Skip to main content

Full text of "Cantu et musica sacra a prima ecclesiae aetate usque ad praesens tempus"

See other formats 


fe> 


K 


m 


FROM   THE   LIBRARY  OF 

REV.    LOUIS    FITZGERALD    BENSON,   D.  D. 

BEQUEATHED    BY    HIM   TO 

THE   LIBRARY  OF 

PRINCETON  THEOLOGICAL   SEMINARY 


Section        0^(P  '    / 


W2J 


DF. 


CANTV 


ET 


MVSICASACRA 

PRIMA  ECCLESIAE  AETATE 

VSQVE     AD 

PRAESENS  TEMPVS. 

A  V  C  T  O  R  E 

MARTINO   GERBERTO 

MONASTERII  ET  CONGR.  S.  BLASII  IN  SILVA  NIGRA  ABBATE 

S.        Q;        R.        I.        P. 

r  o  m  v  s  ii. 


SFPERIORFM  PERMTSSK 


TYPLS  SAN-BLASIANIS  MDCCLXXIV. 


I'$  y«V  xiya  troi  rUvov ,  on  oUvtcvtm  H  cce  enim  edico  tibi  Fili,  quia  venient 

ipltou ,  'on  (pS-ii^ao-iv  01  xgivwn)    rug  ■*— A  dies ,    quando  Chriftiani    corrum- 

j3£Aa5  r»y  «y/»v  ivatyyetiuv , '  f   rib  «*  pent  libros  fantforum  evangeliorum,  fan- 

.      /,              -    a,              „  -,  ftorumque  apoftok»rum  ,    &  divinorum 

,  fc  <     ~     ,  ,  prophetarum,  emollientes  fcripturas  San- 

tuv,  teeuwrig  rcdg  y^eifpag  tcov  ctyiuv  j     ^ 

ftorum;   componentes   modulos  &  fer- 
yod<povng  TPQ7rdgict  &  iXhjvag  Aoya?. 

mones  profanos. 

S.  Pambo  Abb.  Nitria  fac.  IV. 


P  R  M  F  A  T 1 0. 


rimus  opcris  de  cantu  &  mujica  facta  to- 
nuis,  iam  anno  1768*  exierat  prclo,  al- 
terque  illud  occupare  cceperat,  dum  cc- 
ce  ferale  incendium,  quo  vigcfima  tcr- 
tia  lulii  ciusdem  anni  cum  aliis  pleris- 
que  aedificiis  monafterii  S,  Blq/ii ,  ipfaque 
principali  ecclefia,  typographeum  etiam 
conflagravit ,  totumque  intercepit  opus. 
Abfumpferunt  rapaces  flam  mas  omneni  apparatum  ;  non  fo- 
lum  digeftam  iam  materiam,  ac  typis  paratam  pro  duobus  iu- 
ftis  voluminibus ,  verum  etiam  adverfaria  tot  annorum  labo- 
re  ,  fufceptisque  per  Germanium ,  Italiam,  &  G  alii  am  itine- 
ribus  comparata.  Curis  follicitudinibusque  innumeris  accefc 
fit  altero  port  conflagrationem  anno  continuatio  Momimen- 
torum  Angujic€  Domus  Aujfriaca ,  cui  tunc  immortuus  fue- 
rat  P.  Rujienus  Heer  ,  quern  in  eo  grandi  opere  adornan- 
do  focium  accepit,  ac  poft  mortem  iam  anno  1763.  rclique- 
rat  P.  Marquardus  Herrgott  ,  audtor  Genealogi<e  diplo- 
matic d  Habsburgo-Aujiriaae.  Expleto  haud  fegniter  opere 
Monument  ovum  cum  adied:o  codice  epijiolarum  Rudolphi 
I.  illuftrato,  atque  ad  finem  anni  1 77 1,  ad  thronum  regium 
caefareumque  delato ,  ineunte  fequenti  anno  Vienna  redux 
iterum  de  hac  mujictf  facne  hijioria  ccepi  cogit.are  ,  ac  refii- 
mere  ftudium,  ne  penitus  intercideret  exandatus  iam  labor. 


falutarique  excideret  fine. 


a  2 


Propo- 


Propofitum  quippe  fuerat,  ob  oculos  pofita  viciffitudi- 
ne  cantus  ac  muficy  ,  enormique  novae  a  veteri  difcrepan- 
tia  ad  limpidiffimos  fontes  reducere  rivos,  imo  torrentes  ex- 
tra ripas  diffluentes.  Quae  integro  tomo  priore  turn  de  pri- 
ma purioreque  ecclefiae  aetate  ,  cum  etiam  de  medio  aevo 
funt  didta  ,  planum  ordinatumque  declarant  curfum.  Ut- 
ramque  aetatem  interftinximus  aevo  S.  Gregorii  M.  prae- 
cipui  inftauratoris  cantus  ecclefiaftici  in  Occidente,  unde  & 
nomen  habet  cantus  Romanus ,  Gregorianus  ad  praefentem 
usque  appellatus  diem  ,  ad  quern  ceu  fontem  iam  Carolus 
M.  extravagantes  Gallos  reduxit  :  dum  ecce  iam,  ipfo  facro 
turbato  fonte ,  rivi  omnes  turbidi  facti  funt ,  peregrina  infe- 
£U  aqua,  profana  mufica  adyta  facra  invafit,  occupatque. 

Tarn  parvis  primum  initiis ,  lentisque  olim  paffibus  tarn 
fubito  noftra  fere  memoria  ad  tantum  exceffum  venire  rem 
potuifTe,  obftupefcent,  quae  hoc,  quod  prae  oculis  eft,  vo- 
lumine,  libroIII.  legentprimam  originem  muficae  polyphonae 
feu  concentus  plurium  vocum  ex  diverfis  fimui  confonantiis , 
quod  eft  muficae  genus  toti  antiquitati  incognitum.  Figura- 
lis  deinde  ac  inftrumen talis  praefertim  muficae  ufum  in  ecclefia 
recentem  adeo,  quis  fibi  in  animum  inducat,  tarn  brevi  hone- 
ftatem  locorum  facrorum ,  dignitatem  officiorum  divinorum, 
religionemque  contaminaffe  ?  Ac  obftantibus  quidem  innu- 
meris  fancl:ionibus  paftorum  ecclefiae  in  concilia  etiam  generalia 
&:  particularia  ubivis  gentium  coa£torum  proximis  adnoftrum 
usque  faeculis  5  quibus  tamen  initium  tantum  malorum  ac  cor- 
ruptionis  deprehendere  eft  ,  quae  hodie  cancri  inftar  ferpit  fa- 
cratiflimasque  publici  religiofi  cultus  partes  inficit ,  ac  pro- 
fanat. 

Frequens 


Frequens  Temper  magis  magis  inducftus  in  ecclufiam  mu- 
ficx   ufus  pofteriore  hac  xtatc ,    in  caulii  fiiit,  UC  non  folimi 
multiplices  preccs,  pfalmi  &  officia  varia  pnttcr  ordinanuni 
curfus  canonici  penfum  ceflarcnt ,  vcruni  etiam  varii,  ad  fo- 
lemnem  reddendum  ipfum  cantum  inducli  medio  atvo  ,   cc- 
lebres   ritus   funt  antiquati.       Ea  tamen    omnia   articulatim 
percenfere,    fupervacaneum  duximus  ,    nc  iam  cxpoiita  fatis 
fuperiore  tomo,  recoquere  identidem  necefTe  eflet.     Confpi- 
cua  res   fatis  eft  ex    variis  ordinibus  officii  divini ,    qui  paf- 
iim  manufcripti  fervantur.      Talis  eft  e.  g.  monaftcrii  S.  Bid- 
Jit  duobus  in  codicibus  pergamenis  ex  incendio  fervatis  ordo 
cperis  Dei  ,    qualis  nempe  farculis  XIV.  XV.  &  XVI.    ob- 
tinuit.       In  quo  paffim  adhuc  notatur  fchola  id  eft  canto- 
rum  ,    qui  fingulari  au&oritate  moderabantur  chorum  ,    car- 
terisque   prarfcribebant  cantum.      Procedebant  i  11  i  ,   aderant- 
que  officio  divino  haud  raro  induti  facris  veftibus  5    quibus 
€tiam  in  prxcipuis  feftis  totus  incedebat  chorus  :    quod  ha- 
<ftenus  in  Gallia  frequentari  ad  infignem  fane  cultus  divini  or- 
natum  animadverti.    Cantor  porro  alicubi,  obfervantia  veteri, 
adofferendum  folemniter  panem&  vinum  eucharifticum  nota- 
tur in  laudato  illo  ordine  opens   Dei  j  ac   verfus    ad  offerto- 
rium  ritu  antiquilTimo  prcferibuntur,   ut  iam  primo  libro  ob- 
fervavi,  quo  difciplinacantus  primae  eccleflx  artatis  exponiturj 
fecundo  item ,   quo  medium  illuftratur  aevum  3  fed  eo  laben- 
te  paullatim  cefTavit  mos  ifte  pfalmi   ad   Introitum  notati  ver- 
fus deinceps  profequendi.       Hinc  eft,  quod  ad  graduale  paf- 
lim   in   noftris   milFalibus  verfus  occurrant   promifcui  ,    nee 
quidem  ex  facris  fcripturis  fumpti  contra  ufum    primaevum. 
Religiofius   <Tra£lus  in  officio  quadragefimali    eft    conferva- 

a  3  tus, 


ttis,  qui  quandoque  ex  integro  conftat  pfalmo:  adeoque  in 
Jaudato  ordine  operis  Dei  in  Dom.  Palmarum   pnefcribitur 
alternis  canendus  hunc  in  modum :  „Duo  fratres  cantent  gra- 
duale  ,    tres  traitus  primnm  verfum  in  finem  ante  gradus : 
dexter  chorus  fecundum  verfum ,  finifter  chorus  tertium,  fu- 
pradi&i  tres  quartum,  &  ita  totus   traclus  alternetur  ,  ulti- 
mus  autem  verfus  ab  omnibus  dicitur."    Quae  idcirco  attuli, 
quod  alicubi   omnis  fere  cantus  refponforii  antiphonique  in 
Miffa  diftin&io  obfoleverit.     Taceo  tropos  illos ,    de  quibus 
p.  370.   &   alibi  tomo  fuperiore  diximus,  qualis  ante  tertix 
MifBe  in  Nataii  Domini  Introitum  in  ordine  illo  operis  Dei 
hunc  in  modum  cani  pnefcribitur  :    „  Ad  MirTam  ante  Introi- 
tum duo  fratres ,  quibus  iufferit  cantor,  ftantes  fupra  dextrum 
gradum  cantent  verfum  de  Nativitate  Domini :     Hodie  can- 
tandus  eft.     Et  refpondeant  duo  in  choro  ftantes  ante  gradus. 
Qtiis  eft  ifte  &c.  Et  refpondeant  illi  duo  excelfa  voce.    Hie 
enim  eft.     Quo  dicl:o  ftatim  imponant  tres  cantores  officium 
de  die.      Puer  natus  eft  nobis.    Kyrie  eleifon.   Gloria  in  excel- 
Jis  Deo:  fint  in  arbitrio  cantorum.    Oratio.    Concede  qutefu- 
mus  omnipotens  Deus  ,  ut  n.  Prophetia  Propter  hoc  fciet  po- 
pulism  Epiftola  Multifart am  multisque.     Sequentia  Eia  reco- 
lamus.    Evang.  In  principio  erat  Verbum.    Prxfatio  ut  fupra. 
Sanclus.    Agnus  Dei.     Finita  Mifla  fiat  compulfatio  omnium 
fignorum ,  &  componant  albas  &  cappas  diligenter  fratres." 
Quibus  nempe,  ut  diximus,  induti  officio  intererant.    Sequenti 
die  S.  Stephani  notantur  folum  „Diaconi  induti  dalmaticis 
ad  officium  teneant  chorum :  &  fi  tanti  funt,  cantent  Gloria, 
&  Alleluia."    Ad  feftum  fequens    S.  Ioannis  Evang.  nota- 
tur:„Sicut  praecedens  feftum  per  diaconos,  fie  iftud   debet  in- 

offi- 


officiari  per  facerdotcs."  Rubricafimilis  ad  fcftum  fcqucns  /;/- 
nocaitiim   delcta  eft  data  opera  :    de  officio  nimirum   tcnen- 
do  a  pueris,  aucloritatc  conciliorum  vetito,  ut  fuo  loco  obfer- 
vavimus.      Promiiimus  vero  tomo  priori  p.  504.  nos  ex  hoc 
ipfo  ordine  operis  Dei  daturos    exempla  cantus  iliius  folem- 
nis  ad  cantica  Evangclii  Magnificat  &:  Bcncdiflns  przcipuia 
in  fcftis  adhibiti ,  more  primxvi  cantus  antiphoni  repctitis  per 
verfus  ter  faltcm  antiphonis  ,   undc  &:  triumphare  antiphonas 
appellabant.      Sed  cum  promilTi  huius  in  operis  traclationc 
memoria  exciderit ,  hie  cxplendum  duximus.     Sic   vero  ha- 
betur  in  vigiliis  Natalis  Domini ,  notata  in  Evang.  ant.  Iofeph 
Jili  David.     „Hanc  antiphonam  incipiat  abbas,  fi  eft  prxfens, 
&  cantet  earn  uterque  chorus  per  totum  communiter  ,ante- 
quam  pfalmus  incipiatur  Benedittus  Dominus  Dens.     Et  ille 
chorus,   qui  fecundum  verfum  cantare  debet,  finito  primo 
verfu ,    quern  dexter  chorus  cantavit  ftatim  incipiat  antipho- 
nam ,  &  cantet  earn  usque  Coniugcm  tuam,   &  dexter  cho- 
rus, qui  primum  verfum  cantavit,  incipit :  Qiwd  cnim  in  ea 
natum  eft ,  &  cantet  earn  usque  in  finem.       Qua  cantata  (1- 
nifter  chorus  inchoet  verfum  Et  erexit  cornu.     Et  cantetur 
pfalmus  per  totum :  poft  ultimum  verfum  llluminare  his  ite- 
rum  cantetur  antiphona  alternatim.     Poft  Jicut  crat  iterum 
communiter   cantetur   ab  omnibus."       Ita  etiam  canticum 
Magnificat   in  praecipuis    feftis  Pafchae  ,    &  Pentecoftes  cani 
triumpharique  prxferibitur  cum  ingeminatione   akerna  anti- 
phonx  ,   quae  ad  myfterium  pertinet,  fatius  utique  ,  quam  in 
hodierna  mufica,  confufo  ordine  ac  perturbato,  fxpc  centies 
fingillatim  repetuntur  verba  ,  ftrepituque  inftrumentorum  ac 
vocum  fuccinentium  ,  intercinentiumque  ita  obruuntur,  ac  fi 

mufica 


mufica  compofita  eflet  ad  intelle&um  obfufcandum  ,  obli- 
terandumque ,  qui  dulcedine  foni  infinuandus  fuiflet.  Sed 
de  his  fatis  per  decurfum  operis. 

Sequetur  id  ampla  fcriptorum  de  re  mufica  ecclefiaftica 
potifllmum  colIe£tio  Grtecorum,  Latinorum,  <Theotifcorum : 
dum  ex  innumeris  MSS.  ineditis ,  qux  pafTim  in  bibliothecis 
ofrendi,  facile  licuit  feleftum  eorum  tantum  facere  au&orum, 
qui  aut  in  orbe  literario  aliunde  inclaruerunt,  aut  in  argu- 
mento  prxftantius  funt  verfati. 

Neque  etiam  ab  hoc  argumento  muficae  facrae  abludit 
Vetus  liturgia  Alemannica  difquifitionibus  prxviis  ,  notis ,  & 
obfervationibus  illuftrata :  monumentis  ad  rem  pertinenti- 
bus  prsecipuis  faltem ,  iam  iterum  colledtis ,  reftitutisque 
ex  cineribus ,  in  quos  memorato  incendio  monafterii  S.  Bla- 
Jii  funt  redadti ,  falva  tantum  lucubratione  mea  difquifitio- 
num  praeviarum,  feu  commentarii  de  rebus  liturgicis  ad  dilu- 
cidandam  Liturgiam  Alemannicam  facientibus. 

Res  ipfa  loquitur,  ad  eundem  hxc  omnia  collimare  fco- 
pum.  Utinam,  qui  incrementum  dat,  Deus,  falutarem  prae- 
ftet  effeftum  ad  fanftitatem  dignitatemque  divini  fui  cultusj 
in  iugi  facrificio ,  fruclruque  oris  ad  pabulum  mentis :  ut  quis- 
que  cum  apoftolo  dicat:  Pfallam  fpiritu ,  pfallam  &  mente. 
Et  cum  pfalmifta  :  Sic  benedicam  te  in  vita  mea  ,  &  in  no- 
mine tuo  levabo  manus  meas.  Si  cut  adipe ,  &  pinguedine  re- 
pleatur  anima  mea  %  &  labiis  exult ationis  laudabit  os  meuni* 


SYLLA- 


PR/EFATIO. 

norcm  mimcae  ,  qucm  cum  laclc  nratns 
bibi ,  quodquc  ci  difciplinz  hand  fegni- 
tcr  a  tencris  annis  confccravi  ituduim, 
feverioribus  addichis  Mufis ,  non  dcpo- 
fiii  pcnitus,  fed  mutavi.  A  iuvcnilibus 
annis  propofitum  femper  habui  dc  mu- 
ftcx  aliquid  confcribcrc  hitroria.  In- 
flammatum  fait  defiderium  incompara- 
biii  codicc  Mfc.  mea  memoria  Bibliothccx  San-Blqfiatut  il- 
lato,  eo  ipfo,  quo  olim  ufus  Glareanus  in  edendis  Sever. 
Boetii  opcribus,  eum  ftatim  in  fronte  aurcum  vocatj  iterum- 
quead  finem  praefationis  DoDECACHORDl  dilaudans :  qui,  in- 
quit,  omnium  fci cut i arum  traflatus  varios  habebat ,  \yw****'*&M 
Tocnnt  Gri£ci.  Inerant  quiuque  divi  Sever ini  t alumina  dc 
tnuficis:  prcetcrca  GuiDONlS  Aretim  quedam,  Bernoms, 

VuiLEHELiMI  ,  OTTOMS,  THEOGERI  epiftopi,& lO ANNIS, 
qui  pqftca  Pont i fix  Atax.  XXIL  cius  nominis  fuit.  Per  hos 
libros  audaciorem  fe  factum  profitetur :  quod  &:  mihi  in  fufci- 
piendo  hoc  opere  accidcrat;  dum  ecce  codex  ifte  fato  acer- 
biilimo  in  conflagratione  monafterii  huius  an.  1768-  facia, 
pent  cum  omni  apparatu ,  quern  feceram  adornando  huic  o- 
peri  Italiam,  Gallium,  Germanium  perluitrando,  turn  aliis  qui- 
busvis  ftudiis ,    ac  opera  etiam  amicorum  folerti. 

Id  ununi  folatio  €rat,  quod,  qui  nunc  prodit,  tonuis  pri- 
mus tunc  fere  typis  cxprefTus  eflet  ,  cxemplaquc  fcripcoruni 
de  re  muiica  ex  laudato  codicc  defcripta  iam  in  aliorum  ma. 
nibus  fierint,  prrcfertim  P.  Io.  Bapt%  MARTINI  Bononjen/is  Mi- 

Mart.  Gerblrt.  de  .Musica  Eccl.  Lib.  1.  a  nontX, 


P  R  M  F  A  T  I  O. 

norifce ,  quocimi  amice  conveneram ,  ut  dum  ipfe  in  eadem 
mufices  veteris  hiftoria  a  multis  annis  defudat,  duobus  iam  e- 
ditis  tomis  (tardins  nunc  demum  CI.  Doctor  Burney  Ang- 
lus  certiorem  me  reddit,  de  hiftoria  mufices  univerfa  abs  fe  in 
Jucem  edenda,  fufceptis,  defcriptisque  etiam  earn  in  rem  per 
Italiam,  Galliam,  Germaniam  itineribus)  ego  peculiarem  par- 
tem muficse  facrae  illuftrandam  fumerem,  a  prima  fcilicet  eccle- 
fix  aetate  ufque  ad  praefens  tempus. 

Mufica  Hebraorum ,  quantum  fcire  intereft,  fatis,  ut  o- 
pinor,  ab  aliis  eft  pertra&ata.  Quos  inter  Mar.  Mersennus 
lucubrationem  fuam  ea  de  re  ab  iis  fcripturse  locis  exponendis 
orditur ,  quae  prophetiam  vi  concentus  mufici  prophetis  con- 
tigiffe  vel  infinuant,  vel  affirmare  videntur.  Inde  ego  ve- 
rifimilius  venifTe  autumo ,  ut  apud  ethnicos  etiam  ,  iidem  mu- 
Jici  &  vates  &  fapientes  iudicarentur ,  tefte  Quintiliano 
Inftit.  Or  at.  L  I.  c.  10.  quam  quod  aliis  videtur,  mufica  m 
facram  a  ludceis  ad  alias  gentes  Latinos,  Grcecos ,  Syros  ©V. 
tranfiifle.  Ante  Davidem  ,  &  Salomonis  inaugurationem 
templi  mufica  in  ufum  publici  officii  divini  ordinata  dici 
nequit5  cum  tamen  vel  teftimonio  Laban  Gen.  XXXI.  27. 
mufica  inftrumenta  adhibita  fuerint  alio  11  fu,  forte  in  conviviis 
potiflimum.  Atqui  vero  mos  antiquiffimus  fuit,  quern  loco 
citato  Quintilianus  refert,  inter  regalia  convivia  laudes  he- 
roum  ac  deorum  ad  citharam  canendi,  de  quo  iam  Plato 
Dial.  II.  de  republ.  itemque  lib.  III.  de  legibus  teftatur,  fuifle 
cantus,  ad  deos  precibus  placandos,  quos  hymnos  vocabant^  &  lib. 
VII.  rettijjimum  fore,  ait,  Ji  hymni  ©"  laudes  Dei  precibus  mix- 
ta canantur.     Extant  etiamnum  hymni  antiquillimorum  poe- 

tarum : 


P  R  JE  F  A  T  I  O. 

tarum :  quorum  vcrfus  cani  folebant,  utquc  canit  Theocri- 
tus Idyll.  1 6. 

Semper  id  eft  cord/  mufis ,  femperquc  poetis, 
Ut  d/'i'os  celebrent ,  laudes  celebrenique  virorttm 

Suo  loco  oftendimus  SS.  Patrcs,  quando  fidcles  ad  Drum 
hymnis  concclebnindum  excitant,  excmplo  Chrifti  &:  Apofto- 
lorum  uti,  qui  hynino  diclo  exiifle  in  montcm  Olivcti,  Pau- 
Lusquc  &  Silas  vcl  in  carcere,  media  noclc  furgentes,  Dfx'M 
hvmnis  ccJebrafle  in  Aclribus  leguntur.  Quod  &  alii  dein- 
ceps  Martyres  funt  xmulati,  ut  lingular]  diflertationc  de  hym- 
nis Martyrum  in  primitiva  Ecclefia,  letut  an.  1700.  edita,  o- 
ftendit  lo.Georg.  OsTlUS  :  quern  quidem  fi  audimus,  omnia 
prope  hymnus  funt ,  quae  SS.  Martyres  aut  dixerunt ,  aut  in 
Prudrntii  hymnis  *V<  nQcuw,  five  de  corotiis,  dixifle ,  feu 
cccinifTe  inducuntur. 

Nihilominus  id  ille  preterit,  quodexaclis  martyriiS.  PoLY- 
CARPI,  difcipuli  S.  Ioannis,  colligitur  apud  EUSEBIUM  lib. 
IV.hift.  eccL  c.  1  5.  Iacobiquc  Usser  11  append.  Ignatiana  p. 
25.  in  oratione  a  tortoribus  interrupts,  Polvcarpum  iisdem 
pene  verbis  doxologix  etiamnum  ufitatx  comma  d*£n  ,  iW 
yu<n,  hZx?u<ri  expreiTifie  :  uti  eius  initium  Gloria  in  excel/is  or. 
cx  Luc£  L  14.  Liber atum  &  focios  Martyres  per  plateas 
una  voce  decantafTe,  Victor  Africanus  in  hiftoria  Vandalicje 
perfecutionis  lib.  IV.  narrat  :  paiTimque  pfalmos ,  aut  eorum 
«*eo<n%i*>  feu  verficulos,  in  ecclefia  prarcini  folitos,  intonafle  le- 
guntur.     TERTULLIANUS  tefus  eft,  qua  animi  contentions 

a  2  attcn- 


P  R  JE  F  A  T  I  O. 

attentioneque  fideles,  quae  in  ecclefia  audiebant,  perceperint  : 
in  libro  de  Anima  cap.  9.  fororis  cuiusdam  revelationes  enar- 
rans,  lam  vero  ,  inquit ,  prout  Scriptura  leguntur ,  aut  pfalmi 
canuntur ,  # #£  adlocutiones  proferuntur  ,  «#£  petit/ones  dele- 
ganturj  it  a  hide  materia  vijionibus  fubminijlrantur.  Sunt 
hx  divini  officii  partes  apud  Chriftianos  ,  quas  Eusebius  in 
Vita  Constantini  lib,  IV.  cap.  45.  de  reftituto  per  Con- 
STANTINUM  publico  Dei  cultu  commemorat,  orat/ones,  & 
pfahnorum  cantus  univevfo  populo  communes ■,  facrarumfcriptu- 
ravum  I  eel  tones ,  Pajiorum  condones ,  benedicjionem  £T  parti- 
cipationem  Sacrament  orum* 

Haec  autem  qua  celebritate  exultationeque  celebranda  fine 
exiftimata,  Zonaras  &Balsamon  inde  declarant,  quod  lu- 
(StuQjfb  quadra  gefimx  tempore,  tit  iam  in  Concilio  Laodiceno 
can.  49.  ftatutum  legitur ,  ab  Euchariftix  celebratione  abftine- 
retur.  Sacrificare  Deo  feftivce  celebritatis  ejje  putabant, 
eamque  celebritatem  hilaritatis  atque  Itftitice ,  at  nullo  patio 
moerori  quempiam  ac  lacrymis  indulgere,Jimulque  Icetitia  exulta- 
re  &  triumph  are  gaudio  pojje  exiflimabant..  Hxc  Zona  R  as 
in  can.  Trull.  LII.  qui  eft  de  Mifta  prxfanftificatorum.  inQua- 
dragefima.  Viciffim  verp  notanduseft  fexagefimus  fextus  eius- 
dem  quinifcxtiConcilii  canon  de  folemnitate  pafchali  rite  con- 
celebranda :  A  fancla  Chrijli  Dei  nqflri  refurreclionis  die  uf- 
que  ad  novam  diem  Dominicam  tota  feptimana  vacare  fideles 
iugiter  cportet  pfalmi  s  £J  hymnis,  &  fpiritualibus  canticis9  in 
Chrijlo  gaudcntes,feflumque  celebrantes,  &  divinarumfcriptura- 
rum  leclioni  mentem  adhibentes,  ac  Janclis  myjleriis  iucunde  &■. 
laute  fruentes. 

Aberat 


P  R  J  F  A  T  I  (). 

Abcrat  nihilominus  untiquioribus  Ecclcfiae  tcmponbus  a 
fimplici  illo  cantu,  cxpcrtc  modulation  mulica  vcl  vocum  vcl 
inrtrumentorum,  omnis  incantatio  illc,  ut  ita  dicam ,  quam 
S.  L  B  O  M.  Serm.  LXXXVII.  qui  eft  quartus  de  jciunio 
feptimi  mftt/Ss,  profcribit  :  lnfidiofoy  inquit,  etiam  fono  JJf 
mollibus  iciibus  pulfantur  audi  tits,  ut  animi  folid/tas  f/Iecebro- 
fa  modal  at  i  one  foil' at ur  ,  £j  lethal ium  confuctudine  fuavitatum, 
incauta  &  parumfobria  covda  capiantur.  Agit  nempe  ibi  de 
diverfa  tcntationum  arte ,  qua  nobis  adverfarius  noftcr  inii- 
diatur,  vocatque  tela  dcemonisj  neutiquam  vero  de  divina  pfal- 
niodia  feu  pfalmis,  hvmnis,  &  canticis  fpiritualibus,  quibus  pie 
animus  in  coetibus  ecclefiafticis  commovetur.  Dcemoniaca 
cantica,  funt  verba  Evagrii  apud  CoTELERlUM  T.  III.  Mo- 
nument, Ecclcjit€  Greece  p.  2  8  I  •  cupiditatem  noftram  cient,  ani- 
mamque  in  fcedas  imaginationcs  iniiciunt  :  contra  pfalmi  (f 
hymni  ,  (f  cantica  fpiritalia ,  femper  ad  recordationem  virtu- 
tis  provocant ,  fervent  em  animum  no  ft  rum  refrigerant ,  ac  deft- 
deria  extinguunt.  Cum  tamen  proclive  fit ,  ut  hie  etiam  Ccfe 
infinuet  deleclationis  quidam  nocivus  fenfus,  retulimus  fuo  lo- 
co ,  quam  ftudiofe  SS.  Patres  id  praxavendum  allaboraverint. 
Unum  hie  addo  S.  Io.  Chrysostomi  locum,  qui  quidem 
ad  noftrum  argumentum  de  cantu  &:  mufica  facra  pertinere 
haud  videatur  ,  cum  de  fermonibus  in  Ecclelia  haberi  folitis 
lit; 5  ad  propoiitum  tamen  noftrum  apprime  facit.  Hoc,  in- 
quit,  Horn.  XXX.  in  Act.  Apoftol.  fubvertit  ecclefias,  qucd  qj 
vos  non  qiueritis  audire  fermonem ,  qui  compungcre  poffit ,  fed 
qui  obleflet,  &  tinnulo  Jlrepitu  6T  vcrborum  compoftione ,  qua- 
Ji  citbaroedos  &  cantores  audientes.      Invehitur  mox  in  ipfos 

a    3  facroc 


P  R  JE  F  A  T  I  O. 

facros  oratores :  Flofculos  verborum  &  compofitionem,  £f  har- 
meniam  curiqfius  fetlamur  :  ut  exhilaremus ,  non  ut  profmus: 
ut  Jimus  in  admiratione ,  non  ut  doceamus:  ut  obleclemus ,  non 
ut  compungamus  :  ut  plaufu  &  laudi bus  obtentis  abeamus ,  non 
ut  mores  componamus.  Proh  !  quam  apte  hsec  in  muficos  no- 
ftros ,  muficamque  etiam  ecclefiafticam  xvi  noftri  valent,  a  fi- 
ne fuo  facro  prorfus  abeuntem ,  abhorrentemque  ab  inftitutis 
Patrum,  ac  Ecckiix  fententia  tot  fanclionibus  prodita. 

Id  quidem  perfpicuum  fore  exifhmo  ex  hoc  opere  de  can- 
tu  &  mujica  facta  a  prima  Ecclcfitf  at  ate  ufque  ad  pr  a  fens  t em- 
pus:  fcilicet  quibus  initiis  xtate  prima  (  quam  ad  tempora  ut 
que  Gregorii  Magni  extendo)  progrefTuque  per  medium 
sevum,  quo  fimplici  cantui  mufica  polyphona  &  menfurata 
feu  figurata  addita  demum  eft ,  ad  tan  turn  excefTum  pervene- 
rit  a  feeulo  decimoquinto  potiffimum ,  quo  mufica  hodierna, 
quam  figuratam  dicimus,  olim  infucata,  Temper  magis  magisque 
aberrat  a  fuo  fan&o  fcopo  3  numquam  tamen  tanta,  quam  no- 
ftramemoria  prrfentique  hoc  tempore  exorbitatione,  aufu  mu- 
ficorum  lafcivientium  luxuriantiumque  in  templis  temerario,  ac 
intolerabili :  quo  eo  ufque  iam  ventum,  ut  nee  nomen  cantus 
ac  muficae  ecclefiaihoe  fuftineat,  nee  adeo  modus  quidem  po~ 
ni  pofTe  videatur,  nifi  abfoluta  fummarum  poteftatum  aufto- 
ritate  interpofita,  in  integrum  reftituatur  divini  cultus  decor 
profligatus,  facraque  noftra  profanata ,  maximo  apud  nos  pia- 
culo,  qui  iugem  in  altaris  facrario  praefentiam  Chrifti  incarna* 
ti  contra  Proteftantes  acatholicos  ,  minus  hac  in  re  culpabi- 
les,  agnofcirnus  j  nee  fatis  tamen,  ne  irreligiofiores,  irreverentio* 
resque  videamur,  fatagimus. 

Paffim 


P  R  JE  F  A  T  I  O. 

Pafllm  oftcndcmus  altcro  huius  opcris  toino,  quanta  qui- 
dcm  contcntionc  id  egeric  Hknkd ictus  XIV.  in  epiftola  cn- 

cyclica  data  ad  omncs  cpifcopos  ditionis  cccleiialtic.c  an.  i  749. 
de  anno  la/?/ Leo,  de  cult  u  temp  lor  am ,  de  cant  a  ?J  wujica  ccclc- 
Jiajiica,  rcli^iofe  fcilicet  ac  dcccntcr  inftituenda,  rcformandaquc. 
His  pie  incitata  monitis  Augufta  M.  Therrsia  initrumenta 
mufica  bellica  ac  venatoria  e  templis  exclufa  dudiim  voluit. 
Narrat  ipfe  fummus  revera  Pontifex  in  noviiFima  cditione  in- 
fignis  de  fynodo  diueccfana  operis  lib.  XI.  c.  7.  (ubi  iterum  a- 
git  de  cantoribas  cunuchis,  ac  de  mufica  o  injirumentis  muji- 
cali bus  in  Ecclejia  tolerandis ,  vel  prohibeiidis)  compcrifTe  fe, 
qua?  in  ilia  epiftola  encyclica  tradtavit,  plerisque  piis  viris  pro- 
bata fiiiflej  id  vero  ab  epifcopis  cavendum  vult,  ne  theatrales 
modi  ad  ecclcjiajiicos  concent  us  transferantur,  neve  theatralibus 
uiflrumentis  ecclejia  perfoncnt, 

Fruftra  vero  omnia  effe,  vel  in  ipfa  ditione  ecclcfiaftica  at- 
que  adeo  Komce  an.  1762.  &:  1763.  prioribus  annis  fcilicet  Cle- 
MENTIS  XIII.  fucceiforis  Benedjcti  XIV.  diverfatus,  didici: 
nee  quicquam  obtinebitur,  quamdiu  circumforaneam  quam- 
cunque  muficam ,  a  quibusvis  quocunque  modo  concinnatam 
promifcue  ecclefiac  inferre,  ac  typis  etiam  edere  licet :  mufica- 
quefacra  eandem  Temper  cum  profana  mutationem  fubire  per- 
mittitur :  ac  fi  hax  perinde  ac  ilia  ad  curiofitatem  tantum  &c 
oble&ationem  auditorum ,  vel  gloriolam  muficorum,  aucto- 
rum  etiam  novitati  ftudentium  atque  admirationi  efle  cupien- 
tium  conftituta  fit.  Sed  ut  cantus  planus,  quern  choralem  no- 
minamus ,  idem  fibi  temper  fimilis  eft,  ita  etiam  curandum 
efTet,  ut  harmonicus  gravi  decentique  habitu  incedat,  fibi  hand 

diflimilis 


P  R  M  F  A  T  I  O. 

difllmilts,  aut  diflbnans  a  fan&itate  religionis ,  cui  confecratus 
eft:  remoto  omni  ornatu  extraneo,  qui  divinum  dedeco- 
ret  cultum.  Quodque  in  aliis  artibus  liberalibus  hodie  egre- 
gie  fit,  ut  antiquatis  fequiorum  temporum  Gothicis  fartu- 
ris ,  verus  ad  prototypon  nature ,  prxftantiffimorumque  ma- 
giftrorunl,  reftituatur  ornatus,  ita  faltem  nuificam  ecclefiafti- 
cam  cohoneftari  coiideceret,  operibus  probatiflimorum  au6lo- 
rum ,  quae  feligenda  eftent,  ftudiofe  examinata  a  peritis,  probis 
&  fagacibus  viris ,  maturo  religiofoque  iudicio  ,  ac  congeren- 
da  Vetera  &  nova  ad  eandem  dignitatem  compofita,  quae  Tola 
fas  eflet  ufii  (aero  in  ecclefia  audiri ,  nefaftis  exefle  iuflis.  Au- 
ftoritate  legitima ,  typographiaeque  ope  haud  adeo  difficulter 
ita  rem  pofTe  expediri,  ordinarique,  non  obftante  coetuum  eccle- 
fiafticorum  diverikate,  fecundum  perfonarum  copiam  Sc  qualita- 
tes ,  locorumque  &  temporum  circumftantias ,  ad  me  nunc 
non  attinet,  nee  opus  eft,  pluribus  docere.  Rei  momenta 
profequor ,  ex  ipfa  argumenti  ferie  ponderanda ,  converfione  a 
prima  Ecclefia  aetate  ufque  ad  praefens  tempus  ftupenda. 


SYLLA- 


SYLLABUS    TOMI    IT. 

DE  CANTU  ET  MUS1CA  SACRA   A  PRIMA  ECCIJ-- 

SIJB    ATATE,    USQUE    AD    PRJBSBNS    TEMPUS. 


LIBER     II.      PARS     II. 

DE  CANTU  ET    MUSICA    MEDH    ;K\T. 
CAPUT       I. 

CeLbres  mcdii  *vi  in  cantu  &?  Wikjka  ccclefiajlica  anttores  ,  viflnuratoresqite. 


fundus  CtRFGORit's  M.  cantus  ecclefiafttei  infhu- 
r.itor  in  Oecuiente.  2.  S.  Joanms  [\unafc.  in  O- 
ricnte  paullo  pofti  ?.  Melodi  alii  vucabulo  Io- 
ANNts.  4.  Cosmas  utcrque.  $.  iMelodi  grzd 
alii,  potiflimum  a  NictcrtuRo  recenfiti.  6-  merO- 
di  ex  Triodk)  Pmrtiis  anno  i6di.  edito ,  & 
qaibusdan  WSS.  codicibus.  7.  A  pud  Latinos 
hymnudi.    8-  In  lingua  verrracuta  rhvthmi,  profit 


item,  ac  fequcntiar.  9.  Officii  &  cantos  eccldii. 
ftrci  auclotcs  ,  Magiltcrio  prarfcrtim  ecciefil  K '• 
Hums,  10.  GoiOOMl  Arctino  faciliorem 
reddente  difciplinam.  11.  De  ncumis  GoiDOMIt 
&  hexachordo  ,  Goidonj  vulgo  adferipto.  12. 
Lincc  &  dives  Goidoni  debentur.  »}.  Propaga- 
te ftatlm  etiam  per  alias  regionej.  i+.  Invert* 
hoc,  prorfus  infigni.  ic.  Gcido  non  addidit  T. 
fcal«e  muficar.  16.  Glido  non  eft  aoclor  not** 
larunT  cum   fuis  appelbtionibus. 


CAPUT       II. 

De  uotis  rnuficis  mcdii  *vi  ,  grucis  £5?  lutiuis ,   quarum  fpecim'wa  exbibentur 

per  Jhigula  f<ecuhi. 


1.  Notae  muficae  antiqaar  graecrr.  2.  Olim 
etiam  Latiuii  famiiiarcs.  3.  Quibus  apud  Lati- 
nos alia:  literae  ft  figna  font  fubititma.  4.  Vcu 
cales  ac  fyllaba:  ad  modulandum.  s-  he  vocabu- 
la  apud  Gracos.  6-  Specimina  notarum  grazca- 
lum.  7.  Notae  mulica:  latinar.  g.  In  fcliemate 
exhibits.     9.    Specimina   notarum    mulkariim   (ac. 


cell   Vllf.  circiter  &   IX. 

nea:   &    I'patia   die 

XI.      r;.  Specimini   varfa 

feqq.      13.    Librf   indlales  , 

14.    Notac    qu;:drat;e    &     caudate    cantus   plani    & 

figur.iti  faccul.   XIV.   ft  XV.     15.    rl\v.  n.*tit>4    tx- 

plicatio   ac   fpe.imen. 


10.  Sarculi  X.     1  r.  Li* 

<:i    iif\  '.''.run    I  1  w. 

run  fseculi  XI.  ft 

MuTa  item  fub    >iota. 


CAPUT       III. 

Dc  difcipliua  cantus  ,  &f  muficx  facra  medio  Ecclcfix  ctjq. 


1.  Cantus  medio  aevo  ubique  frequentatos.  2. 
Damnatis  facri  cantus  hoftibus.  \.  Auctoque  ftu- 
dio  fcientia:  muficx.  4.  Inftitutio  cantus  a  prima 
iuventute :  pauliatim  remilftor.  {,  Certs  leges, 
regular,  ac  difciplina  mufica.  6.  Certique  modi 
•vufici,  diatonici  generis.  7.  An  etiam  chromati- 
ci  &  enharmoniei  ?  8-  Cura  vocis,  medicamine 
etiam  prafervandar ,  aut  diita.  9.  Caftratio  vo- 
cis caufa.  10.  Contra  muliebres  voces  ,  ac  cho- 
ros ,  cantionesqoe  ludicras ,  profanas  &c.      11.  Pro 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II. 


cantoribus  praccepta.  12.  Contra  mimoj  &  idca- 
latores.  13.  Ludi  facri.  14.  ErTec~rus  muficx,  ac 
piarum  cantionum.  i$.  Divinam  pfalmodianr 
qunlem  efle  voluerint  facrorum  prartuld  16.  San- 
dique  Dotftores.  17.  Ut  voci  concordet  mens, 
devotioque  animi.  18-  Abufus  mufica:,  recers- 
medio  avo  in  ecclefiam  inducla:.  19.  Inftrumen- 
torum  etiam  muficorum  ,  campnnarum,  cymbalo- 
rum.     20.  Contra  faltationcs ,   ft  ballationcs. 


LIB.III. 


LIBER     III. 

DE  MUSICA  POLYPHONA  ,     S£U  PLURIUM  VOCUM  ,  F1GURALI 

ITEM,    AC     INSTRUMENTAL!. 

CAPUT       I. 

De  Mufica,  feu  concentu  plurium  vocum. 


culonim.  7.  Guidone  Aretino  faltem  ditoni 
ufum  agnofcente  iam  fieculo  XI.  8-  Tardius  ce- 
teris confonantiis  imperfectis  in  ufum  aflumtis  ad 
fixam  cum  perfcclis   regulam. 


1.  Polyphonia  vetcribus  incognita.  2.  Medio 
«vo  inventa,  diaphonia  ,  organum  dida.  j.  Di- 
fcantus  item.  4.  Alia,  qua?  hue  pertinent,  no- 
piina.  5.  Qualis  primum  fuerit  confonantiarum 
ufus    in  polyphonia.     6.   Traclu  nonnulloruni  fa?- 

CAPUT       II. 

De  Mufica  menfurata,  medio  avo  inventa. 

1.  Mufica   rhythmica  ,    metrica.      2.  Eius  te-     a?vo  exculta.    <;.  Explicatur  notarum  valor.    6.  Va- 
nuia  veftigia  in   cantu  chorali ,     feu   piano  medii     riaeque   fpecies   mufica;    figuratce. 
avi.     3.   Mufica  menfurata.      4.    Pauliatim  medio 

CAPUT       III. 

De  Organis  ,  aliisque  inftrumentis    muficis  pauliatim  in  Ecckfiam  imiuciis. 

I,  Mufica  inftrumentalis  medio  a?vo  demum 
facris  chriftianis  illata.  2.  Organa  hydraulica.  }. 
Organa  pneumatica.  4.  Inde  a  faeculo  VIII.  in 
Occidente.  Ut  &  cantus  organicus.  $.  Ufus  or- 
gdnorum  in  monafteriis.  6.  Inftrumentorum  mu- 
(icorum  varia  genera.  7.  Eorumque  ufus.  8-  1'neu- 
matica    inftrumenta.      9.    Enchorda.       10.   Pulfiui- 


lia.  11.  Cymbala.  12.  Campanse.  1  j.  Aliaquc 
ad  convocandum  populum  inftrumenta.  14  Ta- 
bula?, femanteria  apud  Gracos.  15.  Campanarii. 
j  6.  Varius  campanarum  ,  &  tintinnabuiorum  ufus. 
17.  Tintinnabula  in  facris  veftibus.  18.  Rota?  cym- 
balica?  ,    ac  harmonica  fyftemata. 


LIBER     IV. 

DE  CANTU  ET  MUS1CA  SACRA   POSTERIORY  MV1  ,   A  SjECULO 


CIRC1TER    XV.     USQUE    AD    PRiESENS    TEMPUS 

CAP 

Difciplina  Cantus ,  ac  Mujica 


U   T       I. 

ecdejiajlicce  pojleriore  hac  <etatc. 


1.  Ampliatio  mufica?,  &  cantus  frequentatio. 
2.  Et  difciplina  a  pueris.  j.  A  Clericis  prtefer- 
tim,  dignitatibus ,  cantoribus  ,  &  maxime  a  Ca- 
nonicis ,  aliisque  fervanda.  4.  In  officio  divino 
per  ftatuta  conciliorum  ,  ac  Epifcoporum  ,  repur- 
gatis  hiltoriis  Sanctorum  in  fcftis.  <;.  Sacrificio 
Miflae  imprimis,  tarn  publica  ,  quam  privata  ,  re- 
fciHis  ab  eo  cantibus  fuperfluis  &c.  6.  Horis 
canonicis  in  choro  debito  modo  perfolvendis , 
damnatis  abufibus  ,  &  negligentia,  ac  infli tucis 
etiam  ideo  diltributionibus,  &  inculcata  prarcipue 
gravitate.  7.  Officiorum  &  cantus  nimia  protra- 
ctio ,  variis  ftatutis  reftricla  ,  praecipue  quoad 
neumata  ,  quae  tamen  non  omnino  abiicienda.  8- 
Cantus  organicus  non  adeo  probatur  in  ecclefia. 
Organi  ufus  in    horis  canonicis  &  MiiTa,    ubi  in 


Elevatione  SS.  Sacramenti  prohibetur  ,  in  alt  is 
eius  partibus  moderate  permiflus  ,  uti  &  in  aliis 
horis  ,  certisque  temporibus.  9.  Organa  a  capel- 
la  pontificia,  &  alibi ,  pra?fertim  a  monafheis  con- 
gregationibus  reiecta.  10.  Serius  dein  in  eis  re- 
cepta  varias  ob  caufas,  &  fubinde  multiplicata  ,  ac 
maiore  apparatu  inftruda.  n.  ferverfus  eorum 
ufus  a  Theologis  ,  12.  Et  Paftoribus  ecclefia?  re- 
probatus  ante  &  poft  Concilium  Tridentinum. 
Monita  ideo  etiam  organiftis  data  ,  ab  ipfis  ta- 
men fspius  neglecla.  13.  Cantiones  vulgares  , 
feu  vernacuia?  quales  &  quomodo  permiffa? ;  ab 
ha?reticis  compofitae  prohibentur.  Vernacular  in 
Gennauia  Hmitate  permiffae.  14.  Moniales  ,  ho- 
ras  canonicas  canentes ,  latinae  lingua?  gnars  fie- 
culo  XV.  adhuc  Quod  faeculo  XVI.  rarius ,  tan- 
dem 


dem  omnino  fere  perpeffMH  ceffjvif.  t$.  Moffe* 
rum  in  ccvL'ii.i  conceiUut.  ' 
re*  reprobaiitur ,  Cv  irraguUribu 
ca  eos  moderatio.  17.  De  falfeto,  diLintu.  iR- 
Concrapundi  ,  mulicx  mocettut  ufus  aliqtiibus 
probatua  ,  ab  uliis  vero  fugillatul.  Eius  ufus  in 
M,-.iiu!anatJi  ,  in  eccMfS  QaHU  ftc. 
Abufus  vcro  in  ruralibus-  ig.  Cintua  liguratus 
apud  roonafticoa  crctus  virginun ,  ft  virumm. 
20.  Omnino  vctitus  Itatucis  variorum  OrJinum  : 
generatnn  auteni  quoad  monachos  ,  ob  cius  le- 
vita  tern  refpectu  cantus  plant,  at.  Mulica:  in- 
ftrumentalis  u<us  ab  initio  rarus ,  a  plunbus  im- 
itol,  ab  alns  veto  tolcrntus  ,  exclufis  tnmcn 
quibusd.im  inftrnrnentts.  In  GaL'i*  eccldiis  fe- 
rilif,   ranusque  admiflus,  quam   in    Italia  &.    (.\>- 


MfTitn   imprihiru*  per  I ilia.      tt. 

\  rut')      I1  -  .1Q1CC 

(li-pravutiuncm  querela.      2j.    Qusdam   I  1 

decrct  1  cirjj  muficaa  In  dirino  officio* 

medio    Tridnuitn  de    Mi  I  -4tum   lit. 

3>.    Kr    a    Ri,ii>::  .ju..       26.    I'ro     tcmpo- 

rum  >S:  feftorutn   1  tutionei  tircu  n-.u 

prsrcipoe  tempore  paPjonta ,  Riful  Pafchatil.  27. 
Contra  fpedlacuia  ,  ac  ludos  fynudorum  IIj-um  , 
qui   t.imen  in  Ger mania   rariore  noa 

chores  in   Pritnitfii  annivcrl 

29.    Etiam     in    proceffionibm    cum    vol 
bus  ,    ft    muiicis    inftramentia    vetitx.        jo.  De 
cymbalis  &  campanis  ,    ad    harmonium  compolitis, 
cabrj  net      ;  1.  Campanarum  vanu>  ufus.    j:.  Cam. 
padarum  confecrucio. 


CAPUT       I  I. 

Ufus  Cantus  ac  fflujictt  apud  hctcrodoxos. 

t.    Aoitholici ,    qui    muficam    reiecerunt.       2.  Ha.       <;.     LvTBBtVS  ,     ciusque    afTeclr    muficam 

Errorcs    nihilominus    per   cantilenas    propagarunt  tuentur.     6.    Adhibentque  in    hen's.       7.    JLiturgia 

tani  Hitjjits  ,  quam    Luther ani.     3.    Cuivimji.iriim  precum    ft   cantfonum   apud   eosdem. 
caationes  ,  6i  organa  mufica  demum.     4.  In  Aug- 

CAPUT       III. 

De  Cantu  csf  Mufica  recent  iorum  Grdxorum ,   Alofcorum  ,  aliarwnque 

gentium  extra  jSurop&m. 

1.    Difciplina   cantus     apud    Gr.ccos    porteriore  ?.    A'oyJJinorum    tripudia    facra.     6-    Monachorum 

hac    atate     2.  line  inftrumentali ,  aut   alia   pntter  item    Turcicorum.      7.  Cbinenfium  ,   l*ywienjiunt 

cantura  planum  mulica.     3.  R/ylr.-tw ,  ritus  Gr-t-  ftc.    mulica.    Amiticanwrunu 
ii ,    mufica  facra.     4.  Sjyrornui  item  ac  ArabUm. 

CAPUT       IV. 

Ars  ac  iuflitutio  Cantus  &  I\Iufic<e  facrx  poftrcma  hac  at  ate. 


t.  Mufica  conftat  melodia  &  harmonia.  2. 
Cantus  planus  Gregoriimits ,  Mtzarabiut  ,  Am- 
knjiantu.  ;.  Mulica  rhythmica  neglecta.  Flym- 
m  mctrici  ab  Urbako  VIII.  reftituci.  4.  .Mulica 
figuralis  primirus  (implex  ,  pollea  ultra  modum 
aiKhi.  v  Cumulatis  eius  fignis  feu  tiguris.  6.  Fru- 
ftra  tentata  earum  mutatione.  ,7.  Syllabic,  quas 
folmifatiunem  vocant,  varie  auctx  &  immutatx.  8- 
Scala  mufica  cum  fuo  temperamento.  9.  An  ali- 
quid  de  veteribus  generibus  chromatico  &  enhar- 
monico  participet  ?  10.  Stilus  nofter  metabolkus , 
olim  muGca  fict.i  diftus.  11.  Modi  mufici ,  eo- 
rumque  numerus.  12.  Genefis  confonantiarum  mu- 
fica? noftrs  harmonics.  13.  S\ (tenia  novum  D. 
Rameao,  14.  Tari-ini.  if.  Deducta  inde  re- 
gula  generali  motus  confonantiurum  perfedarum. 
16.  Profcripta  ex  mufica    nolha  harmonica    con- 


fonantia  diateffaron.  17.  De  Falfobordono ,  con- 
trapuncto ,  rugis,  canonibus  mu(i:is.  18.  Mont, 
ta  pro    llilo  ecdefiaftico,    ft  .1  /.«  capetta    (ludioie 

excolendn.  19.  Itylus  motetticus ,  madrtgaieicos. 
20.  Baffus  generalis ,  fundamentalis  additus.  :i. 
Odas ,  quas  aria*  vocant,  feu  meKsmaticus  lly- 
lus  ,  ac  recicativus  ab  Italit  primum  excultus.  22. 
Aliarum  Europ.e  n.itionum  Itylus  pallim  Italico 
conformatus.  25.  Neglectus  verar  inltitutionis  ad 
artem  muficam.  24.  Cautiones  quxdam  in  cantu 
piano,  feu  chorali.  2;.  Orr.amenta  nimia  Gothi. 
Cii  mufica:  polyphonx,  ac  figuratae.  26.  Nimia 
eelericas  ac  confufio  verborum.  27.  Non  fpecla- 
to  cencextu  ,  fenfuque  verborum.  28.  Ablataque 
omni  emphafi  verborum.  29.  Nimia  prolixa  fyr- 
mata  ,  repetitioncsque  cantuum,  Sc  verborum.  jo. 
Perverfo  Muiicx  facra  fine. 

CA- 


CAPUT      V. 


Auftores  Mufica  facra  pojleriore  atate  ufqus  ad  prafens  tempus. 


I.  Mufica  ampliata.  2.  Culta  a  fummis  eccle- 
fia:, feculique  principibus.  ;.  An  mufica  fee.  XV. 
in  Italia  cum  ceteris  artibus  effloruerit  ?  4.  Scripto- 
res  de  mufica  pra&ica  &  theoretica.  $.  Doctores  & 
ProfeflbresMuficae  public!  inAnglia.Et  alibi  gentium. 
6.  Auctorcs  mufica;  practice  fee.  XV.  7.  Mufur- 
gi  fee.  XVI.  Germani  &  Belgx.  g.  Angli.  9.  Ita- 
tali.  10.  Lujitani  ,  Hifpani.  11.  GaUi.  12.  Col- 
lectiones  operum  fee.  XVI.  &  XVII.  typis  fre- 
quentiflime  editorum.  13.  De  mufica  fee.  XVII. 
difpar  opinio  doftorum  quorumdam  coajvorum. 
14..  Mufica;  inftrumentalis  fee.    XVII.   in  ecclefia 


epocha.  1$.  Organiftae  infignes.  16.  Melothetae 
It ali  feculi  XVII.  17.  GaUi.  18.  Germani.  19. 
Au&ores  mufica;  facta;  in  Anglia  ad  prajfens  us- 
que tempus.  20.  Et  in  Hifyania  ac  Lujitafiia. 
21.  Itali  apud  plerasque  gentes  fee.  XVI II.  fym- 
phoniurga;.  Sua  in  patria  celebres.  Galli.  22. 
Germani  Proteftantes.  2$.  Indoles  Ger  manor  um 
mufica.  24.  Catholici  Mufurgi  huius  feculi.  25. 
Mufica  Hitngaroritiu  ,  Sc/avorum  ,  Sclavonic <*que 
dialefti  cantus.  Scottorum  item  ,  ac  Hibcrnornm. 
26.  Ingens  excelTus  corruptioque  cantus ,  ac  mu- 
fica; facra?. 


CAPUT       ULTIMUM. 

Z7^//;  Mufica  recentiori  comparata. 


1.  Mufica  inftrumentalis  veteris  teftamenti.  2. 
Quam  fero  tardeque  in  ecclefiam  inducta.  3.  Mu- 
fica difciplina  apud  Hebraot.  4.  Apud  alias  gen- 
tes antiquillima.  <;•  Singularia  veterum  de  mufi- 
ca fcita.  6.  In  cultum  Deorum  adhibita.  7.  Et 
laudem  heroum.  g.  Etiam  inter  convivandum.  9. 
Quern  in  tinem  adhibita  fit  mufica.  10.  Poetis 
primum  familiaris  mufica.  11.  A  Philofophis  dein 
exculta.  12.  Veteris  mufica;  reftituenda;  conatus 
pofteriore  atate.  i}.  In  ipfa  etiam  praxi  mufica. 
14.  Id  an  licuerit  in  mufica  polyphona.  iq.  Prae- 
fertim.  quoad    vim   verborum  exprimendaro.     16. 


Declamatio  mufica  ,  reprafentationesque  fcenica?. 
17.  Profodia  ac  rhythmus  muficus.  18-  1°  mufi- 
ca noftra  figurata.  19.  Modi  mufici  veteres.  20. 
Genefis  confonantiarum  pro  fyftemate  mufica;  ve- 
teris &  nova;.  21.  Diatonicum  ,  chromuticum  ,  & 
enharmonicum  genus.  22.  Stupendi  veteris  mufi- 
cae effeclus.  25.  Singulares  in  primitive  ecclefia. 
24.  Et  divina  pfalmodia.  25.  Elevatione  mentis 
ad  Deum  potius  ,  26.  Quam  contentione  vocis. 
27.  Qualis  adhibita  ,  quam  difpar  ab  hodierna 
difciplina.     28.   Excufatio  aucloris,  ac  voturu. 


DE 


DE 

CANTU  ET  MUSICA  SACRA 

A   PRIMA    ECCLESIiE  jETATE  ,    USQUE     AD 

PR&SENS     TEA1PUS. 

•  LIBER  Il7  PARS  II.~~  """ 

DE  CANTU  ET  MUSICA  MEDII  JEVl. 
CAPUT    I. 

Cckbrcs  mcdii  avi  in  cantu  ,    &  miifica  ecclcjiqfiica 
auclovcs ,   in/law atoresque. 

I. 

ccidens  D.  Gregorium  M.  Oriens  S.  Ioannem 
Damafcenwn  primarios  cantus ,  muficaeque  ec- 
clefiafticae  agnofcit  inftauratores :  quibus  id  lau- 
di  datur  ,  atque  omnium  ore  celebrantur,  quod 
can  turn  ecclefiafticum  ordinarint.  Ac  quidem 
S.  Gregorius  (ne  quid  de  h)innis  ab  eo  com- 
pofitis  dicam,  quales  octo  in  officio  divino  ad- 
huc  hodie  frequentati  in  nova  editionc  ei  adfcri- 
buntur,  quorum  Clichtovjeus  in  Elucidatorio  T.m.r.sr* 
ecclcfiaftico  quatuor  tantum  ei  attribuit)  ante- 
Mart.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.  II.  L.II.  P.  II.  A  cef- 


( 


S.  Greg.  M. 
cantus  cc- 
ckfialh'ti   in- 
ft;:urnt'>r  in 
Occiilcntc 


C.  21. 

De    reb.  tccl 

C.  22. 


2  L.  II.  P.  II.    DE  AUCTORIBUS    MUS.  ECCL. 

ceflbrum  labores  confummando  congeflit  dulce  melos  five  in  antiphonarium, 

a  five  etiam  in  refponfale  a).     De  refponfali  tamen  Ioannes  diaconus  nihil  in 

eius  vita  commemorat ,  forte  generaliorem  antiphonarii  notionem  fecutus. 

x.  II.  Jn  domum  Do??iini,  incjuit,  more  fapientijjimi  Salomon  is  propter  muficce  com- 

punclionem  dulcedinir  antiphonarium  centonem  cantorum  Jludiojijjimus  nimis 
utiliter  compilavit.  EquidemGoLDASTUs  loco  vocis  centonem  nomen  cantum 
fubftituendam  eft  ratus  in  hoc  loco,  relato  in  vita  B.  Notkeri  Balbidi  ab 
Ekkehardo  confcripta.  At  proprie  labor  S.  Gregorii  hoc  defignatur  vo- 
cabulo  in  manufcriptis  &  editis :  plerumque  etiam  voce  centonizare ,  ut  apud 
Sigebertum  :  antiphonarium  regulari  mufica  modulatione  centonizavit :  quia 
nimirum  opus  non  invenit  primus  fuo  marte ,  fed  congeflit ,  ordinavit ,  ut 

Dediv.of.  Rupertus  Tuitienjis  dicit:  antiphonarium  regulariter  centonizavit ,  &  com- 
pilavit. Walafridus  Strabo  :  traditur  deniquey  ait,  beatum  Gregorium  fie- 
ut  ordinationem  Miffarum  ,  &  confecrationum  ,  ita  etiam  cantilena  difcipli- 
nam  maxima  ex  parte  in  earn ,  qua  hatlenus  quafi  decentijfime  obfervatur,  du 
fpofitionemperduxiffe ,  jicut  Ef?  in  capite  antiphonarii  commemoratur.  Tangit 
celebre  carmen  Gregorius  praful  &c.  de  quo  fuperius  egi ,  in  honorem  S. 
Gregorii  ,  conteftationemque  grati  animi  pro  ordinato  regulariter  cantu 
in  capite  mox  antiphonarii  pofitum ,  &  ante  dominicam  primam  adventus 
cantari  folitum  in  publico  officio  facro.  In  codice  autem  Feronenfi  face.  X. 
vel  XI.  eius  loco  hsec  leguntur  cum  notis  muficis ,  quibus   frontem  huius 

t.l  f.i.    operis  ornavimus  :    Sanctissimus  namque  Gregorius   cum  precfs  ef- 

FUNDERET  AD  DOMINUM,  UT  MUSICUM  TONUM  EI  DESUPER  IN  CARMINI- 
BUS  DEDISSET,  TUNC  DESCENDIT  SPIRITUS  SANCTUS  SUPER  EUM  IN  SPECIE 
COLUMBiE  ,    ET    INLUSTRAVIT    CORDA    EIUS,    ET    SIC    DEMUM    EXORSUS    EST 

canere,  ita  dicendo  :  AD  TE  LEVAVI.  ALLELUIA.  Paflim  in  mo- 
numentis  liturgicis  imago  S.  Gregorii  fedentis  adumbrata  cernitur,  Spi- 
ritu  fancto  fpecie  columbae  dextrae  auri  adhaerente.  Mira  nobis  earn  in  rem 
narrat  anonymus,  quern  fubinde  iam  laudavimus  ex  MS.  codice  Cajinenji  fsec. 
XI.  fub  nomine  Ioannis  presbyteri  notus,  capite  3.  de  mufica,  quomodo  per 
beatum  Gregorium  fuit  inventa,  inferipto,  unde  quasdam  excerpta  curiofis 
b  dare  iuvat  b).     Invenimus  carmen  panegyricum  S.  Gregor'ii  in  infigni  codi- 

ce 

a)  „Pro  indubio  (  inquit  Iof.   Cari    Refponf.  &  b)  „  Beatiffimus  namque  GREGORIUS,  fan&oe  Rt- 

Antiph.  R.  E.  prxf.  p.  44.  45.)  haberi  debet,  a-  man*  atque  apoftolicx   fedis  doftor  &  pontifex, 

liquam  olitn  fuiffe ,  ante    Gregorii  tempora,  confpexit   teneram  fidem,   &  popnlum   ad  Chri- 

antiphonarum    &  refponforiorum   colle&ionem,  ftum  converfos  paganorum  adhuc   ritibus  ober- 

qus  ufui  effet   ecclefix   cantoribas.        Ut  enim  rantes  ,  qui  ad  nundinas  ,  vel    ad  nuptias,   aut 

antiquior  eft   fan&o   Gregorio    antiphonarum  aliqua  gaudia   celebrantes  ,      exercebant   iocum 

&  refponforiorum  ufus    in  ecclefia  Rom.ma,    ita  atque   ludibria  ,      ficut   ufque    adhuc   hunc  ri- 

par  eft  credere ,   ante   ilium   libros   extitiffe  re-  turn  tenent.      Exiebant    in   diebus    feftis  de  ec- 

fponforiales  &  antiphonarios."  cU'fiis ,     ubi  ftabant   ad  officium    divinum   fa* 


MEDIO    iF.VO    CELFRRIRUS.    C.  T. 


cc  S.  Calli,  cuius  fcriptor  Hartkeris  rtcfufai  habetai  Gee  X.  fa  altcn 
parte,  ubi  in  home  S.  Greoorius  in  habitn  epifcopali  Gftitur  cum  colom- 
ba  ad  Borem,  ante  quem  figora  monachi,  notulas ,  diftante  S.  pootificef 
teribendfl  ,   ut  ccrnis  in  prima  operil  pagelh  typif  BOdl  exprellum  : 

lloe  quoque  CiRegorius  patrcs  de  more  f cent  us 

Inftauravit  opus,  auxit  £f?  in  melius. 
Bis  vigili  dents  mortem  conanime  fubdat 

Ordintbm  pa/cent ,  hue  Jua  corda  favo, 
Cttem  pia  fallieitis  folertia  nifibus  om/ti 

Seripfura  camfQ  legit ,  &  expUciat. 
Carmina  diverfa  fimt  kac  celebranda  per  boras, 

Sullicitam  tech's  inentem  adhibete  funis. 
Difcite  verborum  legales  pergcre  calles , 

Dukiaqtte  egregiis  itmgite  ditta  modis. 
Verborum  m  cura  fonus ,  fie  cur  a  funorum 

Verborum  Homos  nullificare  queat. 
Qitidqitid  honore  Dei  Jludiis  celebratiir  honejlis, 

Hoc   fummis  itaigit  niitia  corda  boris. 


cfemlum  ,  &  infinitum  dimittertant  Dei  offi- 
cium ,  &  difcurrebant  ad  mnfuorum  melodia, 
qua:  excrivbantur  in  linlibna.  Et  tunc  cogita- 
▼it  ,  ft  effct  ei  placitum  per  muficorum  ar- 
tcm  in  ecclefia  laudcm  ,  ficut  David  in  ve- 
tcri  teftamento  Fecerat ,  &  preces  fudit  ad  Do- 
minum  ,  ut  donu.n  ei  in  carminibus  dediffet. 
Tunc  nofte  ilia  vidit  fanctnm  ccclefiam  orna- 
tam  &  compufitam  ,  quafi  mufa  cantum  fuum 
componit  ,  at  ipfa  ecclefia  filios  adoptivos, 
quos  in  baptifmo  novi  proli  Chrifto  ad  falutem 
regeneraverat  ,  quafi  galKna  pullos  fuos  fub  a- 
lis  fnis  congregans  ,  &  ad  exercendam  Deo  Pa- 
tri  lau.lcin  toercens ,  &  quafi  fub  uno  dra- 
gmx  tegmine  tabeUula ,  ubi  fcripta  erat  ars 
Diufica  ,  nomina  tonorum  &  neumatum  numc- 
ro  ,  &  vocnm  genera ,  atque  cordarum  &  mo- 
dulntionis  cantico  nutri  atque  fymphonii ,  fi- 
mul  &'  feemata;."  Poft  alia  :  „  Et  tunc  nam- 
que  beatilfimus  Gbegorius  iterum  preces  fudit 
ad  Dominum ,  nt  hoc,  quod  viderat  per  do- 
num  Spiritus  fancti  gratia  Dens  ill*  cos  oftcn- 
dilTet :  &  defcendit  Spiritus  fanctus  fuper  cum 
in  fpecie  columbat  ,   &.  illuftravit  cor  eius ,    & 


Turn  r 

fie  iam  componcre  crrpit,  atque  difponerc  omnia 
pvr  Spiritus  S.  gratiam.  Difpofuit  atque  ncuma- 
tizavit  antiphonarium  ,  inftruxit  cantorum  fcho- 
\x ,  &  cantica  melodiis  altcrnantibus  modulis 
dulcifona  carmina  mifcuit  ,  letantes  chori  or- 
dinate in  ecckfiis  atque  compofita:  doctrinam, 
inftruxit  ,  nt  clericorum  multitudo  bene  docU 
difciplini  artis  imbuti  ,  rcgolaribus  inftrumen- 
tis  dediti  ,  infimul  coadiuiati  unus  fpiritus,  & 
una  fides  erat  in  eis ,  mednllis  cordis  ,  gemi- 
tibus  inenarr  bilious  cum  Spiritu  fiuiclo  agena 
in  una  xquitate  concordances  voce  finuil  & 
mentc,  omui  affeclu  ,  totis  nifibus,  fiucera 
devotione ,  humili  preces  ,  rigidum  pedum* 
directum  collum  ,  benigna  voce  profcrunt  ex 
ore  fibilum  ,  atque  organuui  impommt,  dirigunt 
voces  ad  aftra  ccelorum  ,  adequanturque  cum 
laudes  angclorum  humili  preces  laus  clerics- 
rum.  Compofuit  chores  in  ecclefia  ficut  tri- 
plices  acies  pugnatorum  per  directum  ordina. 
te  paratagiis,  tres  dehinc  &  tres  deinde  ad  o- 
lympiadis  iocnm  exemplo  ,  ubi  ilia  proba  exer- 
cebantur,    &  magifter  per  medium  ibat  &;c."  Sic 

A    2 


1 


' 


4         L.II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.  ECCL. 

Turn  :  incipiunt  refponforia ,  &  antiphona  per  circulum  anni.  Eft  vera 
refponfale,  ut  vocatur,  de  quo  dubitatur,  an  S.  Gregorio  fit  adfcriben- 
dum  ;  in  eo,  ut  paulo  ante  diximus,  ab  antiphonario,  feu  graduali  diltin- 
ftum,  quod  cantum  ad  horas  canonicas  diurnas,  noclurnasque  contineret , 
de  quo  laudatus  Walafridus  ita  profequitur  :  ordinem  autem  cantilena  du 
urnis  feu  notturnis  boris  dicendce  beatus  Gregorius  plenaria  creditur  ordina- 
tione  diftribuiffe,  ficut  &  fupra  de  facramentorum  diximus  libro.  Et  fane  res 
eodem  fpe&abat ,  idemque  genus  cantus ,  quern  Gregorianum  dicimus ,  in 
omni  parte  officii  divini  ha&enus  eft  celebratus.  Quo  etiam  fchola  canto- 
rum  pertinet,  ab  eodem  S.  Gregorio,  tefte  laudato  Ioanne  diacono,  infti- 
E.ll.c.7.  tuta  :  Qua,  inquit,  hatlenus  eisdem  inftitutionibus  in  fantta  Rumana  ecclefia 
modulatur  :  modo  nimirum ,  &  ratione ,  ab  eodem  S.  paftore  traditis ,  et- 
iam per  reliquum  chriftianum  orbem  brevi  eadem  inftitutione  pervadente. 
Relegi  polfunt,  qua?  capite  I.  P.  I.  huius  libri  II.  de  hac  re  diximus,  etiam  quas 
difficultates  hie  moveant  viri  eruditi,  /Vfntf  Gussanvilljeus  in  praefat.  ad  an* 
tiphonar.  Elias  du  Pinius  in  bibl.  ecclef.  To.  Georg.ab  Eckhart  comment, 
de  rebus  Francia  orientalis ,  tarn  circa  graduale,  ac  facramentarium ,  quam 
refponforiale  ,  feu  refponfale  :  eoquod  nullus  ante  Ioannem  diaconum, 
fcribentem  fub  Ioanne  VIII.  P.  qui  obiit  an.  882.  trecentis  fere  poft  Gre- 
gorium  M.  annis,  inveniatur,  qui  narret,  Gregorium  liturgicos  libros 
ordinafte  :  non  Gregorius  Turoneujis ,  non  Isidorus  Hifpalenfis ,  qui 
Gregorii  M.  aetate  viventes  illius  vitae  hiftoriam  adornarunt ;  ille  quidem 
hift.  Franc,  libro  X.  ifte  vero  in  libro  de  fcriptoribus  eccleftafticis.  Eiusdem 
rei  nee  meminit  Ven.  Beda  ,  qui  fub  initium  faec.  VIII.  S.  Gregorii  gefta 
recenfet  turn  in  fuo  martyrologio ,  cum  lib.  II.  c.  1.  hift.  Angl.  nee  Paulus 
diaconus ,  qui  eodem  faec.  VIII.  in  fuis  de  hiftoria  Longobardorum  fex  librix 
de  illis  non  femel  agit ,  &  vitam  infuper  defcripfit;  nee  Amalarius,  nee 
Agobardus,  qui  faec.  IX.  de  antiphonario  libros  ediderunt.  Hac  de  re 
dicendi  locus  erit  in  difquifitionibus  de  liturgia  AUemannica.  Quod  vero 
ad  praefens  argumentum  pertinet ,  fufficere  poflfunt ,  quae  capite  primo  huius 
libri  II.  diximus.  S.  Gregorio  tribuunt  etiam  ufum  litterarum  alphabe- 
ti  in  cantu  eccleiiaftico ,  Latinorum  fcilicet ;  ut  Graci  fuas  adhibuerunt,  fed  va- 
riis  modis  transformatas :  quod  fe&atus  eft  non  folum  Boetius  in  eo  genere- 
mufices,  fed  etiam  faec.  IX.  adhuc  Ubaldus  ,  feu  Hugbaldus  de  harmoni- 
ca inftitutione  quoad  ecclefiafticum  cantum  ;  alii  vero  eiusdem,  &  fequen- 
tis  faeculi  au&ores  Latinis  ordine  alphabeti  ufi  funt :  deinceps  ufu  commo- 
diore  poft  feptimam  G ,  recurrente  ottava ,  refumta  eft  a  littera  cum  fc- 
quentibus  minufculis.  S.  Gregorio  autem  feptem  duntaxatadferibunt.  Qua 
de  re  plura ,  ubi  de  fcala  &  notis  muficis  agemus. 

II.  An- 


MEDIO  JEVO   CELEIiRIBUS.    C.  I.  5 

II.  An  non  artis  huius  aliquid  etiam  in  oricntcm  pcueUaiil ,  node  print*  !•**«■« 
mufica  inOcridattem,  at  esters  etiam  dilciplm.e,  venit,  non  inepte  quis"  ' 

dil'quirat  ;  cum  poltea  ineunte  Uculo  odavo  (  ordientc  totem  feptimOp,^"!!^ 
Gregorius  obiit  )  Ioannes  J)anniJ'ccnus  S.  Gregorii  Itudiolillimus ,  no- 
vum faeilioremque  cantandi  modum  per  notas  muficas  ,  loco  (j>\tcurum 
charade-rum  on u m  leu  chordam  indicantium  ,  fubltituille  feratur.  Hoc  dr., 
quod  /o/Zarlinus,  ignoro  quibus  audoribus,  Io.  Damafccnu  tribuit,  nempc 
inventionem  diaraderum,  quibus  intervalla  alcendendi  &  defcendendl  ck- 
primentibus  ,  pfalmodLe  cantilena  choralis  (qui  tuni  in  ecclefit  locum  Tola 
habebat,  uti  etiamnum  apud  Or£C0s)&  fcriberctur,  &  caneretur.  Poltea  videbi- 
mus,  incertum  ell'e,  quorum  lignorum  dilcernendi intervalla mulicaulus  merit 
a:vo  S.  Gregorii  M.  lubltitutis  force,  ut  riotavimus,  in  locum  charudcrum 
G'y.tcunon,  quorum  formats  adhuc  in  libris  de  Mulica  exprellit  Hoetius,  lit- 
teris  latinis.  Xeque  vero  ante  (senium  nonum  notas  muficas  in  libris  li- 
|  j'cis  latinis  invenimus ;  grxcas  vero  dabimus  ex  cod.  (zc  VIII.  quo  vi- 
xit  S.Joannes  Damafcema.  Isnomen  melodis  feu  cantoris  a  fuis  adeptus, 
telle  Cedreno  in  compendio  hiltoriar.  ad  an.  X.  Leon  is  Ifauri,  plurimum 
apud  fuos  ca  de  Caufa  celebratus,  ita  in  menaeis  eius  exordiente  encomio  ad 
IV '.  Decembris :  Sttavi  Ioannes  terram  ubi  implevit  fono,  P  erg  it  novos  da~ 
turns  in  cub's  ?nodus.  In  variis  etiam  tropariis  fxpe  hymnologorum  voca- 
tur  princeps,  fpiritualiv.m  cantionum  fuave  fpirans  organum ,  diviuu  ac 
blandifona  lyra  ,  intellectual!*  bymnorum  tibia  ,  multivocalis  cicada,  argu- 
ta  lufcinia  ,  Ioannes  fapieutiijinms  ,  cant m  fuos  divinitns  infpirator  prupo- 
nit  f.ddibus  ,  piasque  mentes fpiritali gatidio  perfnndit.  Idem  alibi  repetitur 
de  divino  initindu  ,  quo  Ioannes  iacra  profuderit  cantica:  Sapient cm  can- 
tor em  canticis  verborv.m  concinamus ,  didccm  hyninographum  fluribus  bymno4 
nan  coronemus  ,  ceu  organum  ccclejia  divinitns  modulation.  Narrat  in  e- 
ius  vita  Ioannes  Hierofolymitanus ,  quomodo  Cosmas,  Ioannis  prxce- 
ptorDeiparae  monitu  ad  hoc  genus  ftudii  Ioannem  applicuerit ,  quo  etiam 
in  laudato  refpicitur  fynaxario  :  „Indeque  accepto  charifmatc  iucundarum 
„  cantionum  fontem  reclufifti ,  &  ea  hymnis  celebrata  ,  reltivitates  deco- 
„  rafti ,  ac  ecclefiam  exhilaralti ,  cantorum  omnium  princeps ;  quamobrem 
v  fublatis  fpeculis  vicilTun  donatus  prxmio  ,  nunc  unacum  angelis  hymnos 
„decantas,  &  pro  animabus  noltris  interpellas.  "  Constantinus  Acrupo- 
lita  in  fermone  encomiaftico  in  eundcmDAMAscENUM,  qua:  &  quanta  in  hoc 
genere  elaborarit ,  breviter  commemorat  a).      Refert  alia  Card.  Quirinus 

in 

»)  „  Exornavit  ergo  primum    concinnis    fuis  me-  moae    inventione  variarum  cantionum,   alterni- 

lodiis  prxclaram  Salvatoris  refurrcdhoncm  ,   id-  que  earundem  inter  fe  mirabiliter  connexarum 

que  noo   Gmpliciter ,    fed  multifarie,   &  diverb-  ▼iciQitudinc  :   fed  &  pro   reliquis  feilis,    quibus 

a  a 


? 


6      L.IT.   P.  II.     DE   AUCTORIBUS    MUS.  ECCL. 

in  diatriba  de  hymnis  quadragefimalibus  Gracorum,  eorumque  au&oribus, 
ut  oftendat  ,  quando  in  hymnis  lilts  Ioannis  monachi  nomen  habetur,  Da- 
T.I.f.  n6o.  .mascenum   indigitari.     Suidas  teftatur ,  S.  Ioan.  Damafcenum  prater  alia 
fcripta  reliquifle  etiam  canticorum  canones  iambicos ,  &  foluta  oratione.  Ad 
calcem  tomi  I.  operum  illius  ,  quorum  editionem  P.  Lequien  oaravit,  in- 
ter alia  facra  carmina  &  cantica  in  praecipua  Chrifti  Domini  myiteria ,  ha- 
betur its  tyjv  Kvoic(,x,?jv   tS  irctc^a, ,  quod  primum  videtur  a  Constantino 
laudari.     Dicit  autem  in  admonitione  preevia  Lequien  ,    fe  nunc  abftinere 
ab  edenda  prima  parte  octoechi  a  Bjllio   translata  ,  donee  certo  dignofce- 
re  queat ,  quinam  verfus  Ioannis  Damafceni  lint ,  quinam  Anatoli i,  Me- 
l.v.  p.  372.  TROPHANis  ,  &  aliorum.     Lambecius  comment,  in  bibl.  caefar.  ocloechum 
283-  dicit  maximam  partem  a  Ioanne  Damafceno  efle  compofitum,  inter  codi- 

ces caefareos  recenfens  etiam  ocloechum  cum  notis  muficis ,  eumque  o&o 
integros  comple&entem  tonos,  cum  Billius  duos  tantum  ediderit,  de  quo 
2.  V.  q.  30.  videndus  eftAixATius  p.  64.  &c.     Fabricius  in  fua  bibliotheca  inter  fcripta 
adhuc  inedita  Paracleticen  in  B.  Virginem  numerat ,  fecundum  ofto  tonos 
Gracorum,  opus  magnum  &  rarum,  &  Allatio  iudice    (ptAoTrct^S-img    fu- 
turum  gratiffimum.     Paflim  eius  nomen  notatur  pro  more  in  Gracorum  li- 
bris  liturgicis,    qui  magno  numero  praefertim  in  b\b\.  Findub on enji  fervan- 
tur  ,  inter  alios  cod.  304.  novi  ordinis  t^ott^oi/  t£v  dva&aQ-fAoov ,  troparium 
feu  modulus  graduum.     Scriptus  eft  codex  manu  loan.   Citrii  cognomi- 
ne  Dalassini   anno  mundi  fecundum  computationem    ecclefiae    Cpolitana 
6729.  feu  anno  Chrifti  1221.    indicT:.  9.    ut  fol.  321.  indicatur.      In  cod. 
Florentino  bibl.  Benediclinorum  legitur  p.  394.  r^oVa^ev ,  quo  piorum  im- 
piorumque  dogmatum   breviter  fit  recenfio  ,  quod  ,    ut  in  titulo  legitur, 
tvi  Kvgicucri  rrjg  oftoSofy&g  ■^>d?k.iTcti ,  quae  eft  prima  ieiuniorum  dominica.    In- 
ter edita  a  P.  Lequien  Damasceni  opera  Tgovo-agtov  hoc  non  reperitur.     In- 
cipit :  iv<P(>cLiH&-6o  ruv  o^oSoluv  y  IkkX^o-Io,  ,    latetur   orthodoxorum   ecclejia 
£s?c.     Fabricius  I.  c.  varios  canones  lo.  Damafc.  ineditos  recenfet  in  SS.  fole- 
mnitates  :  item  troparia  prope  innumera  in  varias  feftivitates  cum  fcholiis  & 
expofitionibus  chianiadae  Grcgorii  Pa rdi  ,     Theodori  Prodromi ,    Eusta- 
thii  TbejJ'alonicenJis  in  varia  eiusmodi  Ioannis  cantica  &  canones.    Horum 
varios  etiam  commentarios  in  bibliotheca  csefarea  Lambecius  recenfet  am- 
*"^'f'6'    pliffinios  Ioannis  Zonarje  in  o&oechum  :     item  eiusdem  expofitionem  in 
£  ni. p.39.  S.  Ioannis  canones  anaftafimos  :   eiusdem  Ioannis  Zonarje  &  Nicetje  me- 
tropolitan Theffalonicenfis  expofitiones ,  canonum  feu   canticorum  ecclefia- 

fti- 

religiofa  plebs  congregamnr  ,  umim  aliqiiid  no-  vit ;    &  <jna  par  eft  laetitia  exnltantes,  plurima, 

bis  prseponentes  eorum   myfteriorum  ,  qux  Do-  caque   pulcherrima    compofuit.      Deinile   etiam 

minus  ac  Redemtor  nofter   homo  faftus  comple-  Sarnftorum  memorjas    fplendide  honeftavit  &c. 


MEDIO   iEVO   CELEBRIBUS.    C.  I.  J 

fticorum  S.  Ioan.  Damafccni  !    Tiilodori   Prodromi    expofitiones   in   fan- A.  ,:<)  ifr. 
ftorum  Patram ,  Cos.m.k.  eptfcopi Mt&ununfU  ,  ft  Ioannis  I  mi  ca- 

nones live  cantica  eccleGaftica ,  in  pnedpuls  (acris  folemnitatibus  cantari  u>- 

lica  :   Sanctorum  Patrum  Cosna:  epiicopi  Jlaiumcnjis ,   &  Ioannis  D.ima-t  :-t 
fieni   varios  canones  ,    five  cantica    ecclelialtica  ,   cum  expoiitione  lin^ulis 
tropariis  particulatim  l'ubiunda  &c. 

III.  Port  Ioannem  tcro  Da?nafcenum ,  qui  vel  cognominc  ,  vel  nomine  Mdodi  M 
tx  fMva.%*  diftinguitur,  ex  praetipuis  eiusdem  nominis  tuit  haunts  Mauro-"k1,,11,° 
pus,    pnmum   monachus ,    deinde  metropolita  Euchaitarum t    de  quo  agit 
P.  Hippulytus  Maraccius  Lucenfis  in  bibliotheca  Mariana z).     Eius  canon     a 
Deiparac  in  acoluthia  officii  ad  matutinum  extat  T.  II.  hmii  apud  Boi.i.and. 
p.  XLIX.     Poemata  evasjacra  iambica  extant  in  cod.  211.  Vindob.  fecun- 
dum  nov.  ord.      Et  299.  cod.  eiusdem  Paracletici  XXIV.  ad  Cbrijliim  Sal- 
patorem,  a  £  1.  ulque  77.  ubi  duo  canones  ad  eundem  Cbrijhtm  Salvato- 
rem,  fine  nomine  auctoris :   quod  in  Paracletico  ab  initio  ponitur,   &  tem- 
per ode  nona.  Sequitur  eiusdem  canon  ad/lngchtm  cuftodem:  item  fexag iuta  ad 
Beatiffmtam  Ftrgineth  Deiparam:    canoncs  undecim  ad S.  Ioannem  BaptiJUan, 
cum   acroltichide,  utpriora,  in  quo  eiusdem  Ioannis  nomen.     Ut  folemne 
erat  Gratis,  nomina  fua  notare,  atque  etiam  ordine  alphabetico  odas  com- 
ponere  ;  cuiusmodi/r/V/wo//  Simeonis  extat  in  cod.  Vindob.  76.  &  in  cod. 
299.  Nicephori  Xantbopuli  %aioiTio-fj.og ,  &   troparia  duo  in  Beatifjimam 
Virg.  Deiparam.     cod.  2^3.   Vindob.    f.    31.   extat  Ioann.  Zonar^  canon 
ad  B.  V.  Deiparam  contra  pracipuas  barefes  ,    qui   mutilus  eft.      T.  XII. 
Magna:  bibliothecae  Parif.  XXIII.  Lugd.  Plenior  apud  Cotei.erium  T.  III. 
Monum.  Grxc.      In  eodem  cod.  f.  89.  reperiuntur  Ioannis  Geomctrx  hy- 
mni  quatuor ,  verfibus  heroicis  &  elegiacis  in  B.  V.  Deiparam.      SequituL 
epigramma  in  Ioannem  hunc  Geometram.    Cod.   308.  eiusdem  bibl.  con- 
tinetur  feriet  ordinationis  univerfi  officii  ecclejiajiici  conftritcta  ,    <ff  antiquii 
notis  vntjicis  adornata  a  magiflro  Ioanne  Cucuzele,  incipit  AtCre  x^wntiyyij- 
crcafjuv.      Venite  adoremus.     Eiusdem  in  cod.  Vindob.  phil.    194-  habentur 
anagram  mat  if  mi  totius  anni ,  cum  aliis,  plerumquc   Tub   folo   nomine  t* 
fjuii<roo(§"  feu  magijlri  ,  aliquando  t*  fMt,i<roo@*  xvjs  iu<imt.    a)       In  codi- 

ce 

a)  „  IoanneS  ,   Esichaitmunt   epifcopus,   natione  Virguiem  ileclaravit  fcribenilo  price    in    dormi. 

Gr*cus ,     inter   hymnographos    Mcn/toruiH  ia-  tionem    ian&ilum*  Deiparae    orationem    uiuoi, 

fignis  :   de   cuius  state  aut  vita   R.    P.   Simon  quae  manufcripta   extat  in  bibliotheca  Pkti    ■  ■ 

WagnERECK    ill   fua  Fietate  Muriaana  Gr*c»-  Canones  item  odo  deprecatorias  ad  faiKtiUimam 

rum  F.   I.  in  Prclegom.  u.  25.   fe  nondum  quid-  Deiparam  ,   fecundum  o&oechos  Grmetrum,  qui 

quam  invenifTe  fcribit,    quod  viris  doclis  proba-  maiiufcripti  extant  ibidem." 
re  fe   poffe  confideret.     Studium  fuum  erga  B. 


# 


8  L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.ECCL. 

ce  Vindobonenji  Philof.  194.  ut  panlo  pod  notabimus  ,  t*hj&  feu  wo- 
duli  alicubi  Ioannis  huius  magiftri  eflfe  dicuntur  rd  <Je  y^dpfjuna,  Sid  y/. 
%m,  feu  verfus  J&bparaStqfe  iuflTu  patriarchs  Matthjei  ,  qui  ineunte  fsec. 
XV.  fedem  Cpolitanam  tenu it ,  compofiti.  In  MS.  cod.  Monacenji n.  22f. 
funt  contacia  totius  anni,  compofita  quidem  a  Michaele  Aneoto ,  in  me- 
liorem  dein  &  concinniorem  formam  redadla  a  Joanne  Glyceo  ,  a  noftro 
vero  Ioanne  Cucuzele  contrada  &  edita,  iy%a&ipw»  trwrfr/uiplM  ku)  <t<*- 
<piq-cLTa,.  De  hoc  auftore  iterum  ad  finem  huius  capitis  fiet  mentio  j  atque 
inter  fcriptores  veteres  muficos  edetur  eius  ars  pfaltka  cum  variis  cantico- 
rum  exemplis ,  &  adiunclis  antiquis  notis  muficis.  Diftinguendus  eit  hie 
Joannes  Cucuzeles  a  Iofaphato  Cucuzele  iuniore  hieromonacho ,  de  cuius 
hirmologio ,  cum  notis  muficis  adornato ,  diximus  capite  fuperiore.  Omni- 
um frequentifiime  reperi  in  codicibus  inter  melodos  Lampadarii  nomen, 
Una  voce  r£  Aety6ar«t£*f&»  aliquando  vero  kv^S  iudwx  Xct^au.^'ix  ,  addito 
etiam  cognomine,  e.  g.  t£  xA#<£*»  veluti  cod.  Vindob.  Phil.  344.  &  in 
utroque  Monacenji  faepius.  Ibidem  xowovikov  woirj^u  MwiiA  Au^7ra,rJoc^ix 
t£  xqveatyn*  Qui  tamen  rarius  occurrit.  Ut  adeo  duo  diftinguendi  fint 
Lampadarii,  kclt  d&XW  &c  m&i.  Joannes  nimirum,  &  Manuel.  Fuit  au- 
tem  Lampadarii  officium  ecclefiafticum  ,  de  quo  non  femel  Codinus  ,  quern 
etiam  cantantem  inducit  cap.  1  o.  Trior  ergo  in  ambulacrum  venit  Lam- 
padarius ,  lampadem  ferens  ,  totumque  fejli  proprium  cantttm ,  (  iSio^iAov  ) 
decantans.  Occurrit  in  eodem  cod.  Find,  alius  Manuel,  'zroitjpa,  kvoS 
Mctvafjx  tS  dyaTXidvx.  Vid.  infra  in  hac  voce  dycOXidvx*  Frequens  etiam 
in  dictis  codicibus  eft  rS  7r^ure-^dxrx  ku^S  £t«*  ri  ko^wy\,  facpe  quoque  fi.ni- 
pliciter  tzs  7r^aroi^dATX ,  itemque  tt^cotoi^aAtx  MttgB  iooavvx  tx  yAvKicog.     Apud 

laudatum  Codinum  in  Peiltade  VII.  officiorum  magnse  ecclefiae  primo  lo- 
co ponitur  protopfaltes ,  deinde  duo  domeftici ,  primi  &  fecundi  chori. 
Citrius  vocat  domefticum  Pfaltarum,  indicatque,  hoc  nomen  ufitatius  fuif- 
fe,  quam  illud  protopfaltae.  Haud  certo  fcio,  an  Ioannes  kut  ihxh  ita 
lit  diclus ,  praefertim  cum  huius  Troirtfjucrct  in  codicibus  notentur  etiam  no- 
mine kv$  iudwx  tx  yAvKtug,  vel  tx  yXvtaug,  vel  denique  Trgurvtyateit  kv^x 
imma  tx  yAvKiag ;  in  Monacevfi  minore  reperitur  quoque  iudwx  tx  •sr^- 
roi\zd\ra.  In  cod.  rind.  344.  alius  adhuc  Ioannes  Lascaris  occurrit,  re- 
centior  forte  ille,  qui  capta  Cpoli  an.  1452.  in  Italiam  iuvenis  admodum 

venit : 

a)  „  Tittilns  fie  habet  I  A^XV  <rw'  •&*$  dyiu  SiO-nsivrjg  yftuv   S^iotokx  ,  j£  dii   7rA(>- 

tuv  dva,y^a,/^jj,ATi(rfA,£v  tx  oXx  ivicvutx,  Siva  Magiag  '     dvctyoct^,fi.ctTio-fjL,og  ei( 

7roi*\(jivTig  7ra,(>a  ku^x  iuctwx  fjuiit?o(>(&»  to  o-qptftovl  6  xoig  vo^olg  B-fiimi'   y\x~ 

tx  KxKx&Ari  fjupi  ~LiT^rifx.Q^iu  *j  (  i.  e.  ttXoc.   k.  r.  A» 
iySoy  )  jj  ytv*jO-ig  rijg  vTs-toctyiag  ivSo^x 


MEDIO    KVO    CBLEBRIBUS.     C.  r.  9 

venit :  notatur  autem  his  verbis  in  Flndub.  *t^  immmm  t£  xdc^a  u  in  M  . 
noc.  22  f.  vcro  wffi  iweLHv  in  Aeto-Kam.   Studiofe  banc  fetimui  digreflioni 
ne  tncaute  unus  pro  alio  in  libris  Gntcorum  ecclcfialticis  locipiatui  audor, 
in  quibus  11  no  eodcmque   perl  epc  DOtantUI  nomine. 

IV.   lam  Gepe  CoSMJi  mentionem  feci m us ;   fed  duo  funt  diftingnendi,  Coitus 
nempc  HierofofpnitBHw  Hagiopolites  (quern  Ioannis  Damafa  tti  pneci  ptorem  mm 
Ayr'tmn* )  ab  altero  Maiumenfi  epifcopo  iuniore.      Uterque  fuit  (acraram 
cantionum  pcritia  illuftris,  fed  faepe  invicem  confuG.     Priori  ecclefia  grs» 

ca  adferibit  potillimum  hymnos,  quos  in  officio  divino  cantat,  atque  audo- 
rem  facit  Triodii  in  bebdomade  ianda  ,    quam  landem  ei  fynaxariom  tri- 

buit  apud  Quirinum  :  Primus  omnium  hoc  exevgitavit ,  tra  mqitam  odas, 
inf.guram,  lit  reor ,  fantta  &!  vivifica  Trinitatis ,  magnm  poeta  Cosmas 
in  magna  fandoque  pafiionk  Domini  ,  £<?  Dei  acSahatoris  noftri  Iesu  CbrU 

JH  bebdormuic.  CoSMAip  cum  Io.  Damafccno^  &  Theophane  mclodi ,  five 
cantoris  cognomento  infigncm  fuille  ,  tradit  Cedrenus  in  compendio  hi  ft. 
ad  an.  X.  Leonis  Jfauri  p.  376.  Sed  alteram  defignat :  ,;Ilic (inquit) S.  lo- 
„  annes  unacum  Cosma  Mammenfi  epifcopo ,  &  Theophane  fratre  Theo- 
„  dori  Gropbarum  epifcopi ,  mclodi  leu  cantorcs  funt  cognominati ,  coquod 
„  melodiis  comprehendilient  eas  cantilenas ,  quas  decretum  in  ecclefia  Chri- 
„  ftianorum  cani  iubet/'  Cosma  Mammcnjis  canon  paracleticus  ad  Chri- 
ftum  notatur  a  Lambecio  in  cod.  Vindob.  299.  Suidas  in  lexico  tarn  de 
Ioannis  Dawafceni ,  quam  de  Cosjvue  cantionibus  fcribit,  nullam  eas  cum 
aliorum  fcriptis  admifilfe  ,  nee  admilfuras  comparationem  ufque  ad  aevi  fi- 
nem  ;  vocaturque  ab  eo  Cosmas  ilte  vir  ingeniolillimus  ,  qui  omnino  fpira- 
rit  illam  fuavem  modulationem  muficam  &c  "  Refert  hoc  Quirinus  ,  & 
recenfet  quaedam  ex  eius  elogiis  in  Menaeis  ad  i^.Octobr.  ubi  potillimum 
eiusdem  in  facris  cantionibus  pangendis  peritia  praedicutur.  Primum  autem 
audorem  triodiorum  pro  hebdomada  fanda  conditorem  idem  facit ,  ut  di- 
ximus.  Cum  contra  fecundus,  Cosmas  videlicet  Maiumenfis ,  tetraodion 
magni  fabbati  tantum  compofuerit  ,  quod  deinde  Marcus  monachus ,  e- 
pifcopus  Hidruntinus  ,  Leonis  Imp.  iullb  complevit ,  ut  ex  Georgio  me- 
tropolita  Corinthi ,  ac  Theodoro  Prodromo  ,  refert  Allatils  p.  73.  & 
feqq.  Obfervandum  hie  ,  Cosmam  hunc  Maiumenfem  etiam  vocari  mona- 
chum  ,  &  f^iyctv  7rej*T>jv,  apud  laudatos  audores ,  &  in  cod.  Jlluuac.  25  ?. 
piya»  Koo-fjuzv,  diverfumque  efle  ab  eo  ,  quern  CI.  Montfauconius  Kw- Tiiugr. 
pdv  fMvct-xfiv  tz  7ra.vu(JiTa ,  &  faeculi  XIV.  fcriptorem  vocat ,  cum  ille  longo  Gr*c-  t-  7S- 
ante  hunc  tempore  claruerit. 

Mart.  Gerbert.  deMusicaEccl.  T.II.  L.II.  P.  II.  B  V. 


10      L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.  ECCL. 

jrteiodi  gn*-  V.  Poft  Cosmam  ,  &  Ioannem  Damafcenum  ,  apud  Nicephorum  fa- 
ei  alii,  •pn&Mflum  (cuius  ipfius  xetiptTtarpog ,  &  troparia  duo  in  B.  M.  V.  extant  in  cod. 
fimum  a  ir  jffadob.  299.)  in  iambis  in  Gracorum  ecclefiaiticos  hymnographos,  alii  fe- 
recenftti,      quentes  ponuntur : 

Theodorus  65?  Ioseph  Studitje,, 
Prccjlantifiima  mujices  organa. 
Et  nova  Siren  Iosephus  bymnograpbus, 
Andreas  perqnam  concinnum  melos  decantare  folitus* 
Theophanes  melliflua  ilia  cinyra, 
a  Georgius,  Leo,   Marcus,  Casia.  a) 

Theodori  Studitje  nonnulla  leguntur  in  o&oecho.  In  cod.  Vindob.  299. 
Theodori  monachi  canon catanytlicus  ad  Chrifium  fervatorem.  Itemque 
Theodoriti  canon  catanytlicus  ad  Chrijium  falvatorem.  Demum  lo- 
fepbi  STUDiTiE  canon  de  fecundo  adventu.  Iosephi  vero  hymnographi  ce- 
lcberrimi  ficuli  Syracufani  Ord.  S..  Basilii  monachi  opera  omnia,  quae  re- 
periri  potuerunt ,  ex  gr,ecis  MSS.  codicibus  collefta ,  latine  reddita  ,  notis 
illuftrata,  &publicata  funt  an.  \66\.  ftudio  &  labore  P.  Ippoliti  Maracci. 
L.V.  c  3»o-  Apud  Lamrecium  Iosephi  melodi  recenfentur  canones  quadraginta  0&0, 
quorum  quivis  peculiarem  habet  acroftichidem  ,  quae  itidem  ,  ut  quaelibet 
ode  nona ,  nomine  Iosephi  infignita  eft.  Ioannis  Eugenici  oratio  enco- 
miafticainS.  Iosephum  hymnographum  memoratur  a  Leone  Allatio  in  dia- 
triba  de  Symmeonum  fcriptis.  Alterum  vero  a  Studita  Iosephum  hy- 
mnographum, archiepifcopum  TbeJJalonicenfem  Menaea  Gracorum  ad  d.  3. 
Aprilis  celebrant.  Andreas  vero  monachus ,  poftea  Cretenfis  epifcopus  S. 
Sophronio  Hierofol.  fynchronus ,  au&or  magni  canonis  dytoTsroAmKS  t*- 
Xi$>  diftinguendus  ab  Andrea  Pyrrho,  &  ab  altero  rx  o-iyvjpS ,  de  quo 
infra.  Mentionem  capite  fuperiore  feci m us  celeberrimi  canonis,  ab  An- 
drea Cretenfi  compofiti  ,  quo  univerfam  veteris  &  novi  teftamenti  hi- 
ftoriam  eft  compiexus ,  vocaturque  piyag  xmav.  De  eo  .multis  agit  Trio- 
fa  dium,   deque  aliis  etiam  lucubrationibus  Andreje  b).      Inter  cognomines 

Geor- 

a)  Oi  rau  fjUtArj  7rKi^>a.vrig  VfAVUV  iv&ioov,      b)   „  Multa   quklem  cum   alia  ecclefix   Dei  fru- 

rf  Awo*  Tit  TrvtvuctT&Kotructg  0  gs'wffp  auofa  ingenii  fui  monumenta  reliquit,  turn  va- 

.  A  *\  v      < :    .  /  <V      v  '  rias  orationes   &  canones ;  crebrior   tamen  ,   & 

Op@ivg  victpog  tt  ActucurKoiriv  Xccpig,  .  _     .  ....  ....    ' 

v        /«     w      ,      T-      <  tr-  comouor  in  panegyncis  orationibus  extitit.     Jtx 

Kett  0»db)P(&,flu<niq>j>t  ZradiTO.1  ,  multis . autem  aliis    hunc  quoque   magnum    ca- 

Opyava,  TO,  KPCtTiTA  TY\g  /LCHfrnpylug ,  uonem,  infinita    contritione  ,    animique    eom- 

Zivrj   Ti  CiiPrjV  ibiCriG)  vllVoypci(b&;  pun&ione  refertum.      Colle&a    enim    in  ununi 

M6A@-  7ra.vctpu.0mv  AvSpUg    itcpkiig  nniverfa  veteris     &  „novi    teftamenti    hiftoria, 

_*,_.■.><       %         5  '    '  canticum  hoc  compofuit."    Ita  Triodium. 

K.cti  GioCpavrig  v\  pihi%P<z  Kivvvpa,  r 


MKDIO    /EVO    CELEBHIBUS.    CI.  II 

Georgtos,  an  metropolis  Corintbitu  in  iisdem  iambil  .Vicf.phori  in- 
telligendus  fit ,  quia dubitet ?  Cum  etiam  Gaiooaiui  alias  fitdidus.  Cu- 
ius  cxpolitiones  in  canones  ,    leu    eantica    ecdeiiaftica  a  LlMBIClO   I  .;i  Ian-  !  r  r  :;l 

tur.     Alius  antra  Gboigius  Nicomedi*  archiepifcopoi  inter  Gracos  m 
dos  cdebris  eft.     Oocurrent  paolo  infra  alii'huius  nomiois  audores.  Idem 

dc  Leone   dubium  eft,  cum  pnetet  alios,  etiam  Lso  Sapiens  ,  feu    PffTb- 

fopbus ,   imperator  in  hoc  genere  laudetur,  cuius  troparia  «'«£■«*,    feu  ma- 
firf/*a  Bndedm  leguntur  in  o&oecho.  Odarium  catanySiaon  memorant  Lam-  a  />•  »•>?• 
becius,  ft  MoMTf auconils  el  bibliotheca  Medicea ,  verfibus  anacreoDti-  aw.MMW 

bus,   leu  potius    politicis.      Celebratur  etiam  Leo  quidam,   nomine  rfi  p*i  ;./. 

ro^>  kuiihi^ilhi.  De  Marco  certum  elt,  intelligi  llidruntinum  epilcopum,  J"5*1' 
feu  monachum  ,  qui  ztate  Leon  is  Imp.  Horuit,  ac  tetraodium  aCos.MA  me- 
lodo  Maiumenfi  u  magnum  fabbatnm  compofitum  ,  in  pertectum  cano- 
nem  terminavit,  teitibus  eodem  Nicephoro  tSc  Cedreno  :  cum  Marcus  E- 
pbefimts  ,  cuius  cantica  in  SS.  Trinitatem  ,  &  canones  oclo  in  B.  V.  M. 
La.mbecius  memorat,  longe  poiterior  fuerit ,  ex  concilio  Florent ino  anno  z.r.  f.  :9» 
i  4  >  S .  Celebris.  In  cod.  rind.  gr.  phil.  344.  notatur  aliquid  nomine  swffi 
Ma^x*  injofj.ova.xa.  Sic  quoque  in  Alonac.  2ff.  Et  in  Find:  194.  t£  7jjluw- 
Tar«  19  lioo[xcvcixo^  Kvt>i  M2JW,  T*r  £<?  tjjk  /tz^v»jv  t&jk  <ty<W  lay^o^ryAa-c  ,  item 
fj-iXicS-iv  Travel  tx.  .  .  t£  uc  tuh  ^a.yS-c7rxAuy.  Cod.  Monac.  Iff.  cxhibet  titu- 
lum  t*  ^*rrpo7roA<Ti<  KowS-x  kv{x  mapkx.  Ut  adeo  hie  quatuor  Marci  di- 
ftinguendi  veniant.  De  Theophane  cum  Ioanne  Damafccno  &  Cosma 
nomen  melodi  kclt  ihxnv  adepto  minime  dubitandum  ell,  eum  e(Ve  a  Ni- 
cephoro memoratum,  cuius  encomium  ex  Menxis  ad  d.  XI.  Oclobr.  Qui- 
rinus  profequitur,  pariter  ac  laudati  Andrew  Crctcnjis.  Theophanis 
rwt>ov  in  omnes  Sanctos  legitur  Cod.  Find.  156.  f.  78.  &  canon  paracle- 
ticus  ad  B.  V.  Deiparam  in  cod.  253.  In  officio  exequiarum  apud  Goar 
duplex  habetur  canon  Theophanis.  Is  ac  frater  eius  Theodorus  yoonrTeCi 
funt  appellati,  quod  uterque  ab  impio  Theophilo  frontibus  ferro  canden- 
te  inullis  ,  ob  defeniionem  laerarum  imaginum  in  exilium  lint  pulti.  PIu- 
res,  obfervante  Goar  ,  canones  compofuit  Theophanes  ,  quibus  iambos 
pnemifit,  unde  audor  dignofcitur.  Casia  vero  ,  qua;  poltrcmo  nomina- 
tur  ,  floruit  temporibus  imperatorum  Michaelis  Balbi ,  &  Theophili  filii 
eius,  eadem  niruirum,  quam  Icasiam  Codinus  in  antiquitatibus  Cpolitanis 
vocat:  Qux,  inquit,  cum  valde  entdita  effct ,  tnultos  canones ,  &fticbera, 
£5?  alia  quadam  compofuit  admiranda  ,  tempore  Theophili  iwf-cratoris. 
De  ea  etiam  nonnulla  habet  Theodorus  Vrodromus  apud  Allatium  ,  pag. 
74.  &7f.     Ipi'e  Theophilus  imperator  ,   telle  Cedreno  ,    in  compendio 

B  2  hiltor. 


12      L.  II.   P.  II.    DE  CANTORIBUS  MUS.  ECCL. 

hiftor.  p.  428.  apud  Goar  :  „  Ambiebat  &  muficae  laude  excellere  ,  hy- 
„  mnos  quosdam  &  carmina  componens ,  ac  canere  ea  iubens  :  de  quibut 
s,  eft  Benedicite  quarti  toni ,  quod  ex  Audi  Jilia  odavi  toni  translatum  a 
„  fe,  atque  concinnatum  ,  in  ecclefia  clara  voce  cani  mandavit.  Ac  ferunt, 
„  eum  carminis  amore  illectum ,  in  folennibus  ad  magnam  aedem  convent 
„  tibus ,  ne  manus  quidem  ad  cantus  artificiofam  agitationem  detrectaffe. 
„  clerumque  muficae  exercendae  caufa  centum  libris  argenti  donafie.  Qui- 
„  dam  eius  ingenii  factum  verfum  ilium  ,  qui  in  fefto  palmarum  die  can- 
„  tatur ,  ferunt :  cuius  initium  :  Exite  gentes.  Exite  populi. "  Locus  hie 
extatetiam  apud  Allatiump-  66.  Huic  iungimus  Constantinum,  Leonis 
philofophi  filium ,  quern  Graci  celebrant  auctorem  tht^c^uX^iui, 

Meiodi  e*  yj    Coronam  melodorum  Gr&corum  omnis  aetatis  ,  eorumque  icones 

tutiis 9.1601.  m  fronte  Triodii  excufi  Venetih  an.  1601.  videre  potes  cum  hac  inferiptio- 
edito,  «&  qui- ne :  o\  tcI  pity  Trhi^oLvrtg  iftvcov  iv&iw ,  hymnorum  modulus  hi  compofuere 
busdamMSS.  facrontm.  Quorum  nomina  faltem  hie  defcripiifle  iuvat ,  cum  eorum  aeta- 
te ,  dignitate  aut  conditione ,  prout  fere  a  Fabricio  in  calce  Allatii  de 
libris  ecclefiafticis  Gracorum  defignantur.  Subinde  lucubrationes  etiam  re- 
cenfemus  eorum  ,  quorum  necdum  fada  eft  mentio.  1)  German  us  pa- 
triarcha  Cpolit.  fub  Leone  Armeno  fa?c.  IX.  eieclus,  cuius  &woiaav  ad  ma- 
iores  vefperas  habes  T.  II.  Iunii  Bolland.  p.  XL.  cum  idiomelis  Nili  Xan- 
thopidi ,  itemque  p.  XXXVI.  2)  Sophronius  patriarcha  Hierofol.  cuius 
troparia  in  vigilia  natalis  Domini  cantari  folita,  in  hymnologio  Findobonenji 
cod.  303.  pofita  funt ,  unacum  eiusdem  'Ewdhi  ruv  &>$wv ,  feu  horologio 
magna  parafceves  ,  cum  antiquis  notis  muficis.  3)  Phi  loth  e  us  patriar- 
cha Cpul.  ab  an.  13  62.  Eius  canon  in  S.  Georgium  recenfetur  a  Lambe- 
L.V.  c.  324.  C10  ^  Unaque  Alexii  metropolitan  Nicani  in  S.  Demetrium  M.  ^xn^ 
7rQo<rofM>iet»  4)  Andreas  Cretenfis  (ut  volunt)  archiepifcopus.  ?)  Ioannes 
Eucbaitarum  metropolita.  6)  Georgius  Nicomedia  archiepifcopus.  7) 
Methodius.  8)  Cyprianus.  9)Anatolius  epifcopus.  Ex  iconifmo  pa- 
tet ,  hos  tres  pofteriores  omnes  fuiflfe  epifcopos ,  aut  metropolitas.  10) 
Leo  Defpotes ,  five  imper.  11)  Leo  Magifter.  12)  Basilius  Pigeriotest 
five  Pegoriotes.  i3)Iustinus.  J4)Sergius.  Sequuntur  monachi :  if) 
Io.  Damafcenus.  16)  Cosmas  (poftea  Maiuma  epifcopus)  17)  Iosephus 
hymnographus.  18)  Theophanes  ,  cognomine  Graptus ,  de  quibus  iam 
fupra.  19)  Byzas,  five  Byzantujs.  2o)Stephanus  Hagiopolites.  21) 
Georgius  Siceliotes.  22)  Simeon,  an  S.  Mamantis  ,  de  quo  Fabricius 
aliqua  edidit  Vol.  X.  Bibl.  grac.  p.  3  1 2  ?  an  vero  potius  Logotheta  ,  feu 
Celebris  Metaphrastes  ,  cuius  extat  rwifoit  ordine  alphabetico  cod.  Fin- 

deb. 

9 


MEDIO  JEVO  CELEBRIBUS.    C.  f.  13 

dob.  76.  f.  6.  &  pars  cod.  2  1  ^  ?  In  priori  codicc  poll  celebrem  hvmnum 
dKetS-ifov  fequuntur  Theolepti,  metropolitan  Philadelphia,  canones  cat  un- 
did &  paracletici,  Item  (ticheta  ad  S.  Antonic.m,  S.  Onuphrium  ,  H.  V. 
Detparam.     23)  Philothius.     24)  Arsenics.     2c;  Baitj  in.  E- 

PHUBM  Caria  (de  quo  nonnulla  R.w.cls  T.  II.  Innii  Holland,  p.  I. Will  I 
2-)  Andreas  Pyrrbus ,  five  Unfits.  2s)  '1  heodorus  Studitis.  29)  C  is- 
sia  virgo.  Coronam  banc  ex  hi  bet  ctiani  Ray. -i.es  cum  aninudverlionibus, 
T.  II.  Innii  Holland,  p.  XX.  Ibidem,  atque  ctiani  Bibl.  grxe.  Vol.  X.  out. 
133.  &c.  Alb.  Fabricm ,  ordinc  alphabet!  magnum  oumerum  melodo- 
rom  Gnicorum  videre  cit ,  quorum  hiftoriam  lcriplit  Urbanm  Godojredus  Si* 
berus.  Facile  autem  multo  audiorcm  catalogum  prolaturus  iuiffct  Leo 
Allatius  in  promillo  de  hjrmnographis  grxcis  libro:  quod  ex  antiquis  co- 
rum  libris  liturgicis,  qui  pallim  MSS.  tervantur,  pronum  cit  latere,  in  qui- 
bus  haud  raro  ingenti  numcro  fingulis  odis  nomina  fuorum  audorum  prx- 
ponuntur,  diltindis  (zpius  illis,  qui  profam  aut  metrum,  feu  As'yyc ,  yudfju- 
pcLTa.  tecerunt  ,  ab  i is ,  qui  melos  ,  leu  modulos  muficos  compofuerunt. 
Ezemplom  hie  per  Iaocem  faturam  ex  unoalterove  codiceMS  ponam, /7;/<A>- 
bomn\ibv.s  nimirum,  &  Monacenfibus.  Findubonenjis  gr.  Phil.  N.  194.  al.  122. 
incipit  ab  officio  tx  fxtyuAx  dns-iomx  Tro^evT^  ■zsra.^d  SmQoquv  Trottfruv. 
AlterTheol.gr.  N.  18?.  Fx  Monaeenfibus  unus  N.  22^.  poll  iwwy&yit 
fj-xo-iKT-v ,  introdttBionem  ,    feu  wfiruSionem  mujices  ,  ex  hi  bet  officia  ,    feu 

ctKcAaCtictg  trvvrt&tf&ivcts  7rctoct  fjuti^oo@~>  kvox  i&ctvvx  t£  KxKx(tArj,  d'sr  duyv^g 
rx  fj.iya.Ax  itrznoiix  \*>i%°i  $  Ttjg  (nifMTrAyiocixraog  Trjg  B~uctg  Aurxoyittg.  In  al- 
teroN.  2^.  ponitur  pariter  primo  iur<tyoyy  ^yoiuafi  cuius  fpecimen  in- 
fra dabimus ,  deinde  7T(>oKU[j.tva.  fxiyetAet  pro  variis  anni  temporibus.  Codex 
Blafianus  prxter  inftrudionem  muficam  ,  &  i'Ewrw  rijc  7r*oa.?ka.yia,g ,  quje 
inferius  exhibentur,  nee  non  totam  liturgiam  ,  pauca  alia  continet  ,  eos- 
que  tere  audores  ,  quos  fupra  recenfiti  codices.  In  his  omnibus  iidem  au- 
dores  fxpius  etiam  recurrunt ,  quod  notare  fuperfedeo ,  niG  in  notationc 
diverfitas  fit.  Etfi  vero  non  dubitem  ,  maiorem  partem  recentioris  die  ae- 
tatis  ,  quoniam  tamen  xtatem  fingulorum  determinare  ,  opcrofum  nimis, 
&  forte  dSvvaLTov  eiret ,  ordine  alphabetico  eos  hie  fubiungimus ,  notatis  li- 
mul  codicibus ,  in  quibus  occurrunt  a). 

Agallianus.      0.  Alibi  <fy«T«xtf  rx  Ay<z>2va,vx.    M.  m.   rx  Ayac^ctyx  ku- 
qx  Mat^A. 

Aga- 

»)  V.  notat  Vvidohontnfem  priorem.       V.  alt.  alte-  Tero  noftrum  BUiJimuw.     0.  notat    omncs  co- 

rum   n.  ig$.     M.  M.  Wbmumftm  maiorem    N.  dices  diclos   rc£tire  etinJcm   auclorem. 

ttf.     i\.  m.   Momc    ruinorcm    N.  2Sf.       Bl» 

B  i 


J  i.        L.  TT.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

Agatho  monachus ,  frater  Corones,  plerumque   AyetS-uv©-    povuxS, 
a*>0.§*  r'a  Ko$dvti  ,  ut  in  M.  m.  ponitur.      Interdum  tantum   tv  AydS-uv©*, 
Bib, igr.  z.   2^emjn.t  ems  &Fabricius  ex  Barvoetio. 

111.    C.    10. 

AiviPELOcEPETUs.  V.  alt.  folus:  Ttoivifjut  hgov  (forte  k^l(^)  tS  Ap-sriXoKvi- 

Andreas.    M.  M.   xv$  Avfylx.    In  M.  m.  &  V.  m>3  Avtylx  rS  ^.tytjoS. 
In  M.  m.    vero  faepius  rS  ziy^S  tantum.  Avtyeag  hgivs  memoratur    etiam  a 
IrwT'       Montfauconio  fcriptor  Menaorum  a.  1405. 

Argyropulus.  V.  tx  Aoyvgo'srxAit  tS  yi$on(&>.  Plures  itaque  fuerint 
Argyropuli,  cum  hie  dicatur  fenior.  Refert  unum  Fabricius,  I.e.  In 
M.  m.  kv^  MctvayjA  rS  A^yt^o-arsAtf.  V.  tS  A^yv^oTs-aha  kv^S  QtoQvAcLKTx, 
Sic  &M.  m. 

Basilius.     M.  M.  folus  :  rS  vuo-itelx.  An  unus  ex  mox  fupra  laudatis ? 

Campana.      M.  m.  fol.  t£  Ka,/X7rct,vci.  Vel  K.ct^7rav. 

Celadinus.     M.  m.  t£  KifoJivS. 

Chalibure.     In  M.  M.  &  V.  tS  xa,\&tsw 
Diferi.l.  &<>        Christophorus.     M.  M.  xxj^S  xproQoQx  ri  mu?wmw©«.  Ibidem  tamen, 
p/tJ™       &  in  V.  folum  ri  x^otyo^x.    Allatius  refert  inter  melodos  Christopho- 
rum  primum  a  fecretis. 

Chrysaphe.  Bl.  AXtjjJVtictfiov ,  Troika,  Kvfi  MwijA  XobpiZFeLMgiif  m  Xgtf- 
<rd<pq.  Notandum  ex  hoc  loco,  Trcfyfju*  referri  ad  melodiam  feu  cantum, 
cum  textus  folum  fit  d^yi^nt,.  M.  m.  viov  kv^u  HetvmjX  tS  x$vcra,Qy\  ,  ubi 
fimul  huius  difcipulus  refertur  Georgius  ,  nefcio  quis.  TS  Xqovaty 
librum  de  arte  pfallendi  ,  cum  ipfius  &  aliorum  poematis  ecclefiafticis  in 
Bibl.  Scorialenji  milfe  aftervatum  teftis  eft  Barvoetius  apud  Fabr.  I.e. 

Constantinus.  Varii  huius  nominis  aucrores  memorantur.  M.  M. 
Kwravrbx  tS  Moo-x,ia,v2 ,  qui  notatur  etiam  a  Barvoetio  1.  c.  M.  m.  K^"- 
rctrrivx  tS  Myyxhci ,  pro  quo  melius  Bl.  rS  MctyaXa,  (  monafterii  fcilicet, 
Montf.  Pal.  gr.  p.  62.)  M.  m.  k()t<&  kvpS  K&vreurriva  t£  Tuvp£>  qui  ibidem 
etiam  rS  Taupcl  folum.  V.  To.  yoa^ctja.  (textus)  kvpS  Kuv^ccntva  t£  A<rccv. 
**/"''     Varios  Constantinos,  fcriptores  Gracos ,  refert  idem  Montf. 

Contopetre.  O.  t2  KovTovriT^.  In  M.  M.  SbfJterhca  rS  Kfivrawerm*  Du- 
bium  vero ,  an  idem  fit  cum  illo  in  eod.  cod.  fa>$2  m<%om?a  t£  KovTcwtT^. 

