De Claudiani cod. Veronae nuper reperto

De Claudiani
cod. Veronae
nuper reperto

L)i!<putat]OBem de codicc Ycroneusi satis uiemorabili editorus hoc libello, qui
F. A. EGESTBlNn aiMpieiis ieswna botintaliB iiurtw vim doctianida aSakac Ik ipsia

diebus ex oDinibns Germanioe regionibus clarissimaui iirbem nostram adeuntibua, facere
non possum quin pno^^tationis loco panca praemittain. Impellit enim me animus, ut pu-
blice quam habeo gratiam releraui cum omuiuo admiui8initio{us Italae liberalitati, qua
vi tXSa Mmper qea «tDdiorimi eritiooiiun eiiiua ez Oemnaiii» in Italiaoi «onenrraftiiily aie
mihi eius terrae bibliothecas perscrutanti , quaecumque studia mea adiuvarent, ubicjne
mippeditabantur , tum Venerabili Praelato de Qiuliari docb'ssimo bibliotbLa)'' Vtmnenais
praefecto. Wui cum audivisset in Italiam me venisse Claudiani codice» msta. ]iervesti-
gfttaram, aatnin» eom oomiiate niihi oUnlii iUndl, de qnoinf^eginnttrClAtkliaiiifta^eBtam
omnium vetnstissimmii, a nemine dum collatum, simulijne opportunitatem praebuit eius
libri qiinm potiiit acruratissimp oxctitieiuli. Setl alitKl arcedit. Studiis enim in Italia
de Claudiano ad iinem perdnctis beuigim lortuna collega tactos aum collcgii Sancti Xho-
maie, eni ante miiint cirdter aaeeQJiuu iJIe pnMAiit, qni poat Nieolaam Heiiidam enm
elttriaaimaa fnit Clsndiaai em^daior, tom omnium qui nmqoam Tinnini lenge optimna
hnius poetae intcrpres, amplissimum decns philologonim. Qnnrp fjna*^ «cripsi, non tantum
Tolo salutationem habori eormn, qui iaeto hoc tempore buc couveuerunt, seU etiam, nisi
nefaa eol panmlaa qq^ aeeontnr eommenfnHfmea gmTfarimi iUnitriaatmiqne |diilQlogi no-
mine ezonaie^ aaeta eaae

D I S • i\l A K I B V S
IOAXaNIS • MATTHIAE • GESNEKI

Codez Veronenais n. CLXiH formue minoris oblongao, in bibliotiiaea capitnkri

♦■iui urbi>« servatn^. iiiitio saeculi noni «cripttis ost undevicenis vcl dnf"»Hfviconi<« v^Tsibus
per siuguias pagina«i distributis. Cuius venerabilis vetostatis causa vatde deplorandum est,
qnod iUe nnne miaere nmlibtw habetnr nee minna a fronte qnam a fine maTime deGiii^
tetna; deinde qaud ipsai' Htterae temporum iniaiiaabinitu) poti^simum ita eTannemnt n^
ciun ammonii Ii\ rlii)>iMii'li>iiiiti aliusve me»licanieiiti usu» non conce<lc'ietur, summa oculorum
, coutentione vix a me diguoscereutur. Nunc quidem quattuor tautum tasciculis codex ille
eonatat oelonaiolia eompleetentibQa, eipxaelma tribaB foliia aingnlaiiba^ qQae priorem par-
tiealam qmnti fiwciculi fuisse veri simile eai • Ineipit autem primna ez fltis fiueicnlua a
Temu 84 Claadiani idjDii qaod Magnea inaeiibitnr, n (^rf^meto, eaina mmiecia iiifira

15616" " ^''^V

y Digitized by Google

]

— 46 -

semper utar, nuiuero XLVlll signatum. Secuntur carniiua n. XLV, L, LI, LII, XXXIX^
LXXIY, LXXVn, XLVI, C, LXVm, XLUI, XU, XLII, XCV, XLIV, cutiKn de Pho«-
Bioe npoi rolgo Lactantio tribQitor, LXXXI, LXXVm, XCn, XCI, LXXXIV, LXXIX,
LXXXIT, LXXXTX, XC, LXXX, XL. XXXn, latules T^erculia, LXXII, LXXIII, LXX, LV;
deiudo diHticIm Catonis hac iuscriptioue ftaeuiusa: LNCP. DICTA MABOl CATUNIS AD
FlWni SVYM, quae qoidem cam sub lloem eodicis, (^uem mutjlatiuii «ne dixiiiiiii, le*
gBBtmri velde tnaieata Bvni

Mitto nunc :inctoritatc dispntare, quiiin sua sipunte apparet ei codici tribuendam
esse, quo Tetui<tior inter Claudiani libros mas. alius iiullus exstet; qui enim adhuc pro
antiquieiuuio babebatur, Vaticaaos n. 2609 ad qaem praeter excerpta Frisiugeuaia ') iu
cediee MoiiajBeiin a. 6S9S entBiitiB ibib aeeedit Blter flle doadem eetefiB BrmelleuMB
n. 5381 a me uuper prinium iu luceni prnktns vt excuasua (v. F. Tiitsclulii Act.i >iic.
phil. Lips. I p. 379) — aaeculo undecimo scriptus eat. Liceat igitur nunc primum de
quattuor aliis rebus egere, quae cum uovo codici TeronenBi debeantur, sat grem mo-
menti eiuit

