro,  3,095 

Steatiteslubdiaphanuscornuuscaerulelcens,  2,  75S 
Spacum  bradeatum  pellucidum  five  An- 
drodamas  phofphoricoa  S^^ucbtbri  ; 
ex  ditione  Beroenfl,    -    .    -    -  3^17? 
w       bra&eacimi  bra6):eia  Smaragdinis 

nitidis  phorphoricum  ex  Saxonia,       3^  I5<C. 
>j     ^    compaftum   pellucidum  a^uei 

(oloria,  a,  704 

S|ia. 


^  kj     d  by  Google 


9S» 

Spatum  conipa£lum  pellucidum  fubvid*.  . 

de  ek  Roskear  Coroubias ,      «      ->    3  >  <  7a 
■ '         diaphanom  fmaragiJinnin  phos* 
phoricum,       -      -      -      -  3>o^g^ 
fubdiaphanum  compaflumphos- 


pborkum  Freyeabergenfe,     —       2,  736 
bradteacum  ,  bradleis  virides- 


cendbus,  peUucidimiy  phofphoricom  y 
Ibecies  Androdamantisi  exBriencian, 
dicioQis  Bernenfis,  -  •  -  a*  184^ 
— — —  brafteatum,  bradleoJis  eompac* 
ds  amethiftinis  nitidis ,  opacumi  poos- 
phoricum  ex  traAttRatudK>peoij,  -  3^  17a 
teflellatum ,  tefliilis  lameHack  (ub- 


pellucidis,  topadi  colore,  phoipboricum 
ex  SazoDia  9      -      -      *      -     4t  49a. 
Amiantinum  fibris  albis&  Ame* 


ih;(liiiis  mixtitf  quartzo  albq.cavenio- 
(badnatum,      ....  6^640 

compadlum  opacum  album  ex 


Cheflria,       -  2, 51^^ 

compaflum  mcidum  teflUlis  ipar« 


fis  Osnabr^genlef      -  2,63(1 

Takum Venetoin ,      -      -      -  '  2,780. 

— —  Jamaicae,       -       •       •  3^000 

 —  ex  Siberia,       -       -       -  i^lfii 

 friabile  molJiufculum  album  o« 

pacum,       .....  2^680 

Terra  femlis  honoram,      -      -  1,630 

■        Lemnia,      -      -      •      -  i,  ceo 

Tophus  five  Tiras,       -      -      •  1,410 

Turcois,  -  2»jO&. 
Turmaiinum,  Cryftallum  nigrum  facuie 

flamms  coioce  ex  Indiis  Oxjencalibiis^  2 » 959 

Vitrura  pariffimam  album  Brhannicumy^  }f  150 
-*  vixidc  cx  quo recipieniia Chemicals  »  620 

Z4  Vi. 


Vitram  viride ex  qao lagens y    «    -  s,6Stf 

Arenl  vulgaris,       -      -      •      -  2,^531 

Argilla  Hollandica  humida,      -      -  i ,  821 

Lateres  duril&mi  ex  hac  argilla  coQi  ^   -  2 , 006 

BITUMINA  BT  SALIA. 

Bitumen  folidumpuriflanum  Gagas diftum,  i ,  aoj 

 aliud,   1,238 

>—  folidum  nigrum,      -      -  i ,  744 

Socdmim  peliucidum,       -       -  i»o65 

■  aBod  pingue ,  -  -  i ,  087 
Sulphur  nadvum  pellucidum  rubrum  ex 

Tranfylvania ,               -       -  2,871 

vivum ,       -       •       -  2y  000 

^    irolgure fufum,      -      -  1 , 800 

AlameUy      -     -      -     -      •  i,  7H 

Borax,      .       -       •      -       -  1,720 

Nitrum,      -      -      -             -  1,900 

■  fixum,       .      .      •  2,745 

Sal  Ammoniacumimnimy      •      •  ifASi 

—  volatile  Coraa  Ceryi  9   -  .  •  .  1,49* 

—  Enixum,      •      •       -      •  2,  148 
Gemraae,     -       -       -      -  2,  i43 

—  mirabiie  Giauberi,       -      -  a,  246 

—  Guajaci,      -       -       -      -  2, 148 

—  polychreftum  >    -      •      -  a ,  141 

—  prunelte,  ^  -  -  •  a,  148 
— -  Vitrioli ,  -  1 ,  900 
Tartarus  crudus ,       -       -       •  1 ,  849 

—  —  cremor ,       -       •      •  i ,  900 

Emeticus,       -      -       •  2^246 

—  —  \^triolataf ,  -  '  -  -  .  a,  298 
Vitriolum  Bricannicum,      -      -  1,880 

■  album ,       -       •       •  1 , 900 

—  DaatiTcaoum.      -      •  •  1,715 


^  kj     d  by  Google 


^6t 

Vitriolom  ml 


ANIMALIUM  PAR.TE& 

Bezoar  OccideotaHs,      -      -      -     r  c^rt 

 ©rioicalM,      .      .      .  , 

aiculMVefiaelmmanx,     -  •  ,      ,  700 

•         alius,       -  .      .  , ' 

Corallia  rubra,   ...      .      .  mZ 

 alba   *» 

CarM^jinam.      .      .      .  ^^ig, 

y^rvt,      -      ...  I  g,- 

 RhiflocerotB,     .     .      -  i  *  ai. 

El>ur,       -      .      .      .      .  i'JJ! 

ichthyocoiia   :*:!{ 

Muricia  concha ,      .      .      -  ,* 
Oftre.  oMKha,      -      .      .  I' ^ 
Ocoli  Cancrorum  veri ,       •       .  i  *  gg^ 
~  Cancrorum  fpurii.      .       .  »; 
Olla  Ovis  recenoa,      ...  a  j^. 
 Bovialicca,      ...      .  ,;<j^<y 

VEGETABILIA. 

Lignum,  Abies ,     ^.       .       .  ^.jjo 

 Aloe,* five Arphaltnm,  '  -  VJijj 

Bcafilienle  rubrum,       -  i  o%t 

Buxus,       -       -      .  I'osi 

—  Qmpeclu.,       .       .  ^^j,J3 

EbenokT^  -     .  ,,.340 

Fagus,      .      .      .  ;  '^'^77 

Fraxiniu  in  ramo,      -      ."      '  o'ru 

 inltipite,      .     -     .  0,845 

Z  5  Gua- 


Z6% 

Giuja€iim«      •      -  .  ^       *  ^>S3S 

Guajad  cortex  ,  .     -  -       -  i »  ^So 

Juniperus  ,  .  •  •  -  >  o ,  556 
Maftichinuni,  -  o,  849 
Nephr;cicum»  -  1,200 
Pfunus,  !•  *  -  •  0,66s 
Quercos  in  caudicet  -  -  0%  9^9 
 inxamo  viridi,.  •      -  o,  ^70 

Rhodium ,       -  s       -  i ,  i25 

. Saaulttin  albunif .  «      -  <  9  041 

citrinoniy      -l  -      -  0^809 

—  robram^      »  -  1^1^ 

SalTafras,      -      •  -   -  •      -  o, 

Suber ,       »       -       ^  •       -  240 

Taxus,      •      -      .....  o,  760 

Ulmusf      -      -      - .  -  .    •  o>  600 

Variegatum  Virginis ,  -      -    •  '«>SI5 

Vit»,       •             ^,  •      -  If  3^7 

Radix  Chinae ,       ...      -  i ,  071 

 Gentianae  , .     - .  -       -  o ,  80a 

Cortex  Peruvianas  ^      .  .      •  o^ji^ 

Galla,   If  034 

Camphora,       -       -  -      •  0,996 

Cera  flava,        -       -  -      -  o,  955 

Giunmi  Arabicum, .      -  ,  -      •  i ,  375 

Gummi  Tragacaniha,     -  -      •  i,333 

Myrrha,             -      -  •      -  J^f»50 

Opium,      -      -      •  -      -  -^^3^3 

Fix,      -      -      -  -  ^1,15^ 

RcGna  Guajaci ,         -  -       -  1,2^^4 

 Scammonii^      •  -      •  1,200 

Thus,      •      -      -  .  -      -  if  07^ 

i  L  U  1  D  A. 

Aqua  pluvia,      -     -  »     -  i ,  coo. 
^    '  Aqua 


^  kj     d  by  Google 


5^3 

Aqta  deftillata,    -      •      .      -  o,  99$ 

Marina,      -      -      .  -  -  1,03a 

pucealis,      «      •      •      •  ^$999 

fluviadlis,     -      •      •      •  ifOo$^ 

fords,      •      •  *     •      •  1, 300- 

regia,      -      -  1,234.- 

^^^y  -        -  0,0014- 

Acetum  Cerevifi® ,      •      «      •  i  ^  034 

~  Vini,       -  l|0»i- 

peftUlatum,     •      •      •  19030^ 

iaci  Gummi  Tinftura,     •   •  o,  899^ 

Andmonii  Butyrura  ^      •      -      •  a ,  470 

 Tin6lura ,     •      -      -  o,  gtftf 

Bal&mua  de  Tolu ,      -      -      .  0,896 

Cordcis  peniviani  TinOora,    -    •  o ,  900 

LacBubQlam,      -      .      .      .  1,030 

—  Caprmum,      •      •  .  i,ooj> 

~-  Afininum,     •       •      •       «  1 

Laflisferunit       •      »  •  i\oi6 

Urkia  huroana,     -  .      •  i,oitf 

alia,      •      m      .      .    -  I  ^  030 

Urtnas  Spirkus ,      -      .      .  i ,  1 00 

Oleum  Ambrae,     .  0,978 

Amygdalarum  dttldum ,      -  o|  928 

Anechi,     •      •      .  •    .  o,  994 

Arandonun,     »      *      •  o,  888 

Carui,  -      -      -  0,940 

Caryophyllorum,       •       •  1 , 

Cerae,       •      .      •      •  q,  Sjx 

CinDanomi,      •      .      •  z ,  035 

Cumini,      .      .      .    .  0,975 

rmiculi,       •  •  0,^97 

Gagati  nigri,      •      .      .  1,000 

HylTopi,      .      •      •    -  o,98tf 

lywijen   o,9if 


Oleum  Lini,       -      •       -    .  • 
  Nucis  Mofchatae, 

■  Oli  varum,       -  - 

— —  Qrigaiii»     -      -      -  - 
'         Pecroleam  excolor  five  NapbUui, 

Palegu,      -  • 
Raparum,       -       -  • 

Rorismarini, 

Saffafras,  -      -  • 

'         SabiM,      -      -  - 

■  Spicee,      ,      .      •  . 

■  Tanaced,  •  -  -  - 
II  T^rebinthinae ,  ... 
■■        Tartar!  per  deliquium,     -  - 

 VicrioU,      .      •      •  . 

Sanguis  humanus,  • 

 alius  fpiflior ,       -      -  - 

^ — —  a  quo.feceffitferum. 
Sanguinis  ferumit     -      -      -  - 
Spiriuis  Ambrtt.      •  -  * 

—  — ComttGecvi,      j      .  . 
~-  —  Mellis ,      -      -      -  .  - 
_  _  Nitri  communis ,  - 

—  —  NitriHermeticus, 

—  — Nitri  cum  01.  Vitfioli,  -  - 
 Nitri  dulcis,      -      -  - 

— *- —  Nitri  Bezoardicus , 
 Serici,       .      .      •  - 

—  Salis  Marini,      .      -  - 

—  Salis  dulcis , 

—  Salis  cam  Ol.  Vicrioli,    -  - 

—  Salis  Ammoniad  cum  Cake,  - 

—  Sulphiiris, 

—  Terebiuihina^^,     •      -  - 

—  Tartari,        -       -  • 

-~  Vini  ReeUfictoiSy     •  .  - 


o 

.932 

o 

,948 

o 

» 913 

1  708 

o 

.  978 

o, 

»  853 

o 

>  934 

I J 

>  094. 

o 

O  J 

}  93^ 

o 

,  94<S 

o. 

>  vn 

1 , 

I 

1  700 

I J 

t  040  • 

I, 

1 , 

084 

I 

I, 

1  031 

I , 

1  073 

»  895 

I 

»  3«5 

I 

,  610 

1.. 

i3S8 

^  000 

I , 

►  315 

I 

>  HS  ♦ 

I , 

»  130 

I 

» >54 

,  952 

)  019 

,  874 

»o73 

o 

Spi- 

^  kj     d  by  Google 


Spiritus  Vitrioli ,      -      -      -    •  i ,  203 

Vinum  rubrumPooucq,       •      -  0,993 

  BurgundicQiDt      -      -  o,  953 

— —  Campienum,      .      «      •  0,96^ 

-  rubrum  ex  promontorio  bonae 

fpei,   1,018 

Vioum  album  Gallicum  lifofchardiouiii,  i ,  000 

—  Mofellanum,  -  0,916 
—  —  Omarienlc,      •      .      .  if  033 

$•  888*  I>ifieruoe  graTicaces  fpecificae ,  tarn 
firmonim  ,  quam  flaidomm ,  tempore  JEMvo  & 

Hyberno;  nam  ^Ellate  a  Solis  calore  omnia  funtra- 
refafta ,  Hyeme  a  frigore  condenfata ;  nec  aequali 
gradu  mutaotur  omnia  corpora ,  vef  um  diveriiili* 
mo:  floida  eoim  ab  eodemignemagisexpanduii* 
tur  quam  firma.  Comprobarunt  hoc  experiroen* 
lis  CI.  Hombergius  &  Eifenfchmidius :  HujusTa- 
bulam  hie  appono,  in  qua  pollicis  cubici  Pariliiu 
poodus,  quod  ibi  loci  in  ufu  eft,  exbibetur. 


Mercurius , 
Oleum  ViirioH, 
Spiritus  Vitrioli, 
Spiritus  Nitri , 
Spiritus  Salis , 
Aqua  fonis, 
Aoenim, 

Acetum  DefUllatum 
Spiritos  Vini , 
Lac  bubulum  , 
Aqua  fluviatilis  , 
Aqua  putealis. 
Aqua  deftillaca, 

FLNJS  PARTIS 


I 

EStitc.  1 

Hyeme. 

5 

grana 

I  3 

grata 

7 

I 

66 

7  » 

14 

0 

7 

59 

0  7 

7« 

0 

5 

33 

0  5 

38 

0 

6 

»4 

0  6 

44 

.0 

5 

49 

\°  f 

55 

0 

6 

S3 

0  6 

35 

0 

f 

>5-  ! 

0  5 

SI 

0 

5 

II 

0  5 

15 

0 

4 

32 

0  4 

4* 

0 

5 

20 

0  5 

25 

0 

5 

10 

0  5 

»3 

0 

5 

II 

0  5 

«4 

0 

5 

8 

lo  f 

d  by  Google 


INSTITUTIONUM 

PHYSICARUM, 

PARS  SECUNDA. 


.^  .d  by  Google  • 


3^ 

INSTITUTIONUM 


PHY  SICARUM» 


PARS  SECUNDA- 
CAP.  XXVI, 

%  88j>.  ©©^^^onfpeftis  nrnmuIKs  gene- 


nempe  Aquatn,  ^toiem,  &  ASrem:  turn  quia  hasc 
poflident  pulcras  oc  adimnndas  propriecatefl,  tum 

quia  infignem  utilitatem  nobis  ,  aliisque  corpori- 
bus  terreflribus  aiFerunt:  adeo  ut  Philolbphi  ac« 
tentione  acque  examine  digniflima  Qnu 

^  890.  locipiamus  ab  Aquft  ^  ucilicatemqw 
pnmum  ejus  breviter  videamus :  I^  Omnibus  a-^ 
nimalibus  cedic  potui ,  neque  potefl:  aliquod  utile 
vitae  &  fanitati  praeparari  potulentum  ,  cujus 
maxima  pars  non  lie  aqua.  2\  Diflblvic  cibos  in 
ore,  &  caufa  omnium  (aporum  ab  animalibusper-^ 
oeptorom  eziftic:  aridorum  enim  in  ficco  ore  noU 
iuseft  fapor:  iniervicque  emolliendis  cibis^  qui  in 
ea  coquuncur.  3°.  Efl:  vehiculum  omnis  nutri- 
roenti  animalis  ad  quascunque  corporis  partes* 
4^  Caufa  vitae  exiftic,  cum  fanguinem  per  vafil 
meabiiem  reddac,  emnqoe  diluat  s^.  Caufa  ve- 
gecadonis  &  incremenii  omnium  vegetabilittni 
exiftit,  adeo  ut  ex  fola  pluvia  in  vitris  albis,qui- 
bus  bulbi  tuliparum,  hyacioiborum  &q.  juiHlunt, 


ralibus  fluidorum  proprie* 

tatibus ,  admodum  utile 
fore  judicavimus ,  fi  pro- 
pius  infpiceremuscrianui* 
da  admodum  univerfalia. 


Aa 


cres* 


crefcant  iptegrae  plantae  cum  foliis  &  floribus* 
6®.  Sed  nec  foflilia  increfcerent  in  terrae  gremio  ^ 
niiiaqua  partes  nonnullas  aliis  aiferrei,  nullus  La- 
lys^  Sk\ex ,  GepiDa  daretur » oUi  tX  aqiii  cam  cer* 
ns  pennifU  fuccus  lapidefcens  pmparareciir,  qui 
aliis  allapflis  terHs ,  in  Saxa  &  Silices  converdtur. 
7°.  Pifcium  eft  vehiculum.  8^  Ut  &  navium, 
quibus  mercaturam  exercemus  cum  remotiflimis 
populis.  ^\  Pluviam  format «  Idpfu  fuo  la- 
vat  Acsnem:  Io^  £c  ejus  ope  ablounus  quascunooe 
fordes ,  infervicque  balneis,  Mntantam  hyaodoy 
fed  partes  rigidas  emolliendo ,  arthriddi ,  rheuma- 
tismoy  aliisque  morbis  pellendisadmodumidoneis. 
xx^  Se^fopdum  &  fiuviorum  folaeft  caufa;  at- 
<|iie  ita  raovendis  molarum  alls ,  innamerisqiie  a* 
liti  vfibuaMechanicis  iniervit  Utnimaqaaanignia 
ntutilior,  cgregie  difputavit  Plutarchus  (j). 
,  §.  891.  Diftinguitur  aqua  ab  omnibus  aliis  flui- 
di»  hue  usque  cogokis  ,^  quod  fii  mafia  fluida  » 
*  liquida  ,  humida ,  infipida  t  inodoni)  limpida  $ 
fielhicida  ( ^ ) ,  colons  expers ,  exiguo  calore  vo> 
l^dlis,  in  igoe  non  ardeos,^  fed  ilium  pkrumque 
e:itinguens. 

.     892.  Aquarum  fpecies  ad  fex  referri  poiTuiiU 
I^  E  cpelo.oecidit  Tub  forma  Pluvias,  Nivis, 
QiiaQ(fiDis.  a^  eft.Fontana*  3%  Floviaulis  4^ 
BiiceaKs,  5^  Paludofa*      Marina.  * 

•  5- 893-  Pin  via,  Nix  &  Grande  prius  fuerunt 
aqua  ,  quce  e  terras  fuperficie  £ub  forma  vaporis 
adrcendit;^  nut>es  compofuit,  atque  ex  alto  rela* 
tucur  m  €emm  ;  quomodo  ha^  fiast  ia  Capioe 
XXXIX ,  d^  Hecepri^  exponaov 

(a^  Pi.  UT  ARCH  I  Opera  Tom.  2.  ^ss. 
(^b)  KiccioLus^i»Gfo^fflf>/^.  JUX.  cap.  2. 


^  kj     d  by  Googl 


• .  §.  894.  Pluvia,  Nix,  &  GHmdo,  &  Vapoi« 
Aerei,  except!  a  terra,  in  devexo  fluunc,  turn 
quoque  a  terra  forbentur^  csunque  ad  diverfani 
penetivnc  altioidifirti ,  pro  vari^  fbli  co|idkioDe : 
^eca  (^)  vioisanim  diligeosdEdlar^^ 
lam  pluviam  eflfe  taiii  magnam ,  quo  taram  ul- 
tra decern  pedes  in  akitudinem  madefaciat :  cui 
aflentitur  Varenius  (A),  de  la  Hirius  pluviam non 
mukum  ultra  16  pedes  in  terram  penetrate  tiadit 
(c).  yctamMtJBtA^t^^  (d),tanak 
4ibi  vis  noh  efle  sqoe  porojfam ,  fe  antem  deftoi^ 
^difle  in  puteum  1600  pedes  altum,  qui  eratin  ru- 
pe  praealta  Misniae  ,  atcjue  obfervalle  in  diverfis 
alticudinibus  aquam  per  rimas  terreftres  inpuceum 
ilaUaiites:  id  fiooqaens  left  io  niulcis  fiidiaif^  kle6 
Jifonnier  (#)  p^iffidit,  in  fiodinit  Udiaotraan 
Arverniae  fe  obfervalle,  pluviam  ad  altitudinem 
250  pedum  in  folum  irrepfifle.  Ad  loca  maxime 
declivia  defluunt  hfe  aquge ,  fique  ex  lis  erumpere 
poSkAi  conftituunt  f ooces ,  qui  alcius  humiliusviS 
fiiad  a^aas  projicinntr  pro  ilimfSL^^  Hat^ 
turigims  aquam  colligentis.   •  '  '    '  -        *  > 

J.  895.  Pluvia  in  lUperficie  terrae  defluens  ver- 
sus loca  humiliora  excavata;  turn  &  eriimpeotes 
jkntes,  conflituuiit  flavios :  horont  aiyat  jgntf 
tit  pluvia  j  vrifomana,  vd  tttraqoe.  ^  1 
•  §.  896.  Fodiendo  terram  in  noomillis  lods  ad 
majorem  minoremve  profunditatem ,  aliquando  5 
vel  6  pedum,  aliquando  ducenum  auc  trecenum 
pedum,  perveniamsad  flratumaienariuiii,  quod 
^QDgis  tnftar,  siquam  inbihit,  ejusqoe  weiea 

a)  Lib.  3.  Cap.  7.  Quc^ft.  natur. 


b)  Geograpb.  genet,  p.  224. 
r)  LHift.  diFAtMi.  Iby.  A\  1703. 
^d)  Warsavia  iUuflrmapzg,  iii. 
(r)  Obfenmim  i'Btfioinmm^  pag.  1^4; 


Z7^ 


prabet  venas :  Efl;  base  aqua  putealis ,  fluens 
per  arenarum  interfticia^  ex  lateralibus  qoibus- 
cutique  locis ,  adpoceuiiL 

897.  Hit  veto ,  Qus  in  atnplis  cmieribai 
•fhgnac,  atqaecumeK  Pliivia,  Foiicibiis,  FlomW 

*    iiibusque  componicur ,  Paludofa  eft. 

898.  Marina  eft  ^  quss  amara ,  laUaque  » 
Oceanum  coaftiaiic. 

$.  899.  Acma  lUttQialit  raio,  am  forfitan  opn- 
^aaiii)  poteft  haben  para,  fed  inBcicur  tenaiflf- 
mis  omnium  fere  corporum  terreftrium  particu- 
Ks;  quemadmodum  Woodwardus  (^)  &  Morto 
Aus  (b)  diligenti  inftituto  examine  teftantur : 
com  emm  pluvia  per  Aerem  decidity  eum  lavat, 
lecomqiie  defert  tenerrimamm  pkmtarom  lemiiia, 
animalcula  in  Aere  nacantia ,  Tales  volatiles  Aere- 
fubdies  terras,  plurimaque  alia ,  quas  in  Aere 
•voiicare  folent.  Quo  fit  uc  pluvis  aquae  fordium 
iadfe  piurimum  fentiamr.   Aqua  Footana,  cum 


Don  tantum  abripit  plantas ,  mofcos ,  ied  praeier- 
ea  inquinatur  iis  partibus  ,  quas  in  terri,  quam 
perfluic ,  folubiles  invenic,  five  has  fine  terras, 
Lapidesy  Sales,  Vitriola,  JMetallat  Sulphura, 
Saponety  velalneriiis  generis  corpora:  Hioc  Sot* 
phiiraca,  Ferrata ,  Almninofii  aiuBc  aqtta*  Hoc 
evincunt  Pontes  acidiiK ,  mulds  in  regionibus  ubi« 
vis  terrarura  reperiundi,  nam  continent  plerum- 
qoe  viuriolum  fikri;  ideo  affiifaB  aquie  adgallarum 
toludooem  «  nigrefimoc :  ferrum  fmpc  Tub  fioD* 
mft  ochra  fiibfidiey  ex,  aliis  evolai:  A&t  has  a* 
quas  nonnunquam  putrefacic,  &  praeceps  dat 


(a)  Fmjopb.  Trmf,  N*.  253- 


d  by  Google 


D$J^  873 

Ticrii^m:  hiiie  ab  aEie  minueiKtet  fi  diaoQiiler. 

vands  func  aquae.  In  aquis  Spadanis  invenkur 
Rubrica,  Ochra,  JEs^  Sulphur,  Vitriolum , Ni- 
crum.  Plumbum,  CeruiTa:  in  Britannias aquis Ba* 
deniibut  invenk  Guidectus,  dolii  quancicatem  exa- 
minandOt  quio^  uociaf  &  ores  dntchnias  kpi» 
diim,  duas  uncias  &  lesquidradmnm  term  c»» 
ToleaB  &  fulphureae,  tres  uncias  falis,  tam  marini 
quam  nicri.Terrae,  Tales,  aliaque  corpora  majori 
copii  rempeftatc  ficca  aquis  footanisiofimttquam 
pluviofL  la  aqois  Fjrnnond  datur  moltum  ialia 
amari  9  Foram ,  &  terra  calcaria.  Hik  pro.var 
riis  admixtis  effeftus  producit  aqua  diverlbs ;  Quae 
Spiricibus  abundac ,  inducic  temulenciam  ,  ac  ft 
merumauis  bibiflec,  vehiciiiarraoir  deFoutepro* 
pe  oppiaum  Sc.  Baldomari ,  de  alio  Aquitaaifla 
aoa  procul  &  BdSi^  de  Foote  in  agro  Toleattio 
prope  Vatendolam,  deLyticeftto  amoe,  &  pin- 
ribus  {a).  Si  aquae  fulphur,  &  bitumen  admis« 
turn,  aut  cryftaUi  aeris,  amaricat,  veluti  eft  aqua 
in  Coromanddii  liccore ,  &  Kiampeng  iu  Ponco. 
Si  fubdJea  teme  admifceamort  quae  peoetrarepoa- 
iunt  in  porof  corporum  alionim ,  haic  aqaaeiniec- 
torum ,  inque  iis  haerere ,  mucancur  injeaa  in  la- 

Eides,  quod  praeftant  multi  fontes,  veluti  Mua- 
us;  alios  notavit  Vitruvius  (A),  Strabo  (c), 
Plinius  (^)  ,Caefius  Ploc(/).Hujusmodiexi- 
flic,  qnoqoe  in  Yllandia ;  turn  prope  Schwalba* 
chium ,  nounte  Haertrungo ,  in  agro Norico  (g)^ 
In  Scouae  fylva  Hamilcoui^  &  in  Buchania  era- 


Wm 

■ 

5k 

• 

(ft)  Varenii  Geogr.  &  vr.        X7.  |.  6. 

{b)  Lib.  3,  Cap.  8. 

(c)  Lib.  13.  p.  529. 

(d^  Lib.  31.  Cap.  ir.  &  L.  2.  C.  103. 

Se)  De  mineralibus  lAb,  i.  Cap.  6. 
/)  Natur.  mjior.  of  Oxfordshire  Ch.  5.  J.  1$. 
{g)  Batiii  Or^Sog.  p.  9.  * 

Aa  3 


ilence  Sabbaldo  (a).  Aliquando  tamen  terrcftris 
maieria^  qus  in  aqua  nacac ,  cruftae  indar,  undi- 
quaque  corpora  obdiicic,  quales  func  nonnuilas 
91x1  in  BrMmnft  nocante  Mortooo(/')  ^  Plott 
(c).  Neofoliehfes  femes  prope  oppkhim  Hero- 
grund  mutant  ferrum  in  cuprum  ;  illud  exeden- 
do ,  &  cupnua  ia  k>aua  ej^efi  £erri  reliaquendoi 

$.900.  ScnitFQi]»,qiioriimagnsepiowcriiie^ 

&  capillos  &  lanam  alio  colore  iti»dant,quosme^ 
morat  Ariftoceles  (  ^  ) ,  Seneca  (/) ,  Plinius  (g) ,  Vi- 
inivdcM  (A ).  Alii  Fences  vim  venenatam ab  admix- 
io  Arienicoy  Amimomalibas,  aliisve  terris  ha- 
lieiit,  vchid  ckoi  Nonaain  in  Arcadii  Scjrx  ap^ 
peUataabiocoiis,  adsrenas  fellit ,  qiuanon  fade, 
non  odore  fulpecta  eft ,  qualia  funt  magnoruni 
artificum  venena,  quae  deprehendi  nifi  morte  noq 
pc^anu  £ft  quoque  noxia  aqua  in  Thel^i<i  cir- 
ca Tempet  ut  &  Pons  Nepcunius  in  Terracina . 
in  Sfcaii  aqua  Palioim  fbmis ,  dec  in  AaericaB 
provincia  Guatimalia  jacet  pagus  Socapnla  cKc- 
itts,  per  quern  lluvius  currit,  cujus  aqua  nivalis 
fri^apoca,  eiEcic,  at  homines  fcrophulis  ten- 
tetfciir ,  obfidentibus  mentum  usque  ad  peflus: 
(t )  dnule  quid  in  incoiis  nonnttllia  Alpicta  obfer- 
vatur  tradence  Caefio  (t)  fupra  Juvaviim,  torn 
in  cilkra  &  fuad^ra  valle ;  ut  &  in  reguo  Grana- 

(a)  SMrL.  2.  p.  r.  C.  9. 

(d)  lUblttr.  /Ifjiof.  Nortbampton.  Ch.  4*     21.  • 

(e)  Nai.        $f  Oxfordsbin,  Ch.  5  J.  25-  ^ 

{d)  Brownius  Memsr.  p.  1^6*  Fl^.  Trmf.  ii\  4S^ 

(e)  Hiftor.  jlnimalium  Lib.  3. 

(/)  Seneca  L.  3.  C.  25. 

(p-)  Plinius  L.  2.  C.  103.  L,  31.  C  2« 

1%)  ViTRUvius  L.  8.  Cap.  3. 

(t)  Gags  itiner,  L.  2.  C.  20. 

h)  Ih  mnirolibus  Ub.  i.  Cap.  6.  ScU.  i2» 


^  kj     d  by  Google 


dac  &  Extremadurae  prope  montes,  quorum  in- 
colae  curanciir  abftinendo  i  potu  nivalit  aqu^ 
(a).  Alio aqa« ttotflft dentek nominibtts vatiliati- 
tes  &  caAvos  reddynt ,  velUtieflea  pagi  Senlis- 
fes  (  A) ,  quae  multum  falis  alcalini  fixi  gerit ;  idem 
notavit  Vitruvius  (c)  de  fonte  in  urbe^^x  Pef- 
fidis;  de  aliquibus  Germaniae  fontibus  PJinius  (rf), 
atplurafontiumgeoel1iddcrip(itQBGa8(f),  Daug^ 
quins  (/),  &  Fabfidufi  (^).  Vcrtito  hos  effeftus 
non  edit  aqua  ratione  aquae,  fed  radoiie  admix^  * 
torum. 

§.901.  Putealis  aqua  per  filicei  ezi^os,  pii- 
rumque  iabuletum  iluens ,  admodum  pura  eft, 
cmero^nin  tehnsftribus  partibtis,  quibus  &  fon^ 
tana  ,  mquinatur.  Nonnunquam  contingit,  ut  fi 
ex  puteo  aperto  aquam  haurias  labro  ,  earn  de- 
prehendas  mollem,  potabilem,  (aiubrem  :  cuiti 
ejusdem  putei  claiA  aqua  fit  dura ,  ih&lubris , 
plena  vitriolo  ,  aliisoue.  (^a  ex  aperto  puteo 
evolant  falia  &  Ifalphura ,  quae  in  claufb  rema- 
nent; turn  quod  aqua  in  piiteo  aperto  fit  frigidior, 
praecipitesque  reddat  pulveres,  qui  in  calidiori 
aqua  natant  (b). 

$.902.  Inpura  eft  aqua  paludofa,  &  fluvkti^ 
lis,  utpote  yeheni  limes,  omnis  generis  fbrdks, 
plantas,  piTces  &  quaecunque  vemus,  ASr,  ha-, 
mines,  animalia  ilU  injiciunc 

(a)  B  ARRA  rufage  de  la  Gket  ffc.  ynnmriiu  Stgvam 

A*.  1678.  pag.  273. 
(A)  LHifl,  de^AcO.        A\  lytt. 
(c^  L.  8.  C.  3. 
(rf)  L.  25,  C.  3. 
f  1  Z)e  mneralibiu  L.  i.  Cap.  6. 
(/)  Dausquius^  Tmafi jtqfiaQK^i%^ 
(£)  Tbeologia  aqute. 

(b)  MoRTOjNus  itii  ffi/L  mur.  qf  JNmbifit^tnsUH^ 
C.  4,  j.  14. 

Aa  4 


37^  De  jiqua. 


$.  90 1.  Aqua  marina  prater  falem  contlnet  bi« 
tuniiDa&  omnis  generis  fordes,  quia  ilumina  in 
mare  fe  exoneranc:  ESTe  vero  non  modo  aquam 
.|aUam  patet,  quia  nuoquamy  pluvise  falem  inji- 
ciendoy  effides  aquam  marioam:  hujiis  iapor  Cut* 
gularis  amarus  ft  bkumine ,  flueme  ex  fondbus 
fubmarinis ,  turn  ab  oleis  plancarum ,  animalium , 
&  fale  nitrofo  pendec  Aqua  in  mari  mortuocon- 
liiiec  Vitriolum ,  Alumen,  falem  muriaticum,  eft« 
q|ue  naufeofi  &  falfiflimi  iaporis  {a\  Si  muris 
aflfttodantur  aliquot  gutte  ipiricus  deftillad  ex  li- 
thanthracibus,  lapor  aquae  marina?  oritur,  uti  pul- 
cris  experiraentis  obfervavic  Comes  Marfiglius 
(^).  Sal  marinus  prope  Rhodani  ofUum  confec- 
CQs^  prioribus  tribus  amiis  propcer  biajminitama- 
fidem  ufui  iniervire  huroano  non  poteft,  uc  qui- 
eten poflquam  plurium  annorum  aecurfu  maxima 
amaririei  pars  evanuic ,  atque  avolavic  bitumen : 
Si  farina  depOtur  cum  aqui  marina,  fequentidie 
l^pter  amaricudinem  fafbdio  eft.  Sal  qui  aqu9 
anarins  inefl:  &  fuperfide  ad  profundicatem  6  pol- 
licum ,  alceiius  ell  iodolis ,  quam  qui  in  pronm- 
diori  aqua  reperitur:  fienim  priorfalchartaeccpru* 
Jeae  imponatur,  banc  nitri  inftar  rubefacit,  quod 
ft  profuodiori  ^aie  non  fit  {c).  verofimile  eft  a- 
quam  marinam  componi  ex  Sale  vulgari  marioo* 
ex  fale  acido  vitrioKco  &  ex  laie  calcario ,  (imili 
Spate.  Acidum  Vitriolicum  potifTimum  ineritfu- 
periori  aquae ,  in  quam  ex  acre  labitur. 

Opinati  fuerunc  eruditi  nonnulli  marinum  falem 
amarum  efTe  volacilem ,  per  univerfam  atmofpbs* 
lam  dilpergiy  atque  elle  matrem  vitrioli  nacon* 

lis, 

(a)  Pbilof.  Tranf.  N*.  462. 
.  ib)  Hifikrt  tk  k  mer  nag.  26. 


^  kj     d  by  Google 


De  A^ua.  377 

lis,  aluminis,  nitri,  ammoniaci.  Videtur  bitumen 
caufa ,  cur  aqua  marina  in  firma  corpora  inpa^ 
mSbi  luceac 

%.  5^4*  Puiificatur  aqua  ab  admixcis  heteroge« 
oeis,  I^  Transcohame,  in  tranfico  enim  per  la* 
bulum  puriflimum,  alcis  in  vafis  fupra  fe  acerva- 
tis  collegium ,  amaritudinem  ponit ,  &  pravitatem 
faporis,  &  in  finceram  aquam  cranfic ,  nocancibus 
Verulamio&  Cornice  Marfiglio  (a),  hinc  putei 
inlictore  mafino  ananofo  eSdBEi^  aquas  dulcet  ool- 
ligonc,  od  antiquis  nocrnn  fuic  &recenuori« 
bus  ((t)/  Ejusmodi  Tranfcolatio  etiam  feliciter 
ope  nonnullorum  poroforum  lapidum  mexicano* 
rum  perficitur,  auamen  aqua  marina  nonbeneor* 
bacur  fale  fuo  &  amaricie.  Ope  Al^  mariiWt 
pcrrpirantis  aquam  fubito ,  percolauonis  inftart 
purificari  pofle  aquam  docuic  Liftcrus  (d).  Ari- 
ftoteles  («),  Plinius  (/)  Furnierius  (g) ,  exce- 
ra  pilas  concavas  curanc ,  in  quas  man  merfas , 
dulcis  influit:  Deslaodes  ex  cera  virginea  confide 
infuodibula,  ex  quibus  Marioi  aquft  inpledfydul- 
CIS  effluir.  Leuunamms  aquam  per  cbartam  bi* 
bulam  percolat,  quam  dein  finit  putrefcere  ,  ut 
quaecunque  falia  indnc,  reddancur  volatilia,  imo 
avolenc,  &  partes  cerrelbes  (idant :  poiteaiterum 
aouam  percolat ,  quam  deftilladl  eue  pnriorem 
amrmat^  quia £des &  leiiss jam aUac»ittiit  (b). 

(a^  VHiftoire  de  la  mer  pag.  32. 

ib)  LucRETTus  Ub»  a*  V.  47X.  Jul.  Cjisae  4$ 

Bella  AUxandrino  Cap.  8. 

(c)  Labat  inhiner.  ad  hfulas  Jmrk.  Tool  6.  pag. 

375. 

(d)  Pbil.  TranJ.  N.  156. 

{e)  Hiflor.  AmmaU  Lib.  8.  Cap.  3. 

(/)  Hiji.  fMl.  Lib.  21.  Cap.  6.  J.  37- 

ig)  FoviiritE  Bydrogre^MmUb.  ^  Cap.  2tf, 

Kb)  Gmnmht.  PrntftU 

Aa  5 


hxc  methodus  etiam  commendata  a  Joan.  Gadesn 
den       151 6.  prodente  Halefio(a). 

$•  905.  Purior  redditar  aqua  Conglaciaiiimei; 
Quicquid  etiiiti  IJiirituofiitn  eft ,  nan  coagulatur, 
fal  ab  aqua  feparatur:  ideo  glacies,  quae  ex  aqua 
marina  formata  eft,  refoluta  iterum  praebec  dul- 
cem  hamorem,  nocance  Barcholiao»Boyleo,Rey« 
kero :  pari  modo  quicquid  eft  heceroj  cenetun  fere* 
aqua  permiftom ,  oonglaciatione  feoedit,  quod 
probant  vina,  quae  in  Phlegma  &fpirituraabeunt, 
cerevifia  in  aquam  &  in  generofiorem  cerevifiam. 

906.  In  primis  aucem  §  ibrdibus  purgatur 
aqua»  com  in  vapores  refolvicur,  five  hos  evehac 
in  alcum  (oo  calore  Sol^  five  id  in  recipiendbns ^ 
ignis  arte  fulcUatus  fadat ;  ideo  pluvia  eft  adeo' 
pura,  etiamfi  formata  fit  ex  aqua  Oceani,  Palu- 
dum ,  Fluminum  ,  &  exfpirationibus  variorum 
corporum ,  quas  funt  in  terrfis  fuperficie ;  facile  e- 
■kn  &  levi  calore  iblis  in  vapores  evehitnr  aqua 
pura,  mnkodHBdBns  accollonmrfklia,  &reliqua 
crafliora  corpora.  Id  iEgyptii  cognofcentes  ex 
Nilo  aquam  no61:uhauriebant,  priusquam  Solfub- 
tiliores  partes  excraxiilec  {b):  fx  naucas  nodlu veti 
lera  ad  laturnavis  medio  in  Oceano  expandsuit, 
mane  ex  iis  aquam  dulcem  expHmunt  (c).'  Db> 
ftillatione  autem  ardficiali,  praecipue  repetita, 
haberi  poteft  aqua  omnium  puriffima ,  remanen- 
tibus  in  vafe  craffioribus  fscibus:  iificerior  eftf  & 
fiieric  antea  pluvia  pnra ,  vd  nix  in  alto  puroqne 


tamen  aqua  deftillationibus  artincialibus  inficitur 
lapore  &  odore  empyreuiuatico,  parcim  ab  igne. 


par. 


(a)  JWrf.  Es^im.  pag.  la 

(b)  Plutascb.  L.  8.  oil.  5.  Symp. 
(O  VaaoxAiiJus  in^v^Syhh 


d  by  Google 


Bacu0^  i  quibusdam  arfmiyfis  corporibuii  Non 
exiguam  oavaraac  bomkies  Qpenun » Qcaqmini  ma- 
fimm  reddetent  diilcem ,  hmc  in  Aim  earn  pu- 

tredini  commiferunc ;  fi  aacem  dum  putrefic,  de- 
flillacur  usque  ad  dimidium,  f(stechorFende,quic« 
guid  deftiilatum  eft:  pan  fuperlfass  iequenct  die^ 
dulcia  &  limpida  eft»  merfis  onuabos  ibidikii  t 
led  pacrefafttoiio  acfM  'niarim  pmkut  ablbkicft 
evadic  aqua  dulcis  &  limpida  fponte,  cum  deftiP 
letur  ,  non  tamen  omnis,  quia  in  parte  inferiori 
eft  fpirkus  falis  maoniy  qui  quo^adic^Kferec:" 
Aqua  haec  deftillaca  emp]rreama  uriiloniin  mio? 
kit  dukefctc,  eft  fads  para  t  iion  pnecifncac  ar« 
gencum  in  fpiritu  nitri  folucum ,  fed  fufca  fit, 
&  fordes  ponit,  uti  aqua  putealis;  odor  temporis 
fucceflii  avolat ,  infervitque  egregie  emolliendispi- 
Qs.  Putrefafkiooem  aqua^  inaria»  pconiovemas 
ac^eOa  ichdiyoMlia :  fed  abs(|i]e  pntrefaftibae 
praegrefla  nunquam  fall  dcftiHanone  ex  aqui  ma* 
rinadulcem,  puram,  falubrem  paramus,  manet 
enim  Temper  amaricans ,  nifi  deftillatae  afFufum 
fu^rit  lizivium  Talis  tartaric  &  deouo  deftilletur: 
aUi  adjeceninc  Tal  tartan,  calcem,  ofladsoftm- 
Qodermata  caldnaca ,  itennq  deflillaruiic ,  qu  am- 
vis  non  tarn  Telici  Tucceflb  quam  priori  methodo. 

5.  907.  Clarificatio  ope  admifti  glutinoTi,  (uti 
Tunc  albumen  ovi,  lac,  ichthyocolla  aliaque  iin^* 
lia)  reddic  aquas  pjiriores,  dum  irieiiuncur  Tor* 
del  ^udoe.  Veruia  aqui  marba ,  oiamG  pri- 
mum  deftillaca ,  faac  methodo  naufeoTo  &  amaro 
fapore  orbari  nequit,  quamvis  paululum  dulcefcac. 

5.  908,  Ad  praecipitationem  confugerunt  alii  ^ 

foerantes  fe  admiftione  aliorum  corporum  Tales  ibr- 

^queez  aqui  expulfuros;  ita  aqus  inadi»  tar- 

tams  crudus  immifliis  fuit»  qui  in  fe  falem  mari- 

aum  abTorbera :  Alii  iofudeiuoc  Oleum  Tarcari , 
•       I*    •*»         ».     /»••  • 

^uod 


38o  Dc  Aqua. 

qood  fecum  Salem  marinum  reddit  prascipitem  ] 
turn aquam  ddtiUaoc,  &  percolanc  {a).  Indi Se* 
niQuin  ope  idem  prnftaot  {b\  Alii  iajidoac 
cundem  in  finemZiQconiy  Lapidem  Caliininareni , 

'  Salia  Sacurnina  Tc)  ,  Corallia,  Oculos  cancro- 
rum :  Glauberus  lapidem  fpecularem  in  puiverem 
neda&um  fiifficere  opinabaair  AUiadjeoe* 
fimt  ipiriciis  acidos  ;  ied  ope  homm  omniimi  a- 
quam  marinam  fiUe  &  amaritndine  oifaaie  non  po- 
cuerunc ,  neque  earn  ufui  humano  aptam  reddere. 
Omnium  conatus  fuperavic  his  in  cemaminibus  ia- 
dufbius  Haleiius. 

§.  909.  Aqua  puriffima  eile  cogoofcicur,  i.  Si 
fabric  peUuddifltma,  limpida  ab^ue  ulio  colore, 
fapore ,  &  odore :  2^  Si  poftquam  (blodo  Argen- 
ti  in  Spiritu  nitri  affufa  ei  fueric,  permaocat  Aqua 
aeque  limpida  ;  alioquin  turbatur ,  &  caerulefcic 
3^  Si  guoque  ab  affufo  Oleo  Tartari  per  deliquium 
non  la&elcaL  4^  Si  &  felttdone  iaccari  iaaiiDi 
affufa  edam  non  tarbetur  ?  5^  Si  Sapo  venetm 
eii  in  Aqua  oequabiliter  dilTolvaiur  absque  ullis  rc- 
liftis  fragmentls;  nam  fi  in  aqua  fuerit  Vitriolum 
vel  Alumeo »  fapo  doo  asquabiiicer  folyitur ,  fed 
in  fragmenta  abit,  ideo  nunquam  in  acidulit  fapo 
folvitor.  6^  Si  ft  Spirito  Salis  Aromoniaci  amb 
Aqua  non  turbetur,  fi  enim  Sal  marinus  mhaefe- 
rit,  oritur  coagulum  materia^  albs, quae lamdlaum 
praecq>s  ruic. 

§.  910.  Quando  aqui  phivift^  puteaH,  aut  flu* 
viali  doUa  navalia  implemuf ,  11c  nauticii  infer- 
viae,  dooec  ezperiencia,  aquam  mioime  durare  in 

(a)  Fhilof.  Tranf  N.  67. 
(  b)  Pbihf.  Tranf.  249. 
(c)  ABa  Ldpf.  Amu  I689« 
id)  H0m.  Jti^tm  teg.  Lib. 


^  kj     d  by  Google 


Di  Aqm.  3Si 

aaWgatiooe,  fed  ejus  in  vafis  daofie  &  ad iqpo* 
net  calidas  vote  colorem  » iapoiem ,  odmm  sm- 
nri ,  adeo  iit  nanfeoTa  &  foceos  evadat,  nec  ft 

nauticis  facile  bibi  pollic :  Ipfi  haec  mutatio  &  par- 
vis  infe£lis  inducicur  ,  quae  doiiorum  poros  per* 
ie{>caQua9  in  aqui  foecuf  vei  ova  ponanc,  &  ce- 
kfiter  in  magnam  mokkudinem  iacielfcaitt,  ezo- 
viat  poQttiit^  deiode  avolant:  fi  h»c  aqua  foetens 
ad  igaetn  ebulliac,  illico  moriuntur  inie£la,  pra* 
cipitanturque  una  cum  reiiquis  exuviis  &  fordi- 
bus  ad  fundum.  Adverliis  putiediiiem  &  infedla 
aquam  cooiervaie  aliqiii 


 1 

1 

1  - 

'Wilful  > 

iiTi 

—  9 

—   J   »  ^  — y 

Hon  Docerent  hominum  fanitad ;  expertus  fuic  di- 
ligeDtiflimus  Halefius  cuilibec  dolio  convenire  un- 
ciam  olei  fulphuris  ,  vel  ofto  fcrupulos  olei  vi- 
tnoli :  utile  eit  etiam  doUa,  piiusauam  inplebuii* 
Or  aqu^,  probe  inficere  fmo  aiaeock  folpharii. 
Antiqui  ideo  oeiebrabaiit  fontem  in  Brundifii  por- 
tu ,  incorruptas  praeftantem  aquas  navigantibus  (a). 

§.  91 1.  Aqua  pura,  five  acre  inquinata,  five 
ab  eo  purgaUt  tempore  frigido  indufa  vad  Au- 
f€Ot  AxgssMo  9  Piisnbeo^  Scanneove  »  deinde 
vi  prdiy  aut  iOibtis  mallei,  vel  in  anc- 
M  ab  embolo  preill ,  uon  videcur  condenfabilis  in 
minus  volumen ,  quemadmodura  Floreniini  Phi* 
lofophi »  aliique  multis  experimentis  evicenuc 
Pouui  enim  loris  inftar  quoqooveiliii  per  mecalio* 
nun  poros  oanfliidat,  adeo  nt  quantum  vi  extern 
Dsi  cavum  interios  imminnacur,  tancum  aquae  ac- 
curate exfudet,  uti  ad  fingulos  mallei  iftus  inglo- 
bum  adaftos ,  videre  e(l.  £x  quibus  condudi^ 
mus  9  particulas  aquae  eOe  admodum  doras ,  & 
ideo  earum  figuram  n(m  facile  motari^  nec  in  in- 

ler- 

ia)  PLisiuf  H.  Ciip.  109, 


^38d  Ve 

4erftida  fua  cogi.  Hinc  lignum  ^  planitie  Vui  ifl 
-aquam  ada£lum  findicur,  ac  fi  id  coipus  durum 
\  joptftufft  iuifiec:  globi  plmnbet  ck  canipnka  ohl>> 
^ae  in  aquam  explofi  apphnaittor^  ac  ii  in  lapi- 
des  incurriffent ,  imo  faepe  in  partes  difliliunt {a): 
4deo  A  vitrea  lagena ,  aqus  plena  imprudentius 
xlaadauir  fubere  aquam  oogente,  fraiigimr:  hinc 
^iiicuaiis  f  qaoaiodo  aliquot  iubera  lagoiis  inmi^ 
^enda  fint,  u  to  aqois  plena  ad  loca  calidiomiiitt 
transvehendae  (i). 

5.  912.  Vi  notabiU  partes  aquae  fe  trahunt,  ideo 
tenuis  cbalybea  acu8»  munda,  iicca,  aqux  frigi* 
de.innacare  potell,  fubfidehs  modo  in  aqti&  c& 
4I&9  aut  ii  pniia  home&aa  fiien&  Limim  cupret 
30  granorum^  11.  pollicnin  quadratorum  innatat 
aqusB,  hoc  pondere  non  valente  partes  aquae  a  fe 
zemovere ;  idciixo  vis  actrahens  in  tali  latitudioc 
mvfit  eft  hoc  pondere :  ob  eandem  caufaiDi  tmc^ 
tei&AQrii  As^sm^  Stamu,  Fbanbi  imataiic 
qua} ,  6c  obfervante  Petito  multis  pondufculis  an^ 
lequam  Hdant ,  onerari  pofTunt  (  c  ). 
'  $•  9^3*  Aquae  gravitas  fpecifica  reipefiu  Ami 
pun  ed:,  uti  1000.  ad  196^0.  attamen  ha;c  com- 
|Muratio  ^ftate  &  UjmA  dificrt,  quia  JBSaut  ab 
igne  omnia  corpora  ejcpanduntnr ,  Hyeme  con- 
denfaniur.  Non  autem  expanfiones  &  conden- 
fationes  corporum  ab  eodem  igne  pari  pafTu  ince- 
dunt,  fed  diicrepaot;  quia  %  oohamntiiy  &i 
gravitate  paniami  peadnit*  (^amobien  qooijs 
die  aqnas  gravitaa  ^ledfica  diirerlk  eric ,  veluti 
experientia  probat:  fi  autem  Aquam,  quam  na- 
turafuppeditaCy  exploramusy        i  diver/^  pu« 

(a)  Vmjl.  del  Acad.  R&y.  A^  1705. 

(b)  Hales  Experimems  on Jleeivjoters. 

(c)  LHift.  dc  i'Jc^d.  lU^.  AQ.  173JU 


^  kj     d  by  Google 


t>i  333 

rictte  Aqiw  dUcriniw  poodeite  ac  ft  caloie  pen- 
debit:  CI.  Volderus  A%  1686.  Septemb.  22.  aquse 
pucealis  LeydenQs 

pedem  Cubicom  obfervavit  63  ft ,  4  7  5.  36  grJ 
{a)  s'Gravefandius  63 ft ,  7 1. 2 5.  40 gr. 
Am 740  C3lensgrad.42fuit63ft,  2^.1 5.  4gr. 
A*.  1 743  calensgrad. 33 fuit 63  ft ,  45. 4 3i  i6gr. 
A*.  1744  calcns  grad.  5ofuk  63  ft ,  c  f .  3  3.  30:j:  gr. 

Adeoque  pollex  Cubicus  aquas  Leydenfis  fuic  pen- 
dens 280  gran.  &  poUex  qriindricus  220  gran- 
fed  difcrepac  pro  vaiio  aquas  calore :  iimile  dis* 
crimen  in  Galiii  notatum  iuic;  pedi  cubico  F^i* 
liao  adfcribente 

MariottD    70  Ik 

RoflMTO       69  ft.  1%  |. 

Hombergio  69  ft,  10  3. 
Picardo      69  ft.    9  f.  3  3.  20  gr- 
de  la  Hirio    69  lb.   x%  4  3»  %o  gr* 

•  5'  9H'  Ex  hac  comparata  gravitate  aquae  cum 
Auro  conclufimus  in  ^  70.  particulas  iingulas  a* 
qus  eOe  poroias :  verum  id  quoque  ez  ejus  mazi* 
ma  pelhidditate  concludere  polfunius  j  cum  nau- 
tae  nonnunquam  in  Oceano  limpidiflimo  fundum 
maris,  100  &  ultra  pedes  profundum,cernere  pos- 
fint :  imo  Sol  perfpicuus  eft  urinantibus  in  quam* 
fibec  profiindam  aquarum  aldtudioem.  if  Ec  ni- 
11  aquae  partes  porofas  forent ,  quomoao  ab  igne 
tantopere  rarefieri  poflent?  confifb't  enim  fluido- 
rum  rarefaftio  non  modo  in  remotione  majorum 
partium,  fed  quoque  in  harum  vera  expanfionen 
lecedenilbus  &  fe  inferiorum  ordinum  paniculis* 

(«)  Elem.  Pbyjic.  Vol.  r.  5*  155 r. 
^LiuiMi  Bifi.  ^41.  L.  a.  Cap. 4«, 


S84 


De.JqiUk 


).  915*  Ergo  Quaetibec  Muas  pars  non  eft  eie- 
Hientiim,  fed  mafia  compouta  expardculis,  bm 
force  ex  minoribus ,  quae  tandem  poft  feries  afi- 

quas  conftabunc  ex  elemends :  hsc  flbi  mutuo  in* 
podca  porofas  formaverunt  partes ,  quae  collec- 
taey  cam  globofas  fuoc ,  incerftida  &  caulaa  re- 
linoooiic. 

J.  916.  Globofas  efle  pardctilas  his  argumen* 

tis  colligimus,       Quia  nullum  fluidum  ,  cujus 
partes  confpici  pofllint,  novimus,  quod  non  ro- 
tundis  cpnftet  partibus*    2^  Qiiia  a(jua  eft  admo- 
dmn  lenis,  oculo  inftillata»  vulnen  infufa,  nul- 
lum doknmi  fufdcat,  modo  piuifllima  fit  &  tepi- 
da:  Omnis  faporis  &  odoriseft  expers:  d  afpe* 
ris  angulofis ,  acucis ,  fcindencibusve  corpuscu* 
lis  conftaret ,  lenitas  hscc  obfervari  non  pollet. 
3^  Quia  eft  aqua  admodum  fluida  &  lubrica. 
4*.  Vapor  in  camerft  oblcuri  radiam  Soiis  ezi- 
gaum  perreptans^  MiCiof»pioconrpeftut,mlmfi 
Ijphseras  exhubet.   5^  Cam  partes  ejus  majores  fe 
admodum  aequabiliter  attrahunt,  formentque  gut- 
tas  globofas,  probabile  eft,  ejus  partes  inferioris 
ordmis  etiam  le  sequabiliter  attraxiubt  &  formaile 
particulas  pari  modo  iphsricas. 
•  §.  917.  Sunt  ejus  particul®  admodum  fubtiles, 
videri  enim  nequeunt  ope  maxime  amplificantium 
Microfcopiorum :  2^  Et  permeant  vafcula  fubd;- 
lifiima  v^jetabilium^  &  Animalium,  uc  &  me* 
taUorum  vehementer  preffe.  t  911.  3^  Ex 
•  Vapore  >  in  quem  aqua  ex  iEolipila  erumpens 
abit  ,  collegit  Niewentytius   cufpidi  tenuiffi- 
msB  acus ,  aquae  immiffae ,  adhaerere  ad  minimum 
13000.  particulas.   Verum  certi  aliquid  hie  de- 
teiminan  neaait :  neque  etiam ,  utrom  omnes 
partes  lint  $ttfae  magne ,  an  magnituc^e 
diflerant  ?  de  quo  incalFum  diiputaat  Piulofi^phi : 

nee 


^  kj     d  by  Google 


385 


nee  aliqakl  ceiti  ex  cickm  fiiicepcbne  cdoris;iiec 

ex  faciliori  folutione  (aponis ,  vel  abHexGone  for* 
dium  colligi  poted. 

.  918.  Uccuiique  fubtilibus  cooflet  aqua  p^- 
ticuUs,  mhiiomincu  vitri  poroa  non  pervolaCy  ea* 
qae,  quae  lagenam  inplevic  aoie  50  aonos,  pari 
copii  eandetn  poftea  inplevifle  obfervatafuit.  (a) 
jiec  fui  fponte  unquani  penetrat  per  metallum  , 
femimetallum  ,  cryftallum,  geramas,  raultosque 
lapidea:  kHuic  in  interilidafabuli,  feidoon  in  po- 
los granorum,  quia  grana  non  intnniefcQnc,  notan* 
te  Reaomurio  ( ) :  le  penecrat  in  argillam  ficcam  ^ 
fed  non  in  humidam ,  quia  partes  argillae  ab  aqui 
inflantur,  inflatae  viam  ejus  partibus  intercludunc 
S.  919.  Aqua  in  vafe  igpi  expoiica  calefitt  ra* 
le/cic  in  mqorem  roolem,  quas  ft  proximo  gtacit* 
tionis  punao  ufqiie  ad  eboilirioneni  incrdcitt 
0361.  parte  totius  voluminis,  deinde  incipit  Ib- 
nare,  turn  bullas  aereas  expellere,  tandem  ebul- 
lire  in  formam  undarum :  interim  particuls,  Va« 
porem  form  antes,  in  aitum  elevamur.  Sonum  an* 
tern  edit  ebulliena  aqua  diverfiun ,  pro  vario  me* 
tallo,  vel  terriy  in  quft  ebullit:  fonus  enim  ille  ft 
particularum  aquearum,  quje  ab  igne  attolleban- 
cur,  lapfu  in  tinnulum  fundum  oritur.  Cum  ve« 
ro  ignis  maxima  copia  a^uam  ingreditur »  cujut 
umtum  decerminata  quanticas  capi  poffic,  avolac 
icerum ,  aquam  perrumpendo  undasquefuicitando : 
fimili  mode  fupra  ignem  ebulliunt  fpiritus  arden- 
ces ,  olea  exprefla  &  defliilaUi  aceca»  vina^  plum- 
bum &  regulus  antimonii. 

$.  pao.  Aquam  fluvioram  cucrentiem  minus  e- 
vaporare,  quam  in  palnde  ftagnancem  obfervavit 

Ve- 

«   

a)  ScHOTTi  Meth,  HydrauL  memm:  pmt.  3.  CMT*  Ic 
h)  LUifi.  4$  VJb9iL  BHf$  A%  17:^0.  p.  357. 

Bb 


*  VerttlafAtoa  s  quamvis  tsunen  fluvii  midtos  id  d- 
-Com  expeUant  vt^om:  quodevenit,  quia  in  po^ 
lude  particute  Soli  exponuntur,  quae  in  aqoe  fii« 

perficie,  nee  muitoin  infra  jacent;  hsD  ideo  plus 
incalefcunt,  quam  partes  in  fluvio,  qua?  omnes 
inter  fe  volvi2iicar9  ica  utoos  nunc  in  fuperfide 
fane  Soli  cxpofitaBf  teox  ad  fondnrndevolyannir; 
JHasque  ex  fondo  ad  foperficiem  enatent ,  mox 
defcenfarae  iterum. 

2°,  Etiamfi  aquae  in  ftagno  &  flumine  aequeca- 
ierenti  parcior  camen  vapor  ex  flumine  afliiijge- 
m;  quia  fluviacilis  aqua  ibpra  planum  indinacimi' 
U>iEur ;  ignis  igitnr  aquam  eiemums  fuperare  tt- 
netur  has  in  dcfcenfu  acqoifitas  vires:  quas  cum 
vicerit,  turn  modo  operari  in  hanc,  veluti  in  ftag- 
naotiem  aquam  poifisc;  fed  magnam  virium  par* 
MO ,  meqnam  nunc  eflRsftum  pvsf^  mifit; 
-  J.  921.  AnaqoacodfaiminonevaporadoBillib* 
jtfta  eft ,  quam  non  cofta ,  uti  Verulamius  alle- 
ric,  quia  coftione  fubtililTimsB  partes  evolaruai? 
ialtem  id  experiencia  coniirmacur  (a). 

$.  92a.  Quare  aquafalfa  pareiu  exhaktt  qoam 
aqua  dokh  fincera :  hsBc  pardos  quam  vini  rpim 
tus;  hie  copiofius  quam  mercurius  ?  An  id  non 
pendet  a  partium  gravitate ,  turn  a  vi  attrahente 
partium  muctti?  miaori  in  fpiricuoiis^  majoh  in 
aqua,  maxima  in tnercfirio? 

§•  9^3-  Quamdiu  vapfor  ealec,  admod«nda»* 

ticus,  Aerique  aliauantum  fimilis  eft,  uti  JEolu 
pilae  ope  conftat  (b):  cocrcitus  in  vafe  luftatur 
^uafif  dumque  ad  iibercatem  exire  nidtur,  viiea 
mg^ntes  expanfionis  vzpbt  exerCet ,  uti  <oV&^m 
ex  Iphm  vicrea,  guctam  aqu^  indodente,  qam 

•  (<i)  Kkavvtivs  de  Fapor.  eJevht.  |Mlg« 
(b)  ViTRUVius  Lib.  J.  Cap,  ^ 


^  kj     d  by  Google 


igni  injedla  cum  maximo  fragore  diffilit :  hinc  miit 
ti  lapides  i  yapoie  deUcefcence  diffiiium  (a):noii^ 
oallaqtie  ligna  ex  veceri  Itipite,  in  igne  ardenda^ 
favillas  cum  crepitu  explodunc.    Imo  in  Digeflo- 
re  Papini  fervens  aqua,  &  vaporemexpellens,ab 
lioc  fuperius  incumbente  valde  premitur,  ica  uc 
in  ofla  annofl  animalis,  irtepat,  permeeCj  cicd 
femolliat^  flezibilia  reddat^  tandem  dUblTat:  O 
pe  vaporis  ingentes  MachiUse ,  ad  aquam  elevan- 
dam  fabricate ,  moventur ;       vis  vaporis  eo  in- 
tenfior,  quo  plus  calec,  adeo  uc  a  veheroeiiti  ig« 
iie  in  vaUs  claufis  vapor  incicacus  nonnuliquanoi 
daplo  triplove  majors  eieftus  edat   Cur  ancem 
vaporis  calidi  tant®  Vires ,  quas  eas  pulveris  pyrii 
longe  fuperant,  &  vix  coliiberi  poflunt ,  imo  quas 
nulla  fere  tenet  compages(^),  cum  vapore  fri- 
gefcente  omnis  ilia  vis  momento  temporis  perktf  . 
Conftans  &  iiniverfalis  Les  h»c  Natiirs  obferva- 
tor.  Cm  partes  corporum  it  Spbmrd  fum  AtiraSimui 
txeunt^  at  que  ingrediuntur  Spharam  RepuJJionis  yiuni 
fefe  viribus  ingenttbus  repellurU;  veluti  in  omnibui 
EffervefcentHs  f  Fermentationibus  ^  FutrefaSiombus^ 
Incen^f  in  mbus  Elafikm  Fbadm  gmrM&i 
tji  quam  manifeflijjiwnmi. 

§.  924.  Vapor  calentis  aquse,  licet  ft  pondel^ 
totius  Atmosphairae  comprimatur,  fe  ad  minimum 
in  volumen  14000  majus  expandic:  veluti  colligi 
potdi  ez  gattft  aquse  in  fptmA  vitreft  calefaOa^ 
quae  omoem  ASrem  ndn  mode  ezpellic^  fedfetan* 
to  volumineexpandit  j  ut  poftea  MercuriUs  fphs^- 
fam  inplens  oftendit.  Experimcnta  cum  machi- 
na  Saverian^  capu  &  perpenfa  idem  .coniirmaiit: 
Uine  itenim  liquet  f  vaporem  aqus  fortiareni  es- 

(a)  LucRETTr>^  L.  i.  V.  492. 

(b)  Pbilofopb,  TranJ'.  N*.  454.  pntr.  i6i. 

Bh  i 


88S 


Di  Aqua. 


feiocenfi  pulveris  pyrii  pari  copid:  nam  (ecuo* 
dum  AmoDtonfium  (a)  &  fielidorum  (^)  pra^- 
ifamdfiimiis  ejusmocU  pulvis  in  volumen  4000 
inajus  incendio  expandicur,  adeoque  ultra  tripio 
minus  quam  aqua.    Hauksbejus  (c)  huncpulve- 
rem  inilanmiatum  in  volumen  222.  majus  rare- 
fadlum  Douvic,  foret  i^jcur  vis  vaporis  63imen« 
.  fior ,  qoam  pulveris  pyrii :  fieojam.  Robiot  pul- 
veris pyrii  expanfionem  244.  majorem  notavk 
{rf).  fed  in  pulverc  pyrio  aliquid  occultum  latec, 
cum  ejus  quaelibet  quantitas  nun  exerceat  vim  e- 
ialUcam  in  ratione  fus  copiae,  ied  minor  mulco 
minorem  larionem  virium  habet^quam  major  (js). 
difiert  quoqueelafticuasejus  pro  varia  humkfita* 
te  &  ficcitate.    An  igitur  particulae  aquae ,  adeo 
elaflicae,  fefe  tum  quidem  contingunt?  an  vero 
inflar  duorum  magoecum  non  conuguorum  ie  re- 
pelkint?    An  autem  fingute,  ignis  plens,  tan- 
tam  in  molem  imumefcunt? 

5.  925.  Cum  vapor  aquaj  ex  pardbus  fubtilifli- 
mis  difcretis  conftec,  facile  intrat  corporum  a- 
Jiorumporos,  pra;cipue  animalium  &  vegecabi- 
Jium:  qu£  adeo  relaxac,  hum[e£^aCf&  emollic,uc 
rigida  fiant  flexibiiia^  uti  naupegi  trabibus  &  as- 
feribus  oftendunr:  alia  reddumur  friabilia,  veluti 
cornua,  alia  a  vapore  citiffime  diiro]vuntur&  pu- 
trcfiunt;  hinc  inter  animalia  &  iiomines  maligni 
morbi  putridsque  febres ,  iimulac  Acmolphsra 
humida  &  tepida  eyaferic.  Cadavera  nunquam 
ddus  corrumpunmr ,  quam  in  ASre  tepence  hu* 

mi- 

{a)  VHifti  deVAcad.  Rvj,  Ao.  1707. 

ib)  MifuU.  BeroUtL  Tom*  4.  p.  iia  Bmbgfdier  Ersi^ 

$m  part.  2.  pflg.  278. 

(c)  Pbyjico  Mecban  Experim.  pie;.  8r. 

(d  )  New  principks  $/ Gunnery,  Cap.  4.  pjg.  la 

(«)  Idem  p  ig.  39. 


^  kj     d  by  Google 


D€  Aqfio. 


389 


mido :  Cum  Europaei  primum  Americae  nonnulla 
loca  occupabanc,  A£rem  admodum  humidum  ca- 
lentemque ,  propter  plurimarum  Syl varum  exha« 
laddnes,  expercifunc,  inde  mulri  morbi:  incen* 
fis  vero  fylvis  Aer  liccior,  &  vicae  humanae  falu- 
brior  evalk. 

926.  Aqua  in  aperto  vafe  fupra  ignem  pofi* 
ta  atque  ebulltens  iocaluit ,  ouantam  a  cali  pondere 
atmofphiene  aeree  compreua  incalefcere  poted, 
idcirco  fiv^e  breviter,  five  diu  fupra  ignem  ebul- 
lient, non  plus  calet :  veluti  Amontonfius  ope 
Thermometri  probavic.   Haec  ita  in  vafe  aperco 
liinc ;  verum  imminuto  pondere  Atmo/phasrae  d* 
tius  fupra  ignem  fervec  aqua ;  &  in  vacuo  cidffi- 
me,  notance  Hugenio  {a),  Cafnnus(AJ  in  lit- 
tore  marino  obfervavic  alcitudinem  Bjrolcopii  28 
pol.  2.  lin.  tumcalorem  aquae  ebuUieutis  ope  Ther- 
mometri Reaumuriani ,  cum  adfcendit  vercicem 
moncis  altiffimi  Canigou ,  in  quo  Baroicoi^ii  alti- 
tudoerat  20  poll  2,  ogi.  lin.  fed  aqua  in  vafe 
ebulliens  ibi  9  gradibus  minus  calebat,  fimile  ob- 
lervavit  in  cacumine  Pic  du  midy  Nob.  Secondat 
de  Montesquieux  ( r  ) ,  in  quo  aqua  i3  gradibus 
citius  ebulliic  in  fcala  Thermometri  Fahrenbeidi^ 
quam  in  urbe  Bagneres.  Au6lo  Atmofphxrac  pon- 
dere ferius  ebullitio  fit.   Nam  fi  aqua  includatur 
robullo  Digeftori  Papini  ,  turn  ignibus  fubditis 
lente  ebullit,  fed  adeo  vehementer  caiefieri  po- 
ted,  at  liquefaciat  Stannum  &  Plumbum ,  etiam- 
fi  haec  ex  iGneis  fills  media  in  aqqi  fufpenia  fue- 
rint :  Forfitan  fi  aqua  in  firmioribus  adhuc  clau- 
di  pofiTec  vafis  calcfierec  usque  ad  candorem ,  ad 


•bfervat.  p.  224.. 

ic)  Fbilof.  Tranf.  472. 


(a)  PbiL  Tranf.  N.  122. 

(b)  VHiJl.  de  I'dcad.  Hty.  A\ 


quem 

X74a  p.  X3i«  Mminr 


Bb  3 


?uem  Ferram  in  igoe  ledun  poted.  Cur  autetn 
uodus  yaGs,  ip  quo  aqoaebidlic,  tuntmn  tepa? 

§.  927.  Aqua  fervens  fubditis  ignibus  in  vaft 
aperto  plerumque  apud  nos  tantum  ilium  caloris 
^adum  acquirit,  qui  in  fcala  thermometri  Fall* 
xientfey tiani  212  e(l :  idcirco  fimulac  corpora  miil* 
(o  calidioraei  injiduntqr,  oritur  fremiois^ftrepi- 
tus,  disje6tio  parthim  incredibilis :  id  obfervari 
poteft,  fimulac  olco  ebullienti  ,  cujus  calor  eft 
^00  graduum  fecundum  priorem  fcalam  ,  aqua 
injicitur:  vel  fi  liquefa&o  plumbo  tantilla  copia 

g*us  infp^r^curi  aoc  com  mecallom  fonnis  info* 
m  humidis  vapori  occurric:  vel  fi  cupro  puroin 
ignc  liquefa6to  aqua  imprudenter  ajffunditur,  turn 
illico  disjicitur  metallum  fummo  cum  fufbris  peri- 
^ulo  9  omoiaque  vicina  profternic ,  &  4inut ,  quoc^ 
tamen  non  fit ,  quando  (coris  ab  immacoro  cu* 
pro  colluncor  {b).  Idem  fic,  com  (alem  alcaliV 
num  fixum,  in  igne  fluentem,  effundimus  in  hu- 
rnidum  mortarium  aeneum  :  forte  enim  Aqueae 
par(iculaB  non  fereotes  tantum  calorem  ,  ac  iiis 
corporibus  ineft ,  nimis  rarefa£ls  a  fe  cUffiliunc, 
franguncor,  cuo^squ^  lios  yioieqtos  efie&os 
producunt. 

§.928.  Aqua  vulgaris  intra  partium  fuarum  in- 
teriUtia  Aerem  abfcondit :  Aqua  frijgfns  gradu 
50  tempore  vemali  in  his  T^rris,  lecipientiBoy* 
leano  incloia,  tJj^  quo  A£r  exantliatur,  A£rein 
loom  incipit  demittere  Mercurio  in  indice  ad  aiti- 
tudinem  26  poll.  Rhen,  adfcendente.  Aqua  prio- 
ri calidior  citius,  &  in  minori  A&is  inc4mbentis. 
fatefaftionCy  A£rem     &  e:(pellic»     910  cali* 

4ior 

fa)  Artstoteles  in  probUm.  SeEt.  23.  {•  5» 


^  kj     d  by  Google 


Di  A§m. 


391 


for  eft  aqoa^  eo  ddiu;       ut  cakqs  gradu  96 


tuofum  aeris  ex  latebris  fuis  egrelTum  quafi  vehe- 
mentiflime  ebulliat :  Aqua  vulgaris  fub  recipien- 
ce claufa ,  ex  quo  exaoUiaii^  ASr ,  dimictic  ex  & 
diquas  bullas  aSrevi  evenic  aere  in  recipieote 
ad  aliqnam  uique  raritatem  dedufto ;  mox  eiitaa 
ccjfTac ;  ut  denuo  aliae  aereae  bullae  ex  aqiift  extri- 
centur,  recipientis  aer  magis  rarefaciendus  eft; 
idque  fspius  &  diu  repecendum,  antequam  om« 
aei  aSfes  balls  ev  aqol  ezibunc 

$.929.  Aqua  omni  Aere  orbata,  phials  deia 
inclufa  una  cum  bulla  A6'rea ,  Aerem  m  fe  abfor- 
bet,  ut  ex  confpeftu  penitus  evanefcat:  fucceflu 
temporis  aliae  bullae  Aerea^  adjeda^  ab  e4dem  aqui 
abforbentur;  id  ufque  ad  faturationem  coadnipc; 
primus  ACr  cidfltme  folvitur,  feqoois  lemper  eo 
fentius ,  quo  aqua  plus  ASris  imbibtt  Quamvis 
Aer  ita  in  aqui  delitefcat ,  non  tamen  in  cam  con* 
vertitur ;  nam  fub  rccipiente  Boyleano  ex  aqua  i- 
terum  aer  colligi  pocdt,  redicurus  eadem  copii, 
qui  &  in  aqoam  receperat :  £t  ne  hie  Aer  creda* 
tnr  podua  ex  aqui  pro^igni ,  non*  vero  eile '  eon* 
dem,  qui  antea  intravit,  evincam  experimento: 
cum  enim  decern  ante  annos  aquam ,  Acre  orba- 
tarn  vitrea^  incluieram  phialae,  ex  e&  in  vacuo  a« 
perti  nuljtus  Aer  pfodiifle  confpeftus  fuic. 

$•  930-  Q^ia  autem  in  Annofphieift  yaria  flui** 
da  elailica  natant,  ab  ASre  diverfa,  ipfi  tamen 
fimilia,  haec  etiam  aquearum  partium  interflicia 
iogr^untur :  cognofcuntur  ex  immenfa  elalUci** 
tate,  qudpraedica  fgnc>  obfervavi  faepe  ejusmodi 
fluidi  pa^Qculam  ex  parvicate  primum  invilibili 
increviflb,  ut  fphsram,  cujus  diamecer  erat  u« 
nius  pollicis  vel  major,  formaveric,  cum  ex  fu- 
perEcie  aquae  tepeuus  erumpebat. 


Bb4 


392 

§.931.  Quomodo  aqua  A£rem  inbibic?  Vero* 

fimile  eft  partes  Aereas  majoresefle  aqueis:  efle 
cavas  porofasque,  &  ab  aqua  inpleri,  angulliffi- 
mis  pons  ezcqpcis:  ideo  mafla  haec  compofua  ex 
a6re&  aqui,  incomprdfibiiis  eft,  cum  aqua  fic 
dura ,  &  folid®  aeris  panes  inpenetrabilicaie  fua 
refiftant :  Cum  quoque  ASri  pauc»  panes  fint  fo- 
lidae,  ab  eo  aquae  vix  increfcec  volumen  :  licet 
magaa,  fed  deiermiaaui  aeris  copia  ia  ea  delicef- 
cat. 

§.932.  Si  pondas  ipecificum  aqus  cum  yt\ 
fine  acre  exploretur,  difcrimen  detegi  fere  He- 
quit,  aquae  tamen  aeris  plenae  tantillo  majus  eft 
volumen,  quam  eo  purgatac  ,  ideo  Aer  in  aqua 
delitefirens  mulcum  &  ftatu  fuo  natural!  aberit;  led 
aSrea  qusUbec  panicola  noQ  facile  aqoeas ,  quas 
compleftitur,  relaxabic ,  nee  conjungecor  facile 
cum  aliis  in  formam  feparaci  fluidi.  Simili  modo 
aer  latec  in  aliis  fluidis. 

§.933.  Solvit  aqua  fales  orones,  foifi{es,  ve- 
getabiles ,  animales ,  fingulos  varii  quantitatCf 
veluti  accuratiflime  Magnus  Boerhavhu  (a)  ez« 
perimentis  evicit :  calente  enim  Acre  &  aqu§  grad. 
38.  Salis  marini  3ij.  folvebancur  in  aqu»  pur© 
|vj.  &3iij. 

Salis  gemm«  §•  in  Aquas  siij.  &  5ij, 
Salis  Ammoniaci  Jj.^in  Aqua?  |iij.  &  3ij. 
Nitri  3ix.  in  Aquse  Jvj.  * 
Boracis  ^B.  in  Aquae  ^x. 
Aluminis      in  Aquae  5xiv. 
Salis  EbfonienHs  5j.  in  Aquae  |j.  &  3i|. 
Vitrioii  viridis  3j     in  Aquae  siij. 
Solvitur  etiam  arfenici  3j.  in  Aqu»5xxk. 
Ouomodo  folutio  peragatur ,  explicui  in  5-  706. 

in- 

(«)  Okm  Pan,  z.  p.  575. 


« 


^  kj     d  by  Google 


Ik  Jlqua. 


iQierim  hie  nocandom ,  quo  Aqua  plus  concud- 
tor  com  iaie,  eo  plus  falis  &  cicius  folvetnr.Iclrai 

quoque  fiec,  qup  Aqua  plus  calet. 

Cuius  nonnulli  fales  aliis  folvuntur ,  citiflime 
enim  liquamr  fal  alcaiinus,  lencius  fal  ammoaia- 
cos  fa&idus  ,  prompcius  fal  ammoniacus  natura- 
lis,  qui  colligicur  i  lapidibas  &  Vefuvio  tjeEtm 
(a),  lentiflime  borax.  Tandem  poftquam  Aqua 
lantum  de  uno  fale  folvit ,  quantum  poteft,  li- 
quat  adhuc  alium  falem ,  foluciooe  priori  inper* 
UirbatsL 

Soivic  ioiiiper  aqaa  olea  v^etabiliQin ,  quai 
ferroentado  fummopere  attenuavit,  veluti  eft  fpi- 
ritus  vioi  auc  alcohol,  euamfi  non  abfque concuf* 
lione. 

Soivic  Aqua  (apooes,  five  naturales,  five  arte 
hSto% )  &  horam  ope  olea. 
Tandem  cerreftria  fere  omnia »  qus  prius  fpiri* 

tus  actdos  in  (e  abforpferunt. 

g.  934.  Cum  Aqua?  partes  fint  fubtiliflTimae,  fe 
penetrant  facile  in  poros  omnium  vegetabilium& 
animalium,  prsecipue  in  poros  pelliom  &carnom 
ficoacarum ,  com  quoquein  eosaliorumcorporum, 
quoe  fpongiofa  appellantur,  veluti  funt  terraB(i)  : 
ingreflae  augent  horum  pondus ,  partes  a  fe  remo- 
venc,  emoUiunt,  humedant,  tumefaciunt  qua- 
quaverium,  inflant  viribus  ingaidbus,  itauc  fu*  * 
nes  prios  ficci,  deinde  aqui  madefaftii  pondus 
ingens  appenfum  attollant:  Similes  lignum  hume- 
factum  &  fe  expandens,  pifa  &  fab3*  ficciflimae, 
vires  in  corp)ora  coercentia  edunt:  nam  a  piOs  &C 
fabis  fiftula  ferrea  frangitur  (^).  cunei  ex  tene* 

ro, 

'  (fl)  Philof.  Tranf.  N*.  4-55- 

(d)  L'Hift,  deVAcad.  Roy.  A*.  1730.  p.  39I. 

fib  5 


894 


De  Aqm. ' 


rOf  moUif  flccoque  ligno  undique  infixi  creoas 
lapktis  iQolaris ,  delude  humedlati  lapidem  fin- 
dunt:  aqu^  avdante  coipota  in,  priibaiim  voIih 
men  redeunt.  * 

5-  935*  Plurimorum  corporum  incenforiim  ig- 
nem  excioguit  aqua,  ingenci  mortahbus  ufu  &ro« 
ktio:  quicquid  in  corporibusignem  alic,.  oleofum 
eft :  Ferveocis  olei  calor  6oo  graduum ,  ardeods 
major  eft:  Aqua  vero  tantum  caloris  212.  gra- 
duum in  aperto  Aere  eft  capax ,  adeoque  alendae 
llammae  minima  idonea:  idcirco  afFufa  ardentibus 
corporibus  refrigerium  ilico  a&rc^  eorum  i^em 
inierapity  expellk,  diffipat,  pa6h>  iflAam** 
maca  extioguit :  Praeteiea  cum  in  ardendbus  cor-» 
poribus  propter  partium  attritum  ignis  colligitur, 
aqua  inter  partes  intcrfufa  attritum  minuit,  ignis 
colle^tionem  novam  impedic ,  acque  hoc  modo 
etiam  inceida  corpora  extinguit :  Verum  ut  in- 
cenfa  ardeant ,  necefle  eft  uc  a€r  I9>ere  aoccdac : 
aqua  copiofe  aftufa  acceflum  Aeris  tollit,  atque 
hoc  pado  incendium  quoque  fufFocac  Si  autem 
ardeac  merum  Sulphur ,  Oleum ,  Fix ,  Naphc^ 
(a).  Petroleum,  Igm  Otwcxi$^  folvk  Pyrio$, 
Spirirui  Vini  ^theieus ,  &c.  aqua  Jo  honun  pol- 
ios irrcpcrcnequit,  atque  ideo  lis  extingueodis  eft 
iaepta. 

S*  93^*  Crediderunt  nounulli  expenendiSmi 
Qiemici  aquam  luuturi  &  arte  cooverd  poiTe  in 
lerram;  imo  in  terram  adeo  finaiam,  uc  igniri  ad 

candorem  usque  poflet  {b):  verum  folertiflim us 
Boerhaviusy  {c)  fuis  fapiens  obfervaus ,  oftende- 

xe 

(a)  Jgricola  dc  re  Mctallicd,  p. 

(b)  N  E w ']  ONUS  in  Optica^  li  o o k  i u s  ifi^  OfeiHUf 
Pijlbumir.  N  i  e  j  ^v  e  n  t  \  t  i  u  s  in  Coimii:or(U 

^c)  Cbcmia  Vol,  i.  Cap.  <k  jiguiu 


^  kj     d  by  Google 


De  Aqm. 


395 


re  Gonatus  fait ,  aquam  arte  in  terram  non  con- 
verti,  fed  iluidam  fern  per  manere;  errorem  au- 
tem  fuiile  orcum ,  quod  pulveres  in  Aere  oaumet 
Vft»  admifti  9  &  in  repedcis  deftillationibos  in 
fuado.  vafis  coUefti, 

ex  aqi|a  concrevilTe  credebatur,  fuppeditaverint : 
nihilominus  aquam  Oceani  quolibet  anno  verti  in 
terramt  6^  conunentemiacrefcere,exoblervationit 
Imt  in  lictoribus  Bothnie  captis  probare  annifi  fue^ 
re  CL  Geifios  &  LinQsiis  {a)i  m  Helveu& lacos 
perpetuo  decrefcunt,  i|rbs  Aventicum,  quaBolim 
Jaci^i  Morat  adjacebat,  nunc  milJiare  abed  {b)i 
lictora  Bricannias  indies  incr^mic  in  mare  incur* 
lendo :  portus  imperii  Turcid  magis  magiiquo 
ipplentur  artnis:  ^gypd  loca  qo8Bdam,oUmpaltt« 
dofa,  in  firmam  converfa  (tint  terram:  Delta  non 
diu  pod  erit  defertum  arenofum  notante  Shaw,  (c) 
§.  937.  Hyeme  in  frigidis  regionibus  aqua  in 
gUuciem,  corpus  durum  ,  valde  elaflbicum,  coa^ 
verticiir  Tariia  cum  phsnomeniiy  prout  dtius  leo* 
Oiisve  fermatur.  Si  lenta  coogeiaao  aqw  in  vat* 
culo  fiat  (J),  turn  circa  circumferentiam  vafis 
orbiculariter  incipit ,  ab  hac  medium  verfus  e* 
mictunturXubtiliiTima  quasdam  fiiamenta,  iociina- 
ta  ad  latoa  vafis  fub  diverfis  angulis ,  rare  refiiS| 
ant  lexaginta  graduum;  poft  hmc  oriimtur  afia, 
qua;  inordinate  &  quaquaverfum  ad  imum  dcfccn- 
dunt ,  fenfim  latitudinem  acquimnt ,  vix  crafli- 
tiera ,  ita  ut  pellicula  evadanc »  auae  diverfiifimo 
iim  reipe£fai  fuperfidei  jaipenc:  umiles  peliiculse 

plu, 

(s)  Bt  Ortu^  d»  hewimf  TtOmis.  KtlM.  ra^mmk. 

tf.  1747.  part.  a.  pag.  60. 
(6)  Jiibliotbecque  raijmindi  A*.  174^  pl£n^99* 
(c)  Travels  to  Barbary, 

(4)  :fkmm^  fkni^  p*  166. 


39^  De  Jlqua. 

phires  inter  fe  fub  variis  anculis  junguntur,  CM 
mponuntur ,  vel  arearum  inltar  aqua2  maflkm  in- 
tercipiunt,  abeuoc  io  notabilem  glaciei  cruftam , 
aause  inrtatantem  ,  cujus  fuperior  fiiper6cies  eft 
aipera  &  inaequalis,  fitnilis  illi  in  cryftallo ,  qa» 
incifuris  cselata  eft  fubtilibus.  Si  autem  fa^vience 
gelu  fubito  conglaciat  aqua  frigoribus,  oritur  pri- 
xnum  in  luperEcie  lamella  tenuis ,  si  pariete  ad  me- 
dium extenfay  obiiquo  adfuperficiem  fitu,  mox 
undiquaque  ad  parieres  vadsiimiles,  ni6htoculici« 
tius,  oriuntur  lamellae  procurrentes  verfus  medium 
vafis,  triangulares,  cufpidibus  medium  fpeflan- 
tibus,  inordinate  jacentes ,  hse  ^reas  incercipiunc, 
Guibuscum  cruftam  glaciei  formanc,  qus  exaqui 
lublaca  9  &  i  parte  inferiori  inlpe^^  atconqae 
bovis  abomafum  refert. 

§.  938.  Hucusque  glacieSjmodo  duas  tresve  li- 
neas  crafla ,  apparet  pellucida  Sc  homo£enea ;  cum 
autem  procedence  tempore  crufta  fit  oenilor ,  Aer 
&  fluida  elaftica  ex  interftitiis  aquas  prodeunt , 
foimant  exiguas  bullas ,  per  totam  ^laciem  difper- 
fas,  caput  aciculae  aequantes ,  nonnunquam  bre- 
ves fubtilesque  canaliculos  fingentes :  deinde  aa- 
gentur  bulluls  coeunubus  pluribus,  adeo  utdia 
perflante  fsvo  gelu  interdum  fphaeraB  diametri  di- 
midii ,  imo  &  integn  poUicis  evadanc ,  jam  opaca 
fit  glacies ,  &  eo  minus  pellucet,  quo  plures  ma- 
joresque  bullae  Fprodierunt :  In  glaciei  fuperficie 
nonnunquam  perftat  foraminulum,  per  quod  aqua 
ab  elafticitate  aerearum  bullarum  prdOa  erompit; 
foramine  hoc  dauib  finditur  glaaes  cum  crepi- 
tu ,  qui  perforata  glacie  non  contingit,  obfervan- 
te  Ma  riot  to.  {a) 
%  939.  Inoacac  glacies  ejusmodi  aqus ;  qu^ 

fpe- 

(a)  JtMrnal  des  Scavans  A^  1672.  pag.  28. 


^  kj  ^    I  y  Google 


3P7 


fpecifice  levior  eft ,  &  quidem  eo  levior ,  quo 
copiofioribus  &  majoribus  bullis  Aereis  fcatet  (a); 
plerumque  eft  ejus  pondu^  ad  graviucem  aqus9 
veluii  8  ad  9:  oinilominus  glacies  lucem  magisre- 
fringit  qoam  aqaa,  oblervavit  emm  CI  Kraffuos 
in  glacie  puriftimi  (Iniiin  anguli  incidenciae  eiTe  ad 
eum  refra6lioDis,  ud  1000  ad  713.  cum  in  aqua 
Hi  ud  1000  ad  749.  (b) 

940.  Glacies  y  qus  ex  a(]u&  vulgar!  concre- 
vit»  in  maips  volumen  expandicur,  veiuu  ex  poo- 
dere  fpecinco  J.  939.  ejus  facile  colligitur ;  ve- 
rum  id  Philofophi  FJorendni  aliis  adhucevicerunc 
experimends;  cum  enim  aureum  cavumque  glo- 
bum  aqua  inpleviflent ,  claufiiTentque,  menfura- 
tus  ope  metallici  trochi  fuit  circulus  ejus  maxi- 
mus;  in  glaciem  converHl  aqua  globus  aureus  val* 
de  intumuerat ,  ut  per.  trochum  trajici  nequaquam 
pocueric.  Expanditur  autem  glacies  tnnto  cum 
impecu  ,  uc  vala  terreftria,  viuea,  me  tallica , 
lapidea,  rumpat,  arboresquefindat,  quod  in  Lap* 
ponia  (c),  &  America Septemcrionali  (d)  tznti 
facie  vehemenda ,  ac  fi  aliquot  tormenta  explode- 
rentur;  alibi  liraina,  meniana,  ac  a:des  elevet, 
rupes  findat,  attoliatque  in  notabiiem  aldtudmem^ 
uc  magnae  poftea  cavitates  relinquantur:  Prodidic 
Boyleus  ( e )  glaciem  in  tubo  sneo  3  lato  polli« 
ces,  elevafle  74  ib.  Hugenius  ferream  catapul- 
tam ,  aquae  plenam  &  claufam  vi  glaciei  magno 
cum  ftrepitu  crepuifte  &  EiTuram  egiile  obierva* 

vie 

■ 

(/i)  Teiitamina  Fbrentina  pag  142.  P.  r. 

^b)  K RAF  FT.  in  Orat,  de  praro^.  bor.  Qim.  pag.  rp. 

(c)  OuTHiER  Voyage  au  Nord. p:ig,  222.  K&AffTiOS 
in  Oratimi  de  Bmtd.  UfM.  prarogat,  pag.  xtf* 

(d)  miofopb.  TrmtaB.  M.  465 
(0  HUlor.frigoritfiUllhx. 


^^98  t)t  Aqud. 

vit  (fl).  Florentini  in  denfiffima  actiea  fphaet4 
dattfenint  aquam ,  &  gelu  expofuerunt ,  earn  va- 
rus  vidbas  atcenuando,  donee  ft  virfl>us,  qoiboi 
glacks  fe^exi^dit,  frangereoir :  haee  vis  inpolfi* 

ce  fphaerico  glaciei  fiiit  sfequalis  27720  fibris  (>); 
adeo  ut  indomita  naturae  potcntia  Aquae  in  diver- 
filliQiis  llatibus  inQt:  liquida  enim  vehemenler  in* 
flae  vegecabilia  ficca  §.  934*  ab  igne  verfil  iii  va* 
jkMin  qMto^  fran^ic^.  923.  odedani 

fi  igore  m  glaciem  concreta.    Hinc  dare  inteliigi- 
inus,  quomodo  omnia,  praecipue  aqua)  du6lus,  . 
quae  geljcidiis  exponuntur ,  injuriae  fubjacent. 

fi.  942.  Glades  expoiha  A^ri ,  quo  teiiipaii^ 
gelat,  com  {K>]idem  dectementd  perpetno  pirtei 
exfpirat,  quodoKmPfiniUsiiotavit  (c):cubuspon- 
deris  quatuor  undaruiii  faeviente  gelu  fpatio  24 
horarura  4  granis  levior  evafit :  Moles  gladei^ 
18  pollices  alcaquinque  diebus,  0277  poUids  par- 
te io  akitodiiie  miDiita  ftiit.  Pmauiaiis  qtiatuor 
gladd  fibM  intra  1 8  dies  pondus  librae  amififle 
dcprehendit :  Kraffcius  glaciem  implentem  cubum 
a^neum  pollicis  unius  &  ponderis  293,  5  grano- 
rum,  fpado  28  dierum  exfpirafle  1x5,  5  ^rana 
obfervavic  {d).  Ideo  nivis  in  temm decidiMe^ 
perdurante  gelu  aliquot  diebus,  vel  ftincrefeente, 
propter  perpetuam  exfpirationemquafi  magna  pars 
evanefdt:  a  Sole  enim  continuo  partes  folvuntor, 
excutiuntur  ,  &  una  cum  igne  avolant :  velud 
tneeum  t&  eacpertus  Nob*  Rmntinrius.  (f ) 

^.  942*  Aqua  A&e  orbata  pofitaque  in  Tacuo  I 

tet 

(a)  D  u  H  A  M F. L  Hifl.  Acad.  reg.  Lib.  1.  S.  2.  C.  S4 

(b)  Tentamim  Florentijia  pag.  135.  P.  I. 

(c)  P  L  I N I u  s  H.  N.  L.  31.  C.  3 

(d)  Krafftius  de  Faporum  Oripne  J.  1 7. 

(e)  LIiift.dcVJcad.Jioy.A*.  1738.  pag.  ^9- 


Ik  Aqm.  ^ 

vel  in  phiala  fub  dio ,  citius  coiigelat ,  Aqua  vulga- 
ris tardius :  in  congelatione  umen  eadem  modo 
fpeOaiicuir  phMomtna^  qod»  t^ierndfita  ruiit  in  {» 
937.  cMctmeitiiibecglacietti  fiiiebalini,  hemo* 

geneam ,  quae  aliquando  magis  ,  aliquando  mulco 
minus  pellucec  glacie  vulgari :  Eft  h(SC  glacies 
etiam  ipecifice  levior  aqui :  uci  crebr o  repetitis 
t^fafervadotubus  &  variis  annls  obfervavi,.  cckanfi 
contrariam  affinnet  H^bei^us  (  a ) :  glaciea  ieA 
expandic  vi  idgend,  qui  vitreas  diffringic  phialas^ 
velud  glacies  ex  aqua  vulgari. 

943.  Si  yas  aquam  condnens  in  nive  vd  gla- 
de nSk  {KMiatur,  qaacnm  ndfcetur  tenue  polleli 
Siriis  marini,  Satis  genunae,  Sdis  foBtini)  Salii 
Ammoniaci,  Aluminis,  Vitrioli,  Boracis;  Alco- 
hol Vini ,  Spiritus  Sails  marini ,  Spiritus  Nitri , 
Aqua  forcis ,  Aqua  regia  &c.  tabefcente  nive  vel 
glacie  conglaciat  Aqua  in  vale:  Oritur  autem  ab 
ad  glaciem  raftm  Spirim  Nitri  fr^gnt  inceft* 
fifliimim,  quod  eft  in  featt  Fahyepheyriani  Ther* 
tnometri  40  graduum  infra  notam  -primam  ,  ii 
hyeme  gelante  periclitatio  inlHtuta  fuerit. 

§.  944.  Obcineri  giades  poteft  one  aqi»  niva* 
&  in  celli  cdnfervtta,etiamfi  liquide, modo  ini» 
noris  qnarn  50  gradaum  caloris  iberit,  fi  ei  in- 
fundatur  Sal  Ammoniacum,  &  dum  hoc  folvitur, 
aliud  vas  Aquam  compleftens  in  priori  fteterit. 

§.  945.  An  glacies  plus  friget  Aere  ambiente  ? 
id  fe  Pecropoli  anno  1739.  obfervafle  piodic  Q. 
CnifltiiA»  cum  enirn  mercarios  in  Thermometro 
Fahrenheitii ,  quod  glaciei  erat  inmifTum  ,  notar 
bat  gradum  20  ,  5  infra  o:  aer  ambiens  modo 
fqgebac  gradibus  16  infra  o.  frigore  in  glacie  quo* 

Odie 


C«)  Mmains  dc  i  Jcad.  R»^.  A\  2^93*  pag.  a9« 


400  De  Jqua^ 


tidie  muttto  f  t6m  motafagPT  limQi  paQo  ib 
aere  (a). 

5.  946.  Non  tamen  nix  eft  frigidior  in  cacu- 
xnine  montis  &  ad  radicem »  aunofphasrs  pondeie 
licet  mukum  difcrepancey  uti  obfervavemm 
iinus  in  mome  Caiiigoa  (6),  &  Moncesqiueiiz 

in  monte  Pic  du  Midy.  (c ) 

§.  947.  In  Groenlandia  funt  integri  montesgla- 
cisUes ,  qui  nuQquam  refunduntur ;  nonnuliorum 

fjlacies  albet,  aiiorum  eft  csrulea  :  in  moodbus 
lelveticis  datur  glades  coloris  lazuK:  glades  ex 
jaqua  marina  formata  viridefcit:  nunquain  autem 
colorata  apparec  giacies,  niii  ejus  moles  fueric 
admo^uni  masna. 

$.  948*  Veroiimile  eft  Aquam  dorefoere  & 
Id  gladem  converd ,  tx>n  tantum  quia  privacur 
jgne  ,  licet  glaciei  nunquam  mukum  ignis  infit: 
Iv'ec  quia  ejus  partes  quicfcunt:  Sed  quoniam  fri- 
^efcit  y  &  iuaul  ex  Acmofptora  noomiila  corpora 
^btilia  aquae  admifceotur ,  qus  cum  aquft  tjosfi 
effervefettoc,  ignemexpellunc,  deinde  aqu«  paf* 
tes  figunt,  intrando  particularum  poros  clavorum 
inftar  ;  vel  iis  loco  glucinis  interponuncur,  quem* 
admodum  ipfa  aqua  aiiorum  corporum  gluten  eft. 

949.  Glaciei  vero  partes  m  motu  efle  pofi- 
.tas  colligimus  £x  incremenco  condniio  bulla- 
rum  Aerearum ,  quae  non  poflunt  non  partes  gla- 
ciales  i  fe  perpetuo  removere.  2°.  Kx  crepitu  gla- 
ciei, qui  manilefto  in  lacubus  durante  gelu  audi- 
tur,  oritur<iue  a  parcium  mocu,  quae  Sl  le  prqpeh 
luotur  panim  ab  aere ,  partim  Si  vaporibus  emm^ 
penubus.   3^  £x  exhalatione  perpeiua  &  ponde* 

ris 

'a)  Rrafptius  di  Vapor,  generat.  f.  60.  pag.  58. 
b)  IJHift.  dt  VAcad.  Roy.  A\  1740.  pa^.  131. 


^  kj     d  by  Google 


De  401 

rii  decrememo.  4*.  Exexpanfiooeimlidl,  qoS 

vafa  firmiffima  frangit.  Non  hsc  omnia  pendent 
ab  Aere  delicefcente  in  glade ,  cum  expanGo  ve* 
bemens  quoqoe  iic  in  glacie^  qum  ex  dqpk  AEie 
porgad  fonnator. 

$.  950.  Indud  non  potni  nt  credam  tamni« 
modo  forroari  glaciem,  quia  ignis  ex  aqu^  avo* 
lat,  partesque  motu  orbats  propius  ad  fe  acce- 
dunc,  &  cohsrere  inmaflam  firraam  iadpiunt  t 
nam  &  id  veram  fbrec,  gladet  dfec  aqua  ooodea* 
ftca,  com  omoia  corpora,  tarn  finna qoam floip 
da  frigore  fianc  denflora ;  verum  glades  quascun- 
que  eft  aqua  rarior ,  &  Temper  eo  plus  tumet, 
^uo  gelu  elt  afpedus^  &  magis  diucurounu  An 
^tor  exitna  igoia,  qoi  prhradonem  in  corporiboi 
idinquic ,  pocerit  edm  tancoa  cSkStm  intumefbeii- 
tias ,  qua  vaia  franguntur  viribns ,  quae  funt  aequales 
ponderi  2520  aunofphaerarum  terreftrium?  vero- 
flmile  id  non  eft ,  inprimis  fi  notemus ,  intumefcen- 
tiam  cum  viribus  ingendbus  in  aqui  aere  orbaU 
edam  obfervari :  kko  iofpiauri  cmgi,  aHqaod  ge^ 
una  corpafcoloninii  tenoium  in  aCre  latendom  ir- 
repere  ,  quod  admixcum  aquas  ,  aut  fui  mole , 
auc  motu  partes  removeret ,  &  iimul  Aquae  iluidi- 
tatem  figeret:  etiamfi  dcterminari  nequeat,  qua* 
Ma  fine  ame  corpuicola,  quia  pr»  fubtilitaie  Jeo- 
liia  uccunqoe effugiunt:  ideo  banc  opiaionem  all* 
quibus  adftruere  nitar  argumenus. 

J.  951.  Sit  gelu  moderatum,  &  Aqua  in  vafe 
teidcac*  manse  fluida;  verum  moveaiur  vas,  auc 
aliquod  injidacur  corpus  lente  per  aquam  movoi- 
dum ,  illioo  naibeoir  glaciea ,  obiwrvanabuf  Fahren^ 
heido ,  Triewaldo  (a)^  Holmanoo  imo 

fube« 

(a)  Pbihf.  2Vaf/.  N*.  4lS* 
(*}  Fbil^,  Trrnif,  W.  47$. 

Cc 


I 

fiibere  6x  lageni  evulfo,  aqua  vitriolica  five  Cae* 
mc^nti  tetnporis  momenco  fuitcoDverfainglaciemt 
iip.obferMavicCl«.Q«ttbiu$,  Colkgi  Amicifliinuf. 

S*  952»  aoiimd^efti  hyeme ,  imo  fere 
quolibet  obfervari  poteft  anno,  Thermometrum 
Fajirenheytianum ,  cujus  gradus  32  indicat  gla- 
ciei  initium ,  perflance  gelu ,  mercurium  fuipeo* 
'    ad  gradum  36 1  aQioad4i.  cumplenixnque. 


40  gcadum  33  QMme*  regelate  ibIeaL  Si  igitnr 
ab  igni».  abientift  ibttconglaciatiopependinet ,  pro- 
feflo  quo  tempore  raercurius  fupra  gradum  32 
fufpenditur  ,  regelatio  ,  non  gelu  ,  oblbn'^anda 
{orec:  idem  ob&fvavic  CI.  Wolfius  (a)  iaGeP* 
piania,  djcReaumarkis  (b)  iaGallii:  Aquaeiwi 

Suodam  grada  frigent  congelatur;  alio  die  plus 
:igens  non  congelatur ;  Regelac  in  majori  1  rigo- 
le,  quam  cum  gelabat.  Nam  Anno  1739  ali- 
quoties  obfervavi  nivem  cum  pluvii  ex  coelo  de* 
dduam  &  re^gelafle^  itame  Mercorio  ad  gradum 
30.  Mercorialibos  autem  7?hennomearis ,  fidere  to* 
to  licet,  quia  mercurius  &  tubus  omni  Aere  funt 
pur^ati,  &  Thermometra  fumma  arte  elaborata: 
Cyrillus  NeapoU  obiervavit,  looge  mioori  frigore 
n^nante  aquam  vera  in  gladem »  quam  in  firi- 
tannisi,  CL  Huzfaam  tradit  (c)  f«pe  obfervaffe 
Vere  gelu,  Hauksbejano  tliermometro  gradum  jf 
oftendente,  cum  hyeme  modo  gelac,  eodem  gra- 
dum 65  indicante:  ex  quibus  concludit,  gradum 
frigoris  gelu  producentis,  non  ad  fizumterminum 
^  leduClum ,  &  g^u  non  tancum  pendere  f 
privatkme  caloris.  C^rtiffimum  eft  piuinam,  qu» 

eft 

< 

(a)  Elmenta  Aerometrics  5.  2. 
'{b)  UHiJl,  de  VAcad.  Roy  Anno  1730. 
(O  /II  OA/inwf.  de  Aire      Mortis  BpidmcU,  ultbil. 
Trwf.  N*.  451.  pag.  433- 


^  kj     d  by  Google 


Be  Aqm.  403 


eft  tenuiflTima  glacies,  fuperficid  plantarum  infi- 
ifens,  dous  oonfici ,  quam  cnifta  glacier  in  nag- 
xA  aquae  cbfrift  fbrmttiir;  lintdque  inadidi  hutno* 

rem  etiam  citius  congelalcere  ;  fed  congelafcit 
Thermometro  indicante  gradus  hos  S  32  ad  38  in 
icali  Fahrenheicii :  verum  nepiffime  nonconsdaP 
dttlicetidem  foericfiri^  Gdacigitur,]jcecmgtis 
magnum  non  fie,  mo^  dentor  in  ASre  pardeiite 
congladantes  :  regdat  his  abfeAiibus,  licet  plus 
firigeac  atmofphacra. 

\  953*  Nonnunquam  aocav^i  W&mo  tempore, 
Martio  &  Aprili,  imo  Anno  773  $•  in  medio  Ju« 
nH ,  cum  diea  leienus  mediocriter  calidus  pmce^ 
fcrat,  noftu  fuccedenteEuro ,  Subfolano ,  vel  Aqui- 
lone  ,  foflas  ruri  fuifTe  conglaciatas ,  vel  herbas 
pruina  correpcas,  hi  venti  non  tarn  flibiio  aquam  . 
&  hecbas  diumo  Sol^  tepentes  tefifigetare  pome* 
nmt,  ied  aliquid  fecum  adveverunt,  quod  wapm 
admiftum  earn  in  glaciem  coSpt. 
•  5,  954.  Si  attendamus  ad  gelu ,  id  in  eadem  re- 
fione aliquando ita  va^tur »  utin  nonnullis  lods 
feviat,  &  in  intermediis  quafi  inter  hec  extrema 
plagis  moderatum  fic»  ulterius  iterum  alperom* 
Hoc  ab  ignis  penurii  in  Atmoiphera  illias  regio* 
nis  pendere  neauit ,  fed  quidem  a  ventis ,  exi- 
guas  plagas  perflantibus ,  &  fecum  quaedam  cor- 
pufcula  advenentibus.  Anno  1709  hyems  fuit om- 
nium aibenuna  in  Gallii,  Germani&,Bdgio,Da- 
nia ,  Britannia ,  led  leviffima  in  Scotia*&  Hyber- 
nii,  notante  Derhamo  (ij).  Anno  1734.  acriter 
in  Belgio  gelabat ,  cum  in  Sueda  &  Norvagia 
nullum  gelu:  Anno  1737.  in  Italia  &  Hilpania 
iacenibm  gelu ,  cum  coelum  in  Belgio  &  Germa- 
tift  mite  abfque  gelq.  Anno  1731$.  alperum  in 

Hoi- 

(•)  FkU^.  TranJ.  N*.  324. 

Ccji 


404 

Hollandia  gelu ,  glacie  copiofa  lacum  Flevutn  ob- 
ducence,  cum  nulla  in  Sinu  codano  giacies.  £c- 
quisinmitius  gelu  in  Belgio,  Gennani^,  GaUii, 
Sued&t  RuM  ezf^ercoseft,  quam  quod  in  inido 
Anni  1740.  regnavh ,  quale  edam  in  novo  Ebooh 
CO  Americas  obiervacum  fiiit:  atcamen  in  Norva- 
^  tum  coelum  mice  fuic,  nec  ulla  in  oceano,  lic« 
fora  Norvasiae  alluente,  obfervata  fuic  giacies » 
qu^  lictora  Groenlandiae  etiam  inmunia  fere  foe* 
rant » teftandbus  b&benaram  pifcatoribos.  Genevas 
etiam  modestiflima  hyems,  cam  nec  Lacos  Le- 
manus,  nec  vicina  flumina  glacie  conftrifba  fue- 
runt :  in  Helvetia  reliquS  nihilominus  fsevum  ex- 
itidc  gelu :  quemadmodum  in  licteiis  mecum  com* 
monicavit  CI.  Jallabercos. 

$•  955*  Giaciei  autem  aim  corpufcula  efle  ad<r 
miua  ex  efFeflu  conclude:  ejus  enim  refoluta  a- 
qua  eft  inepta  emoUiendis  tenerioribus  cibis^  po« 
tuique  Cofie  &  Thcae  nifi  diu  ebuUieric 
.  956.  Aqua  catena  usque  ad  gradum  33,  ab 
aflwb  Spirim  nitri  calorem  concipit  usque  ad  gra« 
dum  41.  verum  giaciei  rafae,  calentique  gradu  32 
affufus  idem  Spiritus  enorme  frigus  fufcitat :  cur 
adeo  diverfus  effe^lus  hujus  ipiricus  in  Aqua  vix 
difciepantis  caloris,  nifi  in  glacie  aliquod  iietero- 
geneum  fuerit ,  qoodi  Spiritu nitri  tancopere  in- 
tenditur  ? 

5-  957*  Giaciei  craflicies  in  eodem  lacu  non  fe- 
qu&cur  rationem  frigoris  st  Thermometro  indicati , 
ad  experieodilimus  Noppe  in  lacu  Harloneofl 
.  crebro oblervavit  (a),  nam  Thermometro  Fab- 
renheitii  oftendente  gradum  30 ,  giaciei  craflides 
tempore      horarum  formata  fuic  4,5.  lin.  alio 

die 

(a)  Uitgeleeze  nmmrkundige  verharMingen :  Touu  u 
part.  3. 


^  kj     d  by  Google 


405 


iBe  6  lin.  Mercurio  iodicance  gradum  fngomtp, 
iQcrevic  glacies  4,  5  lin.  ipado  15  honunm;  a> 
lio  die  Mercurio  nocante  gradum  24  frigoris ,  fpa* 

tio  24  horarum  increvit  glacies  modo  3  lineis, 
alio  die  intra  1 8  horas  increverac  9  lineis :  adeo 
uc  atmofphasra  quibusdam  cemporibus  fic^apdorad 
gela,  quamaliis,  licet  sqiraliter  firigeac 

958.  Si  in  nive  mifn  com  fide  ponaciir  Tti 
aquam  continens ,  totusque  apparatus  fupra  ignem 
ponatur,  liquefcente  fale,  &  caloretabefcente  ni- 
ve 9  congelac  aqua  in  vafculo:  hie  acceflus  ignis 
GCNigelationem  acoekrac ,  &  quo  copiofior  efl  ig* 
nis,  ddusque  nivem  lefondiCy  eo  cidus  glaciet 
formatur :  quod  fieri  neguie ,  nifi  ignis  ex  nive 
particulas  conglaciantes  m  aquam  vafculi  pellat: 


in  nive  abienciam  propeUere  in  vafculi  medium 
toeri  auderet.  Aqua  hyeme  fluida  in  phialft  6cde» 
lata  incameram  ca]entem,tempori8momentover- 

fa  fuitin  glaciem,  tradente  Holmanno  (a);  igne 
nempe  partes  conglaciantes  ex  vitro  in  aquam  pel* 
knee. 

Hnra  antem  aigomenta  pro  h^c  fencentii  con- 
geflimus  in  Comnientariis ,  quos  Temaminibiit 

Florentinis  adjunximus;  tum  merentur  videri  ob- 
fervationes ,  quas  experientifTimus  Engelman  pro 
eadem  (ententii  collegit  &  adftruxit 

^.  959*  Si  igitur  in  aanofph»ra  teneftri  aatenc 
hujusmodi  parricola  aqoam  conglackntet ,  emnc 
admodum  (ubtiles ,  cum  fe  penetrare  poflint  per 
omnia  corpora  firma  &  fluida  hue  usque  cogni- 
ta,  2°.  quia  effugiunt  omnes  noftros  lenfus,  3* 
attaoien  fe  non  penetram  fummi  cum  fadlkac^ 

(a)  Pbilof.  Tranf.  N».  47^ 

Cc  3 


dubitoque  vehementer,  an  quis  hie  i 


per  omnia  corpora ,  quia  retinen tur  aliquamdiuab 
.oleis  nonnullis,  uti Lini,  nucis,  multisque  ftillad- 
tiis:  tuiii  a  nive ,  £eno  9  (traouae ,  &  pellibus 
ferarum.  &c.  nibilomiiias  &  majori  €opi&  pen^- 
.tnmtor  omnia  corpora. 

5.960.  Interim  proponere  hie  liceat,  Cur 
aqua  in  phiala  &  in  glaciem  verfa  non  apparet 
gravior?  Quamexiguacopiahecerogeoeorum 
fequiricur,  ut  nonnulla  corpora  fliiida  vertantor 
in  molem  finnam,  udin  fulphure,  oleo  vitrioli, 
aliisque  demonftratiir  ?  3°.  QiiaBnam  funt  corpora 
conglaciantia?  4°.  Curhyemeapud  nos  plerum- 
oue  gclat?  5^.  Quaeoam  fluida  congelantur?  6\ 
Quo  usque  gelu  penetrat  in  terram  ?  7^  Uod^ 
oriontiir  in  pceano  Boreo  monies  alciffimi  glacia> 
les?  8^  An  marectiam  non  congelatur?  Cur 
glacies  nuda  in  multo  majorem  denHcacem  lucres* 
dc,  quamuivece^? 


JL/  fioerhaviusy  ut  fere  taotum  eadem 
repetere ,  paaca  routare  &  addere  fas  fit  Quo- 

niam  ignis  fua  fubrilitate  pane  omnes  fenfus  effa- 
gk,  atque  in  omni  loco  &  corpora,  in  quo  peri- 
cuiafacimu^y^femper  prsiens  ed,  difficiilime  e- 
ruontur  charafleres  ipfr  propiji :  Hi  ex  jihsenome- 
9|s  ,  quae  ecfet ,  cum  in  majori  minorive  copift 
quam  ante,  aderit,  colligi  modo  pofTunt.  Viden- 
tur  hi  charafteres  efle  tantum  duo ,  Lumen  vifum 
feriens,  auc  Rarefa^o  corporum  fluidorum ,  vel 
firmorum  major  minorve  quam  ante.  Alterutrum 
charaflenim  poniautf  qeceflariumi  quia  ignis  da- 


C  .  A  P- 


XXVIL 


difleruit  a 


d  by  Google 


cur  non  diducens  ac  tenuans  corpora ,  fed  tantum 
lucenS)  qoalis  eft  in  Jigno  puttido  lucente,  turn 
in  Luns  looe,  que  etkmfi  ope  ultorii  fpeculi  vi* 
trivefuerit  colie6la,  in  mobiliffimum  Thetmos- 
copium  non  operatur.  Sed  datur  ignis  quoque, 
cujus  lux  nobis  non  eft  perceptibilis ,  verum  qui 
corpora  rarefacit ,  qoalis  eft  in  aqu^^  oleisve  e* 
buUkodbus,  aucin  metsdlis  nondum  fiiiis:  Hm 
entm ,  licet  rarefa^ ,  nos  lacent  IntiiiiMAeiim 
corporum  non  eft  charafter  infallibilis  ignis  in- 
grefti ,  quia  aqua  &  humidum  aereum  tumefacit 
^lUBCunque  incraveric  vegetabilia ,  aqua ,  quae  yer^ 
mar  in  ^adeta ,  ^  ignem  dtmcdt,]nmttdcit :  nM 
tamen  penemt  fe  himor  in  omda  tori^^  vdu^ 

ti  ^nis ,  qui  cun6la  rarefacic 

V  9<52.  Quaecunque  explorata  fuerunt  corpora 
firma,  exteoduntur  ab  igne  in  omnem  dimenfio- 
nem  %  qaaihdiu  ipfls  ineft :  Demonftratur  hoc  ad 
oculum  ope  Pyrometrinoftri  (  a) ,  oftendentiscor- 
pc»:um  rarefaftiones ,  quae  tantum  funt  -^^i^^  pars 
pollicis  Rhenol.  hos  voco  gradus.  Explorata  cor- 
pora funt  omnia  metalla  ,  lemimetalla ,  mul- 
ti  bpides  ^  creta  alba^  vitrum,  l^teres  co£li : 
hade  omnia  ab  igne  rardfiont,  in.  longitudine 
non  canram,  led  qaoc^ue  in  reiiquis  dimenfioni- 
bus;  uti  ope  coni  a&nei,  qui  frigidus  vix,  calidus 
nequaquam  per  foramen  transmittitur ,  proba- 
mus. 

$.  963.  Corpus  qoodcunque  &  determinate  ignis 
copii  extenditur  in  determinacora  voldmen  :  eo 
plus  extenditur,  quo  copiofiori  igni  expofitum 
{iierit,  fed  tamen  ad  certum  modo  &  conftantem 
gradum  (  ti). 

\a)  Commentarii  Tentam.  Florentin.  Part.  II.  paa«  !*• 
l^b)  Tentam,  Fk/r,  ^^tu  ii.  pag.  j6. 

Cc  4 


408 


De  Igne. 


§.  964..  Si  corpora  frigida  igni  exponantur , 
in  principio  lente  rarefcunt,  mox  celerius,  turn 
celerrime,  mox  iterum  lendus ,  &  deindeid 


lominain  expanfioiieni,  qoftabeodem  igne 
'  fieri  pofTunt  (a).  Frigidorom  enim  atifuflos  po- 
res difficilius  ingredicur  ignis,  quam  aliquousque 
ampliacos:  uc  quoque  fpeculum  uftorium  ollen- 
ific,  quod  fingidttin  pluiet  replicac  kds  nKlioftt& 
vehemendus  urit,  qaam  calidom:  cam  vemA 
qafncam  partes  ft  fe  itceflemnc,  damr  major  ea- 
rum  contra  receflum  ukeriorem  renixus  quam  an- 
|r,  exiftente  tantum  vi  ignis  dilatante  eadeni: 
pim^ea  ex  poris  ampliatis  igais  faciliui  ^edi- 
tor; cum  i^r  dUiem  tantum  copii  wccmait^ 
1100  adeonurfacic  corpus  ac  ante;  donee  tandem 
vi  cohaerentite  vel  actra£tione  partium  aequilibrata 
cum  viribus  Ignis  expandeaubus,  fubiilUt  rare* 
fa£tio. 

9^5.  Idem  iignis  varia  ravefiicieiiscorporafir- 
ma,  ea  non  expandit  in  radone  inverfl  ponde- 

rum,  neque  in  ratione  inverfa  cohaBrentiarum , 
neque  in  radone  ex  binis  prioribus  compofita ,  fed 
absque  re^ulis  hue  usque  dete6ds;  veiud  experi* 
mentis  evicimus.  Nam  ab  eodem  igat  raiaoe* 
bat  Coprom  robnon  89  gr.  Qrichalcmi  iiaFe^ 
rum  80.  Plumbum  155.  Staonum  153  ,  Argen- 
tum  78.  CohaerendaB  autem  five  firmitates  funt 
Cupri  rubri,  uri  229.  5.  Qrichaici  360.  Ferri45o. 
fiumbi29,  aj*  Sunni49,  25.  Argenti  370  per 
^  7JO.  adeoque  non  funt  raiefii&iones  in  ratione 
inverft firmitatum:  videmnr rarefafiiones  peade- 
re  I  diirerfis  ordinibus  partes  componendbus ,  i 
jnagoicudinet  muidtudine  &  figur&pororum^  du- 
ll- 

(•)  2hMii.  tikr.  tau  rx.  9^  ai*  ffit^ 


d  by  Googl 


409 


ritie,  mollicie,  elafticicate,  tenackate  partium ,  a 
copia  olei  vel  fulphuris,  inter  partes  corporum 
ioterfuiij  qoodignem  copiofius  recipere,  xetine- 
le&aleiepoffit)  qu»  omnh  ignonmoin 

§.  966.  Corpora  firma  diverfa  ab  eodem  igne 
non  aeque  cite  incipiunt  dilatari ;  inter  metalla  ci- 
tiflime rarefic  Stannom,  fequitur  Plumbum,  turn 
Arj^encum,  Orichalcum  ^  Cuprum  rubrum,  tar- 

Qos  pendent  a  variA  fabricft  porortnn  ,  quft 
corpora  facilius  vel  diiScilius  ignem  admictunc; 
eum  attraliunt,  vel  repeJlunt:  turn  a  variS  cohae- 
rentiipardum,  iiarum£iUirica,  poroiiuce,  mag- 
flttnduie* 

$.  967.  Mecaila  &  Semmiecalla  rarefieri  ab  ig- 
ne eo  usque  poflunt ,  ut  partes  a  priori  contaftu 
penitus  removeantur,  nec  amplius  fecum  cohae- 
refcant,  tum  in  mailam  fluidam  liquefcunc.  Non 
autem  Metalla  ab  eodem  frigore  donee  liquantur , 
aaqoalem  cofnam  ^gois  poftulaac,  fed  alia  majo- 
rem ,  alia  minorenu  Stanoom  ft  frigore  glaciei 
usque  dum  Jiquefcit  calefa£lum,  rarefacit  Ferrum 
in  noftro  Pyrometro  109  gradibus.  Plumbum  i* 
dem  Ferrum  rarefacic  grad  2^17.  Bimuihum 
SCO.  Marcafita  Amea 

$.  968-  (^lemadmodum  metalla  ab  igne  redd- 
cuntur  in  fluidum ,  ita  alia  corpora ,  Cera  ,  Pix , 
Sulphur  funt  comparata :  Haec  A6lio  Ignis  voca- 
tur  Saliaio^  vel  Fujio.  (^uando  vires  ignis  partes 
corporum  lemoverunt  usque  ad  ulumnm  contac- 
tnm,  adeo  ut  inter  earum  attraftbnem  &  vim 
wm  dilatantem  decur  aequilibrium ,  tum  corpora 
mnt  in  flatu  fluidi  incipientis :  quando  tum  ab  ig- 
ne partes  ulterius  removentur»  ut  uodique  ab  eo 

cm* 

(,»)  Tkmm.  Ihr.  Fait.  ii.  f.  3.  pag.  as.  fft. 

Ccs 


4X0  JDr  Igne. 

* 

cingantur,  atque  in  eo  fere  natent,  funt  ad  fbiixa 
fiimmum  fiuidi  ftatum  redu6tae. 

§•  969.  Sunt  qucedam  corpora ,  qam  ab  igpe 
terreflxi  mm »  auc  difficulcer  ad  fuGonem  redigm^ 
tor;  (i  his  tamen  alceram  corpus  addimr,  adju* 
vatur  fufio:  ita  omnes  terrae,  qua^  per  fe  ab  igne 
terreftri  fortiffimo  ne  fundi  quidem  poflunt ,  ope 
folium  alcalmonim  ia  fluidum  vicrum  vercuociiri 
Femim ,  aes ,  argpntom  adje^to  folphure  f iniduBnir 
in  modico  igoe :  nitmrn  ope  tarcari  fintnin  fbfio- 
nem  reliquorum  mecallorum  adjuvat.  Borax  fufio- 
nemauri,  argenti,  seris,  ferri  accclerat,  queiu* 
admodum  oleum  earn  plumbi  &  ftanak 

$.  970.  Que  refanduntur  metalla ,  antcquam 
igne  candeoc,  maximam  ignis  copiam,  fimulac 
fliiunt,  non  conceperunt ,  nec  maxime  tumenc , 
fed  cum  ignita  fplendcnt;  Nam  Plumbum  agradu 
incipieoti^  fluid!  usque  ad  fpiendoiem  in  igne  re* 
du£tam  gradus  rardSsif^ioms  46  infenoplmesiiif^ 
dcavic.  An  autem  aliamecatlla,  quaBtattnmcaii- 
denda  Jiquantur  ,  hoc  aliove  modo  fe  habeanc, 
nondum  exploravi  accurate,  fed  ex  aliis  obferva- 
tionibus  conci  uderem  p  cum  fluere  caeper unt ,  noo- 
dnm  maxime  calere.  An  id  non  fit»  quia  igoii 
ampliflimos  pores  primum  ingrei&is »  partes  qoh 
dem  facis  removic,  ut  non  amplius  cohasreanc, 
fed  Huant:  verum  nondum  omni  pofllbili  copia 
poros  an^uiUores  particularum  ingreilus  eft,  quos 
cum  pemcus  inpievic,  coca  maila  candec,  plus  ig> 
nss  redpere  incapax? 

5.  971.  Quid  vero  dicendum  eft  deFerro ,  quod 
fufum  in  crucibulo  miaoris  voluminis  efFedicuur, 
quam  cum  refrigeracur ,  idque  efle  folum  Metal- 
lum,  quod  inter  refrigerandum  dilatatur?  Ferrum 
fri^dom  eft  condenfacum  ^  rarefic  ab  igne,  & 
qmdemeoj>Iiis,  quovehementtusignicur  ,  donee 


^  kj     d  by  Google 


in  fluidum  (it  converfum :  11  turn  infundatur  for- 
mis,  &  e  ftatu  fluido  m  firmum  abire  incipit,  iiu 
BacoTy  atque  in  internft  mafla  exigus^  copiorae^ 
levitates  vacuae  oriuntur:  jam  firmum,  etiamfi 
valde  adhuc  rubens  ferrrura  ,  pergit  frigefieri, 
non  amplius  inflatur,  fed  detumefdtp  &  ^uo  plus 
firi^c,  eo  magis  coiKleiilacur :  fi  autem  ciiahrb» 
purus  fuem,  ^  hie  mdente  CL  fioGo  mamne 
xarefedus,  cam  fluit,  &  condenfatur,  cum  foil- 
defcic  {a),  nemo  mortalium  Ferrum  accuratius. 
examinavk,  guam  ipleadidiilimum  Gallias  lumen 
Reaumurius  (b). 

$.  972.  Foft^nam  aimn  Metalla  fliientia  maxi. 
niam  Ignis  copiamimbibefunt,  licet  diudiTime  ig- 
niantur,  non  pins  ignis  capiunt,  fed  parcim  vo- 
latilia  fiunt  in  auras,  pariim  vertuntur  in  cineres^ 
hi  in  vitrum.  Ita  quoque  alia  corpora  ^  vekici 
Fix,  Sulphur  &c.  func  comparata. 

^  97a.*  Ignis  a&io,  qui  partes  leddimtar  vo-» 
latiles,  vocatur  Evaporatw^  vel  Exhalatio:  hxc 
contingicin  partibus  corporum  tenuilfimis,  qua2 
ab  Igne  potifTimum  rarefieri,  tenuari,  fpecihce 
leviores  reddi,  faciUime  moveri«  de  cseca  iqia- 
rari,  furfom  fimul  cum  adhsrelceiMe  igne  pro- 
pdlipotueront:  Qu»  omnia  dum  eveniuoc,  par- 
ies acquirunc  vim  elafticam, 

§.  973-  Illaigicur  corpora  non  vertuntur  in cx- 
halationes  volaciles ,  quorum  partes  ab  igne  noo 
lolvuntur,  aut  ibiucas  nimis  graves  fnnt,  quam  uc 
in  auras  sd>ripiancilr:  vduci  eft  aurum,  afbeftus, 
amianthus,  &  lapides  apyri  vel  acaufti  difti. 

5.  974.  Si  tamen  hifce  adjiciantur  alia  corpora, 
qu9  faciuac,  ut  ignis  eorum  ope  partes  attenuet, 

*  pos-» 

(a)  Di[Jertafio  de  Mnrte  confr'aciante  pag.     9,  I2« 


Di  Jffni 


pofluot  tcddi  vohtilia  :  ita  vitnim  AndmoQii  Japi* 
des  omnis  generis  in  jgne  atcemutt »  fohrit^  atqae 
in  aaras  fecum  abripit. 