Cornelius*     In  V.  alt.  folum  ,  Ke^A/a.     Sed  in  M.  M.  t£  povax*  K°e- 

Corone. 


f- 97- 


MKDIO    JEYO   CELEBRIBUS.    C.I.  I  $ 

CoRONE.  M.M.  Tv  KOounj.  ib.  t*  Tcoono^dATx  kvdh  ffa  T*  Kef»K»f.  Vo- 
cntur  hie  plerumque  o  lti&  ,  unde  etiam  *up*  zivy  idem  efle  TufctUT  ,  ac 
th  Kou«\>?.  Alibi  ponitur  fimplicitcr  t*  TreorroxJ/aAT*  Kee»>^.  Qc  &  in  V.  In 
M.  m.  t*  Koiwnr  xATct  BaAadu  j£  akhSmv.  Ibidem  cins  patria  notatur :  t* 
Koouttf  d-jB-o  TJf  'PoJouw'pif ,  fcil.  v&itfffi  ex  RJbodO.  Frater  dm  AOATHO  mo- 
nachus  fupra  bun  pofitus.  V.  alt.  ircfaput  t*  ko^\>j  ,  j£  t£  fut^ou^.  Ineer- 
fcura  itaque  .  an  etiam  hie  dicrus  fit  magilter  .    fd  num  intelligendus  Lc- 

CUZELES. 

Cosmas.  Occurrit  folum  in  M.  m.  t*  ptpU*  Kc^/*«.  De  Cosmis  in 
fuperioribus  actum. 

Cucuma.  M.  M.  ccto  tov  Kjotxfuiv,  fcil.  ab  co  compofitum.  In  ML  m. 
&  V.  t*  KxKxp*.  In  eod.  M.  m.  *-oAutAe®-  o  teyopiv©*  Kuxxftets  ,  quia  ab 
eo  ad  notas  accommodate.  A  Barvoet.  in  catal.  biblioth.  Scoriul.  mc- 
moratur  domefticus  magilter  Cucuma. 

Cucuzeles.  Frequens  occurrit  in  omnibus  codd.  idquc  vel  Tub  nomine 
KsKtf3sAij  tantum ,  vel  t£  p<two(&>  kv&  iudwa  tx  Kwca^'Aij.  Nonnunquam 
etiam  *f*um  cum  encomio  rS  pawu'&,  Huius  iam  fupra  a  nobis  mentio 
bda. 

CurAse.     Semel  in  M.  M.  tantum  ,  ri  Kvrrini  vel  KvcTitriu. 

Demetrius.  M.  M.  t*  Jo/xis-iKv  kupQ  Ar^oix  rS  A<j*6<ai£.  Omittitur 
etiam  So^is-Ikx  ibid.  <5c  in  M.  m.  In  V.  7rc^jua,  kvov  AY^r^^x  t£  Aikiavx  (for- 
te pro  AoKticcvi ).    In  M.  m.  t£  'PcuSirivx  kvox  Arprjoiy. 

Docianus.  Videtur  elTe  cognomen  auctoris ,  nefcio  ,  an  folius  De- 
metrii  ,  vel  etiam  aliorum.  Solitarie  etiam  ponitur  in  V.  alt.  &  M.  M. 
ri  AoKiietvS.  Et  in  eod.  M.  ito^/ao,  t£  Aokuavx  kv^x  SopiTix*.  Haud  dubie 
hie  Demetrius  eft  mox  fupra  memoratus. 

Dysicus.  Occurrit  folum  in  MM.  rxAva-ucS.  eftque ,  quantum  con- 
iicio  ,  cognomen  incerti  auctoris. 

Ethicus.  M.  M.  &m.  rS  tid-utS.  In  priori,  &  V.  Kw>£  Nmm^cjk  tS  h- 
3-wS.Neque  alium  reperi,  hoc  nomine  notatum.  Vid.  etiam  infra  Nicephorus. 

Gabala  domefticus.  M.  M.  &  V. alt.  Scptruut  rv  r«£*A*.     In  eod.  M. 

M.  folum  T*  TctQctXi. 

Gayra.      M.  m.  7x  Tctv^cL.  ib.  k^i©*  ku$  Kmscwtwu  ri  r<tv%£. 

Geor- 


1 6        L,  TI.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.   ECCL. 

Georgius.  Varii  recenfentur.  Tx  nam^iTx  xvqx  ncogyix.  M.  M.  &  V. 
alt.  in  cod.  M.  M.  tx  UctvAoirx  xv^S  Tia^yix  j£  AaorwdxTx.  ib.  tx  ncw-a^V*, 
omuTo  nvsylx.  Vid.  infra  Panaretus.  Dubium  eft,  an  idem  fit,  qui  fub 
nomine  fyxirlxx  na^yix  tx  KovTovnT^  occurrit  in  eod.  M.  M.  &  m.  Nee 
illud  certum,  qualis  Georgius  fuerit  difcipulus  tx  Xgutrdtpti ,  qui  notatur 
Fai.eogr.gr.  in  M.  in.  A  Montf.  laudatur  Tia^y^  'vo&&  auctor  Evangeliftarii,  a.  i2of. 
r-  99- 

Gerasimus.     Etiam  huius  nominis  aucrores  varii  funt.     Txr^ua-^x,  & 

TrcMra,  xv%x  Ti(>ct<rlpx.  M.  M.  In  M.  111.  xv(jx  Tiqcuripx  kgopovdxx  tx  XccAxi07rxAx. 
In  V.  alt.  7rolv\iut  Tttjewifjt,*  k$i(&>  tx  XctAxio7rxAx.  In  eod.  M.  m.  ponitur 
ncv  xvoz  rtputrlfia  tyopovax*  **  T%G  f^ovrjg  (monafterii)  ruv  Zot,v&o7rxAw ,  &  tx 
ix  zavS-o-srxAuv.  Gerasimi  monachi  poemata  varia  notat  Barvoet  apud 
lb. p.  so.  Fabric.  I.e.  Tt(>d<rifA,(&  k^ofilvefx^>  fcriptor  Menaei  refertur  a  Montf.  an. 
14^0.  &  alius  p.  64..  tertius  occurrit  ibid.  p.  57.  (*w*%os  *vf>99  tegebrif*®' 
X<*S"iy%piv(@h  Tfjg  [Aovrjg  kgiuv. 

Germanus  patriarcha.  Tx  TtWQuityQi  xv^x  rtftpavS.  M.M.  Audor  Encomio- 
rum,  fed  notas  muficas  non  compofuit.  Eit  hie  procul  dubio  patriarcha  C'puli- 
tanus  y    cuius  iam  fupra  meminimus. 

Glycjeus.  M.  M.  tx  vrparroyaXm  xvgx  icoavvx  tx  TAvxl(&>.  it.  tjf  TAvxl®* 
folum  ,  in  eod.  &  Bl.  In  M.  m.  &  V.  xv^x  iuttvva  tx  rAvxiog.  ab  eo  ixc.A- 
XoirtcB-riircLv  (in  concinniorem  melodiam  redada)  xovtuxiu  totius  anni.  In  M. 
alius  ponitur  fub  nomine  m$  r^yo^ix  tx  rAvxi@« >  qui  in  V.  alt.  eft  rAu- 
xalx.  In  M.  m.  duntaxat,  reperitur  alius  t£  yAvxv,  item  xv^S  iwawx  rS 
TAuxv,  qui  licet  nomine  diverfus ,  idem  tamen  forte  eft  cum  priore.  Oc- 
currit in  eodem  M.  m.  alius  magis  diverfus  tx  tAvxkLtx  v\  vxAyd(ja.  Glycjei 
protopfaltis  Rhodi  chironomia  muficae  artis  memoratur  a  Barvoet.  apud 
Fabric.  I.e. 

Gregorius.  M.M.  xvfi  T%rryofo ,  fie  &  in  m.  Ib.  xv$  rprybgix  tx  ma- 
ftavS.  xv^S  rpryofiiit  tx  rAvxl&  fupra  memini.  In  M.  m.  mentio  adhuc  xv- 
qx  T^yoola  tx  AAvcctx. 

Ioannes.  Varios  huius  nominis  audores  fupra  iam  recenfuimus  ,  ex 
quibus  frequentiffime  occurit  Ioattnes  Cucuzele.  Poft  hunc  alii.  Troitipaxv- 
q'%  icodvvx  tx  Aa,p7ra.£a,(>iit ,  faepius  in  M.  M.  V.  utA®*  iudvvx  tx  A*/w-T*^<«- 
efe.  M.M.  exhibet  nomen  xvgS  iodwx  tx  KA#J&,  item  iadvva  tx  kAokJ£  x) 
AauLirctSccoix.  M.  m»  xv$x  iudvvx  Acty,^etSct^x  tx  KAoAS,*  Ponitur  quoque 
AapTTA^ix  tx  KActSci  ,  &  tx  KAada,  abfolute.  In  M.  m.  fia.criAi&  iaawx 
tS  Bfltawyj »  qui  in  V.  alt.  folum  eft  tx  Barelrfy,  vel  Bararfr.     M.  m.  &  Bl. 

ittamt 


MEDIO    jEVO    CELEBRIBPS.    C.f.  \J 

iwtvvx  tk  Tfmv\nLKnii  qui  cil  diverlus  a  ProtopfalteGi.YCEO  :  utcrque  c- 
nim  in  variii  immediate  fubfequentibus  titulas  ponitur ,  cum  alias,  li  iidem 
iorent  ,  in  poltcriore  t.mtum  ~*  *vri  pro  more  pooeretur.  Vid.  lupra 
Gi  eceus.    ^<-  *  i  fi  \ctTKi  .    L\  .\i.  y\.  fuperius  memini      In  M. 

M.  occurrit  adhuc  [oannes  patriarcha,  lub  titulo  ii*nit  rmpmfx*. 
item  i  >x..ti   tx  ii  - T'-u.y. 

Ioasaph  mooachu6.  Legitar  in  M.  m.  tantum ,  (&***$  fumxO*  Me- 
moratur  etiam  iotamty  apud  ^1<>N tf,  1.  c.  p.  74.  ad  an.  1390,  qui  ft 
ibid.  p.  ior.  meminit  iuardQ  KukuCiAt,  iunioris  ,  aodorifl  hirmologii, 
circa  an.  1390-  forte  11  mis ,  idemque. 

hlDORUS  patriarch  1.  M  M.  J  xppxTa,  kvov  7rxTotdo%it  VLvvs-XiTno7ro- 
Atug  IO/o£  lr.  »£tft  V.  T'^o*  r*  dyiurxTx  fr  x-x  oixw/ja  kvov  i<rihu>ox.  Vivit 
hie  putt  medium  Bee  XV.  e\  quo  de  antiquitate  horumcc  codicum  ie- 
rendum  iadicium.  Idem  de  M  m.  in  quo  eft  ivfypix  leu  apprecatio  pro 
Neophone  patriarcha  Cpolitmio ,  ficut  in  M.  M.  pro  Imperatoie  Manue- 
le  Paladkgo ,  &  cius  uxorc  Helena.  Ut  adeo  circa  tempora  captae  ur- 
bis  ,  ut  alii  plurimi  ,  etiam  hi  codices  videantur  conferipti  ,  atque  hinc 
inde  cum  iplis  Gratis  dilperli. 

Lampadarius.  Yid.  de  hoc  iam  in  fuperiotibus.  Ponitur  Cepius 
abfolute  ri  Ax^Tu^ia ,  forte  *ar  ihxv  pro  Joanne  Lampadario,  iicut 

Ttf    fA.x^oo&   pro   Io.   Ct'CUZELE. 

Laosynactes.  Officium  alias  gerit  ecclefiafticum ,  convocandi  po- 
pulum  ,  de  quo  ConiN.  Pent.  V.    c.i.     Vid.  fupraGEORCius. 

Latrinls.  Extat  in  V.  alt.  t»  AxrpivZ.  Ab  eo  forte  diclus  7roAviAi<&> 
ActToi: eg  in  M.  m. 

Longinus.  Memoratur  in  M.  M.  &  V.  alt.  t*  Aoyyivn.  apud  Montf. 
I.e.  p.  6>.  eft  Aoyyiv&*  f^vx^og  fcriptor  ,  an.  1272.    f 

Magister.  MaiVa?,  f.epius  folitarie  in  omnibus  codicibus  ponitur, 
T*  Mcu<roo&,  Kxr  UpxA*!  ut  videtur  ,  pro  Ionune  Clclzele  ,  qui  iere 
folus  ut  plurimum  hoc  elogio  notatur. 

Manuel.  Varii  ponuntur.  t«  t«t*  m*^a  t£  UAxylrx ,  M.  M.qui 
ibid.   t£  So/xitIkh  kvo£  MctvtjJA  ri  nAxyha  >  &  in  M  m.    x.vo£    MxvarA   iu 


AyctAKutvs  kv(>Q  MciVMA.      In    eod.   kv&  MoLvariA  ~u  Xivo-dQri.  it.   itU©*   xv?if 

MxvafiA  rx  X7ra.vQ.  ac  ku^  MavxrjA  r'x  Aoyv0O7Tx/n,  cui  faepe  additur  £  \m*-U 
Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L  II.  P.  II.  C         y«j®-. 


1 8       L.  II.    P.  II.    DE    AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

so(>(&>.     Manuel  Philes  Ephefitts t   qui  floruit  circa  tempora  Michaelis 
PaLwlogi  iunioris  ,    inter  hymnos  alios  fcripfit  &  hymn  urn  in  Spiritum  S. 

t.  hi.  Mo.  qui   legitur  apud  Cotelerium. 

nm»,  tech  Manurga.     Bis  folum  in  M.  m.  tQ  Mctvxoyu. 

Marcus.  t£  fiir^o7ro\tm  ko^ivS-x  xv^x  Mcl^xx.  M.  m.  xv?x  mo.$xx  It- 
POjAovaxX'  ib.  (At?vojiv  Trochee  m  ti^utoltx  iv  kgopevcixois  Kv$  Mcigxx  m  tx 
ruv   z.<*.v&07rxXuv  ,    item  .    .      t£    ii$   Ttjv   [tovrjv  ruv    dyiuv  XuvS'ottxAuv .        V. 

Marcus  fcriptor  Synaxarii  an.  1332.  notatur  a  Montf.  I.e.  p.  69. 

Matth;eus  patriarcha  legitur  folum  in  V.  y^cl^etm  iroirj3-&vrei,  $i  0* 

t>iiry.x    A,  tyiTrjtrioog  m  7rct,va,ytuTO,m  k)  oixxpiviKx  Trftr^iu^xx  xv^x  Marc S-ocix. 

Melisynus.  t£  MeA<o-w£  M.  M.  auctor  y^afx^druv >  feu  textus  in  xcc- 

TayVKTiXQif, 

Michael,  au&or  (tto^tjjV)  xonaxiuv  totius  anni  M.  M.  m  Mt%pflA  m 
Avium,  ib.  m  So^iq-ixx  xv$x  m*%«>jA  m  Avium..  Vid.  infra  Mystacon. 
Obiter  hie  nota ,  celebrem  etiam  Mkhaelem  Psellum  ,  Dues  Imperato- 
ris  praeceptorem  ,  hymnos  confen'pfiffe  facros.  De  quibus  videatur  Leo 
Allatius  de  Pfellir.     Refertur  etiam  a  Montf.  I.e.  p.  103. 

Moschianus.  Duo  reeenfentur  in  M.  M.  xv$  Tiu^yix  rx  Mocxictvv, 
&  YLuvTAVTiw  m  MorxKtvQ  5  quisnam  vero  horum  intelligendus  veniat  in 
tx  Hocrxictvx  folitarie    pofito  ,  non  conftat. 

Mystacon.  Et  huius  nominis  duos  exhibet  M.  M.  tx  Mv<raxuv<&  xu» 
(>x  Mi^^A.  Id  in  V.  alt.  ubi  iimul  n-oiripa,  m  xix  uvtx,  quin  mil  ems 
noraen  exprimatur  :  alter  :  xvgx  x?i<?o<popx  m  m^«k«^  in  M.  M.  qui 
tamen  cum  V.  etiam  ponit  rS  Mv<r*x*>v®>  folum ;  ut  adeo  iterum  du- 
bium ,  quern  ex  duobus   intelligi  velit. 

Ntcfphorus.  Vid.  fupra  Ethicus.  M.m.  tS  hfMrixx  xv^x  NuttiQegtt 
m  uS^xx.  In  V.  alt.'  tto^^a  t»  h$-mx  xvfx  xixri<po?x,  adiungitur  m  r&- 
xvowxhx  ,  quod  tamen  videtur  referendum  ad  fequens  xvgx  iucLwx.  Varii 
quoque   reeenfentur  Nicephori  a  Montf.  1.  c.  p.  104.  uti  &  Nicolai  ib. 

Nicola  us.  NwwA**  Sopi^ixx  m  KhuZS,.  M.  M.  &  V.  alt.  omiffo  et- 
iam mkohia  in  M.  m.     In  eod.  M,  M.  rx  N/xoAaw  m  Krdv* 

Nicon  monachus.  Nixuv&  pwa-xx  M.  M.  &  m.  Apud  Montf.  I.e. 
p.  48.     Nwttfv  aliquis  occurrit  an.  534. 

Panaretus.     Vid.  Georgius,  &  Manuel.  Semel  in  V.  rx  nav^im 

fine 


MEDIO     iEVO    CKLEHKIHUS.    C.I.  19 

fine  alio  addito,  &  in  .M.  m.  ri  n*vu^Tx ,  ubi  videtur  iotdligendui 

Manuel.     Duos  Panaretos  alios  commeaiorat  idem  Mont faocon  I.e. 

Patricus.  Qconrrit  fcmd  in  M.  M.  tantum,  hpi?!**  n  n«f|«& 
Periphbmus.   .Mm.  wgfi  to—w  t^  11-  -trux. 

PtlARDIllUCE.    M,  M.     rx  *<*y>mGxxti,    &  M.  111.    T*  +«f<JiC*JO|    *'**■  ■'•'«- 

Pherentre.      t»  <!>«&/ rror,  ,  vcl  toocm//*.    M.  M.  conf.  fiwj. 

Phrentarh's  quali  Referendaries,  tx  *i>ut*i>i'x  kvpx  SouitUx  tx  Aey- 
yfat.  V.  alt.  Eft  toitaflis  idem  cum  Longino  liipra  pofito  ,  itemque 
cum    precedents  li  quod  torte  legendum  ttftnW*. 

PmMICBBIUS.  Officium  ecclefialt.  ConiN.  c.  1.  Canticum  aliquod  in  M. 
M.  inferibitur  tx  piyaAx  n^uix^j*  ;  quis  vero  ilk  fucrir  ,  incei tuni  elt. 

Propolla.     In  M.   m.  tx  noo7ro)k.£. 

Protopsaltes.  De  hoc  vid.  fupra.  Item  Ioannes  St  Glyceus.  In 
M.  M.  &  V.  alt.  ponitur    tx  Uftmtry+hr*  ,    haud   dubie  rAt»ce'®~. 

Romas'us.      Contatiorum   auctor  :  cuiusmodi  ex  MffNBO  2^.  Decern-  T xr  0p 
Iris  defcribit  celcbre  eius   aucroris  h  TrowSe'v®-  <rru,iocv.  Gretserus  ad  cap. p.  130. 
7.   Codini  de  Ofticiis   Couffantiuop.  de  nienfa  Imperatoris ,  ad  quam  illud 
cantores  concinere  lolebant  cum  polychronio. 

Scuropulus.  In  M.  m.  femel  duntaxat  tx  ^yx^-rrxKx.  Videtur  efTe 
idem,  quern  Moxtf.  I.e.  Syropulum  vocat. 

Sigerus.  Saepius  in  M.  m.  occurrit  :  jx  Siyr?*.  nonnunquam  etiam 
in  eod.  &  V.  kv°*  a\Soix  tx  "Stynpx.     Vid  fupra  Andreas. 

Stamenitzus.  In  31.  m.  unica  vice  tx  Eraptvrrft  ,  fed  alii  legunt  Zr«- 

fXlVlTtox. 

Th  EOD  OR  US.       M.  m.   TraoiKvofy   kvox  Qtooctiox  tx  KctTci  KttA'Stv.     V.  hvpS 

OioSuoX    ScfAi-lXX    TX    KCtTilKCtAuJV.      ]tl   eod.     7TCtyjS-iv    7TCLOaL    TX    3o[4i<?iKX    KVOX    QlO- 

Suox  tx  Mavxoyec.  ni(i  hxc  ultima  fpecialem  titulum  conltituant. 

Theodulus  monachus.  M.  m.  &  Bl.  QtoSx?^  fMvaxx ,  vel  kvcx  QtcSxte 
f^onaxx,     Bl.  Troitjfiot  OioSxAx  [tsvctxx.      Conf.  MoNTP.   Palacog.  gr.  p.  60. 

C  2  Theo- 


f.    159- 


20       L.  IT.  P.  II.   DE  AUCTORIBUS  MUS.    ECCL. 

Theophylactus.  M.  m.  ©eo<pvA#>er#  rx  A^yx)^o7raXa.  V.  [*>tyct\vvci%iov 
fA,iTd<ppuS-iv  7rcc^a  tS  A$yv(>07rxAii   kvqx  OiotpuAoixTx.      Vid.  Montf.    p.  45. 

Thyb.'eus.  MM.  aliquoties  tv  QvQctiv.  Sed  in  M.  m.  bis  t£  QrjQala, 
quod  magis  probatur. 

TzACNOPULUS.  M.  M.iroiripa  tS  T&xvo7rxAx  kv(>S  iooctna  .fie  &  V.  alt. 
fed  M.  m.  ?£  t&mo7txAx  folum  ,  qui  tamen  idem  eft  cum  priore. 

Xenophon.  M  m.  rS  Zivo$wj(&>. 

Xenus.  Vid.  Corone.  Plerumque  kv$  siva  TpKof^V/j,  in  O.  fed 
nonnunquam  folum  kvoQ  ztvx. 

Xerus.  ix  zyoS  Occurrit  femel  tantum  in  M.  m. 

Atque  hi  funt ,  quos  fupra  laudati  Viemicnfes,  Monacenfes  &  San-Blafia- 
ni  pofteriores  codices  MSS.  qui  an.  1768-  cum  monafterio  San-Blafmno 
igne  couflagrarunt ,  cum  nods  muficis  exhibent  audores  muficos  Gr<e- 
corum.  Plures  deprehendet ,  qui  maiorem  plurium  eiusmodi  codicum 
fibi  copiam  fecerit.  Dum  interim  fpem  adimit  Card.   Quirinus  nan- 

cifcendi  tra&atum  Lconis  Allatii  de  melodis  Gr<ecorum ,  „  Quern  (inquit) 
„frurtra  Parijiis  etiam ,  diligenter  a  fe  conquifitum  fuilfe  Bollamiiani  con- 
„ tinuatores  affirmant  ad  diem  ^OQL.Aprilis  p.  788.  &  poftquam  ex  lite- 
„ris  Samuelis  Hsrtnanni  Reimeri  ,  publici  Hamburgi  Profeflbris  ad  me 
„  datis  Nouis  Novemb.  1738.  intellexeram  Urbamim  Godofridum  Siberum, 
„  licet  multa  de  edenda  a  fe  eorundem  melodorum  hiftoria  pollicitus 
wfuiflfet,  nihil  aliud  tamen  ad  eandem  edidiffe ,  quam  fchediafma  paucis 
„  pagellis  comprehenfum,  &  Lipjia  an.  1714.  vulgatum.  „  Haec  ille  ad 
R.  P.  D.  Renatum  l'Aneau  ,  Superiorem  generalem  Congregationis  S. 
Mauri  an.  1743.  Eftque  inter  epiftolas  eiusdem  a  Nic.  Coleti  Fenetiis 
an.  i7>6.  editas  vigefima  quinta  p.  136".  cui  innectit  opufculum  de  hym- 
nis  quadragefimalibus  Gi\ecorum  ,  eorumque  audoribus :  qua,  ut  ipfe  fa- 
tetur ,  vifus  fibimetipfi  eft ,  dum  illud  confecit ,  Graciam  conturballe, 
&  librorum  liturgicorum  eius  gentis  myrothecia  exhaufifie.  Agit  enira 
vero  de  praccipuis  Gratis  Melodis  copiofe  in  alia  etiam  diatriba  de  aliis 
cant  ids  quadragefimalibus  Gracorum ,  eorumque  aucloribus,  ubi ,  addit  ad 
cake m  laudatae  epiftolae,  abflrufis  &  reconditis  funfibus  obvoluta  nomina 
eorum  canticorum  ,  fcilicet  Contacted  Oeci,  Stichera ,  Similia,  Hagiopo- 
litlca  ,  Anatblica,  Idiomela,  Catbifmata  ,  Ex ap oft il! aria ,  illuftrauda  fnfee- 
pi,  baud  p'jenitendo  (niji  ma  Lunus  negoth  amor  fefellit )  labor e. 

VII. 


MKDIO    iEVO    CELBBRIBUS.    C.   I.  2r 

VII.  Apod  Ltthtos   non  raitcopia  tanta ,  fed  net  taol 

apuJ  GrdCOS  ,   I  quo  tempore  ifa  ecclefia  fdfll  eti.un 

num  officium  confpurcarunt ,  ut  Bpud  Allatium  eft  in  pofl 

diflert.  de  hbris  eodeGafticis  Gracorum\    ubi  cos  ad  ex  .  .it.    In 

Occtdente  vigilantia  paftorum,  imprimisque  lumnn.rum  pontificum  ,  a  qui* 

bus ,   ut  vidimus,   ordinati  funt  libri   ad  officium  lacrum  in  eecleli*  perti- 
nentes,  cantos  puriis  ac  uniformis  magis  efl  confervatua     Omnia  quoqi    . 
prater  pecouaria  caique  nationi,  ac  ettam  Gngularll  quibusdam  eccl 
locis ,  paucis  iis ,  quos  recenfuimus,  libris  funt  contenta :  cumapud  Gr£* 
cos  in  immenfum  excreverint,  artcque  bumana  &  ftudio  fadas  compofltio- 
nes  fere divina  cantica  fcripturarum   fuffocarint     Apud  Occidentalei  veto 
minima  eiusmodi  portio  in  divino  officio  ,  prafertim  facratiflimo  Mil!  r,  lo- 
cum iovenit  profarum  ,  aut  metrorom  :  funtque  ex  priore  aetate  fenrati  ma- 
gna parte  in  officio  canonico   hymni,   quos    vocamuS  ctiam  Ambrofian 
„  „Quia  eius(AMBROsn)tcmpore  (utait  Isidorus)  primum  in  eccleGa  Medio-  /..  j.  * 
„  Luii'iiji  celebrari  ccepernnt :  cuius celebritatis  devotio  dehinc  pertotiosOc*        fc  6- 
„  cidentis  ecclclias  obfervatur.  Carolina  autem,  quaecunque  in  laudem  DEI 
,,  dicuntur,   hymni  vocantur.     Hymnus  alicubi  pro Fejfo  ponitur.      Sic    10 
Tapbograpbia Principum  Anjhix  lib.  1.   c  1.  §  9.   a  Bernardo,  feupERT-  T.  iP. 
warto,  epifcopo  fVirzburgenfi,  Leopoldus  1.  Marchio  Auflria  ad  hym-  '■;"'■  ;'7;'/'r' 
man   S.  KlLIANl   fecutn  devote    celebrandum  invitatua  legitur.       Ilymnos  f,  j, 
Tomasius   in  iuo   hymnario  uuo ,  non  grandi  volumine  complex  us  e(t. 
Varios  etiam    edidit  Cassander  ,   &  Fabricius  inter    poetas    chriftianos. 
Paflim   item  recenlet  Pofycarpus  Leyseros   in  biftoria  poetarum  &  poe- 
matum  medii  x\i.     Hos   inter  non  pauci  tribuuntur  S.  Gregorjo  M.  qui 
etiamnum  in  officio  divino  cantantur ,  dinrno  nodurnoque  ,  veluti :  Pru 
mo  diernm  omnium.  No&e  furgentes  vigilemus    omnes.      Ecce  iam  no&is 
tenuatur  umbra.     Chorum  decmx  ieiutiii.     Audi  benigne  conditor.    Magna 
falutis  gaudio.     Rex  Cbrifte  faQor  omnium.     lam  Cbrijhts  a/fra  afcenderat. 
Qui  in  Georgii  Fabric m  poetis  latinis,   atque   in   opcribus  S.  Gregorii, 
qux  iuilb  Sixti  V.   P.  Petrus  Tofcianenfis   edidifi  ,  leguntur  ;    omittun- 
tur  vero  in  accuratiori  editione   noviffima  PP '.  memditlinorum   Congreg. 
S. Mauri.     Vid.  Auberti  Mirjei  Scholia  in  Isidori  Hifpalenf.  de  Script, 
ccclell  cap.  27.      Cuius  ipfius  Isidori    etiam    hymnus    duplex  in    laudem 
S.  Agath.e  legitur  in  Actis  Sanctorum    Fcbr.  Tom.    I.  p.  s^")-  &   Brao- 
lionis  Cafar-Auguftani  epifc.   hymnus  de  S.  /Emu  iano  cxtat  in  Aelis  Ord. 
S  Bened.  T.  I.   p.  21^.   de  quo  ipfe  in  S.  jE.miliani  Vita  ad    Fronymia- 
sum  presb.  Hymnum  quoque  de  feftivitate  ipfius  SanSi ,  ut  iujjifti ,    tat  - 
bicojenario  metro  compofituju  transmifi.     Iulianus  in  append,  ad  Hbrum 

C   3  S.  Illl- 


22       L.  II.    P.  II.    DE   AUCTORIBUS  MUS.    ECCL. 

S.  Ildephonsi  de  fcriptoribus  ecclef.  hymnorum  huius  S.  Praefulis  memi- 

nit.     Ante  euni  vero  nullus  toto  illo    libro  hymnis   fcribendis   operam 

dedifTe   legitur.     Inter  opera  IulianI  ,  fuccefToris  S.  Ildephonsi,  Felix 

in  appendice  recenfet  librum  carminum  diverforum ,    in  quo  fimt  hymni. 

Petrus   fkrdenjis  epifc.  &  Salvus  abbas  Abboldenfis ,  ut  hos  gentilibus 

ill i s  iungam  ,   in  eodem  genere  elaborarunt.      Conatus    faltem  laudandus 

/..  v.  ktjt,   jn  Chilperico,  Frtmcorum  rege,  de  quoGREGORius  Turonetifis :    „Con- 

r>  fecit  duos  libros ,  qifflfi  Sedulium    imitatus  ,   quorum   verficuli    debiles 

„  nullis  pedibus  fubfiitere  poflfunt :    in  quibusdam   non  intelligebat :    pro 

„  longis  fyllabas   breves  pofuit ,  &  pro  brevibus  longas  ftatuebat ;    &  alia 

„oputcuh,  vel  hymnos  ,  five  Midas ,   qua:  nulla  ratione  fufcipi  poflfunt.  „ 

In  operibus  Ven  Bed;e  ,  atque  apud  Cassandrum  varii  leguntur  eiusdem 

venerabilis  presbyteri  hymni ,  notanturque  a  Leysero   in  Hiltoria  poeta- 

rum  &  poematum  medii  aevi  p.  206.  207.    veluti    etiam   p.  211.  Pauli 

Diaconi,  cuius  etiamnum  canitur  hymnus  de  S.  Io.  Baptifla,  &  ille  de  S. 

Benedicto,   qui  continet  illullria  eiusdem  S.  P.   iniracula.       Compofuit 

&  hymnum   de   pallione  S.  Mercurii,  &  alterum  in  translatione  corporis 

Beneventum.     Extat  pariter  hymnus  MS.  eccleiiue  Beneventana  in  felto  Af- 

fumtionis  decantari  folitus ,  a  Paulo  Diacono,  ut  alleritur,  confcriptus. 

Incipit:  Qui  pofjit  amplo  famine  prapotens.     Alcuini  hymnus  de  S.  Ve- 

fi.lp     \ '  DAST0  fapphicus   legitur   apud  Lambecium.     Hymnos  facros  compofuiile 

De  reb.  e'ccl.  Paulinum  Aquileienfem  epilc.  Wodafridu'S Strabo  teftatur.   Cuius  ipfius  fa- 

c-  -S-  crorum  hymnorum   librum  nnnm  Oxotiii  iq  bibliotheca  fervari ,  teftis  elt 

Pitf.de  uiuft.  Pitseus  :  atque  in  Bibl.  max.  PP.  extat  hymnus  de   natali  Domini ,   Glo- 

Angi.  Script.  rjam  }1ilf0  cecinere  Chrifh.     Et  de  Agaunenfibus  martyribus :  Felix  Gallia 

*bm.  m.  pp.  forribus  tropbais.     Ibidemque   T.  Fill.  p.  727.  ac  apud  laudatum  Fabri- 

cium  varii  hymni  Drepanii  Flori  inveniuntur  ,  quos  etiam  LEYSERU^re- 

cenfet ,  aucloremque  hunc  redius  ad  nonum  faeculum  reponit.       Hymnus 

Theodulphi  Aurelianenfis    ,  de   quo  alibi  locuti    fumus,    quemque  alii 

Raynardo   Lingonenfi  adfcribunt ,    Gloria  ,    hits   &  honor  tibi  fit  rex 

Cbrifle  redemtor  ,  dominica   palmarum  ubique  a  pueris  decantatur,  ut  le- 

T.xiv.p.z%.  gitur  in  Bibl.  max.  PP.  Versus  facli ,  ut  a  pueris  in  die  palmarum  canta- 

rentur.     Rhabani  Mauri  hymnus  Claras  laudes  ac  falubres,  pofco  fratres, 

dicite  ,  extat  in  Aciis  SS.  Iunii  die  2.  p.    176.  ibidemque   T.  II.  Martii 

p.  96.     Alvari  Cordubenfis  hymnus  choriambicus  Almi  nunc  redeuntfefia 

t.  xv.  pag.  pulifera.     Et  in  Bibl.  max.  PP.  hymni  de  iolemnitate  S.  Wigberti,  unus : 

59. 60.  PVigberti  dies  natalis ,  alter:  En  piis  fplendent  revoluta  votis.  Herderi- 

Chron    iih   CI  :iyirmos  ^xc-  IX.  m  honorem  SS.  laudat  Trithemius.     Erici   mona- 

fimg.'p.w.    chi  Altifiod.  hymnum    in  S.  Germanum  :    Sublime  feflum  feculis  ,  edidit 

Barthius. 


T.  XI 

•    f. 

16. 

Ley  fir. 

bift. 

poet. 

tnedii 

tevi  p. 

243. 

&c. 

MEDIO     fiVO  CELEBRIfiUS.    CI.  23 

Barthiub.     Circa  Ji.rc  tempora   gravis  fuit  confcrovcrfia  de  claufula  '/ 
trina  Deitas  hvnuii ,  hodicquc  in  feftii  M 

qik'in,  vocun  oortates  continentem ,  inceflitHixcj  iliari  lil 

\o  l)c  trina  Dtitate.  Nee  multo  recencior  efle  potefl  bymnus,  fubi 
mine  S.  Bkrnarhi  volgatus,  A  oris  Inlhi,  qoeoi  legi  in  .MS.  s.-.,i. 
GaBenfi,  duoeotii  (altem  annis  S.  Bernardo  antiquiore.  [ntec  Dions- 
chorum  S.  c Ialli  poemata  a  Canisio  edica  funt  etiam  bymni,  imprimii 
N  >tkeri  Biilbnli ,  de  quo  alias,  &  paullo  poft  de  Sequentiis  aduri  lu- 
nula, qnaraai  ille  audor   p.ilhm  habetor,   aut   cukor    certe  przeipuus. 

IIucjAldi  F.hionaijh   duos  hymnos    habei  apud    MabillOMJUM  :    de   quo  h  afftmL 
plura  alibi,  a)  vcluti  ctiam  de  S.  Odorb  Chmiacenfi ,  cuius  bymni   extant  Ilu  /,n' 
in'Bibl.  Cluniac.  St  max. PP.   Tom,  A/7/,  p,  314.  deS.  Maodai  sua,  £oru  "       4I' 
da  mater  Ecclefia.     De S. Martimo  Tutoo.   Rex   thrill:  Martini  deem. 
De  quibus  vid.  hilt,  litter.  Frond*.      In  Ugheli.i  Italia  fa  it  inter  T.  ri  ,,.,.. 

alia  hvminib  Cos.M.t  Staterienfis.  Fu lberti  Carnotenjis  epifc,  Gee  XI.  »3* 
hymni  in  natam  Chriftum,  Dcum  triunum,  atque  de  pafchate,  proftant 
in  Fabricii  poetis  chriltianis,  &  Cassiani  hymnis  eccletiallieis.  DeS. 
Maktino  inter  monachales  Patres  ,  apud  Barthiuh  Petrus  diaconus  de  di—dm.  l 
viris  illultr.  Cafinenfibus  c.  16.  Tmeoderico  ,  Cafinenfis  gyhinaGii  pres-  A/A-  '•  '  "•• 
bytero  ,  inter  alia  tribuit  bymnum  in  laudem  beatijjhni  Mauri  veuufto  ///- 
lo  deferiptum.  Floruit  is  ineunte  fee  XL  Idemcjue  c.  19.  Bbni  kto, 
qui  elt  Gauferils,  hymnos  de  S. Sbcumdino,  &  c.  44.  Ravvu.no  Ca- 
fiucnji  fubdiacono  adferibit  hymnos  in  laudem  fanSi  confeffaris  Cbrifii  at- 
fue pontificis  Severi:  qui  hymni  excufi  lunt  in  breviariis  Cafinenfibus  an. 
i{68  &  M72.  Dicitur  Petro  vir  valde  eruditus ,  C-~  verjificandi  fcien- 
tea  antiquis  per  omnia  comparandus.  Diftinguit  vero  ab  eiui  hymnis, 
ad  Petrum  diaconum  (auctorem  nempe  huius  libri  ,  de  quo  poftea  c.  4~. 
refertur ,  quod  cantus  beati  Marci  compofuerit ,  8  (anSorum  Nicandri 
&  Marciani)  ac  bibliotbecarium  fancliffimi  Ssveri  Cafiitatis  epifcopi  in  lau- 
dem verfus  :  verfus  quoque  de  vita  B.  Benedidi,  ac  11.  Mauri.  Lanberto 
monacho  S.  Laurentii  Leodienfis  monalt.  face.  XI.  Trjthemius,  Jc  Ji_ri- 
ptoribus  Germamcifi  bymnorum  quoque ,   vario  cafminum  .  librum  u- 

mim  tribuit.        Petrus  Damiani,    ex  abbate  Pomf  ord.  S.  Bened. 

epifc.  Ofiienfis  &  Cardinalis,  vulgavit  etiam  bymnum  de  gloria  paradtfi  : 
Ad  perennem   vita  font  cm  meni  fitivit  aridd\    aliosque  plures,  qui   ha- 
bentur  in  eius  operibus.     In  bibliotheca   Cluniacenfi ,    &  biblioth.  max.  r.  \ru 
PP.  partim  extant  hymni  S.  Odilonis  abbatis    quatuor   de  S.   M&iolo  ,  f-  668- 
de  Aflumtione,  &  Nativitate   B.  Marije  V.     Adcfi  dies  Utitue.     Oritur 
Jydus  inclytwn.       Alphani  ex  monacho   Cafinenfi  ,  arcbiepifcopi    S'.r- 

lerniimm 

a)   In  Collcdionc   S^riptorum  ccclcf.    Je    re  muCea. 


f.  3SI. 


24       L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

As.  0.  S.B.  lerfjjtani  hymni  de  S.  Mauro  apud  Mabillonium  leguntur,  &  apud 
ley f.' hi  ft.  Ughellum.  Varia  vide  apud  Le  yserum.  Gauferii  monachi  item  Cafmenfis 
poet.  p.  3$8.  hymnos  &  verfus  de  S.  Secundino  idem  edidit  Ughellus:  cum  qui- 
^''-  bus  &   alia  einsdem  auctoris  edere  promifit  Io.  Bapt.  Marus,  in  notis  ad 

vii.  ltd.      Petrum  diac.  ex  MSS.  Cafinenfibus  ,  qui  idem    teltatur  ,   varios    hymnos 
fucr.-p.  1336.  Alberici  monachi   itidem    Cafmenfis  fervari   Florentine  in  bibl.   FF.  Mino- 
rum  coenobii  S.  Crcrcis,   veluti  in  S.  Nicolai,  S.  Criicis,  Afceniionis ,  S. 
Apollinaris,  S.  Scholastics  ,    Aflumtionis   B.  M.  S.  Petri    feftivitates, 
&  alia.     Saeculo  XII.  ineunte,  praeter  iacra  poemata  a  Leysero  receniita, 
hymno  paffionem  ac  translationem  S.  Mauri  graphice  concinuit  I^puL- 
t.  1. p.  253.  phus   monachus  Etoriatenjis.      In  aclis  SS.  html  legitur  Franc ifci  Came- 
ni  hymnus  in  S.  Nicolaum  peregrinnm.     Gregorii  Tarracinenfis  hym- 
t  Lr°e       nos   lancioi'um   Casti    &  Cassii   recenfet  laudatus  Leyserus,  Radberti 
item  magni  hymnum  ad  Spirit um  fanclum.     Hildeberti  Cemiomannenfis 
hymnorum  &  orationum  liber  unus  Trithemiq  memoratus ,  amplius  ali- 
quid  innuit,  quam  in  noviflima  San-Mauriana  editione  prodierit.     Varii 
fub  S.  Bernardi   nomine   circumferuntur  hymni,  recenfetque  Leyserus 
p.  422.  &c.       De  hymno  falfo  S.Bernardo  adferipto  Ave  maris ftella, 
diximus  paulo   ante.     Hymnos  de  contemtu,  &  vanitate  mundi,  fub  eius 
nomine  publicavit   Bern.  Bacchusius  in  pergula  fpiritualis  melodise  ,  feu 
libro  fpiritualium  cantionum,   imprefs.   Antvoerpi<£  \6\j.     Alia  vide  apud 
Leyserum  p.  422.  423.     Pftri  Fenerabilis  hymnus  de  translatione  S.  Be- 
nedicti  :  Claris  coniubila  Gallia  cantibus  extat  in  Io.  a  Bosco  p.  376.  bibl. 
Floriac.  citanturque  a  Leysero  Toannis  monachi  Bcrtiniani  p.  995.  Rey- 
nerii  monachi,  Thom.t.  de  Cantiprato  p.  1000.  Simonis  Stockii  p.  1001. 
hymni;  qui  auclores  feculo  XIII.  vrxerurrt.        Cum   officio  de  fefto  SS. 
Corporis  Chrifti   hymnum  etiam   compol'uit  S.  Thomas  Aquinas.       Saec. 
XIV.   Ricbardas  Ledredus  Anglus  Lomiinenfis ,  a  Ioanne  XXII.  renun- 
ciatus  epifcopus  Offorienfis  in  Hibernia,   fcripfit  hymnos  quosdam,  in  Na- 
tali  Domini,  aliisque  feftis  in  ecclefia  fua  decantandos,  ut  exWADiNGO 
refert  Polycarpns  Leyserus  in  hiftoria  poetarum  &poematum  medii  aevi: 
qui  plures  etiam  recenfet ,  cum  ingens  fit  hymnorum  numerus  eiusdem 
gevi,   quotidie    ut  plurimum  in  divino  officio  frequentatorum,  quorum  ta- 
men  auctores  latent.     Alii,  etfi  forte  in  hunc  ufum  deltinati,  etiam  a  Cla- 
ris viris  compofiti,  non  paffim  faltem,  aut  diu  ufu  publico  obtinuerunt: 
magna   vero  pars  extra  facrum   ufum  manet,   e.  g.  S.  Paulini  Aqnileien- 
Jis,  &  aliorum,  prsefertim  in  Galliis  &  Germania,  vernacula  etiam  lingua, 
ut  alibi  obfervatum. 

VIII.   ' 


MEDIO    JEVO    CELEBRIBL'S.    C.I.  25 

VIII.   Hos  inter  celebrantur  S.  Adalberti  &   S    MlTMOOH  a)  canti-  in  i.n^.. 
ca  in  lingua  Srfavo/iica,  St  m  veteri  tbcotijlw  rhythmi  Otfriiji    monachi  w ',euU 
fVtiffetburgeitfis  mAlj\it;A,  qui  primus  rimmodi  vcrfibus  rhythmicis ,  ad  p^mJt'm 
cant.inJuni  accommodate,  fcriptune  locos  contexuic     KJidic,  ac  peculi 
ri  commentario  illuftravit  lu.  Gtorg.  Eccaruls  bymoom   T$  Dtum  LiinU-ux- 
vuts  initio  Keculi  noni,  at  (tupicator,  in  Germankam  linguam  converfun     3 
cum  catteru  canticis  facris ,  qtuc Bibliothcai   Oxonitnfu  ei  hereditatc  lu- 
niana  lcrvat.  Recenfet  P.Tawm  in  doto  diplomatico  opeie  fragmenttun  **•*  ///. 
hymni  rhvthmici  &  alphabetic!  fuper  Cant,  cantic.  Sigefredi  presbyteri  Ft  i-f'  3?4" 
Jbigcnjis,  qui   Lambecio   transicriptor   tantum  Otfridi  dicitur  ;  quod  de  T Ir    BlH 
tbeotifca  poclia  inteUigendtun  elk      Quod  enim  in  alio  genere  hymnorum  VmL  f,.4>4. 
(  quos  trupos  votant  ,    ncc   rhvtlimi  quidem  legibus  adltridos  )  attert  P. 
TlSSlN  ex  cod.  {ire.  IX.  «i  eo   ipfc  Sioefredls    audorem  le  prodit;  ita 
vero  habet :    ,,Z  cit  gramma  novillima  omnibus,  concludit  hymnum  cum 
„binos  verficulos.     Ego  pufillus  ,  qui  Sigfredus  nuncupor,  adrixi  dulec 
„  meHatico  carmine  ad   laudem  Chrilti  ,    &  landx  cccleiix,    Gloria   tbronu 
„  Omottfion.      Kyrie  dicamns    omnes  rejidente  ethcriu  agiepoli  in  arcbanis 
,,  intimis  oiwitcs  mire  cum  Deo.  "     De  tropis  tropariisque  Gracorum  paf- 
lim   mentio  eft  facta,    unde  hoc  nomen    eife    allumtum    iam  Pamemcs 
notavit  in  Prolegom.  T.  II.  liturg.  lub  titulo  de  tropis ,   qui  etiam  Profae 
appellantur  a  genere  dicendi.     In  hoc  genere  prolarum  aut  rhythmorum 
hoc  medio  aevo  fuit  (Iridium  multorum,  prefer  tim  in  elaborandis  Sequen- 
tiis  ,  auclore  potillimum   Notkero  Balbulo.     Prefationem,  indiculumque 
fequentiarum  fupra  dedimus.       Extatque  in  bibl.  caefarea  codex  ,    ex  quo 
editio  T.  I.   Anecd.  Pezii    fuppleri  queat.       Siquidem    omnes  fequentiac 
Noikero  tribuendae  cenfeantur ,  quando  in  MSS.  eiusdem  prefatio  pra> 
mittitur  :    ut  nihil  de  aliis   eiusmodi  colledionibus    Sequentiarum   dicam, 
qualem  ex  codice  San-Blajiano  recenfui ,   de  Sequentiis  in  JMiflTa  tradans. 
Notkeri  opus  laudat  Trithemius  de  Scriptor.  eccl.  c.  279.     Legi  vo- 
lumen,  quod  Sequentiariitm  pranotavit,  fubditque:   Hunts  doctijfimi  viri  Se- 
qiicntiariwn  NicoLAUs/>ii/>rt  /  approbavit,  csf  ad  Miffas  decantari  pracepit. 
De  quo  Eckehardus  in  eius  vita  c.  33.  Pater  fauclus  pauca  fcripjit,  pra- 
ter Sequentias-i  &  alia  modica.     Eckehardus  etiam.  jpfe  compofuit  Sequen- 
tiam  deS.  Desiderio:  Summit  conatibus,  &  Sequentiam  Diei,  ut  Goldastus 

no  tat. 

z)  Canticum   S.  Adalberti  fupra  attigimus.    S.  X.    moltas  cantilenas   in    linguam    Sclavonicatn 

Methodius,   archicpifcopus   Pannjnicnjls  ec»  traduxit ,    &   religionem    chriftianam     propaga- 

clcG*  cum  S.   Cyrillo  fratre    apoftolus  Scla-  vit,   etiam  BcbtiuU  duce  ,  convcrfo  ad  fidem. 
vorum  ,   five  Moravcrum  ,    Bulgarorum<\\K  txc. 

Mart.  Gerbert.  de  Mcsica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.         D 


26       L.  II.  P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.  ECCL. 

notat  Eiusdem  anachronifmum  circa  hunc  Notkerum  iam  notavit  /. 
Basnagius  T.  II.  P.  III.  Canis.  p.  88-  dum  memorat,  Notkerum  Sequen- 
tiam  illam  a  fe  compofitara,  Santti  Spiritus  ad/it  nobis  gratia,  CaroloM. 
mififle,  qui  in  grcttiarum  aclionem  hymnum :  Veni  Creator  Spiritus  3  ip- 
fins  ore  di&atum ,  retribuerit ;  cum  tamen  circa  finem  faec.  lX.fioruerit  Not- 
kerus  ,  quo  adolefcente  iam  obieric  Carolus.  Sequentiae  fi  non  ortum, 
luftrum  tamen  fuum  a  Notkero  acceperunt,  quern  cum  aliis  Ecke- 
hardus  iunior  laudat  c.  i.  de  cafibus  monafterii  San-Gallenfis  :  „  Hart- 
„mannus  (inquit)  confilio  magnus  ,  ille  quidem,  qui  Humili  prece  me- 
„lodtam  fecit;  Notkerus,  qui  Sequentias;  Ratpertus,  qui  Ardua  fpes 
„mundi;  Tutilo,  qui  Hodie  cantandus  eft,  &  pleraque  alia  dictaverant. " 
T.  Xxfii.  Nonnulli  hymni  funt  editi  a  Canisio,  &  in  fupplemento  bibliothecae  Pa- 
^nt^Akm'  tlum  Lugdunenjis,  &  apud  Goldastum,  turn  NGtkeri  utriusque,  Balbuli 
T.i.p.H.  &  Medici ,  Remberti ,  Harmoti,  cum  aliorum  monachorum  S.  GaUi, 
quos  tantum  feligere  voluit  Iodocus  Mezlerus,  minimum  banc,  £«?  veluti 
■  extremam  partem  ,  fjyvmios  videlicet  facros,  ex  innumerif,  qua  antiqui  pa- 
ir es  S.  Gal li  monachi  fapienter  dixerunt,  &  fuaviter  decantaverunt,  ut 
in  praefatione  loquitur,  fubditque:  Mirabitur  vero,  ali  quos  fait  em  ex  illis 
in  atate  tarn  barbara  tarn  bene  lufiffe ,  Sf  tarn  latine :  &  ubiquc  meminerit 
leclor,  cum  omnia  ifta  ad  cultum  divinum  fuerint  a  PP.  diclata,  magis  fpe- 
tlari  res,  quam  verba,  tantum  muficam ,  quantum  profodiam.  Inde  po- 
tiflimum  dignofci  queunt  veteres  fanctorum  patrum  ab  illis,  qui  ex  me- 
dio hoc  sevo  hucusque  in  officio  divino  funt  confervati  hymni,  quod  me- 
tri  legibus  loluti  decurrant,  paucis  exceptis  iambicis  aut  fapphicis.  Sequen- 
tial vero  ex  conftanti  ufu  etiam  nomen  profarum  obtinuerunt,  tantum  ut 
fyliabarum  parilitas  repetendo  cantui  eflet  idonea,  uti  hirmi,  de  quibus 
diximus,  apud  Gracos.  In  cod.  Vindob  theol.  58.  faec.  XI.  vel  XII.  Go- 
descalci  cuiusdam  monachi,  non  utique  famofi  illius  Ombacenjis ,  fer- 
mones  duo  apologetici  habentur  adverfus  anonymum ,  nonnulla  repre- 
hendentem  in  duabus  feqirentiis  de  B.  V.  Maria  ab  fe  compofitis.  In 
priori  hunc  locum  defendit,  &  interpretatur :  Unius  triafunt  facia  Tri- 
nitatls  opera  in  came  a  fe  fumta,  angelus  ne  cadat&c.  declarans,  quemad- 
modum  falva  religione  &  pietate  dici  poffit  de  Chrilto,  eum  per  carnem 
&  crucem  fitam  feciffe  ,  angelus  ne  caderet.  Meminit  in  priore  hoc  fer- 
mone  magiftri  fui  Heinrici.  „  In  hoc  refponforio,  quod  fecit,  videli- 
3,  cet  Omnis  lapis  pretiofus,  reprehendit  ideo ,  quia  dixit  idem  Heinri- 
„cus,  omnis  lapis  pretiofus'operimentum  Dei.  Quod  reprehenfor  eius 
„  dixit  contrarium  didis  S.  Gregorii  &c.  "  In  altero  defendit,  quod 
pofuerat  de  B.ma  V.     5,  Plane  nee  corrumpi,  nee  putredine  folvi  optat  77- 

»  bi 


MKOIO    »VO    CtLBBRFBUS.    C.  r.  27 

±bi plebs  jtdtiis  Dbmbu&c."    Vitio  dedectl  idrerftriat,    qu< 
optando%  quoJ  dL-bLit-i.it  dicere  affirmando ,  eorum  videlicet,   </. 

in  t\i,    /'./    .;.  />    u  u  '-■   fru  Mvkiv  torn  complete  (it    refurredtio  ,    ut  jit 
cay  .     Tuetur  itaquc  ibi,  H.  V.  ftt  nun  lolum   non. 

diim  refurrexifle ,  fed  etiam  in  inalis  pcccati  labcm  con- 

tr.ixillc.     EiubinoJi  rphalmata,  atque  etiam    cocmajfitionis  inconcinnita 
ineptizque,  caufam  dederunt  anciquandi    maximum  fequeotiarum,   profit- 
rum,  antiphorjarum,  refpooforioruoi  cVl.  nnmcimt,  ut  hoc  obiter  notem. 
Demuo   qu.e   propc  finen  habet  fecundi  k-rmonis  i!  m  (  ills, 

non  de  has  lolum  ,   fed  etiaan  IhnMANM  l  \      .mi  etas- 

modi  compofieiombns ,  opera  prctium  eft  adfcribere.  a)  Sequerx  i  /.-  a 
ni  fonde  Spiritus  etiam  tribuitui  Her.manno  Contradu  ,  ah  alns  Inso- 
cftHTio  111.  Nec  ulluis  ex  lllis  fequentiis,  qu.c  bodie  decaotaotor,  cer- 
tus  habetUX  auctor.  IoaamtS  RlCCBB  apud  \\  a;  inc. cm  &  LlYStEUBI  p. 
1004.  S.  Bonavfn  1  OtkM  tribuit  iequentiam  ,  Laitdu  Sion  Safoatorem, 
quje  in  felto  Corporis  Chrilti  canitur,  redoletque  &  Itilum,  &  facilitates! 
lhythmorum  Bonavimur*  ,  quorum  luavi  concentu  erat  ieliciflimus ; 
ab  aliis  S.  ThoM/E  Aquhiati  tribuitur  cum  reliquo  otHcio.  Quid?  ii  to- 
tam  iUillam  ille  compofucrit,  &  S.  Thomas  officium,  ex  (Intentia  an;: 
rum  citatorum  ?  Sequentia  Dies  ir* ,  quae  hodicque  canitur  de  mortuis, 
fxc  X11I.  ineunte  creditur  compolita  a  Thoma  Cclano  Ord.  S.  Franc 
Minorum.  Eiusdem  ordinis  erat  Iacotonus,  qui  fxc  XIV.  profam  Sta- 
bat  waiter  dolor  of  1  elaboravit.  Eius  generis  eft  rhythmus  Omttt  die  die 
Maria ,  vulgo  S.  Casmito  adferiptus :  Pezius  Conrado  Getmticenfi  vin-  T.I.Amtf, 

dicat  (Bucelino  in anoal.  Bated.  &  in  menologio  B.  Engelbertu.m  abb.  f-Avr-  y 

1  \  [  'in 
Admoutenfem  au&Ofem  faciente)  rem  tamen,  velut  operolioris  difquifitio- 

iVis  ,  bibliothecje  BenediSina  fervat.     Citavimus  fn  Tapbograph'ue  Av.Jiri.i-  ■/•.  /;-   jy._ 

c*  P.  I.  Lib.  III.  c.  IX.  §.  X.  lingularem  diflertationem  P.  Leopoldi  \\  \-  mm.  Dc- 

demann  Cartbufiam  Gemnkenfis  ineditam,  qua  oltendit,  probabilius  hym-T" 7     ,'„ 

num 

a)  „  Si  domnus  Her IM annus  Contmflus,    cuius  trthi*  iBdf  compofuiflfe.     Ego  vas  abicthim, 

nomini   quasdam  Siquentias,   quas  per  rae  dedit  Htinam   digestion,  it  S.  Cruec  illud  All.  D 

Dominus  ,    Taut  Ceii    cnurr.mt    de  apoftolis  ,    &  lignum,    Sequcntiam    A  Solis  ortii  &  occafu   do- 

illain  ile  S.  Maria  Migdalcna  Laus  tibi  Clrijlt  cente  Domino  compofui.     Domnus  Notkerls 

quidam  attitulant  ,   in  hac  tela  dictondo,   &  do-  de  apoftolis  CUre  Sar.iivrum  fcnut.'.s   upojloloruut 

cendo  ,  &  modulando  fucrat  operatus  ;     fi  do-  compofuit.      E50  de  apoftolis  Citii  tmammt  idio- 

mnusNoTKERCS    monachus    fuas    Sequentias  ta  compofui.    IHc  de  affumtione  fancl.T  Mari* 

induxit   in  huius  telx   ornatum,  cur  >!t  ego  pec-  Cangaudent  aitgclorwn  fecit.   E50  piiGllus  de  ea- 

cator ,    tamen    monachus  &  catholicus,    non  in-  dcoi  feftivitate  hanc  Sequentiam  ,     qnam   nunc 

ducerem  in  h.inc  telam  ,   quod  dedit  Dominus  :  inter    manus    habemns   Exulta     exaltata   com- 

ELtHum  Cbrifti    vas.      Domnus    Herimannus  pofui   in    gratiam    fanfti  Spiritus.    Le;;at  utrat- 

dc  iaiKla  crutc  Scquentram  Grutus    benti  bier-  que  ,    cui  placet ,    &   iufte  ludictt  «ic.  „ 

D  2 


28       L.  IT.    P.  TT.  DE  AUCTORIBUS  MUS.  ECGL. 

nuni  ilium  Conrado  de  Heimburga  Priori  olim  eiusdem  coenobii,  qui 
jfraeter  mututinale  Beaten  Virginh ,  iuflu  Caroli  IV.  Imp.  S.  Casimiri 
avi,  con  text  uni,  ultra  fexaginta  eius  modi  hymnos  alios  concinnavit,  ad- 
icribendum  effe.     Vid.  lac.  Homey  fupplem.  Patr.  p.  iji, 

Officii  &  ^*  Plerumque  cmra  orationis    contextu  etiam  cantus  melodia  fimul 

cantus  ec-    ab  aucloribus   componi   folebat ,  quod  triviale  opus  haud  fuit  hoc  aevo, 
•lefiaftici       qU9  tantum  pretium  muficae    eft  ftatutum,  ut  inter  primas  liberates  artes 
difceretur,  nee  facile  docloris  munus  fuftineret  mufices  ignarus,  magno- 
que  itudio    cantus  plani  modulationes  conficerentur.      Eodem  tempore, 
quo  S.  Gregorius  Romanum,  celebres  viri  Hifpanicum  officium  &  can- 
turn  ecclefialticum  excoluerunt.     Qui  ritum  Romanian  funt  fecuti,  mul- 
ta  prodiderunt,  Romance  cenfurae  haud  probata.     Tenacius  puris  fuis  fon- 
tibus  adhseferunt  Ambrofiani  in  fuo  officio ,  atque  etiam  ritus  Hifpani- 
ci  cultores,  a  tempore  faltem  cone.  IV.    Toletani  fub  S.  Isidoro,  qui,  te- 
fte  Elipando  Toletano  in  epiftola  ad  Albinum  ,  cum  Patribus  Toletanis 
eodem  tempore  ,  quo  S.  Gregorius  Romanum,  officium  Hifpanicum  or- 
dinavit ,  audor  etiam  benedictionis  cerei  pafchalis  eius  ritus.     Qua  in  re 
ipfe  fratrem  fuum  S.  Leandrum  laudat  c.  41.  de  fcript.  eccl.  in  ecclefia- 
fticis  officiis  non  parvo  ftudio   laborafle,   &  in  facrificii   laudibus  atque 
pfalmis  multa  dulcifone  compofuifle.     Hos  in  bibliotheca  Hifpanica  cele- 
&£.*%%>.     krat  Nicolaus  Antonius,  primumque  laudat  Conantium  Palatinum  epifc. 
qui  ab  an.  609.   aut  610.   ufque   639.  aut  fequentem,  fedem  illam  occu- 
pavit,  de  quo  Iulianus  teftatur  in  append,  ad  librum  S.  Ildephonsi  de 
Script,  eccl.  partem    tertiam    Miffarum  ejj'e  voluifle  hymnorum  £«f  fermo- 
num.     Idem  a  S.  Ildephonso  dicitur  ecclefiaflicorum  officiorum  ordinibits 
intentus ,  &  providus.     N*am  melodias  fonis  multas  novitcr  edidit.     Addit 
Antonius:   Formavit  ergo  ad  ecclefiaftica  officia  five  hymnos,  Jive  alia  me- 
trica,  aut  profaica,  muficisque  adaptavit  modulis,  ut  in  ecclejia  cauerentur : 
utramque  enim  &  poeticam  &  muficam  artem  videtur  I^dephonsus  eitri- 
buere ,  ut  &  Ioanni  Cafar-Anguftano,  qui  eodem  telle  in  ecclefiafticis  of- 
ficii* qu<fdam  eleganter  £«?  fono,   &  oratione  compofuit.     Floruit  Ioannes 
ifte  fub  Sisebuto   &  Suinthilano  eius  fucceffore    circa    an.  621.     Ex 
laudato   S.  Ildephonso  ab  eodem  celebratur  Eugenius  iunior,  qui  fiu- 
diorum  bonorum  vim  profequens,   cantus  pejjimis   ufibus  vitiatos   tnelodia 
cognitione  correxit.       Libellus  ,    quern  confutant  Patres  Francofordienfes 
apud   Alcuinum  ,  Eugenium  ,  Hildephonsum  ,  &  Iulianum  exprimit. 
Inter  opera  Iuliani  ponit  Felix   in  append,  librum  Miffarum  de  toto 
eirculo  anni  in  quatuor  partes  divifum,  in  quibus  aliquas  vetufiatis  incuria 

vitiatas 


MEDIO    JEVO    CELEBRIBUS.    C.  I. 


29 


vitiatas  &  femiplcnas  emendavit ,    atque  complevit ,  aliquas  vero  ex  toto 
compofuit.     Taceo  librum  orationum  de  fcfiivitatibus.     Petrus  Ilerdenfis 
epifcopus,  &  Salvus  abbas  Abboldenjis  eidem  rei  navarunt  operam :  cu- 
ius oratio ,  ut  in  eius  vita  apud  Garfiam  Loaysa  legitur,  nempe  in  hym- 
nis  ,  orationibus  ,  verfibus ,  ac  Mijjis ,  quas  illujlri  ipfe  fennone  compufuity 
plurimam  cordis  compuntlionem  &f  magnam  fuaviloqucntiam    legcntibus , 
audientibusque  tfibuit.      Obiit  an.  962.     Quodfi  vero  non  omnes  in  can- 
tu  etiani    componendo  elaborarunt ,  id  certe  de  S.  Ildephonso  conftat : 
de  quo  imprimis  celebratur  ex  Iuliano,  apud  iV)'c.  Anton ium,  &  Bollan-  T'  6'*!'"-  p- 
dijlas ,  in  honorem  B.  M.  V.  Mifla  notis  ad  cantum  ab  eodem  inftrucla,  s.  S.  t  h. 
mirificusque  dilaudatur  cantus  duarum  Miflarum  in  honorem  SS.  Cosmje  p  496.  Bou. 
&  Dami&nt,  eodem  auftore  S.  Ildephonso.  a)      Ineunte  fseculo  o&avo  af  d,tm  *3' 
$.  Adelmus,  Celebris  in  Anglia  epifcopus,  compofitione  cantuum  ecclefia-       a 
fticorum  clarus  fuit,   ut  apud  Mabillonium  legitur.     Hoc  etiam  memo-  sa-c.  iv.  Be. 
rabile,  fantfum  virum  fuper  pout  em,  qui  rura  &  urbem  continuat,  abeun-  »<><*'#■  P>Z 
tibus  fe  oppofuijjc  obicem ,   quafi  artem   cantandi  profeffum ,  eoque  plus-  ?" tt6' 
quam  feme!  fa&o,  plebis  favorem  &  concurfum  emeritum.  Refertur  poft- 

ea 


a)„  Solemne  crat  ( inquit  Nicoiaus  AntoniUS 
Bibl.  Biff.  T.  I.  L.  V.  c.  6.  &c.  290. )  tunc 
temporis  Miflas  confici  pro  aliquo  fefto  Chrifti 
Domini,  Mari*  Deiparx,  aut  San&orum.  Me- 
minit quidem  tkiarum  Cixila  :  ubi  Jlatim  in 
officio  abbatis  clarens  duas  Mi  fas  in  luudem  ipfo- 
rum  dominorum  (SS.  CoSM*  &  DamiANi)  quas 
in  ftjlivitate  ipforum  pfallerent,  miro  modulatio- 
nif  modo  perfecit ,  quas  Mijfas  infra  annotatas 
babemus.  Iterum  alterius  paulo  poft  meminit 
Miffx  de  fantla  Leocadia.  Ipfe  vero  mam- 
bus  ,  inquit ,  Jlatim  complexans  fij*  conftringens, 
talia  fertur  depremere  vota  vociferaiis  cum  0- 
vmi  populo  &  damans  Deo  gratias.  Vivit  Do- 
mina  men  per  vitam  Ildephonsi.  Et  idipfum 
repetens  clerus  vehementer  pfatlcbttt  alleluia,  & 
canticum ,  quad  ipfe  dominus  Ildepbonfus  nuper 
fecerat :  Speciofa  faita  es.  Alleluia.  Et  odor 
tuus ,  ut  balfamum  non  miftum  :  &"  affff, 
qua;  in  ipfa  Mijfa  fupter  adnotata  in  laude  e- 
ius  deprompferat.  Unde  videmus  ,  non  verba 
effeLEOCADi*  martyris  ea,  quae  vulgo  ei  tri- 
buuntur  5  Vivit  Domina  mea  per  vitam  Jlde- 
phonji  ,•  fed  populi  acclamantis  eidem  martyri, 
e  tumulo  veluti  refurgenti.  Idem  Cixila, 
paulo  poft,  cuiusdam  Mijfa  de  Maria  Vir- 
gine  ,  five  de  eius  Annv.ntiutione  meminit.  " 
Adiuirgitur  notitia    MS.   ecclefis  Toletatue  Plut. 


XXX.  vigefimo  nono  Breviarii  Muzarabis  par- 
tem continents.  In  pagina  autem  eius  no- 
na ,  moderno  chara&ere  ,  hxc  habentur  ,  par- 
tim  latino  ,  partim  vulgari  Bifpanits  fermone  : 
„  Hie  liber  continet  fequentia  3.  4.  5.  6.  7. 
Mifla:  de.  B.  V.  M.  officium  Anmmtiationis 
menfe  Decembri  &c.  &c.  Sequitur  ad  hxc  la. 
tina  hsec  nota  Ioannis  Baptifta  PeREZII,  olim 
bibliothecarii ,  viri  do&iffimi  ac  diligentiflimi, 
quod  ex  eius  fubferiptione  mnnifeftum  reddi- 
tur  :  Bic  liber  in  magna  pretio  habendus  :  nam 
feptem  Mijfas  de  B.  MARIA  credo  ejfe  compqfi- 
tas  a  D.  Ildephonso  primum  ex  ftilo,  delude, 
quia  Cixila  archiep.  Toletanus  in  vita  D.  Il- 
dephonsi ait,  ilium  edidijfe  feptem  Mijfas  de 
B.  MARIA.  Vocant  autem  Mozarabes  Mijfas 
non  totum  officium  ,  fed  quondam  quafi  pneam- 
bula,  five  adhortationes  ,  ad  celebrandum  tale  offi- 
cium. Vid.  Bona  lib.  I.  c.  z.  Scriptum  re- 
liquit  Francifcus  PortocaRERO  S.  I.  in  lib. 
Bijp.  de  B.  V.  defeenfu  in  ecclefiam  Toletanam 
c.  12.  Scilicet  vifam  fuiflc  Wormatice  a  Tho- 
ma  de  Torralba  eiusd.  Societ.  in  quodam  miflali 
Gothico  Iuliani  Petri  manu  defcriptnm  Mif- 
fam  quandam  compofitam  ab  Isidoro  Biftalen- 
fi,  £f  wodulatam  casta  per  dominum  Ildephon- 
SUM  prtcfulcm.  Sed  hxc  explodit  cum  aliis 
Niccl.  Antonius  1.  c. 

D  3 


ecc.  c.  124. 


30*      L.  II.    P.  II.    DE   AUCTORIBUS  MUS.    ECCL. 

ea  p.  728.  ex  ipfiusmet  epiftola  ad  Heddam  anteceflbrem  fuum,  quibu* 
ftudiis  addidus  i'uerit,  inter  alia  centena  fcilicet  metrorum  genera  pedeftri 
regula  difcernere  ,  &  mufica  cantilena  modulamina  retto  fyllabarum  tra- 
mite  luflrare.  Cuius  rei  jludiofis  le&oribus  tauto  inextricabilior  obfcuri-. 
tas  prxtenlitur ,  quanto  rarior  doilorum  numcrofitas  rcpcritv.r.  Bed  & 
de  bis  prolixo  ambitu  verborum  difputare ,  cpiftohtris  angufiia  minima  fi- 
nit.  Quomodo  videlicet  ipfius  metric*  artis  chmdcjlimi  itiftrnmcnta  litte- 
ris ,  fyllabis  ,  pedibtts  poeticis ,  figuris ,  verfibus ,  terns ,  temporibusque  con- 
glomerantur.  Ex  cod.  San-G 'alien ft  fpecimen  typis  acneis  exprelTum  libri 
eius  de  virginitate  ,  cum  fuperpofitis  notis  nuificis  dedimus  Tom.  I.  In 
L.i.  c.  IV.  vita  S.  Guilielmi  Divion.  cap.  13.  id  generatim  dicitur  ,  PJ'almornm 
p.  202.  coucention  dijlingueus  ,  dukifjimo  decoravit  mehdimate.  Quae  ,  aliaeque 
eiusmodi  phrafes  iplius  meiodiae  compofitionem  indicant ,  iimul  fieri  ple- 
rtimque  folitam  a  peritis  aucioribus  ,  cum  verborum  compofitione.  Ex- 
empli caufa ,  dum  S.  Odo  ex  arcbicantore  monacbus  &  primus  abbas 
Cluuiacenjis  in  componendis  in  bonore  San&orum  cantibus  elegans  ingenium 
De  Script,  habuiffe  ,  Sigeberto  telle,  refertur ,  &  mox  fequenti  cap.  „Stepha- 
„nus  ex  clerico  iMctenfi  epifcopus  Leodienfis  vitam  &  paflionem  S.  Lam- 
„berti  lcriptam  incultius  a  Godescalco  clerico,  fcripfit  urbanius  ad  Her- 
„mannum  Colonic  archiepifcopum  ,  &  cantum  nodurnum  in  honorem 
„eiusdem  martyris.  Canticum  etiam  de  Sanda  Trinitate,  &  cantum  de 
jjinventione  Stephani  protomartyris  authentico  &dulci  modulamine  com- 
„pofuit.  Scripfit  etiam  ad  Robert um  Jlletejifem  epifcopum  capitularem 
„librum,  in  quo  capitula ,  refponforia,  verms,  colledas,  per  fingulas  no- 
j,  dis  &  diei  horas  per  integrum  annum  dittincte  compofuit. "  Tribuun- 
tur  etiam  nonnulla  hoc  in  genere  fummis  principibus.  Minus  quidem 
probabiliter  CarolusM.  ab  aliis  Carolus  Crajj'us,  audor  venditatur  hym- 
ni  Veni  Creator  Spiritns  cum  cantu;  Carolus  Calvus  officium  iandi  fu- 
darii  compofuifle  fertur.  De  Roberto  rege  aftertiora  habentur,  utpote 
quern  Gasquinus  teftatur  antipbona  nempe,  facraque  refponfa  edidiffe-, 
universe  ecclefia  probata,  receptaque.  Eiusmodi  feruntur  ad  eum  pertine- 
ve  ,  adhuc  hodie  ufitatas  alicubi ,  qusedam  facrae  cantiones :  Sancti  Spi- 
ritns adjit  nobis  gratia.  O  Iuda  &?  Ierufalem.  0  conftantia  martyrum. 
Cornelius  ceuturio.  Sed  priorem  illam  eflfe  Notkeri  Balbuli,  colligitur 
ex  Eckehardo  apud  Goldastum,  &Bollandum,  ubi  de  ea  agit ,  fub 
eius  nomine  Roma  ad  Miriam  cantata,  tempore  Innocentii  III.  Deeo 
rege  multa  habet  Trithemius  ad  an.  99  f.  a)      Opera;  pretium  eft,  hie 

exferi- 

•0  »  Quoties  choro  aim  clericis  intereffe  potuit,  Quodfi  caufis  regni  urgeutibus    ad   clericorum 

horas  cum  illis  canonicas  devotiffime  cantavit.  non  veniflet    eoniortiurn ,   apud  fc  nihilominii* 


MEDIO    MVO    CELEBRIBUS.    CI. 


31 


exfcribere  ,  quas  auftores  hift.  lit.  Francia  recenfent  eius  generis  lucubra-  t.  vn.  p. 
tiones,  praeter  hymnum  Chorus  nova  Ierufakm  a).      Praeter  Notkerum,  '*'•*'*• 
de  quo  paflim  fumus  locuti ,  complures  in  monafterio  S.  Galli ,    faec.  IX.       a 
imprimis,  celebrantur.     Inter   quos  Werembertus  ,    Rhabani    Mauri 


mm  presbytcro  capellano  horarnin  Domino  red- 
didit impenfum.     Cantus,   refponfori.i,  fequen- 
tias,   &  antiphonas  ad  honorem  Dei,  &  lamlem 
San&orum  plures  compofnit,    &   congrua  dul- 
cique  melodia  regulavit.     Inter  profas  vero  non 
ultima  cenfetur  ilia  ile  S.  Spiritu,   quam  in  die 
S.  Pcntecoftes  ad  facrificium  Mifinrum  canimus, 
fcilicet :    Veni  Saniie  Spiritus,    £9*  emittc  calitus 
lucis  tux  radium.      Multa  deniqne  &  alia  com- 
pofuit,  qux  ad  notitiam  noftrje  letftionis  minime 
pervenerunt.    Hie  fummo  pontificc  Gerberto, 
quondam  prxceptore  fuo ,  Miriam  in  feftivitate 
fancti  Petri  apoftolorum    principis   Roma:  fi- 
jniliter  cantante,   accedens  ad  altare  fub  offer- 
torio  ,     refponforium  illud  :     Cornelius    centwio 
&c.  in  honorem    S.  Petri  a  fe  compofitum, 
fuper  aram   fumma  cum   devotione    obtulit,  & 
reverenter    inclinans    retroceflit.        Aperientes 
fchedulam  altaris  miniftri,  devotionem  fimul  & 
ingenium  regis  phirimum  admirantes  collauda- 
bant.  "     Subdit  porro  de  fcript.  eccle.  c.  304. 
Hinc  papa   decrevit    ob  memoriam   fan&iflimi 
regis,  rogantibus   clericis,  ut  hoc  refponforium 
in  honorem  S.  Petri  deinceps  cantaretur.     Ad- 
fcribit  ei  praeterea  De  mtivitate  Domini  Iudam  & 
Ierufalem   Et  illud  alleluia:  Eripe  me  de  inimicis. 
a)  „  Robert  compofa  audi  quelques  Sequences, 
qui  ont  ete  autrefois   chantees  a  la  Mefle  dans 
certaines  eglifes.  ^ffelle  eft  celle  de  l'afcenfion 
du  Sauveur,    qui    commence  ainfi :   Rex  omni- 
poten;  die  bodierna,   &  que  Ton  trouve  dans  le 
recueil  de  Clichtove'  avec  l'explication  qu'en 
donne  cet  Editeur/    Telle  eft  encore  celle  de 
la  Pentecofte,qui  commence  par  ces  mots :  Sail- 
ed  Spiritus    adjit  nobis    gratia.      M.  Baillbt 
l'attribue  a  Notker  le  Beque  ;  mais    Gnillau- 
vie  de  Malmesburi  ,  Clichtove'  ,  qui  l'a 
imprimee    &  commentee   &  divers  autres   ecri- 
vains  la  rcgardent   comme    unc  produftion  du 
Roi  Robert.   Celt  peut-etre  pour  l'avoir  con- 
fondue  avec  l'autve  celebre  sequence  de  la  Pen. 
tecofte   Veni  Saniie  Spiritus  ,    &f  evtitte  ,    que 
Duranti,  Trithume  ,  le  Cardinal    Bona, 
M.   Archon    &    quelques  autres  auteufs  orjt 
voulu  faire  honneur  de  celle   ci  an  mcine  prin- 
se.      Mais  on  la  "croit  communement  du  Pape 
Innocent  III.  Les  repons,   &  les  antiennes 


difci- 

dont  le  pieux  Roi  enrichit  les  offices  de  l'cglife 
font  en  grandes    nombre  :    un  de  plus  celebres 
eft  celui,   qn'on   chante  encore  atijoiirii'hui  dans 
plufieurs   eglifes  la  veille  de  Noel  :    IiuUa  £9* 
Ierufalem    nolite   timere.       II  y  en  a   trois   fur 
la  Nativite  de  la  fainte  Vierge,  que  Fauyn  a 
fait  entrer  dans  fon   Hiftoire  de   Navarre ,    & 
Clichtove'  dans  fon  Elucidatorium.      Chacun 
de  ces  repons  eft  compris  en  trois   vers   hexa- 
metres.     Le  premiere  commence  par  ces  paro- 
les, Solem  iuftitix  ;  le  fecond  par  ces   autres  ; 
Stirps  Iejfe ;   &  le  troifieme  par   celles  ci :   Ai 
mitum  Domini.  .  .  un  autre  reponfe  fameux  en- 
tre  ceux  que  compofa   notre  religieux  prince, 
eft  celui,  qui  commence   par  ces  mots  :  Corne- 
lius  centurio  pour  la  fete  de  S.  Pierre.     On 
dit,    que    Robert  fe  trouvant  a  Rome,  le  prc- 
fenta  lui  merac  a  l'autel  du  prince  des  Apotres,& 
qu'il  y  fut  fort  goute'  &  applaudi.   11  en  fit  plu- 
fieurs  autres  a  l'honneur  des   SS.  Martyrs  dont 
l'un    commence  ainfi  :     Concede  nobis    Doming 
qnxfumus.       Mais  le  plus   celebre  de  tons  eft 
celui  ci     0  conflantia  Martyrttm   qu'on   chante 
encore  a  S.  Denys  en  France ,  &  qui   fe  trouve 
dans  fl|uelques    proccilionaux  au    commun    des 
Martyrs ,  quoique    fait  en  particulier    pour  S. 
Denys   &  fes  companions.   Diverfes  Hiftoriens 
pretendent,  que  Rober  r  ,    le   comment  de  la 
forte,    pour  faire  cefTer  les  impoitunites   de  la 
Reine  Constance  ,    qui  le  preflbit ,  de  faire 
quelque    chant  a  fa  louange.       Robert  en  fit 
un  fur  S.  Martin:    0  quam  admirabilis :  on 
lui    attribue    encore  le?  repons   ou   antiennes : 
Eripe   me  de  inimicis  mcis    Dens.        Fro  fidei 
vwitis.  Et  :   Cimciipotens  genitor.      A  toutes  ces 
preces  particulieres  notre  zele  prince  en  ioignit, 
dit  on,  plufieurs  autres,  qui  avoient  leur  me- 
rite,   Alia  mult  pulcbra.      Mais  on  ne  nous  les 
fait   point  connoitre    en    detail  ;    &.  quoiqu'on 
en  releve  la  beaute,  il  y  faut  cependant  moins 
chercher    la  delicateffe  des   pensees,    le  choix, 
la  noblefle     &  l'arrangement   des   expreffions, 
que    les    fentiments    de    piete.        Peut  -  etre 
que  les  airs    fur  lesquels  l'auteur ,     qui   etoit 
habile    dans  le  chant   ccclefiaftique  ,   les    avoit 
notees ,  leur  donnoirent  des   beautes,  qu'on  ne 
trouve  pas  dans  le  texte.  a 


32       L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS   MUS.   ECCL. 

difcipulus  ,  aTRiTHEMio  notatur,  quod  inter  alia    ingenii  monumenta 
cantus  etiam  ,  ac  hymnos  in  honorem  Domini  noftri  IESU  Chrifti,  &  San- 
ctorum, varios  compofuerit.     Idem  in  eodem  catalogo  virorum  illuftrium 
Germanic,  inter   Harthmundi,   feu  Harthmuthi  ,    monachi   S.  Galli 
opera,   fermones  quoque ,  cantus  &  hymnos  recenfet.     Eckehardus  iu- 
nibr  in  Vita  Notkeri  Balbuli  c.  3.    de  Waltramno  monacho  S.  Galli 
L.I.  c.  2?.  de  (CLJi  Mezlerus  tribuit  fequentiam  in  folemnitatem  diei  S.  Galli  )  dicit : 
vir.  tUttft.      Cuius  etiam  melodia  ,  quis   fuerit,  non  celant.       Et  alibi  Eckehardo  fe- 
Gaiii.  niori  tribuit  fequentias  :  Fromta  mente  canamus  Jwmnum  praconem  Chri- 

De  cafbus  Jli  s  qui  benedici  cupitis  a  Solis  occafu.  De  S.  Afra  antiphonas ,  ut  reli- 
*Gast'  '  9uias  ems  mereretur,  Luitoldo  epifcopo  Auguftano  &  fequentiam  dicla- 
vit ,  &hymnum:  0  martyr  <etemi  Patrif ,  antiphonam  Ambulans  IESUS, 
adoremus.  .  .gloriojijjimum.  Eckehardus  itinior ,  fenioris  ex  forore  ne- 
ibid.  apud  pos,  edidit  fequentiam  de  S.  Desiderio:  Summis  conatibus ,  &aliam  Diei. 
F'z\ AnJct'    Qua  de  re  etiam  Sigebertus.     Rapertus   fenior ,    recenfente  Mezlero 

TIP  III 

r.  23.  „  edidit  litaniam  carminice:  Ardua  fpes  mundi  &c.  quam  Nicolaus  P.  ter- 

„tius  approbavit ,  &  noftri  Patres  folemniter  in  Rogationum  diebus,  nee 
„fine  affectu  ,  decantare  confueverunt.  Fecit  etiam  verfus  ad  proceffio- 
„nes,  quorum  aliquos  vidi  in  bibliotheca.  Item  &  hymnos  de  S.  Gal- 
„lo  Annue  fantte.  De  S.  Othmaro:  Feftum  facratum.  Laudes  omni- 
„potens  ferimus.  Verfus  praeterea  ad  fufcipiendos  reges,  &  alia.  "  Sub- 
iungit  proxime  Tutilonem  ,  de  quo  annales  San-GaUenfes  :  Tutilo  bo- 
nus erat ,  &  utilis  homo,  muficus  ,  fcrio  &  ioco  fefiivus.  Mezlerus  c. 
24.  Cum  egregie  ,  ait,  ejj'efdoclus ,  edidit  non  pauca  ingenii  fui,  &f  pie- 
tat  is  monumenta :  ex  qnibus  tropi  &  melodise  plures ,  quorum  etiam  in 
facris  ufus.  „  Cuius  &  univerfa  diclata  fingularis ,  ait  Eckehardus  (  a- 
jjpud  quern  in  Vita  Notkeri  Balbuli  imprimis  laudatur  )§Sc  agnofcibilis 
35  melodise  funt,  quia  per  rotam  (textus  habet  Rhothana)  qua  potentior 
,3  ipfe  erat ,  neumata  inventa  dulciora  funt,  ut  apparet  in:  Hodie  cantan- 
„dus.  Et  :  Omnium  virtutum  gemmis.  Quos  quideni  tropos  Caroi.o 
„  Craffo  ad  offerendam  ,  quam  rex  ipfe  fecerat,  Tutilo  obtulit  canendos. 
„  Rex  vero  etiam:  Viri  Galilei  cum  dictaflet,  Tutiloni,  ut  verfus  ad- 
„  deret ,  iniunxit ;  puta  :  Dominus  1ESUS  cum  ejj'et  &c.  Omnipotens  ge- 
3,  nitor,  fons  &  drigo  &c.  cum  fequentibus  &c.  Hos  enim  folos  libuit 
„  afFerre ,  ut  fi  muficus  fis  ,  quam  difpar  eius ,    &  aliorum  melodia  lit, 

De  virk  it-  £  videas."     Ita  fere  Eckehardus.     Trithemius  de  Francone  epifcopo 

M^-Gtrm.    Leodienji  t  ab  anno  8^6.  ufque  903.  teftatur:  Cantus  denique  multps ,  an- 
tiphonas ,  &  refponfuria  in  honorem  San&orum  dulci  £5?  regulari  melodia 

t.  vi.  i>.86.  compofuijfe  dicitur.     Sed  haec  au&ores  hift.  litter.  Franff.  rectius  eius  fuc- 

ceflbri 
o 


MEDIO   iEVO   CELEBRIBUS.    C.  T.  33 

ceffori  Stephano  adfcribunt.      Folcuinus  &  Sigerertus  (qui  idem  de  fe 
ipfo  fcribit :  arte  mujica  antipbonas  &  refponforia  de  SS.  Macario  £5?  Guu 
bcrto  mellijicavi )  celebri  i II i  feculo  IX.  ac  Ltieunte  X.  Leodienji  epifcopo 
Stephano   breviarium  quoddam  tribuunt    lectionum,    capitulorum ,  re- 
fponforiorum,  verfuum  ,   &  orationum  pro  nocrurnis  &  diurnis  horis  fe- 
ftorum  per  anni  circulum :  quod  bodie  deiideratur.     Ex  eodem  Sigeber- 
to  difcimus,  ea  modulis  feu  notis  muficis  faiffe  inftru&a  a  Stephano, 
qui  telle  eodem  in  chron.  an.  903.  cantum  noccurnum  de  S.  Lamberto 
M.  (cuius  quoque  vitam  &  paflionem  defcripfit)  item  de  SS. Trinitate,  in- 
ventioneque  Stephani    protomartyris  ,     dulci    &    regulari   modulatione 
compofuit,  &  fuo   tempore  in  ecclefia  cani  inftituit.      Officium  illud  de 
SS.  Trinitate  tempore  Trithemii  ab  ecclefia  in  officio  divino    canebatur, 
defumtum  potiflimum  ex  confeflionibns  Alcuini  de  SS.  Trinitate.     Offi- 
cium, inquit  de  Script.  Germ,  quod  de  S.  Trinitate  in    octavis  Pentecoftes 
amine  cantamus  ,  ex  volwnine  Albini  Stephanus  ijle  compofuit,  £«f  dulci 
melodio  regulavit.     Sed  &deS.Cruce,   ^ff  S.  Lamberto  M.aliisque  mid- 
tis  cantum  pukhra  venuflate  ordinavit.       Alcuino  quidem    attribuuntur, 
praeter  Miflas  votivas  per  hebdomadam  ,    adhuc  hodie  celebratas  ,  officia 
nonnulla  Sanctorum  ,   inter  alia  S.  Stephani  ,    telle  Durando,  hiftoria  , 
an  etiam  cantus?     Angelramus  circa  ea  tempora  abbas  S.  Richardi  ,  {\\-L'FI1-  c-*-- 
per  officium  S.  Valerii  ScWulfrani  modulos  fertur  fecifle.  Hugbaldi, 
celeberrimi  mufici  ac  fcholarchse  cantus  multorum  Santlornm  dulci ,  £5?  re- 
gulari melodia  compojitos  ,  memorat  Sigebertus  ad  an.  879.     Is  Re  mis  a 
monachis  S.  Theodorici  rogatus ,   quod   apud  Mabillonium  videre    eft,  ** 43>  "*?** 
ut  bymrios  de  S.  Theodorico  abbate ,  &  cantum  in  eius  officio    (nam  £5? 
muficus  &  poet  a  erat)  component ,  quod  ille  executus  eft  co  patio ,  ut  illi 
memoriam  ipfius ,  cum  viventis ,  turn  defnntti  s  in  divinis   officiis  agerent. 
Supereft  etiamnum  pars  eius  officii  ,  fingularem  pietatem  fpirans.     Memi- 
nit  Trithemius  Hugbaldi  in  chron.  Hirfaug.  ad   an.  858-  atque  nomi- 
natim  in  S.  David  regem  id  genus  monumenti  recenfet;    Molanus   vero  Anir-  mi- 
in  honorem  S.  Cilinije  ,  quod  confirmari  poteft  ex  Bolland.  ut  &  vitam  JiXFL**' 
eiusdem  Sanclae  cum  verfibus   reddiderit,    atque  officium    eius  fefti  com- Jim.  p.  34. 
pofuerit.     Aliquando  etiam  auctor  habebatur  officii  de  SS.  Trinitate,  cu-"-  2- 
ius  paullo  ante  meminimus  in  S.  Stephano  Leodienji,    cui    officium  iftud^/  T°j'Ft 
attribuendum  eflfe  ,   nunc  conftat  ex  teftamento  Richerii  fuccedbris.     De?.  858. 
Hugbaldo  plura  dicemus  fuo  loco.     Hedericum,  eius   monafterii  mona- 
chum,  laudat  Trithemius  ad  an.  894.     Qui,  ut  Menfridus  eft  teftis,  mul- 
ta  &  varia  confcripfit  opufcula  ,  pracipue  de  mufica-,  £-f  varios  in  honorem 
Santlorum  cantus  ordinavit.      In    hoc   genere  imprimis  laudatur  S.  Odo 

Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.  E  Clu- 


T.UI.p.<j\z. 
Lignum  vita 
T.  J.  p.  »9S. 
Mmat.  T. 
III.  Anecdot. 
Fojfevi-:.  T. 
II.  Apparat. 
P.  504. 

b 


34      L.  II.    P.  II.    DE   AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

Cluniacenfis  ,  qui,  ut  iam  ex  Sigeberto  notavimus,  c.  14.  de  fcript. 
eccl.  maximc  in  componendis  Sanctorum  cantibus  elegans  ingenium  ha- 
buit :  &  Trithemio  tefte  ,  laudes  S.  Martini,  hymnos  etiam  ,  &f  varios 
cantus  in  honor e  Sanclorum ,  dulci  &  regulari  melodia  compofuit.  Io- 
annes  in  eius  vita  occafionem  enarrat  ,  qua  precibus  tandem  viclus  offi- 
cium  S.  Martini  compoiuerit  a).  Qui  idem  eius  artificium  in  cantu  ad 
verba  fingula  &  fenfum  appofite  componendo  mirifice  dilaudat :  notatque 
inter  hymnos  unum  ,  eundemque,  quern  chronicon  Turonenfe ,  monachi 
S.  Iuliani.  Alium  edidit  Mabillonius  in  annalibus  ,  in  quo  Odo  fc 
ipfum  nominat.  Am.  Wion  ,  &  Muratorius  hymnum  eius  de  Sacra- 
mento corporis  &  fanguinis  Domini  referunt.  Alius,  tefte  Possevino, 
de  S.  Magdalen  a  diu  in  Ecclefia  Romano,  in  ufu  fuit.  Cum  aliis  eius  0- 
peribus  habentur  in  colledlione  D.  Marier  &  Duchesne.  Hymni  eius 
&  antiphonas  in  honorem  S.  Martini  fervantur  in  diverfis  bibliothecis 
Cluniacenfmm  monachorum,  teftante  Lebeufio.  Iuvat  etiam  audire  aufto- 
res  hift.  litter.  Franc,  b)     Tefte  Vakrio  Andrea  etiam  Adelboldus  epi- 

fcopus 


a)  „  Denique  venientcs  ail  eiim,  quafi  uno  ore 
dicentes  deprecabantur.  Din  eft,  quod  tuum 
adventum  prxftolamur  Pater,  quatenus  nos  a 
tanto  labore  fublevares.  Nunc  vero  ,  quia 
prxfto  es  ,  alias  nobis  antiphonas  de  vita 
beati  Martini  tui  domini,  precamur  ,  infti- 
tue,  quarum  prolixitas  digne  a  nobis  harum 
breviflimarum  faftidium  tollat.  Ille  vero  cce- 
pit  dicere ,  non  folum  has  fe  non  pofie  fa- 
cere  ,  verum  etiam  difcendi  tempus  fibi  oetas 
omne  denegaret ,  fi  a  quovis  fafta:  fuiffent. 
Coepitque  inter  hxc  earum  brevitatem  laudare, 
&  earum,  quas  petebant,  prolixitatem  in  nau- 
feam  habere.  At  illi  econtra  iuferebant,  ft  ali- 
ter  faceret,  Martincjm  ofFenderet ;  addentes, 
quod  talis  excufatio  palliatam  fuperbiam  figni- 
ficarct.  His  verbis,  precibusque  mixtis,  Pater 
nofter  Odo  coiivi&us ,  mox  fuper  tanti  offi- 
cium  laboris  cum  omni  annifu  incubuit.  Tres 
vero  hymnos  in  eiusdem  laude  compofuit,  e 
quibus  uuius  tantum  exemplar  inferere  huic 
operi  adiudicavi.  Rex  Chrijle,  Martini  decus, 
hie  Uus  tun,  tu  illius.  &  coetera.  Similiter  duo- 
decim  antiphonas,  ternas  per  fingulas  habentcs 
differentias.  Quarum  verba  &  vocum  confo- 
nantias  adeo  ftbi  concordant ,  ut  nihil  in  fen- 
fu  plus  minusve,  nihil  in  fymphonh:  modu- 
lationibus  reperiri  poffe  dulcius  videatur. " 
Retinentur   haftenus    Benevtnti. 


b)  „I1  ne  paroit  point,  qu'il  nous  refte  de  cet  of- 
fice ,  que  l'auteur  avoit  note  ,  que  douze  an- 
tiennes  &  des  hymnes  dont  on  parlera ,  dans 
la  funs.  Les  antiennes  font  imprimees  dans 
la  bibliothece  de  Cluni ,  &  dans  celle  des  Peres, 
a  la  fuite  des  autres  ecrits  de  notre  S.  Abbe. 
Nalgod  &  S.  Udalric,  qui  ecrivoient  au 
XII.  fiecle,  temoignent,  qu'elles  etoient  encore 
alors  tres  celebres,  &  qu'on  chantoit  dans  pref- 
que  toutes  les  eglifes.  A  Cluni  fur  tout  on  les 
emploioit  a  l'ornce  de  matines ,  &  aux  autres 
heures  canonicales.  On  en  a  retenu  quelques 
traits  ,  &  meme  quelques  unes  en  entier  dans 
certaines  Breviaires  encore  en  ufage  de  nos 
iours.  Dom  Mabillon  fuppofe,  que  S.  Odon 
les  compofa  des  qui^l  etoit  chanoine  de  S.  Mar- 
tin. Mais  le  premier  hiftorien  du  pieux  Ab- 
be, qui  rapporte,  a  quelle  occafton  elles  fu- 
rent  faites,  dit,  qu'il  n'y  avoit  queres  plus  de 
fix  ans  ,  que  S.  Odon  y  avoit  mis  la  main, 
lorsqu'il  ecrivoit  fa  vie.  On  n'y  decouvre  rien 
an  refte,  qui  puifle  iuftifier  le  cas,  qu'on  en  x 
fait  dans  les  fiecles  precedentes.  II  y  a  quel- 
ques traits  de  la  vie  de  S.  Martin  accom- 
pagnes  de  failles  de  piete ,  puis  e'eft  tout. 
Peut-erre  ,  que  le  ton  fur  lequel  ces  antien- 
nes etoient  notees  ,  &  qu'on  n'a  pas  eu  foia 
d'imprimer  avec  le  texte  leur  donnoient  nil 
nouveau  prix.  " 


MEDIO    MVO    CELEBRIBUS.    C.I.  35 

fcopus  Traietlenfis  cantum  no&urnalem  fcripfit.     Ante   eum  fa?c.  X.  Al- LeBruf 
bertus  monachus  Lobienfis ,  abbas  poftea  Gemblacenjis,  telle  Trithemio,  Ir-  Jur  ll 
cantus  in  honorcm  SanEtorum  :  Eodem  faec.  Abbo  ,  Floriacenjis  abbas,  offi- ^""9. 
cium  S.  Stephani  protomartyris  :  Letaldus  Miciacenjis  monachus,  Scaler.  Andy. 
Guido  Altifiodorcnfis  in  honorem  S.  Iuliani  epifcopi  Mamatenfis  fcripfe-  B,bL  Bels' 
re.     Trithemius  ad  an.  900.  de  Ratbodo  Traidlenfi  his  fuppari:  officium 
quoque  de  translatione  S.  Martini  duki  modulatione  compofuit :  &  varios 
cantus  in  honorem  Sauclorum.     Idem  Trithemius  ad  an.  931.  Marquar- 
dum   monachum    &  fcholafticum   S.  "Wilibrordi  Epternacenfis   monaft. 
laudat ,  qui  hymnos   quoque  ,    profas  ,     &  varios  in  laudem  San&orum 
cantus  &  melodias  compofuit.     In  chronico   Hirfaug.   vidiife  fe  teftatur 
eius  de  mufica  librum  unum.     In  chron.  Sulisburg.  apud  Hieron.  Pezium,  t.  i.  p. :«. 
notatur  ad    an.  938-    Reinoldus    Eijletenfis    epifcopus    muficus ,  qui  S. 
Nicolai  hifloriam  edidit.     Trithemius  ad  an.  980.  memorat  Remigium 
Mediolacenfem,  primo  fcholafticum,  turn  abbatem,  qui  iubente  Trevirorum 
archiepifcopo  Eckberto,  cantum  de  SS.  Euchario,  Valerio,  &  Mater- 
no,  primis  Trevirorum  epifcopis,  dulci  &  regulari  modulatione  compofuit 
Duobus  etiam  monachis  ex  Gandavo  ccenobii  Blandinienfis,  ordinis  S.  Be- 
ned.  difcipulis  fuis  rogantibus,  cum  ex  Mediolacu  ad  fua  iam  effent  rever- 
furi,  de  S.  Bavone  cantum  confcripfit  nocturnalem.       Sermones  quoque 
multos  &  cantus  in  diverforum  honore  Sanctorum  elegantiflimos  fecit.    Li- 
tanias&  cantilenas,  quae  in  Rogationibus  frequentantur,  ipfe  compofuit.    Eo- 
dem faeculo  S.  Dunstanus  Cantuarienjis  in  compofitionibus  eiusmodi  facris 
muficis  celeberrimus  fuit  ,  ut  ei   a  nonnullis  a  quatuor   vocibus  canendi 
in  ecclefia  prima  laus  tribuatur.     De  celebri  S.  Adalberti  cantico    I'm- Apud  P.  Zie. 
gua  Slavica  modo  diximus ,  de  quo  Boleluczky  inKoh  Bohemica  ,  kugdb'f-iJ^  "l 
vita  S.  Adalberti  :  canticum  compofuit  ,   populum  informavit ,    &  Cl^mp.ii.ii. 
populo  ilium  cantavit  ad  Dominum  Deum ,  ut  famem  &  gerras  averteret.  fea.  6. 
Iuxta  Trithem    de  fcriptor.  German.  Lambertus  monachus    ccenobii  S. 
Laurent  1 1  faec.  XI.  officium  quoque  de  S.  Heriberto  ,  &  de  multis  aliis 
San&is  compofuit,  &f  dulci  modulatione  regulavit.     Odo   Foffatenjis  circa  T.  I  J.   Att. 
an.  iof8-  apud  Mabillonium   refponforiorum  in  honorem  S.  Babolini  °- s- b- 
primi  abb.  &  Arnoldus  abbas  ad  S.  Emmeramum  antiphonarum,  &  re- 
fponforiorum de  fefto  eiusSancti,  auctores  fuerunt.     DcBrunone  Leu- 
corum  epifcopo,     poftea    inter   pontifices  Leone  IX.   narrat  Anonymus 
Mellicenjis  c.  <>8-     Hie  in  mufica  fubtilifjimus  fuit ,  &  inter  cantus  alios, 
quos  plurimos  edidit,  hifloriam  beatijfimi  Papa  Gregorii  fatis  artificiofe 
compofuit.     Et  Sigebertus  :  Si  quis  attendat   cantus ,  in  honore  Sanclo- 
rum  ab  ipfo  compofitos  ,  cum  primo  Gregorio  papa  merito  comparabit.  T.ix.p.64. 
Apud  Mabillonium  in  actis  Sanctorum  ord.  S.Bened.  refponforia  in  ho-"*  r3, 

E  2  nor  em 


36      L.  IT.    P.  IT.    DE  AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

norem  S.  CyriaciM.  S.  Hydulphi  epifcopi  Trevirenfis,  &  S.Othili;e  V. 
t*i  p'lfi  nota^e   dicitur.     Anonymus  fee.  XII.  addit  officium  S.  Nicolai,  hymnum 
?.' 334. '       Gloria  in  excelfis ,    &  nonnullas    antiphonas,  quae  fuper  cantum  feceriL 
Mabui,  ibid.  Metis,  cum  iam  pontifex  renunciatus  effet,  Sigefridus   abbas  Gorzenfis 
v-  72.  «.  5.  eundem  induxit  ad  componendum ,  notandumque  refponforia  vigiliarura 
officii  S.  Gorgonii.       Refponforia  de  S.  Hydulpho  adhuc  cantantur  in 
u.iui.p.zzo.  e}us  fefto,  ut  apud  Bollandum  legitur.     De  hymnis  Victoris  III.  in  ho- 
norem  S.  Mauri  Petrus  diaconus :  In  quibus  ,  inquit,    qui  vult ,  gram- 
matics art  is   tramitem  ,     &  monochordi  fonori  magade  inveniet    notas. 
Gosselinus  monachus  Cantuarienfis  in  arte   mufica    praeprimis  laudatur 
Deng.  Angi.  Guil.  Malmesburienfi ,    qui  praetor  Osbernum   cantorem  Cantuarienfem 
L.iv-  f.i so.  num  conceflerit ,  atque  felix  ,  exclamat,  lingua,  qua  tot  San&is  fervie- 
rit,  qua  tot  vocaks  melodias  emiferit.     In  fynodo  Leodienfi  an.  980.  fub 
Notkero  epifc.  legitur :    lubente  igitur   eodem   eximio  pontifice  y   ibidem 
mir  acuta   ( S.  Landoaldi)  qua  divulg  aver  ant ,  funt  collecla,  &  per  dam- 
num Herigerum  didafcalum  &  mufica  artis  peritum ,    breviter  quidem, 
fed  fat  is'  diferte  ,  ac  luculento  fermone  conferipta.     Idem   Herigerus    ab- 
bas Laubienfis  in  honorem  B.V.  hymnum  Ave,  per  quam,  atque  duas  anti- 
phonas m  honorem  S.  Apoftoli  TnoMiE,   O  Thoma  Didyme  ,  &  O  Tboma 
apojiole  ,  compofuit.     Et  comme  il  etoit  habile  muficien  ,    aiunt  auctores 
T.  vil  f«g.nift.  litter.  Franc,  il  eft  a  croire  ,  qiCil  les  nota  auffi.     Rwsowis  Augien- 
fis  officium   de  S.  Udalrico  Auguftano  epifcopo  invenimus   in  cod.  MS. 
San-Gallenji  ,   unaque  hymnos  de  S.  Wilibrordo  ,  &  S.  Verena,  cui  ad 
oram  notae  muficae  adiectae  ipfiusBERNONis  effe  videntur.     Sigonem  Car- 
nutenfem  laudamus  alibi  ex  Adelmanni    rhythmis  in  Annal.  JMabillonii, 
qui  notavit  refponforia  de  S.  Florente  compofita  aRAiNALDO  fcholaftico, 
duosque  hymnos,    unum  :   Canat  chorus   fidelium,  alterum  :    San  tie  con- 
fejjor  in  honorem  eiusdem  Sancti ,  qui  etiamnum   confervantur  in  brevia- 
riis  MSS.  monafterii  S.  Florfntis  ,  diu  cantati.       Quibus  iam  ultra  fae- 
culum  commune  officium  confefforum  eft  fubtlitutum  ,  teftibus  iisdem  au- 
T.vill.      cioribus  hift. litt  Franc.    Ordericus  Vitalis  memorat,  Ainardum,  natio- 
£  IV  M44.  ne  Teutonkum  ,  monafterii  S.  Petri  ad  Divam  in  Neuftria   primum   abba- 
tem  ,  hiftoriam  S.  Kiliani  epifcopi  cantibus  decoraffe.     Vixit  is   ufque 
ad  an.  1077.  teftantibus  citatis  aucloribus :  qui  etiam  confulendi  funt  de 
Rainardo  epifcopo  Lingonienfi  circa  idem  tempus  ,  de  quo  apud  Mabil- 
Sxc.  V.  -S^- ionium  legitur,  quod  componendo  cantum  officii  S.  Mammes,  verba  in 
poefi  a  Walafrido  Strabone  defumferit.     Antiphonas    etiam,    &  refpon- 
Boii  die  17.  foria  pro  officio   eiusdem  fancli  martyris  fecifle  ,   notafleque  dicitur,    qua- 
11,%*'  **    rum  tom  ^eu  melodia  admirabilis  credebatur.       Hxc   uti  Rainardo  iure 

tribui 


MEDIO     £VO   CELEBRIBUS.    C.I.  %J 

tribui  credunt,  ita  hymnum  Gloria  hits  merito  abiudicant  praefati  auclores. 
Orderico  Vitali  tefte,  Folcardus  abbas  Torneienjis  deleclabiles  ad  camn-  z.  XT.  p«g. 
dum  hiftorias  fuaviter  compofuit.     Ob  fingulare  mufices  ftudium  inter   cae- 835- 
teras  artes  liberates  laudatus  idem  Order.  Vitalis  laudatetiamDuRANDUM 
Troarenf.  abbatem  ,  cui  eiusmodi  opera  adtribuunt  citati  aucrores  hilt.  lit.  ?«g-  =4°. 
Franc.  Sonzele,  aiunt,  pour  la  gloire  de  Dieu  lui  fit  emploir  la  grande 
connoiffance ,  qiCil  avoit  de  la  mujique,  a  enricbir  I '  office  divin  de  nouvelles 
pieces  ,  &f  de  nouveaux  airs  fort  melodieux.     Operofe  iidem  poftea  in  au- 
ftorem  celebratiflimx  antiphonse  Salve  Regina  inquirunt ,  atque  verifimi- 
lius  Adhemaro  epifcopo  Podienfi  tribuendam  cenfent  :  unde  &  antiphona p.  470.  &c 
de  Podio  apud  Albericum  nominatur.     Examinant  ibidem  variorum  opi- 
niones,  earn  Gregorio  II.  Hermanno  Contra&o,  Petro   Compoflellano  In  chron- ad 
epiicopo,  aut  S.  Bernardo  tribuentium.     Prima  opinio  folo  teftimonio  Io.  T' l^° 
Lascivii  fcriptoris  moderni  Proteftantis  nititur.     De  Petro  Compoftellano 
ipfe  Nicol.  Antonius  in  bibl.  Hifp.     „Petrum  Compoftellanum  antiftitem  l,  vi.  cx^ 
„  (inquit)  vulgo  de  Monforo ,  feu  de  Monfonico    aucrorem   fuifle    vulgaris  ®ft  379* 
„  ac  fuaviffimae  antiphonae  Salve  Regina,  nefcio  unde  dodi  alios  docuere, 
„ Claudius  de  Rota  ,  Ant.  de  Mochares ,  &  his  antiquior  Guilielmus  Du- 
„  randus  in  Ration,  lib.  IV.  c.  22.  "     Communior  opinio  ,  quae  Herman- 
no  Contraclo  eandem  antiphonam  tribuit,  nititur  Trithemii  teftimonio, 
quern  celeberrimum  fui  temporis  muficum  appellat ,  qui  inter  alia  „  dul- 
,jCi  &  regulari  melodia  cantus  &  profas  pulcherrimas   compofuit.    E  qui- 
„  bus  eft  ilia  de  B.  V.  dulciflima  Salve  regina,  &  Alma  redemtoris."     Nihil 
de  his  memoratur ,  ubi  inter  appendices  Ottonis  Frijingenfis  in  elogio  Coi-  Vhd- 
Hermanni  Contratli  fequentia  notantur  :   Cantus  item  hijloriales  plenarios,  £'  f™£""h[ 
utpote  quo  mujicus  peritior  nonerat,    de  S.  Georgio,    de  SS.  Gordiano  VinM. 
&  Epimacho  ,  de  S.  Afra.  M.  de  S.  Magno   C.  de  S.  Wolfgango  epifc. 
mira  elegantia  &  fuavitate ,  prater  alia  huiasmodi ,  neumatizavit.    Opi- 
nio deS.  Bernardo  feipfam  delimit  ,  ex  fermonibus  nimirum  Bernardi 
archiepifcopi  Toletani  in  hanc  antiphonam,  iam  an.  1128.  mortui ,  qui 
fermones   falfo  S.Bernardo  fuerunt  adferipti.     Hue  tamen   etiam  referri 
poteft  officium  deS.  Victore  ,  quod  S.Bernardus  ,   rogatus   a  Guidone 
abbate,    &  monachis  Arremarcenfibus  ,    compofuit,    tenuitatem    quidem 
fuam ,   &  opens  difficultatem  caufatus  infigni    epiftola ,    in  qua  exponit, 
cuiusmodi  eflfe  oporteant  ,  quae  publice  adhibentur  divino  cultui :    cantus 
quoque  eccleiiaftici  leges  defcribit  a).      Poft  humilem  iterum  excufatio-      a 

E  3  nem, 

a)  „  Supernis  (  inter  alia  inquit  Epift.  398-  )  vel-         lion  audeant :  fed  quia  in  folcmnitate  celebri  non 
le   aihtere   landibiis,    detrahere  eft.      Non  quod  novella  audiri    decet ,   vel  levia,  fed  certe  ait- 

glorificatos  ab  angelis ,  homines    iam  luudare         theatica,    &  antiqua  ,  qux  &  ecdeiiam  *difi- 


38>     L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS   MUS.  ECCL. 

nem  ,  quid  potiffimum  praeftiterit  quoad  rem  praefentem,  recenfet  :  Dei?u 
de ,  inquit ,  quod  ad  cantum  fpeclat ,  bymnum  compofui  metri  negligens^ 
ut  fenfui  non  deeffem.  Refponforia  XII.  cum  antipbonis  XXVII.  fids  in  lucis 
difpofui ,  addito  refponforio  uno,  quod  prioribus  vefperis  afjignavi ,  itemque 
e  duobus  ali is  brevibus,  ipfo  diefeflo  pro  vejlra  regulari  confuetudine,  uno  ad 
Laudes ,  altero  adVefperas  decantandis.  Officium  hoc  S.  Bern ardi  non  ad- 
eo  etiam  aucloribus  hift.  liter.  Franc,  probatur,  dum  de  ftatu  rei  literariae  faec. 
XII.  alios  praeterea  conunemorant,  qui  in  hoc  genere  turn  elaborarunt,  Gui- 
T.IXp.ioi.  LIELMUM  Ebroicenfem,  Abaelardum,  Adamum^  S.  Ficlore,  Petrum  ere- 
mitam  a).  Laudant  poftea  etiam  Popponem  epifcopum  Met  en  fern ,  qui 
XII.  refponforia  officii  S.  Martialis  compofuit  ,  quorum  primr  initium 
erat  Lata  dies  nobis  :  hymnos  item  duos  in  honorem  S.  Valerite  &c. 
Trithemius  de  Rudolpho  abb.  S.  Trudonis  faec.  XII.  teftatur:  cantus 
quoque  in  laudem  Santtorum  varios  dulci  &  regulari  modulatione  compofuit. 
Officium  &  cantus  de  S.  Elisabeth  Udalscalcus  abbas  Augnftanus  SS. 
Udalrici  &  Afrje,  iuxta  chronicon  Augujl.  deque  S.  Magdalena  compo- 
fuit 


a 

fag.  274. 

Defcrzpl.  tc- 
clef,  c.  366. 

L.  II.  c.  t. 


cent ,  &  ecclefiafticam  redoleant  gravitatem. 
Quod  fi  nova  audire  libet,  &  catifa  requirit,  ea, 
nt  dixi,  recipicnda  cenfuerim  ,  qnx  cotdibus 
audientium,  quo  gratiora,  eo  utiliora  reddat  & 
eloquii  dignitas,  &  au&oris.  Porro  fenfa  indu- 
bitata  refplendeant  veritate  ,  fonent  iuftitiam, 
humilitatem  fuadeant,  doceant  xquitatem  :  quae 
etiam  lumen  veritatis  mentibus  pariant ,  for- 
mam  moribus ,  crucem  vitiis,  affe&ibus  devo- 
tionem,  fenftbus  difciplinam.  Cantus  ipfe,  fi 
fuerit,  plenus  fit  gravitate,  nee  lafciviam  re- 
fonet ,  nee  rufticitatem.  Sic  fuavis  ,  ut  non 
fit  levis  :  fie  mulceat  aures ,  ut  moveat  corda. 
Triftitiam  levet,  iram  mitiget,  fenfum  liters 
Hon  evacuet ,  fed  fcecundet.  Non  eft  levis 
iattura  gratis  fpiritualis,  levitate  cantus  abdu- 
ci  a  fenfuum  utilitate  ,  &  plus  finuandis  in- 
tendere  vocibus,  qtiam  infinuanilis  rebus.  En 
qualia  oportet  effe  ,  quae  in  audientiam  eccle- 
fias  veniunt ,  qualemve  horum  au&orem.  " 
a)  „  Ceux  qui  publierent  des  pieces  en  notes^  a 
la  gloire  de  Dieu ,  &  a  i'honeur  des  Saints, 
pour  illuftrer  le  chant  ecclefiaftique^  contribue- 
rent  en  meme-temps  par  la  a  enrichir  la  litur- 
gie.  Guillaumb  d'Evrenx,  qui  de  Treforier 
de  Henri  I.  Roi  d'Engleterre  fe  rendit  cha- 
noine  regulier,  &  devint  premier  prieur  de  S. 
Burhe  en  Auge,  travailla  beaucoup  en  faveuf 
des  offices  divins.  Comme  il  fqavoit  parfai- 
tement  le  chant,  il  mit  fur  divers  tons  admi- 
lables  plufieurs  hymnes  &  autres   parties  de 


l'office,  dont  la  letre  pouvoit  etre  auffi  de  fa 
compofition.  Le  nouvel  ordre  qu'il  etablit 
dans  les  offices  ecclefiaftiques,  a  l'ufage  de  fa 
maifon  ,  fut  tellement  goute ,  que  des  arche- 
veques ,  des  eveques  &  autres  perfonnes  con- 
ftituees  en  dignite  ,  l'adopterent,  &  le  firent  paf- 
fer  dans  leurs  chapelles.  Abelapd  compofa 
auffi  plufieurs  hymnes ,  fequences ,  &  paroit 
avoir  dirige  tout  le  corps  d'office  ,  tel  qu'il 
fe  faifoit  au  Paraclet  dans  tout  le  cours  de 
1'annee.  La  maniere  dont  le  premier  editeur 
d'ABF.LARD  pnrle  de  ce  recueil,  dont  il  avoit 
eu  communication,  &  dont  il  fait  l'eloge,  don- 
ne  a  iuger  que  e'etoit  un  Breviaire  pour  l'office 
divin.  On  a  d'autres  preuves,  que  cette  fortes 
de  livres  liturgiques  eurent  alors  cours.  On 
les  nomma  Breviaires  ,  parce  que  e'etoit  deS 
abreges  des  legendaires,  antiphonaires,  &  au- 
tres livres  de  chceur.  Adam  de  S,  ViEtor 
comme  il  a  ete  deia  dit,  fit  de  fon  cote  qttan- 
tite  de  sequences.  Nous  avons  un  office  en- 
tier  de  S.  Victor  confeffeur  par  S.  Bernard, 
qui  n'y  a  pas  auffi  heureufement  reuffi,  qu'on 
etoit  en  droit  de  l'efperer.  II  n'eut  pas  ius- 
qu'a  Pierre  V  Eremite,  natif  du  Diocese  A' Ami' 
ens,  le  plus  zele  promoteur  de  la  croifade,  qui 
ne  fit  qnelque  chofe  en  faveur  de  la  liturgie. 
11  drefia  effe&ivement  des  litanies  &  autres 
formules  des  prieres,  qu'il  chantoit,  &  faifoit 
chanter  aux  proceffions  durant  font  feiour  a 
Ierufalem.  (i 


MEDIO   iEVO    CELEBRIBUS.    C.  I.  39 

ftiit  fingularera  cantum  fuper  verba   S.  Gregorii,  praeter  legendam  S.  Af- 
rje  tam  converfionis ,  quam  paffionis :  fimiliter  &  almi  confeflbris  Udal- 
rici,  inc.  Inclyta  devotis  colimus&c.     Alligaverat  earn  metro,  poftulante 
epicopo  Co7ijlantienfi,  eumque  Auguflani  fpeciale  decus  muficae  appellant, 
ut  Basnagius  notavit.     Laudatur  hoc  in  genere  apud  Reinerum  de  cla-  t.iil  p.tt. 
ris  fcriptoribus  monafterii  S.  Laurentii  Leodienfis  Gislebertus,  &  fra-  f/i-  le6l'Ca"' 
ter  eius  Ioannes  ,  dicli  monafterii  monachi,  circa  medium  face.  XII.  ut 
videre  eft  apud  Bern.  Pezium,  a  quo  edil»  funt  hi  libelli.  a)     Arnaldus  f^^iv^tS 
an.  1141.  in  partibus  Belgii  ita  in  mufica  clarus  effulfit,  ut  San&orum  Aned. 
cantus  ab  ipfo  compofiti  raptim  a  vicinis  ecclefiis  peterentur.      Murato-      a 
rius   in  antiquit.  medii  aevi  Ambrojianum  officium  multa  debere  perhibet  Arnold.  Gaff- 
Obrico  five  Orico  Scacabarozo,  qui  in  eiusdem  metropolitans  bibliothe-  ^f* # 
cae  codice  appellatur  Mediolanenfis  archipresbyter  ,    &  prapofitus  Ba(ilic<e  Mum. T. 
apojlolorwn,  five  fantti  Nazarii  in  Brolio  Mediolani.     Is  an.   1280.  uti  1V-  difert. 
ex  eodem  codice  conftat,  multa  officia  Sandorum  tam  in  di&amine,  quam  s7'  *,'9S3* 
in  cantu  complkavit.     Leguntur  ibi  eadem  officia ,   uti  &  ipfius  aucloris 
epitaphium.  b)     Saec.  XIII.  Gerardus  monachus  S.  Quintini  compofuit      b 
antiphonas  65?  refponforia  in  fefio  S.  Elisabeth  cantanda.     Neumas  vero 
iisdem  antiphonis  &  refponforiis  quidam  f rater  Petrus  canonicus  S.  Ant- 
berti  Cameracenfis  appofuit,  tefte  Henrico  Gandavenfi.     Idem  etiam  Pe- 
trus muficce  artis  peritus  dulci  modulamine ,  &  limato  diEiamine  compo-       *4' 
fuit  plura  cantica,  quae  vulgo  Condittus  appellantur.     Leyserus  recenfet 
raria  Ioannis  Hovedeni  Alienors    rearinae,  matris  Eduardi  primi  An-  *£!*•  poetay' 

1  •  fi  -  1  1     r  11T.TT1  S*  poeniatum 

glorum  regis  capellani  cantica,  lyram  dulciionam  in  laudem  B.  V.  hymnos  med.  *vi  p. 
&c.  qua?  MSS.  extant  in  biblioth.  Cottiniana,  nefcio  an  etiam  cum  notis  1007.  &v. 
muficis.     Apud  eundem  laudatur  Bernensis  monachus  Ord.  Praedic.  AU      *'  i0°7' 
lobrox  faec.  XIV.  qui  collegit  antiphonam  Regina  cceli>  quam  pulchra  es% 
c  diverfis  partibus  antiphonarum ,  refponforiorum,  hymnorum,  retinenti- 
bus  tamen  proprium  fenfum,  cum  propriis  melodiis,  quae  finit,  tuum  pre- 
care  filium.     Et  Richardus  in  Roffenji  Cantiorum  dioecefi,  atque  oppido  p.  2053. 
Maydejion  oriundus  Kyrie  eleifon,  ?niferere  pater  pie :  cuiusmodi  tunc  fre- 

quen- 

a)  P.  III.  ubi   p.  31.  primum  de   Gisleberto  phani  protomartyris  heroico  pede    percurrit, 

legitur  :      „  Qui    dum  ceteris   polleret  arcibus,  &  cantica  canticorum  aliquanta  ex  parte  aiiti- 

maxime  tamen  in  mHftca  dtilces   faciebat  modos,  phonatim   modulatus  eft. ct 

quemadmodum   liquet  in  cantibus,   quos  vel  de  b)  Orricus    di&us   cognomine  ScACABAROZUS, 

S.  Georgio   martyre,    vel   de  S.  Ragenufla  Mediolanenfis  tunc  archipresbyter  urbis, 

virgine  ,     nee   non   de    S.  BEGGA   compofuit.  a  Area   de  petra  iaceo   qui  claufus  in  ifla, 

Et  de   Ioanne    p.  32.      „  Binos    etiam  cantus  Sanilorum  Jludui  cum  cantu  fcribere  lattdes ; 

\     compofuit,   id  eft,    de    fanfto    CHRISTOPHORO  Nomina funt  quorum  Nazarius,  atque  SOPHIA, 

martyre  ,   &  de  faivfta  Maria  /Egypiiaca  ,  hi-  Et  MARCELLINUS  ,    Petrus,   MAURITIUS, 

ftorjam  Tobi/e,  itemque  martyrium  fan&i  Ste-  Anna   &c. 


