Full text of "De beneficiis libri VII. De clementia libri II."

See other formats

De beneficiis 
libri VII. 





1. 

Lucius Annaeus 
Seneca 



BIBLIOTHECA SCRIPTORUM 6RAEC0RUM ET ROMANORUM TEUBNFRIANA 

I 




f ?"PPl. od. CuriH . . . \ 

Ku< od», Proct,CUl««.«d.£Ww#dk 
AnuoeUe vlolarium ed. Ffa^h 
Bvrfpidee ed. KauH\ 8 voll. Ed,IJl 

KiweMu« e,i, hindorf. \ TOB, . . 

Eutrupiu« ed. RMhl 

AMopie«« ed. iVa/w . , 
— RoDian. ed Ff i thard. Vol. I. 
Faronli fialog. de tonm. Scip. ed. 

Ifoidfr ; 

Flrmfrjtjc Mnf . edd. A'/-.//! Skills-!,' t. 
riorlleg. üraec. Sin^. fasc. i/io jo 

FloruK ed. no^sinch 

•~ ed. Ualni. kmj^tUu» edL WvelffUn 
rrontinUtTatcgeni. vLOujidermann 
FiiTKPntn opera ed. mm . . . 
Cialenl soiiptä minom v, voll. 

Illtfle. lofflca 0(1. h<il>jrfii.v:h \ 

de victu attea. «4 Kui'ßeiach 
Uelliu ed. J^wt/w.«. 5 voll» Sd. II 
OeoiMnOe» ea. Bfckh . . , . . _ 
(^eorglw ActM^el, «d. He/jMtfef«. l. 
r-r — r- — n. . 

flMirfln» Ontrins ed. (.eisrr . , 
HprniippuR dial. edd. ß-oU etMTww* 
llexodiaiias ed. Bekkcr 
RerodotiiN edd. r>fatsch- KallfRi^eia, 
2 voll. 5 fasco.). Bd. U . 
tUrOAdM JOiJD. ed. Crusfus. II 

Ji#ni»|iHB3i.op.i Suppi. Qd..$cAoiMl 
— n, 1 edd. AV.r e» AdMif 

— — -^—1 in cd. i<cJiü/if 

Hosiodii« od. Rsacfi / 

IllerurUs Synocdonnis Ox).n,rivkAardt 

""i'^o ed.i/ffr|Kwfl 
ilUäegsrtflg ^tmat» el «nnw 

Hipparcilu« ßltli. ed. Marnttu* . ! 
Hlppoerates edd. Jr«Mrtf«^//»i9y. T 

II Istor.ApulL regr.Tyr. ed./ö«acEdai 
iliRtorla« Au^stae 9tr\ ed. P«fcr. 

2 voll. Ed. II 

tllgtor.tir, mlji. ed. Dindgr/, 2 voll. 

Koau frni^ni. e<l. /Wer . . . 

HoiMorl cani). ed, Dindorf. Ed. IV 
oiun Seogebuschii dissert. JXim 

'TZT ^^dysaea 

— EdLYoiir.jy(Wi/a«^M, Spart 

*• OdyBBa. 2 partes. 

Äd. l.udwfch. Odysa. 2 voll. 
TM. min. ütrumqno vol. - 

[ 1 lliadia carmiAa ed. iP . Wn'v 

llnrntlus ed. mtkr. Ed. H maior 

BfA H ainov 

ily^lnuR nrrotnatlcua ed. firowU. 
Ilyperld(>s 0.1 nio<i», Kd. II mai.,r 
laiublklii rrotropticu» ed. PUUlU 
- — du mathematioa scieni. ed. Fe$ta 
— do Nlcoiii. !irii!iiu. ed. PixteUi 
iDfter.tir. ad. üüuatr. dial. Qd.i>ofinsejt 
Uflftti 9d,ina»eim 



6. — I 6.6 luliani opera od Herthln. 2 voll. 

TvrlKpriiiiftntla« onteluatlniaiiae re- 
U^ida« ad. ir//MftM Ed. V.. . 
— — ' ■ — w- indJoi-a FabriciM* 

Stipplomemuin 

antehadrianae rel. ed. Brmier. 1 

n, i 8 ^f^h , ff H 60 II, 3 



4.— I 4 .40 
7 ßO 8.2 
5.70 7 20 

— SO —.60 

i5.~:n.2o 

— .45i— .7.«) 



-.90 
».95' 



1 ao 
4 80 



1.10; l.hO 
4.— 1.50 

I — .60 
I— .fiO 
•i.80 8.20 
1 — ,' 1.40 
l .öo; l.J«0 
4.— j 4.51) 
7 . .50 9 .- 
I.2O1 1.60 
1.40 1.80 
C HO 8.— 
10.,— 10.8 
9.— 
S.6O; 1.20 
J.- 8. 

i.m 2. 



Ed. IL 

iniiior. 



1.20 



LucrptiuN eti Brk^r. 
lifcopbron ed. Khik'l 
LycnrgQB ed. Bloss. Ed 

_ Ed. maior ... 

Ljrdn« ed. iracA*;?/^///. JC.l. II. . , 
de mensibu« ed. H r ^ v-A . . , 
d»:- niafristrntiljus cil. HüiwcA, 
Lyrica, AntlioL, ed. /////-> . im. TV 
Lystaa ed. Thalham. VA. tuiuor. . 

TA, mafor 

MarceJlas ed. ffeimr^ -h 
Maftlall« ed. /?/7AeW. iüd. U 



1.40 1.. 

7.5o' 8.60 

8.25I 9.30 

4.50: 5. 



2.20 

2.20 




1.801 8.S0 

:2 40; iM 

2 

2.401 2. SO 
ZAq\ S.60 



Ä«h. i g 
6.761 1 
1 



Instliilanl in»titut. ed. Uuachke 



6.f» 

5.— I 

8.—; 
1.- 



8 

a 

^. 1 

soreUaa ed. Zarharim, s toIL lO.fiOill 

appendlx I. II 1.801 a 

IiiHtlnas ed. Rühl i SOj 2 

IuT«!nalii ed. Hermann ~ 4§ — 

lurencf Ubb. evang. od. Marold. . 1.80* 1* 
hthnnil op. ret. Foerstf^. Vol. I . . 9. — In 

Vol. n la — lia 



LiTlas edd. Weisttnbont-Mültrr. 6voll. 6 — 
Vol. I— IV s= 8 faecc. ; aüig. fascc. — . 60 

lib. I et n ^.4Ö 

Laeani de bello civ. libb, ed. Hosliu « 60 ^ 
Tittdan U8 ed. Jacohiti. 3 vU- 6 ptt.j 6 . SO ' T 



£.10' 2 
1.80 2 
— .60 — 
—.«Ol 

«.—; 

6.90; 

1.20 

8.— 
3.60 

2.70, 



Varl ianae' Capeila ed. Epuenhari 4Ü50 



1.80 
2.70' n 

2.10 2 
1.60 8 
12—12 



laxiniM el imoion ed. Ludwich . 
Vetrtet «ei». Cr. ed. Westphaf, Vol. I 
5IelroIoi;ici sor. ed. HulUch. 2 voll. 
SlUtJIno. 8cr.ByK.derc rn.od, !'«;•» 
ffs«en Fellof a Ooiavia» reu. Boenirf 
MiiloTiirdli iiiu Thlroills ed. Oder / 
MttSici scriplorea Ora«cT ed /riQ 
— — ^uppL: melod. religuiao 
Vythogr. «r. I. Apollod., Pediys. 
lX«l.l^aTthen.,Aiitonm.Lib. 
•Ü^ t. Supplctn.: Parthen. 
m, 1. Eratosthenii Cataat. 
-ia,lPalaephati ff. iffZ/rr. 
Vatttr. rar. icr. Oraeci od. AV/;< r. i 
Nfr.ephorl opuscc hiat. ed. d<! 
Nieephorna Blewiii, ed. Jiei.ienbrrff 

Üleontelue ed. jßbeke 

Nonn! TÜoijys od. Koeeh^. 8 roXL 
par^jtl^uraals ed, Schehidkr . . 
)doiil« aMt. (Bnn, occup. ed. ."Swoboda 

>n(is;indroa ed. KiK'chly i 20, 

ÜrosluB ed. Zan<jrmeixfer , 

OTidlqg edd. Merkel-E/nnUd. a voll. i'.ÖO 

TrUtia '—.45' 

Faeti — 60 



0 

s 

5 
3 
1 
8 

4 
3 
5 

o 



1.20' 
3.60 
2.40 
2.40 
1.20 
2 HO 
2 70 
JJ.aO 
4 — 
1 80 
i>.— 10. 
4 50 5. 
4 - 4. 
1. 
3. 

4. 



9 
1 
4 

M 

•> 

1. 

:j. 

3, 

4 

3, 



luotamorplvos. del. od FUie — . öü — 

^alladlM ed. £!cAm//t r>.SO .n 

Pancjfyrlcl I.at. XU ed. Hiufnn's a CO 

1,80) a.^üjPatr. Nicaeu. noni. edd. '/f /if^r,.»!. »; •■ 

Pansanis od. .Spinj. l/XU .... Tou 

PelHKOnll urs ▼«terliiaila od. Ih'n 2.40 

'ertlius ed. Htimann. ...... ~ : -'t 

Phaedrua ed. Müiiw 



PUlodeBt de musioa libr^e«!. AVf;t.>^I.d0| 



Digitized by Goog' 



PJiiloch iui voil, Thot, ed. ffttdli'/M. 

8 volL Sui>ia. , i . . . 
Pmioponl do opit maiOi e± 

Seiehardt 
Zrr, ^»etenfc tnunAf €d. Ttabe . ! 

nlnojris im&^iaes et CftlUiitriitl 

PIiidarHB nc!. r^/r/c/, Kd. II . . . 
Plato edd. Merinaan'Wohlmb, 6 voll 
Flaiitug edd. GceH-SeML Fä»c. I. 

Ainphitruo AsinaTia. Auliilaria 

.- n. Bacch. tJikpt. Cwina 

— " HJ. out Cm Kpiaieü» 

TV. »Men. Merc. *MiL gL 

- — V. *Mo8t. f ena. *JPoen. 

' — vr. *Pimid. Söch. 

Vn. *Triu. Truo. Fragm. 

^^PPl : de PL te«*,,juetr. 

Sing, cornoed. (♦not Jü —.60, 

I'lini epistiUa© xoo. JtftiW 1 ♦ ! ! 
Übb. dub. sorm. »rf. ed« 

— nat hist. ed. Jan - V'!ijf,f,fr. TT YI 

riiuiug ot «argUiiMi Jlart: ©d. ibue 
mtlnn« ed. VoifaiMmi. » ▼oM.. . 
PttttarchJ ritao od. ^i,ife>,ix. \ <>TI. 
— ■ jooralia ed. BcrnaniakU. 1 voU, 
Fdet. Lat. ttilii» ed. J9iMA»««t«. «toB. 

Rom. fragm. ed. Bft,hr,-,K<t . 

— J.iitiu. oq^ae ed. lirrf ^^ t 
— Oraee. «elögM ed. «MMU^r 
Autk H. röm. DidEt r. Jr<nw 
Polemou ed. ///«ri 



geh. 



geb. 



U.— iJ2.60 



4.— 
10.— 
8.25 

2.4« 

10.50 

1.50 
1.20j 
1.— 
1.50 
l.fiO 
1.50 
1.50 



4 60 
10.80 
9.25 

2.80 

•j. ;;(> 

U.60 

o , 



1 
1 

o 

9 



60 
•10 



Pol) «en OB edd. WClffltn-Mmfr, Bült 
Polybias edd. PÜttner-WobsL llfAL 
Pompoiilns Heia ed. Frkk . . . . 
Porph) rH üpp. aeL ed. Nauck. Sd.lt 
PrlücinnaH, Tbood., cd. Äofe 
PrpcltlR od. Friertlcin 

od. K,u'>. VoLI ■ *. 

- — ^ ' ^ l ■ '. \ \ [ ' 

Propertiu-« c<L Müikr 
PseudHvronlt MhpUa od. KeUtr, XIE 
Ptolemael opera. L Synttxii nath 
ed. Jieiherg. VoL I . . , . . 

voKH . . . . . ; 

i^olBtiliant Inst. ed. i? ^.7 S voll. 
— — declamatlones ed. Ritter . . . 
ScniigU iutisaiodomilB in artem 

Dor;uii n in comm. ed. Fux , 
Uhcton äi Grueci ed. ^meL 3voU. 

5"V"V? e^L Müller . 

.Soilustlii.s ed. Ku.uncr 

Scaeii.llom.pQe8. frgn,. ©d. HJbt^eck. 

lSd.ni. 2 voll 

SehoUa vetera tu Pindari oamdna 

r^c f'.;7':f,>,,a/iH. VoLI. . 
Sjcribouü largi conp. ed. Uclmriich 
8erlptor6fl oiigiuurn Constautlno- 

politaaarum cd. J'f<jt r. Fuac. I 

piiywcgnoiii. od. Fürgfci. ^\uU. 

— ' — Baeti et profaiiL Faso. V . 
SenecM (phtL) opp. ed. Htm, 3 voU 

.Suppl 

— du bcucf.j dü iiew. ed. Motiiu 
epiBtvlM ed. ITmm 



Senccae trag, odd Peiper H JUdUtf 
jSerenns ed. MtUmg. , . 
SldonlujB Av0]llttMrtt ed. Mohr '. 

Tlalir! Pnnlra cd. 7hi,,:n: 2 voll 
Üopliucleiü edd. lJiad.-Jf<ktei\£d,mSn. 

Bd: mator . ...... 

I ^lu;,'!!!.-!« tragoediae 

l jScholia volera ed. Fapatfeorgiu^ 

Nornnuii ed. Reae. . . . ; 
itatiasedd. Klüts, K<.ni„<finn. S toÜ. 

n, 1. AcUilleis ed. JOotg . . 

— in. fiaetattt. Pia«, ed. J,ihnl^ 
htobnel floril. ed .v. z,,, ;, . Vol. IV 
oclogao ed. Mvincke. 2 voU. . . 
Strabo ed. XOmhe. ' S T<rii. . 

^«ui- tonlos ed. Roth 

iSyrianiiB ed. Rabe, ü voO. . . * ' 
iTacUns ed. HtOk. »voll.» Ed.JV. 
— .45— .7ö|VoL r. Annaltis. rtprqu.« faac.' • 
Vol. II. rase. 1, Hißtoriao . . ' . 
Vol. n. Fa«o.IL6«tin.,Agric.,diaL ■ 
|TereatlM ed. Fiech^hm. i-;.i. ri 

Singalaü coinoodiae 

— Ed.I ......... 

[— -] J^üholia eil "-'-hlee . . . , 
Ti^Mtuiuentum iiovuui Ocaeoe ed. 
. Btittmann. JBd.V. L 
ThemiBting ed. fijtenqel. 2 r(dl. 
Tlieodoreto.t reo, Rinder ..... 
TheedoroB ProdroMn* ed. dEbnsA^ 
|TIi('0phraBtB8 ed. Winorn , . Vol. TO. 
(Tluüphylactl histoüae ed. de^Boor 
Tlilofrtdl vlta WiUlb*; ed ftoii&tfra 
[Timejrdldeiiod. e voll. ikLmiz^ 

^tl- maior 



8. 



geh 

5.60 

5.— i 5.' 

4.-; 4. 

4.801 5.' 

1. 

4 , 



—.45 
2.80 
1 40 

22 — 
2.70 
9:— 



— .75 
:j.40 
1.80 

24.70 
.3.10 

10.1 



1.35 
1.66 

—.80 
4.80 
4.80 
7.55 
1.20 
8 — 
2,40 
6.— 
7 80 
1.50 

y.io 

2. 10 
— .7r. 



5. 
5.. 
Ö.« 

1. ( 
8.1 

7.- 

2. - 
4^ 
S.3 
1.1 
11 

-.4.'i|~.-; 

2.10( jj.« 
r. 



8.40|10.D0 
28- — »2.20l 
80.10 23.40 



4.20 

-^.60 
1.— 
T.60 
18.20 
l.iO 

5. — 
5 — 
6.75 

6. ^ 
8 — 

—.60 



4 SO 
1.40 

:i.m 

— .901 
1.40 
8.— I 
21.— 
1.60 
n.fyQ 

5 60 
7.30 
5.60 
8.60 

— .yo 



tl — 

ö. — 1 8.60 
18.— 113. H 
2.40j 3.2ß 
4.b0' 5.40 

I 

1.80, 2.20 
U.COi 
—.75! l.lü 
—.45:— .75 



8.60 

2.20 



8. — [ 
1.80! 

4.^1 4.60| 

11. 



ü.— 6.G0 
8.10 10.— 
1 i<U. 2.40 
S.40 2.80 
5.60! 6.rü 



TibnlluN <h\. ihUhr. ...... 

Tryphiod., < toUuthosed. Weinhenii 
UIpiauuB od. JfuscHe. 15d.V, 7 . 
Talerias f'lat io« ed. haeAnn$ , . 
iValfrlns. luliiis. Kübler 
ValtTiu!» .^laxiriiyN od. Keinpf , * , 
TarronlB r< r rustic. libb. ed.' mi 
Vegetiu6 ed. Lait'.i. Tkl. JT 
VelleinR Patercitluti od. i/atwe . 

, od. Haliu 

TergiUna Maro ed. Rimbeck. Ed. IT 

Buoolica et Georglca . . 

- - — Aenei» . 

^ ed. (.Hthlhiif. -2 voll.* Vot I. 
Bucolica et Georglca . ... 

VoLIL AmuSM . . . ! 

IVrr-nius grninni. ed. IluntiT . . 
IVitae Kjiiirt. I.\ mctr. od fhirttfr 
Yitrurft do »roliiteetura llbri X 
Iterum ed. F.J^ ...... 

Xeuophoittis cxpedltio öyii ed. 
(ienwll. Kd. mia, . . . . . . . 

Kd. maiov ..... 

lÜ8t. Oraeoa od. fCelt^'r. Bd. min. 

üuitittttio (Jyri iia.Jiug. Ed. min. 

**i — Bd. mtAöt . . ; . . 

coniTuentarii ed. (iilhcr(. SdJIlin. 
Ed. maior . 



— .4jj 
1.20 

2.-^ 

2.25 
6.— 
6.— 

— 50 
2.40 
«.— 
1.80 
2 40 
4.80 

1.40 

—.75! 
1.50 
2.70 
4.50- 
1.60| 
n 

—.60 
1.— 
1.50 

—.45 

—.So; 

—.45 
—.SO 
2.40 

3.— 

6.— 



2.4 



i . 1: 
6.n 



.6 
.8 
1 



24 



1 
1 

2 
8 

5.— 
1 U 

-.in 

1.4< 



i.y( 

— .7r 

5.6C 



aoripta min. ed. Dindut/. 2fa«cc. 

ZachtaiasUhetor, Slrehengaeah. t* 

^\/ijeus u. Xrii'jijr 

Zonaras cd. LUdlr/, o vu^^,^^ 



"75 1.10 
1 20| l.fifl 

— ool r.ac 

— 00 i.mi 

1 50| 2.— . 

— .45 — .7G 
3. — ' 1.4C 

i.:;5i 2. IC 



10. — m . s;f 



WiMenschaflliehe Ausgaben 

griechischer und lateinischer Schriftsteiler 

im Verlage roa 

B« 0« VenlniAr ^ in Leipzig. 

»♦« 

SamiDlan^ wissenscliaftlicher Commentare 
zu griechischen und römischen Schriftstellern. 

Aetna. Von S. Sudhaus, geh. n. »^6. — ^ in Leinw. geb. n. 7 . — 
Laeres Bnoh m. Yoii IL Heins«, gm, iL «4C 4.—^ in Iislnw. 

geb. n. JC 5.— 

S«phokles Elektra. Von G. Kai bei. geh. n. JC 6.—, iu Leinw. 
geb. n. JC 7.— 

Krititdie nid konnentierte Aa8/i;abei, 

K«n« Ersolieinnngen 1806— 18M. 
Aete Apostoloriim : ? Lucas. 

ApolltUDS' vou Kitium illustrierter Kommentar au der Hippo- 
kntalaoheD Schrift rteol &QS^qtav. Herausgegeben von Her- 
mann Schöne. Mit 31 Tafeln in Lichtdruck. 4. n. M 10. — 

Aristopbanifl Equites reo. A. y. Velsen. Ed. U cur. K. Zacher, 
n. JC 8 .— 

Batracliornachia, die Homerische, des Karers Pi^TCR uobst Soholiaa 

und Paraphrase, hrsg. von A. Lud wich. n. 20.— 
Caesaris, C. luli, belli civilis libri in rec. A. Holder. n.«4ClO. — 
Enripidis fabulae edd. B. Prins et K. Weoklein. 
Vol.! P. I:Medea. Ed.H. n. | Vol. L P. VII: Cyclops.n..^^. 1.40. 

.;Ä:2.40. „ n. „ I: Iphig.Taur.n.Ä;2.40. 



X..g II: Alcestis. £d.ILn. 
JC 1.80. 



.11 



I. 
I. 
I. 



» 



,IV: Electra. u.JCi.— 
V: Ton. n. JC 2.80. 
VI: Helena. n.MZ.— 



IL,, n: Supplic. n.^ÄS.- 
II. „III: Bacchae. n. JC2.— 
n. „ IV : Heraclidae. n M 2 . — 
n. „ V: Hercules, n. 2.40. 
IL „VI: Iphig.Aul.n.v«2.80. 



U. Horati Flaeei opera recc. O. Keller et A. Holder. VoL L 
Garminum libri IV, Epodon Uber, Carmen saeealare. Iterain 
rec. 0. Keller, n. 12. — 
[Laeas.] Acta Apostolornm s. L. ad Theophilum lib. alter. See. 
formam quae vid. Romanam rec. Fr. Blas s. n. t# 2. — 

C ] Eyangelium sec. Lncam s. L. ad Theoph. lib. prior. See. 

formam quae vid. Bomanam reo. Fr. Blas s. n. 4. — 
Pindari carmina prolegg. et comm. instr. ed.W. Ohriat. n.«i^l4.— 
Flatonit Sophista ed. O. Apelt. n. 5.60. 
StatillS* Silvae, herausg. u. erkl. y. Fr. Vollmer, n, JC 16. — 
T^ee^asts Charaktere, hrsg., Üben. o. erkl. v. d. Pbüol. Geaellaoh. 

en Leipzig, n. 6. — 
Thneydidis Historiae rec. G. Hude. Tom. I. n. JC 10.— 
VergUi Maronis, F., opera iterom reo. O.Bibbeok. 4to1L gr. 8. 
YoLI. Boo. et Oeorg. n.«^5.— 1 TAHLAmilYII— ZII.n.UK7.S0. 
— U. Aen.1— 71. ».«II17.S0. | —17. App. Terg. n. «4( S.— 



Unter der Presie und in Yorbereltting befinden lieh: 
Dldasealiae Apostolornm Lat. redd. fragm. Vcron. ed. S. Hanler. 
Vabalae Aesopieae edd. KnöU et Hausratiu 
Itfaieraria Kemaaa edd. 0. Cnnts et W.Kabitiekek. 



Digiiized by Google 



« 


Bibliotheca Scriptorum 
Graecorum et Romanorum Teubneriana. 

Neue Erscheinungen. 

ABtii«logiA Graeca epigxamm»tain Falatin» cum Planudea. £d. 

H. 8t»dimvelle7. VoL II, l; Palatinae Ubrum TO, 

Planudeae 1. m continens. n M 8. — 
AicustiiU, S.AareUt Confeaaioiittm a XUI reo. Knöll. JC2.70. 
Balrii ftlmlae tw. O. Orviint. Aeo. fab. dftot et iunb. reU. 

Ignatii al. tetrast. reo. 0. V. M filier. Bd. maL u. Jt 8.40. 
■ — — £d. min. n. 4.— • 
BMOlqpIMfff etnala» ed. F. Blatt, a. JL 1.4i^ 
Dionysii Halicaruasci opuscula edd. H. ütentr et Ii. Bader* 

maoher. Vol. l. n. ^ 6.— 
BielMft Opera omnla edd. J. Ir. Helberg eC R. Henge. 

Sappl.: Anaritii in X libros priores elemontoram Enclidis 

oommentarii. £x interpxetatione Gberaidi Cremonenais in 

oodlce Graoorienai 569 serrala. Bd. M. Otirtse, Prof. In 

Thorn. n. Ji ß.— 
Pirmiciis Haternat edd. W. Kroll et F. Skatach. Faao. L n. .#4.— 
Fnlgentii» Pabfi Flfiieitdltt opeia reo. B. Hei», n. «4C 4.~ 
Oaleni de victu attenuanto Uber. FzimiUB graeoe ed. 0. Kalb* 

fleiaoh. n. JC 1.40. 
Oemiii elemeata aetnmomlae reo. Xanitiua. n. UK 8. — 
Germanici Caesaris Aratea Iterom ed. A. Bxeyiig. Aocedunt 

Epigrammata. n. JC 2. — 
Herondae MlmlambL Aeeedunt Phoenlcit Ooronittae, BCattü mlm- 

iamborum fratnn. Ed. 0. Crusias. Ed. III minor. n.M, 3.40. 
Heronis Alexaadrini opera qoae aapers. omnia. VoL L Herona 

▼on Alexandrla DraekweAe n. Automatentheater, gileiAiteb 

und deutsch herausgegeben von W. Sohmidt. n. JC 9. — 
Supplementheft: Geachichte der TextflberUefemng. 

Oriech. Wortregliter, n. jK 9.^ 
Inrisprodentiae anteliadrianae quae aapomml od. Bremer. P. I. 

n. .H, 5.— P. II, 1. n. .Ä 8.— 
1 LactantiDS Placidnt: t. Statine. VoL m. 

Lydl, Laiirenfii, de mensibus über ed. R. Wünsch, n. JC 5.20. 
Masici BCrIptores Oraeci reo., prooemiis et indice instruxitC. Jan. 

Supplementnm : melodiamm reliqniae. n. 1.20. 
Mythograplii Graeoi. Vol. III. Faio. I. Paeado*JSf«lottlioiiit 

Catasteriami reo. A. 011 Tier L n. JC 1.20. 
Palladil, Rotilii Tanri AemlllaBl, opus agrionltarao reo. J* 0. 

Schmitt, n. JC .5 20. 
Patram Nicaenornin nomina graeoe, latine, STriaoe, ooptloe, 

arabice, armeniace edd. H. Oolsor, H. HilgOllfold, 

0. Cuntz. n. JC 6. — 
PhilopoDi de opificio muodi 11. VII reo. W, Reich ardt. n. JC 4.— 
Prodi Diadochi in Platonii rem publicam commentarii ed. 

W. Kroll. VoL I. n. JC6.— [Vol. II erscheint Anfang 1900.] 
Ptolemaei, €L, opera. VoLL Syntaxis ed. Heiberg. n. JCS.— 
Beieeae, L. Annaei, opera qoae mpenont. VoL III. L. A. 8. ad 

Lncilinm epistuL moral. qiiae iupera. ed. 0. H e n e e. n. & . 60. 
Statins, P. Papinins. Vol. in. Lactantii Placidi commentarios 

reo. R. Jahnke. n. JC 8. — 

fivriifii uo ttruiiibvCburn xiuri Aioruiu cu. v a i. xvuoc* 

Zaeharias Khetnr, des, die sogenannte Kireheogesehicbte. In 
deutscher t^'beraetznng herausgeg. T. K. Ahr ens, Gymnasial» 
oberL in Ploen, u. G. Krttger, Prof. d. Theologie in CMeüben. 
n. JC 10. — [Scriptores sacri et profanl Vaao. III.] 




II 





Digilized by Google 




L. ANNAEI SENECAE 

OPEKA aVAE SVPEBSVNT 

VOL. X FASC. n 



L ANNAEI SENECAE 

DE BENEFICnS LIBiU VH 
DE CLEMENTIA LIBM H 



BDIDIT 

CABOLVS HOSIVS 




LIPSIAE 
IN AB^DIBYS B. O. TBYBNERI 

MCM 



Digitized by Google 



PA 6104- 



• 1 



lOAJSlNI MATTHIAE STAHL 

PER QVINQYE LVST&A 

PBOFESSOM MONASTEMENSI 



Digitized by Google 



'. . t. . t : • ' 



Digitized by Google 



PEAEFATIO 



Codicum, qui Senecae de beneficiis et de dementia 
libros tradunt^ longe primiim teuet locum liber Lauresha- 
mensis Ö. Nazarii (N), nunc inter Vaticano-Palatinos nu- S 
mero 1547 insignitus saeculi ut yoluit RKekol^, coias 
collationem in usum MHauptii perfcctam adhibere potenit 
MGQeriiK, IX/X, nt OBoasbaeh^), VIIL Onins membraiiae 
qnae sit condieio exterai optune descripsit Geitz in edi- 
tioms snae Berolini aimo 1876 emissae piaefatione, nnde 
pauca bic depromam. Liber modnli octayi eontinet 148 
foliis versuum aut 29 aut 30 libros de beneficiis et de 
dementia; in primo folio legitur diversis manibus scriptum 
Sen^m de hmefidis | Ef dp Instihtii. Ariis oratarie (Et 
— oratorte postea deietum est) | Ad AEhutium Liberale | 

Sei I MaUma päM \ Codex Sei Nagarü m Lanrissa. Cor- 
reciores oompliires teztai corrapto aut quem pntabant cor- 
raptnin sanando operam naTayenint: ut mamini ipsam i 

primam pauca re vera depravata emendantem neglegamus, 

eodem fere tompore alter corrector, quem jji iinuiii cumj»r.eorr 
Gertzio nomlnabimus, leviora quaedam recte restituit. 
Maiorem demde neque inutilem operam scriptori impendit 
non ita multo post novus corrector (K^), qui sexceutis 

1) DeSeyiecae phtlosophi librorum recenskmeet emendatiom. 
Vratislaviae 1888 p. 13; cfr. et Baebrens Jenaer TAU. -Ztg. 
4 (1877) p. 62, Chatelain PaUoQmphU des class, UUins tab. 
168 p. 22. 



Digitized by Google 



71 



FRAEFATIO 



lods menda pximitivi textas crelnra snstulit novasqne lectio- 
nes insemit. Molto recentiores sunt correctomm *diion]m 

manus emendatrices saecoli XIIT aut XIV, quae cum inter- 
dmn vix dignosci possint, sicut et saepe difficilis est eamm 
a distinctio, littera communi a rae notatae sunt. 
Utraque pauca recte, plura perperam mutavit, altera prae- 
terea glossas explicationesque verbis snprascnbere amavit; 
sie ab hac addita leguntur super p. 7, 11 uni: nomen 27,6 
mei cmedere 29, 7 in actai in putUcim 32, 18 dispicerei 
l diacemere 22 frigidamx aquam 36, 22 iOe: 8. est 38, 23 
seruatorisz ui cMs 50, 4 oKems: aequiuocU 64, 24 näiat 
femma 89, 25 interdmz in die 100, 28 segregemi i. srngu- 
larem III, 18 trecentii fabii^ cfr. quae Gertz annotavit ad 
editionis suae p. 41, i22; 47,21; 52,5; 57,12; 66, 2f); 
81, 8; 11; 86,20; eadem ad II 5, 2 in margioe adscripbit 
Terenti^ quippe cuius comici poetae nomen mterpres ille 
uoTeiit. Hae quid boni quid mali attulehnt, uullo negotio 
GZ apparatu critico intellegas. In prioribus yotq manibus, 
panlo diutius sabsistendum «st. De qoibns qnod Gertzia 
paiüo meUiu indicare possim, duomm Tiiünim debeo. 
HberaUtati, qui Kaxariaiu collationes now ndbi . adesse 
Yolnenmt, Francisco Baecheler, qui cum nmnqnam dioei*-, 
pulorum laboribus desit, mihi quoque coUationem illiu» 
libri a Friderico de Duhn perfectam benignissime trans- 
misit, et Ottoni Rossbach, qui cum iam in libro supra 
laudato ad artem criticam in Senecae scripta factitahdam 
praecellentissimo novae collationis fructuni promulgavisset, 
postqnam novam parari editionem legit, tbesauros suos 
amplos bmnanissime mihi ultro obtulit. Horum igitnr 
au^o adiuti firmo in ezaminando Naxariano nitimiir 
fimdaniento« 

Scriptom esse libnun N mann librarii socordis ' et 

exemplaris quod transscripsit verba festinanti calamo et 

linguae latinae scientia perexigua transferentis iaui ex 
apparatu Gertzii, qui praecipue in priino libro omnes 
minutias afferre volnerat, satis ap})arait. "Nam menda 
merae oscitautiae aut stulütiae debita ezstant foitasse 



Digitized by Google 



FRAEFATIO 



vn 



tum itir* gra^ Oirte tarnen )»^nii«liit.^) Qnilnis cmu 
appaitKÜmi arittmmi pauUiiBi etamucm ytHam^ Ihm loea 
ekBÖhttm pttmun dare Umi^ mim omiM bu inaptuHi 

afferre üt taedium fere peperit coUigeuti, sie nauseam 
certa niovt ret legrenti. 

Exempians sui, ijuud cohaerentibuh iiti< lis scriptum 
faisse primns statim versus ostendit, librarius verba msLh^ 
dii^mit et aliis et his locis: 1, 1 error est emere 7 in- 
gratia nmii deuenire 17,2 feminea tä seni &9| 4 turhas 
ekcUmm 60, 4 ^ cminm 89, 19 medioorem umu 100, 2 
agis m 162) 5 91M mäi S94, 26 ^uii Mtum 195, » 
0MU2)ec^ «lenifii 227, 6 omUsae ae miam 252, 16 waree 
terunt 26S, 16 j^r^poner^ mUm^ omittmitiir litterae: .2, 16 
mupidus 51,4 a5^orren 91,25 opm sum 106,30 molantur 
113, 11 poe^st 15 ccclsissimis 116, 15 (ii^wu 3i! hahcba 
117, 2 opera 7 trantulU 27 stimata 118, 1 ^itw 1 mi^c- 
ricos 15 fidfraqin 124, 12; 25 fotmm 132, 21 .9«ctidam 
137, 3 agwe 151, 5 erita uperagi 179, 27 omna 192, 23 
ifonim 201, 25 crecHora 213,21 seques 21Q,9 hautas 221,22 
^6(an^ 225, 15 ommim 16 ctulw« 24 gi^ato 226,25 ere- 
227, 9 uoeiferaü 284, 19 ea»cfef» 286, 18 Mpe 240, 6 
eMjA«ia» 257, 11 omibus 258, 17 m neiito; perrtm 
geminaator a«t non geminantcur: 8, 10 defflmmt 9, 18 
(Ififit7i5u9 14,4 numarium 16,22 lUüUus 40, 21; 60,8; 
95, 18 deffmdei-e 42, 28; 58, 2; 66, 6; 70, 7; 81, 17; 19 
al. re/ferre 43,11; 46,6 sumnms 64,15 detnmus 68,3 
utile 82, 3 redmda 82, 15; 115,7 ^wwmcrö 100,26 
anmrnal 111,15 pcrsiccum 112,8 alis 116,32; 117,20 
philvpus 120,17 ih' 126, 5 OMoJa 128,29 imperaat 134,4; 
182, 5 difioultas 137, 23 coöite 145, 25; 146, 26 apella/re 
148, 4 iieltf^ 222, 25 /tomi^ 206, 15; 288, 28; 26; 284^ 
1; 4; 5; 10; 21; 246, 21 t^tamius^ aspiiatio perperant 
aut adaitor ani omittatnr: 16,28; 18,3; (86, 9) ^lodiiiKiare 

1^ Horum vero pars iam in fönte Nazariani exstitit, cum 
f^i'mm m B invcniantcur. Ibi igitnr pater peccavxi, filiuB cuipae 
absoivendus eat. ' ■ 



Digitized by Google 



vm 



P&A£FATIO 



18, 19; 19, 8; 33, 8; 82, 13 al. hac 20, 13 adortaiio 
57, 13 maihedomm 62, 28 henmm 82, 14 ha/n 108, 16 
ikooem 110, 7 asU 96, 22 evtraonl 105, 6 Warnt 16 de- 
traas 114, 4 oc 127, 2 Aantmiim 134, 10 nihühammm 
191, 4 awrUur 221, 1 adibenda 224, 8 ^OfMi^ 234, 10 
hauide 251, 12 cariham 257, 16 ill{iriiatem'j confunduntur 
litterae e et aei 17, 9 precipuae 27, 7 aedere 30, 18; 
47, 21 piadas 68, 22 guavat 79, 8 Zwoae 20 praetneniia 
83, 3 utrimquae 84, 2 j^aramtihm 141, 15 (?iae 163, 28 
diom 226, 16 usqme 245,7 aliaene\ c et ^: 6,16; 46,3; 
50, 9; 12; 56,17 s^ien^w» 43,11; 49, 13; 17; 54,5 al. 
mMfienlia 114, 21 eereiara 247, 22 socie^ur; u et ht 1, 10 
deiM^ 9,19 nobas 12,24; 19,12; 73,13 Itiiera^ 
item Uuefy JmertaSj ImerUni, 18, 15 Uums 19, 13 Jiiie^ 
29, 17 seruabi 37, 10 emseuU 39, 5 ffestfortiff 45, 25 eer- 
hos 28 cor2>j 57, 12 ueneficia 59, 8 admiraueris 68, 27; 
71,22; 112,5; 119,10 al. iuuere 108,8; 231,9 fauius 
118,11; (126,13,) 127,21; 128,1 ^wpeme 202,27; 209,6; 
225, 13 deueo 245, 25 mhanf-, c et ^: 3, 11; 122, 2; 
125,12; 133,21; 204, i^O al. oWtcarc 3,17; 194,17; 
20; 23 al. sagrilegus 16, 23 deligatos 30, 11; 92, 16 
agri^ala 45, 18 uMgare 68, 1 dtn^^oti^ 75, 21 grassi- 
dMdmm 82, 22 ocmifia 87, 25 neg 157, 8 larco 177, 26; 
178, 2; 5 maegenas 187, 11 m»2Uc» 226, 24 n^^OMf 
230, 10 eauisus 248, 18 a«0er; <2 et U 4, 26; 32, 13; 
45, 24; 56, 20; 75,28 magnidudo 6,7; 44,7; 143,20; 
215, 11 al. at (= o^) 44,12; 64,11; 69,7; 113,15; 
131,7; 143,20; 223,27; 227,5; 248, 14; 18 al. <wi(=aO 
8, 1 dadas 11, 9 haUda 11, 9; 13, 17; 40, 27; 65, 5 al. 
sordifus 12, 6 gradius 19, 5 hosphJem 22, 9 euidemus 
23,13 «osw€(i 32,12; 135,16 35,6 talendum 41,5 
ItUorum 43, 18 ingrados 56, 18 geomedriam 63, 3 jMdcAn- 
iIiMime 73, 28 ^26fulift»8 75, 14 82, 22 «a^cn^ 94, 29 
dradafmtö 236, 9 rädidU 241, 3 fno^o^e 249, 5 trepita, 
perBftepe aput, ÜM^ istut^ äliquü, äUut, inquid, adque^ 
adgui^ desitero; i et c: 1,3 al. henificia 3, 24 pertinacis 
26 decU 6, 9 sararü 10 uirginis 13 frea 7, 4 ere^ 10, 7 



Digitized by Google 



PBÄEFATIO 



IX 



haerü 12 susMet 23 umä 11, 1 faeä 4 dcmiea 26 
habuei 12, 8 dedet 13, 21 reeoUeffere 17, 8 o^eyMMieeff 11 
aecipennt 18, 10 oWenfeg 24 /»er 29 ducerU 22, 14 r«^ 

nuet, faoet 23; 11 /QieerM 24, 6 comip^ 10 /uef 14 lUmet 
17 plures 25, 7 27, 9 al. esrnnt ol, 11 detnidcnt 

32, 7 descendetgue 33, 2 accipisse 34, 6 werm 35, 2 sustu- 
leret 9 decm^ 47, 21; 63, 14; 64, 2; 13 al. ffde^' 
36, 2 ueneret 14 inputatoris 28 hominis 37,7; 103,7; 
118,7; 129,9 ddfei^ 39,5 fuis^if U legis 28 w^'«t< 28 
al. es5i* 40,2 parentes 15 siwi^w 17 acctpi 41, 11 misissitf 
iuherU 12 occti» 26 aeciperis 43, 4 ifta^ 46, 2 /M^ 46, 16 
ilirMis 26 imnartaUs 48, 18 exc^per« 54, 1 aedpeste 56, 13 
facd 57, 8 10 maOiom 23 ro^Mmis 59, 1 dtsfNffaiiliC» 
62, 15 <Me^ 21 diffieUUaäs 64, 10 tiirM^id« 19 pluris 66, 5 
cducatores 68, 13 omne« 31 73, 5 ocmrrct 24 ima- 

^mw 74, 17 häbentes 76, 7 pracferis 25 81, 26 

ompi 82, 9 sifmioris 12; 27 iuuenis 86, 17 j>ar/i6 87, 10 
regis 90, 18 uarietaiis 92, 11 e^i< 100, 12 transmmtis 
107, 4 are»<*« 109, 27 urUs 113, 2 reg^i^ 121, 4 
147, 4 agentis 155, 20 acHonis 15G, 13 priorü 158, 27 
C09$8eoiae 169, 9 «^töo^ 177, 27 J^wmia 188, 5; 194, 18 
omnis 199, 1 «apim^e» ^ eommmU 202, 11 fii^^mUa 213, 2 
«9U%nan 223, 18 prmcipw 225, 5 ig^wbOes 226, 23 
229, 9 254, 14 eaedis; o et t«: 3, 11; 63, 30; 106, 8; 
123, 20; 186, 7 al. costodire 5, 21 ingratos 6, IG 
11, 12 furma 12, 17; 34, 3 consolcrc 20, 15; 32,17; 
43, 9; 76, 24 al. mlontds 32, 21 perniciosa 49, 1 Insuri 
56, 6 nomer cftnus 58, 10 gloriusa 60, 19 täbolam 64, 26 
ai. consolum 65, 22 morbos 79,5 putuisse 82,10 sUmtdits 
89, 18 cul^rihts 92,4; 104, 7; 122, 21 fwiiima 97,3 
meraOur 102, 17 eoneUaktroa 104, 23 anwim 107, 19 
auarua Jnußuriasus mafi^us III, 25 dignus 27 r^ercusso 
123, 15 äbiedos 124, 3 confuBsus 131, 1 ompmtos 135, 1 
ingratos 138, 9 ooniiento 144, 18 aUeram 146, 27 tn^o^ 
149, 3 oculos 150, 15 contcxtom 151, 15 morbos 170, 7 
mtnos 187, 15 magnos 199, 25 amicos 204, 18 maJoni 
208, 17 <2omom 214, 20 plurimom 223, 12 dio 227, 24 



Digitized by Google 



PBA£FATiO 



ffladios 236, 23 uoltoü 246, 7 caiHcandoü 251| 9 ^ua 
254, 3 ^^tiote 368, 19 fbrmoia. / ^ ^ , 

TiHa jneitda iraaro mainis' primai im upsfiwt tor^ 
nsdi Qnöd saribam nieiim^pie doctom. &dld sao ing^mo 
Ius0r« ' potmsse iqmTis asflentietnr. Attariieb - haee m. 2 
etiam novas intrusit lectiones, quas ex eodem fönte oriun- 
das esse non item concedas^ cum aut verba omissa recte 
suppleantui-, ut 27,8; 28,11; 103, 16; 108, 17; 113,28; 
130, 4; 7; 24; 133^ 22; 145, 14; 148, 16 al., aut nimis 
magnae sint mutationes, ut 18, 15; 116, 6; 176, 9; 
228, 10 al., aut sensu plane cassae et inanes, ut 4, 17| 
13,16; 35,3; 43, 19; 51, 17; 7^28; lU, 14; 116, 25; 
161,29; 170,25; 201, 27; 205^ 24;^08, 4, ant iralla 
connlno ezstöterit inumtiiidi GMua, nt 41, 21; 49, 7; 
58,16;:60, 24; 63,20; 71,1; 72,2; 100,2; 147,12 «1. 
Quarum ad enucleandam origineiu ceteros arcessamus ne- 
cesse est testes. - ' " 

Nazariannm non modo optimiim sod unicnm criseos 
fundaraentum esse Gertz professus in edemio philosopho 
hoc solo codice niti; voloit neglectis aUis, quos 'ex ipso 
Kazariano aüt ex codice gemiiio deÄsr^tos' nulliiis 

j^r^iai ; patabai, < Sed haeo ms male ei cessit.- Nam ipBe 
qaoque nän rare miici isai Hbri ope destitutus medidiiam 
et lediomibiis in I^keiti ^indigesto appövata ooacekratis 
a8«itam aarripoit. Quas emendatioiies, nt 'saö staret looo, 
coniecturaä esse virorum doctorum aevi quod dicitur medii 
cum pronuntiasset, neminem invenit partes ipsius sequen- 
tem. Nam quamquam non soiiö his ternporibus homines 
sunt prüden tes, id quod proclamare amant imprudentes 
et tempoiis aoti nimii contemptdres, tarnen tantam molem 
ecHTecturaram veramm tum repertam foisae nt credat, 
quis sibi persuadebit? . Aeeedit altonmi. SenMntis loeis 
Oorts a libri soi Tsrbis iraditia desdVit cänicetiiris Tetenäni 
aditosnim li^oeptis, quas siglo vg, («» vnlgo) notaiTÜ 8ed 
Kas qttoqne magDSi ex parte qmdem leetii^es esse eodißimi 
cognoscere potuisset, nisi Nazariani amore abductus alios 
niinis conteinpäisset; sie ut pauca exempla depromam, in 



Digitized by Google 



FBAEFATIO 



solo capite ultiino in libris manasonptis exstant 258, t 
raÜonem 5 debet Q ignoscit 10 se qnlbditM dimittet 19 
ex aeguo 20 taxare 21 mmus 22 ignoseere,' 2& dmittU 
2$9fB seruaHt & üHiis 9 ca^um 10 rechm^ qoae omnia 
ille edHixrilms priori)nni atfiribnü Itaque onm alü oritici 
appaiwtii Fiekerta iiie((Mtoto tum Botebaeh^ qui ipse peiv 
multos coclices evolverat, recte ei oblocuti suat, ipseque 
illoruin arg"umentis perpensis iiova ^ubsl(Iia mihi con- 
quirenda esse perspexi. Quod et Inbliothecarum prae- 
fectorum liberalitate et aiiorum meaque ipsius opera t'eli- 
citer contigit Novi igitar codiceB mihi accesserunt hi: 

Codex fieginensis 1529 (H) saecalo JX/X s(ä-iptura S 
earolingica ezaratoB 107 modnli maxuni T«i«aiiia 28 folüa 
memlmbaeeis, qmbps > assata sunt 27 folia cbaHacea, 
libros de' beneficüs et de des^ieiLtiä conttnel ' lilnrtiin a 
me rogatas Jo Graeven diligentw eoHtolerat^ com Bossbaeh 
codicis quem ipse detexerat lectiones cum reliquis milii 
transmisit, ut in hoc quoque duabns collationibus uti mihi 
licuerit. Duo eorrectores (K^) non ita moifco post pauois 
loois muuere suo fancti sunt. 

Codex Gaelferbytawis 274 (Gnd. 8) (a) saee. XII « 
ttiembr. 158 foliis yermim 22> aolos libras de benefieüe 
oontmet. Ocnitiili ipse«. 

. Codex Mouaoeiisielat. 3M4 (M) itaecu XH/Xm meinbr; H 
fol« 165 Tereanm 27* In foi» 1^ legitor Lam. UM dkristo 
qui e8 ereaior et reämipäor eqs., in folä 1^ pi^na alterae 
lAber sce Mari§ l aldcrfpach \ Exposicio Bede super 
EZDRÄ. Exposicio eiusdmi saper Tohiam \ lAhri IUI 

8enece de officiis EPLE eide ad LVCILIVM. Incipit 
liber de beneficiis aut, nt hie dicitur, de officiis fol. 113, 
deamit fol. 155 in verbis est uHa (IV 22; 3), deinde In- 
^imtnt eifiaMae Senece* luoii eorM>m8i8 aä hfc&mm, lAhü 
sat pnlehre' vsitatisqae «ompendüd ecripti leeifcioiiee pablioi 
inris fecit AWeidner in gymnasii Priderici Otdlelini Oolö- 
niensis anni 1864 programmate, quod inscriptum est Cri- 
ticarum scriptionum specimen; denno excüssi ipse. ' 

Codex Parisinus bibliothecae regiae lat. 6382 (P) P 



Digitized by 



PRAEFATIO 



saec. XIII membr. formae octavae maioris foliis 115 ver- 
swam 28 libros de benefidis et de elementia eontiiiet. 
Contuli ipse. 

Codex Farismus lat 16592 (— Sorb. 1686) (8) 
s. Xn/XTTT membr. 8 permidttB eompendiis seriptos foliis 
108 binanim eolmnnaTimi contmet Seneeae dedamationes, 

prologum sancti Hieronymi, epitaphium Seneeae, episto- 
larum ad Luciliuni partem primam (ep. 1 — 88, 45), iterum 
idem epitaphium, deinde fol. 94^ Incip Seneca de hefiais, 
f. 102'' de paupcriaiCj f. lOS"" Incip fenem de demtia ad 
nerone ./*• cefare. Secuntur carmen cbristiauum, excerpta 
ex Isidori orig. (V 27, 3 — XI 1, 136), Pseudosenecae de 
rem. fort, seholastica qoaedam. £x libris de beneficiis 
et de dementia bic exstant aoli flores, qnonun nltunxis est 
de dem. n 7, 1 uema est . . proposUym esL 8ed altera 
rnanns in eodem yersu, quo prior desinit, indpiena addidit 
illam de Augusti erga Cinnam clementia narrationem I 9; 
deficit subito nulia adiecta interpunctione aut subscriptionc 
in verbis qtiam quem contra Caesarem (9, 10), quae ex- 
stant in ultimo folii versu. Contuli ipse. 

Codex Laurentianus plut LXXYI 36 (F) saec. XH 
membr. praeter alia Seneeae scripta libros de beneficiis 
et de clementia continet. In fine legibir: Liher iste Colucii 
pyeri de sHgnano de SakdaHe, Gootnlit Boesbach. In 
libxis de beneficüs pleromqne cum G eonsentity sie nter» 
que omittit p. 55, 24 UOam 56, 16 saüs 58, 26 lex 69, 22 
debifo 77,20 ego — mori possem 80,28 iam — proferre 
87, 14 dandi^ 89, 8 inmensa — hencficium 94, 23 wwm- 
qiuim — torquemus 106, 28 forte 107,18 est — niaUgnos 
116, 7 eadem 137, 13 pro bonis acceperit 152, 2b propier 
— dedudtis 157, 19 utrum — i$Uer€8t 166,8 singuli 167,19 
nonpotest — debet 191, 29 ergo — communia 194, 8 rerum 
209, 25 adfirmai — eredihika al. Itaqne in b^e opere 
illins leettonee pands exceptis neglexi, in libris de de- 
mentia totom excnssi. 

In libris de dementia codieibos, quos iam nominavi, 
NBPSF accedunt: 



Digitized by Google 



PRA£FATIO 



xni 



Codex Amplonianus bibliothecae Erturtensijs in 4^ 
a. 3 (A) saec. XH membr«, eoius descriptio ncm satis 
accurata in catalogo typis expresso exitat. In tegommti 
Ugnai parte intenore ügitur mami saeooli XIV acr ip to m : 
J7. dei grä Re» AngUe, JDhs Effierh, dm Kamum ä 
Ä^[Uiitm öomes Andtg, DUeo in xpo flraki Ulrico. De- 
inde compltm yerba erasa simt; item in folü 2 sommo 
margine rasura, exstat, sub qua scriptum fuiüse asseyerator 
fratrum Prediratonim in Gutidi. In fol. 1 saeculo XVII 
adscriptum est iSum Dominicanorum Herhipölemium'^ foL 1^ 
INCIPTT EPLA BEATT Ilicronymi . . . SENECÄ PAVLO 
aALVTEM, t 6 EpüaflVM SENECE, quod ezdpit nuUa 
addita inscriptione Omne peccatum adio est eqs. (~ Haase 
m p. 462—467, 141). Deinde f. 11 SENECÄ LVCILIO 
SrO 8ALVTEM eqa. (ep. 1-52), t 96' UfClP 8ENE0A 
DE CLEMTIA^ deBinit I 18, 2 post in Aomtne; dno folia 
absdsa esse qnaternioms Ueiniae comprobant. Contnli ipee. 

Codex Leidensis (XVIII Lips. 49) supplera. 459 (L) l 
saec. XII membr. coutiuet praeter alia Senecae scripta libros 
de clenientia. Contulit Rossbach (cfr. 1. 1. p. 48); alteram 
collationem, quam anonymas^) exemplari e bibliotheca 
GGarüi oiiundo inscnpserat, benigne mihi suppeditaTit 
OHense, qni ipse a Paulo de Winterfeld dono aeeeperai 

Hi sunt eodicea, in qnibns acqnieseendum esse pntavi;. 
alios, qni Boesbaohii indefessa condiate nuln praesto etAni, 
nt Lanrentiannm plnt LXXVI 38 saec. XIY, Parisiniim 
8542 saec. XII exeuntis, excerpta quaedam libri mosei 
Britannici 11983 (t. 48: INCIPIT EPITOMA LiBROIiVM 
ANNEI SENKCE DE BENEFICIIS VEL LIBERÄLI- 
TÄTE AD EBVRTIVM LIBERALEM AMICVM SVVM) 
saec. XI praeter paucas in libris de dementia Parisini (T) t 
lectiones meo me iure abiecisse confido neque pIo3 Incri 
ez reiiqms, quos idem nominat L 1. p. 20, sperandom esse. 

1) Baehrensium eum fuisse inde coUi^o, quod marg-mi ab 
eadem manu plumbo adßcriptae sunt coniecturae ab eo pro- 
latae; codicem eins manibus a. 1883 volutatum fuisse benigoe 
me certiorem fecit v. cl. PCMolhuj sen. 



Digitized by Googli 



1 



XIV prabfaho 

Examinanti iam^ qpoA ' latio iatercedat iiiler noyos 
hoB libros et Teterem illum^N^ haue Aon fontem ftosae 
eetercxrqm parimo obtabu patet; Kam ainiifi imagna diB- 
cvepaiiiia ezstat leotBOimm, qoam itt mterik)latL(Hii Itbiarii 

cuiosdam consultae atit depravationi fortuitae assignari 
«am liceat; neque hoc modo explicari potest tot locis 
gerraanas lectiones ülis codicibns inesse cormpto ibi N. 
Quae cum in hunc pluiiiaae a m. 2 inductae sint, de- 
scriptos esse recentiores libros ex N correctons mauum 
iam passo 81 qnis oontendat^), is facili opera refatatnr. 
Nam ^ins aententiae repugBaat et loci, nbi M codioes aut 
onmes aut singidi cum N contra N'. dondimat, iit 
10, 1; 4; 13,6; 16,18; 17, 11; 19; 25$ 26; 23,21; 
38,17; 47,26; 63, 27; 66, 27; 89, 26; -92, 22; 94,18; 
102, 22 aL, praesertiin fli hoc in mendis calami factum 
est, ubi correctio alterius» manus Simplex luscoque paene 
oculo perspicua est, ut 3, 15; 4, 10; 19, 19; 30, 17; 
34, 15; 38, 13; 44, 4; 53, 8; 57, 2; 13; 14; 58, 3; 
74, 28; 76, 8; 91, 22; 92, 3; 27 al, et ubi rectum prae- 
bötit contra N oppngnante correctore aut reticente, ut 
5,24; 49, 11; 16; 29; 50,11; 51,23; 59,25; 61,21; 
62, 18; 70,6; 81, 6; 13; 85,9; 126, 8. aL, inter quOB 
gravissimi pondtoia sunt laconae Naaariäni r^ete ex- 
pletae, de qtdbns tvL' in&a. St quomodo fiwtnm est, ut 
115, 19 in Omnibus libris desit illud ea^endit^ quod iam 
in N supplevit primus corrector, et cuiitia 117, 2 nus- 

; 1) Sic Gertz Berl philol Woch. IX (1889) p. 376 de Eegi- 
nensi mdicavit; nnque deest, quomodo tnpatur. 174, 5 N 
praebet qziid \ Quid^ ubi lineola iit in apparatu critico versus 
exitum designo, pro simpliti quid i^aeque in N 175, 6 dum \ dum 
17 7, 28 et inira | et inira 192, 4 domum | domum 227, 16 et uiri 
et uirtutes^ in B 222, 26 unius ani \ U8 amma\ cet6ri praeter a 
qmdquid vel Quid? Quid. Sic 68, 89 ridionla lectiö in B (P) 
rem prae pro rem pubU&im fädle ezplicatur scriptura Nazariani 
rem p, idem factum est '81,18; 39,16; 71,9; 119,4; sed nihil 
obstat, quin hoc iam eodem modo in archetypo pictum fiiisse 
arbitremur, quam opinionem fulcit idem error. 138, 19 in H 
deprehensus. 



Digitized by Google 



PRAEFATIO 



XV 



quam desit ineptam illnd inde^ qnod iam exponzit 
ibi m. 1? 

liaqae intexim. dtiae clasies ex eodem tarnen arche- 
typo derivatae, id qnod laeanae yitiaqne commtmia de* 

monstrant, statuendae sunt, quarum altera solo N reprae- 
sentatur, altera fönte communi ceterorum codicum, quibus 
plenimque accedit ex hac classe con*igens.*) Huius, 
quam secundo loco posui, stirpis integerrimus testis est 
quem cum Tinculo reliqnis artiore cum JX coniunctum esse 
consensu eorum in levibus^) gravibusque lectionibns pro- 
betnr, nt 3,6; 6,16; 17, 19; 26; 19, 4; 19; 26,1; 47, 
l;d;5; 61, 17; 21; 62,13; 70, 4; 5; 21; 82, 16; 21; 
83, ö; 11; 113, 28; 116, 15; 128, 23; 130, 1; 2; 4; 
136, 11; 12; 20; 156, 4; 26; 27; 174, 14; 24; 176, 9; 10; 
181, 3; 4; 8; 12; 24; 182, G; 8; 27; 185,7; 235, 1;2;4; 
7; 15; 16; 17; 18; 19: 23; 24 al., ab archetypo non ita mul- 
tinn distare in propatulo est. In ceteris vero talis concre- 
pautui niagis magisque evanuit, sive suo ingenio librarii haec 
menda fere leyia sustulerunt novasve lectiones introserunt 
shre membranis nsi sunt aliis. Nam cum Senecae scripta 
monJia in omnibns scholis monasteriisque magistromm 
disdpnloromqne manibns Yolntarentor mnltiqne mnltis locis 
exatarent Codices^), locis depravatis ant obscnris medelam 
afTerre conati illi, quod alibi recians se legere opinabantor, 
suis quoque exemplan;)us donavemnt. Ita factum est 
idem, quod in scriptoribus lectitatis Semper fere accidisse 
videmns, ut textus piurimorum librorum mixtus sit ex 
lectioiiibus utriusque classis hique alü libri modo a Naza- 
riani parte modo idque saepius a Beginensis steni Ita- 
que difßcile est nec non snpervacanenm ezaminari, qnalis 

1) Fauca etiam de suo dedit, ut luculenter ostendit 22, 14 
UberaUs* 

%) Sic etiam permultis locis in latione orthographicä; sed 
talibofl nec has schedalas nec apparatum implore Tolni ex- 
cepüs paucis exemplis gravioribus. 

3) Vd. etiam Manitium in Musei Bhenani t. 47 (18d2) 
Supplemente p. 44 sq. 

Sbhbcab opsaA I. 8 ed. Hob! aa. b 



Digitized by Google 



XVI 



PRAEFATIO 



affinitas sit inter hos. Nam qnamvis smguli a singalis 
pzopiiiB absint, tarnen de stemmate eomm eniendo in hac 
lectionnm conlosione despeiandnm est Sic P et O sex- 
oeiitis looU contra reliqaos conspirant, nt 7, 12; 21; 39, 

16; 17; 18; 40, 6; 11; 51, 10; 10; 18; 20; 21; 71,9; 12; 
22; 28; 73, 3; 9; 10; 19; 77, 16; 23; 25; 26; 110, 1; 11; 
15; 17; 148,13^); 160, 10; 11; 14; 19; 22; 26 al., sed 
concinunt EP contra G 11, 19; 14, 16: 23, 17; 44, 26; 
47, 14; 51, 17; 55, 5; 79, 4; 8; 92, lü; 17; 95, 25; 
97,22; 98, 18; 19; 120,13; 128,19; 163, 6; 23; 26; 
167, 6; 169, 16; 17; 170, 4; 26; 172, 16 al. 

Neqne vero his libiis snmn deest pondna. Nam 
quarnquam plemmque com B, larins cnm JS( concordara 
eo8 modo dixi, tarnen alüs lods band ita paucis factom 
est, nt illis meliorem teztam pTae1>eant yera leefaone ant 

certe lectioTiis geiiuinae vestigiis servatis, quin etiam rinias 
iliorum codicum recte refarciant ut 11,24; 22,11; 29,5; 
51, 7; 62, 13; 81, 5; 13; 124, 6; 130, 2; 162, 18; 
171,19; 182,6; 216,5; 220,4; 221,17; 229,9; 241,22. 
Itaque hi qnoque sed alio alveo ex archetjpo^) fluxeront 
neqne qnamTis aactoritate longe cedant Nazariano, prorsns 
removendi snnt nt melioris interdnm memoriae iestes 
integriores.«) Qnamqnam liao in re nos Inbrico solo in* 

1) Illud ^j^>' esse abbreviaturam p^lossae propiimn nomen 
indeque in verbum irrepeisse recte uidit Fickert; vd. eimdem 
et Rossbach 1. 1. p. 18 adn. de müicio in v. 21. 

S) Hie archet^n« eorreetoriB manibne pertractatne fnisBC 
videtar indeqne iam paululum explicari libTonm' derivatoram 
varietae. lo, 3 germana lecüo est incurrit^ qnod pnebent OM 
et solita coiifusione litteramm i et e N, occ^irrit exstat in PS, 
e£&giem arche^jrpi reddere videtar Eeginexuos i^oceumii sisii- 

liter 39, 17 illom codicem- nee tnstitwtitme d^baisBe. inde^ 
ooUigere licet, qnod ex omittant 07, m exsHMhne praebet B; 
1C8, Id yerbo falso poUeiates (vd. H) enprascniptuin ibi erat 
rectam tempestateSy qnod utrumqne transamnpsit ReginenBis, 
similiterque 216, 9 omnes ponimus ereiUmiM, 228, 10 &s sie 
guia iegunt. 

B) Idem valet, si hi nostri Codices correctoris ex alio 



Digitized by 



PRAEFATIO XVn 



sistere fatendum est. Nam si accuratius illos inspexeii- 
mafl, band pancas mntationes detegemas, qiiae com meram 
inteipolatorem redoleant, quin adolterinae nnt^ dubitari 
neqmt Sic 83, 24 et ignMU in 0P natnin est ex ab- 
Saida illa scriptara acerboque^ de 181, 8 perHuerami et 
216, 11 male rumiia Umm in iisdem sunileni ortum 
sapiant, item 13, 20 ex arcbetypi lectione inezplicabili 
»parsa erat uyn sensum elicere voluit M mutando quae 
sparsa erant acri, sicque pro integns philosophi vocibus 
sua inventa venditavit 19, 12 acriarlbus 26, 12 de die in 
diem protrahen^ 32, ö non exaltauit se supra 33, 1 non 
iotthm dedisse 36, 3 incognita tua dona 42, 8 ingratorum 
eu^am 67, 14 fecerint memores 100, 6 opimonem honUatis 
(ex 99, 28) aL Idem faotiun est in P alüsqoe, idem in G, 
enins scriba miilta sane sagacitatis spedmina speciosa 
dedit, nt quodam bonitatis splendore animos qnaerentimn 
alliciat praestringatqne. Sed quamquam multos locos aut 
integros in exemplari suo invenit aut recte sanavit, ut 
ibi cum prioribus editoribus eum sequi non dubitarim, 
velut 26,1; 32,19; 49, 11; 29; 50,8; 51,23; 70,6; 
76,23; 114,3; 122,12; 124,6; 135,24; 137,4; 150,12; 
162, 18; 193, 6; 7 al., aliis tarnen procnl dubio inter- 
polator depxebenditar. Sic nt omittam, quae mnlta minus 
prospere ei eessemnt, 161, 29 iam oonieetmram soam 
m&lam qnideia, sed non plane absnrdam, ukHens in* 
seraerat, cum manu invita opinor et paene inseia etiam 
quod in fönte exstitisse ceterorum consensus demonstrat, 
uides adiecit statimque iraudis conscius delevit; sie 177, 

libro depromptis pretium suum debeant. Meliores Codices 
saeculo XXyXIII fuisse inde elucet, quod Yincentius Bellova- 
eensis bic ilHc oppugxuuktibixs libris aut omnibns aut plnrimis 
verum tradit, ut 12, 1 et 61, 7, ibi a nnllo eodicam adiutos, 
bic a O. Etiam Codices Pmeiaai non semel ezcellimt, cfr. Rosa- 
bacb 1. 1. p. 18. Sed hanc praestantiam non ita multis locis 
scriptoria enituisse, pluribus vero comiptos ne illos quideni 
libros Nazariani auctoritatem premere ex lectionibus et Vin- 
centii (vd. et infra p. XIX adn. 2) et Pmciani, cuiug castigatiO' 
num exemplari Gottingen »i uti mihi licuit satis apparet. 

b* 



Digitized by 



xvm 



FKAEFATIO 



26; 28; 29 recte einenda\dt nixissei^ frada^ nuiami^ sed 
proditur falsarii manus novicia extemplo in siiccffrrfrunt] 
sie III, 27 in commuui fönte librorum GP (ezstat enim 
etiam in F) pro inertes proclivi sed absonft mutatione 
merces legebator; quod cum intellegere non posset, inter- 
polator iUe verbo quod sequitor maianm adductus minores 
satis confidenter eivitate doikaTit. Itaque ne in 17, 19 
dekat quidem Senecae manimi agnosoemns nee in 28, 20 
mcHmmque 26, 24 se dedisse et quae alia nova intrusit 
5,3; 9,23; 19,21; 30, 9; 44,4; 69, 16; 92, 10; 109,29; 
115,23; 117,24; 142,10; 159, 24; 160,12 aliisque 
mtdtis locis. Itaque ubi illius lectionem ampiectimur, 
utmm Yinun enmnctae naiis et interdum paene pbüologi 
nomine dignnm seqnamur an archetypi lectionem invene- 
rimus, non Semper &(ale erit diiudicatii. 

Maanmam yero coimptionem vel si mavis mutationem 
ezpertom est Parisini 8 florilegium. Nam non modo is 
qni excerpsit, nt sententias e conexn solntas per se red- 
deret perspicuas, verba omisit, transposuit, disiuncta con- 
iunxit. sed etiam non aeque excusatus audaciores muta- 
tiones mducere non ventus est, ut 4, 26 solatur. Magnimi 
est mim hcncficia äare etiam si mdlum positum est nichil 
a^ims est lUud enim est falsum 6, 20 Ideo ridentes gma 
promerentium uultus hüaris ^) sunt et gm dant vel accipiuni 
•8, 22 dieenda est res et ard. 8, 27 ace^ere nee mkms Ubenter 
14, 24 phirimim meriti (sie) sun^sisse uirius 23, 8 qpUr 
mumgu^ est ant, deaideriim et sequi Ufud tarnen mdius 
est oecwpare 28, 22 interddmda sunt. 8eä ne uiäeamur 
rogati sed 25, 16 prmiissay ut ne minor sit r. i. q. r. 
potentie potesfaitmi mdnistri 25, 21 quare uerum est tanmi 
te gratiae demere 64, 25 iJhfsfrrs mttHeres annos maritorum 
compnfanf 81, 8 hcncficmm accipit quo magis eo indiget 
malus accipit, Magis autem indiget 116, 10 comperi, quem 
prius honum et ///ffratum putäbam? Quod tarn digno däbam 
116, 28 8i moffwim est mmus, non tanium quod 149, 28 

1) Sic m. 1, hüaru m. % 



Digitized by 



PRAEFATIO 



XIX 



8erptiMHik9 (sie) qmgue mätkare dofinm est guod renm 
meanm sMus paaeat 163, 5 tarn ad aUum dommm inäe 
sunt speäanda^) 161, ^ sed si me in in e<ms. aäm. . . 
ingraius et inineiits swm nisi 189, 7 se nwgis neritus qwm 

alios si tanquam in xmhlico scmper umit 191,23 diccs müd. 
Q-uomodo ergo polest 193, 27 quomodo emsdeni rei uterque 
dominus est quin alter donmius est rei 237, 20 pot, patriam- 
qtte td cum memhra sua abscideret etiam in ahsddendo 
gemeret Qnae in appaxata critico inatüia hoc tarnen 
lo60 attulisse non piget Attamen hie qaoqne codex 
sie multifariain oorrapios et intexpolatos saepins sinceri 
ierfcos indicia Bolus letiiiiiit, nam illad imenes (6, 10), 
quod exddisse Gexis bene Tidit, iam Mc eutat; idem, ut 
leviora praeieream, recte tradit 5, 8 cred^ transeimiit et 
174, 5 quid-^ 216, 11 propius ad veruin accedit eius lemp' 
tata temptare^ 161, 18 ex parte quidem lacunam explet, 
contra 129, 15 verba spuria natura sibi dcdit soliis omittit, 
quae certe non omnia, sicut etiam ceterorum codicum 
emendatioiLes interpolatoris scientiae imputare ausim.^) 
Itaqae ne horum lectiones omnes aspememnr, res ratio- 
qne monent^) Quae iam Godioum, qaorom eoncordaiitia 

1) sie m. 2, spectarufa m. t. 

2) Codex S miro rnodo cum Vincentic Bellovacensi Sp. 
Doctr. IV 46 sqq. Sp. H. Vill 106 sqq., cuius Bola editione typis 
impressa usus sum, concinit. Uterque praebet 2, 14 cum damus 
19 neeemitates om. 11,8 parua et sordida 9 in cm. 24 ohlüus 
est 12,4 et spede 23,2 faeilia om. 24,28 inpePrasH 32,18 
noxia qmeq^e (sie Yinc, q ^ qwxe 8) eoncupiaeimus 22 actares al. 
Uterqne ex eodem fioxilegio excerpta desampsiBse Tidetur. 

3) In ipsa interpunctione hi non semel sequendi sunt; 
nam ut 74,3 P distinxit, post Lipsium ediderunt et alii et 
Gertz : forttma. Sive . . homims, erigite^ non sicut antea fortima, 
sive . . homines. Erigite. Similiter 80, 13 X interpunctione 
separavit legem et patnam^ quod Madvig proposuit. 175, 11 ut 
inierpniixi eam G^tdo ewim; dum , . nutant, ingentia^ iiiter> 
pnn^ voluit 0| idem etP faciunt eum HSiepäiano 186,8 qmd 
ergo? si . . occasio, eemper, Itaqne 23, 22 ubi ante ne roaati 
vtdeamur ^aviore usus sum signo, leviore post facti^ paululum 
me defendit 8, cum tradat: intercidenda mnt. Sed ne uideamur 
rogaÜ etc., quamvis non defore sciam, qnibus ut GerUio diapliceat 



Digrtized by Google 



XX 



FRAEFATIO 



Qsqae ad saeculnm Vin revoeamur^ auoioritat« eorrobo^ 
rantnr atqae a eriticoram censora Tindicantnr. Illui yaeo 
lods, nbi Nazariani fidei M 

saeonlo fere quinto vel quarto sie in archetypo lectnm 
fuisse pro explorato ponere licet. 

Haec fere sunt, quae de codicibus dicenda sunt; 
panciora etiam verba, quam rationem in hac editione secutus 
sim, opus est faciam. Nazahanum fondamentom esse ut 
Gertzianae sie huius nemo erit, qui miretor; nbi illina 
lectio nec explicari nec excusari potait, auxiUnm petü a 
reliqnis Ubris; nbi hi qnoqae sensu idoneo carent ant 
opera &l8arii clare apparet, teztnm ut par est ooniectims 
restitam conatns sum aut meo Marte ant alionun usus 
inventis. * Quorum quod nomina scriptaque praeter anti- 
quiora et editores hic collecta proponam, commodo eorum, 
qui Senecae operibus bis legendis tractandisque vacant, me 
inservire arbitror: 

AemBadstuebner ConiectmeaAsmaeana in Geneihliac, Gotting, 

HaHs 1888 p. 80 
AemBaehrens Lectiones latmae Bonnae 1870 

— in cmmmtario CaMUano p. 27 et 510 lipsiae 1886 

— (in recensenda Oeitzii ediüone) Jenaer IM, Ze^ 4 

(1877) p. 62 

HBluenmer Zu Seneca in Wissenschafll. MonatsUäiter 6 

(1878) p. 157 

JJCornelissen Coniecfanea latina Daventriae 1870 
BDeiter Der Amsterdamer CodexSOmPhilol.öl (1892) p.361 
Dorison Quid de dementia senserit L. Ä, Seneca Cadomi 1892 
J Feldmann Ohservatianes ad Senecam criticae Ostrowo 1887 
HNPowler The sources of 8en, de hen, in JProceedmga of 

ifte Aimriem im. Association 1886 p. IX 
WC^oU !^rU.JBemerhiimgen m tat, SdmftsteUem liegnits 90 
AG^reke Seneeashidien in Fledeeis. mnuH,. sfwjßpl. 22 (1895) 1 
MC Gertz (praeter editionem) Berl, phüol. Wodiensckr. IX 

(1889) p. 372; 408 
FeodGloeckner Quaestiones Ärmaeanae Haiis 1877 

— Zw Seneca in Mus, Men. 35 (1880) p. 484 



Digitized by Google 



PRAEFATIO 



XXI 



HGoell Zu Seneca in Fleckeis. annal, 125 (1882) p. 866 
FrHaase tcL et editionis vol. III ptraef. XXY 
GHaeberlin Qme^knes erUicae in L, Ä, Seneeae de henrf* 

Ubros in Mus. Bhm, 45 (1890) p. 21 
HHammelraidh QrammaiigGk'sHUsHat^e Beiträge eu dm 

prosaischen Schriften des L. A, Seneca Emmericii 1895 
M Haupt opuscula Lipsiae 1875/6 

LHavet Pararius substanHf in Archiv fm' Lexikogi\ 10 
(1898) p. 523 

EHedicke Studia BenÜeiana, II Seneca BenUeianus Fieien* 
waldiae 1899 

Aem Hermes QuaesHonea criHcae m L, A, Seneeae ^rist* 
marat parL 11 Meume 1874 

— KriL Bemerhmgen m den Schriften des Fhüasophen 
L, A, Seneca in Feetetkrift des Gymn. mi Meers 1896 

MHertz Misccllm in FIccJceis. atin. 93 (1866) p. 622 
AHoppe Übci' die Sprache des Philosophen Seneca I II 

Lauban 1873; 1877 
CHosiuR Lucam^s und Seneca in FUckds, ann. 145 
(1892) p. 337 

HHgen Animadversiones ad L. A. Seneeae scr^^ Hom- 
burg 1889 

JJoebiiiig Da parUeukiruim ut, ne, gum, qwm$inus apud 

Seneoam vi atque usu in Prager 8M. 1 (1894) 
HEIammer Animadversiones Annaeanae granmoHcae Bon- 

nae 1878 

— Quaestioncs Annaeanae in Festgabe für W, Cregdius 
Elberfeld 1881 p. 54 

HA Koch Zu Seneca de dementia in Fleckeis, ann. 109 
(1874) p. 560 

Zu Seneeas BriefenAhid, III (1875) p. 715 

— (Huservaiiones eriUeae in L.A, Seneoam in Qratulaiians' 
sdtrift von Pforta 1874 

BKrnosldewiez (in recensenda Gerteü edütone) Zeütsöhr, 

f, d. ästerr, Gynrn, 38 (1877) p. 497 
ALudewig Quomodo PUnius, Seneca etc. parUcula ^quidon 

usi sint in Prager Sind. 3 (1891) 



Digitized by Google 



P&AEFATIO 



JNMftdvig Adver saria critica Hauniae 1871 — 84 
» cfr. etiam ad Gtc de fin. p. 151; 834 
OMatthiae ObservaHonea criHeae in L, Ä» Smeccm Bero- 
lini 1865 

ThMattiiias JBmendaikmes ad L.Ä. Senecae cpera in Com- 

mentat. phüöl., quibus OBibhedeio congraiulanhir disci- 

puli JAps. Lipsiae 1888 p. 173 
JEBMayor Scneca de hmeßäis Yl Ißj 2 m Journal of 

Philologie 15 (1886) p. 177 
HG Michaelis Ne^tis locus et Senecae phüosophi nonmUli 

lod considerantur in Mnemas. 17 (1889) p. 171 
HMneck Observdtiones criticae et granimciieaeinL.Ä,8mecae 

scripta phUoaqphica Marboigi 1890 
CFWMaeUer Zu heidm JSmeca in Fkdeeis, amial 93 

(1866) p. 487 

H JMueller Symholae ad emendandos scriptores latinospart. II 

in Festsdirift zu der ^. Saccularfeier des Friedr. Word, 

Gynrn. zu Berlin 1881 p. 46 
JohMueller Krü. Studien eu dm kleinen Schriften des 

Philos, Seneca in Wiener Sitz. Ber, 118 (1889), I 
— Krit, Stiddien zu Scneca de heuL, und de dem, in Wiener 

Sitz. Ber. 127 (1892), m 
CNaegler De pariicuUmm usu apuA X. A. Senecam jpMla- 

scgßum I Halis 1873, II Nordhansen 1880 
AemOpitK De laimiMe Senecae Nanmbnrg 1871 
RPetersen Zu L, Seneca in Philol. 46 (1887) p. 275 
B Pfennig De librorum, quos scripsit Seneca de ira, com- 

positione et origine Gryphiae 1887 
LBadermacher in thesibns dissertationiö Observationes in 

Euripidem miscellae Bonnae 1891 
ORanschning De latmUate L. Ä, Senecae phäoscfphi Begi- 

montii 1876 

FBecb ObservaHanes grammoHeae. De In pratpasitioms 
eum aeeueaüm kmckie apud Senecam wsu Fribnrgi 



GBeinecke De coniunctionum usu apud Senecam philoso- 
phum Monasterii 1890 



1895 




PRA£FAiIO 



xxm 



Oßüssbach JJisqumUoriuiti de Senecae fiUi scrtptt^ criticartm 
capita II Vratislaviae 1882 

— De Senecae phüosophi librorum recensione et emendatione 
(—Breslauer phifoL ÄbhdL II 3) Vratislaviae 1888 

— yd. et Merm. XVH (1892) 376 adn. 2; a 
H. 8. JMbI AnMOffer 3 (1871) p. 129 

FrSdraltef» Ad Senecae Ubrae de demenUa in Mu$, Bhen. 
83 (1878) p. 221 

— Amiaeana siudia , &ratidationsschriß des Hamburger 
Johannmms an das Strasshurger Gymnasium 1888 

— yd. et eiuö de Gertzii et Klammeri scriptis recensiones 
in Gotting, gel. Anzeigen 1874 p. 1446, Phiiol. An- 

,eeiger 1887 p. 291, Jenaer LiU. Zeit. 1878 p. 512 
Hföedler De L. A. Senecae philoeopkia maraU Gynae- 
copaH 1877 

OSie^hje , Smäüng jsl cipmad. pMM. ad Madmgwm a 
discipuUa misaa Hauniae 1876 p. 253 et in editione 
Gertziana 

Aem Thomas Miseellae quaestiofies in L. A. Senecam in 

Herrn. 28 (1893) p. 287 
CThurot (in recensendis Madvigü adversams) Bevm cri^i- 

que 1874 p. 52 
OWaldaestel J)e ewmtiatonim temparaUim strudiura apud 

L. A. Senecam Halls 1888 
HWeber De Seneeae jMasqphi dkendi genere Bianeo 

Marboigi 1895 
AWeidn^ OriHearum scriptianum spccimen Ooloniae 1864 
OWeise Zu Seneca in Fleckeis. annal 125 (1882) p. 640 
OWeissenfels De Seneca Epicureo Berolini 1886 
A Werth De Ciceronis et Senecae hcis äliqmt in scked, 

pliüol. TJsencro ohlat. Bonnae 1891 p. 35 
Wesenberg in editione Gertziana 

OB Wetzstein L. A, Seneca quid de natura humana senserit 
(diss. Lipsiens.) Strelitzae noyae 1881. 
Quomin in nnmero Gertzio, eoi in eis, qnae ante- 
eednnt, paginis totiens obstrepere eoaotos sam^ plviimmn 
§m Seneeam meque debere libero iam animo profiteor 



Digitized by 



XXIV 



PEAEFATIQ 



< 



et si quid hac editione nie profecisse putaverim, hoc magis 
in textus memoria quam in ipsis verbis quaerendum esse. 
Itaqne quare uon ita multis locis haec nova ab illios 
discrepet, iam satis explanatmn erit. Neque iam per- 
multam omnina iios in hoc scriptore «uendando pro- 
gressiiros esse crediderim, nisi forte ex bibliotiiecanim 
thesaiuis reconditis, velut in philosophi patria — nam ex 
septdcroram latebris ei Incram sperare audaeins est — , ut 
autiquiora ita raeliora subsidia successerint. Quod fausta 
fortuna ut eveniat, valde optaiidum est. Nam ne Naza- 
rianus quidem, quamvis sit optimus, bonus est testis et 
lacunis et corruptelis nimis scatens, in quibus sanaudis 
fnistra viri sagacissimi se torserunt torqaebuntqiie. 

In. rebus orthographicis^) Nazarianum seeatns sum 
dacem satis bonnm, quamyis non stabilem; nam elbibet 
et uolikts et uuHiitSi ualgus^ uolgaris et uuHgus^ mitgaiiiSy 
puker et puikher^ hmeuok^s et beniktolmy tncohmis et m- 
eotomis, adspido et aspido^ adgnosco et agnoseo^ exolm et 
exsoluo, conhiceo, conlatus, sed colligo^ mclego et neglego, 
ohpono ei oppono, nunquam et numquam. rcdd^ et rccddo, 
dl et clü sim. In bis normam certam fere l etinui veterio- 
ribus formis in textum receptis aut primo certe loco 
annotatis. 

Ceterum non omnes varias lectiones me in apparatam 
ciitieum ingessisse monaerim. Ex K et B libris optimis 
omnia adscripai, quae nllius pretii videri pbssent^ omisi in 
bis quoqne mnlta oalami menda manifesta, qualia supra 
p. YII depinxi, nisi ex bis aliqna lux ad eodicnm con- 
sanguiüitatüin definiendam effulgere poterat. In reliquis, 
praecipue in S, liberius me egi talesque corruptelas abieci 
tantum non omnes ^ sie litteras, sjllabas, verba, immo tota 
enuntiata, quae in uno alterove codice desunt, in apparatu 
qnoque deesse volai^) nec minns yerba transposita, litte* 
rarom confiisiones soUemnes, Toces bis scriptas, commuta- 

U Cfr. qnae de aliis et de formis contractis disputavit 
Rossbach 1. 1. p. llo. 

2) Sic plmima, quae in Q omitti süprä p. XII dixi. 



Digitized by Google 



PRAEFATIO 



XXV 



tioDM p aiü waJ a nnn et et ac, nec et ncv^u^, tum et 

et quod etc. taliaque omnia praetermisi nec ad 

textuni restitiiendum nec ad codicum stemnia illustrandiira 
ullius momcnti. Neque timeo, ne quis hoc mihi crimuii 
tribnat, immo ne talium niniis multa aequo cautior illuc 
intruserim, quae apparatuin cum nimis impleant, nimis 
turbant. Sed in hao re paulo largiore manu copias meas 
eöundere Tolni, praeaertim cum editionem auctiorem et 
pleniorem proditoram esse his temporibns plane sit de- 
spenkndum. 

lam perlustratiSf qnae mihi proposui, licet vela con^ 
trahere. Sed ne prius meum expUcit felieitef' his verbis snb- 
SCribarUj^quam quorura adiiuiiiculo ni opere meo perficiendo 
sim adiutus meraori mente pronuntiavi, et libri ipsius prae- 
cipuum ar^nirtHMitum raonet et grati animi desideriuin irn- 
peilit. Itaque gratias hic quoque palani ago summas prae- 
fectis bibliothecarum Erfortensis^Guelferbytanae^Monacensis, 
Monasteriensis, Parisinae, qui ut thesanris sais hac in 
academia uti possem, hmnanissime concesseront, deinde 
virie clariasimis, qui suis opibus meas tantopere aozenint, 
Francisco Bnecbeler, Ottoni Hense, Ottoni Rossbach, deni- 
qne amicis Aemilio Hermes et Francisco Skutsch, qui cum 
opera purgaudis plugulis iiiipensa in locis dubiis et ob- 
scuris aurem mihi pervellere suisque ex scriniis utilia 
proieire non desistereut, optime de hac editione meriti awni, 

Scribebam Monasterii mense üctobri anni MDCCCIC, 



Digitized by Google 



OONSPEOTVS SIGLORVM 

I in libris de beneficiis 

ir codex NazarianuB (Palatinns 1647) saec. Vm/Ui 

codex Beginensis 1529 saec. TXfL 
O = codex Gaelferbytanus 274 saec. XII 
M = codex Monacensi? lat 2544 saec. XU/XSIL, deainit IV S2, 3 
p = codex ParisinuR G.]S2 ^:iec XTH 

0 = consensus codicum KBGMF aut omnium aot ceterorum 
S = excerpta codicis Parisini 16592 (Sorb. 158G) Baec. XII/XIII 
iF = codex Laurentiauus plut. LXXVI 36 saec. XII hic illic 
ascitus 

H'B^0^ etc. » lectio primitiva oodienm HBG etc. postea cor- 

recta * 
pr. eorr. pzimus comctor in H einsdem fere aevi, quo codex 

scriptus est 

N* = manus altera codicis N panlo recentior, simiiiter S'O^etc. 

^ correctores posteriore» coclu ig N 
g — codicum deteriorum ex apparatu Fickerti uotorum aut 

unus aut aliquot 
ÜB ^ lectio vnlgata editonim 

II in libris de dementia 
VBPSFlf^H'H'^tt at supra 

A = codex biblioihecae Eifartensis Amplonianus in 4^ n. 8 

saec. XII, desinit I 18, 2 
Ii s codex Leidensis suppl 159 (Lips. 49) 

0 = consensns' corlicum NRPFAL aut omnium aut ceteromm 
T «= Parisinuß Öö42 saec. XU nonnullis locis adhibitus 

Verba in textu cnrsivis quae dicuntur litteris impressa 
additamenta sunt vuorum doctorum, item quae in apparatu 
ciitico uncifi ^ y indusa exstant 

* lacunam, /// raeurani indicat 

Bhr. «s= Baäirens^ Btl. =- Bmtley^ Grut. — Gruter, Lp8» 
= l^Mtf, Mg. Madvig^ Mrt. >-> Muret^ Pinc. JPmeMMitw» 

Wsg. = Wese^iberg 

exp. = expunxit, 88. = mproscrip^ü vel suprcLScripttm^ 
om. ^ ommt vel omissum etc. 



Digitized by Google 



L. ANmEI SENECAE 

AD 

AEBÜTIÜM LIBERALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBEB I 

Inter mulios ac yarios errores temere inconsulte- 1 1 

que viventium nihil propemodum, vir optime LiberaHs, 
dixerim, *quod beneficia nec dare scimus nec accipere. 
Sequitur enim, ut male conlocata male debeantur; de 
5 quibus non redditis sero querimur; ista enim perierunt, 
cum darentur. Nec mirum est inter pluhma maxima- 2 

5[ae yiiia nullum esse frequentius quam ingrati animi. 
d eveinire ex cansis pluribus video. Prima illa est^ 
quod non eligimus dignos^ qnibns tribnamus. Sed no- 
10 mina facturi diligenter in Patrimonium et vitam debi- 
toris inquirimus^ semina in solum effetum et sterile 

INCIPTT: TTB. (lIBER H) T ANNE! 8BNECE DE BENEFICIIS FELI- 

ciTER HE In« ip liber priinus Senecae cordubensis ad ebutium 
de oi'ficiis M. incipit liber prdcys annei senecae de beneficiis 
AD EBVTivM LIBERALEM AMicvM svYH P lüci^it Uber pnmus Annei 
senece de beneficiis ad liberalem 0 Incipit Seneoa de beneficüs 
S I 1 incolteque H uiu. incons. 0 | S doxerig B | quam quod 
HO' prop. <indigniu8^ vir . . dix. quam quod m {mallem prope 
tarn odiosum) <^quod magis societatem humanam turbet, quam^ 
quod Gertz || 4 deleantur M || 8 de causis S | plur. causis X || 
10 in om. 0F8 || 11 effe///tum N effectum S 

SainoAB OPSBA L S ed. Uosiiit. 1 

Digitized by Google 



2 



L. ANNAEI SENEOAE 



non gpargimus: benefida sine ullo dilectu magis proi- 
8 cimus quam damus. Nee facile dixerim^ utmm turpius 
Bit infitiari an repetere beneficium; id enim gemus hnius 
crediti est, ex: quo tantnm redpiendum sit, qnantoni 
nitro refertnr; decoquere yero foedissimuin ob hoc 
ipsum^ quia non opus est ad liberandam fidem facul- 
tatibus sed animo; reddit enim beneficium, qui debet. 

4 Sed cum sit in ipsis crimen, qui ne confessione quidem 
grati sunt, in nobis quoque est. Multos expenmnr 
ingratos, plures facimus, quia alias graves exprobratores 
ezactoresque Bumus^ alias leves et quos paulo post 
muneris sui paeniteat, alias queruli et nunima momenta 
calummianteB; gratiam onmem eorrumpimus non tantum 

5 postqnam dedimus benefida, sed dum damus. Qnis 
nostrom contentus fuit aut leviter rogari aut semel? 
qui 8 non, cum aliquid a se peti suspicatus est, frontem 
adduxit, voltum avertit, occupationes simulavit^ loiigis 
sermonibus et de industria non invenientibus exitum 
occasioTiem petendi abstuHt et variis ariibus necessitates 

6 properantes elusit, in angusto Tero conprensus aut 
distulit, id est timide negavit, aut promisit, sed diffi- 
culter^ sed subduetis superdliis, sed malignis et yix 

7 ezeuntibuB yerbis? Nemo autem libeuter debet, quod 
non accepity sed ezpressit. Gratus adyersus eum esse 
quisquam potest, qui benefidum aut süperbe abiedt 

1 dilectu NB delectu (deiectu G) N*0 || 2 Neque leuiter dixe- 
rim G II 4 reci|)ienrinm quantum animo srnifo refertur G jj 5 de- 
coque reue 10 NR dequoque reuera N- deeo querere uero M dec. 
iipre G j( 7 Iveddidit G | qui ^libenter^ debet © || 8 in istis Gertz \ 
qui meriti tan L um confessione q. ingrati Q \ confusione M || 
10 qui alias 8 D IS moUmenta S H 14 cum 6 || 10 oontonpfcot 
n^PS I fmt om. e { rogare 8 1 16 petij rogari 8^1 H abduzit M | 
anertet occupationis If^ | 19 petenti H^X | necessitatc/,^ /// B 
-ateB /// /// N -ate sua P nec. om. 8 nee. tollere prop. K t| 
20 properantip | illnsit M elisit P* | conpressus (u ex o V^) 
NRPG conprehensus MS || 21 distulit • i • tun- GS 1] 22 super- 
ciriis | magnis S || 24 accipitN^ | expressetN^ |[ 25 quisque G | 
superbea diecet -bae adiecit M 



Dig'itized by 



DK BEiSlEilCnS LIß. I. CAP. 1 



3 



aut iratus iiipegit aut fatigatiis, iit molestia careret, 
dedif ? Errat, si quis sperat responsuruni sibi, quem 
düatioue lassayit, expectatione torsit. Eodem animo 8 
beneficium debetnr, quo dator, et ideo non est necle- 
5 genter dandiun — sibi enim quisque debet, qaod a 
nesdente aecepit — ; ne tarde quidem^ quia^ cum omni 
in offido magni aestimetor dantis Tolnntas^ qui tarde 
fecit^ diu noltdt; utique non contnmeliose: nam cum 
ita natura conparatum sit, ut aitius luiunae quam 

10 merita descendant et illa cito defluant, has tenax me- 
moria custodiat, quid expectat, qui ofPendit^ dum obii- 
gat? Satis adversus illum gratiis est, si quis beneficio 
eius iguoscit. Non est autem, quod tardiores faciat 9 
ad bene merendum tnrba ingratorum. Nam primmn, 

15 ut dixi^ nos illam augemus; deinde ne deos quidem 
inmortaleci ab hac tam effiisa nee eeoBonk ^i^itate 
sacril^ neclegentesque eornm deterrent: utuntur na- 
tura sua et cuneta interque illa ipsos munemm suomm 
malos interpretes iuvant. Hos sequamur duces, quan- 

20 tum humana lubecillitas patitur; demus beneficia^ non 
feneremus. Dignus est decipi, qui de recipiendo cogi- 
tavit, cum daret. ,,At male cessit." Et liberi et con- lo 
iuges spem fefellerunt^ tarnen et educamus et dacimus, 
adeoque adversus experimenta pertinaces sumus, ut 

u bella Ticti et naufragi maria repetamus. Quanto magis 
permanere in dandu benefieiis deceti quae si quis 

1 aut niol. || 3 torret j| 6 accipit | nec 8 | omni 
et off. HB et om. 0 in omni off. carr. Gertz || 7 aestimetur N 
eziBtlmatur 8 (a)eBtmiatiir 11*0 | cUmtes uolumtas (j 8 feoet 
II 10 discendant (e ea? i) N || U qiiig 8 | cum X 1 18 quod P 
quo 0 [ 15 illam H^P illa 0 j augemus VP angeamus H*0 || 
16 inmortalis | effusa necessitate 0 corr. Lps. eff. comitate 
Weidmann, bonitate aliaque alii \\ 17 fktprrent interque ntnntur 
G |j 18 inter (que om.) M | ad cuneta || 19 quanto 1 
20 demus (e er. o) N |l 21 feneremur ^ f qidem recip. | 
22 Ac M I cessit oa cessiuiit M cesaerit 0 imde Vt m. c. KocJi \ 
liberi /// coninngis (-nges N') N || 88 et (ante educamus) om. | 
e4ocemu8 ex ducimus N* | 88 Quauta 



Digitized by Google 



4 



L. ANNAEl SENECAE 



non dat^ quia non recepit, dedit, ut reciperet^ bonam- 
que ingratorum facit causam, quibu» turpe est non 

11 reddere^ si licet. Quam multi indigni luce sunt! tarnen 
dies oritur. Quam multi, quod nati sunt, queruntur! 
tarnen natura subolem novam gigmt ipsosque, qui non 5 

12 fuisse maUent, esse patitur. Hoc et magni animi et 
boni proprium est, non fractum beneficiomm sequi, 
sed ipsa et posi malos quoque bonmn quaerere. Quid 
magmfici erat midtis prodesse, si nemo deciperet? 
nunc est Tirtns dare beneficia non ntique reditura, 10 
qnorum a viro egregio statim fructus pereeptus est. 

18 Adeo quidem ista res fugare nos et pigriores ad rem 
pulclierrimam facere non debet, ut, si spes mihi prae- 
cidatur gratum homiuem reperiendi, malim non reeipere 
beneücia quam non dare, quia, qui non dat, vitium 16 
ingrati antecedit. Dicam^ quod sentio: qui beneiicium 
non reddit, magis peccat; qui non dat, citius. 

n 1 Beneficia in Tolgus cum largiri institueris, 
Perdenda sunt multa, ut semel ponas bene. 
In priore yersu utrumque reprebendas; nam nec inao 
volgum eflfundenda sunt, et nullius rei, minime bene- 
ficiomm, honesta largitio est; quibus si detraxeris 
iudicium, desinunt esse beneficia, in aliud quodUbet 
2 incident nomen. Sequens seiisiis mirificus est, qui uno 
bene posito beneficio multorum amissorum damna so- 35 
latur. Vide, oro te, ne boc et verius sit et magnitu- 
dini bene facientis aptius, ut illum bortemur ad danda, 
etiam si nullum bene positurus est. Illud enim falsum 

18 Falliat. fr, inc. 70 Eihb.^ 

1 det M I recipit GS | receperit j bonaque — causa 1 
2 fecit S 11 3 reddere scilicet RGP | sint N^R | et tarnen GPS | 
5 sobolem B^GMP |{ 6 esse om. jj 9 erit GS 1 deceperit 0 
eorr. o || 10 uel non nunc estX | redditara H'PS || 14 repperiendi 
VHP II 16 quo sentio quid 8 || 17 reddet { qui N qnam 
qni H^O || 21 uulgus HS || 23 desinent <5 \\ 24 incidunt KS || 
86 Bit et a B6d et (et 88. in M) a i 87 facientes 



Digitized by Google 



DE BENEFICIiS Llß. I. CAP. > 



5 



est „perdenda sunt multa"; nulluni perit, quia, qui 
perdit, conputaverat. Boiieüciorum simplex ratio est: 3 
tantum erogatur; si redit aliquid, lucrum est, si mm 
redit, damnum non est. Es^o illud dedi^ ut darem. 
5 Nemo beneücia in calendario scnbit nec avarus exactor 
ad horam et diem appellat. Niimqiiam illa vir bonus 
cogitat nisi admonitus a reddente; alioqui in fonnam 
credit! transeunt. Turpis feneratio est beneficium ex- 
pensum ferre. Qualiscumqiie prioram eventus est^ per- 4 

10 seyera in alios conferre; melius apnd ingratos iacebunt^ 
quos aut pudor aut occasio aut imitatio aliquando 
gratos poterit efficere. Ne cessaveris, opus tuuiu perage 
et partes boni viri exequere. Alium re, aliuin fide, 
alinm gratia, alium consilio, aliuni praeceptis salubribus 

16 adiuva. Ofdcia etiam ferae sentiuut^ nec ulliim tarn 6 
inmansuetum ammal est^ qaod non cnra mitiget et in 
amorem Bui vertat. Leonmn ora a magistris inpnne 
tractantur^ elephantorum feritatem usque in servile 
obseqnium demeretor cibus; adeo etiam, quae extra 

so intellectum atqne aestimationem beneficU posita sunt, 
adsiduitas tarnen meriti pertinacis evincit. Ingratus 
est adversus unum beneficium? ad versus alterum non 
erit; duorum oblitus est? tertium etiam in eorum, 
quae exciderunt, memoriam reducet. 

1 I nuUum perdit quia perdere conp. S | qui om. 

II 2 perdet N' | benef. — si non redit om. M || 3 aerogat /// /// 
rasa a pr. N eroga G (a)erogat 0 | si reddet — reddet 0 corr. 
Erasmus reddit — reddit Gertz, qui cum G aliquis || 4 er^o M || 
5 kalend. H'GKP | neo ut au. H | 7 iam monitus TL \ ahoquin 
{sa/epi^ V'B'GPS -oquin fonnam K | forma || 8 credit! 
franseunt 8 credendi {ex -dedi N) transit 0 wnde Lps. credentis {| 
9 enentns prior est S || 11 piitor aut casio N ' aut timiditas 
(timidit in ras.^ S aut timidatio 0 corr. l| 15 beneficia 5 | 
17 hora || 18 elefantorum 0 praeter 8 j ferocitatem G | 
19 obs.] officium GS j] 20 exstimationem N existimationem N*S 
inestiinationem M || 21 adscuitas |{ 24 excidennt B ex- 
eitetur V | memoriaiu 08 memoria 0 [ reducet a> reducetur 0 
guo semito tertio Gerte tertio etiam eorom q. e. memoria 
Peldmtum 



Digitized by 



6 



L. ANNAEI SENECÄE 



1 Is perdet benefida^ qui dto se perdidisse credit; 
at qui instat et onerat priora sequentibus^ etiam ex 

duro et inmemori pectore gratiam extundit. Non aude- 
bit adversus rnultn oculos adtollere; quocumque se 
convertit memoriam suam fugiens, ibi te videat: bene- 5 

2 ficiis iUum tuis ciBge, Quorum quae vis quaeve pro- 
prietas sit, dicam^ si prius illa, quae ad rem non per- 
tinent. transilire loilii permiseris. quare tres Gratiae 
et quare sorores sint, et quare manibus inplexis, et 
quare ridentes et iuvenes et Tirgmes solutaque ac per- lo 

a Ittcida Teste. Alii quidem Tideri yobmt unam esse^ 
quae det benefieium^ alteram; quae accipiat^ tertiam, 
quae reddat; alii tna beneficorum esse genera, pro- 
merentium^ reddentium, simul accipientium reddentium- 

4 que. Sed utrumiibet ex istis iudica verum: quid ista 15 
nos Hcientia iuvat? Quid ille consertis manibus in se 
redeuntium chorus? Ob hoc, quia ordo beueficii per 
manns transeuntis uüiiio minus ad dantem revertitur 
et totius speciem perdit^ si usquam interruptns est, 
pulcherrimuSy si cohaeret et vices serrai hi eo est so 
aliqua tarnen maioris dignatiO; sicut promerentium. 

$ Yoltus hilari sunt; quales solent esse^ qui dant vel 
aceipiunt beneficia; iuyenes^ quia non debet benefi- 
ciorum memoria senescere; virgines, (|uia incorrupta 
sunt et sincera et omuibus sancta; in quibus nihil 25 

1 Hk perdit s [ perdisae/// credet V || 9 honeratV^PS et nonis 
priora H II 3 peccatore | giatia VS | extondit extendit S 
ezto/ZVlerit (süb ras. n) M || 5 auertit S^ | tuam ? || 6 tuis 
illum GPS tuis om. M tus | quae propr. S | pr. sed NM| 
9 quare tres sorores MS | complexis S || 10 et iuvenes ada. 
Gertz et quare iuuenes et uirgines et ndentes solntii S | hacN^(| 
11 videri del. Haeberlin | una || 12 tertia || 13 beneficiorum 
0 corr. Mq. || 14 simul et acc. OPS || 15 existes N^B existimes 
B*B II 16 muat 8cientla B0P8 1 IT ohoius OsoroTam)^ Gertg | 
beneficiis F | 1® usque O | per^t B || 80 cohaeerit ex cohae- 
dit herit N coheret (ret m ra«.j N* coli(a)eserit 0 | In eo Mg. 
Ideo 0 Adeo co |1 21 maior Iiis || 22 hilari M hilares {es m 
ras, B) S^O hüaris S J| 23 iuuenis 



Digitized by Google 



D£ BENEFICnS LIB. L CAP. d 



7 



esse adligati decet uec adstricti: solutis itaque tunicis 
utuutur; perlucidis autem, quia beneäci& conspici voluut. 
Sit aliquis nsqne eo Graecis emancipatus, ut haec 6 
dieat necessaria; nemo tarnen erit, qui etiam illud ad 
« rem iudicet pertinere. quae nomina illia Heaiodus ior 
posuerit. Aglaien maximam natn adpeUavit, mediam 
Euphrosynen, tertiam Thaliam. Horum nominmn inter- 
pretationem^ prout cuique visum est, deflectit et ad 
rationem aliquain conatur perducere, cum Hesiodus 

10 puellis suis, quod vohiit, nomen inposuerit. Itaque 7 
Homerus imi mutavit, Pasithean adpellavit et in matri- 
monium promisit, ut scias non esse iiias virgines 
Yestales. Inyeniam alium poetam^ apud quem prae- 
cingantur ei spissis aut Phryxianis prodeant. Ergo 

16 et Mercorms ima atat, non qtda benefida ratio con- 
mendat yel oratio, sed quia pictori ita visum est. 
Chrysippus quoque, penes quem subtile illud aeumen e 
est et in imam penetrans veritatem, qui rei agendae 
causa loquitur et verbis non ultra, quam ad intellectum 

20 satis est, utitur, totum librum suuni Iiis ineptiis replet, 
ita ut de ipso otticio dandi, acci[iien(li, reddendi beue- 
ficii pauca admodum dicat; nee bis iabulas, sed baec 
üabulis inserit Nam praeter ista, quae Hecaton tran- d 
seribit^ tres Ghrysippus Gratias ait lovis et Eurynomes 

ssfiUas esse, aetate autem minores quam Horas, sed 

6 Ses. theog. 909 1 U H<m. S 269 1 17 Chrysipp. § CXXX 
Baguet || SS Heeaton fr, XI Fouthr 

1 astricti MS adscripti (asscr. G) 0 || 3 gregis N (| 4 iatud 
e I 5 iUitis II 6 aglaem B agl^ V Aegle P Aegle G Egle UB\\ 
7 enfroBinam O I taUnm B J mterpTetationnm -pretantam 
est 8 1 10 Qolaerit n. imposiut X || 12 produxit OP { illas uest. 
non esse uirg. OP uirginis uestalis |{ 13 procingentur S || 
14 aut om. IK auro Mrt. cum Weidner spissis anphrisianis 8 
phnxionis M (1 15 commeri<l< t G j| 17 suptile {supei' e ras.) N sub- 
tilem rasa m K || 21 officio Gertz beneficio 0 | reddendique 0P[| 
24 eorinomes (cor. G) ÜBG eurinomes MN* qui et euriones in 
mg. eorionomes P || 85 sed] et Geris 



Digitized by Google 



8 L. ANNAEI SENECAE 

meliuscula facie et ideo Veneri datas comites. Matris 
quoque nomen ad rem iudicat pertinere: Eurynomen 
enim dictam, quia late patentis patrimonii sit beneficia 
dividere; tamquam matri post filias soleat nomen in- 
10 poni aut poetae vera nomma reddaut. Quemadmodum 5 
nomenclatori memoriae loco audacia est et^ cuicumque 
nomen non poteBt reddere^ inpozut^ ita poetae non 
putant ad rem pertmere yerum dicere^ sed aut necesni- 
täte coacti aut decore coirupti id quemque vocari 
iubent^ quod belle faeit ad yersum. Nee illis fraudi 10 
est, si aliud in censum detulerunt; proximus enim 
poeta suum illas ferre nomen iubet. Hoc ut seias ita 
esse, ecce Thalia, de qua cum maxime agitur, apud 
Hesiodum Charis est, apud Homerum Musa. 
IV 1 Sed ne faciam, quod reprehendo, omnia ista, quae 15 
ita extra rem sunt^ ut ue circa rem quidem sint, reliu- 
quam. Tu modo nos tuere^ si quis mihi obiciet^ quod 
Ohrysippum in ordinem coegerim^ magnum mehercules 
yirum, sed tarnen Graecum^ cuius acumen nimis tenue 
retnnditur et in se saepe replicatur; etiam cum agere m 

2 aliquid videtur, pungit, non perforat. Hic vero quod 
acumen est? De beneficiis dicendum est et ordinauda 
res, quae maxime humanam societatein adligat; danda 
lex Yitae, ne sub specie benignitatis inconsuita facilitas 
placeat, ne liberalitatem, quam nec deesse oportet nec 8& 
superfluere^ haec ipsa olsservatio restringat^ dum tem- 

3 perat; docendi sunt Ubmter dare, libenter aecipere, 
Übenter reddere et magnum ipsis certamen proponere, 

1 meliiis culta o | dadas || 2 eorinomen KB^ corio- 
nomen 0 eurinom M eurionem N' || 3 late ex tale R fpeteptig 
BOP I matrimonii 0 corr. Erasmu'' | '^<^d bnn |] ö poefa u. 
n. redday/t (sub ras. n) R I| 6 nomendatori N^P clatori (nomen 
88.) R II 7 imponi || 9 quemque om. M, || 10 uelie locit 
11 aliquid {in ras. M) 0 corr. Mg. aliud quid oa \ sensum 
IS Bom II 16 ne] nec 0 nec quae H | sunt OP^ || 18 crhjsippum 
(m e^c b) N I me nercules BBX -ule H*B*0 (semper) \\ 19 gregas 
II 20 reconditur P || 21 nec perforat M | Hoc co || 24 bonitatis 
B I facultas P^S || 23 nec lib. OP || 27 libenter dare $ om. 0 



Digitized by Google 



DE BENEJjlCIIS LIB. I. CAP. 4. ö 



9 



eos, qiubus obligati sunt, re aniinoque Boii tantum 
aequcire sed viiicere, quia, qni referre gratiaiii debet, 
numquam consequitur, nisi praecessit; hi doeeudi sunt 
nihil inputare, illi plus debere. Ad hanc honestissimam 4 
contentionem beneficiis beueficia Tincendi sie nos ad- 
hortatur Chrysippus^ ut dicat yerendum esse, ne^ quia 
Charites lovis S&ue sunt, pamm se grate gerere sacri- 
legium sit et tam bellis puellis fiat iniuria. Tu me 6 
aliquid eorum doce, per quae beneficentior gratiorque 
ad versus bene merentes fiam, per quae obiigantiuin 
obligatorumque animi certent, ut, qui praestiterunt^ 
obliviseantiir, pertinax sit memoria debentium. Tstae 
vero meptiae poetis relinquantur, quibus aures oblectare 
propositum est et dulcem fabulam nectere. At qui 6 
ingenia sonare et fidem in rebus liumanis retinere, 
memoriam officioruni ingerere animis Tolunt, serio 
loquantur et magnis Tiribus agant; nisi forte existimas 
leyi ae fabuloso seimone et anilibus argomentis pro- 
hiberi posse rem penuciosissimam, beneficiorum novas 
tabulas. 

/ Sed quemadmoduin supervacua transcurram , ita i y 
exponam necesse est hoc primum nobis esse discendum, 
quid accepto beneficio debeamus. Debere enim se ait 
alius pecuniam, quam accepit, alius cousulatum^ aUus 
sacerdotium, alius provindam. Ista autem sunt meri* 2 
torom signa, non merita. Non potest benefidum manu 
tangi: res animo geritur. Multum interest inter mate- 
riam benefieii et beneficium; itaque nec aurum nee 

1 sant alligati 8 | 8 praecesserit H | hü N^M j{ 4 illis 

BGH I Ad h(a)ec K^BO B 6 crhisippus NB || 7 charitis iobi | 
segrate N 8acrat(a)e 0 || 8 sed et \\ 9 beneficientior 0 {| 
12 fit] sed |I 14 nec terreat N | qui N^B^GP om. 0 fl 16 in- 
cedere incidere 3Ig. | nolentes M |( 18 perhibere M || 19 pre- 
ciosisiisiniam H || 20 fabulas M [j 23 quod M | se om. M | ait add. 
Mg. pecuniam putat G dicit enim se debere S jj 24 aiios K* 
eimn alÜB Bac. alüs cons. aüis promntiam X || 87 taagfles V 
tangi eed (t. manu sed 8) H*0 corr, Gronoo 



Digiiized by Google 



10 



L. ANNAEI S£N£CAE 



argentum nec quicquam eorum, quae pro maximis ac- 
cipiuntur, beneficiiim est^ sed ipsa tribuentis voliintas. 
Inperiti autem id^ quod oculis incurrit et quod traditur 
possidetnrque; solom notanti cum contra illud, quod 

3 in re carum atque pretiosmn est, parvi pendunt. Haec, 6 
quae tenemus^ quae aspicimiis, in qnibus cnpiditas 
nostra haeret, caduca sunt; anferre nobis et fortuna et 
initiria potest; beneficium etiam amisso eo, per quod 
datum est, durat; est euim recte factum, quod inritum 

4 nuUa vis efficit. iVinicum a piratis redemi, hunc alius lo 
hostis excepit et in carcereni condidit: non beneficium, 
sed usuin beneiicii mei Rustulit. Ex naufragio alicui 
raptos vel ex iuceudio liberos reddidi^ hos vel morbus 
vel aliqua fortuita iuiuria eripnit: manet etiani sine 

5 iilis, quod in Ulis datum est. Omnia itaque, quae is 
falsum benefieü nomen usurpant, ministeria sunt, per 
quae se yoluntas amica explicat. Hoc in alüs quoque 
rebus erenit, ut aliubi sit species rei, aliubi ipsa res. 

C Imperator aliquem torquibus, murali et civica douat: 
quid habet per se Corona pretiosumV quid praetexta?20 
quid fasces? quid tribunal et currus? Nihil liorLim 
bonor est, sed honoris insigne. Sic non est beneficium 
id, quod sub oculos yenit, sed benefieü vestigium 
et nota. 

YI 1 Quid est ergo beneficium? BencTola actio tribuens ss 

1 qii(a)e proxiinis NK quae a prox. N^B-GPS quae xeniis * 
M et in mg. N* corr. Gmt. quae pro eximiis Gronw> Ii 
2 tribuetis Ii 3 incurret occurrit PS inoccurrit B |1 
4 contra Bit illua V | 5 est Qioc in S) p. p. aixt est neglegunt 
aää. ^ an pretiosum ^praetereant^ ? \\ 7 HOB tokheret K 1 
sunt auferre (Hec ss.) B | nobis ea et GP et ea anferre nobis 
fori s |[ 8 potest (tes in ras.) N | ben. nero etiam GP | per 
om. S. II 9 duret N' 'I 10 efficet | exemi in mg. \\ 11 bostes 
excipit N' ! cmidf^dit condidit (didit in ras.) E p 13 raptus | 
morbüä II 14 lortuna M j iniuriä G |j 16 illis N ilioß N*0 yy)de 
conlatum Weidner || 18 aliubi {bis) N alicubi 0 || 19 morali N ' ß ^ M 
uel militari ss. | donatua M || 21 fascis faces 8 || 25 ergo 
om. 8^ igitnr M | beniaola 0 praeUr H 



Digitized by Google 



D£ B£N£FICII8 LIB. I. GAP. 6. 7 H 



gaudium capiensque tribuendo in id, quod facit, prona 
et sponte sua parata. Itaqae non^ quid fiat aat quid 
detuT; refert, sed qua mente^ quia beneficium non in 
eo^ qnod fit aut datur, consistit, sed in ipso dantis ant 
facientis animo./ Magnum autem esse inter ista dis- 2 
crimen vel ex noc intellegas licet, quod beneficium 
utique bonuin est, id autem, quod iit aut datur, nec 
bonum nec malum est. Animus est, qui parva extollit, 
sordida inlustrat, magna et in pretio habita dehonestat; 
ipsa, quae adpetuntur, neutram naturam habent, nec 
boni nec mali: refert, quo illa rector iupellat^ a quo 
fonna rebus datur. Non est beneficium ipsum, quod a 
numeratur aut traditur^ sicut ne in victimis quidem, 
licet opimae sint auroque praeMgeant, deorum est 
honor sed m recta ac pia voluntate yeneräntium. Ita- 
que boni etiam farre ac fitilla religiosi sunt; mali 
rursus non etfugiunt inpietatem, c^uamvis aras banguiue 
multo cruentaverint. 

Si beneficia in rebus, non in ipsa bene faciendi i VH 
voluntate consisterent, eo maiora essent, quo maiora 
sunt, quae accipimus. Id autem i'aisum est; non num- 
quam enim magis nos obligat^ qui dedit parva magni- 
fice, qui „regum aequayit opes animo^', qui exiguum 
tribuit sed Ubenter, qui paupertatis suae oblitus est, 
dum meam respieit, qui non Toluntatem tantum iu- 
Tandi liabuit sed cupiditatem, qui accipere se putavit 

8$ Verg. g, IV IB» 

2 Itaque nichil nisi quid G quod {bis^ 1^ II ^ consistet 
8 eztiom I jparua (a oM, ex ub) et sordida 8 || 9 in om. 8 
10 neutram |! U raert] interest es. | ille Oronov U\e ea 
Wsg. II 12 quo KRP quod muneratur {sed mun. iterum del.) || 
18 nec M^P || 14 optime M || lö sed] se | in add. Haase \ pia 
ao recta GP (pia uol ac r.) || 16 fitilla BP sitilla O fictilla N 
firitilla trictilla M i| 18 cruentarent || 19 Sic M | m (ante 
ipsa^ (vn. RMP II 21 accepimus S || 24 tri///buet | est GS om. 0\\ 
25 dmii maiiä | re»picet \ tantum om. S |{ 26 que acc. 



Digitized by Google 



12 



L. ANNA£I SENECAE 



beueficium, cum daret^ qui dedit tamquam non recep- 
tunis^ recepit; tamquam non dedisset^ c^ui occasionem^ 

2 qua prodesset, et occupayit et quaesiit. Contra in- 
grata sunt, ut dizi^ licet re ac specie magna- Tideantnr, 
quae danti aut eztorquentnr aut ezcidunt, multoque 5 
gnitius venit, quod facUi quam quod plena manu datur. 

3 Exigimm est, quod in me contulit, sed amplius non 
potuit; at hie quod dedit, magnum est, sed dubitavit, 
sed distulit, sed, cum daret^ gemuit, sed süperbe dedit, 
sed circiimtiüit et placere non ei, cui praestabat, Yoiuit; 10 
ambitioni dedit, non mibi. 

1 Socrati cum multa pro suis quisque facultatibus 
offerrent, Aescbines, pauper auditor: ,,Nihil^ inquit ^^dig- 
Dum te, quod dare tibi possim, inveuio et hoc uno 
modo pauperem esse me sentio. Itaque dono tibi, quod is 
unum habeo, me ipsum. Hoc munus rogo, qualecum- 
que est, boni consulas cogitesque alios, cum multum 

2 tibi darent, plus sibi reliquisse." Cui Socrates: „Quidiix 
tu" inquit „magnum munus mibi dederis, nisi forte te 
parvo aeatimas? Habebo itaque curae, ut te meliurem 10 
tibi reddam, quam accepi/' Vicit Aescbines boc munere 
Alcibiadis parem divitiis animum et omnem iuvenum 
opulentorum munificeutiam. 

1 Yides, quomodo animus inveniat Uberalitatis ma- 
teriam etiam inter angustias? Videtur mihi dixisse: ss 
f^iiul egisti, fortuna, quod me pauperem esse Yoluisti; 
expediam dignum nihilo minus huic viro munus, et 
quia de tuo non pussum, de meo dabo." ^»eque est, 
quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui 

1 non <S Vincent. Bellav. Sp. H. VIII{IX)106 Sp, D, V 46 
am. 0 I recepturofl ir^ || 2 ledpit V^8* || 8 non occupauit sed X I 
qnaesimt MS || 8 sed dub. — aap. dedit cm. f si dnb. IT^ || 
10 praestaiüt s {| 12 sograti (saepe) | mTÜtnm S | qniaque 

rasa s N || 13 offerrit |] 14 nnnm j] 15 me esse G me paup. 
sentio S \] 17 est boni om. M boni hri ron?. S | mnlta S |J 
18 relinquisae || 20 estimes S | habebo HK-P liabeo 0 || 21 hoc] 
suo S II 22 alcibiades | diuitis || 26 me om. 0 1| 27 et 
quod 8 II 29 si precium S 



Digitized by Google 



DE BENMICnS LIB. l. CAP. 8. 9 



13 



feeii lugeniosus adulescens mvenit, quemadmodum 
Socraten sibi üaret. Non quanta quaeque sint. sed a 
quaU profecta, prospieiendunt« 

GaUidttB non dSfficüem aditum praebuit inmodica 2 

« cupientibus spesque inprobas nihil re adiuturns yerbis 
fovit; at peior opinio, si lingua asper, voltu gravis 
cimi invidui fortunam suam explicuit. Colunt enmi 
detestanturque felicem et, si potuerint, eadem facturi 
ödere facientem.* 

10 Coniugibus alienis ne dam quidem sed aperte 3 
ladibrio habitis suas aliis permisere. AusticuSi in- 
hmnanus ac mali moris et inter matronas abominaiidtts 
convicio est, si quis coniuffem suam in sella prostare 
TBtait et Tnigo «Imiuis iiiipectoribiis Tehi perspicoam 

16 ondique. Si quis nnUa se amica fedt insignem nee 4 
alienae iixori annuum praestat, bunc matronae hnmilem 
et sordidae libidinis et aiieillariuluin vocant. Inde de- 
centissimum sponsaliorum genus est adulterium et in 
conseiisu viduitas caelibatusque: nemo uxorem dnxit, 

20 nisi qui abduxit. lam rapta spargere, sparsa fera et ö 
acri avaiitia recolligere certant, nihil pensi habere, 

2 sibi obligaret Koch \ qiianti cd || 3 q. profecta, pro- 
Bpicienduui scripsi quali proücieudum NBP q. prospiciendum G 
q. nel profidscenda call. X profecta aäaer. V q. projficiacantiir 
animo, respiciendmii Gertg | laeunam stahuH Ägricola, item in 

V. 9, sed iam a r*R* iw mg. hie additur: hie dee || 4 Ante calU- 
du8 initium sententiae excidisse putat Gertz \ Call.] s aliquis ss. N' 
difficilp NBG I modic///a G || 5 rc N se 0 B 6 fmirt 0 corr 
opiuor qui co \ si uultn rasa si M || 8 si non pot. P | potu- 
erunt G || 11 habitis N^M aditis 0 | pemiiseiit M || 12 abhomi- 
nanda conditio N ab(hjümiiiand(a)e condicionis N*0 cotr. Haupt || • 
IS oellam VEP cella Comdissm \ prostrare S^BGP || 14 amitsis 
I perspicuam 11*0 -cmun 0 || 15 nullam G || 16 annaum V 
anulmn M*0 \\ 17 Inde dec. V In decertissimum H Hdecen- 
tUBimmn 0 [( 18 sponsaliorum sponsarionun (-iolum K) 0 | 
in eras. M j] 19 uidui (in diu M) c(a)elibritns quem (quam N'M*) 
0 corr. Gertz quem del. co \\ 20 fern et ar ri ftcrips-i erat agri 0 
rapaci uel acii ocfocr. spargere; quae sparsa erant acri au. 
colligere M 



üigiiized by 



14 



L. ANNAEI S£N£OAE 



paupertatem aUenam contemnere, suam magis quam 
uUum aliud Tereri malum, pacem iniuriis perturbare, 
inbecilliores li ac metu premeie. Nam proTindas spo- 
liari et nummarium taibunal audita utrimque lidtaiione 
alten addici non mirum^ quoniam^ quae emeris^ Tendere s 

gentium ins est. 
X 1 Sed lougius nos inpetus evehit provocante materia; 
itaque sie fmiamus, ne in nostro saeculo culpa sub- 
sidat. Hoc maiores nostri rpiesti sunt, lioc nos queri- 
mur. hoc posteri uostri quereutur. eversos mores, re- lo 
gnare nequitiam, in deterius res bumanaB et omne 
nefas labi; at ista eodem stant loco stabuntque, paulum 
dumtazat ultro aut eitro mota^ ut flucfcus, quoe aeßtns 
accedens lougius extulit, recedens interiore litornm 

2 vestigio tenuit. Nunc iu adulteria magis quam in alia is 
peccabitur, abrumpetque frenos pudicitia; nunc con- 
viviorum vigebit furor et foedissimum patrimoniorum 
exitium, culina; nunc cultus corporum niianis et formae 
enra prae se ferens animi deformitatem ; nunc in petu- 
lauüimi et audaciam erumpet male dispensata libertas; so 
nunc in crudelitatem piiYatam ac pubUcam ibitur bello- 
rumque ciyilium insaniam, qua omnc sanctum ac sacrum 
profanetur; babebitur aUquando ebrietati honor^ et 

3 plurimum med cepisBe virtus erit. Non expectaut uno 
loco Titia, sed mobilia et inter se dissidentia tumultu- u 
antur, pellunt in vicem fuganturque; ceterum idem 
Semper de nubis pronuniiaie debebimus, maios esse 
noS; malos i'uisse, — invitus adiciam, et futuros esse. 