$•  975*  Poftquam  e  corporibus  partes  fubdliffi- 
ms ,  aqueas  &  oleofas  inprimis ,  ab  Igne  expulfas 
fueninCt  remanent  craffiores  terreftres,  quae  qui« 
dem  ignem  in  letedpeiet  noQ  vero  akrepofliint; 
bm  ab  Igoe  procul  ieparats" ,  poftea  avolante  ea« 
dem  vix  fe  contingunc ,  vix  fe  trahunc ,  non  co« 
hsrent ,  &  vocantur  Cineres ,  Calx. 

$•  976.  Cineres  &  calx  raro  funt  corpora  fim* 
plicia,  led  plerumque  conftanc  ex  Sale  &  Terra » 
altttve  adnuftis:  &  aqoc  ope  Sal  excrahicnr,  le- 
manent  nonnnnqnam  cineres  mere  terre(bes ,  m 
quos  ignis  terreftris  operari  amplius  nequit:  fi  Ta- 
les relifli  fuerinc,  hi  ab  igne  vehemencif&mo  & 
diuturno  tiquefcere  &  inter  partes  terrenas  incer* 
fundi  poflunt,  quo  paAo  tirodacitnr  Fknm.  Si 
calx  mecallica  Tel  IMBnerale  qoodlibet  *fic  aftum 
ab  igne  fueric ,  illud  vimim  appellatur  Scoria. 

5.  977.  Igne  ex  memoratis  corporibus  Firmis 
tvolante  frigefiunt,  condenfantur  corpora »  & 
iiicceffivis  mdibus  minnontor. 

5.978.  Quo  corpora  plus  calefiifta  d>  ignefiie* 
runt ,  eo  ciuus ,  in  fpado  vel  medio  minus  calen- 
te  pofita,  condenfantur,  maximi  ignis  copia  rapi- 


tarditisxondenfaiitiir. 
.  $•  979*  Qiue  corpora firma  citiflfone  1^  igneex- 
panduntur,ea  ibblata  ab  igne  citifTime  contrahun- 

tur,  five  frigefiunt:  quia  ut  facilis  ignis  in  haec 
introitus,  ita  quoque  facilis  eft  exitus.  Contra  fi- 
delius  ignem  cu(bxliaiic ,  qns  kntius  &  majod 
cam  labore  com  receperunt, 

$.  980.  Qtiaecunqoe  explorata  fuenmt  floida » 
Qt  Aer,  Aqua  communis  >  Aquas  plantar  urn  me- 

dica* 


d  by  Google 


dicatarum,  Aqua  marina,  Hydromel ,  Vinoin, 
Acetum  ,  Spiiicus  Viait  Olea  plamarum  earim« 
dem  ea^preUkt  Stillatida,  olea  nauiralia  utipe* 
troleum,  oleum  Terre,  Spiricus  acidi  &  alcidid 
Salini,  Spiritus  Urin«,  Spiricus  Salis  Ammonia- 
ci ,  turn  Lixivium  Salis  Tartari ,  Mercurius  9  tum 
fluida  animalium  utiLac,  faoguis,  ierum,  bilis^ 
tuina ,  humor  aqueos  oculi ,  coacliula  in  ^hialis 
ex  ventre  ample  in  coUmn  oblongum  gracileqae 
deflnendbus ,  &  igni  expofita  expanduntur ,  eit 
ventre  collum  fubeunt,  eo  altius,  quo  copiofiori 
igni  exponuncur  ;  actamen  usoue  ad  aUquem  ter* 
minam.  Sublaca  ab  igoe  j  poucaque  in  ipatio  vel  * 
'  medio  minui  ilgpito  conmhnncar,  deomelcnnc, 
ex  collo  in  vemrem  phialae  defcendunt ;  conden- 
fancur  vero  eo  magis ,  quo  magis  igne  orbantur. 

§.  981.  Ignis  proinde  in  omnia  ex^lorata  cor- 
pora firma  &  fluida  irrepit:  primum  impl^  par* 
dum  imerftidat  partesqiue  &  fe  repellit :  ddnde  in- 
greditur  poros  pardum ,  forte  &  particubumm 
quoque  poros  Ji  usque  ad  minimas ,  removendo  tan- 
dem ipfa  eciam  elementa  :  Quare  totum  corpua 
usque  ad  incima  ab  igne  penetratum  intumefcit. 

^  98a.  Quoniam  omnia  corpora  in  fiiperficie 
TerrflB  pofim,  nunc  Solii  radns  obliquius  ,  nunc 
magis  in  directum  feriendbus ,  &  dendoribus  ex* 
ponuntur  Hyeme  &  iEftate ,  expandentur  fi^c- 
ceflivis  gradibus  in  majus  volumen ,  quo  ab  Hye- 
me plus  tendimus  in  iEftatem*  Frsterea^  quo 
loca  Terre  copioGoribut  radiis  funt  expofita »  eo 
plus  rarefa^  ibi  erunt  corpora ;  id  cum  obtineat 
in  locis  ^quatori  vicinis,  patet,  corpora  prope 
iEquatorem  plus  cuniere,  quam  in  regionibus  Po« 
laribus  ,  frigidioribus  :  Quoniam  etiam  quoudie 
Sol  oritur  calefaciens  Terram  ^  &  ocddente  Ible 

Terra  refrigeracur^  corpora  omnia  in  Terr®  fu« 

per« 


"414  Dc  Igfie. 

perficie  tempore  diurno  expandentur ,  contrahen*'' 
tur  nofturno.  Adeoque  in  perpetua  fere  dilata* 
oooe  &  conira&ione  eruot  omnia  corpora.  Di« 
latanmr  ab  igne  partes  propeUentey  ftfiantim* 
becillai  Cbntrahufitur  ft  vi  attrahente,  qua  par- 
tes perpetuo  ad  mutuam  unionem  nituncur^  foii- 
dantur,  expelliturque  ignis. 
'  $•  983.  Suae  unieD'auaedam  corpora  fiima, 
qp.9  igni  expoiica  conaraauiitiir,  non  expai  ' 
tor,  yeluti  font  omnia  Ligna  Arbonim ,  1 
cum;  fuber:  turn  partes  Animalium,  velutiOflk, 
Ebur,  Membranae  &  Chordae  ex  Inteftinis  fadla^: 
coatra&iones  fiunt,  quia  ignis  fubtiles  partes  ex 
hit  corporibus  expdlic»  cum  iis  afvolat,  mide  re- 
liqua  Iblida,  lemper  ad  unionem  nitentia,  propias 
ad  fe  accedunt  ,  quamvis  ab  igne  removeantur, 
fed  minus  ab  igne  nunc ,  quam  ancea  i  particulis 
iluidorum  in  poris  delitefcentibus  removencor, 
adeoque  hia  orbata  decielcunt  magoituduie&CQn« 
trahuntor. 

•  5.  984.  Quemadmodum  corpora  firma  ab  eo- 
dem  igne  innequaliter  cum  mole  ,  turn  celeritate 
dilatancur,  eciam  non  fecus  comparata  funt  flui- 
da;  in  eatpariroentis  rarefa£lio  viia  foit  cderrima 
&  maxima  in  ASte^  minor  lemper  in  floidts  hoc 
ordine* 

^er ,  Alcohol ,  Petroleum  ,  Oleum  Terebin- 
thinae ,  Oleum  raparum  ,  Acetum  defUllatum , 
Aqua,  AouafaUa^  Aqua  fords.  Oleum  vitiidt > 
Spiricus  Nitri,  Mercurius. 

5.  985.  Memorata  fluida,  &rcliqua,  excepto 
Acre  ,  ope  ignis  reduci  pofTunt  ad  ebullitionem , 
tumque  calent,  quantum  poiTunt  in  aperto  Aere > 
fiintque  in  fumma  expanfione. 

Turn  vero  Alcohol  ex  gradu  fummi  firigoris  ar« 
tiScialis  J  ope  Spiritus  nicri  cxcicacij  &  nunc  e-^ 

bul- 


^  kj     d  by  Google 


bulHens,  |  parte  totius  voluminis  expanfiim  cfi:. 
Aqua  ab  eodem  frigore  usque  ad  ebullitionemfuam 
expandidir  ij  molis.  Mercurius  ^  eo« 

dem  frigore  usque  ad  foam  ebullidonem  parti* 
bus  Tuae  magnicudinis  intumuk. 

5.  986.  Quia  fluida  ab  cxquali  ignis  copia  plus 
auam  corpora  firma  expanduntur,  inufum  vocata 
raeniDC  ad  ignis  copiam,  in  ccurporibus  quibuscun- 
qoe  latenda,  eniendam :  Inftramenta  huic  ulbi  defli- 
nata ,  vocaca  funt  TbemmOra ,  aot  Tberm/copia. 
'  §.987.  PrimQs  Thermofcopii inventor fuit  Cor- 
nelius Drebbelius,  civis  Alcmarienfis ,  quiidinve- 
nic  circa  initium  feculi  XVU,  a  quo  tempore 
in  Belgio  &  Andia  divulgatum  foit:  aUi  inven- 
tum  Sanfix>rk>  adfoibiint  Qpia  in  opere  t 
quo  primam  Fen  Avicennsecommentariisilluftrac, 
inflrumentum  defcribit  ad  dimetiendam  in  aegrotia 
temperaturam  frigidam  vel  calidam. 

^.  988.  Quoniam  ASr  ab  igne  leni  tnultum  ra- 
rest,  Dreradias  ASream  Thermolcopium  con- 
ftruxit.  Vitreae  fphaera?  capaciori  A,  tubus  BE 
adneftitur,  vafculum  D  E  quemcunque  veliscon-'^-jj^ 
tinet  liquorem ;  parum  Aeris  primo  e)c  iphreri  A  i. 
expellitor,  torn  in  tobom  orincii  aperd  £  liquor 
&  pondere  Atmolpheme  prefltis  adibendit,  fuppo^ 
ne  usque  ad  medium  tubi  C,  quo  tempore  coelum 
judicatur  temperatum ;  coelo  deinde  magis  calen- 
ce^  vel  igne  copiofiori  fphaeram  A  ingrediente, 
larelcic  in  eft  Aer^  Ipadom  in  quod  ie  redpiat,  . 
Hon  habet ,  nifi  expellat  aHqnousque  liquoiem 
«  C  verfus  E;  coelo  plus  frigente,  vel  igne  ex 
fphaerd  A  exeunte,  condenfatur  aer  in  fphae- 
ra,  &  liquor  in  tubum  altius  adfcendit  verfus  fi, 
jplus  nUnusve  proiude  liquor  in  uibo  adfcendit  vel 

des-  . 

(a)  f  o  La2|  u  s  in  bfii.  tVl^.  ExpirmetiS. 


4i6  De  Igm. 

defcendic  pro  YdX\^  Ignis  ingrefll  &  Aerem  rarefa* 
ciencis  copia.  Mobiiiflitnum  eft  hoc  Tiiermofoof* 
pkun«  fed  cum  inftabiie  fic  Atmofbhsnt  poodiis^ 
i  QUO  liquor  in  tubo  pellitaf  &  fomen^oir,  fidct 

ipu  haberi  diu  nequic.  Si  enim  ab  au£lo  ponde* 
xe  Aeris  adfcenderet  liquor  in  tubo  ultra  notam 
C,  &  fimul  Aer  in  fphaera  A,  a  majori  Igne ra^ 


utriqoe  can    oppofius  direftionibas  aftos  moie 

maneat  in  videbitur  idem  nuncmanfiflecalor, 
qui  tamen  increverat;  ilium  increvifle  ignoramus, 
Bid  pondus  Aeris  ex  aliis  indiciis  mutatum  fuiHe 
€eno  fciamus ;  fed  hoc  cognito ,  noodiim  fcirar 
auftus  calor,  good  magnam  difficoltatcm  obferva* 
tionibus  afiert ,  aeque  enim  movecur  fluidum  in 
fiftula  a  pondere  acmofphaeraB  mutato,  ac  a  calo- 
re  diverfo.  Plura  incommoda  rejefli  hujus  ab 
omnibus  Inftrumend  Kceofeie  non  vacat »  nee 
mile  eft. 

Tzh  XL  9^9*  Ejus  in  locum  Thermofcopium  Floren^ 
kit-  tinum  fucceflit ,  quippe  a  Philofophis ,  Academiam 
Leopoldinam  Florentiae  componendbus ,  circa 
medium  feculi  XVU.  efl:  inventum.  Spbierae  quo* 
que  A  adnexus  eft  gracilis  tubus  vitrais  BCD, 
)iic  una  cum  fphsril ,  quo  tempore  cerium  tempe- 
rati  eft  caloris ,  usque  ad  medium  C  un6lo  Vini 
Spiritu  impletur,  tumque  hermedce  pars  fuprema 
tubt  D  claudicur:  Sic  ponderi  auDolphsrs&  non 
fubjicitur  Spiriois  in  hoc  Thennomecro  :  Scaia 
apponitur  in  sequales  pro  hibicn  diviia  pmtes,  ft 
C  verfus  D,  &  a  C  verfus  B  numerando:  i 
majori  copia  Ignis  rarefcens  in  fphaeri  A  Spiritus 
adfcendic  aliius  in  tubum;  defcendic  e  tube  ver- 
fus iphaeram  avolante  igne.  Quamvis  hoc  Ther« 
mofcopium  oreftandus  lit  priori ,  nihilonunuf 
obnoxium  cu.vidis  fe^uenubus.  i\  Scab^  ^uae 


^  kj     d  by  Google 


jpfi  affigitur,  S  nullo  termino  fixo  &  conftante 
incipic,  nec  in  fixum  definit,  nec  divifiones  ali* 
quid  accuraci  de  quancicate  rarefa&ioDis  indicdocw 
%\  Aft  9  qui  in  fuperiore  tubi  pane  neceflario 
Snquendos  erat,  quando  Spiricas  noA  orbacor  (ho 
acre ,  ab  accedence  calore  expanfus  refiftic  ad- 
fcendenti  liquori ,  hinc  liquor  minus ,  quam  par 
erac ,  adfcendet.  Quo  liquor  aluus  adfceodic 
io  tobOy  to  toagis  deonum  gravitat  in  fpbaeram  ^ 
que  cum  eK  tenuiffimo  eft  conflau  vitro,  preiTif^ 
rae  majori  liqdoris  cedit  extrorfum;  preflione 
quoris  imminutd  vitri  elafl  cicas  capacicatem  quo- 
que  minuic,  adeo  ut  fphaerae  magnitude  non  fem- 
per  e^dem  maneac.  4"*.  Diuturnitate  temporis 
Spiritus  amicdt  mulcum  de  fu&  fluiditate  &  eiafli- 
titace ;  riec  tam  prompte  fe  ezpandendo  iretuftu^ 
igni  obedit ,  quam  rccens  (^).  5°.  Vicrum  ipfuni 
Cipacius  fit  calore,  anguftius  frigore ,  idco  rare^ 
fa6liones  liquoris  adfcendeocis  minores  cernuncuri 
defcenfus  euam  minores ,  quam  (i  vas^  od  par 
erat  pro  Experimemis,  fern  per  aeque  capaznia^ 
Tieret.  6°.  Exiguo  caloris  difcrimini  menfurando 
tancum  poteft  adhiberi:  nam  Spiritus  Vini  citius 
quam  ulium  cognitum  fluidum  ebullic;  adeoque 
^adus  caloris  ebullientium  fluidorum  hujus  ope 
explorari  nequir^  7^  Ab  intenfo  frigore  in  regioni* 
bus  boreis  gelida  hyeme  vertitur  Spiritus  in  gla- 
ciem  (^)  ,  uti  in  Lapponia  ab  inclyto  Maupenui^ 
fio  eft  obfervatum ,  cum  ftabat  Mercuriusin  fca- 
la  rbermomecri  Fahrenheitii  ad  gradum  38  infra 
o.  vel  ad  31 ,  5  infra o  iti  fcala  Reaumurii  {c). 
adeo  ttC  firigus  atmorphasrs  ubivis  cerrarum  ^  &  mul-* 

to 

•  (a)  ?hilofiiih.  Tranf,  N*.  197- 
ih)  Hans  fie  toe  in  Defmptiane  Gtmkn^  Ctp.  4t 

Dd 


4^  Jk  Igm*' 

CP  mimif  diquod  inteniius  frigus ,  quod  arte  exci- 
tamtiSy  non  poflec  hujusmodiThermolcopio  nou- 
iL  8^  Et  vix  duo  plurave  Therinolcopia  pari 
paflu  Inccdentia  hoc  modo  fabrefieripofTunt :  par- 
tim  quia  vix  duo  globi,  qui  ad  capacitates  tubo- 
rumineadem  racioiie  func,  haberi  polluat;  par- 
dm  mia  non  sque  dilatabilU  eft  omnis  vini  Spi- 
rime. 

Tib.  XL  g,  990.  Cognitis  his  vitiis  melius  Mercuriusquam 
"g«  3-  Yjjjj  Spiritus  adhibetur,  de  quo  fubftituendo  pri- 
mus cogiuvk  Halleyus  A"".  1680.  verum  Fah- 
tenheidus  1709.  in  ufum  deduxic  &  perfe- 
dc  Tliemiofix>pia  mercurio  impleca.  llfociiriiis 
purus,  quantum  hue  usque  obfervare  licuit  tempo- 
re 25  annorum  ,  manlic  seque  dilacabUis  &  in- 
mutatus :  prsterea  loco  fphaerae  tubo  anaefUtui 
iryiindnUt  qui  facile  taotus  cooficitur,  utq'os  ct* 
pacitas -det^minaiam  lelpeftu  tubi  habeit  pro- 
portionem  :  quam  (emper  obiervando ,  plurima 
Thermofcopia  ad  eandem  fcalam  fabrefieri  pos- 
funt:  praeterea  ex  modicas  cralQuei  vitro  fit  qr* 
littdrusy  ne  dum  heimetice  claudicur  tubus  a^ 
vacttQS,  a  pondeie  amofphsre  capackas  imenia 
minuatur ,  quas  antea  accurate  in  aere  menfurata 
fuit;  cui  incommodo  fubjeftafuntThermometra, 
quorum  venter,  ad  augendam  fuperficiem,  con* 
cavus ,  au£  variae  figurae^,  &  ex  tenui  vitro ,  con- 
fe&us  fiiit.  3^  Uc  Mercorius  sequabififlinie  diisp 
tetur,  prias  orbatuf  omni  Aere,  &  ex  tubi  par- 
te fuperiori  etiam  omnis  aer  eft  exclufus.  Scala 
Tubo  adjungicur  ftabilis  &  conflans ,  cujus  termi- 
nus iixus  eft  calor  ebuUientis  Mercuriiin  vacoOg 
ab  hoc  termino  fiipremo  fiat  initium,  venim  quia 
fummum  frigus  nondum  innotuit ,  terminus  ulti- 
mus,  qui  infimuserit ,  adhuc  ignoratur:  Fahrenhei- 

*  (ius  Icalam  600  j)ai:uum  appofuerac »  fed  expe* 


^  kj     d  by  Google 


rj0atia  docuit,  snoko  ifperius  in  boreis  refponibot 


fee;  haec  ideo  too  gradibos  deorfum,  vel  ulcerius 
producenda  eft,  quoniam  Nob.  Gmelinus  in  Je- 
nisco  frigus  I20t%%  graduum  infra  o  notavit:  re- 
tinui  magnicudinem  graduum ,  adeo  uc  600  id 
SK^bft  fcsdi  lefpondeat  initio  Icabt  Faimnfaeifjl ; 
700  gr.  conveoiac  cum  100  infra  o ,  &  800  p. 
refpondeat  200  infra  o.  praeterea  ufu  deprehendi, 
incommodum  efle  ,  in  fcala  numeros  furfum  Sc 
deorfiunnocare,  quamobrem  fcalam  mutavi, earn 
&  termino  fopremo  ebaliieotis  Mercurii  incipien- 
do,  &  dmniim  ppo lobita  pioilactfido:  in 
ra  hac  fcala  tantum  eft  700  gr.  fed  praeftat  earn  Tab.  xi. 
adhuc  100  gradus  ulterius  producere,  ^*S*  3- 

i'  99^-  Quoniam  diiTiculter,&  non  nifi  &mag« 


caioribttt  menliirandis  apibs :  &  quia  f rigore 
non  conftringitur  in  glacipm ,  cuicunque  frigorl 
xnenfurando  infervit  Mercurius  :  Ita  cognofcitur 
^uoque  t  quantum  dilatecur  Mercurius  in  tube ,  cui« 
CMsque  gradui  refpondens^  quia  datur  capacitas 
cyiindri fefpefin  tm,  ut  t^itj^  ad  7oo.Yel8oo. 

§.  992.  VaciK  hoc  Tiiermo(a)iMum  iis  ,  quo 
memoravimus  in  Florentino ,  vitiis ,  nempe  1,2,4, 
<5 , 7  ,  Sed  laborat  3  &  5.  &  quamvis  3  tollipos- 
fic ,  tubum  iiori»Mi€ali<er  poneodo ,  i^uintum  ti- 
dnm tolli  hnc  nsqne aonpocnit.  Uciioo  ez gra« 
iSbm  adifaenfttf ,  non  pofluinot  de  vai  qoancicate 
rarefaftionis  aliquid  certi  ftabilire,  multo  minus 
pro  certo  ponere  licet,  veram  quancicatcm  Ignia 
ope  ejusmodi  Inllrumenti  njienfurari. 

A.  Mefdmnt  ntnmi  data  raiefiiftioiie  coiporia 
iqoadam  ignis  quantiiate,  rarefafiio  ejus  a  da- 
plo  copiofiori  igne  futura  fit  duple  major,  in  cor- 
poiibus  f  irois  id  iiequaquam  obdnec ,  ob  vim 


regnare  fri 


Dd  a 


par« 


0 


420 


Igne: 


partium  attrahentem :  poiTet  Gnvk  quid  inFlui* 
dis  habere  locum. 

:  3.  Si  omnis  ignis  £C)uaIi  rapiditate  non  tno« 
▼eator ,  poteft  pluumum  igois ,  iegoius  moti ,  incnh 
xe  Mercorium,  eiunqae  parom  nurfacere;  vet 

paululum  ignis,  valde  agicau,niiikiimrareface]ie: 
Expanfiones  proinde  Mercurii  in  tubo  IpefUtas 
ipenfuram  copiae  ignis  non  exhibebunt. 


Avs  invenic ,  eaque  pro  mazimft  parte  arrificious* 
Cmo  Fahrenheycio  deberaus:  quomodoconftruen- 
da  fine,  explicui  brevicer  in  ConuoeouuiiSy  Ten* 
caminibtts  Florenciois  annexis* 

$•  994-  Florentinum  Thermofto^om  emeoda- 
re  conatQs  foic  Vir  folerdffiaius Reaiiiiitiriiis  (a)^ 
fcalamque  ftabilem  etiam  ipfi  accommodavit  feli- 
ci  fatis  fuccelTu,  Spiritum  Vini  quoque  fuo  Acre 
crbac  ;Aerem  igne  cx  pbiali  &cuboexpeUit;adeo 
w  hoc  Thermofcopimn  ad  earn  perfefhooem ,  co* 
jas  capix  eft,  lie  xedaftam:  prsftandi  tameo 
femper  cedec  Mercuriali,  I^  quia  non  omni  fri- 
gori  ,  ne  natural!  quidem ,  menfurando  infervire 
poceftf  2".  nec  calorem  ullius  ebuUiencis  fluidi  in* 
dicare ,  3^  cum  quia  Spiricus  vini  paucis  annts 
xnobiliads  fue  magDam  patitiir  jafturaou  4^  nec 
Thermofcopia ,  Spiricu&Mercarioimpleca,  inter 
fe  in  frigore  conveniunt:  cum  enim  Mercurius 
oflendebat  graduum  22  infra  o.  Spiritus  tancum 
indicabac  gradum  i  g.  cuoique  Idercurius  ftabac 
ad  28  $  turn  ad  gradum  37  infra  o.  Spiricus  fia* 
bat  ad  25,  com  ad  29.  (b). 
:     995.  Quociescun^ue  major  corporum  calor , 


(a^  LEifianiirAmd.  Roy  A*  1730. 

ib)  OuTBira  F^g^f*  m  mrd  pif.  204.  ft  ata. 


quam 


d  by  Google 


Dc  JgMm 


QQam  Mercurius  ebuUiens  capic,  ezploranduseft, 
Fyrometrum  noftrum ,  expanfiones  jgnitiffimicor*  . 
pons  accurate  menfurans ,  adhiberi  poceft. 

5.  996.  Thermofcopium  Mercuriale  ad  fcalam 
Fahrenhcitii  conflruftum  evidentiffimedocet,  va- 
xios  liquores  diverfam  ignis  copiam,  ut  ebuUianc» 
poftulare:  hsec  non  ed  in  radone  denfitatis  cof- 
porum,  cumOlea  levia  muiram  ignis,  fi  ferve* 
Dunt,  defiderant;  Alcohol  vini  ebullitftante  Mer- 
curic ad  gradum  ij6:  adfcendit  ad  gradum  2i% 
Mercurius  in  ebulliente  Aqua  fub  acre  aperto  pro- 
pe  folum:  ad  gradum  242  in  ebulliente  Spiritu 
nitri:^  ad  240  in  ebulliente  Lixiyio  Tartan :'  ad 
546  in  ebulliente  Oleo  vitrioli:  ad  tfoo  gradum 
Mercurius  ebuliic  ipfe  >  nec  prjp  ebuliic  Oleum 
Lini- 

{•  997.  Quando  in  ufom  vocantur  Thermofco- 

f)ia  9  oblervatum  fuic ,  cum  lubito  inmerguntur 
iquoremultomfrigidtore,  Mercurium  vel  Spin* 

turn  vini,  fi  Florentina  machina  in  ufum  voce- 
tnr,  in  tube  ftatim  adfcendere,  mox  defcendere: 
contra,  li  mergancur  in  liquore  multum  calidio- 
re,  Mercurium  fpiritumve  in  tube  defcendere  in 
initio  9  mox  adfcendere.  Qnas  contingant,  quia 
vitrum  Thermofcopii  citius  a  frigore  &  caloreaf^ 
'ficitur,  quam  Mercurius  vel  fpiritus  in  eoconten- 
tus;  vitrum  a  frigore  contrahitur,  idcirco  ex  ven- 
tre expulfus  adfcendec  Mercurius;  vitri  capacicas 
calore,  i  quo  dilatatiir,  augetur:  ideoin  amplia* 
mm  ThennofcopH  ventrem  defcendit  Mercurius , 
S(.  tamdiu,  donee  penetrato  jam  ab  igne  vitro, 
eoque  ulterius  repente ,  ipfum  fluidum  rareiieri 
incipiac:  coniirmavic  hoc  aliis  experimentis  CL 
3ulHngerus  (a).  Qu^obrem  omp^  piQtat|o- 

(a)  C9mn.  Acmt.  NtropoL  Vol.  3.  pag.  241. 

Dd  3 


pes  adfcenfus  defcenfusque ,  quibus  Mercurius  in 
Thermofcopiofubjickur,fantcantumrarefa6liones 
ejus  majores  minoresve,  quam  quas  Tunc  io  viua» 

S*  998.  IgoiSf  qui  fe  copiofe  adne^c  oorpori- 
bus,  ikque  adfa^ti  eomm  pondus  augec^  ideo 
inftar  aliorum  corporam  gravis  eric  (a). 

Faucis  id  evincendum  erit  experimentis,  quo- 
rum iogentcm  copiam  du  CIos,  Boyleus,  Horn- 
bergiiis  ^  aliique  defcripferuot.  Notiflimum  eft 
100  lb  FlQinbi,  igne  magno  caldnad,  praebere 
110  lb  Minii.  Hellotus  4  lb  Zind  in  calcera  le* 
degit,  acquifivit  3  tb  &  14  uncias  pulcrae  albilTi- 
xnae  calcis,  turn  2  uncias  &  2  drachmas  craOio- 
iris  &  minus  albencis  calcis^  uadam  terras,  a- 
^  ttc  cujuilibec  tibro  incmmentQin  pooderis  foe* 
lit  2  9  5  drachmftram ,  quanivis  inteiea  mukiiiB 
metalli  cum  fumo  avolaverit,  (i).  Sed  melius 
confidi  experimentis  poteric,  fi  in  vafis  claufis  in- 
ftiiuancur:  Sunni  rafura  ad  §ij  in  record  vi(ie& 
daufii,  quae  dein  ligiUaca  fuit,  per  horam  lesqui 
decenca  in  flanuni  acceofi  fulpharis,  abiit  mag^ 
parte  in  calcem ,  cui  augmentum  ponderis  grano- 
rum  quatuor  cum  dimidio  fuit.  GeofFroyus  uncias 
duai  ftanni  virginei  magoi  cura  duodecies  cald- 
navic,  augmencum  ponderis  fuit  %  dnich.  57 
g[ran.  Alterios  Stanni  pari  uncias  duas  in  caldna- 
tionibus  duodecim  increverunt  pondere  2  drachm. 
59  gran.  Stanoi  Brencas  unciae  duae  increverunt 
pondere  3  drach.  48  gr.  Stanni  Malaccas  un^ 
ciaoduad  increverunt  pondere  3  drach.  12  gran. 
Stanni  ccmmunis  uncias  duas  in  duodecim  calcina* 
pationibua  decreverunc  pondere  1  j  granorum  (c). 

Uncia 

(a)  LucsiTtUi  Ub.  2.  V.  185. 

(«)  L'ACff.  itVAcuA.  Rn.  Anoo  2735- 

(c)  VB^.  4§  PJmi.  Mty.  A\  2738.  p.  iCg^ 


^  kj     d  by  Google 


De  Igne. 


4*i 


Uncia  limaturae  Cupri  inmifla  fuit  crucibulo,  - 
quod  tegula  tedium,  trihorii  fpatio  expofuum  ig- 
m  rots  f uic :  frigefa(^um  metallum  j  mine  nigcuin  ^ 
pondiis  granorum  49  acquifiviL 

Uiida  rafiir»  Stanni  in  mord  iitr^  qu«di^ 
inde  hermetice  (igillabacur  ,  inclufkfuic;  turn  ex- 
pofita  bihorio  flaramae  Spiritus  vini,  poftea  refiri- 
gerats  augmeotum  poadecis  acodiiile  gi:aaQnia 
4,  5  penCio  docuic 

Ignis  in  tribiis  cfiverfis  pabuUs  colleftui  cor- 
porum  pondus  eodetn  auxit  modo :  Verum  fufpi* 
cio  hie  oriri  poflec ,  an  non  partes  quasdam  fubti* 
liores  pabuli  terreftris  iimul  cum  igoe  vafavicraig 
cnictfmlum  &  explorata  metalla  peniq>taverint^ 
atqoe  in  iiit ddicdbenies ,  pondos  auerinCt  noo 
vero  igdi.  Dubio  huic  occurri  poted,  (i  radii 
Solis ,  qui  conftituunt  puriiTimum  hue  usque  cog* 
nkum  ignem ,  eundem  praeftent  efFeftum. 

Du  Clos  libram  Re^uli  antimonii ,  in  tenuiffi* 
snnm  pnlverem  tennad »  vafi  fiftili  &  vioeaco  iiw 
mifli,  ezpoluit foco  fpecoli  oflxnii ;  erapicezin« 
timom'o  fumus  albicans  &  denflor,  elapfahoriin 
cineres  quafi  redaftiis  pulvis  decima  priftini  pon* 
deris  parte  auclus  eft  Hombergios  Dioptri  ope 
in  Andmonio  idem  deprehendic^  ttademe  Lem^ 
inerio(a). 

Capta  haec  experimenta  in  variis  mineralibus 
ponderis  fimile  incrementum  dederunt,  utivide- 
re  eft  apud  du  Hamel  (i^).  Plumbum  in  foco 
Di€^i  mazimi  iiqncfaftnm turn  cakinacum ,  & 
in  viOfnm  mntacum ,  quamyis  mutami  fnmi  exfpi- 
ravcric ,  nihilominus  pondere  increviile  CaiTellii 

ob*- 

(a)  VHiJI.  de  VAcad.  Ray  Anno  1709.  &  in  Cbemiq 

^lb)  'Hifi.         tttg.  Lib.  i«  Sc4  ft.  C  I. 

D  d  4 


4H 

obfervai^  Zumbachius.  Ergo  ignis  five  temt^ 
tris,  five  fincerus  cce  ellis,  in  corporibus  delitef- 
cens ,  pondus  auget ,  adeoque  gravis  erit :  &  in 
omnibus  Experimencis  ,  quae  ab  igne  corporibus 
socFevifIc  pondus  odeodunc,  corpora  diuturno  <Sc 
copiofo  igni  fueronc  expofiu,  elafticjuite  &  fir- 
micaie  oroaca,  &in  calcem  redafta,  in  qua  mul- 
lum  ignis  irreciri,  atque  includi  poculc^  adeo  u( 
Docabile  pondus  ignis  evaferit. 

§.  999.  Quicquid  adverfus  banc  gravitatm 
HonnuUi  mobumor,  paruin  virium  habec:  Miran* 
enim  non  e(l,  ignis  eziguam  copiain  in  cor* 
pore  colleftam  vix  pondus  indicare  pofle:  idcir^ 
CO  malli  fcrrea  ponderata  frigida,  deindc  calefac- 
ta  kerumque  ponderata  ejusdem  gravicatis  vide^ 
tor :  fi  aucem  coniideremus  maiTam  ponderari  in 
ASre  9  eamque  minoris  vohiminis  efle  frigidam 
u  m  calidam;  adeoque  inflata  &  calens,  in  flui^r 
;o  Aereo  minoris  pendens  fit  necefle  eft,  cum 
vero  ejusdem  obfcrvetur ,  ignis  in  candente  mafl^ 
taod  eft  poodensy  quaocum  hsc  de  pondere,  ob 
abftum  volumipn  in  aSre^  amifHTec  Quaniobrem 
ex  hoq  experimemo  aihil  contra  ignis  pondus  e? 
vincipoteft,  cum  d  contrario  id  probac:  Ferruni 
vero  ignitum  manet  ejusdem  ponderis,  quia  tarn 
parum  rarefcit;  ied  alia  mecalia ,  quae  mulco  ma- 
jorem  in  oiolem  tumefcunt ,  caie»^  &  in  aere 

en(a ,  evadunl  leviora :  nam  4  libras  plunibi  fiifi 
riores4  granis  evaferunt,  &  4  librae  ftanni  li- 
quefefti  tantum  2  granis,  aliquando  3,  4,  5,  le- 
viores  obfer^facas  funt;  etiamfinibilexipiraverinc^ 
quia  firigidorum  priftinum  fuic  poqdus;  .fefl  plurn^ 
'  bum  antequam  liquefcic,  in  mulco  majus  volumea 
cxp^ndicur,  quam  ferrum,  &  ideo  ah  aere  plus 
plevicur:  haec  vero  metalla  longe  magis  rarefcunt 
gb  codem  igqe^  quam  ^er^UI^|  Quamd^u  aucem 


3 


Digitized  by  Google 


De  Igne.  425 

corpora  manent  maffaB  firmse,  magnam  copiam 
ignis  non  irreciunt ,  nec  acervanc ,  ncc  ad  quie- 
tem  deducuaCy  fed  fuis  viribus  actraheniibus  ad- 
verAis  ignem  operando  ,  eum  rurfus  ex  fe  ex* 
]>eliunc,  quod  in  caldnads,  con&antHm  ex  par* 
dbus  ibiutis,  locum  non  habet. 

§.  1000.  Nec  noftram  fequelam  ullo  modo  in- 
fringic  obfervatum  aequilibrium  in  cubo  fcrreo  u- 
nius^poUicis,  peoib  in  vacuo  &  in  aere,  cum  ca- 
Jebacautirigebac,  quia  ope  ejusmodi  Libra  dis- 
crimen  ponderis ,  quod  ne  quidem  pars  gra* 
ni  fuic,  obfervari  non  pocuit. 

5.  loco.  *  Multo  minus  Flamma  incenfijrum 
corporum  in  aere  adfcendens »  non  deicendens  ^  . 
pondus  ignis  evercic,  quippe  hsDC  una  cum  parci-* 
culis  corporum  ,  quas  valde  rarefecit,  maflam 
componit  fpecifice  leviorem  Acfre  ifto,  in  quo  d- 
fcendit:  idco  in  Aere  rariori  Temper  minus  minus* 
que  fubvenit  flamma,  donee  in  Aeremuicum  ra* 
refadlo  non  amplius  adfcendac. 

§.  looi .  Alia  obrooca  fuic  difficukas,  corpora  nem* 
pe ,  quae  vitro  uilorio  in  calcem  vertuntur ,  majus 
augmentum  ponderis  acc^uirunc  in  vafis  apertis, 
quam  in  claufis ,  jdcirco  ex  aere  particulas  quasdam 
acceiliile  ajunc,  qus  pondus  auxerunc  Sed  ii  in  vaiis 
clauGs  ppndos  corporum  calcinatorum  increveric , 
hoc  ab  aere ,  cujus  acceflus  vetabatur,non  pepen- 
die :  fed  majus  minusve  incremencum  a  fortiori  le- 
viorique,  diuturnion  aut  breviori  calGinatjone  pen- 
dec;  uii  aliis  experimencis  probaripoi^,adeoque. 
icerum  cuco  concludimus,  Igni  pondus  compecere. 

§.  I002.  Alius  reftabat  fcrupulus :  Corporum  o« 
pe  radiorum  Solarium  in  calcem  redaflorum  pon- 
dus multum  iacrefcit,  lux  autem  eft  admodum 
tenuis  &  rara,  hinc  tempore,  quo  calcinatio per* 

^(jTi  tmw^  io^tq  pi(rvam  ^r^riW^  cun\ 

Dd  5  cor 


Digitized  by  Google 


De  Igne. 

corpora  communicare ,  non  vero  tantam,  acob* 
fervamus,  pocerit:  Sedecquis  poodus  int^ri  ni» 
'  dii  Soils  novk?  ecqois  determinabh  copiam  nh 
tliorum  in  corpas-  incidenuimi ,  rq>ercalfimim  ^ 
inhaerencium  ?  fi  radii  a  Sole  ad  Terrara  usque  ex- 
porrefti  gravitas  fuerit  -^^o^oo grani :  turn 
loooooooo  radiorum  pondus  grano  par  erit^  qui 
otnnes  tempore  7  vel  8  minutorum  ingre^enies 
aliquod  corpus ,  quod  in  calcem  reduckur ,  incre- 
mentum  ponderis  aequale  uni  grano  dabunt ,  Sc 
propterea  60  plures  pondus  drachmae  corpori  ad- 
deut ,  quamobrem  ievioris  momenci  quoque  hie 
fcnipulus  elL 

§.  1003.  Ex  omnibus  hue  usqoe  de  igne  tnufi- 
ti&  (equicur  manifedo  ,  ignem  efl^  corposy  quia 
fpatium  occupat ,  fefe  expandit  ex  corpore  cale- 
fafto  qunquaverfum  in  alia  corpora ,  vel  in  fpa- 
tia:  deinde  movetur^  cum  fefe  expandit:  folidi^ 
tatem  fuam  repercuflione  &fpecuiiscaufticis  often- 
die :  gravis  eft.  Aliqui  ignem  peneinibilem  & 
non  folidum  efle  opinantur ,  quia  fi  radius  Solis 
perpendiculariter  in  fpeculum  inciderit ,  e3dem 
vii  redic^  quod  fieri  nequit,  nifi  femetipfiim  pe» 
netraverit:  non  vero  iiutca  fe  decorrerenc  radii  hh 
eidentes  &  redeantes ,  c^uta  nulla  danir  ratio ,  qu» 
incidentem  radium  e  via  M  defleftere  cogeret  : 
fubtile  ratiocinium!  fed  quaefitum  velim,  an  ex- 
perienti4ull^  conAet,  radium  lucis  folicarium,  & 
|}>eculo  redditum,  per  femetredire?  ne  regeras, 
radhim  trad:abilefn  ita  ferri ,  hie  enim  conftat  ea 
innumeris  radiolis  divergentibus  rarisque ,  quam* 
obrem  quilibet  replicatus  fub  aequali  angulo  ac  in- 
ciderac ,  in  alia  vi^  adjacence  redibic  absque  ulift 
penetracione  mutufl. 

%  1004.  Conftabit  ignis  ^  partibns  (tibtB^* 
mis  >  com  (e  peiietrac  in  poros  qaoromcoiiqoA 

'       •       V     •     •  .  cor- 


Digitized  by  Google 


De  Igne.  -427 

corporum  ,  tarn  firmorum ,   ^am  fluidorutn. 

5.  1005.  Eruntque  ejus  partes  folidiffimae,  quia 
func  miiuais  ^  proiode  noa  Aulcum  porols ;  forte 


|.  lootf.  Quarom  fliperficiea  eft  polidflimav,  bsc 

emm  fluic  ex  facultace  penetranai  in  omnia  cor- 
pora  usque  ad  intimum  meditullium  :  quod  fieri 
nonpoflec,  fi  ignis  partes  forent  hirtae,  fcabrae, 
)iamof«:  fumma  igms  fiuiditaa  isvem  fuperfidem 
guoqne  partium  demooftrat ;  obdnetqae  tantiuii 
mier  corptifcQla  figane  fphaerokfes. 

5.  1007.  Eft  quoque  ignis  mobiliffimus  ,  cum 
xnoveat  fumma  rapiditate  reliquorum  'corporum 
partes:  veluti  iopnmis  pvec  in  foco  uftoriorum* 

{.  1008.  Corooribus  adhanere  potefty  augece- 
nim  pondos ,  &  cum  lis ,  que  fecrevic  de  reli* 
quo  caetu ,  &  volatilia  fccic ,  avolat. 

5.  1009.  Poteft(jue  reduci  ad  quietem,  faltem 
ad  minorem  rapidicatem  quam  aocet  v^luti  la  tec 
m  calce  Metallorum,  aliorumque  corporum,  ad 
l*hermometrum  non  calcotium :  Ha^  calces  eo 
plus  ignis  inbibunt,  quo  diu tins  ignite  fuerunt: 
quemadmodum  patet,  li  duae  glebse  aequales  caU 
cis  faxatilis  in  aqua  macereotur ,  altera  vero  gleba 
diutius  ignica  alceri  fueric,  ab  lUi  calce  aqua  muN 
to  vehememius  incaieicec:  idem  coatiagic  in  fide 
Alcalinp. 

§.  1010.  Ignis  copiofus  intra  corporum  partes  in* 
tricatus  plerumque  lucet ,  uti  videre  eft  in  falibus 
lixi vis  9  iisque  quae  accedunc  ad  Sal  mirabile  Glau- 
ber! t  quae  omnia  funt  phosphorea,  pluriumque  an* 
noiiim  decorfu  lucendi  facultacem  rerinencaomin 
Androdamante  Helvetico,  in  Lapide  Bononien- 
fi,  imo  fere  in  omnibus  aliis  lapidibus  calcinatis, 
vel  prius  in  fpiricibus  acidis  folous ,  &  delude  cal- 

cuadsy  turn  in  bolis,  tenis,  animsliiim  oflSbus, 

ptatt* 


Digitized  by  Google 


9 


428  De  Igne. 

plantarum  cineribus:  Haec  enim  omnia  parum  J 
Sole  illuftrata,  dein  in  obfcurum  delaca ,  lucenc^ 
Ittcemque  aliquamdhi  lednent;  imo  fi  amifeiint, 
denuo  expoflca  Soli ,  eandem  oftendant :  calcariae 
glebaj  in  tenebris  diutiflime  &  valde  lucent:  La- 
pis Bononienfis  certo  modo  praeparatus,  (a)  con- 
fervacus  in  coioneo  ,  lucendi  vim  ultra  quinqtie 
annas  retinet:  idem  prsftat  caldnatos  Belemni* 
tes,  &  Topazus:  Exploratom  fiiit,  an  luxBo* 
nonienfis  lapidis,  folaris  foret,  an  vero  ignis  in 
ipfum  ingreflus,  &  a  luce  novo  motu  agicatus : 
Lux  prismate  iu  oalores  feparaca^  &  in  hunc  la« 
pidem  dire£bi »  ignem  antea  epotnm    &  i  luce 
Solis  none  agitatum  ftdfle ,  oftendic :  in  vacao  aii» 
tern  hunc  lapidem  aeque  lucere  ac  in  acre  aperto 
tradidit  Lemmery  (  i  ),  Nihilominus  multa  alia  cor- 
pora ,  nulla  arte  praeparata,  lucem  Solis  inbibunt, 
&  aliquamdiu  fervant ,  nti  Adamantes ,  Sapphy- 
ri,  Amethyfti,  Calcedonii,  Carbuncnli  (r),  ahi- 
que  lapides  pretiofi ,  tumfluores colorati,&  quart- 
fa  (rf);  verum  mira  eft  corporum  varietas,  adeo 
ut  non  iemper  exfpeflationi  refpondeant  tentami* 
na:  FSyns,  ^ui  hoc  thema  egregie  ezcoluic, 
tempore  22  minutoram  pofuit  in  Sole  varii  coIo* 
ris  adamantes  y  deinde  m  tenebris  delatos  depre- 
hendit  flavos  multum  lucis  fparfifle,  reliquos  non: 
alio  tempore  flavos  &  caeruleos  diu  luxifle:  fimi- 
lem  lucendi  varietatem  in  adamantibus  etiam  ob- 
iervavit  CI.  Bofius        dantar  lucentes  Emeiat-. 
di,  ut  &  Cryftallij  6(,  lapis  Lazuli:  lucem  aeqoe 


(«)  Journal  des  Scavans  A».  1690.  p.ig.  34 ^ 
(>)  Journal  des  Scavans  A*.  1690.  pag,  347. 

(c)  IsiDOKUs  Lib.  x6.  Cap.  13. 

(d)  Mylius  in  Memor.  Saxon.  Subt.  part.  I.  pag.  (Si. 
{()  ykn  im  LmbUn  der  diamanten  jpng.  lu 


m 


Digitized  by  Google 


De  Jgne.  42 

bibunt  pofiti  in  aprico,  ac  fub  vilris,  fub  aqua, 
aCeto  ,  aut  la6le ,  led  non  fub  atramenco.  Hoc 
thema  de  phosphopis  vehementer  promovic  ezi« 
mills  fieccali  (a),  qui  iovenic  Terras,  ezoeptii 
brunis ,  in  Sole  poiicas  lucem  imbibere,  &  efle 
phosphoreas :  ita  edam  fe  habent  arenae  candidae, 
marmor,  alabaftrum,  gypfum,  ftalaftitae,  con- 
chs,  gloflbpecrs,  cocoDeum,  ofla  animatium, 
bezoar,  teftas  ovomnit  vkellus  exficcaois,  files 
omnes,  modo  nil  metalli  annple&mtur ,  nitmaiy 
praecipue  borax,  tarcarus,  faccarum  &c. 
.  §.  loii.  Corpora,  lucem  inbibendi  proprietate 
prsediu,  diuturnis  jgoidonibus  eadem  exui  pos- 
funt,  velttti  obiervatum  eft  in  Cryflallis,  lapide 
phofphoreo  Bemenii,  Emeraldis:  funt  alia  ,  qua 
jgnitione  earn  proprietatem  acquirunc ,  uti  lapis 
Bononienfis,  Belemoites, .  Gypfum ^  Phoiplxorus 
Balduini  {b). 

.  §•  loi  2 .  Ancequam  vero  jgms  ex  rapidUBmo  mo- 
rn, quo  vigebat  antea,  ad  minorem  miooremque 
&  fetk  ad  quietem  tranfiic ,  paflbs  eft  diyerliffi*. 

mos  gradus  velocitatis  femper  decrefcentis :  Ideo 
poteft  aliquando  el]e  plurimus  ignis  in  corpore 
cum  parvo  motUy  vel  ejus  exiguisefFe6libusi  a- 
liquando  paucus  ignis  cum  ingenti  tSs&u.  For* 
te  Pho^oori  ex  Animalimn  partibus  fxurati  ita  fe 
habent,  ut  cum  fub  aqua*  frigeant,  necluceant, 
'  extra  aquam  luceanc  tantum,  copiofilTimum  qui- 
dem  ignem  comincaat ,  fed  quiefceucem  fere: 
proinde  fimulac  eorum  ignis  mover!  incipit ,  fuam 
abundamiam  ilico  oftendit ,  cum  facillimft  inflame 
macione,  turn  ardore.  Idem  Minium,  in  vacuo 


(a)  C9mmenUrinr  ii  Fbtgfbmir. 

Cb)  L'HiJk  fi9f4$U,  Jb|.  Aano  x7Jo,  2734, 1735. 


Digitized  by  Google 


430 


Dc  Jgne. 


calefadutn ,  fui  vehementi  ezpaQfione  &  iacos^ 
4lio*piobac» 

C.  1013.  %nii  incoiporibiisdditelbeo^pftDoii- 
iiallit  circumambientibiis  corporibus  rednetur ,  ab 

aliis  quafi  extrahitur  citius  lendusve. 

Metalla  enim ,  Saxa,  Lapides,  Ligna,  Fluida, 
vafis  incluTa ,  &  calida,  involve  Lans,  Villo, 
Flomis^  peUibos  AnimaUam ,  capiUis;  diodffime 
calebunc:  contra  iis  aflfiuide  aqoam »  aliosve  fi* 
quores  ^  aut  ilia  pone  fub  dio ,  cico  refrigerabun- 
•  tur. 

'  Aqua  calida  in  vacuo  Boyleano  ignem  cidus 
^WBot  in  Acre  amitdc;  Ligoum  putridum  &  la* 
cent  in  ASre  aliquot  dies  ignem  fuum  retioet , 
quo,  fimul  ac  in  vacuo  Boyleano  ponitur,  ilico 
orbatur :  Lignum  hoc  femel  igne  orbatum  ,  ad- 
fiiiflb  Aere,  ignem  non  recuperate  Lampyris  in 
Aeielucec,  in  vacuo  lucere  definit,  admiflb  Ae- 
re hioet  itenim.  Nihilominas  Femim  diotioi  in 
vacuo  ignem  confervat,  quam  in  Afe're:  &  forte 
ejusmocU  anomaiiis  plura  alia  corpora  fubjiciun* 
tur. 

f.  10 14.  (^uotiescunqoe  corpus  ignitam  alteii 
minus  ignito  imponinir,  ignem  cam  eo  comma* 

nicac ;  quamum  commomcac ,  tantum  amitdc ; 
communicate  pergic,  donee  ambo  ae^uaiicer  ca- 
leant. 

5.  1015.  Operantur  hoc  modo  corpora  Firmi 
in  Firma  &  Fluida,  Fluida  in  Floida  &  Firma  9 
absque  u8o  huensque  cognito  diTcrimine. 

J.  roi($.  Quamobrem  ignis  fe  quaquaverfum 
dfmindendo  ex  corporibus  exit,  donee  aeauali  co* 
pii  in  omnibus  corporibus  ambientibus  &  vici« 
nis  diffundatur :  ideo  fi  in  loco  ouodam  fpadofo 
plurima  fuerint  corpora,  Firma  ac  Floida;  vela- 
liFerr^m,  Plumbum  ^  Marmor^  Villus  ^  Lana, 

Flu- 


Digitized  by  Google 


Jgni.  '  43X 

Ham©,  Cotoneum  ,  Lignum,  Suber,  Vinum, 
Aqua  ,  Vitrioli  Oleum  ,  Mercurius  ,  vel  alia 
quaecunque  ;  atque  haec  aliquot  horjs  fibi  com* 
miila  lim»  locus  aucem  nec  i  Sole,  nee  ab  ezci*' 
taco  igiiey  nec  ab  bominibus  caiefcat;  admoto 
mobilmuno  Tberroometro  apparebunt  omnia  haec 
corpora ,  aeque  ignita ,  five  aeqiie  calida.  Imo 
Thermofcopium ,  vel  una  cum  corporibus,  inclu- 
film  vacuo  Boy leano,  Torricelliano ,  eandem  ig« 
nis  copiam  ezbibet:  eft  eDim  ignis  aequabiliter  per 
om'ttta  non  admodum  magna  dillributus ,  ita  ut  ia 
pede  cubico  Auri ,  &  Aeris ,  &  plumarum  par 
ignis  (it  quaotitas :  aa  hoc  ab  ^gois  ^i^iti^tatff 
pendec? 

{.  IOZ7.  Hm  iMQdHUs  diibribiicio  ignis  incor^ 
ponbus  non  admooum  magnis  tantum  obtinet, 
quia  ignis  lente  prorepic ,  non  autem  per  integrum 
montem  adeo  aequabiliter  diffnnditur ,  ideo  in  an- 
cria  profundisque  fodinis  seftate  minor  calor^quam 
in  fupremo  iblo  oblervauir:  hyemeiblum  minna 
calee  iisdem  amris:  veram  quia  aqua  eft  pelluci- 
da ,  aequabilior  eft  diftributio  caloris  in  ilia ,  ob- 
fervavitcjue  Nob.  Comes  Marllglius,  aquam  ocea- 
oi  in  altitudine  720  pedum  asque  incaluiOe^  aca<* 
lem :  hyeme  tamen  mare  in  tant&  pfofimditaie 
phis  cakre  Atmo^imi  a£fea  fe  expertom  cradi» 
die  {a). 

5.  1018.  Thermofcopium  ex  filo  longo  fuipen- 
fum,  ac  per  Aerem  in  ofcilJationes  aSum,  noi- 
lom  difcrimen  caloris  irigorisve  oftoodit » ncdpen^ 
COS  0|)e  follis  in  ThermoTcopium  propidfiis  uUam 
mucatioaem  afiert;  quoniam  ignis  per  aerem,  in 
quo  fufpenditur  Thermometrum ,  lum  qui  afflaiMr » 
eft  asquabiiicer  diftiibutus* 


Digitized  by  Google 


♦3* 


De  Igne. 


§.  1019.  Si  vero  aqua  humeftetur  Thermo^ 
mecrum  ,  ciii  deinde  vencus  afflet,  nocabilis  indu- 
citur  mucatio^  oburco  frigore;  lioc  cogoito  navi* 
gantes  lagenas  humido  Imteo  involiitas  inter  vda 
fufpendunc ,  ut  %,  vemo  refrigereocur.  Poftulam 
h?ec  experimenta  §.  1016.  1018.  1019.  non  exi- 
guam  curam  ,  nec  coram  pluribus  fpeftatoribus 
fieri  pofTunc,  cum  locus  exieraplo  ab  eorum  coi« 
pore  &  halitu  insqualiter  calefcaCy  nooniiUa^ 
corpora  aliis  cidus  ignem  arripiant* 
.       1020.  An  igitur  corpora  quiefcenda,  fibi* 


auc  an  vi  inaequali?  id  enim  fi  foret,  manerexu 
oonnulla  aliis  calidjpra.  Lux  camen,  uu  ex  Neu- 
fxmianis  expeiimends  colligimiis ,  Acorporibos  ful- 
xdmreit  fordos  trahituir,  quatn  ab  aliis:  An  aacem 
.  Jioc  difcrimen  attradlioniseft  adeo  exiguum  ^  lit  ra- 
refadlio  corporum  ope  noftrorum  Thermofcopio- 
rum  oftendere  id  oequeac,  ied  quidem  Refra6tio? 

{.  loii.  Ex  squabili  ignis  diffuGone  incelligi* 
tur  edam ,  quare  Ignis  ex  ardence  pmni,  ex  pxh 
bo  metallico ,  faxeove  calefafto  aque  exeat  fur* 
fum,  acdeorfum,  turn  lateraliter,  &inomnem 
plagam,  uii  Tliermofcopia  probanc 

^  loaa.  Sed  erit  quoqae  ignis  per  ipfiim  cor- 
pus ignimm,  non  valde  magnum^aequabiliter  difper* 
fus:  Qiioniam  autem  corpus  appofitum  alteri,  id 
tangit  in  fuperficie,  quacum  prius  comtnunicatur 
ignis ;  corpus  alterum  calefaciens  diuoilime  in 
centro  fuo  i^^em  condnebic:  quod  in  molftot 
najoribus  opdme  obfervari  poteft :  flnida  roaffii 
&  ignita,  quam  Vefuvius  Anno  1737.  evomuit^ 
in  interiori  mole  vehementius  calebat,  quam  in 


que  libere  commifla 


fuperncie  (j). 


(«)  Fbiltf.  TranJ.  JN*.  455-  pa«.  45*  ' 


Digitized  by  Google 


De  Jgne.  433 

'  J.  10^3.  Monui  in.  5  1016.  Ignem  le  in  aliqno 
loco  asquabiiicer  per  totum  fpatium ,  atque  cor* 
^ra  in  eo  pnoflta  diffundere:  idciico  li  in  A£re 
apeno  fufpendattar  Tbermofcopium ,  ica  m  non 
tt  Sole  ilhuminetur ,  indicabitur  idem  grados  ignit 
propefolum,  &  in  alcitudine  10,  20,  30,  40, 
pedum:  Veram  in  aedibus,  quae  ex  variis,  fibi 
inponcis  condgnatiombus  conftanc,  bstc  ignis  a0- 
^uabilicas  tempore  diurno  ant  nodumo  in  omni* 
has  non  obfervabitttr ;  led  media  die  cdidiflhnani 
obfervabitur  coenaculum  altiflimum ,  minus  calet 
contignatio  inferior;  adeo  uc  infima  omnium  mi^ 
nime  caleat:  media  nofle  infima  deprehendetur 
calidiflima  ,  ea  Tub  te6lo  frigidiiiima ,  medjjqoe 
caloris  media.  Quod  fit  ^  ^ia  teftam  mftxioie 
SoH  expofitum  ,  etiam  diurno  tempore  maxime 
ab  eo  calefit;  ignis  matutinis  horis  fenfim  pene- 
*  trat  per  tabulata ,  coaflationes,  &  pavimenta ,  usque 
ad  infimam  cameram ,  ad  quam  fero  pervenit. 


m 

ffl 

Ignis  ex  inferioribus  cameris  non  nifi  lente  forni- 
ces ,  &  lacunaria  pertranfit. 

§.  1024.  Si  duo  coipora  ejusdem  materiae^  fi- 
bi Ijmilia  ,  aeqnaiia  9  nant  fsqne  calida,  horom 
nnnm  inponator  corpori  doro ,  denliorique ,  alc&* 
rum  corpori  molliori,  rariorique;  tumcitius&ma- 
jorem  copiam  ignis  amittit ,  quod  duro ,  denfiori- 
«ue  corpori  eft  inpofitum,  ^uam  alcerum,  inpo- 
iltum  leviori.  Praeterea  corpus  durum  &  deniiui 
viSebitnr  minus  ignis  accepiue ,  quam  alteruiikra* 
xius, 

5.  1025.  Sed  id  quoque  in  Fluidis  obtinet!  te- 
qnalicer  enim  caleacAer,  Aqua,  Mercwius,  in 
tribns  vafis  sequalibus ;  hilce  nuidis  fmmergantuf 
tria^  aeque  igniu  ^parismagniradims,  fenrifni- 


fla:  diutiffime  id  calorem  retinebic,  quod  in  AS* 
xe  ponittir ;  cicius  igoem  amictec » quod  Aqua  iner« 

8*tur ;  ocyflSme  vero  id  frigefic »  quod  iojidnir 
[ercoria 

Nam  ignis  ex  uno  corpore  intrans  alteram ,  de-« 
bet  commoyere  hujus  partes ,  quae  quia  funt  in 
dendori  &  duriorii  cum  copiofioresi  cum  magia 
coheientes ,  difficilius  edam  moveotur,  plures- 
que  vires  igDit  confamaDC:  ddos  isitur  ignicnm 
corpus  perdidific  ignem ,  &  id  quod  ignem  acd- 
pit ,  minus  ignis  accepifle  videbitur :  praeterea  ig- 
nis non  aeque  facile  in  omnia  corpora  ie  pene- 
trac:  muJco  difficilius  ingrediuir  alba»  quam  ni- 
gra. 

to26.  Hinc  intdligimosradonem,  ob  qiiam 

fi  digitos  inponamus  metallo ,  faxo ,  aut  lanae ,  q  uam- 
vis  a^que  calidis,  nihilominus  metalla  appareanc 
frigidiora  lao^;  dij^itus  enim  pluresmetalli  panes  » 
(^uamlanse  atcu^c,  illasque  duriores  &  ionMAu* 
liares  nequaquam  cam  cicoigneliiomovd>it,qiiam 
mobiles ,  tenues ,  rarasque  lanae  particulas.  2^  tum 
quare  citius  quoque  digici  a  metallis  iScfolidioribus 
quibuscunque  corporibus  refrigerentur »  quam  a 
ian^ 

1027.  VcintQs  Thermofcopio  afflatus  nonmi* 

nus  calet  Acre  tranquillo,  per  5.  10 18.  nihilomi- 
nus ventus  corpus  humanum  raulto  plus  refrige- 
rare  folet  quam  Aer  tranquillus ,  morbosque  ilU 
calenci  afflansindudc^  nequaquam  ab  eodem,  fed 
quiefcente  oriundos.  Quod  &,  quia  corpus  hii* 
xnanum  naturaUter  plus  calec  Aere  ambiente :  AS* 
rem  ideo  calcfacit,  in  eo  quiefcente  verlamurtan- 
quam  in  quadam  Atmofphaera,  ejusdemautpaulo 
minoris  nobifcum  caloris,  adeoqoe  Aeremnon^ 
auc  viz  frJ(^dum  feotimus :  Veium  affiance  venta 
tota  Atmolphaera  calida  .4  corpore  abripicur^  coiit 


Digitized  by  Google 


dotto  novus  AStf  minus  quam  coitus  caieos,  ais 
peilit ,  quo  non  poteft  non  corpus  cito  &  Ina^ 
frigefieri*  Hiiic  quoqoe  imelligitur ,  quartiob 
rem  halitus  ore  aperto  in  dorfum  manus  immis* 
fus  videatur  calidus ;  flatus  ex  ore  arftato  frigidus^ 

§.  io2g.  Quo  corpora  di£ciiius  igniuootri 
plerumque  eo  diudos  igoemitaiient:  QuograVio& 
fa  &  duriora  fimt  corpora,  eo  difficiiius  ignioii. 
tur,  velud  Fcmim  ,  Cuprum  ,  Saxa ,  fed  h<fec 
quoque  diutiffime  ignem  confervant:  Creta  lamen 
propcer  alborem  omnium  difficiJlime  igpitiir^  icd 
eum  facis  dco  amiccit :  Quo  leviora  fuoc  coipohi^ 
eo  dcius  igne  orbantor :  jhiac  Atr  ocyds  c»k>i«iii 
perdit,  quam  Alcohol ,  hoc  cicius  Aqua^  hsc  dr 
tins  Mercurio. 

§.  1029.  Quo  corpora  ejusdem  materiei  &  fi- 
rairae  majora  lunt,  eodiutius,  asqualitercalefafli 
&  in  eodem  fnedio  pofita  ,  ienem  fuum  confer* 
vane.   Filum  tenue  &  craffii  ferrea'virga  in  igne 
candefcant  ^  (imul  in  Acre  fufpendantur,  ocyus  fri- 
gefaftum  eft  filum  (juam  virga :  corpora  enim  ig- 
nem amittunt  in  rauone  fuperficierum^  eum  ve« 
ro  compreheodum  in  ratione  magnitodiimm  t . 
Quaodo  anno  1737  Vefuvius  materiam  i^ialiil 
evomebat,  quae  fe  in  Carmelitarum  monafterium 
infundebat,perftitit  haec  calida  16  diebus;ubi  au- 
tcm  major  ejus  fuit  copia,  etiamfi  fub  dio,  ultra 
tteniem  manfic  calida  {a\   Ponancur  dud  cylin^ 
driy  prismatai  cubi,  fpnms  fimiles^  eruot  eo* 
mm  fuperficies  uti  quadraca  dametrorunl,  inag* 
nitudines  autem  uti  cubi  diametrorum:  Sphaera 
A  habeat  diametrum  i  pedis,  fphaer^  B  dia- 
uiecer  He  10  pedum  ^  eruoc  fuperficies  uti  t  ud 
toof  &  folidkates  uti  i  ad  looo,  ideo  ^j^basn 

B 

(a)  Plfikfo^b.  Trarif,  N\  455.  paj^.  74$, 

Ee  ^ 


Digitized  by  Google 


B  decies  diutius  ignem  retinebit  quam  A.  Si  nol^ 
■tra  Terra  globus  ferreus  forec,  hie  igokus  ad  ru« 
hotem,  deiode  fibi  comnuflTiis »  tiempore  50000* 
anttorum  caleret ,  aoteqaam  omni  igne  orbaie* 
tur. 

5.  1030.  Si  corpora  firma,  dura,  ficca,  velo- 
citer  &  cup  apprellione  ariecancur  inter  fe  &  ac- 
teruncur,  incipiimt  tepere  ,  calere ;  con^uatD 

auOo  atcrim  iocrdcic  sftus  9  donee  tandem 
corpora  candefcanc,  vel  inflammcntur ,  fi  ignem 
alere  queant. 

Ligoa,  in  primis  duriora,  folo  attritu  incen* 
duncur  (a),  hinc  Syl varum incendia ,  cum i ven- 
ds denfs;  crebritatibos  arbores  agitats  inter  fe  te^ 
runt  ramos  (b).  Terebra  obtufior  chatybea  dco 
afta  in  durum  lignum ,  vehementer  incale/cit. 
Rohaultus  ferram  per  durum  lignum  celerrimere- 
ciprocans ,  earn  incaluifle ,  odoremque  ex  ambuf^ 
to  Ugno  fe  percepiile  prodiL  Ferrum  fiipra  incu* 
dem  i  mallds  cimfime  &  fteqoentiflime  tufum  vaUe 
calet(r).  Funis  circa  arborem  convolutus,  &a- 
liquoties  celeriter  ,  ac  cum  valida  compreffione 
reciprocatus ,  calec  &  flagrac.  Achates  cum  A- 
diaie  fri&us  flammam  emitdc  -  Tutia  in  tenebrit 
maUeo  comtifa  in  partes  magnam  claramque  ln-> 
cem  phofphori  inftarfpargft  (d).  Reaumurius 
duas  partes  ferri  mifcuic  cum  una  parte  Antimo- 
nii,  fuditque:  mafla  hoec  afperiori  lima  limata^ 
pulverem  exbibuic  phoiphoreiuny  comburentem 

cfaar*- 

(a)  AaisTOTELSS  Lib.  3.  de  €ttlo.  Seneca  Lib.  2.  C 

(b)  LucR£Tius  Lib.  i.  V.  8p6.  ViT&uvius  LiU 
2.  Cap.  I. 

(c)  DuHamel.  in  IJift.  j^cad.  Reg.  L.  2.  ^.  2.  C  2« 
HOOKE  in  Exp,  a  Derhamo  cditis  pag.  287. 

CommerciuniMtt.  Norimb,  Ao,  2735. 


Digitized  by  Google 


•chartanx  (a):  virga  ferreay  qui  Aotimonium 
movemus,  cum  in  calcem  redudcur,  phofpho- 
leaad  i£lumevadic  Aurom  ftdmioans,  & 
Crocus  Martis  Antimonialis ,  fi  terantur  vehemen'- 
tius,  inllammantur.  Poflunt  haec  phaenomena  fie- 
ri quocunque  tempore ,  &  in  quocunque  ]oco ,  i- 
ino  &  in  vacuo,  qaemadmodum  fioyleus  & 
Hauksbejus  (d)^  plurimis  in  vacuo  captis  ezperi« 
mentis,  oftenderant ,  velociiBine  terendo  Ada^ 
mantem,  Gummi  Laccam,  Ceram  Sigillatoriam , 
Vitrum  ,  Ambram ,  Oftream ,  Lanam  ,  Chaly* 
bem ,  Silicem.  Chalybis  iilicis^ue  in  aperto  aere 
confliftu  &  tritu  vlvidiilimaa  elici  icmciUts  vide^ 
musy  quaa  colledi®  fuibs  mecaUi  globes,  aliquot  in 
vixrum  verfos  praebent.  Quamquam  in  vacuo  non 
lucent  hae  fcintilla:,  nihilominus  globi  prioribus  fimi- 
les  producuntur.  Eft  igitur  ignis  ubivispr£renS)& 
in  omni  corpora,  atqueiUe,  quiia  corpora  feac 
quiefcebat ,  vel  par  urn  mo vebainir ,  tritu  celerrime 
icerum  agitatus  ft  partibus ,  quae  motn  vibratorio 
citifTime  contremifcuac^  ilico  fuom  vim  &  pras-* 
fcntiam  oftendit. 

$•  X03I.  Quiaautem  corpora  elaftica  facillima 
ttemuttty  tremoremque  diutiifime  confervant ,  e- 
laftica  trita  eront  igni  colligendo  aptiilima ,  hino 
chalybs  induratus  allifus  filici  copioHorem  ignem 
elicit,  quam  molliffimum  Ferrum.  Quia  mollis- 
iima  corpora  vix  refiliunt»  tremuntvCt  viz  tritu 
ignem  producunt.  Hinc  animalium  corpora ,  qu8 
vaiis  mazime  elafticis  conftant ,  per  que  elafticut 
oleofusque  fimguis  celerrime  movecur ,  tarn  facile 
incalefcuDC,  &  ignem  latencem  in  oleis  fufcicanc, 

& 

fa)  L'HiJl.  de  I' Acad,  Roy.  A*.  1726. 
lb)  LHift,  del' Acad.  Roy.  A\  in^ 
(c)  In  CtntinuMt.  j.  Exp.  Pbyf, 
(/)  In  Ex^  Fbyf.  Mtcimc% 

He  a 


6c  prMem  aliunde  coUigont }  cum  ea ,  qua 
laxis  corporibus  &  ianguine  aqueo,  oleo  &  ignc 
carente,  viznoto,  donantor  animalia ,  adeoiri- 

gent.  Verum  an  fojo  igne ,  quern  in  fe  habue- 
pxnt  oorpcra  ante  tritum,  nunccalent  trita  ?  an 
Voro  aliuf  ex  ambiente  fpatio  accedic,  tritu  quad 
10  ea  actnAot?  hoc  obtinere  videcur,  quia  ignit 
ex  alio  corpora  traofit  in  aliud:  tarn  ^uia,  quo 
denfius  eft  corpus,  eo  diutius  ignem  reunet,  quo 
^anus  eft,  eo  citius  eum  amittit:  ea  quae  flagrant, 
non  fuo  tantum,  fed  aliunde  accepto  igne  ardent: 
id  plurima  fricaca  corpora  eleftncicas  conjunfia 
fmm  igne  advolat  aliunde ,  sque  ac  avolac. 

§.  1032.  Si  inter  corpora  1030.  qua?  atte- 
llintur,  liquor  aliquis  intermedius  funditur,  uci 
AqMa,  Oleum,  Sebum,  vel  quscunque  Pingue- 
dQ»  vix  nafcicur  calor,  (alcem  non  comparandua 
(nunt>riori:  faacaxetOTiiBiimrotaiiini,  five  cur- 
raum,  five  Machinarom,  unguntur  pinguedine, 
Haec  enim  fluida  afperitatesfuperficieruminplent, 
tollunt,  &  quia  fuperficiebus  large  inunfta  mu- 
mum  aua6i;um  impediunc,  motmn  corporum  fu- 
pra  ie  lafaficum  Sununc,  hinc  extgons  tremor « 
vix  ignom  hoemem  fuftitans,  in  pardbus  nunc 

,  ^xcitatur. 

5.  1033.  corpora  ejusdem  materiae  fibi  fimii 
lia  &  aequalia  fqerinty  pi6U  vel  cinfta  colore  al- 
bo,  rubro,  flavo,  vindi,  cmtleo ,  purpureo; 
ma  ft  fiieriiK  nigra ,  atque  expofita  eodem  modo 
Soli  lucenci,  turn  &  minime  &  tardiflime  cale- 
bunt  ea,  quae  albent,  his  plus  &  cicius  colorata, 
Crefcente  calore  fecundum  recenfitum  colorum 
ovdiqem,  ica  ut  ocyilime  &  maxime  caleant  ni« 
gra.  Patet  id  in  pannis  qnibufcunqoe,  ^ui  hiH 
midi  nigrique  longe  dtios  exflccantur  quam  albi. 
Pwie(e$  iq  i^orci^  oiffi  Iqs^^  y^k^^fi^UMS  calent 

« 

% 


Digitized  by  Google 


De  Jffii,  ^jj^ 

• 

5quam  albi.  Terrae  nigras  multa  plus  calem,  qaaoi 
aibsB  candidsqiie  arene:  In  foco  Diopcri  vd 
toptri  mulco  cidas  inoenduntiir  nigra  quam  ailNi. 
Ezcuflb  k  fiBce  &  chalybe  fcintillae  ilico  incen- 
dune  nigrum  uftulatumque  lioteamen ,  nequaquam 
vero  candidum.  Incenditur  d  levi  igne  acer  cat- 
bo,  cujus  lignum  non  iiifi  2  luculento  igat  ia» 
cendi  poDerat. 

J.  1034.  Galefianc corporanigra  tamceleriter, 
qma  nigredo  conftat  ex  parribus  minutiffimis,  ad- 
modum  mobilibus ;  turn  prseterea  ignis  in  easiUap- 
fus  plurimas  refraflioiies  pacitur^  quibiu  iater  par- 
tes  irredtur,  adhaerec^  vix  ant  fiucem  parciffiiiie 
leflexus:  Ad  i%rediiim  ainem  veigit  color  fiib- 
cseraletis  oblcurus,  plurimum  etiam  ignis  imbi- 
bens  retinensque,  paulo  plus  lucis  illapfae  reper- 
cutiens:  &  quia  corpora  eoplus  lucis,  Igniive, 
Teyerberant,  quo  fuat  floridioris  col<m8,<Miimttm 
iDimme  carpus  album,  plus  rubeom,  adimc  plot 
aurandam,  pliisflavrnn,  viride,  csmlenm^prnf^ 
pureom ,  violaceum ,  &  omnium  mazime  nigrum  ^ 
caleicic. 

1035.  Corpora  nigra  vix  aliauid  iUapfas  luqt 
fefte&uoc,  fed  onmem  fbrbent;  nine  dto  &  ve» 
hementef  calent  IVobat  hoc  rpecalumiiftcnrimn, 
quod  nigro  lampadis  obdu6lum  fumo ,  dein  SoU 
oppofitum,  nullam  lucem  ad  focum  reddit,  nec 
fluidum  Thermofcopii ,  in  foco  pofiu ,  rarefacic,  ip- 
fo  ipeculo  cidffime  incalefceote.  Ex  Atomore 
nigro  pofito  an^iam  nOorium  Speculum  confeck 
Boyleos ,  cujus  tarn  exigua  fuit  radiatro ,  ut  licet 
id  longo  temporis  fpatio  seftuanti  Soli  oppofuerit, 
nunquam  in  foco  ligni  fruflum  accendere  potue- 
ric  Corpora  aucem  alba  omnem  fere  lucem  Solii 
leverberant:  hinc  ex  albif  mecalHs  Mdmo  luc- 
cdiii  Specula  uftcyia  conficiuncor.  Term  a]b« 

£e  4  % 


Digitized  by  Google 


44P  Pelgm. 

4  Sole  vix  incalefcunt,  A«rem  vcro  ,  coi  lucent 
^ddunt,  vehementer  calefaciunt;  uci  infula  Or- 
mus  docei;  alhiffi"^'*^  Aiis  montibus  lucem  re» 
fle£lepubus  omnem,  Aeiem  fere  incendeaiibuSk 

§.  io}6.  Si  in  fpecalum  cavam  Kphsriciim,  u& 
torium,  radii  Solis  adverfi  inciderint,  repercu- 
.tiuntur,  conum  formant;  cujus  bafis  efl:  fuperfi- 
cies  fpeculi,  apex  eft  focus,  qui  a  fuperficie  plug 
HUausve  diftat,.  pro  varia  fphaerae  magnitudine  & 
Cttfvaturft,  cujus  p(Mtio  eft  fpeculuiiu  Hie  focus 
omnes  radios  omnemaue  igaem  in  fpeculum  il- 
bpfos  continec;  focus  hie  evanefcit  uno  monien- 
:io,  iimulac  fpeculum  tegicur  panno,  vel  conver* 
WWi  aut  Sotem  interceperic  nube&    ^  • 

J.  1037.  Quoniam  igitur  canta  meri  ignis  col- 
i  copia  tarn  cito  evanefcic,  nollo  fui  veffigie 
xelifto ,  patet  Ignem  fine  paftu  efle  non  pofle;  id- 
circo  Sol  &  Stellse  fixae  non  ex  folo  Igne  confta- 
:buBC»  quippe  turn  etiam  uno  momenio  evanuisr- 
&n€,  &d  oportec«  m  faaec  Sydera  fuc  folklii&ma, 
maxima  &  firnuffinia  corpora,  ignem  redoenda^ 
&  pafcenda ,  veluci  in  noftra  Tellure  Lithanthn^ 
ces,  &Saxa  cum  materia  combufti]ipermifta,auc 
XUniliafunc  companua,  quae  igiiica  femel,  ignite 
diu  manenc  Verum  banc  fequelam  Solares  ma* 
cute ,  &  fplendoris  in  aliquibus  Sceliis  fixis  ma«- 
tationes ,  alias  qu$  evanuenw  ex  conlpeftu »  di- 
xefte  probanc. 

•  §.  1038.  Specula  uftoria  frigida  plures  Solis  ra- 
dios repercuuunc,  quamcalida,  veluu  ex  effe&u 
eoramin  foco  colligimus;  vehementius  ideo  ex 
e&dem  cauflU  hyeme,  quam  sftate  urnnt:  calidt 

enim  metalli  funt  ampliores  pori,  quam  frigidi, 
per  ampliatos  hos  poros  facillime  ignis  perraeat : 
calidi  infuper  metalli  partes  rarefa6lae  minus  elas- 

CicAfttOtj  adiQo^uej«perQUQe(idisr^dus«u^ 


Digitized  by  Google 


'  tk  Jgne.  44X 

to,  qaamfrigidi:  fed  calidi  tempeftate  plurimss 
jexroLoaflbrgantexhalaciones,  Atmofptunramob* 
fiifeances,  qus  partem  luds  nuercipiiioc. 

5.  1039.  EfFedlus  fpeculonim  uftoriorum  ami- 
quis  fuerunt  noti  &  defcripti  (  a ) :  fiintaucem  ultra 
fidem  magni,  fi  fpecula  amplafuerint,quaepluri-  • 
mosin  foco  cogunc  Solis  radios.  Ilicoenimiafoco 
quodlibec  funditor  Metalfaun,  Semimetallimi ,  cal-* 
dnattir  dein,  abicque  in  vitrum ;  Aimiminffmiam 
&  vicnim  purpureum  verdtur ,  quod  a  nullo  ter-» 
reftri  igne  fieri  poteft,  nifi  Auro  adjeftum  fueric 
Zincum :  Scanoum  cum  ferro  diiCpatur  penitus 
fub  form^  fumi  denfit  qui  in  zfte  filameota  for^ » 
mat  (imiUa  aotaronalibus  divsMaris^:  Stamwm 
in  cupella  diu  perftat ,  formatque  dimidiam  vitrifi- 
cadonem  (  :  Saxa  quaecunque  ilico  fiunt  vi- 
trea:  Combumbilia  ni6lu  oculi  ciiius  funt  inilam- 
jnata.  Sed  pauca  fiogularia ,  ope  fpeculi  Villec* 
tiani  explorata  adoeaam  (c)*  Argilla«  Arena; 
Marmor ,  Jafpis ,  Porphyrices ,  Lapides  inlervien* 
tes  fornacibus  ferreis  ,  Crucibula,  Silices,  Ofla 
animalium,  Pumex,  Lateres  vulgares,  Lapis hae- 
matiies »  Creta  Vefunciana  ,  Gypfum ,  Plumba« 
go,  live Nigrica &brilis t  pofitain  foco,  liques- 
cunc,  vertuncur  in  viomm:  fed  qaam  dto!  no« 
tante  Experientiflimo  Philofopho  Defagulierio , 
Paterae  Romanae  fruftum  rubrum  fundi  intra  3 
M^  incipiebac  &  iiquefa£lum  intra  100  M"'  in 
pccas  ilillabat :  Column®  Alezandrins  fompe* 

C18B  fruftum  in  vitram  converfum  efat  elapfis  50 
\  Minera  cuprea ,  qua^  nihil  meulU  in  fe  ha- 

buis- 


a)  Plinius  H.  JV.  L.  2.  Cap.  cxi. 

b)  LHifl,  4e  I'Jcad.  Roy.  A».  1738. 
(cj  Journal  (ks  Scavaru  Tom.  i.  pag.  311.  Tom.  7.  {)3g. 


buifle  viTa  fuit,  in  vitrum  intra  8  IVT*.  mntabai 
tar  9  Calculus  humanus  calciuacus  erac  pod  2  M^^ 
in  vitrum  liquefaftnm  converfus  intra  Minatum 
guttatitii  caddbat.  incoiiri>uftibilis  id  terreftri  ig- 
ne  Asbeftus,  S  Tfchirnhufio  in  vitrum  fubfulvi 
•  coloris  converfus  fuit.  Adamantes  aliqui  amit- 
tuQC  pellucidicatem ,  &  inficiunuir  nubecula  (a): 
a]ii  prorfus  volaciles  fiunt ,  &  evrndcunc  in  aniat: 
ilii  contrahuntur  &  indurannir  partibus  qoiMii* 
dam  amifTis. 

1040.  Sunt  tanti  in  foco  effeftus,  verum  obi 
ejusdem  coni  radiantis  quadruple  raiior  ignis  eft^ 
snanus  tolerabilem  dqirehendic  caloicm :  anigitar 


Ignis  igni  occnrreos  motnam  a6lioiieni  in  altiffi- 

mi,  propordone ,  non  copiae  ratione  aogebit  ?  ita 
videtur;  quamvis,  quomodo  id  fiat,  nondumex 
aliqua  analogia  operationum  in  corporibus  obfer- 
vatarum  intelligamr :  Radii  Solis  ope  vitri  magni 
uflxmi  iv  focum  ampliofem  coUefti  non  magnot 
edunt  effisftus ,  iidem  vitro  iecundo  in  focum  mi* 
norem  condenfati,  multo  vehementiusoperantur, 
quamvis  aliqui  a  vitro  repercufli  fuerint.  Expe- 
rimenta  cum  Pyromecro  infticuta  idem  odendunt; 
Verum  ex  ea«m  cauil^  ingeas  fluec  in  vdUUbos 
calor ,  ilium  in  roonribus  multum  fiiperans ,  q  uem- 
admodum  Neddletonus  (b)  in  Britannia ,  &  de- 
inde  in  altiffimi  montis  Cimonis  cacumine,  qui  u- 
nus  eft  ex  Alpibus,  CI.  Galeatius  (f)  pulcre 
obfervavit:  qinppe  &  lateribus  montium  radn  la 
vallem  repUeati  occmontlateraliter  radiis,  lefta 
hucmiflis,  repercufli sque,  unde  tantus  calor,  & 
major  quam  i  fola  copia  fequi  deberec:  quia  cor* 


pora 


(a)  Journal  dcs  Scavans  A*.  1 684.  pa&  66# 
.    (&)  'nUof.  Tranjatt.  N.  388. 
(c)  Qomnu  Hmm,  pag.  104. 


Digitized  by  Google 


4 


Di  Igne.  441 

pora  (blidiora  magis  capacia  ignis  (unt,  quamra« 
rioniy  A6r  denfus  io  vallibus  plus  calere  pocefti 
^uam  rarior  in  montium  cacuminibus :  hinc  quo  al* 
tiora  Tttnt  montiom  caciimiosr ,  quamvis  plana  y 
eo  aSr  eft  rarior,  minusque  apcus  rednendis  Solis 
radiis,  quamobrem  perpetuae  fere  in  altifTimis  ju- 
gis  funt  nives:  iiinc  incelligicur  obiervatio  CI.  Con. 
daminei  (a),  verfaatis  in  provincii  Quito,  &  no* 
tands,  aldtiKfinem  (bli  majorem  minoremque  fere 
determinare  gradum  caloris  in  terri ,  non  enim 
necefle  eft  uc  adlcendamus  2000.  hexapedas,  uc 
ex  valle  ardente  propcer  Solis  radios »  veniamua 
ad  locum,  in  quo  funt  mernse  niyes. 

$.  1041.  Si  in  focum  mdii' Solis  coHigantur^ 
poftquam  tranfniearunt  vicrumuftormmmaximum 
diametri  quatuor  pedum  ,  hofce  edunt  effeflus : 
iflcendunc  quaelibec  combuftibilia ,  liquefaciunc 
metalla ,  fed  non  in  vitrum  mucant ,  eftque  horum 
ladiornm  attto  multo  inbecilUor,  quam  quifocum 
Ipecnli  seque  magni  confticuunt 

5.  1042.  Cum  vero  ope  fecundae  lentis  focus 
denfatur,  vis  radiorum  increfcit,  nam  in  hocco- 
ar£buo  foco  inoenduncur  corpora  combuftibilia » 
otcunqoe  humidat  imo  in  mediis  aqais}  lignique 
aqqA  mernnodeasinteriorpociusconfiimicurqaani 
cortex,  qui  ab  Aqua  continue  extinguitur:  Me- 
talla quaelibet ,  excepta  carbone  vel  terra  porcella- 
nica,  in  viurum  vercuntur:  Lapides  quilibec  fun- 
duntur,  vitrificanmr:  Gemma  colore  fuopriyan- 
tur,  in  pulverem  redocuntur:  vegetabilia  quieli- 
bet  primo  in  cineres,  deinde  in  vitra  mutantur; 
Salia  abeunt  in  Spiricus ,  quos  nuUus  ignis  terres- 
tris  arcificialis  elicuit :  quemadmodum  conftac  ex- 
perimeotia  Tfcliirnhttflaw  >  Hombergianis ,  Ge* 

ofird* 

"        ^^t*^*  ^  ^  riviere  tUs  Jma^»Ms  pag.  23. 


Digitized  by  Google 


44*  ^ 

offiroyams  » .  &  m  primis  Hartfoekerianls  /  qtim 
una  cum  hoc  Ckiiffimo  Philofopho  cepimus. 
g.  1043.  Ex  his  experimentisooiiftac,  nulla  cor* 

pora  terreftria ,  utcunque  fpiflis  compaftionibus 
folidata ,  efle  abfolute  fixa :  quicquid  enim  foco 
ipeculi  9  auc  vkri  udorii  exponicur  ,  ab  ignis 
vehemencia  nooetur  &  yolaole  fie:  Cheoiici  aa^ 
turn  vocant  Corfut  Fixum^  qood  Igni  AjTriqoe  le- 
liflic,  cui  nihil  dcperic.  Volatile  appellatur  ,  ciu 
jus  partes  ab  igae  vel  Acre  fub  halitus  forma  in  aU 
turn  vehuncur avolancque*  In  foco  autenai  nulla 
videcur  Acri  induci  mutacio^  ibne  qma  igni  noa 
refiftic,  fed  eztempio  e  loco  pelUtur ;  adio  aa-^ 
tern  nulla  qO:^  ubi  non  dacur  rea£tio  &  reilfl^- 
tia. 

§.  1044.*  Lux  Lunae  auc  Pianetarum  ope  ipe^ 
culi  ufbrii  vel  diopcri  maximi  colle6la ,  &  in  fo-w 
turn  denfata,  nulla  vel  tandllum  rarefaftiautden<^ 
fad  iluidi  flgna  in  mobiliflimo  Thfrmofcopio 
dit:  adeoque  nec  frigus,  neccalor,  arte  hue  us- 
que cognica  fenfibilis  in  foco  lunarium  radionim 
habecur,  uti  Hookius,  de  la  Hirius^  ViUecduSt 
Tfchirnhufitts*  infticuos  de  induflzii  ezperimeodf 
evicerunt :  quae  optima  iententiam  Paracelfi ,  HeU 
montii  &  afiorum  dedruunt ,  radios  Luns  frigi^^ 
dos  &  humidos  adlerentium. 

1045.  Hoc  foci  ocium  ^  raricate  luck  iuoa-* 
ris  pendec ,  non  quia  bix  vi  caiefadeodi  casec; 
eft  enim  &  Sole  adLunam  mifla,  &  ab  baqitemm 
repercufla  ad  Terram :  Secundum  nonnulla  experi-. 
inenta  Bouguerii  (a)  effec  denlicas  lucis  Lun» 
plenas  ad  earn  Soils,  prouc  utramque  accipimus^ 
veluti  eft  i  ad  30000a  Sed  fpeculum  uAorium 
Parilinum,  &  Ci.  de  la  Hino  in  ufumvocatum  ,ra« 

diof 


Digitized  by  Google 


Ik  Ignt.  445 

lEos  modo  306  vicibus  condenfat  ,  quamobrem 
lux  Lunae  4  fpeculo  denfaca  adhuc  nxiJlies  fere  ra- 
rior  fuit,  qaam  lux  Solis,  Terrain  iiluftrantis  ;  ' 
hmc  mirandum  non  eft,  Thermoicopiom  in  foco 
Jucis  lunaris  non  af&ci. 

5. 1046.  Si  igitur  lumen  Lunae  Thermofcopium 
mobiliiiimum  nulli  mucationi  fubjicic,  an  quidem 
influxus  aliquis  lucis  lunaris,  auc  Planetarum  ab 
Aftrdpgis ,  tanquam  plarimomm  effeftunm  ter« 
veftrium  caufa  invocan  poterk?  forte  nihil  magis 
iflane  quam  Jiorum  doflrina. 

5,  1047.  Pracerea  ignis  colligitur  in  corpori- 
bos ,  quse  aperto  Aeri  commiila  putrefcere,  aut 
fennentari  incipiunt ,  qaemadmodam  in  Anima* 
liem  cadaveribos  putreicentibus ,  torn  in  feno  hu» 
mido  congefto ,  in  ligno  putrefcenre,  &  in  fluidis,, 
paftisve  feniiiluidis  farinaceis  patet.  Verum  col- 
ligitur  quoque  i^nis,  quotiefcunque  duo  corpora 
floida  cum  fluidis,  vel  fluida  cum  firmis,  ceres 
conffitutionis,  permifrenrar,  atqueefiervellrum: 
Donnulla  enim  turn  non  tantum  incipiuot  calere; 
fed  fervere,  imo  viva  flagrare  flammd:  Limatura 
Ferri  ciim  pari  fulphuris  copia,  in  paftam  ope 
ago®  fuba6la ,  leviter  te£ta  terr^ ,  brevi  tempo- 
re efiervefcit ,  tandem  capit  flammam  :  lit  Ar- 
gcncum  in  aqua  forti  Iblutom,  ope  muriae  pra^ 
ceps  datum  &  ficcatum ,  hoc  cum  Calce  ftanni 
milium  cito  effervefcit,  calet,  inflammatur,  o- 
dcurem  fulphureum  fpargic :  Regulusantimoniimix- 
tos  cum  Mercurio  fublimato  nonnunqnam  incen«' 
ditur:  Antimonium  diaphoreticum  cum  nigro  fa* 
pone  in  claufo  crucibulo  vehementer  uftum,dein- 
de  refrigeratum,  fimulac  aeri  commitdtui',  effer- 
veicic,  cum  crepitu  inflammatur  (a).  Spiritus 

ni* 

<•)  LBill.  iiVAe&i.  tttg.  Anno  173^ 


44^  De  Igni. 


nitri  Geotfroyanus  permiftus  cum  otnnibus  oleis 
Plaotarum  {tilladciis  recenier  faflis,  probisque^  ia 
vtvam  fubito  erumpk  flammam ;  magnum  ^jim 
modi  e&ervdRrendum  corporam ,  &  igncm  oc^* 
gentium ,  numerum  in  Commencariis  Tentarainum 
Florentinorum  dedimus.  Colleftiones  autem  ha 
ignis  i  folo  partium  attritu  oriuntur. 

{•  1048*  Fabulum  vel  Jlinmtum  Igms  vocatori 
quodcunque  corpus  igncm  fonel  excitatutn  din 
fufldnere,  vel  eundem  aagere  poieft,  dum  inte- 
rim ejus  partes  hac  aftione  attenuantur ,  expel- 
luntur  9  adeoque  quaii  confumuncur  &  evanes* 
cunt. 

§.  T049.  Ejusmodi' pabula  fimtt  omnia  oiead 
Terii  produfia,  vdad  Petroleum,  Olemn  Ter^ 

jae  ,  Naphtha,  Succinum ,  Ambra,  Sulphura^ 
Lithanthraces.  Deinde  omnia  Olea  vegetabilium 
exprelTa  ex  quibuscunque  eorum  partibus  ,  vel 
ftittacida  aite»  vel  fermentadone  redufU  in  Spi* 
ritus;  RcGme  ft  natura  aut  arte  colleds ;  Off* 
bones.  Tandem  omnia  Olea  partium  Animalium, 
five  fub  forma  Adipis,  aut  Pinguedinis  occurrant, 
five  es  partibus  folidis ,  aut  iluidis  arte  colligan* 
tur,  qum  eft  Phoipboitis  Braodtii  aot  Kanckelii# 
§.  1050.  Omnia  vero  ignis  tmeftrit  paftn  iadi* 
get,  nec  permanere  ullo  modo  poteft,  nifi  ala- 
tur :  cum  hacc  pabula  ignem  alunc ,  eorum  partes  ab 
^gne  rapidilTmie  agUamur,  fe(e  atterentes,attrim« 
que  foo  &  mota,  propter  elaftidtatem  aufto,  ig*- 
nem  laieatem  n^udiori  rootu  agitances,  &  pr»« 
terea  novum  perpetuo  colligentes,  eo  copiofio* 
rem,  quo  magis  elafticae  fuerint:  ideo  pabuli  pars 
in  initio  exigua  ardet,  deinde  ignis  incrementum 
eapit,  multoque  copiofius  pabulum  pervadit ,  ac« 
cendit,  conliunit:  Cum  igitur  novimus,qualisde« 
beat  eile  pabuJiconllicutio^etam  facile  coU^mus, 

quid* 


Digitized  by  Google 


44? 


qnidnam  non  poffic  efTe  ignis  pabulum:  uti  aqua, 
fal,  terra,  fed  ibia  Olea.   Horum  partes,  quae 

attritu  valde  attenuatae  funt,  S  reliqna  mafla  fe- 
paratae,  infenfibiliter  avolant,  non  amplius  com- 
buIUbile  corpus  formaotes  ^  atque  ica  pabulum 
confiimicur. 

§.  1051.  Alte  vero  partes  pajpuU  crafliores  vi 

^  reliqua  maila  igae  avuifae,  Aqueae,  Salinas,  0« 
leofas,  Terreftres,  cum  igne  parco  conjunftae  & 
avolances,  abeunc  in  iluidum,  fenfibile,  elafti- 
CQiHy  ex  memorau's  partibus  compoCtum,  quod 
Ftmmm  vocamns :  Hic  adle£his,  fub  forma  mol- 
lis rarsequs  Fuliginis,  igni  denubezpoGtus,  eum 
aIerepote{l»  quatenus  oleo  conlbUy  dum  ipfe  in- 
terim actenuatur. 

^.  105a.  Sed  hae  e$dem  partes  in  majori  co^ 
pia  &  cum  copiofipri  igne  conjnnfi»»  candcptri  ^ 
volatiles  redditae ,  rel^uamqoe  relinqoentes  mas- 
fam ,  conftituunt  id  ,  quod  Flammam  vocamus. 
Eft  proinde  fumus  Flammae  proximus ,  &  liic  in 
earn  facile  convertendus ,  modo  major  copia  ig- 
nis accedaCy  iiinc  levi  inoenii  cUychnii  flam- 
mi  ingentem  de  acervo  fiunam  teoendere  pot^ 
fumus ,  &  pro  varil  fumi  conflitutione  difFert 
flammae  color ;  nam  Spiritus  Vini  aut  Sulphu- 
ris  fiamma  eft  casrulea :  asris  mixti  cum  fubli- 
mato  ilamma  viriddcitjTalci  flavefcitj  Camjiho- 
m  albefcic 

S*  10 Ambitur  quaecunqud  flamma  ab  At«> 
mofphaera,  cujus  partes  potiffimum  funtaqueae, 
vi  ignis  ex  medio  ad  ambitum  propuliae:  Ext  haec 
Atmoipha^ra  eo  latius  circa  flammam  expanft  , 
mo  pabulum  aquofius  ipefit:  hinas  fi  candciamm 
nammas  jungere  volneris,  dariflime  utriusque  At- 
mofphaera,  conjunflionem  refpuens,  apparebit: 

nam  motu  oppoiitQ  uuiuique  partes »  nempe  Si 


448  U^^* 

ceooro  flamms  ad  peripheriam ,  movcntur :  cs- 
teroquin  qaomodo  ope  fpeculi  concavi  videripos* 
iic,  docufc  CI.  Hookius  (a). 

5.  1054.  Adfcendit  flainnia  farfiim ,  utpotein 
Acre  natans,  eft  enim  Aeris  gravitas  fpecifica  ma- 
jor, quam  earum  ardentium  partium,  quae  a  co- 
pioib  ^ne  fiimmopere  rarefa^  fuac,  tiammaiii* 
que  componunc 

1055.  Eil  quoque  conicae  figure  flamina, 
lataque  bafi  infiftit  pabulo,  in  apicem  tenuatum 
definens,  ex  quo  fumus,  C  quis  adeft,  avolat; 
ii  oempe  pabulum  in  vafe  coUedlum  auc  fufum  ar- 
dec:  IJbi  euim  pabulo  infiftic  flammay  copiofiifi- 
flias  compleftitur  partes ,  quarutn  plurimas  quo* 
quoverfus  ex  omni  laterali  pun£lo  expel/it;  ideo 
pauciores  fuperfunt  partes,  quo  aldor  eft  flnmmae 
portio,  qu®  proinde  ab  A£re  incrorfum  preilaeit 
tenoior:  Si  igitur  ope  annul! ,  quern  flammapar- 
tranfic,  pardum  lateralem  jaduram  impedimiis « 
major  copia  adfcendit,  longiorem  efBciens  flam- 
mam.  Non  tamen  eft  calidillima  flamma  in  bafi, 
Dec  in  apice  ^  nec  in  medio ;  ied  incuenci  apparec 
primum.pafi  infima  fufcior,  fequitar  candidior, 
quse  eft  S  parte  fuperiori  fomicata,  haec  caiicfifli- 
ma ;  fequitur  minus  Candidas  longus  adhuc  a- 
pex,  minime  omnium  calens. 

S'.  1056.  Quo  flamma  purior  eft,  excicatai 
pabulo  ma^s  nomogeneo ,  parum  fumante ,  eo 
^  Tehenneadua  catefacic  corpora,  ideo  flamma  Al* 
coholis,  omnium  maxime  calefacit  corpora:  a- 
liarum  enim  flammarum  fumus  corporibus  adhoe- 
rens  impedic ,  quominus  tantopere  calefiant , 
veluti  plurima  pericola  Pyromecro  capu  me  do-» 
CQ^roat. 


Digitized  by  Google 


De  Igne.     '  449 

"  5.  1057.  Si  flamma  ambiatur  ab  alii  flamma  1 
veluti  flamma  lampadis  infl:ru6lse  oleoraparura, 
Terebinthinne ,  vel  petro]eo  am biripoteftS flamma 
luculeDtiori  Spirits  Vini  calidi ,  cam  flamma  me- 
dia coercefiir  ab  arobienti ,  £cqae  duplo  ^el  tripio 
longior  quam  ante ,  cum  multo  parciori  fumo ;  to- 
ta  mafia  flammarum  altiffime  adfcendic ,  moca 
admodum  insequabili  agicata. 

$.  1058.  Igms  ia  oorpore  terredri  esdtatus,  fi- 
ve fab  forma  prune ,  vel  flammae ,  psftolo  mdSr 
get,  ut  confervetur,  atque  uc  hoc  rite  cedere  ali- 
mento  ,  ipfeque  confcrvari  ignis  queat ,  oportet 
ut  Aer  Atmofphasricus  libere  accedac ,  pabulum 
M  vi  nec  minori ,  nec  major!  piemac^  turn  ut  fa* 
mm  J  partesque  pAbuli  inudles  prociil  ab  igne  ar« 
ceantur ,  ceeteroquin  pabulum  alere  ignem  non 
poteft. 

Si  enim  pruna  cujuscunque  explorati  ligni,  vel 
cefpicum  Hollandicorum,  funis  cormentarius  in- 
cenfus,  candete  odoriferae  incenfae,  tun  candda 
ceracea,  ftbacea,  lampas  inflmfta  oleo  Hni ,  ra« 

parum,  terebinthinae ,  vel  alio  quocunque  flillati- 
tio  oleo,  aut  fpiritu  vim*,  ardeat,  pofita  haec  om- 
nia in  vafe,  liberum  Aeri  accefium  negantet  in- 
tra panca  minuca  ezdnguontor ;  quo  vas  minus 
faerit^  eo  chius  extinguuntur :  at  &  quo  vas  ac- 
curatius  Aeri  accefium ,  fumoque  exitum  negave- 
rit:  tum  quo  mccnfum  corpus  plus  fumiexfpiret: 
<^uo  autem  parcior  exfpiratio  fumi ,  eo  pertinacius 
ejusmodi  corpus  ignemalic^  veiuti  in  fune  tormen- 
tario  incenib,  dein  in  prunis  celpicum  HoUandi- 
coram  praecipue  videre  eft.' 

5.  1059.  Omnia  memorata  corpora  incenfa,  & 
pofita  Tub  recipiente  Boylcano,  ampio,  ex  quo 
Acr  ope  Anciiae  hauritur  ,  muko  citius  igne  or- 
bantar.  quam  fi  Aer  in  dauib  redpieme  reli^lua 

Ff     .  fuis- 


I 

t 

450  Dc  Igm. 

f uiflec  Quo  cidus  A£r  lasefcit ,  eo  ^isSm  eiiam 
ignis  perit. 

§•  1060,  Si  pmoi^  eadem  incenra  amplo  incll^ 
dantur  ledpientiy  cui  novus  Aer  perpetuo  iofuo* 
ditur»  atque  iia  torn  maila  Aefea  coQdeoli^ 
•  Guantum  diutius  ignem  confervant ,  quamiaeo* 
dein  Aere,  nihilominus  extinguuntur:  pluraaiia 
apud  NoU  Boyleum  {a)  videri  poflunt. 

C.  io6x.  (^amobrem  ut  pabulum  ii^ni  alendd 
inj&viat,  nee ab  A£ie  miaatt  nee  rnmis piemai- 
dam  eft ;  requiriturque ,  ut  fumus  ab  igne  rem^ 
veatur :  in  eo  igitur  partes  quaedam  maxime  inep- 
%»  aleodo  igni  inerunc :  has  vero  inprimis  fuuc  A* 
qyeus  vapor ,  turn  Salia ,  &  Terra. 

%  io6a.  Quam  liber  Aeris  acceflusdeGderetmri 
ex  fequenribus  patebk :  S  recipiens  vicreom »  caf 
pax  95  .pollicum  cylindricorum ,  planae  tabulae  in- 
pofitoni  ,  fuperne  aperturam  habuerit  roiundam 
diameui  a  pollicum  »  candela  febacea  diamecri 
5  poll  rheod.  ioceufa ,  pergit  Istsl  flamma 
ardere  usque  ad  omnem  padMili  coniomdooeai : 
imo  cum  ejusdem  recipientis  fuperior  apertura  e- 
rat  o,  6  pollic.  quadrati,  ardere  perrexit,  fed 
minus  leul  flamma:  apercura  minut^,  ut  fuerit 
.  0|  3  pollic  quadrati,  excinguebatur  flamma  in* 
tra  minutnm :  paucis  iecundis  ulterius  perflabtt, 
fa£la  apertura,  o,  35  pollic.  quadrati ;  fedtt  a- 
pertura  o,  4  pollic.  quad,  perrcxic  ardere  trifti 
^  exigua  flamma^  vix  pabulum  lique£aciea(e  & 
confumente. 

Tenuis  candeto  ceracese  flamma  9  viz  fumani, 
perftitit ,  fafta  tantum  exiguft  ap^rturi  o ,  5  poU 
licis  quadratic  hac  minut^ ,  decrevit  flammula. 

Or 

(a)  CmUmt.  lu  Sspir.  Pi^i/k.  HM*  dmk^  7« 


Digitized  by  Google 


fit  Igm. 


4S* 


txdiifta  fktis  dto,  cam  apertora  taMtfn  o,  35 

pollicis  quadrati  reUnquebatur. 
'  £xcicaca  in  tenuiffimo  cotoneo  flamma,  cujita 
pabulum  erat  Alcohol  ^  peifiicic  tancum  tnodo 
per  2  miirota^  fa6U  apercma  75  pollic.  qot* 
drad^  exdnfta  dein*  exchata  tcto  major  flanmia 
Tir  perflabat  lofeciindlsj  adeoutcuilibetflamm» 
]ibe.rruno  Aeris  accelTu  opus  iic:  quod  uiceriu3 
ieguencibus  periculis  patebic. 

Ardeac  candda  febacea  Tub  redpknte  too  poll, 
ciibiconiin  capaci ,  led  fiiperiori  parte daolb ,  c^od  * 
infiftat  tabulae  ligneae ,  in  qua  rotundum  foramea 
diametri  20  linearum ,  tancum  ardec  candela  cem« 
pore  dimidii  Minud :  Cum  eraot  duo  difcreta  fo 
ramina  in  tabulat  quodlibet  200  lin.  qoadUL  re* 
cipieiis  idem  modo  canddam  ardentem  capere  po* 
tuit  pari  tempore :  Camqoe  idem  recipiens  tribua 
imponebatur  columelUs ,  ut  undiquaque  unum  pol- 
licem  a  tabula  diftaret,  extinfla  nihilominus  fuit 
candela:  perfticit  modo,  licet  criftiflima  flamma^ 
ardere,  columellis  iuftiDentibus  ledpieiisad  inter* 
Tallum  16  lin.  a  tabula. 

Si  candela  iebacea  ,  ex  ea  fpecie  quarum  oSto 
ingrediuntur  libram ,  ponatur  in  tubo  ferreo , 
cylindrico ,  inferius  cjaufo ,  fuperius  aperto  » 
cujus  londtado  eft  &x  pedum ,  diameter  anittt 
poinds.  Esc  in  fimdo  aidens  brevi  i^mpore  ex* 

tinguitur. 

Si  tubus  ferreus  catapultae,  utrimque  apertus, 
apenuram  in  fupremo  recipientis  ma^  fioyleani 
fere  usque  ad  fundum  pertranfierit ,  m  redpiente 
ardeat  candela,  ope  Antlie  leniter  ASr  ex  eoedu* 
catur,  ut  novus  ingredi  perpetuo  poflit,  qui  ne 
nimio  impetu  irruat,  &  vento  excicato  flammam 
^Siet,  transmeet  cria  fila  cotonea  fupra  tubifupe- 
lioDem  partem  tenfa  ^  exdnguetur  flamma  intra 

a  paii^ 


Digitized  by  Google 


pauct  mimiti  t  vdud  experttis  fuit  Rev.  Hak 
fius  (a).  Ideo  utcandete  &  lampades  in  laterals 

^  ardeant ,  neceffe  eft  ut  Aer  parte  inferiori  per  pa- 
ctulum  foramen  ingredi,  &  parte  fuperion  funius 
per  aliud  foramen  egredi  poffit;  neceiTe  eft  ut  fo- 
wumen  fuperius  &  inferius  ad  minimum  fine  20  li- 
nearum  quadratarum,  ut  pergat  candela  ardere: 
aperturae  ampliores  funt  praeftanuores :  fi  modo 
lint  6  lin.  quadrat,  extinguitur ,  uti  in  vafe  claufo. 
'  t  1063.  Hinc  intelligere  poflumus,  quare  Ig- 
nis cuHnarius  non  tam  bene  tempore  calido,quam 
frigido  ardeat.  Eft  fcilicet  ASr  calidiis,  rarc&o- 
tus ,  minus  elafticus ,  quamobrem  minus  premec 
partes  pabuli  in  ignem,  quam  Aer  frigidus ,  mul- 
to  magis  elafticus:  eft  pr^terea  acrcalidusigniab- 
ibrbendOy  &  quoquoverfus  dil'pergendo  apcior  fri- 
gido. Si  proinde  Sol  fuo  calore  vaUe  cakfaciat, 
rarefaciatque  Aerem ,  ambieniem  prunian ,  an 
tum  quidem  hie  Aer  poicrii  pabulum  ignerapro- 
peliere?  vix;  ideo  Sol  videbitur  fuo  fplendore  ex- 
onguere  prunam.  Aflentiuntur  Chemici ,  teflanies 
tempore  caUdo  &  humido ,  &  aunofphajra  kvi^ 
igiicm  in  fumis  minoris  effe  efficadae:  in  pIo*w 
furnis  juxta  fe  poficis  ignem  quodammodo  foffi)- 

cari  (A).  '  . 

!l  1064.  Verum  an  non  requiruntur  certaj  para- 
X ,  in  Aere  natantes  ,  hue  usque  incognita , 
quae  ad  flammam  conftituendam  concurrunt?  id 
non  caret  verofimilfeudine,  fi  ad  experimenta  m 
5.  1062.  memorata,  &  in  vafis  apertis  capta,  at- 
.tendamus ;  in  iis  enim  nec  Aeris  nimia  rarefaftio , 
Xiec  major  minorve  ejus  prefllo ,  nec  fumi  exitus 
prohibicus,  invocari  poteftj  fed  tantum  confum- 


(n)  VegiUbk  Smiks  Exp.  iij. 


Digitized  by  Google 


Dt  Igne.  45J 


tio  earum  pardum  ex  Aere ,  qaarum  praefentia  ad , 
flammam  alendam  erat  oeceiTaria.  Reftac  cameo' 
difficulcas:  Si  carbonem  ligneum  in  pulveren^  ce» 
nuatum  fricemus  prudenter  cum  pho(phoro  Uri- 
nsB,  ut  non  incendatur;  deinde  incluferimus  re- 
cipienci ,  ex  quo  Aerem  exhaurimus ,  Aere  ad 
quandam  raricatem  dedu£to  ,  inceDditur  carbo  , 
ioiignem  alens  flammam :  idem  fic  cum  pal vere  py« 
rio:  opoitec  uc  experimaittmi  hyeme  capiacur, 
&  tantum  S  prudend  &  perito ;  fcmper  enitn  pe- 
riculo  ambuftionis  fubjicuur ,  qui  experimentum 
hoc  capic  Nunc  alia  Tub  forma  Qucftionum  vir 
deamus. 

5.  1065.  Quare  ardeos  pruna ,  fpiritui  vim  fii- 

gido  inmiffa,  fufFocatur  &  extinguitur  velud  in 
aqua,  nec  fpiricum  incendit?  quia  fpiritum  aon 
iaus  caiefacere  poteft,  uc  flammam  capiac;  hinc 
fi  prius  fupra  ignem  i^iiricus  ebuUieric,  excemplo 
a  prvaA  incendecur* 

2^  Cur  flacus  cerci  impetus  vim  flamm»  vel 
ignis  auget?  hoc  fit,  quando  rarior  flamma  infpa- 
tium  anguftius  a  flntu  condenfatur;  nam  denfioris 
ignis  major  vehemencia :  velud  in,  foco  diopui 
iiftoFii  coarAaco  quoque  obcinec 

3^  Cur  ventus  major  flammam  efflacV  quia  om« 
lies,  vel  faltem  plurimas  ignis  partes  apabulopro- 
pellit;  adeo  ut  quae  reflant,  nequeanc  pabulum  in 
ardentes  fcintillast^onvercere* 

4^  Cur  aliquis  pulvis  non  inflammabilis,  vel 
aqua  fummo  impetu  quoquoverfus  diiperfa,  &  in 
gucculas  minimas  vaporis  indar  divifa,  ab  incenib 
pulvere  pyrio,  qui  in  globo  ligneo  vel  ferreo  ca- 
vo  clauditur ,  uno  momento  incenfarum  aedium 
flammam  efflac  ?  quia  idem  facie  ac  vencua  impe- 
tnolilCmus. 

5%  Cur  aqua  lithantracibus  ab  omni  parte  igni- 

Ff  3  lis 


Digitized  by  Google 


^4  ^ 

tis  afFufa  effick,  ut  fernmi  in  i»  jacras  ddas  (or- 

tiusque  igniatur?  quia  ignis  ex  fuperioribus  parti- 
bus  ardentium  lithantracum  pellitiir  ab  aqua  deor- 
iiim,  ttbi  jacec  ferrumy  quod  hoc  pa6lo  ocyui  for- 
ti^s^lue  ignicur:  eodem  mode  yit^  ferri  alteriat- 
ve  mecalU  longa,  ab  altwri  parte  ignita,  ab  alte- 
ra frigida,  inmifla  aquae  qua  parte  calet,  ignem 
^eterioie  recipit  in  portionem  frigentem. 
;  6^  An  fecup^^  Feripateticos  ignis  homoge- 
jieacoUigk,  faeteroge iiea  i^fgat  ?  non  fcBiperi 
namvaria  HquefaOaaMsc,  utt  Sebum,  Cerami 
Picem,  Colophoniam:  vel  Metalla  omnia  in  ^ne 
foluca  millet:  pict;n:iea  lie  modo  defcribuur effec- 
m$  ignis  I  flOQ  qukl  fie. 

7^  (^oniodo  igott  Donoolla ,  ud  Ceram,  efl^^ 
caiuBi  feilkaec  partes  lemoveodo;  mm  qoo  phis 
recelTerint ,  eo  mdlior  eft  mafia:  doacc  tandem 

•  ioiixiB^  quail  in  igne  natant. 

8°.  Quomodo  ignis  alia,  uti  lutum,  indurat? 
fli^dt  ip(er  parcas  interpofiti  majumam  quanuta- 
f&si  expelleiidoy  ica  ot  iblid»  partes  fe  kdoribm 
in  fupeniciebus  &  propius  coiKioga&c,  aqne  iu 
inagis  cohsereant. 

g\  Quomodo  ignis  humida  exficcat  ?  fe  adjun- 
gendo  parcibus  aquoiis ,  eas  rarefaciendo,  &  i 
reliqui,  magjia  cobaeieiioe  rnaiH,  Ifyofvdp^  pio* 
pellendo. 

lo",  Quare  nonnulla  vix  calida  lucent  ,'^lia  ca- 
lidiora  non  lucent?  quia  ignem  non  in  lineis  rac- 
118,  fed  xnotu  iaordioato  ex  fe  propellunt;  lucem 

•  aiitem  mode  io  lineis  ie£li6  oculos  ferientem  per- 
cipiroas;  fed  pandora  dantur  non  Ipcentia,  qnam 
fides  fert,  modo  in  perfefiiis  tenebris  infpidantar. 


Spiritus  Vini  minus iaedic,  tardiusquecomburit ma- 

Auoi,  qiuua  fecnim  can(k£a6luia?  quia  flamma 

eft 


Digitized  by  Google 


Ik  Igne. 


eft  rara,  mitmsqae  ignii  compledlkur,  qam  fyf 
'  mm  fttb  aequali  volonune:  iaeo  fi  flamtna  denle* 

tur  flacu  angufts  fiftuls ;  aut  radii  Soils  cogantur 
in  focum  ,  non  minus  vehementer,  nec  lardius 
comburec  quamferrum,  led  pocius  vehemencius: 
verum  accedit  in  ferro  denfo  copia  partium  agiu« 
tarum  ab  igne ,  qu3»  ambiiftioiiem  aqinrant. 

Cur  flamma  candelie  (ebaces  femper  ali« 
quantum  a  febo  diftat  ?  quia  febum  frigec ,  nec 
nifl  liquefaflum ,  &  calefadlum  ultra  600  gradus 
ardere  poteft ,  hinc  iocervaliam :  nam  inter  febum 
candeio  &  flammam  plnrimi  gjradus  cabna  inter* 
ceduac. 

I3^  Cur  cotoneum,  poftquam  aliquamdiu  in 
flamma  arfit,  nigrefcit?  quiacarbonem  cum  fuum, 
turn  febi  comprehendit:  uci  in  prioxis  in  ardenci* 
bus  lampactibua ,  oleo  inflxufbis ,  pactet. 

I4^  Cur  que  aliquamdiu  arfii  caadela,  deiai 
exnin£ta ,  fedliaa  denuo  inccnditur ,  quaro  no* 
.va  (a)?  quia  cotoneum,  quod  nigrum  evafic , 
ilico  ignem  in  fe  abforbec^  album  vero  ignem  re* 
pdiit,  per  5. 1033. 

ly*  Qjud  efl:  calor  in  corpbribus  ?  quaedam 
ignis  moci  copia  in  pardum  inmftidis  ,  &paiticn- 
larum  poris  latens ;  ideo  quo  plus  ignis  moti  cor- 
poribus  ineft,  eo  plus  calent;  &  fi  notabilis  ignii 
copia  adfit »  coiporis  partes  ab  eo  movebuntur 
iegnius  aut  celenot,  quarum  rapidiiaa  iimui  cum 
CDpii  ignis  ianerdumid  calorem  concnrrit. 

id**.  Quando  corpora  calere  taftu  noflro  dete- 
gimus?  cum  corporibus  plus  ignis  motiquamner- 
vis  noftris  organi  Ta£tus,  eorumve  fluido  ineft. 
Si  igicur  corporibus  aequalia  copia  ignis  ac  noftris 
csganis  ta&us  ineft»  ea  nec  calma  nec  fi^igidaper. 

cipL 

(i)  LucAixiui  Lib.      Fit*  900. 

ff4  , 


Digitized  by  Google 


dpimus:  Hinc  idem  corpus  asgue  calidom,  ouac 
tepere,  nunc  calere,  nunc  fri^re.  judfcamiis, 
pro  vari&  orgaoi  ienibrii'dirpofitione. 

17^  Qj.iid  calor  in  nobis?  Mentis  perceptia, 
fufcicata  i.  mocu  ignis  certo  in  nervis  organi  Tac« 
tus ,  eorumve  fluido. 
.  Cur  corpora  ignica,  alligata  ml  inpofita 

corporibus  frigidis ,  foiidis,  magnisqueV  exdo- 
guuncur  non  confiimto  pabulo ;  eadem  r&o  inpcn 
Ilea  corporibus  raris  &  exiguis  confumuntur  peni- 
tus  ?  an  non  primum  concingic,  quia  ignis  noa 
fiuis  concucere  &  atteouare  pai;£es  pabuli  poce(t , 
uc  in  fuum  nutrimentum  ccdant ,  mom  earum  £ 
p^rdbus  akerius  fblidi  iUco  fuiSbcato  ,  ve)  nimis 
minuto;  quod  non  obtinec ,  ardence  coipore  alee- 
li  rariori  impofito. 

19^  An  i^ois  eft  corpus  fui  generis,  an  vero 
dia  corpora  in  ignem  qooqiie  con vertantur  ?  Vi- 
decur  efle  corpus  fui  generis,  Quia  oibU  sque 
fubtile  cognoviraus.  2°.  Se  per  omnia  corpora  in 
fuperficie  Terrae,  eique  vicina  fpatia  diftribuit  ae- 
quabilicer.  3°.  NuUo  experimenco  conftat  ignem 
aiia  corpora,  eciamG  pabuia  fine,  in  ignem con- 
vertiife:  Nam  focos  radiorom  Sdariom^  pnrifli- 
mus  ignis,  videri  nequic:  flamma  aucem  Alcirfio- 
lis  incenfi  dare  cernitur ,  &  exiguos ,  refpeSa 
foci,  edit  efiFeftus:  adeoque  ilia  Hamma  non  eft 
purus  ignis:  imo  in  viireo  recipience  G.  ardeac^ 
quam  plurimum  vzfom  i  pariedbus  coUigicur: 
Alcohol  in  digeftore  Papint  vehraiend  igne  bibo- 
rii  fpatio  agitatum ,  nullomodo  in  ignem  conver- 
fum  fuic:  4°.  Et  fi  corpora  in  ignem  verterentur, 
ejus  copia  in  hac  terra  increfceret,  adeo  uc  adex- 
tremum  omnis  mundus  igne(cerec,  turn  cuaita. 
perirenc  ^  com  ignis  determinaca  mode  copia  ad 
vcgecadooem  plancarom,  uc  &  ad  vicam  anima- 

lium^ 


Digitized  by  Google 


lium^  defideretur.   Notas  tamen ,  quibus  igais  & 
reliquiscoqporibus  differc,  prater  tenukacem ,  & 
propriecacem  lucendi  dod  novimos:  nam  in  aliis 
•  convenic  cam  omnibus  exploratis.    Verum  eft 

do£lrina  de  igne  adeo  ampla  &  fercilis^  UL  di- 
cendi  nullus  Hnis  fic. 

AO''.  Quid  vero  efl  Frigua  abfolutum  in  corpo* 
ribus?  Ignis  omnis  abfencia:  non  aHquidpofiu- 
vum^  aot  corporenm. 

21°.  An  ulJa  corpora  ullumve  locum  novi- 
jnus,  ex  quo  omnis  ignis  abeft,  five  in  quo  eft 
frigus  abfolutum?  Non  ,  nam  omnia,  quaeiiinc 
in  (uperfide  Terrae,  iUuftrancur  luceSolisyLanas, 
Pkmetarom  &  ftellarum  fixariito:  Foi&res  in  fo- 
dinis  profundiflSmis  experiunturcalorem  &ignem: 
ideo  incertum  eft,  an  quidem  uUus  in  terra  iiclo< 
cus ,  ignis  omnis  expers. 

22^  Quando  corix>ra  percipknos  firigula?  cum 
lis  minus  isnis »  quam  noltnt  nervis^*  eorttmve 
fluidoy  ineu. 

23**«  Quaenam  proinde  corpora  refrigerant  ? 
Quae  minus  calent  aliis  corporibus ,  quae  contin- 
gunt  vel  ambiunt,  adeo  ut  eorum  ignemin  fe 
abforbeant  usque  ad  aequilibrium :  turn  2^  quae 
permifia  aliis,-  &  fe  mucuo  iblventia,  ignem  ad« 
haerencem  laxant ,  laxatum  expellunt ,  &  alteri 
introicum  molienti  aliquantum  refiftunt :  veluti 
fit  ,  cum  aquae  admifcentur  Salia  alcalia  volati- 
]ia ,  &  alia ,  ut  Niorum  ,  Sal  Polychreilum ,  Vi« 
trioiumt  Sal  Genmiae^  Sal  marinom,  Aiumen^ 
&  in  primis  Sal  Ammoniacum ,  aut  ejusflores; 
tum  Sal  Ammoniacale  iiaiurale,  quod  adhcercfcit 
lapidibus  ex  Vefuvio  ardente  ejeftis,idenimmul- 
to  plus  refrigerare  aquam  traditur  (a):  tum  ni- 

vi 

•  (a)  FbiloJ.  Dranf.  N*.  455.  pag.  249- 

ff  5 


vi  vd  gladd  rafe  admiiceatur  qnodlibet  Sal  ex 

nemoracis ,  auc  Sal  Tartari  ^  Qneres  Clavelbd » 
Saccarum  Satumi ,  Borax ,  Sal  Glauberi ,  Sacca- 
rum,  Fel  vitri,  Calx  viva,  Souda  :  quibuscum 
accuratiffima  experimenta ,  Thermoinecro  gradas 
frigoris  exqcad  indicaDtia ,  infticuit  expenendfli* 
mus  Reaoniuriiiff  (a),  &Moletui  (b).  Frigus 
quoque  exckatur,  fi  nivi  aut  glaciei  affundatur 
Spiritus  Vini,  Spiritus  Salismarini,  Spiritus  Vi- 
trioli,  Acetunii  Spiricus  Salis  Ammoniaci ,  Spi- 
liois  .ynna»  pracipue  fi  afitindatur  Spiritus  Nh 
tri,  torn  enm  terribile  fri^  oiitor,  ouod  eft  72 
graduum  infra  nqtam  incipientis  glaciei  in  fcala 
Thermometri  FahrenheitianL  Si  capiatur  Ace- 
torn,  Spiritus  Aceti,  Acetum  ex  viridi  eeris^  Om« 
phacium,  Succus  Cicrt ,  Aurantioiimi ,  horumque 
Fluidorom  aliquod  miiceator  eum  Alcalr  volaeiH  . 
purifTimo,  quale  eft  Sal  volatile  Satiguims  hama- 
ni,  Urinae,  Cornu  Cervi  &c.  oritur  effervefcen- 
tia  infignis  cum  frigore  notabili ,  veluti  invenic 
CL  Slarius  (c).  &  poft  i^um  alii  Oiemici  (d)^ 
coofinnariioc:  ad  8alem  AnuoMKiciim  aflfofom 
Oienm  VitrioK  ^  ve\  Spiricot  nitri,  idem  fade,  turn 
fi  Vino  Gallico  injiciatur  faccarum  (e), 

24^  An  igitur  frigus  omne  non  pendet  i  parti- 
clulisfrigocificisi  ^aemezpelientibiis,  &  in  ejus 
locum  iuccedeodbos ,  gaemadmodom  opinad  root 
Gaflendas,  fioyleas,  La  Hirius,  Ramaazmi, 
Nieuwentytius?  non  omne;  fufficitenim,  utig- 
Dis,  ffiquabilem  difperfionem  affeftans  ,  ex  cor- 
pore  plus  ignito  qaam  reliqua  ambieatia  exeat, 

n 

(a)  i:HiJl.  deVAcad,  Mm.  M  1734- 

( b  )  Fbilof,  Travf,  N\  440. 

(O  Tranf.  N«.  759. 

{d)  IK.RjiAVE  Chemicc  Tom,  2.  png.  <T33, 


Digitized  by  Google 


I 


Z>e  Igne. 


459 


at  hoc  fcigefiat ,  quamvis  nihil  aliud  in  ignis  lo* 
cum  fuccedat,  atque  ita  plerumque  corpora  fri- 
gefiunc ;  nihilominus  ne^ri  nequic ,  quin  taiia 
deacur  corpafcala,  ^ffm  in  quiboiKlam  occadonU 
bos  ignem  ex  corporibiis  exjielliint,  &  ica  fngo* 
rifica  vocari  poiTuac  y  veluci  in  prscedeotibus  pa* 

C  A  P.  XXVIII. 

ft 

Jk  PnprkM^us  Luth  generdBbuu 

5.1066.  Ignem,  praeter  vires  rarefaciendi  & 
1  cale&cieQdi  corpora,  edam  facuica* 
ton  locendi  habeie^  adfemimiis  rapra,  hancbre- 
Titer  in  aliquot  capit&na  cianiittabitiius. 

5.  1067.  Qaicquid  efficit ,  ut  med:antibus  ocu- 
Ks  animus  videat,  Lux  eft:  Qiiae  vel  direfte  e 
corpore  lucente  etniiTa,  vel  I  corporibus  illumi- 
naos  refiexa ,  octdos  ingredicur :  Ope  Locis  vi- 
demua  objefia  liiGencia»  objefta  non  Jucentia, 
Quandtatem,  Meatus ,  Figuram ,  Numerum,  Afpe- 
ritatem,  Polituram,  Loaim,  Situm,  Diftantiam, 
Continuum  ,  Separatum ,  Motum ,  Quietem ,  & 
Coiores.  Luce  abiente  horum  omniumnihilyide- 
ami.  Uc  aocem  inemorafa  videatftits ,  oporcet 
Qt  6cnhii  RocaUli  imervallo  ab  objeftis  abfit. 

5.  1068.  Scintilla  lucens  minima  in  omni  punc- 
to  fuperficiei  fphaerae  confpici  potefl,  cujus  cen-  - 
trum  fcintilia  occupat:  inter  icintillam  &  oculum 
in  line&  ttiBtk  opaco  interpodto  obice  lux  non  vi* 
cfetur:  qnare  confpicitur  quaC  in  radus  i  centro 
(jphaerae  ad  totam  fuperficiem  emiflis. 

§.  1069.  Hanc  ob  caufam  Philofbphi  lucem, 
in  rc6tis  lineis  delatam ,  Radios  Lucis  vocarunc* 

f •  1070.  Horum  radiorom  fnbcilicaf  ingens  eft* 


4^0 


De  Proprietatibus 


&  lineis  Geometricis  fere  cTmula:  fi  enim  charts? 
ioflidum  acu  fit  exiguum  foramen ,  per  id  Spec- 
tator fupinus  omnia  objefta  in  hemifphaeriocoele** 
tividebit:  Ereftus  aacem  coeli  quaitatn  partem  ^ 
una  cum  omnibus  (bio  infiftentibas  antefe  corpo- 
ribus  adfpiciet:  adeo  ut  innumera  radiorum  ab 
objeftis  autemiflToriim ,  auc  reverberatorum  copia, 
exililTimum  penranfiens  foramen,  fubciliucem o- 
ftendat ,  quantam  aileqm  actes*  ingenii  human! 


conrpicuum  efle  ftellis  plenum,  &  cujuslibec  dia- 
mecrum  apparencem  elTe  x'''.  enc  ejus  area ,  ca* 


eoque  heipifphsrium  cslefte  complefti  poceft 
fiellas  fixaa  looo,  coo,  ooo,  ooo,  ooo.  fi  ex 

?ualibet  fixa  tantum  loo  radii  pervenvdui  ad 
oramen,  idque  pertranent ,  turn  fumma  radio- 
rum  iimul  oranieuaciam  eric  200,  000,  000  ^ 
000,  €00,  ooo.  ponamus  per  idem  foramen 
tantum  trajici  20.  capillos  capitis  pofle,  enim  (in- 
guli  luminis  radii  capillo  tenuiores  5000,  000, 
oco,  000,  000.  five  quioquies  ceucies  millio* 
nefies  millionefies. 

