5>*
V
Neudrucke von Schriften und
Karten über Meteorologie und ...
Gustav Hellmann
Digitized by Google
NEUDRUCKE VON SCHRIFTEN UND KARTEN
ÜBER
METEOROLOGIE UND ERDMAGNETISMUS
HERAUSGEGEBEN VON
PROFESSOR Dr. G. HELLMANN.
« No. 12 »
Wetterprognosen und Wetterberichte
des
XV. und XVI. Jahrhunderts
■
fatsimilt druckt mit einer Einleitung
t
Berlin
A. ASHER & CO.
1899.
Digitized by Google
, UBRARYOFTHi-
Uuion Theolcsjcd SorJncry
NEW YCRK CITY
* pRESENTED BY
HH7
80944
INHALT
EINLEITUNG 7*
Wetterprognosen in Praktiken und Kalendern 7
Wetterberichte in Flugschriften und Flugblättern 21
Anmerkungen 27
ßoK?n
Deutsche Einblatt druck-Praktik für 1486 1
Pratica von Paris . . . 1487 2
Hans Engel, Die dewtsch Practick . . . 1488 2
Practica auff das jar . . . 1502 1»/»
Leonardo de Richi. Prognostico ... 1506 1
Jasper Lact van Borchloen. Pronosticatio . . . 1517 2
Henry de Fine, La grande Prenostication . . . 1518 1
Diego de Tores, Pronostico o Juyzio . . . 1521—1525 Vi
Simon Heuring, Ein kurtaer Auszug der Practica . . . 1548 1
Elias Olaus, Diarium astrologicum . . .1586 V*
Deutscher Einblattdruck-Kalender für 1491 1
A Aksham, An Almanacke and Prognostication 1555 1
Bauernkalender für 1548 Vi
Neuer Bauernkalender für 18» (Sedez) 1
Giuliano Dati, Del diluuio di Roma ... 1495 IV,
Jacob Stopel, Außlegung auff die 3 Sunnen . . . 1514 1
Diluuio di Roma . . . 1530 1
~S INHALT
Wunderbarliche . . . geschieht . . . Mecheln ... 1546
Paul Eber, Beschreibung des schrecklichen
Oiscours du desastre . . . Mans . . . 1580 . . .
Signes merveilleux . . . Bloys . . . 1589 ....
Wonderlicke nieuwe tijdinghe . . . Gendt . . . 1587
Nebensonnen . . . Brugk bei München . . . 1509
Haloph&nomen . . . Wittenberg . ■ . 1551 . . .
Windhose . . . Augsburg . . . 1587
Nordlicht . . . Augsburg . .
1562
Einblattdrucke
V,
Vi
V»
Digitized by Google
EINLEITUNG.
Die meteorologische Litteratur des XV. und XVI., ja sogar noch der
ersten Hälfte des XVII. Jahrhunderts besteht der Hauptsache nach in Schriften,
die Wetterprognosen oder die Wetterberichte enthalten. Gegenüber diesen
treten alle anderen der Zahl nach erheblich zurück. Da beide Gattungen von
Druckwerken in der Entwicklungsgeschichte der Meteorologie eine grosse
Rolle gespielt haben, jetzt aber kaum noch bekannt sind, habe ich geglaubt,
Nr. 12 der „Neudrucke" der Wiedergabe einiger charakteristischer Beispiele
derselben widmen zu sollen.
Wetterprognosen in Praktiken und Kalendern.
Die Kunst, das Wetter vorherzusagen, hat zu allen Zeiten als das End-
ziel der meteorologischen Forschung gegolten, ist aber, je nach dem Stande
der theoretischen Erkenntnis» von den Vorgängen in der Atmosphäre, natur-
gemäss in der verschiedensten Weise gehandhabt worden. Ich will hier
natürlich nicht eine Geschichte der Wettervorhersage schreiben, so anziehend
das Thema auch wäre, sondern nur kurz auseinandersetzen, wie sich dieser
Zweig der meteorologischen Litteratur allmählich entwickelt hat.
Zu dem Ende müssen wir uns in die Zeit des griechischen Alterthums
zurückversetzen.
Anfänglich bedienten sich die Griechen nur der sogenannten „natür-
lichen" Wetterzeichen, wie der Winde, Wolken, Lichterscheinungen am
Himmel u. s. w., die auch heute noch Jedermann geläufig sind, der auf das
Wetter zu achten gewohnt ist. Von Homer und Hesiod herab bis zu
7
-< EINLEITUNG
A rat us finden wir eine gute Auslese derartiger Wetterregeln. Hierzu kam
später, d. h. etwa zu Meton's Zeiten, eine Art von Witterungskalender, naqc'-
»WfKi genannt, der auf wirklichen Beobachtungen beruhte und die durch-
schnittlichen Verhältnisse wiedergab 1 ). Diese Parapegmen, die an öffentlichen
Säulen (etyXeu) angeschlagen wurden, hatten ursprünglich eigentlich mehr
klimatologische als prognostische Bedeutung. Zur Bestimmung des Datums
dienten Erscheinungen am Himmel, wie namentlich die Auf- und Unter-
gänge von Sternen. Der rein zeitliche Zusammenhang zwischen Witterungs-
und Himmelserscheinungen wurde indessen allmählich falsch aufgefasst und
irrthümlicherweise als ein ursächlicher gedeutet. Gegen diesen verfänglichen
Trugschluss ist frühzeitig Einspruch erhoben worden, Niemand aber
entschiedener aufgetreten als Geminus, der das XVII. Kapitel seiner
Eloay*yii el$ «* yeuvofieva mit den Worten beginnt:-) „Hinsichtlich der
Lehre von den Witterungsanzeichen herrscht bei den Laien der ganz verwerf-
liche Aberglaube, dass die in der Luft stattfindenden Veränderungen (that-
sächlich) auf Grund der heliakischen Auf- und Untergänge der Sterne ein-
treten. Die Mathematik und die Naturwissenschaft lehrt jedoch eine ganz
andere Auffassung . ."
Diese richtige Auffassung büeb indessen fast unbeachtet, und unter dem
Einfluss der alexandrinischen Schule gewann die Astro-Meteorologie immer
mehr an Ansehen, wozu die gerade hier am wirksamsten auftretenden Ueber-
lieferungen der damals schon uralten chaldäischen und aegyptischen Astrologie
nicht zum wenigsten beigetragen haben werden. Der grösste Astronom des
Alterthums, Claudius Ptolemaeus, war zugleich auch der grösste Astrolog,
der in der 1\r^äßtßXo( (lateinisch: Quadripartitum) die Grundlehren der
Wettervorhersagung nach astrologischen Principien niedergelegt hat, Lehren,
die wie seine Astronomie und seine Geographie, bis ins XVII. Jahrhundert hinein
Geltung gehabt haben s ). Allerdings hatte das ursprünglich noch ziemlich
einfache ptolemäische System inzwischen weiteren Ausbau erfahren durch
die Araber, die seit dem VIII. Jahrhundert gerade das Studium der Astro-
logie so eifrig wie kaum eine andere Wissenschaft betrieben haben. Auf
8
Digitized by Google
WETTERPROGNOSEN ©~
dem Wege Uber das damals maarische Spanien kam die solcher Gestalt
mächtig entwickelte Astrologie nach dem christlichen Abendlande, das seit
dem Ende des XIL Jahrhunderts die alten griechischen und die späteren
arabischen Astrologen in lateinischen Uebersetzungen kennen lernte. Nun
gelangte auch hier, unter dem Schutze der Fürsten und der Kirche, die
Astrologie zu hohem Ansehen in allen Schichten der Bevölkerung. In diese
Zeit fallen die ersten Versuche, nicht bloss die Witterungsereignisse, sondern
auch die Vorgänge auf politischem und religiösem Gebiete für ein ganzes
Jahr ebenso vorauszuberechnen, wie man es mit den wichtigsten astrono-
mischen Ereignissen .schon längst gethan hatte. So entstanden jene kleinen
Schriften, die den Titel führten: „ludicium anni . . .", oder „Vaticinium
anni . . .", später gewöhnlich „Prognosticon anni . . .", und von denen sich
noch manche in unseren Handschriftensammlungen erhalten haben.
Bald nach 1470 erschienen solche Prognostica zuerst im Druck. Sie
waren noch lateinisch geschrieben, also nur für die Gelehrten bestimmt;
aber schon in den achtziger Jahren fehlte es nicht an solchen in der
Landessprache, und von da ab entwickelte sich dieser Zweig der meteo-
rologischen Litteratur so gewaltig, dass er an Umfang alle übrigen Über-
trifft. Erst im Anfang des XVIII. Jahrhunderts stirbt diese Litteratur-
gattung aus.
Wie alle Volksschriften, sind auch die alten Prognostiken oder Prak-
tiken trotz früherer massenhafter Verbreitung jetzt ausserordentlich selten
geworden, so dass es schwer wird, genaueren bibliographischen Nachweis
über dieselben zu führen, zumal fast gar keine Vorarbeiten dafür vorliegen.
Dass aber bereits ums Jahr 1500 die Zahl der erscheinenden Praktiken,
wenigstens in Deutschland und in Italien, sehr gross gewesen sein muss,
geht schon indirekt daraus hervor, dass sich bereits damals lebhaft Kritik
und Spott gegen dieselben erhob 4 ).
Die Verfasser der Praktiken waren anfänglich gelehrte Männer, Astro-
nomen und Astrologen — es gab ja an den Universitäten eigene Lehrstühle
der Astrologie — , später gewöhnlich Geistliche und Aerzte, welch' letztere
9
~Q EINLEITUNG 9~
die Astrologie auch zu ihren Kuren gebrauchten, zumal die Angaben über
die beste Zeit des Aderlassens an verschiedenen Körpertheüen gleichfalls
nach astrologischen Grundsätzen berechnet wurde. Schliesslich beschäftigten
sich aber auch viele Unberufene mit der Veröffentlichung von Praktiken,
des lieben Broderwerbs willen und ohne von der Sache selbst etwas zu ver-
stehen. Denn das darf man nicht vergessen: so falsch auch die zu Grunde
liegende Idee war, so erforderte die Aufstellung eines richtigen Progno-
sticon doch tüchtige astronomische bezw. astrologische Kenntnisse.
Manche Praktikenschreiber des XVI. Jahrhunderts nahmen Veranlassung,
das Wetter, das sie vorhergesagt hatten, hinterher mit dem wirklich ein-
getretenen zu vergleichen und überhaupt regelmässige meteorologische Auf-
zeichnungen zu machen. So findet man viele außergewöhnliche Witterungs-
erscheinungen in den gedruckten Praktiken verzeichnet, aber leider ist aus
dem XVI. Jahrhundert keines dieser Wetterjournale erhalten geblieben.
Nach diesen allgemeinen Bemerkungen über die Entwicklung und den
Charakter der Praktiken') will ich die einschlagige Litteratur nach den
einzelnen Ländern kurz besprechen und dabei zugleich die diesem Hefte
beigegebenen und in Facsimile reproducirten Stücke erläutern.
Italien. Hier sind wahrscheinlich die ersten Praktiken im Druck er-
schienen; jedenfalls aber war ihre Zahl bereits vor 1500 so gross, wie in
keinem anderen Lande.
Riccardi hat in der „Biblioteca matematica italiana" (Modena 1870,4°,
Parte II S. 168 — 173) eine erste Zusammenstellung der italienischen Praktiken
gegeben, die aber noch sehr der Vervollständigung bedarf. So führt er
beispielsweise für das Jahr 1506 nur das „Pronosticon" von L. Vitali auf,
während ich nach den Beständen der Bibliothek des verstorbenen Fürsten
Boncompagni sowie der Königlichen Hof- und Staatsbibliothek in München
noch sieben andere nachweisen kann Jedenfalls würde erst die gründliche
Durchforschung der italienischen und einiger grossen ausländischen
Bibliotheken zur Herstellung einer brauchbaren Bibliographie führen. Nach
dem mir bis jetzt bekannt gewordenen Material lässt sich nur soviel sagen,
10
Digitized by Google
WETTERPROGNOSEN C~
daxs die italienische Prakuken-Litteratur zwei Epochen grösster Ülüthe ge-
habt hat, nämlich etwa von 1490—1510 und von 1630—1650.
Die ältesten italienischen Prognostiken, die ich selbst habe einsehen
können, wie die von Marcus Scribanarius, Julianus de Blanchis
Hieronymus de Manfredis ') und Paulus de Middelburgo für die Jahre
1481 ff., stimmen in ihrer Anlage untereinander sehr Oberein. Sie beginnen
gewöhnlich mit der Widmung an einen Fürsten, dann folgen allgemeine
Prophezeiungen über Fruchtbarkeit, Gesundheitszustand, Krieg und Frieden,
über die Schicksale verschiedener Fürsten, Staaten, Städte und Stände, und
zuletzt die Eintrittszeiten der vier Mondphasen, denen gewöhnlich Vor-
schriften fürs Aderlassen sowie Wetterprognosen beigefügt sind. Letztere
nehmen nur eine bescheidene Stelle ein, da man sich mit einer allgemeinen
Charakteristik der Monate begnügt und nur hinzufügt, welche Tage zu einer
Aenderung des Wetters neigen werden. So heisst es z. B. im Prognosticon
des Julianus de Blanchis für 1481 vom Oktober: October ventosus et in
eo aquae et tonitrua apparebunt, et dies dispositi ad aliquam aeris alterationem
erunt III. V. VII. XIII. XX. XXII. XXVI. XXXI." Dagegen giebt Marcus
Scribanarius für 1482 nur eine ganz allgemein gehaltene Prognose „de
qualitate aeris per quatuor tempora anni".
Das diesem Hefte in Facsimile beigegebne „Prognoftico nel anno 1506"
von Leonardo de Richi stimmt mit dem eben angedeuteten Typus im
Ganzen noch überein; denn erst in der zweiten Hälfte des XVI. Jahrhunderts
beanspruchen die Wetterprognosen auch in den italienischen Praktiken einen
breiteren Raum.
Deutschland. Deutschland darf den zweifelhaften Ruhm für sich in
Anspruch nehmen, die grösste Zahl von Praktiken producirt zu haben. Ich
habe in meinem„RepertoriumderdeutschenMeteorologie" (Leipzig» Engelmann
1883) versucht, ein Verzeichniss derselben zu geben und über 600 solcher
Schriften aufgeführt. Seitdem sind mir aber noch viele andere bekannt ge-
worden, so dass man ihre Gesammtzahl auf mindestens 750 annehmen darf*).
Ii
Digitized by Google
— 0 EINLEITUNG >->
Ihre Blüthezeit fällt in das Ende des XVI. Jahrhunderts, wo bis zu 20 ver-
schiedenen Praktiken in einem Jahre erschienen.
Die süddeutschen Pressen, sowie Leipzig und Krakau lieferten im
XV. Jahrhundert die meisten Praktiken, später traten Nürnberg und Erfurt
in den Vordergrund.
In der allgemeinen Anlage ähneln die deutschen Praktiken zwar sehr den
italienischen, doch wird der Wetterprognose viel mehr Aufmerksamkeit ge-
schenkt. Die hier reproducirte „Dewtsch Practick" von Hans Engel für
1488 steht in dieser Beziehung allerdings einzig da, wie schon der Titel
hervorhebt, doch machen auch andere Autoren in ihren Praktiken sehr ein-
gehende Wetterangaben, wie z. B. Wenceslaus Faber von Budweis in
der Praktik für 1485, wo es vom Januar heisst:
Um newt iartf tag. feucbrifeit mit fcpne vnb «Anbetung ber luiTt »in volgen .
2tm mötag nad> Circflcifioni« fenffte wfb vnb in vil cn&rn wirt rt votfumme.
Um bin (lag fcucbtifctt mit fcbne aujf bit nacht mit »anbei üg ber lufft an vil
enb?. TLm freitag nach circäcifionie winbig. Um funtag nach iCpipbanie wanbelüg
ober bo bei mit winb vnb feucbtifeit be» fcbne». Cinftag bar na* in falb! fiete
feucbtifeit mit ftbne ober wirt verstben I ben anbern Mg. 21m abe" antboni fcbne
an vil enben auff bie nacbt. vnb wirt ficb »fisihm vier tage mit wanbelung.
Um funtag vo: conuerfioni» pault Wolfen, vnb n>inb. vn bar bei feucbttFeit Tim
mötag bar nad) f(bne mit feucbtifeit. tonerfrag nach conuerfioni» pauli an vil
enben ftbne mit winbe. aber in warmen lanben feucbtifeit. Um funtag bar nach
feucbtifeit mit winbe. vnb an vil enben auff bie nacht, vnb bei ben tagen tvirt
felbe erfcbehii. Um tag blafij an vil enben feucbtifeit mit toinbe. Um mStag
nach botothee feucbtifeit mit winbe. vnb an viel enbi wanbelüg mit befftige
tviitbe trerbl in ben tage erfcbeine vn bie feloe wirt (ich an vil enbi biti in be
nefl* newemo&e jibf. Um famtjtag voi valetini ober bo» bei vnfrete werter mit
feucbtifeit in falben lanben.
Dagegen sind die Wetterprognosen wieder sehr allgemein gehalten in
der Einblattdruck - Praktik für 1486, in der „pratika von paris" (1487) und
in der Praktik für 1502, die ich in Facsimiledrucken diesem Hefte beigegeben
habe»)-
Die Einblattdruck • Praktik, dessen Original sich in München befindet
und anscheinend der einzig übrig gebliebene Repräsentant einer ganzen
12
Digitized-by Google
>-< WETTERPROGNOSEN C~
Reihe ähnlicher Drucke ist, hat die grösste Aehnlichkeit mit den Einblatt-
druck-Kalendern, von denen später die Rede sein wird. Auch die Originale
der beiden anderen Praktiken gehören der Hofbibliothek in München, deren
Direktion die ihr anvertrauten Schätze mit gewohnter Liberalität mir zur
Verfügung gestellt hat.
Ich will nun noch an ein paar Proben zeigen, in welcher Weise die
Wetterprognosen in den deutschen Praktiken behandelt wurden:
Practick durch Sebastianü Münster .... 1533i ft ).
C Srft qua« »irr am. iij.tag bee 3ennere. vif ftüb nach mittag. 21m felbigen tag
ober am ootbitgen falt/ facht onb winbig. 21m. oij. tag rege ober fchnee mit
»int. tee glychi am achten tag onb. ir.tag Wirt grofj ongewitter.
25iucb ober oolmon wirt am. rj. tag fco» gac nahe anbertbalb (hinb nach
mitnacbt mit winbt. Um. r<i|. onb rüit. tag ongewitter
(ttuart »irt am. jroil. tag bee Renner«, iitj. fhinb nach mittag/ mit fAdbtc.
Um. r*. onb. rrt. tag wir* ongewitter.
Practica Joannis Schöners von Karlstatt .... 1537.
Vmb ben anbern tag bee 3ennere nacblag ber feite mit winb onb fchne.
G Ca» UQt oiertevl bee 3ennere am 4. tag 3<*nuartt nachmittag omb 4. vi feucht
onb falt/bocb temprnrt/TDmb ben 6. onb ?. tag/faft fcbneig onb falt /omb ben
9. winb ob' gewolcf G newmon bee ^oinunge am u. Mg bee CJennere nachmittag
vmb 5. or onb (6. minuten / Falt onb winbig nach ber regirenben Planeten art >
am anfang ("chnt /V>mb ben (5. onb (4. trabe ober fchne / Vmb ben \&. vnb i«.gron
winb onb ongeftäme / oiltevcbt auch fthne. ü Ca» erft viertel am ia tag be«
3emter« »01 mittag omb e. 01 /ja ff acht onb feite gnetgt nach art ber regtrenbe«
Planeten / am anfange aber wermer / Dm ben 20. onb 2(. tag falt fcbneig onb fafl
trab / Vmb ben 24. onb 2s. winb / trabe lufft mit fchne. O X>olmon bee ^omung»
am 26. tag bee 3ennere 001 mittag omb «.or onb sc. minuten / fcbon / warm onb
winbig /am anfang aber fchne /1>mb ben 28. trabe ober fchne /omb ben 50. falt/
oiUeycht auch feucht.
Prognosticum Astrologicum ad annum 1544 per Achillem Gasserum«
G Circa 3. diem Februi menfis, turbabirur aEr, & ninget, quando Mercurius
cum cauda Capricorni occidit, ac Mar« cum corde Scorpij culminat. 5. Mercurius
cum capite Mcdufas, Algol Punice dicto, cumque cauda Capricorni orirur, 7. Sol
cum dimidio Delpbino occidit, quare niuofi aqullones expectandi erunt. C Oppofitio
Februari), eiufdem menfis. 8 die, 10. hora, &. 36. in. poit meridiem, niues uel
13
Digitized by Google
-4 EINLEITUNG *~
nubes fuffundet, dum etiim Venus cum Alphtta occidit, 9. & 10 cum fint ad-
pertiones portarum, prior tempeftas cum uentis pugnabit, 1 1. repentina & inftabilis
hu midi ta« accidet. G Secunda quarta Feb. 16. die, una hora poft meridiem, ueotos
nublferos, & forntan niuem efflabit, nam fol cum poftrema ftella Eridani, Acanar
nuncupata Arabibus, occidet. 17. quando Venus cum capite opbiucbi occidit, &
fequenti die, turbabitur ctber, 19. pluuia ftillabit, quod fol cum fidicula occidat,
cuius aftrum Pmni Vuega, nortri ut plurimum lyram uocitant: fequenti biduo
nubilofus aCr erit. C Coniunctio Martij, 22. die, 10. ho. 17. m poft meridiem,
prcfentis menfis, remittet frigora, fed fonabit uentos, 24. dum mercurus cum
Marcab occidit, fimul & triduo fequente, alterabirur air in bumidos uapores, qui
Alpibus niues fuppeteut, cum uenus primum punctum aquarij ingrediatur, lunaque
pleiades accedat.
Practica von den vier Zeiten .... 1582 . . . durch Georgium Caesium.
ElEr Renner bot etlidje jcuguu* ju gar falten tagen / etlicbr aber ju linbem
winbigem wettet mit vilem f&ne/al» ben s. 4. vnb fonber(id> omb ben Dolmo»
fo auft 5. puiKten/ ba» Ht/vierbte» theil verfinfrert wirbt /m atfct ju haben /ben
?. 8. % vnb (0. ba neben anbem Mfpectnt bie jufammenfüguug ber Sommi vnb
3upiter» rtnfelt/im legten grab be« BternbodT». "Dor |2. 3«ren Unno TO. tpat
bife Coniunction ei« linb vnb wrnbtg wetter mit vilem fd>nee mit fttb gebracht.
£efigleta>en vor 24. 3aren Htm« as. bat ftd> mit foldjer imamenfugung &oli»
vnnb 3oni»/im 20. grab vorgemelte« seiden Stemboa? ba» 3«r angefangen mit
febr trüben / tuntfeln / nebltd>em wetter /vnb bofe wege gemacht ju rai(en/eu.
Salb aber /meine» erachten» / wtber fel>t Falter lufft vnb ben jwelfften /ba
tnercnriu» tRattt verfügt directus wirb /vnb folget ein grimmige feit /wie im
CerewbpT be» 6e. gare gefctofben / mit mehrem fdjne/bann vor einem 3at gefaUeu.
«nbmmg vnb vngewrttet/al» (lartfe winb mit fdjae |a gegen mittag «rb»
biben/ober fonft 3eio>en vmb ben CTewmon ben 22, 23. 24. vnb fotgenbe« 27. 2%
«• mag aber leicht bie feit bev vn» beftenbig bleiben / welch» bte erfarung
fragen wirbt.
Aus dieser, wie aus anderen Praktiken von Caesius ersieht man, dass
derselbe ein Wetterjournal geführt haben muss, wie auch der Marburger
Praütikenschreiber und Professor V. Schönfeld in seiner Praktik für 1567
mittheilt, dass er seit 18 Jahren regelmässige Witterungsbeobachtungen mache.
Etwa vom Jahre 1640 ab nimmt die Zahl der deutschen Praktiken,
soweit sie selbständig erscheinen, rasch ab; dagegen wird es nun immer
14
~0 WETTERPROGNOSEN S~
Theil eine Praktik beizugeben, so dass sich dieselbe in dieser Form sogar bis
zum Anfang unseres Jahrhunderts erhalten hat
Niederlande. Wie sich die Niederlande durch zahlreiche frühe
Druckerzeugnisse überhaupt auszeichnen, so weisen sie nächst Italien und
Deutachland auch die ältesten Prognostica auf. Es haben nämlich Johann
Laet (de Borchloen) und Paul aus Middelburg (Paulus de Middelburgo),
der spatere Bischof von Foasombrone in Italien, mindestens schon von
1476 bezw. 1480 an regelmässig solche Schriften veröffentlicht. Den besten
Nachweis aber die ältesten derselben giebt Campbell in den „Annales
de la typographie neerlandaise au XV< siecle" (La Haye 1874, 8°) und
Brunet im „Manuel" 111 ).
Johann Laet war das Haupt einer Astrologen-Familie, die durch drei
Generationen hindurch die Niederlande und theilweise auch Frankreich
und England mit Prognostiken versehen hat. Auf Johann Laet folgte gegen
1486 sein Sohn Jasper (Gaspar), dessen „Pronosticatio" für 1517 ich hier in
Facsimiledruck beifüge, und nach 1523 wieder dessen Sohn mit gleichem
Namen, der bis gegen 1560 thätig war.
Ueber die spätere Praktiken-Litteratur in Holland und Belgien giebt
es noch keinerlei Nachweise. Nach den Auszügen zu urtheilen, die ich mir
aus den bibliographischen Werken von Bierens de Haan, Knüttel und
Petit n ) eigens für den Zweck gemacht habe, scheint sie bis in die Mitte
des XVII. Jahrhunderts nicht unbedeutend gewesen zu sein, wobei allerdings
viele Uebersetzungen aus dem Deutschen mit unterlaufen. Als Haupt-
druckorte treten Antwerpen, Deventer und Amsterdam auf. Neben den
Landessprachen, holländisch und franzosisch, begegnet man nicht selten
auch Praktiken in lateinischer Sprache, selbst noch in der zweiten Hälfte
des XVI. Jahrhunderts. In dieser sind z. B. alle diejenigen abgefasst, welche
den Titel führen „Ephemerides meteorologicae anni . . ." oder „Ephemeris
meteorographica anni . . .", wie solche fißr die Jahre 1574—1579 zu Ant-
werpen von den Aerzten Martinus, Schylander, Bellerus, Manderius
veröffentlicht wurden.
15
*-S EINLEITUNG
Frankreich. Es ist sehr auffällig, dass wir trotz der grossen Zahl
guter bibliographischer Arbeiten Uber die französische Litteratur im All-
gemeinen von dem Umfang und von der Entwicklung der Prognostiken
in Frankreich eigentlich nichts Zuverlässiges wissen. Nach dem, was
. Brunet im „Manuel" mittheilt, und nach dem Verzeichnis* der betreffenden
Schriften in der Bibliotheque Nationale zu Paris, die ich Herrn G. Marcel
verdanke, muss ich aber annehmen, dass diese Schriften niemals so zahl-
reich waren, wie in den Nachbarländern Italien, Deutschland und den Nieder-
landen. Auch scheinen sich nur ausserordentlich wenig Exemplare bis auf
unsere Tage erhalten zu haben, wie man nach den ungewöhnlich hohen
Preisen, die einige dieser Werkchen auf Auctionen erzielt haben, wohl
annehmen darf 14 ).
Ich reproducire hier das Titelblatt einer französischen Praktik für das
Jahr 1492, das sich jetzt im British Museum befindet, sowie „La grande
Prenostication de Louain" für 151 & Letztere gehört eigentlich Belgien an,
ist aber französisch geschrieben und — mir zugänglich gewesen. Letzterer
Gesichtspunkt war naturlich für die Wahl häufig ausschlaggebend, da unsere
deutschen Bibliotheken von dieser Litteraturgattung in fremden Sprachen
fast nichts besitzen.
Spanien. Auch Ober die spanischen Praktiken haben wir ganz
unzulängliche Nachweise. Die „Biblioteca cientifica espaftola de! siglo XVI"
von Picatoste y Rodriguez kennt deren nur 25 aus den Jahren 1507 bis
1624, von denen ein grosser Bruchtheil auf das Jahr 1524 entfällt, für das
bekanntlich Johann Stöffler in Tübingen eine Art Sfindfluth prognosticirt
hatte. Aus diesem Umstand und aus dem Nachweis der Praktiken, die
Fernando Colon, der Sohn des grossen Entdeckers besass, möchte ich
schliessen, dass die Blüthezeit der spanischen Praktikenlitteratur schon in
das erste Viertel des XVI. Jahrhunderts fällt.
Das hier reproducirte „Pronostico o Juyzio" von Diego de Tores gilt
gleich für mehrere Jahre (1521—1525) und ist sehr kurz gehalten.
England. Die Zahl der selbständig erschienenen englischen Praktiken
16
Digitized by Google
£d proHoflicötion nouucffr pout
tat) Cty.cf «. qnattre Sing? (i: $ii '
•~3 EINLEITUNG
scheint sehr gering zu sein. Anfangs waren es meist Uebersetzungen,
namentlich solcher von Laet, später wurden sie gewöhnlich mit dem
Kalender verbunden und erschienen unter dem Titel „An Almanack and
Prognostication" oder „A new Almanack and Prognostication". Die Blüthe-
zeit der letzten Art, die im XVI. Jahrhundert noch selten auftritt, fällt
etwa ins Jahrzehnt 1621—1630, soweit ich aus den Beständen des British
Museum ermitteln konnte; denn eine besondere Bibliographie derselben
giebt es noch nicht.
Der hier reproducirte Einblattdruck „An Almanacke and Prognostication"
von A. Askham für das Jahr 1555 enthält nur Wetterprognosen für die
Zeiten der Mondphasen 1 ').
Danemark und Skandinavien. In diesen Ländern verhält es sich
ähnlich wie in England. Die ältesten Praktiken, die aber alle erst der
zweiten Hälfte des XVI. Jahrhunderts angehören, waren fast ausschliesslich
Uebersetzungen aus dem Deutschen und die späteren sind mit dem Alma-
nach vereint So giebt es in Dänemark von 1570 ab einen „Almanach oc
Practica", in Schweden von 1582 an einen „Almanach och Practica".
Die einschlägigen Schriften findet man ziemlich vollständig verzeichnet
in Bruun's Bibliotheca Danica (IL 84—90), sowie in Klemming und
Eneström, Svenska Almanachor (Stockholm 1878—79. 2 Th. 8°).
Ich reproducire hier den Monat Januar aus dem „Diarium astrologicum
et metheorologicum" für 1586, das Elias Olaus, ein Assistent von Tyge
Brahe, verfasst hat und das in der Druckerei der Sternwarte Uraniborg
hergestellt worden ist
Die „Epheraeris meteorologica anni a nato Christo MDXCVII ... ad
loci latitudinem 56 Gr. per Johannem Schröderum Alsenum. Cum praefiza
D. D. Thotnae Finckii, . . . praefatione" (16°, 16 Bl.) ist ein für Kopenhagen
berechneter Kalender, der auch reichlich Wetterprognosen enthält.
Schliesslich möchte ich noch erwähnen, dass Finland etwa von 1609
an durch Siegfrid Aron Forsius Praktiken erhielt worüber F. W. Pippin g
18
Digitized by Google
WETTERPROGNOSEN C~
ih „Historiska Bidrag «1 Finlands CaJendariografi" (3 Theile, Helsingfors
1858—62, 8°) ausführliche Nachrichten gegeben hat.
Polen. Russland. Da in Krakau während des XV. und der ersten
Hälfte des XVf. Jahrhunderts die Astronomie und Astrologie in hoher BlQthe
standen, erscheint es begreiflich, dass daselbst auch viele Praktiken gedruckt
wurden. Dieselben waren anfänglich in lateinischer oder deutscher Sprache
abgefasst, seit der Mitte der vierziger Jahre giebt es aber auch schon einige
in polnischer Sprache. Peter Proboszczowicz, ein Professor der Astro-
logie an der Universität Krakau, hat wahrscheinlich die erste derartige
Schrift herausgegeben. Nähere Angaben darüber findet man in Estreicher's
Bibliografia Polska XV.- XVI. stölecia (Krakau 1875, 8°) sowie in Zebra wskPs
Bibliografija pismiennictwa polskiego z dzialu matematyki i fizyki oraz ich
zastösowan (Krakau 1873—1886. 8°); die Tafel V des letztgenannten Werkes
giebt auch ein Facsimile des Titels der „Practica deutsch Magistri Johannis
von Krakaw auf das Jar tausenth fünfhundert vnd .iij".
In Russland selbst hat es eine eigentliche Praktikenlitteratur nie
gegeben; doch mochte ich nicht unerwähnt lassen, dass ein sonst unbekannter
„Magister Georgius Drohobicz de Russia", der In Bologna studirte und
lehrte, für das Jahr 1483 eine Praktik herausgab, die allen Bibliographen
bisher entgangen ist. Das in Rom gedruckte, 10 Blatt starke Schriftchen
führt den Titel: «Judicium prenosticon Anni M.ccccLxxxiii. currentis Magistri
Georgii drohobicz de russia almi studii Bononiensis artiuz & medicine
doctoris. Feliciter incipit" und befindet sich jetzt in der Czartoryski'schen
Bibliothek zu Krakau.
Ausser in den Praktiken fanden die Wetterprognosen auch in den
Kalendern weite Verbreitung.
Bereits 1455, also nur wenige Jahre nach Erfindung der Buchdrucker-
kunst, erschien in Deutschland der erste einjährige Kalender, und von 1470
ab kann man für jedes Jahr einen oder mehrere Kalender als noch vorhanden
nachweisen. Sie erschienen nicht in Buchform, sondern als Einblattdrucke,
19
~3 EINLEITUNG C~
etwa wie unsere heutigen Wandkalender, wenn sie auch in der inneren An-
lage von diesen sehr abwichen. Einige solcher Einblattdruck -Kalender
«%nthi»lt»n auch Wetterprognosen, wie z. B, derjenige für 1491, von dem ich
ein Facsünile diesem Hefte beigebe, und dessen Original die Königliche
Bibliothek in Berlin besitzt Die Wetterprognosen dar^n knüpfen nur an die
Mondphasen an, wie in den älteren Praktiken.
Das in der Mitte abgebildete Christuskindlein, das auf einem schwellenden
Kissen mit vier Quasten sitzt, ebenso wie das auf dem Titelblatte der Praktik
von Hans Engel für 1488 abgebildete, ist eine typische Darstellung aus dem
Ende des XV. Jahrhunderts, die insbesondere auf den damals üblichen Neu-
jahrswünschen häufig wiederkehrt (vgl. P. Heitz, Neujahrswünsche des XV.
Jahrhunderts. Strassburg 1898. Fol.).
Die Form des Einblattdruck - Kalenders hat sich zwar in den Wand-
kalendern bis auf unsere Tage erhalten, wurde aber bereits vor der Mitte
des XVL Jahrhunderts durch einjährige Kalender in Buchform etwas ver-
drängt. Auch diese enthielten von Beginn an Wetterprognosen, wie es
leider noch jetzt vielfach der Fall ist.
Eine besondere Art von Einblattdruck -Kalendern stellen die sogenannten
Bauernkalender dar, von denen ich einen für das Jahr 1548 reproducirt
habe.
Die ältesten Dauernkalender bestehen nur aus Symbolen und Hiero-
glyphen, sind also für Leute bestimmt, die nicht lesen können; später traten
dazu auch einige Zahlen und Erklärungen. Jeder Monat beansprucht eine
Zeile, die Tage sind durch Dreiecke bezeichnet, die bei den Sonntagen roth
angetuscht sind. Oberhalb gewisser Tage befinden sich Figuren, welche die
betreffenden Heiligen mit ihren Attributen darstellen, sowie die Symbole
für die besonderen Verrichtungen und fürs Wetter 16 ).
Diese merkwürdigen Kalender, deren Ursprung wahrscheinlich auf die
in Holz geschnitzten Runenkalender zurückzuführen ist, nahmen etwa vom
Jahre 1550 ab auch Buchform an und haben sich in beiderlei Gestalt —
Einblattdruck und Buch — bis auf die Jetztzeit erhalten. In den Österreich!-
■
Digitized by Google
~3 WETTERBERICHTE
sehen Alpenländern Steiermark, Kärnthen, Krain und in Kroatien werden
die kleinen Bauerakalender noch alljährlich zu Tausenden verkauft, während
die Form des Einblattdruck - Kalenders erst vor wenigen Jahren in Tirol
ausgestorben ist 17 )
Die Bauernkalender sind für Meteorologen auch deshalb von Interesse,
weil die in ihnen vorkommenden Hieroglyphen zur Bezeichnung des Wetters
die ältesten meteorologischen Symbole darstellen, die sich durch mehrere
Jahrhunderte hindurch unverändert erhalten haben.
Wetterberichte in Flugschriften und Flugblättern.
oder Bericht zu machen, lässt sich bis ins graue Alterthum zurück verfolgen.
Um nicht von noch älteren Zeiten zu reden, will ich hier nur erwähnen, dass in
Rom die Pontifices in den von ihnen geführten Annales auch merkwürdige
Lufterscheinungen aufzeichneten, die als prodigia und ostenta angesehen
wurden. Diese Gepflogenheit und diese Auffassung übertrugen sich auch auf
das christliche Abendland, dessen Chronisten dem Wetter ihre Aufmerksamkeit
nicht versagten. Ja, es giebt Chroniken, die als eine wahre Fundgrube
für Witterungsgeschichte dienen können, die freilich noch wenig benutzt
worden ist
Als nun nach Erfindung der Buchdruckerkunst die Möglichkeit vorlag,
Berichte über wichtige Ereignisse auf politischem, religiösem und socialem
Gebiet weiten Schichten der Bevölkerung zugänglich zu machen, da wurden
auch bald aussergewöhnliche Witterungserscheinungen in das Bereich der
Berichterstattung gezogen, so dass ein nicht unbedeutender Theil der umfang-
reichen Flugschriften-Litteratur des XVI. Jahrhunderts meteorologischen
Inhalts ist.
Der äusseren Gestalt nach muss man unterscheiden zwischen Flug-
schriften und Flugblättern (Einblattdrucken). Die ersteren erschienen in
Quartformat von 2, 4, 6, 8, selten von mehr Blättern Umfang. Eine meist
phantastisch gehaltene figürliche Darstellung des geschilderten Ereignisses
21
Digitized by Google
— «D EINLEITUNG Ö~
schmückt häufig das Titelblatt. Der Verfasser wird gewöhnlich nicht genannt,
oft bleibt auch Druckort und Drucker unbekannt Die Flugblätter oder
Einblattdrucke dagegen bestehen in einzelnen Folioblättern, die gleich den
modernen Plakaten auf einer Seite bedruckt sind und die nur höchst selten
der figürlichen Darstellung entbehren. Ein kurz gehaltener Text über oder
unter dem Holzschnitt — erst gegen das Ende des XVI. Jahrhunderts kommt
hier auch der Kupferstich in Gebrauch — dient zur Erläuterung desselben.
Nicht selten wurden die Holzschnitte vom „Formschneider" oder „Briefmaler"
gleich kolorirt In der zweiten Hälfte des XVI. Jahrhunderts tritt oft auch
der Reim an die Stelle der bis dahin üblichen Darstellung in Prosa.
Ich habe im zweiten Theile des vorliegenden Heftes eine Reihe solcher
meteorologischen Flugschriften und Flugblätter in Facsimiledruck wieder-
gegeben und dabei den verschiedenen Nationen gerecht zu werden gesucht,
soweit dies das noch vorhandene bezw. mir zugängliche Material es
gestattete. Wie man ohne weiteres begreift, sind diese für's Volk bestimmten
Schriften meist verbraucht worden und jetzt sehr selten, ausländische auf
unseren Bibliotheken aber kaum vorhanden. Ich bin daher froh, nach langen
Mühen wenigstens die hier getroffene Zusammenstellung darbieten zu können.
Die Bibliographie der meteorologischen Flugschriften und Flugblätter,
die am meisten optische Erscheinungen am Himmel, Gewitter, Ueber-
schwemmungen, Stürme und Nordlichter behandeln, liegt noch sehr im
Argen. Ich hoffte eine solche wenigstens für Deutschland dieser Einleitung
beifügen zu können, allein das Material ist so umfangreich (nahezu 300)
und zugleich in ganz Deutschland so zerstreut, dass ich die Ausführung
meines Vorhabens auf später verschieben muss. Dass eine derartige
Bibliographie auch für moderne Untersuchungen noch von Werth sein
kann, geht z. B. daraus hervor, dass der beste Nordlicht-Katalog (von Fritz)
viele Nordlichter gar nicht oder nur als zweifelhaft aufführt, die sich durch
besondere Flugschriften sicher nachweisen lassen. Zweifelsohne wird eine
solche Bibliographie die beste und zuverlässigste Grundlage für eine
Witterungsgeschichte Deutschlands im XVI Jahrhundert abgeben '»).
22
~D WETTERBERICHTE C—
Ueber den Umfang der entsprechenden Litteratur im Auslande wissen
wir so gut wie nichts.
In Italien scheint die Zahl der „Relazioni", „Avvisi", „Nuovi Avvisi"
nicht klein zu sein, aber eine Bibliographie derselben giebt es noch nicht.
Ein italienischer Fachmann schrieb mir: „sarebbe un interessante lavoro
ancora da farsi"!
Aehnlich steht es in Frankreich. Die Verfasser vom Supplement zu
Brunet's Manuel sagen nur (p. 402): „Les cataclysraes physiques [sie er-
wähnen vorher den gedruckten Bericht über die Sturmfluth vom Jahre 1 580
bei Calais] ont de tout temps donne lieu ä Ia publication de nombreu*
opuscules, discours, recits, complaintes, vulgo canards, etc. Quelques -unes
de ces pieces sont interessantes, mais le plus grand nombre est insipide et
ne merite pas d'fitre releve. Les pluies de sang, les pluies de crapauds, les
debordements des fleuves, nous fourniraient facilement la matiere d'un demi-
volume".
Ich kann mich aus dem bereits erwähnten Grunde diesem Urtheil nicht
anschliessen. So liefert z. B. die hier reproducirte Schrift „Signes raerveil-
leux . . . 1589" den sicheren Beweis dafür, dass am 12. Januar dieses Jahres
in Frankreich ein Nordlicht gesehen wurde, was H. Fritz (Verzeichniss be-
obachteter Nordlichter. Wien 1873. Fol.) nur als fraglich hinstellen konnte.