4-0      L.  II.  P.  II.   DE  AUCTORIBUS   MUS.   ECCL. 

quentabantur  interpolationes  in  milla,     Fuit  hoc  frequens  a  faeculo  decima 
&  undecimo,  imitari,  &  aliis  textibus  adaptare  etiam  cantus  pulchre  a  prio- 
ribus  elaboratos,    qualem  Guidonem  epifcopum  Antifiodorenfcm  comme- 
morat   Lei;eufius;  epifcopos  item  &  abbates  modulorum  compofitores 
media:  huius  aetatis,  atque  Fulbertum  imprimis  Camotenfem,  &  Stkpha- 
num  Leodieufem  laudat \  quos  imitandos  fumferint,   quando  fuccetfu  tein- 
poris  propria,  praefertim  topica  feu  localia,  officia  multiphcari  cceperunt, 
^    quosque   ipfe  etiam,    ordinandi   novum    antiphonarium  Parifienfe ,  non- 
tdit.'nov!      nunquam  fecutus  fuit.     Faciendum  hoc  dudum  optarat  Io.  Bapt.  Donius 
Fkr.  ditfert.  de  mufica  facra  :  cur  autem  illud  non  fecerint,  qui  fua  aut  parcn- 

turn  aetate  antiphonaria  emendarunt,  aut  publicarunt,  haud  miratur:  Qui 
put ue runt  enim ,  ait ,  cum  eum  minimi  intelligerent  ?  Sed  operant  non  de- 
dijfe ,  ut  intelligerent ,  id  vero  potius  mirandum.  Quod  partim  collation* 
gracarum  not  arum,  partim  obfervatione  eorum  cantuum  ,  qui  a  I).  Gke- 
gorii  at  ate  ad  banc  no  fir  am  {ut  exempli  gratia  introituum)  per  durar  tint  t 
non  difficillime  prafiari  poterat.  Nam  fi  in  corrigendh  prifcis  fcriptoribus 
vetufiijjimus  quisque  codex  adhibetur  ,  cur  non  idem  Jervabitur  in  rece~ 
ptis  pridem  ab  ecclejia  cantibus  ad  priftinam  formam  revocandis  ?  Non 
mediocris  ad  hoc  utilitatis  poterit  efle  nofter  hie  trachtus,  notitiaque  ve- 
teris  cantus  ac  cantorum,  feu  potius  artis  mufices  peritorum,  &  fontium 
eo  puriorum,  quo  magis  ad  originem  cantus  Gregoriani,  feu  Romani 
veteris  regreffus  fit,  pofterioribus  nimium  luxuriantibus,  cantumque  iden- 
tidem  vitiantibus ,  ut  fuperius  vidimus  ;  id  quod  comparando  priores  fe« 
quioresque  cantuum  melodias,  magis  adhuc  elucefeet.  Exempla  varia  apud 
a  laudatum  Lebeufium  videri  poffunt.  a) 

Magifterio  IX.  In  ecclefia  certe  Roman  a  non  folum  Celebris  a  S.  Gregoriocoii* 

prsiertim      ftituta  eft  cantorum  fchola,  verum  etiam  pontifices  ipfi  S.  Gregorii  ex- 
emplo  pfalmocftas  &  cantilena?  fcientia  floruerunt,  ut  ait  fValafridus  Stra- 


mmioE. 


De  reb.  ecd.  bo,  qui  praeter  Hormisdam  imprimis  commemorat  Leonfm  II.  Benedi- 
ctum  eius  fuccelTorem,  Sergium&c.  Inter  hos  Leo  II.  praeprimis  cele- 
bratur,  ab  Anastasio  nominatus  cantilena  ac  pfalmodia  pracipuus^  &  in 
earum  fen  films  fubtilijjima  exercitatione  limatur.  Idem,  Platina  tefte,  vir 
doctiflimus,   uti  eius  fcripta  indicant,  mufices  peritus,  pfalmodiani  compo- 

fuit, 

k)  „  Comparaiido  (inqirit  Tr.  hiftor.  fur  le  chant,'  ref,  quam   in  nllo  alio  ,    mutatio  guftus  :   paii- 

ectlel.  p.  43.)  maximam  partem  omnium   eius-  fs  magis  illic  frequentes  funt  in  chorda  finali, 

modi    cantuum    cum  antiquis  officiis    Roma  de-  &  dominante  pfalmodise  incertis  modis,  veluti 

latis  fxctilo  ottavo  &  nono  ,  aliqtii  antiquum  in  primo  :  multo  plures  tradtus  feu  neum-je  no- 

Romunum  faphint  cantum,  in  aliis    genus  com-  tarum  continent,  &  traftus   ifti   pofitionem  ha- 

pofitionis    diverfum   deprehenditnr.      In   officio  bent  ,    qua  affeftabant    auftores   facere  diver- 

S.  Trinitatis  SrEPHANi  LeoAiotfis  magis  appa-  fum  ab  antiquo  Romano  cantum,  w 


MEDIO    iEVO    CELEBRIBUS.    CI.  41 

fuit,  hymnosque  ad  meliorem  concentum   redegit,  artem   exercitatione 
confirmans.     Mirum,  omitti  a  Walafrido  Vitauanum,  aliis  propiorem 
S.  Gregorio  ,  fub  quo  iterum  cantus  in  occidente  efl:  reftauratus,  telte 
Ioanne  diacono  in  vita  S.  Gregorii.     Qui  idem  cum  retuliflet ,  in  An- 
glia  cura  &  (tudio  Vitaliani  reftauratum  efTe  cantum  Romanum  ,  &poft 
eum  Eckehardus  in  vita  Notkeri  Balbuli,  fubdit :  Hie  efl  Me  Vitalia-  Ca{,  n  w> , . 
nus  praful ,  cuius  adhuc  cantum,  quando  apoflolicus  celebrat,  quidam,  qui 
dicuntur  Vitaliani  ,'  folent  edere  in  prafentia  eius.      Igitur  haec  laus  & 
gloria  Romanam  ecclefiam  manet,    quod  in  hac  etiam  difciplinx  ecclefia- 
iticae  parte  fuerit  magiftra :    optimusque  cantus  ecclefiaitici  merit  modus 
fub  Ronumorum  cantorum  magitterio,  qui  fubinde  ad  varias  regiones  funt 
emiffi,   ad  inftaurandum ,  emendandumque  cantum ,  ac  mufkam  ecclefia- 
flicam,  qua  nihil  facilius  luxuriantibus  ingeniis  muficorum  ,  ut  haftenus 
videmus,  mutationem  fubit  divino  officio  indignam.     Id  etiam  fingulari- 
ter  Gregorio  V    circa  annum  735.  tribuitur,    quod   invexerit  cantum, 
qui  muficalis  dicitur,  ubi  funt  cantores,   &  pueri  Symphoniaci.     lam  fu- 
pra  memoravimus  eodem  adhuc   fseculo    propagatum  cantum  Romanum 
agentibus  Pipino  &  Carolo  M.  Mandavit  autem,  uti  habetur  in  conci- 
lio  Aquisgranenfi  an.  803.  ut  unusquisque  epifcopus  in  omni  regno,  velimpe-  T.  1.  Cone, 
rio  fuo  ipfi  cum  presbyter  is  fuis  officium,  jicut  pfallit  Ecclejia  Romana,  fa-  GerM>t-W- 
cerent.     Nam  &  fcholas  fuas  cantorum  in  loca  congrua  confirm  pracepit. 
Sic  ibidem  a&ione  IV.  quae  inferibitur:    Schola  cantorum  conjiituenda  in 
omnibus  monafleriif.    ■   Sequuntur    regularia   decreta  a  Sancla  Synodo  in 
Francia  iuflu  eiusdem  Caroli  M.  edita,  -ubi  inter  alia  haec  funt  fancita  :  mi.  p.  379. 
Fa  vero ,  qua  in  regulari  dijlributione  Ffalmorum   de  ufu  Romana  Eccle- 
jia addita  funt,   &f  in  quibusdam  coenobiis  in  ufu  non  habentur,  adhuc  no- 
bis retinenda  cenfuimus ,  donee  confultu  meliorum  out  dimittantur ,  aut  te- 
nendum certiora  reddantur.     Pertinent   haec  quidem  non  ad  ipfum    can- 
tum fed  ad  ea,  qua?  cantanda  funt  in  officio  nodurao,    diurnoque  hora- 
rum,  canonicarum,  quarum  ordinem  fingularem  S.  Benedictus  conftituit, 
qui  fub  Ludovico  Pio  iterum  eft  irabilitus.       Praceptum  efl.ab  Impera- 
tore  Ludovico  ,  ut  omnes  monachi  curfum  Santli  Benedicti  decantarent, 
uti  habet  annalifta  Saxo  apud  Eccardum  ad  an.  DCCCXV.     Et  paullo  Cerpushijior. 
ante  ad  an.  DCCCXI.  de  Carolo  M.    „  Legendi  atque  pfallendi  difcipli-  *»«*«  *** 
„  nam  diligentiffime  emendavit,  erat  enim  utriusque  admodum  eruditus,  Ib  -^l84- 
n  quamquam  ipfe  nee  publice  legeret ,   nee  nifi  fubmiffe  &  in  communi 
„cantaret.     Fuit  autem  confuetudo  ,  ut  in  Bafilica  magifter  fchoiae  defi- 
53  gnaret  pridie  fingulis ,   quod  refponforium  quis  cantare   in  no&e  debe- 
„ret.     Leftiones  vero  nullus  cuiquam  recitandas  iniunxit,  nullus  ad  ter- 
Mart,  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.        F  „mi~ 


42       L.  II.    P.  II.    DE  AUCTORIBUS  MUS.   ECCL^ 

„minumvel  ceram  impofuit,  velunguibusfdtem  quantulumcunque  impreflit,' 
„fed  cundi  omnia,  quae  legenda  erant ,  ita  fibi  nota  facere  curarunt, 
„  ut  quando  inopinate  lcgere  iuberentur,  irreprehenfibiles  apud  eum  inve- 
„  nirentur.  Digito  autem  vel  baculo  porredo,  vel  ex  latere  fuo  ad  pro- 
„  cul  fedentes  aliquo  diredo  demonftravit ,  quern  legere  voluifTet ;  finem 
„vero  ledionis  fono  gutturis  defignavit,  ad  quern  verfi,  ita  fufpenfi  funt, 
„ut  five  finita  fententia,  five  in  media  diftindione,  Rege  fignante,  finem 
„lecio  imponerent  "  Perinde  etiam  ftatim  initio  huius  Jibri  often- 
dimus,  in  Anglia  longe  ante  cantilena?  modum  affertum,  iuxta  exemplar 
videlicet,  quod  fcriptum  de  Romana  habemus  Ecclefm,  ut  loquuntur  Patres 
T.vi.m.  concilii  Cloveshovienfis  fecundi  anno  747.  cap.  13.  &  if.  Mil  urn  eft, 
Labb.p.  1577-  in  Hibernia  cantum  ufque  ad  fsec.  XII.  inaudifum ,  tunc  primum  a 
S.  Malachia  fuifle  indudum  :  Apoftolicas  fantliones  ,  narrat  S.  Bernar- 
dus  in  eius  vita,  ac  decreta  fanftorum  Patrum  pracipueque  confuetudines 
fancia  Romana  ecclefia  in  cunciis  ecclefiis  ftatuebat.  Hinc  eji,  quod  hodie- 
que  in  Wis  ad  boras  canonicas  cantatur  &  pfallitur  iuxta  morem  uni» 
verfa  terra :  nam  minime  id  ante  Jiebat,  ne  in  civitate  quidem.  Ipfe  ve- 
ro  in  adolefcentia  cantum  didicerat ,  £«?  in  fuo  ccenobio  mox  cant  are  fecit-, 
cumnecdum  in  civitate  feu  inepifcopatu  univerfo  cantarefcirent,  vel  vellent." 

Guidone  X-  Nihil  proclivius  fuit ,  ut  ad  nos  redeamus,  quani  ufu  vit-iari  can- 

Aretmo  fa-    tum  y        m      &  incerta  notarum   muficarum  pofitione,  cum  ,  a  fimpli- 

ciliorem  ?  .  *  '  .     r 

poftea    red-  citate  lua  magis  magisque  degenerante  muiica,  tanta  dirhcultate  primum 

dente  di-      laborarit  cantus  ecclefialtici  difciplina,   donee  iterum  ex  Italia  novus  ma- 

fcipimam.      g[[\eic  exortus,  faciliorem  artis  methodum  edocuiflet ,   Guido  Arctinus  a 

patria  cognomen  adeptus,   profelfus  ordinem  S.  Benedicti,   faec.  XI.  in- 

eunte.      Baronius  ad  an.   1022.  n.  20.  &c.  in  codice  quodam  ha?c  re- 

perit  verba  :   Ioanne  XX.  gubemante  ecclefiam,  micrologum  fuum  edidit 

Guido,  anno  trig  eji  mo  quarto  at atis.     Caeterum,   utnotatum  Pagio,  Io- 

ANNE&,  qui  Benedicto  VIII.  mortuo  an.  1024.  fucceflit,  Ioannem  XIX. 

fe  nominat  ipfe  in  refcriptis   fuis.     A  quo  accerfitus  Romam  Guido,  ei- 

dem  probavit  preeclaram  artem.     Infcripfit  autem  micrologum  ad  Theo- 

daldum  Aretinum  epifcopum  ab  an.  10 14.  ad  1037.  unde  rede   a  Si- 

^  geberto  ad  an.  1028-    ponitur   in  chronico ,  ut  iam  Muratorius  ob- 

Jtai.  f.  351.  fervavit,  contra  Vossium,  qui  Trithemium  fecutus,  eum  floruifle  dicit 

De  fcient.      an.  1070.  ac  prasterea  monachum   facit  ccenobii  S.  Leufredi  apud  Ebrou 

mathem.f.9%.  Cenfes  t  cum  nofter  Guido  monachus  fueric  in  monafterio  Pompofia  prope 

Ravennam.     Craffo  etiam  errore   Engelbertus  Admontenfis  haud  femel 

in  opufculo  de  mufica  vocat   Cantuarienfem.     Ipfe,  quod  rem  attinet, 

narrat 


MEDIO   JEVO    CELEBRIBUS.    C.I.  43 

Xiarrat  fucceflum  in  epiftola  ad  Michaelem  de  artificio  novi  cantus,  prac- 
miffa  antiphonario,  primum  a  Baronio,  poftea  melius  a  MABiLtoNio,  de-  Man-  ld,s- 
nique  corredius  adhuc  a  Pezio  edita,  praeniitla  etiam  Guidonis  micro-  f\' 
logo  in  codice  Emeramenfi,  ut  Pezius  notat.     Cui  in  noftro,  ex  quo  earn  t.  v.  AneaX. 
.Mabillonius    defcripfit,    quando    codex    ifte   adhuc  ad  monafterium  S.  Vii-  id-  T- 
Georgii  pertinuit,  fola  praerigitur  dedicatoria  epiitola  ad  S.  Theodaldum,  p  '6li\   0t[m 
feu  Tedaldum,   ut  DoiMnizo  apud  Leibnizium  vocat  in  vita  Matildis  M$m  T.II. 
c.  S-  ubi  eidem  etiam  pars   gloriae  adfcribitur  his  verfibus  ;  P:J°°'  1°' 

'  x  °  IVtizit  He* 

Mufica  feu  cantus  iflwn  laudare  Tedaldum  &°c.' P'aL«i. 

Non  cejfant :  femper  renovantur  eo  faciente.  Camaidtd. 

Mkrologum  tibrum  jibi  did  at  Guido,  perituf  H-  "m"d- 

MuficuS-  &  monachus ,  nee  non  eremita  beandus.  ^.  1.  fcrigt. 

Brunfte.  p. 

Audiamus  primum  ipfum  Guidonem  }  quid  de  artificio  novi  cantus  turn  641. 
in  Prologo  a)  mi  Micrologi,  cum  in  epiitola  ad  Michaelem  perfcribat :       a 
ubi  fe  artifici  illi,  qui  fub  Augusto  fertur  malleabile  feu  flexibile  vitrum 
invenilfe ,  prarmio  autem    mortis  fupplicium  accepit ,  comparat,    multa 
nimirum  perpeiTus,  invidiam  ac  aemulos  iibi  concilians,  cum  fummum  me- 
ruiffet  appldufum,  tantam  prarftando  cantus  facilitatem.  b)     Habuit  ,    cui      b 
inferipfit  epiftolam  ,  cum  aliis  adiutorem ,   qui  rem  experti ,  fuo  calculo 
comprobarunt.     Quos  inter  primus  meritc  eft  connumerandus,  fumm<efe- 
dis  ,  ipfius  Guidonis  verba  recito  ,  apoftolica  Iohannes,  qui  modo  Roma- 
nam  gubernat  Ecclefiam  ,  audieus  famam  noftr<e  fcbola ,     £«f  quomodo  per 
noflra  antiphonaria  inauditos  pueri  cognofcerent   ca?itus  ,    valde  miratust 
tribits  nunciis   me  ad  fe  invitavit.     Adii  igitur  Romam  cum  domno  Gru- 
koaldo   c)  revcrentiflimo  abbate  ,  &  domno  Petro  Aretina  ecclefia  Cano-      c 

tiicorum 

a)  „  Cum  me  &  naturalis  conditio  &  bonorum  mifericordiam  Dei  peccatonim  noftrorum  re- 
imitatio  diligentem  faceret  ,  co?pi  inter  alia  miffio ,  vel  modica  tantorum  ex  charitate  ora- 
ftudia  mnficam  tradere  pnefis.  Tandem  tio.  Nam  fi  illi  pro  fuis  apud  Deum  devo- 
afFuit  divina  gratia  ,  &  quidr.m  eorum  imita-  tiffime  intercedunt  magiftris,  qui  haftenus  ab 
tione  chordae  &  noftrarum  notnrum  ufu  exer-  eis  vix  decennio  cantandi  imperfectam  fcien- 
eitati  ante  unius  menfis  fpacinm  invifos  &  in-  tiam  confequi  potueriint,  quid  putas  pro  no- 
auditos  cantus  ita  prinio  intuitu  indubitanter  bis,  noftrisque  adiutoribus  fiet,  qui  annali  fpa- 
cantabant ,  ut  maximum  fpe&aculum  plurimis  cio,  aut  fi  multum,  biennio  perfeclum  canto- 
proeberetur.  "  rem  efficimus.  " 

c)  Mabillonius  lib.  LV.  Ann.d.  Bened.  T.  IV. 

b)  „Ut(inquit)  quos  ego  &  omiies  ante  me  fum-  p.  3:4.  ex  litteris  initialibus  Gkegobium 
ma  cum  difficultate  ecclefiafticos  cantus  didi-  JHediolunenfem  abbatem  divinatus  eft  :  nos  ex 
cimus  ,  ipfos  pollen  fumma  cum  facilitate  di-  Mfc.  codice  San-Emeramenfi  hoc  nomen  refti- 
fcentes  ,  mihi ,  &  tibi  ,  ac  reliquis  adiutoribus  tuimus ,  quum  etiam  alius  codex  eiusdem  mo- 
meis  xternam  apportent  falutem  ,   fiatque    per          nafterii  Grimaldum    nominet, 

F  % 


44      L-  "•   *•  H.  DE  AUCTORIBUS  MUS.  ECCLJ 

nicorum  prapojito ,  ^/ro  />ro  H0/2ri  temporis  qualltate  fcientiffimo.  MuU 
turn  itaque  Pontifex  meo  gratulatus  eft  adventu ,  mult  a  colloquens  £«f  di~ 
verfa  perquirens ,  nojlrumque  velut  quoddam  prodigium  fape  revolvens  an- 
tiphonarium,  pr<efixasque  ruminans  regulas,  non  prim  deflitit,  aid  de  loco, 
in  quo  fedebat  difcejfit,  donee  unum  verficulum  inauditum  ,  fui  voti  com- 
pos ,  edifceret;  ut  quod  vix  credebat  in  aliis ,  tarn  fubito  in  fe  recogno- 
fceret.  Infirmitate  cogente  Roma  morari  non  poteram  vel  modicum,  ajli- 
vo  fervor e  in  locis  maritimis  ac  palujlribus  (al.  alpeftribus)  nobis  minante 
excidium.  Tandem  condiximus  mox  hieme  redeunte  me  illuc  debere  re- 
verti ,  quatinus  hoc  opus  pralibato  Pontifici  fuoque  clero  debeam  propala- 
re.  Rem  deinde  etiam  cognomini  abbati  Pompofiae  probavit  :  Qui  ,  in- 
quit,  &  ipfe  vir  perfpicacis  ingenii  nojlrum  antiphonarium,  ut  vidit,  ex- 
templo  probavit ,  &  credidit ,  nofirisque  amulis  fe  quondam  confenfiffe  pos~ 
nituit. 


De  aeumjs  XI.  Brevis  eft  Guido    in  epiftola  ilia  de  ignoto  cantu  ad  Michae, 

&Uhe^hor- LEM   directa.     » Ad  inveniendum  igitur  (  inquit  )  ignotum  cantum,  bea- 

do,  Guido.  „tiflime  frater  1  prima   &  vulgaris  regula   hsec  eft:  fi  litteras  ,  quas  quae- 

ni  yuigo      53  libet  neuma  habuerit ,  in  monochordo  fonaverit  ,  atque  ab  ipfo    audi- 

enpto.      ^ens  tanquam  a^  homine  magiftro  difcere  poteris.      Sed  puerilis  ifta  eft 

5,  regula  ,    &  bona    quidem   incipientibus  ;    peilima    autem    perfeveran- 

„tibus.  "     Notat   deinde  pro  fingulis    o&o  tonis  neumam    quandam  feu 

modu'lationem  cuique  tono  aptam,  cuius  ufu  familiari  difcipulus  promte  di- 

fcat  canere.     „  Namque  (pergit)  poitquam  hoc  argumentum  coepi   pueris 

„tradere,  ante  triduum  quidam  eorum  potuerunt  ignotos   cantus  leviter 

„  canere ,  quod  aliis  argumentis  ,  nee  multis  hebdomadibus  poterat  eve- 

„  nire.     Si  quam  ergo  vocem  vel  neumam  vis  ita  memoriae  commendar,e, 

„  ut  ubicumque  velis,  in  quocunque  cantu,  quern   fcias  vel  nefcias  ,  tibi 

,.  mox  poflit  occurrere ,  quatinus  mox  ilium  indubitanter  poflis  enuntia- 

„  re  ,  debes  ipfam  vocem  vel  neumam  in  capite  alicuius   notiilimae  fym- 

„  phoniae  notare ,  &  pro  unaquaque  voce  memoriae  retinenda   huiusmodi 

„  fymphoniam  in  promtu  habere,  quae  ab  eadem  voce  incipiat.      Utpote 

„  fit  hiec  fymphonia ,  qua  ego  docendis  pueris  imprimis ,    atque  etiam  in 

„  ultimis  utor.  " 


Hine 


MEDIO  JEVO    CELEBRIBUS.    C.  X.  45 

V*  .      > *T-  -  -  ^  -"7 — ^r~ 

eS - v «, ■*•—/* 

IJt  mx«LTVT  laxx^reibnart-iibrt  mim  a^fl** jtinvitli 
xiuHr.  folue-  p  olluii.  Ubu  raxu.  fata  cte~   telj an  n  e  P. 


Hinc  fex  illae  fyllabae,  quas  Guidonianas  vocant,  depromuntur;  fedhicqui- 
dera  nihil  minus ,  quam  ordinem  ilium ,  quo  fe  fe  in  afcenfu  infequun- 
tur,  reperias.  Rette  tamen  in  codice  San  -  Emeramenfi ,  ubi  notse  litteris 
exprimuntur :  quae  notandi  ratio  alias  etiara  Guidoni  familiaris  fuit ,  & 
probatior  prae  caeteris  eft  habita. 

C  DF#DED  DDCD  EE 

UT     queant     laxis     REfonare    fibris 

EFGE  DECD  F         G       a  GFE  D     D 

Mlra    geftorum     FAniu/z     tuorum 

GaGFE  F         GD  a  D     G     a  FGaa 

SOLw    polluti     \jkbii     reatum 

GFE         D  C         E  D 

S ancle     lohannes* 

Obferva  igitur  C  ut ,  D  re  ,  E  mi ,  F  fa ,  G  fol ,  a  la.        Uti  etiam 
1. 1.  Rousseau  ad  calcem  Diftionarii  muiici  expreflit  ex  MS.   cod.  Senenji  Dittion.  & 
notis  quadratis,  continetque  ordine  hexachordura  illud ,  feu  fcalara,  quam  ^S*f'ff 
vulgo  Guidonianam  dicunt  ufitatam  ha&enus,  ob  quam  Guido  a  fuppari  iam 
Sigeberto  Gemblacenfi  celebratur,  „  in  hoc  (inquit)  prioribus    praeferen-  De  script: 
„dus  ,  quod  ignotos  cantus  etiam  pueri    &  puellae    facilius  difcant  ,  vel  ««■/.  c.  144- 
„  doceantur  per  eius  regulam ,  quam  per  vocem  magiftri ,  aut   per   vifum 
„  (ufum)  alicuius  inftrumenti ,  dummodo  fex  litteris  vel  fyllabis    modula- 
„tim  appofitis  ad  fex  voces,  quas   fola  mufica   recipit ,    hisque  vocibus 
j,  per  flexuras  digitorum  laevae  manus  diftin&is  per  integrum  diapafon  fe 
w  oculis  &  auribus  ingerunt  intentae  &  remiflfe   elevationes   vel  depofitio- 
j,nes  earundem  vocum. "     Hermannus  Corner  us  in  chronico  apud  Eccar-  corpm    bifi> 
dum  Sigebertum  citat  ac  exfcribit ,  hoc  diftin&ius  addito  :  Ipfe  enim  fe-  m**n«vi  1: 

F  3  cit      1L  *• s?2' 


tinea:  & 
claves  in 
mufica  Gui- 
Doni  de- 

bentur. 


46       L.  II.    P.  II. -DE  AUCTORIBUS  MUS.    ECCL. 

cit  Gamma  ut,  A  re ;  Z?mi;  C  fa  ,  ut;  D  fol ,  re;  £  la,  mi  ;  ffa,  ut. 
Uterque  manus  meminit,  quae  a  Guidone  hucufque  nomen  retinuit  ,  vel 
pueris  muficae  rudimenta  capientibus  nota,  ac  vice  monochordi  adhibita. 
„  Qui  vero(inquit  loan.  jEgidius,  aufror  faeculi  XIII.  in  arte  mufica)  mo  110- 
„chordum  non  habent,  vice  ipfius  inftrumenti  ad  artem  difpofita  utun- 
„  tur  manu.  Et  ficut ,  diverfa  funt  monochorda  ,  ita  diverfimode  in  ma- 
„nu  fit  ufus.  Quia  quorundam  inceptio  ab  articulis  manus  fit  ,  quoru-m- 
„dam  vero  fit  afuperficie."  Ioannes  Guidone  faeculo  inferior,  quam  perva- 
gatus  fuo  asvo  fuerit  harum  fyllabarum  ufus  narrat  mox  initio  operis  fui  de 
mufica  :  mirum  vcro,  quod  alias  in  Italia,  unde  ortus  fuit  GuiDo,ufu  vigere 
aflerat :  „  Sex  funt  fyllabse,  inquiens ,  quas  ad  opus  muficae  aiTumimus, 
„  diverfae  quidem  apud  diverfos ;  verum  Angli,  Francigeua,  Alemanni,  u- 
„  tuntur  his  ut.  re.  mi.  fa.  fol.  la.  Itali  autem  alias  habent ,  quas  qui 
„  noffe  defiderant,  ftipulentur  ab  ipfis."  Et  paullo  port:  „ln  manus  etiam 
j,  articulis  modulari  fedulus  afluefcat ;  ut  ea  port  quoties  voluerit  pro  mo- 
„nochordo  utatur,  &  in  ea  cantUra  probet,  corrigat,  &  componat.  a) 

XII.  Quidquid  vero  hoc  fit,  prsecipuum  ,  quod  Guidoni  debemus, 
eft  clavium  ,  quas  vocant,  &  lineolarum  inter  afcenfum  &  defcenfum, 
notarum  etiam  per  colores  difcrimina,  fine  quibus  haud  inepte  muficam 
puteum  dixit  fine  fune  ,  nee  immerito  antiphonarium  a  fe  notatum  euni 
in  modum  deprsedipat.  Ipfius  Guidonis  verba  iuvat  apponere,  quibus 
rem  omnem  explicat  peculiari  opere  (quo  continentur  regular  de  ignoto 
cantu  identidem  in  antiphonaiii  fui  prologtim  prolatae)  quod  incipit:  Tern- 
poribus  nofifh  fuper  omnes  homines  fatui  funt  mujici.  b)  In  rhythmis  bre- 
viter  eandem  rem  exponit ,  fubditque : 

Ouasdam 


a)  Confulc  eiusilem  Ioannis  C.XXI.    quid   uti* 
Htatis  conferant  neumx  aGuiDONE    invents. 

b)  „  Taliter  enim  (  ir.quit)  Deo  auxiliante  hoc 
antiphonarinm  notare  difpofui,  ut  poft  hac  le- 
viter  aliquis  fenfatns  &  ftudiofus  enntum  di- 
fcat :  &  poftquam  partem  eius  per  magiftrum 
bene  cognoverit,  reliqua  per  fe  fine  magiftro 
indubitanter  agnofcet.  De  quo  Q  quis  me- 
mentiri  putat ,  veniat ,  experiatur  ,  &  videat, 
quod  tale  hoc  apud  nos  pueruli  faciunt , 
qui  pro  pfalmorum  &  vulgarium  literarum 
Ignorantia  fava  adhuc  fufcipiunc  flagella,  qui 
fame  &  ipfius  antiphonx ,  quam  per  fe  fine 
magiftro  re£e  poflunt  cantare,  verba  &  fylla- 
bas  nefciunt  pronundare  ;  quod  cum  Dei 
adiutorio  leviter  fenfatns  &  ftudiofus  aliquis 
poterit  facere  ,    fi  cum    quanto   ftndio    neumx 


difponantnr  ,  curet  agnofcere.  Ita  igltur  At- 
fponuntur  voces,  ut  unusquisque  fonus,  quan- 
tumliliet  repetitur  in  cantu ,  in  nno  femper 
&  fuo  online  invenintur.  Quos  ordines,  ut 
melius  poffis  difcerncre,  fpifis  ducuntuf  lines, 
&.  quidam  ordines  vocmn  in  ipfis  finnt  lineis  j 
quodam  vero  inter  lineas ,  in  medio  ,  inter- 
vals, &  fpaeio  linearum.  Quanticurrqcie  er- 
go foni  in  una  linea,  ve!  in  uno  fpaeio  funt, 
omnes  fimiliter  fonant.  Ut  autem  &  illud  in- 
teliigas,  quants  lines  vel  fpacia  uniim  habent 
fonum,  quibuslibet  lineis  vel  fpaciis  quxdam 
liters  de  monochordo  prsfigurantur,  atque  etiam 
colores  fuperducuntur  5  unde  datur  intelligi, 
quia  in  toto  antiphonario  ,  &  in  omni  cantu 
quantsennque  lines  vel  fpacia  unam  eandem- 
que  liabeant  litteram  vel  eundem  colorem,  ita  ut 


MEDIO     EVO   CELEBRIBUS.    C.  I. 


47 


Q'lasdam  lineas  jignamus  variis  cohribus , 

Ut  quo  loco,  qui  Jit  forms ,  mox  difcernat  oculus. 

Ordine  tertia  vocis  fplendem  crocus  radiat, 

Sexta  eius  qffinis  flavo  rubet  minio, 

Eft  affinitas  colorum  reliquis  indicio. 

At  fi  littera  vel  color  neumis  non  intererity 

Tale  erit,  quafi  funem  dum  non  habet  puteus, 

Cuius  aquoe,  quamvis  mult  a  t  nil  profunt  videntibus. 
Qui  veteres  ante  Guidonem  notas  fine  lineis,  litteris  fuperpofitas  infpf- 
ciet  ,  non  exaggeratum  videbit,  quod  de  fuo  invento  Guido  dicir,  dum 
etiam  per  integram  vitam  cantum  rite,  &  certa ratione  profequi  impof- 
fibile  edixit :  nimirum  fua  quidem  erant  figna ,  feu  notse  afcenfus ,  vel 
defcenfus ;  neque  vero  determinata  afcenfus,  vel  defcenfus  quantitas.  Hoc 
ergo  eft  artiHcium  ignoti  cantus ,  quod  debemus  Guidoni,  &  »ad  hunc 
ufque  diem  ufitatum  eft:  ut  ducantur  lineas  ,  fuper  quas,  aut  inter  quas 
notas  ponantur:  ac  praeterea  initio  litterae  monochordi,  quas  nos  claves 
vocamus ,  praefigantur  ;  C  nempe  &  F.  quas  lineas  etiam  coloribus  Gui- 
do diftinxit ,  C.  croco  ,  minio  F.  ut  paflim  in  antiquis  manufcriptis  an- 
tiphonariis  deprehendi  ad  ufque  faeculum  decimum  fextum,  cuius  eft  gra- 
duale  noftri  monafterii ;  in  quo  tamen  principalis  linea  nonnifi  minio  di- 
ftinguitur.  Succeffu  autem  temporum  &  deformatae  funt  C  aut  F  litterae, 
&   omifli  colores.  a) 


omnia  fimiliter  fonant ,  tanquam  fi  omnes  in 
una  linea  fuiflent ;  quia  ficut  linea  unitatem 
fonorum,  ha  per  omnia  littera  vel  color  uni- 
tatem fignificat  linearum,  ac  per  hoc  etiam 
fonorum.  Quodfi  fecundum  ordinem  fonorum 
ab  ipfa  littera  ,  vel  colorata  linea  ubique  in- 
fpicias,  &  illud  aperte  cogn  >fces,  quia  in  om- 
nibus fecundis  ordinibus.eadem  vocum  &  nen- 
marum  eft  unitas.  Similiter  de  tercio  vel 
quarto  ordine  ,  &  reliquis  intellige  :  five  fu- 
periores,  five  inferiores  ordines  cernes.  Igi- 
tur  certiifime  conftat,  quia  omnes  neumx  vel 
foni  in  eiusdem  litterae  vel  coloris  lineis  fi- 
militer pofiti ,  vel  colorata  linea  pariter  elon- 
gati ,  per  omnia  fimiliter  fonant.  In  diver- 
fis  autem  lineis  vel  fpaciis ,  etrim  fimiliter 
fate  neumse ,  nequaquam  fimiliter  fon  tat. 
Ideoque  quamvis  perfcfta  fit  pofitura  neuma- 
rum  ,  caeca  omnino  eft,  &  nihil  valet  fine  ad- 
iun&ione  litterarum  ,  vel  colorum.  " 
a)  M  Duos  enim  (  inquit  Guido)  colores  ponimus, 
croceum  fcilicet  &  rubeum,  per  quos  colores  val- 
de  utilem  tibi  regulam  trado  ,  per  quam  a. 
ptiifime  cognofces  de  omni  neuma  &  unaqua- 
gue  voce,  de  quali  tono  fit,  &  de  quali  littera 


VIII. 

monochordi.  Si  tamen ,  ut  valde  eft  oppor- 
tunum ,  monochordum  &  tonorum  formulas 
in  frequenti  habeas  ufu.  Septem  vero  funt 
litterx  monochordi,  ficut  plenius  poftea  mon- 
ftrabo.  Ubicunque  videris  crociira ,  ipfa  eft 
littera  tertia  C,  &  ubicunque  videris  minium, 
ipfa  eft  littera  fextaF,  five  in  lineis,  five  intra 
lineas  ipfi  ducantur  colores.  Igitur  tertio  or- 
dine fub  croco  prima  eft  littera  ( A  )  &  to- 
nus primus ,  vel  fecundus.  Super  hac  iuxta 
crocum  fecunda  littera  (  B  )  in  qua  eft  tonus 
tertius  vel  quartus.  Deinde  in  ipfo  croco  eft 
vox  vel  littera  tercia  (  C )  in  qua  eft  tonus 
quintus  vel  fextus.  Vicina  fuper  crocum,  & 
tercia  fub  minio  eft  littera  quarta  (  D  )  in 
in  qua  eft  tonus  primus  vel  fecundus.  Pro- 
xima  eft  minio  quinta  (  E  )  in  qua  eft  to- 
nus tercius  vel  quartus.  In  ipfo  niinio  litte- 
ra VI.  ( F )  in  qua  tonus  quintus  vel  fex- 
tus.  Iuxta  fuper  minium  feptima  eft  (  G ) 
in  qua  tonus  feptimus  vel  oftavus.  Deinde 
prima  repetitur  (A)  tertio  ordine  fupra  minium, 
&  tertio  fubter  crocum,  in  qua  tonus  primus 
vel  fecundus.  Poft  quam  omnes  alix  reite- 
rantur  prioribus  in    nutto  diflimiles. " 


48      L.  II.    P.  II.  DE   AUCTORIBUS  MUS.  ECCL. 

Propagata  XIII.  Capite  primo  huius  Libri  II. P.  I.  p.  283.  284.  narravimus,  eo- 

ftntim  etiam  dem  adhuc  faeculo  XL  Guidonis  methodum  ad  alias  etiam  nationesefle  pro- 
per alias       pagatam;  &  quidem  Cranzio  tefte,    ipfum  Guidonem  per  varias  profe- 
ctum  regiones  cantum  emendaffe.     luxta  chronicon  Slavorum  Helmoldi 
presbyteri  Bofovienjis ,  ab  Arnoldo    abbate  Lubecenfi  continuatum    apud 
T.IL  Scri-   Leibnizium,  fub  Hermanno,  cuius  mentionem  loco  citato  fecimus,  Macro 
por.  rer.       quidam ,  cui  ecclefiam  fuam  tanquam   vice-domino    commifit  ,  quemdam 
P"Z?'F'     Gwidonem  muficum  Bremam  adduxit ,  cuius  indufiria  melodiam  &  clau- 
ftralem  difciplinam  emendavit.     Id  quod  fieri  debuit   inter  annum  1032. 
&  103?.     Unde  per  aetatem  nihil  obeft ,    quo  minus  Guido  nolter  efle 
potuerit.     Tribus  autem  tantum  prarfuiiTe  annis  Hermannum,  colligitur 
ex  astare  antecefToris  Libentii,   &  Boselini,  fuccelTons  in  Hamburgenfi 
archiepifcopatu  ,   cui  Bremenfem  tunc  coniundum  fuiiTe  necefTe  eft.     Ac 
totidem  «nni  aflignantur  Hermanno  in  chron.  Bremenfi  zloanne  Renner 
an.  1583.  fcripto  rhythmice,  ubi  eiusdem  rei  fit  mentio : 

He  was  Pravejl  tho  Halverstadt 
Bit  Ertz-ftifft  dre  Iahr  befat, 
Ein  Mann  van  groter  fimpelheit 
Hadde  nicht  der  Schlangen  Wisheii ; 
Den  Sang  be  hefft  gerichtet  an, 
Dorch  Guidon,  de  den  erjl  began.  &c. 

invento  hoc  XIV.  Quod  ceftimonium  de  Hermanno  in  argumentum  fugillandi 
prorfns  in-  Guidonem  noftrum  non  afTunifiiTet  1.  Matheson  ,  fi  ,  qualis  ^nte  Gui- 
Dm'be-  don-em  fuerit  mufica  diiciplina  ,  quantamve  facilitatem  eidem  addifcendi 
fcbiitzte  Or-  attulerit  Guido,  quam  etiamnum  ei  in  acceptis  ferimus,  perfpeftum  ha- 
cbeftre.  p.  I,  buiiTet.  Intelligo  cantum  ilium  confufum  variis  in  partibuf  ufunij  ut  vo- 
catHuGO  Reutlingenfis ,  fcriptor  quidam  fasculi  XIV..  in  libro  Flore s  mu- 
fic£  artis  infcript'o,  quern  eius  interpres  pluribus  defcribit,  noitramque  no- 
minatim  perftringit  gentem  depravato  huic  ufui  diutius  deditam  a).  Pa- 
lam 

;.-)  Quidam  (inqxiit")  ad  pforpminm   dicli   libri,    &  en.      Unde  iam  non  mufica,    fed  nfns  eft   de- 

prcecipue   canonici  ordlnis  S.  Benedict!,  qui  nominatus.     In  quo  tamen  cantu  deinde   difci- 

cantutn   muficalem   non  fohim   ex  arte,  Terum  puli   a   do&oribus   &  doftores   a  difcipulis  mill 

etiam   ex  nfu  &  confuetudine  perfecle  &  cor-  tiformiter  difcrepare  cceperunt.     Ex  qua  difcre- 

detenus  didicerant  ,    ipfum  omiflis    clavibus  &  pantia    &  artis  ignorantia   ufus  diftus  eft  con- 

lineis  (  qiiae  in  n-eumis  fen  nota  mnficali  requi.  fufus :   quo  nfu  confufo  fpreto,  nunc  fere  om- 

funtur)  fimpliciter  in  libris    notare  cceperunt,  nes   Alemamti  hattenus  miferabiliter  &  m  rabi- 

&  fie  decant  are  :  &  deinde  kiniores  &  fuos-   di-  ter  per  cantum  ufus   feducti   ad    veram   artem 

fcipnlos    fine    arte  ex  frequenti  ufu   &  ccnfne-  mufice    revertnntnr.        Temporibus    enim  no- 

tudine  cantum  informare.      Qui    cantus    fie  per  ftris  fuper    omnes    homines   variis   artibiis  in- 

co.nfuetudinem  doctus  ad  diverfa  pervenerit  lo-  tendentes  cantoies  ufum   addifeentes  magis  fa- 


t.  7.    p.  269. 


MEDIO    MVO    CELEBRIBUS.    C.I. 


49 


lam  eft  ,  interprets  huic  Guidonis  (quern  etiam  unum  poftBoETiuM 
huius  artis  tdnquam  negletta  &  oblivioni  tradita  reparatorem  laudat )  o- 
pera  familiaria  fuiffe,  cuius  fubinde  verba  &  fententias  fuas  facit  :  quod 
etiam  de  ipfo  Hugone  vifum  eft  Goldasto  ,  qui  haec  primus  aimotavit, 
audoremque  prodidit,  qui  in  editione  Argentinenfi  an.  1488-  qua  mihip.  Il6 
prae  manibus  eft,  non  notatur.  Locum  de  hoc  «/k  iam  i'upra  p.  27^. 
ex  Ekkehardo  iuniore  retulimus,  qui  fubdit  de  Bernone  :  Hos  itaque 
fupradictos  fecutus  Berno  monaclms  S.  Galli ,  poflea  abbas  Augienfis,  fuper 
hunc  tifum  valde  fubtilem  fcribit  a^/Peregrinum,  epifcopum  Colon  icnfcni 
&c.  eodem  fere  tempore,  quo  Guido  explofit  ufum  hunc  coufufum,  ut  me- 
rito  vocavit  Hugo  ,  rem  vero  ,  de  qua  hadcnus  Hermamtus  Corne- 
rus  in  chronico  duobus  expreflit  verbis  de  Guidone  locutus  ,  cantitm, 
inquit,  ufualem  dijlinxit. 


T.  I.  Rer. 

Alemav.  J\  T. 
VtV 


XV.  Quod  vero  paflim  Guidoni  tribuatur  additio  r  litters  in  fcala 
mufica  ,  inde  fadum  exiftimo  ,  quod  prima  fyllaba  ut  in  vulgari  bexa- 
chordo  ei  litterae  refpondeat ;  ipfe  tamen  in  rhythmis  alios  eius  rei  audores 
agnofcit  his  verbis  : 

Tamma  gracum  quidam  pommt  ante  primam  litteram. 

Nimirum  ante  litteram  A  Gratis  Proslambanomenon  diclam  ,  etfi  tefte 
Meibomio  inferiorem  adhuc  tonum  ngnofcerent ,  fed,  quod  obfcuris  fonis, 
qui  auditu  clare  diftingui  non  poffent,  proferretur,  ideo  fit  neglecrus.  Etfi 
vero  multis  probandum  fufcipiat,  Guidonem  id  primum  haud  feciiTe  ,  in 
eo  tamen  communi  opinioni  accedit ,  quod  r  a  Gratis  mutuafle  ipfum 
Guidonem  putet.  a)     Videatur  enimvero  diagramma  veterum  cum  fcala 

Guidonia- 


Guido    ncm 

aiiaiiiit  r 

fcals     mu- 
ficce. 


Pvxfut.  ad 
antiques  Mu- 
ftcx  emSores. 


tni  indicantur  &r.  ftulti  autem  canfcores  ufua- 
les  &  ipforum  ilifcipuli,  etinm  fi  per  centum 
annos  quotiiiie  cantarent  imam  tamen  hifto- 
riara  vel  unum  officium  per  fe  cantare  ne- 
queunt  ,  tempus  multum  (  in  quo  poffent  in 
pluribus  artibus  proficere )  inutiliter  expen- 
dentes :  unde  etiam  per  cantum  fun  in  ex  varia 
difcrepantia  frequenter  Deum  &  fandtos  fuos 
non  laudare ,  fed  fe  invieem  in  choris  &  in 
ecclefii';  confundere  folent,  &  vituperare,  &  per 
hoc  Deum  ad  iracundiam  provocare.  Vanita- 
te  ergo  iifns  poftpofita  cuncri  cantores,  qui  ha- 
ftenus  ufum  didicerant  &  cantaverant,  per 
confilhun  au&oris  huius  operis  ad  vcram  ar- 
tem  cantandi  revertantur,   qux  ars  eft  mufica. 


a)  „  Hunc  tamen  tonum  Guido  fuo  fyftemati 
adiungendum  putavit ,  ne  minus  religiofe 
Gracum  difciplinam  trachffe  viderctur ,  & 
fua  culpa  aliquid  omififfe  .  .  .  Quam 
huius  rei  caufam  mufurgorum  valgus  ad- 
ferat ,  notum.  Hinc  autem  luce  meridiana 
clarius  eft,  Guidonem  non  nuxiffe  fyftema 
Gracorum  (quod  recentiores  omnes  in  fuce  mu- 
ficoe  commendationem  ubique  <:ecantant )  fed 
nimia  religione  duftum,  ex  Gratis  ilium  fonum, 
quamviy  nullius  ufus  (fiquidem  clare  eXandi- 
ri  non  poterat )  retinuiffe.  Porro  in  acumen 
longius ,  qnam  Guidonbm,  proccififfe  Gne- 
cos  ,  quid  opus  eft ,  ut  amplius  demonftrem, 
cum  id  trium   genernm  tabulae  loquantur  ?   ut 


Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II. 


Guido    non 
eft  nuiror 
notulafum 
cum  fuis  ap- 
pcllationi- 
bus. 

Douii  Pro- 
xy nnajlica 
;-••  tificce  pars 
veterum  re- 
ftituta  &c. 
lib.  II.  T.  I. 
°PP-  V.   237- 


50       L.  II.    P.  II.    DE   AUCTORIBUS  MUS.    ECCL. 

Guidotiiana  comparatum  apud  Wallisjum  in  appendice  ad  CI.  Ptolom^i 
Harmonica  de  veterum  harmonia  ad  hodiernam  comparata  Opp.  mathe- 
mat.  Vol.  III.  p.  157.  &   167.  &c. 

XVI.  Ex  lis  porro  ,  quae  modo  diximus  ,  &  mox  de  notis  muficis 
medii  xvi  diflereiv.us,  palam  erit,  perperam  ab  incerto  auclore  bibliothecae 
Faticana,  a  lo.  Bapt.  Donio  citato,  Guidon  1  tribui  notulas  illas,  quarum 
fchema  aiferemus,  cum  fuis  appellationibus  partim  e  latina ,  partim  e  grx- 
ca  lingua  detortis:  Eucapbus ,  Stropbicus ,  Pun&us ,  Forretlm ,  Horifcus 
&c.   his  poll:  aliqua  additis  verfibus : 

Hue  jinx  it  Guido,  diftinxit ,  &  or  dine  digno, 
Mujica  quo  vixit  vivo,  moriente  refrixit, 

Signa  ilia,  feu  notulas  non  paucis  ante  Guidonem  faeculis  obtinuiflTe  fpe- 
cimina  prodent;  appellationes  vero  quod  fpeclat,  nullum  ufpiam  in  fcri- 
ptis  Guii'ONis,  aut  alibi  veltigium  reperi  ,  unde  eas  Guidoni  adferibi 
potte  ,  coniectura  fit. 

XVII. 


won  minus  hie  vana  fit  reccntionim  gloria- 
tio.  Ft  futile  eft  argumentum,  quod  tantum 
o&odccim  fint  chordarum  nomina,  &  propter- 
ea  totidem  duntaxat  foni.  Quippe  in  fingu- 
lis  tonis  ,  qui  fe  invicem  femitonio  fuperant, 
omnia  ilia  nomina  repetiintur,  additis  femper 
tonorum  feu  modorum  nominibus  ;  quod  cer- 
te  egregium  fuit  &  fubtile  Gracorum  inven- 
ti.m.  Cum  enim  proslnmbsnonicnos  hypcrmi- 
xolydii,  qui  Aristoxeni  eft  tonus  acutifli- 
nius ,  integro  diapafon  fuperct  proslambano- 
nienon  Hypodorii,  qui  eft  graviflimus ,  patet, 
Aristoxeni  diagramma  procedere  potuhTe  ad 
tria  diapafon.  Qjiamvis  ille ,  refcifib  integro 
diapente,  prog-reflus  tantum  fuerit  ad  bis  dia- 
pafon &  diateflhron  ,  ut  difcimus  ex  Adra- 
STI  loco,  quem  in  notis  ad  Euclidem  p. 
51.  adduximus  "  Exfcribimus ,  quod  obvius 
non  fit  Meibomii  liber.  Hxc  porro  notat 
earn  in  rem  ad  Euclidem,  p.  $c.  „Hodier- 
num  mufurgorum  vulgus  ,  ubi  fermo  incide- 
nt de  mufica  ,  novae  prs  antiqua  praeftantiam 
quoque  inde  metiuntur,  quod  veteres  tantum 
bis  diapafon  fyftema  cognoverint,  oclodecim 
chordis  circumfcriptum  ;  illud  autem  Guido 
integro  diapente  auxerit  in  acumen ,  &  infu- 
per  tono  in  gravitatem.  In  quanta  autem  an- 
tiquitatis  ignorantia  verfentur  ,  alibi  oftenfum 
....  Tantum  enim  abeft,  ut  aliquid  novi   hie 


repcrerit  Guido,  ut  ctiam  a  veterum  fyfte- 
matc  maximo,  non  parvo,  intervallo  abfit,  quod 
reftitutis  modorum  tabulis  fole  meridiano  cla- 
rius  eft ,  ut  nulla  id  ampliore  probatione  e- 
geat.  Acutilfimi  enim  modi  hyperlydii  nete 
hyperboleon ,  feu  ultimus  fonus  a  gravifiimi 
hypodorii  Proslambanomeno  ilirtat  ter  diapafon 
&  toni  intervallo  ,  adeo ,  ut  integro  diatcfia- 
ron  hoc  fyftema  fnperet  Guidoniunum.  Neque 
novis  chordarum  nominibus  hie  erat  opus, 
quod  tranfeundo  ex  graviore  modo  in  acu- 
tiorem  priora  vocabula  fufficerent,  quod  cer- 
te  optima  ratione  conftitutum.  Porro  tonum 
in  infimo  loco  a  Guidone  adferiptum  effe 
ex  antiqux  nnificx  ignorantia,  vere  adfirmare 
polTumus.  Qiiamvis  etiam  hoc  ab  antiquis 
haufivfe  vidcatur,  ut  docuimus  in  notis  ad  A- 
ristidem  p.  140.  „Huius  enim  infimx  no- 
tx  fonum,  tanquam  principium  reliquorum  om- 
nium ,  veteres  adfumebant ;  fed  qui  clare  & 
canore  exaudiri  non  poflet,  quare  etiam  nulla 
peculiari  nomine  ipfuni  figiiarunt."  His  con- 
firmandis  locum  profert  ex  Theone  Smymeo. 
Imprimis  autem  notabilis  eft  Aristidis  locus  : 
„Cum  vero  toni  omnes  conftent  ex  ordineXXlV. 
litterarum  inverfo  ,  fi  ,  qui  omnium  eft  gra- 
viflimus ,  hypodorium  per  tonum  in  grave  re» 
mittamus  &c.  lib.  I.   p.  2J. 


MEDIO    JEVO    CELEBRIBUS.    C.I. 


51 


XVII.  Dum  At/jcwaf.KiRGHznvs  in  Alufurgia  lib.  V.  c.2.  p.  2  r  fi  conten- 

dit ,   Guidonem  inauditam  ante  hac  plurium  vocum   fymphoniam    exco- 

gitatfe  primum ,  au&orem    etiam    faille  inltrumentorum    polyplectrorum, 

uti  funt  clavicynibah ,  clavichordia ,  fimiliaque,  admodum  eum  fallit,  quod 

potlerius  attihet ,  fumta  a   monochordo    ratio ,    quippe   cuius  antiquifli- 

mus,  frequentiflimusque  ante  Guidonem  fuit  ufus,  unde    miror ,  /.   J. 

Rousseau  in  lexico   v.  mujica  eidein  adftipulari.    Primum  vero  quod  fpe- 

dat ,  rauficam  nimirum  polyphonam,  poitea  patebit  veritati  confentaneum 

haud  e(Te  ,  ante  eius  tempora  ex  nullis  veterum  monumentis  poffe  colligi, 

id  genus  muficae  apud  veteres  fuifle  in  ufu,  ab  aliquot  faltem  ante  eum 

faecujisj  ut  tamen  did  poflit  Guidonem  emolliifle  paulifper  duriffimam, 

auribusque  nolens  intolerabilem  muficae  ,  feu  fymphoniae  plurium  vocum, 

rationem   apud  eos,  qui  primi  ,  atque  ante  Guidonem,  regulas  in  hoc 

mufica?  genere  ,  media  demum  hac  state  invento  ,    tradiderunt.       Turn 

vero  id  etiam  dicipoteft,  Guidonem,  quod  primus  monochordi  ufumreiece- 

rit,  anfam  dediOc ,    ut  confonar.tiarum  genefis&  progreflio  potius  ad  audi- 

tum,  quam  canonem  ilium  harmonicum  accommodaretur;  fecus  cumfieret 

ab  antiquis,  inde  factum  puto ;  quod  id  muficae  genus  intactum,  incultumque 

manferit  ufque  ad  eatempora,  quae  barbara  cumprimis  habentur;  ut  Gratis, 

apud  quos  tanto  in  pretio  habita  fuit  mufica  ,    nee    quidem    in    mentem 

veniflTe  videatur.       Sed  certe  qualis  fuit  prima  muficae  huius  polyphonae 

inftitutio,  ruditati  temporum  refpondebat. 


Falfo    ctbiB 
clavkhor- 
(liorum ,   ant 
muficr*;  poll  - 
phonns    au- 
tlor   vendi- 
tatur. 


G  2 


CAP.  If. 


52 


*  ■$»  * 


CAPUT    II. 

D?  ;/o//V  mnjicis  medii  <evi  greets  ©"  latinis ,  quorum 
Jpecimina  exhibentur  per  Jingula  facula. 


Notx  nuili- 
cse  antiquio- 
res  grxece. 


L.  VII.  Erot. 
4-  M?  P.  S40' 


furg.  p.  S4I. 
if/.  Burette 
jllctnoires    de 


I. 

uperiore  fseculo  edidit  ex  duobus  MSS.  (quo- 
rum unum  in  bibliotheca  Fat  i  can  a ,  alterum 
in  Collegio  Romano  Soc.  I.  affervabatur  )  Athan. 
Kir cher us  in  fua  Mufurgia,  feu  arte  magna 
confoni  &  diflbni ,  antiquioris  muficas  Graca 
a-Yjuuct,  feu  notas  muficas  ,  Roma  anno  i6?o. 
eo  ordine,  quo  in  Alypio  reperit.  Kircheri 
opere  &labore  minime  contentus  Marc.  Mei- 
bomius  ,  ut  ex  eius  praefatione  in  antiquae  mu- 
ficae  audores  cernere  eft ,  ipfe  biennio  poft 
novo  ac  ingenti  ftudio  ex  Alypio  &  Aristi- 
de  reftituit , •  ad  digeflit  notas  eiusmodi  muficas  magno  ,  ut  reperit,  nu- 
mero  vel  in  uno  Lydio  modo,  fecundum  tria  genera  Diatonum,  Chroma- 
ticum,  &  enharmonicum,  in  ipfa  Alypii  introductione  mufica,  expofitis  in 
prarfatione,  quae  ad  rem  obfervanda  fuere.  P.  Bern.  Montfaucon  lib. 
V.  Palaogr.  Graca  ,  Parijiis  anno  1708.  editae,  cap.  3.  eandem  materiam 
carptim  tractans  ,  &  non  ita  pridem  in  Anglia  in  lucem  emifla  Ptolo- 
Mffii  harmonica  memorans:  Ibi  vero,  inquic,  non  tantum  mufica  not<e 
tonorumque  dijiincliuues  adferuntur  ,  &  explanantur ;  fed  etiam  ad  hodier- 
nas  mufic<e  notas,  quantum  conantibus  limit  ^  reducuntur.  lam  an.  1602. 
Hanover  a  Erycius  Puteanus  in  Hermathena  Dionysii  mufici  fub  Con- 
stantino M.  clari,  hymnum  ad  Musam  notis  antiquis  muficis  inftru- 
ctum  edidit;  eundemque  &  alium  praeterea  in  Apollinem,  aliumque  in 
Nemefin  cum  fimilibus  muficis  antiquis  notis  fubiunxit  Io.  Fellus  ad  cal- 
cem  Arati  cum  fcholiis  Gratis  editi  Oxonia  1672.  addita  diatribe  de 
mufica  antiqua  Graca:  quam  claudit  fpecimine  alio  muficae  veteris,  fra- 
gmento  videlicet  Pindari  ,  quod  notis  veteribus  muficis  inftructum  in 
bibliotheca  monafterii  5".  Sahatoris  iuxta  portum  Meffawnfem  in  Sicilia 
reperit,  ediditqueKiRCHERUs,  ut  /.  Alb.  Fabricius  lib.  III.  c.  10.  notavit. 
Alia  etiam  adhuc  fpecimina  dedit  M.  Burette,  habenturque,  ni  fallor,  in 

Mifcell. 


L.  II.   P.  II.    DE  NOTIS  MUS.  MEDII    IEVT.        53 

Mifcell.  Berolinenjibus.  Meibomius  vero  citata  in  praefatione  hymni  Ter  Acad,  des 
Deum  laudamus  melodiam  illis  Gratis  charaderibus  notisque  etiam  noftris  **'  !atrcs- 
expreflam  exhibet ,  non  tantum,  inquit,  ut  eo  clarius  omne  notandi  nego- 
tium  redder  em  ,  fed  etiam ,  ut  Deo  Optimo  maximo  grates  agerem ,  qui 
cum  in  omni  vita  ,  turn  vel  maxime  in  difficilJimo  hoc  &  defperato  opere 
adiuverit,  ut  ob  reflitutos  antique  mujica  auclores  a  duclis  nojiri  avi  viris 
favorem  ,  a  potentate  laudem  fperare  pofjim.  , 

II.  Nullus   vero  dubitat  Meibomius,  quin,  fiquidem  ea  melodia  ufi  oiim  etiam 
fuerint  SS.  Ambrosius  &  Augustinus  (quorum   quippe  nomini  infcribit Jjjjj™8  **■ 
canticum  illud  Te Deum  laudamus)  etiam  notis  illis  cantum  fignarint,  quod 
Boetius,  qui  integro  faeculo  Augustino  fuit  pofterior,  folas   has  notas 
recenfeat.     Ofcitanter  I.  /.  Rousseau  cxKirchero  exfcripfit,  quae  hie  deiniex.  muf. 
fyltemate  muficae  diatonicae  feu  cantus  plani  iuxta  Boetium   lib.  V.  c.  3.*-  3*7- 
breviter  dicit,  Rousseau  autem  confundit,   &  ad  notas  muficas  applicat 

omnia,  ac  redigit.  a)  Ipfe  libro  primo  p.  249.  retuli,  quae  Kircherus  loco  a 
citato  de  S.  Gregorio  alTerit  line  tefte,  quod  in  fcalam  muficam  feptem 
primas  alphabethi  litteras  invexerit,  quae  duplicentur,  repetanturque;  quin 
aliunde  aliquid  addere,  aut  reperire  potuerim,  quod  hanc  firmare  poflit 
opinionem.  Hugbaldus  ad  faec.  IX.  finem  ,  aut  initium  X.  in  libro  de 
harmonica  inftitutione  adhuc  Boetii  characleres  exhibet ,  ipfeque  modum 
praefcribens,  ad  vagam  incertamque  notarum  tunc  ufitatarum  figendam  po- 
fitionem,  fubftituit,  apponitque  figna  ilia  litterarum.  Quam  in  rem  infi- 
gnem  locum  de  notulis  illis  acluri  exferibemus. 

III.  Alterius  quidem  generis,  fed  eiusdem  fere  ufus  funt  litterse  latinae,  QjAbm  apud 
de  quibus  Ecckardus  in  cafibus  monafterii  S.  Galli  c.  4.  ubi  de  Romano,  i;^"°s&af* 
-qui  tempore  Caroli  M.  authenticum  Romanian  antiphonarium  ad  S.  Gal-  gna funt  f«b- 
lum  detulerat,  loquitur  in  haec  verba  :  „Inipfo  quoque  primus  ilie  litteras  ftitl,ta- 
„alphabeti  fignificativas  notulis,  quibus  vifum  eft,  aut  furfum  aut  iufum^"^^ 
„(deorfum)  aut  ante,  aut  retro  affignari,  excogitavit  :  quas  poftea  cuW  t.I.  Rer.  A- 
„dam  amico  quaerenti  Notker  Balbulus  dilucidavit. "  Paflim  eft  edita  le'n-  ?■'"  3°- 
refponfio  ilia  ad  La'ntberti  quaeftionem  in  bibl.  PP.  Cohnienfis  fupple-  J„jJt  umU 

mento,      fag.  u$. 

*)   Les   Latins,   qui  a  l'imitation    des  Greet,   no-  tres  feulement,    &  Gregoire    eveque  de  Ro- 

terent  aufli  la  mnfique  avec   les  lettres  de  leur  me  confiderant   que  les  rapports   des  fons  font 

Alphabet ,     rctrancherent    beaucoup    de    cette  les  memes  dans   chaque  oftave,  reduifit   enco- 

quantite   de    notes ,     le  genre    Enharmonique  re  ces    quinze   Notes    aux  fept    premieres  let- 

ayant  tout  fait    .ceffe   d'etre  pratique,  &  plu-  tres  de   l'alphabet,  que  Ton  repetoit  en   diver- 

fieury  modes  n'etant  plus   en   ufage.     II   pa-  fes  formes  d'une  oftave  a  1  '  autre. 


ton,   que  Boece   etablit  1' ufage  de  quinze  lei- 


G  3 


54      h»U*    P.H.    DE    NOTIS  MUS-MEDII   IVI 

mento,  in  lettionibus  H.  Canisii  T.  V.  &  in  append.  T.  IV.  AnnaL  Be- 
nedict, p.  688.  Mabillonii.  Qui  quidem  ipfe  has  litteras  confundit  cum 
illis,  de  quibus  paullo  ante,  quasque  ante  farculum  nonum  in  ufu  fuifie 
exiltimat,  quibus  poltea  notae  ilia?  caudatae ,  feu  ductus  quidam  ac  virgulae 
reclae,  obliquae,  incurvae  fuccefferunt.  Guidoni  autem  Aretino  feculo 
XI.  melius  vifum  eft,  alphabet!  litteris  uti  (quod  S.  Gkegorio  M.  tribui 
inventum  modo  notavimus  )  additis  exemplis. 

Solis  Uteris  notare  optimum  probavimus, 
Quibus  ad  difcendum   cantum  nihil  eft  facilius; 
Si  affidue   utantur  tribus  faltem    menjibus. 

d       ^  c     it  e  d;         c      c      Ejc     a •  fcj  c  d  c|a  a        a  G     G   G 

Sit  nomen  Domini  benediBum  in  fceeula* 

FG     a  G     F  G  F  F         F  c    F     F       D  C     D     D 

Adiutorium  noftrum  in  nomine  Domini. 

Prope  abeft  ab  hoc  litterarum  ufu  is,  quern  ex  Hugbaldo  memoravi- 
mus.  Singulares  funt  notae  muficae  eiusdem  Hugbaldi  in  mufica  enchi- 
ridiali  explicatae  per  tetrachorda,  quae  etiam  fubinde,  fed  rariflirne,  in  ufu 
ecclefialtico  reperimus. 

Vocares  ac  IV.  Pertinent  hue   etiam  V  fed  cum  ipfis  notis  non  funt  confunden- 

fyliabx  ad  dac ,  fyllabae ,  quibus  ad  moderandum  cantum  utimur.  Eoque  interpre- 
tari  licet  fupra  libro  primo  p.  if.  allatum  Dionysii  fub  nomine  De- 
metrii  Phalerei  locum,  in  Mgypto  facerdotes  Deos  ieptem  vocalibus 
celebrare.  Paffim  autem  fcriptores ,  dum  Groecurum  RowcmorumquQ  res 
florebant,  quatuor  has  fyllabas  ufu  viguiflTe  cenfent  T&>  tu,  Trj,  Tt.  Do- 
nius  de  praftantia  imtfica  veteris  p.  94.  fe  oftenfurum  promittit,  quan- 
to  aptius  &  commodius  veteres  Gr<eci  primum  muficae  tyrocinium,  ca- 
nendique  meditationem  executi  fuerint,  quam  recentiores  ex  Guidon  is 
inltituto  fenis  fyllabis  ut ,  re,  mi,  fa,  ful r  la;  aut.  noviflimi  quidam, 
Bclgas  Gallusque  fecuti ,  feptenis ;  adeo  ut  in  praeexercitamentis  mufi- 
ees,  non  paucorum  menfium  compendium  fieri  polle  exiftimet ,  fi  iuxta 
ritum  veteremy  amputatis  duabus  fyllabis ,  non  feptima  adfeita ,  ecpho- 
nefes  harmonicorum  intervallorum  addifcantur,  &  ufurpentur.  Mihi 
tamen  perfuadeo,  fi  otium  aut  cupido  fuififet  Donio  experiri  rem  ipfam, 
paucis  ialtem  menfibus,  dedoceri  fe  pafiurum  iuiffe.     Idem  mirum  fibi  ali- 

quando- 


nioilulaa- 
dum 


LATINIS    ET    GR&CIS.    C.  IT.  55 

quando  vifum  fatetur,  non  habuiffe  prifcos  Grxcos   ullas  fyllabas,  aut  di-  Don.  Pre. 
cliunculas,  quibus  in  meditationibus    canendi  praeexercerentur,  antequam  pym":  mu^ 
perfedas  melodias.  modularentur :  reputavitque  rtffluv  apud  eos  did,   qui  ,.ejilt.  z. /. 
melydria  qualiacumque  fine  certis,  ac  rem  fignificantibus,  didionibus  can-  T.  i.  opf. 
tillat :  fufpicatUS  eos  hifce  re*  ?i,  tunc  fuifle  ufos :  praefertim   cum   hodie-^'247" 
que   apud    Chios  vulgo  fie  frequentari   audiiffet,   imo  etiam    pafiim  apud 
Grjccos  TtQmto-pxs  corrupto  vocabulo  appellari  ipfamet  nuda  dvAjpctTa.;  dum 
poftea  in  quodam   Faticance  bibliothecac  codice,  qui  praeter  alios  tradatus 
integros  ad  muficam  pertinentes,  anonymi  cuiusdam  fragmenta  optimae  no- 
te compleditur  ,  veteres  tandem  ^ternuiq  Gracorum  fyllabas  deprehendit 
eas  ipfas,  quas  iam  notavimus  ru,  t£,  rij,  n  noftris  ut  re  mi  fa  &c.  re- 
fpondentes.  „Ex  quibus,  adJit,  too  Proslambanomeno,  lichanis  &  parane-  Ibid-I>-  «4fc 
„tis  (quas   lichanis  refpondere  iam  antea  diximus)  tiibuitur:  t»  hypatis, 
„  netis ,  &  paramefe :  r?  parhypatis  &  tritis :     rt  denique   uni  mefae  adfi- 
„  gnatur.       Illud  tamen  advertendum ,    longi  temporis    &  exferiptorum 
„  vitio ,  paranetas  excidifle  ,   quae  tamen  facile  lichanorum  comparatione 
,3  fupplentur.      Porro    ru  refpondet  fol  &  re;  t£  mi  (ut  la  omittam)  rij 
„fa;  re  vero  nunc  re  nunc  mi."      Obfervat   demum   &  ediflerit ,   quam 
apte ,     quantoque    cum  iudicio    ex    feptem  vocalibus  ,     quarum  tamen 
antiquiffimum  ufum  apud  Mgyptioi  1.  c.  oftendimus ,  eas  fefegetint,  quae  T.J.  p.  j$ 
plenius,  ac  fuavius  fonant,  atque  omnibus  ferme  nationibus  ufurpantur. 

V.    Habent  etiamnum   Gr<eci  vocabula  quaedam,   quibus  familiariter  Ac  vocabuia 
ad  modulationem  odo  tonorum  utuntur.      Neanes,  aneanes ,  aanes,  nea-  aP«d  Gr3e- 
gie,   quas  folas  in  inftitutionibus  muficae  Graca  reperi,   quales  ad  calcem  cos' 
huius  operis  aeri  incifas  damus.     Alias  practerea  afFert  Kircherus  inmu-Loc.eit. 
furgia  de  tonorum   claufulis ,  etfi  amplior  eorum  fit  ufus,    ad  latinos  et- 
iam  translatus.     Peculiare  de  illis   extat  caput  Villi,  muficae  Aureliani 
Reomenfisj   quod  hie  exferibimus :     „  Caeterum  nomina,  quae  ipfis  inferi- 
„buntur   tonis,   ut  eft  in  primo  tono  Nonaneane;  in  fecundo  Noeane  & 
„caetera  quaeque,  moveri  folet  animus,    quid  in  fe  contineant  fignificatio- 
„nis.     Etenim  quendam  interrogavi   Gracum ,    in  latina  quid  interpreta- 
3,  rentur  lingua,  refpondit,  fe  nihil  interpretari ,   fed  eflTe  apud  eos  laetan- 
„tis  adverbia;  quantoque  maior  eft  vocis  concentus,  eo  plures  inferibun- 
„tur  fyllabae,  ut  in  autento  proto,    qui   principium  eft  ,    fex  inferuntur 
„  fyllabae    videlicet    has  noeane  (f.noe  noeane)     Nonannoeane  in  autento 
„deuteri.     In  autento  triti,  quoniam  minoris  funt  metri,  quinque  tantum- 
„modo  eis  inferibuntur  fyllabae,  ut  eft  Noeoeane.  In  plagis  autem   eorum 
„  confimilis  eft  litteratura,  fcilicet  Noeane,  vel  fecundum  quosdam  Noeacis, 

„  Memo- 


T.  11.  Opp. 
p.  700. 


Specimina 

notarum 

graecafnm. 

Lib.    1.   £f 
111.  c.  2~-& 

4-  t-  :IS- 
siS.  123. 
p.  229. 


56       L.  II.    P.  II.    DE  NOTIS    MUS.   MEDII   JEVl 

„Memoratus  denique  adiunxit  Grams:  huius  modi  nortra  in  lingua  vi- 
„  dentur  habere  confimilitudinem  ,  qualem  arantes  five  angarias  minantes 
,,  exprimere  folent,  excepto,  quod  haec  laetantis  tantummodo  (it  vox,  ni- 
„  hilque  aliud  exprimends.  Eftque  tonorum  in  fe  continens  modulatio- 
„nem.  "  Mox  capite  antecedenti  de  quatuor ,  a  Carolo  M.  additis  ad 
ocro  ,  ageus  tonis,  Quorum  hie,  inquit,  prefer  ibere  cenfui  litter at ut am 
Nenoteneano  ,  noneano,  annoannes. 

Ad  calcem  codicis  Argentoratenfts  ,  in  quo  Hugbaldi  liber  de  har- 
monica inftitutione  legitur,  magna  extat  farrago  eius  modi  vocabuloruin.  a) 
Frequentius  utitur  Hugbaldus  his  modulationum  formulis,  deinceps  ra- 
rius  ;  nusquam'  vero  apud  Guidonem  ea  nomina  reperi ,  qui  fatius  du- 
xit  adhibere  fuas  tonorum,  feu  modorum  formulas.  Apud  S.  Bernar- 
dum  de  cantu  ,  feu  correclione  antiphonarii ,  n.  10.  luculenter  eorum 
ufus  deicribitur.  „Ad  hos  (tonos  authentos  £«f  plagales)  inter  fe  diltinguen- 
„  dos  Neumata  inventa  funt,  fubiicienda  antiphonis  ,  quae  apud  quosdam 
„ftivae  vocantur  ,  &  apud  Gracos  fignantur  per  haec  verba  Hoauocane,  & 
„npcqis.  (al.  melius  noeane,  &  noeais)  &  his  fimilia,  quae  quidem  nihil  fi- 
„gnificant,  fed  ad  hoc  tantum  a  Gracis  funt  reperta,  ut  per  eorum  di- 
„  verfos  ac  diffimiles  fonos  tonorum  admiranda  varietas  aure  fimul  & 
„  mente  poflet  comprehendi.  Haec  ita  manieram  fuorum  modorum  de- 
„bent  exprimere,  ut  poftquam  tuae  diligentius  memoriae  fuerint  imprefla, 
„frequentatis  aliquamdiu  cantuum  diverfitatibus ,  quibus  arrideant  canti- 
5, bus,  auditu  etiam  facile  cognofcas.  Unumquodque  ergo  eorum  fuo 
„  modo  fingulare  debet  efle  fufficiens ,  ut  cuilibet  finali  fui  modi  conve- 
;,nire  poilit :  in  hoc  fingulare,  ut  cantui  altenus  modi  convenire  non 
„  poffit.  Non  enim  ad  difcernendos  modos  a  fe  invicem  neumata  com- 
„petenter  elTent  inventa,  nifi  unumquodque  fuo  modo  fufficeret,  &  euni 
„  evidenter  ab  aliis  difcerneret.  Debet  ergo  manieram ,  &  formam  tarn 
,,  communem  ,  quam  propriam  fui  modi  exprimere:  manieram  fcilicet 
„per  difpofitionem  ,  formam  vero  per  compohtionem." 

VI.  Pergimus  iam  ad  ipfa  notarum  edypa  feu  fpecimina  ,  quae  ad 
inftar  diplomatices  cuiusdam  muficae  per  faecula  dabimus.  Ad  faeculum 
oclavum  ufque  aflurgere  licet,  quod  notas  muficas  graecas  attinet;  ita  qui- 
dem,  ut,  cum  docente  Montefalconio  in  Palaographia  Graca  non  nifi 

fseculo 


a)  Item  in  Gr*co  annaneane,  nananeagies,  agian- 
neagies ,  Nenoteanes ,  Noeagies.  Item  para- 
pteres ,  Nenoteneagis  Ant.  Mea  nox.  Ant.  0 
mors.  Ant.  miferere  mei  Detis.  Aanietanena- 
gis,  acanneagies.  Ant.  Nos  qui  vivimus.     Item 


parapteres,  qui  fupra  fcripti  funt  ,  tiecejfe  eft 
ut  teneamus  ,  qui  in  antiphonis  minutis  com- 
probantur  ,  maxime  de  pfalmis,  qui  non  finiun* 
tur  ita,    ut  inchoant. 


LATINIS    ET    GR&CIS.    C.  II.  57 

faeculo  feptimo  accentus&  fpiritus  annotari  coeptum  fit,  exceptis  gramma- 
ticorum  libris ,  ftatim  fxculo  oclavo  feduli  Gneci   in  libris  ,   ad  ufum  ec- 
clefialtici  officii  exaratis,  figna  quaedam  &  apices  feu  notas  pro  inflexio- 
nibus  ialtem  vocum  in  cantu  leitiouum  evangelicarum  "adpinxerint,  veluti 
in  exemplis   videre  eft  apud  eundem  Montefalconium,  uno  ex  codice  />«?•  229. 
Colbertino  otfavi,  ut  aettimatur ,   faeculi,    reliquis  duobus  ex  aliis   evange-  png.  234. 
liariis  octavi  item   &  noni  iaeculi:  monetque,  multos  codices  huiusmodi, 
charadere   videlicet  unciali  oblongo   ac  defkxo,  ad  ufum  chori  &  officii 
exaratos,   variis  in  bibliothecis  extare,  qui  ad  inflexiones  vocum ,  in  of- 
ficio eccleliaftico   inter  legendum  obfervari  folitas ,   notulas  qnasdam    & 
lineolas  variae  fornix  exhibent.     Hi  vero  nempe,  addit,  ad  ufum  chori  de-  }<%.  231. 
putati   libri ,  non  o&avo  tantum  &  now ,  fed  etiam  decimo  faculo,  forte- 
que  poller  ius ,    litteris  mtcialibus  oblong  is  ac  plcrumque  reclinatis  fcripti 
comperinntur.     Meismet  vidi  oculis  varios  huiusmodi,  Roma  praefertim,  ac 
etiam  in  patria ,   nee  oculis  ufurpavi  tantum,   fed  etiam  <n^*«n*  eiusmodi 
feu  notulas  cum   noftris  exegi ,  ad  easque  redegi  improbo  labore,  ut  ali- 
quando  ufui  eflTent  fpecimina   ilia  huic  operi.     Sed  cum  omnis  apparatus 
ille  infelici  incendio  monafterii  mei  an.  t  76^8-  perierit ,  neque  vero  mihi 
otium  nunc  tantum  relidum  fit,   contra  vero  difficilior  foret  labor,  dum 
ad   manus   non  funt  autographi  libri ,   in  quibus  minio  depidae  notulae, 
ut  plurimum  a  cxteris   accentibus   &  fpiritibus  diftinguuntur,  edypos  fal- 
tem  do  :  in  quibus  quidem  difcrimen   illud  notularum   minio  depidarum  Tabb.   I, 
fedulo  inculcavi  caslatoribus,  ut  obfervarent,  atque  ad  regulas   heraldicas  11.  111.  iv. 
fubtilibus  lineolis   difcriminarent ;    fed    culpas  eorum   leviffimas    praeftare 
in  me  haud  fumo,  perinde  etiam  fixum  aetatis  ordinem  :  quern  coniiciat  ledor 
turn  ex  iis,  quae  modo  ex  Palteographia  Graca  Montefalconii  attulimus, 
atque  propius-  adhuc  ex  amiciflimo  Roma  mihi  quondam  lofepho  Blan- 
chinio  presbytero   congr.  Oratorii  S.  Philippi  Nerii  de   urbe ;  qui  ad 
Evangeliarium  qiiadniplex  Roma  editum  an.  1749.  in  calce  exhibet  fpe- 
cimina eorum  ipforum  codicum  Gracorum  Vaticanorum  ,    ex  quibus  Ro- 
ma tria  accepi  edypa  ,  unum  vero    ex  codice   bibliothecae  civicae  ad  S. 
Annam  Augujla  Vindelicorum.      Accedit  quintum    litteris  minufculis  ex  fab.    v. 
Mfc.  Veneto.     Ex  citatis  vero  Montefalconio,  &  Blanchinio    curio- 
fus   harum  rerum  adhuc  plura  haurire,  &  comparare  fpecimina  id  genus 
pro  inflexionibus  vocum    in  lectione   valet:   unum  apud  xMontefalco- 
nium  p.  357.  habetur   exemplum   pro  maioribus  etiam  &  prolixioribus 
modulationibus ,  quarum  nos  integram  exhibemus  feriem  ex  codd.  Mfc.  Tabb.  vi. 
bibl.  Caefar.  Vindob.  quibus    addimus   ex  Mfc.   San-Blafiano  inftitutiones  vn. 
muficae  Graca,  quas  ampliores  cum  aliis  variis  eiusdem  generis  collatas  ty-  Tab.  vin. 
Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II,  H  pis    n.  1.  2, 


58       L.  Ii:  P.  IT.    DE  NOTTS    MUS.  MEDII  £VT 

Tab.  ix.  pis  edidiflemus,  nifi  colledanea  ilia  igne  periiflTent,  cum  ipfo  manufcripto 
n.  i.  2.  San-Blafiano,  fervatis  quidem  tabulis  aeneis,  in  quibus  etiam  comparet  pars 
_  liturgiae  Graca  ex  eodem  cod.  Sati-Blaf.  Iungimus  his  fpecimen  notarum 

muficarum  Ruthenorum  ritus  Graci  ex  loan.  Herbinio  de  Cryptis  Kijo- 

vienjibus  p.  i  ^4. 


n.  1. 


Notx  mnG.  VII.  Quemadmodum  faeculo  VIII.  in  Occidente  cantus  Rom anus  cura 

ex  atma.      p,PINI  &  Caroli  M.  per   Gallias    &  Germaniam  propagatus  fit,    T.  I. 

lib.  II.  P.  I.  c.  1.  pluribus  declaravimus  :  monachi  Engolifmenjis  inter  alia 

allato  teftimonio  in  vita  Caroli  M.  ad  an.  787.  qui  narrat  ,  Carolum 

pag.  =7=.       ab  Hadriano  accepiffe  cantores  unacum  antiphonariis  S.  Gregorii,  quos 

ipfe  notaverat  nut  a  Romana;  correctos  autem  fuifle  omnes  antiphonarios, 

didicifleque  omnes  Francia  cantores  not  am  Romanam  ,  quant    nunc  vocant 

Apu&Gohiaji,  not  am  Francifcam.      Eckehardo   Hartmannus  abbas  S.  Galli  laudatur, 

for  Aiem      authenticum    antiphonariura  docere  ,    &  melodias   Romano   more  tenere 

c  4.  p.  m.    follicitus.     Quae  de  cantoribus  Romanis  narrat ,  iani  fupra  1.  c.  retulimus, 

29.  aliis,  quam  quos  monachus  Engolifmenfis  nominat ,  quos  inter  Romanus 

Romance  fedis  honorem  S.  Galli  coenobio  ita  quidem   inferri  curarit :  „  E- 

,, rat  Romana  {Roma)  inftrumentum  quoddam   &  theca  ad  antiphonarii 

„  authentici    publicam    omnibus    adventantibus    infpechonem   repofitorii, 

„  quod  a  cantu  nominabant  Cantarium.     Tale  quidem  ipfe  apud  nos  ad  in- 

„  ftar  iliius  circa  aram  Apoftolorum  cum  authentico  locari fecit,  quem  ipfe 

„  attulit  exemplato  antiphonario :  in  quo  ufque  hodie  in  cantu,  fi  quid 

„  diflentitur  ,  quafi  in  fpeculo  error  eiusmodi  univerfus  corrigitur. "     Re- 

liqua,  quae  fequuntur,   verba  paullo  ante  retulimus,  quomodo  litteras  aU 

phabeti  fignificativas  nutulis  appofuerit ,    ut  conftaret ,    quid  fufum    aut 

iufum,  furfum  aut  deorfum  ,  ante  &  retro  fignaret ,    in  ilia  incertitudine 

notularum  ex  variis  apicibus ,  inflexionibus  compofitarum,  caudatarum,  fi- 

nuatarumque. 

Infignis  hanc  in  rem  eft  Hugbaldi  locus,  quo  alium  ille  alphabeti 
litterarum  ufum  exponit ,  eundem  tamen  in  finem,  ad  figendam,  determi- 
nandamque  vagam  notularum  illarum  notionem.  „  Hae  autem  (  inquit  de 
„  harmonica  inttitutione)  ad  hanc  utilitatem  funt  repertae,  ut  ficut  per  lit— 
„teras  voces,  &  diftinctiones  verborum  recognofcuntur  in  fcripto,  ut  nul- 
lum legeutem  dubio  fallant  iudicio  ,  fie  per  has  omne  melum  annota- 
,tum,  &  iam  fine  docente  ,  poftquam  femel  cognitae  fuerint ,  valeat  de- 
„c?ntari.  Quod  his  notis  ,  quas  nunc  ufus  tradidit ,  quaeque  pro  loco- 
„  rum  varietate  diverfis  nihilominus  deformantur  figuris ,  quamvis  aliquid 
„profint,  remunerationis  fubfidium  minime  poteft  contingere :  in  incerto 
„  enim  femper  videntem  ducunt   veitigio  ,   ut  puta  ,  fi  adiettam  formu- 

„  lam 


55 


LATINIS    ET    GR&CIS.    C.   II.  59 

7  1  f  ♦  * 
„Iam  afpicias  AEVl  A.       Primam  enim  notulam  cum  afpexeris ,    quae 

„  effe  videtur  elatior,  proferre  earn  quocunque  vocis  cafu  facile   poteris. 

„  Secundum  vero,   quam  prefliorem  atteudis  ,   cum  prima;  copularc  quae- 

„  fieris ,  quonam  modo  id  facias ,    utrum  videlicet   uno,  vel  duobus,  aut 

„certe  tribus  ab  ea  elongari  debeat  pnmftis,  nifi  auditu  ab  alio  percipias, 

j,  nullatenus  fie  a  compofitore  ftatutam  efle  pernofcere  potes.     Idem  &  de 

^  caeteris  conftat.     Si  vera  ,  quas  fubfequens  ratio  demonftrabit ,  chorda- 

„rum  notulis  eandem  formulam  confignatam  videris,  mox  procul  dubio,' 

1       M       PM    CF 

„qualiter  procedat,  advertas,  utique  hoc  modo  ALLELUIA.  Eft  enim  Ime- 
.,,  le,  M  lychanos  mefoi>r  inter  quas  toni  fpacium  patet;  P  paripatemefon, 
„  quae  a  lychanos  mefon  fimiliter  diftat  tono  M.  Similiter  lychanos  mefon 
„fupra  paripatemefon  inclinatur.  C.  autem  eft  hypatemefon  femitonio  a  pa- 
„  ripatemelon  diftans.  F.  ultima  lychanos  hypaton  fervans  tonum  ad  hypa- 
„temefon.     In  hac  autenti  proti  ufitata  melodia  ,  quam  notulis  eisdem  fu- 

em    e  m    p  ^  impc  7  f 

„  perfcribimus,  qui  fuperioris  fint  foni,  planius  elucebit  No  Ne  No  eANE 
„Quamcunque  enim  ex  his  notulam  five  litteram  in  fuperiori  formula 
„ videris,  fimiliter  proferre  non  cuncleris.  Hae  autem  confuetudinariae 
„  notae  non  omnino  non  necelfarix :  quippe  cum  &  tarditatem  cantilenas, 
„&  ubi  tremulam  fonus  contineat  vocem ,  vel  qualiter  ipfi  foni  iungan- 
„tur  in  unum,  vel  diftinguantur  ab  invicem ,  ubi  quoque  claudantur  in- 
„ferius  vel  fuperius  pro  ratione  quarumdam  litterarum ,  quorum  nihil 
jjOmnino  hae  artificiales  notae  valent  oftendere,  admodum  cenfentur  pro- 
„ficuae.  Qiiapropter,  fi  fuper  aut  circa  has  per  fingulos  ptongos  eae- 
„dem  litterulae,  quas  pro  notis  muficis  accipimus ,  apponantur,  perfecle 
„  ac  fine  ullo  errore  indaginem  veritatis  liquebit  infpicere  :  cum  has 
„  quanto  elatius ,  quarrtove  preflius  vox  quaeque  feratur ,  inflnuent ;  illas 
„  vero  fupradiilas  varietates,  fine  quibus  rata  non  texitur  cantilena  ,  men- 
„  ti  certius  figant. " 

VIII.    Quid  vis  facit  hie    locus  ad  illuftrandam  notarum    muficarum  In  frheinate 
medii  aevi  novam   formam  poft  antiquatas  veteres,   quae  ex  varia  littera-  exhlbltx- 
rum  Gracarwn  pofitione  fere  conftabant;  hae  vero  variis  arbitrariis,  ex  li- 
neis,  punclis ,  du&ibus  &  flexionibus,  ut  ex  fchemate  patet,  quod  aeri  in- 
cifum  damus:   q-uae  fola  nobis  tabula,  ex  aliis  eiusmodi,  notarum  etiam  x* 

Longobardioarum,  ex  manufcripto  San-Blqfiano  relisfta  eft  poft  incendium  :  num*  z* 
compleclitur     autem    carmine     hexametro     notarum    ipfarum    vocabula 
magno  numero,  cuique  refpondente    fuperfcripta  notae  figura  :    ex  qua 
ipfoque  ex  nomine  notae  notio  defumi  poteft ,  magisque  elucefcit  quod 

H  %  de 


6o       L.  H.  P.  II.  DE  NOTIS    MUS.  MEDII  JEVI 

de    eorum    ufu  Hugbaldus  dicit  ,   ac   utilitate  :     quippe  cum  &  tardita- 
tem  cantilenas,    &  ubi  tremulam    fonus  contineat   vocem  ,    vel  qualiter 
ipfi  foni  iungantur   in  unum    vel  diftinguantur  ab  invicem,   ubi  quoque 
claudantur  inferius  vel  fuperius,  notent.     Quibus  lux  afFunditur  illis  mo- 
nachi  Engolifmenfis   verbis,    omnes   Francos   didiciflfe    notam  Romanam : 
„  excepto  ,   quod  tremulas  ,    vel  vinnulas ,    five  collifibiles ,   vel  fecabiles 
„  voces  in  cantu  non   poterant  perfecle  exprimere   Franci,   naturali  voce 
iu.io.Liac.  „barbarica  frangentes  in  gutture  voces  potius,  quam  exprimentes.       Vo- 
*Grcg0YitT.    cem  tremulam  explicat  B.  Engelbertus  L.  II.  c.  29.  fuae  Muficae,  „uni- 
/.  p.  276.  re-  » fonum  ,  quia   non    habet  arlim  &  thefim  ,    nee  per  confequens  inter- 
htus.  „  vallum,  vel   diftanciam ,  fed  eft  vox  tremula  :  ficut  eft  fonus  flatus  tu- 

„bae  vel  cornu ,  &  defignatur  per  neumam ,  quae  vocatur  Quilifma.  " 
Rarius  aliquid  occurrit  apud  fcriptores  de  re  mufica ,  quod  ad  explica- 
tionem  horum  nominum ,  notarumque  ipfis  refpondentium ,  conferat. 
Paflim  vero  in  bibliothocis  Italia  ,  Gallia,  &  Germania  ipfum  fchema  feu 
carmen  reperi ,  ac  delineari  curavi  in  meos  ufus ,  varie  etiam  mutatum, 
vel  au&um,  quandoque  praeterea  cum  obfervationibus  explicationibusque; 
unde  ingenti  quidem  ftudio  fingula  ea  nomina  explanaveram  :  fed  cum 
totum  illud,  fimulque  omnia  fubfidia  flamma  abfumferit,  harum  rerum 
curiofis,  otioque  abundantibus  ulteriorem  argumenti  huius  difquifitionem 
lubens  relinquo  ,  atque  ad  exhibenda  oculis  notarum  medii  aevi  fpeci- 
mina  ,  ordine  temporum  per  fingula  faecula,  progredior.  Ipfae  vero  et- 
iam, quae  fequuntur  tabulae  aeri  incifis  Uteris,  fervatae  folum  funt  ex  con- 
flagratione  ,  reliquis  deperditis  atque  exuftis  omnibus  ,  quae  ad  materiam 
tarn  intricatam  veterum  notarum  muficarum  explicandam  fecundum  ufum 
prcefentem  congeflimus,  elaboravimusque.  Excufabit  me  incertitudo  ve- 
ri  fitus  eiusmodi  notarum  fine  lineis©  qua  tamen  non  obftante  rem  ten- 
tavit  Walter  in  lex.  diplom.  1747-  Gottinga  edito. 
Specimina  j^     ^  .Q       ^tern  afliirgunt  aetate  vetuftiora  noftra  fpeci- 

notarum     la-  r      r   ,.  *>.       •'  •  i>  •   i-i 

tinarnm    ix-  mina  latina  ,    quam   paullo  ante  in  Greets  notavimus  littens  unciahbus ; 
cuii  viir.     hic  autem  minufculis.     Primum  ex  facramentario  monafterii  51  Galli  de- 
ciliter &     fumptum  efl.  ,  xv[ ,    ut  coniicere    eft    ex  characlere ,   Carolini.     Alteruru 
itidem  ex  facramentario  monafterii  S.  Dionyfii  prope  Parifios  ab  aucrori- 
bus  novi  tractatus  diplomatici,  a  quibus  accepi ,  ipfe    tamen  etiam   prae- 
Tab.  xi.    fens  luftratus,   faeculo   nono  deputatur.      Eiusdem  &  fequentium  faeculo- 
rum  funt  fpecimina  litterarum  &  notarum   muficarum  characteris  Longo- 
Tab.  xii,  b9riftcit  qax  in  peculiari  tabula  exhibentur   ex  bibliothecis  Romanis   Ca- 
Tab.xm.  fanatenji ,  Faticana,  &  Barberiaa.   Ectypa  vero  notarum  Longobardicarum 
cum  fuis  nominibus  3  ex  codice  Cajinenji  focla  pro  hoc  opere  ,  flammis  cef- 
ferunt ,  ut  diximus.  X. 


LATINIS    ET   GR7ECIS.      C.   II.  6l 

X.  Ad  fcculum  decinuim  circiter  referimus  fpecimen  notarum  exs*cuii  x. 
vetuftiori  facramentario  Sau-Blafianu.  Quas  Hug.  Menardus  n.  282.  Tab.  xiv. 
in  hbrum  fjcramentorum  S.  Gregorii,  &  ex  eo  Ma  billon  1  us  exhibetnum.  1. 
notas  ex  codice  Ratoldi  abbatis  Corbeienfis  eodem  faeculo  decimo ,  ad  £•  '{J-  opf- 
caudatas  noltri  aevi  notas  proxime  accedunt,  plane  autem  differunt  a  fpe-334  #'335* 
cimimous,  quae  ex  Germanicis  codicibus  proferimus  :  deprehendimusque  MaHB.iu  «?. 
Farifiis  in  variis  codicibus  difcrepantiam    quandam  a  nortratibus,  fed  non  K"il  ,^*  IV1' 

1  ••/-»/•      A  xt        1  *m  cl     1  annul,  liettetf. 

tantam ,  quanta  elt  irtius  codicis  Lorbeienjis.  Notabihs  autem  eft  locus  p.  ^. 
chronographi  eius  monarterii  ad  tempora  eiusdem  abbatis,  annum  nempe 
9%6.  quo  obi  it :  Sub  iis  temper  ibus  incceptus  ejl  novus  modus  canendi  in 
monajlerio  noftro  per  flexuras  &  notas,  per  regulas  £5?  fpapia  dijlinttas* 
meliusculum  dinumetando ,  quam  antea  agebatur :  .nam  nulla  regula  exta<- 
bant  in  libris  antipbonariurum  &  graduum  ecclejia  nojlra. 

XL  Videturhic  lineas  innuere  &fpatia,  quae  modum  feu  menfuram  fur-  unex    & 
fum  &  deorfum  praecife  defignant;  fed  nihil  horum  in  fpecimine  codicis  Ra-  fPat>a    Gui- 
toldi    comparer;     demonftravimusque  fupra,    de  Guidone  Aretino   a-  jjfo*1^^" 
gentes,  elTe  eiusdem  hoc  inventum,   qui  floruit   faeculo  undecimo  ado-  mm  fa*,  xr. 
lefcente.      Singularia  funt    duo   apud  Kircherum  fchemata  antiquarum  MufUY.   lib 
notarum,  alterum    Gr cecum  ex  Mfc.   bibliothecae  S.  Salvatoris  Meffanen-  v.p.i. 
Jis,  in  quo  multi  hymni  muficis  notis  expreflifunt,  ductaeque  lineae  ofto,  *"£•  2I3- 
in  quibus  principio   totidem  litterae,  in  lineis  autem  afcenfus   defcenfus- 
que   vocum  nigris  punclis  vel  potius  circellis  notabatur.     Quodji  codex 
ifte  medio  faeculo  praeterito,  quo  fuam  mufurgiam  edidit  Kircherus,  iam 
numeraffet  feptingentos  circiter  annos,  fuperaret  astatem  Guidonis,  vel- 
uti  etiam    antiquiflima   antiphonaria  monafterii  Vattis  umbrofa,  de  quibus 
paullo  poft  Kircherus  ex  relatione  abbatis  D.  Didaci  de  Franchis,  ubi  fimi-  paS.  >i« 
lia  pun&a  cum  lineis  duabus  tantum  in  fpecimine  quoque  exhibet.    Quod, 
quidquid  eft  ,    extraordinarium  eft ,   nefcio  an  praelufio  quaedam  ac  pri- 
ma  inyenti  iilius  ftamina:  quod  minim  eft  nulli  ante  Guidon  em  in  men- 
tem   venifle,  aut   poftea  non  ab  omnibus  ltatim  ubique  gentium  adopta- 
tum  fujfle  ;   ut  in  tanta  incertitudine  notarum  fine  lineis   tamdiu  flu&ua- 
rent,  ac  improbo'  licet  labore,  &  temporis  diuturnitate,  iaduraque  in  ad- 
difcendo  cantu,    defudarent ,   numquam  tamen  ad  certam  fcientiam  veni- 
rent  difcipuli,  magiftri  autem  in  docendo  nihil  firmum  ac  definitum  pof- 
fent  affcrre  abfque   Guidonis   norma,  quae  mirum   initio  praebuit  fpetta- 
culum.      „Cum  me  naturalis  conditio,  funt  verba  Guidonis  in  prolo- 
„  go  Micrologi,  &  bonorum  imitatio   communis   utilitatis  diligentem   fa- 
„ceret,  ccepi  inter  alia  ftudia  muficam   tradere  pueris.     Tandem  affuit 

H  3       '  „divina 


62       L.  II.    P.  II.    DE   NOTIS  MUS.    MEDII  iEVI 

„divina  gratia,  &  quidem'eorum  imitatione  chordae  noftrarum  notarum 
„ufu  exercitati  ante  unius  menfis  fpacium  invifos ,  &  inauditos  cantus 
„ita  primo  intuitu  indubitanter  cantabant,  ut  maximum  fpedaculum  plu- 
„rimis  prirberentur:  quod  tamen  qui  non  poteft  facere,  nefck),  qua  iron- 
„te  fe  muficum  vel  canrorem  audeat  dicere.  Maxime  itaque  dolui  de 
„noftris  cantoribus  ,  qui  etfi  centum  annis  in  canendi  ftudio  perfeverent, 
„numquam  tamen  vel  minimam  antiphonam  per  fe  valent  erterre,  femper 
„  difcentes,  ut  ait  Apoftolus,  &  nunquam  ad  perfedam  huius  artis  fcien- 
„  tiam  perveoientes.  "  Id  ergo  pro  comperto  haberi  poteft ,  codices  ad 
cantum  pertinentes,  in  quibus  lineae  cernuntur,  &  claves,feu  litterae,  Gui- 
done  effe  pofteriores;  etfi   non  econverfo  regula  valeat. 


Specimina 
varia  nota> 


XII.  Damus  omnis  generis  fpecimina.  Modulatior  eft  cantus  primi  in- 
rum  faeuii  Gradualist  vocant  librum,  qui  cantum  miflae  compleditur)  Introitus  Ad 
xi.  &  ftqq.  fe  fovavi  animam  meant ,  quo  olim  magna  folemnitate  annus  ecclefiafticus 
prima  Adventus  Dominica  inceptus  eft.  Schema  noftrum  ex  codice,  ni  fal- 
lab.  xrv.  [orj  Einfidlenfis  monafterii  eft,  &  aetatemGuiDONis  fuperat,  alterum  eidem 
n-  2-  fuppar  effevidetur  exemplumLamentationis  Iereiw.  T.  I.    Tab.V.  relatum, 

quod  initium  eft  ledionis,  quae  hadenus  modulatior  efle  folet.  Sequuntur  duae 
Tab.  xv-    formulae  iuxta  praefcriptum  Guidonis,  litteris  praefignatae,  dudisque  lineis, 
n.  i.  2..      °iuas  *Se  croco  &  minio   colorandas    vult ;  qui  ulus  per  aliquot  fxcula 
perleveravit ,  ut  unus  faltem  color  lineae  atrae  immifceretur.     Lineas  inter- 
medias  ftilo  tantum  ferreo  fine  omni  colore  folebant  in  pergameno  du- 
cere  faeculo  adhnc   duodecimo  ,  cuius  aetatis  funt  noftra  fpecimina  ;  eius- 
Tab.  xvi.  dem  vero  vel  fequentis  laeculi  aliud  codicis  San-Blafiani  fine  lineis :  Be- 
nediclus  es  Domine  &c.  ex  bymno  trium  puerorum  Sabbatis  quatuor  tem- 
porum  cantari  ad  miffam  folito.     Sequuntur  duo  ex  faec.  XIV.   circiter 
Tab.  xvn.  Introitus  miflae  pro  defundis  feu  de  Requiem ,  itidem  ex  codd.  San-Elafia- 
n.  i.  2.     **&  mi6  lineis ,  &  ctim  lineis. 

Libn  miffar-  XI II.  Libri  miflales  ,  ex  quibus  defumfimus,  in  ecclefiis  ruralibus  o- 
les,  miffa  lim  erant ,  quod  hand  raro  reperi;  paffim  vero,  ut  in  ipfis  libris  ,- qui- 
item  fub  no-  ^ug  facercjos  miflfam  celebrans  in  altari  utebatur ,  etiam  notae  infcriberen-r 
tur  ad  cantum,  quenr  verifimiie  eft,-  eum  quandoque  folum  in  altari  e- 
did'iffe  etiam  in  miffa  privata.  Facit  hue  ftatutum  concilii  provincialis 
Germ ',  p.zol '  Moguniini  an.  13  io.  de  celebratione  miffa,  cum  hoc'fummario  :  fub  mif- 
fa animarum  folemni  alia  pro  defuntlis  non  celebrentur ,  nifi  fubmiffa  vo- 
ce &  fine  nota.  Canon,  qui  idem  loquitur,  ex  conciiio  Frizlarienfi  de- 
fumtus  eft.      Ufitatum  vero  fuit  hoc  fequiore  aevo,  quidquid  canendum 

erat, 


in 


LATINIS    ET    OR&CIS.    C.  IT.  63 

erat ,  hac  formula  fub  nota,   in   nota,  defignare.      Sic  e.  c.  in  concilio 
Fragenfi  an.  1 3  8 1.  praefcribitur  feftum  S.  Michaelis  feriandum,  & eius  Jbid- 1-  f*fc 
officinm  notlurnum  atque  diurnum  cum  hifloria  fub  nota  in  cancslhria  no- 
jira  recipiatur  cum  effeclu.     Memoratu  dignum  aliis  etiam  ex  nominibus 
eft  capitulum  XII.    de  celebrations  mijpa    concilii  Ravenuateufis  IV.  anno  r"f'£  ed' 
1317.     „Cum    igitur   Mifla  in  aliqua    ecclefia   noftrae  provinciae  in  nota  Labb.  p.  11. 
celebratur,   dcbent  omnes,    maxime  facerdotes  &  clerici  in  ecclefia  ipfa,  *•  l666- 
quantum  pofllint,  affiftere  celebranti,  ac  omnis  clamor,  ftrepitus,  &  tu- 
multus  in  eadem  ecclefia  conquiefcere.     Qutdam  vero  non  debito  modo 
conliderantes  praedictam  miflam,  quae  in  nota  cantatur ,  irreverenter  prae- 
tereunt  ,  fe  facn's  induere,  MiflTas  uno   concurfu  cum  facerdote   celebra- 
re  volentes,    ex  quo  populorum  concurfus ,    ac  pedum  ftrepitus  per  ec- 
clefiam  fit  cum  quodam  fonorofo   clamore  :  &  fie  mifla,  .quae  celebratur 
in  nota,  per  indirectum  quodammodo  impeditur  ,    feu  minus  devote  at- 
tenditur.     Volentes  igitur  huic  indifcreto  actui  neceflariam  adhibere  me- 
delam  ,  facro   approbante  concilio,  monemus  omnes  facerdotes  tarn  fae- 
culares,  qnam  regulares    noftrae  provincial,    atque  ftatuim.us,  quatenus, 
cum  mifla    celebratur  in  nota   in  aliqua    ecclefia,   nullus    alius    facerdos 
Miflam  celebret  in  eadem  ,  donee  Mifla  prsefata  fuerit  plene  completa. " 
In  Synodo  Herbipolenfi  an.  1407.  c.  19.    De  divinis  officiis  praefcribitur  ^  V'  Cme- 
„  ut  in  omnibus  &  fingulis  ecclefiis  collegiatis ,  ac  monafteriis   regulari- 
bus  virorum  &  mulierum  nobis  fubiectorum ,  ad  hoc  fundatis,  &  fufficien- 
ter  dotatis  officium  divinumdiurnum  pariter   &  nocturnum   horis  debitis 
folemniter  cum  nota ,  in  fpiritu  humilitatis ,  devote  ,  rite ,  ordinate ,  di- 
ftin&e ,  &  laudabiliter  pfallantur ,  &  decantentur/' 

XIV.  Ante  id  tempus  genus  illud  muficarumnotarum  formae  quadratae,  Nota:  qira* 
quo  hodie  utimur  ,  tunc  quadriquartum  vocan  fuetum  ,  frequentan  ccepit,  am]Sitx 
enatum  ex  notis  muficae  figuratae  ,  quae  olim  etiam   quadrata   vocari  fole-  cantus  piani 
bat:  perperam  autem  ea  notarum  difcrimina  Ioanni  deMuius  ,  qui  cir-  *  ,nuf,Cie 
ca  medium  faeculi  XIV.  floruit  >  ut  poftea  videbimus ,  auclori  tribuuntur.  fec>  Xiv.  & 
Eorum  nos  fyftema  integrum  ex  mfc.  fcheda  damus ,  nee  non  exemplum  xv. 
aliquod  ex  membrana  itidem  ,    quae   compacturae    ferviebat  libri  choralis      Tab. 
monafterii  monialium  Urj'pringenfium ,  nunc  vero  fervatur  in   monafterio     xvm. 
S.Georgii,  quod  eft  Filling a  ,  cominetque   contra punctum  cantiouis  Gal-  Tab.  xix. 
lie*.     Ex  mfc.  autem  libro  Graduali  San-Bladano   fchema  fiftimus  nota-  jaj3>  xx 
rum  quadratarum  cantus  plani.     Ultimum  demum    ex  rariflimo  pfalterio 
■an.  14^7.  impreflb,  quod  diu  me  perplexum  tenuit.       Gar.  Schoepfli-  Tab.  xxr. 
sr us 3  profeflbr  academiae  Argentoratenfis  ,  dum  Hijluria  MJatka  ilhtjlran-n-  I2- 

d<e 


64      L»  H.    P.  II.    DE  NOTIS  MUS.    MEDTI    JEVI. 

d<f  incumberet ,  reperit  quodam  in  loco,  ubi  minime  fperarat ,  exem- 
plum  pfalterii  huius,  inter  primos  foetus  exorientis  typographic  maxime 
fufpiciendum  ;  unde  etiam  bibliothecae  regise  Pariftenfi  inferendum  duxit, 
ipfi  Regi  dono  prasfentatum.  Cum  vero  me  refciret  hiftoriam  muficse  fa- 
crae  meditari  ,  haec  mei  caufa  eclypa  notarum  muficarum  adumbrari  cu- 
ravit.  Rem  non  fatis  examinaffe  oportet  virum  aliis  ftudiis  detentum, 
ut  animadverteret ,  meque  moneret ,  notas  ipfas  non  fimul  cum  plalterio 
typis  impreflas ,  fed  poftea  manu  adpi&as  fuiffe.  Jd  ,  ut  dixi ,  diu  me 
perplexum  habuit.  Cernebam  quippe  in  tanto  numero  librorum  ad  can- 
turn  ecclefiafticum  in  facriflcio  miflk ,  &  aliis  divini  officii  partibus  per- 
tinentium,  per  integrum  fere  ab  exorta  typographia  faeculum  femper  fpa- 
tium  reliclum ,  ut  iuppleri  poffent  manu  exaratas  notae  muficae.  Accidit 
demum  ,  ut  aliud  exemplum  eiusdem  pfalterii  an.  1457.  imprefli  offen- 
derem  ,  luftraremque  in  monafterio  Rothenji ,  Pramonfiratenfium  in  Sue- 
via,  atque  animadverterem  aliam  omnino  notarum  formam  in  illo  exem- 
plo,  me  vero  falfum  fuiffe,  ac  alios  etiam  edito  hoc  opere  in  errorem 
indu&urum,  obtrufo  illo  notarum  muficarum  fchemate  pro  primigenio 
exorientis  typographic  partu ,  uti  accidit  in  Itinere  meo  Alemannko  ,  er- 
rore  ex  prima  in  recentioribus  etiam  editionibus  vernacula  &  latina  re- 
Mo. 

Tabniatnrx         XV.  Mentio  etiam  aliqaa  iniicienda    eft  Tabulaturae ,    quo    nomine 

!cPfK<Sme'n  omTl  umver^s  fignorum ,  notarumque  muficarum  apparatus,  ac  ftruclura 

veniebant;  nunc  vero  fingulare  notandi  genus  eft  per  litteras  ac    lineas, 

quo  utimur  in  inftrumentis  enchordis  ,  que  digitis  tra&antur.      Flue  re- 

L.V1I.  c  5.  ferenda  exiftimo ,    que  Kircherus  in  Mufurgia    de  Hier.  Capsergero, 

/.  S86.         Germano,  refert  ,  introduxiife  eum  veram    turn  fonandi  ,  turn  intahdan- 

di  ,  ut  barbare   loquar  ,  ratiouem.     loan.  Walter   in  Lexico  mujico  di- 

ftinguit  Italicam  a  Gerniamca,  cuius   etiam  figna    aeri  incifa  Tab.  XXf. 

n.  1.  &  3.  exhibet,  ductus  nempe  lineolarum  quarundum ,    quibus    valor 

notarum,  paufarum  &c.  defignatur,  ad  ufum  clavichordi ,  feu  etiam  or- 

gani :  cui  proximis  faeculis  aptabant  egregie  concinnata   meletemata  fine 

TaD-     baftb,  quern  vocamus ,  continuo.     Proftant   earn   in  rem    libri   imprefli, 

xxn.    qUibus  totum  explicatur ,  atque  etiam  exemplis  exhibetur  artificium.    Eiu& 

generis  unum   faltem  fpecimen  damus  Orlandi  de  Lajjo  ex  manufcripto. 


cap.  in. 


#  &  # 


65 


CAPUT   III. 

De  difciplina  cantus  &  mufiae  facra  medio 
ecclejice  <evo. 


V3C3 

<~=s 

Vial 

& 

UsMJL 

L 

I. 


irum  in   modum  ampliata   eft  medio  xvo  di-  Cantm   me- 
fciplina  canendi    in  ecclefia ,    ufusque  unde- d™  xvo 
quaque  pervagatus   in   omnibus  divini  omen  qilentatiis. 
partibus.       Lege    fancierat   Iustinianus,    ut  Li\>,  i.  cod. 
onmes  clerici  per  fingulas  ecckjias  conftituti,  per  "'• 3*  £ 
feipfos  pfaUant    noclurna  &  matutina  &  ve-  §,  IO# 
fpertina  ,    nee    ex  fola  ecclefiajiicarum  rernm 
confumtione  clerici  appareant^  nornm  quidem 
habentes  cleric orum ,  rem  autem  non  implen- 
tes  clerici  circa  liturgiam  Domini  Dei.    Quan- 
ta huius  rei  cura   fuerit   regum  ac  Imperato- 
rum   Francorum  ,  Carolingorum  imprimis  ,  pluribus   expofuimus  de  Ca- 
rolo  M.  praecipue,  qui  an.  806.  Noviomagi  capitulum   ediderat,  ut  mif- 
fi   Dominici  ,  qui  ex  utroque  ordine  erant,  per  fingulas   civitates  ,    mo- 
najleria  virorum  ac  puellarum   inquirant   de  omamentis  ecclefiarnm ,  an 
refecla  fint,  £<f  de  converfatiojie  fingulorum  ,  &  de  letlione  &  cantu ,  an 
eo  modo  ferventur  ,  quo  pracedenti  capitulari  fancitum  eft.    De  quo  fu- 
pra.    In  libello    de  ecclefiafticis  difciplinis  a  Reginone  iuflfu  Rathbodi 
Trevirenfis  colledo  ,    qui   continet  capita    inquifitionis,  de  his*    qua  epi- 
fcopus ,  vel  eius  minijlri ,   in  fuo  diftriclu  vel  territorio  inquirere  debeant 
pervicos,  pagos,  atque  parochias  fua  dicecefeos  id  inter  alia  notatur  :     Si 
cantum  notlumum   atque  diurnum  noverit. 

Neque  vero  ad  folas  horas  canonicas  hasc  funt  reftringenda,  ad  alias 
quasque  divini  officii  partes  fefe  diffudit  cantus  ac  mufica  ecclefiaftica. 
„Ha3C  ergo  difciplina  (funt  verba  Rhabani  Mauri)  tarn  nobilis  eft,  tam~^^£" 
„que  utilis  ,  ut,  qui  ea  caruerit,  ecclefiafticum  officium  congrue  implere  &.  zKc.»i. 
„non  poffit.  Quidquid  enim  in  lectionibus  decenter  pronuntiatur  ,  ac 
„quidquid  de  pfalmis  fuaviter  in  ecclefia  modulatur,  huius  difciplina  fci- 
„entia  ita  temperatur:  &  non  folum  per  hanc  legimus ,  &  pfallimus  in 
„ ecclefia,  imo  omne  fervitium  Dei  rite  implemus.  „  Ut  paffim  fuis  lo- 
cis  indigitavimus,  data  quavis  occafione  cantus  religiofus  non  folum  in 
Mart.  Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.  I  eccle- 


T.  II.    Cone. 
Germ.  />.44i. 


t.  H6. 


66      L.  II.   P.  II.    DE  DISCIPLINA  MUSICiE  SAC. 

ecclefia  ,  fed  aliis   etiam  conventibus ,   coetibusque  ecclefiafticis  refonuit, 
T.ll  Script,  iucundis  vocibus ,  ut  habet  auclor  chronici  Halberjladenfis  apud   Leibni- 

rer.Bninsvic.  ,  ,.  T         •      n  r        •  i»       •• 

tium,  dnin   reditum    epiicopi    Roma   cum  iacns  reliquns    commemorat. 
Cuiusmodi  alia  exempla    complura   recenfuimus  T.  I.  pag.  f  47.  &c.  ac- 
clamationum,   cantuumque  extra  ftata  facra  congregatis  populis,  clericis, 
aut  hierarchis,  etiam  in  fuis  fynodis,  pro  quibus  praefcripta  erat  prolixior 
T.  ill.  cone.  qUOqUe  pfalmodia  ,  uti  legere  eft  in  Burchardi   decretorum  lib.  I.  Quo- 
rm.t.ii.  1U0Cf0  jnitilV1cja  fit  fynoduT.      Praetereo    monafticos  ccetus  iam  inter  cle- 
rum  fufceptos,  ac  regale  facerdotium,  atque  adeo  labore  manuum  exem- 
tos,  cuius  in  locum  omnis  generis  officia  pfalmodia?,  ac  cantus  ad  excef- 
fum   usque  funt  fubftituta;  &  utinam  femper  ea  diftributio  fuiflet  obfer- 
Lib.  Hi.      vata ,  quse  in  aureo  de  lmitatione  Chrifti  iibello   praefcribitur :  Scribe,  le- 
c-  47-  ge ,  canta  ■>  geme ,  face -,  or  a  ,   non    folum    apud   monafticos    ccetus,    fed 

etiam  apud  canonicos  turn  collegialium ,  cum  cathedralium  ecclefiarum,  in 
quibus  peiinde  fsepe    frequentior    cantus  aliorum   etiam  ,  prater  canoni- 
T. XI.  Cone,  cum,  ofHciorum  increbuit.     In  concilio  Andegavenfi  an.  136?.    ftatutum 
td.  Labb.  p.  legimus,  quod  in  Jingulif  ecclefis  metropolitanis ,  cathedralibus ,  regularibus* 
11.  p.  1946.  collegiatis  matutina-,  &  alia  bora  de  beata  Maria,  fingulis  diebus  folem- 
niter  decantentur  &c.  nifi  videatur  folemnis  etiam  decantatio  pro  fimplici 
recitatione  fumi  pofle,  prout  non  raro  hoc  medio  acvo  voces  cantare,  de- 
cantare  accipi  obfervavimus.     Sic  Notkerus,  tefte  Eckehardo  iuniore 
ApudGoidaft.  ccenobita  S.  Galli  c.  3.  de  cafibus  monafierii  S.  Galli,  vifione  beatus  furgens, 
rer.AUm.  t.  inque   ecclefiam  nocle  rediens  Te  Deum  laudamus  pra  g audio  flens  Jilen- 
J.  F.L  f.ti.  fer  canfavift     \n  yjta  §    Clari   abbatis  Viennenfis  feu  narratione  de  eius 
t.i.  Anmi.  obitu  circa  an.  660.  res  explicatur  his  verbis:  Imminenti  bora  exitus  fui 
Bened.MSS-  pfalterium  decant  are ,   id  eft,   recitarc->  ccepit  cum  fratribus.     De  pfalmo- 
dia in  hoc  vitae  articulo  diximus  tomo  fuperiore  p.   553.  quod  etiam  mo- 
a      ribundi  haud  raro  earn  iint  profecuti.  a) 


II. 


a)  S.  HlLARlUS  Artlatenjis  (  de  quo  iam  memo- 
xavimus,  eum  cum  pfabnorum  modulatione  flu- 
mina  lacrymarum  iunxifle  )  telle  HoNORATO 
Mafftlienjl  c.  21.  vitae:  Cumque  pfaltnorum  fo- 
lita  officia  auEloris  in  laudibus  alacer  ccepijfet 
qfferre  ,  iam  rediens  atque  commigrans,  inquit : 
•voces  fancies ,  voces  ,  qua:  ad  aures  pervenitis 
auc~loris  ,  me  quoque  Domino  commendate  S. 
Gregorius  M.  lib.  IV.  dial.  c.  10.  tie  egrelTu 
animx  Spei  abbatis  agens  pod  fumtum  facra- 
mentum  Dominici  corporis  &  fanguinis,  mox. 
que ,  addit,   cum  eis  ( fratribus  )  myfticos  pfal- 


■moYwn  cimtus  exorfus  eft.  Qui,  iUis  pfatlen- 
tibus  ,  oratiovi  intentus  anima<n  reddidit.  Et 
c.  14.  de  tranfitu  Servuli  paralytici :  cumque 
iam  fe  morti  proximum  agnovijfet  ,  peregrinos 
•viros ,  atque  in  hofpitalitatem  fufceptos  admo- 
nuit,  ut  furgerent,  &J*  cum  eo  pfalmos  pro  ex- 
fpeflatione  fui  exitus  decantarent.  Cumque  cum 
eis  &  ipfe  moriens  pfalieret,  voces  pfaUentium 
repentc  compefcuit  ,  cum  terrore  magni  clamo- 
ris  dicetts :  Tacete,  numquid  non  auditis,  quan- 
ta refoncnt  laudes  in  calis  ?  Vid.  Herbinius 
de  cryptis  Kyoiienjibus  p.  48.    &  T.  I.  p.  If  I. 


MEDIO    ECCLESI7E    iEVO.    C.  III.  6j 

II.  Prirai ,  qui  facrum  can  turn  penitus  reiecerunt ,    hoc  medio  aevo,  Damnatfe 

Hicri    cai 
huftibus. 


furculi  erant  ac  proluvies  Manich<eorum,  quibus  ipfis  iam  S.  Augustinus  f; 


vehementi  &  acri  dolore  indignabatur ,  &  miferabatur  eos  rurfus ,  quod 
ilia  facramenta ,  ilia  medicamenta  nefcirent ,  &  infanirent  adverfus  anti- 
dotnm,   quo  fani  effe  potuijfent.     Ut  lib.  IX.    Confejf.  loquentem  iam  indu- 
ximus.     Eadem  audoritate  Thomas  fValdenfis  inceflit  Wicleffum,    qui  t.  hi.   tit. 
facerdotes  Dei  laudes   cantantes   non  dubitavit  facerdotes   Baal  vocare.  H-  c'l(,-&c- 
Alios  iam  T.  I.  p.  245^.  focios  aut  difcipulos  nominavimus  illorum  Ma- 
?iich<£orum,  quos  acriter  perftringit  concilium  Atrebatenfe  an.  102?.  cap.  T  nImeme, 
XII.  De  pfallendi  officio,  eos  immundo  fpiritu  agitari ,   &  de  gremio  fan-  Germ.  p.  91. 
tta  ecclefia  exterminandos ,  qui  hoc  pfalkndi  officium  indicant  nequaquam 
ad  cultum  divinum  pertinere. 