2^  Si  iebacea  vulgaris  ardens  candela  no£lu  in 
ai>ice  alt»  turris  ponatur,  ad  diftamiam  dimkiii 
milliaris  &  turre  ab  omni  parte  videri  poteft ;  ad- 
eoque  nullus  in  fphaera  diametri  unius  milliaris  o- 
culo  concedi  locus  poteft,  qui  non  e  flammuiara- 
dium  lucis  recipiat:  Radii  iiiomnesioflamma  agi* 
gregati  fueruuc;  qus  ctun  (it  exigua  tdpoBtn  in- 
gentis  fphsras,  quse  iiluminatur,  fummam  radio>- 
rum  fubtilitatem  quoque  probat. 

3^  Lux  etiam  fe  penetrat  per  Adamantum^ 

Cemmarum^  Vicroriuu  poros^  qui  adeo  ai^gi^li 


non  pofllit.    Nam  ponamus 


Digitized  by  Google 


Lmt  generalibus.  46x 

funt ,  ut  ope  quorumcunque  Microfcopiorum  de- 
tegi  hucusque  non  potuerint. 

§.  107 1.  Dum  LuxSolis  foramen  pertranfit  in 
aliiUD  locum,  re£bi  pergic,  neauaquam  fe  late* 
ralicer  in  rocondum  undarum  inftar  diffundendo, 
proinde  lux  nonmovetur,  veluti  fbnns  in  acre, 
aut  undac  in  fluido,  uu  a  noonuliisFhiJorophispo- 
jQtum  fuic. 

g.  1072.  Radiorum  lucentium  longitudo  eft  fere 
infinica:  con  enim  modo  radii  &  Sole  ^Terramex- 
porriguncur ;  qus  tanco  intervallo  ft  fe  diftant,  ut 

e  tormento  bellico  explofus  rapidifUmd  celeritate 
globus,  id  vix  25.  annorum  fpatio  emetiripoHit: 
led  edam  radii  4  Scellis  &xis  remociflinus  ad  noa 
usque  extenduntury  quarum  diftantia  In  jmmeiH 
fum  major  priori;  cum  enimexrecendflbnisBrad- 
'leji  obfervationibus,  diftantia  Stellarum  fit  400 
000  major  quam  Solis  a  Terra,  poflet  hoc  inter- 
vallum  a  globo  tormentario  tantum  10,  000, 
000  annorum  percurri ,  quae  longicudo  eft  im- 
menia. 

§.  1073.  Qfioniam  in  faac  immenil  diftandS 

Stellac  luce  vivjdillim^  micant ,  erit  radiorum  vi- 
vacitas  aut  robur  non,  vel  parum  imminutum  : 
quod  nffi  fpatium  coeleftie  vacuum,  &  nullo  mo- 
do  refiftena,  lucemve*  refleflens  aut  intercipiena 
radii  percranaviflent,  concipi  nequit*  (^oniam  - 
vivacitas  lucis  ad  nos  e  ftellis  transmiflae  non  de- 
crefcit,  facile  intelligimus,  cur  exploforum  tor- 
mencorum  lucis  vivacitas  in  diftantii  28500. 
iiexapedarum  non  decrevic  obiervance  Cai& 
no  (a). 

5.  1074-  Quoniam  Lux  e  fcintilla ,  vel  ^qnoU- 
bet  corpore  lucente  in  lineis  re£lis ,  unquam  i 
*  •  cen* 

(a)  LBikki  tk  h'J$§d.       A:  I73i* 


Digitized  by  Google 


De  Pr&prietatibut 

•centro  In  omnem  fphaerae  ambitum,  exit,  radii's 
Tab  XI.  divergentibus  exibit:  Horum  nonnuUi  SA,  SE 
Tig.\.  *  magis,  alii  S A,  SB  minus  divergunu 

^  1075.  Propter  hanc  lucendum  racfiomm  ^ 
.Terfentiam,  luds  denficas  in  majori  IncervaUo  ft 
centro  lucente  decrefcit ,  &  quidenf  in  racbne 
reciproci  dupKcata  diftandarum  i  centro :  Sit 
.  puD^lum  lucens  £,  erit  dendtas  lucis  cadentis  in 
ctrculttia  CDf  ad  earn  in  circulom  AB,  nti  cir> 
Tab.  XI.  cuius  AB  ad  drcnlora  CD,  hoc  eft  nd  AB^ 
Fig/  5.  *  ad  CD"*  ::  BE^  ad  DE*'.    Id  quoque  multis  Ex- 
perimencis ,  tarn  ope  radiorum  Solarium »  quam 
eanddflcy  focillime  ad  oculom  demonflratnn 

1076.  Luxttquolibet  corpomJncentcexit^ 
&  pernici  velocitate  volat. 

Ex  obfervatis  circumjovialium  Ecliplibus  hoci 
Tib.  XX.  Romero  demonftratum  fuic  Sit  A  Sol,  BCD£ 
Rgr  6.  *  bibica  annua  terrs^.  F,  Tupiter,  HGN  oibica 
intimi  Satellids.  G  Satelks  ingrediens  umbtam 
Jovis,  H  idem  ex  umbra  exiens.  Si  Terra  ver- 
fante  in  B  Satelles  egredi  ex  umbra  vifus  fit ,  port 
42$  5  horas  iterum  Iimilis  emerfio  obiervabi* 
tur»  &fi  Terra  femper  maneat  in  B,  intra  tr^ 
iies  42 ,  5  boras ,  30  emerfiones  viddiiintor. 
Verum  interea  Terra  recedendo  a  Jove  movea- 
tur  ad  C ,  tum  fi  Lux  inpendat  tempos  in  fuo  de- 
curfu,  emerfio  Satellitis  tardius  in  C  oblervabi- 
tur,  quam  antea  obiervabatur  in  B,  atque  ten- 
pori  norarum  42,  5  x  30,  id  addendum  ent« 
quod  lumen  inpendit  tranfeundo  fpatium  MC^ 
quod  eft  differentia  fpatiorum  CH,  BH.  pluri- 
morura  annorum  obfervationes  oftenderunt ,  hoc 
tempus  eile  admodum  notabiie^  &  quidem  decent 
minutorum  vel  phiriam^  ex  quibos  coUigendom 

{a)  HcGEHit^s  dela  UmUn  Ct.  h 


Digitized  by  Google 


eft,  Luccm  tempus  8\  13''.  fecundum  CI.  Brad- 
lejum  inpendere,  uc  diftanciam ,  quae  inter  Solem 
Terramque  incercedit,percurrau  iuquamuis  noii* 
Balls  ini^aalicates  ttfldporii  ab  ezcentriciudbuf 
orbitarum  Satellicum  oriri  poflint,  h«  nonconve* 
nire  poilent  in  omnibusSatellitibus,tuininquolibec 
Terrae  fitu  in  fua  orbica,utiHalleyus(fl)&Poun- 
dius  (£)  demonflraveruoc  adveiiiu  Cafliai  (f} 
&  Maraldi  {d),  objeftioneti 

Recentioref  Aftrcmami  dcc«ttnmt  SteSat 
fixas  nonnullis  fubjici  aberracionibas,  quaruinor« 
do  per  annuam  parallaxin  repraefentari  non  po* 
teily  iieque  ^  refradliooibus ,  nec  4nutationeaxis 
terreftris  pendet ,  vermn  oplicari  poteft  facile  & 
clariOinie,  fi  loci motas  fucoefliviis  i  ikilii  fizii 
;id  Terrain,  atque  huicfnocns  annuus circa Solem 
tribuatur,  quemadmodum  folcrtiffimus  Bradlcjus 
(«)  ele^uiciflime  demonftravU ;  cujus  doftrma 
contra  aliorum  (/)  difficultates  inconcuffa  maaet. 
Tcnam  cnim  fuppoiwc  inmobilcni  f  &drcaeam 
movcri  ez  aotoritate  S:  S:  patrmn,  ell 
hac  cempeflate  lufus  m  re  feria :  nec  roagis  ftrin- 
gunc  nonnulla  loca  ex  S.  S.  petita,  &  male 
telledla ,  aut  inv^^  ud  olua  %  muloii  probatiua 

%\  Looem  antem  moveri ,  aHii  adhuc  arga« 

mends  evinci  pocefl :  Quid  enim  efl  lux  praeter* 

quam 

a)  PbUofopb.  Tran/.  N\  fti4, 

b)  PbUof.  Tranf.  "N*.  361. 

c)  RscutU  dis  objervaiions  faius  in  pldUurs  Fbyagi  pig, 
51. 

L'//i/2.  defJcad.  Roy.  A".  1707. 
je)  Pi^i7o/.  Tfan/:  N.  406,  Smith.  0;iji*jJB,  4  C  7. 
s*Gravesano£  EUm.  pbyfic.  L.  5.  Cap.  i« 


^)  CmotmIMI  mnmienj.  pag.  627. 


U)  VBLTHVxtivf  M^kUjM.  HoaaiBOViiCh 
|Miar  IrlMii^pMi^ 


Digitized  by  Google 


4.64  Proprietatibus 


quam  Ignis,  in  reftis  delatus  Hneis,  ingrefTusque 
oculos?  Verum  Ignis  movetur,  ud  Capice  fupe- 
riori  evi£lum  eft:  Ignis  adhaerens  corporibos  £1- 
mol  cum  lis »  quas  volatiiia  fa£U;fiinty  movecor; 
mi  ex  vapore  calido  adfceodente,  &  ex  fumo  ca. 
lente  patet.  Praeterea  omnia  ardentia  &  lucenda 
confumuntur ,  ac  tandem  deficiunc,  quodfierine- 
qoit,  niG  per  emanadonem  lucis  &,  materiaecom- 

4^  Nonne  caput  fiilininis,  ejusgue  radios,  & 
finem  diftingiiimus,  edarafi  velociJBime  lux  mo- 
veatur  ? 

S°»  Lucem  Solis  radiis  conftantem  fer^  paral- 
lelis  9  ope  fpbmtid  concavi  ipeculi  i  paraJlelismo 
removemus ,  reddimosque  convei^geDCem  fo» 

cum :  quae  aberratio  i  via  priori  absque  motu  ra- 
diorum  peragi  nequit :  tum  vero  radios  vchemcn- 
tiffime  moveriy  patet  ex  eorum  ippetnofiffima  ac^ 
tione. 

6^.PofluTnus  quoque  radios  lads  &  fe  iepsurare  ctnu 

vitris  concavis  Ipharricis ,  tum  prifmaticis ,  atquc 
lucem  in  quemcunque  locum ,  ubi  antea  non  ade- 
rat,  dirigere:  quod  fieri  non  poilett  ni(i  lux  mo* 
verecuTy  atque  ex  lucente  corpore  exirec. 

7^  imo  in  refra£tionibus  per  diveria  media  ac- 
celerantur  &  recardantur  radii  lucis  ^  adeoquemo- 
•  Ventur. 

§.  1077.  Hinc  cadit  doclrina  Acudffimi  Carter 
fii  (  a) ,  qui  Lucem  diffufam  per  Uoiverfum  cor- 
poribus  plenum  concipiebat ,  eamque  &  corpoie 
lucente  premi ,  preflam  percipi  ab  oculo  ad  alic- 
rum  radii  extremum ,  non  vero  exire  arguebat. 
Verum  fecundum  hanc  hypothefin  nullae  unquam 
forent  tenebrs,  quia  enim  lux  eft  fiuidumy  hu« 

jus 

(a)  Dioptr.  Cap.  x.  J,  3.  ff  in  Epift,  17,  part,  a. 


Digitized  by  Google 


Lucii  gmrulMti 

jnJ  iegibus  fubjicietur ;  obfervamus  autem ,  fi  Flui- 
dum  ia  vafe  ab  uoi  parte  premicur^  prdOlionem 
in  omnem  determinationem  piopa^uri:  Qp^^b- 
rem  five  Sol  fupra  horiaontem  montur,  vel  in^ 
fhi  eum  Occident ,  oculus  apertas  femper  lucem 
ejusperciperet,  videretque,  quodexperientiaere- 
pttgnac  2^  Sic  globus  lucis  i  plurimis  aliis  cir- 
cumdatqs»  qui  diverfis  pn^  direfiionibus^  glo- 
bom  Imrnnffdinm  iiidem  comprimeiit;  hk  vet6 
nt  omnes  prementes  fuam  fervent  direftionem  ^ 
eos  in  omnibus  dire£tionibus  reprimere  tenetur; 
id  aucem  fieri  nequit,  quia  omnes  prefliones  am- 
biemes  per  L  424.  ad  unam  roducumur*  3^  Glo- 
bal comprdius  premie  omim  acQaoemeSy  qui  ftBOb 
pieflioni  obftare  poflunt,  imde  (equeietiir  radios 
rum  confufio ,  quae  in  tranfitu  per  foramen  non 
contingiu  4'',  Preifiones  conorarJiiaB  fe  muiuo  des- 
truerent. 

i078»  Si  fumniam  ifapiaitatetn  9  qoa  lux  So^ 
fis  movecor,  &  exigaos  dFeftns  ,  quot  edit  ill 
corpora ,  qus  illuftrat ,  attento  vol vamus  animo , 
aliud  colligimus  argumentum,  quo  pardcularum 
lucentium  fummam  fubtilitatem  demonilramus : 
Cum  enim  Sol  S  Terri  24000  femidiamcgig  ter- 
teftcibas  abfic;  femidfaimeter  vero  Term  iecun* 
dum  menfiinfm  Geometrarum  tecentiorum  (a) fit 
pedum  19615782 ,  erit  diftantia  Solis  i  Terr4 
470788768000  pedum,  hi  k  luce  percurruntur 
intra  8',  adeoque  minuti  ftcuiidi  tempore  pe^ 
des  98080993  q  ^  percuntinrar.  Globos  ex  tor& 
mento  bellico  fummft  vi  ezploiha  miftuco  feeandd 
pedes  600  abfolvit,  quamobrem  lucis  velocitas 
ad  eam  globi  tormentarii  erit,  veluti  1634683  ad 
X  projume*   Sitbujus  globi  pondos  10  lb.  five 

76800 

G  g 


Digitized  by  Google 


^66  T>i  ffoprietatibuf 

76800  granorum,  id  mukiplicatum  inquadratum 
fux  velocicatis,  dat  vires:  veluci  pondus  pardcu* 
IflB  lucis  duflum  in  auadratum  fuse  vdodcata^ 
ihai  vires  exUbec:  M  quadiatum  hujas  vdocn* 
tis  2672188510489.  adeoque  fi  in  particula  lucis 
foret  id  ponderis,  quod  effet  grani  pars 
•|M:oziine»  haberet  easdem  vires,  ac  globus  tor- 
mentarkis  mode  memoiatus  lb  lo.  Hie  aaiMi 
.jh  corpora «  quibot  occunrit,  vebementer  opm* 
tur,  omnia  deftruendo;  ad^que  fi  panictila  In- 
cis,  memorata  pars  grani  foret,  idem  prseilarcLj 
cum  autem  lux  Solis  tenerrima  florum  pecaia  illu- 
mioans ,  ea  naa  deftruat,  imo  leviter  modo  iuc- 
cof  in  lis  moveaty  oportebit,  ut  fubtibtaM  nsd- 
.  cuhnimeiiisficingeiis,  &  fm  iofiattset  minor, 
quam  pars  grani  aflignata.  Forfitan  ideo  racijus 
integer  i  Sole  ad  Terram  usque,  fuoponderenon- 
dum  grano  scjoalis  erit.  Quamobrem  lux  e  Sole 
cmifla  per  nmverfum  Pianetamm  Syfbema,  fm 
fiibdlitate  admodimi  rara»  luci  aliorom  corporaaa 
tucentium  non  oberit. 

5.  1079.  Lucis  radius  integer  e  corpore  lucente 
cnufliis,  ex  luce  fuccelTive  mota  de  fpatio  in  fpa* 
tinin^  &  fimul  ex  alia  luce  contemporanea  con- 
.fiat:  nam  lucis  radius  integer  ioftar  fafctculi  eft 
ex  aliis  radiolis  compofiti,  quorum  (inguliruoco* 
lore  inmutabili  gaudent,  qui  omnes  conjundi  &• 
mul  in  radio  feruntur. 

^.  1080.  Ed  lux  materia  fluidifliroa ,  idcirco 
lebquorum  Fluidorum  inftar  ex  pardcolis  vix  co» 
iiserentibus  conftat ,  illapfaque  in  opacum  leflee- 
tens  fub  quocunque  angulo  poterit  repercuti,  fe- 
cundum  Leges,  quibus  alia  corpora  ^  in  obiccm 
iU^ipfa,  repcrcutiuntur. 

loSi*  Quoniam  radii  iuds  p^urimi ,  qui  i 
diverfis  corponbos  fqilicaacur  i  poQ^wm  ogos^ 

cuai 


Digitized  by  Google 


txaa  fdrtmen  oanlieniiity  in  albo  piano  objeOa 
cum  fuis  coloribus  pingunt  t  potec  hicem  in  fora- 
mine  non  permifceri ,  nec  cum  luce  confundi  $ 
Dec  lucem  alcerius  lucis  motum  auc  direftionem 
pertui4)are. 

io82.  Quaeri  in  bac  do£bina  plurima  pos« 
lane ,  quorum  radonem  non  nifi  tionje&uido  hud 

Usque  aflequimur ,  qualia  funt. 

1°.  y\n  Ignis  &  lux  fubftanda,  an  tantutnmag- 
nitudin^  pardum »  an  dire^one  motus  &  fe 
tunc?  fprtenec  fubftanda,  nec  partium  magni* 
todine  di^nnt »  cum  copiofe  Luci  lemper  ignis 
chara6ter6$  infint :  Ignis  autem  non  lucec ,  nin  ad 
oculum  in  reftis  lineis  decerminetur.  Cochlear 
argenteum  aliquantum  calefaftum ,  in  tenebris 
nonlttcet:  eiadamantesi  malachitaS)  cryftallive 
non  InCenteSt  inmitcantur;  excemplo  lucere  ind- 
piant,  ignem  tecepmm  iiib  locis  formft  expeUen-* 
tes  !  aquae  calidae  injefU  memorati  lapides  idem 
praeftant  {a). 

5L\  An  corpora  terreftria  diviOone  aut  atteniia* 
done  verd  in  lucem  poflimt?  Sola  atcenuado  for- 
te non  fuffidc^  fed  jmoque  tequirimr  eadem  foli« 
ditas ,  figura ,  mobifitas ,  &  magnimdo  pardum  ^ 
quae  omnia  fi  concurrere  pofllnt,  turn  ex  non  lu- 
cente  fieri  poffet  lucens,  vix  tamen  id  connnge- 
re  videtur^  Had  iguisproprietates,  &aequabilem 
Aftribndonem  ejus  per  fpada  &  corpora  acoenda* 
mus :  atqtte  Hmni  perpendamas  corpora  non  mu^^ 
lari  in  Ignem  §.  1065.  I9^ 

3°.  Quomodo  Lux  6  corporibus  lucendbus,ud 
e  Sole,  vel  pruni emanac?  An  non,  quia  partea 
folidsB  horum  corporQm»  edamfi  luce  suiquancdm 
fecrets^  fiii  vi  atcrahnit  ad  fe  niconcnri  acqu6 

(•}  Uml^  JitJc^d.  Uti  Anno  173^ 

Gg  a 


9 


4^8  Proprictmibtit 

accedendo  intercepiam  lucera  ei  velocitate  expel- . 
lunt,  qua  exire  obfcrvatur  ?  Difficultas  in  praera- 
pi(k  lucis  cdericate  latet :  fed  vis  attnibeos  eftpo* 
tentia  premens,  lux  obftaculumeftyadeoqueper^ 
212,  eft  PnOS.  manentePeadein,&decrefceii- 
te  O,  increfcic  S ,  adeo  ut  fi  O  fere  evadat  infi- 
nite parva  quantkas,  Srequiratur  fere  infinite  mag- 
na. Sed  quomodo  Lux  exit  ex  fianuni,  inquafu- 
perior  confideratio  non  videtur  habere  locum) 

4<>.  An  lux  ex  omni  corpore  luoente  squali  ve. 
locitate  emanat?  id  nulla  obfervatione  conftat, 
forte  difcriraen  velocicatis  ^eft  magnum ,  qua  lux 
i  corporibus  expellkur,  pro  varia  vl^  qua  illo- 
rum  partes  (e  tnuiunt.  Nihilominus  ex  obferva- 
tionibus  Bradleji  fequicur,  lucem  i  Sole  ik,  Stellii 
fixis  ad  Terram  aeauali  ferri  celeritate. 
-  5°.  An  Lux  renexa  S  corpore  opaco  eandem 
velocitatem  fervat,  quam  qua  inciderat,  modo 
emiflaex  corpore  lucente?  fi  aoj^us  lefiexionit 
fit  squalis  angulo  incidentiafft  ent  eadem  lodsce* 
lericas.  Obfervationes  Bradleji  evinceie  videoh 
tur,  lucem  e  Sole  ad  nos  dire£le  emiflam,  turn  2 
circumjovialibus  replicacam ,  femper  eadem  cek- 
ritate  procorrifle. 

6\  An  non  ea  corpora  facillime  luceiitt 
parcibus  Oleofls  &  Sulphureis  abundant,  fimiuu: 
friftione,  percuflione,  putrefa6b*one,  motu  vi- 
tally aliave  caula  incipiunc  moveri  ?  an  non  prop- 
ter banc  rationem  mare  agitatum,  lignum ,  caio» 
pifcis  putrelbens  (a)  ,  ocuU  norniullorum  ani- 
malium,  &  mufcaevolaDtes^  vermes  oAieoram(^)i 
dadtyli  Ic)  lucent? 

^  CAP* 

(a)  Journal  des  Scavans  Tom.  i.  pag.  s8o. 
(fc)  %urnal  da  Scavans  Tom.  i.  pag.  378- 
(c)  Hlinius  Lib.  9.  J.  37,  p.  530.  iMifi.  dcyjf&l^ 

Roy.  A^  1723.  p.  lOr 


Digitized  by  Google 


4f9 


CAP.  XXIX. 
De  Luet  rtfraSa, 

{•  1083.       um  lux  6  corporibus  lucentibus  e- 

greiTa,  (ive  fpatlum  inane,  five 
corpus  quodcunque  firmum  vel  fluidum  permeac, 
dicitur  penpeare  MeSumi  ita  enioi  appeUaoir, 
quicquid  luci  tranOtum  concedit. 

5.  1084.  Si  Medium  fit  homogeneum ,  atque 
ubivis  ejusdem  denfitacis ,  fimulac  lux  in  illud  pe- 
netraverk,  pergic  in  via  refliffim&y  ft  primo  in* 
grdfiis  punCro  usqti^  ad  tswm  foiim,  quacun* 
que  dire£tione  incellerit,  quantum  ex  obfervatio- 
nibus  hue  usque  captis  colligere  licet ;  quae  enim 
Jux  per  parvum  foramen  in  camerara  obfcuram 
infondicur,  re£la  tranfic:  IdeoLux  refle  exhiberi 
pot^  Ope  linearum  reftarum»  Hon  qi^dem  Ma* 
cbmiaticarum  t  fed  Phyficanim. 

§.  1085.  Si  lux  ex  uno  Medio  tranfeat  in  alee* 
rum,  quod  ipfam  vi  majori  attraftrice  trahat,  lu- 
cis  velocitas  augebicur:  Agit  enim  Medium  vi  at- 
irabente  in  fingulas  lucis  particular  dire£lione  ad 
ie,  adeoque  lux  ad  hoc  Medium  panim  fiift  veIo» 
citate,  partim  illft  fertur,  cjuam  ft  vi  atuahence 
acouirit ,  increfcet  igitur  lucis  velocitas. 

y  1086.  Si  radius  lucis  direftione  perpendicu- 
lari  ex  unQ  in  ^Iterum  Medium ,  miagis  auraheuit 
fi^atur ,  in  eftdem  re€U  produ6la  tnmfibiL 

Sic  enim  Medium  X,  ex  quo  radius  RF  in 
Medium  magis  ^ttrahcns  Z  fertur,  cujus  fuperfi- 
'  ties  ert  AB:  ex  hac  vis  attrahens  exeat  expor*Tab.  xr. 
ie£U  usque  ad  CD,  a  use  agic  in  re£tis  ad  hanc^ifi*  ?• 
faperficiem  perpendicularibus .  erit  (b^um  attrac- 
tSonis  CD  AB.  adeoque  radius  RF  pervenieos 
i)d      cum  luotu  fuo  feretur,  tum  vi  actraheDce, 

Gg  3  quae 


Digitized  by  Google 


4JO  Di  iMCi  uJraSa. 

que  offt  in  eadem  direfttone  OEf  ideo  radtas  iir 
vik  priori  ROE  iocedere  perget,  edamfi  acce« 

lerato  motu  aflus. 

§.  1087.  Si  vero  idem  radius  lucis  ex  Medio  X 
adalterum  Z  direftione  ROK  obliqua  ad fuper- 
ficiem  AB  feratur;  i  vii  priori  aberrabu,aliamv 
que  OF  iogredietur »  qii»  abeirado  appellanir 
Jtefraah. 

Tab.  XI.  Simulac  enim  radius  pervenit  ad  O,  motudu- 
fig.  8.    plicifertur,  OK  proprio,  &  OS  a  viattrahen- 

te ,  quae  eft  refla  ad  luperficiem  A  B :  adeoque  in 

via  OF,  diagooali  paraUelogrammi  OKS£  fe« 

recur  per  424. 
Ttb.i^r.        io88.  Qaoniam  OF  magis  ad  perpendicn* 
FIfi'S.    larem  OS  in  fuperficie  Medii  AB,  quam  OK, 

accedit ,  fit  Refradiio  ad  perpendiculum »  quoties- 

cunque  lux  oblique  iocidii  in  fuper&ciem  iMedU 

plus  traheutis ,  quam  e  ^uo  venit. 
$.  1089.  Si  rauliiis  luas  R  Q  ez  medio  magis 
Tab.  n.  accrahence  oblique  in  fuperficiem  AB  minus  attra* 
9'   hentis  Medii  Z  incideric,  Refringitur  medendft  4 

ferpendiculo. 

Si  enim  terminus  Medii  X  magis  attrahentis  (ic 
CD,  operantisque  verliis  AB,  radius  RO  exi* 
turns  ez  Medio  X,  non  poteft  viam  ROK  fer* 
rare,  agitur  enim  magis  &  vi  attrahente Medii X  , 
quam  a  Z,  &  quidem  direflione  MO;  qua  fi 
quantitate  KL  moveatur,  cum  interim  ferretur 
ab  O  in  K,  dupJicia£tus  motu  tendet  ab  O,  ad 
L.  Hac  vii  eundo  ma^  &  peipendiculo  OM, 
qoam  OK  recedit 

5*  xoSK>-.  Quoniam  vis  attrahens,  quae  ex  cor^p 
poribus  exit ,  eft  maxima  in  eorum  fuperficie  ^ 
decrefcitque,  quo  plus  ab  ilia  receffit,  per 5.  ^75» 
fintequam  lucis  radius  ez  rariori  Medium  demius« 

^    Mori  imiwiietw  jMm  imus. 


Digitized  by  Googl( 


De  Lufe  refhSti  471 


ifl  Unci  carvl  exigusl  fcretur;  deinde  aftus, 
quantuni  poceft  %  vi  attnheate»  re^  viam  ibc* 
Tabic. 

SU  emm  ndms  R Ar^  qui  ex  medio  mmos  at*  Jib.  il 
trahente,  ad  magis  attndiens oUique ad  foperfi*''^ 

ciem  G  G  feratur ,  terminus  attradlionis  fit  M  M  ^ 
atque  agat  attraftio  in  reftis  ad  fuperficiem  GG: 
Radius  proinde  R  A  illapfus  in  vim  attrahentem, 
i  via  Rr  in  aliam  Aaa  detorquebitur  ,  venifli 
penreoiens  ad  propiiu  &  fuperficie  GG,  nuu 
gis  attraAoa  it^reditur  viam  inde  detatos  ad 
c  plus  iterum  atcrahitur,  fereturque  in  xtSti  cci 
cumque  omnes  has  re£la&»  b,  Cf  fine  admo* 
dum  breves,  curvam  component,  quam  exaliqua 
hypothefi  detemiiliare  amiifus  fiiic  Nob.  Clairaut 
(a):  QKiiavis  attrahens ad qtiyiam diftanoam i 
ibperficie  GG  ezporrigicur ,  ent  hiec  corva  ad* 
modum  brevis ;  (imulac  enim  ra^ot  fuperficiem 
G  G  ingreditur ,  non  amplius  a  via  detorquebi- 
tur, utpote  adtus  jam ,  quantum  poteft,  ft  vi  ac» 
crahente  asqnali ,  quae  per  reliquum  medium 

fiabilicer  dtfiiia  e(L   Simili  mode  radios  exient 
medio  magis  attraheme  in  alteram,  quodminua 
attrahit ,  movenir  in  curvft ,  cujtis  fitus  priori  cofi» 
trarius  eft,  ut  patet  in  fig.  11.  in  qui  GG  fu* 
perficies  Medii  magis  attrahentis,  MM  lin^es  at- "j-jj,  ^j.^ 
tia&ionis  ejus^  radiiisque  Ra,  aitra&us contiotto F%.'ii«* 
verfui  GG,  m  curvi  abed^  fertor,  tandemque 
pergit  in  re^  ii.  Si  hoc  medium  inter  GG  & 
M  M  fit  vacuum ,  radius  i  vi  toti  attrahentecor* 
poris  G  G ,  verfus  G  G  incedet :  Si  vero  decur 
Medium  poft  GG,  aliquantum,  licet  miu  us  quam 
G  G  attrahens ,  iomiouetur  vis  attrahens  medii 
GG,  quia  anfcse  vires  diieftionibus  fibi  oppofitia 

(s)  L'Bift.  diPjM.  £»j.  A\  1739'  piff*  atfs. 

Gg  4 


0 


Digitized  by  Google 


agunt ;  adeoque  C  G  modo  in  radios  excefTu  fu*»' 
rum  virium  operatur,  qui  quo  minor  eit^  eo  mi<i 
per  euam  refrafUo  eric 

C.  109 1.  Radios  ad  magis  attrahens 
delai 


..iatos  infleftiy  antequam  faperficiem  atdngant, 
probavimus  in  §.  674.  675.  cum  lux  Solis  fuper 
acies  cultrorum  tranfit,  quippe  turn  i  vii  recti 
Donnihil  detorquetur;  atque  eo  magis,  quo  aciei 
ftieric  propior:  hinc  fi  tranfierk  inter  acies  duorum 
colcronimi  i  poU.  diftandum ,  lux  I  charts 
albft  acepCEt  in  ea  locum  candkhun  eihibet,  ad 
latus  utrumque  non  parum  amidiatiim ,  rariori  lu- 
ce perfufum,  caudoB  cometae  baud  diflimilem. 

5.  1092.  Radios  ex  Medio  denfiori  ingrefluros 
ranui  infle6U  probatur :  quia  cum  vicrum  pla«% 
Hum ,  aut  lonporis  tubi  lentem ,  in  aSre  podcam, 
cdbU^e  iofpicmius » duplex  obje6ionim  (ubUmiom , 
&  ante  nos  poHtorom  imago  videmr ,  quarum  u« 
na  eiBcitur  a  radiis  S  fuperficie  anteriori  A  B  re- 
verberatis  ab  O  ad  P,  &  cernitur  in  r;  altera  ^ 
Tib.  ST.  ladiit  redeuntibus  iK  i  poftica  fuperficie  GGi 
Fi^  ia«'  hACum  fecunda  evanefcic  Leme  aquam  oleumve 
fhperficie  pofticft  GG  atdngence:   Nam  tadiui 
R  a  ex  vicro  G  G  aSrem  ingrefTurus ,  vi  magni 
attrahente  vitri  detorquetur  ex  via  fua  a  a  in  cur- 
vzm  abcdefgbij  rediensque  invitrum,  &tran- 
fenodo  dire6lione  f K,  alteram  objefti  R  imagi* 
nem  reprsefentet  in  a  :  Hraulac  vero  A^ua  vel  a* 
leum  iuferiori  fopemdei  vim  GG  iUimtur,  de- 
orTum  ab  liis  trahitur  radius  R  a ,  vitri  igitur  vi 
inminuta  no:i  redit  inflexus  radius  /K,  fed  podus 
.   in  rcfta  aa,  vel  kb^  incedic,  qup  altera  imago  ^ 
obje£U  evanefcit. 

1093.  Ex  quibus  manifeflo  fequicnry  refiac* 
tiooem  lucis  ft  viribus  atcrahendbus  MedK>iam 
pendere :  qu^e  yires  funt -fjerumque  ip  ^oporuo- 


uigiii^ca  by  Google 


Di  Luce  refra&a. 


47J 


He  denficatum ,  exceptis  nonnullis  corporibus  o« 
JeoGs  &  inflammabilibui,  qua  ia  majori  ratione 
tnhunt,  quemadmodum  Newtonas  (^a)^  Haiiks« 
bejus  (b)y  &  Hdshamus  (c),  plamnif  ezperi- 
mencis  evicerunt:  Oleum  enim  Cerae  leviirimum 
habet  pondus  refpeftu  Butyri  Antimonii,  uti  662 
ad  1976,  cum  ratio  refraftionis  in  utroque  fit  ve- 
luti  6685  5941  f  boc  eft  circiter  veluci  i ,  16. 
ad  !•  adeoqae  noa  eft  itfbi^  femper  in  ratio* 
De  pofideria. 

5.  1094.  Corpora  qux  lumen  attrahunt ,  divi- 
duntur  in  tres  clafTes:  quae  funt  in  prima  clafle, 
agunt  in  ratione  fuas  denficatis,  veluti  aer,  vicrum 
con^nupe,  vicrum  antimonii,  felenitfs,  cryllai* 
ku  mpnouuu  Qosp  fopt  in  fecondft  clalle»  cpe* 
rancor  mnlto  v9iemenut]s  qnam  in  radone  luflB 
denfitatis.  In  Terdi  clafle  operantuv  corpora  in 
intermedia  ratione. 

§.  1095.  Ideo  lumen  aTiquando  refringitur  tran-» 
leundo  ex  medio  in  medium ,  quamvis  hsc  denii« 
tat^  non  differanc :  alumen  &  vitriolum  Gedanen- 
ft  font  goadem  denficads,  ied  Jnmine  cranfennte 
ex  alumihe  in  vitriolum ,  erit  finus  Incidenda^  ad 
eum  Refra6lionis  uti  26  ad  25. 

5.  ioj(S.  Lumen  poteft  ei^  medio  in  medium 
^uacunque  dire£Uone  traniire  absque  ulla  refrac- 
tione ,  qoamvia  mediorum  denfip^t^  difierapt: 
dei  oUvaram  denlitas  eft  tf.  Bmcis  11,  fed  Bo* 
rax  injef^us  fit  oleo  ^  per  eum  nulla  fit  lucis  re- 
fraftio. 

5.  1097.  Lumen  aliquando  in  tranfitu  ex  medio 
denfiori  ip  rariua  refnnmtur  ac)  per|pendiculum, 

net 

(4)  Opttcei  Lib.  2.  Part.  3.  fnp.  a. 
(^)  Fbyf,  Mecb.  app.  f.  i» 
U)  LeSuus  pag.  29a. 


474  ^  T^aBUL 

ud  cmn  Lux  ex  aqoi  tranlit  in  oleum  Terei»iitlii» 
nas ,  denficas  aqae  eft  ad  earn  olei  aci  8  ad  7. 

Sinus  Incidencias  in  aqua  ad  iluum  refraflioois  ia 
Ipiritu  eft,  uti  11  ad  I'o. 

I098.  Quia  radius  lucis  delatus  ad  aliud  Me- 
dium refriogens  curvam  bieviflSmam  defcribic^faf 
cilitatis  ergo  in  iequentibus  eum  in  line&  retti  fer* 
ri  usque  ad  Medii  refringends  fuperficiem  ponere 
Tab.  XI  licet:  Sit  igitur  Medium  X  rarius  ,  Z  denfius, 
Fl6*  hujus  fuperficies  AB,  in  quam  radius  RO,  ob- 
lique incidat ,  duftaqueper  pundum  O  perpen* 
diculari  COK  in  fuperndem  AB,  appeUabiiur 
RO,  RmSus  incUens:  atque  ROC  Anguhu  Iwi* 
dentia:  &  pcrpendicularis  RC  in  OC,  Sinus  an* 
guli  incidentia  :  turn  Radius  Rcfra^us  erit  OF, 
Angulus  Refraiiionis  D  O  F  :  &  Sinus  angali  iii- 
/fodioiitf  eric  perpendicularis  DF. 

C.  1099.  Quacunque  incliDadone  radius  inddac 
in  riq>eificiem  aiterint  Bifedii  refrin jcentem ,  inter 
Sinus  angulorum  incidenciae  &  re£ra£tionis  ^  ma« 
net  condans  &  inmucabilis  ratio. 
T^b,  lu  Si  enim  R  O  celeritatem  radii  incidentis  defig- 
Fig.  13.  net,  hxc  conftans  eric:  refolvi  aucem  poceft  m 
RC  &  CO,  per  432.  Quatenui radius  nlota 
RC,  parallelo  ad  AB,  fertur,  non  acceleratur^ 
fed  tantum  motu  CO:  acceleretur  ob  attraflio- 
nem  quantitate  DK,  haec  conftans  erit:  captaOI 
=  O  H  =:  R  C ,  demittatur  perpendicularis  I S , 
&  in  OK  perpendicularis  KS:  cum  du£U  OS 
celeritatem  radii  refra£ti  indkrabic,  qu»  conftanv 
etiam  erit:  ere£bque  DF,  erit  OS  ad  FOs 
RO::  SK=Ol  =  RC,  qui  eft  finus  anguli  in-* 
cidentisB ,  ad  D  F ,  finum  anguli  refraftionis  :  a- 
deoque  propter  conftances  RO^  OS^  eciamDF^ 
KS,  conftances  erunt. 

$.  I  ICO.  Sum  hi  finus  iniationereciprocSoeb- 
ntacunx  in  hifce  Mediis.  i  io<% 


uigiii^ca  by  Google 


De  Im  nfraHa. 


4?S 


iioi.  Gonftameoi  refraOioiiif  rttmem  difiTdi.  n 

in venit  Snellius,  ufus  tamen  complementorum  fecan-  '3- 
tibus ,  loco  finuum :  ducatur  perpendicularis  B  L  ad 
extreraum  diametri  AB,  protrahatur  RO,  usque 
ad  tangeDtem in  E,  ut&  OS  usque  ad  L.  Eft 
0£  fecansanguU  BOEziROH.  &  OL  fecaa 
anguH  BOL,  doftiqne  FP,  perpendicolari  in 
AB,  crk  OE,OB::OR,OH.  &quoque  OL, 
OB::OF,  OP.  ergo  OExOH=OBxOR.  & 
OLxOP=OBxOF.ideoOLxOP=:OExOH: 
qaare eric  OLy  0£::0H,  OP.  adeo^efl;(e* 
cani  complemeaci  xefradUonif ,  ad  lecantem  ooow 
plemend  inddeodaBf  oc  fiaoi  iaddeotiOy  ad  imua 
refraftionis. 

5.  1102. -Cartefius  inventione  Snellii  ufus,  pri- 
mus adhibuit  finus ,  atque  ita  huic  doftrinae  noa 
parom  lucis  &  commodi  affudit*  Veceres  pro  va* 
xia  racbi  incidentis  indinadooe ,  angulum  Kefrao» 
tionis  differrc  obfervaveront,  quainobsem  tabulat 
refrafbionum  magno  labore  conftruebant,  pro  va» 
T115  radiorum  incidentiumincliaationibusy  quibui 
carere  nunc  poflumus. 

^  IJ03.  Cbofirmaverunc  quoque  conflantem 
Taaooem  fiaoom^  D.  Caflinai  ^a)  ^  Newto* 
iius(£),&s'6ravdaiidias(r),  varus  experimeo* 
ds.  Neque  refert  live  Lux  6  medio  rariori  in* 
cideric  indenHus,  auc  contra. 

$.  1104.  Demonftratum  eft  in  TrigonometrilTab.  XI. 


not  angulorum  efle  pn)porcionales  laDeriboSy  qua 
Hidem'  angnlis  opponuntor :  Si  autem  in  Aiobiit 
Triangulis  ABC,  CBE,  anguli  BAC,  BCE 


(a)  Epijl.  2.  Afironomca  dc  SolU  refraStimCm 

f  ^)  LeSim.  Opiica. 

(f)  fbjfiuf  Skuiem:  Ub.  f.  Cap. 


uigiii^ca  by  Google 


4.76  De  Luci  refraSa^ 

TUhxi.  P^'^* '  quorum  finus  eft  eadem  llnea  BE, 
1%.  14.'  erunt  anguli  m  ratione  inverfa  laterum  fuorum 
AE,  CE.  Nameftangulus  BAC  ad  BCE,  uc 
Sioas  anguli  BAC,  ad  Sinum  anguli  BCE,  Gve 
BOA,  hoc  eft,  qc  BC  ad  BA,  five  ut  EC  ad 
EA,  quia  BE  eft  parva ,  erit  BCziEC  St 
BA=:EA. 

$.  1 105.  Lux  k  Sole  A  eraifla  primo  permeac 
Td>.  xf.  Spatia  coeleftia ,  Gve  Medium  vacuum ,  tendeodo 
Fia*  15*  ad  Terram ,  dein  oblique  in  Term  Atmofphaeram, 
quam  usque  ad  ZBR  excentam  fupponimus,  fi« 
ve  in  Milium  denfius  incidat,  refringitur  lux  ad 
perpendiculum  :  cum  vero  Aeris  denfitas,  quo 
Terrs  propioreft,  perpecuo  increfcat^  increfcec 
edam  lucis  refra£tio  in  locis  C,  D,  £,  qoamob- 
rem  lux  Acmolphttrfle  varias  denfitatei  pervo Jans , 
defcribet  curvam  BCDEF:  Quoniam  in  eacfem 
altitudine  a  Terri  Aeris  denfitas  fingulis  diebus 
mutatur,  cum  quoaue  A^'r  exbalationibus  &  va- 
poribusy  vark)  modo  hioem  refiringendbus ,  plus 
^  minus  perpecuo  aocumulacur ,  inconftans  eric  ta- 

ds per  Atmofphfleram  via ,  quae  nec  Cyclois ,  nec 
Epicyclois  erit  fecundum  de  la  Hiriura  (a),velu- 
tiprobavit  Hermanous  {  b).  &  quam  idcirco  alio 
modo  detarminare  conatus  fuic  Tarlorus  (^)»  ^ 
Jacobus  Bernottllius  {d\  Difie  nre  veto  Aonos* 
phsrs  refraftbnem  continuo  aoimadvertit  Ned^ 
letonus  (  ^ ) ,  qui  caclo  nubilofb  humidoque  colb's 
altitudinem  dimenfus  ,  angulum  majorem  vidit , 
quam  tempore  ficco  &  iereno:  Sed  &  collium 
apices  ei  eodem  loco  inipe£ti»  aHiores  f«b  Anro« 

«)  VHifl.  ii  VAcai.  Roy.  A\  170SU 

b)  M.  Utf,  K\  1706. 

c)  hMMa  finsOmtm  Htverfa .  Prop.  28.  Tflt^ 
(d)  In  Oper.  vol  2.  pag.  X063. 


Digitized  by  Google 


Ta  &  Vefpera ,  quam  Meridie  coelo  lereno  appa- 
jreDC  £c  Hyeme  aldores  quoque  <}uam  iE^Iace  ob* 
lervaotiir.  In  vjcinia  norizonas  losqiialis  va^ 
porum  craffidef  radios  Solis  iosequaUter  lefHogit^ 
in  horizonte  ortivo  minus  quam  in  occiduo:  in 
hoc  enim  plures  i  Solis  aeftu  ele vatae  cralliores  par- 
ticulseadhucfuftineniur  (a):  Aeremxeveralucem 
per  fe  transeimtem  refringeie »  experimendi  va» 
xiis  piobaveruQC  I/>wthorpiu5  (£)  ,  turn  poftea 
Halfejus  &Maufabeju8  (c),  ac  in  Gallia  Delis- 
lius  {d)y  quam  vis  dubium  fuperefle  nullum  fine- 
rent  obfervaciones  Aftronomicae  ,  aldus  ,  quam  ' 
par  erac ,  fupra  horizontcm  fydera  ofieodentes » 
turn  SoUs  LuneveamMuritio  fupra  horizootem ,  cum 
jam  occiderim ;  ut  &  crepuicula  matutina  ac  ves- 
pertina.  Ex  hac  refraftione  lucis  fequitur ,  nos 
uunquam  fydera  in  fuo  vero  loco  confpicere ,  fed 
altiora,  adeo  ut  videauu  A  ia  L}  nifi  cumcul- 
minanL 

{.  1106.  Si  radius  Jods  ez  ASre  oblique  in  A- 

quam  incidat ,  refrin^tur  ad  perpendiculum :  In 
quSi  refradlione  finus  anguli  incidentiae  eft  ad  euro 
refraftionis,  uti  9434  ad  7071.  five  uc  4,  002 
.  ad  3,  proxime  ud  4  ad  3.  tradente  Newtono  (e): 
dbxiasc  bssc  propqrtio  imer  radios  i  Sole  emiflbs  ^ 
aUapfosque  10  Aquam,  qui  refradti  viridem  colo- 
rem  exnibenL  Inter  radios  per  Aerem  delatos, 
&  a  vicro  refraftos  datur  ratio  finuum  uti  8097  ad 
Sd4x>.  proxime.ud  17  ad  11  (/>  Aliorum  autem 

colo» 

{a)  Marinoitiub  di ^9imkSji$tiil§.lJb.^  CtPbS. 

).  2.  pag.  22. 

ib)  Phil.  Tranf,  N^  257. 

c)  Pbyf.  Mecb.  Experim,  p.  175. 

d)  LHiJl.  de  VAcad,  Roy.  A\  171^.  * 
(e)  LeS.  Optic.  Part.  i.  Seft.  2.  J.  35. 

(J)  JNfiWTow.  LcQ,  Qtf.  p.  I,  §cia.a,  J.  30.  '  ' 


Digitized  by  Google 


478  Oi  Luce  tefraSa. 

coloratomtn  tadiorum  di  verfa  eft  refrangibilitas  ^  ru- 
"bri  enim  minime  refringuntur ,  violacei  radii  mazf* 
xne:  adeo  ut  hotum  inddentiam  &  refradtomm 
fmus  fintad  fe  invicem,  uri  80481,  &  81655, 
ad  524000.  varias  accuratillimasque  methodos 
refraftionem  lucis  per  varia  media  menfurandi 
prsftantiflTimus  Philofophus  in  LefUoiubus  Opd* 
cis,  tradidiCt  qa»  confuleiKte  fiinu 

%.  1 107.  Interim  notandom ,  lucem  in  Mefium 
aliquod  corporeum  incidentem ,  non  illibacam  to- 
tamque  tranfire,  fed  aliqiiam  ejus  copiam  a  viri- 
bus  Medii  repellentibus  reverberari:  adeo  ut  po^ 
Bfedtem  femper  infra&a  lucis  claritas  obfirvecor: 
Aftea  mnltnm  lucis  repercutere,  patet^  ouia  b- 
teraliter  inlpedhis  Solis  radius  videii  poceft :  plus 
lucis  intercipit  vas  plenum  Aquze,  Spiritus,  OJei, 
auc  &  ipfum  vicrum.  Quantum  luminis  Solaris  in- 
tercipiat  Atmofphssra  terreftris  determinaie  teuca* 
vit  Nob.  MairaODS  (a).  Quale luds  traoseunitt 
Tritrum  , .  aquam  mariiiam  &c.  decrementum  fit, 
ingeniofis  experimeatis  determinare  conacus  foic 
a.  Bouguerius  (A). 

).  iio8.  Quoaiam  proiode  Media  corporeai 
quamvis  ceania,  tantnm  ludt  interdpiunc,  fieri 
nequic,  ut  lux ,  quae  £  Sidlis  fixis  remodffiiiiis  ad 
Terram  usque  venit,  medium  corporeum  oertra- 
naverit,  quippe  in  intermedia  immani  dirfantia, 
aut  a  parttculis  ibiidis  medii ,  vel  ab  earum  fi  xe-* 
pdlente  repercufik  fnifiet  (atis  dio  <minis:  com 
tamein  Stellas  fixae  admodum  micare  obferveDtnr, 
earum  lux  neceflario  coeleftia  fpatia  fere  vacua, 
&  tantum  aliquid  rariflimse  lucis  capientia,  (quae 
ie(pe£iu  immeofi  (jpatii  inftar  nihili  eft  habeuda,) 
penneat  usque  ad  Acmofphasram  noftraB  Terrae. 

CAP# 

(a)  J$  tAtU.  Rtf.  A*.  I7ti. 

(fr>  ESSAI  iO^iqfSi  fkSL  !•  f.  a« 


Digitized  by  Google 


479 

CAP.  XXX. 

J3t  JjUt  iUapfa  in  fuperficies  Plana:  (S  Spbarkas, 

Mtdurum  re/rin^entium 

^  X  iop«       uoDjam  radius  lucis  eft  innumeio* 

mm  radiolonim  fafi3Ciilat$.  1079. 
ez  punfto  S  corporis  lucencis  ezpolfiis,  quoquo-  "^^b.  xi» 
verfiis  fuos  radiolos  diffundic,  adeo  ut  illi  ecentro  ^ 
fphoerae  emicti  ad  omne  punfljm  fuperficiei  vi- 
Aauiiwtf  proinde  ^iereceduncfonnaiuesaogulumy 
vocamur  hi  Divtrgentes ,  &  quo  majorem  angulum 
formaverioCt  eowiagUDmrgifaerd&cimtar :  ita  SA  , 
S  £ ,  plus  quam  S  A ,  S  B ,  divergunc.  In  genere  vo*  « 
cantur  DivergenteSy  quicunque  magisiferecedunt, 
quamvis  non  ex  uno  punfto  egrediantur. 

II io.  Quodlibec  corporis  opaci  pan£faim 
(excepds  oorporibus  nigris  &  polios)  ea  proprie* 


•Mi 

pon  /ecus  acd  id  pun6lum  lucens radiansquefuiilet. 

fi.  nil.  Pundlum  lucens  S,  vel  opacum  re-* 
flecteos  9  appellatur  PunSum  radians* 

{.  II 12.  Qui  radii  ftfediflances,  propidt  con- Tsb.  xl 
dnuo  ad  fe  accedoot^  vd  in  punAo  ooncurrumyFlf.  4. 
vocantur  Qmvergentfs:  quales  forem  AS^  CS, 
ES:  ex  A,  C,  E,  venientes. 

§.  1 113.  Pun6^um  vel  locus  in  quo  radii  con- 
vergentes  concurrunt^  vocaoir  Reut.  . 

{.  iiX4«  Funftum  vd  locos  in  quo  tadii  coo- 
vergoMi  concnrrifient ,  fi  in  eodem  medio  per« 
gere  potuifTenc;  auc  pun£lum  6  quo  radii  diver- 
gentes  refll  produdU  veoiileac,  vocatur  Focus 
imaginarius 

{.  1 1 15.  Si  radii  Lucis  non  mulcum  difergen-  Tab.  n 

lei  AD,  AC»  ABinfupeifidcoiptanam  IV.F48.ic. 


4do  '    tk  Luce  ilia^a  in/uperJUies  Pianos  (3 

Medii  denfioris  Z,  quam  eft  X,  g  quo  veniunti 
fig!      incidanc,  refringuncur  ad  perpendiculutri,  delad 


ex  foco  imaginario      remoaori  ft  fuperfide  I V 


A,  ad  OD,  diftantiam  foci  imaginarii  a  fuper-» 
ficie  IV9  uc  iinua  anguU  refrai^UoDisy  ad  Imam 
aoguli  incidenu®. 

Nam  AD  pcrpeiidiettlaritar  lapTus  in  ID  V  ad 
H  re6la  cranfu  absque  refraftione :  radius  A  C 
oblique  incidit  in  IV,  in  quam  ducatur  parpen- 
dicularis  qCp^  eric  GCp  angulus  refradlionis,  cui 
eft  aequalis  COD,  fed  per  §.  1079,  eft  SinuJ 
angiUi  COD,  ad  CAD,  velott  CA  ad  CO^ 
hoc  eft,  velud  0A  ad  DO.  Sbdeftaogulus 
C  A  D  zz  angulo  incidentiae  A  C  5.  ergo  eft  finus 
anguli  iacidendse  ad  emn  reiia6Uoim»  uti  OD  ad 
AD. 

Tab.  iT«  Si  radii  lucis  non  mnlttim  divergentei 

EM,  ER,  ET,  in  fuperficiem.  planam  VI 

Medii  rarioris,  quam  e  quo  veniunt,  inciderinc^ 
refringuntur  a  perpendicuJo  KM,  tenduntquead 
MN,  RP,  TQ,  qui  retro  dufti  concurrunt  id 
foco  imaginario        propori  liiperficici  VI  p 
quam  eft  pun&am  ramans  E :  t&apt  ififtanda 
foci  veri  KM  ad  LM  foci  imaginarii,  S  fuper- 
ficie  VI,  ut  Cnus  anguli  refraftionis,  ad  finum 
aoguli  iucideode,  ud  eadem  demoaftradciiie  ac 
in  S.  II 15.  probacur. 
Tab.  tt        ^^■7*  Hsc  denionftratia     iiig*  locam 
Fj^i6.   non  habec  in  radiis  AS,  AY  multum  divergen* 
dbus  ^  hi  quippe  retrodufti  una  cum  prioribus 
Afi,  AC,  AD  pro  foco  imaginario  parTum  cir- 
culum  habenc,  qui  eo  major  eft,  quo  radii  ma^  di- 
vergences fuerinc :  coneurnnt  emm  A  S AY  poft 
refra£tioaem  recrodudU  in  alio  pun^  f  akioriSi 

remo^ 


Digitized  by  Google 


Spbarkas  Meiiomn  refrlngmtium.  481 

•  « 

retnotiori  quam  efl  O:  quod  punflum  etiamde* 
terminari  potefl.  (a). 

J.  II 18.  Si  radii  convergentes  EB,  GC,  HD 
ex  medio  denflcri  Z,  in  fuperficiem  plaoam  IWJ}^- 
medoBL  rarioris  X  incidanc,  refringunttir  receden* 
do  ft  perpendkrolo ,  fomiatari  focum  A  propiorem 
fuperficiei  IV,  quam  focus  imaginarius  O,  crit-' 
que  diflanda  AD  ad  OD  in  eadem  ratione,  ac 
in  iiij*  £vadunc  igitur  hi  radii  convergen- 
tes* 

1  ZI19.  Si  vero  radii  convergentes  NM^PR* 
Q^T  ex  medio  rariori  in  denfius  plans  fuperfiddTab.  ic 

IV  inciderint,  refrafti  ad  perpendiculum ,  con-^fr'^* 
current  in  foco  K,  remotiori  a  fuperficie,  quam 
efl  focus  imaginarius  L,  eruntque  diltantis  KM, 
LM  in  ratione  memoiatft  in     11x5.  Evadunt 
igitnr  hi  radii  minus  converaentes. 

§.  II20.  Si  radii  parallel!  AB,  CD  in  fiiper-Tiib.  xr. 
ficiem  planam  IV,  medii  alterius  denfitatis,  fivc^^C-  >*• 
majoris,  five  minoris  inciderint,  pod  refraftio- 
nem  pcrgent  incedcre  paralleli ;  in  medio  dcnfiori 
ingrediencur  yiam  ££»  DF,  accedendo  ad  per* 
pendicniarem'f  jp,  in  medio  rariori  recedent  &  per- 
pendicnlari  qp^  delati  viis  BG,  DH:  hi  enim 
radii  A B  ,  DC  asqualem  refraftionem  patiun- 
tur  ;  adeoque  angulus  VDFrrVBE:  vel 
VBGrzVDH,  ergo  funi  paraUeli  BE,  DF: 
turn  BG,  DH. 

$.  1 121.  Sit  Medium  X  rarins  9  Z  denfius,  fu- Tab.  xtt. 
perficie  fpherici  convex!  vd  concavi  termina-Ftg.  i. 
turn,  in  quam  illabantur  radii  lucis  paralleli  A 8,3-  4» 
NM,  horum  pun6him  concurfus  D  pod  refrac- 
lioneiu  hoc  modo  invcnietur:  Incidat  AB  refti 
io  fuperfidem  MfiO,  hie  radius  per  centrum  C 

tranfi* 

(•)  'sGxAviiASDB  Etem  Ft^.  Lib.  5.  Cnp.  7. 

Hh 


uigiii^ca  by  Google 


48ft     Di  Lm  iUaffa  in  fuftrpeUs  Plam  & 

tranfibic  re6la  per  loDgkudinem  Medii  BS  absque 
refraftione:  ex  centro  C  in  pundluin  M ,  in  quod 
incidit  alter  radius  NM,  ducatur  CM.  In  cribus 
primis  cafubus,  in  angulo  MCS  fuper  refta  ABS 
affumatur  ad  libitum  aliquod  punftum      in  quar- 
to cafu  in  aogulo  MCA  capiatur  di  ex  quo  du* 
catur  dm^  quce  (It  ad  dC^  uti  (Inus  angiili  incj* 
dends  eft  ad  finum  anguli  refrafUonis :  mm  ex 
M  ducatur  MD  parallela  ipfi  wirf,  eritque  MD 
radius  N  M  refraftus ,  &  punftum  D  concurfus 
radiorum  N  M ,  A  B.    Nam  propter  Triangula 
fimilia  mJC,  MDC  eft  md^  ^C::MD,  DC. 
five  uti  finus  anguli  incidentias  ad  finum  anguli 
rdfira^onis:  Angulus  refra£lionis  eft  CMD,  cu- 
jus  fmus  eft  CD.  eft  angulus  MCB  asqualis  an- 
gulo incidentiae ,  cujus  finus  eft  idem  ac  anguli 
M  C  D ,  qui  eft  refta  RI D. 
Tab.  XXI.     $.  1122.  Quando  radii  AB,  ab  parallel!  pa- 
i»  3>ram  difcred  fuerint,  concurrent  in  pun£i:o  F»  fi 
^'  ^     capiatur  BF,  ad  FC,  ud  finus  anguli  incidendae 
eft  ad  finum  refraftionis :  quia  enim  arcus  eft 
exiguus,  erit  BF  ad  (enfum  asqualis  bY.  adeo* 
que  bY.  FC::BF.  FC. 
Tab.  XII.    S*  ii^S*        paralleli  lefrafti  in  mediis  funt 
ri-.  I,  Lconvergentes ,  qoando  convexicas  eft  a  parte  me- 
Tab.  xiu  ^ji  X  minis  refringends.    Sed  radii  refira^  di-  • 
^'         verguntj/identurque  profluereexfocoimaginario 
D,  quanao  convexitas  eft  a  parte  medii  Z  magis 
refringentis.  tumque  radius  NM  refra£tus  non 
erit  DM.  fed  DM  produfta  verfus  L. 
Tab.  xir.     1 1 24.  £ft  angulus  MCBL  squaiis  angulo  in- 
lig.  I,  Syej jendae ;  eft  autem  hie  sequalis  angulo  MDC,  & 
^*     CMD  in  cafu       &  3°  vol  anguli  MCB  com- 
plementum  ad  duos  reflos  eft  diftis  angulis  aequa^ 
lis  in  cafu  2^  &  4"".  adeoque  angulus  MDC  eft 
differentia  inter  angulipn  incidendae  &  xe£ra&io* 

nis* 


uigiii^ca  by  Google 


1 


uiyiii^ca  by  Google 


Digitized  by  Google 


SpboTtcas  Mefiorum  fefrtngentiunu  483 

nis.  Sinus  autem  anguli  M  DC  eft  C  M ,  five  radius , 
erit  igitur  CM  ad  CD,  uti  finus  anguli  qui  eft  ' 
differentia  inter  anEulum  incidentis  &  refradlio- 
flis  >  ad  finum  an^Ti  refra£lionis. 

$.  1 125.  Si  radii  nonmulcam  cfivergentes  R     Tab.  m. 
RB  ex  punfto  radiance  R  incidantin  portionemFig  5.  ^ 
exiguam  fuperficiei  fpheericae  BV  alterius  medii^*  ^* 
refringentis,  cujus  centrum  eft  C,  invenietur  fo- 
cas  F  ladiorum  poft  refradlionem  ,  fi  prias  in* 
venerimus  punftum  £,  quod  foretfoctisradioruiii 
parallelorum  F  V,  a  B ,  ab  altera  parte  medii  ve^ 
nientium:  Turn  fiat  ud  R  E  diftantia  inter  punc- 
tum  radians  R  &  punftum  E  radiorum  oarallelorura 
^altera  parte venientium, ad  ECdiftantiam inter 
hoc  punftam  £  &  centrum  fiiperficid ;  iu  R  V  di- 
ftantia inter  ponftum  R  radians  &  fuperfidem  me* 
dii,  ad  VF  diftamiam  inter  focum  F  &  fuperfi- 
dem fphcEricam  medii:  adeo  ut Radius R B illapfiis 
fit  BFrefraftus.  Punftum  radians  R  emittit  radium 
RCV,  qui  dum  tranfit  per  centrum  C,  re6lail- 
labitur  in  fuperficiem  ipnsricam  B  V ,  procorric- 
que  absque  refiraftione  in  V  F :  radius  R  B  obii- 

Sue  illabitur  in  punftum  B,  ejusque  angulus  inci- 
entiae  eft  RBC.  vel  ejus  complementum  in  fig.  7. 
&  angulus  refra£Uonis  PBF,  vel  ejus  comple- 
mentcnn  in  fig..  8.  quern  lupponamus  efife  fa^um 
angulum  vemin.  Si  nunc  alius  radius  EB  inci- 
derit,  hie  refraflus  erit  Ba.  ejusque  angulus  re- 
fraftionis  erit  PB^.  Quoniam  A''ero  datur  con- 
fians  ratio  inter  finus  angulorum  incidentiae  & 
letiaflionis ,  atque  cum  anguli  funt  parvl,  eft 
eadem  ratio  inter  angulos  ac  eorum  (tnus ,  erit  ea- 
dem  ratio  inter  angulos  RBC,  &  EEC  inciden-* 
tes,  ac  inter  refraftos  PBF,  PBa.  ideo  etiam 
differentia  inter  angulos  R15C,  EBC  incidentice, 
erit  proportionalis  differentiae  inter  angulos  re* 

Hh  2  frac* 


Digitized  by  Google 


484     Di  iMi  ilkfifa  in/ypirficiis  PUnuu 

fraftionis  PBF,  ?Ba.   quia  fi  anguli  RBC. 
EBC::PBF.  PBa.  eft  RBC— EBC.  EBC;r 
PBF— PBo.  PBtf.  hoc  efteric  RBE  ad  aBF 
five  BFV::£BC  PUo.  qui  eft  at  angulus  inci- 
dentiae  ad  angulum  refraftionis.  Sed  cum  hi  angu- 
li funt  ut  illorum  finus,  qui  func  uti  EC  ad  EBw 
eric  quoque  finus  anguli  RB£  ad  finum  anguli 
BFV,  uci  EC  ad  £B.  adeoque  EB  adECtift- 
jias  anguli  RBE,  ad  fiBum  anguli  BPV.  ftcia« 
mus  jam  rationem  compoficam  ex  radonibus  finuum 
RBE  ad  BFV.  ponendo  EC  ad  EB  in  ratione 
compofita  fmus  RBE  ad  ilnuin  BRV,  &  ex 
fiou  BRV  ad  finum  BFV.  jam  rationes  com- 
^ponentes  fic  ftabunt:  Eric  finos  RBE  ad  finum 
BRV,  vel  BRE::RE.  ad  ER  Eft  finus  BR  V 
ad  finum  BFV::BF.  ad  BR;:VF.  VR.  proin- 
dc  erit  EC.  EB::RExVF,  adEBxRV.  & 
xnuldplicando  extrema  &  media,  erit  EBxREx 
VF=EBxRVxEC  ^faOadivifioneperEB, 
erit  RExVF=RVx£ChificoidtnaiKtoinpro« 
ponionem  erit  RE.  EC::RV.  VF. 

5.  1 126.  Qiiotiercunque  RE,  RV  ponuntur 
ab  eadem  parte  medii  cum  puafto  radiance  R9 
etiam  VF  &  EC  ab  eadem  parte  medii  damur: 
Sed  fi  R  ceciderit  inter  £  &  turn  EC^ 
VF  in  contrarias  partes  capiuntur. 

§.  1 127.  Quando  punftum  radians  R^incidit 
in  E  radii  refradli  funt  paralleli. 

$.  1128.  Quando  pun^umradiansRcaditmoeii- 
tro  C,  radii  re£hi  illabunmr ,  permeantqueinalte* 
ram  medium  absque  refraftione. 

§.  1129.  Quando  punftum  radians  R  propius 
acceditad  fuperficiem  medii,  refra£li  divergunt, 
&  focum  imaginarium  ab  ^em  medii  parte  ac 
incidences  iiab^L 

1 130,  Quando  radios  a  parte  altera  Medii  in 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


lliperficies  has  fphericas  illapfos  ccnfideramot , 
turn  pQtiftam  P  eric  radians ,  &  R  erit  focns 

poft  refraftionem ,  turn  autemlocopunfti  E,  quod 
eft  focus  radiorum  parallelorum  ab  altera  parte 
veniencium  ,  ponendum  eric  pun6lum  e:  atque 
ica  mucatur  proporcio  prseceaeos  in  haoc.  Fr. 
FV::tfC,  VR. 

1 13 1.  Eadem  vero  regala  locum  habet  m 
radiis  convergencibus  &  ad  unum  punftum  ten- 
dencibus  ^  quam  de  radiis  divergentibus  ciadidi- 
mus. 


CAP.  xxxr. 

De  Luce  ex  Alsre  illapfa  in  Vttrum ,  atque  ex  eo 
Uerum  in  ABrem  transeunte. 


L  1132.  ABDC,  planis  fnperficie* Tib.  xsxu 

i3  bus  AB,  DC  fibi  parallelis  termi*^*''- 

natum ,  in  quod  ex  Acre  radius  obliquus  E  F  in- 
cidac,  qui  rcfringicur;  hie  refraftione  ad  duftam 
perpendicuiarem  G  F  O  accedec ,  feruir^ue  in 
FL,  adeoque  oblique  illapfus  in  ex  vitro  in 
ASrem  refrafhis  exibit,  reiredendo  Si  perpendicu* 
h  RLP,  in  via  LN.  Quoniam  finus  anguli 
refradli  LFO,  eft  ad  finum  incidenciae  GFE, 
Qd  II  ad  17.  FLP  angulus=:Lf  O,  ac  iinus 
anguli  FLP  ad  RLN,  ud  11  ad  17.  erit  an^ 
gnlus  RLN=:£F6,  adeoque  incid^s  £F  eft 
parallelus  radio  L  N ,  ex  vicro  exeunti  in  AS  rem. 

5.  1 133.  Sic  vicreum  prisma  ABC,  in  cujus Tab. xiiv 
foperficiem  AB  ,  ex  Acre  radius  obliquus  HFFifr  2. 
incidaCj  qui  refraftus  accedet  ad  perpendiculum 
FP,  in  via  FS:  hie  radius  oblique  illapfus  in  S» 
txiturus  in  ASrem,  in  via  SM  refrin^tur,  re* 
codendo  i perpeadiculari      O :  Sed  a^us  fit  la- 

lih  $  diua 


Digitized  by  Google 


^86     D(  Imcc  ex  Jgre  illaffa  in  ykrum ,  (Uqt4e 

dius  DK,  hie  perpendicularicer  illapfus  in  AB 
tranQc  re6la  ad  I  abs(|ue  refradlione  i  cum  auiem 
oblique  feriat fuperficiem  AC,  exicurusex  vitro 
in  aerem,  refringicur  ft  perpendiculo  IN,  &  in- 
cedic  in  via  IR, 

§.  1134.  Ex  vitro  SpIic-er^E  ,  iit  &  fugmenta 
fphaerica  varia  conltruuocur  :  i^.  Ab  uoa  parte 
pianft,  ab  alceri  convexa.  2\  Ah  utraque  parte 
convexa*  3^  Ab  uni  pane  plana,  ab  altedl  con* 
•  cava.  4^  Utrimque  concava.  5^  Ab  una  parte 
convexa,  ab  altera  concava,  fafta  ex  Iphaeris  ra- 
diorum  difFerentium. 

J.  1135.  liaec  fegmenta  fphsrica  Tab.  XIII. 
ft  Fi^*  5*  ad  1 3.  appellantur  Lemes.  verum  hsc 
fpecies  Fig.  13.  vocatur  Mmfcus^  vel  Fig.  8.  Con- 
cavo  convcxum. 

§,  1 136.  Re£la  dufta  per  fphoernc  centrum,  & 
perpendicularis  in  alteram  fuperficiem  planain; 
vel  transmiila  per  bina  Iphsrarum  centra^  voca- 
tur jtxh. 

§.  1 137.  Si  radii  paralleli  in  fphxram  incidant. 
Medio  anibiente  denfiorem  vel  rariorem,  atque 
in  produdU  diametro,  radiis  incidentibus  paraiie- 
Tab.  xHi.  li ,  pun6lum  T  fit  focus  primae  refradionis  in 
Fig.  3*  4-ruperficie  AC,  erit  punftum  F,  medium  inter  D 
&  T,  focus  refraftorum  &  exeuntium  radiorum. 

Radii  enim  incidentes  &  exeuntes  Q_A,  FG 
produfti,  fibi  occurrant  in  H;  quoniam  refrac- 
tio  in  punflis  A  &  G  squalis  eft,  erit  Trian- 
gulum AHG  ilbiceles:  cumque  angulus  GTF 
=:HAT,  &  HGA=TGF,  erit  Triangulum 
OFT  etiam  ifofceles.  Si  nunc  radius  QA  fue- 
rit  proximus  diametro  CT,  eric  refta  GF= 
DFz=TF9  ergo  focus  F  eft  medius  inter  D 
&  T. 

ii3S«  Dacor  aUquod  pundlum  £  in  lendbut 

ucrim- 


Digitized  by  Google 


ix  eo  iterum  in  Jerem  tramuM.  487 

utrimque  convexis  &  concavis,  quod  radius  qui- 
libet  pertranfiens  cum  incidcndo  ut  OA  ,  turn 
exeundo  uc  a  j  ,  fibi  manet  parallelus :  led  in  pki- 
no-coDvezI,  &  m  plano-coocavi  iente  jacec pun* 
iftum  £  in  verdce  conyezie,  &  concavs  fuper- 
ficiei:  &  in  duplici  Menifco  jacet  E  extra  fuper- 
ficiem,  maxima  curvitate  donatam. 

Sit  REr  axisientis,  jungens  centra  R,  f,Tab.  xiu. 
fuperficierum  A,  a,  ducantar  du»  femidiamecri 5- 
R A,  ra^  fibi  paraUdae,  jungantor  punfia  A,  tf^pj!'  ^' 
ixm  linea  Aj,  axin  m  panfto  E  iecabic.   CmnFil!  i. 
enim  Triangula  REA,  rEj,  funt  fimilia,  erit 
RE  ad  Er::RA,  ra,  adeocjue  pundlura  E  eft 
iomutabiie  in  eadem  knee,  quia  ambo  radii  KA^ 
ta  func  inmats^iies.    Sapponamus  jam  radium 
utrimque  reoedere  ab  Aa,  qus  sqtiaUcer  ad  per- 
pendiculares  in  ambas  fuperficies  mclinatur ,  ad« 
eoque  radius  ucrimque  contraria  diredlione  inflec- 
tetur,  adeo  ut  AQ^  fit  parallelus  ad  aq:  Si  vero 
lens  evadat  plancMronvexa  ,  vei  plano-concava, 
aliqua  femidiameter  R  A  vd  ra,  evadic  infinita^ 
adeoque  sqnalis  RE  vel  rE ,  &  parallela  ad 
axin  Jentis ,  tumque  alia  femidiameter  coincidit 
cum  axe,  atque  ita  punfta  A,  E,  vel  a,  &  E 
coincidunCy  cum  enim  RA=R£9  eric  edam 

$.  1139.  Ponftom  vero  E,  qaod  CemrumLeih 

tts  appellatur,  hoc  modo  poteft  determinari:  In 
Triangulis  RAE,   raE  fimilibus  ,   eft  RA,Tab.  xnr, 
rfl::EA,  Ea.  componendo  erit  RA  +  ra,  ra^^S- 
::EA+Ea,  Ej,  &  permutando,  R A +  ra,^' 
£A+£tf::fa.  £#.  five  eft  fumma  femidiame- 
trorum  ad  crallitiem  Lentis ,  ut  minor  femidiame* 
ter  ad  diftantiam  punfti  E  si  majori  curvitate. 
Verum  pro  Menifcis  erit  dividendo ,  R  A — r  j  , 
fa::£A-^£a.  JSiO.  Hoc  eft,  eft  differentia  fe- 

Hh  4  midia« 


Digitized  by  Google 


488    Dilm  nAtn  iUi^^  m Fitrmf  mqut 

midiametrorum,  ad  crafiitiem  menifci,  uc  minor 
jtoidiamecer  ,  ad  diftacdam  pun&i  £  a  majori 
corvitate. 

J.  1 140.  Si  igitur  fafciculus  radiorum  perpen- 
diculariter  fere  incident  in  lantern  aliquam  exi- 
lidimaB  cralliciei ,  radii  percranseuntes  pun6liuH 
pro  Unei  re£ta  per  cemrum  lends  dufla  cap^ 
poflunt,  absoue  fenObili  errore. 
Tab.  XIV.    5-  1 140.*  Radii  lucis  paralleli  venlcntes  a  par- 
Fig.  I.    te  G  illapfi  in  antcriorem  lentis  convexai  fuper- 
ficiem  ACB,  refringuntur  in  lente  lendentes  ad 
pundlum  T,  quod  determioatum  fuit  in     11 21. 
fed  exicuri  ex  lends  pofteriori  fiiperficie  ADA, 
determinamur  ad  propius  punftum  F,  five  fo- 
cum,  in  quo  concurrunt,  &  ex  quo  divergences 
Tab.  XIV. exeunt.    Si  vero  radii  paralleli  venicntes  a  parte 
Fig.  1.    G  iociderinc  in  lemem  concavam  AB,  in  ipfa 
.  lante  refringuntur  divergendo,  ac  fi  venifiencft 
pun6to       exicori  £  lente  refringuntur,  ac  fi  ve- 
niflent  e  punfto  F,  quod  focus  imaginarius  eo- 
rum  efl:,  adeoque  divergunt  amplius  fupra  N  M  O, 
5.  1 141.  Focus  radiorum  paralielorum ,  Icre 
perpendiculariter  in  lencem  inddendum,  &qnemi 
nodo  inveoitur. 
Tab.  xTir.    Sit  E  centrum  lentis;  fint  R,  r,  centra  fu. 


Fi£i  13*  rallela  ad  £g,  in  qua  produ£ta  fit  V  focus  ra- 
diorum ,  retraCtoruro  a  fbla  fuperficie  B:  duca- 

tur  Vr,  fecans  gE  protraftam  in  G:  erit  G  fo- 
cus radiorum  ex  lente  exeuntium.  Qiioniam  V 
eft  focus  radiorum  refradlorum  a  fuperficie  B , 
radii  dire6lione  obliqua  B  V  incldunt  in  fiiperfi* 
ciem  A ,  adeoque  necefle  eft ,  uc  radii  excuncet 
ex  A  fuum  focum  babeanc  in  aliquo  pundlo  illiu^ 

ra- 


Digitized  by  Google 


I 


€x  i0  iunm  in  JSrm  trmmti.     '  489 

radii,  qui  Te£U  per  banc  fuperficioB  A  tranfiCt 
hoc  eft  in  linea  Vr ,  duftk  per  centrum  r ,  & 
qooniam  radias  tranfiens  per  ponChim  E  pro  li* 

Dea  refta  haberi  poteft,  quae  fit  ^ EG,  ejus  inter- 
fedlionis  punftum  G  ab  Vr  eric  focus  omnium 
ladiorum. 

§.  1 142.  Si  radii  incidentes  ad 
pmlleli^  diftantiafoci  £F  eftaequalis  EG:  ra-F^*9^xci. 
dii  enim  incidences,  paralleli  ad  gradadm*'» 
magis  inclinentur  ad  axin ,  donee  evadant  paralle- 
li ,  turn  eorum  primi  &  Tecundi  foci  V  &  G 
defcribent  arcus  VT  &  GF,  quorum  cencra 
ibnt  R  &  £.  nam  linn  RV  eft  immotabilis, 
habens  ad  RB  racionem  finas  refra£Honis  ad  fi- 
nam  differentiae  inter  incidentiam  &  refraftionem , 
per  §.  1 121.  adeoque  EG  eft  in  variabilis,  &ad 
lineam  RV,  inratione  rE,  ad  rR,  quia  Trian- 
gula EGr,  RVr  funt  fimilia. 

§.  1 X43.  Si  lens  tenui  vitro  confticeric  9  cruetur 
ex  praecedenti  propolitione  hoc  modofocos.  Cum 
in  Triangulis  fimilibus  EGr,  RVr,  lit  GE, 
VR::Er.  Rr,  atque  VR  cvadat  TR,  &  GE 
fiac  FE.  eric  Rr.  EnzTR^  f£.  live  eft  di- 
ftiintia  centrorum '  ambarum  curvarum  fuperfi- 
cierum ,  ad  diftantiam  lentis  i  centro  alterias 
foperficiei  curvae,  ita  eft  femidiameter  produfta 
ultra  centrum  primae  fuperficiei  curvae  usque  ad 
focum  prims  iuperficiei »  ad  diftantiam  fod  i 
lence.  • 

1144.  Si  ergo  faerie  lens  utrimqoe  concava 

vel  convexa  ,  eft  ut  fumroa  femidiametrorum , 
ad  alterutram  femidiametrum,  ita  eft  duplum  al- 
terius  femidiametri ,  ad  diftantiam  foci  a  lente: 


Kameft  Rr,  £r::VR.  GE.  fed  eft  Rrdupla 
maior  quam  Er:  ergo  VR  doplo  major  tfuam 
GE,  fed  VR  evadic  TR,  &  EG  fit  EF  vel 


Hhs 


RE, 


Digitized  by  Google 


49»    DeLuce  9xAlH  Ukpfa  inVhrm^  atqu$ 

RE,  hinc  RT  efl:=:2R£9  veluti     =  s 
tarn  etikn  eft       ad,  if::3,t. 

§.  1145.  In  Menifco  autem  eft,  at  dfflerenda 
fcmidiametrorum,  ad  alterutram  femidiametrum , 
ita  eft  duplum  alcerius ,  ad  diftanciam  foci  a  Me- 
nifco. 

1146,  Si  femkliainetri  ambanim  carvamm 
fuperficieram  fuerinc  squales ,  erit  diftantia  fod 

ccqu'^lis  iini  femidiametro:  Sed  in  piano-con vexa, 
vel  in  piano-concava  lente  fuperficies  planae  ha- 
benc  quafi  femidiamecrum  infioicam ,  unde  ratio 
Rr  ad  £r,  eft  ratio  aequaltcatis,  quareetmmeft 
TR  ad  PE  in  ratione  squalitatis,  fiire  TR=:FE^ 
(^ioniam  TR  ad  RE  eft,  uc  finus  anguli  refrac- 
tionis  ad  finum  diffcrcndaB ,  eric  F£  ad  R£  ia 
eadem  racione. 

1147.  Sit  Q^punflum  radians,  i  quo  radii 
divergences  mittuntur  in  leotem  vei  ff^aeram ,  cu« 
jus  centrum  eft  E :  (1  turn  radii  paralleli  ab  alte- 
ra lentis  parte  veniflenc,  quorum  focus  fit  in  F, 
per  §.  1 141.  atque  in  axe  Q^E  produfto  capia. 

Tab.  xiv.tur  Q^F,  FE::E/,/}.  eritpunftum,  focas 
d>  4-radioriim  refra£lorum,  modo  puofhim  (^radians 
non  multum  diftet  ab  axe  lentis. 

Nam  centre  E,  radiis  EF,  E/,  defcribantur 
duo  arcus  YG^fg^  fecantes  radium  (^Aag,  in 
G  Sc  ducantur  EG,  £i^.  Suppoaatur  G 
focus  incidentis  radii  GA,  radius  egrediens  erit 
pardlelus  ad  GE,  per  1141.  fie  ab  al- 
tera parte  ponatur  g  radians ,  emiflbsque  fit  ra- 
dius ga  ^  turn  egrediens  AGQ^  erit  parallelus 
ad  gE.  Igitur  duo  Triangula  Q_GE,  £^9,  funt 
fimOia,  eritque  Q^G,  GE::£^,  gq.  ii  igidir 
radius  QA^  q  fuerit  admodum  propinquns  axi 
QE?,  erit  QE,  FE::E/,/?. 
Eft  etiam  qO ,  GE:;QA,  A3,  five  QF, 

F  £  s  s  ^^£ii 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


ix  ^  itmm  m  Airem  tran$iunte.  49' 

FE::OE.  Eq,   Eft  quoqus  OG,  QA::OE. 
(Iq;  five  qP,  qE::QE,  Q?. 

Si  accedac  ad  F ,  &  concidat ,  radii  cxeon- 
tes  erunc  paralleli,  tumenim,  9,  recedicin  infi- 
nicam  diftandam.  Si  ulcra  F  ad  Lencem  ap- 
propinquec ,  turn  focus  tranfibit  ad  alceram 
koos  partem  ac  ante  erat. 

CAP.  XXXII. 

De  divcr/a  Radiorum  refraagUnUiiai ,  &  Cohribus. 

%  1148.  /^u®  hocasqae  de  Lacts  radiis  memo- 

Vc  ravimus  ,  illo  nituntur  fundamen* 
to,  radios  omnes  elTe  aeque  refrangibiles ;  quod 
verum  non  eft :  Invenic  Nob.  Newconus ,  radium 
lucis  e  Sole  emiflum  ejus  craQitiei ,  ut  arte  huma- 
i&  ezcipi  &  tra^u^i  poflic,  effe  radiolomm  fas- 
cicuhim  diverf^  refrangibilicate  praeditorum ;  ica  Tab.  xm 
ut,  fi  radius  OF  e  Sole  emiflus,  oblique  inden-F'S^  S- 
fioris  JVledii  fuperficiem  EFG  incideric:  non  re- 
fringatur  tantum  ad  F  R ,  fed  feparetur  in  radio- 
ks  *  T,  FS,  FRj  FQ,  FP,  qui  divergqndo, 
magis  refringi  radium  TP ,  quam  FT  ofteo- 
dunt. 

S-  1 149.  Ut  experimenta  ,  qiiibus  haec  admi* 
landa  lucis  propriecas  demonftratuTy  melius  intel« 
ligaonir  ,  qusdam  praemittenda  erunc  Si  per 
exiguum  foramen  radios  Solis  locum  oblcurum 

ingrediatur,  explicatur,  pingitque  in  piano  op- 
pofito  orbem ,  eomajorem,  quo  planum  a  fora- 
niine  amplius  diftiterit:  quod  fit,  quia  radii  a  co- 
to  hemifphsrio  Solis  ie  per  foramen  penetrant , 
Tefeque  nib  angulo ,  qui  a?qualis  eft  appaienti  So- 
aiametro ,  interfecant.  His  cognitis ,  capia- 
tur  vas  amplum  alcumque^  ad  cujus  fuadum  ( qui 

op- 


Digitized  by  Google 


49^ 


Ik  dimfa  Rt£9rm 


opdmus  ed  H  pelluceac)  radius  Solis  perforameit 
tranfmifllis  penremac ,  nocecur  orbis  longieodo  ac 
ladcudo;  impleator  deinde  vas  Aqua ,  explicabi« 
tar  fupra  fundum  illumioati  orbis  longicudo,  non 
vero  latitudo. 

Tab.  xtT.    &  1150.  Vd  capiatur  virgula  vitrea  tribus  an* 
Fi|.  6.    mus  in  modam  davas  torofa »  quae  nunc  vocator 
Frifma  FHreum  ,  ACB,  cujus  folidi  anguli  flat 
60  graduam,  in  quod,  per  foramen  FZ,  ind« 

dac  radius  Solis  OF  XZ,  qui  refraftus,  &  ad 
aliquot  pedum  diftanciam  ab  aibo  piano  exceptus^ 
exhibec  oblongam  imaginem,  cujus  latitudo  IC, 
eftdrdtier  i  Tongicudinis  PT.  £ft  ladcudo  IC 
eadem,  ac  u  in  pari,  a  foramine  F,  interv^b, 
nullum  Prifma  interpofitum  fuiflet:  haec  oblonga 
imago  ex  plurimis  componitur  drculis,  [quorum 

£aud  repraefentantur  ope  GPA,  HB^OQ^IC^ 
[D,  MN,  LT£]  fupra  fecadendbos,  qui  cum 
fint  omnes  ejusdem  diamecri ,  effidunt,  ucimaga 
lateraliter,  reftis  GL,  AE,  fibi  parallelis ,  oc 
ad  extremitates  P  &  T,  femidrculis  terminata 
appareat.  Repraefencac  quilibet  circulus  imaginem 
Solis;  inter  hos  i^cur  funt,  quorum  radii  &  pris* 
mate  plus*  alii  nunus  refringuncor. 
Tab.  XIV.  ^151*  Si  ad  diftantiam  10  vel  12  pedum  ftfe* 
Fig.  7.  neftra  recedentes ,  foramen  rotundum  FZ,  per 
prisma  ABC  intueamur,  id  in  loco  PT  inftari- 
ma^inis  prioris  oblongum  apparet;  oertaindidOy 
radios  PH  plus  quam  TI  retringi. 

$.  Radius  SF  ft  Prifftate  ABC  lefnn^ 
gitur  in  oblongam  imaginem  FT,  quae  in  aice- 
rum  prifma  KM  projefta fuit,  ut  exploraretur , 
utrum  radii  nunc  refra£li  explicarcntur  uc  ante , 
Tab.  jty  ^vmqae  acquireretur  fi^ra  quadrata  pi$w:  led  id 
Wi^.'s.  contingit,  priore imagine  PT  tannm!  obli- 
qu'jm  Hcum  ^;  acqui^entej  atque  ex  iifdem  dr« 

cu- 


Digitized  by  Google 


refrangibilitate ,  £^  Coloribus.  493 

talis  compofita:  Radii  qui  in  prima  refraftione 
jnaxime  refringebaocur,  iteruxn  in  fecundi  refrac- 
done  magis  refringuntur ;  quo  evenity  oc  p  P,  in 
ttnlNd>as  comparaus  imagioibiis,  amplius  ft  ledis<> 
teat,  quam  T,  hoc  eft,  radii  maxi* 
me,  T,  f ,  minus  refringuntur. 

1153,  Radius  igiturLucis,  prout  a  Sole  e- 
imuiis  ad  noibram  teriam  pervenit ,  conflac  Luce 
admodam  heterogeneft » cum  adeo  di verfs  refhmgi' 
bilitad  fubjicitarrquamverocoiitiiiecLiiceinsque 
refrangibilem ,  Homogeneam  appellant  Philofophi. 

J.  1154.  Si  radium  Solisdirefteintueamur,aut 
eom  in  planam  albamque  charum  ezdpiamus  ^ 
Candidas  apparet. 

$•  1 155.  £ju8niodi  radkispriffaia  Tierenm  per« 
tranans  &  refraftus  ,  dein  fupra  album  planum x^t^  ^iw^ 
exceptus,  imaginem  exhibet  oblongam  PT,  plu-Fjg.  6.  * 
ximis  variegatam  coloribus  ,  hoc  ordine  diipoQ- 
tis,  ut  line  rubric  aurantii,  ilavi,  viridesy  C9^ 
ruki,  purporei,  &  violaceiprascjpuediftingaen-^ 
di,  verum  fimal  adlunt  in  (ingulft  colorum  clafle 
plurimi  intermedii,  quia  non  prorfus  feparati,fed 
lateraliter  in  fe  mutuo  cadunt:  Si  autem  foramen 
ZF  fuerit  admodum  eziguum,  aut  tenue  &  ob- 
loQgnm,  Si  radii  ad  int^vallnm  10  vel  pluriam 
pedam  ft  foramine  tranfmittantur  per  lentem,  an* 
tequam  incidant  in  prifma  vitreum ,  circuli  colo- 
ratiex  feextricantur ,  memoratosqueexhibenc  colo- 
resy  non  alios  (a).   Si  conceperimustoui&iaia- 
^nem  in  960  partes  divifam,  harum  fba  long!- Tab.  m 
tudine  quilibet  color  cocidem  partes  occupat,  acFig. 
numerus  lateri  adfcriptus  indicat. 

§.  1156.  Eft  inter  hoc  Schema  PT  &  Tonos 
miuicos  iumonocbordomiraharmoaiai  fumus  To- 

lus 


Digitized  by  Google 


494  ^  diver/a  MhrM 

Tab.  XIV.  nis  in  Tenii  minoti,  adeo  at  in  his  coloribos  ie« 
Fig.  10.  periantur     ,  Aff ,  jRi,  &/,  JLfl,  Ct,  l/r, 

Nam  Schematis  coloraii  longitude  a  B  ad  R  eft 
3<5o  partium,  cui  capiatiir  altera  pars  RA  a?qua- 
li8»  ulcoca  loogicudo  Afi  chordce  in  monochor* 
do  lit  720  Daitium,  chorda  percuila  fbnabit  Re^ 
eadem  pomo  digitoin  jam  longitudinis  CD 
fonabit  iWi,  polito  digito  in  F,  chorda  FE  fo- 
nabic  Fa,  adeoque  fi  a  chorda  fubtrahantur  partes 
ejus  loogicudinis  ac  eft  nuxnerus ,  qui  lautudinem 
cdcMiiindicat,  memoratot  edet  tonos. 

§.  1 157.  Radiorum  cobnitxiriim  nibriminime, 
violacei  maxime  refringuntur :  alii  colores  inter- 
medii  eo  magis,  quo  plus  a  rubro  receduntad  vio- 
laceum,  veluti  coorpe&us  radioruni  ex  prifinate 
exeuntium  docet. 
'fab. XV.  S*  1158*  Vd  fiobje£)»nt  phmum  CI,  doobui 
F^g.  I.  coloraium  pigmcntis ,  Cinnabari  &  Indico ,  pris- 
mace  infpiciatur  duplici  modo,  ab  oculo  poGto 
in  K,  videbitur  in  D  in  binas  partes  C,  I  dis- 
cerptum ;  converfo  prismate  in  fitum  B»  appare- 
bit  obje£faim  in  £  icerom  difcretmn,  uti  C,  L 
Oim  autem  ambss  imagines  C  ^  C ,  Cionabaris  vi- 
deantur  fibi  propiores,  ijlae  autem  I,  I,  coloris 
Indici  a  fc  rcmotiores^  liquet  rubros  radios  minus 
refringi  violaceis, 

•  S-  1 159*  Si  idem  objeftum  ambobus  oblitum 
pigmentis  illuminetur  luce  candete  methodo  De- 
Tab.  XV,  fagulieriana  (a)  atque  lens  ampla  L  L  colligat 
Fig.  2.    radios ,  rubrorum  focus  p  remotior  a  Lente  erit 
^      in  piano  S  9  cstnileoram  propior  0  in  piano  B: 
novo  indicio  ceroleos  magis  refringi  rubris. 

§.  ii0o»  Manet  relrangibilitas  conftans  ui  eo- 
dem  colore  9  adeo  ut  radu  rubrii  variis  vicibus 

re- 

(a)  PbU.  Trmf.  N%  426. 


Digitized  by  Google 


tic 

I 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


re/rawgibiUtatt ,  &  Coloribus.  4^5 

itfira&i,  iempcr  miniu  reftingantur,  quam  radH 
violacei ;  auc  alii  colorum  intennediorum.   Sii  S.  r:.b.  zv. 

Sol,  cujus  radius  per  foramen  F  tranfmillus  inci-J^'ig-  3- 
dat  in  prifma  ABC,  quod  ipfuin  refringac  infuos 
colores »  hi  excipiaotur  in  tabula  D  G  £ ,  qux  per* ' 
forata  unum  colorem  tran$inictat  iiipra  tabuJam 
*5  y»  »f  >  q«®  cdam  foramine  donata  tranfmittac 
in  akerum  prifma  abc  colorem;  hie  fecunda  vi- 
ce refraftus  perget  ad  M ,  converfo  primo  pris- 
mate  A  B  C  ^  poiiunc  fucceili ve  omnes  colores  cqih 
jid  in  alteram  prifma  abc^  qui  refira£ti  denuoob- 
fervabuntor  inter  M  &  N ,  quamvis  omnes  nunc 
^dem  incidendl  ad  prifma  abc  pervenerint,  ni- 
hilominus  deprehenduntur  violacei  plus  refringt 
rubris  in  hac  fecunda  refraftione. 

$•  1161.  Quoniam  radii  rubri  minus  reliqoisra- 
diis  colorads  re&ingontur,  conftandus  in  vi&  fui 
pergunt ,  e  qui  minus  d.  vi  attrahente&  refringen- 
te  turbari  potuerunt ;  adeoque  majori  vi  particu- 
te,  radios  rubros  componentes,  moventur;  erunc 
proinde  vei  majores,  vel  denflores,  velcelerius 
procurruDC,  quam  paruculs  reliquorum colorum, 
oifi  quid  aliud  in  naturse  myfieriis  hie  delitefcau 
Verofimile  efl  rubras  pardculas  pari  velocitate, 
ac  eas  reliquorum  colorum  moveri  in  radio  SoJa- 
ri,  ex  omnibus  coloribus  conftante,  &  unum 
quendam  fafciculum  componente:  nec  velodtatis 
difcrimen  aliquid  afferre  coloribus :  quia  fi  radios 
coloratus  aliquoties  permeet  aquam,  olca ,  fpiri- 
tus,yitra,  cryftallum  &c.  fern  per  eandem  refran- 
gibilitatem  ,  fu umque colorem immutatumipeftaiH 
dum  praebet ,  licet  nunc  in  variis  his  mechis  iiie- 
rit  ex  do&rind  Newtoni*  accderatos »  lecnndum  a- 
iios  retardatus.    Vis  igitur  major  iis  inerit ,  vel 
pofita  pari  denfirate,  led  majori  volumincj  vel 
poGto  eodem  volumioe^  fed  majori  deplitate :  vol 
utroque»  ^  ix6z. 


Digitized  by  Google 


49^'  ^^rfa  Radiorum 

§.  11^2.  In  radiis  rubris  majorem  vimefleedam 
ex  fulgore  ,  quo  oculos  perftringunc,  concludi- 
xnus  9  clarilfime  enim  fulgent  radii  rubri ,  vix  con- 
ibtci  poflunc  violacd »  qvua  debiliflime  vifum  fe- 
noDt:  virides  autem  radii,  modice  aflkkntes  o- 
culos,  adeo  his  placenc,  cum  nec  nlmis^  nec  de* 
bilius  eos  commovent. 

ii63«  Qui  color  in  radio  ab  aliis  feparatoob- 
lenramr,  cooftans  permanec  idem,  mcunque  hie 
ndhis  coloratus  refiringatur  &  vitro,  prifmace,  len- 
te :  vel  condenfetur  lentiom  ope  in  focum ,  vel 
retleilatur  a  quocunque  fpeculo,  vel  a  quolibec 
corpore,  &  deinde  prifmate  infpiciatur;  ruber  ra- 
dius niborem  femper  exhibec  eundem,  nunquam 
aUum  colorem :  viridia  radiuscoloremrednetlem* 
per  viridem :  idem  obdnec  in  aliis  coloribussacfeo- 
que  feptem  colores ,  quos  prifmate  ex  radio  folis 
feparamus,  func  fimplices  ,  non  compofiti,  nec 
in  fimpliciores  refolvendi ;  &  ideo  hi  naturales 
colores  diflferunc  molcom  &  nonnuUis  compoCkis 
eoloribus,  qui  utconque  nativales«niilantQr:nam 
ex  pigmentis  flavis  &  caeruleis  miftis  producitur 
color  viridis,  ex  flavo  &  rubro  producitur  color 
aurantius,  fed  hi  colores  to  to  coelo  differunt  a  na<* 
toraJi  viridi  &  aorando  colore,  ud  patebic  hos 
compoiicos  &  nacuraies  intuentibas  pnfmate  &c; 

§.  1 1 64.  Quamobrem  diverfus  motus,  aut  gy- 
ratio  fingularum  partium  lucis ,  oriunda  ex  refrac- 
tione,  non  eft  caufa  diverforum  colorum,  nam 
hsec  gyrado  mutaretur,  fimulac  altera  viceluzie- 
fringatur,  refle£latnr,  vel  colligatur :  adeoqueez 
radio  colorato  iterum  diverfi  colores  orirentur, 
quod  nunquam  fit:  Eoruai  fabrica  propria  proin- 
oe  facit,  ut  hi  hujus  coloris,  alii  alterius  ideamin 
mence  ezcitent :  manente  fingulorum  fabric^  ea- 
dem,  conftancer  quilibec  eimdem  colorem  reprae- 


Digitized  by  Google 


-fifi/mi^ii^e^  &  atirOirr.  497 

fentabit :  notatum  vero  hie  velim ,  cum  de  colo- 
re radiorum  loquor,  me  non  opinari,  ejusmodi 
coiores  radiis  inefle ,  fed  tancum  potentiam  quan- 
tfaiiiy  ita  movendi  nerves  oculorum,  uc  horom 
motos  in  Meete  ideam  cdonun  excitec:  qoos  it-  • 
dios  idea  robri  coloris  comitatur,  illos  rubros  ap- 
peltavi ;  &  pari  modo  reliquos  flavos  ,  virides ,  • 
violaceos  &c.  ac  fi  revera  hi  coiores  radiis  inefi- 
fenc;  quiaintuentibus  ita  radii  apparent. 

II fs*  CoUedUo  omnium  radiorum  colorato- 
fum  in  unum  Gooftituit  Candorem,  five  albedi- 
liem. 

Si  enim  prifraate  ABC,  radius  Solis  fuerit  re- Tab.  vr. 
frafhis  in  foos  radiolos  coloracos,  qui  in  iencem^^i*  4* 
MN  convexam  illapli  refringuntur,  atqae  in  fo- 
mm'G  condeniantor^  hie  in  piano  albo  DGez* 
ceptQs ,  albus  erit  In  hoc  foco  tantum  permis* 
tionem  cotorum  ,  non  vero  deO:ru6lionem  fieri » 
ideo  patec ;  quia  fi  ultra  focum  removeatur  pla- 
num ad  tp^  ikco  cdoresy  fed  inverfo  ordine^ap- 
parent. 

1166.  Si  focds  G,  alfero  prifmate,  HIK,Tab.  zr. 

infpiciatur,  in  fuos  coiores  refraftus  apparet,  utlig.  4* 
ruber  fit  in  r,  violaceus  in  V,  una  cum  aliis  co- 
loribus  intermediis.    Unde  iterum  fequitur ,  colo^ 
les  coiledlos  in     &  candorem  czhibentes ,  non 
efledeftraaol 

§.  1 1 67.  Duo  pnTmata  ABC,  abc^  quorum -pab.  xn 
anguli  refringentes  B,  b  fint  aequales,  paralleleFig,  5. 
ita  inter  (e  coUocencur,  uc  anguJus  prifmatis  B 
contingac  altserum  b^aqoe  latera  CB,  cb  in 
dnreftum  jaceanc;^  lumen  per  prilDbaata  ifta  trajcc- 
lum,  excipiator  in  charta  MN,  qu®  intervallo 
circiter  8  vel  12  pollicum  i  prifinatibus  diftet: 
Jam  coiores  ab  interioribus  binorum  prifmatum 

ezoenus  B  &  ^  genici,  commifcebuniur  in  lo»  ^ 

•   1  i  CO 


Digitized  by  Google 


49t  ikiBmfikMkrm'  <  •  I 

CO  PT,  ibiqoedbedkMD  eflkknt:  Ecaum  ric** 

rutro  prifmate  remoco ,  colores  ab  alcero  gsniti  in 
loco  illo  PT  apparebunt. 

^.  ii6S.  Si  cUverfiiTimi  coloris  pigroenta  decee- 
sunata  copii  permifcencur ,  veludf  ikaripigmeih'  \ 
.turn,  Vinde  sris,  CcBraleam  moiMiittin ,  Pur- 
,     pura,  componecur  pulTis,  qui  charts  illicus  eras- 
fiufcule,  oc  ad  dillanciam  i8  pedum  cooipe^s, 
sque  albus  ac  charta  apparet.  ( 
1 169.  Si  omnium  colorum  radii  non  pennia-  c 
eentur  ,  non  produdcur  albedo;  fed  ab  iuiceonuip  ; 
jor  fit  receflus ,  &  vergenda  ad  lariduni  ^  vel  pe*  ] 
culiarem  aliquem  colorem  ,  quo  plures  colorati 
radii  intercepd  ,  paucioresque  colores  conjun6li  j 
Tab.  X9.  fuerinc:  Si  enim  lux  i  prifmate  in  fuos  coloratos  \ 
Fig.  4*    radios  refrafta  incident  in  lencem  MN »  &  focus 
G  omnium  colorum  (it  candidua ,  prope  T  incer- 
cipiatur  aliquis  color,  veluci  violaceus,  focus  G  • 
non  amplius  candefcet ,  fed  verget  ad  colorem  ^ 
fulcum ;  incercepto  infuper  colore  indico ,  G  roi-  | 
nus  candebit:  exclufo  adhuc  colore  rubro  ad 
focus  G  flavelcit  viretque,  tuidem  tnmficude*  \ 
negaco  radiis  viridibus ,  iiavefcic  focus  per- 
fefte.  '  j 

§.  1 170.  Si  Soils  radii  a priiinate fuerinc  refrac- 
ti  in  colores  9  atque  coloratos  aliqois  radius  feor* 
fum  In  quoddam  objeftnm ,  pigmento  piftnm  tine- 
tumve  incidat,  id  objeflum  colore  radii  inciden- 
ts ,  non  colore  'fui  pigmenti  piftum  tinflumve 
apparebit:  Si  autem  idem  radii  illapQ,  ac  pig- 
menti fuerit  color,  vivaciflimus  eil  color  p^gmen* 
ti»  objefto  ab  sriiis  coloratis  radiis  illuminacomul- 
to  obiburius  refplendente.  Ex  his  patet  obje£la 
colorata ,  refleftendo  lucem,radiorum  colorem  non  . 
niutare;  verum  obje6la  nonnullos  radios  coloratos 
copiolius^  alios  parcius  repercuterei 

5«  *i7ri 


Digitized  by  Google 


tefrangiM&me  f     Cohribuf.  499 

1171.  Htnc  inttlUgiaur,  corobjeOtinloco^ 

in  quo  Spiritus  vini  ardet ,  appareanc  cscrulefcen* 
lis  colons  ?  turn  quare  objecla  colorata  ad  lucem 
candelae  alterius  colons,  quam  ad  lucem  Solii^ 
lains,  Lampadisve  ardends  elle  videantur  ?  Nam 
ad  candelam  cbarca  flava  apparec  languidior  ^  co*  • 
lore  vergente  ad  pallidum  ftramineum ;  Pigment 
tum  faturo  viride  apparet  fubcoeruleum :  confpec- 
tum  id  una  cum  fubcsruleo  apparet  fubviridei 
comparatum  cum  flavo  videtur  magis  csruleum : 
plura  hujusroodi  prodica  funt  k  Nob.  Boyleo  in 
Traftatu  de  Colonbus. 

5.  1 1 72.  Quia  nulli  radii  nigri  ex  radio  Solis 
prifmatc  fecernuntur,  coliigimus  nigredinem  non 
eile  colorem;  accamen  fuac  obje&a  nigra  ipigmeo- 
ta  ni^a,  uc  &  tinfturs }  umbrae  poft  corport 
projects  funt  nigne*  &  eo  nigriores,  quo  minor 
lucis  copia  eft  in  umbra :  in  perfedlis  tenebris  mera 
eftnigriiia:  proinde  perfefte  nigra  nihil  lucis  re- 
plicant &  videri  nequeunt :  fed  quae  ad  nigredi* 
nem  accedmu^  fuoc  plerumque  violacea,  veluti 
funt  Hccerp  accamento  exarats:  panni  nigri  priuf 
funt  dn6U  colore  bdico ,  quibus  icerum  fuperad- 
jw^6lus  eft  profundus  violacens  color,  efficiens  co- 
ram appareucem  nigridam :  ideo  (1  a  Sole  illuminati 
fpe6tentur  prismatCy  color  violaceus  potiflimum 
Jaolltma  £fUcia  uparet:  hujosmodi  objeAa  nigra 
parom  luch  mloiuit ,  cujus  ope  ceraootur ,  fed 
femper  oblcure  ,  nequaquam  fplendentia ;  iiasc 
parca  reddita  lux  eft  omnium  colorunl. 

1 173-  Si  radius  folis  permeec  iotervaUum 
,quod  eft  ipwt  duomm  colororum »  vix  0,  r» 
poUic.  diftancium  acies  paralielas  »  atque  cukri 
paulatim  propius  fibi  admoveantur  ,  radius  in 
charta  exceptus  in  fimbrias  variis  coloribus  con* 
j|>icttis  feparacur ;  fimbriae  aciebus  cultrorum  func 

li  A  pi^ 


Digitized  by  Google 


700  De  diverfa  Radiorum 

parallelcc:  ampliores  quo  cultri  funt  propiores:  a- 
ciebus  fere  fe  tangencibus  fimbriae  remotiores  e- 
vanefcunty  medias  quae  eranc  fupcrlUces^  eciani 
-font  fublate  cultris  fe  uogendbus. 

5.  1174.  Si  vero  cultrornm  acies  non  (uerinc 
•parallclae ,  fed  angulum  formaverint ,  ex  permean- 
Tab.  XV.      lu^is  radio  fimiles  fecernuntur  coloratae  fim- 
lig.  6.    bris  ac  in  §.  1173-  fed  curvae ,  in  formam  arcuum, 
^ai  diverfs  funt  laticudiois  &  amplitudiniSy  ud 
in  (chemate  Tidere  dL 

$•  1175*  Sine  caltrontm  acies  in  diVerfls  plants 
a  fe  diftantibus,  atque  radius  ab  utraque  acie  in 
Tab.  XV.  fimbrias  coloratas  fuerit  difcretus,  turn  cultro  an- 
^^i'  7*     teriori  ad  medium  radii  admoco ,  evanefcere  fim« 
hrbs  coloraw  poft  remotiorem  caltram  incipiunt^ 
fuperftiribus  fitnbriis  poft  cultrmn  anteriorem. 

§.  ii-»6.  Radius  lucis  in  his  experimcmis  fcpa- 
tatur  in  fimbrias  coloratas  a  vi  repellence,  quae 
ex  cukris  exit :  hsc  vis  maxima  eft  eo  iotervaUo 
i  cultro,  quo  vis  attrahens  terminatur:  minoreft 
in  incervallo  majori:  ideo  fimbriae  remociffimae  & 
vi  repellente  maximS  excitantur:  minus  didantes 
S  medio  excitantur  a  vi  repellente  remotiori  & 
imbecilliori:  ideo  propius  ad  feadduflis  cultris  am- 
bobusj  prius  remotioies  fimbriae  evanelcimtipos- 
tea  modo  intermediae. 

C.  1177.  Quociefcunque  Lux  in  laminas  tenues 
pefliicidas  incidit  ,  feparatur  quoque  in  colores , 
quorum  alii  refleftuntur ,  alii  tranfmeant ,  prova- 
.  rii  lamellarum  craffitie.    Clariflime  hoc  obferva* 
tur,  binls  longonim  Telefcopiorum  lemlbas  ob^ 
Tftb.  XV.  jeftivis  flbi  inpofids ,  inter  eas  enim  tennis 
J  ia-  8.    inftar  laminae  interjacet:  fed  quae  diver fae eft  cras- 
fitiei,  tcnuilTima  eft  in  lentium  contaftu,  crafTior 
concinuo,  pro  majori  a  conca^lus  pundto  diftan- 
tid:  cadat  lax  in  luperiorem  loatmp  eamque  2 

par- 


Digitized  by  Google 


nfiinigjibUitaH  ^  &  Colmbus.  504 

.  parte  fuperiori  incueamur,  turn  obi  lentes  fe  con« 
dpgiinc  t  macula  apparet  nigra,  banc  varii  dis* 
cred  annuli  ambiont,  auonim  colorciy  ft  oentro 
indpiendo,  (eqnend  oraine  font  poiid. 

Niger,  caeruleus,  albus,  flavus,  rubeus. 

Violaceus,  caeruleus,  viridis,  flavus,  rubeus, 

Purpuxeus,  csruleua,  viridis,  flavus,  rubeus. 

Viridis  ft  robeus.  Sunt  &  alii,  qoi  eo  obicd* 
.riores^  quo  magis  &  centre  diftam:  Hi  leflexio* 
ce  ab  Aere  funt  produfti. 

5.  1 178.  Si  lentes  ab  alterd  parte  infpiciamus , 
ut  radii  tranfmiili  in  oculum  inddant,  iterum  an- 
nuli coiorad  apparent:  verum  iis  in  Jods ,  in  qui- 
.btts  inter  priores  annuiosintervallaenuitrordineSy 
indpiendo  i  medio,  ita  (e  habent. 

Albus,  rubeus,  {lavefceos,  niger,  violaceus^ 
csruleus. 

Albus ,  flavns ,  rubeus ,  violacens  ,  csruleus* 

Viridis t  flavus,  rubeus,  viridis  fubcsnileus. 

Rubeus,  viridis  fubccnileos,  &c. 

5.  ii7p.  Similes  annulorum  coloratorum  varie* 
rates  etiam  fpeftamus  in  bullis,  qua;  ex  aqua,  fa- 
pone  infpiiTata ,  formantur  flatu :  Quamdiu  pelli- 
cute  crafliu^  ab  omni  parte  eft  sequalis ,  coloiis 
funt  expertes ;  fed  aqna  foo  pondere  defluence^ 
&  partem  fuperiorem  bullarum  condnoo  tenuan* 
te,  verfus  inferiora  incraflefcit  pellicula :  tennata 
jam  pars  fuperior  colore,  fub  annuli  forma,  am- 
biri  indpit,  vario  &  mutato  in  eodem  loco,  pro 
diverA  pellis  crafliEie ;  colores  hi  aeqpie  lefiezionQ 
ac  transroiflione  luds  cfficinncnr,  velud  in  koOF 

bus  5. 1 178. 

5.  1 1 80.  Pigmentis  6c  objeftis  coloratis  color 
poprie  non  ineft:  fed  lucem  in  fuperficiem  il« 
ttpfam  ieceninnt  in  colores,  quorum  noonullos 
iMlunty  aUos  for  bent,  lios  mulds  repercufltoni- 

lis  bus 


Digitized  by  Google 


bus  internis  fuffocanc  aut  tranfmittunt :  proinde 
obje^  eo  colore  videntury  qui  eft  replicatis  Lu- 
ds  radiii:  Pigmenta  funt  corpufcola  tenuiffima , 

adeoque  pro  laminis  tenuibrus ,  dc  quibus  in  J. 
1 177.  diftumeft,  habenda,  quae  pro  v aria  cras- 
ficie  diverfum  colorem  refletStunc :  iddrco  idem 

J)??mentum  pro  Avexfi  pardum  craffide  varii  co* 
oris  videbitur:  Gmiabaris  iutegra  qaam  parum 
rabet?  contufa  in  pulverem  mediocris  tenuitatis 
pulcerrimum  rubeum  colorem  refert:  trira  fupra 
porphyricem  in  inpalpobilem  fubtilitatem  cum  a* 
qui  mulcum  de  pulcricudine  colons  amictit,  adau* 
randum  accedendo ;  pulcerrima  autem  rubedo  re- 
tlit,  Oho  Lini,  Papaveris  vel  Terebinthincaffu- 
fo:  fimile  quid  in  Viridi  aeris  datur.  Hinc  quo- 
que  fi  nonnullorum  corporum  fuperficies ,  five  in 
iiperioreni,  five  iuiagviorcm  mutetur,  propter, 
pardum  compreffionem ,  acque  ita  ob  fpeciem  in- 
crement! corpora  alHer  coloracavidebuntur :  Char« 
ta  afpcra  multo  plus  albet  politd:  Argentum  alpe* 
rum  albilTimum  eft,  politum  nigrefcic. 

{.  1 18 1.  Attendenao  infuper  ad  lucem  Jaminas 
tenues  pellucidas  permeantem  in  §.1177.  difci- 
tans,  quare,  fi  objefta  coknrata  pelluceant,  alte- 
rius  coloris  appareant  ope  reflexas,  quam  ope  la- 
.  cis  tranfmiflae;  nonne  id  evidentiffimum  eft,  plu- 
mas  avium  y  &  prscipue  cojium  columbarum  in* 
tuendbus,  id  enim  variis  iniSexum  modbus  pul* 
cerrimos  colores  eihibec ,  quorum  nonnidli  re- 
flexione ,  alii  tranfmiflione  oriuntur:  id  qooque 
confpicuum  eft  in  Pet  oleo,  in  infufo  Ligni  Ne- 
phricici,  quod  pro  diverfu  cum  oculi,  turn  Jucis 
utu  ^  alio  colore  apparec  Quemadmodum  quo- 
que  tegmina  nonnuila  (erica  funt  comparata:  turn 
Auri  lameiI»tenui(Tim9ante  Microfcopium  pofitae, 
per  quarumpuro^Luxcaeruiea  uacum  cranfmittitur. 


Digitized  by  Google 


nfiangibiiUM,  [3  C^rUmsi  iQ% 

J.  ti82.  Interim  nonnulte  corporum  tin£lursB, 
ab  affiifis  diverGs  folucionibus  variosioduentesco- 
toes,  uiS)iie  icttrom  amiffi^,  ia  pnftkiiiiD  ftatum 
ledeoDtes,  asHmi  lpe£faKiih  fmbmn  vdud  fi 
dnftcra rofanim  robimiiii  omn  Spiritn  vim,  al^ 
befcend  adhuc,  Spiritus  falinusacidusaffundacur^ 
uci  Spiritus  Vitrioli,  Oleum  Sulpburis  ',  Spkicus 
Sal|i  marinii  Niori »  AspoL  foiat ,  adco  exigu  * 
copia,  oc  vix  addun  perd{>i  qae«t»  iuDc  isdno* 
turam  elegants  mbn  rofeique  colons  mntatur : 
Si  autem  eidem  tinfturae  rofarum  iblutio  Salis  Al- 
calini  afFundatur,  mutacur  in  dn6luram  viridem, 
velud  fit  ab  affufo  Oieo  Tartari  per  deiiqujum, 
Spirko  Salit  AmmooiacL  Sed-ficidem  dnfium 
n^farum  alba  firiotk>VkfkAMarasio  Aqua  aflbn- 
dacor,  oritur  nigrum  atramentum.  Si  rubenti 
priori  tinfturac ,  propter  afFufum  acidum  Spiri- 
lum ,  adjeceris  folutum  Salem  alcalinum  ,  in  viri* 
ditoi  colorem  vertitur  rubedo :  &  fi  vireou  uoic» 
turn  ob  Salem  alcatimun  adjeceris  Spvicum  aci* 
dum,  mutator  in  rabefeeotan  tinfhix^  . 

Si  folutioni  pellucidae  gallarum  Vitriolum  mar- 
tis  vulgare,  vel  caJcinatum  ad  albedinem,  velad 
formam  rubri  colcotharis  injiciacur,  iUko  uigies? 
etc:  perk  nigredo  ab  afiufis  Qlei  viirioli  gutds, 
priori  pellucidktte  redeunee:  huic  liqaori  mimde 
Oleum  Tartari  per  deliquium ,  redit  priflina  ni-  ( 
gredo ,  deftrufta  iterum  ab  alFufb  Spiritu  acido : 
flura  fimilia  MagQi^  JBoerbavius  (a)  fuppedicar 
vit,  &  proftant  quaedam  in  Tcntaminibus  FIo- 
imcinis  turn  apod  HdabfUBum  (c).  Hoc 
fundameoto  etiaiu  nituQtur  nonauUa  atramenu 

(%y  Cbm.  vol.  2.  pap.  ^35. 

{b)  Part.  2.  pag.  93.  Jepicntib, 

(9)  LeSures  ch,  20. 

«4 


Digitized  by  Google 


504  Defcripth  OcuB. 

Sympatetica,  quorum  quaedam  tradidit  experfen* 
tiliimus  Hellotus  (a).  Haec  colorum  produdlio 
&  mutado  a  varia  magniuidineparcicularum  iskCo-' 
lodrae  natanrimn  >  nunc  majonim,  ounc  mina- 
nnn  pendec,  inde  enini  bos  cdoics  oriri,  iiibd- 
liffime  oftendit  Nob.  Newtonus  qui  doQri- 
nam  de  Luce  &  Coloribus  fere  exhaufit,  plurimis* 
aliis  in  vends »  quas  attingere  in  biA  InlUcucio* 
aitxii  noQ  iicec^  ampiificaviu 

CAR-  XXXIIL 
Dejcripib  Oculi. 

S'  ^^^3'  /^iK'inodo  objefta  ib  homi ne  crnioii* 

Vc  9  exponi  nequit ,  nifi  VjTus  or* 
ganum,  quod  Oculus  eft,  intellieatur ;  quamob- 
rem  breviffime  earn  pro  fcopo  noftro  expUcare  ni- 
tar.  Eft  homo  a  natura  caobus  donatus  ocolis, 
in  fade  meditUjoe  capitis  aldtudme  pofids,  qc  ce* 

rebro  fint  proximi :  quilibet  profunde  in  orbita  ja- 
cet  ollea,  in  qua  tutus  ab  injuriis,  a  latere  vel 
poftice  inferendis,  haeret:  aliquantum  ex  orbia 
prominet,  acque  S  parte  aotidi  doabus  rednecur, 
defiendicurque  palpebris. 

§.  1 1 84.  Bulbus  ocali  globus  eft  ,  non  tanien 
.  Tib.  XV.  perfeftus ,  quia  parte  anteriori ,  qua  cornea  A  A 
'^fr  ^'  eft,  plus  protuberat;  S  parte  pofteriori  adhaeres- 
cic  nervo  optico  N :  Aduiti  hominis  oculus  a  Cor- 
nea ad  Nervam  Opticum  eft  longiciuiiDe  ij|  li« 
nearum  pollids  Parifini. 

g.  1 1 85.  Extima  membrana  anteriorem  ocuH 
partem,  quaalbet,  ut  &  dimidiumcorneactegens 
irocatur  Mnata  vel  Albugima^  9us  eadem  ac  in- 

(Jb)  Qfite  Lib.  a.  pait  a* 


Digitized  by  Google 


tcrna  palpebrarum  creditur ,  haec  oculom  perios- 
do  xnargiDis  oiTei  orbits  adoeftiCf  oe  excidacilaxe 
oohfleret  cum  membniia,  qofls  toco  bulbo  ocidi 
obduSba,  oritur  i dura  matre  in  Cerebro»&Ner« 

vum  Opticum,  per  foramen  in  orbitam  oflcam 
intramem  ,  involvit :  ad  oculum  perveniens  in 
^hseram  explicacur ,  totum  bulbum  veftiens:  Tub 
Imc  jacec  aim  craflior  membrana,  globum  modo 
obtegens,  non  nervom;  haec  cum  ad  anteriora 
oculi  perrexit,  gracile'fcit,  flexibilior  fit,  minus 
coriacea,  pellucet,  magisque  protuberat :  Quam- 
f^u  opacaefl,  voatut  Tuaica  Sclerotica  i  ubi pel- 
lucet anterius ,  Conua. 

^.  ii%6.  Cornea  AA  eft  figmentum  fyhvm^ 
cujus  diameter  eft  plerumque  7,  vel      vel  7\ 
linear um:  ejus  chorda  eft  vel  5,  Si-*  5i  linea- 
rum:  craflides  membranac  eft  plerumque  jj  vel 
Unea,  notante  CI.  Petite  (a). 

S«  1187.  Sub  priori  jacec  fecunda  membrana, 
quae  duplex  eft:  haoc  adhaerent  Scleroucae^  ap- 
pellatur  Cboroeides  vel  Uvea:  ubi  k  Cornea  diftat» 
vocatur  /rix,  quae  ope  protuberantiaeinrotunduni 
excurrentis  Icleroticae  adharet,  fibrisque  mufcu- 
lofis  anaularibus  conftat.  Interior  mesoibraoa  eft 
Ruyfcbum.  qus  prope  Iridem  incrorftim  reflexa, 
obducit  humofcm  ViMum  &  Cryftallinum. 

5.  1 1 88.  Iris  perfefte  rotunda  II  eft  rotundo 
foramine  p  pertufa,  quod  vocatur  Pu-pilla^  Kaec 
non  accurate  eft  in  media  Iride ,  fed  propior  w 
ibw  £ft  Iris  cin£U  variis  coloribns,  componitur« 
que  ex  fibris  mulcu]arU>us ,  ab  ambitu  excernoad 
centrum  tendentibus ,  &  in  limbo  orbiculari  ter- 
ininatis.  Limbus  hie  inftruitur  quoque  fibris  mut 
cuUipbiu  inftar  (piiia£teds»  figuram  pupilke  de* 

Us  ^ 


J«9  Btfcriptio  OcuiL 

tenninantibus :  h«  cum  prioribus ,  &  infuper  mem- 
branis  exilibus  pellucidis  conneftuntur:  MufcuU 
loDgiCQdinaies  pupUlam  dilacanc,  quam  orbicuIa«» 
ret  coarftanti  adee  at  pupflk  videaturdilatabitis^ 
mprireis  in  infandlnis ,  tainiit  in  fenibiis ;  qued 
faftum,  ut  plurimum  lucis ,  ab  objeftis  parum 
illuminads  emiflae ,  acciperemus ,  aut  ne  i  nimit 
luce  excscaremur ;  adeoque  moderamur  apertu* 
ram ,  prone  id  diftio^  vifio  pc^lat  Eft  pu^ 
h  inftar  cansdis  conici  cruncati ,  cujusbofis  ^ee* 
tat  inceriora  oculi,  ab  hac  enim  parte  fere  criplo 
amplior  eft  parte  exteriori ,  ut  plus  lucis  per  earn 
transmitti  ad  Cryftallinam  lentem  poilec.  In 
cnlis  Iridis  praeparatur  liquor ,  m  cameram  ante- 
riorem  oculi  efrandendos. 

$.11 S9.  Tunica  Ruylchiana ,  tiomori  vioeo 
obaufta,  fibrillis  inftruitur  mufcularibus  IC,  IC 
quaj  vocantur  Proceffus  Ciliarcs  ,  quorum  fixum 
principium  eft  undiquaque  in  Uvea  II,  fun&que 
arcuady  ^uiaanteriori  parte  tiumor  Tkieus  pro* 
toberat:  mftar  radionim  hnic  infident,  CrjmllU 
num  verfus  decurrentes,  limboque  ejus  facculi  in 
rotundum  aflixi:  funt  quidem  hae  fibnllae  rariores, 
quam  in  Iride  ,  verum  cr^ifficnres ,  &  quiadecurrunt 
verfus  Lentem  convergentes,  in  ezortu  ma^is  & 
fediftant,  fpada  lelinquentes ,  qo«  vafis&fi>ril* 
lis  implentur ,  quibus  coUigantur.  Iridis  poftica 
pars ,  ut  &  Proceffus  Ciliarcs  ,  aterrimo ,  faepius 
fufcoyilliti  funt  pigmento,  lucan  obliquiusinocu* 
lum  ingrellam  fufibcante.  Piocefltis  Ciliaret  fe 
contraheotes ,  ex  arcuacis  finnt  magis  reSd » com- 
primunc  humorem  vitreum ,  quern  ad  pofteriorem 
oculi  partem  pellunt,  inde  ob  refiftentiampellitur 
antrorfus,  medigm  verfus,  Lencemque  cryftalli^ 
Bam  ancrorfum  movet. 

$.  2190.  Ut  ingrdOTus  NerviOptid  N  m  Ooo- 
^  *  Ina 


Digitized  by  Google 


m 

pari  ab  horizonte  fecum  akitudine  direfte  fibi  obver- 
ibm:  turn  planum  horizontal  tranfire  per  medium  I- 
tidis  ;&  planum  perjpendiculare  ad  horizontem  quo- 
qaeper  me<fiiini  Incus:  NervusOpticuspofticaai  bnl* 
bi  partem  ingi^imrpadmn  intra  plannm  horizon* 
tale,  &  in  loco  fere  intcrmedio  inter  nafumit pla- 
num perpendiculare,  admodum  oblicjue:  idcirco  axif 
opticus  9  qui  eft  lineaperpendiculans  in  Corneanit 
tranfiens  per  centrofli  oculi ,  non  cadit  in  Nervaa 
Opticam  fed  inter  eum  &  partem  ocuGezterioreau 
Nervus  Opticus  una  cum  pia  matre  oculum  ingres- 
fas ,  expanditur  fub  humore  vitreo  quaquaverium 
fpbaerice ,  adbaerendo  tunicas  Ruyfchianse ,  acquirit- 
quefdmuun  tenoiffimae  membranse ,  villofae ,  excur* 
rentis  usque  ad  receffionem  tunics  &uyichianaB  A 
Uvea  :  vocatur  Ncrvicxpanlio  Retina ,  quae  crafllor 
eft  in  fundo  oculi :  antrorfumexcurrens  tenuifTima, 
mollis,  tenerrimi  inftar  muci:  Eft  Nervus  Opticas 
albigryfeivecolorisyvelut  Cerebrum,  cujus  eft  pro* 
pa^o:  Redna  tamen  non  adeocandidaobfervatur, 
quia  inmergitur  muco  aterrimo ,  fuperficid  tunica 
Ruyfchiance  adhacrenti;  hinc  eft  hc-ec  membrana 
penitus  nigra  in  infantibus , minus  nigrefcit  circa  an- 
num vigefimum,gryfcicoIoris  eft  circa  annum  tri- 
gefimuro ,  &  in  ibmma  rene6lute  fere  albeicic 

Sunt  tec  in volucra  Oculi,  nunc  ad  intoi  con- 
tenta  pergamus. 

5.  1 191.  Inter  Corneam  AA  &  Iridem  II 
caviias  eft  A  A  II,  qua^  Camera  anterior  vocatur; 
inter  Iridem  &  Lentera  Cryftallinam  CC  altera 
eft  cavitas  II  CC »  Camera poJUrior didla  t  com* 
tnunicans  ope  pupilte  f  cum  priori*  Camera  an- 
terior eft  maxima  ,  pofterior  minima :  anterior 
fecundum  CL  Peiicum  (a)  eft  liuearum  Cubica,- 

rum. 