Die französischen Flugschriften, die ich selbst gesehen habe, stammen
alle aus dem letzten Viertel des XVI. Jahrhunderts und haben Oktavformat,
das in dieser Zeit auch in Deutschland bisweilen gebraucht wurde. Der
Lyoner Drucker Louis Per r in hat um 1875 eine grössere Zahl derselben
neu herausgegeben.
Die sogenannte „Pamfletten" - Litteratur der Niederlande ist unge-
wöhnlich gross, bewegt sich aber zumeist auf politischem und religiösem
Gebiete. Ich habe wenigstens bei Durchsicht der fleissigen Zusammen-
stellungen von Tiele, Petit und Knüttel'») nur wenige Flugschriften
meteorologischen Inhalts auffinden können, und merkwürdig genug auch oft
von solchen Ereignissen nicht, welche die Niederlande betreifen und über die
23
Digitized by Google
--5 EINLEITUNG fi-
es mehrere deutsche Flugschriften giebt, wie z. B. die Sturmfluth vom No-
vember 1530 und das heftige Gewitter vom 7. August 1546 zu Mechern.
Für Spanien habe ich keine Flugschrift meteorologischen Inhalts, die
vor 1600 gedruckt wäre, nachweisen können; ebenso dürfte es solche in
England nur in sehr kleiner Zahl geben. Jedenfalls ist mir trotz vieler
Bemühungen keine derselben zugänglich geworden.* 0 )
Auch Dänemark und Schweden besitzen keine derartige Litteratur
aus dem XVI. Jahrhundert Der Güte des Grafen Snoilsky in Stockholm
verdanke ich die Kenntniss, dass es von der deutschen Flugschrift Ober den
Schwefel- und Blutregen zu Stralsund im Jahre 1597 eine schwedische Ueber-
setzung giebt.
Wir kommen somit zu dem Schluss, dass die meteorologische Flug-
schriften - Litteratur des XV. und XVI. Jahrhunderts nur in Deutschland,
Frankreich und Italien umfangreich gewesen sein kann.
Ich will schliesslich noch einige Bemerkungen hinzufügen Ober die
diesem Hefte beigegebenen reproducirten Stücke.
Der gereimte Bericht („in ottava rima") Giuliano Dati's Über die
Tiberüberschwemmung des Jahres 1495 darf unser Interesse in mehrfacher
Richtung in Anspruch nehmen. Es ist dies nämlich meines Wissens die
älteste gedruckte Flugschrift meteorologischen Inhalts, von der sich an-
scheinend nur ein einziges Exemplar erhalten hat. Dasselbe gehörte G. Libri
und wurde 1847 bei der Auction eines Theiles seiner Bibliothek vom British
Museum erworben. Sl ) Der Verfasser beschreibt darin noch viele andere
Witterungserscheinungen („altre cose di gran marauiglia", wie es im Titel
heisst) und liefert damit zugleich die älteste gereimte Wetterchronik.
Die „aufzlegung" Jacob Stopel's legt weniger Werth darauf, die
atmosphärischen Lichterscheinungen, die zu Anfang des Jahres 1514 in
Württemberg gesehen wurden, genau zu beschreiben und zu erklären, als
vielmehr ihre vermuthlichen Folgen für die Menschheit zu erörtern: eine
Gepflogenheit, die sich bei fast allen derartigen Schriften z. Tb. bis ins
XVDl Jahrhundert erhalten hat. Stets war man dazu geneigt, in allen
34
Digitized by Google
~5 WETTERBERICHTE C~
nicht ganz alltäglichen Erscheinungen etwas Wunderbares zu erblicken, die
schlimme Folgen vorbedeuten oder welche die sündigen Menschen zur
Busse, Besserung und Umkehr ermahnen sollen. Auch der Heidelberger
Professor Hans Virdung hat über dasselbe Phänomen eine ähnliche
Schrift veröffentlicht (Die aufzlegung Magistri Johannis | Virdung von
Hafzfurt .... vber die wunderbarlichen zaichen die | do gesehen worden
seind bey dem mon auff dem Schlofs hohen | Vrach . . . M.ccccc.züij ....
4 BL 4 ° mit Titelholzschnitt), von der es zwei verschiedene Ausgaben giebt
Beide befinden sich in der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek zu München.
Die dritte der in Facsimile reproducirten Flugschriften ist wieder
ein Ueberschwemmungsbericht aus Rom vom Jahre 1530. Ich habe ihn auf-
genommen, weil das Original, wie dasjenige des Berichts von G. Dati,
wahrscheinlich ein Unicum ist und weil die Nachricht von der gewaltigen
Ueberschwemmung der Tiber am 7. Oktober 1530 gerade in Deutschland so
grosses Interesse hervorrief, dass nicht weniger als acht verschiedene
Flugschriften in deutscher Sprache über das „grausam und erschröcklich
gross Wasser der Tiber" gedruckt wurden. Man kann daraus ersehen, wie
ausserordentlich thätig die deutschen Pressen damals waren, um das Lese-
bedürfniss der Gebildeten zu befriedigen; denn selbst in dem Lande, wo das
Ereigniss stattgefunden hatte, scheint nur dieser eine Bericht erschienen
zu sein. Derselbe wurde in Italien von jeher für so selten gehalten, dass
er daselbst bereits zweimal neu gedruckt worden ist. Ich bin daher froh,
hier einen wirklichen Facsimiledruck desselben darbieten zu können. 23 )
Das vierte Stück schildert einen Gewittersturm, der am 7. August 1546
zu Mecheln in Belgien argen Schaden angerichtet hat, wobei ein vom Blitz
getroffener Pulverthurm in die Luft flog. Merkwürdiger Weise habe ich
in der sehr reichen niederländischen „Pamfletten" - Litteratur (vergl. An-
merkung 13 und 19) keinen holländischen Bericht über dieses Ereigniss
auffinden können, während es deren in deutscher Sprache nicht weniger
als fünf giebt: wieder ein Beweis dafür, wie im XVI. Jahrhundert Deutschland
in der litterarischen Production allen anderen Ländern voraus war.
~0 EINLEITUNG Ö~
Die nun folgende „Beschreibung des schrecklichen Zeichens . . " von
Paul Eber ist vielleicht die erste gute Beschreibung eines Nordlichtes in
deutscher Sprache, bei der auch die Abbildungen die Erscheinung ziemlich
gut wiedergeben und nicht blos Phantasiebilder sind. Darnach muss das
Nordlicht vom 13. März 1562 eine schöne Corona gehabt haben.
Die letzten beiden französischen Flugschriften, ebenso wie die hollän-
dische, bieten an sich nichts Besonderes; ich Hess sie reproduciren, weil
ich, wie bereits oben erwähnt, keine andere Auswahl hatte. Dagegen
erheischen die Einblattdrucke noch einige Worte der Erläuterung.- 1 )
Nächst dem Meteorsteinfall von Ensisheim im Jahre 1492, von dem
zwei verschiedene Einblattdrucke vorhanden sind, durfte die Nebensonnen-
Erscheinung am „Samstag vor Weihnachten 1509", gesehen zu „Prugk"
bei München, die erste Naturerscheinung sein, die man in einem Flug-
blatte bekannt gegeben hat. Das Original dieses auch von Drugulin nicht er-
wähnten Blattes befindet sich in der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek zu München
und ist, wie die meisten alten Einblattdrucke, mit der Hand kolorirt.*)
Der zweite Einblattdruck, der ein zu Wittenberg am 21. März 1551
gesehenes Halophänomen nach den Beobachtungen des schon erwähnten
Paul Eber darstellt, zeigt zur Genüge, welche Fortschritte man in fünfzig
Jahren in der Genauigkeit der Auffassung von Naturerscheinungen gemacht
hatte, wobei man allerdings nicht vergessen darf, dass Eber offenbar ein
ungewöhnlich sorgfältiger und geschulter Beobachter war. Dieses schön
ausgebildete Halophänomen scheint grossen Eindruck gemacht zu haben;
denn es erschienen über dasselbe noch drei andere Einblattdrucke. **)
Die hierauf folgende Darstellung einer Windhose, die am 2. Juli 1587 in
Augsburg beobachtet wurde, macht den Eindruck einer verlässlichen
Darstellung, und noch wirkungsvoller ist die in Kupfer gestochene Ab-
bildung des Nordlichtes vom 17. November 1605.
Die Originale der drei letzten Blätter gehören dem Germanischen
Nationalmuseum in Nürnberg, das die reichste Sammlung derartiger Ein-
blattdrucke besitzt.
26
Digitized by Google
~i ANMERKUNGEN S~
ANMERKUNGEN.
i) Die Ueberreste der griechischen und römischen Parapegmen findet man
gesammelt in: Joannis Laureniii Lydi Uber de ostcntis et calendaria graeca
omnia ed. C. Wachsmuth. Lipsiae 1863. 8°., zweite Ausg. ebenda 1897. 8°. Eine
eingehende Studie Ober dieselben vom Standpunkte des Astronomen und Meteoro-
logen veröffentlichte G. V. Schiaparelli: Sui parapegmi o calendarii astro-
meteorologici degli antichi (Annuario meteorologico italiano. Anno VIL 1892.
Torino 1892. 12°. S. 133—186.)
*) Gemini elementa astronomiae ad codicum ndern recensuit, germanica
interpretatione et commentariis instruxit Carolus Manitius. Lipsiae 1898. 8°. Das
überaus interessante und lesenswerthe XVIL Kapitel handelt von den Witterungs-
anzeichen aus den Sternen (S. 180—201).
») Bisher wurde vielfach noch daran gezweifelt, ob Claudius Ptolemaus,
der Verfasser der /laSf/umm} ev'vitßn oder des Almagest, unter welchem arabischen
Namen das Buch dem Abendlande bekannt wurde, wirklich auch der Verfasser
der itTptißtßloi sei. Kürzlich hat aber der Philologe Fr. Boll aus sachlichen und
sprachlichen Gründen die Echtheit der Tetrabiblos erwiesen (Studien über
Claudius Ptolemäus. Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen Philosophie
und Astrologie. Leipzig 1894. 8°. S.-A. aus Supplementbd. XXI des Jahrb. f. class.
Philologie, S. 51-243). Dagegen ergiebt sich mit Sicherheit die Unechtheit des
anderen dem Ptolemaus zugeschriebenen astrologischen Buches, des Ka^nis (Centi-
loquium).
4) Die Zahl der Streitschriften für und wider die Astrologie (einschliesslich
der Astro-Meteorologie, die einen Theil der sogenannten Astrologia naturalis bildet),
war schon im XV. Jahrhundert nicht unbedeutend; unter den gedruckten erwähne
ich die von Paulus de Middelburgo (1484), Pico della Mirandola (1495),
Bellanti (1495) und Thomas Murner (1499). Auch Sebastian Brant hat im
„NarrenschifP 4 (1494 1 ein ganzes Kapitel UVon Achtung des Gestirns") den Prak-
tiken gewidmet; da hebst es u. a.
Eym yeden narren man yetz gloubt,
VU practick vnd wissagend kunst
Gatt yetz vast vfz der drucker gunst;
Aber man wissagt mir, das vieh sterb,
Oder wie körn vnd wyn v erderb,
Oder wann es schnyg oder reg,
27
-« EINLEITUNG 0-
Wann es schon sy, der wynt weg,
Buren fragen noch solcher gschryrTt,
Dann es ja zu gewynn antrifft [gereicht].
Eine kleine Zusammenstellung von deutschen Spott-Praktiken hat E. Well er
im Serapeum (XXVI, 1865) veröffentlicht; sie ist aber nicht vollständig. Es wäre
daher interessant, wenn einmal ein Litteraturhistoriker die einschlagige Litteratur
aller Nationen im Zusammenhange gründlich erörtern wollte. Eine solche Unter-
suchung würde auch einiges Licht auf die eigentlichen Praktiken selbst zurück-
werfen.
5) Eine gedrängte Uebersicht aber die iltesten Praktiken aller Nationen
vor 1500 rindet man bei Grässe, Lehrbuch einer allgemeinen Litterärgeschichte
11,2 S. 826 ff., während die „Bibliographie generale de l'aatronomie" von Houzeau
und Lancaster in I, 2 S. 1500 ff. ein kurzes Inventar der Praktiken in chrono-
logischer Reihenfolge giebt.
«) P. Riccardi hat später noch einen kleinen Artikel „Almanacchi astrologici
del secolo XVII" (II Bibliofilo, diritto da C. Lozzi, VI, 1885 S. 150—152) veröffentlicht,
in dem er erwähnt, dass für das Jahr 1648 allein in Bologna neun verschiedene
Praktiken erschienen.
Der Auctionskatalog „Catalogo della Biblioteca del fu Principe D. Baldassare
Boncompagni", II, Roma 1898, 8°, enthält unter der Nr. 3592 einen Sammelband
mit reichlich 100 italienischen Praktiken aus den Jahren 1501—1540, die zum Theil
Unica sein dürften, sowie aus einigen anderen seltenen Flugschriften. Dieser
werthvolle Mischband wurde vom Antiquariat Albert Cohn in Berlin erworben,
das ihn zerlegte. Einige Praktiken gingen in meinen Besitz über, die meisten
später nach London ins British Museum.
7) Eine der ältesten noch vorhandenen italienischen Praktiken, die auch
Riccardi entging, ist die von H. Manfredi für das Jahr 1478; sie befindet sich in
der Bibliothek der Sternwarte zu Pulkowa und hat, nach einer gütigen Mittheilung
des Herrn Professor Wittram daselbst, folgenden Titel: 4>irronitnt tt?anfredi
celeberrimi uatie in pronoftkon anni f« | tutt». tn.cfcr.ljrjrvin. probemium felkiter
hutpit | Auf der 10. und letzten Seite liest man: £k menfie ent fimiliter frigi&u*
et ferenue pro raatort pte cir | ca tarne otem. vi. ueL. vfi. piii. fjcü. niue* uel alia»
aert» al terato" | nee trpectare oportet, ,$ini*. | Per me 4?eronimD be ttTanfreök.
in «Uno ftubto (lubtorum | matrid £ononte. tTT.cccc.ljcitviit. bie ukeftmaquint«
8) Eine genauere bibliographische Beschreibung von einigen fünfzig Praktiken,
welche die Stadtbibliothek zu Aachen besitzt, hat kürzlich A. Richel veröffentlicht
Orttiuarti. |
~» ANMERKUNGEN 8~
(Astrologische Volksschriftea der Aachener Stadtbibliothek. Aachen 1897, 8°.
S -A. Zeitschr. d. Aachener Geschichtsvereins, Bd. XIX). Ich selbst habe in meiner
Schrift „Meteorologische Volksschriften" (Berlin 1891, 8°, zweite Auflage ebenda
1895) ein besonderes Kapitel der allgemeinen Charakterisirung der Praktiken und
Prognostiken gewidmet. Ferner sind einige sehr alte und seltene Praktiken in
niederdeutscher Sprache von De Bouck und Wichmann-Kadow im „Serapeutn"
(XIX, 302; XX, 342; XXI, 257) eingehender beschrieben worden.
») Eine der berühmtesten in Deutschland erschienenen Praktiken ist die
„Pronosticatio in latino" von Johann Lichtenberger, die zuerst 1488 erschien,
zahlreiche Autlagen und auch Uebersetzungen ins Deutsche, Holländische und
Italienische erlebte. Die „Holbein Society" veranstaltete 1890 einen Facsimiledruck
der Originalausgabe.
Hans Engel, der Verfasser der „Dewtsch Practick" für 1488, ist identisch
mit Johannes Angelus. Er stammt aus Aichetn in Bayern, war Professor der
Astronomie in Wien und veröffentlichte mehrere astrologische Werke.
10) Diese in meinem Besitz befindliche Praktik des bekannten Baseler
Professors scheint sehr selten zu sein, da sie von V. Hantzsch, der soeben eine
eingehende Bibliographie der Arbeiten Münster' s veröffentlicht hat, gar nicht
erwähnt wird (Sebastian Münster. Leben, Werk, wissenschaftliche Bedeutung.
Leipzig 1898, gr. 8°.).
11) Die Zweitheilung des Kalenders in den eigentlichen Kalender und in die
Praktik hat vereinzelt schon früh begonnen; denn ich besitze ein „Diarium ad
Annum 1548" von Dionysius Sibenbürger (kl. 8°, schwarz und roth gedruckt)
mit genau dieser Anordnung.
19) Ueber die belgischen Praktiken findet man auch einige Auskunft bei
A. Warzde, Recherches bibliographiques surlesAlmanachs Beiges (Bruxelles 1852, 8°).
Von der ältesten noch vorhandenen Praktik Johann Laet's für das Jahr 1476,
die Campbell nur kurz erwähnt, kann ich Dank der Güte des Herrn Mackay
in Oxford folgende genauere Beschreibung geben:
BL 1«: He süt pronosticatiöes euentuü futurorü anni LXXVI.
Verbo domini celi firmati süt | et spiritu oris eius omnis virtus eorü.
Et nemo sapiens pauper erit. Sed quid sapientia melius? Ipse sane deus;
qui mihi seruo suo concedat perficere quod intendo . amen.
Dann folgt die Widmung an Louis de Bourbon, Bischof von Lüttich,
in welcher der Verfasser sich nennt „ioannes laet d'loscastri" und sagt,
dass er versprochen habe „anno preterito sciliez. LXXV .... pro-
nosticare sup. euentibus anni sequentis iam scilicet presentis. LXXVI .
—Q EINLEITUNG 6~
partim super coniQctiSe illarfl duä (sie!) fortunanim saturni et roartis.
que erat die. XIIIL mensis septebris ahi proxime preteriti u .
Bl. 1b: Uniuersal' intetio sup. dispositiCe hui* psentis äni . LXXVI.
Bl. 10»»: Das Colophon beginnt: Hec ego ioannes d' paderborne in Westfalia [
florentissima in vniuersitate louaniensi residens . . .
■0) Bierens de Haan, Bibliographie neerlandaise historique-scientifique . . .
Rome 1883. 4°; W. P. C. Knüttel, Catalogus van de Pamfletten-Verzameling
berustende in de Koninklijke Bibliotheek. 's Gravenhage 1889—1895. 4 Theile
in 4°; Louis D. Petit, Bibliotheek van Nederlandsche Pamfletten. Verzameling
van de Bibliotheek van Joannes Thysius en de Bibliotheek der Rijks-Universiteit
te Leiden, 's Gravenhage 1882—84. 2 Bde. in 4°.
Das 2. Kapitel des bekannten Buches von G. DJ. Schote): Vaderlandsche
Volksboeken en Volkssprookjes(Haar]em 1874, 8°) behandelt einige „Procognosticatien"
aus der zweiten Hälfte des XVI. Jahrhunderts.
14) So erzielte auf der Auction der Bibliothek von Firmin-Didot im Jahre
1879 eine ,.Pronostication M von Th. Blouet für 1503, von nur 6 Blattern, aber sehr
elegant gebunden, 1380 Francs und eine „Pronostication" für 1511, die für die Stadt
„Mets" berechnet war, 680 Fr.
1*) Die älteren englischen „Almanacs und Prognostications" des British Museum
findet man im „Catalogue of books in the library of the British Museum printed in
England, Scotland, and Ireland, and of books in english printed abroad to the year
1640" (London 1884. 8«, vol. I. 581-592). Vergleiche auch Lowndes' Manual, Artikel
, .P r ngnostication".
i*) Die ältesten Bauernkalender scheinen nicht einjährige gewesen zu sein; sie
enthalten nur die Zeile mit den Dreiecken zur Bezeichnung der Tage und darüber
die Heiligenbildchen. Die Mflnchener Hofbibliothek (Xyl. 42a) besitzt einen solchen,
und J. v. Zahn hat einen anderen in Admont befindlichen beschrieben und ab-
gebildet („Ein Ahnherr unserer Bauernkalender" in den von ihm herausg. „Steier-
mark. Geschichtsblättern" III, 1882).
In welchem Verhältnisse der dem Germanischen Nation al-Museum gehörige
„Calendarium idioticum" aus dem XIV. Jahrhundert zu den gedruckten Bauern-
kalendern steht, bedarf noch der näheren Untersuchung.
1?) Die grosse Verwandtschaft der Bauern kalender mit den Runenkalendern
fällt Jedermann sofort in die Augen, der beide nebeneinander sieht Schöne
Exemplare der ersteren Art aus der Sammlung des Dr. Figdor in Wien hat neulich
Alois Riegl abgebildet und beschrieben (Die Holzkalender des Mittelalters und
der Renaissance. Innsbruck 1897, 8°), während man die ältere einschlägige Litterstur
30
~ö ANMERKUNGEN 0~
bei E. Schnippe! (Ueber einen merkwürdigen Runenkalender des Grossherz.
Museums zu Oldenburg. Oldenburg 1883, 8°) zusammengestellt findet
Die ältesten Bauernkalender waren sämmtlich xylographische Einblattdrucke,
die hauptsächlich in Augsburg, wo sich eine besondere Zunft von „Formschn eider n 1 '
und „Briefmalern" gebildet hatte, hergestellt und kolorirt wurden. Vollständige
Exemplare derselben sind nur in sehr kleiner Zahl erhalten geblieben, die sich
in München, Nürnberg, Berlin, Wien und Graz befinden; denn nach Ablauf des
Jahres, für das sie galten, wurden sie meist von den Buchbindern als Deckblätter
zu Einbänden verbraucht Die Mehrzahl der noch vorhandenen Bauernkalender —
komplete Exemplare wie Bruchstücke — sind in der That aus den Innenseiten von
Buchdeckeln herausgelöst worden, so dass natürlich die Farben durch den Kleister
ihre ursprüngliche Frische vielfach verloren haben.
Die Bauernkalender scheinen um das Jahr 1550 in Buchform zuerst in der
Schweiz erschienen zu sein, wo der Züricher Drucker Chr. Froschower diese
Litteraturgattung besonders pflegte. Man findet bei Capre, Histoire du veritable
messager boiteux de Berne et Vevey (Vevey 1884, 4°. S.22), sowie bei Graf, Histo-
rischer Kalender oder der Hinkende Bote. Seine Entstehung und Geschichte
(Bern 1896, 4°. Tafel I und II.) die Titel und ersten Seiten von einigen derselben
abgebildet
Auch im Ausland fand der Bauernkalender einige Verbreitung; wenigstens
kann ich ihn in Frankreich, Belgien und Holland nachweisen.
In Frankreich erschien der „Almanach des Bergers" — nicht zu verwechseln
mit dem »Grand Calendrier et Compost des Bergers 44 — gewöhnlich unter der
Autorschaft einen gewissen Astrologen Melchior Grieffer (auch Griesser),
der natürlich nur eine fingirte Persönlichkeit ist; vgl. Nisard, Histoire des livres
populaires (Paris 1854. 8°. I, S. 96-100).
In Belgien bildete seit 1730 der , Almanach des Bergers 4 ' den zweiten Theil
des bekannten Almanach von Math. Laensbergh, und in Holland begegnen wir
dem Bauernkalender noch 1816 in „De dobbele Schapers Almanach" (Te Gend, 8°).
Neben dem Bauernkalender in Buchform blieb in Deutschland derselbe auch
als Einblattdruck bestehen. In Suddeutschland gab es deren noch viele bis zu
Ende des vorigen Jahrhunderts, und in Tirol, wo er zuletzt von der Wagner'schen
Buchdruckerei in Innsbruck hergestellt wurde, ist er erst seit einem Jahrzehnt
nicht mehr im Gebrauch. Die Tiroler Bauern besassen, wie mir Herr Professor
von Wieser aus Innsbruck neulich erzählte, eigene Holzbretter, an denen sie die
Einblatt druck-Bauernkalender so befestigten, dass sie gegen Beschädigung und
Dagegen erfreuen sich in den übrigen österreichischen Alpenländern Steier-
31
~D EINLEITUNG *~
mark, Kärnthen, Rrain und Kroatien die Bauernkalender in Buchform noch heute
der grössten Beliebtheit, so das* man noch gar nicht absehen kann, wann dieses
StUck mittelalterlicher Einrichtung auch hier verschwunden sein wird.
Für die deutsch sprechenden Bewohner giebt die Verlagsbuchhandlung
„Leykam' 4 in Graz den „Bauernkalender" (1 Bogen, 16°) heraus, und zwar in
zwei Ausgaben: die eine ist roth und schwarz gedruckt, in der anderen sind die
Bildchen, wie vor 400 Jahren, mit der Hand kolorirt. Offenbar wird die letztere
Ausgabe von urkonservativen Bauern bevorzugt, die zäh am Alten festhalten.
Die auf dem Titel abgebildeten drei Bauern mit Schaufel, Sense und Flegel sind
auch noch ein' Ueberbleibsel der alten „Bauernpraktik", die ich in Nr. 6
dieser Neudrucke eingehend besprochen habe. Ich habe einen solchen steier-
markischen BauernkaJender für 1899 diesem Hefte beifügen lassen, damit der
Leser sich selbst davon überzeugen kann, wie hier alles beim Alten geblieben ist
i
In Laibach wird der Bauernkalender unter dem Titel „Mala Pratika" für
die Slovenen gedrukt (1 Bogen in 16°) oder als „Slovenska Pratika" (3 Bogen
in 16°), und in Agram erscheint er in kroatischer Sprache als Agramer „Schuster-
kalender" (Novi Zagrebacki Soätar").
18) Für eine Bibliographie der deutschen meteorologischen Flugschriften
des XVI. Jahrhunderts, soweit sie das Wort „Zeitung" im Titel führen, besitzen
wir eine gute Vorarbeit in E. Weller, Die ersten deutschen Zeitungen (Stuttgart-
Tubingen 1872. 8°\ Nachlesen dazu gab Weller selbst in „Germania" XXVI
und A. Heyer im Centralbl. f. Bibliothekswesen, Bd. V und Beiheft 5.
Ebenso enthält W. Drugulin's Historischer Bilderatlas, Zweiter Theil,
Chronik in Flugblättern (Leipzig 1867. 8°) ein sehr reichhaltiges Verzeichniss von
meist deutschen Einblattdrucken, deren Bibliographie leider noch ganz im Argen liegt.
Nach meinen personlichen und brieflichen Erkundigungen scheinen ins-
besondere Nürnberg (German. Nationalmuseum), München (Hof- u. St. B'.l, Zürich
(Stadt-B.) und Gotha die grössten Sammlungen von Flugblättern zu besitzen.
1») Ausser den in Anmerkung 13 genannten Bibliographien von Petit und
Knüttel kommt noch in Betracht: P. A. Tiele, Bibliotheek van Nederlandsche
Pamfletten; Beschrijving der verzameling van Fred. Muller te Amsterdam.
Amsterdam 1858-61. 3 Bde. 4°.
10) Aus dem bekannten Werke von W. C. Hazlitt, Handbook to the
populär literature of Great Britain (London 1867. 8°) kann man ersehen, dass es
einige wenige englische meteorologische Flugschriften aus dem XVI. Jahrhundert
giebt (vgL die Artikel Floods, Frost, Wonders etc.), es liess sich aber nicht in
Erfahrung bringen, wer die angeführten Schriften besitzt
Ferner habe ich bei Durchsicht der Kataloge über die Sammlungen von Flug-
32-
-0 ANMERKUNGEN 9~
bllttern (broadsides), welche die Society of Antiquarie« in London und der Barl
of Crawford (Bibliotheca Lindes ia na) besitzen, feststellen können, dass es kein
broadside meteorologischen Inhalts vor 1600 zu geben scheint.
*i) Catalogue de la bibliotheque de M. L*** (Libri). Paris 1847, 8°, S. 199
art. 1252. Vgl. ferner Brunet's Manuel II. 529, wo man auch die anderen seltenen
Schriften G. Dati's verzeichnet findet
SM) Das Original gehörte dem Fürsten Boncompagni (vgl. Anmerkung 6)
und befindet sich jetzt in meinem Besitz.
Die erste Reproduction, begleitet von zahlreichen Erläuterungen und Doku-
menten, gab Benvenuto Gasparoni in der Zeitschrift „Arti e Lettere. Scritti
raccolti da Benvenuto Gasparoni. Appendice al volume secondo" (Roma 1865.
4°. S. 81-98, 106—131); die zweite findet man in: „C'ollezione interessante di
amene ed oneste lettere e racconti storici . . . raccolta per cura di Giosue
Pompilj" (Roma 1868. 8<>).
Dass ausser dem hier in Facsimiledruck wiedergegebenen Bericht Ober die
Tiberüberschwemmung des Jahres 1530 kein anderer in italienischer Sprache
ezistirt. entnehme ich dem „Saggio di Bibliograha del Tevere", den E. Narducci
in den Mem. d. R. Accad. d. Lincet zu Rom im Jahre 1876 veröffentlicht hat.
SB) Das Original der französischen Flugschrift von 1560 gehört der Bibliothek
des Royal Observatory in Edinburgh und wurde mir vom Director Herrn Ralph
Copeland gütigst geliehen: die andere französische Brochüre ist in meinem
Besitz, und das Original des hollandischen Pamphlets befindet sich in der Kgl.
Bibliothek im Haag.
24 ) Im Original ist die Ziffer 5 in der Jahreszahl (1509) etwas ladirt. Behufs
Rekonstruktion derselben beachte man, dals in jener Zeit die handschriftliche (und
im Druck oft nachgeahmte) 5 ganz anders aussah, wie heutzutage. Sie hatte die
Gestalt einer aufwärts gerichteten Sichel, wie man auch aus dem italienischen
..Prognostico" von L. de Richi für das Jahr 1506 ersehen kann.
«) Nach einer gefälligen Mittheilung des Herrn Professor Dr. A. Schmidt
in Gotha besitzt die dortige Bibliothek einen andern Einblattdruck Uber das in
Wittenberg am 21. März 1551 gesehene Halophänomen , mit einem darunter
stehenden latein. Distichon von Philipp Melanchthon.
Zwei andere solche Flugblätter, aber mit deutschem Text, verzeichnet
Drugulin (vgl. Anm. 18).
Berlin, im April 1899.
G. HELLMANN.
Wetterprognosen
In
Praktiken und Kalendern
XV. und XVI. Jahrhunderts
/
Digitized by Google
Digitized by Google
I
I
Digitized by Google
Digitized by Google
öcpt bos got fc*
almätbugaOebi
gen u tiefen gett
A^mtb aucbttna*
tütltcb wurckuff
tfntib oOe mbete
.bmg gragmecet
^1 toecöc butcb ein*
(luf$ beuteten«
cb o*bnug gottee öee almacbtt'gen al
IttbtngeaifcbopffecifttDöita: g«fcba'
fax hat &n lauff bet bimclrrtb ctnflüß be*
fkmunctesmtttbmplanctS vmibjap
<b*n bes geftücnef bot biiccb alle bmg ge
tctigntccctwecöcauflFbtfTem ettticbbfl*
batimiipe&J bot map V* toolethcnn
mag tat butcb gotbec almacbrig gelopt
*>fjnb gciect wctb vtmb rat gemimfcetet*
t)tmb aueb |ä wtbtaatf allen natüliibett
mapfhcn 3u ttoft vmti $ü t^ilflp aaiem je
gltcfe«! nienfeben fcas fp fieb bm batnacb
tnügen bälten \>ri au cl> Cwt butcb fieb etn
fcglicbct wt^öt n^g wefc ten'tem wen/
eben batnacb aiTcn $u helft c <So !>ab id>
bir nacb g^fec^t fcee tates lauff tmb ferne
emflas^lö man acK'Tft'tccdwrt^jat ^
fcwi bec gebutt cr>:tflt wie es fieb voirt et
säigett vrmb ifl bue gemaebt nacb natüc
liebet niü0ltcbatti?nbnttnod>tniePfem
tüan gott bet aümäcbcig im fclfccc bat tc/
baltcnbpeülrt natücüd? toütchnuj tws
et mag bae gut rtteem vmtb tue b oß mt/
ten nacb t>nfete t>etbienf'(5f bec fcoeb fo
foOcn ic eueb reiften 311 aebten tote bec b£
ntel ftatt vnb fieb bat gefilmt etsatget fo
bumpt boeb aUe jett bettettefeug getn bat
nad? boe es ftcb jn etlichen tx>eg etjaiget
tx» an was gott bet almeebttg \»ütckex»ü
auffbiffem et trieb bas Iatt et gefebeeben
buecb boe geftütn t>nb etnflus be s btme V
bat rm folent je cücb ju ad; ten ob ic rtt/
t»as befec etnfluß als ic betnacb ftn bet Qe
febabentnbiffet ptattgbaefcwffetgot
an 5 fi tieffen tmb 4 . cten fe» « *«?
tfi fem oUct bellen fdjidietmb bae ö« 3 u
ftetchen t»Sn *o* allen bingen »*! fc* ff?
fetten femvnb ba& t»w tn foUen tcwujje
baten Gtmen <
©as etft capitel
f).'e näcb fb folt ie merdten }5 &j alJetW
in bttem Imnfftigen )at "? e J £™ ™J
amc bea mone mit wen Mure »nnb wo»
fe toüekuns ift ober tmet
ob rtot w« «uff etn anbet wt lafTcm»t)|m
was |p voitätm ober bxtnöen»ecben im
ftpn*to9 bjejteo flauroibpe fcina*
ftatifc*
3tem biffe obßefcbribS fauc tft ««na* t
fibcc büe edpps öee mono bte ba voict an
&m a*taite tag fee bomwttf e am motz
flen fb ebbtet» fd>le*C vnb neanvnb fl/
rcatff mtnutte tmb tritt alfb ftamt na*
biffa watet Pöuc/bjfebaiflöefceet mit
Digitized by Google
allen piotictctijetHd>e anftw et apötteof
ftßi>e ftatt v nb grab wa et ftatt vn tüte*
fattutnus ben bat über t>nb tejjietm
3>a8 anbeccapitcl>
S>pe antxzfßm bfe ßetnaeb t tfl ß b et b&
eclpp s ber fltttne bie bo wrce wettv an bc
3t» ani3igofteti tag bee bew m Snetö j}t»o
ftunb noeb mittag vnb feebs mmute w
tütet olfbfta nach o:beltcbcc auffadfujj
biffet waren ßguelmtt aQe p laticte vttnd
tritt fätturnue aueb b*tt t>tt tegietetbac
alsbeuibiffetriacb folgen be pöüc grfe/
b^tt tritt auch teßh liebet an ferne ftcpm
ftattvn&lJtab'
Dasbutteapttei
55ftbbi(Tcna^^nt«fiflutt(l gemacht'
vnb gefegt als nacfc watem lauff mit fce
ßeflttn t?nb allec plattetet? (etlichen an ftp
ftec ftrpen flat tmb ßta bet bas gegectt
Digitized by Google
ancci mlfftcn tag &9 metg! 3 wo flunb
na 4? mittag vno btepfftg n 11 nute '&>
pertacb fo foüc it metchen öen etn
lußfces ffcftccnwittitticcn i'aecö'
fo bte futi 6at m &n ctftctt mitlitte &o wt
fcs bas Witt mi £ nüfftctiig &s iiiccc^cn
3t»o ftmtb nncb nnttn^t vnb btepfhö im
nute<fo (latt 6 bpmcl mit & tfcfücii' alfo
imctn ciuPwifuuff biffcr Wffcfecrtc fi0uc
rnbttbptnad?wctt!eboicrnnb tft&i*
ruff f\i$art jaicbctr^tlÖtflb beo lco &c
tfl batß tmb tttidtc fcüixo nntüt am ftctt
niiinli* $aid?c betifümtc l?auP t>nb tpttt
ittetcuruis cm bf t?:«nb tr #ewt be& jare
mitbplffbeöinoiiöbccbüillbahi
Icn \x>: cmgafl 6 (ümic-jn S mint* tn5
bee mag«* btpftunb nad? mittag vtmb
ein tJiibbttffifl mtnute fo ttatt et t & afee
&0 i be ™fffliflcfcc 3acbc bns ba tft S brit
grab öe iunchftateen nacb tec letc tbolo*
mri ballt t*nb au* albumaffcc aU gut gut
fetr ett ma pftet m b lobltcbc künft afh»
tiomta vnb bod; witt meectirius bte mai
fit brafft babai vnb btattungtac vmb
fem jateben m Ö opoftQm auffftetöt
«üb et (lett twe öcöin üba tu & fiktten
Digitized by Google
hmp fcto fclbcit cfclricbctt au4> m fae^ em
gnitft tetfütirtcvii bjje^wcn plattete wcc
bm £uö jat miß regtctc Jlncb fo wttt ba li
Kifftf g bat an bte fun vn fol es atn ftuebt
batiacwccbcft'CMbctcßifljutcfoigc b$
ftl buitfe faule tmb xpccbecbc t»etfc5 auff
btffcm cctcicb von eeße vttb vo ougetott
tecKtmt butcbmctcuttiwbSmonwtit
cöfilccgc t>nb vnflctt wettet nutt wlnb
Oac 3Ö t>üfft aueb bic aebte fpee vn lifo
wict bes jat mee gwaigt auff nejfc fcc auf
cruefcenbatt kic$u bilfft aueb bas per* ba
np uj6 ein b<mß ifi öuö wettete bat m
fht tet fcozpton int batäe pgücc Öa« al0
am heteutnüi? ift fit uonffetöbac buccb fch
abenkumen mag'CMbecbte fun wutfcw
tntltecn fo pl fp &n vermalte'
©as pect capttel
*£>on hn'ejen bie ba tn biffo jae Qreuctru
tig Wttöe butcb fce mercurins in tepiete
kmß m baten pßueen in fcet ojpö/tctoo'
ju fopmlicben hticg« im« Wfe £ £££
tttcpvn anff feeje vn bofftnb bie twwa-
t»n erbacbt butcb &e wtUcntws et Witt
fcnm tn« m t" fr«« W fr.&t>ngl.cfe/
bcifftiß ftatt vnb m>eb cjrb«i&rt vnbvtc
btmt Wirt vo 6 filmte«*« 3ub1lfftt.1t «u
eb mar« bet ba Witt ftannin be «oll« em
mitöeBbpmelstctbetcuttctaucl) b:ont>
vnb bat jöbas fttett angcficbttnarc vn
Daefünfftcopitct'
©asfänfft capitel beteütt on* bjftl nie*
fcbcn «mfcc amanbet mtmn^wa«
fem vn wttbai an emanbee baffen vn ju*
tbt ftcb je amec t>o ts anbetnvnb maten
ciue maeb» «ud> tws monwitt Jug"tf<*
gen vnb folfcb büeff macben »rib bee ge/
Webe vnbJcngtveclufi't feauffmafebaQ
©as fcebfl capitel'
iDo* vj<e«P«el fagt vo te ftbtetbetn vn
Digitized by Google
vom pfiffen vnb von &ai ftlt cb err leütte
fücfpcecben \>nb au^bpcf4?tcttct toa/
^n^etrcbnicd^t vttoSus gcmam fblcfc
müttditieffifl t>5 &c moit ttiacbt fp wriß
t>mtb vttftet*
£Möfibettcriptte!>
fite et ettpttel fast wtt ht an * att btf
jaeco beemon tet»e£t \>il fecane&mt'De
ntenfcbeti befünöecUdbcn bpe ballen trtntb
aueb b jfc ftccec wan bot ju gebe int jelig/
tiüß marö vitnb fatutnne tn bet opoftQ«
mit be« cc bat bpe pet fce afpedtt t>nb bac
jü bilff t au cb bas feebfi mtgeßebt bpe ee
tie'Jlbcebuct&beti plattete betittltem git
pttec bec t*t wixt (kam mit caput b*acc*
itis hi t£ b auß Ö keancfcätt tit b ai Öe ffeuee
(b witt bjfe kcait cfcait Taft ßemfabet t> . „
3>a9otbtec capitel
©ae aebte cdpttel fast wn totübrt bcan
tfeattbpebaauff wettentiflan fabtffem
Digitized by Google
gejattitttttgeit \&t bu w ct&it nityjiVbtn
vn&c ben ftat*>cn wecbent tctltcbätt t>nb
fccnnehatt jjcunnc batumb fo matte tc$?fj?