III.  Vifum  eft  Patribus  cone.  Falentini  an.  8^.   ut  fchotis  tarn  d'roi-  An&oqne 
na  quam  humana  litter  arum,  nee  non  &f  ecclefiajiica  cantilena,  iuxta  ex-  ftlulio  fcien- 
emplum  pradecejforum  noflrorum,  aliquid  inter  nos  tracletur ,   &  fi  poteft  tlx  m"  1CX> 
fieri ,  jlatuatur  atque  ordinetur  :  quia   ex  Indus  ftudii   long  a  intermifiioner 
pleraqne  ecclefianan  Dei  loca  &  ignorantia  Mei  &  totius  fcienti<e  inopia- 
invajit.  Placet,  acclamatum  tf\y  firmatum.     Eandem  Walafridus  Strabo  t.vhi. 
in  libro  de   rebus  ecclejiajiicis  cap.  sf.   negligentiam  fasculis    a  fua  £tate  Coiw.ed.iabb, 
proxime  fuperioribus „    feptimo   nimirum  &  oclavo,  videtur  notare:   uty  C'1S' *' **" 
inquit*  de  novifjimis  pene  Romanorum  prafulibus ,  &f  qui  nee  ducentis  an- 
nis  noflra  tempora  pr<ecefferunt ,   qnafi  memorabila  quiddam  &  fingulare 
fcribatur,  fiqui  eorum  in  rebus  predict  is  eminentiores  cateris  viderentur. 
Hormisd'am  nominate  qui  clerum  compofuit ,  &  pfalmis  erudivit ;  Leo- 
nem  item  II.  eiusque  fuccefforem  Benedictum,  itemque  Sergium,    qui 
pfalmodia  &  cantilena;  fcientia  floruijj'e  dicuntur.     Unde   deinde   fub  Pi- 
pino  ,  Carolo  M.  &  Ludovico  Pio  magifterio  Romance   fedis  non  fo~ 
lum  difciplina  canendi,  ut  fupra  memoravimus,  ad  nos  pervenitj  verum 
etiam  fcientia  muiica   efflorefcere   in   fcholis  ccepit  >  inter  mathematicas. 
fcientias,  leu  quadrivio,   quod  complectebatur  arithmeticam  ,   geometric 
am,  muiicam  &  aftronomiam,.  maxime  exculta.     Qua  ratione   Ioannem. 
Fuldenfem  monachum,  Rhabani  Mauri  difcipulum,  poetam  &  muficum: 
infignemr  laudarr  exiilimo,  quod  artificialem  cantum  in  ecclefia  apud  Ger-  Ap^BeiianC 
manos  primus  varia  modnlatione  compofuerit.  di'etn  e  ' 

Caput  feptimum  muficae  difciplinae  Aureliani  Reomenjis  coaevi  in- 
fcribitur  :  Quid  jit  inter  muficum  &  cantorem,  &  fie  incipit :  „  Tantutn. 
„  inter  muficum  diitat  &  cantorem,  quantum  inter  grammaticum  &  fim- 
Mpliceni   le&orem,  &  quantum  inter  corporate   artificiunv  &  rationem. 

1  z  ,»Et> 


68       L.  II.    P.  II.   DE  DISCIPLINE  MUSICS  SAC. 

„  Etenim  artificium  corporale ,  quafi  ferviens  famulatur ,  ratio  vero  quafi 
„domina  imperat :  quia  nili  a  ratione  vegetetur  opus,  manus  operands 
„inaniter  laborant  &c.  "  Et  paullo  poft ;  „  Is  vero  eft  muficus,  qui  ra-, 
„  done  perpenfa  canendi  fcientiam  non  fervitio  operis ,  fed  imperio  a£» 
„fumpfit  fpeculationis.  "  Guido  Aretinus  rhythmos  in  antiphonarii  fui 
prologum  fie  aufpicatur  farcattice  fatis ; 

Muficorum  &  cantorum  magna  eft  diflantia, 

Ifli  dicimt ,   tlli  fciunt ,  qua  componit  mujica. 

Nam  qui  facit ,  quod  non  fapit,  definitur  beftia. 

deter  um  tonant'u  vocis  ft  Indent  (al.  laudent)  acumina^ 

Super abit  philomela ,  vel  vocalis  afina. 

Qiiare  eis  ejfe  fuum  tollit   dialeclica. 

Hac  de  caufa  ruflicorum  multitudo  plurima, 

Donee  frujlra  vivit,  mira  laborat  infania 

Dum  fine  magijlro  nulla  difcitur  antiphona, 

Neque  vero  hasc  de  ilia  canendi  difciplina  tantum  ,  quam  pra&icam  dU 
cimus,  accipienda  funt  ,  de  qua  in  concilio  Aquisgranenji  an.  816.  can. 
133.  ad  mentem  S.  P.  Benedicti  in  fua  regula :  Qui  vero  hac  docle  per- 
agere  nequeunt ,  erudiantur  prius  a  magifiris :  &  inflrucli  hac  adimplere 
Jludeant ,  ut  audientes  <edificent.  Mufica  tunc  temporis  non  inter  pra&i- 
cas  tantum,  fed  &  theoreticas  difciplinas  primas  inter  cenfebatur,  pluri- 
muni  exculta,  Vitae  S.  Meinwercj  epifcopi  P "adernb or nenfi s  au&or  ftudia 
publica,  quae  floruerint ,  commemorans  ,  primum  locum  muficse  tribuit: 
„Quando  ibi  mufici  fuerunt  &  dialeclici ,  enituerunt  rhetorici ,  clarique 
„  grain matici:  quando  magiltri  artium  exercebant  trivium,  quibus  omne 
„ftudium  erat  circa  quadrivium:  ubi  mathematici  claruerunt  &  aftronomi, 
„habebantur  phyfici  atque  geometrici:  viguit  Horatius,  magnus  &  Vir-? 
„gilius,  Crispus  ac  Sallustius,  &  Urbanus  St ati us:  ludusquefuitom- 
j,  nibus  infudare  verfibus,  &  diciaminibus,  iocundisque  cantibus.  "  Mabil? 
lonius  in  Annal.  Bened.  ad  an.  109^.  meminit  Lamberti  abbatis  Sithi- 
enfis,  qui  in  monafterio  a  puero  illic  regulariter  educatus  ,  ad  varia  Gal- 
liarum  auditoria  ftudiorum  caufa  miflus :  poft  reditum  puerorum  fa&us 
magifter,  eos  in  grammatica,  philofophia ,  &  theologia,  nee  non  in  mu? 
Hiflori*  ut-  fica  erudivit.  Si  P.  Magn.  Ziegelbaur  credimus,  mufices  faec.  XI.  tan- 
u™Yt"  p'f:  ta  fuit  aucloritas  &  exiftimatio ,  ut  nemo  fcholaftici  five  profefforis  phi- 
c.$.fla.  VL  lofepMs  &  theologiae  munus  fufcipere  poflet  ,  qui  ea  non  eflet  exercu 
i>.  342.        tatilTmius :   qui  vero  in  ilia  arte  pollerent ,  inter  confummatae  eruditionis 

philo- 


T.  I.    Cone. 

German,   p. 

508. 

AfuA   Leib- 

niz,  fcript. 

rer.  Brunftoi- 

cenf.  T.  I.  p. 

546. 

T.y.p.  3S4- 


MEDIO    ECCLESI^E    JEVO,    C.  III.  69 

philofophos  numerarentur.  Quae  huius  rei  ad  noftrum  inftitutum  faciunt, 
iam  praelibavimus  fupra ,  ampliusqqe  prodent  fcriptores  de  re  muiica  ali* 
quando,  fi  Deo  placuerit,  edendi, 

IV.  Suapte  autem  quivis  intelligit,  non  promifcue  opines,   qui  can- infiitutio 
tui  ecclefiaftico  fuerunt  addicli,  muficam  theoreticam  illam  profeffos  fuif- cantlls  ,a 
fe,  aut  etiam  a  magiftris  fuifle  edoclos ;   prima  imprimis  puerorum  fa-STSS! 
ftitutione ,  qui  media  hac  aetate   in  omnibus  turn  cathedralibus  &  colle-  tim  remif- 
gialibus ,  cum  etiam  monafticis  ccetibus  &  ecclefiis  in  cantu  inftru&i  fta-  flor- 
bant:  prout  Domnizo  defcribit  in  vita  Celebris  Mathildis  comithTae,  Bo- 
kifacii  ducis   Tbufiia  filiae,   de  ipfo  hoc  Bonifacio,  fratre  Thsobaj-pi  4M.WM* 
abbatis  Aretini,  tempore  Guidonis,  fie  effatus;  /,c'/6$4# 

Scilicet  affifiens  ad  opus  divum  bonus  ipfe, 

Stabat  in  excelfo  folio ,   non  corde  fuperbo  ; 

Afpiciensque  chorum,  fades  vidit  puerorum 

In  terra  pronas ,  pfaUentes  dulciter  boras, 

De  quibus  admirans ,  it  a  cur  Jlant ,  feque  regirant ; 

A  monachis  didicit ,  femper  quod  Jlant  ita  fixi. 

Hoc  non  oblitus  iocundus  dux  &  opimus 

Ire  fuper  tetlum  clam  templi  fecit  boneflum 

Quemdam  quippe  virum  cum  numis  ,  vult  quia  mirum 

Ipfe  videre  ,  decern  libras  vir  iatlat  ab  ade, 

In  medioque  choro  Jlrepitus  fonaU  & puerorum. 

Quorum  palpebra  penitus  nee  fie  patuere, 

Afpexit  numum ,  tetigit  non  ullus  &  unum. 

Paullatim  vero  ingens  illud  mufices  ftudium  deferbuit.       Quam  in  rem  T.  /•  p.  *«r- 
iam  retulimus  ,  quid  Humbertus  minitter    generalis   Ord.  Pradic.    anno 
1274.  aa*  concilium  Lugdunenfe  tra&andum  retulerit:  Quod  in  omnibus  ec- 
clefiis ars  cantus  melius  doceretur  £<f  difceretur.     Deplorandus  fuerit,  ne- 
ceflfe  eft ,  flatus  ecclefiae  Cypri  fequenti  faeculo  ,  ut  ex  iis  palam  fit,  quae 
Petrus  Ruthenenfif  epifcopus,    apoftolicae  fedis  legatus  in  fynodo  Nico-  T  x/ 
Jienji  an.  131 3.  ftatuit:     „ltem  quod  omnes  clerici  addifcant  expedite  le-^.  z«w.  p. 
„  gere,  qui  nefciunt  &  cantare,  nee  non  grammatical  facultatem :  ut  fciant  54>9- 
„  &  intelligant  faltem  ad  litteram  groflb  modo  ilia,  quae  dicunt  in  eccle- 
,vfia  &  audiunt   ad  differentiam    laicorum  :    ne  facerdos  fiat  ut  populus 
„fculptae  imaginis  idiota. "     Aliam  chordam  eodem  faeculo  Guilielmus 

I  3  Pari- 


JO      L.  II.   P.  IT»  DE  DISCIPLINA  MUSICiE    SAC. 

a  Parifienfir  tetigit :  a)  „  Heu  (inquit)  quod  6W  ^reog  Xv^av  &  alinos    infenfi- 

„  biles  habet  hodie  fandus  David,  immo  SpirJtus  fancYus,  qui  nihil  pror- 
„fus  fpiritualis  armoniae  ibi  fentiunt,  nihil  de  iis,  quae  per  pfalmos  Spi- 
Mritus  fandus  omnibus  loquitur,  intelligunt,   vel  etiam  cogitant. " 

CertK  leges,        V.  Quamdiu  vero  vetus  ilia  a  Gracir  exculta  obtinuit  muficae  difci- 

reguix  ac  di.  pijna }  certis  fixisque  legibus  conftabat  (  non  ut  poftea  ,  ac  hodie  prae- 

fica.ina  mu"pnmis,  tot  mutationibus  obnoxia)  quod  facros  ac   religiofos    huius  difci- 

plinas  ufus  cumprimis   decet.     Canonicam  hinc   a  reclitudine    nominatam 

T.  I.  p.  201.  notavimus,  ad  amullim  mathematicam  exadam  ,  non  a  ca- 

none  inftrumento ,  quod  obfervat  Thorn.  Stanleius  in  Hifl.  Philof.  pag. 

731.  ut  nonuullis  vifum  :   led  a  reditudine  ,  quoniam  ratio  redum  inve- 

nit ,  harmonicis  canonibus ,  feu  regulis  ufa.     Pars  quaedam    geometriae,, 

Lib.  xvi.     ait^.  Gellius  ,  oVtjxjj  appellator,  quae  ad  oculos  pertinet  :    pars  altera, 

Noil.  Attic*  ,  v    .   *T  r   ■  •     c     a  .         .-     r  . 

,  I8>         quae  ad  aures,  kclwiky\  vocatur  ;  qua  muiici  in  lundamento  artis  fuae  utun- 
tur.     Hinc  etiam  yop"  *  feu  leges,  mullcae  funt  ,   ad    quas  omnia  fcrupu- 
lofe  exigebantur,  quasque  nefas  erat  immutare.  In.  marmoribus  Oxonienj% 
h     bus,,  feu  chronico  marmoreo  occurrit  id  nomen  ad  rem.  b). 

Meibomius  &  Wal^isius  haud  dubie  experti  fuerunt  taedium  illud. 
in  recenfendis,  edendisque  fcriptoribus  graecis  de  re  mufica  ,  quod  mi- 
ni obortum  eft  in  tradandis  latinis ,  ad  veterem  muficam  eccleiiafticam. 
potiffimum  pertinentibus  ,  eadem  femper  recurrente  materia  ,  iisdem  re- 
gulis ,.  utque  verbo  dicam  ,  canone  harmonico  ,  ad  genefin  intervallo- 
rum  &  confbnaniiarum  muficarum  ,  ex  quibus  modi  odo  mufici  com- 
ponuntur.  Flura  ,  quae  promifcue  non  obverfantur,  enumerat  capita 
Gunzo,  quern  virum  doctum  Otto  M.  faeoulo  X.    ex  Italia  acciverat, 

CoMLanu-    in  epiftola  act  Augieufer  fratres  apud  Ed.  Martenium  :     In  hac   quippe 

?iy<.  r.  1.    generaliter  ipfius  requirmdrf  fwit  partes,  quas  Virgilius.  VIL  ejfe  rnon^ 

t*  W*        Jlrat  inquiens  :: 

Ohloqidtur  numarus  feptem  difcrimina  vocunK 

In 

at)  ApudR'ODOTAW   Comment,   in  epift.    encycli-  dicebantur.     Et  turn  fingirla.  inftrumenta    mu- 

cam   Benedicti  XIV.  de  anno  iubilato  ,   de.         fica,  turn  ipfx  cantiones  fuos    habebant  prx- 
cultu  templorum  ,   de   cantu  &   mufica   eccle-         fcriptos  Nomos  r    quorum    unicuique  erat  o<- 


fiaftica.   p.  4,6..  KHct   Tcitrig  ,    feu   intenGo    propria  ,   ut    dc 

b)  NoVwv  autem  muficorum  (inquit  Seldenu*  cet  Plutakchus.     Cithara   prxfcripti  vo'^oi 

Comment,  fen  Not.  hiftor.   ad.  chron.  Marmor.  Kl(!cL?aj&Xoi   difti  ,    tibiis  ctvAwdtKCt.       Ita. 

p.  121.)    notio,  plerum que  duplex   eft  ,•  altera*  vouol  Avpucoi*      Et    mufica    inde     legitima. 

ex  altera ,  ut  fit ,  nata..     Interdum,  idque  pri-  erat,  de   qua    re  vide    Boetii:  Initium  ,   A~ 

mario  ,  prxfcriptx  reguloe    fonorum  ,  phthon-  thenjeum   lib.  14.  Plutaechum    libro    de 

gorum ,.    chordarum   ,   TUTU  feu    intenfioni,  Mufica.     Atque    huiusmodi  Nomorum     auclo- 

et^a-ety  vitrei    &  diaftematis  ,  quas- ultra  pro-  res   przcipui   dicuritur,  qui  chordas  &.  tonus, 

gredi,  citraque.  regredi     non.  licuit  ,    Xiopoi.  aduciebant. 


MEDIO  ECCLESIiE  iEVO.    C.III.  J\ 

In  cuius  brevitate  carminis  totius  armonice  gravitas  continetur ;  qu£ritur 
etiam  in  hac  quid  injinitate  terminet  vocum ,  quis  motus  fit  audiendi,  quot 
fymphoni<e,  &  qu<e  prima  did  queat ,  qualiter  Plato  confonantiam  dici 
putet ,  qua  voces Jiantes ,  quave  fiut  mobiles,  utrum  infuper  partientibus 
numeris  confonantia  pojjint  reperiri ;  namque  illud  pratereundum  videtur, 
utrum  acumen  &  gravitas ,  ex  quibus  voces  confijlunt ,  in  qualitate  me- 
lius confiare  ant  quantitate  dicantur  ,  continues,  autem  difgregata  voces 
armonia  melius  conveniant ,  utrum  omne  iudicium  fonorum  auribuf  dan- 
dum  fit  an  rationi ,  ratio  metrorum  quantum  in  mufica  valeat ,  emitonii 
diver jitas  qualiter  confiet,  quomodo  ex  fupra  ditlis  quindecim  troporum 
varietas  conformetur" 

VI.  Quindecim  tropos    feu  modos  muficos    etiam  Cassiodorus  fta-  Certique 
tuit ,  in  epiftola  ad  Boetium  (qui  muficam  Latio   intuliffe  dici    poteft)™odi  .mufici 
nomine  Theodorici  regis   fcripta  ,    quae  eft  quadragefima  libri  II.  tot-  neris> 
idem  enumerat  de  artibus    &  difciplinis  liberalium  litterarum,  cap.  V.  de  t.  I.  Off. 
Mufica  I  fed  tot  ufu  ecclefiaftico'confecratos  nufpiam  reperi.     Centuriato-  ?•*}' 
res  Magdeburgenfes  perhibent ,  qua  fide  feu  aucloritate,  me  latet ,  Grego-  centuria 
rianos  muficos  praeter  Dorium  &   Phrygium  nullum  in  templa  prius  admi-  Vin.  c.  VI. 
fiffe  modum ;  Carolum  autem  M.  animadvertentem  ,    fcripturae   quaedan**' 343* 
carminibus  apta  verba  convenire  tropis  quoque  caeteris ,  veluti  Hypodo- 
rio  ,  Hypophrygio   &  Hypolydio  ,  arte  iftos  etiam,  ficuti  &  alios,  in  to- 
nos o&o  commutatos  introduxiffe.     At  vero  Aurelianus  Reomenfis    Ca- 
rolum M.  quatuor  tonos  odo   illis ,  qui  ab  antiquis  Gratis  hint  affumti, 
addidiffe  teftatur.     „Extitere    etenim  nonnulli,  fcribit  c.  VIII.  Difciplina 
mufica,  cantores  ,  qui  quasdam  effe  antiphonas,   quae  nulla*  earum  regulas 
poflfent  aptari  ,  afferuerunt.     Unde  pius  Auguftus  ,  avus  vefter  Carolus, 
paterque  totius  orbis ,  quatuor  augere  iuflit ,  quorum  hie  vocabula  fupter 
tenentur  inferta  ananno.  noeane.  nonannoeane.  noeane.    Et  quia  gloriaban- 
tur  Gr/eci,  fuo   ingenio  ocTo  indeptos  effe  tonos ,    maluit  ille  duodena- 
rium  adimplere  numerum:  tunc  demum  Gracipoftent  ut  nobis  effe  com- 
munes, &  eorum   habere  contubernium    philofophiacum  Latinorum:   & 
ne  forte  inferiores  invenirentur  gradu  ,  ibidemque  quatuor  ediderunt  to- 
nos, quorum  hie  praefcribere  cenfui  litteraturam.  Neno    Teneano   Noma- 
no  Annoannes.     Qui  tamen  toni  modernis  temporibus  inventi  tarn  Latino- 
rum  quam  Gracorum  ,  licet  litteraturam  inaequalem  habeant  ,  tamen  fem- 
per  ad  priores  oclo  eorum  revertitur  modulatio.  Et  ficuti  quit  nemo  VIII. 
partes  grammatical  adimplere  difciplinae ,  ut  ampliores  addat  partes ,  ita 
nee  quisquam  tonorum  valet  ampliare  magnitudinem:  quia  nifi  quis  alte- 

rius 


J1      L.  II.    P.  II.    DE  DISCIPLINA  MUSICJE    SAC. 

rius  fecerit  generis  modulationem  ,  prorfus  nee  tonorum  poterit  maiorem 
reddere  magnitudinem.  Quamobrem  non  necefie  elt  priorum  monimen*. 
ta  linguere  Patrum,  &  ilHus  incurrere  fermonis  (  Sic  )  Ne  transgrediaris 
terminos  antiquosj  quos  pofuerunt  Patres  tui:  maxime  cum  ufque  ad  hoc 
tempus  ,  quo  hi  reperti  funt ,  omnis  ordo  tarn  Roman*  ,  quam  Graca 
Ecclefiac  in  antiphonis,  refponforiis ,  ofFerendis,  communionibus  per  hos 
priores  decurrerit  tonos." 

Et  ita  quidem  conitanter  rem  inveni ,  apud  omnes  fcriptores  ac  mo* 
numenta  ad  muficam  ecclefiafticam  fpe&antia.  Nifi  quis  forte  quatuor 
Parapteres,  qui  notantur  ad  calcem  de  armonica  injlitutione  Hugbaldi, 
pro  fingularibus  tonis  habere  velit ;  cum  tamen  potius  commixtio  quae- 
dam  fit  tonorum  :  „  Parapteres  dicti  (inquit)  eoquod  iter  praeparant  de- 
fcendendi  in  antiph.  Nenotenarfts  Parapter  primus  contingit  tonum  fe- 
cundum  ,  &  intrat  in  verfum ,  ut  tonus  fecundus  ,  &  finit  ficut  tonus 
primus,  ut  eit  illud:  Miferere  piei  Bens.  &  A  delitto ,  &  alis  plures  .* 
Anos  Parapter  fecundus  contingit  tonum  quartum,  &  ibi  finit.  Hx  funt 
antiph.  Quia  mirabilia :  Sede  a  dextris.  Speret  IfraeL  Omnis  terra,  &  a- 
\ix  plures.  Anage  Tanenajis  Parapter  tertius  contingit  tonum  feptimunf, 
&  finit  in  tono  quarto  ....  Ant.  Rorate.  Beneditta.  Erit  e~n1  Aiafi 
*Neagies  Parapter  vero  quartus  contingit  tonum  oclavum  ,  fed  non  a- 
fcendit  in  alteram  vocem  ,  &  mediocre  in  ipfum  finitur  ,  &  parumper 
inveniuntur  ,  nifi  quatuor  aut  quinque  antiphonse.  Nos  qui  vivimus.  In 
ecclefiis.  Martyr es  Domini.  Angeli  Domini.  Virgines  Domini.''''  De  exo- 
ticis  eiusmodi  nomenclaturis  dicemus  poftea.  Unus  S.  Wilhelmus  Hif- 
faugienfis  in  opere  fuo  de  Mufica  obfeure  alicubi  fundamentum  attingere 
vifus  elt  duodecim  tonorum  ,  quos  recentiori  aetate  quidam  ftatuere  funt 
conati ;  quoad  ufum  vero  facrum  eosdem  oclo  tonos  retinet  &  defcribit 
laudatus  S.  Wilhelmus,  quos  caeteri  ad  unum  omnes  in  genere  diatonico 
fyntono  a  Greets,  ut  diximus,  aifumtos,  eosdemque  conftanter  retinent; 
tantum  quod  circa  faeculum  XL  b  tonus  fuperior  dividi  cceperit  in  qua- 
dratum  &  rotundum.  „  Quae  ambae  (inquit  Oddo  alius  abODDONE  Clu- 
niacenfi,  quern  citat  nominatque  reverendiifimum  abbatem  in  Enchiridio 
feu  dialogo  de  Mufica)  pro  una  voce  accipiuntur :  &  una  dicitur  nona 
prima,  altera  dicitur  nona  fecunda,  &  utraque  in  eodem  cantu  regula- 
riter  non  invenietur."  Sic  Guido  Aretinus  in  Micrologi  cap.  2.  alterum 
heptachordum  ,  feu  ordinem  tonorum  medium  defcribens :  „  In  quibus 
tamen  (inquit)  inter  a  &  b  aliam  b  ponimus,  quam  rotundam  facimus, 
alteram  vero  quadravimus  ita  a  b  b  c  d  &c. "  Capite  octavo  eiusdem 
micrologi  caufam  huius  mutationis  metum  tritoni ,  ac  ufum  in  cantu  toni 

quinti 


MEDIO    ECCLESIiE    EVO.    C.  III.  73 

qutnti  defignat  his  verbis:  „b.  vero  rotundum,  quia  minus  eft  regulare, 
quod  adiirattum  vel  molle  dicunt ,  cum  F.  habet  concordiam,  &  ideo  ad- 
ditum  eft ,  quia  F.  cum  quarta  a  fe  ^  tritono  difFerente  nequibat  habere 
concordiam  :  utramque  autem  b  tj  in  eadem  neuma  non  iungas.  In  eo- 
dem  vero  cantu  maxime  b.  molli  utimur,  in  quo  F.  f.  amplius  continua- 
tur  gravis  &  acuta  ,  ubi  &  quandam  confufionem  &  transformationem 
videtur  facere,  ut  G.  fonetprotum,  a.  deuterum,  cum  ipfa  b.  mollis  fo- 
net  tritum,  unde  eius  a  multis  nee  mentio  fada  eft.  Alterum  vero  (3 
in  commune  placuit  habere.  Quodfi  ipfam  b.  mollem  vis  omnino  non 
habere,  neumas ,  in  quibus  ipfa  eft ,  ita  tempera,  ut  pro  F.  G.  a.  & 
ipfa  b.  G.  a  ^  c.  Aut  fi  talis  eft  neuma  ,  qua?  poft  D.  E.  F.  in  elevatio- 
ne  vuk  duos  tonos  &  femitonium  ,  quod  ipfa  b.  mollis  facit  ;  aut  quae 
poft  D.  E.  F.  in  depofitione  vult  duos  tonos,  pro  D. E.F.  aflume  a.  fcj.c. 
qua:  eiusdem  funt  modi ,  &  praedidas  elevationes  &  depofitiones  regu- 
lariter  habent.  Huiusmodi  enim  elevationes  &  depofitiones  inter  D.  E.  F. 
&  a.  b  c.  clare  difcernens,  confufionem  maxime  contrariam  tollit.  " 

VII.  Memorabilis   eft  Muratorii  fententia  dilTert.  XXIV.  Antiquita- An  etiam 
turn  Italic  arum  medii  aevi  :  ,,  Cantum  ecclefiafticum  fane  (inquit)  gravem  chromatici 

r.        •   •,  r^  ah  o  -n  1        &  enharmo- 

&  virilem,  a  Gregorii  Magm  tempore,  imo  &  ante  ilium  populus  nici  ? 
chriftianus  audivit.  Sed  &  muficam  aliqualem  chromaticam  ,  &  enhar-  T.  Il.p.3<>6. 
monicam  tunc  in  ufu  fuifle  ,  eruditi  viri  oftenderunt.  "  NominalTet, 
vellem  ,  viros  hos  eruditos  In  fcriptoribus  medii  aevi ,  qui  de  cantu  ec- 
clefiaftico  agunt,  nihil  ad  rem  occurrit.  Velut  aliud  agendo  ,  idque  ra- 
ro ,  genus  chromaticum  &  enharmonicum  attingunt ;  neque  ufpiam  a 
quoquam  applicatio  aliqua  eorum  generum  fit  ad  cantum  facrum  in  ec- 
clefia  ,  qui  ,  ut  diximus ,  mere  diatonicus  fuit ,  quern  nos  planum  & 
choralem  appellamus.  Marchetus  de  Padua,  fcriptor  vergentis  demum 
faeculi  decimi  tertii  ,  cuius  Lucidarium  in  arte  mufica  plan<e  prae  oculis 
habeo  MS.  ex  bibliotheca  Ambrofiana,  tra&at  quidem  de  intervallis  enhar- 
monicis  &  chromatids  ,  fed  quae  ad  rem  non  funt.  Capite  fexto  tra- 
datus  fecun'di  de  diefi  agit ,  quae  fit  quinta  pars  toni ,  „  puta  cum  aliquis 
tonus  bipartitur  propter  aliquam  confonantiam  colorandam  ,  fupple  ter- 
tiam  ,  fextam  ,  five  decimam  tendendo  ad  aliquam  confonantiam  ,  quia 
prima  pars  toni  fie  divifi,  fi  per  afcenfum  fit,  maior  eft,  &  vocatur 
chroma,  pars  vero,  qua?  reftat,  diefis  dicitur,  ut  hie  : 


Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.         K 


74      L*  11*    P-  n*    DE  DISCIPLINA  MUSICS  SAC* 


wm 


:s3E] 


* 


^i3=S=3 


3^3 


Quae  nempe  pertinent  ad  muficam  polyphonam  ,  tunc  primura  magis 
colorari  coeptam  :  quae ,  ilquidem  nominari  lubeat  chromaticam ,  dicenda 
eft  chromatica  fui  generis  a  veteri  ilia  aipudGracos  &  Latinos  nempe  diver- 
fa;  enharmonica  praefertim,  cuius  Marchetus  duplex  capite  mox  fe- 
quenti  ftatuit  femitonium ,  unum  „quod  continet  duas  diefes ,  quo  qui- 
dem  utimur  in  piano  cantu.  Diatonicum  vero  tres  continet  diefes,  quo  qui- 
dem  non  utimur  in  cantu  piano ,  "eoquod  propter  fuam  maioritatem  ex- 
cedet  omnes  confonantiarum  proportiones,  diffonantiam  inde  creans.  U- 
timur  enim  eo  in  cantibus  menfuratis.  Huiusmodi  autem  femitonia  fie 
ad  invicem  recognofcuntur  ,  femitonium  diatonicum  eft ,  quando  fit  per- 
mutatio  b.  rotundi  in  tj.  quadrum,  aut  econtra,  propter  afcenfum  &  de- 
fcenfum. 


ifcrfnda 


m 


^3 


ES 


M 


3 


Lib.  I.   c.  4. 


Nam  ab  a.  au&o  ad  primum  b.  fcilicet  rotundum  eft  femitonium  enar- 
monicum,  quod,  ut  praedicitur ,  minus  eft.  Aprimob.  ad  fecundum  £j. 
fcilicet  quadratum  eft  femitonium  diatonicum  ,  quod  dicitur  maius  &c.  " 
Haec  quantum  abfint  a  veteri  illo  genere  enharmonico  ,  ex  fcriptoribus 
Gratis  a  Meibomio  &  Wallisio  editis  palam  fiet,  fimulque  quantas,  en- 
harmonicum  genus  praefertim,  in  minutias  intervallorum  abierit,  ut  ob 
difficultatem  iam  quidem  ante ,  quam  in  noftra  facra  adhiberi  pofifet ,  ufu 
exciderit,  tefte  Macrobio  in  fomnium  Scipionis;  chromaticum  autem 
ob  fuam  molliciem  apud  ethnicos  etiam  male  audiit.  Quo  magis  nempe 
a  diatonico  abiit ,  praecipue  chromaticum  molle;  nam  chromaticum  fyn- 
tonum  pra  reliquis  magis  appropinquat  generibus  Diatonicis,  &  pojl  ilia 

fulet 


MEDIO    ECCLESIiE     IEVO.    C  III.  75 

folet  ordine  difponi ,  ut  loquitur  Manuel  Bryennius  in  Harmonicis  apud 
Wallisium  Sett.  XII.     Cbromaticum ,  fcribit  Cicero  lib.  I.  Quaeft.  Tu-  °pp-  Matb- 
fcul.  creditur  repudiatum  pridem  fuijfe  genus ,  quod  adolcfcentum  remolle-  ^    '  m' 
fcerent  eo  genere  animi ;  Lacademones  improbaffe  feruntur.      Videtur   ta- 
men  Cicero  reliquias    quasdam    eorum    generum  fua   aetate  agnofcere. 
Qjianto  molliores ,  inquit ,  delicatiores  in  cantu  flexiones  &  falf<e  vocula,  Lib.  HI.  de 
quant  certa  &  fever  a  \  quibus  tamen  non  modo  aujleri  ,   fed  ,   ji  fapius trat%  "•  98- 
jiant,  multitudo  ipfa  reclamat. 


I'OCIS 


VIII.  Erat  veteribus  fingularis  ars  pbonafcia  di&a  ,  ac  Theophrasto  Cura  vo 
memorata  ,  quae  penitus  excidit ;  didique  Phonafci  formandae  vocis  ma-  medicamine 
giftri.  a)  Fauces  dulci  medicamine  non  colliniendas  caviflfe  S.  Hieronymum,  *tiam  p""* 
quibus  pfallendi  in  ecclefia  officium  eft,  iam  Tom.  I.  memoravimus:  quae-aut  Aix^ 
que  ex  S.  Isidoro  alii  etiam  afferunt  fcriptores  ,  antiquos  pridie  ,    quam      a 
cantandum  erat ,  cibis  abfiinuijfe :  pfallentes  tamen  legumine  in  caufa  vocis  m<  «o. 
ajjidue  ufos  ;  unde  &  cantores  apud  gentiles  fabarii  Jint  dicli.     Apud  Rha-  *  K^'ntm 
banum  Maurum  de  Inftitutione  clericorum  variat  leclio  eiusdem  fententi3ec.  ,'a. 

in  haec  verba:   Pallentia   tantum  kgumina  caufa  vocis  fumeb ant.  Io.  Bapt.  Lib.11.  c.48. 

Donius    legendus  de   diarta  a  medicis   prsefcripta    cantoribus  ,  aptis que  De  fraflan. 

adhibendis  medicinis :     cuiusmodi    quaedam  ex  veteri  codice  bibliothecae tia   m'ifie* 

csefareae  Vindobonenfis  exfcripta  ,  ad  peclus  purgandum,  &  vocem   clarijican-™te*"' 

dam  ,   &  tuffim  fedandam  elecluario ,  in  colle&ione  fcriptorum  de  re  mufi- 

ca  dabimus  curiofis.     Ufum  eiuscemodi  apud  noftros  etiam  invaluifle  ,  ex 

illis  palam  fit,  quae  in  dialogo  duorum    monachorum   apud  Ed.  Marte- 

niu m  Cijlercienfis  Cluniacenji  obiicit ,  ac  vitio   vertit,  a  nobis    iam  T.  I. 

p.  318.  allata.     Ilia  tennula ,  65?  evirata  voces  ,  quas  vos  graciles  voca- 

tis  ,  &  fucco  liquericii  &  fumtuofis    elecluariis  acuere  folet  is  ,    quid  funtt 

niji  obleclamenta  aurium ,  contra  regula  interdiclum.       A  propofito  haud 

abeft,  quod  Io.  Gerson  in  docrrina  pro  pueris  ecclefiae  Parijienjis  praefcri-  t.  if.  Off. 

bit :  Item  prohibeantur  a  comefiione  nimia  de  mane  ,  aut  aliis  horis ,  per  *  720# 

quam  impediri  poffent  a  confervatione  vocis  fua ,  &?  regulam  fobrietatis  in- 

fringere. 

IX.  Quando  ob  gratiofam   vocem  adolefcentulos  caftrandi    ufus     in  Caftratio  v«- 
Occidente  cceperit ,  nihil  habeo  ,    quod  ad  hoc  medium   aevum  notem. C1S  caufa* 
Dubium  non  eft ,  quin  ex  Oriente  haec  corruptio  venerit ,     quam    in  fuis 

etiam  improbat  Theodorus  Balsamon  ,  ut  tamen  prodat  contra  veterem &—*+ 
obfervantiam  ,  communem  earn  fuo  tempore  fuifie  inter  cantores  :    Nota,  /J^Jv'a^ 

K  2  obfervat      7. 

t)  Vid.  MaretBui  Donatuj  in  Suetonii    Auguft.  c.  84. 


j6      L.  II.   P.  II.    DE  DISCIPLINA   MUSICS   SAC. 

obfervat  ad  canonem  Trullanum  ,  quod  olim  cantorum  or  do  non  ex  eunu- 
cbis  Jbluai,  utbodiefit,  conjlituebatur ,  fed  ex  iis ,  qui  non  erant  eius- 
jnodi.  Hinc  accidit  nimia,  quam  in  Gratis  fchifmaticis  damnat  Humber- 
tus,  in  evehendis  eunuchis  ad  ordinem  hierarchicum  facilitas ,  praevari- 
catioque  Nicani  canonis. 

Contra  mu-  X  Illecebras  vocis  muliebris   in  ecclefia  fufpeftas  Temper   fuiflTe  a  pri- 

liebres  vo-  ma  aetate  (nifi  communi  populi  canentis  voci  iungeretur  )  nonnunquam 
ces  accho-    iam  notavimus  T.  I.  p.  40.  3  17.      Accidit,  ut  vel  in  ecclefia  ipfa,  vel  circa 

ros  ,   cantio-  .    p  r  X  n  i» 

nesque  ludi-  eccleiias  occalione  ieftorum  in  ipfo  canendi  genere  peccaretur.  Primum 
cms,  yi-ofa.  damnatur  in  concilio  Cabilonenfi  an.  650.  can.  19.  iam  fupra  allato;  alte- 
*T.FL Cone  rum  m  Capitularibus  regum  Francorum  ,  ac  Concilio  Moguntiaco  an.  813. 
ed.  Labb.  p.  reprobatum  legimus  can.  48.  his  verbis  :  Canticum  turpe  ac  luxuriofum  cir- 
391.  ca  ecclefias  agere  omnino  contradicimus  ,  quod  &  ubique  vitandum  eft.     Id 

t.vii  co,l\  certe  irreligiofuni  eflTe  ubique  etiam  extra  facra,  &  homine  chriftiano  in- 
Lahb.  ed.pag.  dignum  merito  exiftimatum  eft,  ac  damnatum  praefertim  in  facerdotibus 
"fi.  eodem  anno  in  Concilio  Turonenji  III.  can.  7.     „Ab  omnibus,  quaecunque 

i  p.ii  1.  acj  aurjum  &  aj  oculorum  pertinent  illecebras ,  unde  vigor  animi  emolliri 
poflfe  credatur  (quod  de  aliquibus  generibus  muficorum  ,  aliisque  non- 
nullis  rebus  fentiri  poteft)  Dei  facerdotes  abftinere  debent :  quia  per  au- 
rium  ,  oculorumque  illecebras  vitiorum  turba  ad  animam  ingredi  folet. 
Hiltrionum  quoque  turpium,  &  obfecenorum  infolentias  iocorum,  &ipfi 
animo  effugere,  ceterisque  facerdotibus  effugienda  praedicare  debent." 
T.  vui.  De  eo  vero  ,    quod  diximus  modo  ,  praeter  Leonis  IV.   homiliam  de 

C^lc'If7h'  cuira  paitorali,  officioque  ac  munere  iam  T.I.  p.  3 '7-  citatam,  graviffimus 
ibid.  ^  112.  eft  canon  Synodi  Romana  anni  826.  trigefimus  quintus  in  hanc  fenten- 
tiam  :  „Sunt  quidam ,  &  maxime  mulieres ,  qui  feftis  ac  facris  diebus 
atque  San&orum  natalitiis ,  non  pro  eorum,  quibus  debent,  dele&antur 
defideriis  advenire  ,  (ed  ballando ,  verba  turpia  decantando  ,  choros  tenen- 
do  ac  ducendo ,  fimilitudinem  paganorum  peragendo  ,  advenire  procu- 
rant.  Tales  enim  fi  cum  minoribus  veniunt  ad  ecclefiam  peccatis,  cum  ma- 
ioribus  revertuntur.  In  tali  enim  fa&o  debet  unusquisque  facerdos  dili- 
gentiflime  populum  admonere ,  ut  pro  fo'a  oratione  his  diebus  ad  eccle- 
fiam recurrant ,  quia  ipli,  qui  talia  agunt,  non  folum  fe  perdunt,  fed 
etiam  alios  deprimere  attendunt."  Haec  fub  Eugenio  II.  ita  conftituta, 
/w.jp.  117.  confirmata  funt  poftea  in  altera  fynodo  Romana  fub  Leone  IV.  qui  pras- 
terea  in  laudata  primum  homilia  carmina  diabolica  ,  qua  no&uruis  horis 
fuper  mortuos  vulgus  facere  folet ,  &  cachinnos  quos  exercet ,  fub  contefta- 
tiune  Dei  omnipotentis  vitari  vult.     Quae  iisdem  verbis  apud  Reginonem 

caventur 


MEDIO    ECCLESI7E    EVO     C.  III.  77 

caventur  in  libello  de  ecclefialticis  IDifciplinis.  Hue  etiam  faeit  Concilii  T-  XI  Couc- 
Marciacenfis  an.  1325.  canon  23.  „  Firmiter  duximus  ftatuendum  propter  #,  *  I?s6; 
niultos  clamores,  qui  ad  nos  fepe  &  fepius  proveniunt  ,  quod  in  exe- 
quiis  in  ecclefia  mortuis  impendendis  impedimenta  complura  proveniunt 
peramicos,  cognatos,  aliosque  domeiticos  in  ecclefia  funere  exiftente  , 
cantilenas,  lamentationes ,  ululatus,  &  altos  clamores,  vociferando  ,  e- 
mittendo,  &  faciendo  fonitus  cum  ....  &  aliis  inftrumentis  ,  vel  quid- 
quid  divinum  officium  alias  impediendo :  idcirco  ,  ut  non  fint  in  eccle- 
fia lamentatrices ,  lugentes ,  magnis  &  altis  clamoribus ,  vel  quidquid  a- 
liud  non  faciendo  propter  hoc  ,  quod  divinum  officium  perturbetur ,  etfl 
contrarium  acceptetur ,  ceiletur  a  Divinis  in  diftis  obfequiis  ,  quamdiu 
duraverit  impedimentum  praedictuni  :  &  nihilominus  praedida  impedientes 
per  ordinanos  alias  legitime  puniantur."  In  capitulari  fynodi  circa  an. 
744.  a  S.  Bonifacio  hubitae  de  compojitoribus  cantionum  fie  ftatuitur  :  XIII. 
„Qui  in  blafphemiam  alterius  cantica  compofuerit ,  vel  qui  ea  cantave-  i^*  -. 
„rit,  extra  ordinem  iudicetur.  Nam  lex  huiusmodi  prxcipit  exiliari.  * 
Fuit  hoc  aevo  medio  celebratiflima  cantio  Media  vita,  de  qua  Tom.  I. 
pag.  561.  frequenter  etiam  imprecandi  caufa  adhibita  ;  etfi  nihil  minus 
in  fe,  quin  imo  facratiffi ma  Trifagii  etiam  contineat  verba  eiuscemodi  : 
Media  vita  in  morte  fumus  ;  quern  queer irnus  adiutorenr%  nifi  te  Domine, 
qui  pro  peccatis  noflris  iufie  irafceris.  Sanffe  Deus  3  Santte  fortis ,  fanffe 
&?  mifericors  Salvator  amara  morti  ne  tradas  nos, 

Nimia  fuit  hoc  medio    aevo    licentia   ex  ingenio   faciendi  cantiones 
facras  tarn  in  Oriente  ,  quam  in  Occidente.     Unde  haud  raro  acerbiflimae 
ortas  funt  controverfiee  ac  bella,    ut  antiquius  quidem   habetur   de  iplius 
Trifagii  additione  exemplum.     Quo  tamen  non   obftante  magis    fibi  in- 
dulferunt  Graci  melodi  in  componendis  fuo  marte  tropariis.     Quin  cele- 
brem  ilium Theophylactum  patriarcham  Cpolitanum  culpat  Georgius  Ce- 
drenus  in  fua  hiftoria  ,  quod  faecularia   cantica  in  ecclcfiam    introduxe-  C*P-  »• 
tit.     In  capitulari  Ahytonis  Bafileenfis  apud  nos  epifcopi  ftatuitur  decimo  t.  11.  Cons. 
nono,  ut  aliud  in  ecclefia  non  leg at it r ,  aut  cantetur ,  nifi  ea  ,  qua  au&o-  Gem%  t* 19- 
ritatis  divina  funt ,  &  Patrum  orthodoxorum  fanxit  auftoritas. 

Severam  fe  imprimis  in  hac  re  contra  prsevaricatores  exhibuit  eo- 
dem  faeculo  nono  Lugdunenfis  ecclefia  ,  eiusque  antiftes  Agobardus  de 
corre&ione  antipkonarii  ,  contra  Amalarium  ,  antea  chorepifcopum  Liu 
gdunenfein;  ut  conltat  ex  epiftola  Flori  adverfus  eundem  Amalarium, 
in  qua  de  eius  antiphonario  :  Frotulit  quuque,  kiquit,  antiphonarium ,  vel-  ^"*-  P-  68> 

K  3  ut 


78       L.  II.    P.  II.    DE    DISCIPLINA   MUSICiE  SAC. 

ut  a  fe  digefium  ,  atque  correptum  :  cut  talia    ex  fuo  fenfu    infernit ,  ut 

pro  eius  impudenti  audacia  frons  kgentis  pudore  ac  rubore  feriatur.      Ubi 

Km.  h.      etiam  graviter  invehitur  in  fcenicas  rwodulationes  ,  theatralesque  fonos  in 

ecclefiiis  perftrepentes.     Quibus  tamen  haud  obftantibus  in  peius  femper 

res  abiit,  immutata  poftea  mufica ,  uti   fua  aetate  ,  faeculo   nimirum    duo- 

LlhJ'u*l™  decimo  ,  corruptam  vehementer  inceflk   Io.  Sarisberienjts ,  ac  perftringit 

Hum  e.  6.     muficam  difciplinam  ad  Dei  laudem  inftitutam.     „  Hie  eft  enim  (inquit ) 

ufus  muficae  aut  folus  ,  aut  praecipuus.     Phrygius  vero  modus ,  &  caetera 

corruptionis  lenocinia  fanae  inftitutionis  non  habent  ufum  ,  fed   produnt 

malitiam  abutentis.     Dolet  igitur  &  ingemifcit  fpecies  laudabilis  difcipli- 

nae,  fe  ab  alieno  vitio  deformari,  &quod  facies  merecricis  facia  elt  ei,  quae 

viriles    quoque    animos    accendere   confueverat  ad     virtutem.        Am;ito- 

ria  bucolicorum  apud  viros  graves  efle ,  fuerat  criminis;  nunc  vero  laudi 

ducitur  ,  fi  videas  graviores  amatoria ,  quae   ab   ipfis   dicuntur  elegantius 

ftulticinia  ,  perfonare.     Ipfum  quoque  culcum  religionis  inceftat  ,     quod 

„    ante    confpectiim    Domini ,    in  ipfis    penetralibus    fancluarii ,    lafcivien- 

tis  vocis  luxu  ,  quadam    oflentatione  fui,    muliebribus  modis  notularum, 

articulorumque  caefuris ,  ftupentes  animulas ,  emollire  nituntur.  " 

Laudat  poftea  quemdam  venerabilem  virum  ,  circiter  feptingentarum 
mohialium  patrem ,  qui  hanc  monafteriis  fuis  praefcripferit  legem  :  „  Ut 
omnia  earum  cantica,  totius  melicae  pronuntiationis  exuant  modos,  &  ut 
fola  pfalmorum  &  laudum  fint  fignificativa  pronunciatione  contentae.  Su- 
fpeda  equidem  fuit  fanclo  viro  voluptati  cognata  mollifies ,  eoquod 
voluptas  parens  libidinum  fit.  Quid  ?  quod  haec  ipfa  quotidianorum 
conviviorum  malitiam  acuit ;  ac  fi  veneua  ,  nifi  toxicata  fint,  nocere  non 
poflint  ?  Igni  ftipulam  addere  ,  oleum  camino  ,  ferpentem  toxicare  , 
nonne  dementia  eft?  Licet  rerum  vitia  obtegantur  velo  verborum,  quo- 
rum eadem  fubftantia  eft  ,  nulla  profecto  differentia  eft.  Quae  apud  Gra- 
cos  coepulationis  aut  compotationis  cenfentur  nomine ,  convivia  nomi- 
nantur.  Coetus  fiquidem  conviventium  ,  quam  coepulantium  aut  compo- 
tantium  venerabilior  eft.  Convivia  vero  nonne  per  fe  fatis  infaniunt,  ni- 
fi carminibus  excitentur?"  Videntur  alicubi  tunc  iam  moniales  ad  men- 
fam  etiam  muficis  lufifie  modis ;  aut  certe  alias  fufpecTam  reddit  muficam 
convivalem  allato  etiam  prophetae  Isaite  V.  u.&c.  loco,  atque  infelicis 
regis  Babiloni<e  Baltasak  exemplo  terret. 

Fro  -Canton-  XI.  De  cantorum  ordine  &  funclionibus  egimus  turn  libro  primo, 
bus  prxce-  qUOad  primam  ecclefiae  aetatem  p.  32.  &c.  cum  integro  capite  fecundo  a 
pta'  p.  290. 


MEDIO  ECCLESIJE  MVO.   C.  III.  79 

p.  290.  libri  fecundi  ,  parte  prima  T.  I.  quod  ad  medium   a»vum  attinet. 

Mos  inolevit  hac  media  senate,  ut  in    matricula  ,  feu  tabula  notarentur, 

quibus  aliquid  peculiare  ad  cantandum  in  ecclefia  committebatur.       .Quis 

epiftolam  ,  quis  evangelium,  quis  graduate ,  quis  invitatorium  cum  Ven ite 

per  totam  cantare  feptimanam ,  ut  praefcribitur  in  flatutis  D.  Petri  Alba-  t.iit.  Cone. 

nenfts  epifcopi ,  apoftolicae  fedis  legati  fuper  diverfis  ordinationibus  eccle-  Germ.f.s 80. 

fiae ,  fcil.  Leodienfis  :  „  Praeterea  in  eadem  matricula ,   feu  tabula  fcribetur 

„  ante  horam  Prima; ,  qui  in  craftino  refponforia  cantare  debeant,  &  qui 

„  legere  lectiones."     Ex  clericis   etiam   non    indifcriminatim  admifli  ad 

cantandum,  fed  qui  apti  effent,  ut  poftea  cavetur:  „  Praeterea,  quia  ficut  A**  t-  58  j. 

„  intelleximus ,  ex  multitudine  clericorum  paflim  chorum  intrantium,  di- 

Mvinum  officium  turbatur  potius ,  quam  iuvetur  ;  ordinamus ,  ut  nifi  per 

„  cantorem  chorum  de  caetero  nullus  intret,  exceptis  clericis  canonicorum, 

„qui  cum  habitu  honefto  intrabunt,  &  tales  eligantur  per  cantorem,  qui 

„  honeftum  habitum  habeant ,  &  In  aliquo  chorum  iuvare  fciant.     Chorus 

„  per  duos  canonicos  fervetur  continue ,  ficut  eft  in  ecclefia  ordinatum,  Si 

n  in  folemnibus  per  cantorem ,  &  alios  ,  ficut  fieri  confuevit. " 

Facit  hue  titulus  fynodi  Tridentina  anni  1336".  de  regimine  chori  in  jut.  t.  w. 
folempnibus  &  fejlivis  diebus.     Ubi  fie  legitur:  „Infuper  nullus  de  infe-  j>.  641. 
„rioribus  praebendatis  refponforia  dicere  audeat ,  five  ante  aliquem    (can- 
n  turn  aliquem)  incipere ,  nifi  de  licentia  Manfionarii ,    vel  alterius  ipfo- 
„  rum  ,  feu  ebdomadarii,  fiabelTent,  vel  aliorum  adminiftrorum  licentia 
„  cappitorum. "     Rede  editori   lectio  cappatorum,    quam  in  alio  codice 
MS.  reperit ,  praeferenda  videtur ,  qua  amictus  cappa  fignificatur,  laudato  Pa£-  6^%- 
Du-Cahgu  gloflario,  cui  cappae   chorales  eae  funt ,  quibus  clerici  vel  fa- 
cerdotes  in  choro  utuntur.  a)     Alias  funt  hae  cappae  ab  illis,  quarum  T.  I.      a 
p.  324.  &c.  de  veftibus  cantorum  agendo  meminimus.     Solent  etiamnum 
in  Gallia  nonnunquam  geftare  cantores  cappas ,  quas  ufus  communis  plu- 
vialia  vocat ,  quae  olim  cappis ,  feu  capuciis  erant  inftru&a. 

Quod 

»)  In  citatis  mox  ftatutis   Domini   Petri,    Al-  ehoro  portare,  exceptis  diebus  Dominicis  &  fefli- 

banenjis   epifcopi  talis   prsefcribitur   habitus    T.  vis,  quibus  fit  omnibus  habitus  uniformis.   Qui 

III.  Cone.  Germ,  p.  579.     „  Superpellicium  &  vero  pro  neceffitate  prxdi&is  diebus  Dominicis 

cappam  nigram  choralem  a  fefto   omnium  San-  &  feftivis  effe  non  poterunt  fine  cappa,  in  fe- 

ftorum  ufque   ad  Pafcha :   &  a  Pafcha     ufque  cretario   ecclefix  ,    vel  in  aliquo  loco  prope  al- 

xd    feftum  omnium   Santtorum    fuperpellicium  tare  poterunt    audire   Divina ,  dum  tamen  ab 

fine   cappa  habebunt ,  nifi   debilitas  aut  infir-  illis  ,  qui   erunt    in  choro  ,    directe  non  vi« 

mitas  aliquem  fuper  hoc    excufaret :  &   tunc  deantur   aperte." 
eajifa  neceflitatis  poffent  in  aeftate  cappas  in 


go      L.  II.    P.  II.    DE  DISCIPLINA    MUSICiE    SAC. 

Quod  ad  medium  hoc  aevum  attinet,  eo  quidem  apud  nos  peculia- 
rs pfalmiftarum,  feu  cantorum  ceffavit  ordinatio,  prout  ex  concilio  Car- 
tbagineuji  W.  in  Sacramentario  Gelajiano  legitur;  ac  prima  etiam  aetate 
promifcua  fuit  cum  lecloribus  in  Occidente  denominatio  ,  funftioque,  ut 
tamen  leclores  in  ecclejia  in  habitu  faculari  ornati  non  pfallant ,  ut  prae- 
fcribitur  in  concilio  Bracarenjill.  an.  563.  c.  11.  Id  deinccps  adeo  re- 
peti  neceffe  haud  fuit,  quando  pfalmodiae  cantus  femper  magis  magisque 
communis  clericorum  funclio  facia  fuit  ,  praefertim  autem  canonicorum ; 
prout  appellari  cceperunt,  hodieque  nomen  retinem,  qUi  choro  ,  facrae- 
que  pfalmodiae  cantui  praeprimis  funt  addi&i.  Qi'i'ous  Chrodegangus 
Metenfis  epifcopus  an.  762.  fcripfit  regulam  ,  in  ea   tamen  peculiare  caput 

T.  I.  Cone.  L_  rfe  Ctwtoribus  ,  fie  infit :  „  Studendum  fummopere  cantoribus  eft  ,  ne 
•*  donum  fibi  divinitus  collatum  vitiis  fcedent ,  fed  potius  jllud  humili- 
tate,  &  fobrietate  ,  &  caftitate  ,  &  caeteris  fanctarum  virtutum  ornamentis 
exornent :  quorum  melodia  animos  populi  circumftantis  ad  memoriam, 
amoremque  cceleftium  non  folum  fublimitate  verborum,  fed  etiam  fuavi- 
tate  fonorum,  quae  dicantur ,  erigat.  Cantorem  autem  ,  ficut  traditum 
eft  a  fanclis  Patribus ,  &  voce  &  arte  praeclarum  ,  illuftrernque  effe  opor- 
tet ,  ita  ut  obleclamento  dulcedinis  animos  incitet  audientium  &c.  Can- 
tores  itaque  non  propter  donum  fibi  collatum  fe  caeteris  fuperbiendo  prae- 
ferant ,  fed  humiliter  focios  exhibeant.  Et  providendum  eft  illis  ,  quan- 
do temperate ,  quando  fubmiffe  divinum  agatur  officium;  fcilicet,  ut  fe- 
cundum  numerum  clericorum  ,  &  officii  qualitatem  ,  &  temporis  proli- 
xitatem  tantum  protendant,  &  voces  moderentur  caeterorum.  Sonum  et- 
iam vocalium  litterarum  bene  ,  &  ornate  proferant.  Hi  vero,  qui  huius 
artis  minus  capaces  funt,  donee  erudiantur ,  melius  convenit,  ut  (ileant, 
quam  cantare  volendo ,  quod  nefciunt ,  aliorum  voces  dilfonare  compel- 
lant."  Palam  eft,  haec  ad  eos  pertinere  cantores ,  qui  dirigunt  in  cho- 
ro cantum  ,  atque  etiam  extra  chorum  rudes  in   cantu  erudiebant,  unde 

ftti.  p.  <io.  fequitur :  Conftituantur  inter  ea  feniores  fratres  ,  probabiliuris  fcilicet  vi- 
ta ,  qui  tempore  flatuto  vicijfim  cum  fchola  cantorum  fmt ,  ne  hi,  qui  di- 
Jcere  debent ,  aut  otio  vacent ,  aut  inanibus  &  fupervacuis  fabulis  inftent. 

Ad  verbum  haec  repetuntur  cap.  137.  Concilii  Aquhgranenfis  an.  %\6. 
libro  primo  ,  qui  eft  de  injiitutione  Canonicorum,  ubi  mox  cap.  3.  de  le- 
cloribus haec  ad  rem  praefcribuntur :  „Porro  vox  lecloris  fimplex  erit,  & 
,,  clara  ad  omne  pronuntiationis  genus  accommodata  ,  plena  fucco  virili, 
„agreftem,  &  fubrufticum  effugiens  fonum  :  non  humilis  ,  nee  adeo 
„fublimis7  non  fracla ,  non  tenera,  nihilque  fcemineum  fonans ,  neque 

„cum 


MEDIO    ECCLESIiE    iEVO.    C.  III.  8 1 

f,Cummotu  corporis,  fed  tantum  cum  gravitatis  fpecie.  Auribus  enim, 
„&  cordi  confulere  debet  le&or,  non  oculis :  ne  potius  ex  fe  ipfo  exfpe- 
„ctatores  raagis  ,  quam  auditores  faciat"  Praefixum  eft  Isidori,  ut  ple- 
rumque,  nomen  ,  qui  lib.  VII.  Orig.  cap.  12.  ita  nihilominus  leclores  a 
plalmiftis  diftinguit:  „  Leclores  a  legendo ,  &  pfalmiftae  a  pfalmis  canen- 
dis  vocati :  illi  enim  praedicant  populis ,  quid  fequantur  ;  ilti  canunt ,  ut 
exciteut  ad  compunftionem  animos  audientium.  "  Libro  II.  c.  1 T.  De 
Officii*  prolixe  de  plalmiftis  agit  his  inter  alia  verbis :  „  Pfalmiftam  autem 
&  voce  &  arte  praeclarum  ,  illuftremque  efTe  oportet  ,  ita  ut  ad  oblecla- 
menta  dulcedinis  incitet  mences  auditorum.  Vox  autem  eius  non  afpe- 
ra  ,  non  rauca,  non  diflbnans,  fed  canora  erit ,  fuavis  ,  liquida  ,  atque 
acuta,  habens  fonum  &  melodiam  fantlae  religioni  congruentem  ;  non 
quae  traducem  exclamet  artem  $  fed  quae  chriftianam  fimplicitatem  in  ipfa 
modulatione  demonftret ;  nee  quae  mufica  veltheatrali  arte  redoleat,  fed 
quae  compundionem  magis  audientibus  faciat."  Eadem  iisdem  verbis  apud 
Rhabanum  Maurum  leguntur  ,  tantum  quod  loco  traducem  exclamet  ar-  Lib.  11.  it 
tern  ,  reclius  habeatur  tragicam  fefe.  Silentio  praetereo  alia  huiusmodi  Inflit'  ckrK' 
cantoribus  haud  abs  re  cumulata  monita  ,  quorum  proclive  femper  ad  vi- 
tium  habitum  fuit  ingenium:  veluti  etiam  Athen^us  heroicis  tantum  tern-  lib. I.e.  11. 
poribus  lingulare  exiftimavit,  quod  frugi  eflent:  Fuit  autem ,  inquit,  eo 
Jaculo  modejium  cant  or  um  genus ,  &  philofophica  prorfus  morum  integri- 
tate.  Paffim  a  noftris  vanitas  cantorum  in  demulcendis  auribus ,  &  fuis 
&  alienis ,  inanique  modulatae  vocis  voluptate  titillandis  ,  eft  animadver- 
fa:  Et  ob  hoc,  inquit  S.  Agobardus,  in  fuo  antiphonario  ,  ventofi  & 
infiati  incedunt. 

XII.  Opus  fuit  hoc  medio  aevo  etiam  contra  mimos   &   ioculatores  Contra  mi- 
cavere  in  cantu  &  mufica  facra.     In  concilio  Trevirenli  an.    1227.   pra-  m°s  &  10" 

CIl  lotfJTCS 

cipitur  :  ut  omnes  facerdotes  non  permittant  Trutannos ,    &  alios  vagos  TtI1j%  Qonc. 
fcholares ,  autGoliardos  cantare  verfus  fuper  Satucjvs  ,  6ff  Agnus  Dei,  Germ.p.w. 
aut  alias  in  miffavel  divinis  officii  f.  quia  ex  hoc  facerdos  in  canone  quam 
flurimum  impeditur ,    &  fcandalizantur  homines   audientes.       De  vagi s  n.  /..64s. 
fcholaribus  eft  titulus    concilii  Salisburgenfis  an.  1274.    decimus  fextus. 
De  Goliardis  vero  &  Trutanms    complura  videfis  apud  Z)#-Cangium  in 
gloflTario  ad  fcriptores  mediae  &  infimae  latinitatis  ,  quique  illud  fupplevit, 
Carpentier.  Bonifacio  VIII.  damnantur  etiam  fexto  Decretal,  lib.  III. 
Tit.  I.  c.  un.  de  vita  &  honeftate  clericorum  ,  clerici  ,  qui  clericalis'  ordi- 
nis  dignitati  non  modicum  detrahentes ,  feu  ioculatores  ,  feu  goliardos  fa- 
ciunt ,  aut  bufones.     In  concilio  apud  Caflrum  Gonterii,  a  Turonenfi  ar- 
Mari.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.II.  L.  II.  P.  II.  L  chi- 


82       L.  II.    P.IT.    DE  DISCIPLINA   MUSICS  SAC. 

T.XJ.Cwc.  chiepifcopo  &  fuffraganeis  an.    14131.  celebrato,  ftatuitur,    quod  clerici 
ru  fjtbb.  p.  yjfojrfi  t  maxim e  qui  Goliardi  numupantur ,  per  epifcopos  &  alios   ecclejice 

pr<elatos  prcecipiantur  tonderi  vel  etiam  radi :  ita  quod  non  remaneat  in  eis 

clerkalis  tonfura. 


Liuli  facri. 


XIII.  Quae  de  Goliardis  modo   diximus  ,    in   memoriam  nobis  revo- 
cant  ludos  facros  varii  generis  ,  medio  aevo  celebrari  folitos.     Narrat  Su- 
rius  ad  diem  feptimum  Aprilis ,  S.  Albertum  monachum ,  cum  adhuc 
fsecularis  audiret  mimum  quendam ,  vitam  &  converfionem  S.  Theobal- 
di  mufice  decantantem  ,  tanta  repente  gratia  divinitus  compunctum  fuif- 
fe  ,  ut  inde  cceperit  magna  vivere  fanctitate.     In    annalibus  Corbeienfibus 
TMlfcript.  apud  Leibnitium  haec  ad  an.  i26f.  leguntur :  Iuniores  fratrcs   in  Heres- 
rer.Erunfvk.  burg  fucram  habuere  comoediam  de  Iosepho  vendito  &  exaltato  ,  quod  ve- 
p.  3".        ro  reliqui  ordinis  nojlri  Pralati  male  interpretati  funt.       Edidit  nihilomi- 
Thrf.  Ante  nus  P.  Bern.  Pezius  ex  MS.  Tegernfeenfi  ludum  pafchalem  de  adventu  & 
lp  ni  p«    i}tter^u  anticbrijli ,  in  fcena   iaeculo    duodecimo  exhibitum  ,  atque   dif- 
l869.        '  fertatione  Ifagogica  in  fuis  itineribus  fe  eiusmodi  ludorum  pafchalium  plu- 
im.  p.  Hi.  ra  deprehendiffe  exempla  memorat.     Infigne    ex  his  in  codice  Claujiro- 
Neoburgenfis  canoniae  quingentorum  annorum  notat ,  in  quo  refurrectio- 
nis  dominicae  hiftoria  pereleganti  ac  pio  dramate  proponitur.      Incipit  in 
hunc  modum  :  „  Primo  producatur  Pilatus  cum   refponforio  :  Ingrejjus 
„  Pilatus.  Et  fedeat  in  locum  fibi  praedeterminatum.     Poft  haec.  .  .  pon- 
„  tifices  cantant  0  Domine  re&e  meminimus  ,  quod  a   turba  fape   audivi- 
„  mus ,  fedu&orem  confuetum  dicer e ,  pofl  tres  dies  volo  refurgere.  Refpon- 
„  det  Pilatus  ,  Jicut  mihi  ditlat  difcretio  &c.       In  fine  :    Et  populus  u- 
„niverfus  iam  certificatus  de  Domino ,  cantor  fie  imponit :   Chriji  der  ifl 
„erftanden  &c.a     Refert  porro  ex  vita  venerabilis  Wilburgis  reclufa,   a 
fe  an.  17 15.  edita ,  quod,  ubi  „quadam  node  Dominicae   refurrectionis, 
„cum  in  monafterio  (Florianenfi)  ludus  pafchalis  tarn    a  clero ,    quam  a 
„  populo  ageretur,  quia  eidem  non  potuit   coiporaliter  interefle  ,  virgo 
„  Cbrifti  cceperit  dejiderare  ,  ut  ei  Dominus   aliquam  fpecialis    confolatio- 
„nis  gratiam  per  refurre&ionis  fuae  gaudia  largiretur."     Erat  penes  mo- 
nafteriuni  noftrum  MS.  iam  ultimo  eius  incendio  an.   176%.  flammis  ab- 
fumtum  ,  in  quo  hiftoria   trium  magorum  magna   celebritate  ludo  exhi- 
bebatur  ,  ad  quam  primores  vicinae  nobilitatis  comitum  de  Lupfen,  Fur~ 
flenberg  &c.  adores  concurrebant.     Paflim  quoque  ad  haec  ufque  tempo- 
ra  Chrifti  nativitas  &  paflio  agi  confuevit. 


Erant 


MEDIO    ECCLESiJE    JEVO.    C   III.  83 

Erant  vero  medio  aevo  tria  potiflimum  fefta  proxima  natali  Domini, 
in  quibus  ludi  agebantur  diaconorum,  presbyterorum ,  &  puerorum,  in 
fefto  SS.  Stephani,  Ioannis  Evangelijla,  &  Innocentum  (de  quibus  pluri- 
bus  agemus  in  veteri  Liturgia  Alemannica)  iam  ab  Innocentio  III.  anno 
1210.  vetiti;  uti  legere  eft  in  Decretal.  Gregorii  lib.  III.  Tit. I.  de  Vita 
&  bonefhte  Clericorum  c.  12.  in  haec  verba  :  „Interdum  ludi  fiunt  in  ec- 
clefiis   theatrales  ,     &   non  folum  ad  ludibriorum    fpeclacula   introdu- 
„  cuntur  in  eis  monftra  larvarum ,   verum  etiam  in  aliquibus  feftivitatibus 
„diaconi,  presbyteri  ,  ac  fubgjaconi  infaniae  fuas  ludibria  exercere  prasfu- 
j,  munt."     Ex  concilio  Parifienji ,   duobus  poft  annis  celebrato,   colligi- 
tur,  etiatn  monachos  &  moniales  eiusmodi  ludis  indulfiiTe.     Sic  vero  ha- 
bet  P.  IV.  cap.  XVI.   A  feflis  vero  fullurum  ,  ubi  baculus  accipitur  ,  orn-  T.  XI.  Cow, 
nino  abftineatw.     Idem  fortius  monachis  &  monialibus  prohibemus.     Vi-'f*'*       ' 
detur  hie  imprimis  ludus  indigitari,  in  fefto  Innocentum  fieri  folitus,  pue- 
rorum cum  baculo  paftorali ,  feu  pedo  epifcopali :  de  quo   concilium  Sa- 
lisbmgenfe  an.  1274.  hunc  habet  canonem  17.     „Ad  haec  quidam  ludi  no-  ibid,  p.1004. 
,3xii,  quos  vulgaris  elocutio  Eptus  puor.  (q.  Epifcopatus  puerorum)  ap- 
„  pellat ,  in  quibusdam   ecclefiis  exercentur  adeo  infolenter  ,   quod  non- 
„  nunquam  enormes  culpae  &  damna  gravia  fubfequuntur.      Ex  ipfis  hos 
„  ludos  in  ecclefiis  ,  &  a  perfonis  ecclefiafticis  de  caetero  fieri  prohibemus, 
„  nifi   forte  parvi  fexdecim  annorum  &  infra  fuerint ,  qui  huiusmodi  lu- 
„  dos  exercent  ,  quibus   alii   feniores  ipfis  nullatenus  fe  immifceant  ,  aut 
5>interfint."     Infcriptio,  feu  titulus  de  epifcopis puerorum  manifeftat,  quid 
verborum  ilia  contractio  innuat.     Habebant  quippe  proprium  epifcopum, 
chorum  regebant  cum  proprio  cantore,  cui  in  ecclefia  S.Martini    Tu- 
ronenjh ,  tefte  Ed.  Martenio  ,  locum  &  baculum    cedebat  cantor  pres-  De  a «.  tcei 
byterorum  ,  cum  ad  ilium  cantici  Magnificat,  verficulum  Depofuit  poten-  Aif"h  c'  n' 
tes.  deveniffent:  chori  fedes  occupantes,   antiphonas  &  refponforia  cane- 
bant.     Nefcio  an  alicubi  etiam  ,  quam   in  Angliay  magis   adhuc  ridiculi, 
indecentes,  importunique  ludi  obtinuerint  ,  qui    prohibentur  in  concilio 
Wigomienfi  an.  1240.  c.  55.  Be  vigiliis  circa  corpora   defunclorum  hac 
fententia:  „  Quod  etiam  idem  ftatuit  in  choreis ,    &   cantilenis  ,  faecula-  T.  xi.  Cone. 
„ribus  ludis,    &  aliis  turpibus  &  fatuis  declinandis ,  in    vigiliis,    quag  fi-  ^.Lahb.p.i. 
„unt  circa   corpora    mortuorum  ,    praecipimus    inviolabiliter    obfervari :         ' 
„  nee  ad  didas  vigilias  aliqui  veniant ,   niii  caufa  devotionis  ,   &  qui   ab 
„  huiusmodi .. .  voluerint  abftinere." 

XIV.  Excidit  hie  animo  illud  Eccli  XXII.  6.  Mufica  in  luclu  impor-  EflMns  mu- 
tuna  narratio  ,  dum  forte  ludrica  haec  ad  leniendum  dolorem  opportuna  fi«e,  acpia- 

L  2  effe      rum  eantio* 

num. 


84      L.  II«,   t>.  II.    DE    DISCIPLINA   MUSICS  SAC." 

efTe  putabantur.     Ea  tamen  caufa  fuerit,  quod  aliquid  moderatius  primum 
indultum  fuerit,  donee  nimium,  ut  plerumque  fit  in  rebus  humanis,  exce- 
deretur.    Semper  enim  mirus  habitus  fuit  mulices  effe&us.     „AiTentiorPLA- 
toni  (ait  Cicero  lib.  2.  deLeg.)  nihil  tarn  facile  in  animos  teneros  ,  at- 
que   molles  influere ,  quam  varios  canendi  niodos :  quorum  dici  non  po- 
teft  ,   quanta  fit  vis  in  utramque  partem  ;  namque    &    incitat  languentes, 
&  languefacit  excitatos  ;  &  cum  remittit  animos,  turn  contrahit.  "     Ari- 
Apud  Con-     stoteles  hie  aliquem  furorem  divimtm  agnofcit,  lib.  VIII.  Polit.  c.  7.  „0- 
o/»p"  p  716  Pe  autem>  inquit,  facrorum  cantuum   videmus  quosdam  ,  cum  ufi  fuerint 
cantibus ,  qui  vim  habent  animum  deliniendi,  fedatos  &  compofitos,  tan- 
quam  nacros  medicinam  &  purgationem."      Ex  noftris    etiam  attigerunt 
ftupendos ,  quos  veteres  narrant  ,  mufices  effeclus ,    veluti    Cassiodorus 
lib.  II.  variarum  epift.  40.   Boetium  citat  Petrus  Abaelardus  lib.  I.  Theo- 
T'V'Jh^i    ^°SIX  chriftianae  ,  mufices  vim  depraedicans  apud  Ed.  Marten ium  :  „Ni- 
p.  jr7y.  a,    hii  quippe  eft,  quod  ita   obleftet,  &  nimia  fut  fuavitate  alliciat  animos, 
ficuti  melodia.     Nihil  eft  ita  pronum  ad  eos  componendos ,  vel  commo- 
vendos  ,    vel  pacandos  ,  ut    iuxta  illud    primi  capituli  Boetiana  mufica? 
fcirent  philofophf,  quod   noftra  tota  animae  corporisque  compago    mu- 
fica  coaptione  coniuncla  fit :  adeo  quod  ,   ut  iracundias  ,  infaniasque  me- 
lodia   fedaret ,   &  graviflimarum  infirmitatum  dolores  curari  animadverte- 
rent ,  atque  efficerent."     Pluribus  turn   rem  agit  exemplis  ,  quae  pailim 
ViA.io.Bapt.  circumferuntur  ;  ad  nos  vero  nihil  attinent.       Unum  eft,    quod   ad  hanc 
3I"rttn!  ^°~  aetatem  ,  neque  tamen  ad  noftrum  inftitutum ,    pertinet    Erici  ,    Dania 
tnujica.  T.ll  regis>    exemplum,  ope  citharoedi  in  furorem  acli  ,  uti  ex  Saxone  Gram- 
Mf.  3-         matico  narrat  Causinus  ,  &  alii  pailim. 

Alii  prorfus  fufrt ,  quos  habere  debet  cantus  &  mufica  facra  effecTus. 

2*.  ///.  Mo.  Gravis  equidem  eft  Evagrii  fententia  apud  Cotelerium  :    Magnum  qui. 

mm.  Ecd.     flem  eji  jine  dijlrattione  orare ;  fed  maim  eft  pfallere  fine  dijlraclione.     At 

TV?°Bibi  Q}1*  Beum  diligunt,  funt  verba  fy.  Climaci    fcalae    gr.  1  <;.  ad  hilarita- 

pp.  Colon,     tern  £«f  divinam  dileclionem ,  atque  ad  lacrimas  ,   &  ex  mundanis  ,  Ef?  ex 

f.  a6j.        fpiritualibut  canticis  ac  melodiis  excitari  folent ;  qui  vero  voluptatibus  ad- 

difti  funt  ,  fibi  colligunt  materiam  perditionis.     Idem  vero   gradu  13.  fu- 

neftos  acediae  erfeclus  enumerans,  Eft,   inquit,   pfalmodia  invalida,  in  0- 

ratione  imbecillis  ,  in  minifterio  ferrea ,  in  opere  manuum  impigra,  in  obe~ 

dientia  improba.     In  vita  S.  Ansberti,  monachi  &  epifcopi  Rothomagen- 

Jis,  legitur,  eum  muficam   Stiam  profanam  ad  cceleftia  erexiffe,  cum  adhuc 

laicus  in  aula  regis  diverfa  mufica  inftrumenta  audiret ;    dicebat  enim  fi& 

bi :    „  O  bone  conditor  !  quale  erit  te  diligentibus  canticum  indeficiens  in 

„  cceleftibus  audire  angelorum :  quamque  fuave  &  deledabile  Sanctorum 

schorls 


MEDIO    ECCLESTiE    £VO.    C  III.  85 

„choris  concinentibus  intereflTe  !  fi  tantam  mortalibus  praebes  induftriam, 
„ut  peritia  artis  ,  ac  fuavitas  cantilenas  provocet  animos  audicntium  ,  ut 
„te  Deum  creatorem  omnium   devote   collaudent!  "      S.  Bernardus   de  T-  #•   °t'f- 
modo  bene  vivendi  ad  ibrorem  :  „  Bonum  eft  (inquit)  Temper  orare  Deum  p' 8  7% 
mente.      Bonum  eft  ,  etiam  cum  fono  vocis  ,  &  hymnis ,  &  pfalmis ,  & 
canticis  fpiritualibus  glorificare  Deum.     Sicut    orationibus    iuvamur ,    ita 
pfahnorum  modulationibus  deletfamur.     Ufus    cantandi  confolatur  triftia 
corda.     Cantus  in  ecclefia  mentes  hominum  laetificat,   faftidiofos  obleclat, 
pigros  follicitat ,   peccatores  ad  lamenta  invitat;  nam  quamvis  dura   fint 
corda  faecularium  hominum  ,  ftatim  ut  dulcedinem  pfahnorum   audierint, 
ad  amorem  pietatis  convertuntur.     Sunt  multi,  qui  fuavitate   pfalmorum 
compuncli  peccata  fua  lugent.     Oratio  tantummodo  in  hac  vita  effundi- 
tur  in  remiflionem  peccatorum,  pfalmorum  autem  decantatio    fignificat 
perpetuam  laudem  Dei  in  aeterna  gaudia."     Multi ,  inquit  S.  Isidorus  Hi-  Lib.  mj-e^ 
fpalenfts ,    reperiuntur  ,  qui  cantus  fuavitate    commoti  fua  crimina  plan-  tent.  c.  7. 
gunt ,  atque  ex  ea  parte  magif  flecluntur  ad  lacrimas ,    ex  qua   pfallentif 
infonuerit  duke  do  fuavijfima  .  .  .  Cuius  operis  minijlerium  quicunque  fide- 
liter  intentaque  mente  exequitur ,  quodammudo  angelis  fociatur.     Idem  ta-  jgy,  1  je 
men  alibi  propter  carnales  in  ecclefia,  non  propter  fpirituales,  confuetudi-  offic.ecd.  c.5. 
nem  elTe  inftitutam  canendi  vult:  ut  qui  a  verbis  non  compunguntur ;  fua- 
vitate modulations  moveantur  .  ,  .  omnes.  enim  ajfeclus  noflri  pro  fonorum 
diver fitate  vel  novitate ,  nefcio  ,  qua  occulta  familiaritate  excitantur  -ma- 
gis ,  cum  fuavi  &  artificiofa  voce  cantantur. 

lam  meminimus  S.  Hilarii   Arelatcnfis  ,   cuius  in  elogio  Honoratus  1n«pp™t- 
MaJJilienJis  haec  inter  alia  habet :  Qui  cum  pfalmorum  modulatione  flumina  Fpp.  \Qe°"u 
lacrimarum  iunxijli.     Sic  S.  Adelardus  abbas  Corbeienfis ,  ut  in  eius  ge- 
ftis  apud  Bollandum  legitur,  cum  dulciorem  muficam  inter  divina   offi-  T.l.Unmni 
cia  audiret ,  a  lacrimis  fibi  temperare  non  poterat.      Osbertus   in   vita  ad  dw"  "' 
Dunstani,  archiepifcopi  Cantuarienfis  narrat ,  fanctum   adhuc  adolefcen- 
tem,  &  fe  &  alios  muficis  modulis  a  turbulentis  mundi  negotiis  avocaffe,  & 
in  meditationem  cceleftis  harmonise  erexifle.     Ven.  Beda   monachi  Angli  Lib.iv.  hifl. 
meminit ,   qui  ccelefti  quodam  afflatu  extemporanea  fundebat  carmina  de  c' 24* 
rebus  ad  religionem  fpetlantibus  ,   eaque  ipfemet    modulabatur  :    cuius 
carminibus   multorum  faepe  animi  ad  contemtum  faeculi ,   &  ad  appetitum 
funt  vitae  cceleftis  accenfi.     Id  de  S.  Adhelmo  conftat,  nee  non  S.  Au- 
gustino  &  fociis  Anglice  apoftolis,  eos  facris'  cantionibus  ufos  effe  ad  con- 
cilidndos  religioni  pietatique  animos:  quod  etiam   de  S.  Adeib-erto  Pra- 
genfi  memoravimus.     Legitur  apud   Bollandum    S.  Ladislaus,    ex  Or-  T.i.Maiiat 
dine  Minorum ,  piis  cantilenis  delegatus,  hymnos  &  carmina,    cerfis  U.diem^ 

h  3  gata 


86       L.  II.  P.  II.  DE  DISCIPLINA   MUSICS  SAC. 

gata  numeris ,  &  rhythmico  concentu  conclufa ,  latino  &  vernaculo  idio- 
mate  in  ecclefia  ante  &  pofl  concionem ,  &  in  fcholis  cani  &  addifci  cu- 
rafTe.  Quam  rem  audor  vitae  optimam  inventu,  fanclam  fucceffuy  even- 
tu  etiam  frucluofam  gs?  utilem  depraedicat. 

Divinam  XV.  Id  vero  praeprimis  curae  fuit    ecclefiae  praefulibus ,    ut  officium 

pfaimodiam   divinae  pfalmodiae  in    ecclefia  rede  &  ordinate  fieret :  quam  in  rem  in  fuis 

^u^nte  econventibus  ftudiofe  egerunt ,  articulatimque  ,   quae  ad  rem    funt,    prae- 

facronim      fcripferunt  in  utraque  ecclefia   occidentali,   &  orientali  :     ubi    ftatim  oc- 

prxfuks.      currit  canon  LXXV.  Trullanus ,  concilii  ,  quod  quinifextum   etiam  vocari 

folet ,  eoquod  coaclum  fuerit  an.  692.  ad  canones  conciliorum  generalium 

t.  Vl.  Com.  quinti   &  fexti  iupplendos.     Eft  vero  hie  ad  rem  canon  :  Eos,  qui  in  ec- 

**  &        f'  ckfi1*    ad  pfaUendum  accedunt ,  volumus  ,  nee  inordinatis    vociferationibus 

uti  ,   &  naturam    ad  clamorem  wgere ,  nee  aliquid   eorum  ,  qua  ecclefia 

non  conveniunt ,   &f  apta  non  funt ,  adfeifcere ,  fed  cum  magna  attentio- 

ne  ,  &?  compunclione  pfalmodias  Deo  ,  qui  eft  occultorum  infpeftor,  offerre. 

Pios  enim  &  fantlos  fore  filios  Ifrael ,  facrum   docuit  oraculum.      Hodie- 

que  apud  Gracos  ,  quos  faepe  pfallentes  audivi ,    indifcriminatim  maiorem 

vocis  concinnitatem  moderationemque  audire  eft  ,  quam  apud  nos  in  Oc- 

cidente;  unde   etiam  magis  praecavendum  fuit  ab  inordinatis  vociferatio- 

U.  t<  Hit'  nibus.     In  concilio  Cloveshovi*  in  Anglia   an.  747.  celebrato  canone  1 2, 

fancitum  eft :  „Ut  presbyteri  faecuiarium  poetarum  modo  in  ecclefia  non 

„garriant,  ne  tragico  fono    facrorum  verborum    compofitionem    ac  di- 

„ftindionem  corrumpant ,  vel  confundant ,     fed    fimplicem    fandamque 

j,melodiam  fecundum  morem  ecclefiae  feclentur  :    qui    vero  id  non   eft 

„idoneus  alfequi ,    pronuntiantis  modo  fimpliciter  legendo ,  dicat  atque 

j,  recitet,  quidquid  inftantis  temporis   ratio  pofcitj  &  qui  epifcopi  funtr 

„non  praefumant  &c. "     Ex  fequenti  canone  if.   colligiturj,   in  cantilena 

horarum  canonicarum  a  monafteriis  normam  effe   afiumtam  iuxta  ritum 

&  praefcriptum  Romance  Ecclefiae  :  „Ut  feptem   canonical  orationum  diei 

„&  nodis  horae  diligenti  cura  cum  pfalmodia  &  cantilena  fibi  conveniens 

^ti  obferventur ,  &  ut  eamdem  monafterialis  pfalmodias    parilitatem   ubi- 

„que  fedentur  ,  nifiilque  ,    quod  communis  ufus   non  admittit ,    praefu- 

„  mant  cantare  aut  legere  ,  fed   tantum  quod   ex  facrarum  fcripturaruni 

„audorkate  defcendit  ,   &   quod  Roniana  Ecclefias  confuetudo  permittitv 

„cantent  vel  legant,  quatenus  unanimes  uno  ore  laudent  Deum."    Idem 

apud  nos-  dici  poteft  de  regula  Canonicortim  Chrodegangi  ,     ex  qua 

paullo    ante,  quod  cantores  fpedat ,  retulimus,  nunc  quoad  pfaimodiam 

t.  l  Cone,   reliquuni  profecuturi  ex  eodem  cap.  L.     „  Plalmi  namque  in  ecclefia  non 

«»»*»■"  .  '    „cuifim, 


MEDIO    FXCLEST/F  BVO.    C.   III.  %J 

„curfim,  aut  in  excelfis,  atque  inordinatis ,  feu  intemperatis  vocibus, 
„  fed  plane  &  lucide  cum  compunclione  cordis  recitentur  :  ut  &  recitan- 
^tium  mens  illorum  dulcedine  pafcatur  ,  &  audientium  aures  illorura 
„  pronuntiatione  demulceantur:  quoniam  quamvis  cantilenas  fonitus  in  a- 
„  liis  officiis  excelfa  foleat  fieri  voce  ,  in  recitandis  tamen  pfalmis  huius. 
,j  modi  vitanda  ell  vox."  Sequens  canon  quinquagefimus  primus  in  ea~ 
dem  verfatur  materia,  uti  etiam  canones  133.  &  *37«  concilii  Aquisgra- 
nenjis  an.  %i6. 

Quod   vero  ad  monafticos  ccetus  attinet ,  peculiaria    decreta  a  fan- 
da  fynodo   in  Francia  an.  803.  funt  edita,  quae  ad  praefens  argumentum  T.  I  Om. 
fie  habent:   Pfalmi  ordinate  ,  absque  ulla  fejlinatione ,  divifionibus  in  ver-  GermP-i79. 
fibus  cujioditif ,  pfallantur  &c.     Pertinet  hue  etiam  conftitutioBENEDicri  /*•  T-  XL 
P.  XI.  Quod  in  ecclejiis ,  monafleriis  ,  five  locis  aliis  conventualibus  ,  cum  ,«,/ ** 
modeflia ,  humilitate ,  &  devote  ,   horis  noclurnis  &  diurnis ,    ad  divina 
officia  univerji  &  Jinguli  cauonici  Jiudeant   convenire ,  ipfaque  non  trans- 
currendo  ,  aut  fyncopando ,  fed  trattim  ,   &  diflincle  pfaUant,  &  cekbrent, 
ac  devote.     Praetereo  alia  eiusdem  fententiae  Pontificum  &  conciliorum  de- 
creta; etfi  non  fruftra  hodie  iterum  inculcentur,  atque  gravis    etiam  ilia 
concilii  Rothomagenfis  querela  haud  abs  re  repetatur,  mox  primO  capitulo 
fub  eodem  Pontifice  Benedicto  XI.  an.  133  f .  facia:  „  Primo  ,  quia  pie-    z  '  ^-l83** 
rumque  cathedralium  ecclefiarum ,  &  collegiatarum  faecularium  &  regula- 
rium  ecclefiarum  perfonae  (quae  in  puritate  confeientiae ,    &  animi  devo- 
tione ,  facrificium  laudis  Altiflimo  ,  cuius ,  utpote  peculiaris  populus,  funt 
mancipati  obfequiis ,  iugiter  offerre    deberent  )  facra  Midarum  folemnia, 
aliasque  horas  canonicas ,  transcurrendo ,  &  fyncopando  ,    variaque  &  0- 
tiofa ,  &  inhonefta  intermifcendo   colloquia ,  &   multipliciter  alias  inde- 
vote  pfallere  non  verentur ;  tarde  quoque  ad  ecclefias  conveniunt  ,  &  ad 
chorum ,   &  inde  absque  caufa  rationabili ,  fed  currendo  potius  poft  fuas 
voluntates  illicitas ,  non  expletis  divinis  officiis ,  difcedendo  :    ideo    fta- 
tuit  praefens  concilium  ,  quod  conftitutio  fuper  his  edita  in  concilio  ge- 
nerali  Fiennenji,  qua?  lie  incipit :    Gravi  nimirum  &c.    (  Item   concilium  ceicbrat'ione 
pracipit)  inviolabiliter  obfervetur  &c.  "  Mfam* 

XVL  Confpirant  hue  omnes ,  qui  de  divinis  officiis   fcripferunt  me- San&i(i"e 
dio  hoc  aevo.     S.  Isidorum  Hifpalenfem  ,    &  Rhabanum  Maurum  iam  De eccl _  ^ 
audivimus.     Abfit,  inquit  Amalarius  ,  ut  mufica  vigor  em  chrijliani  ani-L.  ill  c\i. 
mi  in  moUitiem  caducam  pojjit  convertere  ,  quod  genus  etiam  ipfi  gentiles A* 
vitabant.     Quibus  vero   id   incumbebat  muneris ,  exemplo  potiflimum  & 
ft&o  id  agebant.  Inter 


RIUS. 


88       L.  II.    P.  II.    DE  DISCIPLINA  MUSICJE    SAC. 

s.  Bernar-  inter  tot  fcriptores ,  quos  edemus ,  de  re  mufica ,  promotoresque  ee~ 
clefiaftici  cantus,  unum  praecipue  nominamus  S.  Bernardum,  de  quo  alio 
loco  exponemus,  quantum  ille  in  ordinando  cantu  fui  ordinis,  correclio- 
neque  antiphonarii,  praeftiterit ,  eo  fucceffu,  ut  ipfe  in  vita  S.  Malachi/e 
vir  tantse  humilitatis  nihilominus  fateatur,  eundem  virum  fanetum  pluri- 
mum  fefe  Mo  cantu  deleclari  dixifle,  quem  in  monafterio  Clarevallenji  au- 
dierat.     Audiamus  vero,  quomodo  fuos  hortetur,  ut  canant,  &  divinis  pu- 

Strm.  47.  in  re  femper  &  ftrenue  interfint  laudibus :  „  Strenue  quidem  ,  ut  ficut  re- 
„verenter  ita  &  alacriter  afliftatis ,  non  pigri,  non  fomnolenti,  non  ofci- 
„tantes,  non  parcentes  vocibus,  non  praecidentes  verba  dimidia ,  non  in- 
„  tegra  tranfilientes,  non  fraclis  &  remiffis  vocibus  muliebre  quiddam  bal- 
wba  de  nare  fonantes ;  fed  virili  (ut  dignum  eft)  &  ibnitu  &  affecm  vo- 
ices fan&i    fpiritus    depromentes. "      Jdem   fanctus  abbas  ad  Guilonem 

T.i.ei.Mau-  abbatem  &  fratres  Arremacenfes»  rogatus,  ut  officium  de  S  Victore  com- 

Tian*t.  33-7-  p^uat,  „  cantus  ipfe  (inquit)  fifuerit,  plenus  fit  gravitate,  nee  lafciviam 
refonet,  nee  rufticitatem.  Sit  fuavis,  ut  non  fit  levis  :  fie  mulceat  au- 
res,  ut  moveat  corda.  Triftitiam  levet,  iram  mitiget,  fenfum  litterae  non 
evacuet,  fed  fcecundet.  Non  eft  levis  iaclura  gratiae  fpiritualis,  levitate 
cantus  abdnci  a  fenfuum  utilitate;  &  plus  finuandis  intendere  vocibus, 
quam  infinuandis  rebus." 

Anonyms  Auctor  de  mteriore  domo  feu  de  confeientia  cedificanda,  inter  opera 
T.  v.f.^7.  S.  Bernardi  cap.  28-  egregie  etiam  in  eandem  rem  fcribit:  „ Sunt  qui- 
ddam voce  difloluti,  qui  vocis  fuae  modulatione  gloriantur  . .  .  tumentes 
„elatione  aliud  cantant,  quam  libri  habeant:  tanta  eft  levitas  vocis,  for- 
„fitan  &  mentis.  Cantant,  ut  placeant  populo,  magis  quam  Deo.  Si 
„fic  cantas,  ut  ab  aliis  laudem  quseras,  vocem  tuam  vendis,  &  facis  earn 
„non  tuam  fed  fuam,"  Habentur  praeterea  inter  opera  S.  Bernardi  a 
Mabillonio  edita  T.  V.  p.  519.  Meditationes  piiffimae  de  cognitione  hu- 
manae  conditionis ,  quae  S.  Bernardo  in  omnibus  fere  Mfc.  tribuuntur, 
&  quidem  faepe  de  interiore  homine  inferiptae.  Extant  nihilominus  apud 
Hugonem  Victorinum  fub  titulo  libri  quarti  de  anima,  quamquam  nee 
illius  efte  videantur  Mabillonio  ;  nee  Bernardo  indignae.  Sic  vero  fe 
c.io.  accufat  afceta  ille,  quisquis  eft:  „Sa2pe  ad  facrum  myfterium  vo- 
,yCem  meam  fregi,  ut  dulcius  cantarem  :  magis  deledabar  in  vocis  mo- 
„dulatione,  quam  in  cordis  compunctione.  Deus  vero,  cui  non  ab- 
„  fconditur,  quidquid  illicitum  perpetratur ,  non  quaerit  vocis  lenitatem, 
^fed  cordis  puritatem.  Nam  dum  cantor  mulcet  populum  vocibus,  De- 
»um  irritat  pravis  moribus,"  Auclor  libri  de  modo  bene  vivendi  ibi- 
dem 


MEDIO    ECCLESIJE    iEVO,    C.  III.  89 

dem  p.  8^7-  cantus  ecclefiaftici,  divinae  praefertim  pfalmodiae ,  effeftus  & 
utilitatem  pluribus  depraedicat ,  deque  eo  rite  ac  devote  inftituendo  mo- 
dum  praefcribit. 

Singuli  aliqui  ex  aliis  etiam  funt  audiendi  religiofis  ordinibus.  S.Ber- 
nardo familiaris  erat  Hugo  de  S.  Fittore,  is  Prior  cognominis  monafte-  Yi&nt. 
rii ,  quod  celebrtf  eft  Parijiis,  acriter  invehitur  in  eos,  qui.facrum  detur- 
pant  cantum:     „Quotidie  tamen  (inquit)  fe  obfequium  praeftare  Deo  ar-  m  n  Me^ 
„bitrantur,  verba  divinae  laudis   ululant ,  aut  certe  fibilant ,  &  audientes  gor%  inMnb. 
„  &  intuentes  fono  vocis  &  motu  corporis  fcandalifant,  non  aedificant.  " 


Hugo    a  S. 


c,  2. 


S.  Bonaventura  novitios  inftituens  fui  ordinis  S.  Francisci  :  „Non  s.  Bona- 
vocem  (inquit)   curialiter  frangas  in  cantando,  quia,  fi  quaeris  Deo  pla-  2*J2J2Jj 
cere,  quanto  cantabis  fimplicius,    tanto  magis  eiplacebis;  fi  quaeris  audi-  Novit%  ?m  / 
toribus  placere,  inanis  eft  gloria  tua;  fi  tibi  placeas,  vana  levitas  eft.     Si  e.  33. 
aedificationem  auditorum  in  cantando  quaeris,   quanto  magis  cantando  va- 
nitatem  fugis ,    tanto  magis  aedificas .  . .  intentio   in  divino   officio    debet 
magis  efTe  ad  hoc ,  ut  ex  verbis  facrae  fcripturae  elicias  fpiritualem  intel- 
leftum,  &  devotionis    affectum,  quam  ut  curialitatis  exprimas  notas,  & 
cantando  vocem  exaltes. " 

S.  Thomas  Aquinas  in  Tua  fumma  2.2.  quaeft.  91.  art.  2.  utrum  in  di-  s.  Thomas, 
vims  laiidibus  Jint  cantus  affumendi  ?  fie  refpondet :  „  Quocl  ficut  dictum 
eft  (  art.  praec. )  laus  vocalis  ad  hoc  necefTaria  eft,  ut  aftedus  hominis  pro- 
vocetur  ad  Deum.  Et  ideo  ,  quaccunque  ad  hoc  utilia  eflfe  poflunt,  in 
divinas  laudes  congruenter  aflumuntur.  Manif'eftum  eft  autem,  quod  fe- 
cundum  diverfas  melodfas  fonorum ,  animi  hominum  diverfimode  difpo- 
nuntur,  ut  patet  per  Pbilofopbum  in  VIII.  Politic.  &  per  Boetium  in  pro- 
logo  muficae.  Et  ideo  falubriter  fuit  inftitutum,  ut  in  divinas  laudes  can- 
tus afllmierentur :  ut  animi  infirmorum  magis  provocarentur  ad  devotio- 
nem. "  Ad  obieftionem  autem  quintam  refpondet:  ,?Quod  per  cantum, 
quo  quis  ftudiofe  ad  deleclandum  utitur ,  abftrahitur  animus  a  confidera- 
tione  eorum ,  quae  cantantur.  Sed  fi  quis  cantet  propter  devotionem» 
attentius  confiderat,  quae  dicuntur:  turn  quia  diutius  moratur  fuper  eo- 
dem  ;  turn  quia,  ut  Augustinus  dicit  in  X.  Confefs.  omnes  affectus  fpi-  Cap.  33.  in 
ritus  noftri  pro  fua  diverfitate  habent  proprios  modos  in  voce  atque  can-  frinc- 
tu,  quorum  occulta  familiaritate  excitantur.  Et  eadem  etiam  eft  ratio 
de  audientibus  ,  in  quibus  etfi  aliqui  non  intelligant,  quae  cantantur,  in- 
telligunt  tamen  ,  propter  quid  cantantur ,  fcilicet  ad  laudem  Dei :  &  hoc 
fufficit  ad  devotionem   excitandam.  " 

Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  II.  P.  II.  M         XVII- 


go      L.  II.   P.  II.  DE  DISCIPLINA   MUSICS    SAC.' 

Utvocicon-  XVII.  Conveniunt  haec  illis,  quae  multis  retro  faeculis  Patres  concilil 
devotL'^r'  Cloves  hovienfifll  an.  747.  fcifciverunt  „Vigefimo  feptimo  multa  de  his, 
animi.  qui  five  fan&am  pfalmorum  ac  fpiritualem  cantilenam  utiliter  ,  five  de  his, 

T.  VI.  Com.  qUi  negligenter  praefumunt  agere  ,  multa  diflerentes  in  hunc  modum : 
158a  Ubb'  P  Pfalmodia,  inquiunt,  opus  divinum  fpiritu  &  mente  agentibus,  magnum 
eft  ac  multiplex  animarum  medicamentum  fuarum.  Voce  hanc  fine  kn- 
fu  cordis  canentibus,  fonitum  (ita  in  editis ,  fatis  obfeure)  ad  cuivis  rei 
facere  fimillimum  eft:  unde ,  quamvis  pfallendo  latina  quis  nefciat  ver- 
ba ,  fuas  tamen  cordis  intentiones  ad  ea  ,  quae  in  prsefenti  pofcenda 
funt  a  Deo ,  fuppliciter  referre  ,  ac  pro  viribus  detinere  debet.  Nam 
pfalmi  ,  fanclo  fpiritu  iam  olim  ad  folatium  generi  humano  per  os  pro- 
phetae  prolati,  cum  intima  intentione  cordis  &  corporis  congrua  humilia- 
tione,  ad  hoc  canendi  funt,  quatenus  per  divinae  laudis  oracula,  &  no- 
ftrse  falutis  facramenta  ,  &  humillimam  quoque  confeffionem  deliftorum, 
five  eorundem  fuppliciter  imploratam  remiflionem,  de  quacunque  re  di- 
gna ,  divinae  pietatis  exorantes  pulfaverunt  aures ,  eo  digniores  exaudiri 
mereantur,  quo  ipfi  Deo  appropinquare  vel  placere  geftiunt,  per  ea,  quae 
praedixi  ,  tarn  facrofancli  ac  divini  fpecialiter  famulatus  officii  fervitium, 
five  dum  pro  fe  ut  faciant,  in  ilia  fancla  modulatione,  Deum  multiplici 
modo  &  laudant  &  orant:  five  etiam  pro   aliis  &c.  " 

Hie  nobis  pfallentibus  unicus  femper  prae  oculis  mentis  eft  ponendus 
fcopus;  idque  folummodo   per  cantus  fuavitatera  eft  quaerendum,  ut  hac 
contentione  vocis  Deus  laudetur,  anitni  vero  durities  emollefcat ,  &  colli- 
Lib.  I.in  E-quefcat.     Dum  per  pfalmodiam  ,  funt  verba  S.  Gregorii,  compunttio  ef- 
zecb.  hom.  i.  Junditur  ,  via  nobis  in  corde  Jit ,  per  quam  ad  IESUM  pervenitur.     Sine 
interna  un&ione  fpiritus  evanida  eft  cantillatio  vocis ,  veluti  omne  aliud, 
quod  extrinfecus  quaeritur  ,  five  in  humano  confortio,  five  etiam  in   fa- 
cra  ledtione  folamen  &  r.efocillatio.     Sive  enim  adjint  homines  boni ,  iuxta 
lib.  II.  c.  9.  aureum  de  Imitatione  Chrifti  libellum  ,  Jive  devoti  fratres,    vel  amici  ji- 
n.  6.  delcr;  five  libri  fanfli,  vel  trattatus  pidchri ;  jive  dulcis  cantus,  Sf  hymni; 

omnia  hac  modicum  iuvant ,  modicum  Japiunt  ,  quando  defertus  fum  a 
gratia,  &  in  propria  paupertate  reliffus.  Obfervanda  funt  ea,  quibus 
poftea  lib.  III.  c.  3  1.  n.  5.  perftringitur  multorum  vanitas,  atque  perverfi- 
tas  ,  qui  inter  alia  peritiam  canendi  potius,  quam  chriftiana  ac  religiofa 
animi  decora  in  exiftimatione  habent :  Si  fuerit  fortis ,  dives ,  pulcher, 
habilit ,  vel  bonus  fcriptor ,  bonus  cantor ,  bonus  laborator,  invefligatur : 
quam  pauper  Jit  Jpiritu  ,  quam  patient ,  &  mitis ,  quam  devotus  &  in- 
terims, a  multis  tacetur. 

Probe 


MEDIO    ECCLESIJE    MVO.    C.  III.  91 

Probe  haec  congruunt  illis ,  quae  in  brevi  capitulorum  Caroli  M. 
leguntur,  quibus  fideles  Tuos  epifcopos  &  abbates  alloqui  voluit  &  com- 
monere;  „Quam  utilitatem  conferat  Ecclefiae  Chrifti,  quod  is,  qui  pattor  r.  vn. 
vel  magifter ,  nee  cuiuscumque  venerabilis  loci  effe  debet ,  magis  itudet  &«.  ed. 
in  fua  converfatione  habere  multos ,  quam  bonos ,  &  non  tantum  pro-  Labh-t'll*7- 
bis ,  quam  multitudine  hominum  delettatur :  plus  itudet ,  ut  fuus  cleri- 
cus  ,  vel  monachus,  bene  cgntet ,  quam  iufte  &  beate  vivat.  Quam- 
quam  non  folum  minime  in  ecclefia  contemnenda  fit  cantandi  vel  legendi 
difciplina,  fed  etiam  omnimodis  exercenda.  Sed  fi  utrumque  cuilibet 
venerabili  loco  accedere  non  poteft ,  tolerabilius  tamen  ferenda  nobis  vi- 
detur  imperfeclio  cantandi,  quam  vivendi."  Concilium,  in  quo  fub  Lu- 
dovico  Pio  ,  Caroli  filio,  edita  eft  forma  inftitutionis  Canonicorum  & 
monachoriHn  ,  in  Aquisgranenfi  palatio  an.  816.  c.  132.  exponit,  quo- 
modo  utrumque  officium  &  oris  &  mentis  impleatur  ,  atque  concordet 
cantantibus  &  pfallentibus  in  praefentia  angelorum :  „  Pfallentium  in  ec-  lb.  p.  39s. 
clefia  in  Domino  mens  concordare  debet  cum  voce  ,  ut  impleat  illud  a- 
poftoli:  Pfallam  fpiritu ,  pfallam  &  mt>nte.  Quoniam  quamvis  ubique 
Dominum  per  potentiam  Divinitatis  noverimus  eflTe  ;  prsecipue  tamen  eum, 
cum  divino  affiftimus  officio,  per  gratiam  nobis  credimus  adeffe.  De  qua 
re  Beda  venerabilis,  presbyter,  in  expofitione  evangelii  Lucm  ita  di- 
cit : "  Non  latet,  angelos  crebro  elecl;is  invifibili  adeffe  praefentia,  ut  eos 
ab  hoftis  callidi  defendant  infidiis ,  vel  maiori  cceleftis  defiderii  gratia 
fuftollant,  apoftolo  atteftante,  qui  ait:  Nonne  omnes  funt  adminijiratorii 
fpiritus ,  in  minifterium  miffi  propter  eos ,  qui  hereditatem  capiunt  fa- 
lutis  ?  Maxime  tamen  angelici  nobis  fpiritus  adeffe  credendi  funt ,  cum 
divinis  fpecialiter  mancipamur  obfequiis ,  id  eft  ,  cum  ecclefiam  ingrefli, 
vel  ledionibus  facris  aurem  accommodamus  ,  vel  pfalmodiae  operam  da- 
mus ,  vel  orationi  incumbimus ;  vel  etiam  miflarum  folemnia  celebramus. 
Unde  ait  propheta :  In  confpettu  angelorum  pfallam  tibi.  Nee  dubitari 
licet,  ubi  corporis  &  fanguinis  dominici  geruntur  myfteria  ,  fupernorum 
civium  adeffe  conventus.  Unde  ftudendum  folerter  eft,  ut  cum  ecclefiam 
vel  ad  divinae  laudis  debita  folvenda,  vel  ad  agenda  miflarum  folemnia 
intramus  ,  femper  angelicae  praefentia?  memores,  cum  timore  &  venera- 
tione  competent!,  ccelefte  compleamus  officium  :  ne  11  (quod  abfit)  id  ne- 
gligenter  ,  aut  inhonefte ,  vel  tepide  expleverimus  ,  &  ad  perficiendum 
pigri  advenerimus,  in  fententiam  ,  qua  dicitur,  Maledi&us  bomo>  qui  0- 
pus  Dei  fecerit  negligenter ,  miferabiliter  labamur." 

S.  Bernardus  idem  argumentum  copiofe  tracl:at,  quomodo  cum  coe- 

M  2  Jeftibus 


92       L.  II.   P.  II.    DE   DISCIPLINA  MUSICS  SAC. 

leftibus  civibus  nos  coniungere  reverenter  ac  devote,  menteque  &  fpiritu, 
*™  v*tm "  fuaviter  p&Uere  debeamus.  .,  Eapropter  (  inquit  )  attendite  principes  ve- 
tfS'  '  *  ftros  (angelos)  cum  ftatis  ad  orandum  vel  pfallendum  ,  &  itate  cum  reve- 
rentia  &  difciplina :  &  gloriamini ,  quia  angeli  veftri  quotidie  vident  fa- 
ciem  Patris.  Nimirum  mifli  in  minilteriurn  propter  nos ,  qui  haeredita- 
tem  capimus  falutis,  devotionem  noftram  in  fuperna  ferunt,  referunt 
.  gratiam.  Ufurpemus  officium  ,  quorum  fortimur  confortium  ,  ut  in  ore 
infantium  &  lactentium  perficiatur  laus.  Dicamus  eis  ,  P fall  it  e  Deo  no- 
Jlro ,  pfallite ;  atque  audiamus  eos  viciflim  refpondentes  :  Pfallite  regi  no~ 
Jlro ,  pfallite.  Laudem  ergo  cum  coeli  cantoribus  in  commune  ducentes, 
utpote  cives  Sanctorum  ,  &  domeftici  Dei  pfallite  fapienter.  Cibus  in  o- 
re,  pfalmus  in  corde  fapit.  Tantum  ilium  terere  non  negligat  fidelis  & 
prudens  anima  quibusdam  dentibus  inteiligentiae  fuse  ,  ne  fi  fotte  integrum 
glutiat,  &  non  manfum,  fruftretur  palatum  fapore  defiderabili ,  &  dulcio- 
ri  fuper  mel  &  favum.  Offeratur  cum  apoitclis  in  ccdefti  convivio  ,  & 
in  dominica  menfa  favus  mellis.  Mel  in  cera,  devotio  in  littera  eft;  aT 
lioquin  littera  occidit,  fi  absque  fpiritus  condimento  glutieris.  Si  autem 
cum  apoftolo  pfallas  fpiritu,  pfallas  &  mente;  cognofces  &  tu  de  illius 
veritate  fermonis ,  quern  dixit  1ESU$  :  Verba,  qua  locutus  fum  vobis ,  fpi- 
yitm  &  vita  flint.  Et  item  ,  quern  legimus  ,  dicente  fapientia  :  Spiritus 
mens  fuper  mel  dulcis."  Brevker  vero  complexus  eft  idem  omnia  in  fer- 
mone  XIII.  fuper  Cantica  ,  in  divinis,  uti  condecet  ,  concinendis  laudi- 
bus  rite  obfervanda.  „  Immolantes  hoftiam  laudis  iungamus  fen  fum  ver- 
bis, affectum  fenfui ,  exultationem  affectui ,  gravitatem  exultationi,  humi- 
litatem  gravitati ,  libertatem  humilitati,  quo  interdum  liberis  purgatae 
mentis  paffibus  procedamus." 

Non  hie  prseterierim  penitus  Petrum  Abaelardum  ,  qui  in  epift. 
VIII.  ad  Heloiss.  illud  pfalmi  106.  Non  in  tibiis  viri  beneplacitum  erit  eit 
interpretatus ,  „  Tibia  quippe  (  inquit)  fonitum  emittit  ad  delectationem 
voluptatis  ,  non  aJ  intelligentiam  mentis.  Unde  bene  in  tibiis  cantare, 
nee  in  hac  Deo  placere  dicuntur,  qui  melodia  fui  cantus  fie  oblectantur, 
pt  nulla  hinc  aediricentur  intelligentia.. .  Nihil  vero  de  doctrina  vel  ftu- 
dio  cantus  admonet  Benedictus,  cum  ipfe  plurimum  de  lectione  praecipiat, 
&  ipfa  legendi  tempora,  ficut  &  laborandi  diligenter  aflignet,  &  in  tan- 
tum de  ipfa  fcribendi  doctrina  provideat,  ut  inter  neceflfaria,  qua;  ab  ab- 
bate  monachi  fperare  debeant,  tabulas  etiam  &  graphium  non  praetermit- 


tat. « 


Quia  vero  ad  monachos  S.  Bernardo  ,    Abaelardo  vero  ad  He^ 

loissam 


X 


MEDIO   ECCLES7&  JE'VQ.    CUT.  93 

lousam  fermo  eft,  nihil  opus  fuit  in  illam  invchi  mufices  corrupte- 
lam  ,  quae  forte  in  Gallia  tanta  necdum  fuit  ,  qualem  coaevi  fcriptores 
Angli  lo.  Sarisbcricnfis  ,  &  Aelredus  ,  abbas  Rhievallenfis  defcribunt.  De  »ugis  cu* 
„  Cum  haec  quidem  (funt  verba  lo.  Sarisberienfts  in  Polycratico  )  modum  >•»«/;«/»  /#. 
excefferint,  lumborum  pruriginem  ,  quam  devotionem  mentis,  poterunt  /-  c'  6' 
citius  excitare.  Si  vero  moderationis  formula  limitantur,  animum  a  cu- 
ds redimunt  ,  exterminant  temporalium  lollicitudinem ,  &  quadam  par-' 
ticipatione  tetitiae ,  &  quietis ,  &  arnica  exultatione  in  Deum,  mentes 
humanas  traiiciunt  ad  focietatem  angelorum.  Sed  unde  hanc  moderatio- 
nis formulam  tenes?  Exultabunt ,  inquit,  cum  cantavero  tibi ,  labia  meet. 
Si  ergo  ex  abundantia  cordis  os  tuum  laudem  Domini  moduletur  ,  fi  fpi- 
ritu  pfallis  &  mente  ,  pfallis  denique  fapienter  ;  etiam  citra  articulatae 
vocis  intelligentiam,  rectidimam  modeftiae  regulam  tenes,  &  non  tarn 
vocis ,  quam  mentis ,  iubilo  aures  mulces  Altiflimi ,  &  indignationem  e- 
ius  prudenter  avertis.  Qui  autem  voluptatis  aut  vanitatis  affectus  expri- 
mit  ,  qui  vocis  gratiam  proftituit  concupifcentiis  fuis,  qui  lenocpiorum 
clientulam  muficamfacit,  ignorat  quidem  canticum  Domini,  modis  Ba- 
byloniis  feftivus  in  terra  aliena."  Ex  his  coniicere  eft  ,  falli  viros  doctos, 
qui  Ioannem  Sarisberienfem  muficam  baud  attingere  putarint  ,  quae  tunc 
in  facris  obtinebat;  etfi  ultro  fatear ,  praeludia  haec  fuilTe  tantummodo,  & 
forte  in  eccleiia  rarius  audita ,  parciusque  admiiTa. 

XVIII.  Abufum  hunc  &  corruptelam   muficae    facrae  duobus  poft  fae-  Abuf«s  mu- 
•culis  Ioannes  XXII.  in  decretali ,  Avenione  an.  1322.  data,  defcribit,  &  fic*.'  recens 
damnat;  quam  hie  recenfere  inftituti  mei  eft.     Primo  autem  oftendit,  qua-  ^ecciefiam 
lem  ex  Patrum  auctoritate  fancitam  ,  quamque  fini  fanctiflimo,  laudi  nempe  indua*. 
divinae ,  convenientem  elTe  deceat  divinam  pfalmodiam  ac  cantum,  ita  ex- 
orfus  :  „  Doera  fatictorum  Patrum  decrevit  auctoritas ,    ut  in  divinae  lau-  &**■* 
dis  officiis  ,  quae  debitae  fervitutis  obfequio  exhibentur  ,  cun&orum  mens  e^Tmx. 
vigilet,  fermo   non  cefpitet,  &  modefhi  pfallentium  gravicas  placida  mo-  de  vita  & 
dulatione  decantet.     Nam   in  ore  eorum  dulcis  refonabat  fonus.     Dulcis  bonejiate  cu- 
quippe  omnino  fonus  in  ore  pfallentium   refonat  ,  cum  Deum  corde  fu- 
fcipiunt ,   dum  loquuntur  verbis,  in  ipfum  quoque    cantibus  devotionem 
accendunt:  inde  etenim  in  ecclefiis  Dei  pfalmodia  cantanda  praecipitur  ,  ut 
fidelium  devotio  excitetur  :   in  hoc  nocturnum  ,   diurnumque  officium,  & 
MilTarum  celebritas  aftidue  clero  ac  populo  fub  maturo  tenore ,  diftindta- 
que  gradatione  cantantur ,  ut  eadem  diftinctione  collibeant,  &  maturitate 
dele&ent/* 

Mj  Et 


ricurum  cap. 
unum. 


94      L.  II.    P.  II.   DE  DISCIPLINA  MUSICS  SAC. 

Et  ha&enus  quidem  bene,  re&eque  genuinum  pfalmodiae,   ac  can- 
tus ecclefiaftici  finem  ac  ufum  explicat.     lam  vero   progreditur   ad    de- 
fcribendum  novum  illud  figuratae  &  polyphonae  muficae  genus,  quod  tunc 
iam  nimium  quantum  inficiebat  facram  muficam.     „  Sed  nonnulli  (pergit) 
novelise  fcholae  difcipuli ,  dum  temporibus  menfurandis  invigilant,  novis 
notis  intendunt ,  fingere  fuas ,  quam  antiquas    cantare   malunt ,    in  femi- 
breves  &  minimas  ecclefiaftica  cantantur ,  notulis  percutiuntur  :  nam  me- 
lodias  hoquetis  interfecant ,  difcantibus  lubricant ,  triplis  &  motetis  vul- 
garibus  nonnunquam  inculcant,  adeo  ut  interdum  antiphonarii&  gradua- 
lis  fundamenta  defpiciant ,  ignoreut ,  fuper  quo  aedificant,  tonos  nefciant, 
quos  non  difcernunt ,  imo  confundunt :  cum  ex  earum   multitudine  no- 
tarum  afcetifiones  pudicae  ,  defcenfionesque   temperatae  plani  cantus ,  qui- 
bus  toni  ipfi  fecernuntur,  ad  invicem  obfufcentur:  currunt  enim,  &non 
quiefcunt :  aures  inebriant ,   &  non  medentur :  geftibus  fimulant,  quod  de- 
promunt ,  quibus  devotio  quaerenda  contemnitur  ,    vitanda  lafcivia  pro- 
palatur^  Non  enim  inquit  fruftra  ipfeBoETius,  lafcivus  animus  vel  la- 
fcivioribus  dele&atur  modis ,  vel  eosdem  faepe  audiens  emollitur  &  fran- 
gitur.     Hoc  ideo  dudum  nos,  &  fratres  noftri  corre&ione  indigere  per- 
cepimus :  hoc  relegare ,  imo  prorfus  abiicere ,   &  ab  eadem  Ecclefia  Dei 
profligare  enicacius  properamus.     Quocirca    de  ipforum  fratrum  confilio 
diftride  praecipimus ,  ut  nullus  deinceps  talia ,  vel  his  fimilia  in   didis  of- 
ficiis ,  praefertim  horis  canonicis,   vel  cum  MifTarum  folemnia  celebrantur, 
attentare  prsefumat.     Si  quis  vero  contra  fecerit ,    per   Ordinarios   loco- 
rum  ,  ubi  ilia  commiflfa  fuerint ,  vel  deputandos  ab  eis  in  non   exemptis, 
in  exemptis  vero  per  Prsepofitos  vel  Praelatos  fuos,  ad  quos  alias  corre- 
ftio  &  punitio  culparum  &  exceiTuum  huiusmodi  vel  fimilium  pertinere 
dignofcitur  ,  vel  deputandos  ab    eisdem ,  per  fufpenfionem  ab  officio  per 
otto  dies  audoritate  huius  canonis  puniatur.     Per  hoc  autem   non  inten- 
dimus  prohibere  ,  quin  interdum  ,  diebus  feftis  prascipue ,  five  folemnibus 
in  Miflis  ,  &  praefatis  divinis  officiis  aliquae  confonantiae  ,    quae  melodiam 
fapiunt ,  puta  oclavae ,  quintae  ,  quartae ,   &  huiusmodi  fupra  cantum  eo 
clefiafticum  fimplicem  proferantur :  fie  tamen  ,  ut  ipfius  cantus  integritas 
illibata   permaneat,  &  nihil:  ex  hoc  de  bene  morata   mufica  immutetur: 
maxime  cum  huiusmodi   confonantiae  auditum   demulceant ,  devotionem 
provocent ,  &  pfallentium  Deo  animos  torpere  non  finant." 

T.  i.  epp.  Io.  Bapt.  Don i us  diflert.  de  Mufica  facra  quatuor  diftinguit  quafi  gra- 

fag.  J746.     $us  }  qUibus  ecclefiafticus  cantus  apud  Latinos  procefTerit;  quorum  primus 

pfalmorum  tantum  atque  hymnorum  melodias  continuiiTe  videtur ;  fecun- 

dus 

J 


LATINIS    ET    GRiECIS.    CUT.  9 J 

<3us  multas  alias  fimplicis  cantus  fpecies ,  qua?  hodieque  rei  divinae  adhf- 
bentur,  ut  antiphonas ,  introitus,  refponforia,  fequentias  ,  praefationes, 
aliaque  ,  quae  magnas  fucceOTu  temporis  mutationes  fufceperunt.'  Quae 
quidem  rede  fe  habere ,  ex  didis  Tomo  priori  palam  fit ;  ex  dicendis 
vero  elucefcet ,  appofite  eundem  in  perfcrutandis  muficis  antiquitatibus 
verfatiflimum  alteros  duos  eccleiiaftici  cantus  gradus  conftituifle  ,  fi  u- 
num  medium  inter  fecundum  &  tertium  non  omififlet,  ad  faeculum  ufque 
duodecimum  a  feptimo  inde  vel  odavo  ;  quo  cantores  Romani  erudierunt 
cantores  Francorum  in  arte  organandi ,  ut  fuis  locis  oftendimus  ,*  orga- 
num  autem  hie  accipitur  pro  vocum  humanarum  concentu  fecundum 
muficas  confonantras :  in  quo  forte  muficae  genere  verfati  fuerunt  canto- 
res ,  qui  in  Vita  B.  Notkeri  Balbuli  apud  Goldastum  ,  obfervante  et- 
iam  Donio  Vitaliani  dicuntur  a  Vitaliano  Pontifice  Romano  poft  me- 
dium faeculi  VII.  Oftendemus  poftea ,  quam  rudis  &fimplex  hie  concen- 
tus  adhuc  fuerit  ad  faeculi  IX.  finem  aut  initium  X.  paullulum  emolli- 
tus  &  variegatus  faec.  XI.  aGuiDONE  Aretino;  quin  tamen  ilia  concinni- 
tas  huic  concentui  tribui  poflit,  quern  Don  1  us  in  tertio  fuo  gradu  notat. 