Digitized  by  Google 


Tarn  II,  542.  pofterior  7,  554.  Capacitas  am« 
•  barum  ultra  19  lineas  Cubicas,  ^uae  caperepos- 
flint  grana  4,  o8-  humorU  AqueL  Eft  diftanda 
inter  faperficiem  comee  intemam  &  leotem  Cry- 
ftallinam  i;  lineae,  addita  craflitie  Corneae,  di- 
ftat  fuperficies  externa  a  lence  i/j  Uneae:  Alcitu- 
do  camerae  anterioris ,  five  diflanua  a  G>rQea  ad 
Iridem,  pleramjue  eft  f ,  vel  1  lines:  Alcitido 
Gamers  poftenoris  i  vd  4  lines.  Inpleutuc 
ambai  Camerae  eodem  liquore ,  qui  vocatur  Aqueus , 
clique  tenuis,  pellucidifTimus,  coloris  expers,fub- 
ialAis  9  ioodorus  ;  perpetuo  renovacus  &  reforb« 
tus;  minus  tenuis  &  pellucidus  eft  in  fenibus,  in 
funun&  feneftute  inftar  feri  laOis  albefcens ,  lu« 
cem ,  ut  aqua  vulgaris ,  refringit 
Ttb«iT  5-  ^^9^»  Sequitar  Lenx  Cry/Zj///«a  CC,  ita  po- 
Fifti  5^  '  medio  Ocnlo,  uc  axis  pupillae  cum  ejus  axi 

jaceat  in  eadem  re6ta:  fi  loogitudinem  Oculi  con« 
ficterety  non  hcret  in  medio ,  ied  propius  Cor* 
neae :  Eft  corpufcnlam  mediocriter  firmum ,  in 
ambitu  rotundum ,  utrimquefphaericum  convexum, 
lentis  Microfcopicae  inftar :  Anterior  fuperficies 
CaC  minus  conveu  eft  pofteriori  CbC^  ilia  eft 

S^rtio  fphaerae,  inplurimis  oculis  diverfae ,  cujos 
ameter  eft  it  6  ad  i a  lineas,  frequendflime  7^ 
vel  8  linearum:  pofterior  fuperficies  eft  Tegmen- 
tum fphaerae,  cujus  diameter  eft  5  linearum,  ra* 
ro  Si'  Chorda  lentis  plerumque  eft  4  vd  4^ 
linearum,  crailities  2  linearum.  Ex  ^orimis  la- 
mdUis  9  vafculofis ,  fphsricis,  ar£UfliiDe  unid^ 
compomtur  lens ,  hsc  admodum  pellucet ,  usque 
•  ad  aetatem  20  aut  30  annorum  eft  absque  colore, 
i  quo  tempore  incipit  tingi  leviter  colore  flavo, 
qui  fuccefTu  temporis  intenditur ,  donee  anqp  80 
inftar  fucdni  flavelcac  Durides  etiam  mutatur ; 
moUior  enim  eft  usque  ad  annum  25  ^  indurefcit 


Digitized  by  Google 


Dejcri^io  OcidU  509 

usque  ad  60  annum ;  moliior  eft  ab  exterioribus 
ihperficiebus ,  durior  in  medio :  state  etiam  ejus 
convexitas  minoitur*  Lens  incluia  eft  capfulifr 
membranaceaB ,  qua  a  parte  poftici  cum  mem- 
brana,  cocrcente  hamorem  vitrenm,  concrefcit: 
concretio  haec  usque  ad  limbum  circularem  extre- 
mnm  pergit :  Capfula  hsc  ab  anteiiori  parte  for- 
matur  i  tunica  Arachnoidea ,  orinnda  ab  uvea : 
Dicitur  hamre  Lens  ab  omni  pme  fblnta  in  hac 
capfula,  cui  infunditur  humor  vifcidus,  lentem 
irrigans  &  nutriens  (a),  nifi  forte  tenuifluna  vas- 
cula  ex  capfula  in  earn  traoiierint,  veiuti  inje£tio« 
nes  aruficiofae  Hovii  aliorumque  Anacomiconmi ' 
probare  videntan  Hac  lens  lucem  ampJios,  quam 
aqua  refringit:  cum  enim  aqua  lucem  fub  angulo 
16''  50*  refringebat,  in  lente  bovina  angulus  for- 
mabatur  24^"  io\  notante  llauksbejo:  Robinfo- 
HQS  httjus  pondus  fpecificum  adAquam,  uti  xo 
ad  9  deprehendit 

§.  1 193.  Lens  fui  parte  pofteriori  infidec  Hih  Tab.  x^ 
mori  Fitreoy  C  VVC,  quae  eft  malTa  Humore  A-  f ig.  V 
Gueo  denfior,  Cryftallino  moliior ,  pellucidiffima , 
dexilis ,  inplens  partem  oculi  pofteriorem,  Jen* 
tern  &Humorem  Aqueum  fui  copiifuperans:  an- 
terins  coCrcetor  &  Choroide ,  lente  cryftallinft ,  & 
proceflibus  ciliaribus :  pofterius  i  retini,  ubi  pi- 
teformam  habet:  plurimorum  vafculorum  ,  fuis 
merobranis  inhsrencium  y  coQipages  eile  videtur : 
Hauksbejus  Vim  hujus  refringentem  eandem  ac  in 
aqoi  obfervavit,  &  pondus  fpecificnm  cum  aquS 
fere  convenire  notavit  Robinfonus  ( i  ). 

5. 1 1 94.  NerviOptici  a  fumma  regione  fubftan* 
U£  medullaris  Cerebri ,  fub  corporibus  ftriatis  ^ 

i)rinn- 

(a)  LHid.  de  Mead.  Ay,  A*.  IJIO* 


Digitized  by  Google 


oriiintur ,  inde  tendunt  deorfum ,  &  iub  infundi* 
bu!o  uniuntur ;  qui  a  latere  cerebri  dextro  orie* 
bantur  ,  tendunt  ad  oculum  dextrum  ,  qui  a  fi- 
niftro  cerebri  lateie  ad  lioifbrum  feruntur oculum  : 
ideo  pod  unionem  iepanmcur ,  ingredtuntiir  fora- 
mina orbianim^  deinde  oculoi,  conftituumqiit 
rednam. 

CAP.  XXXIV. 
Di  iMcis  iratffitu  per  Oculi  bmous , 

Tab.  i^9S:  D  adiiLucisex  quocuDqueptm6loob« 
fig.  I.  '  X\  je6li  lucsmk  vei  iUumioad  emifli^ 

atqiie  itlapfi  in  album  oculi ,  repercnticinairy  nee 

in  oculum  fe  penetrant:  Qui  autem  in  Comeam 
incidunt,  hoc  modo  pergunt:  Sitobjeftum  ABC, 
apunao  B  ladii  i3J,  BF,  BD,  B£»Ba,e£re* 
diuntur,  quorum  fiD»  iUapfua  perpendiculaatcr 
in  Corneam  fphaerico-convezam ,  pdladdam, 
refta  ad  H  humorem  aqueum  absque  refraflio- 
ne  permeat :  BE  oblique  in  Corneam  illapfus, 
refringiuir  accedendo  ad  pnerpendiculum  P| ,  fe- 
cundum  proportionem  radiorum  ex  A£re  m  A- 
quaih  inadentiom  &  refra£lorum,  cum  refra&io 
tunicae  corneae  tenuis  &  humoris  aquei  fit  eadem 
ac  Aquae  ,  adeoque  finus  incidenriae  &  refradlio- 
nis  funt  uti  4  ad  3:  hie  radiufi  B£  via  BG  hu- 
morem aqueum  acpupillam  usque  ad  Gpertranfic: 

{|ari  modo^radius  BF  trannt  ad  1.  Iq  bacre* 
raftione  radii  divergentes  minus  divergunt,  quo 
fit,  ut  plures  per  pupillam  transmitti  queant.  alii 
radii  B^i  &  Bd  a  cornea  refrafU  incidunt  in  Iri« 

dem^  &  qu&  repercutiontor^  exeuocque  ex  oculo: 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


511 


Radioram  ab  Iride  repercailQcm  ope  Iridem  ejus- 
9ue  colores  conrpicimus. 

f.  1 196.  Quia  papilla  ariEufla  efl,  earn  racki 
multum  divergences  non  craiiubunc,  (|uod  fafhim « 
quia  hi)  etiiimi  fefta&i ,  cum  aliis  m  punAo  fa- 
pra  retinam  non  concurriileiic 

5.  1 197.  Eadem  quoque  in  radiis  a  punftis  ob- 
jeai  C  &A,  ac  a  quibuslibtt  inrc>nurriii<i ^  eoaisi- 
iis  locum  habenc. 

§.  iij>8.*Siobje&Qm  idem  line  ill  nx,  &o- 
eido  proximum ,  radii  ab  exnremicatibus  emifli , 
uci  DK,  2rn,  poftquam  per  pupiliam  tranaverunt,- . 
admodum  obliqui  incidunt  in  aterrimum  pigoatn-JS^^ 
tum,  inter  Iridem  &  vicreum  in  K  &  1  quo 
fttffbcaQtur ,  quia  Tifiii  fom  imKiks  »  icum  » 
quaquam  fiipra  rednam  cove  in  punfio  poilent. 

§.  1 199.  Quo  cornea  eft  planior,  eo  radii  ia 
earn  illapfi  minus  lefringuntur ,  minus  proinde  ad 
pupiliam  diriguncur,  paucioresque  transeunc :  qui 
transeoot,  poAea  ft  seltqais  humoribui  ociili  mi- 
noa  cog]  jmihiit  in  punAa  cBftinAa  fiifnureciDaiik 
Quia  in  fenibus  oculi  marcefcunt,  planioresfiunt, 
fenes  nec  adeo  clare ,  nec  tarn  diftinSe  objefta 
videnc  quam  adolefcences.  Contra,  quo  Cornea 
eft^bbofior,  eo  ndii  ab ip(A  ploa  nmnguiiair» 
magis  ad  papillam  diriguntur ,  plures  mnmbonts 
ita  eft  plerumque  Cornea  Myopum ,  qui  proinde 
darius  vident  objedla  ,  fed  tantum  propinqua , 
quorum  radii  valde  divergentet  mulcum  funt  te^ 
fringendi>  nt  fopra  lednam  coire  poflioL 

§.  1200.  Quo  pupilla  eft  ampKor,  eo  ptmM 
magisquc  divergences  radii  ab  uno  purnSlo  emifli 
cranfibunc:  quo  anguftior,  eo  pauciores  hate  ra- 
<iios  transmittet :  dilacari  vero  &  coar£)ari  pupils 
k  ope  mufculorum  Iridis  poteft :  idque  necelle  em  p 
loia  nc  otjofta  dare  ft  iiifttiia»  Yxdisamui^  deft- 

dera- 


Digitized  by  Google 


Ifift        Di  iMis  irmjitu  pfr  OaA 

derdcnr  lodt  dtttrmiam  copk ,  qua  nee  rednam 

nimis,  nec  levius  commoveat:  proinde  contra- 
bendo  vel  ampliaodo  pupillam  lucis  copiam  mode- 
ramur. 

Tab.  X9U  $•  1901.  Radii  OOD  malCQm  oblique  pa-  pupil* 
Fig.  x.   lam  transmiffi  incidunt  in  lencem  Cryftallinani , 

denfiorem  humore  Aqueo :  Quamvis  radius  DH 
in  earn  refta  inciderit,  atque  ita  absque  refraftio- 


111 

propordonem  nKlionim  ex  Aqoa  in  viamm  ingre* 

dientium;  CI.  Jurinus  (a)  ponic  finum  inciden- 
tiae  efle  ad  eum  refraftionis  ud  13  ad  12.  Hauks- 
b^iu  ex  condderatione  lends  cr^^dallinas  in  bove 
hanc  prdporaonem*aliqiiancuin  xnajorem ,  Petn  ber* 
fonotaliqiumtiimminomnflaoiit:  Hacrefia&io- 
ne  radii  itenun  minat  quam  ante  divergent ,  vel 
fienc  paralleli 9  auc  convergences,  veluu  £G  ten* 
die  ad  GL,  &  FI  ad  IN. 
Tnb  XVI    S  fiiperficies  anterior  GHI  len- 

I.  ds  eft  ^ibbofiort  910  lens  iblidior,  eo  radii  ma- 
^8  refiringentor;  Quo  Ibperfidet  lends  liierit  pla* 
nior,  aut  jp6  lens  rarior,  eo  minor  fiet  refraftio. 
Videntur  Myopes  donati  lente  admodum  refrin- 
geme,  ideo  enim  roodo  objedU  propioqua  oculo^ 
d  quibtts  radii  valde  divergentes  aeont  ^  ab  iis 
conlpici  poflunc  Contrft  ienes  pferiqne  modo 
vident  objCfla  remouora ,  ^  quibus  radii  paralleli 
emittuntur,  parum  refringendi,  ad  quod  lens  pla- 
nior  requidcuTi  folidior  eoim  fenaper  hssc  euia 
ftnibus. 

Tab.  XVI.       I903*      I'adu  adHumorem  vitreom,  leu- 
Fig,  X.    te  Cryftallina  parum  rariorem,  pervenerunt:  Ra^^ 
dius  HM  perpendicularis  ad  punflum  abs- 
que 

(a)  EJpd  Ut$tt.  O0Nm8.  yykn.  pag.  X35.  . 


Digitized  by  Google 


bumoris^  &  de  Fijionc. 


4^3 


que  refraftione  in  M  O  refta  tranfir.  Hie  in  to- 
to  decurlu  fuo  per  tres  oculi  humores  Builibi  re- 
iradus,  Jsis  Opticus  vocari  folet:  ied  GL  obli* 
que  exitunis  ex  lends  fuperficie,  lefringitar  re* 
cedendoiiperpendtcohriLT,  fercarqaeviftLO: 
eftque  fiousanguli  incidentisadeum  refra£lionis, 
uti  12  ad  13  ex  fentendi  CI.  Jurini :  pari  modo 
IN  pergit  in  NO.  Adeoque  radii  hac  refraftio- 
oe  magis  convergences  redduntur,  &  quopofte* 
fior  JeDCit  faperfides  faerie  gibbofior »  eo  radii 
plus  lefWifti  9  eiiam  plus  convergent :  qoo  ph« 
nior  fuperficies  lends,  eo  minus  convergent.  Hoc 
modo  lucis  radii ,  qui  ab  aliquo  obje6li  pun£lo  B 
emiflierant,  icerum  in  puo&o  O  fupra  ocnli  re« 
tinam  coeunc:  nee  ^terndii,  ab  obje6ti  pun6lis 
A  &  C  repeicofli ,  in  pnn^  mins  X  &  Y 
coibunt. 

5.  1204.  Proinde  fupra  Retinam  objefti  ABCTaW.  xsu 
imago  inverfe  in  XOY  pingetur;  eodem  modo^^S*  i« 
ac  in  camera  obicura  objeflorumextemorum  ima- 
gines pinguncor  in  tabnli  Ibramioi  adverfi:  inpii* 
snis  ii  lens  con^rexa  in  foramine  fieceriL 

5.  1205.  Lux  in  corneam  lentcmque  illapft 
univerfa  fe  non  infundit  in  ocuIum,&  ad  retinam 
peoetraty  ied  pars  &  come&  &  ucraque  lends  fu- 
perfide  reverbeiamr:  verofimile  eft  lucem  red- 
dnam efle ad transmiflam  ad  1  ad  10  (a). 

§.  1 206.  Fibrillae  nerveae  Redns  ft  radiis  con* 
cuduntur,  quimotus,  five  conunuatus,  five  ope 
Spiricuum  Animalium  ad  extremitacem  nervorum 
aiienun  in  oerebro,  ubi  Senibriam  commune,  do- 


B  Mente  connnunicato,  ob- 
ides  ezcitancur:  id  VUm 


(a)  Joai«0S  Ufm.  D^titA  i^fim.  f.  237* 


Digitized  by  Google 


I 


iMcis  tranfuu  pr  Oculi 

1207.  Hae  ideae  ita  refpondent  Nervoram  a- 
gitationibus,  ut  iisdem  recurrentibus  in  oculo  fa- 
no  Mens  eadcm  videac :  difcrepancibus  motibus 
alia  cernaL  Inter  ideiin  &  Nervi  agicadonem  ni- 
hil commune  incercedic:  £1^  nee  quoque  inter 
objeftum  &  perceptionem. 

5  1208.  Objeftorum  externoriim  imago  diftin- 
fie  ia  retinae  exigu^  porcione  circa  axin  opticum 
pingtcur ;  fed  confufe  in  locis  ab  hoc  axe  remo? 
tioi3>a8 :  ideo  parvam  obiefti  portionem  tancnm* 
modo  mio  intnita  diitinfte  videie  pofliimoa,  re* 
liquam  confufe  &  obfcure. 

5.  1209.  Si  objeftum  ea  abfit  ab  oculo  diftan* 
tia,  uc  radii  lucis,  qui  6  fingulis  objedU  puo&is 
limt  emiffi ,  refraftionibus  in  coddem  pun£Hs  re« 
tins  cofant,  manet  Lens  Cryftallina  in  fao  loco  in 
oculo:  Si  autem  objeftum  oculo  propius  admo- 
*•  •  veatur,  radii  abeo  emiffi,  magisquedivergentes,& 
•  sque  ac  aoce  refra£U,  non  in  recioa,  fed  po(l 
cotrent ;  quamobrem  ope  proceflanm  CiliariuBi 
fe  contrabentiQm  Lens  removetor  i  recina,  ntra^ 
dii  in  ei  coeanc. 

5.  12 10.  Si  objeftum  procul  abefl:  ab  oculo, 
ladii  parum  divergences  illapli,  refraftique  aeque 
acante»  coirenc,  ancequam  pervenirenc  adreti« 
nam,  turn  relaxads  proceifibus  Qliaribus,  Lens 
Cryftallina  ad  retinam  accedit ,  ica  ut  in  faac  & 
COCuntibus  radiis  pingatur  objefti  imago. 

5-  12 1 1.  Ligamentum  ciliare  uon  fatis  laxare, 
aec  adducere  ieocem  cryflallinam  retinae  poteft^ 
nt  objeda  ezilia  ;3Bque  in  intervallo  6  polliciim 
ac  14  ped.  5polL  diftin£le  videamus ,  quiaLens 
cryftallina  turn  o,  87  pul.  aiurorfum  movenda 
effec ,  cum  cantum  o,  22  pol.  ab  Iride  diflct  : 
adeoque  neceile  eil  uc  leads  Cry ilallins  figura  mu- 

fetury  nunc  in;pl8juai:em ;  nuae  in  convcnprtfn : 


Digitized  by  Google 


bumoreS  f  &  de  Fifione. 


^  in  confpeflu  objeftoriim  propinquorum  ante- 
dor  fuperficies.convexior ,  poilica  planior  evadac: 
acque  radius  aocerioris  fuperficieiy  qui  plerumque 
eft  3,  sd  lin.  fiat  2  ho.  pofleriorit foperfi* 
dei  radius,  qui  plerumque  eft  2,  5056  lin.  in* 
crefcac  ad  3  lincas ,  aut  ultra:  figur^e  mutatio 
neceflaria  eft,  quia  folemus  videre  objedla  ope  ra« 
diorum  divergendum9  ied  trans  microicopia  vi- 
demus  ope  radiorum  paralleloruni ,  imo  &  cqii» 
vergentium*  An  prseterea  hie  non  concurrit  Coiy 
nesB  mutatio,  qua*  iridecontrafta fieretgibbofiur, 
relaxata  planior  ?  non  abeft  a  verofimili. 

(b  12X2.  An  vero  Lens  Cryilaiiiua,  le  contra* 
faenHbus  proceflibus  Ciliaribus,  quibus  ad  Cor* 
oeam  adckicicur  ,  noo  fimul  fit  piaoior ,  propter 
oompreiTionem  faccuU  ,  in  quo  haeret  ?  etiamfi 
propter  duritiem  crederetur  mutationi  refiftere  , 
nihilominus  mucus,  ipfam  obducens,  a  pariibus 
aaterioribus  U  &  M  verfus  procelTus  Ciiiares  T^^* 
premetur,  ubi  cavicas  in  facculo  ab  borum  con-^'^* 
tra£tione  formacur,  atque  ita  idem  fit,  ac  fi  Leoi 


durior,  folidiorque  a  compreffione  evadet.  Con- 
tra relaxatis  proceilibus  Ciliaribus^  relaxabitur  quo* 
que  Lens ,  rarior  evadet,  fed  fimul  gibboiior » tarn 
M)  propriam  figuram ,  quam  ob  mucum  a  proces* 
fibus  redeuntem ,  quod  in  vifione  ufum  fuum  ha^ 
bet. 

5.  12 13.  Qualescunaue  fiant  in  cavo  oculi  mu- 
tadones ,  celeriter  perficiuncur ,  quia  iilicodiftiodke 
videmus  objefta  tenuia ,  nunc  in  intervailo  6  pol* 
licum ,  mox  in  intervailo  14  pedum. 

5.  1214.  Omnis  mutatio,  qux  in  oculo  con- 
tingit,  turn  in  amplificationc  aut  arftatione  pupil- 
is,  turn  in  figuri  leutis  ,  turn  in  ejus  addu6lio- 
&e  vel  femotione  ft  redna^  fuis  limidbus^  iaiiori- 


£k2 


bus 


Digitized  by  Google 


);x$         Di  Lucis  tranjitu  pn  Oadi 

bus  anguftioribusve  indiverfisoculis,adftrIngiturt 
qui  liniices  pendent  pariim  ab  oculorum  fabrica, 
'  flezibilicate,  annis:  partim  abexerddo:  idctroo 
omnes  homines  noo  cque  diftio3e  objefia,  five 
proxima  five  remotiflima  vident :  imo  interdura 
in  eodem  homine  amborum  oculorum  mobiiiua 
diverCs  limiubus  addringitur. 

C  1215.  Piobabile  ell  mutationei  in  ocula  ft 
voTumace  &  poneftaie  piends  pendere,  eas  indi^ 
centis  cum  cbjefhnn  in  retina  confufe  pingituf , 
donee  di(lin6le  appareat:  confula  vifio  ceu  caufa 
mentem  impellic  ad  eas  muiationest  quae  poftea 
habitu  acquiiito  faciliime  peragunmr^  mente  non 
aicendentew 

12 16.  Obje£fa>ram  externoinni  imago  fiipra 
reunam  inverfe  pingitur,  fupcriora  in  retinae  par- 
tem inferiorem,  inferiora  in  fuperiorem  cadunt, 
ad  dexcram  oculi  func,  refpeflu  axeos  opdci 
in  retinae  partem  iiniftram  cadunc,  &  Gniftra  in* 
cidnnc  in  partem  deztram :  Cor  vero  Animas  ob- 
jefta  inverfe pifta  in  fitu  erefto  videt?  Quia  vi- 
dere  eft  artincium ,  quocum  non  nafcimur  ,  fed 
longo  ufu  acquiHuun:  prius  I'a&u  ufi  didicimus 
quid  fit  fuperitis^  quid  inferius :  capot  fiipiemam , 
pedes  infimam  corporis  noflxi  partem  efle  :  his 
vifis,  de  omnibus  relative  ad  noftrum  corpus  judi- 
camus,  conjungentes  ideas  Vifus  &  Taftus,  ad- 
eo  ut  quod  Tditln  ereftum  cognofcatur,  &  V'lCxx 
veluci  nolbri  corporis  pi&ura  ^  judiceiur  pollea 
ere£him. 

Tab.  XVI.  5-  1^17'  Sintduorom  oculorum  axes  Optici 
Fig. 2.  -ACE,  ADG,  transeuntes  per  centra  Corneae 
&  lentis  Cryllallina)  usque  ad  Retinam  in  E  &  G  » 
fibrillar  nerveas  ica  difpofitae  ohfervantur,  ut«  fl 
imago  objefli  in  utroque  oculo  L»  fupra  axeoa 
opcidpuafta  £>  C»  ^ac,  animus  modo  unum 

vi- 


Digitized  by  Google 


humores^  iS  de  Vlfwne.  517 

Tideat  objeftum  ,  veluti  etiam  fit,  fi  imago  ob- 
je6ii  in  oculo  L  ,  intra  axin  C£  &  naium  1  ca« 
dac,  acque  pari  iocervallo  ab  axe  Optico  DG» 
k  eodem  piano  imago  in  altero  oculo  inter 
ixin  &  partem  ft  nafo  averfam  K  cadat. 

5.  1 21 8.  Fit  hoc  quoque,  fi  objcdli  imago  in 
oculo  L,  inter  axin  CE  &  L  qus  partem  a  na- 
fo averfam;  acque  in  alcero  oculo  K,  inter  axin 
D  G I  &  partem  nafb  acgacentem  cedderic 

$•  ixig.  Si  autem  ejusdem  objeAi  imago  in  Tab.  xxu 
Qlroqoe  ocUlo  L  &  K  non  fimul  fupra  retinae  I  ig-  a- 
partes  memor-atas  ceciderit;  objeftum  apparetdiN 
plex.  Quemadmodum  condngic,  ii  priu^  objec* 
turn  ambbbus  oculis  intueamur ;  tumque  digico 
altenicram  oculum  furium  vel  deorfum ,  dextf or« 
tim  vd  fimfhrorlum  premamus,  ilicoenim  objec- 
tom  duplex,  atque  in  diverfo  loco,  pro  varia  o-' 
culi  preffione,  apparebitridemcontingitalterutrius 
oculi  mufculis  fpasmo  vel  paralyfi  aflFeftis  ia)^ 
vulneracis  (^);  moribundis  (<:)  ,  k  comefta  ra- 
dice  Hyofciami  (J),  vel  ab  epoco  largiui  Vino^ 
ejusve  ipirica. 

5.  1220.  Idem  quoqUe  cognofcitur ,  fi  duo  ob- 
jefta  A,  B,  a  fe  remota  ponamur;  direftis  ad 
obje6lum  fi  ambobus  axibus  opdds ,  objedtum  A 
duplex^  apparety  cadendbus  nempe  hujus  ima^i- 
flibus  in  utro^  oculo  ad  partem  axeos  opuci 
externam.  ^  Simulac  autem  axes  optici  ad  objec- 
turn  A  diriguntur,  apparet  objeftum  B  duplex, 
ejas  ambabus  imagioibus  fupra  reiinam  inter  axes 

op- 

(a)  Willis  de  Anim.  hrut.  Cap  15.  Platxri  Ofr- 
Jenation,  Lib.  I.  p.  132. 

(^)  Lavoius  liiL.I.  £pi(t  Chesblden  inS^m.  ■ 

(c)  Bartholtvi  Mm  HMms*  Vol.  t«  p.  ig8« 
(tf)  UH^  di  VjM  JbQl^  M  2737.  pag.  xoo. 

Kk  3 


Digitized  by  Google 


5 1 8  De  Lucis  tranjitu  per  OcuR 

opcicos  &  nafiim  cadentibus.  Pari  modo  fequens 
phneiiomcnon  expiicmdum  eft*  Smc  duiu  tande- 
Tab.  xvr.  lae  C ,  D,  quae  a  charca  K  perforata,  tribus  pe» 
f 3-  dibus  dident ,  ambo  ocuti  (ioc  in  A  &  qui  (i* 
mul  viluri  candelas ,  fonunen  K  duplex  oonfpi* 
cttmt    Ampliiicaco  foramine  K,  ambae  candels 

iijll  ii*  unius  appurebunc. 

§  122  1  (Jiiare  autem  ,  cum  in  utroqiie  oculo 
ejusdem  objccb  imago  depiogicur ,  mens  umen 
unam  tantum  videc?  quia  mulciplici  experiendi 
didirimus,  invocaro  taftu,  objcflutn  modo  dBb 
fimplcx:  veluti  ambabus  manibu?  globum  prehen- 
dentes,  non  dupliccm  eum  ,  fed  fimplicem  efle 
deteximus:  I'lbi  nuituam  praeflant  organa  Vifus  &  • 
1  a£lus  operam  ;  Tadtu  aucem  mencem  docence 
fimplex  efle  obje£tum ,  cujus  imajgo  in  ambobus 
oculis  pingitur ,  mens  pari  modo  in  altis  occafio* 
nibus  ab  cculis  ambobus  affctta,  iimplex  effeju- 
dicat  objedlum  ,  ut  confuetudine  invenerat. 

1222    Alji  opioaii  fueruoc  nervi  fibrillaa 
OUT,  PKT»  coirein  T  in  unam ,  quae  usque 
ad  Senibfium  commune  exporrigitur;  adeoucaf* 
.  Tab.  XVI.  fcclis  ambobus  Nervis  in  O  &  F,  ve!  in  O  tan- 
^'*S-  ^^     turn ,  eadcm  pcrcepcio  oriretur.  Cadic  autem  \\xc 
opinio  ex  oblervatione  Du  Fayi  (tf ).     Si  enun 
after  oculus  fuerit  daulus,  alter  apertus,  &  locum 
tenebricofum  ingrediamur,  apercis  ambobus  fimul 
oculis,  illo,  qui  claufusfuit,  debilem  adamands 
luccm  percipicnius,  qu.T  oculo  alrero  non  viiietur : 
p'  xterea  Nervi  optici  in  ccrebro  Cameleonis  pari 
modo  coalcfcunc  ac  in  homine ,  animal  autem  eo« 
dem  tempore  di verTi  cemit  obje£la ,  dum  alterum 
oculum  ad  coalum ,  alterum  ad  terram  dirigit. 
^  1223.  Supcrliciei  planus  ,  nigraj,  circulus 

par* 

(4)  LH^.  di  fjUad.  Boy.  A^  X735» 


Digitized  by  Google 


hmWf  &  A  vyim  5if 


pvvus,  albw  A,  ad  eandem  com  dextro  oario 

aldcadinem  affigacur ,  dextrorfiun  ab  A »  inter* 

vallo  duorum  pedum,  fed  paulum  inferius,  fu» 
perficiei  eidem  alter  circulus  albus  B  affigatur: 
fpedlacor  prope  ilans  infpiciac  tancum  ocuio  dex- 
era  objeftum  A,  obfcure * prsterea  videbic  fi; 
reoedac  com  ab  A  in  perpendiculari  ad  fuperfi* 
ciem,  ad  diftanciam  6,  7,  8.  pluriumve  ab  ea 
pedum,  non  ampiius  objeftum  B  apparebiL  Turn 
vero  objefli  B  imago  in  Nervum  opticum  inci* 


videtur  oIye6tumy  anervus  hie  fit  Inftniinennnn 
viihs?  an  non,  quia  cum  imago  in  medium  nenri^ 

qui  cavus  hie  eft,  incidic,  unde  nequaquam  fibril- 
larum  extremitates  afficiuntur? 

2\  £c  cum  vafa  fanguinea  per  medium  nervi 
dceurrentia  hie  bulbum  ingredioncur ,  an  imago 
obje£li  hf  delapia  fupra  ejoimodi  vai  iangui* 
neum,  percipi  a  mente  quidem  poceric,  cum  noo 
arceria,  fed  nervus,  fic  Inftrumentum,  quod  mo- 
tum  ad  Senforium  commune  deferc  ?  De  hifce 
Mariouus^  Eerralcus,  fecquetus,  prolijoe  difpu* 
tarunt^  qm'bus  fubtiliora  addidit  fiemoullius  (a), 

§.  1224.  £x  iis,  quae  hue  usque  ezplicoimust 
manifefto  fequitur ,  radios  lucis  non  ex  ocuh's  in 
objefta  emanare,  atque  reflexos  ab  iis  ad  oculos 
redire,  veluci  affirmarunt  Stoici:  Nam  in  loco 


ii  ex  oculis  lux  emanaret ,  pari  obfedla  vi- 
desentur.    Id  quidem  de  Tiberio  memorac  Pli- 

nius  (/^),  de  Mario  Plucarchus,  de  Asclepiodoto 
Philofopho  Phodon.  (c)  de  clve  in  urbe  Brigan« 


obfcuro  nihil  videm 


una 


(a)  Comment,  j^cad.  Petropol.  Vol.  i.  ps^.  314. 
(d)  Hiftor.  Nat.  Lib.  ll.  Cap.  37. 
(c)  bi  Bibliotbcci^ 


Kk  4 


yto        Di  Luds  troHjUu  per  OaM 

.  tina  Conimbriceiifes  {a),  idem  de  ie  affirmant 

Cselhis  Rhodiginus  {b)  ^  Cardanus  ,  Jofephos 
Scaliger,  Fromondus,  de  Juliano  Monacho  So- 
phronius  (c),  de  cive  Pifano  Fabricius  ab  Aqua- 
pendente  {d)^&  calidas  indolis  Ikicanno  &ig* 
^us  (  f  ) ,  ac  poft  vini  generofi  potam  Willifiui; 
m  quadam  Comite  Schenkios  (/) :  adlerinir  eriam 
de  Sabellico,  llidoriographo;  muka  alia  exempla 
reperientur  apud  Bartholinum  (g),  fed  dubiu- 
aius,  uuum  obfervaciones  rice  captae  fueiim; 
jmeterqQam  qood  tradamur  efle  cafus  oppidorari, 
nequaquam  natorales ,  ex  quibus  oihD  condudere 
licet.  Verofimilius  eft  tenerrimam  horum  homi* 
num  retinam  ab  exiguo  Jumine  affici  potuifle ,  at- 
queeos  kainfubcenebrofislocis  vidiHe,  quodBoylei 
obfervatio  de  nobili  incaroerato  primum  nihil , 
poftea  diftin£te  omnia  in  carcere  fubobfcaro  oer* 
nente,  (A)  confirmat,  ut  &  altera  inhom'me, 
cujus  oculus  a  chorda  rupta  fucrat  la^fus  ( i). 

$.  122 S'  Nec  fecundum  Pycbagoricos  &  £(ii« 
onreos  ( O  ex  cbjeflis  Species  vKibiles  exeimc , 
quas,  mo|Jo.exiisem]ffie,  maxime,  dedefcaot, 
quo  ulterius  receflerint,  donee  earn  parvitatem 
naftae  funt ,  ut  in  oculos  ingredi  polTint ,  quas 
mens  perciperet.  Si  hoc  verum  force,  asque  ia 
tenebris  obje£U»  ac  in  aperta  luce  videremus: 
Qu»  difficukas  quoque  eft  in  fenteoda  Plaumico* 

rum^ 

(a)  Lib.  2.  de  Anima,  gg.  Aril  L 

(6)  jimiq.  LeQ,  Lib.  15. 

fc)  Libr,  de  Spiritib.  Cap.  51. 

(d)  Lib.  de  Fifu  Cap.  4. 

(e)  Opkbdmogr^  Cap.  5.  f.  X3. 
Lib  I.  Obf,  de  Mmh.  Oeuhr. 
Lib.  de  Luce  ^HiwuUum  Cap.  14. 
TraSeie,  de  ceujts  fifutlibiu. 

i )  Jourml  des  Scavans  A\  1677* 


Digitized  by  Google 


* 


IttB,  ofttfiaimiiim^  &  ohjeSttL &  ocQlQm  anittm 

efflttvia,  qus  medio  itinere  fibi  obviam  irent,  fe 
ampleflerentur ,  inde  redeuocia  oculum  iogrede* 
rentur,  cumque  afficerent. 

^  1226.  Claritas ,  qoicum  videntur  obje^fai^ 
major  minorve  eft;  penqet  aocem  i  plurimis  cau- 
&Sy  que  vel  liDgate  iebiiom  dancur ,  vel  pliires 
fimul  concurrunc.  Major  claritas  pendet,  i 
lucis  copia  majori,  ab  objeflo  retiexa:  quod  fic 
a.  Si  objedlum  fueric  propioquum,  /3.  Vel  (l  ai- 
befcac,  auc  colore  aliauo  vivadori  pi£lum  fueric 
y.  Vel  ii  ita  obje6li  figura  fk^  m  plurimot  ad  o- 
culum  repercudac  radios. 

2°,  Ab  amplitudine  pupillae,  &  mobilkate  Iri- 
dis,  pendet  claritas;  quo  eoim  ampiior  pupiiia, 
eo  plores  radios  lucis  transmiaec. 
Pendet  &  pellucklitate 

fere  lucem  in  Cdmeam  allapfion  trans- 
mitten  tium. 

4**.  Hue  tenera  &  fana  Retinae ,  &  totius  Ner- 
vi  opcici  condiuo  ab  uno  fui  cjuremo  ad  altenim 
concqrric 

$.  1227.  Hnic  patet,  quare  Myopes  objefta 
daiiora ,  quam  oculi  feniles  videant ,  quia  ea 
poftulanc  propiora ,  turn  quia  Myopum  pupilla 
Iblet  elTe  ampiior.  Hinc  fequitur,  fenes  nunquam 
adeo  clare  videre,  quam  infantes  &  myopes,  i^quo-  • 
juarn  fenmn  pupilla  femper  eft  COntradijor.  z\  o- 
cidi  hnmores  minus  pellucenc  3^  retina  durior, 
callofior  eft,  &  longo  ufu  a  frequenti  luce  &  igne 
quafi  combufta:  verum  pulcerrima  Vifum  Myo- 
pum fpedbmda  tradidic  £xperieniiilimus  Fgiter- 
field  (a). 

{.  122^.  Si  qoataor  condidones  f .  I22di,  fimol 

coo. 

(s)  MedM  ^oy/  vol  4.  a  pa^.  229.  ad  245. 

Kk  s 


Digitized  by  Google 


5ia^        D#  Imis  trmfitupir  OetdL 


conffomatf  objeAa  clariffime  oonfpicktitiirr  Si 
una  vel  altera  cauft  ex  his  qoatuor  fueric  minus 

perfefta,  objefta  non  tam  .clara  apparcbunt:  Ec 
prout  quatuor  conditiones  plus  a  lua  pcrfe£Uone 
xeceflerint,  eo  obje6la  videbuntur  obfcurionL 

1229.  Objeftum  dicicor  diJlmSi  cenii,qiia]i- 
do  ejus'  limites  dare  &  bene  terminad  apparent , 
turn  (juaclibet  panes  abaliispofluntdiftingui,com« 
paran  earum  figura  ,  locus ,  &  color. 

§.  1230,  Objedla  diftiniie  confpiciuntur ,  i% 
cum  radii  eonim  ,  poftquam  tres  oculi  iiumores 
tranfiveruQt,  in  Redns  uno  punOo  coSunt ,  qui  ab 
uno  pun(flo  oh\e6d  reflex!  fuenint. 

2°.  Prajcipue  diflindla  eft  vifio ,  cum  imago 
in  Retina  pifta  refpeftu  objefti  eft  magna,  ita  ut 
fere  omnes  radii  tot  diverfa  punfta  imaginisfupra 
retinam  formenty  ac  funt  obje£li  punfta,  a  qui« 
'^bus  emittebantar:  ideo  Myopes  (&flin6tiusvident, 
quam  Presbyopes ;  turn  objefta  propinqua  fem- 
per  diftinftius  vidcmus,  quam  rcmotillima. 

3°.  Cum  objedla  nec  mmis,  nec  parcios  iilumi- 
naca  funt. 

4^  Quando  cum  atcendone  &  diu  idem  objec- 
tum  adfpicimus,  vifus  acie  id  ab  omni  parte  per« 

currendo ,  &  interim  accommodando  cum  ampli- 
tudinem  pupillc'e,  tum  humores  oculi,  ad  radios 
lucis  pro  dilUnfii  imagine  accurate  refrin^ndos: 
cuarftaca  pupilla  multum  diftindte  vifioni  prss* 
lat,  quia  ohjeSti  propinqui  parum  divergences  ra« 
dii  earn  permeant,  facile  refringendi  uc  concur- 
ranc  in  retina ;  ideo  fi  ampla  inftruftus  pupilla 
litteras  propiores  legere  nequeas ,  chartam  cum 
exili  foramine  oculooppone,  &  diftin&eie^:  & 
tergo  fenellris  obverio  librum  oculo  propiorem 
legere  non  pofTiSjCOnverfa  facie  leges,  quia  pupil- 
lam  tergo  luci  oppoiito  dilatamus^  cofltraninius 
facie  luci  ad verla.  1 1 3 1« 


Digitized  by  Google 


*  btanoTts^  (i  dc  yifione. 


523 


'   $.  1231.  Quando  radii  unius  pua£U  obje6linon 
coSanc  in  retmfi,  id  punctum  non  fimplex,  fed 
duplex  cernicur.    Sit  in  charta  foramen  his  litte- 
ris  utcunque  aequale,  in  altera  charta  fint  duo  fibi 
propinqua  foramina,  quae  non  excedancmagnitu- 
dinetn  papillae:  difles  a  flamma  candele  viginti 
circicer  pollices »  prope  quam  pone  chartam  pri« 
mam  BC,  per  cujus  foramen  A  lux  permeat.  Tab.  xvr. 
prope  oculum  pone  alteram  chartam  Q^  l',  cujus^^S- 4* 
duo  foramina  r,  J,  eadem  lux  pertranat ,  hxc  in 
retmae  puntto  O  coi'ens  facie,  ut  animus  foramen 
A  fimplex  cernac   Caodeli  &  charta  BC  ma« 
Heme  in  eodem  locoy  oculus  cum  charta  QTTab.xTr« 
propius  admoveatur  chartae  BC.  jam  radii  fora-^8*  ^' 
minis  A  per  bina  rf,r  transmiffi  coirent  ultra  re- 
tinam  in  O,  efficiuntque ,  uc  duplex  imago  cadac 
in  retina  in  i m,  &  cemacur  foramen  A  in'  B  & 
C  claufo  foramine     evanefcit  inferior  forami* 
nis  confpedlus  C.  claufo  foramine  inferiori  r ,  e« 
vancfcit  confpcftus  foraminis  fuperioris  B. 

Candela  &  charta  iterum  manente  m  eodem  lo-Tah.  x?i, 
CO,  oculus  cum  charta  (^T  recedat  si  priori  ulte-Fig.  6. 
rius  quam  in  primo  experimento ,  turn  lux  per 
foramen  A  primum  transmifla ,  deinde  per  foramina 
alterius  chartns  r,  coi't  in  punfto  O  oculi, 
antequam  ad  retinam  percingat,  explicata  deinde 
in  m,  f,  efficiensqne  ut  foramen  A  rurfus  duplex 
oernatur  in  C  &  B.  jam  foramine  fuperiori  i 
claufo,  evanefcit  foramen  C.  claufo  foramine  in- 
feriori r,  evanefcit  confpeftus  foraminis  B.  Quae 
Nob.  Porterficld  egregie  probavit  (^j ),  hiEC  non 
re£le  CI.  de  la  Hirius  &  planitie  vel  gibboGtaie  o- 
culorum  deduoere  conatus  tm{b). 

5.  1232. 

(a)  Medical  EJfnyr  Vol.  4.  pag.  l60» 

(b)  Jmad  dcs  &a»w  A*.  2^5.  pag.  355.  ff  398. 


Digitized  by 


524  Lucis  tranjitu  per  Oculu 

^  1232.  Licet  quae  hue  usque  de  diflinfld  vi« 
fione tradidimus 9  iioc  vera,  nihilominus  confide* 
randa  edam  eft  magnkudo  obje£U ,  adeo  ut  non 

Temper  neceffe  fit,  ut  cujuslibecpiin6liobje6li  pic- 

tura  in  pundio  retinae  cocat;  quamobrcm  Nob. 

Jurinus  diftinftam  vifionem  difcrevit  in  pcrfeflam^ 
'  qualem  cradidimus  f  &  in  JimplUiur  diJtinSam  ^ 

cum  eoim  chanam  adeo  prope  ocuio  admoveris^ 
-lie  diftinAe  Imeras  pjrvas  non  ceraas,  pocerit 

majores  difcernere.  Verum  plurima  egregia  hue 

fpc6tantia  tradita  funt  in  appeadice  elaboratiiiimx 

OperisCL  Smith  (a). 

Tab.  jvr.       ^^33-  ^^^^^  ^^^^  ^  eztremb  ob« 

Fig.  7-   jc&i  pundis  ad  ocoium  A  delati,  angulum  fi>r« 

mane  BAC,  qui  Opticus  ^  vel  yiforius  appelia* 

tur. 

§.  1234.  Hoc  angulo  apparentem  objedborum 
magnitudinem  metimur ;  idcirco,  quae  fub  aequa* 
li  anguio  optico  confpiciuncur*  sequalia  apparent, 

.&  aequales  imagines  fupra  Retinam  pingunt :  Quae 
fub  minori  angulo,  minora  apparent,  &  minores 
pingunt  imagines:  Contra,  quae  fub  majori  angu- 
lo  apparent «  majores  imagines  pingunc  fupra  leti* 
flam ,  &  m^ora  conlpiciunton 

1235.  &f agnicudo  apparens  diftingoenda  eft 
S  magnicudine  quam  mens  vifb  objefto  attribuit: 
Haec  poflerior  judicio  noftro  originem  fuam  de- 
bet, non  ibli  apparentiae  anguli  optici:  judicium 
aucem  formamus  ex  pluribus  circumftanuis,  qos 
de  obje£lo  cognolcuntur. 
l  ab.  XV  I.    5-  123^'  Quaecunque  uno  obtutu  videntur,  in* 
Fig.  8.    tra  angulum  opticum  redtuni  plerumque  continen- 
tur.    Radii  cnim  XB,  ZB  angulum  reftum  for- * 
menCy  hi  produ^  FupiUam  D£  per  cranfire  noa 

poi- 

(  a )  £j/a>      diftinS.  and  indi/lin&  vifinu 


Digitized  by  Google 


iummSf  ^ieFiJmi.  525 

pofibnt ,  qaamvis  refraAione  miocn  dvergant  in 

huraore  Aqueo,  fed  incidunt  in  Iridcm ;  Adeo- 
que,  qui  pupillam  per  iranabunt  radii,  angulum 
opcicum  minorem  redo  comprebeodanc  oporcat 
ud  experientia  evinck. 

S.  1237.  Quo  igicur  pupilla  amplior  eft,  eoan- 
guTus  opticus  poceft  efle  major,  &  contra:  Inde 
inielligitur,  quare  objeftum  magnum  &  propin- 
quum  uno  obtutu  conipici  nequeai?  Cur  tameoid 
e  loQginquo  con(pe6lum  toium  videatur? 

S.  1238-  Si  idem  obje£him  BE  variis  id>fiierkTab.  ivi» 
dimmtiisab  ocalo,  vduci  EC,  £A,  iemper  €oFig.  9. 

minus  apparebit,  quo  ab  oculo  fuerit  remotius: 

e(l  enion  anguliu  opticus  BA£  miuor  angulo 

fiCE. 

1239.  Apparens  objeSoram ,  oculo  non  ad^  Tab.  an* 
modum  propinquoram,  magnitudo  eft  in  radoneFia.  9^ 
didantiae  reciproci  A  ocolo,  ii  angoli  optici  fue« 

rint  parvi.  ^Jam  efl  apparens  objefti  BE  mag- 
nitude in  C,  ad  earn  in  A,  uti  eft  angulus  opticus 
BC£,  ad  angulum  opiicum  BAE.  £(1:  vero  an- 
gulus BC£  ad  angulum  BAE,  ud  EA  ad  EC 
per  1 104;  adeoque  eft  apparens  obje&i  BE 
magnitudo  in  ad  earn  la  A,  uti  £A  ad 
EC. 

1240.  Ut  cognoicatur  parvltas  imaginis  pic  Tnb.xvx* 
ts  inoculi  redni,  fit  oculus  ADF,  in  quo  pro-^^S*  ^ 
ducantur  BA,  EA,  eritque  obje6U  BE  imago 

pifta  in  DF;  &  quia  Triangula  DAF,  BAE 
funcfimilia.  erit  AE,  EB::  AD,  DP.  Si  BE 
fueric  turris  4000.  altapoUices,  quae  in  diftantii 
Miiliaris  Holl.  live  120000  pol  cernatur,  eric 
imaginis  DF  magnitudo  minor,  033  pollidspar* 
te,  quia  AD  eft  minor  ono  pollice, 

5.  1241.  Cum  objefti  magni  imago  admodum 
C2ugua  eft  fupra  xcwma^  plura  objecli  puii6ta  ra- 
dios 


Digitized  by 


De  Ludt  tranfitu  per  OcuB» 


dioe  emittanc,  qui  fupramideai  retina  Mnream: 

fibril  lam  cadunt,  quae  proin  diverfis  concuflioni- 
bus  Hmiil  &  eodem  tempore  agitatur,  ac  menti 
mini  dillindle  repraefentare  poieft ;  q.uamobrem 
obje£li  vaide  remoci  partes  nunquamdiitindlecoQ* 
fpici  poflunt  Qui  ace]TiiD&  vifus  acie  pollec,  in 
ccelo  flellas,  angulum  30  fecundis  minorem  Tub* 
tendcnces,  diftinguerenequit :  maxima  horn imim 
pars  vix  objefta,  angulum  unius  minuti  fubtea* 
dentia,  diftinguit:  lialbus  nigro  parieti  affigaca^ 
chrculus,  qui  lumine  diurao  illuftremr,  viz  ab  a«- 
cutiflifno  videri  poteft  ,  cum  angulum  40^^  (ub« 
tendit ,  five  cum  intervallum  ab  oculo  circuli  dia- 
metrumjij^  vicibus  fuperat;  tumque  circuli  i- 


tio :  Varum  oculus  Tub  minori  anguTo  poteft  ob- 
jeAa  videre,  modo  fine  fads  propinqua ,  &  in  di 
ab  oculo  diftantia  ,  in  qui  perfefta  vifio  pcragi- 
tur ,  uti  egregie  adnotavit  Nob.  Jurinus  {a): nam 
filum  argenteum  44^.  pol.  craiTum,  chartae  albae 
impontum,  inincervallo  10  pedum  cernipoteft^ 
turn  fubcendens  angulum  3  j  M^  filum  fericum 
tVti  pol  craflum  in  charcft  cernitur  difhns  40 
pollices  ab  oculo,  fubtendens  angulum  2 ^  M'\  i- 
mago  hujus  fili  in  oculo  pi£la  efl:  77^70  pars  poU 
licis.  Quid  vero  eft  Minimum  vifiiile?  {b)  ocan 
exeo  craflities  fibriliae  nerveae  cfeterminari  poteft 


Tab.  XVI.    I*"*       angulo,  quem  ambo  axes  optici  CA, 
.  DA  concurrentes  in  A,  formam :  fic  vero  iiic 

con* 


(a)  EJJay  upon  diJlM  Vifm  f.  163. 

\b)  HooKE  po/tbumou!  IVorks        12.  (f  97. 

(c)  Forterfoid  in  Adcdkal  EJfoyi  Vol  4.  ^  25^  - 


xnago  in  ocuio  eft 


JJicis  por- 


Digitized  by  Google 


concurfas  a  motu  ocoli',  nobis  in  eidguis  diftan* 
tiis  fcnfibili,  quamobrem  ex  magnitudine  anguli 
CAD ,  de  didantiis'  obje6ix>rum  propioqaorum 
fdfiiefciiiius  jtidicare. 

.  §.  1243.  HiaCy.  fi  ope  oculonim  ambornm  jti* 
dicare  de  diftandis  aflbett  (imas ,  uno  ocalo  eas 

non  dignofcemus;  quippe  turn  angulus  CAD  noii 
formatur:  idpatec,  fi  uno  oculo  per  exiguum  fo- 
ramen obje^^um  intueamur^  ejiu  diftantiam  non 
co^oofcemos :  aut  fi  transverfiim  bacillom  alteri 
albgaverimos ,  atque  in  eadem  ac  eft  octiU  alcitu- 
dine  ,  fed  ad  diftantiam  duorum  veJ  trium  pe* 
dum  annulus  fit  fufpenfus,  qui  tantum  a  latere  poi* 
fit  cemi,  ne  quidem  pofl  fexcenta  pericuJa  badi*  , 
lorn  transverfom  daiiib  alterutro  ocolo,  per  an- 
nalttm  trqiciemttt,  quod  ambobos  aperds  ocoUa 
absque  labore  fadmns.  Longo  tamen  ufii  mono* 
culi  diftantias  cognofcere  difcunt,  quia  affucfcunt 
attendere  ad  ligamenti  ciliaris  tenfionem,  ad  va-  • 
rias  lends  cryftaUinae  diftamias  a  redact  ^uas  ma* 
jores  fum  pofids  obje6lis  propinqois,'  minores  re* 
mods.  Qioniam  irero  in  majoribas  diftandis  vix 
difcrimen,  faltem  non  obfervabile  aboculo,  in- 
ter angulos  CAD  datur,  de  majoribus  diftandisxnb.  xv^ 
nequaquam  certum  formatur  judidum.  Fig.  a. 

2^  Ex  magnitadine  apparente  rerum  cognita* 
ram ,  comparaca  cam  varft  magnitadine  de  dis- 
laotiis  judicamus. 

3**.  Tum  ex  diftin6la  vel  confufa  apparente  ob- 
jedlorum-  imagine:  quo  enim  diftindtior  imago, 
eo  objeftum  propius  efle  folet:  ideo  obje£la  inne* 
bula  4>e&ates  jadicanms  eile  remodora. 

4**.  Tarn  ex  vivadtate  luds  ab  obje£lis  re* 
flexae,  quae  minor  i  remotioribus,  &  contra. 

5°.  Attendendo  ad  objc6ta  alia  intermedia,  ad 

conm  intervalia  &  magainidines  appaieates> 

6% 


Digitized  by  Google 


328         De  iMcii  Umjituper  OcuB. . 

tf^  In  diverfis  lods  idem  objeftom  fpedanda.  - 
Quamvis  hos  tnodos  fimul  in  umm vocemus,  nun- 

quam  accurate  veram  objeftorum  diftantiam  vifa 
folo  cognofcimus :  diuturna  camen  exercicacio  ad 
melius  de  mioonbus  diftaociis  judicaodum  aliquid 
GODcriboit. 

§.  1244.  Veram  inmmiera  circa  vifionem  re^ 

tant,  quae  attingere  in  his  Elementis  non  licet:  1* 
deo  jucundiora  quasdam  fob  Problematum  ibnna 
proponam. 

Cur,  fi  aliquamdiu  in  loco  valde  illumioaco 
fuimus ,  dein  mulco  minus  luddum  ingrediamiir » 

omnia  objedla  in  principio  apparent  obfcura?  i- 
mo  aliquantum  quafi  csecutimus  ?  Quia  in  loco  il- 
lumioato  pupilla,  ne  retina  a  pluribus  radiis  Is* 
datur,  coDtrahicurf  nihilominus  vehanemer  affi- 
citur.  Mens  ad  lios  majores  mocns  attendee 
re  afruefcit,  nec  minores  percipit.  Inhaccon* 
ditione  quis  fubobfcurum  ingrediatur  locum,  jam 
pauciffima  lux  anguftam  pupillam  per  tranfit, 
&  cum  vix  redna  ab  ea  concuiiacur.  Mens  aflue* 
ta  majoribus  motibus  nihil  fere  percipic :  hinc  1- 
liqna  ciecitads  fpecies  '&  omnia  oUcufa ,  do* 
nec  pedcLcntira  amplificatam  pupillam  plus  k- 
cis  permeec  ^  &  mens  mollioribus  affcdionibus 
aiTuefcat. 

2^  An  non ,  qui  in  tenebris  confiitotiis  £aciie 
videc  eos ,  qui  in  aprico  verianmr,  cum  vice  vei* 

fa  ab  his  non  videtur?  quialucem  copiofiflimam 
ab  iis  reflcxam  recipit :  pauciffima  vero  lux ,  ab 
eo.ad  alios  replicata ,  mulco  minus  retinammov^ec^ 
qiiam  alia  objefla  in  aprico  valde  lucidopoiica  9 
kldrco  Mens  ad  exiguas  concufiiones  non  accen* 
die 

3^  Unde  radii  laterales ,  qui  oculo  connivenu , 
auc  iag^manti »  Bamms  exuemis  adlmere  vi- 

den* 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Gopgle ; 


% 


humor  is  ^     de  VtfioM. 

dentiir?  Hoc  egregie  explicuit  de  la  Hirius  («)  ,Tab.x5^ 
bdenfo  fimul  Rohaulci  errore :  Sit  B  candela,  H^^fr 
j&  I  pajjpebnBy  qte  ill  coiliiivdido  ociili  hvsoxf- 
rem  abuergent:  humor  ciolleftus,  idh^ns 
culo  &  palpebral,  fpecietn  Trigoni  format,  dum 
lux  candela;  in  fupremum  Trigonilm  incidit ,  re- 
fringuur,  &  inter  D  &  L  explicatiir  fupra  re« 
•tinam ,  veluti  i  prismace  radii  refra6li  obionganl 
imaginemforraant:  quare  imagmi  candete  fupra 
retinam  virga  DL  adhaerebit,  quoe  ex  parte  infef- 
riori  candelae ,  &quidemex  BMjiidicabitur  pro- 
venire;  icaquoque  ab  humore  ad  I,  radii  expli- 
cancur  int^  X  &  K,  qoi  ex  fiN  vid^bontur 
provenire;  ideo  inteipdfito  obfhciilo  P,  interci- 
picnte  radios  candelae  fuperiores,  virga  DLeva- 
nefcit,  five  pereunt  radii  BM,  Eft  autem  co* 
piofiof  iiumor  ad  palpebras  H  &  I  in  oculo  la- 
crymante)  uiide  turn  phasnomenoti  fenfibiliUi 
eft.  ; 

•  4^  Cur  fricanti  aut  premehti  oculum  in  tcnc- 
bris  apparent  exire  fcintillae?  An  non  quia  flni- 
dum  ele6lricum ,  quod  delicefcic  in  oculi  bumori^ 
bus,  fufcitacur,  fikque luce prodieHs  recinam af« 
ficit? 

•  5°.  Cur  furie  tormentario  incenfb,  &  in  orbenl 
velociter  ailo,  circulus  mere  igneus  confpicitur^ 
Quia  nervorum  extremitates  villi  inftar  promi- 
nent y  quds  concuiFs  aliqilamdiU  contremifcuiit ;  tre- 
inoribus  perdurandbus  Mens  vfdet  objeftum  i  Ve« 
rofimile  eft  tremores  fpatio  minuti  fecandi  dura- 
re  ,  prouc  ex  obfervatione  de  coloribus,  a  preftlo- 
ne  digit!  in  tenebns  ords ,  colligere  licec :  Si  igi- 
tar  funis  adeo  rapide  circumagatuir,*  iit  iiltrd  tni- 
mitum  iecundum  abfolvac  gyrum,  iuji  emiila  ei 

(•}  Mcinoitcs  Mcubcmatig*  pa^,  277-  .  '  * 

L  1 


Digitized  by  Google 


eomquoctocircifipaa(Qo«  &  npnnim  io  ogqIci 
concicans  in  cremoref ,  iteram  ex  eocfem  drcuSi 

punflo  egrcditur  ,  afficictque  eundem  nervum  , 
jantequam  prior  ejus  treiuor  pcnitus  ceflaverir; 
pari  igicur  modo  nervus  tremifcere  pergic,  ac  H 
^ACidum  corpus  in  eodem  pundo  nunOflec ;  cm- 
que  idem  in  omni  punfto  vise  i  fune  incenib  pep- 
curfae  condngit,  circulus  mere  ignitus  apparebic 
Propter  eandem  rationem  chorda  tenfa  &  celeri- 
ter  vibrata,  aon  modo  geminata,  fed  ejua  craffi- 
Oei  &  figurs  apparet,  ac  eit  via,  qaim  eunda 
&  redeundo  delcribic 

6\  Cur  in  pilcium  mukorum  oculis  humor  a- 
queus  deficit ,  &  Lens  cryftallina  ell  glubofa  ? 
'  •  Quia  humor  aaueus  animalibus  in  Aqua  natanti- 
bus  force  inuulis,  radii  enim  ex  Aqua  in  humo- 
rem  Aaueum  aUaf^  non  refrinjprentur:  Uc  igi^ 
tur  (lo,  qu£  triplici  in  nobis  refr^ftione,  ft 
duplici  in  pilcibus  abfolveretur,  lens  multo  m^is 
refringens,  quam  in  oculis  humanis,  defideraba- 
tur,  idcirco  globoia  eft ,  quo  fit,  ut  etiam  pluia 
(imul  confpiciantur ,  pra^terea  oculi  pifcium  fum  ^ 
planati,  non  inftar  pile,  lend  multo  propior  eft 
retina,  &  cornea  planior.  Hinc  Urinatores  fub 
Aqua  omnia  videnc  coofufa,  niii  ampli^candbus 
perfpicillis  utantur. 

7^  An  non  idem  obje6lum  C  oculo  dextro  B 
Tab.mi.intuente89  referimus  ad  locum  D,  &  oculo 
Tig.  2.  niftro  A  contemplantes ,  ad  locum  £,  &  ambo* 
bus  oculis  fimul  intuici,  ad  locum  F  interme- 
dium inter  D  &  E  referimus ,  quia  judicamus 
obje£ta  in  ea  re£la  a  nobis  poiita,  in  qua  ad  ocu- 
ios  radii*  ab  iis  emiffi  allabumur  ?  &  tacice  Mena 
corrigit  loca  vifi  objeCU  £^  capis^ldo  F  in- 
termedium? 

ii\  (^uarc  iafaoies  leceos  Aati  primis  ^uatuor 

vel 


Digitized  by  Google 


humor cs,  &  dc  Fi/ioni.  ^3! 

tei  quinque  feptimanis  nulla  objefta  diftinguere, 
Vel  videre  pominc?  quod  etiam  in  multis  anima^ 
libus  contingit.  Quia  cornea  in  infancibus  hii  eft 
iniilto  ctaHior ,  quam  in  adiilds ;  prsterea  pla* 
oior,  aliquanoim  rugofa,  &  minus  fplendens:  fed 
inprimis ,  quia  ex  eorum  oculis  humor  Aqueus 
abeft,  vel  in  nimis  parca  datur  copia,  turn  aibes* 
cans  &  curbidus  eft:  quamobrem  requifica  lucis  re* 
fra6tio  in  homm  ocdfis,  ad  dare  oc  diftbde  vi* 
dendum  fieri  non  pofefl:,  tempus  proinde  effluai 
oportec,  donee  humor  Aqueus  cameras  ambas  in- 
plevpric,  bene  pelluceat,  corneam  extrorfum  pe- 
pukrit,  earn  condenfaveriCi  rugasque  explicueritk 

CAP.  XXXV4 

Dioptrica. 

(•  1245.   A  quoenn^ue  punflo  objeOi  emictmi^ 

JlX  tur radii ,  qui diTergonc,  iiiad 
euhim  perveniant ,  Mens  eos  in  linei  refla  adve« 

nifle,  in  qua  in  oculum  ineidunt,  judicat ;  adeo- 
que  quodlibec  objefti  punftum  in  eo  loco  videt, 
in  quo  iii  radii  retrodu6li  ab  ocolo  ad  ohje&um 
concomint; 

{.  1246.  si  igitar  radii  refrafii  foefint  IMe^ 

dio  ,  quod  pertrartfiverunt,  atque  ad  oculum  al- 
labuntur,  Mens  judicable  eos  provenire  a  punftd 
obje£ti,  pofui  in  loco,  in  quo  nunc  ab  ocuJo  re<» 
trodu&i  radii  concurrunc. 

1247.  Sivas  CBCB  fuerit  iniplettitta  Aqu^ , TaB;  iVife 
ejus  fundus  Speftatori  MR,  deorfum  vas  intuen-^'^6*  3« 
li,  elevatus  appareblt.    Concipiatur  enim  fundi 

{un£lum  A  ^  ( idem  in  toto  fundo  obtinec )  idqu^ 
Inminetiir  i  hxce  b  eA}  ab  eo  radii  A^^  A^^ 
diVer^emes  abeunc  >  qui  el  Aqua  id  ASieiii  deia« 

LI  i  til 


Digitized  by  Google 


538  D$&ptficai 

d,  refraftiqae  recedendo  i  i>er|Miidicttlo  ff,  fe^ 

runtiir  ad  g  M,  zR;  oculus  in  MR  pofitus  hos 
recipic,  ac  fi  cx  pun6lo  propiori,  a,  venifTent, 
quarc  pundlum  A  videbitur  in  j,  live  fundus 
videbkur  elevatus:  verus  locus  pundi  a  cognos- 
cecur,  fi  duAa  perpeodiculari  AaS  in  CC  aqns 
fupernciem,  capiatur  AS  ad  aS,  uti  4  ad  3. 
Tab.xvii.  5  1248.  Idemerit,  fi  f undo  P  vafis  vacui  in- 
Fifr  3*  pofitus  fuerit  nummus,  atque  fpeftator  ad  S  re- 
cefTeric,  donee  nuiami  confpe6lum  va(is  latus  CB 
tancillum  iocercipiat;  infiifa  AquafpeflatorSnum- 
mum  in/,  &  elevacum,  ope  radii  refradU  PCO, 

PlR  videbit. 

Tab. XVII.        1249.  Mine  quoque  intelligitur,  quo  pafto 
^'S*  ^    integer  remus  CDO,  oblique  in  tenui  Aqua  AB 
fra&  fpeciem  CDN  reddac:  Concipiamus  enini 
ejus  punftum.  £  fub  Aqui  ,  i  quo  radii  £6. 
EK  emittuntur  ,  qui  refrafti  funt  GH,  KP, 
quamobrem  oculus  in  HP  hos  videt,  ac  fi  apunc- 
10  F  venifTent ,  adeoque  pars  rem!  DO  appa- 
rebiciareCta  DFN. 
Tab.  XVII.    J.  12SO.  Si  inter  oculum  Z  &  obje&i  punftum 
'ig.  5.    A  ponatur  vitrum,  cujus  bins  fuperficies  BB, 
CC  funt  fibi  parailelcc,  atque  oculi  axis  perpen- 
dicularis  ad  has  fuperficies,  obje£tum  A  propius 
vitro  in  9  a ,  apparebit. 

Nam  radii  Ag,  Ae^  ingrefliuri  vitrum,  re« 
fringuntur  ad  perpendjculum ,  delati  in  via  fi, 
gk;  exitun  in  Aerem ,  a  perpendiculo  in 
recedunt,  qui  rc(rodu6li  concurrunc  in  a,  atque 
paralleli  funt  ad  Ag,  Ae. 
Tab. XVII.  5: 1 25 1.  Objedlum  AE  coofpeflum  trans  vi- 
1  ig.  6.    ^jj^j^  planum  BBCC,  apparet  auftum. 

Sit  oculus  in  Q^,  angulus  fub  quoconfpiceretur 
objcftum  absque  vitro,  foret  AQ^E.  jam  vero 

radius,  qui  ab  A  repUcacus  &  ia  vitro  j:efj:a&us 

ad 


Digitized  by  Google 


Dufptricdi  Sis 

ad  oculum  pervenic ,  efl  A^,  vitrmn  permeans 
vikgL^  ddn  tendit  re&a  L Q^:  ita  ab  £  radius 
leplicacus,  aui  ad oculom  veniec,  eft  Ek^  hie 
lefraftus  elt  i  L,  tandem  delatus  via  LQ:  a- 
deoque  angulus  opticus  eH:  LQ^L.  proinde  inre- 
iroduftis  Q^L,  QL  cernetur  objeauin  A£:  id 
d  in  eodem  loco  cernerecur,  multo  majus  appa- 
feret,  venim  quia  per  1250.  propriut  vicco 
ipeftacor  in  ae,  minus  auftum  apparet. 

5  1252.  Si  vitrum  polygonum  A  BCD  inter 
objeftum  F  &  oculum  6  poz^acur,  apparebitTab-xYiir 
obje^lum  F  mulcipJicatum.  fi&  h 

Ope  radioram  tranfeuodum  per  BC,  AD,  vi- 
debicur  objeftum  ab  Oculo  O,  in  reftS  OF,  o- 
pe  radiorum  FX  incidentium  in  fuperficicmC D, 
&  refraftorum  ad  H,  inde  ad  O,  videbicur  in 
L.  Ope  radiorum  FZ  ,  incidentium  in  BA  & 
refraflorum  ad      dciode  ad  O,  videbicur  in 

§.  1 25  3 .  Imagines  formats^  &  refraftiontbas  pla*  Ttb.  xm, 

narum  fuperficierum  funt  fimiles  objedis,  lemper  ^'S*  ^ 
ered^j  fimilicer  ac  obje£ta  poiits »  &  ab  eadem 
parce  jacent. 

Sic  PQ^R  objeAum  radians  in  planam  ACfi 
ibperficiem  refringentem ,  in  qaam  ducancur  per- 
pendiculares  PA,  OC,  RB,  in  quibus  capian* 
tur  partes  Ap,  ad  AP;  C^,  ad  CQj  Br,  ad 
BR,,  in  ratione  fious incidencias  ad  linum  refrao* 
tionis;  turn  foci  pf  conftituenc  fimilem  i* 
maginem,  fimilisque  cum  objefto  Kicas,  cumpaN 
tes  pq^  qfy  fine  in  e^dem  ratione  ac  PQ,  QR. 
Id  per  fe  manifeftum  eft,  cum  objeftum  luperfi* 
ciei  refriogenti  eft  parallelum :  (i  vero  ad  earn  flt 
incBnatum,  producacur,  donee  earn  fecec  in  Df 
banc  iniago  'produ6bi  edaro  fecdbic  in  D:  nam 
perpendicularis  BrR  accedac  ad  D.  cum  linear 
^  Ui  Br* 


Digitized  by 


Jf34  Lkptri£4. 

Br,  BR  fint  ad  fe  in  data  ratione,  ,  fimul  eva- 
nefcenc :  &  quia  'rriungulum  pDP  fecamr  li« 
neis  piraildis  q  O,  r       eric  uti  pq^  ad  PQ* 
iic  9  U.  ad  QD;  fie  qr,  ad  QR,  &ideo 
ff  !!  PQ^  Qk.  Simili  roodo  fi  radii  pepqnencef 
ad  tucos  p,  5,  r,  ab  alia  plana  fuperficie,  five 
parallcla,  five  inclinata  refringantur ,  foci  eorum 
fecundi  alteram  efficient  ima^oem,  lixnilein  prio* 
ri,  fimilemqiie  objedo. 
Tib.xvii.    {.  1254.  Si  ioier  puofium  obje£ti  A  &  ocu^ 
t\Bt'  9*    lum  O  ponatur  Lens  vitrea  utrimque  convexa, 
apparebii  pundlum  A  in  loco     remociori  a  iea^ 
|e,  quam  eft  ipfum  objeftum. 

.  Radii       A^,  emilTi  ab  A>  illapfi  in  bb^ 
fringumar  ad  perpendicula ,  /p,atqueicareddu]H 
Cur  minus  divergentes  1  exicuriex  fuperficie,  cc, 

%  perpendiculo  cq,  refringuntur  ,  quo  redduntur 
gdhuc  minus  divergences,  m  cd^  ca.  qui  duclire^ 
tro  concurrunc  in  a,  adeoque  oculum  O  ipgre* 
diuncur,  ac  fi  ei  hoc  ponfio,  «f  veniilkfit. 

Tab.  XVII.    f.  1255  Objeftum  AE  tnns  lentem  confpec- 

fjg.  u.  jum,  ab  oculo  O,  prope  lencem,  etiam  apparet 
au£lum.  Radii  cnini  A^,  EZ^,  ab  extreinitaii- 
bus  A,  E«  objedi  emiifi,  illapfique  in  Jeocem 
LKf  refringunmr,  ut  exeuntes  magis  coover* 
ganc  in  O.  formentque  angulum  cOa^  majorem 
AGE,  fub  quo  absque  lente  objeftum  vifum  fuis- 
fcc;  igicnr  objeflum  apparebic  aLidlum;  Cum  ve- 
jfo  per  1254.  eiiam  in  remoCiori  loco,  ac^ 
jfiittm^  mulco  magis  amplificacum  appar^ic 

$  1256.  Si  lens  fueric  fphwica  CQBcava,  pet 
ram  inter  obje6lum  &  oculum  pofitam  apparebi( 
pbjeftum  propius  lenci,  minus,  &  ereftum. 

Tab.xvTi.    Sit  punftum  objefti  A,  emictens  radios  diver*? 

Ilf.  zo.  gentes  A  6,  A^,  hi  refraOi  in  leoce  magiji  divwr 
|uQt  94  ##9  egreiCqiif  div«r|^  aoipUDtf  per^unll 


Digitized  by  Google 


in  idf  ed^  oculus  igicur  pofitus  m  dd^  radios 
redpic,  ac  fiexpuncto  a  propiori  veniflenL  Eli: 
hoc  punftum ,  a ,  Focus  Imaginariut* 

1257.  Sit  jam  objeftam  AE,  qaod  ab  oculoTab.xviL 
pofito  in  O,  fub  angulo  AOE  videtur,  in  me-^^'S* 
dio  ponatur  Lens  cava  SS,  turn  radii  ab  extre* 
mitatibos  A  &  £  emifli,  qui  ad  oculum  O  per« 
veBmnty  fimt  Ab,  Efr,  hi  iefra£ti  funt  bc^  be, 
delsd  drinde  m  viis  rO,  cOj  cumque  angulos 
cOc  fit  minor  quam  AOE,  apparebit  objeclum 
minus  in  ae^  &  ereftum. 

1258*  Siarcus  circuli  PQR  ex  cencro  leu* 
tis  £  fuerit  ddcriptusy  isque  confiderecnr  oc  ob- 
je^m ,  cpa  imago  pqr  erit  ircas  fimilis  con-^^^"*^* 
centricus:  cujus  longituda  eric  ad  iongitudinem  ^ 
objefli,  in  rationc  dillanriarum  a  communi  cen-  ' 
tro  £,  at^ue  imago  eric.ereda  vel  inverfa  refpec- 
ta  objeSa,  prout  ab  esUiem  vel.alteri  parte  ]acet: 

Fatec  pcqpofido  in  omnibn^  concenoricis  foper- 
ficiebos  ex  fola  inCpefijone  Fig.  i ,  qaom'am  par- 
tes harum  fuperficicrum  funt  fimiliter  oppolita; 
partibiis  concentrici  objecli:  in  Lente  autemfo.xab.xvm 
ci  radiorum  parallelonun  jacenc  in  arcu  concen-Fjg.2»3.4, 
tneo  com  GFH,in  qao  fbnt  foci  radiorum  pand* 
Idoram  iA>  oppofita  parte  venientinm  per  ii22r» 
nam  Pp.  &  Qj,  funt  tertiae  proportionales  ad 
diftantias  PG,  PE;  turn  ad  QF  &  QE,  adeo- 
que  imago  pqr^  eft  areas  conceotricus  obje&o 
FOR :  Qoraiaiir  axes  radioram  confiderantur  ut 
itSE^d  liOM  tmseontes  per  B,  enmt  anguli  p  Er , 
PER  aequales:  ideo  ratio  imaginis  ad  objeftum, 
erit  uti  ratio  diftantiarum  a  punfto  E:  prout  igi- 
tur  extremitaces  P  &p  jacenc  adeandem  vel  op- 
foGtsm  parcrai  ab  £9  ica  jacent  ^lofue  Q, 

5.  I2$g.  Quo  objeilum  circulare  P  Q,R 

LI  4  nua 


Digitized  by 


^vjcj  LioptrkiU 

nas  efl:  refpedhi  diftande  ft  panfto  E ,  eo  maglf 

appropinquat  ad  lineam  reftam  ,  quod  &  in  ima-. 
gine  obtinet;  idcirco  planum  objeftum  ad  notabit 
le  %  l^nce  incqrvailum ,  liab^ic  (ere  unagioeni  pla-r 

^.  1260,  Si  qcqIus  fuerit  fenilis ,  atque  vel  ob 

Corneam,  vel  ob  lentem  Cryftallinara  planiorera, 
vel  propter  utramque  fimul,  radios  objeftoruni 
uropinquorum  divergeoces  Qooiatisrefringerepos- 
fit  ^  at  fupra  r^oam  coSant,  ope  lentb  convezs, 
ante  ipfum  pofitas,  radii  ab  obje£lis  emifH  reddtiih 
tur  minus  divergentes;  adeoque  ab  oculo,  ut  fu- 
pra  reiinam  coeant  ,  refringi  facilius  poterunt: 
Frascerea  objedU  nunc  icerum  ocuio  ftopms  ad« 
moyeri  poiTuot,  qua  lenes  procul  removebanti 
deinde  Lens colligens radios efficit,  utplurespupilt 
lam  tranfire  queanc,  idem  proinde  pr'-etlat,  ac  fi 
pupill  i  ampliaretur  ;  Quamobrem  lenes,  perfpi- 
cilli  op^ ,  ob|e6la  propjnqua.  it^rum  clare  &  di*. 
i^&j^  cernent. 

^  $•  1 261.  Uflis  perfpicillorum  non  ed  admodom 
antiquus  ,  etiamfi  radios  Solis  ,  vitreas  fphaeras 
pcrtranseuntes ,  urere  plurima  cegnitumolimfue- 
rit:  Inventio  uRls  ientium  pro  ienibos «  videtur 
referenda  intra  Annum  1280  &  1311,  Qtilicatem 
enin^  cognoverunt  Rogerus  Bacon  («)  ,  Alexan* 
der  d?  Spina  (b)^  &  Salvinus  Armatus  (c). 

5  I  ?y;2.  Quoniam  Myopes  radios  objeftorum 
in  fuis  ocu]i$  ninus  refrmgunc,  &  idcirco  tantum 
o^je£la  propiora  ,  quorom  radii  multum  diver- 
^ac,  (p{Un6le  videre  pofliint,  remocionun  vera 

« 

(a)  PerfpeFil  p.      d.  2.  Cap.  J. 
ib)  Rkdi  Epiftola  ad  fak^norwm.  JounuU  dts  ScAyax^ 
A*.  1679-  PJIR.  52.  •       ■  ' 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


objeftoram  radios  nimis  leffiringant ,  ope  kiitia- 

coDcavae,  radios  a  fe  difpergencis,  hsc  qaoqoe 
objefla  difl:in61:e.  videre  poterunt. 

5.  1263.  bi  lens  convexa  fuerit  portio  niino- 
lis  fphaer® ,  auc  fi  fueric  exigua  iphsra «  valdo 
apiplificac  obje&a ,  4ta  at  omoes  eorom  panes 
di(tinfts  appaream ;  vocatur  turn  Mimfcopium. 
Hujusmodi  lencibus  elapfo  feculo  in  ufum  voca- 
tis,  deteftus  efl:  integer  Microcofmus:  Primarii 
obfervatores  vi4eQtur  fuiilb       Scellud »  &  hie 
quidem  pritaqs ,  cum  partes  Apom  minadffimas . 
Anno  162s  defcripferic ;  Foncana  caihen  invendo-' 
nem  fibi  vindicat  Anno  1618  {a),  deinde  fuerune 
Hodierna,  Petrus  Borellus,  Powerus,  Hookius, 
^ewus  ,  Malpigbius ,  Leewcnboekius,  ik)naQ* 
Qus,  Griendelius,  Joblotiis,  Reaumurius ,  Henr.' 
Bakerus,  Tremble^^s,  Turbervil  Needham,  A<* 
dams,  qui  oblervadones  Microfcopicas,  cum  in- 
figni  Scientiarum  incremento,  confcripferunr.  Mi-' 
randum  eft  erudites  non  citius  de  Microfcopiis 
cpgicafle,  quia  litter^ip,  quamvisminuts&obfcuraB^ 
per  vicream  pilam  aqui  plenam  majores  dariores^. 
quecemancor,  olim  oradente  Seneca  (i^).  * 

§.  1264.  Ut  co^nofcatur  quantae  magnitudinis 
appareat  objeftum ,  turn  fimplici  oculo,  turn  Mi- 
crofcopio  coofpeflum,  ponacur  objeftum  PQ^, 
in  foco  Lentis  A£,  huic  oculqs  proximus  con-} 
Ipiciet  obje^um  difljn£le  fub  angulo  P£Q.  fir 
vero  oculus  ad  diftantiara  LQ^  removendus  ab 
Qbje6lo,  ut  iJ  dillinfte  absque  microfcopio  vi- 
deat:  erit  angulus  PLQ^,  fub  quo  objeftum  cer- 
netur:  eft  vero  angulus  PEQ  ad  PLQ^;  at  LQ 
ad  QE:  fed  eft  magnitodo  wje£ii  apparens,  uti 


eft 


I 


eft  angulus  opdcus ,  quare  magnitudo  objefti  vUk* 
per  Micrafcopium »  eric  ad  earn  ociik>  canutfii  coil* 
fpeOam,  ud  LQ^ad  Q£, 
$.  1263.  St  ergomduspoHefeCQrin  E,  cemeiec 

objeftutn  P  Q^ejiisdem  magnitudinis  ac  per  Microf' 


tdmi  qoolibec  ot^dU  punflo  replicati  nimis  diver* 
gunt,  qaam  ut  ab  ocolo  refra£ti  co£aac » ledna: 

hos  interpofimm  Microfcopiiim  refiringic  prias ,  uc 
in  oculo  refradi  denuo  coi're  in  puncto  poflint: 
Microfcopio  proinde  non  cernimus  objefta  am- 
pUora  qoam  lolo  oculo ,  fed  ^uas  00a  apparuia* 
isat  diflfiaSe,  per  id  di(tiii£te  id  miooribua  ab 
Olio  ipcervalb  cemmai. 

§.  1266.  Si  autem  lens  una  non  fads  amplificat 
objefta,  altera  lens,  imo  &  tertia  additur;  cujus 
inveQCum  debetur  Drebbelio,  fiacavo,  qui  Anno 
i6%i.  ejusmodi  Mioofcopium  compofitum  fpee* 
tsukhun dedic,  teftante Hugenio  {ay.  quod  poAm 
variis  auftum  &  correftam  fuit  artificiis,  turn  ut 
objefta  copiofo  lumine  illuftrentur,  turn  ut  vaWe 


dones  una  acie  conlbiciantur.    Lens  mioiaia  in: 
his  CQtnpofioB,  objeao  vidna  poimars  xfeo 
jiSiva  Yocaxm i  altera,  quae  propeoculiiiii,  Oa^ 

laris. 

§.  1267.  Magnitudo  objefti  qu»  uno  intuita 
per  Micro  fcopiam  j^pe&uur,  vocacur  Microfcajni 
campa^  Hie  eo  major  eft,  quo  ocnloa  Lead  eft 
propior :  eo  auDor  eft  eampus ,  qua  ocaloa  ft  kxt^ 
te  plus  abeft. 

Tab.TVTTi  §•  ^268.  Quo  pafto  autem  radii  per  has  lentes 
Fig.  6.  traoseant,  ex  iiifpedio  iciiemate  fatis  intelligiturr 
ut  &  qaomodo  objeflum .  AB^  %  fpecolo  SS  U- 


luminatur. 

(a)  Dioftrica  p.  2\u 


Digitized  by  Google 


1269.  Ex  lente  convexa  &  concavft^  quo* 
dun  uit^vaUo  ft  fi:  id  Tubo  coUocacft,  oompofita 
eftMachina,  qmTelefcopiumvQcmxT:  cujusope 
objefta  remota ,  dare,  &  amplificata,  ac  erefta, 
videntur:  Radii  ab  objedlis  emifli,  aut  reverbe- 
tad,  feqiaeDti  modo  ad  oculum  perveniunt,  velcu 
d  Molyneiaiiii  opcime  expIiciuL   Sic  obje^tom 
ABC,  otcujus  ptindo  fapremo  A  ,  radii  ttet  Tab.  xvm 
a,  ay  a;  ex  medio  B,  radii      by  b-^  tx  infimoFig.  7. 
C,  radii  tres  Cy  Cy  c,  procedant:  hi  radii,  an- 
tequam  Tubuin  jqgrediuntur ,  cruciatim  ie  jGb- 
eanc}  Tubum  iogi^  iUabnotar  in  I^ntcm  coo- 
vexam,  ZYX,  qm  ObjiSiwi  vocatni*;  ft  qtiS 
rcfringuntur ,  ut  cofiant  m  /,      dy  ibi  objcdii 
imaginem  depicluri.    Ponitur  lens  concava  GL, 
inter  radiorum  concurfum ,  &  lentem  objeftivam,  * 
eo  ab  hoc  concurfu  intervaUot  quod  eft  ^eqaale 
feco  imagioario  leads  ccmcayae*  Hadc  lens,  Ow- 
laris  di6la,  radios,  qui  ncsnpe ex uno  eodemque 
objefti  punclo  veneranc ,  fua  refraftione  recldic 
paralJelos,  caeteroquin  eos  ad  T  &  R  div^ergere 
facie.    Oculus  recipiens  hos  radios  parallelos , 
unquam  aib  objeAo  imociflbno  emiilbs,  eos  dif* 
fiiogit,  at  lopra  mioam  coCant ,  depingancque 
imaginem  objefli  T  E  R ,  quae  cum  jaceac  eodem  xah.  xvrn 
fitu,  ac  fi  i  foio  oculo  objeftuminfpeftumfuilTetjiig-  8. 
id  in  Qtu  &&Slo  ,  &  dilUn&um  apparebic :  cum-  ' 
aue  in  fig.  7.  fub  an^o,  TPR,  cui  eftasqualis 
fbdi  appaicc,  &  qui  miUto  major  eft,  quam  an- 
fjolus  fyd,  fub  quo  a  folo  oculo  confpicitur,  ob- 
jeflum  amplificatum  in  radone  f  y ,  ad  ^  A ,  appare- 
bic.   Campus  vifibilis  partim  a  magnitudine  iencis 
^je£tiv9  f  partim  ab  aperturft  papill®  pendet »  . 
quss  cam  exiguis  matadonibus  prraea  mc  ,  Te- 
tefcopio,  cui  oculus  proxime  admovendus  eft, 

1^  qouQav^  exi^ua  ing;lo  ^onveoitj^  &  ifixiq  bre- 


Digitized  by  Google 


Dioftrka* 


ve  tantum  efle  poteft,  vix  pede  longJus,  adco- 
que  exigaas  ucilicaus  ad  objedU  diltaouHima  vi- 


$.  127a  Tabas  hie  Bataokus  vocatur  ,  quia 

inventus  fuit  in  Belgio,  &  quidem  Medioburgi  in 
Zdindia,  ibidemque  a  Zacharia  Johannide,  & 
Johanne  Upperhey«  circa  anaum  1590.  condruc- 
tus  ell  (a;:  aoamvis  qiioque  invenium  Medo, 
ab  aliis  Sylvedro  IL  Poodfici  Rogero 
coni  (c),  Porcie  (rf),  ab  aliis  Galileo,  fed  hifce 
minus  rcfte  adfcribatur:  nequaqiiam  vero  anciquis 
iE;;ypLiis  {e)  innotuifle  verofimile  eft,  ejusve 
beoeacio  naves  ex  fpecula ,  in  Fharo  Alexandrian 
erefta,  ad  600  miiliarium  diilandam  detegi  po* 
tuifle:  Hsc  enim  propter  cunratoram  Terras  fie« 
xi  nequeunt. 

5.  1271.  Defeftum  Tubi  Batavici  emendavit 
primus  Keplerus,  emendatum  cubum  io  Opdca, 
Anno  i(Sti.  edidi«  defcnbens;  Fontana  fibi  in* 
vencum  ad(cr9>ic  Anno  1608,  quodidii  RheitaSf 
in  lucem  publicam  opus  cdenti  Anno  1645.  (/) 
attribuerunc  :  ita  ortum  fait  Telcfcepium  yljlrono- 
micum^  ex  duabus,  utrimque  convexis,  Jentibus 
zn.compofitQm.  S^c  obje^lom  remodflimttin  ABC, 
n&  X*  i  cujus  pun£lo  fupremo  A  radii,  a^a^ay  lineo^ 
lis  notati,  ex  B  radii  3,  Z?,  ir.  ex  C  radii  pun- 
£J"ati  r,  r,  emittancur.  Hi  radii  antequam 
Tubum  ingrediuncur ,  ieie  alicubi  interfecant ,  il« 
bpfi  in  lencem  obje^vam  X  YZ9  ad>  e&  lefrin*. 


(/I )  p.  B  o  R  E  L  L  u  s  de  TeUfcopii  imoMvn* 
{h)  DiTHMARi  Chronic.  Lib.  6. 

( c )  M  o  L I N  E  u  X  Dioptric.  Nov.  Confer,  Adenagium  Ori^ 
ni  della  Lingua  Italiana,  Occhiali. 

(d)  K  R  p  L  F.  R  u  s  in  nuncio  S^dcreo  pag.  i6. 

(e  )  L'HiJi.  de  l\^cad.  de  Belles  Ltttres  Tom.  I.  P.  136, 
W)  Uifi*  ^cfd.  Reg.  Lib.  5.  Scft.i.  C  7. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Dioptrtcd. 


gHhtvTj  ut  iafois  focis  /,  ^,     coSaot^  ibidefii*. 

que  objefti  imaginetn  pingant.    Sit  lens  ocularis, 
ghl^  remota  cantopere  a  focis,  f^e^dj  quanta  eft 
ejus  pro  r^diis  parallelis  foci  didantia:  proindefic, 
tb^  diftantia foci  ab  oculari ,  gbl^  ericdiftantia^ 
yh  ^  aequalis  aggrcgato  longitudmum  amborumfo- 
corum :  oculus  O  paulo  plus  diflet  a  lente  ,qiiam 
eft  ejus  focus ,  illi  objeftum  djftinfte,  amplilica- 
ium  t  fed  inverfuni  apparebic :  Pendetque  ejus 
campus  %  magnitudine  Icntis  ocularis.    Soli  ocu- 
lo  apparuillec  objeftum  fub  angulo  aYc^  cnieft 
aqualis  lY g  ,  fed  per  Telefcopium  confpicitur 
objeftum  fub  angulo  lOg^  qui  anguli  funt  in  ra-  • 
tione  AO,  ad  Ay,  feu  he  ad  ey.  hoceftutdi* 
flantia  foci  ocularis  ad  illam  objeflivse  lends. 

§.  1272.  Quoniam  objefta  terreftria  per  liuncTab.  XI* 
tubum  inverfa  apparent,  &  ideo  non  admodumFig.  a« 

commode  cognofcuntur  ;  huic  Telefcopio  duae 

alise  lentes  oculares  addita^  fuerunt ,  ita  ut  id  ex 

4  lentibus  componatur,  quarum  ties  oculares 

quali  a  fe  ponuntur  intervallo ;  per  has  radii  trans^ 

eunt,  veluu  in  fchemate  exhibetur;  atque  ita  ob» 

je6lum  ereftum,  propius  oculo,  atque  amplifica* 

tum,  lid  in  §.  1271.  apparet. 

'  Teleicopia  hujusmodi  longiora  20 

pedibus  vix  amplius  objefUs  Terrefiribus  confpi- 

ciendis  infervhre  poflunt ,  propter  partiuro  aS- 

rearum  continuum  motum  ,  qui  vifibilis  evadit; 

efiicitque,  ut  motu  quodam  tremulo  obje^  quaii 

liibfuitare  videantur. 

?\.  I274«  Sum  Telefcopia  hsc  Dioptrica  non-  * 
lis  defeftibus  obnoxia  propter  diverfam  radio- 
rum  refrangibilitatem :  Sit  enim  vitrum  AB,  ra-Xab.  xu, 
diique  fibi  paraileii  EA,  CI,  FB,  radii  minime^'i*.  3« 
refrangibiles  iibi  in  G,  maxime  refrangibiles  in 

H>  occurreoty  erit  turn  GI  ad  IH,  uci  28  ad 


Digitized  by  Google 


^4*  t)toptrkiL 

i7  ,  &  GH  erit  j\  ipfius  GI :  ducatur  KL 
per  G,  &  MN  per  H,  pcrpendicularis  in  axin 
CiD,-  erk  MN  P^^^  lackudinis  vitri  Afi^ 
&  KL  idcirco  OP  9  quod  eft  fpodiim  mh 
nimum,  in  dao  radii  collefti  func ,  eric  proxime 
dimidiura  ipnus  MN,  adeoque  jV  ipfius  AB. 
froinde  radii  ab  uno  objefti  puncto  emanantes^ 
non  in  pqnflo  pod  vitrum  coeunt ,  &  ideo  qood- 
libet  puii6faim  obje£li  panim.  diftin&e  wppsadiL 
Hie  error  in  radiorum  tranfitu  per  lentes  ocrii' 
res  augetur  ,  atque  ita  trans  Telefcopia  objedla 
coloribus  tinfta  apparere  folent.  Cum  haec  vitia^ 
&  plura  alia  decexerac  Nob.  Newtonus ,  TeleioH 
pia  emmdavic,  pro  hit  rffleftearia  fybfiimndog 
de  quibtts  in  proximo  Capiiew 

CAP.  XXXVI. 

Catoptrica.  ^ 

1275.  T  ux£  corpora  Iiicente  emanans , 

1^  qoe  in  obje£la  illapfa,  quaquaver* 
fum  refleftitur,  fi  horum  fuperficies  fuerint  afpe- 
rae  &  inaequales ,  verum  fecundum  aliquam  direc- 
tionem ,  fi  iuperficies  fuerinc  polics. 

^.  1276.  Lucis  reflexio  vef  in  corporis  liiper*. 
fiae  anteriori  contingic,  fi  id  fueric  opacnm:  vel 
a  fuperficie  pofteriori ,  fi  corpus  fueric  pelluci- 
dum ;  vel  ab  ucraquc  fuperficie  in  pelluceniibus 
corporibus. 

^  ^.  1277.  Lucis  refiexionem  &  fuperficie  ante* 
fiori  non  attribuendam  efl[e  impaftioni  in  panes 

folidas  corporum  ,  fed  viribus  aliquibus  repe/Ien- 
tibus,  ex  corporibus  exeuntibus,  &  extra  fuper- 
ficiem  agencibus ,  inveoic  Nob.  Newconus,  atque 
fufe demonfiravic  {a).  V.Qmak 

.(a)  O^tic.  Lib.  2.  part.  3.  f.  %.  Lib.  ^ 


Digitized  by  Google 


Catoptrica. 


543 


1°.  Cum  enim  tenuis  Solis  radius  in  pilum,  fi- 
lum ,  acum ,  (tramen  &  alia  corpora  incidic ,  um-  . 
bra  muko  major ,  quam  Sl  radiis  tangemibus  defi« 
liindii  foiet,  poft  bsoc  memorata  projidcur: 
dernqoe  fit,  licet  tb  aqui  ambisDCiir :  jdeoque 
Lux  ex  via  re6la  detorquecur  a  vi  eamrepeUeote^ 

corporibus  elHuente. 

2^  Cum  Lux  inter  acies  cultrorum  tranfit,  ma« 
nifisAo  repelliQir  &  ▼!  cx  cukris  exeoate  ad  ali» 

quam  a  cultris  diftantiam,  veluti  vidimus  in  §.674. 

$c  §.  ii73» 

3^  Sic  Metaili  aut  vitri  fuperficies  fcabra,Lux 
qua(]yiirerfum  ab  ea  diipergetur :  poliamr  Aiper- 
ficies ,  quod  fit  alperis  pul^peribos  ^  fupernciai 

maxima  fcabrities  tolletur ,  nihilominus  admo« 
dam  inaequalis  Temper  manet  propter  incifuras  , 


poiis  fiiptffides  fplendere,  &  lucem  (xrdioate 
verberare indpit,  ac  fi  p^feftiflime  hev^ta  fo* 

ret  :  quod ,  nifi  vis  quaedam  extra  fuperficiem 
corporis  emanans  detur,  qux  radios  illapfos  red- 
dac ,  antequam  ad  ipiaa  partes  foUdasperveoeriiiCy 
condpi  neqoit 

4^  Hme  igimr  vis  qnafl  fiiperficiem  qoandam 
virtiiakm  format ,  quae  lucem  repercutit ;  nifl 
haec  foret,  concipi  nequit ,  quo  pafto  in  Ipeculia 
viioreis  tantum  duas  obje£lorum  imagines,  &  non 
kinoiiieras  videamas:  quod  condngere  debefett 
ii  panes  fcUdtBi  lucem  refle<Rerent ;  quippe  in  vi- 
tro partium  folidarum  ftrata  funt  plurima,  qua^ 
iiDgula  luoem  reddendo  plurimas  imagines  efiice-i 
lent. 

5"*.  Nee  eorporom  fuperficies  pofterior  lucenx 

refleflit,  fed  vis  attrahens,  ex  fuperficie  exiens, 
^  ^uae  radios  egreilbs  ad  corpus  recrocrabit,  acque 


544  OitoptftbU 

ita  repellic,  velud  exhibQimtM  in  Tab.  XL  Vi^Ai, 

Dam  pollerior  lucis  reflexio,  five  potius  innexid 
&  recurfus  fit,  fimulac  haec  obliquiiis,  quam  fub 
angulo  40  vel  41  graduum  &l  vitro  in  Aerem^ 
aut  in  fpadum  vacuum  eiireti  Concipi  igicnr  ne^ 
quit,  Afrem,  rariffimum  Fluidum,  poros  vim 
obturalle  ,  cum  lucem  in  minori  obliquitate  aU 
lapfam  tranfmittat:  Verum  Aer  nihil  facit,  quia 
in  vacuo  lux  fortius  redit,  minusque  e  viuro  exi- 
le videcur:  Ibi  nihil  eft,  quod  vitri  poros  oIn 
ftruit    Sed  quoque  non  &  pardbug  vicri  foHdis, 

2uae  funt  in  fuperficic,  fit  reflexio:  nam  Aqua, 
)leo,  vel  alio  vitro  fuperficici  appofito,  non  fit 
lucis  reflexio ,  fed  tranfitus:  turn  vero  fuperfidei 
panes  folidae  non  funt  mutat  r :  qqid  igitur  maca-* 
turn?  Virtttdi  actrahencis  in  vitro  aftbt  proptei: 
vim  attrabentem  Aqua;,  Olei,  vel  alterius  vitri 
appofiti. 

Tab.  XIX..  §•  1278.  ReditUs  igitur  lucis  a  vitro  corpori- 
Fia-  4«  busque  peiiucidis  duplex  eft :  qui  enim  ft  fuperfi- 
cje  anteriori  fit,  oritur  i  vi  icpeliente;  qui  4  {\3i* 
perficie  pofteriori ,  oritur  &  vi  attrahente :  Sit  cor- 
pus A  BCD,  ex  cujus  fuprema  fupcrficie  AB  vi« 
repellens  usque  ad  IH  egreditur,  &  vis  atcrahens 
usque  ad  KL.  Radius  OP  admodum  oblique il- 
lapfus  in  vim  repelleniiem  IH  muitum  retaribtur^ 
iimeftitur  in .  Q^,  repeUitur  in  vVk  Q^R ,  reverbe- 
raturque  in  RS.  Verum  fi  radius  op,  minus ob** 
lique  in  IH  incidiffec,  majori  vi  refta  progre- 
dieiur,  quamvis  £  via  aliquantum  extradus,  a« 
deo  ut  exiguam  curvam  pf,  defcribat,  perve- 
niens  deinde  ad  vim  attrahentem  KL,  accdera- 
tur,  &  curvam  alio  fitu  pofitam  gr,  emeritur. 
Reditus  lucis  a  pofteriori  fuperficie  expofitus  eft 
in  5.  1277.  Videntur  omnia  pellucenda  corpo-* 
ra  ab  hujusmodi  duabus  differmtibua  viribus  am<«  ^ 
biri.  f.  12794 ' 


Digitized  by  Google 

I 


llinc  incelli^imus  ,  quast^  corpora 
fine  opaca  i''.  Acomi  non  porofae  2"".  Particuist 
faarum  pc^i .  anguftKSres  fuiK,  .qOftia  itf 
(raosqMCiere  -pfl^iu. ,  3.^  .Corpim  m^oitji  9  ex  ouch  * 
rum  fuperficie  vis  magna  repeliens  exit.  4^  Cof^ 
pora  majora,  quorum  panes  amplos  relinquunt 
poros  ,  &  a  fe  procul  ^anCj  -iWii^  fuam  vim 
auraheodi  4UC  ^n^g^,  au(^49i||Qem  in  luoeoi 
exercesmt,  qua  fit,  ut  lux  contiQOQt-«i  Umis  firjwTtK  zfl(f 
curvis  iad  fineula^  parucuias  d^feracur,  insquaii-Fig.  s* 
ter  ab  iis  reneflatur,  atque  ita  ioi]ercepta  quad, 
tranfire  inpediacur  \  aut  poilquam  craonerit ,  mo« 
tu  inordinaco  egrediacur,  ut  non  amplius  videri 
oqflic :  idea  flocc^Iuf  niyis  &  fpuindbqua^ 
befit ,  &  funt  opaca.  Simulac  igitdr  horumGom 
porum  pori  Medio  aliquo ,  lucem  etiam  attrahen- 
te  inplencur ,  non  amplius  lux  motu  adeo  inordi* 
naco  9  &  in  iisdem  curvis  a  vi  attrahenti^  partiujpi 
agi  po6eft,t  fed  cooTpinuiuls^  ajcoatipfiart 
bus  torn  M^dii ,  |um  partium ,  lux  ifk  teS^  i^n^Tab.  xix; 
moveri  pocerit,  adeoque  per  corpus  uaafibic^  ,UtFig.  6* 
ex  inlpe6lo  fchemate  coUigi  poteft. 
:     1280^  Proinde  corporis  poros  inplendo^  id 
cx  opacofieitpeUiioidttm:  Qu^'idl  Mediiim»  po- 
ros inplens,  lucem  magis  attraxerit,  ica  ut  leqiia* 
fi  vi ,  ac  corporis  partes  ,in  lucem  agac ,  eo  corpus  ex 
opaco  peilucidius  eyadcc.   i^oc  omne  nicitur  ob- 
(iarvaqa^^biit.  Charta  para,  alba,  fiiii:e  eft  opacat 
ejus  porpt  Aquft:inple^y  fivej^bttKam  buiiie6bi« 
pellucebit :  fed  inple  poros  oleo ,  hoc  lucem  for* 
tius  quam  Aqua  trahie,  jam  multo  pellucidior  eric 
charta:  fed  omne  oleum  non  aeque  fortiter  lucem 
trahic;  ob(ervavit,Nob.  Newtonus  oleiua  Tere« 
bint|iiiw  vim  luoem  refiriogendi  habefe*  qoap 
fee  aid  earn  old  ofivarum ,  veluti  13222  ad  i%6oj. 

idcirco  cbarum  inu^  olco  Terebiadua^^  ounc 

Mm  v^T 


Digitized  by  Google 


Inftat  vittl  f ef6  t)el!ucebk ,  A  multo  magw ,  qtiam 
unfta  oleo  Olivaram.       '  jrp.  .     •  »  t 

Vitrum  pellucidiflimura  in  ffoivetexa  contunda^ 

flMo  InpofiitBs  appaiec !  pcfr&$  milveris  ih« 
^  Aqiii,  incipiec  alkjuantum  pellucWe  ;  poros 
iSpteoleo  Te?ebinthin« ,  jam  pellucebit;  partes 
prbpius  icernm  adige  lique&ciendo ,  prior  petlu* 

"  AIMitiieB  6Hp^i]Cidoili'«»BqQaflk  ,  ut  fpn^ 

mefcat,  erit  f^ma  albifTima  ,  opaca;  ceflante 
ftiiiria,  i*edit  priftina  peUuciditas.  '  '  '  * 
^  'Acetum  cum  oleo  olivarum  conquafla  ,  utrum^ 
tkkilisorfim  pelluceCi  codjilDdiim  latQnotie  opa^ 
dWWilm  eft  fluktaftt-  ^  •  *  •  •  -  ^ 
-r7\qtia  admodum  pellucet ,  in  vaporem  cype  ig«» 
nis  reducatur,  qui  multo  minus  peuucet,  hinc  in 
laboratoriis  Tinfildriim  &  Cere^Kiariorum  tanta& 
^^^iffitt^dbttS' v^p<!)Tibui  teneb^    Hinc  Si  ad- 

<sfiniinonit& 

niibcs  opttca*  ^  ih  Atmofphaeyt'^Ucances ,  conflS^ 
tuunt.  Lapis,  Oculus  mundi cRftus ,  Dpacuseft; 
^ui  poris  Aqui  inpletis  pellucet:  Simile  quid  ia 
in  gvpfb  notavit  Nob»  Hugenius  (j),  quutn  e- 
nbfn  gypfintiyekftlt  caldt  oM  Aq^-SAm&um^ 
irecipiefiti'  BoyteaM  dKiiinfudffl^ ,  mt  opacatA  ;^ 
quod  affufo  oleo  &  Terebinthina  pellucebat.  Gla- 
cies  modo  concreta  peliuCet,  obortis  aereis  bullia 
opacaeft:  Sed  innumera  (imiliaffhienomena  con- 
tintio  fiint  obvia»  Mecalki  pati^  <)uia  font  &d$ 
Iidmc^nea,  adifi^feibniiaiidhfkHiimri^ 
lent,  verum  fi^varia  inter  (e  permifceantur,  ccfi 
tum  mifturae  partes  (ecum  vix  congruanc,  parum 
c^sreaoC  y  poroa  iooidiaacoa  inf)efci|piaa(f  ni* 


Digitized  by  Google 


hiloihiiitls  cvitor' -  Me<a]]titn -a^  ft>itiffi. 

Iprviens  (fl); 

*  * '  5.  1 2  8 1 .  Noil  lautem  credendom  drt .  lucem  eP-  • 
fe  i4eb  corpus  ab  aliis*  divei;|upi ,  c^uoniampef  po^ 
ros  'corporum  patalos  Don  trapfit^^plurinja  ejiu^ 
ttiodi  elrehipl^liabenmst  Aqaa-'non  *  j|x&rfltiit  'an8> 
plifllmos  cilidi  camelmi  poros;  imp  nec  Aqua; 
nec^yinum,  nec  Cereviu^,  neC  Vini  Spiritusi 
TO£d$'(^dori^n  %  fiJl)eps  admodum  '  •  -^'^ 
^CQfos  permeat,  xriim  tlameo  dfeoiH  r  ttM^k^d  TpiA  '  *  - 
uus  prioribus,  vix  §  cidii  ^etiperi  poflit.  Mercui 

rius  per  chartara,  liriteamfna  ,  corjum  tion  fadlf 
tranfit,  nifiprematur;  conftat  tamen  ci  partibUs 
tnulto  fubciUorjii)^/  tiuapi  func  horum  obrporunl 
teeattfs.  \   '      '  : 

corpora.  eiSe  omninQ  opaca,  qusB  irqditer  examtf 
liata ,  '^pica  nobis  apparent ;  hujtjsmodi  enim  paii- 
ddfafunt,  quam  fides  fert,  fi  in'obfturo  eiamii- .     ?  t 
taemuf  loco,  eaqu&So]  ab  una  parte  illuftrav^t    %  -it*^ 
£equis  er(!dlc^ 

ftar.cornu  pelltlc^e?  qaocl  lamen  veriflimuni  j  & 
«Jei?i'in  corporibu^  m\xim  Gbfcrvatur.  ' , '  '  "  ■ 
'   5.1283.  Specuhm  v'q^amus  omm  csfl^ 

fuperflcie  laevigati  &  vj  reDdfciT^^^ 
it  ipGTipm  fflapfapS^bttlmate  ti^K&m  ^JpndpStfk 
T^s  in  feqiientlbus  fpecula  ejusmodi  metaHica , 
Vi^l  quae  anw^oti  lui  fup^ficie,.i,uc^  repejcu- 

*  $.1^4.  Sitods.t^diaf  AC  in  ^uH^ili  iM«  tab.  xix. 
dent  ;  angul&s^'Vefteilofiis  8C0;'  jiqUtt]h  aqgiflo 

incideniiae  AGO  obfervatur. 
J.  1285.  Adeoque  radius  fiCddcm  vilpuiKS  Tab.  xtir^ 

(«)  Smith.  OptOui  J.  ?87. 

>f  Itt  A 


Digitized  by  Google 


if4^  .  Catoptrics. 

to  refleftentc  C  redit,  ac  inciderat.  Motus 
nim  radii  incidentis  AC  refolvatur  in  AO,  CO, 
Tib.  XIX. cum  moms  AO,  parallelus  fpeculo,  integer  ma- 
rig.  7-    neat,  erit  OBziAO,  radius  vero  inpinguur  in 
C,  raotu  OC,  qui  fi  non  permanfilTet  in  reditu, 
jion  foret  CO     OC  adeoque  tuni  non  efTet  an- 
giilus  BCOi=ACO.  fed  aequalicas  horum  angu- 
lorura  obfervatur ,  adeoque  eft  vis  radii  redeuntis 
eadem  ac  incidentis. 
Tib.  Kix.    5.  1286.  Radius  reflexus  CB  jacet  Cum  AC  in 
n«*  7-    piano ,  quod  eft  perpendiculare  ad  planum  reflec- 
tens  DCE. 

Du6ia  enim  AB,  a  radio  mcidente  &  reflexo, 
•  Triangulum  ACB  formatur,  quod  eft  Temper  in 
piano:  quia  autem  motus  AC  concipicur  animo 
refolutus  in  AO,  parallelurfi  ad  DCE;  &  in  OC 
perpendicularem;  eric  omne  planum,  quod  pef 
OC  tranfibit,  perpendicularead  DCE. 
.  5. 1287.  ^  via  radii  AC  illapfi  in  Ipeculuni 

Tib.  xaJ'^*^  D|E,  &  ab  eo  reflexi  in  CB,  brevilli- 

Fig.  7.   ma.     '   •    .  ' 

Suppone  enim  radium  in  F,  aut  /,  incidere, 
&repercuti  ad  B;  erit  AF  +  FB,  vel  A/+/B 
longior  ,  quam  A  C  +  C  B.  Producatur  A  C  in 
P,  ut  CP  fit  aequalis  CB;  ducatur  refta  PB, 
erit  AC  +  Cli=:AC+CP:  angulus  ECB=:ECP, 
ergo  BC;F=PCF,  hinc  latus  FBziFP.  Sed 
AF+FP  majora  funt  ouam  A P :  ergo  AF  +  FB 
majora  quam  AC+CP,  quae  funtir AC-fCB. 
Eodem  modo/B=:/P.  Sed  A/+/P  majora  quam 
AP.  ergo  Af+fH  majora,  quam  AC+CB. 
Non  eft  propofitio  univerfalis  in  Speculis  cur- 
vis  (a). 

5.  1288.  Data  oculi  E  &  objedli  A  pofuia- 

DC 

(tf)  Suirn  Ottiks.  Rem*  pag.  70.  » 


Googl 


Be  i  dato  (peculo  BF,  in  venire  pimSum  C,  Srab.  xi< 
quo  radius  AC  iUapfas  j(d  t)calam  ia  C£  te4ffj&  9». 

IXmittamnir     A  &'EperpaidieQlaierin'pe^ 

culum  ad  B  &  F,  ducantur  AF,  EE,  quae  fc 
in  D  interfecanc,  ex  D  dimittatur  pcrpendicu- 
laris  DC,  duftis  AC,  EC,  erit  AC  illapfiis, 
&  EC  reflexus.  Eft  enim  Aa  BF ::  DC  CF. 
&  £F,  BF::DC  BC.  adeoque  ABxCFi=BP 
xDCrrEFxBC  ergo  AB,  BC::EF,  CF.  & 
duo  Triangula  ABC,  EFC  erunt  fimilia ,  at- 
queangulus  ACB—ECF.    Vel  producatur  AB 

ia      dooec  ABi=fiK,  duaiqae  teOi  ECK^ 

5.  1289.  Objefti  DE,  ante  fpeciilom  planum .p^j,  ^^^^ 
AB  pofici,  imago  LM,  apparet  Speftacori  CH,Fig.'^ 
ad  eandem  pod  fpeeulum  diftantiam ,  qui  abeft 
objeftum  a  (peculo.  2°.  Ima^o  LM  eft  nnuli8& 
equalisobjecto  DE.  3^  £c m eodem fim relpec- 
tooeuli,  acobjefima 

Ex  pun£lo  obje6li  D  emanant  radii  in  totam 
fpeculi  fuperficiem,  quorum  DF,  DG  cum  in- 
termediis  reflexi  in  FC  &  GH,  oculum  ingre- 
diumur:  veluti  exfnfimo  puo^lo  E  bbje&i  con- 
turn  radii  £N,  EO  cam  imermediii  i  poft  le- 
ffexionem  delftti  in  NC ,  OH  ingrediuncu^  oca*  . 
lum,  retrodufti  CF,  HG  concurrunt  in  L,  &  ^ 
retroduai  CN,  HO  concurrunt  in  M:  ducatur 
refta  DL.    Eft  angulus  DFArsCFBzrIFU 
adeoqw  DFGszLFG:  eft 'angolw  DGAa 
HGBsrLGA.  -  'efH  kxm  GFr±GF»  tdeoquo 
Triangulum  LFGrrDFG.    Quoniam  angului 
DFInLFL  &  latcra  LF,  FI  aequalialatcribus 
DF,  FI,  erit  LIzrDL  Dufta  quoque  ME,  pa* 
rimodo  oftecideciAp-'refta  ZM^zZE:  adeoqQe  i- 
inago  abeft  tanCiilfilral  poit^fp^litoi,  acobjec- 

Miu  3  cum 


Digitized  by 


*v*bX^  lf=3 

'  nf  ,  MOziKO.  eric  LM^DE,  adeoque  ima- 

.  Idpirco  Speilatorii  CUmiaiicerpecB* 

Iuin  planuiit'',  dextr«fincofporapariesapparebQ« 
inidra; ,  &  contra.  2^  Turn  fi  Spefilator  ad  fpe» 
CMlum  acceflirit  ^  vel  ab  eo  receneric;  imago  taih 
fliadem  ^d^fgo^iilKm  fiicce4ere,  v^l  ab  iUo  videbi- 
Uif. recede  \:  , 
Tab.  m.;  $  i29{.  jSji  fpeculuin  phmm  CD  jaceat  iblo 
fig.  iQ,   paraltelum ,  objcftum  A  B  fit  ad  folum  perpendi- 
culare,  id  SpLft  fori  O  inverfum,  uti  I?a^  ap» 
.  picebitt  nam  pun6la  A  &  B  obje£ti  d^beac  ap^ 

|e  aiHmori  ablunt  %  fpecoio*  PemoDft^ado  ca« 

e(l  ac  in  §.  1289. 
Tab.  XIX.  .  J.  12^2.  Si  fpeci^lum  planum  CD  fit  inclinat 
turn  ad  folum  fub  angulo  45  ^aduum,  objecium 
y^rcigale  ^J^rappa^^  S^e&cori  |n  OH,  ibla 
paraUeluiB  »  ivetud  m  4^k  Si  ant^  obje6tum, 
ai,  fit  folo  paralleluni,  apparehit  Spe£tatori  in 
oh\  perpe,ndiculare  in  foluni^  ,  veluti  eft  AB; 
dji^ooik^c^.^'^^m  ac  in  ^.  I28(^. 

-lifcwai  ^^^  ABCD  poftc 

Tab,  XX.  {|or  fip^rfiaie»  AC  tueric  pbdQ6ka  Mercurio , 

!•    iraque  fuperficie^  BD  &  AC  Incem  refleftetra* 

^ujoque  objeftum  iE  fpetlatori.  O  apparebit  inio- 

€9  'Ni  .quqttenus  lux  r<^dd[itar  a  p^n6lo  g  antmsh 

lis  rttj>(SNrfipp4^  BN— fifi.  alia  tcW 

hit  £^  refriDgicTiF  S  .vicro ,  i^qcid  ingredicur^  ceo* 

dicque  vid  hk-^  &  i  pun6lo.>t  jep^rcufla  in     ut  i 

gi  Citzzg},^  <?xic  in  via  iO:  ideo  fi  retroduca-  1 

tur  0/  usquq  5d  3B44:doi«|C,.QM  fitnOi  +  i* 

I'll,  r   |f!#i  in 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


in  cocam  aiueriorem  fpeculi  fuperficiem  g  B  radii 
incidunc,  quorum  aliquis  fafciculus  En  refradlus' 
ingreditur  vicrum  ,  &  a  punftci  f  pofticac  fuperfi- 
ciei  AC  repercufTus  redit  ad  pun6lum  g  andc3' 
fuperficiei ,  aliqui  radii  ex  hoc  fafciculo  hie  exe-! 
unt,  aliinon,  qui  denuo  replicancur  ad  puudluni 
9,  indead  r,  ubi  exeunt  tcnduntque  ad  Oculunf 
in  O,  exhibituri  tertiam  imaginem  in  loco  S,  qui 
diftac  ab  O  intervallo  sequah  ]Ln  +  np  +pg 
gq  +  qn  +  rO.    Sed  Tunc  innumeri  alii  radu , qui 
feplicantur  hoc  modo  ab  uiraque  fuperficie  fpecu- 
li, funtque  numeri  repercuflionum  impares  3, 
5,7,9.  &c.  replicatorum  radiorum  denfitas  eO 
magis  decrefcic,  quo  numerus  repercuflionum  efl: 
major,  quia  ex  anteriori  fuperficie  femper  aliqui 
fadioli  exeunt,  paucioresque  redeunt;  qui  tanr 
dem  vix  vifum  afiicere  poffunt,  adeo  ut  imagines 
ultimae  penitiis  langueant. 

§.  1294.  Si  duo  (bccula  plana  AB,  AC  ad  au-xab.  x: 
gulum  reftum  BAC  fuerint  junfla  ,  objeflum  S Fig.  2. 
d  Speftatore  inter  fpeculum  AC  &  redtam  AO^^ 
angulum  rcflum  bifariam  dividentem,  pofito  in 
X,  videbitur  feme^n  fpeculo  AB,  bis  in  AC.  \ 

Ducatur  S  B  perpendicularis  in  fpeculum 
AB  ,  quae  producatur  aequaliter  in  Q^:  Ex  Q 
erigatur  Q^H  perpendicularis  in  fpeculum  CA, 
vel  ejus  produftam ,  cui  spqualem  cape  H  Z ,  dqq 
ZL  perpendicularem  in  fpecijlum  produftum 
BA,  &  cape  LY  a^qualem  ZL,  ducantur  YX^ 
Z  X ,  Q  X  ,  qune  transeunt  per  fpeculain  M,  F,  E, 
junge  Q^F,  qux  tranfic  per  fpeculum  A  B  in  D  ^ 
ducantur  SE,  SD,  SM.  Oculus  in  X  videbit 
imagines  objefti  S  in  punflis  Q,  Z ,  Y.  Nam 
radius  SE  illapfus,  replicacur  via  EX,  quiaan- 
gulus  SEBz:(i£B=:AEX.  &  eft  BQziSB. 

alter  radius  SJD  replicacur  viis  DF,  FX.  nam 

Mm  4  eft  . 


Digitized  by  Google 


55i^  Gitoptrka. 

eft  ankulus'^SDB'r:  Eft  angulus 

QFH=ZFH=CFX.  eft  SD+DF  =  OD 
JPF^ZF,  ergo  SD  +  DF+FXzzZX,  ad- 
^Qc^tt.  objeftuni  $  videbicor  in  Z.  radius  terdus 
$M'r6fleetiturVift  MX.  nam  dfl  angulus  SMK 
^iYMK=CMX.  eftque  SM  +  MX=YX.ad. 
<jodue  cernetur  objeftum  S  in  Y. 
'  Si  objeflum  S  foerk  quadratum  PV,  turn  la- 
^**P  ipe£labitQr  ab  oculo  X  jq  Ipecolo  AB. 
i4emiattt^  P  fpeftabicuir  in  Tpeculo  AC  in  Z. 
fdd  Utus  opDontum  quadrati  V  ipedlabicur  in 

V  Si  ocalus  fuiilec  in  ead^m  feOk  cum  6b]e8:o ,  i 
^ae  trandrec  per  angolum'ljjecttlorom  BAC»  ' 
tantum  da»  imagines  obje£Gi  ipeAiieotar  ,  ud 
(l&Y.  ^' 
Tab. XX.     §.  1295.  Sint  duo  fpecuta  AB,  AC  junfta 
Fift*  3*    fiib  angpio  apito  BAG,  objeflum      oculus  X 
iion  in  reCbi  tranfeunte  per  (peculorom  angaiasi 
B  A  C ,  turn'  videri  poterit  objeftuih  toties  in  quoli- 
bet  fpecuIo,ac  duel  pofTuiuperpendicularesinrpe-  ' 
cula  alternaum ,  incipiendo  ab  obje£lo  S,  donee 
Cetminetur  perpendicularis  ulterior  vel  in  latere 
i^eculi  alcerutrius,  vel  incra  anguIqmKAZ  fpe* 
culorum  produftorum. 

•  'Ex  S  ducatur  perpendicularis  SD  in  AB,cui 
produfla  DE  par  fiat :  ducatur  deindc  EG  per- 
pendicularis in  AC,  eique  produ6la  GF  nequa* 
lis  fit:  ducatur *£H  perpeiidicid^ris  in  BAZt 
eique  par  agatur  HI.  ex  I  ducatur  perpendictt- 
laris  IK  in  CAK,  huic  produfta  aequalis  KL 
terminator  intra  angulum  lCAZ.  .adeo  uc  tanium 
tres  perpeodicolares  alternatiiti  'd6ci  potuerinu 
Eodem  modo  ez  S  ducantur  peipendiciiJ^  «I« 
tennatim  in  fpecula  fequentes ,  S  M ,  cui  parfitpro- 
du6la  UN.  turn  perpendicularis  NO,  cui  pro 


Digitized  by  Google 


Cstoptrica^  553 

dufta  fit  aeqoalis  O  P ,  dein  perpendicularis  P  cui' 
xqualis  fit  produfta  OR.  tandem  perpendicularis. 
R I ,  cui  sqiialu  produ^  IV  cadit  intra  angulum' 
K  A  Z.  ergo  tancum  cres  perpeodkafaunes  pocuemnc 
duci ;  adeoque  in  anbobos  fpeculis  fimul  modo  po« 
tuenint  foeClari  fax  imagines  ,  &  quidem  in  locis  . 

P,  I,*R,  F,  N.  Nam  I-*,  fpeftatur  objeftum 
S  in  loco  £,  ouiaaogulus  SaD=EaD:z:AaX. 
hine  Sa  Bt  rettextiB  aX.  &  eft  S«-f  aX=:£X. 
2^  Radms  Sm  illapfus  refleAitor  ad  mf^  qrmt 
angulus  Sy/iMrrNy/iMz: Am/,  led  mf  reflec- 
ticurad/X.  quia  angulus  N/0=i:P/0=:B/X. 
eft  Sm  +m/z=Nm +  !»/;=?/.  adeoque  Smr 
^mf -^fXzz vK»  kmc  imMgf>  in 
'  ^\  Radios  Screfleftitor  via  ct^ig^  gX,  quia 
angulus  ScDzr EcDzziAcf.  jam  angulus  EiG^ 
r=  i*' i G  =  A f ^.  tum angulus HgFrrl^HirBgX. 
eflprascerea.  Sc  +  ciz::Ec+cizz¥L  &  t  i  +  ig- 
sij^.  hinc  Sr+ci+{^-|-gX=IX.  adeogue 
Ipcfubkur  imago  ill  I,  ^• 
'  4*  Radius  S*  illapfus  refleftitur  in  via  i*, 
trim  Am,  tandem  mX,  nam  eft  angulus  SiMir 
JslkMzzAkb.  eft  angulus  O * N  =  O * PzzBbm^ 
eft  asgiilus  PmQ^RmQzzCmXi,  eftpnecereft^ 
^k^kbzz'Ni^U::z?b.  eft  Pb+hmznRm.  ad*; 
eoquc  S/;-f-i.A  +  Am4-mX=:RX.  proinde  Ipeo* 
labitur  imago  in  loco  R. 
'  5°.  Radius  illapfus  S*,  refleftitur  ad  AM,  in- 
de'io  MX.  nam  eft  angQlo8^^D=£AD=A^: 
eft  angulus  £MG=PMG=CMX.  pra^terea 
feft  SA  +  AMr:EA  +  *M=FM.  ideo  SA  +  AM 
4-MX=FX.  adeoque  fpeftabitur  imago  in  F. 
'  6^  Radius      illapfus  refleftitur  in  vii  dXm 
atiia  angohis*  Si/MsN^MsCi^X.  eftprsterear 
W+rfXrrNX.  • 

'*  i.oca  imaginam  lemper  jacenc  in  peripheria  cif^ 
1  '  Mm  s 


fall,  ci^us  radial  aft  AS,  fSreatriimiaA^Bciiob- 

je^um  S  fuerk  quadratum,  ejus  latusy  videbitur 
m  £,  F,  I.  latus  vero  oppofuum  «  P, 
Plura  vid^antur  in  Tacqueti  Catoptric^. 
S.  1296^  Si  duQ  fpecula  CB,  £D  fueriociiUpa- 
Tab.  XX.  ^^^^  9       9uae  objeflttin  A  ab  una  parte ,  0- 
Fig.  4.    cuius      ab  altera ,  videbuncur  ferks  imagiouza 
^  in  infinicum  excurrentes. 
'  Sk  dufU  lejEla  K  H  perpendicularis  ad  utrum- 
mefpeculum:  Cape  DFzzAD.  dacacur  lefia 
FMO,  uc  &  AM.  apparebic  imago  otyefii  A  m 
F.  nam  eft  angulus  AAlD=DMF=£MO.  & 
AM  +  MO=FO. 

Capiatur  AC  duplo major,  quam  ^{l  didanda 
ypboriim  fpecpiprilO) ;  doc  GPO,  &Bl=fiA. 
tpm  PI|  apparebic  objeflum.  A  in  G,  ope  re- 
percufforum  radiorum  AN,  NP,  PO:  nam  in 
duobus  Triangulis  BNI,  BNA,  fimilibus&cT- 
^libi^^  ^9^. angulus  BN  1=3 BNA.  PicECerea  DI 
=:DG.  named  AG=2BA^2AD»  hinc  DG 
sd^BA+AD,  fed  eft  DI=2AB+AD,  ergo 
DG  =  DI.    adeoque  Triangulum,  lPD=DPa 
&  angulus  IPD::;:DPG=:OPE,  quare  OPeft 
reflexus-i  PN,  qui  eft  etiam. reilexus  ab  AN, 
imago  yidebitqr  in     nam  eft  AN-f-NP 
'  rpjPssPG..  adeoque  AN+JVp+PO=GO. 
DcinJc  fumatur  FH  a^quaUs  duplae  diftantiae 
Ipeculorum,  ducatur  re6la  HO,  quae  fecet  ED 
in  S ,  fiac.  B B  F ,  eruoc  dwx  Triangula  R  B  L, 
RBF  «<]u^li9  &  .fioijlia,  unde/ingnlus  LRBs 
f       Eft  mo  DLcDH,  quia  cooftac  ex  BL 
+  BD,  quibus  eft  eequalis  DH:  hinc  Triangu- 
lum  LSD  eft=HSD  &angulus  LSD=:H5D 
^OSE^  radius  OS;^xedeuu  ab  US, 

hie  redexus  aS  R.Q^,  qui  icariun  reflezua  ab  AQ^ 
^dftpq^^  vidi^biiur  objei^mu  .A.     H.  /lam  dBE 


Digitized  by  Google 


A0  +  0IV=F»5:i,R.  &  ..AQ.+OR+IIS 

=:H0.  .         ■  •         X.   .  ^ 

•  « 

Pari  modo  pergepdum  erit  ^  (umque  pacet  ob- 

rum  d  fpecutts  lux  cito  admodum  debilitecur ,  ra« 
rp  ultra  6  vel  7  imagines  confpici  pofllmt, 

§.  1297.  Ex  hue  usque  tradius  Polemofcopium  , 
&  aliae  Machins  Cacoptrica^  incelliguntur,  dequi* 
bus  DocbaleSy  Walfius^  &piitbf  aiiique  Aiitorfg 
egerunt,  de  jiifce,  cum  ojhis  ell,  conmlendi.  Po- 

lemofcopium  fequenseft;intuboKNDM,aperLOTab.  X3^ 
ad  AK,  oblique  fpeculum  AB  pouitur,  ipfiquetig.  5. 
parallelum  alcerum  fpeculum  CD,  in  £  e(l  cana« 
lis  pcfforatOB',  cui  appHoitur  9CI1I1IS;;  objefia  igi- 
tur  extenm  S-  radios  y ibrani  in  fpeculum  A  B  a4 
F ,  qui  fub  aequali  angulo  ad  P ,  &.  indie  ad  E ,  r&; 
percutiumuTi  ica  u(  QCuins  l^Q  pp4cju$obJe£la  S 
videau  •  :       •    . : 

$.  1298.  8f  radii  lucis  AX^  QK,  Jn  fpeculyaiTab.  xzi. 
fphsrico-convexum  jNKXP  paraHeli  ad  axinP^& 
XB  inddant,  hi  reflexi  a  fpeculu  divergent,  for. 
maturi  foeum  imaginarium  in  E,  qu:e  eft  media 

^iftanda  inier  centrum  f .  fpecuii>  &  fuperficiea 

Sine      radii  A  X ,  CK  fibi  pfoximi ,  cm^ 

tro  F  per  punftum  K  incidentia;  dueaiur  refta 
FK  L,  (^uae  erit  cathetus ;  turn  refta.  EKM  ,  erit 
M  K  radius  reilexus,  fi  CK  fuerit  iocidens.  Nam 
eft  £F=tfiX.  fed  ^  |^K=:£XCJ)iiU  fum  radii: 
iibiproximi,  ergq  ||K=BF,  hinc  in Triangulo. 
Ilofcele  angulus  EKFi=Ei''K,  cui  eft  aequalis* 
CKL,  ob  parallclas  CK  ,  XF,  &  eft  MltL> 
»EKF,  ergo  CKLi=MKU 


4 


Digitized  by 


focus  imaginatius  ill  C/it'tilpiatulr  AC,  CB 
::AE,  EB. 