tws fp ftcb tot nacb ttiffcnt Reichten ufi
ficb$ubitttc*»:funbßit vmib Rottes yo
tcbt anficb $ü ttemc vnitb bie babe üi tcc
beeren trän on 3\»epffel ce tft fflft $ü hc/
fo*3en toe fil v>n&t jne tottc kmb wer&
b:inge bat vmb bus t>cu? fiatt i be (>ouf
bes tobes vtmb aucb tn betjopoftp vtt/
pztnt x»irt t»n 8 funne tn fcc ßtctc b°uf$
twc $ü |>tlffr aucb b«9 fecbft anfltftcbt
türmte vmtb bea mons vil aucb fo wec
ben öte gro Jen mccbcigc beuctul kta
cfebottrmibtotltcbdpt fle\»r.te tocumb
ba& S beteüte bee bee ntttlen bpmele tritt
fiati mit bec funue fo & ^aufebes tobes*
&a8tieüutcdpitel<
©de ncunt capitcl faget do caput btaco
roo Ö ba tentt (tan tn bem waffctman bc*
tcüttct tcb bctr ge'crfcentftmb gefegten m
becjeptvimbtetcütttobbeecjcbcn vnb
funbctlic&cn bpcmtctt bfe ba'bettßlaifon
fuxen*
Das ^cfctit capt'tel'
(Cuba btacom* m bem leon brtcuttetvO
\r>friftetnüß t>nb m ettlicb? <itt& $cof ctb
bitem vttb mctung bec wafTcr vmtb ab*
nemung be« Rrücbt bct bau$ x>nb eceettb«
Das ail?TtcApitcl<
©a© mlfft angsftebt fdgtvo bcc perte ait
ßieftd>t facucnus wib venue wtebas bpe
tctzütt bas bu ftaiveti t>tl h«eg wcc$ba
benmiticrcnmamic tmbdte t&epbec ms/
tfrvitbecatn anfrcfclbec*
?Z>aa jwelTt capitel'
Das jwelfft ccptel fdgtt>6 & fecbßc an
tfpftcbtfatutnnßt>nb beemod bce fp fei
he teuften falfcb 3mß \Mii> fd?lc# tm tiefen
gnus vttb angfpcrhmt t>n t&ecbetbeettlt
d}ec flctt x^rnib b:aißt ßwoffen fcbuet>nt>
\>ü leutt pflanzen gern t).nb puen vn ßta
bengetti'
Das btepjccbec capitcl<
y>a& b:ep$efc>cnt capttel fr.flt reit b* petbe
•ntfcffcbt v trittst? nb mm* btekteuttct
olle vnheüfcbepc bapmlicb töntet &\M
Do* fatjfecbenuapitd
©a» Nc^ecbcnttt^itä faflt **5 &e beittt
anäeftcbtiHacBt>nb besmortöbieheteüt
ba9 btc aite gefetzt toette flemünbet t*
©norünf3cd;cntcopitd*
©ab fiinr^ed^Qttcapltdfägl t»ie vemiS
tote übet nietciittdö tcbecfct alfb toeeben
ar»cb etbcebt vnb cbligeubic iPepbbec
ÖElcccen t>nb atubühm temänbet na$
n utuc tet sttäptr plan et cm
Das ft db|€ ebent eäpitcl*
58 &m fccd>^c4)^en trnnb $fi fcS lefte fo
bab idy b i ffc bza rig öüff fcS gtrnib t>n auff
bnö tu'tt$e(t rtetnacebt bat omb baB mtc
in tet b*artff csftet märäst v$ &hÄrtftlo
fen m&fcfrenbiffet lobiefeer häuft lugnl
otec febmaefc jä ömtt tfrerb ab ?4> offc
tebett tob ütet öit tfergfttigepiatig t>5
jtoep ai bttpe jotS bfc ba frt rmbftfo ge*
fegt l»bcfcöö icfc <dfl (i e bleibe bat mitte
fitlcb icb mtcb t>nb eüd> in tS gerate vi
DJE*afiti<c!)tfgett>fg* gbt An onfong r>ot fcjcbaf'
fm x bimel mu \euü canfW bobwcb bre y rbi| cl>
m gercgie« (uüm roctbt bc,6 tun btc ^crberofSbcti
maifre» e*f<mt baftf barötne' recbt Scgziften jvirx
otc twnftfog (H bce mcnfcfecn tut mcbt yibijcb ifi
f m$ r t>er btc nanu vo go t f>e(cbaffen w in bte marca btö rois
pdf. etngegoflcrt bas jvben tmnfetyi mir im vecnuffc r* gittert
Iol uU bez bmiel bic. y rbtfcbc: regiät mit (an cm cmflufl XVi bao
v.x auch erPaimr bei timig f> rbolomcue bo er fpucpt&a* cm
tveil« man berfeben ff? vf>« bte bimel 2(l)b (b er roetf* an im cf
po|»e junagngaußeinfty<be* bimel* mag eeba mit (einet
um | r t ivibcrj ten ri 1 6 ir mt nacb folgen 2tlfo btö g«lcu ix 1 1 o ivt'u
erfenne cm poße ujmi jöi in allen f anren bt f*c: weit anp poß,
cm einfloß bes btmete f lilen wir bYt jclPen naguanut vnn^c
Vrtnufft tvibciffen ba* |v wö befr« min6 febebueb |ey vnbc»
euren 'aneignet naeb folgen babweb |y tn xn* grmeit traben
fi>aJvmb«btcb OTaiftei bannjj tfbtcrxl an wenig aufigcjogl
&rocttcm6 afhologey ben emfUi|3be? bimcla »nsunag-
imgbr* planeren bat* wie mit gotre» bilff be(ie: pafvj wtbet
Jünn;üntnbc»pe>fif 5tmeioug bc* bimel* vrinacb folgen bc»
attnt auf ba* gegenwärtig tat <3o ma jdt nac ^ cn(n geputc
xn.CCCC.vitbinbem £a?rvitj wre.
w^* Hb b:(e practica wirt geteilt i beew teil. £>aö ct(i
*g ■ teil rri:t fem von be* vinftanus 6e< @uunen bttj
ff l#iatf.fca?an)5teilwttt(cwwb«i(cJN^
K I ütiiwtrtcbciflopwnogngb« planeren in maget*
X^Av^lei flcnbf bei weir. l)a* bat teil wiirfan ©e>n b*
gewir« itacb bc vier eftttro r\4t (xüci) t wa4n vnb trotten'
äDa*c:(f reil
Y t'nffcm* bet (imne vie: puncr bat iff et
m rcil b* | imne tvt:t weibe in biftem iaie ä
mirtvoeb lueb ftltäi moigce vm v fmb
m muwr.iDci anfangt vi n inj jlqb vnb
fap m/not. fco* tnbt *m YiffönmitwtVnbwittUfk vir*
ffetrr» in btm vxvi gtoD De* ;c i c be n titi}& *Cn Do p Und iupttet
in D€ jcic^cn tu$& vä ttafft bat vii Di* vinftW an if? Ilbau«
öaDwcb er rvttt gebalttn vo Den a jfcologie ein ben 6 vtnftct-
mie "ÜnDßet an gutamtlrct planet ift txDeiit vne Difc vinffc
MP mt vil pe>fcö Dinga 2(a vn* jcbtaFt ptobmc* in |einc fn
gctal« pua> a Dan vi«, capttd. 36a Dach |o a oife ianftre*
twcpabi Da*i|t D$ er b»n$ ffcb twifft tvifc Die 5a che oc* buncU
tonb in Dan acoti b«u£ »f* ivut jut3ef>igen Da* « mach coOiicj
tat vOiauß in Dat tteren bt» meiern waflex* 2Utcb fo Dv vttt
(lern* tvurc fort in Dan t-q bau£ Defi bimclö t| t uj Ivfttac g:o j5c
txtntfcbaftt vttauf* i Den lanDc Die vnra |cnD gciwtfjcn'Deu«
K*c&* fccfo ab jroD Dy Um{> DieuctenD jwfcben tan mittat*
t>nb roDetcjang Det funnm ab ptbotome* fcbreiSt 3neb ba«
(leb ju fcfotge Die lanr gelegen )tvt|Zben bei imtcwnacbt vii" in
Dagaucf $ funnm Die Don je icbe lec* |atö vnrcrtvwffin . 2>«r«
vm6 Da* l«ö D* na h fr w«cM nrö t (cm pey $ fut| ttwfl Def* vn j
aueb Der Mnig pebolome* auf ift ira|at 1 Dan vesgcnielDreit
pueb • 6wc*) («Üeii aueb 6e|cne alle nien|cbc bic in litt gepurt
ru Pen De« rrvt gtoD De? frer»* fin Da? aoff (Ivicjrt jeieben vnD
ß Die vinfirrn' in Da« aufewng 6 luim* »vttt fei.i vom b\' ante
rung 6 viiiftcm' palD erjeban nacb $ $cit 6 viu|fc:n' vn rv tt
vetibi nach außnxtßici D<8 ptbolomet vi! an>e:ti afhologor
ein tat w\b uq tvOcbeniDaivrii Das btc vüt|te:n a v$ De afang«
auf bae <nb renit wtibi ein J tunö vnD ein ötircil einer frtirtO
XSa bock (o Die vttifretitt ^ juo»^ Hein väit \la% \* wirf auch
Ron tewörefung fein.
. ^aörtnDeJtrtl
^JN^ ^ c *(?»olocji bc5en Dae iar 4»t al* Die funne einget DC
L^ttfknpunctDe« jcicb«n wiDec D.iDaiigefcbtcbc.xnf
"^^3^/ Dae gegenwettig tar «in Dein pe raa Dei^ ntctQi *wif cb
cn vi«, vnD it nac^ mittag vnD Da? auf fiaqcr jete b^ «ritt fcui
bu Uritt teil Da msg 2(u^ »cleba ftgi« 5 es b u »cb rctrtÖpU
« «I
riet vcrt erweit eftt ^ txt bt e tos *(« vn» bt« vt! ajltofogf
Wcifen-ptbolommda6etin(etriem vietgeteilte pud? heitmet
auf bie pcou be* bimelo in b? nenntejrt öb volmö et vn bie (iuf
ringet ba* jeicb? wibet» 3" ••Mh 1 f t 0 ul m5 vmt *
planet faf miß faß fla^cf rot« vn an ben bt» auf (taget? jacb
eit fem wart et wtrt (etn in feinem bauf ffc inpoef . vnb aueb tri
i>e:it oSetfte teil (eine» gtoflen cMtfi batin? er vtl fxefft bat vn"
jeugm* ft ba$ et wol qebalt? Witt ein bert bi(< iat» vn mit ini bei
venu* regten! wirt 2ucb wetb? ftatcf fein bu anbem planeren
ab uut* vnb macud't bem aufflöget* jetcb? beft x^olmonb*
2£e vn bie (Iinn tu bat* jeiebe be* wibet* ger. 2(ucb bet planet
""jnptterflarcl! wittfein Ufimf in (etrtl§attpvt|cb fcarvm?
1 1 ! Mi gat wabelpetlicb Witt |ein aufjftetcf bet qutf vn pofkrt
planeren. Qatnu« ein ben bep tarf naelj auf weifüug
ptbclomci in (eine banft ftetn poef vn t bem of>e:ften teil fem»
ctrclVl» wirt berjeben vn regietn vn bie erbtfcbi bing ntt<$? mit
feine pof cn ein fluf al» vil an im tff ju vtt gtoj*? (cbab? vtl wi$
ivci n gfei 1 2tt» jn enopet Mt biefm (ebner vn biet! e i f in be* ui
funftia? wütte:: 2ucb wirt (ein a'nfluf? wetben *t» vbetBffg et
liebet ftUbe be» «retich» barauß Pinnen mag tetfaftg vnb ar>
•nur vnret ben mefcb? ba»ban ßejengt bet gtopafrtotocp 7Ü*
Chi ajot in ein? tractat be et (ebtetbt m be* fertig baritt vn fln$
inet afrtofogi fcef? geteieben bte planer? mat» vnb meteutra»
ff a:cF wetb? (ein in b? auf (feigem? wichen be» volmemb» bt«
ban bie weit neig? wetbc nur irem pe>f*l ein flu & iu vü" trnF(cü'ct
fett in allen ftrnben vnb votattf bas gemein rolt vn bätwetf
lertr v5 be* reite«! ßefebebiett ivetbf vn all bte ba geregt« weib?
vö be planet? meteutio vn beß mon vo geg? wtn riaPeir wegen
tet» ntetatru, vn beß mon^ pev matte ber bte reitet i^ regieurt.
2(ueb witr fcb.tbe rtemf ein gt >fkt ben bifet weit an feinen er?.
(eif> cr3 et.it rem i>co geleicb? b? ptelatf bet matö (cbeblteb wirt
fan vo gett? wtlttigPetr matri» mir b? iupiret bet ein bert ifr bet
f Uten : 2tCer boch ( o ba- ßcifw m lanj t(l ^cla^en in (einem
Digitized by Google
hon f fTciiipdct if? 51» Effert *>> (tut |>o(Sc wurcr* i7g tttt lag wei
|iinb* t3 jc'cbai f hün ivk\-:h? als palb nacb (änt veirj Mg eirt
ivitr gc bweb by renogtabacc" bas i jt ivi$gang ge gc bc jcicbcn
bona er Jcbcblicb xvut veetbc ben platc Ixt l'iu 1) c «U m a bic .q
vgangciai trolrejebc bar baiunnlpUrcnim'r tob vergangen
(ein mci ban v«u m y iaren 5t es gclacbc b" pur vnb milte planet
jMipir« auch (r.t:ct in (eine bauf* vijcb ivur (ein bei bau tvi$ *
ivcitigiftbcm fmnnoin allen bingc" mit ferne mite ctnfluß vii
anjcbauiigbc;- funi wi:t binrcin bc pofv cinftuf f-.uu'afjo bj
«nit(ojcbcoU«.bniag«tc:bcabo6cnxvnini Scctiffcniff .
2uicb bt: planer venus b«r bi^i<«(i au|<$ rruoUiä bjifi fo cie
(Itnn ein get bas jeieben mb* mir |ancni gnre ciufluß wie ivc.v
hg tvirr fein bein mai6 baa er auch nir (ö (Ibcbltcb mag (et «Lj
»0 im flcgiiffcu iff -Öocb ifl ju Seförgc bj bv tvuictug Jaini vii
mam* mt gat vö bc* iupir« rfi ven^gcbinbcit mug rvc^be (I:tt
bc: in erbeben cnben erjtbeincn £>aburcb 30 Pejöigc j(r bat e.ri
etlichen cnbc bv fnkbr $ eiben bnreb bc po(cn ctnfüif (äru«t<
febaben treibe neme babureb «flctng crliebe: bingentfj. ugen
inoebt 2liteb $ iupiret in erhebe binac" ("ebebücb ivtrt fein vei
er ba? 3iif uj-ngiat Jafrfcucbt vn ißcrcl tviitmccbcn .babureb
auch etücb fnicbr (cbabc mochte nerne" öen febafen vn p\ ne
mir er aueb a" erbebe enben febebbeb (ein bai bnrcbfv (teiPcn
moebre 2lucb tviit ei mii $ii b3 trafer baiaitßmä maebr (äfrj
215« vii heiite: vn giaf tvtrr er maebe auf bc irijcn hiicb fet
Öarurni rcgtciilg / fcucbtigrc:t
tVtüncb. 5£in(!bcl 2llr lcur.3»** ™ &5 «rrteb pa wen. < ^
mirvnfäuixiai^cir vingc ^hiebbicfafnniÜYiYigepmc \\~tc
(TaictgebaCr jDiijiai^ weibc (leb wolcrcbaFcn vn crtitcFfelictc
(ein auf} infiuf; |afnt bei ba (Taicf vn gliicTucb rti r (ein in feine
bau (» v;l oPeifcen rctl jeim« p« feal dreh Is bar.n a i(? alt ei Piin
»"•' (eine reich . babiueb crbcSc treiben bie bv er re atelt iDccb
bafcii |v (:cb be(öwen vc bein apnUnanf b«i bci^fmcn ven
bc f pmi § ban by Jrit rtttbßab' i(l .b? i(t ivi^ tvang laufenbc
gcg? bm rq jeicbc" bt* £tmel« 2fo<& ü» bc ougf&nS t>5 wttet #
wcmgfcir wege bce mam'a. 3$uu> regtciung
2)ccpai>(tb:e Cwbtncl.pijcboff .vnan$ platc $ f trcbf . IDfe
reiche" .bie wd|cn.3ini(ro."Ricbre* vnby ^ ü»p»t« [ta:<£iyt**
gepun h.tPca gcbaSc Oc^i... ab vtl an bc uiptte: o (y tegtae«
weibc fy glt'ictjcUg jo $ nipire: <uicl> b<<> ixte | wci: i{t in (einem
^^ß»i|cb.2lP«j"tfitu3Hti>epbH^n vi»::ntr^ tu bc vilcb öie
b.t beufict (an C>ec- iuvim t ; weibc in Jcbci>Ucl)Jeiit alc» oSc fvct
2focb ffefunS |ullcn fy ftcb biiwi vo ö« feaVitc »tnf 6c wtntet .
m5baittsipitctaucfo wt$ive:rig lauft gegeben >c:cbc : c;- l;mi
iidx>nuit>c mögen vo gegen wct rigfeic wegen Oee maw.
triaraeregiemg
Tlaiter.<?9etfnetet.Soti>n« tttimtl><lffts$ &tg. ffiajtvnbrtU
hauvticFpr ü c by mit bem eifen (äff arbeite vn aUe in 6 gepint
ma*9 (tuet" iff gewefkn am äfang b*s iars wetbe | V wöl SeffS
wi guictfclig fem 3&t bieten |?tUe n fv fTcb in t>em aitej|fim$ vS
w&wertigreit wegen bca fluni 2fucb im betSfmt© vn weim»
von bee jeieben fc:cii>$ wege bann er wi:r Jcirt bcö feit» f.illcnbrj
Sacbenif! vitauf ben wiuttt (Tillen |y jicb wol böten vo wiber
lauf wegen be& mow 3ticb |üUen fy |?cb auf be" wtntet tfejötcj
en v$t Ctancf bet't vii wbrfigreit fo bet ntai* in $ reuolucc bca
wintets fein witb in bem achten bauf* be$ btmeto
e^uöregieatg
Ätfm'g. .ftnften. freien. Owucn. vrtb all btc ebcl gepom fynbe
2l»cb jcitlub bem vi» all bic bv («nen ffo:cl? baPcn gct>afrt vn
irer gepmt füllen (Tcb btucn vc»t vGel w»m bv |üä in emi ididyc
»ietrd be* iu& gcfclnvccbt wtttv$ b:m |?;*n0 burch fem pofi
anjebatmg v:t votauß füllen |y Jicb Uejoige v^: ftäcPbar fo by
(iin t bei rcnoliicr» bea ian wiujei« in.vi.b»*«|? baö ban i|: ein
baupft ftäcl*beic veneew regtemg
2)y Jrianeit. jfimct*uue ©t'netec: |c:rcit|"j.>ilei vi) bativeic'/.cu:
bte bo macben geji« 6 fraue.2illc x^ufeiifct) leiK vii by veiti:c:;i
(Iwcf gebare ^*9a> im geputc bitj wö we*bc fy & gj« c ^f,
von wegen bco ven* be: tut mit regic:e: t (tittie fammo. fcocfr
fpäccen fcb vw vitjujct-'t bem icne: vö witflatifwegc be* vcn*
*w geghvviu-^c.t mn:y.2!ik-b i bcm may xm v»Fi fcüantaucij
Mbem cnfbno n\:r er ne|cbtwcbtvößnKmorrl matte by bo
po£ finb binrcm bat cisicc cinflu* vc nerio bofofflcfr by obgc
niclta aticS (jcbut^cu tvtttol vfi roiSrertigreit merju (tct Ht
jolcbet 3cii b*tl anb* jeit fo bct v*n' tmtif$t mit bc plane« tft
tlTemiU] K£i:: iToj IHay fler b* f fort fttten fitnft.2lftto ^
rt^:m.pdcm:(t»c«J:ii.pp;eiDc:.mÄlci»it(tU by (TiStiUi fünft ja
»rl t ba geptttt 6 metcuu* (tatet iß gewefen röetbc fy »itgluct *
lieb feirt n».tii be* macatül l stliäyex reuoluce bes iews xoiit et ge
feb tvecb t barö bic yntgenätc vngelttcfd (ein xcaiti rit votauff
in Dem botnn j v5 tw&iuflFU wege metcutu, atteb in bem enbc
bcö may wi äfanet bc j; P.-acnmoe vö fein* tviplaufa wege vrtb
tviStvetagrett wegen mit |7ttumo. 2Utcb »in miebaeto fülle«
(v f»cb Ritten vo tvtfunf wegen Sjeicbcvn vo" bct vpteming
»vege mcteitttj »nr bejebein Öflmne. 3Dea mos regtculg
genuin volcS vit by niebt vntet ben anSn planet« Pegnf'
xn fem 2iucb bic bat möb ffaicf b»*fan gebafftin vrer gepurb
ötleit|Tcbb»'»tcnvo vngebtet tvege beamoßinvtjlicbetreuO'
iteen bc& iM& d* auch o83 vö bem mat« Begaffen ift 13n N0
regiewg o$ nric;üg bct planeten [enb .umciffen i einet gemet
21,5er SejTmb* vö eine itdebe oßgemelrn tfl gat mijifeUict als ma
fe*6 tvol eifern bar b* tr c'rü'cb gefägt baPc vom paf>jf.'Rci[ctf
vnanbesn t& Dort |v oft mtffac bvtbe. Wan tvutmfi (ö einer
ptje ro.l'. v5 ein: ti« |!mbeU>df i|t im not bj et getsif* (er $ jey te
feinet gepmt b) b.tft niif^eUigift.vm'fien folcbei bcon gepuic .
iv.wlbj w:'{7cn>ri;t^5mänrMejlei)atf : inbt$ geputtbcö feif
eta batvut k viLvö im oft m^agt baffen.
lOon b: |YUcb r cnbcöevmcba
3flc v>«ffit ^ 6 fiitcb t Wp t .;it£ pofjc eiflta fä'c'nf .* tl alUe »5ci
ftiillg&t 1 6 fnkb c a»|t t \l i .» tti pt«w al(o (agc alle ajttotogt.
Hü (o 4&: 0:: |äf ai«; olvn vö t |I« btQ uxvo fäjt ffaref wt'rt
* uq
(5trt3t»5cj^ia[mi(l , C'b<:iPi7c{(tIichapiT(f)t 9k$ mtt vnmilbte
Hupir« tinrnc wiSffcmt 6crt> nunermtcb 63 iar ffcurt i (eine
ni 03 et ttir |o |cbe6licb »ur.2lFer ft $ iupirct 6cn Jafnc» nid)*
iv.oftatuin.tot tbä «ff fliFepgcit v6cjSiingccUc!>« frucbt
« cdicbcii en6cn 6c$ «triebe oU bic nach riefet vc*n etlichen
fukbwn in (ImSbcit . Äoiu:Yl\in.c^ 6cfs deiebn nat i(i
w;tr mitclmc|?ig.aljo 63 an «jüchen cnOn 311 ?f feigen ift 6as fv
fcb»i6cn iiiwb «11 n:mc po j?cm rtttfli ^ 6c : -. finur.i 06Ä
fict jo im S upita rat «n'Ö* jlat 6etb . 2tucb $ ben 6w ml» i ft i
einem 3cicbc (Tinea fal* 6a6wcb 640 f gerne« fol rocx6en
iDot iVan auch mitcXmcfta wict fein in 6cm 63 (Tin bot ffaret
wirt fein in bi aftenbtnt§ puencen 63 ifttn 6cm vobnö cc wit>
6\* (Uri ringet ttf w&.646iwcb c» fcbj6e moebt nemc :?60<b f<>
ift et in 6cm vntet fti fein» getefiexn arcFcltf 6a6urcb 6 retin gc>
iii«r jot nw62: J>ic fuefkn fhVbt wetfccn gcnug|am roie
tvM &3 is 1)cb in tfpuenn jlwcF vcut fein l aftcnbft :v6ocb (o ifi
er ir» 6em vnxajien teil |cut9 gzopen arefeb w 6ct anö ben ir»
feinet tvüttgPat 6»t6mcb (y gemettfollcn tvctteit .
3Scr 6v (ärewt frucbt nit am pcffcit geuten w*e:6c tc bcrtl
in bei puencen fiaxctmcibm fdn vn in guten (letc 6Ar6urcb fit
sDte flieg als Zlßumaßu. 3>ali vn an^ afhologi fcbreiSc roeifj
ntä m» atgentlicb Au|*3ufvgug 6« cpctjten pUncteu uutcian
6c: y6ocb auj* $ ptenren vn reuoluem 6e$ uu& crPcn c ma|» pd
6cm mat* f> «5 |cIPig planet Scnxgcn ifl in 6cm mrnfeben 6ic
fcuvbriglfeit coleu genät 6a6u«:b 301« v:t !*ticg »uiff ciflcit. vn
fo maic in $ puencen mitmc:aia» w:t|cin i:t 6cm auf (Icigcr?
3cicbcn vil in t> rcu^Uiccn ro:tt|cüt pev 6cm inpu .mc:am> vn
bem m«>n6 ijr Ji'xjoigm 63 ex fcieg 5c8cg x>il |cba6:i Guct 6rn
mcnjcbcii 6y geti gixe wci6en »0 6:u iq pLwiccotald oPeii [rct.
Digitized by Google
&«n«Fm5gctW?wc?^<ft wabtnuvf mcg^t feucrjttgfcYt
f>iiifi|ch t bem nwue fo « in ber puencen mtt ficii i af feitbec
rociben _£ c hegt fcactyeu auf bitygei mateä bie coleca n ur ge ,
nanc rnbc*|aßtti bem baul>r baruo vilfluß be* bauSta funt
eit xtxi en 2liicb vil fuxcf l?eit Filmen roeiben von falte: mate«
ßU- flegma 06 mclancolia genant batrm b$ $ mo et her; öw.w.
bau 1 |H t>e: puencen fo et | ;«'h | cbeiben 1 j t w 6 [uöen. if f er$u *
ban r gen 311 funo $ faltet vn mt> xv<: nge: namr 1 j t bet nie njcl>
liefen natur iDee gcleicben ijt ui (>e(b:gcn tobüerf eit. barvm b$
bet monb in $ puencen (fet in bem . vi if bau fi vn be*> witct beut
gemeine volf ,2ü:cb fö bv (Im in einet it üebe rciiolnce u be* tatea
imt (arumo bind? by pojen afpect vmüjcbt ivt'tt iß ju ßeforqc
i^gtfftug in «tueben enb* bce luffte* babmety fumen moebr ein
äX»eö:itteteil ,peßtlcnrj
© tgt l>cmacb ein neue $en>::te ptactica bem gerottet nach
ben qlitetn falnfeucbt.ivaim vnb twcfen ine ben aß: olo '
gi^ f tß vpotgcmß vnb tonet vounalö nie auff b; f*cn fotm ge -
macb t bat b v rag »v« £ *acb bem falcntt als bei nach tvg.-i jfci 1
tß:I>tc oft 5u vetjltn xvo falt ßct in beiojimte: |elt> tag fei
tet fey banbv an bem be* fumcts.vn wo nit Falt ßetbo fubt fy
wann nacb $ natur bc <» jtim c: p. 3 6ci ivo xvatm (lex tuetbc bic
{HScn tag vßet bie maß xvatm ba:au(x tone: vn pü'n. Fumcn .
2>e6 gekieben wo wann ftetin bem wiiue: bai» bie (eifJen tage
werrnei fenb ban bxe anbetn vfi nacb Uf ug wi:t fein bet feiten,
bee xvmtei* \)«b jw falt ftet by xveibc v^e: bv maf? falt (ein:
TDnb reo feueb t Iktfol man vften ttge.(cbnee.o$ giop gennilf
en 2>an mt on allen enbc regen 0$ (ebnee ftlt |Tin^ rweii ctioje ete
»vulfe fein iß on >nx^cl baacean etüc^f cnben regen ob' (ebne
feit nacb be: 5eit bc&iti* vnb gegent bce lanbe al* n tä baiT rool
t?nb offt (tebt bae in eina gegeubt regent vnb nit : be: an beul
2lticb fynbet mä im bt pei nacbiiolgenb pracrief bic Pewegüc^c
ftß y b« an (eine: (tat bo ee ^th vac.
t 3Wl jM rt
f> jvt'fcbt
.c !Wr'
b feücbt
e
c ^AtiUieciitfvW
C ronfcig.
Stächt
g Wido pncbrfgcf
ft feucht mtibfo
,C fcncl)t
b iwc^Ujlmg bettele
e
a m'ncmri maitmt
P tVrtc
c
b Beitrag pmȆ
^ Mt.fcikbc
* fukoewtnWjK
c falt
b »ttgrba
e folr.ftucbt
g Faltwinbig
* 2fgarb«
0 bowtfcw.wwtt
b
S BcoUfbc*
g feuebc.
ft froebt ix*ta
c Vakntuü
b Wtfaic^t.
e 3uli4rt4 üktfxaa
g fctlt.ftrtc^c
A jtlkbCTOCtCC
t> feuere
c
b Mt
3 J>«w«pjuitt<»g
f ttlatbUftticbt
g füic^tmrttHg
I
ÄÄ. ttteaj
b frucbt
i£bciaii$ fiutug $ faftc :
f feuebt tvmt>tg
0 fair,
ß wann
6 r«it.
b tdt
Äfc«btttfitftt4g6fa(ft
f feucht »Palt feuebe
g fruebr tw'nbtg
a <Efa«otg.fcucbt
c
5 'warnt
£ tili tfa(ft r».
f t alt feueb t
0 (webt
a rotnbtft*
6 f alt
c feit feuere
b
iE bet fünft (urtfctg
f fvncbc
0 Palt frucbt
a feuebt wmbig
6 feuebt
c feit.
b feuebt
iE pa!mtag.w4tm
f folr.ftucbt
»iL • arpaS
5 »«mW*
c 2ni&ofvf.?ii!e
b
f (Mc9t
0 fcöcbc
A feit.
6 feikbt
b feUftücbt
f twiwct| warnt
0 warnt feitebt
c fcfcbt
t> xcami
f feltfcflcbt
a fair.
« fettftuebt.
ß m .
c feuebt
b feuebt
Äwtnbig
f teaun
5 feit
a feit
c
t> warnt feßcbt
f faltvnfrfeöc&t
<% fc nebt
6 f att feucht
c feucht
t> federt
5E »vasm mit tonet
g fenebctvincng
<t <£><mgclf
6 2biffatectfftfft<k^t
c
b
iEfaltwbfcftbt
f faltvn&TOinbt'g
g Mtwfcwnörg
H
6 faicbtwfc mittag
c n*um viijrcacl;t
t> 2)oimrad
Äpfmgfl4 3 .r4tpö^»
g fattwb feucht
*
6 Falt
Äfcucbt
g faltwbwint»»g
ß f Alt
p vn|«0 9cm uicprtAjtag
c feuebt tonet
t> (wcfctmnfcig
f fcucbtw&w'notg.
g Wt
<s feuebt
0 falt
c faltmnbttt.
Ä "Üdswg feuefpat mt*g
g feucht
0 iv.; un mit tonet
c falt
& falt feucht
Ä feucht mn&tg
ffalt
g J^brtnnte falt
0 fettebt
c warm
t> feuebe
Ä «alt xw& feucht
Digitized by Google
t wmm mit tonte.
C XJlari.fftkijt
5 ttwm.tort«
f f«Uvn6 fokbt
f xoaxmtottn
c tült winhitt
&tab&votttt
f tOAtni vnt> faucht
ÄfaltwtrtMg
t fakrrä feucht
Ä xr<um
f InUtvctcc
B faltfakbt
c
t Mctvera
St JLmtmcHmMttm
0 4räfr$a« päcptigct
c tYUuiL.tolx ftücbi
IS.
XtnnOta
8
« icftcpc;
f
& rointw'g
«• fafttrctti
-fctrPflm&H
0
$ fn'icbtiv«fca
b «tut gn'aßt
Äfcrtcbt Vitt puttfg
f <9r ptm maru.foU
0 ütfuicgunb
<t t,Uc WML) ivuiSwjj
6 Vitt» feilest
c nucatt' $0*
f f alt tveret
g rc/tem rttttt*
6 fcfcbctvem
C uw.ii uxert
b fificbtwftcc
a
6 ™*
5 Cc|7nft8&oütn'.f*U
5EW2iyfUi .federt
2 Jc*owfcm#ftfcjlci
3R1 tÜrfrimdH *
* Tlmtfgtj'pifboff
8 ftikbti?rit>tt?mtt0
b fVacp.Wtf«Jcb(
f
4 ftikbnvettr
f Wf
0 CTaliiti
a tVvUm nxt«
$ eOaili.fakbt weftr
Sk trutNot tvetet
f fcftcfocnttta
g ft liebt wett»
c fak nxcet
t> folcwttct
ÄfaVbcnxtcJ
f
tau ttxta.
c tctnbfa
Digitized by Google
b 3Httbe4ige>tt«g
Ämum weter
f Mewibfräcbt
0 tSrictmbftäcbt
* Wt wb friicbf weter.
f !*4»bi.falttmbftöcbj
c ttlrnxrcc
b
S£tktrta\talt
f ttdt tw'rrtxg
0 IWÄtttm.fracbt
ftöcbt tretet
9 ?4lt xvttet
e felt»ub(tfebtivcttr.
0 ftftcbt vnb ronbict
9 feflcbt tretet
t faft tretet
b WtvnbjtiVbt
Ä<£ Urnen« pa6(t
f tvöim tretet
0 Ättbetfoewxwm
* Mewbfeticbt
9 trft rnb tttfnbicr
3R£ Cdfftttöfid
f falt tretet
0 furcht tretet
A f Alt tretet
* Fair xvcut
b ntceUt.felr feucht
^fcüchm-ctfr
f feUrnbfetKbt tretet.
0 Mt rnbfhtcbtww*
a tait rnbtrintHtj.
0 Mt tretet
c wwni rnb fetfcbt
b lOfifct.feticbt
jfefeftcbc tretet
f Mtwtbfhkbt
0
* frAcht tretet
9 mmi$A\t>i.tali
c *Urnbf«Vbttr*fer.
b Paltvnbftr.cbt
ÄXbomeapojW
0 Mt tretet
« faitvnbmncufl.
9 CnfauMt fiöcbt
< Stefan*
b >b4*6.WtfeiVbe.
Ä ti nble Mg. falt tretet
f warnt wtm
0 fertebt tretet
<&c^mc?tibettvct
Clf&acrta miff tae f ar mcb
£n/a gtputt'ir».ccccf.vn $wai jüfvnb iveat tp.
jar na rfc c manfec- Dnnb if! gtuiadn t»o:äm bin cb
fltopmaiftetö ftenfefrt \>ö (toltea mi£ txjbilonki
Digitized by Google
(TSJie vom!* bifccp^ccicvi
JZtm <fc> fcwelpt bie wc'plw gct«
ccs fca> epu got wiccfct olic bmg/vn
ecicü4)toui) aUe bin^cnb alle Ue*
Uter bie t»:i gst fbb b* cdeiicfccen
[oen menfd)cn/öcc £u geten bd;tols
ha femb bie wepfen ftcenfebet /bye
Jeu wiffcn \>»b erkenne butcb jeefub
äkkunft/wae feuuffti« gefefreto föl/wl gcfcnäe
bueS hunMpto maiflccn xmb boetwee öw p:ac
ti*m vnbten woi w|Unbigew natürliche natuc
Sa homeifi <£ic*:l \>nb Ccc Ran vub anfci p.mte*
wie iiibiciete natüclifce natut vnfers tncjmce fce
hkv cre.i x>Jta babftöi*Uetanb2i x»ti gdthebee für
fahäaW xmb ferner eblcii £atbmdicn vub bet er
Famm biftbof xmböet bocfcgelcrtcn p?elatcn wt>
bei wiebigen paeftccfvDafft/wböct kiimg Ökc&I
lernen mmicn wb fr a wen xmnb anfctn lamfcn
XOit iubiciceenfeai J#ad)t mit bet giwöen öepoa
mdcfcWi» 0t)tö vnnb feinet werben mutet fcjcme
aweb aller femaUeten fragen :c
rfclenad) w'.ßen bie ptanetenbre bife fotrt
cn*cten wsöen/w was vnbet jnen gefrt^e
lsn foa böfes vnnb gdtee/boen wällen wie
mr w fem werbe mdtee Ätfaaam miaeffcn
vnb bitten bae b$ böp von \>nP abgewenäet
wstovnb bae gilt em fütgang "
Digitized by Google
fX>on£xjtucno km plonttcn vn feittec agiauß.
C^>»mct*tMe notut Joatuttti ifl kam wtrutfee
vn& gewHiUug wb fciU auf ic« etfen et fft mitfc ma
gct ril fdnvatQa* geftuüt \;n&t fernem arifrf f;#r
vn Iftfebtvdc a!o tae plep/aüt grftfcaftcn/ bef tjoff
03 tmb jottrig aueb tobtieb vnb fcfcatet vil ter ra*
tue melancoüa vnbpeßnwuci/ rnb tatumb fr^pt
tc £>atuemi6/vt>atm a febafcr vaft fcit trenfeteft«
Dnb wann er ccgirrr fof erpmiget er hi Wtjart n
feuicn lauff fcojb pMÜt et pc t$om$r als gr W3 f
<teals«$ifkni eeftcntft gewefctt.wb ift bfc x>z*
faä/wmm öet 3upitec hccndtt fo xmnb gm in fcp
ncncit*eU\mb tet jupit« ift warm vnfepcbt wi*
fet Fem narat.I>nb totumb fo fagtn biz Rnnfcfrc
bie hellten \>ttteepbtbtewutmeaud)bpe fepcbtt
xjceteeibr Ms teu(fc3i»T)itb&trumb jupit« ny mpt
£>atutno fem bo21*Pt*£>agent bie Retnfcfxt finb
fccünböec natut/xmb öet ftainbotfc wb tec woffcc
mon ifUtnrxm?£>atutrti.
C%ton Jupita fem platteten w fcitiec cegiaunge
Digitized by Google
Ofrffl wrmcrdttbic natut te$ Jupiters/ ift mitm
vnb fepcbt/vnb tfi öct tomplejlou ;ang wmejvvfi
Ift em rattcr öct platteten ht Ö mengen natut» vfl
bec fclb maif* ift tdp et vnnb weif \>n&t fcm <m
gtficbt/fclug \>nb erbet cm* fcnfftmutig/vnnb \»n
fehicr gute wegen wtrt bebät bie gam$ weit/vnb
tdglid) mecet er ftd> hi Jbatutno/vnb m gwelff ja
ren\yetp2higt er fernen lau ff/ vnb»tfc^üt3 vnb 6
vif* iftfe in l>3 up«
C Von t$are öem platteten vnb fehler ce giaung
a fij
Ccr ift cm ffM Ccs fteepto/ vnb ift fei natu« tt uthcn
vuö wcm/a Ift aurt? falfd>a tüefcvimb ift&t tia
tut <£olectci/x>n iftemcfifcutefecn atrawcr ift auefo
fraget qbut!3/ct ift aucfc fttcptbac . D:ib fo
Etfats cegiat ift ßüt ftecpt anfalxn/km et fiel; t ge
Kiifcplw/cmitW'pzcnnc/vnbvccwunCc» bie mcti
fd)cti»£#aes madJt au* «Coleticas pafftones/b} ift
tos et fcccncfcet bie bpt$igeu menfeben vnnb wee
tagtn macbt/iftbie trcfacö wn femet gtobfrpt \>n
fal d)e vt wegen/wb fcbafcct ettwem vü Der natut
»nblaufft in emem peglicbcn Rieben \?txt<3 t>nb
tti«ftunb/\>nbm$a>aicn jaren vetpnngt et fernen
lauff.vnbgeet täglichen möem <£it*cl Oes jupita
am pegnebet fernen ta.l agiert m fernem jaicbcm
wann em gutta wepfet ftctnfcfrt mag erkennen
fem figuc oöee fatb m tjiü^ftnivöen/alo olxn \>a>
metcht ift»tmnb tec fcozpio vnnb bec wiba ift fe m
fcauß«vnb ift alfo genüg ge cebt von dem tau" öet ob
genannten planctcn/«nt tröUcn eht anbete C3Ü cc
Kennen geben wn jeec x>:facb vnb cegictung.
Cl>«m**t biz flfteologp wbflatifc ftr fcitct
Pwcdca fofp«fanbe xmctkcnnt botxn in tont
gtfciccn voce fiel) ergr cn fol hi Ccn jtx-afasig ja
cenatifcngfcüci;'£3 cccec.wb 3 wapjaa«
(f3tem teß jotsote man $elt na* Ctifti vnfae tie
ten bc^cn gtpurbtEanfcnt fünft fcunvtttvmib im
anbeut jat/te&üt m Ccm gewülchfcö bfmelc fcüt$
\>nb feicfctihept mit vecwmblung fcs fit mair.em;
\>nb ift wfad) gtwäldw/vnb ift cm anfang fc?
5ectecnnms mit x>U netel xmb ctgwxwb madrt b$
ecbtticfc fcottfg vnb \>ngtfd)machl>Jff tig wti übet*
fliifftgUept teo pzeebenean mamgen ennoemvnnb
bte nienfeben waäen mt t»ol bpe fpejf vabeiien
X>nb beDeut vil t»öfa htamtcfcbept pofa m mid>
bie bäftcft te& mttt $ vnb bcs bergen m bem I>ö1Pq
6s fccößutaiicJ)tcn A?alefJCEmficd?tumb vimb bpe
kcecjen otet öoo jucfeen/micb bie htancfefcptSpla
tecen tmb ftanc>ofen fiel) nieten witt/vnb vtl wen
fd>en werben fcuo flehet baten* 3tem es wirbt epn
nnttclmdfTige tfrürung in allen bingewtJon wege
bes obgt nannten p!aneten/xmb batumb wil got 6
atlrodctoag fem fteaff verbeuge übet bie bdfen itte
fcben»xmb m bifem jot weeöent bie eelfütmt wol
mitemanöet leben hi öeclicbe<£o tfl aucbjüfceforge
bae bie aUten menfeben werben bie Mcmid?bcit bes
tropff en obet bce f cblags lepöen/ ifl bas fr fieb intt
werben am leib beeilten mit effen vnnb tcki&m
\mb m anöecen bmgen»
C3tem ht bem brisen Kit wirbt em mittelma'fficre
wolfail»eö Witt autb Hi bifem jat efn ßernfeheme
bet bepßt £ometa/\>nb Witt fcbepblig vmb/icb fet
ol3 bie flammcn.^piccbcnbt bie gtoffen Imapftcr
bie fteenfebet« wenn bet jetbig ftctnfcbemtfo wer*
Cent peftilcntj ober aber gewiß fcrieg/obee annfcre
fodfe bmg/vfi batumb fo werben bie menfeben auf
er bttieb jt benb auff fr ben gen bpmel vnb werten
fcbtfpcn $ii got t>mb bor mbere3ifcept x>nb $u fetee
werben mdtet Chanen rnb ollen fxlipg*n*<£6 fep
bann bas vnnß bie juncfcftaw ftfaaa niebt ein fcep
fmnb tbiit/fo witbt vnfee facb mebt wol feeen von
vnfcrfünb wegen»
C^tem im tnerben jat tebeüt auff bem etbtricb vn
hi öcm lufft v'\\ bit*igfcept,x>nb teu*cnbept/\?nb ifl
bie ttfaifc/ wann tos erbtejeb witbt fift erpibmeti
mt vil tnten/von wegen tec ctbpitemc' tf& wftbt
vil botiec vnb fcbawcen vn gieß wmb«eß «r. ten
au* bip e jäte vil vmftet tag mit vil er gen»Xmib
von Cent obgemeUtcn tftel tee bennete ift jtffefo*
gen boe gto£ ftam wetten val'cn /autb bae wtlbt
feüct wltt miff tos abtrieb vaUcn/vnnb wirbt vil
menfeben vnb tem eil* febaten tnun.2>nb bie fta
wen wetten bifte jatß tritbt wol mögen gejretcn»
vonfozebt wegen
O*«* ht tem funfften jat/witt vil vecwa*blung
tes lufftec/ettwa« wirbt es Raüt/ctttvan wirbt eo
watm«cmib fo Witt t bifein Jat ttiltteltrcfftgttflc*
kn/boeb wettent bie ba fctar eft m ten gittern finb
mpnntet fterten/bann bie gefunten/vnb ifl bae bie
v?facb tag bie Rtcmcfeen von jret Krabbelt wege
waten fp hcbut-vnbbie atmen menfeben wetten
gnüg boben» , .
