Skip to main content

Full text of "Die Pfarre zum heilig. Kreuz und die ehemalige Kanonin der Kreuzherrn in Aachen t etc. Mit 21 Urkunden"

See other formats


DIE PFARRE ZUM 
HEILIG. KREUZ 
UND DIE 
EHEMALIGE 
KANONIN DER... 

Christian Quix 



Digitized by Google 





Digitized by Googl( 



1Ö865-B. 



uigiii^cQ Uy Google 



üy Google 



in 9 a t 



■ 

aXit 21 ttrfuitbem 



6t* 6e6ailiand il^ruberfd^aft. 



Digitized by Google 



. ' 1 ♦ 



rs • : 1 



■ *♦ 



■I», • ■ i..- 



• ff 



i' 



4. T..« • . 



Digitizca by Google 



^ •> • * < • . 

•i; ^ . ^ >v .;• *•* •*» ■ '1.-. ^ ''^ 

ald waijx tdt^tUti, aber in ber göl<^e atö ^uurit^'^ 
tig gefuttbeit toitb, 6ei ber crften fic^ i^m batBicteit^ 

ffio^r^ett in ber ^cfc^ic^te ittc^t }u feutcm %a^c ^t* 
madit f^atf voith ttJof^IfcmSBernünftigcr »erneinen. 9Öcr 
ober bie (Sefc^ic^^ueSen nur ald li3eUge au feiner 
«wvdefaftoi aRnmttig toitbt^ fami iimn&0lt4 )tt nc^ 
%ii 91lifEdi|t(it Iii ber ^^ftone lonuiien* 

9btf Um angebeittctett »Sfge mi'vb tnoit enbltc^ 
einer ®efc^irf)te gelangen, bie jebcr vernünftigen 
Sttitit Genüge (etfleit lotrb. Seil biefed nad) mei:* 
Item IDofitrloftai mär auf bem bi)i»(oiiiatifii^ 9Bege . 
Hcf^e^eit Jamir fo fM btefen 8(Attevit imcber tnefe 
Itrfunben beigegeben »orben , bcrcn 3n^alt ber ^ert 
genau gibt, unb bte oid iBc^gen bes in biefem 6^e« 
faxten bieseit f^tteit* 



Liooole 



U» bif am 3iitt Hugufl bicft« 3a^ri«fStatt finteiibe 

flMberfd>avir in (ElM wie }u Mr^mltcfieii «üb iinfnrii 
Siachfotnmm )U befunben, i\t btef«^ ®i^c((^ an« 
gf fertigt tvcrten , mld^t^ 

Hm J^04»Migni 4enr» |)fBfm3» 0. (iiifltiii/ 

bm H^djlgebcruen Jperren Stixdjmtiüetu , 
dg. 3of. ^iiigfiK», ^l)r. Heller, 9rii. ZtUn, 
3*f. ^cffcKaiil «IIb 9lflUfffii, 

bcn Seri(ft>am ber ^. ^afKan^ SBntbrrfd^afr , 
' ^(u, tingeitd, Pfarrer, SIbUff, 
Skori«^ «ttb 3a€. 36? f9crl, 

fo mic ftemtrichca 9org(icbcni ber gmcmiitcil 9nM 
bcr\«;baft imb oflm )>fiunrfiiimobiitnt 

«fti^,^ 3a 182a 

% 

Xtx 55cifaffcr. 



X 



Digitized by Google 



Pfarre gum ^. ^rttt| ifl eine beir, burc^ bit 
im 3«l^ 1804 m 94i 2ßgoai$m Dtgaiiifatioti bie 
e^attgen kaä^tm It^M neu . «ttfioi^Nttat 
Vfieiu S$or biefem S^itpunfte ^^^örte (le ganj brr Jg)att))t« 
^fam gum I). g o i t a n an. ' ' 

Die gebad)tc Pfarre faßt in fici) eüten großett Xl^eÜ 
Ht ndf^utoi Andern imlb .etttei» tfmm Zti^ bor «M* 
tmient 9t(^t ^o)» be^ni fle fl^.noc^ cine^gutt 
(Strecfe aufTcrf^aft ber ®tabt — bed äuffern ?)ont# 
t^orc^ — au^, \r>o jTe bie gläd)c 3»if(f)ctt bcm ?ottÖ* 
berge, «nb beut biefem »efllic^ ^tttdegengefe^tctt Jpügef 
7- ^^tn $amtA ^ tmamatt^ Mit tctü4in gCA^e 
fit meiner (Sefc^llcfite ber Aa|)eSe üttf ben» ^üU 
»atorö^S5crge, (Seite 17, bie SRcbc war. 

X)er Jpau))tbeflanbt^ei( ber Pfarre }um ^. ^eug tfl 
bu ^ontflrafe, D&tt ber fogenannten ^ontbritde 
^ onfoiifleiib «nt benJ^Auferit & 91» 9^o. äso wib (ft; 

699 oit bod Cdufere) ^ontt^or* 

Dann gel)ortjttif)r ber große 2)rifd) unb ber t leint, 
cuidi S3ergbrtfci) genannt, ber ^irf ergraben, 
ber fbguMmtc ®<^wciiie#aRarfl, bie ^tn^atu 



Digitized by Google 



* 3n bem angegebenen 25ejirfe ber genannten 9)farrc 
waren c\)maU in bcr ^ontflrage berinnern ©^ab^, 
ba^ ^i^catceateffen^^Ioiler |tt ber§«^^e« 
teft|i imb bie ^tntid^ffOtttn^^ltommtnht 
et. 0t((e^ (:>ic]ibtud) tn ber auiferit ®labt 
aber, in ber ^f>nt\ixa^c unb ber ,^üf)gajfc bic 
Äanonie ber Äreujl^crrcn , bereu Mivd)c bie 
jt^ifle 9farrfir(^e ijl, imb tu ber Jl^oti^artflraM 

beti^) genannt, ba^ no(f) bomooi tfi. 

(ib^nfaiU cntfjicH ber gebacf)te JSejirf mehrere SSBo^n* 
fi^e ehemaliger iu ^ac^en (tc^ aitfi^enber, oberer 



*) eu mt^&Ct «on ber fJefHpn V* Mc ^ttfw 'IKmnnirr 

4 — 54 ^ontftraf e , 55 — 104 J)rifrf) , 807 — 83S Serg* 
t>rif(^ unb ^irfc^grabcn, 839 — 859 ^ontfhrafe. JBon ber ©cfs ' 
Hon S. 1 — 28 9)ontJli:afe, 29 — 68 »ongacb, 69 — 77 
^ontflra^e / 608 613 «(^weioemattt , 6i3 — 629 ^ont» 

unb @ie(?e meine ^iflorif(^)stopo0rQpMf(f)e S3<fc^}rcibun3 
ber &tabt Slawen ]C. itöUi unb älat^en 1829/ @eite 74 u. 94» 
''^ 6te^e meine cNn ficnftinitf CM^rift @eite 92. Sn bec 
•Jttrc^e biefeg iClofler^ moren folgenbe Stiftungen, bereu SHeni 
ttn öbcr tuxä; btc folgen ber franjSfifdjen ©taatSumwaljung 
nc^ mbimfclt t)abcii. 3ni 3a^re 1721 fitftete ber bamatö in 
fitv ©täbt JperaoaenOufd) lebenbe ^etec de Bree jvoei 
(a9li<^(. jSKcffen, eine in ber ICtrc^e beö e^em. 9tonnenf(o^(i 
>3t. geonarb in ber' Sr<J nifrj^^^^^ unb bie anbere in ber 
damaligen jCapcUt s^ii «JKaricniSongaro ober SBaumgors 
iQn, unb iwCii mit einer Aapitaljjumme oon 4000 Stt^lr ä 80 
!HlbttiS. S^n biefet eumme waren 4>00 toniSb'or |a5%d>tt^lr* 
a 5 i aix jur ?afl bcä in ber iocerS gelegenen ®uteS 
JöiiUeni^cin ( SB c n t a r J ft ei n ) , ipeld^c , alö bec Sefi^er 
beö .denamutn (^uteä im S^lfce 1739 biefelben jurütf^a^Ue , 
in bi^CtabtsJtorn^atfe.auf ber 9tcitmannl95tamnier gc» 
gen 3'/, p.c. iiin.^cKvrt würben/ ttttb iwar fi^r..9i(^tt0 be0 

jVlojtcrö in bfni S>onc)acb. 
9ia(^ einem ^anbjc^eiue ber (^ejci^n^iiier fSlaQuin vom 3. 



3 - ^ 

©efc^led^er/ t)oi\ mld)m bemcrfen jtnb/ bie iit 

9Mtmtc ^efc^f^ fb oft, t^orfomawiibcit 
fiiit0e au^ge)1or6eiteii J^erreir ^dn f>oite, »e(c^e 

wwt tiefer ©trage f!(^ ttannte«, unb ^icr itjren äBo^n* 
(1$ Ratten. 5m 3a^rc 1319 faufte bcr Dritter 91 cinarb 
«Doat i3i)tt0arb bte <Qt ^gi^ii ^os^ mit eim 

welcf)e aber im 3a^rc 1321 mittle Geuchte 
ein @o^a be^ Dritter ^ ^onrabd k)ott teueren« 

Um Ciiiilaiib^9lM^te goiifttl^ M «an Sifi^ikttinio 

C9ef(f)übe) ttmtittf ^ dn ftd) na^nu IDiefcr «bergoS bie*^ 
Capelle mit ber 2ÖD{)nutt3 bcm beutfcJ)en £)rben, ber 
trnn ^ier bic Dcutfd|*DrbcnöfÄommenbe 
i^xM fsMitU Olxt 9t 1 2>, bte ein 



1753 ^Qtte bte Sungfcc $lnna Äatbota g»ö<»uin bec gei 
•ba4)tm £itc(;e gefc^end 300 0itt)(r. für ben t&gl^en J(u;4ieQ» 
»ein. a>ie 0cbftd)tffii •cfil^wifNv ifot^mcii bic tcnantiteii Mtilv. 
§tti2 €aft t^ceS ®ute3 auf bec |>uU troamiti bcfTeil fXMVtCt* 

bic 3infen (12 iRt|)lr.) ioijrlic^) jQ(>Ite. 

jDie ©(^mefirrn Sucia unb (ä^ubuia cSdpmc^ fc^enfteit 
ta 3o$ve 1754 f&mmtli^jtf Sem&gfn, no(j^ ^Ibguge me^« 
vfttcr Senate/ bem gebauten ^to(!er/ um ti ium beabfic^tigecii 
SBaue ber ^kS)t ?u ocrrocnoca. 2>ic Äirc^c mit bcm an bcc 
S3ongatb»€itra$e gelegenen ^i^uU bei* ^^(ojietgebaube $|0t bie 
3abr}a^l 1756$ bet S^tl htt gcnmittten Mlbbf, ble bcm 
- etabtwatte |ugerid()tet jtnb , abec bie So^cjabl 173^). 

(gnblit^ fliftetm bie Seeleute, ^obrtnn Gebert unb jtos 
t^atina JSraut^Quf<n iwn n^od^entiic^e SSe)Jen mit 1000 ^ 
m^Xu &*Ö4 101./ unb anacio Savbava Q^illeg, gebome 
Jttamec tm 3- i769 eia So^Cflcb&^toip itiib 18 ScfonrÖto 
mit 200 bergt, Sittjlr. 

•) 9ta(^) iBorfle^enbem ift baS, »aS in meiner feiflorifd^s 
' tdpograpbift^en ^«{(^reibuog 9(a4|eA$ic» @?ite 94 gefagt |)ab«/ 
1« wfbcnimi« • . 



t 



i 



Digitized by Google 



4Be6&ube ftnb noc^ jc^tgen (S^cft^ocfc rätgeric^ 

HUP y€t}QgflltXi WOfQCn» 

- Sfcfem 0Miibe gegenito Regelt Iqrel giHkttnige 

«nb f(^one J^äufcr mit 5(uffal)rt^tl)orßn öcrfel}en, bercn 
(SJörten (T(^ biö in bic (5i(ffcf)orn(ieittf ©traf e * 
«rffntfm/ unb ^ c^enfott^ (Suigänge »nb ^ 

gel)6rte ef»fmaf^ ber abeltgen %amiüe öon JBobb cu. 
£)& bie ^tDei nebenan liegenben Käufer / t)on benen 
JM eine C& 91». §21) ber jlelise (Sigent^itsiär, 

fimnd ber Suft^S * Scrwaftung «nb 9)räjibent ber 3(r^ 
men * SBf m>attungö * Äommiffion , hmofjnt , ba^ anbere 
aber Oio. 620;) ber gamilie ^ a r t o g ^ ^ ^m^abrtfan^ 
tOf IHfiAstbis i% e^ematö obeiige iB9^it^ftii|er geioifai 
fxlb, fotm ntc^t SejKimiit fageit» '^«a i^axa IB* 
!Ro. 619 ipar nod) in unfern 3«tcnba^ ftäbtifd)e ?oiik 
barb*®eböube , i|l je^t ober ein ^priüat^i^gent^um. 

IDem ii»fe|»^fd||eii älrmen^Snflttutegegettitber am (Sin» 
jmgeMfogenann^enOeg ninen#äBtttf eCe ') Clegt ba§ 
gerftnmige e^attge ffif>4nge6&abe ber artigen %awiüe 
»on®rondfelb, bann ber öon Ü)i ü T r o I) c unb nad}* 
' ^ berm^Dlf I. Uber bem d^infa^rtdt^re toar M 



*) 6o genannt «on ben ^ier im 14. 3a^r|^unb((te n>o^ncn» 
%a Ceguintn, b<c mm ober nidbt mit bcnc» Mcmifil^ 
mu$, hUUn brittm Orben bei 9. Sranctgcu« au6ma(b» 
tm, fi(b mit J^anbarbeit naJjrtcn, c^ne ö«lubbe fi<t^)on 
1, ein fcboulicj)! « / eemeinfj^aftlicb«« 8eben fujfttn, unb 
»ernittm «nb.iClollfrtPtttttii 0Ui4lfalli einen Wtf* 



• 



Digitized by Google 



4 



ben f|l in bcu franjöfif(^ett B^iff«, m »cldjeit jebe« 
aufm 3<Mlctt bcr Se^cii^i^aft C»cd 9lbeU> un^ 

bamafö fo fd)änbßcJf mif6raud)teu SßJortcr grci^cit^ 
(^Ieid)^eit uiib SSerüriiberung an berett ©teile traten* 
Uabt m .^ieß^: gnebe ben Kütten, ^ ben ^rottü 
iten, xM aber ntd^t« me^i; M du leerer imir. 
Die $eba<4te Set^anfung 91. Ü^o. 651) t{l jeftt eht <^tgen' 
t\)im unb ba^ 2öo^n{|auö beö Slböofaten/ 3©^ 3of. 
^Da^mctt femor. 

m bem ^egttihett^fpßtnfel geregene ^oMf 
ml6i^ ble Qedttttten im m'erse^tiieii äa^rlitnberte Ut 
«Ml^nten, ijl geräumig, mir ^ftttlen berfef^ene 
3tmmer fotC bie ^opefle gewefen fe^n. (i^ö gebort je^t 
ber Sgfr» Singend. 



.:Min Sca^e ftc^enbrn Segtttnm fd^cfm» ben 3tct^umci;it 
bce Seguarben juget^an r^en^efen ju frpn. Otne 0(Cte. bie 
mit bem «tem^nten 3a^c^unt>ecte cntflanb/ unb bercn 3i*ri, 
t^pee osf iffliev JNn^enoerfammlitnd 0ie«ne im 3abce- 
1311 untec .Clemens V. oerbammt muitcit» %\x^ in Stac^eii 
Ivetten fi(S& bicfc 3rrlc^rcc cingci'd)Iic()cn, unb einige ^iufcc 
an 0ebrac()t. iDa^et bec ^aifet; J^art IV. im 1370 
banJbamAttgen etabtratb befahl/ boa otfm pdpftCic^en 6tu^U 
mt Ultiiiottund ber gebauten 3crlebce ^miftraaten 8ub»i(| 
»an ber ^ofen obec^ofen, JDominüanersDrben«/ boju be« 
bulflic^ lu fepn. Sie gut biefec leinen Siuftrag in 2Ia(^en auö« 
gendjtet bat^ beweift fein in bem genannten Z^fyct an ben 
etabtratb vtdSfiM ^SgMw,* tveUg« i^ice Mi^ btm OrigU 
nalc fotgt: 

Uch ersamen hcren Bargermoistcr ind Batherren der 
Hejrserlicher Stede >an Acheu jch brodcr Ludewioh Tan 
der Hoefen (Hoeidn?) predtger ordant eiaNiiidertiKber 
der ungeleufy go, reden ind beuclcn uch umb Tryden ind 
(i'Tib nuetz, der uch dan komen mach, dat ir dey 
huser (4)aufer) der Begbardoa ind der swostem in uir 
limi haldtut» «Ito lanc« bia dal ür «adAnrnt wird«Bt 
VW ttiiMiii' fiyitlicbfn vadir de« pcgrit of vaü 



Digitized by Google 



Titt ahati^en gamiffc öoii (3c()ricf gct)ottc cm 
örogcr !J!^eir bcr dujfcrftcn ^ontflrap e, bcm jur ©toW: 

. iMiuit, war tad So^n^au^ nitt ber ^»fttlfo)^, 

flbcr f(f)on lange her eingegangen iji. 

*Ucr abeligert gamifi'c öon «Step rat!) geborte, 0 

$rttf t^eit g^eDai^tnt e^moltgcit (itritttbett ber 0amt(te* 
t»oR @(4iruf ^ikt tu mtfmt 3^tm ber Gtdbtrot^ ttttb 
Slttc^faBrifont t eb r. 9ß a g n e'r ein pr&c^ti^ed ÜOo^^ 
imb ^abrif^^ebäube. auffuhren (ajfem 

(&n }ßawt ^ftKftr nmtoc> ber etcSbt dmM, ijl 
Pfarrei p unb ^apfanei^^o^nung im 3a^rt ISIS onf 
^ einem ö)arten*^pia^ aufgeführt* 

Shitt fblgi bo^ geräumige mSb^S^m @e6aiibe bir aBtttwe 



heirren dem Kejser of Yan eymsiü anders van iren we«» 
gen , rrttt man mit den hüten doyn soole , alaa as iAveh 
och beual ind hey& dat lettev da( ich by uch was, want 
ieh hofFeh kcprtzlichcn breyfe tax imphane (et1)alten) ran 
iinsem geystliclien Vader dem po^ss i'papfti) of van un- 
scm^ heirren dem Keyser , uch mit den tu miderwysen 
Tan iren wegen f wat man mit den Turgcnamen husen 
doyn soele* Datttm tob ii^o meo ipa« die iUthedre sti» 

Pctri. 

BU^el lUiii, ot>aU <Stn aufcec^t fte^enbec !02ann ^alt in fei« 
nfv rechten ^ank «{lun Cpecv/ in Mnfeii abcv dli Soi»» 

9{oc& fn bem reiben 3a§ee fd^enfte bec ^ai|» bie flebat^ten 
^QUfci- bcv ©tabt. , .. 

tDiefe Sesuatben finb tiW mit imfrea «Ifm'Mmmttni |tt 

Verioe^fcln, welche na(!) bct S?eacl bf« illufllt^ttl Ifbcit* 
^itf^e mtint oft dn^cfu^cte i^C^ctft/ @eite 60. 



, " eenc gamilie Äa^r, and wel<^er gamifie b«n»ar, 
tt)crd)cr <rf^ SSitrgemidflcr ^cr ®tabt bic ®ercd)tfame 
.teWte.« iwi Sa^wn 1769 jinb 70 fo empd^tööott 

" alö Sn^aöer bcr SSogtci unb 5Weicrei über STadjctt. . . 
Sluf bcm Drift^/ bcr in beii aftcn Sin^biicl^erii bc^ 
ttwtiieriliM ber gref e .Äri(d> genannt wirb, ifl 
iDctt: MM beul «iHtfAtigf , t» bie ^^^^y^ 
große 9Bo^ittge6&Äe ber ^pcrni »eifeC, Kö^nabdO 
fobrifontcn geregelt, mctdjeö öormaB ber grajlicfKit 
9amU» tton 9)2erobe ^o.dwar.em, nad)(^cr ber 
m «ff obe^offaltM 8?<tt| ge^rte. t^cr 

: fodettawilc ekiUf fd^f ;^0:f .ut^ bo« 9^hmm 
«ttiegcttbe ^au« fotten jn äftern 3«tett «« (Sigeii»« 
t^nm ber Jamifie bcn Äo^f^aufcn gcwcfen fe\)m 
. ®ie waren, »ie mehrere aubcre l^ier ticgcnbc S^hsA 
^ttf ^ bie aReiftiidfabriNit imk^ i» 3(a(^« biü^eit, 
^itpfergtefiereieik SBott bCefeit <M ti«^ )U eemevfen bce 
aBüf)nI)aufer bcö betgcorbrtetcut aurgermciller« / ^errit 
£) b e r unb be^ Jperrn 5 n n g 6 1 n t ^ , Slbüof at^5l ntvart 
»üb •@tabtrat^ S)a, wo ber genannte 1^x\\&i jici) mit 
bi» IBet^« Aber J(etii4n^aDnf4,ber6t«b^ bo^ 
i^oteC bed prpten ealm*i»eiferf(^etbi»Dl><f mit 

■ feinen f)errücf)en ^arten^Srnlagen. Unb wo bic ^Pfarre 
%\\m % Äreuj an bic ^änpt^farre jum f). 
fo(a^ ft4 anMlieget/war bod iü^^n^aitö bcr abelu^ ^ . 
gen gamtße o on ÜHoc^oWr wefc^ei^ ber jiebtge (Sdciu 
tt)iimer ^err 9«ette(fcrt, SRentner Bewohnt. 

bem oben angeführtere großen :^rif(l^|}(abe , mtf 




Digitized by Google 



* tlktdfm (1(4 rille mnttät^Mtttt ^ hifbMrmt 

tfjmaH bie 9leitfd)ufe. ^an beabflc^tigt t)kx, eint 
fföbhfdjc (5remetttarf@d)Ule ju enidjtm, din »al)red 
9ebftrfni0 füt( He tti %tct^B * ^^tfMt Pfarre, bie M * 
tiod^ Mier fpfc^cti STnfkkft {it crfirettett t^ä, fit 
fi(er 4Q00 ^etfeit ^ä^ft/ ttitter inCc^en ffc^ eine grofc 
Sfnja^f ^u[fö6ebiirfti(]cr 6eftrtbet. 
' Sfttf bem Jpirfc^Qrabett befuibet fi^ bic ^ o fl ^ a 
terei") iii ^m: e^mattgeit {Motfe mtb (i^roben bet 
<^(M<4<HHti» ^ef^ ^egetifticr {|ltffe3iMii0t»9NPiteH* 
•ter ©eOrüber S3ciffer* 5(m (5nbe beö ^irfcJ|* 
grobenö, wo bcr ©etigrabcn anfangt, »ar 
e^ematd bie Zf)Utn*Zaxiiiiic fdxitfp^fk, in beut 

IwftAnbtg war, je^tfto tum^fcAitm fde^m, bem J^erm 
JÖteba, iJingenten bcr 2tm SiiJt^eilung ber Firmen* 
SBenraltungö^Äomiiuffion, tewol^nt »irb* < 

3ti bem (Scf^aitfe «tt t»er $ont|lra0« tm h($ 
etrofle, bie tiefe mit beut .^tvf<^gra6eii Mt 
2) r t f d) p ( a 1^ e vef^thbct, tjl b(e 2^treftiett ter II ac^ei 
Utv geucr^Sß er f i d; c ruiigös^Stn jl aft, unb auf 
bem 3d>\Deine'^arftc unb in bem ehemaligen 
mtttlertt ©tabt^obctt ^0 ein fet^ geräimnge^ (fi^^oiibi^ 
bad )it einer %tSMi fr«^ gut eignet (M gil^ ter 
SBittwc Xittmanö. 3rt berÄft^gaffc ifl ein ge# 
räumfßciJ a6er ji'emlid) baufattiged JPkiuö, ba^ 1660 
gebaut nnb Dor^in m ben grei^erren m Zvip* 
bewohnt loMbeti tft , 

€tite 21 unt) 169. 

eic^ meint i&en ^mnntt «Mffcift, fFdte 5, 6 M» 119. , 



Digitized by Google 



fßm ber Dar Der @eabt (tegettbett itBetau^mite^tdM 
fitd^xic ttitb Itttf^ uad) ^aflrid^t füi}renbe tob# 

bi^ an bic bem ©ute d) 1 o t t;f e l b ö(n?6fifu^cn*b 
@affe pd) erjlrccft, ber Pfarre jum ^. Ärcuj. 