1 suam K auuin 0 | magis add. Gertz suam tamquain ulti- 
mum ver. Weidner || 4 utrumqe M [ 7 Si M J 10 euersos (o ex u) 
V II 11 denflius 8 1 omne fas {| 12 labi at O labi aut (labia ut N) 0 1| 
13 ultra aut citra 0 eorr. m || 14 extulit (ii eo; o) V | 16 pecca- 
nitur peccabatur Ot peccauit (-bit M) 0 | iupudicitia ? 
con/yj/iugorum (-ionim G*; mb ras. ^) O || 17 foedissimus M 
patnmoTiomm |[ 18 exitium (-cmm S) N^GS exitum KBP 
exitus M |j 19 fereut Werth \ petulautia B || 20 erumpit 0 || 
21 credulitatem priuata ac puplica || 26 item 0 



Digitized by Google 



DE BEKEFICnS LIB. I. GAP. 10. 11 16 



Enmt homicidae, tyrauni, fures^ adulteii^ raptores^ 4 
sacrilegiy proditores; inira omma ista ingratas est^ nisi 
quod oinnia ista ab in^ato sunt^ sine quo yiz uUum 
magiram facanus adereyit. Hoc tn cave tamquam maxi- 

5 mum crimen ne admittas, ignosce tamquain levissimo, , 
si admissum est. Haec est enim iniuriae sximma: 
beneficium perdidisti. Salvum est enim tibi ex illo, 
quod est Optimum: dedisti. QnernadTiioduni autem cu- 5 
randum est^ ut in eos potissimum beneäcia conierauius^ 

10 qui grate responsuri eront^ ita quaedam, etiam si male 
de illis sperabitur, faciemms tiibuemusque, non solum 
si iudieabimns ingratos fore, sed si sciemus fiiisse. 
Tamquam si fiUos alicui restituere potero magno peri- 
culo Uberatos sine ullo meo, non dubiiabo. Dignum 

15 etiam inpendio sanguinis mei tuebor et in partem 
discriminis veniam; indignum si eripere latronibus po- 
tero clamore sublato, sldutarem yocem homini non 
pigebit emittere. 

Sequitur^ ut dicamus^ quae beneiicia danda sint i XX 

so et quemadmodum. Primum demus neoessariai deinde 
utilia^ deinde iocunda, utique mansura. Incipiendum. 
est autem a necessariis; aUter enim ad animum per- 
yenit^ quod yitam oontinet^ aliter^ quod exomat aut 
instroit. Potest in eo aliquis fasti^osus esse aesti- 

25 mator, quo faeile cariturus est, de quo dicere licet: 
,,Recipe, nun desidero; meo contentus sum." Interim 
non reddere tantmn übet, quod acceperis, sed abicere. 

1 tirrani (sie saepius) \\ 3 ingrato animo oj |[ 6 amissum 
Ii 6 Hoc M I haec deest e. i. summa „benef. perd." Mnecky 
maltm deest . . . ben. perdidisse | perdedistiN* | summa: ^bene- ' 
ficii materiam, non ipsum^ ben. Gertz || 7 enim om. S |1 10 qu^ 
(dä «8.) ^ I 6t si 8 II U tribnemns quem XT^ tr. quae B jj 18 8i 
om. fort, recte 1 14 dubito K U 17 aublato aalna saltite homi- 
Dum non G II 18 emittere JIM amittere B6P || SO pmnnm B 
primo M prima 0 | 21 atque mans. M { insipiendum || 22 ad] 
quod II 24 esse ant est. M |j 25 quod fac. rasa d N j] 26 re- 
cipere OPR^ \ deaiderio B | contemptus P |j 27 acciperis N^B 
acceperit M 



Digitized by Google 



16 



L. ANNAEI SENECAE 



2 £x bis, quae necessaria sunt; quaedam primum optinent 
locQm, sine quibus non possrnnos Tivere^ quaedam 
secundum^ siue quibus non debemuB^ quaedam tertium^ 

8 sine quibus nolumus. Prima buius notae sunt: hostium 

LLiaiiibiis eripi et tjraimicae irae et proscriptioni et 5 
aiiis penculis, quae varia et incerta humanam vitam 
obsideiit. Quidquid horuin discusserimus , quo maius 
ac terribiiius erit, hoc maiorem inibinins gratiam; 
sabit enim cogitatio, quantis 8int liberati maliS; et 
lenocinium est muneris antecedens metus. Nec tarnen lo 
ideo debemus tardius quemquam servare^ quam possu- 

4 mus. ut muneri nostro timor inponat pondus. Prozima 
ab bis sunt, sine quibus possumus quidem vivere^ sed 
ut mors potior sit, tamquam libertas et pudicitia et 
mens büiiLi. Post baec babebimus coniunctione ac is 
sanguine usuque et consuetudine longa cara, ut liberos, 
coniuges, penates, cetera, quae usque eo animus sibi 
adplicuit, ut ab illis quam vita rlivelli grayius existimet. 

5 Öubsecuntur utiüa, quorum Yaria et lata materia est; 
bic ent pecunia non superfluens sed ad sanum modum m 
habendi parata; bic erit bonor et processus ad altiora 
tendentium; nee enim utilius quicquam est quam sibi 
utilem fierL lam cetera ex abundanti veniunt delieatos 
factura; in bis sequemur, ut opportunitate grata sint, 
ut non volgaria, quaeque aut pauci babuerint aut pauci 25 
intra haue aetatem aut hoc modo, quae, etiam si natura 

6 pretiosa non sunt, tempore aut loco fiant. Yideamus, 
quid oblatum maxime Yoluptati futurum sit, quid fre- 
quenter occursurum babenti, ut totiens nobiscum quo- 

1 ex iis Wsg. {sie fere Semper mutat) \ quandam || 5 pro- 
scriptione M |1 7 excasserimus M jj 10 nec tarnen necH || 11 (quem- 
quam K quemqae 0 || 14 patior potior (or ex vlq m. 3) B, \\ 
U coniTmetionem bac 9^ || 16 ei et N | ut libertas 0^ 1 17 cetera 
V ceteraque N'O || 18 a uita Ü'GP f} 21 processio H || 23 lam. 
om. S Nam M | cetera V caetera N*R | ///abundanti N habun- 
dantia (-datia MS || 24 facturi N' | Iiis uicleamus S || 25 qu(a)e 
aut ? II 26 aetate IT^ || 27 loca || 29 oceasttrum U | totiens 
ille nob. O 



Digiiized by Google 



DE BEKEFICIlä ÜB. L CAP. 11. 12 



17 



tiens cum illo sit; utique cavebimus^ iie iimiiera super- 
Yacua mittamuSy ut feminae aut sem arma venatoria^ 
ut rustico libros^ ut siudiis ac litteris dedito retia. 
Aeqne ex contrario cixoiimspiciemas, ne, dum grata 

smittere yolnmns, aaum cuique morbom ezprobratura 
mittamuB^ sicnt ebrioBO vina et valetudmario medica« 
menta. Maledietom enim incipit esse^ non mnnas, in 
i^uü Vitium accipieutis adgnoscitur. 

Si arbitriuiü ilaudi penes nos est, praecipue luau- i 

10 sura quaeremus, ut quam miniiue mortale munus sit. 
Pauci enim sniit ihm iiüiti, iit, quid acceperint, etiam 
si uon yideut, cogitent. iugratos quoque memoria cum 
ipso munere incurrit, ubi ante oculos est et oblivisci 
sui non eimt^ sed auctorem suum ingerit et inciilcat. 

IS £o quidem magis duratura quaeramtiSy quia numquam 
admonere debemos; ipsa res eyanesoeatem memoriani 
ezcitet. libentius donabo argentnm factum quam signa- s 
tum; libentius statuas quam vestem et quod usus bre- 
ris deterat. Apud paucos post rem manet j^ratia; plu- 

20 res sunt, apud quos non diutius in aiiimo sunt doiuita, 
quam in usu. Ego, si fieri ])oiist, consumi munus 
meum nolo; extet, haereat amico meo, convivat. Nemo 3 
tarn atultus est^ ut monendus sit, ne cui gladiatores 
aut venationem iam munere edito mittat et yestimenta 

» aeetiya bniiii% hiberoa solatitio. Sit in benefieio sen- 
8U8 communis; tempuS; locum obseryet, personas^ quia 

1 si///t N sint 0 {| 3 aut rustico 0 corr. Weidner \ aut 
studiis GP I deditor etiam ÄÄ* dedito. Ktiain M jj 5 expro- 
i'ratura exprobatam S || 6 et om. 8 | ualetudinario 'S ualit. 

I 7 non om. P*8 || U Bant V'G sumus 0 | quod K || 
la <^In> ingr. QetU Ingratis cd || 18 inoomt |i 14 iuculcet 
(a 88) B II 15 quaeremus O inquiramus M || IV ezcitet] facit II | 
dabo M P 19 deterat od deleat O dederat 0 | rem manct (e alt, 
ea? i If) H remanet N*0 || 21 Ergo co |[ 22 mTiifo ?no G || 
83 ne///cui {stih ras. c) N || 85 hiu. solistitio N^K |j 26 obseniet 
et pera. H* personas obseruet 8 | q. m. quaedam grata quae- 
dam iügr. 8 quibuB mumentis , quae damus, Gerts quia mom. 
<quibnMlam)^ quaedam grata aat maUm 

ßWMMOAM OPS&A. I. S ed. Holius. 8 



Digitized by 



L. AiiNAEI SENECAE 



momentis quaedani grata et ingrata sunt. Quant o ac- 
ceptius est, si id damus, quod quis non habet, quam 
cuius copia abundat? quod diu quaerit nec invenit, 
4 quam quod ubique yisums est? Munera uou tarn 
pretiosa quam rara et exquisita sint^ quae etiam apud 6 
divitem sibi locum faciant^ sicut gregalia quoque poma 
et post paucos dies itnxa in fastidium deleefcant, si 
provenere matnrius. lila quoque non enint sine bonore^ 
quae aut nemo illis alius dedit aut nos nulU alii. 
TTTT 1 Alexaiidio Macedoiii, cum victor Orientis animos lo 
supra bumana tolleret, Corinthii per legatos gratulati 
sunt et civitate illum sua donaverunt. Cum risisset 
boc Alexander ofücii genus, unus ex legatis: „Nulli^^ 
inquit ^^civitatem umquam dedimus alii quam tibi et 

2 Herculi/' Libens accepit non dilutum bonorem et lega- 16 
tos inyitatione aliaque bumanitate prosecutus cogitavit, 
non qui sibi ciTitatem darent^ sed cui dedissent; et 
bomo gloriae deditos, cnins nec natmanL nee modum 
noYerat, Heteulis Liberique yestigia sequens ae ne ibi 
quidem resistens, ubi illa defecerant, ad socium honoris 20 
sui respexil a dantibus, tamquam caelum, quod mente 
yanissima conplectebatnr, teneret, quia Herculi aequa- 

3 batur. Quid enim illi simile liabel)at vesanus adulescens, 
cui pro rirtute erat felix temeritas? Hercules nihil 
sibi yicit; orbem terrarum transivit non concupiscendo, 25 
sed iudicando, quid yinceret. malormn hostis. bonorum 
Tindez, terrarum marisque paeator; at bic a pueritia 
latro gentiumque yastator^ tarn bostium pemicies quam 
amicorum, qui summum bonum dueeret terroxi esse 

3 nec] non et M || 4 quam om. M || 5 sunt MS || 6 sibi € 
m\ 0 1! 7 fastidio [I 10 animo (| 11 connthi N^B^ || 12 ciui- 
tatem rasa m N || 13 hoc. al. N al. hoc N^O | udur om. 

15 accipit non dilutum honoreN accepit delatum honorem N*0 

16 pros. est ? II 18 qui nec H | modo B. il 19 hac {sie saepe) 
80 Uli ^ i 28 ille similem rasa m alt N | habebat om, K 

86 vindicando. Quid . . pac. 9 a vind. quidquid Mg. quod K 

87 iiacator 



Digitized by Google 



J>£ BENEFICnS LIB. L GAP. 13. U 19 



cunctis mortaiibus, oblitus non ferocissima tantum, sed 
iguayissima quoqae animaUa timeh ob malum viros. 

Ad propositmn nimc revertamor. Beneficium qui i XI7 
quibuslibet dat, nulli gratum dat; nemo se atabiüani 
saut canponis hospitem iudicat uec conYiTam danüs 
eptdum^ ubi dici potest: ,,Qtdd enim in me contnlit? 
Nempe hoc, quod et in illum vix bene notum sibi et in 
illuin etiani inimicum ac turpissimum hominem. Num- 
quid enim me diguum iiidicavit? morbo suo morem 

10 gessit." Quod voles gratum esse, niruni efiice: quis 
patitur sibi inpiitari volgaria? Nemo haec ita inter- 2 
pretetor^ tamqoam reducam liberalitatem et frenis artio- 
ribus r^rimam; illa vero, in quantnm libet^ exeat^ Bod 
eat^ non erret. Licet ita largiri^ nt nniuiqiiiaque, etiam 

16 si cum mnltis aocepit^ in popnlo se esse non putet. 
Nemo non habeat aUqnam familiärem notam, per quam 3 
speret se propius admissmn; dicat: „Accepi idem, quod 
ille, sed ultro. Accepi, quod ilie, sed ego mtra breve 
tempus, cum ille diu meruisset. Sunt, qui idem habeant, 

20 sed non eisdem verbis datum, non eadem comitate tri- 
buentis. Ille accepit, cum rogasset; ego non rogaram. 
Ille accepit^ sed facile redditurus, sed cuius senectus 
et libera orbitas magna promittebat; mihi plus dedit^ 
quamvis idem dederit, quia sine spe recipiendi dedit.^ 

» Qnemadmodnm meretriz ita inter mnltos se dividet, 4 

8 uiros II 3 quod q. datur M || 4 gr. dat Gertz gr. est 0 
praestat /. Mueller qui deleto datum scr. Skutsch \ se] enim M | 
stabuiari mit (-aria ut N) coponis N^K [I 7 et in illum N in illum 
et 0 II 11 vul^axia add. (o effice, ^quod^ quis . . inputiiri Haase i 
hoc M II 18 ubertatem j artioriDiis m aerioribns X altioribns Ol] 
IS exeat, redeat> non K 1 13 se om. | potet || 16 habet 0 . 
corr. (o II 17 proprius | idem G* item 0 || 19 sunt quietem 
(qni item V*) NB sunt qui et OP sed qui et idem K || 80 sed 
Om. M I cotnitai-e N'P cömita« (=ttas M*) retribuentiP M jj 21 ille 
— rogaram om. M | ac* ipit N' j sed cum G | rogaram Haase 
rogarem HRP et cum ,s,s ego cum non rogarem (ego cum 
non in ras.) 0 || 88 accipit | sed prim om. X || 84 dederet || 
U dioidit >• 

8* 



Digitized by Google 



20 



L. ANNAEI SENECAE 



ut nemo nou aliquod öigiium familiaris animi ferat, 
ita, qui beneficia sua amabilia esse ynlt, excogitet, 
quomodo et multi obligeutur et tamen siuguli habeaat 
idiquid, quo se ceteris praeferant. 

1 Ego Tero beueficiis non obicio moras; quo plura 6 
maioraque faerint, plus adferent laudis. Ai sit iudi- 
ciiuu; neque enim cordi esse cuiqoam possunt forte ac 

8 temere data. Quare si qnis ezistimat nos^ cum ista 
praecipimus, benignitatis fines introrsus referre et illi 
minus laxum liiuitem aperire, ne perperaui moiutiones lo 
nostras exaudit. Quam enim virtutem magis veneramur? 
cui magis siimulos addiraus? quibusve tarn convenit 
haec adhortatio quam uobiö societatem generis humani 

8 sancienübus? Quid ergo est? Cum sit uuUa honesta 
vis animi; etiam si a recta voluntate inc^it^ nisi quam 15 
virtutem modus feeit^ veto liberalitatem nepotari. Tunc 
iuvat aooepisse beneficium et supims quidem manibus, 
ubi illud ratio ad dignos perdudt, non quolibet casus 
et consilii indigens inpetus defert; quod ostentare libet 

4 et inscribere sibi. Beneiicia tu \ ücas^ quorum aactorem 20 
fateri pudt t? At illa quanto gratiora sunt quantoque 
in partem interioroin animi numquam exitura deseen- 
dunt, cum delectanfc cogitantem magis a quo, quam 

5 quid acceperis? Crispus Passienus solebat dicere quo- 
nmdam se. iudicium malle quam beneficium, quomndam s5 
beneficium malle quam iudicium^ et subiciebat exempla: 
;iMalo^ aiebat ^/Uvi Augnsti iudicium, maLo Glaudii 

6 beneficium.^ Ego yero nullius puto ezpetendum esse 

8 nult esse 0P | ezcogitet 8 -ita M -itat 0(8 etprim cm, OP 
etiam quomodo m. 8 ) adeant || 8 moias non obicio GP || 8 Atsit 
V adflit VO absit 8 At adsit Gertz || 8 quia (s in ras. m. ^) N | 
existimet nos cum incipimus ben. M || 10 latum Bhr. \ ne <(ille^ 
Gertz I admonitiones |] 11 exaudiat 0 corr. co |l 12 uel adici- 
mus adscr. |} 13 hum. genoris GP I| 16 iiirtutt'iii modus 
uirtutum motus N*0 || 17 ut supmis M ! 18 quilibet P uel quod 
Uber SS. \\ 19 de///fert (ßuh ras. i) N diifert G y 21 putet 11 
88 ciuil] quae Cferig 1 84 acc^erit II | 87 olaudi || 
88 peto 



Digitized by Google 



DE BENEMCnS ÜB. L CAP. 16 21 



benefidmii, cnius yile iudicmm est. Quid ergo? non 
erat accipiendum a Claudio^ quod dabator? Erat^ sed 
sicut a fortuna^ quam scires posse statim malam fieri. 

Quid ista inter se mixta dividimus? Non est bene- 
5 ficium, cui deest pars optima, datiim esse iudicio; alio- 
qui pecunia ingens, si non ratione nec recta voluntate 
donata est, non magis benelicium est quam tbesaurus. 
Malta sunt autem^ quae oportet accipere nec debere. 

1 uite Http uitae H'BM uel uile ss. uitandum H"^ || 
2 dabatur? accipiendum erat. Sed tale fuit beneficium a Clau- 
dio accipiendum qiiale est mnmis fortunae, quod raro permanet 
stabile sed sempcr est periculosum ac mutabile, sicut a for- 
tuna etc. K sed quasi a G |[ 3 statim posse ÖP ( mala 1 
4 Quod M [ est ercui. y ö alioquin N^MP aliquo G om. S j 
6 reta |] 7 data 8 | n<m eat ben., sed thesaantB 8 | • que 
opiet V oportit 38. V* 

L. AHKEt • SBKIGAB • I2IBTETVTIONI8 • OHATOBZAB (dB BENEFIGHS 88. 
m. 3) UBER I • XZPLICIT • IKCIPIT - LIB • n • FBLIGITBB K ExpUcit 

liber primus Incipit über secundtiB sie fm 0 smüitergue in 
reliquorum librorum fine. 



Dig'itized by 



KAlfNAEI SENECAE 

AD 

AEBUnUM T.TRTOAT.TüM 

DE BENEFICIIS 

1 1 Inspiciamus^ Liberalis Yirorum optime, id quod ex 
priori parte adhne superest, quemadmodum dandum sit 
beneBcium; caiuB rei expeditissimam rideor monstra- 
turoB yiam: sie demus, quomodo yellemns aecipere. 

^ Ante omnia libenter^ cito, sine uUa dubitatione; in- 5 
gratum est beneficium, quod diu inter dantis manus 
baesit, quod quis aegre dimittere visus est et sie 
dare, tamquam sibi eriperet. Etiam si quid intervenit 
morae, evitemus omni modo, ne deliberasse videamur; 
proximus est a negaate^ qui dubitavit, nullamque iniit lo 
gratiam« Nam cum in benefido iueundissima sit tri- 
buentis Tolimtas^ qma nolantem se tribnisse ipsa cuno- 
tatione testatas est, non dedit sed adTersus dacentem 
male retiumt; midti autem snnt, quos liberales fadt 

S p///riori (9ub ras. e) H priore BM8 | /// /// superest (sub 
ras, 86) H I 8 monstniitciioB (nraiistr. V) V^B monstrore S |i 
• quam diu S^ | raaims dantis GFS || 8 eriperetur V'0Xa J 
more intervenit GP || 9 vitemus Sietthije || 10 et nullam quaerii 

(uel init ss.) S | iniet 0 fort, rede || 11 gratiä {lineolam. 88. 2) 
H I in GS om. 0 | sid (i ex e) H sit H*0 j] 12 qui et nol. M 
qui (0 I si trib. )! 13 adv. eluctantem GemU || 14 liberaüa 
(liu. N) 0 Iii liberaiis | facet H> 



Digitized by Google 



DE BENEFIOnS LIB. IL CAF. 1. S 2a 



£rontiB infirmitas. Gratissima sunt beneficia parata, s 
faciUa^ OGCurrentia, ubi nulla mora fuit nisi in acci- 
pientis yerecundia. Optimum est antecedere desiderium 
cuiusque^ prozimum sequi; illud melius, occupare ante 
5 quam rogemur^ quia, cum homini probo ad rogandum 

08 concurrat et subfundatur rubor, qui hoc tormentum 
remittit^ miütiplicat mimus suiim. Non tulit gratis, 4 
qui, cum logasset, accepit, quoiiiain quidem, ut maio- 
ribiis riüstns gravissiinis viris visum est, nulla res 

10 carius constat, quam quae precibus empta est. Vota 
homines parcius facerent^ si palam facieada essent; 
adeo etiam deos, quibus bonestissime suppUcamus, tacite 
malumus et intra nosmet ipsos precari, 

Molestum Terbum est, onerosum, demisso yoltu i n 

isdicendum, rogo. Huius facienda est gratia amico et 
quemcumque amicum sis promerendo facturus; pro- 
peret licet, sero beneficiiuu dedit, c^ui roganti dedit. 
Ideo divinanda cuiusque voluutas et, cum intellecta est, 
iiecpssitate s^ravissima rogandi liberanda est; illud bene- 

so ücium lucuudum yicturum in animo scias, quod obviam 
yeuit. Bi non contigit praevenire, piura rogantis verba % 
intercidamus; ne rogati yideamur sed certiores facti, 
statim promittamus facturosque nos, etiam ante quam 
interpeliemur, ipsa festinatione adprobemus. Quemad* 

ssmodum in aegris opportunitas cibi salutaris est et 
aqua tempestive data remedii loenm optinuit, ita, quam- 
vis leve et volgare beneficium est, si praesto fuit, si 
proximam quamque kor am uou perdidit, multum sibi 

1 frontis CO fortes (-tis N) 0 fbr8 et inf. RadermacJier I 
2 nisi incipieuüs M |{ ö rogetur 0 |{ 6 rubore S || 7 remittat \ 

9 res om. || II hominiB 0 eorr. | facienda ( la suppli- 
cator X II 13 malinmiis HP || 14 est et S | honercMnim V^BaPS | 
dindssD ÖP | uultu (uul in ras.; ex estr) N I| 15 et cuicumque 
quem 0 corr. Siesbye i 17 libet BP liberet G || 18 uo luptas l| 
20 uicturum (u prima in ras.) N uictunimqiie O | ionindum est 
incertnm Tscias om.) 8 | obuium S || 21 contingit jj 22 inter 
cetamus \ Sed ne S I intercedarans, ne . . facti. Statim interp. 
Gertz II 25 ciui 27 est 2i bü N'O |j 28 q^uü4.ue M 



Digitized by Google 



24 L. ANNA£I S£K£CA£ 

adicit gratiamque pretiosi sed lenti et diu cogitati 
muneris vincit. Qui tarn parate faeit, non est dubium, 
quin libenter fadat; itaque laetus facit et induit sibi 
animi gm yoltum. 

m 1 Ing^tia quorundaan beneficia silentium aut lo- 5 
quendi tardüas imitata grayitatem et tristitiain corrupit, 
cum promitterent voltu negantium; quanto melius ad- 
icere bona vei ba rebus bonis et praedicatioue humana 
2 benignaque conmendare, quae praestes! Ut ille se 
casti^et, quod tardior in rogando fnit, adicias licet 10 
familiärem querellam: ,^rascor tibi, quod, cum aliquid 
desiderasses, uon olim scire me voluisti, quod tarn 
diligenter rogasti, quod quemquam adhiboisti. Ego 
yero gratulor milii^ quod experiri animum meum libuit; 
postea, quidqnid desiderabis^ tue iure exiges; semelis 
a rusticitati toae ignoscitur/^ Sic efficies, ut animnm - 
ixmm pluris aestimet quam illud, quidquid est, ad quod 
petendum venerat. Tunc est summa virtus inbuentis, 
tunc benignitas, ubi ille, qui discessit, dicet sibi: 
„Magnum hodie lucrum feci; malo, quod illum talera 20 
inveni, quam si multiplicatum hoc ad me, de quo 
loquebaTi aiia via pervenisset; huic eius auimo num- 
quam parem gratiam referam.^ 

lY 1 At plerique sunt^ qui beneficia asperitate yerbornm 
et supexcilio in odiam adducunt eo sexmone usi, eas5 
superbia, ut inpetrasse paeniteat. Aliae deinde post 
rem promissam secuntur morae; mhil autem est acer- 
bius, quam ubi quoque, quod inpetrasti, rogandum est. 

l preoion ffl lilentii et X | lenti diuque expectati 8 || 2 qui 
temperate B J fecit 0P H S qui m | lentos S | et om. 
unde nam qm 1. Weidner \ induit (uel a tuper i priorem m. 3) 

N rrn itaque qui 1. facit, et induatF || 6 comuniftt c promitteret 
S 1 10 qui S j| 14 <tibi> libnit Gertz || 16 tuae ow. MS 1 pfficit 
M 11 17 at quod |t 19 discessit S | dicit S |l 20 odiae |1 
21 a me II 23 ref. gr. GP [j 26 impetrasse se E [1 27 prae- 
missam S || 28 quod add. (a om. HBGP quoque quod om. MS 
ubi quaeque et ubi quod 's ubi id q. q. Mg, 



Digitized by Google 



DE BENEFICUS LIB. H. CAF. 8—5 2Ö 



Bepraesentanda sunt beneficia, quae a quibusdam aoei- S 
pere difficilius est quam inpetrare. Hic rogandus esL 
ut admoneat, iUe, nt conaiimmet; sie imum munns per 
mnltonim manus teritor, ex quo gratiae mumniim apud 

promittentem remanet, quia auctori detrahit^ quisquis 
post i 11 Lim rogaiidus est. Hoc itaque curae liabebis, 3 
si grate aestimari, quae praestabis, voles, ut beneficia 
tua inlibata, ut iutegra ad eos, quibus promissa sunt, 
perveniant, sine ulla, quod aiunt, deductione. Nemo 
illa intercipiat^ nemo detiueat; nemo in eo, quod datu- 
rus es^ gratiam suam facere potest^ ut non tuam 
minuat. 

Nihil aeque amanim quam diu pendere; aequiore i Y 

Jtddam animo fenmt proecidi spem suam quam tiabi. 
lerisque autem hoc yitinm est ambitione prara diffe- 

reudi promissa^ ne minor sit rogantiuiu turba^ quales 
regiae potentiae ministri sunt, quos delectat super biae 
sxiae loiigum spectaculum, minusque ae ludieant posse, 
msi diu multumque singuiis, quid possint, ostenderint. 
Nihil confestim, nihil sem^ faciuut; iuiuriae illorujxi 
praecipitea, ieuta ben^cia sunt. Quare yerissimum 2 
ezistima, quod ille comicus dixit: 
Quid? tu non intell^is 
tantum te gratiae demere^ quantum morae adicis? 
Inde illae yoces, quae ingenuus dolor exprimit: ^^Fac^ 
si quid facis" et: „Nihil tanti est; malo mihi iam 
neges/' Ubi in taedium adductus animus incipit bene- 

S8 JPaüiai. fr, ine, 71 (8S) p, 149 MM* 

8 et c. NM consumet K^P (sie saepim codd.) consumeret 
8 I in mram V* ita nnimi C^ertg \ uninB K || 4 teritar maaiiB OP | 
trahitnr S || 8 remaneat K | 8 post cm, V p $$. ead, manus, 

corr. H* I rogatiis K corr. m. 1 || 11 es O ea/// HB est 0 
18 aeqiii j] 14 quidem || 15 pl. enim II tarnen Stepkanm 
17 sup.J potentiap G H 18 qiie om. 0 | possent sidiu 
Äl uerissima quod M i| 24 te om. | addis M dem. tant. te 
gr. Gertz; alia vd. apud Hibbeck || 26 tanto est tanti QP 



Digitized by Google 



26 



L. AimAEI SENECAE 



ficium odisse^ dum expectat, potest ob id gratus esse? 

3 Quemadmodum acerbissima cradelitas est^ quae trahit 
poenaniy et miseiicordiae genus est cito oceidere^ quia 
tomentnin ultunnm finem sui seeum adfert, quod ante- 
cedit tempus, mairima rentturi supplicii pars est, ita 5 
maior est muneris gratia^ quo minus diu pependit. Est 
enim etiam bonarum rerum sollicita expectatio, et cum 
plurima beneficia reiüedium alicuius rei adl'erant, qui 
ttut diutius torqueri patitur, quem protinus potest 
liberare, aut tardius gaudere, ))( iiefic io siio manus adfert. 10 

4 Omnis benignitas properat, et proprium est libenter 
facientis cito facere; qui tarde et diem de die extrahens 
profuity non ex animo fecit. Ita duas res maximas 
perdidit, et tempus et argumentum amicae Yoluntatis; 
tarde Teile nolentis est. 15 

YI 1 In omni negotio^ Liberalis , non minima portio 
est, quomodo quidque aut dicatur aut fiat. Multum 
celeritas adiecit, inultum abstulit mora. Sicut in telis 
eadem ferri vis est, sed infinitum interest, utrum j^- 
eusso lacerto torqueantur aii remissa manu effluant, so 
gladius idem et stringit et traustorat, quam presso 
articulo yeneht, refert, ita idem est, quod datur, sed 
8 interest, quomodo detur. Quam dulce, quam pretiosum 
est, si gratias sibi agi non est passus, qui dedit, si 
dedisse, dum dat, obl^us est! NiL corripere eum/cui ts 
cum maxime aliquid praestes, dementia est et inserere 
contumeliam meritis. Itaque non sunt exasperanda 
beueücia nec quici^uam illis triste misceudum. Etiam 



e.V. 

1 gr. 6886 0 gr. ei iam esse P ei graniBaimniii 6886 M i 
gratas e ua (gratu seua B) est (esse ss. V^) KB 1 8 trabet || 
5 uentura || 7 sollicita N^M sollicitis 0 || 8 qui oa quo G iit 0 uel 

dum .s.v. II 9 qui || 12 ex die 8 de die in diem protrahen? M ji 
18 celeritatis 8 | adiecit Grnt. fecit (i ex e H) 0 || 19 excussa 
Haase || 21 stringet W | quam (am in ras.) M Quem GP sed 
quam at quam Ffmnig [j 22 ita add. Haase || 23 quo/V/modo 
{ßuh ras, d) K II 24 8i 86 dedisse 0 ded. <se> Gerfg | SS Nam V* 

N O Num 0 II 26 cum om. M 



Digitized by Google 



4 



DE BENEFICnS LIB. n. CAP. 27 

si quid erit^ de qao Telis admonere, aliud tempus 
eligito. 

FabiuB YerrucosoB benefidmn ab homine dnro i TU 
aspere dainm panem lapidosnm yocabat^ quem esurienti 

6 accipere necessarium sit, esse acerbum. Ti. Caesar 2 
rogatus a Nepote Mario praetorio, ut aeri alieno eius 
succurreret, edere illum sibi noinina creditorum iussit; 
lioc noii est donare sed creditores eonvocare. Cum 
edita essent, scripsit Nepoti iussisse se pecuniam solvi 

loadiecta oontumeliosa admonitione; effecit, ut Nepos 
nee aes alienum haberet nec beneficium: liberavit illum 
a creditoribus, sibi non obligaTit. Aliquid Tiberius s 
secutus est; puto^ nolnit plures esse, qui idem rogaturi 
ooncurrereni Ista foriaese efficax ratio fueiit ad ho- 

15 minum inprobas eupiditates pudore reprimendas, bene- 
ficium vero danti tota alia sequenda est via. Omni 
genere, quod des, quo sit acceptatius, adomandum est; 
hoc vero non est beneficium dare, dt^})reliendere est. 

Et ut in transitu de hac quoque parte dicani, quid i VIII 

soseutiam^ ne prindpi quidem satis decorum eat donare 
ignomimae causa. „Tamen^^ inquit ^^effngere Tiberius 
ne hoc quidem modo, quod yitabat^ potuit; nam ali- 
quot postea, qui idem rogarent, inyenti sunt, quos 
omnes iussit reddere in senatu aeris alieni causas^ et 

25 ita illis certas snmmas dedit.'^ Non est illud liberalitas, 2 
ceiiisura est; auxiliuni est, principale tributum est: 
beneficium non est^ cuius sine rubore meminisse non 

3 fabuliö G II 5 sit. aed esse G | Ti NK Tiberius (Tyb. M) 
V*B<0 I 6 Mario FrekuMm m (m. VM) aelio H*0 nepotem 
aeUo H 1 8 hoc om. crediioris «ft^ [| 10 efficit || U ben. 

<^deberet> VUet; an officium ? || 18 libenus 0 corr. oa \\ 13 asse- 
r Titus Hermes (| 14 Ita || 15 premendas M || 16 dandi ca \\ 
17 acceptabilius S | omandum G || 18 uel re(preheDflore) 

s«. II 21 inquis inquam M | tiberios TibR- P tybr. G 
tyb M ;! 22 neo 0 | aliquod H^B* aliqui M || 24 senatum || 
25 certa || 26 est? pr. irUerp, m, corr. Gertz <Non^ auxi- 
lium Grut, 



Digitized by Google 



28 



L. ANNAEI SENEGAE 



possum. Ad iudioem missos sum: ut inpetrarem. cau- 
sam dixi. 

IX 1 Praecipitmt itaque omnes auctoxes sapientiae qnae- 

dam beneficia palam daada^ quaedam seereto: päam^ 
qnae consequi gloriosmn^ ut mSitaria dona^ ut honores 5 

2 et quidquid aliud notitia pulchrius fit; rursus, quae non 
producunt nec honestiorem faciunt, sed succurrunt in- 
firmitati, egestati, ignominiae, tacite danda sunt, ut 
nota smt «?olis^ quibuH prosunt. 

X 1 Interdum etiain ipse, qui iuvatur, fallendus est, 10 

ut habeat uec, a quo acceperit, sciat. Arcesilau aiunt 
amico pauperi et panpertatem suam dissimulauti, aegro 
autem et ne hoc quidem confitenti deesse sibi in 
sumptum ad necesaarios usus, clam succuirendum iudi- 
casse; pulvino eius ignorantis sacculum subiedt, ut is 
homo inutiliter yerecundus^ quod desiderabat, inreniret 

2 potius quam accipeiet. „Quid ergo? ille nesciet, a quo 
acceperit?" Primum nesciat, si hoc ipsum beneficii 
pars est: deinde multa alia faciam, multa tribuam, per 
quae intellegat et illius auctorem; denique ille nesciet 20 
accepisse se, ^0 sciam me dedisse. i^Parum est^^ in- 
quis. Parum, si fenerare cogitas; sed si dare, quo 
genere aecipienti mazime profuturum erit, dabis. Con- 
tentus eris te teste; alioqui non bene facere delectat 

3 sed Tiden bene feeisse. ,yVolo utique sciai^ Debi- 2s 

1 missum ntN* f| 3 nrtore^ S || 5 gl. est ut S | ut prius om. N 
ad(l I aut hon. M || 6 sit MPS | pursus N* [[ 8 if^nomiae || 
10 lüe M I iubatur fauellendns I| 11 acciperit | sciat 
om. I Archesila M Arcesilaus iit aiunt Vinc. Bell. Sp. D. 
IV 50 II 12 simulanti [ ergo et (autem om.) Jß. j| 13 ne tunc 
Efuezkiewieg | confidenti | in eras, H' ) 14 usus . cum olam P 
Viru;. \ iudicaase M iudicasset (-ssit H) 0 Ftnc. iudicauit et 
iudicasse itaque Kruczk. || 15 ignoranti 0 corr. a» (Vinc.) \\ 16 inute 
iliter jj 17 nesciat P j n. et a quo acciperet || 18 sed hoc 
M II 20 et qui ill. auctor e M } nesciat || 21 accepisse 
(ss ex k) N I scio M j| 22 ^{/////ünerdre {sub ras. np, fi ex fe) H 
fenerari | qnoque gen. M || 28 prof. enim erit H || 24 aiioc|[uin 
bene N alioqum non b. N^O 



Digitized by Google 



DE BENEFIOnS ÜB. IL CAP. 9—11 



29 



torem quaeris. ^^Yolo utiqae sciat/' Quid? si Uli 
utilius est nescire, si honesiias. si gratius^ non in 
aliam partem abibis? ^.Yolo sdat."" Ita tn bommem 

non servabis in tenebris? Non nego, quotiens patitur 4 
6 res, respiciendum gaudium ex uccipientis voluiitate; 
sin adiuvari illiim et oportet et pudet, si, quod prae- 
stamiis, offendit, nisi absconditur, beneficiuni in acta 
non mitto. Quidni? ego illi non sum indicaturus me 
dedisse^ cum inter prima praecepta ac maxime neces- 

losaria sit, ne umqiiam ezprobrem, immo ne admoneam 
quidem. Haec enim beneficii inter duos lex est: alter 
statim obUvisci debet dati, alter accepti numquam. 

Lacerat animum et premit frequens meritorum i XI 
conmemoratio. Libet exclamare, quod ille triumvirali 

16 proscriptione servatus a quodam Caesaris amico ex- 
clamavit, cum superbiam eius ferre non posset: „Redde 
me Caesari!" Quousque dices: ,;Ego te servavi, ego 
eripui morti^V istud, si meo arbitrio memini, rita est, 
si tuOy mors est; mbil tibi debeo^ si me servasti, ut 

iohaberes^ quem ostenderes. Quousque me circumducis? 
quousque obliyisci fortunae meae non sinis? semel in 
mumpho ductus essem. Non est dicendum, quid tri- 2 
buerimus: qui admonet, repetit; non est instandum, 
non est memoria renovanda, nisi ut aHud dando prio- 

26 ris admoneas. Ne aliis quidem narrare debemus; qui 
dedit beneficiiim, taceat, narret, qui accepit. Dicetur 
enim, quod illi ubique iactanti beneficiuni suudi: ,,Non 
negabis'^ inquit „te recepisse"; et cum respondisset: 
y^Quaudo?'^ ^aepe quidem'^ inquit „et multis locis, 

so id est, quotiens et ubicumque uarrastL^' Quid opus s 

1 Quod 8i M II 4 non prim om. M | petitur N ö res G om. 0 I 
percipieiLdum m | uoluptate ComeUmn || 6 adiauari S -are 0 {| 
8 non sum V sum 0 | sum illi ind. (n ea; u) K Qnidni ego ilh 

non sim . . quidem? Mg. \\ 16 possit || 17 ego te er. morte M || 
21 q. me B | fortuite | sinesemel circumduces et sines 

Gertz !| 22 tribneremus tribuemiis || 23 repetet jj 24 re- 
uocauda j| 26 Nec OS || 26 accipet fi' || ^'^ iü^ U //M ^ 



Digitized by Goo^^Ie 



30 



Ii. ANl^AEI SENECAE 



est eloqiii; quid alieuom oecupare officinm? est, qui istud 
facere &oii€»tiiis pofisit, quo narrante et hoc laudabitur, 
quod ipse uon nam». Ingratnm me iudicas^ si istud 
te tacente nemo sciturus est. Quod adeo non est 
conmittendnm^ nt etiam^ si quis coram nobis narrabit, s 
rcspondenduin sit: ,,Digiiissimus quidem ille est maio- 
ribus beneficiis, sed ego magis velle me scio omnia 
illi praestare quam adliuc praestitisse"; et haec ipsa 
non vemiliter nee ea figura, qua quidam reiciunt, quae 

4 magis ad se Yoluut adtrahere. Deinde adicienda omuis lo 
hnnumitas. Perdet agricola, quod spandt, ai IsW 
suos destitoit in semine; multa cura sata perducimtar 
ad segefcem; nihil in fractmn perrenit; quod non a 
primo usqne ad eztremmn aeqmilis cnltura prosequiiur. 

6 Eadem bffliefieionim condicio est. Nnmqnid nlla maioTa i« 
possunt esse, quam quae in liberos patres conferunt? 
haec tarnen inrita sunt, si in infantia deserantur, nisi 
longa pietas muniis suum nutrit. Eadem ceterorum 
benefieiorum condicio est: nisi illa adiuveris^ perdes; 
parum est dedisse^ fovenda sunt. Si gratos vis habere^ so 
qaos obligas, non tantum des oportet beneficia, sed 

6 ames. Praecipue^ nt dixi, parcamus anribiis; admonitio 
taedimn facit, exprobratio odiom. Nihil aeque in 
beneficio dando Titandmn est quam superbia« Quid 
opus adrogantia yoltus, quid tumore yerborum? ipsa s5 
res te eztollit. Detrahenda est inanis iactatio; res 
loquentur nobis tacentibus. Non tantum ingratum, 
sed invisum est beueficium süperbe datum. 

1 est om. est te loqui Mrt. \\ 2 hoc narrabitur M || 
4 scitoros sit M || 5 narrauit || 7 sed ego HH sed et ego N'O jj 
8 hoc ipsa H || 9 tternaUter K pueriliter O | quam P { quidem 
V> I quo ma^s V | U perdit O^X | spargit 0XP || 12 destituet 
«0 II 18 ad primum K || 15 Nnmqiiam H | illa K*P^ || 16 liberos 
confenmtur M || 17 in (m. N'KM | deserantur Gertz \\ 18 nutrit 
(i ex e m. 2) N nutriat || 24 dando om GP II 26 extollet g || 
27 loquantur loqiV//^tur {m^r ras. e) IC || 28 sed etiam 
inu. H' 



Digitized by Google 



D£ BENEFICnS ÜB. H. CAP. 12. 18 31 



4 

G. Caesar dedit yitam Pompeio Pernio^ si dat^ qoi i xn 
non aüfert; deinde absoluto et i^nti gratias porrexit 

osculandum sinistrum pedem. Qui excusant et negant 
id iusolentiae causa factum, aiimt socculum auratum, 

5 immo aureum^ margaritis distinctum ostendere eum 
volnisse. Tta proraus: quid hic contumeliosum est, si 
yir consularis aurum et margaritas osculatus est alio- 
quin uullanL partem in corpore einB electoros, quam 
puriuB oscularetur? Homo natns in hoc^ nt mores 2 

10 Uberae eiyitatifl Persica sendtute mutaret^ parom iudi- 
caTit, si s^iator^ seziez, snnmiis usus honoribus in con- 
specfca principnm supplex sibi eo more iacnisset, quo 
Höstes victi hostibus iacuere; invenit aliquid infra 
genua, quo libertatem detruderet. Non hoc est rem 

15 publicam cal( are, et quidem, licet id aliquis non putet 
ad rem pertinere, sinistro pede? Parum enim foede 
furioseque insolens fuerat, qui de capite consularis viri 
soccatus audiebat^ nisi in os senatoris ingessisset im- 
perator epigros saos. 

90 0 superbia^ maguae fortnnae akdüssimum malnm! i XID 
nt a te. lubil accipere iuTatl nt omne beneficinm in 
ininriam convertisl nt te oimüa dedeoentl quoqne altins 
te snbleva^ti, hoc depressior es ostendisque tibi non 
datum adgnoscere ista bona^ quibus tantum inilaris; 

1 C. om. G G. H Gr. F I peno F peno MO poeno HB ;| 
4 aiimcto culiua VMI ^ prosns ]| 7 est et 0 et dd, Koch \\ 
8 partem corporis OF || 9 purus | 11 summis suis hon. ut 
vid KM smninissis (subm. O) hon. N*M'0 corr. JRmic | 14 Nonne 

hoc I rem p (p. R) JTR r, p. 0 {sie saepius pro omnibus casi- 
hns) II 15 licitet (licite F litiget M et v. l. in licet et in 
mg. R*) aliquis non potest 0 corr. Lps. \\ 16 perueuire F^ | enim 
foedere für. F 1 18 imps NiriTp RM m partem G || 19 epigros Scaliger 
pigroB (pirgos M) 0 epiuros Weise pictos soccos IHnc; expecto 
CTqddaa suas 1 80 fortimae o Btult. 0F || 88 conaertas K | <[ut 
te onmia nimia delectant^ ut te o. d. » | te om. G | quo 
aJtius K I 88 oetendesque 1 84 datum agn. Haast adagnoscere 
HBF agnoscere K^GH adaugescere Gertz tibi non adesse agn. 
Kni^cgkikwiei; an te non satis agnoscere F 



Digitized by Goo^^Ie 



32 



L. ANNAEI SEK£CA£ • 



2 quidquid das, corrumpis. Libat itaque interrogare, 
quid 86 tanto opere resupmet, quid volkim habitumque 
oiis pervertat^ ut malit personam habere quam faciem? 
lucanda sonty qnae hümana fronte^ certe lern placida- 
qne tribuuntur, qnae com daret mihi superior^ nou s 
ex!]ltayit supra me^ sed quam potuit benignissimuB fdit 
descenditquc in aequum et detraxit muneri suo pom- 
pam^ si observavit idoneuüi tempus, ut in occasione 

3 potius quam in necessitate succurreret. Uno modo 
istis persuadebimus, ne beneticia sua insolentia perdant, lo 
si ostenderimus non ideo yideri maiora. quod tumul- 
tuosins data sunt; ne ipsos quidem ob id cuiquam 
posse maiores yideri; vanam esse saperbiae magnitu^ 
dinem et qnae in odinm etiam omaada perducat. 

XIV 1 Sunt qnaedam nodtura inpetrantibus, qnae non u 
dare sed negare beneficium est; aestimabimus itaque 
utilitatem potius quam voluntatem petentium. Saepe 
enim noxia concupiscimus, nec dispicere, quam perni- 
ciosa sint, licet, quia iudicium interpellat adfectus; sed 
cum subsedit cupiditas, cum inpetus ille fla^rantis ao 
animi, qui conailium fugat, cecidit^ detestamur perni- 
2 ciosos malorum munerum auctores. Ut frigidam aqpris 
negamns et lugentibns ac sibi iratis ferrum^ ut amen- 
tibuB, quidquid contra se usurus ardor petit, sie onmium, 
quae noeitura sunt, inpense ac submisse, non numquam » 
etiam miserabiliter rogantibus perseyerabimus non dare. 
Cum initia beneficiorum suorum spectare tum etiam 

2 tanto op. N tantopere 0 || 3 malunt ut viel. Tä} \ habere 
pers. GP |j 4 placitaque |j 6 exaltauit se supra M || 7 aecum 
0 8 si om. CO H U ostenderemus I uid. m. ideo M | quod 
Otrig quo 0 quia « an non eo yid. f \ tum mtiodus || 14 et 
quae] cum X | IS despioere 0XPS | 19 eint G sunt 0 | inter- 
pellat (polat m. 3) H || se subseoet sedit II || 22 actores 
S* I frigida M frigus iiel aquam egris S aquam ss. N' et P^, 
sed hic iterum eras. \\ 23 nut sibi 8 I iratus | ut N aut 0 j 
amantibus 0 corr. Haupt (j 24 usurus M usuros 0 | onmia a> 
onmino Geiiz omnibna Skutsch |1 26 perseuerauimus ex -rantibua 
V II 27 Tum S I iiiitiLmi G | sp. tarnen exitus S 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS IIB. IL CAP. U 



exitus decet et ea dare, quae non tantum accipere, sed 
eüam accepiase delectet. Multi Bwai, qui dicant: ^Sdo 8 
hoc illi non profuturum, sed quid faciam? rogat^ 
lesistere precibus eius non possam; viderit: de se^ non 

6 de me qneretor/' Falsam est: imino de te et meriio 
quidem; cum ad mentem bonam redierit, cum accessio 
illa^ quae animum inflammabat^ remiserit^ quidni eum 
oderit, a quo in damuuiu ac periculum suum adiutus 
est? Exorari in perniciem rogantium saeva bonitas 4 

10 est. Quemadmoduni pulcherrimum opus est etiiiiu m- 
vitos nolentesque servare, ita rogantibus pestif'era largiri 
blandum et adfabüe odium est. Beneircium demus^ 
quod in usu magis ac magis placeat, quod nnmqnam 
in malom yertat. Peconiam non dabo, qnam numera- 

ift taram adolterae sciam, nec in societate .turpis facti 
aut consilii inyeniar; si potero, reyocabo^ si minus^ 
non adiuvabo scelus. Sive illum ira^ quo non debebit, 6 
inpeilet, sive ambitioms calor abducet a tutis, in uuilum 
malum vires a me vSuraere ipsas patiar nec conmittam, 

20 ut possit quandoque dicere: „Ille amando lue occidit." 
Saepe nihil interest inter amicorum munera et hostium 
Yota; quidquid illi accidere Optant^ in id horum intern- 
pestiya indulgentia inpellit atque instruit. Quid autem 
turpius quam quod evenit frequentissime, ut nihil 

«intersit inter odÜum et beneficium? 

1 tantum dedisse iuuat sed e. a. (delectet om.) X || 8 pro- 
fectunim G | faciä/// {sub ras. t) N |1 5 queratur W (] 7 r^rai^erit 
H se rem. N^O | quidem, cum . . remiserit. Quidni antr (r< rtzium 
interp. \\ 9 exorare M Exhortari P | scaeua Golvius || 14 uertatur 
G^M 1 numeratum iri Comelissen; mallem (ei) quem |j lö nec N 
ne H'O I sociaetatem rasa m N || 17 debebit NM debeat S 
debebat V*0 || 18 inpeilet V inpellit (imp.) V*0 | abdneit 0 | 
in n. m. vires a me Bumere ipsas patiar tentaoi sin nulluni m. 
uires (uir @ IQ a semet (t ex d JS) ipsa (ipso H) patiar 0 si 
nulle modo potero ad se ipsum reuocare patiar (patiar Jioc add. 
a priore corr. mit alio tempore) ss. W in n. m. v. nisi a semet 
ipso peti patiar Mg. i. n. m. vires adsumet nisi a semet ipso 
Gertz 0 19 nec HRM ne P non ÖS || 30 posset W I quando [ 
occidet (| 22 accedere accipere GP jj 23 luaU uel 

ScxBOAS 0PXBA> I. 2 od. Hoilus. 3 



Digiiized by Google 



L. Ai^NAEI SENECAE 



XV 1 NuLuquam in turpitudinem nostram reditiira tribua- 

mus. Cum summa amicitiae sit nmiciini sibi aeqnare, 
utriqiie smiul consulendum est: dabo egenti, sed ut 
ipse non egeam; succurram perituro, sed ut ipse non 
peream, mai si futuros ero magni hominis aut magnae 6 

2 rei merces. Nulluin beneficium dabo^ quod turpiter 
p^terem. Nec exigumn dilatabo nec magna pro parvis 
accipi patiar; sam ut qui, quod dedit, inputat^ gratiam 
destruit, ita qiii, quantum det, ostendit, munus suum 

3 conmendat, nun exprobrat. Respiciendae sunt cuiqiK^ xo 
facultates suae viresque, ne aut plus praestemus, rjuam 
possumiis, aut minus. Aestimanda est eius persona, 
cui damus; quaedam enim minora sunt, quam ut exire 

a maguis viris debeant^ quaedam aocipiente maiora 
sunt. Utriu^que itaque personam oonfer et ipsum inter i6> 
illas, quod donabia, ezamiii% numquid aut danti grave 
Sit aut parnm, numquid rnrsus, qui accepturus es^ aut 
fastidiat aut non capiat. 

XVI 1 Urbem cuidam Alexander donabat, vesanus et qui 

nihil animo nisi grande conciperet. Cum ille, cui dona- 20: 
batur, se ipse mensus tanti muneris iuvidiam refugisset 
dicens non convenire fortuiiae suae: ,,Non quaero" in- 
quit, „quid te accipere deceat, sed quid me dare/' 
Animosa yox videtur et regia, cum sit stultissima. 
Nihil enim per se quemquam deoet; refert, qui det, s& 
cui, quando, quare, ubi| et cetera, sine quibus facti 
3 ratio non constabit. Tumidissimum animall si illum 
accipere hoc non decet, nec te dare; habetur persona- 
rum ac dignitatium portio et, cum sit ubique virtus 

2 suine amicie (ci ss.) S |{ 5 futuro sero | nominis { 

et M [] 7 ne ex. P II S dedit ndd. co dat 5 otw. 0 qnod dedit 
mn. G II 9 destrnct || 12 est et eius Gertz \\ 16 cont'ert G it 
rasa t N om. M j it et id ipsum Geiiz \\ 16 et 17 ne quid M 

N quo/ 7 (mb ras. d, o in ras.) Q \\ 18 fastiziat |[ 19 cuidem 
II 20 conceperat M !1 24 et cum rofria tnm (t c.t c W) sit 
(t eras. N) 0 corr. Mi t. \\ 25 enim quud per M | qui det cui 
Gertz quid et cui HBMS quid cui GP || 27 non om. || 
BO dignitatnm GXP | proportlo VK | niitutis WOP 



üigiiized by Google 



DE BEa^EFICnS LIB. n. CAF. 16—17 



modngy aeque peccat^ quod ezcedit; quam quod deficit. 
Liceftt istud saue tibi et te in tantnm fortima snsttderit, 

ut congiaria tiia urbes sint (quas quanto raaioris aiiimi 
fuit non capere quam spargere!): est tarnen aliquis 
6 minor, quam /// in sinn eius condenda sit civitas. 

Ab Antigono Cynicus petit talentum: respondit i XVII 
plus ess^ quam quod üjuicus petere deberet^ repulsus 
petit denarium: reapondit minus esse, quam quod regem 
deceret dare. ^Turpiasima eiusmodi cavillatio est: 

loinremt; quomodo neutrum daret. In denario regem, 
in talento Cynicum respexit, cum posset et denarium 
tamquam Cynico dare et talentum tamquam rex. TJt 
sit aliquid maius, quam quod Cynicus accipiat, mhil 
tam exiguuiü est, quoJ nou honeste regis huinanitas 

15 tribuat." Si me iuterrogas, probo; est enim intolera- 2 
bilis res poscere nummos et conteumere. Indixisti 
pecuniae odium; hoc professus es^ hanc personam in- 
duisti: agenda est. Iniquissimum est te pecuniam sub 
gloria egestatis adquirere. Adspicienda ei^o non minus 

flosua cuique persona est quam eius, de quo invando 
quis cogitat. Yolo Ghrysippi nostri uti similitudine S 
de pilae lusu, quam cadere non est dubium aut mittentis 
vitio aut excipientis; tum cursum suuin servat, ubi 
inter manus utriusque apte ab utroque et iactata et 

25 excepta versatur. Necesse est autem lusor bonus aliter 
illam conlusori longo, aliter brevi mittat. Eadem 
beneficii ratio est: nisi utrique personae, dantis et 
aeeipientis, aptatur, nec ab hoc exibit nec ad illum 
peryeniet, ut debet. Si cum exerdtato et docto nego- 4 

3 conga. ///'// /// (sub ras. ria, super g ss. i) N congia N*B0 
coniugia P /'/ /// cognita tiia domi urbes {sub ras. in) M | urbis 
II 5 ut add. (o an quam cuius in 8. cond. ? \ sit est 0 || 
9 et 9 petüt N- 11 7 debet P || 11 possit || 14 humilitas (il ex 
an) G II 16 Induxisti G || 22 usu N | mittentis (ntis in ras. a m. 2) 
B mittendis I 88 ^iio Mrt, dubio 0 defecta Vim* BeU, S^, 
D. JF 48 ^Tisn^ dubio Weiäner |f $7 utrique dauti et acoi- 
pienti H [| 28 aptetur K* | ezfaibuit rasis h n V || SMI Sicat 
ex. I ezercitay//o {süb tm, i) H 

8* 



Digitized by Google 



36 



L. ANNAEI SENECAE 



tiuin est^ audacius pilam mittemus; utcnmque enim 
Tenerit^ manus illam expedita et agilis repercutiet; si 
cnm tirone et indocto^ non tarn rigide nec tarn excusse 
sed langaiditts et in ipsam eins derigentes Tnannm 

remisse occurremns. Idem faciendum est in beneficiis: 5 

quosdam doceamus et satis iudicemus, si conantur, si 
6 audent, si volunt. Facimus autem plerumque ingratos 
et, Tit sint^ favemus, tamquam ita demum magna sint 
benelicia nostra, si gratia illis referri non potuit; nt 
malignis lusoribus propositum est conlosorem traducere, 10 
cum damno scilicet ipsius lusus, qni non potest, mai 

6 consentitur^ extendi. Multi sunt tarn pravae naturae^ 
nt malint perdere, quae praestiternnt, quam TidBri re* 
cepisse, superbi et inputatores; quanto melius quanto- 
que linmanius id agere^ ut iÜis quoque partes suae 15 
constent, et favere, ut gratia sibi referri possit, benigne 
üiiiiiia interpretari , gratias agentem non aliter, quam 
si referat, audire, praebere se facilem ad hoc, ut, quem 

7 obligavit, etiam exolvi yelit! Male audire solet fene- 
rator, si acerbe exigit^ aeque, si in recipiendo tardus » 
ac difficilis moras quaerit. Beneficium tarn recipiendum 
est quam non exigendum. Optimos ille, qui facile 
dedit^ numquam exegit, reddi gavisus est, bona fide, 
quid praestitisset^ oblitus, qui accipientis animo recepit. 

XVm 1 Quidam non tantum dant beneficia süperbe, sed ss 
etiam accipiant, quod non est conmittendum; iam enim 
transeamus ad alteram partem tractaturi, quomodo se 
gerere homines in accipieudis beneficiis deljeant. Quod- 
cumque ex duobus constat officium, tantundem ab utro- 
que exigit: qualis pater esse debeat^ cum inspexeris^ so 

8 non tarnen exc. O || 4 langnidinm (s «s. m. 3) B i der. H 
dir. H*0 II 5 <(initt6mTi8>, remiasae Gert» || 8 sunt | 9 graid 
iUi referre ut potuevunt H jj 10 corsoribus 0 corr. id || 12 ita 
praue H || 13 praestiterint O || 18 facile K || 19 audiri V* | 

22 dedit facile GP || 23 exegit a exigit N^M exiget 0 | fede qin^f 
(suh ras. d) presteti/^'set (sub rnf^ N quod GM^ || 84 recepit 
H recipit {ex -pet N') 0 |j 30 exiget exit P 



Digitized by Google 



D£ BENEÜCUS UB. U. GAP. 18 



37 



scies uon minus operia ülic superesse^ ut dispicias, 
qualem esse oporieat filitim; sunt aliquae partes maritii 
sed non minores uzoris. In vicem ista^ qnantum ex- 2 
i^imiy praestant ei parem desiderant regulsoii; quae, ut 

sait Hecaion, diffieUis est\ omne enim honestum in 
arduo est, etiam quod Ticinmn honesto est; non enim 
tantum lieri debet^ sed rationu üeri. Hac duce per 
totam yitam eundum est, minima maximaque ex hiiius 
consilio gerenda; quuniodo haec suaserit, dandum. Haec 

10 autem hoc primiim censebit non ab omnibus accipien- 
dum. A quibus ergo accipiemus? üi breviter tibi d 
respondeam: ab bis, quibus dedissemus. Videamus, 
num etiam maiore düectu quaerendns sit^ cni debeamus, 
quam cui praestemus. Nam ut non sequantur ulla 

iftincommoda (secuntur autem plurima), grave tamen 
tormentum est debere, cui nolis; contra iucundissimum 
ab eo accepisse beneficium^ quem amare etiam post 
iniuriam possis, ubi amicitiam alioqui iucundam causa 
fecit et instam. Illud vero lioniini verecundo et probo 

M miserrimum est, si eum amare oportet, quem non iuvnt. 
Totiens admoneam necesse est non loqui me de sapien- 4 
tibus, quos, quidquid oportet, et iuYat^ qui animum in 
potestate habent et legem sibi, quam volunt, dicunt, 
quam dizerunt, serrant^ sed de inperfeetis hominibus 

sft Honestam yism sequi Yolentibus, quorum a^fectus saepe 
contumaciter parent. Itaque eligendum est, a quo s 
beneficium accipiamj et quidem diligentiub quaerendus 

5 Hecaton fr. XII Fowler 

1 üiic 0) illi 0 uel tibi 88. "S^ \ despicias 0 corr. || 
8 esse se X I 8 minons X | uzores V*F^ | quae tu ez. 0 |J 
5 difficüe BT* I S huius conquir^da q. K | 9 haec suaret [ 
Buaserit ad dandum X | dandum j/l V d. <^eBt et accipiendmn^ 

Gertz II 10 nee ab 0 ne ab P || 11 ergo hoc acc. M || 12 dedisse 
üidearaur GMP uel deboissemus ss. TSl^ || 13 deleetu N*P | 
querencium MP | sit Mg. est 0 [| 17 quam P || 18 aliciii 0 corr. 
Zp8. I iucundum { causam OH^P || 19 et iniusta M || 24 dixerint 
K'GP II 27 quaerendum P (/m. Q 



Digitized by Google 



38 



L. ANKAEI SENECAE 



beneficii quam pecuuiae creditor. Huic enim reddenduin 
est, quaiitum accepi, et, si reddidi, solutus sum ac 
liber; at illi et plus solvendum est, et nihilo minus 
etiam relata grafcia cohaeremus; debeo enim, com red- 
didi, rorsas incipere, manetque amicitia; et wt in ami' 
dtiam non reciperem indigiiiuziy sie ne in beneficiorum 

6 quidem Bacratissimum ius, ex quo amicitia oritur. ^^Non 
Semper'' inquit „mihi licet dicere: nolo; aliquando 
beneficium accipiendum est et invito. Dat tjrannus 
crudelis et iracundus, qui munus suum fastidire te 

• iniuriam iudicaturus est: non accipiam? eodem loco 
latronem pone, piratam, regem animum latronis ac 
piratae habentem. Quid faeiam? parum dignus est, 

7 cui debeam?^^ Cum eligendum dico, cui debeas, yim 
malorem et metum excipio^ quibus adbibitis electio 
perii Si liberum est tibi^ si arbitrii toi est, utrum 
Yelis an non, id apud te ipse perpendes; si necessitas 
tollit arbitritutty scies te non acdpere, sed parere. Nemo 
id accipiendo obligatur, quod illi repudiare non licuit; 

8 si vis scire, an velim, eftice, ut possim noUe. „Vitam 
tarnen tibi dedit/' Non refert, quid sit, quod datur, 
nisi a volente, nisi volenti datur; si servasti me, non 
ideo servator es. Venen um aliquando pro remedio fuit; 
non ideo numeratur inter salubri& Quaedam prosunt 
nee obligant: taber quidam tyranni gladio divisit, qui 
ad occidendum eum yenerat; non ideo illi tyraonus 
gratias egit, quod rem, quam medicorum manus re- 
formidayerant, nocendo sanayit. 

8 acdpiet si V | credidi M || 3 illi/^/ plns P et om. 0 
6 accipere Koch \ et (itaque Chlis) nt in am. aäd. Haase 
6 receperem N recipere 11*0 receperim ante Gei'tzium || 9 ^vitarn^ 
dat Hermes || 13 dignua H*0 dignura 0 |1 14 cui iubeam M 
15 excipit accipio P* || 16 arbitri B -triis |1 17 ipsum M 
18 tollet NMI 19 in id 0 in del Mrt. enim id Agrkola j| 80 ac 
uelim N' \\ 22 uolente uolenti GP |[ 23 seruatoris 0 corr. 1 
S4 numerator aeraatar K | Qmdam pr. sed non obl. X || 
85 tader ir^ | 86 nonne ideo B 



Digitized by 



D£ BENEFICIIS LIB. H. GAP. 19. 20 



39 



Vides uon ease maguum in ipsa re momentum, i XIX 
quomani non ridetor dedisse benefidain, qui a malo 
animo profuit; casns enim beneficium est^ homiiuB in- 
inria* Leonem in amphitheatro spectaTimus, qui unum 
6 6 bestiarüs agnitum^ cum qnondam eins fnisset maglster^ 
protexit ab inpetn bestiamm; nnm ergo benefieium est 
ferae auxiliumV miiiiiiLe, quia nee voliüt facere nec 
faciendi animo fecit. Quo loco feram posui, tyraiinuni 2 
pone: et hie Titam dedit et illa, nec hic nec illa bene- 

'10 ficium. Quia non est benefieium accipere cogi, non 
est beneUciom debere, cui noKs. Ante des oportet 
mihi arbitrium mei, deinde beneficinm. 

Disput ari de M« Bruto solet^ an debuerit accipere i XX 
ab divo lulio TÜnm, cum ocddendnm enm iudicaret. 

16 Quam rationem in occidendo secntus sit, alias tracta- 2 
bimns; mihi enim, cum vir magnus in aliis fuerit, in 
liac re videtur vehementer errasse nec ex institutioue 
Stoica se egisse; qui aut regis nomen extimuit, cum 
optimus civitatis status sub rege iusto sit. aut ibi 

'20 speravit libertatem futuram, ubi tarn magnum prae- 
miom erat et imperandi et serviendi, aut existimaTit 
civitatem in priorem ^foimam posse revocari amissis 
pristinis moribus futuramqne ibi aequalitatem ciTÜiB 
iuris et staturas suo loco leges^ ubi viderat tot milia 

. j6 hominum pugnantia^ non an servirent, sed utri. Quanta 
vero illum aut rerum naturae aut urbis suae tenuit 
oblivio, qui uno mtereiii|)t() defuturum credidit almm, 
qui idem yellet^ cum Tarqumius esset inyentus post 

1 in om. II 2 quia 0 divisit G" qui w |j 3 beueiicii M || 
5 cum quando | 7 ferre X ferr§ G || S fadenda bene 
faciendi cd | posuit rasa t N || 11 debere ^cogij>, cui «T. MueUer qui 
benefieium, quia dist. \\ 13 disputaidem bruto | m. ROP 
maffistro M { acciperit 1 14 iudicarit || 15 tiactauimus |! 
16 fuerit in aliis GP || 17 re om. GP | ex om GP in exstitutionp H 
18 stoicas egisse (corr. ead. m.) H | quia nt NGMP |1 20 futura/// 
(sub ras. s) H |1 22 uocari M | amissi || 25 sed uiri M seruire 
seruituri P || 26 natura P ) turbis rasa t N 



Digitized by Google 



40 



3 tot reges ferro nc fulminibus occisos! Sed vitam acci- 
pere debuit, ob hoc tarnen non habere iUum parentis 
ioco^ quia in ius dandi beneficii iniuria Tenerat; non 
enim serravit iSj qni non interfeciti liec benefidum 
dedit. sed missionem. 5 

1 Bind magis yenire in aUquam dispntationem potest^ 
quid fadendnm sit captivo^ cni redemptionis pretinm 
homo prostituti corporis et infamis ore promittit. Patiar 
me ab inpuro serYari? servatus deinde quam illi gra- 
tiaiu referam? vivam cum obsceno? non vivam cum 10 

2 redemptore? Quid ergo placeat, dicam: etiam a tali 
accipiam pecumam^ quam pro capite dependam, accipiam 
autem tamquam creditum^ non tamquam benefidom; 
solvam illi pecimiftin et, si occasio fiierit aervandi 
periditantem, servabo; in amiciidam, quae similea inngit, is 
non descendam, nec servatoriB iUnm loco nnmerabo sed 
feneratoriSy cui sciam reddendnm, quod acoepi. 

a Est aliquis dignus, a quo beneficium accipiam, sed 
danti nociturum est; ideo non accipiam, quia ille para 
tus est mihi cum incommodo aut etiam periculo suo so 
prodesse. Defensurus est me reum, sed illo patrocinio 
regem sibi facturus inimicum; inimicus sum, si, cum 
ille pro me periclitari velit, ego, quod facilius est, non 

4 fado, ut sine illo periditer. Ineptum et frivolum hoc 
Hecaton ponit ezemplum Aioesüai, quem ait a filio » 
familiae adlatam pecuniam non accepisse, ne iUe patrem 
Bordidum offenderet; quid fedt laude dignum, quod 
furtum non recepit, quod maluit non accipere quam 
reddere? Quae est enim alienam rem non accipere 

25 Mecatm fr. XUI Fowler 

1 fluminibiis G | Si u. M || 2 non g o??? 0 || 3 qui S | quia 
intus 0 corr. || 6 in disp. potest al. GP || 7 qui M || 8 prfn)e- 
stituti EP II 10 Kum uiuam P jj 11 redemtore// {snh ras. m) N | 
a tali TS. at ali NB* ut aiia B ab (ab ab P) aliquo GP || 14 bolui 
cum üli B soluo cum illi M j illu || 18 aliqiii N'B | dignis 
IT» g 22 iniquus Gertz 1 25 arches. IT'BGMP || 28 recipitN* 



Digitized by Google 



DE BE5EFICIIS LIB. H. CAP. 21—28 41 



moderatio? 8i ezemplo magni animi opus est^ utamur 5 
Graeciiii lulii, Tin egregii^ quem C. Caesar oceidit ob 
hoc ramm, quod melior yir erat, quam esse qnemquam 

tyramio expedit. Is cum ab amicis conferentibus ad 

5 inpensam iudorum pecunias acciperet, raagnam pecu- 
niam a Fabio Persico missam noü accepit et obiurgan- 
tibiis iiSy qui non aestimant mittentes, sed missa, quod 
repudiasset: ;^go'^ inquit ^^ab eo beneücium accipiam, 
a quo propmationeni aocepturus non sum?^^ Cum illi 6 

ioBebilus eonaularis, homo eiusdem infamiae; maiorem 
sunimam miaisset mstaretque^ ut aecipi iuberet: ^ogo'' 
inquit ^^ignoacas; et a Persico non accepi/' ütrum 
hoc munero accipere est an senatum legere? 

Cum accipiendum iudicaverimus^ liilares aecipi au^us i iXII 

15 profitentes gaudium, et id danti mauifestum sit, ut 
fructtim praesentem capiat; iusta enim causa laetitiae 
est laetum amicum videre, iustior fecisse; quam grate 
ad nos pervemsse indicemua effusis adfectibus^ quos 
non ipso tantum andiente sed ubique testemur. Qui 

so grate beneficium accipit^ primam eius pensionem solvit. 

Sunt qnidam^ qui nolint nisi seereto accipere; i X2III 
testem beneficii et conacium yitant; quos scias licet 
male cogitare. Quomodo danti in tanhim produeenda 
notitia est muneris sui, in quantum dciectatura est, 

86 cui datur, ita accipieuti adhibenda contio est; quod 
pudet debere, ne acceperis. Quidam furtive gratias 2 
agunt et in angulo et ad aurem; non est ista vere- 
cundia, sed in£tiandi genus; ingratus est» qui remotis 
arbitris agit gratias. Quidam nolunt nomina secum 

1 uamur |} 2 iuli (iiili M) MR iuli ////// | c räes. N 
c • cenf M c. cef. 0 | occiderit M |1 5 lutonim N* || 6 a om. N 
add. I accipit |1 7 hiis N* eis P his Mö | (a)eötiinabant 
S*GP II 8 inquid habeo || 9 iile || XO rebilos N rebillus 
(reu. V*0 1| 18 acdpi H^X 1 14 hilaiia 1 16 laetitiaest || 
19 quam om. m Quare Gtrte | 18 iudicemuB B01IP j quos ut 
vid. N quo 0 quod 09 || 19 ipsa K || 20 accipet aceepit 
(D II 21 nolint N Dolunt N^O || 23 Commoda O || 25 eum CUi 
» I conditio K y 27 agunt gr. GP || 28 inficiendi XP^ 



Digitized by Google 



42 



L. ANNAEI SENEOAE 



fieri nec inteiponi pararios nec signatores advocari, 
vix durographum dare; idem faciunt; qui dant operam, 
ut beneficiom in ipsos conlatimL quam ignotissimum 

3 sit. Yerentur palam ferre^ ut sua potins yirttite quam 

alieno adiutorio consccuti dicantur; rariores in corum 5 
officiis sunt, quibus vitam aut dignitatem debent, et, 
dum opinionem clientium timent, graviorem subeunt 
iiigratorum. 

XOVi Alii pessime locuntur de optime meritis, Tuüus 
est quosdam offendere quam demeniisse; argumentum 10 
enim nihil debantinm oSio quaenmt; atqui mhil magis 
praestandnm est, quam ut memoria nobis meritorom 
haereat, qoae subinde reficienda est, quia nec referre 
potest gratiam^ nisi qui meminit, et, qm meminit, eam 
2 refert. Nec dciicate accipienduin est nec subniisse et 15 
humiliter; nam qui neclegens est in accipiendo, cum 
omne beneficium recens pateat, quid faciat, cum prima 
eius voluptas refrixit? Alius accipit fastidiose, tam- 
B quam qui dicat: „Nou quidem mihi opus est, sed quia 
tarn valde yis^ faciam tibi mei pptestatem^^; aUus supine, » 
ut dubium praestanti relinquat, an senserit; alius vix 
labra diduzit et ingratior, quam si tacnisset, fuit. 

4 Loquendnm est pro magnitudine rei inpensius et illa 
adicienda? „Hures^ quam putas, obligasti^ (nemo enim 
non gaudet beneficium sauni latius patere); „nescis, 25 
quid mihi praestiteris, sed scire te oportet, quanto 
plus sit, quam existimas" fstatim gratus est, qui se 
onerat); „numquam tibi referro <j;ratiam potero: illiid 
certe non desinam ubique coniiteii me referre non 
poBse/^ sa 

1 aduexari K | 2 vix add. Hauet uec (o volunt Bossbach 
«ed Mg. ch. <^taiitum> Gtrtg || 8 collocatom 0 1 6 uitam m iam 0 '}. 
S.mgratomm culpam K 1 12 memoriam 1 14 et q. m. aäd. a 

€x codice Pindani \ iam ref. Mii. \\ 15 delioata S 1| 17 placeat m \ 
faciVt OP II 18 uoluntas K | refrixet refrixerit F | accepit 
GMF II 19 qui] si Gfut, ) mi HB mich! N>X || 22* deduzit QU, || 
24 pluris ir^GP 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS IIB. n. CAP. 24^27 



43 



Nullo magis Caesarem Augastum demeruit et ad i XSV 
alia inpetranda faeilem sibi rdddidit Fnniins^ qaam 

qiiod, cum patri Antonianas partes secuto veDiam in- 
petrasset, dixit; „Hanc unam, Caesar, habeo luiuriam 
tuain; effecisti, ut et viverem et morerer ingratus." 
Quid est tarn grati animi, quam nullo modo sibi satis 
facere, quam ue ad spem quidem exaequaudi umquam 
beneficü accedere? His atque eiusmodi vocibus id 2 
agamus^ ut yolimtas nostra non lateat^ sed aperiatur 
et luceat. Yerba cessent licet: si^ quemadmodom debe- 
mus, adfeeti samus, conscientia eminebit in Yoltu. Qoi s 
gratus futurus est, statim, dum accipit^ de reddendo 
cügitet. Chrysippus quidom ait illuin vciut m ücrtamcii 
cursus conpositum et carceribus inclusum opperiri debere 
tempus suum, ad quod velut dato signo prusiliat: et 
quidem magna illi contentione opus est, magna ceieri- 
tate, ut consequatur autecedentem. 

Yidendum est none^ quid maxime faciat ingratos. i XXVI 
Facit aut nimius sui snapectüs et insitum mortalitati 
Vitium se suaque mirandi aut ayiditas aut inyidia. 

Ineipiamus a primo. Nemo non benignus est sui 2 
iudex; inde eei, ut omnia meruisse se existimet et in 
solutum accipiat nee satis suo pretio se aestimatum 
putet. ,,Iloc mihi dedit, sed quam sero, sed post quot 
labores? quanto consequi plura potuissem, si illum 
aut illum ita me colere maiuissem? non hoc spera- 
veram; in turbam coniectas sum; tam exiguo dignum 
me iudieavit? honestius praeteriri fuit/^ Cm Lentulus i XXVH 

1 älTg 0 1 a finniuB || 6 ut iiiu. (et om.) GP | morer G l| 
7 quam NM qn^m 0 | np om. N add. ead. -m. [ ad pequidem ( 
exequendi G | exat ([luintium quam beueficii '/N^ [' 10 et luceat K 
ut luceat KGP et licet M | si om. || 11 suinmus I| 13 quidem 
ait in illum uelut certamen O quidem illum (in ss. E-) uelut cert. 
S'B quidem in ill. uel. cert. KS^MP || 14 operire (opp. H) 0 corr. 

1 18 qaod K | maz. fedat (ia «a; i) B || 19 faoit om. OXP | 
nimiuin 0 earr, <o | suspectus V -ctos N'O g 84 Haeo M | quam 
om. 0 I quod B quod post V* 1 86 ita Feldmawn aut 0 quod del. 
Gertg aeque c. Aermes a me coli Mg, \ potuissem | 8S Gn. P 



Digitized by Google 



44 



augur, diTitiarum mazimiim exempliiin, ante quam fflam 
libertmi pauperem faeerent^ hiOy qtii quater miliens 
sestertium suum yidit (proprio dixi; nihil enim amplias 
quam Tidit); ingenii lait sterilis, tarn pusilli qnam 

animi. Cum esset avarissimus, nummos citius emitte- 5 
2 bat quam verba: tanta illi iiiopia erat sermonis. Hic 
cum omnia incrementa sua divo Augusto deberet, ad 
quem adtulerat panp^rtatem sub onere nobilitatis labo- 
xanteBi, princeps iam civitatis et pecunia et gratia sub- 
inde de Augusto solebat qneri dicens a studiis se ab- 10 
ductum; nihil tantum in se congestum esse^ quantum 
perdidisflet relicta eloqnentia. At illi intar alia hoc 
quoque diTDS Augustns praestiterat^ quod iUum derisa 
et labore inrito Uberaverat. 
8 Non patitur aviditas quemquam esse gratum; num- 15 
quam enim inprobae spei, quotl datur, satis est, et 
maiora cupimus, quo maiora venerunt, multoque con- 
citatior est avaritia in magnarum opum congestu con- 
locata^ ut üammae inünito acrior vis est^ quo ex maiore 
4 incendio emicuii Aeque ambitio non patitur quem- » 
quam in ea mensura bonorum conquiescere^ quae quon- 
dam eiu8 fuit inpudens Yotum: nemo agit de tribunatu 
gratias, 8ed queritur, quod non est ad praeturam usque 
perductus; nec haec grata est, si deest consulatits; ne 
hic quidem satiat, si uuus est. Ultra se cupiditas 25 
porrigit et^ felicitatem suam non intellegit, quia non, 
unde yenerit, respicit, sed quo tendat. 
XXYIII 1 Omnibus bis vehementius et iiiportunius malum 
est invidia^ quae nos inquietat, dum conparat: ,,Hoc 

8 qui om, GP |j 3 prope M | propriae dixet || 4 sterilis 
(-elis N) tempus illi KBMP carr. st. tam pusilli oris quam O 
steriliB del. Mg. <^et^ tun StephanuB | 7 aügo VBX 1 8 sub 
amore K 1 10 de add. m || 18 perdedisse V || 18 äug VBOP 

16 est; eo m. w | 19 agrior || 21 quae H*M q N qua RGP 
24 est ideet | Nec G |i 25 hic oa hoc 0 satiatur Gertz 
26 facil(l)itatem {in falic. corr. Jt*) EG^P facultatem G || 28 uehe- 
mentibus (et om,) M 



Digitized by Google 



• 

DE BENEFIGHS LIB. VL OAP. 28. 89 



45 



mihi praestitii; sed illi plns^ sed illi maturius"; et 
deinde nuIUiis causBin agit^ contra omnes sibi fayet. 
Quanto est simplicius, quaato prudentitts beneficium 
acceptom angere^ seire neminem tanti ab alio^ quanti 

6 a se ipso aestiniari! „Plus accipere debui, sed illi 2 
facile non fuit plus dare; in multos dividenda Überall tas 
erat; hoc initium est, boni cousulainus et animuin eius 
grate excipiendo evocemus; parum fecit, sed saepius 
faciet; illum mihi praetulit, et me multis; ille non 

10 est mihi par Tirtutilms nec of&eüs, sed habuit suam 
Tenerem; querendo non efficiam^ ut maioribus dignos 
sim^ sed nt datis indignus. Plura Ulis hominibns tur- 
pissimis data sunt; quid ad rem? quam raro fortona 
iudicat? Oottidie qnerimur malos esse felices; saepe, 8 

15 quae agellos pessinii cuiusque transierat, optimorum 
vironini segetem grando percussit; fert sortem suam 
quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis." NuUum 4 
est tarn plenum beneficium, quod non vellicare mali- 
gnitas possit, nullum tarn angustum^ quod non bonus 

jo interpres extendat. Numqnam deeront caasae querendi, 
si beneficia a deteriore parte spectayeris. 

Tide^ qnam iniqui sint diyinorum mimeram aesti- 1 XTCTX 
matores et quidem professi sapientiam: queruninr, quod 
non magnitndine corporam aeqnemns elepbantos, yelo- 

25 citate cervüs, levitate aves, inpetu tauros, quüd soll da 
sit cutis beluis, decentior dauimis, densior ursis, mollior 
fibris, quod sagacitate nos narium canes vincant, quod 
acie liiminum aquilae, spatio aetatis corvi, multa ani- 
malia nandi facilitate. Et cum quaedam ne coire qui- 2 

so dem in idem natura patiatur, ut velocitatem corporum 
et yires, es diyersis ac dissidentibus bonis hominem 

1 et inde | 8 pudentias Pme. |8aOabO||7 bon^// 
ftX II 9 sed me Gmtt | U effioiat || U indignus (s ex m) V 

non indignus N* jj 16 optimi uiri M || 19 non tarn bonus N tarn 
del. II 22 8int a Bunt 0 (j 23 quidam Pinc, \\ 24 elefantes M 
25 solidior o || 89 felicitate {super e ult. ras, O) || 30 idem 
Ji}rasnii*s id 0 



Digitized by Google 



46 



L. ANKA£I S£KECAE 



Bon esse conpositum iniuriam yocaut et neclegentes 
noBtri deoS; qnod non bona valetudo etiam yitiis in- 
ezpugnabilis data sit, qnod non futuri scientia. Yix 
sibi temperant; quin eo usque inpudentiae proyebantur^ 
. ut naturam oderint^ quod infra deos smnns^ quod non 5 

^ in aequo illis stetimus. Quanto satius est ad con- 
templationem tot tantorumque beiieficioruni reverti et 
agere gratias^ quod nos in hoc pulcherrimo clomicilio 
Toluenint sccnudas sortiri. rjaod ierrenis prael'ecerunt! 
Aliquis ea aniinalia conparat nobis, quorum potestas xo 
penes nos est? Quidqmd nobis negatum est, dari non 

^ potuit. ProindO; quisquis es iniquus aestimator sortis 
hnmanae^ cogita^ qnanta nobis tnbuerit parens noster, 
qnanto yalentiora animalia snb iugnm miserimns^ quanto 
yelociora consequamar, quam nihil sit mortale nonis 

* sub ictu nostro positum. Tot Tirtutes accepimus, tot 
artes^ animum denique^ cui nibii non eodem, quo in- 
tendit, momento pervium est, sideribus velociorem, 
quorum post mnlta saecula futuros cursns ant( cedit; 
tantum deinde frugum^ tantum opum, tan tum rerum 20 
aliariun super alias acervatanmL Circumeas licet cuncta 
ety qnia nihil totiun inyenies^ quod esse te malles, ex 
Omnibus singnla excerpas, quae tibi dari volles: bene 
aestimata naturae indidgentia confitearis necesse est in 

^ deliciis te illi fuisse. Ita est: carissimos nos habuerunt u 
di inmortales habentque, et, qui maximus tribui bonos 
potuit, ab ipsis proxiniob conlocaverunt. Magna acce- 
pimus, maiora non cepimus. 
XXX 1 Haec, mi Liberalis, necessaria credidi, et quia 
loquendum aliquid de maximis beneficiis erat^ com de so 

2 tialitado (semper) V'BOXP || 5 snnmms {saepe) || 
9 secunda 0 cort. Finc. || U negatas 1 18 inimicus imqas 
{ex -quis B) K'^B || 16 icto iectii M || 17 nihili B^ || 81 circueas 

GM [| 23 dare B» j| 24 indulgentiam || 26 dii {sie fere Semper) 0 \\ 
27 ipsos I accipimus || 28 coepimus N'B aceipinius rosa a 
Ct uel cupiamus an capimus F |j 89 mi co im(c)hi 0 |{ 
30 magnis OP 



Digitized by Google 



DE B£N£FICIIS ÜB. II. CAP. 80. 31 



47 



minutis loqueremur^ et quia iaie manafc etiam in cetera 
hmus detestabüis TÜdi audacia. Cui enim respondebit 
grate, qaod mirnus eziatimabit aut magnum ant redden- 
duni; qui summa beneficia spemit? cui aalutem, cui 

h spiritum debebit, qui vitam accepisse se a dis negat, 
quam cottidie ab lUis petit? Quicumque ergo gratos 2 
esse docet, et honiinum causam agit et deorum, quibus 
nullius rei indigentibiis, positis extra desiderium, referre 
nihilo minus gratiam possumus. Non est, quod quis- 

10 quam ezcusationem mentis ingratae ab infirmitate atque ^ 
inopia petat et dicat: ^^Quid enim faciam et quomodo?^ 
quando superioribus dominisque rerum omninm gratiam 
referam?'' Beferre facfle est, si aTarus es, sine in- 
pendio, si iners, sine opera. Eodem quidem momento, 

15 quo obligatus es, si vis, cum quolibet paria fecisti, 
quoniam, qui libenter beneficium accipit, reddidit. 

Hoc ex paradoxis Stoicae sectae minune mirabile, l XXXI 
ut mea fert opinio, aut incredibile est eum, qui libenter 
accipit, beneficium reddidisse. Nam cum omnia ad 

10 animum referamus, fecit quisque, quantum Toluit^ et 
cum pietas, fides, iustitia, omnis denique virtus intra 
se perfecta sit, etiam si illi manum ezerere non Ucuit, 
gratus quoque homo esse potest yoluntate. Quotiens, 2 
quod proposuit, quisque consequitur, capit operis sui 

S5 fructum. Qui beneficium dat, quid proponit? prodesse 
ei, cui dat, et voluptati esse. Si, quod voluit, effecit 
pervenitque ad me animus eius ac mutuo gaudio adfecit, 
tulit, quod petit. Non enim in vicem aliquid sibi 
reddi voluit; aut non fuit beneficium, sed negotiatio. 

1 loquerPinur N'GP loquemur NBM || 2 respondebat B 
-deat K ji 3 eAistimauit NB -timat M \ aut prius om. GP 
6 cui uitata V^B |j 8 nollus || 12 quanto | omniumque P 

18 an. HOB es X 1 14 si ineas {ex ines O) operam (opera SPS) 0 
eorr, MH, || )A quod B | patria M' j| 16 accepit KS H 17 Haec X ! 

19 accepit X || 20 f't < itque B | 22 illi animum X | exercere PS ] 
23 espe homo GP || 24 quit proponit P 1| 26 esse N sibi esse N^O ! 
effefit N^M efficit (-cot N) 0 |' 28 petüt BGP | aliqid | sibi 
ante rnuicem GP {| 29 Aimon M 



Digitized by Google 



48 



L. Am AM senecae: 



8 Bene narigaTit, qui quem destinavit portnm tenuit; 
teil iactus certae manus peregit officium, si petita per- 
cussit; beneficium qui dat, Yult excipi' grate: habet^ 
quod Yoluity si bene acceptum est. Sed sperayit emo- 

lumenti aliquid: non fuit hoc beneficium^ cuius pro- 6 

4 pnujjLi est nibil de reditu cogifcare. Quod accipiebam, 
eo animo accepi, quo dabatur: reddidi. Alioqui pessima 
optimae rei condicio est: ut gratus sim, ad fortunam 
mittor. Si illa tuvita respondere non possum, sufficit 

5 animus animo. ,,Quid ergo? non, quidquid potuero, lo 
et faeiam, ut reddam, et temporum rerumque occasio- 
nem sequar et inplere eius sinum eupiam, a quo ali- 
quid accepi?^^ Sed malo loeo benefieiam est; nisi et 
excussis manibus esse grato licet. 

XXXII 1 j,Qui accepit^^ inquit j,beneficium, licet animo beai- 10 
gnissimo acceperit^ nondum consuminavit officium suum; 
restat enim pars reddeudi; sicut in lusu est aliquid 
pilam Seite ac dili^enter excipere, sed non dicitur bonus 
lusor, nisi qui apte et expedite remisit, quam acceperat/^ 

2 Exemplum hoc dissimüe est; quare? quia huius rei so 
laus in corporis motu est et in agilitate, non in animo; 
ezpUcari itaque totnm debet. de quo oculis iudicatur. 
Nec tarnen ideo non bonum lusorem dicam, qui pilam, 
ut oportebat^ excepit^ si per ipsum mora, quo minus 

3 reniitteret, non fuit. ^,Sed quam vis" inquit .^arti ludentis 25 
nihil desit, quia partem quuiem fecit, sed partem, quam 
non fecit, potest facere, lusus ipse inperfectus est, qui 

4 consummatur vicibus mittendi ac remittendi." Nolo 
diutius boc refeilere; existimemus ita esse, desit aliquid 

1 distinamt H*B || 3 teli Tß. et e corr. N tali 0 | iactu GP | 
certe 0 || 3 accipi S |j 4 acceptug S | ////// emol. (srib ras. et s. 
ex) N II 6 accipiebatur M || 7 reddi | 8 est, si, ut . . mittor, 
si . . possiim. Snfiftoit Mg. || 9 nitor 8 ) 10 non] niiiii ]CP | 
U ut Pme, et 0 1 IS ^P^o 0 | 13 est om. | iiiju///et H | 
14 gratum <s \\ 15 accipit || 18 acciperet 0 corr, m \ officium 
(offi ex benefi m. 1) N || 19 exceperat Ptnc. || 24 oportebit | 
excepit N*M oxcipit 0 H 25 remiteretur G ' non ^^^7. Skutsch ' 
ardi ludentes || 26 sed et GP U 2S consumatar ißaepim) NP 



Digitized by Google 



DE B£N£FICIIS LIB. II. GAP. 32—84 49 



lusui, non lusori; sie et in hoc, de quo disputaums, 
deest aliquid rei datae, cui par alia debetur^ uon animOi 
qui animum parem sibi nanctus est et, quaatom in 
illo est, quod yoluit, effecit 

5 B^efidum mihi dedit, accepi non aliter, quam l XXXm 
ipse accipi Toluit: iam habet, quod petit^ et quod onitin 
petit, ergo gratns anm.. Post hoc usus mei restat et 
aliquod ex luuniue grato cominodum; hoc non inperfecti 
officii reliqua pars est, sed perfecti accessio. Facit 2 

,10 Phidias statuam; alius est fructus artis, alius artificii: 
artis est fecisse, quod vohiit, artificii feeisse cum fructu; 
perfecit opus suum fhidias^ etiom si non vendidit. 
Triplex illi fructus est operis sui: unus conscientiae; 
hunc absolute opere percipit; alter famae; tertius uti- 

islitatiS; quem adlatura est aut gratia ant venditio aut 
aliqua commoditas. Sic beneficii fructus primus ille 3 
est conscientiae: hunc percipit, qui, quo yofuit, munus 
suum pertulit; secundus et tertius est et famae et eorum, 
quae praestari in vicem possuut. Itaqiie cum benigne 

20 acceptura est beiiefieium, qui dedit, gratiam quidem 
iam recepit, mercedein nondum; debeo itaque, quod 
extra beneficium est, ipsum quidem bene accipiendo 
persolvi. 

„Quid ergo?^^ inquit „rettulit gratiam, qui nihil IXXXHT 
S5 fecit?^ Primum fecit: bono animo bonum optuiit et, 
quod est amieitiae^ ex aequo. Post deinde aliter bene* 

ficium, aliter creditum solvitur; non est, quod expectes, 

ufc Sülutionem tibi ostendam; res iuter aniiiiüs geritur. 
Quod dico, non videbitur durum, quamvis primo contra 2 

* 

8 par Mrt. pars 0 | S nactas V*0XF | et am. GF | 4 est 
om. ir^G I efficit (it ex et K') VB | 7 gratis | hoc V h(a)ec V*0 {[ 

S non om. l 11 artiücii Q arÜfex 0 | IS quem OP quam 

WBM II 18 perfecit M 1 et tertius add. Haase om. 0 post famae 
88. tercius malim est et tertius | et {ante famae) om. M ' 
20 est beu. est 0 est alt. om. ^ is qui Firn. \\ 21 recipit O !| 
26 aequo posuit. Deinde Mg. |{ 27 est ut exp. G || 29 durum 
GP* auruQi 0 uerum uel auarum ss. | primum G 

Skxbcab opsba. I. 2 ed. Hosiua. 4 



Digitized by Google 



50 



L. ANKAM SENEGAE 



opinionem tiiam piigiiet, si te commodaveris mihi et 
cogitaveris plures esse res quam verba. Ingens copia 
est remm sine nomine^ quas non propriis adpellatio- 
nibus notainu8| sed alienis commodatisque: pedem et 
nofltmm dicimiis et lecti et veli et canninis^ canem et 5 
Tenaticnm et marijnua et sidus; quia non sufficirnns, 
ut singulis singula adsignemns, quotiens opus est^ mn- 
d tuamnr. Fortitudo est virtus pericula iusta contenmens 
ant scientia periculorum repellend or um, excipiendorum, 
provocandorum ; dicimus tarnen et gladiatorem fortem 10 
vimm et servum neqiiam, quem in contemptum mortis 

4 temeritas inpulit. Parsimonia est scientia vitandi sump- 
tus supervacaos aut ars re familiari moderate utendi; 
parcissunnm tarnen hominem vocamus pusOli animi et 
contractiy cum infinitum intersit inter modum et angu- 15 
stias. Haec alia sunt natura, sed efficit inopia ser- 
monis, ut et Iiunc et illum parcum yoeemus, ut et ille 
fortis dicatnr cum ratione fortuita despiciens et hie 

5 sine ratione in pericula excurrens. Sic beneficium est 
et actio, ut diximus, benefica et ipsuni , quod datur so 
per illam actionem, \ii pecunia, ut domus, ut prae- 
texta; unum utnque nomeu est, yis quidem ac potestas 
ionge alia. 

X^Yl Itaque adtende^ iam intell^s nihil me^ quod 
opinio tua refugiat, dicere: iüi beneficio, quod actio ss 
perficit, relata gratia est^ si ülud benerole ezdpimus; 
illud alterum^ quod re oontinetur, nondum reddidimus, 
sed Tolemus reddere. Yoluntati yoluntate satis fecimus, 

1 pugnat X I commonueriB K coxmnendaneriB 0 corr. m \\ 
S rerum si O | 6 noBtrorum K || T et siii^. V || 8 uirtus Qt 
om. 0 mens Thomas ei past oont. Hermes \ luste Mg, instantia 

Krvczkiewicz ; an vi sua? || 9 replendorum N* || 11 contemptum J 
M -mptu 0 II 14 Parsinionium tarnen M \ pusillanimi M |l 17 ut 
hunc M II 18 fortnnam H j dispiciens (lispienp R |I 20 bene- 
ficia N*P bcneiicium M || El pecuniii domus praetexta GP || 
24 intelleges (a |l 25 refugat || 28 sed ^ et 0 | uolumus 
0P I facinms X mciemus O 



Digitized by Google 



DE B£N£FICÜS LIB. II. CAF. 35 51 



rei rem debemus. Itaque^ qnamvis rettulisse illum 
gratiam dicamus, qui beneficium libenter accipit^ iube> 
mus tarnen et simüe aliquid ei, qnod accepit, reddere. 
A consaetudine quaedam, quae didmus^ abhorrent, de- 2 
sinde alia yia ad oonsuetudinem redeunt: negamus in- 
iuriam accipere sapientem, tarnen, qui illum pugno 
percusserit, miuriarum dümiiabitur; negamus stulti quid- 
quam esse, et tarnen eum, qui rem aliquam stulto sub- 
ripuit, furti condemnabimiis: insanire oiimes dicimus, 

lonec omnes curamus elleboro; his ipsis, quos vocamus 
insanos^ et suffiragium et iuris dictionem comnittimus. 
Sic didmus eum, qui benefidum bono animo acdpit, 3 
gratiam rettuliBse, nibilo minus illnm in aere alieno 
relinquimus gratiam relaturom^ etiam cum rettulii 

16 Ezhortatio est iUa, non infitiatio hemficii, ne benefida 
timeamus, ne ut intolerabili sarcina pressi deficiamus 
animo. ^^Bona milii donata bunt et fama defensa, de- 
tractae sordes, spiritus servatus et libertas spiritu po- 
tior: et quomodo referre gratiam potero? quando ille 

so veniet dies, quo illi ammum meum ostendam?" Hic 4 
ipse est, quo ille suum ostendit. Ezdpe benefidum, 
amplexare, gaude, non quod acdpias, sed ^uod reddas 
debiturusque sis; non adibis tam magnae rei pariculum, 
ut casus ingratum facere te possii Nullas tibi pro- 

n ponam difficultates, ne despondeas animum, ne laborum 
ac longae servitutis expectatione deficias; non differo 
te, de praesentibus fiat. Numquam eris gratus, nisi 5 

2 accipit NG accepit N-O || 3 ri sirmle 07}i. Gt | accipit 
II 6 sapientiam jj 7 percuss ////{/ erit {suh ras. it) G | quic- 
quam G Vinc. Bell Sp. U. V 28 om. 0 aliquid add. j| 8 sub- 
ripuerit a || 10 nec tarnen omnes OP Vine. \ quod II 
18 Si didmus BOF {| 16 instifieatio O | beneficii ne add. Gertz | 
beneficii ^ ex ivk m. 2 in 'S) 0 | 16 ne ut Beinecke neuel 0 
ne velut Haase neve ut Gertz, sed cfr. Joehring Prag. Stud, 
'1^91 p. 51 \\ 16 depressi GP || 17 bonaN (animo) bono N*0 [ fame 
RMP faraes G || 18 soryatus add. Haase ' pot. spiritu GP || 
lö et] est II 20 ille GP || 21 illi ipse GP 1| 23 tam 0 
iam 0 II 24 posse || 26 animo 0 corr. edd. ant. 

4* 



Digitized by 



52 Ii. ANNAßl SfiNJSCAE D£ BBNEFIGnS LIB. Vi CAP. 36 

statin! 68. Quid ergo facies? non arma sumenda sunt: 
fortasse enint; non maria emetienda: fortasae etiam 
yentis minautibtts solves. Vis reddere beneficium? 
benigne accipe; rettulisti gratiam^ non ut solyisse te 
putes; sed ut securior debeas. $ 

2 et fortan« p 0 et del. Wag, \ eme//Jt///exida, {sub ras* n 

et i) 1S( e micienila P 

NI8 - - 

L • ANNEI • SKNKCAB INSTITVTIO OBATOaiAB LIB U EXFbJ LNCP. 

Lra • m • FBLICITKK S 



Digitized by Google 



L. AN]^ AEI SENECAE 

AD 

AEBUTIÜM LIBERALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBER m 

Non leferre beneficiis ^tiam et est turpe et 1 1 
apnd omnes habetur ^ Aebuti Liberalis; ideo de in- 
gratis etiam ingrati quenrntur, cam interim boc Omni- 
bus haeret, quod omnibus displicet, adeoque in con- 

6 trarium itur, ut quubduiu luibeiimus infestissimos nun 
post beneficia tantnni sed propter beneficia. Hoc pra- 2 
vitate natiiriio aceidere quibiisdam non negaverira, plii- 
ribus, quia inemoriam teinpus interpositum subducit. 
Nam quae recentia apud iUos Tiguenint, ea interiecto 

10 spatio obsolescimt; de quibns fuisse mihi teeum dispn- 
tationem scio^ cum tu illos non ingratos yocares sed 
oblitos, tamquam ea res ingratum excuset, quae facit, 
aut^ quia hoc aocidit alicui^ non sit ingratus, cum hoc 
non acddat nisi ingrato. Multa sunt genera ingrato- 8 

15 rum, ut furum, ut bomicidarum, quorum una culpa 
est^ ceteruiu in partibus varietas magna; ingratus est, 

S hoc N'GM ■h(a'ec HKP || 7 acopflore p 9 nam que- 
rentia | int er iacV//o (suh ras. i) mteriectio 0^ interiacto 
R fl 10 obselescimt || 13 accedit fl lö furtum 8 | ut HR 
et H om. OPS |j 16 paribus Koch \ est am. 0 uäd. H* 



Digitized by Google 



54 



L. ANNAEI S£inSCA£ 



qui beneficium accepisse se negat, quod accepit, in- 
gratas est^ qui dissimulaty ingratus^ qui nou reddit, 

4 ingratissimus omnium, qui oblitus est. lUi eoim si 
non solvunt. tarnen deoent^ et extat apud iUos yestigium 

meritorum intra malam conscientiain inclusorum; 5 
aliquando ad referendam gratiam converti ex aliqua 
causa possunt, si illos pudor admonuerit, si subita 
honestae rei cupiditas, qualis solet ad tempus etiam 
in malis pectoribus txurgere, si invitaverit facilis 
occasio ; hie numquam üeri gratus potest, cui beneiicium 10 
totum elapsum est. Et utrum tu peioreni yocas, apud 
quem gratia beneficii intercidit^ an apud quem etiam 

6 memoria? Vitiosi oculi sunt, qui lucem reformidant, 
caeci, qui non yident; et parentes suos non amare in- 
pietas est^ non adguoscere insania. 15 
II 1 Quis tarn ingratus est^ quam qui, quod in prima 
parte animi positum esse debuit et Semper oecurrere, 
ita seposuit et abiecit, ut in ignorantiam verteret? 
adparet illum non saepe de reddendo cogitasse, cui 

2 obrepsit oblivio. Denique ad reddendam gratiam et so 
virtute opus est et tempore et facultate et adspirante 
fortuna; qui meminit^ sine inpendio gratus est. Hoc^ 
quod non operam exigit, non opes, non felicitatem, 
qui non praestat. nuUum habet, quo lateat. patrocinium: 
numquam enim yoluit gratus esse, qui beneficium tarn u 
longe proiecit, ut extra conspectum suum poneret. 

3 Quemaclmodum, quae in usu sunt et manum cottidie 
tactumque patiuntur, numquam perieuluin situs adeunt, 
illa, quae ad oculos non revocantur, sed extra conversa- 
tionem ut superracua iacuerunt, sordes ipsa coUiguntso 

8 ingr. est qui non S | reddet || 4 deb&t V |J 6 feren- 

dam BG II 7 putor j admoueritX^ ) 8 cupid. ^inpnlent]) Wsg. I| 
18 intercedit || 16 prima m an. ut vid. G' || 18 se potuit I 

in om. ' iierteretur || 19 rofrifrire M | 20 oppresset | 
reddendum ifnrfr f^ratia Geiiz \\ 21 uirtutem jj 22 //////sine 
{stth ras. is?) K et s. GeHz || 23 exiget || 25 qui om. || 
27 Quemadm. (ädm. m. 2) saepe B || 29 quae om. M 



Digitized by Google 



D£ BENEFICnS LIB. nx. CAP. 2. d 



66 



vetustate^ ita, quidquid £reqaeiis cogitatio exercet ac 
reaovat, memoriae numquam subdadtur, quae nihU 
perdit, nisi ad quod non saepe respexit. 

Praeter hanc causam aliae quoqae aimt; quae i III 
nobis merita non numquam maxima eyellaat. Prima 
onmium ac potentissima, quod noyis Semper eupidiia- 
tibus occupati non, quid habeamus, sed quid pctamiuä, 
spedamus; in id, quod adpetitur, intentis, quidquid est 
domi, vile est. Sequitur autem, ut, ubi quod acceperis 2 
leve 110 verum cupiditiLs fecit, auctor quoque eorum non 
Sit in pretio. Amavimus aliqoem et suspeximus et 
f undatum ab illo statum nostrum professi sumus^ quam- 
diu nobis placebaut ea^ quae consecuti sumus: deinde 
inrumpit animum aUoinim admiratio, et ad ea iupetus 
factuB est, uti mortalibus mos est ex magnis maiora 
cupiendi: protinus excidit^ quidquid ante apud nos 
beneficium vocabatur, nee ea intuemur, quae nos aliis 
praeposuere, sed ea sola, quae fortuna praecedentium 
ostenfcat. Non potest autem quisquam et invidere et 3 
gratias agere, quia invidere quorentis et maesti est, 
gratias a^^ere gaudeutis. Deinde quia nemo nostrum 4 
noyit nisi id tempus, quod cum maxime transit, ad 
praeierita rari animum retorquent; sie fit, ut prae- 
ceptores eorumque benefieia intercidant^ quia totam 
pueritiam reliquimus; sie fit, ut in adulescentiam no* 
stram eonlata pereant, quia ipsa numquam retractatur. 
Nemo, quüd fuit, tamquain in praeterito sed tamquam 

1 ac om. et Gerts \\ 3 perdidit M | a quod || 
4 Praeter////'/ h. {sub ras. ea) N || 5 maxime bellant N -ima 
euellant N* -ima uellant KM.P -ima uelant G |j 6 nobis || 
7 oceapatis X | nom P | quod V || 8 spectanuu add. Mg* in- 
spicimns o | in id quidem quod app. O in id quod est quod 
(quicquid 88. N*) app. (adpeditur N appetit M) 0 quod est del. 
Grut. non in id q. est sed quod ? ) intenti OP || 13 placebunt 
M II 14 imipit ^ |' 17 pr om. H 18 proposiiprp M [ predentium 
B II 21 gaudentes N^M | nostrorum M || 22 id MB'^ ad 0 | 
cum N eum 0 || 24 eorum qui b. intercedant || 25 relinqui- 
muB GM I adolescentia nostra M |{ 26 coUatam "S^ collocata G 



Digitized by Googb 



56 



L. A^KAEI S£1^CA£ 



in perdito ponit^ ideoqne caduca memoria est fdturo 
inmiDentium. 

IV 1 Hoc loco reddendum est Epicuro testimonitim, qui 
adsidue queritur^ quod adyersus praeterita simiia ixL- 
grati^ qnod^ qnaecnmque pertipimaB bona, non redu- s 
camus nee inter volnptatea numeremns, cum certior 

nulla sit Toluptas, quam quae iam eripi non potest. 

2 Praesentia bona iiondum tota iii solido sunt, potest 
illa casus aliquis incidere; futura pendent et incerta 
sunt; quod praeteriit, inter tuta sepositum est. Quo- lo 
modo gratus esse quisquam adversus beneficia potest^ 
qui omnem vitam suam transilit praesentinm totus ac 
futurorum? Memoria gratum facit; memoriae minünnm 
tribuit^ qulaqnis spei plurimum. 
Y 1 Oiuemadmodiun, mi liberalis, quaedam res seinel is 
perceptae haerent, quaedam, nt sdas, non est satis 
didicisse (intercidit enim eorum scientia, nisi con- 
tinueturj, geometriam dico et sublimium cursum et bi 
qua alia propter suptilitatem lubrica sunt, ita beneficia 
quaedam magnitudo non patitur excidere, quaedam so 
minor a sed numero plurima et temporibus diversa 
effluunt, qaia, ut dixi, non subinde illa tractamns nee 

2 Ubenter, quid cniqne debeamus, recognosdmns. Audi 
Toces petentium: nemo non Ticturam Semper in animo 
sno memoriam dizit, nemo non deditnm se et devotum » 
professns est, et si qnod aliud bnmilins yerbnm, quo 
se obpigneraret, invenit. Post exiguum tempus idem 
illi yerba priora quasi sordida et parum libera evitantj 

8 £pie. fr. 435 üs. 

5 percepimus «> | 7 noluntas P | 9 aliquid incedere \\ 

10 ioter tua O || 12 transilit N transtulit 0 | totus Salmasius 
tutor H*1I tutos 0 II 13 minime M || lö mi o lib. M || 16 scis M 
17 dedicisse intercedil ' infercHlit (cid in ras.) E ] srie-ntiam 

iiieaiur N'O covT. (o || 18 geometricam 
M II 20 cxcedere || 24 penitentiuin M jj 26 aliud (d ex ß) H |1 
27 übpigneret (e alt. ea: i N*) 0 corr. g 



Digitized by Google 



D£ B£N£HCnS ÜB. m. CAP. 4--7 67 



perveniunt deinde eo, quo^ ut ego ezistimo, pessünus 
qnisqne atque ingratiasimiM perrenit^ ut obliviscantur. 
Adeo enim mgratus est, qui oblitus est, ut iugratus 
sit, cui beDefidum in, mentem yemt. 

5 Hoc tarn mTiBUBi vitium an mpuuitum eeaedebeat, l YI 
quaeritur^ et an haec lex^ quae in scholis exercetur, 
etiam m civitate ponenda sit, qua ingrati datur actio; 
quae videtur aequa omnibus. „Quidni? cum urbes 
quoque urbibus^ quae praestitere, exprobrent et in 

lomaiores conlata a posteris exiftnut.^ Nostri maiores, 2 
maximi scüicet Tiri, ab hostibus tantum res repetierunt, 
beneficia magno animo dabant^ magno perdebant; ex- 
cepta Macedonum genta non est in ulla data adveraua 
ingratum aetio. Magnumque hoc argumentum est dan- 

15 dam non fbiase^ quia adYeraus malefidum omne con- 
sensimus^ et homicidii, yeneficii^ parricidii, Tiolatamm 
religionuin aliubi atque aliubi diversa poena est, sed 
ubique aliqua, hoc frequentissimum crimen nnsquam 
punitur, ubique iiiprobatur; neque absolvimus illud, 

so sed cum diflicilis esset incertae rei aestimatio, tantum 
odio damnavimua et inter ea reliquimus, quae ad iudicea 
deos mittimua. 

Bationes autem multae mihi occurrunt, propter lYII 
quas crimen hoc in legem cadere non debeat. Frimum 

S6 omnium pars optima benefidi periit, ai actio aicut 
certae pecuniae aut ex conducto et locato datur. Hoc 
enim in illo speciosissimum est, quod dedinms vel per- 
dituri, quod totum permisimus accipientium arbitrio; 
si adpeUo, si ad iudicem tqco, incipit non beneücium 

a ut om. V^Vft I 8 ut ow. O I ut non iugratus V | i fit 
0 I a tarn Jtfrl. tarnen 0 | 6 uel solis V | 7 ingratiB X || 
9 in add, Orut. ] 10 maioris maioribtts Pmc. | 11 res 
rep. Mrt aes (es OP) petierunt 0 || 18 Medorum Mrt, | in 

ulla N' in illa TS. in nnlla 0 [| 14 dandam H* dandum 0 || 

16 maleficnm omnein M | omnes Gertz |) 16 beneficii || 

17 regioniim GP ] alicubi (bis) MP |{ 25 perit Gertz || 26 certe 
H^MP creditae Eruiinm certae creditae Gertz nun om. 



Digitized by 



58 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



2 esse, sed creditum. Deinde cum res honestissima sit 
ret'erre gratiazo, desiuit esse honesta, si uecessaha est; 
non magis enim laudabit qaisquam gratum hominem^ 
quam eum, qui depositum reddidit aut, quod debebat, 

3 citra iudicem solTit. Ita duas res^ quibus in yita hu* 5 
mana nihil pulchrius est, corrumpimus^ gratmm homi- 
nem et beneficium; quid enim aut in hoc magnificum 
est, si beneficium iion dat, sed t ommodat, aut m illo, 
qui reddit, non quia vult, sed quia necesse est? Non 
est gloriosa res gratuni esse, nisi tutum est nigratunx 10 

4 fuisse. Adiee nunc, quod huic uni legi omnia fora 
vis sufficient. Quis erit, qui non agat? quis, cum quo 
non agatur? onines sua extoUunt, omnes etiam minima, 

5 quae in alios contulere, dilatant. F^eterea^ quaecum- 
que in cognitionem cadimt, conprendi possunt et non u 
dare infinitam lioentiain ia£ci; ideo meUor videtur con- 
dicio causae bonae, si ad iudicem quam si ad arbitrum 
mittitur, quia illum formula includit et certos, quos 
non excedat, terminos ponit, buius libera et nullis ad- 
stricta vinculis religio et detruliero aliquid potest et so 
adicere et seutentiam suam^ non prout lex aut iustitia 
suadet, sed prout humanitas aut misehcordia inpuUt, 

6 regere. Ingrati actio non erat iudicem adligatura sed 
in regno liberrimo positura. Quid sit enim beneficium, 
non constat, deinde, quantum sit; refert, quam benigne is 
illud interpretetur iudex. Quid sit ingratus, nulla lex 
monstrat; saepe et qui reddidit, quod accepit, ingratus 

7 est, et qui non reddidit, gratus. De quibusdam et in- 
peritus iudex demittere tabellam potest, ubi fecisse aut 
non fecisse pronuiitiandum est, ubi prolatis cautionibus so 



3 laudabit H*0 -auit 0 |1 S iud. solum HL || 7 beneficum 

J'-nr I! 9 non idco quia G |[ 14 quicumque M i| 15 conprehendi 
Ü-MP Ii 16 licentum G | iudirii 0 rorr. ? \\ 17 quasi 0 corr. 
0) I arbitrium GM* || 18 inclusit P || 19 excedet M || 20 aliquod 
H B II 23 alli^ratiira M allegatura 0 || 24 in adä. Mg. || 28 qui 
leddit S jj 29 demittere N dim. N*0 



Digitized by Google 



D£ BENEFICQS LIB. HI. CAP. 8 69 



coutroTersia ioUitur^ ubi inter disputantea ratio ius 
dicit; ubi vero animi coniectura capienda est, ubi id, 
de quo sola sapientia decemit, in controyersiam incidit, 
non potest sunii ad haec iudex ex turba seleetorum, 

5 quem census in album et equestris hereditas misit. 

Itaqxie non liaec parum idonea res visa est, ((uae i vm 
deduceretur ad iudicem, sed nenjo hnic rei satis idoneus 
iudex inventus est; quod non admiraberis, si excusseris, 
(jiiid habiturus fuerit difficultatis, quisquis in eiusmodi 

10 reum exisset. Donavit aliquis magnam pecuniam, sed 2 
dives; sed non sensurus inpendium; donavit alius, sed 
toto patriinonio cessurns; summa eadem est, beuefieium 
id^ non est. Etiamnunc adice: hic pecuniam pro 
addicto dependit^ sed cum illam domo protulisset; äle 

15 dedit eandem, sed mutuam sumpeit aut r<^Tit et se 
obligari ingenti merito passus est; eodem existimas 
loco esse illum, qui benefieium ex facili largitus est, 
et hunc, qui accepit, ut daret? Tempore quaedam 3 
magna fiimt, non summa: benefieium est donata pos- 

:so sessio, cuius tertilitas laxare possit annonam^ benefi- 
eium est unus in isane panis; benefieium est donare 
regiones^ per quas magna flumina et navigabilia de- 
currant, benefieium est arentibus siti et tix spiritum 
per siccas fauces ducentibus monstrare fontem. Quis 

« inter se ista conparabit? quis expendet? Diffieilis est 
sententia, quae non rem, sed vim rei quaerit; eadem 
licet smt, aliter data non idem pendent. Dedit hic 4 
mihi benefieium, sed non libenter, sed dedisse se que- 
stus est, sed super bius me, quam solebat, adspexit, 

^ sed tarn tarde dedit, ut plus praestaturus fuerit, si cito 

1 tolletur K I toUitur. übi vero inter « . didt, ubi animi 
edd. ant, | 4 ad h. sumi OP | electornm ? | 7 deducetur P |{ 
S sed exc. O || 9 quod |{ 10 aliquam X |j 18 hic om. V add. 

m. 1 II 14 adducto j] 18 acr^pit M accipit 0 || 21 ponis j| 
23 ari^mtibiip ardcntibus G^M^ || 25 eonparav-it | expendei 
GP -dit NMR ]i 26 quem non || 27 pendunt i| 29 me om, M \\ 
30 ut praestitum f. M 



üigiiized by Google 



60 



L. AKKAEI S£N£CA£ 



negasset: homm quomodo iudex inibit aestimatiouem^ 
cujn Benno et dubitaiio et voltus mehti gratiam de^ 
stniant? 

IX t Qnid^ qüod quaedaxn beneficia TocaBtnr, quia ninuB 
concupiacimtur, qnaedam nou snni ex hac Tolgari nota s 

2 Bed maiora^ eüam si mmus adparent? Benefieium 

vocas dedibso potentis populi civitatem, in quatuor- 
decim deduxisse et defendisse capitis reum; quid utilia 
suasisse? quid retinuisse, ne in scelus nieret? quid 
gladium excussisse moritnro? quid efticacibus remediis lo 
lugentem et, quos desiderabat, volentem sequi ad vitae 
coiisilium reduzisse? quid adsedisse aegro et, cum 
Taletudo eins ac aalna momentis conataret^ excepisse 
idonea eibo tempora et cadentes venas Tino refeeisse 

3 et medicnm addnxisae morieiiti? Haec quia aestünabit? i6 
qois dissimilibtia beneficüa iubebit beneficia pensari? 
„Donavi tibi domum^^; sed ego tuam supra te ruere 
praedixi. „Dedi tibi patrimomum"; sed ego naufrago 
tabulam. „Pugnavi ijro te et voluera excepi"; at ego 
Titam tibi silentio dedi. Cum aliter benefieium detur, so 
aliter reddatur, paria lacere difficile est. 

X 1 Dies praeterea beneficio redde&do non dicituT; sicut 
pecuuiae creditae; itaque potest, qui nondmn reddidit, 
reddere. Die enirn, intra qnod tempns deprendatar 

2 ingratiis. .Haxima beneficia probationem non babent, 2s 
saepe intra tadtam dnomm conscientiam latent; an 
hoc inducimus, ut non demus beneficia sine teste? 

3 Quam deinde poenam ingratis constituimub V unam Om- 
nibus, cum disparia sint? inaequalem et pro cuiusque 
beneficio maiorem, minorem? Age, intra pecuniam so 

1 inibita | V petentis O || 9 reueret || U qnos V 
quod K <^uo V*0 | 18 momenti || 16 iiidebit X || 17 donacdt 

et IS dedit 0 corr. Haase \\ 19 tabellam M | pugnabi N pupia- 

iiit N*0 I excipiat N pxcepi at -pit nt 0 " 24 deprehendatur 
H'BGMF II 28 constituemn« Matthias \ una jj 29 disparia 
^beneficia)> a> | an equaleiu K an in equalem QF || 30 maiorem 
min N m. aut min. 0 



Digitized by Google 



DE BBITEFICnS LIB. m, CAP. 9—18 61 



yersftbitur tazatio: quid, quod quaedam yitae beneficia 
sunt et maioia vita? His quae pronuntiabitur poena? 
minor be&eficio? iniqua est; par et capitalis? quid 
inhumanias quam craentos esse beüeficiorum exitus? 

5 ^^Quaedam'' iri(|uit ,ypriyilegia parentibus data sunt; i XI 
quomodo horum extra ordineui habita ratio est, sie 
aliorum quoque beneticorum haberi debet." Pareutium 
condicionem sacravimus, quia expediebat liberos tolii; 
sollicitandi ad kuuc iaborem erant incertam adituri 

tofortauam. Non poterat illis dici; qaod beneficia dan- 
tibus dicitar: „Oai des, elige; ipse tecum^ si deceptus 
es^ querere; dignum adiuya.^^ In liberis toUendis nihil 
iudicio toUentium Kcet, tota res voti est; itaque, ut 
aequiore animo adirent aleam, danda aliqaa illis potestas 

15 fuit. Deinde alia coudicio pareutium est, qiu beneficia, 2 
quibus dederunt, dant nihilo minus daturique sunt, 
nec est periculum, ne dedisse ipsos mentiantur; iu 
ceteris quaeri debet, non tantum an receperint, sed an 
dederiut^ horum iu coufesso merita sunt, et^ quia utile 

so est iuventuti regi^ inposuimiis illi quasi domesticos 
magistratus, sub quorum custodia contineretur. Deinde 3 
omnium pareutium unum erat beneficium, itaque aesti- 
mari semel potuit; alia diversa sunt^ dissimilia, infinitis 
inter se intervallis distantia; itaque sub nullam regulam 

25 cadore potuoriiiit^ cum aequiua esset omnia relinqui 
quam oiiiiiia aequari. 

Quaedam macrno dantibus constant, quaedam acci- l XII 
pieutibus magna sunt^ sed gratuita tribuentibus. Quae- 

1 veräabatur Gertz \ laxio G | vitae <'paria) beu. Bad- 
stuebner || 4 qua || 7 beneficiorum 0 corr. Koch \ parentum 
H'X II 8 conditio il e. Sacr. M || 9 soUiciti M \\ 12 es om. |{ 
14 adirent adirent B | aliam BP alia II e3////// danda O | ilUs 
aUqna io^P || 15 parentum H'M | est parentinin OP | q; ben. | 
16 danti dan///t G Dant et nichilo M || 17 ne (ded.) H*OP 
nec NBK i illos OP y 19 confessio O^M | metae sunt X | et 
quia — contineretur post pot. fnit O'. 15) tratisp. Gertr '| 20 o^t| 
esse 89, ir^ 1 81 sab GH? sed KB et GerU [[ 22 parentum K'^M 



Digitized by Google 



62 



L. ANNAEI SENECAE 



dam amicis data suut^ quaedam ignotis; plas est^ quam- 
yis idem detur, si ei datur^ quem nosse a bemeficio 
tao incipis. Hic auxilia tribuity ille omamenta, ille 

2 solacia. LiTenieS; qm nihil pntet esse ioennditis, nihil 

malus quam habere, in quo calamitas adquie^cat; iu- s 
venies rursus, qui dignitati suae, quam securitati con- 
suli malit; est, qui plus ei debere se iudicet, per quem 
tutior est, quam ei, per quem honestior. Proinde ista 
maiora aut minora erunt, prout fueht iudex aut huc 

3 aut iUo indinatus animo. Praeterea ereditorem mihi 
ipse eligo^ beneficium saepe ab eo accipio^ a quo nolo^ 
et aliquando ignorans obligor: quid facies? ingratum 
Tocabis eum^ cui beneficium inscio et^ si scisset^ non . 
acceptoro inpositum est? non vocabis eum, qui utcmn- 

4 que acceptum non reddidit? Aliquis dedit mihi bene- is 
ficium, sed idem postea fecit iniuriam: utrum uno 
munere ad patientiam iniuriarum omnium adstringor, 
an proinde erit^ ac si gratiam rettulerim, quia benefi- 
cium suum ipse insequeuti iniuria rescidit? Quomodo 
deinde aestimabis, utmm plus sit^ quod accepit, anaa 
quo laesus est? Dies me deficiet omnes difficultates 
persequi temptantem. 

xm 1 ^^Tardioies'^ inquit ^^d beneficia danda facimus non 
yindieaado data nec infitiatores eorum adfieiendo poena.'^ 
Sed illud quoque tibi e contrario oc cur rat multo tar- 25 
diores futuros ad accipienda beneficia, si periculum 
causae dicundae adituri erunt et innocentiam sollicitiore 

2 habituri loco. Deinde erimus per hoc ipsi quoque ad 

3 anx. imbuit M | ormenta || 5 inuenies rursus . . malit 
post honestior {v. 8) potüt G Mg. \ mueniet |[ 7 est Haase 
et 0 {Mg.) II 9 aut huc (hoc) aut illo scripsi aut ad hec aut ad 
illa O aut haec {///ec N) aut illa 0 aut in h. aut in illa |j 
11 ipso II 18 cui om, HB | neseio X | sciBses || 14 acceptum 
X I est, oxnnino yoc J, MueUer est? quomodo toc. eao est si 
utcnmque (non — qui om.) Gertz || 15 dedet H* || 18 uel perinde 
S8, II 19 inscidit M ]1 20 estimabit M j accipit | an Gerte 
in N aut in N*0 an h\ Pinc. \\ 21 difficiet || 24 iudicando 
OP II 27 dicendae K'HP | aditure | ad. sunt G 



Digitized by Google 



DE BEN£FICnS LIB. m. CAP. 13-15 63 



danda tardiores; nemo enim libenter dat invitis, sed , 
quicmnqne ad bene faciendum bonitate invitatus est 
et ipsa pidchritudine rei, etiam libentius dabit nihil 
debituris nisi quod Tolent. Minuitur enim gloria eins 

5 officii, cui dili genter cautnm est. 