CBarnacb m tem feebßten jat/witt eht gutes jat
vnb eht gütc* gefuntet lufft/vnb wettern alle bmg
wol geraten jm giewdebßvnb wolfaplniebt tl>:ut
t%ca\ Witt an* vil fccünbtfebcfft matten atls mit
boebsepten x>nnb fünftes Witt cm cb guter fuo ht
teütfcben lanten/atet ht wdllfeben lanten vil Weg;
vnnb gtop fttept von tem ftümg von ft an Acer tb
vnb fernen mitWffeen» , _
Ötemmtemfptentenvnbaebtcten >ar wettent
groß fttept ht ten wdllfeben lanten/wann tet vo:
genannt fcümg wjnftatieftccicb wirbt f troffen bpe
waUben bie njebt giit crimen fehib l?nb von 6 grof
feti mertfg tes volete tet ftancjofeti Witt vu* ftteit
vnnbfcett gewnincn/ift tasct nS*t verunttewtt
ofct vccwottofct Witt mit gjftvotot «ite« vtfa*
tfl tos et riebt vctomt Witt mit ten onöctn humoje
C3cem jm neünbte* x>nb *ebenben joc weeöenehö
mcn gtoß giffc Oer woffce/vnnb boe teoib wittfcra
len in &t etCen von ittetflifMfcept öet waffet/ vtinb
wict et tbeüee jm getemb'Dnb S feümg ton ftcmcfc
eepcb wtt m bifem jat bas gont$ wdBfeb lonb vn
öerfieb p:mgen.gefebiebt bas ober mebt fo müßo es
ftetten oöec fluebt geten/xmb Witt alle bhtg vetlie
wn^ueb witbt bet babft Jtüejranöer fcs jors free
tat von wegen feines oUtets/ vnb bas er nie gamj
o m s ift mit Cen lanöen.Dnnb et ift fct natut tos et
ift wotm vnbfepcbt vnbift tonbpfpama gepezc*
vnb ift emee fcwcbtfamen natin/ ton fem an&een
wdUen wit mt vil von fem« beptigtapt fagtn/vn
femtntanfcbonen.XHinbctbatmicb emenfun ge
babtfct if* ennCat^ttialgewefen/tnnb veematnt
vnem tos et em bdfee caftfep gewefen/wann er ift
noeb naegtfcb vnb fteeptbat witet bie triften »tet«
umb ift fct fcumg ton ftanekcepcb fiebee von wege
Jos et fes babfls fun tep jm bot vnb fem bien er tft
ISoeb witt got fem ftraff vetbengen übet fen babft
vnb fernen fun bas fpeUenbifcUcb Retten wetben
CDartucb ht öem oilfften vnb^welfftcn iat/won
fcc vorgenannt feümg tonftancRcepcb alles b} ge
w.nnr vr.b vnfctftcb parat 'fc Witt et teil mit fcn
tomrrn gatn$ afasfeitt/vn wftteme mtöcni M-fl
ecwdlen-vnb Dcc felbig babft Witt wnftan&cucb
pürngf x>nb werten gut faeünb rmCemanbet/vn Cct
babft wittbottcn auß fttndten In allelanb vn tritt
gtoj? gnab t>nb ablop geben wn pcfn mnb ftfrulb
wec wiöet bic tbuttfecn wdlle ofe t>en/ct —stt m:cb
gute» folb geben-
Om tfij.wib m öem cüi|»jacen werben bic coften
gvcf ftrept \mb feebte baten mit tentfcuitfccn <mf
Ccm nid« vnb auff Cctn lanb»rnnb wetten $ü bal#
öen cailcts vil ftctteu/Död) &e ctiflen werben ntec
ftettjpn bann bet tbüttfccn wn wegen tee md:ee-
wann fpbatenb beo raebt gewonet«Dnb ift 3u ge*
tauten fcasbpc triften nienfeben groffen fpg baten
wetten \mb bet tbür efee werten fieb riHaffen tauf
fen«>iuP Dem felbigcn Witt bet tbutth biegenden
tbütcfcepfartilen/vnb wittgtofreepmfceptgefcfce
ben w>n wegen öet fo:g bie ec ton ten triften wirbt
bafec l/vnb bifet }ug wibet bfe tbuttfcen witbt wec
öen fünff jat nacbenumtef
0* m ht bem $ wattir^fgiftcn mb letften fat Witt
bic gam* weit m güttenifabfetn/tmb werben gut
feum leüt \?nb teew anemantet-Dnb ifi wn tifcn
beigen bifetr paitäta pet*o genüg geccbt.botb wdl
len wit gt>t öen btlmdebtigen bitten vnr battcePefi
vnnb fern werbe mutet fijariani boßfollicb fcranefc
bepten vnb plagen wn vnf obgefcett wate »n.o
mebt alfo fcbwdtWcb gefteafrt waten*
C VxMvüttxxs cnnb wnb cegi«ung fes hO*
1Ü39 ton.fta«(fcttpcb»
O** fes wgemeHtcn fcümgs wn ftmicfccepcb
tutuc mit fernem voltfe ift $ügUniben ftxucK
vold* ift xmb gtcß an fct pccfonvöp baben man ai
lein traft otet jüfiucbt auff it flcttfc ofct fcun»XPt.
fp baten aucb je boffnung $ü )ta bpftozien xm jta
t»2icff vmnb fpgel /aud) jca bo*gelatcn boctozes
w:i Jpaa? fem« tdr/vnbole fp gtwefen fem x»2
langen $cptcn fem baubtleüt ht öct gönnten weit
\>ub gtoflfteept gehabt baben/xmb gtoffcnfpgge*
wurnien/wb \?il öct vnglaubigtn 5» caflen gema
tbt-es wda and) \>it ton fernem namen ^Ufagen*
Jap jd) um fcüccj vnöw wegen.atet tod) bie allten
flnbfciim botmba^tg vnb gm^dzebüg leutgnre
fen»\mnbbw pet$ umgenannt hümg fid) "pcfioett
vaglepcbt mit Ceti aUten bie jm gecegiert babe
Vnbftw triefe iflQutbboPboffög'Nfot^ ^»
üfcctmmlg/ xmbbatumb fo bat got fet 0*2 uat fp
verbengt bie gtmifam plagö ftancjofcn otet plat
tecen ble ba von jnen homa? ift m bie g<Wc wck»
vtmb bat feeto auff b&ung rtitbtß m *ao 3wamt5i
ßlR jat bao fagen *# bie bofcn maift« \>nb ftciti
fcbet;t*o folidttö t>mb gm xmbfem batmbtte3i?e
mütcr tfrjriam triebt «tete tottt/baeumb laft xmp
fp andeff cn mit fcmüöge gebet -^llfo bat blfe mem
practica f m ennöe/gDt wnß alle bmg c?üm teften
ttetrttf C^bzuAt nad) £«fä wfaeUeteii fr«
twi5eputbtt5-ccccc*wb5wapjat«
Digitized by Googl
f£Prog!iofH:o ndanno i^OiSA-lexrclIemcpMncoMaeftroLeo
iurJo Jcividii Ludule aUvtucieudi:uu:o V.v a.'.j^xrc
Oaleocio Carüinaic «.Ii tau Picro m ulncula
fc'pifcopo Lucculc.
TH-R.Manoli[gvp:ii maximo cpiu pcritl .• 5. oWticuctI
decdciM Iniiuxi eifert online Hbole daia uinu unaieed
euore / coli comcla l.uiu deda sutuiaicdcl fegaio. Fr pt ro p
Idoiocdypli c.uji'jrii acadenu grandii:m:i nn'lto inondo:
& fi^rAvagliolamctcaltf Mrii tuen gliani mann. Impöcnqualhorauuicme
rkogiuugono/ 1c ulrru ;o.o Ibpra im pucro unkcj? linea recra piu ucl.cme
tc a nol dclcendono :dond aduicnc ehr agirädo cnolln corpl alrcrano.fcj
medeümo ancora accader liiole ticlLt edy plalcoppofuione p Icparrcdla/
merralmcccoppoltc ;?la recta Imca p ecemn delle^pric fphere & dcllc cerre
couuenendoerazi in uno. Dujui pmexcdlcnttnüreueggiamoche ieuirta
unlre ibpra ilmedclimo dianu tro cen piu forte poutia eperano in ^fli coi
pt che Ibno fort« la lamaJVroilfolcdiciatrioncI tipodellaftarequidofac
•olla a rermlntddcancro piu intmfanicrcimprimcrr ilcalore ndlubieceo
dima / & ^tto p ia nuggiore rerioione de razi in uno.Quanruntj* lo indtr
gto fuo aqucflo ancora raccl:rutrauolra confcircrcmo emergere magglorc
potetia / fc inliemc cö f c predecre edypli qualcri concorfo de iuperiori pi
derofi iegni «reruega / come nel principio del pfenre aiio rrouiamo aduic
ne.Per laqualc infciioccörtdlanone rucra quali (a Europa & gran parredd
Afr Ica ha ratio mliera rbrtun.t.Nö e/marauiglia adum? / i'eqlta mclchina
Iraüa In qudla noltra eradaptu (orte dsnrortunii uexata / p ancora da mi.
Icrabilc caiamira copprdTa .Ncliaquale nö legge; nö tcdc.non dianra/nö
nufcricordla/nördlglonenon £>uidcnria rcgnanionhnalmcreordineal
cuno di cole in qlla »rirniouaA icn iiiperato Inuomo forredallolgnauot
llbuonodaldcrerlore. Algiufto la rufrinanienrcgioua.Accufa ilmcndace
qudeheabonda di fede.A pudichf & Tobrii Ton propofti liimpudictü ich
diflbluri .Li flrenui rimagono adricro.^ilodono lölo Ii fcelerari.Lefcicti
Iba dalla tgnoräna opprrilc. Allcfcderaggtnc Ärallelmpicta nö licruoua
ludicio. Allcijuall tuttecole Ärcorli dcllc Heile in ccrio modofchnano.Nö
ffbrzanopcro / neufano uioienria / eil endo pollo 1 noltra porella & uolere
ciodie alcorfo detuiuere apparrlcne.Ma pchenellenarurali concupiicert
tieimerii /elfrenodiuino/ijiuleinnoie/cioc laragione /rcpudiamo:*
quef'oallo appetito forromcrrlamo.Kl fomn'.oOioadun^dapoichcno
adnoimcdelimlmandiiamo/fidegni colincxringulbilcfuo rontedidc
menciafoccorrcreatla noltra imbcdllua Ämiferia.
CDcIDcmloatorcdcfar.no.) f&.
EGcnerallconlunfllonldellcflelleeriariche Indncono alrr.ondo fe
alteraricnl; & exagitano porcntcircnrc cpfi mortah Sc tutte leeofe «e-
gciabill paneeol dar perfetftone / parte col rendere quelle detcriorlnl per
che Ja qucßcfadotfnna dcl ,f nofticaredebbehauere prlnclploKomedat!! -
ferr Je quattro rraclandl Prolorrtco (köpfende. Hqualcconofado la u\rs
ru del Sole fc della (una molco piu che Ii alrri dorn Jnare / fpetialmcre exami -
nädoicreuolurioni del modo /notolecölunrtionl della uirtu di queftl nel
hora ddlacölunfttone/o ueropreuetione imediareprecedctelingteflbdel
Seiend Arlete.Pigliandofiadunquediqui lafcictla maggioredalla prell—
bara confunetioncal prefenrenoftro pronoftico daremo pnneipio.
^Elpridpiodiprimaueraharemoadi.yiiii.diMarodopo mezodl una
hora &ni 23cquan:nclqualtempo-afendera la prima decamrria del Leo^
«e grad.<5.con la figura del huomo renente nella dextra la fpada nuda / in
fieme emergendo ecapi della hydra &rdelProchione.Marteancorainquei~
la hora perturbandolangulo Orientale nelmcdcliroo luogo afpeaa Samr-
no rerrogrado.Sara nientedimeno la entrata del Sole nel Ariete ildi fcque -
tc adhorcl7.m«)9*recö.^7.equari.nelqualrepoafcendera aUohemifpe/
rio difopra gra.zo.de pelei con la prefenda di Mercurio rerrogado.Final
tnente hauendo nol trouaro Sarurno poflidente lhorolccpo nella fua par/
tialerriplidra/ragloneuoltnente allui aflegniamo ddominio fopra quefto
anno.Hauendo noiadunque cxpücato quefle cefe/nlrorc di uero dltfinui -
lando/in cloche In quefto anno le Helle nen pero impulfiuamentc/ana per
cranfpofidoncmlnacdano/dlchiarcremo.
£Sara fa Eclypfcdel Solequefto anno/fotfo gradi lef del Iionc/adl xx.di
lug/io/afcendendo grad.it. Sagittarlo In queflo ultimo del conglunro dU
na:Efprinciptodel(aqualerara adhorexvlii.m.xxxxvüi.drlhorfuolod
olle: El mezo fara ad höre xviii.m .xvii.Er llfinead höre xvllil.tn.xxxxyi.
Glinfluxi di quella Edy pleno fiextederanno fopraqlroäno.-Äcfiadiftan-
te quali per höre octo tcmporale/dallo angulo horofcrpalcGIi effecti fuoi
fieuacueranno nel anno i <; 1 4. et 1 < } 1 4. Parte yl.liebfcur«ra dcldlamctro
oifualc del Sole: & fiara circa una hora la luna fra la parte ddladrcüfcrctv
da dd Sole Ärlafpeflo noflro.
(Iaoppoüäoncdcluminari precedendo Ihcra intrciralc ccllccata fa ffl
C Deila Edypfcdd Sole.
fcPeila Abcndantla ÄCarertla
Digitized by Google
iio 5c lalrrode rxzX de matl. Slmllmcte Mcrcario delta parte dei grano Sl
gnv>re/dun.>£rano d wie mercaro ad grano che ha ad efler per la üben«
deila tcrra.Pcrogencraioicte tn queite Parti el grauo fara piu uile che nö
ru nel aanopa(Tato:fegia legucrrenöioraraniioduro.Elfolcanhoradf
fpoütorc Je! miglio/in quelio ligniftcha uüira.Ddleuliuenö fara tnolta"
copia:tmperoc!ieSawruo ägnoreddla parte/maldifpolto/annunnains
flueana di bachi:cquali tbpra cfiori' 0 ucro epfe uliue nö anchora aatu/
te rodend»le/coni'mnerino.Vcncrcandiora congtunraconlouc/deno/
ta abondida duue Sc pcrfecaonedel uino. Allcgrinfi adunque quellt che
nel uino hanao poftoognl low cura .Finalmete la conluncrioncdemaif
adiahora preucndonalcf UBuoi &altri quadrupediamazexa.
CDcUeüiftrmitadellannno
t La coniunedone di Saturn« Acdt Mane nd fegno dl leonetrouara (her»
conluncrionale precedente !• introlro dei Sole in Artete* grandeincora>
modlra parturlra in qudt» anno alle clrra leoninedi qudta noftra Eures
padmperochedaraalliuecchi &alliconradini äcallihuomini (äturniol
motte infirmlca/febrererdane Acquartane &pettilenriall;quallfubltoac
terrerano ccorpl dcül parienrhSara IHuao di uaiuoli /dl buboni & di apo
(lerne della g*la; & abonderanno linanchle öc dilinteric.Sara pero mag/
gior miuiodimateriecaldc&peilileilali/medlantelaeleuaaonediMar
te fopra Sarurno.Molce döne nel parro pertrauo: 8c tnoln bambinl fimor
ranno.Lacölunctionetimtlmcredl loue &diMarteyqualeficdcbra Tote»
Unono gradodl Vcrgme alll undlci di di giugno/parturira lnFirmita af'
fal ncllectrta & luogiit alfegno dt Vergine fottopofti:8c qfta fara Ii huo/»
mini lncontinednelieuoIupcaucncrecltnplicad:ulolandoIeuergine/5e
ufando ilcoiro peruerfamete cötro alli preeeptt ddla legge.Fara U religio]
£ inconrinend: Memlncrafra loro dUcordle Mtre/an^fHe de fimutacio
ni : 3c faragh feparare da !le,proprte rd iglont .Guardinti Ii prelad/Ii mac.
fhi/ fc qudli che ndla (egge diuina föno periti :perche noltt di loro pc« m .
le üitauila cöluna Jone ^correrino graude pcrlcolo.
C^elle Guerre
CSatumo retrograd« congiunto co Matte in afe /(Ignore dei anno difpor
ra quafitutra la Iralia allarmequdto anno:&concltera lebarbarenatM -
nelnpernidede Lattnt fubleuandole. üondtera anchora difcordie 5c ft-
edone ndledtta leontne.Ll prtndpt cVCaptrani 5c Signort detli popoti
luno congturcra In damno Sc in morre dellaltro. K.egneranno dtfcorJtet
duHmuladonl / Sc tradimcntl. Faränofi fccrctc leghe /Sc diflblucraan.il
leuecchie.lrnplichr r5nofi Tcora in quefti moti di gtierre huomini fcctf f! a '
Ä»d mtdianrclacöluncrionc di Marrecon Iouerp laquale Iedtta dal fe'
giodella Vergineillultrire patiranofcomodtauai Scdanf .pfeoofcmai
iiali.Neacora Iedtta cancrinr manchcränodiqlrimoulmcdhrnid'pla
Infiucrta ddla gran cöf unetfone facta ndli Jnl paflari cö la prefrnrla dcl
S>fr & di Mercurio:laquale p acora femfna foa infaulMjcffecti fopra cluo
ghl chrdal fegno di Cacro figouernano. Flnafmere con fi dubia fonuna
lin acVr an» qYto äno Je cofe marriali /che faran Ii euenti delle guerre mol
to di jerfi dalla opinionc de pruderi .Ma Dio benedeäo di turto fia mod«
rarore*
fDeLucchdi.
([EGgnort Locchefi häno Ioue dominarore nd anguf o ocdderaleMIquaTt
qui rirrouandoS cö Vcncre congiunfo/jmietre aflai cöuerdente fortu'
na ardigfofi 9cprdart 9c alledem?. .Sarurno nifredimeno prcfenrefeml
na alq-utedifcordie & ffirrafra.Faranofi nicnrcdlmcno molri matdmo
'niidi uedoui Äcdi femfnedt eta aduIra.Emercatantl di frta molroguada
gneräno: \ faräno piu atienturari ndla*prima medirta del anno che nrlfa
leconda.Ma cjlli chrarredono a mercanriadi grano ScdaltreHade/frmp
arecando carefria /qurfto äno poco ctuad.ignfr.Tno / p la abondäria del gra
nopaeftno 9cde'fici!iano.Termino poelignor f ucchefidnociuofflüxo
«IiiMartenelfegnoddCacro:ilqualene!lhoradeIlareuoInrionedivSanir
no plo exagono malign uo/molre.a Jurrfita ,pmetre 9c anxicra p ernro de
figliuoll / di Irgirioni 9c di fponfaUtU.I .a coniuerione äcon drfupedori
nd äno paTaro noran/dimolra infirmin gurrrr 9; fnfn'ri de(H fnimfei
Äcfpefepconrodelfcmunirioni .Ericc-il ort iJio Mi nobilip ''ia <"'' ryrar*.
nicheoppreflionlafFatldiera. Mapcrfua pieta laltüTitno Dio fia datore
dtaiuro.
CDeVcnetiani.
C Efignod Veneriani.p ulgore ddfa .pprta reuofurione harano medforre
fbrtuna f qfto äno: \*mo?ro faräno impÜcari tn far genrr darme 9: forrifi
eare dloro tfaro/eflfendo Marre nc! buon efTcre remoro dalli imprdlmcrl
ddli altri infornmi.Sarano nictedimmo fecreri ndli moti bclllct 9; pigrf i
ÄceomejHiundailannopfiflatO'piu faräno inreri d'adefcnfioiiecheatfa
©Sbn!»one:p laqual co r a accrVcerino ilftaro loro. Sara infecla fa drra dl
lcbrepefli!cria!e:9cmoIri prrirano.Perderano atquarl nanicrlicarlchldf
»erce:9r mold de lor marlnad ancgherano.pcro cö diligerla obferuln©
«•mpl che f«no apti alnauigare.
Digitized by Google
C EfignorFforenrinl qacfloJno'pcr InfToxodc fiip^rtori allrcoledl guet .
ra incHnarf /granrfemcnreaffarmr färanno aoceficnellcquali & uarranno
alTii:1mpcrociic Marte Hluftrando f a dedma/prometre fubltmationedel.
lecofeloro/fagadra ftforreiia.Sopportcranno nientcdimeno in qncfte
coi'edamnl \tncömodiaflai.Fararnomo!re ambafderie&uiaggir&fa
rannodcditt alla rdigione.Ledonne grauldeparruriranno feltcenientet
Äcnafceranno moIrefemfne.Habbinficura quellt chehabirano inrerre
aIfene:imperochegtluegho indinart allacarcere.Emercatantigrangua
dagni portcrannoadcafa.Tuttauolra quellrchehanno adnauigare /pa
tlranno grau fbrrunetpero fieno molrocaurt .Simtlmenre cht fuokdi lo
rn arrendere ad me rcanria di befliame/attendtno per queffo an no ad als
rrorfcgia non uoglionoprrderc ddanaio 6c fopera:perchcnellebdrie fa
raqueftoanno pdhlcnria.SarannoafTafrarida roolre fnfirmlraenobilt*
& periräne aflai :quctli maxime die gia fon peruenuäalfommo ddiaeta»
CDdlißoIogndi.
CEboTopneH Ii prfml fr! mefi baranno aflaf comoda fortunatnon fknru
no pero libert da infirmln acute cV frrane.5aranno trolto uexarf da bo/
boni Srapoflcme ndl.i gola & da altre tnfirmita dt humort mixri cVcor*
roprl.Deüeloroiionnrprrlr.innomofre nd parto.Ebaaibinidallebalte
färanno fuffocatt.NclIalrra parredrlanno afpeftlno mouimenrl di guer
ra/^fraudedluiominidaiTTie/\paflraredtbarbart'\aflalrt nel loroter
rfrorio/&ccombufTione/Ä.lnfidfrdciiicini/?ccapniredeIorfubditt.EtCl
ranno quefto anno pf u dcdltt allo otio che allclcttere,
fDePlfani.
ff Ritrouandofi Venrre nr f angufo delfa terra nef oppofiro dclla Lona/Ia
quam ddla radteedifcorrrndo/a Infant lignoreggia ruttoquefto anno:
aqualt tcmpoafraidamnoropron'rtre.SnturnofimiinicteconNlartenrf
!a nonacongiunro/mfnacda lorofraude ndleimbafccric/ndlclcttctefc
uiaggt aduerfira /5r in gannl nelle conuenrioni Sc paett & pcrfidia nelli ca
duccarori'Et appreflb iftranfiro dclfoafccndcnrealla undcritnaddla rax
dicc/denunrfa ndla dtra difcordiedi gran morocto/ 3* oorifionwcVenain
Indignation! delltamid &dc fautori & dem inifiri ddla guetra.
I
Ckconlancdoalddla Latu del anno.ltf.o 5.
Mario. La oppofit.adi.o.lnlimedf:doe/nel medelimc dl a ho.io.m.jS
LacomuucaoucaJi l^.in mactedi lauocrefcqucre a ho.oo.in.5
i>ara quati rurra l »fua inedieta cemperara.-vSr nd prindpio daraac
tepiog-Jiefredde:Eifme farauenrofodiuenro mcridlonalc ca!
do & humtdo;quale mulriptidiera Ie Inftrmira fanguigne
Edi iurcliciadcuacuaredecfciuimerc ccorpl/ioaqucih.xvl.iylil
zxt.xxvl.xzxt
Aprllc« Loppoiidone adi ^.inmartedila nocte feqaenteahore j.m.4j
Lacouiunctionc adi aj. in glouedi a höre I3.di.44
Elprincipio non lara fenxa ptoggie:* circa illeptimodi fifbrtiri.
chera lo aerc i calore: Scceflcrino le pioggiet de fara piu teperato
lo aere.Dipoi adi circa aä.faranno ploggle alquanto Fredde«
Egiorni aou apti ad medicinare Ii corpl looo i4.«<{ i>*9.p
Mag^io La oppofirloite adi fepee ingioucdiadhorelz.m.9.
La cölueäone adi az.in ueiierdt lanocte iequere ad Ko.oo.tn.46
Laprlma medietaxid mefe lara plouofadacqueleggieri fittenr
perace:er(a,lecddadara loaerealquito tTeddo/nöferenome fa
ra remoilb dahumldiraj&alfinedara gragnuola ftcucrJ freddl
Egtorni lndüpoüriallcinedidnefono xii xlii xilll xiyi xxvill.
xxyiLK
Glugno La oppo irfone adi ^.tnuenerdf adhorexxii.m.xxxxvt
Lacoinffcnoiicadi zi.indomentca adhoreio.m.ti
Saradadi jinfino a 20 loaerechlarofcnzanugo!i/&catdophi
che! naturale della fhgione.Dipoicomlncerala pioggta/ötdb
mtnulrafli elcalore:oticrofarano egiorni nugolofimelqualrem
1 00 habblnii buona cura Ii martnari;p:he rnofri di loro pcrlräno
^Egiominonaprialle'medidnefono ii iii villi xl xvi xxlll xxv,
xxvit.
Laglio Laoppofitioneadtdnque Indomenlcaadhorexi.m.xv
Lacontuncriouc adi xx in Iuncdt ad^iore xvhll m xyll
Eimd'edi iugliodedinera adgrandttitmt calori Infino adi atf.Sa
rinodtpMalcuncpioggteconruoni 8c gragnuola öecon Inunda
rlonldacque. Alchedlfponghoao Sc loafccndentc della edypfc
& ilcadere ddlePiiade
Bdi indtfpoiriallemrdtcinefoiio vi 1« ril xllll xrtl xxliii xxvf.
Agolo Laoppjiir.adi rre in lunedl la noere fequeread hor.i.in.40
La ciiu.icdone adi ij in marredi lanocte fetjue.adhore 5 m 24
HaraUprliniglomluebulofhdlpoldrca itfepclrnodt dlucrera fe
ccuo ca calorc aa exoedöc la tcuipcraiua oacuxale ddla quartaa
Digitized by Google
cV ooft finfra meto dmefe. • |[tl gloml capdal 'a dare mcdidnfi
fono v viit xi xiii xvii xix xxi xxv xxx
Srprcb. La oppofirionc adl 2 in mercoledi ad höre J x m $4
Laoöiunctloncadlxvl Ingioucdi ad horexli m xvli
Elprlndplolära aflai manfuero:9cdrra loctaoolncomtncerfno
ued fuaul poco caldirflc durcrlno tre dl:o uero farano edi nugo
Iofi:Ndrmeperodara pioggie/öefara loaere'alquäiorrcddo«
Egionil inuciiiallacuaaiaüoacddilbatnorlfono fi yil x xüil
xix xxiii xxvii $0.
Octobrc La oppofirionc adU.ln gtoaedl bnocrefequete adhorcU m >l
La coniuncrione adl fedld ingioucdi ad hört 22 m 10
Laoppofir.adi rrenrainfabbarolanoctcfeque.adhorefd m 44
Ndprindpio faranno alcuni di.nugolofi 6c tenebrofi: 6c drea
mcioilmcfe iäranno uen&/&faränorerrcmuodndledrrallIa;
flratedal fegno dartcte;Nd fineflara lo aercealdo arrecanrema
Ii uaporl di !acune;pcro molti aühora finferrnerano peria pentv
rradoncdi call uenri infecrl. f[ Li giomind apd a rnedidneib
no iiti v Will xi 14 lS xxiii 24
Noucbf LacöirTcr.adi 14 infabbatolanexrelequereadhoreio m 24
Laoppofir.adi trenra lnluncdl lanoctefcqucreadhorc oomi
Elprindpio fara fereno nö molro freddo:tara po dfuo nnc rred/
diffimo ftafdurro con alquäd umtichefeccheranola terra,
Li giorni lncongrui alle purgadoni fono vli 3 lo 16 2I 22 24
Dicebre La cöiuncr.adi 14 lnluncdl lanoaclcquete ad höre 1 rn 2!
La oppo.adixxlx.iamarrcdi lanoocfequereadhorexiMi m 4»
Da ra qudfo mefc ilrcpo fuo fereno nd prt ndpio cö alquäri uendt
Neulehe» drea !a meia:c\irorno alla finepioucra cö leri frcddl
Egiomtnö apd alle medldne fono v yil viil xl xv ljf xxii xxx
Genalo Laconiuntioneadi rredid In mercoledi ad höre 10 m xixxyL
I40 7 Laopp.adi ixyill in gioucdi fanoctrferuf.adhorc.it.ih xxxfl
Elfuoprlndptofara iereno &frcddiffimo/&nöfenzarcrTeniuod
neJIeparoocddentrilidiqucitccIirra: Htdrca a rredid dl lnov
mlnceräno uenri fre.<difljml cö naie/ & durerino alquäri giorni
6c dipoi lirifolucra ipioggic. Lafmcdcl mele fara rredda lecca
conferenlra.
Fcbraio Laconlunrioneadiundid ingioucdi lanocrefc quere ad bore
rh uenri .Tutra quefta luua fara iredda Ärucntoia fenza ploggu;
iufinoaila oppoütlonc«
C AI le&ore.
^ Adacrtlrai bcnigno Icrtorc / che fccondo U doftrtna dl Arlftotllc ndla
ilia Mcccora /noapoflbiioappadrerutnlictf'ecWda mcpronoiticin in
-lUujßa: p-rdiclo. 1^:11 rc. na curalcaon lubiro opcra i &uuitorn;aU
lüentcinduierii luog'iiii luo & qualitaco:urarii.Nc pcro coli apuucio
bc p"cd!aincntcanc-Sra Iidd>be iaccnarrc qucllo chcdccto habbimno cir
ci U dilp Jiitionc Jcuaui Äcddlepio^gic äc ddla quahra ddlo acrc:ma
dcbbi fcmprep'giiare lauidntta dcliiailrgnacida noi giorni.Fr nd pi'
gliarclcm^iD.ieoltrca^loniicIielubbuiuonorad iminli ncordcrati
a.icora ddle Co>uun "hont äc ddle Oppotinoiu ddlia Luna : ; itdic lai 1cm
prc üdc'jbeobfcruarc.Qgdto reftauo a dirti.Ma fdlcc.
fc" !roprdro!nFiKnzcadI.«UU.dlDicembrc.M.D.V.
Digitized by Google
50?o«ofttf afto vaft
ancn van W fa« GD.CCCC vif. fo ?uv«
&iwc rt'cn x>4 btc $'M\<t werfe vnb v*n ^ctl groifle«
c<siüun:tiei! V4 freti my&>elin vn& von mynffmcon
inncrien &e 3« Uttjl tuffen [oben ija veccyllc V>S
V4tt fcn cotf^ttadett öiein Ii Mfc ijjwmot^l (Viu
vne> ?ie y: efter gmen futfen fo f^fic^ ptteefreren ^
pwcrifc «4ii «fem UicXJnö «qt. wt fcn Saat
van Rufern )4t'c*
Cffa fcic («nttnttV t*e 4uctottn a(a $1 efe vernoemc^e
cantfe »4Ä ffemy :r?t w«»o wiö cU ein t»y
fc man frefe W4if fcdencft vnb in fVnem meyt wart
$ nedj fxdfc wi& wuoIik irr for rn f4C8e nict feünen
9at £5 stürmte, mit ÖDe reurioffeetn fyn V4n ötncU
malten .\>im & ?4C fl04t* mit öDetcutw 0 foten frit
tuet rtTc et:« m rc ; 1 bit v y au c Lernen hm g'.> cm 4c(Jc
fcnfrtfcfctfjffenf/it.
C U4n free öifpofiacift vn5 gmeteföte fc» t4tr*
Cn 54t ejemeyn in ftyfcftit in fcitfett taotcfcit
fnc§tic§ctc
C fdft f4l in fyne Pe^ynne 6nc£ cry U v*:r Btm
cm f alc&te rtitti^ttjtUviiö fhe«*n5 ?e wyfc» Uiöc
fttejfrcffetr.vn* ejom iufrn9nv|?frfot vn?> *ycfc
ttotefen ßwejc fr.irt na- mit vwfUfolueii&e ?ie«yi;c
w&fe Kotten 6te 4n$«vnb 94icu4 f d ibr feet t>; tje;
ftny : fynvn t> Qont QyKit vent Tiengen «L#c(/4<1tt
3 c »er 4 1 ia can 0 : $cc w y n an mit ct> ;cupt« tot ludft
mit öMtiet vnO SlyveniA>nöüi?ÄC myötcCfalifc
meec ?ttta« fyn $411 fac§c.
C ;Öi'e Mfpoftft't van tem wynter«
fT > er wynret Prflynt 4l» 9te fdnnc'to uqte punet
vnc tp :tV »<rtttft rocrm>e i» in * &4E i»4ft in ? 4£ ©et?
wynt;r fol vS frn |i&»ifrc4W»dct?p*t frt'fiii
fn fytt (ju* Utaen aitt vitf cvatatmfae m U$a t
6iocct>arAO<e ffe f«eitdc9t4Q vou Giengen fomitij
öt fax vn votfiae Sage ?« ntet tf$<?iircn füllen
Vnb «t$ inc ft:d£ctcSeictj«tt $Vöm«init ^fld tmfr
»ynof . Cötc MfpofOfo va Dem Xyntcc
Cöec iVtitecßcflynr üi f tt ttgeWcrttgc jatc vp
fctug.tacS fm öOctQ.X>n5 Sie *ppoftrfc 5 fon/
nen vnb va $ maene f*l (fc 130 pt:« frn \>p fcn.vuj
JtaQm itM^tfn $ fotinen vpflaef . ©ec (Vnar ftf
vfj fv n fi^.uftcato:t6 vue Steide ertiefo fudfrtftogc
vitO ctlicS* $ag< Sic tVr fufTcn fy n .vn ö Qom 6£
etliche vngeßuy tbflgemit »crattiuwg $ »olefen?!
mmfcf l vntöytzc fctfca lu# fulUit fyn.t>ft 6 Untcc
fal Mt j«uc ötfp«Kreti jo cmfe<c?älft pejitfena fefae
pe vit> fware fcAttcf fatal»
(T3u5tfpoftcta fornmer*
«©ecfomec ffegwt vp »n.Wf.facS fuittf *nl>?fc
eppofitio t> fonnc vnö maen fal r oertn frti
*p bfiuwj.94c§ jumj« ©ccjÄiurt jalv»irfy>» m*y
.fte trtf? ?aige.wSt Ste.ü'j. au<t ffr pUnctc 5ie vürige
£mac ^nic§ridnffcn fuOTcis.flDtrfte neSfralynge
vn weföcit cett u>y it w« fonom c fcttdftc vn>
cUH#Gt.Qetfomec »y:t fremden cr[tcfc»yiite
mit qit4&n qu dittwi vnfc vnßedt $ lurffc mit foßf I
95cc vn& Slv^. ötc Cufpo jit;o va fcm fferffft
€©cc fafm tont vp ttn&it .6<t<ß Im fepttfee
vn 5fe oppofirio ö form* vfi mam t*öt vur u e
fen vp 62.w^a^ Im <tugi1 vcit my6.$ fcttfö faf
w<fcn £ alt vn ?:ng< vn ertuSttüit vn na fym mt&
bei fuc^t.rnö t>> \ynl tnbt geneigt Qo vo:jl t>c g<
mryri MMU^M fcn^rtwnfcn m f tygf nr.
£ 4te?ut Iwec&it wtN fuc(Jrtc(Jcit\>n& »fe.:n&r,ir?3
va font^c partiai!4« >«fl^vn 94 ORicontaticCU
Vii > oppofutoi $ fonnett vnO 9cc matuti«
C^4etm4cnt
C©4tVoPlic&r«n.vij &4<Gim fomttcnr'**'
VMUfSfiX minutcii.v>nJ> wtctötfponm Qofu&arfS
cävn6)om$tixn vngellfurc^tcivttöctiiclie^fofi
V*qc mit votjfc tcn.ij .94$ jamiarii f4 fyn ein *ee
«ntctunge &e ludfc off cyn 5ifpofitü> 150 vngetfu vi
teil vi off ««■ . vij iw myb tm vttMbctanßt 50 fuc^c
9m«{«.94<9 can&cr uruj $ fudfr.ft.viti ötfpo(irio
§tt lu$t .([ ©*t,tww lieft ttn.*>H.fa(S $0 * v.v:l
I*.mt.n4 mi6. f4l ym Pf^ufcl £dr fyn mit ryntgee
$4>e biöc&eit vnb fairn* t»ynt üiiötc^cit offfuetj
ticfle t©tc$4flc va vcrantauifgTyn Kn^iv. SkctJ
vn>. wv Vff4tidmiftg ijo fttcftu^cit mit trüic«9«
ii\Mi) &4$ ym fpttcPel fuchtlet),
«rt?o&tt4ttt tm.vj 94c§ ijfl.v.VJeti gwft'.mtntf«
fU fyn ßfgyii^4uctt'<ymjo-^4"5c &v£« off <ytvge
Y>nß<ftiiyi$yQK $* tc *8 Camen |Tarc£t Btt'ni>eT)n&
Qttlfßsvfcrtrf filfyn &ftvn6 fuc§C.Kti vj-off.vi'j
vngejiayi mit wynöf.omtcynt ^c.r.off yt x»rc4»it*.
$o'.co:cupttc $ ludfc &mv vi'.?dc§ fudfrC-öac new
tfycffr.frtt ? y.fadj «Jo. v vi«! viü imnihtta mi&.fa?
fyn fu<ßt inet nuf m'l tt>«6<r«ifr mit ftm^t vfi cid
ftc fiMcf.ctn-vvi.fa^c fiicßticto.omm'nt ötn « ]li
?4C$ t>4m CDcctj vn?> idmijp 9agc ^«ueua fiic§;
CflOerQ
Digitized by Google
iw.fat <jMflt rr$m fi« wi5 ftic&rfcfci't ttn5 Saitlai
fu<il>$* vffanbcnttig mit vngjiilyMn wyntrn.fcn
Vuj vi^.iV.tacS faloc fuc6rict)Vtt m Semite pUtJcn
t>ngrj?nyt»«n vtg.fndJr.Ü! ©ar ne*(i<fr tonwl
v*.\>:rvmf.mi.falfyri g<r<per<rt vn cloee
*nfr wctfcir fudjtgom i^rbfii $ey|1 vR t»tnötc5.öetft
gvÜ.Vdttnbccuatjd fitct>tict?> »nfalt?|.^wuii
*n&.«o* g<tifigt fucfticfi*. Batlcjlt vutfclfal
C21ptye
C V elm«m to«*i.9ad? rjo,iVf *:<tt «*vf .mufalft
H4titrc geuen v<t yien nett wm bcSt n#c§unt faP i'M
»an ftyorn gtnereten v»ö<lf«yt vtnr *fi ttitt fudt
rtet^cn. v<j factf vngftfuvt mir fne vn^ in $tc n*
nolgeiifre "ifof< Palt vnö fueffr mir wytit* fct au
<n * n vp rvfc« jU£ € Ö« nrt» lietfe öf ij.^ocG $•
r(.^:m wUj.mi.ftl frn frgyn fliegt »fi a>inöi(fj fy»
t> n£> ^aicrtae^mpfwrt »«6 cUtr.¥en.£jrt.94cff
mir xcint j*öw naitoltfenix *«d?.?en p*x>tif
pw?*ten)p<rccr«vp Kn«<i Arö v*m rr.ry cyn v«
«nKtuiiflc.
<T<*V
Ct>o£Wn fott v».9ac$ $d*i.Vt<nfal(Vn fucSriß
b*uwi<$ *n6 3<tr flqfr vfrtÄf vynDic$.5«.vj fcidS
rcgcn«ften. vi|*gciutgr *o tcßtn mir twnöt tfSnrc fal
in f#mftfe öf»^gf€-Ö«tn«tohc6tttn.^4(Ö
tf.VMn.1vi.mi.f4l (Vn £<rcpfMrr.Wr.|.vifrtrl »tu
£»vi«$£viuttintin fomtgcrMUtlgcortägt
<[Bt4em«cnt
C^cOriam taf.iij .9ac$ q# wi wen jrtff mmm I
WT g.D^f /iiIkö wynfctf frn wv &cyf y>M$my m
ttynt tcti.ui ^5 «tfSKtwge 9* wßcii.vritf tiyni
Kn.*ti.$*4<ton i* Um** fft%*$* vmGtnirtörn
ncw ließt.«« svuifctctf jo gv« v:< vlij mi.f<U fyii
cUtc ^:ufi< »n& Miß vrrt *om «fM t mit M>tu
t* k w&.w <yit ötfpofitio Qo ftjctff id>«yr.
tflu^ij.vnßttfuy: in fommigc fgffW^sSi
it rifcommi« cm vrtMi biMitio jo tu*«*« 1
«vn.vwuf.cyutucßöaon vn& vcrjluyangc 0 luctjt
W v#C liegt 9m OccömSatf go.j. wm.$foui
v^<i^ vlfatf vngcfluy: t« vif pladjm mit fowe
tttfcft&Bli vuUyn Mtt Mwy»w
£ Ä9 ^An'i.VKnslttj mi.fal (Vit &crP vnwat
. :,5.n ty'i&it vott fcot^m«» mwficn» fatör cn
Jtr*i?€ Jw»S«* viecötlfaC wefen mit f<x||<m
ii>ynfc.»mßtcyttt Kit &tm&fcQ & jc$ Mm $0
fac$ric$cit.S>m vüt vnWv etlitfc Calw fucScc'tafl«
»nOfairtu foefleu »ynt Cödtncw lidfr.Tc vvi
mvöc pUe&m.*mjcmt fcn ^vti.\>n5 RWMfB tuet)
MSKtoE^i^r C*>dma«i
94tf<tlfyn &%*««^5^^g?
rfofi mi.faWtut [UÄmwjttPiinb
pfcftWB feite WJ> 0 Medial« ö mwni «n - S > !*
Digitized by Google
*ac$ rtgeh mit f olt^eyt »Ifli vfcttait
»mM wcfcn ftf 6mtt<nt*ii nuynKo vn*$*<)5
ttQtn 9<uom f#*m tV Tofliißcti ?<jg<tu
Cicucnnuunc
C ©oc neu» tte&t »yu *p $ c«!« &«c& 5^2 *tm
rvi.nu. utd fal gctcmp«crt nxrttn na faqucro$«t
6#jt*itccg remi^totfcijtyc^w&fcwyff
;©cti.g\>t.&ac$ ceflen Ämtryntömgvttivn^ tf&
5acQ^iv.v>«n.*tv mt.faC»at$fyg fr« mie er««
fuc$t< Mfpofirfo vitb 9at firflc quam'«; faCP vn[fcöc
fyn &cn.j.»nfr i|.?a<tfiin cenuygmaen fidffte Mf
pofüio Matena »ynfti&fctt vi *n& vij fucfr.vm/
ccyitt Ä»sü?a<£fii(& v»&*» ^•oovoa^tl
C7lrnic\'Srtiawt
C Öat ntt» !<djt bcn.vüu f ac§ tjorv.vtm Iii ro<«
fal vefe »okf m gaicuvtift mit my&öcf fcld* &ttt
gv».$ac$ «• attcn^cui Wfrofiiwu Borest« Wiftty»
£ dtaomtttnc £xn *viu 5ac8 wwfrf ic nau- tjer
Ikg« r<g<n fuc§ric69cnr* **tc($cit Ii Vot nurn
$>viv 9dc^i>,j.v:Cti vnMiij nu.vndtoff fa(£ $ y e
d «oi rc Saum va rtm tteuwen fcflyne'vn QomQyt>c
faffy voit ftn>$&n fr 10c mit frßdm vnö rym off
*0uf,*mtutit bigew vnbvv? tfgm.&cniö off vi.