9 äffe geiutmif ^'tmt beK w^ti^fta ^-nlßbM&i^ 
Zijtii M ^cttattitten SSerge^/uttb imv jutn !:j;heile uBer 
fente Slibacf^mtd^ bt^ $u bt^m (iitte @<^am|)ir(^m> 
tttb tmmt bie«<<9f(Km ^(iirirfii}6tf9 mi 

«onntc ©äff? ifl jiim Xl^etl tJergäitgRcf^ geworben. ' • - 
* l^ie gebadjtc ^läcf)e, bie ctnctt fc^r frucf^rbaren SBo» 
bftt Ijat, i\t' mit \d)bmn ^aiibt)aufcrrt ^ ^ertUc^tt (^or^ ^ 
tot; im rei<4ett 9i{a^ (BiM f^emi^tingnkm SSKcf^r 
IM ergCei^deit ^(^tfMbefit ^^f4l8d Metfftet OMiikl' . 
V)or beut ©tabtt^ore faugeit bie cr(l itt unfern Seiten 
angelegten ®ärtcit beiben ©eitcit ber SonbflraSe 
äit/ be^neh ftcf) fo eine weite ^trecfe fbrt^ unb t)ei» 
ittf^ (1(4 Mit jebm 3a^re, ii^m »toll 6rt bem 
Sorientoe fetR iCitfAMitiitcii rdd)ric()cr ftnbet^ äU M 
bem SQBief^baue» X>aju jeigen (le au(^ bie immer jlei# 
genbe ^e^Uhtung ber (Stobt an. 
^Ole^rere f^ne äSo^n^er flnb fett e^gfit 3a|frit 
mt berSatiblirafe entfimtben, Mi bcttnt ciaelmur 
einige @(i)ritte wm bem g^<f|ten 2!()ore entfernt i{t, 
unb auf tt)cfd)eö gfcid^ ein anbcreö fofgt , tn beffen 
<&tittergebättbe |t(^ eine Sifengicd^ be|ttibety lutb an 



Digitized by Google 



- w- 

I 

ten unb Srud)t6mtp9{et^en umgebener ^a^meg no^ 
brm id)bnm gonbgute © öfteren fiiJ^rt. . 
. jDtffcf -t^ematt obeltge S^^ttW ^ m-het Aftern 

db 5ilfAirm fom in ber gofge an bie grei^erren t)on * . 
2Äerobc*^offafi'ge nnb öon bem ?e^teren biefer abe* 
rfgeit 5?amilie crJ^ieft boö ^lit ber gefc^ufte (geometer • 
ec^^CI, ttcT^ffrMMi&itbe crtictterii(ie|^ 

tibetö, ber !^^urm, ücrfdiwunben tff^ SiJac^I^er »erfaufife 
ber ^err (^rf^ott baö (3üt ben Ö^ef(^»i(lern ?ennar$, 
bie ba(fel6e,3tt<4t nur t>erfc^ö]tfrt# J^nbent oitcf^ bur<% 
bot ^cbodiflKtt 9a|rwc9 tit cMr iift|m SMi»* 
bttttg Utk ber Smtbfira^c gcfe^^t ^oSfit. l>er gcn)ol)U# 
Kcf)e ga^rwcg fu^rt gteic^ öor bem ^ontt()orc ünU, ' 
einen gfintcnfrfjug »eit ben (ötabtgraben entfang, bann 
rec^t^ nac^ be« g^c^ten (Butt. jDiefer ^aifxwcQ \>üxäi* 
MI |ter oit bfe «l^c» g^onutf ^(Mk l»arallel 
mte ber ^ebac^tert^oitbltraße ber £änge nac^* Eluf etttcm 
jwdten gahrwege, ber hei dufteren öon bem öon* 
gen jlcf) ebenfalls (inf^ oJiWenbct, gefangt man, n{>er • 
bie Stille ^orti, §u.bem olteit äBei(er (Seffent, 
m-ber SBilbba4/ber b«d rontaiitif<4<^M^<>^< 
bur(^fd)ränge(t^ axa ber genomiteit $(n!)öf)e in mfft ' 
aU flehen Duetten fo »ajferreic^ §ert>orfi) rubelt , ba^ 
er g(eid) 9Kul)(en treibt» 

- Stil oHm ^anbflrafe> (aü bem tuu^ eftfi^rett 
Mrenben ^yritKU-ga^rwege gejeitftber.i ift M imfertt 



") 6i<$e meine fo oft angcju^fle ecgiift, @eU( 196. 



Digitizca by Google 



SiMi eilt großed ittib fc^öne^ 4e6kte oufdefu^ 

»orbfit, ba^ jel3t [d)on auö 4 SDBo^uungcn befielt. 
^Bki^t niAit ^ier au$ bie Sanbflraße weiter ^inob « 

^a|e rieaet^ :<Mrteit wsdflfimf unb ff(^ ctmge 
©d^rittc »dter eiltet ber tte« entjlanbeneit ^Sufer 6e* 
finbet, an ben $u bei» fif>öncrt Sonb^ttte be^ Herren 
3ii(;p(aö @-ta.lf$/ 9'iät)nabe(fabnf antcit , ftj^rcnbe». 

«j(S(niAlNKi)^ an ^ftntbe ^et^t^to- 

gro|e S3au. 2J2att nennt baffel^e audj Äal)ren< 
^au> »eir e^ e^entaC^ ber o6en angeführten ^amiüc 
St^t ^fi&it&id;^*. 9aw^(n nnbf 

otAcm, iOftiMMtt aBeg tiHf ip«l4^ ^ttvi^ ibie^ 

tmt 06fiS&itiitett gitt 6e)>f(anste tffilt^e' it<x^ bem bar. 
?anb(lra^'c ^ugewcubetcrt ^Öo^ngebäube fü^}rt. gafl ne* 
Bett an liegt ber lUitte ^ajt,. ber wm^ fkoei, ^oub^ 

• ^R9ik e^ Keiiteit tfmit jM^ete ffmtut, wtb iooit. 

f{i am ^ ackert/ ber gLeid)faUi auS {wei Sanbgittertt 
6f(iel)t, öon werd)Crt ei'n^ @tc6ert bergen f^eifjt, unb 
bem Sßaifen* nnb Sirmen^ Ä'inbcrl)anfe gel)Ört, 
.J^irr ^ot ber Sou^berp bo^ (Snbe feutcr:.]ta(t !Ror# 
bot Qeddfmm^hitfft mMfi, UtvM^tm tem ^äü^ 
t|ere ait feine n>e|lf id)e ^(Bbac^ung nnunterbrod^en 
tücrtbete , bic fa(l 6iö auf bem ^iiicf en bcö löergeö , mit 
rei(i)(ic^n- Maaten gefd^ücfte Srud)tferber barbiettt y 
2)ad mititnt^din>Ke /^^erydt^al erdfMf wib 
einiget ftd^ nnit tntt ber ofl, ermft6nten ^täc^e. 

Jbier in bem uorbrirfien Slbfjangc bc^ genamtten 53cr* 
ge^, liegt ba^ artige Sanbgnt äiüt.f genannt Reifen 



t 



IBatemiuttg fcttie ?age ^inreidjettb aubeufet. 6«tttf 
ÜÄaucrn tebecfeit fafitigecJ Db|l tragcnbe Sßäumc unb 
fein ®(irtett (ictget tmaifenfbrmtg ^uimt. <2N ifl cnt 
figilit^ttiii Her dfttittterin ^itHDi09 itt Släi^eit i ' 
• Äi» ^l<9tet!«tt t)ett »citcr SKaittJcrnbeit jit Mbe« 
©eitert ü^)^5igeö ©raö ^cn?pr&nn(;enbc 2Biefen 6id mt 
tie mit 06j!baitmert Bepflartjtcn ^cfctt bcr @uter • 
^aitfeit itn^ ©d^IotlfrlK jDovt> M tfor ctiieti^ 
eine ^M^cbe gfSättt wotben ^ »Uibet f(4 
^^lo^fic^ fitt ga^mcg finf^ ju bem genartitten Sanb* 

' 0iitc ©(t^Iottfcrb, ba^ bcr SQSittwc t)on ^ifeniic 
^eborne ^on ^To^ guge^ort jDtefe ®affe bilbet-^ter 
kkt ^^rftttge ber f!farreim gnnr \ $tttvi% ntlb ber twift 
fantett^Setd, welüK d^Ange tioibofMtet^ bi'e 
ine!)r9cbacf)te ^anbftrage auömad)t» • ' 

©0 waren bann Umfang unb Sn^egtiff bcr in 5!r^»9e 
ffe^enben Pfarre gegeben. Stur mu? nod^ angepi^rt wer* 
ben, bofl bte ^(welKe mit bem De(ottomie^e(»&ube anf 
b(h» SaCt)«t«y^MDerge^ ii>eiCfle bem in ber Pfarre 
jum ^. Ärcuj gctegenenX l) ercfiancr^^lrmen^^^n* 
^itute sttge^oreUf ouc^ biefer Pforte luget^ei^t toor# 

. beti finb. ' * 

jDe( obengeitamttmt Sdiimtcbe^ woü i^e^d^et ^er bie 
?)farre SftitrensSerg anfängt, Beinahe gegenüber^ 
eröffnet jtcf^ ein gepflaflcter gahrweg, ber bem 
^anbgute o e , baö bem üor einigen SBocJic« 
0eiior6ennt9icntnerJE»tnf(^ |tt0(^e, fil^frt iSin e^« 



") 3« altern 3citfn W a c b e öef(9rie6en, jie^ wiiÄlÄettu^e 
btc Bnmfcii^iirg 8eitc 78/ wo ober in bec ll«tt 1 |iatt 
iiotintat monof Mi^ ^k^w^ i»ocbcii ip^ 



Digitized by Google 



Hold abrr%e^ (^ttt/. .t>a^ a6er nod) 6ei ay^ettfc^otgi». 

.laut ivoito tfi SBafjirrret^e Seu^e, ^tlm 

et)[e^ Objl tragenben Räumen t)erfe^ette ©ähen, unb 

^aii^\tca^Cf ifl t)or cimgcn 3a^ren cm geräumige^ unb 
fc^öne^ ^ott^ gebaut »orten , in n>eld|em maa <&tftu 
i4ßx^m ^ett tcaxtu <Siit groger Korten »or $^ 

C}fitisi».fl!at iDcn^ locilcf tcif tatlbflrofe l|ln<^ (etttf 
em öo« ^appefn 6efd)attcter , fc^öner goftnüeg 
Ibemlinfd gelegenen ijonnal^ at)e(igen $Bo^nft$e@d)ttr» > 
|elt^> »10 e^ett fo ^enomiteii Sßu^le. ^> 3eii# 
f(M M SBilbbac^ed^ jl6er uictd^ eiitefi^ 
gemcmerte fbtvdt fül)rt ^ Ibeftnben ffd^ red^t^ txsi 
8anb * unt) 5ßo^ngut be^ Jg^erren (5 o n 13 e n , Söürger* 
jneifler ber ©emeinbe Saurenjbcrg mit einer Jörei^ ^ 
acm, liitf^ abtt todfc^ti fU^ otf^ne^iBctibe Conbgitf 
U^^ttm 9rt »Ott 9f if eil ite/6Wb(ral^^ mit fentot . 
fc()6nen Einlagen unb einer 3Öa(fmuI)Ie» Seibe ?anb* 
^er ftnb unter ber Benennung ©itbbac^ befannt, 
^ cc^t m^if oft eno&^nte gtä^e atfma^ 

^en. 3m Anfange t>ti 17ten 3a^c^unbect9 bcioo^^titcn H Ht. 
(SfftUvLtt 9tbam oon 4>o(^fird)en unb fütatia doq 
i^Äldbcrs genannt €!(^laun, becen tinii^t Xcd^ttt , 
mhtiüna, ttcma^lin U$ IBatvam^ B>^(i^(irrn üon 
CSc^eltact, 00c ifyun Slelteni (inbnM fart. SRad^ htm 
9lbflecben obt^ec (Sf^leute (am G u r s e 1 1 an «Hl^ 
f[amitie oon Ceerobte, bie eö nac^()ec mtaufte» • 

2(( befiele me^rece übet btefe iOZui^le fpcet^enbe Ucfui^ 
kW, f\tt bic Q^[4|i4)U ttiif(cr tteacnb tnuccfToirt |lib. 



« 

— 14 — 

ftg, ttnb Sifbet tiic ^n^5^e , auf bereit füiicfeit bie 
9fftrrfirc^ ^aixxtix%htt^ mit bem tuu^ ^M^m 
(ingc6äistnt ®tf|u([)aufe f((^ fe^r ottiithmiit, «nb 
Viud) m ber weiten ^emc gefcbcn wirb. 2Iuf bcm bic 
^rd)e iimgebeitbejt Äir(^f|ofc fann man eineö ber ge^» 
^treic^fieit |)aiuNraiiim ber Umg^enb 9(ac^tid gettie« 
tveUtflS bor bc« bttCeit onbent f)aiio»uiicit btr 
UmgeSttitgeit ber 6fabt ftd^ bobitrc^ ^xt^itiiha^ <a$0 
.^eic^nct , tav tjiev bem ©cfjauenbcii ba^ ganje ?änbc^en 

ber J5)eibeit mit fernen ga^treic^eu (Stcinfobrcn« ^ 
ISergn>erfeii ^ borfiiltt, ober welc^ -^om^ bie - 
K^itnBe ber ^entoltdeti m^tfi jtloflcrrat^^ ititb 
niedrere ^rc^t^ufme ^erborrttgor. 

5(ucf) üerweilct gern ber föüd M 9(taturfrcunbe^ 
auf bie brei SKerte^@tunbe öo« feinem Stanbpunhe . 
entfernte ^tobt, nnb anf-bte anrnnt^ttoOett Zi^äUt, 
bie ®oer^, unb bte .bor^in ofi genannte ^iidfe^ 
(Sbenfattö öerfofgt bo* 5(ugc mit ^ri?o!)fgefatten bie 
S8urtfc()eiber*, 3(ac^ener* unb bie fid) biefen an* 
ft^iie^enben iH^albungett/ tDeld^ebod romantifd)e (3c\xU 
tffal wn mi trennt* ili6er|»attpt ffnb bte ^ieftgcnSltt^ 
.ff#en erhabener uitb tvett me^r umfajTenber, aU bfe, 
.tt)cld)e man anf bem ? o u ö 6 er tj e genießet ^ «)eid)cr 
23erg (Id) hier u6erauö nia(erifd) aufnimmt» ®cwigtt)trb 
ben Stt^tmanbler nic^t gereuen, bie bretbiertel 
©tttttbe gente^ (ttittcfgelegt ])aben, nm l^ter nnter 
bem Ratten einer alten ef^rwdrbtgen ^'nbe nn't weit 
ftrf) au(J6reitenben tieften bie angctcntctcn nnb nid)t 
anQ^mteUn 21ttöjid)ten ju genief-eu. (^rfvenlid) wirb 
Üftß itpn, M bon oefibännten befcftattete ^farr^/ 
nnb beffen ampl)it^eaterfformi'g angeregter Oorteti/ ber 



Digitized by Google 



M m oHf »eis mom Uf mfik^ trfbrnft ^ifid^ 
nmt ber iMm bfiit ^emi 0fttfjaii<^6tattr4Km^ 

mer für bie ©emcüibe ?aurc itjb erg, beflen catiß 

fMbli^ctt Sl^^ottge M Sergej aii0e(<d<^^ lIDeimberg itfU 
t^k^a^^m wn hm (Metren Ut ^MtttwiAaL M^ 
%tdm Itt itufircr 9ۤatb. 

Ueberaus idfin nimmt (td| ^ter bod auf berfe{&ett 
Sit^l^e geCegeitf grofk toibgitt / Oerger^^^^^iir^ 
d^eit,'aii^.' €0 nMr c^af^ hn WMßifk htft hi 
ffac^en^ 0efcf|ic^te ^äuft^borfommenben obettgen ^amtfte 
lJOii^)0(f|fir(^en, bic fdjoit lange auögellorben i jl. 
X)et jie|ige ^e|T^er Jpcrr fHuCattb, $IBo(l]|ättbrer unb 
,@tabtrat^^ ^ baffeC^e sm^t mx autmt, fbnbertt öttdi 
iMrfc^ditcrt* €bta angeue^m fieOteit ffc^ bem Sluae 
bar bte Soitbgüter , bad fogettannte ^erger tSarter, 
bcm J^errit d^ijaviicv ju(länbig/ unb ber SBcicn* 
ber$ be^ {»erm fßaux, äBeutt|ättb(er^Z)eii^jSanb(^ett 
ber ^eibcit |it, Kcgt itu^ t»at boH ber 4iird^ 
«trtfnme M f<l^e töM^ eiitbe bc^ J^tvni tBe^ 
t e n b 0 r f , ©tabtrat^^. 

Set b9<rfie^er ^ftiae eute^ Zi^e^ ber itorbmefi« 
lu^ett Umgegenb unferer ^^obt^ tt»trb md|t unaitgc« 
Tic^m fetjtt , bic bon bem ^evnx ^Ji o b c r 6 u r g , 25 c r^ 
weffung^tf(5o n b»u c t e u r, gcjcid)nete unb t>cm .^erreit 
mün^d) in ^oCnßti^oarq^^trte (Sparte be^ <arabt^t|ttb 
SAMreif«^ |ttf «^onb att tte^mett* X)iefe (^f^orte 
gibt gettoit olle SBege unb Oikl^e Ott/ ent^t atu^ bte 



6te^e metne ^d^rtft: bie foni^h'f^e £a|>(tte auf kcm 
.0aIoatprdsS3er0e ^a(^fnl829/ 6eite (31, 



Miifii .lmr Bihrgenmef fierdeii ^ »el<^f (SrAnien okf 

nid)t immer bie ber Pfarreien ffitb. . ^ 

igdwicbbm^efc^i(4töfreunbe nid)tuuangene()m fepn, 
«mm «Ott. ottd Um üit I4tctt3a^r^tml)erte angefertigten 

%tft He J^aufer ^ n>e(d|e baffelSe in bem gege# ' * 

Unm ^e^ixU ta genannten Pfarre gelegen ongib^t. 

tft'P«9.t* tegrtde rm lirift buielit wegen 3 Ib. 
^ «Ibret iade eva ewager t«» pnax kveer det eleu Vaa 
c|iialten wee 2 fSi» intgegea. ouer Ba/ tielnuaie wyf dce 
ffoden van yren Irate dat job* Tlanumt was 2 tt* vir 

bujMgeD van sint gilles mitten Kirchen mitten portzen / 
2 £i* juncvröuwe ho^llte in j>unt yan den busc dat djo* * . 
Dit Kempen was 6 den. 6 Captin. Die selue van faeren ~ ' 
bontsbonfta buis dat lewcn was 6 den« in den wiacbel 
Ariee van den güldenen belme dat ejna aeebenwenera 
fiaa 3 ft. 

/ .Ouer die brugge iatgegen die poree« ger« 
bertolff Tan ebte bnae dat reynb. van oppenbeim waa 
If .den» joaefreuwe beylke Tan orea bnte dat ber wl-' 
tere bttitirouwe was 3 fs. 1 cap. der Tayt. intgegen ouer 
in den wilkel ailke strurers van \ren huso dat der he> 
ren van s. gilles was , wilrc ar. van Scherberch 2 fs, 3 ' ^ 
aap. die beirren van a* |^ea van yrcn bouf up den 
gue. 11» den. 

bnyeaen poat portae ^ aebeylart der anet 18 ia* 
^arwaaeit» ber riekolf eolyn widder trietman In moirehan- 
gasien* denelve amet van dnnunaia wegen Tan barden- 



**) 9tr füc 15 6fli;. ^abtu Ui StuaXctttkCktan^g 



/ 



Digitized by Google 



bacb ") 12 den. her Tolmer biiMraii die blundeilt 
waren vrilao ricUolfa van gurscnich. 14 Ti. 2 cap. peter 
•chrjTTer. bejnrich van gronfoit. Heyn. co. van coenen. 
wegen van worsulren 6 b. inlous 3 obol* hcnkyn ratt 
^d«r buic. joh. basenpoit 6. £i* tidmaa ineist joh. bou 
, im di« pUnclien breiit hiuo wal 12 den« totffl 

«odo b«yB. ndttraieiDlMir tAii ftoeh«yau tmteft ^ Miel 
S dAiu eya eriM« Unu^ 5 den» Iwr ym der «Mtotan viii 
cyntlMldwytti dei eMeiti h/ä» waa.' Ii doi« Mie» 
reit Tan tiotn bäte dal wlllam^liajert wai. 1t deii. a)^ 
•bton der scheüfer. 12 den, eolyn bueli ran 4 morgen 
iants bi die bamlae kuele gnant retten i, gl. tymonts aoa 
dea tcbetffera. 12 den. colyn bück van eynre achüre di« 
fae. lassen waa* 12 das» jat^egaii imer job* paatoar daf 
Mroder ran pr. aea» wagas iZ dam laols rut letsehMir 
' waa. wilb. gieaaaa ayda^ mm t imtm hm» dai b«giin> 
aaliaifa waa« 13 dan. K* aalandaa da ißßMm Va& a^* 
faÄ>«aa daa .aalaiidavMia 19 dan« 1* ob* joli!> m «baab 
-ran dam boaa dat ipilb* van ■wateyB. waa. 19 dan« !• ob» 
berbreta wjf des bekert 2 den. 2 eap. job* vbaoh 2 cap. 
2 den. walt. van race sehen:. 22 den. 2 cap. Herselue h. 
van 2 morgen lants bi den berch 6 tiel van ubach 
Cyna wjnanta huso was van seffuat* 12 den. upt wt^'y 
niobiel genant der bejer. 12 den. 

buiasan punt porca**) intgagaa a« sebelyne dair 
ndaramiBbar (ploicbmaolkar' )' ^ 3' basart 3 ft*- pAill 
aoB van limd aagalagan la: taiaahan'loi&aabatrb *^ hiA 
punt porea am dan wego 12 dan,'a<^liii»janan«ttwd beyl- 
Ee in pmit. bar M» Tan ittda. ' Jacobs aon aHtantfano 
ran 1 bejndt de helt 6 morgen beyndts bi steynbrugge. 