Inter priora enim huius libri carmiua reperimus etiam canuen n. C (SSO iu Rie-sii
Authologia), quod in editionibos iuscribitur 'In Sirenas'. Protulit illud cum 'laude Cluristi,
miraculis Christi, laudibus Herculiii' primus loanues Camera iu Claudiaui editione. Neque
vero poetee eniquam ante me eoiii^, ut quamTia mnltia bibliotbecis, a K. Heinrio po-
ti.ssimum, pervestigatia ullum illius carminis manu scriptum cxemplar reperiretur. Itaque
ftiam recentiasimus editor Ale.\andcr Riese in Anthologia non potuit illtul nisi in eorum
numero referrc, '^uac libri lantum typis descri^i cxhibcnt'. Codex autem Veroueusis hoc
caxmen non modo tradit Baeeoli noni mBBn enratom, eed inecriptionem quoqne addit ab
eadeift meuu profectam: EIVSDEM (h. e. Claudiaui) IN SIREXAS. Quare cum et uietruiu
optime currat, ncque HfntiTilia totius cuniiiiiis Claudiani Mu>a os.^c itirligria viJefttiir, si-
quidem eetera qutu; »ub Claudiaui uuuiiue ciix:umieruuiur earmioa miuura praeter cliri-

atiana pto epoiiia habeci Beqneont, ne illi qnidem in Sirenee TenoB uUo nt pnto iore a
dandiano abindicabuutur.

NoH miiioris momenti, ej<? potissimnm q\n in poetarum latinorunj emfiidatione
Tersaniur, illud est, quod aetas uudicis Veruneusis iut^ro «wculo superat librum Vossia-
nnm Q. SS^ qni adhQe ▼etemnae fone Imbitae eat eomm, qoi Laetantii de Phoeniee
OBnnen ad nos prodidere. Nec buneu boc quidem plaoet nuiic pluribus persequi, cum
amicus quidam, omnibns i|iiihu8 opus ff>t codicum niss. subsidiis a&tim iustructus, hoc
munere mox accuratius, 4uaui hic fieri posait, functurus sit — Panlo autem copiosius hic
lieeai tertiam bmdem Tenmeneie libri, eRmqoe etiam iBaqfBiorem, iUnatrare.

Est enim ille solus, qui pracclarissimnmde landibne Herculis carmen contiueat,
quod post Camertis editionem, v. tustis !ibri» ma». se usum affirmantis (cf. Gesneri proleg.
p. XXVII) usque ad huno diem in nullo umquam codice a quoquam repertum est. Itaque

1) De hif excerplii, quib qneteiM» td XibnDn» peitiiwnfei leeenii nwnMRa ■Mpius edite wiit,
flMHC aMncntiBS alio loeo ngaM.

Digitized by Google

— 47 — -

cxim wmc (lemaiu L'i'rluni vctu^ii.-^Iinnni emendatiouis fun(Iiiii;t.'iittim nacti «iTrr<;,

tamen Imad scio an etiani gravius hoc si^ (^uod oUta a Camerte prolata inscriptio 'Vlau-
^Sam imMbf Metevii^ iua pronn» eonftnmtor: est entni «liMa iii V!bto Ymniamd maon
Tpm» Ml«eri|itaiD emim (b. e. CkndiAiit) hus hcrcvM».

Tnm vprn cum etiam versus linins canniDis tam rommmli- i't rl(>i.Mnifr Huant, ut
versatissinin^ in buc genere Lacianas Muellerus in libro (|ueii) 'de re metrica' soripsit
p. 67 iOoi vel antiqniore qanni ClMdiMie» RetBle dignofl iadicct, profeoto noB, ert cnr
huns ipsiQs pootae carmen esse negeiDiie; quod quidem viri docti haud dafaie proptBxea
tantum conc<>dere dnliitarunt , «iniid prartcr igiin{i><;imnm Camertis editionem nemo 'im-
quam manu scriptom codicem ridisset. Vana igitur Weraiidorfii hariolaiio hab«nda est
eumen de Herciile NeiDenaiiii tajbDentis: nt eDim sKimin, qnas ille ubi flnzi^ eaneanaD
infirmitaiem omittBin, nnne sslteDi, qn&&tnmTUi veAeris elegautiae metra qnren^ satiqaioii
aetati ii rti^-inins tf"?tis codcx' Veronpiisin repuguat, cui criticH.- de lior jioetn qnnp?tioni ^
onmett ut tirmissimo fuudaniento superstroi neoesse «si Nec vei-o eis adstipulaudum est,
qnae Bselirenstas uuper in satni» erttie% qnae ineert* eet Fteekeiseni Attiudibas a. 1872
pu &8 protolit, nt eatmiiiis illine aeriptorem foisae aSqnem neqoalem Clandiani, quamquam

aetate paullo ininorcra, (Ipmonsfrnret, qni qtiiflcm prnefationem isfnm, qiinr in editionibus
loale praepouitar alteri de raptu Proserpiuao libro (cf. Acta soc. phiL Upa. I p. 359),
ante oeabM ludwnBWt fTsm tnntam dbert nt poeta caimiiuB de laiide HiwenltB in enn«
merandia rebns ab Hereale geetui enndem orduiem wqiialiir, qnem OhndiBniiB in praefatioiie
illa') in<ftitiiit, ut cnntra post ]>artiis uarrationnm inde a vorsa lr> ali interftTlo leone
liemeaoo iucipiat, cum ia praefatione taurus Creteusi^ et Cerberus iam praecesserint nec
mmas in tnutaenrni v. 13 eqni Diomo^ oommemonti sbii ,Eigo poetam kmdis Her.
eolts non est veri eiimle dandiani praefiitione nsnm eaae. Qood autem fiaehrensins eon-
tenriit riaudiani imitationem in eo conspici, quod et in (arniine de laude Herctilis v. P<1
et iu Claudiani de lY cons. Hon. v. 337 flomina frigore densata 'hacrax' dicuntur, de
eo Tereor ot viro doeto qaiaqaam adeentiatnr, at quod aolo casu eveniaee poesit. MuHo
profeeto pli» valet, qaod totom caimen nfaiqae Gbmdiam iodoleiD epint Enndem aate
oeokw habemne tennem eingnlamm leram ennmeratioiiem istaiBy qoam QaadiBni Gigan-