*ac$ noticfoie. Mfpofuto rt^cn vtifr vrotrync ?l
€2KFa^if5«imamt
Cöat H<»tt<j&t&tt.viii.fa^
iwi.faf iiuWk Cfrii van w$m nur y t Pc&fldfr fr* v»l
%c tu oen n^Udkeiidc $ag< Vukii ftiXot v
*n bt* ftafle* WIM cege rt mit Pultfoit vndon vif
pUctjcti gcaffcn (tf t«feu . v y v vn 5 3?vvi.ß<netgr 39
C Volmac» fte.vvvtj.dad? j*.vr.vtc>^iu
•niifil fyngctcmpcmt mir eptt fttfpofirio 150 f d&c*
fern ftcftm'facS jii: ancHtc&macntriit tofpofitw $•
wyntrtut feite. vm.*.W4Ctt Wi» W» 1 vn5 in fonu
C2lfOstc5m«C(is
CÖat ne\*> Itc^r fcn.vtj ?ac$ ^vvui vtc na m&.
faC ft<# neyßrn ijö fltl&e *o:rt rym vnc* fttgcttWeft
rtij V4c§ ßcnegt 9« votfrvcn.gvt.vvüj. vnft.vij!
«yn »ifpofttto Mritfe« .v^vij.vv iu w fucS
tfee f aüflcftmit mitfayta litcfr.ü. UoßtWfB fr it
£$vtj 9rt(8 99.vvt.vun.ttj.minu« fal wefcn 114 9i<
turnt $ tfJtfuteS jupüec y scn figniftcarocc 9«»» )t
CVa» ftt fcttc^tPar^cit vnn 5 »tfofttf fair»
vttcea6Ce»a|Tmtit9fn^
All
_jt |4(em94r demcyn 4U nwi«NjWic5?€itierii
Wcfianiftcaeoic» ME Äff 9üC jo fruc$r(?atlfar vftfrc
rm tjijr &c$#:m.fo tu faf tO* mct feec fruc^tP4r frti
nietm<onfruc5e?4r?ftfdff riu&Mm<!Min «ttc»
»4ff«lfoÄm.mfl:i&rf4f mc offcnffarc» it4Öy(!cri
9)0 Suyfcmwät r 6 fcftmc ?4t 9tc ftutfri vn |>13
ftett vn6 anbete waftmbt faty? antien fte 6en mynj
fegen nottftcSeu'cSfyn vurctf tfconc ftafaetoW
grnrrttün vnfcVquuem 16 t'nt foflYn vctcnocfim off
wtfmttt fuflßtn OKttan vnaö vaicna bwS tyn n«
?»t alle noltfacf Utfe fu^/taiüu im Uttet $wc
Vü<\'% (forffc ffottct »ti5 rigge faföii ym pafV ge
adfr Wtsn \>nd fufön fctyur fyn $4 gfiöm 0«»tf.
(Dcrfft fatict in r«ögcfutP«oin«5 ftirec0 M c$t w«
ttn tta tt*t 3u» itec öitf et trotten i$ & «t wtfefe nact
vn5 \>S rem mcr*t »efen fcUÖer wynftl myMtP
ntfflfdf 4>4'f<ri.i5tQmwiÄ ^o<nciif«artfti»4l mf
fm.'iLJucfrc f4fm<ö»l ym lau« faXlvtfit mad«
lr 11 vnö olycß fiiGfcit gtiöcn f ouff fyii.*fcyffe vn $w
U t fufö« vpfUm |m fc?oiiff 21^ wer »<Mfa< Sycc
dU £|jeji fefayfle vnb (roefuSen im I otiff ftiyi fyit
t>u>4O:c^ea0 wcr€Qjf»4«tiflipßery<ac5oU
fi.tun owv> ?arc *er&iu
«T^m 5c ttSc£5cyöm ftfeft f4ic Natiereti («Ten.
C TO>:nr bfc tfembeneen x>4 $ oppofitieti fomt« in
rmen tie faejTic§ $< fcfcm off pur g4«i m fteSonc
mutete Synpf.wSr öie figtireii t>5 tt$foa5cfg«n
früct)e t ca w/feti ottc§ fce ftten »S erfe pU«
Qflu« oiiff? öcc macti.?4uru? faPOt »dt £y gaeu
fonS peucuUfe froulicfft vnö fcnyr.Uctef racfcytr«
f5n$Pf|Wei3m.fon$ feiiyrtteapofteiiwren cueTlii
twrta fa| Wd>\trp< feite t>nc»9iefe er«ncfcytf4ff
ittcy|lö<fcQte» in Mi mtnfefou vß xmgtotfoitet regf
mmt.v4 oo«$ fpyfc cn^cf t>» vrtmmfcftii fnUl
öurctf och ffe« bic 4fceötect ym ecfr en ftiy 0 «fi min
ftf»W »5cyc^fit bit «fpect (fett »5 txn fctf n pä ftnf
Surfe, wat $ £occ\>4 M «fcenöeiit 5 oppofitim Pur8
li# »nr^ifc i» im fcftcnforfJlaitüQföynetitt
«/.r9it|4icwcfcufaCvoIct4ne^atw<fen'<t>n5»fl
wy||< ctÄUcf^ttWfliitrctifuacnOie twn foyfler fw
rt;rcn vatt eofer* *efcn fuGfe» ruft ar offemftrm »p
fye tte pleurefia p«5 paiplmmenia ptwitr frn
*iip m«4po^ni<wm $ icuctm »5 ^ ^i.cSi ©fr
Üiptfftt foT<at vtl ptnlic?eit lyfcn tufcfä t*n fflol
tcrtii in ?f n arm *n ym c?eaf) t in in am voeffe, mv <; e
3 ;curmi6 Sie fon n c vnb matte wtfmrt in £>t e ft gti
re $ oppofttien 9« 5 vmG ffetjeyc^et die vtPftraer t
ttt cr*nc£?ryöfn Sie twt 5ctn<ttttren xot\<\\ ful(| v2
S mdaiKohV. T> n n fyt coaftemeit Sie nttf* inte ß
gnyi focirrrttioiiituit jm frifcnfuyf in rtcm'nettg
g<ne? t>nfr See maen i» in fynf <coi&nt fr.lcf vä
V°fgetoe<$eif.
€»4rt »übe vnd f rycgr«
CTOant f«r umu» in ^sr fiflure ttt ptwfcfoi «f tme
gScf ?acrjl'.dj 6i< n 4 t. tum vurgaenfe te in 9c Po;d>
v5 *m.yJ&tyg v§ vr-ilctfcfo vnftietfitc foniteCti^
itwrt* mft öcauuafpcct Öcfe mir antttr cöjWlado
frr^ycffemn tjweyivtacSt vnfr nyr riifc&n'fom'ngl
fttmt frMW-pttfoiMgtcn vnfc ricfr l"!*.Y>n& ruf
fc^cn wn fftirgcreti «fem regtet f.Gfttt fyr» paey
5u in 5 fc€cy6i:nß t 'Ci"6 tjeiefteno fvnSjir mat$ mite
U fuCßm fty<g< wp (Tarn vn fnüfin v: fr |T'"D<u'it wii
fy gfeerfayucit van yttn |letrrt vm> UutfdMM«
öncßfaUieflcmeyne 5 Pm/jf reit in &e w gtonenfte
in $ fc#er5ungr u» <jeic£ene fyn Sait* mar* m ift y t
Gifte vm& 9<e fot rejer rjo »rc6t frn {»>i y - «it
He reflione fyn V n$ie Gift tieTeVrio Tneyjl £«nrt$t
fal 9«t frgynfel «p:yi Sat P'gynfrl van Puma
tut 9*t tfegyn f<tt x>5 ffettmwut vn6 9ar Pf flvn
«ummaent. C öae werfte afpeet «5 farurnu* *o 5
flonn« *rO qo 5 erster Gät $ fonnen «6 9&?4toyfi
I e8m§etrynta' cjnrrarietefßen M_t e^rjen v«> ?I
f cmcyneti woUf inWar ge:iteyn volrf f4 »113,801
Hm. wert» lai cötien flQ« fyt m f^rtict &»ou«r
(tf.V ii ancS conficAuvt b(e mm iiirfc'rrfc nfped
VJ f;rurm;* biivc> IcadJ cni Urfuyfrninö ?*flcmc|
fatl ttV^*'» f«ffet »ni fcloffr tfDcccutüio tii9ai
^tryP V441Ih« vo5 wäre t'n9*i &«y g t>S mmtiriu*
ttiaif »motrnt onfyf « frtyycfent vtlRor ^ctfcyrce.
^ücuScMclutrtcti^ic vi ft/vgcfn v«n6t t*i|T|
foi fyut $it |4tr nuer «yn jotr fytt (oi v^ii v«öc ?««
-©.tu ftryt£fAJii& Ofe ft yc gc tfy aumtürcti vp ryfm
fuftVn äxtkfc fyn »ii mit |«t fwMir off m<v§tic§ 3ü
fec rofjfrnforfr« nti fleueyfcc fcimtfcfaff.
X)<m $ infl jcnttc^cr grnr< %U vn$ j'nrurnuo fyrti
€ Stammt v8 welancolidStc |uNttrvn5 $wrfffyn
äIo trfyiifro £jr«tuerft valtf* off öfitfjf nunfcßen.tc«
fuCTai y m »tittei f:c§ 5 f &tUd$ ß.iuc» vnb fuSeit {Tu
fcf rm!vnt> ncrjiidy fyn pp £yiiS> £• mac&ft. vn J> y«
fclvmer fu(Trnfy&onitntrtH vngrfycn t»o:öc vn
tcr «H%> nunfc&it on& otK^fownWctrifCcn fyn X*ii
fv fttfön r£ fyn vm(? <$<U v»& gayr fky£cn."t> ü
Py aititntc füllet c öc F« bat gtmcyn volc & 30 wrfttti
4LVm ttn gleiten vn$ iupittt ff**
&it mir tat (hrnc t»2 Jupiter £r Mvi&ct wnt it gt
(tco fr 11 3» 1 ti ff cn 1 1 vi}nuc{): ße mtnfcftm pulaun |u£
f. 11 y : faqMcinlictfat m cem aüitcc &iuen.ic«
C X7a &n geneu $ü tmr ff < r n c va JDar* vn rffr c^i
w ettn . CvSOjirulen gdtd} capfcynm fcufftlu i s m
Cryfo v5 Rem titO rutrr mcftfcyn miijf «c ffyrjl
ßf minfeßmf i(Ten in btm tm'i j ter guytni Raa $<wi
Und fy ftiÖPm ficG *o*gm By graff* meef ci^f m«i
11 et wi b pttneen fy# fuSVn (Tu^tc n tn fa c€c v5 fra t»
in ötm fomir fu6Ten fy »t* vy4«tfd?«ffßßrtii:g<n off
«fit« n vart fingen ^ gc^flerpfrfoiKJ^fi.
toi fti* cp&tVrfere YveAto mitfy f^i/rt
vä* 5 fd«nc.i3oUrc»0«Uct>' uitjc p:m«n fr tgi
gen rycfrn fuCEcn tn »nt wtnfcrfyncn guan vn6
qiurmm |l4ct friueiurt üntcr fu(Trn fy g«rt tt>ec
tan x>n& fatfmfhiacm vm frntf Qo frygc rnttmuc
itittwoc Ol Mgeoicyiwi votcf a« tf j frrmt füllen fr
y: \>:«yörn m*<8tn oii wl gnntf tße vrtft fotj<iiiehc$
mamet yt »n$ frfflen atittonerrnfc X>»& tfv na tr •
flcUcßen fttet fuTcn fy §mt n tu &< fcrfif .OOec
ilftffl« fr f«§ (fcetrit vue fefoea vtmt>vut ffcyfli «
ft«S«n uadföij f4 wjcfc Mepnhcai fyu ny&icfott
C Van frmfaet V4ii Vmut twbtts
Cf atiwcn Mtnffean wcinmr >f£<r feng« pyffer T>ff
afte fo£efciT3« tnf!nimmrffoitncr«n vii&alleSi«
tfltiigtftitf fyn vft ?uc<$ vawe ij«cGc ftiCTeu y : rt
Mtd> frutm jm tointtt nodfojQ fufTm fy yx ©ntaae
in yt gmeeSr« 7,t Xmtec faföu fy fyß tom?
?4ucn mec fy fufön fwaetä gewotöen fy» fülle
V ? e £^?' ^ ril '^«t &f »yogcii. ><fc fom« fulfat
fy luPcyfflciöfren üi y:m muficm tn}frum«nm vi>6
in «m^iffit ludVitfyguttn |taet(>4um vmi6 cwte
VU& tftfyen wict (>y p:mccn cm flrotflV peefon Jßim
C t>an ^eu ffact fct mrreucwli|f en.
CStiPtyk mCnfc^c pftlofop&n off mriifcrs ö* v:yi
funilengcH'cSötficerrjTcyii.n^etrMKiifityar.vn^
*6 geueftn öir fuPru l v« fynnen ftn fuften qttattc^
in dem wtnttt fotim wa fr fyn fa(F« metfwtia
tt<w§ tn ritt wfrcfeunf ejfo 9c$e™r« fufön f y tret
6*1 9yQi"c55»faPtyl9<ttx>n5ri«mr»gc
rrnt^lT:«! fr? ?KXit \>;it ffy 91 fraefrefe Ii «ui
P*ttKSttff fic§ «w? toii pu6*fatfu#nt>
Vt \Ucm an focff|l %n in arrtec qvku.
<n? Ä, l J«« Ö e »«n 9tc vnS bem rnant fytt
mir fayu $ matte fttfoittt »«»an ftiCToi qimUc§
fcatuii m «in witre x>nn& $ lyatct mit vymit fcöaff
Wifr feattc^ett *y te y n flcO:cit»ct 50 quaan fort
fernen jii am ferner fua cn fy ffitfcrcn Qo lacrotift
*ere mge mji atiu^ vnb ftlitftix.X)nb wT&cff»
fuCTeii fr waf ß4tim cytuu fr* ejelic$ am ferner.
€X>*n am «0Te c eMjtm «mt mccfr<$ffan'X«n,
jdjcii CL-y p cOOavcmibacit 4lm|t m«w fc» etefo frl
fvtt ftgriifcl umm (nfa Qofrmetiöcmfertdiet* y?
& im 0 |Ierne öifpofttto g?luc£ dauert fafiil 9a< fcy
vtitg-tcn m4C$d4tff6:c6ofF*Yntger£at>e pflCoffci
tierffcnöt iuetrn<c v*« eymg rffäa frtfe.C3n fytt
«vffc maent ofF$i*v.Fe Ä y»ne>«c$m vS W^df
T4dv warn me«$ free jau*.fl0.ccc»c,vvij.|o fallfof
vil fcun>< machen foii5U'itgcmitgrot|fm famm$m
puiiccn eotlen capteynen t>nö frufitfinNen *5c fiipt
tec reuetuert ü> jm $uy§ t>a m«r§.Cttitö n>att t*
Mit i u bae$ evaltation it inj» $ maen i<uotoertt& in
|pUct3c i5 fo»«icn 9arüf? fat'got fefrvan va efclf fran
tec frtl ßeimc&ir frygen ijo Grits«» oft tfe f«P
* n q ^ nwt onctftru fen f«c6<n 30 frau a>t
•n5^nßilgim« flUetffcfrrfnft« mfynöominteft
vn> pöj Jclfien fvil $c pjofpet<n vntid fldueffieß fvn
V ab rc4ciert ffe eynige vnpc n«$t r fl e Mm. f* frt
$t vOav» f»aitltcbe fomtite fotoien»
Hp4» Sem aller ftrffc icffjfcti fettimf min f runef
nc^yMitafcuft ?c r fir|le *m Sufem tum«
lfmtec im kjk fris v«fc&nvn& jaftutmfrrf-Ttl
lks öe* k&§ tf^flitpct&ic^ f«C mac&n vil fronOm
tfeva wajxn lyrt.Ttoo frfafötitrfyttrn ¥ya:itai
We» rtiadtetfoo faf (n St ßjmm««: mit $ «c#t
Wifr mtcarftcfcritatf icft wetcmm na &at flOar»
fc< m fTiiiijtidJ ia tarnt geditifeetr of gcrciijt
ton. ttno vott Qo Errege fcttwifl&ii fo faf &
jwi a(> am ffalttu ftjTtc^ fVüfff van f y n t n cy5fr rcn 9 1
ym 0ctmwt fyn jti fittutc (f £>au fem aflVt ci>* f
ßm itKcStt'cßilffi ?0n(ncf vc ffifpan ven fonncf
roluft. C^tiait ttreuouioen v3 bl «CFeceöcl
ftmvit catolycflm fanmcf Itatbtt fal ffrcyr '»fi£"«
mm i'nc eii öc fc^utart) 5a trgf imadftS» jzit ?ü
j-lc§ 5 4uc;i faf ttietcotiu vor fync fi'ßt» tf'uroiVtV*
reut'tfttrtis ttt Ken ey<jen p'aegt n van lupfcit vfi v3
Scrfonnm tfe wild? in mac&en f*f fuftyl ve> {! at y»
fö&tyie» fiwfru yn vetflyöcnöe m& fcptm &o alUf
§an>c£unf?ent3o9oyn«
VanM «Ter mcc$tic§|Tfli 6 om'nrf va engtet ^ 2
tttii»* C^wicu»$ äffet me$ticfy?efomiic£
vacitgt &nr fal Bauen venu* Joeyn ^ocycte'ma vne
? 4 . m\ut>t?i*ä vVf m tue *n& vo:t an$ tcyC ?e»
Jat'cft m«r6 fctßff faltfe jn SeSwimcren tttt ey$iT<
tadle» jfuir mit xteften > gmorcßfe» van tee
xmlt/OnO f*Cin amen in faǤcn van frattwm
vn5 van e>cfcn frwffrau wn pitfc fy fa^far f yti
»a (y<8am* vn5 jlarcf van f euffre Cr* fy ctf am» vn
int ani $ey£ ex» Jafre faf (fr yn $y 4itcnttt«n MS
hittfn mit waven tnf> faefon van rVtcgc off fr jn fal
fratein verMyömrtocfrm^fafltf ym mar* w:e)e/
M?*U|.teyf >Wf f Vod?cmoeJ ynj
€T>«n bi ?eci?oc^5om v4n fattfcnt
J©«t &«rtjoc$&*m vä ftafonefol vurfifecMAßn
*nt> fufct) ( in y ti fachen foitftfaffat fuG&n vi!
twctewtifcitija'fcn Unötn p:*fi«&eßoKtm«
Mceurii va «»Um fctcn vnö tmnfctfm bit ßtoyfit
rcrfma^ictt wiSTm wefen 3öt f«f fori f ryfßefyn
fon«r in fon«'0< pfarq«! foV \uby\\ vnk Suyfcett
in SzMt W&tn fuGßen wmicS fcfaöm fufön fr UM
t>4ti fc» ♦olef »3 mpmm vatt fefaep« f rafc fuUl
fy n <t vi<y fyn.tc. C V 5 $ jfat von
CflDat* ftc$toccü)?<rt 6<it fctt Qtycfrn *4 $ fa&t
V4 ttacitffcUfft frg-g* fic<tf(>c.T>ni> mercurbt* 4nf
fym&« ma» mit eyn an& Scqucmßtft vn enrftocf#
eyt ni4<St 5tt Sofft cn $ vmiKfftcct fett fnfcylt vnft
fagentov* in» 9»grafc$4pe Mm fet in ftttt *>r ff <
VcrWyöen5r«tc. CDan Sffac t>3 2t«werp<tt
IEÄ< |ta vi «itwtrpfn ftf {u$ fanat in wtnnyit
$t vn5 m fuP|^ftc in gaybrn vn fat grittc£ß<$ f> n
ihfynf vurffcifcnwi tt>yKecnntrtfonfcr*tr4ctie
t>« W{ti(i nytt>4 xxfralf« »«erttfsU gtm«n
vokP vnfc fy m leitet tf#fi*B™ *>ttbtn*4$ym
$e FrScflfoit. C X?4n bet (lat v«n meeftfro«
« ©iV (tot ttf rmtfelen faf rfwt vn vn$mt n im
fc<n vn» Mtinge er« fafft^ mec&Un vfrfl^tn«
»3e «4t grtffm v* fatttt gcfWtfaitöit.**
e»yß o tftt«|tfam.tk?4Tit man t?y iuptrf c tntawit
Qcy^2t>rrani<ßt.%tu?falö»fe|l4t^(lf^r<r«t
fyn tini S v#abt Otfctnf um ym formt ftac^at
€ Btc £«ffiiMk p5 fUMi» trat mar* t«t *p
f;?.tificti*fc >E M^uvß <:nfiiyr.fiiCr<tt frn (u$tv£
x iv*rjljiVc5i/: ywtt factum« in fomfg* fair fat
f tfiujrt v ;ö vif fotge&c fal fieti fo.ntije £<i|fe frac
fott vnb i& modfr t»u»l fctfaOrn lyton va vngejfay t
lacQr« C 1>«>i Sa- |tat V4» g(fa»&e
äöii (Tat <j?cn^%e y* veri lyt 9ur<9 9uüif[|i:ti<
va ö -wncn viO vn Gr* faf 6ouro aßc anöjTc <je
ftt wccM.tf nfaCgeS:i;$fli <yn funb'itngccccf«;/
&id)«c vn&ere Tt">at 9at ^aäjc»! va $<fcr jbt cont
tut r fay g $ ttu*!iitfen.££icfc Pcßcyc^i 1 1 $af ?ie
l£C tofttctarff nfrci» $4f fjcyttfcn v.TotcfticjjUt na
frn 6icccttcii ßc&St y: öiic§ vif cjuytj vn tfcf&yiint
ff van qna^fli f cancf (?cit.
C Van ffi^t van Butgge
SBi*. f;at va P :cggc faC fi<$ «niglicftn (»an« myt
Ija* flicke t vfi cre va vil'minfc§ctt «ic§ mit gjwy»
TpnJv fnSftäti« vnb futtohnge yin fertwr.
£ Va* >«gi affffc&tf va ^oUaitc
C3ü#asf ,U> oft v.4ii frlUnc faCfrö wfttf&ujm
v n »?*fltc$yt f*d& rwctflratimr gwyu vn g.iö:
*fr w jif .im • rn fomtae pfacQt ?ii flCÄcffwfft fcrf><>ifc
nr jM» v$ tji> ü^;c .nuu vcl* Miiktficni^^y
>iv. fria^n m (t 6c§crtiod$&ort? Valetta:
<t i v.$£e:i$oJ>! om \v gdlcr faf cym'gc favat&tt
• fv-.ii mifuaf va cm'gc «Meli vn ciid> Cufcctic vn
Sfrf&nfc ffargcr fuiim tjolij&cn $aucn in fomyge
. ^MQ:n ?a mar»tO>£ft imbt va In&id)«
4 &ct laut va XtiM: fal fyc^ waiCvu tvifflic^ frt
imi vn> frrar«.' p:tfytgrt*yrmJ vaay:«ittfhi|]c
**d v:uct>rnc^ van alktt fachen mar* acng<ui*
Digitized by Google
ägtftttiuißzmofficfttfon&tllöu ,
uain. f Biete pae üFJatfJw tienrp
DefincDoeteueenmeoectedelabiUeoatr:
ucrs.pour eeße pvfätt anitf c.jftü tinq
onsct.ebiii.r Illjonrtmimtrcinw.'vtrpitn« aiackaWopteuOilU/Wu
. OAuartcljc ne fcwitsaujpu/öf :fl;euant. ^
natitjr«n»jt,|rjp,0
utinnersrntueatMi
fotr^Dnrcupbwof
brti.iouröejWngi
mann cn o:itttf «...
dtttrrabna/qiurt:«
fctn»tf.yfli,yrt.Mt
f<fltmUleRtf«öetouf naturri^ptJfc'foÄtouraiatowarct«
ÜB. mta et corupofe tnbbnt c ongnolffantt ttmtdttcttB . löonr
Itant (]uil nett j.omt Tan« mUVemonfu facaSS pSJwbS
r. an« foult la tra intrtlr cttUn (f. ff" r
p Je rfcfliuap für batttt mittr »ne r
' rur.ftDfi.££££C.rt.!rbtQ iftarQuapon msaca
• c * e,c » P' :4nmc8 ft ^Mika ne foat point neaAMMcac^H
wafareulemmt indtne lefperit Du tmpir. *^
^HfPi'ttart.|ft P umnray»n«are
•wat **ttnttct pitadpaionl t lajicaf mo* Natural et5ottia;«jS#53
I
*55SÜSf •« ««« WKlpalfrtrtr becrar annee a S Du nSS
?^??^ Carfncrtlf ^ u " mrroiral In blrgine et rn pimJtio-
tf.fftiicni.fi toute a u puncipallr piUffancc * öionlf ^©0 le rrSL
WtonctF« rrls öftüt.iaouctdt le DU qu* farurnr rü ptfdMl airr
,.^£Wit UP rsnfiöf re toutrs quaoiaturr s opp»fltttoct rSunS-
rionojouiortmart^aferdxrlllun panur lautre eimrnt on o;rarpauxrY
^ U1 laMIJwfltionD« quarre quartiert Deian
SHÄ 1 ^ qt " ft8D«a Antrat bu folri! rnanrs. Ct cor lafrf ;
Sf fL BUK * m IW«»nt Du folrü rn arlee * qull ett rn bng figne uro«
We.^r Ufffr a efctfpi* br U cömune bifpofitlö be ceüe anneeanaio etaipup
Kton ta ftgure »« caur« bet quartlers. £>e u büpofttfon br Iptirr
arilpo« mmrtfif que tuna ba a loppontlon mrcurH:rt nwtrunut pirnt res
raps.flc.aurcquea Iro Ilrur br« opptflttös.ac.Ilpurr frra inrllne a frefebeurs
nnffjrtgrana brs et tcmpcHes cn Ulnet auruurffbps a grlres <t granftrs
<Wbare.ff* biupne*. £a Dlfpofltlon Du puntnnps
C ILttrontempt frra piaaJWt* bentrur que fa naturt ne öqf f . fcourtar ne
ftra eötraire aur bft* et rrotflancr be la trrre:n tonnera pitacipaUmlf m U
Im ae aurtLitt Ucäfttntmttit map tonnoicr <i efcHptrc au«<;ura rrnipeü*
ra lalnpourtät q ta tone cfl rn bng beau figne ba Deuerg mar« bun m^wialt
alptct. HaDtlprJutionbelettt.
J.IcfleCrwraifonnaMeui?tatrtmpe:rnai0onbeTra leglrreirttbut mura;
Cionbela»r:ttcurtant qurirrccuruisra purtpalfignififatrurürsquartler*
JU blfbofttton be bernu.
C~£r ürrntl trra frslt eufrffnjrm ;prnirtant qur mrrcurlua rtt pitnrtpalCrti
furur bu quartier ettant eti bne frotbe marlon <t ba beurr» brau* ettant a la
»rfmftnaifsn.
C t> t la bllpttitf on br s bou^ t mops br lan en pattlrull er . äurr le«
ceniücti ons 9 oppofittone bu Toleli et be la lune . ftt auUl la mu t&i
ttoube Uit aur,ucU toucs ie cDägeront le plus.
3R*nuier - .,*.J
C> r four br lan ftolburr troublr.le lour apir» gratbent et plupr« : enfoor
Ir b nour fe boutcra a frotburr bent 9 neige. Eanouurilr lune firra le.rl.lour
«.ui.brurrr rlbil.inlnutr« apiroirlbp.Ctferafrotbeet bumlbe . HtMatia
fluarttfrbClalunefetale.rblU.ioura bl.beures.liil n.inutra au four.alrca
gräß nrigre rn aüruno Ilrur. Ja plaine lunefera lr.rrbl.10ur a r.ljeurrs biu.
mmurroauurtr.äaftnbeiamurr'rrapluiueuraucc grasbeno oitentauir.
Gruner
Cffnlrudatoalfbrrmrrquarti tbe lalnrtr!e.H(.tocira <r tlllll.irtnuteo
«mioit.il (ni fo;t ftoU uifqur » au tr , lour . äa nouuellr lune frra ic^.lout a
Digitized by Google
beurürtttes.rlb mlnutes apre» mtnupf .frcfcV et tj tutrtbr mite Qi&nsbm*.
ie piemtcc quartier De la lunc fera le .rbt t .toi* abne üeucc.u.mtnutcs apzr*.
intöp;cottotffcuretpuauB b.ouasenlafr.etla'pUtriclmic fecaie.rib.Jouv
a.u.ueurce rffl.ratnute apice urtöp.et fera öffaofee a fratDurc et freujeur *
aucunffc»^»nc(tft'lclonlamut*1onDupapp. , ffijara.
CCn mac» le öcrnicr quartier De la luneiera le.nUtour a.bit.ljcacc»: &IL '
minutca au fotr.et icra bffy oft a gras bl* et gteft!? . £a nouuclle Inn« fera It
rUoura.u.üeuie8.rrbl.uurmtes aprcenHöp.ptupe» ößnera auruncs tuutg
et obfcuntc$ öc lair.Ee piemtcc quarre De la iunc fcca le.rtr.lout a bto.lut!
rca.ittt.mtnutc« öeuiut imöp.ct fera bcnteur.et fcca la plame tone le.rrbl.
iouraail.ücucc*.lb.wtotttceapjC5mtnupt.attr«rapeercton le t&isbelinte
auagtoucanuecs. • Surft.
Cfnaura fera leberntec quartier bela taue le.ftf.foac abne!)eurc4ü.m/:
nut« apicrminupt.t'Iuulcur auet rönotre tt cfcltptrc.Ea nouucllc tont ftra :
u.f .Unw aut.üeure» *ne mlnutc arnet ramupt.ötfpofeerclon !a fatfon. le i>
rniei • quarrlci : öc la lunc fcca lerbttf .touc a u.tjcurte- rnit.nrfnut« apxca m£
ruipt.le tftp» ftra öifpofe a plupc* et bes frptf trtonaulr .et U platac tone &
vau.ffb.tMir a It.tjcurtt rrbl.mlnutci ap«a inlöp.fcefcljc et burafbc
C*nmaf>ta»Uberii<er quartier belatoncletUetin^l.lKurfi bnc mlou
tc au maun;öifpofe a bcau et der Ups Ea nouucllc tone ftra le.ir.touc a toi.
Jcuus rrb.mmutca au tbtr.otfpofcc a prttrt plnpc i rouftciLe pumur quav
Oerbela lunc fcralcrbtt.tourab.tjettcc« rlbtt.mtnuresaurolnreraötrpofta
beaut touv» et cöautr.et (a piaine lunc ftra le rrttü.tour a jMjrurca rUmtoe
tc» aufotriölfeofee a gras öf« et plupc.fcc öcrntci quartier öc lalune feta U
rrn.touc a r tt.bcuccaffruti.rainutera miöp;U ura blfpofc adjauü: um».
<r 5 u , !S?f ftca nomtt l < btu tone a b ,ürtms üi.mtrfato AUana
grät cqaleu»
-Urritttoucabt.^curcff
rrrbt.mtnute* au raatin.eile fera ölfpofte a grans tönairca piupcs et grelle
f tu wumwwmnutm tcta u fffrviour a ft.Oeucc« .rltf .mmktgi». 1
foiupm^^Uxtpnßtlm^moiH • ^utllet. ; ,' \.
gfp.muJ^nwm&utMKum tot
l<tMW»^t]öetm!fr r faanrt£r^^
U rb.UHuwrtÄfcbrareaffrJt < iniriatco au fwYitoupt aföräpeifo mtüt liu .
nc fera le fftl.fe«|Cftrtt4>eurc» prb .ml nutes a*(ft:(iretaiÄinaWcmaac
tcrwpet.Tnate-berf laftnaoccpiupeB tonnolre ^cfrtttVe.et le öernttv quarz
tut tu la lunr fera Urrtruour at.Deuc« mt.mtnuteg öcuant ralOp r * fcca
fpoftraifonnablon«. 'abuff.
Cäa aoutt le wi^apiw U famt pierre*ra bitg bbmftable ttatM nouucl
le tone feraUW»»ttr artt.bcwts mernfnufrs admatin^ ftWtcpaAe; ptope
11 - pwraur quactur fera le ntu.iouca bt.l,cttrcs bnc mtnulötfpoftWbuaa
pl *zP K ff'touvabüUbairea rrto.ramutcr aufotr^ttttpieeYat^
-aPUra«,Ct u bemur quartier öc la lunc fera U ff bttt tnur a bnc Ijearc
I«
*utt>cuim»ft&i
.«tu träum
^«cnittfrrtot>tturtti|bfiÄ»
CUnoctobxrfffa!
qwrtfcr b* telstre ftnUjftlimxt »r
enu4r90l»flnöutfrniftq«afttrrr
^ffffUflf •fürt*
'^t fr tau/Ä^QiuWöcUtov
rt fiÄ« 8 Ei« ."v t,»i,«mq tot?» «
«7tJ«rrf Ä £
D*.tfW » WMjcwt» *u»ai<t%f lAÖn Ca» ttuJtaoMfontt stützt.
I
•itmiitbezflteÄf^ :
ctaBtpracjjou 8 frn^T**i^8fquop notu»mt2ia4k.^pppGtiPn«>«öan. et
n^^8Mtortfi|(c^i'iiml3l8H<i9»ft*i9cv 1
non8i}iwöwtort8H!c^8itnnl3|ei»
tterfs. rfc jßaurtito'oilif t äfca U fmtte üt!» i}*üair«c;c. fttftotrt n.utation
«nfrrl(T8-op8 fjq fina CB8ppr« boJ8 bt fcrcetatifatf «i bnfiütiejjipijrj
frrte Uqur!ff4rtbiMa'iirc iJ f m1(ci!i bf iro;pto r t Itl i Iii ni t-iiBictnuctt
»q *r ujr ttuauc vtWiÄi^püto, »fr f l far bltqueaucon* ^üatctnectmx
fcjqjtfTomrrri rtcWi» <^itK&fn fifl.rcuncniJi! ett tuMitt OtMclbU Trofft
i*bJ4Ui 'tifcawBii 44a lontuitatö i< top«** aucwuwB^ua*
Digitized by Google
SSBSsSsssSSJ^SSf
S£££! f I* n * q y 0Är * * ro1 «f ■»« lun a laut« banf atttaalc an» et
f*.4M nun nmf apuma öct m*UMcs De fanaturc fttai U
* i* »w«»«w «mite «alafti» tatet It prop? «tBwrMtau
f™^^***-* crap longa afcaiptf . aj„ g o n neK^SntceS?
taMtetotnte ftnufle Ornate tfM ! : ja ubenMttM ?„Ä
I
•uttea papaiitfecoiit D«itp:eftru^ öca maiiBiwlS^awtt^
2>e KV Ifftttrtftt trauitc öe aar arm«.
terato« pjita rajXonnadr pourtär qur lc» ^fcctJös De U grabe S?uS^t«-
fcttltaumair nbeKirrajrb. etle^rriipa* autrea cboSaÄto*^
aujgf Darmearr^fnra.et 11 Hfolr qur atuune coiwpttonl K SiSK?
MtfifC* aur arbire <t fru** par qua* il pourw b(rn rfcjati:, EmJnS 6a-
«w ita ^ * U fo;«icBlb tc*l;a a l»on p;<r,dc. ^ * ^
K>clcflatDepluffrar*«cn0ftlon Maar» affcrtfonf
t»c0 plancttca et De ceulr ^ul föt Deüouol? ratucnc .
,C Cftilp qul fontBcuoub} ratucnc. Cotnme gcns De grant laoeuc« InfiDele»
ttcctera.cn ipucc aucont a rouffnc De mara toucijant De nulaDles mala 3|ur
piterleurcacontralcc en Lac auront alouffdclrura btcnect poücuionf
et au bcrnu fcra (cur cftat mctllenc.
Deceulrqul font Dcffoub? lupftet
CCcnlr ^ fönt Dcffoub? mpttcc cömc nie tont perc Ic pape picQcea malßcea
rn es lop9.9c.tl; fc aup»nt ceae ann.c catfonnaolcment mala fcront öcbou:
t<i De patmarß et fatBcnc. et U leuc fault garöet bc inauuatfea oiDonnäcea
et entre eult fcra mauoatte fufpttton De« gouuerneuca De tonetc egtifc •
£>e ceulr qul font öcu~ouo*n>aca
tfceult 4 font dclTqu b; mara cöme Tont mcDectna genD arme« capltapnca et
toua ceulr 4 fe melier De feu Darmucra 9 De fr c tl fcront competament. Ct rait
»ÖoubtcrDcqueiquctjapne:en leOcctauUcrnufc aucont tatfonnablcmcnt*
De ceulr qut fontDeüouo}lol
CCetrti qut fontocroüte fol comme Tont c jpe Dur 9 contra qul gouucrnrt le
monoc aucont cefl annec olftoit 9 0 ifccn tion entre eulr :pat quop ü? naront
pototrontnotu"anCMuna lautre.au Dnmu fera leuc c»at meilleur. •
SDe ccuir qut font Dcaoub; benuf
C3P«»k« Bamolfcllcs cUantcca:et teua inttruineno apunDie lopeulete nmr
UqUe.*:xette annec fe po iter ont blcn g auDiirana en Kur entans <i leuc autl
fett aueunne pefantcur De 9 tnciuenie 0 pl* que en aultrca annec; aDueruc.
De ceulr qul lont OclToub? meccuet
fCCcolr qul font Defoub? fläjercure comrnc font aaconorr.lcn« marebana mef
Ufftetf^c. aaront ceae annec banne piofpcrttc : et fcront lopaulr ctfibcle«
lunalantce. De ceulr qul font DeirouoxieatapaDrUlune.
CCeulj qut font DeOTouiw la luncedme le cömun peuple auront ceae annec a
fauffclr uacmaUDlcad moitalttc.et ücttaDouotcr que lea top«? pilneef
tallleront fe« leuc pcuole.
De leaat de Dloet» grana pitncra.e t pxemter
DcUmpnalemaicaetoufioucflauguac.
(Tie teeftraüjsnt 9 trefnpbU empereue fBQarlmütan fe auca ceae annec ut:
tonnablemft en bönc aöufturc 9 augmfreca en poGefHofls 9 bicns. Car fon
efpertt ett tndlnc a guerroper pouc reftaec a icncttce De fco ennentpa 9 »Mptt
ttctxAtt cotre eulr.fifi} ata apzca fa trefnoblc mateac fcra leglcremf t tnclwe c •
fcire pair.Ct ett a dou b ter qul lup btenDia quelque pelne a la tettc. ,
Da top catbolicquc £ jaclea De bouegongne.
jrjfjr uc oc bouegongne Etacolua rera ceae anecen bönc d trpofttt ö et Gante
ct auca Bönc piofpecltc Oda la mec.flQals pourroit blcn auote Dommagc es
fefbUoetpoOeulong. DuDucDeguelDicfftjartc*
CJU duc •rguclDie CQarlea fe refloupia en fea pareno 9 ampaxae fa foitfie
off t p*c eulr.31 tl blura en loulaa 9 fopc.et fe Datt gacDer De cijeotr De IjaaU
pourroit auoic gr4t pelne en aueuna lleur De lies mtoxe*.
CDe Dlucro ropaulmea 9 öucljq.et QUttAa
DU tttfityuttten Kop Dt tuet»
...
Digitized by Google
fm
C
ancops t^tfc^Licair n et tretre* oubtr rop De ftance.&ur De mfUah/At.
gnrur oc C> ;nn rs.frr. $> .1 ropalle mairitc (cra crüe annee bten foitunrc.iua ts
iiiars lup pxottiect auetut Dommage en aulcunes oc et e pourutsns par ftu.
Xferopaulme De frlce aura ctae äneeafouarlrDegfsDai-wef:» Dt oturrfrs
»ulaDtrs parquep aurune auront peüürncr <i aufres malaafrs frmbUblr s.
Äjus pourr:;i blen brniraqurl,ur puir par ben . cfctf.3 U aurötentri. fulp
Mfcstt j öifi ?fion .Joufi fors (1 np aura nullr r tfuuon öc fang.
Du ropauüne Dangltterre
Tic ropaulmebancrleterre ne paurr.i potnt cetLt annee fans n oifaltfe ou De
quetgue mauuatle fo:tunc come pemience neutes apoiluu.e s (* aultres uaU
blrstf Irut efpeett fera foxt tiultnr a guerroper. %
IDU ropaulmr Defcoüe.
C2.e ropaulme öe fcouc aura a foutfnr # rrront a Dücoit luna lautre * auröt
a fouörtc dc Diurrfrs malaDies.
r^ela DurtjeDeßutbanr.
CHa DurUe De 13 talbant fera compctamn.ent ceS annee cn (ope $ feront ta
auruns Ueulr lopeufete <* platfance.Äjais pourtant le ugnihrat cur De la Du
cbcc&ocuoutr partnoitalite.
D« UcontcDef anDies.
Oa conte DeflanDies fp ne fera p * s pteieruee De quelque Doautiaige qutt
leur aouitnota De par mar« <i De Diuerfes malaDtn.
iDelacöteDeüollaDe.
CS.* %tc De tiolIaDe aura a foufirit De leaue s De n.cutali te
PupapsDulirge
0t paps Du Hege routrnra Dcmaige De gfsanus.
DeDtuerfesbUlcs.