„Tertius  gradus  ecclefiaftici  cantus  (inquit)  adiecifle  videtur  con- 
centum,  quern  vocant  extemporaneum  (contrapunto  a  mente)  in  quo 
fuper  didiones,  five  fyllabas,  antiphonasque,  earum  potiflimum,  quae  ad 
introitus  pertinent ,  chorus  fymphonetarum  variis  confonantiis,  fecundum 
cuiusque  partes,  ut  vocant,  faltuatim  quodammodo,  accinit  grato  quidem 
auribus  murmure,  fed  parum,  ita  me  Deus  amet,  apto  ad  fententiarum 
expreflionem.  Eius  origo  inter  duodecimum  ac  trigefimum  (decimum 
tertium)  Chrifti  Domini  faeculum,  ut  apparet,  incurrit;  nee  tarn  publi- 
cae  cudoritati,  quam  privatae  muficorum  licentiae  tribuenda.  Quartus  de- 
nique  gradus  fequenti,  ut  videtur,  faeculo  operofiores  concentus,  ac  ma- 
gis  artificiofos  (contrapundum  fugatum  vocant)  ecclefiafticae  modula- 
tioni  fuperaddidit  confimili  muficorum  lafcivia  ,  in  Odea ,  atque  ambo- 
nes  templorum  fubindudos.  Laxatis  enim  femel ,  five  nimia  Patrum  in- 
dulgentia ,  five  prava  artificum  Keuyoropleh  atque  ambitione  ,  veteris  illius 
muficae  clauftris ;  mirum  didu  eft  ,  quot  novae  modulationum  fpecies ; 
quam  fradarum  &  mollium  ;  quot  multiloquiorum  ,  ac  repetition um 
portenta;  quot  mutilationes  verborum;  quot  KvKtuvtg,  battologiae ,  hyfte- 
rologiae  catervatim  irruperint :  ut  vetus  illud  Gracorum  adagium  vero  ve- 
rius  quotidie  appareat ,  quo  muficam  quotannis  aliquod  novum  monftrum 
inftar  Lybia  progignere  diditant;  novisque  indies  fandionibus  (quod  in 
primis  fecrum  concilium  Tridentinum  praeftitit)  hanc  effrenem  licentiam 

cohibere 


96      L.  II.    P.  II.    DE  DISCIPLINA   MUSICiE    SAC. 

cohibere  needle  fuerit.  Eo  igitur  tempore  cceperunt  non  pfalmi  folum 
atque  hymni ,  antiphonaeque,  verum  &  profodia  quaedam  (  Mottetos  ipfi 
barbaro  vocabulo  adpellant)  ex  facrae  fcripturae  verbis  quoquo  modo 
confarcinatis  concini,  vocibus  modulatis,  ac  fteAecr*  multifariam  contextis." 

His  veluti  in  pugno  complexus  eft  Donius,  quae  nos  toto  hoc  o- 
pere  explicates  ediflferimus,  exoriente  potiflimum  labe  ab  eo  tempore,  a 
quo  ille  tertium  gradual  cantus  ecclefiaftici  conftituit,  faeculo  duodecimo 
nimirum  ,  quo  iam  citati  audores  deplorarunt  malum ,  Io.  Sarisbericnfis 
imprimis,  eo  vel  maxime ,  quod  divinum  invaferit  cultum.  „Ipfum 
quoque  (inquit  I.e.)  cultum  religionis  inceftat,  quod  ante  confpeclum 
Domini  in  ipiis  penetralibus  fanctuarii ,  lafcivientis  vocis  luxu  ,  quadam 
oftentatione  iui ,  muliebribus  modis  notularum  articulorumque  caefuris 
ftupentes  animulas  emollire  nituntur.  Cum  praecinentium,  intercinentium, 
&  occinentium  praemolles  modulationes  audieris,  firenarum  concentus  cre- 
das  efTe  ,  non  hominum;  &  de  vocum  facilitate  miraberis,  quibus  philo- 
mela  vel  pfittacus,  aut  fi  quid  fonorius  eft,  modos  fuos  nequeunt  coaequa- 
re.  Ea  fiquidcm  eft  afcendendi ,  defcendendique  facilitas ,  ea  feclio  vel 
geminatio  notularum,  ea  replicatio  articulorum,  fingulorumque  confoli- 
datio,  fie  a u eta  vel  au&iffima,  gravibus  &  fub  gravibus  temperantur,  ut 
auribus  fui  iudicii  fere  fubtrahatur  aucloritas  :  &  animus,  quern  tantae  fua- 
vitatis  demulfit  gratia,  auditorum  merita  examinare  non  fufficit. " 

Hxc  lo.  Sarisberienfis.     Iam    coaevum    gentilemque   B.  Aelredum 
StcfS.  tt  addamus :  „Ad  quid  ilia  vocis  contraclio,  &  infraclio  ?  Hie  fuccinit,  ille 

cbartt.hb.  II.  ,  r 

r.  33.  difcinit,  alter  fupercinit  ,   alter  medias  quasdam  notas  dividit,  &  incidit. 

Nunc  vox  ftringitur ,  nunc  frangitur,  nunc  impingitur,  nunc  diffufiori 
fonitu  dilatatur.  Aliquando,  quod  pudet  dicere,  in  equinos  hinnitus  co- 
gitur,  aliquando  virili  vigore  depofito  in  feminae  vocis  gracilitates  acui- 
tur ,  nonnunquam  artificiofa  quadam  circumvolutione  torquetur ,  &  re- 
torquetur.  Videas  aliquando  hominem  aperto  ore,  quali  interclufo  ha- 
iku exfpirare,  non  cantare,  ac  ridiculofa  quadam  vocis  interceptione  qua- 
il minitari  filentium ,  nunc  agones  morientium ,  vel  extafin  patientium 
imitari.  Interim  hiftrionicis  quibusdam  geftibus  totum  corpus  agitatur, 
torquentur  labia  ,  rotant  oculi  ,  ludunt  humeri,  &  ad  fingulas  quasque 
notas  digitorum  flexus  refpondet.  Et  haec  ridiculofa  difplofio  vocatur 
religio,  &  ubi  haec  frequentius  agitantur  ,  ibi  Deo  honorabilius  ferviri 
clamatur. "  lam  medio  inter  hos  fcriptores  &  Joannem  XXII.  faeculo  de- 
cimo  tertio  nimirum   fub  Nicolao  III.    Guilielmo  Durando  in  traclatu 

de 


MEDIO    ECCLESIiE     iEVO.    C.  III.  97 

de  modo  concilii  generalis  celebrandi  c.  19.     Videtur  valde  honeflum  ef- 

fe ,   quod  cant  us  indevjti ,  &f  inordiuati   motet  or  urn,  &  fimilium,  non  fie- 

rcnt  in  Ecclejia.     S.  Antoninus  propior  noftrae  aetati  in  fua  Sutnma  Can- 

tus  quidem  firmus,  fcribit,  in  divinis  officii*   a  Ja>ic~tis  Docloribus  mJHtutui  p-  *&*** 

eft,  ut  Gregorio  magna,  Ambrosio  ,   &  aliis.    Biscantus  autem  in  officii*  c'  4§ '  IS* 

ecclefiafticis  quis  adinvenerit,  ignoro  ;  pruritui  aurium  videtur  magis  de- 

fervire ,  quam  devotioni ,  quamvis  pia  mens  etiam  in  his  fruit  um   referat 

audiendo. 

Monafticof  quoque  turn  coetus  ea  labes  invaferat :  unde  opus  fuit  in 
ipfis  antiquis  ttatutis  Carthufianorum  praecavere  P.  J    c.  39-  apud  M*rte-  Beaut,  ecck 
nium:     „Quia  boni  monachi  officium  ell  plangere  potius,  quam  canta-  rit-  T-  UL 
„re,  fie  cantemus  voce,  ut  phindus,  non  cantus  deledatio  fit  in  corde:  c  *'  p'  *3' 
„  quod  gratia  praeveniente  poterit  fieri,  fi  ea,  quae  cantando  deleftationem 
„afferunt,   amputentur,    ut  eft   fradio  &  inundatio  vocis ,  &  geminatio 
55pundi,    &  fimilia  ,   quae  potius  ad  curiofitatem  attinent,  quam  ad  fim~ 
3>  plicem  cantum.  "     Petrus  Blessensis  circa  finem  faec.  XII.  Carthujianum 
nionachum,  ne  ad  Cluniacenfes  tranfeat,  abfterritums,  numerofam,  inter 
alia,  usque  ad  naufeam  ,   contufamque  pfalmorum  iterationem ,  atque  far- 
furam  ob  oculos  ponit.     De  ornatura  feu  farcitura,  epiltolis  nempe  farci- 
tis,  diximus  T.  I.  p.  388.  &c.  exemplis   allatis  modulatioris  cantus.      lam 
etiam  paullo  iterum  fupra  induximus  Ciftercienfem  Cluniacenji  obiicientem  ^ 


Apud    Fd. 


arten. 


voces  tennulas,  eviratas  &  graciles  ,    qualibus  utantur,  cum  nozis  &  la-  Thef.nov* 
fcivis  mehdiis  in  novis  £sf  ufurpatis  fejiis  contra  veneranda   canonum  de-  Amcd  TV- 
creta.   Poltea  fecunda  parte  primum  etiam  illud  caput  pluribus  exprobrat,    fP'JS*6'  J9[ 

Lente  in  noftris    partibus  templisque  invaluit  mufica,  quam  proprie  &c. 
fie   dicimus,  a  cantu  piano  feu  chorali  diitindam.     In  chronico  Andrew 
presbyteri  Ratisbonenfis  ad  an,  1277.  de  Henrico  epifcopo  Ratisbon.  no- 
tatnr:  Item  per  duos  monachos  de  Hahbrum  edoceri  fecit  mujicam  in  fua 
ecclefm,  cantu  vfuali  in  muftcam  permutato.       Circa    ea    tempora    mufica  tjv.  The/. 
menfuraca,  feu  figurata  excoli  ccepit,  ut  poftea  videbimus.     Ioannes  hu-  AnecA>  F-  '1 
ius  nominis  S.  Eremi  in  Helvetia  abbas  primus,  ut  narrat  Chrifi.  Hartman-  ui'  h  S46' 
.eus  in  chronico  eius  monalterii  p.  303.  in  odaum,  chorum  nunc  vacant,  can* 
turn  per  facroruur  officiorum  celebrationem  muftcum  introduxit^  accitis  ma- 
ghis  falariis  e  diver/is  region'ibus  magi/iris,  &  multa  pecunia  coemtis  (mu- 
ficorum)  libris,  cum  ha&enur  cantum,  quern  dicunt  ufualem  j  folum  ufur- 
pavifj'mt.      Ledum  vero    mufici   Ioanni   abbati   anno   1327.  cecinerunt 
Refert  hoc  P.  Ziegelbaur  in  hiftoria  litteraria  O.  S.  Bened.  dumque  ad*  p-  1T-  '-3« 
dit  porro,  muficarn  figuralem  fseculo  XV.  ex  Italia  in  Germaniam  trans-  ***■*•*** 
latam,  atque  in  multis  monafteriis  in  fidium   vocumque  can<";bus  rem  fi- 
Mart.  Gerbert.  de  MusicaEccl,  T.  II.  L.  II.  P.  II.  N  tam 


rum  ctiam 

mulicortim, 

campanarum 


98       L.  II.    P.  n.    DE    DISCIPLINA  MUSICS  SAC. 

tarn  efle  creditum ;  Ioannem  etiam  I.  abbatem  nominat ,  qui  primus  in 
monaiterium  noitrum  S.  Blnfii  muficam  introduxerit,  e  vivis  fublatus  an. 
141 3-  Id  quod  ex  Gallia  Chrijliana  didicit  T.  V.  p.  1026.  Extant  earn 
in  rem  apud  nos  verfus  quidam  barbari  de  hoc  abbate  Ioanne  : 

Nam  hie  milleno  Domini  contulerat  anno 
His  quadringentos  fimul  &  novem  fociando 
Miffales  libros,  &  pluref  correquifitos, 
Per  quos,  ut  fertur,  primus  fuit  procurator 
Hoc  in  ccenobio  mufices  cantum  recitando, 
Qttod ,   ut  narratur ,  prius  non  operabatur. 

inih-umcnto-  XIX.  Videtur  Io.  Sarisberienjis  fequentibus  verbis  ufum  etiam  in- 
ftrumentorum  muficorum  in  cultu  divino  agnoscere.  „Ad  mores  itaque 
^inftruendos  (inquit)  &  animos  exultatione  virtutis  traiiciendos  in  cultum 
cymbaionim.  Domini  ,  non  modo  concentum  hominum,  fed  &  inftrumentorum  mo- 
D'  Tzi  ^os  cenmerunt  fenfli  Patres  Domino  applicandos,  cum  templi  reverentiam 
Cm  6. '  *  dilatarent."  Sed  expendendam  effe  hanc  fententiam  ex  locis  non  paucis 
SS.  Patrum,  quos  de  hac  re  lib.  I.  p.  210.  attuli,  mox  etiam  in  Sarisbe- 
rienfi  fequentia  declarant  verba :  „  Et  fi  militantis  Ecclefise  tibi  parva  vi- 
detur aucloritas,  vel  triumphatrix  ilia  praeconia  muficce  non  tacebit,  cu- 
ius feniores  vidit,  &  tibi  monftravit  tonitrui  filius ,  &  voces  eorum  fi- 
cut  citharcedorum  citharizantium  in  citharis  fuis.  Qiiodfi  illos  non- 
dum  audifti,  regem  audias  exultantem  ,  quite  regni,  &  exultationis  fuae 
vuk  elle  participem.  Ait  enim  :  Sitmite  pfalmum  ,  date  tympanum  ,  pfal- 
terium  iocundum  cum  cithara.  Ad  quid ,  inquis  ?  ut  laudetis  Dominum 
in  tympano  &  cboro ,  in  chordis  &  organo.  Hie  eft  enim  ufus  muficse, 
aut  folus  ,  aut  praecipuus."  Hax  quidem  ut  aliarum  omnium  rerum,  ita 
etiam  fonoras  miilicse  finem  praecipuum  defignant ;  fed  publicum  in  ec- 
clefia  ufum,  qualis  nunc  eft,  non  xque  demonftrant  :  de  privato  non  di- 
fputo,  qualem  etiam  in  ipfis  monafteriis  deprehendimus.  Equidem  iam 
anno  747.  in  concilio  Cloves hovienft  in  Anglia  decretunl  eft,  c.  20.  ut 
ex  monafteriis  cithariftae  ,  aliique  fidicines  expellerentur.  Circa  ea  nihilo- 
minus  tempora  Cuthbertus  in  epiftola  ad  Lullum  S.  Bonifacii  in  fe- 
de  JMoguntina  fuccefforem ,  quae  eft  inter  Bonifacianas  a  Nic.  S'errario 
editas  89.  citharcedum  libi  his  expetit  verbis  :  Deleclat  me  quoque  cita- 
rifiam  habere ,  qui  pojjit  citarifare  quam  nof  appellamus  rata ,  quia  ci- 
tharam  habeo,  £s?  artificem  non  habeo.     Si  grave  non  jit,  &  ijium  quoque 

mea 


MEDIO  ECCLESIiE   JEVO.    C.  III.  99 

mea  difpofitioni  mitte.  Obfecro,  ut  ham  meam  rogatiunem  ne  dcfpicios,  & 
tifioni  non  deputes.  Fuit  Cuthjbertus  hie  illuftris  Fen.  Bed;e  difcipulus 
ac  Girwenjis  pofteu  abbas. 

Sxculo  dein  X.  S.  Dunstanum  legimus ,  inter  caetera  ftudia  impri- 
mis mufica  inftrumenta  magna  cum  dexteritate  tracrare   didiciire.     Apud 
Ekehardum  in  libro  de  cafibus  monafierii  S.  Galli  c.  2.  fingulariter  cele- 
bratur  Tutilo  mujicus ,  ficut  &  focii  eius ,  fed  in  omnium  genere  fidium 
&fifluhirum  pra  omnibus  (nam  &  filios  nobilium  in  loco  ab  abbate  dejii- 
vato,  fidibus  edocuit)  nuncius  procul &  props  foiers.     Refert  quidem  Gol-  4>.    GoUajt. 
dastus  in  notis,  ex  margine   vitae  Notkeri  c.  7.  haec  verba.      Iubilus,  ^""j"'F'ej[ 
id  eft  neuma,  quern  quidem  in  organis  iubihmt  &c.    fed  non  addit ,  qua p.' i4. 
setate  additio  ilia  facia  fit.    Organorum   quidem  nomine   alia  etiam  inihu- Ibid- P>  llC- 
menta  veniebant,  quae  tamen  nee  Notkeri  aut  Tutilonis,  nee  quidem 
Io.  Sarisberienfu  aetate,  id  eft  faec.  XII.  in  ecelefiaftica  mufica  audita  le- 
guntur.      Taceo  Cassiodorum,  qui  ita  in  pfalm.  98.  fcribit :  Sonus  &  T  n  Q 
modulatio   tibiarum  a  facris  myfteriis   noftra   nihilominus    atate   difcejfit.  p.  3I2. 
Amalarius  faec.  IX.  Noflri  cantores ,  inquit,   non  tenent  cymbalo, ,  neque  Iib  IIL  .  de 
lyram ,  neque  citharam  manibus,  neque  catera  genera  mujicorum,  fed  corde.  offic.  c.  3. 
Ouanto  cor    mains  efl  corpore ,    tauto  Deo   devotiur  exhibetur ,  quod  per 
cor  ft ,  quam  per  corpus ;  ipfi  cantores  funt  tuba,  ipfi  pf alter  iimi,  ipfi  citha- 
ra ,  ipfi  tympanum ,  ipfi  chorus ,  ipfi  chorda ,  ipfi  organum ,  ipfi  cymbala. 
Ioannes  Mgidii  fcriptor  face.  XIII.  de  arte  mufica ,   de  organo  agens  ex 
mult  is  compofito  fijhdis  feu  cannis  ,  cui  folles  adhibentur  :  &  hoc  folo,  ad- 
dit, mufko  infirmnento  utitur  ecclefia  in  diverfis  cantibus,    &  in  profis,  in 
fequentiis,  &  in  hymnis,  propter  abufum   hifirionum ,  eieclis  aliis  commu- 
niter  inflrumentis.     Quis  fuerit  hie  abufus  hiftrionum,    paullo  poft  eluce- 
fcet.     S.  Thomas   Aquinas  Ioanni  Mgidii  coaevus  diferte  concludit  2.  2. 
q.  91.  art.  2.     „  Inftrumenta  mufica,  ficut  citharas,  &  pfalteria  non  aiTu- 
wmit  ecclefia  in  divinas  laudes,  ne  videatur  iudaizare. "     Et  in  refponfio- 
ne  ad  obiecr.  J,     „  Huiusmodi   enim    mufica  inftrumenta  magis  animum 
„  movent  ad  deiechtionem,  quam  per  ea  formetur  bona  difpofitio.     In  ve- 
sted autem  teftamento  ufus  erat  talium  inftrumentorum  :  turn  quia  po- 
„pulus  erat    magis  durus  &   carnalis,   unde    erat  per  huiusmodi  inftru- 
,,  menta  provocandus,  ficut  &  per  promiifiones  terrenas :  turn  etiam,  quia 
„  huiusmodi  inftrumenta  corporalia  aliquid  figurabant. "     Non  facit  men- 
tionem  organorum ,  quae,  ut  fuo  loco  videbimus  ex  profeftb  de  mufica 
inftrumentali   tractaturi,   dudum  in  ecclefiis  audiebantur ;  ut  ex  Ioanne 

N  2  Mgidii 


100       L.   II.    P.  IT.    DE  DISCIPLINA   MUSICiE  SAG. 

jEgidii  modo  audivimus ,   atque  iam  integro  ante  D.  Thomam  fa=culo  B. 
lib. II.  spec.  Aelredus  exceffum  in  uiu  organorum  in  ecclefiis  notare  potuit.     „Unde 
EXxill,    ceflTantibus  iam  typis  &  figuris,  unde   in  ecclefia  tot  argana,  tot  cymbala  ? 
b  hi.  pp.     Ad  quid  rogo,  teriibilis  ille  follium  flatus,  tonitrui  potius  fragorem,  quam 
higd.  p.ns.  vocis  exprimens    fuavitatem?  (Et  paullo  port)  flans  interea  vulgus  ibni- 
turn  follium ,  crepitum  cymbalorum ,    harmoniam   fiftularum  tremens  at- 
tonitusque  miratur;  fed  lafcivas    cantantium   geiticulationes  ,    meretricias 
vocum   alternationes ,   &  infradiones  non  fine  cachinno  rifuque  intuetur, 
ut  eos  non   ad  oratorium,  fed  ad  theatrum,    nee  ad  orandum ,   fed   ad 
fpedandum  aeftimes  conveniffe  :    nee  timetur  ilia  tremenda  maieftas  ,   cui 
afliftitur ,    nee  defertur  myftico  illi    prafepio  ,  cui  miniftratur  ,   ubi  Chri- 
ftus  myftice  pannis  involvitur ,  ubi  facratiffimus  eius  fanguinis  calix  liba- 
tur ,  ubi  aperiuntur  cceli,   affiftunt  angeli ,    terrena  coeleftibus  iunguntur, 
ubi  angelis  homines  fociantur.     Sic  quod  SS.  Patres  inftituerunt,  ut  in- 
firmi  excitarentur  ad  afFedum  pietatis,  in  ufum  affumitur  illicitae  volupta- 
tis.     Non  enim  fenfui   praeferendus  eft  fonus,  fed    fonus  cum  fenfu  ,   ad 
incitamentum  maioris  arFedus,  plerumque  admittendus.     Ideoque  talis  de- 
bet effe  fonus,  tarn  moderatus,  tarn  gravis,   ut  non  totum   animum  ad 
fui  capiat  obledationem,  fed  fenfui  maiorem  relinquat  portionem. "    Haec 
i. Cor.  XIV.  maxime  in  ea  valent  inftrumenta,  qua  fine  anima  funt  vocem  dantia*  ni- 
fi  ita  eorum  fonus  fit  comparatus ,    ut  animum  ad  fuperna  excitet ,  ex- 
inP/ai.  98.  tollatque :  ut  qui  deleciabiliter ,  rem  exprimere  licet  verbis  S.  Augustjni, 
audiunt  organum ,  dektiabilius  audiant  vocem  Dei.     Qua  de  caufa  etiam 
in  ufum  facrum  fuccetfu   temporis  exemplo  veteris  teftamenti  ad  Deum 
ApuABern.    laudandum  alfumta  funt.     Nutamhtm ,  inquit   Hon  or  i  us    Augujlodunen- 
Pez.  t.  v.  jls  in  pfahn.  80.  quod  mujicis  infirumentis  iubemur  Deum  laudare.      An- 
The/.  a»ecd.  t-^u-  e}J-m  j-uie[ianf  jn  facrificiis  his  uti   artibus  1   unde  &  nos  in  divinis 
officiis  utimur  organis.     Scripfit  autem   eodem  faeculo  duodecimo,    folo- 
rumque  organorum  meminit ,  quibus  infra  cymbala   &  campanas   iungit: 
Jdeo  hue  arte  inftrutti,   divina  verba  in  hac  laude  modulamur,  uti  hymnos 
&  cetera ,  £«?  infirumentis  huius  artis ,  ut  organis ,  cymbalis  &  campanis 
Deo  ferviamus,  quia  &  pfalmos  per  mujica  inftrumenta  prolatus  fcimus. 

Ita  autem  ex  ufu  medii  aevi  accepit  ecclefia  hsec  inftrumenta,  ut  ea 

quandoque   lucius  caufa    ceffare    iubeat  ,    quemadmodum    iam  T.  I.  de 

ViL  Ed.      triduo  ante  pafcha  agens  p.  53  1.  oftendi  de  campanis,  &  organo  p.  53  3- 

Marten,  de    quocj  tamen  vocabulum   organi  ,  ut  poftea  videbimus  de  polyphobia  feu 

S«   t.'  cailtu   pluiium   vocum  tradaturi ,   hoc  haud  raro  muficae  genus  medio 

///.  lib.  iv.  93  vo 

c.  22.  p.306. 


MEDIO    ECCLESI/E    m\rO     C.  III.  IOI 

#vo  denotat.     Eodem  facro  tempore  caucus   etiam  figuratus  faec.  adhuc 
XVI.   nifi  in  die  lovis   lanclo,   Roma  vetitus  erat ,  ut  conftat  ex  ordine 
Romano,  auctore  Paride  Craffo  apud  Martenium.    Apud  eundem  in  ita-  De  _«*•<•«*. 
tutis  feciis  Parifiis  in  concilio  provincial!  tempore  etiam  interdicli  Orga-  j>mjp*'£tfm 
?/a  fufpenfa  legimus.     In  adis  capituli  generalis  Ord.  Pradie.  Ferraria  an.  nevi  awed. 
1290.  celebrati  inhibetur  :     „Ne  in  conventibus  noftris  organa  aut  duae  *»**• 
campanas  fimul  ad  horas    pulfentur,  praeterquam  Bononia,  ubi   cb  reve- 
rentiam  beati  Dominici  Patris  noftri ,  hoc  permittatur  :  ita  tanien ,  quod 
hoc  cum  decentia  &  honeltate  debita  obfervetur. "     Buschius  de  refor- 
matione  monafteriorum  id  etiam  ex  ftatutis  quibusdam  Canon,  regul.  ie- dpud Zritmh 
cenfet,  quod  inter  caecera  nee  organa  retinere  velint ;  mox  tamen  ftatu-  J'c"pt\ m- 

n  1        rrr-      1   n  rr  •  j  •      •      Brunfvic.  T. 

turn  capituli  provincialis  de  Ifindefcm  aftert  auni  1471.  quod  pernnttit  IL  p  947# 
campanas  magnas  &  organa  in  divinis  officiis  retinere.       In  dialogo  inter  948. 
Cliniiacenjem  &  Cifiercienfem   hie  etiam  illi  iftud  obiicit :    „  Mijltas  diver-  5^«fjw- 
fi    foni ,   &  tarn  diverfi   ponderis  campanas ,   ut   aliquam  earum    propter  „ov.anecd.  r. 
nimium  pondus  eius  vix  duo  monachi  puliare  poffint ,  non  requirit  ufus  v.f.  \%%t>. 
neceflarius ,  fed  aurium  curiofitas.     Quidam  monachi,  ficut  ipfi  mini  te- 
ftati  funt,  in  pulfando  tantum  laboraverunt,.  quod  rupti,  ponderofi  facti 
funt.     Haec  eft  utilitas,  quae  confequitur  illam  magnam  impenfam  ,  &  il- 
ium magnum  laborem,    cum  quibus  tales  campanae  hunt."     Conftitutio 
Ioannis  XXII.  quae  habetur  Extrav.   commun.  lib.  I.  tit.  5.    de  officio  cu- 
Jiodis ,  religiofis  mendicantibus ,  in  urbibus  cathedralium  ecclefiarum   de- 
gentibus ,  modum  hie  ponit  ob  querelas  contra  eos  facias,  ordinatque  : 
„Quod  religiofi  diclorum  ordinum  mendicantium  in  nullo  conventu  fuo, 
feu  loco  ,  plures  campanas  habeant ,   fine  fedis  apoftolicae  licentia  fpecia- 
li,  fed  una  tantummodo  pro  loco  quolibet  lint  contend.        Quodfi  for- 
fan  communitas  feu  univerlitas  aliqua  ecclefiaftica  vel  mundana,  feu  iidem 
religiofi  pro  illis,  in  aliquo  ipforum  locorum  campanam  aliam  habuerinr, 
vel  nunc  habent,  non  illam,  fed  aliam  folam  eorum  fpecialiter  ulibus  de- 
putatam  pulfare    valeant   horis   diurnis  &  nocturnis ,  millis  &  aliis   con- 
fuetis. "     Qua  de  re  videri  poteft  Card.  Bona,  quod  alios  fpectat  ordines.  g^ '/.  «Tm. 
Sub  Ludovico  Pio  an.  817.  id  iam  faltem  in  conventu  Aquisgranenfi  fta-  circa  fin. 
tutum   eft,  ut  duo  tantum  figna-  ad  tertiam,  fextam,  nonamque  pulfen-  T'1L  €onc; 
tur.     In  fynodo  Exonienji  an.  1287.  presbyteri  illi  amoved  iubentur,  qui  t.xi.cow. 
quamvis  fuerint  abfentes ,   forte  ex  illicita  caufa  ,  tanquam  prafentes  ef-  «*.  Lubb.pag. 
fent,  ad  horas  canonic  as  faciunt  campanas  pulfari  &c.  I2*6* 


N  3  Supra 


102       L.  II.    P.  II.    QE  DISCIPLINA    MUSICiE    SAC. 

Supra  locuti  fumus  de  ludis  illis ,  qui  fiebant  feftis  natalem  Domi- 
ni proxime  infequentibus :  „  Et  non  folum  (ut  queritur  concilium  Wormei- 
T.  IV.  Cone,  tienfe  an.  131 6.)  in  ecclefia  introducuntur  monltra  larvarum,  verum  etiam 
td .  labb,  f.  presby tfcri  ,  diaconi ,  &  fubdiaconf  infaniae  fuae  ludibria  exerccre  prxfu- 
munt }  facientes  prandia  fumtuofa,  &  cum  tympanis  ,  &  cymbalis  ducen- 
tcs  choreas  per  domos  &  plateas  civitatis."  Id  quod  non  folum  vetatur, 
verum  etiam  diitricle  inhibetur  :  „ne  facerdos,  qui,  ut  in  fefto  S.  lo- 
annis  more  folito  Miriam  celebret ,  aflumetur  ,  aliquam  perfonam 
ecclefiafticam  vel  mundanam  ,  mimos ,  vigellatores  ,  vel  tympanatores  ad 
ccenam  ,  vel  ad  prandium  invitet;  vel  illos,  aut  alios,  qui  muficis  inftru- 
mentis  canere  confueverunt,  in  ecclefia  vel  extra,  in  domo  vel  platea, 
eundo  ,  vel  corizando ,  fequatur."  Graviori  ,  feveriorique  pro  meiito 
Ihd.  f.  371.  puinguntur  cenfura  in  concilio  Eyjlettenji  anni  13^4.  „  Clerici  ,  qui  cle- 
ricalis  ordinis  dignitati  non  modicum  detrahentes,  fe  iocolatores  feu  hi- 
ftriones  faciunt  in  publicis  fpectaculis  per  inftrumenta  muficalia  ,  vel  per 
quemcumque  alium  modum  exquifitum  fpeckiculum  fuorum  corporum 
in  publico  faciant ;  fi  per  duos  menfes  artem  illam  ignominiofam  exer- 
cuerint,  ut  prsedicitur  ,  ab  ingreflu  ecclefiae  ,  &  a  Divinis  noverint  fe 
fufpenfos." 

Contra  fatta-  XX.  Quern  hodiernum  adhuc  notatum  apud  fcriptores  reperias  A- 

htfones    *  '  bijjinorum  morem   ad  cymbala  faltandi,  a  priori    ecclefiae    antiquitate  effe 
fitg.  71.  213.  poteft  ;  ut  fubinde  libro  primo  de  Meletianis  obfervavimus ,  eos  cum  plau- 
fu  manuum  &  quadam  faltatione  cum  cymbalis  hymnos  concinilTe.      Per- 
vagatior    vero  mos  fuit  manus  pedesque  movendi  ,  quern   Pa  mho  abbas 
VtA.  Lib.  I.  a]jenum  a  nionachis  efie  duxit ,  ut  ajjijlentes  Deo   vocem  modulentur  can- 
tits  ,  &  concinnent  fonos ,  ac  manus ,  pedesque  moveant.     Quin  imo  pro- 
mifcue  aliquid  eiuscemodi  moris  fuifie  ,    iam    ex  Clemente  Alexandrino 
str'omaf  '      colligimus  :  Idcirco ,  inquit,  &  caput  &  manus  in  caelum  extendimus,  & 
pedes  excitamus  in  ultima  acclamatione  orationis    rag   Tt  7rcoag  i-^iyetoo^iv 
Kara,   tyjv   TiMwAtctv  Trjs  ivy/is   <rvnx.<pwrj(riv.       Videntur  infultus  ifti  cito 
in  abufum  veniffe.     Saltandi   confuetudinem    non   folum   apud  fanaticos 
piallianiftas ,  carchitas ,  choreuiftas  dammavit  antiquitas,  fed,  ut  vidimus 
f     2i;.&v  libro  primo ,    efficere  penitus  non  potuerunt  piorum  paftorum  monita, 
quam  vehementer  etiam  declamarunt    contra  inolitum  nimis  faltandi  tri- 
a  pudiandique  ftudium  in  facris  gentilium  antiquiffimis ,  a)     etfi  diabolicas 

cho- 

a)  Iam  Plato    lib.  II.  de  Leg.  6.   fingulis  Diis  cHverfis  obfervationibus  (funt  verba  Apuleii) 

choreas  confecratas    dixit.       Et   „  religionum         de  Deo  Sacratis,    &  facrorum  variis  fuppliciis 


MEDIO    ECCLESI/E    E.VO.    C.  III.  103 

choreas  efTe  venditaverit ,  unaque  fimul  diabolum  faltare  S.  Chrysosto- 
mus. 

Nemo  non  videt ,  quam  turpe  fit  inter  chriftianos ,  audire  faturnalia, 
Bacchique  orgia,  &  calendarum  tripudia :  in  quae  non  folum  inveheban- 
tur  paftores  ,  verum  etiam  ludum  indicebant  ac  ieiunia  triduo    calenda-     * 
rum  Ianuariarum  ,  litanias  item ,  ut  videre  eft  in  canonibus  conciliorum 
medii  huius  aevi.     Generatim  etiam  infurgebant  contra  ballationes,  &  fal-  v%i- Marten- 
tationes,  canticaque  turpia  &  luxuriofa ,   &  ilia  lufa  diabolica ,  quae  verba  tyc.ct&t. 
notantur  in  Capitul.  Caroli  M.  &  apud  Benedictum  Levitam.     Sic  in  fy-  104.  105. 
nodo  Romano,  fub  Lothario  c.  31.  cavetur  :  Ne  ballando  &  turpia  ver-^bwl^'c's9t 
ba  decantando  ,  cboros  teneant,  &  dncant.     Qui  ex  canone  53.  Laodice- 193\ 
no  exprefius  videtur  de  nuptiis  chriftianis :  *  <5«  xpirwxg   w  yapzs  d7n^ 
Zoptvxg  @a?ktr(tiv  v\  o'f%«d9-«,    ubi  vox  fiaXkifyiv     occurrit ,     quam    Balsa- 
JVION  &  ZoNARAS    explicant :  toc  kv^uAaktv^v  £  Trgog  i>teiwv  r(%ov  oex,ei&-<x,t, 
cymbala  pulfare,  &  fecundum  modulos  faltare.      Inde  eft  Italicum  ballare, 
Gallicumque  batter,  a)      Eft  ad  rem  canon  23.  Concilii  Toletani  III.  Quod     a 
ballimathiiZ  &  turpia  cantica  prohibenda  funt  a  Sanclorum  folemniis     In 
concilio  Copriniacenfi  an.  1260.  conftitutiones  Petri,  archiepifcopi  Bur- 
degalenfts  pro  difciplina  ecclefiaftica  facta;  primo  cavent ,      ut  in  ecclefris  t.  XI.  Cone, 
vel  ccemeteriis  vigilia  non  fiant ;  deinde  fecundo  de  balleatione    in  fefto  e*  Labh'  *• 
Innocentum.     Explicatius  autem,  quoad  materiam  praefentem  c. 4 3.  cone. 
Budenfe  an.  1279.   praecipit  facerdotibus  ,  ut  divino  officio  celebrato ,    &  iy.  p.  1089. 
populo  regreffo  ad  propria ,  ecclefias  fuas  firmare  deb e ant  diligenter.    Pro- 
hibeant  etiam  facerdotes  fub  poena  excommunicationis  choreas   in  ccemete- 
riis,  vel  in  ecclefiis  duci\  quia,  ut  ait  Augustinus,    melius  eft  feftivis 
diebus  fodere}  vel  arare  ,  quam  choreas  due  ere.     Ex  quo  patet,   in    ipfis 
ecclefiis  choreas  fuifle  duclas ;  veluti  etiam  ex  concilio  Bituricenfi   anno  Mi.  P.  II. 
1286.  quo   choreas  in  omnibus  ecclefiis  fieri  penitus  inhibetnr.      Multa  *•  la57, 
modo  allatis  conftitutionibus  Burdegalenjibus  fuperaddit  fynodus  Baioren- 
jis  an.  1300.  c.  31.  choreae  aliis  etiam  in  locis  ne  fiant,    eadem  S.  Au-  Ib-  f-  i4*4- 
gustini  fententia  abfterrendo :  „Prohibeant  facerdotes  fub  poena  excom- 

„  muni- 
rides  impertienda  eft.  Etfi  nonniilli  funt  ex  fluxifle  ,  ait ,  inde  Gallornm  bailer,  quod  fal- 
hoc  divorum  numero  ,  qui  nofturnis  vel  di-  tare  innuit ,  &  bal ,  quo  folemnem  laltntio- 
nrnis  ,  promtis  vel  occultis  ,  laitioribus  vel  nem  defignant.  SciPlONE  Claramont.  apud 
triftioribus  hoftiis ,  vel  cxremoniis ,  vel  riti-  Conringium  T.  III.  Opp.  p  162.  atteftante 
bus  gaudeant  :  uti  JEgyptia  numina  ferme  plan-  „  antiquitus  etiam  noftri  iungebant  rhythmum 
goribus  ,  Graca  plerumque  choreis  ,  Barbara  &  cantum  illarum  odarum  ,  quas  ob  id  ballate 
autem  ftrcpitu  cymbaliftarum,  &  tympanifta-  Italica  voce  dixerant  ,  quas  &  fono  eguiffe 
rum,  &  choraularum."  afferit  Duntes :  nempe  eas  aliquo  fonaute  fal- 
«)  Frid.    Adotyh.  Lampe  de    cymbalis    veterum  tabant  ,  fimulque   cantabant." 


104       L'  ITi  P*  IL    DE  DISCIPLTNA  MUSICS   SAC. 

^municationis  choreas  in  ecclefiis  vel  coemeteriis  duci.  Moneant  et^ 
„iam,  &  ne  alibi  fiant ,  quia,  ut  dicit  Augustinus:  Melius  eft  fe/livis 
Kdiebus  fodere ,  vel  arare  ,  quam  choreas  ducere.  Quam  grave  fit  pecca- 
„  turn  choreas  &  ballationes  in  facro  loco  ducere ,  perpendi  poteft  ex 
„  pcenitentia  fecundum  rigorem  canonum  talibus  iniangenda  :  Si  quis 
„  ballationes  ante  ecclefias  Sanctorum  fecerit  ,  emendatione  pollicita  ,  tribus 
„  annis  poeniteat."  Unde  colligitur,  choreas  &  ballationes  eandem  penitus 
rem  eflfe.  Ed.  Martenius  de  antiqua  Ecclefiae  difciplina  c.  28.  refert ,  in 
fefto  Afcenfionis  Domini  quibusdam  in  ecclefiis  fieri  folitas  poft  vefpe- 
ras  in  pratello  choreas,  ut  in Lemuvicenfi ;  &  ex  ordinano  Cabillonenji  de 
nuiusmodi  chorea  haec  alFert :  „  Poft  Completorium  fit  chorus  in  prato. 
„  Decanus  cantionem  primam  Veni  Santte  Spiritus ,  caeteri  fuas  dicant, 
„qui  voluerint,  latine  tamen," 


LIB.  III. 


LIBER  III 


DE  MUSICA  POLYPHONA  SEU  PLU- 

RIUM  VOCUM,  FIGURALI  ITEM  AC 

INSTRUMENTAL! 

*■         -       ■  ■ — ~    '        — ■  '■  =     .      ., :> 

CAPUT  I. 

De  mujicafeu  concentu  plurimum  vocum. 

I. 

mnia ,   quae  nobis  adhuc   exponenda   fuperfunt  Poiyphonia 
de  cantu  &  mufica  ecclefiaftica  medii   aevi  ,  a  veterib«s 
prima  ecclefiae  aetate  aliena  prorfus  erant,  par-  ,nc°snita- 
tiin  etiam  primum   hac  state  media  excogita- 
ta,  veluti  mufica  ptflyphona ,  ac  figurata.     Vix 
quidem    id  credi  poffit,  de   Gratis  prsefertim, 
quibus  prope  omnia  in  fcientiis  &  artibus  de- 
bemus,  apud  quos  tanto  in  pretio,  ufuque  adeo 
frequenti  fuit  mufica  tarn  vocalis,  quam  inftru- 
mentalis,  perinde  ac  apud  plerasque  omnes  alias 
gentes,  prcefertim  Romanos,  ad  quos  a  Gratis 
omnis  fcientiarum  cultura  pervenit.  Difputatum  de  hac  re  multum  eft  no- 
ftra  aetate,  malamque  gratiam  apud  Bonnetum  audorem  Galium  hiftoriae  T.ni.p^o. 


de  mufica  &  eius   effeciibus  iniit-  Claudius  Peraltius,  quod  hanc  mullet  ^ 
partem  antiquis  denegaflet;  quamvis  is  plus  etiam,  quam  aflertum  ire  pi 
Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  III.  O  fet, 


mujique  att- 
cietw. 


106  L.  III.    DE     MUSICA    POLYPHONA 

VUPtUoh.  fet,   conceflTerit ,   ex  quociam  Athenjei    loco  faltem  tcrtiae  confonantiam 
Buretn tip.   antiquis  jUjs  ufitatam  fuilleconiedatus.  Eo  de  loco  dum  Burettus  a  Per- 

rfe    vet-  fym-  l 

fbon.  ap.  Hu-  raltio  recedit ,  allentitur  tamen  ei  in  eadem  opinione,  explicando  locum 
gotin.  nef.  quemdam  Horatii  ingeniofe  magis  ,   quam  folide,    mea   fententia  :  cum 
JOtXlP  II  nu^a  unquam  apud  antiquos  illos   ratio  ditoni  leu   tertise  fit  habita ,  fola 
p.  747.    '      quarta  &  quinta,  feu  diateflTaron  &  diapente,  inter  confonantias    cum  dia- 
Lib   Vex  P^011  computatis.        Vitruvius  expieflis  verbis  etiam  de  fexta  id   edicit, 
tarn   de  voce   afla ,   quam    de  inftrumentis  :     „Non  enim  (inquit)  inter 
duo  intervalla  ,    cum  chordarum  fonitus,    aut  vocis  cantus  facrus  fuerit, 
nee  in  tertia,  aut  fexta  ,   aut  feptima  poflunt  confonantiae  fieri.     Sed  ut 
fupra  fcriptum   eft,   diateflTaron    &  diapente  ex   ordine    ad  diapafon   con- 
venientes  ,   ex    natura    vocis  congruentius  habent  definitiones. "     Adduxi 
Vitruvii   verba  ex   Ger.  lob.  Vossn  addendis  ad  librum  de  mathemati- 
cis  fcientiis  p.  439.  prout  ea  correxit   Guilielmus  Philander  Cuflilionius 
editione  Tornejiana  anno  iff2-  poiteaque  Andreas  Pappus  lib.  I.  de  con- 
funantiis  cap.  3.  Nihilominus  lfaacus  Vossius  de  Poematum  cantu  &  vi- 
ribus  Rbytbmi  p.  %i.  &c.  indignatur  illis,  qui  concentum  plurium  vocum 
prorfus  veteribus  ignotum  fuilFe   contendunt.      At  vero  ,  quae  profert  ar- 
guments, teitimoniaque  SENECiE,    audoris  de  mundo,&  jEliani,  haud 
magis  rem    evincunt,  quam  illud,  quod    poftea  adducit  Plutarchi  iv  t&j 
Trig)  tS  EI  t£  iv  At-AQoig,  cum  dicit  T^fjLiTcviov  k,  tiirovov  fx,tKu)^T0v,  ut  probet,  ve- 
teres  trihemitonium  confonum  feu   femiditonum,   &  ditonum   pro  confo- 
nantiis  agnovifTe.      A I  i  u  d  quippe  eft  piXop&rpov  &  aliud  dvrXpoow  oppofitum 
tu  7ra,occ(pavc*i,  ut  mox  videblmus.      Ufusque  erat  antiquis  ditoni  feu  trihe- 
mitonii  in  alio,  quam  diatonico  genere  TraoaQoowg,  ut    eft    indubitatum. 
Ilia  vero  perfedarum  aut  imperfedarum  confonantiarum  diftindio  ex  ufu 
pofteriore  eft.     Mihi  haec  ipla  caufa  ac  ratio  eflfe  videtur,  quod  nunquam 
antiquis  in  mentem  venerit ,    alias  praeter  duplas  ,    quadruplas  &c.    id  eft 
odavae  feu  diapafon  fimplicis'aut  duplicatae  &c.   confonantiam,   feu  potius 
homophoniam  coniungere:  quod  aliarum,  quas  ftatuebant,   confonantia- 
rum ac  diateflTaron  quidem  ipfa  coniundio,  diapente  vero  confecutio  mu- 
tua  auribus   infuavis  fit,   a  nottra  etiam  mufica  reieda;   veteres    vero  om- 
nem  confonantiarum  theoriam   revocabant  ad  folam   melodiam  noftro  u- 
fu,  quam  illi  harmoniam  vocabant ,   eo  nomine  paflim    eorum  de  mufica 
inlcriptis  libris,  in  quibus    nullae  unquam  de    polyphonia  feu  harmonia, 
ac  lymphoma  noftro  ienfuac  ufu  occurrunt  regulae.     Id  quod  aperte  con- 
fitetur  Jo.  Wallisius,  eorum  fcriptorum  editor  poft  Meibcmium;  apud 
quos  omnes  nihil,   quod  ad  rem  fit ,  reperitur,  perinde  ac  apud  alios  au- 
dores,  quorum  loca  nonnulla  levius  divinando,  vel  etiam  retorto  collo 

hue 


SEU  PLURIUM    VOCUM.     C.  I.  I OJ 

hue  a  patronis  contrariae  fententise  trahuntur;  cum  tamen  potius  ex  illis 
fcriptoribus  res  decidenda  fit ,  qui  ex  inftituto  rem  egerunt,  harmonico- 
ruuque  libros  ediderunt. 

Igitur  apud  Graces  ea  etiamnum  aerate,  qua  apud  nos  iam  efflore- 
fcere,  imo  adolefcere  ccepit  mufica  noftra,  feu  homophonia  plurium  vo- 
cum,  nihil  ad  rem  occurrit,  prarterquam  quae  fuapte  natura  emergit  vox 
&  confonantia  feu  fymphonia  odavae,  iam  Aristoteli  nominata  antipho- 
nia  ocfava?,  qtt<e  a  voce,  inquit,  a)  iuniorum  puerorum  voci  adultorum  homi-  a 
num  intennixta  refultat  :  qua  voces  tantum  a  fe  invicem  diftant  refpetlu 
toni ,  quantum  nete  chorda  ab  hyp  ate  dijjita  eji ;  id  eft  odava.  Sic  Mi- 
chael Psellus,  theologus  &  hiftoricus  Gracus  face.  XI.  iam  vergente,  & 
MtVfncl  Bryennius  ,  qui  fub  Paljeologo  circa  an.  1320.  floruit,  fuum 
?ra()clQuvov  &  wmtyuw  diftinguunt  iisdem  ambo  verbis.  „Eoquod  para-  A^d  iv«Mf. 
phonum  inaequali  tempore  confonat  .  ,  .  Antiphonum  autem,  quando  Man'  BryJn~ 
aequali  tempore  acutus  gravi  identidem  confonat  :  puta  quando  oda- 
vus  primo,  nonus  fecundo,  duodecimus  quinto,  decimusquintus  odavo; 
fimul  afcendentibus  vel  fimul  defcendentibus  (  in  intenfionibus  vel  remif- 
fionibus)  gravibus  cum  acutis  ,  acutisque  cum  gravibus  proportionaliter 
&c. "  Haec  Manuel  Bryennius  libro  primo  fedione  quinta,  qui  poftea 
libro  fecundo  fedione  fecunda  pag.  401.  &c.  fpeciatim  agit  de  antipho- 
nis,  paraphonis,  fymphonis,  concinnis  &  inconcinnis  intervallis:  ubi  om- 
nia breviter  fie  colligit :  Quotquot  autem  ex  phthongis  (fonis)  confpiciim- 
tnr  in  ratione  dupla  aut  quadrupla,  hi  vocantur  generatim  fymphoni  (con- 
foni)  fed  fpeciatim  antipfjoni,  aut  homophoni  (una  fonantes)  Quotquot  ite- 
rum  funt  in  ratione  fefquialtera ,  &  tripla ,  hi  vocantur  generatim  fym- 
phoni (  confonH  fpeciatim  vero  paraphoni  (iuxta  fonantes)  Quotquot  autem 
in  ratione  fefqid  -  tertia  aut  dupla  fefqid  -  bitertia ,  hi  vocantur  turn  gene- 
ratim turn  fpeciatim  fymphoni  (confoni)  generi  cognomines;  quotquot  au- 
tem in  aliis  ex  prius  enumeratis  quindecim  fuperpartienhribus ,  hi  genera- 
tim dicuntur  diaphoni  (diflfoni)  fpeciatim  vero  concinni;  quotquot  autem 
in  reiiquis  omnibus,  hi  generatim  diaphoni  (dilToni)  fpeciatim  vero  apho- 
ni  3  aut  cacophoni,  aut  ecmeles  (inconcinni)  nominantur. 

II.  Obfervanda  eft  hie  notio  vocis  diaphonia,  quam   etiam  apud  1st-  Medio    *v# 
dorum  reperias :    deinceps  vero    hums   vocis  ilgnificatus   immutatus    eft,  '"venta  dI** 

>   ■  a    r        a  1   r*        ■  •    \  ti  o  i  phonia  or<ja- 

ut  id  iigmricaret  ,  quod  Graci  antiphonum  appellant:    „Symphoma  eft, , mm  dj&a. 

O  2  (inquit)      Lib.  m.  E- 

timot. 

*)  Ex.  7rct,[ryav  ycto   viuv   £,  cevfyuv    yl-   .     jovoiq   cog  vtirti  7T(>os  t^v  v7to,tviv» 
viTcti  to  dntywov ,    0*  Aiascto-i   roii 


IOg  L.  Til.    DE  MUSIC  A    POLYPHONA 

(inquit)  modulationis  temperamentum  ex  gravi  &  acuto,  concordantibus 
fonis ,  five  in  voce,  live  in  flatu,  five  in  pulfu.  Per  hanc  quippe  voces 
acutiores,  gravioresque  concordant,  ita  lit,  quisquis  ab  ea  diflbnuerit, 
fenfum  anditoris  offendat,  Cuius  contraria  eft  diaphonia ,  id  eft ,  voces 
difcrepantes  vel  diflonae."  Haud  equidem  dirfiteor  ,  rem  miram  videri, 
hoc  mufica?  polyphonae  genus  tamdiu  latere  pofuifle,  cum  tamen  nihil  fre- 
quentius  olim  fuerit  apud  cultas  gentes,  quam  mufica,  eaque  apud  Gracos 
prsefertim  exculta  adeo  fit,  tantoque  in  pretio  habita.  Cur  vero  quis  non 
magis  miretur,  illud,  poftquam  in  Occidente  in  ufu  effe  ccepit  medio  ae- 
vo,  a  Gratis  tamen  Temper  negledum  fuilfe  toto  etiam  medio  aevo,  quo 
adhuc  orientale  imperium  utcumque  ftabat,  ac  fie  ingenio  vigebant  Graci, 
ut  tetrispofteapulfi  exules  culturam  ingenii  fcientiarumqueZ-uf/Ginferrent  ? 
Quodfi  tamen  rem  propius  fpe&emus  ,  qualis  nimirum  mufica  ilia  ,  de 
qua  nunc  agimus  ,  fuerit  in  fids  incunabulis  medio  hoc  aevo,  per  duas 
confonantias,  quas  perfeclas  dicimus  ,  progrediens  (unde  diaphonia  no- 
minari  potuit,  recle  quidem  iudicio  aurium,  ac  rationis  etiam  fecundum 
veterem  mufices  theoriam)  mirari  definemus,  cur  hoc  muficae  genus  in- 
culto  medio  aevodemum  originem  fuam  debeat;  maxime  fi  definitionem  ac 
primas  eius  confideremus  regulas,  quas  in  Hucbaldi  Enchiridio  reperimus 
cap.  13.  de  proprietate  Symphoniarum  inferipto  :  „Nunc  id  (inquit)  quo 
„  propriae  fymphoniae  dicuntur  ,  &  funt,  id  eft,  qualiter  eaedem  voces  fe 
„  fe  in  unum  canendo  habeant  ,  profequamur.  Haec  namque  eft,  quam 
„diaphoniam  cantilenam,  vel  afiuete  organum  nuncupamus.  Dicla  autem 
„  diaphonia,  quod  non  uniformi  canore  conftet ,  fed  concentu  concordi- 
„ter  dilfono  :  quod  licet  omnium  fymphoniarum  fit  commune,  in  dia- 
„  telfaron  tamen  ,  ac  diapente  hoc  nomen  obtinuit.  "  Sic  Guido  iis- 
dem  ac  Oddo,  verbis,  cap.  18-  micrologi  definit  :  Diaphonia  vocum 
disiun&ionem  fonat ,  quam  nos  organum  vocamus  ,  cum  difiuncla  ab  invi- 
cem  voces  concorditer  dijfunant ,  &f  dijfonanter  concordant.  Eft  hoc,  quod 
T.  II.  Du-  nionachus  Engolifmenfis  in  vita  Caroli  M.  adnotavit  ad  an.  787.  Similiter 
erudierunt  Romani  cantores  fupradicli  cantores  Francorum  in  arte  orga- 
nandi.  Id  quod  probe  obfervandum  eft  in  monumentis  medii  aevi :  in 
quibus  frequenter  occurrit  hoc  fenfu  vox  organum ,  organifare.  Plura 
Traiti  hi-  exempla  collecla  reperies  apud  Lebeufi um  ,  Ducanoium  ,  Carpentier, 
jiorique  fur  uru  tam  COmmuni ,  ut  organi  nomine  (  hoc  notante  )  fignificaretur  Mif- 
lkl  ™  yc"  fa ,  aliaque  ,  quae  ad  cultum  divinum  fpeclant,  officia. 

Difcantus  HI.  Haud  minus  eodem  fignificatu  frequens  fuit  vox  difcantus  ,  bis- 

ltem*  cantus ,  cuius  non  pauca  in  fuperioribus  ex  MS.  San  -  Blajiano  retulimus 

exempla  ,  quibus  unum  hie  ex  eodem  cod.  adiicimus :  Quern 


SEU  PLURTUM   VOCUM.    C.  T. 


109 


•  ra        at  que  ma  re 


Q|  uem    e   the    ra         &    ter  ra        at  que  ma  re 


>-  "1  j^t  i,r 


uem    e   the   ra        &    ter  ra        at  que  ma  re 


iBmns 


m 


iS? 


nou  prae  va  lent  |  to  turn  ca  pta    re.  A     fi    ne    pre- 


non  prae  va  lent     to  tur 

mum 


s*S 


non  prae  va  lent    to  turn  ca  pta   re,  A    fi   ne    pre- 


iz:m 


^jggsijBgfg'TVfj? 


fe    pe  in  fans  im  pie         ce  los  re  gens         u    be  ra 


B 


3 


niUPiiiEigi 


fe   pe  in  fans  im  pie         ce  los  re  gens         u    be  ra 


* 


m: — r~m 


ssa 


1  w-*F^ 

>—  — ■    — —  — -J^H.,     ___     PM     .."-T       M3 


S3 


fu  gens.  |j    Fa  dor  ma  tris  na  tus  |    ho  di    e     J   eft  de 


"_M 


3!i^gSg 


wzzj£ 


fu  gens.      Factor  ma  tris  na  tus      ho  di   c        eft  de 

O   3  matre. 


no 


L.  III.    DE    MUSICA    POLYPHONA 


E5f1trrT^^£|333s^ 


t 


ma  tre. 


Creans    di  em    ho   di    e  ere   a    tus    eft     in 


— d*"* 


=# 


^^H^g^B 


ma  tre. 


Creans    di  em    ho    di    e 


ere    a  tus    eft:    in 


fc    ■»»[  1^  J  q- Jj^Uj-J-J1j|^ 


di     e.    ||    Na  fci  tur  mundo 


o    ri  ens  Ga  bri    el  j  quern 


$±X  -J    [J  .J  -]  ^ ;f&$ 


di     e.         Na  fci  tur  mun  do 


Sift 


o    ri  ens  Ga  bri   el      quern 


prae  di  xit        E  ma  nu    el  no  bis  cum  De         us.      |f 

l_     II 


pras  di  xit         E  ma  nu    el 


no  bis  cum  De  us. 


Pluribusque  teftimoniis  apud  laudatos  audores,  prasfertim  Lebeuftum  ex- 
plicatur.  Rem  vera  defcriptam  habes  apud  /.  /.  Rousseau  h  v.  ver- 
bis Io.  de  Muris  :  Difcantat ,  inquit  ,  qui  fimul  turn  uno  vel  phirdnis 
dulciter  cantat,  ut  ex  diftinEtis  foiris  fomis  imiqs  fiat ,  non  imitate  jimplu 
citatis ,  fed  dulcis ,  concordisque  mixtioiiis  unione.  Gravis  ac  vehemens 
fequitur  apud  eundem  eiusdem  Io.  de  Muris,  ex  MS.  inedito  locus  ,  di- 
gnus  proinde  ,  qui  hie  defcribatur  :  „Heu  proh  dolor!  His  temporibus 
aliqui  fuum  defedum  inepto  proverbio  colorare  moliuntur.  lite  eft  ,  in- 
quiunt,  novus  difcantandi  modus,  novis  icilicet  uti  conlonantiis;  often- 

dunt 


SEU    PLURIUM  VOCUM.     C.  I.  Ill 

dual  ii  intelleftum  eorum  ,  qui  talcs  defetfus  agnofcunt  ,  offendunt  fen- 
fum:  nam  inducere  cum  deberent  delechtionem  ,  adducunt  triftitiam.  O 
incongruum  proverbium  !  O  mala  Colorado  ,  irrationabilis  exculatio  !  O 
magnus  abufus,  magna  ruditas,  magna  beftialitas  ,  ut  afinus  fumatur  pro 
homine ,  capra  pro  leone ,  ovis  pro  pifce ,  Terpens  pro  falmone  !  fie  e- 
nim  concordia*  confunduntur  cum  difcordiis,  ut  nullatens  una  diftingua- 
tur  ab  alia.  O  fi  antiqui  periti  muficae  doclores  tales  audiflent  difcantare, 
quid  dixiffent?  quid  teciflent  ?  Sic  difcantantem  increparent,  &dicerent: 
Non  hunc  diicantum ,  quo  uteris,  a  me  fumis.  Non  tuum  cantum  u- 
num  &  concordantem  cum  me  facis.  De  quo  te  intromittis?  Mihi  non 
congruis ,  mihi  adverfaris ,  fcandalum  tu  mihi  es  ;  O  utinam  taceres ! 
fed  deliras  &  difcordas.  " 

IV.  Mirum  haud  eft ,  fufpe&um  reprobatumque  id  muficae  genus,  Alia,qn*  hut 
quo  nihil  pronius  eft  ,  quam  ut  corrumpatur,  ut  fupra  vidimus,  acres- pe™.nent 
que  retulimus  querelas  gravium  virorum,  paftorumque;  per  expanfum  im- 
primis Ioannis  XXII.  P.  decretum,  de  quo  Gobelinus  Persona  in  cofmo- 
dromio  aet.  6.  c.  71.  Item  probibuit  fieri  cantum  in  boris  canonicis,  &  in 
JtJijJis  cum  difcantu,  trip/is  &  mottetis  vulgar ibus,  a  Ducangio  citatus: 
qui  in  voce  Decentum,  quae  vox  etiam  hucpertinet,  ex  regula  ordinis  Sem- 
pringban.  locum  ad  rem  after t :  In  monaflerio  officium  Clericorum  in  Mif- 
jh  &  boris  teneant ,  organum  tamen  £«f  Decentum  ,  Faufetbum  &  Pipetb 
omnino  in  divino  officio  omnibus  noflris  utri usque  fexus  prohibemus ;  cuius 
iam  T.  I.  p.  318-  meminimus ,  recurretque  poftea  iterum  memoria  ;  vel- 
uti  etiam  de  eo,  quod  apud  Carpentier  refertur  V.  Difcantus  ex  anna- 
libus  regni  S.  Ludovici  ,  qua  ratione  devote  cantari  curarit  divinum  of- 
ficium a  chant ,  &  a  decbant,  a  ogre  £s?  a  treble.  Quae  alibi  explicat, 
utinam  etiam  ,  quae  alia  poftea  affert  peregrina  linguae  Gallica  nomina 
ex  MS.  Mirac.  B.  M.V. 

En  V  orgener  ,  &  verbloier , 

Ou  Dechanter  ou  quintoier. 

Au&or  de  mufica  quadrata  feu  menfurata  huius  modi    nomina   explicat  T  .  Q 
prout  ad  fuum  argumentum  pertinent:  „Tria  (inquit)  tanturnmodo  funt  Bid*?.  354. 
„  genera ,  per  quae  tota  menfurabilis  mufica  transcurrit ,  fcilicet  difcantus, 
„  hocetus ,  &  organum.     Difcantus  vero  eft  aliquorum  diverforum  gene- 
„  rum  cantus  duarum  vocum  feu  trium  ,   in  quo  termino  confonantia  fci- 
„ licet  diateffar on  ,  diapente,  diapafon  per  compoiitionem  longarum,  bre- 

„viumque 


112 


L.  III.    DE  MUSICA  POLYPHONA 


jjViumque  figurarum,  fecundum  dulcem  menfuram  naturaliter  proportio- 
„  nata  manet."     Huic  opponitur  ,    quod  eodem   tenore   procedat  Falfttm 
bordonum  ,  Italis  Falfo  bordone ,  Gallis  Faux-buurdon ;  quam  tamen  vo- 
*  cem  in  fcriptoribus  medii  aevi  nusquam  me  legifTe  recordor.  a) 

Qnaiis  pri-  V.  lam  ex  Hucbaldo   audivimus  ,  eum  Diaphoniam  fuam  in  diatef- 

mum    fuent  faron  &  diapente  potiflimum  ponere.     Rigefcent  vero  non  folum  aures, 

conlonantm-    r    ,        .  ,r  \  n         r  r-      •         i 

rum  ufus  in  ied  etiam  dentes  obitupeicent ,  puto  ,  muiurgi  ,  dum    in  pnmo  ,    quod 
Poiyphonia.   habet ,  exemplo  in  diateflaron  nil  nifi  continuas  fe  fe  infequentes  quar- 
tas  animadvertet. 


b) 


es 


T 

S 


T 
S 


tris 

fempiternus  /    \ 

pa/ 

\  ft 

/ 

es         \li 

Tu  /        tris 

fempiternus  /      \         \us 

pa/ 

\fi 

/ 

Mi 

Tu/ 

\us 

Et 

a)  Mufique  (  iuxta  Rousseau  h.  v.)  aplufieufs  mes  a  qtiatre  parties,  pent  aufll  paffer  pour 
Parties ,  mais  fimple  &  fans  mefure ,  dont  les  tine  efpece  de  Faux-  baurAon  ;  mais  qui  pro- 
notes  font  presque  toutes  egales ,  &  dont  cede  avec  beaucoup  de  lenteur  et  de  gra^ 
1'harmonie   eft   toujours    fyllabique.     C'eft  la  vite. 

pfalmodie  des  Catholiques  Romaines  chantee    a  b)   Schema   hoc    facile  intelligitur  ,   fi  loco    fylla- 

plufieurs  parties.        Le   chant   des  nos  pfeau*  barnm  ,   note  ita  ponantur  : 


•s. 


-*-~r~*-W~*~"»-  r-A 


:s 


:*zm: 


Tu  Pa       tris  fern     pi        ter      nus  es  Fi        li        us. 


rjjpgr  :rgzHzara:5: 

Th  Pa     tris  fern       pi       ter  bus 


:m_^_. 


e6 


Fi  li     us. 


SEU  PLURIUM    VOCUM.    C.  I.  I  13 

Et  tamen  lubdit  haec  verba:  Sic  enim  duobus  nut  pluribus  innnum 
c amnio  modefia  dumtaxat  &  concordl  morofitate ,  quod  fuuni  eft  buius 
tneli,  videbis  nafa  fuavem  ex  bac  fonurum  commixtione  concentum.  A  rifu 
vero  quis  fe  contineat ,  dum  artificium  pandentem  intelligit ,  qua  ratio- 
ne  duplicando  has  confonantias  in  o&ava  fubito  ad  quatuor  aptetur  vo- 
ces:  „S:(inquit)  ambas  per  diapalbn  duplicaveris ,  fenties  huiusmodi 
proportionum  voces  fuaviter  ad  invicem  refonare  ad  fubiectam  defcri- 
ptionem ;  es 


a; 

/tris 
pa/ 

fempiternus/      \               us 

\  fi-li/ 

/ 

Organ. 

Tu/ 

es 

• 

/tris 

fempiternus  /   \ 

pa/ 

/    \fi 

/ 

es           \li 

Trim. 

Tu/           ./tris 

fempiternus/    \                 us 

pa/ 

\  fi-li/ 

/ 

Organ. 

Tu/ 

es 

/  tris 

fempiternus  /  \ 

pa/ 

Vfi 

* 

/ 

Tu/ 

\li 

Trine. 

\us 

•) 


M 

Ex- 

u    * 

w "m~w  m '" 

1S|— 

h      w     ^ 

f-  -        w 

H        in. 

£4         *m 

•  _ ,      q 

\  Organ.   Tu     | 

Pa    tris     | 

fern      pi     ter     nus 

es 

1    Fi          li       us.       | 

IK 


3E 


-W- 


--»--»-»—*---- 


jfcrg 


Prr'»c.  Tn  Pa     tris  ftm     pi       ter     nus  es  Fi  li        us. 

Msec  pofuifie  fufficiat  ;  cetera  enim  non  nifi   diapafon  five    o&avae    fur.t  ,  ex.    his   facile  metienJ*^ 

Mart.  Gerbert.  de  Musica.  Eccl.  T.  II.  L.  HI.  P 


H4 


L.  ITT.  DE  MUSICA    POLYPHONA 


Exhibito  poftea  cap.  XV.  huiusmodi  au&ioris  diaphoniae  exemplo  etiam  in 
diapente  5  iara  liberalior  dcinceps  in  principio  &  fine  coire  facit  principa- 
lem  vocem  &  organum  adunifonum,  in  hunc  modum: 


a)      T 


mans 


T 

mine/      \un 

T 

do/             \di 

S 

li/         maris  \        ni 

T           coe/  mine/       un  \  fo/ 

T  Rex 

coeli  do/                  di/ 

fquali\ 

tidi/        \di 

ni/                \que 

nis/ 

fquali  \         \       li 

ta 

/ 

tidi/       \di      fo/ 

Tytanis  ni    / 


\que/ 


Quin  plus  veluti  aufus  peculiari  capite  18.  id  agit:  quomodo  altiora,  mo- 
do  fubmiffior a  loca  organum  petat,  quod  eo  redit ,  ut  fubinde,  una  voce 
in  eoderu   haerente  tono,  altera  difcurrat : 

Tc 


Rex  coe     li  Do  mi     ne  ma     ris  un     di      fo     ni. 


HF     - 

m  M  a 

■     *-*rw 

M 

■    —    '       II 

"I*          M   l- 

m 

W 

~~taJ ""  ■ 

■*■-      m    ■ 

w 

Ty     ta     nis 

ni      ti      di                fqua     li     di 
1                                   1 

1     que 

1 

|      fo      li. 
1 

on* 

.     ■_     M     M 

M-M--- 

«-w    " 

■    *■'  i,-w:b'  ; 

w   ■   ■ 

i—i        m 

■   . 

m   .i-i 

...     -.. 

Ty     ta     nis 


tii      ti      di 


fqua     li     ii 


que 


fo       li. 


a) 


SEU  PLURIUM    VOCUM.    C.   I. 

f  imu  \ 


"5 


s 

les/ 

\li           du  \ 

T 

mi  / 

\        /    lis  \      ne\ 

T 

Te 

hu 

mi  les  famu 

li  mo/           ve/             Van 

T 

\                                     \do 

S 

\du  lis       /ne  \           \         is 

T 

\ve/          Van      \pi/ 

T 

do/ 

Se 


«) 


J   "    W- 


ita 


S=a^ 


Te  hn    mi       les  fa     mu     li  mo    du     lis  ve  ne- 


a) 


if  T 


™   H 

-.          -y  — 

w 

ran      do 

i 

1 

Pi     is.          | 

1 

1 

ST 

2 

■" ~™  '               ~ 

• 

— *-*- — 

m  *  : 

II    II  1  ■ 

tan  do 


pi     is. 


P   2 


Il6  L.  III.    DE    MUSICA    POLYPHONA 

a)  flagi  \ 


Tra&u   non. 

nullornm 

Csculprunj. 


s 

as/        tant  \             ri 

\ 

T 

be/                      \       / 

is  \       be  \ 

T 

Se 

iu  beas  flagitant          va/ 

li/     ra  \ 

T 

\ 

re\ 

S 

ri 

is         be  \          \           lis 

T 

\  li/     ra  \         \/ma 

T 

re  / 

In  fecunda  fcholiorum  parte  eadem  (impiicitate  res  retra&atur,  conve- 
niuntque  codices  omnes  MIT.  quos  plures  contuli,  excepto  uno  regio 
Parifienfi,  ubi  res  admodum  obfcure  fine  exemplis  agitur,  primis  forte 
curis  &  conatibus  qualibuscunque  demum,  fasculo  illo  decimo  dignis ;  ni- 
hilominus  videtur  Hucbaldo  diaphonia  haec  feu  organum  in  ecclejiajiicis 
canticis  honejlijfime  affiant 

VI.  Mirum  eft,  alrquamdiu  ingratam  hanc  ac  infulfam,  auribus  faltem, 
non  fuiffe  animadverfam  fymphoniam.  Haud  videtur  abludere  faeculo  ad- 
hue  XIV.  Ioannes  XXII.  ab  eo  muficae  genere,  quod  Falfo  bordonum  dici- 
mus,  in  decretali  Dattct  SS.  Patrum,  in  qua  multa  vitia  muficas  illius  ae- 
vi  damnat ,  fubque  gravibus  pcenis  vetat ;  ut  per  hoc  tanien  non  inten- 
dat  prohibere,  „  quin  interdum  ,  diebus  feftis  praecipue  five  folemnibus, 
in  miffis  &  praefatis  divinis  officiis  aliquae  confonantiae ,  quae  melodiam 
fapiunt,  puta  oclavae,  quintae,  quartae,  &  huiusmodi  fupracantum  ecclefia- 
fticum  fmiplicem  proferantur, "    Ipfiffima  Hucsalii   rnethodus   eft, 

quam 


Se    f      iu     be     as      |      fla     gi  tant   |    va     ri     is     |    li     be     ra     re    Ijna     lis. 


Se  iu     be     as  fla     gi  tant      va     ri    is         U     be    »    re     ma     lit. 


SEU  PLURIUM  VOCUM.    C.I.  I  17 

quam  Engelbertus  Admontenfis  fcriptor  faeculi  XIII.  ad  finem  ope- 
ns fui  de  mufica  probatam  habet.  „Quoniam  (inquit)  omnes  difcantus 
bene  ordinati  taliter  fe  habent,  quod  cantui  direcio  reipondent  conibnan- 
do,  vel  in  diapafon ,  vel  ad  medium  diapafon ,  fcilicet  ubi  diateiiaron  & 
diapente  coniunguntur  in  una  voce. " 

VII.  Nihilominus  Guido  Aretinm  iam  fseculo  undecimo,  etfi  ex  com-  Guipow* 
muni  ufu  &  opinione  fateatur  cap.  6.  micrologi    diapente  &  diateffarun  ^'"ditwd 
diaphonia,  id  eft,  organi  iura  poflidere;  capite  deinde  decimo  odavo  ex  ufum  agno- 
profeflb  de  diaphonia  agens,  poftquam  abfurdarn  auribus  priorem  illam  ra- fcente  ia» 
tionem   explicaffet  per  diapente  &  diateflaron ,  hie  etiam  ,  quod  res  eft, 
quoad   ditonum  confonantiam  primus  agnovit ,  ut  tamen  quartae,  feu  dia- 
teflaron principatum  relinquat  per  mocum,  quern  vocant,  redum  in  ea  confo- 
nantia  libere  progrediendo :   „Superior  nempe (inquit) diaphoniae  modus  du- 
ruseft,  nofter  vero  mollis,  ad  quern  femitonium&  diapente  non  admitti- 
mus;  tonum  vero  &  ditonum  &femiditonum  cum  diateflaron  recipimus, 
fed  femiditonum  in  his  infimatum,  diateflaron  vero  obtinet  principatum." 
Opera  pretium  ducimus ,  ut  quibus  exemplis  utatur  regulisque ,  hie  ex- 
fcribamus,  quae   quidem  cruda  adhuc  funt,    atque  id  etiam  paradoxum 
produnt ,    quod  quarts  fervans  principatum ,  diapente  feu  quintam  no* 
ftram  ftudiofe  refugiat;  praeter  bicinia  vero  nihil  in  exemplis  habet. 

TUB*  diaphonia  per  exempla  Probatio. 

Igitur  a  rrito  non  deponimus  organum,  five  in  eo,  five  in  fequenti- 

bus  finiatur,  hoc  mo  do: 


F  F  G  G  F 

FDEFEDC 

Hill 

1    1 

1 j 

ipfil  fo! 

ii! 

1 

■ 

Mil, 

1  1 

1 

CCDDCCCCCCCC 


Ecce  finis  diftindionis  in  trito  C.  a  quo  non  deponimus  organam.  quia 
non  habet  fub  fe  tonum  vel  ditonum,  quibus  fit  occurfus ,  fed  habet  fe- 
iniditonum  ,  per  quern  non  fit  occurfus. 


F     G     G     a     GGF 

fer  vo  fi        d  e  ra 

C     O     D     E     ODCo 


P  3  Ecce 


I  I  8  L.  III.   DE    MUSICA     POLYPHONA 

Ecce  alia  diftindio  in  trito  F.  in  quo  &  quartis  a  fe  vocibus  per  diatefla- 
ron  iubfequimur,  &  diateflfaron  fuccentus   plusquam  occurfus  placet  : 

F  F     ED     F    GF 

Ipfi    me  to  ta 
c  c    cc     c  DC 

Ecce  alia  eiusdem  modi  triti  in  F. 

F     FFFEG     FEDDD 

Devo  tio  ne    com  mitto. 

C     CCCCD     CCCCD 

Ecce  alia  diftindio   in  proto  D.  in  qua  &  toni  occurfus  ad  rinem  patct. 

CD       CFFFPDE 

Item :  Homo   erat  in  Iheru  fa  lem.  aut  ita 

CC       CCCCCDE 
F    FED   E 

Hierufalem. 

D    DDD  E 

Ecce  diftindio  in  deutero  E.  in  qua  ditoni  occurfus  vel  (implex  vel  per 
intermiflus  placet. 

C    F      F       D     F      CD        D       CDF        E       C     ED 

Ve  ni    ad  do  cen  dum  nos   viam  pru  den  tiae. 

C    C       C       C      C       CC         A        CCC         C       C     CD 

Diftinclio  in  proto  A.  In  hac  diftinclione  in  inferiore  trito  C,  qui  fini 
proxime  fubeft;  D,  voces  admiiTae  funt,  &  locus  prior  finita  gravitate 
repetitus  eft,  ubi  diximus  viam  prudentia.     Et  in   hac  fimiliter: 

F  Ga     aFGF    F  G      a     G      F    D     F    EDCFGGGF 

Sexta  hora  fedit  fuper  puteum. 

C  DE     EC  DC    C  D     E     D      CCC    FFFFFFFF 

Ecce  ut  afcendit  organum,  ne  in  ultima  diftinclione  fuccineret  cavern, 

F  FG     G  F  F  DD  CF    G  a  G      F  G   FFEDC 

Sexta  hora  fe  dit  fuper   puteum 

F  FFF  F  F  F  F  FF  FF    F  F  F      F  F  FFFFF 

Ecce  quomodo  admittente  cantore  graviores  voces  organum  fufpenfum 
tenemus  in  trito. 

ecd       dc      a        c       b      caGFGG 

Vidor  afcendit  coelos  unde  defcendet 

GGa      aGG      G      G      GF      FF    FG 

Ecce 


SEU  PLURIUM   VOCUM.    CI.  I  19 

Ecce  ut  ad  G  &  a  in  fine  fubfequitur  F.  Idem  in  plagali  trito  inve- 
Dies  ufurpatum,  ut  ad  C  &  d  ita  b  fubfequatur ,  ficut  ad  G  &  ad  a  fe- 
quitur  F.  hoc  raodo  : 


e      c    d 

de  dcd  J  0 

Ve  ni  te 

Ad  ore  mus 

c      c    c 

c  c  c  c  b  b    c 

VIII.  Hucufque  Guido.  Dum  ergo  rem  omnem  colligimus,  palam  eft,  Tard;"s  <*- 
fieri  non  potuifTe,  ut  veteres  hi  ad  agnitionem  triadis  noftra;  harmonica  per-  n"'',;™™" 
tingerent  :  unde  iudicium  ferri  poteft,  quam  inconditi  illi  cantus  fuerint,  perfects  in 
quoshaud  raro  in  triplo  vel  quadruple*  organifaffe  feu  decantaffe  leguntur,  l!fl:m  a(rum- 
uti  videre  eft  apud  Lebeufium  &  Ducangium  v.  orgatmm.  Regulae,  fed  ad-  c**  "" 
modum  imperfedae,  de  triplo,  quadruplo  ,  imo  quintuplo  operamlo  atFe-  #is  regniam, 
runtur  a  magiftro  Francone  Parifienfi  in  arte  cantus  menfurabiJis,  etfi  ad  Jv";"  HJi' 

,  r  •  r     i  r    i  fur  I*   chant 

rem  aptam  teneat  theonam  conlonantiarum  perrecrarum ,  quas  iolum  cen-  ^  f  74 
fet  unifonum  &  odavam,  &  imperfedarum,  quas  facit  ditonum,  &  femi-  &c 
ditonum.     Media;  eidem  funt  diapente  &  diateffaron :  quod    mirum  haud 
eft,  cum  etiam  ad  noftram  aetatem  de  hac  re,  fc.  diateffaron  confonantia, 
difputatum  fciamus  ex  praeiudicio  veteris   theorise  confonantiarum  ,  quae 
haud  redius  ad  praxin  noftrae  tnuficae  pertinet,  quam  confonantia  ditonus 
ad  veterem  mulicam.    Quam  in  rem  rede  Wallisius  „quod  autem  (  in-  •<*#««*•  «<* 
„quit)  tertias  &  fextas  pro  confonantiis  habeant ,    cum  bona  quidem  ra-  p*0!0™*"*"' 
„  tione  fadum  cenfeo  ,    fed  praeter    omnium   veterum    audoricatem  ;    de 
„quarta  quidem  dubitarunt  recentiores  aliqui  (contra  quos  Andreas  Pa- 
„pius  Gandenfis  ante  centum  annos  peculiari  tradatu  difputavit)  fed  con<- 
„tra  omnium  veterum  fententiam." 

Rede  vero  mutato  muficae  genere,  etiam  fententia  veterum  hie  im- 
mutata  eft  :  unde  in  opufculo  Ioannis  de  Muris,  quod  MS.  teneo,  ubi 
de  difcantu  agitur,  quarta  inter  confonantias  omittitur,  etfi  Rousseau, 
qui  maiora  Parifiis  huius  audoris  opera  MSS.  evolvit,  in  fuo  lexico  mu- 
fico  vocem  barbaram  diateffaronar e  illi  ufitatam  teftetur.  Plures  autem 
Ioannes  de  Muris  ,  quam  Franco  ,  ac  eas  omnes  agnofcit  confonan- 
tias ,  quas  hodierna  recipit  mufica ;  ex  regulis  etiam  principaliores ,  pri- 
mam  imprimis,  quam  in  veteribus  hadenus  maxime  defideravimus ,  ut 
nempe  dux  perfedae  confonantia;  immediate  fe  fe  confequantur.  „Perfe- 
dam  (inquit)  unifonus ,  diapente  &  diapafon  faciunt  confonantiam,  &  a- 
ILe  fpecies,  videlicet  femiditonus  &  ditonus,  &  tonus  cum  diapente,  fa- 
ciunt confonantiam  imperfedam  ,  quia  tendunt  afcendere  vel  defcendere 
in  fpeciebus  praedidis  perfedis ,  fcilicet  femiditonus  in  unifono ,  ditonus 

in 


120         L<  III.      DE    MUSICA    POLYPHONA 

in  diapente ,  tonus  cum  diapente  in  diapafon  ,  afcendendo  vel  defcen- 
dendo  feriatim.  Et  quod  ordinavi  de  femiditono ,  ditono  ,  &  diapente 
fuper  ^unifonum,  lie  fupra  diapafon  intendatis.  Sciendum  eft  etiam,  quod 
difcantus  debet  habere  piincipium  &  finem  per  confonantiam  perfedam. 
Debemus  etiam  binas  confonantias  perfedas  feriatim  counitas  afcenden- 
do vel  defcendendo  ,  prout  poflumus ,  evitare.  Sciendum  eft  notabiliter, 
quod  non  poflumus  duas  notas  ponere  in  rota,  videlicet  in  una  linea, 
vel  in  uno  fpatio  ,  &  eodem  modo  duas  odavas.  Item  duas  fextas  eo- 
dem  modo ,  fi  odava  fequatur  ukimam.  Item  fciendum  eft,  quod  fexta 
nullo  modo  poteft  poni  in  difcantu  fimplici,  nifi  quod  odava  fequatur 
immediate.  Item  fciendum  eft,  quod  nos  poflumus  afcendere  per  unam 
tertiam  ,  vel  per  duas  ,  vel  per  tres  ficut  placet  cum  tenore.  Et  etiam 
pdflTumus  licentialiter  ponere  duas  tertias  in  rota  ,  id  eft  in  una  linea  vel 
in  uno  fpatio.  Item  poflumus  ponere  duas  quintas  cum  una  tertia  in 
iota  ,  &  duas  odavas  fimili  modo,  &  duas  quintas  cum  oclava,  &  tertia; 
&  duas  odavas  cum  quinta  &  tertia  per  afcenfum  vel  defcenfum  teno- 
ris.  Et  iftud  fupradidum  non  debet  poni  in  difcantu,  nifi  dum  evitari 
non  poteft.  Item  fciendum  ,  quod  nos  optime  poflumus  afcendere  cum 
tenore  de  tertia  in  quintam  :-  &  fie  de  omni  imperfecta  fpecie  in  fpeciem 
perfedam ,  &  e  contrario ;  eodem  modo  defcendere  cum  tenore ,  &  eft 
valde  pulcrum  in  difcantu.  Item  fciendum  eft ,  quod  mi  contra  fa  non 
concordat  in  fpeciebus  perfects ,  utpote  in  quinta  ,  &  odava ,  &  decima 
&  duodecima,  ac  in  unifono,  fed  in  fpeciebus  imperfedis  ftat  in  tertia 
fexta  ,  in  decima  unum  licentialiter  poteft  poni  contra  aliud.  Item  no- 
tandum  eft  diligenter,  quod  quando  fimplex  cantus  five  tenor,  quod  idem 
eft ,  vadit  in  fummo  paflu  ,  utpote  in  palfum  tertii ,  fi  velimus  difcantare 
ilium  fimplicem  cantum ,  fingimus  voces  ipfi  concordabiles  in  exteriori 
parte  manus,  utpore  quintas  &  odavas ,  &  fie  de  aliis  fpeciebus ,  fecun- 
fhun  quod  bene  licitum  eft.  Item  fciendum  ,  quod  quando  velimus  can- 
tare  per  falfam  muficam,  oportet,  quod  difcantando  aceipiamus  iftam  vo- 
cem  ut  in  d.  la  fol  re,  &  re;  in  e.  la  mi  re,  &  mi;  in  F.  fa  ut,  & 
fa;  in  g,  fol  re  utt  &  ful;  in  a,  la  mi  re,  &  la;  in  b.  fa  b  mi.  Unde 
bene  poflumus  per  totam  manum  difcantare  per  falfam  muficam ,  dum 
tenor  non  fit  concordabilis  vera?  mufica? ;  fed  quando  per  veram  difcan- 
tare poflumus  t  per  falfam  illicitum  eft  difcantare."  Mufica  falfa  hie  nihil 
aliud  eft,  quam  fcala  noftja  duf*  D  F  %  &e<  ut  re  mi  loco  Dorii  diato* 
nici  re  mi  fa, 

CAP.  II. 


#  tt  # 


121 


CAPUT   II. 

De  Mujica  menfurata,  feujiguratci  medio  avo 

invent  a. 


I. 

liud  novum  mufieae  genus,  quod  menfuratum, 
feu  figuratum  dicitur ,  vergente  demum  me- 
dio hoc  sevo  fie  recens  inve&um,  conforma- 
tumque  eft  :  ut  tamen  femper  in  fuis  prin- 
cipiis  ab  antiquiflimis  temporibus  quodam 
obtinuerit  ufu ,  alteram  modulandi  partem 
conftituens  ;  qua  ,  ut  loquitur  Martianus 
Capella  de  Nuptiis  Philolog.  lib.  IX.  rhyth- 
micis  ,  &  melicis  ajlruftiombm  continetur. 
Sic  &  Aristoteli  quaedam  videtur  cognatio 
efle  harmoniis  cum  rhythmis.  Hinc  inter  pri- 
mas  lemper  muficas  fpecies  poft  harmonicam  ,  rhythmica  &  metrica  ve- 
nit.  Rhythmus ,  iuxta  Suidam  in  lex.  h.  v.  or  do  metri  particeps ,  harmo- 
nia  comes,  cantw  fuavis  commixtio.  Pater  metri  eft  rhytbmus  ,  at  que 
tntiqua  eft  metrorum  ac  rhythmorum  do&rina. 


Mufica 

rhythmical 
metrica. 


Ap.  Meibom. 
ant.  muf.fcr. 
Vol.  II.  pag. 

179- 

L.  X.  Polit. 

T.  III.  Opp. 

Conringii    p. 

7ia. 


erat.  ».  9$. 


Antiquiffimo  jam  abhinc  tempore  fociata  erat  utraque  difciplina,  poe~ 
ns  &  mufica.       Nam  hac  duo  ,    iuxta  Ciceronem  ,    mufici ,    qui  erant  #*■  m   * 
quondam  poeta ,  machinati  ad  voluptatem  funt  verfum  &  cantum  :  ut  &f  '"" 
verborum  numero  ,  &  vocum  modo  ,  delettatione  vincerent   auream  fatie*,, 
tatem.     Conftat,  Homeri  ,   Hesiodi,    aliorumque  celebrium  Gracorum 
poetarum  carmina  cantata  fuiffe.     Facit  hue  Ifaaci  Vossn  liber  de  poema- 
tum    cantu  &  viribus  Rhythmi ,  -quo  in  libro  nihil  non  in  muficas  effe- 
ftibus  rhythmo  tribuit:  „  Nam  certe  (inquit  pag.  71.)  cum   tota  muficac 
»  poteftas  in  rhythmo  confiftat,  &  absque  eo  omnis  cantus    fit  incondi- 
»tus,  illud  omnino  demonftrandum  erat  ,  non  in  fimplici  fono  fitatfi  et- 
>,  fe  vim  iftam ,  qua3   animos    &  affe&us  moveat  :  fed  foli  propemodum 
o)  rhythmo  hanc  ineffe  efficaciam ;  &  verum  effe,  quod  iani  fuperius  mo- 
»  n.uimUs »  rhythmum  efle  te  nav  ?ra,^cc  pxcriKcig  ,  nee  polfe  muficum  di- 
»ci,  qui  rhythmum  ignoret."     Paflim  libro  primo  prodidimus,  quod  no- 
AIart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  III.        Q_  ftra- 


122  L.  ITT.    DE    MUSICA    FIGURATA 

ftratium  in  prima  Ecclefiae  aetate  fuerit  ftudium  &  contentio  in  facris  pan- 
gendis  hymnis  ,  qui  nt  potiflimum  metrici  generis  erant  rhythmicique  : 
fjtiX&J'iifrriv  d<ry,a,Ta  x,  jtvQpt&iriv  n%%$  ,  ut  in  Pambonis  Gerontico  res  ex- 
priuiicur. 

Noftrum    vero,  in  quo  .verfamur,   medium  aevum  attingunt,  quae  in 

Sirmonii   0-  vita  S.  Theodori  Studite  leguntur  :    „  Alii   rurfus    hymnis  ecclefiafticis, 

?era  ™ria     canticis,  pfalmis ,  CcCterisque  id  genus  dabant  operam,  qua  licebat;  quod 

'  ex  his  quoque  magnam  percipi  utilitatem  compertum  fit  ;  fiquidem  rhy- 

thmo ,   &  ordine  ,   &  concinna  voce  ,   &  modulatione  omnis  prope  cce- 

tuum  in  ecclefia  dignitas  conftat.     Quocirca  non  tantum    fibi  ipfis  utiles 

fuerunt,  fed  &  alios  omnes   utilitatis  eiusdem  participes  fecere. "    Admo- 

dum  quidem  elanguit  hoc  medio  aevo  facrae  poefeos  metrique  ftudium,  at- 

que  genuina   etiam  rhythmi  notio  evanuilfe  vifa   eft  apud  noftros  ,  alio- 

quin  multo  opere  &  labore  detentos  in  fequentiis,  quas  vocarunt,  profis 

ftilo  quodam  poetico  componendis,  iam  antequam  mufica  figurata  obtineret. 

Factum  id  praefertim  in  monafterio  5".  Galli  ex  difciplina  B.  Notkeri;  de 

quo  tamen  fuisque  fyncellitis  Eckehardus  in  eius  vita,  Notkeri  fcilicet 

T.I.  Rer.  a- Balbuli ,  apud  Goldastum    narrat  Nicolaum  P.   „non  folum    ea  ,    quae 

lew.  p.  il.  Mbeatus  v[r   Notkerus  dictaverat,  verum  etiam  ea,  quae  focii   &  fratres 

„  eius  in  eodem  monafterio  Sancii  Galli  compofuerant,  omnia  CcmonizaJJ'e: 

„  videlicet  hymnos,  fequentias,  tropos,  letanias,  omnesque  cantilenas  rhyth- 

„mice,  metrice ,  profaice,  quas  fecerant,  &  difciplinas,  quas  docuerant. " 

De  altero   vero  Notkero,  eiusdem  coenobii  monacho,  qui  Medicus  di- 

ctus  fuerat ,  id  fingulare  humilitatis  exemplum  profert  Eckehardus  iu- 

Ib.p.i. p. S5.  nior  in  libro  de  cafibus  monafterii  S.  Galli;  quod,  cum  in  pangendo  hym- 

no  de  quodam  ano  verba,  quod  metro  cotigraeret ,  diutius  hajitaret ,  Ec* 

chardo  Decano,  ut  id  de  fuo  adderet,   luppljcaverit. 

Eius   tenuia        II.  Opus  vero  haud  fuit  in  poetica,  ut  ita  d-'cam,  mufica  tarditatem 

vpftign  in    aut  velocitatem  cantus  fignorum  feu  notarum  varietate  defignare  ac  difcer- 

li,  fai  piano" nere '    cum  ex  metritis   pedibus  colligerent,  quantum  temporis  in  quali- 

medii  sevi.    bet  fyllaba    impehdendum  elfet;  id  quod  in  mufica  a^cru  &  Ql<ru,  elatione 

tag.z69.  &c.  nimjruill  &  pofitione  fiebat,  veluti  apud  Meibomium  innotis  ad  Aristi- 

dem  ,    Qjjintilianum  ,    pedes   diftinctos  definitosque  videre  licet.     Plu- 

ribus  etiam   fingulorum   proprietatts  expofuit    P.  Io.   Bapt.  Martini  in 

T.ll.  dijs.il.  hiftoria  mufica,    quam  amice  inter  nos  ita  divifimus,  ut  mihi  facra  haec 

elaboranda  relinqueretur;  in  qua,  cum  (plerisque  ex  pfalmis  aliisque   di- 

vinis    canticis  facrae   fcripturac  defumtis)  cantus  hie  metricus  locum  non 

habeat,    alia  quadam  arte  fuccurrendum  fuit,  ne  mufica  noftra  omnino 

expers 


MEDIO    iEVO    INVENTA.    C.  II.  I  23 

cvpers  eflfet  eius  concinnitatis.  Eo  artificio  excelluifle  videntur  cantores 
illi  Romani  fub  Carolo  M.  in  Fraud  am  mifli,  a  quibus  didicerunt  Fran- 
cix  cantores  notum  Romanam  ,  telle  monacho  Engolifm.  in  vita  Caroli 
M.  excepto  quod  tremulas ,  vel  vinnulas^  five  coUifibiles ,  vel  fecdbiles  voces 
in  cantu  non  poterant  perfcfte  exprimcre ;  at  iam  fuperiore  libro  de  no- 
tis  muficis  noiavimus  ,  vetcres  etiam  notas  muficas ,  antequam  ufuye- 
nirent  norae  illae  quadrats;,  quibusdam  lineolis  apicibusque  defignaflTe  in 
cantu  ac  mufica  plana  flexiones  quasdam  ac  morulas  vocis;  de  qui- 
bus T.  I.  p.  2>3.  in  nota  quada-m  prolixum  Guidon  is  Aretini  lo- 
cum ex  Jlicrologi  cap.  1  S-  retulimus  ,  ut  quafi  metritis,  ut  rem  profe- 
quitur  ,,pedibus  cantilena  plaudatur ,  &  alias  voces  ab  aliis  morulam  du- 
plo  longiorem  vel  duplo  breviorem  aut  tremulam  habeant,  id  eft,  variurrr 
tenorem,  quern  longum  aliquotiens  appofita  litters  virgula  plana  fignifi- 
cat:  ac  fummopere  caveatur  talis  neumarum  diitributio,  ut  cum  neumae, 
turn  eiusdem  fom"  repercuflione,  turn  duorum  aut  plurium  connexione 
fiant,  l'emper  tamen  quod  aut  in  numero  vocum  aut  in  ratione  tenorum 
neumae  alterutrum  conferantur  ,  atque  refpondeant ,  nunc  aequae  aequis, 
duplae,  vel  tnplx  fimplicibus  .  .  .  proponatque  iibi  muficus,  quibus  ex  his 
divifionibus  incedentem  faciat  cantum  ,  ficut  metricus ,  quibus  pedibus 
faciat  verfum ;  nifi  quod  muficus  non  fe  tanta  legis  neceflitate  conftrin- 
git ,  quia  in  omnibus  fe  haec  ars  in  vocum  difpofitione,  rationabili  varie- 
tate  mifceri  permittit. "' 

Hucbaldus  cap.  4.  muficae  difcipl.  explicat,  quod  fpecialiter  attinet 
rhythmos  illos ,  qui  in  facris  noftris  hymnis  frequentantur  :  facia  divifio- 
ne  muficae  in  harmonicam,  rhythmicam,  metricam  ,  ut  plerique  noftri  ex 
Cassiodoro  &  Isidoro  Hifpakufi.  Aufpicatur  a  rhythmi  definitione,  quae 
iisdem  verbis  apud  laudatos  fcriptores  legitur:  vRhythmica  eft,  quae  in- 
curfionem  requirit  verborum  ,  utrum  fonus  bene  an  male  cohaereat. 
Rhythmus  namque  metris  videtur  effe  confimilis :  quae  eft  modulata  ver- 
borum compofitio,  non  metrorum  examinata  ratione,  fed  numero  fylla- 
barum,  atque  a  cenfura  diiudicatur  aurium,  ut  pleraque  Ambrofiana  car- 
mina.  Unde  illud:  Rex  <eteme  Domine,  rerum  creator  omnium,  ad  iri- 
ftar  metri  iambici  compofitum  ;  nullam  tamen  habet  pedum  rationem, 
fed  tantura  concentus  eft  rhythmica  modulatione.  Qui  fcintillam  vel  per- 
parvam  habet  lfletrorum,  hie  cognofcere  valet  noftrum  de  hac  re  fermo- 
nem.  Etenim  metrum  eft  ratio  cum  modulatione  ;  rhythmus  vero  eft 
modulatio  fine  ratione,  &  per  fyllabarum  difcernitur  numerum." 


a  2  in. 


t>  372. 


124  L.  III.    DE    MUSIC  A   FIGURATA 

Mufica  men-         HI.  At  vero  mufica  noftra  menfurabilis  feu  figurata,  nulla  rationefyl. 
nrata.         labarum  habita ,  fuapte  menfurara  temporum  variam   in  fe  habet,    redte- 

que  a  Francone  definitur  :  Mufica  menfurabilis  ejl  cantus  longis  brevibusque 

temporibus  menfuratus. 

Pauiiatim  IV.  Au&or  pfeudonymus  de  mufica  quarta  (ut  vitiofe  fcribitur  in  e- 

medio  xvo  ditione  operum  Ven.  Bedje  Colonienji  an.  16%%.  pro  quadrata  feu  menfu- 
rata  a)  breviter,  quid  in  hoc  genere  muficae  confiderandum  fit,  exponit: 
Ven.  Beihe  "  qualitates ,  &  quantitates  ,  fimilitudin'es  &  diflimilitudines  ,  diveriorum 
T.  I.  opp.  fonorum  proportiones ,  tempora  &  men fu ram ,  nee  non  &  diftinftiones 
longarum  breviumque  figurarum  &  femibrevium.  a  Tot  notarum  figu- 
ras,  a  quibus  etiam  nomen  muficae  figuratae  eft,  agnofcit  &  defcribit  Fran- 
co in  arte  cantus  menfurabilis  cap.  IV.  de  figuris  five  fignif  cantus  men- 
furabilis his  verbis :  „  Figura  eft  repraefentatio  vocis  in  aliquo  modorum 
ordinate:  per  quod  patet,  quod  figurae  debent  fonare  modos,  &  none 
contrario  ,  qucmadmodum  quidam  pofuerunt.  Figurarum  alias  fimplices, 
alias  compofitae.  Compofitae  funt  ligaturae.  Simplicium  tres  fpecies, 
fcilicet  longa ,  brevis ,  &  femibrevis  :  quarum  prima  in  tres  dividi- 
tur,  in  longam  perfectam,  imperfe&am  &  in  duplicem  longam."  Jo.  de 
Muris  jam  quartam  fpeciem  feu  figuram  agnofcit,  minimam  fcilicet  qu<z 

figuratur  ut  femibrevis ,   niji  quod  furfum  ejl  caudata,  ut  hie  J.      Conii- 

cere  hinc  etiam  licet,  Ioannem  de  Muris  effe  Francone  aetate  pofterio- 
rem,  quern  vel  ideo  quidam  perperam  primum  inventorem  diverfi  valo- 
ris  notarum  muficarum,  feu  auclorem  mufica  menfurabilis  faciunt,  ut 
iam  a  P.  Mersenno  rede  demonftratum  agnofcit  /.  /.  Rousseau  in  lex. 
V.  Mefure.  Is  Mfc.  to.  de  Muris  prae  oculis  Parifiis  habuit,  locumque  pro- 
fert ,  qui  rem  extra  dubiutn  ponit :  £«f  moderni  nunc  morofa  multum  u- 
tuntur  menfura.  Sic  etiam  Franco  his  verbis  quemadmodum  quidam  pa- 
fuerunt,  alios  ante  fe  agnofcit  auttores  muficae  menfuratae.  Francone m 
citat  Marchetus  de  Padua  in  epiftola  dedicatoria  Pomerii  in  arte  mufi- 
ca ad  Robertum  Ierufalem  &  Sicilia  regem,  qui  patri  Carolo  II. 
fuccefiit  an.  1309.  ut  adeo  ad  faeculum  duodecimum  referendus  fit 
Franco:  quod  inter  &  aetatem  Guidonis  ,  qui  floruit  adolefcente  faec 
XI.  reponenda  funt  muficae  menfuratae  primordia.  Refte  igitur  hanc 
laudatus  Rousseau  Guidone  recentiorem  facit ,    cuius  quippe  no- 

tan- 

•)  Animadvertere    autem  edftor    ex    primis    fta*         Quid  ,   quod  Jiic   pofterior  ex  Guidone   ro» 
tim    verbis  potuiflet ,     diverfum    efie    fcripto-  ferat  exordium  rhythmorum   de  mufica :  Mu~ 

rem     prsccedentis    operis    de  Mnjictt    tbeorica.         Jicorum  &  Cantorutn  magna  ejl  difytitia  &c,  % 


MEDIO  £VO  INVENTA.    C.  II.  I2J 

tandi  ratio,  quam  conftantem  ineius  operibus  deprehendimus,  nullum  no- 
tarum  valorem  agnofcit ,  tantum  quod  ex  eius  fententia  paullo  ante  allata 
valorem  feu  tenorem  longum  aliquoties  litter*  virgula  plana  appofita  Jigni- 
ficat.  Non  capio,  quam  Kircherus  hie  tribuit  Guidoni  inventionem  ta-  L -*K  **» 
flatur*  polyplettra,  quam  deinde  Ioannes  de  Muris,  inventionem  Guidonia-  e' c' 
nam  ad  incudem  revocando,  artificium  muficum  omnibus  numeris  compleve- 
rit.  Magis  ingeniofa  nihilominus  eft,  excogitata  aKiRCHERO  potius  ad  fui 
faeculi  ufum,  quam  Io.  de  Muris,  notarum  figuratarum  genefis.  „Nam 
(inquit)ex  b  &£j ,  quibus  fignis  Guido  lineas  phonotacticas  five  voces  fi-^'  ?jtf« 
gnare  iblebat,  pper  continuam  additionem  vel  fubtradionem  notas  eruit,  qua- 
rum  fingulae  ad  praecedentem  duplas  funt  quoad  temporis  prolationem.  At- 
que  notas  per  b.  fignificatas  vocavit  minimas  :  notas  vero  per  b  nigrum  in- 
dicatas  femiminimas,  easdem  cum  cauda  fufas,  cum  duabus  caudis  femifufas 
denominavit,  prodieruntque  ex  uno  b  quatuor  diverfas  notarum  fpecies,  mi- 
nima; ,  femiminimat: ,  fufs ,  femifufe :  reliquas  vero  longioris  temporis 
notas  ex  ^  duro  five  quadrato  formavit,  &  per  tj  truncatum  utraque  par- 
te truncatam   formavit   hanc  notam  Mr**-,  quam  brevem  appellavit:  femi-. 

brevem  vero  deduxit  b  rotundo  cauda  priyato,  -BA    longam  formavit 


ex  tj  perfe&e  quadrato  &  cauda  oblonga  jPr.     Maximam  denique  ex 
producla  cauda  &  quadrati  duplo  maioris  produ&u  ,    ut   e  latere  patet 


Qua;  cuiusmodi  fint ,  ex  modo  diclis  patet:   uti   etiam  ,   quid    de 
co  tenendum,  quod  a  Goldasto  profertur   in  notis   ad   Eckehardi  Rer>  AUman, 
iunioris  de  cafibus    monafterii    S.  Galli  c.  4.  ex  Petri  Herp    Dnninicani  T'  L  *'117' 
chronico  Francofortenfi  ad  annum  1 3  60.     Mufica  ampliata  eft.   Nam  novi 
cantor es' furrexere ,  &  componijla   &  fgurift<e  inceperunt  alios  modor  af- 
fuere.     De  profeclu  nimirum  artis  &  ampliatione  haec  intelligi  debent :  id 
quod  loanni  de  Muris  tribui  poteft  ,  qui  floruit  adolefcente  faeculo  deci-  De  rcrip*. 
mo  quarto,  amicus  Ioannis  de  Ligneriis,  tefte  Trithemio,  qui  eum  tem-"c/-   c  sso. 
poribus  Ludovici  Bavari  Imp.  IV.   &  Ioannis  Papae  XXII.  an.  1330.^'  vn' 
claruifle  dicit.     Huius  pontificis  iam  audivimus  an.  1323.  facias  querelas 
contra    nonnullos    nova  fcbola   difcipulos ,   dum   temporibus  menfurandis 

d  3  invigilantt 


126  L.  III.    DE   MUSICA     FIGURATA 

invigilant ,    novis  notis  intendunt ,   finger e  ftias ,    quam  antiqaas   cantare 

malunt ,    in  femibreves   &  minimas  eccleflafiica  cantantur ,  notuiis  percu- 

tiuntur.      Novell*  fcholae  difcipulos  figuriftas  fui  acvi  appellat ,  ad  regu- 

las   artis  iam   tunc  revocata  ea  difciplina ,  quam,  ut  folet,  paullatim  ena- 

tam  efformatamque  fuiOTe ,  exiis,  quae  modo  de  origine  muficae   menfu- 

ratae  diximus,  palam  fit.     Atque  fie  accipi  poffunc,   quae  iam  ex  Io.  Sa- 

De  nugis  cu-  risberienfi    &  Aelredo    faeculi   duodecimi  fcriptoribus   Anglis  attuliniHS, 

a. n.  ,c.  •  £jum  jjje  muf1C0s  fuj  aevi  inceflit,  qui    „ante  confpedum  Domini  in  ipfis 

penetralibus  fanduarii   lafcivientis  vocis  luxu,    quadam  oftentatione    fui, 

muliebribus   modis  notularurn,  articulorumque  caefuris  ftupentes  animulas 

specui.charit.  emollire  nituntur. "     Aelredus  vero.  „  Hie  (inquit)  fuccinit,  ille  difcinit, 

lib.  II.  c.23.  ai(;er  fupercinit ,    alter  medias  quasdam  notas  dividit ,   &  incidit.     Nunc 

vox  ftringitur,  nunc  frangitur,   nunc  impingitur  ,  nunc  diffufiore  funitu 

dilatatur."      Referat  hue  etiam  forte  quisquam    antiquorum    ftatutorum 

De  antiq.  ec- Carthitfianorum    fententiam  a  Martenio  &  a  nobis  lupra  allatam,     Prae- 

le£* "ttb'    cavetur  autem  ,  ne  imitatione  quadam  figuriftarum,    numerofum    mona- 

T.lll. infii  cbi   illi   feu   metricum  (  vel   etiam  compolitum  ,  ut  tunc  frequens  fuit  in 

23.  perielefibus  faltem  ad  fmem,  quas  notavit  Lebeuf  )  fedentur  cantum/nr- 

itione  &  tnundatione  vocis  & gemiuatione  puticli. 

Pofterius  hoc,  fi  de  perielefibus  accipi  collubeat,  primam  contrapun- 
di  denominationem  innuere  videtur ,  quam  tamen  nullibi  in  monumen- 
tis  huius  medii  aevi  reperi.  Multo  ceite  minus  nomen  Hind  derivandum 
L.  V.  Mil-  exiftimo  a  notis  i His  ,  quas  ex  folis  pundis  compofitas  profert  Kirche- 
s' c'  rus,  aut  a  pundis  illis,  quae  muficae  menfuratae  funt  propria,  vocatque 
Augmentationis  Imbertus  de  Francia  ;  ex  fententia  Io.  de  Muris  vero 
tria  fignificant,  perfedionem  temporis,  fignificationem  perfedionis,  &  mo- 
di divifionem  quandam. 

Explicate  V.  Varia  funt,  quae  difficillimam  reddiderunt  theoriam  ac  praxin  mu- 

noturum  va-  £cae  menfLiratae.  Supra  inter  fpecimina  notarum  muficarum  recenfuimus 
fchema  (Tab.  XVIII.)  notarum  huius  muficae  ad  valorem  figni  prolationis 
brevioris  feu  minoris  temporis ,  perfedi  &  imperfedi ,  nee  non  per  di- 
minutionem.  Eft  autem  prolatio  duarum  vel  trium  minimarum  vel  va- 
loris  eiusdem  contra  femibrevem  pofitio  ,  ut  infra  notatur  ;  ita*ut  prola- 
tio maior  tres,  prolatio  vero  minor  duas  tantum  haberet  minimas  femibrevi 
correfpondentes:  prout  nimirum  tunc  obtinebat,  ut  modus  maior  &  tern- 
pus  perfedum  fimiliter  tres,  modus  autem  brevior  &  tempus  imperfedum 
duas  fibi  fortiretur  refpondentes,  uti  in  eodem  fchemate  cernere  licet  cum 
appofitis  etiam  fignis,  quae  cantui  praefigebant,   uti  hodieque  fit 4  etfi  ad 

noftram 


MEDIO     IEVO    INVRNTA.    C.  IT.  1 27 

noftram  usque  xtatem  femper  decreverit  racofune  ilia  traditas  ,  quam  hie 
eti.mi  in  fchetijate  cernere  eft,  maxime  ubi  infra  ponitur  cum  fuo  figno 
modus  maior  &  brevior  in  maximis,  &  in  longis,  per  totum  vero  fche- 
ma  numeris  arabicis  valor  cuiusque  notae  a  maxima  usque  ad  minimam : 
quas  partes  prolationis  quinque  defignat  Io.  deMuRis;  font  nempe  ma- 
xima,  longa,    brevis,  femibrevis  &  minima;  ita  ut  poftremae  duas  femibre- 

vis   &  minima  in  noftra  mufica  maxima?  fint.  ■£*-- P~    quae   ipfae  rarius 

uf-irpantur  ,  ad  tempus  quadragefimae  vel  lugubrem  maioris  he-bdomadae 
paffionis  Dominicae  cantum  fere  relegate 

Quid  iam   ad  noftram  muficam  decerneret  IoannesXXII.  qui  tunc 
in  femibreves  &  minimas  invehitur,  quae  ultimae  refpondent  tempori  feu 
menfurae  cantus  plani,  quern  ille  fie  infufcari  &  confundi  dolebat:  „Adeo  Extmvag. 
ut   interdum   antiphonarii  &  gradualis  fundamenta  defpiciant  ,   ignorent,  co,"™un-  hh- 
fuper  quo  a:diricant,    tonos  nefciant ,  quos  non  difcernunt,   imo  confun-  vita&imc. 
dunt :  cum  ex  earum    multitudine  notarum  afcenfiones   pudicae  ,  defcen-  fate  cleric. 
fionesque  temperatae  plani  cantus,  quibus  toni  ipfi  fecernuntur  ab  invicem,  caf' m' 
obfufcentur  :    currunt  enim,    &  non  quiefcunt:    aures  inebriant,  &  non 
medentur:    geftibus  fimulant ,  quod  depromunt,  quibus  devotio  quasren- 
da  contemnitur,  vitanda  lafcivia  propalatur.  „     Quam  gravis  vero  ad  no- 
ftram muficam  figuratam   comparata  tunc  fuerit ,  quotisque  partibus  tar- 
dior,    ex  numeris  palam  fit,  qui  in  fchemate    noftro  notis  inferibuntur, 
valoremque    notarum   maximarum,    longarum  &c.    ac  normam  defignant 
usque  ad  duodecuplum,  imo  o&decuplo  maiorem. 

VI.  Superfunt  demum  in  eadem  Ioannis  XXII.  decretali  confideran-  varisqne 
da  peregrina  quaedam  alia,  etiam  novae  melodicae  difciplinae  nomina,  quam  fpecies  mufi. 
perftingit :     Nam  melodias ,   inquit ,  hoquetis  interfecant ,    difcantibus  lu-  c*  fi§uratx- 
bricant ,  triplis  &  motetis  vulgaribus  nommnquam  incukant  &c.     Hoque- 
tits  Ducangio  &  Carpentierio  fingultus  eft  ex  Gallico  Hoquet.      Iuxta 
autftorem  de  mufica  menfurata  inter  opera  V.  Bedje  tria  tantitmmodo  funt    '    '     ff' 
genera,  per  qua  tota  menfurabilis  mufica  transcurrit,  fcilicet  difcantw,  ho- 
cetus  cs?  orgamtm.     Afpiratione  tamen  poftpofita  Franco,  poftquam  mox 
cap.  2.  divififlet  difcantum   in  fimpliciter  prolatum ,    truncatum ,   qui  &f 
ochetus  dicitur ,  &  copulatum,  ad  finem  operis  feu  artis  muficae  menfura- 
tae  cum  egiflet  de  copula,   quam  dicit  efle  velocem  difcantum   ad  invicem 
copulatum,  de  o'chetis  peculiari  capite  traftat.     „ Ochetus,  (inquit)  trun- 

catio 


128  L.  III.    DE  MUSICA   FIGURATA 

catio  eft  cantus,  reclis  omiflisque  vocibus  truncate  prolatus.  Et  efl  fcien- 
dum,  quod  truncatio  tot  modis  poteft  fieri,  quot  longam  in  brevem,  vel 
femibrevem  contingit  partiri.  Longa  partibilis  eft  multipliciter  :  primo 
in  longam  &  brevem ,  &  brevem  &  longam ;  &  ex  hoc  fit  truncatio  vel 
ochetus,  quod  idem  eft,  id  quod  in  uno  omittatur  brevis ,  in  alio  vero 
longa.  " 

Poftquam  locutus  fuerat  de  aliis  eiusmodi  truncationibus  in  tres  bre- 
ves vel  duas,  vel  etiam  in  plures  femibreves,  interieclis  etiam  paufis  (ita 
quod  quando  unus  paufat,  alius  non  paufat,  vel  e  contrariot  ex  quibus  cre- 
entur  ocheti  vulgar  es)  fingularem  quae  ad  rem  eft,  organi  defcriptionem 
aftert  :  Organum ,  inquit,  proprie  fumtum  eft  cantus  non  in  omni  parte 
fua  meufuratus.  De  notione  organi  pro  humana  voce  feu  cantu ,  qua 
nihil  frequentius  fuit  medio  sevo,  paflim  aliqua  in  hoc  opere  notata  repe- 
ries.  Eadem  forte  eft  ratio  vocis  lira,  quam  in  Francone  reperimus* 
Integrum  hie  exferibere  locum  iuvatj  ft  forte  ad  hanc  potius ,  quam  ad 
fequentem  de  inftrumentis  muficis  pertineat  traftationem.  „  Difcantus  au-» 
tern  fit  cum  lira,  aut  cum  diverfis,  aut  fine  lira  &  cum  lira  :  fi  cum  lira 
hoc  dupliciter  ;  cum  eadem  aut  cum  diverfis.  Cum  eadem  lira  fit  dif* 
cantus  in  cantilenis ,  &  rodellis  &  cantu  ecclefiaftico.  Cum  diverfis  liris 
fit  difcantus,  ut  in  motettis  t  qui  habent  triplum  s  vel  tenorem ,  qui  te* 
nor  cuidam  lirae  aequipolleat.  Cum  lira  &  fine  lira  fit  difcantus  in  con* 
ductis,  &  in  cantu  aliquo  ecclefiaftico,  qui  proprie  organum  appellatun 
Et  nota,  quod  in  his  omnibus  idem  eft  modus  operandi ,  excepto  in  con* 
dudis,  quia  in  omnibus  aliis  primo  accipitur  cantus  aliquis  prius  factus, 
qui  tenor  dicitur,  eo  quod  difcantum  tenet,  &  ab  ipfo  ortum  habet.  In 
conductis  vero  non  fie,   fed  fiunt   ab   eodem    cantus    &  difcantus  &c. " 

Rodellus  idem  eft,  ac  apud  Ducangium  Rondellus,  quern  fie  defcri- 
bit:  Muficis  noftris  Rondeau  Inter calar is  cantilena;  aflfertque  locum  Io.  de 
^Iueus  fequentem:  Notul<e  rubea  aliquando  ponuntur  in  elegiis ,  &  ron* 
deilis  hue  &  illuc,  ut  ad  invicem  pojjint  cum  aliis  perfeclionibus  computari, 
Addit  Ducangius  :  Poet*  noftrates  etiam  Rondeau  voeant  rhythmum  or* 
bicularem,  £«f  Hifpani  Rondelet  circular  em  cantilenam.  De  condu&u  ve- 
ro quae  adhuc  leguntur  apud  Franconem  ,  indicant  modulatum  admo- 
dum  fuiflfe  cantum :  „Quia  (inquit)  qui  vult  facere  conductum  ,  primo 
cantum  invenire  debet  pulchriorem ,  quam  poteft ,  deinde  uti  debet  illo» 
ut  de  tenore  faciendo  difcantum,  ut  dictum  prius."  Ducangius  Voce 
conduclus  ex  Henrico  a  Gandavo  refert,  Gerardum  monachum  S.  Quin- 
tini  in  Infula  edidiffe  antiphonas  &  refponforia  pro  fefto  S.  Elisabe- 
ths Turingia,  iisque  hymnos  adiecifte  Petrum  canonicum  S.  Autberti 

Co* 


MEDIO  JEVO    INVENTA.    C.  II.  I  29 

Cameracenfis ,  &  compofuifle  etiam  cantica ,  qua  vulgo  Condu&us  vocant. 
Condu&us,'  quod  ad  praefens  attinet  argumentum,  Ducangii  continuatori 
eft  canticorum  fpecies,  Gallis  etiam  Cotiduis  di&a;  quam  in  rem  locum 
habet  ex  MS.  libro  II.  Mirac.  B.  M.  V.  alium  vero  Reg.  vijitat.  Odonis 
archiepifcopi  Rotomagenfis  ab  an.  1248.  ad  an.  i2?9-  ex  cod.  reg.  fe- 
quentem :  In  fejio  S.  Ioannis  &  Innocentinm  nimia  iocojitate  &  fcurrilibus 
cantibus  ittebantur  (moniales  monafterii  Villaris)  utpote  farfis  ,  conduttis, 
motulis :  pracepimus ,  quod  honeflius  &  cum  maiori  devotione  alias  fe  ha- 
berent.  Motuli  idem  hie  videntur  efle  ,  ac  motelli  apud  pfeudony- 
mum  Bedam  ,  qui  eandem  etiam  conduclis  coniungit  vocem  ,  praclicae  p^.  3S^ 
muficGe  definiendo  partes,  fcientiam  fcilicet  de  gravi  ,  medio,  &  acuto 
fono  &c.  &  quomodo  ex  his  compommtur  motelli,  feu  conducli  vel  organa. 
Et  poftea  de  figuris,  feu  notis  figuratis  cantus  menfurabilis  agens  dicit, 
eas  aliquando  poni  cum  littera,  aliquando  fine  ilia.  Cum  littera  vero,  ut  in 
motellis  ,  &fimilibus;  fine  littera,  ut  in  neumis  conduclorum  &  fimili- 
bus  &c.  Exiftimo,  motula  feu  motel  la  haec  eadem  e(Te  cum  motetis,  de 
quibus  fupra  quoque  locum  Durandi  retulimus  de  modo  generalis  Ccncilii 
celebrandi :  qui  iam  finiente  faeculo  XIII.  fuadet,  honeftum  effe  ,  quod 
cantus  indevoti  &  inordinati  motetorum  &  fimilium  non  fierent  in  eccle- 
fia  &c.  Alium  locum  profert  Carpentier  exMSS.conftitutionibus  Car- 
melit.  P.  1.  Rubr.  3.  Neque  motetos ,  neque  uppaturam ,  vel  aliquem  can- 
turn  magis  ad  lafcivium,  quam  devotionem  provocantem  aliquis  decantare 
kabecit ,  fub  poena  gravioris  culpa.  De  uppatura  non  occurrit,  quod  ad- 
dam. 

Alterius  generis  cantiones  plures  habentur  in  MS.  codice  San  -  Bla- 
Jiano  400.  circiter  annorum  fub  nomine  Mutetus ;  quae  eiusmodi  funt* 
ut  facile  originationem'  ex  Gallico  Mot ,  vel  Italico  Motto,  uti  quidam 
ftatuunt ,  admittant ;  cum  enim  reliqui  omnes  difcantus  eius  codicis,  qui- 
bus totus  refertus  eft,  ordine  feu  nota  contra  notam,  quern  contrapun- 
ctum  nominamus,  can  turn  fuum  fequantur  ,  ut  ex  allatis  fubinde  fpeci- 
minibus  palam  eft ;  in  his  mutetis  pleramque  vox  aliqua  pro  Tenore  no- 
tatur ,  ut  in  primo  fchemate  lam. 

Mutetus. 


-fe- 


K^5i5 


T^=* 


-*•  am. 

Mart.  Germr*.  d£  Mosica  Eccl.  T.  IX L.  III.  R  lam. 


130  L.  III..  DE     MUSICA    FIGURATA 


£E± 


izx^: 


5-^. 