1) PnwiUao Claadiwimi ubique rcdolet m^thogratibomm lal uw niiB fjiMtionimqiifl iMtioBeinf
qui duodeLitri illor rliiri^^tiinos irficiilia labore« 'atMtV iiomiini iiiH.: ri|itos iinliicuiit i_'i-.|in' ut 'parerga'
■ubittngiuit,qua« pnuteirva bQroi tribuaatur: id quod unumqaeiuque vel loviter iiuip«ctae WotrtermiMini.
Stemreiii, fiodo editionw doeeni Etnai in ptaolUMme boiIzb pnMooclirait Buyoni Isboiw, aeoaDtor
parerga exceptis malig He»p«^riiluni 'v. 45 bcribpiirlmn f?i cxun rnAi\. maxima J'hetii, if. .\et;i »oc.
pliil. Lips. I p. 36t et Ueiuaiana in Clandiani ed. Bunn. ad h, 1.), Mirniu est, quod t, 40 Antaeua cont-
momonitar, eaios inloifeetto pertiBet ad ponrga, ABgine veto ^liiniln omittuDtar. Qamqoam OBiBi
nuvimu8 es carBuao qaod exstat in codice Salmaoiano (u. l'i apad Biedum) iilnm laborem poBteriore tem-
pore uberint tractshim ewse (cf. Cbtud. in Kuf. I v, 26i oqq.}) unde facile conelndaif tralatum cim> ad
iyia aliilai iauit-u v<Ti penimile videtnr in praofiitiOBO Clsndiltaea unam dirtichou excidiBiie. Cui rei
miabno obetat, qnod io Actis I p. XIV de folio diximai, in quo praefUio deaciipta erat ia aichetTpo;
nam pvo n ^eii i l m babflamai U, qai b inDcripUonem ci •nbooe^tieMm addiderflfl, flHflm flvilina qaam
jQj M pflr biBflfl papBafl BBdetrieflflifl Tflniba» coawtflatot diitribaentnr.

Digitized by Google

— 48 -

tomachiii exliihet; crnltni iTsod.i (Ifuram eorumque qui oHm vixerunt (ef. laud. Herc.
T, CO nqq.j res oi»|>oiiuntar rel)U8 gestis eorum Tirorum qui a Olaudiano celebrantur : cuiw^
»tioiUB in hnius poetae cand&ibcw iaitaineKabili» few exraiplft e»(Mii (ef^ Clmd. in Ba£
I V. 278 8qq., d. IV cons. Hon. t. 149 alia). Denjqne qood Cbadiftuoe, qimiiqaBm multo
largius alioque ordine, suas ijiviu*! sentfntias tamquam exscribens eadem sou potin'. similia
itenim iu carmine de laude Uerculis protuUt, nibil mih habet, id quod unusquisque ita
eaee intelleget, qui inspexerit argaaMnta ceminiun Chadiuii de betlo CHIdonico et libri
prirai de laudibus Stilidiaiiie T. 246 eqq., m qnonim parte itom eadem simili modo a
poi ta t ffcriintur. X<1 qnm omnia acpedit, quod carmen de laudihns- Herculis dubitari vix
potest quin in arciietypo Ulaudiaui carminam exstiterit: nam quamquam credere licet
nniaB iUad de pliooniee eennen, qnod Leetantio friboitnr, ez alio nliqne Chmdiuieo eodiee
propler ergnmenti etmitiiiidinein in libro Tenmenri additnm eaie a liljruriu, id quod ia
tali ffcncrc, nt magnus recentionim codictim m'i<!. Italonim mtmerus dilucide docet, sapiuus
factum est a posterioribus: omni tamen protjabilitate caret librarium, quae eob CUudiani
nomine in eodiee eno profert, non repperiMe omnia tn mio eodentqoe Clandiani libro
mn. Quae quidmn eententift ex altomm eam y«ronen«t eognatione infina etiara magia
probabitur.

Idem autem etiam extema carminis ratione iudicari videtar. Coostat illud uuuc
firagmentnm ene wiene 187 eon^leetenB, quod media in paxte poat T«nam 91 laeanam
exhibet, ut post alioo editotea Biemua raete meouit. Yalde tamen dnbium eat, num

idem recte statucrit ntnTm modo rcrsnm oxcifti?se, cnm e sententiainim conexu iiiliil
apparcat uiai omuino iilic aliquid deease, neque numerus versuum qui desint ulla cum
eonfideotift eerlnia definiri pomiL Per ae atmmqne cogitari potest, aut annm Tennm
enidiBee aot pluiea. Bem tamen accuratias perpendentibaB plares, fortasite quinqti^
versus excidis-fc multo veri siiuilius \ iclebitur, ut fratjmcTitum carminis tale qualv mmc
exatai ita eraserit ut iibrarius quinque tantum codiciB atchetjrpi paginas describeret,
quem nndetrieenoa Tenoa m rii^pilia pagittM habai«e doentmi» in QiUMat. erit p. 38
aqq. et in Actie I p. S78 aqq.)» eiTe itle iam mutiUtoB erat, eive librarioa tamen
fi)!ia 1 vrilvcnfs fincm carminis ocnlis praeteriit. Si enim ad illos qui supcrsTmt
retsus 137 quiaque addiderimoe, qui post 91 librarii incuria ezciderint, ac praeterea in-
eeriptionem quae triom Teiaaum epatiam complesa est (cf. Acta p. 879, 14), apparet
ftagwtentnm aecuretiMune diBtribai poaie per qainqae quaa diximua anhetjrpi poginaa.
Nec tamen totam istam ratiocinationem tamquara certam vel sultcm vcri pcrsiuiilcm in
modium protulittem, nisi alia eaque certigsinia eiusdem ratiouis exempla praesto esient,
sicut epitbabnS I«nrentii et darinhmm illud eamdnia ^ Aataa flfagmentam: de quibaa
aatia a me actum eat toeia aupm «eriptia. Simiil antem aic fiuuUtme intetUgitur, quemodo
factum sit ut, pnsti|uam lemporum iniuria archctypti? macjis magisque niutilatns est, eodem
modo, quo duo quae diximus carmina in aliis quibusdam codicam dassibus, quae non
pendeant e Vevoaeitai libro, excidemnl^ oarmen de laade Heroalio w eiadem omuino omit-
teietur. Hine igitnr magna eom inobahilitaie elBeitur laadem Bercolia ab anliqutMmi*
temporibna aub Chudiani nomine eaae Mronmlatam.