CEa bülr De louuaüi aura eett annee bonne piofperfre 1 rouffrtröt legiere-
raent Dön.atge en leuts affaires (i euuDiront feit a managte.
Snuers.
Ca btUeDanuer« aura bonne pjofpertte; CEjatspourra bten Hgferrment
uSnrDßmaigeDen.ottalit'e.fC L^ufeUe.
i r £.a b i Ue De biuiellr tope aura ceOe anner rapfonna blrment : nun p ourt a
bfrn brnir Dt fco iD entre le r ui . tm peuple. ffijalmcs .
TU Nile De manne» fe aura ralionna blrimn en leurs affatresimats fouffrtu
legjcror.ftocmageDf iralaoiee. f5anD
Xf aisüle De ganD mars leur eu fufpect <* fi ne paderont potnt bien fans quel
quemaibeur. Biuges.
Ii bt tlr öe bmgeo aura rette annee bönc ffperre leur reloupffant en topeu
d en cljaptewf .$ faifant dcö aultres egofes appartrnut.a brnus.
Ocpf ne !a pxenoOtratfö De erfle annee. oa.ccccc.ft ibftt
ratete par Itnflucnie Des ruoillcs.rjgais Duu pcult tont reux;
Dirr p*r (a bo wir beulen tr.
Digitized by Go
Ißonomco o3luy>ioiiue;
uayfuttlminametefaca *
do po: el nmy llkueredo padre
|f ray SDiego oe tozce Oda cuden
|oc fant35ernaldooocto:cnaiv
M rce p maeltro en faera tl?colo^ia.$>aiado oe lo maerier
ftito dc roda la cftrologia. y va frafta el ano oewpntc p
^jcinar.p efto es lo que parece cierro po: regia baftro uo>
Kimada.
Digitized by Google
Comiencael p;efente jwftio
Hielte ano fe a vun rar an rrca planetaa en vn a
caü fbi ? luna £ roara cnefte ano fera et inincrno
no conofado ejtcepcado que fcabia mucfcao agu
aaXa pnmauera ccplada con mueboe oiüiuwa
t* aguaa. abia muclpa frura ^ a5Cf re v vmo a bfr
tanciaattn^notnttPbuenö.Zllafran ccra?miel rajonabk
mete ^ abuepxcio.&rro fi fenala efermedac grande cn gana
ooa ^ puercoe coit>croe.ll)a5er fe bau algunoa oanoa acauö
oe guerra, Senala la t*ltnnjcion alae audacke xx pifa floien
cia poi rtucuo fenouEn fu comarca abia grandea llantos.
triefte ano dinuierno fera mu? grande con cladaa ? nieuea
Hbta mue'^a tentpertad enlaa marce ä leuanre en q lenala p/
oicion oe marincroaJÖte le oira al q fe b allai a en tiarra fuv
me.j£n algunaa i ftaa feran Ijecbjsa gi-andea eftanoe ? fc pde
ran mucljoa cafalea q feran enla mannaJÜbia oc mirad x>t a
oui fair a fant tuan m u cb_aa aguaa generale« en nulrra efpana
remediar fea cond otono qfera feco."|perdcrfean algunoa pa.
nea Oda mueba aguaq? caufar fc b j careiha cn pan y en came
legumtnea afafran abia pocoa^rc mudjo . (war fetyi gran
pieparatcmo 6 guerra:? fenala q algunoa grandee cauallcroe
pderan lue rierrae en efperial en tferra oc ?ralia.2lbia peftile
na cn mucl^aa parte« v monrä mucb3a mtigerca t»c pano.
Zöcnre nuneftcrofe fera itmcdiada coubtenea tempoialea d
convida quedan.
j£neltc ano cl inufcrno fera coiro poi quanto no aura frio s
alguno er. eepto ala faudat* ariee q feara algunoa fhoe enlaa
alruraa c5 icqucdad.j©rrof» abia mticfea frura p nnel ferapo
ca legumtnea muety» v pocaa vbaa y gran carema oe pan vg
. granoea wanaa fraucmlofaa.Zllna gran oano oe muerte en
algunoe baronea pladoe eccldtalrtcoa.f efto fera en roma.? fe
ra grl fcabie oe pan y ajette.atna mudjaa ftebiaa enque mo
Digitized by Google
fvanmud^refwlamaloccolfeidö. £neftc oicijoanorra
Dien como end fofo otebo ala gence pobic. JÖ-inado ouemno
ebia muebo ? afafran.ejrceraaoa oe guerra paflarä a ddame
con gran yictemaoe nurtra dpafu con gran Ubertad oe irtu
poficionea oe lifao p fcruicioa oe rc?ea y grandea fcnoiea.
j£i idte p?dente afi o d tmnerno fera t iier tc tempdhuol p efpa
table aia bununa natura cö muci^ja aguaa.mucbaa ciuda?
ocaöelaa partes leprentnonalee fcoeipoblaran. jsu prnnera
parte od verano templado.la legunda y vlnma parte co gra
ounmoe calojea fcaita U bajtada oel (ol en tagitano.)? oefpuea
toinaran muebaä aguaa enque fegaftaran mueboa panea q
feran lettibudoaenUafoiwluraa.Bbia alguna careiriaoe pa
afafranlegumbiea.ntouraituKbjoganada r vtno poco:a5erte
inucl?o:iiMd cera afafran poco,£i terato oe guerra panara
inuy adeiant e ? niup liierte con tcmoi enU gana £ en fenoics
oe yiaka.JE)*. nuftra cfpana feran bien Uoiadoe loa que fegt«
ran d ejcereito tuaa que loa q quedarä poi 1c q aba.ro fe fcriue
Hcncftc ano c> inutemo fera mup luengo poi quanto fera enfo
entrada ayuntamientoocqnatro planetaa envna cala. pa^
caufa oefto atoa enel puneipw Oda entrada oel fol e lägitano
balta que q afeendera en gcmlma od atfo.o.fl&.tfV.abia tä
grandttfimaa aguaa cöttnuaa q poinan efpanto enlaa Genua
v aigtttioa terramot oa:y caera muebo gramjo:? a caula otllo
feran perdidoa muebo« puebtoa:y au n que no pereceran per
Oer an las bajiendaa Ii con rtempo ferecogen agrandea altu*
raavcaftilloaroqueroaconbartapiouifion. £pder fcfcan
mucfcaa cmdadee:lo q meiox libiara (era efpana aun q con al
gun oano.iDerpueö ala bajada oel Solen nrgo cl üno.ljfc.
o.jrjtv.fera todo ya feco j claro g abia nueuaa poblattonea cö
muefea l?äbie.Ärndle ano fera coionadoen roma poire^oe/
loa romanoa el o fe 015c Senoi oefpana.^ läcaiii oe ? taua nid
cb^a eregu co ca mgo.£ oera vej en 3erufale* al qnaretacenq ue
ano pe fu rcpnadoXa qual coionadon fera mu? piofpera yfe
ra oicbo öriioi oe caß tcnla la tierra:? todo fera a fuieaö Oda
5»ictainadreiglella.
S>eo gratiaß.
iftomieeoelna
currfento oe nu
cftrofenoticittcrifto.
CErtftc eftaua dpacbc ada
dncomttanoaauta
qoandofupo qucn bctplcm
craparidamaria
pcndfrobooomxdtaua
txconrcntonocatna
para alos vnoe andaua
paraloeotroa conia
f arodoe loe (actos padrca
a^randc9bo3c6 0C5ia
oadmc albridaa ^ifoe mtoe
tjtK9 nafcido cncftc&ta
nrobien.praternprot
nfo plajcr palcgria
parafacarnos&caqui
öoeftamos poi culpa itita
pcöquaUndaluafcr
contodafuconipafna
uoic pia5en eftas nucua*
que tfoapadrc lee embia
icnttd la* bojce t*l ado
loacamoafmdodia
vcdpa clara laverdad
Deiapiqapiopbccia
vcdlacarcaacmopfce
quc cltäua r erde y ardia
v cd aqucl remplo dc pa3
quc roma enranto tcnla
V aun lo Uamauan etcroo
poiquc flctnpic wiraria
quenoauia&ccacr
fivtiavimcnno parte
ved lo rodo poicl luclo
cada Piedra poifu Pia
ved alt*Uaco oc Merodes
mcrido cn «ran fonrafta
p amolandofu«cud?aio*
paraqotcnnolcrcmta
ved loa paftence quc van
como coiren apoifia
poittcgaralpoxralcjo
oondc efta nueftro roeflia
ved loa treareveaque pren
vedlacltrclla qucloagma
vcdcmmpotoepefctac
quien mejoJ eftar podia
t>c vna parce nene vna afna
odaorravnbucvva5ia.
Digitized by Google
III
:Jx?
&nfiiitKrauf5Ug
i>erg:acticaSnnö
ÜMinnge ©aliceomffe/oits i f4#.
Sarö/üin 3d)t Sittel auffs
•Rwrtjeltvcrfafr.
<£cbtti<ft3ut3&rcnbtr£ &ur$
. €|>:ijloff(5urfnc^t.
Iufto, 8C Spem fuam m Domino ponentf,
fecurafunt omnia.
'<M.
Digitized by Google
3ao!t Tftcßtmmgocr -fchnctau
3n bijem %<bt t>nb wer Qigtftat 2Jar/ wirb abermals
Gaturnue/baefurnemSIl Regiment ba6en/t?nnb wl"
tapfere £eate bin weg nemen. Pnnb wtewol free gdtt £
3upttcr /fein wiiten etwas 5« jrolrerif Segert / @o wirbt
boeb bet grimmig fcTCare/bem ©aturtioj» bilfflmit
ßerflid&er *mb atötbifcßiger arr/ewreyfiem
IBswerb nuc eine/a$erbod>i>6eraap erfd)*$c*Kcfcc
Jinßernup/bepgleicben tnn wl^aren an bem iTfonbnir
gefc^n 1(1/ werben, belebe anft 5 gange (fnnbt 4p.mi«*
Bitten were wirbt, £ern Operation bienacr* in wlgenbe»
Ctttfa weytfeüffr iger ange$eigt wirbt.
. IDtaOar browet mt allein bem (Eemawen man[fbn>
ber vil met>r großen Herren unb(D(?er(len fytiiptm M
fci>ebud>e t>mib rSötUd* &rancfl>eyten. 211s ba fmb/
^ranBofen/grofrelbiQige/jnnerltcbe^eber/weetagcbec
21 ngen/Cau6fucbt/ber <D fcen/ttPtJten ber Seen/fclßame
ge,'d) wer/Xauben/ &re6e / 21 nflatt / grewltcr* / offene/
faul febeben ber @cbencM|wlm armen wtb fctjencfelrt
«gegtcbt/afontenrifcbe geflecbt/wrame macfei bee letfs
an* on teilen wen bie pefWentt/tmnb vtt anbere ftancfc
bertren fo vorm grofler t>itt_ entfpnngen. £>ajn bte iiu
Sinfevtmfim porigen 3ar öefd^en / aud? ber bewri*
gettmgenfc&Affr/mcbt cm Heyne fürb<rttuprmd)eit xvtu
betn SParumb bit tHebict txtftlGm nx>l ad>t mmen/
*>nö mit fleyf bü wfa* vnb atgctifcbAff t foictxt ft««cfc
beimnfobtitcfcn (ollem
»ewdtnbtfcm^ÄCbccSIßtßtng tn^remrt 04*
ttmto f«b* wrmcncjt / t'fl $u6efo*gen / bae bae angejunbt
jtot/ntt falb twbju lefdjcn fein / foiiber fi* ye letig«*
y« mer/barsu y< wei'rrer /von <m«r ^ertfebaffr $o bet an*
betn «nreifjcn/vntotl vnratbs/wcmigEcyt/ 5wttrad)t/
vnb6lätuctgteficii/tmber <&cyfiltd?en txib P0eltltcfctn/
bce jcyrltctycn ftcgirmitte ^I5cn/w^n »xtb.
Öon Den fruchten*
»
Tcutfctyanb/atjf genommen Bayrri /tut tl>eyl ber
©d)u?aßcfi / &uy tmatd / werb bite 3«r fein mangel
obertmfwrtd>fung an ben ^rild?ten tttebt fparen. PPic
wo\ bie JYnßermipbce ttf ons bureb grolle ecfeucbrutig
etwas mif n?ad)fungberfrüd)t fangen m&br/fo trerb
bccbfold^e mentalis m tretreren gcgcnbcnficb $utra*
geti» }Danim6 inogctifid>3falia/^>tfp*sma/bae^8nt0
reyeb ITcapolte/bü Peuebrnnei: vtii anbete vmCligenb*
orr/mit piopr>anr wol verfemen«
30on ©rciiDai Der menfeben*
^llcbitfoilcugetrAriJcrfem/fobo pnbetwoiffen fftft
bero
Digitized by Google
bem @co*pton,Wfber tmb Stafoeocf / woittibifen m
«Ilcm b<«,f mpenrnfbee tHone/|onber aisci) ©aturmie
tni'tbcr Contiincrton 3ottie vrtnb martfe/fcfebltcb mit
täblicben rrancrtyitten fein werbe». ©onberhd) äffet:
follen ftct> fiir fel>enn/ail« £rige leut /^cerfurcr / Ktrter/
*>nnb bte bem Planeten OTar ti 5« geeignete fte meto
burd)t*racr>mn0/äwitracr;t/ ^etnbtfdjafft wmb 6lut
wrgie(|eii von btfer weit genommen werben.
Eon &mom vno ©terert ♦
&it ©rette / ale ba finb (flerroa/ jxrrarta/^abna/
^loientj/j^uencta / Änria / ©ebweben/ DenmareEt/
tll tlncben/3ngol(l«r/2lu0rpur9/ba0 gref teil lomBar*
bte/ Jrtattl/öanrjga w/&lein poln/©reirmarcfr/ vnfc
wae anfföfler fmb/follen fem bei -heb bite 3are ge warnet
fern/bann ftnen nuMtcr^rlcy plage geb:owet werb*
^aelcQr werte! bee Jennere/ wirbt ©efcnee/ wtnbt/
&elt/*wnb pm6 benPGerßagweycrjlPettermir per)
fotngett.
E)ornun&
X)nfier/wtnbig/regen/barnaci) bell werter, ©ae erff
Viertel/ Cructen / @d>on/:kalt/i>nnb fcernad) leiblich
vnbXlxSUd). Dolmon/Äegen/mit wefferigem ©djnec
v er mif ct?t. jDas leQt viertel wie bae i£r |i
Digitized by Google
X)n(?ct/tii!(J/fcü*t;gcwt1lcf mg. £>ae er(i/mrr tmge*
witterifcfoem vn|fetem annbr» X)olinon/ tHir falte«
cruc&iem werter, IDae legt/mit l)u6fd>em/ lä ffttgentt}
falten ItifftenJ&od? mit fd>ncller toerferung raucjjer wmt
weflengem 0ctynee/on etlichen omn regen,
SpnlL
IParm / Crncf en wtnbt/ ber (1* 6alt 50 Mßcwnter
verenbernwirb. Daeerff/mitvoßeten wtnben/tnföeit
bttncl, Polmori. tUtt Altern aref em /traefcn /6*
^arltc&en/bocb warmen wtnbr,
01cid)fbtmi^mtrcr/mir rauhem fufft /imnb etwo
fenefet. ^aeer|!/€rii6/n?mt)i0vnnöfettcbr. Polmom
3Derß ley * en. 2?ae KcQt / UPinbifd&« regenn / öa r nad) $u
fbll imb rroefnen gcncygr»
Sracbmon.
©tfll/Crucren/bell wib bebarlid). Etae iErff / €ew
perirt/bell/ldffttg/vnbbernacb f«ud)t. Dolmoo/lPmb/
iDoncr/rege/bodjmt lang wirtg^aslcst/ wie bj nen?.
pergletcfcem'Dae JErß/regen/bomier f pf igen/ an erfc»
crjcnotten&ifelwb^agel. X)otmon. Crwcfen/ boner |
eii^en. £>ae £e$t/mtt. falten Äegen/ on etlichen oute»
mitfd?abb$em^a0eL
Sugftmom
tTlür
Digitized by Google
fcud>tctt irinbcn / bor fid) bod) Salt $tt rtu c fcn wcnbrnt
twr b. XMmon. IParm/mitf <n.E>*e Ic^t/bct: gläd^m
^ M ßxrbltmon.
<ß!eid)f^mi0 netter. £>ae ttfi fZUtlt/fcncfct wmbt.
Polmoit. tTTit tollem bo<t> f uUm l>f mcL £>ae fojt/mit
* <0<" vnnb vü gtwdlcrcno/bocb jw fernem tt*ttcr jicfr
wtfetctt«
_ £*etnmon*
tHit trtic&icm winb/rnb ^crna* MI. 3Dae nftjMt
mtibpjü/b«rna*tt?cid?wib feucht, Dplftiwt» £alt/
tretet: m'ifet mit Kcgcit/bo* bariwcfc etwae frifdix*
t>nbfieter. B?fle£<$t/b<r0toct*fn
3£ 1 1 U &d)tin £m6oli(bitte 0<«<wtjmtt taltl
teuefnem £ufft.£>a0etf?/mtt wirtßcm »njletcm fd>iKc
X>o(fd)«ti. 2^<öff /ober Palrcr &dw*. 2>4e£cy/bc*
m\txo\xi$tm fdjnw. £>ae erfi/mit feu*t«m/wiffcti
febn« wib wmbl bartia* flct. Dolmon/mtt truef nem
rfllt<m/(?crt<mm'ttb.2Dieleet(|tiÄrt/b<r0lttdb<ti.
_ £baftmort*
edwe/Mte w'ftt.Wc erfi Ctuart/b<r0lcicl)Cti. , X)oP
fdw/r*lt/fac&t/^
3fennCT* »«Itet/trücriwlufffc
Jußo,& Spem fuam in Domino ponend,
fecurafuntomnia.
Digitized by Google
DI AR IYM
ASTROLOGICVM ET
METHEOFLOLOGICVM
ANNI A NATO CHRISTO
J S 8 6.
DE COMETA QVODAM
ROTVNDO OMNlQ>'E CAVDA DESTl.
TVTO* *} l t^fNNO PROXtMB ELAPSO,
Mcnfilms Odobn & Noucmbri confpiciebarur,
cx oblcnutionibus certb dcfumta ccnf;-
hliam Oiai Cimbrum
N«tl(i ViroTY CHOKI Blt&H B
m Aßronomat rxrrahft
mfnmcntrm.
AÄUd
Lon&imdincm, $7. Cr.
L*ituJincm. 56. G».
Exeu [um in Officmd VkAiriBr&Gii: 1.
ET
daatio Aftrologkv.;
( Di Et J UNVARtVt
'et :iNO:
FESTA
©
Cfc
A * 8
4 I
B 2
IX
Ii
CJK.CVWCI510
u &
22 7 1
11
2$ a
c ?
T
' *
l\
14-
23 8
24 io
9 tu
2? <
□ Co*
a>?c
iBjIrbfj ORW'-OR.Y
Ctfpi*tOpbi: Occ,.
it
Stntfon .
EPIPHANIA
*f H
16 IZ
19 v
nB4lfb:Or>o».üR.V
g oc<: mf: cvrn» ?
«7
17
18
ErharitH..
27 « J
28 H
»4 <*
□
in B^k: Ort, OR.V.
MO
l*
2X>
'lulunm. \
29 l£
2t 17
26 ?
8»
-KD?
McdidcnfisOr.QKX.
$r Off mortui «ö
in
ClZ
21
21
lob jn. Epi/c:
i 18
fe a I»
20 st
1 %
<*c$
□ cv
$OR. oiPfg</i
In
*1
2»!
HiUrim
lelix Mtrtyri
1 20
4 *«
u x
©(*
-KD 6*
0. OK CÄfttf jf>
In/w: cor $ 0«. V.
4lf
Bl«
zc
0 OR 8. Occ. 4*
M*r<tÜM
f »
7 v
1» V
□ C*
<*c*
Extrc.dlx pepOR-»
Crffwf opfeQec.V.
#17
dl*
Z7
28
kntonm
frifca
7 »4
8 Zf
2v V
14 *
(Da
□ (Co*
□ b*
□ K5 5
,3* Öct.GuuU
Pro«?*» OR.V.
29
V>
9 2«
10 27
27 V
10 n
II
Fei»;
Agnes
V*U«fttMI
1 H 27
12 2&
24 IE
8 <3
A/?wKBor: Of*. *f.
c *4
*
I) 29
■4 V>
ZZ «9
7 ß
*3*
Opgt. A«:XOR.M.
izs
«24
4
r
Poljw'tfrpia
«r
22 ß
7 Itt
-o°C6*
□ CV
O^.A^U
fn
4 2J
<»
«
7
•
10
17 «
18H
21 nt
« a
o°-C 5
. <PO
$ OR. Sm. büfs: 2»
Mer.cap*t U Off. M
OOR.7.J0.«**4-P«
20 ?f
21 ?«
21 A
T W
19 wi
(DC?
<D0C
□ Co*
$OR.LM<t<ÜV
<3» OR. CäiuU ?
|CdJUlM4:0R.V.
Digitized by Google
fMVRÄ I AV'RA GENERALIS 1 PARTI C VT I B
□ DlH«.Mio. A.A. | ii
Prtrogttisum bie obtmet mbfcurmn, humid» | z
«oriou.Deminj /o<i C er tfr p jUfultntmn.
mini, ideoifc <t<t humidiort mft* |
:uT»irfurdm«iiW(n4/,SiKrplau[;'l U4
rwif «<wt w<Ii<fiot AT er $ |fum otyamrue cr}$
roincidentem, ucbmcntiorciobirdxtis ncbults.
<T prrmixtionrm*
0 D j. H 3. M.i^.P: M .
jp cired cvlmtn c alorum fuprd
ltios (IcvMus m A lumiturium
dä Und proxime dpflicdt, uidc--
;ur dominium ßbi drriperr ,Cf L
xdfaouutm «im «In •mromr* W*»*»»«*
A<fgrf« crferenhdti
prochuior aurd.
■
nonnunqpum 'mclindrr,dSfntnt;
Umtjmßi er *)< t> er £ com*
«KM mttrim frigou er nw
6« cogit
□ D 18. Ho. M fl". A.M
Pominwm btcpriia 0 r/t i(j^>o^
nenum f oteidentii iocum , ty
per A wrMoifnn ; <? er 5
ddgkLim pvr j IC und tMquid
cffciunti Erif itäip äurä mix*
tdjtdrid ,ob[ ans , fiÄbumidii t n*>
buloptcrflätuUm*.
1
rrnj «tttf.
Qbfcurwm,fubftigi'
du$dtvdcnttm»m*x>
tisfcrcnitAtikut.
Uumidior dwd er
turkidd.
Psulo ferrniu», fei
uentofum admodutn
Ad ruu r; Jj um; im :c s
obf&ritAttt ,Uältdos
uentos CT temprßd^
().'« pror/i'it* durj .
Obfcurittttt, niua Wt
1«
«7
iS
«9
20
21
Ventofbm er/o*
<f D 2J\ H1.M49.A.M
(nboc p 'r ruf «nio ( fublimit tft
in A f urnli ,cr 0 m rp/iw
SrxftJi: un<k dl frigidiufeul
ob fcurltdtrt Mrd kiciindtttr: nirl o^y^ obfeurm er
irrr»* i»<jwfc(»/*<t<m loci» niuctl nm xTuim,rnuofm 3
ob oeeufum f ciMn ddiuila con. | T «fojo/ii». .
filmte» « jRffi^mV^riorifj/ät
Az \iumidwm.
p
28
29
Digitized by Google
Digitized by Go
Digitized by Google
Digitized by Google
■
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Googl
Wetterberichte
In
Flugschriften und Flugblättern
XV. und XVI. Jahrhunderts
Digitized by Google
ITDel diluui'o
di Roma del
M.CCCC.lxxxxy.
Adi.iiü.dt dicembrc
Et dal trc cofe di gran marauiglia
mm A
4 C
O
Qoriofo idi'o che liberafH
delgrä diluuio elruo feruo noe
cV che per forarione clfol fermafh
diqucl Cmcro propheta Iofue
coß come le leggi tu donafti
ncllc tauole fcnpte a Moyfe
cofi libera 5c ferma i" me longegno
du ein in uet fi alcü tao magna (t
gno
Siho ben lecto latua bibia faneta
cV ranti fegni facti apharaone
cjdo! tuo popol tene i doglia rata
che lafacra feriptura aperto elpone
come free olli e arfe ogni fua piäta
con qlla ficra uerga eteol fermonc
daronne et moyfe: ma loindurato
fu fommcrfo nel mare&anegato
>ß iteruiene aquel che nö obferua
eruoi fancti prcccpn o magno idio
perche latua iufhn ia e/piu acetua
quäto piu laprolüghi alparer mio
pero nö chiamo gioue nc minaua
ne alcun fimulacro fictoio no
ma pncgo tc fignor che micöceda
che cd cjrtc mic rime alcup nö leda
Semp cantädo atua laude e honore
uoltomi alpopol tuo cö tua Iicena
parmi fe bc 10 noto o auditore
uedercapparccchiata giä fenccria
uolcata tucta in ira 67 in furore
certo mipare tadiuina dementia
per tanti fegni grandi 67 fmifurau'
che fono a noftn di & de paffau
Goc delfancto c uecchio teftameto
67 de Romani egran ,pdigi e fegni
& dcl moderno lipo i un momero
ip uo traccarc o audiror mic degni
e fta dibuöna uogliachio nö meto
nö creder che lafedc mia ttmpcgni
tut co qlchaudir ncbiamoio iuito
10 Iho trouato femto c parte udito
Hör cominciam dalprimo Iuminare
che ncl feprauratre cö ceto et nulle
apparfe ncl ponente a nö fallare
a cinque dl fcptembre/cV ral fauilk
fec« alfal fuoco in terra fulminare
ndjgia dar mc dectorefo uer dachil
ma infiemc rrc foli j n cid aparfc hie
et ftädo poi duc bore due nefpatfe
Et p rantica et gran mormoratiöne
de figh difrael 67 dcllc genti
mädo llfignotc unafpra pumtione
di crudel itioco molti gran (cipeti
che feeiön una or \, dcuoiatione
di chi fu morfo dallor afpri denn
come firruoua aluigcfimo pi inio
de numen capitol comio titno
Et come Orofio tracu et auguitino
di molti fegni fopranaturau
che in un tracto per poter diuino
per tutta italia infimti animali
diucnroron fatuarichirelconfino
difcorfon tutet et fecion molti mali
doe caualli 67 buoi & cani & gatte
faluatichc in un tracto furon fatte
Et fimil quando nacque elfaluatore
furon ujlti rrc foli & poi farfi uno
e doro an magno cerchio lofplcdo
challuminaua i terra eiafeuno im ,
trafteuer abondo di gran Iicore
dcla förana dolio o magno muno
et laftatua cadde clmagno tempio
0 qti gran mifterii a nortro exepio
Et dopo quefto unacometauennc
nelle parte di greda molta graode
infegno di ql male che poi foftene |
& duo pefci difuori clmare fpande
1 forma hüana et feza fcoglio 10 pc
6V manifefti fon p tutte bade »/ne
c un fandul cö quatro piech nacqj
comal fignor difopra it utto piaeep
Et poi nel milk 67 dodiä in ql anno '
apparfe in ciclUluna fanguinofa
67 un nemuoto uene cö grä* däno 1
et una fiäma ardete che fipofa imo 1
di delo i terra 57 cö un gräde affan
foporto poi lagente q'fta cofa / ino
clmare ufd delcerchio cldccto gior
et annego piu rerrc itotno intotno
E feguico lafame crudelmente
aquefh fegni poi p cutto elmödo
67 poi enrro lapefre in fta lagente .
per tutto luniuerfo atondo atödo
o glonofo idio omnipotente
edua terzi dclgieno ando alfondo
67 una fönte dacqua nertact puraj
ia fangue ficöuerte oltra natura
Digitized by Google
Et poi nel territorio emiliano Et dopo quefto ocnnc moln ucnti
arrc dici digiugoo par piouefli i/no cV fuigure cY Caette fit teropertate
daciclo ildcrto giorno fägue buma initio dl dolori et di tormcnti
fi comc par che uincetio fcnueffi & empieffi di bruchi lecontrade
& fpaueto di fi anda ogoi xf>iano et gntli in quarira cö bocha et deti
doue che ilfcngue detto üfpargefft cht hauean lebiade tutte diuoratc
et una troia un porco partoii & carefba fegui dapoi fouente
colcapo rurto dhuomo/e poi mori che fece detrimento a molta gente
Cö quartyo'piedi nacqj una gallina Et poco tempo inanzi fu tre lune
cY feguito dipoi una gran pefte uedute fu nel ciclo infieme ftare
danimale di gerne fu rouma et uenne tal tretnuoti che (eh runc
cV Iegcnte rimafen tutte meftc molie prouinde cY eipta roumare
o humana natura pellegnna neUa Cicilia pdr ncfufTe alcunc
che nbifogna/o gioua haue r lefcfte et fimilmetc in fi/ria a no fallare
, che gdo piace a q'l che fta difopra quefti fegni amanda lalto idio
bifogna che laterra alfin rieuopra che noi eiprepariamo alparrr mio
Nclla dpta di brefda in lombardia Et nel quindici cY müle co trecentp
fecondo che defenue loauctore fimtlmcte tre lune infieme apparfc
tre giorni cö tre noeri tuttauia cö una gran cometa fe 10 no meto
pioue da cielo in terra cö furore et tre mefi duraffe adafeun parfe
uermiglio figue:cY poi fortuna na et i capo di tre mefj in un mometo
fegui per lombardia molto dolore ftleuo uia cigiorno che difparfe
. uniuexfaleperrurtclefueteiTe tolfedi terra elRePhilippo motte
di carefha di pefte et mortal gucne et fu moltc altte eofe amarc et forte
Et in Itaba fu tremuori grandi Et a ucnetia aparfe clfol di fanoue^
et duroron quaräta giorni apunto per akun giorno nnto crudclmcte
pwli noftn gran peccaü & nefandi et poi fegui tal cofa die fi langue
cofi parlädo nana ellibro elfumpto du na perte crudele amaiamcote
pat che ilfignor ral cofa lui cimadi ome crudcl peccato iniquo e angue
quel che fu neila et occ fu defunto pche tormeti almödo rata gente
per fard piu aeeepti nefuot regni che fe nö fuffi tu crudel peccato
eimäda glinfrafcripti cY decn fegni nö fare ilmondo tanto tnbulato
Et poi uene una grädine fi groffa Hot laffiamo hora ftar rate comete
che amazaua tum glianimali chi tiporrci citar chio Iho trouate
fracafTando laloro came & ofla cY täte crudel gume cY tarne cY fete
et perle cafe fece molti mali et pefte danimali fmifurate
penfa che doue daua tal percofTa non uiuonei rcdiar gente diferete
eranp ecolpi loro tum morrali perche piu uolte fo che fön can täte
quefh ton fegm tum di dolore fol duna aparfa i puglia iuo citare
et da Hat ben #uifto col fignote che fu uo frgno certo (ingulare
a ii
I
Nellano millc quattrocero ortanra
et cmqj aparfe i pugtia una cometa
aucnti di gennar lanma canta
come cifcnitc lagen rc difcreta
& queira e/lafua forma rutta qta
cofa da nö tenerla altrui fccrcu
una luna una ftella cö due eroce
dua freccie e una fiäma ardctc cocc
Era di color gialla quella luna
& quella ftella i mezo fimilmenre
& nere fon lecroce aafcheduna
cV quella fiäma rofla molro ardctc
che nö fu uifra mai cofa neffuna
che fomigliafTe a quefta certamete
& lefactre o uer freccie difcrro
panen di punto acute ßo nö erro
Et una in uerfo napoli uolraua
Ä£ lalcra par che uold iuerfo Roma
o quäte äeufh'e certo dimoftraua
lomnipor ete idio chel nitro doma
chi un fegno cclefte lochiamaua
&' chi una cometa par lanoma
quei chabbi dimolrrato tu louedi
pero mirendo cetto che locrcdi
Mori di roma eltuo fancto paitore
quel ottauo innoccrio tato degno
che märenne con pace & cö amore
fi jjiuftamete fcpre elfäcro regno
coabondäna rata quel fignore
che ragion hebe ilciel difarne fegno
pchc alfuo tepo fu q'l che prediffe
iofeph apharaone nel genefiffe
Lefette uacche gtafleefua fettanni
certo mipar che fu ilfignificato
hör fa q püro cV pefa agrädi aftani
che napol hebbe cV cöe fu priuato
del fuo fenädo Re cö täri damni
comelto fa quel popol atfanaro
etalfonib lofeppe 2t hör ferrado
che p ral morterefta ttibulando
Querto fignifico quelle faette
et lefiäcne delfuoco tafpra guerra
et lagran pefte poi lecroce dette
che tu netluna epoi ncllalrra terra
et luna et laltra äcor nöne fö neue
coft lira di dio cifhinge et ferra
cö pefte guerra fame e acque e ueri
et mfinm aflai altn tormenti
Cofi piacria alfignor dipora fine
ce me mipar chädiä di male i pegio
abrruiando fempre leconfme
dela fede xjTiana fio ben uegio
o quäte genti fon faetc rapine
fubgiugate algrä turco et alfuo fe
come inpofTo dalula cätare 11 gio
fc nö the tedio lofrarc afcolrare
Tu fai chel rurcho uenedoriente
et hatti mille uolte fuperato
menato fchüui tutra latua gente
comecrudo infedel cane arrabiato
che lopromerre idio omnipotente
perlo infinito ruo mortal precato
che ffpre eiuincitor cö teco iguerrc
e ticn ncilc fuc man molte tue tcire
Google
IcrufaUrV» cV tutta tma fan cta
elfcpolchro di xpo bcncdccco
limpeno & rrabifonda tuttaquita
de ncllemani elrurco efuo diftrecto
& le rmenu ptglio che nö fu rata
cV caftamin ancorrucra dinetto
& nc clmagno c grä cöftännopoli
& afaeco mädo tutto finopoü
Et foglia uechia c nuoua c merclino
c6 tutta quäta lifola acquifto
q'I crudo curco iniquo cä mafchio
bC molte terrcintorno facchegio
elpopolo xpian rclto rapino
pche gran crudelta Ii miniftro
& prele tuttaquanta bulgeria
bolTin cV Lamorea cV motorchia
Et prefe fimilmete quefto cane
chaffa chömifho fix: lagiorgineria
cV belueder fe ftai co uoglie fan£
cö tutta quanta lagifolonia
o quäto figue quelle gete ftrane
uäno fpargedo p tutta lauia
cV preie fimilmete negroponre
douc di crudelta fparfc lafonte
Nö fedo lacie allor fue uoglie brame
tknuouo par che! turco cau alcaHt
rt cöqfto un magno er grä" reamc
et par chel Re diqucllo (corricafTi
(pargedol fägue cö fuo aude lame
er molre afuoco par che nemädaffi
fcorredo lecofricre cmöti epiani
faccedo crudo ftrano dt xpiani
Vltimamete mifle eicäpo a Rodi
Inflcdio ümädo p acqua et terra
uoledo cögMtarlo i tutti e modi
mal noftro difegnar molte uolte er
di q'fta fola terra xpian godi ti ra
che fufh uiciror di tanra guerra
p tanta gete darme et fantcria
chel facto padre (a mädato hauia
Inö potTcicö rrtfllc Imgue dire
cjl cha furo coftui co forza egäni
et tu nollo potrefh mai udire
fc neeätaffi in rima dugeranni
hör uo dilui laftoria qui finire
che cifcäpi llfignor diräti affanni
et guardi noi Tedeli et buö > piant
da qfh" turchi et mori et da pagani
C Irho forfe tediaro o auditore
faccedo fi proliffo ilmio cantare
nö riporrri rractar tutto iltinore
diquefro rurco can qucl che fa faee
cofi uoleiTi elnoflro redeprore
chalno di lui nö porclTi rracrarc
ma io potrei citar tutta mia uita
et nö direi di mille una parhta
Donde proceda quefto tu Iofat
che rul uedi cö gliochi et etn detto
Iecrude peftileric et alm guai
tu nefe colmo e pieno ifino altetto
leguerrc che cö teco fpeiTo fai
par che tu fia difopra maladctto
maximc tu italia pcllegrina
che par che adoflo a te fia tal ruma
Pcrche nö credt a fegm a te mandatt
nel fole et nelle ftenect nella luna
come tifon dalfignor predicati
et narrali eluägefio ad una ad una
aluigefimo pnmo ghho trouad
capitolo diLuca et nella chuna
lidouerrefri alla mente faperc
che fe x piano et debbi idto temere
Et fon lamagior parte omar uenuti
come tu mhai fenriro gia citare
che nö ripen omai che nö dmuri
che pcfi che afpeca che uuo fare
tu hai ran n proferi gia ueduti
er fcribi er faprenti predicare
ma ru giihai lapidati come reo
fi come auetirre dicc martheo
Nö rin'cot da Guoliclmo bai batö ;
che predico per Koma cö lacrocc
clpntno anno di Sixro i ogni lato
predicendo cltuo malcadalta uoce
fugli tolra lacroce & baftonato
ma tnrto achi fa mal che poi ünuo
elbcaco gugheimo damouno » /cc
ogi iochiama almödo alcü xpiano
Vnaltro che un ian Paulo pareua
che in cäpo di fior pur predicaua
& täta ltlga barba alpccto haueua
& ucfhto dazurro fempre andaua
elmalchc the feguiro odiccua
che iofpiriro faneco gliclmoftraua
et dixen de glialtri ancor uerranno
elmedefimo mal tannuntieranno
O quan nhe uenuti ancor d<?poi
che glihai pofluri tum quän udire
ma tu fei obfkmato come fuoi
&' nö riuuoipei mentc pennre
et fo tharai a penr nanti che muoi
che Diente nö ual dopo clmorire
tu fai che a faneto pietro lemurate
thannogta tantecofeannuntiate
Vedi quel che tidicc fuor Palomba
& Marghenta uirgo da magliano
& lauocedi molti ancor nmböba
che portan una croce fepre i mano
di legno circundan & dclla tomba
ufeiro par ciafcü col uifo humano
et qucl che di fagona fu paftore
molte cofe predutc ha con amore
Et quel da ginazano el ferrarefe
et quel che tha gia decto cathenna
leconda uerginella fu fände
che chi ludi parea proprio diuina
fe tu nö aederrai alle tue fpefe
fara per-ceno poi ranta ruina
fe tu non credi fralia aquefta uocc
credi a quel che tu uedi che neuoce
Tu bai ban uro trt annf grSmbtLi
che ha i luioelfacoclruodciuno
dipoi lu^ucrra e ranta careftia
egiacu che tha toiro llfructo eluino
er Lacqua fu fi giäde in lombardia
che nha fennco elgräde colpicano
& hör tocha atolcana ÖC ate roma
che cofi uuol colui chel modo döa
Nö et bafhuo hauer glioltramörani
che häno tutra laitalia fubuoltata
lagrande uccifione ecafi ftram
come fperto nhe be chi 1ha ,puata
et lacq che ha inüdato tum epiani
& tutta lafementa e annegata
& quel che ha facto i roma tu lofai
ec patte replicar ne/entirai
A quattro di dicebre i roma entro
quädo Barbara faoeta e/uenerara
et mfino a cincjp elcrefcer fuo duro
del Teuere parlando a aoi brigara
clmitlefimo ancor eimertero
per I j gen re a uenire che nö e/nata
nel male quartroecro nouäracinq»
cofi memoria agüaltri fireünque
Entro pel lecto cl teuere crefeendo
elqual nö fu di rata acqua capace
et poi p roma lacqua fua fpidedo
faccedo amoln guerra apochi pace
e da porta delpopol comio tntedo
che cjlla porta preflb alteuer giace
e poi ctro p porta dicaftello w hello
empiedo elfuo grä foflb ornaro &
Da porta portuenfe ancor enrraua
et fimilmcnte aporta feptignana
douc ilgiardin del pfecto rrouaua
et quel del cardirwl dallaltra mana
rioe fan giorgio/clcjle ornaro ftaua
e molte mura i tetra gerta et fpiana
öi di melTer Baprifta da nauaira
lemura di fua uigna fpeza et (barra
Et ai mcntr filippo flmtlmenw
dapontccoiuo tutte lcfuo mura
& cra fu pe rem molta gerne
fugitn & fopra fi um per paura
e\ nö porien fuggirfi per nientc
ne difmörare ifin che lacqua dura
& par che con lebarche üleuafle
ledecte gecc cutre arTlicte & lafle
ato
Di dfpo marrio elpouero rionc
pefa fe fu dallaicqua rnbulato
er fanto flau er pöte et panone
to puoi uolraru rödo i ogr
chi fülle andato afpaflo p nauone
harebe uifto dacqua übel mercato
potienfi eldi baftagi fpatagnare
er laroba per acqua nauichare
Fece di molro däno apiu prelati
chetrado i cafa trouo tnoiro uino
Lachiefa di fan iacopo era piena
det cardinal lacafa elfuo giardmo
difcmgnan aafeuna uigna amena nelie cätine et poi negtialrri lari
era coperro dacqua ogni confmo drappi di fera er päno lana et Iino
or peto che grä doglia che grä pea et Ubri di grä prezo molto ornarj
haue di fetrignano ogni uicinoj ommpocete idio alto et diuino
& di fauo dauerfo ogni fua rata gto fece quel gtomo lacqua mali
fu piena dacqua lauigna & lacaCa nö riguardädo alpapa o cardinati
Et fenon che lanocte preftamenre Et fece däno alcun procuratorc
de fapict» &' buon trafteuerini
a derra porra ando di molra gente
& comeardiri & franchi paladini
chalor lachaditora deftramente
amrando lun ialrroebuon ulani
cofi fimirigo di molro damno
ma cjl chera gia facto pur felbäno
guaftädofueferiptureet libriaflai
pefa quäto iportaua et che dolore
tu che lopruoui et hat ,puato elfai
inho gran pena certo p tuo amore
ma fe acht ha peggio penferat
mitigherai cö quefto eltuo amaro
cba quel che uuol idfo nö e:nparo
Perchc fempie lachiefa ruttaquanta Et fece molto damno acortigtani
di fan filueftro'& lairar benedrrra banchien & dpradim & mercatart
doue/ fepolta quella degna (acta & non tidtco poi de gliafngiani
beata dorotea uirgineita merriari & fpctiarie & chi fa guati
be'che nö lefe quella degna pianra e chi hauea nelbaflb biadeio granl
perche rimafe imaculata cV netra o fieni o paglie guafti tutn quanri
cY cofi della malua t fäcio Ianni cheeofi uuol latorte di qftoanno
enrro faccedo itorno alquäu däni che chi ha male o pde fhabil däno
Or pe(a come ilborgo turto iflaua Se ben faro confufo nel parlare
piene leebiefe cafe a lecanrinc
cV molro um cö l.icqua fazuffaua
chi nauica cö barchc cY chi cö tine
chi ripara cö loto cY chi muraua
faccedo molre gece aflTai mefchine
amolri fece damno fianc certo
nö refta chio'nö dichi glchjt
be chio uogha ilmio dire
petae nö fia laftoria alcun
fo che chi fidilecta dafcolrarc
cö ficura ftar ritto o fe flpofa
mapurloftatpofato
>uer huomo fu diferto fa mofce aofce grato
Digitized by Google
Or ntoroiamo allacqua che aböda Lübla che Ad mezo allacqua fhua
empiendo moltc chiefe dclla terra quafi tutra coperta certamenre
maximepanteonne/o laritonda lecafe & dafeun ponte fi trcn:aua
faccedo in facrcl tia di molra guma penfa quel che face ua quclla gen«
pdiee/turba c brurtaogni fu onda er perle chiefe tutra tiabocchaua
rriflo acolui che fminbiude/o ferra lacqua turbata e grofla che corrcre
et i decra churfa a!/o qto una Lkia in modo che ciafcü che in ifola cra
quefta < aitta barraglia che difräcia fdemo dieci per ceto in quella fera
Su perla piaza fon molte barchette E fece alcuna cafa rouinare
e mactere cö tina & nuoui ingegni et una tone intorno acerte mura
chi lega inolre cäne inficme fheetc pefa che ilcuorc i corpo de tremare
con rauole difopra et Jltn legni a chi la Atrouaua per paurä
chi a neceflita loingegno mette clmuro poi che ilpapa fece rare
et fa dinuouo mille be difeoni ergia tutto fealzato fe pon cura
p campai'fi da morte et dalk famc in modo tal chio credo fe duraaa
che fa fcordar lamor di mille dame quellacqua troppojlifola nandaua
Et fimilmente e/picna laminerua HefTi dellc medaglie poi trouare
cV ei ffondara alcuna fepultura apffo allacqua 1 fondo delle mura
eiuoghi che alcun corpo fjcöferua che fon per lacqua i terra rouinate
rutri fpicchari fon dallaltre mura nö fo fe fon dargentoio di miftura
echioltri* cö lacafa una conferua o di ramero doaone/o ucr dorare
dacqua parea achi ponea bcn cura perche non e/tocchato a me lacura
et lapiaza et leftradc fon un mare et pcbe io uidi eldano raro aperto
doue fipuo per tutto nauicarc che melopat fognar & c/pur certo
Sancto Euftachio e/pien cV ladoana Er delle mole rotte io nö ndico
c fan laeopo ancor dclli fpagnuoli che qtno nha menatealla marina
fjn lorezo in Iudna allaltra mana quella di ponte dfto uale un fico
gljh i fatti molti dani e molri duoli ua uedi un poco cldäno et laruina
parea lachiefä «ppno una fonrana nö fo fe dcllo inferno elgra nimfco
daüaltare alla porta tutti cfuoli ufurpafle leeofe cö rapina
potoafi eluefpro dir p fa & foUc come ha facto eltcuer quefta uolta
et :r natura graue & per bimolle che apiu dj fette eghha lauita tolu
Sancro agnolo era allhora i pefeana Enon fiuergognaua di fealzare
che iltcucre louenne a uifirare dal canto di rrafreuer tutto elpöte
empie lachiefa cV tutta lafua uia qud che iltuo quarto fifro fece fort
et lepietre del pefee af ircundare che fu di fapientia chiara fönte . »
ma nö entro nellalra facreftia et certe piew grofle ufo fmurare > I
che nö uolle colui che lopuo farc uplc'do rouinarlo atutte lonte
e Jaffa qudla chiefa brurta e infufa cofi facca del nume lainfluenäa
partendo fenza farne alcuna feufa fc non che riparo lalta dementia
Digitized by Google
'attene an poco abaflb in parionc
dacafa de melhni afancta agncfa
eguarda doue ilfcgno lacqua pone
che quafi die coper fe decta chrafa
bcnche non free molra lefione
perche rimafe quafi tueta illefa
ma circa aquelle cafe de mcllini
figuafto motte robe & molri uini
Vattene innanzi a fancro apoüinari
diad clconce acafu rethanaa
lachiefa & piu palazi i luoghi uari
eran coperti dacqua & nö bagnari
& dapiaza löbarda & dachiauari
mädo dcllacqua il6ume tmolri lad
& datorre (anguigna & dalla pace
doue corrcUa tone & doue iace
Da maiTimi da picht a pollaiuoU
da fan lotezo & giu dal pellegn'no
bächieri & mercaeäti cV calzaiuoti
& chi uende lemercic o pannolino
cht uede cacio o fcope o zorfaruoli
bifogna far per acqua tat chamino
du fgdbra chi fifuge et chi lapefca
& chi fa con lebotu lamorefca
Alla chiauicha certo pardmare
cheflno apozo biäco lödeandaua
alcun figirra i acqua p cäpare rrno
& airri cö le rine nauicauano
achi bifogna un tracro gm tufFarc
e ftädo üpoco ilcapo fuor cauauäo
chi nota cöe faflo c chi fal mugine
e chi bacho parcua e chi rcftuginc
Chi fugge fu pereai chi gridaua
fa lumequa cbio'cafco iuo pafTare
mifcricordia ldio alcun chiamaua
nö duolcre alrurto abandonare
cV chi laporra dermo puntcHauj
chi lefuc channnc fa murarc
chi uru nellc buche o nclledne
& chi pezi facta delle uerane
ere gran compafllone
dichi ha Lacqua itomo che loferra
bifogna far di pan prouifione
che lafame ogm di uie che nö erra
una barcha fu facta con ragione
che andaua p acqua & poi p terra
cö ejetro ruote facte i modo uano
laqual cöpuofe elpcrugin cefano
Or pefa üpo fe lacqua \ pöte alzaua
epiendo i facto celfo ogni cappella
fella chiauicha chapreiTo lauoiaua
fallo dafeun che daltro nö fauctla
cornicia pur dalpöre onde paflaua
fit puoigridarptuttopoi padella
dal barbier alla zeccha allaltouito
cV dimola alpaftor ran to pulito
Dafauri damori inchatenari
bona dies ginuci & bfpanocchi
martegUeltrozi egadi (ö bagnari
ellofpine] nöpar chaccio balocchi
ma pafTa pur piu inäzi i molti lau
damedin dapazi apnte gliocchi
allepiraffio hripto aucho c degno
pafTo dipiu düpalmo <j fta ilfcgno
Duo dira m5co o piu nö mapütare
chi nö lho cö lefefte mifurato
fi canto p piacer nö mormorare
chi nö tocho ruo roba honor o da
palVo darucellaio nö mitediare / ro
d.ilgaddo algrufo aq'l dafäminiato
dalborgo & dalla cafa amiradini
dancrli 6c dalbonazo anichobni
Tu fai chi tho di fcö dclfo detto
domemcho fperial nefu diffacto
cltuo barbier che fta nclcito ftrerto
puo far della lifaua aquefto trat to
elmagnfotio nö truoua lato netto
ne da ft.ir ripoölD Iuögo adacto
Ultra cafa c/coperta dalla terra
& hör f quefta elfiome acor loferra
* _
Google
Toccho laparte fua almio furrino
aberri non ridico fdlalzo
domädane dacanto ancora clbmo
. e< mio maeftro dicgo dir lopuo
gliarcioni cgU fchtattcft elor uicmo
chedcllacau unaltro dccto inho
afrcddi abaldi & afaluetü crcbbe
nö poflo q cätar ognü che nhcbe
Chi in tone di nona fufTf ftaro
barebbe uifto gran confufione
elmuro 6c molte cofe e/ruinato
elfiume entro p tutta lapngione
non rcfto gm dabaflb neflun lato
che uon cercaffi con prefüptione
et gliarchafteri fgöbra frza charra
feza far alcun pacto 'o dar caparra
Ben chio canü o faccto auditorc
una ftanza cöpongo & dipo pcfo
col mio cuor che\ colmo di dolore
confidnädo lalto dio immenfo
hauere apparecchiato cl fuo furore
fi che mifa tremarc ogni mio fenfo
pchio ucggio cremar egtufti efäcri
che dcbbc tar chi ha pcccati titi
Or ua piu oltre altuo reucrcdiffimo
diparmaalcardinal täto bonorate
tV uedi eiruo palazo abödäuffimo
edacqua elfuo giardin qU änegato
in cau fan clemeti uene altiffimo
& fece damno aliorco täto omato
ec Ii da canro atutco lofpcdale
dello fpinro fancto fece male
Chebifogno Iinfermi tramutare
enetle chamer alte portar fu
et qfi tutrol uino uolfe nacquare
che nelfa gran cänna trouo giu
et molte leime et bottc mcfcolare
er quaLuna porrata uia ncfu
et del mubno et orto molte mura
fr poforon abailo fe pon cura.