Deinde pauciora erunt beneficia, sed veriora; quid i XIV 
aiitem mali est inhiberi beneficiorum temeritateni? Hoc 
enim ipsum seciiti sunt, qui nullam legem huic con- 
stituerimty ut circumspectius donaremus^ circumspectius 

loeligeremus eos, in quos mehta conferuntur. Etiam 2 
atque etiam^ cui des, considera: noUa actio erit, nuUa 
repetitio. Erras, si eiistimas succursimim tibi iudieem; 
nulla lex te in integrum restituet^ solam accipientis 
fidem specta. Hoc modo benefida anctoritatem suam 

15 tenent et magnifica sunt; pollues üla, si materiam 
litium feceris. Aequissima vox est et ius gentium prae 3 
se ferens: „Re<ide, quod debes": baec turpissima est in 
beneficio: „Redde '/^ Quid? reddet yitam, quam debet? 
dignitateui? securitatem? sanitatem? Reddi maxima 4 

so qnaeque non possunt. pro iis" inquit ^^aliquid^ 

quod tanti sit/^ Hoc est, quod dicebam, interituram 
tantae rei dignitatem, si beneficinm mercem facimns. 
Non est inritandns animus ad ayaritiam, ad querellas, 
ad discordiam; sua sponte in ista fertur. Quantum 

25 possumus^ resistamus et quaerenti occasiones ampu- 
temus. 

Utinam quidem persuadere possemus, ut pecunias i XV 
creditas tantuni a volentibus aeciperent! utinam nulla 
stipulatio emptorem venditori obligaret nee pacta con- 
30 yentaqne inpiessis signis eustodirentar, fides potius iUa 

1 inuitus M II 2 beneficiendum H || 4 uolunt Q || 10 delig. Q 
///elig. B II 18 tibi sibi 0 || 18 leatituat P [ accipientes 
V^Ri n 15 materia m/Z/litiiun V 1 18 Quid reddit (reddidit M) ? 0 

corr. (o I qui debet ? qni eam Wsg. 1 80 at N aut 0 | iis K 
hiis N* his 0 I al. quod quod B || 24 discordium B* || 2Ö querendi 
Pinc. I occasioncm'M j| 27 Vt. — .aeciperent onu M j pOBaimus O 
corr, ISl* II 28 ut nulla OS 



Digitized by Google 



64 



L. ANNASI SENEOAE 



8 aervaret et aecum colens animus! Sed necessarla 
optimis praetulerunt et cogere fidem quam expectare 
malnnt. Adhibentar ab utraque parte testes; ille per 
tabulae plorium nomina interpositis parariis fadt; ille 
non est iiiten*ogatione eontentus, nisi reum manu sua s 

3 tenuit. 0 turpem kumam generis fraudis ac nequitiae 
publicae confessionem! anulis nostris plus quam aiiimis 
creditur. In quid isti oraati viri adhibiti sunt? in 
quid inprimunt signa? neinpe ne ille neget accepisse 
se, quod accepit. Hos incorruptos viros et vindices lo 
veritatis ezistimas? at his ipsis non aliter statim pe- 
cuniae conmittentur. Ita non honestius erat a quibus- 
dam fidem fällig quam ab omnibue perfidiam timeri? 

4 Hoc unam deest %raritiae, ut beneficia eine sponsere 
non demns. G-enerosi animi est et magnifiei iuTare, 15 
prodesse* qui dat beaeticia, deos iniitatur^ qui repetit, 
feneratores. Quid illos, dum vindicamus, in turbam 
sordidissimam redigiinus? 

XVI 1 „Plures" inquit ,,ingrati erunt, si nulla adversus 
ingratum datur actio.^ Immo pauciores, quia maiore so 
dilectu dabuntor beneficia. Deinde non expedit notum 
Omnibus fieri^ quam mnlti ingrati sint; pudorem enim 
rei tollet multitudo peccantium, et desinet esse probri 
8 loco commune maledictnm. Nomquid iam olla repndio 
embescit^ postquam inlustres quaedam ac nobiles femi- ss 
nae nun coasuluin numero sed maritonim. aiinos suos 
conputaat et exeunt matrimonii causa^ nubunt repudu? 
Tamdiu istuc timebatur^ quamdiu rar um erat; quia 

1 et] ut P I aecum (aequum N*) colleas N || 2 spectare 0 
con. Koch II 3 maluerunt Lps. j] 4 pliirium <^suas firmat, ille]> 
Havel I pararis N^BG paraiaii P 5 reruiji Q | maaus tua M '| 
6 g. et iraudi« 0 et dd, Eraanma istam fr. S^AvUess inhumani 
fenoris et Klammer 1 7 confauoneni 0 1 S oredatur VB | iaquit 
(bis) OP II 10 se otn, M || 14 sponso rede /////// mos (non 8s.) 'S I 
15 est om. K | et om, || 17 illos {super 0 ss. a m. 5) N '| 
18 redigimus K«GP -emus ITBM || 19 Pluris \\ 21 delectu N^ÖP 
delicta 0* [[ 22 sunt Ö^MS || 23 toUit N* || 24 ''/iiUa S [j 25 eru- 
biäcet N ^ I ill. quidein Faber || S7 matrimomis M || 28 his tone 8 



Digitized by Google 



D£ B£N£FIOIIS LIB. HI. GAP. 16. 17 65 



nuUa sine divortio acta sunt^ quod saepe audiebaut^ 
facere didicenmt. Numquid iam ullus adulierii pudor s 
est^ postquam eo ventum est^ ut niilla Yirum habeat^ 
nisi ut adulteram ixuitet? Argumentam est deformitatis 

6 pudicitia. Quam invenies tam miserani^ tarn sordidam. 
ut mi satis Sit unum adulterorum par, msi singulis 
divisit Horas? et nuii sul'Ücit dies omuibus, nisi iLpud 
alium gestata est, apud alium mansit. Lafrunita et 
antiqua est, quae nesciat matrimoniuin vocari unum 

10 adnlterium. Quemadmodum horuiD delictorum iam 4 
eYanuit pudor. postquam res laüus evagata est, ita 
iugratos plures efficies et aTidiores, si numerare se 
coeperint. 

,,Qaid ergo? inpunitus erit ingratus?^^ Quid ergo, l XYIl 
isinpuuitus erit inpius? quid malignus? quid ararus? 
qxdd inpotens? quid crudelis? Inpunita tu credis esse, 

quae invisa sunt, aut uUum supplicium gravius existi- 
mas publico odio? Poena est, quod non audet ab ullo 2 
beneficium accipere, quod non audet ulli dare, quod 

so omnium designatur oculis aut designari se iudicat, quod 
intellectum rei optimae ac dulcissimae amisit. Au tu 
infelicem vocas, qui caruit acie, cuius aures morbus 
obstruxit, non vocas miserum eum, qui sensum beue- 
fieiorum amisit? Testes ingratorum omnium deos 8 

asmetuit, urit iUum et angit interoepti benefidi con- 
sdentia; deniqne satis haec ipsa poena magna est, quod 
rei, ut dicebam, iocundissimae fructum non percipit. 
At quem iuvat accepisse, aequali pcrpetuaque voluptatu 
fruitur et animum eius, a quo accepit, non rem intuens 

S nuUasX | 4 adultenumXS || 6 ^ingulas) singulis Wsg. I| 
8 aliut N'B I gostata X || 18 avidiores Moose aaetores N altiores 

8 auctiores 0 et 'S ex corr luidaciores oa \ numerari N^RP | se 

om. S |! 14 inp. exit [| 16 impudena M || 17 an nullum S | 
yy/ulium M illum O^ j estimas S !| 19 üli I| 20 iudicari se lud. 
S II 21 opt. rei GP |! 22 aciae N ucie oculonini 0 et pr. corr. in 
H II 24 deos non nietnit P || 27 pepercit S || 28 uoluntate S i[ 
29 accepit MS accipit M-Q 

Senxcab ofkba I. 2 ed. Hos iu 8. 5 



Digitized by Google 



66 



L. A27NA£I S£N£CAE 



gaudet. Grratum hominem Semper beneficium delectat^ 
4 ingratum semel. Conparari autem potest utriusque 
yita, cmu alter tristis sit et soUicitns^ qualis esse in- 
fitiator ac firaudulentus solet^ apnd quem non paren- 
timn, qui debet^ Konor est^ non educatoris, non prae- s 
ceptonim, alter laetns^ lularis^ oecasionem referendae 
gratiae expectans et ex hoc ipso adfeetu gaudiiim 
grande percipieiis nee qnaerens, quoinodo decoquat, sed 
qiiemadmodum plenius uberiusque respondeat nou solum 
parentibus et aniieis, sed Immilioribiis quoque personis? lo 
Nam etiam si a servo suo benefidmu accepit, aestimat^ 
non a quo^ sed quid acceperit. 
XYIH 1 Quamquam quaeritur a quibusdam, sicut ab Heca- 
tone^ an beneficium dare seirus domino possit. Sunt 
enim^ qui ita distinguant^ quaedaim benefida esse^ quae- 15 
dam officia, quaedam ministeria; benefidum esse, qiiod 
iilienus dct (alieniis est, qui putuit sine reprehensiüiie 
cessare); officium esse tilii, uxoris, earum personarum, 
quas necessitudo suscitat et ferre openi iubet; mini- 
sterium esse servi, quem condicio sua eo loco posuit^ 20 
ut nibil eorum^ quae praestat^ inputet superiori.* 
2 Praeterea semun qui negat dare aliquando domino 
beneficium^ ignarus est iuris bumani; refiärt enim, cnius 
animi sit, qui praestat non cuius Status. Nulli prae- 
dusa Tirtus est; omnibus patet, omnes admittit, omnes s& 
invitat^ et ingenuos et libertinos et servos et reges et 
exules; non eligit domum nec censum, nudo homine 
contenta est. Quid enim erat tuti adversus repentina, 

18 Heeaton fr, XIV FmUr 

4 parentnm H*X J S non querens X 1 10 et om. ) 11 Non 

etiam P | accipit 0 corr. cd \\ 18 sed quod M | acciperit || 
16 mysteria || 18 fili ] earum que || 19 et referre ; 
21 Hiatum statuüLps. |1 22 seriium N senms 0 || 25 admittetN*|| 
26 inuitat incr. lib. seruos xQ<r. ex. (et exules P) GP et ing. et 
Hb. seru. regr ■ exnle^ S |j 27 eligit N'GPS elegit NRM | domi- 
2ium G I seiibum S || 28 contempta, PS ( repentinam 0 corr, 



Digitized by Google 



DE BEN£FICnS ÜB. HL CAP. 18. 19 



67 



quid animas magnum promitteret sibi, si certam vir- 
tutem fortuna amitteret? Si nou dat beneficinm 8«r- 8 
Tufi domino, nec regi quisquam buo neo dnci buo mfles; 
quid enim interest, quali quis teneator imperio; si 

5 surnmo ieneimr? Nam si seryo, quo minas in nomen 
meriti perveniat, necessitas obstat et patiendi ultima 
timor, ideni istuc obstabit et ei, qui regem habet, et 
ei, qui ducem, quoniani sul) dispari titulo paria in illos 
lieent. Atqiii dant regibus suis, dant imperatoribus 

10 beneücia: ergo et domiuis. Potest servus iustus esse, 4 
potest fortis, potest magni animi: ergo et beneficium 
dare potest; nam et hoc Tirtutis est. Adeo quidem 
dominis serri beneficia possimt dare, ui ipsos saepe 
beneficü sui fecerint. 

15 Non est dubium, quin serTUs benefidiun dare possit i ttt 
cuilibet; quare ergo non et domino suo possit? „Quia 
noii potest" inquit „creditor domini sui fieri, si pecu- 
niam illi dederit. Alioqui cottidie dommum öuuiu 
obligat: peregriiuiDtem scqnitnr, a<*gro ministrat, rus 

so eius labore sunimo coiit; omnia tamen ista, quae alio 
praestante beneficia dicerentur, praestante servo mini- 
steria sunt. Beneficimn enim id est^ quod qnis dedit, 
cum illi liceret et non dare; servus autem non habet 
negandi potestatera; ita non praestat, sed paret^ nec 

SS id se fecisse iactat, quod non facere non potuit/' lam 2 
sab ista ipsa lege vincam et eo perducam servum, ut 
in molta über sit; interim die miiii, si tibi ostendero 

1 promittere || 2 initteret (et ex it N) 0 an. niafynns 
pr. sibi certum, si v. f. amitteret Gertz mutaret o) [i 3 rei B j quia- 
que M II 4 quo aliquis || 6 obest GP || 7 istud P || 8 ducem 

Suando P | lUis OP || IS in hoc II | Adeo quidem g Ad. qui HBP 
id. quia X Adeoque qui O Adeoque (N^^ P*P || IS dominis 
(o ex e m. 1) 'S II 14 beneficiis P | fecerint memores H || 18 de- 
deret |I 19 ministrat (-aturN -aturB) eius laborein 0 corr. Mg, 
eum <D m. e. laborem suo toUit Pinc. \\ 21 servo] domino M Ü 
24 itaque non N-M \\ 25 id fecit (se ss.) id si f. Gertz 
26 ipsa (a^ e) N om. OP | et ego j| 27 mihi sibi ost. B^ 

6* 



Digitized by GoogL 



68 



L. ANNAEI S£N£GA£ 



aliquem pro saiute domini 8ui sine respectu sui dimi- 
cantem et confossum volneribus reliquias tarnen sangui- 
nis ab ipsis vitalibus fandentem et^ ut ille effugiendi 
tempus habeat; moram sua morte quaerentem^ hunc tu 

8 negabis beneficium dedisse^ qiua serms est? Si tibi s 
ostendero aUqnem, nt secreta domini prodat, nulla 
tyranni pollicitatione corruptum^ nullis territuiu iiums, 
nuUis cruciatibus victum avertisse, quantum potuerit^ 
suspiciones quaerentis et inpendisse spiritum fidei, hunc 
tu negabis beneficium domino dedisse, quia servus est? lo 

4 Yide, ue eo maius sit, quo rarius est exemplum yir- 
tutis in servis, eoque gratius^ quod, cum fere invisa 
imperia sint et omnis necessitas gravis^ commune ser- 
vitutis odium in aliquo domini Caritas ricit. Ita non 
ideo beneficium non est; quia a servo profectum est^ i6 
sed ideo maius, quia deterrere ab iUo ne semtus qui- 
dem potuit. 

XX 1 Errat, si quis existimat serritutem in totum iio- 
minem descendere. Pars melior eius excepta est: Cor- 
pora obnoxia sunt et adscripta dominis, mens quidem 20 
sui iuris, quae adeo libera et yaga est; ut ne ab hoc 
quidem carcere, cui inclusa est, teneri queat, quo minus 
inpetu suo utatur et ingentia agat et in infinitum 
s comes caelestibus ezeai Corpus itaque est, quod do- 
mino fortuna tradidit; hoc emit, hoc vendit; interior » 
Üla pars mancipio dari non potest. Ab hac quidquid 
venit, liberum est; ncc emm aut nos omnia iubere 
possuinus aut in omnia servi parere coguntur: contra 
rem ])ublicam imperata non facient, nulli sceleri manus 
commod abunt, so 

XXI 1 Quaedam sunt, quae Xeges nec iubent nec yetaut 

1 aliquem seruum GP j 4 tu] tune P 1 seruos || 10 tu 
Ofn. H tune KP || 11 Ynde ne X | sit quo om. X || 13 sunt M 

14 uinrif M || 16 nec G 1| 22 cui om. N add. ni. 1 || 23 ap^et 
25 uendidit M |[ 26 non om. || 27 uenit] est G || 28 inj non 
M I par/('ere M ponere G !| 29 remp. {xU solet) inp. N rem p' 
imp. G rem praeimp. B rem piae imp. P publicam ovi. K 



Digitized by Google 



DE ££N£nCIIS LIB. m. GAP. 20^22 69 



facere^ in iis servus materiam beneficii hal>6t. Quam 
diu praestatur, quod a serro exigi solet^ ministerium 
est; ubi plus, quam qaod aeryo necesse est, beneficium 
est; ubi in adfectum amici tranBit, decdxdt TOcarL miiii- 

5 Stenum. Est aliquid » quod dominus praestare servo 2 
debeat, ut cibaria, ut yestiarium* nemo hoc dixit bene- 
ficium- at indulsit, iibcralius educavit, artes, quibus 
erudiantur ingenui, tradidit: beneficium est. Idem e 
contrario fit in persona servi: quidquid est, quod ser- 

10 vilis offieii forraulam excedit, quod non ex imperio, 
sed ex voluatate praestatur, beaefidum est, si modo 
tantum est, ut hoe Tocari potuerit quolibet alio prae- 
stante. 

SeryuSy ut placet Gbrjsippo, perpetuus mercen- 1 XXn 
isnarius est. Quemadmodum ille benefieium dat, ubi 
plus praestat, quam in quod operas locavit, sie servus, 

ubi beuevolentia erga dominuui iortunae suae moduin 
transit et altius aliquid ausus, quod etiam felicius 
natis decori esset, spem domini antecessit, beneficium 

90 est intra donium inventum. An aecum videtur tibi, 2 
quibus, si minus debito faciant, iraseimor, non haberi 
gratiam, si plus debito solitoque fecerint? Vis scire, 
quando non sit beneficium? ubi dici potest: „Quid, si 
noUet?^ Ubi rero id praestitit, quod nolle licuit, 

s$ Yoluisse laudandum est. Inter se contraria sunt bene- s 
fieium et iniuria; potest dare beneficium domino, si a 
douiino iniuriam aecijjere. Atqui de miunis domino- 
rum in servo s qui audiat positus est, qui et saevitiam 
et libidinem et in praebendis ad victum necessariis 

1 bis H*01I0 I beneficium 0 1 4 minister Gertz | 6 cinaria 
If ^ cibarium OP | ut] et X om. CIP8 || • erauntnr | ingennV^ 
B -nii S II 10 excidit | bis am. S || 16 quam . . locavit 
om, M I in add. m \ quot | operans 0 |{ 18 alias | ausus 
est quam etiam G- || 19 et spem 0 et del Haase j| 20 dominum 
K I tibi uidetur GP j| 22 gratia plus | fecerint GP fecerunt 
0 I! 25 noluisse || 26 dno sicut a (ao sicut in ras.) M || 
29 uecessaria M 



Digitized by Google 



70 



Ii. ANNA£I S£N£CA£ 



avantiam conpescat. Quid ergo? beneficium dominufi 
4 a servo accipit? immo homo ab homine. Denique, 

quod iiL illiuB potestate fuit^ fecit: beneficium domino 

dedit; ne a Bervo acceperis^ in taa potestate est. Quis 
• autem tantos est, quem non fortona indigere etiam 

infimis cogat? 

XXIII 1 Malta iam beneficiorum exempla referam et dissi- 
milia et quaedam inter se contraria. Dedit aliquis 
doüinio suo vi tarn, dedit mortem, servavit periturum 
et, hoc si panim est, pereundo servavit; alius mortem 

2 domini adiuvit, aiius decepit. Claudius Quadrigarius in 
dnodevioensimo annalinin tradit^ com obsideretur Gru- 
mentum et iam ad summam desperationem yentum 
esset, duos serros ad hostem transfugisse et operae 
pretium fecisse. Deinde nrbe capta passim discuxrente 
Victore illos per nota itinera ad domum, in qua ser- 
vierant, praecucurrisse et dominaiu suam ante egisse; 
quaerentibus, quaenam esset, dominam et quidem cru- 
delissimam ad supplicium ab ipsis duci professos esse. 

. Eductam deinde extra muros summa cura celasse, donec 
bostilis ira consideret; deinde, ut satiatus miies cito 
ad Romanos mores rediit, illos quoqne ad suos redisse 

3 et dominam sibi ipsos dedisse. Manu misit utrumque 
e Testigio illa nec indignata est ab bis se vitam acce- 
pisse^ in quos vitae nedsqne potestatem baboisset. 
Potuit sibi hoc Tel magis gratulari; aliter enim serrata 
mimus iiütae et volgaris eieinentiae habuisset, sie ser- 
vata uobilis fabiila et exemplum duarum urbium fuit. 

4 In tanta confusioue captae civitatis cum sibi quisque 
consuleret, onmes ab iUa praeter transfugas fugerunt^ 

U Claudiue fr, 80 Fä. 

4 acciperis (-is ea; es W) NB || 6 indicere NBP corr. 

6 infimis G infimiis 0 || 7 Miilt:! otiam M | ben. genera G 
16 serui eiiiiit GMP |I 17 ante NM ante se K*0 || 18 domina M 
21 satiatum N^B i| 24 e om. N {add. t». i) M | iis 5 || 26 pot, 
suscepiäSüt M D 27 minus (i in ras, H) 0 



Digitized by 



hh:, B£N£FICIIS UB, IE. CAP. 23-26 



71 



at hi, ut ostenderent, quo animo facta psspt prior illa 
transitio, a victoribus ad captivam traii.stugeruut per- 
souain parhcidarum ferentes; quod in illo benefieio 
maTimnm fuit^ tanti iudicavenuiii ne domina occide- 
« retur, Tiden dominam occidisse. Non est, mihi crede, 
Gondicio senrilis animi egregium faetmn fama sceleris 
emisse. 

Veitius, praetor Marsorum, ducebatur ad Roma- 5 

num imperatorem; servus eiu8 gludium militi lili ipsi, 
10 a quo trahebatiir, fdaxit et primum dominum oceidit, 
deinde: ,/reiupus est*' inquit ,,me et mihi consulere! 
iam dominum manu misi", afcque ita traiecit uno 
ictu. Da mihi quemquam, qui magniticeiitias dominam 
serraverit. 

16 Gorfinium Caesar obsidebat, tenebatur inclusas XXrv 
Domitiiis; imperaTit medico eidemque serro sao, at 
sibi yenenom daret. Gam tergiyeraantem yideret: 

,,Qaid cimctaris^^ inquit, ^^tamquam in tua potestate 
totum istud sit? mortem rogo armatus/' Tum ille 

20 promisit et medicamentum innoxium bibendum illi 
dedit; quo cum tiopitus esset, accessit ad iilium eins 
et: „lube" inquit „me adservari, dum ex eventu intel- 
legas, an yenenum patri tuo dederim.^ Visit Domitius 
et seryatus a Gaesare est; prior tarnen illom seryus 

» seryayerat. 

Bello ciyQi proscriptum dominum serms abscon- XXV 
dit et, cum anulos eins sibi aptasset ac yestem in- 

duisset, specnlatoribus occurrit nihilque se deprecari, 

quo miiiuis miperata peragerent, dixit et deinde cervicem 

1 hii H'B^ in ras. || 8 fugenint || 6 condicio scripH 

non dico 0 iadicium Mürel- \\ 7 emisissae B 8 Vettius oj 
üettenus NB^P Uetenus BGM || 9 imperatorem N^M imp H 
iööpm N*B imperium GP | iili om. GP | ipsi om. H 12 ita 
66 uno ictu (iactu G) tr. GP || 17 uiderit || 21 quoH O !] 
22 et orti. GP j obseruari adseruari Ci ex e) aduersan G 
adseruari (seruan in ran. a m. 3) M { iutellegaä N -igiä (-egiä B) 
0 I 87 apt, uestemque M B 88 spicul. GMP 



Digitized by Google 



72 Ii. Am^ASI S£NECA£ 

porrexit. Qiianti viri est pro domino eo temjiore mori 
velle, quo rara erat fides dominum mori nolle! in 
publica crudelitate ndtem invenin, in publica per£dia 
fidelem! cum praemia proditionis ingentia ostendantur, 
pra^ium fidei mortem concapiscere! 9 

XXYI 1 Nostri saeculi ezempla non praeteribo. Sub Tib. 
Oaesare fuit aocosandi frequens et paene publica rabies, 
quae omni civili bello gravius togatam civitatem con- 
fecitj excipiebatur ebriorum sermo, siiuplicitas iocau- 
tium; nihil erat tutum: omnis saeviendi placebat occa- 10 
sin, nee \nm reorum expectaliantur eventus, cum esset 
unus. (jenabat Paulus praetorius in convivio quodam 
imaginem Tib. Caesaris habens ectypa et eminente. 
2 gemma. Bern ineptiBsimam fecero^ si nunc yerba quae- 
siero^ quemadmodnm dicam illum matellam sumpsisse; is 
quod factum simul et Maro ex notis illius temporis 
Testigatoribus notayit et aerrus eius^ quoi nectebantur 
insidiae^ ei ebrio anulum extraxit. fit cnm Maro con- 
yivas testaretur admofcara esse uujiginem obsceiiis et 
iam subseriptionem couponeret^ o^tendit in manu sua 20 
servus anuluiu Si quis bunc servum Yocat, et illum 
conYiyam vocabit. 

XXYII X Sub divo Augusto nondum liominibus verba sua 
periculosa eiant, iam molesta. Eufus^ yir ordinis sena- 
torii, inter cenam optaverat^ ne Caesar salTus rediretss 
ex ea peregrinationC; quam parabat; et adiecerat idem 
omnes et touros et Yitulos optare. Faenmt, qui illa 

2 erat rara GF mira F i| 3 crudelitatem item N -itate item 
N*0 |l 6 Tib H tiber B tiberio (tyb. H) H'B'O |{ 10 totam | 
placeoat (at a m. j9) K ^dacuit 0 H U exp ectan tnr M excepta* 
bantur || 13 üb. NB tib' GF iyberii X | caes. BB | ezstipa G 
habens ex annlo et em K ectypam em. Gertz | gcmmam '| 
16 maris M Macro GJoeckner \\ 17 quoi Grut. quo KEP cui M 
quando a ex o, ndo in ras.) G | nectabantur MP j| 18 insidias 
I ebriü//^//// (sub ras. ex) W | extrahit K^M | maro (o in ras.) 
HL II 19 amotam P || 22 couuiuum j uocabit N-M uocauit KEP 
uocauerit G || 23 aügo N£ || 24 iam otn. U || 25 in c^nam M | 
ne cesy^' B corr. TS* 



Digitized by Google 



DE BENEFICUS LIB. HL CAP. 26-28 7S 

diligeuier aadirent Ut primum düuxit, servus, qui 
cenanti ad pedes steterat, narrat, quae inter cenam 
ebrius dizisset, et hortotur, ut GaeBarem occupet atque 
ipse S6 deferat. Usus consilio descendenti Gaesari » 

socenxrit et, cum malam mentem liabuisse se pridie 
iurasset^ id ut in se et in filios suos recideret, optayit 
et Caesarem, ut ignosceret sibi rediretijue in gratiam 
secum, rogavit. Cum dixisset se Caesar facere: ,yNemo" 3 
inquit ,,credet te inec um in gratiam redisse, nisi ali- 

10 quid mihi donaveris'^, petitque iion iastidiendam etiam 
a propitio summam et inpetravit. Caesar ait: ,^Mea 
causa dabo operam, ne umquam tibi irasear/^ Honeste 4 
fecit Caesar^ quod ignovit^ quod liberalitatem dementiae 
adiedt; quicumque hoc audieiit ezemplum; necesse est 

15 Oaesarem laudet^ sed cum servum ante laudayerit. Non 
expectas, ut tibi narrem manu missum, qui hoc fecerat; 
nec tarnen gratis: pecuniam pro libertate eius Caesar 
numeraverat. 

Post tot exempla num dubium est, quin bene- 1 XXVIH 
to ficium aliquando a servo dominus accipiat? Quare 
potiuB persona rem minuat^ quam personam res ipsa 
eobonestet? Eadem Omnibus principia eademque origo; 
nemo altero nobilior, nisi cui rectius ingenium et arti- 
bus bouis aptius. Qui ünagines in atrio ex^onunt et 2 
» nomina famUiae suae longo ordine ac multis stemmatum 
inligata flexuris in parte prima aedium conlocant, non 
noti magis quam nobiles sunt? Unu.s omniiiiu jjarens 
mundus est, sive per splendidos sive per sordidos gra- 
dus ad hunc prima cuiusque origo perducitur. Non 
est^ quod te isti decipiant, qui^ cum maiores suos 

8 steterat et audierat, quae . . drd&set, hortatur (et sa. m. 1) 

IC I 8 et am. OP(10 I caesar || 5 mala (i super a alt. ss.) B || 
6 reccideret (e tert. eo; i) V || 9 credet GP credit NKH || 10 fasti- 

diendum B* | etiam om. GP \\ 15 caesar ] ronlnnfl-inprit 
rasis con G | Non (o ex a) G Num Lps. || 16 maiium 
17 tarnen ingratus p. M | ces U 19 num] non GP | qui 
26 hac N'B |1 28 gratos 



üigiiized by Google 



74 



L. ANNAEI S£NECAE 



recensent^ ubicumque nomeu iulustre ddecit, illo deum 

3 infulciunt* l^eminem despexeris^ etiam si circa illum 
obsoleta sunt nomina et panun indulgente adiuta for- 
tima. Siye Ubertini ante tos habentur sive serri sive 
exterarum gentium homines, erigite audacter animos s 
et; quidquid in medio sordidi iac^ transilite; expeetat 

4 vos in suniiiiü magna nobilitas. Quid superbia in 
tantam vanitatem adtollimur, ut beneficia a servis in- 
dignemur accipere et sortem eorum spectemus obliti 
meritorum? Servum tu quemquam Tocas, libidinis et lo 
gulae seryus et adulterae, immo adolterarum commune 

6 mancipium? Servum Tocas quemquam tu? Quo tan- 
•dem ab istis gerulis raperis cubile istud taum circum- 
ferentibos? quo te penulati in militum qoidem non^ 
Tolgarem cultum subomati, quo, inquam, te isti effe-xs 
runt? ad ostiuni alieuius ostiarii, ad hortos alicuius 
ne ordinarium quidem habentis officium; et deinde 
negas tibi a servo tuo beneficium daii passe, cui oscu- 

6 luDi alieni servi beneficium est? Quae est tanta animi 
discordia? eodem tempore servos despicis et colis, im- ao 
periosus intra limen atque inpotens^ humilis foris et 
tarn contemptus quam contemuens; neque enim ulli 
magis abiciunt animos, quam qui inprobe tollunt, nulli- 
que ad calcandos alios paratiores, quam qui contumelias 
facere accipiendo didioeruut u 
XXIK 1 Dicenda baec fuerunt ad contundendam iusoleutiam 
hominum ex fortuna pendentium vindicandumque ius 
beneficii daiidi äervis, ut filiis quuque vindicaretur. 

1 repensentN^ | ill. (inl. HB illustrare M) fecit i. d. fulgiunt 
(fugiunt GMP) 0 corr. Salmasim demum fugiunt adscr. 
fingnnt |t 8 disp. B || 3 indulgenter {r ex b) & \ adiutam P || 
4 habent 0 corr. «o f| 0 ex(B)pTOtemtt8 0 eorr. m des^ctemiis 

CrfUt. II 13 quempiani M quemqne P '! 13 circumfurentibuß M || 
15 te teste eff. M || le hostium N^GMP | hostiari H* -arii G l| 
19 est <i8ta^ t. Wsg. \\ 22 contentus | contempnis (-mnis lf*BO) 
0 corr. OD I illi G || 23 multiquae || 26 insolentium B* || 
27 iudicandiimqne G || 28 ut co aut a G ut a 0 | filis [ uiadi- 
caretur -arentur 0 



Digrtized by Google 



DE BENEFICnS LIB. m. CAP. 29 75 



Qaaeritur enim, an aliquaudo liberi maiora beneficia 
dare parentibus suis possint^ quam acceperint. 

lUttd conceditnr rnnltoB filios maiores potentiores- 2 
que eztitisae quam parentes suos; aeque et illud 

5 meliores fnisse. Quod si oonstat^ potest fieri^ ut me- 
liora tribuerint, cum et fortuna iilis liiaior esset et 
luelior voluntas. „Quidquid" inquit ,,est^ quod det 3 
patri filius, utique minus est, quia hanc ipsam dandi 
facultatem patri debet. Ita numquam beiieticio vincitur, 

10 cuius beneficium est ipsum, quod yiucitur/' Pnmum 
quaedam initium ab aUis trahunt et tarnen initiis suis 
maioia sunt; nec ideo aliquid non est maius eo^ quo 
coepit, quia non potuisset in tantum procedere^ nisi 
coepisset. NuUa non res principia sua magno gradu 4 

utransii. Semina omnium rerum causae sunt et tarnen 
minimae partes sunt eorum, quae gignunt. Adspice 
Rhenum, adspice Eup braten, umnes denique inclutos 
anmes: quid sunt, si illos illic, unde efflunnt, aestinies? 
quidquid est, quo timentur, quo nommautur, in pro- 

«0 cessu paraveruni Adspice trabes, siye procehtatem 6 
aestimeSy altissimas, sive crassitudinem spatiumque 
ramorum, latissime fusas: quantulum est Iiis conpara- 
tum illud, quod radix tenui fibra conplectitur? Tolle 
radieem: nemora non surgent, nec tanti montes yestien- 

S5 tur. Innituntur fnndamentis suis templa excelsa urbis; 
tarnen, quae in firmamentum totius operis iacta sunt, 
latent. Idem in ceteris evenit: principia sua semper 6 
sequeus magnitudo obruet. Non potuissem quicquam 

3 concedetur H 4 illos G j] 7 dat (o || 10 quo Mg. \\ 
12 ^a^ quo Fitic. <^ex^ quo Gertz || 14 uon nuUa ss. || 17 rhenum. 
(r m ro«.) Q hyenum P I inclutos H inolitos (inditos 0) V'O II 
1$ Quod 8i illos 6886 illic X I illinc CFWMueUer ) 19 qnod 
t. qnod X I censentur MueUer j nominentur |{ 22 romanorum 
1. fusum K I quantum G || 23 Tolle — uestientur post parauerunt 
(r. 20) 0 huc tramp. Haase \\ 25 excelsa scripsi et lila 0 et tecta 
Thomas et cnlmina J. MueUer \ urbis uienia GP || 27 iatet j 
pr^ajecipua 0 corr. « jj 28 trequens G [ obruit cd 



üigiiized by Google 



76 



consequiy uisi parentum beueficium antecessisset; sed 
non ideoy quidquid consecutus sum, minus est eo, sine 

7 quo consecutns non essem. Nisi me nutrix aluisset 
infantem^ nihil eorom, quae consilio ac manu gero^ 
facere potuissem nec in hanc emergere nominis clari- 5 
tatem^ quam ciyili ac militari industria merui; num- 
quid tarnen ideo maximis operibus praeferes nutricis 
oiiicium? Atqui quid interest, cum aeque sine patris 
beneficio quara sine nutricis iio]i ])otuerim ad ulteriora 

8 procedere? Quod si initio meo, quidquid iam possum, 10 
debeo^ cogita non esse initium mei patrem^ ne avum 
quidem; Semper enim erit ulterius aliquid, ex quo 
originis proximae origo descendat Atqui nemo dicet 
me plus debere ignotis et ultra memoriam positis 
maioribus quam patri; plus autem debeo, si hoc ipsum, is 
quod genuit me pater meus, maioribus debet. 

XXX 1 „Quidquid praestiti patri ^ etiam si magnum est, 
iiifra aeatiLLiationem paterni muueris est; quia non esset, 
si non genuisset." Isto modo etiam, si quis patrem 
meum aegrum ac moriturum sanaverit, nihil praestare 20 
ei potero, quod non beneücio eins minus sit; non enim 
genuisset me pater, nisi sanatus esset. Sed Tide, ne 
Ulud verius sit aestimari, an id, quod potui, et id, 
quod feci, meum sit, mearum Tirium, meae yoluntatis. 

2 Illud, quod natus sum, per se intuere, quäle sit: ani- » 
madyertis exiguum et inoertum et boni malique com- 
munem materiam, sine dubio primum ad omnia gradum, 

3 sed non ideo maiorem omnibus, quia prmiud est. Ser- 

5 in om. | emergere (ei prius in ras.) N ,j 8 at quidquid 
(quicq. F) int. NBP at quid int. H'M aut quicquam int. Q corr. 
Gertz II 9 potuerit 0 corr, X' | adnlteria oraV^ I| 10 possam ojii.ir^,| 
11 inicii mei non eaae IC | neo G || 18 enim om» KP' | erit om. 6 I 
13 discindat | dicet V'P dicit {sed ici in ras. K) 0 || 15 ipsud 
II 16 debeo Phw. debctnr Gertz l| 17 y^raesti G prestiti in 
prestat corr. || 18 essit N essem N*0 j| 22 s-anatus (sa in 
ras.) G natns (ga sff. P*) 0 || 23 potui — feci G potuit — fecit 
0 II 25 aiiimadvertes Lps. jj 27 gratum 0 corr. a> Jj 2S primus N 
primum (est pr. G) N*0 



Digitized by Google 



D£ BEKEFICnS LIB. III. CAP. 30. 31 77 



vavi patrem meum et ad «ummam provexi dignitatem 
et principem urbis suae feci nec tautum rebus a nie 
gestis nobiUtayi, sed ipsi quoqae gerendarum ingentem 
ac facilem nee tutam minus quam gloriosam dedi 

5 materiam; honoies^ opes, quidquid humanos ad se ani- 
mos rapit, congessi^ et cum supra omnes atarem, ixifra 
illum steti. Die nune: ,,Hoc ipsum^ quod ista potoisti^ 4 
patris munus est^^; respondebo tibi: ,,Est prorsus, si 
ad ista facienda nasci satis est; sed si ad bene viven- 

10 dum minima portio est vivere et id tribuisti, quod 
cum feris mihi et animalibus quibusdam minimis, qui- 
bu&dam etiam foedissimis commune est^ noii tibi ad- 
serere^ quod non ex tuis beneficiis, etiam si nan sine 
tuifi, oritur « 

15 Puta me yitam pro yita reddidisse: sie quoque l XXXI 
munus tuum Yici^ cum ego dederim sentieiitiy cum sen- 
tiens me dare, cum vitam tibi non Toluptatis meae 

causa aut certe per voluptatem dederim, cum tanto 
maius sit retiner e spiritum quam accipere, qiianto 
so levius mori ante mortis metum. Ego vitam dedi sta- 2 
tim iila usuro, tu nescitiiro, an vivenjt; ego vitam dedi 
mortem timenti, tu vitam dedisti, ut mori possem; ego 
tibi yitam dedi consummatam^ perfectam^ tu me ex- 
pertem rationis genuisti^ onus adienum. Vis scire, quam 3 

16 non sit magnum benc^eium vitam sie dare? expo- 
suisses: nempe iniuria erat genuisse. Quo quid colligo? 
minimum esse beneficium patris matrisque concubitum; 
nisi accesserunt alia, quae prosequerentur hoc initium 
mnneris et aliis officiis ratum facerent. Non est bonum 4 

30 vivere, sed bene vivere. At bene vivo. Sed potui et male; 

5 animo humanus a. s. animus M || 6 cong. ei; cum 
Gertz II 12 fidissimis | noUit tibi || 13 si non add. <5 \\ 
16 cum alterum om. M consenti'pns GP J 18 pro uoluptate M || 
21 tu om. I viverem Erasrims j 23 uitam tibi d. GP dedi tibi 
u. M II 25 deformem^ exposuisses J. Muellcr exposuisse est 
GP II 26 Quo quidem M quicquid coli. GP m 28 accesseriut GP \ 
alta P I persequerentur G || 30 potuit male 



Digitized by Google 



78 



L. ANNAEI SENECAE 



ita hoc taut Hill est tnimi, qiiod vivo. Si vitam inpuf as 
mihi per se^ nudam, egentem consilii^ et id ut maguum 
bonum iactas, oogita te mihi iupiitare moscarum ae 

6 yenmum bonum« Deinde^ ut nihil aliud dicam^ quam 
bonia artibus me studuisse et cnisum ad rectum iter s 
yitae derezisse. in ipso benefieio tuo maius^ quam quod 
dederas, recepisti; tu enim me mihi rüdem, inperitum 
dedisti, ego tibi filium, qualem genuisse gauderes. 
XXXII 1 Aluit ine pater. Si idem praesto, plus reddo, 
quia non tan tum ali se, ned a filio ali gaudet et lo 
maiorem ex animo meo quam ex i]isa re pereipit 
voluptatem, illius aiimenta ad corpus tantum meum 

2 pervenerunt. Quid? si quis in tantum processit, ut 
aut eloquentia per gentes notesceret aut iustitia aut 
belUcis rebus et patri quoque ingentem circumfunderet is 
faijjiam tenebrasque natalium suorum clara luce diacu- 
terety non inaestimabile in parentes suos ben^cium 

d contulit? An quisquam Aristonem et Gryllum nisi 
propterXenopliüutciü ac Platouem filiosnosset? Sophro- 
niscuui Socrates expirare non patitur. Ceteros enume- so 
rare lonsrum est, qui durant ob nullam aliam causam, 
quam quod illos liberorum eximia virtus tradidit poste- 

4 ris. Utrum maius beueücium dedit M. Agrippae pater 
ne post Agrippam quidem notus, an patri dedit Agrippa 
navali corona insignis, unicum adeptus inter dona mili- ss 
taria decuS; qui tot in urbe maxima opera ezcitaTit, 
quae et priorem magnificentiam yincerent et nulla 

5 postea vincerentur? Utrum Octavius maius beneficium 

8 nt am. X || 5 et . . derexisse Gerts ut . . direzissem VBK 
nt . . dirigerem || 9 Aliud P | 10 alisse F aluisse (tanto 
maluisse; u super o B) H*0 üorr. ^ N 18 uoltuitatem M {[ 13 Quod 

Q et in ras. K j| 14 loqnentia p. gcntc notescerit N corr. N* in- 
uotesceret N'F || 16 discuterat NM| 18 an/'/////// quisquam {sub 
ras. est) N | crillum 0 cirillum || 19 xenofonte aut 0 | 
pla///y5//toneDi N |1 23 magiB | m. NB6P |j 27 magnitudinem 
Q I mnceret | et a nulla || 28 maiua (m ras. P; ullum 
(illnin B) benefieiimi BOHP 



Digitized by Google 



D£ fi£:K£FICIIS LIB. ÜI. CAP. 82. 83 



79 



dedit £lio an patii diyus Augustus^ quamvis illum 
umbra adoptivi patris abscoBdit? Quantam cepisset 
Toluptatem^ si illum post debellata anna ciTÜia yidisset 
seenrae paei praesidentem, non adgnoscens bonum suum 

5 nee satis credens^ quotiens ad se respezisBet^ potuisse 
illnm Timm in domo sua nasci! Quid nmie eeteros 
persequar, quos iam coiisunipsisset oblivio, nisi illos 
filiornm gloria e tenebris eruisset et adhuc in luce 
retineret? Deinde, cum quaeramus, non qiiis filius 6 

10 patri maiora beneficia reddiderit, quam a patre acce- 
peraty sed au aliquis possit maiora reddere, etiam si^ 
quae rettuli^ ezempla nondum satis faciunt uec bene- 
ficia parentinm snomm superiacinnt: capit tarnen Hoc 
natura, qnod nondum uUa aetas tnlit. 8i singula 

ispatemomm meritorum magnitudinem exuperare non 
posBunt^ plura in nnnm congesta superabnnt. 

Servavit in proelio patrem Scipio et prae- 1 XXXIII 
textatus in hostes ecum concitavit. Parum est, quod, 
ut peryeniret ad patrem, tot pericula maximos duces 

so cum maxime prementia contempsit, tot obpositas diffi- 
cultates, quod ad primam pugnam exiturus tiro per 
yeteranormn corpora cncnrrit, quod annos suos transi- 
luit? Adice, ut idem patrem reum defendat et con- 2 
spirationi inimicorum potentium eripiat, ut aLterum 

s$ iUi consulatum ac tertium aliosque honores etiam con- 
snlaribuB eoncupiscendos congerat, ut pauperi raptas 
belli iure opes tradat et, quod est militaribus viris 
speciosissimum, divitem illum spoliis etiam hostilibus 
faciat. Si adhuc parum est^ adice^ ut provincias et a 

1 filiü I ac M I illam umbram M || 2 adoptaui adop- 
timi K I abscondat ? {| 4 adagnoscens BKP || 6 resp. ad se GP || 
7 prosequar 0 eorr, a> y 8 e ITH a G et BP { eripuisset O ' 

9 qnaeremus N | num O non quaeranms, niim Waldaestel \\ 

10 acceperit || 13 parentum N^OM | superiniciunt 0 corr. 
Salmasius \\ 14 illa M | singnli M i| 17 Seriia |! 18 hoste/// 
eecum N | concitat 0 corr. o; mi et deleto equo concitato || 
80 quam max. j| 22 animos M i transilit (lit in ras.) M -iuil 
OP|i23 conspiratione N'K^ ([ 28 cUainJ om. M et N 



Digitized by Google 



«0 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



extraonlinaria imperia continiiet, adice, ut dirutis maxi- 
mis urbibus Romani imperii sine aemulo ad ortus 
occasusque veutori defensor et conditor maiorem nobi- 
litatem nobiliviro adiciat, dici Scipionis patrem: dubium 
est^ quin generandi yolgare benefieium vicerit exinua 5 
pietas et Tiitus ipsi xxAi nescio utnuu maius prae- 

4 flidinm adferens an decus? Deinde, si hoc parum est, 
finge aHqa«m tomenta potris discnssisse, finge in se 
traiistulisse. Idcet tibi, in quaiitum velis, exteiidere 
beneficia iilii, cum paternum niuiius et siraplex sit et 10 
fftcile et (lanti voluptarium, quod necesse est iile raultis 
dederit, etiam quibiis dedisse se nescit, in quo con- 
sortem habet, in quo spectavit legem^ patham, praemia 
patnmiy domus ac familiae perpetuitatem, omnia potius 

6 quam eiiii^ quoi dabat. Quid? si quis sapientiam con* it 
aeeutus haue patri tradiderit, etiamniiTic disputabinras^ 
an mains aliquid iam dederit, quam aceeperat, cum 
vitam beatam patri reddiderit, acceperit tantnm Titam? 

XXXIV ,,Sed patris" inquit „beneficiuin est^ quidquid 
facis, quidquid praestare illi potes/' Et praeceptoris ao 
mei, quod institutis liberalibus profeci; ipsos tarnen, 
qni tradiderimt illa, traDScendnniis, utique eos, qui 
prinia eiementa docuerunt, et quamvijs sine illis nemo 
quicquam adsequi posset, non tarnen, quantumcumque 
quis adsecutus est, infra illos est. Multum inter prima n 
ac mazima interest, nec ideo prima maximorum instar 
sunt, quia sine primis mazima esse non possont. 

XXXV 1 Iam tempus est quaedam ex nostra, ut ita dicam, 
moneta proferre. Qui id beneficium dedit, quo est 

1 continet 0> || 4 nobili ////// (sub ra». tmi) H | dici If 

die 0 II 5 nie erat 0 corr. oo || 10 fili {| 11 et Haase sed 0 sed 
et Pinc. I dandi | uoluntarium 0 corr. Pinc. \ illi \ 
12 noscit M H 14 patnmm jl 15 quoi Gei't2 quod 0 cui || 
16 reddiderit | dispotauimus || 17 iam tarn (dam 
suprascripta t N) HE dekt B* om. GMP m. illi quiddam Gertz \ 
acceperit N* || 18 accepit G || 19 et p. 81, 8 benefici///um {sm 
ras, o) K II 20 potest K || 81 institois || 25 intra GF || 29 pro- 
ferri (» I Qtdd b. G Qui b. M 



Digitized by Google 



DE BENEFIGÜS LIB. UI. GAP. d4-*36 81 



aliquid melius^ potest yinci. Pater dedit £lio vitam^ 
est autem aliquid yiia melius: ita pater yinci potest^ 
quia dedit benefieion^ quo est aliquid melius. Etiam- 2 
nnnc; qui dedit alicui Titam^ si et semel et iterum 
liberatus est mortis perieulo^ maius acoepit beneficium 
quam dedit; pater autem vitam dedit: potest ergo^ si 
saepius periculo mortis liberatus a filio fuerit, maius 
beneticiimi accipere quam dedit. Qui beneficium accipit, 3 
maius accipit, quo magis eo indiget; magis autem 
indiget vita, qui vivit, quam qui natus non est, ut qui 
ne ludigere quidem onmino possit: maius ergo bene- 
ficium accipit pater ^ si yitun a filio accipit, quam 
filius a pntre^ quod natus est. ^^Patris beneficia yinci 4 
a filii bcoieficiis non possunt. Quare? Quia yitam acce- 
pit a patre, quam nisi acoepisset^ nulla dare beneficia 
potnisset/^ Hoc commune est patri cum Omnibus, qui 
vitam alicui dederunt; non potuissent enim icferre 
gratiam, nisi yitam accepissent. Ergo nec medico 
gratia in maius referri potest (seiet enim et medicus 
vitam dare), nec nautae, si naiifra^iim siistiiHt. Atqui 
et herum et aliorum, qui aliquo modo nobis yitam 
dederunt, beneficia yinci possunt: ergo et patrum pos- 
sunt Si quis mihi beneficium dedi^ quod multorum 6 
beneficiis adiuTandum esset^ ego autem iUi bweficium 
dedi id, quod nullius egeret adiutorio, maius dedi quam 
accepi; pater filio yitfun dedit perituram^ nisi multa 
accessissent, quae illam tuerentur; filius patri si dedit 
vitam, dedit eam, quae nullius desideraret auxilium in 
hoc, ut permaneret: ergo maius beneficium accepit a 
filio pater, qui yitam accepit, quam ipse üli dedit. 

Haec non destruunt parentium yenerationem i XXXYI 

4 quid |! 5 periculo om. KKM a morte vt vid, 

N' a per. mortis N*' jj 9 quo maius RGP || 13 uinci om. W nnde 
non p. aequari, quia Pfennig \\ 14 liiiis M j| 19 gratiam | • 
in maius gratia GP || 20 naufragium M || 22 ben. uincit {del. 
m. 2) uinci N | et ergo et R \\ 25 dedi(/ [mh ras. t) bis N || 26 peri- 
tnra Tl^ | mtiltam P jj 27 accesisset q. illa jj 28 desiterarit 

SaHHy^g OV^fLX X. 2 ed. Hosiua. 6 



Digrtized by Google 



82 



L. ANNA£I S£N£CA£ 



nec deteriores illis liberos faciimt, iiuino etiam luelioresj 
natura enim gloriosa virtus est et anteire priores cupit. 
Alacrior erit pietas, si ad reddenda beneficia cum vin- 
cendi spe venerit. Ipsis patribus id Tolentibus laetis- 
que contigerit, qaoniam pleraque sunt, in quibus 

2 nostro bono Tincimur. Unde certamen tarn optabile? 
ande tantam felicitatem parentibus^ ut fateantur ipsos 
liberomm beneficiis inpares? Nisi hoe ita iudicamtis, 
excttsationem damus liberis et illos fiegniores ad refe- 
rendam gratiam ftcimus^ quibus Btunulos adicere debe- 
mos et dicere: 

„Hoc agite, optimi iuvenes! Proposita est inter 
parentes ac liberos honesta contentio^ dederint maiora 

3 an receperint. Non ideo vicerunt, quia occupavenuit; 
smnite modo animum^ qualem decet^ et deficere nolite: 
Yixicetis optantes. Nec desunt tarn pulcliro certamini 
dttces, qui ad similia tos cohortentor ac per yestigia 
sua ire ad yietoriam saepe iam partam ex pareatibiui 
inbeani 

XXXVn 1 Vicit Aeneas patrem, ipse eins in infantia leve 

tutunique gesiamen^ gravem senio per media hostium 
agmina et per cadentis circa se urbis niirias ferens, 
cum conplexiis sacra ac iienates deos religiosus senex 
non simplici vadentem »arcina preineret; tulit illum 
per igues et (quid non pietas potestV) pertulit colen- 
2 dumque inter conditores Romani imperii posoit. Yicere 
Siculi inyenes: cum Aetna maiore vi peragitata in 



1 illi II 2 et] ut X 1 8 ]^etaB filiorom ad M | cum (con 
adser* uicendi^//euenerit (uinc. V uincendis se (-duae 
R) uenerifc RGP uincendis se nonernn ipsis M corr. cu I| 4 ipsis M 
ipsi 0 I laetisque (let. M) N^M. iegisque 0 11 6 optnile | 
7 ipso se ipsoB M jf 8 12 haec M || 9 reierandam H" ! 
13 nonoste bonesti contento | dederintne || 15 auiite 
• ut uincatis 6P || 16 optates H^B | certaminis U 17 uos am. P II 
18 partam Sraamm ^aratam 0 an patratam ? || 80 in add. Pme, \ 
infantiae V* | 81 ostium HB | 88 cadentes K | xmaea ////// f. V jj 
88 qae om. H || 87 invenes, qui cum Oertss 



Digitized by 



DE BENEFICUS LIB. 111. CAP. 37. 38 



83 



urbes, in agros, in magnam insulae partem effudisset 
incendiuni; vexerunt parentes suos; discessisse creditum 
est ignes et utrimque flamma recedente ;limitein ad- 
apertum, per quem transcurrerent iuyenes dignissimiy 
s qm magna tuto auderent. Yicit AntigonuSy qui^ cum 8 
ingenti proelio saperassei» hostem^ praemiom belli ad 
patrem iranstulit et imperium* illi Cypri tradidit; hoc 
est regnum noUe lemarBi eum possis. Yicit patrem 4 
imperiosnm quidem Hanlius^ qui^ com ante ad tempus 

10 relegatus es.set a patre ob adiilesceiitiam brutam et 
hebetem, ad tribunum plebis, qui patn suu diem dixerat, 
venit petitoque tempore, quod ille dederat sperans fore 
proditorem parentis invisi, (et bene meruisse se de 
iuvene credebat, cuius exilium pro gravissiiiio crimine 

15 inter alia Manlio obiciebat) nanctus adulescens secre* 
tum stringit occoltatum sinu fermm et: ^^isi inraa'^ 
inquit ^^te diem patri remissomm^ hoc te gladio trans- 
fodiam. In tua potestate est^ uiro modo pater mens 
accusatorem non habeat.^ InraTit tribxinus nec fefellit 

20 et causam actionis omissae contioni reddidit. Nulli alii 
licuit iiipune tribunum in ordinem redigere. Alia iXXXVIH 
ex aliis exempla sunt eoruni^ qui parentes suos peri- 
culis eripuerint, qui ex infimo ad summum protulerint 
et e plebe acervoque ignobili numquam tacendos sae- 

S6 culis dederiut. Nulla vi Terborum, nulla ingenü facul- 2 
täte ezprimi potest^ quantum opus sit, quam laudabile 

1 orbes in agro i. m. insulame | efin ///////// diaset 
V* 1 a patres suos V | 8 recedentem | 4 transcurrent || 

8 audirent V& 1 11 if$ pls HB eorr. IT* adiens plel> M | diz. diem 
0P II 12 petitoque GP petito 0 gwiire Gertz infra obiciebat <at> || 
13 inuiti (u ex hV) 0 eorr, Pinc. immitis Opsopoeus \\ 16 occul- 

tum M II 17 rp '// missurum N possi^ reo reTn || 18 potestatem 
I utrum N'G | modo om. 0 |1 19 an non |j 20 ^a^pmiss(a)e 
0 corr. Ficl'fH || 21 ordine || 22 giios om M || 23 eripueriut M" 
-erunt N-0 \ buinmum U- aimium S biamuain (-ma G) 0 | pro- 

ttderent V protaUnint (o ex e B)ir'0 |[ 84 acerboque (accerbo- 
quae H) 0 praeter MS | et ignob. GP J inirabili || 25 dederint 
V -erant IPO | aebomm | ingenti V* | 86 qnantos 

6* 



Digitized by Google 



84 L. ANNAEi SENECAE DE üEis. EXB. Ui. CAP, 38 



quamque numquam memoria hominum exiturum, posse 
hoc dicere: ^^Parentibus meis parui, cessi iniperio eorum^ 
sive aecnm sive iniciim ac durum fuit, ubseqiientem 
submissuiiique nie praebni; ad lioc imiim contumax 
3 fui, ne beneficiis vincerer/^ Certate, obsecro vos, et 5 
fessi quoque restituite aciem. Felices^ qui viucent, 
felices, qui vincentur! Quid eo adulesoente praeclarius, 
qjai £uibi ipsi dicere poterit (neque enim est fas alteri 
cUcere): ,,Patreni meum ben^eüs Tici^? Quid eo for- 
tuBatiuB gene^ qui onmibus ubique praedicabit a fiUo 10 
se suo beneficiis victom? Quid auiem est felicius 
quam ibi cedere?^' 

1 numquam a mem. GP |] 3 siue siue inimicnm N siue 
iniqum N'B 1 fuit ac (Innim GP || 6 restui 'S reatuite restituti 
P I Vincent Mg. uincuut S uincerent N uicennt N-0 || 7 umcun- 
tax 8 I Quid — uici om, GF U 8 potaerit K | fas est X8 || 
9 dioafc S y 10 praedicauit IT^ | U suo se 0P8 1 U cadere 
(e supra a m. j3) B cfdeie V* 

t» ' AVHII SBHBGAB nTSTITVTlOnS : ORATOBIAE : UBER, m EXPL. 
XRCl*T • LZBSB - im * FBUCITSB. 21 



L. AKNAEI SENECAE 

AD 

AEBÜTIUM UBEEALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBEB lY 

Ex Omnibus^ quae tractavimus, Aebuti Liberalis, il 
potest videri nihil tarn necessariuni aut magis, nt ait 
Sallustius, cum cura dicendum, quam quod in maiiibus 
est: an benefiGiom dare et in vicem gratiam referre 

5 per se res expeteadae sint. InTemuntaiy qoi honesta 8 
in mercedem colant quibusque non placeat yirtus 
gratuita: quae nihil habet in se magnificnm, si quic* 
quam venale. Quid enim est turpius, quam aUquem 
conputare, quanti vir bonus sit, cum virtus nec lucro 

10 invitet nec absterreat damno adeoque neminem spe ac 
pollicitatione corrumpat, ut contra inpendere in se 
iubeat et saepius in nitro tributis sit? Calcatis ad 
illam utilitatibus eundum est; qiiocumque vocavit, quo- 
cumque misity sine respectu rei familiaris, interdum 

uetiam sine uUa sanguinis sui pandmonia vadendum 

8 SäU. Jug. 54, 1 

5 Bimt X g 6 placeant rasa n V 1 9 lucro F Incrum VB0 
et in ras. X ad Ittcnun || 12 util. ad illam GP || 13 eundem 
H II 15 uUam . . parsimoxiiam 



üigiiized by 



8G 



L. ANNAEI SENEOAE 



8 nec miiquam mperinm eius detractandum. ^^Quid con- 
Bequar^ inquit^ „d hoc fortiter, si hoc grate fecero?** 
Quod feceris; nihil tibi extra promittitur. Si quid 
commodi forte obvenerit, inter accessiones numerabis. 
Rerum honestarnm pretium in ipsis est. Si honestura 6 
per se expetendum est, beneficium autem honestum 
est, non potest aÜA eius coudicio esse, cum eadem 
natura sit. Per se autem expetendum esse honestum 
saepe et abunde probatum est. 
n 1 In hae parte nobis pugna est cum Epicureis, de- lo 
licata et umbratica turba in conyivio suo philosophan- 
tium, apud quos Tirtus yoluptatum mhustra est, Ulis 
paret; illis deservit, illas supra se videt. „Non est" 

2 inquis „voluptas sine virtute/' Sed quare ante virtutem 
est? De ordine putas disputationem esse? de re tota 15 
et de potestate eius ambij^itur. Non est virtus, si 

^ sequi potest; primae partes eius sunt, ducere debet, 
imperare, summo loco stare; tu illam iubes signum 

8 petere. ^^Quid^^ inquit „tua refert? et ego sine virtute 
nego beatam yitam posse constare. Ipsam Toluptatem, so 
quam sequor, cui me emancipavi, remota illa inprobo 
etdamno. De hoc uno disputatur; utrom virtus summi 
boni causa sit an ipsa summum bonum." Ut hoc unum 
quaeratur, ordinis tantum existimas mutationem? Ista 
vero confusio est et rnanifesta caecitas primis po- 25 

4 strema praeferre. Non mdigiior, {jund post voluptatem 
ponitur virtus, sed quod omnino cum volnptate, con- 
temptrix eius et hostis et longissime ab illa resiliens^ 
labori ac dolori familiarior, TirUibus incommodis, quam 
isti effeminato bono. 

1 detrectandam M 1| 2 fort, si hoc 07n. MP* || 3 quid 
forte obu. comrn. GP || 7 potes \\ [10 deligata || 12 illas 
paret ^et eo; a m. ^) N || 13 uidit || 14 iniquis IIB inquit (o \\ 
Iff ordinem | putas 0 disputas (u ex o S) 0 in bis jkutas 
Gerte | disputatio enim est V | derotata 1 16 sed aequi M || 
17 smnus P II 18 tu in ras. V || 19 inqui& B* | tu tua 6 || 80 uolun> 
tatem P || 21 secor sequar M { mancipaui 00 || 25 confessio V|| 
27 uoluptate S uoL conferator 0 unde confertur Erammts 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. IV. CAP. 2-4 



87 



Inserenda haee, mi LiberaliSi fuerunt, qoia bene- i in 
fidmn, de quo nunc agitmv dare Tirfeatis est et tur- 
pissimnm id causa nlHus alterins rei dare^ quam at 
datum Sit. Nam si redpiendi spe tribummns, locu- 

s pletissimo cuique, non dignissimo daremus; nunc vero 
diviti inportuno pauperem praeferimus. Non est bene- 
ficium, qiiod ad fortunam spectat. Praeterea, si^ ut 2 
prodesseiinis, sola nos invitaret utilitas, minime bene- 
ficia distribuere deberent, qui facillime possent, locu- 

10 pletes et potentes et reges aliena ope non indigentes; 
di vero tot munera, quae sine intermissione diebus ac 
noctibus fundimt, non darent; in oninia enim Ulis 
natura sua sufficit plenosque et tutos et inviolabiles 
praestat; nulli ergo benefidum dabnnt^ si una dandi 

16 causa est se intueri ac suum commodum. Istud non 3 
bcneficiuiii, sed feiius est circumspicere, non ubi optime 
ponaS; sed ubi quaestuosissime babeas, unde facillime 
tollas. Quod cum longe a dis reTiiotum sit, sequitur, 
ut inliberales sint: nam si una beneticii dandi causa 

Msit dantis utiiitas, nulla autem ex nobis utilitas deo 
speranda est, nulla deo dandi beneficii causa est. 

Scio^ quid hoc loco respondeatur: i^taque non dat i IV 
deus beneficii^ sed securus et ned^ns nostri/ ayersus 
a mundo aliud agit aut; quae maxima Epicuro felicitas 

»yidetur, nihil agit, nec magis illum beneficia quam 
iniuriae tangunt." Hoc qui dicit, non esaudit pre- 2 
cantium Yoces et undique sublatis in caelum mambus 

M Epie, fr. 364 Us, 

1 mi o lib. M mihi Ub. 1 3 iUius H»pi | ull. alt. rei 
oansa Sieahye \\ 4 spe/y///// trib. V | 6 ^bonimi]> pauperem 
Gerte | praeferamus 0 eorr. co praeferam Orut, ) 9 posaunt 
Koch II 18 inuiolauile K 8 add. || 14 danda P o/n a j| 16 fenum 

II 19 utin liberales (es ex is) 'S uti liberales P | beneficia 
beneficium M j c. est Mg. [| 20 dantis G datis N dati N*0 || 
22 ita non M {j 23 aduersus || 24 maxim || ^6 Hoc dicit: 
non Gronov | peccantium 6 



Digitized by Google 



88 



L. ANNAEI SENECAE 



Tota facientiuin privata ae publica; quod profecto non 
fieret, nec in hunc furorein omues profecto mortales 
conseusissent adloquendi surda numina et inefficaces 
deoSy nisi nossemus illomm benefida nunc oblata ultro^ 
nimc orantibua data^ magna, tempestiva^ ingentes minas 5 
8 interveatu suo solveixtia. Quis est autem tarn miser^ 
tarn neclectns, quis tarn doro fato et in poenam geni- 
tnS; ut non taniam deorum mnnificentiam senserit? 
Ipsos illos conplorantes sortem suam et querulos cir- 
cumspice: invenies iion ex toto beneficiornm caelestium j,o 
expeites, neminem esse^ ad quem non aliquid ex illo 
beuigüissimo fönte manaverit. Parum est autem id^ 
quod nasceutibus ex aequo distribuitur? ut quae secun- 
tur inaequali dispensata mensura traneeamus, parum 
dedit natura; cum se dedit? 15 
Vi JSon dat deus beneficia.^ Unde ei^o ista, quae 
possides; quae das, quae negas, quae serras, quae rapis? 
unde haee innuraerabilia oculos, aures, aTiimum mul- 
centia? unde illa luxuriam quoque instruens copia 
(neque enim necessitatibus tantummodo nostris pro- 90 

2 Visum est; usque in delicias amamur)? tot arbusta non 
uno modo frugifera, tot "herbae salutares, tot varietates 
ciborum per totum annum digestae, ut inerti quoque 
fortuita terrae alimenta praeberent? iam animalia om- 
nis generiSy alia in sicco solidoque, alia in umido nas* 
centia^ alia per sublime demissa. ut omnis rerum natu- 

3 rae pars tributum aUquod nobis conferret? flumina 
haec amoenissimis flexibus campos cingentia, illa prae- 
bitura commercio viam vasto et nayigabili cursu vaden- 
tia, ex quibua quaedam aestatis diebus mirabile in- uo 

1 facientibus 0 corr. od | quod] non adtendit culscr. 
2 profecto (JrJ co \] 3 ad alloq. Q \\ 4 ablata M 1| 8 tantam N*GP 
tarn NBM 9 quenilus || 15 cum sedit || 17 rapis] queris 
M II 19 illa quoque lux. Gt 23 ufc meriti || 26 dimissa <o ;| 
29 commercia uia 0 corr. Mossbach ad (in Moose) c. viam 
Gerten anpr. commercia alveo vasto ? cfr, VI 7, 3 äial. XII 9, 1 , 
uato uasta K || 80 statis « 



Digitized by Google 



DE B6NEFICIIS UB, IV. CAP. 5. 6 89 

crementuin trahunt^ ut arida et ferventi subiecta caelo 
loca subita vis aestivi torrentis inriget? Quid medi- 
catorum toirentium yenae? quid in ipsis Utoribus aqua- 
tum caleutium exundatio? 

5 te^ Lari maxime, teque^ 

FluctibuB et fremitu adsuigens, Benace, marino? 

Si pauca €[uis tibi doiiasset iugera, accepisse te i VI 
diceres beneficium: intnenisa terraruin late patentiuiu 
spatia negas esse beuelicium? Si pecuniam tibi ali- 
10 quis donaverit et arcam tuam, quoniam tibi id magnum 
videtur^ inpleverit, beneficium rocabis; tot metalla deus 
defodity tot flumina emisit terra, super quae decuirunt 
sola, aurum rehentia; argenti, aeiis, ferri inmane pon- 
dus Omnibus locis obrutum^ ciüus investi^andi tibi 

15 facultatem dedit, ac latentium diTitiamm in summa 
terra signa disposuit: negas te accepisse beneficium? 

Si donius tibi doneiur, ui (|un niaruiüris aliquid re- 2 
splendeat et tectuui uitidius auro aut eoloribus spar- 
sum, non mediocre mmius vocabisj ingens tibi domi- 
so cilium sine ullo incendii aut ruinae metu struxit , in 
quo yides non tenues crustas et ipsa, qua secantur, 
lamna graciliores, sed integras lapidis pretiosissimi 
moleS| sed totas variae disianctaeque materiae, cuius 
tu parvula frusta miraris, tectum vero aliter nocte^ 

16 aliter interdiu fulgens: negas te idlum munus accepisse? 
Et cum ista, quae habes, magno aestimes^ quod est a 
ingrati hominis, nulli debere te iudicas? Unde tibi 

5 Vtiy. g. II 1Ö9 

8 qui in pissis || ö versus ex Verg. 158 (an mare eqs.) 
suppkt Gertz || 9 negasse^ se 1 10 id om. ■ in n». P || 
II addidii 18 flnniine misit | terra ? era K aera 0 per ea 
Mg, I quae dec. super SJcutsehil^ sola a. Ot^Mg. eolum a. K 
sofaurumNB uel soiuiu quam d. solidum a. Haase \] 14 obruit 
Gertz II 15 latetium || 21 qua (a fx e m 7^ N quae | 
secantur (c ex qu N \\ 22 lauiiiia N^G*MP || 23 rnolles , 
24 fruat///a HP |j 25 flugens Q tugiens | tu M [( 26 magni If ^ 



Digitized by Google 



90 



L. ANKAEI S£N£CA£ 



istum^ quem trahis^ spiritumV unde istam, per quam 
adnis yitae tuae disponis atque ordinas^ lucem? unde 
sanguinem, caius carsu Vitalis continetur ealor? unde 
iflta i^tum tuum aaporibua ezquisitis ultra satietatem 
laoesseutia? unde haec inritamenta iam lassae Yolup- s 
tatis? unde ista quies^ in qua putreseis ac marces? 
4 Nomie, si gratus es, dices: 

Deus nobis haec otia fecit. 
Namque erit iUe mihi Semper deus, illius aram 
Saepe teuer nostris ab oTilibus inbuet agnus. lo 
nie meas errare boves, ut cemis, et ipsum 
Luder^ quae yellem, calamo permisit agresti. 

6 IUe deus est, non qui paucas boves, sed qui per totum 
orbem annenta dimisit, qui gregibus ubique passim 
Tagantibus pabulum praestat, qui pascua hibemis aestiva i5 
substituit, qui non calamo tantum cantare et agreste 
atque inconditum caimen ad aUquam tarnen observa- 
^ionem modulari docuit, sed tot artes^ tot vocum varie- 
tates, tot bonos alios spintu nostro, alios externo can- 

6 tus edituros conmentus est. Neque enim nostra ista, 20 
quae invenimus, dixeris, non mat^is, quam quod cresci- 
inus, quam quod ad constitutum temporum sua corpori 
ofhcia respondent: nunc puerihum dentium Lapsus, nunc 
ad surgentem iam aetatem et in robustiorem gradum 
transeuntem pubertaa et ultimus ille dens 8urgentis5 
iuTentae terminnm ponens. Insita sunt nobis omnium 
aetatum, omnium artiom semina, magist^ue ex occulto 
deus produdt ingenia* 

S Verg. ecl. 1 6 

1 quae | trais B | ista B |] 5 lassa BOP 1 7 est dicis IT^H 
10 Semper K 1 U ^^f 13 uobos | illum P [| 12 quem 6 || 13 pa- 

cucas paueas P || 14 diuisit || 15 uacantibn«? |] 16 non 
cum cal M | calamos |! 17 aliqnam (am ea; ai N 19 sonus K^B | 
20 nostro \\ 21 iuuimus M || 22 a ronst.N* ] stitutumB^ ' tempus 
g II 23 respondit | nunc in ads. y 2ö transeunte j| 26 iubente 
II 27 omnimnque OP || 28 deos V* | ingenita Comelissen 



Digitized by Google 



DE BENEFICIIS ÜB. IV. CAP. 7. 8 



91 



^^Natura'^ inquit „haee mihi praestai'^ Non intel- 1 VH 
legis te^ cum hoc dicis, mntare nomen deo? quid enim 

aliud est natura ^uaiii deus et divina ratio tuti mundo 
partibusque eius inserta? Quotiens voles, tibi licet 
5 aliter hunc auctorem rerum nostrarum conpellare; et 
lovem illum Optimum ac Maximum rite dices et To- 
nantem et Statorem^ qui non^ ut bistorici tradiderunt^ 
ex 60^ quod post Yotum susceptum acies Romanorum 
ftigieutium stetit, sed quod stant beneficio eius omnia^ 

10 Stator stabilitorque est. Hone euudem et Fatom si 2 
dkerifl, non mentieris; nam quom fatmn nihfl aUud 
sit^ quam series inplexa causarmn^ iUe est prima om- 
nium causa, ex qua ceterae pendent. Quaecumque 
voles, illi nomina proprie aptabis vim aliquam elfe- 

16 ctumque caelestium rerum continentia: tot adpellatio- 
nes eius possimt esse, qnot munera. 

Hunc et Liberum patrem et Herculem ac Mercu- 1 VIII 
riom nostri putant: Liberum patr^^ qoia omnium 
parens sit; quoi primum inventa seminmu vis est con- 

10 sultnra per Toluptatem; Herculem, quia vis eius invicta 
Sit quandoque lassata fuerit operibus editis, in ignem 
recessura; Mercurimn^ quia ratio penes illum est nume- 
rusque et ordo et scientia. Quocumque te flexeris, 2 
ibi illum videbis occurrentem tibi^ nibil ab illo vacat, 

25 opus suuia ipse inplet. Ergo nihil agis^ ingratissime 
mortaliuni, qui te negas deo debere, sed naturae, (piia 
nee natura sine deo est nec deus sine natura, sed idem 
est utrumque, distat officio. Si^ quod a Seueca acce- d 

3 tota M 11 8 pos [ acie aciem GcHz || 9 stitit Grut. j 
10 et 11 factum || 11 cum w quod 0 || 14 effectuum cael. 
M (] 16 quod || 17 et herc. — lib. patrem mn. GM | ac om. 
et 5 |j 19 et 21 sit] est Mg. \ quoi pr. Grut. quod pr. 0 quod 
per eum Lps, \ est et oonsittira OirUs vitis oountora pepeiit 
Mg. II 80 herc. qnis e. 0 h. qnamqaam ms e. II H 21 fuerat 
fuerit in ras. P !' 22 mercurius 0 corr. N* |1 23 quo/i/cunque 
H II 24 occ. ubi U \\ 25 ipse] in illo M 1| 26 debere oni. M || 
87 Set (s Bcilicet) nat. 0 || 28 utrum 2^ | nec distat OF 



üigiiized by Google 



92 



L. ANNAEI SE19ECAE 



pisses, Annaeo te debere diceres Tel LuciO; non credi- 
torem mutares, sed nomen, qaoniain, siye praenomen. 
eius siye nomen dizisses siye cognomen, idem tarnen 
iOe esset; sie nanc naturam yoca^ fatum^ fortnnam: 

Oiimia eiusdem dei ijoniina sunt varie uteiitis sua pute- 5 
State. Et iustitia, probitas, prudentia, fortitudo, fru- 
galitas iiidLis aubni bona sunt; quidquid horum tibi 
placuit, animus placet. 

1 Sed ue aliam disputatiouem ex obliquo habeam, 
plurima 1>eneficia ac mazima in nos deus defert sine 10 
spe recipiendi, quoniam nec ille conlato eget nec'noa 
ei quidquam eoiifenre possnmiiB; ergo beneficium per 
se expetenda res est. Una spectator in eo accipientis 
utilitas; ad hane acoedamtis sepositis commodis nostris. 

2 ,^icitis^' inquit ,,diligenter eligendos, quibus beneficia 15 
demus, quia ne agricolae quidem semina harenis con- 
mittant; quod si verum est, nostram utilitatem in bene- 
ficüs dandis sequimur, qiiemadmodum in araudo seren- 
doque; neque enim serere per se res expetenda est, 
Praeterea quaeritis, uhi et quomodo deäs beneficium^so 
quod non esset faciendiimi si per se benefidum dare 
expetenda res esset^ quomam^ quoenmque loco et qno- 

8 cumqne modo daretur^ ban^cium erat/^ Honestum 
propter nnllam aliam causam quam propter ipsum 
seqnimur; tarnen, etiam si nihil aliud sequendum est, 2s 
quaerimus^ cui faciamus et quando et quemadmodumj 
per baec enim constat. Itaque^ cum eligo^ cui dem 

3 dixisse N^RP || 4 hunc Agricola \ uoco M || 5 die n. R^ 
de /// noma || 6 iiistititia N || 9 oblico | adeam Giukt. in 
(ad Mg.) al. . . abeam Pim. jj 10 (ad nos d.) defert Gertz refert 
0 confert m I sine V* d in V in BP non in K nnlla in O || 
IS ei om. II 18 ezpenda K | expectator 0 com. <» || 18 demns 
0) debemuB K debeamus N'O | quidam || 17 humilitatem BP || 
19 enim secrete H || 20 quaeretis | ubi et q. d. <idd. Gertz 
an bPTipficio <^]ociini N ? \\ 22 quoniam Gertz qu(a)e (quod H*) 
enim NBM quae GP quia enirn Gru\ || 24 nulla 0 I| 25 Tam 
P II 26 cui (cui id) Gertz quid 0 || 27 hec H'O hanc 0 



DE B£NEFICUS ÜB. IV. GAP. 93 

• 

beueäcium^ id ago, ut quandoque beneficium sit^ quia, 
si torpi datur^ nee honestnm esse potest nec benefidiun, 

Depositum reddere per se res expetenda est; non i X 
tarnen semper reddam nee quolibet loco nee quolibet 

6 tempore. Aliquando nihil interest, utmm infitier an 
palfun reddam. Intnebor ntilitatem eins, eui redditmms 
sum, et nociturum illi depositum negabo. Idein in 2 
beneficio faciam: videbo, quando dem, ciii dem, qiieiii- 
admodum, quare. Nihil enim sme ratione i'aciendum 

10 est: non est autem beneficium, nisi quod ratione datur, 
qiioniam ratio omnis honest! comes est. Quam saepe a 
hominum donationem suam inconsoltam obiurgantium 
hanc exaudimus Tocem: ^^Mallem perdidisse quam illi 
dedisse'M Turpissimum genas damni est inconsulta 

1« donatio multoque grayius male dedisse henefieinm^ quam 
non recepisse; aliena enim culpa est^ quod non reci- 
pimus; quod, cui daremns, non elegimus, nostra. In 4 
electione niiiii minus quam hoc, quod tu existimas, 
spectabo, a quo recepturus sim; eligo enim eum, qui 

80 gratus, non qui redditurus sit, saepe autern et non 
redditurus gratus est et ingratus, qui reddidit. Ad ö 
MfiiinnTn tondit aestimatio mea; ideo locupletem sed 
indignum praeteribo^ pauperi viro bono dabo; erit enim 
in summa inopia ^tus et^ cum omnia illi deerunt^ 

tssupererit animus. 

Non lucrum ez beneficio capto, non Toluptatem^ 1 XI 
non gloriam; uni placere contentus in hoc dabo, ut 
quod oportet faciam. Quod oportet autem non est 
sine electione: quae qualis futura sit, interrogas? Eli- 

sogam yirum integrum^ simplicem, memorem^ gratum^ 

1 quandoque ante id irangp. GerUs || 5 At aliq. X | palam 

an Lps. II S quemadmodo || 10 reddator M !| 11 eit (ea in ras.) 
W il 14 tur}Dis8imi M | damni/// N dandi GP |j 16 recepinnis P || 
17 eligimus GMP 1| 18 nihilho minus jj 19 cxpectabo M j re- 
ceptus M 1 ßum II 21 est et ingr. add. co et ingratus iam 
H'(^) II 27 contemptus P | in hoc laudabor X || 28 i^uid G || 
29 aequalis ea quaUs Gerti 



Digitized by Google 



94 L. ANNA£I S£N£CAE 

• 

alieni abstinentein, sui non avare tenacefti, benevolum; 
hunc ego cum eiegero, licet nihil illi fortuna tribuat, 
ex quo referre gratiam powit, « sententia gesta res 

2 erit. Si utilitas me et sordida conputatio liberalem 
facity si nulli prosum, jiisi ut in yicem ille mihi prosit^ 5 
non dabo beneficium proficiseenti in diTersas longin- 
quasque regioneB, afdtnro Semper; non dabo sie ad- 
fecto, ut spes ei nuUa sit conyaleEHsendi; non dabo ipse 

3 deficiens, non enini liabeo recipiendi tempus. Atqui 
ut scias rem per se expetendam esse bene facere, ad- 10 
venis modo in nostnim delatis portum, statim abituris, 
succurrimus; ignoto naufrago navem, qua revehatur, 
et damus et struimus. Discedit ille vis satis noto 
salutis auetore et numquam amplius in conspectam 
nostrom reyersuras debitores nobis deos delegat pre-is 
catnrqne, illi pro se gratiam referant; intemn nos 

4 iuyat stmlis beneficü conseientia. Quid? cum in ipso 
Titae fine constitimus^ cum iestamentnm ordinarnns, 
non beneficia nihil nobis profutura dividimus? Quan- 
tum temporis consumitur, quam diu secreto agitur, so 
quantum et quibus denius! Quid enim interest, qiiibus 

ö demus a nullo receptnri? Atqui numquam diligentius 
damus, numquam uiagis iudicia nostra torquemus^ quam 
ubi remotis utilitatibus solum ante oculos honestum 
stetit^ tarn din of&cionun mali iudices^ quam diu illa » 
depravat spes ac metus et inertissimum Yitium^ Tolnp- 
tas; nbi mors interdnsit omnia et ad ferendam sen- 
tentiam incormptum iudicem misit^ quaerimns dignis- 
simos, quibus nostra tradamus^ nec quicquam cura 

2 ergo ? II 3 ferre 8 J gesta res N res g. 0 ]{ 7 abfatoro 
W*M j sie] ipse O || 8 spes/y/ e nulla {suh ras. s) N || 9 tempus 
rec. GP II 10 uscias If^ \\ 11 statim N et statim N'O ] habitiiris 
abiturus Q- 1| 13 instniimas - !| 14 actore || 16 gr. reddant 
GP II 17 conscientiam | m pso N' in om, M post uitae Q-P || 
IS finem | consistimus N-M coustituimus Q jj 19 uuid ben. 
VX I n deaitis P' debemns 0 debeanms V | 85 ülam M || 
86 deprabat depravabat Gerts ) 89 curatiores eonp. K 



Digiiized by Google 



m BENEFICÜS LIB. lY. CAP. 12 95 



sauctiore couponimus, quam quod ad nos nou per- 
tinet. At mehercules timc magna yoluptas subit cogi- 6 
tantem: ^^unc ego locapletiorem faciam, et huius 
dignitati adiectis opibns aUqoid splendoris adfondam/^ 
5 Si non danuis beneficia nisi receptim, intestatis morien* 
dum sii. 

y^icitis*' inquit ,,beiieficium creditum insolubile i XII 
esse, creditum autem non est res per se expetenda." 
Cum creditum dicimus, imagine et translatioue utimur; 

10 sie eiiim et legem dicimus iusti iniustique regulam 
esse, et regula non est res per se expetenda. Ad haec 
Terba demonstrandae rei causa deacendimus; cum dico 
creditum, intellegitur tarn quam creditum. Vis scire? 
adicio insolubile^ cum creditum nuUum non solri aut 

15 possit aut debeai Adeo benefidum utilitatis causa 2 
dandum non est, ut saepe, quemadmodum dizi, cum 
damno ac periculo dandum sit. Sic latronibus circum- 
ventum defendo, ut tuto transire permittatur; reum 
gratia laborantem tueor et hominum potentium factio- 

20 nem in me converto, quas illi detraxero sordes, sub 
accusatoribus isdem fortasse sumpturus, cum abire in 
partem alteram possim et securus spectare aliena cer- 
tamina; spondeo pro iudicato et suspensis amici bonis 
libellum deicio creditoribus eins me obligaturus; ut 

25 possim servare proscriptum, ipse proscriptionis pericu- 
Imn adeo. Nemo TuBcnlanum aut liburtinum para- 3 
turus salubritatis causa et aestiyi secessus^ quoto anno 



1 ad om. M an || 2 Ad { Bubet || 3 ergo | 
^t ////// (svb ras, in) H {| 5 benefica P | intestati | m. est g l| 
7 UM. esse er. om. || lO dicunns Mrt, scmiiu 0 || 11 et om. M ] 

recul^y/ (mib ras. m) H || 17 sit. Sic m si W sit si H*0 sit. A 
Mg. II X8 ut] cum Koch | toto \ pemiittitur || 19 gratiam 

I tueret h. N' j] 20 snblraxero GP j| 21 siibitnrus G* fj 23 sus- 
pensum co \ hom 25 ]»ro«?rribt (his) NE | ipse] om. sed sepe 
ante per. add, M ia se ßP || 26 atque 0 corr. (o j paratiis 0 para- 
tum G' coir. Gronov uel pratum uel portus adscr. jj 27 aalu- 
britis | annuo Fickert 



Digrtized by Google 



96 



L. ANNAEI ÖENECAE 



4 emptiirus sit, disputat; cui e re sit, tuendum est. Eadem 
in beneticio ratio est; nam quom interrogaveris, quid 
reddat^ respondebo: bonam conscientiam. Quid reddat 
beneficium? die tu mihi, quid reddat iustitia, quid in- 
nocentia, quid magnitudo animi, quid pudicitia^ quid 5 
temperantia; si quicquam praeter ipsas, ipsas non petis. 

5 In quid mundus vices suas solyit? in quid sol diem 
eztendit et oontraUt? onmia ista beneficia sunt, fiunt 
enim nobis profutura. Quomodo mundi officium est 
circumagere rerum ordinem, quomodo solis loca mutare, to 
ex quibus oriatur, in quae cadat, et liaec salutaria 
nobis facere sine praemio, ita viri officium est mter 
alia et beneficium dare. Quare ergo dat? ne non det, 
ne occasionem bene faciendi perdat. 

XQt 1 Vobis Yoluptas est inertis otii facere corpusculum is 
et securitatem sopitia simillimam adpetere et sub denaa 
umbra latitare tenerrimiaque cogitationibus, quas tran- 
quillitatem TOcatiB, animi marcentis obleetare torporem 
et cibis potionibusque intra hortorum latebram corpora 

2 ignavia pallentia saginare; nobis voluptas est dare 20 
beneficia vel laboriosa, dum aliorum labores levent, 
vel periculosa, dum alios periculis extrahant, vel ratio- 
nes nostras adgravatura, dum aliorum necessitates et 

3 angustias laxent Quid mea interest^ an recipiam bene- 
ficia? etiam cum recepero, danda suni Beneficium ss 
eins commodum apectat^ cui praestatnr^ non nostrum; 

1 cui (s. cur) e re sit tentavi cum erit 0 uel emerit uten- 
dum est cum venierit aptum, emendum est J. Mueller cur 
etnsA, intuendom est Klammer || S Namque M nom V* \ quum 
K'S II 8 quid r. mihi om. BOF add. m mg. | reddit ben. m 

Queris ([. r. || 4 die tum (dictum P) 0 corr. | quod qnin- 
quies G | redtlit G || 6 ipsas add, Modius ipsas <^petis, ipsas^ Mg. \\ 
7 iuquit N'BOH^P | souit munfliis inressii absoluit K volvit 
Gertz subit Kruczkiewicz ; an servati' | inquitN^KGP || 11 caedat 
HB cedat 0 corr. Eramiis \\ 13 beneficia ll 14 necN^M |j 15 inerti 
otio Btmnann | uel farcire ss. nialim fovere; otii f. opuscu- 
Itun Mg. t ^compos)» corp. Koch || 16 soporis Ägrieola || 17 Uti- 
tare B^|| 88 alios Q etv.l. N* aliorum 0 1 86 ezpeeM 0 «orr. «i 



DE BENEFICnS LIß. IV. CAP. Iii. i4 



alioquin nobis ülud damus. Itaque multa, quae snm- 

mam utilitatem aliis adf'erunt, pretio gratiani perdunt. 
Mercator urbibus prodest, medicus aegris, mango vena- 
libus; sed onmes isti, quia ad alienum commodum pro 
6 suo veniunt, non obligant eos, qui])us ])rosuut. Non 
est beneficium^ quod in quaestum mittitur. ^oc dabo 
et hoc recipiam^' auctio est. 

Non dicam pudicam^ quae amatorem ut incenderet i XIV 
reppulit^ quae aut legem aizt Tirom tinrait; ut ait Ovidius: 

10 Quae; quia non licuit^ non dedit^ illa dedit. 

Non inmerito in ntunemm peccantium refertar, quae 
pudicitiam timori praestitit^ non sibi. Eodem modo, 
qui beneficium nt reciperet dedit^ non dedit. Ergo et 2 

nos beneficium damus auimaiibus, quae aut usui aut 
15 alimento futura uutrimus? beneficium damus arbustis, 
quae colimus, ne siccitate aut inmoti et neclecti soii 
duritia laborent? Nemo ad agrum colendum ex aequo 3 
et bono venit nec ad allam rem, cuius extra ipsam 
fructus est; ad beneficium dandom non adducit cogi- 
ao tatio ayara nec sordida, sed hmnana, liberalis, cupiens 
dare, etiam cum dederit, et angere no^is ac recentibns 
Tetera, nnom babens propositam, quanto ei, cni piae- 
stat, bono futnra sit; aUoqai hmnfle est, sine lande, 
sine gloria^ prodesse, quia expedit. Quid magnifici est 4 
25 se amaiü, sibi parcere, sibi adquirere? ab omnibus 
istis Vera beneficii dandi cupido avocat, ad detrimen- 
tum iniecta raanu traliit et utiiitates reiinquit ipso 
bene faciendi opere laetissima. 

10 Ov. am. IU14,4 

2 precii P |1 6 gestum 8 queatu M j] 7 ut hoc Gertz \ 
actio 08 0 9 uerum || 11 innumero KP 8 | qui S || 13 ego 
14 iiism 1 15 fntiuo || 16 nec P | aut negL. K 1 It fllam K 
19 non dncit K | 91 nobis H ^ [ acrescentibnQ (accr. 0} 

22 ueteranum N uetera non K'O corr. Grut. \ prepositum BP 

23 bona sit fut. X | iutoro | laude« in gl. || 85 parce B^ 
87 ipeoB 

SnnoAa onntA. I. t «d. Uotius. 7 



Digitized by Google 



98 



L. AHNAM 8EKEGAE 



1 Numquid dnbium est, quin contraria sit beneficio 
iniuria? Quomodo iniuriam faeere per se vitanda ac 

fugienda res est^ sie beneficium dare per se expetenda. 
Illic turpitudo contra oinnia praemia in scelus hor- 
tantia valet; ad hoe invitat- honesti per se efficax spe- 5 

2 cies. Non mentiar, si dixero nemiiiem non amare 
beneficia sua^ neminem non ita conpositum animO; ut 
libenidus eum videat, in quem miüta congessit, cui 
non causa sit iterum dandi beneiicii semel dedisse. 
Quod non acdderet^ nisi ipsa nos delectarcnt beneficia. 10 

8 Quam saepe dice&tem audias: ^on sustineo illum de- 
serere, cui dedi yitani; quem e periculo eripui. Rogat 
me, ut causam suam contra homines gratiosos agam; 
nolo, sed quid faciam? iam illi semel, iterum adfui." 
Non vides inesse isti rei propriam quandam vim, quae 15 
nos dare beneficia cogit, primum quia oportet, deinde 

4 qiiia dedimus? Cui initio ratio non fuisset praestandi 
aliquid, ei praeatamus ob boc, quia praestiiimus; adeo- 
que ad beneficia nos non inpeUit utilitas, ut inutilia 
tuen ac fovere perseveremus sola benefieii caritate, cui » 
etiam infeliciter dato indulgere tarn naturale est, quam 
liberis prayis. 

1 Idem isti gratiam referre ipsos fatentnr, non quia 

honestuni est, sed quia utile; quod non esse ita minore 
opera probandum est, quia, quibus argumentis coUe- s$ 
gimus beneficium dare per se rem expetendam esse, 

2 isdem etiani lioc coUigimus. Fixum illud est, a quo 
in cetera probationes nostrae exeunt, bonestum ob 
nullam aliam causam, quam quia bonestum sit, coli. 

8 mtandam | aut P H 4 Illic cupido M jl 8 congessit. 
Cui n. c. est . . dedisse? Gertz || 10 acciderit M ij 12 que me N' 
e am,, add. m. i m 0 1 14 iterum VK itemmque ^atromque 0-) 
W '0 II 16 propriam lo prozünam (ea; -ma V*) 0 mammam J<mgg|| 
18 adeoque ad ]r"OM adeoque quod ad BP ad. quod K 1 19 non 
om. BMF non nos G | ut et inut. a> || 21 indigere M || 22 pravis 10 
parnis 0 ü 27 idem | collegimus 0 corr. coUigemuB « | 
est illud aP t esto Lps. y 28 probatione 



üigiiized by Google 



D£ BENEFICnS ÜB. IV. CAF. 16—17 99 



Qiu8 ergo oontroversiam facere aadebit^ an gratum 
esse honestum sit? quis non ingratum detesteior, ho- 
minem aibi ipsnm inatilem? Quid autem^ com tibi 
nanator „adyersQs summa benefida amici soi ingratna 
est^^ qnomodo adfioeria? utmm tamqoam rem turpem 
fecerit, an tamqnam rem utilem sibi et profuturam 
oiniserit? puto, nequam hominem existimas, cui poena, 
non cui curat ore opus sit; quod non acci eieret, nisi 
gratum esse per se expeteudum honestumquo esset. 
Alia fortasse minus dignitatem suam praefenmt et, 3 
au sint honesta, interprete egent; hoc expositum est 
pulchrioaque, quam ut splendor eius dubie ac parum 
luceat. Quid tarn laudabile^ quid tarn aequaliter in 
omnium animos receptum^ quam referre baie meritis 
gratiam? 

Ad hoC; die mihi, quae causa nos perdueit? i XVII 

Lucrum V quod qui non contemnit, ingratus est. Am- 
bitio? et quae iactatio est solvisse, quod debeas? 
Metus? nullus ingrato; huic enim uni rei non posuimus 
legem, tarn quam satis natura cavisset. Quomodo nuUa 2 
lex amare parentes, indulgere liberis iubet (super- 
yacuum est enim^ in quod imus^ inpelli), queiuadmo- 
dum nemo in amorem sui cohortandus est, quem adeo, 
dum nasdtur, trahil^ ita ne ad hoc quidem, ut honesta 
per se petat; phicent suapte natura^ adeoque gratiosa 
Yirtus est, ut insitum sit etiam mabs probare meliora. 
Quis est, qui non beneficus videri velit, qui non inter 
scelera et iniurias opinionem bonitatis adfectet, qui 
non ipsis, quae inpotentissime feeit, speciem aliquam 

8 ipsi 0 I inatüe/// /// Aduersus (quid . . nanator am., sed 
tmpUt et coff, inutOem m. ead.) V | 4 ingr. esse O || 0 adficeris 
MfiM id fecen's 7<r -rit N^O |j 12 que om. M | ac partim Q || 
14 animas M || 16 perdncet uel pellicit I| 17 qnod om. M 

quo II 18 ecquae Gertz | debebas <o \\ 19 Menis? millns G || 
20 caruisset 0 claruisset N* corr. oa || 21 iubeat M [| 22 eniin 
est M II 23 adeo dum Modius admodum (d prior 88. in 10 ^ II 
27 ben. esse uelit O || 28 opinione || 29 impudentissime X 

7* 



Digitized by Google 



100 



. L. AJXSAEL S£N£CAE 



induat reoti yelitque etiam bis videri beoeficium de- 

3 disse, quos kesit? Gratias itaqne agi sibi ab iis, quos 
adflixere, patiuntür bonosque se ac liberales fingimt, 
quia praestare non possnnt; quod non faoerent; nisi 
illos honesti et per se expetendÜ amor cogeret moribus s 
suis opinionem contrariam quaerere et nequitiam ab- 
dere^ cuius fructus concupiscitur^ ipsa vero odio pudori- 
que est; nec quisquam tantum a naturae lege descivit 

4 et hoiiunem exiiit, ut animi causa malus sit. Die enim 
cuilibet ex istis, qui rapto vivunt, an ad illa, quae lo 
latrociniis et furtis consecuntari maliut ratioue bona 
pervenire: optabit ille, cui grassari et transeantes per- 
cutere quaestus est, potius^ illa invenire quun eripere; 
neminem reperies^ qui non neqnitiae praemiis sine 
neqoitia froi malit. Maximum hoc habemns naturae u 
meritmn, quod Tirtns Inmen snmn in omnium animos 
permittit: ctiam, qui non secuntur ülam, vident. 

XVin 1 Ut scias per se expetendam esse grati animi ad- 
fectionem, per se fugienda res est ingratum esse, quo- 
niam nihil aeque concordiam iiuniani generis dissociat so 
ac distrabit quam boc vitium. Nam quo alio tuti 
sumus^ quam quod mutuis iuvamur oüficiis? boc uno 
iustruetior vita eontraqne incursiones subitas mnnitior 
8 est, beneficiorum conmiercio. Fae nos singulos, quid 
sumus? praeda animalium et victimae ac beUissimus 95 
et facillimus sanguis; quoniam ceteris animalibus in 
tutelam sui satis Tirium est, quaecumque vaga nasce- 
bantur et actura vitam segregem, anuata sunt, hominem 
inbecilla cutis cingit, non unguium vis^ non dentium 

1 uelitqu^ N uelit quo(]^ue N'O | hiis HC üb m || 2 üb HB 
bis V*0 I quod H'B || 4 possmt K y 6 op. bonitatis contr. II || 
S naturali GP | desinit M || 9 dicit || U mallint (t in ras) V 
malnit P || 18 optauit K^P | ill& B || 16 in oum. an. lumen 
Slimn GP II 17 sequuntiir (u alt. er o) N | illam om. M [| 21 tiito 
II 22 nam quod j quod om. M j| 25 nietimae delectabilis 
i alt. ex e) ac G I uel lenissimus vilissnuus Mrt. \\ 26 facil- 
issimus || 27 est et quaec. Pfennig \ nascuntur [j 28 ho- 
mine || 29 inbecilUtas cutis add. Mg.; tncUim tutela 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. IV. CAP. 18. 19 101 • 



terribilem ceteris fecit^ nudnm et infinnum societas 

nmnit. Duas detis res dedit, quae illum obnoxium 
validissimum facerent, rationem et societatem; itaque, 
qui par esse nuUi posset, si sediiceretur, rerum potitur. 

5 Societas illi dominium omniuin animalium dedit; soeie- 3 
tas terns gemtum in alienae naturae transmisit impe- 
hmn et dominari etiam in mari iussit; haec morborum 
inpetus areoit^ senectuti adminiciüa prospexit^ solacia 
contra dolores dedit; haec fortes noe faeit, quod licet 

10 contra fortonam advocare. Hanc societatem tolle^ et 4 
tmitatem generis hnmani^ qua Tita snstinetur, scindes; 
tolletur autem, si efficis, ut ingratus animus non per 
se vitandus sit, sed quia aliquid illi timendum est; 
quam multi enim sunt, quibus mgratis esse tuto licet! 

15 Ueuique ingratum voco, quisquis metu gratus est. 

Deos nemo sanus timet; furor est emm metuere i XIX 
salutaria, nec qnisqnam amat^ quos timet. Tu deni- 
qoe, Epicure, deum inermem facis, omnia illi tela^ 
omnem detraxisti potentiam et, ne coiquam metuendus 

K» esset, proiecisti iUum extra metom. Hunc igitnr in- 2 
saeptnm ingenti quidem et inexplicabili muro divisum- 
que a contactu et a conspectu mortalinm non habes 
quare yerearis; nulla illi nec tribuendi iiec nocendi 
materia est; in medio intervallo buius et alterius caeli 

S6 desertus sine animali, sine bomine, sine re ruinas mun- 
dorum supra se circaque se cadentium evitat non ex- 
audiens yota nec nostri curiosus. Atqui hunc Tis 3 

IS £pie. fr. Bßl üs. 

1 terribile l farit F j| 2 deus add. Haase deus illi 
post res Gertz natura ante dedit add. | obnoxio (o tert. ex 
um) K ex obnoxio Lps. || 4 m per se fhiceretur || 5 dnm 
{pro dominum) N | anim. fecit G || 6 gentium 0 corr. ^ \\*J maria 
M€uise I haec X hoc 0 || 8 argnit H'OX arguis (-uisBe nectati H) 
VBF g 9 haec K hoc 0 | Übet X | IS autes B au es P 
IS uitandunx B | aliquod X || 14 ingrati H -tis -tos 0 
17 cos n 19 neciimquam metuens || SO mundum Mrt. \ inter- 
saeptam Mg, || 21 quodam Mrt. || SS contractu || SS nulla ibi OP 



Digitized by Google 



' 102 



L. ANNAEI 8ENECAE 



videri colere non aUter quam pareniem grato, ut opi> 
nor, animo; aut, si non vis gratns videri, quia nulluni 

habe« illius beneficium, sed te atumi et istae inicae 
4 tuae forte ac temere congloliaverunt, cur colis? „Propter 
raaiestatem" inquis „eius eximiam ac sinoriilarem natu- 5 
ram/' Ut concedam tibi, nempe boc facis nulio pretio 
inductos, nuUa spe; est ergo aliquid per se expeten- 
dum, cuius te ipsa di^tas dueit, id est honestum. 
Quid est autem honestms^ quam gratum esse? huius 
virtuiis materia tarn late patet quam vita. 10 
XX 1 .^Sed inest^ inquit ^uic bono etiam utiliias ali- 
quaT Gui enim virtuti non inest? sed id propter se 
expeti dicitur, quod, quamvis babeat aliqua extra com- 
moda, sepüsitis quoque illis ac remotis placet. Prodest 
2 gratum esse; ero tamen gratus, etiam si nocet. Gratus 15 
quid «equitur? ut haec res; illi alios amicos, alia bene- 
ficia couciliet? Quid ergo V si quis sibi offensas cou- 
citaturus est, si quis intellegit adeo per hoc se nihil 
consecuturum, ut multa etiam ex reposito adquisitoque 
perdenda sint, non libens in detrimenta desoendit? so 
8 Inffratus est, qui in referenda gratia seeundum datum 
yidet, qui sperat, cum reddit; ingratum toco, qui aegro 
adsidit, quia testamentum facturus est, cui de hereditate 
aut de legato vacat cogitare. Faciat licet omnia, quae 
facere bonus amicus et memor ofticii debet: si animu 25 
eius obversatiir spes lucri, captator est et bamum iacit; 
ut aves, quae laceratione corporum aluntur, lassa morbo 
pecora et casura ex proximo speculantur, ita hic in- 
minet morti et circa cadaver volat 

1 colore N^M ' crato et || 2 uideri grat. OP j| 4 cum colis 
Ii 5 ex. singuUremque ÖP || 8 cum iuste ipsa j ipsa et 
est om. M II 9 essemus uirtutis H* jj 15 Gratus quid H Gratus 
est quid (Qui id O) 0 gratum esse j| 16 et alia O | benefia 
B II 17 qui terao si V eovr. V* 1 18 si quid F I ^ descendet 
Mrt. II 21 sec. actum Mg. fecuuditatem Kock | 9$ quid I 
qui V'O quia 0 || 23 assidet M adsedit O j quif> V |[ 24 ut de 
vel de Gertz || 26 obseruatur OM^a | si lacri O 81 dü, Gni4. \ 
amum H^Jt^ || 28 e prox. QP 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS HB. IV. CAP. 80. 21 103 



Oratus auimus ipsa TÜrtute propositi sm capitnr. i XXI 
Vis scire hoc ita esse nee iUnin utilitate corrnmpi? 

Duo genera sunt grati hominis: dicitur gratus, qui 
aliquid pro eo, quod acceperat, reddit; hie fortasse 

6 ostentare se potest, habet, quod iactet, quod proferat; 
dicitur gratus, qui boiio aniiiio accepit beneficium, bono 
debet; hic intra conscientiam clusus est. Quae illi 2 
contiiigere potest utiiitas ex adfectu latent!? atqui hic^ 
etiam ai ultra facere nil potest^ gratus est: amat^ debet, 

i<»r«ferre gratiam cnpit; qnidquid ultra desideras, non 
ipse deeat. Artifez est etian^ cui ad exercendam artem 3 
instmmenta non auppetunt» nec minus canendi peritus^ 
euius Tocem exaudiri fremitus obstrepentium non sinit. 
Yolo referre gratiam: post hoc aliquid superest mihi, 

15 non ut gratus, sed ut solutus sim; saepe enim et qui 
gratiam rettulit, ingratus est, et qui nou rettulit, gra- 
tus. Nam ut omnium aliarum virtutum, ita huius ad 
animum tota aestimatio redit; hic si in officio est, 
quidquid defuit, fortuna peccat. Quomodo est disertus 4 

to etiam qui tacet, fortis etiam qui oonpressis manibus 
Tel etiam adligatis, quomodo gubemator etiam, qui in 
sicco est, qoia consummatae scientiae nihil deest^ etiam 
si quid obstat, quo minus se utatur, ita gratus est 
etiam, qui vult tantuin ncc habet huius vuluntatis .suae 

86 uUum alium quam se testem. Immo amplius adieiam: 6 
est aliquaudo gratus etiam, qui ingratus videtur, quem 
mala interpres opinio contrarium tradidit. Hic quid 
aliud sequitur quam ipsam conscientiam? quae etiam 
obmta delectat| quae contioni ac famae redamat et in 

1 propiti II 2 ullum G |1 3 quia al. || 4 reddidit H 
reddit 0 sicque corr. m, 1 et 2 in H || 6 accipit Iff^M |j 7 clau- 
äuä B^MP II 8 latente 0 | atque 0 corr. Pinc. \\ 9 nichil X 1| 
U ipse (hrts ipsi (i ott. tn ras. V) 0 || 14 hec 0 y 18 retulit 
////// gratae. Nam («nd nw. in; ingratos . . retalit cm,, mpplet 
m. ^) H I et om. OP || 19 desertus B || 20 fortes X | qui del. Mg. \\ 
21 aU. <e8t > Wsg. all. <iacefc> /. Jtfiielfer || 23 si qui H» | qmdffl ////// 
(mh rns. est) G | 26 quo qiioniam) M j] 27 contr. H in contr. 
H^O tmäe trahit Mg. trudit iCocA 1 28 ipBa || 29 contione 



104 



L. ANNAEI SENECAE 



86 onmia rqKmit et, cum ingentem ex altera parte 
tnrbam contra sentientinm adspexit, non nmnerat suf- 

ü fragia, sed una sententia vincit. Si vero bonam fidem 
perfidiae suppliciis adtici videt, non descendit e fastigio 
et supra poenam suam consistit: ,,Habeo" inquit, „quod 5 
Yolui, quod petii; nec paenitet nec paenitebit nec ulla 
iniquitate me eo fortuna perdueet, ut hanc yocem audiat: 
quid miHi Yolui? quid nimc mihi prodest bona Tolnn- 
tas?'^ Prodest et in eculeo, prodeet et in igne; qui 
si singnlis membris admoTeatur et panlatun viTiim la 
corpus dreomeat, licet ipsum cor plennm bona con- 
sdentia stillet: placebit iUi ignis, per quem bona fides 
conlucebit. 

XXII 1 Nunc illud quoque argumentum quamvis dictum 
iara reducatur: quid est, quare grati velimus esse, cum 15 
morimur, quare singulorum perpendamus officia, quare 
id agamus in omnem vitam nostram memoria decur- 
rente, ne coius officii Yideamur obHti? Nihil iam 
snperest, quo spes porrigator; in illo tamen cardine 
positi a.bire e rebns humanis qnam gratissimi yolnmus. » 

2 Est Tidelicet magna in ipso opere merees rei et ad 
adliciendas mentes hominum ingens honesti potentia^ 
cnins pnlchritudo animos eirennifandit et delenitos ad- 

3 miratione luminis ac fulgoris sui rapit. At multa hoc 
commoda oriuntur, et tutior est vita melioribus amor- 25 
que et secundum bonorum iudicium aetasque securior, 
quam innocentia, quam grata mens prosequitur. Fuisset 
enim iniquissima rerum natura, si hoc tantum bonum 
misenmi et anceps et sterile fecisset. Sed illud in- 

4 ßupplicis N^RP II 5 sed supra GP | ponam R^l 7 audiam 
0 corr. 14)8. IJ 8 quid ////// //^ mihi vol. N müii pr. om. M i| 10 si 
om. K^V^ qm singnlis . . curcumeat licet, ipsum interp. Gertz || 
11 cor ^ coipns 0 || la nstilet Comdiasen 1 14 duckon HBF in 
luctam M II 16 grate X || 17 decorrente H decemente 0 || IS nec 
X 1 80 ab. eremus bum. || 21 ipsos || 23 admiratio (amm. 0) 
0 corr. CO \] 24 fulguris G | sui NM ui 0 | Ad multa hec et haec 
comm. M hinc ca |j 25 tuütior | vita] desinü X || 29 ülu 



Digitized by Google 



DE BENEFICUS ÜB. IV. GAP. 82. 2B 105 



toere, an ad iatam yirtutem, qime saepe tuta ac facili 
aditur via, etiam per saxa et rupes et feria ac serpeu- 
tibus obaessum iter fiieris itoras. Non ideo per se 4 
non est expetendum^ cm aliquid extra quoque emolu- 

5 menti adhaeret; fere eiiim piilcherrima quaeque multis 
et adventiciis comitata sunt dotibuä^ sed illas trahuut^ 
ipsa praecedunt. 

Num dubium est, quin hoc hiimaiii generis domi- l XXIII 
ciHum circumitus solis ac lunae vicibus suis temperet? 

10 quin alteriua calore alantur corpora, terrae relaxentur, 
inmodici umores conprimantur, adligantis onmia hiemis 
triatitia frangatur, alterins tepore e&caci et penetrabiU 
regatur matnritaa frugom? quin ad huius corsum fecun- 
ditaa hmnana reapondeat? quin ille annum obserrabilem 

15 fecerit circomactu suo, haec mensem minoribus se 
Spatiis flectens? Ut tamun dctrahaü ista, non erat ipse 2 
sol idoneum ociilis spectaculum dignusque adorari, si 
tantum praeteriret? non erat digna siispectu luna, etiam 
si otiosum sidus transcurreretV Ipse mundus, quotiens 

Mper uoctem ignes suos fudit et tantum stellarum in- 
numerabilium refulsit^ quem non intentum in se tenet? 
quis sibi illa tunc, cum miratur^ prodesse c(^tat? 
Adspice ista tanto supeme eoetu lAbentia^ quemadmo- s 
dum yelocitatem suam sub specie stantis atque inmoti 

15 operis abscondant. Quantum ista nocte, quam tu in 
numerum ac discriinen dierum observas, agitur! quanta 
rerum turba sub hoc silentio evolviturl quantam fato- 
rum Seriem certus limes educit! Ista, quae tu non 4 
aliter^ quam in decorem sparaa consideras, singula in 

I tuto N'a I facile (.^ H II 2 aditur via Gertz datura uiä 0 
datnras 0 aditur V« J 4 qoia al. Weg. || ft multag ( 7 ipse B< | 
procedimt 0P | S Non 0P | • drcuitos H'OP | 18 tep. (super 
e ras.) N tempore 0 | et N om. 0 '1 16 istam non erit 0 II 
17 idoneus H* |J 18 tantum (m in ras:} N 19 transcurret G ]| 
22 commiratur P || 28 ista] uel astra N'^ [I 25 Quantum m quantus 
0 I quam tu HO quantum 0 || 26 igitur Gt | quautum || 88 educet 
0 corr, N» II 29 indecore 0 corr. m 



Digitized by Google 



106 



L, ANNAEI 8£!N£CA£ 



opere sunt. Nec enim est, quod existimes Septem sola 
discurrere, cetera haerere; pancomm motns conprehenr 
dimuSy immmerabfles rero longiosque a eonspectu se- 
dußti di eiint redeuntque, et ex hifi^ qui ocnlos nostros 
patimitar, plerique obscnro gradu pergunt et per oc- 5 
cultum agimtur. 

XXIV 1 Quid ergo? non caperis tantae molis adspectu, 
etiam si te non tegat, non custodiat, non foveat gone- 
retqiie ac spiritu suo riget? Quemadmodum haec cum 
primum usum habeaut et necessaria yitaliaque sini^ 10 
maiestas tamen eormoi totam mentem occupat, ita om- 
nie üla virtas et in primis grati animi rnultum quidem 
praestat^ sed non Tult ob hoc düigi; ampUiis qniddam 
in se habet nec satis ab eo intellegitur^ a quo inter 
ntOia numerator. Gratus est, quia expedit? ergo et 15 
quantum expedit? Non recipit sordidum virtus ama- 
torem; soluto ad illam sinu veniendum est. Ii^atus 
hoc cogitat: „Volebam gratiam referre, sed timeo in- 
pensam, timeo periculiim, vereor offensam; faciam po- 
tius, quod expedit." Non potest eadem ratio et gra- so 
tmn facere et ingratum; ut diversa illorum opera^ ita 
diyersa inter se proposita sunt; ille ingratus est^ quam- 
TIS non oporteaty quia expedit; hic gratus est, quam- 
yis non expediat, quia oportet. 

XXY 1 Propositum est nobis secundum rerurn naturam ss 
▼ivere et deorum exemplum sequi; di autem^ quodcum- 
que faciunt, in eo quid praeter ipsani faciendi rationem 
secuntur? nisi forte illos existimas fructum operum 
suorum ex fumo extorum et tuns odore percipere. 
2 Vide, quauta cottidie moiiantur, quanta diatribuant, so 

9 di8cutere | habet« ) 8 aedacit V || 4 et om. || 

9 spu uorigit ut vid. | U eornm eint totam | It lila 
del. Grut. post primis transp. Pinc. | 15 es Gertz \ ergo et 

quantum expedit om. N suppl. pr corr. (d pt t) '| 16 recepit 0 
corr. (o II 18 uolrliam (m ea; t) N || 22 es |j 23 uis supra- 
scripto quam N |j 23 opu///team || 24 qui q. op. om, || 
27 quod BGP |{ 29 percipe ö 



üigiiized by Google 



D£ BENEFICU8 ÜB. IV. CAP. 24—87 107 



qoantis terras fructibus inpleaut, quam opoitunia et 
in onmes oias ferautibus Tentia moria permoTejuiti 
quantis imbribus repente deiectis solum moUiant venas- 

que fontium arentes redintegrent et int'uso per occulta 
nutrimento novent. Omnia ista sine mercede^ sine ullo 
ad ipsos pervemente commodo faciunt. Hoc nostra 3 
quoqne ratio, si ah exeraplari sno nou aberrat, servet, 
ne ad res honestas conducta veniat. Pudeat uUum 
venale esse beneficium: gratuitos habemus deos. 

^Si deo0^ inquit ^^^itaris^ da et ingratis bene- 1 XXYI 
üda; nam et sederatia sol oritur, et piratis patent 
maria.'^ Hoc looo interrogaiit, an rir bonua daturns 
sit beneficium ingrato sciens ingratum esse. Permitte 
mihi aliquid interloqui, ne interrogatione iiisidiosa 
capiamur. Duos ex constitutione kStoica accipe in- 2 
gratos. Alter est ingratus, quia stultus est; stultus 
etiam malus est: quia malus est, nulle vitio caret: 
ergo et ingratus est. Sic omnes malos intemperantes 
dicimuBy avaroai luzuhosos^ malignes^ non quia omnia 
iata singulis magna et nota yitia sunt^ sed quia esse 
possunt; et sunt, etiam si latent. Alter est ingratus, 
qui Tolgo didtur, in hoc Titium natura propensus. Uli s 
ingrato, qui sie hac culpa non caret, quomodo nulla 
ciffet, dabit beneficium yir bonus; ntdli enim dare 
poterit, si tales hommes submoverit. Huic ingrato, 
qui beneficiorum fraudator est et in lianc partem pro- 
cubuit animo, non magis dabit beneficium, quam de- 
coctori pecuniam credet aut depoäitum conmittet ei, 
qui iam pluribus abnegayit. 

Tiiiiidug duätur alijiuiB, quia stultus est: et hoc i XXVU 

& flnciibuB V | S hczas V 1 S moliant | l( nntrimenta 

10 benef. . . flceleratb cm, H suppl. pr. corr. || 18 benefieia 0 [j 

le quia (del. m. i) quia atnltus /// etiam (st. est om,,^ suppk^ 
pr,4»rr.) T!f }" 17 qni antem malus qui malus g |I 22 quia uino'O 
8 I natore propeusius S 1 23 comodo || 27 qui P | coctori 0 
corr. Finc, 1 SS credit 0 || 30 Tumidus 



Digitized by Google 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



malos sequitur^ quos indisere^ et uniTersa vitia cir- 
cmAstaiLt; dicitur timidus proprie natura etiam ad in- 
anes sonos pa^idus. Stnltus omnia yitia liabet, sed 
non in omnia natura pronns est: alias in avaritiam, 

2 alins in luzuriam, alias in petolantiam inclinatar. Ita- 5 
qua errant illi, qni interrogant Stoicos: ,,Quid ergo? 
Achilles timidus est? quid ergoV Aristides^ cui iustiiia 
noinen dedit^ iniustus est? quid ergo? et Falnus, qui 
„cuBctanclo restituit rem'', temerarius est? quid ergo? 
Deeius mortem timet? Mucius proditor est? Camillus lö 
desertor?^^ Non hoc dicimus sie omnia Tiüa esse in 
onmibns^ qaomodo in quibusdam singala eminent^ sed 
malum ac stulium nollo vitio yacape^ ne aadaoem qui" 
dem timoris absolYimas, ne prodigum quidem ayaritia 

3 liberamus. Qaomodo Homo omnes sensos babet^ nec is 
ideo tarnen omnes homines aeiem babent Lyneeo simi- 
leni, sie, qui stultus est, nmi tarn acria et concitata 
habet omnia, quam quidam quaedam. Omnia in Om- 
nibus vitia sunt, sed non omnia in singulis extant: 
hmc natura ad avaritiam inpellit; hic vino^ hic libidini ixt 
deditus est aut, si uondum deditus, ita formatus, ut in 

4 boe illom mores soi ferant. Itaque^ ut ad propositum 
reyertar, nemo non ingratas est, qni malus: habet 
enim omnia nequitiae semina; tamen proprie ingratas 
adpellatur, qui ad boe Titiam vergit: buie ergo bene- u 

5 ficiam non dabo. Quomodo male filiae saae eonsnlet, 
qui illam contumelioso et saepe repudiato conlocavit, 

S Ihm, fr. ^6 M, (Verg. A, VI 840) 

1 maloB i malus 0 |] 2 dieimus quo reUnio timidos ei 
pavidos Gert» || 8 sonmus j habet^ non qood in O | 8 et 

om. ? II 10 milcms O | protor || 14 nec O j prodignum K^B^ || 

16 uel 1inci J| 17 qm om. | non c om. 0 post concit. add. 
G* II 18 omnia <_vitia^, q. q. q., <^omnia tamen habet^. Gertz 
quidem G I quaedam om. N add. pr corr. \\ 20 natnram | 
21 üou deditus G Ii 24 nequitia || 26 consulet N -uiit N*0 j 
27 illum | conlocaverit Gertz 



Digitized by Google 



I>£ B£N£FICIIS LIB. IV. CAP. 28 



109 



malus pater iamüiae habebitur, qui negotiorum gesto- 
rom damnato patrimonii sui curam mandaverit^ quo- 
modo dementissime testabitur^ qui tutorem filio reli- 
quorit pupillornm spoliatorem^ sie pessime benefieia 
6 dare diceinir^ qoienmqae ingratos eligit^ in quos peri- 
tnra conferat. 

„Di qnoque^ inqxiit ^^mnlia mgratis tribuimt." i XXVIU 

Sed illa bunis paraverunt; contingunt autem ctiaui 
malis, quia separari non possunt. Satius est autem 

10 prodesse etiam malis propter bonos, quam bonis de- 
esse propter malos, Ita, qnae refers, diem, solem, 
hiemis aestatisque cursus et media yeris autumnique 
temperamenta. imbres et fontium baustus, yentomm 
statoB flatus pro universis inveneront; excerper« singu- 

16 los Boxi; potuerunt. Bex bonores dignis dat^ congia- 2 
riam et indignis: frumentnm publicum tam Air quam 
periurus et adulter accipiunt et sine dfleetu morum, 
quisquis incisus est; quidquid aliud est, quod tamquam 
civi, non tamquam boiio datur, ex aequo boni ac mali 

20 ferunt. Deus quoque quaedam munera universo hu- 3 
mano generi dedit, a quibus exelnditur nemo. Nec 
enim poterat fieri, ut ventus bonis viris secundus esset, 
contrarius maUs; commuui autem bono erat patere 
commercium maris et regnum bumani generis relazari; 

25 nec poterat lex casuris imbribus dici^ ne in xoalorum 
inproborumque rura defiuerent. Quaedam in medio 4 
ponuntur: tam bonis quam malis conduntur urbes; 
monumenta ingenioram et ad indignos peryentura publi- 
ca vit editio; medicina etiain sccieratis opcni monstrat; 

30 conpositiones remediorum salutanum nemo subpressit^ 



1 ^quomocIo)> malus w <^et]> m. GeHz || 2 damnapo 
mandauerat j| 12 aetnti^^que G H 13 hausitus B ausitus 
14 stato (I 17 periturus G^P | delectu N'OP delictu G* 
18 in censu Pinc. | illud est | tamquam cibo !| 20 fuerunt 
I munere ////// (ant super ras. ss. sed e e* nt del. m. 2) N | 
humani B jj 23 commune 0 corr. Fickert \ uel boniim S8. || 
24 regnum] uel rebus V* | 80 nec in B || 29 ministrat G 



Digitized by Google 



110 



L. ANNAEI SENECAE 



5 ne ganarentiir indigni. Iii iis exige censuram et per- 
sonarum aestimationem, quae separatim tamquam digno 
dantur, iion in his, quae promiscue turbam admittunt. 
Multam enim refert, utrum aliquem non excludas au 
eligas. lus et fdri dicitur; pace et homididae frauntor; 5 
sua repetunt etiam, qui aliena lapuenmt; perciissores 
et domi fermin ezercentes mnros ab hoste defendit; 
leguii praesddio^ qui plorimiim in'ülas peccavemit, 

6 proteguntnr. Quaedam non poterant ceteris contingere, 
nisi universis darentur; non est itaque, quod de istis 10 
disputes, ad quae publice invitati sumus. Illud, quod 
iudicio meo ad aliqiK in pervenire debebit, ei, quem 
esse ingratum sei am, non dabo. 