Digitized by Google

1

— 49 —

Quarto denique lr>co v<>d:-K \'eronen5is propterca ]a\iu«- ilignu- i-st,. (jitoil oti.ani di-
•iieha Catonis praebet maoa uno fere saeculo vetustiore exarata, quam qua Turiceasis
Uber «criptiu cpwm nri dooti pco TetmtiMiiiio ainrac luibimniiit: ef. Zsnulcu dupii»
tatumam 'der denteche Onto^ («d. a. 1868) p. 170 sqq.

Iftiu vero ad propositum accedamus, cui haac quaestiunculam praecipue inservire
Told: nt inqoiBatar in oogaationjii mtioBem, qnee inter Hlntim YerottoiMem «tqae eeteroe
ClMldiMU codices intercedat, qui in vetustissimis et praestantimimia recenseutur. Qui
quidem «unt Vaticanu? n. 2801» [V], Grraldinn? s<^u Luccnsis \G], Ambrosianris
M. 9 sup. [A]. Qoamqnam autem de Vaticauo et (jyraldmo data occasioue etiam accu-
ratiiie qoam adhne a m« fMnm eet agere Ikebft» nane tameii haitu qoidem dispatationla
leetores ad «• ralagon eatt* habeo quae din ia. Qaaeat, erit. p. 7 aqq. et 13 «qq. Bt
hoc quidem postrf^mo lr>co quae olim scripsi, niine non sin» aliqua rnlujitriic m^uioro plaue
coufirmata esse, imtqoam contigit mihi ut excerpta Lucensia in Italia ipse conferrem et
taaecriberon. AHter aotem res ae babei in Ambtostano codiee recte aeatimaado. Quem
etit Heinsius cum plurimis qui exstant codicibua emendando Claudiano adhibait, tamen
nuaquam qiuiJijnaiii lie co rettulit, nt iiut^' Dimiia iji.^a coilicis d''Si:'ri[.itIoiiA r>pri^ jit.

£st vero ille membrauaceus formae octouariae, saeeulo Xiil exaratus constans
dQaboa partibus plane inter ae diTenis eamque ob eausam aocarattflaime aeceroendiB»
Prior pars contiuet maiora Claudiaiii carmina hoc ordine: libros iu Rufinum, carmen de
bello Gildonicu, libros in Eutropium, Fetfcennina, epithalamium Hoiiorii, carniina dc TII
«t IV Honorii consulatu, de Theodori consulatu, ires libros de laudibus Stilichouis (in
hii vertne qni sont 1, 1S2 — II, 9S0 diatnrbaiit fiueicalia exeideront), earmina de VI Ho-
norii consulatu, d*i bello Getito, l iu quo post versum 2S9 ei versus secuntur, qui in lau--
dibus Stilidionis nmissi oraiiti. Hic prior codicis pars Rnitur. Subscriptuin o.*t : ^ Explieii
de titttlis theodoismitm honori et sttUconis. andrms seripsit cui prospera gwfgM? ilies sU,*
Deiode dimidia pagina vacna relieta a aovo fiueioalo luripit aHeca Hbri pan eodem eao'
cnh» manuque priori simillima exarata. Qoa in parte altera camiina hoc ordine, quem
uumeris Gesneriinii.^ indicabo, i":"o rur, nccMratissime illo quidem cum eo, qui codieis Va-
ticani^) proprius est, conveniente: XL, XXIX, XXXIX, LII, XUV, XLMII, XLIX,
XLVIT, LICXIV, XXXVn, XCV, LI, LXXV, LXXVI, LXXXVHI, LXXVII, LIII, tam
versiis ille 'iwifnrco muro dulees dnguntur arenae', XLVI. LXX, LXXI, LV, LXXII,
LXXIII, XLI, XLII, epithalamiuni Laurentii. <U T.iberalibus, laus Martis, LVI, LVII,
LVIU, LXII, LIX, LX, LXI, XXX, XXXI, XClH, XCIV, LXXXIII, LXXX, XLHI,
LXXXV, LXXXI, XU V, LXXXFI, LXXVm, IXXXVII, LXIX, XLV, XCII, XCI, LXXXIV,
LXXIX, UCXXD, LXXXD^ XC, L.>)

V

1) N«n teote Imiw flodion 8aheeniiw in Miiib Jlfaen. XXnr, p. tlS mooIo ZQ tribait.

3) In QiiMiL oixt p. 8 Teim «claTo annMiu *LZZXIII>, tm tentnin opefann eime litepd^

delsndiu wt.