Credo quaiche giorno o fe ttimane
non fiporra iinfermi U teneie
ne habitarui an cor perfone fane
pche potneno ifrrmi poi cadcre
nö poiTo dir tecofe grädi et ftrane
et anche non fipuo tutto fapere
fiehc popolromano io mirifeufo
fe fön ncJ mio cätar lügo et cöfufo
Confufamctc io (ho ruttecompre fe
perche fu gran de tal confuftone
et hottete confufe qui diftefe
pche confufe ilho dapiu perfon e
holle cöfufametc et uiftc entefe
pero confufa fo conclufione
meglio e/ cöfufamcte alqto itedere
cbcpcöfufiun nullacompredcte
I nö faro ncldire omai piu tardo \\o
ma dirotti alcü fegno o uer miracu
drieto aqfto fpedal difan lionardo
e<una chiefa uecchia o uer oraculo
doue'un crocifiilo fio ben guardo
annchametc in decro tabernaculo
era pofato ntto fopra elchoro
di nlicuo dipinto et mcflo doro
Et pche decta chiefa e; fopra al fiume
crefeedo lacqua eldecto aocififlo
leuo dt pr fo come/fuo coftume
etallaltarmaggior ntto Iha imfTo
et Hollo uifto ilgiorno qdo e/lumc
checome lacqua elpofe äcor akSa
nelpotette di chiefa mai cauare
q'l giomo et qlla nocte cöe appare
Seguita drieto alfiume poco pi u fu
pur chaminädo iuetfo ferngnano
ucdrai di fancto tacopo che tu
una magna badia fopra qucl p
ma oggi non uifta de fran piu
pche du cardinal degno e fopran
doucUachicfäeiun palazo ornat
et quel rauto chio difü rouinato
Hi qfta una gra chiefa molto anrica Efei poi dclla porta dei cafWlö
öoueimolte cappelle uenerande doue eiquer rabernacol di maria
I & lacqua ghe/uicina & gra nimica et uedi quäto lacqua aizo i quello
che qdo elhume crcfcc la fifpäde coprendo ogni figura fanra & pia
& p qucfta grä piena Ii nplica er pcji come nmalco netto & belio
cöbattcdola intomo atutte bände nö maculando Ii cofa che fia
epie lachicfa alpulpito maggiore ua uedi di Maria Iafua figura
come fipuo ucdere atutte lhore et poi Ulcre diptnte perle mura
Doue fta dinlicuo una figura Paianri dcl macfh o qucfh fegni
dclcratiofo apoftol täto dcgno o auditon io i/ho forfe tediari
& lacqua l.ipot to itotno lemura ciafchun di perdonarmi fi fidegni
, come fiuMe ( hiaramete elfegno chi uo dir alcü uerfo ancor de prari
enrro nuna capella magna & pura donde ha menato tan pali & legni
& drizolla fullaltar fedo di legno & alcun habitacol rouinati
laquale ifta di ferro circundata & douc molti par che fien fuggid
& 1 jfigura c I nrta detro entrata fopra de tecti & infu frucri faliu
£t ftalli ancora appoggiata allaltare Doue eran tre cöpagni da urbino
come ueder tapuo di molra gente fuggin fopra atrerto per paura
in tutti quclh luoghi puoi andare et no uera altre cafe ne uicino
cV uedra cheebd dicc nön mente che haueffe di coftoro aleuhacura
ilho ueduta ancor rulpuoi toccare lacqua crefeedo paflfa ogni cöfino
& far giultificata latua mente öc rouino lor fotto alquantc mura
quefla e\colä miranda dauedere hör pefa allor deftino et allor forte
che coli moih a idio elfuo potac che alrro nö afpecratvfe nö mortc
Tom.ido indriero poi p detra uia Ma come piaeep allalto dio foprano
tu troucrrai lachicfa tranfponnna aparfe di lontano una barchetta
in borgo intede ben fancra maria laql chiamädo accenan cö lamano
che almagno caftei molto c\uicina cht cö lacappa et chi cö laberretta
par lacqua i decra chiefa agiüta fia nö fiferedo uoce i corpo humano
uifino a mezo laporta pcllcguna che laccj fa romor conedo infretra
doue glialui rpitaBi legger puoi pur labarca aeoftor ü Jacchoftaua
fe lalnc aeque crefciutc uedcruuoi et facto eipacto inficme glüeuaua
Son lecolöne i detta chiefa magna Nö piu che nella barcha qfh cn tratf
doue piero & pau Io für legari ne dalla cafä ancor lonrani efledo-
enfino almezo lacqua qtle bagna uiddon eltecto et muri rouinati
cöe lomoOra Ufegno & tutriefrati hör pefa che paura i lor cöpredo
che fono itahani & della fpagna et dalla barcha i Koma fon portatf
fi come alcuna uolta fon mntan apreiTö afacto pierro comio itedo
cV fon dene colöne molli tutte douecpfi häno piu penaer doglfa
c daquellbow inq roai foo afeiutee ciafcü di lor ueraüdo come fogßa
Ec conin prata hi molte gern cofe
che nö ripoflo ekutrotoggi cärare
ebi fopra a frucri in alco firipofe
et chi fu preffo almöte ufo norare
et forfc aicun fenri pene angofdofe
er chi fopra lebarcne ufo montarc
epab nemeno fenza riparo
cVifgorabfo lacaö ad an baftaro
Hör laftiam hora ftar difuori eprari
che nö fipuo di cfb canrare eltucto
& fegufrem dalcun de güaltri Lad
chebon dcl fiume Licq c löde elflut
riromidoo i roma a fua plan // to
doue fu carefha di tuogo afdutto
riromando daprima chio ridifü
fan giorgio e ricanan ancor ufcrifli
Canagiena Itfhona alexandnno
fan dionigi empie lafua canrina
napoli aflali cV dena elcefarino
ehnouo lebotn lamatnna
diqutl magno fignor fanfeuerino
. nöenrranao fu in caCr.ma uicina
dreundando lacafa inrorno ua
fi come acjucl di cafa di luna
Eramoltialtridegni & grä fignori
uefcoui reuercndi & cortegiani
& ufidal di corte &.' auditon
che habitano ab.ifTo ghi nepiani
elfiomeenrj'ofaccedoaflai romori
e moln däni fece iniq e ftrani // rro
nö temedo fcomunichc entrö dex
nel möafterio c detro afan filueftro
Turre lcchiefc hon poflb cantare
lor amtteni & cafe cV lor giardini
cjlleihaprcfloalhumeufano ftare
lachtefa e^copagnia de norennrü
fancrorfo/o fan romafo anö fallare
ün biagio allapagoorta fon uteim
faneta luna lauecebn cö lanuoua
faütaura eluägeSffta lacquatruoua
San fymeon (an bfagio de! anelleJ
& daibrineta e fan cto febafhano
e detla madalena elrepio bello / no
delaufro e fco äbruogio ruo roma
nö hporrei con pena/o cö pcncllo
o difdrto au di tote fcdel x piano
feriuer/o difegnare legran rouine
cV poi per nö tcdutti 10 uo fax fine
Ben fai che altre uo! te efece peggio
molri palazzi & chiefe rouinare
fecödo che ho letco c come ueggio
che lecroniche tutte ufan tractarr
et pur letemo dio dcl fcärao feggio
nö tha uoluro roma abandonare
ma pur chi fu de primi nö fu netto
cou lalto fignor fia benedecto
Habbi lafede aleuor lopere in mano,
che (tan perfecta & nulla cofa ria
fache nö temi poi fcdel^^iano
cöfi lanatutal philofophia
nmoftra cö lefexte aperte in piano
fenza hauer alrri pücuio ftrbfogia
tu fai che ripromette chi gouerna '
cenro per uno alfin poi utta etema
Afbqual lalto idto ü riconduca
douc eideüa fua faccia dvara uifta
coma ferirto giouini marco e luca
et fan matheo chelaltro euägelifta
douc nö enrro mai cofa caduca
ne cofa nö firroua che fia tnfta
la dconduca lalto Re di gloria
aleui honor fo fine alla mia ftorüt
©*Fme del tractato dcllicdefti fegni
c delle moderne mbulatiöi 6V dclla
ultima acqua inundara nella ucne
randa & faneta cip ta di Roma ncl
la nofha ferrea & ulnma etacic col
lecta et meffa inuctfi i> mefler lulia
no de Dan allaudc dclla Ccleftialc
cortc, M cccc Ixxxxy. F»ni»
Dig
Digitized by Google
3fcbUbiw0 c6erft#!rttt *
turnen vü Itton/werbeit
v o bin narortiebn maf (lern
vflf BrfcctyRI g<nat perbe*
Ittn.VCn rrt fen bat fr flUf
tveg naefc bt ber Sonnen
c ber Won erfcblnen. Öpii
cht 3 rat ne j »et? «nber pbi
lofopbf /ba* (eben nur baS
M ■ o & . i if- * ff ai n mal erf<$et>
itett. Sagr es Inb bilbnuffen 6 Bannen I« «in«m ron
ben »olcfcen ber ba (combat i(r Aleicbf? «nig ber fort
r.m , 6 5l!tct> figuren n acb mainug 2« fröre Ire * ff bef
Artbcm n.vurlicbä maiftcr am bittren blieb J Herb* o*
roiä/werben in uvcit n*g. 2tfn mal in ainem g« b*ocf>
tun wollen 30fö ba« bie Bann iren fcbrtn baret? M|
fdbigen Web« (Übe aaffbie erbeny btn feJbtgen t nger
gm/ gteieb wie bureb ain fen fler in ain bau? tc. !>«•
«nber mal nwbenfc a'fbba» bie fabftane be# wolr
cten an ftincmratl jt»a<eert cber bieten bat ain (libej
lefe^cbfc bie t*ol yfßunen ffcrfffr vnnb bae ifl febeinr
bar wnnb flettftr In bie ninbe die »on narur alte* wafr
fr c / «Dar in flfr* bie Gnnn ^ien febein. TDnnb rWrralrt
Mlbnnft 6 Bffnen gmaeperbelion. 2Ufo wirre« aacb
be< bimiTlon l>an bae bleflb'pen niralehecbtvnb
fct)einbar fwb al« Me «nbern b«? 15 fannen.Vfibebef
t#n nacb mainffg Xrati febwer »ngewirteetw gifle".
Y*>j ab« bife fignren bebcdro/jiftxfe mainag ber erfatf
nett De« geirrt* 3top$o(*mc? 2öbttrn.t|?ie Jüitcor
nienfb »nD anDet/ xvdicb fyit Cucg begte^ffcn. <£> ^c(>
f<5Uen wie ©Ort erjlbeetacbcenDie |iguten Die 6 nu|jlrt
eefebinen finbc weiten Des abwerben« tevie*
2h»cb $t? »il ^nöccit jeiti» ftlo tvir Ufert irt Den alten £ f
Hottcrt Do aüweggroß am> Hingen vn rviDetwettitaic
fcemacb gefolgt fcaben. 2Ufo ^erj nie wertigte jtf befoi
gen ijl/ wart nacb mainang bee ob jemelten lerer Di(e
$4tci?ert ober figuren fo bty Der Junten ober tllon et
fctptrten ft lUrur r>Abert narb bem »nD u fUeb i(t.\?nD
jb alfo mancbetLvf facb gebebt b-tben als gel/ gtirt
plaw/bmrt Wie wolft im a«f.*ng mittel onD enb anr
berft tmD anbettf gefeiert wotDen (inb.3(t boeb Die
mainiingpeb ol omei an Dem anDcrn ferne« jieegecailf
rert bliebe Das Dije fouten (Tab 6 nacue lUeccucq mit
ra^lb4fftigSatarrrodx>rtnD!n»ce 3Uib beDeueenf?
fcneg »nD grojftrt b ?.vib >J rt :> jb et|cbinen \mb be^
Der Öttnnen fo au ßgangen i\l uo Dem fUinboct in
wafferman/Ubeüten Ptteg 3 loicracbt 5wifcben Den
Ponigen tmD grofmeebttgm »nb ml uMbetwectigf att
gegen ntbergang Der faniten »nb Den felbigit fnntgen
trieg »nD fo:ct)t.2liicb «iff -Pfeil inpet r u onnD juh/
(eben Den batgern gegen mitraj/x>(f Otn |lrafien groß
räubere^ »nb moibtre^ Htbee biuctung Oer Criffot
t?uD Den gaijtlieben jwitraebt wait Der ne^D tmbec in
Wirt tibctbanD gewinnen. iDae attcf? injUnDtc b«beue
Der i n jn mit Dem wttrtDorbarUcfcen freag \?ff oen.jt:.
1 Rennet in ber fhmb 6 opofttton im fyauf} Der gaifi
lieben trfiwDen/ ganbe auf Dem 34ic^en De« fcebe in
iewcrt.ÖAWCnua *ü Ware im «tffff eigen b«a
be* leben« vergiffeert bangen 9tl (clevere tranc^afc
barumb pilotna geeben tob |tetben oxeben v»o cuc
vnOern ungebbifam 7 reu obem bot burc9 au,f«irei»
|icb erbeben. V n fo bte |uil mit ft5lö?*n btlben gangen
ij t in ben wafterman/bebeoe na< t> eclicbtr m amü g air
ntrt teb am 6 einige gegen (Dnent bat m nb (icb oUec
^eberi werden ba& Eunice ^ci; ein }u neuen bepbalb
»4 3 :vi « acb t Obec Erieg |tcb jrvi| et; ei» ben Wmgen o j»
gcotjmec^ngn erbeben »eebn. Sebent anet? am gtof
fe | cbUcoc xmb | teeve gegen mbergang bee Sunnen.
2Ubama| ar fagc es bebe n c »4 En cg p ri pitfc peegt e) fa».
ff £ut . tq . tn 5n an ff b c n .r inj . tag Hlarcq gefeiert tvi e
Ob | tat bec im; tel im freu 13 im |U;i ge n bee anöec gegen
onenc im [ rambect be$ ben» planeren Warn beebnec
gegen mbergang im B co jpion be? Oem planeren Ba
ruriio«£>ebu»ccn nact; mamung 2ubumatarto geoalc
bec oban »nb großmeebugen ubee v c 1 0icC u "° nibec
b in cfang, ' jcbarjung auflegen onb micgewalc turnen
bar bUitb Vll tm rollt Ol» «Hberwertlfaic encjun tvue.
*mb V(igtrccl;ciraic mir bem c$& et tici;ec eOUif. an vtl
emben bie treiben cbiec wieag treiben . Sage aueb ea
bebeat btn (cbJefbern »il rwbera>eeeige\ue nfberbm*
ctung.vn ab fegen aueb gu'c tciet vii genomen.
fc>t|e btng werben mec erfebmen vri ge| ci;ecb er, in ben
lanben |o onbeentt'jfcn|inb bem fcebi/ lercen, ■'(ram/.
bsef / waJjuH >*n vimb | vbiiocn, 2u»c£ bic \W fo v n b
jrt gebeten ftnb pfch« mct impfinbert werten^ 2fnc&
n40 motuoitg pi^olotnct anfccn ojcen (oUkfc (*'
$uc«i piMiö *uct>tn ß«fcc^trt aaOwt.
ff dictum ^abi^/mifftcficrtirgbef (bin bife*
fttnfi rteffcrge^nnbrend m<r erfartn linfr bann ic£/
geniale naa? meinem x>cr;lanb außoennattuUc^ert
mußten vn ufantn be» g<fitme.$u lieb meinen &it
fcn Gerzen t»nt> Jrtrnbm fo mkfc eemant fcafcen 2iuc£
jtf gtfc allen C>en licbbobet t) fünft b* mic auefc Riebet
juna^gung tmn& a.it>eewerrigta<c ( e bureb bte wtsjert
mbgeteebren ment|<benfm;fömen Wttb.(B«t|c^icf
•ejiim befhn2imcn.
Digitized by Google
Diluuio di Roma che fu a ♦ VI I. dO ttöbre Lanno
M.D.XXX. col numero delle cafe roinate , de 11c
robbe p erdu t e,a mmali morti 3 h u omini e dönc affo
gate,cö ordinata difchttione di parte in parte & c.
Spirn gen tili che in fonoro carme
Cofc bramate udir' altiere e noue
Arten ta mente ognun prego afcolcarme
E fia femprecon uoi l'eterno Gioue
Vn cafo ftrano non d'amor' o d'arme
Ma che ogni duro core al pianger moue
Chi fera di piera fi nudo in tutco
Che pofla rirenere il uifo afeiutro.
Voi fentirerein dolorofo Idiom*
Che U mia Lira in pianro fi riuerfa
Di quella afflitta e fconfolara Roma
che e fta dal proprio fiurne fuo fommerfa
£ t lacqua s'inalzo fopra la chioraa
D'ogn'alra Torre,fi cheeguafta eperfa
Ogni bellezza fua,piena e di lezzo
Quella che fi nudhua in piume al rezzo»
Bifognarebbe ordir lungo uolume
Narrar dil danno la millefma parte
La notee comencio fpargere il fiume
Ruppe ripan farti con grand'arte
E nanu lo apparir dil chiaro lume
L'acque per tutta Roma erano fparre
In tanca copia che ogni ferada un mare
Parea,e con Barche fi pdtea folcarc«
Sparfe per lacqua te Reliquie fante
Tempii,Palazzi,e Cafe roinate
Tanti huomini fon mortte donne tanre
Che non han fine, eatfai beftie annegare,
Robbe per lufo humano quali e quance
£ uetrouaglie fon fotr'acqua andate:
Non ui fi po habitar per anni cento
Si chel nome di Roma in turto e fpento»
CöfluofooCKoma
«^tffriacrcdcrcdx
fboouio Tu uro
im tilinturc oi
i'irzt nudo in
ciwl 11 VOgll«
parte oc. mondoolquaU rtfapeu
do bimllclUnj parte eil oanno
anjiocUulcunocuerm mo oclta
oiifatra*oinarntto<b< to*Te gc
nemo Düna t igida pictr*.o fi uu
drito in fclua w Utte oi a addiin
inafieranoncjggia oa gkcabi
tma viuafötana Dtbgrünt.JOtn
10 lo rix oa mc rkcucrctc vnt cur
tapiu oi pianto rix otoebiotlro
Krgata.öeloio piego laccrbo
inio ooloic <bc non mi voglia per
boia conccndcrc Ic lanuntcuoli
parolci in mio aginto inuoco la
bcnignitaoelUDei <bc nl mcilo
iuono:alk amarifftinc wci; al oo
lojorofWcfianopiclcnti:cbe 10
perofarc wnirc pieta nc : lio<cW
oi quellt oooicoclxfunoncUeM
liortra : ms DltaIfcbcnaffcränoDfqniamfllanni:narrando wwioUpartiteil«
Deila rofna oiqueita ini errima JCiradc;rix(bf volcfle turtaappieno ciici iucs
relertobiiognooiojdfrcwi longo pccina:i non fofe fi Iaido mgc b tio ilqualc
nelptincipiondccimcneiaflcaNciUare^afftUkato n«Mihiflcfc:>i Di ntrarfi
Mfialta:inpida:conuo(ifl(betamoainpiafof?crilccla inatcria ibe «bindete
in pkeiolo volunic non fo:a pofftbflc.XL > a rix (lo lo ranto ad intrarenenni nd
p:catnbulo ebe non wngo incoranente aüa pauciirola rwrrationc 01 fi bo« ibs
büefarro.
Cy> non lafdcro Di farnl fapere ebe nantiqnefla fnondatione (i ibno wdutc
molte eofe p:odigio!c oallcquali f u fatto Uugurio ebe quakbe tcrribbile c itra
noaaidentcfivederiainqoeda Ifoirunara Ciradc. Vlacquc vn inolho ebe
non baaeoa p(cdf:nc inani:ne W.o;occbf o nafo:oi inaniere ebe non fi poteua
fitre e ongierrara a rix cofa piu fi tbinigliafTe: non bauend Di maicbio nc oi temi
na ricrano:incncraeffigieob»omone oi bclüa.OttraqueitoinoUi legni Ii
(bno nd(a?rewdmioig(o:nocoinottcdxpo:geuanomol(o Di Rupe:c c oi
teina.e llaro w'wo Daalcunl «ia injrina min n il gioino il sy ole per il inctM oun
bo:a:i poi roffarfi ntUoifenrc;! non apparirc fin alocbuo tempo.
j ii
C®na ttx>nac«t>(ofootfon«cfanritaJ<p!<diirfflrma: neima öf rdfafone
focobfo of cafhtade 1 oi winde cffanpio : oa rpirito pjopberfco aUntninata:
oi ouo inefi inantf qnefio ofluuio in cotal parole fdollc la tfngaa fua oi fapfca
rtifi 1 njeibilla.£nonpafratuttala£una oi Scttcmbxe dx -floina fcra oa
piu graue i ntbitu'mo oppxfl'j dx non fn alrcinpo odfacco. «Da aitcmpi no£
rtri poco o m'cnte oi fcd< fi pxlta alle parole odle pcrfone reUgiofe ? gl aire : «
<b( feria fratoqudlo coli occWnto dx baaeflc potnto oifcozrere fitnfle cafo*
Äia "ftonw tabncntc fi remcttena ebc ptn non fi ricendaua oi lOoibone: tntto
1 inondo fn pacc i cbi fbanercbbcoa Dio in tone recaro a crcdcrc col'a oo jni
penfamemo b u ma no counro tontana ncl inc5>o odla fua fclicir<t fonraggi nn
gere fi fabira rof na.
C B l r er 50 oi oOrtobte dxfn fl £ urtedi : la Sandra ot noftro Signo:c partt
Oi ^oinjpcraruiarcadlf9ofWaawpottarli alqtuntoconarumo di ftarui tre
e q uarrro 310: ni. tt>a r«5 W fiette motro fua Jöcarirudinc cbe fi penti oclTcrui
nndatadx pocomafKodx non ni bauen« trauaglioid i molro nulagcnolc
albcrgo.
Ol «carte dx fn il qoarto oOttobx i fl Xücrcoidi fn wi tenpo luddo < fc
rtno:la Ötobbia cbe fn alü'fci cornendo a pfonere tanto finiliiratamenre dx
parena cbe le cataratte tutte od ddo foflero apertc:fn U pioggia per ono gioi
ni i t oiic notrf conti n na dx mal ceflö in vna foner< bia abbondadonc dx li'ta
gbi: y(uini:ff"oirent(;"Wnnlfc0tagnü Fontane: T>alndi:fecero meranigUo*
fealtcrarionc. jlllbperbo ffcnercrapidifllmofiume oltra dx oa fc la fopia
ogn f inodo baftenolc a fonnare vn golfo fn föncnntooai l'ago oi pic oc lupo*
CT^crdodx rntti o almeno la maggio: parte oe gtf sqocdutriclx non poecro
rcfKlcreaU(inp<rnofbfnro2e?lparfift:naflbb5^nnaDellflcqua dx receaena
wo oal oetto läge* fi roppero t fi pnirono col ffeuere congfonta tanta moldtn
dfne oaequeft otfiendeuaaltDareper rendagtiilrribotopfemaggioieodlb
Ii ro. tDi'n c nlola c ofu dx in qnd tempo A tDare cra nclbota oil crekere : cbc of
Jdinfdboxcrcfccioifcr<rrce.j3pp«ffodxlinare riperfoccua il lifo fl venro
cra albou tanto grandc al fauoic odlonde <bc gfongendo alla fixe il capo od
la fiuinara non puote banercadito nd XDjre nc roinpercleondc dx crano tt
nnte in colino oal Pento i oatla naturale r erkfl i o n e. % a lebe non porendo forc
lingreflo:comcndoagonfiarc Tifpargere per lelargbe campagne per ptaeü
In rnmomcruo fii connerdtala terra forma iai in vn ampio «Daren eue oian
3fcoi30oniferatrattolararrotgctMtclcf«incntc fi poteua afiai feenro con
bnoBeWouf folcare.
jeCll l lencre befu alli-7.Unott«a«i.bowcomendo a fpandetfi latqna per
U Citadc t erdeena in immenfo glitdifici ij (otto terra cbcvciK fono (nfinid oi
p utad per rfponere w'nie legna in wi mame tofosono oacquaripieni; tpofcia
fomenciaronfiallagarcle ftrade tlc fiäKVgnaU alle vie: crano lcn>a numero
ciudii cbe fo:onoritronarf a oonnirertwaincnte tutdqnaft oonnirono Oun
fonno eterno cbe fi oeftaranno at oi od gin dfdo:altri fuggiuano (ulk flanje
©it'opja:altrifopw tcttf:3l ßabbatooi nurtnaalcuniftritirauanoaqnatcb«
pala>^d^U)ropar<u<o<iiCTc<ucr<fegwop<TUUo^
Digitized by Google
rflcturf eomc mortri -prart : e Wgncr ogn nno arrcodctta Wo a p:o c u r a r < la p : o
pia falttte . jlndiihnraincnrc cbi a plcdi c cbi i caaallo ccrciiw laoco w conicr
«arli oa li bcnrrnda furia oacqua:0 padrc nö dpertana ü figttotonc (1 hgliolo
«CDraoaoOpadrc:ndfratcUoDÜfrafeUo:»Kl awico pcntaaa oi ialuarc aliri
cbefcircflb:
CO cofa oegna of eotnpafllonc cra »dirc qod üimnrf:crldi:lrrfda:rrü':pi;irf:
bittere oi p Jlwc. i rracciarc oc KMmcnra:graffta r 1 1 oe poln: pernio t c r 1 1 oc pet
ti:cbc ricinpicaano lacrcmai non fn »dito ui o oi qnerto p(u auJcraDbile : grä
AtninfteinpfforioKdercoaUcrapidiiUuKOrukpouare qod im.cn tjnaulli
ptefenri k ootdffiine nudri ne potere peagerc low pcjnto oagiwoana clpettas
feeffi itmilc finc oi moarc. 31m wdeaa condarrc a funcl ferne padrc : aiadrc
m iruo:frarcUf: fo:eUcmoöüe:ailttrt:nc lano fcpcaa o banca toi 3a oi kainpas
reUUroeNKn(cftef1ö.tacqaaftcttciRangainao.24^>c:c(oc oal üencre
oi nottcaotroboicftaal öjbba:ootnoucaottol>o:c:eiu toiiicntio täto ad
iaatsarll ebe fapcraoa 1 1i altitYnm Pala33i 1 le gran 5Tom;i con tecc a meld
ri ulcirc i otfcgni wni cbe crano fuggirf a nntilt luovbf cbe fi (oimncrgeuaao: al
tri cra no inenärf vi a oaUacqna con tc cafc tobe oa ptoplj loocbi oa tondamens
ritfaccaanoirulero fine. tlWroataraente pocbitlirai (ono qncüi luocW coc
Ibffcro oa tanea Carla pnotUggiati farono qneft» : wo n t c ioidano oac crano
finfe mUUcanatffcSätoägoltiaotacafaoilOarocdool Sarntlcuccctro ebe
k canri nc cbe Ibno entpiate oaeqna per eflere lotto tcrra.it railcacrc oalla itra
datnacjrrainio:äcbeüraagaggii«ouipa fono lalui : tuitol rcllo oi **oina
egirotbttoJBlconialm' cbe par« erano ridatti fcpia ccolini oaldlTiini Palaj
31 e ÄTotri Ibno poi oiiccK per we oi/nnc cbe Ii faceano ula r e: 1 *pouatc crano
4e JOarcbeqoali andanano per tneta iRoma a pojtarc Deila mtoaaglu oi cfc
xrada in contrada oacpdnu ioktuii andarc a piedec a caaallo.
C Cacqoa cou-caa cd tanto (inpcto cbe roiaaaa le lalua tc ibafatro vna fofla
ftipadoöc pjofonda oa pafläre nette fofle oei £afrcllo 1 pia tollo oa Wdre
tu toitc en trainbe le (poode cbe erano oi inariocue groffi flüno a pontc if> a n to
3 ngelo 7 poco pioebc oorana la fnria otUacqaa tan 3a oubbio tatrolpontc ro
tanaaa.-ruppc aocoH pontc Siilo:! pontc qaaitro Capota . jBaiinaii aiotri
come CanaUl:n»li;jeoaL.Bflai:7ilinilt:nonuenaaiero:peggio c cbe cra
»aojiiinicDonncoioi'ucrlceudi w ne lono aftbgaci per il incno piaottre
tnÜUa:UroMMpatadc^:Panfarto:Oico:^arina:PanruoiLina : Paniaoi
lcta:]6:oeari;'PaDni oira33a:oi i'ino;? oognikurc oi inanäruieccccdc il vwc
lote onn £Dü!ione 00:0 (an 3a d Somito cbe fuUto ciaqaäta irullu Kuggi:
« qnartro JÖarcbe dx erano a "ilipecartdx oi S oanento : It Ibno con quanrt
boomtni wranofnfo annegatc. ü ino cbe fa borte trenca uuliia: iccondo la rc
larione farta a noftro öignotc:t non fi pone in qnetto como glicdincii roinatf
ü De qadli cbe Hanno per roiiurc cbe tono f nfiniri:nc ü pone il oanno oclle litt
mmre cbe erano nd eampi:t altrlarboti frattiferi cbe it .ono pcrdntüU xroti
oi oa madnarc a fotmenro Ibno totd rooinari: jrcatri t die quali oal vtioz
dflimo cojfo Ddlacqnc cbepioinbaoano crano roinad a terra totono pia oi
«juatrroc^to; 1 inaflimc qaclle cbe crano lango la riaa oil Harne oa ogni oa da ;
pam'cotarmcntc oe ÄaruWcri a man Britta De ÄtooW 5(rentfn* : ■« aHa vi«
Di tanto ftocbo: Ml Populo;Dagoitin tfbin, oeüa rtr au Colli* ; ? oiaer«
alcriluocbi.
wcccoioaoettomefccbc fu il tuncdi rofaarono nclla flrata Ä wö
circa trfta Caic:? la lera a tre bow Ol norre roino nclla incdefiina llrara % ul
Ua il Paiajjo oi meler £ufcbio giamairrooi caiaoil *eoCTcndifliino.d<
jö<o:gioct>ccortoou<4rioectinai(a;Kad<a<loflba mdcr Jiulcbto che <ra Ä
pjtronc :in qadio mcddunoluocoinojirono con lui tirca quaranta oi !ua faS
inigUa:mclcr£ulcbio percomuracncdercfi rrouaut in Jöanco trcncanuUU
ouc ad dc contand: in o tficii pio oc occc nullit.
C^Diracoio grande <bc ooi fanduüi oi ooi anni abbudatidx crano po:fad
OjUacqualun iiurara^jo bercdno i crano fraieflkfoionocrattlanua iani tal
o( lensabaucr riceuura minima lefione : 7 quell» fanduüi tone appjetto mcfcf
£> nido oc axdki (1 quak neba qudk cura ic toncro oa ic gc lurad.
CCa öanriu oi noilro öignoic a öabbato eix fu a offo Dil incte:of ruuro
cbcglibcbbtpalaiNondattoncoit üomequal ricbiDdciiacK.iupaflöoatrimi
reiv.circ:wtcrminoparrfrui venire a*oma perdoebe in S?*>rtU non «r*
^trouagliapcrUceruzivcraraiiue opiudeiutniinoc^ugliocbc ogni poco
piu vi fu ifc ounoiata l ua Sandra rtinaocoa in forte oi rfcc oere oaliacq oa vio
ienda:? vcnneaiRoina Icinpie con laoqua !op:a la panda ocUcauaili con grä
diifnnoperiglio oncitunalacortccgiuntoa^omat volcndoandarc a Pa
U553trouotntdUquattroPontioMnirablkaUe33a crano eepeirt oacqoa:
doe Ponte Santo Jdngdo: Ponte Santa xrar ia : Pont« fitito : 1 Ponte
quarrro tCapoia: 1 nö puocc andarc piu oltre ebe feria dato bflogno oi grofla
Hauer ito:no indictro landoa tDonu -Caualloadallogiareiniinioant«
a gara ebe c citolo oil *cucrcndiffimo kardinale ■fcedolpbi fcompoic ; •« vi
ftetre per in Ii n 0 al K unedt oi tera.
CHlUirtneruaioiwappothrcgntoonealtrcvoUcüfftuerebafparto 1 in
onJaro:ilinaggi02tcgnocloitpargiinentocbcfual tempo ei Papaflicflani
dro:adcno il )i euere ba pa flfato il piu alto tenrune oona canna . tempo oi
aicitandroiuoltiiuocbtfotonorilcruaciina adcdopocbOTimi.