Sarb'entxrg. ") SBörffln. ^lleifc^^ialle. ' ■ ' ' 
9(n bec Qccte. >0 sOai aüftu Sjjpoc. |)ifUig^ 
€(uiN.bte JCaptlfe. ttttf ,^ Maatarl«0fMe if. ^a(^« 
1889, eeifc 3, • ' ' \" 



t 



- 18 - 

0 fii« dat Ja joh, rycli !a joda» «trfiaa GrMatM 
habent jao anaeiferi, **) .g.>an der linden van einen beyndt 
wOne heren eoenraed' van rede. 6 Ci. mertb. van gürtsO' 

nich van wcgeu heren hermans felix, 21. Ts. 4 den. 5 
hujn 1 derdeyl, huyns« her van übach van wegen 
Joh, busschofs des moleneirs. wWne meis des balfwen- 
nef^ 6 £i. 4. den, l huin 1 derdejl hoint. andries van 
wje van lande m» daa alden heren h. van wys. 4 5*. 
|i, eoen raii pvaft rm 1 bejnt wilne alexandj^ dee 
aehrinera «aa. 231. den, 1, eap. 

propc viam lapidcam'. colym buck van wegen 
h, up den gravc. 2 £s. de sclve colyn van lande was 
matb, hatek 18 den. Karrebaicbs doiobtor« 12 den. uki§Bi<^ 
^ gen euer geirlacb van der duven ind gioe huyafvouwf 
wtok 7 nurgen beyntt gelegen bi den elauora den nn kail 
M» ia eelyn bnckv 28 d. 3 ob. ' 

e 

in den bungart. clais vetgyn. 4 Ts, 8 ob. jairdam 
van hejnsbercb. 15 fs. job. paiierce. 1 mr« intgcgen 
boer andries beinter van sinen buse dat micbicls am den 
fcerch was 1 mr. joris mit den bardo ran einen hiue dat 
b. rlncken doiehter was, 12 £i, * 

jn die ander etraieee, ger. httlithagen Taa.ainett 

. bu&e dat nopyscrens was. 2 Ts. alreneist voltwyns hnie* 
vrouwe, 18 den. alreneist clais pbilips. 12 den. lambret 
pruym van sinen husc dat Job. boten tbyns kindcr was. 
^ daD.'2 cap. arn. Kimmerman est arca cum domu. gor, 
W9U , fjümpeiu^t «vlUi feinen huse* 2 mr» wilh. van der 
p>it£ gK«n^ mtgegoa ener ^nminaie pefferaache htnder v«f 
dene.bnie dat ejfbre^ yap baren wa». 1 mr. , 

jit Bügasae, elaie woate van einen hnee dat' lambreta 
van vetschattwen wae, 6 1^, barba emeta ß fii. efaiia ' 
^ . ' ' 




. . o . y Google 



-vp den ÜMeaeh. bradtor fa%.' Imd« 

bauarls wegen 3 den. lambret van sympelvelt, dat netst 
buis do by lia. philips. 3 den. )oh. philips son ran ne- 
sen inde mettclcn Luse was, 3 den, nnenhoift. heren 
ailbrets lient van mettelen huse vraa ran den are. 2 den. 
claia bloymcbyik Tan , aauni> liiiaa dal gobbai ^rafara was» 
,^ dap». fall«. .bUMna van ainan hn» dat mattolfn . 
bülken .w9na millia Unman tvaa« 6 dan, Job« aoil^oiu 
Tan anaan.biaae dat maia Tan bflltsbagan waa 6 doii. ba* 
eonnuuc y9jt Tan yran bnae dat diarieba iabät waa l6 <len* 
• IdldaWieb konfaicib. mertbyn Tan ecbt Tan abwn bnaa dat 
clais conninx wüne thya akofs . was 3 mr, heynr he- 
kenson van stnen huse dat jobans vrüschenbacbs was* 
24 fs. clais bruwer van sinen huse dat joh. anstcnraits 
.wilne gillis speden was. 3 den* priok Tan geysb^a^ili 
.bi berle» 9 den» lenart van den banf^rf Tan 
' bnae dat lodawyaba lan dm brnjla waa» 14 dan. gn<9tß 
^^tiebyna yryt Tan w^anbarg* 6.dan»'i^a bayne 'krbyan 
, TlTTf* 6 den» pänwaU alaja Job» Tan amen bnae dat lob» 
niQaa'waa. 3 den» ' ^ . ' - ••' 

* '. ■ 

Up den cleynen drietch. claia Tan vetscbauwea 
Tan sinen husc dat jden Tan kaldenborna was. 15* d^ 
jutte henk, wychnuna ifijt Tan' jran hnie*-4 fs. Uerii'art^ 
lindolf eU» atapudatieia Tin ym btiaa' da» h^nk ^ 
darta mddar waa» 4 fa» alaia.Tan TafadiaawerfilW^n tämm 

ilmaa, 4M-949Ma T*^ b o u n a n r adn waa» 4 d«ii« job.^<^nä-. 
baÜBMHia ,wyf Tan .yra» bnaa dat lanUrata dea aobrodai« 

^waa» 14 den, claia Tan aila Tan aine huse dat clais v^ais- 
drains was. 2 den. 2 cap« dat selve hues 3 mr. peter 
royllof van ainen huse dat joh. w^-f in den winckcl was. 
3 fiardd capann» ooenrait rojfUof ran einen hnae dat 



ftoh« roylkyf« Wü. 1 ▼tirdel capaun. willem van raila Am 
■dttoaffr ^«1 tlM» bw« dal auirtolou dochter waa. I 
•M, l.cip* fMMb VM aiM bnie dat heren job. aujr- 
«IM «Mi. 1 lw«0* ^ «Iwiidwi docbter 

5 6m. pM«r m NM^nh ifa« bwa dal b. 
.chumparu waa. 5 den. job. garte irwi buw dw 

.immerman» 12 den. herman proiesk w aiMii dat 
J^tha ep^okhouls waa. 13 den. 

a734 angcfertigren Sin«^*'»«*« ^ 

Vtl^m fie nad) uut> nad) oSgefcgt wotbeti »oreii. 

f>omjlraSe gelegen, wIMH)» 2)ftf4*|^U» «it ^ 
genaittiteij ©trage »ereimgt de 4(1 ^ ««mar »W«» 
fe Wtr an ter ©trage ü*id)t*'geniler l^at €»e befle^ «ü 
'^KudK ei^e, ^ alfo webcr ©aufett nod) Pfeifer, 
*»er gut DrtfWatt «tt»fe, Äa«s«t/ »9*^Wle u«^ 
trgcl. ©ie i(l cfite ii»tl«fe 9it^, Die e^er au Ifeöi 
m gu grog in. 3l)re Sagir erfatt6te Wne «rBf ere «te* 
ge, fonfl Glätte man ben fd)öncn, ouö getiauenen Kaue« 
i^aOflebiai «ifs^^rten ^)aupteingang gu ben ^tofter- 
^aidyett «ft tu «e Äir*e |iel)eti mitffeit, in mm, 
nad) Der alTgeinemen 5(uftebttng Der-īler, Ļfftnf^ 
.terfft ^ieg«Wi?f^/.^« aJottc^bienJl tii# wrteÄrwöcit 

Die mt flMft, «fc «tf «Mfe «»«*t*««g» 

*e. 3Hlian«*Äcit>«K« Wt' «il in «er 
M »«ftoffoien 3(.^rt)unbert« sebaut. m ««• 3<«St» 
iTTO »lilet» W.f«tt»/ «»it ^« attat"/ »" 
fdiof iu amDjo« «Hb ®iift«Bfl«'l»«"««?^ ««V 



Digitized by Google 



r engin (Ürf. 19) IXc (ginfiittfre ber ITanonic 
, erlaubten nid)t et)er bie toon bem allgemeinen <Stabt<i 
bcoiibc m 3a|re 1656 ^ tttt^amwme §^ 
olfitlragfiiif ttflb eliie. t)0irl9n«b mi< |iiiVfi4jM 
we^ed audf bieUrfunbeSf^.!? befi&ttgen f(M>^ i 
bem bie Äreui^erren bie Kapital (Summe (240 9^t{^Ir.) 

bttr4 tie.(Sc^Uute, 3aEo& t}on @fci)n>eitcr • 
iiiit SRargaret^a (Sfacfftii« im 3flte< i706 gt» 
- Mitdai SKfffir, fic^ na^nfn «m btcfe(6c |Hni 
t^rer burc^ ben gebadeten S3ranb {"erfiorten ^^e uttb 
Ärojlergebaube ju öcmenben. 

ber ^uAe^img bec l^eu^Mbes^^miik {Mb 
^uufr bie 6tifitinignt bct Mr^c «erC^ceii gi^Migiit, «i 
bod) bie gmet Ofitbcrfc^af^en ermatten ^aben, «lott 
meldten bie bed I). ^ebajliau i(^r 5tt)ci()unberts 
jä^riged Subelfefl ic$t eben im ^egrife t|l feiern, 

■ Mfcl M— — — — i— 

^> 0r «nkN i« Sa^m 1785 MB bm JKtttffc 3okp( U* 
|ttm Sif(^ofe {q ^peven in Oflflon t> ern ernannt unb oon 
b«m ^ap^e bcft&ttgt^ tr^tc ober tm 3a^ve 1803 biefee SBt«^ 
tbum tttcbcr, nnb 109 ((c() ouf fein 0(i)lof U^Bochette i^uiuct. 
M^leM lÄtortqvt et obronologique det tnffragans <m 
«IH^^IIM do Liege pour tervir a Tllitlioirc eodetiatlique 
de «e payi* M. S. P, Ernst, care de succursale - 
d*Afden, oanton de Roldue, ä Liege 1806* 2)er Sob üer^ *^ 
llinbette ben SSccfapr eine ncor, OKbcfferte Stuflagc ganj an^u:- 
flerttgen. <5t ftavb 1817 ben 11. S>fgembei;. Wne furge Sie« 
jjrop^ie be« feligen örnft, ber bur(^j feine Jiiffonfc^en unbtf)eo: 

' logifd^en ©tfjriften fid(> einen bleibcnbtn 9tu^m etioocben hat, 
id im 3Un I6be. bed (^ele^tten« utib (3c^rift^aces6e)ciEoaä bec 
bcutfc^cn faf^iM»ftt «(eijlitcfyfctt, b<Mttlgc^fbctt «es fr. 3ef. 
fBat^enegger ^cfen. 9?{c^t lange na(^ Sobe erfdjien swac . 
eine ftetne Stodrapt}ie , 'ilac^en 1818 , uetfaff«! MA ctAMi lliu 

* genannten, bit abei; je^i mangelhaft iß. 

'0 Olc Mbfcc m bic «ffttbe(f(^art bcc famiCif/ 3<* 

\ 

« j 



« 



Digitized by Google 



— 22 — 

^ic geitaitnte IBnibcrfcfjaft ober SScrciiiigiing from* 
mer ©ccfen beibcrfci @efct)Ie(l)tee! |it einem religiofcu 
BuHdt^ cnrfloiib ctgmtlu^ im So^re 1622, in midjm 
3a^e bCe ^ßt^t^d^e m 9ra(^m mic^Vmcieriffen war* 
Uitfere frommen SSorfa^rcit l)attcn bic nidjt ocrad)* 
tcnbe ©ewo^n^cit bei jebem mibcnvarh'gcn 5fn(agc ifjre 
• 3uffucf)t SU ®ott gii nehmen , mid bcr fHeli^on 
Zx9ft Hüb ^cefeitnt^e stt fci^&f»fnt , t»ad ntc^t metdg 
Beitragt gur %erul){9uti^ ititb einem feflen i^afteit , 
in fofdjcrt Unglücfi^fatteit , bcnen bcr 2!ro)lfofc wnb 
5Äiebcrgefd)fagcnc leicf^t unterliegen wirb. X)ie S5orti)ei(c ; 
btefer ISerut^igung unb biefe^ fejieit faltend mtb SSer^ 
trauend onf @ott (!itb «oc^ stt Berechnen. 

jDo^ im Sfottben nnb Sertranen auf ben ^. ^e« « 
bafliaU; bcr fiir einen gürfprcdjcr tun Öott in fol^ ' . 
c^cr fc^recf(icf)ett unb tobtbnngenben (Scud}e QchaUen 
ivirb, ))erctmdtenfi(4 mehrere (Sinwo^nerber @tabt unb 
Umdegenb, femo^I and ben J^oniMratioren M bem Sörger^ ' 
flanbe, nnb errtcf|teten bte gebad^e ISrttberfd^afir, bte 
im ^ahve 1629 vom ^\ipilc Ur6an VI. 6c|lätigct unb 
mit ^(blä^en ))erfe^ett »ucbe, n)erd)e ^6iäfe im 3a^re 
1784 ^ittdVI. »erme^rtei lote bie Iftetben no^ »or^on^ 
bencn, Original Senilen bcweifinr» 



^ic <BtQ!ot Ha(f)en i|l mc^r aU einmal mü ber ^efl« 
ferner ^eimdefuc^t looeben* (Sin Übe{ / mit toeU . 
(twmpa in ben t^erfloffcnen So^r^nt^erten, in 

tt)ef(^en bie l^eutigen ^orijci?Hn(larten nc(^ nnBefannt 
waren, mc^r oT^ einmal gc5iid)H(]et worbcn ijl. T>ic« 
fc3 Übel rennen wir aber nur bem dornen noc^. 
:Danr fej» bed^a(6 nnferen ^aateit^ loegen ber gegen 



Digitized by Google 



41» im 3a^e 13Sa tie 9cfl fidll 
i^a berSfcM ^atte, gefangte fte oud^ {mmfnrfSitaM;^ ' 
unb rajpc »lefe (Sittwohncr »eg. S3efanntltc^ gaft 
man bamal^ tiefet Ü6e( ben 3uben ^ulb, wefd^ 
Me^Qk^fft^a^f mtb btc ^iift ocq)c(tet ^en foO« 
toi/ bout oiidl^ fattfcnioctfc tilcb<KsäMc((fit tnnl^ciif 
•^(^on ber 9apft (Sfettteitd VI. bfefed SSetf«^ fe^r 
fc^arf unterfagte uitb bie Subett in feineu ©djttft uo^m; 
^eott er i^ieU bie ^ejl fiir cüte ^ofe 

über ben @otte^bienft unb bie ^requien bei ber bamatö 
(errfdjenben ^ejl , bafi id) ftc nic^t in feiner origi^ 
nelleii (Sefiatt ^ier deißigen follte. 

Serorbnung be^ ^tabtrat^ö über bie (^re> 
. ^ViH» NiJ»er b<^ttaU,Htrf4ettlieti-9e|L > 

Ao. im 

Bs originaK, 

Sir ta^ SftrdeniMifltni tnb ber Stoü; semeinfk^ge» 
M 15tt«tf(id|f9eit jjbi^fi^ |ii H^^g^en 9el0iMi''»äir Ulli 
M »ftr^ttttfe noAMiCinggc emelrilgai iüb mmKemie in 

^fllbcn truwen inb mit unfcr m^ft^ebc, bat wir alte bi|> 
gl^iene man inb i^romoen b9 nnd tnb ber flebe »an 

IBItWüi fciticii ttO^tnWkn mmiitm, 9Mm, fft|ft 

eine Chron. aquen. mg. t5crferric^ct üon einem Ungenannten on. 
3)iefc €^ronif tjl in fceu Ijtcintfdjen »Spcadje gefd}ric6fn unb 
iwac in 4to« unb t)a( ^ifti S^ecfajfec .ein äSit^Ueb beö e^ema- ' 
lifltB ^ir|lgctt 3t|ui(w>Mi0limK* »i€Kc entölt abic wenig 
^eifwticbtgeS fuc ttn&. ^n EeiffeiMtalil Hist, Provtiifi« 
Ebeai infcriorit Soe. Jena mirb ber. SBtcfiffer flinainit« « 



4 



f(99l)ett ^oer rcmatiant »Dtt l)cerrc Iij^fguet ■*) laif» 
feil f manne ber einic^ (Krfit, fufen bün Be(^ain fore ") ^ 
tetuifcr iNwii»« niött^ M nciiUn tagf^ lum 
ffe l90ciibe ficbaiti of bae fadi9f umtc ^ M 

Mn m'^te inb fcifmeffe färben mag^ ittb in In «Nm 
ttict gebün, fo fat mant be^ neiflen bageö bar nabün^ 
bot mottt falben moi^. k)ortmc (o fal man ummerme 
\sit mAvI^ 1» etnrf cyt ^0 t9a» bei jore ^ jaivlc« 
fficoH ^olbim, bat tii ein)iffcn bed botm^dc^ tHtar 
»allen üigilic, mb beö öribagcd barna feirmcffe t)nr bi^ . 
leöcnbcrt ütb üi'ir bt) bobcn. jiib ba fal b9 pflt jugcöen 
ein guet fiben fleit, bat man tn ben (ot)r legot fa(/ 
jmr bat maiiiiarg^in |it me itr^eren infol^ bau 
tcimie bo^ baqu faC man im fernen t>dt bot tfctt 
fcßen, epn Pö^cfidj »an jwei groiifc ^miben. t)ortmc 
fat man prefencte (|et)en beö ot^en^ t>igilieu al^ man 
Im# b9 fr$tf Äoifio juieuf tnb bed »«rgf^ |it 
fcilmcffint man offhrt jinb i»e ^ berre ci^t ba idct 
in a^ man bn» ^efencte gief bem in fal no<4 fnt^be 
nofl cgl)dnrc (jaitbe*") iirfagljc bcfpcn, bat man im 
it geven fule t)ur of na« inb man fa( get^en ein > 
fiocr «0 (an»cii%^ tiib cnt ^wcr voit «Muinf # bii ba 
MoiM« itt irisiliai cttcn cy^Miit^^ imiiiis^Mi 
XII penninggen, of bat wert bar t>ör, Inb bc« wm^ 
^enö ju feitmcjfen enen^ inb enen tjwer priefler inb 
ben gefetten bt^ prefencic ^)le5bett celjaöcn bri 
§i*f «fte |(Aef of i^f» ribc wf^nM« ^0 «f 4i 0it€t ' 

1^ Mab ||c Jttefcr bfccbi^it ^. deit ") braud^en. 
l8tctton. teiii« anbete* Sebent. *') 9UM|«ilte« 



Digitized by Google 



^ bot wm. ivfy hen profiattett 0$ uMr (|# Hi| 
fanoeng^eit'up hat bt bat i'airginbc*^ ju ber parren*») 
fitoti^m ütb bibbea m bp feiern üortme fa( man get 
tm^MMT bcr ittt tuttpm ^'^yiUtu ifl^^,gmhj^uk 
rmmmt, tat mm mM$i totlitc pto mtßitmp a riM 
■ .ber (lebe raiffeit, fo m bp firtt, füleit bubet prcfotde 
l^tn b9 bar fumen. t)ortme iitfal man niet gesoen ai 
mm fßx 1» fore iitttett«. ^ bürgemetjler fitlcnj^ 
im iNtt l«r Ibbe iMim bm . Ooctfor tt^^ 

* tp^d^t ptpmettl^ inb befe ptc^mdt ftf bOMVCt. taf 
g^en, be ben xait ^uet bcr ftccbe fineit eibc bat ^ 
)»ocr stogTna ntemon itiet geilen in fa(/ be bor niet in 
ttaj^/* itogni^ bC:^^ bA nkt M iinrfcdibcil 
fcif tnftflwlbftt tnnMit» nflc üif alicKft ttfmidlebCM^ fl ftMw ai 

9CS «ntn m cnftKf gcoHCfDr mtfCiK iieiifnnocft -iiivf 
na in bcit r^unf^icffben t^re be^ neiflm'bag^ed na bni« 
^enber bag^e. • r 

etegifl ft^ Uff^&big^ . 

tWüfgrr C|mnif ^ fagt: i^ÜTv» 1340 ba 
Im ein großem ®tnto i» ^eutfd^Ionb. t>a^ ijl gef 
nonnt ba^^rogc (Sterben unb baö erjle. Unb darben 
^ m hen Prüfen* Unb tom ba6 an^kn^, ber (iarb 
bem bfitlot 2:00. Unb tn ber OBaff^. fbn^ tatf 

ben großen ^tAbten ^n €8itt, in SRo^ngic ni<b 
olfo nteißUc^ 100 SJ^enfd^en ober in ber SD2a|€ in b^n 



tiefe i}ieUet(^t %ie S^oclnabui i)et9€fm f<9ll? Kacl» teoi 

**) 4>ci:att^?9eben oon (S. iD« Botet». Sittlntji 1886» 
13. 9ih| Qbg£^)iucft bei H—ft— ü |Sra4M«MMi Bitt« tt^ 



▼irentis au^. Vind. 1757. vag» IM» ttcN)e' 'WH M»m 

^Hi^j^bn^ b(fr 91^^ ^t^^n ^mig» 



Digitized by Google 



t 

' I * 

Hm\ltn ^tcMtn ftütbtn th^üd) 20, 24 ober 30 a(fo 
in bnr Sßet^e. ^oö tpft^rcte in jeglicher @taM uitb 
^ünb iRc^r boim ciit titfM jav* Hub fMen ^Inur 

|)!ttr0 (oit ber to^it tm ©rog^erjogt^ame SRaffdu) mc^r 
tarnt 2400 SJienfcfjcn aufgenommen bic Äinbcrzc. 

tot/ bad onffeii (fobrcu^ tm, ba fUlta bic ^ 9e# , 
ntMUi, 0ro{fe State il^rer ^ikllbeit, unb fiid||tcii 
9Mteittten, unb bai titit ftpem ffifffett^ mfb 
«ahnten bctt ^ab\i unb bie ^eiKgc ^ircf) mcf)t ju ^üff 
itnb SU 3?at^/ baö grofc Zijoxtjcit roax, uitb grofe 
Ititbo^illttdfeit, tuft SerfIhtmtitS wtb ä}er^o|p(tttt0 
6erfftk Unb M^oflra (t^ertattbeit) ffii^ bte SRmitieit 
h16m CÜfAbtnt iM im totb, mtb gingen mit bm 
' . ®cifefn, f^nnbcrt, jwc^ ober brct)^unbert ober üt ber 
SRaf* Unb toat t^r £eben atfo, baß etlic^ ^ortljc^ . 
^en^ctt 30 ZoLtß mt beit (ä^eifelit »on ntter ®Mbi ^ 
bft ottbcfit/ .iinb (ft^itctt l^pciil^ iti^ 9^^^^ 
in bor ^ttr^eit wib ont Jtertm wtb tntt ber $rocef« 
(Con n. f. m." - • ',\ , 

£)ie (^eigter/ ober g(a ge Kanten tt>arettfcf)n)ar« 
üierifd^ fmftoe fSöfcr, ble f!(^ graitTa« tcr^ei^ 
tot/ itsib' ber''*0iet(lerung jur ^tfgnng b^ Gftifbot 
größere ÜÖirffaMfeit ^vi^d:)xiebcn aU ben J^eilmittef« 
ber ^rc^e. @egcn ba^ (5nbe bc5 IStcn 3al)r^unbert^ 
, oUfiohb eine förmliche @ecte ber gCageKanten« liefen 
!iioint,9äfor4MOi oto weifte ber ^af)(i iiM^t befl&: ^ 
tigen, ttnb bte %iix^m gejlatteten i^tteit feine !Rtcber# 
Jaffnngcn in i^ren (Staaten. 2Wö nun beinahe ^nnbert 
, Stt^tc nac^^er bie ^)e(l in Deutft^loKb ,ftc^ t)crfpitren ^ 

lief, fMeit bie (Betf (er miebee aim^ SSerf^itti, unb 



Digitized by Google 




fanden groffen l>{n^ang. &mtni VI. «(er wtthmmtt . 
btefe ^tctc, bie S3ifc^6fe :DeittMfanb^ t)erboreit 4^e: * 

90» bir 0CMlMi SiliBiBWffWgwig. fi^t' . g i ütnr> ■ 
der^C^ronif ^fM((i(0eir jor 'Cl390.)r M 

bod Sterben aujff^öirtc, M würben gemcinficf). bie jnbett 
in 2^utf(f)en Sanben erfc^lagen unb ^erbraitiit. jDo^ 
l^Atm bie %m9m, ^tm, Ürogini «uto ^6(^, o^i»^ 
oMti 4^a«O0 tMii;0«|toiik|r «glitte f*t. « 
jiibcii. ' Ui^ gai matt hm jubelt ec^ulb^ ba^ ffe Mt« 
. ^^nfieit bergebett^ättat/ au» baf (Ce.alfo fe^ geilor« 
fcen warem"*^) - 
Sl^erfi^^eiibcd ill ^ oidebnMfl iMiWit/.-WR Mir- 
Ql.elet üt fl^eit Htt^eiifc^eit Sefc^ic^fftt 
bei bem gebac^ten 3a^re fagt, in etioa s» erg&njen. ' . 