S) Seeaator aonnnOa aUenua teiqitoram iori|ila, qnenm eztieiua partirala InntribnitMt «ae-
«nlo XOi uido on«r do toliiio oodudi nelaU («f, adnol. 1} ovtu «m ridetar.

1

Digitized by Google

— so -

Ba» eodids AinlNKMiam paites prinaqiuuii in boe amiBi toIiumb coiiiiiiifnrMitar,

duo erant libri omoiao diver^i, id quod imprimis cx eo apparc-t, rjnod altafiu pMtis
nngolis fasciculi duodeuis, prioria vero octouis tautum foliis composiu suut.

Prior libri Ajnbrusiani pars oumiiio tribaenda wt receatiori classi, e qua nihil pro-
fieii CbMdiaiii emejidatio (ef. QnaMt. orit p. 34.aqq., nbi kano elaaaem [Z] aignKf^na).
Quod quidem statim praefatio demonstrat carmiui de betlo Gildouico praemissum, atque
carminum series, quae plane eadem est atque iu codice Helnutadiensi u. 499 eiusque
afiinibus Ubris (cf . Quaeat crit. p. 10) ; idem autem doceut ipsius scripturae discrepautiae,
qna de le bnvi iempore elibi agam neeoiatins. Alitcr indieendnm est de nlten Ambn»-
' siani codicis parte. Ad quam ea spectaut, quae Luciitut Muelleri de epitbalamio Laureatii '
disymtjitione nisua (cf. 1. c. p. 27), tiinc quidem uondom satis accurata cpterariim codicis
partium notitia iustructua, de commuui F et codicum fonte diu: ut hic upus uou sji
nberiore aeinlentiae meae eonflrmntione.

Omitto uunc quinque illa carmina, quae in V et A solis exst&nt, epitbalamiom
Laureutii, de Lil>yr:ilib«'i, Inuilein Martis, lunonalibus fh Kippopotamo, de aquila
(n. 742. 751. <4U. 752. 74^ apud liiesiuui): tiatjs ebt codiciit V deticriptiuuem re^picere,
qnam Qoaeet erit p. 8 dedimna, eemqoe eompnmn enm eia qnae mpnt A dbdmna.
Phme enim patet oanniuum ordioem, qaem ue simili qnidem ratioQe in ceteronun codir
cnm ullo iuveueris, in A et V omnino fere euudem esse; nam tota, f|nae inter utrumqae
intercedit, difiiereutia baec est, quoU n. XL et XXIX iu V alio locu utcjue in A leguntur,
ilto qnidem interiecto.inter XLVl et LXX, boe Tero inter LXXIU et XLI{ donde qnod in
Ymta XLn Ct epitb. Lenr. interposita stmt maiora de TbeodOTO et iu Eutropium carmina.

lam vero A non potest ilcscriptus esae cx V, quamqnam ille duobos ««eciilia post
F exaxatus est: non tam prupter leves istas quas modo tetigimus carminum ordinis mu-
tatioiMB talin enim Ubinrii ■Mipiwime ano arbiirntn inetiinernni — ), qnnm propteren
qood earminn LXXX— L Jn legmitnr, a Fplane absuut, ueqae quidquam iu hoc codice
excidisse coustet ex eis qoae I. s. s. exposuimus. Confirmatiu' hoc singulis quibti^dfim
lociii, sicut epith. Palladii v. 91, ubi V v. 91 et 92 siae lacuua omiitit, cum A eosdem
«wveti item XLVH!, 20—21, de qnibni Terabna idem ▼aki

Qni libros J et F scripsemnt, baod dobie ex imo eodemqae fimte dtvmnie tam-
poribns bnuserunt. Qiiod qtiidem praeter cetera probant lacunae, «fnas ilH ex omuibns
Claudiani codicibus soli offerunt. Sic XLYI, 10, ubi editioues imo versu breviores sunt
eptimis librie:

A tactu coniixa suo [lacuna]
Qai tetigere iacent.') successu leta resuigtmt;
iiam LI, 15-20, LXXVO, 5-6, 9-10, 13-14

1) Hoc carme hnnc refereuduin e«t, quamqnam aon l^itor ia A, enm ia boo codke locuna
per quattuor vcrtuum Kpatium portiucua exstet, omnia vero caraiina in F et .4 enBdem ordinBm tencout,
vk sepre accuratiDS pemcutos snm. Apporet hinc, l)uo tempore exemplar qaod «eqnebfttiir simm Iflnir
rius oodiciB A tnascripsit, qnaedam in Hlo iam non lat certo vel diitiiiete legi potaisM.

«} Pio Uumt A proebei «oecMt

Oigitized by Google

— 61 —

Acc«dit frequeus aiiiguloruiu Yocabuloriuu iactura, (]uae V alA sioe ullo lacuuae
vga&y too tsaan inMhut: qakli* tn cpilbtlBmio LMUMntii potiMininn atqne iu cantttoi-
boi (le Liberalibus et de laodt Sfaltis unusquisque fadli aegotio ipse coUigat e Riesii ap-
paratu critico atl Antho!o]27aTO ponecsto. QuilHts in oanninibus si xl plcnimijm,' plus
omittit ^uam V, eo tameu vis illius argumenti uon debilitatur: immo ita etiam magix
iHnd fnlMm, qood de «itonia oodieta» vndo A darifata» «it, indole «t tamporani iiihirift
panIa&D depravata iu trauscursu iam diziBia* p. SO, 1.

Eamlem codiciira Vet^ ortissimnm oognationem (vjnfirmaiit rliscrepaiites >ori)>tiirae,
quae pari prorsus in utroque libro ratione a scripturis oodicum receuiioris ciassis [Z\
Mcedoiit. £xemplo esto qui ieqaitar bnvie «eriptumani eonapeebtt, in qno qoae reoen»
tiovaai eodicum suut praeposuimus.