XJCix 1 ,^rgo'^ inquit ,^ec consilium deliberanti dabis 
ingrato nec aquam hsurire permittes nec viam mon- 15 
strabis erranti? an haec quidem facies, sed nihil dona- 
bis?^' Distingaam istud, certe temptobo distinguere. 

2 Beneficiiim est opera atilis, sed non omnis opera utilis 
benefieium est; quaedam enim tarn ezigoa snnt, ut 
beneficii nomen non occupent. Duae res eoire debent, 20. 
quae benefieium eificiant. Primum rei magnitudo; 
quaedam enim sunt infra huius nominis mensuram. 
Quis beueficium dixit quadram panis aut stipeni aeris 
abiecti aut ignis accendendi factam potestatem? et 
interdum ista plus prosunt, quam maxima; sed tarnen 25 
yilitas sua illis, etiam ubi temporis necessitate facta 

8 sunt necessaria, detrahit pretium. Deinde hoC; quod 
potentissimum est^ oportet accedat^ ut eins cansa fSMnam^ 
ad quem yolam peirenire benefidmU; dignnmque eom 
iudicem et libens id tribuam pereipiensque ex mnnere as 

1 hÜB N* his GP Ii 4 an] aut 0 || ö fori 0 coir. « || e per- 
secutores 0 corr. ca \\ 9 certis Pinc. | coDstringere P 1| 10 quo 
11 ad quae ÖP atque (i sujjer que N) NB || 12 eiq. messe 
15 permittes <^8itienti^ Carnelissen \ 'uiam err. monstr. ingrato 
GP il 17 certe. Et t. ÖP {| 18 utilis benefieium sed (ben. del. 
m. 1) H [I 20 quoixe V> | S6 utüitas 0 c&rr. P* f 97 hoc P II 
28 potiBBimum 0 | est hoc op. P || S9 uolam V uolebam V*0 || 
80 dicem (iu ss,) V 



Digitized by Google 



DE BKNEMCnS LIB. lY. CAP. 29— 31J Hl 



ineo gaudium, quorum nihil est in istis, de quibus 
ioquebamur; non enim tamquam dignis illa tribiiimus, 
sed neclegenter tamquani parva^ et non homini damus, 
sed humauitati. 

5 Aliquando datumm me etiam indignis quaedam i XXX 
noA negayerim in honorem aUorum, sicut in petendis 
honoribiis quosdam tuipissimos nobüitas industrüs sed 
noYis praetulit non sine ratione; sacra est magnanun 
Tirtotom memoria, et esse plures bonos invat, si gratia 

10 bonorum non cum ipsis cadit. Ciceronem filium quae 2 
res consulem fecit nisi pater? Cinnam nuper quae res 
ad coiisulatum recepit ex hostium castris, quae Sex. 
Pompeium aliosque Ponipeios, nisi unius viri magni- 
tudo tanta quondam^ ut satis alte omnes suos etiam 

15 miua eins adtoUeret? Quid nuper Fabium Persicum, 
cviiis oBouImn etiam inpudici denotabant, sacerdotem 
non in nno collegio fecit nisi Yerrucosi et AUobrogici 
et ilU trecenti^ qui hostium ineursioni pro re publica 
unam domum obiecerant? Hoc debemus yirtutibus, s 

Mut non praesentes solum illas, sed etiam ablatas e 
conspcctu colamus; quomodo illae id egerunt, ut non 
in unam aetatem prodessent, sed beneficia sua etiam 
post ipsas relinqiierent, ita nos non una aetate s^rati 
simus. Hic niagnos viros genuit: dignus est beneficiis, 

S5 qualiscumque est; dignos dedit. Hic egregiis maioribus 4 
ortus est: qualiscumque est, sub umbra suorum lateat, 
Ut loca sordida repercussu solis inlustrantur, ita inertes 
maiorum suorum luce resplendeant. 

Ezcusare hoc loco tibi, mi laberaUs^ deos yoIo. i XXXI 

«ointerdum enim solemus dicere: ,,Quid sibi Yoluit pro- 

1 nil II 2 tarn dignis || 8 nobis 0 corr. N'P^ 

9 bonos plures Weg. \ iubat H*R || 10 cadat GP | Ciceronis P 

12 sextiun H^P st (= sunt) ö || 14 quoddam || 16 inpodiri 
(imp. P) 0 corr. Lps. impuri Fvnc. \ denotabant Gertz deuota 
boni 0 devitabaat Lps. || 17 allobracici || 18 iBCursionis P || 

10 obiecemnt || M snmiiB 0 eorr. m || S5 egregius 1 87 in- 
hertes B^ merces P nunoies O 1 80 quod B^ | uult P 



Digitized by Google 



112 L. ANNAEI SEKECAE 

videntia^ quae Arrhidaeum regno ioposuit?" Uli putas 

2 hoc datum? patri eius datnm est et fratri. „Qnare 
C. Caesarem orbi terrariun praefecit, hommem sanguinia 
kumani ayidissimuin^ quem non aliter fluere in con- 
spectu suo iubebat^ quam si ore exoepturus esset s 
Quid ergo? tu hoe iUi datum ezistimaa? patri eius 
äermauico datum^ aro proavoque et ante hos aliis non 
minus claris viris^ etiam si priyati paresque aliis Titam 

3 exegerunt. Quid? tu, cum Mamercum Scaurum con- 
sulem faceres, ignorabas anciUarum üluin suarum men- lo 
struum ore Iii ante exceptareV numquid eniin ipse dis- 
simulabat? numquid purus videri volebat? Referam 
tibi dictum eius in se, quod circumferri memini et 

4 ipso praesente laudari. PoUioni Annio iacenti obsceno 
yerbo usus dixerat se factumm id^ quod pati malebat; is 
et cum Pollionis adtractiorem vidisset frontem: ^^Quid- 
quid^' inquit ^ali dixi, mihi et capiti meo/' Hoc 

6 dictum suum ipse narrabat. Hominem tarn palam ob- 
scenum ad fasces et ad tribunal admisisti? nempe 
dum veterem illum Scaurum senatus principem cogitas 20 
et indigne fers siil)olem eius iacere. 
Xy yn 1 Idem facere deos veri simile est, ut alios indul- 
gentius tractent propter parciites avosque, alios pro- 
pter futuram nepotum pronepotumque ac longe sequen- 
tium posterorum indolem; nota enim illis est operis 
sui series, omniumque illis rerum per manus suas itn- 
rarum scientia in aperto Semper est; nobis ex abdito 

8 0. fM, Mfi, I caes VB cra)e8areni lf'0 cesar F | hum. 
Bang. GP 0 4 conspecto N || 6 ezbtmas « est V (^)e8tima8 VO 
datum ^putas? datum^ est p. Gert£ ti sine putas Mueek \ Patri- 
cius germ. P || 9 cös N*BP || 10 suarum m. ore illum P s. m. 
illum ore G ore om. qifnm ob rem hiantem Gertz |[ 11 expectare 
0 corr. (o desimulabat || 13 dictum eius tibi GP | quid || 
14 ipse P iacente || 15 uebo H"^ [| 16 et cum . . inquit om. H" 
suppl. pr. corr. \ adtractatiorem B U 17 dixi, <(dixi^ CF WMueller [ 
mi SB midd || 80 cogitasset ind, 0 cogitas ind. torr» 
Gerte | 88 Idem facere add. Mg. Ü 25 sabolem CFWMueOer \ 



9 . 

Tota g 86 suas per m. &P | iteraram B* 



Digitized by Google 



DE 6ENEFIGIIS LIB. IV. CAP. 82. 88 113 



subii; et, quae repentina putamus, ülis proTiaa Teniunt 
ac familiaria. ^^Sint hi reges, quia maiores eorum non 2 
faerunt, quia pro sommo imperio habaenmt iustitiam^ 
abstmentiam, quia non rem pnblicam sibi, sed se rei 

5 publicae dicaverunt. Regneiit ki, quia vir bonus qui- 
dain ante proavus eorum fuit, qui aiLimiim supra for- 
tunam gessit, qui in dissensione civili, quoniam ita ex- 
pediebat rei publicae, vinci quam viucere maluit; re- 
ferri gratia iüi tarn longo spatio non potuit; in illius 

10 respectom isie populo praeaideat, non qma seit aut 
potest, sed qnia alius pro illo memit. Hic corpore s 
deformis est^ adspectu foedns et ornamesta sua tra- 
ducturus; iam me homines accnsabnnty caecum ae 
temeraTinm dicent, neseientem, quo loco, quae siimmis 

15 atque excelsissimis debentur, ponam; at ego scio alii 
rae istud dare, alii olim debitum solvere. Unde isti 4 
noruxit illum quoiidam gloriae sequentis fugacissimum^ 
eo voltu ad pericnla eiintem, quo alii e periculo re- 
deunt, numquam bonum suum a publico distinguentem? 

so 7,Ubi^' inquis ^^te aut qnis est?^' Unde yos scitis? 
Apud me istae expensorum acoeptorumque rationes 
difipungimtury ego^ quid cui debeam, scio; aliis post 
longam diem repono, aliis in antecessum ac prout oc^ 
Casio et rei publicae meae facultas tulit.'^ Ingrato 

25 ergo aliquando quaedam, sed non propter ipsum dabo. 

„Quid? si" inquit y^nescis, utrum ingratus sit i WXTTT 
an gratus, expectabis^ donec scias, an dandi beneficii 
tempus non amittes? Expectare lon^um Pst (nam, ut 
alt Platon^ difücilis humani aninii coniectura est), non 

89 PUston 

8 hü V*B0P I non] om. ^ boni Gertz || 8 imperio om. F6 

4 rei p die. N smüiter 0 rei predicauenmt B |I 5 hü NB P 
9 gratia/// {suh ras. m) N | illi gratia GP ]] 15 excellentiBsimis ^ 
all N alio N^O |I 16 alio 0 | debitam || 18 alie p^r N^R 
20 unde?'' Vos nescitis; apud Wsg, jj 89 ut om. N^B 
89 plato 

Sksscas opsbjl I. 2 ed. Hoaiat. 8 



Digitized by Google 



114 



L. AI^NAEI S£N£CA£ 



2 ezpectare temeranum est/^ Huic respondebimus nnm- 

quam expectare nos certissimam rerum conprehensio- 
nem, quoniam in arduo est veri ezploratio, sed ea ire^ 
qua dudt yeri similitado. Onme hac via prooedit ofßr 
cinm: sie serimos, sie nayigamiiSy sie nulitainus^ sie » 

nxores ducimus, sie liberos toUimus; cum omnium 
hoi'um incertus sit eventus, ad ea accedimua, de quibus 
bene sperandum esse credidimus. Quis enim polficetur 
s( reiiti proventnm, naviganti portnm, militanti victo- 
riam, marito pudicam uxorem, patri pios liberos ? se- lo 

3 quimur^ qua ratio, uon qua veritas traxit. Expecta^ 
ut xdsi baue eessura non facias et nisi conperta reritate 
nil noreris: relieto oumi actu yita consistit* Cum Yeri 
similia me in hoe aut in iUud inpellant, non Ter% ei 
beneficium dabo^ quem yeri simile erit gratum esse. i6 

XXXIV 1 „Multa'^ inquit „i'^tervenient, propter quae et 
malus pro bono subrepat et bonus pro inalo displiceat; 
fallaces enira sunt rerum species, quibus credidimus." 
Quis negat? sed nibil aliud invenio, per quod cogita- 
tionem regam. His veritas nühi vestigiis sequenda est, so 
certiora non babeo; haec ut quam diligentissime aesti- 

2 mem, operam dabo nec cito illis adsentiar« Sie emm 
in proelio potest accidere, ,ut telum memn in conmiU- 
tonem monus dirigat aliquo errore decepl» et hosti 
tamquam meo parcam; sed hoe et raro accidet et non n 
vitio meo, cuius propositum est bestem ferire, civem 
defendere. Si sciam ingratum esse, non dabo benefi- 
cium; at obrepsit, at inposuit: nulla bic culpa tri- 

3 buentis est, quia tamquam grato dedi. — „Si pro- 
miseris'^ inquit ,,te daturum beneficium et postea in- so 
gratum esse scieris, dabis an non? Si facis sciens, 

8 ire K^O re 0 II 4 acuia || 6 extollunuB OP || 7 horum 
NE rerum OP || 8 credimus || 9 serendi p. nanigandi 

11 trabit |I 12 censnra | coperta (comp. m. A^) N 

13 ni(c)liil RGP | moueris 0 corr. i \ relicta KGP | consistet g 

14 in alt om. R | in aliud G j ueraN iier(a)e N*0 || 18 credimus G 
19 quid G II 28 orepsitat || 31 scieris esse GP | facies 0 eorr. <o 



Digitized by Google 



BE BEKEilOnS IIB. IV. OAP. a4. 36 115 



peccasy das exäm, eoi non debes dare; si negas, et hoc 
modo peccas: non das ei, coi promisisti. Gonscientia 
yesira hoc looo titubat et illud superbum promisstun, 
nnrnquam sapientem facti sni paenitere nec nmquam 

5 emendare, quod fecerit, nec mutare consilium." Non 4 
mutai sapieuö consilium omuibus hin maiientibus, quae 
erant, cum sumeret; ideo numquam illum paenitentia 
subit, quia nihil melius illo tempore fieri potuit, quam 
quod factum est, nihil melius constitui, quam consti- 

10 tutum est; ceterum ad omnia cum exceptione venit: - 
ffii nibil inciderit, quod inpediat^^ Ideo omnia illi 
suc^ere dicimus et nihil contra opinionem accidere, 
qnia praesumit animo posse aliquid interrenire, quod 
destinata prohibeat. Inpradentinm ista fidnda est for- 6 

16 tunam sibi spondere; sapiens utramque partem eins 
Cügitat; seit, cfuuntum liceat errori, quam incerta sint 
huniana, quam multa consiliis obstent; ancipitem rerum 
ae lubricam sortem suspensus sequitur, eoiisiiiis certis 
incertos eventus expendit. Exceptio autem, sine qua 

M nihil destinat^ nihil ingreditur, et hic illum tuetur. 

Promisi beneficium, nisi si quid incidisset, quare i XXXV 
non deberem dare. Quid enim, si, quod illi pollicitus 
Sinn, patria sibi dare insserit? si lex lata erit, ne id 
quisqnam faeiat, quod ego me amico meo fectumm 

25 promiseram? Ptomisi tibi in matrimonium filiam; 
postea peregrinus adparuisti; nun est mihi cum externo 
conuhiuüi; eadem res me defendit, quae vetat. Tunc 2 
fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam, si, 
cum eadem omnia sint^ quae erant promittente me^ 

1 set liuc II 2 peccas quia nun GP I Constantia Lps. 
t erat cum (ex con B) suznmeret HB {| 9 c^uam quod const. 0F 
11 si Olli, a 1 18 aoeedere G H H pro/^bebat O || 15 sapiens 
est BP ( utraque ITB || 16 sit sont P || U certis incertos (ti 
e* to in ras.) N 1| 19 expendit <m. 0 suppl. pi\ corr. (?) in N || 
21 si om. P I quod N^RP ][ 23 patriam 0 praeter Q qui contra 
patriam, corr. ^ p. me Gertz; malim in patriara || 25 fil. in matr. 
OP II 27 res] lex Mrt. || 29 omn. eadem 0P | promitte 

8* 



Digitized by Google 



116 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



non praestitero proniissmTi: alioquin, quidqiiid mutatur, 
libertatem facit de integro consulendi et me üde Uberat, 
Promisi advocationem: postea adparuit per illam cau- 
Bam praeiudicium in patrem meum quaeri; promisi me 
peregre exiturum: sed iter infestari latrocinüs nimtia- 6 
tttr; in rem praesentem Tenhims fai: sed aeger filias^ 

8 sed puerpera uxor tenet. Omnia esse debent eadem, 
quae fuerunt, cum promitterein, ut promittentis fidem 
teneas; quae antem maior fieri mutatio potest, quam 
• si te malum viruin et mgratum conperi? Quod tarn- lo 
([uam digiio dabam^ indigno negabo et irascendi quo- 
que causam kabebo deceptus. 
XXXVI 1 Inspidam tarnen et^ Quantum sit. de quo agitur; 
dabit mihi consilium promissae rei modus. Si exiguum 
est, dabo, non quia dignus es, sed quia promisi, nec u 
tamquom munus dabo, sed verba mea redimam et 
aurem mihi perrellam. Damno castigabo promittentis 
temeritatem: ,^cce, ut doleat tibi, ut postea conside- 

2 ratius loquaris!" Quod dicere soleiaus, linguarium 
dabo. Si malus erit, non coiimittam, quemadmodum 20 
MaecenuH ait, ut sestertio centies obiurgatus sim. Inter 
86 enim utrumque conparabo: est aliquid in eo, quod 
promiseris; perseyerare; est rursus multam in eo^ ne 
ind^pio beneficium des; lioc tarnen quantum est? si 
leTe, coniveamus, si vero magno mihi aut detrimento u 
aut rubori faturum, malo semel excusare, quare nega- 
verim, quam Semper^ quare dederim. Totum, inquam, 

ö in eo est, quanti promissi mei verba taxentur. Non 
tantuiii, quod temere promisi, retinebo, sed, quod non 
recte dedi, repetam; demens est, qui üdem praestat 30 
errori. 

XXXYU 1 Philippus Macedonum rex habebat militem manu 

5 exiturum N una (unam G) exit. N*0 |I 7 sed 3frt. et 0 
9 teneat K || 12 haboo || 14 motus jj 20 malus 0 corr. 
21 ut . . enim otic ! obiurgandiis Mrt. || 22 se N efse 0 || 24 in- 
digno S inde 0 \\ 25 cunibeamus N-B coliibeainus P H 26 robori 
j excausare || as quaatom B0P qaantam; pr. Mg. 



Digitized by Google 



DE BENBPICIIS LIB. IV. CAP, aß. 87 117 



fortem, cuius in multis expeditionibus utüem expertas 
operam sabinde ex praeda aliquid illi Tirtutis causa 
donaverat et hominem yenalis animae crebris anctorar 
mentis accendebat. Hic naufragus in possessiones caitis- 

5 dam Macedonis expulsus est; quoi ut nuntiatum est^ 
accucurrit, spiritum eius recollegit, in vilkm illum 
suam transtulit, lectulo suo cessit., adfectiim semi- 
aniineuique recreavit, diebus trioiuta sua inpeüsa cura- 
VI t, refecit, viatico instruxit subinde dicentem: ,,Gratiam 

10 tibi referam^ videre tantum mihi imperatorem meum 
eontingat.^ Narravit Philippo naufragium suum^ ami- 2 
Uum tacoit et protinus petit^ ut sibi cttiusdam praedia 
donaret. Ble qmdam erat liospes eius, is ipse^ a qao 
reeq>ta8 erat, a quo sanatus. Multa intenm reges in 

15 bello praeseitim opertis oculis donant. „Non sufficit 
liumo iustus tot arinatis cupiditatibus, non potest i[uis- 
quam eodem tempore et bonum viruni et bonum diiceni 
agere. Quomodo tot milia homirmm insatiabilia satia- 
bimtur? Quid habebunt, si suum quisque habuerit?'' 

so Haec Philippus sibi dixit, cum illum induci in bona, 3 
quae petebat, iussit. Expulsus bonis suis ille non ut 
rustieus iniuriam tacitus tulit contentus^ quod non et 
ipse donatus esset, sed Philippe epistulaoa strictam ac 
liberam scripsit; qua accepta ita ezarsit^ ut statim 

25 Pausaniae mandaret, bona priori domino restitueret, 
ceterum inprobissinio militi, mgratissimo iiospiti, avi- 
dissimo naufrago Stigmata inscriberet ingratum homi- 
nem testantia. Dignus quidem fuit, cui non inscribe- 4 
rentur illae litterae, sed inscuiperentur, qui hospitem 

30 suum nudo et naufirago similem in id, m quo iacuerat 

2 al. iiide illi 0 inde del. m. 1 in N || ö quoi Gertz quod 0 1| 
6 reccdligit 9* || 7 ad oectum 0 || 10 impe V imp. 0 1 12 petit 
V petüt 11*0 II 18 quidem 0 Mft. II 15 apertis BOM || 
16 instuB N^QP iusto HB iustus imus ? || 21 petiebat 0 1 88 de- 
siarictam Mg. || 24 liberam IT' Hberauit NBP libera uoce O | 
qn/^a f^uh ras. i) HB | fort. /rpx> exarsit " ^6jf'/// ceterum 
{sub ras. et) H f| 28 inscribe retur H^ 1 80 nudum Gertz p. 229 j 
in quo CO quod H quo H^O 



Digitized by Google 



118 



L. ANKAEI S£N£CA£ 



5 ipse, litus expulerat; sed videbimus, quis modus poenae 
servaudus faerit: auferendum utique fuit^ quod suimno 
scelere imraserat. Quia autem poena eius moyeretur? 
id conmiserat^ propter quod nemo misereri misericors 
posset. 5 
XXXymi Dabit tibi Philippus^ quia promisit^ etiam si 
non debet, etiam si iniuriam facturus est, etiam si 
scelus facturus est, etiam si uno facto praeclusuruö est 
naul'ragis litora? Non est levitas a cognito et dam- 
nato errore discedere, et ingenue fatendum est: „Aliud lo 
putavi, deceptus sum/^ Haec vero superbae stultitiae 
perseveraatia est: ^^Quod semel dixi, qualecumque est, 

2 fisnm ratumque sit/^ Non est tarpe eum re mutare 
consiliom. Age^ si Philippus possessoiem illum eorum 
litorum reliqnisset; qaae nanfragio cepezat^ non omni- 16 
bus miseris aqua et igni interdizerat? ^^Potius^ inquit 
j^ntra fines i egni mei tu litteras istas oculis inscriben- 
das durissima fronte circumfer. I, ostende, quam sacra 
res sit mensa htjspitalis ; praebe in facie tua legendum 
istuc decretum, quo cavetur, ne nii serös tecto iuvare 20 
capital sit. Magis ista constitutio sie rata erit^ qoam 
si illam in aes incidissem/^ 
XXXIX 1 ;,Qiiare ergo'' inquit ^yZeno Tester, cum quin- 
gentos denarios cuidam mntuos promisisset et ipse 
ülum panim idoneum conperisset, amicis suadentibus, 95 

2 ne daret; perseverayit credere^ quia promiserat?^^ Pti- 
mum alia condicio est in eredito, alia in beneficio. 
Pecuuiae eüam male crcdilae exactio est; et adpellare 
debitorem ad diem possum et, si foro cesserit, portio- 

4 id If qui id VB*GP quid B | per quod 0 pro quod B 
pro quo P I S etiam si . . est otfi. V add. pr. corr. ^raeclusus ; 
carr, J8; 1 9 a] ad 1 13 sit om. qualecumque sit 
ratum situmque (uel fixum ss.) sit S \\ 16 Potius W Potius est 
H*0 te . . circumferre cd || 17 et litt. . . circuTrtferri ostende 0 
corr. Gerte \ foculis Lps. aculeis Gertz acubus Skutsch ing-ercn- 
das Hermes \\ 20 istud P || 21 capitis 0 capitalis P uel capitale 
I aacrata G || 2i X- cuidam ( X- cui in ras.) N U 28 cxauctio P 



Digitized by Google 



DE BEJSmCnS lilß. iV. CAP. 3Ö-40 119 



nem i'erLiiu; beueficiuin et totum perit et statim. Prae 
terea hoc inali vin est, illud uiaii patris familiae. 
Deinde ne Zeno quidem^ si maior fuisset summa^ cre- 
dere perseyerasset. Quingenti denarii sunt: illud qnod 
5 diei solet, morbo consumat^^; fuit tanti non revocare 
promissiun suiun. Ad ceinaxn, quia promisi, ibo^ etiam a 
si fngus erit; non quidem^ si nives cadent. Surgam 
ad sponsalia^ quia promisi^ quamTis non ooneoxerim; 
sed non, si iebridtavero. Sponsum descendam, quia 

lopromisi; sed non, si spundere me in incertum iubebis, 
si fisco übligabis. Subest, inquam, tacita exceptio: si 4 
potero, si debebo, si haec ita erimt. Effice, ut idem 
Status sit, cum exigis, qui fuit, cum promitterem: de- 
stituere levitas erit. Si aliquid intervenit novi, quid 

iftmiraris. cum condicio promittentis mutata sit, muta- 
tum esse consiUum? eadem mihi omnia praesta, et 
idem sum. Yadimonium promittimus, tamen deserti 
non in omnes datur actio: deserentem yis maior excusat. 

Idem etiam in illa quaestione responsum existima, i XL 

90 an omni modo referenda sit gratia, et an beneficium 
utique reddendum sit. Animum praestare gratum debeo, 
ceterum aliquando me reierre gratiaui non patitur mea 
inteiicitaB, aliquando felicitas eius, cui debeo. Quid 2 
enim regi, quid pauper diviti reddam, utique cum qui- 

SS dam recipere beneficium iniuriam iudicent et beneficia 
subinde aliis beneficiis onerent? quid amplius in horum 
persona possum quam TeUe? Nec enim ideo beneficium 
noTum reicere debeo, quia nondum prius reddidi Acci- 
piam tam libenter^ quam dabitur, et praebebo me 

2 illi mali || 4 X N || 8 con'codixerim (di in ras.) N 
9 sed si non 0 |j 10 in add. Krcismus \ iubebit 0 || 12 debeo 
13 quo (pro quom) ex. N qiim N*R | si fuit I proiuitteres G 
17 promittit mihi t. deserit. Kon omnis G j deserit 0 corr. 
Gronov deseritur q || 19 in S om. 0 |) Sl utile 0 corr. m || 

21 et 28 debebo S y 23 ei cui KB \ 84 regi pauper quid G 
regi quid pauperi quid 0 regi q. diuiti q. papen 8 corr. Mrt* || 
SS honerent onorent O || S9 tam libere 0 



Digitized by Google 



120 L. Ai^NAEI SENECAE DE BEN. LIB. IV. CAP. 40 



amico meo exercendae boiiitatis suae capacem materiam: 

3 qni nova accipere nou vult, acceptis offenditur. Nou 
refero gratiam: quid ad rem? non est per ma mora, 
si aut occasio mihi deest aut facultas. Ille praestitit 
mihiy nempe cum occasionem kaberet^ cum facultatem; 5 
atrom bonus vir est an malus? apud bonum yirum 

4 bonam causam babeo^ apud malum non ago. Ne ülud 
quidem «xistimo faciendum^ ut referre gratdam etiam 
inTitis bis, quibus refertur, properamus et instemos 
recedentibus; non est referre gratiam^ quod yolens lo 
acceperis, nolenti reddere. Quidam, cum aliquod iliis 
missum est munusculum, subinde aliud intempestive 
remittimt et nihil se debere testantur; reiciendi oenus 
est protinus aliud in viceui mittere et munus munere 

5 expungere, Aliquaudo et nou reddam beneficium, cum i6 
possim: quando? si plus mihi detracturus ero, quam 
illi conlaturuBy si ille non erit sensurus ullam accessio- 
nem recepto eo^ quo reddito mibi multum abscessumm 
arit. Qtti festmat utique reddere. non habet animnm 
grati bominis, sed debitoris; et, ut breviter, qui nimis n 
cupit solyere, invituö debet^ qui iuvitus debet, m- 
gratus est. 

4 sie aut G I de/Z/est (sub ras. s) N || 7 Nec GS (| 8 quidem 
om. 8 I estimo S j) 11 aliquid (-quit P) 0 corr. ? || 12 alii sub- 
inde S II 13 nihil sebere j genus HO dignus BP sign. $8, 
Signum Vinc. BeU. 8p. JST. VlII 108 | lA ezpugnare 0 || 16 si 
om. 8 n 17 iUam acc. 8 || 16 mi J| 19 erat aP | M ut br. 
dioam 8 | qui minus 0P qui nimis cito 8 

L B. ANNEI SENECAE • TVSTTTr TIOMIS OiUTOBI^ LIB • IZU • BXPUCIT 
UNCIPIT • LIBS& • V • F£LICITSIl N 



Digitized by Google 



KANlfAEI ÖENECAE 

AD 

AEBÜTIUM LIBEBALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBEß V 

In prioribus libiis yidebar consumniftsse proposi- 1 1 
tum^ cum tractassem^ quemadmodum dandum esset 
beneficmiU; quemadmodum accipiendom. Hi enim smit 
huixxs offidi fines; quidqnid idtra moror^ non servio 

smateriae, sed indulgeo^ quae^ quo dueit^ sequenda est, 
iiüii quo mvitat; subinde enim nascetur^ quo lacessat 
aliqua dulcedine animuin, magis noii supervacuum quam 
necessarium. Verum, quia ita vis, perseveremus per- 2 
actis, quae rem continebant, scrutari etiam ea, quae, 

10 si Tis verum, conexa sunt, nou cohaereutia^ quae quis- 
quis düigenter inspicit, nee facit operae pretium nec 
tameu perdit operam. Tibi auteio,- homini natura op- 3 
timo et ad beneficia propenso, Liberalis Aebuti^ nuUa 
eorum laudatio satis faeit. Neminem umquam vidi 

16 tarn benignum etiam leyissimorum officiornm aestima- 
torem; iam bonitas tua eo usque prolapsa est, ut tibi 
dari putes bcueiicium, quod ulli datur; paratus es, ne 
quem beneficü paeuiteat^ pro ingratis dependere. Ipse 4 

3 hn 0 II 6 nou quod j quod lac. G || 9 scrutaturi OP [| 
10 conexum non coh. BOP || 12 natura^// {suh ras. m) H || 14 uidi 
am ll 18 rependere Gertz 



Digitized by Google 



122 



L. ANNAEI SENECAE 



usque eo abes ab omni iactatione, usque eo statim vis 
exonerare; quos obligas, ut^ quidquid in aliquem con- 
fers; YeliB Tiden non praestare^ sed reddere, ideoque 
plenius ad te sie data leYeTtentur; nam fere secuntnr 
benefida non reposeentem et, ut gloria fogientes magis 5 
sequitur, ita fmctus beneficionim gratius üs respondet, 

5 per quos esse etiam ingratis licet. Per te vero non 
est mora^ quo mmus büiiulicia, qu.i acceperunt^ ultro 
repetant. nec recusabis conferre alia et subpressis dis- 
simulatis(|U(' jilura ac maiora adicere: propositum optimi 10 
viri et ingentis animi tarn diu ferre ingratum, donec 
feceris gratum. Nec te ista ratio decipiet; saccombunt 
yitia virtutibus, si illa non cito odisse properaveris. 
n 1 lUud atique imice tibi placet velut magnifice 
dictum tnrpe esse beneficiis yiaci. Quod an sit yenun^ 15 
non inmerito quaeri solet^ longeque aliud est^ quam 
mente concipis; nnmqaam enim in rermn honestamm 
certaniine superari turpe est, dummodo arma non pro- 

2 icias et victus quoque yelis vincere. Non oinnes ad 
bonum propositum easdem adferuiit vires, easdem facul- 20 
tates, eandem fortunam, quae optimorum quoque con- 
siliorum dumtaxat exitus temperat; Yoluntas ipsa rec- 
tum petens laudanda est^ etiam si illam alias gradu 
yelociori antecessit: non ut in certaminibus ad specta- 
culum editis meüorem palma dedarat, quamquam in ss 

8 illis quoque aaepe deteriorem praetulit casus. Ubi de 
officio agitur, quod uterque a sua parte esse quam 
plenissimum cupit, si alter plus potuit et ad manum 
habuit mateiiam sufficientem ammo suo^ si illi, quan- 

1 eo asque 0 | habes N'B' | usque //////eo (sub raa, ad ut 

vid.) If II 5 magis magis seq. F |{ 6 iis aad. Gertz \ respondit 0 || 

7 etiam esse GP | ingratos S |I 8 moram || 9 et m raso in 
B II 12 gratum GP^ iratum 0 | succumbent Gertz \\ 13 non cito 
Mrt. concito 0 | prosperaueris || 14 itaque Gertz \\ 15 esse 
esset KB est GP | quodan/// sit R quodam Ret N quod amisit 
GP II 23 gratu (saepe) gradü jj 25 paimaui 0 carr. (o \ 
quamque P || 88 aht^ V 



üigiiized by Google 



DE B£N£FlQnS LIB. V. CAP. 2. 3 123 

tum eouatus est^ fortuna permiBit, alter autem. Tolun- 
tate par est^ etiam si minora^ quam accepit, reddidit 
aut omniiLO non reddidit, sed yult reddere et toto in 
hoc intentus est animo^ non magis vietos est^ quam 

A qui in armis moritur, quem occidere facüius hostis 
potoit quam avertere. Quod turpe existimas, id acci- 4 
dere viro bono non potest, ut vincatur. Numqiuim 
enim succumbet, numquam renuntiabit; ad ultimum 
iisque vitae diem stabit paratus et in hac statione 

10 morietur magna se accepiase prae se ferens, paria 
Yoluisse. 

Juacedaemonii vetant suos pancratio aut caestu l III 
decemere, ubi inferiorem ostendit Ticti confeBsio. Cur- 
sor cretam prior contigit: yelocitate illum^ non anüno 

16 antecessit; luctator ter abiectus perdidit pahnam, non 
tradidit. Cum inyictos esse Lacedaemonii cives suos 
magno uestimarent, ab lis cerfcaminibus removerunt, 
in quibus victorem facit non iudex nec per se ipse 
exitus, sed vox cedentis et tradere iubentis. Hoc, quod 2 

20'illi in suis civibus custodiimt, virtus ac bona voluntas 
Omnibus praestat, ne umquam vincantur^ quoniam qui- 
dem etiam inter superantia animus invictus est. Ideo 
nemo trecentos Fabios yictos dicit, sed ooeisos; et 
fiegnlua captus est a Poenis, non Tictus, et quisquis 

95 alius saevientis fortnnae Ti ae pondere obpressus non 
submittit animum. In beneficiis idem est: plura ali- 3 
quis accepit^ maiora, frequentiora; non tarnen victus 
est. Beneficia fortasse beneficiis victa sunt, si inter 
se data et accepta conputes; si dantem et accipientem 

8 onudno g onmia 0 | ex toto VB et ex toto n || 8 ad- 
nertere | 3 enim] e | renontiamt |) 9 diem nitae QT \\ 

10 prae . . uoluisse om. K add. pr. corr. || IS panmtios 0 carr, 
a i) 14 ille Gertz alium Pinc. \\ 15 palmam n. tr. om, N add, 
pr. corr. (tradidet) ]! 16 ano!=? cert-aminibus magno W cert. 
m. 1 et 2 !1 17 his BPG- hiis G |i 19 cadeatis Gertz \ et parcere 
Mg. I iubetiä || 20 cm. suis OF || 21 uincatur SOPjl 25 op- 
pressus (u ex o) N 



i^'iyui^uu Ly VjOOQle 



124 



L. ANNA£I SENEGAE 



conparayerisy quorum aiiimi et per se aestimandi sunt^ 
penes neutrum erit palma. Solet enim fieri^ wt, etiam 
eum alter multis Tolneribas confossuB est, alter leviter 
qnidem saudus, pares exisse dieantur^ quamyis alter 
Tideatnr inferior. 5 
rv 1 Ergo nemo vinci potest beneficiis, si seit debere, 
si vult referre, si, quem rebus non potest, animo 
aequat. Hic quam diu iu hoc permanet, quam diu 
tenet voluntatem gratum animum siguis adprobandi, 
quid interest, ab utra parte munuscula plura nume- 10 
rentur? Tu multa dare potes, et ego tantum accipere 
possum; tecum stat fortima, mecum bona yolnntas: 
tarnen tam par tibi siun. quam multis armatissimis 

2 nudi ant leviter armati. Nemo itaque beneficiis vinci- 
tur, quia tam gratus est qmsqne^ quam Tolnit. Nam 
si tnrpe est beneficiis Tinci, non oportet a praepoten- 
tibus Tiris accipere beneficium, quibus gratiam referre 
non poäsis, a principibus dico, a regibus, quos eo loco 
fortuna posuit, ex quo largfiri multa possent pauca 

3 admodum et inparia datis recej^turi. Reges et prin- so 
cipes dixi^ quibus tarnen potest opera navari et quo- 
rum illa excellens potentia per minorum consensum 
ministeriumque constat. At sunt quidam extra omnem 
subducti cupiditatem, qui vix ullis humanis desideriis 
continguntur; quibus nmil potest praestare ipsa fortuna. u 
Necesse est a Socrate beneficiis vincar, necesse est a 
Diogene, qui per medias Macedonum gazas nudus in- 

4 cessit calcatis regiis opibus; o! ne ille tunc merito et 
sibi et ceteris, quibus ad dispicieudam veritatem non 

1 corom g 3 paima | 6 si O om. 0 | deberi V* || 
7 quem qnidem 0 || S in homine J MueUer | 9 ignis 0 

corr. (o II 10 utraque OP || 11 et om. ^ at m || 13 quam ex et 

tarn I militibus arm. J MueUer (| 14 nincimur || 15 qui | 
quam quisque O || |j 20 gregee || 21 nouan O || 22 amicoinim 
O aniniorum 0 corr. Lectius || 28 constant j at scripsi et N 
om. N*0 sed Gertz I contra || 26 uincar ben. OP || 2S regiis 
0P regis HS 8 | uoiine JBtl, || 29 deBpiciendam 0 



Digitized by Google 



DE BENEnCnS LIB. V. GAP. 4. 5 125 



erat obfusa CftUgo^ supra eum eminere yisus est^ infra 
quem omnia iacebant; nmlto potentior, miüto loca- 
pl^or fait omnia tnnc possidente Alezandro; plas 
enim erat, quod hie nollet accipere, quam quod ille 

5 posset dare. Non est turpe ab bis vinci; neque enim IV 
minus fortis sum, si cum inYolnerabili me hoste con- 
mittis, nec ideo minus ignis urere potest^ si in mate- 
riam incidit inviolabilem flammis, nec ideo ferrum 
secandi vim perdidit, si non recipiens ictum lapis soli- 

do dusque et invictae adversus dura naturae dividendus 
est. Idem tibi de bomine grato respondeo: non tor- 
piter Tincitur beneficüs^ si ab bis obligatus est, ad 
quos aut fortunae magnitudo aut eximia Tirtus aditum 
redituris ad se ben^ciis dusit. A parentibus fere 8 

iSTincimnr. Nam tarn din illos habemns^ quam diu 
iudicamus graves et quam dm beneficia. illurum nun 
intellegimus; cum iam aetas aliquid prudentiae collegit 
et adparere coepit propter illa ipsa eos araari a nobis 
debere, propter quae non nmaljantur, admonitiones, 

so seyeritatem et inconsuitae aduiescentiae diligentem cu- 
stodiam^ rapiontnr nobis; paucos usque ad verum fru- 
cfeum a liberis percmiendum perduxit aetas^ ceteri filios 
onere senserunt. Non est tarnen turpe vjnci beneficüs 3 
a parente; quidni non sit turpe, cum a nullo turpe 

SB sit? Qnibusdam enim et pares et inpares sumus^ pares 
animo, quem solum illi exigunt, quem nos solum pro- 
mittimus, inpares fortuna, quae si cui obstitit, quo 
minus referret gratiam, non ideo illi tamquam victo 
erubescen.duin est; non est turpe non consequi, dum- 

90 modo sequaris. Saepe necesse est ante alia beneficia 4 
petamuS; quam priora reddidimus^ nec ideo non petimus 
aut turpiter, quia non reddituri debebimus, quia non 

4 quando iUe nollet S || 6 hostem P || 7 ignis niimis GP | 
in////// '7 (siih ras. ter) B \\ 9 solidus inuict(a)e GP j] 10 adsus 

fl 14 rediturus | clansit P |1 16 iudicamur B grau. iud. 
GP Ii 23 hcnore G || 24 quid non B* || 27 si qui N || 28 uincto 

II 31 non petemus Mg. || 32 quasi non Mg, \ non ijpritts)] n H 



Digitized by 



126 



L. ANNAEI SElOiCAE 



per nos erit mora, quo minus gratissimi simus^ sed 
interreniet aliquid eztrizisecaSy quod prohibeat: nos 
tarnen nee Tincemiir animo nec tnrpiter Iis rebus 
superabimiiTy quae non sunt in nostra potestate. 
y 1 Alezander Macedonum rex gloriari solebat a nullo 6 
se beneficiis Tietum. Non est, quod nimins animi 
Macedonas et Graecos et Caras et Persas et nationes 
discriptas in exercitum suspiciat, nec hoc sibi praesti- 
tisse regnum a Thraciae angulo ]Hineetiim usque ad 
litus incügniti maris iudicet; eadem re glüriari Socrates lo 
potuit^ eadem Diogenes, a quo utique victus est. Quidni 
victus sit iUo die^ quo homo super mensuram iam 
humanae superbiae tumens vidit aliquem, cni nec dare 

2 quicquam posset nee eripere? Arehelaus res Socratem 
rogayit, ut ad se Teniret; dixisse Soerates tradituru 
noUe se ad eum venire, a quo acciperet beneficia, cum 
reddere illi paria non posset. Primum in ipsius po- 
testate erat non accipere; deinde ipse dare beneiicium 
prior incipiebat, veniebat enim rogatus et id dabat, 
quod utique ille non erat Socrati redditurus; etiam- so 
nunc Ärcheiaus daturus erat aurum et argentum re- 
cepturus contemptum auri et argenti: non poterat re- 

3 ferre Arehelao Soerates gratias? Et quid tantum erat 
aceepturuSy quantum dabat, si ostendisset hominem 
Titae ac mortis peritum utriusque fines tenentem? si u 
re^em in luee media errantem ad rerum naturam ad- 
misisset usque eo eins ignarum, ut, quo die solis de- 
fectio fuit, regiam cluderet et filium, quod in luctu ac 

4 rebus adyersis moris est^ tonderet? Quantum fuisset 

1 grati Mg. | sumus N | sed] si Gertz \\ S j^rohibebit Ct || 
4 Buperabitor ) 5 lex [j 6 quod (quo 0} minus animis 0 
corr. »17 carras 6 | nationes ^onmes^ Masihack | S descriptas 
in Cronov distrif tcLP sine 0 | nxrrn'tnm NR -tu OP | suspiciat 
H*B suscipiat NGP \ ne hoc RÖP || 9 a ndä. cd \ trarbie 
10 re om. N add. m.' 1 \\ 12 iam N om. RGP || 15 creditur 8 
23 sonrates gratis | gratias (grates del. m. 1) N socr. gratiiyn OS | 
Ecquiil Gertz || 25 si lege in j| 28 clauderet P | et pilum 
(capillum Skutsch) GeHz <^et se^ et f. HJ Mueller | a rebus H* 



DE B£N£FICJIS LIB. V. GAP. 6 127 

beneficium^ si timentem e latebris suis eztrazisset et 
bonum animuin habere ittssisset dicens: ^^on est ista 
solis defectio, sed duomm sidenun coitus^ com lima 
humiliore currens yia infira ipsma solem orbem snnm 
5 posoit et illum obiectn sui abscondit ; quae modo partes 
eius exiguas, si in transcursu strinxit, obducit, modo 
plus tegit, si maiorem partem sui obiecit, modo ex- 
cludit totius adspectum, si recto libramento inter solem 
terrasque media successit, Sed iam ista sidera hoc et 5 

10 illo diducet velocitas sua; lam recipient diem terrae, 
et hic ibit ordo per saecula dispositosqae ac prae- 
dietos dies habet ^ quibus sei intercursu lunae yetetur 
onmes radios effuudere. Paulum ezpecta; iam emerget^ 
iam istam yelut nubem relinquet, iam exolutus in- 

15 pedimentis lucem suam libere mittet/^ Socrates parem 6 
gratiam Arcbelao referre non posset^ si illum regnare 
vetuisset? parum scilicet magnum beneficium a Socrate 
accipiebat, si uUuni dare Socrati potuisset. Quare ergo 
hoc Socrates dixit? Vir facetns et cuius ])er figuras 

20 sermo procederet, derisor omnium, maxime potentium, 
maluit illi nasute negare quam contumaciter aut süperbe; 
dixit se nolle beneficia ab eo accipere, cui non posset 
paria reddere. Timuit fortasse, ne ci^eretur accipere^ 
quae noUet, timuit, ne quid indignum Socrate accipere. 

85 Dioet aliquis: ^piegasset, si Teilet/^ Sed inst^asset in 7 
se regem insolentem et omnia sua magno aestimari 
volentem. Nihil ad rem pertinet, utrum dare aliquid 
regi nolis an accipere a rege; in aequo utramque ponit 

1 timente me -tem et R || 3 et duorum || 5 obiectiis 
uiü absc. II 6 exiguas suo tr. ö ^ transcursus \\ 9 medias 
I huc « I 10 deducet aU. ex i V*) 0 || 11 praeditos (per- 
ditos O) 0 corr. a || 18 iBfiondere | emergit |] 16 &rr6 
RGP I negare Abaelard p. 59:2 M. 86 ignorare Gertz; an rogare ? 
doenisset s jj 17 notuisset si illum i^egnore tuisset (si — tuisset 
del m. 2) N || 18 nnllum G | pot. socr. GP |] 20 procodore B 
procedere solitus erat der. GP |j 21 et sup. G || 22 dixi N* | 
bt neficium O J 24 socrate G socrati 0 | accipere N a(c)ciperet 
N'O ij 25 uellet NR nollet GP se velle " (rerte || 27 uolente 



Digitized by Google 



128 



L. ANNA£I SENECAE 



repulsam, et superbo fastidin acerbius est quam non 
timeri. Vis scire, quid vere voluerit? noluit ire ad 
Toluntariam servitutem is, cuius libertatem eivitas libera 
feim non potoit. 

1 / Satis, ict existimO; banc partem tractavimuB^ an s 
turpe ess^ beneficiis vinci. Quod qui quaerit, seit non 
solcre liüinines sibi ipsus dare beneficium; manife^tuin 

2 enim fuisset non esse turpe a se ipsum vinci. Atqui 
apud quosdam Stoicos et de hoc ambigitur, an possit 
aliquis sibi beneficiiirri dare, an debeat referre sibi lo 
gratiam. Quod ut videretur quaerendum, üla feceront: 
solemuB dicere: ^gratias mibi ago^ et ^de nullo queri 
possom alio quam de me^ et ,ego mibi irascor' et ^ego 

a me poenas exigam^ et ^odi me^, miüta praeterea eins- 
modi^ per quae nnusquisqne de se tamquam de altero u 

3 loquitnr. „Si nocere*' inquit ,,mibi possum, quare non 
et benuücium mihi dare possira? Praeterea quae, si 
in alium contulivssem, beneficia vocarentur, quare, si in 
me contuli, non 8 int? quod . si ab altero accepissem, 
deberem, quare, si mihi ipse dedi, non debeam? quare 20 
sim adversufl me iogratus, quod non minus turpe est 
quam in se sordidum esse et in se durum ac saeyum 

4 et ^ui neclegentem? Tam alieni corporis leno xnale 
audit quam sui. Nempe reprenditur adsentator et 
aliena subseqnens yerba^ paratus ad falsa laudator^ non t6 
ininns placens sibi et se suspiciens, nt ita dicam, ad- 
sentator suus. Vitia non tantum, cum foris peccant, 

6 invisa sunt, sed cum in se retorquentur. Queui magis 
admiraberis, quam qui imperat sibi, quam qui se habet 
in potestate? Gentes facilius est barbaras inpatientes- so 

8 timere | noloerit g || 8 bis || 5 bao || 8 quicuerit 
II 7 ben. dare GP || 8 ipso P |{ 11 quo ut quod nisi 8 || 

13 et {2^mis) S om. 0 i| 14 poenes B | eiusmodi super verhum eras. 
SS. G II 16 loqueretur S || 17 possum S f 19 quae si S | accepisso 
BP il 20 ipsi G II 21 sis S || 22 %eiiuia || 23 male co mal SB 
mala GP |j 24 rcprehenditnr GP j adsensator B* |i 26 ut se j 
suscipiens N*P^ j adsensator tuus B^ || 27 spectant GruL 



Digitized by Googb 



DE BENEFICnS LIB. Y. CAP. 7. 8 



129 



que arbitrii dieni regere . quam animiim suum con- 
tinere et tradere sibi. Platon, inquit, agit Socrati 
gratias^ quod ab illo didicit; quare Soerates sibi non 

agat, quod ipse se docuit? M. Cato ait: „Quod tibi 

ß deerit, a te ipso mutuare"; quare donare mihi non 
possim^ si commodare possum? Lmumerabilia sunt, 6 
in quibus consuetudo nos dividit: dicere solemus: ,sine, 
loquar mecum' et ,ego miJii aurem pervellam'; quae 
si Vera suut^ quentadmoduuL aliquis sibi irasci debet^ 

10 sie et gratias ag^re, quomodo obiurgare se, sie et 
laudare se, qnomodo damiio sibi esse^ sie et lucro 
potest Ixuuria et beneficinm eontraria sunt; si de 
aliquo dicimus: ^uriam sibi fecit'^ poterimns dicere 
e tj^ ,b eneficiqm sibi dedit^^' ' 

U ^ Natura prius est, ut quis debeat, demde, ut gra- 1 V 
tidm referat; debitor non est sine creditore, non uiagis 
quam maritus sine uxore aut sme filio pater; aliquis 
dare debet, ut aliquis accipiat. Non est dare nee 
accipere in dexteram mauum ex sinistra transferre. 

so Quomodo nemo se portat^ quamvis corpus suum moyeat 2 
et transferat^ quomodo nemo, quamvis pro se dizerit, 
adfoisse sibi dicitur nee statuam sibi tamquam patrono 
suo ponit^ quomodo aeger^ cum cora sua conyaluit^ 
mercedem a se non exigit, sie in omni negotio, etiam 

25 cum aliquid, quod prodesset sibi, fecerit, iion tarnen 
debebit referre gratiam sibi, quia non habebit, cui 
reierat. Ut concedam aiiquem dare sibi beneficium^ 3 

4 Caio ad Mcwcmi fü. fr. 13 Jord, 

1 al. arb. GP ] 4 Marcius cato S j| 5 non pcx^iuii GPS |i 6 lu- 
numerabiiiora G || 8 aures mihi S || 9 sunt et q^. N et d-el. || 
U 86 Offi. ^ II 12 beneflcü/// O || 14 beneficium dedit. Sed nat. 
prins est iit 8 heu. b. d. Natura 8il;>i dedit siatura jpfrius est 
ut 0 eorr, <d 1 15 qui S || 16 refert || 17 filia KB H IS aüquid 8 1| 
19 dextera manu j ex Gertz et N a S de H^O || 22 tamquam o 
tantum (om. K add. pr. corr.) 0 || 23 q. si aeger OS si del. Haase \ 
cum om. S II 25 aliquis Mq. \ quod s oni. OS | prodesset H 
prodesse N*OS | 26 debet S [) 27 ut — recipit (m, ^Qt 

SamsoA» OPXBA L 2 ed. Hosius. 9 



Dig'itized by 



180 



L. AlQ^m SEKKOAE 



dum d&i, et recipit; ut concedam aliqnem a se aeeipere 
bcoieficiimi^ dum aecipii^ reddit. Dornig quod ahmt, 
yersura fit et*yehit luBorim Cornea «tafidin tratudt; 
neqne enim aUus dat quam aoeipit^ wi \mm atqne 
idem. Hoc verbmn ^deben^ man babet nisi inter dnos 5 
locum; quomodo ergo in uno consistet, qui se obli- 

4 gando liberat? üt in orbe ac pila nihil imum est, 
nihil summum, nihil extr«mum, nihil primura, quia 
motu ordo mutatur et quae sequebantur ])r;iecedunt 
et quae occidebaut oriuntur, omiua, quomodocumque 10 
ienuit, m idem revertYiiitur, ita m homine exiBtima 
fieri; cum illiim in multa mutanreris, umis est. Gecidit 
se: iniuriarum cum quo agat, non habet; adligavit et 
clusit: de vi non tenetor; beneficium aibi dedit: danti 

6 protinns reddidit. Berum natuara nihil dieitor perdere, i& 
quia, quidquid illi avellitur, ad illam redit, nec perire 
quicquam potest, quod, quo excidat, non habet, sed 
eodem revolvitur, uude discedit. „Quid simile" inquis 
„hoc exeraplum babet bnic propositae quaestioni?" 

6 Dicam. Puta te ingratum esse: non perit benehcium, so 
habet iUud, qui dedit; puta te redpere m>lle: apud te 
est, aaitequam redditur. Non potes quicquam amittere, 
quia, quod detrahitur, nihüo minus tibi adquirituir. 
Intra te ipsum orbis agitur; accipiendo das, dando 
accipis. sft 

1 ,,Beneficium" inquit „sibi dare oportet; ergo et 
referre graiiam oportet." Primum illud falsum est, ers. 
quo pendent sequentia; nemo enim sibi beneficium dat, 

1 recipit PS recepit NR | concedit || 2 dum om. NB | 
fort. <[et> reddit || 8 usura S | lusorium {s ex x) M || 4 dat 
Ofn. I quam accipit S quam qui acc. OP quam accipiat NK l| 
6 habere nmi debet 8 || • ergo non in 0 | eonslstet V consistiii 
It'OS 1 7 nilnl imum e. n. aummmn am. || a summum et 4 | 
örtremum est (est eras.) n. primum (pri eec sum) H (| 9////// seq. (suh 
ras. ex ?) N || 11 ierint GP erant un reu. S I estima is D 14 clausit 
P II 17 qiiia quo S II 19 h^hef hoc ex. RGPS | praepositae B I| 
20 peribit GPS j| 21illumNi jj 22 potes/;// N potest(Hi)08 || 24 lu- 
tra temet G j capi^do 8 1 das o»a. || 26 inquiB S | eüam ref. 8 



Digitized by Google 



DE BEN£FIC£DB LIB. Y. CAP. 9. 10 



131 



sed naturae suae paret, a qua ad caritatem sui cou< 
posituB est, wadß summa Uli cura est nocitura Titandi, 
profaiiiiia adpetendi. Itaque nee liberaUe est^ qui sibi 2 
donat^ nee demens, qui sibi ignoseit^ nee miserioora^ 
5 qai mMÜB BöiM tangitur; quod füiis praestare libeialitaB 
est, dementia, misericor^a, sibi praestare natura est. 
Beneficium res voluntaria est, at prodesse sibi neces- 
sarium est. Quo quis plura beneficia dedit, beneficen- 
tior est; quis umquam laudatus est, quod sibi ipse 

M» fttisset auxilio? quod se eripuisset IcitrombusV Nemo 
sibi beneficium dat, non magis quam hospitium, nemo 
sibi donat, non magis quam credit. Si dat sibi quis- 3 
que beneficium^ fiemp^ dat^ sine intermissione dat, 
inire beneficionun suorum non potest nnmenun; quando 

15 ergo gratiam referet, cum per hoc ipsum, qno grattam 
rej^, beneficinm dert? qnomodo enim discenotere poteris, 
utnim det sibi beneficium an reddat, cum intra eundem 
koiiimem res geratur? Liberavi me periciüo: benefi- 
cium mibi dedi; itemm me periculo libero: utrum do 

SO beneficium an reddoV Deinde, ut primum illud con- 4 
cedam dare nos nobis beneficium, quod sequitur, non 
concedam; nam etiam si damus, non debemus. Qnare? 
quia statim recipimns. Acdpeie beneficium me oportet^ 
deinde debere^ deinde refeire; deb^di locus non esi^ 

S5 qnia sine ulla mora recipimus. Dat nemo nisi alieri^ 
debet nemo nisi aUeri, reddit nemo nisi alteri; id intra 
unum non potest fieri, quod totiens duos exigit. 

Beneficium est praeetitisse aliquid utiliter; verbum i X 
autem ,praestitisse^ ad alios spectat. Numquid iion 

80 demens yidebitur^ qui aliquid *sibi yendidisse se dicet2 

1 86 Bat. I a quo acar. | ad eunaUtatem conp. 8 || 
2 illi summa 6P ] uitadi 1 8 adpetenti 1 9 laudandus 8 jj 
16 gratia || 16 det Erasmus dat (at in rrr«? pr. corr. in H) 
0 I potent CO II 19 dedit | utrum om. GP || 21 non | ben. 
nobis RGP II 22 quare om. G || 28 recepimus jj 24 habere || 
80 Bibi undededisse M corr. Ä* uendidisse (uendisse 0) sibi OP | 
dicit G 

0* 



üigiiized by Google 



132 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



quia yeuditio alienatio est et rei suae iorisque in ea 
sui ad alium translatio. Atqui, quemadmodiim Tendere, 
sie dare aliquid a se dimittere est et id. quod temneris, 
habendum alten tradere; quod si est, beneficium nemo 
sibi dedit^ quia nemo dat sibi; alioqui duo contraria s 

2 in uno coeunt, nt sit idem dure et accipere. Etiam* 
nunc multom interest inter dare et accipere; quidni? 
cum ex diverso ista verba posita »mt. Atqui si quis 
sibi beueficium dat, nihil interest inter dare et accipere. 
Paulo ante dicebam quaedaua ad alios pertinere et sie lo 
esse formata, ut tota significatio illorum discedat a 
nobis: firater sum, sed alterius, nemo est enim suus 
frater; par sum, sed alicui, quis enim par est sibi? 
Quod conparatur^ sine altero non intellegitur; quod 
iungitar, sine altero non est; sie et, quod datur, sineis 

s altero non est^ et beneficiom sine altero non est. Idem 
ipso Yocabulo adparet, in quo boc continetur, ,bene 
fecisse^; nemo autem sibi bene facit^ non magis t^uaui 
sibi favet, quam suaruni partium est. Diutius boc et 

4 pluribns ext^mplis licet prosequi: quidni? cum inter ea 20 
sit habendum beneficium, quae secundam personam desi- 
deraat. quaedam, cum sint honesta, pulchernma, sum- 
mae Tirtutis^ nisi in altero non habent locum. Laudatur 
et inter maxima humani generis bona fides colitur; 
num quis ergo dicitur sibi fidem praestitisse? 95 

1 Yenio nunc ad ultimam partem. Qui gratiam 
refert, aliquid debet inpendere, sicut, qui solvit, pecu- 
niam; nihil autem inpendit, qui gratiam sibi rei'ert, 
non magis quam consequitur, qui beneficium a se 
accepit. Benehcium et gratiae reiatio nitro citro ire so 

8 ad H in 0 I 8 demitteie H J 5 debit | alioqui €hnU. 
aliqui K aliquid V'O | 6 nnum MH. | sit idem $ ibidem 0 id 
idem 0 |{ 8 cum O tuin 0 | sunt OP |] 9 ^ihi om. || U eorum 

G II 12 sed add. co \\ 15 quo datiir || 16 Id ex ipso Mrt. ü 
17 ipse II 19 diutius e hoc N ö deJ '| 20 exempli | 
quidni g quid (Qui P) 0 del SJcutsch \\ 21 desiderent j| 23 sme 
altei u ? nisi cum altero w |1 26 alteram Lps. j| 27 qui om, U 
80 accipit F | citroque GP 



Digrtized by Google 



DE BENESICnS ÜB. Y. CAP. 11. 12 133 



debent; intra unum hommem non est vicisaitudo. Qui 
gratiam refert^ in Yicem prodest ei^ a quo consecutos 
est aliquid; qui sibi gratuun refert^ cui prodest? sibi: 
et quis non aUo loeo rdationem gratiae^ alio benefleimn 

j5 cogitat? Qui gratiam refert sibi, sibi prodest: et quis 
uniquam ingratus hoc noluit facere? immo quis non 
ingratus fuit, ut hoc faceret? ,,Si gratias" inquit 2 
j.nobis agere debemus, et gratiam referre debemns; 
dicimus autem: ^Ago gratias mihi, quod illam uxorem 

lonolui ducere' et ,quod cum illo non contrazi societa-- 
tem^^ Cum hoc dicimus, laudamus nos et, ut factum 
nostrum conprobemus, gratias agentium yerbis abutir 
mur. Benefidum est, quod potest, cum datum est, et 3 
non reddi; qui sibi beneficium dat, non potest non 

15 reeipere, quod dedit; ergo non est beneficium. Alio 
tempore beneficium accipitur, alio redditur; *Jn bene- 4 
ficio et hoc est probabile, hoc suspiciendum , quod 
aliquis, ut alten' prodesset, utilitatis interim suae obli- 
tus est, quod alten dedit ablaturus sibi; hoc non facit, 

so qui beneficium sibi dat. Beneficium dare socialis res 5 
est, aliquem condliat, aliquem obligat; sibi dare non 
est sodAÜs res, neminem conciliat, neminem obligat^ 
Beminem in spem inducit, ut dicat: „Hic homo colen- 
dus est; ilU beneficium dedit, dabit et mihi.^^ Bene- 6 

85 ficium est, quod quis non sua causa dat, sed eins, cui 
dat; is auteiu, qui sibi beneficium dat, sua causa datj 
non est ergo beneficium. 

Videor tibi iaui illud, quod in principio dixeram, 1 XII 
mentitus; dicis me abesse ab eo, qui operae pretium 

1 est] esse TL '\\ A et 5 ecquis Wsg. || 5 sibi liic add. Haaae \\ 
7 gratiam || 10 nolui gj uolui 0 | contradixi || 11 haec s [ 
et cm, I IS conparobamuB 1 abutiintir (m ex t) N II 16 bene- 
nefidmn | hiabum indieamt Haupt | baieacinm B || 17 et 
om. GP I hoc msj^, NE et susp. GP || 18 aliquisui alt. | prod- 
esse II 19 alten dedit altert (alten alt. exp. m. i) N || 20 sibi 
t dat (t del. m. ?^ ben. sibi {del. m. 2) dare N || 22 neminem 
oblicat om. N add. |1 23 ducit (in 88.) N || 24 dedi P | et 
dabit II 26 is om. bis S | suam causam sua om S 



Digitized by Google 



134 



L. AKN^I SENECAE 



facit; immo totam op^am bona fide perdere. Esqpecta» 
et iam hoc raritts £c68, Bunul te ad has latebras per- 
dnzero, ex quibas eum evaseris, nibU ampfina eris 
adseeutus^ quam nt eas difficultates effügeris, in quas 

2 Kcait non descendere. Quid euim boni est nodos ope- 5 
rose solvere, quos ipse, ut solveres, fecerisV Sed quem- 
admodum quaedam in oblectamentum ac iocum sie 
inligantur, ut eorum solutio iu|>rrito difficilis sit, quae 
miif qui iuplicuit; sine uUo negotio paret^ quia con- 
missuras eorum et moras norit, nihilo miaus illa 10 
habent aliquam voluptatem (temptant enim acumen 
animorum et inteaxtionm exdtaiii)^ ita haec^ quae 
▼identur calUda et inaidiosa^ securitiEttem ae aegnitiam 
ingeniis aufenmt; quibue modo campus^ in quo Tagen- 
tur, stemendus est, modo creperi aliquid et confragosi 15 
obiciendum, per quüd erejjant et sollicite vestigium 
faciant. 

3 Dicitur nemo ingratus esse: id sie colligitur: 
„Beneficium est, quod prodest; prodesse autem nemo 
homini maio potest^ ut dicitis Stoici; ergo beneficium m 
non accipit malus, * ingratus est. Etiamnunc bene- 
ficium honesta et probabilis res est; apud malum nulli 
honestae rei aut probabili locus est, ergo nec b^eficio; 
quod si accipere non potest, ne leddere quidem debet, 

1 in me totaan 6 | boaam | S fidmul IIB si eP | $ amplius 
egeris 0 II 4 effageres HB efifugias OP eorr, Chrut. II 5 qui | 
operose (oper infra ras. pr. corr.) BIS solueris H 8 defficile 
II 9 illi qiie | explicuit 0 corr. s ea plicuit Gertz \ paret 
et patet s spirat 0 ille . . separat » extricat Skntsch; an se 
aperit ? || 13 ac s. om. [ segnitiem GP || 15 crebri 0 corr. 
Lps. scabri Pinc. || 16 repant P |! 18 id si BOP || 19 nemo mini 
H* j 21 accepit j lacutiam statuit Haase, cfr, Vinc. Bell. 
8p, H, V 29 Sp. IV 49 didtis, Stoici, (dictum St. est Sp, JO.) 
quod nemo malo homini prodesse potest, beneficium (Ben. est, 
quod prodest, beneficium add. Sp, D.) non accipit malus, 
sed si malus non accipit beneficium (sed — ben. om. Sjt. /).), 
ergo ingratus non pst. Ttera bonus vir etc. \] 22 ut prob. j 
apud CO aliud 0 |j 23 ergo aut beneticio (-io ex -ium B) nec (c tu 
ras. B) beneficio 0 corr. o |1 24 nec 0 corr. Gertjs 



Digitized by Google 



et ideo non jBt ingratus. Etiamuuiic, ut dicitis, bonus 4 
xii omnia recte iacit; si onmia recte facit, ingratus 
esse non potest. Malo yiro beaeficium nemo dare 
potest. Bonns benefixäniiL reddit^ malus non aooipit; 
6quod si est, nee bonus quisqnam ingratas est nec 
malus. Itar ingrataa in remm natura est nemo, et 
hoc inaiie mmen,^ Unum est apud nos bonnm, hone- 5 
stum. Id pervenire ad malum non potest; desinet 
enim malus esse, si ad illum virtus intraverit; quam 

10 diu autem malus est, nemo illi dare beneficium potest, 
quia mala bonaque dissentiimt nec in unum eunt. Ideo 
nemo illi prodest, quia, quidquid ad illum per^enit, id 
pr&TO usu corrumpitur. Quemadmodum stomackus 6 
morbo TÜdatus et colligens bilem, quoscumque aecepit 

iscibos, mntat et omne alim0ntum in causam doloiis 
tnihit^ ita anuaus scacTus, quidquid illi comniseris^ id 
onus suum et pemiciem et occasionem miseriae fiftcit. 
Felieissimis itaque opulentissimisque plurimiim aestus 
subest mmusque sedem inveniunt, quo in maiorem 

«0 materiam inciderunt, qua fluctuarentur. Ergo nihil 7 
potest ad malos pervenire, quod prosit, immo nibil, 
quod non noceat; quaecumque enim illis contigerunt, 
in naturam suam vertunt et extra speciosa profutura- 
que, si meliori danentur, iUis pestifera sunt. Ideo nec 

s» beneficium dare posaunt^ quoniam nemo potest^ quod 
non habet, dare; hie bene« faciendi ¥oluntate caret. 

Sed quamTis haec ita sint, aceipere etiam malus i : 
tarnen, quaedam potest, quae beneficiis similia sint, 

8 malus malo — potest am. <» || 4 aecepit ) 6 quid || 
6 nemo — inane om. H add, pr, corr. H T iuane — peruenire om. 

I nomen add. ErasmuB | IS prodest quamquid ad illud || 
15 mutatat mittat B^ mittit OP | 16 scaeuns Juretus aecus 
KB c(a)ecu8 GP |j 17 niiseri || 18 felicissimuB O | opulentissi- 
musque O* || 19 sedem Koch se 0 || 20 qua g quam 0 \\ 23 ])ro- 
tm*aque || 24 ei meliori G similiora (si meliora P) 0 si uielio- 
ribus 9 11 25 dare neu p. (iiou exp, m. N i| 26 sie (Lps.) b. f. 
voluptate carent €hr1g | 97 acc. tarnen malus q. 0P 



Digitized by Google 



136 



L. ANKAEI SENEGAE 



quibus non redditis ingratus erit. Sunt animi bona; 
sunt corporis?, sunt fortunae; illa animi bona a stulto 
ac malo submoveutur ; ad baec admittitur, quae et 
accipere potest et debet reddere^ et^ ai non reddit, in- 
gratus est. Nec koc ex nostra tantnm constitutione; s 
Peripatetici quoque, qui felicitatis hnmanae longe late* 
qne tenninos ponnnt^ uunt minnta beneficia perren- 
iura ad malos; haec qui non reddit, ingratus est. 

2 Nobis itaque beneficia esse non placet^ quae non sunt 
animum factura ineüorem; commuda tarnen illa esse et lo 
expetenda non negamus. Haec et viro bono dare malus 
potest et accijiere a bono, ut pecuniam et vestem et 
bonores et vitam; quae si non reddit, in ingrati nomen 

3 incidet. ^t quomodo ingratum Yocas eo non redditO; 
quod negas esse beneficium?^^ Quaedam, etiam si yera is 
non sunt, propter similitudinem eodem Toeabulo con- 
prehensa sunt: sie pyxidem et argenteam et auream 
dicunus; sie inlitteratum non ex toto rudenii sed ad 
litteras altiores non perductum; sie, qui male yestitum 
et paimosuui vidit, nudum vidisse se dicit. lieiieiicia 20 

4 ista non sunt, habent tamen beneficii speciem. ,,Quo- 
modo ista sunt tamquam beneficia, sie et ille tamquam 
ingratus est, non ingratus/' Falsum est, quia iUa 
beneficia et qui dat adpellat et qui accipit; ita, qui 
yeri beneficii speciem fefellit, tarn ingratus est quam ss 
veneficusi qui soporem, cum Tenenum esse crederet, 
miscuitw 

1 Gleanthes yehementius agit. „Licef^ inquit ,,bene- 
ficium non sit, quod accepit^ ipse tamen ingratus est^ 

as CleanUies fr. 97 Pearson 

2 corp. sunt anime sunt f. F || 8 amittitur ö || 9 utique 
Gertz II 10 commodo 0 || 11 expetenda (t in ras. G) GP ex- 
pectanda NB | et a uiro (a del.) N || 12 pec. uestem honores et 
GP II 13 reddet ca \\ 14 accidet | commodo || 16 comj^rensa 
0' 1 80 Be uidisse 09 | dudt 1 S4 itaque || 96 specie m | 
fepellit H> I 86 benefiduB V* ueneficiis ep 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. Y. GAP. U. 15 137 



quia non fuit redditurus, etiain si accepisset." Sic 2 
latro est, etiam anteqaam manus inquinet; qnia ad 
occidendum iain armattia est habet spoliiuidi atque 
interficiendi Toltmtatein: exeroetar et aperitnr opere 

ft nequitia, noti incipit, Sacrilegi daut poenas, quamvis 
nemo iisque ad deos manus porrigat. — ;,Qnomodo^ 3 
inquit ^^adyersus malum ingratns est quisquam, cum 
a malo dari beneficium non possit?^^ Ea scilicet ra- 
tioue, quia ipsum, quod accepit, beneficium non erat, 

10 sed vocabatiir; qui accipiet ab illo aliquid ex Iiis, quae 
apud inperitos sunt, quorum et malis copia est, ipse 
quoque in simili materia gratus esse debebit et illa^ 
qnaliacnmque sunt, cmn pro bonis acceperit, pro bonis 
reddere. Aes aliennm habere dicitnr et qui anreos 4 

16 debet et qxu corinm forma publica percussnm, qoale 
a;pud Lacedaemonios fuit, quod usnm numeratae pecu- 
mae praestat. Quo genere obligatns es, hoc fidem ex- 
olve. Quid siiit beneiicia, an et iii lianc sordidam 5 
humilemque materiam deduci magnitudo nominis clari 

so debeat, ad vos non pertinet; in alios quaeritur verum: 
vos ad speciem veri conponite auiiuum et, dum hone- 
stum discitis, quidquid est, in quo nomen honesti 
iactatur, id colite. 

^yQuomodo^' inquit ,,nemo per vos ingratus est, i XV 

95 sie rursns onmes ingrati sunt/' Nam, ut dicimus, 
omnes stulti maU sunt; qui unum autem habet Vitium, 

2 anteqnanmus N* [ qui ad c 4 aperitur 0 aperietur 0 |{ 
6 ad eos P | porngit F [| 7 ingr. est quisqiiam ingratus est cum 0 
corr. ca II Sa malo dari Haupt male (malo GP) dare 0 mide 
malus ^Mmemn üle Gertz \ raÜone (laüo om, adä. pr, corr.) 
V l 9 qua 0F I ipsuni — uocabatnr tu 0 post incipit {v. 5) 
scripta huc transp. addito qui Gertz, del. Feldinmm 1 10 accipe- 
ret ö I aliquid s ait quid (Quit? OP) 0 || 11 <(iii pretio^ sunt 
Mg. I et Feldmarm si 0 del. Haase, ante accipift pos. Hermes 
saepe Gertz scilicet MJMueller || 13 acciperit NR || 18 sit '| 
20 non om. j <(nec> in Gertz \ uerbum rasa h N II 22 discitis 
OP discite NB j in quo Mg. id quo 0 jj 23 cuiitur i| 25 sunt 
Nam ut dicitis . . ingrati sunt** Mrt, || 86 autem unum 0P 



Digitized by Google 



omnia habet; omues autein stuiti et niali sunt: oiiines 
2 ergo ingrati sunt. Quid ergo? non sunt? non undi- 
que hiuiiaiio generi convicium fit? non pablica querella 
eilt perisM boiefißia et paucissimoB esae^ qni de bene 
meraitibus non in Ticem peesime mereofitar? Nee « 
■ est; quod haue nostsam tantnm miismuiatioiinn putes 
pro pessiino praToque uomevaiKddiim; quidquid eitm 
* 8 recti formnlam cecMit. Efce nescioqui non ex philo- 
sophoruni domo clainat, ex incdio conventu populos 
gentesque damnaiura vox mittitur: m 

y^on hospes ab hoBpite tatus^ 

non socer a genero; fratrum quoque gratia rara est; 
imninet exitio vir coniugis^ illa niariti/' 

4 Hoc iam ampUtts est: benefieia in Bcelus versa sont^ 

et sanguini eoram non parcitur, pro quibnB sanguis is 
fundendus estj gladio ac venenis beiieüeia sequimur. 
Ipsi patriae manus adferre et fascibus illam suis pre- 
riiere poteiitia ac dignitas est; humili se ac dej^resso 
ioco putat stare, quisquis non supra rem publicam 
stetit; accepti ab illa ex^oitus in ipsam con¥ertantur^ » 

6 et imperatoria contio est: „Pugnate contra ccmingeBy 
pugnate contra liberos! aras^ focoB^ penates armis in* 
eesBite!^' Qni ne triomphatinri qnidiem inire nrbem in- 
iuBBU senatas deberetie quibusqne yictorem «Kerdtum 
redneentibuB curia extra muros praebereimr, nnnc cm- n 
bus caesis perfusi craore cognato urbem »subrectis in- 

6 träte vexillis. Obmutescat inter militaria sic^na liber- 
tas, et üle victor pacatorque gentium populus remotis 

nOv. met.1 144 

3 cnni iiicium P |1 4 ben. perisse GP || 7 panioque | 
11 ab] non B j| 14 uersata || 15 aanp^iiine || 16 uenis j 
17 adferri (äff.) 0 corr. co \ et ferro et läse, f || 18 potentiam 

II 19 r. p. OP rem. p. B rem .p. stetit ex rem prestetit N* 
SS nee G | inere H intrare N^O | iussu MrL U 24 sena 
86 intrare B intsratis Gerts 



Digitized by Google 



DE BfiNEHOnS LEB. V. GAP. le 189 



prociil beilisy omm tenrore coapresso^ intra moros ob 
sessus aquäas snas horreat. 

lugratus est Coriolanus, sero ei post soekxis pae- 1 XVI 
BitenAiam. pios: posoit aima, sed m medio parricidio 

posuit. Ingratus Gatilina: param est illi capere pa- 
triaiii^ nisi verterit, nisi Allobroguin m lilam cohortes 
inmiserit et traiis Alpes accitiis hostis vetera et iii- 
genita odia satiaverit ac diu debitas inferias Öallicis 
bustis duces Romanos persolverifc. lugratus C. Marius 2 
ad consulatus a caLiga perduciua, qui, msi Cunbiicis 
caedibus Komana fimera aequayerit^ nisi <nvflis exiUi 
et traeidationis noa tantam dederit signttaa, sed ipse 
signam fuerit^ parum mntaian ae lepositam in prio- 
rem loeum lortimaiii snam seniiet. Ingratns L. SuUa, 8 
qui patriam durioribus remediis^ quam pericula erant, 
sanavit, qui, mm ii J?raeiiestma arce usque ad CoUinam 
portam per sunguinem hunianum incessisset, alia edidit 
in urbe proelia, alias caedes: legiones duas, quod cru- 
dele est, post victoriam, quod nefas, post fidem in 
angulo congestas coutrucidavit et proscriptionem cou- 
m^tus est^ di magni, ut^ qui civem E<XDiaiium ocd- 
disset^ inpuDitatem; pecimiam, tantnm Bon civicam 
aeciperei! Ingratns Gn. Pompeius, qui pro tribus cob- 4 
sidatibus; pro triomphis tribus, pro toi bonoribus, 
quos ex maxima parte inmaturos inyaserat, banc gra- 
tiam rei publicae reddidit, ut in possessionem eius 
alios quoqiie induceret quasi potentiae suae detracturus 
iiividiam, si, quod nuUi licere debebat, pluribus liciasset; 
dum extraordmaria coneupiscit imperia, dum proTincias, 



1 omnis )| 4 prius posuit F |{ 6 iierteret H euerteret 
H'BP euerterit 0 |} 7 inmiseiis et tras | acoitus (it in ras., 

US €iB sis) hostibns G || 9 bus (tis ss) R ' romanos persoluerit 
H -atii persoluerint N*0 | BO G. P || 10 consulatum GP || 
11 Komana Mrt. omnia 0 | exilii GP jj 13 partim multä tä 
om. ß add. m. 1 j inultatain 0 con. £o ( 20 augulum Mech || 

2S accipere i gn. Bö G. iTP { 85 inmaturoB || 26 reddid 



üigiiized by Google 



140 



iit eligat; distribuity dum ita cum tertio rem pubücam 
diyidit, ut tarnen in sua domo doae partes essent^ eo 
redegit populnm Romanum, ut sahns esse non posset 

fi nisi beneficio serritutis. Ingratas ipse Pompei hostis 
ac Tietor: a GhiUia Oermaniaque bellum in urbem cir- 5 
cumegit, et ille plebieolf^ ille popularis castra in cireo 
Fiaimiiio posuit propius, quam rorsinae fuerant. Tem- 
peravit quidem ius crudelitatemque victoriae; quod 
dicere solebat, praestitit: neminem occidit nisi arma- 
tum. Quid ergo est? ceteri arma criientiiis exercueiuiit, 10. 
satiata tameu aliquaudo abieceruut; liic gladium cito 

6 condidit, numquam posuit. Ingratus Antonius in dicta- 
torem suum^ quem iure eaesum pronuntiavit^ interfecto- 
res eins in provincias et imperia dimisit^ patriam yero 
proseriptionibus^ incursionibus^ bellis laoeratam postis 
tot mala destina^it ne Romanis quidem regibus, ut^ 
quae Achaeis, Rhodiis, plerisque urbibus claris ius in- 
tegrum libertatemque cum inmunitate reddiderat, ipsa 
tributam spadumbus penderet. 
XYII 1 Deficiet dies enumerantem ingratos usque in ultima 20 
patriae exitia. Aeque inmensum erit, si percurrere 
coepero^ ipsa res publica quam ingrata in optimos ac 
devotissimos sibi fuerit quamque non minus saepe 

2 peccayerity quam in ipsam peccatum est. Camilium 
in exilium misit^ Seipionem dimisit; ezulavit post» 
Oatilinam Gieero, diruti eius penates, bona direpta^ 
factum, quidquid victor Oatilina fecisset; Rutüius in- 
nocentiae pretiuin tulit in Asia latere; Catoni populus 
Romanus praeturam netravit, consulatum pemegavit. 

3 Ingrati publice sumusj se quisque interroget: nemo ao 

1 cnm Grut. dum 0 cum tertio om. F G cum socero Skutscli cum 
^altero et cum> t. Wsg. dumiterum, dum t. conüci \\ 8 redegetH*J| 

p. E. NG pr R P K P {sie sncpius) |j 4 beneficio F bene RP penae 
O II 7 porsinne N porsenn(a)e N*0 || 9 die. ' in ra^.) solesolebatN ![ 
11 satiata N satiati (sac. P) N'O || 15 j.os NR i| 16 regibus atque 
G 11 21 percurre || 23 quamquam G jj 24 ipsa GP || 25 exitium 
II 26 et 27 catill. J 27 fort. <vix> victor || 29 pemauit 



Digitized by Google 



DE BENEFIOnS LIB. V. GAP. 17 Ul 



nou aUquem quehtur isgratum. Atqui non potest 
fieriy ut onines qaenuitar, nisi querendum est de Om- 
nibus: omnas ergo ingrati sunt. ingrcUi sxmf tantum? 
et cnpidi omnee et inatigni omnea et timidi omnes, 

£ Uli in primis^ qni Tidentnr audaces; adice: et ambitiosi 
omnes !9iint et inpii omnes. 8ed non est, q^od ira- 
scaris; ignosce illis, omnes msainunt. Nolo te ad in- 4 
certa revocare, ut dicam: „Vide, quam ingrata sit 
iuventiis; quis non patris sui supremum diem, ut in- 

10 nocens sit , optat, ut moderatus sit, expectat, ut pius, 
cogitat V (Juotus quisque uxoria optimae mortem timet, 
at non et conputet? Cui^ 'Ogo^ Utigatori defenso tarn 
magni beneficii ultra res proximas memoria duravit?'^ 
Illud in confesso est: quis sine querella moritur? quis 6 

16 extreme die dieere audet: 

i^Yizi et quem dederat cursum iortuna peregi^^ V 

quis non recusaus, quis non gemens exit? Atqui boc 
ingrati est non esse contentum praeterito tempore. 

Semper pauci dies erunt, si ilios numeraveris. Cogita 6 
20 non esse summ um bouum in tempore; quantumcum- 
que est, boni consules; ut prorogetur tibi dies mortis, 
nibil proficitur ad felicitatem, quoniam mora non lit 
beatior Tita aed longior. Quanto satius est gratum 7 
adversus perceptas yoluptates non aliorum annos oon- 
» putare^ sed suos benigne aestimare et in lucro ponere! 
„Hoc me dignum iudicayit deus, hoc satis est; potuit 
plus^ sed hoc quoque beneficium est/^ Orati simns 
adversus deos, grati adyersus bomines, grati adversus 
eos, qui aliquid nubis praestiteruiit, grati etiam ad- 
30 versus eos, qui nostris praestiterunt. 

16 Verg. A. TV 653 

3 Ingrati sunt add. Gertz |j 8 dicam quam ingrati. Uide 
Sit iuu. BGP II 9 patri suo OP jj 12 cui rogo cui lit. (cui alt. 
del. VI. 2) N cui reo, cui lit Bentley \\ 16 desiderat N | cur- 
sum bis SCI'. K con: H- || 18 cout^mptum F || 27 gratissimus 
II 29 etiam] et P 



Digitized by 



142 



XVni ,,ln iniinitum ius" inquit „nie obligas, cum dicis: 
,et nostris'5 itaque pone aliquem finem. Qui filio 
benefieium dat^ ut dicis^ et patri eius dat: primum, de 
quo qoaero. Deinde illud utiqiie mihi deierminari 
Tülo: si et pairi benefidum datnr, nomquid et fratri? & 
nnmquid et patmo? numquid et ayo? namquid et nxori 
et socero? Die mibii ubi debeam deeiiieiie, quousque 
pereonartun ranem seqnar.^ 

Si agrinri tuum coluero, tibi beneficiuui dedero; 
si domum tuam ardentem restinxero aut, ne concidat^ 10 
excepero, tibi beneficium dabo; si serrum tuum sana- 
vero, tibi inputabo; si filium tuum servavero, non 
habebis beueücittm meum? 

XIX 1 ^DissimiHa ponis ezempla, quia, qui agrum meiim 
colity agro beneficiom non dat sed mihi; et qui domnm 15 
meam, quo minua niai^ Mcit, praestat mihi; ipsa enim 
domus sine sensu est; debitorem me habet, qnia nuUnm 
habet; et qui c^um menm eolit^ non iUnm, sed me 
demereri vult. Idem de servo dicam: mei mancipii res 
est, mihi servatur; ideo ego pro illo debeo. Filius 20 
ipse beneficii capax est; itaque ille accipit, ego In ne- 
2 ficio laetor et contingor, non obligor/' Velim tauicn, 
tu, qui debere te non putas, respondeas mihi: lüü 
bona valetudo, felicitas, Patrimonium pertinet ad pa- 
trem; felicior futurus est, si saltum filium habuerit, s& 
infehcior, si amiserit; quid ergo? qui et felicior fit a 
me et inftücitaitts msximae periculo liberatur, non acci- 
a pit beneficium? ,,Non^ inquit; ,,quaedam enim in alioB 
conferuntur, sed ad nos usque permanant; ab eo autem 

■ 

1 ius Mg. eius 0 \\Z an eius: est pr. 9 | de quo P de qnod 0 
pr. id est, qnod Gertz pr. unde^ quo cd j) 8 et terUum om. 

GP f 7 qiiopqne |j 10 ropfrinyorn R Q | ne non cidat H 
ne non i'a<lat RP ne cadat G corr. (Tmt. \\ 12 saluauero O || 
16 ^id^ piiiostaf Grrtz \] 17 non illain J MueUer || 19 dicamei 

Jl 20 ergo j lilios N j filius quippe || 21 accepit 
88 filio V> g a4 boDO NB || 27 liberator n> | accepit B' 
M penoaneat 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS ÜB. V. CAP. 18. 10 143 



eiifp. quidque debet^ in quem confertur, sieat pecunia 
ab ea petittir^ cui credita est^ quamvis ad me illa ali- 
qao modo Tenerit. Nullum beneficimn est, cuii» non 
ccnmnodiim et proximos tangat^ non numquam etiam 

5 longius posilüSj nou quaeritur, quo beneÜcium üb eo, 4 
cui datum est, transierit, sed ubi primo conlocetur; a 
reo tibi ipso et a capite repetitio est/' Quid ergo? 
oro te, non dicis: ^Fiiium mihi donasti, et, si hic 
pehsset, Yictorus nou fui'? pro eius Tita beneUcium 

10 non debes^ omus vitam tuae praefers? Etiamnunc, 
com filium tuum serrayi^ ad genua procombis^ dis vota 
solTia tamquam ipse servatas; iUae vooes eseunt tibi: 
.^Nihfl mea intereBt, an me eervavem; duos servaBti, 5 
immo me magie/ Quaare ista dicis, ei non acdpis 

15 beneficium? „Qiiia et, si liÜus meus pecuniain luiituam 
sumpserit, creditori numerabo, non tarnen ideo ego 
debuero; quia et, si filius meus in adulterio deprensus 
erit, enibescam, non ideo ego ero adiilter. Dico me 6 
tibi obiigatum pro älio, non quia sum, sed quia volo 

10 me offene tibi debitorem yoluntarium. At perrenit ad 
me summa ex incolnmitate eine Toluptaa, summa uti- 
litae^ et orbitafcie grayisaimmn Tohius effiigi. Non 
quaeritoT nunc, an profueris mihi, aed an beneficiim 
dederis; prodest enim et animal et lapis et lierba^ nee 

95 tarnen beneficium dant, quod numquam datur nisi a 
volente. Tu autem non vis patri, sed filio dare, et 7 
intenm ne nosti qnidem patrem. Itaque cum dixeris: 
,Patri ergo benelicium non dedi filium eius servaudo?^^ 
contra obpone: ^atri ergo beneficium dedi, quem non 

sonovi., quem non cogitavi?' Et quid quod aliquando 
eyeniet^ ut patrem oderis^ filium serreB? beneficium ei 



1 peeuaiam habeo B | a oofmmedum tum W | i pontas 0 

corr. ö) II 8 transierit Geriz transfert NEP tramsferto O || 7 ipsa 

G ipse P II 8 Fir hic perisse || 10 Etenim cum T^fl. \\ 17 dr- 
mehei^f^m RG jj 20 perueni at || 21 s. excoiomitate 0 ||a8 4Ui 
mens H' || 36 dant eo; ad M H 27 nec G 



Digitized by Google 



144 



L. AKHAEI SENEOAE 



yideberis dedisse, cui tunc mümcissimus eras, cum 

daresV" 

8 Sed ut dialogoram aitercatione seposita tamqaam 
iuris conBultas respondeam, mens spectanda est dantis; 
beneficiuin ei dedit^ cui datam Toliiit. Si in patris s 
honorem fecit^ pater aeoepit beneficium; si filii in 
usnm, pater beneficio in filitun conlato non obligatnr^ 
etiam si fruitur. Si tarnen occasionem habuerit, volefc 
et ipse praestare aliquid, non tamquam solyendi ue- 
cessitatem babeat , sed tamquam incipiendi causam, lo 
Kepeti a patre benr-ticiiim non debet; si quid pro hoc 

9 benigne facit, iustus, non gratus est. Nam illud finiri 
non potest: si patri do beneficium, et matri et avo et 
avunculo et liberis et adfinibus et amicis et servis et 
patriae. Ubi ergo beneficium incipit stare? sorites is 
enim ille inexplicabilis subit, cui dxfficüe est modum 
inponere^ quia paulatim subrepit et non desinit serpere. 

1 Illud solet quaeri: „Fratres duo dissident; si alte- 
rum scrvo, an dem beneficium ei, qui fratrem invisum 
nou perisse moieste lafcurus est." Non est dubium, 20 
quin beneficium sit etiam invito prodesse, siciit non 

2 dedit beneficium, qui invitus profuit. ^,Beneticium" 
inquit „vocas, quo ille ofFenditur, quo torquetur?'' 
Multa beneficia tristem frontem et asperam habent, 
qnemadmodum seoare et urere^ ut sanes, et vinclisss 
coercere. Non est spectandumy an doleat aliquis bene- 
ficio accepto, sed an gaudere debeat; non est malus 
denarius, quem barbarus et ignarus formae publicae 
reiecit. Beneficium et odit et accepit, si modo id 
prodest, si is, qui dabat, ut prodesset, dedit. Nihil 30 

3 refert, an bonam rem malo animo quxe accipiat. Age- 

3 aitercatione//' N -onem 0 || 6 filii in nsum scripsi füium 
suum NR om. OP sed pater S filium <^8pe'ctavit> Mg. \\ 7 bene- 
ficium E II 14 et adinfibua [ et a seruis || 15 softes P || 
26 dolere GP dole B jj 29 & odit & odit & accepit (& odit alt. 
del. m. 2) N et qui odit accepit Koch \\ 30 uiciiii reierat i|. 
81 acceptagendom (accepialiag. corr. m. i) N | agendum 0 eorr. m 



üigiiized by GoogI< 



DE BENEFICnS LIB. V. CAP. 20 145 



dum, hoc in contrarium verte. Odit Iratrem suum, 
quem illi habere expedit; hunc ego occidi: non est 
beneficium, qnamvis ille dicat esse et i^aiKlL'at. In- 
sidiosissime nocet, cui gratiae aguntur pro iniuria. 

6 „Video: prodest aliqua res et ideo beneficiam est; 4 
nocet et ideo non est beneficium« Ecoe, quod nec 
prosit nec noeeat, dabo, et tarnen beneficiom erit. 
Patrem aliciiins in solitndine exanimem inTeni, corpus 
eins sepeliyi: nec ipsi profiii (qnid enim illius inter* 

10 erat, quo genere dilaberetur?) nec filio (quid enim illi 
per hoc commodi accessit?)/' Dicam, quid cunsecutus 
sit: officio soUemni et necessario per me functus est; 
praestiti patri eins, quod ipse praestare voluisset nec 5 
non et debuisset. Hoc tarnen ita beneficium est, si 

16 non misericordiae et htunanitati dedi, ut quodlibet 
cadaver absconderem, sed si corpus adgnovi, si filio 
tone hoc praestare me cogitayi; at si terram ignoto 
mortno inied, nuUnm in hoc habeo huius of&cii debi- 
torem in publicom humanns. 

so Dicet aliquis: „Quid tanto opere quaeris, cui de- 6 
deris beneficium, tamquam repetiturus aliquaiido? Sunt, 
qui numquam iudicent esse repetendum, et has causas 
adferunt: Indignus etiam repetenti non reddet, dignus 
ipse per se referet. Praeterea, si bono viro dedisti, 

S5 expecta, ne iniuriam illi facias adpellando, tamquam 
sua sponte redditurus non fuisset; si malo Yiro de- 
distiy plectere; beneficium vero ne corruperis creditum 
faciendo. Ptaeterea lex, quod non iussit repeti, yetuii^ 
Terba sunt ista. Quam diu me nihil urguet, quam diu 7 

2 exp. habere GP || 9 ipse || 10 illi jjost nccp^nt G || 
11 accessi | quod || 14 non om. ' ot nm. G || 17 cog-ita 
I a///t {mih ms. i) G aut 0 || 18 in om. |i 20 dicit 0 corr. 
Pinc. I tantoppit! GP j ciii om. N atld. m. 1 || 21 repetiturus al. 
sunt N repeüturi ai. ^aiii^uaiido om. G') sint N*0 || 22 iudicent 
V indicaat || SS repetendi F | 24 referret raddet 6P | 
Pfopterea Gertz || 27 plectere Erwmw flectere 0 | Tcro Oem 
aerbo 0 1 20 Vera o 

SniBCAS ovsBA L S ed. Hoiiui 10 



üigiiized by 



146 



L. A^^^AEI SE:NEGAE 



fortuna nihil cogit, perdam potius beneficimn qnam 
repetam; sed si de salate liberorum agitur^ si m 
periculum iixor deducitur, si patriae Salus ac libertas 
niittit inn etiam, quo ire uollem, imperabo pudori 
meo et testabor onmia me fecisse, ne opus esset mihi 6 
auxilio hominis ingraü; noyissime recipiendi beneficii 
necessitas repeiendi verecundiam vineet. Deinde^ cum 
bono Tiro beneficium do^ sie do tomqnam nnmquam 
repetitaras, nisi fuerit necesse. 

XXI 1 ^ySed lez^ inquit ^^on permittendo ezigere yetuit/^ lo 
Multa lefrem non habent nec aetionem, ad quae con- 
suetudü vitae hunianae omni lege yaleutior dat aditum. 
^uUa lex iubet araicorum secreta non eloquij nulla 
lex iubet fidem etiam inimico praestare; quae lex ad 
id praestandum nos, quod alicui promisimus^ adligat? i6 
nulla. Querar tarnen cum eo, qui arcanum sermonem 
non continuerit, et fidem datam nec seryatam indigna- 
S bor. „Sed ex beneficio^' inquit „creditum facis/^ Minime; 
non enim ezigo, sed repeto, et ne repeto quidem^ sed 
admoneo. Num ultima quoque me necessitas in hoc » 
aget, ut ad eum yeniam, cum quo mihi diu luctandnm 
sit? Si quis tarn ingratus est, ut illi non sit satis 
admoneri^ eum transibo nec dignum iudicabo, qui 
3 gratus esse cogatur. Quomodo fenerator quosdam 
debitores non adpellat, quos seit decoxisse et in quo- ss 
nun pudorem nihil superest^ nisi quod pereat^ sie ego 
quosdam ingratos palam ac pertinaciter praeteribo nec 
ab uUo beneficium repetam^ nisi a quo non ablaturus 
ero^ sed recepturns. 

XXn 1 Multi Bunt^ qui nec negare sdani^ quod acceperunt^ so 

1 perdam (''rrtz petam 0 praeteream Finc. \\ 6 noniii^simo 
II Y uerecuiidiaui G -dia 0 | uincit || 9 nec. fuerit G-P || 
U ad que N at qui N-Q H 14 lex adit || 19 et nec Q |j 20 Num 
Fickert Nam (N///am 0)0 ne — qnidem edd, veU. J me V pm. 0 
Nam . . ^non^ in hoc jSaoBe non coget Mg* || 81 diu mihi OP jj 
22 add. Grat Quisquis Gertz Qui o» 1 84 ingratus 0 || 26 nisi 
dtl, Mrt. quo Mg, \ sie ergo fk n ergo 0 eorr, o | 28 iUo 



Digitized by Google 



DE BENEFtCnS LIB. V. CAP. 21—23 147 



nec referre, qui nee tarn boni sunt quam grati nec 
tarn iiiali quam ins^rati, segnes et tardi^ lenta nomina, 
non mala; hos ego non adpellabo, sed conmonefaciam 
et ad officium aliud agentes reducam. Qui statim 

5 mihi aic respondebimt: ^^Iguosce; non meherculefi scivi 
hoe ie desiderare, alioqui nitro obtulissem; rogo, ne 
me iogratum existimes; memini, qnid mihi praestiteris^'; 
hos ego quare dubitem et sibi melioies et mihi facere? 
Qaemcumque potuero^ peecare prohibebo; miüto magis 2 

10 amicom, et ne peccet et ne in me potissimnm peccet. 
Alterum illi beneficium do, si illum ingratum esse non 
patior; nec dure illi exprobrabo, quod praestiti, sed 
qnam potuero mollissime. Ut potestatem referendae 
gratiae faciam, renovabo menioriam eins et petam 

16 bene£cium; ipse me iutelleget repetere. AUquando 3 
utar yerbis durioribuB, A emendari illum posse spera- 
yero; nam deploratum propter hoc quoque non exagi- 
tabo, ne ex ingrato inimicum £Eudam. Quod si ad- 4 
monitioms quoque sugiUationem ingratis remittimus^ 

» segnioies ad reddenda beneficia faciemus; quosdam yero 
sanabiles et qui fieri boni possint, si quid illos mo- 
morderit, perire patiemur admomtione sublata, qua et 
pater filium aliquando correxit et uxor maritum ab- 
errantem ad se reduxit et amicus languentem amici 

85 hdem erexit. 

Quidam. ut e^pergisGantur, non f eriendi^ sed con- i XXm 
moyendi sunt; eodem modo quorundam ad referendam 
gratiam fides non cessat^ sed languet; hanc perrellamus. 
^JNoli munus tuum in iniuriam yertere; iniuria est 

1 referret H 2 ingratis || 3 bos ergo EGP || 4 educam 
0 corr. £ü II 5 seit hoc NMj 7 praestitisti ex -titis G-^ j) 8 hoc - 

I ergo BGP [j 9 C^uemcumque O* Qu(a)eciimque 0 Quod- 
cumque P* || 12 ea probabo 0 corr. w | quod N quae N*0 j pre- 
stitisti P II 13 quae || 20 ad danda O^ || 21 possunt | si 
quod 0 corr, o> || SS admotione | 08 mariti | abenante 
HB y M languente If ^ t| 26 periendi 1 87 ferendam 0 eorr^ m \\ 
29 tunm in iuriam H^S 

10* 



Digitized by Google 



148 



L. AKKAEI SEKBCAE 



eniin. si in hoc non repetis^ ut ingratus sim. Quid, 
si ignoro, quid desideres? quid, ai occupationibus 
diBtrictns et in alia yocatos oocasionem non observavi? 

2 ostende mihi, quid possim, quid velis. Quare desperes, 
autequam temptes? quare properas et bcneficium et $ 
amicum perdere? unde scis, nolim an ignorera, animus 
an facultas desit mihi? experire." Adnionebo ergo, 
non amare, non paiain, sine convicio, sie, ut se redisse 
in memoriam, non reduci putet. 
XXIV 1 Causam dicebat apud divurn lulium ex yeteranis lo 
quidam paulo violentior adrersus vicinos suos et causa 
premebatur. ^^Meministi^ inquit^ ^^imperator, inHispania 
talom exiorsisse te circa Sucronem?^' Cum C^ar 
meminisse se dixisset: ,,Memimsti quidem sub quadam 
arbore mmimum umbrae spargente cum volles residere 15 
ferventissimo sole et esset asperrimus locus, in quo 
ex rupibus acutis unica illa arbor eruperat, quendam 

2 ex commilitonibus paenulam suam substravisse?'' Cum 
dizisset Caesar: ,,Quidni meminerim? et quidem siti 
confectus, qma inpeditns ire ad fontem proximum non m 
poteram, repere manibns yolebam, nisi eommilito, homo 
fortis ac strenuns, aquam milii in galea soa ad- 
tnlisset^^ — , ^^Potes ergo^ inquit, „Imperator, adgnoseere 
illum hominem aut illam galeam?^ Caesar ait se non 
possc galeam adgnoseere, hominem pulchre posse, et 26 
adiecit, puto obiratus, quod se a cognitione media ad 

8 Teterem fabulam abduceret: „Tu utique üle non es " 

3 destrictus S | aliam S | avocatus Gertz \\ 4 desperes NS 
desperas N*0 || 7 expere N || 8 redirlisse P || 10 filium 0 corr. in. 
rec. in P || 11 causa 1| 12; 23; 149, 8 imp. 0 | spania |{ 
18 et torsisse te N | te om. O | 8uj)crone FG sucroj)nem P* c/r. 
Fickert || 14 memiDistin idem, inquit Grut. || 16 sole om. 
itnde <Bid6re^ ferr. Gertz 1 18 subBiniiBse 1 19 siti om. FO || 
BO comecinm | in pedibus Lps, iam p. SostSfodi || 21 msuii- 
bus uolebam mambus milito (^milicio P) homo 0 m. uol. miü- 
tius homo G corr. <a nisi Militio (Pinc. et) Bossbach || 22 ster- 
nuus HK strennuus G |] 23 potest || 25 cognoscere 0 corr. 
Erasmm || 2^ obiratus N ob hoc iratus IT^O | a gnitione 9^ 



Digitized by Google 



D£ BEJSiEFICIIS LIB. V. CAP. 24. 26 149 



,,Merito" inquit, „Caesar^ me non adgnoscis; nam cum 
hoc factum est^ integer eram; postea ad Mundam in 
acie oculus mihi effossos est et in capite lecta ossa. 
Nee galeam illam^ si yideris^ adgnosces; machaera enim 
Hispana diyisa est»'' Yetoit Uli exhiberi negotium 
Caesar et agellos, in quibns vicinalis yia causa rizae 
ac litimn faerat^ miUti suo donavit. 

Quid ergo? non repeteret beneficium ab impera- l i 
tore, cuius memoriam multitudo reruiii confuderat, 
quem fortuna ingentes exercitus disponentem non patie- 
batur sincriilis militibus occurrere? Non est hoc repe- 
tere benehcium, sed resumere bono loco positum et 
paratum^ ad qnod tamen, ut sumatur^ manns porri- 
genda est. Repetam itaque, qnia hoc aut ex magna 
neoessitate factnms ero aut ilUus causa^ a quo repetam« 
Ti. Caesar inter initia dicenti cuidam: ^^Meministi — ^' 2 
antequam plures notas familiaritatis yeteris proferret: 
„Non memini" inquit, „quid fuerim." Ab hoc quidni 
non esset repetenciuin beneficium? Optanda erat ob- 
livio; aversabatur omnium amicorum et aequalium 
notitiam et illam solam praesentem fortimam suam 
adspici, illam * solam cogitari ac narrari volebat; in- 
quisitorem habebat veterem amicum. 

Magis tempestiye repetendum est beneficium quam 8 
petendum. Adhibenda yerborom moderatio, ut nec 
pasaU offendi nec ingratus dissimulare. Tacen- 
dum erat et expectandum, si inter sapientes Tiyeremus; 
et tamen sapientibus quoque indicare melius faisset, 
quid rerum nostrarum status posceret. Deos, quorum 4 
notitiam nuUa res effugit, rogamus, et iUos vota non 

1 et B cäes VSL \\ 3 effosiis | iecta {| 5 Hispania P | 
7 militio (-cio P) suo 0 carr. oa Militioni Pinc. \ rioiiatum | 
10 ingeiiH 0 corr. Lps. || 12 looo itaque pos. P |i 14 ex magna 
N om. 0 ex mea Skutsch || 16 tiberio GP | caes G caesari NR 
caesare P |f 18 meminit | quidni nunc Mauschning || 20 ad- 
uersabatur P j| 26 gratuB p. o. n. adä. Haase nec ingr. possit 
diss. Q II 27 erat H om. 0 



Digitized by 



150 Ii. ANNAEI SENEGAE B£ BEN. LIB. V. GAP. 25 



exorant, sed admoneut; dis quoque, inquam, Homericus 
ille sacerdos adlegat officia et aras religiöse culfcas. 

5 Moueri velle ac posse secimda yiriuB est. Equus ob* 
sequens facile et parens huc illuc freiiis leniter motis 
flectendttB est Paucis animufi flui reetor optimus; pro- 5 
zinii sunt, qui admoniti in Tiam redeimt: his non est 

6 dnx detraiiendns. Opertis ocnlis inest aeies, sed sine 
usu^ quam lumen diei üs inmissum ad mimsteria sua 
evocat; mstrumüiita cessant, nisi -illa in opus suuin 
artifex movit. Inest interim animis yoluntas bona, 10 
sed torpet modo deliciis ac situ^ modo officii inscitia; 
lianc utilem facere debemus nec irati relinquere in 
idtio, sed ut magistri patienter ferre offensationes pue- 
romm discentium memoriae labentis; quae quemadmo* 
dum saepe subiecto imo aut altero yerbo ad contextum is 
reddendae orationis adducta est. sie ad referendam 
gratiam admonitione rerocanda est 

1 Sam, Ä 39 

1 inquit 0 1 S reliose |[B est quoB obs. faciet (facet VB) 
et (ac G) porere h. i. i. lemter m. 1 (flectendis O^) 0 eorr. 
Miibenius et parce edd. vett. \] 5 rector; optimis Gertz \\ t Red] 
scilicet G j] 8 usum uisu ö | lumen diis (a diis G) inm. (ex 
dii simm. N) 0 corr. Gertz || 12 inuitio G iniüto 0 || 13 ma- 
gistro II 15 ad] aut || 16 rationis P | ferendam g. admo< 
nitio (ammonitione G) 0 corr. co 

L. ANNEI: S£N£C£: DE BENEFICU8 (b in TOS.) \ LIBER: Y. EX.- 

FLicnT! I incifit: libee: yi: felicita: (ab aUa man» akpM annUa 
Mr.) V 



Digitized by Google 



L. ^iKN^AEI SEXECAE 

AD 

AEBUTIUM LIBERALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBER VI 

Quaedam, Liberalis, virorum opfcime, exercendi I 
tantuin ingenii causa quaeruiitiir et seraper extra vitam 
iacent; quaedam et, dum qua» runtur, oblertainento sunt 
et quaesita usui. Omuium tibi copiam iaciam; tu lila, 
6 utcumque tibi visum erit^ aiit peragi iubeto aut ad 
explicandum ludorum ordmem induci Quin Iiis quo- 
que, 8i abire protinua iusseris. non nihil actum erit; 
nam etiam quae discere supervacutim est, prodest cogno- 
scere. Ex yoltu igitur tuo pendebo; prout ille soaserit 

10 mihi, alia detinebo diutius, alia expellam et capite agam. 

An beneficium eripi posset, quaesitum est. Qui- 1 II 
dam Tiegant posse; non enim res est, sed actio. Quo- 
modo aliud est inunus, aliud ipsa donatio, aliud qui 
navigat, aliud navigatio, et, quamvis in morbo aeger 

16 sit, non tarnen idem est aeger et morbus, ita aliud est 
beneficium ipsum, aliud quod ad unumquemque nosirum 

8 ingcnti || 6 Quin Mic. In 0 M, Saase Wm quoque 
Gertz II 7 8i am. quae Big, || 10 aliam e]q>. H | U poBset V 
possit K'O II 14 in Mg. sine (eger ait sine m. GF) 0 vnde non 
add, m ait ^^nerno^ ÖerU 



Digitized by 



152 



L. ANNAEI SUNEGAE 



2 beneficio perrenit. Illud incorporale est; inritum non 
fit; matem vero eitts huc et illnc iactatnr et dominum 
mutat. Itaque com eripis, ipsa ramm natura revocare^ 
qnod dedit, non potest. Beneficia sua interrumpit^ non 

rescindit: qui muritur, tarnen vixit; qui amisit oculos, & 
tarnen vidit. Quae ad nos pervenerunt^ ne sint^ effici 
potest, ne fuerint^ non potest; pars autem beneficii et 

3 quidem certissima est, quae fuit. Non numquam usu 
beneücii longiore prohibemur^ beneflciuin quidem ipsum 
non eraditur. Licet omnes in hoc vires suas natura lo 
adyocet; retro illi agere se non licet. Potest eripi 
domuB et pecunia et mancipium et quidquid est, in 
quo haesit beneficii nomen; ipsum vero s&bile et in- 
motum est; nuUa vis efficiet, ne hie dedeiit, ne iUe 
acceperit. is 

in 1 Egregie mihi videtur M. Antonius apud Rabiriuni 
poetam, cum fortunam suam transeuntem alio videat 
et sibi nihil relictum praeter ius mortis, id quoque, 
si cito occupaverit, exciamare: 

^Hoo habeo, quodcumque dedL*^ so 

Ol quantum habere potuit, si yoluissetl Hae sunt 
divitiae certae in quacumque sortis humanae levitate 
uno loco permansurae; quae quo maiores fuerint, hoc 
minorem habebunt inyidiam. Quid tamquam tuo par- 
8 eis? procurator es. Omnia ista^ quae tos tumidos et 
supra humana elatos oblivisci cogunt restrae f ragilitatis, 
quae ferreis claustris custoditis armati, quae ex alieno 
sanguine rapta vestro defenditis, propter quae classes 
cruentaturas maria deducitis, propter quae quassatis 

20 Bäbir. fragm. 2 Baehr. 

1 cozporale BP | 68t quod irr. non sit S || 3 mittit (-at m. 2) 
S I po8t eripis Jiiatum gtatuit Gert- \\ 11 euocet ö || 18 uiro K [| 
14 nec ille S [] 15 ncciperit NR || 16 rapirinm 0 '] 19 cito 03 
cito 0 scito 0 II 21 hae/// N haec P jj 23 quo Erasmus cum 0 \\ 
24 minorem N maiorem 0 | parces || 27 armatis BP om, S 

Digitized by Google 



DE BBKEFIGIIS LIB. VI. GAP. 8. 4 



153 



urbes ignari, quantum telonun in ayeisos forkma con- 

paret, propter quae niptis totiens adfinitatis^ amicitiae^ 
conlegii foederibus iiiter coutendentes duos teriaruin 
Orbis elisus est, non sunt vestra; in depositi causa 

6 sunt iam iarcque ad aliiirn dominum spectantia; aut 
hostis illa aut bostilis ammi successor mvadet. Quaeris^ 8 
quomodo illa tua facias? dona dando. Gonsule igitur 
rebus tois et certam tibi eamm atque inexpiignabilem 
possessioiieiii para honestiores illas, non solum tutiores 

10 facturus. Istud^ quod suspieis ^ quo te divitem ac 4 
potentem putas^ quam diu possides, sub nomine soidido 
iacet: domus est^ servus est^ nummi sunt; cum donasti| 
beneficium est. 

,^ateris" inquit .,nos aliquando beneficium non i iV 

16 de b er e ei, a quo accepiiiius; er^o ereptum est/^ Multa 
sunt, propter quae beneücium debere desinimus, non 
quia ablatum sed quia corruptum est. Aliquis reum 
me defendit; sed uzorem meam per Tim stupro Tiolavit: 
non abstulit beneficium^ sed obponendo ilU parem in- 

so iuriam solvit me debito^ ety si plus laesit, quam ante 
profderat^ non tantum gratia extinguitur, sed ulciscendi 
querendique libertas fit, ubi in conparatione benefidi 
praepouderavit inmna; ita non aufertur beneficium, 
sed viiicitur. Quid? non tarn duri quidam et tarn 2 

t6 scelerati patres sunt, ut illos avcrsuri et eiurare ius 
fasque sit? numquid ergo illi abstuierunt, quae de- 
derant? minime, sed inpietas sequentium temporum 
conmendationem omnis priori s officii sustulit. Non 
beneficium tollitur^ sed beneficii gratia, et efficitur, non 

90 ne habeam, sed ne debeam. Tamquam pecuniam ali- 

1 aduersos PS |f S conlegit N || 6 hostis S hostes 0 | ut | 
hostilis Erasmus hostis OS | auimus S || 7 tua om. S | dona 
donando 8 doDO ? \\ 9 solum (soluit B) sed (sed et O) tutiores 
V'GPS n 10 SQscipis || 16 benef. dare OP || 81 extingimtur B 1 
ulcascentar 8 || SS sit libertas in (nbi om.) 8 | benefidimi O^P || 
SS' praeponat 8 1 Sff et euitare 0 | 80 sed non P | tam- 
quam om, 8 



üigiiized by Google 



154 



L. ASSAEl 8ENECAE 



I 



qms miU credidit^ sed domum meain incendit; pensa- 
tum est creditom damno; nee reddidi illi^ nec tarnen 

3 debeo. Eodem modo et hie, qui aliquid benigne ad- 
versus me feeit, aliqtiid libenditer^ sed postea molta 

süperbe, contumeliose, crudeliter, eo me loco posuit, 5 
ut proinde iiber adversus eum essem, ac si nihil acce- 

4 pissem; yim beneficiis suis adtulit. Colonum suum 
non tenet quam vis tabellis manentibus, qui segetem 
eius proculcavit, qui succidit arbusta, non quia recepit, 
quod pepigerat, sed quia^ ne reciperet^ effecii Sic 10 
debitori suo creditor saepe damnatur, ubi plus ex alia 

6 causa abstttlity quam ex crediti petit. Non tantum 
inter creditorem et debitorem iudex sedet, qui dicat: 
j^ecuniam credidisti. Quid ergo est? pecus abegisti^ 
servum eius occidisti, argentum, quod non emeras^ js 
poasides; aestimatione facta debito]- discede, qui cre- 
ditor veneras": inter beneficia quoque et iniurias ratio 

6 confertur. Saepe, inquam, })eneficium manet nec debe- 
tur; si secuta est dantem paenitentia, si miserum se 
dixit; quod dedisset, si, cum daret, suspiraTit^ Toltum 90 
adduxit; perdere se credidit, non donare, si sua causa 
aut certe non mea dedit, si non desiit insultare, gloiiari, 
ubique iactare et aoerbum munus suum facere, maaet 
beneficium, quamTis non debeatur^ siouti quaedam pe- 
cuniae, de quibus ins creditori non dicitur, debentur, 25 
V 1 sed non exiguntur. Dedisti beueiiciuiii, miunam postea 
fecisti; et beneficio gratia debebatur et iniuriae ultio: 
nec esfo illi gratiam debeo nec ille miki poe^nam: alter 

2 ab altere absolvitur. Cum dicimus: „Benelicium illi 
reddidi^', non hoc dicimus iliud nos, quod acceperamus, so 

2 ne credidi non redd. 8 || 3 quia liquid 0 qnia al. 
Q*0 I 4 faoit P Ji 5 eo (///et O) loco me OP || 6 perinde JBn»- 
mus I ac ei nichii V om. S licet GP |[ 9 recepit (it ex erat itt 
vid.) N II 10 nec rec. H^P || 18 sedet K sed 0 | qui iudioat F {' 
14 est om. || 18 nec tarnen S || 19 penitentiam | missum 8 || 
21 abduxit GP obduxit <5 \\ 22 desit || 27 debeatur B debetur 
GP II 29 absolvimur Lps, || 30 reddi 



BE BBKEFICnS LIB. TL GAP. 5. 6 



156 



reddidiase, sed aliud pro illo. Beddere est enim rem 
pro re dare; quidni? cum omnis solutio non idem 

redilat, sed tantundem. Kam et- pecuniam dicimur 
reddidisse^ quamvis numeravenmus pro argenteis aureos, 
5 quamTis non interveuermt nummi, sed delegatione et 
verbis perfecta solufcio sit. 

Videris mihi dicere: ^erdis operam; quorsus enim 3 
pertinet scire me, an maneat^ quod non debeturV luria 
consultorum istae acutae ineptiae sunt^ qui hereditatem 

10 negant usu capi posse sed ea^ quae in hereditate sunt^ 
tamquam quicquam aliud sit hereditas^ quam ea^ quae 
in hereditate sunt. Illud potius mihi distingue^ quod 4 
potest ad rem pertinere, cum idem liomo beneficium 
mihi dedit et postea fecit iniuriam, utrum et beneficium 

16 ilH reddere debeam et me ab illo nihilo minus vindi- 
care ac veluti duobus nominibus separatim respondere 
an aiterum alteri conthbuere et nihü negotii habere, 
ut beneficium iniuria tollatur, beneficio iniuria. Ulud 
enim video in hoc foro fieri; quid in yestra schola 

90 iuris sit^ vos sciatis. Separantux actiones nec de eo^ 6 
quod agimus, et de eo^ quod nobiscum agitur, con- 
^nditnr formuhi: si quis apud me peenniam deposuerit, 
idem postea furtum mihi fecerit, et ego cum illo furti 
agam et ille mecum depositi." 

25 Quae proposuisti, mi Liberalis, exempla certis i VI 
legibus continentur, quas necesse est sequi. Lex legi 
non miscetur^ utraque soa via it; depositum habet 
actionem propriam^ tarn mehercules quam furtum. 

1 leddisse N | enim est co || 4 numerauimus NB || 11 tarn- 
quam — sunt iteravif N dd. H* || 14 et (ante ben.) om G || 
15 illi et (et del. in ? N | nichilo rasa c N om. 0 \\ 16 sep» i ;itim 
(i ex ü) 'S \ responre || 19 quid ex et id ut vid. corr. G" qui 
0 II 20 nec seripsi et 0 <^Non^ confunditur P. Faber in v. seq. i, ♦ 
Sl et N om. V'O | de eo <^quod^ Gertz de eo V de eodem IPO 
de quo Mg, de eo quo de ag. et de eo, de qno VUet \ agitor 
(i in ras.) N || 22 si, qui «H 98 ego sum V* 1 %B praeposii/jjiBti 
0 I mihi Uberasti 0 corr. m || 26 TiecnsBe GP nec HB || 27 tti 
ait ITB ma ait O H 28 inehercul& B^ -ule (u^ BoUni) 6P 



Digitized by Google 



156 



L. AllNAEI SENEGAE 



Beneficium nulli legi subiectom est^ me arbitro ntitur; 
licet mihi inter se conparare, quantnm profuerit 

mihi quisque et quantum nocuerit, tum pronuntiare, 
2 utrum plus debeatur mihi an debeam. In illis 
nihil est nostrae potestatis, eunduin est, qua duci- s 
mur; in beneticio tota potestas mea est, ego iudico. 
Itaque non separo illa nec diduco, sed iniurias et 
beneficia ad eondem iudicem mitto; alioqai iubes me 
eodem tempore et amare et odisse et queri et gratias 
^ere, quod natura non recipit, Potins eonparatione lo 
facta inter se beneficii et imnriae yidebO; an mihi 
8 etiam nitro debeatur. Qnomodo, si quis scriptis nostris 
alios superae inprimit versus, priores litteras non 
toUit, sed abscondit, sie beneficium super veniens iniuria 
adparere non patitur. n 
VII 1 Yoltus tiius, quoi regendum me tradidi, coliigit 
rugas et trahit frontem^ quasi longius exeam; videris 
mihi dicere: 

„Quo tantum milii dexter abis? huc derige cursum, 
litus ama." so 

Non possum magis. Itaqne, si huic satis factum 
existimas, illo transeamus, an ei debeatur aliquid, qui 
nobis inTitus proAiit. Hoc apertins potui dicere, nisi 
propositio deberet esse confusior^ nt distinctio statim 

subsecuta ostenderei utrumque quaen, et an ei debe- 25 
remus, qui nobis, dum non vult, profuit, et an ei, qui, 
2 dum nescit. Nam si quis coactus aliquid boni fecit, 

19 Verg. A. V 162 

1 ben. autem nuUi G | arbitrio G' II 2 mihi N me 0 
8 quisqiiam G | et Gertz aut 0 |f 5 euDdeui || 7 deduco 
♦ 11 etiam mihi QP |( 12 'fort, ultra' Gertz || 14 superuenies 

16 quoire ^endtun V eai z^. VO | colligi IT^ coUegit 

17 et traJbit V et adtrabit y'O et trahis Skutsch || 19 deztrabis 
I dirige 0 | gressum opt. cocM. Vcrg. \\ 21 si om. B add, m. 

ree, 1 22 quid nobis \\ 24 aut dist. 0 | distinctior P || 26 quaeri 
ea an & deb. S q. an ei deb. H^O oorr. Gerts 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. VI, CAP. 7. 8 157 



quin nos non obliget, manifestius est, quam ut ulla 
in hoc verba inpendenda sint. Et haec quaestio facile 
expedietur et si qua similis kuic moveri potest, si 
totiens iUo cogitationem uostram converterimus bene- 

5 ficium nulluni esse, nisi quod ad nos primum aliqua 
cogitatio defert; deinde amica et benigna. Itaque nec 3 
fluminibus gratiaa agimns, quamvis au^ magna navigia 
patiantur et ad subyehendas copias largo ac perenni 
alveo corrant ant piscosa et amoena pinguibus arvis 

10 interfluant; nec quisquam Nilo beneficium debere se 
iudicat, nun iiiagis quam odium, si inmodicus super- 
fluxit tardeque decessit; nec ventus beneficium dat, licet 
lenis et secundus adspiret^ nec utilis et salubris cibus. 
Nam qui beneficium mihi daturus est, debet non tan- 

16 tum prodesse, sed velle. Ideo nec mutis animalibus 
qnicquam debetur: et quam miiltos e periculo yelocitas 
eqni rapuitl nec arboribus: et quam multos aestu 
laboiantes ramorum opacitas tezit! Quid autem inter- 4 
est; utrum mihi, qui nescit, profiierit, an qui scire 

fio non potuit, cum utrique velle defuerit? Quid interest, 
utrum me iubeas navi luit vehiculo aut lanceae debere 
beneficium an ei, qui aeque quam ista propositum bene 
faciendi nuUum habuit, sed profuit casu? 

Beneficium aliquis nesciens accipit, nemo a ne- 1 vm 

»sciente. Quomodo multos fortuita sanant nec ideo 
remedia sunt, ut in flumen aliquoi cecidisse frigore 
magno causa sanitatis fuit, quomodo quorundam ila- 
gellis quartana discussa est et metus repentinus ani- 
mum in aliam curam avertendo suspectas horas fefellit 

$0 nee ideo quidquam horum, etiam si ealuti fuit^ salutare 
ebt, sie quidam nobis prosunt, dum nolunt^ immo quia 

1 quidni . . obliget V man. GFWMueller \\ 4 connerteremus 
0 corr. CO II 5 esse NB est GP [j 11 iud., <^si agros inunda^t,^ 
Hermes \\ 12 discessit P recessit ca || Id malim brutis || 19 sesciit 
Gertz II 20 utique V corr. m. ead. \ qui quid antem int. F || 
98 pofiitam 6^ || 26 ut Si^hife et 0 et in fuit past disc. ert 
po9uü JKottdaeft | aliqno (mc) H alicui VC 1 81 sie ex si «Orr. V 



Digrtized by Google 



158 



L. ANNAEI SENECAE 



nolunt; non taiiieii ideo illis beneficium debemus, quod 
perniciosa illorum consilia fortmia deflexit in melius. 