Iam.    lam       nu  be         di- 


m=# 


m 


^r=^=f 


E2 


fol    vi   tur.     lam.    lam  pa  tet  ga    la    xi  a.  lam. 


iCTEZHZB 


■  '1  Mi*.  Jl'i-n-.ynv 


p 


Flos  de   Spi  na  rum    pi  tur.      lam.    lam  o    ri   tur  Ma  ri- 


T"1^^4- 


:2 


£HE=5E3-* 


a.  lam      ve  rum  fum  me  cer  ni  tur.     lam.     lam 


_±5±: 


~!±3£-^r3= 


de  mon  ftra  tur   vi  a.         lam.  pro  no  bis  pi    a.        ex 


Mj»-MJ=gjjJE^=3jJf=33^ 


I 


o    ret  Ma  ri    a.        ut  fum  ma  fru  a    tur   glo  ri     a. 


:>^ 


am. 


lam. 


£3; 


?: 


<y 


Tenor. 
±3 


3s 


52 


3 


•&-JE 


W=& 


lam  no- 


^i±5^i*i^5^^^5E  :z^=  -^^t^mz^tzz:^ 


vum        (i  dus  o     ri         •  tur.        lam        lam  pa  tet  ga   la- 


XI 


MEDIO    iEVO    INVENTA.    C.  II. 


^^^^S 


131 
=2 


XI 


lam      ex  lu    dae  a      na   fci  tur.     lam. 


1 


^ggg^EfEgEg^i^Eg 


lam    o    ri   tur   Ma  ri  a.  lam       no  bis  ce  lum  pan- 

^  J  1 1  I .  ■  "  "  * 


di 


?E3:?±^^=:1:5 


tur.     lam.     det  no  bis  gau  di        a.  In  Ce    li   cu- 


5:s:3 


:srsr  M—i^is^1  = 


g^IJI^Z^ZWI^I^111 


a.     Chrifte     cu  ius   fi      li     a.       Et    Ma  ter  eft  Ma  ri    a. 
In  fecuado  Alleluia^  ut  fequitur  ad  finem  paging  averfae ,  Tenor  notatur. 


Mutetus. 


A    ; 


^b= SE^!fcS3 


znis: 


le      lu    ia. 


Ie    su  nos 


li     vo- 


^a^^^^^si^ 


re   fa      na 


qae  nos  li     gant 


f5S?S=i 


Re    la  xa  fee    le    ra 


-&r*i 


-^--  '^"^^p-w-^,-^ 


-*h 


*•♦— J—^"^-^--^' 


dtsz? 


Hecfum  ma   re    rum        le    ti    ti        a.        Fit 

R  2  planchis 


132 


L.  ITT.    DE    MUSTCA   FTOUnAtA 

3£-a  ^     ~3— — —^.-m. 


£ 


±3Esr_M=^3: 


plan  dus       in   ec  cle  fi     a.         De  tan 


tis    mo  du   lis 


§^^fe±i^Bi3=i^E5™*=3 


■& 


ab    fen    ti 


a. 


In  tran   fi      tu        fit    al        le- 


:±5-»iE:q^i 


lu 


ia. 


¥ 


ri        pu  di 


mm 


Al   le- 


% 


±IZi 


E— 


J^JfcB* 


fc 


lu  ja,       Ympnum    no    vutn      Al   le    lu   ja  pfal  len- 


§i=pi§3=5§=^ 


tes  Al   le   lu  ja,     ,A1   le 


lu 


ja   De  o  ca- 


-y:=F^:3£=?  *    *  * 


a 


nen  tes 


tu  nos  confer  va.    Al  le  lu  ja.  Tenor  Alleluia, 


Melodia  hie  in  Alleluia  nulla  defignatur  ,    qua>  eft   in  Tenore  tertii  fpe- 
timinis :   Tata  pulchra  &c.    econtra  fine  textu  ,  feu  ullo   verbo. 


Mute- 


T 


:£: 


MEDIO   -T.VO  INVENTA.    C.  IT. 

Mucetus. 

:— :ari:::*zE^^ 


133 


-a- 


3: 


±*^H 


^ 


o    ta    pul  chra  es    a   mi  ca         me   a. 


|jgE|E 


:s: 


±tra: 


*— *- 


HI^ 


Et        ma  cu    la     non  eft      in  te      fa  uus   di   (til  lans    la    bi- 


s 


^W+ 


33 


•fe 


M±* 


a       tu 


Mel    &    lac  fub  lin    gua    tu- 


£ 


— *- 


3?E=3=k 


**-+w: 


s 


O  dor    un  gen  to  rum  tu     o 


rum.       Su- 


jEgfjJ^fcg^^-gVjg 


per 


om   ni    a     a    ro    ma       ta.  lam     e    nim  yemps 


M^i 


zm^JllK 


tran     fi     it. 


33=33F£5EEi 


Ym    ber    a   bi    it     &      re   cef  fit. 


-W— *- 


Flo  res   ap  pa    ru    e  runt   ui  ne    e 


.:m^F£*^ 


~w~. 


e^e=*£*=*^ 


ren    tes   o   do  rem  de  de   runt.         Et     uox  tur  tu  ris  au  di- 
ll 3  ta 


134 


L.  III.    DE     MUSICA     FIGURATA 


M^-W-g— £— 


ta     eft  in  ter  ra      no 


3 


— W — "W- 


~a- 


ftra.    .      Sur    ge     pro  pe    ra    a 


Efe^EJfeEgggg^si^E^ 


:  a  Ve  ni     de       Li  ba        no. 


$ 


Ve  ni      co  ro    na  be   ris. 


Tenor. 


3^3=5 


Is3e* 


fe=*ts 


i*-»* 


33e3 

1 


z:fe 


33=* 


g-~-W~ NF" —  * —  — frf"~^~y — M-— y--+-- j--j— -W-  ^g~rf 


5HeIe3:^^^3es^e3^ 


s 


H  - 


In  quarto  fpecimine  de  Dedicatione  nee  quidem  Tenor  aliquis  notatur: 
quam  ob  variecctem  volui  omnis  generis  fchemata  oculis  fubiicere  ,  ne 
quid  defiderare  harum  rerum  curiofi  queant. 


H 


Dc  Dedicatione  Mutetus. 


3~?3 


M 


'fr'Trt.jJ.T1 


ec     eft     do  mus  Do  mi   ni  Sa   era  to      de   di   ca   ta 


nomint. 


MEDIO   FEVO  INVENTA.    C.   II. 


*35 


£ 


■^-m-'- 


PS 


n±3: 


-H- 


5 


no  mi  ni. 


BEpnnmz^gg 


Et      i    pfe    fun   da    vit    e   am     al   tif    fi. 


-W-g- 


nm 


mus 


ut     in    vo  ce  tur  in      e    a      pi    if    fi    mus 


eazzH 


-» 


h— M~"— 1 


:m:*:: 


■w- 


^ 


Et     ac    ci    pi   at         Pe  tens  i     bi     que  rens  in    ve   ni  at 


IfeEp 


3 


-w-w 


— «* 


Et  pul  fan    ti    por   ta    pa    te   at  gra  ci    e.  Pe  ten  ti- 


s 


n 


:*=m 


--*— 


55 


■«• 


1 


bus    elt    lo  cus     ue     ni    e.  Pre   ftet  hoc  pa  tris  fu    pre- 


& 


Sfc^P 


3EZX 


ma  po   ten  ci    a. 


U    bi    mi  ra     &    im  men  fa    fa    pi- 


£r^.. 


■w- 


3 


*J    "  ' 


*hJ=5=S 


:^ 


en  ci     a 

Et   pneumatis    al  ma  bo  ni  tas     a    men  di  cat 

fc«-#^ 

4 

T#A 

J 

■  ■JX~  w  • 

▼     — — -— . 

om  ni     a. 


Benedicat 


f'36 


L.  III.   DE    MUSICA     FIGURATA. 


B 


J    I    J  ■  ■  J  [-±m  ■  1  I  *1 J 


e    ne  di   cat         ympnum  di  cat        cm  nis  ho  mo         in 


|EiE 


3 


3^5 


r+2 


hac  do  mo.      Al  tif   fi  mo.        Re  gi     pi    if   fi  mo.         U   ni- 


E= 


S3= 


T — 


tri  no. 


Retulimus  T.  I.  p.  f  if.  prout  proxime  fequitur  in  eodem  codice,  mute- 
tum  de  Dedicatione*  Benedicamus  Domino,  cum  longo  Tenoris  uniiono 
tradu,  qualem  non  raro  a  Groecis  bodiernis  ex  tempore  adhihitum  in  eo- 
ium  Sacris  audivL 


cap.  ra. 


*■<£•* 


137 


CAPUT  III. 

De  organ/Sy  aliisque  inftrumentis  mujicis  paullatim  in 

ecclefiam  induflis. 


I. 

ercium  muficas  genus  eft  inftrumentale  ,  quod 
prima  ecclefias  aetate  inauditum  in  facris  chri- 
(tianis  ,  medio  demum  aevo ,  fi  quidem  il- 
lud  etiarrl  longius  poft  setatem  S.  GregoriiM. 
auipicari  Jubeat,  parvis  initiis,  ac  lentis  pro- 
<}reflibus  in  ecclefiam  fefe  in  fmuare  coepit  ac 
^ntromitti.  Vix  porro  eft  inftrumentum  ali- 
quod  muficum  aliui',  praeter  organa,  quod  ad 
cnltnm  reli^ionis  fit  adhibitum  medio  asvo  in 
occidentali  ecclefia ;  in  orientali  quippe  telle  Zo- 

NARAj  e  £  A'  ogyctvuv  yivtteu,  aAAct  Sia  farjg  (p&vrjs 

ivaouo^ix  too  6iu  etfiiTou,  id  non  per  inftrumenta  jit  ,  fed  viva  voce  modulan- 
do  Deo  cantatur.  Soli  Armcni  Abyjfini  quibusdam  etiamnum  utuntur 
inftrumentis. 

II.  „  Organa  (  fcribit  S.  Augustinus   in  pfal.  LVI.  n.  \6.  )  dicuntur 
omnia  inftrumenta  muficorum.     Non  folum  illud  organum  dicitur,  quod 
grande  eft,  &  infiatur  follibus;  fed  quidquid  aptatur  ad  cantilenam,  &  cor- 
poreum  eft,  quo  inftrumento  utitur,  qui   cantat,  organum    dicitur."    S. 
Dodorem  fecutus,   „  Organum  (  inquit  S.  Isidorus)  vocabulum  eft  ge- 
„nerale  vafornm  omnium  muficorum;  hoc  autem,   cui  folles  adhibentur, 
j,  hydraulum  Gr&ci  nominant;   ut  autem  organum  dicatur ,  magis  ea  vul- 
garis eft  confuetudo."  Palam  eft,  eum  confundere  hydraulica  &  pneumatica 
organa;   cum  eo  facere  videtur  Eginardus  de  translat.  SS.  MM.  Marcel- 
lini  &  Petri  ,  loquens  de  Georgio  Veneto ,  qui  de  patria  fua  ad  im- 
peratorem  venit ,   &f  in  Aquenfi  palatio  organum ,  .quod  Grace  hydraulica 
vacatur,  mirijka  arte  compofirit.     Annales  tamen  Fuldenfes  ad  an.  828^  de 
celebri  illo  organo  Aquhgranenfi„  de  quomoxplura  ,  fie  hubent:   Grego- 
rius  quidivn  presbyter  de  Fenetia,  cum  Baldrico  co-mite  Furoiulcjife  ve- 
niens,  organum  hydraulicum  Aquisgrani  fecit        Aurelianus  Reomnijis, 
qui  poft    faeculum  fere  fcripfit  de  mufica,   dum  cap.  3.  inftrumenta  mu- 
fica  percenfet ,  organa  nota't,    qu<£  aqua  moventur ;  de  pneumaticis  autem 
AIart.  Gerbert.de  Musica  £ccl.   T.  II.  L.  III.  S         nihil 


Mufica  ia- 
ftirmentalis 
medio    svo 
demum    fa- 
cris   cbri- 
ltianis  illata. 


ilraulica* 


Lib.  III.  Eti- 
moL  c.  si. 


138       L.  III.    DE  ORGANIS  ET   INSTRUMENTS 

nihil  addit.  Ducangius  ex  ^Tilhelmo  Malmesbur.  docet,  organorum 
eciam  hydraulicorum  ufum  obtinuiffe  in  noihatibus  ecclefiis.  Et  fi  qui- 
dem  Nv'ilhelmus  de  re  fan's  comperta  fuo  etiamnum  tempore  loqui 
cenfendus  fit,  utvidetur,  organa  hydraulica  ad  faeculum  duodecimum  in 
Anglia  funt  fervata:  „ Extant  etiam  (inquit  ille)  apud  illam  ecclefiam  do- 
drinae  ipfius  monumenta,  horologium  arte  mechanica  compofitum,  orga- 
na hydraulica,  ubi  mirum  in  modum  aquae  calefadae  violentiam  ventus 
emergens  implet  concavitatem  barbiti,  &  per  multifbratiles  tranfitus  aeneae 
fiftulae  modulatos  clamores  emittunt.  "  If.  Vossius  vero  de  Poematum 
cantu  &  viribus  rhythmi  ex  Cassiodori  loco  in  pfal.  ifo.  quo  organa 
pneumatica  defcnbit ,  colligit ,  iam  tunc  cefTafle  organa  hydraulica. 

The/,  ant.  H^bet  Vossius ,    &  ex  eo  Salomon  van  Til  apud  Hugolinum  ec- 

facr.  Vol.     typon  feu  conftructionem   huiusmodi  organi,  quae  Heronis  &  Vitruvii, 
2    « ,'/'    qui  hoc  inftrumentum  defcribunt ,  verbis  ex  aequo  conveniat.     Extat  et- 
D:ip-iof.  ub.  dam  apud  Athenjeum  inftrumenti  hydrauli   deicriptio,  quam  auctor  Ano- 
iv.  cap.  23.  nymus  ex  congreg.  S.Mauri   in  praefatione  operis    infcripti  (Explication 
p'  Ii4*         de  divers   monumens  finguliers,  qui  ont  rapport  a  la  religion)  adaptat  fuo 
hvdraulo  ,  quod  in  marmore  quodam  anniverfarium  mortis  Baccbi  reprae- 
plefact  ^- fennnte ,    quid   praecife  effet,    aftequi  non   potuit  :  a  Matthio  i£^t/o 
poftea   hydraulum  elTe  perfuafus  eft  fimplex   illud    inftrumentum  ,    quod 
b'uc^hans  humero  geftat ;  quod  rede  organorum  hydraulicorum  parentem 
a  vocat  laudatus  Anonymus  a).  Audor  biftoria  Mufica   Gallus  memorat  or- 

m-.'i^ue  &    §ana  hydraulica  nuper  a  P.  Sebajlia.no  Carme,   quern   mathematicum  ind- 
ite/«  efct:  gnem    depraedicat,    compofita  :    an   votis    laudati    Anonymi  refpondeant, 
t.i.  f.  58. ignoro.    Tertullianus   Archimedem  ,    praeftantiflimum   mathematicum, 
audorem  organi    hydraulici  tacit ;    alii  plerique  antiqui  fcriptores  Cte^i- 
bilm  inventorem  dum  faciunt,  ex   didis  de  duplici   inftrumento  hydrau- 
lico  forte  conciliari  polfunt.     Tertullianus  certe  grande  opus  defcnbit, 
quale  non  eft,  quod  Athene  its  &  alii  Ctesibio  tribuunt.   „Spech(funt 
L-  De  XHm*  verba  Tertllliani)  potentiflimam  Archimedis  munificentiam  ,  hydrau- 
I4'        licum  organum  voco,  tot  partes,  tot  compendia  fonorum,   tot  comrner- 
cia   modorum  ,   tot  acies  tubarum  ,  &  una  moles  erant  omnia.     Spiritus 

ille, 

»)  PnUque  ( inqnit  )  c'eft   lni,   qui  les  s  enfan-  num  :    je  vois  meme  qu'ils  en  ont   connu  rare, 

tees.       En  effet,  lHydraule   etoit  en  petit  cc,  ment  la  ftru&ure.      C'eft  pourquoy  je  voudroii 

que   les  orgues   font  en    grand  ;   auffi  eft  -  ce  bien  favoir,  files  Ctksibius  de  nos  jours  pou- 

de  la,  que  vient  le  nom,  qu'elles  portent:  car  roient   d'abord  retrouver   le  chemin,  que  l'hy- 

on  trouve,   que  le*  Autenrs  tant   Grecs  que  La-  draule  a  fait  jusqu'a   l'orgue,  &  enfuite  defcen- 

t: '■-.:   ne  parlent    gucres    c:e  l'hydraule   fans   le  dant  de    l'orgue    jusqu'a   l'hydraule  expliquer 

deGgner  jar  le  nom   general  &  indefini  d'orga.  le  mechanifme  de    cet  inftrument. 


IN    ECCLESIA.     C.  III.  139 

ille ,   qui  de  tormento  aquae  anhelat ,  per  partes  adminiftratur ,  fubftoncia 
quidem  iUidus,  opera  divilus."     Adde  Porphyrium  mPmuzyrico: 

Ferque  ntodos  gradibus  furget  fitcunda  fonoris, 

/Ere  car*  &  calamis  pariter  crefcentibus  auSa. 

Qtis  bene  fuppofitis  quadratif  ordint  pUc 

A  Jgfetf  manu  in  numeros  clauditque  operitqtu 
ranunta  ? 
III.  Sei  hrc  perinde  quadrant  ad  organum  .   ;j:    f::'.e>  lihi'renrrr  .  :■:  - 
ut  cabml  ventum  concipiant,  feu  quod  grande  efo  iuxta  S.  Augustjhwm,  l        '  " 
$T  u&utur  f.Sibus.     Pluribus,   prout  hodie  conftruitur  tradaturque ,  de- 

C  tssiODOfttn  CL     ..Organum  itaqne  (inquit)  eft  quafi  T-U 

turr  in  diverfis  filtulis  rabricata  ,  quibus  flatu  folliuni  vox  copiofif-  j^' 

li.-.-.a  deitinarur ;  &  ut  earn  modulario  decora  componat,  Unguis  quibus- 

d:ra  ligneis  ab'interiore  pane  conftruitur,  quas  difciplinabiliter  magiftro- 

rum  digiti  reprimentes,  grandifonam  efficiunt  &  iuaviflimam  cantilenarr. 

Nonnunquam  in  AISS.  quo?  de  mufica  tradant,  afiabre  depidas  vidi  huius- 

modi  ftruduras  organi  in  turns  iormam  :  auc  prout  audor  epiftolar     i 

Dardaxlm  inter  opera  S.  Hieroxymi  pfeudonyma,  deicribit  primo  lo-  T.  v.*. 

co  inter  dtoerfa  genet  a  mujhomm-,  falicet  inllraniencoruin.     „  Primum,  ^fc^^-iji. 

(ait)  omnium  ad  organum,  eoquod  maius  effe  his  in  ibnitu  <&  fortitu- 

dine  nimia  computatur  ,  damores  veniam :    de  duabus  ekphantorum  pel- 

libus  concavum   coniungitur,  &  per  duodecim  rabrorum  lufEatoria  com- 

prenfarur :  per  quindecim  cicutas  aereas  in  fonitum  nimiura,  quos  in  mo- 

dum  tonitrui  concitat:  ita  ut  per  mille  paflhum  lpatia  fine  dubio  fenfibi- 

liter  utique  &  amplius  audiatur;  fie  apud  Hebraos  de  organis,  quxab 

1.    .falcm  ufque  ad  m ontem  OUvtfi ,  &  amplius,  fonitu  audiuntur,  com- 

probatur.  a      De  inftrum.  Mqgre;      fid.  Hugo  lis.  T-.        "  T. 

XXXI I.  p.  n::  &c 

Ad  defcriptam    hie  formam  exada  funt  duo  organorum  fchemata, 

qua?  a?ri  incifa  repnefentamus.     Prius  ex  MJc.  San-F  m0  8cc   arc    Tab. 

annorum:  id.  prxterquam  quod  ruditer  adeo  fit  adumbratum.  ut  mfi  ad-    xxiii. 

ieda  eiTet   defcriptio,    ex  lioeis  nihil  minus  quam  organi  imago  con:  -  Nam.  *. 

eeretur;  duodecim  eriam  tantum  babet  cicutas  aereas.     Rede  vero  quoad    T ah. 

omnia  adumbratum  eft  alterum   ichema  ex  cod.  San-BLtf.  annorum  arc.    xx-:i. 

500,  qui  amen   iam  igne  confnmtus  eft;   quibus  addi  poteft  recent: as  Num.   1. 

quidem  loaomis  Keck.ii  dodiffimi  monachi  Tegernfetnfis ,  quod  adiedum    Tab. 

reperi  open   eius  inedito  de  mufica.       Ubi  illud  imprimis  notabile  eft,    xxxv. 

qnod  ad  tres  odavas  non  penitus  afcendat  organum  Keck  11.     Quam  in 

rem  in..-    .>..:.;._;  £\  j-el:  ■_■-.    .:  ..A:  :...;  :~i-  _   .„ 

e  r  -        •       - 


I40      L.  III.    DE  ORGANIS   ET   INSTRUMENTS 

fon  extendi  numerum  vocum,  non  patitur  vox  humana:  quia  nunquam 
vel  rariflime  audiuntur  cantores  in  tertia  diapafon  cantantes ,  vel  in  ea 
difcantu  cum  aliis  inferioribus  concinentes.  In  organis  etiam  non  pa- 
tiuntur  fiftulae,  nee  in  citharis  aut  pfalteriis  chordae,  ufque  ad  tam  gra- 
cillimum  &  acutiffimum  fonum  fiftulas  conftringi  ,  vel  chordas  fubtiliari 
&  extendi.  "  Exhibebimus  nihilominus  infra  citharas  viginti  quatuor 
chordarum,  ad  praefcriptum  au&oris  epiftolae  ad  Dardanum,  ex  codice, 
En^elberto,  faeculo  nimirum  decimo  tertio  ,  haud  inferiore.  Adiun- 
gimus  poft  Mabillonium  verfus  Walafridi  Strabonis,  ex  carmine  dc 
apparatu  templi  Aquisgranenjis,  defcriptionem  percelebris  organi  /Iquisgra- 
nenfts  faec.  IX.  continentes,  in  qua  licentia  poetica  in  eo  certe  confpicua 
eft,  quod  fcemina  exanimata  ex  fonorum  fuavitate  vitam  amiferit : 

At  alia   de  parte  nitens  fulgore  corufco 
Auratus  dijeurrit  eques,  comitante  pedejiri 
Agmine,  tintinnum  quidam,  quidam  organa  pulfant. 
Duke  melos  tantum   vanas  deludere  mentes 
Ccepit ,  ut  una  fuif  decedens  fenfibus  ,  ipfam 
Femina  perdiderit  vocum  dulcedine  vitam. 
Cedant  magna  tui  fuperefl  fgmenta  culoffi 
Roma ;    velit  Cafar  magnus ;   migrabit  ad  arces 
Francorum  ,   quodcumque  mifer  conflaverit  orbis. 
En  queis  pracipue  iattabat  Graa'a  fefe 
Organa  Rex  magnus  non  inter  maxima  ponit. 

Paullo  poft  clarebit ,  quo  poftremi  fpectent  verfus ,  pariter  ac  monachi 
San-Gallenfis  (quern  funt  qui  Notkerum  Balbulum  eflfe  putent )  verba 
fequentia  ex  lib.  IL  de  vita  Caroli  M.  „Adduxerunt  etiam  iidem  Mifli 
(Constantini  Copronymi  fc.  imperatoris)  omne  genus  organorum,  fed 
&  variarum  rerum  fecum,  quae  cuncla  ab  opificibus  fagaciffimis  Caroli 
quafi  diflimulanter  afpe&a,  accuratiffime  funt  in  opus  converfa  :  &  pras- 
cipue  illud  muficorum  organum  praeftantifTimum,  quod  doliis  ex  aere  con- 
flatis,  follibusque  taurinis  per  fiftulas  aereas  mire  perflantibus,  rugitu  qui- 
dem  tonitrui  boatum,  garrulitatem  vero  lyrae  vel  cymbali  dulcedine  coae- 
quabat.  Quod  ubi  pofitum  fuerit ,  quamdiuque  duraverit,  &  quo  mo- 
do  inter  alia  reipublicae  damna  perierit,  non  eft  huius  loci  vel  temporis 
enarrare." 

Inde  vinr  ^'  ^e^ert  naec  Mabillonius  turn  praefat.  I.  in  faeculum  III.  Ord.  S. 

0"°liente.'     Bened.   n.  105.  cum  in  Annal.  Benedict,  ad  an,  757.  quo  magno  confen- 
t.ij.  p.uz.  fu 


IN   ECCLESIA.    CUT.  141 

fu  veteres  annalifoe  primum  organa  venifTe  in  Gallias  referunt,  dono,    ut 
iam  memoravimus ,    Constantini  Imp.  mifia  Pipino.     Magnum  nume- 
rum  Imiusmodi   teltium  citat  Marq.  Freherus  ad  oram  Annal.  Franco-  Script,  r*. 
turn    Fuldenfhm  ;  alios  item  Carolus  le  Cointe    in  annalibus    ecclefiaft.  Germm.T.1 
Francorum  ad  eundem  annum,  veluti  etiam  Centuriatores  Magdeburgen- *j?'v p K% 
fes.     V nus  Annalijia  Saxo  ad  annum  prazcedcntem  rem  refert,  &  tamen  ApuiEccmi. 
or^anum  ad  Pipinum  in  Compendio  villa  veniflTe  vult,   ubi  tunc  populi  fui  CurP"s 
peneralem  cortventum  babuit.     Oitendit  vero  Cointius,   anno  demum  fer  ^y.J* * 
quenti  necdum  inceptum  fuiflTe  conventum  ilium,  dum  munera  imperatoris  143. 
Cpotitani  ad  Pipinum  funt   delata.     Paflim  equidem,    qui   de  vitis  fum- 
morum   Pontificum  fcribunt ,  ad  fidem  libri  pontificalis,  Vitaliano  cir- 
ca an.  660.   tribuunt  ,    quod    organorum   ufum  in  ecclefiam  invexerit : 
Compoffit  regular  ecclefiafiicas ,   &  injiituit  cantum  adbibitis  inftrimentis, 
qua  vulgari  nomine  organa  dicuntur.     Balljeus    in  teftem   poetam   lob, 
Bapt.  Mantuanum  adducit :  fie  vero  fcribit :   „Vitalianus  patriaSignU 
nits  vd  Campanus,  infignis  muficus,   cantum  in  templis  circa  an.  Dom. 
660.  &  organa  per  confonantias  humanis  vocibus  adhibuit,  iuxta  illud  Bo* 
ptifta  Mantuani: 

Signius  adiunxit  moUi  conflata  metaUo 
Organa ,  qua  feftis  refonant  ad  facra  diebus. 

Balljei   verba   intelligi   queant  de  arte  ilia  organandi  humanis  vocibus,  Ut»   &  easv 
quam    fupra   ex  monacho  Engolifmenfi  a  cantoribus  Rumanis  fub  Carglo  nis  orsam" 
M.  in  Gallias  allatam  retulimus.     Superius  divinavimus,   cantores  Vitalia- 
nos  in  libro  de  vita  B.  Notkeri  Balbuli  c.  8-  apud  Goldastum  nominatos,  #„..  auw, 
in  hoc  genere  mufices  verfatos  fuiflTe.   Sic autern  ibi :  Hie  eft  Me  Vitalianus  t-  j>  f-  U- 
Fraful ,    cuius  adbuc    hodie  cantum ,    quando  apoftolicus  celebrat,  quidam  f'  s3°' 
qui   dicuntur  Vitaliani,  folent  edere  in  prafentia  eius.     Nomen  hoc  pe- 
culiare   cantores   hoc  fortitos  fuiflTe  ,  nili  ob  fingularem  aliquain  modula- 
tionem ,  quis  aflTerat  ?  Talis  vero  eft  cantus  ille  organicus  vocum  huma- 
narum   fymphonia,  cum  de  altero  illo  organorum  pneumaticorum  ufu  in 
ecclelia,  aliquot  port  Vitalianum  faeculis ,   nee  veftigium  appareat. 
Notat  Ducangium  M  u  r  a  t  o  r  1  u  s,  dum  in  glofTario  lat.  organa  furl-  A»**i   ■**■ 
fe  Feronenfi  ecclefias  tempore  Caroli  M.    inde  collegit,  quod  apud  Ug-  *vl  tu- 
hellitjm  T.  V.  ltal.  facra  in  duabus  chartis  circiter  ea   tempora  fcriptis 
occurrat  Porta  organi.     „Sed  ( addit  Muratorius)  quod  una  ex  portis  • 

Verona  nomen  hoc  praetulerit,  ibique  prope  etiam  conditum  fuerit  anti- 

S  3  quiflimum 


I42       L.  III.    DE  ORGANIS  ET    INSTRUMENTS 

quiflimum  coenobium  appellatum  fanclae  Ma  rite  ad  organum ,  non  con- 
tinue) inferre  poflumus,  organa  pneumatica  in  ufu  Feronenfibus  tunc  tem- 
plis  fuifle.  Nil  rei  habet  Porta  cum  templis.  Prasterea  vocabulo  organi 
veteres  complectebantur  quaecunque   muficorum  inftrumenta." 

Fenetus  fuit  Georgius  ille  presbyter,  quern  cum  Baldrico  comite  Fo- 
roiulienfi  venifTe  ex  annal.  Fuldenf.  ad  an.  %26.  notavimus.  Ad  eundem  an- 
num narrat  Eginardus ,  venifTe  Georgium  de  Fenetia,  qui  fe  organum 
poffe  facer e  aj]  ere  bat.  Qiiem  imp  er  at  or  Aqaisgrani  cum  Thencolfo  fa- 
cellario  mifit  ,  &  ut  ei  omnia  ad  id  infirumentum  efficiendum  neceffaria 
praberentur ,  imperavit.  De  eo  organo  Ermoldus  NigeUus  de  rebus 
geitis  Ludovici   Pii  lib.  IV.  haec  fcribit : 

Organa  quin  etiam ,  qu<e  nunquam  Francia  credit, 

Unde  pelafga  tument  regna  fuperba  nimis ; 
Et  quis  te  folis ,  Cafar ,  fuperajfe  pntabat 
Conflantinopolis ,  nunc  Aquis  aula  tenet. 
Fors  erit  indicium ,   quod  Francis   colla  remittant, 
Cum  fibi  pr<ecipuum  tollitur  hide  decus. 

Eccardus,  qui  haec  refert,  Ermoldum  hunc  in  aula  Ludovici  fuiflTe  pu- 
tat.  Wal  a  fr  id  us  Strabo  organum  illud  ,  ut  vidimus,  inter  apparatum 
bafilicae  Aquisgranenjis  ponit. 

Artem  vero  fabricandi  organa  cito  Germaniam  effe  pervagatam  ,  inde 
palam  fit  ,  quod  Italia  fuppeditare  potuerit  artificem  fub  finem  eiusdem 
fasculi  IX.  ut  difcimus  ex  epiftola  Joannis  VIII.  P.  ad  Annonem  epifco- 
pum  Frifingenfem:  Precamur  autem,  ut  optimum  organum  cum  artifice, 
qui  hoc  moderari  &  facer  e  ad  umnem  modulationis  efficaciapi  poffit,  ad  in- 
jirntlionem  mujica  difciplina  nobis  aut  defer  as ,  aut  cum  eisdem  redditibus 
mittas.  Viciflim  vero  fequenti  faeculo  ex  Italia  organa  expeti  potuiffe  ac 
defiderari ,  patet  ex  epiftolis  Gerberti  ,  qui  poftea  Sylvester  II.  Papa 
K/P. p.  34*  fpit  appellatus,  quas  Mabillonius  in  annalibus  Bened.  ad  annum  986, 
987.  aftert.  Harum  prima  ad  Geraldum  abbatem  Aureliacenfem  fcripta 
eft,  a  quo  rogatus  fuerat,  ut  organa  fibi  in  Italia  pofita  transmittal 
altera  mox  anno  fequenti  ad  Raymundum  Geraldi  fucceflbrem.  In  pri- 
ma dick,  organa,  quae  fibi  dirigi  poftulabat  Geraldus,  in  Italia  con- 
fervari ,  pace  regnorum  facia  ipfi  repraefentanda.  Quae  verba  clariora  ex 
altera  epiftola  fiunt,  quam  integram  affert  Mabillonius  ;  ad  rem  vero 
haec  habet:  '  „  At  quoniam  domina  mea  Theophania  imperatrix  femper 
„augufta  VIII.  Kal.  Aprilis  proficifci  me  fecum  in  Saxoniam  iubet,  eo- 
„  que  quosdam  ex  meis  monachis  ac  militibus  ab   Italia  convenire  iufli, 

»  „  nunc 


IN    ECCLESIA.    C.  III.  I43 

„nunc  non  habeath,  quod  certum  fcribam  fuper  organis  in  Italia  pofi- 
„tis,  ac  monacho  dirigendo  ,  qui  ea  conducat. " 

V.   Apparet  hinc  iam  turn,   vergente   nimirum  faeculo  decimo,  mo-  Ufu$  org*. 

nachos  etiam  his  artibus  ac  ftudiis  fuifle  deditos.      In  rhythmis  alphabe-  norilt" ['m. 

tiua  Adeljiakni  apud  Mabillonium    laudatur .  AnaUii.  ed. 

Karitate  Sigo  nofler  plemis  at  que  gratia,  nov.  in  foi 

JSlulta  prabens  ore  ,  mami  ,  advents  folatia  J-3la  *IV- 

Singidaris  organali  regnabat  in  mufica.         .  '  4'      4°* 

Videtur  is  efle  Mabillonio  Sigo  abbas  monafterii  S.  Florentii  Salmu- 
fenjh  ad  Ligerim,  vir  fuo  tempore,  medio  nimirum  fa?culo  undecimo, 
clariffimus  :  mine  in  Annalibus  dilaudat  divinis  charismatibus  illuitrem, 
putatque,  rjndeni  forte  efle  cum  Sigone  cantore  Camutenfis  ecclefiae ;  T.  IV.  551. 
quem  ahbi  in  analeftis  memorat,  Fulberti  epifcopi  infignem  difcipulum,  6is*  6l6, 
fapientia  vitaque  clarum.  Sigonem  abbatem  muficae  fcientia  excelluifle, 
alias  traditur.  Qjjod  vero  hie  fingularis  organali  regnafle  in  mufica  dicitur, 
duplici  fenfu,  iuxta  fuperius  explicata,  accipi  poteft;  nimirum  vel  de  orga- 
no  etiam  vocum  feu  arte  organandi,  ut  medio  aevo  vocabant  harmoniam 
duarum  aut  plurium  vocum  per  confonantias  muficas  fimul  concinentium, 
quam  polyphoniam  appellamus  :  vel  de  organali  mufica,  qua  nunc  agi- 
mus.  Quam  forte  pariter  indicare  voluit  Adelmannus,  cum  iam  medio  fae- 
culo decimo  ingentia  triginta  follium ,  quos  feptuaginta  verfabant  viri,  or- 
gana  in  Ventano  Anglia  monafterio  ,  ab  Elfego  Ventano  epifcopo  con- 
ftrui  curata,  a  "Wolstano  monacho  in  prologo  ad  vitam  metricam  S. 
Swithuni  celebrentur,  his  verfibus  apud   Mabillonium  : 

Talia  £ff  auxijlis  hie  organa ,  qualia  nusquam  A*  hi  *" 

Cermmtur  ,  gemino  confiabilita  fono. 

Biffeni  fupra  fociantur  in  ordine  fuller, 
Inferiusque  iacent  quatuor ,  atque  decern 

Brachia  verfantes,  multo  £«?  fudore  madentes. 

Certatimque  fuos  quisque  monet  focios ,  # 

Viribus  ut  totis  impellant  flamina  furfum, 
Rugiat  £«f  plena  Kapfa  referta  fitiu. 

Sola  quadringentas  qua  fuflinet  ordine  mufas, 
Qiias  mantis  organici  temperat  ingenii. 

Addit  locum  ex  Baldrici  Bolenfis  archiepifcopi  epiflola  ad  monachos 
Fifcamnenfes ,  quo  organorum  in  monafteriis  ufus  faec.  XII.  non  folum 
afleritur ,  fed  etiam  laudatur:  Ilia,  funt  Baldrici  verba,  in  ecclefia  unum 

erat, 


144      L.  III.    DE    ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

erat,  quod  mihi  non  mediocriter  complacuit,  quod  ad  Deum  laudandum  & 
excitandum  David  canticis  fuis  infervit  :  laudate,  inquit  ,  Dcminum  in 
chordis  &  organo.  Ibi  fiquidem  inflrumentum  vidi  muficum,  jiflulis  areis 
compaclum,  quod  follibus  excitum  fabrilibus ,  fuavem  reddebat  melodiam  : 
organa  Mud  vocant ,  certisque  temporibus  excitabant. 

Singulariter  funt  notanda,  quae  idem  Mabillonius  textui  huic  in- 
T  V.  mm  tearponit  verba  in  Annal.  Bened.  quibus  organi  ufus  etiam  ille  explicatur, 
xxxiv.  pag.  quo  altera  organi ,  feu  organandi  ratio  fubintrat ,  polyphonia  fcilicet,  feu 
*°5-  confonantiarum  unio  :  Graves ,  inquit ,  acutas  &  medias  uniens  voces,  ut 

quidam  concinentium  chorus  putaretur.  Rede  quidem  ex  citatis  verbis 
collegit  Mabillonius  ,  rariora  tunc  adhuc  id  genus  inftrumenta  fuhTe, 
nee  omnibus  probata  ;  quod  ex  fequentibus  eiusdem  epiltolas  verbis  pa- 
tet :  „Non  tamen  ignoro,  quia  funt  multi ,  qui  tale  quid  in  fuis  non 
habentes  ecclefiis ,  eos,  qui  habent ,  murmurando  dilapidant :  quos  non 
obloquentes  &  detrahentes  audemus  nuncupare,  qui,  quod  organa  nobis 
innuant,  nefciunt  exponere,  nee  attendentes  chordarum  modulatione  ani- 
mi  motus  mitigari. "  Quod  cum  Davidis  inSAULEM,  &  Elis^ei  in  fe 
ipfum  exemplis  probaflTet  :  „  Non  igitur  aberramus  (fubdit)  fi  tantorum 
patrum  veftigia,  ut  potTumus,  imitamur...  Ego  fiquidem  in  modulatio- 
nibus  organicis  non  multum  delector :  fed  per  hoc  ad  irrtelligendum  ex- 
citor,  quod  ficut  multimodal  fiftulae  varii  ponderis  &  diverfae  magni- 
tudinis  in  unam  agitata;  conveniunt  cantilenam  :  ita  homines  in  unam 
debent  convenire  fententiam ,  a  Spiritu  fancro  infpirati,  &  in  unum  con- 
venire  voluntatem."  Demum  poft  multa  fimilia,  quae  in  Neuftria  pia 
legi  poffunt  a  Mabillonio  citata  ,  ita  concludit :  Si  igitur  organa 
habemus ,  eis  uti  ecclefiaflica  confuetudine  permittimur  ;  (in  autem,  fine  fa- 
crilegio  eis  carere  poffumus.  Hsec  vero  omnia  Baldrici  filentio  praete- 
rit  Martenius  in  commentario  ad  caput  XVIII.  regulae  S.  Benedict!, 
de  difciplina  pfaUendi ;  dum  exemplo  Wintonienfis  monafterii  alia  etiam, 
Ramefienfis  ex  chronico  Ramef  fsec.  V.  Bened.  p.  7? 6.  &  Cavenfis  mo- 
nafterii apud  BoLLkND.  ad  vitam  S.Petri  Abb.  Cavenfis  4.  Martii,  ad- 
a      dit,    fed«>cum  exceptione  femper  aliqua.     a)  Supra 

a)   Cefte  (inquit)   organorum  ufum  apud  veteres  follium  fpiramento    Fortiore    pulfati  ,    perdul- 

monnchos  raro    invenies.        Aliqua    in    novo  cem    melodinm   &  clangorem  loiigius   refenan- 

Wintonienji   monafterio    Elfegus    coflftruxifie  tern   ediderunt ;    fed    hoc    comitis   liberalitate, 

dicitur    in     vita  metric*     S.    Athelvoldi  ;  non    monachorum  expenfis.      Denique  ex  MS. 

fed    hoc    in   cathedrali  ecclefia ,    quae  monachis  chronico  Cavenfis   monafterii     organorum    men- 

Bimiiciinis     olim     JVintonia    commifTa     erat.  tionem    repcri   in   Dedicatione  eccltfiae    ah  Ur- 

Similiter  Ramejenji    bafilic*    comes     Alder-  bano    II.   fa&a  ;   fed  hoc  in   fumma  feftivita* 

lHANNUS   triginta    libras    ad    fabricandos    cu-  te ,    <Sr    proefente  fummo  Pontifice.    Csterum  ih 

preos   organorum   calamos  erogavit,  qui  in  al-  noftris  Gailiis ,  dubito  ,   an  vifa   fuerint  in  mo- 

Veo   fuo   fupef    unam  cochlearum   denfo   ordi-  nachorum  ecclefiis    organa  ante  trecentos,  aut 

ine   Foramjnibus  iHfidentes ,     &    diebus    feftis  ad  fuaimum  quadnngentos   annos. 


IN  ECCLESIA.    C.  III.  I45 

Supra  laudavimus  B.  Aelredum  Rhievallenfem  abbatem  faeculi  XII. 
cui  improbatur    terribilis   iUe  follium  flatus  ,   tonitrui   potius  fragorem, 
quam  vocis  exprimenr  fuavitatem  ;  ut  adeo  exceflum ,  feu  tumultum  fol- 
lium vlfuperet  in  organis  ;  quae  eodem  feculo  XII.    circa  medium  Vene- 
rabilis  Petrus  Cluniacenfis  defendit  adverfus  Petrubruftanos  iisdem,  quibus  Bibi.pp,  it. 
laudatus  Baldricus,  exempiis  Davidis  &Rlisjei:  „  Ueus  enim  (inquit)  inBibi.  c/«- 
„  quod  voces  pie  cantantium  ,    &  fonos    religiofe    organizantium    benit  »»«•*•»*** 
„gne  fufciperet,  &  inter  alia  divina  obfequia,  haec  quoque  devote  ex- 
„  hibita  approbaret ,  tantorum  prophetarum  tarn  fublimibus  exempiis  vo- 
„luit  indicare."  D.  Thomam  ,  qui  faeculo  fequenti  XIII.  adhuc  afferebat :  *  **  *  9I* 
Inflrumenta  mufica  non  affumere  ecclejiam  in  divinas  laudes  ,  ne   videatur 
iudaizare  ,  fupra  de   aliis  inftrumentis,    quam    de  organis   fumus  inter- 
pretati ;  quern  ferme  ufum  adhuc  finientis  decimi  quarti ,  aut  ineuntis  de- 
cimi  quinti  faeculi  ib.  Gerson,  qui  tunc  vixit ,  atteftatur.     „Habet  ve- 
Mro  (fcribit  Tr.  I.  de  canticis)  modernus  ufus  appropriationem  ,  nee  irra-  T-  Ul  °t* 
tionabiliter  ad  organa  ex  plumbeis  vel  ftanneis  filtulis ,  quae  cum  follibus,    '   '  p'  38 
&  cum  digitis  multiplicem  &  perfectam  habent  inter  aliud  quodlibet  in- 
ftrumentorum  vocalium  refonantiam  ftftularum  ;     quae  fiftulse  non  illibe- 
rales  appellandae    funt,     quia   non    oris    deformatione  ,    fed    follis  infla- 
tione  fonant.     Hoc  folum  vel  praecipuum  retinuit  ecclefiaftica  confuetudo 
muficum  genus  inftrumenti,  cui  vidimus  aliquam  iungi  tubam  ,  rariflime 
vero  bombardas,  feu  thalemias ,  feu  cornemufas  grandes  ,  aut  parvas ,  vel 
alia.    Si  qua  fint,  quae  nominaverimus  inftrumenta  ;    qualia  Danielis  liber 
omnia  coucludere  videtur  in  adoratione  ftatuae  fub  omni  genere  mufico- 
rum.  " 

VI.  Generalem  organi  notionem,  ita  ut,  iuxta  S.  Augustinum,  quid-  inftnimento- 
quid  aptatur  ad  cantilenam  &  corporeum  eft,    quo  inftrumento  utitur,  qui  mm  mnflco- 


rum  vana 


cantat ,  urganum  fit ,  firmat  laudatus  Io.  Gerson  ceu  receptam  :  Cate- 
rum  latiuf  adhuc  organa  recipiuntur  a  GloJJis  pro  mujico  qualicunque  com- 
pingatur  inftrumento.  S.  Isidorus  tamen,  quique  eum  fecuti  funt  fcri- 
ptores  de  re  mufica  medii  aevi,  vocabulum  reftringunt  ad  certum  quod- 
dam  muficorum  inftrumentorum  ,  quae  vento  inflantur,  genus.  Organi- 
ca  eft,  inquit,  in  his,  qua  fpiritu  inflante  completa  ,  in  fonum  vocis  ani-  TJkTiiB^ 
mantur,  ut  funt  tuba,  calami ,  flftula ,  organa  ,  pandoria ,  &  jimilia  in-  mr>  °s' 
Jlrumenta.  Sequitur  tertia  fingularior  adhuc  divifio  feu  notio  muficae  rhyth- 
micae:  „ Tertia  eft  divifio  rhythmica  pertinens  ad  nervos  &  pulfus ,  cui 
dantur  fpecies  cithararum  diverfarum;  tympanum  quoque,  cymbalum,  fift- 
rum,  acitabula  aenea  &  argentea,  vel  alia,  quae  metallico  rigore  percuflTa  red- 
Mart.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.II.  L.  III.  T  dunt 


I46  L.  III.    DE   ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

dnrit  cum  fuavitate  tinnitum  ,  &  caetera  huiusmodi.  "  Breviter  Aure- 
lianus  cap.  ?.  Difcipl.  mnf.  omnia  compleclitur :  „Igitur  ad  omnem  fo- 
num ,  qui  materies  cantilenarum  eft ,  triformem  conftat  efle  4*aturam. 
Prima  eft  harmonica,  quae  ex  vocum  cantibus  conftat ;  fecunda  organica, 
quae  ex  flatu  fubfiftit ;  tertia  rhythmica  ,  quae  chordarUm  amminiftratur 
intenfione ,  pulfuque  digitorum  numeros  recipit. "  Antea  vero  capite 
tertio  muficae  tria  genera  diftinguens,  1.  mundanam  ,  2.  humanam  ,  3. 
quae  quibusdam  conftat  inftrumentis  ,  profequitur  de  tertio  hoc  gene- 
re,  „ut  flint  organa  ,  citharae ,  lyrae ,  &  caetera  plura.  Sed  iftud,  quod 
in  inftrumentis  pofitum  eft,  a  muficce  fcientia  intelle&uque  feiun&um  eft, 
amminiftraturque  aut  intenfione,  ut  nervis  ;  aut  fpiritu,  ut  tibiis ;  vel  his 
quae  aqua  moventur  ,  ut  organa;  aut  percuflione  quadam,  ut  in  his,  quae 
ad  concava  aerea  feriuntur  ,  atque  inde  diverfi  efficiuntur  ibni. "  Ita  ni- 
mirum  femper  diftingui  folebant  inftrumenta  mufica ,  ut  alia  dicerentur 
eWveuT*,  quae  fpiritu  inflantur ,  alia  hraxa,  quae  impulfu  feriuntur:  quo- 
rum alia  tyxo^a,,  quae  nervis  intenduntur ,  alia  Kftvptvet,  feu  K^ard ,  quae 
pulfantur. 
T.  11.  opp.  Cassiodorus  de  artibus  ac  difciplinis  liberalium  litterarum  c.  j.  de 

t-  5S6.  mufica,  inftrumentorum  muficorum  tria  genera  diftinguit ,  percuflionale, 
tenfibile,  &  inflatile:  „  Percuflionalia ,  ut  funt  acetabula  aenea  &  argentea, 
vel  alia  ,  quae  metallico  rigore  percufla  reddunt  cum  fuavitate  tinnitum. 
Tenfibilia  funt  chordarum  fila,  fub  arte  religata,  quae  amodo  pleclro  per- 
cufla mulcent  aurium  dele&abiliter  fenfum  :  in  quibus  funt  fpecies  citha- 
rarum  diverfarum  .  . .  Inflatilia  funt ,  quae  fpiritu  reflante  completa  in  fo- 
num  vocis  animantur;  ut  funt  tubae,  calami,  organa,  panduria  &  cae- 
tera huiusmodi. "  Rem  ,  prout  antiquior  ufus  ad  noftrum  etiam  propius 
Ap.  Htigoiin.  accommodatur  ,  perfequitur  Iulius  Bartoloccius  de  muficis  inftrumentis 
Thef.annq.  fjei)raorumt  „Porro  inftrumenta  (inquit)  quibus  cantiones  modulari  pof- 
xxil.p.iss.  fumus,  funt  in  triplici  differentia.  Vel  enim  funt  pneumatica,  vel  fidici- 
na  ,  vel  pulfatilia.  Primi  generis  funt ,  quae  inflata  ,  feu  flatu  ,  fpiritu, 
vel  vento  incitata  fonum  emittunt ,  ut  funt  fiftulae ,  fampuniae ,  cornua, 
tibiae,  tubae  ,  litui,  fyringae  &  alia  polycalama  ,  quae  Italice  dicuntur  Orga- 
ni ,  &  Regali.  Secundi  generis  funt  omnia  inftrumenta  ,  quae  chordis 
feu  nervis  inftru&a,  digitis  vel  pinnis,  vel  etiam  pleclris  in  harmonicos 
motus  artificiofe  incitantur  ,„&  fonum  fuavem  reddunt;  ut  funt  citharae, 
teftudines ,  thiorbae  ,  nablia,  harpae  ,  lyrae,  viola  feu  chelys,  fambucae, 
pedides ,  pandorae ,  clavicymbala  ,  clavichordae  ,  fpinettae ,  barbita  ,  alia- 
que  his  fimilia  ,  &  omnis  generis  citharae,  vulgo  chitarre.  Tertii  generis 
funt,  quae  digitis  aut  bacillis ,  vel  ferrea  lingua  pulfantur,  &  fonum  red- 
dunt, 


IN  ECCLESIA.    C.  III.  147 

dunt ,    ut    funt    crotula  gnaccari ,    fyftra  ,  tympana ,  cymbala ,  campa- 


nae." 


VII.  Supra  ad  finem  Libri  fecundi  iam  quaedam  pra?libavimus  de  mu-  Eorumqne 
ficae  inftrumentalis  difciplina  medii  aevi;  quo  a  tempore  demum  ecclelias  ufus. 
noftras  intrare  elt  aufa ,  prima  Ecclefiae  aetate  inaudita  in  Sacris  chriftia- 
nis ;  exiftimabant  quippe  SS.  Patres ,  etiam  Iiuiais  folum  per  ceconomiam 
quandam  eorum  efle  indultum  ufum :  in  Gentilium  facris  autem  eorum 
frequentia  vitio  dabatur:  Fos ,  lib.  VII.  adverfus  Gentes  fcribit  Arnobius, 
aris  tinnitibus  &  tibiarttm  funis  ,  vof  equorwn  curricidis  &  theatralibus 
ludif,  perfucifum  habetis  ,  Deos  &  deleclari  &  affici  ,  irasque  aliquando 
concepts  eorum  fatisfaciiom  molliri.  De  facris  JEgyptiorum  &  Gracorum 
id  conitat;  apud  Romanos  vero  antiqui fli ma  erat  XII.  tabularum  lex,  a 
Cicerone  lib.  II.  de  Legibus  allata  :  Popuiarem  latitiam  in  cantu ,  & fi- 
dibus,  &  tibiis  moderanto,  eamque  cum  divum  honore  iungunto.  Res 
haec  plurimum  negotii  fecit  dotforibus,  paftoribusque  ecclefiae  primae  et- 
iam aetatis,  in  antiquandis  huiusmodi  ritibus ,  quibus  affueti,  e  Gentilium 
facris  ad  noftra  transeuntes ,  tripudiis  choreisque  feliis  celebritatem  ,  laeti- 
tiamque  conciliate  geftiebant ;  quam  tamen  cum  mufica  facra  feu  ecclelia- 
ftica  nunc  non  confundimus ;  ac  iam  libro  primo  locum  VenanHi  For- 
tunati  ex  fententiagraviorum  fcriptorum  explicatum  dedimus  T  I.  p.  217. 
quern,  funt  etiamnum,  qui  putent ,  pofle  de  ufu  inftrumentorum  mufico- 
rum  in  ecclefia  accipi.  Addit  Muratorius,  Ionje  Eobienfis  monachi  te-  T- IL  A*f!*' 
ftimonium,  qui  eodem  faeculo  fexto  ante  Fortunatum  in  praefatione  ad  ievi^  3S7> 
vitam  S.  Columbani  fie  loquitur :  Plerosque  organi  fcilicet,  pfalterii,  ci- 
thara  melos  aures  oppletas  mollis  f<epe  avert*  modulamini  accommodare. 
Haec  eo  quidem  affert  Muratorius,  ut  organa  Italis  tunc  iam  ufitata 
comprobet ;  addit  nihilominus  ,  cum  exploratum  minime  fit,  quid  orga- 
norum  voce  proprie  &  vere  Ionas  &  Fortunatus  defignent  ,   fe  haerere. 

Idem  nobis  accidit  in  loco,  qui  propius  ad  rem  eft,  ex  vita  nimirum 

S.  Lamberti  M.   apud  Canisium  ad  finem,  ubi  ,    dum   eiusdem  Sancli  T.ll.A.t. 

translatio  folemnis  defcribitur,  haec  leguntur :  „  Hinc  inde  fratrum  fideli-  Mfi0il-t-n6' 

„ter  pfallentium  chori  cum  cymbalis  canoris  organisque  fuaviflima  modula- 

„tioue  fonantibus  concinebant.  "      Adnotat  Basnagius,    cum  organa  in 

Gallias  allata  narrentur  fub  Pipino  ,  non  fuifle  ergo  in  ufu  apud  Traie- 

cienfes  tempore  translations  S.  Lamberti:  „  Organa  igitur  (addit)  ilia  fue- 

„  runt  fiftulae ,  vel  omne  inftrumentum  muficum  ,   eo.  enim  fenfu  accipie- 

„ bantur  apud  veteres  organa/'     Iam  fupra  attigimus  locum,  quern  Gol- 

ixastus  in  margine  vitae  Notkeri  adferiptum  reperit  in  MS.  Iubihis  au-  T.LRtr.A- 

T  a  tern,    le,m"-  P-L 

f.  116. 


I48       L.  III.   DE   ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

tern ,  id  eft  neuma ,  quern  quidam  in  organis  iubilant ,  plaufum  vitlorum 
latantium  commendat.  Palam  haud  eft  ,  de  cuiusceraodi  organis  intelligi 
velit;  incertius  adhuc  eft,  an  alter  locus  in  eadem  Notkeri  vita  cap.  22. 
hue  faciat :  Per  pfalterium  ,  feu  per  rotam ,  pneumata  inventa  dulciora, 
Pag.tn.  funt.  Apud  eundem  Tutilo,  ficut  &  focii  eius ,  laudatur  in  omni  ge- 
nere  fidium  &  fiftularum  pra  omnibus  folers  ,  quodque  fidibus  filios  nobi- 
lium  edocuerit ;  fed  quod  in  ecclefia  exercuerit ,  nihil  additur.  A  Gal- 
frido  in  Poetria  omnis  generis,  quaedam  circa  an.  1200.  potius  ad  rem 
videntur  commemorari  mufica  inftrumenta ,  cymbala  pracava  ,  concors 
fympbonia ,  dulcis  fiftula ,  fomnifera  citbara ,  vitulaeque  iocofa.  Vitulae  an 
violse?  quae  paflim  inter  inftrumenta  mufica  medii  aevi  cenfentur,  veluti 
apud  pfeudo-BEDAM  :  Artificiale  vera  inftrumentum  eft,  ut  organum,  vio- 
la, &  cithara  ,  atola  ,  pfalterium.  Ioannes  JEgidii  in  arte  mufica  viel- 
lam  cum  aliis  inftrumentis  recenfet:  Mufica,  vero  inftrumentalis  quadam 
viva,  qua  vivo  agitur  inftrumento ,  alia  vero  mortua,  qu<e  mortuo  agi- 
tur  inftrumento  ,  ut  patet  in  viella,  &  cithara,  Cff  organis,  &  huiusmo- 
di,  de  quibus  in  fine  dicetur. 

Organa,  ut  de  Oriente  etiam  aliquid  dicam,  unde  ad  nos  translata 

primum   funt,   dicuntur  etiam  fuifle  Cpoli,  ex  auro  fa&a,  quae  Michael 

imperator    conflarit  (forte   alterius  generis,    de  quibus  poftea)  legimus 

apud  Codinum  Curopalatam  de  officiis  Cpolitanis ,  ubi  de  feftorum  prae- 

cipuorum,  imprimis  Natalis    Domini,  celebratione  agitur  c.  6.  de  impe- 

Apud  Gretf.  ratore  ex  ecclefia  in  oratorium  redeunte:    Inter  h<ec  autem,  clermtf,  in- 

T.xv.  opp.  qUam^  £<f  flammula,  ft  ant  omnes,  qui  dicuntur  Pagniot£,  nempe  tubicines, 

buccinatores  ,   tympanifta  ,    £«f  furulifta:   &  hi  foil ,  nam  ex  minutioribus 

inftrumentis  ne  unum  quidem  eft.      Et  paullo  poft :   Ergo  fimul  ac  ianua 

panduntur ,    &  imperator  isque  folus  confpicitur ,  ftatim  cantor es  cantant 

illud:    Diuturnum  faciat  Deus  imperium  tuum  &c.    refonantibus  organis, 

qua  varia  funt,  ut  antea  diclum.     Palam  autem  eft,  haec  abelTe  a  mufica 

a      facra  feu  ecclefiaftica,  a)  a  qua  arcendi  funt  Pagniota  ,  Germanice  Spiel- 

T.xu.  Opp.  Leuth  1   &  Surulift<e  a  furullio  inftrumento,    ut  interpretatur  Gretserus: 

jP.  a.  p.  71.  qui   alibi  contra  Waldenfes ,   inter  alia  cantum  ecclefia? ,  five  organorum, 

five  hominum  ,  &  aliorum  inftrumentorum  muficalium  inceffentes,  edidit; 

tracla- 

<»)  Apud  eundem  Codinum  de  apparatu  impera.  rum   formam  ,  fed  alia  quadam    figura    pra* 

toris  Grxcorum    in    publicum    prodeuntis  hate  ditx  funt.        Indicat  hoc  ipfe   etiam  fonus   ta- 

eap.  V.    p.  20.  leguntur  :  ,,  Parato   iam  &    e-  Hum  inftrumentorum  :   qui  eft  ,  ut   fi  quis  ex 

quitante  imperatore  tympanirbc  tympana    puU  populo   aliquid  petat ,    vel  iniuria    afficiatur* 

fant :  tubicines  tubis ,   &  buccinatores   bucci-  audito  hoc  fono   accurrat ,  &  ad  imperatorem 

nis  argenteis    canunt.       He  vero  tubs    huic  libere   referat." 
nfui   deftinate ,  aon    referunt    aliai ura   tuba- 


IN  ECCLESIA.    C.  III.  149 

t'raftatum  Petri  de  Filichorff ;  quo  in  opere  infcribitur  caput  27.  de  in- 
credulitate  cantus  ecclefia  feu  de  cantu ,  organise  S?  aliis  muficis.  Sequi- 
tur  apud  eundem  refutatio  eorundem  Waldenfium  incerto  auctore,  ubi 
„  dum  quarto  dicunt  ecclefiarum  dedicationes  effe  inutiles,  &  aedifkationes 
turrium  ,  ecclefiarum  ,  campanarum  ,  ornatuum  ,  altarium  confecrationes, 
&  coemeteriorum ,  cantus  organorum  &  plurima ,  ex  iisdem  refutantur 
fcripturis."  Reinerus  inter  errores  eorundem  de  folo  cantu  mentionem  •*&«'*  #•  »•. 
facit.  „Item  ecclefiae  cantum  fubfannant,  &  dicunt,  quod  in  verbis  tan-iw.  f.  io, 
turn,  &  non  in  melodia,  fit  vis.  Item  clamores  laicorum  derident.  Item 
procefliones  feftivas ,  ut  pafchae,  &  lugubres,  ut  dies  Rogationum,  &  fu- 
nerum  refpuunt.  Dicunt ,  quod  cantus  no&urnus  &  diurnus  noviter  a 
Gregorio  fit  inftitutus:  quern  priu.s  ecclefia  non  habebat. " 

VIII.  Ut  vero  fingillatim  aliquid  de  inftrumentis  muficis  breviter  dica- Pneumatiot 
mus,  a  pneumaticis  ordiri  lubet;  quae  utpote  inter  non  folum  principa- inflrunieat*;' 
turn ,  perinde  ac  inter  caetera  omnia  inftrumenta ,   tenent  organa ;  verum 
etiam  omnia  ilia  inftrumenta,  quorum  ufum  aliquem  in  ecclefia  reperit  fua 
aetate  Io.  Gerson,  huius  generis  funt,  prater  organum,  cui,  inquit,  vidi-  T IIL  0p 
mus  aliquam  iungi  tubam,   rariffime    vero  bombardas ,  feu  thalemias,  feuP.zi.pM*. 
cornemufas.        Quae  tubas  defcriptio  legitur  in  epiftola  inter  %pera  pfeu-r.p;  Ofs-t. 
donyma  S.  Hieronymi  ad  Dardanum,  convenit  omnino  fchemati,  quod  191- 
habetur  in  cod.  San-Emer.  num.7.  &  in  San-Blaf.  n.  2.  inter  inftrumen-   Tab. 
ta  mufica.       Tuba  autem  confuetudinis  apud  rerum  peritiffimos  hoc  modo    xxiv. 
intelligitur ,    tribus  fifiulis  nereis  in  capite  anguflo  infpiratur,  in  capite  per   Tab. 
quatuor   vocidu&us  areos ,    qui  per  areum  fundamentum  quaternas  voces   xxvn. 
producunt ,  mugitum  nimium  vehementijjimumque  profert.     Ex  vehemen- 
tia  fonitus  bombarda  dici  poflet,   ut  Hifl.  Ratisbon.   ad  an.  1404.  apud 
Oefelium  T.  II.  fcript.  rer.  Boic.  p.  ?2i.  de  belli  tor  mentis  minacijfimis 
loquitur,  quas  afono  Bombardas  nuncupant.      Videtur  vero  a  triplici  fi- 
ftula  nomen  antiquum    Gallicum  apud    Carpentier  effe-  Treble  triplum, 
quod  idem  &  tubam  &  quidem  ufu  ecclefiaftico  fignificat  in  annal.  regni 
S»  Ludovici  ed.  reg.  p.  223.      Comme  devotementil  fit  chanter  la  mejje, 
&f  tout  le  fervice  a  chant ,  &  a  dechant ,  a  ogre  ,  &f  a  treble:  id  eft  a 
Vorgue  £«f  a  trompette,  ut  etiam  nos  Germani  nominamus.     Apud  Mont-^.  ///.  ft'*. 
faucon  in    antiquitate  explicata  cernere  eft  inftrumentum   in  tres  exiens*r,zw,I9*» 
tubas  ex  uno  orificio.      Simplicem  vero  defcribit  tubam  Ioannes  JEgidii 
in  arte  mufica:   „Et  dicitur  tuba,  quod  tova  ,  id  eft  cava.    Interius  enim 
concava,   &  valde  plana  propter  ampliorem  flatus  receptionem  ,  exterius 
autem  eft  rotunda,  circa  tubantis  orificium  valde  ftri&a ,  fed  in  parte  an- 

T  3  teriori 


I50       L.  III.    DE    ORGANIS   ET  INSTRUMENTS 

teriori  multum  ampla,  manu  clangentis  ad  os  ponitur,  regitur  ,  erigitur, 
deprimitur,  &  tenetur."  Quod  materiam  &  ufum  fpeclat,  Cassiodoro 
in  pfalm.  150.  Tuba  efl  cornets  partibus  adunatis ,  aut  aliquo  met  alio 
produ&us  tubulus ,  a  patulo  circulo  inchoans ,  &  defmens  in  anguflo  fora- 
tniue.  Hac  fpiritu  retraclo  completa  terribili  perfonantia  dilatatur ,  qua 
aut  bellorum  tewporibus  fumitur,  aut  regiis  advcntibus  apparatur.  Tubas 
Hugoi  The/.  aPu^  nos  celebres  fecit  (quern  quidam  monachi  in  condone  convocanda 
mitiq.  fucrar.  nnitati  funt  )  veteris  teftamenti  ufus ,  earumque  eclypon  paflim  habetur 
y°l^xxl1- ex  arcu  triumphali  imperatoris  Titi  Vespasiani  ,  qui  hodieque  confpicuus 
eft.  Sunt  vero  tubae  illae  directae  ;  fiquidem  eas  perinde  ac  tibias,  fiitu- 
las,  calamos,  de  quibus  Isidorus  lib.  III.  Etimol.  a  buccina  in  hoc  diftiu- 
guere  lubeat ,  quod  in  femetipfam  reflexa  fit  &  contorta ,  veluti  lituus, 
cornua ,   ac  tuba;  noftrae,   feu  ut  canit  Ovidius  lib.  111.  Metamorph. 

Ante  Deum  matrem  cornu  tibicen  adunco. 

Utrumque   videre  eft   imagine  etiam  expreflum  &  explicatum  apud  Ano- 
Expticatton    nymum    ex  congr.  S.  Mauri,   de  ceremoniis  obferv:ttis  in  funeribus  Ro- 

des  diverfes        J  •,  r  •  ■•  n/i  i-*r  i  tt. 

mams ,  in  quibus  ulus  eiuscemodi  etiam  Matth/ei  IX.  23.  legstur.       Ut 


t-  343- 


ntonmnens 


juguiieres,     enim ,  inqui^   Isidorus  1.  c.  in  veneratione  divina  bymni,  ita  in  nuptiis 
qm  om  rup.  fjymenai     ^ in  funeribus  threni ,  &  lament  a  ad  tibias  canebantur.  a) 

fort  a  la  re-    y  J 

Ugion  &c.  Venimus  nunc  ad  fingulare  plane  inrtrumentum  ,  quod  adumbratum 

a      ex  cod.  San-Emeramenji ,  &  San-Blajiano  n.  6.  explicatum  vero  ex  epifto- 
Tabb.     la  citata  ad  Dardanum  damus,  obfcurius  quidem  &confufius,  ut,  quod- 
xxiv.  &  nam  genus  plane  fit,  nbn  fatis  perfpiciatur  :   verba  au&oris  exfcribimus, 
xxix.      »  Fiftula  prseterea  artis  effe  myfticae,   ficut  fu fores  earum  affirmant  :  repe- 
s.  ffitrm.     ritur  ita  bombulum  aereum  ductile  quadratum  latiflimumque  quafi  in  mo- 
pp'     '      dum   coronse  cum  fifoculo  (fiftulo)  aereo  ferreoque  commixto,  atque  in 
medio  concuffo ,  quod  in  ligno  alto  fpatiofoqne   formatum,  fuperiore  ca- 
pite  conftringitur  :   alterum   altero  capite  demiffo  :  fed  terram  non  tangi 
a  plerisque  putatur,  &  per  fingula  latera  duodecim    bombula  aerea  :  duo- 
decim  fiftulis  in  medio  pofitis,  in  catena  fixis  dependent ,    ita  tria  bom- 
bula in  uno  latere  per  circuitum  utique  figuntur,  &  concitatis  duodecim 
bombulorum  fiftulis  in  medio  pofitis  clamorem  magnum  fragoremque  ni- 
mium  fupra  modum  fimul  proferunt.  "      Bombula   in  noftris  fchematibus 
bunibula  dicuntur,  explicaturque  corrupta  vox  fifoculo,  ex  cod.  San-F.me- 
ramenfi:  non  auiim  tamen  afferere,  fiftulum  hoc,  uti  &  caetera  ,  ad  ven- 
tum  flatu  potius  concipiendum,  quam  concuffu,  ad  reddendum  fonitum  ef- 
fe  compofita.       Primi  generis  certe  eft  arbor  fufilis ,    quam  ex  cod.  San- 
Blajiano 

a)  Vid.  I&i  KliCHNANNtS  de  funeribus  Roman,  lib.  II.   c.  4.   &c. 


IN  ECCLESIA.    C.  III.  1^1 

Blafiano  n.  4.  habemus,  de  qua  in  Alexandri  geflis  legitur ,  qua  in  imis      Tab, 
infpiratur,    &  per  or  a  avium  dukes   &  diverfas  emittit  voces,  ut   habet    xxvnr, 
infcriptio  :  legiturque  Theophilus  Michaelis  F.  imperator  Fconomachus, 
apud  Constantinum  Manajfem  &  Michaelem  Glycam,  eiusmodi  arbo- 
res   duas  ex  auro  fieri  curafle ,   feu  ptyira,    ogyctva.  oAoxpwt*  /*&«,  <5W<po- 

tKiAct^av  t«  7rnvfjutrog    hd  K^vtpiuv  7ro§uv  iig  7rt/A7rof4,ivag ,  ut  fcribit  Simeon 
Logotheta.      De  Constantino  vero  Porphyrogenito  in  chronico  Alberi- 
ci    apud  Leibnitium  haec  habentur:    MAnte  imperatoris  oculos  ftabat  ar-  T.ll.f.i\<>- 
bor  serea ,  fed  deaurata ,  cuius   ramos  diverfi  generis  volucres  deauratae 
replebant ,   quae  fecundum  fpeciem  fuam  avium  voces  edebant.     Impera- 
toris vero  huius  folium  ea  erat  arte  compofitum,  ut  in  momento  humi- 
le,    mox  excelfum  ,  tandem  fublime  videretur  :  quod  immenfae  magnitu- 
dinis  leones  deaurati  quafi  curtodiebant ,  &  per  artem,  qua  aves  iftae  cane- 
bant  ,  leones  ifti  mugitum  emittebant. "     Tibias  utricularias ,  five  utricu- 
lares ,  quae  paftoribus  &  meflforibus  paflim  adhibitae,    ufu  etiam  facro  in 
natalitiis  Domini  diebus,  praefertim  in  Italia,  ab  antiquis  quoque  ufurpatas  no- 
tat  Fr.  Blanchinius  a) apud  Causeum  in  mufaeo  Romano.    Sic  Gallis  corna-  T-  IL  f'a- 
mufa  eft  uter,  feu  buccina  fymphonica,  quam  etiam  Pipam  dicit  Carpentier 
v.  Pipe.  Forte  etiam  eo  referenda  vox  Pipetb  in  regula  ordinis  de  Sempring- 
ham  apud  Ducangium  v.  Decentum  ,  ubi  organum  Decentum  ,  faufetum 
6«?  Pipeth  omnino  in  divino  officio  omnibus  noflris  utriusque  fexus  prohi-    «t;ab 
betur.     In  fchemate  codicis  San-Blaftani  uter  fymphoniacus  chorus  appel-  XXxiii 
latur  ;    cuius  tamen   alia  genera  inter    inftrumenta  pneumatica    repraefen-  &  xxxiv. 
tantur  ex  cod.  San-Emeramenfi  n.  13.   cui  geminus  eft  in  cod.  San-Blaf.     Tab. 
num.  12.  addita  ubique  infcriptione  etiam  num.  20.  &22.    Inftrumentum  xxv.  & 
hoc  paucis   nobis  defcribit  laudata  ad  Dardanum  epiftola :   chorus  quo-    xxxi. 
que  fimplex ,  pellif  cum  duabus    cicutis  areis ,   &  per  primam   infpiratur, 
per  fecundam  vocem  emittit.   Blanchinius  earn  in  rem  Scaligerum  citat 
in  notis  Eusebii  ad  an.  mdcccxcv.  p.  169. 

IX.  Nihilominus  in  utroque  codice  San-Emeramenfi  num.  4.  &  San-  Enchorda. 
Blafiano  num.  7.   chorus  comparet  tenfus  fidibus,   &  quidem  cum  hac  in     Tab. 
utroque   codice    infcriptione  chorus  fecundum  quosdam  cum  quatuor  chor-  xxiii.  & 
dis.     „  Sic  chorus  (inquit  loan.  Gerson)  vocatur  a  nonnullis  vulgaribus    xxix. 
inftrumentum  quoddam,  inftar  trabis  oblongum  &  vacuum  ,  chordas  ha-  T.l.deeant. 
bens  grofliores  multo   plus,   quam  cithara,  duas  aut  tres,  quae  baculis  eru-  TFll    °6lf' 
tis  percuflfo   varie    variant  rudem  fonum.  "     Sed  haec  defcriptio  non  ex 
alfe  congruit  fchematibus  noftris ,  inter   quae ,   cithara  fecundum  quosdam 

utro- 

a)  De  tribus  generibus  Inftrum.  muf.  vet.  organic». 


152       L.  III.    DE   ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

Tab.       utrobique   forma  haud  abfimili  num.  3.   in  San-  Emeram.  &  num.  8-  San- 

xxiii.     Blajiano  repraefentatur,  cum   novem  in  San -Emeram.  chordis :  prout  ad- 

Tab.       modum  variavit  cithara  tarn  forma    quam  chordis,    ceffante  dudum  vete- 

xxix.      rum  Gracorum  hac  in  re  religione  ,    apud  quos  fummum   piaculum  fuit 

vel  unam  addere  chordam.     Apud  chriftianos  hoc  genus  inftrumentorum 

muficorum  profcriptum  erat,  ut  ex  iis,  qua?  primo  libro  de  prima  ecclefiae 

aetate  diximus,  elucefcit.     Fidicinas,  &  pfaltrias,  &  huiusmudi  churum  dia- 

boli ,   deteftatus  S.  Hieronymus   ad  Furiam   fcribens ,  monet ,  quafi  mor- 

t  if  era  firenarum  carmina  proturba  ex  <edibus  tuis.     Nam  in  ecclefia  nihil 

eiusmodi  admittebatur,  nee  fequiore  etiam  aetate. 

In  omni  quidem  traclatione  mufica  utramque  fere  paginam  doctrina 
de  monochordo  implebat;   quod  alia  forma ,  quam  apud  Blanchinium  & 
IV.  til  iv  Causeum  repradentatur  in  Muf.  Romano,  diverfis  in  fchematibus  exhibemus 
w.  1.  2.      '  excodd.  S.  Blafian  is,  uno  ann.  circ.  600.  tabula  unica  n.  1.&2.  quiiamigne 
Tab.       confumtus  encyclopaedia™  quandam  continebat  fcientiarum,  ac  principio 
xxvi.      ftatim  magno  riumero  fcriptores  de  re  mufica  ineditos ;  mentemque  no- 
ftram   deftinavit  a  iuvenilibus  annis,  hoc  de  mufica  pertraclare  argumen- 
tum :    alter  paullo    recentior  monochordum   cum  aliis  compluribus ,   en- 
Tab.       chordis   praeprimis,  inftrumentis  n.  23.  repraefentat ;  fed  pleraque  ilia,  ve- 
xxxiv.    luti  etiam  quae  ex  codice  San  -  Emeramenji  exhibentur ,  idealiter  tantum, 
ut  ita  loquar ,   facia   videntur,    prout   nimirum  in  aucloribus  defcripta  in- 
veniebantur.     Sic  in  utroque  codice  exhibetur  cithara,  ut  Hieronymo  di- 
Tab.      citur,   in  modum  Deltar  litter  a  cum  XXI  III.  chordis,  uti  fcilicet  in  lauda- 
xxix.      ta  a^  Dardanum  epiftola  defcribitur;  in  San-Blaftano  autem  codice XII. 
tantum    chorda?  comparent,   mentioque    de  XXlV.  omittitur  n.  9.     Ex 
r'     ,c-12,  fententia    tamen    Engelberti  Admontenfis   fcriptoris  fee.  V11I.  non  pa- 
tiuntur  in   organis  riftulae ,   nee  in  citharis  aut  pfalteriis   chordae ,  ad  tres 
oetavas,  id  eft  21.  chordas,  feu  adtam  graciUimum  ,    &  acutijfnnum  fo- 
mtm   fijlidas  conjhingi,   vel  chordas  fubtiliari ,   &  extendi.     Nullus  chor- 
darum  in  citharis  determinatus  legitur  numerus  apud  Isidorum,  qui  di- 
l.  ill.  Eti.  verfas  citharae  fpecies    diftinguit.     „  Forma  (inquit)  citharae  initio  fimilis 
fuifle  traditur  pectori  humano  ,  quo  veluti  vox  de  peclore  ,  ita  ex  ipfa 
cantus  ederetur  ,  appellataque  eadem  de  caufa.     Nam  pectus   Dorica  lin- 
gua cithara  vocatur.      Paullatim  autem  plures  eius  fpecies  extiterunt,    ut. 
pfalteria ,   lirse  ,   barbital,  phenices,  &  pectides,   &  quae  dicuntur  Indicae, 
&  feriuntur  a  duobus  fimul.     Item  aliae  atque  aliae ,    &  quadrata  forma, 
vel  trigonali:  chordarum  etiam  numerus  multiplicatus  eft  &  commutatum 
genus  &c. " 

Kabes 


IN  ECCLESIA.    C.  III.  I  53 

Habes  fchemata  citharae  generis  diverfi  ex  utroquecodice,  pfaHerii  item,    1*abb. 
quod  etiam  Blanchinius  apudCAUsEUM  p.  39-  defcribitexIosEnu  L.  VII.  xxm.  n. 
antiq.  fudaic.  c.  ro.     „  Pialteriura  vero  (inquit  Cassiodoris  in  pfal.  150.)  3, 
eft  in  modum  citharae  converfa  pofitio.       Buccas  enim  qnasdam  fonoras  xxiv.    n. 
ligni  geftat  in  capite :   ubi  ab  imo  venientes  chordarum  fonos    in  altum  g.  9. 
rapit,  &  gratiflima,  quantum  dicitur,  modulatione  refpondet.  Cithara  enim  Xxv.  n. 
ligni  quodam    ventre  inferius    conftituto,  a  fummo   chordarum  fills  ve-  i0. 
nientibus  fonos  recipit,  atque  in  unam  gratiam  iucundiratis  emittit. "     DeXXix.&c. 
citharcedo,  quern  Clodov;eus  rex  Francorum  petiit  a  Theoderico  rege,  n,^  g#  9. 
agitur  in  epiftolis  Cassiodori  lib.  II.  ep.  quadragefima,  quae  eft  adBoETiUM,  IC.  u. 
&  quadragefima  prima,  quae  eft  ad  ipfum  Luduin  feu   Clodovjeum  ,  de  J3.  1^t 
citharoedo  ad  eum  miflb,  Qui,  inquit,   ore  manibusqite  confona  voce  can-  j^#  3I# 
taudo  gloriam  vcflr*  potejlatis  obleclet.     Quae  nihil  ad  nos. 

„Eft  autem  ( profequitur  mox  laudatus  Isidorus)  fimilitudo  citharae 
barbaricx  in  modum  Deltaelitterae;  fed  pfalterii  &  citharae  haec  differentia 
eft,  quod  pfalterium  lignum  illud  concavum ,  unde  fonus  redditur,  fupe- 
rius  habet,  &  deorfum  feriuntur  chordae,  &  defuper  fonant:   cithara  au- 
tem econtra  concavitatem  ligni  inferius  habet "     Eodem  modo  diftinguit 
Honorius  Augujlodunenjis  in  pfalmum  odogefimum  apud  Bern,  Pezium, 
Io.  JEgidii,  &  lo.  Gerson  in  fepe  citato  tractotu  primo  de  canticis.   Rha^  T.  V,  Amd. 
banus  Maurus  difcrimen  in  numero  chordarum  ponit:  quod  rtempe  in  p;  lG™' 
altero   etiam  fchemate  in  modum  clypei  quadrati  comparet.     Alterum  au-  t.  lit  oPp. 
tern  difcrimen  praecipue  confpicuum  eft  in  cithara  Teutonica  (quae  in  cod.  P.U.p.Gn. 
San-Blajiano  utroque  exhibetur ;  in  antiquiore   perfona  eft,   quae  illam  tra-  ^f^f*™, 
clat  n.  3.  in  altero  fimilis  cernitur  n.  17.)  &  Anglica,  harpae  noftrae  fimil-  /,-;,.  77  [..48] 
lima,  n.  19.  Organiftrum  vero  n.  \6.  trichordum  id  fingulare  habet,  quod    Tabb. 
in  fchemate   litteris   alphabeti    fonorum    diftin&io  ac  dimenfio  notetur,  xxvi.    & 
quale  fub  nomine  Odonis  in  Mfc.  Findobonenfi  reperi :     Qtiomodo  orga-    xxxn. 
niflrum  conjiruatur.     Lyra  n.  18-  una  tantum  chorda  tenfa  comparet  cum 
pe&ine  ,   caeteroquin  cheli  noftrae  in  hoc  fimilior,   quam  lyrae  Apollinis 
Olympi  &  Terpandri,  tribus  faltem  inftru&ae  chordis.     Trichordis  lyrae 
ectyponcum  dichordo,  tetrachordo  &c.  affert  Blanchinius  Tab.1V.  &V.  a)      a 

Supra 

*)  De  Lyra    Barberina    peculinris    commentarins  ea  traftatione,  quid  nempe  lyra ,  cithara,  che-^ 

eft  primo    inter  opera   Jo.  B"pt.    Donii  loco,  lis  ,  feu  teftudo  ,    phorminx   citharis    diftent* 

quam    is  nempe  excogitavit ,     novum   quidem  veteri  pbtiffimum  ufu  ;      qui  a   noftro   plane 

inftrumentum  ad    Dei  illius  Ter    opt.   maximi  diverfus   erat ,  quo  inftrumenta  enchorda,  ly= 

gloriam  &  laudem,  inquit  in  epift.  dedicat.  ail  ram    imprimis ,   feu   chelim  tetrachordain  trek* 

Urbanum  VIII.  P.    Barberhium  :    illuftravit  ftamus  ftupendo  effedlii. 
vero  variis  veteribus  mon  umentis,   exorfus  afa                                                                                            ' 

Mart..  Gerberi\  deMusica  Eccl.  T.  II.  L.  Ill  V 


154      L.III.    DE  ORGANIS   ET  INSTRUMENTS 

Supra  Franconis  retulimus  locum,  quo  teftatur,  difcantum  fieri  tunc 

circa  faec.  XIV.  folitum  cum  lyra,  aut  cum  diverfis,  aut  fine  lyra ;  fed  addu- 

bitavimus  ,    utrum    de  hoc  inftrumento  intelligi  velit  lyram.     Isidorus, 

&  port  euni  alii ,  a  varietate  vocum,  quod  diverfos  fonos  efficiat,  illam  dittam 

efle  volunt;  quod  certe  in  noftris  experimur,  quae  cheles,   aut  violini  ab 

Italis  vocantur,  viola?  item  ufu  antiquiori,  ut  apud  Ducangium  videre 

eft  :   apud  Macrum  in  Hierolexico  idem  inftrumentum   fiala  nuncupatur. 

Violam  iam  fupra  ex'Pfeudo-BEDA  notavimus,  uti  etiam  viellam,  cui  To. 

T.lll  p.j/.Gerson  iungit  Rebecam,  idem,  ut  videtur,  inftrumentum,   quod  in  ea- 

h  **7.        dem  editione  Rebella  appellatur  paullo  poft,  ubi  magna  copia  inftrumen- 

ta  eiusmodi  enchorda  enumerat,  illud  pfalmi  laudate  mm  in  cbordif  & 

Ibid.  ?.  638-  organo  verfans:      „  Chordae  (inquit)   fecundum    gloflfas  pofitae   funt  pro 

quibuslibet    inftrumentis,  aliis  a  pfalterio  &  cithara,  quae  chordis  fonat 

repercuffis,  lit  viella,  fit  fymphonia,  fit  lyra,  fit  tota,  fit  guiterna,  fit  li- 

a  tuus,  fit  nablum,  fitfiftrum,  fit  fcacarum  a),  fit  rebella:  fit  generaliter  vel 

monochordum,  vel  diachordum  &c  ft    Iuxtn  Ducangium  vero  &  Carpen- 

tier  Rebeca  eft  inftrumentum  huius  claflis  a  veteri  Gallico  Rebec.  Ducan- 

gius  voce  Baudofa  locum  ex  Aimerici  de  Peyrato  abb.  Moifiacenfis  viti 

Caroli  M.  Mfc.  affert,  qui  hie  exferibi  mereatur; 

Qui  dam  Baudofam  concordabant 
Tlurimas  chordas  cumulantes 
Quidam  triplices  cornu  tonabant. 
Quadam  foramina  inclaudentest 
Quidam  cboror  confonantes, 
Duplicem  chordam  perftridentes ; 
Quidam  taboreUis  ruflicabanty 
Groffum  fonum  prpmittentes. 
Quidam  cabreta  vafconizabant 
Levis  pedibus  perfaltantes. 
Quidam  liram  &  tibiam  properabant, 
Alios  taclu  pracedentes. 
Quidam  harpam  alte  pulfabantt 
Prolixas  virgulas  fie  gerentes. 
Quidam  rebecam  arcuabant 
Muliebrem  vocem  confingentes  &fc. 

Quae 

a)  An  idipfum  hoc  inftrumentum,quod  idem  Tr.  Ludtre  cunt  citharu  ,  ffulterioque  dedit. 

III.    de  canticis  p.  676.  vocat  fcachorduin  ?  Exemplar  quorum  transmifimus  &f  monochordum 

IJle  Dens   tlbi  laus  ,  nobis  hac  otia  feeiu  Scachordum  quoque  tnttu  addtre  noftra  tufk. 


IN  ECCLESIA.    C.III.  I55 

Quae  explicatio  haud  abludit  a  cheii  noftra,  prout  fubtiliori  fono  difcerni- 
tur  a  viola,  feu  viella,  quam  idem  Gerson  traclatu  tertio  de  canticis  iun«^w**  6?8- 
git  rebellce,  ut  iterum  legitur:  „Canticum  cum  Duiiu  (inquit)  fit  tri- 
piiciter  :  aut  in  rotatu,  ut  in  fymphonia :  aut  trawl,  aut  retra&u;  iicut 
iii  viella  aut  rebella:  live  cum  impulfu  vel  inipuHivo  quodam  tractu  cum 
unguibus  vel  ple&ro,  cum  virgula,  ut  in  cithara  &  guiterna,  lituo,  pfal- 
ierio  quoque  &  tympano ,  atque  campanulis ;  cymbala  vero  fefe  colii- 
dendo  tinniunC. 

X.  Ducunt  haec  nos  ad  tertium   inftrumentorum  muficorum   genus,  Puifatilfo. 
quae  pulfantur  ,  fcilicet  t*  x^<r<*,  feu  percuflionalia      De  quibus,  ut  di- 
ftin&ius   agamus ,  ordinatiusque,  antequam  ad  finem  huius  omnis  tracla- 
tionis  progrediamur,  iuvat  prius,  quidquid  de  illis  Isi  dor  us  habet,  exfcri- 
bere.     „  Tympanum  (inquit  hie)  eft  pellis  vel  corium  ligno  ex  una  par-  ub.iii.Efi- 
te  extenfum.       Eft  enim  pars   media   fymphoniae  in  fimitudinem  cribri.  «%. 
Tympanum  autem  dictum,  quod  medium  eft:  unde  &  margaritum   me- 
dium tympanum  dicitur,  &  ipfum  ut  fymphonia  ad  virgulam  percutitur. 
Cymbala  &  acitabula  qusedam  funt,  quae  percufla  invicem  fe  tangunt,  & 
fonum  faciunt.     Dicta  autem  cymbala,  quia  cum    ballematica  fimul  per- 
cutiuntur.     Ita  enim  Graci  dicunt  cymbala  ballematica.     Siftrum  ab  in- 
ventrice  vocatum.     Isis  enim,  regina  JEgyptiorum ,  id  genus  inveniflfe, 
probatur  Iuvenali  : " 

Ifif  &  irato  feriat  mea  lumina  Jijlro. 

„Inde  &  hoc  mulieres  percutiunt,  quia  inventrix  huius  eft  generis  mu- 
lier.  Unde  &  apud  Amazonas  fiftro  ad  bellum  feminarum  exercitus  vo- 
cabatur.  Tintinnabulum  de  fono  vocis  nomen  habet ,  ficut  &  plaufus 
manuum,  ftridor  valvarum.  Symphonia  vulgo  appellatur  lignum  cavum 
ex  utraque  parte  pelle  extenfa ,  quam  virgulis  nine  inde  &  inde  mufici 
feriunt ,  fitque  in  ea  ex  concordia  gravis  &  acuti  fuaviflimus  cantus. " 
Ultimi  huius  inftrumenti  rarior  habetur  commemoratio  apud  antiquos, 
eos  praeterquam,  qui  Isidorum  exferibunt.  Refert  Thom.  Waldenfis  Tit. 
II.  Sacramental,  de  orationibus  &  canticis  altis  c.  19.  locum  epiftolae  S.  Hie- 
Ronymi  de  prodigo,  fequentem  :  Male  autem  quidam  de  Lathiis  fympho- 
niam  genus  organi  put  ant  :  cum  concors  in  Dei  laudem  concentus  ex  hoc 
vocabulo  jignificetur.  Ex  To.  Gersonis  Waldenji  coaevi  fententia  fymphonia 
pertinet  ad  inftrumenta  enchorda  iuxta  earn,  quam  affert ,  illius  defcri- 
ptionem  tract,  de  canticis;  fie  autem,  utfiitis  prodat,  illam  fibi  nee  ex  vifu, 
nee  ufu   fatis  cognitam  fuifle  ,   ac  variafle  etiam  de  ilia  aliorum  fenten- 

V  2,  tiam. 


X$6      L.  IIT.    DE    ORGANIS    ET  INSTRUMENTS 

T.  III.  opp   tiam.     „  Symphoniam  (inquit)  putant  aliqui  viellam  vel  rebecam  ,    qua 

{./  ?'***•  minor  eft.    At  vero  rectius  exiftimatur  efle   muficum  tale  inftrumentum, 

quale  fibi  vendicaverunt    fpegialiter  ipfi    caeci.      Hsec  fonum  reddit,  dura 

uaa    manu    refolvitur  rota   parvula  thure  linita ,  &  per  alteram  applicatur 

ei  cum  certis  clavulis  chordula  nervorum  ,   prout  in  cithara,  ubi  pro  di- 

verfitate  tra&uum  rotae ,   varietas   h'armoniae  dulcis  amcenaque   refultat. c< 

Apud  nos  hoc  inftrumentum  vocatur  eine  Leyren^  inftrumentum  familiare 

mendicis  in  noftra  Germaniu,  feminis  fcilicet:  nihilque   habet   commune 

cum   fymphonia  Isidori  ,  praeterquam  quod  fonum  multiplicet,  feu  con- 

fonantiam  reddat  ,  ficut  fymphonia  ilia  ex  pelle  utraque  parte  tenfa:  un- 

de  a  tympano  diftinguitur  ,   ex  una  tantum  parte  corio  feu  pelle  tenfo. 

T.  ii.    opp.  Unde  Tympanum  iuxta  Cassjodorum  in  pfalm.   150.  eft  quqfi  duobus  mo- 

t,  476.   c/c,  fli^  j-Qjjs  capfti\)US  cotivenientibus  fupra  eos  ten  ft  corii  fonora  refultatio  :  quod 

mujici  difciplinabili  menfura  percutientes,  geminata  refonatione  modulantur. 

Rememinifle  hie  iuvat  loci  S.  Augustini  ex  libro  III.  de  mufica  n. 
1.  a  me  libro  I.  p.  213.    allati ,  de  fymphoniacis  antiquis,  qui  fcabella  & 
cymbalo,  pedibus  feriunt  certis  quidem    numeris ,   &f  his  ,  qui  fibi  cum  au- 
rium  voluptate  iunguntur.     Inftrumentum  hoc  fcabillum  vel  fcabellum  in 
De  **  frf'"- facris  tibicines  pede  fonare    confueverunt,  ut  apud  Rubenijjm  legere  eft, 
"*         '   ac  videre  etiam  e&ypum,  perinde  ac  apud  Montefalconium  a)  &  ano- 
a  nymum  San-Maurenfem,  qui  inter  diverfa  &  fingularia  monumenta  ad  re- 

Expiication   ligionem   pertinentia  pluribus  de  hoc  inftrumento  ,  quod  latini  fcabilla, 
des  diver/es    Gr<eci  crupezia   appellarunt ,  agit ,    idque  repraefentat  ex  antiquo  monu- 
T'iT'T'ai.  ment0>  UDi  Hlter  a^a  fatyrus  cum  tympano  apparet,  noftris  fimili  ,   ro- 
tundas feu  orbicularis  formae,    prout   occurrit  in  veteribus  monumentis. 
Tabb.     Ab  hac  forma  vero  omnino  abeunt  in  codd.  San  -  Emeramenfi  n.  11.   & 
xxv.   &    San-Blaf.  n.  3,  effigiata  oblonga  cum  manubrio  feu  fiftulo:  unde  minoris 
XXVII.     generis   eOTe  comperiuntur,  quae  manibus  traftabantur ,  virgula,   vel  ma- 
nu impulfa.     Tympanum,    inquit  auftor  epiftolae  inter  opera  S.  Hjero- 
t.  v.  £,192.  nymi  ad  Darqanum,  paucis  verbis  explicari  putejl :  qu<£  minima  eji  res, 
eo  quod  in  manumulieris  portari  poteji.     Plura  genera  tympanorum,  ac  u- 
t<%.  628,     fum  explicat  Io.  Gerson  faepe  laudatus:     „Tynipanum  vulgo  Gallice  di- 
citur  tambour  vel  bedon ,    compofitum  ex  pelle  derafa  tenfaque ,  cuius- 
modi  non  eft  una  vel  magnitudo,  vel  forma,  vel  ufus.     Sunt  tympanula 
,     duo  Gallice  naquaires,  unum  obtufi  fupra  modum  foni,  alterum  peracu- 
t\ .  .  .  Sunt  alia  tympana  vulgaribus  magis   aOTueta,  quia  faciliora ,  quia 
fonabiliora  ad  faltus  inconditos ,  &  alia  tripudia ,  quibus  folent  iungi  fi- 

ftula; 

a)  Blanchinius   apud  Causevm  affert  formas  T.  VII.  defcribityue  p.  4*.  &c,  Seft.IV.  T.  II, 
Romani  Mufxi. 


IN   ECCLESIA.    C.   III.  1 57 

ftulae  biforaminae ,  &  triforaminae ;  tripos   infuper  non  grandis  calybeus 
hinc  inde  percuflfus. 

Omnia  hasc  in  noftris  fchematibus  confpicua  funt  inftrumenta :  ne# 
que  vero ,  quod  ad  faltum  vel  tripudia  fpeclent ,  omnino  a  noftro  argu- 
mento  funt  aliena  ,  ut  ex  iisconftat,  quae  ad  finem  turn  libri  primi,  turn 
fecundi  de  faltationibus  religiofis  diximus.     Quern   autem   defcribit  loan. 
Gerson,  tripodem  calybeum  hinc  inde  percuflum,  puto  eiusdem  ufusfuifTe 
duo  inftrumenta,  in  codice  San-Emeramenji  orbiculare  n.  2.  &  n.  ? .  trigonum        AB*  . 
ab  inftrumento  id  genus  noftris  temporibus  haud  abludens.       Trigonum     XXI11* 
mulierum  genus  fiftri,  plectro  pulfandum  ,  exhibet  ac  defcribit  Causeus 
I.e.  T.  VIII.  n.  11 .  p.  48.  &  Fr.  Blanchinius  n.  11.  p.  S3-  de  tribusge- 
neribus  inftrumentorum  muficae  veterum  organicae.      Hadriano  Iunio  in, 
Nomenclature  fiftrum  eft  inftrumentum  aeneum.,  ferreumque  ,    trigonum 
ferme ,  orbiculis,  annulisque   bacillo    ferreo    complofis  tinnitum    edens. 
Quod  Hier.  Bossius  in  opufculo  de  fiftro  omnino  Mgyptium  inventum  fuifle 
exiftimat,  cum  a  graca  litterae  figuram  habeat,  ipfa  vero  Mgyptus  a  Delta 
appellata:  unde  &  Deltatum  vocari  pofle  ,  Cafari  Burro  eftvifum;  me- 
minitque  in  diflfertatione  in  mufica  inftrumenta  Hebraorum,  Gallis  etiam 
ufitatum  trigonale  quoddam  e  filo  calybis   inftrumentum,  cui  inferti  quin- 
que  annuli  virgula  quadam  ferrea  agitantur.     Simul  enim  &  annuli,  &  in- 
ftrumentum, quod  annulum  habens  in  vertice,  dextra  manu  fuftentatum 
in  aere  pendet  liberum ,  agitati  fonum  edunt.       Addit ,  eiusdem    inftru- 
menti  figuram  quandam  non  trigonalem ,  fed  in  vertice  ovalem   exhiberi 
a  Pignorio  de  fervis  p.  88.  cui  plures  annuli  virgula  metalli  ia&andi  in* 
ferti  funt.     Haeret ,  an  eo  fpe&ent  fchalifchim  S.  Scripturae ,  quod  Septua- 
ginta  cymbala  reddunt,  S.  Hieronymus  fiftra.      Siftrum  certe  JEgvptia- 
cum  in  facris  Ifiacis  frequentatum  ,  ut  memorantem  Isidorum  audivimus, 
huius  generis  eft,  cuius  imaginem  habes  in  praefatione  T.  II.    Tbef.  novi 
antiq.  Roman.  Alberti  Henrici  de  Salle ngre  ,  apud  Lampium  de  Cym- 
balis  Veterum ,  Caylum  in  Antiq.  JEgypt.    in  mufaso  item  Schcepflino  to- 
mo  priore ,  ubi  plura  citat  au&or:  explicat  vero  laudatus  Fr.  Blanchi- 
nius de  tribus  generibus  inftrumentorum  veterum  organicae;     &  Fr.  A- 
dolph.  de  Lampe  ,  in  laudato  de  Cymbalis  veterum  opere ,  fimilis  ufus 
inftrumentum  memorat ,  crotalum  rotundum  circulo  ligneo  faftum,  cum 
latninis  quibusdam  ex  aere  rotundis,  numifmatis  magnitudine,  fonum  ex 
collifione  reddentibus.     Quod  eft  ipfiftimum   in  codice  San  -  Emeramenfi     Tab. 
num.  2.  expreflum ,  haudque    abfimiliter  a  Io.  Sarisberienfi  defcriptum  :    xxm. 
Crotala,  inquit,  dicuntur  fonora  fpharula ,  qua  quibus dam  grams  inter- Poikr.  lib. 
fofitis  pro  quant itate  Jui ,  &  fpecie  metalli  varios  Jbnos  edunt.    Crotala  te-FJI1  c' l2' 

V  3  men 


I58       L.  III.    DE    ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

Muf.  Rom.   men  Sponio  apud  Causeum  proprie  eft  fcifla  arundo,  conftru&a  Audio, 
tt/7  fef  ut  ^onet »  ^  ^u*s  'P^am  quatiat  nianibus. 

Cymbaia.  XI.  Ioannes  Sarisb.  ibidem^  Croton  (inquit)  Grace  pulfus  dicitur,  & 

inde  cymbaia  fie  dicuntur.  Notat  quoque  Lampius  de  cymbalis  veterum, 
plerosque,  etiam  recentiores,  crotala  cum  cymbalis  confundere;  ipfe  au- 
tem  veram  eruit  notionem  lib.  I.  c.  ?.  &c.  Irriferat  ante  Isidoro,  quod  cym- 
baia di&a  velit ,  quia  cum  ballematica  fimul  percuntiuntur.  Quodfi  au-i 
tern  vox  quia  redundare  dicatur  ,  recle  fe  habet  contextus ;  ex  didlis  e- 
nim  a  nobis  lib.  I.  p.  213.  &c.  &  ad  finem  libri  II.  patet ,  cymbaia  ad 
choreas  adhiberi  folita  in  faltationibus  etiam  religiofis:  cum  ftrepitu  cer- 
te  pedum  bene  iungi  credebantur,  perinde  ac  tympana: 

Lu&m.  L.11.  Tympana  tenia  tomnt  palmis ,  &  cymbaia  circum 

v.  618.  Comava. 

Tympanum  crepitaculis  inftru&um  exhibetur  apud  Causeum  T.  VII.  n.  3. 
ibi  Blanch iNi us  cymbalum  facrum  Armenorum  memorans  :  „  Tympa- 
ni  genus  eft  (inquit)  cymbalum  a  concava  figura  cymbse  nomen  dedu- 
cens  :  alii  tamen  malunt ,  pateris  metallicis  ,  orbiculari  forma  praeditis, 
cymbali  nomen  comitiune  facere:  praefertim  fi,  appenfis  crepitaculis,  con- 
cuflione  tinnitum  edant,  ut  Armenivrum  in  facris  etiam  in  urbe  praefta- 
tur. "     Qua  de  re  plura  poftea  de  AbyJJinorum  mufica  facra  tra&aturi. 

Definitur  cymbalum  apud  laudatum  Ad.  Lampe,  qui  ex  inftituto  de 

cymbalis  veterum  fcripfit  tres  libros,  injlrumentum  muficum  femirotundumt 

cavum  ,    binum  ,  &  conflicJu  motum ;  fimulque  ex  forma  defcripta  ratio- 

nem  reddit,  cur  acetabula,  ficque   Grace  &|u&*<p<*,  fint  appellata;  a  fimi- 

litudine  nimirum  vafculi,  feu  cotylae,  quod  acetum  continet:  atque  ita  ab 

Isidoro  fuiflfe  nuncupata  iam   meminimus.     Sic  etiam  Cassiodorus  lib. 

-IV.  epift.  ad  SymmachuiM  :  Quid  acetabulorum  tinnitus  ?   Quid  dulcijjimi 

foni  refer  am  varia  percujjione  modulamen  ?  Idem  in  pfalm.  CL.  ad  id  re* 

fpiciens ,   quod  S.  Augustinus   in  pfal.    130.    fcribit  :    Cymbaia  invicem 

fe  tangunt ,  ut  fonent ,   ideo  a  quibusdam   labiis  noftris    compprata  funt ; 

T.  11.  Opp.    pulchre  alludens,  „ut  (inquit)  cymbaia  bene  fonantia,  labia  noftra  debea- 

*•  477-        mus  accipere  ,  quae  non  immerito  inter  inftrumenta   mufica   pofita  funt : 

quia    &  fimilitudo  quaedam   eft  cymbalorum ,    &  per  ea  voces   humanae 

harmoniam  reddere  fuaviHunam  comprobantur.      Harmonia  eft  enim  di- 

verfarum  rerum  in  fe  convenientium  redadta  copulatio;  quod  &  in  voce 

humana  conftat  accidere,  quando  &  tempora  ipfa  &  fyllabae  ad  unam  vo- 

cis  concordiam  perducuntur.    Cymbaia  ergo  noftra  funt  labia  percuffa  ad 

fon  u  in 


IN    ECCLESTA.    C.  III.  I  59 

(bnum  vocis  diftinftiflime  temperandum  :  quae  tunc  falutariter  fonanr, 
quando  in  laudes  Domini  devotiflime  commoventur.  Cymbala  quoque 
bene  tinnientia  funt  ex  permixtis  metallis  parviflimae  phialae  compofitae, 
ventricula  fua  in  lateribus  habentes ,  quae  artificiofa  modulatione  collifae 
acutiflimum  fonum  deledtabili  confonatione  reftituunt.  "  Sic  Isidorus  ; 
cymbala  £f  acetabula  quadam  funt ,  qu*  percuffa  invicem  fe  tangunt ,  ££ 
fonum  faciunt.  Amalarius  lib.  III.  de  off.  eccl.  c.  3-  cymbala  invicemtam 
tanguntur,  ut  fonent,  ideo  a  quibusdam  labiis  nojlris  comparata  funt.  Sic 
Salomon  epifc.  Conjlantienjis  in  carmine  aCANisio  edito  precatur : 

Cymbala  labrorum ,  concede ,  ut  refta  loquantur. 

Equidem  adhuc  ineunte   faeculo  decimo   quinto   Io.    Gerson  memorat,  T.m.  Off- 
cymbala  quoque  nonnunquam  ex  <ere  per  tnutuam  collifionem  tinnitus  au-*^!1' 
tlos  reddentia.      Schema  tamen ,  quod  ex  codice  San-Blafiano  anno  600.  '     AB* 
damus  n.  3.  perfonam  repraefentat ,  cymbala  malleo  percutientem,  ex  u- 
fu  medii  aevi.     Qua  ratione  vero  fyftema  illud,  feu  radius,  qui  in  utro-     Tabb. 
que  codice   San-Blafiano  n.  1 2.   cymbalum  fingulariter  notatur ,  ad  foni-    Xxv.  & 
turn  movebatur,  hie  non  difquirimus.  Adiungimus  quoque  tintinnabulum  ex    xxxi. 
ruderibus  Auguft*  Rauracorum ,  ea  interiori  parte  exefum ,  qua  malleo-    Tab. 
lus  fufpenfus  fuifle  videtur.     Eiusmodi  efTe  oportuit  cum  inferto  malleo-     -xxvi. 
Io  parvum  tintinnabulum  ,    quod  refti  inferuiffe  Roman  um  monachum,     n.  r. 
narrat  S.  Gregorius  M.  lib.  II.    dialog,  c.  1.   ut  ad  eius  fonum  vir  Dei 
(Benedictus)  cognofceret,  quando  fibi  Romanus  monachus  panem  prabe- 
ret.     Idem  S.  pontifex  lib.  I.  dial.  c.  9.  cymbali  meminit,  quod  ad  obi- 
tum  feu  mortem  percuti  ufitatum  fuerit. 

XII.  Quod  huiusmodi  parva  cymbala  feu  tintinnabula  nola ,   maiora  Campan*, 
autem   campana  diclae  fint :   hinc  opinio  enata  eft,  earum  primum  ufum 
in  facris  S.  Paulino  epifcopo  Nola  in  Campania  efle  adferibendum  ;  cu- 
ius tamen  rei  nulla  in  geftis  Sanfti  huius  ac  celebratiflimi  epifcopi  reperi- 
tur  memoria,  ut  iam  a  Card.  Bona  lib.  I.  rer.  liturg.  c.  22.  eft  annota- 
tum:  cui  etiam  fcrupulum  auxit  ipfemet  Paulinus,  qui  epift.  12    ad  Se- 
verum  conditam  afe  bafilicam  &  fmgulas  eius  partes  defcribens,  nullam    • 
tamen  campanarum  feu  turris  campanariae  mentionem  facit,  cum  alia  ni- 
hilominus   minora  aedificia   exafte    commemoret.  a)     Addit  teftimonium      a 
fValafridi  Strabonis  rerum  ecclef.    c.  ?.   fie  vero  ille :   „De  vafis  fufi- 
libus  vel  etiam  produ&ilibus,  quae  fimpliciter  figna  vocantur,  quia  eorum 

fono- 

»)  JEn  Camfano  Plinius  palmam  inter  caters         mol   cap.  14.  campanara  ab  ea  regions  nome« 
tnbuit.     9Jc  etiam  Isidokus  lib.  XVI.  Si-        acccpiffe,  liribit. 


1 66      t.  Ut.  DE    ORGANIS  ET  INSTRUMENTS 

fonoritate  quibusdam  pulfibus  excitata,  fignificantur  horse,  quibus  in  do* 
mo  Dei  ftatuta  celebrantur  officia:  de  his,  inquam,  hie  dicendum  vide- 
tur,  quod  eorum  ufus  non  adeo  apud  antiquos  habitus  proditur.  Eorum 
ufum  primo  apud  ltalos  affirmant  inventum. "  A  Sabiniano  pontifice, 
qui  Gregorio  M.  an.  604.  in  pontificatu  fucceflit,  decretum  dicitur,  ut 
ad  officium  divinum  pulfarentur  in  ecclefia. 

Verum  Ed.  Martenius  iam  ante  Sabinianum  campanarum  ufum 
notavit  de  ant.  eccl.  difc.  c.  2.  &  de  ant.  eccl.  rit.  T.  1.  p.  414.  ex  Cu- 
meneo,  qui  faeculo  VI.  vitam  S.  Columbje  abb.  fcripfit.  Hucque  revo- 
cat  loca  S.  Gregorii  Turonenjis^  ubi  figni  vocabulum ,  quod  etiam  in 
regula  S.  Benedicti  habetur,  occurrit :  certe,  addit,  campanarum  me- 
minit  auctor  vitae  S.  Lupi  Senonenfis  archiepifcopi,  qui  anno  623.  obiif- 
fe  dicitur,  apud  Surium:  fed  Card.  Bona,  ab  eo  campanae  nomen  fub- 
ftitutum  vult  in  actis  etiam  S.  Eligii.  Attamen  V.  Beda  meminit  cam- 
panae in  funeribus  lib.  IV.  c.  23.  Hift.  Angl.  qui  floruit  ineunte  faeculo 
VIII.  quando  etiam  iam  vulgare  nomen  Clocca  in  vita  S.  Bonifacii  ac 
cpiftolis  Bonifacianis  legitur;  ut  tamen  molem  non  magnam  fuifle  inde 
colligatur,  quod  Gutbertus  ex  Anglia  ad  S.  Lullum  fenbere  potuerit 
in  Germaniam :  Cloccam,  qualem  ad  manum  babui,  tua  paternitati  mittert 
curavimus.  Eft  ea  epiftola  inter  Bonifacianas  LXXXIX.  Eadem  vox  le- 
gitur in  capitulari  Caroli  M.  an.  789.  his  verbis  :  Clocc<e  non  funt  ba* 
ptizcmcLe.  Notaturque  a  Menardo  in  notis  &  obferv.  ad  librum  facra- 
71  ///.  Opp.  mentorum  S.  Gregorii  M.  ex  codice  Remenfi  titulus  ad  fignum  ecclefia 
**438,  benedicendum ;  qui  etiam  in  codice  Ratoldi  &  ordine  Romano  habetur. 
Iubetur  autem  in  laudato  codice  Remenfi  erigi  clocca.  Monachus  San- 
Cup.  31.'  Gallenfis  de  geftis  Caroli  M.  campanam  nominat :  Qua  cum  regi  placuip 
fet ,  immijjb  ferro  pulfatorio  iujjit  in  campanario  fufpendi.  Eft  autem  fcri- 
ptor  Carolo  coaevus ;  unde  fallitur  Flav.  Blondus  qui  lib.  I.  Roma  in- 
flaurata  n.  56".  turrim  campanariam  a  Leone  IV.  exftrucram,  omnium 
primam  in  orbe  terrarum  exiftimat.  In  inferiptionibus  campanalium  feeo 
XIII.  apud  F.  Ang.  Rocca  lib.  de  campanis  opus  nolarii,  nolare  vocatur. 
Apud  Ducangium   vox  clangorium  notatur. 

Aiiaque  ad  XIII.  Hoc  quidem  ad  ufum  campanarum,  convocandorum  fidelium  ad 

convocan-      ecclefiam  caufa  ,  peropportunum  fuit.     Id  per  tubas   facere   iuflit  Domi- 
lum  inftru-    hus  Moysi  Num.  XIX.  dum    adhuc  in    tabernaculis    degerent    Ifraelita. 
menta.         S.  Pachomius  Moysis  exemplo  tubae  fonitu  monachos  congregari  praece- 
pit  art.  2.  regulae  :  Qiiando  ad  colle&am  tuba   infonuerit  per    diem ,    qui 
una  oratione  tardius  venerit  t  increpabitur.     Clijhacus  adhuc  fuo  tempo- 
re 


IN    ECCLESIA.    C.   III.  l6l 

re,  id  eft  fsec  VI.  figno  facr ae  tubae    canente  coacfos   fratrurn  ccetus  te- 

ftatur  ,  fcalae  gradu   i  8-       »  Signorum  quoque  ufus  (  ut  habet  Synodus 

Atrebat.  an.  1025.)  a  veteri  teftamento  fumtus  eft.     In  quo  per  Moysen  T-Ul  Conc' 

Uominus  iuflic  fieri  tubas  argenteas  ducliles :  quas  dum  Levita  tempore        '  f '  ** 

facrifkii  clangerent ,  fonitu  dulcedinis  populus   commonitus    ad  taberna- 

culum  foederis  ad  adorandum  ieitinaret,  quarum  etiam  clangore  hortatus 

ad  bellum  tela  profterneret   adverfantium  ,     &  fortitudo  inimicorum  eo 

fono  exterrita  in  fe  deficeret.     Nam  legimus,  quia  ante  arcam  foederis  per 

clangorem  tubarum  muri  Iericbo  ,  quibus   adverfantium   angebatur  exer- 

citus  ,  corruerunt.     Ad  hunc  modum  in  fancta  Ecclefia  hodie  tintinnabu- 

la  fiunt ,  ut  per  illorum  taitum  fideles  ad    gremium   matris   Ecclefiae  in- 

vitarentur ,  ut,  depoiicis  cure  faecularis  occupationibus ,  difcant,    fe  ar- 

mare  adverfus  fpintuales  incurius.     Et  ficut  fit,  ut  audita  beilica  tuba  mi- 

lites    ad  praelium  aoimofius    accendantur ,  hoftilis  impetus  formidine   fu- 

fus  difpergatur  ;  ita  exterritis  turbis  nocentibus  confortetur  ad  Dominica 

bella  per  lignum  populus    evocatus,  &  procul  pulfis  aereis  poteftatibus, 

conventus  ecclefie  manu  Angelica  fervetur. "     Tubas  videtur  acornibus  di- 

ltinguere  fValafridus  Strabo,   dum  varios  convocandi  ad  ccetus   eccle- 

Catticos  recenfet  modos ,     apud  veteres  confuetos  ,  de  exordiis  &  incre* 

mentis  rer.   ecclefiaft.  cap.  s-     » Apud  alios  ( inquit)  devotio  fola  cogebat 

ad  ftatutas  horas  concurrere,  alii  praenuntiationibus  publicis  invitabantur, 

&  in  una  folemnitate  proxime  futuras   difcebant.     Apud  quosdam  tabu- 

lis,  apud  nonnullos  cornibus  hora;  prodebantur."     Et  poft  pauca :  ,,Quia 

vero  tubas  aereas  &  argenteas  in  lege  habemus  (Num.  10.)  &  propheta 

quali  :uba  vocem  praedicationis  exaltare  iub?t ,  congrue  his    vafis  utimur 

in  convocatione  fidelium,  ut  prsedicatio  noftra  in  ecclefia,  pura  in  argen- 

to ,   in  aere  fignificetur  durabilis  &  fonora. " 

XIV.  Tabularum  lignearum  ufus  in  monafteriis,  perinde  ac  tubarum,  Tabnia  fe- 
exorfus  eft,  aut,  fi  Amalario    credimus ,  a  primis   chriftianis  ,    quando  manteria  a- 
latitabant  per  cryptas.       Pertinet   hue  Gr<ecomm  kpQ^u   feu  K$2(rtMz,  *W'V**pa£s' 
fActvroov,  ayifutvr^otov,  uyisg  triorocg,  (facrum  ferrum,  femanter ion)  ferrea  lami-  d'iVm  ^ 
na,  after  ferreis  manubriis  verfatilibus  inftructus.     De  quibus  plura  videfis^.  u. 
apud  Ducanoium    id  gloflar,   Grac.  T.  I.  p.  758.    V.  RoSa-ft*,  &  T.  II.  T;Jr'  fas" 
p.  1359.    V.  sj/tuemfftfr.     Hunc  etiam  Lampius  citat,  aliqua  teltimonia  in 
eandem  rem  referendo  L.  I.  c.  8-  de  cymb.  vet.  p.  46.  Blanch ini us  Tab. VII. 
malleum  ligneum  exhibet  ,  quo  Hebrai  etiam  nunc  excitant  fuos  contii- 
bules  ad  preces  antelucanas ,  &   vocant  Sommerim  labocher ,  vigilias  ma- 
tutinas;  Jllalleo  ligneo,  addit,  quod  moris  eji   apud  nos  ,  contundere  tra- 
Mart.  Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  III.  X  Urn 


162      L.  III.    DE  ORGANTS   ET  INSTRUMENTS 

hem  in  aditu  ecrfe/i*  pojitam,  in  tridno  maioris  hebdomada.     Turn  etiatn 

Tab.  ViJI.  n.  10.  Semanterion  Gracorttm  ab  Italis  didum  fcrandola,  ad» 

Apud  Can-    umbrat ,   &  dei'cril  it  eadem  p.  47.      Optime    autem  definitum   &  defcri- 

fetm.  pttun  hales  apud  Hierunymum  Magium  de  tintinnabulis  c.  15.  quem  li- 

Apu.i  Sa'kn-  brum  cnptivus  in  Turcia  fcripfit ,  adeoque  hodiernum  ufum  compertum 

gre  nov     t'e-  ,„.      .rL.  r   ,      r~ 

/■wr.  antiq    tebet  Lnriitianorum    lub  lurcarum  lugo  gementiam,  qui  campanas  non 
Rr.-.nvi.r ii.  admittunt.    Gratis   ergo   ad  antiquam  coniuetudinem   recurrendum    fuit, 
p.  1190.  &c.  cum  tardius  etiam  medio  aevo  campanis   uti    cepiflfent.       Sic  Baronius 
ad  an.  %6<$.  fcribit :    „Ad  hunc  quoque  annum  reierunt  fcriptores  profe- 
cuti  res  Venetas^  aerea  inftrumenta,  quae  campanas  dicimus,  ufui  efle  ce- 
pifTe  apud  Gracos ,  miflis  ipfis  a  Duce    Venetiarum  Urso  Patriciacu  ad 
Michaelem   imperatorem.  "     luxta  Sabellium  Enne.  9.  lib^I.  circa  an- 
num  874.  demum  uti  campanis  ceperunt ,  beneficio  f^enetorum,  qui  Ba- 
silio  imperatori  miferunt  duodenas  magni  ponderis  artificiique  non  vul- 
garis campanas.     Atque  ex  tunc  iam  K^a  Gracif  campanarum   fonum 
denotat,  ficque  xftitiv,  quod  a  quibusdam   corruptoribus  a^irynv  profertur, 
pulfare  campanas  faepiflime  fignificat;  ut  laudatus  obfervavit  Lampius  ex 
Z.  II.  c.  6.  Ducangio,    loca  quaedam  proferendo  ,  quae  ad  ufum  campanarum  no- 
j>.  166.         ftrarum,  quas  attracto  fune  fonare  facimus ,  non  poflunt  referri.     Sic  eu- 
chologium  :   u7re£>%eT#.i  0  \ut,\i$r\\a.7nY\g  Kcti  koxu  rug  Q»a.o{ctq  Ittitov  cri^yjpSv  x.t.A. 
Ka^Aa^-n^   di&us   eft  a  candelis  accendendis :  huius  enim  ,  ut  Gretse- 
T  XV  0      RUS  annocavit  *n  Codinum,  etiam  eft  xgxuv  rag  (Zaolctg,  6,  to  n&t(&,    quae 
t.  93.  *^s  l°co  campanarum  erant,  it,  o-^aivitv  to  piya   o-^ixctvT^ov.     Varia  enim 

figna  dabant ,  ut  &  apud  nos  fieri  folet.  Vide  Balsamonem  in  difler- 
tatione,  cur  monachi  tribusfignis  fuos  ad  facra  convocent,  cum  alii  uno 
figno  contend  fint. 

Campanarii.         XV.  Parum   ab  eft  ofEcium  illud  th  K<tvfy\*7rni  a  noftro  campana- 

riorum ,  de  quibus  paffim  in  conciliis  Germaniee  medii  aevi  titulus  habe- 
T.  ill.  Cone. Ttur,  veluti  in  Cohuienji  an.  1260.  Item  ut  campanarii  Ecckfiarum,  quo- 
Qerm.f.  591.  yum  fervitus ,  Jive  onus  circa  altare  verfatur ,  nunquam  absque  vejle  ca» 

mijiali  compareant,  firmiffime  prohibemus.     In  concilio  Colon,  an.   1300. 

cavetur  ,  „ne  deinceps  campanarii  in  villis  &  ecclefiis  parochialibus  ibi- 
.'*        '    dem   aflumantur  nifi  litterati ,  qui  in  defeftu  refpondentis  ad  altare,  cum 

camifiis   lineis  afliltant ,  in  miflis    defervientes  presbytero  ,    ne  miniftra- 

tor  careac  focio  fibi  refpondente."     Adde  concilium  Colonienfie  an.   13  10. 

de  campanariis,  quod  fint  litter  atit  &  in  albis  minifirent.  p.  124.    &  1362. 

de  cuftodibus  five  campanariis  p.  493.  Decretal,  c.  1.  &  2.  de  off.  cuftod. 

Vid.  [0.  Stepb.  Durantus  lib.  I.  de  ritibus  eccl.  cath.  c.  27. 

XVI. 