*  Ex  centro  A  per  D  ducatur  cathetiis  ADR, 
tfim  centro.  £>  radio  ED'  ddcribattir  arcus,  fe* 
cans  cathetiitii  in  Aiciimr  £R,  per  Ddoct* 
tur  CDN  paralteM  d<J  £ ^Cfxinmnn  C qos* 
fitumr  efl  enim,  propter  arcum  BD  parvum, 
CDnCB,  &  EBzzED.  adeoque  AC,  CD 
::AE,  ER.  five  AC,  CB::AE,  EB.  Eftv^ 
ro  angulas  EDiR  tnci<lentt»^  cni  eft  in  Tri- 
angulo  irofcete  angulns  ERD  rrqualis ,  huic 
vero  ob  parallelas  ER  ,  DN,  eft  ?equalii 
RDN.  adeoque  ra(iii  incideutis  ED,  eric  le- 
flexus  DN. 

TaK  m.    $.  1300.  Qoia  eft  AE«  EBrrAC,  CB.  eric 

iromponendo  AE+EB,  EB;:AB,  CB.  adec 
que  quo  AE  +  EB  ad  EB,  majorem  rationem 
acquirit,  eo  etiam  AB  ad  CB  majorem  rationem 
habebic.  Quare  radiantepunflo  E  ad  fpecnbm 
'  sccedence,  etianr  focus  imaginariiiis  C  propias  w> 
cedet.  Ec  pofico  objeflo  in  B,  eriteuam  imago 
in  B,  hoc  eft  in  fuperficie  fpeculi.  '  ' 

5.  1301.  PunftumCetiam  invenicur  hocpacto: 
AE+EB,  ABhEB^  CB.  iicEnfoeiis  radio 
rum  parailelorum ,  capiendo  primae  raijonis  di* 
ttidium,  erit  EF,  FA::BE,  BC.  * 

%.  1302.  Si  autem  ex  piinflo  objefli  E  in  fa- 
perficiem  BDS  concipiamus  plurimos  illapfos 
radios »  eosqtic  reflexes,  hi  omMi^;^rodli6ti  for- 
Tab.  xxi.inabunt  interle&ionibus  litis  cuirvkm  ^,  C,' 
3.  quam  omnes  retrodufti  tangnftf,  ab  hac  curva 
debuntur  oculo,  extra  fpeculum  pofico,  radii prd- 
ceJere,  adeoque  imago  objedli  £|'  in  hac  corva' 
apparebic  *    '      -         •  . 

Taix  m.  I.  1303.  Et  mm  cbje^o  &^€a*%^««i» 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


XXL 


Cqtoprica.^  SS7 

jncvebitur  eodem  modo  curva  adeogu^ 
bbjedluna  femper  ereftum  appaTebic.       '  *  - 

S-  1304.  Quia  vcro  ob^e6^wpt.  quantum  vi4eriTab 
potdOkf;  videw  ia  jpiamone  fjhoik  eurvsc'  C,  C»^^6*  ^ 
apparebic  ioiQmiiciim ; .  veli^  in -hoc  icbeinate, 
in  quo  EF  obje£lum,  ex  punfto  E  emifn  radii       •  *: 
.EG  cum  intermediis,  a  fpecuJo  ad  oculum 

lecrodudi.v^dentur  ex  I 
moymSc^t^,^^  F  N  cam  inceraKfidiis  a 

dentur  cmanalle  ex  punflo  L,  ideo  locum  ob^ 
jeilum'EF,,  in  IJL,  propnis  fpeculo,  inminu- 
lum,  in  Atu  cr^6^  f^  fS(  ^jyuan^fni  cofv^p,  ac  • 

S»  1305.  Si  fuerit  rpeciifaiii:ipb<erioo«coiiai^ 

vum  ZBDH^  in 'quod  radii  paralleli  Afe,  ED/fab.  xxu 
paruni  a  fe  diftanres  incidaihc,  &  quorum  A^^^S"  5« 
(ranfic  per  cepirum  ipec;uli,  hi  re^^  inpundlo  C 
triedio'  iQieiL^ibntiFqjsi  ib^uli^  A.ndQSQuefupeic&i 
oem  ZBD,.  cenoirteatu    .  -    /  . .  - 

•  ,,Nam  radios  AB  perpcndiculariter  illapfus  in 
B  redic  eadem  via:  e^i;  cencro.fpeculi  A  ducatur 
cathetus  AD,  eric  radii  .^gulus  incid^ncis^ 
£P  A  9  jpv^  jlj^i: '  f^fle  squall^  angulus  reflexionii 
CjbiA:  quia  BIX varcti$  exigiifus  ,  leric  CB^^CD 
2f  CA:  quare  ACD  eft  Tnangukim  Ifofceles; 
c^raque  angplus    CADi=EDA.    erit    CD  A 

liiffi4  raaictrum. ,        /  . 
y  Si  aatem  ra^s  GH  m&gis  ab  axe  AB.  diitt- 

ieric,'  duflbque  catheco  AH ,  eric  CH  notabili- 
tet  major,  quam  CB,  ergo  angulus  CHA  mi- 
npff  quanx  CAji^  adeoque  radius  GH  incidens^ 
non  eric  reflexui  HC.»  6d  radium  AB  inter  C 
&  B  fecabic:  qaare  hujiumodi  radii  nia^  diftan- 
tes  ab  ai;^^  A^».  circdlum  fgnnabunc  fiipra  pla- 


Digitized  by  Go» 


num ,  quod  efTet  perpendiculare  ad  axin  A  fi  in  C, 
Hie  circellus  vid^ttif  omtiino  formvj  a  radiis  So*' 
K^lft  fuperficiiltn'  ipeculi  illapfis;  Voomirqcie  io- 
'  ^  'ci^/c!ujti5dl%ftM-ih  1  to39.  teettioitiWiiiiti  * 
'  .Tab.  XXI.    $.  iio6.  Si  in  punfto'  C  medio  inter  centrmit 

Fig.  5.  fpeculi  A  ,  ej usque  fupcrficiem  B  ponatur  ra^ 
dians ,  faojus  hQ|  in  Hneis  parallelis  PR,  HG^ 
tefle£tetur ,  propter  Agii^Jj^^  mm  stfa^ulos  \» 
cidenda^  &  refleitidMs.  ,  fitdc^lalll^  iitmiiti 
lorum  eft  macnus  ad  lucem  in  loi^Whitfm  mier^ 
VaHum  projiaendaTli/ - '  '  '  '  '  ""^^ 

Tah.  xzk '      1307.  Si  objefiifmi  ta^atctt  i!i  cenU'o  A  fpe^ 
5*   etdi'  Z  H  ponkbr V '  <imtsei  ttM  i^tuficolaritef 
in  (peculumill^buntur ,  ade;oqu)^'refUskiad  centruitf 
A  redibunt;  proinde  fi  oculns  faerie  in  A  pofituS| 

•  '  '    omnes  radios  i  quolfcet  fui  punfto  emifloi  reCi^ 
*  '  jriet ;  idcirco  quodKbet  punfiliim  ejuJdem  magnftu* 
dinii^dit  eftftiptfr^Cie^fpecQli/appa^^  6cvi 
eodem  loco ,  ^^uare  nihil  diftmfile  cernet.  " 

Tab.  XXI.    5.  1308.  Si  radians  objeftum  E  ponatuf  ultfa 

Fig.  6.^  fpeculi  centrum  A  ,  &  radii  *  divergerltes  Efl, 
\  ED,  fibi  propinqtifin  fpecaldfti  i^cyaitc. 
cohenrfo's  ra^lib^iti  'te  C,  &  dHhfltJ^  51}!^  pffi 
fpeculo,  ad  CA,  diftinriam  ab  hujus centror,  velu^ 
Heft  BE,  diftamiaobjeaia.ffetculo^  ad.J£X 
^i(l?n?iam  objefti^  a  c^ntro.^;  ^  ^  -  ^ 
Cum  BD  fic  ttlgatfs,  erit  EBr:ED| 
iS  HCBrsCD,  qdia  ^otem  pbifitbr  /  CB,  CA 
::BE,  EA;erit  CD,  C A::£D,  E A.  five  CD, 
ED!:CA,  EA.  adeoque  erk  aiigUlus  CD 4 
=£DA.  fed  EDA  eft  angulu^  ifiddeOtia?^  9^ 
eoque  CD  A  eric  reflexionis. 

Tab.  XXI.   5-  1509.  Quia  BE,  E  A::X!fi,  dA,  erttcom- 

Fig.  6.  ponendo  BE  +  EA,  EA:r'CB  +  CA,  CA,  per- 
mucando  BE+EA,  AB;:EA,  CA.  &  prions 
rationis  capiendo  parc^  dii&idias,  (poiko  I  £oco 


Digitized  by  Google 


radlorum  pamllelorum )  erit  EI,  Bl!!EA,  AO 
£11  hasc  regula  eadem  ac  in  ^  ^39^9 
&  hiHc  ttiriverfalis,  *  * '  II  .4..  :  .      x  'i* 

Qcmre  mttAum  OM^  emanani^    *  *^  ^ 

tium  ex  £,  in  h6c  foco  poficiis  oculus  pari  too* 
do  pbjedlum  ac  in     1307.  videc 

5.  1310.  Ex  hoc  foco  C  ndii  exeunt  divcifTab.  xip, 
fiences,  veloti  CGf  CH,  qiamobma  ecdos  po^^^  ^ 

film  videbic  •  -  '  • 

•  f.  13 1 1.  Si ' auft^m  objeftum  radians  fueritpo*  Tab. 

iitum  in  C,  radii  ejus  a  fpeculo  reilexi  concurrait^^^*  ^* 
in      qukre  ibMdittte  ASre  obfeAum  repra^ta- 
bltitf  ,  quod  ab  M«Ao|.iddf»  videbitttir 

in  E,  oc  inverfiim.  "  ^  ^ 

•  §.  1 312.  Si  objeflutn  E  intra  quartam  partem  Tab.  »s 
diametri  fphaercfi  ponatur ,  6  qua  formatura  dbFig.  7. 
i^pecukmi ,  erit  xliftamia  C  B  foci  imagiotirii  t  fycm 

cQlo  9  ad  diftamiaiii  C  A  bajui  icd  t  emM  fp^ 

culi  ,  uti  diftancia  *  BE*  objefti  a  fpeculo,  ad  di- 
ftantiam  E  A  objefti  i  centro  fpeculi.  « 

Radius  £D,  incidat,  ducafur  OKlietiis  AD 
&  £R  ponilAla  ad  CD N :  erit  master  BDt 
wean  exiguum ,  EftsSIX  &  -OB&rCO.  -m 

•  Induobus  Trianguiis  AER,  A  CD  firaiBbw; 
eft  AE,  ER::AC,  CD.  Supponantur  pofita 
AE,  EB.-tAC.  CB.  qaia  CB=CD.  eritAE. 
£  B : :  AE.  £  R.  ergdSBs£R«£0,  htee  E'RD 
eft  TTkngulftm  UbfMui  eft  velltf  aAgdkit  £RD 
l^ADN.  ergo  angulus  EDRincidentissADN 
reflexioois  ,  &  pui^um  C  eft  focua  imn^pnai. 
nus. 

$•  1313-  Quia  CB,  CA<:B£,  EA.  «rfiiom*Tali.m. 
pontixio  Cfi+CA,  CA»!BB^£A«  EA. 

pertnucando  CB  +  CA,  BE+EA;:CA,  EA.  & 
capiendo  priori;  ratjonis  ilimidHiiay  ifoGmJoeo 


Digitized  by 


i6o  €mit4tk^ 

rtdiorgiti  UMiiUnmi  it  I>:Mt  CX^  lAi<C4ir 

EA. 

Ttb,  XXI.    ^.  1 3 14.  Si  objcftum  EF  in  loco  determinato 
^'    ^  I3i3*|t4iecuto  ACtponatur,  acque  oculus  ia 
dyk9i»  miiioiit  mjonv^ I  fpcoMpte^ 
tic,  hicobjeflm  EF  in  loeo* deirrmiiiaco  ftoh 

.r  -  .  •  per  Videbic,  fivCiPoft  fpeculum  in  IL  amplifict* 
.  turn,  ere^kumque:  Duftis  enim  ex  centre  fpeculi 
C  xwStii^  .ok>j€6tQm  £F  lldogeocibus,  ad  locua 
invemum  poft  fpecalam,  ad  CFL^  QEI,  » 
dem  im^o*  IL-  ope  iradioriim  i(3I>»  £QH: 
f  MD,  FNH,  fpe^bitur.     •  .  " 

§•  ^SiJ*  Omnia  phaenomena,  quae  hujusmodi 
jpecMluRi  i(pe£Uada  jpr«beC|  c^oMBWorace  &  de* 
numftnie,  iolliam  lado  xm^^pmoKax.  .JTuo* 

-  Specalum  cylindricorconvexum  coo* 

Apt  jpoieft  conflare  ex  pordonibus  circuloniiii  c- 
.quaiijiiia»..liU  .iirdire^^  itaui^ieSt 
omnium  ceno'a  {ungat :  quamobrem  ejus  fedio 
perpendicularis  ad  axin^  a  feftlone  (phsrse^  traa- 
^imte  per  centrum ,  non  differet :  proiode  hie  ooo- 
nulla,  quaHeifpecula  jlbbaiod*CQOvexo  tradidi- 
pMii,  convtaiQiit;  fiv^liac  niiooe  objefta jqiIio* 
My  pod  fpeculum,  &  erei^ta,  apparebunc:  ve- 
rum  quatenus  fediio  Cylindri  parallela  e/l  adaxin» 
eft  veluti  feftio  plani  fpecuU;  quamobrem  pba^ 
OQimena  fpeculi  cylindrici  arunt  hac  muHie  eciam 
OToftiefaiida :  C^edb  proinda ,  laMoa  priorif 
inmioiica «  five  concra£la  apparebunt ,  non  racio« 
ne  polteriori;  atque  in  aliis  locis  polt  ipecuiuxn^ 
iiinc  magis  deformia  videbuocor.  ' 

^  13x7*  Poffimt  camcB  lOitgNf  dofonnet  de« 

pin- 


Digitized  by  Google 


tkto^rkii  s6t 

.{liogi  ^  quae  ope  fpeculi  hajat  mtptEtB ,  hefum 
apparebunt  regulares :  Quomodo  autem  hx  de* 
pingendae  funt,  Opdihe  tradidit  Autor  Anonymug 
GaUus  (tf),  qui  ex  profelTo  plurima  fpeculonim 
genera  explicuit 

$.  1 318.  Speculum  cyliodrico^ofieaviim  poteft 
confiderari ,  uc  compofitum  ex  meris  aequalibus 
circulis,  flbiinpodtis;  adeoque  phenomena  (imi* 
lia  eKhibebic ,  ac  de  ipeculo  fphasrico-concavo 
jnemoravimus ;  in  eo  nempe  dbjedla  ampUficaUf 
ere£fai,  inyerfa,  acque  in  variis  locis  videboncor  { 
Quatenus  autem  ejus  feftio  altero  modo  foret  rec* 
ta,  veluti  fpeculi  plani,  erunt  hac  rationephaeno 
XQena,  uci  ^  ipeculo  piano :  quamobrem  objedlo* 
rum  admo()um  deformes  imagines  coniptcienuir* 

§.  1 3 19.  Ihprimis  admininda  phenomena  cz^Talk  m 
hibem  fpecula  Pyramidalia  &  Conica,  evolvenda^^S* 
quafi  intriGatifllmas&  deformes  imagines.  Sit  ejus* 
modi  fpeculum  ABC,  objeftum  deforme  undi* 
ose  id  ambiens,  veluti  para  reprsfentatur in CG^ 
oe  ocuhis  in  O;  adeoque  radius  I  punfio  obje£ti 
D  emanans ,  reflexus  H  (peculo  in  P ,  fertur  ad 
O,  atqueex  i  videtur  provenirerita  radius  punc* 
li  E,  reflexus  4  fpeculi  pundlo  S  ad  O,  videtuf 
in  k :  radius  F  V  redicns  i  fpeculo  videtur  in 
&  radius  GB  in  m    i\deoque  eatteriora  obje<> 
ti  videbuntur  imaginis  inceriores  partes  confti" 
lucre ,  &  iQCeriora  objefll  efficient  imaginis  ex« 
trema. 

*  S*  I!) 20.  Ope  fpeculi  pyramidalis  poiitiid  qua:* 
drato  X,  partes  objefti,  piftsin  Triangulis  Ay^nb.  ttu 
C5  D,  S  fe  fepuratSy  in  continuam  imagiocmFlg.  id. 

cohaBiere  videniun 

(n^  La  perf^Qivi pToHpn  far  tm  rettgteUX  it  k  Cmia^ 

N  n  . 


Digitized  by  Google 


56i  CaUptrica^ 

Tab.  XXI.  ^-  i32<*  Nec  mtnufl  ftupeiida  flint,  quas  fpe* 
l*ig.  II.  cumm  prifmaticum  ABCDE  exhibec.  Cum  e- 
nim  objefli partes difcifile in S  A  R  ii ,  turn M  BLC^ 
aCOD,  QLiPD.  hateaotur,  videnrur  hae  ocu- 
k),  pofico  ancerius  in  ouodam  punfto^  objefti  ^ 
fiiaginem  integnm  conlHaidhe. 

§.  1322.  Ex  duclrina  praemilTa  facile  Machinae 
diverfae,  partim  Dioptricae  ,  partim  Catoptrica 
intelliguncur,  inter  quas  ell  Camera  ohfcura  pirUt- 
tiUt.  Siccoim  AB  obje£tum,  &  CD  lens  con- 
Tib.  TMu  vexa  fphflBorica,  ndn  ab  objefto  AB  in  Lenuem 
^  emifli  ,  refraftique,  cotunt  in  GE,  imaginem 
pingentes;  quamobrem  fi  ibi  planum  aliquod,  ve- 
kiti  charta,  auc  fpeculum  vitreum  femipolicura  ab 
un^  parte,  politum  ab  altersl  fuerit,  apparcbit 
ipe£tatori  S,  objeaum  in  EG  depianm ,  fed 
inverfe.  Cum  aucem  obje£tum  malumus  videre 
ercftum  ,  ponatur  fpeculum  HK  planum  fub 
anguio  femiredlo  ad  bafm  Machinae,  hoc  radios 
per  le&cem  transmiflbs  refleaet,  ut  imago  obje6U 
pinsatnrin  NM,  quare  vitrom  femipoiitum  hie 
poficum,  imaginem  eicipiec^  quse  Sl  ipe£latore  P 
videbitur  erefla. 

§.  13Z3.  Nunc  fabrica  Telelcopii  oblique  re- 
Tab.  XXI.  fletlentis  primo  intuitu  patet :  in  capful&  cava  an- 
terius  ad  C  apeni  fpeculam  jacec  planum  D£  fub 
angulo  FDE  iemirefto,  capfute  adnexum  eftte- 
lesccpium  Batavicum  MBA.  oculo  deorfura 
cernenti  apparent  objefta,  quorum  lux  in  fpecu- 
lum D£  incidiCy  quod  replicac  illapfam  ad  tela* 
Gopium. 

§.  1324.  Jucundiflima  qooqne  fpefbicula  repm^ 

fentat  Laterna  Megalographka  ,  ab  aliis  Lucema 
Tab.  XXI.  Magica  appellata,  a  Kirchero  inventa  &  defcrip- 
M^.  24.   ta,  ab  aliis  deinde  emendau:  in  (^ua  C  damma 

candelae  vd  lampadis,  radians  fere  in  centro  fpe- 


Digitized  by  Google 


cali  fphsrico  •  coficavi  A  B ,  hoc  lucem  ad  tentem 

DD  repercucit,  qus  idcirco  locem  ex  ttitetioriTaH.  't& 

&  pofteriori  facie  flammae  recipit,  eamqiie  refrin- ^^K* 
gendo  difponit,  ut  omnis  in  imagincm  fuper  vi- 
tro pi6lam  £»  E,  quam  repraefencare  animus  eft, 
Cadat:  Lux  ex  quolibec  puo6lo  imaginis  ££  e- 
miflk  divefgens,  iRapfaqae  in  lentem  iconvexam 
G,  refringicur,  ut  evadat  convcrgens,  ita  illapfa 
in  alteram  lentem  II,  ab  hujus  refraftione  red- 
ditur  magis  convergens  ,  cumque  radii  fe  in* 
terfecanc  In  L  &  K  ,  imago  in  albo  pland 
KL  inverfa  ,  &  idmoduni  ampJificab  pingi* 
cur. 

5.  1325.  Loco  flammae  C  dptimo  cum  fucce/Td 
Kircherus  Sole  ufus  fuit,  nec  turn  lens  DD  e(l 
necef&ria:  &  quia  non  Temper  radios ,  a  Sole  di^ 
fefte  emiflbs  in  m&oram  E  E ,  quoeunqpie  diei 
tempore  excipcre  licec ,  loco  DD  ponitur  chana ^ 
Oleo  Terebinthinae  unfta ,  per  quam  radii  Solia 
transmilTi,  pifturam  EE  arquabiliter  illuminant. 

J.  1326.  In  fuperioribus  i274.TeIefcopii  Ck« 
optricj  Nemoniani  memionem  feci ,  lA  mrvnA 
i  Nob.  Hadleyo  emendaciim'i  praeftantiflimuni 
eft  inventum ,  cum  exiguae  fit  longitudinis,  &re- 
Inotiffima  objefta  reprsfcntet  maxima ,  diftinftis* 
iimat  clarimma,  ica  ut  id ,  quod  pedem  longum, 
idem  ac  Diopti-icum  12  vel  14  pedum  efficiac;  i^ 
ihd  cjuod  fex  vel  feptem  pedum  eft,  hon  mitius^ 
quam  Dioptricum  100  pedum  prxftet.  EftT^ib.ii^rr, 
A  BCD  tubus  amplus,  in  Cujus  fundo  B C  fpecu- i>«i 
lam  Metallicum  fphaerico  -  concavum  GH  poni- 
tiir  ,  fadii  ab  objefto  remoto  PR  emiiri,  EG; 
FH,  ibfe  aliciibi  imerlecant ,  adeo  uc  EG,  if  ft 
parte  inferiori  objefti ,  &/* ,  J'H, a  partefilperio* 
ri  objedli  adveniant:  hi  ingrefli  tubum,  i  parte 
tQteriori  j^aiulum^  &  iilapfi  in  fpeculum  GH^ 


Digitized  by  Google 


5^4 


CaicptTica. 


repercuduntur  convergentes  ,  concurfuri  in  wif , 
&  imaginem  hie  depicturi;  fed  antequam  hocef* 
ficianc,  dimitcuntur  in  KK  exiguumaecallicuniy 
planum  fpcculumt  §  quo  repercudontor  ad  fora- 
men  laterale  L,  fele  incerfecantes  in  gS;  ibiqoe 
imaginem  5S  pingentes  ;  ponitur  vero  in  fora- 
mioe  L  lens  fphaerica  convexa,  cujus  focui  ell 
IQ  S,  hsec  radios  lefringic,  uc  qui  ab  uno  puoc* 
ID  objefti  emanaverant,  paralleU  eyadanc/quian* 
tern  2U>  extremis  objefK  punftis  emilli  luot^  ad  le 
convergentes  ingrediantur  oculum  O,  qui  imagi- 
nem Sft  canquam  objedlum ,  per  Microfcopium 
.  L  contemplaiur :  quamobrem  obje£lum  amplifi- 
caciun  j  ioverfumtdariflimQmydiftiaAiiiimiimq 
apparebic.  Amplificatum  aatem  videcar  refpe6la 
fimplicis  confpeftus,  veluti  eft  ]ongitudo  foci  fpe- 
Tab.  xxii.  culi ,  ad  longitudinem  foci  lentis ,  five  uu  AI  ad 
Fig.  2*  IL.  Appararum  reliquum,  quo  tubus  facile  di* 
rigi  veifus  objefta  poilic ,  lepraefentac  Fig.  5. 
Tab.  XXII. 

5  1327.  De  TelefcopiisCatadioptricis  egitquo- 
que  Jacobus  Gregorius,  atque  in  Optica  promoti 
rropofitioni  59.  addidit  Epilogumy  in  quo  trac- 
tansde  Telefcopiis  triplicis  generis,  Duipcridsy 
Catoptricis ,  &  Catadioptricis  ^  de  lus  inquit ;  Hoc 
tertiwn  genus  aureum  nulla  habet  incommoda ,  om* 
fjes  priorum  generum  proprietates  habere  poteft ,  filen- 
6? Specula  rite  difponantur :  fatetur  camen  Auc- 
tor,  irrito  fuccefTu  haec  Teiefcopia  tentaca  fiuile: 
led  CI.  Hadlejus  Anno  1726.  ea  levi  mutatione 
Tab. XXII. P^rfecit:  Eft  TYMZSSNYT  canalis,  in  quo 
Fig.  3.  fpeculum  metallicum  fpha^rico-concavum  LldD, 
ad  X  perforatum :  ancerius  in  E  F  eft  jpeculum 
rphccrico-concavum  minus,  brachio  mobili  RT 
affixum:  fit  obje£lum  remotum  AB,  i  cujus  iii* 
prcmo  A  radu  a  J,  CD,  emananc^  vduci  c  par- 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Gopgle' 


Ott$ptrica.  s^5 


te  B  radii  i/,  lU  hiantequam  ingre£imtor  ca- 
mlem,  le  (ecant:  Radii  illapd  in  ipeculum  LD 

concurrunt  in  foco  KH,  in  eo  imaginem  inver- 
fam  pingentes ;  deinde  ulterius  progrefli  incidunt 
in  ipeculum  £F)  cujus  focus  forec  in  /;  ab  hoc 
repercuffi  concorrexent  prone  SS»  alteram  imtf* 
gin«ii  piftori  ereftam ;  fed  prius  ponitnr  Lens 
M  N  ,  refraftione  efBciens  ,  ut  citius  coeanc  in 
P  V ,  ibidemque  imaginem  ferment ,  quae  trans 
MenUcum  S  S  in  O  fpedlacur  amplificata  &  erec- 
ta:  magnicudo  objedti  Teleicopio  vifa  eft  ad  earn  Ttbxxn 
nndo  oculo  apparentem,  ud  angulus  TOS,  ad^*  4* 
angulum  bGA.  Externum  apparacum  hujus  Te- 
lefcopii  repraefencat  Tab.  xxii.  Fig.  6. 

§.  1328.  Icapauca,  &  que  fundamenta  prima 
Optics  funt,  delibavimus:  prsftantiora  &  magis 
fabUmia  inveniri  pofliinc  apud  Dechales  in  muo* 
do  Mathematico ,  Barrovium  in  Leftionibus  Op- 
ticis,  Hugenium  in  operibus  pofthumis  ,  Jaco- 
bum  Gregorium  in  Optica  promota ,  Davidem 
Gregorium  in  Elementis  Dioptrics  ACatoptrics^ 
Molyneux  in  Diq)trict  nova,  NewtooiuninLec- 
tionibus  Opticis,  &  in  Optica,  s'Gravefandium 
in  Elementis  Phyficae  Lib.  v:  fed  injprimis  apud 
R.  Smith  9  in  Q>mpleat  fyflem  of  OpdJcs  ^  qua 
palmam  omnibus  enpuic 

CAP.  XXXVII- 

J.  1329.  ^T^erraram  orbem  ondiqaedfComjeAa 

A   arapleftitur  Aer,  fluidus,  invifibi- 
lis,  intadlilis,  pellucidus,  elallicus,  fonorus.  /^n- 
'tifiis  Sfiritus  appellatus  propter  iiibolitaceoi » 
^  Nn  3  quamt 


Digitized  by  Google 


Be  Airu 

quamvis  fit  cOrporeus.  Terram  hac  animabai 
.j|)irabiU9ue  nauiri  circuinfuikm  efTe  patec,  91101 

Sbicunque  houunei  faemt »  ASrem  iarpinniDt 
i  reddiderunt ,  in  eo  fufpenlas  obfervarum  nii- 
bcs ,  volicare  aves,  turn  mare,  per  fe  languidum 
jjacens ,  ab  eo  incitari ,  eumque  refiftere  cor- 
ponbus  quibufcuiMiue  moti^   Qus  pnniapratU- 
^  aer  oon  pofleti  nifi  corpus  fosec 

^,  1 3  30.  OnuiiiASr  imam  amplexusfimiil  com 
univerlis  in  ipfo  natancibHS  corporibus,  /Itmofphit' 
fa  Terrejlris  vocatur. 

^.  1331.  Qjis  componicur  ex  vaporibus,  exba* 
|ac]oiiibiis»  five  parcibiis  rubtiliffimis,  volaciJibui 
omniam  corporom  terreftriam  ,  aeque  firmonim , 
^cfluidorum,  ut  &  ex  igne,  five  Soils  ,  Allro- 
^um,  incenforum  terreflrium  corporum,  fivefub^ 
^raoeo  furfum  emiapeiKe  &  adlceodence. 

§.  133a.  Id  taroen  quod  proprk  A£r  eft,  eft 
flaidum  fui  genesis ,  a  vaporibos  &  exhalacio- 
ijibus  diflinclum  ,  &  cognofcendum  ex  propriis 
chara6leribus,  edarafi  nunccunftorum  terreftrium 
^orporum  pardcuhs  retercum  &  inauioatum  fir. 
I4am  i\  AMr  metallicii  vicreisve  vaua  iaclufiia,!- 
^em  &  inmuutos  fomper  perftat :  iu  amem  rapo- 
l[es  comparati  non  fane,  qui  frigefcences  elaftjci* 
tarem  perdunc,  latcribus  vaforum  applicantur  , 
^fiuunt,  in  mailam  redeunc,  ica  uc  vafa,  qus 
^tea  hoc  eiafljoo  vapore  pleniffima  fuerant ,  poi- 
^ea  quid  vacua  fint:  Exhaladones  quoque  rdi* 
quorum  corporum  fucccfTu  temporis  quafi  pereunt, 
cum  partes  amilTa  elafticitate  conjunguntur ,  in 
^nfius  fluidum  converfae,  veluti  piuribus  expeh* 
maids  Boyleaoia  (n),  in  Aixo  fwBtitip  ex  wris^ 
naiU  fariiiA,  carnibus^  aliisque  rebus  fermentand- 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


bos  f  putrefceotibus » eSer  vdceocibus  ( a ) » combus* 
tii;  tum&  ez  Halefianis nommUis  \  b)  conftkk. 

§•1333*  ^^  Mn  fiiculcas  eft  in  pabulis  ignem 
terrcftrem  confervandi ,  contra  vapores  &  ex- 
haladones  ignem  citiflime  exiinguunt  ,  flam- 
mam  vividiflimam ,  turn  fulgorem  prunarum,  ot 
&femcaiideiid8  fuffocam*  vduci  prseftandflinitts 
Halleyus  obfenraWt ,  &  in  ASre  geoeraco  ex  An- 
timonio  &  affufo  Spiritu  Nitri,  Rev.Halefius(c). 
In  fodina  Hungariae  flanimam  a  vap^ribus  extin- 
eaifirowaius  \d)^  ut  ecin  fodmts  Lichantracum 
SrverniaB  ab  exbalatis  t  Ai /^o^  vocatis  ^  Monnie- 
rius  (  f  ) :  in  antro  hzWm  canino ,  &  in  lapicidiaift 
Pyrmontana  faces  ardentes  prope  folum ,  etiamfi 
id  fpiritus  fulphureos  exfpiret ,  detentae,  extem- 
plo  extinguuncur,  nc^ante  Miilboo  (/)  &  Seip- 
pione  (g;.  Cextm  ab  halitibus,  qnos  VefoviosA^ 
1737.  era6faibat,  ezdnftus  (i).  Vinum  fisrroen- 
tans  gas  iyiveftre  ex  dolii  gala  ejaculacur,  ardcn- 
tern  extinguens  candelam  (i). 

1. 1334.  3^  Aer  ab  animalibiii  in^imus  eft 

godttBtm  viUB  &  fitnitatis  qnafi  cania,  in  vacuo 
re  omnibus  anbaalibas  iUoa  exanimadt :  Sedi^ 
fpirationi  &  vitce  animalium  adm(xlum  noxii  funt 
quilibec  vapores  atque  exhaladones  ,  uc  hofce 
Hon  homini  ducere,  non  ferae  tutum  iic,  imo  il* 
lis  vix  venenom  ma^  lethifemm  decor :  id  defra- 

inen« 

fa)  Journal  des  Scamans  A'.  1676.  pat^.  45. 
h)  f^egttable  Staiilu  £x^r.  83.  ff  in  Hmiufiatua 
find,  Expn.  2. 

fe)  Hamajlatic.  Appetid.  Exp.  3.  |>ag.  215. 

(i)  Jtmrnal  des  Scanans  A*.  1682.  pag.  11^ 

{e)  6bferv§$kns d^Hifl.  aoMrittepag.  296. 

1/)  hitunr,  baUc9. 

<#)  miof.  Tmf.  ^ 

Cb)  Pbilof.  Tranf.  N*.  455. 

(0  NsuicA*  dtPln$.  p.  3#5. 

Nn4 


S6i  .   Ik  Jhi. 

mentOf  qiK)d  in  horreis  autgranariisfervamr(a)} 
•kidenovispariecibtts  calceobdu£Hst  <lefonnci- 
b  isnovis  {b^j  tam  de  fulphuris  incenfl  eibala* 
tionibus  liquiao  conftac :  hinc  in  ancro  canino  Sc 
lapicidina  pyrmoncanl,  turn  in  puteo  effbflb  in 
Infiila  Ve&i  (^),  Ipiriois  fulphureus,  qui  exfo- 
lo  extiabcar ,  inipiracns  flnn^ulat  cito  ammalii 
(d).  Hujusmodi  antra  Plotonia  nhWis  terrrarum 
jmnt  obvia  {e):  etiam  ocyflTime  interimunt  anU 

'  xnalia  (/)  candefa£li  asris  exhalationes ,  uc  &  il« 
l;e,  quas  carbones  iigoei  ardentet  {g)f  pruns oe» 
^um  Hollaiidicoriiiii,  fpiricas  vioi  anJeos  ^  o- 
leuro  cevebincbiim  inceofum  ( i )  ,  lignum  tjaef^ 

'  Bum  viride  ardens  exfpirant ,  idemque  facie  vini 
aut  cerevifiae  fermentantis  vapor  (i);  quotiesnoa 
func  lochales  foilaribus  io  crypcis  candelarum  fo> 
mi ,  mm  novzt  erampemet  ezhalacioiies  ?  aoc 
in  antiqaii  putds  A£r  dm  ftagoantibiis  vaporiboi 
ioQuinaius  (il). 

5-  1335-  4*'  Eft  Acrls  intenfio  fiveelaflicitasin 

•  deterramat&  &  conftaDci  proporiione ,  nempe  uc 
dfenfKaf ,  occupatqiie  fpaoa »  que  fiinc  in  laaoiic 
snverfl  pooderam  oomprunendum  ;  fed  vaporei 
&  exhalationes ,  paucis  exceptis,  ica  fe  non  ha- 
beoci  obTervavi  eoim  vapor^&  dalticQs  ex  pafta, 

I 

fa)  Hales  the  ufe  of  ventGators. 

lb)  HoPMAMNus  Medio*  raimu  Tom*  3* 

(c)  tbiloj.  Tranf.  N»  450. 

id).  tii^LES  the  uft  of  yentiUUors  pig,  40, 

(e)  Geor.  AoarcoLA  Lib.  4.  de  naiura  fua  efftm^ 
iiTma,  PbiloJ.  JhuUi  N*.  452* 

(/)  HAuatiii  PJhf.  Mnt.  Exp.  Appetti*  Exp.  zl 

(f)  i^t4uSL  i?oy.  k\  1710. 
ih)  HkhntV9gguikiiatiks.  p.  17a 

(j)  CiMBRAiiuf  Im  Ep#.  1km.  p.  St.  Nivn^m 

iltCerevif  p.  280. 


Digitized  by  Google 


Di  AM.  5^9 

i  vi  diiplo  majori  compiimeote  finfle  in  fpadum 
quadruplo  minas  reda^os ;  in  aqui  O.  's  Grave* 
iandius  bullam  confpexiCy  quae,  elafticitate  Aeris 
tancum  trecencies  inminud*  in  volumen  15000 
majus  expao(aerac  (a).  Fateor  camen  exhalation 
nes  elaftMTas  conftantesy  &  ejuadem  coodenfabili* 
tads ,  ac  in  ASre  eft ,  dan ,  quales  (ex  anno- 
rum  fpatio  i  fe  confervatas ,  &  paris  ac  in  Acre 
elaflicitatis  CI.  Halefius  defcripfic  Verum 
ejusmodi  exhalacione$  Tunc  rariores. 

$•  <33<^-5^*  Efie&us  ASrisexvaporibas&ezha* 
lationibus  produfii  difcrepanc  ab  iit  oatoralis  A£* 

*  ris,  obfervante  CI.  Cotefio  (c^,  qiiippe  in  Acre 
produfto  e  cerafis  fruftus  coiorem  faporemque 
xnelius  fervanc ,  ouam  in  aere  vulgari :  in  aere  pro- 
dtt£U>  e  py ris  color  firudhium  mucacur »  fiipore  ta* 
men  coniertrata  In  aSre  produOo  d  pafta  in  flo* 
re  cariophylli  mntatur  color  :  in  genere  in  Aere 
produflo  non  tarn  cite  putrefcunc  pifa,  pyra,  ma* 
la,  aliaque  corpora,  quam  in  aere  vulgari. 

$.1337.  6^  Si  quoQue  Aer  non  eflet  smquodflui- 
dum ,  di  verliim  ab  exhaladonibui  &  vaporibus ,  cur 
manec  fuperftes,  poftquam  tonuit  &pluic?cume* 
nim  inccnduntur  exhilationes,  quae  fimul  cum  va- 
poribus in  terram  fub  formi  pluvis  decidunc ;  fed 
obfervatur  A3r  modo  purificatus,  poftquam  pluiL 

S.  1338.  Adeoque  eft  ACr  aliqoid  abexbalads 
corporibus  diftinflum ,  quod  creatum  a  Deo  Hmul 
cum  terr^;  quod  ilico  fuo  ponderc  &  reliquispro- 
prietatibus  eue  potuic  caufa  vegecationis  plantiuiim , 
ttt  &  aoimalium  vicie,  firoidac  creabancur.  Mt 
igicnrei  a^iii,  in  vaporem  oonvcfll,  non  pro* 

gig- 

U)  Injliu  PhiUf.  f.  6$5. 

lb )  Hamaftatic,  J^nd.  pig.  320. 

Zntfte  ernmu  L$S.  SVi.  ^rtic.  v 

tins 


Digitized  by  Google 


ff0  Ik  JitfX 

^ffMtt  lecundam  piuloio^nim  nonaailoram  o* 
pinioQein  («):  neque  etiimex  ignelecuiidiunA* 
riltocelem  (b)  &  wdquos  po$cas ,  quot  apSait 

Piutarchus  (c). 

5'  I339«  aliqua  notabili  copia  collecliis, 

hue  ttMue  obfervacas  fuitfemper  nmnfifleflmdus; 
ntqac  dmtutnSi  mora  in  vafis;  Deque  immfofdp 
gore  nacttrali  in  locis  fioreis;  nee  fiinmio  ardfidi- 
li  frigore  ope  Spiricus  Nicri  &  glaciei  ;  ne4ue 
Compreflionibus  in  mafldm  firmam  reduci  potuk. 
£ft  ejus  fluidkas  magna »  qui^  pardculae  fimc  ai 
modum  lara »  fphwhom »  mobUifluiMe ,  panm 
pooderoib  t  nee  le  magol  vi  oafauoe^  adeoqoe 
facile  S  (e  removeri  poflunt. 

5.  1340.  Nonexigaaeil  Aeri  gravitas ,  fibi  li- 
bere  cotmniiTua  a  ceauro  cerrce  nuqquam  recedi^, 
quemadmodiim  levia »  ex  Prind^  levkads^  ab 
Ariftotelids  agl  dicebantHr:  ipfe  Ariitotdes  ASn 
pondiis  adfcripferat  (d)  ,  aflerens  ucerem  infla- 
turn  graviorem  effe  compreffo ;  quod  tamen  ve- 
nun  non  eft :  Gravicatem  A&ch  Galilseus  incepic 
I>robare»  qtiam  deiode  ooofirma^eranc  Torricd- 
litis  y  Merfenmis,  muldque  aiti:  none  vero  plan* 
mis  experimcntis  demonflratur.  1°.  Si  ex  reci- 
piente  Aer  exinaniatur,  in  id,  faperidri  parte  a« 
percum,  ilico  Aer  ruic,  vaa  inplec:  fi  AiSc  leFii 
foret,  defcenfua  hie  condogefe  non  poflteu 

2\  AST  vi  ingenti  corpora ,  Qutbas  inonmbky 
deprimit,  ideo  Ti  orbis  vicreus  vel  plumbeus ,  pia- 
nos, 

(a )  Plato  la  TtouM.  LucaiTius  L.  i.  7^.  Ci« 
CBRo  U  1.  di         D$9t.  SfinacA        19m.  Vos* 

i  I  u  s  (fe  miatu  Maris  Cap.  20. 
{h)  In  Ub.  ie  Gmerm.  ff  Cmufi.  Ton.  !•  Ubw  a« 

Cap.  4. 

(c)  Plutarchus     prjw /ncidb  ptt* 9tf» 


Digitized  by  Google 


Ik  Jtfffk  571 


aat  t  temh ,  inponatiir  ledpieiiti  9  tix  quo  Aft 
esnmtUatiar ;  ft  pondere  inaimbrafb  A&is  in  re* 

cipiens  premitur ,  frangiturque. 

3**.  Vafa  fphaerica  vel  fornicata,  tabulae  Antliao 
Pnemnaiicg  inpo{ka»  ediifto  inoerpo  Acre,  a« 
Mam  ab  ocnoftcua  incambcnds  A6m  pondem 
apprimunrar. 

4^  i Jemifphaeria  Guerickiana  cuprea  ,  cava, 
fibi  inpoCta,  orbata  interno  Aere,  ad  fe  ab  ex- 
terno  valde  apprimunoir)  ita  uc  noa  aifi  vi  mag^ 
aft  dtvelli  queaoc 

.  5^  Vermn  quam  dariiSiiiie  ASrem  eft  graven 

denionflramus ,  ejus  pondus  ad  flaceram  exhiben- 
do:  ponderetur  enim  phiala  Aeris  plena,  haec 
vacua  mulco  eft  levior  ;  admiilb  Aere,  icerum 
gravior :  Attamen  oriri  poflet  fufpido,  an  noa 
onme  pondas  ASm  ab  adminif  vaporibus  &  ex« 
haladonibus  oriatur  ?  ponderis  partem  ab  lis  pen- 
dere  eft  quam  certiflimum  ;  fi  enim  tempeftate 
.  humida  Aer  (icciilinios  cineres  clavellatos  ia  vas 
yacuum ,  led  prius  una  cum  ASre  poDderatum, 
pemptaveric ,  nequidem  ejus  poodus  dimidiam 
prioris  erit :  verum  coelo  fudo  fi  id  fiat  experi- 
mentum  ,  ejusdem  ponderis  eft  ASr,  qui  Salem 
aicalinum  percraaiiic,  ac  qui  ante  edu&ua  erat. 
Si  autem  Aer  poros  gravis  non  forec,  quoroodo 
in  ipfo  nnbet  natareamfofpendipoilem^naequip. 
pe  graves ,  k  nullo  fuftentacas  pondere ,  deorfum 
ruerent. 

$.  1 341.  Gravkai  Aeris  fpecifica  oomparata 
com  aqui ,  obiervaca  fuit  aonnunquam  od  z  ad 
8oo.  .  Non  ttmen  eft  hoc  poodus  conftans,  ied 

Suotidie  mutatur,  pro  diverll  puritate,  denfitate, 
Ic  calore  Aeris:  videtur  in  Europae  nonnuliis  lo- 
cis  com^eliendi  poodus  ipecificum  refpeflu  aquae 
intra  liipites,  quiiootua  |  ad  6069^  Ot.inde  us^ 


57* 


.  {•  1342,  Qiamom  Acmofoiuera  tenena  corpa- 
ra-ponderei  aoc  pardm  pondere,  partimvidaili* 

ca  premat ,  explorari  poteft  ope  tabi  vitrei,  fii- 
periore  parte  claufi,  inferiore  aperti,  inpletiMer- 
curio,  qui  in  eo  aliquando  ad  alcitudinem  29  doI- 
licum  Rheaol.  fufpendicur :  hujus  pondus  e(t  in 
sqoilibrio  cam  pondere  Atmofpherae ,  necrefertfi* 
ve  rabus  amplior ,  angufljor ;  longior  brevior^e 
fuerit  ( « ) ,  Mercurio  in  omnibus  ad  eandem  at 
titudinem  fufpenfo  ,  modo  tubus  longior  fit  30 
poUicibus  Rt^nolandicis.  Quia  aqua  eft  cirdiff 
14  levkur  mercurio,  poilec  aqua  com  eo  in  tiAo, 
vd  cum  AcmofphdsrS  ad  alcitudinem  33^  pedain 
Rhenol.  in  aequilibrio  haerere ;  Idcirco  apprimit 
Acmofphaera  fuo  pondere  corpora  ad  fuperficiein 
terras,  ac  fi  aqua  ad  alcitudinem  33 1  pedum  is 
loperftila  foret;  quod  Sl  Pafcalio  &  Boyleo  expe- 
rimentis  fuit  connrmattim. 

5.  1343.  Kx  his  determinari  poterit  quocfam- 
modo ,  quanci  ponderis  fit  Atmofphaera  temm 
fuo  circuicu  amplexa,  foret  id  fupputante  CLjuc 
fiemoulUo  iibrarum  tf,  687,  360^  000 ,  000| 
000,  000  (b). 

5.  1344.^  Quoniam  Aer  eft  fluidus,  premie  om- 
nibus dire^lionibus  vi  aequali;  adeoque  ceque  fur- 
fum,  deorfum,  prorfum,  antrorfum,  ac  oblique: 
idciico  corpora  utcunque  tenera,  quae  ab  ASream* 
biuntur,  omni  parte  asqaaliter  prefla  non  deftroon- 
tur :  lateralem  vero  Aeris  preffionem  perpendicu- 
Tab.xxmlari  a:quivalere,  patet  in  experimento  Mariotdj 
Fig-       nampliiala  CD,  aquas  plena ,  perforata  in 

redpietii  tubum  £F  utnmque^apercumy  remet 
aquam  in  tobo  ad  A,  ad  eandem  ac  foraninis  fi 

alci' 

Cd)  L'Hifl.  4e  fA€9d  R^y,  A*.  1740.  pig.  108. 
•        JAC  aAairooLLx  Ofif.  Vol.  i.  pif.  187. 


Digitized  by  Google 


D0  JM. 


S7i 


akicndtnem ;  adeoque  Aer  premens  difeCtione  £  A 
deorfum  non  operatur  vehemenciui  ,  quam  qui 

ft  latere  foramini  B  accumbic. 

5.  I345»  Tubus  inpktus  mercrurio  ,  atqne  in 
equilibrio  cum  pondere  aut  preiTione  Atmofphas- 
r»,.  in  iaudem  invencoris  TorhGellii,  qui  hoc  In- 
ftnuoMtnm  anno  x<S43«  invenic ,  appeUacns  eft 
Tubus  TorriceHiarms  ^  ab  aliis  Baro/copium  &  Banh 
metrum:  quoniam  eft  quad  menfura  ponderis  At- 
xnofphasrae  aereae  in  dato  loco.  Hie  tubus  non 
e^ugua  caufa  promocae  dapfo  ieciilo  Phyfice  fuic: 
Quoniam  inter  fupremam  fornicem  tubi  tri|^nta 
poll,  fui  longitudne  exoedentis ,  &  mercurinm 
fpatium  Aere  crafDori  vacuum  eft,  defiderio  age- 
bantur  Phiiofophi  explorandi ,  quid  corporibus^ 
in  hoc  vacua  pofiiis,  conungeret?  admiranda  ia 
CO  obfivyata  piMnonena,  &  diflSculcat  illod  oon- 
ficiendi,  orig^nem  alceri  madiins  ,  AntUs  nempe 
Pneumaticae  dederunt,  cujus  ope  facilius  Aer  ex 
quibuscunque  recipiendbus  exhauriri  poteft. 

1346.  Sufpendi  vero  mercurium  m  tuboToj> 
Ykelliano  i  poDdereincombends  Atmofphsro ,  vel 
preflione  seiquipollente',  probacur ,  qnia  fi  tnbnt 
longiori  recipienti  includitur ,  Aere  recipientis  e- 
duflo  ,  ex  tubo  mercurius  effluic,  qui  Aere  ite- 
rum  admiilQ  ad  priorem  afliirgic  aickodinem.  Dap 
tnr  antem  exceptio,  ^uando  tuboi  totnt  accooi* 
ciflinie  fuit  mercuric  im|decos ,  turn  pom  ex  eo 
non  effluit  mercurius »  ud  primus  obfervavic  Hu« 
genius  (a).  , 
'  $•  13>7«  Pofito  tubo  Torricelliano  per  aliquoa 
temporis  intervallum  in  eodem  loco^  obfervantvt 
mercurii  diverfo  attitudines ,  qnarum  dilcrimen 
majuseft,  quam  i  rarefa6lione  caloris  Atmo/phas« 


574  biAeri. 

rici  oriri  poflet :  id  Torricellias  Anno  1645  tel 
J646.  primus  obfervavk.  Alcitudo  minima  ia£ei* 
gio  obiervata»  fuic  17  polL  %  liiu,  &  mnitM 
30  poll.  Rhenol.  litnites  ideo  quam  proxime  enint 
3  poll.  Interim  certiflimum  eric,  mcrcuriura  aldui 
aflurg^e  in  tubum ,  cum  ille ,  qui  eft  in  vafculo, 
plus  pitBiitur  quam  ante :  defcenfumiD  a  into 
aiercurkim,  ii  miiius  prematur:  &  qoottiaiii  dii- 
crimen  alcitudinum  in  cobo  eft  ^  poilicum ,  erit 
hoc  refpeflu  totius  preffionis,  &  quidem  niaxi- 
mae,  quee  a^uivalec  30  poUicibuSy  psurs^  um 
eft  £  ad  10:: 3 f  30. 

(.  1348.  Lubet  bneviter  reeeafeie.  Si  qcSvm 
aam  cauHs  nunc  plus ,  nunc  minus  mercurius  pre« 
metur.  Plus  premetur ,  cum  Atmofphaera  fit  gra- 
vior  i  quod  concingic  ab  hifce  cauUs.  i"".  Com 
fiipca  re^odem  plus  Aeris  irmds^  o^ofiodi^ 
i^one  flandbos,  &  Aerem  ad  locom  imemie* 
dium  pellentibus  &  cogentibus,  accumulatur,  qoo 
cumulo  Atmofphaera  akior  graviorque  fit.  Vi- 
deocur  venti  efTe  primaria  caufa  mucaciomim  ia 
Atmofphaer^,  &  cbverfiirom  aldtudiniim  merco^ 
tii  in  Barofcopio:  quod  etiam  ex  makh  obfem- 
tionibus  collegit  Nob.  Caflinus  {a):  nam  in  Re- 
gionibus  inter  Tropicos  jacentibus,  &  in  qyibui 
ejusdem  cenoris  vencus  orimtalis  perpetuo  fpirac^ 
mercuriot  in  Barofcopio  irix  obferrMir  motafi, 
qoemadmo^um  mm  ex  propriis ,  ttim  et  ttUoraa 
obfer vationibas ,  teftatur  CI.  Ha]]eYUs(A):idcOfh 
firmant  R:P:  e  focietate  Jefu ,  cum  intra  Tropi- 
dbs  mercurius  plerumque  fufpendacar  in  aldiudioe' 
26  poL   .  lio.  &  ab  indb  usque  id  %6  pel.  it 


(a)  VHiJl  de  rJcad.  Roy.       1746.  pag. 


Digitized  by  Google 


S7S 


Km  {a) I  CL  Condamine  Saruma^  obfervavit  alu- 
tudioem  mercurii  24  poL  2  lin.  addens  in  zoi^ 
tonridd  hanc  alticudinem  non  fobjici  viciflitudim- 
bus:  invenitqiie  in  urbe  Quito  aliquot  annorum 
fpatio  maximam  difFerentiam  vix  exccdere  fesqui 
lineam.  Godin  primus  obfer vavic  mucationes,  quse 
fuDt  circiter  nnios  lineae  fpado  24  horanioii  eSk 
fidsregulam,  &  idtematun  fieri  (b). 

2°.  Accumulatur  etiam  AtmofphaEra  fupra  no- 
ftram  regionem,  fpirante  Borea,  vel  Acjuilone, 
qui  ventiAerem  refrigerant,  condenfant:  idem  in 
regno  Akeriano  oblervavic  Th.  Shaw  (r^,  adeo 
nt  Atmoiphnse  aldtudo  ibi  decrefcat,  leaiiipre- 
mum  fluidum  S  latere  omni  afiSuat,  fuo^ue  cumu- 
lo  &  pondere  preflionem  augeaL 

3^  Altior  quoque  eric  mercurius,  fi  ventus  ex 
loco  altiori  Aanofphsrs  deorfiim  .ad  terram  de» 
terminatar;  tain  enimA&em,  cuioccurrit,  ea* 
dem  direftione  premit ,  arque  hie  non  aliter  pre- 
mit  mercurium,  quam  fx  a  majoii  pondere  aggra- 
varetur. 

4^  Ouom  k  frigore  condenfatur  ASr,  defcendic 
Atmofpmm,  ctiamfi  eddem  copii  maneret:  prop- 
ter binas  caufas ,  majori  gravitate  gaudebit ;  par, 
rim  ob  vim  centrifugam  partium  minorem,  par- 
tim  ob  gravicatem  au£Um,  vide  a88.  &  506* 
kleo  pienimque  Hyeme  mercurium  in  tubo  im$ 
liifpendi ,  quam  iEfhce,  obfervamus. 

5°.  Adfcendentibus  in  altum  pluribus  vapori- 
bus  &  exhalationibus  Atmofphaerae  gravitas  neces* 
fario  increfcit,  quanti  ponderis  funt  exhalationes ; 
ideo  fi  Aer  diu  maneat  pigef  &  ttanquillus,  pla« 

•  rimof 

(  a  )  Ohfervations  Pb^q.  &  MBUbem.  iii  hdn  Oh  pag.  94. 
(h  )  Voyage  de  la  rivUrg  des  AmamiU  pig.  at. 


gj6 

rimos  vapores  colligic,  mmqaemeroiriiii,  tqu 

Hyeme  ac  iEIbce ,  ia  Oibo  femper  acUbeadM 

obfervatur. 

5.  1349.  Minus  premetur  mercurius  ,  fi  Au 


ds  impecQofif ,  aat  ab  effervefcendbas  ezhalado' 

nibus  pars  quaedam  Aeris  ex  fuoloco  abripitur ;  hinc 
quafi  aliquod  vacuum  fit,  in  quod  quidem  parsfu* 
perior  defcendit ,  fed  nihilominus  minor  Aeris  co* 

}m  re^oni  illi  terreftri  inroinebit;  ob  quam  cao* 
am  xnerciirius  in  tubo  miotts  prefljis  oeicendeci 
quemadmodum  (aevientibos  procellis  lemper  ob- 
fervatur ;  imo  quotiescunque  percipis  veotum 
au6lo  impetu  fupra  locum  obfervationis  flare,  vi- 
debis  eo  memento  mercurium  defcendere , .  quem* 
admodum  etiam  Hauksbejui  analogo  experimenta 
ddmonftravit :  quiefcente  venco,  ASr  ab  oifioi 
parte  iterum  ad  hacc  loca,  minus  Aeris  aeque  denfl 
comprehendentia,  affluit;ideo  ab  au£la  Aerismas* 
&  pondere  icerum  adfcendic  mercurius. 
a^  Defcendit  mercurius  in  tubo,  fx  ASr  exha* 
ladonibus  &  v^ribus ,  quos  amea  copiofe  col- 
legerat,  orbetur ,  hinc  tempore  pluvias  meicih 
rius  in  tubo  humilis  efl. 

1°.  Vel  cum  venci  e  terra  furfum  /piraotesy 
Atmofphaeram  quafi  elevant;  hinc  flanubut  non« 
nullis  vends  ,  iladonem  humilem  mercurius  in 
tubo  tenet. 

^  4^  Si  calore  Aerrarefiat,  &  Atmofpbaera  ai- 
dor  fiat ,  quamvis  eSdem  copii  caeteroquin  perfti- 
terit ,  propter  $•  288.  &  506.  minus  premet 
fubje£ta  corpora.  Forfitan  multo  plures  caufe, 
hucusque  incognitae  hie  concurrunt:  quicquid  /it, 
enumeratse  infinitis  gradibus  magoicudinis  di&r« 
re,  earumque  plures  fimul  confpirare,  veloppo- 
ni  fibi  poflunt,  ex  quibus  aldtudo  diveiia  mercQ« 
rii  in  tubo  pendebiu  •      ^  ^.  1 35a. 


Digitized  by  Google 


$•  ^350*  Ex  hifce  bene  perpenfis  apparet,  al» 
tiiudiQeni  mercahi  in  tubo  diverfam  futuras  AS* 
ris  tempeftaces  son  preefagire,  £ed  tancum  indica* 
re  prsfencem  Aunofphaeras  condicionem ,  &  qui* 
dcm  modo  vim,  qua  premie  corpora  terreftria: 
nonnunquam  ex  certa  Aunofphaerae  conditione  a- 
liqui  effe&us  fequuncur^  oui  fi  obfcrvau.fuerinCs 
turn  aliquod  formari  Pote(r  prefagium ,  fimuiac 
eadem  redierit  Acroofphasrae  conditio :  hec  vero 
ex  Tola  ejus  prelTione,  five  ex  altitudine  mercurii 
in  tubo  non  cognofcitur;  adeoque  nihil  certi  ex 
foJi  alcitudioe  mercurii  praevideri  potefti  nifl  ex 
plurimis  aliis  obfervacionibus  &  fomibiia  conditio- 
nem  Atmofpham  dciexerimiis.  Quamobrem  nnl- 
lae  certaj  prasfagiendi  regulae  tradi  poflunt ;  quem- 
admodum  ex  mukorum  annorum  obfervationibus^ 
inter  ie  follicice  comparacis,  coUigere  CQgor. 

$,  1^51.  Sunt  ouuauonet  mercurii  in  BarofcO". 
pio  majores  Hyeme  ,  quam  iEftace;  &niajores 
in  locis  frigidioribus ,  quam  in  calidioribua.  I"".  Quia 
Aer  frigidus  denfior  eft  quam  calidus,  atque  ideo 
apcior  mulds  gerendis  vaporibus ;  ^uibus  dum  ac«* 
cumulatur ,  fit  Acmofpliasni  graviffima;  qoibus 
com  orbatur ,  fit  leviflima :  obfervantnr  aoiem 
hyemales  menfes  faepe  pluviofiflSmi. 

2^  Sub  finem  Autumni,  Hyeme,  &  in  initio 
Veris  fasviunc  impetuoddimi  Venti ,  Praefteres, 
Ty phones;  cum  £Stius  A£r  fit  tranquil lior :  ft 
vends  vero  roazimae  mucationes  Atmoljpham  in* 
ducuntur ,  partes  ingentes  ex  fuo  loco  dimoven* 
tur,  unde  ilia  levior  fafla,  Mercurium  in  tubo 
minus  premit:  Sed  &  venti  Atmofphaeram  accu- 
mulant,  A&em  oppoiitis  fuis  dire£lionibus  con* 
d^fiuido  ,  qui  inide  gravior  Mercurium  in 
tubo  valdequam  premit.  Quoniam  in  locis  polo 
propioribus  Aer  Hyeme  eil  frigidiiOiQus  dennifH 

Oo  mus** 


musque ,  ideo  ambae  allatae  caufae  locum  inprimis 
M  habent,  faciuntque,  ut  multo  majores  muta^ 
tiones  ab  Acmofphsras  preflione  in  frigtdis,  qiuun 
ID  calidioiSms  regionibtts  condoganc. 

5.  1352*  Cum  limites  variacionam  MercurH 
in  tubo  fint  adeo  angufti ,  hos  diverfis  artificiis 
amplificare  conati  fuerunt  Philofophi ,  fperantesfe 
ficmtnimasAtmofphsrsmucadones  obiervacuros: 
Tab.  xxui  hinc  Morlandos  Tubum  inclinatom  £  D  C  F  com* 
yig-  ^  truxit ,  in  cujus  fuprema  parte  DC,  longiori  quan 
AB,  ubi  limites  mutationum  in  Barofcopio  vul- 


• 

 ;D  propoitioDaiea,  conODgunc:  puicrom 

eft  hoc  inventam,  veram  id  incommodi  habeCt 
nbtxxmquod  fuperficies  Mercurii  in  eo  non  feroper  fit  ad 
^'    Ubellam,  veluti,  /g,  fed  convexa,  veluti,  kgb^ 
fere  fimilis  &  parallela  fornici  fupcriori  tubi ,  z, 
f5fen  ttt  obiervari  vera  aldtudo  Mercurii  neqaeat. 
Frwegta  MerciHiiis  -  nimis  incumbic  lateri  tubi 
DC,  adeo  uc  non  cam  cito,  qom  qjcudem  in  u« 
bo  vulgar! ,  defcendac 
Mbixni    $•  '353*  Hookius  tubum  invenit  ABDRGF, 
4.    parte  iiireriori  infiexton  apertumque ;  ciii  globos 
fenent  6  tonucdcur,  qui  ftfercono  imiatat;  glo- 
bo  filum  adueftitur,  quod  trochleam  8  ambiens, 
^  altero  globo  H  tenditur :  Defcendente  Mercu- 
i|0  ex  A  B ,  -elevatur  G ,  hinc  praevalens  pondus- 
eulom        ope  fili  oxx^am  S  circumtorquet, 
ilsBe  incfioem  longiorem  LK,  qui  in  circoto 
MNOP  diverfos  gradus  notat:  Oftendit  hoc  fth 
roicopium  majores  mutationes  Mercurii  fans  be- 
ne, attamen  minimas  non  cam  cite,  acvulgare: 
fed  alia  inccnmnoda  ab  Aere  humido  ficcove ,  in  fi* 
Inm  operame,  crinnda,  turn  &croch]coattrini&c. 
commeroorare  non  hibet  (a).  §.1 354. 

.      )  Plnlof.  Thnf.  N%  X85*  p.  24'* 


Digitized  by  Google 


52i 


5.  1354.  Hiigenius  Anno  1672  duas  Barome- 
trurum  fpecies  invenic,  qivurUiU  hffic  prscipua: 
Tt^o  OV,  zSj  poll-  longo,  recurvo  ad  VP,p 
ucrimqiie  adjungicor  capfuia  cylindriea  HO»  CP^ 
quarum  diameter  earn  tubi  dectes  fuperat,  promi« 
net  ex  capfuJa  PLC  alter  tubus CN;Mercurioia- 
pleta  pars  capfuls  fupremae  dimidia  KQconcipiai* 
tur,  tubus.  OMP9  &  alcerius  capfulae  dimiduioi 
PL:  prdode  io  capfuia  HO,  fi  JStocurius  uno 
pollice  ex  K  ad  R  dcfcenderit ,  elevabitur  in 
PL  uno  poIJice,  ab  L  ad  S ,  tumquc  tota  co- 
Jumna  Mercurii  in  tube  ROM  duobus  poiiici^ 
bos  brevior  erit,  &  tantum  longitudinis  Rl^  cum 
amea  fiierat,  longkudinis.  K  V.  Si  igkur  mucacki^ 
Mercurii  in  Barometro  vulgari  fuerit  3  pollicum , 
duple  minor  erit  in  hoc  Hugeniano ,  verum  di- 
nidium  capiulse  L  C ,  &  pars  tubi  C  N  usque  ad  G  ia. 
pletur  aqui|  cio^  iErugioe  »  mifta  cuip  fpiricu  okri  4 


Biygdalamm ,  ne  exhalec :  adeoque  mcncuria  in 

capfuia  HO  defcendente,  adfcendet  cancopere  qui  • 
ed  in  capfuia  P  C ,  expreHurus  ex  hac,  &elevatu« 
rus  aquam  in  tubum;  qus  (t  gravitate  carei^t^ 
adfbendttitt  moicurio  ia  LC  UDum  poUiceny  f  a<k 
fceixlerec  ia  tubo  100  poOiees ,  qwa  capacitacei 
funt ,  ut  quadraca  diametrorum :  cum  autem  aqua 
gravitas  fit  gravitatis  mercurii,  14  pollices 
aquae  eruQC  ia  asquUibrio  cum  pollice  mexcuni  ia 
akicudiiie,  qnaaaohgeni  adtmiuniuim  er«  8BQtacia« 
mM  in  aitinKKiie  Taria  hi^as  aqos  d>fenrabicor« 


fttia ,  2 1  pollicum :  eritque  ita  mobiliffimum  ejus* 
modi  fiarofcopium  ^  de  qua  yideri  pcAsft  Autoc 
(a).   In  uTu  son  admodum  ioatbuic  machioa 


(4)  IrnmLdu  &0Qm§  ii\  167^'  p^g.  137* 

Oo  2 


Digitized  by  Google 


58b 


JD»  Jin. 


propttrnonmlteificoiiimoda:  x^  Qaod  ii  oleam 

liquori  in  tubo  CN  fuperfundatur ,  id  parieiibu* 
tubi  adliaeret,  opacosque  hos  reddit.  2°.  Si  oleum 
Bon  Aiperfufum  fueric,  liquor  ex  CN  avoiaL3''» 
Calor  multum  dilatat  tiquorem,  quern  frigus  con- 
deoritin  CN,  ka  ut  eadem  quamitas  fob  divefia 
aldcudine  cum  piiri  pondere  Mercorii  squiiibrium 
agac:  idcirco,  nifi  quis  'J'liermometrum ,  ex  eo- 
dera  liquore  confeftum  &  juxca  politum,  fimul 
confideraverk,  vel  1  abulas  aliquot »  in  quibusdi- 
huacio  a  calote,  queni  Tkermolbopittm  indicate 
confulaerit ;  nihil  ccrti  cognoibecur. 

$•  ^355'  Quoniam  vero  hoc  Hugemanum  Ba- 
tometrum  nondum  voio  fadsfacere  judicavic  R. 
Hookius  ( a ) ,  &  poftea CL  de  la  Hirius  {b)^  id 
longe  mobiUuf  hi  eximii  viri  reddideranc^  terdam 
adiie£teiido  capTutan  ejotdem  cttamecri  ac  priorea 
fum,  quo  fit  4  ut  quantum  Mercurius  in  capfiilain* 
feriori  elevecur,  tantura  elevetur  liquor  incapfula 
tertia  DN.  impletur  pars  capfute  inferioris  BC, 
&  tubus  CD,  usque  ad  medium  G,  oleo  Tana- 
Tab,  zniiri  per  deliquium ,  tubi  pars  akeca  GD»  &  capfu* 
Fig.  6.  ifl^  fuperioris  pars  DK,  oleo  le^nfBmo ,  quod  vo- 
catur  Petroleum:  pars  alia  machine  BS  A  recipit 
Mercurium ,  veluti  in  Hugeniano  Barometro :  de- 
fceudente  igitur  mercurio  dimidium  poIUcem  ex 
A  in  L,  devacur  ex  B  io  H,  &  petroleum  es 
K  in  N  tantopere;  manet  proinde  akicndo  (upra 
mercurium  HNnBK.  fit  diameter  tubi  CDn 
I.  &  diameter  capfularum  zr  9.  erunt  capaciutes 
nti  I  ad  81.  proinde  tubus  CD  ultra  80  pol* 
lices  longus;  &  adfcendente  mercurio  dimidium 
poUicem  ez  B  in  H  9  furfum  finecor  pecioleun  i 

(fl)  Philof,  Tranf.  An.  16S6. 


Digitized  by  Google 


G  ad  D  ,  fpatio  40  pollicum:  defcendente  vero 
nercurio  ex  F  ad  R  femipollicem »  delceodec 
pecroleam  40  poM.  &  G  ad  1:  ^uamobrem  mo-i 
tus  in  hoc  baromecro  confpicuus  em  go  poll,  fi 
niercurius  in  barofcopio  vulgari  duorum  pollicum 
mutadoni  tantum  fubjiceretur. 

Fulcerrimum  forec  hoc  inV^ntumg  fi  tria  habe-' 
reotar  fluida  diverfilliiDae  deoCcaiis,  qiise  fuperfi* 
ciei  vkri  non  adhsBrerenc,  nee  fecam  permifce^ 
rentur ,  fed  adfcendendo  vel  defcendendo ,  vitrura 
relinquerent ,  uti  in  Mercuric  obfervare  datur: 
his  nondum  decef^is,  iQvenimus.fucceOU  tempo: 
ris  nimis  adh^rere  oleum  utrumqae  fiiperficiei  tti* 
bi  CD,  ita  uc  bic  qiiodammodo  opacus  redda* 
tur ,  nec  de  vera  altitudine  fuperficiei  terminanus 
G,  ob  jafturam  liquoris,  adhaerentis  parietibus, 
judicium  ferri  queac :  Rarefa£lioms  Uquorum  % 
calore  etiam  ratio  babenda  erit. 

$•  I35<$«  Amontonfius  (a)  Anno  1695*  iequenf 
invencum  cum  pubKco  communicavic :  Capbtor 
tubus  AB,  conicus  ,  cujus  bafis  B  aperturam 
non  majorem  pollicis  habeat.  Jplercurius  ,Tab.3txxif 
qui  adimplere  poteft  partem  fuperiorem  AC,  3oFiS*  7* 
pollices  loogam  9  pouic  M  copi&  partem  tubi  in* 
feriorem  &  ampuorem  DB,  &  longam  modo 
27  i  poll,  adimj^ere,  fi  fuerit  tubus  AB  45  pd» 
lices  longus,  turn,  Barorcopio  vulgari  (tante  in 
altilfimsl  ftatione  30  pollic.  ericmercurius.in  hoc 
tubo inter  C  &  A,  &  fi  mercurius fiiem in  Ra* 
rofiropio  vulgari  in  humillimft  (btione  27  i  poll, 
erit  mercurius  in  hoc  tubo  in  DB,  quamobrem 
interval lum  inter  A  &  D  eft  17  i  pollic.  &mer- 
curii  in  hoc  oibo  £ere  iextuplo  major  motus ,  quam 
in  Barofcopio  vuigm  erit:  vocatom  fiiit  hoc  in- 

ven- 

(a)  Rcmarquci    fxftri^jici4  Ptyfiq* 

Oo  3 


Digitized  by  Google 


Irelltum  ab  alils  Barometmm  mannum »  quia  a  Nan- 
'  tis  facile  potefl:  tubus  inverfus  fervari ,  quern  iih 
ftdSknri,  inficiim  AB  tantum  mveitant:  Caveo- 
dum  aatem  ibiltcite  eft ,  ne  miDima  mercorii  got* 
tula  ex  orificio  B  excidat ,  quippe  turn  levior  e- 
jus  columna  non  amplius  eft  in  sequilibrio  cum 
Acraoipbsra,  nlQ  in  loco  propiori  fornici  A.  %\ 
Nimius  niflrcfiru  atcritus  mmobilitatem  magnai 
infert :  s"**         ASr  apermram  B  ingrecfitor, 
fuos  humores  &  falia  panetibus  tubi  apponit ,  qui 
liberum  defcenfum  mercurii  impediunt,  eum  in- 
quinant,  &  in  partes  feparanc. 
'  $•  ^357*  ^*  Caflinus  ,  &  pcrflea  pra^flandiS- 
mm  Mathemadciis  Job.  Bernoollias ,  tubo  ais- 
Tab. XXIII piliori  Baromettico  AB,  inflexo  param  ab  mfe* 
Wg»       riori  parte  BH,  tubum  gracilem  norizomalem  & 
apertum  CH,  adnexuit,  cujuslongitudo  cum  ca- 
pacitate fua  &  cubi  A  B  ita  conveniat,  ut  aipol- 
ttces  Mercurii  ex  AB  inpleant  tubum  gracUem 
ex  C  ad  H.  qaamobrem ,  G  Mercarius  in  tnbo 
fberit  ad  altiflSmam  ftationem  in  D ,  erit  in  tabo 
gracili  ad  H,  &  fi  fuerit  in  humillima  flatione  ad 
L,  crit  in  tubo  gracili  ad  C.  cumque  tubus  CH 

Eo(!ic  efle  cujuslibec  loDgitudinis,  mode  cajNidiat 
>L  tubi  aiDplioris  angeatur,  babecur  hoc  inodd 
BaroTcopium  mobiKfliRium.  Actritos  &  attraftio 
inter  Mercurium  &  tubum  CH,  longe  inmobt 
lius  reddunt  hoc  Barofcopium,  quam  primS  facie 
apparet:  hinc  quidem  notabiies  in  vulgari  Baros- 
copio  motationes  in  hoc  fiunt  molto  majores ;  fed 
ninimse,  &in  vulgari  tubo  jamconipicttaiinboc 
non  extemplo  eomparent. 
*  •  5-1358.  Aliainventa,  fed  minus  celebrja,tra- 
diderunt  alii  Philofophi ,  qux  anguflic-E  Jnftituii 
noftri  non  permittunc ,  utexponamus;  Liquet  ia« 
til  ex  his  omnibuai  fiinplek  Baromeoronid&boc* 


Digitized  by  Google 


Di  Ain. 


naqoe  opdmum  ad  dbttrvzfMam  accoiitas  ai* 

piendas,  fi  id  probe  conftruSum  fuerit;  ad  quod 
requiritur ,  uc  Mercurius  ab  omni  Acre  fit  purgacus , 
&  utin  fuperiori  parte  tubi  inter  fornicem&Mer- 
curium  nitul  omnino  Aeris  relinquatur ;  quomodoid 
obcineri  queatj^  dixi  in  Diflerotionibiis  Phyiicit* 
S*  1359-  Edit  ASr  foa  gravitate  plurimoseffec* 
tus,  veluti  enim  mercurium  in  tubo  ad  altitudi- 
nem  29  pollicum  fuftinet,  ita  fi  in  tubo, qui Mer- 
curio  inponitur,  concipiatur  embolus,  qui  a  fu? 
pcrficie  Mercurii  in  altum  accollatur ,  lemoVeodo 
tantum  ASrem,  Mercurius  prefliit  i  pondeve  hu 
mofphierae  tubam  neceilario  ingredietur  ,  atque 
embolo  adhaercbic  usque  ad  altitudinem  19  poIL 
Embolum ,  quamvis  turn  aitius  fublatum ,  non  am- 
plius  fequecur  Mercurius,  fed  in  eadem  altitudine 
quiefcec;  oec  emboli  ledprocado  aliquid  ulceriot 
produoet ,  cum  tamum  Aifrem  ex  toba  remoyere 
poflit.  Hinc  difcimus ,  aquam  in  Antliam  fuClo- 
riam  ,  utcunque  reciprocetur  embolus  ,  non  ad 
majorem  altitudinem  quam  33 1  pedum  adfcenfu- 
ram ;  aquas  ponderenempe  in  iiac  altirodine  cum 
Atmofphaer»  poodere  ae^uiUbrato:  Non  kitur  a* 
qua  in  Andiam  adlcendic,  quia  fii^tur;  fed  quia 
ab  Acre  premitur:  Adeoque  fi  claudatur  antlia 
cum  aqui  in  vacuo ,  reciprocato  licet  embolo  ne 


daufo  vale  aquss  penicus  pleno  Andia  in  ie  aquam 
recipiec,  utcunque  a^ecur  embolus. 

1360.  Ab  a^one  Antlis  vix  difFert  Suflio 
Animalis:  id  enim,  quod  fugit  Animal,  Aerem 
ex  oredeglutit,  naresclaudit,  labiis  p^iilamun- 
dique  prehendic ,  jzenas  extrorfum  pellit ,  var 
cttum  in  ore fiicit;  A£r  extemus ubera  fui gcavi* 
ute  premit,  lac  pellit  ad  loca,  in  quibns  foUatft 
cftieiilUatiaj  hoc  eft  ad  papillam,  &  ex  c^  in 


quide 


Oo  4 


01 


Digitized  by  Google 


5t4  -De  Aire. 

OS  fagentis.   Similis  eft  fumigado  tabaci.  Turn 
Tab.xxniaftio  Cucurbitarum  Chirurgicarum  ,  ex  quibus. 
Fig.  9.    cuti  inpofitis,  Antliae  ope,  vel  alio  quocunque 
Fi&  10.  modo  ediicicur  Aer ,  ad  cucem  iddrco  cucuibius 
I  pondeie  Acmofphflerae  apprimanhir »  ad  hvom 
cavitatem  propellnncar  humbres  ,  i  quorom  a& 
fluxu  tumefcit  locus.    Eft  quoque  Aer  fua  gravi- 
tate caufa  noftrae  refpirationis. 
Tab.xxm    %  I3^<.  loter  e£fe£tus ,  qui  i  pondere  Aeris 
F(6.  II.  corpora  premeods  pendenc,  eciam  Aqaae  craot* 
fluxus  per  Siphones  iosequalium  croram  oumeraih 
dus  eft:  Sk  enini  ejusmodi  Sipho  EACD  pie* 
5)us  Aquae,  crurique  breviori  AE  appo/Itum  fit 
vas  B,  Aer  fud  gravitate  in  utroqiie  crure  Aquam 
furfum  {Nnemec ,  bxc  tamen  fua  gravitate  nititur 
deorfum,  &  quidem  major!  vi  in  crare  longion 
CD,  t]uam  in  A  E;  adeoque  dacor  m^or  rado 
inter aftionem  Aeris  furfum,  &  reaftionem  AqucC 
deorfum  in  crure  breviori  AE,  quam  in  CD 
longiori  ;  proinde  Aqua  £A  majori  vi  furfuiD» 
quam  CD  premetur,  ei^o  adlcendet  Fluidum  in 
£A,  transpellet  rdiquum  in  AC^  CD,  &  qiiia 
eadem  caufa  exfiftic,  quamdiu  Floidnm  eft  in  va* 
fc  B,  effluet  ex  orificio  D  omne  Fluidum. 
Tab.xxm    5-  ^3^2.  Crediderunt  nonnulli  Eriiditi  aliam, 
Fig.  II.  quam  Aeris  graviucem  »  hujus  transfluxus  eiie 
caufam ,  fed  hanc  eflc  veram  apodidice  demons 
trari  potefl:  quia  fi  Sipho  EACDinclodatorRe' 
cipienti,  ex  quo  omnis  Aereducatur,  ut  fit  va- 
cuum Torricellianum ,  (quod  fieri  poteft  Reci- 
.piens  inplendo  accurate  aqua,  omni  Acre  pnus 
orbati ,  &  deinde  edocendo  hanc  aquam , )  turn 
in  accuraco  hoc  vacuo  nullus  fit  aquse  per  Sniho- 
Tab.xiixinem  transfluxus:  Impeditur  qnoque  ex  Sipnone 
Fig.  13-   EAD  aquae  effluxus,  vafisBB  onficiain  Cclau- 

dendoj  aerisque  preifionem  incercipieudo.  Auc 

fi 


Digitized  by  Google 


Dt  AM. 


Sis 


fi  Siphb  EACD  oonftet  exciiiribas,qaonimbre«Tab.xxm 

vius  EA  fuperet  30  pollices,  inpleaturqueMer-Fig.  ia» 
curio ,  nuUus  fiet  ex  breviori  crure  adfcenfus  nec 
per  longius  crus  Mercurii  transfluxus ,  fed  (1  extremi- 
tas  D  eciam  ponaiar  in  vaiculo ,  Mercoriui  in  hoc 
influec ,  leUao  arco  fuperiori  AC,  atqae  in  croie  . 
utroqae  AE,  CD,  fufpendecar  ad  alcicadiiiem 
eandem ,  ac  eft  in  Baroraetro  vulgari :  Si  ve- 
ro  crus  AE  fueric  brevius ,  quam  eft  aldtudo 
Mercurii  in  Baromecro ,  fic  omnis  Mercurii  ex 
£A  transfluxus  per  AC  in  CD,  &  in  vas-D^ 
manifeftiflbno  indicio,  Siphonit  cSc&m  &  poo^ 
dere  Aeris  pendere, 

§.  1363.  Si  Gphonis  crus  brevius  EAC  fueritTab.xxui 
multo  amplius  crure  longiori  CD  ,  os  E,  imple^fig.  14- 
xi  aqui  fiphonist  immituiur  vali  BB  capiemi  ap 
quam,  effluec  per  C D  omnis  aqua  ex  vale. 

1364.  Sit  cms  EAC  doos  alcam  poUices^Tab.xxm 
crus  CD  14  pollices,  &  fiphoni  infufa  aqua,  jam  Fig.  14. 
vafi  BB  infundatur  mercurius,  cui  orificiuin  E 
inmittitur,  effluec  aliquid  aquae  ex  crure  longiori 
CD,  adfeendetque  mercurius  in  crus  £A  ad  al- 
titudinem  iinius  pollicis,  turn  uirumque  crus  mar 
nebic  plenum. 

^.  1365.  Si  vero  crus  EAC  fuerit  ut  ante  2Tab.xxin 
poll,  altum,  cms  CD  plusquam  28  polliceslon-^ ^S*  H« 
gum ,  &  fiptio  aqu(B  pl^us,  turn  immiilb  crure 
EAC  vafi  eapienti  mercurium,  effluec  ex  crure 
CD  omnis  aqua,  dum  adlcendit  mercurius  in  crus 
EAC,  fuperacurus  incurvatam  partem  AC  ,  & 
aquam  fequens  effluit  omnis  ex  vafe  BB.  Qos 
omnia  ex  priori  fundamento  fluunt. 

^•1366.  Movit  difficttltacem  Reifelius  (ti)  Si« 

pho- 

(a)  'Journal  des  Scavm  A*.  16%$.  (>.  Li£ficili' 
fiA  A*.         p.  142* 

i 


Digitized  by 


1 


i85 


Dc  Aere. 


phone  flsqaalium  crarom  EFG,  in vento  Joanne 

Jordano,  qui  aqiiam  utralibec  parte  transmittere  die- 
tuseft,  cum  enim  orificia  E,  G,  jaceant  in  ea- 
dem  horizonuli ,  admocd  a^usi  ori  £ «  effloiat 

Tab. xxiiifi^  ^<      ^  admoci  Aqiii  ort      fic  effluzof  tt 
Fig.  li.  £:  Vertm  efflutUs  tnemoratut  non  fic,  nifi  Aqua 
admota  alterutri  orificio  fua  aldtuditie  effecerit,uc 
crus  hoc  brevius,  altcrum  longiusevaferit: quem- 
fldmodum  inftituenci  experimtDtumy&foliiciteai- 
tendbod  patebic :  Ope  hujus  doftrime  mulri  ef« 
^ftos,  qui  in  Nucnra  conringunt,  qualis  eft  foo* 
tis «  qui  eft  prope  viam  d  Pfmtarlier  ad  pagum  Tml- 
Ion.  {a)  facile  explicantur,  nonnuliaque  alia,  at* 
Tab.  XXIII  que  arcifici^hs  Tantali  potatio  intelligitur. 
Fig.  16.         1567.  Inter  proprias  dotes  Acris  praeciput 
eft.  iUa ,  quas  vocator  £b»JHd$as^  vel  PaHmmM^ 
propter  eflfe&is  nonnullos  anilogos  iis ,  quo9  io 
corporibus  elafticis  obfervamus :  Poteft  nempe 
AeV  in  fpatium  minus  adigi  comprellione ,  qui 
ceilance,  iterum  fe  fponte  refticuic  in  priftioum 
volimien:  Claudaturenim  Aer  io  Aoilia,  adiga- 
•inr  embotus  ad  fondum,  id  aliquanttim  fieri  poce- 
lie;  cedetqtie  Mx  preflioni,  in  fpatium  muko 
minus  abituras.    Dcin  define  embolum  urgere, 
hie  exteroplo  ab  Acre  fc  reftiiuence  in  prius  vo- 
liunen  ex  Antlia  expelletur. 


€  i3(S8»  Hapc  elafticicas  acria  pendet  &  vi  re- 
|Mliente»  vdcici  iceotro,  qua  partes  quamquam 

fc  non  contingunt ,  fe  repellunc  direftionibus  i 
centre  oriundis :  id  tamen  in  firmis  corporibus  e- 
iailicis  aliter  eft  comparacum. 

$.  1^69.  Quemadroodom  in  praecedeoti  aptr 
rimeoto  ASrab  enbob  Gompriinpbttuc  io  ai^ns- 
*litts  Ipatiuniy  ita  quoque  inferior  &  pondere  Afiis 

fu- 

ia)  Journal  des  Scawms  A\  iCBS.  pag.  455. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


I 


Digitized  by  Google' 


Di  Jtre. 


fiiperioris  comprimitur,  quamobrem  non  (ecus  (e 
habec  Acfr  prope  Terra  (hperfidem  i  quam  qui  in 
Amite  cavo  vaMe  compremis  habeeur:  hinc  exK 

giia  Aeris  copia  in  vefica,  qufc  recipienri  inclu- 
ditur,  (cfe  expandic ,  veiicam  explicate  ioHacqu^ 
Aere  ex  recipience  exhaulta 

j.  1370.  Prout  Aer  prope  Terra  fbperfidem 
eft  comparatusy  fefe  ica  dilatac,  qc  rcwiiiina  foi 
fint  in  radone  inverfdponderumcomprimentium: 
Hanc  regulam  ftabil^verunt  Boyleus  &  MariottusTab.  xxiv 
ex  fequenti  experimento.  Sit  tubus  AB,  Baro-^*<»'  ^* 
Inetro  inierviens ,  qui  rite  pracparatus  furpendac 
mercorium  ad  altittmincm  fiCt  huic  tomictacor 
quantttas  Afris  AD^  ram  non  amplioa  fhTpende-  * 
tiir  mercuries  ad  D,  fed  tantum  ad  altitudinem  • 
BE,  Aere  AD  fe  expandeme  in  fpatium  AE. 
Vis ,  qui  Aer  Atmofph«ricus  comprimitur,  eft 
tequalis  ponderi  Atmofphserac,  quacum  mereoriits 
aldtudims  BC  eft  inaquilibrio:  adeoque  pondm 
Atmofphwa  columnd  mercuriali  CB  exprimi  po* 
ted :  hoc  pondere  compreflus  fuit  A^'r  A  D.  Hie 
autcm  fa6lo  experimento  fe  explicuic  in  volumen 
A£,  adeooue  Aeris  ica rarefafti  fuperdes  elafli- 
citas^  fimuf  cum  ponddne  mcicurii  EB^  aquilH 
brium  faciunc  cum  pondeie  AtmoQrflara,  five 
cum  columna  mercuriali  CB ,  demtaproindemer- 
curii  columna  EB,  acquilibrat  Aeris  elafticiias  in 
A  E  cum  reliquo  pondere  AtmofphaeraB ,  quod  eft 
eequale  columna  mercuriali  C£,  eflproindepoiH 
dtts  comprimens  A£rem  expanfum  in  A  E ,  vdii* 
ti  eft  CE.  Si  menruTcmus  dein  fpatia  AD ,  AE, 
ab  Aere  in  ucroque  cafu  occupata ,  deprehendun- 
tur  efTe  uti  CE  ad  CB,  ergo  volumina  Aerij 
func  in  inverla  radone  pomierum  comprimeiH 
tium, 

$.  1371.  Eadem  regula  locum etiamhabet.cum 

Mt 


Digitized  by  Google 


588  De  Aire. 

Aer  comprknitur  in  minus  volumen ,  quemadmo 
dum  probe  evicic  fequenu  experimenco  Mariot- 
tus  (a)»  Sit  tubus  P  O  N     inflexus «  claufu;  ia 
Mf  ei  infandatur  tantUlum  mercorii ,  qui  acfin* 
pleat  partem  inferiorem  NO,  uc  iocercipiamr 
ASr  in  N  M ,  qui  cum  (it  ftque  compreflus  ac  re- 
Tab.  xnvliquusAtraofphaerae  Aer,  poteft  concipi  preffui  i 
Fig.  a.     ponderecolumnaemercurialis  CBin  fig.  i.  In  tubuiu 
P  O  iofundatur  mercurius,  veluti  ad  altiuidiooii 
XOy  comprimetQr  Aer  in  crure  N  M ,  uctaoan 
occapet  ▼olameo  MZ»  dufti  nunc  borizoniaE 
ZF,  erit  Aer  MZ  compreflus  cum  a  pondere 
Atmofphaerae ,  turn  a  pondere  affufi  mercurii 
Tab.xixvXF:  menfurando  fpatia  MZ  &  MN  ab  Aere 
F»g-  i>   occupata,  &  pondera  comprimentia,qu3eruntud 
CB,  in  Fig.  I.  &  CB  +  XF,  in  Fig.  i.&ft.oih 
fervatur  haec  proportio,  ut  fit  MN,  MZ::CB 
4.x F.  CB.  adeoque  iterum  Tunc  haec  fpatia,  ab 
A&e  occupata ,  in  radone  inverfa  ponderum  com- 
primentiuto.   Obfervavi,  cum  Aerem  MNpius 
qoam  in  vohiinen  qoadruplq  miiiii8miegeiaro,ip- 
fam  HOD  amplkis  au(cultarc  regute  craditae ,  ied 
plus  refiftere  viribus  comprimentibus,  veluti  olira 
etiam  annotavit  Nob.  Boyleus,  deinde  Rondellus 
(ift).   Neyje  polle  regulam  iemper  eUe  cooflan- 
tem  inde  patet ;  quod  fimiilac  partes  ASris  iefe 
coDtingerent ,  mailamque  omniiio  folidam  mm- 
ponerent ,  non  pofTent  amplius  ab  allis  nature  vf- 
ribus  in  minus  volume  reduci,  quia  corpus  eft 
inpenetrabile. 

S*  ^S7^*  Qus^ntur,  quantum  Aer  AtiDo(pb»- 
ncos,  prout  fe  habec  ad  Terrs  fuperfidem,  k 
yiribus  aoftiji  comprimi  poifit?  iooiites  aliqoos 

I 

(fl)  Mouvment  des  Eaux.  p.  14  t. 
(j^)  Qumgatfir.  AnmUns  pig.  2Qf^ 


Digitized  by  Google 


t 


Boodam  animadmio^  id  tamefl  eerciinieft.  Boy-  •/  . 

leum  hunc  Aerem  decies  ter  denfiorera  reddidifle :  • .  •.. 
Hailcyus  fe  Aerem  fexagefies  denfiorem  vidiflTe 
Uadic.  CL  Hakfius  («)  ope.praeli  .condeoikvi^ 
Aerem  in  fpatium  trigefies  &  o6lies  minus:  ve- 
nim  ope  Aquae,  in  glaciem  deo(lw»  ASiem  ia 
fpatium  155 1  minus  quam  ante  reduxit,  ica  fuis* 
fee  duplo  denfior  Aqua ,  adeoque  cum  Aqua  in- 
condenfabilis  exiflic ,  particulse  Aerem  compo-  ■  ^ 
nemes  erunt  prorfus  diverfs  ab  A^P^^  castero- 
quin  enim  modo  in  volumen  600,  7p(^»  vel  800 
minus  circiter  comprimi  potuillent ,  tumque  ejus- 
dem  denfitatis  ac  Aqua  viribus  quibusvis  rompri* 
mentibus  reftitiflent.  •  • 

•  ^1373.  Quoniam  Aeris  compreffi  ^Uftiicitas, 
femper  ell  in  seqailibrio  cum  pondare  premente; 
ille,  qui  ^  pcHldere  Atmofphaerasj^mprefius  eft, 
'  vi  aequali  hoic*  ponderi  reaget ;  idciico  A€r  in 
phiaia  claudatur  cum  raercurio ,  in  quo  eft  longus 
tubus  ab  utraque  parte  apertus,  demto  Acre  ex 
tubOy  aer  in  pfaiala  claufus  mercurium  fua  elafti- 
we  adeandem  IB  tubo  altitudinem  pellet  ,  ac  in 
Baitmiecro  vulgari  eft;  fi  nempe  A8r  pUato  in-/ 
terim  non  rarefaftus  fit,  -  -  - 

.  5.  1374.  Si  autem  Aer  in  aliquo  vafe  duplo 
denfior  reddatur,  duplo  magis  elallicusem,adeo« 
qoe  mercurium  in  tubo  aperco  ad  altitudinem  eaii*^ 
oem,  ac  eft  in  fiarofcopio,  poflec  pellere:  fire 
nercttrii  loco  ,  aquam^  ultra  altitudmem  32  pe- 
dum: Quamobrem  denfiffimus  Aer  vafi  DDBB,.pj^jj  3^^^^ 

2uod  fond  componendo  infervic,  inclufus,  aquampig.  3, 
LrAliB  ad  magnam  altitudinem  expeiiet;  AbAe- 
le  compreflb ,  &  hinc  magis  elaftico ,  ja£lus  A- 
qufl&  ex  fonticiilo  Heionis  &  Nieventytii  pendet  Tab.  xzir 

. ,  I'i;  fU  f  ' 


Digitized  by  Google 


1 


Tab.nnr   §.  1375.  Hbic  quoqoe  iaflfefligtciir  ,  quomodb. 

IFifr  ?•    Aer  valde  condenfatus  in  Sclopeto  Pneumacico 
globum  plumbeum  vi  fumma  explodere  poffit,  a- 
deo  ttt  effe&us  vix  xxunare^  (gwn  pulvis  pyriii$ . 
edat. 

Tab  XXIV    5  ^37<^-  *x  wdem  priodpUs  a|dicari  poce- 

Fig.  5.    rune  vitrei  Urinatores,  Ponucidlit  Suirittii  HBto 

Fig.  6.    audiens ,  aliaque  phaenomena. 

^  §  1377*  parciculae  Aereae  fe  mutuor«- 

peilunc ,  dSk  ia  radone  reciproci  dilbmdanim, 
quo  ftuit  inter  partkuhrum  centra. 

Tab.  XXIV    Sine  duo  cabi  flKfiMiles  XAE,  ZBI,  qui  ooo*. 

F^fi-  9>  tineant  Afe'ris  quancitates  inaequales,  ita  ut  dlAan- 
tiae  inter  centra  particularum  in  XAE,  fint  ad 
easin  ZBI,  uti  2  ad  !•  eric  Humerus  particula- 
nmiy  conGderandarum  in  latere  D&,  adeum  ia 
HI,  ttd  I  ad  a.  idemque  eft  in  latere  £G»  & 
IM ,  lum  in  DX  &  HZ.  Quare  erknunieraspar* 
licularum  agentium  in  fuperficiem  DG,  adeum  in 
HM,  mi  I  ad  4.  &  numerus  particularum  in  cu- 
bo  XAE,  ad  eum  io  ZBI,  uti  i  ad  8.  Vitest 
m  fiipeifkries  oquales  DG,  HM^agunCtfouc* 
ut  viret ,  quibua  A9r  coaq>riiiitcur :  P^uuot  eriam 
vires,  quae  premunt  has  fiiperficies  DG,  HM, 
confiderari  tanquam  compofitse  ex  nuraero  parti- 
cularum agentium,  &  aflioQe  fklgularum  partis 
cularuro.  Adeoque  hwc  ratio  compofita  driiehit 
eonftaie  ex  raKieuibus  oompooentfiius,  quae  fiiiK 
in  A,  ad  eas  in  uti  i  ad  8.  Sed  nunerui 
•  •  particularum  operantium  in  fuperficiem  DG,  eft 
1^  eum  in  H  M ,  veluti  i  ad  4.  adeoque  altera 
component  ratio  necelFario  e(\  uti  i  ad  2;  ve^ 
rum  luee  eft  ratio  aQionis  (inguiarum  partkala* 
ram,  &  diftanri®  cennrofum  (Snc  ud  a  ad  i :  i« 
gitur  erit  haec  aftio  parLicularum  in  XAE,  ad 
earn  in  ZBI,  veluti  diftaoua  ceUttQlumparticu* 

larumia  fif  adeasia  A*  S*X37S* 


Digitized  by  Google 


5.  1378.  CognitI  Aeris  elafticitate  intelligitur 
quomodo  ex  recipientibus  ope  Antlicu  Pneumati- 
cae  Aer  exhauritur :  Concipiamus  eoim  embolum 
Sl  fondo  Aodiss  abdoci ,  &  intti  hanc  acque  reci« 
|Mens  commumcantem  tubum  dari ;  ASt  fuk  das- 
ticicate  fe  expandens  Antliam  ingredieturvacuam, 
donee  in  hac ,  &  in  recipiente  seque  rarefaftus 
exiftat:  Expulfo  hoc  Acre  ex  Andia,  &  iterum 
&  fundo  remoto  embok),  qui  adeumada^oserat, 
Qt  Aer  eKpellerecar,  denuo  A€r  fe  expandens  ex 
recipiente  in  Antiiani  ingredietur:  Idque  recipro- 
cato  embolo  in  Antlia  continuo  fiec,  quamobrem 
ope  Antliae  Aer  recipiends  perpetuo  aiagis  magis- 
querarefcec,  donee  quifuperefl:,  pro  nihiIoprfl9 
raritate  haberi  poffic:  Supereft  camenfbnperaSr, 
quia  AntUtl  tannim  raieneri »  non  autem  piorfiis 
exhauriri  potelL 

5.  1379.  SoletKzcttttw,  Antlia  faftum,  voc?.- 
ri  Guerickianum^  vt\  hoyleanum ;  quod  proinde  non 
ed  adeo  perfeftum ,  quam  TonktUianum ,  quod  eft 
in  fuperiori  parte  Barometric  &  qqod  in  Tubo  S 
Mercario  emcitun 

§.  1380.  Inventor  Antlise  Pneumatics  circa 
elapfi  feculi  medium  in  Germania  fuit  Otto  Gue- 
rickius,  conful  Magdeburgicus ,  aui  pulcerrimsi 
cum  ei  fecic  perictila  j  nsc  poftea  inpuleninc 
Nob.  Boyleumy  adintum  operft  GratoriCKS,  Hoo« 
icii,  &  Fapini ,  ad  (imilem  Antliam  in  Britannii 
conftruendam,  ouacum  plurima  inftituens  expe- 
rimenta  Philofophiam  Naturalem  fummopere  pro- 
mo vit,  hinc  Macbim ,  vel  jlntlia  Boykana  liepe 
▼ocatun  Eftdem  tempeftate  Lejd»  al  CI.  Vol%- 
!o  alia  invemafuic,  qfiicom  An,  1^75.  in  LaL>p. 
racorio  Phyfico  experimenia  inflituta  Leydas  flie- 
runt :  Hanc  machinam  noftra  tempeftate  CI.  's  Gra- 
ve(aiidiua  ad  magnam  perfe6tionem  &  jSmplicita? 

tern 


Digitized  by  Google 


2)f  Jlltft* 


tm  evwit,  ict  m  levi  operi  &  breviffimo  teinpo- 
re  ex  recipieatibtis  maMiaa  A£ris  copia  cxantliari 
pofTic. 

§.  I38r.  Aerem  igni  expofitum  rare  fieri  prodi- 
tum  eft  ia  S.  980.  adeoque  Aeris  elafticitas  au- 
gecur,  qui  fe  quaquaverrum  explicaCt  vel  ililacare 
nicicur :  A£r  contra  %  fn^^.  in  vcriomen  minua 
condenfatur  ,  ac  (i  elafticicacis  partem  aminflet. 
Calefa£li  Acris  vis  demonftratur ,  cum  tenerae  vi- 
treae  inclufufus  phial»  ,  hermetice  claufa? ,  igni 
inagno  exponitur  ,  quippe  ie  rarefaflione  adeo 
diftendic  •  uc  cum  iniigni  crepita  phialam  diAl<>- 
dat  (a).  Veficam  antea  non  cur^tem  innac» 
ut  crepet.  Verum  accuratiora  circa  vires  rare- 
fatli  Aeris  inftituit  Araonconfius  (^Z?)  tentamina  : 
quibua  invenic ,  Aeris  magnam  aui  parvam  quan- 
ticatem,  vafi  indufam,  %  calore  Aquas  ebulliencui 
tantam  vim  fttft  rarefa^iooe  acquifiviile ,  quae  ad 
pondus  Atmofphxras  forec,  uti  10  ad  33 ,  aliquan« 
do  uti  10  ad  35.  quod  aliquoties  etiam  obfervavi, 
quippe  Aer  ita  calefaftus  elevare  pocuic  Mercu- 
^  rium  in  tubo  ad  aliicudinem  8,  286,  polUcuoit 
fiance  mercurio  in  Baromecro  ad  pollices  29. 

§,  138a.  Cum  aotem  ASr  in  vaie  denfior,  quam 
eft  Acmofphaericus ,  reddebatur,  &  pari  modo  e- 
jus  vires  in  Aqua  ebullience  explorabantur  ,  de- 
prebeofus  fuic  habuiOe  expandendi  vires  in  pro* 
portione  dendcacis  fuae  (c) :  ita  Acr  ficcus  eft  com- 
paranis «  fed  vel  candllum  bumidos  vires  longe 
inajores  acquirit,  quas  tamen  non  ab  Aere,  ied 
ab  elafticitate  fumma  vaporis  pendent ,  &  ideo 
quoque  eveotus  experimenci  Amontooiiani  non 

eft 

(a)  Vmfi,  de  rjcad  de  Roy.  Ar  1710. 
(  b  )  UUifl.  de  VAcad.  Hoy,  A\  1 708. 
(0  ^'^ifi'  tie  i'Jiad.  May.  A%  170a. 


Digitized  by  Google 


Ann. 


efl  omni  tempore  &  loco  idem  ^  led  varieuubus 
fubjicicur. 

y  1383-  Quaotam  vero  Aer  ab  ignerarefieii 
poteft?  ASris  expanfionem  a  termmo  gladd  iiH 

cipiends  ad  fummum  calorem  sftivum  ,  qui  in 
Britannia  datur,  efle  uci  6  ad  7  obfcrvavit  Hauks- 
bcjus  (a),  qua^  &  in  nolfara  regione  fereeciana 
4auir  proporuoy  quodam  tamen  fervidiiTimo  dit 
expanfionrai  paulo  majorem  deprehendi:  £ft  vio 
Jiunen  Mm  ft  ftacu  incipiencis  glaciei  usque  adca- 
lorem,  quern  Aqua  ebulliens  cum  eo  communi- 
cat,  veluti  2  ad  3.  Verum  CI.  Bernoullius  Petro- 
poli  obiervavic  expaniiones  Aeris  in  aau^  ferven* 
te ,  tara  die  sftivo  calidiflimo ,  &  aie  brtmaii 
frigidifllrQO ,  uti  6,  4,  3  {b).  Eft  voiomeil  AE^ 
ris,  frigidi  indar  glaciei,  quae  formari  incipit,  ad 
^um  calentem  in  vitro ,  quod  liqucfieri  incipic, 
veluti  I  ad  3 )  ii  nempe  Aer  fuerit  ficcus ;  Ro- 
hios.  (c)  in  caupuici  fenreft  firigida  &  caodenip 
aSrii  vohimioa  obfervavit  nd  i  ad  4.  fi  autem 
aliquantum  humidus  (iieric  ASr,  rarefcic  in  voIup 
men  duodecies  majus,  imo  ulterius,  quam  in  fta* 
tuincipientis  glaciei  fuerat.  Haecexperimenta  per- 
petuo  pro  Aeris  humidicate  &  ficcicate  differunc« 
{•  1384*  Queficum  fiik  an  ASr  fuft  daftn* 
tace  orbari  omnino,  vel  pro  parte  poflit,  tta  ol 
quafi  ad  languorem  aliquem  reducatur  ?  Elaftici- 
tatem  integram  perftare  16  annorum  fpatio  affir- 
mavic  Robbervaliius  {d)i  illibacam  eam^  in  Aer^ 
oompreflo^  quinque  annorom  intecvallo  maofiile, 

ac- 

(a)  Fb$[.  MicbQn.'Exp€r,  p.  170.  Ttptom.  tbmt.  pag. 
39.  P.  1. 

(b)  Bernoutlli  Hydrodyn.  SeS.  16. 

(  c )  B  E  N  J  A  M.  Robins  m<w  priticipUs  of  Gumierf  Cap. 
2.  prop.  5.  pag.  II. 

id)  Du  UAugL.  Bifi.  Ae&L  jU  4.  &  &  C  i. 


Digitized  by  Google 


accuratifllmo  mihi  conftitit  experlmento.  Ex  non- 
nullis  experimentis  opinatus  fuic  Hauksbejus,  Ae- 
rem  compreflione  ad  languorera  pofle  reduci ;  cum 
in  vafe  Aer  condenfatus  aliquamdiu  manet,  dcin- 
de  vafeapercofibiliberecommittacur,  uc  exeat  quid 
pofllc,  turn  vasicerum  daudatur,  idque  aeque  ca- 
lidum  elapfo  tempore  aperiatur,  denuo  exibit  ali- 
quid  Aeris,  qui  ad  aliquem  languoremredaftusvi- 
detur,  cum  caeteroquin  prima  vice  ex  vafcegredi 
potuiflet:  non  tamen  dillicultate  caret  obfervatio : 
Caiteroquin  Aerem  ope  fulphuris  incenfi  elafticita- 
te  orbari  pofle  HalefLus  demonllravit ;  partibus  Ai- 
mi  Siilphuris  trahentibus  aereas,  harumquerepul- 
fionem  minuentibus,  uti  iiibtiliter  fufpicatus  efh 
Defagulierius  (  j). 

\  1385,  Aer  libi  comraiflus,  &  i  caula  com- 
primente  liberatus  ,  in  fluidorum  interflitiis  fe 
femper  in  formam  fpha^rac  ^xpandit  ,  veluti  vi- 
dereeft,  cum  Huida  fub  recipiente  ponuncur,  at- 
que  ex  hoc  &  illis  Antliae  ope  Aer  exhauritur 

5.  138^5.  Quantum  Aer  fibi  commifTus,  necam- 
pliusa  vi  externa compreflus,  fefua elafticitareex- 
pandere  potell?  Difficillime  huicquaB/bonirel'pon* 
deu  potcd ,  >quia  ex  diveriiilimis  iluidis  elafticis 
Atmofpha?ra  componitur,  quorum  elafticitas  ad- 
modura  diflFert:  fi  igitur  quaeratur ,  quantum  Aer 
virgineus,  quantum  quodJibet  aliud  fluidum  elas- 
cum  e^andatur?  prius  hasc  fliiida  pura  &  non  j 
permifta  capienda  funt,  quod  faftu  difficillimum, 
Deinde  altera  difficultas  datur ;  quomodo  in  fpatia  j 
ioani  ponemus  ejusmodi  particulas,  ut  non  am- 
plius  in  fe  operentur,  fed  una  vel  dure  fibi  1/bere  • 
committantur  ?  nondum  folutum  eft  hoc  Proble* 
ma:  Ex  crafCoribusnonnuHisexperiiueacisinmas-i 

(fl)  Wil%f.  Iranf.  N».  454.  p.  i}}. 


Digitized  by  Google 

i 


fitnotabiit  AereS  captis  coUigcri^  licst^  Afinem^ 
prottt  ad  ttitsB  fii|Krficiein  fiimc,  adM>  nmfiu:^ 
turn  intumoHfe,  itt  fpatium  4000  najut  occnpa- 

verit :  raro  taiiien  tantam  rarefaftionem  in  mafl^ 
Aeris  majori  obfervabimus,  quia  non  femperex* 
halatk)imqiiade«i dafiichati  d  isfuDi:^  SairnxDZ 
tuajoTOy  iMinctiuwrk,  &  iiko  alw  ten^oribiik 
Mrtm  moda  m  vdumett  600 ,  700  Bia|i»  le 
pandifle  deprehendi.  Verum  ad  fluidumelafticum^ 
quod  Aquae  admifcetur  ,  attendendo,  faepe  obfer* 
vavi,  unicam  cgusmodi  fluidi  particular  in  tepe» 
ta  A^ui  (e  in  Tohunen  46656000000  majut  ac4 
pandifle.  Venim  livjaiaKxii  p«dad»  mm  few 
per  Aquae  infUtac. 

5.  1387.  Interim  Aer  tenuibus  ceiftat  particu-' 
li3 ,  ideo  irrepit  in  multorum  corporum  poros ;  ill 
qasd  irrepk  corpora ,  pcffmeare  jpmSt ;  tn^ue  iii 
delink;  fanfusmodt  ftaa  Badkts^  Botbi^  Stm 
kuies)  Gioie»»  Sdpites;  proiiufe  Ligna  ^  Fcdiai 
Flores,  Fruflus  omnium  vegerabilium  hucuaqu^ 
cxploratorum ,  five  ficcorum  five  viridium:  noa 
praemrat^  aas^  jmpkem^  sefinaB^colofiiiofiiam 
gyiiBiiii :  Ex  animaliam  corpoaiblif  permeatuir  (to 
cum  ^foodUbat;  Canom  AgniDnm,  Viculioom.^  & 
quinum »  Bavinum.  Sed  non  Copkim  oleo  vetie* 
bo  plenum,  nec  Comu,  Ebur,  Vefica  Urinaria 
ixmilesvomembraDae ,  nec  Sebtun ,  vd  Cera.£x  Jrtw 
fiiibiis  penetr  antur  fMiImn  ata ,  Fumz  >  Laaet  coc* 
tna^  Lapit  BeoihenKBlia  &e.  aon  perreptac  ate 
Metalla  y  Senumetalla ,  Vitra ,  Marmora  aiba  ^  hi* 
gtZy  variegata,  fiiices,  illave  corpora^  ^]UlOnlaa. 
Bueatus  parciculis  aereis  angulliores  ftinc. 

1388.  Eft  AiSi?  admodiim  neceflariUftAniiftatii 
^  plurimis ,  mote  humane  reipirancibus;  nam  haeC 
I  fpiratione  Aeris  fuflinencur!  idcii'CQAnimaliain- 
clu^a  recipienUi      ^UO  Aer  hauri^uJ:^.  tdypirate 

Pp  a  »m- 


596 


De  AIn. 


^mplius  nequeant  9  wc  pulmones  explicantur ;  fed  hi 
fibi  Gommim  pioprii  vi  coiiaa£liii  ie  conftringunc  , 
vafa  fiugoinea  ooonprimuix ,  ica  Qt  oon  ampliasfim* 
giiis  permeet  pulmones,  nec  ex  corde  dextro  in  finis- 
trura  trajici  poHic;  ideofublatofanguiniscirculode 
vita  animalis  a6lum  eft :  volatilia  majora ,  ut  &  cer* 
ypftrin  anhnaitflj  farit  ci  tQ  in  vacttomonQotur:  pifees 
diutius  quickin  vitam  procrabuoc ,  moriuntor  tameo: 
jionnulla  infcfla  in  vacoo  viva  diu&teteperflaac 
absque  ullo  incommodo,  alia  moriuntur.'Intumes- 
cuDC  tamen  omnia »  propter  Aerem  in  fanguinetSc 
omnibus  iiumoribus ,  qui  fublati  Aunoiphaerji  ex- 
crinfeciu  compriroente  fe  in  vaOs  expandic,  atgue 
iu  tuniorem  univerlb  corpori  condliaL 
•  §•  1389.  In  condenfato  Acre  animalia  diu ,  be- 
lie«  &  hilaricer  vivunc;  prascipue  fi  continue  iio« 
vitt  Aer  ad&ratur ,  &  aliquid  anciqui  ex  rccipiea- 
te  emitucur:  Hinc  Urinatores  viviint  lads  bene 
in  amplicampani,  merft  fub  Aqud ,  cuiineftAAr 
a  300  pedibus  Aquae  compreflTus »  &  novies  den- 
fior,  quam  eft  ad  1  erraeruperficieni;tantumnovo 
Aere  aliquanuim  reiiciantur  homines ,  &  aliquid 
and^ui  A£ris  ex  campan^  expellaoir,  veladqiiod- 
dhuiis  oblenradonibas  confinnacar  {a).  Canero- 
quin  animalia  plurima  in  eodem  Aere,  &  non  re- 
novato,  claufa  brevi  moriuntur;  &  quidem  eo 
cidus,  quo  vas^  cuiinfunt,  fueric  minus:  Aq  id 
propter  exfpiradones  i  fuis  pulmonibus »  torn  dc 
ob  rdiqiii  corporis  cranspiraciones,  noxias  vita^, 
inutilesque  refpirationi  ?  An  quia  animalia  Aerem 
in  refpiratione  confumunc,  aut  eum  ex  ftatu  elas- 
dco  in  fixum  reducunt  {b)l  An  potius  eft  ali- 
qokl  in  Aere^  quod  fpiritu  du£lum  alic  &  fuften- 

Ca)  Thilof.  Tranf,  N.  444.  Clare  motion  of  Fluids. 


Digitized  by  Google 


tat  aoimafites,  quod  neceflarium  efl:  ad  vitam 
cootinuaodam ,  4]uod  condnuo  ab  A<Sm  iecrecnm 
languini  in  pidmoDiboa  admilbetur,  quo  ab  ani^ 
mali  in  vafe  confamto ,  a£tuiii  eft  de  vici?  Scant 
Philofbphi  pro  hifce  fententiis :  Forte,  qui  omnes 
fimul  conjungit,  propius  ad  veritatem  accedec 

$•  li9^'  (^madmodum  Aer  ad  vitam  anima* 
fium  neceflarias  eft,  ita  qooqne  primark  eft  can- 
ia  vegecadonis  plantarom :  nullum  emm  (emen  in 
vacuo  terrae  commilTum ,  humeflatum  ,  fotum- 
que  gerrainat,  veluti  in  aprico  (j):  imo  omnes 
planculs ,  vd  muici  minimi  fuerint ,  vel  aqua- 
oies  alg'^,  in  loco,  ex  qoo  abefl  Aer,  aot  nbi 
idem  affiduo  ftagnans  quiefeit ,  ftadm  moriun- 

tur  {b), 

§.1391.  In  Acre  aquei  vapores  natant,  nunc 
parciores,  nunc  copiofiores:  Aqua  autem  in  po- 
xoi  Vegetahilium  &  Animalium  fe  peneirant ,  par- 
tes removes ,  relazat,  tumefacit:  Adeoque  A£r 
vaporibus  icatens,  &  cnm  iis  fe  in  ponisnonnnt 
lorum  corporum  infinuans  efficiet ,  ut  ab  hoc  va- 
pore  corpora  easdem,  ac  ab  Aqua,  mutationes 
fubeant:  Operam  dederunt  Philofophi,  ut  vapo* 
rum  icopiam,  in  Aere  diverib  tempore  nauntem, 
menfiuraie  poilent:  Infiromenta  hnic  fbopo  infer* 
vientia  ,  appellantur  Hygrometra ,  HygroJlatbmU 
ca ,  Hygrofcopia ,  vel  Notiometra ,  Quorum  inven- 
tum  adfcribitur  Mai^ano.  Connciuntur  diver- 
fiflimsB  figurae  ex  idgois,  Funibus,  Chordis  in- 
teftinorum,  Pereameno,  Sponaia,  Corio,  Co- 
ton  eo,  Spicis  ariftarum,  Oleo  Vitrioli,  &c.Fr8B> 
lUnciQimam  metbodum  Florencini  (c)  tradide- 

ruac: 

(a)  Pbilof.  Tranf.  N.  23. 

BoERHAVE  Cbm.  Vol.  r.  pag.  428. 
l^c)  Tentam.  Flor.  pag.  24.  &  feq. 

Pp  3 


jrunt:  ^srai  phirimasque  alias  Leupoidus  («)  cot* 
legic.  Vemm  milU  confideie  licec,  oiiiniaq|^  re* 

cenfita  magnis  defedibns  Abfiduntur;  plurimum 
fdam  dilFerunt  mobilitace  recentia  &  Vetera. 
9  *  §•  '39^'  Nec  inutile,  nec  inamoenum  erit,  tt- 
Biwfiun  Atmofphaeram  cooikleraile,  cujus  par* 
tM4qiiafimaimhiicufqueperf])exiinii8.  Acmo* 
fphaera  ab  omm  parte  Terrtrum  orbem  ampledi- 
tur;  qui  fi  una  cum  Atmofphsera  quiefceret ,  nec 
circa  axin  diurno  motu  circurnageretur ,  exiegibus 
ipavuacis  Acmofphasrs  lii^uraipha^ncalbrec^quk 
asm  pottft  auiefcere  fluidum ,  fiifi  i  cencro  gravis 
twtuoiverui  fiiperficiei  sbqualiter  diftiterk. 

5-  J^393-  Verum  Terra  circa  fuum  axin  motU 
diurno,  &  cum  ea  fimul  Aimofphaera  vcrtiiur: 
quamobrem  hujus  parces  diverOs  vkibus  cemri«> 
i^sab  aaerec^enc,  eo  majoribus ,  quoabaie 
plusdiftaac,  per  ^.  50&  &quklemdktftkMieper* 
pendiculari  ad  axin  recedenc 

g.  1394.  Idcirco  figura  Atmofphaerae  evadec 
fplueroidea;  nam  ejus  partes  in  iEquatore,  &  ia 
vicinisab  otraque  parte  locis,  mulco  plus  ab  axe 
dliftaat ,  quam  io  tods  Palot  propioiibiit;  &  Aipre 
^olos  eric  via  ceaerifuga  nriimna:  Atiiioi]>haer£e  ]• 
gicur  axis  majiit  per  .£quacorem,  minor  per  Po<p 
}os  tranfibit. 

*  <395*  Quoniam  in  piano  duQo  per  i£qua- 
toran  vk  cencrifuga  gnvioiii  eft  dtit&e  oppo& 
u »  Afiri  Jflqimtori  cc  ]odt  vidaia  inctunbend 

omnium  maxima  jadlura  gravicatis  erit:  fed  eo 
minor  y  quo  Aer  regionibus  polo  propioribus  incu* 
baeru:  adeo  ut  inlocispolaiibuaviscentrifugaoi- 
hU^e  gravitate  Aeristoilac,  cum  in  earn  Tub  iEqua^ 
lore  direftione  perpendicolari  op^retiir^  Quam* 

(•)  ykojr.         i/fli^ff  f^^,     Q  ^ 


Digitized  by  Google 


Bi  Jin, 

apparere  minimum ,  prope  Polos  maximum :  quttti* 
admodum  obfervationes  Barofcopicsequoqueevin- 
cunt ;  cam  in  Saruma ,  qus  jacec  in  America  auis- 
trail  prdpe  ^quatx>rem,Xbmiamiiim 
Mercurii  in  tubo  obfemvit  24  poL  2  linearoni 
(a)  J  quae  in  HoOandia  aliqliando  fuit  30  pol& 
cum. 

5.  1396.  Sed  &  Aer  fupra  iEquatorem  debel 
cCk  multo  rariofy  utpbce  ihinus  ponderans,  mi^ 
nusqae  inferibfem ,  cui  incumbic,  comprttneniii 
quam  iff  kxris  tnajoris  hticudinis^  in  goioas  crai^ 
Cor  five  denfior  erit. 

5.  1397.  Quamvis  igitur  easdem  exhalationei 
corporum  terrellrium  Acmofphaera  ubivis  in  fe  r&- 
ciperet ,  erit  tamcn  Aer  prope  fiiperfidem  Tenrtt 
in  diverfis  regtombos  admocnun  difcrqyandt  idiam 
fitatts  &  raritatis ;  difcrimen  augent  montes ,  vd^ 
]es ,  exhalationes  valde  diverfae  ,  vapores ;  velu- 
ti  id  homines  experiuntur,  cum  in  nonnullis  re- 
gionibus  Aertm  conditioni  fui  corporis  magiscoa^ 
veniencem  •  ouam  in  aliis  animadvertant  ( b ).  Hint 
Noflalgia  (c).  nam  in  alfqnibos  momibos  iiabit^ 
tis  atmofphaeraD  pondus  cequipollet  24  pollicibuss 
mercurii  in  Barofcopio  (d^  cum  in  vallibus  vel 
regionibus  humilibus  squipollet  2^  aut  30  polk 
mercurii ,  adeo  ut  a£r  diverljflimo  pdndeie  coi^ 
pora  humana  comprimat. 

5.  1398.  Aer  in  fuperiori  parte  Atmolphaerti 
fxhi  libere  eil  commiflliSi  adeoque  fe^  quantum 

po* 

(a)  CoitDAXXNB  Abrege  iwk  voyage  MsrAmerifuis 
Mini.  pag.  at.  ' 
*  ih^  LucaiTiut  L.  VI.  V.  xioi. 

.(c)  ScHsyciis  RRus  in  AerogmfbU  H$kmiM  put.  I. 
!•  17.  Comm^arii  Bonm.  Vol.  i  png  307. 

{d)  Mojrjnaa  itfitv^inu  ibijlotre  Nd^m  t^f^  X4^» 

Pp  4 


Digitized  by  Google 


m 


potefl:,  expandet :  Quo  edidor  eft  Aer,  eo  eftfti* 
gidior  9  hinc  nive  sterna  altiilimorum  tnontiiua 
irertioes  lane  tefiiy  ud  de  AlpibusLappoDicistes- 
tacar  LiniUBUs:  de  Ararat  Tournefonius  ;de  Perua- 
nis  Condamineus :  quoAerlongiusaTerrarumcol- 
luvie  receffit,  hoc  fincerior  puriurqueeft :  &eo  falu- 
brior  nocaote  Morcono,  in  humilioribus  enim  lo* 
cis  frequentiores  morbi  funt,  quam'  in  altioribus 
(j).  Pars  una  vidna  Tenris  comprimitur  si 
pondere  fuperioris ,  erit  hie  igitur  compreflus, 
fpiffior ,  in  minus  volumen  adaaus:  Quamobrem 
ii  re£lam  concepcrimus  a  fuperficie  Terrae  ad  fa- 
premos  Atmoiphaerae  limicet ,  inhacparticyteAe'- 
w  vari»  ma^nkttdinis  eninc,  eo  majores,  quo 
Acmofphterse  limitibiis  ulcimis  propiores  fuerinc,  (i 
omnes  fibi  fimiles  fuerint,  &  parismagnitudinis, 
quae  aiquali  vi  comprimuntur :  Si  autem  particu- 
difcrepeac  magaicudine »  tenuiores  ^jH^rfm 
Atmofphsrs  regionem  occupare  poflunc 

§•  1399-  Quoniam  in  Barolcopio  TVIercuriusa 
pondere  Atmofphaerae  premitur,  ut  in  hac  regio- 
ne  in  ipfo  terrae  folo  ad  altitudinem  29  pollicum 
{ilerunQQue  adfcendat^  ii  quis  cum  fiarofcopio  tur- 
rim  vel  montem  adfcenderic »  in  cacumine  non 
tanta  copia  Aeris ,  quam  ad  nulicem,  Mercurio 
incumbet:  idco  in  cacumine  minus  prcfllis  etiam 
ad  minorem  altitudinem  in  tubo  fufpendetur:  & 
fi  barofcopium  in  profundam  fodioam  dimittatur^ 
;p[iercurius  a  majori  aeris  pondere  preOas  alcins  in 
tubo  adfcendec:  periclicationes  in  mujcia  divers- 
rum  regionum  moncibus,&  in  fodinis  Norvagiae  a  CJ. 
Stroemer,  turn  in  fodinis  Clauflhaliae  captae 
id  comprobaveruQt :  ipfe  in  Traje^Una  altiifimg 

tor- 

C<i)  //(/?^.  Natw,  Nmbamptonsb.  pag.  327. 

(^b)  MUHMtftf  nifintl^  li\  1747.  part.  a.  pag.  63. 


« 


Digitized  by  Google 


6bx 


mrfi 

difle  uTiam  lineam ,  quotiescunqoe  82  pedes  &  4 
poll.  Rhen.  adfcenderam.  Feuilleus  in  littore  Te- 
neriffae  Mercurii  altitudinem  obfervavit  27  poll. 
9*  83*  UiL  excelfiirimum  deinde  montem  2193 
liexapeclarum  adfcendk,  in  cujos  vercice  Mercu- 
rius  timum  aldcudinis  17  poll.  5.  lin.  fair.  Non 
tamen  id  perpetuo  pari  proportione  in  eadem  re- 
gione,  vel  in  diverlis  obtinebit;  quia  Atmofphae* 
ra  QOQ  iemper  dl  asque  gravis  ^  nec  aeque  pura, 
nee  iopragnaca  exhalatioDibus  aque  ponderofis;* 
nec  squecalida,  aacfrigida,  nec  cqoe  elaltica: 
Inde  evenic ,  uc ,  qui  obfervadones  alias  exa- 
minat ,  eas  non  prorfus  inter  fe  congruere  ani- 
madvercac »  etiamii  in  eodein  mome  captae  fue* 
tint  (a  ). 

§.  1400.  Quoniamaer  editosfiocerioreft  imo». 
nec  totidem  vaporibos  &  exhaladonibus  impletur 

ac  imus,  in  locis  alrifl5mis  Mercurius  in  tubomi- 
noribus  varietatibus  fubjicitur,  quam  inhumiliori- 
bus :  ideo  Cafliaus  in  mome  Pw^  de  dome  varieuu 
tern  aldcudinis  tempore  trium  annoram  tan  turn  6 
Soeanun  bbfervavit ,  quae  in  urbe  QarrnnowtiifaenLt 
S.  5.  linear.  Parijiis  15  lin.  //b//«/iC26,25.1in.  (b) 
5.  1401.  Si  experimenta  cum  Barofcopio  infti- 
tuantur  in  diverlis  moiuis  exceKiiTimi  aiucudini* 
bus,  Mercurii  deicenfus  non  eft  in  conftanu  pro- 
pordooe,  quae  ex  L^elafticiutis  fequicur,  fed 
femper  Mercurius  minus  defcendit ,  quo  alcius  ad« 
fcenditur;  veluti  obfervadones  piurimae  i  Caffi- 
noy  Pidocade,  Clapjes»  {c)  &  Scheuchfero  {d) 

cap* 

(«)  TentmdnM  Btrm.  psg.  $%.  &  feq.  PSift.  de  VAmL 

Roy.  A*.  1740.  p.  109 
(6)  L'Hifi.  del'^cad.  Roy.  A".  1 740.  pag.  113, 
(c)  L'fiift.  VAcad.  Roy.  A\  1705,  A*.  1733, 
id)  ^bUoJ.  Tranf.  i{\  '40^ 

Pp  5 


Col 


dptas oflenderunt:  proculenim  abed,  at  A0rii 
cKpanfioiM  ihic  io  hKione  loveiA  pooderam  pre* 

mencium ,  cum  in  (ubiimi  Afteencpeitifiones  fuerunc 
in  majori  racione ,  quam  ininverfa  duplicata  ponde- 
rum:  haec  pendent  r.  a  variis  vinbus  centrifugis, 
quibus  in  diverfis  alucudinibus  partes  A^risAirrua 
pelhinciir.  2^  ft  differemi  ASm  gravitate  ad  yarn 
cUftandts  &  cenro  Teme^  leeiiQdum§.  288. 3".  Sed 
&  Aeris  puritas,  &  hinc  oriunda  elaflicitasinalti- 
tudinibiis  variis  dircrepat.4^  Quia  omnes  aeris  par- 
dcuis  noa  funt  a!qiie  elaftice «  fieri poted, ut  quA 
lime  minus  elafticas  f  fine  graWffiinc  &  <<doproxi• 
llm:aKflelnagi8eiaft^ceGncievioft8,&  pitMtidle  in 
editiora  loca  adfcendant.  Sed  etiam  in  fodinis  ob- 
fervata  fuit  inaequalitas  a  Q.  Stroemcr,  mercurii 
defcenfu  lineari  incerdum  refpondence  aiaiudioi 
52,  alibi  71  olots  Norva^cis  (  a  ). 

{.  140%.  Quotiiain  igicur  Lex  ElafHciiatii  in  fii- 
periori  Acre  nondum  cognofcitur,  ex  ea  Atmo« 
fph^erae  vera  altitudo  erui  non  potefl ,  quemadmo- 
dum  Manouiis^  I^alleyus  cencaverunt  (b)  Metho- 
dus  illamexcrepufculisdeterminandi  efbjooquead* 
modum  inceiti,cltm  horam  iniuum  &  finem  accort- 
teaflignane  non  licet. Hanc  viam  ingrefTusfiiit  Aiba« 
zen,perpolire  I  lalleyus  &  de  la  Hirius  (c) annifi  funt, 

§.  1403'.  Si  oculos  furfum  tollamus,  coelum  vi- 
demus  caeruleum ;  quia  fpatia  carieftia  fupra  Ac* 
ibofphsmm  funt  inania;  idciitHi  apparent  nigra; 
verum  A€r  n^^c  lucem  Solii^  earn  noa  in  ra- 
diolos  feparando ;  haec  lux  albec  : proinde  coelum ,  & 
nigredinem  cum  alba  lucepcrmixtam  contemplan- 
tes ,  colorem  caeruleum  percipimus }  eodem  modo 
a6  pi£tores  ex  9ibo  nigroque  pigmeaco  caaraletitn 


(a)  BUAMieq.  fMmU  A*.  1747-  part  a.  pag.  63. 
(h)  Pbilff.  nanf,  U\  181. 


con* 


Digitized  by  Google 


Jeum  feparat,  quia  turn  omnia  objefila,  lucem  re» 
flexam  ab  Aere  excipientia ,  catrulea  viderentur. 