2 An existimas me debere ei quiequam, cuius manus, 
cum me peteret, percussit hostem meum, qui nocuisset, 
niai errasset? Saepe testis, dum aperte peierat, etiam 6 
Yens tesiibus abrogavit fidem et reum velut factione 

3 eircnmyeiitimi mismtbUem reddidit. Quosdam ipsa^ 
quae premebat^ potentia eripuit^ et iudices^ quem dam- 
naturi erant causae^ damnare gratiae nolaenmt. Non 
tarnen hi beneficium reo dederunt, quamvis profuerint, lo 
quia^ quo missum sit teluiü, nun quo pervenerit, quae- 
ritur, et beneficiura ab iniiiria distinguit non eventus 

4 sed animus. Adversarius mens, dum contraria dicit et 
iudicem superbia offendit et in unum testem temere 
rem demittit^ causam meam erexit; non quaero, an i6 
pro me errarerit: contra me YoMt. 

IX 1 Nempe^ ut gratus sim^ Teile debeo idem facere, 
quod ille^ ttt beneficium dacet^ debnit. Nmn quid est 
iniquins homine^ qui eum odit^ a quo in turba calcatos 
ant respersus aut, quo nollet, inpiüsus est? atqni quid so 
est aliiid, quod Iii um querellae eximat, cum in re sil 

2 iniuria, quam nescisse, quid faceret? Eadem res efficit, 
ne bic beneficium dederit, ne ille ioiuriam fecerit; et 
amicum et inimicum voluntas facit. Quam multos 
müitiae morbus eripuitl quosdam^ ne ad ruinam domus s& 
Buae occmrrerent^ inimicas Tadimonio tenuit; ne in 
piratarom manus perrenirent, quidam nanfragio con- 
secnti smit; nec his tarnen beneficium debemus^ quia 
extra sensum officü casus est, nec inimico^ cuius nos 

8 Iis serraTit, dum yexat ac detinet. Non est benefidum^ 30 

4 novisset || 5 hostis 0 corr. Ägricola | perierat 0 corr. co 
8 enipuit (| 9 causa G (wo» P) | gratia OP || 10 reo ben. GP | 
profiierunt O |{ 11 telum ante qno m. GP ( peruenit 0 corr. co !' 
14 tem. <^rem^ Mg. demere NE temere GP de me rem liuhkopf \ 
dimittit BP amaicftt J U mea HB 1 16 eir. quia contra ttP || 
18 dare 0 eorr. m | debeat O ) 19 qui cmu O || SO aut (at P) 
quicquid OP || Sl ezi^tfinat P 1 S6 empuit || 80 Berauit B0P 



Digiiized by Google 



DE BEJJJKilCHS LIB, VI. CAP. 9—11 1Ö9 

nisi quod a bona voluntate proficiscitiir, nisi illud 
adcoguoscit, qui dedit, Profuit aliquis mihi, dum 
nescit: nihil lUi debeof profuit^ cum veiiet nocere: 
imitabor ipsma. 

t Ad prumim illum reyertamur. üt gratiam referam, i X 
aliqnid facere me vis? ipse, nt beneficiaiii mihi daret^ 
nihil fecit. Ut ad altenim transeamus^ vis me huic 
gratiam referre^ nt^ qnod a nolente accepi^ volens red- 
dam? Nam quid de tertio loquar, qui ab iniuria in 

10 beneficium delapsus est? Ut beneficium tibi debeam, 2 
parum est voluisso te dare; ut non debeam, satis est 
noluisse. Beneficium enim voluntas luida non effieit, 
sed^ quod beneficium non esset ^ si optimae ac plenis- 
simae volmitati fortmia defuisset^ id aeque beaeficimn 

iB non est, nisi fortunam voluntas antecessit; non exiim 
profniase te mihi oportet, nt ob- hoc tibi obliger, sed 
ex destinato profuisae. 

Cleanthes exemplo eiusmodi ntitur: ^^Ad quaeren- l XI 
dum" inquit „et accersendum ex Academia Platonem 

20 duos pueros misi; alter totam porticum perscrutatus 
est, alia quoque loca , in quibus illum inveniri posse 
sperabat, percucurrit et domum non minus lassus quam 
inritus redit; alter apud proximum circulatorem resedit 2 
et^ dum yagos atque erro Temaculis congregatar et 

25 ludit, transeuntem Platonem^ quem non quaesierat, 
inyemt. Ülnrn, inqnit, laudabimus pnemm, qui, quan- 
tmn in ae erat, qnod iuasns est, fecit; hone feliciter 
inertem castigabimns/' Yolnntas est, quae apud nos 8 
ponit officium; cuius vide quae condicio sit, ut me 

18 Cleanthes fr. 98 Fearson 

1 quod om. I ab ora uol. G || 2 agnoscit GP || 3 profuit, 
^duin non vult: nee huic debeo; profuit,^ cum GeHz fl 6 illum 
g illud 0 II 6 alicni GP | facere K" 07n. BP facere me om. G || 
14 deeeset GP jj 21 iucum I* ^ | inuenire N^G mide posse <[öe^ 
Crerte \ posse om. G || 28 rediit BGF || 24 erro i erroneus O 
error 0 || 26 landanimnB . . castigauimiiB || 29 mdet 8 



Digitized by Google 



160 



L. ANNAEI SENECAE 



debito obstringat. Parum est illi velle, nisi profuit; 
parum est profuisse. nisi voluit. Puta enim aliquem 
donare voluisse nec donasse: animum qiiidem eius 
haben, sed beneficium non haben, qiiod consuiiiniat et 
4 res et animus. Quemadmodum ei^ qui yoiuit mihi 6 
quidem pecuniam credere^ sed non dedit, nihil debeo, 
ita eiy qui voluit mihi beneficium dare, sed non potuit, 
amicus quidem ero sed non obligatus; et yolam Uli 
aliqxiid praestore (nam et ille Toluit mihi)^ ceterum. 
si benigniore usus fortuna praestitero, beneficium de- lo 
dero, non gratiam rettulero. Ille mihi gratiam referre 
debebit; hmc initiuin fiet, a me numerabitur. 

Xn 1 Intellego iam, quid velis quaerere; non opus est 
te dicere: voltus tuus loquitur. „Si quis sua nobis 
causa proluit, eine*' inquis „debetur aliquid? Hoc 15 
enim saepe te conquerentem audio ^ quod quaedam 
homines sibi praestant, aliis inputant/' Dicam, mi 
LiberaUs^ sed prius istam quaestiunculam diyidam et 
2 rem aequam ab iniqua separabo. Multum enim inter- 
est, utrum aUquis beneficium nobis det sua causa an m 
et sua. lUe^ qui totus ad se spectat et nobis prodest, 
quia aliter prodesse sibi non potest, eo mihi loco est, 
quo, qui pecori suo hibemum et aestivum pabulum 
prospicit: eo loco est, quo, qui captivos snos, ut com- 
modius veneant, pascit et ut opimos boves saginat ac 25 
defricat^ quo lanista, qui familiam summa cura exercet 
atque omat. Multum, ut ait Gleanthes, a beneficio 

xm 1 distat negotiatio. Kursus non sum tam iniquus^ ut 

Vt OUan&iea fr, 99 Pearson 

4 cons. res GS |1 5 res est et S || 6 non credidit mihi 
(mihi del. et nichil 88.) S ji 8 et non S | uolam N uolo W*08 || 
10 fort, usus GP II 11 deb. referre GP || 12 numeratur G -antur 
0 corr. Gronov \\ 14 causa nobis GP [j 15 pruiuiN^ | iniquis N^K^|| 
16 quidam 8 || 17 alii G^ || 18 quaest. soluam 8 || 19 (a)equalem. 
ab &P H 80 an non et P | SS loco mihi 0P || 25 neniant BP | ut 
add. Bosa^aeh \ optimo gao bes || 86 fam. suam saznxna 
GP 1 88 non snetain 



Digiiized by Google 



DE B£N£FiCIIS UB. VI. CAP. 12. 18 



161 



ei nihil debeam, qui, cum mihi utilis esset, fuit et 
sibi; nou enim exigo, ut mihi sine respectu sui con- 
sulat; immo etiam opto, nt beneficium mihi datum vel 
magis danti profuerit^ dum modo id, qui dahat, duos 

5 intueuB dederit et inter me seque diviserit. Licet id % 
ipse ex maiore parte possideat, si modo me in eon- 
sortinm admisit, si duos cogitavit, ingratus sum, non 
soiuiü imuätus, liisi gaudeo hoc illi profuisse, quod 
proderat mihi. Summae malignitatis est non vocare 

10 beneficium, nisi quod dantem iiliquo incommodo adfecit. 

Alteri illi, qui benelicium dat sua causa, respon- 3 
debo: „Usus me quare potius te mihi profuiaae dicaa 
quam me tibi?'^ ^^Puta'^ inquit ^ter iäeri non poese 
me magistratum, quam si decem captos cives ex magno 

15 eaptiyonim niunero redemero: nihil debebis mihi, cum 
' te Servitute ac yinculis liberayero? atqui mea id causa 
faciam/' Adversus lioc respondeo: „Aliqnid istie tua 4 
causa facis, aliquid mea: tua, quod i'edimis, mea, quod 
me redimis; tibi enijii ad utiiitatem tuam satis est 

20 quoölibet redemipse. li nque debeo, non quod redimis 
me, sed quod eli^is; potcrRS enim et alterius redemp- 
tione idem consequi, quod mea. Utiiitatem rei partiris 
mecum et me in beneficium recipis duobus profuturum. 
Praefers me aliis; hoc totum mea causa facis. Itaque, 6 

s6si praetorem te factnra esset decem captiTorum re- 
demptio, decem autem soli captiTi essemus, nemo quio- 
quam tibi deberet ex nobis, quia nihil haberes, quod 
cuiquam inputares, a tua utilitate seductum. Non sum 
invidus beneficii interpres nec desidero illud mihi tan- 

90 tum dari, sed et mihi/^ 

1 iii(c)hü ei BGP || S sine resp. s. mihi 6P || 4 id qaod 0|| 
S illo 1 9 prodest 8 i| 10 efficit 8 J U Alter ITB l IS dicas (s ex tS 

O dices (0 || 14 ma^stnim FS || 16 te a seru. a uinculis S [| 

17 respondebo G | iptic W ista 0 |{ 18 causa om. FG | rede- 
miö PS I mea quod /// me eligis (redimis Mg.) 8 rerba om. 
0 II 19 est om. || 21 quod me eligis 8 || 25 captorum G || 
26 tibi quicquam GP || 29 lavidua {aut lividus) Grut. uidua N 
uides V'BP uiolens uides O 

&iSM£CA£ UF£KA I. 2 ed. Hü»iu8. 11 



üigiiized by 



162 



L. ANNAEI SENECAE 



1 „Quid ergo?" inquit; „si in sortem nomina vestra 
coici iussissem^ et taum nomen inter redimendos ezisBet, 

2 Biliil deberes mihi?'' Inuno deberem, sed exiguum; 
quid sit hoc^ dicam. Aliquid istic mea causa facis, 

quod me ad fortunam redemptionis admittis; quod 5 
nomen meum exit, sorti debeo, quod exire potuit, tibi. 
Aditum mihi ad beneficium tuum dedisti, cuius maio- 
rem partem fortunae debeo, sed boc ipsum tibi, quod 
fortunae debere potui. 

8 lUos ex toto praeteribOy quorum mercennariam to 
beneficium est, quod qui dat, non conputat, quoi, sed 
quauti daturos sit, quod undique in se conyersum est. 
Vendit mihi aliquis frumentum; yivere non possum, 

4 nisi emero; sed non debeo vitam^ quia emi. Nee, 
quam necessarium fuerit, aestimo, sine quo victurus 15 
non fui, sed quam ingratum, quod non habuissem, nisi 
emissem, in quo invehendo mercator non cogitavit, 
quantum anxilii adlaturus esset mihi, sed quantum 
lucri sibi. Quod emi^ non debeo. 

1 ,^to modo^ inquit „nec medico quicquam debere to 
te nisi mercedulam dicis nec praeceptori, quia aliquid 
numerayeris; atqui omnium borum apud nos magna 

2 Caritas, magna reyerentia est/' Adyersus hoc respon- 
detur quaedam pluris esse, quam emuntur. Emis a 
medico rem inaestimabilem^ vitam ac bonam yaletu- ss 
dineui, a bonarum artiuin praeceptore studia liberalia 
et aniuii cultum-, itaque bis non rei pretium, sed operae 
solvitur, (fuod deserviiuit, quod a rebus suis avocati 
nobis vacant; mercedem non raeriti, sed occupationis 

'6 suae ferunt. Aliud tarnen dici potest verius, quod sa 
statim ponam, si prius, quomodo istud refelli possit, 

4 istic n ista 0 | 6 eziit a> || 7 mihi V tibi 0 1 U quoi V 
cui V*0 II 18 conuersus F || 16 quam non gratuitum Grut. |: 
17 emisse enusBum 0 ^ || 18 sed O om. 0 || 19 emi N enim R 
ei GP II 21 dices w |i 24; 163,8 ; 164,17 plnres j emissa [) 
26 ac (et ualit bonam GP |j 26 praeceptorP G f! 28 quod 81 
des. G I euocati G || 29 meritis (is ex i) IS \ occupationi 



üigiiized by 



DE BENEPICnS LIB. VI. CAP. 14. 16 . 163 



ostendero. ^^Quaedam^' inqnit ^^pluris snnt^ quam venie- 

runt, et ob hoc aliqnid mihi extra pro illis, quam vis 
etiipta sunt; debes." Primum quid interest, quanti 4 
sint, cum de pretio inter ementem vendentemquf eon- 
6 venerit? Deinde non emi illiid suo pretio, svd tiio. 
,yPluris est'^ inquis, „quam venit''; sed pluris Yesire 
Bon potuit. Pretium autem rei coinsque pro tempore 
est; com bene ista iaadaveris, tanti smit; quanto phiris 
venire- non possunt; propterea nihil venditori debet, 

10 qui bene emit« Deinde, etiam si plnris iata sunt, non 6 
tarnen nUum istic tunm mnniis est, nt non ex nsu 
efPectuve, sed ex consuetudine et annona aestimetur. 
(juod tu pretium ponis traicienti maria et per me- G 
dios fluctus, cum terra e conspectu recessit, certam 

16 secanti viam et prospicieuti futuras tenipestates et 
securis omnibus subito iubenti vela substringi, arma- 
menta demitti, paratos ad iucursum procellae et repen- 
tiniun inpetnm stare? huic tarnen tantae rei praemium 
Tectnra persolrit. Quanti aestimas in solitndme hospi- 7. 

so tium, in imbre tectum, in frigore bahieom ant ignem? 
seio tarnen, quanti ista consecnturas deyersorinm sub* 
eam. Quantum nobis praestat, qui labentem domum 
suscipifc et ageiitem ex imo riraas insulam incredibili • 
arte suspendit! certo tamtii et levi pretio faltura con- 

25 diK'itiir. Munis nos ab hostibus tutos et a subitis 8; 
latrouum incursionibus praestat; notum est tamen, illas 
turres pro securitate publica propugnacula habituras; 
excitaturus faber quid in diem mereat. 

1 pluri H' I uenrrnnt (u ea? o NBO ueneunt G*P \\ 
3 epta ] sunt N sint N-0 |j 5 emi NG enim RP |[ 6 veniit go | 
pInroR j uendere G || 7 cuiusque rei GP | pro emptore Btl. \i 
9 ])r(LLjeterea 0 corr. Gertz \\ 11 ubi non . . aestimatur Mg. \\ 
12 etj nt G || 13 traiciendi GP || 14 terrae c. H e terrae c. H*0 
corr. Mg. \ conspecture esit J 16 sequenti G | pofcestates 
(ex -tifl; in mg, tempestates m. V tempestates potestates K || 
16 nela strin^ GP || 17 dimitti SGP || 18 pretium q \\ 19 uictnra 
BGP I soluudine || 21 deners. N diuers. H*0 || 23 suspicit BP|| 
84 fatura | sabdacitur O || 86 illas turpes BP || 88 merear G 

11* 



Digitized by 



164 



L. AKNAEI S£N£OA£ 



1 InfiiUtiim erit^ si latius exempla conquiram^ quibus 
adpareat parvo magna constare. Quid eigo? quare et 
medico et praeceptori plus quiddam debeo nee adyersus 
illos mereede defongor? Quia es medico et prae- 
ceptore in amicum transeunt et nos non arte, quam 5 
vendunt, obligant, sed benigna et familiari voluntate. 

2 Itaque medico, si nihil amplius quam manum tangit 
et me inter eos, quots perambulat, poiiit sine ullo ad- 
fectu facienda aut vitanda praecipiens, nihil .uuplius 
debeo, quia me non tamquam amicum yidet, sed tarn- lo 

d quam imperatorem. Ne praeceptorem quidem babeo 
cur Teuerer, si me in grege diacipulorum habuit, si 
non putaYit dimum propria et peculiari cura, si num- 
quam in me derezit animum, et, cum in medium 

4 effimderet, quae sciebat, non didici, sed excepi. Quid 15 
ergo est, quare istis multum debeamus? non quia 
pluris est, quod vendiderunt, quam emimus, sed quia 
nobis ipsis aliquid praestiterunt. lUe magis pependit, 
quam medico necesse est; pro me, non pro fama artis 
exümuit; non fuit contentus remedia monstrare: et » 
admovit; inter sollicitos adsedit, ad suspecta tempora 
occurrit; nuUum ministerium üli oneri, nullum fastidio 

5 fuit; gemitus meos non securus audivit; in turba 
multorum inyocantium ego illi potissima curatio fui; 
tantum aliis vacavit, quantum mea yaletudo permiserat: u 
huic ego non tamquam medico sed tamquam amico 

6 obligatus sum. Alter rursus docendo et laborem et 
taedium tulit-, praeter ilia^ quae a praecipieutibus in 

2 magno B | quare non med. G i| 4 et om. N ac 0 ' 
5 amico || 7 medicos nichil N medicus nihil N*0 corr. Lps. \ 
9 aut u. (uitautaH*) NB uitandaue {ex -nde G) GP jj 10 uidit GP j 
It imp.] esBp. et epectatorem sf. m. ree. in P emptorem Pinc, 
amicus t. s. t^ imperator Mri, interpellatoiem Mg. imperaniem 
Gertz; erat cum conidebam pariatorem | nec €^ D 14 direzit 6P || 
16 deb. multum GP || 18 rependit (r super p) H pr(a>ependit BP 
impendit G || 21 intersolicitus K interea ' sollicitus N*0 ca^r. 
Grut I suspectam || 28 meus non securos || 26 h. ergo 
ego P II 27 et lab. K*G ad lab. P et ad lab. HB 



Digitized by Google 



DE BENEFlCnS LIB. VI. CAP. 16^19 166 



commune diemitar, aliqaa instUlaylt ac tnuUdit^ hor- 
tando boBam indolem erexit et modo landibiiB fedt 
animnm, modo admonitionibus discussit desidiam; tum 7 

ingenium latens et pigrum iniecta, ut ita dicam, manu 

sextraxit; nec, quae sciebat, maligne dispensavit, quo 
diutius esset necessarius, sed cupit, si posset, universa 
transfundere: ingratus sum, nisi illum inter gratissimas 
uecessitudines diligo. 

Sordidissimoram quoque artificiorum institoribas l XVH 

10 supra constitutam aliquid adiecimua, si nobis illorum 
opera enixior yisB est; et gubematori et opifici vilissi- 
mae mercis et in diem locanti manus snas corollarimn 
adspersimns. In opttmis yero artibns, quae Titam aut 
conservant aut excolunt, qui nihil se plus existimat 

15 debere^ quam pepigit, ingratus est. Adice, quod talium 2 
studiorum traditio niiscet animos; hoc cum factum est, 
tarn medico quam praeceptori pretium operae solvitur, 
animi debetur. 

Piaton cum flumen nave transisset nec ab illo i XYIH 

10 quicquam portitor exegisset, honori boc fluo datum 
credens dizit positum iUi esse apud Platonem o£&cimn; 
deinde panlo post, cmn alium atqne alinm gratis eadem 
sednlitate transveberet, negavit illi iam apnd Platonem 
positum officium. Nam ut tibi debeam aliquid pro 2 

85 eo, quod praestas, debes non tantum milii pracstare, 
sed tamquani mibij non potes ob id quemquam ad- 
pellare, quod spargis in populum. Qnid ergo? nihil 
tibi debebitur pro boc? Tamquam ab uno nihil ^ cum 
Omnibus solvam, quod cum omnibus debeo. 

so ^^Negas'^ inquit ^^ullum dare beneficium eum, qui l XIX 
me gratuita nave per flumen Padum tulit?^ Nego« 

1 aüquando P H 8 affedt (adf,) BOP H 8 admonibiiB || 
4 iacenB ? || 5 quod B |{ 6 cupiit a \ poaait J| 9 institii- 
toribuB 0 eorr, Agricola ) 11 operae nixior || 12 locanti O* | 
Tuanus suas IT om. 0 || SO ezeg. et hon. || 23 sed utilitatem 
I iam N*RP tarn N om. G || 25 debeiis O* || 80 nullum 0 
corr. m || 31 radum rapidum i'eldmann 



Digitized by Google 



166 



Aliquid boni facit, beneficium iion dat: facit enim aut 
sua causa aut utique non mea; ad suxumam ne ipse 
quidem se mihi beneficium iudicat dare^ sed aut rei 
pabUcae aut yiciniae aut ambitioni suae praestai et 
pro hoc aliud quoddam commodum ezpectat, quam s 

2 quod a singulis reeepturus est. ^^Quid ergo?'' inquit, 
,,8i prmceps civitatem dederit Omnibus (Jallia^ si in- 
munitatem Hispanis^ nihil hoc nomine singuli debe- 
bunt?'' Quidni debeant? debebuiit autem non tam- 
quam proprium beneficium, sed taniquam publici par- lo 

3 tem. „Nullam" inquit „habuit cogitationem illo tempore 
mei, quo universis proderat; noluit mihi civitatem 
propiie dare nee in me direzit animum; ita quare ei 
debeam^ qui me sibi non snbstituit^ cum facturus 

4 esset, quod fecit?'' Piimum, cum cogitairit QaUis 15 
Omnibus prodesse. et mihi cogitaYit prodesse: eram 
enM GaU^ et me, etiam non mea, %bUca 'tarnen 
nota conprendit. Deinde ego quoque illi non tam- 
quam proprium debebo, sed tamquam commune munus; 
unvs ex populo non tamquam pro me solvam, sed so 

6 tamquam pro patria coui'er?im. Si quis patriae meae 
pecuniam credat, non dicam me illius debitoreni nec 
hoc aes alienum profitebor aut candidatus aut reus; 
ad exolrendum tarnen hoc dabo portionem meam, Sic 
istius muneris, quod uniyersis datnr, debitorem me u 
neffo, quia mihi quidem dedit sed non propter me, et 
mmi quidem, sed neseiens, an mihi daret; nihilo minus 
aliquid mihi dependendum sciani^ quia ad me quoque 
circuniitu loncro pervenit. Propter me dabei factum 
eäse, quod me obiiget. 30 

1 aut prim om. O || 2 non me | neo Ol? principes 
OP I dederint P j| 10 propriam [ publice BGP | partum P j 

11 mei illo temp. GP || 12 proprie cm. OP || 13 Itaque quare O ( 
15 quid P II 18 conprehendit O || IS tamqnam N om. 0 

20 unu8 adcl. FieJcert commune; imus Krasmus \ saluam B 

21 patriam N' | si eis | patria meae pec. (sed a raeae pe 
in ras.) i| 24 adj aut P | port. meam dabu GP ü 25 nae 
nego I 89 eircuitu 0-P 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. VI. CAP. 20. 21 167 



^^Isto^' iiiquit j^modo nee lunue nec soii quicquam 1 XX 
debes^ nou euim propter ie moventur/^ Sed com in 
hoc moTeantuTi ut uniTersa oonaenrent, et pro me 
moTentur; umyersomm enim pars sum. Adice nunc^ 8 
6 quod Bostrft et horum condicio disaimilis est; nam qui 
milii prodest. ut per me prosit sibi, non dedit bene- 
ficiiim, quia me instnimentnm utilitatis suae fecit; sol 

autem et iuiia, etiam si nobles prosunt sua. causa, non 
in hoc tarnen pro sunt, ut per nos prosint sibi; quid 

10 enim nos coiüerre illis possinniis? 

„Sciam" inquit ,,soiem ac iunam nobis velle 1 irxr 
prodesse, si uoüe potuerint; illis autem non licet non 
moveri. Ad sommam oonsistant et opus suum inter- 
mittant/' Hoc vide quot modis refellatur. Non ideo 2 

16 minus vult^ qui non potest noUe; immo maximum 
argumentum est firmae Toluntatis ne mutari quidem 
poBse. Yir bonus non potest non fiEM^re^ quod facit; 
non cmm erit bonus, nisi fecerit; ergo nec bonus vir 
beneficium dat, quia facit, quod debet, non potest autem 
' 80 non facere, quod debet. Praeterea multum interest, 3 
utrum dicas: „Non potest hoc non facere", quia cogitur, 
an: ^^on potest noUe^^ Nam si necesse est illi facere^ 
non debeo ipsi beneficium, sed cogenti; si necesse est 
illi velle ob hoc, quia nihil habet melius^ quod yelit^ 

n ipse se cogit-, ita, quod tamquam coacto non deberem, 
tamquam co^ti debeo. „Desinant'^ inquit „velle.'^ 4 
Hoc loco tibi älud oecurrat: Quis tam demens est, ut 
eam neget voluntateni esse, cui non est periculum de- 
sinendi vertendique se in contrarium, cum ex diverso 

30 nemo aeque videri debeat velle, quam cuius voluntas 
usque eo certa est^ ut aeterna sit V An, si is quoque 

* 

2 te om. il 3 utl et P || 6 possit | sibi V0 tibi BF 1| 

11 nobis nelle nobia nolle prod. G ' 12 non alt. om G |I 14 rjnocl 
II 15 immo Mrt. ergo 0 || 16 liimae G firnia P iirmam NR 
firmam <^conBtantiam) vol. HaeberUn | nec 0 | mutari N mutare 
0 II 20 debet? Praefc. interp. Gertz \\ 21 potest tx dicaa N || 
as cogente || 27 illud N om. 0 || 31 certata V 



Digitized by Google 



168 ANNAEI SENECAE 

Tulty qui potest statim noUe, is uon videbitur Yelle^ 
in cnias Daturam non cadit noUe? 

XXH ,^gedum" inquit, „si possunt, resistant." Hoc 
dicis: „Omnia ista ingentibus interriaUis didncta et in 
cnstodiani uiuTersi disposita stationes suas deserant; 
subita confasione rerum sidera sideribus incurranl^ et 
rupta rerum concordia in ruinam divina labantor, con- 
textusque velocitatis citatissimae in tot saecnla pro- 
missas vices in medio itinere destituat, et, qiiae nunc 
alternis eunt redeuiitqno oportunis libramentis mun- 
dum ex aequo temperantia, repentino concrementur 
incendio, et ex tauta varietate solyantnr atque eaiii in 
tmum oxania; ignis cimcta possideat^ quem deinde pigra 
nox occapet^ et profunda Torago tot deos sorbeaf^; 
est tanti^ ut ta coargnaris^ ista concidere? Prosunt 
tibi etiam inyito euntqne ista toa causa^ etiam si 
maior illis alia ac prior causa est. 

XKni 1 Adice nunc, quod non externa cogunt deos, sed 
sua illis in lege aeterna voluntas est. Statuerunt, qnae 
non mutarent; itnqiir non possunt vidi^ri facturi aliquid, 
quamvis nolint, quia, quidquid desinere non possunt, 
perseverare Yoluenmt, nec umquam primi consilii deos 

2 paenitet. Sine dubio stare illis et desciscere in con- 
trarium non licet^ sed non ob aliud, quam qnia vis 
sua iUoB in proposito tenet; nec inbedllitate perma- 
nent^ sed qnia non libet ab optimis aberrai« et sie 

3 ire decretum est. In prima antem illa constitutione, 
cum umversa disponerent, etiam nostra videruut ratio- 
nemqne hominis habuerunt; itaquc non possunt videri 
sua tantum causa decurrere et explicare opus suum^ 

3 AgendnmBO^P || 4 deducta | 5 tmiuersaGP || 15 coar- 
guerift VBF argneris (quo super ss.) Q \ concedere (concidere 

1T> po^'«iint 0 corr. Grttt. || 18 extra || 19 legem 0 corr. m | 
Ötatiit'i nntque quae P |j 20 aliquid om. G || 21 possint KG-P || 
22 uoiuerint P I um (quam sa) K || 23 dediscere (e ^cper d 
alt.) G I in contra in contrariiim || 24 ob aliud N obaudio 
0 II 26 libet H licet 0 || 28 rationemqui 



Digitized by 



DB BEKEFICnS ÜB. YL CAP. 38. 38 



169 



quia pars operis et nos sumus. Debemus ergo et soU 
et lunae et ceteris caelestibas benefieimn, quia, etiam 
si potiora illis sunt^ in quae oriimtiir, nos tarnen in 
maiora ituri iuyant. Adice^ quod ez destinato iuyant, 4 

5 ideoque obligati sumus, quia non in beneficium igrno- 
rantium mcidimus, sed iiaec, quae accipimus, accepturos 
scierunt: et quamquam maius illis propositum sit 
maiorque actus sui fructus, quam servare mortalia, 
tamen iu nostras quoque utilitates a principio rerum 

10 praemissa mens est et is ordo mundo datus, ut ad- 
pareat enram nostri non inter ultima habitam. Debe- 5 
mos parentibus nostris pietatem, et multi non^ nt 
giguerent^ coierant; di non possimt videri nescisse, 
quid effecfcori essent, cum onimbns alimenta protinns 

16 et auxilia providerint, nec eos per neclegentiam genuere, 
quibus tani multa generabant. Cogitavit nos ante 
natura, quam fecit, nec tam leye opus sumus, ut illi 
potuerimus excidere. Yide, quantum noliis jiermiserit, 6 
quam non intrii homines humani imperii coudicio sit; 

90 Tide, in quantum corporibus vagari liceat, quae non 
coercuit fine terrarum, sed in omnem partem sni misit; 
Tide, animi quantum audeant, quemadmodum soli aut 
noverint deos a^t quaerant et mente in altum elata 
diyina comitentur: scies non esse hominem tnmulta- 

15 arium et incogitatnm opus. Inter maxima rerum sua- 7 
ruiü natura nihil liabet^ quo magis glorietur, aut certe, 
cui glorietur; quantus iste furor est controversiam dis 
muneris sui facere! quomodo adversus eos hic erit gra- 
tus, quibus gratia referri sine inpendio non potest, 

so qui negat se ab iis accepisse, a quibus cum maxime 

1 sumus et nos GP [ et (ante soli) om. 0 || 4 ituri N itura 0 1| 
5 qne am. P | <(iis\ sumus Gertz \ quia 0 qui 0*0 || S reruare 
V* II 0 ao princ. 1 10 et bis | U ultimam || 18 coierant 
Jfft. II H hominibus Gertz | 15 anzilia ? ex alia O exilia 0 
possis nec exilia <^i]la^ || 16 generabunt BF |j 17 sumus HO suum 
BP II 20 non g om. 0 || 21 finem || 23 elata Haupt data 
(dat ad iuina N) 0 || 80 ab bis OP | a quibus bis 8cr. N 
pHus del. m. 2 



üigiiized by Google 



170 L- ANNAEI SENECAE 

äccepit, qui et Semper daturi sunt et numquam recep- 
8 turiV qiianta autem pervers itas ob hoc aliciii non 
/ debere, quia etiam infitianti benignus est, et continua- 
tioneiu ipsam seriemqiie beneücioruni argumentum yo- 
care necesgario dantisl „Nolo! sibi habeati quis illum 5 
rogai?^ et onmes alias inpudeatis ammi Yoces Iiis ad- 
strue: non ideo de te minus meretnr is^ cuius liberaUtas 
ad te etiam, dum negas, peirenit^ cniusque beneficiorum 
Tel hoc maximum est^ quod etiam querenti datnrus est. 
XXIV 1 Non vides, quemadmodinu terieram liberurum in- 10 
fantiani parentes ad salubrium rerum patientiam co- 
srant? Flentium corpora ac repugnantium dilit^^inti 
cura fovent et, ne membra libertas mmatura defcor- 
queaty in rectum exitura constringunt et moz liberalia 
studia inculcant adhibito timore nolentibus; ad ultimum 15 
andacem inventam firugalitati, pudori, moribns bonis, 
2 si parum seqaitmr, coactam adplicant. Adnlescentibos 
qiioque ac iam potentibns sni, si remedia metu aut 
intemperantia reiciunt, vis adhibetur ac severitas. Ita- 
que beneficiorum maxiina sunt, quae a parentibuö 20 
accepimus, dum aut nescimus aut nolumus. 
. XXV 1 His ingratis et repudiantibus beneticia, non quia 
nolunt, sed ne debeant, similes sunt ex divers 0 nimis 
grati, qui aiiquid incommodi precah solent iis, qiübus 
obli|^ti sunt, aliquid adversi, in quo adfectom memo- ss 
2 rem accepti benefieii adprobent. An hoc recte faciant 
et pia Yoluntate, quaeritur; quorum animus simillimus 
est praYO amore flaorantibus, qui amicae soae Optant 

inopiam, ut magis dcsideraiiti doneni, optaut morbum, 
ut adsideant^ et, quidquid immicus optaret, amantes 

1 accipit 0) II 4 beneticiuoi KP || 5 dandis || 6 inpudentes 
II 12 flnentium Q || 18 aciein puL. || 19 ius adh. P j severitas 
Koch seruitus 0 [| 21 accipimus G || 24 his Gf ä [| 25 adfectu 
(äff. P) H*BP II 86 faciunt B ) 27 aniinis B> |j SS qui amidcie S || 
80 confugienteinque 8 Q SO ut am. | defliderandi 



üigiiized by Google 



DE BENEFICUS LIB. VI. GAP. 24—26 171 

Tovent. i^'eie idem itaque exitus est odii et amoris 
insani. Tale quiddom et his accidit^ qui amicis in- 3 
commoda Optant^ quae detrahant^ et ad beneficium in- 
iuria Teuiimt^ cum satius sit yel cessaxe^ quam per 

s scelus officio lociim quaerere. Quid, si gabemator a 4 
dis tempestates infestissimas et procellas petat, ut 
gratior ars sua periciilo fiat? quid, si imperator deos 
oret, ut magna vis hostium circumfuöa castris fossas 
subito inpetu conpleat et vallum trepidante exercitu 

10 vellat et in ipsis portis infesta signa constituat, quo 
maiore cum gloria rebus lassis protiigatisque succurratV ' • 
Onmes isti beneficia sua detestabiU via ducuot, qui 5 
deos contra eum adyocaiit^ cui ipsi adfuturi suut^ ßt 
ante illos stemi quam erigi yolunt; inhuxaaua ista 

15 perverse grati animi natura est contra eum optare, 
cui honeste deesse non possis. 

„Non nocet'' inquit ,,illi votum meum, quia i XXVI 
simul opto et periculum et remedium." Hoc dicis 
non nihil te peccare sed minus, quam si sine reniedio 

20 periculum optares. Nequitia est ut extrahas mergere, 
evertere ut suscites, ut emittas mcludere; non est 
beneficium iniuriae finis, nec .umquam id detraxisse 
meritum est, quod ipse, qui detraxit, intulerat. Non 2 
volneres me malo, quam sanes. Potes inire gratiam, 

» si, quia yolneratus sum, sanas, non, si yolneras, ut 
sanandus sim; numquam cicatriz nisi eonlata yolneri 
placuit, quod ita coisse gaudemus, ut non fuisse malle- 
mus. Si hoc ei optares, cuius nuUum heneficium 
haberes, inhumanum erat votum; quauto inhumamus 

80 ei optas, cui beneficium debes! 

1 mouent O || 2 Tale quid fl | et 0* ex 08 [ eis hia 8 | 8 adl 

a "S^ \\ 5 officii S | lococmn || 7 suo 0 corr. cd possis aiiziiiiiO|| 
9 subitti B II 10 bellat N conuellat K^O || 11 lapsis F | succurrant 
II 14 ista peruersae NE ista et peruersa GP || 17 illi inquit 
OS I quiM Fimilis 8 | 19 si GP om. NB || 25 sed S | qua | et 
Bau. sum S ii 26 conlata N coliocata 08 || 28 ben. nullum GS " 
29 quanto K quantum OS 



üigiiized by Google 



172 



L. ANNAEI SENECAE 



XXVII 1 „Simul'' inquit, „ut possim ferre illi opem, precor." 
Primuiu^ ut te in media parte voti tui occupem, iam 
ingratns es: nondum audio ^ quid illi velis praestare^ 
scio^ quid ilimn yelis pati. SolHcitttdinem illi et metum 
et malus aliquod inprecaris malum. Optas^ ut ope 5 
indigeat: hoc contra illuzn est; optas^ ut ope tua in- 
digeat: koc pro te est. Non succurrere vis illi, sed 

2 solvere: qui sie properat, solvi vult, non solvere. Ita, 
quod unum in voto tuo honestuni videri poterat, ipsum 
turpe et ingratuiii est, nolle (le])ere: optfts eiiiiii, non 10 
ut tu facultatem habeas referendae gratiae, sed ut ille 
necessitatem inplorandae. Superiorem te facis et, quod 
nefas est, bene meritum ad pedes tuos mittis. Quanto 
satius est honesta yoluntate debere, quam ralionem 

8 per malam solyere! Si infitiareris, quod acceperas^is 
minus peccares; nihil enim^ nisi quod dederat^ amitteret; 
ntmc Tis illum subici tibi, iactura rerum suamm et 
Status mutatiüne m id devocari, ut infra beneficici sua 
iaceat. Gratum te putabo? coram eo, cui prodesse vis, 
opta. Votum tu istud vocas, quod inter gratum et so 
iniraicum potest dividi, quod non dubites adversarium 

4 et hofitem fecisse^ si extrema taceantur? Höstes quo- 
que optaverunt capere quasdam urbes, ut servarent, et 
vincere quosdam^ ut ignoscerent^ nec ideo non bostilia 
Tota^ in quibuSy quod mitissimum est, post cmdelitatem ss 

5 veoit. Denique qualia esse iudicas vota, quae nemo 
minus tibi volet, quam is, pro quo fiunt, succedere? 
Pessime cum eo agis, cui vis a dis noceri, a te suc- 
curri, inique cum ipsis dis; illis eniin durissimas partes 

6 inponis, tibi humanas; ut tu prosis, di uocebunt. Si so 

1 possim O possem 0 B 8 tui ex taV i 5 opem ind. V 
ope tua 8 II 6 hoc illi csntnü est S || 7 succnxre G | post illi 

5 mit 6 litt, erof^ in N | <(solvi debito; nam') s. Gertz \ 
14 ratiorte NR | per malam rationem GP || 16 amitteres EP j 
. 18 deuocare 0 rorr. co \\ 22 ta^eant G |{ 23 post capere iterum 
hostes scr. G [\ 24 uincere in quibusdam 0^ || 25 post ex potest 
N II 27 tibi minus GP | bis 6 



Digitized by Google 



DE B£N£FICIIS ÜB. VI. CAP. 27^29 173 

accii8aix)rem submitteres, quem deiade removeres, si 
aliqua illimi lite inpUcares^ qaam subinde discuteres, 
nemo de tuo scdere dubitaret; quid interest, utrum 
istuc fraude temptetur an voto, nisi quod potentiores 
ilK adversarios quaeris? Non est, quod dicas: „Quam 7 
enim illi miuriain facio?'^ votum tuuiii aut super vacuum 
est aut iniuriosum, immo iniuriosum, etiam si inritum. 
Quidquid non eificis, dei raimus est, iniuria vero, quid- 
quid optas. Sat est^ tibi non alitex debemus ira8ci, 
quam si profeceris. 

„Si Vota" inquit „valuissent, et in hoc valuis- i XXVm 
sent, ut tutus esses." Primum certum mihi optas 
periculum snb incerto auxilio. Deinde utrumque cer- 
tum puta: quod nocet^ prius esL Fraeterea tu con- 2 
dicionem yoti tui nosti, me tempestas occupavit portus 
ac praesidii dubiuni. Quantum tormentum existimas, 
etiam si accepero, eguisse? etiam si servatus fuero, 
trepidasse? etiam si absolutus fuero, causam dixisse? 
Nullius metus tam gratus est ünis, ut non gratior sit 
ßolida et inconcussa securitas. Opta^ ut reddere mihi a 
beneficium possis, cum opus erit, non, ut opus sit Si 
esset in tua potestate^ quod optas^ ipse fecisses. 

Quanto hoc honestius yotum est: ^^Opto^ in eo l XXIX 
statu sit^ quo semp^ benefida distribuat, numquam 
desideret; sequatur illum materia, qua tam benigne 
utitur, largiendi iuvandique; nimiquam illi sit dando- 
ruiii beneiiciorum inopia, datorum paenitentia; naturam 
per se pronam ad misericordiam, bumanitatem, clemen- 
tiam inritet ac provocet turba gratorum, quos illi et 
habere contingat nec experiri necesse sit; ipse nulli 

1 siunmitteres (m pr. ex ü) N J Ö quid K GP |1 8 <Id ipsuin, quod 
optas,^ sat Eaase \ Stat HB V 10 proferis BT^ penecenB Fiekert \\ 
15 oecupabit Gerte || 19 duIIub IT || 80 Optas P || 22 potate V 
eorr. in. i | in se fecisse B || S8 opta Ct opto ut 8 1| 24 statu/// O 
Status E I quod S | non quo des. G num (quam add. m, I) M I 
26 utatur GPS | largiendo innandoque, ut numquam GP 1 
28 humilitatem G {j 30 ipsi n. iupiicabiiis impUcabüis (1 alt 
ex t, is in ras.) G 



üigiiized by Google 



174 Ii. annaei senegae 



inplacabilis sit^ ipsi nemo placandas; tarn aequali in 
eum foitima indulgentia perseTeret, ut nemo in illum 

2 possit esse msi consdentia gratns.^ Quanto baec 

iustiora Yota sunt^ quae te in nuUam occasionem diffe- 
runt, sed gratum statiui faciunt! Quid enim prohibet 5 
referre gratiam prosperis rebus? quam multa sunt, per 
quae, quidquid debemus, reddere etiam felicibus possu- 
musl Meie conBÜium, adsidua conversatio, sermo comis 
et sine adulatione iocmidus, auies^ si deliberari velit, 
diligenteSy tuiae, si credere^ convictus familiaritas. 10 
Neminem tarn alte secimda posaerunt^ ut non ilU eo 
magis amicus desit^ quia nihil absit. 

XXX 1 Ista tristis et omni yoto snbmoyenda occasio ac 
procul repellenda; ut gratus esse possis, iratis dis opus 
est? Ne ex hoc quidem peccare te intellegis, quod 15 
melius cum eo agitur, cui ingratus es? Propoue animo 
tuo carcerem, vmcula, sordes, servitutem, bellum, ege- 
statem; haec sunt occasiones voti tui; si quis tecum 

* 2 contrazit, per ista dimittitur. Quin potius eum poten- 
tem esse vis, eni plurimum debes, ei beatum? quid so 
enim^ nt dixi^ yetat te referre etiam summa felicitate 
praeditis gratiam? cnius plena tibi occurret et yaria 
materia. Quid? tu nescis debitum etiam locupletibus 

3 solvi? Nee te invitum distringam; omnia sane exclu- 
serit opulenta felicitas, monstrabo tibi, cuius rei inopia 25 
laborent magna fastiscia, quid omnia pussidentibus desit: 
scilicet ille, qui verum dicat et bominem inter mentien- 
tes stupentem ipsaque consuetudine pro rectis blanda 
audiendi ad ignorantiam yeri perductum yindicet a 

2 m eun\ S fl 4 (lifuenmt S ]| 5 Quid S quiclquid HR Quid? 
Quid GP ji 6 Quia multa G || 7 et fei. S jj 9 aures Erasmus 
aiit res 0 [ deliberare ? | uelud O || 10 sie redire | familiaria- 
ti8 0 1 18 ita P I aoti (et 0. om.) o Q 14 rej^ellaDda VB | iratns 
BP g 15 Nec Q 1 18 nae ? 1 1^ traxit P contraxerit o {| 
20 et add* <o ac O om. 0 \\ 21 summam B^ 1 28 occurreret O 1 
uariam Tnateriam [| 24 inuitam 0 corr. co in multa Mg, \ 
destnngam NB ) 88 ipaamque N^ | consuetudinem B*P^ 



üigiiized by Google 



DE BENEFI0II8 ÜB. VI. GAP. 80, 81 175 



conseiiBii coneentuque falsomm. Non yides^ qaemad- 4 
modmn illos in praeceps agat eziincta liberta» et fidea 
in obsequinm aerrile snbmisaa? Dum nemo ex animi 5 

sui sententia suadet dissuadetque, sed adulandi certamen 
5 est et uiium amicoruni omnium oiücium, una contentio, 
quis blandissime fallat, ignoravere vires suas, et, dum 
se tarn ma^nos, quam audiunt, credimt, adtraxore super- 
vacua et in discrimen rerum omniiun perveutura belia^ 
iitüem et necessariam rapere concordiam, seeuti iram, 

10 quam nemo lerocabat, multorum sanguinem bausenmt 
fusuri novissime snum; dum Tindicant inexplorata pro 
c^rtis flectique non minus existimant turpe quam Tinci 
et perpetua eredunt^ quae in summum peridueta maxime 
nutant, ingentia super se ac suos regna fregerunt; nec 

15 intellexerunt in illa scena vanis et cito dililuentibus 
bonis refulgente ex eo tempore ipsos nihil uon adversi 
expectare debnis^e, ex quo nihil vcri audire potuerunt. 

Cum bellum (xraeciae indiceret Xerxes, animum X X^^U 
tomentem oblitumque^ quam caducis confideret^ nemo 

80 non inpulit. Alius aiebat uon laturoa nuntium belli 
et ad primam adTentua famam terga rersuros; alius 2 
nihil esse dubii, quin illa mole non vinci solum Qraecia; 
sed obrui poseet; magis yerendum, ne yacuas desertas- 
que urbes inverdrent et profugis hostibus vastae soli- 

25 tudines relinquerentur non habituris, ubi tantas vires 
exercere possent; alius vix illi rerum naturam sufficere, 3 
angusta esse classibus mana, militi castra, explicandis 
equestribus copiis campestria, vix patere caelum satis 
ad emittenda omni manu tela. Cum in bunc modum 4 

90 multa undique iactarentur^ quae hominem nimia aesti- 
matione sui furentem concii»rent^ Demaratus Lacedae- 
monius solus dizit ipsam illam, qua sibi placeret, 
multitudinem ind^estam et grayem jnetuendam esse 

6 ignoranerei (s del. 'S*) uiresuas et dum | dum bb IT || 
9 utile ITB I upere | sicuti P || 10 reuocabit GP {{ 13 credum 

B (I 14 mutant G || 15 et scito P || 18 xerse?; G \\ 23 possit l| 
25 habituri ibi (ubi P^) P || 31 ferentem P^ || 83 multitudiue 



Digitized by Google 



176 



L. ANNAEl SENECAE 



ducenti; non enim vires habere, sed pondus; inmodica 
numquam regi posse, nec diu durare, quidquid regi 
6 noii potest. primo'' iaquit ,^tatim monte Lacoues 
obiecti dabunt sni experimentum. Tot ista gentium 
milia trecenti morabontur; haerebunt in veBtigio fizi 5 
et conmissas sibi angustias annis tuebimtur, corporibas 
obsfcraent; tota illos Asia non moTebit loco; tantas 
minas belli et paene totius genrnris btimani rueatis in- 

6 petuiii paucissimi sistent. Cum te mutatis legibus 
suis natura transiniserit, in semita haerebis et aestima- 10 
bis futura damna, cum conputaveris, quanti Thermo- 
pylarum angusta constiterint; scies te fugari posse, 

7 cum seieris posse retiueri Cedent quidem tibi pluri- 
bus locis Ydlut torrentis modo ablatio cuius cum magno 
terrore prima vis defiuit; deinde binc atque iUinc co- 15 

8 orientur et tuis te viribus prement. Verum est, quod 
didtmy maiorem belli adparatum esse^ quam qui recipi 
ab bis regionibuB possit^ quas obpugnare constituis, 
sed haec res contra uos est; ob hoc ipsum te Graecia 

9 vincet, quia nou capit: uti toto te non potes. Prae- so 
terea, quae una rebus salus est, occurrere ad primos 
rerum inpetus et inclinatis opem ferre non poteris nec 
fulcire ac firmare labentia; multo ante yinceris, quam 

10 victum esse te sentias. Ceterum non est, quod exer* 
citum tuum ob hoc sustineri non putes posse^ quia 35 
numerus eins duci quoque ignotus est; nihil tarn 
magnum est^ quod perire non possit, cui nascitur in 
pemiciem, ut alia quiescant, ex ipsa magnitudine sua 

11 causa/^ Acciderunt, quae Demaratus praedixerat; divina 
atque humana mpellentem et mutantem, quidquid ob- so 

2 umqnam nuquam 6 1| 8 laconesubiecti (lacones subi. 
Ä*) H lacones subiecit 0 corr « || 5 trecenti deh Haase j| 

6 armis om. GP |j 8 irruentis Mg. || 9 pancissimis stent N 
-issimi f'-mis N'^ snstinent N*0 corr. Gronov \\ 15 primabis | 
16 uerbiim est quo || 20 toto te ex tote N toto res te O I 
potest EGP 11 21 una noble Koch || 23 labantia MH. |l 26 putes 
non aP II 27 poßset N^B^ || 29 dematus N corr. K' (-thus) || 
80 iactantem Mermes \ obsisterat 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS LIB. VI. GAP. 32 177 



stiterat^ trecenti stare iusserunt^ stratusqoe passim per 
totam Graeeiam Perses intellexit^ quantum ab exercitu 
tarba distaret. Itaque Xerxes pudore quam danmo 
miserior Demarato gratias egit^ quod soliis sibi yerum 

5 dixisset, et permisit petere^ quod vellet. Petit ille, 12 
ut Sardis, maximam Asiae civitatem, curru vecfcus in- 
traret rectam capite tiaram gerens; id solis datum 
regibus. Dignus fuerat praemio, ante quam peteret; 
sed quam miserabilis gens, in qua nemo fuit, qui yerum 

lA diceret regi^ nisi qui non dicebat sibi! 

Divus Angostiis filiam ultra inpudicitiae male- i XXXII 
dictum inpudücam relegavit et flagitia principalie domus 
in publicum emisit: admissos gregatim adulteros^ per- 
erratam noctumis comissationibus ciTitatem, forum 

16 ipsum ac rostra, ex quibns pater legem de adulteriis 
tuleratj iiliae ui stupra piacuisse, cuttidianuiii ad Mar- 
syam concursum, cum ex adultera in quaestnariam 
versa ius omnis licentiae sub ignoto adultero petrret. 
Haec tarn vindicanda principi quam tacenda, quia qua- 2 

so ruudam rerum turpitudo etiam ad Yiudicautem redit, 
parum poteufl irae publicaverat. Deinde, cum iuter- 
posito tempore in locum irae subisset verecundia, 
gemens, quod non illa silentio pressisset^ quae tam diu 
nescierat, donec loqui tnrpe esset^ saepe exdamayit: 

» ^^Horum mibi nihil acci^sset, si aut Agrippa aut 
Maecenas vixisset!^^ Adeo tot liabenti miiia liommuiii 
duos reparare diflicile est. Caesae sunt legiones et S 
protinus scriptae; fracta classis et intra paucos dies 
natavit nova; saevitum est in opera publica igmbus, 

1 Stratus quam per totum pasaim G || 4 demato N corr. 
V\iho) \ uerbpm | 6 petiit IT^SGP || 9 in quam |[ U mtra 
pudiczdae edictum male inp. G Q 18 domum B || IS adimmiBBOs 
6 II 14 comesat. (commessat. P) 17'B0P 1 18 ad cot(t)idianmiL 

ad 0 con*. oo \ marsiam 0 || 17 conuentum 6 || 18 petere 
pateretur £/ir. || 19 qnia] et O || 22 uerecundiam K ^ || 23 ressisset 
II 26 uizisset G uixissent 0 || 28 fracta Gt facta 0 { et intra 
J)is scr. IT II 29 natauit G notauit 0 

SsMJccAS opxsA. 1. 2 ed. Ho 8 ius. 12 



Digitized by Google 



178 



L. AKNAEI a£N£CA£ 



siirrexerunt meliora constunptis: tota vita Agrippae et 
Haecenatis vacaTit locus. Quid? putem defuisse similes, 
qui adsumerentur^ an ipaius yitium fuisse^ quia maliiit 

4 queri qnom qnaerere? Non est, quod ezistimemiis 
Agrippam et Maecenatem solitos illi yera dicere; qui 5 
si vixissent, iuter dissimiilantes fuissent. Regalis in- 
genii mos est in praesentium conturaeliam amissa lau- 
dare et bis virtutem dare vera dicendi, a quibus lam 
audiendi periculum non est. 
XXXTTT 1 Sed ut me ad propositum reducam^ Tides^ quam 10 
facile sit gratiam referre felicibns et in simimo humar 
nanun opum poBitis. Die iUis^ non quod Yolnnt audire^ 
sed quod audisse semper yolent; plenaa aures adula- 
tionibuB aliqaando yera yox intret; da consilium utile. 

8 Quaeris^ quid felici praestare possis? effice, ne felicitati is 
suae credat, ut sciat illam multis et fidis manibus 
coiitiiiendaiH. Parum in illum contuleris, si illi stul- 
tam fiduciam permaiiBurae semper potentiae exciisseris 
docuerisque mobilia esse, qnae dedit casus , et maiore 
cursu fugeze^ quam veniunt^ uec iis portionibus^ quibus so 
ad summa perventum est, retro iri^ sed saepe inter 

3 maximam fortunam et ultimam nihil Interesse? Nescis, 
quantum sit pretinm amidtiae, si non inteUegis multum 
te ei daturum^ coi dederis amicom; rem non domibus 
tantum^ sed saeculis raram, quae non alinbi magis de- ss 

4 est^ quam ubi creditur abundare. Quid? istos tu libros, 
(|uos vix nomenclatoruni conplectitur aut memoria aut 
nianus, amicorum existimas esse? non sunt isti amici, 
qui agmine magno ianuam pnl^ant, qui in primas et 
secundas admissiones digeruutur. so 

XXXIV 1 Consuetudo ista vetus est regibus regesque simn- 
lantibus populum amicomm discribere^ et proprium 

1 succurrerunt O | uit I' 3 qui m. o 1 4 quaeri HBO || 

8 iis Gniz \ Ühertatem Koch \\ 12 andere sed quam 8 || 20 bis 
GP II 23 annciti || 24 ded. amiciciam S [j 25 alicubi PS | 
26 creditiira nb I! 27 nomendatorum P || 29 quia in j 
31 reges qui 32 deacribere 0 | et N est N^O 

Digitized by Google 



m BENEFICnS LIB. VI. CAP. 83—85 179 



superbiae magno aestimare introitum ac tactnm sni 
liminis et pro honore dare^ ut ostio suo propius ad- 
sideas^ ut gradum prior intra domum ponas^ in qua 
deinceps multa sunt ostia, quae receptos quoqne ex< 
5 cludant. Apnd nos primi onmium C. Gracchus et mox 2 
Liviiis Druisus inisUtuerunt segregare turbaiii suam et 
alios in secretum recipere^ alios cum pluribus, alios 
universos. Habuemnt itaqiie isti amicos primos, ba- 
buenmt secuados^ nuinquam veros. Amicum vocas, 3 

10 cuius disponitur salutatioV aut potest huius tibi fides 
patere^ qui per fores maligne apertas non intrat, sed 
inlabitur? huic pervenire nsque ad libertatem de- 
stringendam licet, cuius Yolgaxe et publicum Terbum 
et promiecuum ignotis ^hayeP non nisi suo ordine 

15 emittitnr? Ad quemeumque itaque istorum veneris, 4= 
quorum salutatio urbem concutit, scito^ etiam si aiii- 
madverteris obsessos ingenti frequentia vicos et con- 
meantium iu utramque partem catervis i tiner a con- 
pressa, tarnen Tenirc te in locum hominibus plenum, 

so amicis yacuum. In pectore amicus^ non in atrio quae- 6 
ritur; illo recipiendus, illic retinendus est et in sensus 
recondendus. Hoc doce: gratus es. 

Male de te ezistimaS; si inutilis es nisi adflicto, i XXXV 
si rebus bonis superyacuus es. Quemadmodum te et 

S5 in dubüs et in adversis et in laetis sapienter geris, ut 
dubia prudenter tractes, adver^a furtitor, laeta moderate, 
ita in omnia utilem te exhibere aniico potes. Adversa 
eius nec deserueris nec optaveris; multa nibilo minus, 
ut non optes, in tanta Tarietate, quae tibi materiam 

30 exercendae fidei praebeant, incident. Quemadmodum, 2 
qui optat divitias alicui in boc, ut illamm ipse partem 

S luminis P | hostio V^O | proprius || 8 gr. piomm O || 

8 C. add. Mrt. \\ 7 cum conpluribus O |j 9 uiros || 10 an 
potest F II 12 distring. libert. GP I| 14 ignotus habe 0 corr. 
Erasmus (ave) || 17 angenti B^GP || 20 amicos non |1 24 super- 
vacuuni est 0 corr. ? est del. co j| 87 amico exh. ÖP* || 28 de- 
sieriä S |j 31 partem ipse 6P 

12* 



üigiiized by Google 



180 Ii» ANNAEI SENEGAE 



ferat, qnam\as pro illo videatnr optare, sibi prospicit, 
sic^ qui optat amico aliquam necessitatem^ quam ad- 
iutorio suo fideque discutiat^ quod est ingrati, se illi 
praefert et tanti existimat illum misemm esse^ ut ipae 
gratus sit^ ob hoc ipsum ingratus; ezonerare enim se 

3 ynlt et grayi sarcma liberare. Moltom interest, utram 
properes referre gratiam^ nt reddas beneficium, an ne 
debeas. Qui reddere vult, illius se commodo aptabit 
et idoneum illi venire tempus volet-, qui nihil aliud 
quam ipse liberari vult, quo modo cumque ad hoc cupiet 

4 pervenire, quod est pessimae Yoluntatis. „Ista" iiiquit 
,/estinatio nimiimi grati est!'' Id apertius expnmere 
non possuni; quam si repetivero^ qaod dixi: Nou vis 
reddere acceptum beneficium, sed efiugere. Hoc dicere 
lidehs: ^Qaando isto carebo? quocumqae modo mihi 
laborandum est, ne isti obligatns sim.^^ Si optares^ 
ut illi de suo solreres, multum abesse tidereris a 
grate; hoc, quod optas, iuiquius est: execraris enim 
illum et Caput sanctum tibi dira precatione defigis. 

5 Nemo, ut existimo, de inmajiitate animi tui (iubitaret, 
si aparte illi paupertatem, si captivitatem, si fanieiai 
ac metum inprecareris; at quid interest, utrum vox 
ista sit Yoti tui an yis? aliquid enim horum optas. 
I nunc et hoc esse grati puta^ quod ne ingratus qui- 
dem faceret, qui modo non usque in odium, sed tan* 
tum usque ad infitiationem beneficii perreniietl 

4 profei-t RG | aesiimat g | et ipee P^l ö sit et ob GP |' 
7 anne H anne ut N^O |[ 8 aptauit 0 || 11 inquam Lps. || 
12 nimium grati Mg. (graii iam Haase) uimiam ingrati H nimia 
ingr. (nÜEL fest. ingr. 0) IT'O nimia, non in^frati JMueller || 
17 solneris | nideris || 18 iniqnxis Cfr |) 10 illud 0 eorr. o | 
tibi oni. | deprecatione SkuUch inpr. oj | difi is KB difficis 
G dissicis P corr. eo || 20 animi Ms scr. II 22 letum Grut. 
inorbum Klammer \ at quid cd aliquid quid N aliquid N'O 
atqui quid Gertz j| 23 tui. Sanius (tuis an uis N) aliquid enim 
(enim al GP) h. opta. Sim fsi in N) nunc 0 con'. Hubmius 
tui, si animus ei al. Ii. oplat I*inc. \\ 24 gratum GP jj 26 in- 
finitialiionein V* 



üigiiized by 



DE BENEFICnS LIB. VI. GAP. 36. 37 181 



Quis pium dicet Aenean^ si patriam capi yoluerit^ l XXXYI 

ut captivitati patrem eripiat? Quis Siculos iuvenes 
ut bona liberis exempbi monstrabit, si optavennt, ut 
Aetna inmensam igniiim vim super solitum ardens et 
5 mcensa praecipitet datura ipsis occasi Diiem exhibendae 
pietatis ex medio parentibus incendio raptis? Nihil 2 
debet Scipioni Uom&, si Pimicum bellum, ut finiret, 
aluit; nihil DeciiS; quod morte patriam seryayerunt, 
si prius optayerant, ut devotioni fortissimae loeum 
10 ultima rerum necessitas faceret. Gravissima infamia 
est medici opus quaerere; multi, quos auzerant morbos 
et inritaverant, ut gloria maiore sanarent, non potn- 
erunfc discutere aut cum magna miöurorum vexatione 
vicerunt. 

15 Callistratnm aiimt fita certe Hecaton auctor i XXXVIl 
est)^ cum m exilium iret, in quod multos cum illo 
simul seditiosa civitas et intemperauter übera expulerat, 
optante quodam, ut Atbeniensibus necessitas restituendi 
exules esset, abominatum talem reditum. Bntilius 2 

sonoster animosius, cum quidam iUum consolaretur et 
diceret instare arma civilia, brevi futunim, ut omnes 
exules reverterentur: „Quid tibi^ inquit „mali feci, ut 
mihi peiüiem reditum quam exitum optares? Ut malo, 
patria exilio meo erubescat, quam reditu maereat!'' 

25 Non est istud exilium, cuius neminem non magis quam 

15 Hecaton fr, XV Fawler 

1 piam 1 2 captitati V captiuitate (super e ras.) p. 

eriperet S || 3 monstrauit NB monstrarent GP corr. Grut. J 
optauerunt GP 4 Ta^ethnti N-RGP | inmensa i. insuper (ui 
super P) sol. GP j ardens daretur ipsis occasio ex h ib. GP ard. 
et i. precepit et daturi ipsi NR corr. Gronov \\ 8 ulnit Gronov 
aliud NE pereeuerauit. Aliud GP |i 9 optauerunt G i, 12 intra- 
nerant 0 eorr. ? incitaaeraiLt ? | maiore gloria GP || 15 Calli- 
strarum B | antor est II auetore G auctorS 8 ) 16 simul com 
illo OP II 17 expulera || 20 animosus S | cum enim q. i. con- 
laretur G | solaretur S 1| 22 feci <m, G || 23 paiorem N^ j ut 
malo N malo ut N^O g 24 reditum ereat (haereat H) KS 



Digitized by Google 



182 



L. ANNAEI SENECAE 



8 damnatum pudet. Quemadmodum illi serraverant bo- 
norum ciyium officium^ qui reddi sibi penates suos 
noluenint dade communis quia aatius erat duos iniquo 
malo adfici quam omnes pnblico, ita non servat grati 

hominis adfectian^ qui bene de se mer entern difficulta- 5 
tibus vult obprimi, quas ipse submoveat, quia, etiani 
si bene cogitat, male precatur. Ne in patrocinium 
quidem^ nedum in gloriam est inceudium extinxisse, 
quod feceris. 

XXXYHI 1 In quibusdam ciritatibus inpium Yotum sceleris 10 
Ticem tenuit. Demades certe Athenis etim, qui ne- 
cessaria funeribus venditabal^ danmavit, cum probasset 
magnum lucrum optasse^ quod contingere illi sine mul- 
torum morte non poterat. Quaeri tarnen solet^ an 
merito damnatus sit. Fortasse optavit, non ut multis 15 
venderet, sed ut care, ut parvo sibi constarent, quae 

2 venditurus esset. Cum constet negotiatio eins ex empto 
et vendito^ quare votum eius in unam partem trahis, 
cum lucrum ex utraque sit? iVaeterea omnes licet^ 
qui in ista negotiatione sunt^ damnes; omnes enim ao 
idem volunt^ id est, intra se optant. Magnam partem 
hominum damnabis; cui enim non ex alieno incom- 

s modo lucrum? Miles beUum optat, si gloriam; agri- 
colam annonae Caritas erigit; eloquentiae pretium ex- 
citat litium numerus; medicis gravis annus in quaestu 25 
est; institores delicatarum mercium iuventus corrupta 
locupletat: nulla tempestate tecta, nuilo igne laedantur: 
iacebit opera fabrilis. Unius votnui depreusum est, 

4 oninium simile est. An tu Arruntium et Haterium et 

1 putet II 3 qua || 5 de facultatibus P || 6 opprimi OP 
om. NK uult affici post submoueat S <^di8tringi^ difüc. Gertz \ 
quia NBS qui GP || 7 cogitet O {] 8 est O quidem NB om. P 
cedet Gertz l 9 feris B | 14 mortem non peterat {ex peteat) 
V* 1 17 esset. Constat G | ez epto NMl SI Magnam <praeterea> 
<porro]> Gertz || 23 optat. inglorium OP || 24 excitat IT^//. 
exceptat 0 rlisceptat Mg. cxaltat Btl. II 25 qu(a)pstns K^'ö 
qiKiestum 0) II 27 tecta post ledantur GP | laetantur B^ || 28 de- 
prehensum G || 29 arijiuntium 0 1 aterium 6^ 



Digitized by Google 



DE BENEFICÜS LIB. VL CAP. 38-40 



183 



ceteros, qui captandorum testamentorum arteni pro- 
fessi sunt, non putas eadem habere quae dissigaatore« 
et libitiuarios vota? illi tarnen, quorom mortes optent^ 
nesciimt^ hi familiarisaünum quernque^ ex quo propter 
5 amieitiaEn spei plurimmn est, mori cnpiunt; illorum 
damno nemo viTit, hos, quisqnis differt, ezhaurit; optant 
ergo non tantum, nt accipiant, quod turpi Servitute 
meruerunt, sed etiam, ut tributo gravi liberentur. Nou 6 
est itaque dubium, quin hi magis, quod danmatum est 

10 in unOj optent, quibus, quisquis morte profuturus est, 
vita nocet; omniura tarnen istorum tarn nota sunt vota 
quam inpumta. Denique se quisque consulat et m 
secretom pectoris sui redeat et inspieiat, quid tacitus 
optaverit: quam multa sunt vota^ quae etiam sibi fateri 

15 pudet! quam pauca, quae facere coram teste possimusl 

Sed noB; quidquid reprehendendum, etiam dam- l XXXIX 
nandum est, sicut hoc votum amici, quod in manibus 
est, male utentis bona voluntate et in id vitium in- 
eidentis, quod devitat; nam dum gratum animum festi- 

20 nat ostendere, ingratns est. Hoc ait: ,Jn potestatem 2 
meam recidat, gratiam meam desidrret, sine me salvus, 
honestus, tutus esse uou possit, tarn miser sit, ut iili 
beneficii loco sit, quidquid redditur/' Baec dis audien- 
tibus: „Gircumveniant illum domesticae insidiae, quas 

85 ego possim solus obprimere, instet potens inimicus et 
gravis, infesta turba nee inermis, creditor urgueat^ 
accusator.^ Yide^ quam sis accus: herum optares nihil, i XL 
si tibi beneficium non dedisset. Ut alia taceam, quae 
graviora conmittis pessima pro optimis referendu, iioc 

so certe delinquis, quod non expectas suum cuiusque rei 
tempus, quod aeque peccat, qui non serjuihir, quam qui 
antecedit. Quomodo bene£cium non Semper recipien- 

2 designatorea co || 4 9 hi N hü N*0 || 5 spei Mrt. rei 
0 II 10 in illo Gertz || 13 pectori |) lö pudeat Wsg. { possumu3 
G il 18 uitiuin om. FG || 19 euitat 0 corr. Siesbye || 20 „Hic" ait 

nmU, eäd. \\ 26 urg(u)dt V^G' || St et aec. ? || SS sit tibi 



Digitized by Google 



1Ö4 



L. ANNAEI SENECAE 



2 duni est, sie non utique reddendum. Si mihi non de- 
sideranti redderes, ingratus esses: quanto ingratior es, 
qui desiderare me cogis! Expecta! qiiare subsidere 
apud te luujius meum non visV quare obligatum moleste 
ie fers? qnare quasi cum acerbo feneratore signare 5 
rationem parem properas? quid mibi n^otinm quaeris? 
quid in me deos inmittis? quomodo exigereSi qui sie 
reddis? 

XLI 1 Ante onmia ergo, Liberalis, hoc discamus, beneficia 

debere secure et occasiones reddendorom observare, 10 
non manu facere. Ipsam banc cupiditatem primo quo- 
que tempore liberandi se meminerimus ingrati esse; 
nemo enim libcnter reddit, quod invitus debet^ et, quod 
npud se esse non Yuit, onus iudicat esse, non munus. 
Quanto melius ac iustius in promptu habere merita 15 
amicorum et offerre, non inger^e^ nec obaeratum se 
iudicare, quoniam beneficium conuuune Yinculum est 
et inter se duos adligat! Die: ^^Nihil moror^ quominus 
tuum revertatur; opto, hilaris accipias. Bi necessitas 
alterutri nostrum imninet fatoque quodam datum est, so 
iit aut tu cogaris beneficium recipere aut ego alterum 
accipere^ det potius, qui solet. Ego paratus sum: 

nuUa mora in Tumo est; 

ostendam hunc animum, cum primum tempus advenerit; 
interim di testes sunt." 96 
Xlill 1 SoleO; mi Liberalis, notare hunc in te adfectum 
et quasi manu prendere verentis et aestuantis, ne in 
ullo officio sis tardior. Non decet gratum animum 

88 Verg. A. XII 11 

3 siibdesidere " 5 te (idd. Grut. \ acorno N*B 
arcebo j| 7 quorao N' | erigeres S jj 10 secure deb. GPS [1 
11 cupitafpni ]| 15 Quanto non m. S H 16 abaeratuni || 
18 quoiumus <[munu8^ Ch-ui. || 20 iactoque P [j 21 cogaris 
^bia)^^ JMueRer \ altemm add. Gerte || 85 sint S sonto Qrut || 
96 mi 4» mihi 0 1 in eo ad 0 apud ^ || 87 mantmi Q I in niillo 
GP g 88 tardins 



Digitized by Google 



DE BENEFlCnS LIB. VL CAP. 41-43 



185 



sollicitudo, contra summa fiducia sui et ex conscientia 
veri amoris dimissa omnis anxietas. Tarn convicium 
est: ^Recipe^ quam: ,Debes'. Hoc primum beneficii 
dati sit ias, ut recipiendi tempus eligat^ qai dedit. 
^,At yereor^ ne homines de me sequins lo^uantur/' 2 
Male agit; qui famaO; non conseientiae gratus est. Duos 
ifitins rei iudices habes, illum, quem nan debes Untere^ 
et te, quem non potes. „Quid ergo? si nnlla inter- 
venerit occasio, Semper debebo?" Debebis; sed pülam 
debebis, sed libenter debebis, sed cum magna voluptate 
apnd te d( positimi intueberis. Paenitet accepti beneficii, 
quem nondum redditi piget; quare, qui tibi dignus 
yisus est^ a quo accipereB; indignus videatur^ cui diu 
debeas? 

In magnis erroribus sunt, qui ingentis animi i XLHI 
credunt proferre, donare, plurium sinum ac domum 
inplere, cum ista interdum non magnus animus faciat^ 

sed magna fortuna; nesciunt, quanto interim malus ac 
difficilius sit capere, quam fundere. Nam^ ut nibil 
alteri detrabam^ quoiiiam utrumque, ubi virtute fit, 
par est, non minoris est animi b< ik ficium debere quam 
dare; eo quidem operosius hoc quam illud, quo maiore 
diligentia custodiuntur accepta, quam dantur. Itaque 2 
non est trepidandum, quam cito reponamus^ nec pro- 
currendum intempestiTe, quia aeque delinquit, qui ad 
referendam gratiam suo tempore cessat, quam qui 
alieno properat. Positum est illi apud me; nec illius 

1 srnnmam fidutiam 1 2 demissa 0 | lam O (1 S recipe 
H recipere 0 | quod delies 0 corr. JSaupt *recipe, quod <debeo* 
quam 'redde, quod^ debes' Weg, et Haast (da, quod) ) 6 Bepius 

I 6 <^gratia^ gratus GemoU || 7 iud HB | quem non debes 
timere, et te add. Gertz quem non potes et quem potes g 

<(quem potes fallore, et te,> quem Haase praeeunte Erasmo \\ 
S interuenit o, super S 1| 10 uoluntate S || 13 ii!rli^}>i!tiir rn\ tu 
deb. S II 16 profore donatione S || 20 utrumque NG utrum KP | 
ubi et fit om, G || 21 non////// (ßnb ras. iit) G | ben. om. S || 
23 acc. quantur. It. || 24 trepidantibus {carr. ni. 2) non est 
8 I proeorandiun 8 || 27 est om. 0 



Digitized by Google 



186 L. ANNAEI SENECAE DE BEN. LIB. VI. CAP. 43 



nomine nec liieo timeo. Bene illi cautuni est; non 
potest hoc beneficium perdere nisi mecum, imino ne 
3 mecum quidein: egi illi grafcias, id est, rettuli. Qiii 
nimis de reddendo beneücio cogitatj nimis cogitare 
alterum de recipiendo patai Praestet se in utnunque 5 
facilem: si vult recipere beneficium, referamus redda- 
mnsque laeti; si iUud apad hob custodiri marult, quid 
theDBaurum eius eruimus? quid custodiam recasamus? 
dignus est, quoi, ntrum rolet^ liceai Opinionem qui- 
dem et famam eo loco habeamus, tamquam non ducere 10 
sed sequi debeai 

2 nec GP II 3 id est rett. om. FG | quimis || 5 praestat 
S praestat esse Erae^nus praeates te Gertz jj 7 Si ^ S (sie; i 
SS, m. 1) 8 om. 0 | malant ut vid. jj 8 quid 08 qui 0 Ü 9 qaoi 
V coi H'O 

LD : ANNEI : SBimCAS : AP AEBujTIini : LmEEALBM : DE BBin|PICII8. 

LLB : VI : EXP. . . .] ixcP : lirer vn : feuciteb : : : (od oUo ruMea- 

tore scriphm, quam qwi praecedunt inddces) K 



Digitized by Google 



L. AlfiifAEl SENECAE 

AD 

AEBÜTIÜM LIBEBALEM 

DE BENEFICIIS 

LIBER Vn 

Bouuin^ mi Liberalis^ habeas animum Yolo: 1 1 

in manibus terrae; non hic te carmine longo 
atque per ambages et longa exorsa tenebo. 

Reliqua hic liber cogit, et exliausta materia circum- 
öspicio, non quid dicam, scd quid non (lixerim; boni 
tarnen consules, quidquid ibi superest, cum tibi super- 
fuerit. Si Yoluissem lenocinah mihi, debuit paulatim 2 
opus crescere et ea pars in finem reservari, quam 
quilibet? etiam satiatus adpeteret. Sed quidquid mozime 
10 necessarium erat^ in primum congessi; nunc^ si quid 
effugit; recolligo. Nec mehercules, si me interroges^ 
nimis ad rem ezistimo pertinere^ ubi dicta snnt^ quae 
regunt mores^ pro sequi cetera uon in remedium animi, 
sed in exercitationem ingenii inventa. Ec^regie enim 3 
15 lioc dicere Demetrius Cjnicus^ yir meo ludicio magnus, 

2 Verg, g. II 46 

1 mi 0) mi(c)hi 0 || 2 ficto Verg. \\ 4 materiam || 6 ibi 
Haase tibi 0 om. co || 12 minus ad & || 13 persequi to [| 15 scjnius Gt 



Digitized by 



188 



L. ANNA£I S£;N£GA£ 



etiam si niaximis conparetur, solet plus prodesse, si 
pauca praecepta sapientiae teneas, sed iUa in prompta 
tibi et in usu sint, qaam si multa quidem didiceris, 

4 sed illa non habeas ad manum. ^^Quemadmodum^ in- 
qnit ^^magnus luetator est, non qni omnes numeros & 
nexasque perdidicit, quorum usus sab adyersario rarus 
est, sed qui in imo se aut alter o bene ac diligenter 
exercuit et eorum occasioues intentus espectat (neque 
enim refert, quam multa sciat, si seit, quantum victo- 
riae satis est), sie in hoc studio innlta delectant, pauca lo 

6 vincunt. Licet nescias, quae ratio oceanum effundat 
ac reyocet, quare septimus quisque annus aetati signnm 
inprimat, quare latitudo porticns ex remoto spectanti- 
bns non serret portionem suam, sed ultima in angustius 
coeant et colunmarum noyissime interralla iungantur, i& 
quid sit, quod geminonun conceptum separat, partum 
iungat, utrum unus concubitus spargatur in duos an 
totiens concepti sint, cur pariter natis fata diversa 
sint maxiinisque rcrum spatiis distent, quorum inter 
ortus minimum interest: non multum tibi nocebit 2X> 
transisse, quae nee licet scire nec prodest. Involuta 

6 veritas in ^to latet. Nec de malignitate naturae queri 
possumus, quia nullius rei difficüis inventio est, nisi 
cuius liic unus inventae £ructus est, inrenisse; quid- 
quid nos meliores beatosque facturum est, aut in aperto 35 

7 aut in proximo posuit. Si animus fortuita contempsit, 
si se supra metus sustulit nec avida spe infinita con- 
plectitur, sed didicit a se petere divitias; si deorum 
hominumque formidinem eiecit et seit non multum 
esse ab homine timendura, a deo nihil; si contemptor 30 

3 usttm II S nec enim OP 1 9 sciat sit quantum S 1 
10 sie ]I*B08 81 VF I 11 qua B ) 12 etatis signat inpr. S | 

14 proportionem co | angustius N angustias (gustias, sed an ss. 
R) OS II 17 unus conceptus Wsbg. i| 18 concepti sint oo con- 
cepisset OS | facta G fat aduersa i| 22 non de S || 28 diffilis 
I nisi om. G H 25 inparato G [] 26 contepsit || 27 metus K 
metum OS { auidia G |{ 28 si didicit G || 30 deo N dO N^BP 



Digitized by Google 



DE BENEnCnS LIB. VEISXAF. 2 



189 



onmiuitty quibuB torqaetur yita^ dum omatur, eo per- 
dnctas est, nt iUi Uqaeat mortem unlliiis mali materiam 
esse^ miiltorum finem; si animum Tirtuti conseeraTit 

et, quacumque vocat illa, planum putat; si sociale 

ö animal et in commune genitu.s niutidiim ut unam om- 
mum domum spectat et conscientiani snam dis aperuit 
semper((iie tamquam in publice vivii se magijs veritus 
quam aiios: subductus ille tempestatibus in solido ac 
. sereno stetit consmumavitque scientiam utilem ac ne- 

10 cessariam. Beliqua oblectamenta otii sunt; licet enim 
iam in tutum retracto animo ad haec quoque excurrere 
cultum, non robur^ ingeniis adferentia/^ 

Haec Demetrius noster utraque manu teuere pro- i n 
ficientem iubet, haec nusquam dimittere, immo ad- 

15 figere et partem sui faeere eoque cottidiana meditatione 
perduci, ut sua sponte occurrant salntaria et ubique 
ac statim desiderata praesto sint et sme uila mora 
veniat illa turpis bonestique distinctio. Sciat nec 2 
Tnfi.liiTyi esse ullum nisi turpe nec bonum nisi bouestum; 

flobae regula vitae opera distribuat; ad banc legem et 
agat cuncta et ezigat miserrimosque mortalium iudicet^ 
in quantiscumque opibus refolgebunt, ventri ac libidini 
decbtos quorumque animus inerti otio torpet. Dicat 
sibi ipse; „Voluptas fragUis est, brevis, fastidio obiecta, 

25 quo avidius iiausta est ,citius m contrarium recidens, 
cuius subinde necesse est aut paeniteat aut pudeat, in 
qua nibil est magnificum aut quod naturam bominis 
dis proximi deceat, res bumilis, membrorum turpium 
aut YÜium ministerio veniens, exitu foeda. Illa est 3 

4 qnocumque S ][ 5 oranium KU oin. GP || 9 consumauitque 
(in SS.) H couäummauit (-umauit PS) OS Q 10 ostii | licet 
autem 8 || 11 retacto redacto 1 hoc q. excurre 8 || 

18 afEeicnitifi O || 18 hoc 8 | ieneri V || 14 hoc 8 | numquam ^ | 
demittere | adficere (an. 0} 0 corr. co || 15 meditaone {| 

19 esse ullum cssc nisi N { bonum esse S || 20 distr. et ad h. 
regulam ag;it S || 21 miserrimos quoque S || 22 quantumcunque 
8 I fulgebunt 8 | uetri || 23 quorumcumque S H 28 res om, 



Digitized by 



190 



U AKNAEI SENEOAE 



Toluptas et homine et viro digna non iuplere corpus 
nec saginare nee eupiditates inritore, qnarom tutissima 
est quies^ sed perturbatione carere et ea, quam homi- 
num inter Be rizantium ambitas coneutit, et ea^ quae 
intolerabilis ex alto venit, nbi de dis famae creditum 5 

4 est vitiisque illos nostris aestimaviuius/^ Hanc voliip- 
tatem aequaleni^ intrepidara, numquam sensuram sui 
taedium percipit hie, quem deformamus quoni mfxxiiue, 
ut ita dicam, divini iuris atque humani peritus. Hie 
praesentibus gaudet^ ex futuro uon peudet; nibil enim 10 
firmi habet, qui in incerta propensus est. Magnis ita- 
que curia exemptus et distorquentibus meutern nihil 
sperat aut cupit nec se mittit in dubium suo contentus. 

6 Et ne illum existimes parro esse contentum, omnia 
illius sunt, non sic^ quemadmodum Alexandri fnerunt, 15 
cui, quamquanj m Iitore rubri maris steterat, plus de- 
erat, quam qua venerat. Illius ne ea qui dem erant, 
quae tenebat aut vicerat, cum in oceanu Ouesicritus 
praemissus explorator erraret et bella in ignoto man 

6 quaereret. Non satis adparebat inopem esse, qui extra so 
naturae terminos anna proferret^ qui se in profundum 
inexploratum et inmensum aviditate caeca prosus in- 
mitteret? Quid interest, quot eripuerit regna, quot 
dederit, quantum terrarum tributo premat? temtum 
iUi deest, quantum cupit. . 25 
in 1 Nec hoc Aiexuiidri tantum vitium fuit, quem per 
Liberi Herculisque vestigia felix temeritas egit, sed 
omnium, quos fortuna inritavit inplendo. Cyrum et 
Cambysen et totmu regui Persici stemma percense: 

3 inquies Skutseh \ perturbatione S j| 4 concitat Grtit. \\ 
6 uoluntatem P j| 8 quem uere def. S ] quom Skutsch cum 
Pine, qid O quem 0 quam ? || 9 perituroB P || U in VOP 
om* ITB II 19 ex. est et 8 | meutern et nihil ITHS m. est: n. GerUs H 
13 et 14 contemptus S || 14 et ne S ne et (etiam 6) 0 Nec co ) 
i stirnr'; S II 16 ( ui quamquam H" cniquam 0 cui quia G* || 
17 qua N quia 0 jj 22 aiiiditate bis scr. | pro^ii« N prorsns 
N'O II 23 quod (bis) | eripuit BP || 26 hoc »R* om, 0 y 
29 persicis 



Digitized by Google 



DE BEKEFICnS ÜB. m GAP. 3. 4 



191 



quem invemeS; cui modum imperii satietas fecerit^ qui 
non Yitam in aliqua nlterius procedendi cogitatione 
finierit? Nec id mimm est: ^uidqmd cnpiditati con- 
tingit, penitas bauritciT et conditar^ nec interest; quan- 

5 tum €o, quod inexplebile est, eungeras. Unus est 2 
sapiens, cuma omriia sunt nec ex difficili tuenda; non 
habet mittendos trans maria legatos nec metaiida in 
ripis hostilibus castra, non oportunis castellis dispo- 
uenda praesidia; non opus est legione nec equestribus 

10 tnrmis. Quemadmodmn di üunortales regnum inemes 
rqpmt .et illis rerum suarom ez edito tranquüloque 
tatela est, ita Uc officia sua^ qnamyis latissime pateioit; 
sine tnmaltu obit. et omne hmnanam genas potentissi- 
mns eins optimnsqne infra se videt. Derideas licet: 3 

15 ingentis Spiritus res est, cum Orienteni Occidentemque 
lustraveris animo, quo etiam remota et solitudinibus 
interclusa penetrantur, cum tot animalia, tantam copiam 
rerum, quas natura beatissime fundit, adspexeris, emit- 
tere haue dei Yocem: ^Haec omnia mea sonti^^ Bio 

so fit, ut nihil cupiat, quia nihil est extra omnia. 

,,Hoc ipsum^' inqnia ,,Yolml teneo te! Yolo videre, l IV 
qnomodo ex Iiis laqneis, in qnos tna sponte deddisti, 
expliceris. Die mflii: qnenuMhnodnm potest aliquis 
donare sapienti, si omnia sapientis snnt? nam id quo- 

25 que, quod illi donat, ipsius est. Itaque non potest 
beneficium dari sapienti, cui, quidquid datur, de suo 
datur; atqui dicitis sapienti posse donari. Idem autem 
me scito et de amicis interrogare: omnia dicitis liiis 
esse communia; ergo nemo quicquam donare amico 

so potest; donat enim illi commnnia.'^ Nihil prohibet 2 
aliquid et sapientis esse et etiam eins, qni possidet, 
cui datum et adsignatnm est. Iure civili omnia regis 

Z contigit m\\ 5 ei, quod Kod^ | inezpUcabile || 7 tnetanda G 
metenda 0 (j 8 <in> op. Wsg. \\ 15 spr H || 17 copia P |j 18 latis- 
sime O II 19 diei H f| 21 uoluit || 24 dare S dona | o. 
sapienti o pipientis R j] 26 Hari "ben. GP ««np ben. dari (i exe) 
B II 87 aut quid 8 | donare P^ dari 8 U 31 et add, 5 et tarnen GerUt 



Digitized by Google 



192 



L. ANNAEI SENEOAE 



sont^ et tarnen illa^ quorum ad regem pertinet nniyersa 
possessio, in singolos dominos discshpta sunt, et una- 
quaeque res habet possessorem sunin; itaque dare regi 
et donram et mandpium et pecuniam possumus nee 

donare illi de suo dicimur; ad regem enim potestas 5 

3 ommum pertinet^ ad sine^ulos proprietates. Fines Athe- 
niensium aut Campanüruin vocamus, quos deinde int er 
sc vicini privata terminatione distinguunt; et totiis n^er 
utique uÜius rei publicae est, pars deinde suo domino 
quaeque censetor; ideoque donare agros nostros rei 10 
publicae posBumus, quamvis illius esse dicantur, quia 

4 aliter illius sunt, aliter mei. Numquid dubium est, 
quin serrus cum peculio domini sit? dat tarnen domino 
suo munus. Non enim ideo nihil habet serrus, quia 
non est habiturus, si dominus illum habere noluerit; 15 
nee ideo non est muuus, cum Tolens dedit, quia potuit 

6 eripi, etiam si noluisset. Quemadmodum probemus 
omnia? nunc enim omnia sapientis esse inter duos 
convenit; illud, quod quaeritur, colligendum est, quo- 
modo liberalitatis materia adversus eum supersit, cuius 10 

6 imiversa esse conoessimus* Omnia patris sunt, quae 
in Uberorum manu sunt; quis tarnen nescit donare 
aliquid et filium patri? Omnia deorum sunt; tamen 
et dis donum posuimus et stipem iecimus. Non ideo, 
quod habeo, meum non est, si meum tuum est; poteat 25 
enim idem meum esse et tuum. 

7 „Is" inquit, „cuius prostitutae sunt, leno est; omnia 
auteni sapientis sunt; inter omnia et prostitutae sunt; 
ergo prostitutae sapientis sunt. Leno autem est, cuius 

1 et tamen — descr. snnt his scr. j] 2 in] ut S | dns 
(= dominus) | descripta 0 disLributa S || 4 domumj domum 
If ^ II 5 dimur || 6 proprietas o || 9 utique scripsi aut 0 illius 
(aUerum ilUus ss, m. S) Q illiiiB aut illius o> ante unins Mg. 
alicnius Werth Apulicus Fddmann pubUcns Skutse^ 0 ^ uUius 
O II 14 ideo O adeo 0 || 17 prob, omnia sapientis esse^^ Tide- 
bimus^ (mallem ^nunc non cnro^); nunc enim inter nos Mg. 
omnia s. e. nunc lam inter Haeherlin \\ 24 et dis et donum || 
25 meum aU. deh Mrt. \ potes S 1 26 esse meum BOP 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS ÜB. m CAP. 6. 6 193 



prostitutae Btmt; ergo sapiens leno est/' Sic illum 8 
▼etant emere, dicunt enim: „Nemo rem suam emit; 
omma autem sapientis sunt 5 ergo sapiens niliil emit/^ 
Sic vetant mutuum sumere, quia nemo usnram pro 

6 pecunia siia ix iidat. Tnnimierabilia sunt, per qiiae 
caviUantur , cum pulcherrime, quid a nobis dicatur, 
intellegant. Etenim sie omnia sapientis esse dico^ ut 1 V 
nihilo minus proprium quisque in rebus suis dominium 
habeaty quemadmodum sub optimo rege omnia rex 

10 imperio possidet, singuli dominio. Tempus istius pro- 
bandae rei veniet; interim hoc huic quaestioni sat est 
me id; quod aliter sapientis est, aliter meum est, posse 
donare sapieuti. Nec mirum est aliquid ei^ cuius est 2 
totum, posse donari. Conduxi domum a te; in hac 

15 aliquid tuum est, aliquid ineum: res tun est, usus rei 
tuae meus est. Itaque nec tructus tanges colono tuo 
probibente, quamvis in tua possessione nascautur^ et^ 
si annona carior fderit aut fames, 

beul frustra magnum alterius spectabis acerrum 

20 in tuo natura, in tuo positum, in horrea it urum iua- 
Nec conductum meum, quaraquam sis dommus, intrabis 3 
nec servum tuum, mercennarium meum, abduces et, 
cum a te raedam conduxero, beneücium accipies, si 
tibi in Tebiculo tuo sedere permisero. Yides ergo 

s5 posse fieri, ut aliquis accipiendO; quod suum est, 
munus accipiat. 

In Omnibus istis. quae modo rettuli, uterque eins- 1 71 
rei dominus est. Quo modo? quia alter rei do- 
minus est, alter usus. Libros dieimus esse Ciceronis; 

19 Verg. g. I 158 

4 sicut etant. mutuum H sie uetant et mutuum H'O 
6 dicatar O dicantur 0 1 7 intelli^unt P | etenim O enim 0 
18 dare 6 || 14 dari (i eo? e?) % donare 0 || 10 magnum alt. 
frustra Verg. || 20 possitum H || 24 promisero S {| 27 retfcalit |[ 
SS alter HS aliter 0 || 29 aliter P | cironis 

SsnoAi onkA. I. 8 ed. Hoaina. 13 



Digitized by Google 



194 



L. ANNAEI SENECAE 



eosdem Doras Kbrariiis suos Tocat^ et ntnimque vemm 

est: alter illos tamquam auetor sibi, alter tamquam 
emptor adserit*, ac recte iitriusque dicuntur esse, utrius- 
que enim snntj sed non eodem modo. Sic potest Titus 
2 Livius a Doro acciperc aiit emere libros suos. Possum 5 
douare sapienü, quod Tiritim meum est^ licet illius 
sint onmia; nam cum regio more ccmcta conscientia 
possideat; singularam antem lemm in unumquemque 
proprietas sit sparsa, et accipere munns et debere et 
8 emere et condncere potest. Caesar omnia habet^ fiscus 19 
eius pmata tantum ac sna; et umyersa in imperio 
eius sunt, in patrinionio propria. Quid eius sit, quid 
non sit, sine diminutione imperii quaeritur; nam id 
quoque, quod tamquam alienum abiudicatur, aliter 
illiuR est. Sic sapiens animo universa possidet^ iure 15 
ac dominio sua. 
vn 1 Bion modo omnes sacrüegos esse argomentis col- 
ligity modo neminem. Cum omnes de saxo deiecturus 
est, dicit: „Quisquis id, qnod deormn est, snstulit et 
consumpsit atque in usum snom vertit, saciilegus est; 20 
omnia antem deomm sunt; quod quisque ergo tollit, 
deorum toUit, quoruni omnia sunt; ergo, quisquis tollit 

2 aliquid, sacrilegus est." Deinde, cum effringi templa 
et expiiari inpime Capitolium iubet, dicit nullum sacri- 
legum esse, qnia, quidquid sublatum est, ex eo loco, S5 
qui deorum erat, m eum transfertur locum, qui deorum 

3 est. Hic respondetur omnia quidem deorum esse, sed 
non omnia dis dedicata; in iis obseryari sacrileginm, 
qnae religio numini adscripsit. Sic et totum mnndnm 
deorum esse inmortaliam templnm, solnm quidem am- 30 

17 Bion efir. TOetis reH. eä, Sense p. LXII 

1 dohus S II 2 actor P || 3 ac ^ at Ct ej; d N) 0 <m. 8 ita 
Gertz II Ö libiuB NR || 7 sunt NB | reg. more om, B*J| 15 uniu. 
animo GP || 16 dorn, quisque sua Ktfie. BeU. 8p, A V 30 
17 arg. esse O esse arg. esse P || 21 Quid G | 38 fringi 
S4 expHcari | dicet N^ | sacrüefi^um ? | 87 Haie GerU \ 
responditor NB || 28 diis dicata in Sis 0P 



Digitized by Google 



DE BENEBlCnS LIB. Vn. CAP. 7. 8 195 



plitttdine inorum ac magnificentia dignum: tarnen a 

sacris profana discerni; non omnia licere in angulo, 
cui fani nomen inpüöitum est, ((iiae sub caelo et con- 
spectu siderum licent. Iniuriaivi äacrilegus deo quidem 
6 non potest facere, quem extra ictuni sna divinitas 
posuit, sed puuitur^ quia tamquam deo fecit: opmio 
illnm nostra ac sua obligat poenae. Quomodo ergo 4 
saenlegus Tidetur^ qui aliquid aufert sacri^ etiam si^ 
qnocumque transtulit, quod subripuerat^ intra terminos 

■ 10 mimdi est^ sie et sapienü fartum potest fieri; auferetur 
enim illi non ex iis^ qaae nniyersa habet, sed ex üs, 
quibus dominus inecriptus est, quae viritim ei serviunt. 
Ülam alteram possessionem adgnoscet, hanc nolet 5 
habere, si poterit, emittetque illam vocem, quam 

16 Romanus Imperator emisit, cum illi ob virtutem et 
bene gestam rem publicam tantum agri decemeretur, 
quantiim arando uno die circamire potuisset: ^^Non 
opus est" inquit ^^vobis eo cive, cui plus opus sit quam 
nni civi.'^ Qaanto maioris Tiri pntas respoisse boc 

90 mimus^ quam meruisse! molti enim imes alus abstule- 
nint^ sibi nemo constitoit. 

Ergo cum animum sapientis intuemur potentem i vm 
omnium et per universa diiiiissuni, omnia iilius esse 
dicimus, cum ad hoc ius cottidianum, si ita res tulerit, 

25 capite censebitur. Multinn interest, possessio eius 
animo ac magnitudine aestimetur an censu. Haec uni- 2 
yersa habere^ de quibus loqueris^ abominabitur. Non 
referam tibi Soeraten, Ghiysippam^ Zenonem et ceteros 
magnos quidem viros^ maiores quidem^ quia in laudem 

80 vetustorum inyidia non obstat. Paulo ante Demetrium 

1 et tarnen co \\ 2 discerni W disc. et (discemet G) N'O 1' 
10 est mundi GP | aufertur || 11 ex his (bis) GP (j 12 est ex 
et N II 14 emittitque (Emititque P) 0 {| 16 ^esta N { deceruetur 
j| 17 drcuire O 1 18 inqnibus uobis | 8it ex sunt s. fmt B | 
24 com autem Moose 'qni ad CMiS; an cum . . censeatur ? \ 
86 animi hac m. Gertz \\ 28 socrate B | 89 quidem priw dd. 
Mg. quondam Koch \ laude Mg, 

18» 

Digitized by Google 



196 



L. ANNAEI SENECAE 



rettuli^ quem mihi videtur rerum natura nostris tulisse 
temporibuB. at ostenderet nec illum a nobis coirumpi 
nee noB ab nllo corrigi posse^ yirom ezactae, lieet 
neget ipse, sapientiae firmaeqne in iis, quae proposuit^ 

constantiae, eloquentiae vero eins, quae res fortissiinas 5 
deceat, non concinnatae nec in verba soUicitae, sed 
ingenti animo, prout inpetus tulit^ res suas prose- 

3 quentis. Huic non diibito quin providentia et talem 
Titam et talem dicendi facultatem dederit, ne aut 
exemplmn saecnlo nostro aut convicium deesset. Derne- 10 
trio ai res nostras aliquis deorum poBsidendas yelit 
tradere sab lege eerta^ ne liceat donare, adfirmaverim 
IZ 1 repudiatunim dicturumque: „Ego yero me ad istud 
inextricabüe ponduB non adligo nec in altam faecem 
renini hunc expediium hominem demitto. Quid ad 15 
me defers populonmi omnium mala? quae ne datiirus 
quidtMiL acciperem, quoniam multa video, «juae me do- 
nare non deceat. Volo sub conspectu meo ponere, quae 
gentium oculos regumque praestringunt^ volo intueri 

2 pretia sanguinis animarumque yestrarum. Ftima mihi )o 
luzuriae spolia propone^ sive illa yis per ordinem ez- 
pandere siye. ut est melius^ in unum acervum dare. 
Video elaboratam scrupulosa distinctione testudinem 
et foedissimormn pigerrimonunque animalium testas 
ingentibus pretiis eniplas. in quibus ipsa illa^ quae 25 
placet, varietas subditis medicamentis in similitudinem 
veri cüioratiir. A'ideo istic mensas et aestimatum 
lignnm senatono censu, eo pretiosius, quo illud in 

8 plures nodos arboris infeUcitas torsit. Video istic 

1 retulit II 3 ullo g illo 0 | corrigi Grnt. corripi 0 || 
4 in hia GP | proposidt (pro in ras.) N pOBuit G jj 6 cincinnatae 
Mß. I 8oUicitat(a)e OP || 18 dictoromue 0 corr. 1 14 nee om. G 1 
aham 0 eorr. OrtU. \ facem V fecem K'BP II 16 fen Q \ nec G ! 
17 acceperon et ut vid. H 19 uolo uolo int. praetias j 
23 laboratam || 21^ ipsa illa ipsa O || 26 sublitis Erasmtts | 
27 veri] aceris Blmmner j| 28 senatori censo senatoria G | 
29 modos P 



Digitized by Google 



DE B£N£FICnS LIB. VIL CAP. d. 10 



197 



crystallma^ quorum accendit fragilitas pretium ; oiunium 
enim rerum voluptas apud mperitos ipso^ quo fugari 
debet^ periculo crescit. Video miirrea pociila; panim 
scilicet luxuria magno fcterit^ niai; quod Tomant^ capa- 
cibus genunis inter se propisayerint. Tideo uniones 4 
non singulos singulis auribus conparatos; iam enim 
exercitatae aures oneri ferundo sunt; iuiiguntur inter 
se et insuper alii binis superpoiiiuitur; non satis mu- 
liebris insania yiros superiecerat, nisi bina ac tema 
patrimonia aiiribns singulis pfpendissent. Video sericas 5 
yestes, si vestes vocandae sunt^ in quibus nihil est^ 
quo defendi aui corpus aut denique pudor possit^ qui- 
bus sumptis parum Uquido nudam se non esse iurabit; 
hae ingenti summa ab ignotis etiam ad commercium 
gentibus accersuntur, ut matronae nostrae ne adulteris 
quidem plus sui in cubiculo^ quam in publico ostendant. 
Quid agis^ avaritia? quot reruni caritate aurum tuuni 1 X 
victum est! omnia ista, quae rettuli, in maiore honore 
prrtioque sunt. Nunc volo tuas opes recognoscere, 
lainnas utriusque materiae, ad quain cupiditas nostra 
caligat. At mehercules terra, quae, quidquid utile 2 
futurum nobis erat, protulit^ ista defodit et mersit et 
ut noziosis rebus ac malo gentium in medium prodi- 
turis toto pondere incubuit. Video ferrum ex isdem 
tenebris esse prolatum, quibus aurum et argentum, ne 
aut instrumentum in caedes mntuas deesset aut pretium. 
Ei LauKJu adliuc ista aliquam materiam habent; est, 3 
in quo errorem animoruin oculus subsequi possit. Video 
istic diplomata et sjngraphas et cautiones, vacua ka- 

1 accenditnr ui vid, H' || 9 fugari V fagare 0 || 4 luxnriae 
0 I fuerint 0 m foxit Erasmus | 5 propinaverint Haase 
(Erasmus) prommtiaue KB -tiaaerint 0P || 8 bonis B | suppo- 

nuntur 6 || 9 subiecerat G !| 10 pependisset 6 [| 13 sumptis 

mulier ? ' inraiiit K* j| 17 Quis G 1 in aiinr. B | quot t» quod 
0 |i 20 laminas GP | qiuira N ijn Ls N^O || 23 a malo P ' 
24 iiisdem 0*P || 28 ociüoruiii animus 0 corr. Mause \ <Sed^ 
yideo Mueck 



Digiiized by Google 



198 



L. ANNAJEI SENECAE 



bendi siiuulacra, umbracuia avaritiae quaedam laboraii- 
tis, per quae decipiat animuni inanium opinione gau- 
deutem; quid enim ista sunt, quid fenus et calendarium 
et usura, nisi humanae cupiditatis extra naturam quae- 

4 sita nomina? Possum de reruxa natura queh^ quod 5 
aurum argentomque non interius abscondeiit| quod non 
illis malus, quam quod detrahi posset^ pondus imecerit: 
quid sunt istae tabellae, quid conputationes et veuaLe 
tempus et sanguinuleutae centesimae? Yoluntana mala 
ex eonstitutione nostra pendentia, in quibns niliil est, to 
quod subici oculis, quod tenen manu possit, iuanis 

5 avaritiae somnia. ü miserum, si quem deiectat patri- 
monii sui liber magnus et vasta spatia terrarum colenda 
per vinctos et inmensi greges pecorum per proviucias 
ac regna pasceudi et familia bellicosia nationibus maior 15 
et aedificia prirata lazitatem urbium magnarum rin- 

6 ceutia! Cum bene ista, per quae divitias suas disposuit 
ac fudit, circumspexerit superbumque se fecerit, quid- 
quid habet^ ei, quod cupit, conparet: pauper est. Dimitte 
me et illis divitiis meis redde; ego regnum sapientiae noyi, so 
magnum^ securum; ego sie omnia habeo, ut omni um sint/' 

XI 1 Itaque cum C. Caesar illi ducenta donaret, ridens 
reiecit ne dignam quidem summam iudicans, qua non 
accepta gloriaretur. Di deaeque, quam pusillo aninio 
2 ülum aut honorare voluit aut corrumperel Eeddenduui ts 
ef;regio viro testimonium est; ingentem rem ab illo 
dici audiyi, cum miraretur Grai dementiam, quod se 
putasset tanti posse mutari: „Si temptare"" inquit „me 
constituerat, toto^illi fcd ezperiendus imperio/' 

1 umbracuia Moose umbra 0 verba s umbras quasdam Mrt. ; 
malim syml ola | quadamN' '1 2 quaN* i decipiatO corr. <? I| 3 kalen- 
dinariuui QF || 4 et om. [\ ^ ^nut iäta istae tab. 0 corr. co | 
tabnlae OP || 18 auaricies onmia O | delectant | IS terremm 
colende 0^ 1 18 ai qnidqnid « 1 19 demitte V* |l SS com e»cV\ 
€. add. Pme, | SS nee 0 | qtda non P |t M lUnm animo 0P H 

SS ingentem om. ) S7 Gai] om. 0 C 0 || SS meo || SO rai 
expiendos 0 



Digitized by Google 



DE BENEFICÜb LiB. Vü. CAP. 11. 12 199 



Sapienti ergo donan aliquid potest^ etiam si sa- i XII 
pientis omnia sunt. Aeque niiiü prohibet, cum omnia 
amicis dicamu« esse comiiiunia, aiiquid amiro donari; 
non enim mihi sie cum amico communia omnia sunt, 

.6 quomodo coia socio, ut pars mea sit^ pars illius, sed 
quomodo patri matnque communes liberi sunt, quibus 
cum duo sunt, non singuli singulos habent, sed singuli 
bÜLOB. Primum onmiiun iam eCfidam, nt^ quisquis est 2 
isie, qui nie in sodetatem Tocat, sciat se mhil meeum 

10 babere commtme: quare? quia boc inter sapientes solum 
consortium est, inter qiios amicitia est; ceteri non 
magis amici sunt quam socii. Deinde pluribus modis 3 
communia sunt. Equestria omnium equitum Romano- 
mm sunt; in iiiis tarnen mens fit proprius locus, quem 

%6 occupavi; lioc si cui cessi, quamvis iUi communi re 
ceeserim, tarnen aiiquid dedisse yideor. Quaedam quo- 4 
rundam sub certa condicione sunt. Habeo in equestri- 
bus loeum, non ut yendam, non ut locem, non ut 
habitem, in hoc tantum, ut spectem; propterea non 

so mentior, si dico babere me in equestribus locum. Sed 
cum m tlicatriun veni, si plena sunt equestria, et iure 
habeo locum ülic, quia sedere mihi licet, et non habeo, 
quia ab his, cum quibus mihi ins loci commune est, 
oecupatus est. Idem inter amicos puta fieri: quidquid 5 

96 habet amicas, commune est nobis, sed illius proprium 
est^ qui tenet; uti Iis illo nolente non possum. „Deri- 
des me^' inquis; „si, quod amioi est, meum est, liceat 
mihi vendere.^ Non licet; nam nee equeslaia, et tarnen 
communia tibi cum ceteris equitibus sunt. Non est e 

80 argumentum ideo aliquid tuum non esse, quia Tendere 

2 et cum 0 || 4 continua omrjia ]| 10 hoc consortium 
sol. int. sap. OP |) 11 quos <^solo8)> Gertz \\ 14 metus rasa t N | 
locus om. FG II 19 expectem P [ praeterea 0 corr. Mrt. || 20 me 
iiab. P j equeslri 0 c<yn'. oj j iucimi otn. G \\ 22 mihi ^illic^ 1. 

Eo^ I se qui Eramm ^uia 0 | uti /// m iUo nolente uti 
nid i. Tol. Qrmov uti his i. n. O uti his ut uis i. n. P | deridens 
B 1 8S Non liceat P || 89 equeBtribus S0P 



Digitized by Google 



200 



L. ANNAEI SENECAE 



I 

1 



non potes, quia consumere, quia mutare in deterius 
aut melius; tuum euim est etiam^ quod sub lege certa 
tuum est. 

II * accepi, sed certe non minus. Ne traliam longius, 
beneficium malus esse non potest; ea, per quae bene- & 
ficium dator^ possunt esse maiora et plura^ in quae se 
denique beneyolentia effundat et sie sibi iadulgeat, 
quemadmodum amantes solent, quorom plura oscula 
et conplexns artiores non anbeut amorem, sed exercent. 

1 Haec quoque, quae yenit^ quaestio profligata est lo 
in prioribus; itaque breviter perstringetur; possunt 
enim in hanc, quae aliis data sunt, argumenta trans- 
ferri. Quaeritur, an, qui omnia fecit, ut beneficium 

2 redderetj reddiderit. „Ut scins" inquit „illum non red- 
didisse, omnia fecit, ut redderet; adparet ergo non esse 
id factum^ cnius faciendi oocasionem non haboit. Et 
creditori suo pecuniam non solvit is, qui, ut solveret, 

3 ubique qnaesivit nec inyenit.^ Quaedam eins eondicio- 
nis sunt, at effectum praestare debeant; quibusdam 
pro effectu est omnia temptasse, ut efficerent. Si » 
omnia fecit, ut sanaret, peregit partes suas medicus; 
etiam damnato reo oratori constat eloquentiae officium, 

si omni vi usus est; Ifius iraperatoria etiam victo duci 
redditur, si et prudentia et industria et fortitudo mu- 
•i neribus suis functa est. Omnia fecit, ut beneficium 2» 
redderet, obstitit üli felieitas tua; nihil incidit durius, 
quod veram amieitiam ezperiretur; locupleti donaie 
non potuit^ sano adsidere^ felici succurrere: gratiam 
rettulit* etiam si tu beneficium non recepisti. Praeterea 

2 est eiam B || 4 lacunam agnovit Mrt. sed ceteri Gronav I 
ne <^te^ <» || 6 se denique Gertz sed qui 0 se undique Lpff (| 
8 amante || 9 amore |j 12 alias SJnifsch \\ 16 faciendi non 
esse occ. 0 noij t sse deJ. (o [| 18 ubique quae sunt nec O | 
Quidäiu Gertz \\ 20 etfectum | efficeret 0 corr. m || 21 per. 
medicus part. s. QF |{ 28 si omni bis scr. N alt. del. J vi usus 
(vd nisas) GertM iussus HB iure usus OP | imperaton 0 corr. 
Lps. duci {sie VB duce 0P) del. FUkeri; poms iinperatori et. 
victa acie | 84 et si pr. P | 88 non possunt | suo cumre P 



Digrtized by Google 



DE BENEFICnS LIB. VU. CAP. Id— 15 201 



huic intentus Semper et huius rei tempus opperieus^ 
• qui in hoc multum curae^ multum sedulitatis inpendit^ 
plus laboravity quam cui cito referre gratiam contigit. 
Debitoris exemplum disaimile est^ cui panim est pe- 5 
»cmiiam quaesisse, nisi Bolvit; illic enim stat acerbns 
super Caput creditor^ qui nullum diem gratis oceidere 
patiatur- hie benigrdssimus^ qui, te cum vident cuu- 
cursantem et sollicitum atque anxium, dicat: 

y^itte haue de pectore curam; 

10 desine tibi molestus instare. Omnia a te haben ; in- 
iuriam mihi facis, si me quicquam desiderare amplius 
iudicas; pleuissime ad me perreuit animus tuus.^' 

. ,^ic'' inquit ^ihi: si reddidisset beneficium, dice^ 6 
res illum gratiam rettulisse; eodem ergo loco est, qui 

15 reddidit et qui non reddidit?' Contra nunc iUud pone: 
si oblitus esset accepti beneficii, si ne temptasset qui- 
dem gratus esse, negares illum gratiam rettulisse; at 
hic se diebus noctibusque lassavit et omnibus aliis 
renuntiavit officiis huic uni inminens et operatus, ne 

20 qua se fuger et occasio^ eodem ergo loco erunt ille, 
qui curam referendae gratiae abiecit, et hic, qui uum- 
quam ab illa recessit ? Iniquus es, si rem a me ezigis^ 
cum videas aniinum non defuisse. 

Ad summam puta, cum captus esses, me pecuniam i 

ssmutuatum rebus meis in securitatem creditoris obpo- 
sitis nayigasse bieme tarn saeva per infesta latrocinüs 
litora, emensum, quidquid periculorum adferre potest 
etiam pacatum mare; peragratis omnibus solitudinibus, 

9 Very. A. VI 85 

1 hic II 8 aedntüitaiis || 5 quaesisaent ai | acerans 
HE II 11 amplius desid. OP || 12 me IT'OP om, HB || 13 reddi- 
disse (-disses P) 0 corr. Haupt \ die. illum in ras. P || 14 illmn 
si (sie P) gratiam GP j| 16 si nec 0 '! 17 nef^aret || 18 laR^a- 
bit — remintiabit 0 co/r. cd j| 22 est || 23 defuisse ad summa 
0 corr. o> II 26 lam saeva Grnt. || 27 litore menaum | pericu- 
iuin B penculi GP | adfern N^B 



Digitized by 



202 



L. ANNAEI SENECAE 



cum, quos nemo non fugiebat, ego quaererem, tandem 
ad piratas perveni; iam te alius redenierat: neg;il)ij:j 
me gratiam rettulisse? etiamue, si in illa navigatione 
pecuniam^ quam saluti tuae contrazeram, naufragus 
perdidi, etiamne^ si in yincuU^ qnae detrahere tibi 

2 Tolai, ipse incidi. negabis me retttuisae gratiam? At 
meheroules Athenienses Harmodium et Axistogitouem 
tyrannicidas yocant^ et Mucio manus in hostili ara re- 
licta instar occisi Porsinae fuit, et Semper contra for- 
tunam luctata virtuä etiam citra efPectum propositi 
operis enituit. Plus praestitit, qui fugientes occasiones 
secutus est et alia atque alia captavit, per quae referre 
gratiam posset, jiuam quem siue uUo sudore giatum 
prima fedt occasio. • 

B j^uas^ inquit ^es ille tibi praestitit, voluntatem 
et rem; tu quoque illi dnas debes.^ Merito istad 
diceres ei, qui tibi reddidit voltiiitatem otiosam^ liiiic 
rero, qui et vult et conatur et nildl intemptatum 
relinquit, id non potes dicere; utrumque enim prae- 

4 stat, quantuni in se est. Deinde non semper nu- 
mero numerus aequandus est, aliquando una res pro 
duabus valet; itaque in locuni rei succedit tam pro- 
pensa voluntas et cupida reddendi. Quod si animus 
sine re ad referendam gratiam non yalet, nemo ad- 
versus deos gratus est, in quos Yoluntas sola eonfertur. 

6 ffiiB^ inquit „nihil aliud praestare possumus/^ Sed 
si hnic quoque^ cui referre gratiam debeo, nibil aliud 



X non tM. a 1 B etiam ne si H etiam nisi n*0 | iUam 
nanigationem V* || 4 nanfragiis 0P 1 K etiam nisi uine. 0 
eorr. Grut. |{ 9 porsinae (s ex c) N porsennae N'O || 10 pro- 
positis II 11 operi sentuit j innotuit || 13 possit || 

18 Tiero (sie N uere 0 non ^) debee et qni (qui et uiilt 
(uul N^) 0 debes dd. Pinc. \ interpretatum P |j 19 id scripsi 
et K sed N*0 | potes H* potest 0 | efficere ? hic vero (vero 
ultro JMueUer) debet; sed qui vult . . reliuquit^ ei non ^otes 
d. (hrtz I 84 ad ferendam BP g 80 est in O est et m 0 
est nt in . . confeiatur GerU 



Digitized by 



DE B£N£FIOnS LIB. VU. GAP. 16 



praestare possum, quid est, quare non eo adversuB 
kominem gratus sim, qao nihil amplius in deos confero? 

Si tarnen quaeris, qnid sentiam, et Tis signare i XVI 
responanm, hic beneficium recepisse se iudicet, ille se 
5 seiat non reddidisse; hic illum dimittat. ille se teneat; 
hic dicat: ,,habeo^', Ule respondeat: ,,debeo^. In omni 8 
qnaestione propositum Sit nobis bonum publicum; 
praecludenilüc sunt excusationes ingratis^ ad t^uas re- 
fugere non pobsmt et sub quibus infitiationem suam 

10 tegere. „Omnia feci/' Fac etiamnunc. Quid? tu tarn 3 
inprudentes iudicas maiores nostros fuisse, ut non in- 
tell^erent iniquissimum esse eodem loco baberi eum, 
qui pecimiam, quam a ereditore acceperat, iibidine aut 
alea absmnpsit^ et euin, qui incendio aut latrocinio aut 

iB aliqno casu tristiore aliena cum suis perdidit? Nullam 
exeusationem recepenmt^ nt homines scirent fidem uti- 
que praestandam; satins enim erat a paucis etiam 
iustam exLU^ationem non accipi quam ab omnibus 
aliquam temptari. Omma fecisti, ut redderes; hoc illi 4 

so satiö sit, tibi ]^arum. Nam quemadmodum ille, si 
enixam et sedulam operam transire pro inrita patitur, 
cui gratia referatur^ indignus est, ita tu ingratus es^ 
nisi ei, qui voluntatem bonam in solutum acdpit, eo 
libentius debes, quia dimitteris. Non rapias hoc nec 

istesteris; occasiones reddendi nihUo minus quaeras. 
Redde illi, quia repetit, huic, quia remittit; ilU^ quia 
hanus est, buic, quia malus. 

Ideoque kaue quaestionem non est quod ad te ö 

1 quaiej clara || 2 mgratus P |i 3 iiuid sent. quaeris 
OP I 5 redediBse {e» -isset H) HB | demitfcat V 1 6 debeo g habeo 
0 II 9 non M, Erimus \ possnnt | IS esae om. 1 13 libidini 
aut aleae adsumpsit (absomprit P) 0 corr. cd insmnpsit GerU 
16 nt omnes O | fidM H IS accepi G | hominibus 0 corr. m 
20 satis est G j namq; admofium jj 21 Opera G || 23 accepit 
G II 24 demitteris NB | ne rapias Gertz \ nec steteris G || 
25 reddi (! 27 bonus est Gertz repetit N petit 0 quia malus, 
h. q. non maiu» ca || 2S Id. non est q. ad te hanc q. iud. 
pertmere GP 



Digitized by Google 



204 



L. ANNAEI SEJ^CAE 



iudices pertiuere^ an, quod beneficium quis a sapiente 
accepit, reddere debeat, si iUe desiit esse sapiens et in 
malnm versus est. Bedderes enim et deporitum, quod 
a sapiente accepisses^ etiam malo, redderes oreditum: 
quid est, cur non et bmieficium? quia mutatus est, ille & 
6 te mutet? Quid? si quid a sano aecepisses, aegro non 
redderes, cum plus Semper inbecillo amico debeamus? 
Et hic aeger est animo; adiuvetur, feratur; stultitia 
morbus est ;inimi. 

XVII 1 Distinguendum hoc, quo magis intellegatur, existi- lo. 
mo. Duo sunt beneficia: unum^ quod dare nisi sapiens 
sapienti non potest; hoc est absolutum et verum bene- 
ficium; alterum volgare, plebeium, cuius inter nos in- 
% peritos commercium est. De hoc non est dubium^ 
quin illi^ qualiscumqne est^ debeam reddere, sive ho- 1& 
micida sive für sive adulter evasit. Habent scelera 
leges suas; melius istos iudex quam ingratus emeudat; 
nemo te uialum, quia est, faciat. Male beneficium 
proiciam, bono reddam, huic, quia debeo, illi, ne 
debeam. s» 

XVni 1 De altero beneficii genere dubitatur, quod si acci- 
pere non potui nisi sapiens, ne reddere quidem nisi 
sapienti possum. ,,Puta enim me reddere: ille non 
potest recipere, non est iam huius rei capax, scientiam 
utendi perdidit. Quid, si me remittere manco pilamst^ 
iubeas? stultum est dare alicui, quod accipere non 
2 possit.*' TJt respondere ab ultimo incipiam: non dabo 
ulli, quod accipere non poterit; reddam, etiam si reci- 
pere non poterit. Obligare enim non pussum nisi 
accipientem; liberari tantum, si reddidi, possum. Ule aa 

8 aocepit S -ipit 0 | deait (esse om.) O^ j) 3 et] am. 8 ei Oetis || 

5 et om. S I qua || 6 mutet H mutat H'O remittat 8 | egioto 
8 II 8 adi.] sustineatur S || 10 quo at ma^s S || 11 darem si eap. 
W darp mihi Tii«i sap. 8 J 15 quin in illi || 18 qui est ÖP 
facia K I Malum || 19 proici a bono GP || 21 dubitant S I 
22 nec OS {| 23 illi, non 1| 25 utend N f reddidit 0 corr. g | 
28 illi 9 I acceperi | possiterit G | äic P [] 30 üb. tarnen <s 



Digitized by Google 



DE BENEFIOUS LIB. YH. GAP. 17—19 205 



uti illo uon poterit? Yiderit; penes illum erit cuipa^ 
non penes me. 

^Beddere est^ inquit ^accepturo tradidisse. Quid i XIX 
enim? d coi yinum deb^ et hoe ille te infondere 
reticulo iubeat aut cribro, reddidisse te diees? aut red- 
dere voles, quod, dum redditur, inter duos pereat?^' 
Reddere est id, quod debeas, ei, cuius est^ volenti dare. 2 
Hoc unum mihi praestandum est; ut quidem habeat, 
quod a me accepit, iam ulterioris est ciirae; non tnto- 
lam illi^ sed fidem debeo^ multoque satius est iiium 
non habere^ quam me non reddere. £t creditori statim d 
in macellum laturo^ quod aoceperit^ reddam; etiam^ si 
mihi adulteram^ eui numerem, delegaverit^ solyam; et, 
si ntumnos; quos aoeipiet^ in sinnm snum discinctus 
infondet, dabo. Beddendum enim mihi est, non ser- 
vandum, cum reddidero, ac tuendum; beneficii accepti, 
non redditi, custodiani debeo. Dum apud me est, sal- 
vum sit; ceteruni, licet accipientis manibus effluat, 
dandum est reposcenti. Keddam bonO; cum expediet^ 
malo^ cum petet. 

„T&W^ inquit ^lli beneficium^ quäle accepisti^ uon 4 
potes reddere; accepisti enim a sapiente^ stulto reddis.^' 
Non; reddo illi^ quäle nunc potest recipere, nee per 
me nt^ quod deterius id^ quod accepi; reddam, sed per 
illum, cui, si ad sapientiam redierit, reddam, quäle 
aecejyij dum in malis est, reddam, quäle ab illo potest 
accipi. „Quid? si" inquit „non tantum niiilns factus 5 
est, sed ferus, sed inmanis, qualis Apoüodorus aut 

1 ut illo |l 4 illi [j 5 aut aut N l| 6 duop peat || 
7 uolendi || 8 q^uidam debeat 0 corr. I}ra!>muf> \\ 12 acceperet 
V II 18 deligauerit NB delagauerit 0 | solvam co solum 0 || 
14 numeroB 0 j acdpies HB aedpiet et P i discinctus B -ctos 
B'O I 15 foDdet 0P I 19 redda ißic) B reddo B*0 || 21 illi Ate 
cm, pott non posuerunt O'P || 28 potest B*B f| 23 Non reddo . 
recipere? nee interp. Gertz Immo reddo Mi t. \ accipere GP jj 
24 fit quod H fit quid N'O j] 26 accepi add. ai Quäle, dum . . 
reddam? Quäle interp. OP | est om. OP || 27 accepi B' [ 
Quid si^ G I malii || 28 inanis 6^ 



Digitized by Googb 



206 



L. AKNABÜ SSNECAE 



Phalaris, et hmc beneficium, quod aeceperas, reddes?^' 
Mutatioziem sapientis tantam natura non patitur. Non 
in pessinia ab optimis lapsus necesse est etiam in 
malo vestigia boni teneat; nnmqnam tantnm yirtos 

extinguitur, ut non certiores animo notas inprimat, 5 

6 quam ut illas eradat ulia mutatio. Ferae inter nos 
educatae si in silvas eruperunt, aliquid mansuetudinis 
pristinae retinent tantunique a placi{lissi]iii>^ absunt, 
quantum a veris feris et uumquam humanain manum 
passis. Nemo in summam nequitiam incidit^ qui um- 10 
quam baesit sapientiae; altius infectnci est^ quam ut 
ex toto elui et transire in colorem malum pOBcät. 