IN    ECCLESIA.    C.  IIT.  163 

XVI.  Erat  vero  circa  ilia  tempora  non  unius  modi ,  fed  varius  cam-  VaiSos  cair-'' 
nanarum  &  tintinnabulorum  ufus.     lam  apud/o.  Gersonem  verfus  illi  vul-  Panan:m'  & 
gares  de  vano  campanarum  ulu  lacro  citati  leguntur,  laepe  lauaato  trad,  rum  llfl)S> 
I.    de  canticis   p.  628.  „  Sunt  (inquit)  aerea  cymbala  ea  ,   quae  vocavimus 
campanas,  quas   bene  fortiter  lbnare  nullus  ambigit.     Talibus  utitur  ec- 
clefia  plus  aliis  feftis  ad  Domini  laudes ,  tanquam  vice  tubarum   legis  ve- 
teris.   quarum  officia  metris  quidam  expreilit,    loquentem  inducens  cam- 
panam  : 

Laudo  Deum   verum,  plebem  voco ,  congrego  clerum, 

Defunttos  ploro ,  peftem  fiigo ,  fefta  decoro. 

Cymbala  &  campanas  ceu  figna  funebria  paullo  ante  iam  ex  S.  Grego- 
rio  M.  &  V.  Beda  annotavimus.     Alii  ufus  pofteriorum  funt  fecnlorum. 
In  chronicorum  Conradi  Abb.  Utfpergenfis  Paralipom.  ad  an.  1238.  haec 
leguntur:    „  Pontile  x    Gregorius  nonus  Salve  r  eg  in  a  certis   divinae  rei 
horis  addi ,  campanasque  ad  euchariftiae  confedionem    &  laudes  Virginis 
Dei  genetricis  pulfari  decreyit ,  rem  fcilicet  ecdefiafticam  reformaturus. cc 
Idem  Trithemius  in  chr.   Hirf.  GregorioIX.  tribuit;  telle  tamen  Cje- 
sario  &  Alberico  in  chron.  ad  an.  1200.   Guido  Cardinalis    &  apofto- 
licas  fedis  in  Germania  legatus,  veniens  praBcepiffe  fertur,  ut  in  MifTa  ad 
elevationem  hoftiae  falutaris  omnis  populus  ad  fonifum  noire  veniam  pe- 
teret,   &  fie  usque  poft  calicis  benedidionem  proftratus  iaceret.     Sed  re- 
de  Martenius  conciliari  utrumque  poffe  exiftimat,   fi  Guidonis  ftatu-  rit.Lj.dK 
turn  de  noise  feu  minoris  campanae,  Gregorii  vero  de  maioris  campanae  **.  %• 
fonitu  ,    quae   etiam   abfentes    ab  ecclefia    admoneret ,   intelligatur.       Sic  T' L  *'  414; 
apud  eundem  poftea  ab  archiepifcopo   Rotomagenfi  preces  &  pfalmus  Ad  Pag.  421. 
te  levavi  &c  poft  orationem  Dominicam  dicendus  praefenbitur:  ditto  pfal- 
mo  pulfentur  camp  ana  ,  ut  populi,  qui  exit  extra  ecdefiam»  excitetur  de- 
votio Jimiliter  ad  orandum. 

Paucis    poft  conftitutionem  Gregorii  annis  in  concilio  Wigomienfi 
an.   1240.   ftatutum  eft  tit.  VIII.  in  nunc  modum  :  „  Cum  autem  in  cele-  T  xi.  cw. 
x  bratione  MifTae  Corpus  Domini  per  manus  facerdotum  in  altum  erigitur,  ed.  labb.  p. 
„  campanella  pulfetur  :  ut  per  hoc  devotio  torpentium  excitetur  ,  ac  alio-  Lf- S7$¥ 
»fum  charitas  fortius  inflammetur."     Sequitur  mox  alia  ad  rem  praefen- 
„tem  conftitutio  :  „Cum  autem  ad  infirmum  Euchariftia  depot tatur,  ita  de- 
„  center  fe  habeant  portatores,    fuperpelliciis   faltem   induti   cum  campa- 
„nella  &c."     Additur  in  fynodo  Vatavina  an.  1284.  » Ex  cuius  fono  pri-  T.m.  am. 
„  mo  devotio  fidelium   excitetur  ad  tanti  reverentiam  Sacramenti  &c.  "  Gn>"-P^7i' 

X  2  Utraqtfe 


\oJc      L.  III.    DE  ORGANIS   ET   INSTRUMENTS 
t»   ».  f>n.     Ucraque  eonftitulio  in  flatutis  fynodalibus  Ioannis  epifcopi  Leodienfis  an. 


i*.  i>.  7-7- 


i  "-'J  .  confirmatur;  altera  in  conciiio  iVurzbwgenji  eiusdem  anni  his  ver- 
l is  :  ,,Clericus  vero  prarcedtns  cum  can.-panellu  &  lumine  tintinnando;  & 
j,  obviantes ,  donee  facerdos  tranleat ,  genuflectant ,  &  dicant  devote  ter 
K  ad  minus  orationem  dominicam  cum  falutatione  B.  V.  M.  "  Adde  S.  Ed- 
MUNDit  Cantuarwijis  archiepifcopi,  conftitutionem  apud  laudatum  Marte- 
niuai  p.  697.  Ang.  Rocca  de  Campanis  diftinclim  agit  de  aliis  huiusmodi 
campanarum  pulfibus  per  diem  ,  vefpere,  mane,  &meridie,  nee  non  in 
feltis  ,  in  Dei  &  SS.  honorem  ,  pro  defuncTis  item  ;  quibusve  temporibus 
pampanas  pulfare  non  liceat ,  ac  demum  de  numero  campanarum  tarn 
clencorum  faecularium  ,  quam  religioforum  ecclefiis  concelTo.  Extat 
jpud  S'lie't-  quoque  Ioannis  XXII.  decretalis  an.  1323.  Extrav.  lib.  I.  tit.  ?.  de  officio 
&rn,  Tr  ll-     cujiodis  ,  quod  ordines  mendicantes  attinet.     Apud  noftros  frequens  fuit 

J  he),  twin  l  l  x 

mtiq.   R  >».  icilla:  urn  ulus  in  refectorio  ,  &  alibi ;     ut  videre   eft  in  P.  Marq.  Herr- 
f.iaj6.  feqq.  cott  Pet.  difciplina  monajlica  pluribus  in  locis  :  idque  inter    alia  carpit 
The/,  awed.  Ciftercienjis  apud  Cluniacenfes  in  Dialogo  a  Mar  ten  10  edito  :     Tria  tin- 
T.V.$.\i>n.Yinnabuia  in  refettorio  babetis,  nos  unum  folum  ,  &  fufficit  &c.     Praeibant 
etiam  fcilUe  alia  figna  :  Sicut  femper ,  ut  habet   ordo  Cluniacenjis  apud  ci- 
tatum P.  Herrgott  p.  241?.  quando  omnia  figna  pulfantur  ,    excepto   in 
duodecim  left'wnibus  ad  miJJ'am.     Succedendo  plerumque,  incipiendoque  a 
minoribus ,  lonabant  campanae,  aliquando  etiam  fimul,  praemiins  tantum 
fcillis.     Qua;  compulfatio   in  noftris  antiquis    ritibus  appellatur   terracio% 
a      Schrecki.  a)       Compulfatio    omnium  campanarum  Clafficum    vocabatur. 
Quam  in  rem  plura  congeflit  Ducangius  ;  addidit  aliqua  Carpentier, 
notarunrque  etiam  in  hierolexico  Macri  fratres.     Apud  Marten ium  dc 
334.  fimili  compuliatione  in  Coena  Domini   legitur  :  Pojl  glaffum  autem  ijium 

nemo  prafumat  in  tuta  civitate  jigmim  aliquod  pulfare. 

Tintinnabu-  XVII.    Id    etiam   baud  infrequens    fuit   ad     exemplum   fummi    fa- 

,a  »  ^«MS  cerdotis ,  cuius  extremus  tunicas  limbus  Exod.  XXF1II.  iulTu  Moysis 
tintinnabulis    fcatebat ,    ut  veftes    facrae  tintinnabulis    ornarentur.       Sic 

jpud  dt.     m   iau£jatis    Quniac.    conftitutionibus   de    fefto     AiTumtionis    B.    M.    V. 

^rgo  P- foxc  iegUntur  :  ,,  In  huiusmodi  feftis  tantum  illas  cappae  deauratae ,  in 
„aliquibus  quarum  etiam  aureae  fcillulae  (vel  campanulas)  dependent, 
„  ab  armario ,  &  his ,    qui   cum  eo  ,   induuntur.  "      Magno  autem    ea 

numero 

a)  „  Incipiat  (Secretarius)  fonare  duabus    fcillis  rum  maiores  campanx   in  angular! ,  ut  prius 

ad   matntimiin.       Poftea    fiat    cornpulfatio   ab  ufque  nodhirnum  XV.  graihuim.     Cum  legnut 

omnibus   campanis  in  choro,   qux    compulfatio  fecundum   noftiirnum  XV.  graduum  ,   pullentur 

dicitur  terracio  ,    quae  vulgaritcr  dicitur  Scire-  dux   maxnnx  campanx   in   choro.       Ad  finem 

ski.      Deindc  fonentur  maiores  campanx  in  an-  tertii    Nodurni    graduum    fit    compulfatio    ab 

gulad    ufque  ad  introitum   fchojarium.     Tunc  omnibus  campauis   tarn     in  choro,     quam  in 

faciant   ternas  orationes  in   choro,   deinde  in-  angnlari.** 
oipiant  XV.  gradus.      Interim    uulCentur    ite- 


IN    ECCLESIA.    CUT. 


I65 


jmmero  fuiflc  ,  palam  fit  ex  iis ,  quae  apud  Martenium  Ieguntur  de  fup- 
pelleilili  monaflerii  a  S.  Meinwerio  Padernbornenfi  aedificati:  Stola  auro  *•/.*■*%) 
text*  VIL  ex  quibus  una  babuit  XXVIL  tintinnabula ,  alia  XXL  Ex  his,  34,'.  " '  *"*' 
aliisque  a  me ,  fi  Deus  fofpitet ,  in  veteri  Liturgia  Alemannica  profe- 
rendis ,  palam  ell,  tulli  Chrifl.  Schoettgenium  ,  dum  in  peculiari  dif- 
fertatione  de  nolis  in  veftitu  fibi  probandum  aflumit  ,  nolarum  in  vefti-r 
bus  in  Gallia  &  Gennania  ufum  nonnifi  faec.  XV.  invaluifle. 

XVIII.  Nihil  frequentius  fuit ,  quam  plura  in  fyftemata    iungi   cym-  Rot*  cymba, 
bala  ,  antiquis  etiam  ,  telle  Suida,  tympanis  circumappendi  folita.     Per-  i««eac  har- 
tinet  hue  cymbalum  iam  fuperius  notatum,   adumbratumque  in  codice  S.  fa™*  y" 
Emeramenfi  n.  12.  &  S.  Blafiano  n.  13.  Sunt  &  campanula,  inquit/o.  Ger-    jabb# 
son,  pro  melodia ,  velut  in  horologiis  ordinata.     Meminerat  ante   rotas  xxv    & 
etiam  cum  aliis  inllrumentis  ,  quales  nempe  tintinnabuiis  inltrui  folebant.     XXXI 
Ducangius  &Carpentier    voce  rota  quaedam  ad  rem  habent ,   veluti  i„.  git/qh 
Sanuti  locum  lib.  2.  Part.  4.  c.  21.  ubi  inter  aliqua  genera  dulcia  mull-  Tr..i .de caiu 
corum   recenfentur  violae ,  citharae,    &  rotae  ;   &  Constantini    Africani'p1^' Jl 
lib.  I.  de  morborum  curat,  c.  16.  ubi  dulcis  fonus  fieri    praefcribitur  de  mufi-  623. 


corum    generibus  ,  ficut  campanula  ,  vidula ,  rota  &  fimilibus.      In  lau- 
data  iam  ad  Lullum  Archiep.  Moguntinum  epiftola  Cuthbertus  citha- 
rillam  petit ,    qui  pojjit  citharifare ,    quam  nos  appellamus  rota.       Unde 
videtureffe  vox  generalior,  quam  ut  folis  rotis  cymbalariis  conveniat.     Nee 
audet  Ducangius,  perinde  ac  nos,  definire,  an  hue  pertineant  Eckehardi  a 
hmioris    ccenobitae  S.  Galli  verba  in  libro  de  cafibus  monallerii  S.  Galli  Rer.  mem. 
c.  3.       „  Quae  autem    Tutilo    diclaverat  ,    fingularis    &  agnoscibilis  T- 1-  F> I- 
melodiae   funt :    quia    per  pfalterium  ,  feu  per  rotam ,  a)  qua  potentior p"  29' 
ipfe   erat  ,    pneumata    inventa    dulciora  funt,    ut  apparet  in  Hodie  can-      a 
tandus ,    &  omnium  vir  gemmis.         Quos    autem  Karolo    ad  offe- 
rendam  ,  quam  ipfe  rex  fecerat,  obtulit  canendos. "     An,  inquam,  non 
tunc   ad    tropos  huius    modi    rotae  illae  cymbalariae  fonuerint ,  quae  olim 
paflim  in  ecclefiis  fufpenfae  hinc  inde  ad  hodiernum  usque  diem  perfevera- 
runt  ?    Quas  inter  principatum  fane  tenet  praegrandis  ilia  flella  penfilis  ex 


£)  In  Eccardi  Minimi,  Decani  libro  de  vita 
B.  Notkeri  Ealbuli ,  apud  eundem  Golda- 
stum  c.  17.  p.  236.  locus  eft  de  rota  mo- 
linaria  j  unde  tameu  id  ,  quod  de  Tuti LO- 
NE hie  dicitur  ,  illuftrari  qucat  :  „Fertur  de 
Leato  viro  ,  cum  quadam  die  per  dormitorium 
tranQret,  aufcultans  erat  enim  molendinum 
iuxta  vicinum  ,  cuius  rota  tarde  volvebatur 
propter  penuriam  aqux ,  garriens  quosdam  da- 
bat  quodamraodo  vocum  fonos  ;  quod  audiens 
tjomo  Deo  dignus,  ftatim  fuit  in  fpiritu,  &  U- 


aere 

lud  elegans  diftamen  edidit  de  poffeffore  fuo, 
ne&areum  modulamen  eruclnvit,  fcilicet  eo- 
dem  almo  fpiritu  ,  ac  toti  nuindo  ad  falutcm 
p'ropinavit,  fequentiam  dico  ,  qua;  -eft  de  fancto 
Spiritu ,  Saniii  S'piritus  ajjit  nobis  gratia.  l( 
A  potiori  utiqne  rota  ,  qua  erat  Tutilo  po- 
ientior,  cymbularia  modulos  eidem  fuggerere 
potuit,  ficut  &  pfalterium.  Mufurgoe  etiam 
folent  inftruHiento  quodam  excitare  phant<N 
fiajn. 

X3 


I  66      L.  III.    DE    ORGANIS  ET  INSTRUMENTS. 

aere   fufa,    &  innumeris  cymbalis    inftruda  ,    quae  apud  Fuldenfes  magna 

T.  l  ttton.    omniura  admiratione  fpecktur  ,  &  auditur,  ab  Atb.   Kirchero  in  mufur- 

AngLf.  104.  gia  defcripta,  ac  repraefentata  lib.  IX.  p.  335.  IVii  Ducdal  refert,  Athel- 

woldum    abbatem   Abendonienfem  apud  Anglos  faec.  X.  rotam  tintinnabu- 

lis  plenam  fieri  curalTe,    quam  in  maioribus  feftis  ad  maioris  excitationem 

devotionis  reducendo  volvi  conftituit. 

Commemorafle  faltem  rotas  quasdam  cymbalarias  iuvat  ex  vicinia 
huiate ,  quae  ad  hunc  usque  diem  ufum  fuum  lacrum  pra?(font :  veluti 
Brifaci  &  Friburgi  Brifgoia  in  magnitica  ilia  bafilica ,  eiusdem  cum  tor- 
re  ftupendi  ac  imcomparabilis  operis  cum  Argentoratenfi  ac  Fiennenji  S. 
Stephani  ,  a  Conrado  Zaringko  faec  XII.  exftructa:  Filling*  item  ,  at- 
que  in  ecclefia  collegiali  urbis  imperialis  Uberlinga :  demum  etiam  in  vil- 
la noftra  Ebendhigen  five  Evcatingen  ,  eaque  duplex ,  quae  in  praecipuis 
Tab.  feftis  a  primoribus  loci  fub  elevatione  pro  congiario  rotatur.  Ex  ecry- 
xxv.  po  palam  fit,  eiusdem  prope  ftructurae  efle,  ac  difcus  crotalophorus  die, 
ut  vocat  Blanchinius  ,  cuius  figuram  aftert  ex  anaglvpho  veteri  Tab. 
VIII.  n.  17.  ac  defcribit  pag.  fo.  apud  CauseuiM  proximeque  antecedent! 
meminit  machinae  muficae,  quam  hymnologium  appellat ;  dicitque,  paflim 
aptari  publicis  horologiis  ecclefiarum  &  fori  in  Gallia ,  Germania  ,  Eel- 
gio ,  &  Anglia. 

Sunt  pleraque  recentioris  aevi  prsegrandia  perfaepe  campanarum  fy- 
ftemata  ,  quae  tinnitu  e  templorum  turribus  quibusdam  in  urbibus,  veluti 
Salisburgi,  Hamburg i ,  Holmia ,  compluribus  vero  Belgii,  muficos  con- 
centus  edunt  :  de  quibus  legi  poffunt  Hieronymus  Magius  de  tintimia- 
btdis,  &  Ang.  Rocca  de  campanis  apud^/£.  Hen.  de  Sallengre  Nov.  thef 
antiq.  Roman  T.  II.  p.  H94-  feqq. 


x 


LIB.  IV. 


LIBER  IV. 


DE  CANTU  ET  MUSICA  SACRA 

POSTERIORY  JEVl 

A  SMCVLO    CIRCITER  XV.   USQUE   AD   PR&SENS 

TEMPUS. 

caput  i.        :      ; 

Difciplina  cantus  ac  mujica  ecclejiajiica  -pofteriore 

hac  atate. 

I. 

idimus  hucusque,  quomodo  paullatim  inimu- 
tatus  cantus,  ac  mufica  ampliata  eft,  ut  ver- 
bit  utar  Fr.  Petri  Herp  mchron.  Franco/,  ad 
an.  1 3  60.  Nam  novi  cantores  furrexere ,  £<f 
componijia  &figurif}a  inceperunt  alios  modos 
affuere.  lo.  Gerson  circa  haec  tempora  na- 
tus,  adolefcente  face.  XV.  denatus  (unde  epo- 
cham  pofterioris  aevi  de  cantu  &  mufica  facra 
ordimur)  rem  ab  ovo  repetens  trad.  H.  de 
candicordo :  „Porro  (inquit)  tempore  Mar- 
tyrum  circumierunt  aliqui  in  melotif,  in  pcl- 

libus  caprinis ,  in  montibus ,  in  fpeluncis  ,  &  in  cavemis  terra  Hebr.  XI. 

37«  apud  quos  &  quales,  fatis  probabile  eft,  vocalia  cantica  non  fuiffe. 

Poft 


Ampliatio 
mnficae  ,     & 
cantus   fre- 
quentatior 


Opp.  T.  UT. 
p.  653. 


1 68       L.  tV.    DISCIPLINA  MUSICiE    ECCLESIAST. 

Poft  dilatationem  ecclefiae  ,  ac  reddita  pace,  fuit  nihilominus  multa  va- 
rietas.  Sola  pfalmorum  accentuatio  tenuis  fuit  apud  aliquos,  apud  alios 
crebris  cum  arte  fua  cantus.  Fuit  apud  alios  difcantus,  addita  funt  cym- 
bala  in  ecclefiis  benefonantia,  quae  campanas  dicimus.  Fuerunt  apud  alios 
organa  multarum  fiftularum,  iunclis  apud  aliquos  tubis  du&ilibus.  Poftre- 
mo  ,  quid  neceffe  eft  numerare  per  fingulas ,  quales  in  canticis  ecclefia- 
fticis  habitae  funt,  &  nunc  obfervantur,  varietates  ?  Rem  amas  ad  fru- 
dum  vel  ufum.  Dedit  Augustinus  quodam  loco  Confeflionum  fuarum 
intelligi,  non  parvam  eOTe  difficultatem  circa  hanc,  ita  ut  in  neutram  par- 
tem aufus  fuerit  praecipitare    fententiam.  " 

Affert  deinde  ex  S.  Doclore,  quae  nos  iam  fnpra  libro  prin.o  fatis  ex- 
plicavimus  ,  ubi  de  cantu  facro  prima  ecclefiae  aetate,  quando  is  fimplex, 
adhuc  exclufis  caeteris  muficis  lenociniis,  fuit,  egimus.  Nihilominus  fe 
poenaliter  peccare  confitetur,  dum  eum  plus  ipfe  cantus,  quam  id,  quod 
cantatur,  delettavit.  „  Conquifitionem  habet  hoc  ultimum  non  medio- 
crem  (fubdit  Gerson)  primo  de  muficis  inftrumentis  &  organis  ,  quae 
nihil  utique  loquuntur  ultra  mulcentem  harmoniam  ,  nifi  pro  incertis  in- 
Jb.  p.  674.  telligentia.  Sed  &  de  laicis,  aliisque  non  intelligentibus  ea,  quae  cantantur, 
quafi  par  eft  difficultas. "  Idem  in  carmine  de  laude  muficae ,  dum  multa 
As:.  674.  accumulat ,  tandem  etiam  ad  exemplum  eiusdem  S.  Augustini  recurrit, 
variis  recenfitis  muficae  ufibus : 

Vox  devota  Deum  placat  iratum ,  placet  armis, 

Civibus ,  ipfa  choris   commit  angelicis. 
Vocibus   ecclefia ,  Pater  Augustine,  fateris 

Motum  te  lacrymif  ora  rigajje  piis. 

Sequitur  aliud  carmen ,  EcclefiaJHcorum  fcilicet  exbortatio  ad  cantum,  lis, 
quos  attinet,  crebro  recinendum.     Exordium  hoc  eft: 

Semper  in  ore  tuo  (it  lam,  jint  cantica  Sion. 

Qiiamvis  captivum  te  Babylone  doles. 
Fiat  hoc  pracipue  ,  cui  cantus  Ecclejia  dant 

Absque  labor e  cibos ,  vejie,  domoque  tegi. 
Hoc  leve  pondus ,  &  hoc  tibi  fponte  iugum  pofuijli, 

Fer,  nee,  dum  vives ,  rumpe ,  vel  excutias. 
Sed  tadet,  dices,  eadem  totiens  iterari, 

Mentem  cum  cerebro  vox  reboanda  gravat. 
Q110  cruder ,   doleamque  modo  ,  nefcitis  amici : 

Fundere  fufficiat  corde  preces  Domino. 
Frater  nil  magnum  fine  magno  vita  labors 

Fert  bominum  ;  perfies,  ufus  alacris  erit. 

Ttt 


POSTERIORY  JETATE.    C,  I.  1 69 

Tu   tibimet  crebro  die :  Ecclejia  vice  fungor, 
Pjallentisque  dolor  vertitur  in  meritum  &c. 

Finit  ad  Iac.  V.  13.  alludens  locum  :  ft.  t.  fa 

Triftis  es,  £c\uo  tunc  animo  pfattens  tibi  vim  fac, 

Vim  patitur  caelum ,  vim  faciamus  ei. 
Max  veniet ,  gaude ,  mors  te  de  carcere  /ohem? 

Pfalmis  cantantem  viilor  ad  alta  vehet. 

II.  Haud  fpernendus  eft  eiusdem  liber ,  feu  Do&rina  pro  ptieris  eccle-  tt  difcipiiaa- 
Ji<e  Parifienfis ,  ur  recte  educentur  ,  ne  hoc  neglectu  in  vitia  ilia  procli-  a  puens 
ves  labantur,  quae  a  Duranto  notantur:     „Hodie,  dolenter  refero,  ill  &  "tika 
ecclefiis    mufici ,  qui  cantorum    vice  funguntur ,  omnium   hominum  dif-  J^J*  HI* 
folutiflimi  funt:  adeo  ut  adagium  populo  dederit,  mufice  vivere,  id  eft, 
diflblute,  &  effeminate."         Vult  ergo  lo.  Gerson,  eorum  fedulam  cu- 
ram  haberi ,  ac  inftitutionem   horis  ab  officio  chori   vacuis.     ,,Habeat  er-  t.  if.  opp, 
go   (inquit)  magifter  alius  fufficiens  fpatium   pro  docendo  Grammaticam,  f-  *I8v 
&  Logicam  ,    &  verfus,    aut  materiam ,  &  epiftolarum ,  aut  evangeliorum 
grotlam  expofitionem  in  lingua  vulgari;  quia  quod  non  intelligitur,  nun-» 
quam  apte  &  fecure  pronunciatur,  nee  inde  mem  fie  ad  devotionem  in- 
citatur.     Eft  autem  hora  magis  folita  pro  talibus  de  mane  usque  ad  pran- 
dium  ,    &  de  reditu   vefperarum   usque  ad  ccenam  ,   aut  amplius  fecun- 
dum  qualitatem  temporum  &  neceffitatum.    Nolumus  autem  legi  quoscun- 
que  auctores,  qui  magis  obfint  moribus,  quam  profint  ingeniis."     Et  poftea  Pag.  fty* 
de  cantu  inter  alia:  „Volumus  infuper  (ait)  ut  pueri  habeant  regulam,  ficut 
communiter  habent  in  domibus  paedagogorum,  &  faciant  certis  cseteris  ho- 
ris... nunc  de  cantu,  nunc  de  grammatica  ,  &  coram  uno  magiftrorum  ve- 
niant."   Et  poftea :  „  Poftremo  doceantur  pueri  diligenter  obfervare  ceremo- 
nias  competentes  eis  in  divino  cultu,  ab  antiquo  in  ecclefia  noftra  fervari 
confuetas :  ut  quando  debent  intrare,  quando  inclinare,  quando  exire,  quo 
ordine  cantare,  &(imiles,  quas  pro  magna  parte  fcribi,  &in  loco  publico  fuse 
habitationis  poni  mandavimus."  Verborum   tenor  prodit,  Gersonem  hxc 
publica  fcripfiffe    auctoritate.  Neque  vero  hoc  a  fe  Patres   in  conci- 

Ihs  huius   aevi  pofterioris  alienum   exiftimarunt,    veluti   habetur  in  con- 
cilio  Bituricenfi  an.  M84.  titulus  decimus  quartus  de pucris  cboriftis,  quin-- 
que   omnino    contextus  canonibus  apud  Labb;eum,   quibus  praeicribrtur,  T.  XV.  pag, 
eos  non   ta.ntv.rn  voce ,  fed  etiam  compojitis  moribus  ,  ejf  habitu ,  e>f  littc-  Io86,   I0*7, 
rulis  pro   captu  atatis  armitos  ejfe  debere.- 

Mart.  Gerbert.de Musica  Eccl.  t.  II.  L.  IV.  Y         III, 


170      L.  IV.    DISCIPLINA    MUSICJE    ECCLESIAST. 

A  ciericis  HI.  Varia  funt,  quae  percenfere  huius  eft  argumenti,  conciliorum  de- 

pr3?fertim,      cret;aj  a£j  peragendum  rite  divinum  officium  attinentia,    quod  etiam  pri- 
vatum non  fine  focio  clerico   peragi  permiffum  in  nonnullis  conciliorum 
T.  v.   Cone,  ftatutis  legimus :  veluti   in   Uratislavienfi  an.  144?-     Quod  quilibet  pres- 
Gmn.  p,2S9.  ^er  ad  flivjnum  qfficium  feewn  bat  eat  clericum,   qui  tarn  diurnum ,  pari- 
ter  ac  notlurnum  abfque  fyncopatione  peragat.         In  fynodo  Herbipolenfi 
•ft- P- 337.     anni  fequentis  curatis  facerdotibus  in  virtute  fanclae  obediential  iniun&um 
eft,  „quod  ipfi  de  caetero  in  ecclefiis  fuis  debitis  horis  cottidie,  pulfato 
campanae  ad  hocfigno,    non  in  cameris,  ftubis,  aut  aliis  locis  ,  ut  non- 
nulli  ex  eis  ha&enus  facere  ex  accidia  (acedia)  confueverunt,  faltem  ma- 
tutinum   &  vefpertinum  officium   dicant ,    cum    commode    fieri  poterit; 
nifi   eos  quandoque  neceffitas,   feu  impedimentum  legitimum   ab  hoc  re- 
lb.  p.  38i.    traliat  &  excufet."         In  concilio  Eyfiixttenfi  anni  fequentis  1447.    Sive 
fuli,  Jive  ajj'uciati  divinum  diurnum  notlurnumque  officium  reverenter  ver- 
bis diflintlis  peragere  iubentur,  ac  tali  in  loco,  unde  a  devotione  non  retra- 
bantur.         Antea   autem  de  illis ,  qui  in  cathedralibus  &  collegiatis  ec- 
clefiis officium   publicum    peragunt  ,    ftatuitur:  „cum   in  choro  fuerint, 
gravitatem  fervent,    quam    &   locus,    &  officium  exigunt,    non  infimul 
ac  cum  aliis  confabulantes ,  feu  colloquentes ,    aut  litteras   feu  fcripturas 
alias  ibidem  legentes ;  &  cum  pfallendi  gratia  ibidem  conveniant ,  muta 
&  claufa  labia  tenere  non  debent ;  fed  omnes ,  prasfertim  qui  maiori  fun- 
guntur  honore  ,  in  pfalmis ,  hymnis ,  &  canticis  Deo  alacriter  modulen- 
tur. " 
Dignitatu  Qlu    maiori    fungi  honore  dicuntur,    interque    hos    etiam    canto- 

bus,  res,  Dignitates  appellari   mos   eft  ;    de  quibus   infigne    habetur    concilii 

T.  XIV.      Moguntini  an.   1549.    capitulum  LXXI.    fequens :    „Cum    conftet  ,  ha- 
Com.   cd.      rum   Dignitatum  officia  maiores  noftros  ideo    in  ecclefiis  inftituiffe,    ut 
•  *'  69z'  effent  ,  qui  difciplinam  ecclefiafticam  ,  tamquam  infpectores,   &  modera- 
tores  confervarent;  iam  vero  videamus  ,  ea  ab  iis  occupari,   qui  dignita- 
tum tituios  tantum  gerunt ,    &  emoluments  gaudent,    &  tamen  ab  ec- 
clefiis fuis  abfunt ,  nihil  minus ,  quam  appellationibus  fuis  refpondentes. 
Quare  ftatuimus ,  ut  pofthac  omnes  ,   qui   vel  Prgepofitorum ,  vel  Deca- 
norum  ,   vel  Scholafticorum,    vel  Cuftodum  ,  vel  Cantorum  dignitatibus 
(quatenus  hx  ad  noftram  aut  comprovincialium  noftrorum   difpofitionem 
pertinent)  iam  praefulgent ,  aut  porro  or«andi  erunt,  praefentes  fuis   ec- 
clefiis utilem  &  nomine  dignam  operam  praeflent*  non  abfentes  fruclus 
tantum  auferant :    neque  liceat  cuiquam  abfenti  ullam  harum  dignitatuin 
gerere ;   fed    quisque  tali  titulo  infignitus  fuae  ecclefiae    non  abfens ,    ne- 
que conducla  aliorum  opera,  fed  refidendo  praefens  ipfeierviat."         In  con- 
cilio 


POSTERIORE    iETATE.    C.I.  171 

cilio  Mediolanenfi  I.  fub  S.  Carolo  Eorromxo  auctoritate  Concilii  Tri-  lb-  T-  x?- 
dentini  adhuc  gravius  lie  ftatuitur:  „Qui  dignitates  aut  perfonatus  in  ec-  p'  29°" 
clefiis  obtinent,  &  canonici  ,  nominis  ac  inititutionis  fuae  memores,  ea 
pietate  ,  &  alfiduitate  divina  officia  colere  debent ,  ut  alii  eorum  exem- 
plo  ad  ftudium  &  amorem  divini  cultus  accendantur.  Itaque  auctorita- 
te etiam  Tridentini  concilii  praccipimus,  ut  cum  in  choro  pfallendum 
eft,  ipfi  quoque  quantum  honoris  gradu  caeteris  prasftant,  tanto  ftudio- 
lius  plalmis  ,  hymnis,  &  canticis  unacum  aliis  modulantes ,  Dei  laudes 
concelebrent.  ■  Sequitur  peculiare  caput  de  officio  magiflri  chori  &  ce- 
remoniarum. 

In  eodem  de  mufica  &  cantoribus  ad  rem  praefentem  ,  quod  alias  Cantoribus, 
etiam  minores  ecclefias  attinet,  fie  cavetur  :  „  Cantores,  ubi  fieri  poteft, 
clerici  fint;  omnino  autem  in  choro  clericalibus  veltibus  &  fuperpelli- 
ceo  utantur. cc  In  concilio  Mediolanenfi  IV.  P.  II.  tit.  8-  anno  1576. 
fancitum  eft.  Qidcunque  ecclejiafiicum  ordinem  fufceptnriis  eft,  de  eo  pe- 
riculum  experiinentumqut  fiat . . .  in  cantus  peritia,  ad  ordinis ,  quern  tunc 
f/tfeipiet,  functioned  rite  reiieqne  obeundas  neceJJ'aria.  Concilium  Tri- 

dentinwn  fefs.  XX11I.  c.  18.  de  reformatione  ,  inter  ecclefiafticas  difcipli- 
nas  ,   in  quibus  adolefcentes  in  feminariis  erudiri  debeant,   etiam  cantum 

nfuerat.     Port  acta  Concilii  Tridentini  eiusque  officiales  recenfentur  can-  t.  VI  Com. 
tores  fieri  concilii  no  a  pauci ,    variis  ex   regionibus  acciti.  Sed  Font  Germ-p>9<>7- 

difcernenda  hac  pofteriore  aetate  ficut  mufica?,  ita  etiam  cantorum  diverfa  "' 
genera  ;  gradus  item   varii  cantorum ,   qui  chorum  pfallendum  moderan- 
tur.     In  Concilio  provinciali  Salitburgen.fi  an.  1569.  conftitutionis  XXIII.  T.vn.Conc. 
caput  quartum  elt,  „de  fummorum   cantorum   officio,  quorum  provin-  Ger,n- i"-2"6* 
cia   eft,   ut  divinum  officium  in  choro  per  iingulas  horas  non  curfim  ac 
feftinanter,  fed  fenfim  ac  pedetentim  ;  non  truncate  ,  fed  integre,   diftin- 
fte,   &  cum  interfpiratione  decenti,   prsefertim  in  medio  cuiuslibet  ver- 
ficuli  pfalmorum ,  debitam  faciendo  inter  folemne  ac  feriale  officium  dif- 
ferentiam ,    devote  reverenterque  ab  omnibus  perfolvatur,  praefertim  a  vi- 
cariis,  regentibus,  cantoribus,  &  lecloribus :  qui  faepe  vociferatoribus  ma- 
gis ,    quam  concinendbus  fimiles  incompofite  clamitant  &c.  " 

Alius  vero  circa  Vicarios  abufus  irrepfit ,  quod  Canonici  onus  canen-  Et  maximc 
di  a  fe  in  eos  devolverent :  quam  ob  rem  in  eodem  Salisburgenfi  conci-  *  Canouins' 
lio  conftitutione  mox  fequenti  XXIV.  multis  capitibus  Canonicis  ipfis 
prxcepta  dantur,  decimumque  nonum  pluribus  ad  pietatem  &  cultum 
divinum  eosdem  excitando  fie  orditur  :  „Neque  vero  grave  fuerit  cano- 
nicis ,  quod  eos  hoc  noftro  mandato  officii  fui  admonemus :  nempe  ut 
facro  integro  femper  interfint,  &  horas  canonicas  uno  animo  &  voce 

Y  2  can- 


IJZ      L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS    ECCLESIAST. 

cantando  In  choro  abfolvant.  Quandoquidem  non  folum  res  ipfa  hoc 
ab  eis  e.fflagitare  videatur,  verum  etiam  diligentiae  fuae  premium  tempo- 
rale  haud  aliunde  ,  quam  ex  canonicatus  fui  prebenda ,  hoc  eft  ,  bonis 
ecclefiafticis  percipiant ,  &  id  ipfum  S.  Tridentini  &  aliorum  conciliorum 
faocl.iones  precipiant  &c. "         Omnes  hie  excufariones  niultis  auclorita- 

Se  bar.  Cm,  tjbus  prevertit  Navarrus  ,  quales  funt  E.  c.  „  ignorantia  cantus,  aut  vo- 
cis  in  id  aptae  defectus ,  ant  prelatio,  qua  nobilitate,  fcientia,  &  gradu  aliis 
precellunt.  Quae  taoien  caufa  non  eft  iufta.  Turn  quia ,  qui  non  callet 
cantum  ,  aut  aliquid  aliud  officio  fuo  exercendo  neceflarium,  non  debet 
illud  fufcipere  &c.  Turn  quod  preftantia  dignitatis  non  excufat  a  cantu, 
quin  injo  ad  eum  magis  obligat,  uti  fuit  declaratum  in  concilio  Bafilcenfi 
in  fefs.  XXI.  tit.  quomodo  divinum  officium  peragendum  fit."  Ex  quo 
concilio  nos  paullo  poll  alia  ad  rem  prefentern  afferemus:  dolendum  ve- 
ro,  inceffum  per  ecclefiam,  aut  deambulationes  prope  illam  tempore  di- 
vini  officii  honoratioribus  hie  inhibere  necefTe  fuiffe.  In  concilio  pro- 

T.  VII.       yinciali  Cameracenfi  an.  1*6"$.  tit.   6.  c.  prefcribitur,  qua  ratione  Canoni- 

Conc.    Germ.     ...  .    _     Jr    .     .      '       .   ,  Tr       ,  r  ... 

1. 104.         Cl  m  c»oro  lpio  le  habere  debeant :    „  In  choro  cum  pfalhtur  ,   canonici 

omnes,   qui  in  choro  fuerint,    &  facellani  pfallant ,    nee  lint  in  fedibus 

iViis  otiofi ;   nee  putent ,  fe  functos  officio  ,  fi  vicaria  tantum  opera  cul- 

tum  divinum  celebrari  curent:  modo  tamen  pfallereper  valetudinem  queant, 

nee  aliis  impediti  iuftis   de  caufis  fuerint  "     De  Vicariis  autem ,  qui  ca- 

nonicas  horas  in  choro  cantant,  paullo   poft  ftatuitur,  quales  efle  opor- 

Ib.  p.  106.    teat.  Synodus  provincialis  Bifimtma  an.  if 71.  uti  in  aliis,  ita  quo- 

t.  vin.     qUe    prolixior    eft  de  minifiris  cantuum  divinorum ,  five  de  pfallentibus : 

""*'    erm'  Mox  vero  ftatutum  primum  eft  pro  canonicis  :  „  quoniam  ad  hoc  infti- 

tuti  funt,  lit  laudes  Deo  fingulis  horis  decantent ,  nifi  legitima  caufa  im- 

pediente  ,    chorum  fequantur  :  utque  modefte  fe  habeant ,  &  cum  decenti 

gravitate  :  non  garrientes  aut  rixantes  in  eo ,  fed  Deum  reverentes  ,  in 

cuius  confpectu  fiti  funt."     Citatur  ibi  concilium  Bajlleeufe  &  Colonienfe% 

&  reformatio  cleri  fub  Carolo  V.  concilium  item  Tridentinum, 


Aiusque  fa-  Synodus  Culmenfis   an.  160$.  vicarios  &  choraliftas  pluribus  com- 

lb.  p.  66>.  monefacit :  „Ut  in  minifteriis,  quibus  fe  addixerunt ,  diligentes,  vigilan- 
tesque  fint,  horas  divinarum  laudum  defignatas  obfervent,  &  in  pera- 
gendis  offigiis  diyinis  ac  hymnis  pfalmisque  decantandis  ita  verfentur,  ut 
ipfo  etiam  exteriore  cultu  corporis  &  habitu  prefeferant ,  fe  intus  am- 
nio Deum  venerari ,  ac  promtiflimam  mentem  habere  ad  divinas  ipfius 
laudes  celebrandas.  Quare  adveniente  hora  cantandi  divini  officii,  ad  ini- 
ti.um  ftatim  campanse  pulfus,   quisque  illorum  domo  fua  tempeftive  egre- 

diatur, 


kf 


P0STER10RE  iETATE.    C.   I.  173 

jatur  ,  ne  pulfu  finito  certatim  ad  ecclefiam  primo   currant,  &  ex  celeri 
lo  curfu  anheli  ad  chorum  ad   cantandum    veniant.     Porro  in  ipfo  ec- 
lefoe  aditu  fuperpellicia   fumant ;  a  fabellis  &  collocutionibus  abftinentes 
chorum  recta    eant,     atque  iftic  coram  fanctiflimo  Euchariftiae  facra- 
„**ento  aliquantifper   orent,  fefe  ad  devotionem  difponentes,  tamdiu,  do- 
nee ab  hebdomadario  officium  fuerit  inchoatum."         De  ipfius  vero  Heb- 
domadarii  ex  canonicis  conftituendi  officio  notatu   digna  funt ,    quae  in 
conftitutionibus  fynodalibus  ecclefiae  Ruramundenfis  an.  M70.  praefcribun- 
tur  tit.  V.  de  Divino  cultu  per   ccuwnicof  religiofe  prajiaudo  &c.  his  ver-  t.  vii. 
bis  :    „Curabunt  ergo  in  fingulis  collegiis,  ut  ex  canonicis  per  ordinem  Conc-  Ger>»- 
aliquis  hebdomadarius  conftituatur ,  qui  horas  divinas  inchoet,  capitulum  *' 
&  collecras  ipfe  canat.     Hie  autem  curabit,  ut  univerfa   in  choro  a  caa- 
toribus   reverenter  ac  religiofe    peragantur ,    illis  modum  cantandi  indi- 
cendo,  ac  fub  poena  privandae  diftributionis  mandando,  ne  <]uid  aequo  pro- 
perantius,  negligentius,  ofcitantius,  aut  indecentius  in  choro  fiat.     Quodfi 
cantores  in  choro   aliquid  reprehenfibile   defignent ,  &  non  corrigantur, 
ipfe  hebdomadarius  multandus  veniet  Decano  fuo :  aut ,  fi  is  neg-lexerit, 
aoftro  archipresbytero. " 

.  Paffim  obfervavimus  cantores  in  Gallia  cum  baculis,"  quern  ufum 
iam  T.I.  p.  322.  notavimus ;  referuntque  Macri  fratres  in  hierolexico 
h.  v.  in  conventuali  Meliteitfium  ecclefia  quatuor  cantores  in  diebus  fo- 
lemnibus  indutos  pluvialibus  affiftere  in  choro ,  cum  baculis  argenteis  ad 
formam  baculorum  peregrinantium ,  fed  craflioribus  :  itemque  in  Sicili<e 
ac  Melita  cathedralibus  reperiri  canonicalem  dignitatem  cantoris,  qui  fert 
baculum,  feu  potius  virgam  argenteam.  Addunt,  a  Stephano  IV.  infti- 
tutum  xenodochium  S.  Gregorii  iuxta  gradus  S.  Petri  ,  &  tres  canto- 
ns cum  primiaerio  ,  qui  iugiter  ojjitiar ent  miffam  ad  altar e  S.  Petri,  in- 
duti   pluviali,  mitra  ,    &  virga.  A  pud  Gallos  ruri  etiam  in  ecclefia  . 

cantorem  laicum ,  cum  pluviali  obambulantem ,  cantumque  populi  mo- 
derantem  vidi.  Id  vero  ubique  obtinet ,  ut  in  habitu  clericali  &  fuper- 
pelliceo  fint  chori  miniftri,  etiam  cuftodes  ac  pueri.  Sic  in  fynodo  Ant- 
verpienfi  an.  1^76.  ftatuitur.  „Item  in  ruralibus  ecclefiis,  ubi  eft  iuven-/t#  ^82a 
tus  fcholaiiica  ,  quae  ad  chori  cantum  iuvandum  inftituitur  ,  ut  chorum 
non  ingrediantur  ad  cantandum  fine  fuperpelliceis.  Qui  vero  cantandi 
adhuc  funt  impend ,  extra  chorum,  vel  in  eius  medio  collocentur,  ut  fine 
fabulis  divinum  officium  audiant  cum  omni  modeftia  ,  ad  reverentiam 
compofjti. " 

y  3  iv. 


174    L.  IV.   DISCIPLINA   MUSICS   ECCLESIAST. 

in  officio  IV.  Floruit  adolefcente  fee.  XV.  a  quo  tertiam  tradationis  nqjtrse  cpo- 

amno,         cham  ,    aetatis  nempe    pofterioris  ad  praefens  ufque   tempus ,    exordimur, 

Maphaus   Vegius  Laudenfis ;  atque  in  infigni  opere  de  perfeverantia  reli- 

gionis ,   quod   in  bibliotheca   Patrum  locum  Jibi  vendicavit,  poftquam  li- 

bro    quinto  cepiflet  de  ieiunio  &  oratione  tradare,  caput  tertium  depfaU 

T.  xv.       madia  iungens,  fie  orditur :  „  Pfallendi   quoque   confnetudinem  ,  <jua3  & 

Bibi.    pp.    huic,  quam  modo  tradidimus ,   neceffitudine    quadam  indillolubili ,    fingu- 

Coion.f.  926.  iarjqUe    germanitate   coniunda    eft  ,  prodefle  admodum  putanius.     Nam 

cum  divinis    laudibus  fcaturiant   omnes   ubertim  pfalmi  atque  exundent, 

neque  quidquam  fit,  quod  a  mortalibus  magis  expofcat  Deus,  quam  lau- 

des  fuas,  nihil  certe  eft,  quod  vel  ad  placandam  iram,  vel  impetrandam  eius 

gratiam  convenientius  eis  eife  videatur.     Pulchre   id  nobis  ,  quod   fupe- 

riore  etiam  tradatu  diximus ,  per  fidelem  vatem  fuum  David  explicavit. 

Pfai.  1L.      Non  in  facrificiis  (  inquit)  tuis  arguam  te  ,  holocaufla  aittem   tua   in  cou- 

fpeclu  meo  funt  femper.      Et  poft  pauca  :  lmmola  Deo  facrif.cium  laudis, 

&  redde  Altiffimo  vota  tua ,   &  invoca  me  in  die  tribulationis  ,  &  eruam 

te ,  &  honor ijicab is  me  ,  &  illic  iter,  quo  ojlendam  illi  falutare  Dei." 

Per  ftiwta  Concilium  Eafikenfe,   circa  haec  ipfa  tempora  celebratum,  in  id  fin- 

Conciiioruin,  gUiarem  curam  habuit ,  ut  res  officiumque  divinum  rede  ageretur.     „  Ut 
T.  xiii.  ed.  divinae    facraeque    ceremoniae  (funt    verba  Auguftini  Patricii  in  hiitoria 
Zabb.p.1532.  eiusdem  Concilii  adis   inferta)  agantur  rite  fandeque  ,    ftatuit  fanda  fy- 
nodus  in  laudibus  divinis  haec  fervari :  facerdotum  collegia  in  templis   fuis 
ftatutis  confuetisque  horis   poft  data  figna  convenire  oportere.     Divinas 
laudes  canere  voce,  geftu,    prolationeque  decenti :  ut  diftinde  proferen- 
tes  intelligi  facile  poffint  &c. "     Afferam  fuis  locis,  quae  ad  diverfas  offi- 
cii divini  partes  fpedant ,  iingillatim.       Jdem  paflim  etiam  fynodum  hanc 
eodem  &  proximo  faeculo  decimo  fexto  fubfequentia  concilia  particula- 
ria  egerunt,  integro  inferto  faepius  Bafileenji  decreto,  idque  non  folum  in 
T.  V-  Cone.   Gallia,   ubi  fingulari  in  pretio  femper  fuit  concilium   iftud,  fed  etiam  in 
Germ.p.iso.  ROfl-ra    Ger  mania  ;    veluti   paucis  poft  concilium  annis  in  Syn.  Eyftattenfi 
T.Fl.p.  331.  an-  I447-  Salisburgenfi  an.  1490.  Hildesheimenfi  an.  15"  3 9.  cap.  36.     Quo- 
modo  divinum  officium  fit  celcbrandum.     Quod  fie  incipit:  „Sanda  gene- 
ralis  fynodus  Bafileenfis ,  reformationi  ftatus  clericalis  intendens,  etiam  in- 
ter alia  de  celebrando  divino   officio,   &  horis  canonicis  rite  perfolven- 
dis,   ac  nonnullis  aliis    circa  cultum  divinum  neceflariis,  certas  ordinatio- 
nes    facit    tenoris    infrafcripd  :     Siquis  principem  feculi  rogaturus  &c. <e 
lb.  f.  466.    Idem  videre   eft  in  fynodo  Argentinenji  an.  M49-  poft  faluberrimum  fta- 
tutum,  „ut  in  templis  divinae  laudes,   &  cqnfueta  pfallendi  ratio  devote9 

reve- 


POSTERIORE    JETATE.    C.   I.  175 

reverenter  &  diftinfte  decantetur  &  perfolvatur  :  ita  ut  in  pfallendo  aliis- 

que  divinis  officiis  peragendis  a  facerdotibus  &  canonicis  verus  pietatis, 

animorumque  affectus,  fervor  &  ftudium   agnofcatur.      Basil,  in  pfal.  29. 

Cum  non  hi  Domino  pfallant  ,   qui  pfilmi  verba  ore  proferunt ,  fed  hi, 

qui    corde  pfalmodiam  enunciant ,  &  quicunque  fancti  erga  Deum  font, 

iuftitiam  fervantes;  hi  enim  Domino  plallere  rhythmis    fpiritualibus  con- 

cinne  poterunt ,   non,  qui  fornicatore?  funt,  non  qui  furtum,  qui  dolum 

&  mendacium  in  corde  fuo  retinent ;     nam  utcumque  plallere  putantur, 

re  autem    vere  non  pfallunt ,  inquit    alibi  D.  Basilius.     Et  quern  non 

oftendjt  ineptus  decantandorum  pialmorum   ufus  ,  feu  murmuratio  quae- 

daru,   qua  in  templis  aliquando  utuntur  facerdotes?     Ubi  prater  confufa- 

neam  &  indiltinctani  vocis  modulationem  &  fonum ,  fummum  mentium 

torporem,   negligentiam   &  laflitudinem  fignificantem  ,  nihil  praeterea  ab 

auditoribus  &  circumltantibus  auditur  &  percipitur.      Quomodo    autem 

circa  officium  divinum  celebrandum  ac  horas  canonicas  rite  de  cantandas 

fefe  gerere  debeant  clerici  &  facerdotes,  Concilium  Bajileenfe  copiofius 

&  exactius  ordinavit  &C,  "  Omnia  breviter  complcxa  ell:  poftea  fyno- 

dus  Tridentina  fanciendo  :  ut  in  cboro  ad  pfattendum  in/Iituto  hyvnnh  &  %*  xxiv. 

eantieis  Dei  nomen  reverenter  ,  diflincte ,  devotcque  laudetiir.  c'l£  e  "*" 

Idipfum  deinde  alii  paftores  inculcare  ac  cxfequi  fedulo  curarunt ;  Ac  Epifc«- 
imprimis  S.  Caroias  Borromaus,  cuius  inftar  omnium  lint  decreta  ,  quas  »°"m  : 
in  ach's  Conciliorum  provincialium  Mediohmenfium  leguntur:  ac  quidem 
in  Concilii  primi  P.  II.  de  JInjica  &  Cantoribus  haec  ad  rem  funt:  „  In 
divinis  officiis,  aut  omnino  in  ecclefiis  nee  profana  cantica  fonive  ,  nee 
in  facris  canticis  molles  flexiones ,  voces  magis  gutture  opprelfe,  qu:m 
ore  exprelfac,  aut  denique  lafciva  ulla  canendi  ratio  adhibeatur.  Cantus 
&  foni  graves  fint  ,  pii  ac  diitincli ,  &  domuiDei,  ac  divinis  laudibus  ac- 
commodati  ,  ut  limul  &  verba  intelligantur ,  &  ad  pietatem  auditores 
excitentur."  Et  Parte  III.  tit.  De  vita  &  boneftate  Clericorum,  Cone.  IV. 
„Sacerdotem,  clericumque  cuiusvis  Ordinis  in  canticis,  hymnis ,  pfalmis 
caeterisque  eccleflatlici  cultus  officiis  religiofa  niodulatione  concelebrandis, 
divinisque  laudibus  fancte  concinendis  ita  verfari  convenit ,  ut  voce  fua 
(acris    dicata  abuti  non  debeat  ad  profanas  cantiones  &  modulationes." 

Non  fpernenda  porro  cura  hoc  tempore  impendenda  fuit  in  reprti*-  Repurgati* 
gandis  bifioriis ,   quas  vocabant,  propriis  fejlorum     ,,  Quoniam  (  ut  habet  hiftoril's  S5> 
Concilium  MecbUnienfe  an.  1  $70.  c.  7.  de  Officio  Q?  cultii  divino :  ,,  In  divi-  '£  xr.Conc 
„  no  officio  quandoque  ,  &  potillimum  in  feltis ,    quas  certis    dicecefibus  >d.  IM.ftf. 
?>  propria  funt,  in  hiltoriis,  qux  leguntur  ,   &fequentiis  Miflarum,  qua?-  7W« 

„  dam 


ly6    L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICJE  ECCLESIAST. 

„  dam  occnrrunt ,  quae  fubinde  pios  ofFenduntl  curent  epifcopi,  ut,  quod 
^ in  eo  officio  purgandum  videtur,  &  corrigendum,  expurgent  &  corri- 
„  gant ;  aut  loco  officii  huiusmodi  iubeant  officium  de  communi  cantari," 
Id  vero  an  ha&enus  fatis  ubique  factum  fuerit  ,  nunc  haud  difcutio ;  tan- 
tum  quid  ad  rem  appofite  praeclarus  epifcopus  ex  ordine  Pradicatorum 
Ant,  Havetius  praefcripferit  in  Synodo  Namurce?ifi  eiusdem  anni  appono, 

&•  p-  636.  tit.  VIII.  c.  8.  in  hanc  fententiam  :  „In  divino  officio  ea  tantum  convenit 
„  decantari  ac  legi ,  quae  folida  funt ,  &  ad  aedificationem  faciunt  tarn  pro- 
„ferentium,  quam  auditorum.  Quare  ecclefiarum  rectores  &  praefecli  di- 
„ligenter  advertant,  an  in  fuis  ecclefiis  aliqua  fint  immixta  officio  ecclefia- 
,>ftico  falfa,  incerta,  vel  non  verofimilia  :  quae  fi  deprehenderint,  ad  nos 
„deferant,  ut  eorum  loco  ex  fcriptura  vel  veteribus ,  ac  probatis  fcri- 
nptoribus  folida  fubftituantur."  Legendam  praeterea  fuadeo  orationem  fy- 
nodicam  Celebris  Wilh.  Lin  dan  i,  epifcopi  Riirenmndenfis  eodera  anno  ha- 

*  p,64r'  bitam. 

CJC. 

Sacrifido  V.  Ut  vero   p«eprimis  decet,  tremendum  MifTae  facrificium  ,  quam 

Ml{rxin1pn"  fieri  poteft  compofite  ,  decenter,  ac  fancte  celebrare  :  fie  id  ut  fieret ,  &, 
fi  quid  contrarium  irrepfinTet ,  corrigeretur  ,  cordi  habuerunt  ftudiofi  qui- 
que  facrorum  praefules.     Ita  concilium  Bafileenfe ,  telle  laudato  Augujlino 
T.  xiit.      Patricio:  „ lllarum  ecclefiarum  abufum  ,  in  quibus  in  facrifkio  folcmnis 
Gone,  ak      Miffoe  fymbolum  fidei ,  prasfatio  ,  five  oratio  dominica  inchoata  cantilena 

Zabb.  P.IJ3.2.  J n    .  .  r  ,.  , 

non  pernciuntur ,  aut   omnino    line  cantu    dicuntur  ,    daninavit ,  atque 
abolevit ;  vetuitque,   inter  Mifiarum  folemnia  cantilenas  vulgari   fermone 
conditas  cantari ,  &  in  privatis  iMiffis  iuffit  omnia  pronuntiari  alta  &  intel- 
ligibili  voce,  praeterea,   quae  Secreta  nuncupantur."     Extat  earn  in  rem 
T.Xll.Conc.  decretum  Sefs.  XXI.   c.  8.  de  his ,    qui  in  miff  a  non  complent  Credo  ,  vet 
ei.  Labb.      cant  ant  cantilenas,  vel  nimis  baffe  miff  am  legunt,  aut  fine  mini  fir  0.       Per- 
T.  V.'  Cone,  tine  t  hue,  quod  iam  an.  141 6.  in  fynodo    Uratislavienfi  §.  7.  ut  accen-* 
Gemt- mss.  tus   &  cantus  idem  fit  cum  ecclefia   cathedrali ,    ftatutum  eft,  „  diftricte- 
praecipiendo  ,  quatenus  omnes  &  finguli  clerici  beneficiati  noftras  dicece- 
fi-s ,    &  praefertim   ecclefiarum  parochialium  rectores  ,    nee  non  &  colle- 
giatae  ecclefiae  in  divinis    officiis,   &  miffarum  celebrationibus,  &  conclu- 
fionibus  collecrarum,   in  accentibus  epiftolarum,   &  evangeliorum  ,   notis 
psgfationunr   eundem  ordinem   &  ritum  &  morem  ,    quem  tenet  noftra 
ecclefia  cathedralisr  &  qui  fervatur  in  eodem  ,  teneant  diligenter    &  ob- 
fervent,   feque  eidem  in  omnibus   coaptent  &  conferment, 
Tam   pubii-  Nee  illud  liic  praetcreundem ,    quod   in  gratiam  officii  ac  miffae  pu- 

blics in  diebus  dominicis  &feftis  in  fynodo  Argeutinenfi  an.  1435-  (aha. 

alia- 


POSTERtORB    iETATE.    C.I.  1 77 

aliorum  conciliorum  fimilia  taceo  decreta)  ftatuitur  cap.  12.  ut  prowijj'a*.  Jb.  }.t%*. 
rii  funs  Miffas  in  diebus  dominicis  po/i  Ojfcrtorium  ffliffa  public*  can- 
turn  dicant ,  ni  aliud  ex  aliqua  iujia  ccmfa  de  vohmtate  plebani  procedat. 
Et  capitulo  tf.  „ftatuirnus  &  ordinamus,  quod  nullus  cuiuscunque  al- 
taris  ecclefiae  maioris  presbyter,  praebendarius ,  vel  capellanus  praefumat 
Miflam  cum  nota  ,  vel  alfud  divinum  officium  celebrare,  antequam  in 
choro  praedi&o,  in  quo  divinum  officium  eft  folemniter  celebrandum  ,  a 
quoetiam,  quoad  divinum  officium  aliae  civitatis  &  dioecefis  ecclefiae  re- 
gulantur ,  matutinum  officium  fit  completum.  Et  quod  nullus  eorun- 
dem,  poftquatn  Prima  in  choro  praedido  fuerit  inchoata  ,  ufque  ad  finem 
AIilTce  maioris  ,  &  Sextse  ,  vel  Nona? ,  quae  ipfae  Miflae  continuantur  ,  pras- 
fumant  Miflam,  vel  aliud  divinum  officium  celebrare,  vel  inceptum  cum 
nota  aliquatenus  terminare.  Volentes,  contra  hoc  ftatutumfacientes,  poft- 
quam ad  ipforum  notitiam  pervenerit ,  fententiam  excommunicationis  in- 
cidant  ipfo  fado."  Egregie  haec  illuftrantur,     firmanturque  ex  iis, 

quae  in  itatutis  fynodalibus  eiusdem  dioecefis  Argentinenfis  an.  1^49.  edo- 
cendus  fidelis  populus  praecipitur  cap.  10.  „Utnon  folum  interne,  pie,  &  T.  VI.  Cone. 
reverenter  de  tanti  facrificii  myfterio  fentiat,  &  loquatur  ,  fed  etiam,  ut  Gem-MS' 
externo  corporis  geftu  hoc  veneretur  &  ampledatur :  ita ,  ut  animos  at- 
tentos  ad  hjec  ,  quae  ibi  ob  memoriam  paflionis  Dominicae  &  redemtio- 
nis  noftrae  agunfur ,  habere  videatur  populus.  Et  cum  tota  MifTa','nihil 
aliud,  quam  perpetuam  pialmodiam ,  &,  precationes,  hinc  mde  ex  facra 
fcriptura  defumtas,  ad  haec  religiofam  mortis  Dominicae  commemoratio- 
nem  in  fe  contineat :  digna  profecft)  eft,  quae  a  Chriftianis  non  contem- 
natur,  &  execretur  ,  fed  pie  colatur,  ametur,  &  frequentetur.  Quis 
enim  implorando  &  invocando  mifericOrdiam  Dei  ad  devotionem  ,  pre- 
candique  ftudium  non  excitetur  ?  Quis  ad  nomen  Salvatoris  1ESU  Chri- 
fti  genu  non  fledat?  Quis  ad  benedidionem  fandae  &  individual  Trinita- 
tis ,  in  cuius  tutelam  ,  cuftodiam ,  &  protedionem  recipimur,  caput  non 
aperiat  ?  Quis  ad  Evangelii  proclamationem  non  exurgat  ?  Quis,  quae* 
fo ,  de  cantandis  pfalmodiis ,  &  angelicis  hymnis  ,  Gloria  in  excel/is,  fym- 
bolo  apoftolico  ,  Sanftus,  aliisque  cantionibus ,  quibus  in  peragendo  tan- 
to  facro  Ecclefia  utitur ,  non  toto  corporis  motu  fe  ita  componat,  ut  Crea- 
tor! fuo  &  laudes  &  gratias  unacum  tota  Ecclefia  agat  &  referat  ?  Quis 
communibus  precious,  quae  plurimum  efficaces  funt,  fuas  non  adiungat? 
Quorum  corda  non  feriant  tot  tamque  falutares  ,  ac  vere  evangelicae  ,  & 
de  ore  Chrifti  prolatae  falutationes  &  precationes  Dominus  vobiscum  &c  ?  " 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Z  Dum 


I78       L.   IV.    DISCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

duam  priva-  Dum  poftea  cap.  12.  de  MifTa  etiam  privata  agitur,  Sacrum  non  eife  " 

to--  peragendum  cavetur,  II  plane  nemo  adioni  MiiTa;  interfit.      De  miniftris 

P*g.  458.  altaris  danda  opera  praecipitur :  „  Ut  non  quosvis  ,  omnis  plane  rei  eccle- 
},fiafticae  imperitos,  ad  hoc  muneris  fufcipiant  ;  fed  tales,  qui  idonei  finr, 
„  quique  norint  facerdotum  precationibus  commode  &  convenienter  re- 
„fpondere:  &,  fi  neceflitas  quoque  requirat  ,  una  pfallere  ,  epiftolam 
„vel  ledionem  evangelii  pradegere"  Citatur  hie  cap.  Ut  quisque  presby- 
ter,  qui  plebem  regit,  clericum  habeat ,  qui  fecum  cantet&c.  qui  habetur 
lib.  III.  Decretal,  tit.  I.  ex  concilio  Maticenenji. 
Refciffis  ab  Quod  modo  notavimus   de  neceflario  impendenda  cura  in  retradan- 

ru  erfluiTS    ^s  °fficus  >  *d  ftudiofe  maximeque  pro  tremendo   MiflTae  facrificio  preci- 
se, pitur  in  concilio  provinciali  Colonienft  an.  i  n^.  P.  IJ.  cap.  11.  his  verbis: 
T.  VI.  Cone.  j3  Peculiaria  Miflarum  argumenta ,    recens  praeter    veterum    inftitutionem 
erm'  ■p'ss*'  inventa  ,  etiam  Patribus  difplicuerunt ,  quod  tantum  myfterium  pro  affe- 
du  cuiuslibet  tradari  non  debeat.     Profas    indodas ,    nuperius   miffalibus 
caeco  quodam  iudicio  invedas  ,  practermittere  per  nos  liceret.    Videbimur 
ergo  opera;  pretium  faduri ,  fi  miflalia  perinde    ac  breviaria  pervideri  cu- 
remus  ,  ut  amputatis  fuperfluis,  &  quae  fuperftitiofius  inveda  videri  pof- 
fint,  ea  tantum  ,  qua;  dignitati  Ecclefiae  ,   &  prifcis    inftitutis  confentanea 
fuerint ,  relinquantur."     Neque  hie  praetereundum   eft ,  quod  paullo  poll: 
fequitur  eiusdem  Concilii  caput  14.     „Poft  elevationem  confecrati  corpo- 
ris ac  fanguinis  dominici  in  nonnuliis  templis  canunt  antiphonas  pro  pa- 
ce ,  aut  contra  peftilentiam ,  &  mortalitatem ,  cum  potius  turn  videretur 
filendum,   &  ab  omni  populo   mortis  dominicae  commemoratio    habenda, 
proftratisque  humi  corporibus,  animis  in  ccelum  eredis  ,  gratiae  agenda? 
Chrifto  redemptori,  qui  nos  fanguine  fuo  lavit,  morteque  redemit.    Can- 
tiones  vero  illae  contra  mortalitatem  ,  feu  cladem  ,  aut  pro  pace ,  fatius 
poft  finitam  MhTam  canuntur.     Quae  ut  ad  Deum  dirigantur  ,  excerptae  ex 
canonica    fcriptura  plus  placuerint ,    quales  funt  antiphonae  Media  vita, 
ac  Da  pacem  Domine ,  &  fimiles.     Sic  tamen  ut  aliis  etiam  ,  qua;  glo- 
riofae  Virgini  Matri  dicatse  funt,    fuus  honos  ac  locus  fervetur."  In 
Concilio  provinciali  Cameraccnfi  an.  156?.  cura  epifcopis  imponitur  tit.  6. 
T.XV.Conc.  c.  S-  aut  quibus  hoc  negotium  dederint  ,    recogpofcendi      „Sequentias, 
tA.  Ubb.  fag.  b  qUas  profas  appellant:  antiquasque,   &  fenfu  commendabiles ,  &  appro- 
IS8,           „batas  ufu  veterrimo  confervent.      Caeterum  li  quae  fine  legitima  auctori- 
„  tate  inveda;  funt ,   &  cani  ceperunt  ,  ese  diligenter  examinentur;    nee 
„fit  earum  frequentior   ufus  in  ecclefiis.     Pertinent  hue  etiam  appendices 
T.I.  tit.  8.  in  doxologia  Gloria  in  excelfu  a  Pio  V.  refcifla;,  ut  videre  eft  apud  Ga- 
»-4-            vantum  Comment,  in  Rubr.Mifi.  fuitque    earum  in  officio    divino  varius 

lateque 


POSTERIORE  iETATE.    CI.  179 

lateque  diffufus  fequiori  aevo  ufus.     Quales  autem  &  quam  diverfi  generis  T-  vni- 
fint ,  explicatur  in  fynodo  provinc.  Bifuntuia  an.  1  ^71.  £***. 

Quid  vero  praecipue  lit  attendendum  in  facro  huiuscemodi  cantu,  iis-  Prsfcnpto 
dem  fere  verbis  praefcribunt  ftatuta  iynodalia  Auguftan*   &  Conftantienfis  «*»«  redto 
noftrae  eccleiiae  eiusdem  anni  IJ67.     „In  Millis,  qua£  in  choro  canuntur,  ™v'Uy Cf)ltc^ 
„  five  fint  folennes ,  five  dominicae,  aut  feriales,  fie  canantur  tarn  a  pres-  Germ. j>a6* 
,3  bytero  celebrante ,  quam  choro ,  &  reliquis ,  ut  non  cantum  aures  vo-  &  487- 
„luptatem,  fed  mentes  utilitatem  capiant.     Quoniara  vero  in  his  quaedam 
„  ad  dodrinam  pertinent ,  &  eruditionem  fidelium  ,  ut  epiftola ,    evange- 
„lium,  fymbolum  :  quaedam  ad  laudes ,  quaedam  autetn  ad  preces :  ftatui- 
„  mus ,  ut,  qu£  ad  eruditionem  faciunt,  ita  legantur  &  canantur,  ut  prae- 
„  fentes  fingula  verba  diftinde  exaudire  pofiint."     Quid  demum    facerdo- 
tem,  imprimis  facrificantem ,  deceat  ,  turn  in  aliis ,    cum  in  hoc  etiam, 
quod  praefentis  eft  argumenti ,  breviter  compleditur  fynodus  Namurcenfis 
his  verbis  tit.  IV.  c,  ?.     „  Sacerdos  vero,    dum    ad  illud    auguftiflimum  t.  Fin. 
„  Miflae  facrifkium  Deo  offerendum  accedit ,    neque  in   fua  praeparatione  ^'  Gem' 
„  ac  veftitione,   &  calicis  ,     corporalis  ac  mifialis  difpofitione  ,   neque  in 
„verborum  pronuntiatione,  ulla  unquam  praecipitatione  utatur  ,  fed  earn 
„femper  praefeferat  in  vultu  maturitatem  ,  in   geftibus  reverentiam  &  gra- 
„vitatem,  in  loquela  aut  cantu  modeftiam  &  attentionem  ,  quae  ilium  de- 
„cet,  qui  Chrifti  perfonam ,  non  folum   coram  hominibus  ,  fed  maxime 
33  coram  Deo  &  angelis  eius  ,  repraefentat." 

VI.  Promifimus  paullo  ante  decretum  Concilii  Bafikenjis  ,  quomodo  Horis  cano- 
divinum  officium  in  ecclefia  celebrandum  fit;  quod  tot  poftea  particularia  nicis  incho- 
Concilia  ,  etiam  in  Gey -mania ,  ubi  eius  audoritas  vacillavit,   fuum  fece-  ^^per" 
runt,  integrum  exferibendo ;  quod  etiam  nos,    quantum   inftituti  noftri  foivendis, 
ratio  expofcit,  facimus.     Eft  autem  eiuscemodi :  „  Si  quis  principem  faeculi  r.xii.Conc. 
rogaturus ,  habitu  honefto  ,  geftu  decenti ,  prolatione  non  praecipiti,   fed  ed.  labb.  ?. 
diftinda  ,  attenta  quyque  mente ,  feipfum  ac  verba  ftudet  componere  :  ss3' 
quanto  diligentius  in  facro  loco  Omnipotentem  oraturus  Deum,  haec  om- 
nino  facere  curare  debet  ?      Statuit  igitur  fanda  fynodus  ,  ut  in  cundis 
cathedralibus  ac  collegiatis  ecclefiis ,  horis  debitis ,  fignis  congrua    pulfa- 
tione  prasmiflis  ,  laudes  divine   per    fingulas  horas  non  curfim ,  ac  fefti- 
nanter ,  fed  afiatim  ,  a)  ac  tradim  ,  &  cum    paufa  decenti ,   praefertim  in      a 

medio 

a)    Notat  Labbjeus  in  margine    aliam  le&ionem  „  afcia."  Hacc   ille.       Concilia  quocdam  ,    qua: 

adeatim ,  unde   coniicit  ,     forte    legendiim  ft-  fuum   fecerunt    hunc  canonem   faec.  XVI.    o- 

datim.     Ducangio  h.    v    legendum    videtur  mittunt  hanc  vocem.       Concilium    Eyftat.  an. 

afciatim ,  id  eft  divifim.   Ioanni  de  Ianua  eft  1447.    ajiatim  ,   Salisburgenfe  an.    1490.  ajfatitft 

„  afciatim    adverbium  ,   id   eft,  dolatim ,  ctfim,  habet.  Z  2 

j,  carptitrt,  divifim  ,  &  dicitur  ab  a/dare,   Fel 


180      L.  IV.  DISCIPLINA  MUSICS  ECCLESIAST. 

medio  cuiuslibet  verficult  pfalmorum ,  debitam  faciendo  inter  folemne  ac 
feriale  officium  difFerentiam ,  reverenter  ab  omnibus  perfolvantur.  Horas 
canonicas  di&uri,  cum  tunica  talari  ac  fuperpelliciis  mundis  ultra  medias 
tibias  longis  ,  vel  cappis,  iuxta  temporum  ac  regionum  diverfitatem ,  ec- 
clefias  ingrediantur,  noncaputia,  fed  almucias ,  vel  birreta  tenentes  in 
capite.  Qui  cum  in  choro  fuerint ,  gravitatem  fervent ,  quam  &  locus  & 
officium  exigunt ,  non  infimul  ,  aut  cum  aliis  confabulantes ,  feu  collo- 
quentes,  aut  litteras  feu  fcripturas  alias  legentes.  Et  cum  pfallendi  gratia 
ibidem  conveniant,  iundla  ac  claufa  labia  tenere  non  debent  ,  fed  omnes, 
qui  maiori  funguntur  honore ,  in  pfalmis ,  hymnis  &  canticis  Deo  alacri- 
ter  modulentur  &c." 


Damnatis 
abufibus, 


Palam  eft  ,  Bafileenfes  Patres ,  quam  ipfi  pofterioribus  hoc  decreto 
lucem  funt  fcenerati ,  &  ipfos  ab  antiquis  canonibus  accepifie;  id  vero 
de  fuo  addidiflfe,  quod  pro  temporum  illorum  ftatu  deplorabili  ex  difci- 
plinse  ecclefiafticae  corruptione  fumme  fuit  neceffarium ,  uti  coniicere  eft 
T.  v.  Cone,  ex  Concilii  Trevirenfis  an.  1423.  decreto,  feu  cap.  2.  „  De  horis  canonu 
Gtrm.f.214.  c-s  iegencns  £vf  cantandis  ,  quod  fie  fonat :  „  Attendentes  ,  quod  Clerici 
benericiati,  &  in  Sacris  conftituti,  ad  immolandum  facrificium  laudis,  fru- 
clum  labiorum  fuorum  ,  videlicet  horas  canonicas  dicendum  ,  in  puritate 
confeientiae  &  cum  devotione  teneantur  :  quas  faepius ,  quod  dolentes  refe- 
rimus  ,  tarn  religiofi,  quam  faeculares  perfonae  fine  advertentia  legentes, 
atque  fyncopando  celeriter  difcurrentes,  nulla  difciplina  tempore  pfallendi 
fervata ,  taciturnitate  feu  filentio  praetermiflb,  &  plerumque  extranea, 
profana,  &  inhonefta  intermifcendo  colloquia  ,  horis  indebitis  penfum  fu» 
fervitutis  perfolvunt.  Ne  igitur  transgrefliones  huiusmodi  invalefcant,  fa- 
cri  approbatione  Concilii  ftatuimus ,  ut  in  cathedralibus  ,  &  regularibus 
monafteriis,  &  collegiatis  ecclefiis ,  Canonici  &  religiofi,  caeteraeque  ec- 
clefiafticae perfonse  debitis  horis  ,  per  fe,  impediments  ceflfante,  non  tan- 
tum  per  pueros ,  devote,  cum  debitis  paufis ,  filentio  fervato  ,  fine  fyn- 
copatione  ,  ut  chorus  tacens ,  quid  alii  legant ,  advertat ,  fingulas  horas 
canonicas ,  cseteraque  divina  officia  ftudeant  adimplere  :  qui  poftquam 
chorum  intraverunt,  ab  eodem  non  recedant  ,  nee  tempore  divinorum 
in  ecclefia  ,  prsefertim  in  navi  ecclefiae ,  deambulent  fine  rationabili  cau- 
fa.  Caveant  tamen  Clerici ,  ne  in  cantando  divinum  officium  voces  eo- 
rum  exaltando  plus  hominibus  placere  ftudeant,  quam  praeftare  Deo  of- 
ficium jntendant.  Nam  in  facro  minifterio  ,  dum  blanda  vox  quaeritur, 
congrua  vita  negligitur.  Et  cantor  Deum  moribus  ftimulat ,  cum  popu- 
lum  vocibus  deledlat." 

Iuftas 


POSTERIORE    7ETATE.    CI.  igl 

Iuftas  etiam  ,  iam  ante  Bafileenfe  ,  querelas  movit  Parifienfe   conci-  Et  negligea- 
Human.  1429.  circa  idipfum  :  Quod,  aiunt   Patres  c.  1.  in  plurimorum  ~'A7/ 
fcandahun  ac  exemption  pernkiofum  cedere  dignofcitur.       Quae  vero,   non  c'0nc.  ei. 
itamulto  polt  concilium  Bafileenfe,  in  fynodo  Herbipolenfi  an.  14.46.  gra-  £<**•  ?•  393. 
viora  adhuc  leguntur ,  funt  Ioannis  epifcopi ,    qui   an.  1409.  fynodum  7*.  v.  Cone. 
celebravit.      „Execrabilis   &  deteftanda  aliquorum  negligentia    nollrum  Germ-  p-33*- 
turbavit  auditum  ,  quod  in  plerisque  monafteriis  regularibus  ad  hoc  fun- 
datis  &  fufficienter  dotatis  horae  canonical ,  &  alia  divina  officia   nullate- 
nus ,  vel  faltem  raro  ,  negligenter ,  incomplete ,    &  inordinate  decanten- 
tur,  feu  peragantur.      Quodque  nonnulli   ecclefiarum   miniftri  modeftia 
ordinis  clericalis  abiecla ,  non  confiderantes,  quod  beneficium  datur   pro- 
peer  officium ,  horas  canonicas  dicere  ,  feu   pfallere    negligant   m  divinae 
JMaieftatis  offenfam  ,   &  fcandalum  plurimorum.     Ne  igitur  transgreffores 
invalefcant  huiusmodi ,  aliisque  veniant  in  exemplum  ,  diftricliflime  prae- 
cipiendo  mandamus ,  ut  in  omnibus  &  fingulis  ecclefiis  collegiatis  ac  mo- 
nafteriis regularibus  virorum  ac  mulierum  nobis  fubie&orum  ,•  ad  hoc  fun- 
dads,   &  fufficienter  dotatis,  fingulis  diebus  officium   divinum,  diurnum 
pariter  &  nocturnum  ,  horis  debitis ,  folemniter  ,  cum  nota  ,    in  fpiritu 
faumilitatis,  devote  ,rite,  ordinate,  diftinfte  &  laudabiliter  pfallantur  &  de- 
cantentur."       Concilium  Senon.  an.  1  f  28-alterum,  perinde  ac  primum  anni 
148^.  fequitur  Bafileenfe  decretum.  Synodus   Colonienfis  provincial 

an.  1?  36.  multa  falutaria  addit  Bajileenfi,  atque  adeo  Agatenji  canoni,  mo- 
nita  ,  P.  III.  c.  ? .  quae  apponere  haud  abs  re  erit :  „  Statis  ergo  (ordinat)  r.  VI.  Cmc. 
ac  debitis  horis  laudes  divinae  non  curfim  ac  feftinanter,  fed  traftim;  <?«•>«.  ?.s6o. 
non  truncatim ,  fed  integre;  diftincte,  devote,  reverenterque  ab  omni- 
bus decantentur,  perfolvanturque.  Et  quum  pfallendi  gratia  convenia- 
tur  ibidem  ,  muta  aut  claufa  labia  nemo  tenuerit ;  fed  omnes  pariter ,  fe- 
nes  cum  iunioribus  laudent  nomen  Domini  ,  in  pfalmis ,  hymnis,  &  can- 
ticis  Deo  alacriter  modulantes;  fie  tarn  en ,  ne  boatus  confundat  recitatio- 
nem.  Nemo  turn  ,  cum  publice  vel  preces  horariae  ,  vel  Miffae  facrum 
cantando  peraguntur ,  legat  vel  dicat  privatim  officium :  nam  is  id  ,  cui 
obnoxiuseft,  choro  fubtrahit,  atque  alios  vel  pfallentes  perturbat  ,  vela 
pfallendo  retrahit.  Quern  tamen  aliud  officium  ecclefiafticum ,  aut  pub- 
licum alio  ftatim  rapiet,  ut  nifi  legens  preces  horarias  tempeftive  abfol- 
vere  haud  poflit,  hac  lege  teneri  nolumus.  Quam  autem  a  vero  aber- 
rant,  qui  exiftimant,  fefe  non  alicuius  officii  in  ecclefia  exercendi ,  fed 
quietis  &  inertias  tantum  caufa  canonicatus  efTe  adeptos?  Perinde  atque 
fatis  fit ,  paucis  quibusdam  clericis  admodum  ignaris ,  tenui  pretio  con- 
ductis,  curam  divini  officii  committi,  quod   deinde  eiuscemodi  mercena- 

Z  3  rii, 


I  82       L.  IV.    DISCIPLINE  MUSIC/E   ECCLESIAST. 

rii,  non  fervatis  temporum  interftitiis ,  fyncopando  transcurrunt ,  interim 
canonicis  tota  vita  torpentibus." 

Ac  infiitutis  Atque  haec  ipfa  eft  caufa  ,  cur  diftributiones ,  ut  vocant  ,  paflim  fint 

etiam  ideo   inftitutae:  „  Ut  deinceps  (utor  verbis  fynodi  Leodienfis  an.  1548-)  in  om- 
bus"  Utl°ni"  n^us  &  fingulis  ecclefiis  noftrae  dioecefis ,   in  quibus  horse  canonical  col- 
Ibil.  p.  393.  legialiter  decantantur ,  iuxta  uniuscwiusque  ecclefiae  dignitatem  &  facilita- 
tes (habita  ratione  eorum  ,  quae  ad  dictum  ufum  relifta  funt)  inftituantur 
diftributiones,   ubi  tamen  non  funt  inftitutae,    praefertim   pro    unaquaque 
trium  horarum  principalium ,  fcilicet  Matutinarum,  fummaeMiffae,  &  Ve- 
fperarum  :  quas  foli  illi ,  qui  huiusmodi  horis  feu  officiis  a  principio  ufque 
ad  finem  ,  idque  in  habitu  uniformi ,  talique,    qualem  temporis    conditio 
Ibid.  p.  677.  requirit  (praefentes  fuerint)  percipient."      In  Concilio   Cameracenfi  anno 
lffo.  plura  de  his  diftributionibus  leguntur  ,  conftitutio  etiam  Bonifacii 
VIII.     In  forma  vifitationis  an.  1  5  f  o.  in  altera  provinciali  fynodo  Colouien- 
ji  praefcripta  ,  inter  alia  ,  quae  in  ecclefiis  cathedralibus  &  collegiatis  inquirf 
Ibid. p.  632.  debeant ,  id  etiam,  quod  ad  rem  noftram   facit,  continetur  ,     hoc  eft: 
An  pfalmi  ff«f  reliqua  divina  cantica  promintientur ,  feu  canantur  traclimt 
ut  mens  fenfum  verborum  ,  prmrquam  verba  ipfa  transmittantur ,  a(fequa- 
tur1.      Id  vero  paflim  in  fynodis   ex  decreto  Concilii  Tridentini  iam  allato 
inculcatur ,  ut  officium  divinum ,  feu  horae  canonical  ftatis  horis,  traclim, 
integre,  diftincte ,  &  absque  omni  levitate,    quae  laicos  a   divini   officii 
religiofa  frequentatione  avertere  poflit ,  non  clamofe,  fed  leniter,  fervata 
non  folum  in  medio  ,  fed  &  in  fine  cuiuslibet  verfus ,  paufa,  devote  &  re- 
T.Vll  Cone,  verenter  per  eos ,  ad  quos  proprie  pertinet,  canantur.     lterum  hiclegen- 
p.  658.        da  fuadetur  Wilhelmi  Lindani  fynodica  oratio. 

Et  incukata         Unum  vero  eft  ,  quod  praetermittere  piaculum  foret ,  ex  propioribus 
praecipue       ggtati  noftrae  Conciliis  :   Cur  for  his  ille  ac  concitatus  legendi,  cantandique  ab- 
t.  IX.  Com.  ufus  omnino  exulet ;  omnia  maturitatem  ,  gravitatem  ,  pietatem  ,  religio- 
<?«■>».  p.439-  nem  ac  reverentiam  ergaDeum  redoleant;  ut  paucis  omnia  conftitutiones 
lb.  p.  941.    fynodales  Ofnabrugenfes  an.  162%.  pluribus  autem  decreta  fynodalia  dioe- 
cefis Colonienfis  an.  1662.  profequuntur,  qua?  fie  c.  6.  concludunt :  „Quum 
„  in  officio  divino  cum  ipfo  Deo,  qui  Rex  regum  eft,  &  Dominus  domi- 
„  nantium  ,  fit  nobis  negotium  ,  merito  non  modo  ftatis  femper  horis  in 
„choro  conveniant,  fed  &  in  eo  etiam  a  fabulis ,  rifibus ,  iocis  ,  &  aliis 
„levitatibus  omnino  abftineant,    &  ita  functionem  illam  omnes,  quibus  fi- 
„  ve  ex  beneficio  ,  five  ex  officio  incumbit,    non  minus   fupremi   gradu, 
„quam  infimi  obeant  ea  ,  quae  divinaeMaieftati  congruit,  reverentia,  men- 
„  te  pia  &  attenta ,  corpore  decenter  compofito ,  modeftia  gravi ,    &  ver- 

jjborum 


POSTERIORE    iETATE.    C.   I.  1 83 

„borum  pronuntiatione  minimc  praecipiti  ,  in  pfalmis  decantandis  ,  &  in 
„  medio  &  fine  cuiuslibet  verfus  quiefcant  nonnihil ,  ut  &  Deum  quo  par 
„  eft  cultu  honorent ,  &  populi  pietatem  excitent." 

VII.  Ne  vero  iufta  quodammodo  ita  deproperandi  divinum  officium  offi«orum& 
obtendi  poffet  caufa  ex  nimia  officiorum  ,   precum  ,    fuffragiorum ,  pfal-  cantus  ninua 
morumque  multiplicatione  (quae  praefertim  in  monafteriis  quandoque  tan-  protra   °' 
ta  erat ,   ut  tempus  haud  fufficeret ,  opusque  effet  dividere  in  turmas  pfal- 
lentes,  ut  in  diverfis  ecclefiis  explerent  curfum;  id  quod  palam  eft  ex  or- 
dine  operis  Dei  faec.  XIV.  &  XV.  apud  nos  ufitato)  obviare    ftuduerunt 
facrorum  praefules  turn  in  monafteriis ,  cum  aliis  etiam  ecclefiis.  Eft  haec 
a  To.  Gersone  mota  quacftio  :  „De  occupatione  Religioforum   multorum  r.  Ill  Opp. 
„  in  pfalmodiis  &  canticis  altifonis ,  multiplicatis  fuper  numerum  ,     prin-  p-  lLt-*o6. 
„cipalisque  dubitatio  de  multiplicatione  canticorum  ,  mentis  devotionem  |j£       SJ' 
„  furfbcante  faepius  ,  quam  refovente  ;    maxime  cum  beatus  Gregorius, 
„ alter  ex  inftitutoribus  talium  canticorum,  iudicaverit  indignum,  11  dediti 
„verbo  Dei  ftudium  fuum  in  iftis  tempusque  darent:    quae   ratio    videtur 
M ad  difpofitos  contemplationis  otio  trahi,  ne  officium,  quod  pro  devo- 
jj  tionis  chriftianae  perfe&ione  inftitutum  eft ,  contra  devotionem    militet, 
3,  aut  perfeclionis  culmen  apprehendere  praspediat."         Multa  ibidem  ,    a- 
libique  earn  in  rem  difputat,  quae  confiderata  a  prudentibus  paftoribus,  ut 
talia  reftringerent ,  in  caufa  fuerunt. 

Apud  Buschium  de  reformatione  monafteriorum  complurium  per  Sa-  variis  fta- 
xomam  &  vicinas  regiones,  (qui  paflim  etiam,  quam  reformando  cantui  in-  tntis  re- 
tentus  fuerit ,  prodit ,  haud  modicis  obiectis  difficultatibus)  legitur  Con-    nfta" 
cilii  Bafileenfis  bulla  feu  licentia,  data  Ptioribus  monafteriorum  de  Winde-  Apud  Leibniz 
fern  &  in  Wittenborch  ,  qua  etiam  conceditur  p.  m.  487.    „  Quod   longi-  t.  li.fcript. 
„tudines   horarum  in  pfalmis  gradualibus,  &  pcenitentialibus,  aliisque,  quae  T'^r"'^ 
„horis  fuperaddi  confueverunt ,    poftquam  de  illis  &  aliis   gravaminibus497.502.8u. 
3,  informati  fueritis ,  talker  abbreviabitis ,  etiam   in  monafteriis  iam  refor- 
„matis  feu  reformandis ,  quod  easdem  horas,  &  alia  eis  incumbentia,  cum 
3,  debita  gravitate  &  protractione  poffint  bene  &  devote  adimplere  &c.    Dat. 
»Bafil.  Kal.  Ianuarii  anni  a  nat.  D.  1435."        Sic  in  Concilio  Cameracenfi  G'eym  '  °*c' 
an.  i?6f.  Tit.  III.  cap.  9.provifum  eft  :  „Quoniam  multitudine  fuffragio- 
rum ,  precum ,  &   pfalmorum   additiorum  in   pluribus   ecclefiis  propter 
temporum  anguftiam  fieri ,vix  poteft,  ut  attente  ,  devote,  ac  religiofe  ea 
omnia,  vel  canantur ,  vellegantur;  placet  fanftae  fynodo  ,  per  epifcopos 
&  duos  de  capitulo ,  aut  de  monafteriis ,  ut  res   poftulaverit ,  ea  refcindi, 
quae  adiecta  &  adventitia  in  fervitio  divino  cognoverit :  ut  fanclius  &  de- 

votius 


1 84      L.  IV.    DISgiPLINA    MUSICS   ECCLESIAST. 

votius  perfici  poffit ;  fitque  tempus  aliquod  relictum  ftudiis  &  facrarum 
litterarum  interpretationi.  Sit  autem  eius  rei  poteftas  penes  epifcopos,  & 
clerum  in  fynodo  dicecefana.  Quodil  muficam  in  huiusmodi  fervitio  ad- 
hiberi  contigerit,  tollatur  tamen  ilia  prolixitas ,  quae  ad  rem  non  perti- 
net ,  qua  folent  in  fine  antiphonarum  in  cathedralibus  ecclefiis  prolixius 
abuti." 
Prscipue  lam  anno  praecedenti  Concilio  Rhemenfi  alterum  incommodum  tolle- 

quoad  ne«-  re  vifum  eft,  ex  ipfius  cantus  prolixitate  ortum,  pneumata  feu  neumata 
T.xv.  Cone,  fcilicet  ilia  longius  protracla.  „  Item  quantum  ad  prolixiorem  prolonga- 
te. Labb.  tionem  cantus  in  ultima  fyllaba  cuiuslibet  antiphonae  ,  qui  cantus  vulgari- 
f.  68.  ter  pneuma  vocatur  ,  quoniam  in   eo  mukum  temporis    inutiliter  abfumi 

videtur ,  quod  de  caetero  pneuma  fiat  in  ultimis  antiphonis  vefperarum, 
nofturnorum  ,  Magnificat ,  &  Benedittus.  Similiter  abbrevietur  cantus, 
quantum  fieri  potent  ,  quando  fuper  unam  fyllabam  aut  di&ionem  plures 
lint  notulae  ,  quam  par  fit.  Similiter  quod  in  cantu  habeatur  ratio  litterae, 
feu  verborum  debitae  pronuntiationis ,  &  quantum  fieri  poteft,  obferven- 
tur  quantitates."  Idem  breviter  repetitum  legitur  in  alio  Concilio  Rhe- 
Ib.  p.  887-    menji  an.  1583. 

0  Non  tulit  vero  penitus  fublata  huiusmodi   pneumata    fynodus  pro- 

non  omnino  vincialis  Bifuntina  an.  i?8*-  quid  &  cuius  fint  ufus ,  his  explicans  verbis  : 
abiicienda.  }5  Pneuma  autem  (perinde  ac  fi  fermo  ac  ratiocinandi  vis  omnis  nos  defi- 
c'onc  Germ  c*at '  Q™  ma'or  omm  humaiia  laude  Deus  eft)  eodem  modo  ftatarie  loca 
p.  aoi.  confonantiae  in  antiphona  defignata  perveftigat.  Eft  enim  pneuma  (id  eft 
fpiritus)  vocis  continuatio ,  quantum  fpiritus  durare  poteft ,  fine  verbo, 
appenfa  antiphonae  iuxta  tropum  ,  feu  tonum  ,  pfalmi  decantati.  Adhibe- 
tur  autem  in  folemnitatibus  tantum.  Et  fane,  qui  pneumatis  ritum  con- 
temnunt ,  ipfi  turpiter  defipiunt.  In  choro  enim  cum  ftamus  canentes, 
de  Deo  meditamur,  vel  cum  Deo  loquimur  :  Loquentes  vobismetipfis ,  in- 
quit  a  poftolus ,  inpfalmis,  hymnis ,  &  canticis  fpiritualibus.  Ad  tantani 
vero  Maieftatem  oculos  mentis  attollentes ,  iam  plane  deficimus  ,  quare 
geftus  potius ,  quam  verba  defiderium  noftrum  efFert :  vel  certe  vox  in- 
articulata,  ficut  olim  prophetae  clamabant,  a,  a,  a,  nefcio  loqui.  Ac 
li  diceres ,  enarrare  nequeo  Domine  ,  quae  opto.  Incomprehenfibilis  eft 
mihi  gloria  tua.  Reple  os  meum  laudibus  :  faltem  more  vagiam  infan- 
tium :  aut ,  ut  filii  corvorum  ,  ore  aperto  benediclionem  cceli  poftulabo. 

Cantus  orga-  VIII.  Exquifita  funt  haec  plane  in  commendationem  non  tantum  hu- 

nicus  non  iascemodi  iubilorum ,  qui  a  Greets  dAaAaypo)  funt  di&i ,  ut  Tomo  I.  li- 
tur°inP». a"  broque  L  p.  59.  annotavirnus ;  verum  etiam  aliorum  muficorum  orga.- 
ciefia.  norum* 


POSTERIORE  /ETATE.    C.I.  185 

riorum,  quae  fine  voce  fonum  edunt,  atque  a  regio  Pfalte  tanto  numero 
in  Dei  laudem  excitantur,  quae  in  ecclefia  Temper  magis  magisque  pofte- 
riore  hac  aetate  audiri  ceperunt,  ac  frequentari,  noltra  adhuc  memoria 
cumulato  ufu.  H<ec  inter  praecipuum  locum  temper  tcnent,  quae  ko,t  Vf&gty 
dicuntur,  organa  pneumatica.  Quam  vero  libro  fuperiore  notavi- 
mus  organi  notionem ,  medio  aevo  vulgarem,  concentus  nimirum  vo- 
cum  etiam  humanarum  diverfis  confonantiis ,  ea  adhuc  Franchinus  Gu- 
forus  &  Navarrus  ,  qui  vixerunt  exeunte  faeculo  XV.  utuntur,  ille  qui- 
dem  voce  organizare,  pro  contrapuncto  ,  hie  vero  dum  cantum  organi- 
cum  inMifla  &  in  horis  canonicis  vetitum  dicit ,  in  fupra  allata  decretali 
Ioannis  XXII.  Extrav.  I.  Dotta  Patrum :  de  vita  &  honejiate  Clericorum,  De  orat.  & 
in  qua  nulla  mentio  fit  organi  pneumatici.  Navarrus  autem  utrumque  horis  """"'' 
contiindit,  ufumque  theologice  definit,  quid  in  eo  fit  inconveniens:  „At  £  33i  ^ft 
(inquit)  is  cantus  organicus  communiter  e(t  caufa  ,  ut  non  audiantur,  mi- 
nusque  intelligantur  voces,  quae  canuntur ,  &  confequenter  adimit  duas 
fpecies  fupradiclarum  intentionum  ,  praefertim  apud  Germanos,  Flandros, 
&  Galluf ,  qui  vix  explicant  verba,  aflerentes  folo  cantu,  citra  vim,  & 
fignificatio  nem  ullam  verborum  ,  peritos  cantores  movere  debere  audi- 
tores.  Cui  confequens  eft,  hodie  communiter  cantum  operari  contra- 
rium  ei ,  ob  quod  inventus,  &  in  officiis  divinis  permiffiis  fuit ,  ac  pro- 
inde  frequenter  efle  abufum,  &  peccatum  (argum.  /.  legato,  inutiliter.  ff. 
de  adimen.  leg.  &  capit.  Ad  noftram.  de  appellat. )  Turn  quia  dant  occa- 
fior\em,  ut  fere  omnes  alii,  qui  in  choro  funt,  reli&is  fuis  fedilibus  ad  a- 
lienas  fe  approximent,  &  mutuo  colloquantur  ,  iocentur,  rideant  &  ne- 
gotientur;  potiffimum  cum  alternatim  verfum  unum  organa,  &  alterum 
cantores  cantus  organici  concinunt."  Ubi  aperte  diftinguit  organa  a  can- 
tu organico.  Poltea  vero  de  organis  fie  ftatuit  pofitione  feu  corollario 
XXV.  n.  4.6.  „Quod  ufus  organorum  &  horum  fonus  non  eft  faciendus 
tanti  ad  verum  cukum  divinum  ,  quanti  vulgus  facit.  Turn  quia  non 
elt  res  per  fe  Deo  grata.  Cum  enim  cantus  ipfe  hominis  non  fit  per  fe 
Deo  gratus ,  uti  fupra  didum  eft  in  corollario  14.  huius  notab.;  longe 
minus  erit  (  argument,  cap.  Cum  in  cunclis.  de  election.  &  auth.  Mirito 
magis.  C.  de  facrofanft.  ecclef. )  fonus  organi;  aut  fidium.  Turn  quia  eft 
nova  ceremonia  laudandi  Deum  in  ecclefia  catholica."  Improbata  deinde 
cum  Card.  Caietano  prolixitate  fonandi  organa  n.  f2.  confultum  illi  vi- 
detur ,  ut  faltem  tertius  verfus  cantaretur  cantu  Gregoriano  piano  ,  &  de- 
voto  per  totum  chorum,  cum  alium  pulfat  organum ,  &?  alium  cantus  or- 
ganicus. 

Mart.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  A  a         Nee- 


I  86      L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS  ECCtESIAST. 

Organ!  ufus  Necdum  tunc  organa  ipfum  cantum  comitabantur,  fed   interluden- 

'V^'y^'te  organo  canebant,  aut  etiam  organiftae  vicem  cantandi  implebant :  quod 
Mifla;  ipfe  improbat,  inferendo  „  prsepoftere  agere,  qui  organis  utuntur,  ut  citius 
&  minore  cum  labore  celebrent  Miflfam  ,  onus  canendi  reiicientes  in  or- 
ganiftam,  qui  brevius,  quam  cantu,  expediat  Gloria  in  excel/is  ,  Alleluia, 
Credo,  Offertorium  ,  Santlus ,  Agnus ,  &  Deo  gratias.  Id  enim  agere 
eft ,  uti  eis  in  finem  contrarium  ei ,  ob  quern  permittuntur  ab  ecclefia." 
Ibid.  cap.  Dum  vero  alio  loco  cum  Paludano  ,  ilium,  qui  organorum  pulfu  cho- 
XXI.  ».  is.  r0  refpondet ,  a  recitanda  antipbona ,  vel  alia  parte ,  quam  org  anus  pul- 
fat ,  excufat ,  addit :  tametji  ( quod  ilk  non  tangit )  non  auderem  excu fa- 
re chorum  totum,  nee  fingulos  eius  ,  a  fupplendo  tacit  e  id,  quod  org  anus 
pulfat  :  £«f  magis  laudo  modum  ilium  fupplendi ,  quo  chorus  fubmiffa  vo- 
ce ,  &  fingulatim  fupplet  fingulos  verfus  ab  organo  pulfatos  pofi  fingulos 
afe  cantatos  ;  quam  ilium,  quo  chorus  fupplet  unico  contextu  ,  dum  pri- 
mus verfus  ab  organifia  pfallitur,  totum  canticum  vel  pfalmum  a  choro 
£«?  organis  vicifiim  canendum,  eoquod  attentionem  &  devotionem  magis 
confervat  £f?  auget ,  magisque  occafionem  vagandi  mente ,  &  colloquendi 
verbis  tollit.  Ita  etiam  S.  Carolus  Borrom<£iif,  qui  organo  tantum  in 

ecclefia  locum  eflfe  voluit,  cornibus  &  reliquis  muficis  inftrumentis  exclufis, 
Cone.  MeXiol.  praefcribit :  „  Etfi  in  hymnis  &  canticis  fuis  vicibus  organo  canatur  ;  om- 
1.  F.  II.  n.  „  nes  tamen  eorum  verficuli  in  choro  diftincle  pronuncientur.  "  Symbo- 
S1*  lum  fidei  totum  a  choro  ,  non  alternatim  ab  organo  ,  canendum  decer- 

nit ,  perinde  ac  Concilium  Rhemenfe  an.  1^64.  Sequent!"  anno  fcil. 

T.VU.Conc.  \^6<).  in  Concilio  provinciali  Cameracenfi  Tit.  VI.  c. 4.  ftatuitur  :    „  Or- 
,'*>,I°3' ganorum  ufum  inMiflis  fie  fervari  ftatuit  fancta  fynodus  ,  uti  a  Concilio 
Tridentino  mandatum  eft,  id  eft  ,  ne  modulatione  lafcivas  cantiones  imi- 
tentur.     Caeterum  quae  in  choro  cani  debent  ad  inftructionem,  ea  canan- 
tur  voce,  ut  intelligantur  mente;  non  autem  organis ,  quae  fie   aedificare 
nequeunt,  ut  viva  vox,  piae  mentis  interpres  &  nuncia.     Tamen  ad  or- 
natum  cultus  divini   liceat  his  modulis  organicis  uti  in  Profis,  Offertorio, 
lb. p.  488.    Sanclus,  &J]gnus"     Quae  iisdem  verbis  leguntur  in  ftatutis  fynodalibus 
7*.j>.  164.     ^ioecefis  noftr33  Conflantienfis  an.    if  67.  Augufiana  autem  eiusdem 

anni  alia  etiam  habet  ad  prsefens  argumentum  egregie  obfervanda  :  „  In 
cantandis  divinis  officiis,  &  praecipue  Miflis  ,  fie  habeat  fe  chorus ,  ut  non 
tantum  aures  voluptatem  .  fed  &  mentes  utilitatem  capere  poflint.  Ea  ve- 
ro ,  quae  ad  doctrinam  &  eruditionem  fidelium  pertinent,  ut  Epiftola, 
Evangelium  ,  Symbolum,  Oratio  dominica,  ita  legantur  &  canantur ,  ut 
praefentes  fingula  verba  intelligere  poflint :  interea  vero  a  modulis  orga- 
nicis abftineatur.     Organorum  ufus  multis  in  locis  eft  immodicus  ,  atque 

corri- 


POSTERIORE  JETATE.    C.  T.  1  87 

corrigendus ,  ne  facras  preces ,  &  audientium  pietatem  impediat  lafciva 
modulatio  ,  neve  mufica  intempeftiva  ,  quae  neque  Gmplex ,  neque  gra- 
vis videat,ur ,  turpes  vel  profanas  cantiones  referens ,  effeminatos  potius 
demulceat,  quam  pios  animos  pafcat.  Necdecet  facros  hymnos,  uti  funt : 
Gloria  in  exceljis ,  Praefatio  ,  Santtus,  Agnus ,  abrumpi,  vel  aliis  canticis 
aut  modulationibus  impediri ,  quo  minus  integre  exaudiantur." 

lam  anno  1  S49.  in  i'ynodo  provinciali  Trevirenji  ftatuitur  :    ut  in    e-Ubi  m  Eie- 
levatione  Corporis  &  Sanguinis  Chrilti ,  &  poll  ufque  dum  cantatur  Agnus  JjJjJJJ^J 
Dei,  iileant  organa.     Pott  ftatuta  fynodalia  diceeefis  Colonienfis  anni  fe- prohibetnt ; 
quentis ,  inter  inquifitiones  a    vifitatoribus    pro   ecclefiarum    &  locorum  t.vi.   c0»e. 
diverfitate  faciendas  hsec  habentur  :  „  Num  organa  quid  fsculare  refonent,  %™'  p6  63°°* 
„feu  aliud  quam  cantum  ecclefialticum:   &  fileantne  ab  Elevatione  Eucha- 
„  riitiaj  ufque  ad  Agnus  Dei ,  quo  interea  ab  omnibus  fub  alto  filentio  de- 
„vota  dominies  paflionis   &    redemptionis  noftrae    memoria    recolatur  ? 
In  decretis  lynodalibus  eiusdem  archidioecefis  an.  165 1.   expreflius  fanci- 
tur  :  „Ut  piis  omnibus  ad  recolendam  mortis  Chrifti    memoriam  totus  a-  T.  IX.  Cow. 
„nimus,  omnesque  vires  interns  ,  nullo    eos    fono  diitrahente  ,  penitus  Germ'  f,7Sl' 
„intendantur;  in  omni  fumms  MiflTae  facrificio  altiflimum,  dum  Corpus  & 
„  Sanguis  D.  N.  I.  Ch.  elevatur  ,    in  canticis  &  organis  fervetur  filentium 

Paullo  antea  renovantur  ab  Adolpho  III.  archiepifcopo  praefcripta,  jn  aii;a  eins 
ut  tarn  in  fummae,    quam  defunclorum  Miflae   facrificio  epiftola  ,  fymbo-  partibus  mo. 
lum  fidei,  praefatio,  &  oratio  Dominica,  tan  quam  praecipuae  eorum,  quae  de"te  ,per" 
in  MiflTa  canuntur  ,  partes  ,   cantorum  &  organorum  concentu  non  mu- 
tilentur ,    aut  intercipiantur . . .    Nihil    organo  vel  vocali  cantu  lafcivuni 
vel  impurum  admifceatur,  omnisque  cantus  aliud  non,  quam  quod    au- 
dientium corda  in  Deum  rapere  queat,   perfonet.      Invigilant  quoque,  ne 
concentus  organi,  vel  nimia  properatione,  vel  brevitate  fua  maieftati  cul- 
tus  divjni  aliquid  detrahat,    aut  clero  &  aftanti  populo  nimia  protracho- 
ne  taedium  vel  faftidium  pariat ,  fed  cantu  Gregoriano  reverenter  ac  gra- 
viter  fervato  ,  paullo  diutius  extendatur.  Minus  indulgent  ftatuta  fy- 

nodalia ecclefiae  Rurxmtmdenfis,  qua?  hoc  infigni  ftatuto  cantiones  nonnul- 
las  neceflfarias  fuperaddunt;  „Cum  in  Dei  ecclefiam  organa  fint  admit-  #./>.  6«8. 
tenda  ad  Dei  cultum  augendum,  &  pietatem  populi  fovendam ,  five  ex- 
citandam ,  non  debent  ilia  fuo  adverfari  fcopo.  Mandamus  igitur,  ne 
quis  organifla,  cantor,  aut  ludimagiiter  in  pofterum  audeat  abbreviare, 
nedum  abrumpere  epiftolam ,  prsfationem ,  aut  orationem  Dominicam. 
Sileant  etiam  organa  ad  Kyrie  eleifon,  ad  fymbolum  ,  &  ad  illud  trifa- 
gion  Sanclus ,  quod  ante  confecrationem  eft  abfolvendum ,  ficuti  &  cae- 

Aa  2  tera 


1 88     L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS    ECCLESIAST. 


T.  VIII. 


tera  cantorum  vocibus  tota  non  decurtata,  funt  reverentia,  qua  fieri  po- 
teft  maxima,  decantanda.  Quodfi  quis  immorigerum  fe  praebeat,  punia- 
tur  archipresbyteri  arbitrio.  Licebit  autem  fub  S.  Elevatione ,  ut  a  toto 
choro  canatur  ,  O  falntarif  hofiia,    five ,  Ave  verum ;  non  vero  amplius, 

*Gmc**Germ  Da pacem  Domine."         Synodus  Tornacenfis  an.  1600.  fie  decrevit :  „In 

t.  479.  folemni  Miflae  facrificio  Praefatio,  Dominicaque  oratio  a  celebrante,  Glo- 
ria in  excelfis ,  &  Symbolum  apoftolorum  a  clero  integre  decantentur, 
nee  organis  fupprimantur.  "  In  conftitutionibus  fynodalibus  Culmen- 

jis  ecclefiae  anni  i6of.  quo  pio  fine   admitti  poflit ,    ac  quomodo ,  uius 

Ihii.  p.  732.  organorum  in  aliis  etiam  divini  officii  partibus,  fie  fancitur:  „  In  organis, 
cum  vel  ad  Miriam  vel  ad  Vefperas  aliaque  divina  officia ,  ad  excitandam 
fidelium  pietatem  pulfantur ,  ne  quid  lafcivum,  aut  impurum  admifcea- 
tur.  Quandocunque  per  organum  figuratur  aliquid  cantari,  feu  refpon- 
deri  alternatim  verficulis  hymnorum,  aut  canticorum,  ab  aliquo  de  cho- 
ro ,  intelligibili  voce,  pronuntietur  id  ,    quod  ab  organo   refpondendum 

T.  IX.  Cone.  eft, «  id  vero,  quod  iam  a  Navarro  improbatum  legimus  ,  decreta 
w'*''943"  fynod.  Colonienfia  cavent,  officia,  divina  pragfertim  ,  miflW  fcilicet,  non 
efie  mutilanda  :  „Ut  omnia  porro  in  officiis  divinis  cum  decore,  &  re- 
verentia peragantur,  ferio  mandamus,  ut  Miffae  facrificium  integre,  Sym- 
bolo  apoftolico  ,  praefatione  ,  &  oratione  Dominica  nunquam  per  orga- 
na  ,  aut  chorum  decurtatis,   vel  mutilatis ,  celebretur  &  decantetur. " 


ua&  in  aliis  Andr.  Pifcara  Castaldo    in  libro,    quern   inferipfit  praxin  cere- 

hons,  certw-  m0niarum,    de   officio  organiftae  &  muficorum ,  quibus  temporibus,  aut 
xibus.  fe^is  ceflfet  mufica  cum  organis  ,  quibusve  in  partibus   officii  divini ,  ac 

quo  ritu  pulfari  debeant  ,  exponit  ex  ceremoniali  potiflimum  epifcopo- 
rum :  unde ,  quod  organa  fpeclat,  exferibere  opera?  pretium  ducimus  ad 
decorem  cultus  divini  ex  conformi  moderatoque  ufu  eiuscemodi ,  qui  po- 
tiflimum in  minoribus  ecclefiis  pervertitur  ex  infeitia  licentiaque  non  fe- 
renda.  a)    Benedictus  XIII.  in  fynodo  Romano,  anni  172?.  prohibet,  nc 

in 


Tit. XV.  c.6, 


a)  Quotiescunque  epifcopus  folemniter  celebra- 
turus,  aut  MifTae  folemni  per  alium  celebran- 
dx  in  feftis  folemnioribus  interfiiturus,  eccle- 
fiain  ingreditur,  aut  re  divina  peratta  difce» 
dit  ,  convenit  pulfari  organum.  Idem  fit  in 
ingreffii  Legati  Apoftolici ,  Cardinalis ,  Archi- 
epifcopi ,  aut  alterius  epifcopi ,  quern  epifco- 
pus dioecefanus  honorare  voluerit ,  donee  pra> 
difti  oraverint ,  <%  res  divina  fit  inchoanda. 
In  matutinis ,  qux  folemniter  celebrantur  in 
f?ftis   maioribus ,    poiTunt    pulfari   organs    ab 


hymno  Te  Deum  huiamus  &c.  prout  in  ve- 
{peris ,  &  matutinis  no&is  Nativitatis  Domini, 
ttiam  a  principio  earundem.  Regulare  eft,  fi- 
ve In  vefperis,  five  in  matutinis,  five  in  mif- 
fa,  ut  primus  verfus  canticorum  &  hymnorum, 
&  pariter  verfus  hymnorum,  in  quibus  genu- 
fledendnm  eft ,  qualis  eft  verficulus  Te  erg» 
quxfumus  &fc.  &  verficulus  Tuntum  ergo  So- 
cr amentum  &fc.  quando  ipfum  facramentum  eft 
fuper  altari ,  &  fimiles,  cantentur  a  choro  in 
tono  intelligibili,  non  tantiun  ab  organo :  fie 


POSTERIORE    ATATE.    C.I.  1 89 

in  miflis  Defunctorum  diebusque  Adventus  &  Quadragefimae,  feftis  dunta- 
xat  exceptis ,  organa  pulfentur  ,  nee  aliud  quodvis  muficum  inftrumen- 
tum  adhibeatur  :  quo  tempore  tamen  in  Dominica  Adventus  tertia,  dicta 
Gaudete,  &  Quadragefimae  quarta,  nuncupata  Latare,  pulfari  organa  per- 
mittuntur  in  miira  tantummodo  conventuali.  Laudatus  Castaldo  feita 
etiam  excipit  in  Adventu  &  Quadragefima,  quae  cum  (olemnitate  ab  ec- 
cleiia  celebrantur,  uti  SS.  Matthije,  Thomje  Aquinatif,  Annunciationis, 
&  fimilia  :  ut  adeo  tunc  in  feftis  minoribus  non  eirent  pulfanda  orga- 
na. In  ipfa  autem  feria  quinta  in  ccena  Domini  ad  Miflam  tantum,  & 
Sabbato  iancto  ad  Aliifam  &  ad  Vefperas  tanguntur  organa. 

IX.  Conftanter  organorum  ufum  reiecit  capella  pontificia  Romx.     Id  Organ*  aca- 

dum  cOmmemoratBENEDiCTUS  XIV.  P.  in  encyclica  epiftola  an.  1749.  de  J^g0"^" 

anno  iubikeo  ,  cultu  templorum,  de  cantu  &  mufica  ecclefiaftica,  cum  te- 

ftioionio  etiam  Card.  Bona  ,  &Mabillonii  ,  ex  Grancola  refert,    ho-  De av.  pfai. 

dieque  in  GalJiis  infignes.  e(Te  ecclefias  ,  quae  organorum  &  mufices  ufum  c.xvii%<i. 

ignorant :  &  ex  Card.  Bona  Lugdnnenjh  ecclefia,  qua  novitates  nefcit,fem- 

per  organa  repudiavit ,  neqtie  in  hum  diem  afcivit.  Quoad  hodiernum  ufum 

huius  ecclefiae,   Cameracenfis  item  Mediolanenjis,  aliarumque,  vid.  D.  Car. 

Burney  Diarium  Itineris  muf.  per  Galliam  &  Italiam.  m-  G«"»f- 

10.3vs4.77. 

ExBuschio  difcimus  de  reformatione  monafteriorum  fa?c.XV.  in  pro-  Proefertim  % 
vincia  Mae debur genii  a&um  eflTe ,  ut  nee  Canonici  regulares  organa  retine-  monaftias 

xt  ■  a-  r  1    -ii-  congregatio- 

rent.  Navarrus  rationem  atiert,  quae  organorum  uium  arcet  ab  lllis  mona- nibusrdefta- 
fticis  ccetibus  feu  monafteriis  ,  ad  quae  nullus  populus  ad  audienda  divi-  Apd  Leibniz 
na  officia  concurrit.     „  Quandoquidem ,  ut  dictum  eft  (inquit)  duntaxat-^"^/""* 

•""*—»  x        *        '  Brunfw.     I\ 

Per_         JLp.947.feq. 

Nuvarrut   de 
etiam   verficulus  Gloria  Patri  &c.   etiamfi  ver-  tor    coniunftim    cum   organo   voce  clara  idem  ..  cajJ    c 

ficulus    immediate  prxcedens   Fuerit  a  choro  pa.  cantnret.      In  vefperis  folemnibus  orgamim  pul-   xVLl       XI. 

riter  decantatus.      Idem  fervatur  in  ultimis  ver-  fari  folet  in  fine    cuiuslibet  pfalmi,   &  alterna- 

fibus  hymnorum.      In  aliis  autem   horis  cano-  tim   in   verficulis  hymni ,    &  cantici   Mugnifi- 

nicis ,   quae    in  choro    recitantur,   non  eft  con-  cat  &c.    fervatis    <amen    regulis     fupradittis. 

fuetum  interponere   organum.       Se<l  fi  in  ali.  In  miffa  folemni  puffatur  alternatim,  cum   di- 

quibus   locis    confnetum   e(Tet ,   organa  pulfari  citur    Kyrle  eleifon    &   Gloria    in    exceljis   £rY. 

e*iam  inter  horas  canonicas,  aut  aliquas  earum,  in  principio  miffa: ,  item   finita  epiftola  ,   item 

ut  eft  hora  Tertia  ;  prxfertim  quando  cantatur,  ad  offertorium  :    item     ad    SaaSius  alternatim, 

ium    epifcopus    folcmniter    celebraturus    capit  item  dum    elevatur    facramentum   graviori    & 

•facra   paramenta,   poterit  talis  confuetudo   fer-  dulciori   fono  ;   item  ad  Agnus   Dei  cfc.    alter- 

vari:  fed  advertendum  erit,    quandocunque  per  natim  i     &   in  verficulo    ante  orationem    poft 

organum   figuratur  aliquid  cantari,  feu  refpon-  communionem  ac  in  fine   miffae.      Sed  cum  di- 

deri  alternatim    verficulis  hymnorum  aut  can-  citur  fymbolum    in   miffa ,    non   eft    intermi- 

ticorum,  ab  aliquo  de  choro  intelligibili  voce  fpendura  organum,  fed  ill  ml   per  chorum  can- 

pronuntietur    id  ,    quod  ab  organo    refponden-  tu  intelliijibili   projferatijr. 

ijuui  eft.     £t  laudabile  effet ,  ut  aliquis  can-  A  a  3 


190       L.  tV.   D1SCIPLINA  MUSICiE  ECCLESIAST. 

permittuntur  ad  excitandam  devotionem  vulgi ,  quo  magis  eis  afficiatur 
per  melodiam  &  folemnitatem,  quam  addere  videtur  organum.  Hi  ve- 
ro neque  habent  populum  ,  cuius  devotionem  excitent,  nee  quern  diu- 
tius  retineant ,  neque  addunt,  quin  potius  adimunt  folemnitatem,  citius 
expediendo  fono  ipfo  organ ico ,  quam  cantu.  Quin  quandoque  (quod 
non  fine  dolore  animadverti)  magis,  quam  cum  debita  paufa  recitando. cc 
Sic   Cartufiani  organa  non  admittunt.  Ed.  Marten  1  us  commenta- 

rio  in  reg.  S.  B.  c.  19.  perhibet,  monachos  Congr.  Cafalenjk  olim  a  fuis 
ecclefiis  organa  extrufnTe,  relato  ex  conftitut.  Mfc.  monachorum  Ca- 
falinorum  ad  cap.  19.  reguloe  hoc  ftatuto  :  „Prohibemus  etiam  in  noftra 
congregatione  organa ,  interdicentes  fratribus  noftris  tarn  organorum, 
quam  aliorum  inftrumentorum  pulfationem  ,  quibus  inhibemus ,  ut  nee 
addifcant,  nee  doceant  eorum  ufum,  fimiter  caveatur  omnis  cantus  fi- 
guratus.  "  Quod  decretum  a  Cafinenfi  congregatione  accepitre  viden- 

tur ,  in  quorum  antiquis  conftitutionibus  faltem  nova  organa  fieri  pro- 
hibentur.  Sic  vero  habetur  in  illis  declarationibus  &  conftitutionibus  a 
Gregorio  XIII.  an.  M78-  die  13.  Aprilis  approbatis.  „Prohibeinus  fie- 
ri organa  in  pofterum  de  novo  in  monafteriis  noftrae  congregationis  abf- 
que  permiflione  capituli  generalis.  Si  qua  tamen  funt  monafteria  ,  qua! 
ea  habuerint,  non  nifi  in  feftis  duplicibus  pulfentur  :  &  hoc  per  alios, 
quam  fratres  noftros ;  quibus  interdicimus  tarn  praefatorum  organorum, 
quam  aliorum  inftrumentorum  pulfationem  :  imq  etiam  eis  inhibemus, 
ut  nee  addtfeere  ,  nee  alios  docere  poflint.  Et  idem  de  cantu  figurato 
intelligimus ,  videlicet ,  quod  neque  ipfi  addifcere  ,  neque  alios  docere, 
neque  extra  chorum  eo  uti  poflint  fine  licentia  fuperioris .  .  .  Quoniam  ex 
huiusmodi  vana  levitate  plurimos  labi  vidimus  in  fuarum  perniciem  ani- 
marum.  "     Vid.  Conftit.  VI.  VII.  VIII.  c.  XIX.  Statuta  Congregatio- 

nis SS.  Vitoni  &  Hydulpht  nee  mentionem  quidem  faciunt  muficaz  fi- 
guratae,  organa  vero  folum  in  feftis  lblemnibus  pulfari  concedunt. 