$•  14^  (^uotiefcunque  corpora  terreftria  fer« 
Bieiitannir,..efFervercum9  pacrefiunt,  comburan* 
Mr,  vel  Flakia  fupra  ignem  eballhint,  ejacalaiH 
tur  ex  fe  exhalationes  nuidas,  raras,  tenues,  vix 
confpicuas,  elalbcas,  fonoras  ,  Aifri  fimiles,  ab 
CO  tamen  proprietatibus  difFerentes ,  veluti  vidi- 
muf  in  1  Hsc,  uc&  aUa  fliudaeiafticaui 
Atmcrfpoflara  depreheodoncar  ;  tmc  examitiaiidai 
guoque  (brent,  nifi  anguftiis  temporis  exdiider^ 
mur;  de  hifce  nonnulla  videri  polTunc  apud  prass- 
tantiffimos  PhUofophos ,  Boyleum  (  « ) ,  Marioctutn 
(Z?),  Cotefium  (c),  Reaumuriuoi  ( J), s'Grave^ 
faodium  (r) ,  Halefium  (/). 

CAP.  XXXVIIL 
De  Sono. 

1405.  ConQSTaria  notat  I^  aliqaam  eondi« 
i3  tionem  in  corporibiis  ibnantibus ;  2^ 

quendam  motum  in  Aere  k  corporibus  fonantibiis 
excitatum.  3°.  afFeftionem  organi  auditus  ab  ae- 
felbnante.  4^  Icieam,  quam  Mens  format ,  poft- 

Sam  ab  Aere  ibnante  orjranum  Auditus  affiefhin 
it :  Hoc  ordine  breviffime  quatoor  memorata 
percurram. 

X406.  Sonomexcicariobrervamas,  quodes- 

cun- 

(a^  Qmtlnm.  Fkjfie.  Mscb.  £99.  i\  &  i\ 
ib)  Mnmmtm dit 

(d)  iJmjL  de  rAcad.  Roy.  A\  I7%t. 

(e)  Element  a  pbyjica.  Lib.  4.  Cap.  3. 


Digitized  by  Google 


cunque  carpus  Firmum  vd  Fluidam  per  Aeron 
cdericer  inoveci]r;*vdiiti  com  cenue  vimen  ao- 
trorTum  &  retrorfUm  celeriter  vibracar.  s**.  vel 

cum  Aer  in  corpora  Firma  quiefcentia  rapidiflime 
incurric,  uti  cum  ventus  fpirac  in  arbores  ,  ru- 
dentes,  filtulas.  s"",  velcumduo  corpora  Firma 
in  Acre  coUidiinuir.  Niinqiiaiii  aiitem  ASt  Saim 
per  (e  fbiiat»  neque  corpora  firma  in  vacuo  pofi* 
ta;  fed  oportet,  uc  &  Aer,  &  corpora  adfinc, 
quae  in  eo  movcantur. 

§.  1407.  Invedigandum  igitur  eft,  quis  roocua 
in  corpore  Firmo  requiritur  ad  Aerem  ita  afficien- 
Tib.xzivdum,  ut  inde  Sonus  eliciacur.   Ob  oculos  pona- 
tur  chorda  elaftica  re£hi  AB,  cenik  utrimque  in 
A,  &  B,  Ikuc  u  caufa  quacunque  D,  in  fitum 
A  IB,  inllc61atur,  turn  fubito  laxata  fe  elafticita- 
te  rellituet,  eundo  etiaminiicumoppofKumACB. 
Qiiando  iu  vibracur ,  partes ,  que  libi  roumo  io- 
Tab.  XXIV  poflcK  eranc ,  velati  m  F  G ,  partim  d  (e  rece- 
Fig.  12.  dune  ,  cum  chorda  in  Gtum  II IK,  infleclitur; 
Pj**^**^ partim  ad  fe  comprimuntur,  quia  decrcfcic  chor- 
*  d£  craOides:  adieoque  partes  componences  nunc 
i  fe  recedunc,  nunc  ad  fe  accedontt  chorda  ex 
una  inflextooe  in  atiam  eunce  &  redeunte.   In  hit 
motuum  generibus  non  confiftit  corporis  Sonus. 
Tab.  XXIV  Verum  fi  chorda  AB,  a  corpore  quodam  dure 
Fig.  11.  percudacur,  ita  uc  non  modo  iniledlacur  in  fituoi 
AIB,  fed  etiam  partes  percui&.alio  adhuc  modi 
tremulo  &  veloci  agancur^  cum  durante  partiuni 
tremore  Sonus  eicicacur. 

5.  1408.  Hoc  patet  ex  fequentibus  experimen* 
tis:  I.    Sit  AB  fides  clavicymbah,  .cjua^  calamo 
Tab.  xxivcorvino  percutiatur,  ofcillabit^  foDabi:: ;  deciden* 
Fig.  II.  te  davi  obdu£li  panno,  ceilat  ibnus,  fed  pei^t 
vibrari  fides ;  prope  earn  corpus  durum  teneatur , 
in  quod  incurratj  icerum  fonabic^  quaniquam  ab 

hoc 


Digitized  by  Google 


hoc  corpore  ofdUauoiies  impediuntur ,  non  aa* 
gentur;  excicacar  autem  Sonus^  quia  novus  tte« 
mor  partibus  atcaftis  inducinir. 

5. 1409.  2^  Chorda  A  B  fupra  violinum  tenfaper- 
cutiatLir  vehementer  pleftro,  unfto  febo  veloleo, 
vibrabilur  chorda,  non  cameo eliciecur  Tonus  ;plec-* 
ttum  autem  exafperetur  coIophom& ,  abeoleviter 

Ercuflus  nervus  Ibdabit ,  nunc  non  tancum  o(biN 
itibus  partibus,  fed  fimultremendbusaliomotu* 
5.  1410.  3°.  Ptouc  chorda  AB  tenfa  fupra  vio- 
linum varia  dire£lione,  vel  refla  in  longicudioem , 
▼elobliqui  percuticur,  alius  audicur  Sonus,  qui 
non  ab  bfcillSddnibus  pendec ;  nam  chorda  eodem 
modo  vibratur :  fed  ob  alium  partium  tremorem 
difiert  Sonus. 

§.  141 1.  4°.  Si  chorda  longa  percufla  fonet, 
non  modo  unus  fonus,  fed  plures,  &  ouaii  inte- 
ger ^concenius  andi(ur  ,  Mtificis  peritis  Mer* 
lenno ,  Sauveuria,'Mairano teftancibus (a): pra** 
cipue  audiuntur  toni  acudores,  uti  Duodecima, 
Decima  quinca,  Decimafeptima,  qui  toni  funcoc- 
tava  quintan,  dupla  oflava  altior  toni  principalis, 
&  dupla  oftava  tertias :  fit  autem  una  tantum  ol^ 
dllationis  fpecies ,  tremoris  vero  plures ,  prout 
nonnullas  partes  facilius ,  &  cicius,  alias  lentius 
tremunt. 

}.  J412.  Nec  tantum  in  fidibus  &  chordis,  fed 
in  quibuscunque  corporibus  fonantibus  id  obrinet: 
nam  percutiatur  campana,  Ibnum  edet;  ezlpec* 
tetur,  donee  Sonus  non  amplius  audiatur,  turn 
nondura  campanae  ofcillationes  definent ,  deinde 
kntifllme  admoveatur  ope  cochleae  ftilus ,  vel  ali- 
quod  corpus  durum  campanae ,  in  quod  vibratio* 
nibus  fuis  incnrrat,iterumedeturfonus^licetnunc 

QUi- 


Digitized  by  Google 


Co6  Di  Sam 


nullus  novus  cxcitetur  motus ,  fed  potius  iKbuit^ 
ijfii  adhuc  in  campana  erac  fuperftes. 

J.  I4I3.  Si  in  campaoam  nix  cccidcric,  piiUt* 
la  caspaoa  vix  fooabk}  noD  quiaofcillacioQesde« 
fiounc ,  fed  moras  partium  fubfulcorii  ^  i  mallei  k:« 
tu  indufti ,  ceflant^ 
Tab. XXIV  J.  1414.  7°.  Si  tenacula  ACB  prius  addudU^ 
Fig.  14.  dende  laxaca,  elafticuate  ag^tur,  &  contremls- 
cat,,  noA  fooabitt  vmaxt  para  CA  extrinfeciis  m 
aliquod  durum  corpua  iscurrac ,  quodofioliaiicmea 

potius  rainuk ,  ilico  audietur  fonus. 

J.  1 41 5.  8  .  Si  fides  vel  chorda  parum  tenfa 
fic»  &  velieiQeBM:  percucknur,  parvus  vel  nol* 
}iia  ex  eliciaittP  feouit  quamTis  in  magtaa  aga« 
tur  orcilladones,  fi^Tero  valde  tcofafiimt,  Imc 
pamm  percuciatur,  clare  fonabic. 

Qui  pluribus  hanc  fententiam  adflruftam  cu- 

Eiat,  confiUac  Parraulcum  Cairettni(ir},d» 
^Hiriiga(0- 

1416.  Quomam  igituii  Soaaain  mora  tmmo* 

lo  vel  fubfukorio  partium  in  cwporc  fonante  con* 
fiftit,  atquc  varii  tremoris  gradus,  majores  mi- 
Qoresque  eilb  poilMAt»  eciam  Sooi  ioieoiicas » cum 
ft  magnicudiM  tremoris  partium,  turn  imaltkoA* 
90  partium  peadaNt :  Idcirco  sid  Sonnm  ioieoftim 
fufcitandum  caufa  vehementer  percuciens  corpua 
requiritur;  turn  ut  dura  fit:  hmc  ii  a  malleo  lig* 
Beo  molli  campana  percutiaou,  vis  fiioabic;  C  i 
iMfiallico  ,  vd  fieirao  dNriiTimo  ^  coamfi  sque 
fariamr »  muto.  imenijiia  itoabk:  ii  cm^ 
Buftro  rocvino  fides  percuciatiir ,  gratus  &  ia* 
t^afus  ori^cur  (baus.^  ii  id        tkM^M^a  fueriQ 

(a-)  EJfay  (k  Phyftq. 

Qh)  LHift.  de  V/fcad.  Roy.  A\  Ifcg. 


Digitized  by  Google 


tx  nfem  rd  alift  ave,  percullk  fides  viz  ftw^ 

bit. 

§•  14^7'  Quoniam  omnia  corpora  elaftica  con-  • 
dpiendi^  &  contiuuandis  tremonbus  f  mt  aptiffi* 
ma,  erunc  quoque  maxime  iboora,  vduti  expe* 
rientia  probac:  hinc  fides  fiunt  ex  QricbakoA 
Chalybe:  Campans  ex  mre  fiilvo,  Orichako  & 
Scanno :  Chordae  ex  inteftinis  Animalium :  Inftru* 
menca  Muficorura  ex  lignis  admodum  elallicis, 
qus  Sooum  excicacum  ahquamdiu  producum; 
Modiiom  wm  partes  vix  contremsfeiist  ^.  hiae 
percafla  hujusmodi  corpora  vix  fooaat^aucibniini 
unius  momentitancumediint,  veluticum  plumbum 
percuticur »  vel  fluiduQi  ex  vaie  alii  fluido  affuo* 
diiur. 

(.  1418.  Si  dnm  chord®  tsnfe  perciidaiicorp 
IbMntque,  atqua altera  leotiasy  aktia  dtius 
cilletur ;  Sonus  ak  utroqut  CKkaCM  &  compara* 

tus,  appellatur  Tbnru;  horum  iHeGraywrdicecur, 
quern  lentius  ofciUans  exckac;  alter  ^n<^M?r,queni 
cborda  celerius  agitata  edit  Omoes  idcirco  Soul 
idfacontiir  ad  Zmst  G^msi*  &  lermiiii  a«* 

tern  in  quibus  definunt  Graves,  &  incJi^iffit  Acu? 
ti,  pendeac  ab  arbicrio;  hi  nonnunquam  i  Mufi- 
eia  ponuatui;  ^  ubk  eft  media  liuttra  C  in  Qavi- 
cyniiMdOi 

f.  1419.  Videiitas  proinde  celsricatas  mno* 
rum  cam  celtritacikiS'OftiBafiionim  wvacjiimoq* 

venire,  vel  harmonicae  efle,  faltem in pJurimis 00- 
cafionibus,  etiamfi  id  nan  univerfaliterverumfic, 
ati  colligimus  ex  tonis  edicis  Sl  chorda ,  qus  di* 
MftioDt  obliq|a&  vel  t%QA  iMvctiir;  nrntqam  I 
Sgita  wtcbOg^cvlhm  Iwim  vel  fbnm  appniiii4r 
tur ,  qua^  cum  ordUatiofiibus^  iisd^  tODOs  divef** 
fiffimos  edit. 

ti 


<5o8  Sm9. 


vi  percuOa «  ab  ioitia  ad  fioem  tooum  euodem 
edit. 

Tab.  XXV.    Obfervatum  enim  fuit,  chordae  AFB  inflexio- 
Fig  !•    nes  ACB,  ADB»  A£B.  a  pooderibus  inoiedio 
F,  C ,  D ,    appeoiGs,  cSc  ut  hasc  pondera;  quom 
autem  elaftiduris  aftio  fic  m  poiidasiofleAeDS, 
erit  ea  uti  ell  inflexio,  five  diftantia  a  punfto  F. 
Proinde  aftio  elafticitatis  cum  gravi  in  Cycioide 
Ttb,m.f  Q^R  moto  coraparari  potexit,  cujus  vis  ieoipec 
Fig.  a.    ^  Qt  diftaotia  &  poofto  iofiav>  Q  i  undehocg^ 
ve  squalibus  eemporibos  iiias  ofciliadonesniagDas 
parvasque   nblulvit ,  per  §.  469;  quainobrem 
chorda  clallica  etiam  aequalibus  temporibus  fuas 
f]fcilkuooes  ACfi»  ADH,  AEHpex^et^  co- 
Bumqae  euodem  edet 

$•  1431.  CI.  Samreurios  (a)  fnppucavit  viam 
£1  chorda  cerco  tempore  abfohitam,  cum  maximis 
ofcillationibus  agebatur ,  poftea  cum  minimis,  e- 
deodo  camen  eundem  tonum;  obiervavitqueviam 
wpdmo  eafu  tempore  minuci  fecimdi  fiufle  7a 
majovrai,  quam  io  pofteriori  cafii ;  ex  quibut-fe* 
quitur,  Soni  intenfitatem,  nondum  mutaco  tono, 
pofle  fieri  72  majorem, 

.  1422.  Cum  vero  elafticitas  in  inflexionibus 
majonbuSy  iamajotiproportione,  quamfuntio- 
fleziooeiy  reanc,  chordia  valde  perculla  &  in* 
flexa  velocios  uiai  ofcillationes  abiblvet,  adeoque 

tonum  acutiorem  edet ;  imo  fieri  potefl: ,  ut  ftri- 
deat:  hinc  quoque  Tibia  vehemencer  inflata  to- 
•    Xium  multo  alciorem  edk^  quam  &  Jeoiter  iofle* 
tur. 

Id  ex  compara^tione  omfi  doobos  pendolia  asque 
longis,  fed  aftis  a  variis  viribus  gravitatis,  de- 
moofbraripocefti  eruoc  eoim  tempora  oTciiiatio- 

aum 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


mm  in  radone  fobdupUcau  iaverfa  gravkatum 

per  5.  479. 

1423.  Obfervatum  fuit ,  aliquam  chordamxab.  xxv# 
96  pedes  loogam,  &  aquodam  pondcrc  ten-Fls*  3* 
fam  f  tempore  minuti  fecundi  lemel  ofcillaiTe : 
pofito  peoine  in  medio  C  >  partem  diroidiam  pari 
tempore  duas  ofcillationes  abfulvifle  ;  pofito  alte- 
ro  pedline  in  D,  medio  ipfius  CB,  partem  RD 

Suater  ofcillafle :  pofito  pe&ioe  in  hujus  me- 
io  By  partem  B£  o&ies  eodem  tempore  ofcil- 
lafle. 

J.  1424.  Quamobrem  proiit  erat  chordae  longi* 
tudo  ,  ita  fuic  Temper  reciproce  numerus  recur- 
fuum. 

$.  1425.  Obfervamns  prasterea ,  chordam  A  B  Tab.  m. 
temam,  aliqnem  edere  tonom,  diorda  CB  edic^ig*  3- 
tonum  0£tav&  altiorem,  DB  iterum  eft  in  Oc- 

tava ,  &  hujus  Oftava  ell  EB,  quamobrem  a- 
CLicies  conorum  Tunc  reciproce  uci  longitudiaes 
chordarum. 

.§.  1426.  Ton!  proinde  excitantnr  i  chordis  de» 
terminatas  ofcillationes  quodam  tempore  abiblven- 

tibus:  Quo  ties  ofcillationes  pari  tempore  peraflae 
funt  inter  fe  veluti  fequentes  numeri,  Toni  tU9 
nomioibus  iafigoici  fueruac  a  Muficis. 

1  ad  I  Unifonum.  5  ad  3  Sexta  majon 

2  ad  I  Odlava.  8  ad  5  Sexta  minor. 

3  ad  2  Quinta.  9  ad  5  Septima  minor* 
.  4  ad  3  Ouarta.  15  ad  1  Septima  major. 

5  «ad  4  lertia  major. 

6  ad  5  Tertia  minor. 

§.  1427.  Septem  Toni  conftituunt  Oflaramt 
o£tkvtfs  enim  Tonus  eft  primus  lequentis  06U- 

vse. 

$•  1428.  Auris  exerciiata  poted  in  O^av^  dis- 

Q^q  tin* 


Digitized  by  Google 


ClO 


De  Sona. 


tinguere Tonos 43  diverfos  {a):  jacent  inter  C\r> 
gulos  plurimi  alii  inteOQedili  quos  liumaoa  Auris^ 
diftioguer^  nequic 

$.  1429.  Oftavo  tarn  adftendences  quam  des* 
cendentes  polfiinc  eft  mules :  Omnem  Sonam  ^ 
qui  dillintlc  &  cum  voluptate  ab  homine  audiii 
potcft,  in  decern  Oclavis  contineri  opinatur  Sau- 
veurius,  in  o£to  F.ulerus  (^) :  idcirco  tonus  acu* 
tUfimos  1024  oicilladones  conficiet^  quo  tempo- 
re graviffimus  anam  abiblvit:  in  qoalibet  enhn 
Oftavi  altiori  ell  tempus  dimidium  prsecedentis  y 
efl:  aucem  ^^iv  numcrus  ^  elevatus  ad  dedmam 
pocentiam. 

1430.  Numenis  vibrationum ,  ^las  chordae 
teme  date  tempore  perfidnnt,  eft  ot  mSaoi  ma- 
drata  ponderis  tendentis ,  divifi  torn  i  ponaere 

chordae,  turn  a  fua  longitudine  :  idcirco  fi  duas' 
chordae  ejusdem  longitudinis  &craflitieitendantur 
diverfis  ponderibus  ,  erunt  pari  tempore  numeri 
ofciUationum,  uti  radices  quadrats  pohderom  ten* 
dendmn :  pofids  ighar  ponderibus  ud  1  ad  4 »  e* 
dent  chorare  tonos  in  oftavi. 

5.  1 43 1.  Si  duce  chordae  ejusdem  crafTItiei  dif- 
feranc  longitudine ,  &  tendantur  ponderibus ,  qus 
fuot  veluu  quadrata  longitudinum ,  oicillatfones 
pari  ctmpcHe  sque  muks  eruiiC»  adeoque  funt  Up 
nifonae. 

§.  1432.  Si  duae  chordc-E  ajque  long(E  differant 
craffitie,  tenfae  in  ratione  crafficiei  funt  unifona^. 

§.  1433.  Idcirco  duae  chords  longitudinis  & 
crailidei  diverfs,  tenrs  in  radone  compoGtt>  ex 
radone  craflidei  &  duplicate  lon^udinis,  erunc 
unifonae* 


Digitized  by  Google 


£>i  Sm.  6ii 

5.  1+34.  Ex  hac  doftrini  patet ,  quamobrem  in 
Inllrumentis  Muficis  chordae  diverfae  craffitiei ,  Sc, 
aliquando  diverfs  loQgitudiois  teodaacur:  ^^uate 
chordae  breviores  percuife  toiiot  acuUflbnof  e* 
danc:  &  quomodo  &  tono  ffraviffimo  Biffi  eadem 
chorda  difponi  poflit ,  ut  ftrideat  acutie  ?  Quo- 
modo Humerus  vibrationum  cognofci  poffic  pro 
quolibec  tono  ,  a  primo  audibili  &  gravUIiaiOy 
mqae  ad  acuriflimum  ^  fare  flridentem  &  ingra* 
txm  anri  humans :  com  illins  ofciliadones  fine 
intra       ut ,  12,5  bujui  vero  12800.  nam  12 , 

5  X  1024.  rz  12800. 

5.  1435.  Quaecunque  de  chordarum  ofcillatio- 
nibus  memoravimua,  obtinent  in  omnibus  corpo* 
ribus  fon<Mris »  qas  percufla  in  fimiles  ofciliadones 

6  pardam  trcmores  excitantnr ;  ud  patet  in  cam- 
panis,  poculis  vitreis,  &c.  quae  percufla  ex  ro- 
tunda figura  ovalem  induunc,  eundo  &  redeun- 
do  veluci  ad  oculum  demonftramus.  In  his  vero 
idem  ^  quoad  tonos  &  oicilladonum  numerum 
coniing^re,  patet  ex  Experuncmo  Galilsi  {a). 
Cum  enim  Oram  fcyphi  vitrei  ^  aquam  continen- 
tis,  perftringebat  digito,  fonus  excitabatur ,  & 
undaj  in  aqua;  digito  dein  validius  ftringente  \i* 
trum,  ut  tonus  e&i  in  Oftavi  altiori,  undsnaa? 
cebantur  nunores ,  qme  infinitft  com  accoratio^ 
ne  quamlibec  undun  ex  prioiiboi  bi&riam  divi* 
debanc 

§.  1436.  Videamus  nunc  quoquebreviter, quid 
iic  Sonus  in  iUfre »  cujus  Theoria  fubtiliilima  eil : 
qoam  non  parum  promovit  Nob.  Newconos;  Te* 
mm  leviora  tantom  iundamema  flemam ,  quss  ft 

tyronibus  capi  poflunt.    Quoniam  undae  in  Aere 
fuicitatae  Sonum  producunc ,  brevicer  ^  quomo- 
do 

(•)  Midmim  Dkhg.  L  psg.  po. 


I 


6t2  Di  S(mo. 

do  andae  in  Aere  fint  comparatae ,  expediam. 
Tab.  xxv;    §.  1437*  Coocipiamus  igicur  aniroo  particulas 
5*    A£reas  ,  a»      ^,  tf,         squali  ft  fe  poGtas 
incervaHor  Skin,      corpus elafticom ,  vdfiiv 
mum  contremifcens,  cujus  partes  in  Aerem  incur- 
rant,  eiimqxie  moveanc  direftione  a  /:  vcIAeris 
vehementer  compreffi  notabilis  copiafubitolaxetur^ 
parique  modo  incurrat  io  aiium  a£rem  dm&iooe 
af\  pardccrie  ejus,  tf,  ^»      oderrime  iiioc»» 
hfcummt  in  panes  anceriores ,  qus  ip(is  refiflmit ; 
T.ib.  XXV.  has  autem  promo vendo  acervanc,condenfanrgue. 
Fig.        donee  denfati  Aeris  elafticitas  fua  refiftentia  mo- 
tum  partium  incurrenuum  fuftuJeric ;  ideo  in  io- 
termMio  aliquo  loco  e ,  inter  d  &  denfitas 
ASris  fic  maxima)  minor ia ,  dy  minima 
in,  a. 

•  Aer  denfior  &  magis  elaftiais  in  e  ^  proinde  re- 
tro agec  particulas,  quse  ex  fuo  loco  recefleranCy 
iu  ncy  a  9  redeat  in  priftinum  locum  cum  reliquis 
inter,  J,  &  a,  intermediis. 

$.  1438.  Formata  ita  fuit  prima  unda  Aerea; 
quoniam  vero  f>articulce,  ^,  /,  elaflicitate  (c  quo- 
Tab.  zxr.  quoverfus  expindunt ,  direftione  ad  tn  quoque 
Flt.tf.  ferentur  ;  ailumcaque  diftantii /m  asquaii  af^ 
maxima  Aeris  denfitas  icerum  generabitor  inter 
&  HI,*  minima  in  medio  inter  &  it,  quoniam 
partes  elafticae  ^,  /  fe  reftituendo,  motu  accep- 
to  in  majorem  raricatem  expanduntur,  ab  aftione 
elafUciucis  majori  inter,  ^,  &  m,  retropelleo- 
tur  iternm  particule  dire£lionibus  le^  Ir^  donee 
intermedin  priftinum  locum  &  denficatem  recu- 
peraverint :  ita  formata  eft  altera  unda :  pari  mo- 
do fequentes  formabuntur. 

§•  1439-  Non  autem  hae  unda)  fe  habent  velu- 
ti  orbes  in  aquae  plana  fuperficie  concentricij^  led 

in  Aere  fiunt  quau  in  fuperficie  SphmWf  I^q1tia 

Aer 


Digitized  by  Google 


Aer  condenfatus  fe  quoqaoverfus  vi  aequali  ex- 
pandic  2\  &  non  fiuac  iuc  undas  in  fuprema  fu* 
perficie  ,  vehci  in  aqui ,  fed  in  medio  A£re. 
3^  Undarum  aqueamm  ydodtas  difiert  pro  va- 

ria  altitudine,  cum  Ibni  celeritas  fit  eadem,  five 
fbnus  magnus  five  fubmifllis  fueric.  Hae  undae 
-Sonum  pcoducuac »  qui  modi&  iequentibus  propa* 
gacur. 

5*  1440.  Omais  Sonas  propagator  in  expaafio* 
tiem  ipbcricam ,  cajw  cenamm  corpus  fonorum 

occupat.  Sic  campana  in  loci  ampli  medio  fus- 
penla,  haec  pulfata  audietur  ab  orani  parte,  in 
4)ua  aufis  pooiuir:  iliac  Soni  ioceoiius  deoefetc 
in  radone  duplicati  inyerfi  diftandaram  I  coipo- 
le  fonante. 

5.  1 44 1.  Smt  quoqae  cuilibet  Ibno  fui  teriui- 
ni,  ukra  quos  non  amplius  auditur. 

Si  quis  enim  aka  voce  locutus  ad  diflandam 
200  perticariunaudiripofliity  hie  oeqaaquam  au* 
dieair  ad  intervallum  toco  perdcamm.  An  aiH 
tern  termini,  ultra  quos  non  amplius  auditur  So- 
nus, definiri  poflunt?  nequaquam;  nam  hi  pen- 
denc  a  magnitudine  Soni,  quae  determinari  non 
pocelt  Quousque  quidem  propagatus  fueric 
nos,  ex  noonuilis  oblervationibus  ucconqne  ha« 
becnr:  florende  rogante  Joan.  NewtonotormeiH 
ta  belliea  exploia  funt ,  quorum  Tonus  auditus  fiiic 
Liburni,  &  in  arce  vetere  fiipra  montem  Rotun- 
dum ,  quae  quinque  milliaribus  ulcerius  diftac :  in- 
tervaUum  Floreodae  &  Liburni  eft  50  Milliarium 
Italicoium,  folum  intermedium  eft  mootofum,  & 
ventus  vim  ibni  non  favebat  Geteroquin  expMk 
Liburni  tormenta  audiuntur'^usque  ad  portum  Fer- 
rajo,  indc  diftantera  66  milliaribus:  Gallis  Ge- 
nuam  expugnantibus ,  tormencorum  Tonus  auditus 

fuicLiburm»  qusdiftaouaeft  90  inilliarium  Jfai* 

Qq  3 


Digitized  by  Google 


De  Sono, 


licorum  {a).  Nihil  autem  ceni  quoad  limites  fo- 
ni  determinari  poteric ;  etiamfi  magnitudo  Soni 
cogpiofceretur »  ^uia  ejus  propagatio  pendec  a  veo- 
lo,  ab  ASris  puritate»  incermixtis  exhalaciooibut , 
^Idticiiatet  deniicaie,  caloie,  &  ab  iotervallia 
inter  fingulas  pardculas. 

g.  1442.  Nam  fi  in  recipience  claudatur  campa- 
sa,  in  quo  a^'r  condenfacur;  Sonus  in  majori  in- 
sennllo  audietur :  ai'ce  dupio  denfiori  ad  dupio 
majorem  diftandam »  aiire  tsiplo  deDfioii  Soooi 
ad  cripb  majorem  diftantiam  propagabitur :  cum 
autem  aeris  elafticitas  in  ratione  dcnfitads  etiam 
increfcac,  Soni  intendtas  eric  non  modo  in  ratio* 
ae  denflcads ,  fed  &  elaftickatia  aeris :  Elalticica* 
te  a&'ris  au£li ,  fed  eadem  perfUnte  denfitafie ,  in* 
cieiac  tcm  inteoGcas  in  ratione  elafticitaus,  uti 
pateta&'re  in  recipience  calefafto,  campanae  fonum 
ad  majus  intervallum  propagante  :  quae  experi* 
xnenca  primum  func  inlUtuta  abUauJcsbejOyfeped* 
U  Si  CI  a'GcaveiandiOy  expofia  ft  Nok  Ztfux* 
to  (b). 

■  §•  1443.  Propagatur  fbhus  iads  lente  (r),  non 
tamen  Temper  pari  cum  celeritatc,  five  in  eadem, 
live  in  diverfis  regionibus,  quamvis  ventus  nul- 
lus  fpiraveric.  Videcur  Gailendus  inter  primoa 
foiifey  qui  ad  fpatium  i  Ibno  intra  datom  tempos 
percurfum  atteodit  Hie  invenic,  Sonom  intra 
niinutum  (ecundum  pedes  1473  percurrifie:  ac- 
curacius  tamen  Florentini  Philo/bphi  ope  incenfa- 
rum  fiallilUrum,  i  quibua  datointervalloaberanc, 
velociutem  Soni  aetemunaveru&c ;  com  enim 

flammaeodem  fine  tempore  ab  adftuitibQS  &  ic» 

no. 

(a)  Philcf.  IVanf  N.  113. 

(b)  Cmiim».  Bmn^  Vol.  r.  pag.  173. 
(#>  LucaiTiut  1.  VI.  T.  166, 


Digitized  by  Google 


At  Sm.  Cts 

tnods  fpe6latoribus  confpicitur,  intervallum  tem- 
poris  inter  vifam  flammam  &  auditum  fonum  ab 
^fervatore,  in  datt>  fpado  i  Ballifta,  dac  celm- 
tttem  Soni :  lecandum  Florendnos  Sonus  intn 
IVT*,  pedes  1185.  (a)  percurreret:  pofteaclaris- 
fimi  Philofbphi,  Caflinus ,  Hugenius,  Picardus, 
Romerus,  in  Gallii  eodem  tempore  fimul  degen* 
tes,  atque  eidemexaminiiiitentt9Soooviamii72 
Faiif.  pedum  ^b)  affignaveraaL  Flamftediosdi: 
Halleyus  in  Britannia  idem  repeientes,  pofoenint 
pedes  Londinenfes  1142,  hoc  eft,  pedes  Parifi- 
lios  1070,  quam  menfuram  Nob.  Newconus  ap- 
probavic;  actamenNob.  Caflinus  deXhuryexao 
CQcadori  comparatione  pedis  Gallici  com  Britan- 
aico ,  pedes  Lond.  iX42.  ponit  equates  107JI 
ped.  Parifin.  deinde  repetens  in  diftantia  i^6i6 
hexapedarum,  invenitSonum percurrifle  173  hexa- 
pedas  rempore  minuti  fecundi  (c).  Sequenti  an- 
€10  repecitis  expeiimenus  in  diuantia  22572  hexa- 
pad^niy*  y  qosD  lempore  130  M"^  percurruntur^ 
umo  celericaiem  adfcribic  tempore  M%  percui^ 
rendi  173  hexap.  3  pedes  (d).  Condamine  in  A- 
merica  prope  Cayennam  capiens  experimenta  in 
diftand^  202  3  o  hexapedarum^  celeritatem  Souo  at- 
oibait  183  hexaped.  fed  prope  urbem  Quito  de- 
prebcnditibni celeritatem  175  hexaped.  (ey  Ar 
m  aliam  celeritatem  invenerunt.  Nec  aubitan* 
dum,  quin  in  Etruria,  Gallia,  Britannia,  <& Ame- 
rica fumma  cum  curi  obfervationes  fint  captae: 
Ex  quibus  concludeBdum,Sonum  non lemper^auc 
non  idiivis  Tenaram » eOe  ssque  vdooem. 

5.  1444. 

(a)  Tentamina  Florent.  p.  113. 
.  (fc)HAMEL.  Hijl.  Acad,  Reg.  L.  2.  Seft.  3.  Cap, 2. 

(c)  VHifl,  detj^td.  Roy.  A\  1738-  pag.  ipl- 

(d)  LHifi.  iiVAcai.  iloy.  h\  I739-  pag*  i09« 

U)  Voyage  iMhtMmiudtmms  pag.  sotf. 


Digitized  by  Google 


0i6 


Ik  Sono. 


§.  1444.  Pladtum  tamen  hoc  dubium  fecit  CF. 
Derhamus,  dum  ajit,  in  omni  tempeftate,  five 
coeliim  fitfudum  &  ferenum,  five  nebulofum  & 
curbiduniy  five  nix  decidac ,  five  nebula,  fea co- 
llet aut  fiilgqrec»  live  JE&qs  vel  frigus  adiurat,  (i* 
ve  dies  yel  noz  (ic,  i£ftas  vel  Hyems ,  five  Mer- 
corius  in  Barometro  adfcendat,  vel  humilis  fit,  in 
omnibus  Atmofphaerae.mutationibus  (vends  tan- 
turn  excepps)  celericatem  Soni  nec  nu^rem^oec 
nunorem ,  fed  tantum  Soaum  magis  vd  mioai 
darum  efle.  Verem  tantum  in  eodem  kxro  Bri* 
tannic  capce  funt  ha  obfervadones :  affirmac  e- 
tiam  Caflinus  (a)  Sonum  caelo  fereno  &  pluvio- 
fo,  no61u  &  incerdiu  eile  asque  velgcem^  uii  ia 
Gallia  pbfervavic* 

$.  1445.  El  Gogniik  haccelerkate  foni  in  fpa- 
do  decerminaio  pefcurrendo  ,  namerus  pulfuum 
five  undarum,  oc  earuin  dillantia  in  Afe're,  ope 
Regul©  a  Nob.  Newtono  traditae  (b)  cognofci 
poteil.  Inveniatur  numerus  vibrationuxn,  quibus 
corpus  fonans  daco  tempore  agitetur ,  per  hune 
aunerum  dividacur  Spaoum ,  quod  pulfus  eodett 
ceofipore  percorrere  poffit,  &  pars  inventa  eric 
pulfus  unms  laticudo.  Invenic  Sauveurius  fiftu- 
lam  apertam,  longitudinis  pedum  circiter  quia- 
que»  conum  eundem  edidiiFc  ac  cbordam  ,  quae 
tempore  miouti  fecund!  centies  ofciUat:  adeome 
iinds  loDoras  plus  minus  100  in  fpado  pedum  Fa* 
iif.  X070  excitabuntur:  hinc  qua^Ubet  unda  ab  a- 
lia  pedibus  10,  7  diftat.  Quoniam  tonus  Mufi- 
cus  admodum  acutus  editur  a  chorda,  (S400  ro* 
.(Urfus  faoiente  tempore  ejus  undse  tantum 
•  poll,  075  lin.  diftahiint. 

(a)  VHiA  deVAcai.  Rin.  A'.  173a. 
ib)  FbUoJ.  Notur.  f.  50* 


Digitized  by  Google 


5.  1446.  Haec  Soni  Lex  nautis  eft  magni  ufus, 
cum  ex  explods  Lormentis ,  irifa  nempe  dammi 
&  percepto  Sono,  quantum  naves  abfmc,  cog- 
ooicere  poflimt.  Prodeft  milici  in  obfidio  orbis, 
ot  quanto  ab(ic  intervalio,  cunicalos  agere  inci- 
piens ,  cognofcac.  Prodeft  quoque  Geographis  ad 
diftantias  locorum  menfurandas  ,  quotiescunque 
ioacceOae  rapes  inter  loca  incermedias  jacent.'Nec 
nocec  iecuritati  noftne,  uc  Fuhninis  <&ftandam  k 
loco,  in  quo  verikmar,  Iciamas. 

5.  1447.  Sonus  magnus  &  parvus  efl:  apque  ce- 
ler  in  eodem  Ipado  percurrendo ,  licet  magnus 
plus  fpatii  in  fuo  progreiTu  conficiat.  Id  jtioren- 
dni  fuis  experimends ,  capos  cam  diverfi  generis 
fialliftis  inveneruiK;  idem  confinnovic  Dermmios « 
cum  pnlfido  mallei,  &  fragorfclo^,  pari  tem- 
pore Milliaris  inter  vallum  percurrenmt,  nec  dis- 
fentit  Caffinus  (a). 

J.  1448.  Sonus  idem  iemper  sque  velox  in  fuo 
decurfu  obfervacur ,  adeoque  undanm  AiSnmaaxL 
fl^qoabiKs  eft  celericas. 

Primi  hoc  obfenranint  Floremin] ,  cam  enim  ixx 
.diftantia  3000  cubitorum  varia  tormenta  bellica 
audiviflent  explodi ,  numeraflentque  10  dimidia 
mioaca  fecunda :  ad  intervalium  duplo  minus  di- 
midio  tempore  Sooom  perveniife  notarunc:  idan 
poflea  fois  oUervatioiiibiis  confirmavit  Derbamos 
( A) ,  cum  nempe  motusSoni eft horizontalis ,  con- 
fentitque  Caftinus,  faltem  celeritas  ubivis  eft  fibi 
proximesequalis  (^), 

^.  1449.  An  yero  Sonus  aequo  celeriteradlcen- 
die  io  altnm ,  ac  deftendit  ?  Forte  aliquanto 

ci' 

(tf)  LHift.  deVJeai.  Rsy.  A%  J73«. 

(b)  mi.  Tranf.  N.  313* 

Q<3  5 


Ik 


cidus  in  montem  adfcendit,  quam  defcendit,  ve- 
lud  Dcrhamus  collcgip.  Hie  dillentic  Caflinus  a 
DeriuuBO ,  inflexioQef  locacum  aM  muauaoU 
afore  apertm 

$.  1450.  Vewii  fecuodus  Somm  tcodent,  ik 
CO  magis,  quo  impetuofius  fpiraverit :  Ventusad- 
verfus  Sonum  pro  fuo  impetu  retardac. 
'  Gaifeadus  ex  fuis  experimenus ,  Ventum  nec 
wceleraie^  nec  retardare  Sonum  collegk;  flo* 
lendm  capds  ezperimencis  idem  confirmaFerooCt 
Verum  CI.  Dcrhamus,  fumma  fruens  oportoni- 
tate  celeritatem  Sonorura  obfervandi ,  invenic , 
Veoto  fecundo  Sonos  intervallum  inter  Blackheac 
&  Upmioftenim  tempore  iii  iemifecundoruxa 
minutDittm  percarriflfe:  Vento  antem  flaiite  ad* 
verfo,  elapfar  foifle  it2  femiieemida  numita,  ut 
Sonus  eandem  viam  abfolverec.  Derhamo  adfti- 
pulatur  Caflinus,  ponitque  foni  celeritatem  efle 
4fi9L  tempore  M*"  perctinit  17s  bexapedas ,  plus 
vd  mums  oekritate  v&ad  Goolpinmtia  auc  ad« 
verfi  (ft).  *  ^ 

§.  1451.  Ventus  fecundus  Sonum  ad  majus  in- 
tervallum deferc,  quam  quidem  ilance  Vento  adr 
verfo  propa^atur. 

•  $•  145^*  Si  fclopeta  diiefttooe  verfusiocum  ob- 
fervationis,  Vieldiieftionea7er(il,horizoiicali»vel 
fub  angulo  quocunque  cum  horizome  explodaih 
tur,  fonus  in  fuo  decurfu  femperaeque  celer  eft, 
&  decurrit  pan  velocitate  fupra  loca  terreftria 
finoofa,  incurvata,  quam  plami^  quodetiamcoa* 
firmavitCaflInii8(c). 
L  1453.  Diverfimi  Atmo^hflBmpomiiisinGal* 

lit 

(fl)  LHift.  del' Acad.  Rpy.  A%  J738.  &  A*.  I73P-  P^S- 
170- 

(fe)  LHift.  del: Acad,  Roy,  A*.  1738. 

C/c)  LH0.  deUcad.  Roy.  A*.  J738.&A*.  I73^ 


Digitized  by  Google 


lia  fono  variam  celeritatera  non  infert,  cumftan- 
te  Mercuric  in  fiarometro  ad  akicudinem  27  poll. 
7,  25  lin.  aatad27  poll.  11  Uo.  eandemoeleri- 
ucem  aoiinadvenir  Gsminus  {a),  confer  1444* 

g.  1454.  Sonus  major  minorem  fuffocat,  utvel 
nonaudiatur,  vel  non  diftinguatur. 

Adds  enim  campanae  maxims  fonanti ,  te  lo- 
qaentem  non  aodiet  prozimas :  nec  melius  intdU* 
geris  policus  inter  tympana  beDica  &  toimeato- 
rum  explofiones. 

5.  1455.  Quoniam  Sonus  in  Acre  eft  fpecies 
imdoe,  ^  corpore,  in  quod  incurric,  pocerit  re* 
fle£li,  adeoque  rediiie  ad  locum ,  e  quo  exierat. 

§.  1456.  Sonus  idem  reflexus  ad  locmn  ibsBoii* 
ginis,  qui  percipitur  dtftin6lus  a  prime »  vocatur 
Imago  ^  vel  Echo. 

g,  1457.  Inter  hanc  &  Sonum  primarium  eo 
brevior  mora  intercedic,  quo  obex  repercutiens 
cauias  fonanti  fueric  propior :  fi  enim  obicisdistan- 
tia  &  cauft  535  pedibosabfuerit, inter Sonom pro* 
latum  &  reflexum  tempus  mitiuti  fecundi  incer- 
cedec.  Adcoque  omnes  voces  intra  hoc  tempus 
ab  aliquo  prolatas,  poterunt^  ipfo  dedneme  \o 
^ ,  iterum  audiri ,  quafi  prolats  ab  Echo :  qua 
obex  majori  incervallo  ft  canOI  diftiterit,  eo  plus 
temporis  intercedet  inter  reditam  imaginis ;  quam 
Echo  hujusmodi  poterit  efle Poly fyllaba, quae, po- 
Hto  obice  caufs  fommti  proximo ,  mooolyUaba 
tancum  eft. 

S*  i458«  Quoniam  Sonos,  infinita  celeritatefe 
fequentes ,  Aure  humanft  Mens  non  diftinguit , 

fed  mora  inter  eos  requiritur ,  ut  diftinfti  audian- 
tur,  idcirco  quamvis  locus  Sonum  reddiderit  ad 
ioquentem.  Echo  ob  propinquitatem  obicis  non 

'  •  au» 


620 


D$  Sono. 


audietur:  MuGci  periti  fupra  violinum  diftinftor 
tODOS  inaa  M'^  plerumque  ex  nervis  elidunc  9 
vd  10,  cum  cderrime  five  PNjitJpmo  candle- 
nam  ludont »  adeoqae  Auris  ekercicati  Mafict  i* 
maginem  canmm  poflet  diftioguere  cam  Sonos 
reflexus  direftum  acquc  celerictr ,  ac  in  cantilena 
tonus  tonum  fequitur:  qui  ut  percipiatur,  obex 
i  caufi  fonaace  pedibus  53.  poll.  6.  abeflTe  debe- 
bit:  fi  eoim  50  pedibus  Par.  diincixat  abfuerkt 
dabito  an  peritiflimus  iboum  feqoemem  &  prina* 
rio  diftinguerec,  fed  tantummodo  audircc  cJanijo- 
rem :  Auris  vero  minus  excrcicata  majus  interval- 
lam  obicis  poftuiac ,  ut  imaginem  audiac  dillia- 
guatque  Sl  Sono  prunario.  Ideo  Merfennos ,  ot  £• 
cbo  Monofyliaba  aodiauir,  diftanciam  69  peAtm 
ab  obice  reverberante  requiri  adferuit :  Mortonus 
Echo  Monofyllabaj  allignat  diilantiam  90  ped. 
Lond.  Difyllabae  105  ped.  Trifyllabae  160  ped. 
Tetrafyllabs  ped.  Pentafyllabe  204.  («) 
pedum* 

{.  1459.  Si  ad  varias  ft  loquente  diftaocias  ab- 

fuerinc  obices,  quorum  proximi  humiliores,  re- 
moti  altiores ,  aiittantum  duo  exceUillimi  obices 
fuerinc ,  ^ui  ad  euadem  Jocum  leddere  Sooum 
poffinCf  diveris&  repedtiones  ipfius  £cho  audieii- 
tur,  quaram  uoa  fiS^uicur  alteram.  Qaoniam  ple- 
rumque vox  eo  debilius  auditur ,  quo  e  longin- 
quiori  loco  venerit,  erit  prima  Echo  fortiflima, 
quae  e  loco  proximo ;  alias  debiliores :  quamob- 
rem  vox  prolata  gemitum  moribuncfi  expri* 
met.  Repecitas  imagines  quoque  dabunt  mori  pa- 
ralleli  altiflimi ,  qiiales  fuerunc  ViUss  Siroooettce, 
defcripti  a  Kirchero ,  Schotto  ,  Miflbnio ,  in 
QUprum  uno  feneltra^  p;;r  quam  qui  loquitur  , 

qua* 

(•}  Nmt.  Hijhf*  Umbamtm.  Cap.  5.  p.  3580 


Digitized  by  Google 


quadragefies  verba  fua  repetica  audir. 

$.  1460.  Quia  autem  Sonus  in  fuo  decurfa  eft 
xque  veloz,  sqoalia  temporis  incervalh  inter  fiim 
cidas  repedtiones  intercedunc,  uci  deLanis&Der* 
Bamus  oblei:vaverunt. 

5.  1461.  Quicquid  Sonum  ad  locum,  undeve- 
nkt  rqiercutere  poteft^  cauik  poccft  efle  Echo: 
iddicomari,  moeniaoiUam  anciqua,  fylvieden^ 
fo,  sdes,  lupesqne  trans  flumen  pofitae,  cam- 
pi  cefoidbus  ac  virgultis  exafperati.,  faxa  cava  & 
anfraftuofa ,  tum  &  riubes  ,  Sonum  reddunt: 
Hinc  tonitruum  mugicus,  &  repeciu  murmura; 
ccelo  (ereno  explodatur  tormentnm »  unhia  no- 
mend  fonua  fit:  •in  Aerependeantnobes,  fbnia* 
liquomodo  condnuati  elknencur. 

§.  1462.  Poteft  quoque  Sonus  confervari ,  im- 
pediendo  quorainus  in  rotundum  fe  expandat , 

Juod  fieCy  fi  tubis  vel  canalibua  loogis  inxnituciir, 
qoorum  parietibus  refleflitur,  ut  iUibatus  ab  ju* 
no  canalis  extremo  ad  alterum  perveniat:  Htae 
obfervante  Kirchero  Sonus  illibatus  deferturin  A- 
quae  duftibus  Romanis  500,  imo  600  pedes  lon- 
gis,  in  quorum  extremo  qui  loquitur,  audiri  at« 
que  inteUigi  in  akero  extremo  poteiL  Ope  ejus- 
modi  canaliom »  ctiamfi  inflexDmm,  poceft  &h 
BUS  ad  qoemeanqoe  locnm  dir^  PoCeft  quoque 
Sonus  lucis  inftar  colligi  in  exiguo  loco,  qui  qua- 
il focus  ejus  exiftit;  veluti  probant  nonnullae  ca- 
meras, quarum  lacunar  fornix  efl;  elliptica^  m 


0 

1^ 

in  altero  foco  date  andiri:  Tube  qaoque  c 

ciuntur ,  quae  ex  lato  ore  A  in  anguftum  canalem 
B  definunt,  auri  inferendum;  Sonus  os  lauus  in-xab.  * 
greflus,  replicatusque  aliquoties  i  TubaelateribusFig.  V! 
condenfacur  quafi ,  uc  ex  angufiia  Aurem  ingre-^  ^* 
diatur>  acque  ita  vaftfiffime  memteiiiam  Tym- 

panl 


Digitized  by  Google 


Di  Sotto. 


mni  concutiat :  Idem  obfervatar ,  cum  Aurem 
Tubs  Scencoreas  angudiori  oriiicio  applicueri* 
miUt  lacioriem  partem  ad  fonum  obvertendo: 
hoc  aiodo  auxiiiamur  iordaftris ,  vduti  lenSras 
perfpidllis.  Poteft  quoque  Scmtis  minai ,  &  quad 
fuffocari;  cum  in  corpora  laxiora,  minus  elalli- 
ca,  inaBqu3lis  fuperficiei ,  eum  reddendo  inepta 
anadtt:  Hinc  vox  perorantis  admodum  obcuiKii* 
tstt  io  camerfty  cmyt  panetet  uqiedbus  lazis  c»^- 
nad,  am  ctim.iii  mqoeod  coDcione  i  iDaldcadine 
audicorum ,  propter  crebros  hiulcos  &  veftium  Jaxi- 
tatem,  Sonus  continuo  intercipitur  &  fuffocatur. 
1463.  Ope  Tubarum  Siencorearum  augetur 
Till.  zrr. Sonus,  &  ad  muleo  longius  intervallum  propeUi- 
f  ^  ^  tor :  Augetur  Soout  ab  elafticitaiie  Tuto  ,  qu« 
&  fonante  ASre  &  (e  fphsrice  explicante ,  ac  in 
lacera  B,C,D,E,F,  incurrence  moca,  aliquam- 
diu  contremifcere  pergic ,  eundemque  fbnum ,  in 
aeron  incurreodo  &  movendo ,  qoafi  repecic , 
hoc  pa&o  idem  fere  fit,  ac  fi  vox  eadm  a  plo«  . 
ribus  homniibiis  fimul  ederetor:  Cum  tamen  m* 
terprimum  fonum,  ejusque  continuati  tremores 
ultimos ,  notabiie  temporis  intervallum  interce- 
dic ,  auris  primum  fonum  ab  ukimis  diftinguere 
poteft ,  hinc  oriiiir  daogor ,  eflkaeot  ot  /onus  mi» 
nus  diftinftus  evadac :  ideo  ut  rax  per  Tubam 
prolata  ad  intervallum  magnum  diftin6te  intdiigi 
poiTity  oportec  uc  lence  &  arciculace  quslibec  vox 
pronunciecur. 

14.64..  Alexander  Magnus  ^osmodi  Tobam 
habuifle  dkkor,  qua  totum  ezerdtomy  qoamvis 
diiperlum,  comrocavit,  &  ica  prsfentero  ftitiCy 
ac  fi  fingulis  praefens  loqueretur,  cujus  iconem 
Kircherus  exhibec  (a),  qui  deinde  aliquamfimi. 

km  « 


Digitized  by  Google 


De  Sono.  €2% 

km  fieri  ciiravit :  poll  ipfum  Anno  1 654.  P.  Sa- 
hr  (fl),  Parifiis  in  ufus  Muficos  Tubam  5,  5 
pedam  fecit :  Venim  poftquam  Nob.  Morlandiis 
animum  ad  emendandas  has  Tubas applicuic, 
pofl:  Annum  1671  inprimis  innocuerunt:  hie  vera 
excitavit  Erudites,  uc  optimam figuram , quae Tu* 
bs  dari  poteft, inveftigarent;  Problematis  folutio- 
nem  Caflegrainus  {c) «  Conjers  Furshal^Q.  HaGus 
(  i) ,  aliique  tentaverunt ,  veram  minus  fdici  hue* 
usque  fuccefTu,  uti  ab  experientid  conclude :  for- 
fitan  figura  eric  optima ,  fi  in  tuba  fonus  faepius 
refleflatur  &  mecallo  valde  eiaflicot  aocequam 
refta  decermioacus  exeat ;  repeats  tamen  reflexio- 
oes  foQum  non  reddantiiKliinn^mrfienhii  txAm 
ea  fuerit  figura ,  ut  tantum  fonus  una  vice  i  parie- 
tibus  repercufTus  evolet,  uti  e  Tuba  parabolic^, 
diftinftus  quidem  erit,  fed  parum  auclas  intenfi- 
tatis ,  qui  multo  fit  intenlior  crebxis  reflexioni- 
bus,  fe  celemme  exdpientibas. 

1465.  Poftquam  quid  fit  Sonus  in  corpora 
fonoro  &  in  Acre  vidimus,  plurima  alia,  quae  ab 
utriusque  adtione  pendent,  intelligi  poterunt. 

Sint  duae  cbordx  mufics  unlToflaein  eodem  vei  in 
duobus  Inftromends  non  admodum  diffitis;  per* 
cnflluni  ibnabit  quoque  altera  chorda,  ejusqpe 
tremor  ex  inpofito  leviflimo  corpore  ad  oculum 
apparebit.  Cum  enim  a  tremente  chordi  Aer  ia 
undas  detur ,  has  incunuut  in  alteram  chordam, 
quam,  quia  h^c  parivelociutecontremilcerepo* 
teftf  faole  in  iimiles  tremores  commovent* 

1466.  Si  fint  du8&  chords  in  duobus  tenfa? 

Ids- 

(")  Journal  des  Scavans  A*.  1672.  pa.^.  125. 
\h)  Account  of  the  Jpeaking  Trun^,  Journal  its  Scmau 
A*.  1672.  pag.  16. 
f  r)  Jj/urnal des  Scwani  hxmo  1672.  p.  131* 


Digitized  by  Google 


€%4  A 

Inftramendf  f  vd  in  eodem,  &  ia  o£Uvft,  per* 

cufTd  toni  acucidris  fonabit  altera,  atque  haec  in 

medio  fux  luiigitudinis  nodum  quiefcentem  habe- 
bic.  Quia  Acr  in  undas,  duplo  cclerius  euntes 
agicatur  a  cliorda  acutioris  toni ,  quam  moveri 
poteft  ab  akerii  chordi^  earn  tamen  concudt^  pa- 
risque  celericads  cremoribus  aglcac;  idcirco  base 
in  medio  tiix  longitudinis  punftum  quietis  habere 
tenetur,  nam  li  fiat  duplo  brevior,  eric  unifona 
cum  altera  looi  acucioris :  Obfervantur  vero  plu« 
la  puD£ta  intermedia  quiefceotia  in  chordis,  qum 
percuflb  varias  0£lavas  fonarenc^  fed  iioc  modo 
unifbnse  evadunt. 

5.  1467.  Ex  his  intelligicur  i**.  Quamobrcm 
nonnullis  corporibus  fonantibus  cuarn  noftri  ar* 
tus,  oflaque  contrenufcant?  turn  quare  vicra  fe- 
neflbrarumy  fey  phi ,  aedes,  alia^oe  in  iis  corpora 
Ibnent?  omnia  enim,  quae  Umibni,  yd  in  Oc- 
lavis  gravioribus  tenfa  funt,  quam  corpus  fonans 
perculTum  ,  confonare  teneatur,  veluti  in  cbor- 
dis^.  1 4-6$ 9  1466  contingic 

2\  Cur  in  vacuo  Boyteano  omnis  fbnus  ces- 
lat?  quia  etiamfi  contremifcat  campana,  in  va» 
cuo  fuos  tremores  nec  cum  Acre,  nec  cum  ullo 
corpore  ambience  communicare  poteft;  adeoque 
nihil  cfl,  quod  Aerem  externum  movecUf  concu- 
tiatque  organum  Auditus. 

3^  Si  autem  Experimentum  non  accurate  ins- 
tituatur ,  fed  campana ,  etiamfi  recipiens  omni 
Aere  orbetur,  fuos  tremores  cum  recipience,  vel 
alio  folido  corpore,  cui  infillic,  &  quod  tremo- 
res Aeri  externo  inpercit ,  communicare  poffic, 
turn  percttflb  campanae  Sonus  aliauis  auditor. 

4^  An  non  in  ASre  rariori  Sonns  minuitur, 
propter  minorem  rarefadli  Aeris  eladicitacem?  i- 

deo  in  Aere  deuUori  eft  au^a  Soni  ia(eniitas : 

po- 


Digitized  by  Google 


t 


poteftque  canpana  in  ASte  con^niftio  claDfa  ad 

longius  intervallum  audiri  ,  quam  cum  in  Acre 
rariori  fonabat:  hocfiverum,  turn  guoque  auc- 
ti  Aeris  elaftidcatey  &manente  denutateeadem, 
( quemadmodum  fit,  cum  Aer  inclufus  recipienti 
«d  ignem  caleicic , )  Sont  intenficas  incrdbere  de- 
bebit:  quod  fieri  notarunt  Phiiofophi  §.  1442. 
•  5**.  An  fonus  in  inflatis  fiftulis  pendet  a  tremo- 
re  arundinis  auc  Unguis,  uc  &  ab  Acre  per  fifhi* 
las  currentey  cujus  undm  vel  cicius,  velleoUotea* 
plkaatm  pro  fifhiiarum  loogicudine  difieiemiQ^anc 
foraminum  laceraHum  iitu?  an  vero  Sonus  fiftn- 
larum  tantum  ab  Aeris  interni  treraoribus  pendec? 
PJurima  hie  reftant ,  qu©  Sonum  in  Acre  Ipec- 
tanc ,  fed  quae  ia  his  hP-'^'^ri^ntotf  uadi  noa 
pofiunt. 

^  i4d8..0i>or(]et  iit  bievhnr  nime  videamos, 

quid  (ic  Sonus  in  mente,  &  quomodo  hscaudiat^ 
quod  fieri  nequic,  nifi  aliquomodo  Aurisfabricam 
cxponamus,  veluti  Oculum  ,  Vifionem  explicit 
cori ,  delcripiimus.  Duae  homiiu  Aures  dats  eo 
modo  9  ut  qaiconqoe  Sonui  ad  caput  allabioirt 
DCcdGnrio  alterntrani,  vel  mramqae  Aureniferiac. 

5.  1469.  Eft  fubftantia  propria  Auris  cartilagi- 
nea,  tenuis,  elaftica,  ut  facillime  ab  Aeris  undis 
in  tremores  concitetur :  membranis  obducitur ,  ne 
Sooiclttigofi  evadant:  in  fuperficie  externa  ABTab«nT# 
ihntnonnnBgemmentMn&cavitates ,  deftinatagca»Fig>  10. 
piendo,  refie£lendo,  dirigendo  fono  inconcham, 
ne  laberetur  atque  erraret,  priusquam  fenfus  ab 
hoc  pulfus  eflet:  Poteft  quoque  ope  mufculorum 
•intemanim  &  cxternorum  (4)  ka  liendi,  ^xpan- 
applanarif  ut  qtubuscunqoe  tvemoribnst  & 

lb- 

(a)  Albini  Hffitr.  Mi^M.  Libt.  3*  Cl^  a.  3.  4.  ft^ 
a^  a£.  29.  3o»  • 

Rr 


Digitized  by  Google 


:€»  DiSm. 

fbnis  capietidftt  ?el  aiiqiioiiKKto  ticmdb,  ap(» 

tur^  &  cum  iis  etiam  harmonicc  contremifcat. 
Tfb.zxr.    §•  ^47^'      fundo  ConchcC,  fub  'I'rago  carci- 
F%.ia  lagineo      iocipic  meatus  Audiuurius,  ellipucas 
^fipim,  cojiis  apemira  plerunique  eft  Sijy  iinesi- 
-fum  (^adrtt  PoUic.  &  magnicudinis  ief[MDftoi)i>- 
tmi  Auris ,  uti  I  ad  50.  quamobrem  Sonus  in 
•Atirim  illapfus,  &  meatum  ingreflurus ,  poceftef- 
ie  quinquagcfics  intenfior,  quam  11  absque  Aure 
meamn  -iacradec :  Hie  duros  &  qoaii  conieoloi 
4Hbiii:iBMlc»»  tft  toba  D£,  pordm  oilea, 
-pattim  cartilaginea  ,  9  liaeat  longa  ,  4  aica ,  3 
lata,  cvlindro'elliptica,  ferpentino  progrefTu  DF 
adfcLnJens,  turn  defcendens  FE,  iterumque  ad- 
fceodenSf  ttrminator  i  membraDa  Tympani  G; 
cUique  appoflca,  fonnance  an^ulum  obcnfam  ft 
pme  ibpenori ,  acdcom  adi  iofeikm ,  ne  Sonos 
refta  ipfam  feriret,  fed  poft  Tarias  in  hac  tuba  re- 
flexiones ,  admodum  oblique  illaberetur  in  raem- 
branama  parte  fuperiori  deorfum,  quo  artificio 
liiutiiTime  firca  106k  maneti  nee  £uale  ft  Sonisin* 
lenfioribos  nuapimr. 

^.  1471.  Afembmia  Tympan  nndiqiie  arOe 
adhaerec  margini  meatus  oflei,  nullo  pertufa  fo- 
ramine  (^i),  concava  eft  a  parte  Auris  externa?. 


4.  malkit  quod  ad  ejus  medium  feie  ezconk; 
MalleM  aniem  ankoto  coojingpnir  com  Ineiide 

haec  cum  ofliculo  exiguo  x,  hoc  cum  Stapede 
•n:  qaorum  officulorum  figuras  accuratiflime  de- 
•ibripfit  Caflebohmius.  Tres  mufculi  Malleo  afiixi 
-^cioDt  9  at  membrana  Tympani  teodaair,  lo* 
nuitaiiiry  Gonfwor  velplaQiorfiac,  qoibas  iiio- 

dis 

(d)  Cassbbohmius  de  Aure  I}raS.  3«  pa§.  33«£l£X« 
•T&&UI  Ai  C9mf.  Am^  60. 


Digitized  by  Google 


dis  difponitur ,  ut  harmonice  com  Sono ,  ipfam 
afficieotet  contremilcac :  Scapes  a  Scapedio  re^ 
mr;  hos  elegantiflime  delineavit  AnatomicQniift 
princeps  &  &  Albinus  (a). 

§.  1472.  Poft  Tyrapauimembranamca  vitas  in- 
fignis  iequitur,  quae  Tympanum,  vel  Tympani 
cavicas  appellatur ,  irregularis  figures  ,  ellipcico 
corpori  umilis ,  longicudiiiia  &  laticudinis  4  cir-^ 
cicer  lineanim:  in  hoc  Tympano  pofita  funt  qua- 
tnor  memorata  officoia^  faiant  quoque  in  eodem 
ah'quoc  foramina  cellularum  malloidearum,  cum 
feneflra  rotunda  ;  feneiba  ovalis ,  &  tuba  £u- 
ilachiana  Mi  per  hanc  A£r  ex  Oivo  in  internum 
otiibere  exit,  &  ingreditnrezoieiffhoccairiun^ 
ita  ttc  ejusdem  elafticitatis  cum  Afire  extcmo  lit; 
Idcirco  Afire  fimoro  exteriori  afficiente  membra** 
nam  Tympani  G,  etiam  ab  hujus  tremore  in 
fimiles  undas  concitabitur  Aer  internus  Tym* 
panh 

§.  1473.  Altera  Auris  pan  interior  lafayriothiia 
eft,  in  quo  primum  occtfrric  veftibulnm,  quod 

eft  cavum,  irregularis  figure,  utcunque  ovats,  duas 
lineas  longum  &  latum ,  fesquialtum,  ofli  petro- 
fo  iniculptum :  in  eo  hiant  quinque  orificia  tr^um 
canaUam  (emidrcuiarium  a,  P,  Q,,  orifidum 
cocUes  Sf  mifida  quinque  pro  nenris  fiq^ 
&  feneftra  ovalis,  qua  membranft  oedimiiryCul 
inhaeret  flapes  ti. 

5.  1474.  Sunt  autem  tres  canales  ofTei  lemicir- 
Gulares,  0^  Q.  quinque  untum  orifidia  pi»* 
didy  intos  cavicatem  eUipticam  habemeit  htuitef 
in  veftibulom  r ,  qoemadmodqm  quoque  Cochlea 
S,  quae  eft  canalis  conoideus,  ofleus,  ST  circa 
cooum  ieu  nudeum  convoluius«  duas  ibiras  cum 

(a)  UyhrkMBfaimm  LOk  p  Cap.  31.  a^*  33«  3V 

&r  a 


De  Soni. 


Tab  m  dimidia  abfolvens ,  quae  tendunt  a  bafi  ad  apicem 
Fig.'ii«  acutum  T.  Cochleae  cavkas  dividitur  in  duo  cava, 
quiB  Scalae  dicuniur,  altera  Tympani ,  akera  vellibu* 
Ttbc  m.Yi  9  a  fe  diftinfU  ope  fepimeati  teouiOiini  X  Z ,  par- 
tim  oflei  a,  pardm  membranaoei  bbb:  fan- 
jus  membranae  tenerrimas,  peilacidtt  &  tenfe  fi- 
bra  decurrunt  ab  axe  Cochle?2  ad  exteriora,  ve- 
toci  Radii  circuli  a  centro  ad  peripheriam ,  funt 
ptoinde ,  a  bafi  latiori  ad  apicem  fuppuuuido ,  ^ 
imQSBmm  longicudinis :  quamobrttn  hrc  mem- 
brana  efl  quaG  Scala  Triaofpifauris,  oonpofica  et 
plurimis  diordis  teofis ,  dxvcxfiSmx  kogicudi* 

|»  1475*  Cavitas  altera  Cochleae  terminatur  ad 
foramcD  rocundum  ,  membiana  teaui  cUufum  ; 
hoc  fSwamea  defink  io  cavjtate  Tympam ,  oppo* 
niturque  centro  membrana  Tympani. 

5.  1476.  Arabo  cava  Cochleae  in  apice  extre- 
mo  Cochleae  foraminulo  inter  fe  acrem  commuDi- 
cam ,  tradendbus  Cl«  Mery  ,  Wiuflow  »  Ca&- 
bohm«  ^ 

§.  1477.  Nervus  Anditoricis  inciiMC  conTpkri  m 
Cerebro  ad  protuberantiam  annularem  Willifii  , 
bifariam  diftindlus  ,  in  mollem  durumque  ;  qui 
ambo  ingrediuntur  foramen  kcum  in  oile  petrolo : 
Tab.  iiv.Molfioris  pars  V  per  qaioqoe  foramina  prope  s 
fig.  10.  ingredicur  veffibolom  r ,  formando  ibi  membra- 
nam  ,  obducentem  fuperficiem  internam  veftl- 
buli ,  &  canalium  femicircularium  0  ,  P  ,  ; 
turn  decurrunt  intra  duplicaturam  Scalar  Trian- 
gularis XZ,  Fig.  12.  in  cochlea,  in  qui  expli- 
cantor :  Eft  bic  igitur  proprie  Organum  Audi- 
tus. 

5-  ^478.  Cavitates  hujus  Labyrinthi  neceflario 
inpleti  func  Aere,  ejusdem  dafticitatis  ac  ell  in 
Tympani  cavo ,  qui  camea  per  fingulare  fora- 
men 


Digitized  by  Google 


fnen  non  intrac^  nec  exit,  fed  tanuun  advdiicur 
cum  humoribuf ,  quiez  vafculis  cvaporancur,  uc 
cervi  molles  maneant;  qui  Ae'r  cum  iisdem  hu- 
moribus  quoque  neftrbecur  ^  acque  ita  perpccuo 
renovacur.  • 

5.  1479.  QuamoBftm  Auditus  lequenti^modoTab.  xxv. 
peragicur:  Sonus  in  Aere  excerno  excitacus,  al«^i£ 
labitor  ad  Aurem  AB,  ia|;redi(ur  Coocbam^  turn 
meatum  Auditorium  D  & ,  in  tremores  uedigic 
niembranam  Tympani  G :  hac  tremente  ,  Aer  , 
qui  eft  in  cavo  Tympani,  in  undas  fonoras  quo- 
<]ue  agicur ;  hs  occurrunc  fanuninis  rotundi  mem- 
liranasy  &iiane  in  tremores  cient,  bsec  Aerem 
in  nno  cavo  CochlesB  coacenuim ,  ^ui  in  &ala 
Cochlee  t ,  nervos  afScic ,  hie  motus  per  ner- 
vum  ad  Cerebrum  delatus,  efficic,  ut  Mens  au- 
diat :  forte  non  admodum  diilinfle,  audit  tamen; 
ied  ea  diiUndUfiime  cupiente  cognpfGere  Tones , 
4:enditur  racmbrana  Tympani  G  ope  Mufculo- 
Tum  Malid ,  uc  Jiarmonice  contnemifcac  t  tendi- 
tur  etiam  ope  Mufculi  Stapedis  membrana  fenes- 
irae  Ovalis ,  uc  &  haec  harmonice  cum  ofllculis 
tremat,  &  vehementius,  quam  a  folo  Aere  Tym- 
pani affici  potuiflet :  tremente  iiac  membrana , 
jeciam  Aer  interior  in  Labyrintbo  r ,  tvemet ,  ^  <jui 
affidec  nervos ,  expanfbs  "liipra  canalium  femicir- 
cularium  0,  P,  Q^,  internam  fuperficiem  ,  at- 
que  fimul  afficiet  eos  in  Scala  Cochleae  s:  Sonus 
^ero  quilibec  in  hoc  Aere  excitaius,  afficiet  ali- 
fluot  fibrillas»  Fig.  12.  harmonice  cen- 

iasv  per  1434,  &  1435-  he  Nervos,  quihos 
■motus  per  cerebrum  ad  Mentem  deferences  efS- 
ciunt ,  uc  haec  difUnftiinme  Toaos  Sonoros  per- 
cipiau 


Rr  3  CAP. 


Digitized  by  Google 


€$0        CmraUa  4$  M$timts  Aims. 


CAP.  XXXIX. 

CtneraUa  de  Metmis  Jereiu 

{.  1480.  \>f  ^^^^^  voca^lk  omnia  corpora  Tub- 
lYL  limia »  inter  coelum  Temunqoe 
verfanda,  quae  m  Aanofphcra  fuTiieiira,  nataa- 

tia,  mota,  propulfa^  inoenfii,  oonjunfta,  fepa* 
rata,  adfcendentia ,  vel  defceadeuiia ,  Phasaome* 
na  qualiacunque  excitant. 

$.  1481.  Varia  &  mulu  Terranun  oAk  exfpi« 
rat^  <]ue  in  fiiUine  adfixodoat,  wpi^  cum  Aere 
permifbeonir,  tfom  fiinc  Meteovomni  maieriae  & 
caufae :  Sunt  ha;c  fubtililTimaj  fere  omniom  terre- 
ilrium  corporum  particuloB,  five  Firmonim  five 
Fluidorum  fuerinc ,  five  a  Nacuri ,  iive  ab  arte 
produflonun :  velucifiinc;  i%  Quicauid  Spiritimi 
odorum  qaarmncunque  Piautanim » Flomm ,  Fmc* 
tuumve  conftituic ,  qui  fponte  ex  iis  exhalare  ib- 
•lec ,  &  volatilis  eft ,   2°.  Aqiioe  Plantarum  om- 
nium exhalantes  fponte;  vol  a  Sole,  dum  exfic- 
caatur  ,  elicits.    3^  Spiriuu  atdentes , .  qui  ex 
foccis  Plamanim  fenneatads  oooficiuQCur^  qui 
magn^  copift  in  1^  humanos  arte  prrparaotur  , 
&  volatiles  func ,  qnibus  fimiles  ^fatura  gignit , 
quotiescunque  ex  fucculenus  PJantis  elapfus  li- 
quor tepenti  Aiiri  commitcicur^  aut  Plaotx  ipfae^ 
Aqu&  hume£btnc ,  eidem  A£ri  expomiotur :  Uinc 
rionnulbrum  Fluminum  Aqua  fermeotantur ,  & 
Spiritus  ardentes  eruftant,  veluii  de  Acpia  Tha- 
mefis  id  efl:  notiflimum,  &  de  Aqua  fluiBinis  A- 
luta3  idem  notavic  Tylkowsky  {a).    4°.  Planta* 

rum  Olea  Sol  volatiUa  facic^  &  dispergic  per  AS- 

(fl)  Pldlofopb.  CurioJ. 


Digitized  by  Google 


6$^        GemraUa  ie  Metems  Airns. 


CAP.  XXXIX. 
GeneraUa  ie  Metivrit  Jtrdu 

1480.  y^Ketma  voca^P^  omnia  corpora  Tub- 
ij(JL  limia»  inter  coelum  Terramque 
verfaiida»  qeae  m  Aunofphsra  fuTpenfa,  natao* 
•tia,  mota,  propulfa^  incenla,  conjun6ta,  fepa* 
rata,  adfcendentia ,  vel  defcendentia,  Phsenome* 
na  qualiacunque  excitant. 

1481*  Varia  &  multa  Terrarum  orbis  exCpi* 
rat,  quas  ia  fiiUirae  adfcendunc^  atxpie  cum  Aere 
permifoencar,  qu»  fiinc  Meteoroinin  macerie  & 
caafo:  Smt  hee  ibbtiliflim®  fere  oinniiim  ismy 
ilrium  corporum  particulae,  five  Firmorum  five 
riuidorum  fuerint,  five  a  Natura ,  five  ab  arte 


odonim  quarnmcunque  Plaacaram ,  Flormn,  Fmc* 
toomve  conftituic ,  qui  fponie  ex  iis  esthalare  ib» 

let ,  &  volatilis  eft ,  2°.  Aqu«  Planiarum  om- 
nium exhalantes  fponte;  vel  a  Sole,  dum  exfic- 
cantur  ,  elicitae,    3°.  Spiritus  ardentes  ,  qui  ex 
fuccis  Flantarum  fermeocatis  cooficiuouir ,  qui 
magn^  copii  in  ufiis  humanoi  arte  pra?parantiir  , 
'&  volaciiei  fuiit ,  qaibus  fimilet  Natura  gignit , 
quotiescunque  ex  fucculeniis  Plantis  elapfus  ii- 
quor  tepenti  Atiri  coramitcitur;  aut  Plantaj  ipfae, 
Aqu&  hume£latce ,  eideni  Aeri  expomiotur :  Uioc 
rionnulloram  Flaminiim  Aquae  fermentantur ,  & 
Spirkus  ardentes  wxStxnt^  ieltui  de  Aqoi  Tluu 
mefis  id  eft  notiflltmum ,  &  de  Aqua  fiuminis  A- 
lutae  idem  notavic  Tylkowsky  (j).    4^  Flanta* 
rum  Olea  Sol  volatiiia  faciCy  &  dispergic  per  Ae- 


rem^ 


(a)  Fhilojoph.  Qiffo[. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


CcaeraUa  de  JMeUms  AMim  til 

rem  9  ut  docec  earum  exficcado,  qai  iu  oleis  fuis 
orburi  poflunc »  at  non  ampUus  I^nem  alanc : 
Horrendus  fcBCor  ,  qoi  in  laboracoriis  faponario- 
rum  datur ,  peodec  cantum  adb  olco  volacili.  5^ 

Plantarum  Salia  quoque  in  Aerem  adfcendunt, 
ud  combuftarum  fuligo  falfa  docet:  fed  &  pu» 
trefaftioney  exCccanone,  fiermencadone  falia  vo- 

ladlia  evadant.  6\  Fuiigo  praeter  Salia;&  Olea, 
cdam  maltom  Terrs  vofaulia  iecum  vehic :  G« 

neres  mondum  ardendum,  uti  iEtnae  &  Vefuvii 
.ad  centena  milliaria  io  -Acre  provolvuntur  (a)» 
Vend  cenues  i£gypu ,  i^thiopiae »  Senegas  {Jb  ) , 
ArabiflB  9  Guzarach  ,  Lybiaa^ue  arenas  uodairiimr 
inflar  per  Aera  defienmCy  qajbua  olim  exerdcoaL 
Cwbyfis  obfeftos  foil  ( r )  :  7^  In  Atmofphae* 
ram  fe  recipit ,  quicquid  fubtiliffiraum  ex  omnium 
Animalium ,  non  tantum  majorum,  fed&Infefto- 
rum,  corporibus  undique  exfpirat ,  &  fub  nomi* 
pe  perfpirad  Santtoriani  venit;  imo  ipfa  ova 
Ijpiranc  perpemo  pariefiiaad^  Bo» 
mo(f),  aliisqoe:  recenda enini  rant  plena ,  ^le^ 
tufta  multum  vacui  compleftuniur,  8^  Sudor 
animalium ,  licet  omnia  non  fudent ,  uti  canes  (/) , 
plurima  camen  {g).  9^  Oiea  £^Dixx^\xm  iubd- 
liifima  ex  putrefa6lis  cadave|^^s  genita.  lo^  Sfi^ 
lia  volatilia  Animalimn.  u.^  £x  Fofltiibni  an- 
tern  plura  fubeunt  in  Atmofphaeram ,  quam  me^ 
morari  poiTuac^  prascipu^.auiai^  hasc  Xupc :  Va« 

' '  '   '  ■  pop 

(a)  miof,  Tranf.  N«.  21. 
{b )  Dampif.  R  Ttaite  des  Vents,  pag.  19. 
(  c  )  S  R  N  E  c  A  Q.  N.  L.  2.  C.  30.  V  A  R  E  N 1 1  Gcoyt*  S.  6* 
C.  21.  Ma  KDiiLSLO  in /finer.  Lib.  i.  p.  200. 
(d)  De  AtmJljbataQifpmmConfiJlviuum, 
\e  )  Joum/$l,iis  Sctnmt.  Tom.  2.  pag.  77*  ^  [ 

JmmU.  dis         Tom.  s-  pag-  68.    .  ^  .  :  .  • 

Rr4 


6^1         GmruKa    MHedris  Atrtii. 

poies  Aquarum  dulcium  &  OceaaL  i%\  SoK 
phura  noQ  incenfa  (  a) ,  qua?  ex  montibus  Vuka- 
nils  copiofe  eruftantur,  aut  funt  in  lithanchracuni 
fumo(^):  Horum  ardentium  fpiritus  volatiles , 
acidi »  admodum  fuffocances.  Hue  referencU  fuoc 
Arfenicum  ^  Auripigtnentutn  ,  Cobalctim  ,  Sol- 
phiir  Andmonii ,  fiitmuchij,  Zind  :  Tom  quae  in 
alus  locis  ex  Terrse  fuperficie  exeunt,  &  faepe  in- 
cenfa ardent,  velud  in  Lycia  Hephaeftii  monies 
(c  ).  Campi  phlcgraei  in  Scotia  {d)y  Forum  Vui- 
cani  juxta  Neapolim  (f)^  tuminpeniDfuIaQkes* 
la  (j).  lo  Apolloniataram  legkuie  apud 
Graaaoopolin ,  &  in  agro  Petramate  a  Biaiichi« 
no  defcripta  (A),  qualia  etiam  Galeacius  ad  Bari- 
gatiam  profe£lus  notavit  (f )  :  &  alia  ardentia  , 
qaae  CI.  Ripa  elegaodiliine  defchpOt  (it ).  Suae 
cdam  maid  foocest  quorum  Aquae,  fimulacFkm^ 
na  admoverar ,  incoduntur ,  propter  tenue  ali» 
c|aod  Sulphur ,  vel  peaxileum ,  vel  bitumen  ex  Terra 
fimul  cum  A^ua  eru6latum,  &  bac  volaiilius  (/). 

riaud 

'  (a)  Journal  da  Scmmr  A**  1677.  P^^-  '^4* 

lof.  TransaQ.  N*.  452. 

(f)  Pi-iNius  Lib.  2.  Cap.  100.  pag.  122. 

id)  SiBBALDUS  in  Scotia  JlluJlralA  Lib.  r.  Cap.  n;, 

(e)  Plin  lus  Lib.  3.  Cap.  J  I.  MB,tiCiiJ\ii  MuaUabesm 

Vatican,  pag.  79. 


BO  Ceeigr.  Lib.  7. 


(f)  KiEMTFER  Amanitas'  exotic,  pag.  273. 

(g)  MLik^iVar,  Hift.Ub,  13.8x1 
'  (b)  L'Hifl.  de  fAud.  Rsj.  A:  1706. 

(0  Cmmeniaf.  Bmm,  Vol.  i.  p.  xo6. 
(  k )  DiJJert.  MntmL 

(l)  LucRBT.  L. VL  V.87. 9^  Own  Ma  r  s i  l  i deDanubio 
Tom.  I.  pag.  93.  Tomo  3.  pag.  49.  GiorntM  de  Litterati 

d* Italia  Tom.  32.  ArL  9.  JoumoL  des  Scavans  A*.  1^77* 
pag.  120.  A«.  1679.  pag.  82.  A^  1684.  pag-  25.  ASa  Bres^ 
lavienRa  A\  1726.  y^/?n7f  ClalT.  4.  Art.  7.  pag.  472.  PbilO' 
Joyb.  TranJ.  N»,  4^2.  J  ACOAX  BjSAMOUtLl  0^.  Vol.  1« 
pag.  2C7. 


Digitized  by  Google 


GemraUa  J$  Mnearii  Ainis.         63  3 


Htod  dubie  fimilis  eft  cauia  Lacw  trdemU  in  Yi-* 

landia  1 5  diebus  ,  &  ita  ter  quolibet  anno  (  d). 
13°.  Olea  Terrae  &  Petrolea:  eft  enim  quod  ex 
Monte  Ciaro  colli^itur ,  admodum  volatile  (fc). 
14^  Saiiadivernflimorum  geoerum  ,  quae  omnia 
aUquancam  volatilia  fuac »  atqae  AtmofpbaBram 
qoali  ioplent ;  praecipue  matrix  Nuri ,  Vicrioli , 
Aluminis ,  Sal  marinum  ,  &c.  &  horum  acidi 
Spiritus,  ex  montibus  Vulcaniis  erumpentes,  auc 
ab  igne  fubterraneo  hinc  inde  produ^ii,  turn  Aci- 
dam  vagum  Foncium  &  Fodinarum ,  hoc  enim 
snecaUa  ik  alia  corpora  in  A&ct  corrodeie  fokt. 
15^  Iroo  &  omnlngi  Meultoram  &  Semimetalb* 
rum  partes  in  Igne  vulgari  volatiles  fieri  poiTunc, 


Infuper  innumera  alia  ex  vifceribus  1  erras  conti* 
ouo  exfpiraoc  furfum:  prscipae  ex  fodinis  me- 
tallariis »  que  pallidas  leddunc  hominum  fades  » 
eosve incerimunt  {c).  quadraplex  diverfum  gemis 

in  fodinis  Lithanthracum  deprehenfum  notavitli* 
fterus(<i),  quod  Foflbrum  candelas  auc  exftin- 
guic ,  auc  eo8  fuffocac  («)  f  vel  in  convuliiones 
conjicic ,  out  incenfum  omnia  viribus  inmenfis 
disjtcic  (/).  Quibos  addatar  halicas  qui  ex  A- 
vernis  vel  Charoneis  Scrobibus  cxfpiraiur  admo« 
dum  fulFocans,  veluti  apud  Cumas,  in  ipfa  Athe- 
narum  arce,  in  Syria  (^)9  in  antro  Ribaricnfi, 
HvLnpjM  ( A torn  in SinueiTaao  Agro & Puceo- 


(a)  JoHAN  ANOiRfoif  IMtHdmvfiiiTslmi. 
\h)  PAcad.  Roy,  A\  1736. 

(c)  Lucretius  L. 6.  V.  808. 

(d)  Pbilof.  Tranf.  N*.  117.  Fbihf.  Transaa.  N».  2or. 

(e)  Bibliotbeque  raifmnie  A*.  1747.  part.  2.  paa«63«  Mox* 
yi  E  R  Obfervations  dHifloire  naturelle  pag.  ig6» 

if)  Journal  des  Scnvans  A*.  1678.  piig.  233. 
(fr)  Lucretius  Lib,  VI.  Vcff.  740, 

(b)  mUii'.  Tranf.  43a. 


corporum.  16°. 


lano 


Rr  5 


Digitized  by  Google 


bulb  prope  Lacum  agDAoum  niordfer  SpiriMf  ttt 
pedis  dxcicer  aldtudmem  ft  ioto  in  crypta  canma^ 
attc  in  Lapicidinft  Pyrmontanft  aflargens  (  a  ) ,  ficu- 

ti  in  pratis  ros  mane  cernicur  :  turn  in  Hungariae 
comitatuNeofolienfi  prope  VeterofoJium :  in  'I'ran- 
iyivanii  prope  provin(piam  Crik ,  non  procul  k 
jiago  Accida(i):  ica  Veiiivius  A°.  1737.  ex  va?* 
nis  pardbos  pecoti  lechalea  exTpirabat  nsdiiiia  fiib 
forma  frigidi  vend  ad  altitudinem  triuin  circiter 
palmorum  (c),  ut  &  ille  ,  qui  ex  puceo  in  Infula 
ve£U,  adeo  lethalis  exfpirabac  (J).   £x  monic 


ois,  Putrefafiionis,  Soludoms  ,  iliirituty  Efier- 

vefcentiaj,  auc  Ignis  procluci  potclV,  &  volatile 
fit,  id  quoque  a  Natura  ,  iisdem  uia  operationi- 
busin  ikmorpbaeram  aiEugic^  qus  ita  Oitidna 
GiemiCft  inftni&ifltsna  en&^  campreheodent  ex 
oamibos  eorponim  generiboa  partes  9  &  produfia 
innuraera  diverfa.  17°.  Pra^ter  base  omnia  nataoe 
plurimaj  per  Aera  disperfae  plantae ,  veluti  func 
JMucores,  Mu&i,  Semina  fubciliilima  &  inviiibi- 
iia  Plancacuniy.  Fungorum,  quas  mkos  mocus  in 
terreab  eorparibos  iufiniaQC  (/).  i8.^  Diveriia* 
fima  Animdcnh*  19^  Prasceiea  in  Atmo/pham 
natat  ingcns  copia  Fiuidi  Eledlrici.  20°.  Lux  & 
Ignis :  Ck  baud  dubie  praeter  baec  in  Acre  delites- 
cuoc  ioonmeraaliay  qusdiligenu  poilerorum  inve- 
•ftigtcioiie  eruencur,  memoratisque  addi  poteronc 


C«)  Philof.  Tranf.  N*.  448. 

(b)  Comes  M  a  r s  i  L  i  (U  Danuhio  Tom.  U  pag.  94* 

(c)  Pbilof.  Tranf.  N°.  455.  p-ig.  246. 

{d)  Pbilof.  Tranf  N".  45o»  CAaD4iius      urum  Vari^ 
tate  Lib.  i.  Cap.  10.  pag.  26. 
(e)  Plinius  Lib.  2.  Cap.  93. 
(J)  Nbedu  AM  Mkro/c($icd.Obfnv{Uimi  p9g«  76^ 


S*  148^ 


Digitized  by  Google 


Cmmo^  it  MHmk  Jgreis.  635 

$.  1482.  Nonnunquam  ingeecei  copie  &  trac* 
tus  corpufculorum  ejusdem  generis  in  Atmofphae- 
ra  naunc  ,  quae  tancum  difFerunc  a  conduione 
priori  yquum  collegia  mafiaia  cqmpooebanc»quod 
ft  Firmo  in  Fluidum ,  vd  ex  Fluido  ia  Fluidum 
rarioa  converia  fiiflt  y  eoramque  panes  remotius 
fccretae  nunc  in  Acre,  fibi  nequaquam  contiguae 
natenc ,  quamobrem  multas  propriecaies  ,  quae  i 
xariute  non  muunuuTt  reunueranc,  viresque  eas 
exeroerepotenmc*  qiiaaantea,  cum  Fluidam  auc 
Firmom  compooebanc ,  vd  iimulac  iterom  in  a- 
nitam  mailam  conjungentur. 

5.  1483.  Hujusmodi  traftus  Uniformium  par- 
tium  in  Atmofpha^ra  volitantium ,  a  ventis  pro- 
puUiyOCcurruQtaliisdiverfi  generis  panibus,  qui- 
buscorn  permifcenciur:  turn  vero  iidem,  vel  fimi- 
let  efieaus  oriencur,  ac  anifidali  permixtione 
eorundem  corporam  fieri  obfervamus :  Quoniam 
autem  morcales  pauciffima  corpora  hue  usque  in 
partes  dilTolverunc ,  casque  mifcuerunc ,  in  At- 
moiphaeri  autem  xuitenc  fere  omoium  corporum 
Terreftrium  partes ,  quae  fibi  occunuDC »  &  io 
fablimi  penDilcencor ,  oriencur  ab  iis  efieftus 
nondum  obfervad ,  &  quibus  fimiles  non  vidi- 
mus; quamobrem  plurima  Phaenomena,  quae  nec 
dare  incelligi ,  nec  demoofixari  poterum^  orien* 
tur ;  nifi  poftquam  plurima  experimenca  permiic- 
tionum  capta  fuerioc ,  quarum  tamen  perfe£b| 
doftrina  propter  numerum  haberi  non  poterit ,  utt 
pacec  unicuique  in  Combinationum  fcientia  verfa- 
to,  quamobrem  nonnullorum  Meceororum  caur 
iam  Temper  jgnorabunc  Pbilofopbi. 

$.  1484*  Sed  &  plurima  diveifaque  fecum  per* 
mixta  finuUimoe  fuicitant  moras,  adeoque  in  fii* 
blimi  fxpius  fimilia  Plixnomena  a  variis  exhala- 
tioaibusfufcitabuatur:  adeo  ut  eorundem  app^iri- 


6^6        XknnaBa  de  MgUsris  Aimu 


lionum  non  femper  eadcm  caufa  futura  fit. 
*  5-  1485.  Cumque  propter  Terrge  motus  ingen- 
tes  in  ejus  abdicis  vifceribus  fiunc  mutatiooes » 
cniftaeque  five  denfioiesy  five  lapides,  qiuean- 
tea  nonQullorain  corporum  Exhalaciones  foris  e» 
rumpere  Hipediebant,  franguncur  &  removentur, 
poterunt  nunc  illae  dirupto  folo  &  patefadis  fau- 
cibus  in  fublime  aflurgere,  nova  &  nondum  audita 
vd  conrpe£Uexcicare  Phauiomeiia  9  qus  durabunc^ 

3[ttanidia  ejusmodi  maceriei  fomes  lubfiftic ;  quo 
ttUato  aue  coofaiiico  itrrum  ceflabaot. 

5. 148<^.  An  hinc  nonnuUa  fecula  non  funt  fer- 
tlliora  aliis  in  progigneodis  Meieoris ,  alia  vero 
lleriliora  ? 

1487*  Erunt  quoque  Meteora  fiio  natali  folo 
propria ,  cam  ft  diverfarum  regionumexhalatioiii- 
bus,  inter  (e  admodum  difcrepantibus  pendeanc: 
Ad  accuratani  igitur  Meteororum  cognitionemde- 
fideratur ,  ut  quiUbet  in  fiii  regione  illa  obTervec 
&  defcribat. 

$•1488*  QuodcimqaeexTenrft  in  akam  adicen- 
dit,  vocacur  Vapty  £xbalaii0y  vel  AnbeBtus.  Va« 
por  conflat  cx  quibuscunque  Aquofis  &  humidis 
partibus:  Exhalatio  ex  partibus  fubtililTImis  quo- 
jumcunque  corporum  Firmorum  vei  Jbiuidorum^ 
nee  Aqueis ,  nee  humidis. 

1489.  Ingens  Vapomm  &  ExhalationQm 
quantitas  continuo  ex  Terrl  in  altum  adfcendit, 
quibus  dum  Atmofphcra  inpletur  &  inquinatur, 
necefle  eft  ut  plurima  Phnenomena  fufcitentur  : 
Ulcraje£ti  deprehendi  ex  Evaporation  ibus  Aqus 
mulcorum  annorum  in  loco  aperto,  fed  cenebrico* 
fb ,  meciiam  aliquam  capiendo ,  eam  anni  (patio 
circitcr  efle  aequalem  29  pollicibus  Rhenolandicjs; 
k  qua  obfervaciooes  Sedileavii  in  Gallic  capias  (  ^  ) 

vix 

Im)  Mmdru  iUbm.  &  Pbyfii*  A*.  1692. 


Digitized  by  Google 


Generalia  de  Mctewis  Jheis.  637 

vix  differunt.  CI.  tamen  Halleyus  ex  vafe  Aqufid 
plefio  ,  &  intra  xdts  Collegii  Greshamenfis  ita 
pofico,  uc  Solis  jradii  &  veoci  eo  peaeurare  baud 
poilenCt  toco  anoo  ezhalatione  periiile  o&o  digi* 
tos  repent :  Si  amem  noftm  obiervacionibas  in* 
nixi ,  29  pollices  evaporafTe  (latuamus ,  hi  in  AS« 
re  natantes,  &  ad  minimum  millies  rariores,  al- 
titudinem  perpendicularem  24.16  pedum  occupa- 
bunc   Si  diniidia  Terras  fuperficies  pooatur  teK^U 
Aqui ,  &  Qbivjs  partem  Aquae  copiam  in  alcHm 
adfurgere »  inpleretur  uniyerla  Atmorphanra  un- 
dtquo  circa  Terram  a  folis  vaporibus  ad  altitudi- 
nem  perpendicularem  1208  pedum  :  Quoc  millio- 
nes  doliorum  navalium  Aquae  fiogulo  die  ex  Mari 
Medicenaoeo  fub  formi  vaporls  adiceadanc,  puI- 
cro  czperimcnto  demmiiiavic  Inclytas  Halleyus 
(  a  ) ,  adeo  ut  quandtas  vaporum  quoddie  acUcen* 
dentium  mulca  fit  &  affidua ,  ut  fidem  fuperet. 
Terras  fuperficies  reliqua  ubivis  confica  efl:  plan* 
tis,  fi  diferta  quaedam  arenofa  excipiamiu;  plan- 
ts exhalauonum  &  vaponim  maxiroam  copiam 
{lerfpiiaot ;  nam  (ecimdum  obfenraiionet  laucfau 
tiflimi  Hafefii  (b) ,  Heliotropium  3  ,  5  alcum 
pedes  fpatioduodecimhorarum  ad  minimum  i ,  25 
lb  exfpirabac,  adeoque  fere  tantum,  ac  Sol  intra 
diem  ex  fuperficie  Aquae  trium  pedum  quadra- 
lorum  atcollere  folec  :  pofitsl  llmili  leliquarom 
Flantarum  exfpiratione ,  Vegecabilia  non  mioo- 
rem  copiam  in  akum  emittent ,  quam  ex  aquis 
omnibus  afTurgunc  vapores.    Ex  fuis  corporibus 
Animalia  etiam  quam  plurimum  perfpirant ,  adul« 
tt  enim  iiominis  perfpiiatio  eft  ad  earn  Heliotro* 
pii  memonuiy  Vjduti  141  ad xoo;  ica& leliquo* 

rum 

(a)  Pbilof.  Tranf,  N».  i8gt 


6^8        Cmralia  di  MetmU  Alreis. 

rum  animallum  ponere  licet :  Nam  notante  Kei- 
lio ,  homo  24  horis  exfpirat  3 1  Unicas  ,  Hale- 
iius  vero  Heliotropium  22  Uncias  eodem  tempo- 
fit  peripkare  obfcrvavit.  (^uamvis  numerom  8« 
nimtliiiiii  10  Tenr&  fimal  vivemium  ignoramit  ^ 
fbimos  tamen  eom  eife  maxmiiim  ,  qaanobrem 
Exhalationcs  animalium  non  parum  Atmofphac- 
ram  inplebunt :  quibus  fi  Exhalationcs  Vegetabi- 
fiom  I  qiw  per  uoiverfum  ocbem  exiiccancur » 
pomcmitye ,  turn  meenroram  corporum  in  ufm 
qootidiaaoi  copiofiflimi  fami ,  at  &  ardeochim 
montium ;  turn  perfpiratae  vari»  partes  cx  vi/ce- 
ribus  Terras,  ab  Igne  excuflac  fubterraneo,  acce- 
dant,  liouet  continuo  ingentem  copiam  Exhala- 
tioMiBi  QL  VaponuBL  acUceodera  ui  fublifinem  Ae« 
n,  ioqoe  60  BfaiieofOfWii  dHmchaiem  fewirig^* 
qem  contineri. 

5.  1490.  Vapores  &  Exhalationcs  in  altum  va- 
rias  ob  caufas  adfcendunt ,  quarum  hae  Tunc  prae- 
cipuas.  V.  m  Igoif  icnrcArit ,  futomneus , .  & 
SoliSf  ingpcHht  corpora ,  eoriMn  panct  rapido  a* 

iritacmoco,  ceniumiias  &  i ami  niattiiie  dquit- 
as  excucit  e  corporibus  ,  magnaque  rapiditate  » 
jfecundum  leges  percuflionis  ,  in  altum  propellic 
fL  Ignis  quoque  corporum  pgrtaculas  ingredicur  , 
casque  rarefack :  Si  igicur  aUquaa  ft  reitquoi  emu 
leparaverk,  &deiiKiertre(teerk,  ut,  qusantea 
ejusdem  gravitatis  fpecifica^  ac  Aqqa  fuerinc ,  dia« 
metri  fiant  decies  majoris ,  erunt  millies  amplioris 
voluminis ,  (lib  quo  eaiidem  materis  copiam  una 
cum  paHeo  igM  concluikotes ,  ASra  IpocifiGe  le« 
▼iom  erunc ;  ^mobrmi  adfetodaM,  doMC  ra« 
riori  A€ri ,  parisque  fccum  denfitatis ,  occurrant. 
Quo  igitur  Aer  efl  gravior,  eo  minor  corporum 
rarefadlio,  uc  adfcendant,  requiricur:  quo  Aer  efl 

levior,  raciorque^  eo  major  j:i|ie£i^&io  corporum. 


Digitized  by  Google 


CeneraUa  de  Mete^fris  jlgreis. 

dedderatur  :  idcirco  quoties  Mercurius  homileTn 
ftationem  in  tubo  Torricelliano  fervat ,  pauci  va- 
pores  adfcendenc;  fed  copiofiores,  Mercurio  in 
tubo  alee  fufpenib;  veluti  CI.  Garden  fireqaencer 
obfervavit  («).  y.  Ignis  corpora  in  panei  te* 
nuiflimas  folvic ;  li  proinde  aliquas  fubtiliflimas 
6  reliqua  mafTa  excgflerit,  quae  prae  tenuitate  fin- 
gulis  particulis  ASreis  leviores  fint ,  poterunc  per 
A&ML  in  altum  fern ,  non  iecus  quam  fpecifioe 
leviores.  t.  Plurima  corpora  eidem  Igni  aaacnm 
A5re  ezpoiiCB ,  plus  Igi]is  qaam  ASr  in  fe  itei* 
pere,  &  aliquamdiu  retinere  polTunt:  cum  vero 
Ignis  in  aequiiibrio  cum  omnibus  vicinis  corpori- 
bus  &  fpatiis  efTe  nicatur  per  991.  fimulac 
partes  exigoas  corponun  ft  reliquo  cm  pepu- 
jeric  J  atqne  earum  poros  cofnoGos ,  qoam  vu 
cinnm  ASrem  ingrefiiis  fit,  una  com  ilKs  in  AS* 
rem  avolat ;  eo  rapidius ,  quo  majus  difcrimen  ae- 
quiiibni  in  calore  Aeris  &  corporum  partibus  da- 
tur:  hacratione  autem  partes  volatiles  fimul  cum 
fuo  Igue  esque  lateraliter,  ac  furfum  abrijuantUTt 
m  vefperi  diebns  lertnis  ceftivis  in  vapoieexfos* 
fis  adfcendente,  &  fe  sque  laieraliter  liipra  pratt 
expandente,  ac  adfcendente,  videre  eft;veicam 
durante  gelu  vefpercino  tempore  infignem  in  gla- 
cie  apenuiam  iacimus,  ex  qui  vapor  Aquae;  ca- 
"lidions ,  qoam  A&r  eft^  copiofifltme  afTurgit  % 
^QOtiefeonque  coraotom-ptrtes  I^e  »fe  feparan* 
tur  ,  atque  ex  fpn^ti'  A®  tttra6lionis  exeunt , 
intrant  quafi  fphseram  repulfionis,  fefe  fugando, 
quo  pa6lo  ab  Igne  voiatiles  redduntur;  ii  proinde 
hflec  rqniUio  (juantitatem  calorie  fequator ,  ud  ali- 
^Qomodo  ooUi^ereJjceCy  fadie  patft,*qoam  ob» 
lem  ex  Aquft  in  ASre  apeno  ornni  tempore  vapor 

C«)  FbUff.  Jionf.  N.  iiu 


(i4Q        GnmdBA  d!r  Mamris  JtMs. 

Mie  poflit:  cum  eotm  per  $.  SpS-  vapor  dtdU 
lientis  Aquae  fit  14000  vicibus  Aqoi  rarior ,  ca- 
lor  aiitem  turn  gradibus  212  in  Ihermomctro 
Fahrpnheycii  indicatur,  eric  pofico  calore  sftivo 
mduum  9 1 ,  vapor  5943  vicibus  rarior  quam 
Aqoat  &  poGto  calore  gradQiun  3a  in  hocTlier* 
mometro ,  erie  vapor  2113  vicibiis  rarior  quam 
Aqua ;  fed  eft  Aer  plerumque  fexcenties  vel  fep- 
tingenties  rarior  Aqua ,  adeoque  vapor  ejusraodi 
A^ire  rarior  adbuc  eric:  idcirco  hyeme  ex  apercu* 
fa  in  giacie  afTurgeni  vapor  in  ASrem  acHcendem 
poieric,  veluri  rerum  evencos  quoque  docec  (^). 
rarticularum  e  corporibus  in  altum  adfcendencium ' 
ignis  pra^cipua  effe  caufa  videtur:  nunquam  enim 
plus  Aqu£  in  fublime  adfcendic,  quam  diebusass- 
tivis.  Sole  admodum  urence :  Corpora  firmaquo* 
que  in  Igne  volacilia  fiunc 

a^  Non  cuKara  corporam  partes  Igne  fepara-^ 
tae  vim  repulfionis  acquirunt,  fed  quoque,  quae 
Fermentatione ,  Putrefaftione,  Permiftione,  Se- 
paratione»  £fferveiceDcia  de  c£tu  feparaocur ;  id- 
circo {riurimum  vaporis  &  eahalationis  ex  corpo- 
ribus, qMhuju8modiaftbmbo8exponiintiir,ad- 
fcendere  turn  folet.  Ne  autem  dubium  reftet, 
an  partium  volatilitas  feparatione  fola  oriatur, 
obierva ,  quociescunque  fluvius  ex  praecipicio  in 
ropemcadac,  quam  verberec ,  q[aantxit  vapor  hioc 
cnacar :  In  Caimda  ex  alttcocline  156  pedom  pre- 
ceps  ddap^bm  flmnen  Niagara  cum  ingenti  cir- 
cumjacentium  regionum  Itrepitu  nubem  ex  elifis 
particulis,  fpecie  aflurgencis  roris  fpiilioris,  for- 
mat, ad  5  Milliarium  diftantiam  coofpiciendam 
(6),  Simile  quid  de  flovii  Vetini  prscipicio  era- 

dk 

ffl)  Hans  tg^dt  tIefcriptU Gr9enlmidi0 dp.  4.  " 
ib)  i^bilof.  Jtvif.  H.  371. 


Digitized  by  Google 


Oeneralia  de  Meteor  is  Aireis. 

die  Caflinus  (  a) ;  turn  de Giotha Elfin  SueciaLeo- 
poldus  (  ^  ). 

3\  Aer  ab  aqud  Sc  mulcls  aliis  fluidis  attrahi^ 
tur,  atque  ica  fit  folutionis  fpecies:  pari  aftiooe 
aqua^  &  fluida  orahuntur  ab  Am ;  idcirco  aqius 
&  aliorum  fluidonim  partes  ab  ASre  attradas,  ii- 
mulac  de  caecu  fcparatse  fuerinc^  ia  Aeremadfcea* 
dent,  per  quern  diflribucntur. 

4^  Vend  quoque  nuilcas  corporum  partes ,  prs-  . 
cipue  aqueos  vapores  elevant,  &lecumabripiiinc; 
hmc  paoni  bumidi ,  vrato  expofids  cito  ezuccan- 
tur. 

f*.  Tandem  quicquid  efBcere  poflit,  ut  corpo- 
rum partes  a  fe  folutae ,  fpecifice  leviores  Acre  e- 
vadant ,  erit  caufa  adfcoifus:  Si  paniculae  ejuf- 
jnodi  Aere  fpecifice  molco  kviores ,  occorrum  a- 
liis  gravioribus,  quibus  adhsreant,  maOain  ad- 
huc  fpecifice  leviorem  Aere  componere  ,  cumque 
lis  fimul  in  fublime  adfcendere  poterunt. 

149 1  •  Vapores  adfcendere  ex  terra  detegi- 
mus,  V.  Cumfolum  remouque  montes  fumum 
era6^are  conlbiciuncar.  %\  Cum  admodum  diffid 
inontes  ,  cxio  etiamH  (ereno ,  ouafl  in  nebula 
haerent.  3**.  Cum  omnia  procul  diftantia  corpo- 
ra quafi  fubfultare  videntur.  4**.  Cum  vapor  ex 
lacubus  &  paludibus  fub  forma  nebulae  adicendic 
5^  Com  Sol  &  Luna  oriemes  occidentesqoe  ve« 
bemencer  robenc. 

§.  1492.  Quia  AtmofphaertE  denfitas,  &  proin- 
de  ejus  gravicas  fpecifica  in  variis  a  fuperficie  ter- 
ras altitudinibus  difcrepat,  poterunt  vapores  Sc 
exhalauones  in  ASrem  adicendere  ad  aldcudines 
diveriasy  ilte,  quae  Tunc  rariflimse.  antiDgeod  vt 

& 

a )  Mmoirer  adopt.  T.  6, 

b )  Rtiatk       p.  97* 

Ss 


Cmralia  ie  Meteoris  Aims. 


fe  repelltmt ,  ad  maximas :  illse  ad  minimas ,  qua- 
rt im  gravius  ipecifica  vix  ab  Aere  prope  foliun 
differt;  ant  quas  exiguo  motu,  five  Mechamoo, 
five  reprifionis  furfum  propidfe  fuemnt:  ills  ad 

aliquam  intcrmediam  alcitudinem  aflurgenty  qua« 
rum  gravicas  cum  Aere  mediae  regionis  eft  ia 
aDquilibno. 

L1493.  Ex  auibtis  liquet,  ob  quam  ratiooeiil 
I  in  cKverfiffimis  ft  tmft  aldciidiiiibiis  formeii- 
lur  ,  &  meteora  alit  mmc  prope  terre  fbhnn, 

nunc  in  majori  ab  ea  intervallo  condnganr:  Turn 
quare  mutata  Acris  denfitate  in  eodem  loco,  ex- 
halanoncs  ia  ipib  fulpeofe  adfeendanr^  deioeo- 
dancvet 

$.  1494.  Quo  Atmoftrfuera  eft  denfioTt  eoTa 

poribus  &  exhaladonibus  ^endis  aptior  eft;  quo 
Aer  Tarior ,  eo  ineptior  erit :  Ell  vero  hyeme  At- 


f 

_  i^quan* 
cbrem  hyem  Acmo^temi^  vaponimft 

exhalationum  copiam  in  fe  recipere ,  atque  retine- 
re  poterit ;  ideo  tum  temporis  plurima  meteora 
contingunt:  Et  quia  hare  ratio  potiflimum  in  fri- 
^dis  regiom'bus  locum  habec  »  manifeflum  eft » 
qoareinhisiriiirasieteQray  quam  m  caiidis  Jocis 
cfciervantur* 

!\;  ^495"  Pergunt  in  Aere  fufpendi  vapores  tSc 
itus,  quia  Aer  eft  in  perpetuo  motu,  uti  vi-- 
dere  eft  in  pulvisculis  volitancibus  in  radio  So* 
lis  y  qui  ie  in  camefam  obfcuram  infundit:  &  ve* 
Iiid  limof  &  arena  io  flovio  correntis  aquae  n*- 
tat. 

§•  1496.  Defcendunt  vapores  &  exhalationes 
ex  Atmoiphaenl  ad  terram  ab  his  poriffimuni 
caufis. 

x^  Simidac  Aeris  denfitas,  &  proiode  giavi- 

cat 


Digitized  by  Google 


tas  fpecifica  ^  quacuaque  cau&ioiiikiuitttr:  iQm 
eoim  DOQ  amplius  exhalatioiiefl  cum  eo  in  asquiS. 
brio  emnCt  ied  gravkate  pncvaleoM  ddcendsnti 
Veluti  analogo  probatum  eft  experimento ,  cum 
Aer  humidus  in  recipience  ope  antliaerarefit ,  mox 
nubecula  formatur,  quae  cadit ,  plus  raretcento 
Aere :  idea  pluviam « aliaque  meieora  i  obfer* 
iramus ,  cum  tnccGQiias  ia  fiarooetio  adroodiim 
iiomib  A£ris  poiidoa  dattfitaccmguc  esiguam  ia- 
jdicac 

2^  Quando  quae  adfcenderanc  ab  igoe  admo- 
.<lam  rarefadb ,  pofliea  aauiTo  igneicerum  coodeii- 
^cur,  &  fpecificegrarioia  A^eradunc 

3^  DefceixlunCy  confumco  mocu,  quo  ab  ig- 
ne,  vel  ab  aliis  caaOs  furfum  propellebantur. 

4^  Quum  plures  particulae ,  five  i  vends  op- 
pofita  dil-eftione  flantibus ,  five  a  vends  contra 
obices  refiAencet<coaipulfie»  vel  k  ^oacunque  a« 
list  caiiiiy  fibi  occurrentes  coSoDt;  quo  concorlii 
.^pecffice  graviorai  ASre  fiifiie  deHMchint 

5^  Quando  nonnullae  exhalationcs  fibi  occur- 
rentes illius  funt  indolis,  uc  efFervefcant,  atque 
deinde  dencur  prsecipitest  vduci  ioprascipiMUOoi* 
bus  Cheinicis  coodmpt 
,  <p>.  Qiiatidp  d  vettis  exhaiata  fimal 
in  quo  natant,  deorfum  pelluntur. 

7^  Si  vend  horizontali  direCUone  flantes  infira 
earn  Atmofphaerae  partem  ,  in  qua  fuipenduncur 
^Khalationei »  AUrern  ex  loco  propoleniivi  turn 
mvok  iUperior  Acmo^haere  pars  fiii  gmiiate  11- 
mill  com  dBnibas,  quao  compleftttur,  in  locum 
a  priori  Aere  reliftum  defcencfic. 

8^.  Sed  &  radii  Solis  oriends  occurrentes  ex« 
kdacionibus,  eas  ad  Terram  deteraoioaBCi  cumi- 
que  Gmui  Adncm  ravefiiciimc,  five  ipecificelevio* 
mo  redduaCy  eo  magis  exhabua  de^eodent. 

Ss  2 


tS44        CmraUa  tk  hkUorU  Airis. 

9^  Quando  in  Atmofphasram  plures  exhalauo- 
nes  &*vapore8  adfcendant,  quam  ab  e&  fuftioeii 
poflbnc,  fehbentur  fuperflas »  mocu  ,  quo  ad- 

fcendebant ,  prius  aroiflb. 

§•  ^497*  Meteora  commode  dividi  polTunt  in 
tria  genera.  I^  In  Aquea,  veluti  funt  Nebula^ 
Jtu^  Fluviai  Pruina^  Mar,  Grando^  Turbo ^Jbris^ 
Hah ,  PwrbM^  Parqfelenm  &c  2^  in  Ignea  & 
lucentia;  vdad  (ant  Ign$s  Bmakf^  cum  fuh  ra- 
riis  fpeciebus,  Stellie  cadentcs^  Ignes  fatui  non  «- 
rentes^  &  alii  inflammantes ^  Ignes  LavwenteSj  5#- 
Bs^  fulgur,  Fulmen^  Tonitru  &c.  3"'.  in  Aerea; 
quas  font  ymtii  Hoc  oidiiie  Meteoni  bieviterez- 
pooani. 

C  A  P.  XL. 

Ik  Aktioris  JqucU. 

5. 1498.       uodefcunque  in  Atmorphasri  projpe 

terrce  folum  vapores  vel  exhalauo- 
jies  ea  funt  copii,  vel  eo  modo  conftituuntur ,  uc 
plurimom  lucis  intercipianc ,  &  Aerem  iblitoo^* 
ciorem  efficiant  9  NiiMm  addfe  didmua. 
•  f .  1499.  Formannir  Nebnto  ab  exhaladonibns 
&  vaporibus,  qui  ex  terri  lente  adfcendunc,  aut 
ex  alto  in  eam  lenciflSme  relabuntur,  adeo  ut  in 
eodem  loco  fuipeodi »  vix  promo veri,  videaotiuw 
Cum  componunoir  ez  vaporibus ,  humidae  &  u- 
ds  funt  nebula;  tarn  non  nocent  Animalium 
nitaci ,  nee  foecent :  led  quse  ex  exhalationibus 
conftant,  faepe  foetent;  aliqua?  noxiae  funt  fanita- 
Ci,  plurimorum  morborum  caufas,  imo  funt  alias 
iechiferae.  Nebulas  fope  ex  alia  materia ,  quam 
ex  aquets  vaporibus  componi ,  liquet;  quia  poft 
eas  nonnunquam  aqua  ibperfidei  innatans  pelli- 

cu- 


Digitized  by  Google 


cida  9  pingnis ,  rnbicunda  ,  conlpidtiir ,  ilii  ii* 
mills,  quam  Chemici ,  fulphor  auratxim  aotiiiioim 

praeparantes,  oblervanc. 

5.  1500.  Fiunt  Nebulae  cobIo  tranquillo  »  ca- 
ceote  venco,  nunquamregnanceinipetuofiori  ven** 
to  9  &  quo  foleDC  difcerpi  &  djfcud:  Plemmqiae 
obftrvantur  vefperit  in  priinis  fi  Sol  dionm  cer* 
ram  vaMe  ealefecerit,  &  ip(b  occideiite  ASr  cito 
refrigeretur  ,  quia  in  hunc  calefa6te  corporum 
terreltriuin  partes  copiofe  adfcendere  coguntur : 
Id  pra^dpue  io  fielgio  Vere  &  Aucumoo,  rariut 
•  .^Sftate  condiigit;  quia  iater  Kftivi  Aeris  vefperti- 
num  &  diumum  calorem  mloos  diiainunis  eft, 
quam  tempore  Veris  vel  Autumm'.  Tinnt  guo- 
que  nebulae  mane  ad  Solis  ortum ;  cum  Aer  citiui 
ab  eodem  calore  rarefcit,  quam  quae  ineo  fufpen* 
dunoir  exlialau ,  quae  cum  ideo  fpecifice  gravio- 
n  ^reevadunc,  deloenduDt}  partim  quoque  % 
Yadiis  Solis  deorfom  pellontar.  Frequendui  con* 
fpiciuntur  menfibus  Hybernis,  Novembri,  De- 
cembri ,  Januario  ,  Februario  ,  rarius  aeftivijs, 
propter  frigus  Aanofphaerae  fubito  condenfans  var 
poiet&  exnalationes;  hinc  (1  Hyeme  animam  ef* 
Bat  9  nebulam  videi ,  cujus  jiullam  dt.  fignam 
iGfbte:  Idcirco  in  iocit  polo  ieptieniciioDali  vicF» 
nis  ,  pluribus  fequentibus  diebus  dantur  nebulaoi 
(fl).  Contingunt  plerumque  flante  vel  praeceden- 
te  VentQ  Africo,  vel  AMibro,  vel  fiuroyiarocum 
aiiis  Vends}  iUi  enim  ex  vkino  Oceanoplurimos 
vaposet  ad  noa  advehunc.  Concingunc  nebuli» 
regnante&perftante  gelu,  ut  &  coelo  clementiori. 

5.  1501.  Si  diebus  aliquot  fequentibus  adfue-* 
line,  non  raro  pluvia,  vel  nix  inmediate  poft  fe- 
quioir,  vaipoiibus  candem  in  moles  joajorescoeun- 
Ubqs.  $.  150a. 

(a)  H4»s  £GftD£  in  dijtriit*  Croenlandm  Capw  4.. 


Digitized  by  Google 


6^6  Df  Mftmis  Jqa^. 

• 

{.  ISQ%.  Qbfcrvaatttf  nebulae  ^  mercurio  aka 
homifive  m  fiaioicopio :  Fiont  mercurio  ckra« 
tiori,  qutndo  cielom  dia  tranquiUum  manlk,  & 
aecumulati  interim  func  copiofiffimi  vapores  vel 
exhalationes,  A^irem  fui  copia  &  panium  inor- 
ciioato  fitu  reddences  opacum :  Vel  quia  exiialau 
fiii  gravitate  per  Acrem  pjgrum  fobfidere  ind* 
piont  Daatar  ntbaim  mercurio  homiliori ,  qoan* 
do  nec  diu  ante  coelum  fiiit  tranquiUum ,  nec  pos- 
tea  manet ,  atque  ex  fe  fua  contenta  demittit, 
quae  propter  fuam  raritatem  in  fe  foJura  recinere 
oeqoit ;  quod  expeiimemo  ia  $.  1465.  N°.  i. 
memofato  probatur. 

1503.  Quuni  nebula  denfa  in  Terram  dela« 
bitur,  earn  pluviae  inftar  irrigat:  conftat  enimfie* 
pe  iisdem,  ac  haec  vaporibus,  fed  rarioribus ,  qui 
maguitudiaeeQamdifiieruQtt  aliquaodo  fua  fubti- 
lilitate  adcm  ficiunt  9  soterdun  majores  videii 
poflSmt ,  exjguas  guttaa  refimntes:  Idcnco  nii« 
rum  non  ed,  in  iis  Iridem  fobalbicaniis  coloris 
potuifie  confpici ,  qualem  obfervavit  Dechales 
{a).  Labitur  nd>ula  iine  difcrimine  in  omnia 
coqKNrum  genera »  live  polita  ,  mdia  vel  afpera 
fuerinc:  interdittit  fi  admodam  hranida  fit,  fe 
in  odes  peoecrat ,  pariecibos  omnique  fupelieflili 
fefe  adjungit,  &  guctatim  defluit. 

§.  1504.  Nebulae  aliquando  plus,  aliquandomi* 
BUS  diurnae  lucis  iotercipiunt :  interdum  unta  ca« 
li^o  efiunditnr,  ut  confpe£lum  in  viciaoflgmtiiim 
mpiac ;  Hoc  A£ris  opacttas  A  inordihato  par« 
tium  fitu ,  irregularis  figurae  &  magnitudinis  mea- 
tus efficiente,  pendet;  turn  ab  admodum  difcre- 
pante  denftcate  inter  exhalata  &  Aerem ;  quibus 
fit)  ttc  dum  lax  tranlire  mtkHr  1  iaadquabiiiffime 

tra*' 

(4)  JMb  df  JiMi«nVS.  4. 


Digitized  by  Google 


Di  MeUiris  Jqmu 


mhatarf  &  continuo  S  cedo  deflexa  uamke  per- 
tranare  inpediitor :  Hiac  crebro  eveokt  m  Aer 
pauds  foeCQs  vaponbns  aebolofiif  dr  qiacot  appa«* 
reat^  quipellucec,  Acre  plures  vapore$i  vel  s-i 
quabilius  difpoflcos ,  coliigente. 

§.  1505.  Aliquando  nebute  funt  rariflirose,  & 
sauabilicer  per  magnam  Atmofphaera  vcgioneBi 

Sol  inipeftiis  oculi  adem  non  tsdk ,  apparet  pal- 
lidas, absque  radiofo  jubare,  &  interim  fubfoli* 
to  csruleo  colore  confpicicur  Atmoiphsra^  ac  ii 
caelum  fere  fereoum  foroc 

$.  ijotf.  Ab*iioo  ierenicas  (eqiAm  Nebulai  m* 
tivas  matotiBat?  quia  he  fadie  propter  paudok 
tern  &  raritatem  vel  ex  Atmofphaera  excutiuntur, 
vel  propter  Solis  radios  adeo  attenuantur ,  abigun- 
tur,  difperguntur  ,  uc  peniuu  £3lu(9  in  ouDima 
per  earn  vagentur. 

{.  1507.  Ao  HOB  in  montibttt  mskm  &  icpen« 
tine  Nebnle  oriuator  ft  ventk  in  montes  incarren* 
tibus,  .&  vapores  ,  quos  raros,  iparibsque  iecum 
vehebant ,  condenfantibus  ? 

$.  1508.  Cur  ex  mondum  latere ,  a  Sole  illus* 
trato ,  videntur  ipe£latori  in  valle  ftaoti  aiTurffere 
Nebula,  f umi  craffi  inftar  cx  caoaiio  adfceodeiK 
tis  ?  Tantum  quia  (peflator  lateraliter  &  oblique 
infpicit  radios  Solis  in  montemillapfos ,  trans  quos 
vapores  adfcendentes  facile  videri  poflTunt ,  veluti 

Kilvilculos,  in  Mte  radiis^ue  Solis  nac9a(et »  i 
cere  cemimns. 

§.  1509.  NUff  eft  tamom  Nebula,  (edcgreila 
in  fub]ime,&  altius  fupraTerram  in  Aerefufpen- 
la :  Idcirco  nebula  adfcendens  in  nubem  verfa  vi- 
decur.  Conftat  id  liquido ,  fi  ad  incenforum  quo* 
rumcunque  corporum  adftendencam  fumaiD|iJico 
fonnancemniibemi  attenctamua. 

Ss  4 


Digitized  by  Google 


(548  Metcoris  ylqueis. 

2°.  Quotquot  itineratores  in  nubes,  montibus 
inhaerentes,  adlcenderunt,  eas  cantum  nebuJas  eP- 
fe  obfervarunt,  veluii  id  Cabseus ,  Fralichius, 
Sturmiusy  Maxioctus,  Decbales,  Lamyiis»  Fre- 
zierius  &c.  ocolad  teftes  prodkleraDC ;  nee  m-^ 
qu  im  eas  ex  nive,  ^lacie,  vel  mole  firmaconlli- 
tifle  deprehenfum  fuic 

3^  Jbjgura  earum  perpetuis  mucationibus  e(l 
obnoxia ,  quod  noa  nifi  rarioribus  ezhalacit  & 
fluidis,  non  firmis^conciecisque  coiporibiis  com- 
petere  poteft. 

4^.  Simulac  nubes  in  maflas  firmas  concrevis- 
lent,  gravitatem  fpecificam  multo  majorem  ea, 
quae  eu  in  Acre,  acquiii viiTenc :  adeoque  abrupto 
pondere  prcrlfo  ilico  caderent,  mil  impeiao* 
liflimis  fuftentace  vends  rapidiffime  promoveren- 
tur:  Quiecae  pernici  veloacate  deorfum  ruerent; 
quod  non  contingere  in  nubibus  ,  quae  folidifli- 

ins  efle  videacor ,  quoiidiaoa  experkotia  tdOa- 
tur. 

5.  1510.  Nubes  tameo  opadoies  nebulis  appa« 
fenc,  candidiores  plerumque,  non  alitor,  quam 
fi  mera  nix,  vel  corpora  alba,  folida,  fuiflent. 
Haec  apparentia  non  adeo  ex  diverfa  conftitutio-^ 
ne  partium inter  nubem  &  nebulam  oritur,  quam 
^uia  fbedator  nebulai  cinftus » luce ,  quas  nebulam 
ingreditur,  afficitur,  cum  nubem  inmicus,  lucem 
ab  exterioribus  partibus  reverberatam ,  &  admo- 
dum  copiofam,  fuis  oculis  haurit:  eflque  reflexg 
lux  copiofior,  &  proinde  fortior  transmifla. 

151 1.  Nubes  in  Atmoipbaeri  ad  diverfifli- 
nas  alciuidines  fufpenduntur ;  nonnunqoam  ali- 
quot fupra  ie ,  diftin£laeque  cemuntur ,  prouc  va- 
ria  earum  gravitas  fpecifica  cum  Acre  aequili- 
briumagit:  Cognofcuncur  facile  ex  diverfis,  qui- 

bus  propeUuQCux^  di(e6ljottb|i$ ;  AltiBiaue  viz 


Digitized  by  Google 


fit  id^iwis  Jftns.  64if 


wi  parem  cum  exoelfiffiniorum  montium  caco* 
ninibiis  adfixndere  videocur  aldtodinem ;  nam 
&pra  nubes  mnlcoi  fe  monees  atcoileie  procd 

Ipeftantibus  apparet.  Nob.  Monnier  oblervavit, 
cacumen  montis  Canigou  plerumque  fupra  nubes 
&  nebulas  eminere »  his  taocutn  ad  7  alcitudinis 
ejus  aflurgendbus ,  hoc  eft  ad  aldtudinem  5766 
pedum  (a).  29.  Muld  ,  qui  horum  mondum* 
rertices  adfcenderunc ,  infra  fc  nubes ,  non 
fupra  deferri ,  obfervarunc.  3°.  Ricciolus ,  in- 
ftituca  menfura  Geomecrica  ,  nunquam  akilTimas 
nubes  ad  5000  paiTus  evehi  nocat:  Keplerus  tan- 
turn  ad  i  partem  Miliiaris  GennamcL  Forte  ca- 
men  eihaladones  quaedam  rariilims  ad  raajorem 
aldtudinem  aflurgunc,  uti  ex  Auroris  Borealibus 
nonnullis  conjecerunt  aliqui :  Et  fi  vapor  aquae  ia 
Ipauum  14000  majus  rarefieri  poilic ,  eric  Aere, 
qui  eft  prope  Terram  ^  decies  (exies  rarior:  ve- 
rum  A£r  incervalio  14  miUiarium  firittnnicorum' 
a  Terr^forec,  fecundum  legem  elafticicads,  de- 
cies fexies  rarior ,  quam  ad  ejus  fuperficiem  ; 
quamobrem  fi  vapores ,  aut  Exhalatipnes ,  his  ra- 
ricate  fimiles,  in  fuo  adfcenfu  per  Aerem  non  con- 
deoiaientur,  pollenc,  ex  lege  s^uilibriiy  ad  14 
niUiaria  firicaonica  elevari. 

5.  151 2.  Nubium  figura  &  magnitudo  quoii- 
bec  cemporis  momento  mutatur,  nunquam  enim 
Aer,  quo  ambiuntur ,  omnino  quiefcic ,  idcirco 
parceshinc  inde  abripiuntur ,  aliae  aliunde  adve* 
niunt:  Si  autem  aliouis  fenfibilis  Qiiraveric  ven- 
tus  ,  qui  nubem  inferius  vel  fuperius  atungit » 
perpetuo  magnae  partes  ab  ea  difcerpuntur. 

5.  15 1 3.  lermini  nubium  funt  valde  irregula* 
xcMf  &  qoaQ  alperrimi}  ex  quibus  iequitur,  na-^ 

.bem 

(a)  Obfcrmims  iHi[lm€  NtmiUe  p.  asa. 

Ss  5 


bem  non  dfe  molem  ex  unitis  conjonflisve  par* 
obas  conftaotenit  quippe  fluidum  unkum  in  alio 
AndanataaSf  fehmeam indiieiet figo^  ;  €pm 

manerec ,    kl  dnidma  in  folidnm  veneretur. 

§.  1514.  Nubium  magnitudo  ell  diverfiirima  , 
funt  enim  alias  nubcs  exiguae ,  funt  aliac ,  quas 
Jkiariottus  {a)  milliari  loogiores  dqirebendit:  Suae 
ffObdm  admirihini  mfls,  ut  ex  copii  pluvie^ 
n  eadem  mibe  decidose  ,  coliigi  poceft  ,  quant 
aliquando  alutudinis  unius  pollicis  Rhcnul.  requa- 
lem  obfervavi ,  unde  concludendum ,  crafUdem 
Cfomodi  nubis  ulcra  100  pedes  fuiile. 

{.  1515.  Dispotant  Philofophi,  ncnsm  nubinm 
fuperior  infieriafqae  foperfides  phna,  an  inttqua-^ 
lis  exiftac ;  certum  e(l ,  utrumque  obcinere  ;  ex« 
flanciores  tamen  paries  vi  veacorum  prius  a  rcU* 
quo  caetu  abripi. 