S8|i ber im 3^n^ 1530 ^eevf^ettben ^efl in ^ac^en» 
SRiitgiiiatiertt nnifl e« «idjlt.fo toc^ pm^m feyii; inbe»* 
Jtarr tii bem gettomitiRt 3a^re (td) Mer ble '^atferi« 
frone auffegen lieg, ©ncm D'iat^^befcJilttge öom 16, 
^ept. b(^ 3a^re^ 1567 gufolge, ^atte f!d) bamald bie 
$efl tbieber itt STac^ett etngefc4(id||ctt» *0 ^«(dE^e ©eiM^e 
tmm 3(4» 1576 bl^ 76 otenpol^ in bie 6tflbe ^«i^ 
»iftfiet fabelt foCf, fo baf bie ©otted^^cfer sttr SÄu^e*' 
ftfttte ber ©eflorbeiteit utt^ureidienb gemefen wären, lutb 
ber ©tobtrotl) im 3a^re 1579 Dom 23*3mti bi^ bena 
Dctob. breimftt mit tteim 'SUSieigiiebeiit ec!0&ii|t m«fite 
iveibett*^ 



*») gdö Jte^cc SfTicon jc. 2. SBb. ©«tte 7. 

L. c. eeite 20 bei ^ont^eim pag« i084. 
**) ascycc U e. Ckite 428 «ib 463* 
*») — . .eette • 




Digitized by Google 



«M lMi im m ms gr&fftrtc ^efl 
»ieber m Sfadjett »ic nac^fh^enbc Slu^ju^e ou^ 
^rotofottett t)ed ^üutßcrrnftea nac^toetfen. 
Wim ^tiKd* »«tofiRft«^!4Ü.€Qiid]iM, i/Mtmdl 
U§ grfatifidSie Anm^cit^ )er 9(fl M J^cn% ^911« 
^ iBf^oitfung ntt allein tnftcitrt/ fonbern au(^ beffeit 
SHaßb ober 5Dtettfl6ott int Slugujl tobd »erfahren, bafi 
«iö folc^it cr^blic^tt Utf(ul|m frtited ^mefend b<« 
mmrki emitßgiou .^itr. i^e $1. Za§, jcl»d| • 

coeteris donünia ^\&c}ixft mtb gegolten loerbm foSr^ ^ 
M 152. 

V 

^) fteper 1, tffttv 620 fb^t ttiiv: 'te 3« M28 («^ M 
eine an^t(fen^e itran!^ett ^thu^ttt, 6fe tn 14 ®o(^en 3(tt 
ttne betr&t^tlk^e Sinia^l !0}enfc^cn ^{nmesgetap ^abe^ unb 
ftt^ct tabii an: NotatioBef FartbenopU ad 8«Clariip, b. i» 
ba5 ehemalige ^dariffetttittollcr in htt Hein Üt««» 
fi|( et* CS träfe. 2H^e 9lotaHoacQ ober Cf^ronif beS geba(^ 
tcn Jtlof^erd tfi bei biv Stuf^ebuns bcc 6ttfter / Jtlbflettc. toa^r« 
i^inüd) tinniäjUt wocben. €Ste ifl in beti 4>&nbett be< ^ecni 
^fsben, %taniif(mu4Mni€ , geblietai/ %€9 Iii Mhin flf» 
Itorben ift. 

SDa« geböd^te itlofter uerbanfte feine etgcnttid^e ®rünt)ung nitt 
füftmafiqta ivhüUin , |u benen 1t<j() }tDei abettge 9Spnoen au6 best ; 
ülarfffen jtloflec JC&In}u ben ClngeCn imbsweldiK 
b«m jtUtiffen itlo^er u n H e c in fBcfip^aUn dcfcUten. 
9Sit biefen oeretnigten ftc^ nac^ l^oUcnbung beS ^lojierbaue« 
nccb vier anbrce abeltge ^raulein , Don n)el(|(n eine-/ aud brm 
teltniten (Scfc^lec^te ber oon^oenSbroiiltisD^ic*»«/ wfU^ 
btc 9f b 1 1 ff I n biefer neuen etiftoud wtnbe. 3n ben S a u f s 9ie« . % 
öiftetn bec ßtabt »om 3ab« 1693 fommt qIS ©ubpnonn 
bei genannten ^lojterö , ^atia ^gne< de SoesSBif^ 
fcni/ S}2eei:K. SRit ben Letten nahmen bie abeligen SXits 
«lieber . be< JMofkert ab , unb man fa( ^ ^»migcn nit^t 
llbefige in boffelbc flufjunc^mcn. 2lu« bec er#en öpodjc 
feinet Snlfle^'ung befap baä Jtlofterg einige ntc^t unbetcdd^tlic^e 
Kenten/ bie aber mit benen i^cct jCtc^e unb ibte« ^anlins 
«Maate« bvr^ bie fkgcbciilfitfii ttafem dctten oettoten gcgüv 
/ «en ftnb. SDfefcö gut ^rgäniiuil iRcintt tipOVif4^mv<qP^i* 
(4Ka »ej^Pfibiina ecttf 9U 



\ 



Digitized by Google 



i^emit Residentes ^t. Ü^rein^ Nr (>r. So9>i^ 
^milliir Qk•ih^tin uttb ^abett proptmr gimma^ 

m&gen bie@ angeregten Urfad^ett/ l9oUa6fein.'^/oi.244» 

, " nis Vervir peste titflctiitt , ititb er tnfjalb ffc^ analen' 
tifcf^ t)er^aften, fo feil e^ mit if)mc nad) in^olt beffm 
M 3^. 92ijfmii^«_16^.jaf9ia(^en 9f{ec<f.t||f|tfN IMi* 

. ,4^* ben9 jatt. jndktütti capitulum «- A^^fMI 
»oren ber ^efl toegett gavefett X)e^attt> bte StOß 
micv Sa)^ibe jenior junior^ Üolb.flct«/ 6e|p 
«cit, ^ottflfleiii, iiiib lBäÄrctib«iitf./iHri^^^ 

yol, 331. . . > 

li» 6d^oite itnb ^ot gebeten ^ .fwwif MÜbiifs i|R 

iu abfofuiren / unb fei^b t^w bie 6 SQoc^eti ber $efl t 
wegen / toeti c^mi^ cellarii, i» mlä^m er tt)i^e\^ 
iititdtft UMir« ocfdieiifL^ 

(Siner &ge nac{| fott bonrnfS bte ^anbfanl«' 
©traße gefterrt, wnb bic SBewol^ner bicfer ©traje 
hatd) bte ^on(^ebe^el)em. Domtntcaner^itUfier^ 
9Cffe(|eii iDoibett feyit. jDie «id|rt fM^oflai itcr (Mtai 

l90IMQICIl|lf tu Off XmQC QC9 ^HiUlWCK JiWfßiiw 

beigewohnt ^oben, ber ffc tt^ren @a»g »ber be« 
" . l6r<Mi9d( (Men neftineii mi^fn» . • ' 



Digitized by Google 



— 80 — 

9M|pM Cirimi'f *0 be^ e^em. 5 e f uf tet ^ ^ ( e jl e r 
'flaitteit w'cr ?0?ttgKcber biefci^ ^oUegi'umö ben ^><fl* 
-Jhoitlm. M In bem ^aufe |) 1 a 1 1 c n S a u cf genoititk^, 
imiäff^^^'nMtatii Wik ^atte «M^tcn* rad^«^ 

^ '^{^ ffcam^ bar Jtttif'lh' -Ärett^ loor 

-gfta^s 'lölKVir «a^a^e, SWitgrtcb ber ehem. Ärcuj* 
leerten ^ahottfc, bcr aber im. 3al)rc 1812 Dberpfarrer 
■ber ©t. ^(Pterö Äirc^c würbe, iittb ben 15. 2)ccem6er 

im 3a^e 1819 t)BerpfttMr iit C»; (f « tlatt' wtnfbi^, 
unb bcr ie^ige 9)famr )tim ^. ÄreuiSo^- löartftoL 



« 

3m 3a^re 1821 t(| bie ^farrftrc^e aum ^. ^reus 

• DoMVs saaCt« CrVGIs rertaVratVr, * • - 

•>••:.;'.•. .1 . . A' .'i ... • 

: . : KV L' \ I . r ' . <•■ •.>•. 

^ . ' I r' • j ^ : »' 

* "* ' 'fi ' l.'fl- • • • • >' -■■ » 

1)cf<(riebfii| l&iigt Mit ^ 3«^ m^ct iait «cM 

' 3» 1739« 



Digitized by Google 



in t)erfd)te^ne @(eno|fettfd)afiresi, itn^ Seflanbeit Vorzug« 

C^Bc iMlQiii ilvfii fifbit UfAmntg Icridmi iwii linil 
•t^tfdf ttl^ M «titer Sttliait; bet» flStröttmdett, Me 

fJWartiDrer^Ä'rott crJ)arten l^f. Ä^riafttd fott ber 
Jlaifcrin J^efena ben ^rt angcicigt ^abcH/ n># 
to^ ^.-^iit| «fvborgm log; J^tlcita fie^ «i bct 

Imb fe^te <m biefer6e gtvl^rf ^xkmt ^hxcm itftter bi» 
81ttfiTcf)t be^ genannten ^ v i vi f u ö , ber bamafö 58{* 
fc<)of jti ScrufcUcm fott gewcfen fetjn, bamit bicfc ben 
€^ottc«bietiß m ber gebiu^* JKei^^'«mi4lMir «ni 
^ewiai'S«;^*«! bf#.^. Jheui«^ 1^ ^OMi^ 

, S(U im 3a^rc 1187 Äfcmenö III. biir* fetne^ 
jt^^atett/ ben ^arbinat nnb: S^ifc^ofi.l»^^ 9tlf 

big^n «e^.,, trug e« ftc^ iu, b^ tVMft WCTvWl: 

'*) 6o eri&^U und bof|eI&e t<r JßerM^i; bti SncbeS: Bell- 
g!o. »• Gnieit ao. lolida^ iBlbnnaCio de orta m. efatdam 

' kreligioni«. Edit. 2da nuraemund« 'l6d$9 unb jivar nad^ 
tin^m alten ms. beS Brobec« 30^"" ^t^" ^cin«6erfl^ 



« 

Digitized by Google 



1 



0el)aItencn iKebe beö Ccgaten md)t nur ber bortrge ^ 
MtaitittM Miljßa, fDibcm aiidjf rokU <EMe imb" on^ 
(^b S^^eobor ou^ bem obeligen Ü)efd}(e(^te bereit 

X^eobot^ bcr tili Stor^eiiUttbe bie i(re«|* 

^errf it fernien (ernte/ unb il)re itac^ beit S5orfcf|riften 
M ^. 2i u g u 1 11 ^ cingcridjtete ^eben^art Ke6 gewann^ 
befc^Iof bei. fettter D^ttifte^r in fein SSaterfanb eine ö^n« 
i^H^m-Vi^ 9v ^est^ ui bic J^änbe bil 

begab ffrfj inft nod) öier anbern g(eicf)geflnntett ÜÄan* 
' Kern nad) bem md)t weit k)ou ^üttid)'; an ber ^a ad 
^efegenen ©tobtc^en S^vl^, be^og ein in ber SSorflobt 
Ifi bar,e».8;|^«i»b<I^d#^a)^eaf ge(fgciic$ 
^en^ Mb-iviiilt twr CHfiMer eined £>rbfti^^'te I0 
«ufern iJanbem in fc^r mcfen Ätöflern ei'ml Clü^cte^ 
vnb t)on benen bie in grage fte^^enbe j^onif eincd • 
kcr miiibnitiflin usoc« ^) 

• 5>er ^oDpft Snnecenj in. wek^cr ble SMif 
über 18 Sabrc öcrwattete, U^o,tz auf ber 12tni 
«Utgcmeiiten ^trd)enüerfamm(mtg, bie 9i«m im So^ 
leraVIm 3tt|fe gc^M iwnte, ^ DiM 
^'Äfenj^ erteil. 3iiti«ceit| IV, «ber, "ber tw» 
Sa^re 1243 bil 54 auf bem |>äpiirid^en (Stuhle fop, 

") (gin grofrS jDotf 1 Vi Stunbc rcn bfm ©taMc^cn JDi* 
nant/ im et)rm, Surftbi^t^ume Sutti4) / mit einem oUed 
ec^loffe/. bem )}0{inaligen ä&ot^nfi^e bec tKU^bemfelben (u^ e(ff» 
IttÄK iMnarnbeR abettgeQ SdnHtf*. 

' fitte Biit, Scd« lurad. ^ ^.mb % 



Digitizca by Google 



I^feß im Sa^rc 1248 ouf t>m 13U» aU^meimx Äufi» 
i^mot^e §tt 29 on bic SHegcI, nac^ »cl(i)er bic Streng 
i^erteti Ic^eit, «ottome gu ^it^ 6itf6 

funlier 1^ ^aiqstCfofier, imb beffm 9rtot toor 

jDfe Äanoit^c bcr ^reujl)crrert m ^ad)en 
))erbanft i^re dnt^tljmxQ bcr eblcu gami(ie t)on bem 

^Dief^ artoberigc ^amirie; beven Urf)»ntitd ftc^ in 
bte Urjcit ber ®efcf)icf)tc iittferer Öcgcube« ttcrliert, 
pnbeit wir iuerjl ȟt bcr S3eiKunung de Pomerio itt 
unb 6ci ^od^cit r 100 (le 6cträ4at^ ^6ttn0tti. ^ottc^ 
«osr tmeit noi^ ^aitö au l^er ^^eibett tmb ntel^i' 
me <^ad)ter^^öfe i^r ^igettt^um fhiK S5ieffetd|t ijl ba$ 
aftc, itocf) mit jtt)ci 2!^ürmcit ijcrfc^cnc iiitb mit 2!ci? 
dl^m itmgcbcne @d)rofl , ^ongarb genannt^ trefdjc^ 

r , 

*^)'HeIigto 88. Crucis L c. pag. 35 ^ 4l* 

2)te @ef(tic^e btefer alten S<t>nilie bi>lomatif(^ dCQci^en, 
toficbe ^ewtf fein |teinel 9t(^t in ^te ®efd)td)te unfecec Oe^tna 
ten bringen. 9Ilö ein f feiner SBeitcag baju fle{;e fi>i3cnbc§ quS 
tem 9ie!rologtum ber ef)em. Slbtci IBMCtj^eib/ oon nxl« 
4)em i^^ anbecSrco gecebet |)abe. ' - 

8» jdui jan* obüt Dniu Mcch» de pomerf o don, eh 1 nmt» 
2^ ^ mm ;ftii|;enis • iiittei de pomerio don ci> 7 
' marcc et 6 soU 

— • — ' — 'ioh. de pomerio 15 sol. don. ei. 
^ — > — * — 'Beynai^iu dictti« schyne de pomerio doD» 
ei. 3 sol* annuatim ad sacrameatiiaetdtinidianiqiuur» 
tarn vini onicuiquc dcmicclle. 
jdas februarii obiit Mecbtildis antiqua- de pomerio don« 

ei» viieae miaiD Kbram groMomm« • 
16» Bai» febf» ob» Evittcin» milef dictus de pömeriö 

• Aen; ei. 60 mercd. 



I. 

% 



. fua^ hm 3a|re.ti72, tu -ivefi^fm tm mtfiiig 
tie (mittlere) @tabt nttt ÜRottcrity iSraSeit tr.f.i». |tt 

umgeben würbe« narf) wni» nad) 2öof)nt)äiifcr Di>r 
^rf4^a gebaut, »oburcfj attmo^lig SBorjlabtc yiit 
%it%ta etttfiaiiteiL 3tt bot (enteren gefförte and^ 

1^ Cmtttlereit) 9>oittt^ore m brr 
(Iragc gelegene bcm f). ^wüm gemi^mete Äopette, 
wefd)e baö abeKge @efd)rerf)t \)oti S3o«garb cirirf)* 
UU itnb botufte. «ei biefer Äapeüc fott nac^) Söcecf^-») 
fQted «im bell ®p\xklttm gctoefeit, fe^n, t^oit mU^m 
tnan t» ber Umatßeub ber itnb an mtbent )Dr« 



% KaL febr; ob. Afiioldiit mÜet de pomcrlo don. ci. 6 

m. cum 4 candolis* 
KaU marcü ob. Dna. Aleydis de pomerio don. ei, 4o 

nam , que Io«ato faerunt ad Tineam de Trevcrdorp 

•t bababit conycntus die annivenarii do dicta Tiiia« 

qwartam vini in pcrpetuum. 
8^ HaL aprUis ob, Eustacius Ij^do pomerio don, ei. 2 

et % candele auraatim ad aacrammtam et 3 aol, .ad 

8. TWnilatcm.* 

7, Bai. maii ob. dnus. Gerardus milcs de poraeno don. 3 m» 
3^ ^* _ (1393) obiit Godefridus diclus Bosc de po- 
merio Decanus aqucn. don ei; 20, floreni boiii awirK 

3* Vonaa maii ob» dnus. Reynardus miles de pomerio 
don. ei. valcns ä2 marc. et in aunivcrsario ipaius 16 s. 

8. üal. iulä jtem 2 marcas babemus cx parte Margareta 

de pomerio, jt. ex parte T7de de pomerio aolidum- 1. 
4« nonaa jSilii obiit Willelmua miles de potncrio don. ci, 
19 marc. et ob. Eustacius de pomerio don. ci. i'7m, 
Kai. awg. ob. dnus. Eustacius miles de pomerio don». 

• ei. 51 marco et 1 oiarea aiinuatim. ,. ' ' ' . 
12. KaU an«, ob, WilheliiMif de pomet'io canon. aquen* 

* ^ ^^P- ci. marca. 
— — Dnus*. Gerardus de polKriodon, ci.sex- , 

* auroi et 7 roarce et dimidia marca anniiatim? 

5, KäU aept, ob, ^«bertiia eellerarinns de pomferlo don* 
ei, 1 marca, 

©eite 191. • . : 

. A«luisgraAUBi pag« 227. 



Digitized by Google 



ttn in biefert 3eitett mehrere anttii^t, hie baju gejlifttet 
UKireii ^ürf^bebürftigeit IWeifcnbcn Dhhad) uub ^rfru 
f(^iW|eit )it geiett. X)ie üBirtl^^&ttfer unfrer Seiten toof 
fot tematö äBera»^ fefteit» . ; 
' tik dfM)te ^apdte mit ifireit 9leitten ft^enfte im 
!5af)re 1372 (^etttiit, SGöittwc be^ cblcn ^emt @c* 
^rarb^ öoit !8ong-arb, ") mit ömwiffigung ifjrcr 
ei^^e, <S»o&frieb, (Sufla^ imb ^i(^eltii, jbeit 

©.(^on^oven-m^ ^of^ ann «»oit 9(ad)en^ itadjbem 
bcr Ic§tc Ütectov bcrfcfbcn , • () o in a ^ ü o it ^ e i n ö<» 
berg, bad 9?ectorat in t^re Jpänbe nubergelegt ^atte. 
2>icfe SfUfiditaHMt , gittg »ot. fi^ i9 Ut ^^fförn^ ber 
6H^n, toef^e in ber MUH»!o®tra0e s^Cegm »ar^ 
iwb ^i6abio«fit^ geiiaitttt timite. JpitVauf erfudf)te 
bic (gtiftcrirt beit ^rjpnciler bcö gjiünflerftfftcö, ®ob# 
fricb a 5. Cuniberto , in bcffcit ^farrf^rcngef bic. 
5cb(u^ ^elle gtUdett War, Ut ©c^eofttttg beifeibeit 
«tt teil Otbett M ^. 0iit iJt ffdifm, unb beß» 
fen ' ISritber mit berfelSen inbefHren* 9ebad)te 
©c^eitfimg ober öic(mcr)r Stiftung bcr ^anoni'c bcr 
^reu^^erren in ^aci)en genehmigte nocf) in bem 
getiomitm 2^^re ber S3if(^of von i^tttttc^, 3o^attm 



*') 9la($ einet QUfl2folio Slittetn flcfc^iriebenen (5öroni! W«" 
* c^em. ^acmelitcc ^lo{tcrS/ bie mit bem 3a^re 16^ enbiaet, 
fEttgen im Sa^re 1353/ bec IRttteu ^et^arb von 8ott«.-' 
öarb unb feine ©ema^Iin ©crtrub, auf i^ren in bcr ba> 
tnoliflen Söorflabt , jc^igen gvanäftra^e, gelrgcnen (Srünbcn, 
Itn fdau eincö Jtloftecg an, )veld;eg fie fui: 12 i^onnen von 
Um Orbcn htc ()• @(ara beftimnU Rotten, ©erwarb - flarf» 
»od^ in bcm genannten 5Q{;re. ©eine ffitttwc ft^enftc nun ben 
anaefandcnm IBau mit Q^inwittiaund i(imoi€( eefine/ ItUJ^oa 



eo waren mm bte ^rcitjljerrctt in liaö)tn an* 
Itüb attfeimommai. 2)ie er|le ©riuibiutß i(>rer Äanonic 
mtwcfid^ OTongeit. Uttein fehlte noc^ wcUd, 
tim atid t>er «q»eKe eitte jrfrc^e, imb auf hm, Mel« 
bcn a^ö^^^if^Ö«» SRournc ein Älojlcr su l^oiiai » »erat 



tttofeiüfana »fl«n / Dem Äotmc«fti»Drben. JDer 9totaxiaU^^m 
teittct wntÖe hm 10. »ooemb. bf§ genannten Saf)rc6 m 
ber Sßobnunq, unb in ©egenwart bc6 t>amaliöcn 2?icf^>piebanS, 
mitola^, QnaefcrtiQt. SDcn 24. fceffelbfn «IRonatt> öi'ijf^'niötc 
Up JBifdjof oon Cutti* , engeUert^wf »oii b#ir URa r 
ü im E 13641»« f)apf*# Snn.occnj bic S^cneung 3m 
SobCf M49 ^rior btefcä .vttortcce, (Siobfricb de Po- 
merto, bec. meiere 3a!?« »oti>« 8e|)w bec Sl^icoloaie fle. 