E}iith Pall. V. 10 Pennati passim' Piii5«im ponnati VA; v. 17 Inciim] Incos; v. 13
SpectandiJ Inspectautj v. 32 nullumj uullia; v. 4U lap«uj Hatu} v. 50 tautaej tandem;
y. 66 iffioMe] eonete; v. 56 numuiem) nanii; 88 oaneoMiae xeoeniet] eoDairingit in
ununi; v. 87 oonebingit in nnnni] «nneoaqno leoenaet; t. 103 eamit Telanuna] leddit
nuracala.

lam vero postquam (|uam brevissime demoustravimus ea, quae oiim de cognatioae
eodieam V A. dizimas, t« vem ad atteiam oodisb A partem toiam p«rtfaMN neqoe
ad aolam^ qood in ea legitar, epttbabminm Lanrentii, ledeamna ad ipeom eodleem

YeronenBem («t»].

Ordinenh carmiuum di coulenmuit cuui ordiue codicis qui a n. XUii usque ad
XC in ntroqne eodice plaue idem est, apparet cognationen! quandam inter ^ atqoe
classem et K eodicibus repraesentatam intercedere. AttamL-u acctirutius singulas co-
dicis <t> scrlptnras resj;icit'ntibtis facilo ftppnrct mnHo nrtiore liium viuLiilu cimi codic*
GjmldiitO [G\ quam cum V at A couiuuctum eaae, itaque Ulam camunum ordiuis sinuiio
todinem pro tali tantnm nwTicnae eognationii argnmento habendam eeee, qao demonetretor
(quantavis in alit» selwe divenita« inter O «t eetaroe dandiani codices intercedat) etiam
<t) ad eundem librum archetypum refereiultim esse, nnde omnes Olandiani codices flnxcmnt.
Qoae quidem seutentiA malto certior eo fit, quod carmina u. XCLI — XC rec«ntior (^uoque
daaaiB [Z\ eodem qao A. «t 4> orditte tvaffit. — Qnam vero Tenun sit, quod d« ^ et <?
diximiii, loculentar demanetrabit scripturarum conspectus qoem infra posui, ita quidem
iueiitntiuu ut praepositis scripturis codiLum 0 et (7 sublicerpnn^s qtia.? V et A pra^ lieiit.

XLVIU, 46 tristiB tristes G\ strictis VA; v. 47 solvitj mollit} v. XLV, U
Alba Rbattrazit&, Allme nb» traxit4»] Altem enbwxit (sic) A*)i r. 98 Amt] flnt; t. 81
iactna] tnetna; e. 38 tanrino Tiaeen] tanrinos mittere; L, 12 aere tremor 0, ere tremor
G] ore tremor; v. 27 ^uperbac] snpcrnne; LT, ') nulli»] lonpis; v. 9 longinqua] doctique;
v. 13 currumj gressum; XXXiX, 2*J eadem] ea mox; v. 5*> tlecteris] &iuigeri8; v. 54 et
spoliisj ^egiis; v. 55 eaeriat] irroat; LXXIV, 6 relegam] laedam; v. 8 edito) ioato;
T. 20 qoodlibet] qnieqnid ab; LXXVU, 6-6 lcyiMliir in <^ 0] demU in VA; r. 7 fenn]

t) De««t boe «•nwen in V.

1*

Digitized by Google

— 52 —

ferua; r. 9—10 leffUHtur in <t> G j demnt ia VA^ r. 11 viiicaiit doha tusa aitinij perpetuo
doUa vina floaut (vijii A); r. 13—14 legtmhir io <t> 6r] desunt iu VA\ XLI; 19 moro-
toniwiiM] tohtnniiqi»*, XLII, 11 pemins] ntM; XUT, 28 snper) ■imiil; 56 iadi 4»,
iacet 0] tacet (in ^ corr. tnan. -^ec. iacet); v. 74 tendit} pergit; Gigaut. 81 nwilKlite
tunreej restingnite turbas; v. 89 viro totoj velut tuto; v. 91 petitj ferit.

Hiuc cnm plane eluceat dubium esae non posse, quin codices 0 et Cr simili
iDodo eAqo» F et eiiignlareni dMeen eointitnniit, qnae qnidem, ni in QuMei «rit.
p. 20 sqq. demoiistrasse videor, cum classe VA ad eundem librum archetjpum revocanJa
nit, tamcn quoniam diversitas quaedam inter singulos otriusque classis libros intercedit,
iam ad alteram quaeationem perveuimus, utrius in duabus illis classibus codicia ad emen-
dBodn Clandintii TerlM potior «aee «netoritae videntor.

Quod autem ad VA attiiiot, hanc quidero quaestionem ipaa codicum aetaa facile
deceriiit; nam cum 7' tribus saeculis vet«.«tior sit lihro .\mV)ro?iatio, por patot hnnc illo
iuferioreiu eaae auctoritate neque a V uiai »uuinia cogeute uecett»itat« esse di^cedeuduui.
Ut nno T«r1io dionn, codes in «ia eanntnnnia, qnae eliam in r«ntaiit, jater «m<n-
.datioois foutes tantum secundarium locum tenet.