$.1516.  A  veodi  prsrapidi  celeritate  facpe 
promovMCnr  nnbes,  adeo  ut  Yumt  fpado  iter  6 
vd  7  milUarium  Galiicorum  conficianc :  AKqoin- 
do  a  vento  adeo  difccrpuntur  in  partes,  ut  ilica 
cvanefcant :  .hinc  nonnunquam  faevientibus  pro- 
ceUis  caelum  eft  icrenum.  Alkjuaodo  nubes  dis* 
fipantur^ot  ex  conipe6ltt  evanetcaot  j  ndiia  nem^ 
pe  Soils  vaporis  crafliores ,  e  quibos  nubes  com* 
ponebantur,  attenuantibus ,  quo  non  tantum  ad- 
fcendunt ,  fed  per  alium  Aerem  diftribuuntur  ,  ut  * 
iimul  cum  eo  pelluceanL  Hoc  modo  interdum 
Babes  i  Sole  ftri^,  fumnm  allurgencem  edidit* 
ie  vHa  fok,  atqne  in  altioras  nnbes  macata.  Dit* 
fjpantur  quoaue  nubes  ,  A^ris  pondere  au6lo, 
turn  enim  adfcendunt,  ut  cum  Acre  fuperiori  & 
rariori  in  aequilibrio  (int,  atque  ita  per  purum  dela- 
tm  A£rem  folvaDtur»  ac  infe^iibilitier  delitefcant. 

(a)  Msitvemm  dcs  Eaux,  C.  3. 


Digitized  by  Google 


Ik  iktmris  jSfuiu  Cgf 

§.  1517.  Confpiciiiiitnr  mmuunqfuam  mtet  diu 
varfis  fufFeftse  cokiribos  ;  plemmque  tana  ajp- 
parent  albae,  quorum  parces  lucem  Solis,  non  fe- 
paratam  in  fuos  colores ,  repercutiunt :  Sunt  nu* 
bes  alis  fufcae  &  nigras ,  quales  ilbe »  quaodo  to* 
vm  5  qas  lucem  in  fe  abforbeDC ,  vis  reverbe- 
rant: Mane  &  vefperi  oriente  &  occidente  Sole 
apparent  Nubes  rubrae ,  quae  Sole  horizontem 
propiore  videntur  violaceae ,  mox  caerule©  : 
Hi  colores  oriuntur  a  luce  ftringente  pellii^ 
cidas  vapomm  ipbserulas  ,  eas  intra  nte ,  drat* 
sefleii,  mox  aeooce  &  refra£U  in  colores ,  quo* 
rum  nunc  rubri ,  nunc  violacei ,  nunc  caerulei  a« 
ciem  feriunt ,  pro  varii  Solis  alticudine ,  fimili  a- 
liquantum  modo ,  ac  in  Iride.  Exinde  incelligi- 
Uir ,  quare  nubes  quoque  virides  apparere  poi* 
fint,  quales  Frezieriiis  conQpesut,  &  in  Itinerario 
Amenonio  nouvit. 

5-  15 1 8.  Quare  fubfidente  mercuric  in  Baros- 
copio  ccelum  fit  nebulofum?  an  non  quia  fubfi- 
deos  Mercurius  Aunolpbaeram  fieri  leviorem  ^  ixh 
eptioremque  gerendis  ezhalads,  indicate  que  id* 
arco  etiam  &fceiidiint ,  conjunguntur ,  corium 
''nubemque  opacam  formant? 

5.  1 5 19.  Nubium  infignis  eft  utilius  ,  De- 
ferendo  pluviae  materiam  ad  omnes  terrae  regio- 
nes.  ^^  Tegendo  terras ,  ne  ft  perpetuo  ardore 
Solis  toneaKor,  atque  ita  vegetabilia  temptis  & 
opportonicatem  prsparandi  (bum  alimenram  ha- 
beanc.  3°.  Videntur  elTe  nubes  proecipu©  cauf© 
ventorum  liberorum.  4°.  Ut  lux  Solis  diverfis- 
fimis  dire£tiooibus  ad  terram  refledlatur,  atque* 
iu  plurima  corpora,  noo  dife6te  ft  Sole  iUumina* 
ta,  videri  poffint. 

5.  1520.  Terrarum  halitus  &  vapor,  plerum- 
que  raiitate  aciem  fugiens ,  incerdum  nebulam 

imi* 


6S^ 


imicatus »  in  altum  adfcendens ,  vel  iterum  ex  co9* 
lo  in  terrain  defidens,  Rju  appellacur. 
$.  !$%!•  In  variit  piantamm^  cslo  erpoGa* 

nun  ,  parribus,  nofta  &  maoe  guccas  quaedam 
aqucae  colligiintur,  quae  Ros  diftae  fuerunt;  ce- 
picque  opinio  fidem ,  hunc  no6lu  S  coelo  deciduum 
eile  vaporem ,  in  foliis  plaDcarum  coUedlum,  imo 
hone  foium  efle  Roranu  Verum  mults  &  ac« 
corato  obfervatioQety  has  guttaa  taotum  efle  plaiif 
taruin  fudorem ,  ex  vafcuiorum  orificiis  condnuQ 
exfpirantem  ,  evicerunt :  Nam  quaelibet  planca 
fuD  rorac  modo,  pro  varia  vaforum  fabrics  ^  (Sb 
orificionun  fitu  (a):  2^  Pfauitae  vafis  inclufe^ 
teOasve  9 .  nofttt  copioliorem  Roiem  coUgaac , 
quam  c)U8  in  aprico  fleDenmc  y.  CoHigiinnie 
guctas  in  iis  modo  iocis,  ubi  vafcuiorum  orificia 
inanifefto  pacula  funt,  non  in  univerfa  foliorum 
facie,  nec  in  locis  humilionbus,  udfieiety  iiex 
ambiente  &  deciduo  haiita  wi  \rapore  orireoir. 
Hie  piantamm  fudcv  perpecno  qnidem  ex  iisdeni 
vadulis  exhalat ,  fed  aut  i  venco ,  auc  a  calore 
diurno  abripicur,  vel  diilipatur :  no6lu  port  diem, 
calidum,  &  Aere  carente  veoco^  ex  vafcuiia  co* 
pioPe  effunditur ,  colligitur ,  nec  m  auras  eva-. 
nefcit,  priusquam  Sol  oriens  lifooitm  calefeceric, 
reddideritque  volatilem. 

5.  1522.  Sol  fuis  radiis  aliquousque  in  terram 
penctrac ,  cun£la  calefacic ,  rarefacic ,  concuUD* 

S|ue »  ttc  in  akum  evolent :  quicqoid  interdiu  aa» 
ur^c,  aidem  fu^,  per  Aerem  dco  diftribiiitur : 
maiori  umen  copift ,  Aere  poft  Solis  occafttm  firi' 


igne  caiefafti  halitus  ex  Terra  pergunt,  lento  de- 
laci  motu ,  lu  nonnunquam  ipado  fesqui  hora&  can<i 

tun 

(•}  GiasTBir  ZbiiMkAibrr.      ^  . 


adfcendere  cum 


Digitized  by  Google 


mm  ad  31  i^um  aiticudinem  elevati  fuerint ,  6c 
pritts  corporibtts,  ft  fob  propioribus,  quam  ex- 

celfioribus,  adhaeferinc. 

5.  1523.  Difitrc  hie  adfcendens  Ros  pro  va- 
ria  loci  natalis  &  foli  confticutione ;  hie  eric  aquo- 
fior,  ibi  plnribus  ipiricibus ,  oleis,  falibus^  terris, 
metallis^  aHisque  diyerfiflLmorum  generam  cor- 
poribus  conftabit ;  diverfis  idcirco  proprietatibus 
prseditus  varia  phaenomena  &  morbos  animali- 
bus  fufcitabit  :  Hinc  dantur  regiones ,  in  quibus 
Ros  nunquam  actiogiCy  labicurve  in  metalla  poU« 
ca,  aGare  qusdam  corixxra,  dumque  ab  his  le- 
peilitnr  ,  ab  aliit  ingend  vi,  quamvw  eiiam  di»i 
crepanti,  attrahitur,  magn^que  copia  colJigirur: 
dantur  aliae  telluris  plagae ,  in  quibus  ab  omnibus 
corporibus  fine  difcrimine  Ros  attrahitur,  inque 
omnia  9  caslo  aperto  expofita,  labi  videcur. 

$•  1524.  Sirot  loca,  in  quibus  tantmn  Ros  ia 
foblime  a^irefidere ,  non  hbi  obfefvatar.  Sont 
loca,  in  quibus  &  adfcendic,  &  labitur:  majori 
tamen  copia  furfum,  quam  deorfum  fertur:  Cum 
^ento  promovetur^  Si  quo  auc  condeoiatur ,  auc 
difcerpiciir^  tttevaoelcac. 

S*  1525*  Qpantkas  Roris  qaalib^noOe,  aat 
toto  anno  ,  adfcendends  determinari  non  facile 
poteft,  propter  ventos,  pluvias,  aliaque  ineom- 
moda :  difcrepabit  hxc  quoque  variis  in  regio* 
mbm  pro  foli  conftitutione,  fitu^  ftcalore^^iem 
'Sol  cum  ipfd  commonicaL 

!}.  1526.  Quoniam  Ros  diverfiffimis  conftat  ex- 
ationibiis,  in  variis,  imo  &  diverfo  anni  tem- 
pore in  iisdem  locis ,  colleftusdabit  varia  produfta  ^ 
veluti  Aquas  »  Spiricus  olentes ,  Sales  ,  01ea« 
Terras:  qoemadmodum  Cheroict  experti  ftierunc 
$•  1527.  Quum  «ftate  Sol  vehementer  calefa- 
cic  orbores  &  herbas »  elevanuir  ^  iis  quoque 

olea  9 


^54 


I)e  MiUoris  Jquiis. 


olea.  qu«  decidua  in  Terram  conftituunt  Rorm 
OUojum  vel  Melleum:  hiclapfusia  aquam,  natac 
in  ejus  fuperfick,  quam  pinguem  reddic  Vkti 
.  httoc  pkMnqiie  aoce  meridim  diebus  fervklifli* 
aiit  decidtflbs  fed  ia  locis,  in  quibus  aibores  eranc 


J        — ^^w-—    -    -  —   ^  -  ■  mmH     mm  ijw^^ 

;Xum  gottarum  diveriia  lemporibua  ex  alio  A&a 

ffdahfiDdll&k 

L  1529.  Pluvia  fisre  lemper  ex  nubibiis  cadk: 

•  obfervavi  tamen  pluviam,  fed  in  cxigua  copia  & 
rarioribui  giutis  delapfam  ex  Aere,  in  quo  nuJIa 
gonlpklia  nubes,  aeflace^  cum  cekini  aliquamdiu 
iiierat  tranquilhim,  aeftus  vehemens  &  quail  fuf* 
focana ,  quo  vqpores  piures  devdiantnr ,  quam 
ab  Aere  fuflineri  pocerant ,  qui  mox  remillo  ca« 
lore  condenfati  colbant  &  relabebantur. 

$•  1530.  Pluvia  formatur ,  quaodo  vaporis 
faracute  t  nubem  compooeocea  ,  propius  ad  fe 
accedoncy  ia  uc  fe  trabere  queanc,  arftari, 
geti  f  -oolie  cmn  aliis  in  concilium ,  gutcdam  for* 
inAre,  quae  Aere  ambience  Ipecifice  gravior  Ia« 
bicur  ,  aliis  gutcis  particulisve  aqueis  occurrit » 
cum  iia  concilio  conjungitury  incrdcicque  in  earn 
anunicadinem  I  qu&  in  Terram  Jabinir. 

f.  1531.  Si  lott  nnbet  in  omoi  fui  parte  » 
^uabilicer  mutetur,  fed  lente  ,  ut  vapores  pede- 
cencim  coeanc ,  in  gucculas  minimas  abibunt ,  qua- 


yiam  agnnnBmam  ^  lorifenua ,  five  pfednem 

formaturas  ;  contingic  haec  ,  fed  minus  frequen- 
ter. Eladem  taraen  eveniet ,  cum  ab  inferiori 
pane  nubea  csperic  mucari ,  acque  mutauo  lur- 

fum 

(a)  L'HiftQim  4eSJcad.  JUy.  A^         pag.  37^. 


Digitized  by  Google 


Di  Mctforis  A^utU. 


£un  lente  proferpferic ,  turn  enim  vapores  in  exi* 
goas  coalefcences  guttulas ,  lente  defcendent ,  Sc 
quants  erant  nnbem  lelmqqentes  ^  tancs  ad  Ter« 
fam  perveniont. 

§.  1532.  Si  vero  nubis  ftiperior  pars  prius  mu- 
tetur,  fenfimque  mutatio  per  mediam  prorepens 
ad  inferiorem  partem  pertingac »  prius  fomubun" 
tor  ^ttols  minores  in  fupremi  nubis  pane^  qua 
decidus  in  inferiores,  cum  Iiis  cofbum;  condnno 
au6lae,  quo  plus  defcenderint ;  id  frequentilTimum 
eft,  &  obfervatum  abiis,  qui  in  valle  magnum 
ftUlicidium  experti ,  montem  in  eadem  nube  ad- 
fbendemes,  deprehendenmc  gactas  eo  minores^ 
quo  akias  adfcendebant* 

§•  1533*  Caufas,  quae  efficiunt ,  ut  omnia  me- 
teora,  &  proinde  quoque  nubium  particulae  ex 
alto  labantur,  tradidimus  in  §.  1465.,  Praeci- 
pua  tamen  pluvis  caufa  venti  eQe  videntur, 
Qui  deorfum  in  nnbem  flantes,  earn  condenfant^ 
ataae  in  unionem  vapores  co^unt.  Vel  qui 
nuoes  vaporofas  ex  Oceano  orjundas  ad  regiones 
terreftres  provehunt ,  pelluntqoe  contra  terras  e- 
levatast  montes,  fyl\ras,  atque  eas  in  ^luviam 
co|;ont:  ideo  montofie  regione$  copioCori  plnvift 
Irngantur ,  quam  plans:  nam  in  Britannia  pro- 
vincia  Lancaftrid,  altis  fcatente  montibus,  fecun- 
dimi  Townleyi  obfervata  ,  quotannis  circiter  41 
poUices  pluvis  decidunt ;  cum  obiervante  Derha* 
mo  tantom  19 ,  5  pollices  colEgontur  Upmin* 
flerL  ^.  Qnttnadmodnm  montes  nobibos  «efi- 
ftunt ,  ita  venri  direftione  adverlS  fpirantes  nu- 
bes  comprimunt:  unde  in  oceano  iEchiopico  d 
regione  Guincse  urceatim  imbres  interdumcadunt: 
ita  in  his  regioniboSf  poftquam  aliquis  ventus  l9* 
yiit,  iimulac  ab  oppofito  ad  quiecem  nedadeor^ 
nubcs  incermedis  ab  utro^ue  compreiTae  in  plu- 

vlam 


« 

viam  (blvanmr.  4^  Qiiia  ez  Oceano  copiofHTi* 

xnae  vaporofae  nubes  formaniur,  venti  illas  ab  O- 
ceano  ad  noftras  Terras  propellentes  prajcipue 

J>Iuviofi  fuoCt  cum  alii  vend  fupra  coocioentem 
^irantes,  oobesqaeiode  adveheates^  raropla- 
viofi  obiervantur :  Ez  aonotadonibus ,  aliquot  an- 
norum  fpatio  captis ,  &  inter  fe  comparads ,  UI- 
trajecli  intra  idem  tempus  pluviofi  fuerunt  Favo- 
nii  203.  Africi  135.  Auftn  61.  Euri  27.  Solani 
32.  Aquilones  29.  Boreae  54.  Cauri  61.  Ex  O- 
ceano  Germanico  affiant  Favonii  adeo  pluviofi : 
partim  ex  eodem  Oceano »  pardm  ez  amplffltinis 
ofliis  Scaldis,  Mofai,  Rheni,  affiant  Africi ,  idea 
ctiam  tarn  humidi:*  Boreac  &  Cauri,  quia  funt  fri- 
ndi,  noa  adeo  copiofas  nubes  fecum  advehum, 
nine  minus  bumidi,  qui  alioquin  ommum  humi- 
diffimi  forene,  cum  &  ez  Oceano  Gennamco,  & 
ex  Lacu  Flevo  adipirent,  fed  pier  unique  absque 
nubibus. 

$.  1534.  Animadverti  etiam  efTe  dies  pluvio- 
lbs  Guoiibec  anno  ad  ficcos  cum  UltrajefU,  turn 
LeyaS)  velud  funt  quinque  ad  duodecmu  Leyds 
func  pauciores  dies  fereni ,  toto  anno  pleruraque 
tantum  52  :  hi  anno  medio  conveniunt.  Sed  haec 
omnia  cuilibet  regioni  funt  propria ,  &  tantum  ex- 
lingularibus  obfervationibus  cognofci  poterunt, 
Arimini  in  Italia  Auftrini  venti  ql  Orientates  qe- 
bulofi,  pluvii,  &  procellofi  (untomnes:  Aqul« 
lonares  contra  &  occidentales  fereni,  licet  pro- 
cellofi interdum  {a).  In  /Egypti  partibus  Mari 
mediterraneo  adjacentibus ,  Roiletcay  Daniiata^ 
Alexandria,  Syria,  Afridl,  pluvia  datur  verna 
&  Autumnalis  interdum  copiofillima ,  &  hyeme 
Ipatio  trium  menflum ,  fed  in  altiori  parte  iEgyp- 

ti 

(a)jAKus  Plangus  ifi%cteffie  JEjJiif 


Digitized  by  Google 


li  non  nifi  rariflime  pluit ,  modo  bis  terve  in  an- 
J20,  ab  occafu  pluvia  eft  faiubris,  noxia  ab  or* 
tu  :  m  regoo  Algeriano  tou  eftate  non  pluit:  In 
Afirics  regione,  qnm  vocatur  Jereed,  mioqiiam 
pluit  (  a ) ,  In  Abyflinia  pluit  a  Junio  ad  Septem- 
brim,  nullo  die  fudo  (i).  In  Arabia  tantum 
temporibus  aequinocliorum  pkiit.  In  Perfidis  ur- 
be  Gamron  rariffime  ^  &  nequidem  iemel  fpacio 
trium  anuorum  pluit  {^c).  lu  America  colooia  » 
quae  Sorruiama  appellatur,  funt  auatuor  quafi  aa- 
ni  tempeflates,  tempus  breve  pluviofum  incipit 
Novembri,  definit  finiente  Decembri,  ficcitas  ab 
hoc  usque  ad  Marcium ,  poft  medium  Marui  us- 
que ad  Mai  urn  imbres,  Condaroine  in  via  a  Loxa 
ad  Jaen  Sylvas  peragravit ,  in  quibns  quotidie,  iid* 
tern  undedm  menliDus  anni  pluit  (J),  hoc  modo 
obfervaciones  in  toco  cerrarum  orbe  captas  adnec* 
tend©  erant. 

S*  1535*  Quia  pluvia  ez  alto  delabitur  per  Ae- 
rem  9  haiitibus  Terrs  omnis  generis  femper  in- 
quioacom ,  eas  iecum  lizivii  inflar  conjungic ,  at- 
que  ad  Terram  vehit;  quamobrem  pluvia  non  e- 
rit  Aqua  pura,  fedfalibus,  fpiritibus,  oleis,  ter- 
ris,  metaJlis  &c.  infedla,  quorum  magnum  erit 
difcrimea  pro  differentia  foli  ezhalantis^  turn  pro 
anni  varii  tempeltate,  Hinc  pluvia  vema  pr9 
aliis  fermentationi  apta :  Inpurior  eft  poft  diutur- 
nam  ficciLaicm  &  ardorem,  quam  quae  brevi  poft 
aliam  pluviam  fequitur :  Inpuriffimam  efle  depre- 
hendit  experientiilimus  iioeriiavius        ,  quas 

tem- 

(a)  TiiOM.  Shaw  travels  to  Darhary.  p.  220. 

(h)  LoBO  in  Hijhria  Ab-^miit y      Journal  des  Sconwt 

A%  1685.  P-  31 9» 
(r)  MandslSLo  in  hinerm.  LiU  I.  pag.  27. 
(</)Co«DAMiN£  Ttfyafit  dt  la  Riviirt  dis  Amtams  p.  ft  7* 
(r)  Ckivdm  Vol.  i*  597* 

Tt 


Digitized  by  Google 


De  MeUoris  Jqueis. 


tempedatc  aeftuante^  ventofa  ,  in  lodi  nrboiM 
humilibus ,  foecidis  cad  it. 

$•  15 Minimarum  plantarum  fcmina ,  atqae 
imiMMionlm  inTeftorom  ova  ioAerenaunt^qus 
ijuoque  fimiii  ctilii  pluvift  delabtintttr,  hinc  in  A 
Vegetac  viridis  alga  fluviadlit ,  iniMiniera  animal* 
•cula  &  vermes  excluduntur,  quibus  pereuntibus 
fostctf  putrefcicque  pluvia :  Quae  in  mare  cadit 
fliimis  inquinau€ft»  cum  Aer  Oceano  incumbeoi 
•tidnladoiiitas  non  tancopeie  fii  infedos. 

1537.  Propter  varia  corpafcula  aqQ«8dniix« 
fa,  pluvia  in  vafe  curatiffime  claufofenratajbre- 
vi  in  fe  nubeculas  exiles,  albas,  fenCim  majores, 
tolumqoe^  &  magis  opacas  concipic ,  quae  podea 
MteMem,  lencum,  tenacemmocomdegeneraQt^ 
iSc  ti^uMi  oomtnutatlt  in  homoiem  leoteiGentienu 
Cum  igitur  pluvia  tam  mulrifMia  corpora  iecam 
inTerram  vehat,  non  eft  mirandum  ,  quomodo 
«x  pluvia  diverfiflimae  plancae  crefcant,  quarum 
iiicci  admodfum  inter  fe  dilcre{>aQL 

^  I5}8.  Ex,  hiTce  intalli^ncQr  fiuvim  prodi* 
p6fk :  qaando  fcilicec  cum  lis  exhalationes  fimuS 
ex  Atmofphaera  delapfae  funt.  Pluiflt  fulphure 
notatum  &  Moyfe  (^),  &  in  Ducatu  Mansfel- 
dienGAnno  1653  a  Spangenber^io  (  ^  ) ,  &Haf- 
tiiae  Anno  1646  ab  CNao  Wonnio  (c).  3  Si^es* 
bekio  Bransvici  Anno  1721 :  tnm  ardenci  fabi£ui* 
tia ,  quae  nec  aqui ,  nec  motu  exiingui  potuit  (  d). 
pluvicE  flavae,  Tigurino  lacui,  puteisque  fub  fla- 
*vi  pulveris  form^  innatantis ,  meminit  Scheuch- 
fenis  («)  Anno  1677.  &  Bergenia  A''.  1731  ^qus 


a)  Genef,  19.  &  DeuUrmL  Bpb 
b  )  Cbrm.  Mans/eld.  Tom.  I.  p«  395* 
(e)  MusBUM  Cap.  r. 
(dS  NovalUerar.  Anni  1684* 


Digitized  by  Google 


eecidk  in  urbe  CelJa  Lunenburgica(a).  creditus 
bic  pulvis  ex  pinoram  floiibas  ft  veofio  acoflat, 
&  cum  pluvil  delapfus. 

Guttae  imbrium  quad  cruentae  frequens  fit  men* 
tio  apud  antiquos  &  recentiores ,  ut  de  dubita- 
re  fas  noQ  fit ;  Peiielcius  haoc  pluviam  an  Gallift 
lapfam  exanuaaiM,  ideftis  mbicaadis  gnttas  pie* 
MS  obfenravk  (  &  )•  Sunt  quoqae  nomnillonini 
infeftorum  excrementa  rubra,  uti  de  papiiionibus 
idconflat;  quae  imbri  mixta ,  eumcruencumquaii 
feddiderunt. 

Pluvia  falfii » debacchaote  tenpeftdceinSuflexk 
firitannise,  obiemca  fiiic ,  com  vencusmidasiiuu 
rinas ,  fcopulis  illifas ,  fraftasque  in  exiles  guttas 
in  fublime  elevaverat ,  &  fupra  terreftrem  legio* 
nem  provej^erat  (c). 

Pluvia  pinguis  &  butyracea  Anno  1695  in  HI* 
-bernift  (^)  cecidic,  hxc  tenax,  mollis ,  profun^ 
de  flava ,  in  manQ  fiqueicens ,  ad  ignem  exficca* 
batur  &  nigrefcebat.  Fabulofum  autem  eft,  quum 
Tritico,  Ferro,  Lani,  Lapidibus,  Terri,  Car- 
ne,  La£^,  Kams  pluiile  memoratur. 

§.  1539.  Quoniam  ig^tur  pluvia  Aerem  lavat^ 
&  a  fuis  foidiBus  purgat ,  obiervaie  iblemas ,  oes* 
lante  pluvia  Aerem  efle  puriffimum,  pellucidiffi- 
mum,  ita  ut  objedla  admodum  remota  clariffime, 
&  plantarum  colores  multo  lastius  viierej  aliaque 
juveneicere,  conipiciantur. 

§.  1540.  Gutts  pluvis  fphserics  fiint,  inagni* 
tudinis  diverfae,  nunc  pleniores,  nunc  mintitss, 
raro  earum  diameter  excedic  4  partem  pollicis 

llhe- 

(flj  yerjuche  in  ler  Natur.  pnj^.  no. 
Xb)  Gas  SEND  us  in  Vita  Peiref.  L.  A.  p.  l$6,  Mjta- 
K  E  T  T  u  s  in  pinace  rerwn  pag,  220* 
(r)  Fhil.  Tranf.  N.  289. 

(,d)  Fbilof.  mar.  W  220.  . 

Tc  a 


C6o 


Di  Metioris  4queU. 


JUienolandIci ,  nifi  cum  urceatitn  imbres  decidc- 
rint,  quorum  guctae  pollici  aequiles  efle  narrantur 
»  Pendent  haec  i  vi  attrahente  partium  in  A- 

qua,  turn  & reCftendA A£ris  majoci mioorive,  per 
quern  labuntur- 

5,  i54i«  Cur  pluvia  modo  denfa,  modo  rara? 
An  id  non,  caeteris  paribus,  pendet  ex  diverfa 
craflitie  nubis  quoad  alcitudinem  ^  iu  uc  ex  cras- 
iiflima  nube  denfifllma  pluvia:  torn  ex  vari^  den- 
fitate  nubif  ?  Cur  ie(tace  mm  niajoies  &  rarae» 
Hyeme  minores  &  denfe?  An  haec  non  pendent 
i  diverfa  Aeris ,  per  quern  decidunt,  denllcacc  & 
refiftentii,  minoribus  iEftate,  quam  Hyeme. 

§•  1542.  Quam vis  ex  aids  oubibus  pluvia  delaba* 
tor  9  son  tanca  vdocitate)  ac  ex  lege  gravitatis  fe- 
queretur ,  ad  terram  pervenit ,  propierrefiftendam 
Aeris ;  hac  exigua  velocitate  evenit ,  ut  ^  guttis  te- 
oerae  plantarum  partes  non  laedantur,  quaecaetero- 
quin  defbruerentur.  Nob^Picotenimdemoofbravk^ 

aqua3  guttam,  quae  eft  ,0 ,  00c  ]  000 ,  coo  P^^s  polH- 
cis  cubicijlapfam  in  Acre  quieto  percurrere  polli- 
ces  4tV  tempore  m'\  eamque  mocu  uniformi, 
non  accderato  iabi«  (&) 

5.  1543.  Cur  modo  vaporibas ,  non,  aatra- 
riflime  exhalationibus  pluit  ?  An  non  quia  vapo- 
les  exhalationum  copiam  multum  excc^dunt  ;  in 
gutcas  facillime  coi're  poffunt ,  dclapfu  permifcen- 
tur  cum  exhaladonibus:  hm  vero  plerumqUb  in- 
cendiis  confiimontar* 

5.  1 544.  In  hac  regione  plavia  nequaquam  ali- 
quibus  llatis  temporibus,  fed  admodum  irrcgnla- 
ricer  cadic :  Copia  plurimorum  annorum  Tecum 

com* 

(a)  ABt.  tM  Sufpl.  Tom.  i.  {Mf. 


Digitized  by  Google 


66g 


comparata  ,  pro  anno,  dedit  Ultrajefti  mediam 
aluLudiaum  24  pollicum.  jRiieoolaodicorum :  dif- 
fer c  proinde  haec  copia  in  varjisR^oiiibus;Har- 
lemi  (k  in  Infulis  Flaodris  obfervaciir  eadem  lapla 
quandcas  24 poll.,  Delfis  &  Hardcrovici  27  poll. 
Durdraci  40  pollic.  Medioburgi  in  Zeelandia  33  pol- 
lic.  Parifus  20  poll.  Parif.  Lugduni  37.  Romaj  20 
poll.  Patavii  371.  Pifis  in  Italia  34:^:.  Algeria© 
27  vel  28  polL  Loud.  («).  Tigurini  in  Helve- 
tia 32.  poll.  Ulm^e  in  Germania  26i  poll.  Rhen. 
Wictebergaj  16}.  Bcrolini  19^.  In  Britanniae 
provincia  Lancaftria  41  poll.  Lond.  Upminfteri 
19  y  poll  Load.  Plymutni  30,  909  poL  Loud. 
Edenburgi  22,  fiS  poll,  (b)  Upfali®  ]n.Soedi 
15  poUices.  £x  quibus  adnocatis  coliigi  poteftf  an- 
nam  ficciorem  efle »  cum  muior  copia  pluvis  in 
his  locis  ceciderit;  huraidum  contra,  copiofiori 

Eluvia  iabente.  Difcrimen  hoc  a  vicinia  marium, 
LCimm  9  iluviorum  »  montiiuu »  fylvarum  ,  & 
ventis,  calore  &  copia  adfceodradum  vaporom 
ex  aquis  vidmst  tum  ab  aliis  coocnneimbtts  cauf" 
lis,  pendet* 

§.  1545.  Ufus  pluvi®  eft  1°.  Hum<26lare  &  e- 
rooilire  cerram,  quam  Sol  exficcac,  eamque  red- 
dere  fertilem ,  uc  poITic  plancasalere:  2^  Aerem 
Uvare  a  fordidis  exbaladooiboSy  xdpiradoQi  ani* 
malium  noxiisy  vel  inodlibus.  3°.  ASris,  terra 
Iblo  propinqui ,  calorem  temperare ;  nam  pluvia 
ex  alto  coelo  frigidiori  delabitur.  4^  Eft  pluvia 
origo  fontium,  rivorum,  &  proinde  fluminum, 
quamvjs  noo  fbhi  nam  ad  hsbc  coacnrrunt  vapo- 
res,  qui  nofta  frigelcences,  delatique  infupo£« 
cies  elatas  moncium  ,  uniuncur ,  in  aquam  con- 

v^r- 

Thom.  Shaw  Travels  uB»bary.  pag.  219* 

Tt  3 


662^  De  Miteoris  Aqutis. 

vertuntur ,  quae  deorfum  ftillans ,  copiam  quoque 
iocredibilem  humoris  fontibus  &  fluminibus  fup- 
mdicac  $  ideo  in  coUium  verticibuseuamfoacesexH 
ftunc 

1  1546.  Coniingic  aliqaando,  m  dao  vend  di« 

rectionibus  parallelis,  fed  adverfis,  &  parum  Ife 
diflantibus  nubem  intermediam  comprimant ,  con- 
denfeocque  fubko  in  aquam  \  verum  propter  mo- 
torn  ab  utroque  latere  oppoficameamrecorqueaoc, 
&  in  orbem  fine  ezitu  fleftant,  ka  uc  nobes  dr- 
cumlata  in  fe  forbeatur,  &  vortex  efficiatur;  ac 
fi  rotaj  alicLijus  intermediae  extremum  ambitum 
oppofiti  diredlione  utrimque  percuffillenc ,  qu^ 
baec  circa  centrum  gyraretur:  Nubis  pars  circani« 
gyraca,  rocundnm  in  vorcicem  effe&i,  fiiSl  gravi* 
Tab.rxvii  tace  tx  alto  defbendic,  coluiiinam  iomiM  cyEn- 

Fig.  1,2  ,dricain  vel  conicam,  quae  bafi  latiori  reliqujeatra) 
^  fpinaeque  nubi  adhaerec,  apice  deorfum  fpe£lante; 
diverfas  ed  crafficiei ,  aiiquaodo  50  bezapedarum 
&  ultra  (a ) ,  aliquando  viz  4  vd  5.  vocatur  0^ 
hmna  vel  Fra/ler  ^  vd  Turbo  Jqum  ^  Grece 
frC»j5"ij^  (b).  Belgice  een  Hoos,  Gallice  Trombe  de 
Mer.  (  c  )  Anglice  fVater spout ^ 

§.  154.7.  Turbo- hujusmodi  coloris  albi,  fed  tur- 
bidi,  intus  aqui  vacuus  ob(ervacUr,  parubua  nem- 
pe  ob  vim  cencrifugam  k  centro  recedentibus :  in 
fbperficie  intemft  cavl  cochleani  refett  Archime- 
v^'^"deam  aa^  propter  aquam  ex  alto  delabentem  & 
^       circumaftam:  ab  exteriori  parte  undiquaque  mul- 
aqueae  partes  excuilas ,  pluviam  form  ant  den* 
lam ,  multo  amplioris  ambitus ,  quam  tnrbinis  e& 
Velodter  I  venco  prae valence  rafjitttr,  decnrric- 

que 

(a\  Pbilofip.  JJranf.  N*.  454.  pag.  22^ 

(bf  LucRZTiua  L.  vx.  v.  423. 

(i)  Jmnai  da  Semmu.      I08a»  pig«  X6t.  ft  843. 


Digitized  by  Gopgle 


mt  fupra  mare  &  terrain :  Si  mari  inminet ,  & 
fere  ad  ejus  fuperficiem  usque  decidit,  ex  eo  ele- 
vacur  e&igua  columna  B ,  occqrrens  decidus  ^ 
aflurgens  a  preflione  Acmoiphaers  ad  medium  cur* 
binis »  in  quo  ob  vires  aquas  cepcrifugas  A£r  eft 
rarefa6lu8 ,  unde  manifefto  levia  corpuscula  per 
medium  turbinis  adfcendere  obfervantur:  Cumau- 
tem  undique  circa  aflurgentem  ex  mari  columnain 
copiofiilima  turbinis  aqua  cum  imp^tu  decidit  ^ 
haec  cum  acuflis  ex  oceano  particuUs  fpedem 
habitus  C  updiquaque  adfcendentis  format »  adeo 
ut  ibi  fretum  fervere  videatur.  (^uacunque  turbq 
incubuit,  folum  nudac,  corrumpit  aucem  &  pro- 
ilernic  majori  impecu  omnia »  quibus  occurrit,  uti 
sedificia ,  arboies  proceras  ,  oayes  9  quam  venc| 
vapidifiimi:  ingenti  diluvio  cunfta  ipuodat:  (b^ 
sum  terribilem  >  inftar  plurimorum  eurruom  vdo- 
ciflTime  ve6lorum  fupra  ftracalapidea,  fecum  co- 
mitem  habec:  nec  definit,  priusquam  nubes  pe^ 
Bicus  delapfa  e(L  Quo  major  efl  curbo,  maturiu3 
corrumpicur:  nemo  turbinem  toto  die  vidic,  ne 
hoii  quidemy  mira  velocitas  ejus^  &Hijra  bievicaa 
elt 

5.  1548.  Hinc  intelligitur,  quid  de  Exbydrid^ 
five  FraStwrd  Nubium  ftacuendum  fic,  &  quomo- 
do  immenfa  aquarum  vis  ex  cceio  breviflimo  cem* 
pore  labi  in  terram^  eamque  immodicss  imbribus 
inundare  poffit,  nube  i  Ventis  impetuofis,  adver* 
fa  dire6tioDe  flantibus ,  vaUe  condenfata ,  adeo  ut 
compreflae  coeuntesque  aqueae  parciculae  fuo  pon- 
dere  ruanc  ad  terram.  Quoniam  vero  vencus, 
nubes  in  oppoflcum  montcm  apprimens^  idem  ac 
duo  advern  praeftare  pote0:»  liquet  quamobrem 
in  montofis  locis  frequcntiores  bt^usmodi  fraftu- 
rae  nuliuum ,  quam  in  re^onibus  planis  coniin-  - 
gunu 

Tt  4         $. W49« 


6d4  Meteoris  Jqueis* 

§.  1549.  Si  ros  noflii  ex  plantarum  vafculiser- 
fudans  ,  aut  vapor  ex  terri  afTurgens,  &  fuper- 
ficiei  foli  Corporumque  humilium  infidens^hveme 
ab  ASre  frigklo ,  pardculis  congladaotibos  fmo 
abeac  in  glaciem ,  plantanim  temeque  (bperfidem 
obducentem ,  dicitur  adeffe  Pruina.  • 

5-  1550.  Obfervatur  haec  quoque,  cum  nebu- 
h  ad  cerram  repens  corpora  ambieric ,  iis  fe  appli- 
cuerit ,  &  moz  fecutum  fri^us  aqueat  panes  in 
glaciem  venerit:  qt»  fob  formft  parvomm  cof« 

})urculorum ,  aatexitiflbiwiiivis  .undiquaqoeiis  ad- 
isret;  qualem  pruinam,  inBelgio  non  infrequen- 
tem,ctiarn  obfervavit  CI. Dechales  in  Gallia  (a). 

i.  1 55 1.  Hasc  iflterdum  ia  corporibus  Tub  dio 
poucis  fpedlatur ,  cum  nempe  Hyeme  poft  ante- 
grdTum  gelu  ASr  humidos  tepidos^  ad  corpora 
accefTefk,  cujus  vapores  conoenfati,  corporibus- 
que  frigidis,  &  gelu  plenis  appofiti,  ilico  in  gla- 
ciem vertuntur:  prascipue  autem  hoc  ad  vitrafe- 
neflrarum  apparec  9  quia  vitrom  forciiTime  aquam 
trahic,  cum  quoque  ad  muros,  &  tefUiapidea, 
que  canitiem  contraxifle  videntur. 

§.  1552.  Si  nubes  vertatur  in  pluviam,  cujus 
ftillae  deciditae  per  Aerem  &  conglaciances  copio- 
fas  pardculas  concrefcunt  in  corpora  globQia, 
conglaciaca,  vocantur  Grange?. 

S*  I5f  3-  Grandiuis  magnirado  pleramque  eft 
m  guttarum  pluvie :  veluci  proinde  ilia  guttarum , 
ita  quoque  grandinis  magnitudo  difcrepat:  Quo- 
niam  pluviae  ftillae  funt  exiguae ,  quae  in  nubis 
parte  fuprema  formantur  per  153a.  graodo, 
que  in  vertioe  mondum  cadic,  minima  eric,  ma- 
jor, quae  in  vallibus;  idcirco  CI.  Scheuchzeros 
grana  grandinis  admodum  exigua  ia  Alpium  jugis 


Digitized  by  Gopgle 


De  Miteoris  A^fuisi 


665 


obfervavit;  idemque  aliis  in  montibus  contingerCf 
ex  Fromondi  &  aijorum  obiervacioiubQs  conllac 

If 54*  Raro  tamen granula  grandinis  fant  in 
perfefhim  orbem  corrotuodata ,  ▼enun  hinc  iode 
plerumque  applanata,  comprefla,  angulofa,  con* 
cava  ;  qualia  inprirais  funt ,  fi  fpirance  fortiori 
vento  deciderinc  ;  haec  enim  oriuntur  a  ventis » 
pluvias  gucus  ioaequali  pieffione  in  variam  redo-, 
cendbos  figuram,  qaam^  dmn  congelancur,  led- 
nent  .  Nonnunqaam  grando  eft  mollior,  &  fa* 
perficiei  guafi  farini  alperfae ;  eft:  autem  haec  exi- 
gua,  &  facile  liqiiefcit,  delapfa  plerumque  coelo 
fere  cranquiilo^humidOjCepido.  Sspe  grandini  in 
medio  niudeus  ineft  opacus,  albnsy  quern  carttx 
durior ,  peliucidior  ambit :  videciir  hie  Ducleos 
prius  genitiis ,  ddapfiisque  in  pluviae  gaccam ,  i 
qua  dum  in  rotundum  ambiebatur  ,  banc  quo- 
que  poftea  in  glaciem  convertic  :  hrec  enim 
grandinis  fpecies ,  limul  cum  incermiiU  pluvi4 
cadere  foieL  « 
1555*  Aliqoando  gladei  magnis  fragmendt 
grandinac ,  nec  in  copi^  exigua ,  quorum  mag- 
nitudo  ova  columbina  ,  gallinacea  ,  anferina  , 
Cafuarii  adaequac ;  imo  ccciderunc  tanta »  quo- 
rum pondus  ielibrae,  trium  quarcarum,  &  librae  t 
trium,  imo  &  fex  librarom  fuic:  Annates  hujoa- 
modi  grandinis  inEuropacuftodidoftendunt,  earn 
deciduam  aeftate  ,  menfe  Majo  ,  Junio  ,  Julio  , 
Augufto  ,  faeviente  procella ,  nubes  in  atram  fpis- 
ficudinem  condenfance,  cum  caligine  magna ,  & 
mugicu  cerribili  conitruam  ,  ac  nidladonibus  ful* 
minam :  Vend  proinde  nubes  condenfarunt ,  uc 
in  aqueam  verfe  fint  maf&m,  quae  Ghi  commiiEi 
ilico  fub  forma  fraftae  nubis  §.  1548.  cecidiftec: 
Verum  fulmina  ab  incenfis  nitrofis  &  fulphureis 
exhalauombus  oriunda^  Aerem  Spiricu  Nicri  im» 


plenCi 


* 


Digitized  by  Gopgle 


Di  Mitenis  Jqueii* 

pleot ,  qai  congladancibai  pamculis  ,  in  Atmo* 

fphaera  tunc  natancibus,  occurrens  tcrribile  friguj 
jnducit  5. 1065.  N°.  23.  Per  hunc  Aerem  ita  com- 
pofitiiniy  imbrem  ex  nube  delabentem  vis  frigora 
coiiciecogdaad{briiigtc,proiixieomDis  iUaaqoaili- 
CO  cogkur  in  glaciem ,  majoria  minorisve  magnini- 
dinis ,  pro  vani  ejus  in  maflam  ynitae  copia.  Hujos- 
modi  grando  magnas  clades  edit ,  fternendo,con- 
tundeado  fegecem,  herbas,  frudtum  decQtiendo, 
into  fetngeDao  arborum  ramoa,  aedium  te&a,  fe- 
aeftraa;  aniintliaiQ  pafcaisyaveain  Afre^  &ip- 
fos  occidendo  homines ,  quos  feric. 

5.  ijjtf.  Grando  nonnunquam  diverfilUmam  , 
fed  eo  tempore  in  omnibus  granis  eandem,  induic 
figuram »  nempe  planam  ioftar  lamellarum  daoa 
polUoea  longsurum ,  unom  latarom  comcam, 
pyramidaiem ,  iemirocundam ,  angulofam,  com* 
preflam :  An  haec  non  pendent  ab  exhalationibus 
conglaciandbus  ,  propter  admixta  alia  corpora, 
jdiverfae  fabricae^  atque  aquam  in  glaciem,  fub  for* 
mi  diverfanmi  cryuallorum,  fed  certo  tanpoie 
ejuadem  figuram,  cogencibiia? 

§•  1 557-  Quare  non,  aut  raro  decidit  grando 
5n  vallibusjita  jacentibus  ,  ut  montes  ad  onentem 
habeaut ,  uti  obfervavit  Scheuchferus  in  Helvetia 
vaUibua ,  in  Glaronenfi ,  Wallifia ,  Weien ,  Gafier  ? 
an  non  propter  copioflflimoa  Sofii  radios » &  mond* 
bus  reflexos ,  grandinem  labatrai  refondentes? 

5-  1558.  Non  frequenter  grandinat  Ultrajedli 
&  Leydae  ,  aliquot  annorum  obfervaciones  inter 
fe  comparacs  oftendimc »  qiiolibec  anno  tantum 
o&ies  grandinare :  nunquam  flante  Euro  erandi- 
nem  oblervavi ;  femel  fpiraate  Anftro :  Quotiea 

gran* 

Cs)  MoRTO.v  la  mfi.  Nmr.  NoaTSAMf TPS. 
C  5«  pag.  341. 


Digitized  by  Gopgle 


De  Mctioris  4iuc2r» 


jrandinaverit  flantibus  variis  ventis  fpatio  quinque 
annorum  hoc  modo  deprebeocfi :  flaote  Favoak> 
13  vicibur  Cauro  8.  Septemtrione  9.  Aquilone 
9.  Solano  Afnco  5.  Sunt  camen  alia  loca,  in 
quibus  frequens  grando  ,  obfervante  Dechales  , 
quae  nempe  a  Septemtrione  aperta  inter  montes 
jaceot,  inprinm,  &  cum  Boreas  fupra  lacum  afHa« 
verit.  Huic  vento  grandinem  quoque  tribuit  PIk 
Bios  ( a ) , &  Gaflendas  (b):  In  America Sepcem- 
trionaJi  prope  fluvium  Churchil  nunquam  grandi- 
nare,  nifi  in  principio  &  fine  hyemis,  prodidic 
Middleton  (c). 

S*  1559^  Quamdiugpndinat,&antequam  gran* 
do  ad  terram  deddic,  interdum  fragor  &  firepitui 
in  ASre  audiamur  ( (2) ,  quia  granoram  nonnulla  ft 
vento  in  alia  propellumur ,  quae  cum  fint  corpora 
duriflima,  fonant  percuflbrum  duorum  inftar:  fed 
&feriuncalia,  qiubus  occununc^  corpora,  undo 
quoque  Tonus. 

§.  1560.  Si  vaporaqueosexnubedecidenscon- 
gelet  in  filaroenta  oblonga ,  qus  variis  (ibi  inpofr 
ta  modis  ferment  floccos,  id  effingitur,  quod  Ni» 
vem  vel  Ninguem  appellamus. 

$.  1561.  Floccorum  figurs  dive^'fie  runc,rega-Tab.zzvr. 
laref  vel  anomate:  aliquando  smulamur  cenomFig  i. 
ficcumqoe  pulverem ,  qualem  in  Lapponia  nivem 

obfervavit  Maupertuifius,  in  hac  nive  ad  alcitudi- 
nem  4  vel  5  pedum  decidua  nemo  incedere  po- 
teft :  vapores  niibium  adeo  celericer  in  glaciem 
Tertontur,ruuntque,  uc  in  flocculos  co£aiuii  tem- 
pos non  fuperGc  (f ) :  Similis  eft  niz,  qum  cadit 

in 

TflJ  Hijl.  Nat,  L.  2.  Cap.  47. 

(b)  Pbyfica  Lib.  2.  Seft.  3.  Cap.  3. 

(r)  Pbilof.  Tranf,  N«  465. 

(rfj  LociBTius  L.  VI.  V.  15s. 

(e)  La  figure  d»k  tcrre  imtnmtU.  pag.  49. 


Digitized  by  Gopgle 


€68 


De  MeUoris  JquAs. 


in  America  Septemcrionali  {a):  aliquando  nivis 
flocculi  fane  fpicula  tenuia  ,  obloni^a ,  A  B.  Fig. 

Tabjavi^i^^  concreverunc  uncum  ex  parciculis  vapo- 
m  Tig.  in  lineam  re£Um  difpoGcis,  acqueita 
in  fedeciduis,  acervatisque :  Si  inordioaco  admo* 
dum  fitu  fpicula  in  fe  jaceant ,  &  hie  breviora, 
ibi  longiora  fuerint ,  concreverintque,  flocculus 
Divis  anomalus  dficicur :  Sed  regulares  flocculi, 
diquando  effig^em  fteils  hexagons  radiorum  ce» 
nuium,  angalot  60  graduam  comprehendenQom, 
exhibenc,  uuin  Fig.  3.  cum  tria  fpicula  A  B.  Fig.  u 
in  fe  mutuo  cadunt,  concrefcuncque :  aliquanda 
Nix  eft  Liliiformis  Fig.  4.  hexangula  tamen ;  a- 
liquando  qoilibet  ex  fex  radiis ,  aliis  radiolis  mi- 
noribus  ornatnr,  Fig.  5.9  vidi  Nivem^  cujus  & 
gura  erac  utLin  tig.  6.  aKqoando  floccuU  Tacemot 
retulerunc ,  Fig.  7. ,  qualem  Nivem  CalTinus  ob- 
fervavic  (A):nonnunquambteIlae  duodecim  radio- 
fum  ceciderunt,  imo  &  aliarum  iigurarum,  quas 
deganter  exhibuic  Hookius  (  c  ) ,  torn  Comes  Mar* 
fiiius  (^),  nemo  autem  plures  collegic,  &de- 
pinxit  quam  Experiepdflimas Engelman  {e).  Sed 
lubuit  adnc6lere  illas  Nivalium  iloccorum  figu- 
ras  20. ,  quas  hyeme  faeviOima  anni  1740.  Medio- 
burei  in  Zeelandia  obiervavic,  &  accurate  delinea- 
vit  vir  induftritu  &  erudicus  L.  Scokke.  M  D. 
plures  turn  (iroilium,tum  aliarum  figorarum  floc- 

id  aV'  coscollegic,  defcripfitque  CL  Kundmannus  {f\ 
Quotiefcunque  ninxic  fpiculis  dblongis  vel  ftellis 
hexanguIaribuS)  irigus  hasiocenfum  tecum  in  ter- 

ram 

(a)  Pbilof,  Tranf  465. 

(b)  Mmoires  ii  VJead.  Jbf.  Anno  J69t. 
fc)  Mierogr.ph.  pa«.  SB- 

id)  In  OpeTi  de  Dmubio  vol.  6. 

(e)  Vefhnndelmg  over  de  Sneeuw  figumu 

(/)  BMrionlkf.  &  drtis  $.%.A.  ZU 


Digitized  by  Gopgle 


t 


Digitized  by  Google 


De  Mitmis  Ag/mi^  66jf 

ram  tulere ,  paucis  horis  poft  lapfiim  fecutum : 

Infolenuor  eft  Nix  regulans  figuras ,  decidua  ple-f 
rumque  coelo  tranquilio  &  carente  vento  ^  f  requen- 
tier  eft,  quae  conftat  flocculis  figurae  anomals, 
variaeque  magQkudini&  Videtur  difcrimea  figu* 
re  Niviipeodere  &  diYeriisezhalacionibus  congla- 
dantibus,  quae  vaporibus  6  nabt  dedduia  adm^ 
fcencur  ;  veluti  falia  in  aquft  fbluta  in  cryflallos 
variae  figurae  abeunt :  animo  concipi  enim  nequit , 

Suomodo  ceteroquin  nonnullis  temporibus  omnes 
occuli  regulareSy  ejusdemque  figuras  ibrmad  ia 
A£re  polfent. 

.  §.  1562.  Solet  maiHi  Nina  modo  decidue  efle 

admodum  rara ,  quae  tamen  flocculis  majoribus 
decidit,  minus  rara  eftreliqua:  Dcprehendic  Se- 
dileavius  (a)  plcrumque  Nivis  acervum,  5  vel 
6  pollices  altum ,  in  unum  aquae  pollicem  coift* 
caboiile,  quod  de  la  Hirius  coafinnavic,  addena 
fe  Anno  171 1.  (b)  Nivem  dupto  rarioiem 
folito  obfervalle  ,  cujus  12  pollices  tantum  in  u- 
num  pollicem  aquai  verfi  funt.  CI  Weidlcrus  (c) 
fe  Anno  1728.  Nivem  noncuplu  rariorem  aqui 
^invenifle  tradic  :  Aono  ijtg.  Uloraje&i  Nivea 
ftellatam  examinavi ,  quas  vigefies  quater  rarior 
aqua  erac. 

§.  1563.  Si  Nix  copiofe  ceciderit  in  aliquo  lo- 
co, &  gclu  perftet  cum  tempore  fereno,  fubQ- 
dec  perpetuo ,  &  evaporans  ex  fe  quauDpluri- 
XDum  inminuitur ,  unoe  tandempeoitui  in  auras 
evaneictt :  Sol  enim  Aio  calore  Nivem  perpetuo 
emollit ,  tabefacit ,  partes  foluus  volaules  reddit^ 
'  acque  ica  Nivem  coofumlc 

(a)  Memoir e s  Mathmat.  A*.  1692. 
(h)  LHifl.  deVjIcad.  Roy.  A%  1712, 


Digitized  by  Gopgle 


d^o  Ik  hUtmris  Afi^. 


§.  1564.  Si  perflaace  gelttningat,  iemperfloet 

caU  Tunc  minores;  fi  aucem  caelum  calidius  fue- ' 
rtt,  funt  flocculi  majores:  imo  iii  inteidum  iimui 
^itm  pluvia  labuntur. 

1565.  Cepk  opinio  fidem  k  fi  mfgetn  wen 

g^ltt  Dingere  noo  po&i }  id  antem  acn  cAe  ooo- 
ncaneum  ezperiende  ,  Annis  tytg  ^   1740  9 

•  1741,  conftitit ,  diebus  cnim  nonnullis  ninxit, 

•  acri  gelu  perftante ,  imo  increfcente :  Neque  fem* 
^  frigug  remictic,  cum  oiogic,  etiamfi  id  /«pa 
continue;  obfervsd  eoim  poft  driwftm  Nivtta 
frigus  mcrevifle.  Erronea  quoque  eft  opimo,  in 
xnari  alto  non  ningere  (^2),  cum  in  Oceano  Hy- 
perboreo  id  frequens  fit. 

1566.  Veluti  iocerdum  iogeot  Pluvis  qiun« 
lEtas  ki  aliquem  locum  deddit ,  iu  &  Nivis ;  in 
UiiUs  iEero  niz  copiofiflinia  efiundicor ,  qa«  fspe 
obtegtt  oves  menus  Ipatio  ,  ut  videri  nequeant; 
tandem  deteguntur  ex  vapore  denfiori  nivem  per- 
repcante  obfervatum  fuic  Anni  1729.  menfe 
Februario,  in  Suecise  Norvagiaeque  limicibosuDO 
qoafi  idu  taocam  Nivis  oe«iifle  copiam ,  qua 
pinres  quam  40  domos  fepelivic,  unaqueomnes 
in  iis  fufFocavit  incolas,  fimile  quid  in  Silefia  & 
Bohemia  contigifle  tradidit  Celeb.  Wolfius:  Prae* 
ftantiffimus  Maupertuifius  memoriasprodidit ,  cem« 
peftates'in  LappoQia  feviie  nivofiiSy  pericnli  pie* 
iM,  in  quibos  mncos  ab  omni  parte  adflat ,  ni« 
vemque  magno  cum  impetu  in  vias  effimdit ,  via- 
lores  occaecat,  mole  obruic  &  excinguit.  Expe- 
lienciilimus  ifac  du  fiois  prodidit ,  in  novo  Ebora- 
co  Americe  Anni  1741*  Jannario^  Nivem  48  bo* 
lii  decidtiam^  aldtodinem  16  pedam  adsqualle. 

(a)  Plinius  L.  s«  Cap.  106.  Hifi.Naf. 

{b)  Jamial  d$s  Scmms  A%  1676.  f9g»  174«  ' 


Digitized  by  Gopgle 


Di  MiUoris  Jqudt.  671 

1567.  Nix  plerumque  eft  albiiCma,  forufli* 
e  refle£tens  allapfam  lucexn,  licec  gbcies  fit, 
cajos  quodlibec  fpiciiliim  feerfinn  iinncuiii ,  tfcBli* 

crofcopio  confpeftum  pellucec ;  verum  cum  inter 
fpicula  fingula  pori  maxime  irregulares  relin- 
quuacur ,  lux  eos  ob  inordinatam  Ipiculorum  at- 
tra&ionem  permeare  nequk ,  fed  fortffime  rqierco* 
titur,  vehui  a  vvropeHucidoin  pidvefemcoBtrko* 

5.  1568.  Ufus  Nivit  eft  I**,  Heibashyeme, 
quas  fepelivit,  adverfus  gelu  ejusque  injurias  con- 
Icrvare,  &  poftea  fertilkatem  afferre  (a).  2^  A- 
quam,  cum  tepore  refunditur,  fuppeditare  fonti- 
boB^  rivis  &  fluminibus:  ideo  in  furopo  niilcis 
xeg^onibus  menfe  ApriUs  &  M^i  tament  flomina 
SL  tabefcente  in  montibus  nive,  3°.  Coercere  ha^ 
licus,  qui  e  folo  in  altum  evolarenc,  ideo  Nivelb- 
lum  obtegente  in  regionibus  boreis  obfervatur  fe- 
renitas.  4''*  Lucem  iilapfam  replkare  omaem » 
ideo  in  legknbos  boreis,  qus  hyeme  peipetnb 
tenebris  pfemanciir,  dsquc  noStn  ac  incerdio  iter 
facere  licet.  5^  Confervare  pilces  &  carnes  ad- 
verfus pucredinem  (A),  uti  nc  in  Yslandia. 

§.  1569.  Nonnunquam  in  coeio  appaiet  jircus 
wrficohf^  qui  &  Iris  appeUator,  com  Sol  i  tergo 
ipeftatoris  in  ccdo  fol^t,  i  parte  anceriori  nubn 
lum  eft ,  fimul  cum  pluvi^  intermedin. 

5.  1570.  Aliquando  in  coelo  duo  aut  tres  arcus  Tab.ixvu 
fimul  confpiciuntur  fibi  concentrici:  quorum  in-^^^-  7* 
temus  coloribus  gaudet  vivaciffimia,  atqne  ideo^ jg  ^^^^^ 
Primmiff  appellator:  jihtceniw  ccStcmH 
darius  aodit»   Si  tertiua  adfit ,  quod  rarius^  fub 
admodum  languentibus  coloribus  apparet. 

(a)  Plinius  Hift.Nat,  Lib.  17.  Gap.  Sii^AU' 

pus  Scotia  iUuJlrata  Lib.  i.  Cap.  1 1. 


Digitized  by  Gopgle 


67%  tk  iiMoHt  Jfmi. 

1571.  Ordo  coloram  m  ambobas  arcnbal 

eft  inverfiis:  In  Pritnario  ordo  fequens  efl,  enu-* 
merationem  incipiendo  a  parte  inceriori :  Color 
Violaceus,  f  urpureiu,  Csruleus,  Viridis,  fJa- 
nis,  Auraodus,  Ruber:  SeemiiirU  arcAs  colorei 
turn  Cc  fequunciir;  Ruber,  Aorandut,  Flavus, 
Viridis,  Caeruleus,  Purporeus,  Violaceus:  qua- 
les  colores  in  radiis  Soils  vicreuip  prisma  refrac- 
tione  etiam  exhibet. 
Tab.xxvii    5.  1^72.  Ut  Iris  primaha  incelligatur ,  conci- 
^    piacur  ftilla  BDF,  qoam  ftriogat  Solis  nuifui 
A  A,  BB,  qui  refringicur  ad  D,  A  D  repercud* 
tur  in  F,/,  atque  ex  F,/,  exiens,  reiringiiur 
in  FG,/g,  feparatiirque  in  colores. 
TAb.xxvii        IJ73.  A  parte  Solem  fpeftante  plurimira- 
^-    dii  parallcli,  guales  fuoc  AA,  BB,  CC,  DD  , 
&c.  in  luperiorem  dimidiam  ftilte  fuperfi* 
ciem  incidunc:  norum  nonnuUi  refringunturi  a& 
que  ad  oppofuam  fuperficiei  partem  abcde  de- 
lati  exeunt  in  Acrem,  gui  vero  non  transeunt, 
S&i  reflb£lttDtur  a  fuperncie  pofteriori ,  abcdtf 
replicadque  ad  aocerioiem  partem  mede  exeunt, 
&  difperguacur  &    ad  varia  loca. 
Tab.inii   g.  1574.  Sunt  tamen  radii  A  A,  BB,  qui  fibi 
Fig.  5.    vicini  &  paralleli  incidunt  in  fuperficiei  anterio- 
ris partem  AB,  &  refringuncuc ad  idem  puD<^um 
polterioris  fup^ciei       S  quo  at^ttOK^m  reflex! 
ad  F,/,  fibi  poialleU  in  FG,     ,  e& ftiUicidio 
exeunt*    Hi  radii  fibi  vicini  fortifSme  oculum 
afficere  pofTunt;  idcirco  hi  E^c^cw  appellantur ; 
cum  alii,  nimis  rari,  oculum  in  notabili  dilUoui 
&  ftilli  nan  lads  afficere  poffiint. 


Fig*  5*    &  G  F  retroducacur  ad  idem  punftum  P ,  mm 

•quoque  ex  cencro  C  ftillae  ducantiir  perpendicu- 

laxes  CL»  CM  in  AF  J  AD,  dciade  CA,  em 

CL 


Digitized  by  Gopgle 


De  Meteoris  Aquiis 

CL  flnus  angoli  incidentiae,  &  CM  finus  anguli 
refractionis  ,  qui  funt  in  radiis  rubris  uti  io8  ad 
8i :  &  in  radiis  violaceis  uci  109  ad  8i.  Si  cum 
his  oumeris  calculus  ioftkuatur,  eruiciur  xiia||Dicu« 
doarcus  A£,  ut&*arci]s  AD,  ex  qoibosinve- 
nitur  angulu3  A  P  G  pro  radiis  robris  4%^  %\  pro 
radiis  violaceis  40°  if. 

5.  1576.  Concipiatur  ftillis  fpatium  XZ  At* Tab. 
mofpha^rx  plenum,  fpeftacor  in  O,  atque 
centro  Solis  i  tergo  fpefiatoris  Ilnea  O  F  per  o« 
culam  O  trasteat,  qu»  fit  parallela  radiis  DE, 
PS ,  ftillas  flringentibus :  horum  DE  refra6lus  ad. 
K,  inde  reflexus  ad  n,  &  ex  hoc  punfto  exiens 
refringiiur  in  colores,  &  delatus  ad  oculum  O, 
fub  aogulo  nOF  42""  2\  reprcefentac  colorem  ru- 
bicundum:  pari  mode  (lilla  S  rcfrin?ens  radium 
PS,  &  derivans  ad  ST,  reBeeiens  in  TQ^» 
eumque  in  Q^O  mittens  ad  oculum  O ,  fub  an- 
gulo  Q^OF  40^  I7\  repraefentat  colorem  viola- 
ceum.    Fingantur  jam  circa  OF,  tanquamaxin, 
circumferri  On,  Q^O,  defcribeoc  fuperficies  co« 
nicas ,  quarum  bafes  circulares  eruDC 

§.  1577.  Inharum  bafium  punAo  quoomque 
viubili  fub  eodcm  angulo  confpicientur  iidem  co- 
lores:  quamobrem  fpeftator  O  arcum  coloratura 
Videbic ,  habencem  ikdcudioem  n  imius  gradus 
&  45  miaatorum. 

§•  1578.  Ex  hiice  igitar  apparet,  pro  diveHi 
cum  Solis ,  mm  fpeftatoris  altitudine  fupra  hori-* 
zontem ,  majorem  minoremve  portionem  arcus 
vifum  iri.    Si  enim  Sol  &  Ipedtator  in  horizontexali. 
fueriac,  eric  OF  ad  horizoncem  paraUekis,  cjuam-  xxvrr. 
obrem  areas,  qui  videbitur,  ent  pordo  dimidia^^*  7* 
drculL    Sole  aucem  adfcendente  fupra  horizon* 
tern,  deprimitur  OF,  adeoque  &  centrum  arcus 

in&a  homomemi  arctic  proixide  miuor  ponio  vi- 

Vv  debi' 


Digitized  by  Gopgle 


674  Di  Mtiearit  Aqueii. 

debitiir.   Sole  aucetn  elevato  42^2^,  refta  On^ 

erit  horizonti  parallela,  proinde  arcushumillimus, 
five  ejus  minima  portio  in  horizonte  apparebit, 
&  Sole  umtiUum  fublimiori ,  cocus  areas  eva« 
DefceL 

Tib.        5-  ^p9'  Quo  pittvia  fpeftatori  O  propioreft, 

xxviT.     eo  batis  coni  erit  circulus  minorw  radii ,  adecque 

ii^  7»  arcus  apparebic  minor:  Quo  pluvia  plus  diflac  a 
fpedacore  O ,  eo  bails  coni  eric  nuyor ,  arcusque 
ambiiQs  majoris. 

§.  1^80.  Si  plavia  deGDic  ft  pane  HC,  tan- 
tnm  videbitur  pars  areas  HEV;  pluvit  cdlaoce 
ad  EV,  videbitur  mode  pars  arcfls  HC,  ceiTan- 
te  autem  pluvii  intermedia  EH,  cancum  arcQs 
crura  in  £V,  HC  videbumur. 

{.  158 1.  Qtioniam  pluvia  ex  nube  usque  inter- 
imm  decidit ,  i^)e6teior  in  planicie  confifleos  ar- 
cfls  crura  horizonti  infiftere  videbit. 

5.  1582.  Si  pluvia  fupra  caput  fpeflatoris  in 
prato  tranfiverit ,  &  nubes  depluens  antrorfum  pro- 
^redi  pergac,  gutlis  gramini  plantisque  copiofe  in- 
iiftendbus »  crura  arc(b  videntur  aliquando  in  loo- 
go  traftu  irrigati  graminis  jacere;  cum  nempe  So- 
ils radii  ab  his  guttis  refrafti  fub  iisdem  angulis  aC 
in  5.  1575.      fpeflatorem  redire  po/Tunt. 

1583*  Cum  autem  arcus  fub  iisdem  angulis 
ipodo  videri  poce(l:»  patec  etiam  Iridem  pr8eoed^ 
le  fpeftatores  accedences ,  &  fequi  fug^entes. 

5.  1584.  Eft  modo  Iris  confpicua ,  cum  cce- 
lum  Soli  obverfum  eft  nubilum ,  ita  ut  lux  pau- 
ciftima  inde  redire  poffit,  ha^c  enim  casteroquin 
fuo  iplendbre  nimis  fulgens,  impediret,  quonunos 
colores  in  arcu  oblervari  poflent:  ideo  colorei 
Iridis  Tunc  intenfiores  ,  quo  coehim  ft  parte  an« 

Tab,      teriori  fpeftatoris  eft  magis  opacum. 

.  %  15&S^  Sit  gucca  pluvias  ipbaerica  BDFH, 

Jr  ig.  S.  lif- 


Digitized  by  Gopgle 


De  Mitmis  Jqueit.  67s 

m 

radius  Solis  AB,  in  inferiorem  partem  dimidiam 
illapfus  ,  qui  refringitur  i  B  usque  in  D ,  inde 
repercuticiir  usque  ad  F,  iterumque  inde  reddituf 
venic  ad  H ,  ex  quo  punflo  eziens ,  refra6lus» 
que  fic  HI 9  qui  proinde  radius  bis  rcflefticur, 
iwangitnrqiie:  Radii  bajtisinodi  font  Peaces  ad 
Iridem  formandam,  cum  fibi  vicini  AB,  «/3, 
incidunt,  &  poll  primam  reflexionem  in  D  &  Z 
iibi  paralleli  fiant  DF,  ZX:  atque  inde  reflexi 
ad  H  &  S,  &  fecunda  vicerefrifti  in  H  & 
fibi  iterom  iricini  ptfalieUqtie ferantnr  Hly  SR. 

5.  isS6.  Calculo  fubduci  poteft  ex  ratione  re- Tab. 
fraftionum  radiorum  ex  Aerein  aquam,  quantus^^^^'j 
lit  in  hoc  cafu  angulus  API,  hie  enim  pro  radiis  ^' 
rubris  eft  50**,  58  ,  39** »  &  pro  violaceis  54**  7. 

J-  1587-  (^uamobrem  fi  ipeOator  faerit  in  O^Tafh 
usque  6  Sole ,  i  tergo  nilgeme ,  per  oculom  ^^vxr. 
duftus  O  F,  radii  autem  guttas  pluvix  ftringen-^'**  7* 
tes  A B  ,  Ft  bis  refrafti  reflexique  pervenerint 
adoculum       formantes  angulum  BOF  54""  7', 
mOF  50°  58',  39".  videbuntur  colores  violacei 
&  mbri:  circnoiaAisque  drca  OF  axin  reStk 
BO,  m  O  ,  fonnabuntur  coni ,  in  quorum  bafi , 
Tub  iatitudine  3  grad.  8',  21".  videbicur  arcus  co- 
loratus,  five  Iris  fecundarta. 

{•  1588*  Hujus  Iridis  colores  func  minus  in-Tnh. 
temi^  qoam  primaria,  quia  mnlci  radii,  inter  AB^^^^'* 
&       illapfi,  exeunt  ex  gutd  ad  DZ,  qui  re» 
fleftuntur  ad  XF,  pro  parte  etiam  ad  X  &  F 
egrediuntur  ,  adeo  ut  pauci  fine,  qui  egrefli  ex 
Jti  &  S  ad  fpeflatorem  pervenire  polTunt. 

{•  1589.  Quia  fecundarisi  Iridis  colores  ftint 
adeo  debiles  ,  videri  nequeunc ,  nifi  coelnm  an« 
tcrius  fit  praenubilum  ;  idcirco  rarius  lecunda* 
ria  Iris  ,  rarillime  -tertia  Iris  confpicitur  ,  quia  » 
uc  tec  videri  poflic^  in  gutca  tres  reBexio- 

YY  a  n^s. 


Digitized  by  Gopgle 


676  Di  Mi$eoris  Jqucis. 

nes,  &  dux  refaftiones  fieri  debent;  praeterea, 
tic  OBlum  poft  guctam  fit  fere  nigrum  ,  nuUamque 
xivzL  locein  reddac ,  poft  tergum  vero  fpefilacoris  Sol 
F(s.  9*  dariOime  fulgeaL  Arcum  AFHGC  transeon- 
lem  fecimdum  EFD  aliquantulum  &  erainen- 
tem  confpexic  in  Lapponia  CI.  Oiiihicr  (  a ). 
verum  CeUius  vidit  arcum  medium  latiorem  exte- 
rioriboi,  uc  horum  crura  i  medio  ambirencur.  (b) 
§.  1590.  Noa  aliter  kisLunaria  ezplicanda  eft, 
qas  licet  admodom  raro  fiat ,  tamen  in  nofie 
tempore  Plenilunii  in  Pluvii  obfervata  fun:  hvja$ 
autem  colores  fc^mper  funt  debiliores,  quam  Iridis 
Solaris,  cum  lumini  Lunas  propter  raricacem  noa 
tantum  fit  viriiim»  quam  Soils  ^  quibos  gottas  plo* 
vke  perftrinnt. 

f.  1591.  Hucasque  arctiro  per  totam  foam  am- 
pUtudinem  acque  latum  efle  diximus,  &  ica  fe  ha- 
bet ,  quam  vis  crura  ejus  inferiora  appareant  la- 
flora «  apex  vero  teouior:  £t  ideo  dua&iibi  con- 
centric® Irides  ioDer  apices  fuos  majori  intercape* 
dinedtftaiit,  quam  inter  crura :  quod  phenome- 
non a  fpedlatoris  iinagiiiacione  pendet. 

§.  1592.  Plurima  hie  addenda  forent ,  quae 
fpedtant  calculum  aogulorum  ,  quos  radii  effa- 
ces formanc ,  aliaque  ,  quae  cum  nirois  /ubtilia 
&  prolixa  funt,  in  his  InftuutionibQs  omitdmus: 
De  his «  ut  &  aliis  hue  fpeftandbus  confulantor 
A6la  Philofophica  Bricannica  N^  240,  267.  375. 
&  Clarkii  notae  ad  Rohaulti  Phyficam.  Part.  3. 
Cap.  17.  Jac.  Bernoulli  Vol.  i.  pag.40i.  New- 
toni  Optica.  &  Left.  Smith  compleac  Syftem  of 
Optiks.  B.  2.  C  X.  vel  Fhyfica  noftra  Bdgjko 
fermone  confcripta. 

S-  »593- 

(a)  OuTHiER  Foyage  m  Nwi.  psg.  lop. 


Digitized  by  Gopgle 


Digitized  by  Gopgle 


'  1593*  Soleniy  Lunam ,  Planetas,  Stellas 
fixas  atnbiant  Cormr,  vel  Hak:  Sunt  hi  cireali 
luminofi  memorau  fydera  ctrcttmiieaeiices ,  in* 

•  terdam  albi,  interdiim  Iridis  inftar  colorati:  da- 
turque  vel  unus,  vel  plures  fibi  concentrici :  qui 
.circa  Syrium  &  Jovem  obfer-vati  funt,  diametros 
.habuerum  2,3,4,  5  graduum,  floaquam majo- 
.res  ( j) :  Qui  ambiunc Lunam,  interdiim  liint  paiw 
vi,  diametri  3  vel  5  graduom  (ZT) ,  fed  cum  hi, 
turn  qui  Solem  cingunt ,   diverla  confpiciumur 
diametro,  obfervati  enim  fuerunc  i2°o\  22^35*, 
30%  38%-  4J%       24',  47%  90^  &  majores. 
.Eorum  diametri ,  quo  tempore  perflant ,  muca- 
dooibus  crebris  fubjiciuntur :  Difierc  quoque  an- 
nulorom  coloratomm  &  alborum  latitudo,  cum 
demur  2*",  4^  ,  &  7°  graduum.  Nudo  oculo  in- 
fpefti  circuli  apparent  ovaci ;  fique  diameter  in 
jpieridiano  iacere  concipiacur,  atque  divifa  in  cres 
panes,  Solduabus  pardbus  ab  infimo  pun£loabe» 
iit:  Inftrumento  dunenfi  circoli  deprehendnntur 
rotundl  (c) 

f  5'  '594-  Sive  circuli  colorati  vel  albi  confpi- 
''ciantur,  femper  fpatium  intermedium  inter  Lu- 
^  minaria  &  circulos  minori  claritate  lucis  perfiin- 
*ditar,  quam  ipfi  drculL  Colores  Ooronarnm  iimt 
•'diluciores  quam  Iridis ;  &  diverlb  ordine  fe  fe- 
^quuaiur  pro  varjd  Coronae  amplitudine:  in  iis  an- 
"^nulis,  quos  obfervavic  Newtonus  Anno  1692. 
].polores  ab  interioribus  ad  exceriora  eos  numeran- 
'.  do,  hoe  ordine  jacebant ,  ut  in  intimo  annub 
.  fuerit  caemleus  tmerioft  adbus  in  medio ,  nibena 

exte- 

(«)  Gassendus  ad  Diogenm,  pag.  584.  Mariotv 
TK  Aiouvcm.  des  Eaux.  W  o  l  f  i  u  s .  in  Cogitationibui  Inganiof^ 
,  ""(iVNEWTONi  optica  Lib.  2.  Part.  4.  Obf.  i^. 
ic)  Smith  Optiks  L.  i.  $.  j67-  Kmafh  344^  « 

: vv  3  • 


Digitized  by  Gopgle 


«78 


Di  Metmis  Aqtms. 


Tab. 

XIVUU 

Fig.  1. 


exterior:  in  fecundo  annulo  purpureas  ,  c3Bra- 
leus,  viridis  ,  flavus,  pallefcens  rubeus':  in  ter- 
lio  annuio  caeroteua  paUeTceni ,  &  rubeus  pallet* 
Scorn  fe  fequebftncur.  Hogeniut  in  ambita  mvt- 
riore  colorem  rabroni ,  in  exteriorec«nileum  piHi* 
dum  obfervavit.  Aliquando  incerius  colorem  ru- 
brum,  exterius  album;  &  alio  tempore  colores 
eo  ordine  ac  Newconus  in  intimo  annulo con(pexi» 
WdcUerus  coiorem  inceriorem  flavum,  exterio- 
iem  candidum  notavic  Fait  m  Gallia  otNforata 
Anno  1683  corona ,  qualem  exhibemus. 

§.  1595*  Sunt  coronae  admodum  frequences , 
plerum^ue  enim  quolibet  anno  in  Belgio  ultra  50 
iflierdiu  ceroi  poflunt,  fed  minus  nocanair»  cum 
son  folmis  intneri  Solem.  Middlecon  in  Atneri- 
cft  Scpienitrionali  die  firequentiflimas  prodidit , 
quonian  qiulibet  fepcimana  (emel  vel  bis  circa  So- 
lem,  feme!  vel  bis  quocuoque  menfe  circa  Lu- 
2uun  cernuntur.  (a) 

f.  1596.  Hamm  Corooarum  caola  inAtmo- 
fphatrft  non  lon^  ft  teni  exiftic:  nam  I^  licet 
anoDttt  noAer  judicandi  imbedllicate  deceptus, 
circa  ipfum  fidus  coronas  putet  pofitas  ,  circa 
difta  fydera  Atmofphaerae  aut  non  funt,  auc  ne- 
quaquam  tanig.  2^  A  paodi  tanoun  obfervacori* 
bus  firoul  9  raro  ad  inwrvaUnm  duomm  vel  trium 
nilliariam  conipieiuntnr.  3".  Rumpomor  ol>or* 
lis  ventis.  4°.  Non  colliguntur  nifi  ftabili  Acre 
&  pigro.  5°.  Nunquam  coelo  apparent  lereno, 
fed  rark  nebuld  obduflo.  6^  Nebuk  hac  a  venco 
propulia,  ab  eft  parte  rompuntnr* 

L  159J.  Arte  coronam  imicamur,  cum  tempo* 
re  Trigido  vaporem  calids  aqn»  ioter  candelam  & 
oculum  ad  adfceofum  cogimus  i  hinc  in  balneis 

cir« 


Digitized  by  Gopgle 


D9  Metiitis  AquHS.  C^f) 

circa  lucernam  adfpici  folet:  Turn  fi  in  recipiens 
viireum  &  vacuum  Aerem  readmittamus ,  ultra 
quod  candela  ponatur^  fimulac  enim  Aer  ad  ali» 

Juem  denfiutis  gradum  perveneric  » ^  Halo  cum 
iverfis  coloribas  circa  flammam  videtur  (a). 
Quamobrem  quae  in  fublimi  apparet  Halo  ,  fimili 
modo  ac  arte  produfla  efBcietur:  Haec  autem  vei 
&  luce  vaporis  parciculas  permeance »  &  bis 
fradli,  auc  a  luce  inter  interftida  vaporum  cur- 
feme,  &  viribui  accraftricibuf  inflen,  fnosque 
10  colores  feparati,  oriri  poteft:  Quarum  pofte- 
rior  caufi  minus  verofimilis  eft,  propter  inaequa- 
lia  intervalla ,  quae  globi  asquales ,  asqualiter  di- 
fiaotet  inter  fe  relinquunt ;  ut  squabilis  &  conci- 
nua  radiorum  in^ezio  inde  vix  oriri  polle  videa- 
cur.  In  annulos  vero  coloratos  lux  feparacur,  cum 
aqueas  bullas  cavas ,  fapone  infpiflatas,  permeat; 
nam  pro  varia  pellis  craflitudine  in  bullis ,  diver- 
fus  cam  reflexione  ^uam  traniicu  oritur  color.  Sit 
igicur  vaporis  exilis  pila  X ,  in  quam  radii  Solis 
Amy  Cy,  DS,  Ei,  illabuocnr,  licque eras- p-^^; 
fities  fib  squalis  craflitiei  pellis  in  magnsl  pilft 
faponace^  ,  ubi  annulum  rubeum  transeuntibus 
radiis  format,  fit  yc  crafTities  vaporis,  quails  in 
iaponacei  pila  aonulo  ilavo  convenic:  iic  id  in 
vapore  cn^cies  ,  qualis  in  pila  faponaceft  ceni- 
leum  annulum  format,  &c.  adeoque  in  vaporis 
piia  X  per  locum  annularem  fib^  radii  B/3  tra- 
nabunt ,  formaturi  annulum  rubeum  :  per  yc 
traniibunc  radii  foils  Cy,  qui  poftquam  exive- 
runc,  annulum  flavum  effin^nc:  velud  per  1^, 
radii  transmiffi  annulum  faount  csruleom  :  Hi 
omnes  radii  axin  A»a  fub  vario  (ecant  angulo, 
tendentes ad  k^b^g^f^r^  magis perpetuo  diver- 
gen- 

Vv  4 


Digitized  by  Google 


6io  Di  Ub^Mis  iiqmf. 


gentes :  oculus  autenr in  locis  his  i,  /; ,  ^g* ,  pofitus 
colores  memoracos  ipe£Ubic »  eosque  ad  varia  lo- 
ca  referee. 

Tab.  1598. .Sine  in  piano  KX  aliquot  Iphans 

ir^^^'  ejusdem  magottuduiis  »  fpe£Utor  in  S  ,  radii  e 
^'  Soleemiffi  PK,  PE,  RZ,  paralleli  in  eas  inci- 
dant,  formenturque  i  radiis  transmillis  aliquot  an- 
nuli  colorati  ,  uti  in  1597.  Sit  RZS  a  Sole 
ad  fpeflatorem  S  dimilPus,  &  perpendicularis  io 
planum  KX,  Solit  radii  illapfi  in  earn  ipiia^ 
T£  partem ,  ut  transeuntes  annalam  nibrom  /or- 
ment,  deinde  ferantur  ad  S.  Radii  PK  illapfi  in 
alterius  fphoerae  partem,  ut  transeuntes annulum 
caeruleum  formenc,  poftea  dirigantur  ad  S:  quod 
fi  turn  circa  ZS,  tanquam  azin»  circumferantur 
£Sy  KS,  ^enerabicur  conus,  in  cujus  bafi  cicoi- 
lari  pofits  m  fublimi  Aere  fphsrote  poterum  ez 
ejusdem  coloris  annulis ,  fub  eodem  angulo  E  S  Z , 
KSZ,  dimittere  ad  fpeftatorem  S  radios  cseru-^ 
leos  &  rubros :  quamobrem  Ipedtator  S  videbit 
circulum  coloratum,  intus  rubeimii  eztns  caBra* 
leom :  Si  plurimi  diverG  colores  cadanc  intra  an- 

fulum  KSE,  apparebit  hie  medius  circulus  al- 
us:  fi  vero  in  KSE  alterius  annuli  colorati  ra- 
dii ferantur,  ejusiuodi  colons  circulus  quoque  vi- 
debicur. 

$•  ^599'  Veluci  (ic  unius  circuli  colorati  Theo* 
^iam  dedimus,  poflunc  concipi  plures  prioremam* 

bientes.  Si  autem  radii  colorati  ex  plurimis  annu- 
lis fphairarum  K,  E,  lapfi  fupra  fe  ad  S  perve- 
nerinc^  tantum  annulus  KSE  albus  apparebic  » 
§.  i6oo.  Si  fpha^ruiae  K£Z  fuerinc  variis  tem* 
XXV11T.    poribus  majores  veiminores,  ordines  colcnrum  io 
Fig.  3.    -annulis  difcrepabunc    ideo  non  iemper  iddqfi  pr- 
do  colorum  in  Coronis  obfervatus  fuit.    Sed  & 

qui  cuodeoi  danc  colorem*  noa  fub  ^^iQ  an^u* 

lo 


Digitized  by  Gopgle 


De  Mete»is  Jqims.  681 


10  ad  oculom  S  perveniunt:  Iddrco  diverfa  fub 
gmplitcidiiie  corone  confpicianair  necefle  eft:  £c 
quia  eadem  vaporis  pila  transmiflis  radiis  maltot 

diverfosque  annulos  coloratos  format ;  quorum 
in  X  Fig.  2.  modo  quatuor  depinximus,  horum-pAb. 
vero  radii  fub  diverfis  angulis  axia  A  #  a  fecaoc :  xxvm. 
ideo  prouc  bae  pilae  akias  3l  folo »  vel  piopius  ab  ^* 
eodem  fufpenduntor,  varioram  annulomm  radii 
liib  diverds  angulis  ad  rpe6latorem  pervenient, 
atque  ideo  corona  amplitudine  increvifTe,  aut  de- 
crevifle  fpeftabitiir,  quemadmodum  in  eadem  co- 
rooa  9  aliquamdiu  perftante,  obfervatom  fuic. 

$.  j6ou  Has  coronas  efleiodiciom  yendyVd 
ftovim ,  aut  inftands  procdls ,  fabulofum  eft :  Sae- 
pe  enim  animadverti  coelum  die  lequenti  tran- 
quillum  perrtitifle.  Subtiliora  hue  fpeftantia  vi- 
deri  pofllinc  in  Newtoni  Optica  Lib.  2.  Part.  4. 
aucapud  Hugenium  inPofthumis,  Smith  Optiks 
&  2.  Ch.  u  Hugenius  aotem  ex  hypochefi  gran* 
dinis  excHnlectts  pelladds ,  interios  nucleo  niva* 

11  opaco  conftantis,  fubtiliflime  quoqtfe  Coronas 
explicuit :  quam  fententiam  propter  obfcrvacio- 
jies     1597.  amplexi  Qon  fuimus. 

§.1602.  Nonnanquamin  Coelo  oni  cum  Sole^^^^'*^ 
aliquot  fpurii  Soles  apparueruot,  qui  ParhelH  ap-|!fg."^[ 
pellantur,  quia  in  propinquo  fere  i  Sole  vifuntur, 
aut  quia  ad  aliquam  fimilitudinem  Solis  accedunt: 
Horum  numcrus  variat ,  aliquando  enim  unus  vel 
alter,  aliquando  quatuor,  uti  in  annexa  Fig.  4. 
inoerduin  plures,  usque  .ad  fex  confpe^  fuerunt 
Parhelii. 

5.  1603.  Magnitude  Parheliorum  eadem  ac  ve- 
ri  Solis  apparet;  figura  a  rotunditate  fubinde  re- 
cedit;  fulgor  pierumque  languidior  quam  in  Sole, 
aliquando  idem  ;  (i  autem  multi  adfunt  fimul , 
yliqui  hebeces  minuiiple&deDt,  palientque:  Illo* 

Vv  5  rum 


Digitized  by  Gopgle 


Mctmis  Jqtms. 


rum  limbi  ,  Iridis  inftar,  coloribai  tmfti  funtr 
muld  caudam  longam ,  i  Sole  averfam  ,  fubig- 
neam  ubi  fpurio  6oli  adhaeret ,  fed  au6lo  imor« 
yallo  pallidiorem  habent;  alii  cudi  carent :  Qm* 
da  in  circalo  albo  horizoncali  exporrefta  jacot 

5.  1604.  Parheliof  coraitantur  fere  femper  cir- 
cuii  nonnulli,  quorum  alii  coloribus  Iridis  tingun- 
tur;  alii  albi  Tunc;  vario  hiedam  funt  numero& 
magnicudine :  omnium  tamen  eft  ead^  iacicudOt 
qiw  cqualis  diametro  SoUs  appareod.  8mu  co^ 
cali,  qui  Salem,  in  luo  cencro  poficom,  ambiaoej 
hi  colorad  Tunc,  &  diametrum  45,  imo  90  gra« 
Tab.  duum  habuifle  obfervati :  Horum  planum  eft  per- 
fl^^^!^  pendiculare  ad  re6lam,  dadtam  i  fpcttatoreper 
cencrum  Solis :  Idcirco  eoroni  fitus  pro  Tarii  So* 
lis  altitudine  fupra  horizootem  difiiert ,  qao  hoffim 
colores  funt  vivaciores,  eo  lumen  Solis  apparel 
languidius.    Sunt  circuli  alii  horizond  paralleli ; 

Elerumqueunuseft  ampliflimus,  albus ,  omnes  Par- 
el  ios  complexus,  &  qui  &  fuiiiec  integer,  veroni 
Solem  percrandret,  hmus  ceoorom  eft  Spefiamii 
Zenidi:  ejusmodi  circuli  diametrmn  130  gradnom 
fpeftavit  Hevelius.  Aliquando  huic  concentri- 
ci  fuerunt  arcus  minorum  circulorum,  qui  dum 

I mores  colonuos  pertranfibanc ,  eos  ancum  fua 
adtudine  obtegendo ,  in  piano  transeonie  per  Ze* 
nith  &  Solem  ,  coloribat  edam  ting^banw,  a* 
liosque  Parhelios  continebant.  Fuerunt  &  alii  OT» 
culi  fitu  obliquo  refpedtu  omnium  memoratorum. 
Ordo  colorum  in  circulis  colorads  eft  velud  in  Iri- 
de  i  led  in  parte  inceriori  Solem  refpidente  rubeus 
eft »  velud  in  maids  Coronis  quoque  obferva- 
tur. 

5.  1 605.  Solent  Parhelii  jacere  in  circulorum 

interfedtionibus  :  auos  Calfmus  obfervavit  Anno 

i<S3j  exoa  circuiuia  colgiMim  jacuifle  traditi 

euamr*' 


Digitized  by  Gopgle 


edamG  eordm  cauds  ezporrigoMOtr  ift  drciilo 
ad  fohim  parallelo  (a), 

f.  1606.  Parhelii  fpatio  unius,  doarum,  trium, 
imo  quacuor  horarum,  Sole  ad  diverfas  altitudi- 
nes  elevaco  confpe6ti  fuerunt:  In  America  Sep- 
lemcrioQali  dicuncur  aliquot  diebus  perflare  ,  & 
ccfni  ab  orm  Solis  ad  oocafum  (^).  fivandcunc 
com  Parhelii,  torn  orbes  pedecentim,  primo  srib 
una  parte,  deinde  ab  alterS,  reditum  crebro  in  iis 
minati  locis  ,  ubi  evanefcere  csperunt  ^  donee 
candem  penitus  dednaac 

1607.  Parheliorum  materia  haeret  qaoque 
in  Acmo(phmft  Terreftri  t\  Quia  orbei  colo- 
rad,  eos  cingences ,  funt  tantum  Coronac,  quarum 
materia  per  §.  1596.  in  Acre  noftro  fufpenditur. 
2°.  Secundum  obfervationes  accuratas  Hevelii, 
Hugenii,  Caflini,  Maraldi,  Verdriefii,  WeicUe- 
ri  &noftras,  Coelum  Parheliorom  tempoie 
smiqaam  rait  perfefte.  ferenam ,  fed  nebulft  tenui , 
(&  pellucida  obdudlum.  3^  Quo  colores  orbium 
funt  vivaciores,  eo  magis  lumen  veri  Solis  pallet. 
4^  Vix  in  duobus  locis ,  quamvis  parum  diflids , 
fimul  crafpiciuntur.  Nam  Parhelii »  qalHariemi 
'  Anm>  Febr.  aa.  vifi  funt^  nequaquam  ap« 
paruerunt  Ultrajefti :  ita  quoque  Parafelense  bi- 
nae  cum  Coronis  Anno  1734.  Martii  12.  infignes 
confpefl®  fuerunt  in  pagis  Catvico  &  Kouddcer- 
ki,  ut  &  Leyds:  nec  harum  omnium  quicquam 
Uitrajefti  compeftam  fiiic.  5^.  Obiervancur  ple- 
arumqoe  temponr  bnimali ,  frigido,  cummediocri 
gelu ,  fpirante  Vento  leni  Borea  ,  vel  ex  Boreali 
plaga.  ^^  Definemibus  Parheliis  aliquando  piuit , 

auc 

(a)  Toumal  des  Scavaru  A*.  1683.  ^'0^ 

(*)  Pbilof,  Tranf,  N*.  465. 


Digitized  by  Gopgle 


/ 


Tab. 

XXVI1L 


Tab. 

XXVIII, 

tig.  5- 


iSUt  ningit  fpiculis  oblongis ,  uti  Maraldus ,  Weid* 
lerus ,  aliique  obfervarunc  ^  quia  auccm  parcicuiif 
gladalibus  five  fpicuiis  fcatet  A£r  in  America  Sep- 
temmonali ,  ab  iis  ceti  caufis  Middleconiis  Paib^ 
lios  derivare  non  dubitavic. 
'  5.  1608.  Quoniam  Parhelii  non  femper  cum 
iisdem.  phasaouienis  appareoc,  eorum  caufas  qui- 
.dem  poUiint  efle  fibi  fimiles ,  non  tamea  enint  ac- 
.curate  eiedem;  adeoque  in  Tbeorii,  qoam  dabi- 
•inas  de  uni  obfervacione,  aliqaid  mutandom  eric, 
quocicfcuacjue  aliae  apparitiones  in  aliis  Parheiiis 
-aderunc. 

%  i6og.  Supponamus  fpicula  glacialia,  cyh'n- 
drica,  tenuia,  in  aico  Aere  fu^jKodi,  onalia  fiib 
Nivis  forma  incerdutn  labunctnrt  atqnehscira- 

diis  Solis  incipiant  refundi  ,  iia  ut  CD  nucleus 
medius  opacus,  non  folutus  fic,  fed  exterior  pars 
Aii,  AB^  liquefcens  pcliucefcat ;  refoluts  aa- 
tem  Aquae  pars  deorfum  ilillans  fbrmet  globu^ 
lorn  B£B:  ejugmodi  fpiculum  ,  propter  oenoi 
gravitacis  fltum  inter  D  &  £,  in  Aereereftnm 
natabic.  His  pofitis  non  difficulter  Parheliorum 
phaenomena  explicari  poflunc :  veluti  in  his  ob- 
lervacis  oilendam.  Neque  font  haec  admodum 
temere  poGca ,  Cam  ejusmodi  ipicuia  cyiindri- 
ca  zStxx  in  aSre  dentur;  2^  Ec  tempore  Pariielio^ 
rum  cecidille  obfervata  fuerint,  §.  1607.  N°.  6**. 
uAtque  3'^  fimilia  arte  confedla  ex  vitro  Aquae  pie- 
no  ,  cum  immiflb  opaco  ligno ,  &  in  fublimi  fu- 
fpenfa  ,  nocante  hujus  fencenuas  antoie  Hogenio, 
Parhelioa  exhibuerinc. 

g.  1 610.  Cum  in  Afre  hac  fpicnia  pendencia 
nonnihil  de  lumine  Solis  intercipiant ,  apparebit 
M  .  '.'s  Sol  minus  fu'gens,  quam  coelo  fercno.  Sit 
Sol  R ,  ex  diametri  extremis  ponantur  emiiii  ra- 
dii SP,  &(^,  quiiUapa.in  AB  fuperfidem,  in 

li« 


Digitized  by  Gopgle 


fl 


De  Metmis  Jqueii. 


6BS 


lineam  modo  incidifle  ponantur  ,  adeoque  tan- 
qaam  in  (peciilum  planum  incidunc,  a  quo  reper- 
cuQi  fob laeqaalibos  angulis,  ferencor  io  P  V,  QV. 
Speftator  pofitus  in  V  lumen  hoc  recijuet ,  quod 
debile  erit;  dum  Q^P  tantum  lineola  reflcftens 
fit;  aJiud  autem  lunicn  ad  latera  hujus  in  fuperfi- 


fleftatar.  Apparebic  autem  in  V  objeflum  ]u« 
oens  in  hoc  fpecalo  PQ^  fub  eadem  aldcodine 

pra  horizontem  ,  ac  e(l  Sol  SR,  &  fub  eadem 
longitudine  cum  SR  ,  per  5-  1289.  non  vero 
fub  pari  lacitudlne »  quia  P  taocum  eft  linea 
iefle6leQ8. 

Si  igitor  Speftatttf  faerie  in  ejos-Tib. 
one  Zenith  in  B ,  atque  anguli  FAB,  EAB,^^^is* 

fuerint  aequalcs  angulis  ZVP,  ZVQ,  figurae  5.  4» 
apparebit  ipfi  in  A ,  ob  radios  i  fpiculis  undicjua- 

3ue  repercufTos  annulus  albus  CGHEKD,  ejus- 
em  alcitudinis  fupra  horizontem  ac  Sole  S,  &  pa«. 
lis  laticudinis ,  ac  ejus  diamet^  eft. 

$.  itfi2.  Sol  quoqne  radios  SP,  vibrat,Tab. 
qui  pellucidum  cordcem  fpiculi  ingrefli,  refrin-xxvm. 
Iv  guntur  ad  PT,  Q^X,  in  fubftanti^  hac  glacialij^'^S-  5- 
exeuntes  vero  ad  TX,  in  Aerem  feruntur  in  re- 
ak  TY,  XY,  parallelis  prioribus  SP,  RQ, 
&  quia  crafBdes  PT  eft  admodum  ezigua,  Speo 
tator  in  Y  hos  radios  non  judicabit  ex  aldus  col- 
I  '  locato  objefto  venire,  quam  eft  R  S.    Non  au- 
tem ad  Spedlatorem  in  Y  tantum  radii  illapfi  in 
lineolam  P    ferentur,  fed  quooue  alii  vidnarum 
Uneolarum.   Cunaqoe  omnes  itmngantur  exetm* 
io  ex  TX  &  vioni-  fiiperficie,  in  (iios  coloies 
feparabuntur ,  quorum  plurimi  in  fe  cadences  , 
priftinum  candorem  exhibebunt :  per  5-  ii<^5- 

alii  nimis  ad  Ucera  ddaci  fuos  colores  reooere  vi« 
deboaciir* 


ciem  reliquam  illapfum ,  aliorfum 


n  ad  V  re* 


$.  1613. 


Digitized  by  Gopgle 


ei6  Di  Mumis  Jpitti. 

Tab.        f.  1613,  Si  ponceperimiif  hme  firicalt  in  cir« 

€ulo  albo ,  quern  modo  explicui  in  J.  161 1.  liquet 
^^'^    ad  Speftacorem  in  A  multos  ejusmodi  delatum 
iri  radios  per  fpicuia  transmifTos  ^  que  inter  ipfum 
&  Sokoi  S  furpendumiir,  damrnqoeiri  aliiraem 
locum,  in  quo  fpicultcopiofiifimamlQoraiidnic- 
tarn  ad  Speflatorem  mitcenc  y  quas  efficiet ,  ut 
fpurius  Sol  in  D  &  C  ^  in  circulo  hoc  albo  appa* 
x^at :  cumque  vicina  fpicuia  Temper  eo  paucio- 
rem  lucem  »  hoc  modo  cranieuntem ,  ad  locum  A 
dimictanc,  quo  macii  remota  &  Sole  S  fuerart^ 
idcirco  fulgent  caoa  Pivheliis  C  &  D  adhmere 
videbitur,  led  circulo  albo  inclufa  ;  atque  ob  la- 
cerates radios ,  in  colores  refrailos ,  Parhelii  & 
cauds  cum  limbis  colorads  confpicientttr ,  can* 
daoqac  i  parte  pofteriori  minus  fiilgebiuity  expof* 
jt&m  ad  i  partem  drculi  fi  Sole  S. 
Tab.         5*  1 614.  Si  Solis  radii  OM  deferantur  in  pla- 
XXVIII.    no  AB,  qui  refta  ad  K  perrexillent ,  hi  refradli 
Fig.  6.    fereocur  in  ipiculo^  ejasque  piano  BC,  ad  ab 
ejol  autem  pofteriori  pun6to  P  rqiercuili ,  feren- 
cur  quidem  in  piano  CD,  ied  in  eo  ft  pimfio  P 
ad  G,  exeuncesque  ex  fpiculo,  &  refrafii  ex  G 
ad  F,  in  piano  ED  movebuntur.    In  his  delati 
pbnis,  duftd  parallels^  HF  ad  latus  IpicuJj  DG, 
pervenient  ad  F  ,  fub  eodem  angulo  H  F  G »  ac 
fi  diie&e  a  pnn£to  K  reperciiffi  fuiilient  ^  adeo- 
que  fiib  eodrai  angulo  ac  in  fpicttlam  indderunt. 
§.  1615.  Concipiantur  iterum  fpicuia  in  circu* 
Fifr'^*    lo  albo;  radii  ex  Sole  S  emiffi  ad  fpicuia  F  &  £ 
iefira6li  bis ,  &  femel  reflexi ,  pervenienc  fub  an* 
guk)  FAB,  £  AB,  ad  fpedlatorem  in  A,  &  qni« 
dam  copbli:  quamobrffli  hie  iienim  apparebiint 
in  F  &  £  Parhelii ,  quamvis  minus  fulgentes 
prioribus  ,  quia  etiamfi  ^  poftica  parte  fpiculo* 
rum  mulu  radii  repercutiancur,  nibilominos  mul- 

ti 


Digitized  by  Gopgle 


De  Meteor  is  Jqueis.  6Sy 

ti  quoque  transeunt;  &  idco  eorum  caudse  cam 
parum  lucent,  ut  dilcerni  nequcanc. 
§.  1616.  Spiculorum  iDferiori  pard  guttula  g}o-Tab. 

bofa  B£B  adpendec,  quam  lax  pertraoaos,  aii-^J"J* 
nulos  coloratos  format  FG,  HK,  LM,  vel-***'^' 

uci  vidimus  in  globis  fieri ,  qui  Halo  producunt 
5.  1597.  Hae  proinde  fimiles  fpeftandos  prae-'^*^* 
bebunt  annulos  coloribus  Iridis  cinflos  ,  MNOy^JT^* 
P  qui  Solem  S  ciogent,  &  vel  fimplicesi 
pluresve  nmnerd  erant ,  pofldque  in  alio  piano, 
nempe  quod  perpendiculare  erf  ad  reSam,  inter 
S  Solis  centrum  &  fpeilatorem  A  du6lam. 

g.  1 61 7.  Si  Aeris  motus  haec  fpicula  quiescero 
non  finat,  fed  ad  latera  tantillum  moveat,  remic- 
tatque,  condnao  fulgor  Parhelioroni  mmabitnr: 
quamobrem  qnafi  in  perpetuo  hbore  con(Btq|ti 
apparebunt.  Qui  plura  o:  fubtiliora  defiderat , 
adeat  Nob.  Hugenii  Diflertationem  de  Coronis  & 
Parheliis ,  CI.  Smith  Opt.  B.  2.  C  Xl^&CL 
Weidleri  Commentarium  de  Pariieliia. 

§.  idx8.  Circa  Lunam  qaoqoe  apparent  Pm« 
felentgj  com  (imilibas  cauA's,  &  circuBs  colora- 
'  tis ,  quos  in  Parheliis  dari  memoravi :  Horum 
omnium  caufa  procul  dubio  fimilis  eft  illi  Parhe- 
liorum  ,  eruntque  ptenom^  eodem  modo  ex- 
plicanda. 

$•  1619.  Sol  aliqamdo  6  mibibat  emittere 

detur  yirgas^  usque  ad  Terram  exporreftas,  co« 
niformes ,  prope  Terram  latiffimas  ;  plerumque 
confpiciuntur  poft  meridiem  ,  calore  praegreflSi* 
Dantur  cum  Nubes  (peflatori  Solem  eripic,  ptr 
angufta  autm  Nubiom  tUanim  foramina  ri^  tie- 
nues  diftantesque  ad  Terram  diriguntur ,  qui  ad- 
fcendentibus  occurrences  vaporibus  ,  &  laterali- 
ter  confpefli  Vifum  fortius  aflSciunt ;  veluu  cum 

Sol  in  aliquem  daufum  locum  infufus  aft  »  vi« 

de- 


Digitized  by  Gopgle 


688'  -D^  Met  ems  Jquds^ 

demus  corpufcula  minima  in  achrcrlam  ferrt ,  afia* 

furfum,  alia  deorfum,  varie  concurHiiuia;  a  la- 
tere autem  radii  infpefti ,  qui  a  corpufculis  reflec- 
tuncoTf  fub  forma  ejusmodi  virgarum  appareoL 

r 

CAP.  XLI. 
De  Meteoris  Igmis. 

%  i6%o.    A  bfolutis  prsBcipuia  Meteoris  Aqueis 

ad  Ignea  accedamus :  Caveodum 
autem  hie  follicite  ,  ne  fulgenda  &  non  ^'ca. 

cum  ardentibus  confundamus ,  dantur  enim  fplen- 
deotia,  veluti  funt  Parhelia,  &  Halo,  quae  for- 
tius Vifum  feriunt  Ignitis :  imo  Nubes  interdum 
iiims  lucem  fortius  repercotiuat ,  magisque  ar- 
d^videntur,  quam  nonnuU®  Aorors  Boreaks. 
Cavendum  quoque ,  ne  cum  meteoris  his  confun- 
damns  Crepufcula  matutina  &  vefperdna,  traftus 
luminofos  Viae  Lafteae,  aut  Lumen  Zodiaci  a 
Coflino  obfervacum  (a) ,  &  &  Mairaao  egregie 

defoiptum  (i'). 
$.  1(521.  Ignea  Meteora  vel  langiudom  lameo 

emittunt,  ita  uc  podus  fplendenda  fine:  vel  lu-. 
men  clarum  vibrant ,  &  ardent.  Ad  priora  Au* 
rorae  Boreales  cum  fuis  fpeciebus  perdnent:  ad 
pofleriora,  Fulmina*  Fulgara  &  alia  fimlia:  Sub- 
ralria  prius  examinemus. 

§.  1622.  Andquicas Luminaribus  varia  nomina, 
figurae  eorum  convenientia ,  indidic  curatius 
ad  haec,  quam  ad  eorum  caufam  attendens:  Om- 
nium quamvis  fimilis  materia  efle  potueric  ^  for- 
fitan  tamen  inOgni  di(tin£bi  fuit  dilounine,  prop- 

tec 

(a)  Journal  des  Scavans.  A°.  1683.  P>6.  ^S^* 


Digitized  by  Gopgle 


xec  ubertatem  variarum  Terreftrium  Exhalatio 
num ,  quas  incenfs  fulgere  poifimc  Irabs  vocai* 
bacur,  cum  iumai  oblonfi;um  ,  horizond  paralle- 
lum  apparebtt  Sagitta  nabec  fonnam  Trabis , 
fed  in  cuspidem  definit  (a).  Fiicis  guolibet  fitu 
fufum  lumen  in  latius  extremum  definit  (A).  Com 
fra  faltans  audiebac,  cum  lumen  vi  venti  varias 
induic  forinas  ,  nunc  incerrumpkur  ,  nunc  ince^ 
^rom  apparec  B^bynd$ ,  cum  vdat  ft  coranft 
cingente  introriUt  ingens  CfBli  recefliis  eft ,  fimffii 
effoffae  in  orbem  fpeluncas.  Pitbia ,  cum  lumen 
fimile  vado  rocundoque  dolio  fercur ,  vd  diffla* 
grare  videtur. 

*  $•  1623.  Poftqoam  hoc  fecnlo  AoronB  Sorea- 
tes  ob  freqnendam  melius  cognofci  caq^enmt,  in* 

cidi  in  furpicionem ,  an  non  memorata  luminarift 
in  5.  1622.  Aurorarum  fpecies  forent:  cum  ali- 
quoties  in  coelo  Nubes  obfervaverim ,  placido  lu- 
mine  ful^entes,  diverfsque  formas,  quibus  and* 
qna  nomma  optime  conveniebant  ?  erant  autem 
hm  ad  Aaroras  referendas ,  nd  I^  Ex  earum  lu* 
mine  colligebam.  2°.  Quia  ex  plagft  BoreS  ad- 
ventabant,  aut  in  ei  confpiciebantur.  3°.  Quo- 
jiiam  aliqua^  9  poflquam  placide  fulferant,  colum- 
inas  ez  \e  emittere  casperunCy  veluci  Auroras  Ta- 
lent. Ejusmodi  Nubes  non  adeo  fadle  ft  mliomt 

'  diftinguuncur,  nifi  quis  fueric  Aurora  Borealibns 
*  obfervandis  aiTuecus,  attenderitque ,  an  non  a  So* 
Je,  vel  a  Luni  illuftrencur.    Poflunt  igitur  Auro- 

.  Boreales  in  duas  dividi  fpecies ,  nempe  in  pla* 
cidas  ,  ^  in  comfcantes :  ad  Placidas  meteoca  , 
(Uperius  in  1622.  memorata,  referenda  erunc ; 
m     ifta  Aurora  >  quae  9«  O^obris  Anui  1730. 

con^ 

Ca)  MoRTOH  Abfnr.       Northampton,  p* 
ih)  Srviga Ou.  iKtf* ImI*  C*J« Mamilius 

Xx 


Digitized  by  Gopgle 


confpecU  fuic  ^  CI.  CafTti^io  &  Munwo  in  Gallia  i 

hsEC  absque  cojumnis  &  jaitibus ,  horizontaliter 
^^m^  a  Septemtrione  verfus  Meridiem  ,  quae  ia 
medio  fra&a,  ia  duo  ovaca  luminaria  abiic  {a). 

{•  i&H*  Hoc  pecfiQec  pbsenomenon  confp^c- 
com  in  Roffia  ,  Gmmum  f  Kelgio ,  Italia  Anno 
1737/,  erat  caalum  in  plaga  occidenuli  flam- 
meum,  hora  7,  8,  9  ^eque  iucebai;  ac  tempore 
ptymitinM  ^  ^kMndo  LuDa  per  tenuem  nebuiam  lu* 

eel ,  tot&  noAe  Aivgira  £oreaJii  corufcsuis  ia 
iiiia&BdgipicmiebaMn:»  fed  otcaiGenDafli^, 
ncc  in  Ruiva  coforcikat,  cedo  nubitxii  ^ondlfiP  • 

ubivis  tamen  flammeo  (6), 
-  t  1625.  Aurora  Borealis  corujcans  alteratn  la- 
nmp"'™  cctfifticuic  fpieckni.    Haec  eft  >  quas 
irulgo  ifurm  Amilir »  Z4Bf»/i»-  i!ai«a/;f ,  Sjrmo^ 

Belgice  appeUatur.  Non  eft  Meteorum  novum , 
fed  ab  antiquiffimis  usque  temporibus  cognitum, 
delcr^)tUBi  ab.  Ariftole  (c) ,  Plinio(J),  Seneca 
(  e),  aliiBque ;  deinceps  ab  Aldrovando  (J)  &Mar- 
ceHo  ftjaardaliqpo  (g)  fads  accurate depiihim } 
ejus  optimum  catalogura  CI.  Frobefius  confaip- 
fit  (A):  verum  infrequens  in  cukiori ,  &  2  Polo 
boreo  aliquantum  remotiori  Europae  parte  :  poft 
annum  17 16  in  Belgia  creberrime  fulgere  cajpic 
QuamTit  in  JodaSeptemtnooalibw 
mum.  nam  ia  bfida  Hfldand  malibet  no^.^irca 

'  fol. 

(a)  Vmft.  de  lAcad.  de  Roy.  A*.  1730. 

(t)  Weidlerus  in  Commentar.  dc  tarbeliis. 

(c)  MeteoroUgic.  Lib.  i.  C.  4,  5. 

rd)  Hijloria  Natur.  Lib.  a.  C.  56.  ' 

( e)  Oj*«7^.  Nat.  L.  i.  Cap.  15. 

If)  ALDA0VAHDU8  in  HifimaMa^tmm  pag.  733. 

(g )  DiJJiftaUo  de  QmutU  pug.  78> 

(b)  Una  &  Jmifm  Aiir9nf  Bcr.^oiula. 


Digitized  by  Gopgle 


Ji$  Metims  Igtmu 


Ibldidum  bybernum ,  tefbinte  Preftono  (a)  fpec- 
tacur.  In  regionibos  ui  terrns  propioribas  crebri^ 
tacem  fefe  qoocidianam  elle  ocQlatm  teftis  aflSN 

mac  CI.  Krafftios  (  *  ) ,  Hans  Egede  (  c  ) ,  &  Middle- 
tonus  (J)  :  nihilominus  conftat  cx  obfervauo 
nibus  CI.  Burmanni  &  Celfii,  in  Succia  Auroras 
fft}j;eodores  olim  fiiiile  inlblitas ,  adeo  uc  bic  As- 
tronomas  poft  anniim  1716.  inckaCQs  ad  caa  ob^^ 
ftrvandas ,  ab  eo  tempore  ultra  316.  in  Snedt 
confpe6las  collegeric  (tf)  :  FrequentiflTime  etiam 
vifae  func  in  Britannia  &  Germania,  rarius  in  Gal- 
itt,  rarillime  in  Italia:  nam  ante  annum  1722^ 
viz  alicoi  qaaedam  apparuie,  &  ab  eo  tempore 
Bononi«  bis  cerve  tantum ,  adeo  nt  oppido  ramm 
In  Italia  phsenomenon  habeatur ,  id  Commentariis 
Bononicnfibus  teftantibus  (/) ,  cum  Aurora  anni 
1727.  fueric  prima,  quae  in  Italia  fub  Aftronomi 
obfervatione  poft  hominum  memoriam  ceciderii: 
idcirco  CI.  Fcdenns,  Bofeliinusy  Baldinus^  Zanoc- 
CiR 9  magnft  aecnratione  Anroram  Anni  1737  ob« 
fervaverunc  &  defcripferunt  ). 

5.  1626.  Non  femper  eaedern  apparitiones ,  fed 
diverfae  Auroram  Borealem  concomitantur:  Pie- 
rnmqtte  hoc  modo  fe  habenc.  In  plagi  Cceli  iio* 
teSi  y  q\m  aoc  verfns  Septemtrionem  eft ,  aot  ab 
eo  fe  nsque  ad  Ortum  ,  vel  ab  akeril  parte  usque 
ad  Occafum  extendit,  apparet  Nubes,  quae  aut 
jacet  in  horizonte ,  vel  ad  paucos  gradus,  raro 
4P  gradibus  attior ,  aliqaando  tamen  akius  ailurgic. 


Ca)  PbUof.  Tranf.  N\  473. 

(b)  In  Otm:  4e  bmal.  Climai.  pntrvgoi.  pag.  ar. 

(c)  M  Defcriftkm €m^9n^ Cap.  4. 
Id)  PbUof.  JirmJ.  N\  46$.  .  . 

(/)  Cmmentar.  Bmon,  p.  28s*  VoL  I* 


Vel 


Xx  1 


Digitized  by  Gopgle 


6p%  De  AUtims  Jgnriu 


Vel  eft Nubes ab  horizonce  feparaca 9  itaatint^r 
earn  atque  horizoncem  coelum  caeruleum  coa^ 
ciacur  :  quoad  longicudinem ,  partem  horizonds 

variam  occupat ,  a  5  &  6  gradibus  usque  ad  100 
&  ukra.  Nubes  haec  eft  alba  ,  parum  lucida ; 
j^epius  fpifla  &  atra  :  ejus  fuperior  limbus  hori- 
zonu  parallelus  eft  :  interdum  tamen  in  formam 
arcus  gibboAia  eft,  adeo  m  fit  inftar  whicuiarif 
difci ,  fupra  horizontem  aliquantum  adfcendends. 
Nonnunquam  margini  fupremo  atra;  nubis  adhae- 
jet  limbus  latus,  concentricus,  albus,  {ivqIuci' 
dior,  interdum  caeruieus  ^  quern  /equebatur  Juci- 
dus ,  hunc  flaromeus :  imo  &  isdmori  margini 
Nubia  nmm  limbus  iucidas  adhsrere  obfervatoi 
eft ,  niii  tuerint  ambo  limbi  dari  doarum  atrarmn 
Nubium  ,  d  fe  diftanuum,  &  quarum  una  altius 
fupra  horizontem  adfcenderit  altera  ,  veluti  ex  a- 
liis  obfervaiioaibua  (a)  colligendum  videiur* Nob. 
JPolenus  limbum  fecundum  duplo  aldorem  primo , 
&  tertiam  duplo  altiorem  iecundo  in  Aurora  Anoi 

1737  ipcrtavit. 

5.  1627.  Pars  atra  Nubis  aliquando  in  albam  lu- 
centemque  coayerfa  fuit »  poftquam  aliquamdia 
arierat  Aurora,  plurimasque  vibxarat  corufbuuei 
virgas ,  fed  &  rediiHe  ad  priorem  opadtaiem  quo* 
,  que  obfervata  fuit ;  aliquando  nubes  in  partes  dis> 
cerpitur  ,  earn  bifariam  dividi  vidit  Nob,  Pole- 
nus.  Clarius  lucet  Coelum  fupra  limbum  Nubis 
fupremum  ,  fed  haec  daritas  cominuo  muucur , 
nunc  au£la ,  nunc  minuta.  * 

%.  itfaS.  Ex  limbo  nubis  fupremo  ja£lusexcutiun* 
tur  copiofiores  parcioresve  ,  fibi  propinqui ,  aut 
aliquot  gradibus  diftantes,  admodum  lucentes,  ac 
11  liquor  fulgeos  cuin  fummo  inpecu  ex  fonce  eli« 

de- 
cs) Mifcettanea  Bcrolin,  torn.  i.  pag.  132. 


Digitized  by  Gopgle 


Ik  MtUms  Igruis:  .  €93 

dcretur:  Jaftus^efl:  parum  lucidi  fumidique  ignis, 
tamen  qua  parte  ex  limbo  exic ,  fulgenciffimus  & 
angufliiiimus  eft,  rarior  fic^  minus  fulgens ,  & 
latior,  quo  ab origine plus  recedic;  fulgorem  fe* 
quitur  mim  looeos,  tumique  inftar ,  materik  ex 
eodem  Umbi  loco ;  qoam  inox  fubfequitor  iternm 
fulgentior,  ac  fi  ex  fontis  fiftiil^  expelleretur  A- 
qua,  cui  hinc  inde  interfperfus  forec  Aer  ,  aequa- 
bilem  Aquas  jaftum  turbans :  Anno  X741.  jactui 
opaci  nigrique  ex  nube  acra  elidebantur,  qui  ipfi 
nubi  adherefcebaot,  adeo  fibi  propinqui » ac  fi  per 
pefUnempuIfa  fuiilet  materia,  aflurgebant  jactuf 
usque  ad  Zenith,  fcnfim  evanuerunt,nonforman« 
tes  nubeculam ,  caeli  parte  reiiqua  manente  feren3. 
Pemicifliina  rapidicate  luminofa  haec  materia  ex<- 
plodicor.  Aliquando  ex  ladori  apercur&  alTui^ 
columna  lucida,  lenoe »  aequabili  mom  ,  in  pro* 
greOu  latior ,  fibi  cohserens  ,  nec  Hrobum  nubis 
deferens,  quae  10,  vel  20  M''  &  ultra  perdatjnam 
vidi  aliquas  perduralTe  4  vel  5  Minutis  ,  led  hoc 
iniblencius  ,  veluti  &  illas,  qua^  bafi  latiori  adha> 
rent  nubi,  &  apice  attenuato  furfum  adibendunt 
Sunt  quoque  oolumne ,  quae  fuperato  tanmm  lim- 
bo non  videntur,  fed  poftquam  aliquousque  pro- 
grefTae  funt ;  hae  cum  limbo  non  coha^rent,  fed 
ex  Aer^  ieieno  proguatas  apparent.  Stant  co- 
Jumne  perpendiculares  ad  horizontem,  alias  obii* 
quae ,  aUs  formam  arcus  induunt ,  alue  quaG  ez 
eentro  orbicularis  nubis  vibrancur.  Sunt  varias 
longitudinis ,  cum  aliquando  tancum  ad  4  vel  f 
gradus  e  limbo  nubis  aflurgunt :  Si  rapide  exie- 
rinc ,  interdum  usque  ad  zenith  obiervatoris  pro- 
.currunt:  Si  rapidiuime  explodaQtur»  ultra  zenith 
ferunmr,inio  usque  adhorizontem  meridionaiem. 
Non  femper  ex  nube  direfte  ad  zenith  adfcen- 
imti  fed  quoque  ad  lateia  feruntur^  prascipue  fi 

3 


Digitized  by  Gopgle 


• 


5^4  '  Mctmis  Igtisis. 

in  plaga,  inter  Septemtrionem  &  Ortum  vel  Oc- 
cafum  media  ,  nubes  hicifera  fufpenla  fit :  Ob- 
fervatos  fiuc  si  CLi^chio  locus ,  ad  quern  colum- 
,  m  coQcnrmbttt ,  qui  gradibut  i  senidi  ad 
aoflEnim  dedhiobiL  ColumMRmi  latidarum  hx 
alba ,  rubefcens ,  vel  fanguinea  eft  ;  promo- 
tarum  color  in  decurfu  interdum  miuatur  ,  uc 
Iridem  referat.  Cum  quaedam  ex  diverlis  limbi 
plagts  emiflb  fibi  in  aeakh  occurrunt ,  permifo^n- 
tut » pardbui  fe  peoetrandbot  ^  diiruleiidbof ,  qua* 
Hbet  direftioM  circa  fe  cotivolucis ,  ram  imbecu* 
lam  Ipiffiorem  formant,  quae  mox  ab  omni  parte 
incenfa  vehcmentius  quam  ante  ardet ,  Junicnque 
^rgic  viride ,  cssruleum ,  purpursum.  Haec  ilU 
oa  locani  reltaquens  fob  foimft  cianinid^ia  ad  pkh 

gun  Cceii  auftnilem  ft  recipit :  OMervata  quoque 
kaCl.  Ilalleyo  (^)  &  Mairano  {b)  aliquam- 
diu  permanfifle ,  &  furmam  fphreric«  fornicis ,  in 
medio  perforates ,  induiile.  Columnae  novs  ali^ 
quando  pracedemes  &  evaoidas  cicor  fiibfeqwa- 
mr,  Aonminqaam  aliquot  mtnum  fomei  qoifi 
lan^uet ,  antequam  novas  progignit.  Columns^ 
iucid^e  adeo  rarne  fiint  ,  ut  per  eas  Stellas  prirtiae 
&  fccundae  magnitudinis  transpareanr :  hx  quoque 
fepc  videri  polFunc  trans  oubia  Jimbum  a^buoi , 
hno  vi9t  fuerunt  ttana  inibem  mffmi «  quani- 
quam  hoe  rarios.    Cohnnra  Aepe  itrftefibiliitf 
quafi  in  coelo  definunc  vel  diflipantur,  adeo  ut  id 
a  parte  meridionali  ferenum  maneat :  quandoqiie 
tamen  in  locis,  in  quibut  deliifle  cohimnce  vida- 
bantur ,  afias  itiopiMto  tntpcrunt  Ineerdom  iu 
nobecttlas  loc^ea  abeunt ,  quie  fi  plaga  quadam 
feptemtrionali  ad  meridionalem  provolvuiitur , 

ideo 

(a)  Philof.  Trflfi/:  347. 


Digitized  by  Gopgle 


Dt  Metmis  IgndSm 


9 


ideo  poftquam  aliq|iianidfti  dbravlc  iheteormn , 
coeli  magna  pars  nubibus  raris  completur. 

5.  1629.  Interdum  ex  nube,  lucis  fomite ,  ra- 
pidiiiiiDe  luceos  materia  rariflima  explcxlitur,  iu 
ac  aec  flellas  Ssntm  imgntoKimts  iamc^nat;  hmi 
materia  iacervalUn  sequalibos  inmc  locm ,  mmc 
exftindla  quafi  ,  undarum  forma  pro\  ehitar ,  ift 
defcenfu  lucendum  ,  in  adfcenfu  opacarum :  Aa 
non  hasc  Veteribus  Copra  fabansl  vidi  banc  ia 
laQfliiii&  quafi  plaa^,  refli  direftkme,  &  uhia 
zenith  prociil  delanuo.  Vidi  quoque  i  limbo  hu 
cenm  nubis  abrapta^  fai£k  neteculas  lucidas^  & 
feptemcrione  ad  auitrum  delacas^  nec  lumen  vi^^ 
brances. 

.  |.  i6go«  Non  femper  caruicantes  coiumnae  ex, 
nube  eqielli  videnoiri  qmppie  tontingit,  ut  ho^ 
rizon,  qna  late  patec,  tantora  aidens  mce  clarit* 

fima  appareat ,  atque  ex  hac  luce  fubinde  breves 
fulgenciores  columnae  exeant :  Forfitan  turn  nu- 
bes,  lucis  fomes,  infra  horizontem  aliquantum 
itfdeadtcur »  iut  eft  adeo  cjugoa  &  xara,  uc  dia^ 
germ  ocfiiia  oaaaaats 

§.  1 63 1,  Noraanqaam  cokmae  vel  rhgm 
cum  ftrepituinaeraaflurgunt,  quem  manifeftoau- 
diri  in  Groenlandia  balaenarum  pifcatores  noftri 
affinnanCy  hunc  tamen  in  fiel^o  hue  uaque  audir 
yh  nemo. 

.  $.1632.  Hoe  meteoron  aUqaando  integri oofla 

perflac,  imoduabus,  tribus^  pluribusve  no£libut 
fequentibus  crebro  apparet:  nam  vidi  Anno  173^ 
slMarcii  22  ad  31  perlUciile:  funt  &  auroras  pau- 
corum  tantum  minutornnu 

§.  1633.  Aliqoo  obfinrvator  nonnnnaaam  in  lo* 
CO,  cum  in  vicino,  paucis  milliariis  diftante,  non 
appareat,  vel  in  diverfis  plagis,  turn  diverfa)  funt 

Auroras  •  quales  fuUeruoc  A"".  1750.  Toiofas  & 

• 


Digitized  by  Gopgle 


t^tf  Di  Meteoris  Igneis, 

Parifiis:  Tolofae  oblervabator  in  occafu  aeftivo, 
Pariliis  in  ortu  sellivo  ;  fi  eadem  fiiilTet  Aurora, 
apparuUTec  ucrique  civitati  in  eadem  plaga  (j). 
mUquaodo  ODta  adell  copia^  uc  eod^  tempore 
feiein  uiuvera  Europi  conrpidatur,  velimfiik 
torora  borealis  Anni  1716.  Martii  17.  turn 
Oftobris  19,  turn  1729.  Novembris  16,  quam 
Eruditiffimus  Weidlerus  ekgantiffime  defcripfic 
(i).  Atcamen  in  variis  regionibus  turn  fe  fpec- 
tandam  dat  cum  admodum  dUcrqwndbiis  phcoo- 
inemi. 

§.  1634.  Nubcs,  quae  eft  aurorae  borealis  fo- 
mes  ,  faepiffime  mulcis  horis  imrautata  perllat, 
Dec  altius  adfcendit  fupra  horizontem,  nec  des- 
cendic :  ooanonquam  tamen  i  Septemthone  ad 
Qrtum ,  vel  ad  Occafum  aliquaDCum  movetor : 
imo  lucoeOa  temporis  inoerdimi  Qtrimqae  fe  ex« 
tendit,  turn  plures  ab  omni  parte  emittic  colum- 
nas.  Obfervata  quoque  fuit  adfcendifle  fupra  ho- 
xizootem,  &  in  nubem  albam  lucencemque  con- 
verHu    Verum  in  Lapponi^  &  Mofcovia  hsc 
Aurora  cum  aiiis  cooipidtur  phgoomenist  & 
que  coeli  plagammeridionalem,  ac  feptemcriona- 
lem  occupat ,   veluti  eleganter  Diligentiffimus 
Maupertuifius  (c),  turn  CI.  DeJisJe  ob/ervave- 
runt  (d).   Sunc  eiiam  in  r^ooibus  boreis  ardo* 
res  adeo  conilci ,  uc  nec  planeOB  nec  iklte  fim 
cernantur,  imo  eot  nec  Lunae  Qrieodor  extinguat, 
nec  praefentia  Solis ,  cum  &  Sole  in  ca:lo  Tupra 
folum  coiifpicuo  fpeftentur :  ideo  in  tanta  Au- 

lorarum  clariute  no^u  squc;  bene  ac  pkno  die 

(a)  VHift.  deVJcad.  Roy,  A%  1731. 
lb)  Commentarius  de  Aunra  BonaiL 

(c)  Fi^^ure  He  la  Terre. 

(d)  Memiref  jour  Jcrvk  4  i'Miflnrc  Ikm^iiu 

* 


Digitized  by  Gopgle 


J)e  Meteoris  Igmis. 


697 


leg!  litcerac  poilunt ;  tradendbus  Middletonp  , 
lians  Egede,  &  CI.  Kraft uo. 

§.  1635.  Aurora  haec  obfervatur,  vel  coelo  ex- 
iifbeme  ab  omni  parte,  (fepcemurione exccpto)^ 
iereno  &  ci?ralea»  vel  iimc  iode  cum  nubibus: 
Nunquam  vidi  auroram  coelo  penhus  nubibus 
obdufto,  fed  quidem  brevi  ,  poflquam  fulferat, 
nubes  totum  coelum  texifle.  Apparet  quoque  ven- 
to  fere  lilence,  auc  modo  primi  impeius,  minus 
frequens  eft  fiance  venco  fecundi  impetus,  rarilS- 
me  dacur,  vento  furente;  vidi  tamen  Anno  I728« 
Marcii  30.  &  Anno  1733.  Decembris  23,  cum 
ventus  erat  qiiarti  gradus  ,  quern  rapidillimum 
fupputo.  Obfcrvavi  auroras  fulfiffe.  fpirandbus 
vencis  ex  omni  plaj^.  Omnibus  anni  cempori* 
bus  quoque  Ulcrajecu  confpe&s  fuerunc. 