7 Deinde interrogo^ utrnm iste ferus sit animo taatnn^ 
an et in pemiciem publicam excurrat? Proposuisti 
enim mihi Phalarim et aUenim tyrannum^ quomm si 15 
naturam habet intra se malus, quidni ego isti beneh- 
cium suum reddam, ne quid mihi cum illo iuris sit 

8 amplius ? Si vero sansruioe humano non tantuni gaudet, 
sed pascitur, sed et suppüciis omnium aetatium cru- 
delitatem insatiabilem exercet nec ira sed aviditate » 
quadam saeyiendi furit, si in ore parentium liberos 
iugnlat, si non contentus simplici morte distorquet nee 
urit solum perituros, sed ezcoquit, si arz eins cruore 
Semper recenti madet, parum est huie beneficium non 
reddere. Quidquid erat, quo mihi cohaereret, intercisa 25 

9 iuris humani societas abscidit. Si praestitisset quidem 
aliquid mihi^ sed arma patriae meae inferret; quidquid 

2 naturam | Nam ca || 4 in tantuni 05 jj 5 nt non 0 

6 nos seducata est in H nos cdiicat(a)e sunt in N^O cmr. Mg. 

7 silua se ruperunt I| 10 uumquam 0 corr. m \\ 11 infictns 

15 phaiariiii ex t fal. Gr) et tyr. (tjrr. N) 0 alterum 
addidi Phal. et Apollodoram, quorom Itoaaba^ Phal. tjr., quo- 
ins Oertg | 16 se V om. 0 | quid tu ego G g 19 sed aiU, del. 
Gerte si et « | aetatum || 80 et exercet O | auitate JT^ 
81 farit OP fucrit NB | ora OP | parentium H -tum ]f*0 
22 inn^nla | contcmptus O {] 23 peritimis | arx N arx R 
arsit 6F { miorem (-ocremHB) 0 || 24 et Semper OP || 25 coberet 
O» II 27 inferet O* 



Digitized by Google 



DE BENEFICnS ÜB. Vn. CAP. 20 207 



meruerat^ perdidisset, et referre Uli gratiam scelus 
' haberetor; si uon patriam meam inpugnat, sed cniae 
gravis est et sepositns a mea gente suam exagitat^ 

abscindit, nihilo minus illoin tantii pravitas animi, 
6 etiam si non inimicum, invisuin mihi efficit, priorque 
mihi ac potior eius officii ratio est, quod humaiio 
generi; quam quod uni homini debeo. 

Sed quamvis hoc ita sit et ex eo tempore omnia i XX 
mihi in illum libera sint, ex quo corrumpendo £as 

10 omne^ ut nilul in emn ne&s esset, efPecerit, illum mihi 
servandum modmn credam^ nt, si beneficium illi menrn 
neque vires maiores datnrum est in exitinm commtine 
nec con£rmatiimm, quas habet, id atitem erit, quod 
illi reddi sine pemicie ])ublica possit, reddain. Servabo 2 

16 filium eius infantem: « joid hoc beneficium obest cui- 
quam eonim, quos crudditas oius lacerat? pecuniam, 
quae satelütem stipendio teneat non subministrabo. 
Si marmora et vestes desiderayerit| nihil oberit cui- 
quam id, quo luxuria eins instmitur; militem et arma 

so non sn^^eram. Si pro magno petet mnnere artifices 8 
scenae et scorta et quae feritatem eins emolliant, libens 
offeram. Gui triremes et aeratas non mitteremi lusorias 
et cnbienlatas et alia Indibria regum in mari lasci- 
vientium mittam. Et si ex toto desperata eius sanitas 

gsfuerit, eadem manu beneficium omnibus dabo, illi 
reddam; quoniam ingeniis talibiis exitus remo^^iiim est 
optimumque est abire ei, qui ad se numquam rediturus 
est. Sed haec rara nequitia est Semper portenti loco 4 
habita, sicut hiatus terrae et e cavemis maris igninm 

aoeruptio; itaqne ab iUa recedamus, de iis loqnamor 

3 graues ) et positns HR [| 4 adscindit ij 6 otlicio r. 
(-ici oratio B) B6P || 18 id (d ita 0 U 17 qua g || 19 quod H ^ || 
SO Sed O II 81 cenae O | SS c(a)erata8 0 ecrr, Erasmus 1 38 reg- 
num I 84 eins san. desp. GP || 88 faerat V* | manu qua 
ben. P 1 ifx obire OP j qui co quia 0 ) 88 rar(a)e 0 rara n. est 
et CO rara est n. et Gertz \\ 29 et ea caueinis | ign^^Q B || 
80 de i. loq. om. PG de bis loq. P 



Digitized by Google 



L. ANNAEI SENECAE 



6 yitiis, quae detestamur sine horrore. Haie homiui 
malo^ quem invenire in quolibet foro possum, quem 
fidnguli timent^ reddam beneficimn, qaod aocepi. Non 
oportet mihi nequitiam eius prodesse; quod meum non 
est, redeat ad dominum. Bonus sit an malus, quid 5 
di/fert? diligenter istud excuterem, si non redderem, 
sed darem. 

XXI 1 Hic locus fabulam poscit. Pythagoricus quidam 
emerat a sutore phaecasia, rem magnam, non prae- 
sentibus nummis. Post aliquot dies venit ad taberaam 10 
redditurus et, cum clusam diu pulsaret, fuit, qui diceret: 
,,Quid perdis operam? sutor ille^ quem quaeris, elatus, 
eonbustuB est; quod nobis fortasse molestum est, qui 
in aetenmm nostros amittimus, tibi minime, qui sds 
2 futurum, ut renascatur'^, iocatus in Pytbagoricum. At is 
pbilosophus noster tres aut quattuor denarios non in- 
vita manu domum rettulit subinde concutiens; deiude, 
cum reprebendisset hanc suam non reddendi tacitam 
voluptateni, iutellegens adrisisse illud lucellum sibi 
redit ad eaudem taberuam et ait: ,^Ille tibi vivit; 20 
redde, quod debes/^ Deinde per clostrum, qua se con- 
missura lazaTerat| quattuor denarios in tabemam in- 
seruit ac misit poenas a se ezigens inprobae cupiditatis, 
ne alieno adsuesceret. 

XXn 1 Quod debes, quaere, cui reddas, et, si nemo poscet, 25 
ipse te adpella; malus an bonus sit, ad te non per- 
tinet; redde et accusa. Oblitus es, quemadmoduni mter 
TOS officia divisa sint: illi oblivio imperata est, tibi 

1 vitiis (.ronov ut iis (hiis E Iiis FGP) 0 } errore FG || 
4 prodissc N-EP || 6 qui P || 6 dilfert add. Gerte ad me Mq. 
domimim, b. 8. a. malus. Quid interp. to \\ B hmc 1 10 all- 
quod V^B II 11 clauBam H'BGF || 18 operaxa taam OP | electas O 
eletuB 0 eorr. m \\ 18 portasse |] 14 in om. | quis || 
15 Iocatus lacatus 6^ | at] a {| 17 manum B | seu inde 
II 18 deprehendisset Gertz \\ 19 sibi illud lue. GP I| 20 reddi 
ita deandem |I 23 demi-it Skutsch || 24 quod debes. Q. 
Skutsch II 25 quaeiLi || 26 sit GP om. NB || 27 te accusa g | 
es V om. 0 II 28 siat N sunt 0 | intemperata (m eo; r N) 0 



Digiiized by Google 



D£ B£N£FICIIS MB. VQ. €AP. 21—28 209 



laemmisse numdaTuuiis. Errat tamen, si quis exisÜEiat, 
cum dicimus eum^ qui beneficium dedit, oblivisci opor- 
tere, excuiere nos iUi memoham rei praesertdm hone- 
stiBsimae; qaaedam praeeipimus ultra modum, ut ad 
yerum et suum redeant. Cum dicimus: ^^eminisse non 2 
debet", hoc volumus intellegi: „praedicare non debet 
nec iactare nec gravis esse*'. Quidam enim beneficium, 
quod dederimt, oninibus circulis narrant; hoc sobrii 
locuntnr, hoc ebrii iiou continent, iioc ignotis i]jL:ei'unt, 
hoc ainicis comuittuut; ut haec nimia et exprobratrix 
memoria subsideret, oblivisci eum, qui dedit, iussimus 
et plus imperando^ quam praestari poterat^ silentiam 
suasimus. Quotiens parum fiduciae est in iis» quibus 1 XXm 
imperesy amplius exigendum est, quam sat est^ ut prae- 
stetur^ quautum sat est. In hoc onmis hyperbole 
extenditur^ ut ad verum mendacio veniat. Itaque 
ilie, cum dixit: 

^Qui candore nives anteirent, cursibus auras^ 

quod non poterat fieri, dixit, ut crederetur, quautum 
plurimum posset. Et qui dixit: 

^is inmobilior scopulis, violentior amne% 

ne hoc quidem se persuasurum putavit aliquera tarn 
iumobilem esse quam scopulum. Numquani tantum 2 
sperat hyperbole^ quantum audet, sed incredibilia ad- 
firmat, ut ad credibilia perveniat. Cum dicimus: ^,Qui 
beneficium dedit. obliviscatur'^ hoc dicimus: j^similis sit 
obUto; memoria eins non adpareat nec incurrat''. Cum 8 
dicimus ben^cium repeti non oportere, non ex toto 

18 Verg, A. XII 84 U 21 Ov. m. XUI 801 

2 dedit ~ reddi IT reddit N-Q 11 4 quaedam 0 quae 0 || 
5 redeat |j 10 animicis Gt || 13 bis GP |i 15 hyperbolae et ext. 
HK et del. N- ]] 17 qni dixit g 1| 18 aures n 21 iiiolentioram nem 
nc hoc N -tior amne hoc N-0 jj 23 scop. non quantum sp, O || 
24 hji^erbola (a ex ae V a ex ü G) 0 

Sbnsoajh opxra L 2 ed. Uosius. 14 



Digitized by GoogL 



210 



L. ANNAEI &£NEGA£ 



repetitionem toUimus; saepe enim opus est malis ex- 
actore, etiam bonis admonitione. Quid ergo? occasio** 
nem ignoranti non osiendam? necessitates üli meas 
non detegam? quare nescisae ae aut mentiatiir aut 
doleat? Interveniat aliquando admonitio^ sed vere- 5 
cunda, quae non poscat nec in ins vocet. 

XXIV 1 Socrates amicis audientibus: ,^miasem^^ inquit 
,,pallium, si nummos liaberem." Neminem poposcit, 
omiies adniunuit. A quo acciperet, ambitus fuit; qmdüi 
esset? quantulum enim erat, quod Socrates accipiebat? 10 
at muitum erat eum fuisse, a quo Socrates acciperet. 

2 Num illos castigare mollius potuit? ,,Emis8em^^ inquit 
^^paUium; si nummos baberem/^ Post boc quisquis 
properayerity sero dat; iam Socxati defiiit. Fropter 
aoerbos exactores repetere probibemus^ non^ ut num- 15 
quam fiat, sed ut parce. 

XXV 1 Aristippus aliquando delectatus imguento: „Male^ 
inquit „istis effeminatis eveniat, qui rem tani bellam 
infamaverimt/' Item dicendum est: „Male istis in- 
probis et inportunis beneficinrnm Runnim quadriplato- 20 
ribus eveniat^ qui tarn bellam rem, admouitionem inter 
amicos, sustulerunt/^ Ego tarnen utar hoc iure amicitiae 
et beneficium ab eo repetam, a quo petissem, qui 
alterius beneficü loco accepturus est potuisse reddere. 

8 Numquam ne querens quidem dicam: ss 

,^Eiectum litore^ egentem 
excepi et regni demeus in parte locavi/^ 

17 Ärist^, fr. €7 JftiaocA | 86 Verg, A. IV m 

1 repetionem (-donem 8) IIB ^8 | ezactione malis uel 
bonis 6 1 8 etiftm uobis H* | admonitore ? || 8 meam 8 || 4 Qaaie 

si necesse aut S || 5 sed non S |] 6 poscat S pascat 0 | non 8 | 
noc Tiniiis G || 8 habnisscm S | poscit 8^ || 11 at co aut 0 || 
12 aut iiios Gr Nnllo« s i' 14 ]>ro]jerauit 8 | dabit Wsg. || 15 ex- 
actiones 8 H 17 ungeuto NBG |i lö Idpm 0 corr. Gertz \\ 20 quadrupl. 
N-RGP j| 21 quam bellarem aJm. NR qui tarn bellam amm. 
6P II 22 ergo || 25 ne quaeres dicam S 



Digitized by Google 



DE BENEFICUS IIB. m GAP. 24—26 211 



Non est ista admoxiitio^ conyiciuin est; hoc est in 

odium beneficia perducere, hoc est effieere, ut ingratum 
esse aut liceat aut iuvet. Satis abimdeque est sub- 
missis et familiaribus verbis memoriam revocare: 

„Si bene quid de te merai, fiiit aut tibi quicquam 

dulce meum/' 

lUe in yicem dicat: ^^Quidni merueris? eiectam litore, 
egentem excepisti.'' 

„Sed nihil" inquit „proficimus; dissimulat, obli- l XXVI 
tus est: quid facere debeam?" Quaeris rem maxime 
necessai iarn et in qua haue luateriam consummari decet, 
quemadmodum ingrati ff i t Jidi sint. Placido animo^ 
mansueto, magno. Numquam te tarn inhumanus et 2 
inmemor et ingratus offendat^ ut non tarnen dedisse 
delectet; numquam in has voces iniuria inpellat: ^^Vellem, 
non fecissem.^ Beneficii tui tibi etiam infelidtas plar 
ceat; Semper illum paenitebit^ si te ne nunc quidem 
paenitet. Non est^ quod indigneris, tamquam aliquid 
novi acciderit; magis mirari deberes, si non accidisset. 
Alium labor, alium inpensa deterret, alium periculuiü, 3 
aliuin turpis verecundia, ne, dum reddit, fateatur acce- 
pisse, alium ignorantia ofticii, alium pigriti?i, ?i1iiim 
occupatio. Adspice, quemadmodum imnensae hominum 
cupiditates hient semper et poscant; non mirabens 
ibi neminem reddere, ubi nemo satis aceipit. Quis 4 
est istorum tarn firmae mentis ac soUdae, ut tuto 
apud eum beneficia deponas? Älius libidine insanit, 

6 Verg. Ä. IV 317 

1 ammon. immo comütium ÖP || 2 adducere S |l 3 libeat 
0 corr. 0) II 5 quidem de S |l 9 recipimus dissimulautur S 
10 debeat quaeris 8 debeo. iam q. Gertz || 12 placito 
10 ininxiani || 16 fecisse [ infdicas | 17 nee O 
18 penitet (et ex ebit) O || 19 accidiBses 8 | debeaa 8 desideres 
P '; 24 super S | miralis O || 85 accepis S accepit 0 corr, » \\ 
86 toto uoto 8 II 87 ben. debeas 8 | libidinem 

Digrtized by Google 



212 



L. ANNA£I S£N£CA£ 



alius abdomini ser?it; alius lucri totus est, cuius auwr 
mam^ non vias, spectat; alius invidia laborat^ alius 
caeea ambitione et in gladioa inruente. Adice tor- 
porem mentis ac senioin et contraria hnic inquieti 
pectoris agitationem tumnltusque perpetuos; adice aesti- 6 
mationem sui nimiam et tumorem, ob quae conteni- 
nendus est, insolentem. Quid contumaciam dicam in 
perversa iiitentium, quid levitatem Semper aliqiio tran- 
ö siiientem? Hoc accedat temeritas praeceps et num- 
quam fidele consilium daturus timor et nuUe errores, lo 
quibus Yolvimur: audacia timidissinLorum^ discordia 
familiarissimorum et, pubUcum malam, incertissimis 
fidere^ fastidire possessa^ quae consequi posse spes non 
fuit. Inter adfectas inquietissimos rem quietissimam^ 
fidem, qoaeris? is 
XX\ II 1 Si tibi vitae nostrae vera imago succurret, videre 
videberis tibi captae cum inaxmie civitatis faciem, in 
qua omisso pudoris rectique respectu vires in concilio 
sunt velut signo ad permiscenda oinuia dato. Non 
igni, non ferro abstiuetur; soluta legibus seelera sunt; 20 
ne religio quidem, quae inter anua hostilia supplices 
texity ullum inpedimentum est ruentium in praedam. 
2 Hic ex privato, bic ex publico, bie ex profane, hic ex 
sacro rapit; hic effiingit^ hic transilit; hic non con- 
tentus angusto itinere ipsa^ quibus arcetur^ evertit et » 
in lucrum ruina venit; hic sine caede populatur, hic 
spolia cruüiitä manu gestat; nemo non fert aliquid ex 
aitero. In hac aviditate generis humani 0 ne tu rumis 

1 ob dm 8. O ab duminis eruit F aliuä alii domino s. 8 | 
totuB 8 tosTis 0 I est est 8 | sumam inuia sp. 8 || 2 non uices 
0P II 8 ruente OP || 4 contrariam P ) 7 Qui 6 j dioam (M. Gerte 
loquar post larans. ^ jj 8 qui | alio Pine. || 9 hoc H huc N^O 
aooedas 8 || 18 faliarissimorum || 14 adfectos Q 16 Sit 
vi(1ere hic ndd. Gertz, post tibi 5 || 17 iniqua ]| 18 vietores 
Koch I in consüia cunt Feldmann P 20 \rrm aut f. S || 21 nec S || 
23 hic Sacra (sacro B) RGP || 24 exirmgit | trasüit jj 
2ö iteuere NB | artatur 9 | et om. G 



Digitized by Google 



D£ 6£N£FICIIS LIB. YH. CAP. 27. 28 213 

fortunae communis oblitus es, qui quaeris inter rapientes 
referentem! Si indignaris in^atoa esse, iudignare lozu- 3 
riosos, indignare avaros, indignare inpudicos^ indignare 
aegros deformes^ senes pallidos. Est istac graye TitiuiBy 
s est intolerabile et quod dissociet homines, quod oon- 
cordiam, qua inbecillitas nostra Mdtur, scindat ac 
dissupet, sed usque eo volgare est, ut illud ne qui 
queritur quidem elfugerit. 

Cogita tecum, an, quibuscumque debuisti, cp-a- l XXVm * 
10 tiam rettuleris, an nulliim uniqnam apud te perioi-it 
ofßcium, an omnium te beneüciorum memoria comite- 
inr. Videbis, quae puero data sunt, ante adulescentiam 
elaps% quae in iuTenem conlata sunt, jioxl perdurasse 
in senectutem. Quaedam perdidimus, quaedam pre- 
is iecimus, quaedam e conspecta nostro paulatim exienint, 
a quibusdam oeulos ayertimus. Ut ezcasem tibi in- 2 
becilHtatem, inprimis vas fragile est memoria et rerum 
turbae non sufficit; uecesse est^ quantum recipit, emittat 
et antiquissima recentissiniis obruat. Sic factum est, 
80 ut minima apud te nutrieis esset auetoritas , quia 
beneficium eins longius aetas sequens posuit; sie factum 
est^ ut praeceptoris tibi non esset lüla veneratio; sie 
evenit, ut circa consularia occnpato comitia aut sacer- 
dotionim candidato qnaesturae suffiragator ezcideret. 
S6 Fortasse yitium, de quo quereris, si te diligenter ex- 8 
cusseris, in sinu inrenies. Inique publice crinuni 
irasceris, stalte tuo: ut absolvaris, ignosce. Meliorem 
illum facies ferendo, utique peiorem exprobrando. Non 
est, quod frontem eius indures-, sine, si quid est pu- 

1 inter referentem rapientes {ex -tis N) 0 corr. H* j| 4 istud 
P I 6 qua VF qnia B0 | sdndet P 1 7 ne V nee N*0 || 8 effu- 
geret 0 ( 11 officii O || 15 no8 propaulatini V* || 17 inpr. tuam 
fr. NB tuam iuprimis fr. GP corr. M(). ex g \\ 20 ut nimia P 1 1 
22 essit uUam || 23 uenit G || 24 suffragatur R* || 26 sinu] 
te S I In. in publice || 27 iuste CFWMueller \ <et> 
tuo Gertz ir., stulte: tuo ut dist. Skutsch \ ignoce || 28 <^for- 
tas8e> facies CFWMueller \ utique om. S | exprobando 8 jj 
29 irontem P fronte 0 



Digitized by Google 



214 



L. ANNAEI SEJS'ECAE 



doris residui, servet. Saepe dubiam vereqjuindiam vox 
conviciantis clarior rupit. Nemo id esse, quod iam 
videtur, tmiet; deprenso pudor demitur. 
XXIX 1 i^erdidi beueficiuia/^ Numquid, quae cousecra- 
YunuB, perdidisse nos dicimuB? inter consecrata bene- 
ficiom est, etiam si male respondit, bene conlatam. 
Non est ille^ qualem sperayimiia: simus nos. quales 
fiumus, ei dissimiles. Damnum non iunc factum: 
adparuit; ingratus non sine nostro pudore protrabitur, 
qiioniam quideiu querella ami.ssi beneücii non bene 
2 dati sigüum est. Quantum possumus, causam eius 
apud nos agamus: ,,Fortasse non potuit, fortasse igno- 
ravit, fortasse facturus est." Quaedam nomina bona 
leutus et sapiens creditor fecit, qui sustinuit ac mora 
foYit. Idem nobis faciundum est; nutriamus Mem 
lanffuidam. 

XXX 1 y^Perdidi beneficiunt^ Stulte non nosti detrimenti 
tui tempora; perdidisti, sed cum dares; nunc palam 
factum est. Etiam in bis^ quae videntur in perdito^ 

moderatio plunmum pruiuit; ut corporum ita animo- 
rum molliter vitia tractanda sunt. Saepe, quod ex- 
plicari pertinacia potuit, violentia tralientis abruptum 
est. Quid opus est maledictis? quid querellis? quid 
insectatione? quare illum liberas? quare dimittis? ai 
2 ingratus est, iam nihil debet. Quae ratio est ex- 
acerbare eum, in quem magna contuleris, ut ex amico 
dubio fiat non dubius inimicus et patrocinium sibi 
nostra infamia quaerat, nec dicere: „Nescio quid est^ 

8 conuinciaiitiB uiciantis FO | iam V etiam 0 || 8 pu- 
dore emitur 0 corr. Haupt p. emittitur « | 6 et si O || 7 quäle 

f. et dissimules || 8 d. tunc f. nunc app. Finc. non nunc 
Haase factum <(est, cum) Mr/. \\ 10 non add, to \\ 14 patiens 
Bentley || 17 Stulte, non dist. Skutsch || 20 profuerit Gertz \\ 
21 explicauit GP explicari cum modo debuit pert. trah, S potuit 
(ante pert.) add. tu, violentia Haupt || 26 iuquam ma^nis pro- 
tuleriB 8 I ex aoimo 0^ | 29 dicere Mg, dedt 0 desit <vox> 
BoBi^aeh nec desit, qui dlcat er 



Digitized by 



DE BENEFICUS LIB. Vü. CAP. 29— dl 215 



quod eum^ cui tantum debuit^ ierre nou potoit; subest 
aliquid^? Nemo uoa superioris dignitatem querendo^ 
etiam si non inquinaTit^ adspersit: nec quisquam fingeie 
contentus est levia^ cum magnitudine mendacü fidem 
quaerai 

Quanio illa melior via^ qua serrator illi spedee l XXXI 

amicitiae et, si reverti ad sanitatem velit, etiam ami- 
citia! Vincit malos pertmax bunitas, nec quisquam 
tarn duri infestique adversus diligeuda aiiimi est, iit 
etiam in iniuria bonos non amet, quibus hoc quoque 
coepit debere, quod iupuue non solvit. Ad illa itaque 2 
cogitationes tuas flecte: fßlUon est relata mihi gratia; 
quid faciam? quod di^ omniimi rerum opfcimi auctores^ 
qui benefida iguoranti dare meipiunt, ingratis per- 
severant. Alius illis obicit nedegentiain nostri, idins s 
iniquitatem; aUus iUos extra mtmdum sunm proicit 
et ignavos hebetesque sine luce, sine ullo opere de- 
htituit; cilius solem, cui dehemus, quod inter laborem 
quietemque tempus divisimus, quod non tenebris mersi 
confusionem artcniae noctis efiugimas, qui annum 
cur SU suo teniperat et corpora alit, sata evocat, per- 
coquit fructus^ saxum aliquod aut fortuitorum igniiim 
globom et qnidvis potius quam deum adpeUat. Nihilo 4 
minus tarnen more optimoram parentium, qui male- 
dictis suorum infantium adrident^ non cessant di beue- 
ficia congerere de beneficiorum auctore dubitantibus^ 
sed aequali tenore bona sua per gentes populosque 
distribuuntj unam potentiam^ prodesse, sortiti sparguut 

16 £pi€. fr. 364 Us, 

1 potuerit Wsg. || 4 magmtadii&em B | 6 ülam O | quae 
0 7 uult 8 II 9 infestiqueiii B | 10 in iniaria i^». iniuriam 

NR iniuriatus (us ex 08 G) GP | noc S hic 0 || 11 inpugne | 
At illa 0 corr. N* || 12 mihi relata GP || 14 ignorantibus A qricola jj 
16 alius alios G | prodicit || 19 tempus] iiitam G |i 20 qui ? 
quo (suo om.) G quod 0 || 23 et qui diis G et quid ius P j 
24 parentum N' || 26 auctorem ]] 27 si equali Q j peragentes G j 
28 öortitis parcuiitN^ pot. bortiti \^soiti Gj prodesae. SparguntOF 



Digitized by Googb 



216 L* ANNAEI SENECAE DE BEN. LIB. YH CAF. 82 



Oportunis imbribus terras, maria flatu movent, siderum 
cursu uotaut tempora^ hiemes aestatesque iuterventu 
lenioris Spiritus moUiunt, errorem labentiiim animarum 
6 placidi ac propitii ferunt. Imitemur iUos; demus, etiam 
si multa in inritum data sunt; demus nihilo minus 5 
aliis, demus ipsis, apud quos facta iactura est. Nemi- 
nem ad excitandas domos rnina deterruit^ et^ cum 
penates ignis absumpsit, fundanienta tepciite adliuc 
area ponimus et urbes haustas saepius eidem solo 
credimus; adeo ad bonas spes pertiuaz anirnuä est. lo 
Terra marique humana opera cessarent, nisi male tem- 
XXXTT ptata r^temptare libuisset lugratus est: non mihi 
fecit iniuriam, sed sibi; ego beneficio meo, cum darem^ 



quod in hoc perdidi, ab fuüs recipiam. Sed huic ipsi i6 
beneflciam dabo iterum et tamquam bonus agricola 
cura cultuque sterilitatem soli Tincam; perit mihi 

beneficium, iste hominibus. Non est niagni animi 
beneficiuni dare et perderej hoc est magui animi per- 
dere et dare/' so 

3 leuiore spu 0 {mide iuterveuiente Hiuise interdum venti 
Skwt»^ eorr. $ | antmoTom o 1 4 pUdti || ff in 0PS <m, VBII 
6 quod I iact. facta OP | tactara natura 8 | 7 ad 

om. 8 II 8 adsumpflit | repente BOP || 9 eidem H eodem 
N*0 I solo ponimus credimus 0 corr. Grut. || 11 male temptata 

temptaro s male temptare temptare (prius tempt. eras. in K) 
NR male ruentia itenim temptare GP corr. Mff 1| 12 nec mihi 
S II 13 bnficio (o ex um) G || 14 prigriiis N || 16 iternm om. 8 | 
et tarn liuuus || 17 <^aut^ perit Gertz, praetulerim perit <^8i^ || 
18 homnibos (sie) V ommoas B'O 

LB ASMBZ 8S1IBCB DB BB11IFICII8 (BBNBPICI H) HB * TB * BZF£ 

iKcip • LD • I • DB CLBMBNTIA FELicixBB B B färpHo Hbcr Yu. de 
beneficÜB »oipit ubbb piitii Ammi ssmc^ ds clbmbiivu ad 

KBBONBM P Explic YÜ WS. 9xm sencce de beficÜB fcip fleneca 
de paupertate 8 bxplicit IiIbbb • ^ • Amm sbbbob db BBssFions 

INCIPTT KTVRDFM DE CLEMTTA AD NERONEM IMFBBA.TOBEK DZB0in3f «VV 

UBBB P&1MY8 Nulla subscrtptio in Q 



usus sum. Nec ideo 




dabO; sed diligentius; 



Digitized by Google 



L. ANNAEI SEiJEOAE 

AD 

NEBONEM CAESABEH 

DE CLEMENTIA 

LIBEE I 

Schbere de dementia^ Nero Caesar, institui, ut 1 1 
quodam modo speculi vice fongerer et te tibi osten- 
derem perrentunim ad voluptatem mazimam omnium. 
QuamTis enim recte factorum verus fructus sit fecisse 

5 nec ullurn virtutum pretium dignum Ulis extra ipsas 
sit, iuvat inspicere et circumire bonam conscientiam, 
tum inmittere oculos in hanc mmensam mnltitndiTiem 
discordem, seditiosam, inpotentem, in perniciem aiienam 
suamque pariter exultaturam, si hoc iugum fregerit^ 
10 ei ita loqui secum: ^gone ex omnibus mortaJibus 2 
placui electusque mm, qui in terris deorum yice fun- 
gerer? Ego yitae necisque gentibus arbiter; qualem 
quisque sortem statumqne b^eat, in mea manu posi- 
tum est; quid cuique mortalium fortima datmn velit^ 

nrcip. 8BNECA DE cLEMTiA A Incipit Hb annei Senece de 
deffitia Ad neionli L £xpliu de paupertate. Indp Seneca de 
delEtia ad nerone • f- cesorö S; de HBFP vä, p. 216 

1 propofini ut S II 3 max. uoluntatem S H 5 ipsa F || 
6 circircnm ire [1 7 in hanc om. in hac NR || 9 Sed qui/^/ 
iugum {mb ras. d) |j 10 et 5 om. 0 I loquitur L || 12 necis 
qui j arb. gentibus AFL |1 13 statum P 1 manu mea AFLP , 
14 motalium N mots^/lium (r 88.) B | fortuna/// (sub ras. tu) N 



Digitized by Google 



218 



L. ANNAEI S£N£CA£ 



meo ore pronimtiat; ex nostro responso laetitiae causas 
populi urbesque concipiunt; nulla pars usquam nisi 
Tolente propitioqae me fioret; haec tot milia gladiorum, 
quae paz mea conpimit^ ad nutam mevm stringentur; 
quas nationes funditus excidi^ quas transportari^ quibuB 5 
Ubertatem dari^ quibas eripi^ quos reges maneipia fieri 
quorumque eapiti reginm circumdari decns oporteat, 
quae ruant urbes, quae oriaiitur, inea iuris dictio est. 

3 In hac tanta facultate rerum iion ira me ad iniqua 
supplicia conpiilit, non iuvenilis inpetuR, non t( inentas 10 
hominum et contumacia, quae saepe tranquillissimis 
quoque pectoribus patieutiam extorsit^ non ipsa osten- 
tondae per terrores potentiae dira^ sed frequens magnis 
imperiis gioha. Gonditum^ immo constrictum apud 
me femim est, smmaa parsimonia etiam yilissinii 15 
sanguinis; nemo non^ cui alia destmt. Hominis nomine 

4 apud me gratiosns est. Sereritatem abditam, at cle- 
mentiam 111 procinctu habeo; sie me custodio, taiii- 
quani legibus, quas ex situ ac tenebris in lucem evo- 
cavi, rationem redditunis sim. Alterius aetate prima 20 
motus suni, alterius ultima; aiium dignitati donavi, 
aUum hamiUtati; quotiens nullam inYeneram miseri- 
cordiae causam, mini peperci. Hodie dis inmortalibus, 
si a me rationem repetant, adnnmerare genus humanum 

5 paratus snm/' Petes hoc, Caesar^ audacter praedicare ss 
omnia, quae in fidem tutelam^tia tuam venrnrnt, Ma 

1 causa P II 2 imquam A |j 3 milia quae populus 
uocantur pars mea opprimit. Nee tot milia gladionim ad 
nutum m. str. T | gladiwum (l ex r) N jj 4 conprimat || 
8 ruunt { mea KB mei 0 | aitio A |{ 9 reum || 11 tran- 
quilisBimi (-quill. B) VB b add» V* || 12 ostendendae I* 1 18 sed 
NB et 0 |j 14 immo strictim AFL || 16 non Ol». A | desunt V 
desint 0 { nomine om. L H 17 al lilät H | ac || 19 ex situ ^ 
exitu NB ex abdito 0 j| 20 sum N^ || 22 inueram || 23 per- 
perci N' peperi Bhr, \\ 25 sim 1^ | haec L' || 26 tute lamberi 
NßF suppl. Gertz tutelam heri (m. rec. in P in mg. geri) LP 
tutelamque suscepisti nihil A omniaque (omnia aetjue Bhr.) 
in fida tutela haberi T Uhr., alü aliter 



Digitized by Google 



DE CLEMENTIA LIB. L CAP. 1 



219 



Aaberi, niliil per te neque vi neque dam adimi rei 
publicae. BArissimam laudem et nulli adkuc principum 
concessam concnpisti innocentiam. Non perdUt operam 
nec bonitas iata tua singularia ingratoa aut maUgnoa 

6 aestimatores nancta est. Befertur tibi gratia; nemo 
unus liomo um liomiiii tarn carus uniquam fuit, quam 
tu populo Romano, magaum longumque eius bonum. 
Sed ingeus tibi onus inposuisti; nemo iam divum 6 
Augustum nec Ti. Caesaris prima tempora loquitur 

loneCy quod te imitari yelit, exemplar exkra te quaerit; 
principatus tuus ad ^stum exigitur. Di£&cüe hoc 
fuisset^ si non natoiahs tibi ista bonitas esset, sed ad 
tempus sompta. Nemo enim potest personam diu ferre, 
ficta cito in nataram suam recidunt; quibus yeritas 

16 subest qnaeque, ut ita dicam, ex solido enascontnr, 
tempore ipso in maius meiuisque procedunt. Magiiam 7 
adibat aleam populus Romaiius, cum incertum esset, 
quo se ista tua nobiiis indoles daret; iam vota publica 
in tute sunt; nec enim perieulum est, ne te subita 

so tui capiat obiivio. Facit quidem avidos nimia felicitas, 
nec tarn temperatae cupiditates simt umquam^ ut in 
eOf quod oontigit^ desinant; gradns a magnis ad 

1 clam abstraxisti R • P • A clam • R P • ereptum T clamati 
(clamaute suprascripto uel more, in mg. uel däno uel etiam 
aftnato L dam agi m. reo. in P) B.P. (rei p. HB) 0 earr. 
Saupt clam damni dari r. p. Mg. clam mali r. p. parari Bhr. \\ 
8 ad huiic AL^ ad S | principiuiu K^S |{ 3 iimocentiae Wsg. \ 
perdit N perdis N*OS j| 4 singulari | aut mgr. aiit S ]] 5 nacta 
{saepius) ALPS | ti N' |i 6 nsquain L \\ 7 pr NR p.r. F P.R. ALP 
{simüüer infra) || 8 ingeiis AL iudigens 0 | honiis N^F |j 9 aüg 
AP I tiberii (tyb. LP) AFLP |! 10 te prius del Bhr. \\ 11 gustum 
H augustum ^aug P) EAFP iugitatem (uel iugiter ss.) L ad anai 
gMtamLps. 1 12 faiaselT^ | bon. faisset ALP || 18 personam Tali- 
quam ss, m. rec.) P || 14 fictam. Cito i. n. s. reoidit L || 10 ezolido 
I enascantnr nascuntur 8 || 16 que om. || 17. aleam 
(-iam B) NB albam 0 || 18 quos estatus KB quo se statu 
(Status N*) N'O ('Orr. Haase qnos aestus tua Bhr. | mobilis 
Gertz II 19 nec te FP || 20 nimi N^ || 21 cupiditate 8 || 22 contingit 
0 corr. Erasmm \ gratus N^ j mal^uis S 



Digrtized by Google 



220 



L. ANNAEI B£N£CA£ 



nudora üt, et spes mprobissimas conplectuntur insperata 
adsecuti; omnibus tarnen nunc civibus tuis et haec 
confeasio exprimitur esse felioes et illa nihil iam bis 

S accedere bonis posse, nisi ut perpetna sint. Multa 
illos cogunt ad Imnc oonfessionem^ qua nulla in komine s 
tardior est: secnritas alta^ adfliiens, ins supra omnem 
iniuriaiii positum-, obversatur oculis laetissima forma 
rei pnlilicae, cui ad summam libertatera nihil deest 

9 nisi pereundi licentia. Praeci})ue tarnen aequalis ad 
maximos imosque pervenit ciementiae tuae admiratio; lo 
cetera enim bona pro portione fortunae suae quisque 
sentit aut expectat nudora minoraque^ ex dementia 
omnes idem sperant; nec est quisquam, cni tarn Talde 
innocentia sua placeat^ ut non stare in conspectu de- 
mentiam paratam humanis erroribus gandeat. 15 
n 1 Esse autem aliquos scio, qui dementia pessimum 
quemque piitent sustineri, quouiam iiisi post crimen 
supervacua est et sola haec virtus inter innocentes 
cessat. Sed primuni omnium^ sicut medidnae apud 
aegros usus, etiam apud sanos honor est, ita deinen- 20 
tiam, quamvis poena digni in?ocent^ eüam innocentes 
colunt. Deinde habet haec in persona quoqne innocen- 
tium locum^ quia interim fortuna pro culpa est; nec 
innocentiae tantum dementia succurrit, sed saepe vir- 
tuti; quoniam quidem condidone temporum incidunt ss 
quaedam, quae possint laudata puniri. Adice, quod 
magna pars homiimm est, quae reverti ad imiocentiaiu 

2 possit, si ♦ Non tarnen volgo ignoscere decet-, nam 
ubi discrimen inter malos bonosque sublatum est^ con- 

2 onibus II 3 esse <[öe^ Erasmus || 4 nisi LT om. 0 || 

7 obnenatur AT obseruatiir s obBoraabatnr L obnersabatar 
(^aU.ex bTK)0 j oculus A ocddis S I altiasima 8 | formaiet p || 

8 pi opulo) r(oinano) 8 || 9 per eum oiligentia 0 pereumdi licentia 
TL* \ aequales || 14 placea || 17 putant L | sustinere jj 

19 cessat] distat | meclicine [uo] a ,<?.«;.) L !' 20 dementia L 24 in- 
nocentia aetati (aetatnm N aetatis A) 0 -ntia fm P* -nti aetatim 
H* I dementia N -ntiae A dementi 0 || 26 laudata N laiulabiiiter 
A laudate 0 | adici y 28 Sed AT si 0 lacufiam atatuit Lps. 



Digitized by Google 



DE GLEMENTIA LIB. I. GAP. 2. 8 



221 



fiisio sequitor et Yitioram eruptio; itaque adliibenda 
moderatio est^ quae sanabilia ingenia distingaere a de- 
ploratis sciat. Nec pTomiseuam habere ac yolgarem 
clementiam oportet nee abseisam; nam tarn omnibus 

5 ignoscere crudelitas quam nulli. Modum tenere debe- 
miis; sed quia diilicile est temperamentiim, quidquid 
aequo plus futurum est^ in paxtem humaniorem prae- 
ponderet. 

Sed kaec suo melius loco dicentur. Nunc in tres i in 

10 partes omnem hanc materiam diyidam. Prima erit 
manunuBdionis; secimda^ quae naturam clementiae habi- 
tomque demonstret: nam cum sint vitia quaedam vir- 
tates imitantia^ non possmit secemi, nisi signa^ quibus 
dinoacantiir^ inpressens; tertio loco quaeremus, quo- 

16 modo ad lianc virtutem perducatur animus, quomodo 
confii-met eani et usu suam faciat. 

Nullam ex omnibus virtutibus homini magis con- 2 
venire, cum sit nulla bumanior, con.stei uecesse est non 
solum iuter nos^ qui hominem sociale animal communi 

so bono genitum yideri volumus, sed etiam inter illos^ 
qui hominem voluptati donant^ quorum omnia dicta 
factaque ad utilitates suas spectant; nam si quietem 
petit et otium, hanc virtutem natorae suae nanctus 
est; quae pacem amat et manns retinet. Nullum tarnen s 

«5 dementia ex omnibus magis quam regem aut priucipem 
decet. Ita enim magnae vires decori gloriaeque sunt, 
si illis salutaris potentia est; nam pestii'era vis est 

1 irniptio || 3 uulgare (m add. N^) NB || 4 dementiam 8| 
5 crud. eöt AFLP j modü modo (u super o alt.) R j teueri L*| 
7 parte j] 9 suo loco melius AFLP || 10 deuitam || 11 ma- 
nus iniectionis Mg. in aiiiini remissi bonia Diomas luonitioiiia 
JMueUer \ secimdae atque nat. N secundaque sec. ea, quae 
Oertg y la demonstrent VB || 14 dÜscantur L | quaeritar A 
quaerimue 0 carr, «» || uirt. hanc || 17 N. enim ex L 
N. uero ex T | magia L et ante hom. T sie A otn. 0 || 19 homines 
A I commune ibono genitö |] 20 sed et A || 21 orania quonim 
P fl 22 iitiiitatem Pimui AFLP I| 25 ac pr. 8 || 26 magrn^ niris 
BF magni iuris (dec. otn.) L magnis uiris S | sunt] est S 



Digitized by Google 



222 



yalere ad uocendum. Illius demum maguitudo siabilis 
Aindataque est; quem omnes tarn supra se esse quam 
pro 86 aeimit. cuius cnram ezcabare pro salute Bmeu- 
lomm atque^ uiiTenonmi eottidie 4>eriu]itur,T«o 
prooedente non, tamquam malum aliqnod aut noxium & 
animal e cubili prosilierit, diö'ugiunt^ sed tamquam ad 
darum ac beneficum sidus certatim advolant. Obicere 
se pro illo mucronibus insidiantium paratissimi et sub- 
sternere corpora sua, si per strae^fi]! lUi humaiiaTn iter 
ad salutem struendum sit^ sonmum eius uoctumis ex- lo 
cabiis mmiimit^ latera obiecti circumfusique defendimt^ 

4 incurrentibus periculis se obponmit. Jfan est hic sine 
ratione popnlis urbibusque consensus sie protegendi 
amandique reges et se snaque iactandi, quocmnque de- 
siderayit imperantis salus; nec haec yflitas sni est ant i6 
dementia pro uno capite tot milia excipere ferrum ac 
multis murtibus unam am in am l edimere nonnuiuquam 

6 senis et iiivalidi. Quemadmodum totum corpus auimo 
deservit et, cum hoc tauto malus tantoque speciosius 
aitf ille in occulto jnaneat tenuis et in qua sede latitet ao 
mcertus, tarnen manus, pedes^ oculi negotium illi gerunt^ 
illum haec cutis mmdt^ ülius inssu iacemtis aut in- 
quieti discurrimus, com ille imperavit^ siye avarus do* 
minus est, mare lucri causa scmtamur, sive ambitiosos^ 
iam dudnm dextram flammis obieeimus aut yolnntarii » 
terram subsiluimus, sie haec inmensa multitudo unius 
animae circumdata illius spiritu regitur, illius ratioue 
flectitur pressura se ac fractura viribus suis, nisi con- 
silio susioneretur. 

2 quam FLP | omnes non tam A } tarn j^ro aliis quam S 
3 cura P || 6 praecedente L | malo || 7 beneficium H*R8 || 
14 regis Gertg | quandoeumque Gertg | 15 nam haec A | uitalis 
AFL 1 le dementia A7LP H 18 inualidis | 19 haec L || 

20 sit et L P 21 magnus s p. | illius AF || 22 iisu L ] inquietis 
II 26 abiecimus RPL (uel ad ss. 1*) obicimus T* | voluntarii 

(8. volentes) terram conieci nohintariam (-arii L -arie A) 0 
-tarie sub soliim ivimus Lps. volentes rimam subs. v. d. apuä 
^:>chulUs$ II 27 anmia 0 corr. m \ circadata NB 1| 28 consilio am. A 



Digitized by Google 



. DE CLEMENTIA LIB, I. CAP. 4. 5 223 

Suam itaque mcoluinitatein amant, cum pro iiiio l IV 
homme denas l^ones in aciem dedncunt; cum in pri- 
mam frontem procornmt et adversa yolneribus pectora 
ferunt, ne imperatoris sui aigna yertantur. lUe est 
5enim yincnlum, per quod res publica cohaeret, ille 
Spiritus Vitalis, quem haec tot milia trahunt iiiliil ipsa 
per se futura nisi onus et praeda^ si mens illa imperii 
subtrahatur. 

Rege incolumi mens Omnibus una; 
10 amisso rupere Mem. 

Hie casus Romanae pacis exitium erit, bic tanti for- 2 
tunam populi in ruinas aget; tarn diu ab isto periculo 
aberit hic populus, quam diu seiet ferre frenos, quos 
si qtiando abruperit vel aliquo casu discussos repoui 

16 sibi passus non erit, haec unitas et hic maximi im- 
perii contextus in partes multas dissiliet, idemque buic 
nrbi finis dominandi erit^ qui parendi fuerit. Ideo 8 
prineipes regesque et quocumque alio nomine sunt 
tutores Status pubUci non est mirum amari ultra pri- 

90 yatas etiam necessitudines; nam si sanis bominibus 
publica privatis potiora sunt, sequitur, ut is quoqne 
carior sit, in quem se res publica convertit. Olim 
enim ita se induit rei publicae Caesar, ut seduci alte- 
rum Tion posset sine utriusque pernicie; nam et illi 

25 viribus opus est et huic capite. 

Longius Tidetur recessisse a proposito oratio mea, i Y 
at mehercules rem ipsam premit Nam si, quod adbuc 
ooUigit, tu animus rei publicae tuae es^ illa corpus 

9 Verg. g. IV 212 

2 densas Oert» \ prima fronte AFI | 5 uinc. peioresjp V 
vinc. quo res Gertz || 7 futuro V* | 0 una est Verg. \\ 18 rmnam 
L H 14 et aliquo A | discnssus || IS sibi prorsus L || 17 dorn, 
finis AFLP || 19 tutiores A | mirum ari || 21 iit hi^ K^F || 

23 uis ediici i| 24 et illi A nt illi 0 ut . . ita et T jj 25 hic 
]ji II 27 premis AFLP | quid AFLP j ad hunc {ßoepius) || 
28 coUigitur € coüegit Bhr. 



Digitized by Google 



224 



L. AKKA£I S£N£CAE 



tuum^ yides^ ut puto, quam uecessaria sit dementia; 
tibi anim pams^ cum videris alteri parcere. Parcaudam 
itaqae est etiau inprobandis cvnhvm non aliter quam 
membris laugueutibus^ et, si qnando mifiso sanguine 
opus est, suBtinenda est fnanus, ue ultra, quam necesse 6 

2 sit, iucidat. Est ergo, ut dicebam, dementia omuibus 
qoidem homiuibus secuodum naturam, maxime tarnen 
decora imperatoribus , quanto plus habet apud illos, 
quod servet, quantoque in maiore materia adparet. 
Quantuluni eiiim nocet privata cnidelitas! prmci[iuui lo 

3 saevitia bellum est. Cum autem virtutibus inter se sU 
concordia uec uüa altera melior aut houestior sit, 
quaedam tameu quibusdam personis aptior est. Decet 
magnanimitas quemlibet mortalem, eti^m illum, infra 
quem nihil est; quid enim nudus aut fortius quam 15 
malam fortunam retundere? haec tamen magnanimitas 
in bona fortuna laxiorem locum habet meliusque in 

4 tnbunuli quam ui piano couspicitur. dementia, 111 
quamcumque domum pervenerit, eam feiicem tran- 
qnillamque prjiPRtabit, sed in regia, quo rarior, eo 20 
mirabilior. Quid enim est memorabilius quam eum, 
cuius irae nihil obstat, cuius grayiori sententiae ipsi, 
qui pereunt, adsentiuntur, quem nemo interpellaturus 
est, immo, si vehementius excanduit, ne deprecaturus 
est quidem, ipsum sibi manum inicere et potestate u 
sua in melius placidiusque uti hoc ipsum cogitantem: 
„Occidere contra legem nemo non potest, servare 

ö nemo praeter me"? Magnam fortunam magnus ani- 
mus decet, qui, nisi se ad illam extulit et altior 
stetit, iüam quoque infra aä terram deducit; magni so 

1 dem. dt AFL H 5 manuB aäd, Haage deztra Sdiultess 
suatinendum T || 6 inBidat (-deat JL) 0 corr. Haase || 9 qud | 
maiori A || 11 inter se sit m intereet L inter 0 || 12 ooncordiä || 

14 maofna animitas N"* ]] 15 qiiae L | uel fortius L in foiiibus 
AF p 16 mnlam om. FS | nec tarnen A || 20 ratior o || 23 iuter- 
rogatuiuö AFP -rogatiis L || 24 nec AL H 25 est del. ? jl 27 non 
om. AFL Ii 28 nemo am. L || 29 sed ad || 30 ad add. Lps. 
terram del, Mossbach infra turbam J Mudler infractam Feteraen 



Digitized by Google 



DE CLEMEKTIA LIB. L CAF. 6 225 



autem animi proprium est pladdum esse tranquilliim- 
que et iniuiiae atque offensioues supeme despicere. 
Muliebre est furere in ira, ferantm yero nee geuero- 
sarnm quidem praemordere et urguere proiectos. Ele- 

5 pliciiiti leonesque transeunt, quae inpulerunt ; ignobilis 
bestiae pertmacia est. Non decet regem saeva nec 6 
inexorabilis ira, non muitum enmi supra eum eminet, 
cui se irascendo exaequat; at si dat vitam, si dat 
diguitatem penditautibus et meritis amittere^ facit^ 
10 quod nulli nisi rerum potenti licet; vita enim etiam 
superiori eripitor^ nrnnquam nisi inferiori datnr. Ser- 7 
yftie proprium est ezceUentis fortunae, quae numquam 
magis suspici debet^ quam com illi contigit idem posse 
qnod dis, quorom beneficio in lucem edimur tarn boni 
15 quam inali. Deorum itaquo sibi aniiiium adstreüs 
princeps alios ex civibus suis, qiiia utiles bonique sunt^ 
libens videat, alios in mmjerum reliuquat; quosdam 
esse gaiideat, quosdam putiatiir. 



OogitatOy in hac ciTitate^ in qua turba per latissima i VI 
soitinera sine intermissione defluens eliditur, quotiens 
aliqnid obstitit^ quod corsum eius yelut torrentis rapidi 
moraretur, in qua tribus eodem tempore theatris caveae 

Jostulautur, in qua consumitur^ quidquid tezris omni- 
US aratur^ quanta solitudo ac Tastitas fntura sit, si 
25 nihil relinquitur, nisi quod iudex Severus absolverit. 
Quotus quisque ex quaesitoribus est^ qui non ex ipsa 2 

1 autem] om. AS as («ic) add. S* | est propr. AFLP est 
om. B I placituin || 2 que om. S | ininriam S ' im. offertsiones- 
que A I offensionem S | dispicere j| 3 feraranmi \ nec g 
et 0 et ne HacLse et gen. <^ne id) q. Bhr. || 4 proiectos — bestiae 
mth, AI LT II 8 vitain si co uitati N uitam 0 |1 9 dign. om. A | 
admitfcere U 10 et sup. A | U inferi B> |[ 18 Ibmae || 
18 suBcepici V'' suscipi L supplici A || 19 Gogitato T C!ogitat8 
(-itet I.) 0 II 20 eUclitiir A eligitar 0 |j 21 obstat AFL || 98 more- 
tur AL I theatrii^^ BL | caveae scripsi uiae (ex auae L) 0 j| 
28 pOBtoIanfTir KR populo stipantur Gertz || 24 si om. L |j 
25 relinquetui Wsy. |} 86 quod tu quisquae | quaestoribos 0 
corr. Mg. | ex om. T 

SancAB OPSBA L i ed. Hosias. 15 




Digitized by Google 



226 



L. ANNA£I SEINECAE 



ea lege teneatur, qua quaerit? quotus quisque accusator 
yacat culpa? Et nescio, an nemo ad dandam Yeniam 
difficüior sit, quam qui iUam petere saepius meruit. 

8 PeccaTimus omnes, alü grayia, aÜi leTiora, alü ex 
destinato^ alii forte inpulsi aut aUena nequitia ablati; 5 
alii in bonis consiliis parum fortiter stetimus et in- 
nocentiam inviti ac retinentes perdidimus; nec deliqui- 
mus tantum, sed usque ad extremum aevi delinquemus. 

4 EtiaiM si quiö tarn bene iam purgavit animiim, \ii nihil 
obturbare eum amplius possit ac fallere^ ad innoceutiam 10 
tarnen peccaodo perveuit. 
Vn 1 Quoniam deorum feci mentionem^ optime hoc 
ezemplum principi constituam, ad quod fonnetur, ut 
se talem esse eivibus. quales sibi deos ydit Expedit 
ergo babere inexorabilia peocatis atque erroribus nu- is 
mina, expedit usque ad ultimam iiäesta perniciem? 
Et quis regum erit tutus, cuius non membra liamspices 

2 colligant? Quod si di placabiles et aeqni delicta 
potentium non statini fulminibus pi rseciintur, quanto 
aequius est boiainem hominibus praepositum miti aninio so 
exercere imperium et cogitare|^ uter muudi Status gratior 
oculis pul(diriorque sit^ sereno et puro die, an cum 
firagoribus crebns omnia qnatiuntur et ignes binc at- 
que illinc micant! Atqui non alia fades est quieti 

a moratique imperii quam sereni caeli et nitentis. Cru- u 
dele regnum turbidum tenebrisque obscurum est; inter 
trementes et ad repentinum sonitum expavescentes ne 

1 ea N om. N^OT et ipse ea Gertz I qnia quam AFL || 
4 omiies oni. \\t renitentes AP | deliquimub AP' derelinquimus 
(-liquimus FL) 0 || 8 delinquaemus N deliquimus A delinquimus 
]r*0 1 9 iam om. AFI || 10 ac] ant A | pallere | itmoc.] 
nozam A l| IS fedt || 18 constaam K || 14 qnalem A | uellit 
ezpetit II 15 nomina || 16 ad om. |I 17 ecqius Pinc. \ 
re^^niim erit totus | tutus? cuius . . colligent? Mg. || 18 et om. 
A I aeque (equ^ P) 0 corr. (o || 19 fluminibus consequuntur T 
20 mitti || 21 uter NR utrum 0 || 24 illic F | qui ei "L 
26 moderatique T | nititentefi || 26 turbidumque et oböC. 
tenebris A 



Digitized by Google 



DE CL£M£;:NTIA IiIB. L CAP. 7. 8 327 



eo quidem, qui onmia perturbat, inconcusso. Jb^acüiod 
priyatis ignoscitur pertmaciter se yindicantibus; possunt 
euim läediy dolorque eomm ab ininria venit; timent 
praeterea contemptum^ et non rettidisBe laedentibus 

6 gratiam infirmitas yidetnr^ non dementia^ at eai ultio 
in &cili est, is omissa ea certam laudem mansuetu^ 
dinis con^equitur. Humiii loco positis exercere mauum^ 4 
litigare, in rixam procurrere ac morem irae suae gerere 
liberius est- leves mter paria ictus öimt^ regi vocile- 

10 ratio quoque yerborumque iutemperantia non ex ma- 
iestate est. 

Grave putas eripi loquendi arbitrinm regibus, 1 ym 
quod hmnilUnd habent. ^ta^^ inquis ^^servitus est, 
non imperinm/^ Quid? tu non ezpeririB iatud nobis 
15 esse^ tibi servitutem? Alia condicio est eorum, qui in 

turba, quam non excedunt, latent, qnoram et virtutes, 

ut adpare;iut, diu luctaiitur et vitia teiicbras habeut; 
vestra facta dictaque rumor excipit, et ideo nullis 
magis curandum est, qualem famam babeant, quam 

so qui, qualemcumque meruerint, magnam babituri sunt. 
Quam multa tibi non licent, quae nobis bene&cio tuo 2 
lioentt Possum in qualibet pui^e^urbis solus incedere 
sine timore, quamvis nullus sequatur comes^ nuUus sit 
domi, nullus ad latus gladius; tibi in tua pace annato 

ssTivendum est. Aberrare a fortuna tua non potes; 
obsidet te et, quoeumque deseendis, magno adparatu 
sequitur. Est haec summae iiiagiiitudinis servitus nun 3 
posse üeri minorem; sed cum dis tibi conuuunis ipsa 

1 praeturbat | inconcussa A [| 3 l(a)eti NR || 4 letentibus 
H* 1 6 certa contra L jj 7 posituB A jj 8 ligare j aut L j 

mortem || 9 uel (reg)i8 w. || 10 intexpretaiitia A p 18 inquis 
T inqmt 0 || 14 esse nobis A nobiB non oBse T sicat nobis 

Gertz ezpertus istud nosti esse Schultess || 17 appereant N 1 
IS dicquae | aocipit S | nulli FP || 19 famem habeat S | 
20 meruenint | magna || 23 inaetimore | nullus prius 

om. L ) <^custos^ sit Wsg. || 24 allatus AFI* | in om. L | tua 
arce Bhr. \\ 25 forna | po///test || 26 apparato B || 27 est 
KEP et AfL II 28 cuinm. am. ATL | ista J^Jrasmus 

16* 

Digitized by Google 



228 



L. ANKA£I SENECAE 



necessitas est. Nam illos quoque caeliiin adligatos 
tenet; nec magis Ulis desceudere datum est quam tibi 

4 tatum; fastigio tuo adfizus es. NostroB motns pauci 
sentiaiLt^ prodire nobis ac recedere et mntare habitum 
sine sensu publieo licet; tibi non magis quam soli 5 
latere contiBgii Multa drea te lux est, omnium in 
istam conyersi oculi sunt; prodire te putas? oriris. 

5 Loqui noii potes, nisi ut vocem tuam, quae ubique 
sunt gentes, excipiant; irasci non potes, nisi ut oiuiüa 
tremant, quia neminem adiiigere, nisi ut, quidquid 10 
circa fuerit, quatiatur. Ut fulmina paucorum periculo 
cadunt, omnium metu, sie auimadYersiones magnarum 
potestatum t^ent latius quam noceut, non sine causa; 
non enim, quantum feoerit, sed quantum facturus sit, 

6 cogitatur in eo, qui oninia potest. Adioe nunc, quod 15 
privates liomines ad accipiendas iniurias oportuniores 
acceptarum patientia fecit, regibus certior est ex man- 
suetudine securitas, quia frequens vindicta paucorum 

7 odium obprimit, omniiun inritat. Voluntas oportet 
ante saeviendi quam causa deficiat; alioqui, quemad- 20 
modimi praecisae arbores piunmis ramis repullulant 
et multa satorum genera, ut densiora surgant, reci- 
diintur, ita regia erudelitas äuget inimicorum numerum 
toUendo; parentes enim liberique eorum^ qui interfecti 
snnty et propinqui et amici in locum singulorum» 
succeduni 

1 Hoc quam verum sit, admonere te ezemplo dö- 
mestico volo. Divus Augustus fuit mitis princeps, si 
quis illum a prineipatu suu aestimare iucipiat- in 

S tatam dd. Mrt. Ta f. Bhr, Tu item f. GerU \ est V^B' 
nutuB A g 6 contiiigi V | circa Lps. contra 0 || 7 te. te A 

pnta'? fo putes 0 I oreris oriri A |1 10 praemantK pr(a)emantur 
N^OS corr Mrt. \ quia — qijatiatnr om. P | quia H sie N^AFL 
sie quia RS quin nem. Bhi\ \ adäigeN^ potes affligereS adfliges 
Haase || 16 accipienda |) 19 reprimit AFLP || 21 repululant 
(pu in longiore ras. N) NB j{ 22 resurgant T || 25 loco A {| 
29 prmcipio 8 | in HBF iam AFI 8 



üigiiized by Google 



m OLEMfiNTU ÜB. L CAP. 9 229 



communi quidem rei publicae gladium movit. Cum 
hoc aeiatis esset^ quod tu uunc es^ daodeTicenflimum 
egres8QS annum, iam pugiones in sinum amieomm 
absconderat^ iam insidus M. Antonii consulis latus 

5 petierat, iara fuerat collega proscriptionis. Sed cum 2 
ammm quadragensimum transisset et in Gallia mora- 
retur, delatum est ad eum indicium L. Ciimam, stolidi 
ingenii virum, insidi as ei struere; dictum est, et ubi 
et quando et quemadmodum adgredi vellet; unus ex 

10 conscüs deferebat. Constituit se ab eo ymdicare et 3 
coxurilium amicorum advocari iussit. Nox illi inquieta 
erat, cum cogitaret adulescentem nobilem, hoc detracto 
integrum, CiL Pompei nepotem, damnandum; iam unum 
hominem occidere non poterat, cui M. Antonius pro- 

1» scriptionis edictum inter cenam dictarat. Gemens sub- 4 
inde voces varias einittebat et inter se contrarias: 
,,Quid ergo? ego percussorem meum securnm ambiilare 
patiar me sollicito? Ergo non dabit poenas, qui tot 
civilibus bellis frustra petitum caput, tot navalibus, 

M tot pedestribus proeliis incolume, postquam terra mari- 
que pax parata est, non occidere constituat^ sed in- 
molare?^ (nam sacrificantem placuerat adoriri). Bursus 5 
silentio interposito maiore multo voce sibi quam Gümae 
irascebator: „Quid Tiyis, si perire te tarn multorom 

15 interest? quis finis erit suppliciorum? quis sanguinis? 
Ego sum nobilibus adalescentulis exposituiu capiit^ m 
quod mucrones acuant^ non est tanti vita, si, ut ego 

1 «E P (sie et AFP) commodo gl. L re publica w rei p. 
^clade^ Mg. \\ 2 quo A || 4 .m. catonis S |] 5 proscribitionis NB || 
6 XL S sexagesimum Wesseling ] et om. NE || 7 indicium PS fort. 

I lucium aunam S | uel solidi bS. |{ 9 et quaudo om. NB | 
mgredi | de oonaoeiis A ex soeiis R 10 oonst. se ALB 
constitnisse 0 | et HB om. 08 1| U iubet F | flla P^B' || 13 pompeii 
AFLP II 14 cum . . dictaret OB eofr. Mg. com (qui) M. Antonio 
Pinc. I antonii ALS || 16 uarias om. B \ emitteret 8 1| 17 ego ne 
B II 19 ap]>etitum A |j 20 terram NR [{21 parata N parta N*08 | 
constitiut A 11 23 anne (semper) S |j 24 quid est'? si S || 25 inter 
se II 26 nob. exceptus adol. in quo S || 27 quo N^S 



Digitized by 



280 



L. iLNKAEI S£N£CA£ 



6 non peream, tarn multa perdenda sirnt/^ Interpellavit 
tandem illum liyia uzor etz^Admittis^ inqtiit ^^uliebre 
consilimn? Fac, quod memei solent, qni, ubi usitata 
remedia non procedimt, temptant contnuna. Seyeritate 
nilifl adbuc profedsti; Salyidienum Lepidns secutos s 
est, Lepidum Murena, Murenam Caepio, Caepionem 
Egnatius, ut alios taceam, quos tantiuu ausos pudet. 
Nunc tempta, quomodo tibi cedat ciementia; ignosce 
L. Cinnae. DeineTisus est; iam nocere tibi non potent, 

7 prodesse famae tuae potest." Gavisus, sibi quod ad- lo 
Yocatmn invenerat^ uzoh qoidem graüas egit^ renuntiari 
autem extemplo amicis, quoa in conBilium rogaverat, 
imperaTit et Cinnam unmn ad se accerait dimissisque 
Omnibus e cubiculo, cum alteram Oinnae poni eathe- 
dram inssisaet: ^^oc^' inquit ,;primnm a te peto^ nei5 
me loquentem interpelles, ne medio sennone meo pro- 

8 clames; dabiiur tibi loquendi liberum tempus. Ego 
te, Cinna, cum in hostium castris invenissem, non 
factum tantum mihi inimicum Bed natum, servavi, 
Patrimonium tibi omne concessi. Hodie tarn felix et 20 
tarn dives es, ut yicto yictores inyideant. Sacerdotium 
tibi petenti praeteritis conpluribua^ quorum parentes 
mecmn militayerant, dedi; cum sie de te meruerim, 

9 ooddere me conatitmati.^' Cum ad hanc vocem exda- 
masaet procnl hanc ab se abesse dementiam: „Nonn 
praestas^ inquit „fidem, Cinna; conyenerat, ne inter- 
loquereris. Occidere, inquam, me paras''; adiecit locum, 
socios, diem, ordiuem insidiarum, cui conmissum esset 

2 euin L I muebrae NB j| 3 usitare media || 5 öaluu 
donuia (in mg. Sabidenum, übt b eo; 1) L Balmdenom (salyd. S) 
<)8 reete tu T || 6 mturera murreram (nel n bis 88.) L || 7 egn. V 
ignatiuB 08 | putet | 8 temptato A 1 9 depieheiuniB AFLP8 | 

est om. S II 10 Gauisus quod ad not um inu. uxorem 8 ad uotam 
etiam L || 11 ren. dum extimp] ) S || 12 concilium S | rogatiit All 

13 acrersit TPS arcessit NR iiccersiuit AL | demissisque N^L [[ 

14 se cub. II 16 serinones (| 17 lib.] integrum S |j Sl es 
ante et AFLPS || 26 conueneram A y 28 estset 



Digitized by Google 



DE CLEMENTIA LIB. I. CAP. 10 



231 



ferrum. Et cum defixum yideret nee ex couventione 10 
iam, sed ex conscientia tacentem: „Quo'' inquit ,^oc 
animo facis? ut ipse sis princops? male meherciiles 
cum popuio Eomano agitur, si tibi ad imperajidum 
nihil praeter me obstat. Dornum tueri tuam non potes, 
nuper libertini hominis gratia in priTato iudicio sapera- 
tu8 es; adeo nihil faeilius potes qnam contra Gaesaiem 
adyocare. Oedo, si spea toas solns inpedio^ Paulusne 
te et Fabina Maximns et Cossi et SerTilii ferent tan- 
tumque agmen nobilium non inania nomina praeferen- 
tium, sed eorum, qui imaginibus suis decori sirit?'' 
Ne totam eius orationem repetendo magnam partem ii 
volumin is occupem (diutius enim quam duabus bons 
locutum esse constat^ cum hanc poenam, qua sola erat 
coutentus faturus^ extenderet): ^Yitam'' inquit ^^tibi, 
Cinna, iterum do^ priiis hosti^ nunc insidiatori ac par- 
riddae. Ex hodiemo die inter nos amicitia incipiat; 
contendamns^ utrom ego meliore fide tibi vitam dederim 
an tu debeas/' Post hoc detnlit nitro consulatnm 18 
questus, quod non auderet petere. Amicissimiim fide- 
iisbimumque babuit, heres suius ilii faxt. Nuliia am- 
plius insidiis ab ullo petitus est. 

TcTTiovit. abavus tuus victis; nam si non ignovisset, i X 
quibus imperasset? Sallustium et Cocceios et Deillios 
et totam chortem primae admissionis ex adyersario- 

1 dimissnm tud. S | uiderit H 8 Quot^ H' l 8 sit || 

4 tumL*S I PEN .pi. E -iMiP LP It.i'. A publica xcö agitur S || 

6 oxniids || 7 <^facere> faeUins Gerte \ putas Baase | quem 
qui adeo — potes cm,, et P quam quem S | 8 cedo, sis, spes 
Ib.!.? Gertz \ tua P | inpendio K* |{ 9 seruilia (serudia A) 0 
corr. CO I ferem || 10 nobilium om. AF || 11 sunt A || 12 repe- 
tendum HM uol. partem AFLP || 13 occupet (e ex i N' NRP j 
quam del. Wsg. |1 14 locutus A j solus A || 15 ostenderet E^AFLjJ 
17 hodierna A | nos om. | conueniat T l| 18 reddiderim A 
19 haec { couBuIatus (^uaestus NB (j 20 amicuju illum üde- 
lissiiniim L || 81 solu V ^ | nulliiB | 82 illo A || 88 abauos V | 
tao8 VB II 24 duoUios HB duellios n dnelloB A diuellios L 
corr. Lps» || 28 chortem HB cohortom 0 | primam 0 eorr. ? 



Digitized by Google 



232 



L. ANNAEI SENECAE 



rum castris conscripsit; iain Domitios, Messalas, Asinios, 
Cicerones, quidquid floris erat in ciyitate, clementiae 
suae debebat. Ipsuni Lepidum quam diu mori passus 
est! per nmUos aimos tiilit ornamenta principis reti- 
nenteui et pontiücatum maximum non nisi mortuo illo 6 
transferri in se passus est; maluit enim illum honorem 

2 Tocari quam apolium. Haec eum dementia ad salutem 
Becuritatemque peiduzit; haee gratum ac favorabflem 
reddidit^ quamvis nondiun aubadds pupuli Bomani cer- 
Yieibns manum inposaiaset; haec hodieqne piaestat illi lo 

3 famam, quae vix vivis principibus serrit. Deum esse 
non tamquam iussi credimus* bonum fuisse principem 
Augustum, bene illi parentis nomen convenisse fateraur 
ob nuUaiu aliam cansam, quam quod contumelias quo- 
que suas, quae aeerbiores principibus solent esse quam i& 
iniuriae, nuUa crudelitate exequebator^ qaod probrosis 
in se dictis adrisit^ quod dare illmn poenas adparebat^ 
eum exigeret, quod^ quoscumque ob adulterium filiae 
auae damnaTerat^ adeo non occidii. ut dimissis quo 

4 tutiores essent, diplomata daret. Hoo est ignoaeere^ so 
cum scias multos futuros, qui pro te irascantur et tibi 
sanguine alieno giatiEcentui; noii dare iantum salutem^ 
sed praestare. 

XI 1 Haec Augustus senex aiit iam in seriectutem annis 
vergentibus; in aduiescentia caiuit, arsit ira, niulta 
fecit, ad quae inTitus oculos retorquebat. Conparare 
nemo mansuetudini tuae audebit diyum Augnatum, 

a cic. et q. AVLP | quicquis P 1 4 retiaenteB | 6 hono- 
rem H I 7 uocari om. A || 9 pTll K B P R- 7LF B-P- 

(3= rei publicae) A || 10 hodie L | praesta K praestam B 
pr(a)estant 0 corr. g [ illam A {| 11 uLx ei ibis N || 12 fuisse 
Bhr. esse NR om. 0 || 14 tumelias B* || 18 CTim non ex. L j filiae 
H familiae 0 || 19 iiel i(deo) S8. L* ] occidi | dimisisis (di 
ex de m. 2) N dimißsiö iia Gerte || 20 totiores | darent B a 
ai per te A II aa al. sangoine AFLP | gratificantem 0 corr. a> \ 
Baiute (-te//^ B) NB jj 24 ant cm. A ut ae L || 86 ad quae cd 
atque 0 | inuictos A inuictus 0 corr. g \ ocnlus HB | retror- 
quebat H 1 a? mansuetudinae («ue A) MBA 



Digitized by Google 



m CLSMENTIA ÜB. I. CAP. 11 233 

etiam si in certamen luveniliam aniionim deduxerit 
senectuteni plus quam maturam; iueht moderatus et 
Clemens^ nempe post mare Actiacum Romano craore 
infectum, nempe post fractas in Sicüia daases et suaa 

5 et alienaa^ nempe post Pemsmas aras et proseriptiones. 
Ego Tero dementiam non yoco lassam cradeUtatem; 2 
haec est, Gaesar, dementia yera^ quam tn praestas, 
quae non saevitiae paenitentia coepit, nullam habere 
maculam, numquam civilem sanguinem fudissej haec 

10 est in maxirna potestate verissima animi temperantia 
et humaiii generis conprendens iit siii anior non cupi- 
ditate aliqua, non tementate ingenii, non priorum 
prineipum exemplis corruptmn, quantum sibi in dyes 
snos liceat, experiendo temptare^ sed het tare aciem 

15 imperii soi. Praestitisti, Caesar^ civitatem ineruentam, S 
et lioe, qnod magno animo gloriatos es nullam te 
toto orbe stillam cruoris humani misisse, eo malus eist 
mirabiliusque, quod nulli umquam citius gladius con- 
missus est. 

20 dementia ergo non tantum honestiores sed tutiores 4 
praestat ornamentumcjiie imperionim est simiil et ( er- 
tissima salus. Quid enim est, cur reges consenuermt 
liberisque ac nepotibus tradiderint regna, tyrannorum 
ezecrabilis ac brevis potestas sit? Quid interest inter 

sfttyrannum ac regem (spedes enim ipsa fortunae ac 

2 et sen. 0 et del. w em^ Gertz \\ 3 Nanqne L || 4 fnrtas 
BFL I iiel f Claudes .<^.s\ L* || 5 post om. KFP iieru T | perusioneas 
L -ionas (^as in ras. N a auper e 0 rede in T l| 6 ego inuoco 
d. 1. 8 II 7 qua L || 9 fuisse VBF || U et qua num. L | con- 
pr(a)eiidit (comprehendit ALP) te sibi (ae eibi TT) amor (mor 
ITB) corr. Gertz conprebensibilis amor Janumus |[ 18 inceadii 0 
eorr. Bhr. inceadi lo [| 18 principium | corruptis (-tu8 A) 0 
corr. CO \ sibi om. AFL 1| 16 haec L | glorifioatus A | nulla R || 
17 totorbem NR | san^uinia hum. F | eo m. co comaiiis N quo 
maiu8 0 quod minus L || 18 gladium R |1 20 sed etiam 8 1 
tuciorea 8 totiorea NR potiores 0 || 21 impiorum AF || 22 salus] 
lua B lux 8 I cur Chronav cum 0 <cur,^ cum Bhr. 1 senuerint 
A II 88 ac] nec B^ I S4 nt HB ert 0 1| 88 ao] et AFL^S { Spea 8 



Digitized by Google 



2M 



L. ANNAKI SENECAE 



licentia par est), nisi quod tyraniü in voluptatem 
saeviunt, reges non nisi ex causa ac necessitate? 
XII 1 „Quid ergo? non regeR quoque occidere solent'?^' 
Sed quotieiis id fieri publica utilitas persuadet-, tyrannis 
saeYiüa cordi est. Tyrannus autem a rege lactis distat^ 6 
non nomine; nam et Dionysius maior iure meiitoque 
pracferri multis regibus potest, et L. Sullam tyrannum 
adpellari quid proMbet, cui occidendi finem fecit inopia 

2 hostium? Descenderit licet e dictatora sua et 86 togae 
reddiderit, qnis tarnen umqnam tyrannuB tarn ayide lo 
humanum sanguinem bibit quam ille, qui septem milia 
civium Romanoruni contrucidari iussit et, cum in vicino 
ad aedem Bellonae sedens exaudisset conclamationem 
tot milium sub gladio geiuentium, exterrito senatu: 
,yHoc agamus" inquit, ,J?, C; seditiosi pauculi meo i& 
iussu occiduntur^'? Hoc non est mentitus; pauci SoUae 

3 ?idebantur. Sed mox de SuUa^ cum quaeremus, quo- 
modo hostibus irascendum sit, utique si in hostile 
nomen cires et ex eodem corpore abrupti transierint; 
interimy boc quod dicebam^ dementia efficit^ nt magnum so 
inter regem tyrannumque discrimen sit, uterque licet 
non minus ai mis vailetur; sed alter arma Iiabet, quibus 
in munimentuni pacis utitur, alter, ut magno timore 
magnn odia conpescat, nec illas i{)sas manus, qnibiis 

4 se conmisit, securus adspicit. Contrariis in contraria s6 

agitur; nam cum inyisus sit^ quia timetur, timeri Tolt, 

» 
t 

1 ni q^uod N | uoluptate (-imtate 8) 08 carr. |{ 2 seruiunt F || 
5 factiB dis {sie exeunte versu) NB distat factis 0 ][ 6 liomine L 
7 tyrannum N om 0 || 9 licet post edicta iura L || 10 red-lerit H 
11 uiuit N II 12 contrurUatnri rasis tu N trucidari A | in uitio L 
13 concl. N exclamatiuiiem 0 || 14 gaudio N || 15 haec L 

agimus A | PI NBP R P A |' 16 insso N | haec L || 17 de] ille 
A I coiisequereinus NE coosequeinur 0 cum sequimur T corr. 
Mg. 1 de bulla del. Lp&.; fort. <^cum^ consequemur ij 19 abnitiB|| 
80 dicebam de dem. AP {| 81 licet dominus Mg. 1. homiuibus 
armatU SehiütesB I. n. minas ^altero^ Wsg. || 28 m. ar|aa21etnr II | 
habetet rasis et H libet (?) 1 A munimentU utitur patitnr 
pacis 8 I utatur W9g, { 86 nam cum ^ nanc VB nam ut 0 



Digitized by Google 



DE CLEMENTU LIB. L CAP. 12. 13 



235 



quia invisus est, et illo execrabüi versu, qui multos 
praecipites dedit, utitur: 

„Oderint, dum metuant", 

ignarus, quauta rabies oriatur, ubi sapra modum odia 

6 creyerant. Temperatos enim timor cohibet animos, 
adsiduus Tero et acer et extrema admoTena in audaciam 
iacentes excitat et omnia experiri siiadei Sic feraa 5 
linea et pinnae dusas contineant^ easdem a tergo eques 
teils incessat: temptahinit fugaui per ipsa, quac fuge- 

10 rant, procuicabuiitque formidiiiem. Acemma virtus 
est, quam ultima necessitas extundit. Relinquat oportet 
seeuri aliquid metus multoque plus spei quam perieu- 
lorum ostentet; aiioqui^ ubi quiesceuti paria metuuntur, 
incurrere in pericula inyat et ut aliena anima abuti. 

16 Placido tranquilloque regi fida sunt auxilia aua^ l 
ut quibus ad communem salatem utatur, gloriosusqne 
miles (pubUcae enim aecuritati se dare operam videt) 
omnem laborem libeaia patitur nt parentia cnstos; at 
illum acerbum et sanguinarium necesse est graventur 

20 stipatores sui. Non potest habere quisquam bonae ac 2 
lidae voluntatis ministros, quibus in tormentis ut eculeo 
et ferramentis ad mortem paratis utitur^ quilnis non 
aiiter quam bestiis homines obiectat, ommbus reis 
aerunmosior ac soUiciiiori ut qui homines deosque 

8 AeduB tn Atreo fr. V (im) BM, 

1 iierso KE II 2 dedit pracc. AFLP | nritur F ]| 3 oder A || 
4 rapies NE || 5 creuerint L | animus K || 7 iacentia N gementes 
P I excita KS U 8 lenias (lin. L) AL lineas (s dd. m. 1 in N) 0 
piniia seclnsaB (recl. !•) AL et ex pumas ed. m. rec. in P 
oontineas demat (D^nas AV si L) ergo 0 eorr. ? (jw« oontine; 
et Gerte si — contineas ? || 9 incessat H mcessit CT | temptabat 
A I fugerat proculcabatqiie A || 14 ut add. Heuise \\ U placito 
HB II 16 nt NR am. 0 j| 17 eniTr» — at illnm om. A [ securitate 
L I se NB om. 0 | iiidem Nß uidetur 0 corr. Moose \\ 18 ad NE 
19 illo LP I aeerbo et sanguinario AFLP || 21 ut Gertz et 08 
S3 obiectat AS abiectat F obiectant (abi. L) 0 | omn. rerum 
(rebus AFLP) noxior 0 corr. Koch | S4 homine (e eo; i B) VB 



Digitized by 



236 



L. A^KA}!)! SEIÜECAE 



testes facinorum ac vindices timeat, eo perductus, ut 
non liceat illi mutare tiio] es Hoc enim inter cetera 
vel Pessimum iiabet crudeiitas: perseverandum est nec 
ad meliora patet regressus; scelera enim sceleribas 
tuenda sunt. Quid autem eo infelicius, cui iara esse s 
8 malo necesse est? 0 miserabüeni illum, sibi certe! 
nam ceteris misereri eius nefas sit, qui caedibus ae 
rapims potentiam ezerenii^ qui suspecta sibi cuncta 
reddidit tarn externa quam domestica, cum arma metnat, 
ad arma coiit'ugiens, non amicorum iidei credens, noii lo 
pietati liberorum; qui, ubi circumspexit, quaeque fecit 
qnaeqne facturus est, et coiiiscieiitiani suam plenam 
sceieribus ac tormentis adaperuit, saepe mortem timet, 

4 saepius optat^ üiTisior sibi quam semeutibus. E con- 
trario is, cui curae sunt uniyersa, qui alia magis, alia i6 
minns tnetnr, nullam non rei publicae partem tam- 
quam std nutrit, indinatus ad mitiora, etiam, si ex 
usu est aoimadTertere, ostendens^ quam invitus aspero 
remedio manus admoveat, in cuius animo nihil hostile, 
lüliil eiit'rum est, qui poteiitiani suain placide ac salu- ao 
tariter exercet adpro)»are imperia sua civibus cupiens, 
felix abundft sibi visus, si fortunam suam pubiicarit, 
sermone adfabilis, aditu accessuque facilis, Toltu, qiü 
maxime populos demeretur, amabüis, aequis desideriis 
propensuS; etiam iniquis non acerbus^ a tota civitate ss 

5 amatur^ defenditur^ colitur. Eadem de illo homines 
secreto locuntur quae palam; tollere filios cupiunt et 
publicis malis sterilitas indicta recluditur; bene se 
meriturum de Uberis suis quisque non dubitat, quibus 

1 testes ac uindices fac. AVLF | niiidicet HB eorr. i». 

rec. in E | 5 autem meo HE | esse malnm FLP malum esse 
AS II 7 nam te (te exp. m. 1) N [ c(a)eteri NK |l 8 susceiita A || 
11 qinie fecit 8 mi. A || 14 E om. L [[ 15 /yis N < non^ alia 
JR.oss/>ach II 17 inclinatns A -tos 0 | et si A |1 18 inuitus A inuidua 
0 |j 20 salubriter APS 21 adprobaretN -are et Gertz [\ 22 publi- 
caret || 23 aduti HB corr. Fickert om. 0 || 25 et in. A | non 
add, Haase, om. 0 vix Hermes 1 86 de om. H aäd, m. i | S7 pala 
H et B übi m. rec. eorr, || 29 smsque non HB suis non 0 coir. a 



Digitized by Google 



DE CLEMENTIA LIB. L GAP. 14 



287 



iale saeculum ostenderit. Hic princeps suo beneficio 
tutas nüul praesidiis eget, arma omamenti causa habet 

Quod ergo officium eius est? quod bonorum i XIV 
parentium, qui obiurgare liberOwS non nuinquam blande, 

6 non nmnqnam minacitor solent, aliquando admonere 
etiam verl>enbus. Numquid aliquis sanus filium a 
prima offensa exberedat? nisi magnae et multae in- 
iuhae patientiam eviceruixt, nisi plus est^ quod iimet, 
quam quod damnat, non accedit ad decretorium sidlum; 

10 multa ante temptat, qoibus dubiam indolem et peiore 
iam loco posiiam rerocet; simul deploratum est, ultima 
ezperitnr. H&no ad supplieia exigenda per^enit^ nisi 
qui remedia consumpsit. Hoc^ quod parenti, etiam 2 
principi l'aciendum est, quem adpellavimus Patrem Pa^ 

15 triae non adulatiuue vana adducti. Cetera euiui cogno- 
mina honori data sunt; Magnos et Felices et Au^stos 
diximus et ambitiosae maiestati quidquid potuimus 
titulorum congessimus illis hoc tribuentes; Patrem 
quidem Patriae adpellavimus^ ut sciret datam sibi 

sopotestatem patriam, quae est temperantisflima liberis 
consulenB suaque post illos reponens. Tarde sibi pater 8 
membra saa abscidat^ etiam^ cum absciderit^ reponere 
cupiat et in abscidendo gemat cunctatus multum diu- 
que; prope est enim, ut libenter damnet, qui citoj 

86 prope est; ut iinque puniat^ qui nimis. 

2 totuß NKP |[ 3 Quid S || 4 pareatum AFLPS || 5 non 

minat solent S | 6 et uerb. A | aliquid NE | filios AL filium 
suum S I ad primam offensam AFLP || 7 otfen.<:i excendat ubi 

S I 8 euinct S | ubi S ü L i| 9 stillum NR ] 10 ante ex autem L | 
et pectoris L i] 11 loco iam AFLP ] po^ita NR | reuocet. Post- 
quam oiimia mmol deplorata sunt AFL [| 12 expleritur rasa 1 
B I ad agenda (ex S8.) suppl. P || 13 et pr. A || 14 appellamus S |; 
16 ducÜ B II 16 et ante aog. om. AFLP H 17 ambitLone A || 
19 sibi in pot. L || 80 temperatiBsima AL || 21 tarde sibi 
Affiieo^ tradis Ihi KB tradi sibi FLP tradat sibi A 1 98 re- 
pune cupiat NB j| 23 multus multa A || 86 68 IT 68 «i; et B | 
puniat U6l cito uel qui nimis 8 



Digitized by Google 



238 



L. ASISAEI SEl^CAE 



XYl Trichonem egnitem Romanum memoria nostra^ 
qnia filiam anum flagellis occiderat; populus graphiis 
in foro confodit; yix illum Augusti Caesaris aactoritas 

infestis tarn patnim quam filiorum manibus eripuit. 

2 Tarium, qui filiuin deprensum in parricidii consiiio 5 
damnavit causa cognita, nemo nun suspexit, quod con- 
tentus exilio et exiliu delicato Massiliae parricidam 
continuit et aimua üli praestitit, quanta praestare in- 
tegro solebat; haec liberalitas effecit^ ut, in qua civitate 
numquam deest patronns peioribus, nemo dubitaret^ 10 
quin reus merito damnatua esset^ qnem is pater dam- 

3 nare potuisset, qui odisse non poterat. Hoc ipso 
exemplo dabo^ quem conpares bono patri, bonum prin- 
cipem. Cogniturus de filio Tarius advocavit in con- 
Siliuiu Caesarem Augustum; venit in privatos penates, 15 
adsedit, pars alieni consiüi fuit, non dixit: ,,Inimo in 
meam domum veniat"; quod si factum esset, Caesaris 

4 futura erat cognitio, non patris. Audita causa ex- 
cussisque onmibus^ et bis, quae adulescens pro se 
dizerat, et bis^ quibus argaebatuTi petit^ ut sententiam so 
suam quisque scriberet, ne ea omnittm fieret, quae 
Caesaris fiiisset; deinde, priusquam aperirentur eodicilli, 
inraYit se Tarii, hominis locnpletis, bereditatem non 

5 aditoram. Dicet aliqoist ,^sillo animo timuit, ne 
videretur locum spei suae aperire velle fili damnatione."' 25 
Ego contra sentio; quilibet nostrum debuisset ad versus 
opiniones malignas satis fiduciae habere in bona con- 
scientia, principes multa debent etiam famae dare. 

1 TRLXOnem N Trixionem L Trixonem 0 | -R- AFL 
R. 0 II 5 Tarii A | dej)rehenBum 0 twr. N* j parcidio NB parricidio 
0 carr. Mg. \ ///exiho (e in rm.) A || 6 casa consilia AFL || 
7 exilio est et ex ülo del. A | deligato NB delegato AFL tn mg. 
f». i tn P I mansiliae VB || 9 Hic A | efficit HB || 10 nnmquom 
bis «er. V I dubitarit V | U is pater a> ipse (ipsa VB) ter 0 
ipse pater T jj 17 essit K dt | 80 petiit ? | 82 aparirentur 
H appararentnr (-rerentur B ra am. L*) 0 | codicelli AFLP* | 
23 se dare (sedari NR THrii corr. m. rec. in R) homini locupletis 
0 corr, a || 25 ueüi äü KB uelle in filü 0 || 26 con B^ 



Digitized by Google 



DE CLEMENTIA LIB. I. €AP. 16. le 239 



lurayit se non uditornm hereditatem. Tarius qtddem 6 
eodem die et aliemm heredem perdidit, sed Caesar 

libertatem sententiae suae redemit; et postquam ad- 
probavit gratuitam esse severitatem suam^ quod jirin- 
6 cipi Semper curandiim est, dixit relecrandum, quo patri 
videretur. Non cuUeum, non serpentes, non carcerem 7 
decxevit memor, non de quo censeret, sed cui in con- 
sUio esset; moUissimo genere poenae contentum esse 
debere patrem diicit in filio adulesoentulo inpulso in 

10 id scelus, in quo se^ quod proximum erat ab innocentia^ 
timide gessisset; debere iUiim ab nrbe et a parentis 
oculis snbmoYeri. 

0 dignum^ quem in consilium patres advocarent! 1 XVI 
0 dignum, quem coheredem innocentibus liberis seri- 

15 berent! Haec dementia principem decet; quocumque 
venerit, mansuetiora omnia faciat. Nemo regi tarn 
YÜis sit, ut illum perire non sentiat, qualiscumque 
pars imperii est. In magna imperia ex minoribus 2 
petamus exemplum. Non unum est imperandi genns; 

90 imperat princeps ciyibus suis, pater liberis, praeceptor 
discentibns, tnbunns yel eenturio militibas. Nonne 8 
pessimus pater videbitur, qui adsiduis plagis liberos 
etiam ex levissimis causis conpescet? Uter autem 
praeceptor liberalibus studiis dignior, qui excarniiicabit 

26 discipulos, si memoria illis non constiterit aut si parum 
agilis in legendo oculus haeserit, an qui monitionibus 
et verecundia emendare ac docere malitV Tribunum 
centnrionemque da saeymn: desertores faciet, qoibus 
tarnen ignoscitur. Nmnqmdnam aecum est gravius 4 

2 et alium F j| 3 adprobabit N 4 principis (-epis N) 
KR I 5 quo CO quod 0 | patrin AJL' [j 8 poenne NB f| 11 perentis 
Ii 13 patris B || 14 scribere NB J 15 cleineiiUam NE^ | ut 
quocumque A7LF ) 17 quaUflenmque <^est,> Gierig | 19 est H 
om. 0 I SS et ex A. I compesoat A | IJter HB ütmm 0 1 84 qui 
om. L I excamificat A || 86 oculos || 87 et recundia VB | 
malet Mg. \\ 28 centurionumque B^ | 89 ignoscetur Wsg, | Nma- 
quidnae VB nam dd, £hr. 



Digitized by Google 



240 



L. ANKAEI SEKECAE 



homiui et durius imperari, quam imperatnr animalibus 
mutis? atqui equnm non crebris verberibus exterret 
domandi peritus magister; fiet enim fonnidolosiis et 
6 contamaZy nisi eam blandiente tactu penntilseris. Idem 

facit ille venator^ quique instittiit catulos vestigia 5 
sequi quique iain exercitatis utitur ad excitandas vel 
persequendas feras: nee crebro illis minatur (contundet 
cnim animos et, quiclquid est indolis, conminuetur 
trepidatione (j^egenerij nee licentiam vagandi errandi- 
que passim coucedit. Adicias bis licet tardiora agentes 10 
iumenia, qp^e^ cim ad contumeliam et miserias nata 
sint^ nimia saevitia cogantur iugom detractare. 
XVn 1 NuUum aniinal morosiuB est, nulltun nudore arte 
tractaiidum quam bomo^ nnlU mi^s paroendimL Quid 
enim est stultius quam in iumentis qoidem et canibus 15 
erubeäcere iras exercere, pessima auiem condicione sub 
Jiomim hominem esse? Morbis medeniur nee irascunur; 
atqui et hic morbus est amim; möllern medicinam de- 
siderat ipsumque medentem minime iniestiira aegro. 

2 Mali medici est desperare^ ue curet: idem in iiS; quo- so 
nun animoB adfectus est^ facere debebit is, cui iradita 
Salus omnium est, non cito spem proicere nec morti- 
fera aigna pronuntiare; luetetur cum vitiis, resistat, 
alüs morbum suum exprobret^ quosdam moUi curatione 
decipiat citius meliusque sanaturas remediis fallentibus; » 
agat princeps curam non tantum salutis, sed etiam 

3 bonestae cicatricis. Nulla regi gloria est ex satva 
animadversione (quis enim dubitat posse?), at contra 

ö ille om. AFLP I quisque L | catulos om. L || 6 quique 
etiam L |I 7 contundetur e. ammus L |{ 10 ageutis NB g 11 con- 
tumelias AFP [ miseriam L 1 18 cogentur A cogantur V | de- 
trectare A7LF 1 18 animal om, LS | maiori 8 1 IS eandbus || 
16 iras ex. om. L | peesimam — conditionem H IT homine 
homineni Lps. bominem N homine (nomine L) 0 iubere homi- 
nem SrhnUess || 19 que om. P || 20 ne curet T et v. l. in L 
ne eures inec ures N) 0 del. Haast | is N his 0 |1 21 is KB 
om, 0 II 22 promittere F || 27 nullane regi« 



Digitized by Google 



DE GLEMENm IIB. L CAP. 17—19 241 



■ 

mazima, si yim saam continet^ si multos irae alienae ' 
eripuit^ neminem suae inpendit. 

Senris imperare moderate laus est. Et in man- i XVHI 

cipio cogitandom est, non quantum illud inpune possit 
pati, sed quantum tibi permittat aequi bonique ualura, 
quae parcere etiam captivis et pretio paratis iubet. 
Quanto iustius iubet hominibus hberis, mgenuis, lio- 
nestis non ut mancipiis abuti sed ut bis, quos gradu 
antecedas quorumque tibi non servitus tradita sit, sed 
tutela. Sems ad statuam licet confugere; cum in ser- 8 
Ynm omnia lieeant^ est aUqnid^ quod in hominem licere 
commune ins animantium yetet. Quis non Vedium 
FoUionem peius oderat quam serri sni, quod muraenas 
sanguine humano saginabat et eos, qui se atiquid 
oÜeuderant^ in vivarium, quid aliud quam serpentium, 
abici iubebat? 0 hommem mille moitibus dignum, 
sive devorandos servos obiciebat minaenis, quas esurus 
erat, sive in hoc tan tum illas alebat, ut sie aleret. 
Quemadmodum domini crudeles tota civitate conmon- 3 
strantur inyisique et detestabiles sunt, ita regum et 
iniuria latius patet et infamia atque odium saeeulis 
traditur; quanto autem non nasci melius fuit, quam 
numerari inter publico malo natos! 

Excogitare nemo quiequam potent, quod magis i TEL 
decorum regenti sit quam dementia, quocumque modo 
is et quocumque iure praepositus ceteris erit. Eo 
scilicet formosius id e>se magnificentiusque fatebimur, 
quo in maiore praestabitur potestate, quam nou oportet 

2 eripit A || 4 pati possit AFLP || 5 sed q. tibi possit. Sod 
quantum tibi perm. L | boni L || 6 et capt. A j et om. A | iubet 
quanto iustius (iustius Iiis AFLP) iubet quanto (tanto AFLP) 
iustius hom. 0 eorr. m iubet (quauto iust. hom. lib. i. b.!} non 
Gertz II 8 ut bis A bis 0 I gratu || 9 antecedas 4L ante cedat 
0 II 11 homine 0 j hie destnit A || 13 murenam L 1 14 se am, P || 
15 quod L II 17 murenes (i 88.) B || 18 habebat F |j 19 monstrantur 
8 quo monstr. L |j 20 detestabile NR ^! 22 melius om. NR fuit 
mel. L II 23 publica mala FLP || 24 exgitare N^ || 25 regendi | 
quibuscumque modis et S \\ 28 prestabit FLPS | pofc.] honore 8 

SusoAX orxBA l. 2 ed. Hoalat. 16 



Digitized by Google 



242 



L. AN]^A£I SENECAE 



2 noxiam esse, si ad naturae legem conponitur. Natui-a 
enim conmenta est regem, quod et ex aliis ammalibus 
licet cognoscere et ex apibus; quarum regi amplissimmD: 
cubile est medioque ac tutissimo loco; praeterea opere 
vacat ezactor aUenonun opemm, et amisso rege totum 5 
dilabitur, nee tunquam pkui imam patiuntur meliorem- 
que pugna qnaenmt; praeterea insignis regi forma est 

3 dissimilisque cetens cum magnitudine tum nitore. Hoc 
tainen maxime distinguitur: iracundissimae ac pro cor- 
poris captu pugnacissimae sunt apes et aculeos in 10 
volnere relinquuiit, rex ipse sine acnleo est; rroluit 
illum natura nec saeyum esse nec ultionem magno 
constataram petere tdumque detraxit et iram eins 
inermem reliquit. Exemplar hoc magnis r^bus in- 
gens; est enim illi mos ezercere se in parvis et ingen- 16 

4 tium rerum documenta in minima parere. Fndeat ab 
exiguis animaiibas non trahere mores^ cum tanto homi- 
nmn moderatior esse animus debeat, quanto vebementius 
nocet. Utinam quidem eadem homini lex esset et ira 
cum telo suo frangeretur nec saepius liceret nocere 20 
quam semel nec alienis viribus exercere odia! facile 
enim lassaretur furor, si per se sibi satis faceret et 

5 si mortis periculo vim suam efPunderet. Sed ne nunc 
quidem illi cursus tutus est; tantum enim neeesse est 
timeat; quantnm timeri Toluit, et manus ommnm ob- 
serret et eo qnoque tempore^ quo non captatur, peti 
se iudieet nullumque momentum inmone a meta habeai. 

2 commota L | eL om. LS jj 3 regia plissimum || 4 est e 
L I opere Mg, honoze VL honere 8 onere IT'O ll 5 regem |{ 
6 dil. examen T agmen adä. ^ | 7 regifl 8 | 8 tarn FPS | cma 
V^L* I niture | et hoc max. 8 hoc totam L 1 18 nltione II 
18 constituram F { detr.] doxteram 8 | eis 8 | 14 reUnquit | 
ingesßit; est Koch \\ 16 doc in min, (<ic. re) parere scHpf^i doc. 
(docimentäN -umentamE) min. ;irt2;ere (agere FL P) 0 urgere2^au|)^ 
dare re Bhr. doc. min. sparcrere Mg. procreare Skutsch propter 
clausulam || 19 hominum S | etj ut Haase \\ 21 exerceret P |j 22 laxa- 
xetur 7£ I et om. L ) 86 eo (o eo; a) K | petisse LP || 27 immuneam 
et (-ne amet VIP) habeat (habeat habeatH babeant B) 0 corr. ? 



Digitized by Google 



m Chm&^UA LIB. L CAF. 19 243 



Hanc aliquis agere vitam sustinet^ cum liceat innoxium 
aliis^ ob hoc secunmiy salutare potentiae ins laetis 
omxubus tractare? Errat enim^ si quis existimat tutum 
esse ibi regem, ubi niliil a rege tutum est; securitas 
5 securitate mutua paciscenda est. Non opus est in- 6 
struere in altum editas arces nec in adscensum arduos 
coUes emunire nec latera montiuni abscidere, multipli- 
cibus se muris turribusque saepire: salram regem 
dementia in aperto praestabit. Unum est inexpugna- 

10 büe munimentum amor civium. Quid puiciirius est 7 
quam Tiyere optantibus cunctis et vota non sub custode 
nuncupantibus? si paulum yaletudo titubavit, non spem 
hominum excitari, sed metum? nihil esse cuiquam tarn 
pretiosum, quod non pro salute praesidis sui conr 

16 mntatum Telit? 0 ne üle, cui contingit^ td sibi quo- 8 
que vivere debeat; in hoc adsiduis bonitatis argumentis 
probavit non rem publicain suam esse, sed se rei 
publicae. Quis hiiic audeat struere aliquod periculum? 
quis ab hoc non, si possit, fortunam quo quo avertere 

80 velit^ sub quo iustitia^ pax, pudicitia, securitas, dignitas 
florent, sub quo opulenta civitas copia bonorum omnium 
abimdat? Nec alio animo rectorem suum intuetur, quam, 
si di inmortales potestatem visendi sui faeiant, intueamur 
Tenerantes colentesque. Quid autem? non prozimum illis 9 

26 locum tenet is, qui ae ex deorum natura geiit, benefieus 
ac largus et in melius potens? Hoc adf ectare, hoc imitari 
decet, maximum ita haberi, ut optimus simul habeare. 

1 al. hanc L | agerem N K aegeram R - egram 0 || 2 ab hoc Bhr. \ 
potentia eius 0 || 3 erat j| 4 est S sed 0 sit Oertz \\ 5 pascenda 
S II 6 editas om. S || 12 n culpantibuä L j| 13 se metuiu N | 
nienilque F || 14 salutis V -tes B salute sui pr. P | praesidü L 

7 1 Ii vialit? sme L | ille T illo 0 [ eontigit F | ut adä, Bhr, 
(^t 0 felicem) „0 ne ilH luid contmgat! sibi . debet! . . 
rei p/' Gertz meritone, ülud cui c, s. q. v. debeaii? Schultesa 
omne quod illi c. s. q. evenire deputet? Erasmus o ne illo cui 
^coniti^ eontigit, sibi Thomas \\ 17 probabit Bhr. || 20 iiellit 
H II 21 floreret S |1 23 immortalem N || 24 proxum H || 26 haec 
im. L I aemulari Gertz || 27 habeare N habeatur 0 

16* 



Digitized by Google 



L. ANNAEl SENECAE 



XX I A duabus causis ponire priueeps solet, si aut se 
yindicat aut alium. Prius de ea parte disseram^ quae 
ipsnm contingit; difficUius est enim moderari^ ubi 

% dolori debetur nltio^ quam ubi ezemplo. Sapervacuum 
est hoc loco admonere, ne facile credat^ ut Yeram ex- s 
cutiat, ut innoceutiae faveat et, ut adpareat, non mi- 
norem agi rem periclitaiitis quam iudicis sciat; hoc 
enim ad iustitiam, non ad clementiam pertinet; nunc 
illum hortamur, ut maniiesie laesus animum in pote- 
state habeat et poenam, si tuto poterit, donet, si minus, lo 
temperet longeqae sit in suis quam in alienis iniurüs 

3 ezorabilior. Nam quemadmodum non est magni animi, 
qni de alieno liberalis est^ sed Uie^ qui, quod alteri 
donat^ sibi detrahit, ita dementem Tocabo non in alieno 
dolore facilem, sed eum, qui, cum suis stimnlis ez- is 
agitetur, non prosilit, qui intellegit magni animi esse 
iniurias in summa potentia pati nee quicquaiii esse 
gloriusius principe inpune laeso. 

XXI I ültio duas praestare res seiet: aut solacium adfert 
ei, qui accepit iuiuriam, aut in relicum securitatem. so 
Principis maior est fortuna, quam ut solacio egeat^ 
manifestiorque yis^ quam ut alieno malo opinionem 
sibi virium quaerat. Hoc dico, cum ab inferioribus 
petitus violatusque est; nam si, quos pares aliquando 
habuit, infra se Tide^ saiis Tindicatus est. Regem et n 
servus occidit et serpens et sagitta; serrarit quidem 

2 nemo nisi maior eo, quem servabat. Uti itaque ani- 
mose debet tanto munere deorum dandi auferendique 
yitam potens. In iis praesertim, quos seit aliquando 
sibi pa/r fastigium optinuisse, boc arbitrium adeptus so 

1 solent K | si det BU. || 8 uincat S | de ipsa FLP 1 6 et 
om. n9 I non KR ut non 0 | minorem (minore KB) magis 0 
corr. a> 1 10 si KS sin 0 || 12 exortabilior K exorab. iniur. FL | 
19 res praestare FLPS | potest aut S [| 20 uccipit LS* || 21 ageat 

NB II 23 hec quod dico L [[ 25 ut seruu? L \\ 26 seruos K j ser- 
uabit NB || 2t seniauit FLP | Uti oj ut 0 ] animos sedet L || 
29 pouens N* | iis N hia 0 \\ 30 <par^ fastxgium Finc. gui et 
al. simile f.; fastigio (fat. NB) 0 



Digitized by Google 



DE GLEMEimA ÜB. I €AP. 20-22 245 



ultionem inplevit perfecitque, qnantum yerae poenae 
satis erat; p^idit enim vitam, qui debet^ et, quisquis 

ex alto ad inimici pedes abiectus alienam de capite 
regnoque sententiam expectavit^ in servatoris sui glo- 

5 riam vivit plusque eins nomini coiitert incolumis, quam 
si ex oeiilis ablatus esset. Adsiduum enim spectaculum 
alienae virtutis est; in triumpho cito transisset. Si 3 
vero regnom quoque suum tuto relinqni apud eum 
potuit reponique eo^ imde deciderat, ingenti incremento 

10 snrgit laus eiua, qni contentus fait ex rege victo nihil 
praeter gloriam smnere. Hoc est etiam ex yictoria 
sna triumphare testarique niM se, qnod dignum esset 
Victore, apud victos invenisse. Cum dvibns et ignotis 4 
atque humilibus eo moderatius agendum est, quo mi- 

15 noris est adflixisse eos. Quibusdain libenter parcas, 
a quiljusdam te vindicare fastidias et non aliter quam 
ab animalibiis parvis sed opterentem inquinaiitibus re- 
ducenda mauua est^ at in iis, qui in ore civitatis 
serrati punitiqtie enmt, occasione notae dementiae 

ao ntendum est. 

Transeamns ad alienas imurias, in qnibns yindi- i XXn 
candis haec tria lex seeuta est, quae princeps quoque 
sequi debet: aut ut eum, quem punit, emendet, aut ut 
poena eius ceteros meliores reddat, aut ut sublatis 

25 malis securiores ceteri vivant. Ipsos facilius emendabis 
minore poena; diligentius enim vivit, cui aliqiiid integri 
superest. Nemo dignitati perditae parcit; inpunitatis 
genus est iam non habere poenae locum. Civitatis 2 
autem mores magis corrigit parcitas animadversionum; 

1 inplebit NB || 4 re^oque <s regioque NBF regio || 
5 eins in immiui N nomini eius FLP [ eolnmis N i| 6 si om. P' i 
7 triumphum fLP ) transisse 0 corr. w |i 10 contemptus F^L 
U praeto B || 12 qnod ex quoque L || IS nietodae FL || 14 mi- 
nores ir minor res Gertz 1 16 eos am. B 17 ab €tdd. i» | sed V 
et 0 IJ 18 is K his FLP || SS ut add. (o || 34 poenae KS^ | in 
sullatis L II 25 ipso K j emendabit L || 26 pona NB || 27 pascit 
N |] 28 poTKip H II 28 corripit FP corrupit L | paritas H | animad* 
uereiouem B^ 



Digitized by Google 



246 



L. AKNAEI SENECAE 



facit enim eonsaetadinem peccandi miiltitudo peccan- 
tium. et minus gravis noto est, quam turba damna- 
tionum levat, 6t severitos, quod mazimum remedium 
8 habet, adsiduitate amittit auctoritatem. Gonistituit bo- 
nos mores civitati princeps et vitia eluit, si patiens 5 
eoruin est, non iaiiiquam piobet, sed tamt^uam invitus 
et cum magno tormento ad castigandum veniat. Vere- 
ciindiam peccandi facit ipsa dementia regeutis- gravi or 
muito poena videtur, quae a miti viro constituitur. 

yxm 1 Pi^terea videbis ea saepe conmittii quae saepe lo 
Tindicantur. Pater tuus plures intra quinquemiium 
culleo iusuit^ quam Omnibus saeculis insutos accepimus. 
Multo minus audebaat liberi nefas ultimum admittere, 
quam diu sine legß crimen fuii Summa enim pru- 
dentia altissimi viri et rerum naturae peritissimi ma- is 
luerunt velut incredibile scelus et ultra audaciam posi- 
tum praeterire quam, dum vindicant, ostendere posse 
fieri; itaque parricidae cum lege coeperunt, et illis 
facinus poena monstrarit; pessimo vero loco pietas 
fuit, postquam saepius culleos vidimus quam cruces. 20 
2 In qua civitate raro homines puniuntur, in ea con- 
sensus fit innocentiae et indulgetur velut publice bono. 
Futet 86 innooentem esse civitas; erit; magis irascetur 
a communi frugalitate desciscentibus, si paueos esse 
eoB viderit. Periculosum est, mihi crede, ostendere» 
civitati, quanto plures mali sint. 

XXIV 1 Dicta est aliquando a senatu sententia, ut servos 
a liberis cultus distingueret; deinde adparuit, quantum 
periculum inmineret, si servi nostn numerare nos 

1 multitud N 1| 2 dampnatorum T \\ 3 securitas in ras. Lj| 
5 eluit Gertz eius 0 emendat ss. m. saec. XIII in V ernit 
Oronov; fort, pr., eluit eins || 9 amitti (i alt. ea; o B) BP 
10 Firopterea L' | U infra V || 16 andacia p. praeteriiet H 

18 cum T cum a 0 ii 19 monstra H corr. m. 1 |I 21 consessus 
KFP confessus L || 22 sit {ex fit?) P | ut ind. L || 24 fra^litate 
FL II 25 eos om. FL j crede PL* credere 0 || 26 malis indicta 
NK mali ^\ni Indicta 0 corr. Gronov || 27 a om. NB in Gronov j 
utj auL K il 29 numerari B 



Digitized by Google 



D£ CLEMENTIA LIB. I. CAP. 23^26 247 



coepissent. Idem scito metuendum esse, si nnlli ig]io- 
scitur; cito adparebit, pars civitatis deterior quauto 
praegrayet. Non minus principi turpia sunt multa 
Bupplicia quam medico multa funera; remissius impe- 
ranti melius paretur. Natura contumax est humanns 2 
ammus et in contrarium atque ardaum nitens sequi- 
turque fistcilius quam dudtur; et ut generosi ae nobiles 
equi melius faeiU freno reguntur, ita dementiam Tolun- 
taria innoccutia inpetu suo sequitur, et dignam putat 
civitas, quam servet sibi. Plus itaque iiac via pro- 
ficitur. 

Crudelitas rainime huiuaiiuiu nialuui est indigiiiim- 1 ] 
que tarn miti animo; ferina ista rabies est sanguiue 
gaudere ac yolneribus et abiecto bomine in silvestre 
animal transire. Quid enim interest, oro te^ Alexander, 
leoni Ljsimacbum obidas an ipse laoeres dentibus 
tuis? tnum illud os est, tua iUa feritas. 0 quam 
cuperes tibi potius ungues esse, tibi rietnm Ulum 
edendorum hominum capacem! Non exigimus a te, 
ut rnanus ista^ exitium f amiliar ium certissimum, uiii 
salutaris sit^ ut iste animus ferox, insatiabile gentium 
malnm, citra sanguinem caedemquR satietur; dementia 
iam vocatur, ad oecidendum amiciim mm camifex inter 
homines eligitur. Moc est, quare vd maxime abomi- 2 
nanda dt saeritia, quod ezcedit fines primmn solitos, 
deinde humanos, noya supplida conquirit, ingenium 
advocat, tä instrumenta ezcogitet^ per quae yarietur 
atque extendatur dolor, delectatur malis hominum; tunc 
iUi dirus animi morbus ad insaniam perrenit ultimam, 

3 rninu V || 7 dicitor N | ac nojaequi VIS dementia P 
elementiaN | uoluntariatii innocentiam P ][ 10 proficit L |1 18 ani- 
mali G-rrfs || 14 homini NK || 17 illud N ovl 0 j, 18 illura om. 
L |[ 20 ertissimaO unde (in\ exit. Skutsch \\ 22 clementiam uoc. 
NB dementia inuocatur B-Q carr. Bhr. g^i cum add.; clemens 
iam vocatur, si ad Feldtnann clementiam voca, ubi Haase 
Tocetur Gronov || 24 eligatur B' | maxima abhom. BFL || 
27 ut aäd. Gertg | ezcogit et VB ezcogitat 0 || 88 eztentatur 
HB I dolor et VLP | deiectetur 0 eorr, m || 88 iUe i 



Digitized by 



248 



L. AJSisAKI SEivECAE 



cum crudelitas versa est in voluptatem et iam occidere 

3 huiumem iiivat. Matura talera virum a tergo sequi- 
tur aversio, odia, venena^ gladii; tarn multis periculis 
petitur, quam multorom ipse periculum est, priYfttisque 
non numqnam consiliis, ams yero constematione publica s 
circumyenitur. Lena enim et privata pemicies non 
totas urbes moTet; quod late ftirere coepit et onmes 

4 adpetit, undique eonfigitur. Serpenies parrolae fallunt 
nec publice conquirontur; ubi aliqua solitam mensuram 
tranäit et in münstrum excrevit, ubi fontes sputu iuficit lo 
et, si adflavit, deiirit opteritque, quacumque mcessit, 
bailistis petitur. Posaunt verba dare et evadere pusilla 

ü mala, inorentibiis obviam itur. Sic imus aeger ne 
domum quidem perturbat; at ubi erebris mortibus 
pestilentiam esse adparuit, conclamatio civitatis ac fuga is 
est, et dis ipsis manus intentantur. Sub uno aliquo 
tecto flamma adparoit: familia vicinique aquam inge- 
Tuntj at incendium yastum et multas iam domos de- 
pastum parte urbis obruitor. 
XX.V1 1 Crudelitatem priyatorum quoque senriles manus so 
sub eertü crucis periculo ultae sunt; tyrannorum gentes 
populique et, quorum erat maium, et ei, quibus in- 
minebat, excindere adgressi sunt. Aliquando sua prae- 
sidia in ipsos consurrexerunt perfidiamque et inpietatem 
et feritatem et, quidquid ab iilis didicerant, in ipsos 25 
exereuerunt. Quid enim potest quisquam ab eo sperare^ 

8 Hatnra talem (et Natura talezn) Naturalem 0 

Nam talem m iuvat natnram. T. FMmann || 3 aversio^ P 
aeversio P*0 | odia i odiae HB odiosus 0 aversum ixuidiae 
FMmann || 4 patitur 0 cnrr ca patet Pinc. I qnam multor quam 

multomm N j| 8 pauolae N j| 9 conseqnuntur LP conpeqninmtur 
(-erentur R) 0 corr. Grut. \ aliqiiam FLP | mensiira N || 10 sputu 
Gertz putu N potui R potu 0 | inlecit FLP j| 11 et <(sata> Bhr. || 
12 et om. N II 13 obiam H I nae N uec 0 || 14 domus N corr. 
ff». 1 II 16 manibus HB | int.J H intenduntur 0 || 18 uastam H || 
91 genug (uel gS 88.) popuU et !• || 92 ü BL hü 7P | 83 ex- 
cidere FP || 94 ipsoB <o ipsis 0 | perfidiaque HB || 96 ob illia 
diceraut i. i. excuenmt HB ) 96 ab eo quisquam TL 



Digitized by Google 



DE CLEMENm ÜB. I. GAP. 26 249 



quem malum esse docuit? non diu nequitia adparet 
neC; quantnim iubetur^ peccat. Sed putft esse tutam 2 
erudelifiatem, quäle eius regnum est? non aliud quam 
captarum urbium forma et terribfles facies public! 

5 metus. Omnia maesta, trepida, confusa; voluptates 
ipsae timentur; non convivia securi ineunt, in quibus 
lingua sollicite etiani ebriis custodienda est, non specta- 
cula, ex qnibns materia criminis ac periculi quaeritnr. 
Adpareutur licet magna inpensa et regiis opibus et 

loartificum ezqnisitis nomiaibus, quem tamen ludi in 
carcere iuyent? Quod istud, di boni^ malum est occi- d 
dere, saevir^ delectori sono catenorum et dyium capita 
decidere; quocumque ventum est; multum sanguinis 
fimdere^ adspectu suo terrere ac fugare? Quae alia 

15 vita esset, si leones ursique regnarent, si serpentibus 
in nos ac noxiosissimo cuique animali daretur potestas? 
lila rationis expertia et a nobis inmanitatis crimine 4 
damnata abstinent suis, et tuta est etiam inter teras 
similitudo: honim ne a necessariis quidem sibi rabies 

90 temperat, sed externa suaque in aequo habet, quo plus se 
ezercitat^ eo «na^äor. A siugulorum deiade caedibus 
in exitia gentium serpit et inioere tectis ignem, aratrum 
yetustis urbibus indueere potentiam putat; et unum 
oecidi inbere aut alterum pamm impeiatorimu credit; 

ssnisi eodem tempore grex miseromm sub ictu stetit, 
crudelitatem suam in ordinem coactam putat. Felicitas 6 

1 appareret (app, neq LP^ 0 corr. m (F ?) paret Tlfrf || 
2 quam tur (t ex nN)NR I iubetur Mrt. uidetur 0 || 3 rrudflitam 
NB j quäle ein? o) quare ius NK quare ins (iis L) Q [j 4 terri- 
bilis II 6 tiüietur || 7 constituenda P || 8 periculis (s exp. 
N) NB II 10 ludere in FLP || 11 iubent 0 c(yrr, B* || IS c^uodcum- 
que H ) 14 aspecto N || 15 tut (a sb) K || 17 exp. VB inexperta 
0 1 IS inter feras om. F || 19 lio (mm 9», m. 1) ne V moram ne 
H morum. Apud homines autem ne 0 | sibi post temp. 7L jj 
20 86 exercitat,<^eo incitat^ior. A Gertz se xercitatiora W cxer- 
citatiora 0 plus saeviit ex. JBhr. \\ 22 aesicia STB ( serpere 
FLP II 24 autj ad L j credat NB |1 25 sub ictu Grut. subiectu N 
subiectus 0 || 26 ordine FLP 



Digitized by 



250 L. ANNA£I S£N£CA£ D£ CLEM. LIB. I. CAF. 26 



ilia multis saLutem dare et ad vitam ab ipsa morte 
revocare et mereri clementia civicam. NuUum orna- 
mentum principis fastigio dignius pulchriusque est 
quam flla Corona ob eiyes fierratos, non hostiUa arma 
detracta yictis^ non earruB barbarorum sanguine cmenti, 5 
non parta beUo spolia. Haec diyina potentia est gre- 
gatim ac publice servare; inultus quideiu occidere et 
mdiäcretos iucendi ac ruinae poteutia est. 

8 dementia N -tiam 0 | ciu. non potest. Niillum FLP | 
ormentum N || 4 coronä L || 5 uictus P | Imrbarum N barbarom 
B II 6 parte B j| 7 quideni NB autem 0 i| 8 incendii FLP 

Hb. ANNEX: senece: declementia j libkr. i. explicit I JSb. 
LIBXS. n. FBUCITEB. | TIDE CLBMEKTU, BCBXBEIt H EZPUCIT LIBBB 
PBUnrS BB CLBMEHTU (AD HBBOKBIC CBSABBH odd, P) DfCIPlT LIBBE 
8BCTBDY8 BP itC, 



Digitized by Google 



L.ANNAEI SEXECAE 



AD 

NEEONEM CAESAEEM 

DE CLEMENTIA 

LIBEB n 

Ut de dementia scriberem, Nero Caesar, una me 1 1 
vox tua maxime conpulit, quam (^go nun suie ad- 
miratione et, cum diceretur, audisse mommi et deinde 
aliis uarrasse, Yocem geuerosam, magui auimi^ magnae 

5 lenitatiS; quae non conposita nee aUeius auribus data 
subito erupit et bomtatem tuam cum fortuna tua 
litigantem in medium adduzit. AnimadverBurus in 8 
latrones duos Buirus praefectus tuus, yir egregius et 
tibi principi natus, exigebat a te, scriberes^ in quos 

10 et ex qua causa auimadverti velles; hoc saepe dilatum 
ut aliquando iieret; instabat. Invitus iuvito cum 
chartam protulisset traderetque, exclamasti: „Vellern 
Utteras nescirem!" 0 dignam Tocem, quam audirent 8 
omnes gentes^ quae Romanum Imperium incolunt quae- 

16 que iuxta iaeent dubiae libertatis quaeque se contra 
viribus aut snimis adtollunt! 0 vocem in contionem 

1 VIDE V I scribem HB ( 3 me memim F || 4 aliuB B 
et ex corr, B | 5 lemtatis L ) 6 subito data VLP | enxpuit B 
eripuit B crcj^ idt 0 corr. ? || 9 prinoipintus H pr. notus 0 
corr. 3frt. || 12 tulUset L || 14 xomanorum L 1 15 lacecent B || 
16 in om, B^ 



Digitized by Google 



252 



L. ANNA£X S£N£CA£ 



omniiun mortaliiim mittendam, in cuius verba prin- 
dpes regesque iorarent! 0 vocem publica generis 
humani innocentia dignam, cui redderetnr antiquiim 
4 illiid saecoluml Nunc profecto conBeniire decebat 
ad aeqnum bonumque expnlaa alieni cupidine^ ex 5 
qua omne animi malum oritur, pietatem integrita- 
temque cum fide ac modestia resurgere et vitia diu- 
turno abusa regno dare tandem feüci ac puro sae- 
culo locum. 

II 1 Futurum hoc, Caesar, ex magna parte sperare et 10 
eonfidere übet. Tradetur ista animi toi mansnetudo 
diffimdeturque paulaidm per omne imperii corpus, et 
cuncta in similitadinem tuam formabuntur. A capite 
bona yaletado: inde omnia yegeta sxmt atque erecta 
ant languore demissa, prout animus eorum rivit autis 
marcet. Erimt cives, eront socii digni hac bonitate, 
et in totum orbem recti mores revertentur •, parcetur 
2 ubiqQe iuanibus tuis. DiuÜus me morari liic patere, 
non ut blandum auribus tuis (nec enim hie mihi mos 
est; maluerim Teris nti'endere quam placere adnlaudo): 20 
quid ergo est? praeter id, quod bene f actis dictisque 
tuis quam familiarissimum esse te cupio, ut, quod 
nunc natura et inpetuB est, fiat iudicium, illud mecum 
considero multas voces magnas, sed detestabiles, in 
yitam bumanam per^enisse celebresque volgo ferri, uts& 

1 princeps H |1 2 iurarent T inramento K iuramento K 
iuramentum faoia-nt 0 | pnblicam 0 corr. g || 3 innocentiam KP | 
dignam, <^dignam^ Gmi. \\ 6 <^et)> expulsa Gerts \\ 6 omnem NR |l 
7 Bürgere FL [ diumo 0 cojt. S |1 8 dare post saec. f LP || 
U confitere HB confiteri 0 corr. Lps. \ licet Wsg. \\ 12 omne 
inme imp. KB omne immaae Boaabat^ \\ 18 tni ^ ) 14 i&de 
onmia cod. Erasmi in omnes 0 omnes ^corporis paxtes exit; 
omnia^ Gertz valet. hominis: cetera veg. SchuUess \ negetata 
est L II 15 viget Erasmus || 16 marcescit. Et erimt FLP j ac 
bon. NKF^ II 17 parcentur NE {| 18 ubqiuie N | me memorari 
L I hic g hiiic (hinc L) 0 immorari huic /voci^ p. Mg. 
19 bladum N blandiar T || 21 praeter L pr(a)e 0 nisi T [ 
S4 sed] se HB 



Digitized by Google 



DE CLEMEMTIA ÜB. H. CAP. 2-4 253 



illam: ^oderint^ dum metuant'^, quoi Graecns versus 
sÜDÜis est, qui se mortuo terxam misceri ignibus 
iubet^ et alia huius notae. Ac nescio quomodo ingenia 8 
m inmam et inyisa materia seonndiore ore expresseront 

5 sensus vetemeiites et concitatLK^j nullam adhuc vocem 
audii ex bono lemque ammosam. Quid ergo est? ut 
rarü, invitus et cum magna cunctatione^ ita aliquando 
scribas necesse est istud, quod tibi in odium litteras 
adduxit^ sed^ sicut facis, cum magna cunctatione, cum 

lomultis dilationibus. 