Mnlto (lifficilins est de altfra elas«.e 0 G iflilicare cum de cofjicis; G (lndum
deperditi aetate omuiuo uiliil coustet, de plurimi:) autem scripturis tautus iuter <^ et 0-
int^rcedai «oneenaoe, ot ninlto snbtilior qoae«tio brtator. — Oodioem 0 iion eew deeariptnm
ex <t>, olim fortas&e pleuiore quam hodie exstat et alia quoque Claudiani cemiina «Ott-
tini^nti^. !»tatiin ex illiiis carmiriuiii onliue elucet, quem cx altera esceriitorum Lucensium
parte, quae codicis Lucensis 6eu Gyraldiui descriptiuuem praeb«t [d. ^uaesL. crit. p. 1.3
eqq.) «ognoeeimn^ quiqna in niiiveiaom «nm ea eanainun «eri^ conTMut, qnam eeqiritQr
codez Helmstadienais n. 499 (ct supra p. 50). Neque vero altern ex parte 0 ex
derivnn pntest, cum nonnoUa camuna, Yclat Lactantii Pboeuicem eviu altie, contineatt
quae iu O iion legoutur.

Qnae eom itaeia^ ei de ittriaeqn««odicie virtnterectaindioaMTdlenntt» nihiltvliqniim
«iti niai at snmma cum diligentia singnlis lods «mnilNis, qnibus <t> a F discodil^ CoUatis
tanqnam mfithematiconim ratione scriptnnm uumeremu<;, qnibns altf^r rmlex alterum anperet.

Atque primum sedecim loci in promptu suat, quibus 4> veruiu praebeat, (r vero ita
«orraptns ait, ui ne intcUegi qnidem qaa« enliflNt po«sxni: XLVm, 38 Pronuba flt
natora <!>] Pronuba freuatura G; XLV, 24 Et cousangninem] Et cum sanguineis; v. 86
capris] captia: L, 21 iiguret] figeret; v. 15 erig:it (eoir. ex eregit)] ej^erit 't xserit edd.)
XXXVII, 108 iraj tdamj v. 119 veuerandaj Teueraud«; XXXIX, 17 DariumJ Et Dariam;
T. 28 sequiturj seqnitnrqoe; XLDf 9 pinei «ententia fatis] socii s. t; XLIY, 7 Haec]
Nee; v. 86 faoi breue] lamqae ul»; v. 59 uJoratus taelis (=> telia)] od. stellis; v. 90
centnmpue immauej fultumque immaue; LXVIIl, 13 touitru SalnuaMa miror] tonitm
natura moremur; LXXXIX» 1 dirusque CupidoJ rursusque Cupido.

Aeeedmit' nonnnlli loci, quiboa ^ ad venun aeriptnram paulo propius qoam O-
accedit Stc XLV, 4(y sifdoHa <l> pro 'Cpdonas', cum G cum receutioribna liliria cicottas
prodat. Idem cadit in LXXXI, 4. Hic «nim ^ cum aliis seribtt sm m meus

Digitized by Google

- 68 —

ApeUo, eam m O legBtar imimetu «MpW ^ipafll», id qiMd omiii wnteDtiB cant neqno

quitlquam aliud est nisi librarii abemtio ad carmen LXXXV, quod serjiiitur in O eannat
l>XXXI et sic insoribitur: DESCKITIO (.w) POUTVS SMYUNENST.S. At v<.n. ne
codicis O qoidem schptura sic uu: meus impiet ApoUo seotentiae epigrammntis r^punilet,
qoae haee est; *omnia, qoM Apidlo edteii, per ee etmt eamimit idem mihi pon eontigit,
aed ego carmina talitani edo, emn Apollo meus niihi hoo ooneedit* £rgo deoora mo-
tlestia ]i(>i'(ii (Ifo nrtis iiocticne nt^p npponit. Atqiii cuni loj^amns: Cnnnmn soln loqiior:
sir. tne mcus imitict ApoUo, ita quae evadit seutontia, plaue contraria ei est, quam
poet» Tnlt «zprimera. Eigo intaqHinetfone poet logMor in riignhm mntKta hmid dnUo
pro ste acribendiim est i») qua lenieeinm mnteliaaie ei tpen, qoHn modo deiidonnrimna,
■ententia exeistit.

Nequc (losunt Wi, qaibtts quamquam (r non rar^ t senttintia, <!> tameu propterea
praeferandoa est, quod acriptnnm elegantiorem paui<»^uo magis eonezni ententiamm
aeeommodatam quam alter codex, praebet: velut LXXVII, 8^ ubi defendal, quod in d> I^^ur,
praeferfndum est prao stisfriitrf, <i\uid G exhibet com recentioribus; nec ininua XLVI, 19,
cuius versua senteutiae vtndHra («P) meliu^i respondet quam quod nunc iu editionibus
legitmr tmkura (O). Ad qnem loenm hoc qu(jque tamquam in traoMnfm eommemoro,
absentem pnrtieipinm, qnod legitnr initio Terens 19, nullam habere eflinuioiieD, id qnod
sibi flnxit Hunnannus, non |»prspici('nf» ille qaoinodo piscntor liamum tenens dici posset
abmu a iliuaine, cui adstaret pi«caudi causn. Negori quidem uon poteet Ulaadiani
eloeolioneB hic panlo iQonfiitiorem eeee, ut qui^piam respiciene Hoialii konm (A. P.
r. 868) ei iMi^foe oMm faeile ooniiciat adibendnm eeee aMonfam pro atow tem ; aam
qiiod liurinaiiiins profert, ndsfnnfrni plnnc esse contrnriiim sententiae qune hic desideretur,
8ua spontc apparet, cum de torpediiiis vi hostem quam longissime remotum arripiente
agi nemo, qui idyllium illnd perl^rit, uon rideat At vero Bnrmaimna loqnendi nsom
Ofamdiani non aatia eogaitnm hnbnik; namatawTeihameodempcorsae, qnohoeloeo,eei|aa
-poeta etiam iii nlio ( iirniiiii' |K)sitit: Ll, 9 AhtmUi longinqm vnfrnf prnrrrpfn mngisdri.