^.  1636.  Auroras  has  quoque  indifcriminatim 
prsecedunc  omnis  generis  vend  ,  plactdi,  vehe- 
mentiores:  tempeftates  frigida?,  calidaj,  humi- 
^dae  &  ficcae ;  adeo  uc  ex  his  nullum  prxfagiuni 
.  de  adventu  aurorae  capi  pollic   1  cmpeitaces , 
quae  fequuncur,  func  edam  ferenas  &  pluviofe^ 
7  vendqualeicunque,  lenes  &  fortes,  frigus  &  ca- 
V  lor,  quamobrem  mutationem  cercam  Atmofphae- 
XX  non  inducunc,  nec  morbos ;  nee  caufa  afpe- 
rioris  hyemis  exiflunc ,  cum  poft  eas  mitiores 
brums  quoque  fuerint:  nec  inftantia  mala  minan* 
.  tor ,  ud  re£te  CL  Bofellinus  evidt. 
>     §•  '^37'  Aurora  Borealis  in  Atmofphsri  tel* 
Juris  exfiftit,  1°.  Quia  fub  forma  nubis  apparet, 
limilis  reliquis  nubibus  Atmofphaerae.    2\  Quia 
nubes  corufcaos  plurimarum  horanun  ,  imo  die* 
rum  fpatio,  ad  eandem  aldtudinem  fupra  hori- 
Eontem  fspe  perftat ,  adeoque  fimul  cum  reliqui 
Atmofphaera  &  Terra,  circa  hujus  axin  volveba- 
tur.   3^  Quia  ngnnun^uam  aurora  in  duobus  lo- 

XsL  5  cis» 


Digitized  by  Google 


Quia  columnoe  cum  ftrcpitu  afTurgunt,  adeoque 
fonus  indicat ,  nubcm  corufcantem  ibi  loci  noa 
cfle  admodum  alee  eievatam. 

$.  i($3g»  Quants  fit  aldiudiiris  ftipra  teme  fy" 
peirficiem ,  decermtnare  faucusqoe  nemo  potuic, 
eximii  licet  Mathematici  regulas  in  hunc  finem 
iradere  caeperint  certum  enim  non  cfl,  i- 

dem  efle  lumen ,  &  uniusloci,  quod  per  univer- 
fam  Europam  fulfit,  &Annis  1715,172^,17^9, 
cibfervatum  fiiic,  ita  ut  ex  atckudme  iiubt^  conts* 
eantis  in  vmh  regbnflius  oblemita:,  pandhztt 
tuto  decerminctur ,  &  ex  hac  altitudd. 

5.  1639.'  Materia  aurornc  eft  ejus  indolis,  ut 
incendi  poffit,  incenlaquc  fulgeat  languida  luce , 
&  rara  mancat ;  nam  fteUae  tram  ipuim  confpi* 
tiuntar :  Ecqaia  bane  absqite  HxttitsA  temeriate 
determinabit?  cum  Chemia  innumeras  fere  mate- 
rias  inllammabiles,  phosphoreasve  fuppeditec(^), 
&  Natura  in  terras  grcmio  multo  plures  diver- 
iifBmasque  eondudat ,  quas  nondum  artis  obje- 
€txun  evafenibt.  Imo  in  ip(a  Atmo^hxA  ¥lu^ 
dum  EleAricum  phof^horeiim  defitefcit.  Videtor 
materia  ha^c  ex  terrac  plnga  feptcmtrionali  eiHpi* 
rare ,  quia  ibi  phacnomenon  efl:  ardentiflimum  , 
&  afliirgens  in  altum  audiri  poteft :  nunc  copiow 
lius  qnam  ante  annum  1716;  qnia  femes  ejus  i 
terrsB  motu  apertus  erit;  nnde  eo  confumto  fbrfr 
tan  feculis  multis  hae  Aurorac  filebunt.  Elevatur 
perfpiratum  hoc  in  altum,  componens  nubem  u- 
nam  plures  vc  9  quaefupra  varias  regiones  feruntur, 

nec 

(a)  ComMnt  Fitr^.  T.  l«  p.  365.  L'Sfi.  *  FAtO^ 

Jloj.  A*.  1731. 

{b)  VHift.  de  VAcad.  Koy,  A*.  171 1,  1714,  17x59X728. 
1736,  1737*  tioo&£  FbU.  Exp.  pag.  J74. 


Digitized  by  Gopgle 


nee  accenduntur  ,  priusquam  akeri  occurrerioc 
jnaceriae  ,  quacum  effervelceotia  caiida  &  igoi* 
vomi  e&rvefcunc »  quales  pfavtmii  ooftris  ceoH 
fMoribiu  ars  detexk.   Si  igicur  ope  ▼md  aqoilQiM^ 
ris  mibei ,  ex  materia  Auroral  conftans » e  fepcem* 
trionc,  iiatali  quafi  folo,  ad  alias  regiones  defera. 
tur,  acque  occurrat  exhalationibus  per  Acrem  dU 
fga{xs^  quibuscum  efiervefcere  poflic^  ea  fui  par- 
te, (|uft  ethaladooifaiiiocciitrky  aeceildetur^kot 
«ft  in  plagi  anftrali ;  quamobrem  &  fpe^btim  aOi. 
flraliori  videri  poteric  ardere ,  hujusque  refpeftu 
lumen  in  plaga  feptemtrionali ,  &  phaeoomenon 
boceum  eriu    QoQfiiam  exbaiadooes  noa  print 
flcoenduntar,  91am  ciin  aiifita&tiini  pcrmifte 
fecmi  foenmt^  &  nofaea  i  parte  borea*  longe 
eXR^OUl  ttaftu  ,  ptut  reiiftit ,  quam  a  parte  au^ 
ftrali ,  in  cujiis  fupcrficie  ,  vel  falcem  anteriori 
parte,  permiftio  contingit;  explofio  efFervefcen- 
lis&mcenis  maceris  to  abhac  parte,  adeoque 
ft  feptemcrione  ad  aaftnim  ^  tautsfw  diM&ioB^ 
but,  flOfic  futfdln  ptrpendicufarite^,  iitncparaHcle 
ad  horizontem ,  none  infra  foli  parallelismum  ; 
hinc  ab  erumpente  materia,  portas  fibiparante, 
.  columnar  Hve  virgs  lucidae,  earumque  ficus  variils 
ref})e6ltt  horizontis ,  ac  direftiones  utcunqui  ad 
flinidi  fpeftaioriiL  Float  quoque  alwiiia  geanrb 
•  Mhalatiofies  com  eflervefcendbo^  (imul  permiiced- 
'   tur,  color  virgarum  difFeret;  quae  none  albam  re- 
ferent lucem  ,  nunc  rofei  colons,  nunc  rubri  , 
-  non€  ilavefcentis.  £c  an  nonnubesaurorifiErabon- 
zoiitis  refpeftn  aiiduamdiu  nmobiiia  ftara  pocnity 
.  ii  tequali  vi  i  borea  prematar  ad  aoftralem  qaam* 
cunque  plagam  ,  quam  exhalatiouft  Afe'reae  ope 
auflralis  alicujus  rent!  ad  ipfam  pelluntur?  Vi- 
dentur  plurima  pbaeoomaoa  hoc  modo  facillime 
poiTe  explicari  ex  footiboa^  tfi  ft  tenoue  iotte 

1100 


Digitized  by  Gopgle 


Mdems  Jgneis. 


non  procul  aberunt.  Plurima  alia  auroram  ibec- 
tantia  egregie  in  daboradffimo  opere  inclyciisMft- 
dieiMCictis  Mairanus  expofuit.    Qui  aotem  ad 

fulphur  tantum  &nitrum,  tanquam  caufas  auro- 
rariim  hie  confugiunc ,  vix  ad  diverfifiimas  in- 
flaminabiles  materias,  quae  Atmofphaerac  infunt. 


nonma  fufcicaot  9  qoam  iolpbiir ;  hojus  enim 
flamma  i  lumine  aurora  prorfbs  diveda  eft.  3^ 

Quare  turn  qiioque  non  a:que  frequences  aurorae 
meridionales  ,  ac  feptemcrionales  contingunt , 
cum  iulia  &  meridionaiia  loca  ^  ut  &  ardentes 
montes  plarimam  fulphuris  exfpireot  Meridio- 
nales aotem  aorore  rariilime  faucosme  in  Axt^ 
glia  (a)y  in  Belgio ,  Germania ,  GaM , &  Italia 
{b)  fpedlatae,  funt  tamen  aliquas  vifae,  quae  mi- 
nus infolentes  in  Lapponia  &  Mufcovia  funt;  ap* 
paruerunt  tamen  Annis  1704  (r),  1734.  (d). 
1741.  Prsflabic  fedulo  amendifle  ad  aoiorast  for* 
te  enim  materia,  aliquo  tempore  ex  ciBlodeddoa, 
examini  fubjicietur;  vel  ars  fimilem  pra;parabit, 
ex  qua  cognofcetur ,  aut  ipfe  locus  natalis  in  ter- 
ras fuperficie  eruetui :  non  abludentem  maferiara 
Vetterus  lacus  in  Suecia  eru6lat  (r). 

id4o»  Saepe  eziguos  globus  ^  ignftus,  clara 
luce  fulgens ,  per  Acmofpheram  coefo  (ereno  ire 
&  abduci,  imo  &  in  terram  decidere  videtur,  qui 
quum  magnitudine  apparenti  ftellam  referat ,  St  el" 
Ja  cadens^  tramcwrrcns^  trmtwlans^  transwfa  ap- 
pellacur:  plerumqoe  vere&automnoobfervatur, 
.&  tantum  noSu,  quia  earn  aUcondit  dinini  lu- 


(a)  Philof.  Tranf.  N*.  461. 

(b)  Philof,  Tranf.  K\  460. 

(c)  LHifi.  dei  Acad.  R<n.  h\  1705. 

(d)  WiiDLtRUs  iiMeuwQ  lucido  fiiguin 


Digitized  by  Gopgle 


De  Mctcoris  Igmis. 


701 


minis  claritas:  credere  enim  par  eft,  non  paucio- 
res  iocerdiu  praecipites  labi,quam  no6lu(a):  cum 
locus  terrst  in  .quern  cecidlc,  inveiiicur»  fuper* 
lies  ejus  materia  eft'tenax ,  gladnofa,  ex  albo 


ex  qua  omne  inflafhmabile  confumtum  eft,  no* 
tante  lluddo,  Brunaeo  (6),  &  Menzelio  {c). 
Verum  Morconus  ^d)  hanc  materiam  vilcoiam 
efle  excrementa  nonnnllarom  avium ,  Conrofimiy 
Laroram  poft  Meneuum  {e)  probaie  amiifiis 
fait.  Percurrit  hie  ignis  eos  Atmofphsra  tra£luSy 
in  quibus  inflammabilis  materia  natat,  pendetve. 
Ars  ejusmodi  ftellas  imitatur,  fi  campnora  cum 
uiiro ,  limoque  terreftri ,  viao  vei  ejus  i^icu  ir« 
rigua,  informam  globi  oompingatur:  hicglohua 
incenfus  projefhisque  per  ASra »  ftdlam  eaden« 
tem ,  cum  iimili  reGdua  tenaci  faece  perfe6le  re- 
fert.    Sunt  hujusmodi  produfta  ,  &  limilia  alia 
inflammabilia  in  Atmofphacra ,  quamvis  fub  tenuium 
haliuium  foima  in  ea  natenc^  non  uti  memorati 
i.  h  camphori  eompaf^i  giobL 
^9     $.  1641.  Caftor     PoUux  voeantar  exigusflam- 
mulae ,  faeviente  tempeftace  ad  apluftria ,  antemias , 
funes ,  partesve  quascunque  navis  exflantes  ob- 
%  fervatas,  &  uc  volucres  fedem  ex  fcde  mutantes  ^ 
nihil  exuientes  aut  conumpentes,  fepeonay  bi- 
4.^'  nes ,  ploresve  Gmol  confpiduntnr.  Tradont  nautsD  ^ 
^  teneilos  lucentesque  efle  pifciculos ,  qui  cum  fluc- 
^  tibus  in  fpumam  collifis,  atque  in  altum  excuflis, 
V  ad  quaslibet  navium  exftantes  partes  jaciuntur  , 
iisque  adha;renC9  &  lucent ,  quamdiu  vivunt.  Fa- 
'  bula 

^  "      Tfl}  Gasibitdus  in  Plyf.  J.  3.  L.  3.  C  7, 
:*  lb)  Gassendos  L.  C. 
.  Ic)  Ephem.  German.  Cut,  Decur,  2.  A*.  9.  Obf.  7a. 
Xd)  HiJhr.Naimr.  Northamptov.  Ci^  5.  pig.  353. 
(#)  MaaaiTTX  Fitm  pag.  uf^ 


Digitized  by  Gopgle 


Di  MeUms  Igmiu 


tolt  «ft  f  WOk  inaliim  eft  omen,  bin»  flam* 

mulas  profperuin  corfum  prenimdare  (a),  vel 
brevi  ceflaturam  procellam. 

|.  1642.  Ambulones  funt  ignes  fatui  cxigiii,  fr 
gnre  fa^pe  routtdci»  iucerdum  coookka^,  aiKal* 
ttrius  cbff(M0di»  nugQkiidiDfe  flaimnani  canddcB 
r^ferenies  »  interdmn  tamen  htiores ,  &  quidem 
vti  virgukorum  incenf;^  fafces,  auc  cylindri  12  vel 
J 5  pedes  longi,  &  diametri  unius  pedis;  cl^rio- 
lem  aliqiiaftA>  kicem  ceceis  ^jgences,  aJicjuaiido 
gyciiriorem ,  ptnpmeam:  cQmiotts  h^ei^li  ignet 
aunot  haiff»y  quam  coianui;  erraiK  hioc  inde 
jo  Acre,  non  procul  i  terras  fuperficie,  duo,  tres, 
pluresve  fimul ,  plerumque  movencur  curfu  cele- 
xif  fed  iaordinato:  perftanc  diutius  breviusve  pro 
aM^nitudine  materiae  lucentis ;  frcqueiues  funt  in 
loos  {ungoibat  9  oI^Doflt  y  prittdofis,  anindiiie- 
tis,  ccBBieterus,  prope  pacHuila ,  fimeta:  pleniBH 
que  aeftate  &  Hib  initio  autumni  apparent;  fed  in 
agro  Bononicnli  per  univerfum  annum  nofte  0- 
paci  vifuntur:  ibi  enim  hyeme  frigida,  &  cam 
ibinm  nive  tedtam  eft ,  copiofiorei  funt,  qnam 
tsftaie  calidiffima :  Hyeme  qaoqoe  d>fenrantar  ^ 
qQos  in  Provinciae  oppido  Rogono  videri  tradit 
Gaflendus  {b).  Apparent frequentioresinregioni- 
bus  calidis  quam  fogidis;  in  Italiapropefiononiam 
copiofi,  maximique  (r);  nonnunqtnm  fubico 
fEaoefcnm ,  mox  in  alio  loco  re^lendent ,  pleram* 
que  ad  altitudinem  fex  pedum  S  foJo  natantes  , 
nunc  fe  explicant,  mox  fc  contrahunc ,  nunc  in- 
ikar  uadarum  delaQ  IcintiUis  pluunt  igneis  ,  fed 

ab$- 

(a)  Plinius  L*  C  37.  Cabpanvs  in  Jidh 

li/it.  L.  2.  p.  69. 
(h)  Phyfica  L.  2.  Sea.  3.  Qip«  7. 
{€)  FbUif.  Tranj:  41X. 


Digitized  by  Google 


abflqw  crepiCUt  aliquando  deCuiunt  am  terribili 
iQgmco  f(astore»  i«iHU»  non ;  Jiihil  iocciidiuit;  fe* 
fuiatiir  fugieiitei  ,  prMcdmic  infeqiieiicn  ;  alU 

qaaiido  tocam  focieiacem  viatorum  innocuo  lu^ 
mine  ambiunt  (a),  capti  aliqui  oblervati  fuerunc 
conAare  ex  materia  ^uceme,  vifcofd,  &  iubrica, 
kiftar  fpexBMii  nunram^  nee  calidi,  nec  uraite, 
fed  tamum  hiceniey  adeo  ut  videttor  dTe  materia 
oleofa ,  phofphoica  ex  patrefa£lis  plantis ,  cadave- 
ribusque,ardoreSolis  praeparaca,  elevata;  vefper- 
tino  irigore  condenfau  lucensque;  non  tamen  o- 
pinor  omnium  maceriam  eiTe  eandem,  baud  du« 
bie  eoim  Boaonienfea  i  Selgids  difieront:  faba- 
lofum  eft ,  hujusmodi  ignes  eile  cacod»inone« » 
animas  errantes,  aut  ipfos  malignitate  Icinerato^ 
res  in  devia  abducere ,  aut  in  forfas  paludesve  prae- 
cipiiare ,  veluti  aliqui  nugati  funt  Philofophi  (b) ,  ne- 
que  funt  inre6ta  phosphorea,  licet  id  ailemim,(^}l 
'\   §•  <643*  Htic  refiereiidiHD  eft  alcerum  genus 
-"Ambulonum,  quod  Awibuhnts  inctnUarios  voco, 
f  quia  non  tan;um  lucent,  ut  priores,  fed  palearia, 
te6la  flraniinea,  &  cedes  incendunt,  quales  olim 
^  in  Germanic  (i^),  el^o  feculo  in  Gallia  in  pago 
t^fioBiiecourt,  qui  flavio  Eure  adjacet  {e) ,  hoc 
^^iecolo  in  HoUadft  (/),  &  inltalii  {g)  exftke. 
V^runt:  Hi  aliquando  rotundoe  figurae,  &c  difci  lu. 

naris^  nuncfuaalis,  nunc  minims^  faculae  magni« 
II  •  tudi. 

ia\  Tbok.  Shaw  T^amels  on  Bofbary.  pag.  363. 

SENNtarus  Epitom,  Pbyf.  Lib.  4.  Cip.  9.  Car- 
-  :d ANu s  di  Vw.  m.  Libw  xiv»  Cap*       Boniiiui  XML 

^fy^Mt.  Lib.  2. 

vJ'^C^')  Valisnerii  0/)tfr.  Tom.  L  fi^* 
c>^(      Tacitus  Lib.  xiii.  Annalium, 
v(^)  Journal  des  Scavans  Tom.  2.  pag,  6l5l« 

If  )  ■  " 


A  s  c  H  u  n  T I  Ekm,  thyficce. 
f^'     (g)   Rita  Dijjert.  MeteoroL  Aranseewi  Ob/ervati0* 
^  Me  e  J'coperta  deUa  caufa  di  Fuocbi  ^c. 


Digitized  by  Gopgle 


70+ 


Di  MttiorU  Ignm. 


todinem  haboemoc :  alii  infilhiot,  lUii  qnacanqi^ 
direftione  ferantar ,  natic  lendut,  nunc  cderius, 

non  tamen  homine  currente  rapidiores:  a  CI.  Ripa 
obfervaii  in  Agro  Tarvifino,  &  pulcre  defcripti. 

1644.  Ignis  lainbens  vocauir,  qui  aliquando 
puerorum  (a),  adulconimqpe  capillia  (A),  & 
EqiKH'am  jabis  ( r )  adbsiece  cooipicicur ;  prsBci- 


ad  Meteora,  etiamfi  ii  mulcis  autoribus  hue  refe- 
ratur  :  fed  eft  Fiuidnm  eie6lricum  fri6lione  ca- 
|ttUonim  exdtatiun  &  lucens ,  ideo  etiam  crepi- 
tanst  ud  non  temere  ]^ob.  Waitfii]s(£/) ,  & 
les  (f)  furpicati fitnt.  Haffauoni imo pingiiedine 
unfto  adhncrere  quoque  dicitur  (/),  aucpilis  (g): 
forte  autem  hie  a  priori  diverfus,  Ignicalus  errans 
modo  efl: ,  qui  ab  oleofa  maceria,  qua  hadaunda 
fttic,  alle£lus ,  potios  ad  baftam  acoeilcritt  qoam 
BC  earn  in  libero  Aere  prstercorreric 

5.  1645.  Nonnunquam  in  Aere  noftu  ingentes 
traftus  luminofi  apparent,  fubito  ex  uno  in  alte- 
rum  loeum  delaci,  quos  ignarus  Meteorum  efle 
judiearec:  qui  cantum  a  mulasy  cacervadm  no^ 
volicancibas,  phofpbori  lucem  ez  omni  parte  oor* 
poris  exfpirandbus ,  oriuncar ;  velod  in  Italia  obler- 
vuvcruuc  \^alli3nerius(i&)&  Scbeuchiem^  quod- 


{a)  1. 1  V  T  u  s  L.  I.  C.  39.  V I R  G  T  L I  u  s  JF.nt,  L.  2. 

(/;)  Car  D  ANUS  L.  8.  C.  4;^.  Variet.  ABa  Pbyf.  ^fed. 
vol.  3.  Of  f.  3.  P  L  1  N  1  u  s  Hifl.  Nat.  L.  2.  C.  1 1 1 .  Cjf.  l  1  u  s 
R  H  o  I)  I  G I  N  u  s  in  ^ntiq.  LeEt,  S  c  a  L 1  o  E  R  in  Exercit.  174. 
Bartiiolinus^/^  Ijuce  AnimMm  Cap.  10.  pag.  59.  in 
Hifior.Hift9r.  70.  Omur.  3.  pag.  138.  PbOof.  Trmf,  N*.  47<5- 

(c)  Vervlamius  Hift*  Nm*  ii  farm  ealUi  4ib.  1* 

id)  Abhandlung  vm  der  EledtrUitati.  Oip.  5. 

(f)  Pbilof  ZW.  W.  476. 

(/)  Seneca  0,  ii.  L.  i.  C  i« 

(^)  Pltnius  L.2.  C.  37. 

(b)  In  Open  Tom.  L  pag.  3$.  $  , 


proprie  non  perdnet 


que 


Digitized  by  Google 


De  Mitems  Jgtms.  jos 

qae  ab  Willugbejo  &  Rajo  confirmatur:  fimilia  in* 
fcSa  admodam  lu^ntia  func  inlofulis  AotiUistefte 
Pacre  del  Tercre,  io  Goatimali  Americz ,  in  Co- 
ronundel:  de  qiubos  egic  fiottonot  in  Pyrologii* 
lopographidL 

164,6.  Ad  Meceora  fulgentiora  peninet  Boo 
U$y  Fulgur,  Fulmen, 

Bolidem  appellamns  globum  ardencemmagnom ,  Tab. 
lapdiflSme  per  Aeiem  delatum ,  plerrnnqoe  • 
quam  caudam  poft  fe  trahentem.   Ariftoteles  Qh^^  ^ 
pram  vocat.    Sunt  ejusmodi  globi  faepe  ingentes, 
varia  apparent  magnitudine,  interdum  eorum  dia- 
meter cernicur  modo  quarts  parti  diametri  Luna 
cqualis  (a)  ,  tamen  Lanari  magnitudine  appa* 
rtufletradttnt  vetieres(£),&recentiore8  (c),Ga8« 
fendus  ipfe  aliquam  diametri  dupio  majoris  Lunari  ^ 
confpexit  (^i) ,  qui  Facem  hoc  Meteoron  appellat. 
Kirchius  ejusmodi  bolidem  Lipfiae  Anno  1686  vu 

y^jdxt ,  cujua  diameter  femidiametrumLunae  circiter 
quabat;  tantaqoeluoe  oo6lQTerram  illuftrabat^  uc 

1^  ejus  ope  flne  candelii  le^re  potniflet ;  pedefieocim 
evanuit:  viftquoquefuit  in oppido Schlaizia, unde* 

\  cim  milliaribus  Germanicis  a  Lipfia;  unde,  banc 

^  Bdlidem  ad  minimum  alticudinem  fex  milliarium 
noftronim  iiabuiOey  colligi  poteft :  G  miiliaris  loo- 
gitudo  12000  pedum  ponatur;  diameter  hujus  ar* 
aentis  Bolidis  pedum  335  fuit ,  fecundum  aliorura 
calculum  duplo  major  fuiflet.  Sed  multo  major 
f uit  Bolis ,  quam  CI.  Balbus  Anno  17 19.  Bononias 
oblervavit        cujus  diameter  Lunas  pleoae  par 

^  {ayLHift.deVAcad.  Roy.  A».  1718.  pag.  50.  A'.  l740'P«fi*3r 
'  •(d)  Seneca  Om.  N.  L.  i.  C.  i. 

( c )  Pbilof'  Trwf  N«  462.  cf  N*.  4<53. 
%(^^;  Pbyfi^(^  S.  3.  L.     C  7. 


Digitized  by  Gopgle 


7otf  Di  Mitmb  IgrnU. 


vjfa  fuit ,  colore  qaafi  ardentis  Camphors  ;  tan^^ 
tarn  quoque  fpargebac  lucem ,  quanta  Solis  orien- 
lis  eile  iolec,  fic  uc  minima  quaeque,  per  terrain 
paffim  diiperfa,  probe  cerai  pooieriiu  :  appare- 
bant  in  ea  qaatuor  voragines,  fumumesTpiraoMt 
flammulfleque  ardentes  pliniroae ,  quae  &  globo  in« 
fidebant,  &  foras  emittebantur;  cum  cauda  fcp* 
ties  diametrum  globi  fuperante :  inftituta  compa* 
raciooe  altitudinis,  quam  bolis  in  vanis  iocis  ha- 
bere vifa  foic,  coamtiCy  earn  nec  mintif  16000 . 
MC  plus  20000  paflibofl  fiiifle  fopra  /bluoi  elb* 
vatam,  &  proinde  ejus  diametrum  35(5  decern- 
pedas  a^quarte.  Super  quae  loca  tranfiic,  odorem 
gravem  Sulphuris  fpaxCit^  nec  fine  fragore  difTi- 
liit,  quaies  effe£lus  eciam  ediditBoUs  Anno  16769 
i\prilia  %  conTpefta  &  defcripu  ft  Mooiercbia 

§.1647.  Comingit  nonnunquam,  ut  cam  e)ui« 
modi  Bolides  definunt ,  nubecula  coloris  cinerei 
in  Aere  remaoeat  (a):  alias  promoveotur,  alia 
ikanc,  vel  ilare  Tidentur  aliquamdiQ  in  eodem  lo- 
co Atmofphsm,  velnci  ilie  fimiat,  quasKir* 
ebius  (b)  &  Wolfios  (c)  obfervaveruni :  Om« 
nes  tamen  ita  fulferunt ,  uc  lumen  luns  fufi  clarica- 
ta  mukum  fuperaverint. 

^  1648*  Qaoniam  odorem  Suiphuris  in  iis  lo* 
cb,  fuper  qiUD  tranfivit ,  fpargiti  vixdubitamusi 
qutn  Bolis  tiieritNubes  e  fulphartlspotiffimuro) 
turn  ex  aliis  inflammabilibus  exhalationibus  con^ 
{lata,  orta  cx  Terr.ie  motu,  quo  ingcns  caverna 
fulphurea.aperu,  &  in  alcum  fulpbur  projo6ium 
fuic ,  vi  ventonim  agtcatum  &  promocum :  nobes 
baec  fulphurea  propter  eCfervefcentiam ,  quam  oc* 

cur« 

(fl^  W  H  I  s  T  0  N  of  a  Surprizing  Meteor,  A\  1 715). 
ih)  E^bem^.r.  German.  Cur.  A\  1688. 
(c)  AQa  Ujificiu  A*.  1708.  pag.  526. 


Digitized  by  Gopgle 


J3e  McUoHt  igmis.  707 

curfu  aliamm  exhalationam  conoeperk »  fncenfii 
Am;  ardens  jamflnida  materia  ia  fluido  A£re  glo- 
bofiun  figuram  induit :  Bolides  nonnullae  quievis- 
fe  obfervatae  fucrunc,  cum  nempe  inflammabi- 
les  exhalationes  in  loco  tranquillo,  quo  fuipen* 
debancur,  noa  fuerunt  propolue:  vel  cum  procid 
A  SpeSatoit  natas  &  ad  ipfum  puHc,  mrum  mo- 
veaotor ,  an  inflftanc ,  judicari  nequit.    Sed  & 
Bolides  aliae  prasrapida  celeritate  a  ventis  propul- 
faj  fuerunt.    Caudam  five  longum  ignem  porrige-Tab. 
re  videntur  (a)^  pardra  quoniam  cioeres  nubisJ?^'"- 
combuftae  in  locis  percurfk  relinqnontur ,  qui  ^* 
quamdiu  candent ,  cmaticor ,  frigefafti  e  con- 
ipeilu  evanefcunt.  2°.  vel  cauda  apparec  propter 
immenfam  celeritatem ,  cum  acies  noflra  non  dis- 
•V  cernat  tranfitum ,  fed  quacunque  cucurrerit,  id 
^QVxsa  igncum  ciedac ,  tanta  enim  efl:  velocitas 
^^otusy  ut  partes  ejoa  o(m  diipidantar;  fed  tan* 
mm  fumina  prendator.   Lueis  claritas  fblidiomn 
I  materiam  effe  incenfam ,  quae  copiofifljmum  ig- 
I  nem  colligere  potuit ,  arguit,  qualis  eft  ea  ful- 
:  phuris,  oleorom  £  vegetabiiibus^  cum  permiftis 
I  aliis  terreftribnt,  force  &  falinis :  color  enim  flam* 
4  niae  albui,  non  merum  fulphnr  ardeie^  evidential 
^  fjmeprobac. 

5.  1649.  Ingens  id  Lumen,  quod  Kavina  Fa« 
ventiae  a  fe  vifum  dcfcripfit  (Zp),  quod  CI.  Mon- 
tanarius  Anno  1676.  Marcii  31.  obfervavit,  Boll- 
ix dis  fpeciem  fuille  vera  (imiie  eft,  id  enim  liuic 
iMathemadco ,  Bononias  degenti,  apparebat  fuper 
mare  Adriaticuin  tanquam  ex  Dalmacia  venifle , 
tranfibat  fupra  univerfam  Icaliam,  in  quibusau- 
^ceny^dcale  fuerac  locis »  audiebacar  crepitans 

rhilof.  Tranf.  N".  463.  pag.  60. 


Digitized  by  Gopgle 


7og  Di  McUoris  IgneiL 

Tab.  fragor;  Ligurni  infuper  fonus  tanquam  cxplofa* 
xxviiT.  rum  balUltarum ;  &  pol^quam  cranfierac,  CotGr 
f ^*  V  cum  varfus  mare  delatum »  Ifarepicos  veluti  fi  pro- 
U'aftis  fuper  lapidea  ftrata  curribas  fequebacur: 
hoc  lumen  velociflime  promovebatur,  i6o  millia- 
ribus  Italicis  intra  horse  minutum  :  id  in  aliis  quo- 
que  confpe^lum  locis  (a);  uti  figura  7  Tabulae 
xxvuL  repraefentau 

%  1650.  Fulgur  vocator  flamma  magna,  ad- 
modum  lucida ,  quaquaverfum  lace  explicica ,  re* 
pence  in  fublimi  emicansi  deHncnsque,  ica  ucmo* 
mentanea  tantum  fit. 

%.  i6si.  FulguKU  e^quecodoiereno,  accon- 
fpicuis  in  eo  aliquot  nubibus :  rarifHrnum  eft  Ful- 
gur, ni(i  dies  calidi  prsceflerint :  Fiteifat  abs^ 
que  Tonitru,  laepius  tamen  hoc  fimQlaoeft:  abs- 
que eo  vix  ter  quolibet  anno  Ultrajedli  fulgurat: 
rarilTimum  eft^  fi  aliauid  damni  rebus  terreflri- 
bus  adferaCt  com  in  lublimi  caoium  hsc  inoeo* 
dia  fiant ,  nec  longius  profilianc^ 

$.  1652.  Folguris  materia ,  quas  ignem  pro- 
fert ,  efl  Plantarum  oleum ,  calore  diurno  attenua- 
tum  &  fjrfum  elatum,  turn  quicquid  Sulphureum, 
oleofumve  ex  Tcrredri  iblo  exhalivecic  »  quod 
hiuc  inde  inde  in  Acmofphsra  di^perfum ,  nec  con- 
tinuum h^rens,  partitb  vidbusmcoiditur,  flam- 
ma fe  explicante  quantum  traftus  exhalationis 
cjusmodi  patet,  cui  alia  occurrit  in  Aere  quoque 
pendens  aataosque  fubflaniia ,  quacum  efferveicit, 
jgnem  concipit  t  atque  fimul  difflagrat :  fi  tamen 
interdiu  f  iln;urat,  poteft  materia  incendi  iiadiia 
Solis  nubem  rotandam  perreptancibus  &  focom 
foriiiantibus ;  vel  polT-int  radii  a  concava  nube 
replicaii  in  focum  maceriam  ioUanunabilem  incen* 
dere.  1653. 


Digitized  by  Gopgle 


De  Meltms  Igntis* 


709 


§.  1653.  Fulmen  vocatur  flamma  fulgentifllma, 
fubico  orUy  magno  impeoi  &  praerapida  celeri* 
cate  lata  Aerem  in  quamlibec  cfeterminacio* 
nem^  ex  terra  forfum,  hmzontalioer ,  oblioue, 
cieorfiiin,  in  linea  refta,  vel  in  pluribus  reclis, 
ferpentinis  quafi  duftibus,  ad  varios  angulos  jun- 
£tis ,  faepiflime  cum  ingenti  fragore  deflneos. 

$.  1654.  Ex  obfervationibns  Ularaje£ti  capds 
paieCy  quolibec  anoo  ibt  dedes  qumquies  fulini- 
!?  nare  ,  numero  quodam  medio  fumco  :  omniom 
creberrime  &  paribus  vicibus  menfe  Majo  &  Ju- 
lio fulminat ,  ac  his  quidem  menfibus  triple  plus 
qoam  Aprili,  aut  bepcembriiduplocrebriusquam 
Junto  vd  Augufto:  rari  enim  omnero  fulminat 
April!  &  Sepoembri;  <k  totiet  quoque  Jonio  quam 
Augufto:  raro  aliis  anni  temporibus  fulmina  prs* 
■  micant ,  quam  memorads  menfibus  :  Fulminat 


Solano;  sque  crebro ,  qoamvis  adhuc  minus, 

'  flandbus  Euro  &  Favonio ,  omnium  rariflime  flan- 
;  te  Aquilone ,  Borea ,  &  Cauro :  Sed  haec  omnia 
tantum  illi  Urbi,  &  folo  circumjacenti,  fun^  pro-^ 
'  pria:  Aliis  in  regionibus  alia  oblervabuntur. 

fi.  1655.  Quoniam  loca  fulguriu  incenfom  re- 
^^doienc  flilphur,  vix  dubitari  poteft,  quin  Ailphur 
'  fit  prsBcipua  materia  inflammabilis ,  quae  Fulmen 
s  ingreditur:  flamma  corufca  ejusque  color,  &  fra- 
"v  gor  fecutus  Fulmen ,  merum  fulphur  non  eile  pro* 
^^bwi^  fed  alias  permiflas  exhaladones ,  que  in 
•'•^aperto  ASre  incenfie  cum  fragore  exploduntur : 
-  Xfs  ita  comparacom  efle  Balfamum  fulphuris,  ni- 
^  .  mio  igne  in  vafis  claufis  agicatum,  &  deindc  pro- 
^jeflum,  ^etexic:  quaodo  Spiricus  Vini  cXther^us 
cpnficicur  ,  oriuncur  Ipecies  florum  fulphuris , 


Digitized  by  Google 


710  .D0  Me(ems  Igmh. 

cum  impetu  diiFringunt  (/?):  in  apertoAereincen- 
fz  cum  crepicu  diiplodi  plura  Dovimus ,  veluti 
XoiK  Aurum  fulminans ,  Auripigmentum  com  Ni- 
tro  &  Sale  Tartan ,  AjDtimonkiin  diaphoreticam 
cum  fapone  nigro  (Z>^,  Pulvis  fulminans,  Fer- 
rum  in  Aqua  regia  foJuium  miftumque  cum  Sale 
Tartari;  Plumbum  in  Spiricu  Nicd  Iblutum  &c. 
8ed  mulca  alia  innotuerunt^  quae  in  loco  cbufo 
incenfa,  com  fragore  difflagranc ,  vdnd  poivk 
pyrius ,  Arfenicura  rubrum  cum  Spiritu  Nim  di- 
geftum  (c),  Spiritus  Nitri  G^offroyanus  curaO- 
leoquocunque  fliilatio  permiftus;  turn  &  omnia 
Olea  &  SpimiiSt  que  m  vaiis  ciaufla  a  oimis  ve« 
keBienu  Jgoe  lugenciir :  forfican  Natora  plurimis 
aliis  exhwtiomtaf  &  iaflammabifflms^  cnmfiil- 
phure  miftis,  utitur  ,  ad  eosdcm  effeftus  prae- 
itandos ;  quamobrem  omne  Fulmen  non  erii  idem, 
aigue  in  variis  regionibus  diverfiiTimcuiu 

J.  1656.  Omaia  fere  icm  folpluoneaa  trafiof, 
Qt  &  Petfolei  &  Naphdm  furiiim  m  Atmofpbmm 
exfpirat,  una  cum  plurimis  aliis  exhalationibus, 
qua?  fulmen  componere  poflunt:'  Natanc  in  Acre 
copiofiilimi  Tales ,  praecipue  niui  matrix »  qua^ 
procul  dttbio  fulphuieis  alnsque  ezhalatioiiibasoo* 
currk,  &  una  com  iis  mifcenir  ad  fulmen  com« 
ponendum ;  quaenam  aliae  exhalationes  pro  fulmi- 
ne  concurrant,  temeritatis  elT:  determinare:  qua- 
lefcunque  fuerinc,  eas  omnes  in  iequentibus  Mate* 
riant  fulmineam  appellaba  Hujos  afa6lus9  quam- 
vis  fub  formi  exfaaladonum  in  Atmofpiisri  voli- 
tent ,  fe  habenc  inftar  line®  ex  pulvere  pyrio  for- 
macae^  cujus  flamma  ab  uua  parte  ingipiens ,  ig- 

nium 

(fl)  L*Hift,  de  VAcad,  Roy.  A\  17^9.  pag.  85. 
(b)  LHift.  del* Acad,  Riy.  A«.  1736. 
ic)  Boij£Tus  Medic,  i>eptentr.  Lib.  2« 


Digitized  by  Google 


De  Meteorts  Igms. 


nium  modo  alimentum  fuum  fequitur,  &  per  uni- 
verfa  grana  usque  ad  alteram  extremitatera  de- 
currk^  donee  omnis  combuftus  fuerit  pulvis:  pa« 
ri  modo  inflammati  in  Aire  tni&is  fulminci  ab  a« 
no  extiiemo  difflagrant ,  curretite  flammft  ad  alee- 
rum,  qua  illam  vena  fui  pabuli  ducit,  velutiin 
Naphthd  eft  notiflimum  (a):  hinc  radii  fulminis, 
qui  per  Aera  vibrari,&  aliquando  diffindi  in  duos 
piuresve  tra£ltts  videntor,  nunc  redirct  nunc  in 
nneis  ad  angalos  varios  junftis  projici  y  tancum 
quod  flamma  tradlibus  vario  fitu  jacentibus,  fe- 
cumque  cohacrentibus  occurrat.  Idcirco  fulmen 
nunc  horizontaliter,  nunc  ex  alco  deorfum^  nunc 
ex  terri  furRim  curtere  videtur,  (i  enim  perfpi« 
rans  i  territ  fohninea  materia  nrope  folum  accen« 
datur,  furfum  pronimpente  flammi ,  videbitur  - 
fulmen  ex  terra  ejici:  fi  idem  traftus  Sl  parte  fu- 
periori  acccndatur ,  deorfum  prorumpet  fiamma, 
videbiturque  fulmen  e  coelo  labL 

§.  1657.  Quamobrem  iis  in  lods  podffimom 
fulmen  oMenrabieiir ,  ubi  ex  folo  fiilminea  ma- 
teria exfpirat:  qiiamvis  tamen  haecexfpirataa  ven- 
tis  ad  alias  plagas  deferri  pofllt,  ibique  difflagra- 
re  :  hinc  in  nonnullis  iocis  fspius  quam  in  aliis 
ifttlfflinac,  creberrime  in  iis,  quorum  folum  ab  ar- 
deme  Sole  torretur,  &  vana  olea  ac  co]Mofiffi-* 
mum  fulphur  exhalat;  rariusin  locis,  quse  intus 
nec  olea,  nec  fulphur  alunt,  aut  in  aquofis,  hu- 
roidis ,  frigidisque  regionibus :  ideo  in  Groenlandi^ 
vix  tonat  &  fulminat  notante  Hans  Egede:  in 
Scotid  tonitrua  &  fulgura  non  efle  frequencia  tra- 
didit  Sibbaldus:  de  Scythid  &  locis  rigentibus  id 
affirmavit  Plinius:  nihilominus  in  Yslandia  tonac 
frequenter  t  imo  faepius  liyeme  quam  aeflace;  fed 

no- 

(«)  PLUTAkcttus  Ht  ftudkxmdrt. 

Yy  4 


Digitized  by  Google 


De  Meteoris  Jgneiss 

notum  eft  banc  infulam  abundare  fulpbure ,  cojus 
virginei  maflk  ibi  funt  magnkudine  pu^ni  {a): 
monui  §.  i<^54-  UlurajedU  decies  quinquies  fulmi- 
oarcy  fed  Leyds  taotam  decies  fulminat,  fooc- 

3 lie  fiilinina  (emper  innocua ,  vix  ieculi  fpacio 
amnum  inferenda,  Ulcrajefti  autem  frequentes 
S  fulmine  calamitates :  in  iEgypto  &  /Ethyopia 
vix  fuiminat,  in  Sicilii  6c  lulia  IrequentilliiDe 
in  porcu  Suiatte  Sl  Mayo  usque  ad  Septembrim 
▼ehemendffime  fulminat  &  conat ,  tefte  Man- 
delslo  (cr).    Cur  tamen  medio  in  oceano  fulrai- 
oac  ?  quia  per  aquas  ex  fundo  oceani  ingentes 
tra£Uu  fulphurei  lurfum  pelluntur ,  yeluii  cum 
fondtim  aquis  in  variis  condogic  locis,  quorum 
aqos,  candeli  admoti^  inflanmiantnr  (d);  ac* 
cenfis  nempe  fulphureis  exhaladonibus ,  una  cum 
aqua  erumpendbus ,  aut  a  vends  hue  pelluntur.  In- 
cenditur  fulminea  materia  in  Aere,  cum  ei^bab* 
tionibus  vel  vaporibus  occurrit,  quibuscum  ]giiF| 
vomi  effenrefcentisl  vehementer  efiervefcic 

$.  1658.  Quoniam  in  hifce  regionibus  a  frigo- 
re  hyberno,  nive,  glacie,  terrac  ^rortex  exterior 
conflringitur ,  vix  hyeme  ex  interiori  terra  ex- 
ipiratur  fulphur  aliave  fulminea  materia ,  hinc 
byeme  apud  nos  non ,  auc  oppido  laro  fulminaCy 
ud  quoquetin  Rricannii  obfervator  {e).  fimulac 
autem  a  verno  Sole  terra  incipit  recludi,  exfpi- 
xatur  aliquid  menfe  Aprilis ,  quod  incenditur :  Ve- 
rum  a  major!  calore  Solis ,  in  lerram  profondius 
penetraote»  cortex  meofe  Majo  magis  apericur, 

nunc 

(a^  Jo  HAN  Anderson  Nachrkbtcn  vm.XiUmL 
(Z?j  Flinius  Lib.  2.  Cap.  51. 

fc)  Mandelslo  Itinerar.  Lib.  i.  pag.  59. 
d )  Commeiitarii  Bomn.  pag.  119.   Lucretius  Lib.  6* 
Fbilof,  TransaS.  N.  734- 
(e)  MoETOir^s/ior.iAiar.NoETBAUfTOxr  pag.  3484 


Digitized  by  Google 


De  Metmis  Jgneiu 


dqhc  copiofior  fulminantis  materis  exfpiratio »  & 
quicquid  colle6tum  conclufbmque  hyerae  fuerac » 

furfum  ex  terra  in  Acrem  rapitur,  iceo  frequen- 
tillimum  fulmcn  Majo  menfe:  &  prcTcipue  pofl:- 
Guam  caior  uno  alcerove  die  intenflor  prasceiTerit : 
Minor  copia  ejusdem  macerias  rellicic  in  fuperiori 
cordce  cerrs  pro  Juoio ,  led  i  profondioribus  vis* 
-ceribus  interim  nova  adlcendit,  quae  attenuatur, 
prsBparatur  ,  ita  ut  a  fervenciflimo  Julii  ardore 
quafi  catervatim  elevetur,  &  accendatur;  hinc 
sque  frequens  fulmen  Julio  ac  Majo :  quo  au« 
cem  seftas  eft  calidior,  eo  frequeDCins  fulminat: 
decrefbence  dein  calore  fequendbus  menfibus, 
parcior  fit  ex  terra  exhalatio  fulminantis  materiae, 
atque  hinc  parcius  quoque  fulminat,  donee  06lo- 
bri  &  reliquis  hyemalibus  menfibus  condrifla  % 
firigore  noltra  Tellus  exfpirec  fere  nihil.  Idcirco 
videmus,  quam  ob  rem  flantibosAqoilone^Borea, 
&  Cauro ,  rariffime  tonet ,  cum  hi  vend  Terram 
frigore  conftringunt ,  atque  ita  erumpere  fulmi- 
neas  exhalationes  impediunt ;  aut  ne  eruptas  &  ia 
Aere  natances  eifervefcanc,  effidunc:  contra  flan- 
te  Auftro,  calido,  humidoqae»  omnia  refolven- 
te,  aperitur  Terra,  &  abondans  fulminea  mate- 
ria in  altum  exfpiratur,  quae  facillime  accenditur. 

5.  1659.  Videtur  flamma,  quae  ab  una  parte 
traflus  fulminei  incipic,  dum  totum  traftum  ra« 
pidiifime  percurrit »  nonnuUas  fecum  deferre  & 
provolvere  partes,  quas  non  tarn  cico  incendere 
poterat;  has  cum  in  aliqua  accumulaverit  copiS, 
i&  interim  valde  calefecerit,  ut  una  cum  reliqua 
iB^ria  incendi  polTmt ;  turn  inceofas  fubito  & 
maxhno  cum  impecu  diiploduntur,  atque  ita  fra* 
^gor  ingens  exciutur,  quern  Tmtru  appellamus: 
podquam  enim  deGit  Fulmen ,  mox  Tonitru  ie- 
quicur. 

Yy  5        5.  i6<Jo. 


Digitized  by  Google 


714  Z)#  Meteoris  Igntis. 

j.  1660.  An  non  accumulata  ilia  materia  fulmi- 
nea,  &  propter  copiam  aoodum  totaardens,  ^« 
neos  iftos  format  ^obos ,  qui  gravitate  foa  i  cos- 

10  in  locis  fulguntb  decidiile  obfervati  faiK,  & 
qui  deinde  adeo  calefafli ,  ut  fubito  per  totam  fub* 
itantiam  ignem  concipiant,  fua  difplolione  ingen- 
tes  flrages  ediderunc ,  calamitatesque  triftiffiaii§ 
iDtulerunc  (a)?  Id  mihi  verofimile  videmr  a 
capcis  &  fne ,  &  ab  aliis  obfisrracionibtif :  fa:en- 
dum  taincn  qualibet  tempeftate ,  qu2  fu/minar , 
hos  globos  non  confpici,  cum  nempe  aut  eicigui 
funt,  non  cnimpugno  majores  deiiderantur,  auc 

11  plus  abfunt,  quam  uc  acie  di/ceroi  queanc,  vd 

Fulmen  ex  alii  matierift  conflat. 
(.  1 66 1.  Qiamvit  Tonicru  anom  tantum  fra- 
gorem  excitet ,  nihilominus  faepe  fub  fpecie  gra- 
vis &  diu  continuati  murmuris  auditur,  aliquan- 
do  30  vel  40  minutorum  fecundorum  (b)^  pro(v 
ter  variai  efos  i  nnbibut  &  ab  obje&is  teneftri* 
bus  repercailionet :  hinc  enim  in  valiibos ,  quas 
varii  montes  ambiunt ,  tonitruum  terribilis  &  diu- 
liflime  continuatus  fit  mugitus  ;  cum  prope  ali- 
quern  explofiim  tonitru  untum  unum  fragorem 
edere  obfervatur :  nihilominus  C  flamma  duot^ 
tresve,  auc  plures  incenderit  traftus  fulmineosy 
fmguli  in  line  cum  fuo  fragore  definent,  aut  quo- 
ties  aliquam  accumulatam  in  'IVaftu  fulmineo  co- 
piam incenderit,  idque  in  eodem  tradlu  pluribui 
tecerit  locis,  plures  fient  folminis  eaplofiones, 
atque*ita  phires  ibm  aut  fimul,  aut  bfeviieiequeii* 
les  audiri  poflUnc. 

J.  1662. 

(a)  Fhilof.  Trnnf.  N*.  .136.  357.  39^-  CoUeEtiones  Brtslav. 
A*.  1717.  pnj;.  157.  Mijcellan.  BerolinenJ.  Contin.  2.  p.  2.  , 
pag.  114.    S  c  H  E  u  c  H  s  E  R I  Mctcor,  Helvetic,  pag.  24 
Jfeq,    Fo  u  R  N  1 1:  R  IJydrog.  Lib.  xv.  Cap.  jm, 

(6)  D£LisL£  ^lcmires  Fbyfi^s. 


Digitized  by  Google 


Df  Mitmris  Igmk.  715 

$.  166%.  £z  hae  doarina  clai^bne  iafielUgi- 

mus ,  I''.  Quare  cocio  fereno  fulmmare  &  tonare 
pollit?  quamvis  id  rarius  fiat ,  imo  fieri  polle 
negec  Lucretius  (  a )  ,  cootigifle  tamen  prodide- 
runt  inter  veteres  Homcrus  (,6),  Horatius  (c), 
Virgiliiis  (d),  Gasto  (e),Ovidtiis(/),  Alei:  ab 
Alexaodio  (g ) ,  Plimus(&) ,  Jtiliii80bfeqaeni(  1), 
atque  inter  recentiores  Scheuchferus  (  *  ) ,  &  alii  ( / ). 
poilunt  eoim  Temper  incendi  fulphureae  exhalatio 
nes ,  fimulac  e  tanA  emperom: ,  live  cesium  fu- 
dttm  vel  luibilam:  focrit. 

2^  £c  feqvitar  maoifefto  fidmen  &  tonkra  nofi 
femper  in  nubibus  generari,  neque  in  iis  haerere, 
nifi  eo  usque  exhalationes  fulmineae  adfcenderint : 
nam  ex  terra  Fulmen  in  altum  adlcendiile ,  vidic 
^Maffeus  (m),  turn  Abbas  Lionus  (n).  Simile 
"procul  ddbio  utiqiiitas  vidit,  AArmmi  eniin  fi;/«rM 
vocavit ,  com  6  terra  exfitknit  igncs  ( :  imo 
ardens  Vefuvius  fulmina  emififle  vifus  en  (p). 


tru  immediace  ie^oens  fttlineiiy  demooftrac  frago« 

7^  fem 


(a)  LucRETiot  L.VS.  V»  946*  400. 


OdyUf.  r.  V.  112. 

c)  Carmin.  Lib.  i, 

d)  Lib.  I.  Georgic, 

e)  Lih.  I.  de  DivmU 

f)  Fajlor,  Lib.  3. 
jr)  Lib.  5.  Cap.  13. 
(h)  Hift.  Nat.  Lib.  2.  Cap.  5r. 
(1)  De  Prodigiis  Cap.  83. 
(^^k^yrMeteorol*  HHvttic,  p.  2. 
( i  ),f?biloJ.  Dranf.  N».  4S5- 
(m)  lAnerm  Mavfix  ml  VALLitiTKRitrM. 

n  )  Dior,  battco  Tom.  32.  Ait  S* 
)  Sbnica  ftt.fii        C49^  Pi.tvx09  Ls.  CsS* 

Pbilof.  Urmif.  N«.  337.  &  N*.  455. 

^  Or"*- * 

...... 


.Ji6  Di  Mitmis  IffiAs. 

rem  non  Jn  nubibiw^  led  in  eo  loco  excitari,  Ubi 
fulmini  finis  fuic;  quod  globi  fblminei,  ezpfefio* 
ae  fui  tooicru  excicantes ,  penhus  confirmant. 

3^.  Plerumque  autem  in  coelo  denfae  atraeque 
producuncur  nubes ,  iniris  agitata^  mocibus  &  di« 
xe£lioQibuSt  antequam  indpic  fulminare  &  tons* 
i€;  turn  eciam  darante  hac  tempeftate  ;  ez  qui- 
t>us  qaalecunque  prsefagiom  de  inftaoti  fiilmine 
formare  folemus:  Sed  hae  oriuntur  ab  effervefcen- 
lit,  fimulac  fulmineis  exhalationibus  occurrunt , 
inde  eoim  illi  Aeris  quafi  labores:  dum  ex  ejus  in* 
lerftitiis  fpaifs  vaporum  pardculs  expeUaociir, 
condeiiiaiitur  y  qus  nubes  denial  &  atras  compo- 
nunc;  has  flmulac  ab  incenfo  fuimine  magis  com- 
primuntur ,  in  pluviam  denfam  coguntut  ^  quad 
plerumque  fulmen  &  tonicru  comitatur. 

4^  Fulminis  vero  dilpJoliones  iceratos  ASiem 
ex  iis  lods  qoaqnaverfiim  vebementiffime  exp^ 
lunc  ,  in  quae  iterum ,  tanquam  in  vacuum  alius 
Aer  ruit:  hinc  furibundi  illi  vend  &  procellae, 
qui  comitancur  &  infequuntur  fulmina. 

5^  Quomodo  animaUa  &  homines  fuimine  tac- 
ti  &  percuffi  conddonc  &  exanimantur^  in  qui- 
bus  nallom  &  ftilmine  veftigium?  an  quia  metu 
horrcndi  fragoris  &  ignis  ,  in  quo  medii  vcr/an- 
tur ,  ftupent ,  in  totum  fibi  excidunt ,  &  tandem 
exanimanmr?  an  quia  &  ^iritu  fulphuris  inoen- 
fi»  pralentaneo  veneno  anunalium^  fufibcamnr? 
an  quia  fulmen  explofum ,  ASrem  ex  eo  loco  pd« 
lie,  vel  ejus  elafticitatem  deftruit  (a),  ita  uc  a- 
nimalia  in  vacuo ,  vel  in  Aere  refpiradoni  inepto 
relinquantur  ?  forUcdn  hasc  triafimul  concurrunt, 
aut  quodlibec  leorfum  caulk  mortis  exfiftiL  Non* 
nonquam  animalia  fulgurita  lecbalibas  combuftio^ 

nibu^^ 

(a)  HALfiiii  Vcgaab.  StatUu,  p.  ^27.  . 


Digitized  by  Google 


Dc  Mettoris  Igntts,  ^ij 

aibus  J  contalionibus  ,  vulneribusque  confpicuis 
vulnerantur,  turn  mortis  caufa  patec. 
^  6°.  Cum  igitur  fulmen  fit  vera  flamma  arden- 
ds  fuimines  materias,  mioime  mirandum  eft,  fi 
corpora  quaecunque  iaflanunabiiia ,  quibus  occur- 
rit,  incenderk,  Hquefecerit  metalla  (a),  arbores 
proceras  (i),  &  corpora  cujiislibet  firmitatis  dif- 
fregeric,  diruerit,  prollraveric,  evulferit,  fiderit: 
cumque  ezhaladones  fubtiliflimae  6  Terri  adfcen- 
denCie$  Ujpiz^  laceres ,  miuros  permeare  facile  pos- 
iint,  edam  patec,  cor  folmen  per  contignadones , 
fepta,  lacunaria,  &  fornices  aedium  cucurifle  vi- 
fum  fuit,  quia  fulmineus  exlialadonum  tradlus  fic 
decurrebac.  Verum  mulco  plura  facile  ex  prsmiflis 
explicancur ,  velud  bme  font.  Quomodo  ex  vifi 
flanim&  &  intercedentetempoieiotertonitruaudi* 
tam ,  quanto  intervallo  a  loco  explofi  fulminis  ab- 
fumus ,  cognofci potell ?  videatur  J.  144.3.  &  1446. 
Quare  difcrimen  fummum  datur ,  quando  tonicru 
audicur,  fimulac  fulmen  oouipicuur?  Quare  to- 
mtru  vebemncer  mp^eote  tremor  «des  &  plmi- 
ma  corpora  pertentat?  videatur  §.  1465,  14.66. 
Quare  nonnulla  fluida ,  quo  tempore  fulminat, 
fermentari  incipiunt ;  alia  in  fermentatione  pofita, 
definunt?  Quare  plurima,  licet  io  cellis  recondi- 
ta,  poftquam  tonuic,  corrompuntur?  Quomodo 
aliorfum  dctennjnari,  &  utcunque  averu  poteft 
fulmen,  (bnitu  campanarum  majorum  & plurium , 
turn  explofione  tormentorum  bellicorum  ?  quam- 
vis  campaoarum  foificum  alio  tempore  non  pro* 

fuis* 

(a)  Lucretius  Lib.  6.  Seneca  Qu.  mt.  L.  2 
Cap.  31.  KuRDMAViruf  in  Rarior.  Nktur.  /lrt[ 
Scft.  a.  Art.  24.  FblUf.  Jhmf.  N*.  236.  Bibiwtbeque  rai. 
Jofine  A'.  1747.  Fm.  2.  p.  51. 

i^)  ^o^^o^vs  Nat  Hift.  NOBTHAMPT.  On.  5. 
K.  345-  y^wsT-  N*.  454%  pag.  »35. 


Digitized  by  Google 


I 


718  Z)r  M/Btmis  Igms. 

fuifle  conftet  {a).  ElegantiilliDe  hoc  themaex- 
plicuk  Erodidilimiis  Bicmeras  in  TraAamdevero 
fttlminam  loco  naoUL 

7^  Ex  hifce  patet,  fulmineam  materiam  non 
cfTe  Eleftricitatem ,  quia  ucriusque  diflerunt  phip- 
nomena  &  eIFe6lus :  ja£tus  enim  fultninei  ierpen- 
tinis  dudlibus  vibraDtur  per  ASrtm:  ele&ridiatii 
imdo(i  da£liis  tancnm  eveniapt  in  vacuo ,  mm* 
quam  in  Acre.  a®.  Ftilmen  ikpiut  relinquit  in  pa* 
rietibus  fui  dccurfus  veftigia  :  eleciricitas  nulJa. 
3^  Fulraen  temporis  momenio  refundic  metalla, 
oc  perforac:  ele^ricitas  uulias  tgiuiffimas  bra6leas 
cupri ,  ami »  argendve  refodk :  4"^  Falmen  ib* 
kim  in  Afre  cum  creptta  displodicar  absque  aUo 
corpore  prae fence :  eleftriciras  fola  in  Aere  nun- 
quam  crepitum  edidifle  obfervata  fuit. 

$•  1663.  Ufus  fulminis  &  tonitra  eft,  A& 
vem  ab  exhalarioaiboi  fulphnms,  &  oleofiifuif 
inflammationibus  purificare ;  ertudata  moendio 
attenuando  ,  mucando,  uc  animalium  fanitari  & 
vitae  non  noceant,  fed  potius  cum  huicapta  fiant, 
turn  ve^ecaiioni  plaourum ;  ideo  pluvia, <}uaB  turn 
tempons  delabitur,  combuflasqae  fuiminis  partes 
lecum  vehit ,  ferdlior  reliqaft  potator.  a^  At« 
mofphseras  aeflum  temperat  fulmen;  femper  enim 
obfcrvavi,  frigus  paucis  horis  poft  fulmen  fuilTe 
fecutum:  antequam  fulminac,  femper  effervefcit 
Aer,  caktqae:  confumto  fuimine  fedatur  effer« 
▼efcenda,  mox  frigas  feauitur:  qoamvis  &  hoe 
pendere  quoqne  videatur  a  fJJiritu  nitri,  in  incen- 
dio  nitri  &  fulphuris  produflo. 

5.  1664.  Sunt  praecerea  alia  Meteora  Ignea, 
veiuii  Serpences,  Turbines  ignei  aliaque, 

fed 

(a)  L'Hf^.  d9  VAcad.  Rcy.  A*.  1719. 
[  b )  Journal  da  Scovans.  A\  i689»  P<8«  7o8«  TbikfifL 
Trmf.  N\  465* 


Digitized  by  Gopgle 


De  Meteoris  Air  As;  five  de  Ventis.  719 

fed  minus  frequenda,  quae  oe  prolbdores  limus  ^ 
oiniciere  tenemur. 

CAP.  XLIL 
Dc  Meteoris  JUreis }  Jive  de  Veniis. 

S*  ^6^5 •       aociescanmie  aliquis  ASris  xxzStaM 

cum  ientibili  nobis  impetu  ex  lo- 

'  CO  in   quendam  alium  movetur ,  Centum  facie. 
Quamobrem  non  male  ab  Ainiqiiis  di6lus  fuic, 
Curfus  Aaris  aliquo  incitmor^  Aeris  unda  fiucns^ 
JluxHS,  effufio^  fiunun  {a). 

$.  1666.  Adeoque  Vencus  non  tancum  conftac 
ex  meris  vaporibus,  aut  exhalationibus,  vel  ex 
-  quadam  fpecifica  fubftantia,  corporibus  ccccis(Z^), 
^anhelitibus  terrae  frigidis  (c),  ab  Acre  diverfis; 
yeluci  opinati  fuerunc  mulci  Philofophi :  jled  eft 
^tmofpbaera^  pars  com  omnibus  contends  ex  loco 
in  locum  delata.   Quodcunque  igicur  ASrem  pro- 
;r  pellit ,  Vencum  fufcitat  :  idcirco  five  vapores, 
^  exhalationes ,  vel  quaecunque  alia  fuerint  in  Acre, 
i  &  promo veancur ,  oibilominus  ipfe  quoque  Aer 
f  inobiliffimus ,  cui  occurrunt,  movebicur* 
'    '     1667.  Si  terrigenafe  in  centro  fui  horizon* 
tis  pofitLim  concipiac ,  poterit  Aer  fui  rerpe6lu 
y    moveri  furfum,  deorfum,  cum  omni  obliquo  de- 
curfu;  deinde  horizontalicer  cum  infioitis  diver- 
r   ^s  dire£lionibus.  velud  radii  &  centro  circuliin- 
[    ndmeri  ad  omne  punftum  ambitus  duci  poflunt : 
Vend  proinde  diverCffimarum  direftionumdabun- 
:^  tur. 

^  .7      «5  Hippocrates  Lib.  dt  Fkaibus,  S  £  n  e  c  a  Lib  5, 

v'^(i)  LUCRETIOS  L.  I.  V.  278. 

-K  (c)  C;c*EO  Cap.  6.  deDMM. 

.  . 

•■."r.5  ■  '  ..-^ . 


Digitized  by  Gopgle 


720  MeteorU  A'ireis  ; 


tur.    Quemadmodum  Mathematici  peripheriam 
circuli  in  parcium  decerminatum  numerum  partiti 
func,  ica  quoque  ab  illis  plags  Veocorum  divifs 
fuenint ;  prascipue  in  Nautamm  ufum  hodierni 
'  triginta  duas  plagas  fufficere  judicaverunt ;  cum 
Veterum  nonnulli  tantum  pofuerunc  quaiuor,  fed 
hebeti  ut  mox  judicatum  eft  ratione  (a);  aJii 
fex  {b)^  alii  o£to,  uci  Andronicus  Cyrrheftes; 
Ari(h>tele8  decern  {c)\  cum  Varrone  alii  daode* 
cim  (rf)  ,  alii  viginti  quataor  ((?) ,  fed  minus 
commode:  QLiandoquidem  aliam  divifionem  iiac 
retate  inftitiiimus,  antiqua  nomina  recentioribus 
Ventorum  diredionibus  non  conveniunc ;  quas^ 
Kircherus  tamen  hifce  accommodare  ftuduit  (f)  » 
Ne  igitur  de  nomine  oriac^  controverfia,  nos 
pro  noftris  obfervationibus  ad  ofto  plagas  potiffi- 
mum  attendimus,  &  appellamus :  Ventum  abOc* 
Tab.      cafu  aequinodUali  afSaocem  Favonium ,  Weft:  ab 
xxvm.    Occafu  brumali  Afrkum ,  Zuidweft :  ^  Meridie 
^'ifr^*    adfpirantem  idftf^mm,  Zuid:  ab  Oriente  brumali 
*  Euruntf  Zuidooft:  ab  Oriente  iEquino£Uali  Swi/b- 

lanum  ^  Ooft:  ab  Oriente  Solftidali  Aquihnem  ^ 
Noordooft  :  a  Sepiemtrionibus  SepUmtrionem  , 
Noord :  ab  Occafu  Solftidali  Corum ,  Nooidweft. 
Adeoque  Vencos  tanquam  ex  alio  locoadopflram 
accedences ;  plagam  vero  i  noftro  loco  ad  aliun 
extendi  animo  cuncipimus. 

5.  1668.  Vend  commode  dividuntur.    1°.  In 
generaiem  &  conftaatem.    sif".  la  aomv^iarios. 

rfl)HoMRRUs  Od'jjf.  u  V. ap5« 
lb\  Strabo  L.  I. 
\c)  Lib.  5.  Cap.  i6. 

{d)  Sbneca  ^.  1^  L.  5*  C.  16.    PttiX^xus  Hi^. 
L.  2.  C.  47. 
(e)  ViTRUvius  L.  I.  C.  6. 
{f)Afs  MagtKtic.  L.  2.  Part  vu 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


72t 


5®.  In  Marines  &  Terreftres,  five  Altanos ,  qui 
funt  Tropaei  &  Apogxi  4°,  In  Liberos,  five  Va- 
gos,  quorum  nullus  (labilis  curfus. 

§.  1669.  Vemus  generalis  inter  Tropicum  Can* 
cri  &  Capricorm,  aut  parum  latius,  fpirat  fupra 
Oceanum  AUanticum,  iEcbiopicura,  P^cificam, 
&  Indici  partem.  In  aliis  Terrae  regionibus  dan- 
tur  venti  anniverfarii ;  inque  iis ,  quae  extra  Tro- 
picos  jacent  regione$  ^  obiervancur  vend  iiberi. 
Veoti  generalis  hiftoriam  optima  cradiderunc  pras» 
ftaQtiffimiis  Halleyus  (tf),  &Dampieritts  (b)^ 
quos  hicceu  fidos  duoes  iequemur:  oportebit  au- 
tern  ad  cldriorem  intelledluni ,  Tabulam  xxix. 
infpicere ,  in  qua  fagittae  ,  in  umbraticit  pofic» 
lioeis ,  Venti  decurfum  Jiotanc. 

{•  i6yo.  In  Oceano  Aclantioo  &  iEdiiopico, 


anni  decurui  fpirac  Subiblanus;  ica  tamen  ut  hie 
pirtim  ex  quadam  Scptemtrionali  plaga,  illicex 
Meridionali  accedere  videatun 

Nam  Simulac  uauus  Infulas  Canarias  prse- 
temavigaveruoc,  circa  gradum  28  Jatkudinisfio« 
res  experiuntur  Aquilonem ,  qui  raro  mulcum  ul- 
cerius  ad  Scpccmtrionem  vergit ,  accedit  tamea 
uonnullis  temporibus  propius  ad  Subfolanum. 

2^  Qui  loiUlas  Caribas  petunt ,  deprcbendimc 
hunc  Aquilonem  propius  ad  Subfolanum  ver^eie  9 
quo  magis  America  appropinquanc ;  ita  uc  mter- 
dum  in  verum  Subfolanum  abeat,  iiho  tendentem 
ad  Eurum ,  nihilominus  fo&pius  aliquantulum  ad 
Aquilonem  vergit,  placidiusque  continuo  fpirat. 

3^'  Hujus  venti  limices  fe  lacius  ad  littora  A- 
merics,  quam  Afiric»  exiendunc  ^  cum  in  liuori* 


I 


bus 


(a)  Pbilof.  Trml 
(»)  TruU  in  yms. 


Digitized  by  Google 


122  De  Metmis  JSftis} 

bus  Americanis  usque  ad  gradum  30  &  32  ex- 
curraoc,  pedetentim  kniores  fiant,  donee  ad  gra- 
40  penicus  definanc :  idemque  in  Meridiona- 
America  Ihmibus ,  lacius  ventuin  g^cralem 
txpertis,  quatti^omoittorium  Afince^qoodBo* 
M»  Spei  appellatum ,  obfenrfltor. 

A  laritudine  Borea  quatuor  graduum  usqoe 
ad  a8  j^udus  laiicudinis  Audralis  Temper  fpirat 
Sonii ,  accedens  nonQunqaam  ad  Sublbiaaum  i 
ywok  prope  Afticam  femper  auftraiiiit,  ^uam 
prope  Brafiliae  lUiora  fj^mx ;  quo  enim  mag»  ad 
hsec  appropin%uac »  eo  plus  verticur  ia  Suubtar 

5**»  Muutionem  aliquara  hi  venti  pro  diverf3 
aoni  tempeftate  fubeuac ,  feqgMmturque  Solem  j 
aam  Sole  kmr  Tropicom  Caacri  &  iEquatorem 
Gommorame,  Aquilo  ipiraiit  in  pane  Tene  bo- 
fea  pFopius  ad  Subfolanum  aceedic ;  &  Euros ,  qirf 
sare  iEthiopicum  perilat ,  turn  magis  ad  Auftrum 
aceedic  Contra  Sole  hemifphaerium  Terrae  Au- 
flrafe  lu^  luce  C0Ddiente»  A^piilones  in  Oceano 
Adaatieo  Boieaforat  aliquaiiciim  evadooc:  &  £ii* 
ri  in  Oceano  iEchiopico  magis  ad  SubUblaaoni 
vergunt. 

6%  Actainen  hie  notandum,  drca  iittora  Afri- 
Mb  j  nempe  Caifariam ,  Aogol^^  fiia£uam  fpi. 
Mm  Aiiftrgni:  &  ad  diftanpam  100  leucaram  ft 
hctoribus  Guines,  E^n^  mutari  in  Aaftraai ;  & 

ropius  ab  hu*jus  regionis  lictoribus ,  Aoftrum  ver- 
in  Africum :  circa  Iittora  Nigritanias  Aquilo- 
aem  verti  in  Co»im. 

7^.  Ad  partem  iEqoatoris  Boream ,  inter  gra- 
dum-^iiart»in&  deciouiA  lacia^^  atraeinM 
meridianos ,  qui  compleftuntur  lofiilas  Helperi- 
des,  plaga  Oceani  datur,  in  qui  dominantur  Ful- 

xamf  Stibresy  froceli^t  AJakcis^  qusoxDDia 


Digitized  by  Gopgle 


■ 

ie  fobko  ezcipianCy  flandbm  &pe  fimul  Vends 

cum  omni  genere  direftionis :  Haec  omnia  ex 
infpefta  Tabula  xxix.  optime  intelliguntur. 

5.  1671.  Hujus  generalis  Vend  caufa  Sol  eft, 
cujus  a6lionem  dare  concipiemus ,  fi  primo  Ulum 
verfari  in  iEquatore  fingsunus :  Cum  refia  alicai 
iEquatoris  loco  imminec,  ASrem  vefaementer  ca- 
lefacit ,  rarefacit,  eique  majores  vires  i^^pi^at: 
quaquaverfum  hinc  Aer  fe  expandit  ,  in  altum 
adfcendens  fupra  reliquam  Acmofphaeram  pro« 
miner »  &  lateraliter  ez  1^  gravitads  diffluit  r 
fttnc  brevior  condnuo  iafta  iila  dimanans,  calens* 
&  rarefafta  columna ,  viribus  minoribus  refiftit 
vicinis  columnis,  quae  turn  fua  denfitate  &  pon- 
dere,  turn  fuperpondio  ex  fuperiusaflSuente  Aere, 
ad  medium  calentemque  Aerem  propelleniur. 
Quantom  Atmofpbsra,  Soli  re£U  fubjacens,  ra- 
imfta  cabre  adScendet ,  accurato  quidem  calcu- 
lo  determinari  nequit ,  fed  ex  obfervationibus  Ther- 
niometricis  intra  Tropicos  captis  concludere  lice- 
bit »  denfitatem  aeris  no6lurni  frigidi  eile  ad  eani 
diurni  larefafli  ^  ud  9  ad  g.   Si  hoc  aequabiliter 
intota  atmoibhaerr  altitudineobdneats  &iittjus 
frigidae  altitudo  fit  4f  milliarium  firitannicorum » 
erit  calefafta?  ultra  50  mill,  adeoaue  exceflus  fic 
5  milliarium:  Aer  hie  quoquoveruis  diffluit;  po- 
ciflSmum  ad  latus  utrumque:  diffluac  igitur.para 
fere  dimidia  ad  Auftrum,  pars  altera  ad  Boieam^ 
occupatnra  akitudinem  a  milliarium;  eritquaelibec 
columna  lateralis,  mediae  calefaftaeadflans,  gravior, 
quantum  ponderat  Aer  in  hac  altitudine  2  millia- 
rium :  adeoque  hoc  praepondio  partem  fui  inferio- 
rem  in  intermediam  columnam  ad  minimum  eo  im* 
petu  pellere  poteric,  quo  ventus  generalis  flare  ob» 
fervatur.  Interim  Sol  movetur  ab  Ortu  ad  Occa- 
fum,  vel  Terra  potius  cpntrario  motu,  quod 

Zz  2  hoc 


Digitized  by  Google 


724  De^  MMoris^  Mtm; 


hoc  in  cafu  idem  eft,  cam  tantum  ad  A£rera ,  qm 
fucceflive  caleick  ,  attendimus  :  adeoque  datar 

plaga  alicujus  longitudinis,  in  qua  ab  ortu  verfus 
occafum  Acr  frigidor  non  tantum  a  calidiori  pro- 
pellitur,  fed  etiam  minoribus viribus  refiftit,quara 
qui  ab  utroque  latere  adftat  premicque;  quamob- 
.  rem  hie  ucrimque  appreiTus  ad  locum  minus  reG- 
fbemem ,  duplici  direraooe  feretur :  ille  Icilicec ,  qui 
eft  in  hemifpnaerio  Terrae  boreo ,  direftione  com  po- 
fira  ex  Orientali  verfus  Occafum feretur, pro  motu 
u  tergo  \  Sl  ex  diredtioue  a  Septemtrione  verius 
i£quatorem :  ejusmodicompofita  direflio  Vencom 
progignec  Aquilonem:  ille,  ^ui  eft. in  hemilphae* 
rio  Terrae  Auftrali,  feretur  dfreAione  ab  Ortu  ad 
Occafum  ,  &  a  latere  direftione  ab  Auftro  ad  iE- 
quatorem;  hinc  motus  compofitus  fit,  quo  pro- 
ducitur  Veatus,  qui  £urus  appellatur.  In  re^ue 
Soli  immediate  fubjacenti  fibi  Aouilo  &  Euros  oc- 
currunt ,  ventum  alium  compoucuri ,  qui  verus 
Subfolanus  erit. 

5. 1672.  Quoniam  Solis  calefaftio  fuccefllvefit^ 
nec  cum  vehementi  fubitaneoque  impeui,  Ven« 
tus  fic  ezcitatus  ab  Ortu  Occafum  verfus  non  im- 
petuofus  erit,  &  squabiii  deiacus  tenore  :  Ind- 
piet  vero,  ubi  Aer  non  S  montibus,  fyWis^  aliis- 
que  obftaculis  lateraliter  affluere  impcditur  ;  ad- 
eoque incipiet  Ventus  Orientalis  in  Oceani  locis, 
aliquantum  a  littoribus  remotis:  Veluti  ad  diftan- 
dam  fere  centum  leucarum  a  iitcoribus  Africs  ob- 
fervatur  oriri.  Huic  vento  appropinquanti  litto- 
ribus Americrc  montes  refiftunt;  idcirco  eo  pla- 
cidius  fpirabit,  quo  propior  efl  Americse,  veluci 
naucae  teftantur:  montes  lateraliter  veucumdecer- 
minantes  efficiunt ,  ut  paulum  latius  expandatur 
ad  littora  American  ^  quam  quidem  i  parte  Africa 
inchoavit. 

S-  1673. 


Digitized  by  Google 


5.  1673.  Comitemur  jam  Solem,  hemifphaB- 
Tium  Terra  boreum  illumiaancem ,  &  currom 
fuum  ab  ^uacore  ad  Septemtrlones  iofleSen«  . 
rem:  turn  Acmoiphsera ,  Oceano  Adantico  immi- 

nens,  direCle  4  Solis  radiis  calefafta,  Subfolani 
caufa  fuilTet ;  idcirco  propter  lateralem  Aeris  ap- 
pulfum,  qui  fpiraverat  aniea  Aquilo,  nunc  pauIo 
propiii3  ad  veriim  Subfolanamvergec:  Auftralio- 
ri  autem  iEthiopico  Oceano imminens  Aer,  jam*, 
que  frigidior,  quam  cum  Sol  in  yEquatore  verla- 
batur,  ideo  quoque  denfior,  majori  impetu  lateral! 
feretur  ad  aerem  calefa£tum ,  &  motu  magis  Au- 
Arali ,  qui  facie,  uc  Eurus  fere  in  Auftnim yeitanir. 
•  §•  1674.  A  Tropico  Ckncri  ad  i£Qttat(»em  re* 
deante  Sole ,  (enfim  Adandci  maris  Aquilo  orlen* 
talior ,  in  verum  Aquilonem  vertetur ,  propter  la- 
teralem Aeris  affluxum  ad  ea  loca,quibusSolre£la 
imminet:  &  Aufter  yEthiopici  Oceani  pedetentim  » 
vertetur  in  Eurum ;  donee  Sole  peragrante  hemis- 

1>b«riamTenr8eAiiftrale,  Euros  magis  ad  Sabfo* 
antun  hk  vergat:  &  Aquilo  maris  Atlancici  all- 
quantum  plus  tendat  ad  Septemtrionem ;  quae  om- 
nia ad  amuflim  cum  obfervacionibus  prasmii&s . 
coDgruunu 

1675.  Manet  vero  hie  Ventus  Qriencalis  in* 
tra  Tropicum  utrumque,  vel  ad  paiicos  grados 

ulterius  exporrigitur,  nempe  ad  latitudinem  28 
vel  30  gr.  utrimque  ab  ^£quatore:  Quia  Sol  mo- 
do  perpendiculariter  radios  fuos  vibrac  in  Terras 
A&emque ,  intra  ambos  Tropicos  jaoentes ,  qui 
autem  hteralis  adjacet  A£r  ad  4  vel  5  grados  obe- 
rius ,  fuffidt  ad  implendom  ASnem  intermedhmi » 
S.  Sole  calcfaflura  ,  cum  extempio  S  parte  At- 
mofphiEraj  fuperiori  recipiac  Aerem  affluentem  , 
reftituentemque  fua  copia,  quicquid  alter  fe  ex« 
pandendo  ainilerat 

Zz  3        5-  ^^7^» 


Digitized  by  Google 


7»d  Di  Mtt$oris  Mr  els  i 


1676.  Difficilius  atfFercur  vera  caufa  Venco 
rum  Auftralium,  qui  juxca  littora  CafFariae ,  An- 
gola 5  &  fiiafaras  fpiranc:  turn,  quare  non  pro- 
Gul  a  Gaiuea  Vend  ad  Occafam  conveitantury 
nuttati  in  Afirioos^  veluti  illi  ad  Nigrkarom  Ik* 
toraabeancinCoros?  forte  htoriantor,  quia-fi>- 
lum  Guineae  &  Biafarae  admodum  arenofum ,  ve- 
hementer  i  Sole  incalefcic ,  caloremque  diu  red- 
]iec,quaaiobreQi  A£ir  folo  huicfervendimmioeQSt 
mukum  rarefit ;  adfbendk,  difflitic  lateraliter  in 
foperfide  AcmofphaBrae:  A&  latmlis,  quiqueli- 
berrime  accedere  poteft  ad  cum,  qui  Guinea?  & 
Biafarae  inminec,  eft  ille,  qui  Oceano  juxta  Jitco- 
ra  CafFariae,  ik  Angolae  incumbic,  qui  ideo  ver- 


aiitsm  propiof  ad  fiiafaram  acceot^  eo  phu  ad 
hanc  regiooem  decerminator ,  mutatoi  in  Afn* 

cum:  Pari  modo  pars  Vend  Orientalis  in  libero 
Oceano,  non  procul  a  Guinea,  propter  Aerem 
hujus  regionis  multo  minus  xeiiftentein ,  inveiQ* 
tor,  concraria  dire6tiQDe  pellitur  Occafum  verfusy 
afiqne  edam  motator  in  Afncom.  Nigriarnm 
regio  noo  habet  folum  a  Guinea  diverfum ,  idcir- 
co  edam  Aer  Oceani  Adandci  verfus  haec  littora 
determinabitur ,  unde  non  Aquilo ,  fed  Cbrus  ab 
tnTuia  Palma  ad  liciora  J3ilkdul9»nd  &  Nigrioi^ 
fumflahic 

'  $.  i<577.  MeminiflMu  qnoque  loci  in  Ooeano 

Adantico  inter  latitudinem  boream  4  &  10  gra- 
duum,  in  quo  malaciae  &  procellae:  £ft  hie,  ubi 
inter  Vencum  generalem  Oriencakm  ,  &  inter 
Africum  ad  Giuiieam  cendencem  ,  datur  squUi- 
brium ,  adeo^  Aim  aniea:  NiMonfrinna  cum 
cieberrima  hie  Folmina  oe  Tonitrtia  obferventnr, 
fundus  Oceani  magnam  Bicuminis,  Sulphuris  & 

inaceii^  fuimioese  copi^m  in  aucai  eiucio^  qus 


iiu  Guk 


con* 


Digitized  by  Google 


7^7 


continuo  efFervefbens  &  incenfa ,  nunc  Vencos 
iu  banc  plagam,  mox  verfus  aliam,  imo  ad  qua- 
lemcunque  Ipirances  ,  fofciiabic ;  dioDec  ezplofd 
jaatmA  icenim  Aer  ad  traoquUitMeiii  redeat 

$•  ij578.  Ineerim  Nubes  k  Vento  GenenK  de- 
feruncur  ad  hunc  locum ,  ut  &  fimul  alias  ex  O- 
ceano  i^lthiopico  elevatae  hue  confluunc,  propul- 
fe  ab  Africo ;  aUae  prognats  in  Oceano  Atland* 
CO9  hue  aocHmiilantur  a  Coro: kbo  Nubesft  VeiH. 
tis  his  oppofitmim  direftioinmi  condeoftw ,  itt 
Phiviam  coguntur ;  qa»  denfiOinia  tim  fit ,  labi« 
turque ,  cum  fulmina  Nubes  vehementius  adhuc 
conquaflant ,  &  in  denfas  moles  compingunt 
qus  jam  graviOime  y  nec  amplius  ab  Aere  fuften*^ 
tacas ,  qiiafi  agmine  fa6lo  deorflim  runnt  {  atquar 
ka  imbres  woeadm  6  cob  demitd  vidaBtur. 

§.  1679.  Grca  liaora  ftafUesD  qnaedam  dia 
anomalia  obfervatur;  auippe  a  menfe  Aprili ,  & 
inde  aliquousque  flat  Africus:  i  Menfe  Septem- 
bri  &  deinceps  flat  Aquilo.    Littora  Americas 
ou£  Auftraliora  func  quam  Bradliay  mtdtom  iiir 
\  fleftontor  Occafom  verfus  :  idciroo  ventiis  Au- 
fter ,  qui  menfe  Aprili  fupra  Oceanum  ^thiopi- 
cum  fpirat determinatur  a  littoribus  Brafileae, 
quibus  coercetur,  ica  ut  neceflario  mutetur  in  A* 
^  fricum.   Menfe  Septembri  autem  Sol  refla  im^ 
'  minec  Brafilie  ^  qos^ue  folum  valde  calefadc , 
"'^  hoc  ASrem »  velad  in  Guineft  fieri  diftum  eft 
5«  i^7<^«  quamobrem  Aer  ex  frigidiori  Terrae  par- 
te Septemtrionali  hue  determinabitur ,  fufcitabi- 
turque  Aquilo.    Primaria  haec  funt »  quae  Ventum 
Generakm  hujus  Oceani  fpe£Unt. 

$•  i68o*  Ex  quibus  opmamur  fatis  manifefto  ^ 
(equi ,  ventum  Ghrientalem  non  oriri  propter  mo* 
tum  Terrae  circa  fuum  axin  volutae ,  &  Atmos* 
pha^ram  rQlin^ucnus » .  velud  a  nonnullis  ^reditum 

Zz  4  fuic. 


Digitized  by  Gopgle 


7*8 '  De  Melims  Afrris ; 

foit    I^  Qoia  Vencos  generalis  oon  eft  vera 

Subfolanus,  fed  Eurus  vel  Aquilo,  cujus  direftio 
aliquantum  mutatur  pro  vario  Soiis  in  Eclipdca 
loco.  2^  Quia  velocitas  hujus  venti  niuko  minor 
eft  9  quam  cerrs  circa  axin  coDverfs;  qaippe  hie 
ventos  celerior  son  eft,  qoaui  ac  intra  nnum  M^. 
8  vel  lo  pedes  percurraC ;  cum  i^uator  eodem 
tempore  1423  pedes  perficiat.   3°.  Qiiia  Terra 
perpetuo  in  Acrem  incurrerec,  praecipue  fuismon- 
tibiui  t  eum  fecum  abriperec  ^  motumque  brevi 
tempore  fuicitaret  in  eo  oque  celeiem  &  eadem 
dire£tione,  ac  ipfa  circumtorquetnr ,  proinde  ces- 
farec  ventus,  fi  quis  ante  ab  hac  caufa  orcus  fuis* 
let.    4°.  Non  relinquit  Atmo/plia^ra  terram  in 
motu  annuo  circa  Solem  ,  verum  pari  velocitate 
ucraque  movecur;  cur  igitur  terra  in  motu  diurno 
circa  axin  Atmofphaeram  relinquerec?  hujus  ratio 
nnlla  apparet   5^  Tom  quoqoe  in  apicibus  mon* 
tium  ubivis  terrarum  fpiraret  Subfolanus ,  qui  non 
obfervatur.    6^  Penitus  ruit  haec  opinio  propter 
alios  venios  in  Oceano  Indico  ipirances»  de  qui- 
bus  mox  agam. 

.  §.  1 68 1.  Sed  nec  caufa  hofus  venti  generalis 

poteft  efTeLuna,  quia  Subfolanus  non'lequiturmo- 
tum  Lunae  circa  terram;  nam  turn  quoJibet  menfe 
Lunari  mutaretur  inter  ambos  IVopicos,  &  plu- 
]:es  quam  24  unius  anoi  decurfu  mucationes  in 

Seocvali  vemo  obfervarenturt  quaiesounc  tantum 
UK  contingunt :  Quamvis  nm  negemus ,  lAinara 
fui  gravitate  aliquem  in  Atmo/phsra  fufciiaremo* 
tum,  uti  infra  probabimus. 

$.  iCii.  *  in  Oceano  Pacifico  regnac  idem 
Ventus  generalis,  quern  in  Oceano  Atlancico& 
i£thiopico  defcripfimus;  quippe  fupra  hemifphas- 
riom  Terre  boreum  flat  Aquiio,  &  fupra  Auftra- 
k  hemiipbaeiium  flat  Eurusiuterque  V^entuseiiam 

ad 


* 


Digitized  by  Google 


Jive  de.  Vmis.    '  729 


ad  gradus  28  vel  30  utrimque  ab  vEquatore  ex- 
tendicur.  Qrca  Uuora  Americse  occidemalia 
umen  aoomalia  datar,  flandbas  hie  Vends  occi* 
dcntaiibuSy  quorum  ratio  i  calela6h>  fblo,  AS* 
fern  rarefaciente ,  petenda  eft ,  pari  prorfus  mo- 
do,  ac  diximus  in  §.  1676. 

$•  1682.  lo  Oceano  lodico  major  eft  Vento-Tab. 
rum  varietal :  Eft  enim  in  eo  Ventus  gencralis;"*** 
led  prsterea  dancor  Vend  periodic!  t  qui  iex  men- 
fibus  quandam  verfus  plagam  delati ,  fex  fequen- 
tibus  menfibus  quafi  redeuntes,  adverft  direflio- 
ne  feruntur;  hi  Motimes  vq\  Annherfo' 

fUi  BQlgM  Ji^ttiffins.  Omnes  ica  Tunc  comparad. 

Inter  ladiudinem  Auftralem  30  &  10  gra« 
duumyinter  Infulam  DiviLaurendi  &Hollandiam 
sovam  femper  fpiratEums  per  totum  anni  decur- 
fum ,  qui  tamen  aliquando  paulo  propius  ad  Sub* 
folanum  accedit* 

2°.  Inter  gradum  2  &  10  ladtudinis  Auftralis  9* 
inter  Javam ,  Sumacram »  &  Laurentii  Infulam 
menfibus  Majo,  Junio,  Julio,  Augufto,  Septem* 
bri ,  Oftobri  fpirat  Eurus :  verum  a  Novembri  fex 
reliquis  menfibus  regnat  Corns. 

3^  Inter  Africae  iictora  Ajanas,  Arabias,  Ma- 
labariae;  mm  in  flnu  Bet^galenfi*  fuper  omnem 
hanc  Oceani  Indici  partem  usQue  ad  iEcjuatorem 
ab  Aprili  ad  Oftobnm  fpirat  Africus,  impecuo*- 
fus,  quern  atraj  pluviofaeque  Nubes  &  procell» 
comitantur:  ab  06lobri  reliquis  menfibus  usque 
ad  Aprilim  r^nac  Aquilo ,  lenior  priori ,  cum 
eoslo  fereno:  uterque  Venms,  cum  Africus,  mm 
Aquilo  placidius  fpirat  in  finu  Bei^alenfi,  quam 
fupra  Mare  Indicum. 

4^  Inter  Zanguebariae  littora  &  infulam  Divi 
J^urentii  ab  Odtobri  usque  ad  Majum  datur  £u- 

rui:  %  Majo  fequendbus  lex  menubus  flat  Favo- 

Zz  s  nius: 


Digitized  by  Google 


730  De  MMMs  Jtriis; 


u 

n 

Lil 

841 19 


grelTus  in  liberum  Marc  iEquatorem  verfus,  mu- 
tatur  in  Africum,  parum  divergentem  ab  Auftro. 

5°.  Inter  littora  Chinenfia ,  Malaccam,  Suma- 
tram ,  Borneo,  &  infiiias  f^iilippinas,  ib  Aprili 
ad  Oflobrim  Afiricus,  parnm  dediiums  ab  Ao*; 
ftro,  rpirat:  ab  Oftobri  iiii|fie  td  Aprilim  fpirac 
Aquilo ,  parum  difFerens  a  Borea  ,  imo  fleftitur 
in  Boream  &  Corum  inter  Infulas  Javam, Timor, 
UoUandiam  novam ,  &  Guineam  novam:  ijuemad* 
modum  Africi  loco  hie  iimac  fionit,^  qoafi  ft 
fleaacrfb  ftcu  Timor,  Javae,  Sanatna,  Maaccsey 
in  Africum  determinatur.   Quociefcunque  Morio- 
nes  hae  invertuncur ,  ftant  in  nonniilJis  locis  quie- 
tae,  ac  fi  Aer  nefciret,  quorfum  fe  veneret,  fed 
in  aliis  locis  definiuic  Vend  fummo  cum  fiirQie» 
ilico  ID  oppoficos  OQOverlL 

§.  1683.  Vencus  Generatis  Ooeaai  Indid  eft 
idem,  ac  explicuimus  in  §.  1671.  Verum  aliarum 
Motionum  caufam,  uc  nulli  fcrupuli  fuperfint, 
afferre  aoodum  pocueruac  Pbilofophi:  motioiiei 
videiKur  pendere  Sl  pluribuscaafis:  a  mondbus, 
eorumque  exbalationibos ,  quas  ihuis  tempoti* 
bus  exfpirant,  &  qu®  ASrem  certis  dire6lioni- 
bus  propeliunc,  tum  a  refoIutS  nive,  &  pJurima- 
rum  aliarum  rerum ,  hucusque  incognitarum  con- 
curftt :  forte  i  cauiis  fubtenaaeis  e  fuodo  maria 
eFampentibus ,  qoalea  Oceanom  lodicom  ftatis 
imiporibos  redduac  Iz&enm  laddiffimooique  (  a  ). 
igitur  haec  fapientiori  feculo  relinquenda  func  Vi- 
denturque  Etefiae  five  Anniverfarii  aliarum  Terra- 
rum  Venu  (6)  noa  beuie  iucdligit  nee  demon- 

iba* 

(  fl )  R  u  M  p  11 1  u  s  in  Mufcgo  Ambon.  Lib.  3.  Cap.  28. 
{b)  Varenii  Geogr.     vi.  Ctp.  xu.  Metmrts  i€  IM' 
guedic  Fare  2.  Cb.  via,  .  . 


Digitized  by  Google 


73« 


ftrari  pofle ,  nifi  oculaci  regiooum  ioipedkores  & 
accurati  ob(erv«t)om  flunuQum,  mondum,  ma* 
rittnit  fylvanimy  IbliittBqQe  ni  f ueftmus »  nam 

ab  hb  pociffimuQi  pendent  cauGs. 

5-  1^84.  Sunt  quoque  Venti  Marini  &  Terre- 
ni  fatis  regulares :  JVlarini  in  nooQuilis  littoribu^ 

die  ex  Mari  ad  Tenam  adfpinmt,  noflu  filenc 
Terreni  fiient  indbt  iio£bi  ex  Teiri  fe  ad  mane 
itdpiuoc^  quo  pafto  per  univerfum  fpirant  aa- 
Jiuni. 

5.  i^iS'  Marini  hori  non^  mane  furgunt,  alir 
quando  ocyus  vel  ieritis^  lenicer  ad  Terram  ap- 
pellimc,  ac  H  earn  traomedi  non  audereoc,  mare  - 
redduQt  pladdom,  vel  m  panras  fofciant  andas^ 
dapA  femihorft  infurgunt  fenfim  usque  ad  meri- 
•  diem  ,  turn  vigent,  ita  perflant  usque  ad  tertiam 
pomeridianam ,  turn  mitefcunt  usque  ad  quintam 
Vel  ferius,  defiouatque  tandem » fequenti  die  id- 
dicuri:  In  prindpio  oblique  appellom  ad  liccjiSy 
Biox  dire6b,  pracipueocelo  fereno,  quo  pocifli- 
mmn  fimt  regulares :  humidi  tempellate  interdum 
uno  alterove  die  otiantur. 
^     S*  1^86.  Inprimis  in  Promontoriis  eminenti* 
T-v  bus  obfervantur,  in  finubus- mitefcunt,  dominaq- 
\^  tur  in  Jktoribiis  imza  Tiopicoi,  Sc  circmnvolicanc 
<0  ioliilas. 

^     5-  1687.  Venti  terreni  excipiunt  marinos,  ple- 
rumque  vefperi  hora  fexta  incipiunt,  tota  nofte 
perflant  usque  ad  horam  matutinam  6,7,8,  pro 
^  vario  anni  temp<m  &  litorum  lieu  diodns  breviiu- 
1^  :  que  fpirant 

5-  '688.  Egrediuntur  ex  continente;  quae  fi  in- 
fulafuerit,  a  medio  quoquoverfus  fe  recipiunc  ad 
-  mare,  potiflimum  prope  flumina  defluunt,  quae 
fe  in  mare  exoneranc  Ad  varias  i  Jitore  didan: 
excQnuat ,  aomiuoqaam ad  3  yel4miUiaria: 

-aU. 


Digitized  by  Gopgle 


J3$  MUioris  Jcrtis; 

•liquaodo  prope  iittora  manent ;  quo  longm  ex« 
cttrrunc ,  eo  Tunc  breviom  durauonis. 

i4S99^  *  In  ^uibus  regionibas  ventns  podiBmiim 

generalis,  in  his  vend  marini  tecrenique  mitiores. 

§.  1689.  Ex  promontoriis  pauciffimi  venci  ter- 
reni,  fed  fortiflTimi  in  finubus. 

J.  1690.  Hi  vend  marini  cerrenique  intra  Tro* 
ncos  f^ant,  adeoqne  in  reg^nibus,  quae  i  ra- 
diis  Solis  incendia  rt&z  fe^rinntiff ,  4;  vehementer 
incalefcunt;  longis  tamen  noftibus  non  parum  re* 
frigerantur,  ui  magnas  caloris  frigori^que /iu£  vi- 
ciilltudines. 

f.  2691.  Sol  mane  horl  fextS  onens  bihorio 
trihorio  folum  non  parom  caiefeciCyAeremqoe 
d  imminentem  ob  radios  reverberatos  rarefecit 
veliementius,  quam  qui  mari  incumbit,  Aer  cale- 
fa6tus  alTurgcns  in  fummo  AtmofphaDrae  lateraliter 
detluit,  quo  Aer  marinus  gravior,  turn  &  prop* 
•tei  copiofos  afliirgentes  ex  mari  vapores,  ad  ter- 
fatal  pellttor,  vencum  giarinum  fufcicatonis:  qui 
flabic ,  quamdiu  Aer  terrenus  plus  marino  incalefcit, 
proinde  usque  ad  horae  occafum :  Ouoniam  Sol 
Aerem  maxime  incendic  ab  iiora  12  ad  3  pofl  me- 
lidiem ,  ventns  hoc  tempore  erit  fordffimus :  Sole 
▼ergiente  ad  occafum ,  A£r  prope  cenram  condnoo 
minus  minusque  incalerdc,  quo  ventns  marinas 
debilicatur  rnagis  magisque. 

g.  1692.  Tandem  Aer  fupra  mare  &  terram 
ejusdem  caloris,  fibi  asquilibracur,  ventusque  ii- 
kt :  turn  A£r  marinas  ddns  cerf eno  refrig^car » 
prsdpue  ob  continuo  adfcendentes  vapores :  ideo 
A6r  terrenus  fe  expandere  pergic  quoquoverfus 
ad  mare,no6tu  ventum  terrenum  fufcicaturiis,  qui 
mane  in  ortu  Solis  icerum  definic ,  Aeris  (erreni 
marinique  expanfiooibus  asquiiibratis. 
^  169^  In  leliquis  Terrar  i^onibos  Liberi 


Digitized  by  Gopgle 


fiti  A  VMit.  733 

ipkanc  Vend,  qui  nec  tempos  ,  nee  periodimiy 
nec  plagam,  necimpetum  obfervaiit,]edqaaqiia« 

verfum  diriguntur;  Horum  caufa  eft  omnisilla, 
quae  Atmofphaerae  partem  ex  loco  in  locum  mo- 
verc  poceft:  decerminacio  pendec  a  ficu  moouum^ 
fyivanim  ,  aliorumque  eminendim  corporum  , 
qas  allabeotem  Aifcem  determinanc ,  at  certas 
verfos  plagas  potii&iniim  dirigatur :  Idcirca  Veo* 
ti  erunt  fingulares  ,  propriique  fuis  regionibus , 
Dec  cognofcendi,  nec  eiplicandi,  ni(i  prius  re- 
gio  iimui  cum  rdiquis  uiKliqiie  adjacenobus  bene 
cognita  &  defcripia  fuerit.  Obfenratioiies  ja 
Helvetia  i  Goreiao,  Norimbei^  a  Doppelma* 
jero,  &  noftrae  in  Belgio  inftitutae,  decent,  ven- 
tos  eodem  tempore  diverfos  in  his  locis  fpirare, 
Did  procella  quaedam  diuturnior  regnaverit. 

J.  1694.  Septem  fcedeiatarum  Proviociarum 
iolum  eft  fads  planum  &  squabile  absque  monti*' 
bus ,  nifi  quod  iotervalk)  Milliariun^  duorum  ab 
Ultrajefto  Mons  Amisfurtenfis  ,  fed  exiguus  & 
parum  altus  detur ;  plures  tamen  in  ea  Gelrias 
parte,  quae  Vela  via  appellatur ,  reperiuntur:  Ob- 
lervationes  Trajeflinae  plurimorumamiorumytum 
in  aliis  foederati  fielgii  provinciis  captae  oftende- 
runt,  utconqoe  determinatum  efle  anni  fpatio 
cercorum  Ventorum  numerum,  plurimos  fibi  ad- 
dendo  Annos  ,  medium  compofui  aliquem  ,  ex 

Sio  Vencorum  nuroerus  cognofcecur,  parum  ablu- 
ros  k  veritate:  iecundum  hunc  UlorajefU  ipi« 
m  Septemtrio  42  diebos,Q>rus  33 ^  Favooins  77. 
AfricusjS.  Aufter  33.  Eurus  26.  Subfolanus  53, 
Aquilo  43.  An  con  Favonii  &  Africi  Tunc  adco 
frequentes ,  quia  Mare  Germanicum  refpe6}u 
nours  regionis  ad  occafum  jacety  atque  ita  Aer. 
man  huic  imminens  frkidior  apprimetur  ad  cali- 
<6ofem  fariorenique ,  lolo  noltro  incumbentem  ? 

an 


Digitized  by  Google 


Mcteoris  j^tisi 

an  verb  eft  pa«  Veod  Generalis  Aquilonaris ,  re- 
flexi  a  littoribus  Americae  Septemtrionalis,  &  op- 
pofita  direftione  perFretum  morinum&fupraAn- 
gU»  partem  Auilralem  afflands  ?  force  ucra^ 
cwfii  obdnec. 

$.  169 f.  Cm  aattfii  paneiffimi  apod  oos  Eon? 
an  non  quia  folum  noftrum  humidius  Gcrmanico, 
jacente  in  hac  plaga ,  &  proinde  admodum  frigi- 
dum,  muico  minus  caiefic^  quam  Germanicum; 
ufide  AiOi  noftro  iolo  immioms^  edam  minus  ca* 
lefcky  raiefiatque,  quam  ACr,  quittrr»Aoftra- 
Uori  &  {icciori  incumbit:  ideo  noo  niH  raw  Euri 
fufcitabuntur  &  Auftri;  faepius  vero  Boreae,  ex 
fii^idiffimis  ad  calidiores  delati  plngas. 

^.  16^6.  Cur  autem  frequeotiflimL  apud  nos 
Subfolani  fpiraoc?  hi  femper  frigeiit,  etiamfi  me* 
dia  ceftate  afflaverint ;  brmnali  tempoie  Aquam 
in  glaciem  cogunt,  rariflime  enim  gelat,  nifiSub- 
folanus  fpiraverit:  Quoniam  igitur  Aer  noftri  pla- 
oi  fok  caJidior  eft  illo ,  qui  locis  montofis  Gerroa- 
wi»  incumbit,  n^6lu  noftri  in  plag^  Oriental! 
jacentsbof ,  ASr  ibi  deniior  ftjgpdioFqueadnoftram 
regionem  firequentiffime  apprimetur ,  Subfolanum 
foJcitaturus.  An  potius  eric  pars  Venti  genera- 
lis? Cur  rariores  quoque  Cori ,  adeo  periculoff 


admodom  montofom  bos  intercipit ,  unde ,  qui 
adnosaffimt,  podffimom  flmt  Aquilones ,  qui  in 
Scotiae  montes  allapfi  repercutiuncur  ad  nos?  Ve- 
tus  eft  traditio,  Ventum  ilium  14  dierum  fparia 
apud  nos  regnare ,  qui  tempore  iEquinoflii  Ver- 
11  ipiraverie,  in  primis  fi  fueric  Corns  vel  fio* 
Beas ;  accttrat»  obftnradones  in  Belgio  captae  id 
verum  non  elTe  oftenderunt:  fed  in  Icalia,&  prae- 
cipue  Romas  pbtinec,  uci  olimPlinlus(a),  noftris 

tem« 

(a)  Hill.  Nat.  Lib«  a.  Op.  47> 


Digitized  by  Google 


f%V9  de  Vmis.  735 

temporibus  Nob.,  filauchinus  &  Revilias  tradide- 
runt  (a). 

{•  169^.  Caufs  Veatocum  Uberorum  fiijit 
ifi  Teme  viiceribus^  auc  ifk  fuperfide,  Tel  isi 
Atmorpbaeii  ,  vcl  fiipra  baBC.  Terram  ipfanx 
magnara  vim  Aeris  ejicere,  &  ex  abdito  fpirare, 
teflantur  multae  obfervationes :  De  Senta  Dalma^ 
tioe,  &  de^rupe  inCycenaica  provincul  Plinius  (i)^ 
&  aflerente  Gilbeita  in  Comiuta  Arkamiue  Drah 
bigaji  ex  qoHMisdam  cavesnit  fiinc  tarn  vdiemea- 
tes  yentorum  erupriones ,  ut  injefta  veftimenta 
pannique  magna  vi  elHentur:  Scheuchlerus  quam- 
plurimas  defcripfit  (c )  cryptas  uEoUat,  ex  reces* 
fu  Tenrarum  inceriore  Vencumexfpirantes:  Gas- 
fendtis  aliam  in  inrovind^  prope  Laolbiiem  {d\ 
Connor  ( e )  prodidk  de  Cmam  Sibyllas  antro 
in  regno  Ncapolitano  idem;  turn  de  cavernis 
Bayae,  de  fodinis  aliquibus  Germaniae,  de  Salinis 
Cracoviae :  Eft  quoque  prope  Terni  (/) ,  &  ia 
Vefuvio  (f),  in  Catalonia  {h).  tel&Ventoe 
a  imo  maris  adfooidere,  &  Aqaam  Ibbko  flafi 
intumefctfntem  pemimpere ,  erumpencesque  abire 
infurences  Ty phones,  alii  teftantur,  velutideLa- 
cu  Legnio  GaJTendus  (i),  de  Vettero  Sueciae  La* 
Ctt  Heamius  (i),  turn  de  Chinenfi  fala  ^yfai^ini 
mimnolb  nance  Batavi^  aliique  (/)• 

L.  2.  c.  45-  im>  m. 

(c)  Stoichehgr^.  HOvnic,  pag.  Uf.  &€. 

(d)  Ad  Lib,  X.  DiooEW.  LAtlTti.  pag.  xooJ# 
ro  Dqftn.  M^d.  Fbjf,  p.  33.  Art.  3. 

(/)  KiRCHERt  Mmd.  Sukf.  L»a.  jtamidkr  Anw 

A*.  1685.  P-  4^9. 

)  Miffcn,  hiner.  Tom.  3. 
(6)  Marca  Hi/panic,  L.  2.  C.  22, 
1)  Vita  Peirijci  Lib.  5.  p.  417. 
k  )  PbUnf.  Tranf.  N\  298. 
[I)  ObJervQt.  Flf^ifii.  cnvoya  tie  Siam  a  I'JcadcmiP^ 


« 


Digitized  by  Google 


'  MHioris  jUfiiii 

5*  1^98/  Caur®  vemcMum  cx  crypds  MoWi^ 
aflurgentium  poflunt  elle  variae  :  Concipiatur  e- 
nim  animo  crypta  inftar  ingentis  ampuliae,  ca- 
paciflimi  venoris,  aoguitique  colli;  Aeris  fit  ple- 
na f^gidt»  hyemalis,  dentique:  Atmofphasri  igi- 
tur  fapra  terrain  leviori  fa£la,  Aer  minus  preflut 
cx  ventre  ampullae  fua  eiafticitate  per  collum  e- 
rumpet ,  ventumque  referet  furfum  fpirantem, 
VellUUeC  aqua  rivuli  inftar  per  rimas  terras  inca- 
vam  crypcanifinukum  Aeris  a^ua  tecum  devehet  ^ 
quo  veotum  forteni«  viz  follibiit  ma/oribus  imi- 
tandum ,  fufcitare  poteft  (a) ,  ud  quondam  Hero 
probavic ,  hie  deinde  ex  antri  ore  erumpere  co- 
gitur.  Aqua  in  Terras  Sulphureas,  Martialcs  , 
five  Fyriticas  incident  in  crypds ,  ilico  gigo^iuc 
calor  t  aqua  in  vaporem  adoMidom  elalticum  ver- 
tecur ,  qui  ex  antro  ACrem  com  impetu  ezpellic, 
&  ipfe  apertum  ad  hos  efflatus  iter  occupat ,  ac 
per  cavernam  in  noftras  fedes  effertur :  quemad- 
modum  aqua  in  /EoYipild  calcfadla  fub  venti  for* 
mi  ex  tenui  fjoramine  erumpic  Ignis  fubterra« 
oeiii  ft  qoaticonqoe  caofi  ortot  pneftabic  idenu 
Si  aliqaoc  crypts  JEoHed  iecom  commonicenc , 
&  fuis  quaelibet  (It  indrufla  ofculis,  fieri  nequit, 

Jjuin  vel  altera  recipiat  \Tntum  ex  Atmofphacri 
uperiori ,  quern  per  town  crypcam  ad  os  oppo- 
fitum  apertum  deferatt  vel  alterum  hoc  os  idem 
pra^ftet  Caufis  ventomm  per  aquas  erumpentium 
lunt  terrae  motus  fub  aquis  fufcitati,  qui  ab  effer- 
vefcentiis,aut  &  inflamraationibusoriuntur,aqui- 
bus  multum  Huidi  elaflici  generatur,  fummoimpe- 
10  es  fundi  hiatu  furfum  propuld,  c]uod  ubi  ex 
aquie  fiiperficie  emerlic,  ie  nilU  maximo  quoquo- 
verfus  expandit. 

(a)  Pm.  Tr^.  ti\  475. 


Digitized  by  Gopgle 


%.  1699.  Ad  Caofas  vencorum,  qus  in  fuper-^ 

ficie  terrae  funt,  referenda  func  omnia,  quae  AS* 
rem  movere  pofTunt;  veluci  funt  undc^  marinae, 
flumina,  unde  in  ripis  &  liccore  fere  femper  ven* 
ti :  cum  exhalaciones  &  vapores  adfcendentes  eit 
terra,  ignis  escicatus ,  nivis  &  glaciei  refoludo  ft 
Sole,  &  innumera  alia. 

§.  1700.  Plurimi  venti  a  caufis ,  quse  funt  in  At- 
mofphaera,  fufcicantur,  quae  variis  operari  pos* 
fuoc  modis.  Prsedpua  caufa  con  fi  (lie  id  tfferves* 
oe&ti&  ezhaladomim  variaratn  fibi  occurrendum^ 
ant  permiftione  exhaladonum  cum  vaporibus , 
atque  inde  orta  effervef.entia;  Siniulac  enim  duae 
exhalationes  effervefcunt,  expanduntur,  fluidum 
elafticum  gignunt,  Aerem  majori  minorive  ce» 
leritace  propelluoc,  pro  diverfo  effervefcendaeim- 
pern,  &  adione  prognaci  elaftici  fluidi :  Ideo  lem- 
per  vend  oriantor,  cum  fulmmat,  tonatque:  Quo* 
niam  exhalationum  varia  copia,  nunc  major,  nunc 
minor  permifceiur ,  &  pod  unam  permiftionem 
tempus  elabicur  ,  ancequam  altera  permiftio  iflt 
eodem  vt\  vicino  loco  fiac ,  ventus  inde  oriuii* 
dus  nunc  indcador,  mox  ienior  fpirabit,  &  iiKi 
temipto  iterum  impetu  ,  violentius  mox  ex  quie* 

.  te  furrefturus;  veluti  in  omni  libero  vento  obfer- 
vacur,  qui  aequabili  tenore  nunquam  duorum  Mi* 
y  natorum  fpauo  fpirat ,  fed  vinbus  diverfis :  id^ 
que  eo  magis ,  quo  validior  fueric:  fi  Exhalado* 
lies  paucs  fuerint ,  ut  AAvm  non  reddant  opa^ 
cum  ,  plerumque  mitiores  fiunt  Venti :  fi  vero 
fu5  copia  Nubcs  denfas  formaverint,  progignunt 

'  jmpetuofiores  Ventos;  ideo  plures  Vend  tempo* 
M  nutulo  9  quam  iereno  obiervantur.  Sum  Nu« 
bes ,  qu»  cum  otnni  humido  eflFervefcunc ;  has 
Ventos  generanc,  fuper  quaecunque  loca  tranfi- 
verinc  i  d^tur  h»  fspe  seilate ,  coelo  caeceroquin 

Ail  a  ib» 


Digitized  by  Gopgle 


73  S  .  De  Mit$Qris  Jereisi 

lereno,  ttqae  i  Naucis  e  iooginquo  didinguuntur: 
.  Sic  vero'  qaaquav<:rfiim  ruerec  Aer ,  vduci  freqoeih 
ter  edam  fit;  fed  pociffimum  eo  incumbit,  quo 

liberior  exitus  invkat,  &  loci  laxitas,  turn  mag- 
na &  patens  area.  Sunt  nubes  atrae  faepe  caufa 
^nephiae,  qui  in  mari  -/Ethiopico,  &  ia  Pro- 
moiicorio  Africe  excimo ,  Guioe&  »  Lowaogo , 
Gaaidafu,  vehementer  furere  noamipquam  ob« 
fervattts  eft  (  ). 

§.  1701.  Snepius  tum  inhifce,  turn  in  prsece- 
dentibus  mentionem  fecimus  efferv^efccnti^r ,  quae 
in  Aere  concingic  ne  quis  de  veriute  dubicec  ^ 
pauca  tantum  pericula  capiat ,  ue  oonvincatur^ 
i)08  nihil  zffiimiiffe ,  quod  a&a  non  concingic  Po- 
natur  enim  phiala  aperta,  in  qua  Spiritus  Salis 
Ammoniaci  ,  evolabit  aliquid  ,  magis  olfaflu  , 
quam  vifu  diftinguendum ;  idem  erit  fi  nicri  Spiri- 
tus pari  examinetur  modo :  Verum  utramque  phia* 
lam  juzca  fe  ponamus;  jam  Exhjiiadones  iibi  oc- 
camntes  in  A£re  conlpicaam  efiervelcentiam , 
Nubcmgue  excitabunt  calentem,  uti  Tliermome- 
trum  oftendit,  Tradit  eximius  Halefius  (Z>),  fe 
ad  minerale  Vicriolicum  aifudifie  Spiritum  Nitri^ 
effervdcentia  hinc  oru  eft,  qui  fedaci  &  Aere 
jam  pellucente  ,  admifltis  fait  nevus  Aer  ,  ilico 
renafcebatur  efFervefcentia ,  a  qua  Aer  faftus  tur- 
bidus  &  rubicundus;  repetique  hoc  aliquoties  po- 
tuit  eodem  fucceflu:  idem  qbiervare  daturinphia- 
Islj  in  qua  Limacura  ferri  cum  Nigri  Spiritu  fuit: 
aut  in  recq>iente,  in  quo  Vapor  Aque  fortisman- 
iit ,  poftquam  Pyriti  affiifa  fuerat. 

5.  1702.  Caufae  fupra  Atmofphaaram  ventum 
excicances  funt  So}  &  Luna  >  hsc  corporefuagravi- 

u- 

(a)  Varenii  Geogr,  ^e6t,  vj,  C  xxi.  J.  x. 


Digitized  by  Google 


five  de  Vtntis. 


739 


tute  atmofphaeram  trahentia  motum  fufcitantanalo- 
gum  fEftui  marino ,  ab  iis  quoque  pendenti :  Efl: 
umenin  Acmofphaera ,  cum  propter  pondusexi^ 


dum  parvus,  &  vix  excitando  fenfibili  ventaido- 

Ileus.  Nam  fi  aqua  a  gravitate  Solis  &  Lunoe  fi- 
mul  attolli  ponatur  ad  altitudinem  30  pedum;  qua3 
aldtudo  ell  major  vera  ^  tum  Aer  ^  qui  e(l  ad 
minimum  600  rarior ,  edam  600  minus  gravis , 
tantumdem  minus  afTurget ,  adeoque  tantum  ad 
aldtndtnem  ^  pol.  Exiguum  difcrimen  di(lanti» 
inter  Lunam  &  Aquam  oceani,  vel  Atmofpliaeram 
Aeream  in  calculo  nihil  fere  mutat :  Igitur  colum- 
na  Aeris ,  immediate  Soli  &  Lunae  fubjc&a ,  eric 
\  poL  aider  vicinis  ambiendbus,  ad  quod  faci* 
endum  ASr  &  latere  afBuens  vix  movebitur;  & 
poftea  defluens  icemm  pene  infenfibili  mom  agita- 
bitur :  Sed  licet  Aer  ad  eandem  altitudinem  ac  A- 
qua  attoUatur,  columna  a^qualis  akitudini  atmos- 
phaerae,  una  cum  exceflii  30  pedum  fupra  colum* 
'nas  vicinas,  non  poceric  hoc  exceflupraepondiivi- 
'  cinas  (eniibili  motu  a^itare:  Ideo  edam  nulla,  aut 
vix  confpicua ,  mutatio  in  Rarofcopio  intra  Tro- 
picos  tempore  aeflus  marini  concingit:  nec  extra 
Tropicos  fimiles  regulares  motus ,  ac  in  mari  fiunt , 
in  atmofphaera  ob^rvantur ,  licet  in  dOnnuUis 
regionibus  sftus  marini  fine  magni. 
'  5-  ^703-  Sol  infuper  fuo  calore  A(?rem  rarefa- 
cit ,  eo  vehementius ,  quo  radiis  pluribus ,  tum  ma- 
gis  direfte  eum  ferierit:  fi  igitur  in  coelo  hinc  in- 
denubes,  Solis  radiis  partim  intercepds,  partim 
transmiflfis,  lata  A&ns  plaga  non  aeque  calefaSU, 
nec  rarefa^a  erit ;  unde  vend ;  nam  ex  1^  squi- 
librii  liquorum  ,  aftioni  aequalis  eft  refiftentia : 
Aer  maxime  i  Sole  rarefaflus  pelletur  interdiu  ad 
Aerem  frigidiorem  fub  nubibus:  contra  iio^tu  Aer 


Aeris  raricatem ,  aeftus  Aereus  admo- 


Aa  a  » 


den- 


74^  Di  MiUQfii  Mnis. 


ikofior  fob  nobe  ad  alium  rariorem »  qui  &  frigih 
le  fupenrenience  coodeoTaciirt  fe  expandens  ven* 
torn  fiitctubic. 

5.  1704.  Ventus  lenis  raro  itcrlongum  confi- 
cit:  vemm  vehementior  &  aliquamdiu  durans  per 
vaflum  coeli  fpatium  vafifleobfervatus  fuic ,  &  per- 
Giinrifle  Britanniam  &  Galliaro ,  uti  ex  Maraldi  ob- 
fervatioDibus  Ftorifiis ,  &  Derhami  captis  Upmiih 
fieri  liquet  ( ) :  alii  pervaierunt  cocam  Bricanniam , 
notante  Townleyo  &  Derhamo  {b):  alii  perfla- 
runc  Britanniam,  totam  Germaniam,  &  HeJve- 
tiam,  &  forte  quidem  uiceriores  regjones,  quem« 
admpdum  ex  obiervatioiubus  Sdieucbieri  &  Der* 
hami  comparacis  confticic  (c):  attainen  ventus » 
qui  in  una  regione  vehemendus  fpiraverat,  longe 
mitior  in  aiiis  fuic. 

5.  1705.  Ventorum  liberorum  velocitas  admo- 
diim  differt ;  qui  iant&  moventur  rapidicate ,  u( 
aiborei  fylvasqcie  convellanc,  obiervame  Marioc* 
to,  intra  horae  niinutum  fecundum  32  pedes Pa- 
rifinos  perctrrebant  ;  Verum  ex  obfervationibus 
accuratioribus  Derhami  colligitur  (</),  ventos 
impetuofiiTimos  tanta  rapidicate  promotes  fuiile^ 
uc  66  pedes  Britannicos  Miniito  iecimdo*  &  45 
Milliaria  Britannica  hor»  fpatia  ablblverinc  Hi 
qttidem  furibundi  funt,  li  tantarum  virium,  ut 
lapideam  ftatuam,  12  pedes  altam, 5 latam, 2 eras- 
fain  diffregerinc ,  integrasque  fylvas  proftrave* 
rinc  (tf ).  Furor  ventorum  aliquaodo  eft  inioieD* 
fus,  cum  incegras  cdes  in  altum  elevant,&  pro- 
jiciunt  non  dilTolucas  ad  didantiam  25  pafluum : 

imo 

{a)  LHiJI.  deT/fcad.  i?oy.  A».  1699. 

lb)  I'biloj:  Tranf  N\  297. 
(c^  rhi'.of  Trnnl  N*.  321. 
(^)  ?hx\oJ  Tranf  N*.  313. 

ie)  tbiloj.  Traif  114. 


Digitized  by  Google 


% 


imo  craQa  ecdeGai  turris  ana  cum  ^eampanis  ab 

ipfis  elevata  &  procul  dilland  aedificio  impofita, 
uti  Varfavice  A*".  1680  evenic:  in  Gallia  turris 
Eccleiias  cum  campanis  elevata ,  &  ad  didanuam 
100  paflUum  projecla  in  pago  fiouchy  (  a  ).  iote« 
.  ^8B  iDote  &  fonaameods  fublate,  dc  procol  Ai§^ 
je6te  (*). '  Sunt  autem  alii  vend  adeo  tardi,  uc 
equitem  non  praecurrant:  qui  modiceceleres, tan- 
turn  10  Miiiiaria  Bricannica  horae  fpado  ablid* 
vunc.  Veruin  muko  plura  de  veotit  reftanc 
dicenda  :  qtiomodo  eoram  cognitio  companuufai 
fit  ^  clariflSmo  &  inimitabili  ezempio  magnus 
Verulamius  in  Hiftoria  Ventorum  docuit,  qua  in 
Phyfica  vix  ali^uid  magis  abrolucum  iiucusque 
proftac. 

5.  1706.  Ufus  Ventorum  eft  magnus;  nt 
Aer,  20  quo  vivimusy  &  qui  noftris  ezbalatbnl* 
bus  inquinatur ,  removeatur,  everratur,  aliusque 
purior  in  ejus  locum  fuccedac,  qui  vitalis  eft  trac- 
turis  :  turn  ut  alTidua  vexatione  utilis  reddacur: 
fieuim  Aer  pigrefcic,  prscipue  i£(late ,  crefcic 
in  vicium,  oriuntur  ubivis  Terrarum  contagiofi 
morbi  &  peftis,  veloti  poft  Hippocratem  (c) 
muld  Medici  memorise  prodiderunt. 

2^  Vend  Aerem  a  calore  Solis  toftum  tempe- 
ranc  &  reiiciunc;  ita  uc  regiones ,  ^uas  habicart 
non  poflenc ,  habicabiles  evadam  :  ita  in  Indiia 
Orientalibus  &  Occidencalibus  Vend  Marini  (pi- 
ram  imerdiu;  Tbrreni  vefperi,  fua  aura  rcficien- 
tes  &  refrigerantes  Aera,  Terra m ,  Aquas.  la 
noftris  regionibus  iEftate  plurespcrirentMeflbres^ 
niii  venio  reficerencur »  quo  iilence  nonnunquam 

letha« 

(a)  Journal  des  Scavans  A*.  1680.  pag.  241.  &  spj* 

(b)  L*mjloire  deCAcad.  Roy.  A*.  1741-  p.  g2|« 
(i)  iLinocAATMS  LU).  3.  Epiiemkor, 

Aa  a  3 


Digitized  by  Google 


74ft 


De  hkimis  Atreis; 


kdialb  «(his  (a).    Idcirco  veocus  &  menfium 

ferventifljomorum  gravitate  nos  defendit. 

3**.  Venti  calorem  &  frigus  ex  una  regione  in 
alteram  transferunt ,  hinc  apud  nos  Aufler  calo- 
lem ,  Boreas  &Corus  frigus  adducic :  imo  in  inu- 
ir«rla  Europa  fere  eodem  modo  Auftri  &  fioree 
ibnt  comparad:  Auftri  potiflunum  Vere  &  Aa* 
tumno  perflant  Helvetiam ,  Vere  ingentem  co- 
piam  Ni vis  calofe  refundentes ,  Autumno  bre vi  ma- 
turantes  Uvas  ,  fed  excitantes  Tertianas  &  Ca* 
carrhoi  (i).  Aufter  menfe  Junio  &  Julio  in  Airi- 
er r^egno  Al^erino  Afirem  inceudir ,  ut  iocobe 
pavimenta  imgare  aquS  teneantur  (c).  Quia  ven- 
tus  vel  nullos  Solis  radios  a  folo  reverberatos , 
vel  omnes  fecum  vehere  poteft  in  alias  regionej: 
ill  PerGde  csdum  fuffbcantem  mfert  Baadi  Samuur 
ctica  uitMBm  Gamron  (d):  coocra  advebit  Boreas 
firigus, &  geitt  omnia congladans  &  interficiens  in 
Mare  ^laciali,  Nova  zemlal,  &  America  Septem- 
trionali  (e). 

4^  Qui  ficci  funt  Venti tUti  apud  nosSubfola- 
nos  &  Aquilo ,  &  in  cotom  omnes  i  Septemtrio- 
ne^exficcant  homida  qoseconquei  quo  modomor- 
talibus  cgregie  in  plurimis  occafionibus  opitulan* 
tur:  qui  humidi  funt,  uii  Zephyrus  &  Afrigus  . 
irrigant  pedetentim  exficcata,  peneirando  in  po- 
los corporum ,  nec  hi  fua  utilitate  defticuuntur. 

5^.  Vend  Nubes  ex  vaporibus  oceani  fonnatas 
deferont  per  A£rem  ad  quaslibet  regiones ,  ot  im- 
bres  terris  fubminiftrent ,  quibus  omnes  plant® 
crefcunt,  veggpt,  vivuoc.   Sed  &  vend  nimios 

■  im- 

«)  Dee0Am  Tbeol.  Pbyf.  Lib.  i.  Cap.  2. 

b)  HuLZERS  Reife  durch  Scbweitzerlandes  png.  30. 

c)  Thom.  Shaw  Travels  on  Barbarye.  pag.  21S. 
(d)  KiRMTFER  Amanit,  Exotkit,  pag.  721. 


t 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


fio9  de  Vmis.  743 

imbres  compe(cuoc;  nam  modo  adducunt  nubes, 
modo  diducunCj  ut  per  cocum  orbem  pluyis  divi- 
di  i>oireDt :  Pari  modo  exhalationes ,  quas  exfpi- 
ravit  terra ,  deferunt  ad  varias  regiones ,  quibus 
Aer  impurus  averruncatur,  &  ea,  quae  ad  vege- 
tacionem  laecioreoi  conferee  aliquid  poiTunc ,  noa 
in  uno  taooim  manent  loco »  ted  pluribiis  fiuac 
commoota. 

6^  Dedit  Deus  ventos  ad  ulteriora  nofcenda , 
fuiflet  enim  imperitum  Animal,  &  fine  magni 
experientia  rerum  Homo  ,  fi  circumfcriberetur 
nacalis  foli  fine :  dedic  igitur  Deus  ventos »  ut  na« 
vjgioram  corfibus  fi^pMicarentur  omnes  undique 
ad  vitam  copias ,  plurimisque  maritiniis  lebosfrue- 
remur;  ut  univerfo  generi  humano  res  pulcerri- 
xnae,  in  remotiflimis  nacae  regionibus,  communes 
fierent ;  ut  omnibus  inter  fe  populis  commercium 
foret,  quo  gentes  diiSpatas  locis  mifceret ,  atque 
ica  liberaliffimi  Cojidicorii  potentia,  fapientiat 
manificentia  innoteiceret 

7^  Venti  aquas  oceani ,  paludum,  lacuum, 
foflarum,  movent,  ne  ftagnando  putrefcant. 

8^  Ventomm.  ope  Maoiins  plurims  moven- 
tur  9  mole  agitancur »  quibus  labori  mortalium 
ingend  cum  emolumenco  &  fblado  iuccurranc : 
Ecquis  omnia  enmnerare  poflet  ?  in  his  facile 
prolixiores ,  quam  harum  loftitutioaum  fcopus 
eO;,  evaderemus. 

^  FINIS. 


Digitized  by  Gopgle 


ORDO  TABULARUM* 


Tab, 


L 

II. 

HI. 
IV. 
V. 
VL 
VIF. 
ViII. 
IX. 
X. 
XI. 

xn. 

:xm. 

XIV. 
XV. 
XVI. 

xvir. 

XVUI. 

XIX. 

XX. 

XXI. 
XXII. 

XXI  in 

XXIV. 

XXV. 

XXVI. 
XXVIL 
XXVIIL 

ZXiX. 


poft  pag. 


38 
no 

118 
1x4, 

154 

174 

270 

$22, 
348 

48s- 

484 
490 

494 
Jio 

528 

53^ 

540 

550 

55<S 

564- 
566 

58(5 

60S 

630 

668 

676 

720 

743 


I 


Digitized  by  Gopgle 


r 


Digitized  bjj  @Opgfe 


4 


4 


...»  '.     •  ^  .       , ,  Digitized  by  Google 


0  .  J 


Digitized  by  Google 


t 


Digitized  by  Gopgle