Et ue forte decipiat noa speciosum clememtiae i m 
nomen aUquaudo et in contrarium abducat, Tideamus, 
quid Sit dementia qualisque sit et quos fines liabeat. 
Olementia est temperantia animi in potestate ulci- 

15 scendi vel louitas superioris adversus inferioreai in 
constituendis poenis. Plura proponere tutius est, ne 
una finitio parum rem eunprehendat et, ut ita dicam, 
formula excidat; itaque dici potest et inclinatio animi 
ad lenitatem in poena exigenda. lila finitio contra- 2 

M dictiones inveniet, quamyls maxime ad verum accedat^ 
si dixerimus clementiam esse moderationem aliquid ex 
merita ac debita poena remittentem: reelamabitur nullam 
virtutem cuiquam minus debito facere. Atqui hoc omnes 
intellegunt clementiam esse, quae se flectit citra id^ 

25 quod merito constitui posset. 

Huic contrariam inperiti putant severitatem; sed i IV 
nulla virtus virtuti contraria est. Quid ergo obponitur 
ciementiae? Crudelitas, quae nihil aliud est quam 

l efr, ad 1 12, 4 || 2 fr, adesp. 513 (430) Nau^. 

1 C£uoiJ quod HB cui 0 j| 2 est eius^ qui ? J 3 ing. inmauia 
(imm.) et i. m. seeimdiori (-dlora HB fec. T) ez^. OT eorr. Lps. * 
VDL Oda, Mg. || 6 andini FL 1 10 magnis P || U Et om» FLP At 

Haase || 12 adducat L || 16 nec NB || 17 difßnitio LP || 18 excedat 
L II 19 lenitudinem S | difruiitio v. h in L \\ 20 -dictionis 
RFLP I innenet 'S inuenietur FP et ex -itur iL | quauis N | 
proxime CFWMueJler \\ 22 meiita HIß materia 0 || 23 miuui 
irs I haec L || 25 possit L 



Digitized by Google 



254 



L. ANNAEI SEl^CAE 



atrociias aniini in ezigendis poenis. ^Sed quidam non 
exigont poenas, cradeles iamen sunt, tarnquam qui 
ignotoa homines et obyioB non in conpendiimiy sed 

occidendi causa occidimt nec interficere content! sae- 
viLiiit, ut Busiris üle et Piocrustes et piratae, qui 5 
captos verberant et iu ignem vivos inponunt." Haec 
crudelitas quidem; sed quia nec ultionem Requitur (non 
enim laesa est) nec peccato alicui irascitur (nullum 
eniju autecessit crimen)^ extra finitionem nostram cadit; 
finitio enim continebat in po^s exigendis intempe-10 
rantiam animi. Possnmns dicere non ease hanc cnide- 
litatem, sed feritatem^ cui Toluptati saevitia est; possu- 
mus inflaniam yooare: nam yaria sunt genera eins et 
nullum certius^ quam quod in caedes hominum et 
lancinationes pervenit. lUos ergo crudeles vocabo, qui 15 
puniendi causam habent, modum non habent, sicut in 
Phalari, quem aiunt non quidem in homines icnocentes, 
sed super bumanum ac probabilem modura saevisse. 
Possumus eü'ugere cayiilatiouem et ita tinire, ut sit 
crudelitas indixAtio aidmi ad asperiora. Hanc dementia 90 
repellit longe insaam stare a se; cum fiereritate iUi 
convenit. 

Ad rem peHanet qnaarere boc loco^ quid sit 
misericordia; plerique enim ut yirtutem eam laudant 

et bonum hominem vocant misericordem. Et baec 25 
Vitium aniuii est. Utraque circa severitatem circaque 

« 

2 poenis B || 5 usuris NB osyria 0 Busiris 88. B' Sinis et 
Siri^ I proclnste^ P proclus FL I pilate NE || 6 captus N | 
inintJin uiuiis N || 7 quidem <[videtur^ Mg. || 8 peccator (-tomm 
L) 0 corr. g qui et peccatori |j 10 fin. enim Mg. finitionem NR 
i|uae fijaitionem 0 | exigentis N | intemperautia NBP || 12 uolup- 
'tatls seu uitia NB || 15 lancinatioms JfB laniationeB VP lamen- 
tationes L || 16 sicuti Phalarim 8iet^ 1 17 agnnt HB quem a. ' 
om. F |j 19 sit] sed N se B || 20 indi^paauo L | clementiam NB l| 
21 iongius Stare 0 longe iubet stare Cr&rtz 1. iussam ire 3f^. 1 
nam severitatem 0 corr Erasmus ] ille NB || 22 conneTiire ad 
rem certum ent. Pertinet FLP ][ 25 bono N ] misorn mdium NK 
unde bonam mentem £hr. | Haec autem FLP At haec JBÜ, 



Digitized by Google 



m CLEMENTIA IIB. n. CAF. 6 



256 



clementiam posita sunt^ quae yitare debemns; per 
9pe6/m emm seoerüatis in cruddikäem incidimuSf per 
specim dementiae in misericordiam. In hoc levioie 
pericolo erratnr^ sed par error est a yero reeedoitiiim. 

5 Ergo quemadmodum religio deos colit, superstitio violat, i V 
ita clementiam niansuetudiiiernque omnes boni viri prae- 
stabnnt, misericordiam autem vitabunt; est enim vitium 
puöilli animi ad speciem alienonim malorum succidentis. 
Itaque pessimo cuique tamiliahssima est; anus et 

10 mulierculae sunt, quae lacrimis nocentissimorum moyen- 
tur^ quae^ si liceret, carceram effiingerent. Miseri- 
cordia non causam^ sed fortunam spectat; dementia 
rationi accedit Sdo male andire apud inperitos sectam 2 
Stoicomm tamquam diiram nimis et minime principibns 

16 regibusque bonum daturam consilium; obicitur iUi, 
quod sapientem negat misereri, negat ignoscere. Haec, 
si per se ponantur, invisa sunt; videntur enim nuUam 
relinquere spem humanis erroribus, sed omnia delicta 
ad poenam deducere. Quod si est, quidnam haec 3 

» scientia^ quae dediscere kmnanitatem iubet portumque 
adversus fortunam certissimum mutao auxilio dudiit? 
Sed nuUa secta benignior leniorqne est, nulla amantior 
hominmn et commmiis boni adtentior, ut propositnm 
sit nsni esse et anzilio nec sibi tantiua, sed unirersis 

S5 singalisqne consnlere. Misericordia est aegritndo animi 4 
ob aiienarum miseriarum öpecieiu aut txistiiia ex alienis 

1 per — incidimus suppl. Gertz, ex parte iam ^ aliiqm 11 
3 In holeuiore N |1 6 ego WK || 6 mansuetudinem quem NE || 
8 malorum om. 0 | succedentis 0 || 10 sunt roul. FL | mouentir 
H -ntis B II 11 carcere HB || 18 accidit 0 | audiri LP || 14 nimis 
duram FLP || 15 datura c. (-ur ac. N) HB | ob. enim illi FLP || 
16 couod I IB spem leL FLP 1 19 quidnam icnpsi quidni 0 
quid miM BMttm | quidni b. <sit> sapientia Gertz q. h 
^damnatur)> sc. Skutsch | 80 dedicere (did. B) HB discere 0 || 
21 miitui auxilii vel mutuum auxilium ]jps, \ concludit L claudit 
P II 23 communibus FLP | boni'^ 0 s exp. m. i in H | ut cui S || 
24 uisui P I et Gertz ut NEP aut FL | auxilio esse P | tatum 
H II 26 singularibusque L || 26 tristitiam (-ciam P) 0 corr, ? 



Digitized by Google 



256 



L. ANNA£I S£N£CA£ 



maiis eontracta^ quae accidere inmereatibus credit; 
aegritudo antem in sapientem virum non eadit; Serena 
eins mens est^ nee qniequam incidere poteet, quod 
iUam obdacai Nilulque aeque hominem quam magnus 
animus deoet; non potest autem magnus eaae idem ac 5 
6 maestus. Maeror contimdit mentes^ abicit, contrahit; 
hoc sapienti ne in suis quidem accidet calamitatibus, 
sed omnem fortunae iram reverberabit et ante se 
franget; eandem semper faciem servabit, placidam, in- 
concussauiy quod iacere non posset, si tristitiam re- 10 
ciperet. 

VI 1 Adice, quod sapiens et providet et in expedito 
consilium habet; numquam autem liquidum sincerum- 
que ex turbido yenit. Tristitia inhabilis est ad dispi- 
ciendas res, utilia ezcogitanda^ periculosa yitanda^ aequa 15 

aestimanda*, ergo non miseretur, quia id sine miseria 
2 animi non fit. Cetera omnia, quae, qui iniserentur, 
volo facere, libens et altus animo faciet; succurret 
alienis lacrimis, non accedet; dabit manum naufrago, 
exuli hospitium, eeenti stipero, non hanc contumeliosani, ao 
quam pars maior horum, qui misencordes Tideri Yolunt, 
abicit et fastidit^ quos adiuYat^ eontingique ab iis 
timet^ sed ut homo homini ex communi dabit; donabit 
lacrimis matemis filium et catenas solvi iubebit et 
ludo eximet et cadaver etiam noxium sepeliet, sed u 
8 faciet ista tranquilla mente, voltu suo. Ergo non 

1 contracta Grut. contra 0 | accedere KB | credet 0 j 
2 cadet ser. 'enim eins FLP \\ 5 magus esse K | ac maestus 
Haupt ac mf^tiis NB si metus et 0 || 8 cont. si mentem FLP | 
obicit NR obducit et 0 corr. ? subicit Mueck \\ 7 ho B | 
sapieutiä N || 8 reuerberauit NB |i 9 seruauit placida NB J in> 
ooncussa B U 12 ac proa. 0 corr. ^ || 14 Yeniet Skwtsch \ inE. V 
inhabitabUis 0 | est om. VB | desp. FP || 16 ut illa VB ut 
üle 0 eorr. a | ezcogitando FLP | periculosa N | aequa Cfrvt, 
aeque (equ§ P) 0 H 16 miseretur N -eret 0 | id ? et 0 |I 17 quae 
qui Crnit. qii(a)eqiie 0 H 18 solent facere Grut. \ alius 0 corr. 
Lps. I animi JBkr. \\ 19 uaufragio N || 20 hopitium N || 21 qua 
I» I uid.] espp L {i 22 contigique NBL | ab his FLP || 24 iubebat 
B* uidebiL L jj 26 illa L 



Digitized by Google 



DE Cr.F.MKNiIA LIB. H. CAP. 6. 7 257 



miserebitur sapiens, sed succurret, sed proderit, in 
cominime auxiliiim natus ac bonum publicum, ex quo 
dabit cuique partem. Etiam ad calamitosos pro por- 
tione inprobandoaque et emendandos bonitatem suom 
spennittet; adflictis Yero et forte laborantibus miüto 
Ubentias subyemet. Quotiens poteiit, fortunae iater« 
cedet; nbi enim opibuB poliiis uteiar aut Tiribus, quam 
ad restitnenda^ quae casus inpiilit? .Yoltnm qnidem 
non deiciet nec animum ob crus alicuius aridum aut 

10 paimosam maciem et imiixam baculo senectutemj cefce- 
rum Omnibus dignis proderit et deorum more calami- 
tosos propitius respiciet. Misericordia vieina est mise- 4 
riae; babet enim aliquid trakitque ex ea. Inbecillos 
oculos esse scias^ qui ad alienam. lippitudinem et ipsi 

16 sabfundimtur^ tarn mebercules quam morbum esse, non 
hilaritatem, Semper adridere rideatibus et ad onmium 
oseitatioiieiii ipsum quoque ob diduoere; miaericordia 
Titium est animonim nimis miseria payentiam; quam 
si qnis a sapiente exigit, prope est, ut lamentationem 

jo exigat et m, alienis funeribus gemitus. 

„At quare non ijs^oscet?'' As^edum constituamus i VII 
nunc quoque, quid sit venia, et sciemus dari illam a 
sapiente non debere. Venia est poenae meritae remissio. 

1 miseretnr L || 2 pubi. bonum ILP || 4 inprobandos FLP j 
et om. L [j 5 pro mittet L ^pervenire^ perm. Shitsch \ forte Bhr. 
coli. 16,3 fortis HB fortius 0 sortis culpa Haase fatis Feldniait)) 
6 proderit L | intercidet BFLF H 7 aut u> au 0 I (j^ui ad f'LP y 
• qnae canais F | 9 deiecit 0 oorr. a | ob — senectatem am, FL | 
obötisati cmiiB aredmn aut panndiam ^»aiiiio iam B e corr. N) 
obatraBit causa renim in paimosam P corr. Haase || 10 maciem 
K aciem B faciem P | imioxam K imioxiam B inobnoziam P 
corr. Gronov || 18 Imbecilles PS |f 14 seias N [ lipit. aliam S 
15 quam om. FL || 17 eatitationem NE estimationem 0 corr. (o \ 

mi8.] mia (hoc uno loco) N Ita 0 jj 18 pallentinm S }' 19 a^sap. S ' 
exßiM/git N jj 20 in add. oj | gemitibus HK || 21 ignosceret L 
Agedum tmtavi uacuam 0 uacuum est dicere T uacuo animo 
Mg. ignoscat, dicam Finc. ign. <(sapienB nec dabit^ veniam? 
fiMteft I tS ueaiam 0 corr. cd (F 9) \ ut sciamus FLP | dari L 
daire 0 ) 38 Bapientem V | uaeni (a «.) H | debit(a)e FLP 

SanoAS ovsEA I. 9 «4. HotStt«. 17 



Digitized by Google 



2ö8 



L. AKKAEI SENECAE 



Hanc sapiens quare non debeat dare, reddunt rationem 
diiitius, qnibus hoc propositura est; erro \it bre viter 
tamquam in alieno iudicio dicam: ,^i ignoscitur^ qui 
puniri debuit; sapiens autem nihil facit, quod non 
debet, nihil praetermittit^ qnod debet; itaqae poenarn^ s 

2 quam exigere debet, non donat. Sed iUad. qnod ex 
yenta conseqoi Tis, honestiox'e tibi Tia tribnet; parcet 
enim sapiens, consulet et oorriget; idem faciet, quod, 
si ignosceret, nec ignoscet^ quoniam, qui ignoscit, 
fatetur aliquid se, quod ficri debuit, omisisse. Ali- lo 
quem rerbis tantum admouebit, poena non adficiet 
aetatem eius eiiieDi labilem intuens; aliqueTU inyidia 
criminis manifeste laborautem iubebit incolumem esse, 
quia deeeptus est, quia per vinum labsus; hostes dimittet 
salyos, i^quando etiam laudatos, si honestis causis 15 
pro fide, pro foedere, pro libertate in bellum acciti 

d sunt. Haec omnia non yeniae, sed clementiae opera 
sunt, dementia Uberum arbitrium habet; non sub 
formula, sed ex aequo et bono iudicat; et absolrere 
illi licet et, quanti vult, taxare litem. Nihil ex bis 20 
facit, tamquam iusto minus fecerit, sed tamquam id, 
quod constituit, iustissimum sit. Ignoscere autem est, 
quem iudices puniendum, non punire; venia debitae 
poenae remissio est. dementia hoc primum praestat^ 
ut, quos dimittit, nihil aliud illos pati debuisse pro- ss 

1 debet 8 | malim reddant | racione N {| 2 ut del. Mg. | 
breoe aut t. L | S ei o ^ 0 om. L(eiT qui ign. ei) g 5 sq. deuit — 
debit — debit N || 6 illum 0 corr. o n 7 ms honestior (-stio B) 
et (t exp. N) tibi uia (uiam B) KB iustum est et tibi uitam 
0 I tribuit 0 I parcit (i in ras. m. IN) 0 [| 8 consulet H -lit 0 j 
corriget N -git 0 | item 0 mir. g | facit j| 9 qui] si L [ qui 
iprnoscet N II 10 se] sed NB j Alium — alium Skutsch || 12 in- 
uidiae 0 corr. w [j 13 criinine FLP j manif. om. FL j uidebit L || 
14 per uitium L | demittet NBF || 15 honestos || 17 sunt 
sunt N II IS eint || 19 exquo HB | 80 quati 0 qnaado L 1 
tazari HB | 81 ininm VB 1| 28 igiuwcere 1 cognoseere 0 |] 

83 iuä VB iadicat 19 oiderit Y | denitae BB | 85 dimittet 
VBIi* I pronuntiat 0 corr. 9 



Digitized by Google 



DE CLEMElNiilA LIß. II. GAP. 7 269 

nuntiet; plenior est quam venia, honestior est. De 4 
verbo, ut mca iert opinio, controversia est, de re qui- 
dem convenit. Sapiens multa remittet, multos paruni 
sani, sed sanabilis iii^nniii servabit. Agrieolas bonos 

6 imitabitur, qui non tantum rectas procerasque arbores 
colunt; iliis quoque^ quas aliqua depravayit causa, ad- 
minicula, quibus derigantur^ adplicant; alias circum- 
cidnnt, ne proceritatem rami premant, qttasdam infirmas 
yitio loci nutriunt, qiubusdam aliena umbra laboraQti- 

10 bns caelum aperiont. Videbit, quod iDgeniam qua 5 
ratione tractandum sit^ quo modo in rectum prava 
flectantur." * * * 

1 est ergo q. u. et hon. De FLP || 4 sani (o sane (sauet 
rasa t B) 0 | seruauit HBP | bonas Q 6 iUis FL illi 0 | 
deprauabit O eorr. o» 1 7 deiipantiir H teigaatar 0 erigantur T 
dirigantur ? 1 9 nicio LP mto 0 | al. menbra L || 10 caelu V | 
ap. Sic sapienfl oidebit T 1 11 in fieotom (infl. B) VB 

EXPL LIBBB. Amni ASENBO H IXPLICIT LJSBB. U. DB CLBNBHTIA B 

Nulla subsmpüo m FLP 



17* 



Digitized by Google 



Hildehcrtus Ceno)nanensis ep, I 3 (CLXXl 145 
Mign.): De dementia quoque compendiosa pnneipihtis 
capitula Seneca evigilavit, in quilms ideo hrevitatem 
dilexit non obscurcmy ut niagnis occu^patos legere non 
taederet, Ea igUur pro ie et ad te sttscepta suscipe at~ 5 
gue recardare, quae dudum didiceris ex te et per te. 
Pauca ea sunt: 

Clementiae est aliqnid ultrici detrahere sententiae. 
Quisquis nihil reatus inpunitum relinquit, delinquit. 
( 'uljia est tütaiii persequi culpam. Imnisericordem pro- lo 
fitetur, cui quicquid licet, übet. Item: Gloriosa virtus 
est in principe citra punire quam liceat. Virtus est 
ad yindictani necessitate trahi, non voluntate venire. 
Magnum quid et divinum sapit offensus ciemens. Item: 
Bonus princeps neminem sine poena punit; neminem 15 
sine dolore proscribit. Bonus princeps ita crimen in- 
sequituT; ut quem punit, hominem reminiscatur. Bern: 
Bonus princeps sibi dominatur, populo serrit^ nullius 
sanguinem coutemnit: inimici est, sed eius, qui amicus 
fieri potest; nocentis est, sed hominis. Cuiuscumque 20 
sit, quia iiüii potuit dare, crimen putat auferre. Ideo 
quouens funditur, confunditur. 

Hoc fragmentum deteocit OFosshach (cfr. „Disquiaif r?-e 
kenecae ßUi scriptis" p. 83 et ,^J)€ Senecae philosophi Ub/orum 
recensione" p. 112), qui novas quoque collationes codicum trium 
— * Beffmensis 236 saee. XIII (E) et PhÜlippicorum, qui BeroUni 
nunc eumt {cfr, HofndsehnfkiiwerM, tom. XII n, 182 et 183), 1734 
saee, XII (B) et 2005 saec. XIII (P) — benigne mihi tranemieit. 

a Seneca om. £P \ uigilauit (m mg. iiulgauit^ ante pri- 
maw u supra v. tres litt, eras.) 7? nigilant (11 el ni .9s> P iitil- 
gauit B corr. Rosshach || 4 dilexi P (j 6 didicisti R l| 9 dt relin- 
quit peccat i2 Ii 10 prosequi R |[ 15 sine paenitentia Rossbcwh 



Digrtized by Google 



INDEX NOMINVM 



Academia VI 11, 1 
(Accius): Ätr. fr. V p. 181 

Bibh^ d. I 12, 4 II 2, 2 
Achaeis ius integrum Anto- 
nius reddiderat v 16, 6 
Achilles timidus est? IV 27, 2 
Actiacum mare cl. I 11, 1 
Aebutius Liberalis 11^ 1 
ni,l 6,1 30,1 1111,1 
ö,lIVl,13,131,lV 
L_3 VI1,1 6^ 12J^ 41, 1 

42, 1 vn 1, 1 

M. Aelius vd. Marius Nepos 
Aeneas vicit patrem ITT 37, 1 

pium Aenean VI 36, 1 
Aeschines pauper auditor 

Socratis I 8^ 1 ; 2 
Aetna maiore vi agitata m 

37, 2 super solitum ardens 

VI 36, 1 
Aglaie I 3, 6 

M. Agrippa IE 32, 4 VI 32, 2 ; 

Alcibiadis par divitiis ani- 
mus I 2 

Alexander Macedo I 13, 1 
latro gentiumque vastatorl3, 
3 urbem cuidam donabat II 
16j 1 Alexandro locupletior 
Diogenes V 4, 4 cfr. 6, 1 in 
litore maris rubri VII 2, bsq. 
felix temeritas I 13, a VII 
3, 1 leoni Lysimachum obicit 
ci. I 26, 1 



Allobrogum cohortes V 16, 1 

Allobrogicu8Fa^»i*»lV30,2 

Alpes V 16, 1 

L. Annaeus Seneca IV 8, 

Annius PoUio IV 31, 4 

anonymi: 
com. Rom. Fall. fr. Zü p. 

Ribb.^ I 2, 1 
ibd. Zi II 5, 2 
trag. Graec. fr. adesp. 613 
(430) Nauck. cl II 2, 2 

Antigonus praemium belli 
ad patrem transtulit III37,3 
ab A. Cynicus petit talen- 
tum II 17, 1 

Antonianae partes II 25, 1 

M. Antonius in^atus etc. V 
16, 6 apud Babirium poetam 
VI 3, 1 consul d. I 9, 1 pro- 
scriptionis edictum dictarat 
cM 9, 3 

Apollodorus VII 19, 5 

Arcesilas 11 10, 1 Arcesilai 
exempliim II 21, 4 

Archelaus rex V 6, 2; ß 

Arrhidaeum Providentia re- 
gno inposuit IV 31, 1 

Aristides, cu»iustitia nomen 
dedit IV 27, 2 

Aristippus delectatus un- 
guento Vn 25, 1 

Aristogitonem et Harmo- 
dium Vn 15, 2 

Ariston pater PlatonisUlS^^'d 



d by Google 



I 



INDEX NOMINVM 



362 

Arruntius captandonim te- 
stamentornm artem profes- 
8U8 VI 38j 4 

Asia V IL 2 VI 31, 6j 12 

AsinioB clementiae suae de- 
bebat Augustus cl. 1 10, 1 

Athenae VI 38, 1 

Athenienses VI 37, 1 VII 4,3 
Harmodium et Aristogito- 
nem tyrannicidas vocant 
VII 15, 2 

Augustus Octavii filius III 
32,5 divus A. 115,5 1127,1 
m 27, 1 d. I 1^ Gi 11, 1 A. 
Caesar II 11, l^ 26, 1 III 27, 
1—4 cZ. I 15, Ij 3^ 4i 6 bo- 
nus princeps cZ. I 10, 3 Tri- 
chonem eripuit cl. I 16, 1 
divi A. iudicium 1 1^ 5 eins 
clenientia UI 27^ 1 cl. I 10, 
Ii 2j 3^ 11, 1 in Cinnam cl. 
I 9, 2—12 Fumium U *25, 1 
Lentulum II 27, 1 ; 2 RüTum 
m 27, 1—4 Tarii filium cl. 

I 15, 2 — 7 filiam relegavit 
Vr32, 1 cfr. cZ. I 10, 3 in 
adulescentia arsit cl. 1 11, 1 
iüBidiis M. Antonii latus 
petierat cl. I 9^ 1 

Augustos diximus cl. 1 14, 2 

Bellonae aedes cl. I 12, 2 
Benacus lams IV 6, 3 {ex 

Bion omnes sacnlegos esse 
argumentis colligit VII 7, 1 

M. Brutus an debuerit acci- 
pere ab divo lulio vitam 

II 20, 1—3 . 

Burrus praefectus cZ. II 1, 2 
Busiris cl. II 4, 1 



Caepio cl. 1 9, ß 
C. lulius Caesar Corfinium 



obsidebat III 24, 1 Pompei 
victor V 16, 6 ex veteranis 
quid am causam dicebat apud 
divum lulium V 24, 1—3 
M. Brutus ab divo luUo 
vitam accepit II 20, 1 — 3 

C. Caesar (CaligöTa) dedit 
vitam Pompeio Penno II12, 1 
occidit Graecinum lulium II 
21, 5 sanguinis humani avi- 
dissimus IV 31, 2 Demetrio 
ducenta donavit VU 11, Ij 2 

Caesar omnia habet VII 6, E 
se induit rei publicae c2. 1 4, ä 

Caesar vd. eUam s. v. Augu- 
stus, Nero, Tiberius 

Callistratus VI 37, 1 

Cambyses VE 3, 1 

Camillus desertor est? IV 
27, 2 Camillum in exilium 
misit res publica V 17, 2 

Campanorum fines VU 4, 3 

Capitolium expilari iubet 
Bion Vn 7, 2 

Cares V 6, 1 

Catilina ingratus V 16, 1 
victor V 17^ 2 exulavit post 
C. Cicero V 17, 2 

M. Cato ad 3Iarcum filium 
fr. 13. Jordan V 7, 6 

C a 1 0 n i populus Romanus 
praeturam negavit V 17, 2 

Charis I 3, 10 4 4 

Chrysippus Virt, 2, frag- 
menta I3,8j9 4,1^4 II 
17, 3 |;6, 3 III 22, 1 

Cicero VII 6, 1 exulavit post 
Catilinam V 17, 2 

Cicero filius consul IV 30, 2 

Cicerones Augustus clemen- 
tiae suae debebat cl. 1 10, 1 

Cimbricis caedibus V 16, 2 

L. Cinna consul IV 30, 2 de- 
latum est L. Cinnam insidias 
struere cl. 1 9, 2—12 

Claudius I 15, 5j ß plures 



r 



INDEX NOMINVM 



263 



culleo insoit cl. I 23^ 1 ad 
eum spectat etiam VI 19, 
2—4 

Claudins Qnadrigarius in 
duodevicesimo annalium (fr. 
m Peter) lü 23, 2 

Oleanthes 

fr. 91 Pearson V 14^ 1 
„ m „ VI 11, 1 
„ Sa „ VI 12j 2 

Cocceios ex adveraariorum 
castris conscripsit Augustus 
d. I 10, 1 

Oollina porta V 16, 3 

comicus vd. anonymi 

Corfinium Caesar obsidebat 

m24 

Corinthii Alexandro per le- 
gatos gratulati sunt I 13, 1 

Coriolanus ingratus est V 
16, 1 

Oossi te (Cinnan)) ferent? cl. 
19, lö 

CriBpus Passienus I 16, 6 

(CuriuB) Vn 7, 6 

CynicuB ab Antigono petit 

talentum II 17, 1 Demetrius 

Cynicus VII 1, 3 
C y p r i imperi om Antigonas 

patri tradidit III 87, 3 
Cyrus Vn 3, 1 

Decius mortem timet?IV27,2 
Decii morte patriam serva- 
verunt VI 36, 2 

Deillios {vd. codd.) ex ad- 
veraariorum castris conscri- 
psit Augustus cl. I 10, 1 

Demadea Atheniensis VI 38, 1 

Demaratus Lacedaemonms 
VI 3r, 4—12 

Demetrius Cynicus VH 8, 2 ; 3 
dicta eius VII r, 3—7 2, 1 
9, 1—10, ß IT, Ii 2 

Diogenes per medias Mace- 



donum gazas nudus incessit 

y 4, 3 c/f . 6, 1 
Dionysius maior cl. I 12, 1 
Domitius Corfinii tenebatur 

incluaus III 21 servatus a 

Caesare ihd. 
Domitios clementiae suae 

debebat Augustus cl. I 10, 1 
Doms librarius VII 6, 1 
Livins Drusus VI 34, 2 



Caepionem Egnatius secutus 

est cl I 9, ß 
(Ennius) ann. fr. 286 M. IV 

27, 2 

Epicurei, delicata et umbra- 

tica turba IV 2, 1 
Epicuro quae maxima felici- 

tas videtur IV 4, 1 redden- 

dum est Epicuro testimo- 

nium III 4, 1 

/r5(?4 ?7s.IV4,l 19,1 VII81,3 

„ 435 „ in 4, 1 
Euphrates III 29, 4 
Euphrosyne I 3, 6 
Eurynomes filias Gratias I 

3, 9 Eurynomen ihd. 



Fabius AUobrogicus IV 30, 2 
Fabius cunctando restituit 
rem IV 27, 2 Verrucosus IV 
30, 2 eins dictum II 7, 1 
Fabius Maximus te (Cinnam) 

feret? d. I 9, lö 
Fabius Persicus, cuius oscu- 
lum etiam inpudici deno- 
tabant IV 30, 2 pecuniam a 
F. P. missam non accepit 
Graecinus n 21, 6; 6 
Fabii trecenti IV 30, 2 V 3, 2 
Felix cognomen cl. 1 14, 2 
Flaminius circus V 16, 5 
Furnius Auguatum demeruit 
II 25, 1 



dby Google 



264 



INDEX NOMINVM 



Gallia V 16, 5 c/. I 9, 2 
Gallicis bustis debitas in- 

ferias V 16^ 1 
Gallus VI 19, 4 GalU VI 19, 

2i ^ 

Germania V 16, 5 
GermanicuB pater (C. Cae- 

saris) IV 31^ 2 
C. Gracchus instituit segre- 

gare turbam suam VI 34, 2 
Graecia VI 31^ 2^ 8^ 11 
Graecinus cfr. lulius 
Graecus I 4^ 1 Graeci V 6, 1 

Graecis emancipatus I 3_, ö 

Graecus versus c2. II 2, 2 
Gratiae. I 3, 2—4, ß 
Grumentum cum obsideretur 

ni 23, 2 
Gryllus Xenophontia pater 

m 32, 3 



Harmodius et Aristogiton 

Vn 15, 2 
Haterius captandorum testa- 
mentonim artem professus 
VI 38, 4 
Hecaton/r. XTFow^erl 3^ 
„ XJI „ ni8,2 
„ XIII „ n21,4 

„ XIV „ nriM 

„ XV „ VI 37,1 

Hercules IVS, 1 nihil sibi 
vicit 1 13, 3 Herculis vestigia 
sequens Alexander I 13, 2 
Vn 3, 1 Herculis vis invicta 
IV 8, 1 Herculi civitatem 
dedimus (Corinthii) I 13, 1 

Hesiodusi^Äeofir. ÖÖ9I3,6^1D 

Hispania V 24, 1 

Hispani VI 19, 2 Hispana 
machaera V 24, 3 

Homericus sacerdos V 26, 4 

Homerus: ^läfi V26,4 
Ä 269 I 8, 7j lö 

Horae I 3^ 9 



(luliam) filiam relegavit Au- 
ffustus VI 32, 1 cfr. d. 1 10, a 

lulius vd. Caesar 

lulius Graecinus, quem C. 
Caesar occidit, pecuniam a 
Fabio Persico missam non 
accepit IL 21, 6 ; 6 

luppiter Optimus Maximus 
Ton ans Stator IV 7^ 1 levis 
filiae Gratiae I 3, 9 4j 4 

Lacedaemonii vetant suos 
pancratio decemere V 3, 1 
apud Lacedaemonios fuit 
corium forma publica per- 
cussum V 14, 4 Lacedaemo- 
nius Demaratus VT 31, 4 

Lacones VI 31, 5 

Larius lacus FVöjS (exVerg.) 

Cn. Lentulus augur H 27j 1 

Lepidum quam diu mori 
passus est Augustus cl. 1 10, 1 

Lepidus Salvidienum secutus 
est d. I 9, ß 

Liber pater IV 8, 1 Liberi 
vestigia sequens Alexander 
I 13, 2 VII 3, 1 

Liberalis vd. Aebutius 

Li via uxor (Augusti) cl. 1 9, ß 

Titus Livius VII 6, 1 

Livius Drusus instituit segre- 
gare turbam suam VI 34, 2 

Lucius IV 8, 3 

Lynceo similem aciem rV27, 3 

Lysimachum leoni obicit 
Alexander cl. I 25, 1 

Macedo quidam IV 87, 1 
Alexander I 13, 1 Macedo- 
num rex Alexander V 6, 1 
Philippus IV 37, 1 gens III 
6, 2 gazae V 4, 2 Macedonas 
V 6, 1 

Maecenas VI 32, 2; 3i 4 eiu$ 
dictum rV 36, 2 



d by Google 



INDEX NOMINVM 



265 



Magnus cognomen ch I 14. 2 

vd. Pompeius 
Marne rcus Scaurus consulIY 

31^ a 

Manlius vicit patrem impe- 

riosuin III 37, 4 
C. Marius ad consulatus a 

caliga perductus V 16, 2 
Marius (M. Aelius codd.) 

Nepos praetorius II 7^ 2 
Maro ex notis illius temporis 

vestigatoribus III 26, 2 
Marsorum praetor Vettius 

m 23, 5 
ad M a r s y a m c ottidianus con- 

cursus VI 32, 1 
Massilia cl. I 15, 2 
Maximus vd. Fabius 
Mercurius I 3, I IV 8, 1 
Messalas clementiae suae 

debebat Augustus d. 1 10, 1 
[Militio (?) homo fortis ac 

strenuus V 24j 2 vd. app.] 
Mucius proditor est? IV 27, 2 

Mucio manus in hostili ara 

relicta VII 15, 2 
Munda V 24. 3 
Murena Lepidum, Murenam 

Caepio secutus est d. I 9, 6 
Musa est apud Homerum 

Thalia I 3, lü 



Nepos Marius praetorius II 7, 2 
Nero Caesar d. I t, ü 11, 

2^ 3 II 1, 1 2, 1 eitis dictum 

cl. II 1, 2 
Nilus VI 7, 3 

Occidens VII 3^ 3 
Oceanus VE 1^ 5 2, 6 
Octavius utrum maius bene- 

ficimn dedit fiüo HI 32, 6 
Onesicritus in oceano prae- 

missus explorator VII 2, 5 



Oriens I 13, 1 VII 8, 3 
rOsiris ci. n 4, 1] 
Ovidius; am. iyi4,l 
met. LlMsqq. V 16,3 
• XIII 801 Vn 23, 1 

Padus Vi 19, 1 
Pasithean appellavit Home- 

rus I 3, I 
Crispus Passienus I 16, 5 
Paulus te (Cinnam) leret? 

cZ. I 9, lü 
Paulus praetorius III 26, 1 
Pausanias IV 37, 3 
Penn US vd. Pompeius 
Peripatetici V 13, 1 
Persae V 6, 1 
Perses VI 31, 11 
Persica servitus II 12, 2 reg- 

num Persicum VII 3, 1 
Persicus vd. Fabius 
Perusinae arae cl. 1 11, 1 
Phalaris Vn 19, 5^ I cl. II 4, 3 
Phidias II 33, 2 
Philippus Macedonum rex 

IV 37, Ij 2^ 3 38, 1; 2 
Phryxianae vestes 13^1 
Piaton ni 32, 3 VT, 5 VI 11, 

Ii 2 eins dicta IV 33, 1 

VI 18, 1 
a Poenis captus Regulus V3, 2 
Annius Pollio IV 31, 4 
Vedius Pollio cl. 08, 2 
Cn. Pompeius Magnus in- 

gratus V 16, 4 Pompeivictor 

V 16, & Pompei nepotem 
Cinnam cZ. 1 9, 3 cfr. IV 30, 2 

Sex. Pompeius twmiilVSO, 2 
Pompei alii IV 30, 2 
Pompeio Penno C. Caesar 

dedit vitam II 12^ 1 
Porsina V 16, ß VU 15, 2 
Praenestina arx V 16, 3 
Procrustes cl. II 4, 1 
Punicum bellum VI 36, 2 



dby Google 



266 



INDEX NOMINVM 



Pythagoricns quidam VIT 

Quadrigarius vd, Claudius 

Babirius poeta fr. 3. Baehr. 
VI 3, 1 

Rebilus consularis II 21, 6 

Regulus captus V 3^ 2 

Rhenus m 29, 4 

Rhodiis ins integrum Anto- 
nius reddiderat V 16, S 

Roma VI 36, 2 

Romanorum acies IV 7, 1 

Romanus civis V lö, 3 cruor 
c2. 1 11, 1 eques cl. I 15, 1 
Imperator HI 23, 5 VII 7, ö 
(Curius) populus V 16, 4 cl. 
11,5^1 9jlÖ 10j2 Romana 
pax c2. I 4^ 2 Romanum Im- 
perium m 33, 3 37, 1 c?. n 

1, 3 Romani cives cl. 1 12, 2 
ducea V 16, 1 equites VII 
12, a mores III 23, 2 reges 
Tl6, 6 Romana (omnia codd.) 
funera V 16^ 2 
Ruf US vir ordinis senatonilQ 
'27^ 1 

Rntilius innocentiae pre- 
tium tulit in Asia latere V 
17, 2 cfr. VI 37, 2 

SalluBtius IV 1, 1 
Sallustiumex adver sariorum 

castris conscripsit ch I 10, 1 
Salvidienum Lepidus secu- 

tuB est c/. I 9, 6 
S a r d e 8 , maxima Asiae civitas 

VI 31, 12 
Scaurum veterem illum sena- 

tus principem FV 31, 5 
Mamercus S c a u r u s consul 

IV 81, 8 
Scipio servavit in proelio 



patrem III 33, 1 Romani im- 
perii defensor HI 33, 3 Sci- 
pioni» pater III 33, 3 Sei- 
pionem dimisit res publica 
V 17, 2 nihil debet Roma, si 
Pumcimi bellum aluit VI 36, 1 

Seneca IV 8, 3 

Sericae vestes VH 9, ß 

Servilii te (Cinnam) ferent? 
d. I 9, lö 

Sicilia d. I U, 1 

Siculi iuvenes vexere paren- 
tes 8U08 m 37, 2 VI 36, 1 

Soerates m32, 3 V 4, 3 6, 1 
VHS, 2 24, Ij 2 Socrati Pia- 
ton agit gratias V 7, 5 So- 
erates et Aeschines I 8, 1 
9, 1 Socratem Archelaus rex 
rögavit ut venire t V 6^ 2 — 7 

Sophroniscum Soerates ex- 
pirare non patitur III 32, 3 

luppiter Stator IV 7, 1 

S toi GUS: ex institutione Stoi- 
ca se egisse II 20, 2 ex pa- 
radoxis Stoicae sectae II 31,1 
duos ex constitutione Stoica 
accipe ingratos IV 26, 2 
Stoici malum ac stültum 
nullo vitio vacare dicunt 
rV 27, 2 prodesse nemo ho- 
mini malo potest, ut dicitis 
Stoici V 12, a quidam Stoici 
V 7, 2 Stoiconim secta tam- 
qusün dura cl. II 5, 2 

circa Sucronem talum ex- 
torsit (Caesar) V 24, 1 

L. Sulla patriam dürioribus 
remedüs sanavit V 16j S 
tyrannus cZ. I 12, 1 Septem 
milia contrucidari iussit 
(V 16, 3} d. I 12, 2i 3 

Tarius filium damnavit cl. 1 
' 15, 2—6 

Tarquinius II 20, 2 



dby Google 



INDEX NOMTNVM 



Thalia I 3, 6; lü 
Thermopylarum angusta VI 

3t, 6 
Thracia V 6, 1 
Tiberius Caesar III 26, 1 V 
25, 2 rogatus a Nepote Mario 
II 7^ 2i 3 8, 1 Tl. Caesaris 
prima tempora cZ. 1 1, ß sub 
Tib. Caesare accusandi rabies 
ni26, 1 
Tiburtinum IV 12, 3 
luppiter Ton an 8 IV 7, 1 
tragicus vd. anonymi 
Trichonem equitem Roma- 
num populus graphiis con- 
fodit I 15, 1 
Tnsculanum IV 12, 3 



Vedius Porno d. I 18, 2 
Veneri datas comites Gratias 
I 3, 9 

Vergilius: ed. IL6.sqq.IV 

g, 1 158 Vir 5, 2 
II 45 sq. yill«! 
Uäsq. IV 5, 3 



267 

g, IV 13^17^1 
5X2 d. I 4, 2 
A. IV 317 sq. VII 25, 2 
373 VII 25, 2 
653 V 17, & 
V 162. sq. VIT, 1 
FJ fi5 Vn 14, 5 
(846 IV 27, 2) 
XII II VI 41, 2 
Vn 23, 1 
Verrucosus vd. Fabius 
Vestales virgines I 3, 1 
Vettius (Vettenus codd.) prae- 
tor Marsorum III 23, 5 



Xenophon filius Grylli HI 
32, 3 

Xerxes cum bellum Graeciae 
indiceret VI 31, 1—11 



Zeno cum quingentos denarios 
promisisset IV 39, Ij 2 So- 
craten, Chrysippum, Zeno- 
nem VII 8, 2 




B. G. TEüBNEß ^ LEIPZIG. 



Ausgaben griechischer und lateinischer Schriftsteller. 

la. Biblioiheca scriptorum Ghraecorum et Romanorom 

Teubneriana. [8.] 

JHMa BuBialung hat dl« Aufgabe, dto gmamten aooh TOzIiaadaiieB BnaagniaM 

der griechischen und rötniachen Literatur in neuen , wohlfeilen Ausgaben zu veröffent- 
lichen, soweit dies zn Gunaten der WiBBensubaft oder der Schule wünschenswert ist 
Die Taxle der Aasgaben beruhen auf den Jeweils neuesten Ergebnissen der kritisohea 
Forschung, über welche die beigefügte adnotatio critica, die sich teils in der praefatio, 
teils anter dem Text befindet, Auskunft gibt. Die Sammlung wird ununterbrochen 
fortgeeetst werden tind fn den frflher erschienenen Bänden durch neue, Terbeseeele Am» 
gaben stete mit den Fortsducikteii der Wiseeneoha ft Sduitt au halten anohen. 

Die Sammlang nmfaßt zur Zelt gegen 400 BSnde zum Preise TOn ca. 1?00 ^»rk, 
die bei einmaligem Bezüge zum Torsegspreise ron ca. 900 Hark abgegeben werden* 

Alle Aneg^jhen elnd aach gleichiäBig geechtackyoll geh— den känflichl 

Textausgaben der grieehisohea «ml latolsisohea Klassiker. 



ft. GrleohiBclie SchriftateUw. 

Aellanl de nat. anim. 11. XTIl, rar. hist., 

epUtt., fragmm. Bec. B. Horcher. 

S TOlL JC 9.— 10.05. 
Tnria htatorln. Bee. & Her eher. 

je —.90 1.80. 
Aeneae eomneiitarias pollareettcM« Beo. 

A Hug Jt 1.76. 
Aeschluis oraiiones. Ed. Fr. Blase 

Bd. min. JL l.dO t^SS. 
Bd. nator (a. Index). 

.fC s.— 8.60. 
■ Itenuned.Bi.Vynnke. «dC*— .90 

1.30. 

▲eschyli tragoedlae. Ed. H. Weil 
JC 1.50 2.— 
Einzeln jede TtagOdie (Agamemnon. 
Ghoöphorae. Bnmemdee. Feme. Prome- 
thena. Septem o. Th. SivpUees) 

^ ^.80 —.60. 
[ 1 Seholla in Penat. Bee. O. Dftbn- 
hardt. Jt 3 60 4.S0. 
Aeaopicae fabulne, Bec. 0. Halm. 

— .90 1.80. 
Alcxandri Lyeopol. e. Hanieh. Bd. A. 

Brinkmann. JC 1. — 1«86. 
Aljrpinss f. Hnaloi 



Inaereoatts eandna. Bd. ▼.Boa«. Bd. IL 

JL 1.— 1.40. 
inarltlMt e. Bnolld. anppL 
Andoctdls oratfonet. Bd. Vv.Blnea. Xd.IL 

Jt 1 ^0 1.60. 
Annae f •mnena« Alexlaa. Beo. A. Belf f er- 

soheid. 2 voll. Jt 7.60 8.60. 
Aaenymai de ineredibillbaat a. Mytho- 

graphi. 

Anlhologla Oraeca epigr. Palat. e. Slan. 
Ed U. Stadtmneiler. 
YeL I: Pal. 1. I— TI (Plan. 1. Y-^TH). 

M 6.— 6.60. 
Vol n. P. 1 : PaL L TU (Plan- L m). 
Jl. 8.^ 8.60. 

lyriea s. lyr. Oraeo. rell. Edd. Bergk- 

Hiller-Crusius. JC 8.— 3.60. 
Antonlnt, H. Aorel., eommentarr. 11. XII. 

Ree I Stich. Jt 1 HO e.iJO. 
Antoninns Liberalis: s. Mythographi. 
Apoltodorl bibltotheea. Bee. I mm. 
Bekker. JCl — l.:t0. 

Bd. B Wagner: siehe Mjtho- 

graphi. Tot. I. 
Apollonias Pt r^aens (cum comraontariia 
antiqnis). Ed. et Lat. interpr. est L L. 
Helberg. 8 woH JC lO.-* 



Die fetten Ziffern versteliea sieh für febundene Ejcemplare. 

^ Digitized by Google 



8 



Antgilwm gnMldaolMr und l»tiiinlttihtr SdurÜlitellw. 



ApollonU Bbodii Aryttiiaatt««. Bm. B. 

MerkeL JC 1,— 1.40. 
ippUBi hlMt. BOM. Bd. Ii. Kead«ll- 

•ohn. 9 TOlL 9.— 10«^ 
ArchlmedU Opera ontsliu IBd. LXi.Kti- 

berg. fl TolL JL 18.— 19.80. 
ArfttMM ftd PknomUli «fitUd*^ «et. 

d« ver» LXX interpr. tMtlm. JSd. V.WMd- 

l*ad. 4.— 4.60. 
Altetopteall 0MMMilM. Bd. Th. B« r gk. 

i TOlL 

YoLI: AfihMB., Benitos» Kabes, YespM, 



Bfaueln iades Stftök «it —.45 —75. 
Arittotelii de partlb. antm. 11. IT. Bd. 

B. Xi»iigkftrei. JC l.m 2.20. 
4» Mi« p—tltm L Bm. W. CliYlst. 

B|yrti€a.'B«e.O.Pr»akLU^l.öa 1.80. 
— ' tum Nieomaclieft» ^i. Xr. 8««e- 

mihL JC 1.80 2.10. 

de ooelo et de genemtione et eomiB« 

Beo. 0. Pr»iiil. JC 1.20 1.60. 
qnM feruntnr de colorlbBB, d« Mdibl* 

iibaB.plij«io(^uomonicA. Beo.O.Pr»ntL 

JC _.eo — .00. 

poUtie«. Bd.Fx SuismUl. Bd. m. 

.«S.40 9.80. 
magn» moriyUto* BM>yil.8«lBaiiaL 

^ 1 20 1.00. ^ 

de tkulmm IL III. Bee. Ontl. Bi*bl- 

I.SO 1.60. 

[ — ethle* BwdmilftJ Bvd«iBi Bhodil 
ethloa. AdL de Tirtatttag «t Vlllli !• 
Vec. Fr. SuBemi hl 1.80 fi.lO. 

an rhetorie». Bd. A. Boemer. Bd. II 

^ g.60 4.— 



CoO. 



JC Ä.40 a.80. ^ 
. — qvl fbveb. Ubror. IteginMita. 

T. Boae. J?: 4.80 6.— 
oeoOBOnici. Bec. Fr. SuBomlhl. 

quae fenmtttr de plBBtli, de mlrib. 

aaeenltoU, meoltBBleB, de ÜBele laiiee., 
Tratonm iltaB tt Bomtna, de Heiftso 
XeBophane Govfls. • Bd. O. Apelt. 

8.— 3.40. ^. . , 
pBTfB Baturali«« Bm. Gnit Blelil. 

JL 1.80 2.10. ^ 

IJtiXiteia l4f^t}rai(ov. Ed. Fr. BÜß 

Bd. IIL JCl.SQ 2.10. 

: B. a. Mnfiici 

ArrUnl AnAba&i.s. Kec. üar. Abioht. 

JC 1.20 1.30. Mit Karte Ji 1 50 
scripta minor«. Edd. Hercber- 

Ebcrhard. JL l.bO Ü.'JO. 
Aihennei dipnosophiüt. 11. XY. Ree. G. 

Kaibel. S voll. Ji 17.10 18.90. 
Autolycl de sphaera quae BiovetBr 1., de 

ortibtts et occaKibus II« II. Ed. Fr. 

Uultsch. JL 3.60 4.— 



Bakrtt U^mjm Aetopea«. B«o. O. C r u ■ i u s 

Aoo. fabuL dactyl. et lamb. relL Ignatli et 

aX. iestraat iamb. reo. a C. Fr. Mueller. 

£d.maior. UIC 6.40 6.— 
BBbrll Ikbulae ieiepeme. Bea<XOt«Biiie^ 

Bd. minor. JC l.— 4.60. 

Bd. F. O. S«liBeid«witt. 

BaechlB«: ■. MneicL [M —.60 1.— 
Baechrlldli carutlaA. Ed. Fr. Blafi 

UiC 2.40 t.96. 
BatraehomfOinaelilAS a. Hymni Home- 
Bio: t. BaoolioL [riet 
BleoiTBBUMhia: Eadooia Auguata. 
Baf ouforvin GraeeoraBi Theoerlki, Bioala, 

HoaoM roU^uia«. 3*0. H. L. Abretta. 
—.60 1.— 

CalllBtcl de Tita 8. Bypattl 1. Bdd. aem 

pbiloL Bonn, sodal«*. JC t.*— 8.48. 
CaaalanaH Bassum: e. Geoponica 
Cebetia tabala. Bd. 0. Praeohtar. 

JC —.80 —.00. 
Ckronica niinora. Ed. C. Frick. VoL I 
Aoo. Hlppoljrtl BOBUiBi praetor Canomein 
PaiAalem fragmBi. ehronoL «1(6.60 V«40. 
Claudianl carmlna : «.BudociaAugnsta- 
daoBiedla de mota aireBlarl etrporBm 
«MUllimB IL TL Bd. H. BUgUt 
JC 2.70 8.20. 
GoUBlhaat a. Trypbiodoma. 
CmvM «MOtoglät flcaeeae 

Beo. 0. Iiang. 1.50 2.— 
Gorpaaealui poeaii epleae Graecaa ladt- 
timdM. Bdd.Bva»dt«IWB«lita«iB 

2 faecc. JC fi. — 7.— 
Deatadest «. Binarobut. 
Bametrll €]rdOB. da oOBtemB. uorte ar. 

Bd. Ht. DodcelmÄnn. vf£ 1.— 1.40. 
DemeetbenU oratlones. B«oo.&. DludorC- 
BlaAw Bd. maior. [Mit adnot. otit.] 
8 voU. [Je 2 40 3.—] JC 7.20 
Ed. minor. [Ohuö die aduot orit] 8 tqU. 
Cje JC 1.60 2.—] .^4.60 8«— CO pavtaa. 
je ^ - 75 1.10.] 

Vol. 1. Para 1. Olynthiacao III. Phi- 
lippica L De pace. Philipp ica IL 
De Halonncso. De Gberaoneaa Phi- 
Uppicao m. rv. AdTarvaa Plillippl 
epiatolam. Philippi oiüstola. De con- 
tributione. De symmoriia. De Bbo- 
diorum Ubortate. De Meg^opolMk 

De foedoro Alexandri. 

— L Pars 2. De oozoaa. De falaa legar 

tione 

— IL Pars 1. Adverwua LeptinerrL 
Contra Ttf»«^»^"«- Adveraas Andro- 
tiobem. AdTewua ArlitoeffaliiB. 

• — II. Pars AdverBus Timocratem. 
Adyeraut Ariatogitonem II. Adveraua 
Apbobnm HL Advenas Onetorem IL 
In Zenothemin. In Apatnrinm. In 
Pbormionem. In Lacrituui. Pro Phor> 
aiione. In PanfcaesMiBBa« Xi^ 
raachum. In Boeotum da 
Lu Boeottim de dote. 



Di6 ftitten Ziffern yeistelien sich fäc 



IBS MXJSW 

Digitized by Goog 



1. 



DraiMtlieBii onitlones. Bocc. G.Dindorf- 
Blaß 

VoL HL Pan 1. Iii Spudiam In Phae- 
n^pmn. In Maeartatuic. In Leoebft- 
lem. In Stephanum Lt. In Euergunb 
Jn. Olympiodonun. In Timotheom. 
Xb PolycI«ni. Pro ooron« trieraxoliicft. 
In Oalllppum. In Kicotftmtuou Iii 
Comonem. In Calliolem. 
— ^ JUUL Pin t. In IMonyBodorum. La 
Enbnlidem. In Thoocrlnenu In 
OraUo fonobrU. Amatoria. 
flpniaia*. Ind«x hinorloas. 
Dlwehi orattones «diaotis Demadli qni 
fartar fr»ffnentls irtko tKg cr<w<r*xa»r/oc. 
Bd. Fr B1»ä. Bd. n. ^ 1.— 1.40. 
DIodorl blbUotheca bist. Edd. B«kker- 
L. Dlndorf-Vogel. 5 voll. TolLI.n. 
je ^ 3.60 4.20. Vol. m. ^ 4.— im, 
pSd. L. D i n d 0 r f. TrtL nilV. JeUK . 
VoLV. ] 
Dlonla CmsII CoeeeUni blstorla Roman». 
Edd.L.Dindorf-MeIb«r. 5 voll. Toi I 
«i^i.50 6.— Vol. n. ^ a 60 4.20. [Äd. 
Ii. Dln« orf. VoU. IV. V. j© jc 2.70.] 
nionlt €b TT 10 Storni oratlones. Boo. Ii. D in - 
dort 2 Voll. «4C6.40. (Treabearbailnng 
nm A. 8011117 Vorbereitung,] 
Dionys! TTallc. antlqnltet«! BomanM. Ed. 
0. J»««b j. 4 nm. VoL L ^ 8.60 i.SO. 

Von. n. m. jo •«( 9.-^ s.eo. 

opnscnU. Edd. H. Usener et L. 

fiadermaoher. VoL I. JC 6.— 6.60. 
Btophnntl opera ownla & Gr. comment«. 

Bd. P. Taanery. ^ roll. JC 10.— 11.— 
Eeloga« poetamm Oraee. Ed. H. Btiidt- 

muelier. 2.70 8.80j. 
EpleonuBflraec. fragmMte. St Ktnkol. 

VoL L ^8.— 3.60. 
Epiotetl dissertatlooes ab Arriano dig. Beo. 

H. SebenkL Aoo. tragmm., encbirldioii, 

gnomolog. Epict , rcU , indd. Ed. maior. 

•ÄIO.— 10.80. jEd. minor. JC 8.— 6.60. 

MAMtkenti ealMtflHflMl» s. Mytbo- 

• gfftphi m. 1 

Kroticl scrlptores Graeci. Ree. B. Iler- 
cher. 2 tomi. [Yergr.; NenbearteHitng 
V. A. Eberhard L Vorbereitting ] 

£uclldli Opera omnia. £dd.I.Ij. Heiberg 

et H. Menge. 
VoU I-V Klementa. "Ed ptT 

est Heiberg. JC ^4.60 27.40. 
- VL Data. Ed. Menge. JKS.— 5.«0. 
— ■ Vn Optica, Optli or. rpc . Thpnnls, 
Catoptrica, c. acholl. ant. Jild. Hel- 
ba vff. JC6.— 5.60. 

S ipplem.: Anaritli in X 11. 

priores Elörnant. conun. Ex interpr. Gho- 
raxdiOvem. ed. bL Ourti«. •4M>. 
: B. a. Musici 

Endoolae Aagnstae, Prodi LyeÜ, Claadianl 
carmm. Graec. rell. Acc. Blemyomaehlae 
firagnun. Bec. A. Ludwiob. iA4.— 



I. VlMh. 



EndoelM fiolaiiiiM, , 
JC t.M t.tO. 

Euripides tragoedlae. "Ree A, 
Ed m 3 volL 6.70 7.20. 
VoL I : Alcestls. Andromaoha. Baeobae 
Hecuba. HdMia. Bleeftr4. 
Hercules furens. SuppUott» 
lytas. .H. 1.50 2.— 

— II: Iphigenie Aalidensls. Iphlffa«!» 
Tanrica. Ion, Cj-clopn Medea. OrtalM. 
Bbestis. Troadas. PboeuiMae. 
JC 1.60 8.— 

— m: Perditamm tragoediaanm fraf* 
menta. 2.70 3.20. 

Einzeln jede Tragödie Jl — .M — ^Ü* 
Ensebll opera. Bao. 6. Btadort 4 vvO. 

^ 16 — 12^0. 
FAiIm loMplMot a. ▲••Dp. fa!>. 
Fabnlae BomaneBses Graee. conacr. 
A. Eberhard. Vol L JC S.76 4.80. 

■«loa U ditp. de tomala SeteloaU. 
Ed- A. HdldM. JL 1.40 1^. 
Florileginni Graeevm innsnm prlmi gyra- 
nasiorum ordinia ebllectam a pbilolocis 
AfrMils. kart. Faso. 1— 10 |i JT-^i 
Faec 11— 15 je ^ —.60. 
Hierzu uuentgeltUob : Twii^y 
tomm et loeotnoi. 
Außer der Venrendung hei den Matu- 
ritätsprüfungen hat diese Sammlong 
noch den Z week, dem PktnuOMr BmI» 
und Schönste aus der grieoh. Literatur 
auf leichte Weise aujAngUob an mfrghflm 
«■AtoXiels divAltorliiiuafii 
erweitern. 

Gslenl Perganenl aeripta minonu 

1. Marquardt, I. HUIUt, 0. H«lm-. 
reich. 8 yoVL JC 7.60 0.— 

Inititnttologle». Ed. C.Kalbnoiaofc 

JC 1.20 1.00. 

de rlctn aitenaant« L Sd. 0, Xfttk* 

fleisch. «^ 1.40 1.80. 
Ondaatimt t. Hnalei 
OeopoiiIcB Elve rasslaal Baaal Schot, de 
jre riutica aclogao. Bo«. H. Bookh. 
JC 10.— 10.00. 
Oeorgii AeropoL opera. Kao. A. HotaoB« 

borg. VoL I. JC 8.— 9 

Georgil Cyprl deaerlptio orbii Bomaal. 
Acc Leonis Inp. dtotTpoiH n>«iM. 
Ed. H. Geiser. AdL a. 4 tilkb. gaognoli. 

Hollodori AetlilOplo. 11. X. Bd. I. Bokkar 

JC 2.40 "2.90. 

Hephaestion: ». Metrie! Bcriptorea. 
Heraelitus: b. MythographL 
HarMippMy anon. Christ, do aetrolOffI* 
diftlogus. Edd. C. Kroll «t P. Viar- 
eck. JC l.bO 2.20. 
Herodtaal ftb exeotta divl Marot IL Till. 
Ed. LBekkar. »IC 1.20 1.00. 



Die Mton mm rmMm llr 



Szemplare. ^.ei^i 

jo Digitized k^y^Opgle 



i 



Au8gab«n grieohischer nnd UteinisoLer Schriftsteller. 



Hsrodotl historlArum 11. IX. Edd. 
Dietsch - Kallenberg. 2 TOlL [je 
^ 1.85 1.80] a.70 a.oo. 

Vol. I: Ldb. 1—4. Faso. I: Lib. 1. 2. 
JC —.75 1.10. 

Fase, n: Lib. S. 4. ^ — .75 1.20. 
— U: Lib. 6 — 9. Faso. I: Lib. 5. 6. 
JC —.60 —.90. 

Faso. U: Lib. 7. JC —.45 —.75. 
Faso. lU : Lib. 8. 9. *Ä — .60 —.»0. 

Heronda« miniiumbi. Aoc. Phoenicis 
Coronistae, llattii niimiamb. fragmm. Kd. 
O. Crusius. Ed. m maior. [U. d. Pr.] 
Ed. m minor. JC 2 2.80. 

HeroiiiR Alexandrtni opora. Vol. L Druck- 
werke und Autoiuatoucheater, griech. und 
deutsch hrsg. von W. Schmidt. Im Anh. 
Herons Fragment Über Wasfleruhron, 
Philons Druckwerke, YitrüTi Kapitel zur 
Pneumatik. Mit 124 Fig. JC9.— 9.80. 

Suppl. : D. Gesch. d. Textüber- 

liefrg. Griech. Wortregister. JC^.— 8.40. 

VoL IL Faso. I. Mechanik 

u. Katoptrik, hrsg. u. übers, von L. Nix 
tt. W.Schmidt. Im Anh. Excerpte aus 
Olynipiodor, Vitrav, Plinlus, Cato, 
Pseudo-Kuclid. M. 101 Fig. vftS — 8.60. 

Vol. III. Verraessungslohre 

a. Dioptra, grioch. u. deutsch hrsg. von 

H. Schöne. M. 116 Fig. JL 8.— 9.— 
Hesiodi quae for. carmina. Reo. A. Bzach. 

JC 1.50 2.— 
Hesychil .Milesil qul fertur de vlrls III. 1. 

Eec. L Flach. ^K. —.76 1.10. 
Hieroclis synecdenius. Acc. fragmenta ap. 
Constantiuum Porphyrog. servata et 
nomiua urbium mutata. Ree. A Burok- 
hardt. M 1.20 1.00. 
Hlpparchl in AratI et Eudoxl Phaenomena 
comm. Bec. C. Manitus. JCA. — 4.00. 
Hlppocratis Opera. 7 voll. Recc. H.Kuehle- 
wein et 1. Ilberg. Vol. I (cum tab. 
phototyp.). JL^.— 6.60. VoL IL 
JC 5 — 5.Ö0. 
HlBtorici tiruecl minores. Ed. L. Dln- 

dorf. 2 voll. 8.25 9.30. 
Horner! carmina. Ed. GuiL Dindorf. 
t voU. Ed. IV. 
ToL I: Ilias, mit Sengebuschs diss. 
Horn. I. ^H. 2 .25. Ausg. a. Schreib- 
papier ^tC 4.50. 
— II : Odyssea, mit Sengebuschs diss. 
Hom. IL 2.25. Ausg. a. Schreib- 
papier vtC 4.50. 

Ilias. Ed. GulL Dindorf. Ed. V 

cur. 0. Hentze. 2 partes, [je JC — .76 

I. 10.] .*C 1 60 2.20. 

Pars I: IL 1—12. Pars H: II. 15—24. 

[ ] lIladiH carmm. XTl. Schol. in usum 

ed. A. Koechly. M 8.— 3.00. 

Odyssea. Ed. Guil. Dindorf. Ed. V 

cur. C. Hentze. 2 partes, [je JC — .75 
1.10.] JC 1.50 2.20. 
Pars I: Od. 1—12. Pars H: Od. 13—24. 



Homeri Odyssea. Bec. A. Ludwich. 2 voll 
Ed. minor. JC 1.60 2.20. 

VoL I: Od. 1—12. ^ — 76 1.10. 
— n- Od. 18—24. JC —.76 1.10. 

Hymui Iloniericl acc. epigrammatis et 
Batrachonijomachia. Reo. A. Bau- 
meister. JC — .75 1.10. 

Hyperldls pratlones. Ed. Fr. Bla£. Ed 
m. ^ 2.10 2. 50. 

lanibllchi protrepticos. Ed. H. PistellL 
JC 1.80 2.60. 

de comraanl math. scientia I. Ed. 

N. Festa. Ji: 1.80 2.60. 

in Nlcomachi arllhm.Introdact.L Ed. 

H. PistellL JC 2.40 2.80. 
Ignatius Diaconns: s. Nicephorus. 
Inc. auct. üyzaut. de re milit. 1. Bog. 

B. VkrL .H. 2.40. 

Inannes Phlloponus: s. Philoponus. 
lOHcplii opera. Reco. Bekker-Naber. 

6 voU. ^IC 21.20 24.40. 
Reo. L Bokker. 6 voU. VoL VL 

^tC 2 .10. 

Isaei oratlones. Ed. C. Scheibe. JC\.29 

I. OU. 

Isocratis oratioues. Becc. Benseler- 

Blass. 2 voU. JC 2.70 3.60. 
luliani imp. quae supers. omnia. Bea 

C. F. Uertleiu. 2 voll. JC 6. 75 7.60. 
luHtiniani imp. noTellae. Ed. G. E. Za- 

chariae a Liugenthal. 2 parte«. 

JC 10.50 11.60. 

Appendix (I). JC — .60 1. — 

Appendix (II). De dioece 

Aegyptiaca lex ab imp. lustiniano 

554 'lata. ^H. 1.20 1.60. 
Leonis dlatyposis: s. GeorgiusCyprius 
Lnciani opora. Beo. CJacobits. 3 volL 

M 6 80 7.80. 
Lycophronls Alexandra. Bec. G. Kinke 

JC 1 «0 2.20. 
Lycorgi er. in Leocratem. Edd. Scheibe- 

Blass. Ed. maior. JC^.^d 1.30. Ed. 

minor. — .60 —.90. 
Lydi 1. de ostentis et Calendarla 6ra«ca 

omnia. Ed. C. Waohsmuth. Ed. IL 

.«L 6 — 6.60. 

Ed. L JC 2.70. 

de mensibus 1. Ed. B. Wansch. 

JC 5.20 ö.OO. 
de magiKtratibus 1. Ed. B. Wansch. 

[In Vorbereitung.] 
Lysiae oratioues. Beo. Th. Thal heim. 

Ed. maior. JC 8 — 3.60. Ed. minor. 

^1.20 1.60. 
Manetlionls apotelesmattcoram qui fer. 

U. VI. Ed. A. Koechly. Acc. Dorothel 

et Annubiouis fragmm. astrolo^oa. 
1 50 2.— 

Marci IMaconi vlta Porphyrii, episcopl 
Gasensis. Kdd. soo. philoL Bonn. sodAlea. 
.^^ 2.40 2.80. 



üie . 



Die fetten Ziffern verstehen Bich für gebundene Exemplare. 



1. Bibliotfaeo« soriptorum Oraecorum et Romanoram Teabnerlan». 



6 



Maximlet Ammonisrarniinnm donotionam 

anfiplcils rell. Acc. unecdutu aNtrologica. 

B«o A. Lud wich. 1.80 2.20. 
Hetrlci scriptores Graecl. Ed E. Weat- 

phal. Vol. I : Hepha«stion. ^2 70 8.20. 
Hetrologicorum scriptoruni relhiuiae. Ed. 

F. Bults oh. Vol. I: Scriptores Graeci. 
2.70 8.20. [VoL n: Scrlptorea Latiai. 

Jt i 10 2.80.1 8 voll. 6.10 6.— 
MoRrlias: a. BncolicL 
Hnsici scriptores tira«ei. Ariatotelos, 

Euclidea, Nicomachua, Baoohiua, Gauden- 

tlua, AlypiuB et melodiarum veterum quid- 

quid exatat. Ree. C. lanui. Ann. a. 

tabulae. JC 9 — 9.80. 
Supplementum : Melodiaznm 

rell. JC 1 20 l.«0. 
HjrthOKraphi Graeci. VoL I: ApoUodort 

bibllotheca, PvdiaHiml lib. de Herculla 

laboribua. Ed. R. Wagner. Jt i 60 4.20. 
Vol. n. Faac. I: Parthenii Ub. ntQi 

iQortixiiir naS^t]^6Tun, ed.P. Sakolowaki. 

Anionini Llberalls ^«Tur/iO(>ya)(7e(ui' ovva~ 

voiyri, ed. E. Martini. JC 8.40 2.80. 

Sappl.: Parthenias, ed. E. Martini 

JCi. AO 2.80. 
Vol. m. Faac. I: Eratosthenis cata- 

BterlaraL Ed. Olirierl ^H. 1 20 1.00. 
Vol. m. Faac. n : PalaephatI rttol 

dcntartiiy ., Heruclltl lib. ne(ji äniattav^ 

Excerpta Vaticana (vnlgo Anonymua de 

inoredibUibua). Ed. N. Fe ata. 2.80 

8.20. 

Hatnrallnm rernm Bcriptores Graeci 
minores. Vol. I: Paradoxographi, Anti- 
gonua, Apolloniua, Fhlegon, Anonymus 
Vaticanua. Ree 0. Keller. ^ 2.70 3.10. 

Nlcephorl ardiieplseopi opascc. hint. Ed. 
C. de Boor. Acc. Ignatii Diaconl Tita 
Nirephori. Jt 3 80 8.70. 

Hlcephori Blemmjrdae corr. Tltae et car- 
mfna. Ed. A.Heiaenberg. ..^4.-4.40. 

Nicomachi Geraseni Introductionis 
arittim. 11. II. Reo. R. Ho che. .^1.80 
2.10. 

: B. a. MusicL 

Noani Dionyslacoram 11. XLVIII. Reo. 

A. Koechiy. 2 voll. JC 9.— 10.— 
paraphrasls s. avangelii loannet. Ed. 

A. Scbeindler. JC 4.50 6.— 
Onoiandri de imperatorls off. 1. Ree. A. 

Koechiy. .«L 1.20 I.CO. 
Palaophatus: a. Mythographi 
PartheiiiuB : a. Mythographi. 
Patram Nicaenoraro nonilna graece, 

latine, b; rince, coptice, arabice, arme- 

niace. Edd. H. Geizer, H. Hllgenfold, 

O. Cuntz. Jt 6.00. (Scriptores 

sacri et profani. Faac. II.) 
Pansanlae desoriptlo Graeciae. Reo. I. H. 

Chr. Sohubart. 2 voll. JC 3.60 4.40. 
Reo. F. Spiro. VoL I. UK2.80 

3.40. 

PediasimoB; s. Mythographi 



Phllodemi Tolnmina rhetorica. Ed. 8. Bad- 
haua. 2 volL n. SuppL JC 11.— 12.60. 

de mnalca 11. Ed. I. Kempe. 

Jt 1 50 2.— 
Philoponi de opiflcio mandi 11. Reo. TT. 
Reich ardt. 4.— 6.60. (Scriptoraa 
sacri et profani. Faso. I.) 

de aeteriiitate mondi c. Proclnm. 

Ed. H. Rabe. JC 10.— 10.80. 
PhllOBtrati (mal.) Opera. Ed. C. L. Kayaer 
8 ToU. Jt 8.26 9.25. 

iniHgineB. Recc. O. Benndorf ei 

C. Scheukl. JC 2.80 3.30. 
PliilORtrati (min.) imagineB et CalllBtrati 
deBcriptiones. Reco. C. Schenkl et 
Aem. Reiach. 2 40 2.80. 
PhyNiognomonicl scriptoreM Graeci et 
Latlni. Reo. R. Foerater. 2 voll. [Vol.I. 
JC%.— 8.60. VoL n. ^6.— 6.60.1 
JC 14.— 15.20. 
Pindari carniina. Ed. W. Chriat. Ed. U. 
1 80 2.20. 

PlatoniB dialogi secnndum Thrasylli totra- 
logias diapoaiti. Ex recogn. C5. F. Her- 
mannietM. WohlrablL 6 voll. [V0II.L 
III— VI. je 1 .80 2.30. VoL H. ..«1.60 
« — ] JC 10 60 13.50. 
Auch in folgenden einzelnen Abteilangen : 
Nr. 1. Euthyphro. Apologia Socratia, 
Crito. Phaedo. ^—.60— .90. 

— 2. Cratylua. Theaetetn8..Ä— .90 1.80. 

— 3. Sophista Politicua. .tC—.^Q 1.30. 

— 4. Parmenidoa. Philebue../« — .761.10. 

— 5. Convivium. Phaedrus. JC — .60 

[—.90. 

— 6. Alcibiadea I et II. Hipparchus. 
Eraatao. Theagea. JC —.60 —.90. 

— 7. Charmidos. Lachea. Lysi«. 
M —.m —.90. 

— 8. EuthydemuB. Protagoras. UIC — .CO 
—.90. 

— 9. Gorgiaa. Mono. JC — .90 1.80. 

— 10 Uippias I et n. lo. MenoxennB 
Clitophon. M —.60 —.90. 

— 11. Roi publicae libri decem. 1 .60 
o 

— 12. Timaeua. Critias Minos 
.tC —.75 1.10. 

— 18. Legum libri XU. Epinomls 
uiC 1.60 2 

— 14. Platonia quae fenintnr epistolae 
XV m. Acc. deflnitiones et septem 
dialogi apurU. ^ 1.20 1.60. 

— 15. Appendix Platonica continena 
iaagogaa vitasque antiquaa, scholi« 
Tiraaei, gloaaar., indicea. JC l.bO 2. — 

Inhalt von Nr. 1— 8 = VoL I. 

— 4— 6 = Vol. n. 

— 7—10 = Vol. m. 

— 11. 12 = VoL rv. 

— 18 = VoL V. 

— 14. 16 = VoL VI. 
PlotinI Opera. Roc. A. Kirchhof f. 8 toU 

VoL n. JCZ — 



Die fetten Ziffern verstehen sich für gebundene Exemplare. 



Awctbn gflMidMlMr waä Irtwhilawhw fldkrilliMlltr. 



Vtettal Baa^M prMmlMo PorphiTii de 
TÜs noMnl daqae oordina libioram «ins 
lib«Uo. Ed. & Volkmftfta* 9 volL 

IManlltltMp«f«l]»lMb BM.0.8iiite* 

ml: 6toU. [Vol. I. ^ l.ao 2.30. Toi TT- 

S.«» 19.90. 

Aiudi in folgenden elnzolcen Abteflungen : 
JTs; 1. Theaeoa et Boutdoe, I^fnugae aft 
'Kmmm,a6knt^9umMllM,J(^M 1.99. 

— 8. Themietoole« et Camllln!^, Periclcä 
et Fabint UMadsaa»» Aloibiadei et 
GoriolMioe. Ji — .M 1.99* 

— 3 Timoleon et Aem. Patdns, Pelo- 
pidas et Maroellns. JC —.90 l.ÜO. 

— 4 Arietidei ot Otto, MlDpoeiaea 
et FlamininnB, fyalmi «t My«t— 

— .90 1.S0. 
. — 6. LfMuader et Sulla, CtnMt «I Lop 
eniln«. ^fC —.90 I.SO. 

6. Nici&B et Crasaua , Sertoiioa ei 
JDamenes. JC — .7fi 1.10. 

— 7. AgßtÜMM «iPoimiiM. M, —.76 
1.10. 

-> 8. Alezander et Caesar. JK^.m. 10. 
^ 9. Phooioft «t ObHo miaoi; Jt —.60 
—99. 

— > 10. AgiB et Cleomenes, Tib. tt Cl 
OracchL — .60 —.90. 

— 11. Demoethene« et Cicero. Ji — .60 
—.90. 

— 12. BMattrint et Aafeaaüiu. — .10 
-^99. 

— 18. Dio et Brutus. Jf — 75 1.10. 

— 14 Axtaxerxes et Aratue, Galba et 
Otibo. M. —.90 1.99. 

Jirihatt Ton Nr. 1. 2 = VoL I. 

— 3— =w VoL n. 

— 6— 8 Vol. lEI, 
- <t^li> ^- Vol. IV. 

— 13. 14 = VoL V. 

moralla. Beo. 6. N. B«jraftrA»klt. 

7 Toll. je JCA.-^ 4.60. 
PMtarBm firaeeoiHB «elagM. Schoiarum 

in uBTiin oompoenlt H. Stttdimvallvr. 

JCi.lO 8.20. 
Polemonli declamatlOMes doae. Eoc H. 

Hinok. JC 1.— 1.40. 
Folyaen? »»tratetrernntlcon II, VIII. Beeo. 

Woelfflin-Melber. 7.50 8.— 
Polybii historlae. Ree L.D Indorf. 4 roll. 

VoU.Ln. UI Ed. U cur. Th. Büttner- 

W o b 8 1. je JL o . 60 4.20. [VoL IV u. d. Pr.] 
Porphjrril opnHcc. sei. Bao. A. Hauck. 

Ed. u. s.— a.öo. 

Prodi Lycii earmiua: b. Eudocia 

A u gu 8 t a. 

Prodi Diadochi in prinmn £aelldig ele- 
WMtoniiN 1ll»r«fii eommeiitarii. Bec. 

G. Fried 1 n i n. . e, 7n T.no. 
— in Platoniti rem pubiicam commen» 
tulL Bd. G. XyolL ToL I. Ji 6.— 
9*60. ToL XL Ji 8.— 8.60* 



JPtoieBael opfr«. YoL L SynMtxis, ed. 
I. L. Helberg. Pare L Jt S.— 8.60. 

Pars II. 12.^ 13.— 

<^Btl Say rnaei Poatlioaexleoniai IL. XIT. 

Bao. A. Zimmermann. JC6.60 4.90. 
Bhetoret Oraecl. Rea ]j.SpengeL 3 volL 

Vol. I. Ed. C. Hammer. 8.90 i.99. 

[VoU. II u. m vergriffen.] 
Serlptom «rattol» lüiba: B xotiol «ovlp- 

torer 

netriciy aiehe: Metrie! scriptoros. 

metroloftflly iMias Xatsftlogiel 

eeripforoB. 
origfHiin ConatanttnopoUt. Bec 

Tb. Preger. Faso. L Ji 4.— 4.60. 
phjalofiiomoDiei, eleha: Piijai«- 

gnomoniol soriptores. 

— sacrl et profaai. 

Faaa I: i. Phllpponuf. 

Yfkäo. UI: I. Zacliarias Ehetor. 
Faso. V: B. Gerla nd|J jttaue teäüflD 
. GasfllL & trtufii. BnulsliiBia PkIimi 
»4i 6.~* 6.60. 
8«r«Bi Aatlaoentit opaaeitl«. X4. Z. I« 

Halbavg. ««6.— 9.99. 
Slllo ^rapborame raeconira reltqmtae. Bec. 
0. Waoiismotli. (Coxpa80.poa8.ep.QxMa 
tadA. Xtea.£) Ults:— S.90. 
Simeonia Seth! syntaraMU IBA. B. Zt«af • 

karel, JC 1.80 2.20. 
Sophodls tragoediae. B^. Gnil. D In- 
dorf. Ed. VI cur. 8. Makler. Ed. maior. 
.^C: 1.66 8.20. £d. minor. «^1.35 1.^0. 
Einaeln Jede TragOdie (Aiax. Aixtigone. 
Electra. Oedlpua CoL Oedipus Tyr. 
Pliüoctetes. Trachiniae) Ji — .30 —.60. 

[ ] bcüolia 1b &. tragoedlaa Tatera« 

£d.P.N. Papageorgiui. .414.99 9^99. 
Stabaei florlleglnm. Bec. A. JKat&ak«. 
4 TOlL VoL IV. Ji 2.40. 

— MtagMb Bao. HalaalM. 9 iralL 
i^fC 6 . ~* 7»"*-« 

Strabonit geofraphlca. Bec. A. Meine ko. 

8 TolL J^l 7 .80 9.99U 
Syrfan! In Hermofenem comm. B4 

H. Bebe. 2 yoIL JC 3.20 4.10. 
TbemiatUpsnpbTM. AriftoMiiitlL Bd. 

L. Spenf?el 2 toII 9.99 
Tbeoeritns : a. B u c o i i c i. 
Theodori Prodromi catom^omaciila. Ed. 

B. Horcher. Uli —.80 —»79» 
Theonis Smyrnaa! exposttlo rer. matka- 

mat. ad leg. Platoaem uUL Beo. 

£. Hiller. Ji S.— 9J»9. 
Theophrastl Eresti opera. Kec. p 

Wimmer. 8 toIL VoL UL Ji i.4A. 
Theophyla«« SlaoMttaa UibnlMi Bd. 

deBoor. JC S. — 6.60. 
Tbueydldls de bello Peloponn< 

VIll. £d.G. Boehme. Ed. I 



Qa 1.99 1.99«] «IC 9.40 9UI< 

Die ffttttra Ziffern yerstelieiL lieh für «•bettidMMi Ib^ 

Digitized by Googl 



1. fiibliothMa aoriptorum GrMOorum et Eornftnorum Toabnerian». 



Thacjdldlii 4« b«Uo Peloponneslaco II. 

Tin. Reo C. Hndo Ed maior 2 voll. 

[je 2.4Ü a.— ] JL 4.60 ii.— Kd. minor. 

2 ToU. (je JC 1.20 1.80] JC S.40 8.00. 
Tryphlodori et Collnthi carmm. £4. Q. 

Weinberger. Ji 1.40 l.ÖU. 
Xenopkontls expeditio Cjrl« BM.A.K119. 

£4. mai .^ 1.80 1.60. 
Keo. W. GemolL EcL mal 

JC 1.20 1.00. Ed. min. Ji —.75 1.10. 

hiatoria Graee». JEteo. 0. Keller. 

Sd. min. Ui: — .90 1.80. 

P.eß. L. Bindorf. .<r - 10. 

inatitatlo €^1. Beo. A. Hag. £d. 

mal 1.60 Ed. min. Jt —.00 1.80. 
eomraentarii. Kec W Oilbert Ed. 

maL Jü 1.— 1.40. £d. min. ^ —.45 

—.76. 

- — Mcrlpta minora. Bee. L. Diadorf 

i fasco. UV: 1.S5 
aSa«k«riaa Bhetor, Klreh«BfM«M€ibte. 

In deutsch. Üborset«. hrsg. v. K Ahrens 
u. G. Krüger. (Soriptoros eacri et pro- 
fan! Fans. XU.) 10.— 10.80. 
Zonarae epitome hlatorlaram. Bd. L. 
Dindorf. 6 yoU. 19.Ö0 22.90. 



SoTum TeKtamentam Graeeeed.Pb. Butt- 
mann. Bd. Y 8.W t.96. 



b. I«ateüüoohe Schriftsteller. 

[.\cro.] r«ettUacronla schoUa in Horatluiu 
TetvBtlora. Bac. O. Kaller Vol. L 

^H, 9.— 10.— 
Ammlanl Barcelllni rer. gest. rell. Bec. 

V. Gardthauaen. 2 voll. .Kl. 20 S.40. 
Ampellnii. ed. Woelfflin, siehe: Florus. 
AntbimI aeobserrattena elboram cplntola. 

Ed. V. Kose. IM IT. .H. 1 . l.L'.j. 
▲ntbologU Latlua aive poesia Latiua« 

a«pp1«nia«tam. 

IVirA I: Canum, in cn Id. flCript. reo. A. 

üiese. t fasce. Ifaao. I. Ed. XI* 
Jl 4.^ 4w60. Fase, n Tergr. 
— II; Carram. epigrapbica conl. Fr. 

üueclieler. 8 £»soo. 9.S0 10.8». 
Sappl.: s. Bamaaaa. 
AnthoIo!r!c a. röM. IHelltani t. O. Hann. 

— .60 —.90. 
Al^Hlel ■letamorph.ll.XI. Bd.J.T.d.yitet 
3 — 8.50. 

apo logU et florlda. Ed. J. v J. VI i e t. 

Ji i — 4.50. 
Avgo^itlni de cIt. dei II. XXII. Ree. 

ß.Bombart. Ed. IL SvoU. ^6.-7.20. 
confeaslonam 11. XU. Bae. P. KnOlL 

JC 2 70 3.20. 
Anlolaria sive OuetoluH comoedia. Ed. 

R. Pelper. JL IT) i.— 
Auaonil opu.scula. Hoc. K. Peiper. Adi. 

est tabula. JL 6.60 7.20. 



ATieni AratM. Sd.A.Brefait UK 1.— 

1.40. 

Beuedieti regala monachomm. Koc. 

Ed. Woelfflin. JC 1 W 8.— 
Boettl de Inntit. arithmetica II. II, de 

instit. muHica 11. Y, £d. Q. Friedlein. 

UV: 6.10 5.60. 
eommeatarii In 1. Ariatotella jttQl 

iQfitlvtlag. Beo. C. Meiter. 8 partea. 

JC 8.70 9.70. 
Caeaaria commentarii com A. Hlrti 

alioramque aupplemenüi. Beo. B. K 0 b 1 e a: 

3 voll. 

Yol. I: de beUo tialUco. Ed. min. 
.75 1.10. lEd.naLUKl.801.iO. 

— n. bello civUl. Bd. min. UK — v80 
—.00. Ed. mal. UIC — .90 1.80* 

— JXL V. I: de b. AUx.. da b. Afr. Bee. 

B.WoelffliD. Ed. min. JC —M 
1.— Ed. mal JC l.— 1.40. 
HX F. H: da b. Hl apan., fragneata, 
indleea. Jt: 1.50 1.90. 

eommentarll eto. Beo. B. Dinier 

Anag. ht 1 Band (ohne d. Icfit pfaafiatio) 
Ji 1 .50 2.10. 

de bello (iaiUco. Ed. minor. 

Ed. IL JC—.n 1.10. 

de bello cUilL Bd. miaoat 

Ed II. .ä: — .60 —.90. 
Caipurni FlaccI deelaMaflonea. Ed 

O. Lehnert. .fC 1 10 
Cassil Felicia de medieina 1. £d. Y. Bote 

JC 5.— 8.40. 
Catoii!» de a^^ri ealtora 1. Beo. H. Beil. 

1.— 1.40. 

Catalli IIb. Aco. laevll, alionun roll, et 
Priapea. Beo. Ii. Ha eil er. JC —.45 

—.75. 

, Tiballi, Propertii earmbift. Bae. 

L. Maeller. JC 2.70 8.20. 
Olsl d« nedlelna II. Ed. C. Daremberg, 

j.' ■^ ^ ;}.öO. 
Cenaorini de die aatali 1. Beo. Fr. 

Rnlteoli. 1.80 1.00. 
Ciceronlü «orlpta. Edd. F. W. Müller et 
Q. Friedriob. 6 partes. 11 toU. 
Fara I: Opera rhetortc% ed. Fried- 
rich. S voll. [Voi I. JC 1.B8 1.80. 
YoLIL ^2.10 2.00.] .^8.45 4.40. 
^ n: Oratienea, ed. Uli Her. 8 Toa 
[Je ^ 2.10 2.<50.] .# 6.80 7.80. 

— UI: Eplatulae, ed. Mftllar. 2 voll. 
[YoL l. ^ 8.60 4.80. YoL IL 
JC 4.20 4.80.] .«l 7.80 9.— 

— lY: Scripta phlloaopiilea, ed. 
Müller. S TOlL [ja 8.10 8.00.] 
.«L 6.30 7.80. 

— V: Indlces. [Vergr., NoulHarboitung 
In Vf)rt)oroitung.] 

Auch in folwjenden einzelnen tüungen : 
Nr. 1. Rhotorica ad. Hcreti.iium , ed. 
Friodrich. —.75 I.IO. 

— 2. De itivontiooe, ed. Friedrich. 
^fC — 75 l.iu. 



Die fetten Ziffern Yorstelieii sicli für gebundene Exemplare. 

Digrtized by Google 



8 



AuBgabea grieckiiohtr and l«H>inigofaw SotaziftattUm. 



CIceronis scripta. Bdd. V. W.^flll*» «t 

G. Friedrich 

Nr. 8. De orfttore, od. ITriedrioh. 
JCl.— 1.40. 

— 4. Brataa, VtUätUh. JC — .M 
—.90. 

5. Orator, ed. Vriedrieh. J{ —.46 

-^76. 

— 6. De optlmo gaasra oralonun, pftrti- 
tioneB et topica, ed. Vriedrioh. 
Ji —.46 —75. 

— 7, Or«4iojie« pro P. Quinctib, pro 
SesL Bosolo Amerino, pro Q. Boeoto 
eoinoodo, ed Müller. Jt— .60 —.90. 

— 8. Diviuatio in Q. CMoUiam, ectio 
in O.Tenem I, ed. Mftller. JC —.4$ 
—.70. 

— 9a. Aetloilie in 0. Yerrem n alTe 
aoottsationli U. I— IDL ed. Mflller. 

JC —.90 1.80. 

— »1». 11- IV. V, ed. M&iier. 

JC —.4» —.75. 

— 10. OrationeB pro M. Tulllo, pro 
M. Fonteio, pro A. Oaecina, de imperio 
Cn. Pompeil (pro lege Manilla), ed. 
Müller. JC —.45 —.75. 

— 11. Orationei pro A ClaenUo Habito, 
de lege agr. ftres, pro 0. Babirio 
perdnelUonie xeo,ed.Mailey. «41— .7S 
1.10. 

— 12. Orationea In L. OatUJnaat V^^ 
Ii. Muzeika, ed. Hllllev. JC —.60 
^90. 

— 19. Oiatioaei pro P. Sulla, pro AmUa 

poeta, pro Flaoeo, ed. Kflller. 
JC—.i& —.76. 

— 14. Orationei po«i reditam In senatu 

et post reditum ad Quiritea habitac, 
de domo sua, de haruapicuoi responio. 
ed. Malier. JC —.69 — .00. 

— 15. OrationeB pro P, Sostio, in P. 
Vaüiüam, pro M. Caelio» ed. Mflllez 
JC —.60 —.90. 

— 16. Ozatliaiee de provlnoiie oonsnla- 

ribus, pro L. Conipüo Balbo, in L. 
Oalpurnium Pisonom, pro Gu. Planoio, 
*pro Kabirio PoatoaM», ad. Mflllar. 
Jt —.60 —.90. 

— 17. Orationes pro T. Annio Müone, 
pro M. Marcello, pro Q. Ligaiio, pro 
rege Delotero» «d. Malier. JC —.46 

—.10. 

— 18. OratlonoB in M.'Antonium Philip- 
picaeXiy,ed.Mttller. JC — .dO 1.80. 

— 19. £pi8tt. ad fam. 1. I— lY, ed. 
Malier. JC —.90 1.S0. 

— 20. Epistt. ad fam. 1. V— "VUj^ ed. 
Müller. JC —.90 l.aO. 

— 9L Epiatt ad fam. L IX— XU, ed. 
Müller. JC — 00 l.;50. 

— 22. Epistt. ad faia. 1. XIU— XVI, ed. 
Maller. JC —.SO l.-JO, 



€leero«it aeilfta. Bdd. V. W. Httller et 

6. Friedrich 
Kr. 21. Kpistolae ad Qointam fratiem, 
OieeMtaie de petltione nd M. 

fratrem cpistnla, ciuadom versus 
quidam de aignls XIL ed. Müller. 

— .60 —.90. 

— 24. Epiatt. ad Att 1. I— IV, ed. 
Müller. JC 1.— 1.40. 

— 25. EpiBtt. ad Att. 1. V— Vm, ad. 
Müller. ^fC 1.— 1.40. 

— 26. Epistt ad Att. L IX— xn, ed. 
Müller. JC 1.— 1.40. 

— 27. Epistt ad Att l. XHI— XVI, «d 
Müiier. JC 1.— 1.40. 

— 28. EpiBtt ad Brnttim et epist ad 
Octayiutn, ed. Müller — fiO— .H5. 

— 29. Academiaa, ed. AI ü U e r. JC — .60 
—.90. 

— SO. De floibm, ad. Mailec JC —.90 
1.80. 

— 31. Tueculanae dispntatiiMMe. ed. 
Müller. JC —.75 1.10. 

— 89. De natora deorum, ed. Mülior. 
JC —.60 —.90. 

— 89. Be diTiniatione, de fato. ad, 
Malier. UK— .60-^00. 

— 34. De re pabUoa, ed. MflUav. 

— .60 —.90. 

— 86. DelegibnB,ed.M«ller. UK— .60 

.90. 

— 36. De officüfi, ed. Müller. JC — 60 
— 90. 

— 37 Cato Maior de prnri^tuto, Laeliua 
de amicitia, Paradoxa, ed. Müller 



Inhalt Ton 
Nr. 1. 



— 9 — 6 = ParB 

— 7— 9 = Pars 

— 10—14 = Pars 

— 15—18 — Pars 

— 19—23 = Pars III,' vol. 

— 21— 28 = Pars HI, vol 



iJC —.46 

I, vol. I. 

I, vol. n. 

II, vol. I. 

n, vol. n. 

U, voL m. 

L 
IL 



.7d. 



2Ü— 31 = Pars IV, vol. I. 

— 82—85 = Pars IV, foL IL 

— 86. 37 = Pars IV, vol. m. 

— oratlones selectae XXI. Beo 
C. F.W. Müller. 2 paitii. üe.4C— .76 
1.10.} «^1.50 8.80. 

Pars I: Oratt. pro Boeek» Amerino, in 
VerroTii II IV et V, pro legalCaama, 
in Catüinam, pro Murena. 

— ns Oratt. pro Solia, pro Archla, pro 
Seatio, pru Plancio, pro Milone, pio 
Maroello, pro Idgario, pro Deiotaro, 
Phillppicae 1. n. XTV. 

- - nriitloneB selectae XIX. Edd., Indices 
adieco. A. Eberliard et C. Hirsck- 
felder. Bd. H ^9.— f. 60. 

Oratt. pro 'Rnacio Amerino, in Verroin 11 
iV V, de imperio Pompoi, in Catüinam 
IV, pro Murena, pro Ligario, pro rege 
Deiotaro, in Antonlum JPhilippIma I. TT, 

divinatio in Caecilium. 



Die fetten Ziffern verstehen eioli für gebundem Exemplare, 

Digrtized by Google 



1. BiblioUMoa ««niptonun 0zMeorum «t BmoMoonm TMmudiMk. 



9 



OI««r»Bli epUtoUe. Beo. A. S. "Waten- 

barg. 2 YolL [Ja JC t.— 8.60.] 

JC 6 — 7.20. 
epiMtoIae seleetae. Ed. B.Dlet8ch. 

a partes. [P. I. 1.- 1.40, P. IL 1.60 

2 — ] 2.60 3.40. 
- — pmU\oi^%m^t e^rlften. SluStüafil f. b. 

®(|ule nebft einet Ginleitunfl in bie Schrift» 

ftelletei StcetoS unb in bie alte ^fiüo\opbit 

von $rofciTor Dt, O. tteilenfelft. ütt 

Zitettitb. 2 .— 
t!i einzelnen mit SotBemet 

tungen u. f. w. bctfe^ennt deftm: 

1. ßeft; (Anleitung in bie 6*tiftftetterei 
Cteeri)« unb bie alte $biIofo|)^ie. 9Rit 
litrlbilb. tort. ^H. —.90. 

2. ^eft: Da olficUa li)»xi HL lart 

t. Aeft: G«toK«ior ia aanaatata. tetet 
•Ä —.30» 

4- ^eft: Laalivs da »mlcftia. fart 

—.80. 

6. &eft: Tttaoulaiumun diipatatioaom 
l&fl T. tort —.00. 

9. ^eft: De natura deoram libri m 
unb da flnibofl bonorum aft malonun 

I, 9—21. tort. JC — .sa 

7. ^eft: De re publica, fort. JC —.30. 
titUtllAt edrifte«. Äu^hja^I f. b. 

BäfäU iWM'Shtleitttna u. fl^otbemecfungen 
MH 9tof. Br. £>. flBetgenfels. JC 1.80. 

— in einjelnen mit fßvtbmiif 

tungen u. f. ». berf ebenen heften: 

1. ßeft: CKnleitung in bie t^etorift^en 
©(^xiften dkexoi nebfl einem K6ti| 
ber tR^ctorir. fort, i.— ' 

2. ^^tft: Do oratore unb Brutot. fbtS« 
geiuä^lt, mit fBothmtttim^tn «nb 
ftnolijfen. Tart. 1.— 

S. -tieft: Orator. SoUftfinbiget «e|k «Äfl 
äiialtjie. fort. JC —.60. 

Clandianl earmina. Bec. J. Koch. ^fC 3.60 
4.20. 

Clandii Hermeri mnlomedfcina ChtlOttlB. 

üd. Jä. Oder. ^12.— 12.60. 
€«BMio4ia«l MrntB». Baa B. Lttdwiff. 

2 partt. ^ 2.70 3.50. 

[ConaUntinu.] lae. »act. de C. Magno 

aliiftqae matra Helena libelloa. i£d. 

E. Hejdenreioh. JC —.60 — .M. 
CorneHns Nepos: b. Nepoa. 
Cnrtil Uuti üiat. Alexandrl Man!. Beo. 

Th-ToffaL 1.20 1.00. 
Damasi epigrammata. Acc. Pseudodama- 

aiana. Beo. M. Ihm. Adi. eak tabula. 
2.40 8.80. 

Daretls Phrygll d« exciilio Trolae Uli. 

Reo. F. Meister. JC 1.20 1.60. 
Dictjra Cretensia ephem. belli Troiani 

11. Tl. Bee. V. Halfter. JC 1.60 %^ 
Donatl corom. Terentl. BdL Weaaaer L 

JC 10 — 10.80. 



I OnMontlleanuBi.ate. Bd. Fr. de Dahn. 

JC 1.20 1.00. 
Eclo^ae poeUr. Lfttla. Hd. S. .Brandt 

Bd. IL 1.— 1.40. 
EatropU brerlarlum hist. Bmu Beo. 

Fr. Ruehl. .ä: — .45 — .75. 
Flrmici Uaternl matheaeoa IL Till. Bdd. 

W. Kroll et F. flkataeli. Vaae. L 

JC A.— 4.60. 
Florl, L. Annael, epltomae 11. II et P. Annii 

Florl fragmentam de TergUlt* Bd. 

O. Bossbaoh. JC 2.80 8.*i0. 

— epitoma« 11. U,reo.O.Halm. L.Ampelii 
Uber memorUÜto. im. B. TToeimin. 
JC 1 — 1.40. 

Frontini strategeninton 11. IT. Bd. 6 

Gundermann. I.SO 1.00. 
Fvlgentll, Fabii Plancladls, opera. Acc. 
Oordiani Fulgentil de aetatibna mondi et 
hominis et S. Ftdgentli eplaeopi aaper 
Thebaiden. Bec. R Helm. JC A.~ 4.80. 
Qal inatltntlonam Inrii clTlUa commentt. 
•fUttWir. Beo. Ph. Ed. Huschke 

Ed. V. 2.70 8.20. 
OelU noetinm Attie. IL XX. Bea 0 

Hoalne. 2 yolL JC 8.80 8.— 
Gomini elementa afitronomlMi' Bio. C 

Manitius. ^fC 8 — 8.60. 
tiermanlci Caesaria Araten. Ed. A. Brei- 
sig. Ed. IL Aoe.Bplgiamaiata. UK 2 

2.40. 

RIeroBfmi de Tir. Inloatr. 1. Acc. tiennadi 
cataloguN Tiror. inlaatr. Bee. O.Her» 
ding. JC 2.40 2.80. 
HiatorU Apollonil, regle Tyri. Beo. 

A. Biese. Ed. n. JC 1.40 1.80. 
Historlcornm Boman. fragnenia. Bd. 

H. Peter. JC 4.50 o.— 
HorafÜ Flacel opera. Beo. L. Mneller 
Ed. mai..Ä 1 .— 1.40. Ed. min. JC —.75 1.10. 
liyglni gromatlel 1. de monlt. castr. Beo 

G. Gemoll. JC —.76 1.10. 
Inriapmdentlae antelastlnlanae qnae 
anpersunt. In usum maximo aoademionm 
reo., adnot. Ph. Ed. Hnaohke. Bd. V 
.^ 6.75 7.40. — ladloaa ed. VabvUina 
[VergrilTen.] 

Supplement: BrnoihatCtoke a. Sohrif- 

ten röm. Juristen. Ton B. Hnaohke 

V« —.75. 

— antehadflanae qaae snperannl. Ed 

F. P. Bremer. P. I JC 5 — 5.60. 

Pars U. Sectio I. JC 6.— 8.60. 

Soctio n. JC 8.— 8.80. 
InNtiniani instltatlones. Ed. Ph. Bd. 

Huschke. JC 1.— 1.40. 
Inatlnl epitoma Mit. PktUpp. Ponpei 
Trogl ox reo. Fr. Ruchl. Acc. prologl 
in Pompeium Trogom ab A. de Out- 
aehmld reo. JC 1.60 S.— 
InrenallH satiraram 11. Bee. 0. F Her- 
mann. JC — .45 — .76. 



Die f «11011 Zifforn TexstohoB lidh für golHindra« £z»mplaro. 

Digitized by Google 



10 



I«r«uef II. eT&Ttgellconia IT. Bm> 

C. Marold. JL 1.80 8^» ' 
iMtaBtlu Fladtat •. Ststiut. T<d.1II. 

LM ak nrbe condlta Itbr!. Hocc 
Weiti«abornoM(lller. 6 partes. 
[Je Jt 1.*- 1.S0I 'PmtVL t^ir la Jt 
S iMCc. KU — 60 1.— 1 ^6 — •.— 
P«n I fftM. I: Lib. 1— 3. Sd. XL 

— I fMO.n: Lfb. 4— e. 

— n fasc. I: Lib. 7 10. TA. U. 
» U faso. H: Lib. Sl— SB. £d. IL 
~ m fteo. X: Lib. 24—26. Sd. IL 

III fasc H: Lib. S7— .W. Bd. TL 

— IV fasc. I: Lib. 31— S5. Ed. IL 

— IT «MO. n; Lfb. W-^. Sd. XL 

— V: Lib. SÜ - 110 

— VI: Fraginenta et index. 
Luciiui de bello cir. IL X. Bd. 0. Ho«l«s. 

JC 8.60 4.S0. 
I#eretl Carl de rervm natura 11. Tl. Ed. 
A. Brieger. Bd. emeud. M. Appendix. 
M B.IO 2.40. 

Appendix einzeln JC — .30. 
KacroMu. Aec. V. Ejrssenbardt £d. IL 

Harrelll de medlcainentU. Sd. O. H«!»- 
reioh. JC 6.60 4.20. 

Martlftlif eptgrammaton U. Bae.'W Gil- 
bert 2 VO 3. 20. 

Kartianns Capelle. Hoc F Eyasenhardt. 
Aoo. schoiia in Cacaaria Geraianici Axafeea. 
JC AM 5^ 

Melae de chorograpbia U. III» Sae. 
0. Friok. Ji 1.20 l.ftO. 

Metrolofteonai terlytarai mU««Im. 

Ed. F. nuUach. VoL H: Soriptoxes 
Lattni. «M. 8.40 2.80. [YoLI: Scziptores 
OxaMd. JC 2.70 1.20.] 2 toB. M. SM ^ 
■Inaeil Felieie OgUtIu. Sd. 

Baebrens. M. 1.S5 1.75. 
KeFOtlS vitfte. Edd. Haim-Fleckeieeu. 

JC — 60 — 60. 

m. Sehulwürterbuch 7.fi.HaAaka. 

13. Auüage. JL i — l.üü. 
OroaU Matt. adf. paganoe IL VH. Beo. G. 

Zan pernelflter. — 3.60. 

Ovidlas Kaao. Beo. B. Merkel. 8 tomi 
2.90 4.1«. 
Toni. I: A moros. Horoides. Epistulae. 
Medicamina facici femineae. Ars 
amatoria. Bamedia amoris. Bd. H 
cur. B. Ehwald. Ji 1 — 1.40. 
Tom. II: Metamorphose». £d. IL 

JC—M 1.80. 
Tom. ni: Tristia, Ibis. Kx Ponto libri. 
ITastL HaUeuüca. Ed.U. vlil.— L40. 
— tristlnni IL T. JC —.45 —.75. 

faataniiB IL Tl. .f^ — .60 —.90. 

«n f amorpliosoon dplectos Siebellsl- 

iiuus. Ed. Polle. Mit Index. JC — .60 
—.00. 



FtUadil oraa agtk«llajrM. Bm. J. C 

BalifliUt. JCTmBM.' 
Paaegyriei Latlal XU. Im. Acm 

Baebrens. JC 3.60 4.20. 
FatraB Nlcaenornm nomina fraece, ia- 

tina. 6|^Me, eoptlee, arabiee. araia- 

■iaea. Bdd H. o elzer, H. HUsaa- 

feldy 0. Cnnta. JC 6.— 6.6Ü. 
MagOBit an valaflattla. Sd. M, X^m 

M 2 40 2.90. 
Parail Mftirana L 2a^ C. Hajraaaaa 

JC — • 80 — »OO. 
Phaadxi f ab al ae AeaOjtoii »M. li,llma Hat 

JL—M —.60. 
mit Sehulwdrterbacb von A 

•abamfeaelL JC —.90. 
Phytiogaononlei seriptoraa Graael ei 

LaiiaL Bao. B. Foaxalar. 2 toU. 

[VoL X. Ji 9.— 8.00. ToL IX. 0.— 

f>-60.] M 14.— 15.20. 
FlaaU coaioadiae. Baoc P. Ooela et 

Fr. ScholL 7 faaoo. 
.FaM.L Ampbitrao, Asinaria, Aulularia- 
Pxaeo. de PlaaU ao poati taatimm 
JC 1.50 2.— 

— n. Baoobidaa, OaplM, Carfaa. 
JL 1 20 1.60. 

— HL Ciatallaxia, Cav«iiUO| Bpidleos 
JC 1.^ 1*40. 

— IV. «Menaecbmi, MaiaafeQl^ «MÜM 
glof. .41 1.50 2.— 

— Y. «Ifottdlatla, fana» *VManliia 

1.50 2.— 

— VL «Fsendolus, *Badaiia, Btiobus 
JL 1.50 2 — 

— Vn. *Trinumjntts, Trucnlentus, fraff- 
menta. Aoo. oonspeotus metrorum. 
JC 1.80 SU- 

Binseln die mit * bezeiofancten Stücke je 
_-,eo — .00, dia llbrlgen je JC — .ü» 
^75« Bapplomaatam (Da Tlaatl irlla 
ao poesi testimonia. Coaapaetaa BMfeia. 
rum) JC —.45 —.36. 
Bao. A.Vlaokal«aB. Toai.LlL 

Ji 2 "0. 

Tom. I. Ampbitruo, Oapttyl, Milesgtor.y 
BudtiUB, Trlnummus. JC 1.50. 

— n. Asinaria, Bacchidos, Cnxaaliai 
Pseudulus, Stichue. ^iC 1.20. 

Einxein jedes StUok JC —.45. [Fort- 
•atniaff attota^t nfetat] 
PIIdI natnralii bistoria. 6 toU. Ree 

C. Mayboff. VoL IL JC 8 — ä.60. 

Vol. m. JC 4.— 4.50. VoU. IV. V. je 

Jt 6.^ 6.00. Vol.yi. (Indox) Ed. Jan, 

^8.— U.dU. [Vol. I vergr.j neue Auf! 

in Tofbevattaag;} 

IL dabli sermoTils Till MlL «»« t 

W. Beck. JC 1.40 1.80. 
(iuii.) epistalae. Bao. C. F.T 

J£ 2.80 8.d0. 



Die ff<¥^ Die fetten Ziffern Tersteheii siolt für gebundene S* ^ 

Digitized by Googu 



1. BibliothecA •oriptorum Oraecorum et Bomauorum Teabneriana. 



11 



Plinll 8ecandl quae fertur "n a cum Gar 

gllii Hartialis medieinA. Bd. Y. Boie. 

^2.70 8.10. 
Poetae Latlni minorei. B«o. Aem. 

Baehrena 6 rolL JC 20.10 28.40. 
PoetaiHH Bomaa. fk-agnm. Ed. Aem. 

Baehrena. JC 4. SO 4.80. 
Porphjrrloiti «ommenUril !■ Horfttiam. 

Reo. G. Heyer. Ji A.iO 4.80. 
PriseUai eaporiatOB 11. III. Ed. Y. Bote. 

Aoo. Tindlciani Afrl qua« ferontar relL 

JC 6.— 6.60. 
Propertil eleglae. Beo. L. Mn eller. 

JC — M —.90. 
ttttlntlUaBl iBstit. oral. IL XII. Beo. 

Sd. BonnelL 8 rolL JC 8.40 8.26. 

Uber deeimni. Beo. C. Halm. 

— .80 —.80. 
declamatlones. Beo. 0. Bitter. 

.A: 4.80 6.40. 
Beml^i Antlsalodor. in art. Donati min. 

commeBtnm. Bd. W. Fox. Uit 1.80 2.20. 
Batllii Namatlani de redfta soo 11. II. 

Beo. L. Mueller. JC —.75 1.10. 
Sallaitl Gatillna, lagnrtha, ex hlstorUi 

oratloaes et epUtnlae. Ed. A.Businer. 

JC —.45 —.76. 

Scaealeae Bomanomm poetti fragmenta. 

Beo. O. Bibbook. Bd. III. YoL L 

Tragioorom fragmm. 4.— 4.60. VoL n. 

Gomioomm fragmm. JC 6. — 6.60. 
Serlbonll Largl eoaposltloaei. Ed. O. 

Helmreioh. JC 1.80 2.20. 
geriptorea historiae Angaitae. Iterum 

reo. H. Peter. 8 toU. JC 7.60 8.60. 
Seaecae (philosophi) opera. Bec. F r. H a a s e. 

8 voU, Vol. L 8.10 2.60. Vol. H. 

Jt: 8.40 8.20. *[VoL m. vergr.l Sappl. 

JC I.SO 2.40. 
opera. VoL L Faao. I. DIalogi. Ed. 

B. Hermes. [In Yorbereitang.] 
Vol. L Faio. IL De beneflcila. 

De elemeatla. Ed. C. Hotlus JCiAO 

2.80. 

Yol. n. ({aaeitiOBB. natoral. 11. 

Ed. A. Gercke. [In Vorbeitung.] 
VoL HL Ad LncillHm epistt. 

moral. Ed. O. Hanse. JC 6.60 0.20. 
tragoedlae. Beco. B. Peiper et 

Q. Biohter. Ed. £L 5.60 6.20. 
(rhetoris) aratoram et rhetoram sen> 

teatlae, dlvisloaes, eolorea. Ed. A. 

Kiessllng. JC 4.50 6.— 
SidOBlas Apolliaaris. Beo. P. Mohr. 

JC A.— 4.60. 
BlU Itallcl Panica. Ed. L. Bauer. 8 yoU. 

UiC 4.80 6.60. 
Soraal gynaectornm Tetni translatio 
Llaa oom add. Oraoci textos xelL Ed. 
ose. JC 4.80 6.40. 



Statias. Edd. A. Klotz, aL 
VoL I: Süyae. Kec. A. Klota. JC i.— 
2.60. 

— n. Fase. I: Acbllleis. Beo. A. Klotz 
JC —.76. 

— n. Faso, n: Tbebaii. Bec. Ph. Kohl- 
mann. JC^A.SO 6.40. 

— ni: Laotantii Plaoidl acholia in 
Achilleidem. Ed. B. Jahnke. jC. 6.— 
8.60. 

Saetoni rell. Beo. C. L.Botli. JC 1.60 2.— 
Taeltaa. Beo. 0. Halm. Ed. IV. 8 tomi. 
JC i.AO 8.20. 

TomuB L liibb. ab exoeisu dlvi Angusti. 
JC 1.80 1.60. [Fase. I: Lib. I— VI. 
JC—.16 1.10. FascH: Llb.XI— XVI. 
JC —.75 1.10.] 
— n. Historiae et libb. minores. JCl.iO 
1.60. [Fase. I: Historiae. JC — IS 
1.10. Fase. II : Germania. Agrlcola 
Dialogua JC — .45* — .75.] 
Tereatl eomoedlae. Bec. A. Fleokelsen 
Ed. n. «^ 2.10 2.60. 

Jedes Stück (Hec7ra,Fhormlo,Adelphoe, 
Andria, Hauton Timorumenos, Eunuohus) 
JC —.45 —.76. 

[ ] SehoUaTereatlaBa. £d.Fr.Sohlee 

JC 8 — 2.40. 
Tlballi II. iv.' Beo. L. Mueller. —.80 
—.60. 

Ulplaai fragmenta. Ed. E. Husohke. 

Ed. V. JC —.75 1.10. 
Talerl Haxlml factoram et dictomw 
memorab. 11. IX. Cum lalll Parldls et 
lanaaril Nepotiani epitomls. Bec. C. 
Kempf. Bd. IL JC 4.60 6.— 
Yaleri Alezaadri Polemi rei geatne« 
Alexaadri Maeedonia. Bec. B. Kneble r. 
«A: 2.70 8.20. 
Talerli Flacei Argonaatica. Beo. Aem 

Baehrens. JC 1.50 2. — 
Yerronis rer. rattle. rell. Beo. H. Kell. 

JC 1.60 2.— 
Tegeti Benati epitoma rei millt. Bec 

C. Lang. Ed. II. JC 8.90 4.40. 
Tellei Patereall bist. Boman. rell. Ed 
C. Halm. JC 1 — 1.40. 

Bec. Fr. Haase. — .60 — .90. 

Terglli Haronli opera. Bec. 0. Blbbeok 

Ed. n. JC 1.50 2 

Aeaeis. JC —.90 1.30. 

Bucollca et Georglca. —.45 

—.70. 

Bocollca, Oeorgica, Aeneli. Bec. 

O. Güthling. 2 tomi. 1.35 2.— 
Tom. I: Bucolloa. Georgica. JC —.45 
—.75. 

— U: Aeneis. —.90 1.30. 
Ylrgill Grammatici opera. Ed. Hnemer. 

Jt 2.40 2.»ü. 
Yltruvii de architectara 11. X. Ed. V. Rose 

Ed. n. 5 — 5.00. 



»n Ziffern Tentehen sich für gebundene Exemplare^^^^ .9i£li 




18 



▲aig»b«i 



Ib. Bibiiotheca scriptorum medii aevi Teubneriana. [8.] 



Albertl SUdenslt Troflnt. Bd. Th. Mer>- 

dorf. JC9 — 8.40. 
Ainuretf lermonain U. IT« Ed. M. M^nl- 

tiuB. JC 2 25 2.60. 
Catiabotiae io Uionysiaai Halle. co»m. 

Kd. M. Lebnevdt .# 1.80 2.20. 
Christat patfens. Traproedia Gregorio 

Nazianceno falso attributa. Kec I. O. 

Brambs. Jti U 2.60. 
Comoediac HoratiMiMteMUSd.B. Jaknk«. 



Gallelmi Bletensii Aldae romot^iTli, M. 

0. Lohmeyev. JC —.80 1.20. 
HIM^fftrdtt «MtM #t etrM. Bd. 9. K«!- 

■ er M 4.40 4.80. 

OdoBla ftbbfttii ClanUcensU occvi^^tio. 

Bd. A. Swolioda. JC 4 — 4.dO. 
Thlofridl Ept«niaeeB8ts Tito Willibrord! 

mpfr!!«». Ed.K.Ro8«berfr. 1 80 2.20. 

Tito« aattctorvM aofem metricM. Ed. 



Ic Bibiiotheca scriptonun Latinornm recentioris aeiatia. 

Edidii loaeplina Frey. [8.] 

IplNtolaeitpl. riror. elar. sa«e. XTLXTII. Bareti RcripU mL Bd. I. Fvej. t ««IL 

Ed F.. Weber, .^f y 40 2.80. JC 2.40 3.20. 

Uanatii, Panli, eplstalae sei. Ed. M. Bnhnkeoil elogium IIb. Hemit^rliutt. 

Fiok«lioh«y«r. JC 1.60 8— Bd. X Fiey. JC --.46 — .70. 



2. Sammlang wissenschaftlicher Kommentare zu griech. 
u. röm. Schrütstellem. [gr. 8.] 



Aetoa. Von S. SudhatiB. 

Lieretias de rer. nat. Back UL Ton 

B. HaUi«. JC 4.— d.— 
TergIlIa»AtB«ii BscliTL Ton B. BoKd«n. 

JC 12 — 18.— 

Sophokles Elektra. Von Q. Kaibel. 
JC e._ 



In Torbereitunp^ sind: 

Altchristl. Apologeten. Ton J. Gef f oken. 
Clement Alex. PBidag090t.TonS«kw«rl«. 
Lnklan Philopseudes. Von K WUntelL 
OTld Herolden. Von &. £hwald. 
PtadAT Pytkl«». Ton O. Beksdd««. 



Planta*! Knilpnu. Von F Marx. 

Tacitus tiermania. Von G. Wittown. i 

Vit dem Plan, ebie Sammlnng witten- 

Bchaftlicher Koturnoiitaro zu griechischen 
und römitehen Literaturwerken erscheinen | 
an iMsen, bofll die TerlngtbaohhnBAmig I 
einem ■wirkliclion Bedürfnis zu hof^cf^ea. 
Dae Untemebmen toU au einer umfassen- 
deren und TetetaadnltTOlIerMi BeeeMftigani? 

mit den TTmiptwerken der antfkan Lttoralur ' 
als den voruebmftten Au£eruugen des klas- 
ileehea Attertums anffordem und aaleiMa, 

znm Nntrcn für die Pfleg© der philologisohen 

Wissenschaft überhaupt wie fttr den einael» 
am FkOologn. 



3. Einzeln erscliienene Ausgaben und Schriften zn einzelnen 
Autoren und Schriftwerken [gr. 8, wenn nichts anderes bemerkt]. 

T)?<»i meisten der nachatehend anfRefüIirten Au8(7«>>©n sind bestimmt, wiBBoaechaft- 
Uchon /iWocken zu dionen. Sie eutliaitou daher mit wenigen Ausnahmen den roUst&ndiges 
kritischen Apparat unter dMB Texte; sum groAen Teil sind sie — wie diee daan ül der 
IHleiangabe bemerkt ist — mit kritisohem und exegetischem Kommentar rereehMi. 

a. Griechische SchriftsteUar. 

Acta apostolornm: s. Lucas. 
Aeschinls oratlones. Ed., soholia adi. F. 

Seh ul tz 8 — 

erat, la Ctesiphoateia. Beo.» ezpL 

Weidner. Jt 8.60 

leschyll Agani< inno. Ed. R. IT. Klausen. 

F.d. alt cur. Ii. l<;ager. JC 8.75. 



AeRchyli Oreetle mit erklftread. 
▼Ott N. Wecklein. JC 6.— 
Daiaas efauietai Je JC 8.-*; 

I. Agamcrnnon. 
n. Die Clioephoren. 
m. Die Eomeniden. 

fabnlaaeifkagmia. Beo. 0. BlaAovf 

4 JC 4 — 



Die f «tton Ziffern Tentehen Bieh für 



Digitized by Google 



'6, ii^xuzeln erschienene Auagaben u. s. w. 



Aeseliyli Asrampninnn. Orieoh. u. deatrcil m. 
Komm, von K. H. K.eok. JC 9.— 

soheliu«. Bd. IL «4(8.— 



Bindorf, lezloon AMdbylenm. M19. — 

Bichter, 2. Dramaturpio d. A. 6 50. 

"Westphal, Prolegomeaa zu A.' Tragö- 
dien. M. S. — 
Alclphronls rhet. efiltOlM« Bd. A. Mtti- 

neke. JC 4. — 
lAlfdtfitito^ tfjg hy&ntiq. Das ABC der 

L^ebe £. Sammlung rhod. LiebetÜeder. 

Hrsg. V. W. Wagner. M. 2.40. 

rino ' y atioMia, B«o. Ii. StAraltftoli. 

JC 4.— 

▲l^llOBlvt' voB BltlvM UliBtr. KoMmea- 

tar 2. d. Hippokrat. Schrift rt. a(>^^(ay. 

Hrsg. V. H. Soböne. Mit 81 Tafeln in 

Liohtdr. 4. JC 10.— 
Apollonll Bhodii Argonantica. Ed. B. 

Merkel. gchoUa ed. U. KeiL Ji 16.— 
CArlitorobvg.] Ludwioh, A.i HonAier. 

Textkritik 2 Teile. JC 28.— 

▲riatopliiuiii fftbuUe et txmgmm, B«o. 

O. Bindorf. 4. JC S.— 
equltf^s, ru;c A. vonT«lt«a. Bd.II 

Our. K Zacber. JC S.-— : 
— — rssM. Bee. A. tos Yel«««. Jl 9.— 
— Platas. Itec. A. von Velsen. — 
— — eceletiaauBae. Beo. A. toji Velsen. 

Ji S.40. 

— theHuiophorfaiDsae. Bao. A. tOü 
Velsen. Ed. IL JC S.— 



Müller StrflbSn«*^«>^lil*^Utlk. 

JC 16.— 

Bo«ni«r, AfittopliaaflMtadiea. L — 

Zastler, d. handachriften n. klasMA d. 
Ariatophaneucholien. «/^ 6. — 
Ailttotella m rh»t. ewn «dnototlone 

L. Speugel. Aeo. f«t tmulfttU» Iiftitna. 

8 ToU. Jt 16.— 

polltle» ottm vet traaelatloiie 0^. de 

Moerbeka. Eec. Pr. S a e in iL 1. 18 — 
- — ethica NieoHMhea. Ed. et oomment. 

Inatr. G. Bamtaiier. AdL Mi Vf* Snae* 

m i h 1 i i opiat Mit» JC 

He Iis , die verlor. SdnUlen d. A. J19.~ 
B o « e , AristolalM psMBdepignphw. 

JC 14.— 

Artomtdorl OBiraerltlea. Bae. B. H«roh«r. 

Bioni« epitaphius Adonldls. £d. H. L. 

Abr«ne. 1 M. 
Bncolicornm Clraee. Theocrifi, Blonls et 

Hoschi relU Bd. H.Xi. Ahrent. t (omL 

21 60. 



Hiller, Beitx. sur Xextgeaoh. d. gr. Boko- 
Ukar. JC » 20. 



18 

funtmacliM. Bd. O. SoliaeiAM S volL 

Je 83. 

YoL I. H7nutleiiiD8<dioUla-f«tUKll.-» 
— II. Fragmenta. Indices. tt. — 
[Callisthenei.] Pseudo-C«9 langg. vim 

H. Mensel. JC 2.40. 

CArmtaa Graae» medll Mfl« Bd. Wag* 

ner. Jt ^ . — 
popuiaria Graeeiae reeenttorit. Ed. 

A. Pas so w. JC U.— 
Christianor. carmm. Aathologla Graecn. 

Edd. W. Christ et M. Parauikas. 

JL 10.^ 

Coaücomm Itticornm fragmeatl. .Bdi 
Tli. Kock. 2 voU. JC 4b.— 

VoL I. Antiqnae ooaMMdlM firagiiiante. 

JC 18 — 

— U. üovae oomoedlaa Craguent». 
Pan L JC 14 — 

— H. Novae romoedlae fi^gmeuta. 
Para IL Gomicorum incertae aetatia 
fragnunita. Fvagmeata inceirtorani poa> 

taruni. Tnclife:^, RnpiTlrmonta. JC\t. — 

Demosthenis oratt. de coroaa et de falaa 
legattoaa. Oom argninMitia Oiaaoa «1 

LfttLuo ed. T. T h , V o ü m e 1 i 11 b. JL 18. — 

oral* adr« Lepiiuem. Cum argumentiB 
Graece et Latlne ed. L Th. ToamaliaB. 