***föl"bÄ»l« eobncn be« «erbarb« unb ter fficrtrub 
fion »onaatb, (fie^e meine oft angcfübttc ©dbuft 6cite 
87 > ift ©crbarb, bcc ÄanonicuS bcö fWünMiftcS war, 
»oc b r ©tiftufta bec Ärcu8betfeii*««tioiiif ßcfotben. 
«ioeiAt ^at tn W »tm Sa^ic 1366 üorfommertbe Äanoju 
tue tes genannten stifte« ©obfrfeb de Pomeno, bct 
Im '^flbrclSSö jDcdiant würbe unbl36Ö ben ü/ö€öruQi- li«b# 
b?e1)rabcnbe beöQiei^rbS nacbbeffenaobe frfjaWtn. Söie bann 
üuA nU bt« »e^anten Sobe feine ^i^^benbc 9leiiiet«J de 
Pomer «o er^iielt, bcr in bcn 5a^,ren 141O unb l4l4 alö 
©anger bog gebodjten GtifteS oorfommt. erhielt eben. 
Tarn im 3abre 1466 ben 11. SRarj, «baai d« Pom«rl0 
bU Änbe U In biefem 3abce «eltorbenen ©ec^anten 3 0 . 

1462 ©e*Qnt würbe. ?lbam de Pomeno erjielt 1482 
bie GAolaHerie, würbe 15i2 23iceprobft unb flarb 1519. 

a>Qt iu biefen 3eltfll bie gamilie t>on ^t^ngarb in 
»wd 3n>eige 3ett)eilt w«, bewetjl bie Urfunbe 20. Bieter ge. 
5 tarn im Sabrc 1373 bec ^cvx SRepnart oon bem 
»ungarb Stitter üon ben ©bolcuten, ^>^".«9« «p*!^ 
fT/inr unb @itctr&tt |ö SBüilincCepm tn" bec ^jarre 

^Äufe bcr Äircben ® ^ ^ ^.^^/^ * J?-^ 'Jp^' 

2)er Äauf öO'cfaab oor bcm (^cad;tc ber ©encbönf W« 
eJmpVl l. S^^^^^ beftegerte, weil bafi f'^^»^;^ / 
Siegel bcr4>err5u ^ f ^ ^, 

obigen (ä>er^acb6 \m, wtl^et «benfaU« «llnorb W# 



tat if)nm <}efd|cnft* l^attc. Dvtf)er crtic^ Der Orben^« , 
General f fetev ^ind^at (ber 13te) im J^cumonatc 
(Sm M So^r^ 1375 (Urf. ?•> einen öfamtf^ett 
Qriff , wäd^m tt tk frommen (W&nb^ miffof» 

flitt^en. ^enn facjt cr^ tveir bic bem i). Julian QCmihf 
mete ^opeSe wenige Kenten beft^t, unb ber 9ianm 
tum tfi, fo foim man o^e ^fe ttiib fMSkmt giilcr 
ISettte feto iKoficr bort errief, (fr tterfipmM^ bat . 
9Bot)ft^(ttem be|fe(6en an oOtett guten , cfyrijiricfjen Set^ 
fen bcö ganjen Drbcnö Z\:)eii nehmen ju lajfen. ' 

3n bem So^re 1457 fc^nftc bcr cbie Äitter, ^ o b* 
ftift ycn Songavb bcii ^eii^^mcit tit Sloi^ 
ben fogenoiiiiteit ^^loff^HItat tn ber 4^elle )tt 
SocJjor^®*^) mit feinen SHentcn; bie nur nt 14 r^eim 
©utben 6c(lanbcn; bocf) mit bcr SSerpflid)tung \mkt 
Ott bell genannten ^Htav wocf^entlic^ )tt (efenben ^ejfen* ^ 
^er ll(tar mai bem 3a(tait geimbrnet inib Don bem 
8tltter,<ilobfrleb Don Sou^arb errtd^ isiib boHrt 
worben^ aU ein ©ü^nopfer für bic (Seelenruhe bC4l 
burdj i^n erfd)(agcnen Oo^annö, (trafen t)o« 
(S^ron^felb CUrf. 12). 1)te gcba#e ^d^enlun j bejlö;: \ 
^gte in bem attgefit^rteii 3a^rc ber SMfdjfof »on Sät« 
tt4, €itbi»tg 9011 8ottrbon, wd) Im 3a§re 1458 

• • 1 . 

") 9lfld(} 95orffe$enbem t|l bai, n>a« i*^ in meinet ^iflotifc^ 
iopograpljifc^en Jöefdjrcibung bei: ©tcibt 21ac^«n?c. Ceite 53. 
unb 54. gefaxt t)at>e oecbetTetn : £)ie ^ceui^ecrcn bc» 
, faffm f»ar ein Sanbgut in t^ocbolt^ , miäjti nt(|t mit Mn 
ber (fett 1802.) ^foccltcCQt cntfenit, unb an Storaenta^l ni((t 
Oi-oß ift. *Dt> bicfeö xfjmn y^on ben ^cei^emn oon Soffgorb 



Digitized by Google 



^ 

bai baffgc ^ o m f a v i 1 1 f , im 3öf re 1470 ahtt bcr 
5(rc^it)iaf on oon Jpaöbanicn unb bcr bamAlige 
Pfarrer in !&o(^o(6^ So^atiu de Loscastri, git 
befleit ^orreC fM^\% »dr^in se^&rte CUrt 8 — \i% 
2m 3a)pe 1616 gaS ter ®Vaf Doii Söroif^orjf 
in (^roni^fctbic., ein i>crmänbtcr bcö @rfd)ragciicn , 
feine ©nwiaigiing , btc imi tü6c^cntticf)cn SIKcffeit 
littifHB in ^N^e ter ^t^euibruber Cefett (Uirf* 
12). 3n>m ottgffik^teeii Sa^re mitrbeit He gd^c^tm 
gjjcjfe« btttcf) ben ®rsbifd)cf jit Äl^fn .gfctbittaitb, 
afö S3ifcf)of SU Süttid) if)rcö attju geringen (Srtrage^ 
»egen rcbiicirt auf emc monatIirf)e 5D?cffe , bocf) foffe« 
mt %xn%tn ber »or^in i» (efenbetl Ü)2e(fen, ^ottccte 
uitb (SornmemotoHo ge^olteit toeibem ^te obigm 14 
rbcm. öulbctt soltnt bontat^ ^ nur 7 bergt» Ättib» 
(Urf. 13). 

3n bem 5af)rc 1422 fottftc baö Äicjkr cmen (gr^imd 
r^eittifcftett ©ttlbeit §tt »unfc^eib «0» 

3n bew Sö^re, 1442 gaben bie 9tt(w^|barcn tit ber 
^ontilrafic ju, bag baö Äfo)1er ©ekmw^f UKM^en 
!6nnte uon bem ©affer, »elii)c<? ben in ber gtra^H-, 
ber Grefte gegenüber / fke^cnbcn 53ruuucn crnal)vt, unb 
be(fen IRefer^otr tn bem ©tobtgraben am gn^e 
be^ i^ott^berge« beffnbet, inbem ffe erCanbeen/an^ 
bciu gcbad)tcn üicferüotr einen bed SOBafferö jum 
%\x\m\ bcö ^tiojler^ in baffefbe ju Tcitcn. ®a6ei »er^ 
f^ra(i)en aber bie ^reu^^erren bei etwa entflel)enbcnt 
aBaifcrmonget t^re ffiafferleitnng nur ber SRac^t 

fliegen SU laiTcm (Urt 21). . 

- 



iSn hm 2^tt 1463 Mnmtt m MK€Me^to 

mtt Mannen von ^^^^ ^ furf Bttnifc^n ^antu 

fammcr ^ecrTeii, Qot^auit »Ott ©rf^ofit^ 
( ai t)c t)cit ^reu^brübertt in 8(adfett f^utbig $u fe^it 

litt itofl fcme^ J^e^ 9tofe«j^er^ m tcui yfm^c 

0 r 6 a d) gcregcn ^*). 

3nt 3a^tc 1487 Befh'nmtt bcr ^opfl/^ Sttitocmg 
VIIL Den be^ ü)2ttltersi>tted @tifteö in 

ju ^ottfetDotorcn bcr SSefi^unfleu ber Ärcui^errettf Ä<u 
nonie m Stadjen. (Urf. 14). ' 

3n bem äßcüo; Sßtnb^A^fn, Der »er inir 
tat J^f .»or, «Hb gn beut Betgifc^ a>ovfe SSeereiit^f 



'*> /'3tt ^tm i<ive 1468 of fanct ic^annc« ba^f^ 

boptiflcn iiativitatis f? fcinrrt jo^on 0 on f o i n r q i b • 
Ouermi'O mic^ ioi)ann oon SBacfjgbecgc al8 ftatt^clöcc onb 
man @i^&t[(^of äiopcec^td oourg. ouermi^ man oon 8e^in 
fNtcr 0ttab« ntit'vanifii bcv Ac^^n^att von f(|)otnrQibr 
pcod^ion »nb SJi^tfjum (©rjprieftcr i:nb JCfceprcpfl bcö gjlünßer^ 
fliftc«) SU 3lfd^e , Siel eon bem focfl tnb ioijan , -ftccfclue 
fo^an oon fc^oinraibe batt empfanaen ben ^oi^ |u Stofen» 
^^^^Kf bcn ^ff itt 9c^tt<!bt »nb ben 4>off t« »ttctfcn« 
fo n^tc man bie i« 0c|tDt ^Ibcn iH 9on «tncn gnab. ^ecn 

. Sm iare 1468 benfeluen bag^ faint io|»anne$ baptiflen nati- 
Titat bag^ * ill lomen becfetue i o ^ n o on f 4» öi neaf b € 

ciKi'mi$,,mi(!^ j 0 0 n »on fBacJiSbcvgc als Jait^ielbet: »nb 
man @r^bifd^of dlopvcd^td ouermi^ man oon Se^in fi'nec 
gnob. mit namen frrbtcid^ f(l(|0l6rrg^ enb Unbatt von ben 
GbcIIftm^t, berfilite fo^n eon f4i«Uietttbe ^ft vfgebragen 
vnb befant brober lotfie prior oon ben ^ruQ^btobtrn 
iu Sttdden cor ^ccme mb bat gonjc conuent ber Crn^^frcberen 
ooif. ben ^off ^11 92ofenber9 ierlid)d erlfcent^en out 60 
t^nfdtt gulben be^aftm ben oorf. be|f bfltaofc |it imbetpMibC/ 
fo wic'man b<n {u le^tn f)alben ig üon mpn gnab* ^rcn ootf.'' 
9fuö einem otten S3ctjeic^ni$e ber Se^endutec tm %mbc 90B 
Salctenl^iwa 2(« an^itwii^t im löten 2la|^ip{iunbestt*. 



digitized by Google 



.geirrt/ Nfa0M Areit$^ervett etitett iixhpadit 
»Ott 4 fDtollertt Stocj^cn. S^icfer j[%ri(^c 3tit^ mar ni 
fecn 3abrcn 1676 — 167ä, ber bamaligen fricgcrifefjcit 
Seiten wegen nid}t ge^^It worben. Sn bem 3a^re 
1680 oerfiont {ic^ bft prociirator be^ ^foflere^^atf v 
3«^«ttit tdtmetman^f^hei^iatb nttt bem ^ulbiier 

nnb 5D?anncn »on ^e^en bcr o6en angeführten ÜJlamtJ? 
fammer gn Jpeerlen. 2D«wi ber fcf)on fange jerfijlit* 
terte JE)of SBinb^aseit ivor ein toföimfd^ i^e^ 

39 tent Sftttbd^eii au ber J^etben f^mttattkStmi^ 
Herren ben fogettomiteit ^httjtintt iftoQ^enpad^t, 
V \ ber jahrltcf) 10 ?0?ubt 9?oggen einSratfite. SScrmut^Ht^^ 
befafcn |Te biefcn dxhpadit, mil fic in ber ^irc^e te^ 
iKDimenffofieri^ |ii bett Seiffenfraiteii .<>bfr 
€&(efliiter beii 0otte^eit|l «»errtf^fteten. JBIeQeld^ 
»or bi'efc SHcnte em^ ^Ö^efflifhing iti ber gcba#ett ÄtrcJ^e. 

3»n Sa^re 1655 ftiftcfe @oött)ine rfe Brune, 
3Bitttt)c beö ^errnÄart tie Grignet eine wocf^ent^ 
li<4e 9)ie{fe, ititb 1747 ^birte bie Suitaf» ^Rarta 
(Sarbaitn eitt .So^rgcbäc^^* (UrY* 15, 16 ittib 1&> 
' • in bcr jtrenjf^erren Äm^e. • 

3n beut ^^farrborfe 5Barbcnbcrg im Sojibfretfe- 
^\ad)cn 6cfa^ bte ^anonic ber ^rcujt)crrcn beit 
^of £)ttettfe(b oeitaitttt, ber niM^ ^>müm if* S^re 
ferneren 93eff|ttn8ett ffnb mir änMonnt; 

S>on bcn 11 ÜÄitgncbern, tüorauö i^re (^meinte hei 
bcr 2(uf()c6ung bcjlanb r. (tnb nur nod) 2 im ßebcn, bic 
^cxxm Hornel (i^bmunb ©tar^r imb 9Ratt^ 
«eoit* 9(0ttm^arrer |tt 9}e0berd nnb 
M ^ecanatil Crfeteni* 



* 



Digitized by Google 



iffien derjhtmfgeit dUtarten itnb Sfitefett^ tie an teni 

©tflbrtüaffe aitgrönjeit, finb jc^t ciit ©gentium bei 
J^emi Slrm X)ebcn^ Studf)fa6nfautert, ber in bcnfef^ 
6ett fdne grofle ^c^monttfoftitr mit ottm S)aiitge^ 
nnbeit eta6(trt |at* ^ 

jDie ^a^t btefed ^(ojieri ift Mmiti mtgnte^m 
gcfmtb. ©egen bic fcf^tteibcnbcit 5Rorbtt>ütbc ift burc^f 
ben Sou^berg gefct)u^t, an beffen ehemaligen guge 
iMiffiftte beim b» )>oii.tf(raf • gc^ tMit. 

J^oft fn berfcISen nicfjt anberö afö angettcf^m machen. 
X)a{)er ou^/ wenn ein ^arbinol ober pöpRltc^er (^e^ 
fattbte eine s^^^ng In tfo^cn bermeifte , er fefnie 
ffioj^nnng gemi|ftiin(^ in ttcfem Sttofttt na^m« SOie 
bann bcr pdpjirid)e Segat, ?eter gericini 6ei fei* 
nem SlufeiU^afte in bemfcfSen im Sa^re 1460 ein aU 
tcö ^amtfcrtpt mon ber im 3* 451/ (S^Icebon 
ge^tenen ^rclKttMr{iimni(»irg entbedtte, b«d vober 
leäer Im 3* 1656 bei bem großen ®lttbtfif«nibe |k 
^runbe ging. , ^ . ' * 



.V* I. UaifefiU — Ootuinai dt Gevcbtt filitit 

qvoildaiii dni. Conrad! mlliHt de Kenerenbcr g h 
•alvMm, Noueritis quod eapellam sti. aegidü siiam 
In platea dicta pont et curiam adiacentem prout site 
•unt ante et retro infra mvros aqucn. quas dnus. Rei-« 
nafdus miles dcpomerio iuato emptionis titulo 
* legitime emit erga dnum. Conradum ecabimim $Ullfll 
9li»ndaai dni. Wille Im i nilitit dicti de pont in 
cnttano fti. Gr^ory anno dni* QOC deeimo nono p«r 
Wflini «t quln^aginta marcat ^qnefe. pig—anti, q[no 
tn^a tamporta valebant decam Übraa groaaoram turonan. 
nonete fägii franpie antiquorom fn pretteneia fidedigno- 
rum plnrimomm. dtus. Gosuinus prcfatam heredi- 
tatem tamquam uerus et legitimus consanguineus dicti 
Conradi suorumquo b ere dum infra annum uidelicet feria 
f|uarta post festum b. ]\Iatbie apostoli de manibiia pre« 
dicti dnu B ei nar di miiitis redcmi et aoeeMiuit qtaod • 
equis uulgariter dicitnr beacbüdde, aide tola pacnnin 
ipai •atlafcei ad omnam anam nolontatam aacnndnm Sna. 
«anm ' et* conaltatndi&eni einilatta' aqnan*. boc fkäto anno 
dnt. AI. CGG. nieaalmo triceaiaa die meniia marejr* Ego 
aopedtctttt Goauinva prefatam bereditatam «lidelicat 
eapellam et totam enr i am integraliter dedi seu donaui 
donatione inier uiuos et sine spc rcuocandi siraplicitcr- 
quc propter Deum fratri Gerardo de Los ordinig 
bospital. b. Marie fratrum teuthontcorum jcroiolimit, et 
•peciallter domvi d^ jnnccia ita qnod in .preienüa pluri- 
morum supteriptorum dietam' bereditateai ad nana ordinia 
pradieti werpini« auperportando reanneiaui et elfoitocaui 



Bidn>ittili»i«ri« mtqM wuk «oMigvMi Mii|.froi^ritta. 
tir maniaiit amt rotflnnn. volrat .tfo- cnpiMt in «b^m» 

rawitoque hoc fcci , quod hec omnia €1UB pecnnia dietl 
or^inis et non de mca erai et proQuraui. Acta sunt hcc a q u i 8 
in domo johannis et franconi« fratrura de Eobde 
Ja prescncia testium Ilde dtgaorup» qui aquis uulgaritcr 
d e n cl u 4 e dicuntar uidclicct cgo tepedictus Gosuinus, 
BevifMb» jd» «ph«]!!» GoBptvd«»» Tili«, Johannes d« 

* mMa^.wBOmmB GftrMaaab,: Sjnmi «t MiebMl ira- 
tMt de Juaohai«, jotaM^ fltni« Gaiwedi da TOi^t 
fotiiMiii » • Aic||ha»daa iMrtor maaaM «vpar rlpam« 
mt^Wr Fetraü oM^eBlayiiii, }bliaiiiieB diatva Vrtntghin, 
Aruoldus filius quondam IVIakarj de Berghe clues aqaen- 
ses, qui de predicta donatione prout iuris est ciritatis 
aquen. Mium Tinicopium habueruot. Et ut hec omnia 
robur haboant perpekue ^miUtU «go Gosainus pre*. 
Itott. si§iUa|B iBffMB proprium duxi prcsentibus appönenn 

' dwa» Datum aavo daU M« GOß* viMsiino primo da- 
«sina dia ftbraary*- 

• K»'2* 'MtMiaia Ediaardaa milfa de pooMrio 
aaltttom. Bi»«fritia iqvod anao dni. M. GOa XIX. in, 
crastino sti. Georg; emi orga Conradum filium quon> 
dam dni. Willelmi militis de pont capellain sti« 
Egidy cum puria sicut sita est — in pont — qood 
^o Gosvrinas da Geuthe vadani — • qood ego 
aob ai^o mao — testüoo — at agoGarardva nile^ 
iß pomario- fiHaa k^itiaima pv^diätl Bpinard.i.avb 
i^lo nao' uara $9 raäofniMaa ^ aopfadieta* «7». 
CQC uiaaaiaM» prima isria quuta poatjaatn« Agalbe 
idnnnis at mart* 
3wei {(eine Siegel. >' - 



-44- 

3k ffot 'OnIrtnuU» dm pomerk» nlieta ^umdam dMi. 
6«mdi diTfiMMtio militlB. DUt«tit aolrit ia obritto «t« * 
ligiotil Tirlt . , ftepiMM de Sehoiafcewe» •( jt^bansj de AquU 
fffslribat tte. enieit ord. ati« . AagvitiBl MlutMi inckriato 
tincatain. Capellani sti. juliani sitara in regali urbe aqucnsi 
Leod. Dioc. racantem ad prcscns per Hborftm resignationcm 
dni. Tbome de Heynsberch novissimt Rectoris eiusdem 
in manibusnostris spontefactam« cuivi coUatio proacsUatio 
ittapatrottatua ad.noa Itaradeaqia« noatroa et eseeeaaom 
es entiqaa eonatietiidiM aliqnaoidfai pertianit et ad pnaeoa 
digneiettto ^erlhe r e iMiqiiani ad wem mtraMn'et 
eollalrieaiB vobia nearfoe et ad naw diaie eie* crneie otd* - 
generalis pure 'et atmpliciter pro aogntota dioial ealtoa 
taibi 6gendt M> bonorenque eietdena atai» emelB et roTe- 
rcntiam Crucifixi eiusque matris gloriose ac omnium sanc- 
torum in Dei nomine quantiim innobis est, conscotientibus 
etiam et Tolcntibua Uberia nostris infra scrtptis, cooferimu« 
per presentes , cum omnibes soit iuribos et pertioen^a bonis- 
qaeaM>b^ibtts etimmobilibuaaceliaBaheaedltaryi inaiiajoa»> 
beaatpoaaeaaionibiia vnlYeraia apeolaatibw ed aeoda— et ' 
ftvBne ioa qoed nobia «wt beredttMia ß% a na e aaepfi b wa aealria 

ipsam , qoeaa alie de Ipa« diapoMndo eenpatjt aal eeia> 
petere potnit, sev eompetH ad presans quoquomodo ia 
uos fratres et ord. ste. crucis gencralem preacriptot et 
alios eiusdem ordinis ücstros confratrcs futuros pleno et per- 
petiua temporibus duraturos, etiam transferimus omnibua 
htfe, modo, forma, et intentione« foibas id perfectiua 
et eIRcaoiaa obtaaert polarit ^rob^ perpetae firmitetiaft 
VolaiRaa «amen at proteatamiir espreaaa, qnod « caau 
foraaa« qaod abait» qno bainamodi noatraaollatio et iarie 
, btnoatraaaiatioadniodiamatuauapreaariploaaaaaidebiluia 
non Talerentaorlfri effectum, quod et tnno idarn iua con^ 
fcrcndicandcm capeilam et prqspatandi adipaam , ac dq ipsa 




Digitized by Google 



- 45 - 



■ 

prioa plMrie demiliMUir «oatMidietkMi« vd Impedimcnto 
non olMtmitibiit qnibnaeimqiie biniin tettiiiioniolitteraniitt * 
sigiUo nostro proprio siglUatarum et nichilominus pro 
efificacia roboris amplioris omnium in boc presenti scripto 
contentorum rogaoimus et per presentes rogamus daos 
Godtfridum dt £iiata^iiin milites nec non wilhelmum li> 
Imtm (CnitM aottTM ^dilectoi» ut et ipsi vaam no« 
Mmbib {vmitMm iiottow» colUtioaem et niris tranfUtio« 
BMI rataoi IkabMlM at yUni aifHlf tu ctiMi preina» 
tikot aiyadaat. St aot OqdflHdat et jEvt^tios niUtet 
ae ifil^tliWM pTM^riptf prenüm oania tt tingula ex 
certa seientia approbamut« ratificamua, emologanius et 
ad ea beneuolum et voluntarium iiostruin consensum atl- 
bibemus , et ad rogatum et affectioncm cfaarissirnc nostre 
gcnitrici« antescripte, ae in magis enidcus tostimouiuia 
omnium preroisaocnai aifiUe noatra pencs eiuadem neaUr« 
giMtrifia ■jgiHwm pro nobia notlria^uc faeredibua et wie» 
eeiiecfllMu j^pveMnlilme 4fiif**TMff aypOTil ffl ide ■ P ^ i t OTi 
a Mlivilete dni miUeaiino OOa 8ep» LU** Senindo in 
TifHie eauBWü aaq^loniM» • ' 1 • , r 

CoBMNrdMtim eepiae latioe «wm wno ano ofigl|iali 
tattor joawi» Pet. Conrad. Notarius caeaarevs pbs. 