C3n Ooigo cra lacquaalta piu ouna picea: In B^one vnacqia groflifluna:
"j n u TRotondi a vedcoa vn marcgUaltari 1 oiatom lono roUwti q ush t ui ri:
Ic gbicfc lono piene w fago:i la terra ba inaljato il fuolo ocila gbkia vn pafib:
noiicalcunocbcadctToguidicanecbclefoiTcrogbiclecbi veramenre patono
Dcicrtc ipdoncbe t p«.lcgrine«
C^liaartreclxDiofaquandoft»uorcratitu>Ucandne fotto terra pien«
oacqna i oi qncl Ic 330 ebe rende taro tetoze cbcgencrcra vna pcßcatroce : per
ciOvbc parte per k guerre parte pa la pelle oe tempi pafTati:partc per il p: ck n
tcDiluuioinnnicagentccinottacpardra:nerlpuctcipcrarc ebe veneitnga
Ddla nouaicomioita ebe non c< c ebe oarelmo oa nugiureronde c ciirctiia foi
5a cbela Sanrua Di noitro öignoic con taue lecotd partanon cbcla Jconid
ütacinefta Ciradefenercfti loU:iqocllacbe gia fu oc turte lalirc Hcgina
bou oa taiua »itsrt.4 oognintotno circondaca;a uon c per raflerenarc la Iren
tcpiutn alt^ tempogf amafccoff Ä fcra:ff cdtfte pfcta non »c ba ran i la (a
P^'ad oi noilro öignoic tton d ftadopef« dxlU riacngM vn nidü otficrc
C^acrtafoftw 'in^oinparwlonealcuruc ftata of pio grane öanno 1 ba
iKapiupatlioTRötiwiiiqttattTOgfojnicbc coarata quclta inaicditrtöfu cbe
non tccc quando Ol cradcUflimo eile r ei rc ot Jßo: bo nc fu poita alli w'nukl of
«Ojggiot'iiiinotmllcca'fiquacntortniflmcafoococ ferro, jln ranri mdi
dx ttetcin p:«da 01 ftotbonc narfoni oanlcbc oü la ngtx Marino , O odolara
C trade cbc in «o«i poco fpado ei rlpo-oa tätccalamitad/ intoinüta:kl piimo
•KM« u oa er addifSma fainc ; «r poi oa pcftc:o< coft nmacrok) c od popolo ofc
fp^ l '»t3 ^J»^oigtwinmioTofafcoariäqraruoiilrnrti:untc gend moue
Ol n Ie.ua moircuanri tDon aller ü o( BuaUSmcootmcconkam» Cb:üto
fat ri tuocbi od bonclt i e «tuperofi: loxo : arg' nto: c rertünenta pj« ciofi flii uc Ol
putatc al coito oiuino t al lerbarc te SanriOiinc ^diqafc oc coipi bcartrapf
l<iconacrAlniiuUflmoi7to:adcrtbintcinpocbeinen ft fperaua qoaft oallc
axqacaflbfidata : one nc actade kflb oxfcne o qoalira febauoro n'fguardo:
quai fera ranto tabomaoo dx legge odo Ii mücrl aeddenrt t uoi pofla rttene-*
rcürtfoafdww..
CStamparafn Bologna per£Sionannf^tt«fa o( PbadK
Xanno. 1 5 i 0 » oü ö?dc oi MoMBbtc
Digitized by Google
fcfordtflicfc g#ic(>t/fo
towß £>onner fort tmtj Ju Jßetfdctt
to $5nttant/6nt> ontoe fcafeftw 6m»
fcgm&c ffccfctt gcf<gc&m/©amt>f?ag:
für Mauren«/ alg man fctce
J0.&,XLvi*3iar«
iinK — *- ■ ■ ■ ■dW ■■ ■ i^Ji >
J ©fmb r-üerf<b;ocfenUcbe n>nnoer$<l<b*
/^>^^ bmvnnbxvtUrintürn gefcfeeben %ütt
Oft ncmlictiobcr m ber (Turcfcy vnlanltv
^.m^s twgUubige Center / 04 von vil gefcbit*
ben Ynbgebtucfr. äfccr ©erJmeyftetbcyC
Oer mtnfäxn 4d?tet folcbee (w lügen, vü
veraltete« /welcbee boeb wol$u gUui*
^ — y ben/i>etm ber frerrlft 23<urmb<«5'3/
rnb leff foleb« jeyeben gefebeben ber mcttfd>cn funOen
balb( £>ennirof<m [Änbe rrcr / To rrcr fcenu (Vr4flt)
wel<be t>n*eltg finb/2)cn wir wollen vnfere eygne bof
beyc nf<bt fcennen/fonber trotten 4Üein vn fern muc
willen $u vergingen/ vnnb vcvaAncn Daneben 4ll«
fünbe (Iraffif/wclcpc 4nbern leuten vnb Cenbern4U|f
gelegt (tnb.
X>mb ber gleycfcen funben willen / b«t in rurijer
teyt ber 3Ulmect?rig<Sott auffbffe Hlberlenber/ 33:<t
b4nt/t^<>Unb ^l4nbertt/0elÄnb/t>inneg4w/5rancf
reyd>/^ngeUnb/tc. fo roenicbfeltige ftr4flt / 4lf> b«
finb Ärf-g/tTeurung tc.gebeUffen/b* *ot nie »Ii vom
4nbern Canbtn bergleyeben geb&t / TPeUbea 4lle*
bureb tt?<yfen &«b/ber 4£blen /fromenKegentet»
»n fr erw gebeffere/b* t>on fey (Bot lob.aber yeijunot
bat (ßott ein befonberc (tr4flt geben l4flen / 4u ff bfc
fibine et4bt OOeebeln/welcbe gelegen ifl in23t4b4n t
vUrnteylt»onber^blen vnb berümbten etat 2n;
bentauan(ft/l(teln folcbee crfcbi£tflt<bea *>ngewlt4
rcrb4fclbjl gcf<bebcn/b4d *onben fclben yebertwwt
l| «rf<b">cf
Digitized by Google
ttfoto&tn WXh* b*t fl<t> «ngeb<**" *n>l fdjeti i icbcti
vnb cy Ifl* in ber n«ü>t / »nb fit f^t^ P4jtrc
tevt/TPie foldjed vilmenfd)en/be|onberÄbcr w* twt
fcennbtmb Wirf bea «*f<» f^bre*/ ber frontet
Wnbofcefebec/b« Wbonner »nb |>tt^gef<bUge*
CK! Wtf/b** man bcitf eünbrt bot/ Jfi «M Iftem
i Äricrfräftung gcU«n/^emlteb «ber rit,
fc wenige fefferroit puluer/toi mtdjero ber Wfe
« , i ber ^enflW/burtb feine fatfebe t>nb Ufrige pwcf j
tief b*e tmgewlttertbonner »nb »In» geförer /
im von bte gW et« vnb »U »mbltgenoe otter ge*
»iccer t/tmb ein foUber jAtnmer entff «nben bee gleich
entn ben Htoer lenben nie gepfceben/ober gebjte .
fcenn fein (lein i(* «uff bero «nbern blieben/ 3« «ud>
*t* funb«ment be* 6«nb tburne/ oberjeugV* iß
gar aof!/»n bin gew»tftn/i>©n bero großen crfd?tfcf>
UebenfcbUg. Ä «. *
3><t«o:t ber ec«bb«6 nwwbeyff/necfer* $»el/
i(l f<#e g*r juboben gangen,
tfber btfen («mmer /finb noeb bffe n«eb*>lge"be
♦ttter/nemlicb ttern b6fe/frr«flcn/*nb beufer j u W
benqartgen/wie f&lget.
*i>er botT »omÄraen i(f *erbetbr .
BantPetere pf«r/ 23ec«nageri«nr/fff »er#
berbt. _
Der
Digitized by Google
Der f rowen CTCorgarete boff ift fctyer b<r grojfc
tbeilgarob.
3mf«i OOoy.boff i(f gar verboiben .
Di« Cumbart ifl gar ab .
Des poff mei jfere baaj* ifl gar ab . Der tfabet
fambr ben lUfpn iff gar werf geftylagett.
tte warte boff *fl jj* r •
Dae äuaujtmer Clofler iff eine (bei 1* »crtabc»
Die X)9Q<bfkaff€ ifl gar ab .
Der boff »on fto4>flrat«n f ff gar verbotben/
pnb wer« ber boff von r>od>ff raten nie geweff / p> w«
r« bie ganij« Öcaöt v«rbo:b<n. 3tber bae groß gebet»
bee (ewigen bofte ifl b«r 6tabe febt bebulfflicb ge«
weff /Denn vil tnenfeben bur<b ben f«(ben boff b«baU
ecnftnbr.
t>ber bif« vetgenenbee febaben / f?nb vnqefttt
ltd) bi in biefibenbunberebenfer verbotben • u?<ntg
beufer (ino in ber örabt/bie on ftyaben bliben (Tnb ♦
OOotgene bee erfle« rage« / weLbee war am
&ontag/ (tnb wol breybunbert rnenfiben tobt fww
*en.Da bat man grofle gruben aema<bt/»nb bie tob.
ten / bie man mit wegen binaufT förete/ba felben eitt#
geleget/ weUfcte femmerlid? $u febtn geweff.
aOan bat aueb wol bunbert vn fnnffofg menfeben/
Wcldjcbefcbebigtftnb geweff in ben Spital geßirt.
2uff bie felbigen $eye Iff ein wfrijbau«
«f g«weft
eeweft/ln bit etabt (Oecbelcn/auff be m 4M be« b&>
fee23ernarbts/2)er wirb war beyben Unten Croca
«enant/3>a fclbfifinb nocbcttiftl gefle gefe ffcn/ bfc
baben getrtmcren/im mit 2W ccrt gefpi (et/ i)iewei|
aber bte Wirtin »mb bier in teller gangen if?/gef<bacb
einfoUberbwinerfcblag/baebaebauji gar verwotf*
ftn i(l woiben/ X>nb feie gefle ftnbc alle tobt funben/
fcauon etlicbe bie Äarren bUercr in be btnben gebaU
ttn/t>U wimin ift allein im Hellet bebüttet woiben .
Jttm am btittc n tag na<b folebem vngewitter/
fft <*» man »nbef4>eWctt in eim Uxfy funben/ber fra*
3«/ob bie mit ne^flanb«. 1
3'«" man batam btitten tage ein *inb ftmben/
»ebbe» «Kb briiKten gefdnien/ fcaftclWgbat ein
tTcrrin ber fefcen Seabt für fein eygen angenomen.
Jrem in We Slocrtfraflc t(| ein fraw au f< f rem
bett ge fftegen/auff baa fie ibte fenffer Ju tpet/ *>nnb
Oer Äoptf tfljrfonacb abgefcblagen wotben/baacr
nur noä) an eim Reinen bewt lei n tft bangen bliben .
J tem ba iff ein frawe (cbwer mit einem fcnb/
tob gefimben/biefeibige bat man gefdjnitten / vno
bae fmbt lft/<5ott lob/getaufft wo;be rt .
Vtl anber vnb erfcb:octticbe wunber f?nb gefebe*
bm/wclcbe ju fibwiben tmmoglicb/wib fmb femmer«
tlcbcr/benrt mansfagen &nbte. fcarumb laß »na
ben Herrn Uttcn/ vmb fein gottlicbegenab/baaer
vn» erbalr en tmb befcbüijen wolle van foMwm grof*
fem vnglncr/tmb fem jom von »na abwenbe/ ibui cb
perbienfl »nb Uibenfeince einigen e«ie amen.
Digitized by Google
Digitizec by Google
Digitized by Google
ef$retßtttt£
fcfrwfUcfcm atftfcrn* /foam ij. tagSRortif/
fqf* t>if gan$c twdjt »bcr/ju ^Biftcbcrg »nt> an »kl an*
txrn ortm tfl gcfc (jm roorDcn / mic rinnrvcrma*
nun$ S)*9>auii ri «Pfarrern $u 'SBittt»
frag jur £ fcritfüdyn fcefaruna.
©rOrttcf 1 3 u ^ütttr berg / oiircfc p< tf r
©Ci&. Anno i f 6 z .
Digitized by Google
m www» &
Der fircfcit$ii ! 2ßitfcberg.
/?5*S& Ottawas l ttofil f^u^ttDfcam/
\fm »ffl^ feurc & fernen einigen ©ononfem war (jaftigm
VI l) Jr X g ).hft(anbpnD ^manuet 3efum £r)rifrura/
5(K3|S IfTm uor. ^imfiigc freund onb lieben <-&räber|wir
r^£^5^ ß {jak« 5 U SBrtttfoa / abermaf ein grew*
C/ ^^^5 u<f > Sfwrjcicfecn tri berXufft gefchen j barofr
▼ ficr) ntc^t onbilliclj / fiel fem r)art cittfcut" £a>
fcfn/bie mit emft fügen/ ba* fie fr Icbcnlang nidjto crfdjrctflicrjcrö
gefefcen r)ettcn/onb irictrol icr) niefjt jwciffel/ Daß es auef? bq> oir*
Im anbern weit ottb breit erfefjinm feo/gteicr) wie auefj bau/ fo oor
einem 3£ar/ am tag ber vnfcljitlbigcn ftnblem fru" vor eng ifl ge*
fe£cn worben / fo (jab idj Dennoch folet)ee; wie es alr)icgcf?attge*
wefen/ To oiel mit »orten $uerrcicr>en mdglicfc / beschreiben onnt>
gleic^fam mafjtcn trollen/ auf basanberc willen fdnnen/ ob ee
frep jnen gleich mtff biefeart/ ober auff eine anoerc/ fcfyrecfucfjerc
ober feibficfjere gcftalt fet> gefcfien worbett.
2f(oammitwoclj naclj UtSxc ben eilfften BRattij vom naclj
SDfoftoge anjbie irr t>tc nacfjt/ ein grcwlierjerongcwo'nlicfjcr (turnt
toinö gewefen war / Der oiel teerjer alljic bcfcljcbtact/ an anbern rfr*
lern auefj fteufcr/fcfrolncn orrb beunic ombgeriffen/onb fcfjiff auff
t>cr Q;lb mit getreib belabcn/crfeuffci ftatDf* folgenben freit ag am
f 5.fag CDfarfij 0011 acfjt fcljlcgcu in ber nadjt an / ba ber fyimd
fcfcdn Aar »nb Ijell gefeirnet war/faß bie ganf?e naefjt »ber/bife bic
inorgenrdt if? angebrochen] bifo erfcljrerf lieb Seiefjen gefcr}cn wot
ocn/wclcr}* ficr) faß alle (lunbe rerenbert r}at/onb bcrjwlbcn niety
fan eigentlich abgematet werben.
£$|tlicr> Mb tw^ae^tofr/ip ber Fintel gegenXStfittar*
iu&j in
Digitized by Google
HR
* * « » * 3
SEPTENTRIO.
ttaefy in* zweien windeln fetrrrot worbcn/Darättn'fefcen £at fier} ofr
fccrCFrDen auff Der ganzen feiten gea/n CDWttiiiaerjteinrunDer:
twiftcr ftricfj einsalben £irrfels erhaben / Derfleljgeftrecftkac
Den 2luffa,an«, bte jum $?iDeröan«Joben etwa* &ell onD weiedefje
tmDen gegen DerGrrDen bunefefer / aus wiegen oberfidjwam/
tpctfjc sit^crpi^tc (ati^c flrafdi fcfcoflm /gegen Dem mittel yunec
Dee -fymete/an welchem ort Der OKonD £al& opü / im jeieljen Der
gmiUing^ellefcfjfene/ ouboor fffl jtunDenm'djt trat von einan#
Der Die brey oberften ^(iinc«n / (SaturmieCOiar* / wiD Jupiter/
Die firf? algrmaelj jur rrDen Stegen Dem ^JiDergan«, gefenefet fjabe" .
£>iefer halber Cirefd/ 5113 fi^ flenweft v»t>crfirfj a/gen Dem
mittet teil Des JMmefo/wib erlengerte ficfj alfo/Dae er »mb Die eilff*
te finnbe Der iiacfct/emeng<mtjen Sirrfel ww/tfrieft wie ein #a
2t ij foobtt
SEPTEM Kl O.
lo ober ^off ) ber vmb bm Konten bis weilen <jr feften wirb / be*
feer fjetl Uuefetei/ »nnb inwe nbi<$ einen *unefe(n runbm pla^ liefr/
«njufefcen/wie (in weit tieff loefy in wri cfcem man fe&en fönte ba*
jejh'rm (£oma <2>eteniee6 flenmu / auefc bir gejtirm im Vetren /
f ungfratwn/ tmb S&oote / biurd} »eldjen of( »or »ier 3^rcn ber
'oroet/finem feiert a^riefyfctmngana gehabt $af. 2)iefrr f reift
<ft m wenf 14 votier f? ralm ge wefenj Die hmait wart* gegen fjwm#
tofdpflat,
SÖolgtnbe rff biefer gtfnftr reiff ober £ ireM ierrifFen/tmb iti
brep flütf c ge (eilet werben/ bern eine / welche größer / biefer \mn&
bunefler n>ar/$og ftcfj 5 gen Cöfctternaefy/Nie «mber f?Aef/welelj5
f teiner / bunncr ormb Iii ebter war/liefi* fiel} von ber höbe be* -*)i#
mefc gegen 59? itog tt?af ff Runter/ ba$ bril« wnb fefereeflieftfc
Digitized by Google
M E R r D I E S.
JtJ-TtNTKIO.
fhuf/tt>flcJ}5 t>uiicfel&rmin »nt> föttwGrof/ ftue geliefert fcfutge*
fchen/ mit Itcc^c oDcr fwr roten f?rtmcn vermenget / feljr grefeficfj
rnnb fefjretfüdj an jufc&en / fbnoert ficfc »on Den an&ern May
rnt> (teilet p$ gegen Don »intfef/ jtrifc^cn Dem Aufgang t>nn&
öttitterittefjt / t>o t>te ©onnr *m& & ot>er 3o§annw tag
ffTegetmiffonge$en.
<ftacfc Der tfihing tmt> fonbenmg &te QTirdPrf^/fTnb erf?(ie&
Ml &eit* teil / fbd(^ cinantcr x*Ut fhint>en gegen ÖEitternaefct
t>nbS£?ittag/mit auegeffraeften fangen (Irrten/ gleiefcaforcil
langen fpieflen jum anlauft" gefafFet/witw einanDer geigen/ Dn&
ftlricljfam eintreffen get§an/t>nt> DaaCÖWferneefyigeteil nwgrd#
fler mit) gieng fdjneUer /fann &ae ötfitiegige/raelelje wri feine f?r«
Un off wwte gegen «Wem t&etl fcfecfö / a &<r tm [eifrigen UU
% iü naiali
MERIDIES.
Wtt abbrucfe tfitm t iMife/pnb weil Cd $u fefjwacfj war/ w.cfjc ce bid
weilen $u rtef/wbfWbmn wiberio baeöttittcrnccljtta tctf/t>ort
wdefrem ee boe^ vertrieben/ »nb entlief? rcrfcfcwunbcn tft .
90nl> in bem ficr* Die jwe* tfceil noelj mit cinanDer art eitert
tmbffrcittcn / Wmvi N»e Mriffc fferfl/ fb gegen ber<Sonncn <Autr*
aana ficr? awanb £at | vlcWiefj i>nb grawfamlicfc jnen <" WS™ f
t>nb «rdfff bepbe ftreittcnbe tf>c« an. 31* aber / wie ge fagt / Der
CWft«8<«c*ttff%»acft/fi(|«ö^««r t>crlor/i(i bi<f«^7™
<n Den 0)Wtcrnccf>tiaen/ber bae fdbt bellten fcat / alfo gewa ns
«cbrunacnjbae beibc tfjeil ficfc in einen puffen vermieten/ a\\of
tnttmü beiber welcfcn färbe rnib (tarnen wtetfcfocMicf} foiw
m erfant werben/ 3bcr nadjmale würben bcr$?utcrnecl}tt3<n
fyfo wifle (trafen afsemaeft von ben SrfowiWcn Wutfarbw *er
Digitized by Google
tm/»n& wrwanbcft in ttnmj mUty ficfj je (enget je iwilct AUß
brcitctcn/alfo / ba$ bcrgrtfjTfr tfml bce-ftimcfo/gcgcn Dan 3uff*
gang / $?ittcrnae(?t »ub '•rtibcrgang/cin langer breitet greulicher
t>(ut jlricf? warb/weldje »ber bie ma fo fc^rccfttc^ anjufefcen war.
£>iefc btutfarbe grofte lange wolcfcn/(jat fiel? entließ wi>
berumb $ufamen gebogen /»nnb ift glcielj werben bem »origen
briffcnü3cil/£at ftclj aueß nadj fofe^cr bluffen »ictoriwiber an
feinen »origen ort gcftelfctv gegen ber Tonnen 2fuffgang.
2fn bce fcat fiefj abcrmal miwen am #iim l ein ganzer weif*
fer frcife/»mb baegcftirn/ComaQÖerenicee genanb/gejogen/
nxfef^cd mittel »laf? buncfct»nb fefcwart$/fa£e wie ein tieff »nnb
weite* locfy»nb fcfcofo »on allen orten anewarte f?ralcn/wie »fei*
len ober lange fyiee »on ftcfc/ »nnb weret biefee fc$fcf|en »ber $wo
gantje fhmben/wetc ober mitternaety»
(fntlic^ warb auefc biefer fröffe scm'flm / »nnb in ctficfc
weifie flrtcr^ ober wolcfcn jerteilet / weldje »on cinanber giengen /
»nb benntribermtt (ren f»if$igcn (Traten gegen einanber liefen
»onallcn feiten/onb benneine bem anbern wiefr »nb wiber fam/
»nb fe^offengegen bem#imel fcerauff mit weiffen langen jtralcn/
wie ein bin j/ober wie ein raudj ober bamoff »on einer lo&e auf*
gc^ct . ©aftclbigc fcßarmiit&cln »nb fe^ieffen {jaf alfo getoerec /
bi$ bie Morgenröte au jfgangen / »nnb ber morgen angebrochen
i|?jonb bem (freit ein cnbe gemacht £at.
SBaeaber btefee gefiel /onnb(ebc6(tucf beffelben in fm
ber£cit/bcbcutc/wil icß Atx^m gclertem »nb me§r erfarnen auertt#
benefenonb auflegen bcfclfcen. 2)aran ift aber fein $i»ei$l/
bae folrtje engcwtfnltdjc gefixt in ber ittff t/seu%n Rin funfftiger
grefler »nruoe in $egimcntcn/wie folcfcce bureft langer jeit erfar*
ung/ »nnb aller »dlcfcr .fliflorirn/fo »erfranben fein/fan erwifen
werben, gcrrilttu ng aber ber «Königreich »nnb oerenbenmg ber
SXegimenten/welcfje niöjt one große £rtcg/<Elufucrgieffung/ »nb
grcwlicßc »crwiijtungen gejflV&cn rönnen / »nnb anber »njelige
«lanbffijcbcn mit ficfc ittjm/afeitrßtfrmta, D<r&rcf?cn/»nnD
de nous vouloir deliurer de tant de maux qui nous enuironnent de tous coftez,
& principalement de ces trois que Dieu fift prefenter au Royal Prophete Dauid,
affauoir de la Peste, de la Guerre, & de la Famine: car nous voions ia que la
famine nous furuiendra bien toft fi Dieu nous enuoye telles verges , en fou
droiant les bies de la terre comme en ce pate du Mans. Nous voyons aufli la
guerre nous eftre denoncee & demonftree du Ciel par fignes fur-declarex. Nous
voyons aufli le temps fe difpofer au troifieme, fi Dieu par fa grace ne
nous en deliure comme U nous a ia deliure de l'autre: tellement que
nous ne pouuons auoir autre recours fi non de prier Dieu le
Createur.que fila guerre eft denoncee entre les humains, qu'a
tout le moins quelle ne foit entre luy & les hommes.
Digitized by Go
SIG&tES MECRVEILLEUX I
AFP AR UZ SUR LA VOLLE IT
CHASTEAU DE BLOYS
En b prwen« du Roy « rassistance du peuple
SlONES ET COMETES APPARUZ
T11ES <Pc4*RlS
Le douzlesme de J*nvier 1589
Comme voyes p*r ce present poirrtrttct
M. D. LXXXIX
Digitized by Google
LES S/ GATES MERVEILLEUX
VILLE ET CHASTEAU DE BLOYS
tn la prtitmce dm Ray tt dt l'assistsnce dm peupU.
Nous scavons (peuple Catholique) que devant que nostre Seigneur
Jesus-Christ voulust destruire et abysmer la ville de Sodome et Gomorrhe,
fist plusieurs signes, au prealable eutre lesquels il fist apparoistre son Ange,
criant ä haute voix dessus ladicte ville, disant: Si vous ne voulez amender,
et avoir contrition et repentance de vos pechez, vostre ville et vous perirea
malheureusement, et l'yre de Dieu tombera dessus vous. Puis apres l'Ange
- vint denoncer a Loth l'yre et le juste courroux de nostre Seigneur, et luy
donna un commandement: C'est qu'il eust ä se partir de ladicte ville, et luy,
et sa famille, et qu'il ne regardast derriere soy. Luy bien advise, et craignant
Dieu sur toutes choses se partit pour s'en aller en autres villes avec sa fenune.
Mais la pauvre mal advisee ne pensant plus au commandement de Dieu faict
par l'Ange avec son mary, oyant la foudre tomber, eile se retourne de peur,
et incontinent eile demeure en la place, muee en une statue de sei, dont nous
en avons assez aniple tesmoignage par toutes les Escritures. Si je me voulois
arrester ä vous descrire les Signes lesquels ont precedez devant la destruction
des VUles et Citez, je serois une infinite d'annees, encore n'en scauroLs-je
venir au bout, mais je me contenteray de vous avoir recite ceste-cy qui est
tres-remarquable et digne de memoire, laquelle nous servira d'exemplaire pour
nous faire amender, et nous redresser tous au chemin de saluU
Or vous ayant assez demonstre les Signes precedens de la destruction
de ceste Ville bien renommee, pour la meschancetd qui s'y commettoit, la
paillardise, le larcin, et rapinement du pauvre peuple, pour les meurtres qui
s'y commettoient, et semblablement pour i'indevotion qu'ilz avoient au ser\'ice
(2)
Digitized by Google
de Dien, j'ea pourray certainement presque autant dire de toutes les vüles de
nostre desolee France, ausquelles notis voyons tant d*impiete, meschanste,
tyrannie. paillardise, larcin, trahison et injustice, qu'ä vray dire, si nous ne
nous amendons, et faisons penitence de nos pechez et tniquitez, que certaine-
ment nous voirrons l'yre de Dieu nous accabler de toutes parte, comme nous
en avons ja veu un comroencement devant nos yeux en la ville de Bloys, oü
nous avons perdu les deux lumieres et pilliers de nostre France, par une
meschante et malheureuse trahison, lesquels nous devons bien regrette r avec
pleurs et lamentations. Je vous jure que la main me tremble, et le cceur me
fond en larmes, vous recitant ces deux verrueux personnages. Messieurs,
prions Dieu qu'il luy plaise de nous amender, et nous amener tous ä peni-
tence: car si ne nous amendons et faisons penitence, et nous convertir
ä nostre Seigneur Jesus-Christ, voyant les sign es horribles et espouvantables
qui se sont apparuz en plusieurs endroicts de nostre France, et principale-
ment sur la ville de Bloys, le jour de Noel demier, tomba un flambeau de feu
ardant, lequel se perdit en un instant, puis le jour des Innocens aussi
enssuivant, s'apparut sur les sept ou huict heures au soir, deux hommes
armez en blanc, ayant en main dextre une espee tranchante ensanglantee,
lesquels hommes durerent peu a I'cei) des personnes qui estoient lä ä les re-
garder, voulant quasi desmontrer par lä, la mort de quelque grand Prince,
pour les meschancetez et trahisons qui s'y sont commis depuis peu de temps
en ca, et qui tous les jours s'y commettent. En apres Ton veid des armees
de la ville toutes ä clair, luitter leurs lances les unes contre les autres, sig-
nifiant les guerres et victoires que nous aurons contre les heretiques, si bien
tost nous n'y mettons ordre, tant par prieres que par armes. Car c'est chose
asseuree, que la divine bonte s'irrite contre nous, d'autant que nous com-
mettons tant de fautes et pechez, et que nous laissons vivre ceux par lesquels
se» temples sont demolis, et ses enfans Chatholiques tuez. Bref, si nous ne
mettons bien tost ordre a noz affaires nous voirons la France si pleine de
soldats tant estrangers qu'autres, qu'ä peine sera il possible de les chasser, je
prie ä Dieu qu'il nous en preserve et garde. II semble jä quasi ä PherStique,
qu'il nous tient sous sa parte, d'autant qu'il voit le peuple si esbranle et es-
pouvente, qu'il ne scait presque desquels U est Mais helas (il me faut dire
ce petit mot en parlant): Si l)*ti* r,*t pro nobi» qui« nmtrA umf Si la Celeste
bonte est pour nous, qui est cestuy qui sera contre nous? Of> seroit il
possible de trouver un plus excellent Capitaine que celuy lequel est par dessus
,3,
tous les autres. Non, non, nous nous pouvons bien fier a celuy lequel est
autheur et createur de toutes choses, mais ä icelle fin que tous les signes et
presages que nous avons veuz, non seulement dessus la ville de Bloys; mais
aussi par tout le circuit de nostre Koyaume de France soient retrenchez par
iceluy, mettons nous et grands et petits en prieres et oraisons ä icelle fin
d'exciter sa divine bonte ä ce qu'il lui plaise estre notre protecteur et deffenseur,
puis nous bataillons pour la deffence de son sainct nom, pour l'augmentation
de son Eglise. Bref, pour ä icelle fin qu'estant en paix, nous le puissions
servir et honorer, en gardant ses saincts commandemens. Je n'eusse pas voulu
vous faire tant d'exhortations de vous amender, que premierement je n'eusse
vu les signes de mes yeux, ce qui m'a incite de vous en advertir, encore que
j'eusses veu en plusieurs lieux le mauvais gouvernement de plusieurs: car je
s^ay bien que la divine bontd ne permettra les bons partir avec les meschans
et qu'en fin nous roettans souz sa saincte main, il nous gardera, en disant avec
le Psalmiste:
Vrrfxi nu n nuribux jt*-rrif/f, *tc.
AUTRKS SIC. N HS JCS PO UV UN TA II L ES
PARIS ET SAINCT DENIS EN FRANCE
l.e douxiesmc <■! ireiziesmr /<tur iü- Janvitr /j-<fy.
Le Jeudy douziesroe jour de Janvier, Mil cinq cens octante-neuf, a este
vu la nuict deux grosses nuees entre Paris et Sainct Denis, lesquelles ren-
doient grande clarte, et venant Tune contre l'autre, s'assemblent puis se re-
culent, et en sortit grand nombre de sagettes et lances de feu, qui dura long
temps ä se combatre, puis apres s estant bien combatu, se reculent de rechef,
puis commencerent ä cheminer, et passerent par dessus la ville de Paris, et
allerem droict vers le Midy. Puis le Vendredy treisiezme dudict mois de
Janvier, Ton a veu aussi au Ciel un grand Croissant et une Estoille au dessouz,
en facon d'une Comette, laquelle esclairoit tout le jour, dont le peuple fut
fort esmerveille. Peuple Chrestien, prions Dieu qu'il nous preserve de ce que
les Astres nous menassent. Ainsi soit-il.
Digitized by Google
Wonderlicty nieunetijdingbc.
€en toaracljtul) toetjael
vande fchrickelicke teeckenen ghefchict den
Den fcuenften aiugulti ö. )H£J?£ili3II'
ldtlcücn möc £>taDt ban c&enDt/Jn ©taef--
feljapfcanwiacnöcrcn.
Eerft
$b$utctttot 9idmtacr fopIoofHPincmf?. ©upt/
Dan »n tot ?Kmncrt>a:a br BiciacS a?oll;m$/
<£i;W tü> bridectet Wcrtjagt)cn/t»oo*
uni&cinDe&iucfcetijt/
-Unno 1587.
Digitized by Google
Vermanmghe tot den Leier.
^ X^lc De gijcnc Dir ften oft t^oo^en lefcn/tollenDtt
j met ongbcmcrrt latcn boojbp gacn/ f o falt ceti pDec
_j booj een toaerteboutomgbe Dtcncn/om tun alle fon
Den en bootyeDen af te ftaetvenDc ben tot C5oD te be
fceeten.öeU)ijle De Ikonen betupfen Dar Deongbetooon.
wefee tc ecHenen Die tnoe lortjt geften tooiDen/niet trbergeett
gbefebteDcn/ macrboozboDcn Jim ban itraffen/ mct taeiebe
ö5oD De menfebe Djepcbt te ftrafien om De beraebunac *nn*
toooitjß/ en anDere fonDen en boofoeDen Die alle oaac groote
Uct scfebieDemnoant <EoD bceft Dir getynpefe/Dat bp De toe*
reit om bactDer Cönöcn toille met Dooj jun naoozt/cn bercö^
Dmge bau Dien: maer ooc Dooi teeckenen cn rooiibertoercttf
tot boete enoe bctetmgbe Dea Icuen0 roept enDe nooDtcbfcge
Inck aen Jim t oleb en De ftaDt ban Jerufakm te mereUen &
toant Docn De JoDcn alte toaerf eboutoinge Cbufti en wmt
3poftelen betaebtcDcn enDe möen tonnt üoegenfoo beert bp
baer ooc gepicDtrt Dooi toonDerliefce teeehenen/efi liet groote
aettbenmge/tomoen enDe ongbctwoonlicfee DupircrnuTc Der
£>5nen gefrbieDen:t©aer als fp nb m barefonDen enDe ber*
arbtinge 5tm0 t»ooU0 moettoilltcb booztgtngen/fo beeft on>
Der anDer fcbucheltcftc teecUenen/een Comeet inDe geDaente
Dan een £>toecrt een gbebeel Haer oner De ftaDt gbeftaen.
Baer na t0 De ftaDt bclegbert enDe banDe bpanDen ingbe*
tiomen/Den Stempel t) erb jant enDe betinocftet/ enoe ooe Dat
toolc met DnpfenDen beneffens anDer ontallich tammer enDe
elcnöc/Doozt Ctoeert /bonger enDe pcßilentte is omgbebiacbt
enDe geft oiuen/enDe De anDere jiui tn allen lanDcn betftropt
gfoetooiDch/ enDe alfoo iß alle De gantfebe Jooöt febe polieie
bentailcn. noaerom een pegeitefc bem bcboozt ban berten tot
(Boot te bebeeren/ bem inDen jftarae J ef u Cbnfti biDDenfle/
Dat bp o ns arme menreben / op toclcfee het epnDe Der toeiclt
gtjecomen 13/ nie t en (traft c in ? im cn tooine/ cn De al I ?
jij'n gramfebap met ouer ons tu tftoztcy maet
on0 4laDerlief(e enDe met matc
cafhiDc 2£mcm
CM
Digitized by Google
€en toaracljttcl) terrae!
vandefchrickclidke tceckenenghe-
fchict binnen de ftadt van
Gendt.
0 % Jaet m $ € C »<C 0 eft" Caücb
ma&etß^cfu Cimfti Dnpfciit biff bon*
Dcrt enbe f euenentat btentict)/ op Den fe*
ucnfrenbacbbanSuguftt/roo tft gbc*
fdrieDtDootbet benel De* Junten bau
p anna cnDc i£ gbep nblieecrt in alle De
Treben ban öcs upanDts 3UnDen om
rc bonben een j&joceflic gbenerae! om te
betec bictotte te beebteu oft te gbekrugben boo: Oer <feiup*/
matt Oer ßoWoofcn gbebeDen en iß boen <ßoDt tuet aengbc*
naem/toant fp Dagbelücc groote 3fgoDenic beDmuen Daetp
om batfc Den <t <£ U € Dagtjelirr iß ftraff r nöc / gbeltjcfc
bet 10 gebteuen binnen Der fraot ban «BenDt op öcn feuenften
ätigtifti boomoemt / foo bebben fp een groote ^oceflte ge*
netacl gbebouDen / enbe jtrn foo ront om Die &taDt gbeioo*
pen inet baren 3lfgoD oft &>anete/ Die fp gbeDiagen bebben/
enDc jirn ten iaettten gbecomen tot bp befcerehe / Daer beb*
ben Cp gtoote 3fgoDerire bebauen / foo Dat De 3efuboijtfc!}e
# apen ujt gtoote toouenjen/ bebben baer feinen tnDrn Urne
met mcffcn gbepncHelt ofte gbefteben / gbeDannv gbefpion*
gben/cnöe al om baren 3fgoDt/ Die baerlieDen borij met beU
pen en tonDe.
|*b f nlt gbr booten lieue liefet / boe Dat baer bliifebap
niet langbe cn DuerDe/maer is in Djoefbept beranDert / flDrb
Ujat ecn groot <B $ ö % «c bp biet a! regeett/ toat facbm* n
Daetbooj een toonDer teecaen gbefcbieben i Cm aroote
Z ti DoncRcr
Digitized by Google
üomucrtoolcbc bcDecfetenbc a^cclc^tao mrt Durftet-
ticptwi;tmitccnl>aifnrc gbeburenDc : öocnftbcurDeDc
wolcii^ '.;ic r a'.f nicke t; fcracljt banDen anbeten / cnbe gor ccu
aifu'-curu fttoote» afgrnuViicltcn DonDetOacl) toanbtt locht
af us^craaerttf/f oo Dauer bau Baate bieuaer? Doo? <5oDt.ö
Ijanöt DooDt gbe flauen |tm owtrent ftmen bonoett 0ot\)
Ijccft öc ooiicKcr Micke bandet gljetoojpcn bagclttecnen
gtootet Dan <5anCcu eueren / öc njelcfee ooefe groote fcl)aDc
Dcöe onber j$rnftlmi enoe öeefien.
£>ocbmaebmcn biertot toclclacrUcWcn bemerefeeivDat
<5oo Del) C C Li e De ©abrlomfclje 3kfgoDcruc nb t$ (trat
fenDr inet memgbcrbanbc plagbe n/mrt grotrtueUcfcc
teeckeneu/met ftwarcbcnautbcDcn cnDc bieten
tuDt/cnoe met mect anDcr plaguen
tot biet tclancttfouDcn
toefenomtebet*
Jj bebbeu fjv hoo;t mun gbctoagtjen
'■^'©cn groutoelicfc fluch fonöcr bertfagben
3©er ^lui»ö gbetoonnen inet gurgelt/
©en £nus ban^armen feer otuaclt
3DcDe tyelen boo:t mun bcrmouDcn
Sinnen c^enöt Der ftaDt boojtoaer/
&oo beel £>olDaten totDiet ftonDen
ir>ccft gbclaten int epeubaer/
De btcc-Dupfent oft Dacr ontreut.
?Dit boa* boo; bem ecn groot clcuc
&>oo maeb-men tnetcUcn Dat ooDt picCcnt/
Den dSoDtloofen !aet int benoirtwen
<5ty Itf efemen ma$ m wfccn binnen (Sentit.
balen.
Carmina.
3Jturomwcu.
Hone *JM ichyfB M. ( B .
Digitized by Google
J
Digitized by Google
Digitized by Google
I
Digitized by Google
Digitize d by Go ogle
Digitized by Google
1
I
I
Digitized by Google
DigitizeC ^
Erschienen sind folgende Nummern:
Mo. L L. Heyn man : WstterbQehleln. Von wahrer Hrkenntnlss des Wetters.
1510. 41 S. Einleitung u. 14 S. Facsünile. Preis 6 Mark.
Des älteste meteorologische Druckwerk in deutscher Sprache (1505).
Mo. 2. Blaisk Pascal: Beelt de la Grande Experlenee de* 1'EqulUbre des ' v
Llqueurs. Paris 1648. 10 S. Einleitung u. 20 S. Facsünile. - (VergriffitnJ Preis S Mark.
Lieferte den entscheidenden Beweis ' für das .Vorhandensein des Lüftdrucks.
Es existiren nur noch 3 Exemplare des Originaldruckes. f. • '
Ho. 8. Luks Howard: Ob the Itodlfleations of Clouds. London 1803. 9 U.32S.
Mit drei Tafeln Wolkenabbildungen in Facsunile. ( Virgriffe» J Preis 8 Mark.
Der erste gelungene Versuch einer Wolken-Nomenklatur, auf den al
zurückgehen. Der Originaldruck ist sehr selten.
■o. 4. E. Hallet, W. Whiston, j. C. Wilco, A» v. Humboldt, C.
Die ältesten Karten der Isogonen, Isokllnen, Isodynamen. 1701—1826. 25 S. Ein-
leitung u. 7 Karten in Lichtdruck auf 5 Tafeln. ( Vergriffen J Preis 5 Mark.
Eine Sammlung seltener und wenig zugänglicher magnetischer Karten.
HO. 6. Dl« Bauero-Praktfk. 1508. 72 S. EinL u. 11 S, Facsinule. Preis 7 Mark.
Das verbreitetste aller meteorologischen Bücher. Es erlebte in Deutschland
60 A u fluten, die alle sehr selten geworden sind, und fand auch in Uebersetzungen grosse
Verbreitung in Frankreich, England, Dänemark, Norwegen, Schweden, Finland etc.
Ho. 9. 0. Hadlkt: Coneernlng the Cause of the General Trade -Winds.
London 1735. 16 S. Einleitung u. 6 S. Facsünile. Preis 2 Mark.
Von bahnbrechender Bedeutung für die Theorie der Passatwinde.
Ho. 7. Kvangklista T/OHBiCBLLi: Esperiensa dell* Argen to Vivo. Accadkula
Del Cibkhto: Istrumentl per eonoseer l'Alteraslonl dell* Arla. 22 u. 18 & mit
Facshnilen. Press 3
Enthalt die wichtigsten Dokumente zui
Thermometers und Hygrometers.
Ho. 8. I. Hallst, A. v. HöMBOurr, K, Loons, 0. J. U t ,
Meteorologlsehe Karten. 1688—1864. 13 S. und 6 Tafeln. Preis 3
Die ersten Wind-, Isothermen-, Isobaren- und synoptischen Wetterkarten.
the Magnetleall Ne-edle, London 1635. 7 S. Einleitung u. 24 S. Facsimile. Preis 8 Mark.
Enthalt die Entdeckung von der Saecularvariation der magnetischen Declination.
Ho. 10. IAIA MAOHETICA. 1269—1599. P. Dt Mabjcoobt, F. Faubo, P. Hubes,
J.DbCastbo, G.Habthamb, H. Courts, G.Mbbcatob, R. Hobhab, w.Bobough, S.Stbtih.
25 S. Einleitung und 154 S. Neudruck in Facsimile- und Typendruck Preis tf Mark.
Die wichtigsten und seltensten erdmagnetischen Schriften vor W. Gilbert
Ho. ü J. E WmxxsB, B. Fbanklih, T. F. Daluabd, L. G. Lk Honnie*: Ueber
LnJtelektrieltAt. 1746-1753. 8 S. Einleitung und 42 S. Neudruck. Preis KJO Merk.
Die ersten grundlegenden Arbeiten Ober Luftelektricitii.
Ho. 12. Wetterprognosen und Wetterberichte des XV. and XVI. Jahrhunderts.
33 S. Einleitung und 27 Vi Bogen Facsimiledruck. Preis 20 Mark.
Eine Sammlung der seltensten meteorologischen Flugschriften und Flugblätter
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google