\ - - 

de Corona oratio, in oaum schoL ed. 

I. H. Lipsius. Bd. n. ^ 1.60. 



I'ox, die Kjranxrede d. D., m. Eücksioht 
a. d. Anklage d. AeaeUnea aaalyliert o. 
gewürdigt. «.^ 5.60. 
P r e u B 8 , index DemüstlienicaB. JC 10.— 
Schaefer, B. n. a. Zeit SBda. S.Aafl. 
JC m -- 

Utql üiakfy.twv excorptuu ed. B. 

Schneider. JC — .60. 
DIdfml Chalronterl ftragmaata* Bd 

M.Schmidt. M. 'J. — 

Dtonystf Thracls ars gramiaatiea» Bd. 

G. ühllg. M 8 — 
Eratosthenis carniinuiu rell. Uisp. et 

expl. Ed. £. Hiller. JC 8.— 
geographische Fragmente, Brsg. TOO 

Berger. JC 8.40. 
EnrIpidiK fubnlae et ftagnua. Boa. Cl 

D Indorf. 4. Jr ? — 
Edd. R. i'riiiz et N. Wecklein 

JC 46.60. 

Vol. L Pars I. Medoa. Ed. H. .iC2.40 

— L — n. Alce8ti8.Ed.iL^«:i 80 

— L — m. Hecuba.Bd.IL^S.40 

— L — IV. Electra. JC 2.— 

— I. — V. Ion. JC 2.80. 

— 1 — VL Helena. 3 — 

— L — VIL Cyclops. M 1.40 

— n. — I. Ipbigonia Taurica 

JC 2 AO. 

— n. — IL Sapplloaa. JC 8 — 

— n. — m. Baaoliaa. JC$ — 



Digitized by Google 



u 



N. Weddeln. 

VoLILfftnIY. Heraclid»«. JC S.— 

— IL ^ Herottlsi. JC %M 

— JL YL Iphigenia A«U4«m* 

Bis. Jii.9f^ 

— HL — L Am4roiB«9li».UKt.ilK 

— m. — n. HippolytuB. cf< 2.«a 

— HL — m. Oresiei. JC i.ÜO. 

' . _ in. —IV. Pkoaatit««. JC t.fla 

— m. V Troadfli. ^«.80. 

— ILL — VI. Bhesut. .11 3.60. 
tnifoediM. Bdd. PflnglcKlota - 

We ekle in. (Mit latein. Kommentar.) 
Medaa. Ed. HL ^ i.&o. — H^ba 
tSA in. ^ 1 . 20. — Andromaoha. Ed. IL 
JC i.iO. — HeraoUdae. Ed. IL JC t.iO. 

— Helena. Ed, IL JC 1.20. — Aloestic. 
Kd. II. «^l 1.80. — ^ Haronle« füren«. 
Kd. IL ^ 1.80. PhoenI««ae. Ed. EL 
JL 2 . 26. ~ Orestes. ^fil.ÜQ.— Iphigenia 
Taarica. .IC I.SO. — l^piiignte QllMMt 
Aulido. 1 

[Etj'moiofflea*] &eitsenalei&,OaMhiohte 
d. gtiflä mt 'B T»fldiu ^ 18 .— 

Kna^MI eanaam epltaaie ex DionyBÜ 
TehAabaieneia ohronioo petUa. Verterunt 
notiflqaa fllustramat 0. 81«9fri«d al 
H. Gelxer. 4. 6.— 

ItalaEl de placitis Uippoeratis et Platoait. 
Bao. L M IL 11 er. VtfL L Prolegg., text. 
Oraeo., adnot. erit., vers. La*. JC 80. — 

€aoiile« I. Saxli PythMorlel, CUtarekL 
BMglttPfBltoltMltiBflM. Xd. A^Bltar. 

gr. 4. JC S.40. 

II. KpktatlelXeieUoBii leDtenüM. 

Bd. A-Xnar. gr/d. ««l.tfa 

OraMmatfrl fJraec! rccojSTiltl ot apparata 
eiikioo UulruotL 8 parte«. 16 toIL Lex.-8. 
Fan XL Vol. L Et. t. 1: Apollonii 

D y a c 0 1 i quao supcrsunt. BeOO. B. 

Schneider et Q. Uiilig. X*aso. L 
ApolKmll «oripta mlBoni a B. B o Ii 1k e 1 • 

PaitlV.lit. ».t.: TbeodoEü Alexan- 
drlBl eaaohae, Oaorgil Choerö- 
b^ci flcholia, Soplironii patri- 
arohae Alexandrini excazpta. 
Beo. A Hllgard. 
ToL I. Tbeodoflii canoues et Choero> 
boBoi Bcbolia in oanimee aom^ 
nflfes. JC 14.— 
— 11. riioeroboscl Bcholia in cano- 
nes verbales et Sophroniiexoerpfca 
e Cbaracis eommentario. JC Si.— 
[Fortsetzung In Torber.] 
Rcrodas^ Mim!ambaii| hxsg. t. B.l[aialax. 
Lex.'B. JL 5 .— 



Gruaias, Untertach. a, d. Mimamban d. 

Herondas. Ji d. — 

([orodiuni ab e.\« ('S8u d. Marcl 11. Till. 

JF:d. L. Mendel SSO Ii u. »^ML 6.80. 



Herodlaai toelnM valL Bd., axpL A 

Lants. 8 tomL Lez.<^. JC üC. — ! 
Berodots II. Back m. laohL Bzllial. hng. 
T. A. Wiedemann. JC 18.— > 

SittL JC 10.— 
Hetlodl oaa« far. «arMiBS. Bae. B.Bs«oh. 
(In ▼onMcallttBg'.] 

■ Eec. A. K ö 0 h 1 y , lect. W. inkw». 

O. BinkeL Pan L JCb.— * 

[FofManag tnwiHlBt skbt.] 
Bao. et iU. C G o ettltSf. MLUt 

cor. 1. Flaob. JC 6.60. 

[ } Glatten und SchaUa» aw Baaiodl- 

tohen Tb^gonio mfl BpoKagooMtut « 
J. Flaok. JC 8.— 



DimitrijeviOfitadlaBeaiote. «dtd.^ 
SteitB, d. Werke n. Tage d. H. naab 
ibrer Ck>mpoa. gepr. u. erkL JCA.—' 
HeijckH BtlttU «BMistotott ralL Bd.L 

Flach. Aco. appendix Peendobetf obiana, 
indd., tpeo. photoUthogr. ood. A. JC9. — 

Hipparek, geograpb. Fragment^ brsg. ron 
Berger. ^H. 8.40. 

Honerl earmlaa. Bao. A.Lndwiob. Fan I 
niaa. 8 yolL VoL L JCU.^ 18.—. Fan IL 
Odyesa». 1 toIL JC U.^ 20.— 

— ^ Oäpmm Bd. L !•» Boeka. S »atll 

vH. 13 

— IILm* ItiA. X. Ii» B^oBa» S patM. 

JC 22.— 

— — Uiadla carmina areionota, diaoreta, 
emendata, prolegg. et app. 6rit. imlniato 
ed. a. Cbriet. 2 partt. JC 16.— 

r ] B. Hoaer. HjauieB brag. n. vtL r. 

A. OamolL JC «.M. 

[- — ] I>. HonieT. BÄt«M;!iomacb!a de« 
Figrea nebst SchoUail u. Parapbraee hrag. 
II. ml. A. Iittdwf etk. JC tO.^ 



Avtenrietk, WOrterb. a. d. Homar. Qa- 

dlahteii. S^JadL S.» S.<0. 
Ebeilng, lexleoit HoaMacleiim. I vaO. 

JC 60 — 

FTokwaiH} fartntBQmiiaxfeiiitt. UltS.W. 

Gebring, index fiEomericuB. JC lt. — 
Gladetone's Homer. Sindjan^ kta^ T 

ScbuBter. %JL 9. — 
Eammer, d.Biiklkaild.OdjtBae. JKlB.— 
L a B o 0 b e , dia HooL TtsUtfilfk i Alltik 

je. 10.— 

Lndwicb, d. HomerrolgMla alt vov- 
alexandriniaob erwiesen. M. ^. — 

NatakorBLid. BntBtebungaweiM d.Hoin. 

Gadiahta. JK 5.— 
Volkmann, Geech. ii. Ejrlid.WciUMiia 
Frolegomena. JC 8. — 
iBcerti aaetortt apltosa twumm 
AlexMiM Mital. Bd. O, B 

JL ».— 

Digitized by Coogk 



f ev. Die fetten Ziffern verBteheu noli für 



Ii, Kinz^Ux «rtdiiAiieiie Ausgaben u.«. w. 



15 



lascriptlones Graeca« metricaei ex i^crip- 
toilbat praeter AntJioiogiAm ooUectae. 
iBd. *Fli. Pr«g«r. 8.— 

iBTentlo i«tt«lM onell/ Ed. iu Hold«r. 
3.80. 

(loltuiaes.] ET»ngeltiiai tee* Mnaeai. 

Ed. F. Bl»88. M. 6.60. 
IqIUbI IL contra ChrieU»BOt s s. Sorip- 
toran Graeeomm «. q. g. 

. — ■ — deutsch V. J. Neum ann. J{ l . — 

KyrilloH, d, h. Theodosios : s, T h e o d o a i o b 
Lege» tiraecoram sacrae e tituiis culi. 

Xdd. J. de Prott et L. Ziehen. 2 fascc. 

Fa«o. L VmÜ Moxi £d. J. de Prott. 

JC S.80. 

Lexleographi 0r«eci reoogniti et apparatn 
oritico inatrnctL Etwa 10 Bttnde. gr. 8. 
|;1J. d. Presse, bea. ia Yorbeareitimg.] 
I. Lexika zu den Mhn Bednacn (Q. 

Wontxel). 
IL Phryniohas, Aelias IHonysinB, Paas»- 

nias und aticl, Attlcisteii (Ti. Cohn), 
in. Homeriexika lindwioh). 
IT. Btephnnut 'von Bycsiis. 
V. Cyrill, TlaclnnanuBches Lexikon und 

Vecwandtes, insbesond. Bibelglossare 

(G. WentaeL) 
VL Photios. 

VIL Saidas (G. Wenlsel). 
viiJL HeeydL 
nc Pollux. Ed. JL B«th«. T«M. I. 

JC 14.— 

X. Vflvschiedene Spe<d»lglosaai«, nsp 

mentlich botanischeiGhetaieohi^niedlp 
einlache u. dergl. 
« [Näheres s. Teabnefs UkteUnngen 1897 

No. 1 S. 2 ] 

[Lncaa.J Acta ftnottolornm. Ed. F.BlaA. 

l ] FTunfT^^llum SM. huotmu Ed. 

P. Blaß. M. 4.— 
Lykophron'f Alexandra. Ang., ftbers. n. 

erklärt von C. Holzinger. JC 15. — 

[Lysias.] Pseudol. oratio fanebrit. Ed. 
M. Brdmann. JC —.80c 

[M athem at ! r 1 . o 1 b e r g , pbllolog. Studien 

z. grioch. Mathematikern. I — ^lY. JCZ. — 
[Hatthaeufl.] ETangellum sec. Matthaenm. 

Ed. F. Blaß. Jt 8.60. 
Metrodori Epicnrei fragmm. coli., serlpt. 

Inc. Epicnrei comuient. moralem subL 

A. Eoerte. JC 2.40. 
Masäos, Hero u. Leander. Eingcl. u. übers. 

V. H. ÜeUchlägor. 16. JC 1.— 
Nicandrea theriaca et alexipharmaca. 

Ree. 0. Schneider. Aocacholia. JC9. — 
(.Oratoreg.] 

Blafi, d. atttoeba Beiadaamlteit. 8 Abt 
JC 66. — 

Drernp, üb. d. b. d. att. Bednem eingel. 

Urkunden, M. 5 20. 
Westexmann, Unters, üb. d. i d. alt. 

Bednar eingel. Urkunden. 8. — 



UfQi 7rnr^6«rM»enilaod. B. Bolinaidor 

i'ap.vrui« magica mus. Lugd. Bat. a C. 
Leeman« od. Denno od. A. Diotorioh. 

JC 2.— 

Phllodeml Epicnrei de ira 1. Ed. Tb, 

Gompora. Lex.>8. JC 10.88. 
7t f n't TT 0 r ju d t a> V \. TL frogmin Bd. 

A. Hausrath. JC 2.— 
Plndart eannllia reo. O. Boh roodor. (Pool 

\yr. Oraec. coli. T]|.3orgk. Bd. qnlnte. 

I, 10 JC 14.— 

Blegoiliodfiry orU. t. Fr. Hex gor. 

8 — 

cariuina prolegg.et commentt. inatruoia 

ed. W. Christ. JC 14 — 
Terseretel krftlkal 6? Magyaräzö Jogy- 

zetekkel kladta H 6 m a n n O i t ö. L Eötet 

JC * — [Ohne Foitcetanng.1 



Bnmpel, lexioon Pindaricum. JC 12.— 

Piatonis Opera oninia. Bec, prolegg. et 
commentt. instr. G. S t a 1 1 b a u m. 10 voll. 
(21 oeoüones.) (Mit latein. Kommentar.) 
Die nfeht anfgofShrloA Sohrifton sind 

vergriffen. 
Apologia Socratia et Crito. Ed. V cur, 
M. Wohl r ab. JC 8.40. — Phaodo. 
Ed. V cur. :?.r. AVohIr all- Jf.. 2 70 — 
Protagoraa. Ed. lY cur. L S. Kroschel. 
JC 8.40. Phaednis. Ed.n. JK8.40.— 
Menexenus, Lyals, TTipplas nterque, lo. 
Ed. XI. 2.10. Laohes, Charmldes, 
Alcibiades LH. Ed. n. S.TO. — 
Meno etEiithyphro itemqueincerti Rcrlp- 
toris Xheages, Krastae et Hipparohus. 
Bd. n onr. A. B. Fritz sehe. JC 8.— 
— Theaetetus. Ed. M. Wo h 1 r a b. Ed. II. 
JC 3.60. — Sophista. Ed. n cur. O 
Apelt. JC 5.60. — Politicos et inoerti 
auctoris MinoB. .H. 2.70. — rhilebus. 
JC 2.70. — Lege.^ 3 voll, [je Ji ^ 60.j 
JC 10 80- [Vül. I. Lib. 1— IV. Vol. II. 

Lib. V— vm. yoL UL xab. ix—xn 

et Epinomis.] 

TImaou IntoipMio Cbololdfa onm 

eiusdem commonUiiöu Bd. L WroboL 

JC 11 20. 



I m m i 8 c h , philolog. Studien z. P. I. Heft : 

Axiouhas. M,^. — . IL Heft: De recenas. 

Plak. pcaesidiis atque rationibns. <^8 . 60. 
Peipera, Untere, übnr tina System P.S. 

L Teil : D. Krkeuutnistheurie P.a. Jl 16 . 80. 

ontologia Platonica. JC 14. — 

Bitter, P.aGeeotse. BaiatoUg. d. Inhalts 

JL 3.20. 

• Zonunentar s. gzlech. Text. 

JC 10.— 

Schmidt, krit. Commentar z. P.b Theaetet 
JC 4. — ; exeget. Commentar JC 8.20. 

Susemihl, d. genet. Entwickig. d. Plat. 
Philosophie. 2 Toilo. JCSl.— 



Digitized by Google 



16 



Aiugftben grieohlaohar und lAtolnlacher Schxiftotalier. 



JC S.60. 

de provvrklii AlaBaaMMraa« B«k 

O. Crusias. Faso. I. 4. JC 2.80- 
Fato. H Commentarlua. 4. 

JL S.— 

— — Tlif inlstoklM, F. qnellenkrit. Übung n 

comm. u. lirsg. t. A. B*aex. t. — 
hf Juiaotg K' Bd. IT. B«r- 

a»rdakiB. JC 1.60. 
PoeUe Ijrid OrMel. Bm. Th. B«rgk. 

Ed. IT. S voU. YoL lH: PoelM OMlIeL 

JC 13 .60. [ToU. I. n T«qpr*] 

Bd, V. 2 ToU. 

YoL I. 1. Pindarl oarmin». Bmois. 
O Schröder Ji. 14 — 
— XL Poet»e eleg. et iambogr. Bec. 
O. Crntint. (Zu Yomr.] 
FUMtftnim seeiilcoraBi Graecoram Aeschyll, 

Sophoclii, Evrlpidlg «t AristophaiiU 

fabnlfte et fragmenta. Bea Chttil. Dia* 

dorf. Sd y. 4. UiC 20 — 
P0UOCU onoiBMtieOB. Beo. £. Bethe. 

(Lexioographl Otami IZ.) Fmo. I. 14. — 
Porphjrll (jortestt. Iloiuer. ad niadem 

partin. rell. Bd. H.Soliradax> 8 fasoo. 

gt. Ii«x.-4. M. Id.— 
ad Odysseam pertüi. rell. Bd. 

Q. Schräder, gr. L«x.-8. JC 10.^ 
Ptolena«! mipl uott^iim tud i^tftortxoO 

lib. R€c. Fr. H»aow. gr. d. i.— 



Boll« Stodkii ttb. aumd. Vlol. 6.60. 
(Ovlntiif Swyrna^uN.] 
Zlmmoruann» krii. Unters, ma Q. S. 
4.—; kxit HMhtaM mi Q. 8. d.— 

(Scylax.] Anonjmf vulgo Scylacia Oaryan- 
däntüperiplai marlt iBteml cam appcn- 
diM. BM.B.F»brloia«. Ed. n. ^H.l.2(}. 

Seriptonn firMOOnn qol Christ, impugn. 
reUg. qnae sapen. Fanc TTI: luliuni 
tmp. contra Christiano« qua« aupexs. Ed. 
0. I. Kcnmanii. Inaont CyrIlU Alex, 
f^agmm. STfiao» «b IL Neallo odit«. 
JC 6.— 

Sophoclii tragoedlM ftagmm. Bm^ O. 

Dindorl 4. UK 6.— 
— Beeo. et ezplann. Wnnderus- 

Weckloin. 2 yoU. JC lO 80. 
PhUoctctes. Bd. IV. «4(1.50. — Oedlpus 
Bes. Ed. Y. 1 80. — - Oedipns Colo- 
neu8. Ed.V. J< 1 80 — Antigoua. Ed. V. 
Jt; 1.60. — BLectra. Bd. lY. J( 1.80. — 
Alaz. Bd. m. JC l.tO. — Tnehlnia«. 

Ed TTT M 1.50 
•^-^ König Oldtpns. &ri»ohi8ch n. deutsch 

m. Kommentar von V. Bitte*. JC 6.— 
— Antipone. rfrieoh u deiitach hrucr v. 

A. Böokh. Kebst 2 Abb. au dl. üb. diese 

Tragödie (IDt FMi« A«g. BOokh's.) 

JC 4.40. 

Pltti, 8.'fltaktnk BlMAadogaBff. JC8.— 



StaatsTPrtrflge des Altertums. 

von Soala. I. Teü. ^H. 8.— 
Stoleonim reteram firagmenta. lß± 

J. T. Arnim. VoL II. JC 14.— 
[Theocritas.i Bamj^el, loadoon Tbeocri- 

teum. JC S. — ' , 

Tfaeodoros, dac b. Tli^odoeioe: «. Theo- 

dosios. 

[Iheodosioe.] D. heU. Theodosios. Schrif- 
ten d. Theodoroe iL-KyriUns, hzsg. von 

ÜB e n e r Ji 4 . — 

TheopJuinU cbronographlB. Beo. C de 

Boor. S TOll JC 50.— 
Theophraxti Charaktere. Hrsg., «rUL «. 

übersetzt d. PhUolfig. OoMUeokftfl n 

Leipzig. JC a.— 

Thncydidie historiae. Beoene. O. Hude 
Tom. I: Libri I— lY. JC 10.— 

— II: Libri Y—Yin. Indioea. JC 12.— 
do ftollo PolopoMMMlMo 11; TDL 

Explann. E. F. Poppo et I. M. St*]|l 
4 ToU. £8 sectione«.] JC 22.80. 

Idb. 1. Kd.ni. JC 4.60. — tdb. S. 

Ed. m Jt S — — Lib. 8. Ed. n.J(2 40. 

— Lib. 4. Bd. n. JC S.70. — Lib. 6. 
Bd. n. JC S.40. — Lüi. d. Bd: XL JC d.dO. 

— Lib. 7. Ed. n. JC S.TO. — Lib. d. 
Bd. IL JC t.70. ' . 

Herbat, zu Thnkydides. I u. n. ^6.40. 
Stahl, quaestionea gramm. ad Th. pez- 
- Unentee. Bd. IL 1.00. 

Tragi cor um Graecorom fragmoMte. Boe. 

A, Nauck. Ed. U. JC 26.— 
Xenokratei. üarsteUg. d. Ldire u. Sammig.* 

d. Fragmente t. Hoiiiaa. JC O.dO. 
Xf^nophontls hlgf. GraeoA. Boo.O.K«llor. 

Ed. maior. JC 10. — 

XenophontU opera omnla, recensita et 
commentariia iu^tructa. 
De Cyri Minoria expeditioae IL VH 
fAaabaelt), reo. Kdhatei; JC 8.60. 
OeooDoinicus, 100. Ii. Btoitonb AOh. 
JC 1.60. 

Sallenlca, reo. Xi. Broltenbaeh. S patti. 

JC e.60. 

Pan L Libii I et n Bd. IL JC 1.80. 
— IL Libri m— Yn. JC 4.00 
Zosimi historia HOTA» Id. L. ICoadola. 
eoha. JL 10.— 



b. I«atei2U8oiie Sckriftstelier. 

Amecdota Holvotieo. Boo. H. Hagoa. 

Lex.-8. JC 19 — 
Anrelil Imp. epistt.: s. Fronte, ed. Naber. 
Arerroh paraphrasis In 1. poeticae Aristo* 

tolis. Ed l'\ H G i d e n h a in Ed. U. .^1.— . 

Aflani fftbttlae. Bd. G.f'roehnev. sr.lS. 
JC l.M. 



Digrtized by Google 



3. Einzeln mdiiiaiene Ausgaben n. s. w. 



17 



ICeesar.] Pollonia de b. Afrlco eomm. 

B. Polio. 



Bbeling, ScholwOrterb. su C«eear. 

4. Aufl. J& 1.» 1.30. 
Menge etPrenae, Lexicon Ceesarianttm. 

JL 18.— 

Caeeil llaseL Attlii Fortniietienl de metris 
IL Bec. H. XeiL gr. 4. M. 1.60. 

CfttOnis praeter libr. de re rust. quae ex- 
tant. Kec. H. Jordan. ,.41 5. — 

de agri ealt. I., YarroBla rer, raat. 

U. III. Kec. H.Keil. 3 voll. 33.40. 
Vol. I. Fasel. Catü. ^^2.40. 

- U. Varro. JL^ — 

- T. Coiinii. in Cat. M. 6. — 

- ir. CouuH. in Varr. ^(/-8. — 

- I. Ind. in Tat. JL 3.— 



171 Wirr, 



— I. 

— n 

— II. 

— m. 

— ITT. -- U. lud. 
Gutnlll 1. üeceusttit et iutorpretatuä est 

Aem. Baehrene. S toU. JL 16.40. 
Vol. I. Ed. II cur. K. P. S c h n 1 z e. . <^ 4 . — 

— XI. Commenkarius. 3 fascc. JL Ii. 40. 
— — — Hreg.n. erld.v. A. Biese. <Ä4.— 
CieeronU, M. Tullil, epi$((ulMnnii 11. XVI. 

Kd. Ii. Mcudoleeokn. Aoc. tabulae 
'cluronolog. ab Aem. Koernero et o. 
E. r Ii n i dti o confoctae. JL VI 

aU M. Brut, orator. Bcc. F. Heer- 

degen. Ji 9. SO. - 
[ ] ad Hprcnulnm 11. VI: e. Cornifi- 

cius und [Uerennlua]. 
Q. TnlUL ttUL, Bec. Fr. Baeelieler. 

JL 1.60. 



S ob midi, d. Briefwechsel d. Cicero ▼on 

s. Proconsulat in rilicien 'Wh zu Caesars 
Erniordg. Xuhst Ncudnu k (t. Xil. u. XIll. 
Buches d. Briefe au Atticus. .IL VI. — 

d. iKiudMt hriftl. Überlief, d. Briefe ('.s 

an .-Ktticus, Cicero, M. Brutus in 
Italien Mit 4 Taf. JL C — 

Zielinski, Cicero iiu Wandel d. Jahr- 
hunderte, kart. JL 2.40. 
Clavdlanl earmlna. Bee. L. Jeep. %yoVL 

Ji. 20. 10, 

Coniiiieiitai'ii uoiarauTiroiilanarani. Cum 
prolegg., Schlott, erit.et cxcgct. notarauiquc 

indicu alpliabet. YA. (luil. Schmitz. 
[182 autograpb. TafeLn.J Folio. In Mappe 
JC 40.— 

Corniflri rhetoricoruin ad C. Herenniuiii II. 
VIII. Bee. et Interpret, est C. 1*. Kay se r. 

Jt 8.— 

CorpuM gloBHarlor. Latlnor. a 0. Loewo 
incuhatum auspiciis Sucletntid litterarum 
rogiaoSaxonicae comp., rec, ed. O.Goetx. 
7 voll. Lex.-«. 
Vol. II. Giossae Latinograococ etGiaeco» 
latlnae. Edd.G.GoetsetG.Gunder- 
utHun. Acc. uiinora utriusque linuMiae 
glossaria. Adiectae sunt 3 tabb. photo- 
typ. »«£20.— 



Corpas glöHttarior. Laliiior. a G. Loewe 
incohatum auepiciis äocietatis litterarum 
ragiae Snxonioaa comp., reo., ed. G. O o e t e. 

Vol. III- Hcrmcuenmata Pseud od- itTii^una 
lld. G. Goetz. Acc. hermeneumata 
medieobotanlca Tetaetiora. SS.— 

— IV. Giossae rridicum Vnticani SSäl, 
j^angallensis üli^ Iteidensis 67 If. £d. 
6. Ooets. JC SO. — 

— \ . i'lacidi über gloBt^arum, glossarl* 
reli(iiia. Kd. G. Ooet/. 'l'l — 

— VI. Thesaurus Klü«t»aruui emeuda- 
tarum. Conf. G. G oeta. P*ra prior. 
2 fascc. je M. 18.— 

— V^II. Thesaurus glossarum emcnda- 
tarum. Conf . G. G o e t z. Pars poste- 
rior. Aoo. index Graecns G. H e r a e i. 
P»Be. L Jt S4.— 

Dialectornni Itallcarnm aevi vetest. oxem- 

pla sei. Kd. K. S (■ b n e i d e r. 

Vol. 1. Dialecti J^at. priac. et Falisc. 
«ceiupla. Pars I. JL 3.60. 
DldasrnHiif apoHtoIornni fragmeiita Vero- 
neufiia hatina. Acc. canonum qui die. 
apostolorum et Aegyptiorum reli(|uiaö. 
Prini. cd. V.. Hauler. Fase. I. Prae- 
fatio, fragmcota. Mit :i 'J'afelu. JL 4. — 

ExvperamtiaR^ Epitome. Hrsg. v. G. L a n d • 

graf u. C. Wey man. JL —.60. 

Fragttientniii de iure flaci. £d.P.Kraeger. 
JL 1.60. 

Froiitouis et M. .iurelil luip* epiatviae. 

Roc. S. A. N alter. J( .S ~ 

Ciedichte, unedierte lateinische, hrsg. von 
E. Baebrena. Ji 1.80. 

Giossae nomlniiiii. Ed. O. Loewe. Acc. 
eiusdcm opuscula glussographica coU. a 
G. Goetz. Ji 6. — 

Goetz, der Liber Glosaarum. M. 1 Face. 
»Mi S.~" 

Graiuniatk-t Latini ex roc. H. Koilii. 

7 voll. Lex -s. Jt 13Ü.20. 

Vol. i. l'a«c. 1. Chai'isii ars graiuiu. ex 
rec. H. Keilit JL U — 

— I. Fase. 2. Diomedia ars granim. ex 
Charisii arte gramm. oxcerpta c.x rec. 
H. Keilii J{. 10 — 

— II. Fase. 1 et 2.f risoiani institutionee 
gramm. ex rec. M. HertziL Vol. L 
Jt ly.— 

— III. Faac. 1. PrLäciaui institutioncü 
gramm. ex rec. M. Hertz iL Vol.lL 

JL 12.— 

— III. Fase. 2. Prisciaui de ilguris 
numeromm, de inetrif« Terentii, de 

praeexercitaiii'-iiti- ilh-ti>rif i? li^ri, 
inatitutio de uouiiue et prunominc et 
verbo, partitiones duodecim versnum 
Aencidotf priucipalium , accedit l'ri- 
sciani qui die. liber de accontibuä ex 
rec. H. Keilii. JL 7.— 



Die fetten Ziffern verstehen sich für gebundene Exemplare. 



•1 



Digitized by Google 



18 



Aiugabea gztocbliOlMr und Ut«iiilMilMic fioluriftiteU«r. 



flfsnaialiel Latl«! ex vm. H. SeilfL 

Vol. IV. T&p.c 1. Probi catholiVa, fnptf 
tuta artium, de noadoe excerpta, de 
ulthnii ayllabis Uber ad Caeleadnom 
ox reo. n. Keilii Xotarum later- 
culi edente Th. M o m msen. JC 11. — 

— IV. Faso. 8. Donati art gpraannatica, 
Marli Servü Honorati commentariue 
In artem Do&ati, de flnalibue, do 
oentum metris, de Tnetria Horatii, 
Sergii de lit*crn, de gyllaba, de pedi- 
buB, de accuutibuB, de distlnctiono 
oommentarius, ezplanftttonM artis 
Donati, de idiomalibiu «x xto. £L 
KeiliL Ji Ö.— 

— y. Fmo. 1. GMoBil §n gramm., 
Pompeii commentum arti« Donati, 
excerpta ex commentarüs in Doua- 
tum ex reo. H. KeiüL JC 9. — 

— V. Pasc. 2. Consontlus, Phocas, Euty- 
cbea, Augustinus, Palaemon, Asper, 
de nuraine et pronomine, de dttbüs 
nominibufl, Macxobii excttnpt» ax z«a 
H. Keflli. Jt 10.— 

— VI. Fase. 1. Marius "VictorimiB, TVfaxl- 
moB Victorinas, Caesiua BasBui, Afti- 
liiia Fortnnatianfifl ex Teo. H. KeiliL 
JC 9 .— 

— TL Faso. 2. Terentianns MauroB, 
Marina Plotlns Saeeido«, Bofinns, 

Mallius TheodoruB, fragmcnta et ex- 
cerpta metrica ex rea £L Keilii 
14.— 

— VÜ Tix^c. 1. Soriptores de ortho- 
graphia TerentiuB Scaurus, VeliuB 
Longus, Caper» AgroeoiuB, CMifodo- 
lins.MartyrluSjBedÄ, AlbinuB. 10. — 

— TU. Faso. 2. Audacia do Bcauri et 
Palladil libris excerpta, Dosittiei ars 
gratnm., Arnglani Messii exompla olo- 
cutiouum, Coruolii Froatoms über de 
differentüa, fragmenta graiDiii^ Index 
■criptorum. 11.20. 

Supplementum contineus anecdota Hoi- 
yetica ex lee. H. HftgaaL Lez.-8. 
JC 19 — 

[Herennlug.] Incerti auctoris de ratlona 
dlcendi ad C. H. 11. IT. [M. Tulli Cice- 
ronis ad Herenninm libii VI.] BeoMu. 
V. Marx. JC U.— 

netorlcorom Bomauorani reUqnlaa* Bd. 
H. Peter. VoL L JL 16.— 

Barfttit operft. Beoensnernnft O. K e 11 e r et 
A. Holder. 2 voU. gr 8 
VoL L Carmin«, epodi, Carmen saeo. 
Iternm reo. 0. Keller. JC IS.— 

— II. Sermonee, epiatnlee^ de acte poet. 
JL 10.— 

Bditio minor. JIt 4.— 

carnilna. Eoc. L. Mueller. 18. 

JL 2 40, eieg. geb. m. OoidBOhnitt JC 8.60. 
Satiren. Krit. hergesteUt, metr. «ber- 

setzt u. m. Kommentar vera %- n. K i r c h - 

ner u. W. S. Teuffei. 2 voll j(. ig 40 



Horfttll Satiren. Lal «. dentecli m, Br- 

läntcr von h. DOderlein. JC 7.— 

siehe auch: Satura, t. Blflmner. 

Bpliteln. Lat. n. deutsch m. ErUnt 

Ton L. Dftdarleia. p3. 1 Taigr.] B.n 

JC 8 — 

Briefe, im «erSmaft bet UtfAtift 

brutfc^t oon St ^ a enteilet tt.£).ftcnet. 

8. JC 8.40 S.20. 



Friedrich, Q. Hior. SlaOCVS. Phflnd. 
Unt^jrs. ^f(. 6. — 

Keller, Epilcgomena zu BL STle 24 . — 

Mueller, Q. Her. FlaccOB. B. Ut-Iiiat. 
Biographie, ^fi 2.40. 

P 1 tl B 8 , Horazstudien. Alte o. aaua Axilk 
üb. Horas. Lyrik. JC 6. — 
llorls cOBBaltl.] Kalb, Borns Juritituu 

nach ihrer Sprache. JC 4.-^ 
laTenalli satvrae. BxU. A. Woidnor 

8. Aufl. JC 4.40. 

- — siehe auch: Satura, v. Blüm ner. 

lLncana8.J l^lioUa in Ii. bellum olvile 

ed. R. TTeener. Pars L JC 8.— [Port- 

setzucR erscheint nicht.] 
LveUi saturarum relL Becena., enairaYil 

F. Marx. [In Vorber.] * 



Mueller, lieben n. Werke JC i.äO. 
Nepotis qnae rapenaBt. Bd. 0. Halm. 

JC 2 dO. 

Konll MarcelU compendlosa doctrlna. 
Bmead. ei adnol L. Mueller. 8 partM 

.H^ Sä.— 

^ioTatlani eplst. de cibis ladaicls. Hrsg. 

y. O.Landgraf u.O.WaTttftB. JKl.SO. 
Optatlani Porfjril eamua«. .Bae^ Ii. 

Müller. JC 8.60. 
OrestiB tragaadla. Bd. I. Maehly. id. 

JL 1.20. 

OTidii ex Ponton. Ed. O.Korn. JC S.^ 

Elegien der Liebe. Deutscb rem 

H. Oe Ischl äg er. 2. AuA. Jlfia.-Aaag. 

JC 2.40, eleg. geb. 3.20. 



motp^. 5. SlujI. JC 2.70 iAO, 

Stange, fleined aBOstart. |. CS lllcta- 
motp^. JC 2.50. 
Persiua, siehe: Satura, y. Blüm ner. 

[PetroninB.] Segebade etLommataaobt 

lexicon Petronlanum. .#14. — 
PbaedrI fabalae Aesoplae. Ed. L. Maller. 

jf ?, — 

Plavidl gloBsae. Beo. et iUnstr. A. Daaei- 

llng. JC 8.80. 
Plauti comoedlae. Recensuit, inatromenlo 

oritico et prolegomenia auxit F. Bit- 

•ehellna eoolia opetaa adanaaptla G. 

L o e w e , G. Ooaia, V. SelioalL d tanü 

JC 91.80. 

Toml I ftwo. L TflniuBiniis. Baa. F. 
BitBchl. Bd. HI aar. F. So ho ali 

JC Ö.60. 



Die fetten Ziffem veisteiieA sioh für gebvBdme Szemplare. 



Tomi I ra«o.iL Bpidiow. B«o.6.aotttB. 

3 — 

^ I faao. HL OoMiilIo. Bao. G.Goeti. 

JC 2 .40. 

— I faao. rv. Asinaria. Reco. G. Goeti 
•t G. Loewe. 3.60. 

— I faao. V. Traculeatoi. Bae. F. 
Schoell. Ji 4.80- 

— II faso. r AnliiUiU. B«o.0.Go««a. 

8 .40. 

— n f»8c. IL Amphltrno. TLeoo. G. 
Goetz Gt G. Loewe. JC 8.60. 

— II faao. m. MorcatoT. Reo. F. 
BittohL Ed. n cur. G. Goet«. 
JC 3 .60. 

— II fato. IV. Stiohns. Ree F R H s c h 1 
Bd. n cor. G. Goetü. Ji. s üü. 

— II faao. V. Poenulua. Keco. F. Bit- 
• oh«lil ichedis adhibitia G. Goata 
al G. Iioaira. JC 6.— 

■— Xn Uao. I. Bacchidea. Ree. F. 
Bilaobl. £d. n cur. G. G oa t B. 4 . — 

— mfiMO.]I.OaptiTl. BacP.Sohoell. 
»4C 4 . — 

— III faao. m, Budoaa. Bao F, 
SchoelL S.«0. 

— m faac. IV. Pseadolns. Reo T. 
Ritschl. Ed,IIomr.G.Goata..Ä6.60. 

— ni faso. V. Manaarthmi Bao. F. 
Ritschl. Bd. n anv. r. Sohoall. 

6 .60. 

— IV faaaX Gaalaa. Baa.T. 8 ahoall. 

— IV faac. IL Milea glorioaa«. Bec. 
F. Bitaahl. Bd. n cmt, G. Goats. 

•Ä 6 . — 

IV faac. m, Peraa. Beo. F.BitschL 
Bd. n cur. F. SchoelL JC 5.60. 

— rv faac. IV. Mosteüaria. Roc. P. 
BiftaohL Ed. II cur. F. SchoelL 
JC 6 . — 

— IV faao. V. Clatellaria Bec. F. 
BohoelL Aoo. deperditarum fabula- 
ru III fragmaut» a G. Goals lacanaita. 
JC 5.60. 

— — • B» vaa. at cum app. crii F. Rit- 
acJioHi. 'Ergriffen außer:] 

Tomu« I. Pars S. Bacchidea. JC i — 
— m. Pars J. Mercator. JC i.-^ 
Scholarum fn udum reo. F. Bit- 



aoheliuB. [Vergriffen auBer:] 
Baoohldat, Stfehui, Ptaadolua, Persa, Mev. 
cator. Einzeln je — 50 
^ atilet giorlosaa. iüd. O. Bibbaok. 



AiiftUcta Plant, torips. F Sohoall. 
G. Goetz, G. LoÄwa. ^6.— * 

Bibbeok, ÜberP! d SOlaa gloiioaiia. In- 
fi., Alazon. JC 4 .40. 

Bitohl, pfotagomaaa da mtoatbna oril, 

pramrn , proaod., * _ . » 

Plaut. JC 4.^ 



Polemli SIlTil laterculas. Ed. T h. M o m m - 

■ on T-CX.-8. JC— .80. 
Folionia de bello .4frico comm. T'MS t. 
WOIfflin et A. MiodoAakL Adi 
tab. photolithogfaph. «.Sa 
[Pompelua Trogns.! ▼ Gutschmld, fll 
d Fragmin, d. P. T. n. d- GlaubwÄrdiakalJ 
ihrer G«wfthniiiliuiar. Ji 2.70. 
[Probns.] Die Appendix Probl. Bng. ^ 

W. Heraens. JC 1.20. 
PropertU alaglaa. Bao. A. Baahrent. 
-ä: 5 60. 

Psalteriam, das tironlsche, der Wolfan- 
bütteler BibUothak. Hrsg. v. Kgl. Steno- 
praph.^^lnstitut zn Drr^den Mit liinlcitun^ 
und Übertragung dos tiron. Textes TOB 
Lehmann. JC 10.— 
Qulntlllani instltutlonts orttor. IL XIL 
Reo. a Haim 2 partes. [Paral vergr.} 
Pars H: Libb.VH— XIL 019.^ 
Rhptnreg Latin! minorat. Bd. a Halm 
Lex.-a. JC 17.— 

SallariamearnlBiimrall. Bd.B. Mauren- 

h rech er. Jt 1 — 
SftJluNtl Crispi qaae supersant. Reo 
Rud. Dietaoh. i voU. [VoL I Tergr ■ 
Vol. II: IIii<torlaruro rell. Iudex. JC 7 2C 

historuram fra^menta. Ed. Fx 

Kritzius. ^iC 9.— 

hlstoriarnm rall. Bd. B. Maitraa* 

breoher. 
Fase. I. Prolegomena. Jt % 
Faao. n. Fragmonta argnmentig, com- 
mentarifs, apparatu crit. inatruota. 
Acc. indicea. JC 8. — 
Satara. Auagew. Satiren d. Horaa, Perslus 
tt. Jtiva&al in freier metr. Übertraauur toa 
H. Blümner. 6.— 6.80. 
8caenlcae »omanorom poesia fragmeBt«. 
Bec. O. Ribbeck. ^ voU. Ed. IL 
VoL 1. Trai<icorum fragmanta. JKtl!— 
— n. Comicorum frn??!>icnta. *Ä 14 — . 
[Seneca (philosophu8),J Geroka. Sanaoa« 

Studien. 9. — 
S^TvH ^'rammatlcl f\n\ fnr In Verirlin 
carmijia cotnmenturü. Reco. G. Thilo 
at H. Hagan, S toU. 
VoL I faac. L In Aen I — m eomm. 
Reo. G. Thilo. JC 14.— 

— I faac n. In Aon. IV— V aonitt. 
Reo. G. Thilo. JC 10.— 

— U faso. L In Aen. VI— VHL oomm. 
Ree. G. Thilo. JC 10 — 

— II faso. II In Aon. TT— YTT oomm. 
Reo. G. Thilo. JL lo.- 

— III f»8c. I. In Eue. et Geon. oomou 
Beo. G. Thilo. JC 10 40 

— m faac. n. App. Serviana. «A: 80.— 
[— III faao. in (indicaa) hi Vorbar.] 

StaatSTertrage des Altertuma. Hra». ▼ 

▼ on Scala. I. Teil. JC 8.— 
Statu silra«. Hrag. yoti Fr. Tollmac. 

M 16 — 



Oie f •ttra Ziffan ventaheB siok für g^tanteM Bzemplare. 

2 • Üigitized by Googl( 



t 



20 



Amgabam grioefaiM}b«r und latalniMlMW Sohrif toteUer. 



gtfttii Thebais et Aehülelt cum 8<diolii8. 

Ree. O. MttUer. VoL I: Th«baidiM 11. 

I— VI. JL».— 
SyHttMkl reUttOMn. Bee. Oni\. Meyer. 

JC 1.60. 

Kjrri ««üteBtiae. BecGuiLMeyer. Jd.iO. 

Beo. E.WoelfniiL $.60. 

Taciti de orlgine et situ GeroiMonm L 

ßec. A. Holder. 2.— 
ttftloffiii d« or«torll»M. Bee. Aem. 

Daehrens. — 



D raeger, IIb. Syntax u. Stil d. T. 3. Anfl 

2 .80. 

Gerber, Oreef et John, iexkou Taci- 
teum. J(. 67.60. 
[TertnUlMBt.] Hoppe, Syntax u. StU d.T. 
V« 8.— 

[Tiro.] Comm. not. Tir. ed. Sohmita, 

siehe: Commentarii. 

[ ] 1>. tiron. tsaUerium , siehe: Psal- 

terinm. 

Tarronia satnrarum Menippesrui rell» 

Ree. A. Riese. 6. — 
rernm rMtlearmm IL III, lee. Kell, 

aiebe: Oato 

antiquitatuiii rer. divlii. IL I. XIV. 

XV. XVI. Praeniissae sunt qttaettt Yatr. 
£d. B. Agahd. ^tC 9.20. 



Vergllll Msronfa opera app. orit. in axtius 
oüutracto iternm lee. O. Bibbeek. 4 voll. 

Yol. I. Bncolica et Ctoorgtea. M. S. — 

— n. Aeneidoa libri I— VI. ofC 7.20. 
~ HI. Aeneidos Ubri VH— XIL JCl.iO, 

— IV. Appendix TergUlan«. 3.~ 
Ed. I ergriffen aoAer:] 

VoL III. Acueidos lib. VU— XIL JCS.— 

— TV. Appendix Vergiliaaa. 6.>-> 
[ 1 Scholla Bernensla ad Yrrc-ilii l'uc. 

et Georg. Ed H. Uageu. 6. — 



Comparetti, V. im Mittelalter, deutsch 
von Dütschke. Ji. 6. — [14.— 
Heinze, V.s epische Technik. M. 12. — 
Pitt 88, V. u. d. epische Kunst. JC 8. — 
Sonntag, V. aU bukoL Dichter. JC 5. — 
Weidner, Commentar au Y.a Aea. B. I 
u. n. 8.— 
Vitruvii de architectara IL X. Kdu. 
V. Roae et H. MUller-StrAbing 

Ree. Ol m German, serm. vertit 

C. Lorentaen. YoL L Pan L JC d.50>. 

Nohl, index Vitruvianus. JC 5. — 
Voluall Xaeciani digtribntio puttmB. 
Ed. Tb. Hommaen. JC —.80. 



4. Meisterwerke der Ghrieehen und Börner in kommentierten 

Ausgaben, [gr, 8.] 

Die Antgaben beabelcbtlgen, niebt nnr den Sebtllern der obeien Oymnaaialklaaaen, 

sondern auch angehenden Philologen »owio Freunden des klaKsischen 
Altertums, isunftohst au Zwecken privater Lektüre, verl&Aliche, nach gemeinsam verein- 
barten 0mnd«KtBen verCafite und die neuesten Fortaobtitte der philolo^seben Poraebnng 

verwertende Texte und Kommentare griecli i dinr und latcinischor, voti o r Oymn n sial- 
lektüre selten oder gar nicht berücksichtigter Meisterwerke darzubieten. 

I. Aiachjrloa' Feraer, von Jurenka. IV. Lysiaa* Beden geg. Eratostheiies und 

a Hefte. JC 1.40. Od. d. Olbaiini, von Bewerft. 2 Hefte. 

U. iNokratos* Pauegyrlbos, von Veak. JC 1.20. 

2 Hefte. «^l ^O- , . ^ V. AusirowiWte Briefe Ciceros, von 

™ E'i^ä- Gschwind 2 Hefte. 1.20. 

ParaUeL), v. Jnr e nk». 2 Hefte. JCl.W, 

ö. B. G. Teubners Schulausgaben erriochiscLer und lateinischer 
Klassiker mit deutseben erkläreudeu Anmerkungen, [gr. 8.] 

Bekanntlich zeichnen sich diese Aussahen dadurch aus, daß sie das Bedürfnis 
der Schiile ins Au^e fassen, ohne dabei die Ansprüche der Wissenschaft uu- 
berücksiehtigt zu lassen. Die Sammlung enthält fast alle in Sebulen geleaenon 
Werke der klassischen Schriftsteller. 

a. Griechi.sche Schriftsteller. ' Apschylo.s' Promethens. Von N. Weck- 

AeHohylos' Agameinnou. Von R. Enger. ^ei*^- ^- ^^"ri- ^ ^»-ö. 

3. Aufl., von Tb. Plüfl. JC 2.25 2.75. Von L. Sebmidt. JC 1.20. 

Perser. Von W. S. Teuf fei. 4.A«fl., die Sieben gepr. Theben. Von N 

von N. Weckloin. J{. 1.50 2.— Wocklein. JC 1.20 l.öü. 

Bio fetten Ziffern verstekeu sioli für gebondeiie fixemplare. 

Digitized by 



SchulAttsgabMi mit deutscheu erklijrendeu Anmerkangen. 



21 



A«te1irloi* dl» MttfBfbhradeii. Yon K. 

W e c- k 1 0 i n Jf i m 2.— 
Arl8topiian«?s' IVolken. Von W.S.Teuf f eL 
2. Aufl., von O. Kaehler. JH 3.70 11.80. 

— Wfspfri. \r,j\ O K n p h 1 e r. [In Vorbor.] 

Aristoteles, der Staut der Athener. Der 

MetoilMhe Haupttell (Kapp. I~XLI}. 

Von K Hude. ^H. —.CO —.86. 
ArriauHAuiibasi». Von K. Ab ich t. SHcfto. 

[L Heft. M. Karte. 1.80 3.25. II. lieft. 

Jf. 2.25 2.76.] *Ä 4.05 5.— 
Deiiiostheni's' ans?pT»ählte Reden, Von 

C. Relidaiitz u. Fr. Blaß. 2 Teile. 

j{. 6 t;o. 

L Teü. A. u. T. : IX Phüipp. Beden. 
2 Hefte. Jt 4.50. 

Heft I: I— in. Olynthische Reden. 
IV. Erste Rede geg. PhUippos. 8. Aufl., 
▼on Fr. Blaß. JL 1.20 1.70. 

— II. Abt. 1 : V. Rede über den Frieden. 
VI. Zweite Rede gegen Philippos. 
vn. Hcffesippoa' Rede über Halonne». 
VIIl. l\cde ü))er die Angelegenheiten 
im Cherrones. IX. Dritte Bede gegen 
PhUippos. S. Atifl., von Fr. Blaß. 
JC 1.50 2 

— II. Abt. 2: ladices. 4. Aufl., Toa 
Fr. BlaA. «4^: 1.80 Ü.S5. 

U. Teil. Die Rede vom Kraasa. Yon 
Fr. Blaß. 2.10 2.«0. 

Gnripides' ausgewählte Tragödien von 

N. Wccklcin. 
X. Bdch. Medea. 3. Aufl. ..^ 1.80 2.25. 
n. Bdch. Iphigonia im Taurierland. 

2. Anfl. Ji. 1 [)0 '1.- 
m. Bdch. Die Bacchen. »^1.60 3.— 
TV. Bdch. Hippolytos. ./£l.50£.~ 
V Iklch. Phönissen Ji l.»0 2.25. 
Herodotog. Von K. Abicht 5 Bftnde. 
J(. 11.70. 

Band I. Heft 1. Buch I nebst Ein- 
leitung u. Übersicht über den Dialekt. 
4. Aufl. 1.80 2.2Ö. 
. _ I. Heft a, Bw?h IL S. Aufl. 
JL 1.60 2.— 

— H. Heft 1. Btich m. 3. Aufl. 
Jl 1.50 2.— 

— n. Hoft 2. Bugh IV. 3. Aufl. 
JL 1.60 2.— 

— m. Buch V und VL 3. Anfl. 

ji 1.80 

— IV. Buch vn. Mit Ä Karten. 4. Aufl. 
.H. 1.80 2.:in. 

~ V. Buch VlU u. IX. Mit 2 Karten. 
4. Aufl. »A: i.80 8.30. 
Boiiiers lUas^ erklärt Ton J. La Boche. 
6 Teile. 

Teti L Gesang 1—4. 3. Auflage, 
v« 1.6(0 2.— 

— IL Gesang 6—8. 3. Auflage. 
Jf. 1.50 «.— 

III. Gesang 9 — 12. 3. Auflage. 
.H. 1.50 2.— 



Homan Ilfat* erklirl tob J. Iia Boche. 
TeU IV Cosang 13—16. S. Auflag«. 

M. 1.50 2.— 

— V. Gesang 17 — 20. 2. Auflage. 
JL i .no 2.— 

— VI. Gesang 21—24. 2. Auflage. 
[Vergriffen.] 

VonK.Fr. Amois «.CHeatsto. 

2 Bände. 

Band L Heft 1. Gesang 1--3. 5. Aufl. 
— .90 1.30. 

— I. Heft 2. Gesang 4—6. 5. Aufl. 
.U. 1.20 1.70. 

— I. lieft 1/2 ausammen in 1 Band 
JL 2.CU. 

— I. Heft 3. Gesang 7—9. 4. Aufl. 

JL 1.50 2.— 

— I. Heft 4. Gesang 10—12. 4. Aufl. 
JC 1.20 1.70. 

— I. Heft 3/4 ausammen in 1 Band 

Jt 3.30. 

— II Heft 1 Gesang 13—16. 3. Aufl. 

J(. 1.20 1.70, 

— II. Heft 2. Gesang 16—18 5. Autl. 
JL 1.20 1.70. 

— II. Heft 1/2 zusammen in 1 Band 
Jt 3.— 

— U. Heft 8. Gesang 19—21. 3. Aufl 
./^ 1.20 1.70. 

— IL Heft 4. Gesang 22—21. 5. Aufl. 
JL 1.50 2.—. 

— U. Heft 3/4 zusammen in 1 Band 
Jt 8.30. 

— . A u b a n : 

Hoftl. Ges. 1—3. 3. Aufl. 2.10 2.00. 

— 2. Ges. 4—6. 2. Aufl. oA: 1.50 2.— 

— .'5. Gc^ 7—9. 2. Aufl. J/C 1.80 2.80. 

— 4. Ges. 10—12. 2. Aufl. JL1.2Q 1.70, 

— 6. Ges. 13— 16. 2. Aufl. JL 1.80 8.80. 

— fi. Hc"^. Iß— 18. 2. Aufl. .M 2.10 8.60. 
~ 7. Ges. 19— 21. JL 1.50 2.— 

— 8. Ges. 22— 24 1.80 8.80. 

Odyssee. Von K. Fr. Am eis und 

C. Hcntze. 2 Bände. 
Band I. Heft 1. Gesang 1—6. 11. Aufl. 
JL 1.50 2.— 

— I. Heft 2. Gesang 7—12. 10. Aufl. 
M 1.85 1.80. 

— n. Heft 1. Gesang 13—18. 8. Aufl. 
JL 1.35 1.80. 

— II. Tieft 2 Gesan« 10— 34. 9. Aufl. 
JC 1.40 ISO. 

Heftl. Ges. 1—6. i.^Äufl. JL 1.50 2.— 

— 2. Gea. 7—12. 3. Aufl. JL 1.20 1.70. 

— 3. Ges. 18— 18. 8. Aufl. JL 1.20 1.70. 

— 4. Ges. 19— 24. Aufl. JL 2 .10 2.00. 

Isokrates' ausgewählte Beden. Von o. 
Schneider. S Bftndoheu. ^H. 3 — 3.9ü. 
I. Bilndcbon. Demonicus, Euagora.s, 
Areopagiticus. 3. Aufl., v. M.Schnei- 
der. ^ 1.20 1.70. 
' U. Bündchen. Panegyrious tt. Philippus. 
8. Aufl. JL 1 80 2.20. 



Die ffatten Ziffern verstehen sich für gebundene Exemplare. 

Digitized by Google 



Ausgaben grisobiMher imd iaUinisober Sohrifteteilor 



liVeiABS »nsgowahlte Schriften. Von 

0 Jftcobitz. 3 Bändchen M 8 60 5.10. 
I. Bändcheu. Tr&um. Timou. PromoUioua. 
Charon. 3. Aofl., TOn K. Bttrgsr. 
\.20 1.70. 

H. Bäudchen. Dio Totongespräche. Aub- 
gow&hlte O&ttergespräehA. Der SUhn. 
2. Aufl. 1.20 1.70. 

m. BäDdchen. Demonax. Der PüclieT. 
Anacharsis. 1.20 1.70. 
Lfknrgoii' Rede gegen Leokrat«s» Ton 

C. Behdantz. JL 2.25 2.75. 
XI»frtk«r.] Antliologle a. d. g rieeh. Lyr. 
Von E. B u c h h o 1 7.. 2 Bdchn. Jf. 4 20 5.20. 

I. Händchen. Elcgiker u. lambographen. 
6. Aufl., Ton & Pappmttller. 
.ä: 2.10 2.G0. 

U. Bändcben. Die melischou und cbo- 
rlBchen Diebtor tutd die Bukoliker. 
2 Antl , von Sitzler. JC 2.10 e.«0. 

ftytlas' ausge». Beden. Von H. Ifroü- 
borger. 2 Hefte. 8.60. 

I. Höft. Prolegoraena. — K «egen 
JSratostbenei}. — K. geg. Agoratos. — 
Yerteidlgimsr g^* Ate Anklage wegen 
Umsttirzes der deTnokratigchcn Vor 
fasduug. — B. f . Mantitbeos. — ü. 
geg. PbUon. S. Aufl., t. Th. Thftl> 
beim. l.äO 2.>2r). 

n. Heft Beden gegen Alkibiades. — 
B. geg. Nikomacboi. — B. IIb. d. Ver- 
mögen d. Ari^tophanes. — R. üb. d. 
Ölbaum. — K. gog. die Kornhändler. 
— B. geg. Theomneetot. — B. f. d. 
Gebrechliclion — Tl trcpr Din-xeiton. 
i. Auflagt», vun X h.. 1 ha Iii ei m. 
«iK 1.80 

Größere Auig»be. SBdt. [Bd. II 

n. III vergriffen.} 
I. Bd. B. geg. BimtMflienes, Agomtoa. 
Verteidigung gog. die Anklage weg. 
Umatunsoti d. Verfaaaung. 2. Aufl., 
fon 6. Gebauer. Ji 
riatons nuHgen. SchriftoB.T<mOhr. Ovoa, 
J. Deuschle u. a. 
XTea DieYerteidlgiuigMeded.8o]aF»te8. 
Kriton Von Chr. Cron. 11. Aufl., 
von H, Uhle. JC 1.— 1.40. 
n. Teil. Gorgiaa. Von J. Deneohle. 

1 Aufl., von Chr. Cron. »^8.10 2.60. 
m. TeU. 1. Heft. Lacbea. Von Cron. 
6. Aufl JC —.75 1.20. 

III. Toil -I. Hoft. Eutliyphron. Von M. 
Wuiiiraii. 4. AuÜ. ./t — .60 — .90. 

IV. TelL Protagoraa. Von Deuschle 
n. Cron. 5. Aufl., t. B. BocbmAnn. 
Jl 1.20 1.70. 

V. Teil. Symposion. Von A. Httg. S. Anfl. 
JC 8.— 3.Ö0. 

VI. TeU. Phaedon. Von M. Wohl r ab. 
.•i. Aufl. J,: 1.50 3.— 

TU. Teü. Der Staat L Boob. Voa M 
Woblreb. JC —.«0 —.90. 



Platarchs ausgew. Biographien. Von Otto 
Siefert und Fr. Blaß 6 BüDdclien. 
L Bändchen. Philopocuiou a. Flaminl- 

Bus Von O. Siefert. 2. Aufl., T0n 

Fr. Blas. M —.90 1.30. 
XL. Bkndcliöa. Timoleou u. Pyrrhoa. Von 

O Siefert 2. Aufl., T<m Fr. Bl»I. 

JC 1.50 2.— 
m. Bändchen. Themiatoklea n. Periklea. 

Von Tr. Blaß. 2. Aufl. JC l.bO 2.— 

IV. Bändohen. Aristides u. Cato. Von 
Fr. Blafl. 2. Aufl. .^ 1.20 1.70. 

V. Baj: 1 hon. Agia u. Kleomenei, Vcw 
Ix. Blaß. JC — 9Q 1.80. ' 

TL BtndoheiL Tiberliu imd Oajna 
Gracchua. Von Fr. B 1 a fl. «Ä — 5 0 1 .30. 
f^^ophokles. Von Qnet. Wölfl and I». 
ßellermann. 

L Teü. Aiaa. 5. Aufl. JC l.SQ 2.— 
IL — Elektra. 4. Aufl. J£ 1.50 2.— 
in. — Antigone. 6. Aufl. .^ 1.50 2.— 
IV. — KOnigOidii uG 4. Aufl. ^ 1 50 2.— 

V. — OidipuB auf KolonoB M. 1 20 2.— 

Sapplententnm lect. tiraecae. Von 0. A. 

J. Hoffmann. JC 1.60 9.— 
Tfstamentnm novnni Graoce. Bae Nene 

Testament. Von Fr. Zolle 

L Evangelium d. Matthaua. Voa Fr. 
Zelle. 1.80 2.25. 

IV. Evangelium d. Johannet. Von B^ 
Wohlfahrt. JC 1.50 2.— 

V. Apostolgeechichte. Von B> Wohl* 
fahrt. M l 80 2.25. 

Ihukyilides. Vuu Q. Böhme n. S. Wid- 
mann. 9 Bändchen. Qe 1.20 1.70.} 
Jl 10 80 lö.iiO. 



1. Biindchon 

I. — 

8. — 

d. — 

8. — 

f. — 

7. — 

8. — 

9. Bdchn. 



1. Buch. 6. Auflage. 

2. — 6. — 
S. ^ 

4. - 5. — 

5. — 6. — 

6. — 6. — 

7. — 6. — 

8. — 6. — 
Einleitung u Rctrister 5. Anfl. 



Xeuophons Auabasis. Von i. V olibrecht. 
9. (boz. 8., 7.) Aufl. 
Ausgabe m. Kommentar anter d. Text. 
I. Bdohn. B. I. n. M. 2 Figurentaf. 

u. 1 Karte. 1.86 1.80. 
n. — B. in IV. ^ — .90 1.20. 
m. — B. V— VH. .#1.20 1.S0. 

— dasselbe. Bnob I—- IV. Toxi n. 

Kommentar j^pfronnt. 
Text.M.e.irberaicht0karte.^— 901.20. 
Kommentar. Wt Holaschnitten und 
Figureiitnfeln. JCl.SS 1.80. 

— Kjropädie. Von L. Breitenbaoh. 
8 Hefte. [Je 1.60 ] JC 8.— 4^ 
L Heft Buch I— IV. 4. Auflage» 

B. BUchsensohflta. 
n. — Buch V— Vm. 8. Aufl. 



Die 



fetten Ziffern verstaheiL sioli für oebundene Ezemplare» 



Digitizca by Googl 



SehuUugabea mit deutMiiMi «lUftreiiden AmmttArtwtg^n 



Xeuophons grlech. Geschichte. Von B. 
Bttchaongohtttz. 2Hft. rjo.Äi öQ 2.— J 
•«8.-4.- 
I. Heft. Buch I— IV. 6. Aufl. 
n. — Buch V— Vn. 4. Aufl. 

MemorahiHen. Von Baph. Kühner. 

6. Aufl., von E u d. K ü h n 0 r. .fi 1 60 2.20. 

— Afe8ilÄOS.YoaO.Gü»hllng.,Ä:i.602.- 



b. Iiateimsche Schriftsteller. 

Caesarls belli GaIUcI iibri YU und HlrtU 
Uber Till. Ton A. Doberans. 9. Aufl., 

Ton B. Dinter. S Hefte. JC 2.65 4.— 
L Hdf fc Bach I— m. M. Einloit. u. Karte 

T. GaUieu. ^ — .90 1.40. 
n. — Bnoh IV—VI. JC —.76 1.20. 
m. Budh YU u. Vm a. AnhAog. 
JC —.90 1.40. 

comm. de bollo clviU. Von A. D o b e - 

rena. 5. Aufl.. v. B. Dinter. Ji 2.40 2.90. 
€icero de oratore. Von JL W. Piderit. 
6. Aufl. , von O. Hftvnookor. S Hofto. 

L Heft Einleit. u. Bach I JCl.m 2.2ö. 
IL — Bach n. M. 1.60 t.— 
HL — Bucli ITT M. IndiceB u Register 
a d. Anmerkungen. «^1.50 2. — 
Auf H«ft in betondeit »bgedivokt: 
Krkl&r. XndloM n. Bogiltor d. Aiuneirkgh. 
JC —.45. 

— — 5. Auflagü, von Adler. In 
1 Band. JC 4.60. 

Brntus de claris oratorllnit;. Von 

JLW.Plderit. S.Aufl., tou W.iried- 

rleh. JC S.W t«75. 
orator. VonK. W. Plderit S. Aufl. 

JCi.— 2.60. 
partitlones oratorlM. Von K. W 

Piderit. JC t — 1.40. 
Rede f. S. RoscItir. Von Fr. RichtPr. 

3. Auü.,v. A. i! ieckeiseu. JC — l.bU. 

diT. In CM«llf M». Ton Fr. Bloh tor. 

5. Aufl.,yon A Eberhard Jf.- - -15 —.80. 

— — > Beden gegen Terres. IV. Buch. Von 
"Ft. Bichter. S. Aufl. , Ton A. Bber- 
hftrd. .#^ 1.60 2.— 

T. Buch. Von Pr. BIchtcr. 

2. Aufl., TOnA. Eberhard. JC 1.20 1.70. 

——Bede üb. d. Iraperlnm d. €n. Pompejus. 
Von Fr Klchter. 5. Aufl., von A. Eber- 
hard, ^il —.75 1.20. 
• Bedea g. Catlliaa. TonFr.Biohter. 

6. Aufl., von A Eberhard JCl.— 1.40. 

— Bede t, Burena« Von H. A. Koch. 
S. Anfl.,^mG.Iiandgrftf. UK— .90 1.80. 

Bede f. Sulla. Von Pr. Eichtor. 

8. Aufl., von G. Landgraf. JC—.lb 1.20. 
— - Bede f. Sestiae. Von H. A. Koch. 

S.Avfl.,^n A.Bberh»rd. JCl.'^ 1.40. 



CIceros Bede f. Plancfns. Von E. Köpke 

3. Aufl., von O.Landgraf. .^1.20 1.30. 
Bede r. Mio. Ton BiohteY^Bber- 

hard i Aufl., vonH.Nohl. JCl.— 1.40. 
L tt. 11. Philipp. Bede. Von H. A. K o c h 

S. Attfl., A. Eberhard. JL 1.20 1.70. 
L, IV. u. XTV. Philipp. Bede. Ton 

E. B. Gast. JC —.m —.00. 

Roden f. XarcelluK, f. Ligarius u. f. 

BeiotarnR. Von Pr. Blohter. 8. Anfl., 
von A Kbprbard. Jf. — 00 1.30. 
i Bede f. Archla«. Von Fr. Biohter 

4. Anfl., Ton H. Nobl. JC —.45 ^80. 

j Rede f. Flaeca«. Ton A. dn Uesnil« 

! jci.m 4.10. 

MSgew. Briefe. Von J. Frey. 6. Aufl. 

JC g.eo 3. - 
Tasculanne dlspntationes. Von O. 

Heine. 2 Hefte. .^8.85 3.30. 

I. Heft. Lib. LH. 4. Aufl. 1.20 1.70. 
n. — Lib.m— V. .1 Anfl J«: 1.65 2.15. 
€ato maior. Von C. M o i fl u o r. 4. Aufl. 

JC —.60 1.— 
somnium Sctplonis. VonCMeiAaer. 

4. Anfl. JC —Ab —.80. 
LaelluK. Von C. Meiflner. I. Aufl. 

JC —.76 1.20. 

— de flntbns bon. et mal. Von H. Hol - 
atein. Jr 2 70 3.20. 

— de legibus. Vr^n A d u Me sn iL Ji S.Qti 
de natura lieoimn. Von A.Goethe 

^ 2.40 2.00. 

[ ] Chrestomathla Ciceronfnnn. Ein 

Lesebuch f. mittlero u. obere G^mnäbiai- 
klaseon. Von C. F. Lüder s. 8. Aufl , 
bearb. t. O. Weiflenfeli. Mil TÜelbUd. 
JC 2.80. 

[ ] Briefe CIceros n. s. Zeitgenossen. 

Von O E. Schmidt. LHeft. JC 1.— 1.4«. 
Coruelias Xepos, aiehe: Nepos. 

CartlM Bnftai. Ton Th. To gel. SBM- 

eben. JC 4.S5 6.85. 
LB&ndohen. Buch III— V. 3. Auflage 

JC 8.10 S.60. 
IL — Buch VI— X. Mit K«ite. 

2. Aufl. 2.26 2.76. 
[Elegiker.] Anthologie «u d. EL der BfiMor» 
Von C. J a c o b 7. 2. Anfl. 4 Hf t. 3 . 60 «.l*. 
1. Heft: OntnlL — .00 1.80. 
8. H^: TibnlL JC —.60 1.— 
8. Heft: Properz. 1 — 1,40. 
4. Heft: Ovid. JCl.— 1.40. 
Horns, Oden n. Epoden. Ton 0. W. N a u c k 
16. Aufl., v.O.Weiflenfels. J/^ 2 25 2.75. 
[— ] Auswahl a. d. gxieoh. X^rrik a. Gebrauch 
b. d. Brklftrg. Horas. Oden, von Grofl- 
mann. JC — 1' 

Satiren und Episteln. Ton G. T. 

A. Erftger. t Abt CJ« 1-80 9.88.1 
.^8.60 4.00. 
LAbt Satiren. 14.Aufl.,T.G. Krüger. 
IL — Bpistola. lAAnfl.,T.G.Brfiger. 



Die fetten Ziffern verfitelieii sioh für gebundene Qoogl 



24 



AuagAben griechiecüer und lateiimcher Schriftsteller. 



tlom, Semioiieii. Von A. T h. F » It » ■ eh e. 

1' Bünde. 4.40 5.40. 

I. Bd. Der i^ermonen Buch 1,J12AQ 2.90. 
IL — DerSeimoneiiBuctalL — 2.60. 

UtIm, ftli mrHe eODdlt» libri. 1 

Lib. 1. Von M.Müll er. -2. Aufl. J^' 1.50 2.— ' 
TJn 2. Vou M. Müller 1.50 2.— 

JAh. 3.VonF.Luterbacher.»«:i.20l.70. 
liib. 4.TonF.Luterbaohe?.«/i:i.201.90. 
Lib. 5.VonF.Luterbacber J/'l 201.70. 
Lib. 6. Von F. L u t e r b a e b o r. . 1 20 1.7». 
Lib. i.VoiiF.Luterbacher. ./t. l.:iOl.Jü. 
Lib. 8. Yott F.Lnterbaeher..^l.S01.70. 
Lib. y. Von F. L u t e r b a c b er. JC 1 . 20 1.70. 
Lib 1 0. Von F. L u t e r b a ( h e r . ^Z" 1 . 20 1.70. 
Lib 2L Von E. Wölffliu. 6. Autt. M. 1.20 
1 70 

Lib. SS. Von £.Wi>Ifflin. 3. Aufl. ^1.20 
1.70. 

LIb.28. Von KWölfflln i . Luter- 

bacher. 1 tfO 1.70. 
Lib 24. Von H. J. M ü 1 i e r. Aiifl. .H. 1 . 35 
l.><0. 

Lib. 25. Von H. J. M ü Her. , l . 20 1.70. 
Lib.26. Von F. Fri ederado r f f. 1.20 
1.70. 

Lib.27. Von F. Frieder«dorff. Ml.iO 
1.70. 

Lib.SS. Von F. FrUdersdorff. .A! 1.20 

1.70. 

" Lib 2i». Vou F. L u t e r b a c b e r. ./^ l . 20 1.70. 
Lib. 30. TonF.Lnterbacher «^1.201.70. 

S^pos. Von S i e b e 1 i 8 - J u n c- o V 1 u B. 
12. Aufl., von O. Staage. Mit 3 Karten. 
1.20 1.70. 

Von H. Ebellng. JC —.75. 

Ad liiFtorino fidcm rec. et usui scbola- 

ruui accomni. Ed. Ortmuuu. Editio V. 
.//. 1.— 1.40. 
Ovidii inetnniorpbftspf!. Von J. Slebolis 
u. Fr. Polle. 2 Hefte, [je l.öO 2.—] 
8.— 4.— 
1. Heft. Buch I— IX. 16. Aufl. 

II. _ Euch X— XV. 14. Aufl. 

fiiNtoruiii librl VI. Von H. Peter. 

ä Abteilungen. M. 4.60. 
L Abi. Text XI. Kommentar. 8. Aufl. 

«^ 2.70 3.20. 
II. — Krit. u. «xeget. AusfOhrangen. 
3. Aufl. jr. — ;»n i.:5o. 

anitgew. Qedirhie m. Erläut. für den 

Scb nl^ebr. Von H. O fl n t h e r t-f^l 1 . 50 2. — 

Phnedrl fabnlae. Von Sidiolis u. Eck- 
stein. 6. Aufl., T. Polle M.—,UUtO, 



Plantns* ansgenShlt« Komödien. Von 
K. J. Brix. 4 Bftrhn. .fC 5.— (i.80. 
L Bdcbn. Trinummus. 4. Aufl., Ton 
M. Niemeyer. J^. 1 20 1.40. 
n. — Captivi. 5. Aufl. Ji'. 1 . — 1.40. 

III. — Menaechmi. 4. Auflage, von 

M. Niemeyer, 1. — 1.40. 

IV. Miles $7loriosut. 8. Auflage. 
^4C l.sü 2.;iO. 

PllniuR' d. J. ansgenüblte Briefe. Von 

A Krouser. .H. 1.50 2.— 
quiutillani Institut, orat. Uber X. Von 

(;. TA. Krüger. 8. Aufl., Ton G.K ff 11 gar. 
1.— 1.40. 

SftUuüti Crispi bell. Gttll., belL Ingnrth., 
oratt. et epi8tt. ex historiig excerptae. 
VonTh. Opita. 8 Hefte. ^^ 2.05 3.20. 
L Heft: BelUm CetUInae. .11— .60 1.— 
IL — Betlnm Imgvrtkiiivni. — 

[1.40. 

m. — Beden n. Briefe •.d.natorlen. 

iH. • — . 45 — .80. 
Tacitnn' Historien, Von K. Heraeus. 
2 Teile. JCi.90 4.85. 
L TeiL Buch I u. IT. 4. Aufl. Jt 1 80 2.25. 
IL — Bucb III— V. 4. Auflage, von 
W. Heraeus. JC 2.10 2.60. 

Annalen. Von A. Draeger. 2 Bfinde. 

JLb.n 7.50. 
L Band. 2 Hefte : Bucli L II. Buoh UI— VI 
6. Aufl., V.Becher, ic jf i 502.— 
IL — 2 Hefte: Buch XI— Xm. Buch 
XIV— XVI. 4. Aufl , Bech e r 
.ic .ff. 1 35 I.7.J. 

Agrlcola. Vou A. Draeger 5. Aufl. 

— .60 —.00. 

dialogn» de oratorlbns. Von O. An- 

dresen. 3. Aufl. JC —.90. 

Oermanla. Von E. W o l f f. . /<: i . 85 1.75. 

TerentiiiR, auKgeuriMie Koni$dien. Von 
C. Dziatzko. 
L Bftndelieu. Phormio. S. Aufl., von 

Hanl er. JC 2 40. 2.»0. 
II — Adelphoe. 2. Aufl., V. Kauer. 
JC 2.40 2.90. 
Vergil« Aeueide. Von K. Kappes. 4 Hefte. 
L Heft. Buch I— HL 5. Aufl. JC 1.20 1.70. 
II. — 3Abt.BttchIV,V,VI.4. Aufl.,von 



n. 



y.. Wi^rner. je Jt. 



50 



Buch IV— VI (4. Aufl.') in 1 V.unA 
2. 

HL — Buoli* vn— IX 8. Aufl. JL l 20 
1.70. 

IV. — 8 Abt. Buch X, XI, XU. 8. Aufl., 
von M. P'ickelscherer. 
je Jf. —.50 —.80. 

IV. — BnchX— Xn(8.Aud.)lnlBand. 
JL 2.— 



Die fetten Ziffeni vei^telion sioli für gebundene Exemplare« 

Digitized by Google 



0. Scbttltoxto. — t, 8chaierausgab«ii. 



25 



6. Schultexte der „Bibliotheca Teubneriaua". | gr. 8. geb.J 

Die Sclntltoxt^o äcT .,Bi1)liotheea Teubnoriana" bieten in denkliar 



bester Ausstuti 



U 11 



zxi wohlfeilem Preise dou Zwecken der Schule besonders 



entspfocbende, in keiner Welse aber der Tätigkeit des Lehrers vorgreifende, unverkürzte 
wnd znsat/loso Texte. Sie geben daher einen auf kritischer Orundiage ruhenden, aber 
aller kritischou Zeit hen sich enthaltenden, in »einer inneren wie äußeren Gestaltung 
vielmehr inhaltliche Gesichtspunkte zum Ausdruck bringenden 'lesbaren' Text. 
Die Schultexte enthalten als Beigaben eine Einleitung, die in abrißartiger Form 
das Wichtigste tiber Leben und Werke des Schriftstellers, sowie Uber saoh* 
lieh im Zusammenhange Wissenswertes bietet ; femer gegebenenfalls eine Inhalts- 
übersicht oder Zeittafel (jedoch keine Dispositionen) sowie ein Namenverzeich- 
nis, das au£er geograph ischen imd Pezsonennftinen auch sachlich wiohli^e 
Ausdrücke «sthilt» hea. kun erklärt. - 



Caeiiar de hello G allleo.YOB J.H.Sehmala. 

Jl 1.20. 

CiceroA Catilinar. Beden. Von C. F. W. 

Müller. JC — .oü. 
Bede ib. d. OherbefehT des €«. Pom- 

peliiH. Von r F. W. Müller. — .60. 
Uede f ör Mllo. Von C.F.W. Müller. 

tii. — .55. 

Rede fBrArehtäB.Von C.F.W. Müller. 

JL —.40. 

Beden geg. Veries. IV. T. Von C. V. 

W. Müller. Ji 1.— 

Horas. Von 6. Krüger. JC l.fiO. 

Lirius B. XXI— XXllI. Von M. Müller. 

Jf. 1.60. 

SalUstH Catiliaar. Verschwörung. Von 
Th. Opitx. Ji — 



Sallnati Jnrgvrtblii. Krieg. Von Th. 

O 1) i t 7.. M. —..SO. 
Beides xosammengeb. JC 1.20. 

Dem08tlienoR* neun Philipp. Etdev. Von 
Th. Thalheim. ^H. 1.— 

BerodotB.T— IX.VonA.FritB6h. ««LS.— 

LyKinn' ansgew. Reden« Von Th. Thal- 
heim. JL 1. — 

Thnfcjrdldes B. I— III. Von 8. W i d m a n u 
J(. 1.80. 

Einzeln: Buch I, Buch IL je JL X, — 

B. VI— VIII. Von 8. Widmann 

J/. 1.80. 

XeuophonK Anabssis. Von W. Gern oll 
2. Anfl. ,/ l.«0. 

- — - Buch T -IV. Jf l.ltL 

Meuiurabliien. Von W. Cjiii»ert. 

Ji, 1.10. 



7. B. G. Teubners Sckülerausgaben gi-iecli. u. lat. Schriftsteller. 

[ffr. 8. geb.] 

Jedes Bündchen zerfilU In 3 Hefte: 

1* Text eTit)i:<]t dienen in überHichtUcher Gliederung, mit Inhaltsangaben 
über den iittuptabschnittcu und am Bande, nebst den Karten nnd Plftnen; 

2. Rllftheft enihilt die Zusamroenstellnngen, die die Verwertung der 

JiCktür^ uutpr^^tntzt n sollen, nebst den erläuternden Ski/zen und Abbildungen; 

Ü. Koinnirnlar enthält die fortlaufenden Erläuterungen, die die Vorbereitung 

erleiclitern sollen. 
t;Ji, ala Erklärnugen auch ausammengebunden erhilltllch. 

Bio Sammlung soll wirkliche .. Schüleraus^faben'- bringen, die den Be- 

dürfni-^^'ii dnr Sclinlo in dieser Kichtuu« in du- K i ii r i c h t u n wie der Aus- 
stattung cntgegenkonunen wolle«, in dor Ce-taltuixf; des „Te xtes", wie der Fas.-UMg 
der -Erklftrnngen", die sowohl Anmerkungen als Zusammenfassungen 
bieten, ferner rtiirrh da' Verstftndnis fördernde Beigaben, wie Karten und 
i'iüue, AbbUduugcn und Skizzen. 

1)88 Charakteristische der Sammlung ist das aielbowuBte Streben nach 
organischem Aufbau der Lektüre durch alle KlaRsen und n:uli Ile1)Uii',' und 
Verwertung der Lektüre nach der inhaltlichen und »iirachlichen Seite hin, durch 
Einheit der Leitung, Binmfltigkeit der Herausgeber im Gänsen bei aller 
SelbBtnndigkcit im Einzelnen, wie ;io <1, ren Xauiou vci' ürgen, und ernstes Be- 
uiübfiTi, wirklich Gutes au bieten, seitens des Verlc'ei- 

Die fattm Ziffern verstelieii sicli für gebundene Ex^mphTe. 

Digitized by Google 



Ü6 



Aaagabea grieohisohM und ItttoiniBCher SohriftateU«r. 



Z iel 1. M d Z v-oclc der Ana gaben aind, Bowohl den Fortfchritt derLektüre 
Auxoii WegräuDiuiig der zeitraubenden und nuUlosen limdexmisse zu erleichtern, 
die Erreichung des Endzieles duroh EiuhoiUiohkalt der Mathode vad 
jUmniBfg« Yerwertnng der Szgeb&ieae sa sichern. 

Ciceros Cufo malor dt «enectnie. Ton 



Kepoe' Lebeneheeelir^bviigen In AnswiM. 

Von Fügner. 

1, Text. 4. Aufl. M. 3 Karten. JL 1»— 
t. IUIfe]ien.4.Aiifl. > 
Mit Abbttd.1. Text I 2/3,Erkl8rnnfen. 

S;Koi;«ent.S.Aufl I ^-^^ '^^^^^ 

Caesars 6alli8cher Krieg. Von Fügnor. 
1. Text. M. S Karten, sowie 8 Plänen u. 

S Ahb. 1 TeoEl 6. Anfl. M. 1.80« 
B. Hilfbheft. 4. Aufi. \ 

Vit Abb. im Text. I 2^ Erklarunpren. 

I. Komment* A.Anfl. 1 
JL 1.60. j 
II TextB. ILEinleitg. B. Anfl. Jf.t,— 
Dazu Kommentar. 4. Aufl. Jt 1*00. 

Bürgerkrieg. Von Fügner. 

1. Text. Mit 2 Karton. JL 1.60. 

LlTlne, BSmf lelie Geaehlehte tat Anmge. 

Von Fflgner. 

I. Der zweite punische Krieg. 
1. Text. 2. Aufl. Mit 3 Karteu. JC 2.— 
8. Hllfthefl. JC 2.— 
8. Kommpiitur, 2 Hefte, je JC 1.20. 

U. Auswahl aus der 1. Dekade 
1. Text. Ji 1.40* 

Verkürzte AnewAhl nne der 1. n. 

S. I>( kade. 
1. Text. JL 2.— 
Ortde HetAMorpliOMn In AnswnU. Ton 

FickelBcborer. 

1. Tf>xt. S. Auflage. JC 1.20. 

2. HiU.Hheft. 8. Aufl. 
M.AbbUd.imTeKt. 
JL 1.40. 

3. Komment. 8. Anfl. 
JC 1.40. 

TVörlt rbuch. 2. Aufl. steif geh. — . 60. 
II Text B. M. £inieitg. 8. Aufl. JL l.Uö. 
Deen Kownientar. 8. Aufl. JC 1*40. 

CIceros CatlllnAr. Beden u. Bedo de Im« 

perlo. Von Stegmanr. 
1. Text. 2. Auflage. Mit Titelbild u. 
8 Karton. JL I.IO. 

8. Aufl. JC —.80. J 
II Text B. M. Einleit 2. Aufl. JC 1.35. 
Saau Kommentar. 8. Aufl. JL — .SO. 
Bede f. fi. Boeeiu n. Bede f. ArclilAS. 

Von H;\ n ^ 1 

1. Toxi. JL —.80. 

8. Kommentar. Mit Blnleltting. »IC— .60. 



tfZ, Brkllmngen. 
8. Aufl. WKS.80. 



WeiBenfels 

1. Text. Bteif geh. JC —.50. 

8. Kommenter. eteif geh. JL —.50 
AasHahl a. d. pUloiOph« ficliiifien. 

Von Weifienfels. 

1. Text. JL 1.60. 
[— ] AoRgow. Briefen, deeioalfteker Zelt. 

Von C. Bar dt. 

1. Text. Mit Karte. JL I.SO. 

2. Hllfhlien. eteif geh. ^ — .60. 
1^. Kommentar. Mit Einleitung 

L Heft: Brief 1—61. UiC 1.60 2.20. 
n. Heft! Brief 68—114. JC 1.60 f.— 
Sallnstft CatiUnnr. TerteliwSru^g. Ton 
Stegmann. 

1. Text. Mit Karte. JL —.«0. 
8/8. Erklirnngen. JC — .60. 

Ta^-HuH* Aunalcn i. Aasn. xx. d. Batafer- 
aufHiaud d. Civilis. Von Stegmann. 
1. Text. Hit 4 Karten u. 1 Stammtafel. 

Jt 2.20. 
8. Konnnontar. JC 1.40. 
Ausgabe in 2 Teilen: 
1. Ann. B. I— TL a. Text. JC 1.— 

b. Kommentar. Ji 1.— 
U. Ann. B. XI— XVI. liiBtorienB. IT/V. 
a.Text. .^-^80. h.Kommentar. 
JL —.80. 

HL Zeittafel, Kamenverx. u. Kart, 2. beid 
Tetten. .«l — .80. 
Tergüs Aenelde 1. Answ« Ton Fiokel- 
scherer. 

1. Text. 8. Aufl. im Kartei JC 1.40. 

2. Hilfsh. Jt - .00. isyo. BrkUrangen. 

8. Komm. Jt l.ftO. J JL 2.— 
II Text B. Mit Einleitung. Mit Karte. 
JL I.CO. 

Horatliis, Gedichte. V. S chlmmel p f eng. 
1. Text. Mit Karte n. Plan. JC 2.» 
8. Kommentar. JC 1.60. 



Xenophons Annkasle 1. Aaew« Ton Boyof. 
1. Text. 4. Aufl. MU Xerte n. lUnen 

im Text JL 1.80. 
S.Hiliüheft. ä. Aufl. 

Hit Abb. im Text , 

Ji _.80. \ 
3. Komment. 8. Aufl. 

JL 1.40. 

II Text B. Mit Kinlelt. 4. Aufl. JL 2.— 
Dazu Kommentar 8. Aufl. JC 1.40. 
irSrterbvek. JC 1.80. 



Erklärungen. 
8. Anflu JC 1.80. 



Die fetten Ziffern verstellen sioli für gebHiidene Exemplare. 



Digitized by Google 



S9 



X«aop1i<nii Hellrall» !■ Amndtt. Ton 

S o r o f . 

1. Text. 2. Aufl. Mit Saite n. Plftm 
. im Text. JL 1.80. 

Kommentar. Mit Elnleitimg. JL 1.— 
i_ MenorabiUea in AatWAkL Yoa 
Bösiger. 

1. Text. Jt 1.— 

8. Kommentar, steif geh Jt — iRO. 
Homer. I: Odyssee. Yon Henke. 
!• Text. % Bdolrn: B. 1— IS. 8. Aufl. ~- 

B. 13— S4. 8. Aafl. Mit 3 Karten, je 
JH. 1.60. — B. 1—24 iu 1 l^and Jt 3.20. 
8. Hilfsheft. %. Aull, üit zaliir. Abb. 

8. Kommentar. 8 Aufl. 2 Hefte, eteif geh. 
je JL Zus. in 1 Bd. geb. 1.80. 

Inhaltsflbenicht (nur dinkt) JL —.OS. 
II: Ilias. Von Henke. 

!• Text. 8 Bdohn.: B. 1—18. 2. AnfL ^ 
B. 14—84. m\ 8 Karton. Ja JL 8«—. — 

'S 1— ?4 in 1 Band Jt 4.— 

2. mifsheft. Mit yahlr .\bb. .Ä". 2.— 
ä. Kommentar. 2. Aull. 2 üof te. iieifgeh. 

1 . 60 \x.JL 1.80. Znaammoa In 1 Bd. 
geb. M. 2.40. 

Herodot i. Ansir. Von Abioht. 

1. Toxi. 8. Anfl. M. Karte u. 4 Plinen 

im Text. JL 1.80. 
S. Hilfth. M. Abb. i ) m ii>,iris,„n„»„ 

t. Komm. Ji 1.80. f 
II TaxtB. MitEmieitong. 2. Aufl. 
Daaa KoaMentar. JlL 1.80. 



2/8. BrUitanf ea. 
S.SO. 



IMioofhOBOtj ansgew. poUtiaoko Be4an^ 

Yon Beioh 
1. Text. JL 1.20. 
«.Hllflibeft. UKl.— ' 

8. Kommentar. LII. 
•teifgeh.je.M— .80. 
Km. in 1 Bd. geb. 
M. 1.40. 

Thukjrdldes i. Answ. Yon Lange. 

1. Text. Mit Tltelbfld u. 8 Karten. M 9»t0c 

2. Hilfsh. Mit Abb. i 1 „ 

Text. ^-.70. [2/3. Erklnrnngeiu 

3. Korament.«A[ 1.60. J 

II Text B. Mit Einleitnnc? Ji 
Bazu Kommentar. .^^^ i.ßO. 
Ausgabe in 2 Teilen: 
X B.I— Y. a Text 1.40. b. Kom- 
mentar. JL 1. — 
II. B. YI— Vm: %. Text JL 1.— 

b. Kommentar. JL 1. — 
m. Zeittafel, Namenverz. u. Karten, a, 
beid. Teü. JL —.50. 
PlntOTi«! Apologie n. Krlton nebst AbBfhu. 
a. d. -fc* baidon u. Symposion. VonBügiger. 
1. Text, fltelf geh. — .80. 
3. Kommentar, steif geh. JC — .80. 
Sophokles' Tragödien. Yon Conradt. 

1. Text : 1. Antlgone. M.TitelbUd. JL—M» 
II. König Oedipns. JL —.80. III. Aias. 

.^,—.80. Text I n II zus -geb. 1.10. 

2. HUfKheft. J{ ^.70. 

8. Kommentar: I. Antigone. JL^—M^ 
II. KSnig Oedipns. JK— .70. III. AI an. 
Jt --.so. 

1^3. Erklarangen (Hilfsheft o. Kommentav 
I «. H siu.-geb.). J/L LMw 



Die ff«itoii Zillm TmUheii itoh llr 



XKempUre. 

Digitized by Goo^^Ie 



Wichtige Hau dbii eher und neuere Erscheinungeu aus 
dem Oebiete der Uüsslsclien Philologie. 

Die auf einzelne Schrittsteller (oder Literaturgattungen) bezüglichen 

Schriften b. o. S. 12 ff. 



Ari'hir für rrtpjTnsforKchiuig xind ver- 
vr^dte Gebietcj hrsg. vou U. Wilcken. 
,7«hrlich 4 Hefte, 20.— 

Ar Iii V für lateini'ifhe Lexikographie n. 
üraiiuii»tik, lusg. v. B. W ö 1 f f l i n. Preis 
f. d. Band toh 4 Heften JC 18.— 

1^ and 1—7 auf einmal Ijczopeu 42 . — 

BfxantiQische Zeitschrift, herausg. von 
K. Krnmh scher. Freie f. d.BBiid von 
jnbrlich l TI.MroTi 20 — 

Keue iahrbiicher f. da« klasK. Altertum, 
tie8«lilchte «. devtsclie Literatur n. f. 
Pada?ogil£, Uerau«g. v. J. Ilberg und 
B. Gorth. Jährlich 10 Hefte. JL SO.— 

Bender, (rrundriß d. rOmiscben Literatar» 

gesehichte f. Gymnaflien. J(. 1. — 
Bethe. Homer u. die Heldensa^^o. ^fi — .80. 
Blaß, die attische Beredeamkelt. 2. Aufl. 

JL 56.— Ö4.— ^ . , 

I. Abt. [Von Gorgias bis «u Lytiaf.] 

M. 14.— 16.— 
II. — [I:fokr. u. laaios,] 4.^ 14.— 16. — 
III. — 1. Abschnitt. [Demosthenes.] 

..U. 16.— 18.— 
I II. — :i. Abschnitt. [Demoethenee* Oe- 

uoäsonu. (Jüfjuer.l Jf \ 2 . — I I. — 

med), ftßnl:i{^(f)cii u. joäialea ttaniöfc in Äom 

V t). yievubUf. t.— I.So. 

- AlkCBtisstudion. Ji. 2. — 
Blümner, Technologie u. Terminologie d. 

Gewerbe n. KUnate bei Orieohen n. BAmem. 

Mit zahlr. Abb. 1 Bände. J(. 50 10 
Boeekh, Kucjklopädie u. Methodologie d. 

pbilolog. Wlsseneehaften. Herausgegeben 

von J.. 1! rat lisch eck. 2. Anfl.| TOn 

K. Kluß mann. 14. — 
[ ] Lebensbeachrelbimg n. Auswahl a. 8. 

v-isr^en ^fhuftl. Brief Wechsel YonM. Hoff - 

in a un. JC 12 .— 

90i{(ler, (Siccvo u. f. fjrreunbe. 8tubic üb. b- 
löm. öc)eafd)aft ju CSöfat* Seit. JDcutfd) 
tciirb. t». 5?ölilcr. Jr:. 4.50 6.— 



Boll. Spbacra, Texte und Untersuch unpon 
z. Geschichte d. Sternbilder. Mit 6 Tafeln 
und 19 Textabbildungen. JC U. — 
Brrtzl, botan. Forschungen des Alexander' 

zugea. JC 12. — 14. — 
BrailB*B kleine Schriften. S Bände. 

I. Band. Köm. DenkmSlor. Altital. ii 
etrusk. Denkmäler. M. d. Biidn. d. 
Verf. u. 65 Abb. JC 10.— 
IT. u. III. Band in Vorbereitung. 
Ilarsian« Geographie von Griechesdand. 
2 Bitnde JC 18.— 

I. Band. D. nördl. Griddheslaad. Mit 

7 lith. Tafeln. ^ 6.— 

n. Band. Peloponneso« u. Iiüeln. Hit 

8 lith. T;ifcln u. 1 von H. Lange ge- 
aeichn. Karte t. Griechenland. «^12. — 

Der n. Band auch in 3 Abteilumgen : 
1. Abt. Argolis, Lakonien, Messcnicu. 

Mit 6 lith. Tafeln. Jf. 3.60. ^ 
9. — ArkadioD, Elia, Achaja. Mit 

3 lith. Tafeln. 3 — 
3. ^ Die Inseln. ISUt Karte von 

Griechenland, ge?.. H. L a n g e. 

JC 6.60. 

Cantor, Yorlesunj^en über Geschichte der 
Mathematik. 1. iJand: Von den ältesten 
Zeiten bia ISOO n. Chr. 2. Aufl. JC SS.— 

Christ, Metrik der Qrieehea und BOmer. 
2. Aufl. JC 11.60. 

Cnmont, die Mysterien des Mlthra, deutsch 
V. Geh rieh. JC — 5.00. 

aelorme, ffiSfar u. f. Bcitcienoiicn. actrac^tuna 
b. röm. Sittcii Qefleu D. Giibe b. SRepubßf. 
5)futicö betttb. ö. S)öl)Ict. JC S.l^ ft.40. 

Biels, Elömentiiin. Ji. 3. — 

Dieterich, Mithrasliturgie. JC 6. — i. — 

Braeger, histor. Syntax d. latein. Sprache. 

2. AuH. 2 Bände. JC 26.— 
Dziatzko. rntoreuchungen über ausgew. 

i Kapit 1 d. antiken Buchwesens, jr 6.— 



Die fetten Ziffern versteheu sich für gebundene Exemplare. 

Digitized by Google 



Widbtig« HftadbttolMr und amvuen Enchttinuaig«!!. 



29 



Uaxb. 0. 5)o^Ict. 2 SBÖttbe. M J».— 
Clardthanseii, griech. Taläographie. Mit 
12 Tafeln u. vielen ToxtiUuatrat. J(. 18 .40. 

Attguatu« u. seine Zeit, i Teile. 

1T«Ü. 1. Band*« 10.— ä.BandJff. l:i.— 
IL — (Anmerkungen). l.Baad 
Band. JiL Ö.- 
tl, S u. S (SchloB) in Vorbereitung.] 

SamiMhmjren u. Kataloge gnecbiacher 

Handschriltou. Jü 6.— 
611k«ft, ClHitaT, Handbuch d. griech, Staats- 
altertümer. 2 Bde. Jl 13 60. 
L Band. P. Staat d. Lakedaimonier u. 

d.AäienAr. 8. AulL .^8.^ 
n. — .U. 5.60. 

Otto, Geschichte u. Topographie der 

Stadt Born 1. Altertum. S Abt. JC 24.— 
Urftminatik, liistori«che, d. lateln. Sprache 
Bearbeitet von H. Blaae, A. Dittmar, 
J.Golling,G.Herbig, O. Landgraf, 
C. F. W. Müller, 1 H. Schmalz, 
Fr, Stola, Jos. Thü 8» ittg II. A- Wein- 
bold. In mehreren Binden. I. Band. 
Von Fr. Stolz. 1. Hälfte: Einleitung? n. 
Lautlehre. 2. Hälfte : Stanimbildungslehre. 
je 7 t^ortsetsnng unter der Presse.] 
Ilelblg, d. Hoiner. Kpo.s a. d. Denkmälern er- 
läutert. Archäologische Untersuchungen. 
[Zur Zeit vergrifllni. S. Aufl. inVorbexeltung.] 

Führer durch die öffentl. Sammlungen 

d. klass. Altertümer in Koni. 2 Bände. 
2. Auä. JL lö. — [Die Bände werden 
nicht einseln abgegeben.] 

. auf extradtinnos Papier gedruckt 

und mit Schieibpapier durcliüchusäen, zum 
Handgebraudi fttr FaidigelehMe. M, 17* — 
Herzog, Geschichte u. System d. rümläcbou 
Staatsverfassung. 2 Bände. M. d^. — 
L Band. Königszelt n. Bepnbllk. JCIB. — 
n. — Die Kaiserücit von der Diktatur 
Cäsars b. z. Begierungsantritt 
Biocletlans. 
l.Abt. Oeschit htl. Übersicht. J{AO — 
3. — System d.Yerfasäung d. ICaiäer- 
seit. JL%.^ 
Holder, alt - celtiacher Sprachschatz. In 
ungefähr 18 viermonatlicheu Ideferungen 
zu je 8 Bogen. I.Baud. (A'H.) M.^.— 

y.— 14. Lieferang. (I— Sextus.) 

Jede Lieferung J( « — 
Hoppe, Bilder Mjtliulogio u. Geschichte 
d. Griechen u. Römer. 30 Blatt i^icht- 
druck, 39 53 cm. Komplett in Schulmappe 
mit Text (Text apart Jl. 1. — ) Ji. VI — , 
in Geschenkmappe (Leinwand) M. 16. — 
Imhoof-Blnmer 9 Porträtköpfo auf röm. 
Münzen der Republik uud der Kaiserzeit. 
%. Aufl. kart. J(. 5.J0. 

Portrfitkui^ft» juif antiken 3Ittn7en 

helleniaehcr und iiellem»ierter Völker, 
kart 10.^ 



ImhOdf-BluBier und KeUer, Tier- und 
Pflanjsenbilder auf Mflnsen und Gammen 

des klass. Altertxims. kart. J(. 24. — 
Kaersty Geschichte des hellenistischen Zeit- 
alters. In S Binden. LBand: Die Grund- 
legung des Hellenismus. Ji 12. — 14. — 

die antike Idee der Oekumene , //. 1 .20. 

Keller, latein. Volksetytoologio uud Ver- 

wuMltea. «tf 10. — 
Klotz, Handbuch d. lat. Stüistik. J(. 4.80. 
Lehrs, populäre Aufsätze a. d. Altertum, 
vorzugsweise zur Etidk U. BeUgion der 
Griechen. 2. Aufl. M. 11. — 
Leo, die prrioch.-rom. Biographie nach ihrer 

literarischen Form. JL 7. — 
Iiexlkon, ausfOhrUebes, d. griech. u. röm. 
Mythologie. Tm Verein mit vielen (be- 
lehrten herausg. von W. H. Roscher, 
Mit sahlreicfaen Abbildungen. 3 Binde. 
L Band (A— H.) JL 31.— 
IL — (I— -M.) Sö.— 
TTT — [Im Erscheinen.] 87. — 46. Liefe- 
rung. (Nabalothes— Pari».) Jede 
IdQferung JL 2. — 
Supplemente: L Bruchmann, epi- 
theta deorum quae apud poetas Otae- 
cos leguntur. 10. — 
IL Oarter, epittieta deorum. Ji 7.— 
«abfer*« aRcaireiifört bf^5 tlaff. 9ntcrtitin? für 
ejpnmancii. 7. öct6. Stutloac, Ijrrouäflcgcöe« 
üou erler. «DHt sa^lreii^en HbMIbttwflen. 
M. 14.— 16.50. 
9ltti))fro, "iigtjptcn unb «Ifi^ricn. Öeic^icöüic^c 
ecAdtjluiiflCii f. Stfiule u. ÖQUä. ^euffcb Wn 
»ituöaum. ^JJiit i:to ^Ibb. iiac^ Beiern. 
IV ;v a u d) e r 0 u t> i n. ^äioblf. Mg. JL 3.— 
M.ltt«i», a. griech. Papy rusurkanden. JL 1 . 20. 
Norden, d. antike Kunstprosa vom VI. Jahrb. 
V. Chr. bis in der Zeit der Benaiflsance. 
•j Bände. JL 28.— 
Peter, d. geschicbtL Literatur «Lb. d.rOm. 
Kaiserzeit bis Theodosius I. und ihre 
t^uelleu. -2 Bände. JL 24. — 

der Brief in der römischen Literatur. 

M. 6.— 

Pfeiffer, antike Mttuzliiider fttr den Schul- 

gobrauch. JL 1.60. 
Quellenbveli zur alten Oeaehichte f. obere 

Gymnasialklassen. Beorb. von Herbst, 
Baumeister uud Weidner. 2 Abtlg. 
5 Hefte. Jt 10.20. 

L Abteilung. Griechische Geschichte. 

1. lieft IWarb. von Herbst u. Ban- 
meiütcr. Aufl. JL [Vergr.J 
Heft. Bearbeitet von Baumeister. 
3. Aufl. JL l 80 2.aü. 
Abteilung. Römische Oescbfchte. Be- 
arbeitet von Weidner. 
Heft. 2. Aufl. JL 1.80 2.UÜ. 
^ t. Aufl. M. d.40 8.— 
2. Aufl. S.70 8.30. 



u. 
1, 



8. — 



Die fetten Ziffern verstehen sioli für gebundene Szemplare. 

Digitized by Google 



30 



Wiohtige Hftndbfloher und naoer« Kr»oh«inimgeii. 



BIlikMk, Bedea n. Yorirftg«. OtB,— S.— 
ftiese, d. rheinische GemaiiiamL d. aa ti kft n 

Literatur. JC 1^' — 
aoßbach und Ifestphal, Theorie der 

masischen Künste der TTcllenen (Als 
S. Aufl. d. Sofibaeli-Westphalflchen Metrik.) 
8 Bäade. M.— 
l Band. (G riech. Rhythmik TiVeit- 



ph»L) JC 1.2U. 

BD. 



(Orteeh. HeroMmik u. Mtlo- 

pöie V WeBtphal.) ^6.80. 
m. ~ L Abt. (Allgem. Theorie d. griech. 

MMrik Ton Weitphsl and 
Oleditsch) JC 8.— 
ni — II. Abt. (Griech. Metrik m. beaond. 

Bllekilelit auf die Strophen- 
gattungen u. d. übrigon meli- 
scbeu Metra v. Boßbacli u. 
Westphal.) JC U.— 
Seliaefer, Demosthene« a. i. Zeit. S. Ansg. 

S Bände. SO.— 
Schmidt, Synonymik 4er gileob. Spsaohe. 
d Bände. Jt r, t — 

Handbuch d. lat. u. grioch. Synonymik. 
JC 12 — 

Si^hn^ffior , das alto Rom. Entwickolung 
»einea Grundi iaHea und GeBchichte seiner 
Bauton. 12 Seiten Text, 12 Karton, 14 Tafoln 
mit 287 Abbildungen u. 1 Plan d. heutigea 
8Udt auf Karton. Quer-Foll^ 16.* 

M«l3er «ninbtig b. ßoflil u. Ü6etn4t 11«. h. 

Schwarts. Charakter köpfe a. d. antiken 

Xdteratar. JK S.— 
Mtsler, Abriß d. griech. Li U ratnrgoschlchto. 
L Band. D. nationale klaaa. Literatur 
TOB der ftlteaten SSett bis mm Tode 
Alexanden des Großen ' Jt i — 
«toll, Handbuch d. BeUgion o. Mythologie 

d. Griechen n. BOmer. JC I.W. 
b. töötter u. jpetocu b. Han ^Ittfrtum? 



6toH, b Sagen b. rtag.9CItertumS. ttaafilunaeii 
0. b. aUen ilBett. So^(|. ttudgabe. SldiUtbe. 

5. «ufC. 4.60. 

Stndnicska, die Siegesgöttin. Entwurf d. 
Gcachichte e. antiken IdealgeskaU. Mil 
12 Tafeln. JC 2.— 

SaMinlhl, Geschichte d. griechischen Lite- 
ratur in der Alezaadzinenelt i Binde. 
.Ä 80.— 84.— 

Teaffel, Gesehlohte d. röm. Literatur. 2 Bde. 

6. Aufl., bearb. v. S c h w a b e. J«: 14 . 40 1 S.— 
Studien u. Charakteristiken s. griech. 

Q. rOm. Idtereiargeieliiehte. S. Aaf la^e. 
JC 1? - 

Thesaurns lingnae Latlnae editua auctori- 
tate et consilio academiarum quinquo 
German in am m Borolinonais, Gottingousts, 
Lipsiensis, Monacensis, Viudubonenflla. 
gr. 4. Jeder Fasoikel M. 7 .30. 

(Erscliienen sind bis jetzt: Vol. I 
Pasc. I— V. Vol. IL Faso. I— V.) 

n%U, $Iutar(^9 Sebendtefilveibungen gtogec 
£)etbcn ®rie(^eitlanbd unb 9lomi* fS^ffif. 
^udg 2 IBänbe. ie JC 

Yanicek, grieeh.-Ut etymolog.WSnerbaek 
2 Bände. JC 24.— 

etymolog. Wörterbuch d. lat. Sprache. 

2. Aufl. 

Tolkmann, d.Bhctoiikd.Gfiieob«na.BOm«r4 

2. Aufl. JC 12 — 
Wachsmuth, die Stadt Athen Im Altertum. 
L Baad. JC 20.— 

TT _ I. Abt. M 12 — 

Welüker, d. SeelenvogoL i. d. alten Litera* 
tur a. Kaatt. Iflt lOS Abb. S8.— 

KDeife, (Xt)araftecifH( b. loi 6|mu9e. t.M»% 

JC 2.40 a.— 
Wendland, Ohristeatam tt. Wellealwaai I» 

üiron litorar. Beaiehungen. JC — .60. • 
> V i FS 1 i cen o 8y astronom . Chronologi e ,M S — 
Ei}o!)lr«l» bie aItUa(flf(&en SUoIiot int äii^miui' 

fium. 6. «ttft ««LflO. 



Die f«tt«n Ziffern TenteheiL sioli f&i g«buiid«M SzemplarOb^ 

Digitized by Google 



Schulwörterbücher B. G. Teubner. 

A^MQO'fyw'Hni/nn ^^^^^^ Wörterbücher ist durch Wahl einti 
MTiG JXU/Ooi/UVvUffty größeren FmmcUs, weiieren ISatzes, 
MerHMlü^erer IhnuikeiMrMiiunff eine aiien Anforderungen ^ 
tif&fftmde, dUdiemeUim anderen JS^^ 

Tlanr T/i^h/^H oZfein Airalk Namen der Bearbetter «Ii 
jyt^r AimiKfV den Srg^bnieeen der Wieeeneehaft wie den Be^ 
dürfnieeen der SehtUe mOspret^enä ffewähtteisUt 



Heinichen-Wagener: lateinisch. Scliulwörterbucb. 

7. Aufl. [XXVI u. 937 S.] Lex.-8. Geh. .ä: 6.30, danerh. in Halbfr. geb. ^A: 7.60. 

Die ,,SüäiweMeeUaien Sdwmätier*' 1898, 1 urkifen: „Wir werden 
die Frage Weiehee iaieinieehe Sehuiwörierbueh eoUen wir uneem 

8ehttiern empfehlen?'* dahin heanttoorten: „Etnp fehlung verdient 
mir ehi Schulwörterhuch, welches mit allem ilberftflssigen BaUast 
grü ndlich aufräumt^ pomit sich auf das Nötige beschränkt und di€4 
in einer Anordnung und einer Darstellung bietet, welche dem 
Schaler die gesuchte Hilfe mich wirklich an die Hand gibt und 
ihn geistig Jördert.'^ . . . Seitdem die von Wagener besorgte Neu- 
bearbeiiung dee Heinieheneehen Xäeoßlkone erschienen iel, trage 
ich kein Bedenken, dieeee Buch m empfehlen, . . . Die Vertoj^ 
hudihandlung hat das Buch anteh duflerUch vortrefflieh auegeetaUei, 
80 daß es eine Zierde der aiHHeftaufen BibiieQuek jede$ Sekundaners 
büden kann," 

Beoseler-Kaegi: griechisches Schulwörierbuch. 

11. Anfl. [Tin 11. 916 8.1 Lex.-8. Geh. J(g 6.75, daqerh.iii Halbfr. geb. 8.— 

Neues Korrespondenzblatt f. d. gel. und Eeuischulen Wiiyttonbergs 1900, 
Nr, 12: ,J^ach vier Jahren ist auf die zehnte, schoyi vo7% Ka^gi besorgte 
Auflage die elfte gefolgt, und sie darf sich mit demselben oder noch liölmem 

B^iSd öle jene awf dm TH^ ed» „vie^fa^ verbeeeert^* beMeiehnen, Der 
Arbeiiskira/t und dem praktischen Qesehiek des \m den grie^tisehen 

Unterricht 80 hoch verdiienlen MeramaeberB stM diese Auflage wiederum 

ein gldnzendes Zeugnis aus, und sie ist ein neuer Beiceis, daß die 
Bearbeitung des Wörterbtiches in keine bessei^en Hände hätte gelegt 
jwerden können. Schon äußei^lich empfiehlt sich diese Auflage durch 
Iwesentlieh verbesserte Ausstattung: größeres F(yrmat.^ weiteren 
\S€Uz, übersichtliclieven l>ruck (m der Hauptsache nach dem Muster 
' /ofemtMen WlkierbnuSi» een Heimehen'Wagener, 6, Aufl.); das Bndt 
iet aber dabei eehr handHeh gdillia>en mü 916 Seilen gegen 929 der 

10. A^ufJagc. , 

J^/k« il^/^y^/>•/3/wl/yl/y»A•/^ Herren Direktoren und Lehrern 

rr OUeeOCemplare .egen Verhereimendimg ton 3,- für das 
[eehefiete und wm JL 4.— fOir da» gebundene Exemplar gwr Verfügung 
yüe Terhgdmd^mdhmg een B. Teubner 4n JLeipeig, FmeN^t<^oog[ 



NEUE JAHRBUCHER fOr das klassische 

ALTERTUM, GESCHICHTE und DEUTSCHE LITERATUR 
U. FÜR PÄOAGOeiK ^ HRSfiEfi. y. J. ILBERG U. B. GERTH. 
Varlai vm B. 8. TEOBNER Ii Leipzig. ^JiMMi 10 Heft» n 8 Bogen. 

Die erste Abteilung der „Neuen Jahrbücher" soll fflr die drei im Titel 
SMiUinteii Wlitutchaftsgebiete , die durch zahllose l üden mitemauder Ter- 
band«ii dl« Gnmdlagtt jutMtn UttovlMlMn BUdimg Im w«lt«i«a und tteferen | 
Sinne ausmachen, oiof^m lini dor zunehmenden Ausdehnung aller Forsclmngs- ' 
aweige immer dringender werdenden Bedürfnis dienen. Es soll dem Einzelnen, j 
der ttberiunpt nicht oder nur auf kleinem Gebiete selbstforschend tätig sein I 
kann, die Möglichkeit ertoiehtert WMden, den lumi^tiäobllAhan Fortaehrittm d«r | 
Wissenschaft auf den ihm diixch dmi Becaf nnd «igm« Stnaiea aah«U«genden | 
Gebieten «n folgen. 

liie zweite Abteilung will Fragen der tbeorLtisclu n und prakti c heu 

fUagogjk an hölieran Sehnlen erörtern und der Krforschnnff'lk^t^.^d&i^mbtu 
dienen. " 

Wie die «^ahrblleber** bieher der hievmlt geeteUten 
sind, seigt wobl am betten Üolgende mtittlliukg 

«IS den Inhalt der letzten Hefte: 

1. Abteilung: 




len 



C. Ritter, die Spracfistatistik in Annreii" 

dttng auf Piaton und Qoethe. 
J. ToUlehn, Ov»t Liebotkmtt 
L. S G h m I d t , die Uraaohen iw Vilkei^ 

wanderüng. 
0. Ladendorf, Wielands Sonnenhymne. 
M. 8ohani, der LuorezUbersetzer Max 

V. Seydel. 
H- Boefimer - Romuidt» •hl 

Werk des Wuifiia? 



H. Schwan, UMaert ^etohielittpliilo- 

sophie. 

A. Oeiamann, die MeUenisierung des 
•Miitisolim 



W. ■•»tu, Kritiat. ElM Staite. 

A. Wahl, einiges Ober hiitoritolia Ob- 
Jektlvltit 

R. Petsoh, Fr. Hebbtit inuiaiitoha 
Fragmeate. 



2t Abteilung: 



A. Rauaeh, die Stoa. Ein Beitrag mr 
phlliiophlaahan PropädestHk. 

■.SIebourg, die Phlloiephle I« 6ym- 

nasialunterrioht. 

P, Cauer, die Kasseler Versammlung 
der Reformschuiinänner und was 
ihr lü lernen ist 

0. RIobter, Elementarmatliematik. 



AusfOhrÜche Prospekte und Probehefte unberechnet durclt Jede Bucbliandlimg «le 
— postfrei von der ^^'''*q°''*'"'^'""j 



R. Hof mann, Juttu ■Beert fledanken 

über Erziehung und Unterriobt. 
0. w 0 i s c , SchiiierltemHientare tu deat- 

schen Klassikern. 
H. Rorscb, die ReifeprOfbnQ an den 
höheren Sebelen Deoteeblande nnd 

Österrelcfis. 
W. Hcnre. die neuen Lehrpläne der 
französischen höheren Knabensohulen. 



Digitized by Google 



Verlag 



von B. G*. Tenbuer in Leipzig. 



Tergils ephehe Teebaik« yoa Hiokasd H«ias«; gr. «. «eh. jt u,^ 

Aber aach die wisfldnBcliaftUcheQ Kontrorenen neuerei Zelt, die sich um 

Vergii und was niit ihm ;«aaammonhäagt, bewegten, hüben deutlich gezeigt, daß keine 
! Aafgube dringlicher -wxe als die in diesem Buch gelOste. Wenn das Urteil Uber, eine 
cter literarischen WeltgrOOen wieder einmal schwankend geworden ist, so beweisen zwar 
(lieao Größen immer, daß sie erstaunlich fest auf ihren Fü£ea stehen, aber damit das 
rjrtoil nicht umfalle, müssen die Bedingungen, aus denen da« Werk selbst hervorgegangen 
ist, die persönlichen, nationalen, die im Zusammenhang der geistigen Bewegung liegenden 
neu tiutersucht werden; dann yrerden die reicheren Mittel der Zeit das Yerstikudnia 4of 
Werkes gegenüber der Bewunderung früherer Zeiten fester begründen. Nicht Immer «r^ 

(xevxgt (iie-wisaenseltefilicbo Bewegung das Buch, auf da^ Kie Inndrrtngt; in diesem Falle 
ist es geschehen. Bas Buch i«t> so uroil ich dift.Literatur lurnm^ das beste, was 

l>i8her über Yergü güschrieb«! worden Bs JmI ab«r nxusb. aUgvmeine B(»deQtung als 
jMorchgefiUirtüd r.oispiel der Äsuüf»* lUUl idsiflBAcliuftl leben Würdigi. < Ines der grofiea 
l|UtonuriiphO)i &aaatweriBa. F. Leo i d. „Deutschen Wteraturztg." 

I iDie antike KunstproM Tom TI* Jalirlniii^ert j, Gbr« bis in die iMt 

h( der RenaiSBaiiee* Ton Bdv^ird *K»rd«iL t ißSnte» gr. gtk M. S8.— 



(BlüMla Jodev Sttad M.— ) . * 

„Tlie.^ graudio.-e ^^' -rk wird wohl für Immer dio •Vste Etappe auf dem kaum ha- 
treteuen Wege dur üeschicbte dos Proäa.AtiXa bilden. ... Aber nicht nur die gewaltige 
I lUaeptiTitftk Am VetCMMn, d«r namentlich in den gtlehxton Koten «Uwa kftnfitg Ar aUe 
; Ii !ir^.u(lelten li'raseu n-Uv-ntliohrlirhed Appnrat ztiaamiu enge tragen bat, auch die f?o%vandt- 
hüit, in deir Aullassung der scüistischen iudividoalit&t und das triseha Urteil fordern 
«nelatene liobe Aneffceuung.« (ZoltsoMfl fttr dm dentoelM Altevlam.) 

Führer diin b dW uffcntliehcii Siuiiirilnnpeii klassischer Altertttuier 

in Koni, von Wulfgang iielbig. Bd«. ü. Aufl. 8. Ocschmackv. geb. *^<: iä.— 
Ausgabe mit Sobrelbpapier durohMlioscen geh, JL il,'— (Die Bände «ind «loht 
einzeln kflnflich.) ' ^ ^ 

„Die 7W(*ito Aufla^re von Helbigs wohlbekanntem Führer bedarf kaum einer 
lohenden isUuXilhruug. Es ist ein unoutbehrUches Buch nicht blofl für den Koufahrer. 
■andetn fitr jeden IRrennd der anitken Kvait. Mit ttoermUdlichem FleiAe het der Terf • 
überall gobcssert und naohg«7tragtn| et iMkt iraoli den VoifUig der besprochenen Denk« 
miiler gau% wüseuUich erweitert.** (Literax. OentrAlblatth) 

OliarakforTiÖpfc aus der antiken liitornlur. voti Prof. Dr. ii. v wart/. 

in GbtUugeii. Fünf Vortrage: 1* Beetod uud Tindar, 2. 'Ihukjrdidee nud Js^uripidcs, 
A. Soksatei nnd FUto, 4. PoljrUo» und PoMidonioSi 5. Oieexo. [VI n. ISO S.] gr. a. 
geb. JC 9.—» geb. JL 3.60. 

* 

„. GlwiB ist v-ir allem zu \\ (iusi fn a , daß der weito Kreis, an den e» sicJi 
. .wendet, die .reiche Belohcoug auche, dir it finden kann; . . . aber ich wüüte nicht, 
f ,tver etil eolobee Bneh « genieOen befäiiigtor würe »1h der Fachgeneeae. Eni wer die . 

'Dinge selbst wiederLdt durcbdacbt iiat, wird würdifrea, was /. U. mit einem Worto 
'ScbOues und WaljrcH ill t r Kttripidf ^' Vlke^tiri oder Ciccro.i TrutuH goHigt i:*t. ' 

i 17. V. Wiliiiau vvii^-rdulltfudorff in dor Deutaciien Litoraturi^oituui;*. 

|Die grliM liiscli-röinische Biographie naelt iiirer literarischen Form 

' Ton Krie.lrich Ii ff), gr. 8, goh, JC 1 . — 

Aua einer Uutu;rauchuttg tlber die literarische l^'orm ihr l>;ograpiii«ci)ea Schriiien 
ISuetent ist ein Bueb geworden, das den Yerauoh msobt, die wtc!.tiL; Kutwickluogs]ini()u 
ler bi'>_'rapbi^<;h"ii T^itoratur des All' rtiiins aul>.uzi'i' iiuyu J)!». - !.» Lipii-rt =in 1 lui l -i 
^icht durchweg gerade itinien, und die We^d, die der Vertus&cr gehen mu^cc, «iarum 
i ^iotat tminer gerade Wugo; dodt darf er hoSeti, dafl sie stum Ziele fahren. Vor der 
.hriatli«^)^ II Hi i^i ai>]iIo bat der YerfiMser H»lt gemftcht, aber die hoidnisclie bia auf ihre 
j^tiken Auuhkufer verfolgt. Dj^i^i^o^ 



P 



f 



NEUE JAHRBÜCHER fob ow klassische 

ALTERTUM, BESCHICHTE und ^^^J^^^^ ^^^^^^^If^ 
u FÜR PjVDÄeOöK V HBSfiE&V. J, ILBERG u^B GERm 
V^rUfl von B. 6. T£ÜBNER >^Lejg|iB. * l« HrtU » 8 Boge. 

genanmvu \Vu»«M«liftftige»M«e> w jimAmm im weitereu und twforeu 

^r'^^r;:? ö:^ »den r^^^^^ ^« i-«««'««- 

Gebtoteu zu folgeu. tfc*M»«sll»oheil wb4 praktiBcUen 

l'*.Ugogik au höhereu Sduü«« ewMrwm « 

"^^UdU^ATWeher^ .i^her aer hiermit ge.tellteu Aufrf^be ^ekomn,an 
«k4« «f%t irtW wn imi^ fulgen.le Miti. xhmg 

aus dem Inhalt der leUten Hefte: 

eian doppelte For. der ^-^^T^^}i^ 
Ph.iippika des Demottliei»es. » 1 ""TJ^T^ 

Ä.Sohmta: Der ortwlitertie BOtyi* n Hetise! Friedrich HöldeHi«. 

tums. T«<ih4iir- !■ Utart und Bild. 

E.ZIet.arth: £in atlLch». SUmmtuol.. , /W^." ,rE„t,t*«| *W .««f *»• 
tLammerl: Die neue»l» irtilM«« "•,iv',\,„ o,„erii 



It * n n i 0 » über Ideen in der Geschichte. keWdet XII. 
F.Pan*er: DlChtunflujd • ^ ^ oi. Charaktere üanuels und 

des deutschen. HIttolaltor» m »rw . ^^^^^ Mess.n». 

CEgelhaaf: Das Handbuch der mittel. "'f**"«-"!' 
alteri.Oen und neueren eewhichte von «SjJ';3*i„ttrt^^^^ 
Below und iclnecke. «»»•m 

« u ai»4in'atkB* Dm» erste Veroandstag j.roi^wiui. 

Lehrer Deui ciiiancls. ' Ml »««»»uuBOtmIttel Unterricht. 

P. voce U Die ^y»:^2ZJlSSZS I B.T-TTr- Bericht Ul»r <l. *1. Vr- , 

und 5eu-,. „rHistBC Bede»tunB. . *lw*aM mt 7 

Au.füKr..ui.e Pfospet,. .»4 Probeheft« ,„iM»* jH» WM^ttm T 



Stan«ord ün^varrtiy Ubrirtet 

5.glö_l?4430 013 



TUES 




P:DITVS AVOTOPTTATE ET CONSILIO 
ACADF^n ^T?^ .V, orRMAKT^ ^T?v^^ 

BEROLu\i:..s.^IS Goiij >oiS i^^n^iS 

MONACENSIS VlJSuußONE.\öiö. 




Vo' 



Tuns 1—6. Vol. T 



LIB 



Stanford University Lil 
Stanf ord, Calif omia 



Das Werk 
Erscheinung^ 
Lieferungen 
riir den Bo( 
Aufwendung^ 

Ausführlich 



Rctim thifl book OB or before date dae. 



AUG 18 VjO? 
zu iSeP24 /ODO 



JUN IC 



n 

Lncrez 



' Aetna.^ 

Verp" ' 




DEC l 
jFEB221989 
JU« 1290 



Ci 

Lukinii 
OYld 
Pindai 
Plauti 
Tacitiii 



33 



.1
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "De beneficiis libri VII. De clementia libri II."

See other formats