N. 4^ Johanes Dei et aplice sedis gratia. £pi&copu8 
Leod. Bfotum facimus universis coUationem Capelle sti. 
jaliani «ite in urbe aquensi noatre Dioc* factam per di- 
lactain aobii in «hriato Dominam Geirtrudem de Pomerio 
Mlietm quondam dni» Gexardi da P^ecto milicia Am 
aftna— iiw peoi;|B«i Godafiridi et Snataay nilitimi, af Wa> 
iMlBi libcrarMi et gaBitoMi epMdondlmiiao Geirtradia, 
««l%Sepifiiiria ftitrilnia Stepbano de $elioinbauan et jobani 
deAqab firatribaa ata, erocia ordbüt ttl. a«gnsiiai,ae toti 
ordini eiiudem stc. crucis, nec non collationcm cl iranslatio- 
nem te^uaiiiriaconiieraii^atpreseuiandiad diciani capeluin. 



Digitized by Google 



-46- 

aut alias de ipsa disponcndi factas cisdem fratrlhus et or- 
dini, de quibus in Ilteris prcdlctorum domiue Gcirtrudis et 
•ttorttm libcrorum, eorum sigUlis, ut apparet, sigillatis^ 
^qatbjU preBentef nostre littere sunt iofixe, fit meatio « 
ae onüia et aingnla in cudem Uterit contenta et narrata 
in omni^a modo at forma, proal et secuadam qua loibi 
continenlitf. et nanranHir süctorifate aoatra ordinaritf , 
quantnm in nobSa' eit« nostro et ordtnarj Iure sefliper 
aalno laudamus, ratifieamut , et tenoro prcsenthim cem- 
iirmamua et approbamus. In quorum testimonium sigü- 
lum nostrum ad causas daxlmus prcsentibiis nostris litc. 
ris apponendum. Dalum anno a natiuitale dnt. millcsimo 
CCC. LXX> secundo , mcnsc deccmbris die ricesima ^uarla, 

Concordantiam coj^Saie eto. 
' "N* 5* j« »• dm. amen, anno' a nativifafe einadem mil* 
leaimo treceBtaumtf tfeptiikgiMliiiö aeeiuido 'ttdietioiie' de- 
cima ai^ntli' Öctöbria 4ie ultinm', p^ntificitui '*tenctii«M 
incliriito PaWit etdnu noatri dni* • . Gregoiy dhiina Det 
pronidtotia pape vndeeiini amiosecundo. jn preaentta lio^ 
norabills matröiie dne. . . . OiJirtradls de pomeriö re- 
lictc quondam dni. Gcrardi de Pomorio militis, collatricis 
crielle sli. juliani sitc ini'ra rcgalcrn iirbcm aqucnscm 
Lood. Dioc. 'de iure patronatus, meiquo notary publici 
et testium Aubscriptorum ad hoc Tocatorum spccialitcr 
et rogatorum constitutue pcraonaliter ditcretuä virdnoa»'* 
'Tbomae de 'Hcyniberg ;prcfbbyter Retter capeUe it!» jii> 
Hanl predicte probier eertaa' et rattouabilca eai&iaa ettp*, 
. vt dieebat, ad boc mov^Atea eandaiii s«am capallani .tarn 
' Omnibus suis hiribui «t pertbentye untTersis' in' manu» 
eiusdcm collatricis simpltcitcp pure et penitus rcsignauit 
per calami traditionem , quo quidcm collatrix antedicla 
j^uiuft resignationcm Capelle acceptans et ratam habent« • 
eandeiD capeUam sie ut prefertur , resignatam melioribus 
iure modq et fonn«| quibvr potuiti cum suis ioribiia et 



Digitizca by Google 



^ ' I 

p * 

^ 47 

pertioentyt «umiiik« «in» 'religioso ^«tvf ^ sie« ' cradl 
Stephano d« SchonehiMKn presbytero •te» Angua- 

tini ibidem prcscnti et »ccoptanti noroine et ad usus to- 
tius ordinis generalis ste. crucis in Dci nomine per Itbri 
traditionem eontulit ac sibi eUam prouidit de eadem , 
tVUllerens nicbiliOMyiffs^^oyn collationem in eimdcia 
fritraiii Sieplia^ttm nomb« «(. ad ihm firoziine pna^ 
«r^toU OWM aibi'-MifaisM qMnoiUilfttt 
ycUft jMdieia» vldoIM «am eoabradi, .val ■Ktf i^» M 
am rtbtts et boaie «4 IpMm epeetiatibt ^diirOBiü » 
ipreat h^e «I äU«. i» .JUlapft pr aae i rt e tkmii ed .ji>Min«>Mi< 
pellam, diteeta dno« avebipresbytero diele uribw aqven« 
sis, ad quem institutio et aduussio capeilani ad eandem 
pertinere dignoscitur, uidi latius contineri. Super qui«: 
bu8 Omnibus et siuguUs predictus frater Stephanus tarn «ao 
quam dicti toUusordiaiai^* arueia nomine sümI. per iMi iiir-^ 
taiHum publicum subteriptiim , maam !rel plura, publieaiaaaiii 
p^pf^nnMliom qnapotfent £»ra|a jSyLpatyMai Mwtt y 
AateaiMtlieaaqiiiipt ed ie to I « aad>4k><»'Mt- rf e a ie HUadiraiMi 
dae. caUatcta'i,. «aain Ibi4an^ In «iea wdgatilMFk GöIImav« 
traeiw mncapato inhabitare digMteabitavpca^lQiaMalU- 
deai iMrit dJacretit et hdaeifla Bienlpb» i^yneleepfedielie re» 
galls urbis ciue, Budgero diclo yridag et jobannc johaunis 
diclo Büclio armigero supradicto Leod. dioc. tostibus ad 
premfssa uocatis spccialiter et rogatis sui> amio dni. in- 
dittieiie» meue, die, ponti^ce et loco <{uibus supra. 

Et ege Adamas coittadam ▲dAi.da aqiiie nleiiimH i 
* Iieod* dioe. pabUcaa apoalolka .at; inpariill auetic^ 
täte aotarhia» predtate aapalle raiigiiatiinieni vfft&»M>^ 
. foa . c^Utiodem. et .^«ieioMm« aa. ownlbiM alia 
• et tinguUe ea^aurSptis ima eam prcnomibalii tettibua 
interfui, eaque fieri uidi et audiui, boc prescus pu- 
blicum instrumentum exinde con^eci« quod proprta 
;nantt mea pmcripsi» c(..ia bao«. publifMun fornfaBi 



-48- 

; redegi , meoque tigno MÜteet eoMcto signaui rogatus 
atqne requisitus sub anno dni., indictione, roensc, 
die, poniiiicc, loco et presentibus suprascripti«« 
eöncordantiam copiae istiut etc. 
, •N«6. Uanertbiiietcircumspecloiilrodiio. arcbiprcsbytero' 
Mu. plebanö ecd^ie bte. Masie 'UpMim Leod. Dioc, 

BooMiio «Süi«, tma oauii ifpm Aeeet rouMMBlU 'pf wm « 
. in» o«iiipl«Mttdii äSl^tam. Cum «ot aliis de «ölimlaM 
•tiun et MMMu daonim* - GodefUdi et Evstacj ao lIViK 
behni armigeri genitorum et liberoivm nostrorum dilecto« 
rum capoUara all, juliani sitam in regali urbe aqueiist 
dicü uestri archlpresbyteratus seu plebanatus uacantem s> 
per resignatlonem uiri discreti dni. Thone de Hejnberch 
nouiMimi Beetoris eiveden in manibus noitrit spontc 
ÜHtMiff 9itAa$ eoUetiO) p i e ee n tetio et ine patrnnfttiu ad 
MM beredetqm noitree et- eiieeetseret» qii«tiee -^^enr 
naeare e<mtni§el»9t' pioli^w dignoaeebatur et ipeetat ad 
preeene* diledia -nobla ht ehrtslo rcligioeia liiria 9teph»> 
de echeaeioim et Jobahoi de aquia üratrilnie eie, 
ereefo'sordteit tti Aiiguatim, nomine et ad ttstie eilisdeni 
•te. crucis ordinis generalis pure et simpUcitcr pro aug- 
meoto diuini cuUus inibi flendi ob honorem quoque ste* cmcia 
et reaereDttam orucifixi eiusque matris gloriose ac om«. 
ttmbi sanetenuH- in dei n^me per libri tradttieneni,. 
-q^eoi Ja nmM tepiebearasy quantuaa m neble est, eontli-' p 
MnnM cttm oninibna enls infjbut et pertioenlyt bonif- 
qve aobllfliiia- et iaunobiliboa ae etiam^Jiereditarya« man- 
•ioaibttt^ et potaeeiioaUms nniTeraia speetantibüa ad 
eandem , nee nen enrne Ins , quod nobis eet lieiredlbus 
et successoribus nostris in dicta cnpclla, tam in confe' 
rcndo ipsam , prcscntando ad ipsam , qnam alias de ipsa 
disppnimdo competyt , ant oompcterc potuit süu competit 
ad pteieM ^^^onedoy Ja Intres et erdini» tte. cru- 



4 



Digitized by Google 



«HS gencralcm proicriptos , et aliof suot eiusdom ordinia 
confratrcs futuros, pleno et perpetuit tcmporibus dura- 
turot trantlulcrimus oranibus iure modo forma et in- 
tentHMiet ^Imm perfectiat et eificacio« obünere po- 
ttrit robnr perpttn« firmiutia, pmer^tM Cralret MttM 
NMtreBlae teiiore piroMBtiaia hunm prciontami sv^li« 
cantet «tteiite^ qutens» eoidfitfi mmim et t4 «rat pr«^ 
icriptot tA dictm Mpallui adBittar« dijneafai «t de 
eedem iamlirey edbiUtia eeleottiietibiie ts talibiis fierf 
ddMtia et eonraetb* vöImMit. Urbmi et proteetaanur ex«- 
presse j quod in casu forsan , quo buiusmodi nostra col- 
latio , preaentatio et iuris traaslatio ad usus fratrum , 
ordinia geaeraUs ste» crucia preacriptoram, ut prefer- 
lur, fwifli iebituA aertiri Boa «alereat affi»ctiuii« quod - 
cxtuao .k» oonferendi eandem capellam et preaeataadi 
•d IpaaB ae de ipaa diap e aeadi ed soa lieredeaqae o^a*. 
troa et avceeaaofia «t pcfea plend iure denolgutor» . 
oeBtradiatiflaui wi »pediai^to aos obataaijül^ .fvibya« 
cttifee. äanui teatfoMMit.o lüeiianu» aigiUo aeatr* peo- 
prio •fgfliatarem et datarm mam • natfoftate dai* mille« 
atrao CCCLXX secundo mensia novembris die tertia* 
Hanc copiam cum ortghiaU suQ cen^ordare (e«tor» 
job» Pet. joa, Conrad not. 

» 

ff. 7. Wir bruder peter Tan der genadan gaits {nde daa 
Stada van Bornen Prior daa principaila hvta dea ordeaa 
der brfider dea lieylgen cnieie dee oideaa aaaeie Asgya* 
fllAa ganeniil Mi i^jatar bldÜM lade wnaa fode 
eile kanten mlaaelmi aa der apeaCA aprCeht: wir nmia* 
een alle ataia Toir deaM leataa «rdaflle lade araiaaaii 
tatwarde gberen van alle unaen weroken ay aint.guit of 
botae* inde ao we dat wenich seet de mulaa vrenich meen- 
dat ta tse reratatp , so we dat -wcnich guder wcrcke 
dcit, de sal wenicb gadcn loeoa bauen, tnde ao vre dat 
aeet in de benedixieat dat aja de gaade werabed» dia 



d€f minsche dc'it, de sal dar af mecn dat ewige Icven, 
als ouch scnt joban ewangeltste beschryft, dat ygelichen 
müischcn sollen sine werck Tolgen. inde wilc die eers«^ 
ine wite betchejden Heren, dtr Baii der JuwIacUclMr 
etat Tan Ackan inde de Haara ebaf van den Bnn^tfdi dtt 
haven 1>cfkant fode aangeaian,- ao lATaa tj^ np dat me 
gadar wavake üb Aakan §aaaliiede nnaeai crdan dea hey^ 
VMmm emcia gegheven dat gaitabnfa tau aancte jvliane, 
np dat der orden eyn doiiter da mache , da man godo 
tnne diene , iudc want da wenicb rentten , tnde clejnme 
gerum ts also dat man dit nyt ▼ollebrcngen en Lan son- 
der guder lüde aUmoissen kelpe indc rait armer inde 
rjcker, dar umme ao haven wir alle die giene, die yr 
«Ümeiaaen kertan gagkefaa kafen of «na mit worden of 
mit wereken geTfirdert knven kude noek «nmer m« jr 
aiflmoiaaan ^eren oC Tllrderen anllan ef ir pnef bi um 
e tk oif en k«Ten«*inde alle die giam die brndenekaft te 
ddt eonTant maaken« die UraÜe inde dat teavent mit 
tselo lachten tse reekten krnderen inde ailsteren fn uns 
Ordens i)rudcrschaf uutfaDgcn inde ay deilhefttch ge* 
macht in unsen rechten generali capittel alle der .missen, 
getziden, vigillten , vasleos , bedcns, absttnenttea inde 
alle dar guder wercke , die van alle unten bruderen in 
dHe wüan eloiataMK inde gaitakoaan geacbfen mögen ao 
wie decke «na yman fine aflwoiiaen gief of Turdert. 
INI in getaniak dar wafrkelt ao kavea wfar unien {ngeeie* 
gel nnpar goieraliteit tie'Hoj in vnaen prfne^paüen oon« 
▼ent in unaen generale aapitnl dmn kangen dae derdan 
datg in demo Hejmatnde sub autto dnU milleaimo treccn« 
tesimo scptuagcsimo qutnto. 
Uanc copiam cum original! concordare etc* ^ 
ISfo, 7* Lndouicus de Bourbon dei et aplice acdis gra- 
t{a «ieetni» eeniinnatua Leodienaia uniTertia et aingulia 
preaentie fianslB aea audfturfa «^cem in dno« tempiter* 



I 



— 51 — 

aam* |UU dcuBOtoTiim preoUra* IQiaiiter amniimol «tque 
^ firaorfb« froMpfyntxt opportunis'» pmertim que auimti^ 
mm Mlnteni , et <l{«Ciil v «iilfat i^ipictimt üicrciiieiituiB* 

Sanc exhtbtta nobia pro parte generosi vfri dnC. Gode* 
fridi de Pomerio militis petitio contincbat , quod infra 
limites Capelle uille de Bocholt nostrc Dloc. quoddam 
^ . fltare caitrale situm forel, per p^trooo» laicos de Po- 

• 

^nerto aniMnipatMdotatiiiaettrectiiaiy ae iiiter?enientibiu 
«ncioritittt et eonseattt predfMeseornm aottrorom w ho* 
«ofe btL.jaliaiii eevieeretiini eam oDore dnarom miSM- 
mm aeptimaiiatioi in eodem ,«lieri per Beetorem ipah» 
celeliniidiinini , cnhie frnetas« reddilnt et prouentas in 
unireno «d quatvoMteeim florenoe flieneBses uel eireiter 
annuatim ascendcro dignoscuntur. Et siculi cadcm petitio 
subjungebat, niemoratus dnus. Godefridus do Pomerio 
miles patronus laicus dicti altaris ex special! et singulari 
deuotione, quao» ab aliquento tempore citra gessit ae 
ßerit ad reUgiotoe utroa priorem ot €onucntu,p&' ordiqia 
wiidlnmai in nrlie aqueaai Imioamodi iva patreoatna . 
dieti idtaila 4ibi eompetena » «fdaatoni in eo ^etaet, pro* 
dictis priofi et eedne&tiii eontnUiaet.et in eo tranatolü- 
aet* SuppUeatnm ^itnr bnmOiter pro parte eitttdm dni. 
Godelti^ nobia fnit, qaatenva prefate cellationi et 
translationi iuris patronatus modo premiggo facta consen- 
8um nostrum pariter et asrscnsum impartiri , atquc suprn- 
scriptum altare sti» juliani unire, aimectcre et incorpu- 
rare dicti» conuentui et monasterio una cum oimiibus 
et aingulis anis fructibus redditibu« et prouentibus , ita 
qood a tempore onionia ajoieetionia et incorporatiouia 
bnhianiodi fifendamm Cpai prior et eonaentua de cetcro 
babeant labcrani ordinatioaem et facultatem faciendi de- ^ 
aeranri dieto altari per tnoa fBratrea religioaoa prcsbyie* 
roa , aut attoa etiam aecolares , ae super hU et alys op. ^ , 
portuuo remcdio prouiderd digacurcmur« Nos igitur &alu- 



tarl iKliBtidni pnäletl militb MgM^t^« pleattit 
infonMtkm« inper pmistEt reeepU, ipiu «a nperlim 
«eritaia fnlciri» iwtitioiii et supplioatidiii |>renom&iid 
diil* 0odefridi miliUs firaorabiliter annucntes collationem 
et translationem iuris patronatus suprascriptas in dictos 
priorcm et conuentum factas ratas et gratas habentcs, 
ipsum aTtarc cum elusdem fructibas, redditibus iuribus 
et prouentil>u8 loco et conTentui sapradictis anetoritate 
Bostra ordinaria amiectiimM , nnfaniia et ineorporamntt 
cam et tob onere duarnm misiarnm aeptiowiiatiai iii/eo» 
dem altari per anam ex eonfratribiia dfeti eomieatiia auf 
alram seenlarein presbyterum id^neun per fpsoe depa* 
tandfuii, in futimiin perpetn» teinporibfu eelebraodarom; 
In bis et premisait nostris et taecetioram nostrorum , et 
aliorum , quorum interest, inribns Semper saTnis: pro- 
niso etlam, quod in prcmissls intenieniat , coiwensu» 
Rcctoris moderni predtcti altaris, et aliorom, quorum 
interest. quorum omnium et singulorum pr^miMonuii 
fidem et testimoniam-'sigillttitt nodtrum ad eavaas prescn* 
fOtua doximnf appendendum» Snb anno a natinitate Ata* 
miUesin^ ^aadrbigenleslmo quinquagetioio aeptiine men* 
iia BOtten^ris die deeina* 
Goncordantiam istiae copteete. 