tied tamen uegori non |iot<>8t ctiam in d> locos corniptoa exstare, quos G aer*
rarit int^gros. Sic XXXVII, 01 iu <1> haec leguntur, piane ea oomipta: Ue aettenw
tara (tic) d^, ema O mnlto melins tradat Ns «Oer U> terra iedU (eOitionea enm
receutinribns codd. habeut his pro bis). L, 25 scribitnr in <t> librario ad ea quae secuntur
aberrante: ct wtva ilisjmrifiu.s jHiriftii.t discrimina pto et novn germanis imrilms discrimina,
quac iu G iutegra cxstaut. In XXXIX exitnm rersna 37 4> ex aberratioue ad voca-
bnlmn {Moltf, qood pneeedit, eie ecriptam exhibet rkodegi&^i» (a snpener. m. lee.)
enIiNjNa quassat pro vera, quam G praebct scriptura rAodlofw»a ctdtnina lasaed. In eodem
earmine codex <t> omittit v. 54, quem habet, iiisi quod is rt spoliis pro rffrrifiis, quod
in editis legitor, scribit et opiHis pro opimis. XLl, 13 iu 0 iegitur iam del pro condet;
ibid. 16 0 omittit ce pronomen: qoo ntroqoe loeo O rernm aoiptnMm servant.
Ad haee denique gravissimnm illnd accedit, qnod iam tetiici in Quaesi crit. p. 2G sqq. :
in laeonoeo enim loeo eann. XLVi, 10 0 non plus praebet qoam Vaticanns oodez (V)
et Amhneianus (A)'. ^

7«*

Digitized by Google

— 54 -

Attactu confixa suo

(ini tetigcrp iacont fliiccessu laeia resariprit,
i iiiu (i lacuiinni prioriH vcrsiiis siiitiiivat innmibllis hnnrt verbia, qime quauKjuani .scnteu-
tianim concxuni non i-cstituunt iiitcgrum, tnmcu antitiua esse ct rcvera ex (-laudiani
stilo profecta I. s. ». cx Oppiani Halieuticis II, 58 (KeiTm b' dcT€n<p/|c) iutelleximua, iit quem
locuiu lioc in carminc ita imitatas sit latiutiB poeta, ut uonnulla in suuui sernioncm verbo
teuua couvorteret.

ilaec i^tur omnia ubi aceurate perpenderimus, tanu|uain <juadani noeeasitate
eo {>enrenima8, iit 0 ot (l codicibus auctoritateni plane pan>iu csse concedcndam in-
tellegamus. Sunt qnidein tales loci, quibus O meliorcm esse codice & a|iparen(, aliquanto
plures eis, quibus e conlrarifi parte (i codicem <l> superat; neqiie tamen, cum hi omnes
taliiim erroruni, qualibus ne optimi quidem librarii carent speciem prae so feraut, eam
illi vini habent, ut co<Icx G credendus sit in codicum mss. familia universa uno tomqnam
;;radu inferior quoni <!> es»e. Accedit, quod cx scripturarum couspectu, quem supra
prti])osuiinus , <.>tiani lioc nlterum sntis plane intellegitur, codiceni G nunnulla coutiueni,
<juae in eo omnino non kfferentiir, nisi ille <?x libro ms. fluxisset, cuiiis emlem aetas
<>adeinquo auctoritos atijue codicis <t) esBct Ergo in eniendandis Claudiani caniiinibus,
si qua nnbis illonim codicuni discrepantia ottertur, tit*rque iiixta aii<lieiidus est iu eoqu»
elab^iranduui, iit ex utriii.s<jiie coiiiuncta iiitcrqiie so diligeiiter comparata pensitatoquc
memorin jiristina scriptura reeoHcinnetur.

lara voro ut od tiuem totius quaestionis nostrae pcrveniamus, hoc restat ex-
plornndum : <nmf iiiter diias illa.s codicum stirjies rntio intercedat, qiinrum altera V et A, altera
<t> i't ciHlicibus repraosentatur, quoi|iie iiumIo ail Claii<linni enieiidationem ailliilteiulne
sint (Jt nuiic taceam de aetste codicis 0 iluobus circiter saeciilis libro V vetustioris, cuius rei
iiotitia, cum 'Qiiae«tiones crittcsts ad eiueiidutioiteni Claudiani panegyricoruin siicctantes'
«cribebam anno If^J», nondiiiii iiiilii iii pnmqitu fuit, etiam ex scriptiirarum couspectn
illo, qitem supra(p. ol) priipo.sui, fin ile i<lent eliicct, qiiod inm I. s. ». stutiiebnm: cmiiceni
il sive, nt inm iliccre li<-<*t, ^»' et <t> ab arclietypo propiiis ijiiant V et A nlicitse. Ergo
sicabi ali<|ui<l haliet (t> vel (i qiioil <lef<>n<li iiowut, lioc reliitqui non licet, uisi in certas
artis criticac Ii^ges |»eecare velinttis.

Cnput II

ijnn a rrrum ndliiK- trnctntnniiii iii<<vitabili exilitntc nd nnvain eamque nliqiiantiO fluriilio-
reni <lispiitatioiii>iii trnnsituri eramuK, iiiiii propter t<*iii|M)ris aiigiiHtias, qimtiiqiiam cliartis
iiit<!gnini ntniidatiiiu, iani iiuii |iusse( <>liam tjpis exscribi, ilecrevinius illu<I propediciii in
Mtisco phil. I{|ienano cum eis, quibtts hoc litteranini gcnns curae est, comniuuicare. Ver-
sabitur id auteui in qimi>sti<>ne nun infructnosa ut putnnius: nt, qna aetate disporsa
('landinni earniina in iinuni eorpus cshc collectu videantiir, investigetiir
pnibabiliterque ileKniatiir.