9. 9. ITotttersit et sIngulis presentium tenorem inspec>* 
turis dccanus et capitulum Lcodiensc, salutem in dno, 
sempitemam, et subscriptorum aj^noscc ueritatcm. Arbi< 
tramur deo gratum 'prestarc obscquium, dum bis qae 
ad frugem inazimam salutarem et aniroaruin aalutem pre* 
«ide or^inata sunt , firmitatia munimen« per qnod per> 
petuo aolidiiia obsementur et ppamm aulbcrilaliim M> 
ciantiir impendio t fimerabiliter impertimiiri' bine est» 
quod pretentatia* nebit in loco nmtto eapitulart eedeaie' 
BMtre, capitulo ad et propter boe specialiter indleto» 
pre parte religio sorvuoa uirorum prioris et convcntus 



«lioo. Itierii merea^i tki 'cMto pitrit «t 4oi^ aotlri i 
' dni. L«d<|afcr de 'B6iifl>on de! e< apottoll«e <«dis gratfl« 
electi conflrniati Leodienais, quibus he nostre pretentet 
litere transfixo sunt et annexe , fuit nobis pro parte dic- 
torum religiosorum humtliter supplicatum, quatcnus eol"- 
lationi et translationi iuris patronatus altaris castrflit im* 
pretaatia ipaMt^ratterandlia abritCo patris literis deolarMia» • 
ae inn0Skm'ßt aiiigttltt teibi o«Meat{« et ae«Biiptit,iMMlnM, 
tmMämim^^tmtumtm adhibM , aie ilttui etUhi nMett «m^ 
•nrifaielMulare^ «Pin^lMnreetaoiittnBare valleonif «t4igM*' 
yennr. Voa igitiiff Däeiiiiie et capiMUmi pteKlmti dieta «ipplt>« 
«atimw ISinoiid>iMt0r inelinatf , «ftden eelfatieni 'et tränt- 
lationi , ncc non unioni , adnexioni et incorporationi « 
ar. Omnibus et singulis exprestis et oontentis üi; literis sn* 
pratQCtis iuxta omnimodos modum formain et conditionea 
iaibi-deelaratoay qnantaan in nobia est, et ad opa apeo* 
|ire dlgiwseflnr, noafroa {mpertbaiir eaaaenitiai paritar 
al aatenaaaiv {Uaa^aa at tlla et aonni* aingnla. nealrti 
«oatoviuita'* JaadaaMn at apprateami«' aa in ^DatweMiaa 
aoflSnaartma per pf oianMi* ja iipocuntfatiplaBbMi pfaMn^ 
tibna literia a%llliiiB noitryute ad. cavaaa dudnua fippen* 
dendtttn. Datum anno a natlaitate dn{. nrilleatmo quadrbt** 
gcnteaimo ^uinqua^esimo oetauo i meoaia aeptembria die 
ficxta. ' 

Per dnos. mcos Decanum . . - # 
et capitulan tttpradietoa« * 

• ' • • joii* da BraaBhiaa. < 
Coaeordantiaai aopfa» {atiua'ela. 
V« 10« ÜBfaefaCa at atagolti ahrg<tti- ideKbn» paaiaitaa 
Ulam Intpaalaria l^baiMt- da IioaeaaiH fMibjlär:iteaiar > 
üinailftaa ätniaafataa aaalaeie paroeKiaKa ta SinipelTall- 
Leod, dioc« aalataai in dno* aeropiternam , ao tnfrascnp* 
tonun a^Qsce ueritatcm» Nouerittt quod uiaia literia Bmu 



ük Mit» Fallit et dnU aoitri dii{. La^aM dt Bontiitti 
tpne etootl» «odSnuili« nmo^ S^iMopi LMdfonait, 
ipiflbni ptf at cnm aw» Utavo trtaifii» mbI tt nuMia, a^ 
^ ■ ■JiiM «tfi» •eatoala Alis in dtofnl ealtiu angmcn- 
tam proeadare ad hnmiles et instantes preces religiosorum 
uirorura dominomin Priorif et coouentus monasterj ord, 
cruciferorum in nrbe aquensi dicte dioc. ecNrumque aap* 
plicationibus et petitiontbus inclinatus collationem , trans- 
btionem iont patronatua altaria ati« jaliMi caatralia m 
atpalla da Boacbout dteta aqalaafa naa aaCta aiCaaH at* 
%aa aafonaai» äaMiioaam, at laaarpoiatiQnani anmfaqaa 
atiaiegala la 'pff«tM|ia litaria ttad. dai. aaatri dat. Epii- 
aapf aa at a a ü . at daa'aripta iaiia aoiabaadaai Sommm «t 
taaarem.iBlbi dadarataa, at «Ifaa omOiaa^aiäMbiia uia 
modo iure causa et forma quibus possum et ualeo « 
qnantum in me est ac me ratione dtcte ecciesie niee con« 
cernere posset, pro me et meis successoribns laudo, ap> 
probOf latifioa aa in Dai aonuaa ooafiono per presentea» 
meoe etiam consentura et asaeiulun illia adbibenda» 
aaMtoa.dalo et Irande aeehiaia ia aidaa aal taatiacpinm 
e%iMaa| aifvaa .y ropri aia p ra a eat i ba a Iteia dai| appeD« 
deadaw Datom aana a aathdtata dai laiUeiiaia CXSCQ 
ItBi 'awaaia Mraary die daeiiaa aoaa* 
Oaleardaatieni eöpiae iatnia ete, 

V« 11. Arcbidiaconua Hasbanie m eccletia LeodianaL 
Notum faclmus uniuersis, quod nouiter presentatis nobis 
litcris Rmt. in cbristo Patris et dni. nostri , dni, Ludoiiici 
de BourboQ dei et aplice sedia gratia tone electt confir- 
mati« noneqtia Episcopi Laad» fto parle galigiaiafni 
aiiMaii deodaeraai Friaria et aaafMataa aioaaaiaqr 
dWr cruetfaraiaai ia «riia mpmm Iieed» diaa» et aaaisl 
yebldieeeaataa, qtätm ka aattia piaieaiaa litara taaaa* 
iae aoat et eaaesa, iiiit aabia Itaadliler aiqppUaalani pro 
parte aoroadenii qaatenua coUaiioneiii at trantUtiaaeia 



■-SS- ' 

ivris patronatus alUris castralis in faonore sti« jaliani in 
capella de Boecbo\t pjirocbic do Sympelrelt pretacti nos- 
tri archidiaconatus conaecrati, in pretactis ipaiiia Bmi. In 
«briato Fatrif titerit ktius dactartti« «o ommÜhii «I fifti 
gulit i«U€aBltiiti»«t4näriplb aottm •oatCMani «t «i- 
•fmnaiadkibmt «eOlM et flli noglM aMtorilal» aidbidi»* 
comB iMubMt approbm «t coainMra villraMM «i d%* 
amaiiir; Jb« igitar «reydkMMi» «Bteflttat ciMnÄnnlfle 
«ontorta in pretactis Utmrto in divin! enltnt aogmentmi 
procedere, et ideo prefate aapplicationi fauorabiliter an- 
9uent«s, eiadem collationi et translationi , nec non nni(»i 
annexiont et incoi^arationi , ac omnibus et ainguUa ex- 
^^am et narratit In litoris aupratactia iuxta 0«MiiiHlaji 
«Bodadi, iaemuk al tPOMiHfiOBW JoOm dwlMlii, 
tna ia aolito «tt, «t * ad MtlM MüllotfoBitt 




parlMr at' aMaMm« OliMiaa at illa a« 
aiagala aaalva aaalefllan arcbUlaeomlilaDdaBat, appra- 

cnoa, ac in dei nomine eonfimanraa per preaente«. ja 
quorum teatimoniom aigiUam maius corie nostre ardti« 
diaconalia prescntibua Htörla duxiiBus appendendum. Da- 
tum anno a natiuiute dni. miUeaimo quadhagantatiaio aep- 
tnagesimo» mensia^ inarty die AtSm^ t 



V* 12. 8vaa awaUatiaa - fliaatrigilBia daa, aaaritl da 
Branokhant at in Qcawfalt ala; E^aaoal» qaa paaMint 
JmlBi^la^ Vriarat.eottTaataaftatnua araaiftniffaai aqaai^ 
tiam aa gravarl äaara foamdaai niaiaram'aaaaatiBa 

celebrandarom in capella Tillae de Boecholt ex fundationa 
qnondam dn» Godefridi de Bongart ob bomicLdinm per- 
perpetratum in pcrsonam jUuitriaaimi quondam piae me- 
moriae dni. jobannis comitia deGroaaTelt etat cnjoa fun- 
datioaia firueloa at radditua ia ifai? arao ad qaatiuardaaiai 
daataiat Flar. Bbaoaasa« aannatlm aaaräduat Vada oua 




Digitizca by Google 



.ffaÜone prsdicti bomicidü ad suam ExccUentiam |H!rt}nere 
dignoscatdr de supradictis missis disponerc, et majori 
lifum dcvotiono et fructu spirituali Tideantur pnedieti 
•tiqipli«}antei boc x>nus musarum in ipsomct suo conventa 
t^punti |>«noliiluri» eo quod/aU^ati et frequenter Intoai 
•b voaieotet vis reptriant äii Tinoni afeioonrvpto» nmjpm 
MPvitorem Aim magM eniii> diflienltal», mo9^ qiioqift Ip« 
tii» miuao «tiditoMs ^ yetont hmiiiHjtar pniedieci, qvcKCh 
ttut tnaExcältonti^ d^netiir iNMMsdere, ut pfaedfcta» »!•• 
sae ceiebrentur pro aalnte anfiibae defimcti, ao oninfim 
Jllustrissunarum dnorum. comitnm de Gronsrelt etc. in ipso 
8UO couTentti fratrum cnicifcrorurii aquensium. ljuod faci- 
'Cndo obligabit aua JSxceilentia praedictos supplicantes in 
•amAi. fiuYaiittM Dewn exoraro pro salute «t proaperi- 
tat» P<aiai,firontfoM*na> ote, 

• •■ ■ na«ei 
- t JohcBwet ooHNt kk Grontrelt* 
Ego ■ Inflimriptiu VoiariM «tiMtov sw'ni ^BMollmtiani 
comitem de GroiWTelt m ineo pvoaentia et taatibat infrap 
acriptit haue supplicationem manu pnopna sfibscrfpsiaae, 
et de mandato suae ExccUcntiae sigiüuin appositum in 
aimiübiia conauetam« Actum bac Tigesima nona oclobria 
1616. - 

j. Vbti Sebapellet nota. pbla. 
Wilbehmif coitlot. Hearieua a monte. 
S. 13, FepdhMaafM M et eplioae aedia gratia An^ie* 
piscopoi etEieetor eoloaicmlay a* Bomani Jmperii.per 
jtaliam ArcbicancellaHua , Frineepa et Eptscopus Leofliaa- 
ait etc. uniyersi« et singulis praesentea noatraa ISttraa 
inspecturis salutem in dno. jnler alias nostrae soUiciludinia 
partes ad id eti&m mentem intendimus, ut missae in nonnullis ' 
eccicaiia olim inatitutae , quae defevtu auificientis doiis colc- 
brari nequennt, ad minorem nnmeram dncantur , et pret» 
byteri buic mmieri iocumbenter eoogmiifla atipendimn pro 



I 



-57 — 

«iieepli hhmh münm Mciplanl» OUtta tS«paä»A nM§ 
pro parte Vaa^niküit Morit et CenvoitM fimmmi cn-- 
cHcrorifm aqneosnm Leod. ntfatna THaut» petitioi^ acri« 
continebat , qnod ex fundatione quondam generosi D. 
Godefridi de Ponterio graventar onere duarum missarum 
teptimattalim in capclla vill« de Bocholt ab urbe aquensi 
itinere duaram horarum distamte celabrandarum, et ein«« 
dem ftmdatimii rediina vaieMni qnataerdeeim i» Aenen» 
um emdaat« fui Im priwestiarBiii dwitnit ••ptem fl* 
feddim ananM tonatitavnt» ^Cmm maftomt ücnA eadem* 
peiilio MbjoBgebat« «jiimodl feditos mhmm in Modmü 
tit muh* et kaie oaeri ineado iataffieiena» •appUeirvnt 
idefreo liainililer iiden «i^t. , qiiaienaa pro eoftim 
conscientiee quiete dictas missas supprimore» aeu ad mi> 
norem numerum roducere dlgnaremur* Hinc est , quod 
noa perpendentcs , quod presbjteri altari terTientea de 
eodem eluri Tivere dobeaaty hujauaodi aappUeiiUoaibae 
MiaitI,. ee dUigeati aapev pnemiiais infoniiiitiMa «e- 
«epu« prataetM daat aiiaaaa habdoawidalaa ff^p^ ta*. 
naitateaa dieti reditae ad aaam aiagalia wumtSfo» pav 
dieioa' Friofeai et eoATcatam eatebtaadaai aatliovitato 
aoitra ordHuvia aea allaa qiioaiQdoUbet wAU attribaia 
jwdaxifliaa, prout perpelao soppriflÜBiaa 9 et fa Del ao- 
nüne redneimaa per prmentea. Volumas autem, ut pia 
fundatoris hujasmodi menti aliqua in parte satisfiat , loco 
aupprcsaarum missarum illioa fundatoria per celiectaa 
faciendo oommemorationem» 

In qperom fidem et teatiaioefaua praaaataa per Tie»*, 
liaai aoatran la apiritaalibaa gaaeraleai aabaeribit ai- 
glUiqae aoatri (qao ia talibaa atimar) aabfaipraiaieaa 9001« 
niaairi auiadaTiaiaa. Daiam la efritat» aoata fiiMhdiumrt 
aaao a aativiaate DoBaal mitteafno aexaaatetiaio daeltoo 
aesto meaiia Oetobria die decima octava. 

jocs. Chapeauille licarioa. Goacordantiam istiua eopic 9^ 



Digitized by Google 



" - 58 - . 

% 14/ InnocoiiiiM (pitcopttt Mrinit MraonMi JMU- 
BN^hit ^lys prepottto Marie Trafectemt I^eod* Dioc» 

0t sto. Crucia Leodiensi ac cUam B. Marie in Aqnii eius* 
dem DioG, Dccanis Ecciesiarura salutctn et apostolicam 
benedictionem. Dilectorum filiorum prioris et fratmnt 
domiit BÜf juliani Aquenaia ord. crucifaronim Leod* 
Bioc. preeibttt indiiuitiy preientium uobit aulboriute.. 
aitiuüifmit, ^oaMnva 6t» da bonit diata domia 
•Ueaatti iBuanaritia iUiaita ««I diatraeu ad iua «t propm* 
tttam aKtadam domna legitime reuocare enr^ia, €iMnr 
diäteres per eenturam eaalesiaatieam appellatioae pott» 
posita compesceodo. Teates autem qat fuerlnt nominati, 
si se gratia odio iiel timore substrazeriut , censura siinili, 
appellatioDO cessaiite compellatis^ nerltati testimonium 
perhibere. Quod si non orones bis exequendls potueritia 
bitereaae, duo ant imiia «aatniiii aa aibileaumia eiequan- 
tnr* Detm Borne apiid .atniii*. Pemun amio inmniatieiiia 
deminiee aüUdiibiio ^iiadrni|;entciaiaio oetm|aauiio i^tbiiff 
18 JoBD^Fliitillaetaa aoatri aimo tarito* 

D.deBobeia 
ceneordaatiani eopt» et«*, 
R. 15. 3m ^amtn (SottcStUmeiu ^itnbt itnb %u »ijfen ftpe ^itt 
in{tiebermenntdlt(!()en/ baf im ia^runfereS Jörnen 1G55 am 12teii ^ 
log SKonot« SD?OT) tjoc mir fapf. cjfcnbaf)rcn Nolario unb gcs 
ICttgen f)ernac^ gemelt in oigcncc pcrfo^jn fommen unb crfc^ie* 
ftcn ift bic laoUebete %tam Goswina de Brune beS auc^ n>oIfs 
tUlm ^erm itarolcii de Grignat afftctlaffcnes 82tttib, 
^ cftc^tcnt »orgctragfiii mtäfts gcftalt fle nun eine icCtlatig 
9(fo itm^ eine ^riftt^e fuhbttton Hnct »i^entli«^ fOtcfcn 
im $64i|ieii 0^ QhtHi hv^ hm el^m unb oabU^gm 
^ertii Fat* Pasebatio de Gollon gcttlic^en ^riocen bcn 
\ Äreu^broberen Q\f)it binnen bicfcr flatt Ma«^ einftcnbiglic^ an» 
gehalten, jnmafen bon and) biefelbe qtbttttn unb cum coii* 
atnu 'admedam Bdi. D, Patria Oaneralia Ilicolai de 



* 



ly u^u j cy Google 



• . ^ 59 

ten Definitoren , täubt fines botfi^ct ivt^itt« mib MKdt|<t|f 
tcn Decreti am 23» aHangenen SRonoW «prills tUff« 165$ 
io^cö flnaMöfl et^jQlten. «18 laben betowegcn gebot^itet ^etc 
lOnor unb Sonccntualcn obbemeUen alfol^e fundation 

«ttb tood^nntt^ SRcfl io i|cci: ^iiänn , fo ooc Itc^ ali au^ 
^tm mfmMÜnm. nnb nad)!i>mm(tng<it «im luib in bcii 
cwiflcn IftdCB aoff bfcRftag |cb<c|eit ftuU proprüa tiiniptibip 
|K t$»eii ottff $tM^mm, imb .»Ulkl6f w«agcta4ttf 
liift d« Gfigntt l^tr» Wk «^H^Ubtm ^a«|enmi mb i^MB 
■tt^fommltngeti bewfibigil au i9^rri<^ mMgl^bt^ »tt biete« 
bebtng \tbod) fa|Id angere^tet 0ette<bten|l oerfpro^enet ttofen 
auff ben bteneffag, »cacn anberennottn>cnbid<toorfattenb«r«««l» 
pAlionibus nic^t öetn(^)tet wetUn loütt, büf oWban fie folgenb« 
toflS in ber SBoc^e fclbige ^u ©mic^tcn fc^ulbi§ unb gefealtcn 
f^^n fotteo/ worfüt unb iVL welchem @nbe 9ebad)te tujfra» d« 
OrigMl t9oU9. ^(tm ytiOMB uob Conoentucilen bie aummain 
itii 115 Atl^ in tpMifbiit ctona^ haat eclcgt unb gut 
0ffM«i|l imb bftvbcacbta pro onuuBMitii luuw altarit 25 
bccgL 8lt||KK*# mUbe gtbo«^ ^ Mor nab ttoBMatttaliii 
Mcbrntctten iClofUci |tt bm Itveuibcobmii »ftrfU^ bcloatcii 
empfanden iu fiabciir unb l^tnaeaen att0cce4tc 115 8lt|Ic. auf 
fitt ftc^tv «nbr gewifTe« nntctpfanb in Ulvm finen aniulcaea 
unb von ben ial;ili(|en ittb!umpflen ober 8lent|en oen ®otte8» 
bicnjie ju oecric^ten cafligltc^ oecfproc^en |aben. QlUti o|nc 
einigen bebrog/ d^ff^rb unb argelijl/ unb bcffcn &u n^a^ret 
ttr!unbt unb fettiger SSofllaltung |äbcn part^e^en beibec fei« 
tu gegentvtwblgcn Contract tiicrubej; auffrtd)ten unb be[(^ctc> 
bi» latfib/ «ab i» me^ceip ^äpdupa mitt aigcnen ^anben 
bcttcbca.bcl Jttüffcesi ^icniabni aaffaitnifeeo gfoom^oi pcgtQ 
abiB^ ptttji^ffr'S pfkv^tkbm» 9LX\9 aij^lcn Binom «m^ 
«wff Sog tinb Datum »ic ob« #c^t ia giflemaftit aab bep» 
HiM bts c^famet unb fronuactP Aal^HM <9maa« aab 



I 



S^aittfcn ^wH, 0$ hisviffnm a»f)NiMij( ikt»^ 

F, Pktebaslvt de Golloa Prior« F. Adolphut Fetri, F« 
Mathias de Frealle, 

In quorum pracmiftsorttni fidem ae testimonima C^F^' 
Beckers Not«, aub. 

N. 16* Reverendissime in cbristo Fater , admo^um Bdl»; 
P* P. 8, ordinis stae* Crueit Dcfinitores ! 

Vi4iia per|ilmtrit et-gencroai dni. Gvignet «Ootwiat d» 
Bifine peCit tedini » Eealeti« ttpab» AqMigramiisi 8»> 
Ma babdoBiadariiini perpetaam ^ atqoe in iUviii iliieiia 
•flSirt Mntum et fBiaideeiai inperifttae» et pre Aliaiie 
etnanento aliea ^gmti quinqu». Cm» igttnr eoBsentve 
▼ester jaxta statuta s. Ord. rcquiratur, petimus quatenu» 
, Braus. Fr» ac B. F. F. Def. piae huic petitioni assensun» 
, praebere , et in Signum boni aifcctus loeo gratiikationis» 
eandem ad parttcipationem s* Ord^ adimtlere d^nentur. 
Sie nomine P. P« Co»» nri. aq» bumiliter pelimus. Hey 
liee vigasima prina aprfiia 165^^ FatalMaina de GoUoia 
Mqf f«. (kveifereraiii A^iaattsbrni» F« Ad<^pliae- Petii 
F. llatliiaa de nreaHe CoiiTiiifBalSi* 

Fiat dmamodo appUeantor peeoiilae adeenamaanMnMii» 

Sicolana de Haanafl^ Geaeniii* F, Clemor. ArerlMai^ 
Frier Coloniensis Definitor. F. Adolphus OfTerhausen 
Prior Dusseldorpiensis Defin. F, Joannes Spyck Prior 
Dulccnaia De&a* F« Petroa Damont Prior Samureeagi» 
Defio* 

Goneordaatiam eopiae ete». 
^ V* 17* Voa Prior et eftpitalarea Caaeiiioonim BegnIiriM 
elae* Croeia iaeivitate Aqa&grattaaii Leod. dioo«| notmalad' 
iBitt,etatteatanmrper pcaeaeatca , quod doaüanafaeobaa S» 
Etcliweiler et dotninalVargavetba daeiieoa eonj ugcs, oivet 
Aquisgranenses cum infra adjuncto expresso cousensu, et 
beneplacUo Bfni«dai» petriUansothepvt* Geaeralig nostri» 



Digitized by Google 



I 



61 - 

9K pio' OMtiTo' in nottn' GaBonieovaii Bogalarlkm GnM!» • 
ferontm Eeclesta hio Aquiigrani fiiBdaYerint aiMiii M4iB«< 
■ladariani misMm pro Tivif et defonctii ut ri Mq u d ' tiau^ * 
torum familiae de Escbw eiler et Glaessens perpetait fett^ 
poribus habendam et cootinuandam : ac pro eadem fun' 
datioQC praenoroinati conjuges ordi naverunt , atque nobit 
Pnori et CapitoUriboa tupranentioiiatit , prompte et ret* 
^Uter nimiefavcruiit anmnam cApitalem dneentonuB tfUff 
dn^tft {mparialiniB, ^olibet eompvUtQed qafn^pegiiit«* - 
aex ntrcMAqneaaea» 4|nan aununam nee Frier et GapttiK 
lerea, nU preefertvr, realiter bodle. fo fraaerip tt det» 

* noa aeeepfaae fetemnr« ed' eppUeaadani eandeoa fn OMiUna* 
]>OBum, et {ttOrementtuB noitrae , post generale {ncendtttaa 

* Aquisgranense nondum tntegraliter restauratac Ecclesiao 
et Monasterii. Et tdctrco nos Prior et Capttulares pro 
aobis et aucceasoribua nostrts , bicoe fideliter promitttmiif, 

' X et no8 , noatrosque aaeceMorea in perpehuua In epInM. 
Jttria ÜDnM* obligamve« qnod aoe ergpi ananitm redituai 
praedietae nunnae eapttaltay aiminim' eige doodeeto 
ef oamodt faiperialea annvttte noitro oaeri ead eade e »• praa- 
Bemoratam unam niaaaai abagnlia aeptioMBia, et ^uideaa 
pvinui Tiee, Tigeaima eorrantia maaafa jonii, et aie eoaaa» 
qvtenter , perpetiüa temporibiia eontinvando fn dicta Eeelec^ 
sia nostra bebdoroadattm celcbrabtmus , celcbrarique cu- 
rabimus, ao servabimus, nec non paramcnta, ceram^ 
bostias, yinumque ad bujiumodi missam requisita in per> 
petuum, aumptibna Monaaterii i^tri subminiatrabiBiiia 
et preenrabiaitiat'ettni baa eaprataa eenditionet et ap« 
^ poaita «Itariori obligatSona« ai praelbtä bebdooMularik 
aitaaa latnria taaipeiHbna (in qnaai fiaeai eenaaagBjaeat 
proiimoa es ana ftuUla taptadietl eaajogea pre joapeela* ' 
ribue erdinnrant) rite aingulia aeptbnania sea baberetvr« 
ac praerta vna , alterave admonitione coromiitus defectaa 
non auppleretur : quod eo oasu praenominati ioadateret. 



/ 

e 

Digitized by Google 



«I pMC llllllllliümililiM» fffOliniMBMBfiiMiMi fUfW^ 

tont äb§tikKUm pottitMrai iMMnmt, fspndktani hMm^ 
wminhm ttkutm n attw Eccl<tS>iii tKaai Eccletitm pro 
13>it« MO tnuwfemidl« et cipitalem summaiti praetactan» 
« nobifl er noAtrU taoceMoribus jure merito repetendi, 
quam suramam dicto tnsperato casu, aine ulla contradio*- 
tione aut exceptione noa Prior et Gapttalarea integre Mt« 
tituare tentbimiar. ja quonuB omnhun indubttatam af 
fartm aaaMvraliMim,' pro fftibtti «e irmootbtti hypo» 
IkoM pro noibh ot aveeceacrilMu aoftrie ponfarat ao 
. ffcü g aai— Boalri HoBMietii booo iibfeoBqae reperibilio 
m allo, ia qaaatnm »econo» onui.dolo «t fimdo poailao 
•Milvtia* fn qoonmi idem praeaentee naiilbaa noatria 
proprHa aubacripstmua , et sigillo Monasterii noslri com- 
munivimus in duplo expeditas» Actum Aquisgrani hao ' 
dectma aeila jmü, aimo domiat aaUleaimo aepiingemeaiaa 
aczto« 

F. G. Engeibercb Orabaeb Prior ord« a* Graaia^ 
F. j. B« jO» EaehwaUar F* Joauaaa Sebraan» 
Caawo r d aatf a ai aopiao, ata* 

ft» 18. 9mU wmbt I« »ijfcR fe^t ^kwA |»^cr »Mg« 

wM ^cnaaa MSfv JtontablttMapttabi att 8»f«i&ib«»# 

fe tan ^r. ^aului fiSängenS ®tie|fMtter bmn unmunbigm 
4n:* ^etti fRicoIai 6acbaun frei, ung rnbt untecfct'ciebenett 
mit me^rercra erfennen gc^eb^n/ toas gefialtcn «orgcmelten - 
unmünbiaen Qtef'Mi^n Wtaxia (Sorbaun (tvetc^c ungefel^c 
«oc 16 Sagten im lofUbiflen fianbt tobtd oerblid^en) fur^ doc 
Ü^sm Uftfkt^ auf ^ 4>iatirlaffimf(^tfffi 50 mtf)ix*p Ic^n 
pcf M fli. ais fcn^nct pro anaifartario f&« i^ro# imM; 
' Um mt$m MMUtmoktm enka pradaatiairr ^itu, 
iM» aa^ ^itmr BnibMi FMro <3ard«iu ftcL biccn mpt» 
«MU «WKfiiWeni «talaatlmn |u intern ea^ flbcvotCioaftM 
»&f«», aft «Ml4tm eapiuU |»avii lie tatabgcCommem jata* 

- \ 



Digitized by Google 



t 



fc^ulbtgfeit lünfttg ^tn nic^t etma in SSergef gerot^en ift6gt<, 
fui: gut^ beiunben unbt befc^lopcn aU foK^e 50 üiti)U, i 56 
?Df. ieben gcicc^inet, in einem Äloffer/ unb %matn belj benm 
.|>. ^ceu^cutccn baf)ut binnen ^ac^co bem enbt fyit^UQthtn, 
fuc obigen fti^tttin, vmht fecro «wmnoanbteti fceUn oon 
«an -0(11 in twi^ luicii a8c Me Mte im^ 
in fftffB attff €uif» bac|tt Bfi|iiim «(m Coiteiili 

•biflcr initMioB «te fttfimiiiit mU WmomifßlU -Mi» 
diaeoB, famt ann«^ liner Icfmeeß ge^oKis »«ftcii foKei mM 

^an n^ic Prior unbt Conventus beren ^^n. ^reugbcübem ein 
foU^€$ alfo mt oocfc^rieben , beliebet; unbt uni barju oc» 
bünblic^ gemacht ^ahm, um hemtl^t, ali und obgcm* 50 SUl)\x* 
ieber 56 bucc^ oocgem* wilhelmum Bütselfeldt, bereu 
nnmänbidtn oormiinberen tt)urlli(| unbt Hat %rt ^hn^w fio 
fjtaut »orNtt fepnbti alfo t^ucn »i« ¥kior vaM Kroconior 
«oatM toiMt DmvMlni föl^Ü (fcttft i|ttittfcfiitt 

«Qfmm M ^mit ftjbcnic^iiifii/ t9fl4« ^» mh|' «ff» 
fort(> untere» ArebiT cfnQCtnifCit l9fCbfll foUe^ au mehrere« 
beflättigung ^aben wir bjefeg eigen^anbia unterfd^ciebcn / fo gcs > 
f(^e$en dia(|)en ben ^ten martii 1747. 

F. Matbias Hamnjors Prior 
F. ), w« Gertcbovfin £ro«iir«tMv 
Coneordantiam istam etc. ' 
191- Oroliu ALeMUNUrS* B« |» ecnet ab Aitog tl 
ValltBcsByDea et ApoatoliM« Mdji gratia I^iMOpa« i» j< 
aaMBtit, C«Ititt»ü . — Caroli ^ > ümolal v«-» Alaxavdtei 
Epitcopi et FrintipM Leodieatia» 8* B* j.« 'Prineipia ate« 
Viearitts in.iPontUicalibiit Generalis ete. oimiibua ba« lit- 
teras inspecturis salutcm in dno. Notum facimiu, Not 
•9110 dni, 1770 maMia jmiii» die deaima aeptiaia confe- 



travitse Canonicorum Regularium st«. Cruci« Aquisgrani 
Ecclesiam et Altare majusin honorem atae. Crucis et s. s« 
Martirum juliani , Odilao , et Scbasliani, et Altäre in cornii 
Epistolae ad honorem «ti. juUani Martiris, ac Altare in eoma 
fTangelil ad honorem. DItm Virginia, et in dietb Altari- 
Lae BeliqniM MnetoraM Martinim Casti et Deoditi Ht* 
doeumie*, et eingvUi utriiie^ aexne Ghriatifidelibn» bodio 
wnm «nniim, «tin 'die aaBlTcnafio eonaeamtionie h»» 
• foanodipraefirtaiB Eecleaiam een Altaria Tisitantibna quadra- 
ginta diea de ▼em indulgentia, in forma Eccleaiae con- 
aueta contessimus , et per presentea concedimus , dictum- 
quo anniversarium Dedicationia diem in Dominicam pri- 
inam Anguati ex causi« moTentibus statuimua, jn quorum 
fidem faaa manu no&tra anbacriptaa » aigilloque noatro am- 
sitaadedioniaAquiagrftBl anno, menaa, ae die tnprataetia» 
Garolna Epna« Amiaonenaia anffimg, Leod* 
Pe nandaio jUnI« ae BnU dni* mei praafkti»' 

0« TV^aand Seer« 
91. 20. fBSir cl«tt Dan olcggcnbalc S^(t)nt tjp ben Betdjl 
!)en!et)n bcc üaedjt ctaiS »an buUinfc^m gübart bon loufircn^ 
fccrd;, tUr)m \o^an jnbe gSttfim öubc fd^effencn bec bencbantf 
»an ©impcluci) butn funt allen 2übcn inbe ^ugen mit btelfeit 
bciefue bot eüc 9n§ fernen frnt inbc erfd^tenen ^enfpn fpel^^anc 
inbe gicttmi^ fin tl^ »9f fnnctitUdii in ber ^pt bu f^t wail 
»o^lcn inbe ^atKtt loi^li«^ tsbe bt^fyn^UüUtt an 

XKm lafm be ^nc (nOinftyni gelegen mit oQe ftnen 
Ibc^iven niet gcMeibm ^wh marl eefld^ |>a9mett| crflp^^ ' 
tttif (ins inbe Me hh acn Um^ (e^aen aKe iaiv mklUfy Inbe 
emmerme t>p fent mertl^inö ba4 von ben bonn^ ber Iwe^ee 
Äirc^en ©an ©impeluci) inbe «an buid^t)ol§ bie $er ^t)t ftn 
ffiUcn bie man gelidi in ovber bcc $wet)cc Äird^cn §u bcgelic^en 
gelüdjt bot bat jair lecen fal. tt)i% »urfcfjr. 6wa mar! crffs 
iM ber nucg* ^nieui inbe geevtnitt gieben inbe beCanben bat 
leg 9i9ii<tt nan bf« btmgasbt «ittec »iebes fp se4ftl9(| 



inbc eti bat t^an ^mid) gebaen inbe trail be^aitt {)ebbe oo(t fo 
|<ki^ bevonrf, lenfetn fpell^ane inbe dtectiuit fin tt)\)f ettorreit 
9Üt fi# tobe fdc 9m tr^ra ibb« tt&t^rUiifle inbc wiSUa of 
1101t 9(6ftct bc« nfet fln cn m6if|ie bot Mc oftv^^' morl 
cfftiiiK ftife iafe B|» fmt mcrt^taf badft Rift t^lM M^ilt 
CR «»nbm bcR fonncR bc? ^mv^n Mc^tn surf, bie ^ec ^i^t 
fIn fnSfR. Co fuUen tnbe modcn bun bie felue gönnen pre 
i^ant flhin an bot our^. t)viii tnb {)of jnbe an aUit bat bat 
(ju gef^üirt as an an|li(^ onbecpant be§ erftjinS in erbet bc8 
Äclüd)tS üutfddr. ber ourf. ^irc^en mit ßcric^t inbc fonbcc gc* 
rtc^t inbe ftc^ bat in meCbigen a< in tr eipgen ctue inbe Qtxit . 
In orbec bt« 9«l&(|ti outf* «« i(iR|c bil |& bct b9t bat alte 
«4M^^<^ tobe aSc foft iRbc M^bc bc bm vor ^licbCR »erc 
toRic bc|ai(t tnbe bclRi|t mm Ri bcdc RS bd Mi ^ttm 
«iR^ foRbcr RVftfllfl inbe'waRt tofc fttcffnun fo wie mit mit 
RRmcttbicf. feUteaevRe iRgflicgcfe.e» IttUfii no^ epjxen 
gemeine fo ^auc wie ecbcbcR iRbc. bibben «mme bebtn n>iUe 
beibec partien Ofifen' tfeitftt Bencbigen ^ete ^eren ^^barf^ere 
tu ber ()ci) b cn bot in ge^öic^ bieffcc puncten tjür^, tue 
»nö oücf. fj^effcncn fin ingtfiegcl an biffen brtcf xvilk fangen 
inbe mv gobart l^ere feu bcc ^e^>bcn J)Quen omme beben nifU 
Ut f((|e{fenen oiirt. umme oUe hii htitfi pttncten ^ falben 
ftebe onfe ind(|icgci an bieffcR biiff fle^RR^ Rde .Rraclift ffrpet 
iRbt qv&bc bcl^bfc^ iR rOc bd bricH fwxtlktt b|0ef(i|cibett 
bc fcMicR iRbc ac0^cR xoütt iRbcoic irI« tMi<|creR Ilt^CGC» 
^nbc bviinflfbentMtV fcRCtemcitliRR bRÜ bei |c)|gra bifT^ofi» 
CKcgti abgcf^Oett» «s «riginRH* ' 

Sft. 21. SBit ^riot inb bie Swibc 3emev)nridö bcy cloifter« 
inl conuen^ bec (^reu^broiberS binnen bec @tat bc8 !unig(i(^en 
ftoiW oan oic^e an eijne, tnb wie bic SSürgc tnb naebe. ge* 
»le^nli^ ge^ouen jo bcv puffen tntgeen bemfeluen clotfler gdle« 
(CR an bie onber fi)bf , boen fementUt^ (ont aUen Hhtn, bie 
bcfitt brtff foitcA fkR oft ^otcm (efrR ofrRbcyftd bfIcRRmbt/ 

5 



I 

~ C6 ~ 

«Iv «nf ink «Hfe ««fCMinfiii^c, «I« wii yH^r' inb aeme^ni 
firoibert o&rf. tnb onfe naecoemltnge onö naeben. our^. 
. (uitlt(^ ^t^^Xii inb betteft t8 brd SSSajferS in bie oucp. ^pjfe 
btenfn {n onjtne c(oi|!er gebi:üt)(^en inb bae oüc und ind 
onfe content }o ewi^tn baeden# epne ^pff }a ^auea tnl) |ii 
br^alben / b<e wie 9>rior inb broibet vurf »ns oon bm «o^ 

fjle M116 «Vm MQ bff 'pvffm i» Mt^nibm «iv im« fib 

mfie MCCMliiliii0t affM ^CülomcD/ b«t nrfr fhpfoc Inb demc^nt 

Mincnt ' iMtrf • »^fe naecocmtinge befonbec onfe coji |»oe 

»rrgaberunge jo miffen bie epne in bem gcaue inb bie anbete 

bae onfe (onuent btefeloe annpmpt bumegar tnbe gang^aftlic^ 

falben foilcn ufgeft^ctbcn oan niwe buroc, als be3 noit is^ 

ben foUen bot couoent inb bie naebaete epnbrec^tlic^ boen wo* 

4en inb bc» lo^ |o beiben f^ben fldp^» ^alff 4nb fialff bro^m 

tob baiM» fbilcii ibic nacbcmi wirf, befoab«« blt fttfltt 

ItflCB liib bb f^nt 0ttbcB mm bcbcl» b«eb9 ftNfT« ^ 

«S|9t Imit fpn fil^ bie Mia«bccoiifle «MoflbpMi «»6 bc |» 

Idbfii fpben |o beilen al bfttf H« mit gebilcbC/ ikib bin b«i 

ioct ban wir 'yrior Inb conutiit bfc P9fe 9^ ani^auin %\a te 

ben graue feilen wir bie befonber op onfe cofl wegen inb 

fIfDffcn wane bes noit i«, »mb bat waffet gang^afftlic^ ja 

falben inb bae mögen wir naebeten b^f^jicfcn off wir witleti » 

«mb jo |tt ften bat bat wait inb atfo gefd^ie inb were fac^e 

bat bic t9t brdge t>ie(e in epnc^en iaer fo bat wie naeberc 

bcr i^bffn bav«mb bifMb« bcMff^t» 9 fo fat man bn« bie ' 

9911^ bH ba^ tmg^inbfct taifm d^aoi inb blcnn 01^ bat 

»te nocbm bei Mffnct iilit cn f^avcn Inb ban fblto 

Inb «0001 bctyibflKkcoWKttt bitvf. bH na^üa V9f|to gi^ 

brA9(^en fnb bfc« In 9tfn d^fftir bleiben |o 9rcf »eilbbfft bt» 

ge^inbert inb unbccommert inb aöt>erre bie naeberc ber p9fM 

^<< baigft g(9n noit nod^ gtbred() cn (^auen , fo feilen inb megeti 

vir f ribr fnb cenncnt tnb »nfc. naewemUngc bur^* bcr 



t 



Digitized by Google 



yyffn Ic« itbtßdlctt Ii MfCK «MNs'tMip^ 

H* »ttt foaftobc loiicii onfiefiiAlcit wm wt mcNmi wm§» 

iob oQeg fonbec argclift inb «^ne fiotetbc oOe üib vtflise 
tefe puntd oucf* ^auen voit ^rioc tnb deme^ne conuent aa 
epne inb trti: nacbete geme^nltd^ ouc^. an bie anbet (9be o&c 
onö tnb onfe naeccemlinge in ^uben trume geloift inbe 
Uam Wifk |l(bc inb imbr&d^lt(^ so l^alben , tnb barbp loblittm 
|i ftvigm ta^# fonb» 9cft tecc so foifcii |o bocn oft iO|f« 
Ipnifti te cyngf »9i lab bei to Imiffe t« tBaibttt iüb 

mit gitnc^Mii cwMtb 1^ ntt Mf» «b« 
mfiBi bim bcfcm bcicflb bocn fangen Inb tofi; bfeat» lab 
«oAmn qmi^nli^ «urf. ^aucn »üt DtiS fnb ean onfev atce 

)9C0e gebeben inb bibben ben errbeten wit^m tan Mllenburs 
|er|9t ^trfloueis »nfer gtaefff^aff in pont, bat bied alUft 
io «ecem lonben inb flcbic^eit ft}n fcgel mit an bcfen brirff 
ivide ^CLttqtn bed wt[^cm oan vatCenbucg oiicf. alfo bilen« 
nen tnb gtrrne gebaeir $ain/ (er beben bec gemeinen ncubttt 
.Inb bisftcrff^ajf in i^ontiVttvf* Inb bife bfioic i« 10 i^ibcs 
H^m 1911 l^ncj^albcn^'fligfncn te.bcn incv tnif Icclii 
b«9fiMt 9nfi|onb««e 00ci^ Inb ttütM op M im« bn^ bap« 

^ttod hme öopin cum «nttqui» litUrii 
■igtUatif ceUaU concordet testor 
, .' couvea accrtt. 



Ijcrrcn i rt 5t ad) cit. 
1. 3ol)an t)o« 5Öc(lfapea lebte um )}a^ 3- 1306. 2.. 
3Bi(^e(»t t>oti @d^eit}am^ So^otttt von ^i^etttam. 4 
Soi)ann ^olf. 5. !Ricotad and ^ffanb (iarb 17«. 
San. 1440. 6. ^cnrab »on Sdibernacf). 7. ^cüiricl) Subi 
^ t>«icf Harb be» 2a 5Kdrs 1465. 8. 3ef)aim (5Iöcfe« 
MI 9104^ fiar6 ^en 2a ^ 1484. a (Sml^a^ im 
9tonc«ton fiof^ beit 31. 3(at 1492. 10« So^ii Stfn^ 
«t(L 11 9)^^^ ^^^f^ b^ ^ i^^*' 

12. 3obocuö t)on 1)cl\t flarb bcit la Sliig. 1480. 13. 
X!§cobcrid) öouJ^orn \taxh i?en 22 2Iug. 1484. 14. 8imeii 
)$oii Semeit« 15. 3.o§aitti tton ^elft. 16. ^it^ert Jg^crlo« 
17. ^afüati (Ko6 t»on ^am. 18. Sodann i>i>a ®an« 
flcft ilArb bcit 10. Dcteb. 1535. 19. grauciöcuö mi 
©ittarb. 20. ^aurentiuö a Vervia |lar6 bcU'25. (ScpL - 
1579. 21.. (Daarb t)on ©troeitiu 22. 3chanu gerjl. 

cdIoS Mit J^ttt). 26* S^^otm ^Ift. IDameU fViice 

ttjurbe ^rier 1639. 28. q)afcf)a(itt« (SoUon • i^em* 
iDurbc ^)nor 1653 unb flar6 bcn 15. 3^oi>. 1690. 29. 
dornet Äoitcn (larb ben 21. aR4ri lö83. 30. DH\>c* 
yiitd SrafTmr* ai. S^mt^ Onum^ emä^tt Nna^itg. 
16S5^ 32. ^Innc^ Siratitesi. 33. ^atb (Sttdelbert 
»Ort Dröbad). 34. 9)üattl)ia(^ Jpammcrö jlarb bcn 24* 
3ua 1754. 35. fytiwxi&i ^ctxi cma^ft 1750 jlarb bm 
16. ge6r. 1758. 36. @e&aiüati ^at)nten ern^a[)(t bett 
)3. 9el»v. 1758 ftor^ beit 9. Sott. 1774 37. mi^im 
(Sier^f)Oöe« (larb ben 12. 9^0». 1774 38. J^etittp|<* Ä»r< 
üü« Sld)tert ftarb bcn 10. ?Wat> 1779. 39. .^cinrid) 
a:§eobw m Je>aW ftarb bcn 4 1786. 40. ÄcrtiiO) 



Digitized by Google 



69 — 



^i^t^uma Z^om^crv unb jlar^^ Den 28 ^ug. 1822. 



^^ßicaxicn ober Äapelläitc bet ^farrfir(^|e 

j um ^. ^retti i^ou i^rcr (5ntjtc^«rtg bid jcfet 
. Sofep^ %m(fi ttom 3al)re 1804 ^ 18U« 
3. lütttgen^ Dem 'S* 1811 — 1819» . 

Sollen »om % 181Ö — 1823, bicfem folQtc 

3o^» ^einric^ 2coj)oft ^laufcnet/ ein QtmUidjet , 

idcmt mit hm ®4riM M ädfftfii^m ütot^mn^r^ 
weiterer tebcnben ^ptadim tmtiQ, UaäjUtit ißmü^l 
gen Saftrcit fcirted t^ötijert 5ebenö <mfrntc()(üö 
nur t)Ott fernen greuttbctt erfanut, benc« er Sitteö n>ar^ ' 
»IIb In bereit ä^ti', ime oiu^ in bev netten Stteratnr 
er Crl^Dlnnd im feilten S9em(i^0ef(^liftot fonb, ttel^e« 
er jTd) c|aitg aufopferte. SB^ad er ber genomiten Pfarre 
gemcfen tt)irb nöc^ tangc im Slnbenfcn Bleiben, 
nnj) befunbigtc fid) bei feüter ä3eerbtgttng burc^^ eine 
»berank S^^^i^^c^^ ^e^Ieimng^ nnb. boi^ SBe^flodCB 
ber 9(rmen bei ber Atifbl fdned ^Infc^eAend« 9lnr 31 
3a^re oft, t)on benen er 3 3al)rc Äopelfan jn 
©ürscnid^ bei ^üren, unb beinafjc 6 3» an ber 
gcbacfircit ^farrfird)c ^uni t). ^reug pbracJ)te, jlarb er 
am 2L fKovember 1828, an ben folgen elned 9lei^ 
venfteber^ (fc^ Innig nod^ fdner SlnPfnitg fe^nenb» 
Riefen! folgte al(5 SSicariu^ Cubcivig 3(bIofff 



Digitized by Google 



ERRATA. 



etUt 8 BeUe 25 fefes SBittwe 9tuntlU qitUtnt ZiXh 
Manns. — ©eite 14 3«ite 21 tefc trennen. — ©eite 23 3eiU 
14 i^ec. 0eite 27 ^eiU 22 — in bec* Geite 28 in bcc 
mti von unten de((c 3 — jtranfemCfaalcl. Celtt 30 3nle 1 
— Sefuitens trotte 32 3eUe 5 — berec unb 3* 20 mA^brnt 
tenbflen. Seite 33 3ci(c 11 — Der. ©eite 37 3. 18 — an bem» 
Ceite 39 in bec älote oon unten 3eiU 3 — fo wie. ©eite 41. 
Mt % QB^htM StaMiofttt ttii^ 0» 9 tkmaU^tau Geite 44 
'3* iS » oanibat» Ctcfl» 48 9* 1 «ootiialo» ^ 



Digitized by Google 



Digitized by Google 



■ # 



Digitized by Google