Serius  de-  X.  Ed.   Martenius    diligentiflimus  antiquitatum  tumaliarum,  cum 

mum  in  eis  harum  etiam  praecipue,  quae  ad  ritus  ecclefiafticos  fpecrant,  indagator  du- 
jecepta  va-    ^.        an  j      Gcilliif  vifa  fuerint  in  monachorum    ecclefiis  ante  trecentos 

nas    ob  cau-  « 

fas,  aut  ad  fummum  quadringentos  annos  organa.  Apud  nos  Bruschius, 

Loc.cit.        iii  rnonafteriorum  Germania  chronologia  ,  de  Georgio,  in  abbatem  mo- 

"g-  386.      nafterii  Sakmitani  an.  1441.  eleclo,  haec   habet  :  Fecit  fieri   mains  orga- 

non  ,   cuius   maxima  &  medioxima  fiftida  habet  in  hngitudine  pedes  28. 

in   circitmferentia  fpithamas  quatuor.  Berntenius  in  chronico  Ma- 

t.  11.  fcript.  rienrodenji  apud  Lei bnitium  eodem  fseculo  hare  de  anno  iubilao  &  /o- 

rw.  Brwtfm.  catiom 

f.  492, 


*>0STF.T1T0RE  JETATE.    C.  T.  I<)r 

cat  tone  orgauorum  fcribit:  „Qiium  vero  illuxifTet  annus  ?o.  qui  tunc 
iubilaeus  a  Domino  apoltolico  nunciabatur  ,  decimus  vero  a  dedicatione 
Ecclefiae ,  organorum  nolttorum  opus  compofitum  atque  completum  ad 
decorum  domus  Dei,  &  fratrum  fublevationem  &allevamen  indivinis,  & 
ceperunt  primum  canere  in  felto  Adumtionis  gloriofae  Virginis  Marine, 
patrons  noftras.     Super  quibus  quidam  fie  compofuit  : 

Anno  milleno  cum  C  quater  L  fuperaddo, 

Tunc  opus  hoc  magno  prafens  Jlatuit  iubilao 

Arcbimandrita  decoris  caufa  domus  ijia. 

Nam  facie  templi  mos  eji  bine  organa  poni 

In  Chrijii  laude  ,  matrisque  fuce  benedicla, 

Omnibus  angclicis  cuneis  cunttis  quoque  fattclis  ; 

Spiritus  ad  iubilum,  relevamen  forteque  fratrum, 

Officiis  Chrifti  iubilant  dum  cantica  feffi. 

Sic  &  lufere  Domino  David  atque  prophets, 

Angelicique  chori  cantant  in  laude  fonori 

Pfalterio,   citbara,  per  organa  ,  tympana  ,  cymbla, 

Coelorum   regi,   throw  cherubim  refidenti. 

Tanta  caufa  boni  placeat  fatis  bine  rationi. 

Affumt<e  Domina  ceperunt  organa  nojira 

Hac  nova  feftive  cum  Chrijii  laude  fonare. 

Hoc  opus  organicum  locat  Hinricus  abba  per  avum, 

Virginis  ad  laudem  Chrijii  matris  &  honorem, 

Fratrum  iuvamen ,    &f  faltum  fpiritus ,  Amen. 
Igitur    ad    decorem  Domus    Dei ,    eiusque   ac    Sanctorum    laudem  Et  fubinde 
&  honorem,  turn  etiam  fratrum  levamen  iuvamenque  pofita  funt  organa  muitipUcata, 
ac  ampliata  ,   ut  aliquando  una  eademque  in  ecclefia  plura  eflfent,  ac  ma- 
iora  diftinguerentur,  quae  in  folemnitatibus  adhiberentur.  Sic  apud  Bu- 

schium  de  reformatione  monalterii  ad  Novum  opus  prope  Hallas  dioe- 
cefis  Magdeburgenfis,  dum  celebritas  pafchalis  acta  defcribitur,  dicitur :  In 
ecclefia  in  organo  maiore  divinum  tunc  complent  officium.  Et  in  additio-  z.  c.  ?.  so».. 
nibus  de  eadem  feftivitate:  MEt  in  organis  cantus  afTumitur,  donee,  om- 
nibus ad  talem  feftivitatem  convenientibus  finitis ,  Praspofitus  furgens  ad  Pag.  812. 
Chorum  vadit,  ad  mifTam  fummam  devotiflime  celebrandam  fe  difponit,  in 
organo  maiore  officium  miflfe  decantando.  "  Ad  annum  1440.  idem 

meminit  in  Hildesbeim  aurea  mijfa ,  qua  ab  omnibus  canonicis  totius  ci- 
vitatis ,  £5?  a  cunclis  pralatis  £«?  religiofis  cuiuscunque  or  din  is ,  etiam  men- p.  494.  gu 
dicantibus,  per  tres  vgl  quatuor  boras  decantari  folet  de  B.  M.  V.  in  or- 
ganis.    Quibus  forte  etiam  alia  aliqua  inftrumenta  mufica  comprehendit; 
cum  paullo  poft  eadem  pagina  fingulari  utatur  numero.  Et  ivimus  con- 

tintio 


*77 


X<)2      L.  IV.    DISCIPLINA  MUSlCiE    ECCLESIAST. 

tinuo  ad  chorum  in  organo  cantcmtes  miffam  de  fantto  Spiritu  cum  ma- 
gna devotione  in  folemnitate.  Promifcue  tamen  fumere  videtur  poftea  de 
Po&-  498!.  pafchate  agens  :  „  Mane  igitur  tunc  hora  oclava  finita  erant  in  Sulta  di- 
vina,  &  monafterium  cum  ecclefia  aperiebatur,  &  in  organis  fummae  mif- 
fae  tempore  ludere  feci.  (  Et  mox:)  Nos  cum  debita  pro  tanta  folemni- 
tate reverentia  iam  itatim  fine  pulfu  hora  prima  volumus  cantare  vefpe- 
ras ,  &  illis  finitis ,  cum  magnis  campams  noftris  pro  iis  pulfare,  &  poft 
in  organo  noftro  ludere."  Cum  an.  1448.  Praspofitus  faetus  eflet ,  in 
Novo  opere  monafterio  prope  Hallas  naj-rat :  „  Magnis  puliatis  campanis 
Te  Dewn  folemniter  altiflimis  vocibus  &  in  organis  decantalTe."  Cum 
ibi  duo  fuerint  organa,  fimul  forte  pulfata  fuerunt.  Apud  eundem  Leib- 
2^7/7.  pag.  N1TIUM  leguntur  verfus  in  organum  pneumaticum  urbis  Brunsvicenjis, 
quod  facerdos  ex  ordine  S.  Francisci  fabricaverat  ad  finem  faec.  XV. 
Fofl   ter  quingentos,  fed  ternos  deme  bis   annost 

Tempore  donijiui  nos  redimentis  heri, 
Condi dit  Arnoldus  Salminmaker  ecce  peritus 

Organa ,  dulciloquum  dantia  rite  for/um. 
Qiiem    toga  Francisci  decor ans  &  cafula   Chrijli 

Fere  frucliferam  monjlrat  adire  viam. 
Gloria  debetur  Domino ,  de  hinc  gratia  detur 
Nobis  laudifonus  provenit  unde  flatus. 
Fuit  eodem   faeculo  in   noftro  D.  Blafii    monafterio    monachus  Conra- 
dus  Sittinger,   qui  primum  in  vicino  S.  Trudberti  monafterio  organum  fa- 
bricaverat ,  prout  ex    hac   infcriptione  intelligitur  :    Hoc  opus  compktum 
eji  fub  Nicolao  abbate  per  me  Fr.  Conradum  conventualem  S.  Blafii  an- 
no MCCCCLXXIII1.         Idem  poftea  celebri  organo  etiam  chorum  San- 
Blafiannm  decoravit  an.  1488-  cum  tamen  iam  antea  aliud  organum  hie 
fuerit,  ut  palam  fit  ex  libro  Originum  huius  monafterii,  faeculo  fequen- 
a       ti  a  Casparo  II.    abbate  conferipto  a)  ubi  poftea  memoracur  aliud  deinde 

orga- 

an.  1493.  eleftus  ,  morhius  an.  15:19  )  die  alt 
Orglen  in  dem  iMunfter  hinufs  bey  dem  uf- 
fern  gev/elb  widerumb  laflln  abheben  ,  und 
die  nemlich  widerumb  hflen  gieflln  ,  unci 
machen  ,  durch  Maifter  Gilgen  von  Vim, 
welches  ain  weit  berruemt  werckh  gfin  ift, 
als  man  folliihs  khum  in  der  lands  art  fun- 
den  hat,  mit  is.  belgen  zu  tretten.  und  ift 
in  dem  1514.  Iahr  ufgemacht  Worden  ,  und 
hat  Coft  1500.fi.  Difes  werkh  haben  die 
bauren  A.  1525.  in  Irer  Emponing  und  In- 
fallen  auch  zernflen ,  die  PfeifFen  zergoflen, 
das  werck  2erfchlagen  ,  und  zu  grund  gan- 
gen,  wk  aiideres  mehr." 


»)  „Under  Tm  (abbate  EBERHARDO  de  Reifchach, 
qui  ele&us  an.  148 i.  an.  1491.  obiit)  ift  gefin 
ainer  des  Convents ,  hat  gehaiflen  Conka- 
DUS  Sittinger.  Der  ift  fo  kunftlich  gewe- 
fen  ,  das  er  fur  fich  felbs  ain  Orglen  ge- 
macht  hat ,  die  hat  gehapt  1 1.  belg,  ift  her. 
nffen  geftanden  in  dem  Miinfter  bey  dem  hin- 
deren  gewelb ,  ift  ausgemacht  worden  a. 
1488.  wiewol  vor  in  dem  Chor  auch  ain 
Zimlich  werckh  geftanden  ift  mit  5.  belgen, 
Wer  das  gemacht  hat ,  kan  man  nit  wiiflen, 
und  find  beid  pliben ,  bis  auf  den  bauren 
Kriej; ,  de  find  fie  miteinander  zu  grund 
gangen.     Weiter  hat  er  (  abbas    Georgius 


POSTERIORE    iETATE.    C.  I.  193 

organum  fub  Georgio  abbate  an.  1514.  fatium,  nqg  multo  poft  ru- 
fticorum  rebellium  furore  abfumtum.  Quod  docet  infcriptio  infignis  or- 
gani,  quod  poftea  is  ipfe  Casparus  II.  an.  158a.   fieri  curavit: 

Organa  fantta  Deo   cernis  quicunque   viator, 

Hac  a  Casparo  tibi  fiint  extrufta  fecundo, 

Rarnanti  undecimus  cum  iam   decurreret  anniis. 

Rufiica  turba  furens  cum  bellum  immane  moveret, 

Antiquum  defiruxit  opus;  modo  providus  abbas 

Amiffum  templo  fatagens  reparare  decorem, 

Hue  tantum  fieri  monumentum  iujjit ,  ut  inde 

Pofleritas  veniens  hoc  pignus  haberet. 
Celfus  Rosin  us  in  Lyczo  Lateranenji  memmlt  organi  ex  papyracea  materia  T  1L  MSS% 
compofiti  in  abbati.i  Portuenji  apud  Ravennates,  dilaudatque  artificis  inge- 
niofidimi  opificium  admirabile ,  in  quo  candor,  durities,  fuavitas,  machinam 
reddunt  conjpicuarii.     Mox  tamen  addit,  hoc  organo  vaftitatem  templi  con- 
centu  fuo  non  explente,  fiftulas  e  plumbo  fufas  fuiffe  receptas.  Similis  * 

niachina  pneumatica Ff»nn* in  Aujiria  admirationi  fuit  noftra  memoria. 

Organum  ingens,  quod  eft  Rotcnburgi  ad  Oder  am,  defcribit  Besol- Ac  raaior.e 

.    .  r-r  T^-  j-  71  t      apparatu   in- 

dus,  memmitque  ex  Zeilleri  Itinerano  eiusmodi  organorum,  quae  Hie-  ftrtl(fta 
diolani  ac  Senis  audiantur.  Carolus  Prati  Mediolanenjis  praeterito  fas- 

culo  fonum  fiftularum  gratiflimum  invenifTe  celebratur.  In  Io.  Ciam-  fm t^.^ 

pini  fynopfi  hiftorica  de  facris  aedificiis  &c.  adumbratur  organum,  Tab.  657. 
XVI.  ab  Alexandro  VI.  fumtuofe  faclum,  &  a  Musca  praeftantiflimo  ar- 
tifice cadatum ,   ac  totum  inauratum ,    &  ex  concentu  in  magno   pretio 
habitum.     Addit,  id  hodieque  extare,  &  vifi  prope  capellam  S.  Grego-  G  IF.M7- 
rii  :  editum  autem  eft  CiajMPIni  opus  Roma  1693.     D.  Burney,  qui  pa f-  Tagebuch 
fim  in  Diar.  Itin.  mitf.  per  Galliam,  Italiam,  &  Germanium  infignium  orga-  muflcal-  Re^- 

'     £  .  .„.  ,    ,7       Y         .     .       ' 6    .  drifter    Band 

norum  meminit,  tota  turopa  maximum  exiltimat ,  quod  tiamburgi  lnltrui  p  Zl6,  242> 
7. Mattheson  teftamento  curavit,  palmamque  Harlemenfi  praeripit.    Quae-  fifr. 
dam  etiam  monachus  San-Maurenfis  in  opere  de  Organorum  mecbanifmo  Mil  S"MW" 
repraefentat,  IVeingartenfis  inter  alia  monafterii  mSuevia  maximum.  Praeftant  ^udl'khen 
organa  fratrum  Silbermannorum  Dresdenfe  &  Argentorater.fe ,  aliaque  eo-  vonberuhm* 
rundem  in  Saxonia  vicinisque,  noftris  etiam  terris :  fuperftes  Argent  or  atenfis  te"  °Y°ehxer~ 
Joannes  Andreas,  nunc  demum etiam  iam  fenex,  ex  veteri  mecum  amicitia,  in  Teutfcbhmi. 
fe  fufcepit  ecclefiae  noftrae  D.  Blajii  e  ruinis  ex  incendio  furgenti  organo  a-  £m/«K  1757- 
nimam  addere;  quod  nihilominusaliis  mole  impar  eft,quaepaffim  itupenda  au- 
diuntur.  Grefcit  etiam  ac  augetur  indies  fyftema  organicum,  ut,  fi  ita  perga- 
tur,  ambabus  ulnisresagi  brevi  non  amplius  poffe  videatur.     Ad  praefentem 
epocham  adhucreferendus  eft /o.Kecki  us  monachus  Tegernfeenfif,  ex  cuius     j,aB# 
opere  de  Mufica  fchema  organicum  aeri  incifum  damus,  quod  tres  oftavas  non    xxxv. 
Mart.  Gerbert.  de  Music*  Eccl.  T.  II.  L.  IV.        B  b  corn- 


194      L'  1V'    DISCIPLINA   MUSICiE  ECCLESIAST. 

complet.  Syftema  poftea  fixum  fuit  ad  quatuor  odavas  ,  eftque  haec  ex- 
tenfio  omnium  organorum  veterum,  tefte  /.  /.  Rousseau  in  fuo  lexico 
V.  Syjleme.  Cefi ,  inquit ,  Vetendue  du  clavier  de  toutes  les  anciennes 
orgues.  Mais  on  f  eft  enfin  trouve  gene  par  des  limites ,  quelque  efpacey 
qifelles  puifent  contenir ;  on  les  a  fr  amines ,  on  s'efi  etendu  en  haut  £f  en 
has:  on  a  fait  des  claviers  a  ravalement;  on  a  demanche  fans   cejfe&c. 


Pervevfus  XL  Quid  vero  de  arte  ludendi    organo  ?  qua  necefle  eft  tot  bonas 

"^"^lioras  confumi;   opusque  manibus  ac  pedibus  tarn  operofe  agitur  ad  ftu- 
porem  ,    oftentationemque  magis    adhuc  ,    quam  ad  ipfam  aurium   oble- 
Tho'm.q.  91.  dationem.     Et  utinam  !   non  etiam  facra  adyta  cultusque  divinus  ita  pro- 
*"t. 2,         fanaretur.  Card.   Caietano  vifum   eft,  per  accidens    tolerari  pofte 

extenfam  iam  confuetudinem  organorum  ,  propter  nimiam  elongationem 
hominum  a  divino  cultu ,  ut  vel  fie  allecti  divinis  interfint.  Addit  ve- 
ro :  Qui  tamen  organa  medicinam  anima  a  remotis  ejfe  cogitaverit,  par- 
ce  illis  tttetur ,  ne  fanis  noceat ,  mimiendo  vel  tollendo  eorum  devotionem. 
De i.'oris  can.  Caietani  auctoritate  etiam  Navarrus  ufus  multa  incommoda  notat ,  ac 
c  xvi.  u.  n]aja  ex  organorunl  perverfo  ufu  in  ecclefiis;  qui  hie  maxime  proclivis 
eft  j  dum  ingenio  fuo  qualicunque  ac  imaginationi  indulgentes  ludunt  or- 
ganoedi  ;  nam  „multi  (eius  verba  funt)  organiftae  faciunt  fonare  faepius 
organo  cantiones  profanas  in  ecclefiis,  imo  &  vanas,  &  quandoque  ma- 
las  ;  cuiusmodi  funt ,  quas  vocant  baxas ,  &  Altas ,  &  alias  cantilenas, 
quas  vulgus  novit  eflfe  turpes,  obfecenas,  &  petulantes  :  quod  palam 
eft  peccatum  ,  praefertim  cum  id  faciunt ,  quando  officia  divina  fiunt, 
tarn  ob  irreventiam ,  quae  loco  facro  fit,  quam  propter  occafionem,  quae 
praebetur  avertendi  mentes  ab  attentione  rerum  divinarum  &  fpiritualium, 
&  ad  intendendum  easdem  temporalibus,  vanis,  &  malis.  Turn  quia  eft 
caufa,  quod  multis  in  locis  non  canuntur,  nee  audiuntur  Credo,  &  Glo- 
ria a  populo  in  feftis ,  quibus  non  iubetur  cani ,  ut  pro  his  audiantur  fl- 
ftulae,  &  harmoniae ;  fed  ut  animo  &  ore  confiteamur  fan  dam  fidem  ca- 
tholicam,  &  ut  grutias  Domino  ob  fuum  adventum  agamus.  Turn  quia 
niulti  organiftae,  quo  fuam  artem  oftentent,  &  plene  audiantur,  tamdiu 
pulfant  (cum  tamen  ille  pulfus  non  fit  aliud,  quam,  ut  ille  ait,  fine  men- 
te  fonus)  ut  nonnunquam  IMiftam  una  hora  diutius  aequo  protrahant : 
quare  adeo  audientes  laftant ,  ut  cum  devenitur  ad  id  ,  quod  plurimum 
importat ,  puta  concionem,  aut  contemplationem  paffionis  Redemtoris, 
&  redemtionis  humani  generis  ,  quae  repraefentantur  in  fandiffima  ilia 
confecratione ,  tarn  funt  faftidifi  ,  ut  plus  cogitent  de  egreflu  ecclefiae, 
quam  de  illis  myfteriis.  Turn  quia  datur  occalio,  ut  interim  ,  dum  or- 
gana 


POSTERIORE  iETATE.    C.  T.  I95 

gana  fonant ,  qui  in  choro  funt,  colloquantur  ,  iocentur,  rideant,  nego- 
.cientur,  quandoque  paullo  plus  cogitent  de  eo  ,  quod  organa  fonant, 
quain  eorum  fiftulae  cogitant  de  eo,  quod  ipfi  agunt  vel  dicunt.  Turn 
quia  cantores  celebies,  quando  cum  paribus  organiftis  concurrunt,  &  con- 
tendunt  ,  utri  eorum  fuos  verfus  magis  protrahant ,  eo  magis  coram  Deo 
verfus  &  pfalmus  perit ,  quo  magis  coram  hominibus  flatu  ventolb  & 
voce  theatrica  tra&antur.  Turn,  quia  nee  chorus  rebus  divinis  cantatis, 
vel  pulfatis  animum  intendit,  vix  eft,  qui  fileat.  Pauci  enim  funt  tan- 
tain  divina  intentione  animi ,  &  cogitatu  fublimi,  ut  poflint  ,  vel  faltem 
velint  uti  remedio,  in  id  a  nobis  reperto  ,  nempe  ut  interim  quis  toties 
repetat  animo    &  voce  fubmiflTa  verfus  &c."  Rem  magis    adhuc  theo- 

logice  in  fumma  V.  orgemorum  ufus  expendit  laudatus  Caietanus  ,  quae 
fatis  quidem  indulgenter  colligit  Gregorius  de  Fttlmtia..  a)  a 

XII.  Confentiens  Paftorum  Ecclefiee  in  fynodis  congregatorum  vox,  EtPaftoribus 
non  effe  hunc  inaneni  fcrupulum,  nobis  gravius  multo  demonftrat    Con-  Ecd^iX  re- 
cilium  Senoncnfe  an    r  5:  28-  ita  habet  in  decretis  morum   XVII.     M  Or-  v™tt* ' 
ganorum  ufum  ecciefia  a  Patribus  ad  cultum  fervitiumque  divinum  rece-  T.  xiv. 
pit.     Nolumus  itaque,  quod  organicis  inftrumentis  refonet  in  ecciefia  im-  ^Q"c-  etL 
pudica  aut  lafciva  melodia,  fed  fonus  omnino    dulcis ,  qui  nihil    praeter 
hymnos  divinos  &  caatica  fpiritualia  repraefentet. "         Synodus  Colonien- 
fis  Pro  vine,  an,  1536.  organorum  melodiam  in  templis  fie  adhiberi  de-  t.  VI.  Com. 
cernit  P.  II.  c.  1  ?.  ne  lafciviam   magis,   quam    devotionem  excitet ;  neve  Germ.p.zss. 
prater  hymnos  divinos  ac  cantica  fpiritualia  quidquam  refonet,   ac  repra- 
fentet.  In  fynodo  dicecefana  Colonienji  an.  1  ?fo.  inter  inquifitiones,  it.  p.  63.2. 

pro  ecclefiarum  &  locorum  diverfitate  adhibendas ,  haec  eft :  „  Num  or- 
gana quid  faeculare  refonent,  feu  aliud  quam  cantum  ecclefiafticum :  Et  fi- 
leantne   ab  elevatione  Euchariftiae   usque  ad  Agnus  Dei,   quo  interea  ab 

y  omni- 

a)  P.  Seraphinus   Razzi ,    Ord.    Pnciicntorum  fi  deono,   quardare  gPorganifti  fi  e    dal    fuo- 

quxftionem  feu  cafutn  confeientix    inter    alios  nar   nelle  chiefe  cantoni  prophnne    &  cofe  va- 

peculiari  opere  movens ,    an      licitum    fit   or-  ne  di   feeolo  ,   per  le  quali   fi    venifle   a  fare 

gana   habere  in  ecclefiis  Mendicantium  ?     gene-  ingiuria    al  divino  culto   ,     e  infienie  a  pro- 

ratim  etiam  ,     quid    licitum   ac   illicitum   fit  ?  vocare    gl'uditori  a  iafcivia ,    e  a  fcandalezare 

ita  definit :       „  E  da  notare  ,    che    per   non  gl'imperfefti  nello  fpirito.       Impercio   che  in 

offendere   in  cio  Dio  ,     da    due    cofe    deono  quefti    cafi    fi    commetterebbe    da    chiunche  , 

coloro  ,    a    chi    s'afpetta  ,  quardar'i  :     la    pri-  che  fcientemente  cofi    fonaffe  ,     o  facelfe  fo- 

ma  dal   fonare  troppo  e  di    foverchio  ,    percio  nare ,     o  vero  permeteffe ,   dovendo  e    poten- 

che  a(Tumendo  fi   cotal  fuono  nella  chiefa   per  do   oftare    e  impedire ,      peccato    mortale    di 

cagione  de  l'anime  inferme    nello    fpirito  ,   e  facrilegio  contra  il  divino  culto  ,  &  contra  ii 

come   medicina   da  lontano  ,   fi   dee   ufar  par-  luogo  facro ,   a  i  quali    cotali  fuoni  prophaui 

camente  ,     accioche  non  diminuifca  ,  ne  tolga  non  convengono." 
la  divotione  ai  fani.     La  feconda   cofa,  dache 

Bb  2 


196      L.  IV.    DISCIPLINE  MUSICS    ECCLESIAST. 

omnibus  fub  alto  filentio  devota  Dominicae  Paffionis  &  Redemtionis  no- 
ftrae  memoria  recolatur?"  In  formula  refbrmationis ,   ftatibus  eccle- 

IbU.p.  ?s6.  fiarticis  in  comitiis  Augufianis  an.  Mf°-  a  Carolo  V.  exhibita,  hoc  et- 
iam  continetur  :  „Organa  nihil  lafcivum  fonent,  aut  faeculare ,  fed  quod 
ipfa  etiam  plebs  intelligat,  religiofum  ac  pium  efl'e.  Et  praeftiterit  fym- 
boluui  totura  cani ,  fimiliter  Pracfationem ,  &  orationem  Dominican*, 
quam  partem  relinqui  organis ,  ficut  magno  abufu  alicubi  confuetum  eft 
fieri." 
Et  poftCon-  *am  retulimus  quaedam  fynodorum  decreta  ex  Concilii  Tridentini 

cilium  Tri-  fententia  expreffa,  quod  ab  ecclejiis  muficas  eas,  ubi  five  organo  five  can- 
dcntinum:  fu  lafcivum  aut  impurum  aliquid  imfcetur,  arceri  vult  in  decreto  de  ob- 
fervandis  &  evitandis  in  facrificio  Miflae.  Proximum  eft  concilii  dicece- 
T.  VII.  fa ni  Harkmenfis  ftatutum  an.  1^64.  ex  verbis  formulae  reformations,  fta- 
Conc.  Germ.  ^us  ecclefiafticis  in  comitiis  Augufianis  exhibitae,  ac  modo  citatae  con- 
Ibhi.  p.  103.  ceptum.  Decretum  fynodi  provinc.  Cameracenfis  anni  fequentis  if  6?. 

ad  fynodum  Tridentinam  provocat :  quemadmodum  etiam  alterum  conci- 
lium Cameraceiife  fequentis  faeculi  anno  trigefimo  primo  celebratum,  his 
T.  IX.  Cone,  verbis:  „Organorum  ufum  in  Miflis  atque  divinis  officiis  fie  fervari  fta- 
f>w.i>.54s.  tujt  fan£j.a  fynodus,  ut  in  concilio  Tridentino  mandatum  eft:  id  eft,  ne 
modulatione  lafcivas  cantiones  imitentur,  neque  ilia  mufica  in  ecclefiis 
admittatur ,  quae  choreis  potius  ,  quam  choro  congruat.  a  In  ftatutis 

T.VUICon.  fynodi    archidioecefanae  Pragenfis  an.   1604.  idem  cavetur  :    In  organis* 
fow.f.732.  cum  vel  ad  miffam  vel  ad  vefperas,  aliaqae  divina   officia   ad  excitandam 
fideliam  pietatem  pulfantur ,  ne  quid  lafcivum  aut    impurum   admifceatur. 
____  n      Propior  aetati  noftrae    fynodus  Monafterienfis  an.  165?.    etiam  temporis 

T.IX.    Cone,  *  .  .  .  J  .  .    . 

?.  82S.  noftn  naevos  vitiumque  propius  attingit  ,  prascipitque,  ut  in  organis  non 
adhibeantur  melodia,  qua  fapiunt  levitatem,  vel  nugas  faculares.  Om- 
1. 1,  c.  as.  nia  autem  compleclitur  Ceremoniale  epifcoporum  Clementis  VIII.  refor- 
matum,  dum  cavendum  vult,  „Ne  fonus  organi  fit  lafcivus,  aut  impu- 
rus ,  &  ne  cum  eo  proferantur  cantus ,  qui  ad  officium  ,  quod  agitur, 
non  fpectent,  nedum  profani,  aut  ludicri,  nee  alia  inftrumenta  muiicalia 
praeter  ipfum  organum,  addantur. " 
Monita    id-  Andreas  Casta l do  in  Praxi  cerem.    praeterea  ex  ceremoniali  Am- 

eo  etiam  Or-  brqfianu  ,    qualis   organifta  elfe  debeat  ,  addit ;    qui  rede  ubi  fuerit  fele- 
ganiftis  data;  ftus  t   dubio  procul  omnia  rite  ,  recleque  fe  habebunt :    „  Organifta  bonis 
OrgmX%S-  moribus  praeditus  ,   pulfandi  arte  peritus ,  ad  hoc  opus  admittatur,  &  ubi 
ecclefiaftici   periti    inveniuntur ,  laicis  praeferantur ;  fi  tamen  ecclefiafticus 
VI. 'v.  %!     aptus  non  reperiatur,  laicus  modeftia  ac  gravitate  praeditus  eligatur,  qui 
femper  habitu  decenti,  detect  0  capite ,  &  qua  decet  reverentja  ac  mode- 
ftia 


POSTERIORE    iETATE.    C.  L  1 97 

ftia  fuum  exequatur  munus  ,  cavens,  ne  fonus  fit  lafcivus,  aut  profanus, 
aut  ludicrus,  nulla  alia  inftrumenta  profana  admittens."  Quodfi  orga- 
nifta  bonis  fit  moribus,  ut  decet  hominem  celebrando  publico  Dei  cul- 
tui  addictum  confecratumque ,  modeftia  praeterea  ac  gravitate  prasditus, 
nihil  in  fe  defiderari  finet ,  quo  minus,  qua  decet  reverentia  &  modeftia 
fuum  exequatur  munus.  Dum  vero  id  femper  &  ubique  fperandum  haud 
eft  de  organirtis,  five  laid,  five  clerici,  aut  etiam  religiofi  fint,  ut  ficut 
ingenio  ad  muficam  praeftant,  ita  moribus  ac  vita  fint  compofiti:  a  fupe- 
rioribus  faltem ,  quos  modeftia  &  gravitate  praeftare  oportet,  in  ordi- 
nem  redigendi  funt ,  &  in  officio  continendi;  ne  rem  divinam  inhono-r 
rent,  ac  containment,  fideliumque  mentem  &  attentionem  potius  ab  eo, 
quod  in  ecclefia  agitur  in  divino  officio,  avertant  &  diftrahant,  offen- 
diculoque  fint  ;  quam  ut  ad  devotionem  &  affectum ,  propofito  conve- 
nientem,  excitent  animentque,  pios  animo  inftillando  motus  placido  fua- 
vique  organorum  fono  ac  idoneis  modulis,  ad  fovendam  pietatem  infi- 
nuandamque  reverentiam,  praefenti  Deo  euchariftico  debitam. 

Hos  fines  fibi  propofitos  habere  debent  organiftae,  non  vero  dele&a-  Ab  ipfis  ta- 
tionem  aut  gloriolam  ;  illudque  lucrum  praecipuum  reputare  prae  ftipendio  men   fo£Pius 
fuo  ac  fportulis :  quibus  fi  priventur  etiam ,   dum  hoc  fuo  primario  de^  neg  e  *" 
fint  muneri ,  facile  ad  officium  revocabuntur  a  ludicro  &  profano  in  ec- 
clefia organi  ludendi  more ,  femper  magis  magisque   ingruente :     dum, 
nulla  loci  reique  facrae  habita  ratione,  nullo  facto  actionis  divinae  aut  exer- 
citationis  ludicrae  difcrimine,   quidquid  phantafia,  feu  habitus  ex  ufu  ad 
fallendum  tempus  animumque  delectandum  comparatus,    fuggerit ,  pro- 
funditur:    imo,  quod  peius ,  dum  cantiunculas    infuper  triviales,   iocu- 
lares ,   afoticas  aut  impudicas  etiam  ,  quas-  forte  memoria   afFert ,   modu- 
lantur.  Ut  adeo  haud  abs  re  tanto  confenfu  paftores  ecclefiae  in  fuis 

fynodis  pofterioris  huius  a?vi  cavendum  duxerint,  ne  quid  lafcivum  aut 
impurum  immifceatur  ;  quod  quidem  etiam  ludendi  quodam  modo  falaci 
ac  lafcivente  fieri  poteft  :  quocumque  autem  modo  contingat ,  facrile- 
gii  quoddam  genus  eft  ad  confpurcandum  fanctiflimum  religionis  cultum, 
ludibrioque  exponendum  &  defpicatui.  Id  etiam  malo  huius  tempo- 
ris  grandique  piaculo  fit,  ut  qua?  innumera  circumferuntur  opera  ad  cla- 
vichordia  ,  quae  vocant,  aliaque  eiusmodi  enchorda  inftrumenta  ad  om- 
nem  potius  alium  quam  facrum  ufum  compofita,  promifcue  ecclefiae  infe- 
rantur,  &  profani  moduli  ludicrique  ad  oftentandum  artificium ,  promtitu- 
dinemque  digitorum  potifiimum  facti  in  officio  divino  producantur.  Quae 
notiora  funt,  quam  ut  illis  explicandis  diutius  immorari  opus  fit. 

B  b  3  XIII. 


198     L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICiE   ECCLESIAST. 

Cantlones  XIII.  Inter  caeteros  concilium  Bafileenfe   hunc  etiam  reprobavit  ab« 

vuigares,  feu  ufum     ^um  jn  ecciefHs  cantilena  facukres  voce  admifcentur.  Sefs.   XXI. 
quaies  &       c-  8-    Quod  in  aliis  conciliis  Germanics  iisdem  verbis  repetitur   itatntum. 
quomodo      Aliud  vero  funt  cantilenae  fseculares,  aliud  vuigares  ac  vernacular  :   nihilo- 
VT.xfi*Conc  mmus  Auguftinus  Patricius    in  hiftoria    huius   concilii    vetitas    ab  illo 
ei.  Labb.  p.  inter  miffarum  folennia  cantilenas  vulgari  fermone  conditas  fcribit.        Vo- 
sh.t.x/ii.  cem  fuam  aliquando  univerfum  populum  milcuifle  cantui  cleri,  difcimus 
^a^Il'-L  •  ex  Buschio,  ubi  fingularem  aliquam  celebritatem  in  campo  celebrari  fo- 
T.iL/cHpt.  litam  (de  qua  alibi  etiam  ada  in  die  Afcenfionis  Domini  alia  exempla  Tu- 
rn. Brunfm,  pra  lib.  II.  dedi)  defcribens  „ubi  (inquit)  tunc  tota  civitas  in  campum  il- 
f's°°-         lum   occurrit ,   fratribus  &  clericis Salve  fefla   dies,  viclinnt  pajchali ,  & 
fimilibus  concinentibus,  populusque  omnis  utriusque  fexus  cantilenas,  ta- 
li cantico  convenientes,    ad  (ingulos  verfus  cantando    relpondet ;    donee 
Praepofitus  furgens  fequitur  proceflionem  ,    &  omnis  populus  eum  fequi- 
tur  usque  in  ecclefiam.     Ibi  enim  circa  fontem  iterum  fe  ponir.  fuper  fe- 
dem   priorem,  omni  clero  &  populo  aftante,    &  Sedit  angelus  cum  ver- 
Fag.  812.      fibus  fuis  ibidem  devote  &  clamofe  decantante  &c. "     Dum   eadem  infra 
repetuntur,  cantilenas  &  cantica  teutonicalia  nominnntur.     Nihil  vero  op- 
ponit  Buschius  reformandi  alias  ftudiofiifimus.      Nihilominus   aliquid  ad 
explicationem  decreti  Bafileenfis   confert   hie  Buschii  locus.     Voces  hi- 
bridas,  ut  ita  dicam,  vetat  concilium   Bafileenfe ,  dum  commifcentur  vo- 
T.  V.  Cone.  ces  &  cantiones.     Quod  ediflferit  fynodus  Swerinenjif  an.  1492.     „Item 
>#  ftatuimus  &  mandamus,   ut  quilibet  facerdos  noftrae  dicecefis ,  cum  gratia 
Dei  difpofitus  miffarum  folemnia  decantaverit ,  Gloria  in  excelfis  ,   Credo, 
offertorium,  Praefationem  cum  Pater  nojler,  iuxta  facrorum  canonum  fan- 
diones  aprincipio  usque  ad  finem  decantet,  nullo  abftrado,  dirninuto,  vel 
refecto :  aut  aliud  refponforium  ,  vel  carmen  vulgare  loco   praemillbrum, 
in  organis ,   aut  choro  ,  qui  praefentes   fuerint  clerici ,  refonent.     Et  in 
Credo  tradim  cantetur:  Ex  Maria  Virgine  &  Homo  faff  us  eft,  genibus 
flexis."     Vetat  hie  canon  Gloria  in  excelfis ,    Credo  ,  OfFertorium  ,  Praefa- 
tionem decurtare  ,  ut  tamen  concedat  aliud  refponforium  vel  carmen  vul- 
gare loco  pramifforum  in  organis ,  aut  choro  refouare. 

Zb  lmeticis  Poterat  quidem  hie  diverfis  modi's  excedi,  vel  loco,  temporeque  non 

compofite ,  jebito  ,  vel  ipfo  etiam  cantionum  genere.  In  ftatutis  dicecefanis  Pra- 
T.rn.Conc.genfis  ecclefise  an.  if6"f.  cantilenae  vuigares,  quae  non  funt  catholice  con- 
Germ.  p.  29.  fedae ,  reiiciuntur  plane.  Cuius  rei  caufas  aperiemus  capite  fequenti. 
jbii.  p.  164.  Sic  etiam  in  ftatutis  fynodalibus  Auguftanis   an.  1567.  cavetur  :    „Ano- 

ftris 


ed.  Labb.  p. 
9?0. 


POSTERIORE  JETATE.    C.  I.  I99 

itris  ecclefiis  arcere  volumus,  nullumque  illic  locum  habere,  cantiones 
haereticorum  ,  quantalibet  modulationis  &  pietatis  fpecie  vulgo  blandian- 
tur.  Antiquas  vero  &  catholicas  cantilenas,  praefertim  quas  pii  maiores 
noftri  Germani  maioribus  ecclefiae',  feltis  adhibuerunt,  vulgo  permittimus, 
&  in  ecclefiis,  vel  in  pioceflionibus  retineri  probamus."  Id  etiam  car- 
pit  Card.  Caietanus,  &  ex  eo  Tannerus  :  „Addo  (inquit)  cum  fo-  T.in.  tbeot. 
nus  inter  divina  pars  fit  divini  cultus,  ut  rede  ibidem  dixit  Caietanus,  /^olafi'^ff- 
valde  abfurdum  videri,  in  ecclefia  cantare ,  aut  fonare  cantiones  feu  mo-  'q'  ' 
dulos,  ab  hsereticis  auftoribus  compofitos,  etiamfi  per  fe  nil  indecens 
contineant :  non  fecus  fere  ab  omnibus  abfurdum  iudicaretur,  fi  haereti- 
ci  hominis  fcripta  qualiacunque  in  ecclefia  velut  ad  divinum  cultum  fpe- 
ftantia  praelegerentur.  "  Aliud  cantus  cantionumque  genus  ab  ecclefia 
merito  excludit  concilium  Burdigalenfe  an.  i?83.  „Ab  organis,  &  omni  T;xrr;,Co'ie' 
ecclefiartico  cantu,  quaevis  mufica  ,  lafcivum  quippiam,  &  vulgares  can- 
tiones,  aut  levitatem,  fimilesque  ineptias  referens,  omnino  arceatur."  Et 
Bituricenfe  anni  fequentis  c.  3.  Vernacula  lingua  public 'e  pfallcre  aut  n,  f.  1079. 
orare ,  nemini,  nifi  concionatork  populum  ad  devotionem  excitanti,  liceat, 
ne  inde  temere  iudicandi  de  facris  ?ny/ieriis,  &f  fenfu  fcriptura,  cuiquam 
detur  occafiu.  Et  mox  Can.  6.  Non  cantentur  in  ecclefia  cantica  abfur- 
da  ,  nova  ,  &  non  probata,  fi  quae  fint  confuetudines  in  contrariam  pra- 
va  ,  qua  potius  corrupted  dkenda  funt ,  penitus  aboleantur.  Agitur  de 
publico  officio  chori,  quod  ad  clerum  pertinet :  ut  itaqite  publica  &  com- 
munis oratio  rite  &  folemniter  fiat,  pfallant  omnes  clerici  uno  ore  &  con- 
centu  cum  choro ,  ut  habet  canon  fecundus.  Alioquin  non  omnem  om- 
nino cantum  vernaculum  tunc  in  Galliis  vetitum  fuilfe  ,  fed  probatum 
examinatumque  efle  debuiffe,  ex  concilio  Avenionenfi  an.  M94-  conftatt/j.  p.  14^, 
5,  Quodfi  carmina  quaedam  vernacula  lingua  in  natali  Domini  permittenda 
lint  in  ecclefia  concini,  ea  primum  ab  epifcopo  legantur,  ac  examinen- 
tur,   nee  nifi  probata,   &  cum  fubferiptione  canantur. " 

Difficiliores  reddiderint  Paftores  Maroti,  aliaque  Hugonottorum  car-  Vernacute 
mina.     Nihilominus  apud  nos  ,  ubi  promifcui  funt  Acatholici ,  cantiones  1U  Germama 
vernaculas  etiam  ordinarie ,  pro  minoribus  faltem    ecclefiis  ,  permiifae  le-  m^ 
guntur  ;  veluti  in  conftitutionibus  dioecefis  Wratislavienfis  in  Silefia  anno 
1592.  fie  Milfa   publica  agenda  ordinatur  :    „  Ut  fchola  vel  miniftro  ec-  T'  vnh 
clefiae  Introitum  Miffae  Kyrie  eleifon  ,    &  Gloria  concinente ,  his   finitis,    °"c' 
&  epiftola  iam  lecla ,  praecentor  cum  tota  communitate  aliquem  facrum 
hymnum  in  vernacula  lingua  ,  ipfis  familiarem  ,  loco  Gradualis  decantet ; 
poll  Evangelium  &  Symbolum  decantatum  ,  facerdos  cafulam  ante  altare 

deponat, 


200      L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICiE   ECCLESIAST. 

.  deponat,  fuggeftum  afcendat,  &  plebem  Dei  praeu'catione  reficiat.  Ab- 
foluta  concione  &  precibus  de  more  diftis,  ad  altare  iterum  accedat,  &  af- 
fumta  cafula  Sacrum  continuet.  Port  elevationem  SS.  Euchariftiae,  quam 
populus  flexis  genibus  adorare  debet ,  alius  hymnus  in  lingua  vulgari  de- 
cantetur,  &  Sacro  finito ,  populum,  data  benediclicne ,  in  pace  dimit- 
tat.  In  aliis  vero  ecclefiis  ruralibus,  in  quibus  hymnos  vulgari  lingua  de- 
cantari  confuetum  non  fuit,  fed  ubi  totum  officium  latine  canitur ,  nihil 
immutandum  eft :  quin  imo  parochos  hortamur,  ut  in  ecclefiis  ruralibus, 
ubi  fcribae  &  fcholares  funt ,  omiflis  germanicis  hymnis,  dum  celebrant, 
confuetudinem  latine  cantandi  totum  officium  Miflse  introducant.  Curabi- 
mus  autem  eorum  ,  qui  maxime  huic  myfterio  &  fidei  catholicae  integri- 
tati  congruunt  ,  deledum  fieri ,   &  quemadmodum  fecundum  Miffe  partes 

^»J- ?.  ?33- &  fefti  folemnitatem  decantari  debeant,  typis  excudi."  In  ltatutis  fy- 
nodi  archidicecefanae  Pragenfis  an.  1605.  tit.  XXIV.  haec  in  earn  rem  le- 
guntur:  „  Spirituales  cantationes  ,  quaeapueris,  adultisque  in  aliquibus 
ecclefiis  intra  MiflTae  fummae  ,  divinorumque  officiorum  celebrationem, 
iatque  ante  &  poft  facram  concionem  ,  feu  in  proceffionibus ,  ad  fidelium 
devotionem  excitandam  ,  pie  decantari  confueverunt ,  permittendas  duxi- 
mus;  dummodo  prius  a  nobis  officialique  noftro  recognitas  fint,  &  fcripto 
comprobat33,  ne  aliquid  contineant,  quod  profanum  fit,  vel  apocryphum, 
quod  fanae  &  catholicae  doclrinae  repugnat.  At  huiusmodi  cantionum 
caufa  nihil  intermittatur  ex  iis  ,  quae  in  Miffis ,  ac  divinis  officiis  ex  facris 
ritibus  recitari  debent."         In  fynodo  Augufiana  an.  \6\o.  poll  repetitam 

T.  IX.  Cone.  cautionem  fynodalium  an.  1565.  circa  cantiones  haereticas,  additur  P.  II. 
c.  1 .  n.  1 3 .  nee  ulla  prof  ana  cantica  ,  fonique  leves ,  &  quacunque  lafciva 
canendi  ratio  ufitrpetur ;  fed  fint  cantus  &  foni  graves  ,  pit ,  diftincli, 
domui  Dei  ac  divinis  laudibus  accommodati ,  ut  jimul  &  verba  intelligan- 

Ih.  f.  8*s-   tur ,  &f  ad  pietatem  auditores  incitentur.  Synodus  Monafierienfis  an. 

i6ff.  habita  cantiones  germanicas ,  fi  extra  collegiatas ,  &  in  civitatibus 
ere&as  ecclefias  propter  cantorum  raritatem  interponi  pofife  iudicabuntur, 
non  alias  eflfe  vult,  niji  qua  continent  adorationem  Chrifti  in  altari  &  ele- 
vatione  ,  vel  quibus  ad  devotionem  erga  hoc  tarn   divinum  myfierium  can- 

lt.i-%91!-  tantes  manuducuntur.  Et  in  fynodo  eiusdem  dicecefis  an.  1662.  ubi  ger- 
manica  cantiones  propter  facerdotum  ,  aut  perfonarum  qualificatarum  ra- 
ritatem cum  differentia  funt  admittenda,  nihil  can atur  ,  quod  fapiat  Luthe- 
ran ifmum ,  fed  qua  facro  Miffa  facrificio  conveniant ,  &  jimpliciores  ad 
orthodoxa  fidei  injlruclionem  manuducant. 


XIV. 


POSTERIORE  iETATE.    C.   I.  201 


ho* 


XIV.  Vides,  femper  officii  chori  rationem  haberi  ,  quod  conftan-  MonWei* 
ter  latine  celebratum  fuit,  liturgia  facn'ficii  MnTae  imprimis,  ac  horac  ca-  JJ  "™J£s 
nonicae,  etiam  a  fanctimonialibus;  quae  propterea  linguae  latinae  haud  fegniter  latin  lingnos 
incumbebant.     Cuius  rei  exemplum  Trithemius  in  chronico  Hirfaug.  ad  ■«■»  r*c-  i 

_  ,  .  •   i  ■  •    n  •  r>     t>  XV.  ailhuc, 

an.  1087.  aftert  coenobium  monialium ,  lnltitutum  a  a.   Iheogero,  mo- 
nacho  Hirfaugienji,  abbate  monafterii  S.  Georgii  in  filva  nigra,  ac  poftea 
Metettji  epilcopo  ,  cuius  etiam  opuiculum  de  nntfica  in  colleclione  fcripto- 
rum  de  re  muGca  edemus.     „Horis  canonicis  (  inquit)  ad   perfolvendum  T.i.p.  is* 
„  divinoe   laudis  officium  pariter  in  ecclefia  confluebant  ,  &  Dei  operi  ni- 
„hil  pracponebant.     Nullam  eflfe  licebat  in  monafterio  ,  quae  non  de  pfal- 
„  mis ,  ant  aliis  fcripturis  quotidie  aliquid    difceret.      Inde  omnes    pene 
„  latini  fermonis  habebant  nocitiam  ,  &  quidquid  legebatur,  intelligebant ; 
„quod  non  parum  ad  interna:  compunctionis   gratiam  videtur   conducere." 
Servantur  adhuc  alicubi  in  monafteriis    monialium   libri   latini  pro  leclio- 
ne  menfali    notati  ,  aliique,  quos  non  folum  latine   fcite    defcripferunt, 
fed  etiam  elucubrarunt,  uti  &  epiftolas  latine  fcripferunt.         Ex  faepe  lau- 
dato Buschio  de  retormatione   monafteriorum    difcimus,  eas  in  tantum 
gnaras  fuifle  faeculo  XV.  fermonis  latini ,    ut  ea  lingua  confeflionem  fa- 
cramentalem    facerent ,  ita ,    ut   alicubi  ceu  fingulare  fuo  ordini  referat, 
quod  in    Teutonico    confiterentur  :    Confefjionem ,  inquit,  dicunt  in  Ten-  ^H  ^«'*»»* 
tonico  ,  quamvis  inter dum  (int  bona  latini flee ,  propter  maiorem  erubefcen-    •'  ■^•s69' 
tiara  ,   &  confejjionis  expreljionem.     Narrat  poftea ,  accitas  aliunde  pro  in-  Pagt  873t 
fbrmatione  monialium  in  fcientiis  grammaticalibus :  feque  puellas  de  fascu- 
,lo   ad  eas  venientes ,   &•  per  tempus  in  fcientiis  fcholafticis,  in  bonis  mo-  pag.  88g. 
ribus,  in  firmo  propofito  in  Dei  fervitio  perpetuo  permanendi,   bene  pro- 
batas ,  fsepius  inveftiviffe ,  &  anno  finito  ad  profeffionem   fufcepiffe.      Et 
poftea  fe  rogatum  memorat,  quatenus  duas  aut  tres  moniales  bene  refor-  ?«£-  891. 
matas  &  in  fcientiis  fcholaflicalibitf  eruditas ,  eis  procuraret.  Quales 

vero  hae  fuerint  fcientiae,  paullo  poft  eodem  c.  25.  exponit :  „Soror  (in- 
quit)  Thecla,  in  Grammatica  competenter  docla  ,  iuvenes  inftruxit  puel-  p«s-  892- 
las  &  moniales,  in  cantu,  in  fcientiis  fcholafticalibus  unacum  Subprio- 
rifla  :  quae  in  tantum  in  eis  profecerunt ,  ut  fcripturas  divinas  clare  in- 
telligerent ,  exponere  fcirent,  &  litteras  five  miflivas  in  bono  latino  ma- 
giftraliter  dictarent,  ficut  ad  oculum  ipfe  vidi  &  examinavi. "     Haec  ille. 

In   ftatutis  fynodi  dicecefanae   Argentinenfis  an.  1^49.  c.  2f.  de  vita  Quod   f*c. 
&  moribus  monialium  id   faltem    praefcribitur ,     „  Ut  in  legendis  vel  de-  XVI;  rarius> 
cantandis  pfalmis,  aliisque  ecclefiae  cantionibus  &  hymnis,    id  in  corde  r'  „,  '' °"c' 

r  1  ,  ijtitn.  J>.  514, 

venetur ,    quod   vel  vocis  &  gutturis  modulatione  profertur  &  canitur : 
Mart.  Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  IV.  C  c  non 


202      L.  IV.    DISCIPLINA    MUSICiE    ECCLESIAST. 

non  enim  vocis ,  fed  cordis  auditor  eft  Deus :  &  pfallendum  eft  fpiritu 
&  fenfu.  Et  quamquam  hoc  tempore  in  decantandis  pfalmis,  officiisque 
divinis  peragendis,  ignota  utantur  lingua  :  tamen  ea  diligentia  adhibenda 
eft,  ut  fi  non  omnium,  certe  praecipuarum  rerum  (videlicet  pfalmorum, 
epiftolarum ,  evangeliorum,  communiumque  precum  ac  hymnorum,  qui 
in  facro  celebrando  proferuntur,  aliisque  officiis  abfolvendis  adhibentur) 
intelleclum  habeant  ,  quern  ex  privata  &  domeftica  le&ione  facile  confe- 
quentur  forores.  Neque  enim  a  quotidiano  legendi  &  difcendi  ftudio 
immunes  &  libera:  elfe  debent. "  Quid  vero  ad  aliquam  faltem  intel- 
ligentiam  eorum,  quae  in  divino  officio  agant  canantque  moniales,  defide- 
raverit  in  inftitutione  Monialium  fynodus  Cohmienfis  dicecefana  an.  i^fo. 
ex  his  formulae  inquirendi  in  monafteriis  monialium,  vifitatoribus  praefcri- 
Ibii.  p.  644.  ptx  ,  quaeftionibus  colligitur:  „An  fit  in  monafterio  ludimagiftra,  feu 
fcholae  praefe&a,  quae  latinenorit?  Et  an  haec  diligenter  &  fedulo  infti- 
tuat  in  rudimentis  Grammatices  virgunculas  iuniores  ,  &  an  formet  eas 
ad  pietatem  &  religionem  ?  Et  quaenam  rudimenta  tradat,  &  quos  libel- 
los,  ad  pietatem  pertinentes,  rudioribus  virgunculis  praelegat,  &  exponat  ? 
An  etiam  in  vigiliis  dierum  feftorum  ,  &  in  ipfis  diebus  feftis  ,  exponat 
fuis  fcholafticis  virginibus  hymnos ,  fequentias,  epiftolam,  &  evangelium 
diei. "  Intelligi  hinc  datur ,   iam  aliquid  remiffum  fuiflTe  fsec.  XVI.  a 

ftudio  illo  monialium  ad  comparandam  latinae  linguae  notitiam,   qua  ad- 
huc  faeculo  XV.  fuiffe  imbutas ,   ex  Buschio  oftendimus. 

Tamiem  om.  Dolendum  vero  eft,  illud  deinceps  penitus   ceffaffe  ftudium  ,   ita   ut 

rerperanT  hodie  moniales  nee  quidquam  intelligant,  quid  pfallant ,  contra  Apoftoli 
ceflavit.  monitum  &  adhortationem  ,  doCtrinamque  toto  capite  decimo  quarto 
epiftolae  primae  ad  Corinthios  explicatam.  Quam  ut,  quantum  liceret,  feque- 
rer,  in  ccenobio  monialium  Beran  congregationis  monafticae  San-Blafiana, 
cui  indignus  praefum  ,  inftituta  an.  1770.  perpetua  adoratione  SS.  Altaris 
Sacramenti ,  quam  per  turmas  diu  nocfuque  moniales  obeunt ,  prEcium 
de  Venerabili  Sacramento  loco  breviarii  in  eum  ufum  cum  permifllone 
Superiorum  imprimi  curavi,  cum  adiecla  ad  latus  paraphrafi  vernacula  ;  ut 
fie  faltem  aliqualem  intelleclum  affequantur  eorum,  quas  pfallunt  publice 
una  congregatae  inecclefia.  Simile  quid  alii  eiusdem  inftituti  ccetus  virginum 
apud  nos  paullatim  magis  magisque  frequentes  faciunt,  dum  die  noctu- 
que  alta  voce  vernacula  vel  canunt,  vel  orant,  aut  etiam  pias  praelegunt 
meditationes. 


XV. 


lernm 


POSTERIORE   JETATE.    C.   I.  203 

XV.  Paffim  equidem  turn  libro  primo  ,  cum  fecundo  mentem  do-  Mnlie 
clorum  paitorumque  ecclefiae  primae  &  mediae  aetatls  explicavimus  de  vo-  in  nclefia 
cibus  muliebribus  in  iacris  chriftianis  ;  quas  pii  quique  etiam  a  tbeatris,  "ncentus. 
nedum  ecclefiis  exturbatas  cuperent.  Tractat  hoc  argumentum  Cbrifl. 
Lupus  in  i'chol.  ad  Tertullianum  de  Prajcriptionibus  ,  locum  inter 
alia  D.  Chrysostomi  verians  de  pauperibus  ecclefiafticae  matriculae  vi- 
duis:  quod  nempe  etiam  hac  fin  ml  cum  viris  pfallerent  in  ecclefia.  „01im 
(addit)  forfan  pfallerunt  omnes ,  etiam  mulieres.  Et  hinc  iftarum  vi- 
duarum  non  praerogativam  aliquam,  fed  folum  in  ifta  pietate  diligentiam 
videtur  laudare  fandus  Ioannes.  "  Examinat  deinde,  quod  libro  pri- 
mo de  Paulo  Samofateno  retulimus »  a  fynodo  Antiochena  accufatum, 
Non ,  inquit,  quod  mulieres  cantare  in  ecclefia,  fed  quod  vana  per  ipfas 
cantari  iuljijfet.  Et  onmino  loquitur  de  Iaicis  mulieribus.  Turn  ad  locum 
Isidori  Pelufiuta  Alexandrine  ecclefiae  presbyteri,  a  nobis  etiam  allatum, 
kec  ad  rem  annotat :  „  Affirmat  varia.  Primo  }  quod  Apoftoli  iftum  in 
ecclefia  conventum  mulieribus  permiferint.  Secundo,  quod  permiferint  ad 
compefcendas  loquacis  fexus  in  ecclefia  fabulas,  ac  ipfis  conciliandam  mo- 
deltiam.  Teitio,  quod  illae  licentia  pedetentim  abufa?  per  vocis  fuavitatem 
ftuduerint  placere  hominibus,  atque  ita  facram  pfalmodiam  aequarint  fce- 
nicis  cantilenis.  Et  quod  exinde  fint  cauponatae  ac  venatae  quaeftum.  Hinc 
Isidorus  fuadet ,  iftum  concentum  circumfcribi  ac  aboleri.  Proinde 
tunc  vigebat  adhuc  in  JEgyptiaca  ecclefia.  Nee  enim  ifte  mos  fuit  uni- 
verfalis. "  Polt  haec  locum  S.  Hieronymi  profert  Lupus  ,  ex  quo  palam 
fit,  tunc  facras  etiam  virgines  ac  viduas  non  fuilTe  folitas  publice  pfallere; 
quin  in  eo  Pelagium  vituperat  acincelfit:  „Nec  fufficit  (inquit)  tibi  L^'k  'co"f™ 
dedifTe  tuo  Amazonum  agmini  fcientiam  fcripturarum ,  nifi  earum  voce 
&  canticis  delederis.  lungis  enim  &  ponis  in  titulo ,  quod  &  fceminse 
Deo  pfallere  debeant.  Quis  enim  ignorat,  fceminis  elTe  pfallendum  in 
cubiculis  fuis,  &  absque  virorum  frequentia  &  congregatione  turbarum?" 
Quae  verba  innuere  videntur  morem  ilium  ,  quo  mulieres  in  choro  cum 
viris ,  veluti  presbyterae  cum  epifcopo  &  presbyterio  confidentes  ,  intra 
facrum  tribunal,  quod  Lupo  elt  indubitatum,  concinerent.  Alius  eft, 
qui  Temper  in  ecclefia  obtinuit  a  nobis  libro  I.  explicatus  promifcus  totius 
populi,  atque  adeo  etiam  mulierum  concentus;  laudatque  S.  G  r  e  g  o- 
rius  Naz.  in  epitaphio  patris  fui  Nonnam  matrem ,  qua£  diurnis  noclur- 
nisque  pfalmodiis  columna  injiar  fe  ipfam  affix  it.  Idemque  orat  II.  in 
Iulianum,  qui,  inquit,  cum  vetulis  fedemus  8?  pfallimus  ;  quod  de  pri- 
vato  etiam  more  intelligi  poteft  ,  utt  de  Theodosio  iuniore  Socrates  Lib.  v\i. 
teftatur,  primo  diluculo  ilium  ipfum  cum  fororibus  fuis  hymnos  alternatim  c-  **• 

Cc  2  decan- 


204    L*  IV-   DISCIPLINA  MUSICS  ECCLESIAST. 

decantafle.     Exempla  quaedam  T.  I.  p.  31 8-  cantus  alterni  fexus  promi- 
fcui  dedimus.  Fadum  id  etiam  ad  noftram  usque  aetatem,  ut  in  qui- 

busdam  celebritatibus  moniales  cum  monachis  choro  adeflent  ac  canerent; 
quod  tamen  merito  antiquatum. 

Eunuchi  XVI.  Opportune  hie  laudati  Cbrift.  Lup|  fententiam  adferibimus  con- 

"robantu""  tra  i^d  nionllri  genus  ,  fui  fexus  dedecus ,  fequioris  ludibrium,  eunu- 
chos  ,  inquani ,  qui  fe  non  caftraverunt  propter  regnum  Dei ,  fed  ple- 
rumque  a  faevientibus  fie  in  propriam  prolem  parentibus  hanc  ideo  funt 
pafli  iniuriam  ,  ut  mollem  &  efFeminatam  ,  non  theatro  folum,  fed  etiam 
ecclefiae  fervent  voeem.  Longe  minus  ,  inquit ,  evirandi  funt  pueri ,  ut 
mimice  in  ecclefm  content  ,  &  extra  illam  flagitiofijjime  vivant.  Eviratio- 
nis  f acinus ,  ut  verum  homicidium  damnant  Rom  ana  legef,  adeoque  talis  in 
ecclefia  cantus  quid  aliud  eft ,  nifi  barbaro  quodam  getitilium  more  pro- 
xtdge'ilraul  Prios  ^eo  fi^os  *mmolare  ?  Haec  ille  in  canonem  LXXV.  Trullanum, 
frovinc.de-  qui,  dauiiiatis  inordinatis  clamoribus ,  cum  magna  attentions  &  com- 
eret*.  T.UL  pundione  pfalmodias  Deo  ofFerendas  praefcribit.  Nihil  vero  de  eunuchis 
habet ,  etfi  ex  Gracorum  imperatorum  aula  ,  non  obftantibus  feveriflimis 
antiquiorum  canonum  legibus ,  ut  iam  fupra  libro  II.  notavi,adnos  haec 
labes  venerit ,  ipfamque  imprimis  Italiam ,  atque  adeo  Romam  invaferit. 
Audoritati  tamen  Lupi  adftipulatur  Pet.  Vompilius  Rodota  ,  ipfe  Gracus 
natione  ,  mihi ,  dum  ante  uudecim  ,  &  quod  excedit ,  annos,  Roma  de- 
gebam  ,  familiaris  ,  in  epiftolam  encyclicam  ,  a  Benedjcto  XIV.  an. 
1749.  editam  de  anno  iubilaso  ,  hanc  inftituens  quacitionem  de  eunuchis 
fpontaneis,  qui  ad  fuaviffimum  vocis  lenocinium  aut  comparandum  ,  aut 
retinendum  ,  &  ob  neceflitatem  vocis  acuta?  ad  muficos  concentus,  five  ad 
lucrum  inde  captandum  y  audaciores  evadunt  fui  homicidae ,  &  phrafi  S. 
Augustini  tr.  %  1.  in  loan,  in  propria  membra  faeviunt. 

Et  irreeuk-      Atque  hos  quidem  eunuchos  eum  in  finem  fados,  irregularium  clafll  con- 
ribus  acceu-  cilia  adferibunt ,  quamvis  laxiores   Cafuiftae  pro   more,  ut  alia,  fie  &  iftud 
femur:        humanae    naturae    opprobrium  ,     excufare    nitantur.     Sunt   enim  ,  addit 
a£'  79'       Lupus,  ex  Cafuiflis  ■',  qui  tradunt ,  licit  am  effe   exetlionem  ,  fi  vita  peri- 
culum  abfit  :  fi  pueri  fui  iuris  fint ,  polleantque  ufu  rationis  ,  atque  in  ex- 
eclionem  confentiant.     Ipfe  nihilominus  rede  Theopbilo  Raynaldo  accedit, 
qui  in  tradatu  de  triplici  eunuch  if  mo ,  gravibus  rationibus  contrariam  fen- 
tentiam propugnat.  Subdit  demum  ,  quod  deteftandum  hunc  abufum 
plane  &  folide  refutat :  Si  entm  ad  fervandam  continentiam  ,  &  ad  dam- 
num fpiritua/e  vitandum  execlio  improbatur  ;    potior  i  iure  illicit  a  cenf en- 
da 


POSTERIORE    JETATE.    C.  I.  205 

da  eft  ob  inopiam  vitandam ,  &  ob  lucrum  temporale  captandum  ,  five  ob 
diuturmus  vocif  acumen  ,  ad  muficos  concentus  neceffarium ,  retineudum. 
Quseftionem  hanc  ipfe  Benedictus  XIV.  in  infigni  opere  de  Synodo  dioc- 
cefana  lib.  XI.  c.  7.  pluribus  difcutit ,  primum  teftatus :  „Tum  ante  epi- 
iiolce  encyclicae  (mox  laudatas)  editionem,  turn  etiam  deinceps  nonnullos 
fuiflfe,  qui  pietatis  Itudio  •  incenfi  ,  fummo  conatu  ,  licet  hucufque  irrito,< 
epiicopis  fuadere  curarunt  ,  ut  fynodalibus  conltitutionibus  novam  infe- 
rerent  fanctionem  ,  qua  eunuchi  cantores  ab  ecclefiafticis  concentibus  ex- 
cluderentur  :  quod  &  irregulares  plerumque  fint  huiusmodi  homines,  cum 
nemo  fere  eunuchus  fiat  absque  peccato ;  &  ex  tali  prohibitione  facile  e- 
venturum  ellet ,  ut  tolleretur  abufus  evirandi  pueros ;  cumque  prazterea 
dicerent,  molles  eunuchorum  voces  plurimum  in  caufa  elle,  ut  ecclefia- 
rum  cantus  ad  theatrales  modulos  maxime  accedat;  neque  vero  impoffi- 
bile  efle,  eorum  vocibus  alias,  puerorum  pnefertim,  voces  ecclefiafticis 
choris  magis  aptas  fubrogare." 

Affert  deinde  canones  ac  leges ,  citatque  theologos ,  qui  plerique  Circa  eo> 
rem  improbant ,  perinde  ac  exempla  ,  quae  profert  ex  antiquitate  eccleiia-  »*>*«»*»•« 
ftica.  Nihilominus  perpends  omnibus ,  definitoque  hoc  ftatu  quaeftionis : 
„An  in  praefentibus  rerum  ac  temporum  circumltantiis  ,  cum  nempe  fe- 
cularis  poteftas ,  quidquid  civiles  leges  contra  ftatuerint ,  haud  infrequen- 
tes  puerorum  evirationes  impune  fieri ,  faltem  diflimulando  permittit ,  nee 
amplius  ad  id  epifcoporum  licentia  poftulatur ;  cum  in  ecclefiis  iam  pri- 
dem  inveda  elf  muficae  ratio ,  quae  vix ,  aut  ne  vix  quidem ,  absque  eu- 
nuchorum vocibus  fuftineri  valet;  cumque  iftorum  voces  in  ecclefiarum 
concentibus,  &  quidem  in  ipfa  Roman i  Pontificis  capella,  a  multo  iam  tem- 
pore audiri  confueverunt ;  "  audor  tandem  eft  epifcopis ,  non  ut  fynodali 
decreto  a  choris  muficis  ecclefiarum  fuarum  eunuchos  cantores  eliminent, 
fed  ut  potius  caveant,  „  ne  theatrales  modi  ad  ecclefiafticos  concentus 
transferantur,  neve  theatralibus  inftrumentis  ecclefiae  perfonent.  Contra 
vero ,  fi  qui  ex  ecclefias  cantoribus  Clerici  funt ,  ne  hi  in  fcenam  afcen- 
dant;  quod  religiofiflime  obfervatur  a  muficis  pontificiae  capellae."  Ut- 
rumque  quivis  largietur  prudens ,  nee  confultum  fore  ,  ut  epifcopus  de- 
creto fynodali  importune  quid  ftatuat ,  fed  praeprimis  curet ,  ut  mufica 
facra  rede  fit  conftituta.  Conditionem  acciperet,  puto,  etiam  Io.  Bapt. 
Casalius  Romanur,  eunuchorum  cantui  infenfus,  de  cantu  in  ecclefm  ve-  De  veteribus 
tuftifiimo  agens ,  locumque  audoris  Comment,  in  epift.  ad  Epbef.  fub  no-^;  chrijL 

c>    tt  m  ti  iV  r     1  nttbus  c.  44. 

mine  b.  Hieronymi  afferens,  quern  libro  primo  adduximus,  he  loquutus  : 
;,Si  adolefcentulos ,  qui  dulci  medicamine  fauces  collinire  folebant  ,  non 
tulit  ?ir  fanctiflimus  :  ferretne  illos,  qui,  ut  hominum  aures  permulceant, 

C  c  3  vocesque 


206      L.  IV.    DISC1PLINA    MUSICS   ECCLESIAST. 

vocesque  fuas  carius  locent  ,  divino  humanoque  iure  negleclo ,  fefe  ex* 
fecari  patiuntur  ?  ut  prohibent  Can.  22.  apoftol.  &  lib.  i.C.  de  Eunticbis, 
&  lib.  3.  D.  ad  legem  Cornel,  de  Sicariis  :  ferretne  illos ,  qui  adeo  fpi- 
ritum  malum  canendo  non  abigunt  ,  ut  eum  de  induftria  fuis  auditoribus 
infinuare  videantur?  Quorfum  enim  modulationes  iltae  in  lupanari  na- 
tae ,  ac  non  iam  timide  in  facras  x  des  irrepentes ,  Ted  procaciter  irrum- 
pentes ,  &  bacchantium  in  morem  lafcivientes  tendunt;  ut  qui  audiunt, 
lymphatici  efficiantur  ?"  Adde  Muratorium,  voces  eviratas  ac  molles, 
femineas  prsefertim  ,  etiam  in  fcena  mufica  ,  feu  ludis ,  qui  opera  vocan- 
a  tur  ,  ubi   de  his  ex  inftituto  traclat ,  improbantem.    a) 

De  faifeto  XVII.  De  cantu  illo ,    quo  viri  contrado  gutture   vocem  muliebrem 

t>ifcantu.  imitantur,  ac  falfetum  vocari  folet ,  vix  operae  pretium  eft,  mentionem 
momjler.  af.  ioiicere.  Videri  queat  Buscmo  memorari ,  dum  loco  iam  allato  narrat, 
LeibnizT.il.  Te  Dcum  folemuiter  altiflimis  vocibus  ,  &  in  organis  decantatum  ,  cum 
t-  S02.  ipfe  Praepofitus  monafterii  Novi  operis  eflet  proclamatus.  Sed  idem  et- 
lb.  p.  8S9.  iam  de  monialibus  alibi  dicit ,  eas  in  fuo  adventu  altiflimis  vocibus  an- 
*63-  tiphonam  Media  vita  in  morte  fumus  per  totum  exclamafie.     Et  poftea  : 

„  Qiiando  ab  eis  receflimus,  in  choro  incipientes  antiphonam:  Media  vi- 
ta ,  fuper  nos  altiffimis  vocibus  decantaverunt  &c. "  Pino  autem,  genus 
aliquod  difcantus  defignari,  quern  ipfe  monafteria  reformando  abroga- 
rit ,   dum  fubinde  dicit  ,  cantum  ordinariwn  efTe  fufceptum.  Notan- 

T.  IV.  opp.  dus  hie  eft  In.  Gersonis    locus  ex  libro   feu,    Dotfrina  pro  pueris   <?c- 
p.  718.         clefia  Parifienfis  :     „  Magifter  cantus  ftatutis   horis  doceat  pueros  Planum 
cantum  principaliter,  &  contrapunctum ,  &  aliquos     difcantus    honeftos, 
non  cantilenas  diiTolutas,  impudicasque  ;  nee  laciat  eos  tantum  infiftere 
in  talibus,  quod  perdant  in  Grammatica  profeclum  ;  attento  maxime,   quod 
in  ecclefia  noftra  difcantus  non  eft  in  ufu,  fed  per  (tatuta  prohibitus ,  fal- 
7V.  hijt   &  tem  quoad  voces,  quas  mutatae  dicuntur. "         Lebeufius  hunc  locum  cum 
praedque  fur  aliis  pluribus  eiusdem  faeculi  XV.  in  quibus  de  hoc  genere  muficae,  difcantu, 
u  chant  k-  difcantando  fit  mentio,    referens   addit,  fe  itudiofe  inquirentem  ftatuta   ec- 
e         '    c'  clefiae  Pari/,  in  codice  bibl.  reg.  s 8 8 3.  haec  ad  rem  inveniflfe:  Non  debet 
in  cantu  notidato  regulariter  immifceri    difcantus  ,  pueris  exceptis  propter 
exercitationem  fuam.  Facit   hoc    ad    Buschii    explicationem,    turn 

etiam  Io.  Gersonis  locum   in  traclatu  fecundo   de  cantichordo  in  novifii- 
t in  p  11  n?a  ecnt'one'  u^i  l°co   vocis  wjis   focabulum  pbrafis  pofitum  eft.     „Ha- 
p. \bo.         bet  hoc  (inquit)  mufica  oris,    quod  poteft  fecundum  phrafim,  fecundum 
thefim ,    fecundum    proportionabilem    infuper    continuationem  cum  aliis, 

va- 

a)    Quam  Italos  hnitis  frevi  facinoris  pudeat,  inde  in  Bolonienfes,  ab  iftis   vero   in  Florentinos ,  ab 

patet ,   quod  D.  BuRNEY  in  Diario  Itin.  Muf.  his  in  Romauis ,   a  Romanis    autem    in  Neupoli- 

ed.  Germ.  p.  226.  227.  narrat,    cum  in  auftores  tanos  culpam   efle    conieftam,  iibi    tamen  fub 

indagaret   a  Meiiolanenjibus  in  Veneto% ,    ab  his  poena   mortis  vetitutn    eft. 


POSTERIORE   £TATE.    C.  I.  IOJ 

variare  voces  fuas.  Patet  potiflimum ,  ubi  difcantant ,  &  cantant  in  cho- 
ro  plurimi  fimul.  Eft  autem  in  vocibus  oris,  aut  aliis  melodiis  ipfa  phra- 
fis  elevatio  ,  vel  depreflio  penes  acutum  &  gravem  accentum.  Thefis 
attenditur  in  produdione  aut  breviatione  notularum,  fyllabarum,  &  vo- 
cum.  Combinatio  proportionabilis  dicitur  multorum  ad  inviceni  cantan- 
tium  &  contra  cantantium  confonantia. "  Aifis  eft  elevatio,  thefis  au- 
tem depreflio  vocis,  acutae  nimirum  &  gravis ;  ad  propofitum  autem  di-  /*•  p.  fir* 
fcantus  feu  vox  puerilis ,  &  tenor  gravis  feu  virilis.  Sic  ipfe  Gerson  in 
carmine  de  laude  mufic*  : 

Difcantwn  modem  miferans  dat  gratia  raucis, 
Stridet  de  poenis  culpa  tenore  gravi. 
Alia  eft  notio  vocis  Tenor  in  cantu  ,  de  quo  Navarrus  laudabilem  ad-  &*  **••  «*. 
modum  effe  dicit,  diverfitatem  cantus  ,  &  tenorum  pfalmorum ,   antiphonarum,  jj*2sf 
refponforiorum  ,  capitulorum ,  hymnorum,  verjiculorum  Sf  orationum. 

XVIII.   Qpemadmodum  vero  fupra  notavimus ,   Navarrum  cantum  Contrapun- 
organicum  (dum   nomine  organi   medio    aevo  etiam  difcantus  veniebat)  fti>  ■»»»*«* 
confundere  cum  inftrumento  mufico  organo :  ita  etiam  vocem  contrapun-  JJs'aUquibns 
3us  promifcue,   fecundum  ufum  fui  temporis ,   pro  fimplici  difcantu  ac- probatus, 
cipit.     Cum  enim  dixiflet,  peccare  eos,    „  Qui  ut  vocem  fuam  oftentent,  lhii-  "■  »!- 
&  ut  audiantur ,  non  callentes  arte,  nee  ufu  cantum,  quern  contrapun- 
dum   vocant,  canunt  illud,  &,  ut  aiunt,  cantillant  contra  omne  pundum, 
&  omnem   bonam  harmoniam   in  divinis  officiis,    aliis  ridendi,  aliis  ve- 
ro obmurmurandi   anfam   praebentes  ,  &  per   confequens  dantes ,   &   fu- 
mentes  occafionem  diftrahendi  fe  ipfos,  &  auditores  a  debita  attentione :  " 
nihilominus  paullo  poll   „  Contrapundus  (eidem)  qui  non  turbat  Grcgo- 
rianum,  five  planum,  licitus  eft  iuxta  ea,   quae  ipfemet  Ioannes  XXII.  Hum- 3?- 
poftquam   vetuiflet  cantum  organicum,  in  haec  verba  dixit:  Per  hoc  au- 
tem non  intendimus  prohibere,  quin  inter  dum  diebus  fejiis  pracipue ,  five 
folennibuf  in  mijjis  &  preefatis   divinis  officiis  aliqu<e  confonantia  ,    puta 
oclav<e,  quintay  quarts  &  huiusmodi  fupra  cantum  eccleftaflicum  jimpli- 
cem  proferantur&c.     Dixi  fupra,  aliquot  cantor 'es  ,  quia  multi  adeo  mo- 
defte,   devoteque  canunt,  ut  de  Deo,  deque  hominibus  bene  mereantur, 
prsefertim  in  urbe,    &  maxime   in   capella  Papae,    ad  quam   de  cuiusque 
gentis   artis  muficae  callentiflimis ,  &  de  huiusmodi  callentiflimis  moribus 
probatiflimi  deliguntur,   &  tali  cantu,  organico  utuntur,  ut  eum  minime 
comprehendere  videntur  rationes,  quibus  praefatus  Ioannes  XXII.  cantum 
organicum  prohibuit.     Quae   videtur  ratio  germana,  quare  in  tota  urbe, 
non  obftante  dida  Extravagante ,  ufitatur  cantus  organicus ,  qui  nee  au- 

ditum, 


2t08       L.  IV.   DISCIPLINA  MUSICS  ECCLESIAST. 

ditum  ,  nee  intellecTum  verborum  ,  quae  cantantur,  impedit,  ut ,  poft- 
quam  in  urbem  appuli,  animadverti.  Iftud  videtur  in  ufu  efle  fanctimo- 
nialibus  huius  civitatis,  dignis  ,  quas  univerfus  orbis  imitetur  ;  qua;  ad 
tanto  maiorem  devotionem  excitant  auditores,  quo  attentius,  modeftius, 
humilius,  devotius,  gravius  &  convenientius  canunt  vocibus  diverfis,  non 
corrupto  ,  vel  immutato  punclo  cantus  Gregoricini.  "  Nee  etiam  vi- 

ros  illaudatos  dimittit  Navarrus:  „  Quia  aliquando  conveniunt  cantores 
tam  modefti,  tarn  compofiti,  &  devoti ,  qui  cum  humilitate  canunt  ununi 
mottetum  ,  vel  aliud  quidpiam,  quod  non  eft  obligatorium;  aut  ita  ca- 
nunt obligatorium,  ut  xque  bene,  vel  melius  andiatur,  intelligatur ,  & 
moveat  littera,  eis  fie  canentibus ,  quam  ft  Gregorianum  &  planum  can- 
turn  canerent.  " 
Ab  aliis  vc-  Idem  etiam   IVilhelmi  Lindani    in  panoplia  evang.   eft   confilium, 

z/Z/r^T  mu^lcam  ^Ul  xvl  fugillantis:    „  Quo  in  genere  (inquit  ille  )  Gregorianum, 
'  quern  dicunt ,  equidem  excellere  arbitror  :  quod  &  nobiles  quosdam  mu- 
ficos,  ifto  Gallico  (  f .  Galliardico)  garrritu  non  depravatos ,   non  iudicaf- 
fe  tantum  liquet ,  fed  &  fua,  qua;  dicunt,   motteta  illis  modulis  feu  iun- 
damento  ludentem ,    lambentemque   hederam  circumfuderunt ,    quo  can- 
ticum,  varia  modulorum  fymphonia  blandum,  rerun]  verbis  fignificatarum 
affectui   quoque  refponderet.       Nunc  cum  huius  rei ,  quae  principem  in 
mufica  haberet   locum  ,    ignorantia  laborent  plerique  omnes  ,    quos  fuo 
vocant  nomine  ,  componiftae,   quis   huius  setatis  muficam  cum  ilia  prifca 
componat  ?    Nunc  enim  audire  eft  laetiflimos  triftiflimis  contaminari  mu- 
ficorum  modulis,  contra  lugubres  Ecclefiae  threnos  ketiflimo  eft'ufos  mo- 
dulamine.  "     Et  infra  argumentum  concludens :     „  Sane  ad  ifta  (  ut  libe- 
re    dicere  liceat,  quod  citra  praeiudicium  in  piorum  deliberationem  pro- 
ponimus )  non  muficam  ,  fed  inconditam  nebulonum  lafciviam  exturban- 
dam,   nihil  queat  ftatui  praeclarius,  aut  innovari  falutarius,  quam  a  Ioan- 
ne  XXII.  pridem  ante  annos  240.  legimus  conftitutum.      Dotta  SS.  Pa— 
trum  decrevit  aiiQoritas.      (Vide  Extrav.  lib.  III.  tit.  1.)     Quae  confti- 
tutio  ,  ficut  &  aliae  innumeras,  non  tantum   prudentiffime,  fed  &  fanctif- 
fime    definita ,   atque  praefcripta  nihil  praeter  feriam  fui  obfervantiam  defi- 
derat :  ad  quam  fi  ecclefiae   cantus    reformetur,   non  eft  profe&o  ,  quod 
,   magnopere  conquerantur  adverfarii  hac  in  parte." 
ecciefia  Me-        Modefta  etiam  cumprimis  eft  eccleliae  ac  provincial  Mediolanenjis  mufi- 
iiioianenfi.     ca,  cura  potiffimum&  inftitutione  S.  Caroli  Borr.  qui  in  concilio  Mediol.  \. 
£  //'/' 5*    lie   ftatuit  :      ,,  In   divinis  officiis  aut   omnino    in  ecclefiis   nee   profana 

T.XV.Conc.  r      .       "  .        _       .  .    .  ,1         n       •  • 

ed.  Labb.pag.  cantica    lonive ,     nee  in  laens   canticis  molles  nexiones ,    voces    magis 
39s.  gutture    oppreflae ,    aut  denique  lafciva    ulla  canendi   ratio   adhibeantur. 

Cantus 


POSTERIORY    JETATE.    C.  T,  209 

Cantus  &  foni  graves  fint,  pii,  ac  diftindi :  &  domui  Dei  ac  divinis 
laudibus  accommodati  :  |fimul  &  verba  intelligantur ,  &  ad  pietatem 
auditores  excitentur."  Servat,  hodieque  ecclefia  Mediolanenfis  praeci- 
puam  moderationem  in  mufica  officiique  Ambrofiani  cantu  piano ,  fuavi, 
&  circumfcripto.  Nefcio  ,  an  etiam  peculiaris  fit  in  ritu  Mozarabico, 
quemadmodum  in  mica  adicula  facra  Muzarabiim  fancla  ecclefia  Toletan<e 
dicitur  cum  tono  iftud  offlcium  &  facrum  perpetuo  fwgulis  diebus,  ut  lo- 
quitur Eng.  Roblesius  ,  qui  ordinem  illius  officii  Gothici  Muzarabumex*  T,xr.  BUr. 
cerpfit  ex  libro  de  vita  &  geftis    Fr.    Ximenii    Cardinalis.  Habent  fP-Cok».  f. 

iidem  iMediolanenfes  Ambrofiani  fuos  audores  muficos  poll  tempora  S.  Ca-  783* 
boli  Borromai ,    cuius  praeceptis   pro  moderanda    mufica  facra  etiam  in 
mufica  plurium  vocum  obfequi  femper  hadenus  ftuduerunt.       Notaveram 
plures  eiusmodi  audores  ex  impreilis  eorum  operibus ,  quae  fervantur  in 
bibliotheca  Ambrojiana.     Turn  vero  etiam  quotidiano  ufui  funt  Vetera  me- 
letemata,  cantanturque  ad  librum  paflim ,    in  quibus  unguis  voces   una 
ferie  funt  impreflae ;  ut  etiam  D.  Burney  in  Diar.  kin.  muf.  annotavit  pag  Tage\mche{- 
54.  &  77.     Quae  quidem  funt  fine  organo ,  etfi  S.  Carolus  ea  non   ex-^/T<£* 
cluferit  ecclefiis  ,  ubi  etiam  paflim   audiuntur.       Alios   quoque   cum  aliis  Frankrekh 
inttrumentis  iam  Mediolani  audire  eit  muficos  choros ,    ut  idem  quoque  «>"*  JM 
obfervat  p.  10. 

Haec  de  Mediolanenfi  ecclefia.     De  Parifienfi  vero  idem  refert ,  fe  in  in  ecciefu» 
celebritate  Corporis  Chrifli  in  principe  ecclefia  ad  B.  M.  V.  cantum  chora-  Gailix  &c 
lem  ac  Motteta  audifle,  ad  quae  parcius  organo  ludebatur,  aut  inftrumen- 
to  mufico,  quod  apud  Galios  frequens  eft,  Serpens   ex  forma  vocatum,  ad 
cantum  choralem ,  vel  etiam  muficam  plurium  vocum  fuitinendam  in  baf- 
fo  adhiberi  folitum.  De  quibusdam  aliis  ecclefiis  mentionem  fecimus 

paullo  ante,  qua?  muficam  refpuunt.      Wilhelmus  Lindanus    corruptees 
muficae  fuae  temporis  graviflime  inceifens  :  „  Unde  (inquit)  illarum   magis  Pamft.  E- 
jjConftantiam  admiror  ecclefiarum,  quae  iftum  prasvidentes    divini  cultus  ^"j|"   ' 
„  abufum  ,  femel  muficam  illam  choro  maluerunt  excludere  ,    uti  Traie- 
„  ttmfis,  & ,  ut  audio  ,  Lugdunenfis."         Addit  audor  hiftoriae  Gallica  de 
Mufica  &  eius  effedibus  a)  ecclefiae  Lugdunenji  Senenfem.  Longo  item  tern-       a 
pore  ecclefiam  Parifienfem  in  praecipuis  etiam  feftis  folo  falfo  bordono   u- 
m  lam, 

a)  Cependant  la  France    s'etant ,    fi   i'ofe    ainli  liens,  &   enftrite    la  Rehre    Catherine    de? 

parler,  eveillee  dans    le  quinzieme  fiecle,  ou,  Medicis  ,   qui    etoit  fouverainement    Ite.lienntr 

comme  difent  quelques  Hiftoriens  graves,   sre-  ayant   poli  &  forme   la    corir    fur  fes  manie- 

tant  corrumpue    par  le  commerce  ,      que  les  res  ,   la  mufiqne    devuit    tout  d'un  coup  a  Is 

guerres  de  Charles  VIII.     Louis    XII.     &  mode  dans  lss  Temples,  comme  fur  le  thea- 

Francois  I.  nous  donnerent   avec  les    Ita-  tre  &  dans  les    ruelles.      T.  IV.  f.  84- 

Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.         Dd 


2IO      L.  IV.    D1SCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

fam ,  refumendamque  ftatuiflfe  an.  164.6.  dum  interim  mufica  in  Gallia, 
ex  ufu  &  commercio  cum  Italis  corrupta ,  in  templis  theatrali  fimilis  eva- 
ftrift  Poltea  tamen  pag.  1  f  o.  mufica:  in  ecclefiis  Gallia  profpe&um  di- 
cit  per  presbytcros ,  clericos ,    aut    pueros    choro  deltihatos.  Laudat 

Benedictus  XIV.  in  epiftola  encyclica  data  ad  omnes  epifcopos  ditionis 
gcclefiaiticx  die  19.  Februarii  anni  1749.  venerabilem  Cardinalem  Tho- 
masium,  virum  fanclae  vitac  &  profunda:  litteraturae ,  in  materia  de  riti- 
bus ,  quod  in  fua  ecclefia  titulari  S.  Martini  ad  montes ,  in  die  fefto  eius- 
dem  Sandi ,  loco  muficae  cum  inftrumentis ,  in  vefperis  &  MiiTa  cum  di- 
verfis  Religiofis  cantu  piano  &  chorali  rem  facram  egerit. 
Aburus  vera  Id  vero  curandum  omnibus  palloribus  effet  ,  ne  promifcue  mufica 

inturaiibus.  jfl{s  etiam  in  locis  fieret,  ubi  nee  idonei  quidem  mufici  habentur :  quod 
T.vu cone  faluberrime  cautum  eft  in  fynodo  dicecefis  Gandavenfis  an.  ifyi.  de  of- 
Germ.p.6S4.  ficio  divino  c.  8-  in  hanc  fententiam :  „  Quoniam  experientia  docet ,  in 
parochialibus  ecclefiis  non  fatis  dotatis  introductum  eum  cantum  ,  quem 
difcantum  vocant,  ob  ftipendiorum  tenuitatem  non  decenter  ab  aptis  can- 
toribus  abfolvi  ,  &  potius  dedecorare  officium  divinum  ,  quam  ornare; 
monemus  parochos,  magiftros  fabricae,  aliosque,  quorum  intereft,  ut  con- 
tenti  cantu  (quem  Gregorianum  dicimus)  curent  ilium  digne  per  ido- 
neos  facerdotes ,  aut  alios  clericos  non  diflfolutae  vita:  peragi.  "  Id  fe 
l.  c.  cap.  curalTe  Navarrus  aflerens  :  „Nonnunquam  (inquit)  iter  faciens  per  ali- 
'  '  quot  vicos,  feu  pagos,  &  videns  canentes  eos,  qui  neque  callebant,  ne- 
que  fentiebant  harmoniam  ,  rogavi ,  ne  canerent  Milium  ,  aut  vefperas, 
nifi  tono  piano  &  uniformi ,  ne  provocarent  magis  ad  rifum  &  levem 
fubfannationem ,  quam  graven  devotionem.  Nunc  vero  denuo  etiam  at- 
que  etiam  rogo  omnes,  qui  in  ecclefia  cantamus,  &  cantum  audimus,  ut 
per  Deum  putemus  ,  &  reputemus,  nos  id  agere  non  debere  principali- 
ter  ad  capiendam  vel  dandam  recreationem ,  vel  oble&ationem ;  fed  ad 
movendam ,  vel  augendam  propriam  ,  vel  alienam  devotionem,  animo 
prelfius  volvendo  id,  quod  canimus ,  vel  cantari  audimus,  quam  recitan- 
do  voluerimus. "  Id  demum  probe  notandum,  quod  laudata  fynodus 
Gandavenfis  curari  vult ,  cantum  Gregorianum  digne  per  idoneos  facer- 
dotes,  aut  alios  clericos  non  dijfoluta  vit<e  .peragi.  Quis  enim  non  rideat, 
dum  in  pagis  &  vicis  cantus  choralis  peragitur  per  rulticos  pueros,  ait 
etiam  puellas,  ad  cantum  seque  ineptos,  ac  linguae  latinae  ignaros;  quam 
infuper  perinde  corrupte  pronuntiant,  quam  inconcinne  cantant :  ut  adeo 
melius  pieces  communes  una  funderent  clara  voce,  admixtis  cantilenis 
vulgaribus ;  cuiuscemodi*melodiae  magis  funt  ad  eorum  captum,  iuntque 
iis  affiled,  aut  facilius  afluefcendi. 

XIX. 


POSTERIORE  &TATE.   C.  T.  211 

XIX.  Summe  laudabilis   cantionum,   precum  ac  meditationum  vicif-  candis  figa- 
fitudo  in  lingua  vernacula  diu  nocluque  obtinet  apud   mftitutum   perpe-  "tJJ*jlJpud 
t\xx  adorationis  SS.  Altaris  Sacramenti ;  quod    miro  quodam  fucceflu  in  cata8  ^^ 
Germania  noftra    paucis  abhinc    annis  ceptum  ut  ulterius  propagaretur,  mim, 
per  me  liceret ,   apud  reliquas  quascunque  monialium  congregationes,  eas 
prscipue,  quse  non  cum  Martha  occupantur  circa  frequens  minifterhjm 
in  inftitutione  iuventutis ,  segrotantium  &c.  ut  fcilicet  cum  Maria  feden- 
tes  circa  pedes  Domini  optimam  hanc  fibi  eligant  partem  adorandi  Chri- 
ftum  in  facra  Euchariftia;  ubi  femper  ac  inceflanter  prarfens  Agnus,  qui 
occifus  eft,  dignus  eft  accipere  honorem  &  gloriam  cum  angelicis  cho- 
ris  inceflabili  voce  proclamantibus  Santfus&c.a)         Muficam  vero  Monia-      a 
les  noftrse  in  Germania  ex  inolito  more  pro  aris  &  focis  tuentur  &  ex- 
colunt  fupra  modum;  quod  iam  medio  fasculo  XVI.  inftitutum  in  mona- 
fterio  Urfpringenfi  Suevi£  Bruschius  memorat  in  chronologia  monafte- 
riorum  Germania  de  Magdalena  a  (Monte  abbatiflTa  fie  fatus :  „Sub  hu- 
ius  gubernatione  ceperunt  moniales  Urfpringenfes ,  anno  nimirum  1547. 
(quo    moniales.  adhuc  ibi  erant  40.)  muficx  riguralis   ftudium  ,  in  quo 
tantum  profecerunt  fub  Domino  Blasio  Hippolyto ,  egregie  dodo  mona- 
cho  ,  ut  cum  regiis   etiam    vel  imperatoriis    muficis  (quod  pace  tamen 
ipfarum  dixerim  )  certare  poflint.  "      Nee  dum  tamen  profecto  tunc  in- 
ftrumenta  mufica  adhibita  mere,  b)  quae  nunc  omnis  generis  in  monafte-      b 
riis  monialium  audiuntur  in  tympano  &  choro,  chordis  &  organo,  en- 
chordis  imitantium  inflatilia :  haud  obftante,  quod  cantus  figuratus  &  mu- 
fica inftrumentalis  facrum  congregationum  decretis  vetita  fit  monialibus; 
ut  aucrores  produnt  apud  Rodota  commentario  in  epiftolam  encyclicani 
Benedicti  XIV.  p.  65.  ubi  etiam  ex  Alexandri  VII.   conftitutione  an. 
16*7.  perhibet,  quomodo  moniales  in  urbe  feftivitates  fuas  celebrare  de-  TVIBuB^ 
beant  abfque  mufica    exteriori ,   omnino  adhibito  tantum  in  choro  inte-  vkj>.  57. 
riori  cantu   Gregoriano  nuncupate,  five  etiam  figurato,  quoad  antiphonas 
vefperarum    pro  current!  fefto  9   aut  canticum  Magnificat ,  pleno  tamen 
choro. 

Laudatur  apud  eundem  Rodota  S.  Philipp.us  Nerius,  qui  „  Almae,  Et  viromm : 
(inquit)   huius  noftrae    urbis  apoftolus   iure  meritoque  nuncupatus   eius  _ 
potiffimum  generis  muficam  in  Oratorii  fui  congregatione  tanta  cum  lau-    *' 
de,   tantoque  cum  audientium  frudu   exercitam  voluit,  ut  noftris  etiam 
temporibus   experientia  docti    fated   debeamus,    quod  infirmior  animus 

eorum, 

a)  Quod  faciunt  moniales    noftroe  in  Berau  ,   dum  b)  Alio  pertinent  chorifationes  ac  tripmlia   in  mo. 

fingulis  horis   per    turmas  fibi     mutuo    fucce-  nafteriis      virginum   vetita    in    ftatntis  fynod. 

diint,  cantnntes    lingua     vernacula  :     Heilig  J  Harlem,  an.  1564.  T.  VII.  Cone.  Germ.  p.  2%, 
Heilig  !  Heilig !  IESUS  Chrijlus  ohm  End,  iu 

iem  heiligen  Sacrament,  D  i  3 


212      L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICiE  ECCLESIAST. 

• 

eorum,  qui  in  ecclefia  S.  Marine  in  VallkeUa  divinis  laudibus ,  muficis' 
nutneris  attemperatis,  interfunt,  per  obledamenta  aurium  in  affedum  pie- 
tatis  affurgit. "  Accidit  id  fane  mihi  Rom<e  verfanti ,  ftuduique  allatis 
mecura  in  patriam  eins  muficae  exemplis,  propagare  apud  nos  ,  fed  non 
omni  eo,  quern  defiderio  tenebam  ,  effeclu,  nimis  inolita  iam  ac  invetera- 
ta.  confuetudine,  difcrimine  vero  tanto  maiori ,  quo  magis  mufica  facra 
indies  a  fuo  fan&o  inftituto  recedit ,  &  degenerat ,  ut  iam  nihil  a  profana, 
triviali,  ac  .theatrali  abfit.  Cumque,  quae  componi  mufice  folent,  omnia 
eiuscemodi  fint,  via  deficit  ac  ratio  obviandi  malo,  quousque  indifcrimina- 
tim  quod  obtinet  muficae  genus,  in  ecclefiam  etiam  apud  ccetus  cceno- 
biticos  admittitur.  Provide  congregatio  Benediclina  Helvetica  decre- 

pit iam  an.  1702.  ut  per  muficam  Miflfa    &  alia  officia  divina  non  pro- 
trahantur,  nee  aliae  levitates  exerceantur.  Symphoniae  feu  folorum  inftrumen- 
torum    muficorum  ufus   interdiclus  fit.     Vefperae   &  completorium   rard 
figurentur.         Et  decreto  anni  1736^.  anno  1748.  denuo  confirmato,  ut 
religiofa  femper  modeftia  in  choris  noftris  appareat,  additur:   „Unde  ar- 
ceantur    cantilenas    minus   graves    &devotae,    illaeque  folum  adhibeantur 
quarum  textus  vel  ex  fcriptura,  vel  ex  fanclis  Patribus ,  vel  denique  ex 
piis  devotisque  hymnis  defumti  flint,  exclufis  fymphoniis,  feu,  ut  vocanr, 
concertis  nimis  profanis,  religiofam  modeftiam  dedecentibus,   &foro  ma- 
gis, quam  choro  ,  accomodates."     Laudat  P.  Ziegelbaur  in  hift.  litter. 
p.  11.  c.  3.  ord.  S.  Benedicti  ex  Bucelino  venerabilem  Gregorium  abbatem  Wein- 
feii.  %.  p.     gartenfem,  qui  inftrumenta  mufica  non  a  men  fa  tantum,  fed  etiam  ab  ec- 
34S*  clefia  profcripfit ,  cantumque  Gregorianum  mire  commendabat.     Figura- 

tum  raro  admittebat,  &  hunc  rariflime  ad  organum,  abfque  ullo  alio  mu- 
fico  inftrumento,  quae  pefiime  oderat,  &  multas  olim  in  ordines  diverfos 
diftradiones,  facri  rigoris  &  filentii  relaxationes,  in  ipfo  templo  levitates, 
imo  fcurrilitates  induclura  praedixerat.  Nee  falfum  fuifle  augurem,  addits 
innumera  teftantur  exempla.  Ipfe  fub  Gregoriano  cantu  faepius,  fere  au- 
tem  femper,  dum  facris  operaretur,  lacrymis  defluebat.  A  qua  Gre- 

gorii  abbatis,  veterumque  pietate  non  parum  in  monafteriis  defcitum 
eft ,  ex  quo  muficorum  inftrumentorum  concentu  monachorum  aures  ti- 
tillari  ac  recreari,  non  vero  animi  ad  compun&ionem  exftimulari  cepe- 
runt.  Quod  nifi  fit  ecclefias  noftras  proftituere,  quid  fit,  plane  ignoro. 
Haec  P.  Ziegelbaur.  Adduxerat  etiam  noftri  P.  Marq.  Herrgott  te- 
ftimonia  ex  praefatione  ad  veterem  difc.iplinam  monafticam.  Magis  fa- 

**•*.  vet  muficae  Ioannes  Bona,  ipfe  etiam  muficae  iuvenis  addi&us,  ut  palam 
eft  ex  epirtola  inter  feleclas  Auguflx  Taurinorum  an.  1755".  editas  tertia, 
qua  demonftrandum  fibi  fumit,   poeQn  &  muficam  ab  inftituto  monafti- 

CQ 


POSTERIORE  £TATE.    C.  T.  21  3 

co  alienas  non  efTe;   fed  nihil  de  ufu  ecclefiaftico,  quem  poftea  modera- 
tum  in  libro  de  div.  pfalmodia  c.  1 7.  generatim  quidem  probat. 

XX.  Joannes  Keckius  raonachus  ord.  S.Benedicti  faec.  XV.  in  prav  Omnino  re* 
fatione  Mfc.  libelli  de  mufica  difcantum,  atque^deo  mulicam  aliam  prae-   titus* 
ter  cantum  planum,  a  religiofis  alienum  aflerit,  allata  ex  Aristotele  in 
Polit.  loco  :   ne  harmonium  rigide  cantarent  fenes  &c.     „  Debet  igitur  ( in- 
quit)  religioforum  cantus,   qui  fenum    nomine  poflunt  intelligi,  cum  & 
ipfi  feniorum  canos  habere  debeant,  de  quibus  dicitur,  cani  funt  fenfus 
hominum,  nequaqum  rigidus  exiftere,  fed  modefta  gravitate,  loquentium 
more,  fuaviter,  fine  difcantu  lugubriter  perftrepere,  ut,  ipfis  Domino  can-  ■ 
tantibus ,  eorum  labia  fine   fine  exultare  mereantur  ,  praeftante  Domino 
noftro  Iesu  Chrifto  in  faecula  benediclo. "  Poftea  vero    cap.  4.  de 

confonantiis  agens  :  „Quomodo  autem  (inquit)  his  confonantiis  tam 
perfectis  quam  imperfedtis  contrapunclus  fieri  debeat ,  feu  difcantus ,  non 
eft  praefentis  fpeculationis;  quoniam  Religiofos  docere  conamur,  quorum 
ut  fenum,  non  eft  difcantare,  nec-rigide  cantare,  ut  vult  Aristoteles 
in  Politica,  fed  lugubri  voce  Deo  laudes  perfolvere,  ut  non  tam  mufica- 
re ,  quam  gemitum  facere  videantur.  "  Eft  hoc  ,  quod  fupra  ex  con- 
ititutfonibus  Carthuftanorum  retulimus,  quia  boni  monachi  officium  eft 
plangere,  fie  cantandum  voce,  ut  planclus,  non  cantus  delectatio  fit  in  cor- 
de  :  nempe  fi  ea  cantando  amputentur  ,  quae  tantum  deleclationem  af- 
ferunt,  ut  efl  fraclio  &  inundatio  vocis  &  gemhiatio  punffi.  Dionysio 
Carthuf.  in  trad,  de  vita  canon,  art.  20.  fraclio  vocis  difcantus  eft.  Tho- 
mas Waldenfis  contra  "Wicleffum  cantus  ecclefiafticos  propugnans  „Tan-  ^>e  °rat-  fif 
turn  ut  digne  riant  fine  diflbnantiis,  fra&ura  difficili.  Maxime  autem  (ad-  ttt'2'.c',1.9' 
dit ;  in  monafterns  &  cum  viris  religions  delicatos  cantus  cum  triplis 
&  quadruplis  refonantes  non  exiftimem  opportunos:  quia  infirmi  non 
funt,  aut  elfe  non  debent,  propter  quos  folos  cantus  providentur  dul- 
cis  font,  ut  dicit  Isidorus. 

Conftat,complures  eflfe  ordines  religiofos  ac  monafticos,  qui  prae-  statute   va- 
ter  cantum  planum  omnem  aliam  muficam  a  fuo  inftituto  alienam  efle  du-  "°m,m  0nh~ 
cunt.  Operae  igitur  pretium  eft,  fubiicere  hie  cxHolstenii  codicis  regu- 
larum  editione  noviffima  ftatuta  a)  quaedam  nonnullarum  congregationum,      a 

quae 

a)  Conftitutiones  Congregationis  Ccmalduknjis  :  Ca-  locis ,   ubi  adfint  foeculares    cuiiisvis  conditio- 

pit.  XIX.    De  difciplina    pfattendi    fie   ftatuunt :  nis  ,   &  gradus  :    &  confequenter  ,   ut  nulli  li- 

„Quoad  cantum  figuratum  ,  feu   muficalem  Pa-  ceat   pueros ,    vel  alios  ,   praster  noftri    Ordi- 

tres    volunt  ,  omnino    effe    interdi&um  ,  non  nis   artem  muficam   docere.     Qui  autem  Pra:- 

folum   in  choris   noftrarum  ecclefiarnin,   ita  ut  lati  fecus  egerint ,  vel    contra    fieri    permife- 

nullo  pailo  permittatur  >  fed  ctiam  in  omnibus  rint ,  *  careant  a&iva   voce  in    fequenti  Capi- 

Dd  3 


£14      t.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS    ECCLESIAST. 

quae  utuntur  regula  S.  Benedicti  ,  apud  quas ,  excepta  Germania,  vix 
reperias,  quae  muficam  admittant  in  ecclefia.  Unde  Mabillonius  in  Iti- 
nere  fuo  Germanico  de  templorum  ornatu  &  cultura  muiicae  :  Germani, 
inquit ,  in  boc(  templorum  elcgantia  &  muhiplici  vocum  &  inflrunwito- 
rum  variorum  concentu  \  pietatem  locant ,  quae  nos  piet-atis  impedimenta 
Galli  putamus.  De  mufica  muficisque  injlrumentis  loquor ;  nam  optandum 
ejjet ,  ut  ille  ecclefiarum  nitor ,  ita  apud  nos  vigcrct ,  ut  apud  Helvetos 
&  Germanos  mufices  amor. 
Generaeim  .  Ed.  Martenius  commentario  in  reg.  S.  Bened.  cap.  19.  de  difcipli- 
autem  quoad  na  pfallendi  ,  ab  humili  prorfus  &  fimplici  monachorum  pfallendi  difci- 
plina  alienos  omnino  putat  omnes  cantus  figuratos ,  muiicorum  voces, 
feu  potius  clamores,  muficalia  omnia  inftrumenta :  a  quibus,  addic,  abhor- 
mere,  quotquot  unquam  folidce  pietati  &  religiofa  /implicit  ati  finder  in  it 
monachi.  Subdit  monalticorum  nonnullorum  coetuum  conltitutiones, 
veluti  Fulienjinm  in  hanc  fententiam  :  „  In  nulla  divini  officii  aut  mifla- 
rum  parte  liceat  cantu  figurato,  aut  fymphoniaco,  vel  mufico  uti,  nee 
organis  aut  alio  quovis  genere  inftrumenti :  longiflimeque  abfint  haec  om- 
nia a  monafteriis  noftris,  nee  in  ea  re  difpenfari  poflk."  Et  monachorum 
Cafalinorum  conftitutionem  ,  qua  monachis  tarn  organorum  quam  alio- 
rum  inftrumentorum  muiicorum  pulfatio  interdicitur,  ita  ut  nee  difcanty 
nee  doceant  eorum  ufum,  fimiliter  caveatur  omnis  cantus  figuratus.  Quae 

quidem  eadem  in  declarationibus  &  conftitutionibus  Congr.  Cajinenjis,  a 

Gre- 


tulo ,  &  monachi  a  Patre  generali,  &  vifitato- 
ribns  giavius  puniantur.  NoUint  prxterea, 
tit  in  monafteriis  noftris  haberi  poifint  inftru- 
menta quaicunque  muficalia ,  prater  organa, 
&  iisfimilia,  vel  eis  defervientia.  Vetant 
itaque  laudos ,  citharas ,  liras  ,  &  id  genus 
reliqua  ;  permittnnt  vero  ,  quos  dicunt  mono- 
chordos,  graves  cymbalos,  &  huiusmodi,  qui 
minus  dedecent  religiofum  virum.  Qui  vero 
hilic  conftitutioni  contravenire  pniefumpferit, 
ad  arbitrium  Praelati  graviter  puniatur,  Om- 
nia  vero  ha&enus  in  hoc  Capitulo  enarrata 
ftudebunt  Prxlati  inviolabiliter  ab  omnibus  ob- 
fervari  facere."  Holft.Cod.Rcg.  Tom.  II.  p.  227. 
Inter  conftitutiones  Congregations  Montis 
Oliveti  P.  II.  cap.  LXXX.  de  muficis  inftru- 
mentis  ita  ftatuit :  „  Inftrumenta  rrufka  tra- 
ctare  nulli  concedimus  ,  cum  proFeffionis  no- 
ftrx  inftituto  admodum  contraria  ,  &  re  ipfa 
inutilia  cognofcantur ,  quandoquidem  vacare 
potius  orationibus ,  &  facris  litteris  operant 
dare  noftra  interfit.     Verum  quouiwn  id  fuit 


difficile  perfuafu ,  ilhid  muGcum  inftrunien- 
tum  (quod  monochordum  vocant)  aut  aliquod 
inftrumenturo  aliud  ,  ut  Abbati  loci  (  habita 
ratione  tamen  temponim,  &  locorum  )  vifum 
fuerit  conccdere,  honefte  in  cellulis  retinere 
pofie  concedimus  ,  non  nifi  convenientibus 
heris  contre&andum  :  &  hoc  etiam  nemo,  niG 
quantum  permiferit  loci  Superior,  prafumat." 
Ibid.  T.  V.    f.  no. 

Referri  hue  etiam  meretur  ,  etfi  altcrius 
a  Beneiiliino  Ordinis  ,  Fratrum  fcil.  Redemt. 
Captiv.  Difcalceatorum  Conftitut.  cap  XI.  §.  I. 
apud  enndem  Holstenitjm  ;  „Totum,  quod 
in  officio  divino,  &  Mifia  cantatur,  fit  in  to- 
ne piano,  arquali,  gravi ,  &  devoto,  absque 
modulatione  &  harmonia  ,  fnb  poena  culpa? 
gravis  contravenienti  ,  &  fufpenfionis  ab  of- 
ficio fuperiori  permittenti.  Quae  autem  reci- 
tantur ,  cum  devotione  dicantur ,  &  paufatio- 
ne  competenti  pro  infumendo  fpatio  tempo- 
ris  deGgnato."     Ibid.  T.  VI.  p.  157- 


POSTERIORE    iETATE.    C.I.  21  5 

Gregorio  XIII.  an.  1^78-  approbatis ,  iisdem  verbis  leguntur  ,  hoc  ad- 
dito  :  „  Et  idem  de  cantu  figurato  intelligimus,  videlicet,  quod  neque  ipfi 
addifcere,  neque  alios  docere,  neque  extra  chorum  eo  uti  poflint  fine  li- 
centia  fnperioris  .  . .  quoniam  ex  huiusmodi  vana  levitate  plurimos  labi 
vidimus  in  fuarum  perniciem  animarum. "  Habent  Cajinenfes  fingulares 
tonos,  a  Gregorianis  paullukim  diverfos,  ac  praeterea  cantum  modulatio- 
rem  cum  organo:  quod  ipfe  turn  Ronue  apud  S.  Paulum,  cum  etiam  in 
monte  Cafino  lufi  ,  ac  hie  quidem  etiam  extra  officium  chori ,  concurrenti- 
bus  ad  audiendum  monachis ;  demumque  cum  iam  feflus  viderer,  accur- 
lit  etiam  magifter  novitiorum  cum  novitiis,  a  capite  ordiri  rogans.  Can- 
tus  eorum  modulatior  magno  in  pretio  habetur  in  Italia.  Nee  tanti 
muficam  faciunt  Itali,  etfi  ad  earn  natura  cumprimis  effidi.  Idem  de  gen- 
tilibus  fuis  Gallis  teftatur  lac.  Eveillon  ;  quod  testimonium  Benedictus 
XIV.  in  fkpe  laadata  ancylica  profert  ex  tract,  dereda  ratione  pJMendi  c. 
9.  art.  9.  p-  99- 

Sic  vero  ille :  „Sordefcit  quippe  fandis  auribus  omnis  mufici  con- ob  eius  !e_ 
ceutus  titillatio  prae  hac  plani  cantus  &  fimplicis  pfallendae  harmonia,  fi  vitatem  re- 
reda  fuerit.  Atque  eo  fit ,  ut  relidis  hodie  ecclefiis  collegiatis ,  &  pa- fpe<a"  can* 
rochialibus ,  tarn  libenter  &  avide  concurrat  populus  fidelis  ad  ecclefias 
monachorum,  qui  magiftram  habentes  in  colendo  Deo  pietatem,  fande, 
moderate,  &  ut  pfalmiftarum  princeps  olim  dixit,  iapienter  pfallunt ,  & 
Domino  fuo  ,  ut  Domino  &  Deo,  cum  fumma  reverentia  famulantur. 
Quod  fane  pudori  debet  eflfe  ecclefiis  primariis,  &  maioribus,  a  quibus 
monachi  &  canendi  &  pfallendi  artem  omnem  ac  regulam  didicerunt." 
Singularis  profedo  gravitatis  cum  maieftate  coniundae  eft  divini  officii  adio 
ad  cantum  planum  feu  fimplicem,  five  etiam  compofitum  ad  triadem 
harmonicam,  cum  folemnibus  praefertim  cerimoniis ,  &  apparatu  facro ,  fi 
lento  quodammodo  greflu  progrediens,  moderato  vocis  fono  fefe  animis 
infmuet ,  unaque  reverentiae  erga  fupremum  Numen  ac  pietatis  fenfum 
inftillet ;  nee  diftrahat  mentem ,  &  a  propofito ,  uno  fcilicet  fine  con- 
ventuum  facrorum  ad  rem  divinam  agendam,  avocet:  affectum  moveat, 
non  mentem  amotam  emotamque  reddat ,  nee  fenfus ,  fed  cor  emolliat 
ad  devotionem. 

XXI.  Sed  fruftra  haec  muficis  noftris  occinuntur,  furdis  ad  omnia  au-  M«fi«  '**■ 
ribus;  quidquid  ratio,  religio ,  aucioritas  opponat,  pergunt  velut  lym-  ^^"f1" 
phata  mente,  ingravefcente  femper  malo.  Id  nulla  ratione  melius  per-  rams, 

fpicitur,   atque  ob  oculos   ponitur  ,  quam  ipfa  hac  narratione  vel  hilto- 
lia  cantus  feu  mufici  facrae  a  prima  ecclefiae  aetate  usque  ad  praefens  tem- 
pos, 


ll.iUO 


2l6    L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

pus  :  dum  mente  colligitur,  quibus  a  principiis  &  incunabulis  ad  tantum 
exceflum  (  perfedionem  dicent  muficae  noftri  tcmporis  admiratores)  res 
devenerit:  quod  nunquam  tam  pi aecfpiti  curfu  aflum  eft,  quam  ipfo  hoc 
pofteriore  3evo.  Rarum  quid  erac,  &  fingulare  faeculo    decimo  quinto, 

fi  alicubi  difcantus  aliquis  audiretur,  aut  ex  tempore  additum  aliud  prae- 
ter  organum  inftrumentum.  Unum  diligentiflimus  Ducangius  aft'ert 
exemplum  in  Gluffario  V.  difcantus  fundatae  folemnis  miflae  cum  cantu, 
difcantu,  &  organis  fonantibus.  Ac  paucos  notat  libros  Mfs.  de  arte 
difcantandi,  vel  difcantus,  feu  eiusmodi  cantus  ecclefiafticos.  Hos  ra- 

riflime  profetto  in  bibliothecis  Italia,  Gallia,  Germania  ofFendi.  Unus 
fingularis  eft  bibliotheca?  San-Blafiana  400.  circiter  annorum,  in  quo  ad 
prascipuas  tantum  folemnitates  eiusmodi  difcantus  &  Motteti  continentur. 
Pro  organ o  ,  &  aliis  inftrumentis  muficis  nihil  omnino  non  folum  eius- 
dem  antiquitatis,  fed  nee  proxime  ad  noftram  aetatem  accedentis,  quoad  alia 
praefertim  inftrumenta,  reperire  eft  ad  notas  muficas  compofitum.  Iain 
fupra  lib.  II.  Io.  Gersonem,  qui  ineunte  faec.  XV.  floruit,  audivimus,  te- 
ftantem  de  organo  tract.  I.  de  canticir,  hoc  folum  vel  praecipuum  retinuifle 
T.II1.  P. II.  ecclefialticam  confuetudiuem  muficum  genus  inftrumenti ,  cui  viderit  ali- 
p.  6:8.  quam  iungi  tubam ,  rariflime  vero  bombardas  ,  feu  thalemias ,  feu  cor- 
numufas  grandes,  aut  parvas,  vel  alia  fi  qua  funt  &c.  Et  poftea  tracta- 
Pag.  653.  B.  tu  II.  de  canticordo,  cum  notafTet  poft  dilatationem  ecclefia?  multam  va- 
rietatem,  folam  pfalmorum  accentuationem  tenuem  apud  aliquos,  apud 
alios  crebrum  cum  arte  fua  cantum,  addit:  „  Fuit  apud  alios  difcantus, 
addita  funt  cymbala  in  ecclefiis  bene  fonantia,  quse  campanas  dicimus. 
Fuerunt  apud  alios  organa  multarum  fittularum ,  iunctis  apud  aliquos  tu- 
bis   ducrilibus. "  Mentionem   etiam  paullo  ante  fecimus  ex  Buschio 

Miffie,  quam  ob  fuain  magnijicentiam  auream  vocamus  ,   ut  habet  chron. 
Apud  leibiii  $  Godehardi  Hildesheimenfis ;   ubi  etiam  decantatam  dicit  Buschfls  ab 
rer.  BrunjC.  onm^us  canonicis  totius   ctvitatis,    &  a  cunclis  praelatis  &  religiolis  in 
p.  408.  #     organis.     Sed  an  alia,  quam  pneumatica  fuerint,   non  addit. 
81  '•     .  Sic  alibi  mentionem  facit  Miflfe  aureae  de  B  M  V.  in  organis,  qua 

improbatuT  j  Per  *res  vel  quatuor  boras  vix  potejl  terminari  propter  caudas  magnas,  quas 
cantando  £*f  organ iflando  protrahere  tunc  confueverunt.  Cardinalis  Ca- 

ietanus  commentario  in  D.  Thomam  2.  2.  q.  91.  inftrumenta  mufica 
non  vult  in  ecclefia  admittenda.  „  Tantoque  magis  excludenda  funt  (in- 
quit)  quanto  divina  difciplina  interior  excellentior  eft  omnibus  difcipli- 
nis  humanis,  huiusmodi  inftrumenta  repellentibus>  Et  licet,  per  fe  lo» 
quendo ,  hoc  verum  fit ;  poteft  tamen  per  accidens  tolerari  iam  extenfa 
confuetudo   organorum  propter  nitniam  elongationein  homiuum  a  divino 

cultUj, 


POSTERIORE  iETATE.    C.  T.  11J 

Cultu ,    ut  vel  fie  alle&i   divinis  interfint.  "  Quoad  ipfa  autem  haec 

organa,  in  Summa  v.  organum,  eos  criminis  arguit,  qui  profana  &  tur- 
pia  organis  ludunt.  Et  fubiungit :  „Involvuntur  autem  eodem  crimine 
n)ii  folum  pulfantes,  fed  qui  conducunt,  &  confentiunt  pulfantibus  haec, 
u.  impleantur  fcripturae:  Gloriati  funt ,  qui  oderunt  te,  in  medio  folem- 
nitatis  tua."  Et  in  commentario  citato  dicit,  falfarios  effe  omnes  jic 
pulfantes ,  &  procurantes  ,  ac  confentientes  ,  quia  cultus  divinus  per  eos- 
dem  falfificatur.  „Et  ideo(inquit)  ex  intentione  pulfare  in  ecclefiafticis 
officiis  five  mala,  five  vana,  peccatum  eft  mortale  ex  fuo  genere.  (Et 
iterum  )  a  graviflimo  peccato  ,  &  forte  mortali  facrilegii  non  excufatur, 
qui  ex  intentione  inter  divina  inftrumentorum  ufu  immifcet  talia  munda- 
na,  quae  fi  verbis  exprimeret  ibidem,  nullus  excufaret  a  mortali."  Na-  De  oyai-  & 
varrus  poftquam  ftatuhTet ,  tolerari  pofle  harmoniam  organorum  in  di-cw^  JJ^JJ 
vinis  officiis,  inferttamen,  „ illicitum  videri  quibusdam  admifcere  divinis 33. 
officiis  violas,  citharas,  fiftulas,  lyras,  tibias,  &  alia  non  abfimilia  inftru- 
menta  mufica,  partim  per  fupradida  in  cap.  1 6.  partim ,  quod  ubi  ilia 
commixtio  non  eft  confuetudine  recepta,  parere  videtur  mentium  a  debi- 
ta  attentione  diftraclionem ,  licet,  mea  fententia,  poflent  licite  tolerari, 
fi  neque  organiftae,  neque  inftrumenta,  neque  id,  quod  illis  pfallitur, 
neque    modus  illis  pfallendi ,    ilfam   inducerent. "  Wilh.   Lindanus  panopi  e- 

graviter  in  eos  invehitur,  „qui  Dei  chorum  omni  phonafcorum  fynta-™^-  p-  7« 
gmate,  vocum  omnis  generis  difcrimine,  imo  &  tubarum  clangore,  cor-  ' '  ,c'78' 
nutorum  ftiidore ,  alioque  ftrepitu  vario  praeclare  gloriantur  impleffe, 
quod  cantici  verba  obfcuret ,  fenfumque  fepeliat ,  &  adobruat.  De  quo 
plus  hodie  Cathedrales  laborant  paflim  ecclefiae ;  quod  fane  non  leviter  cor- 
datis  omnibus  eft  deflendum,  quam  ut  habeant  aut  cantores  pfalmorum 
intelligentes ,  aut  Deum  vita  fimul  &  voce  moderata  potius ,  quam  in- 
condito  garritu  ,  laudantes. "  Acrioribus  verbis  iam  antea  ufus  fuerat : 
„  Quid ,  quod  divinos  hymnos  non  modo  theatricis,  adeoque  bellicis,  &, 
fi  dicere  fas  eft,  galliardicis  contaminant  modis ;  fed  venereis  quoque  con- 
fpurcant  &  amatoriis.  "  Iam    fupra  retulimus   piorum  paftorum  con- 

tra graviffimos  huiusmodi  muficae  abufus  decreta,  in  quibus  tamen  rarius 
contra  ufum  inftrumentorum  muficorum  habetur  exceptio,  praeter  S.  Ca-  t.xv.  Com. 

rolum  Borromaum ,  qui  in  concilio  Alediolan.  1.  ftatim   fuas  ecclefias   RCed-Zabb'P- 

296. 
provincial  profpexit,  decrevitque  :  Organo  tantnm  in  ecclejia  locus  fit ;  ti- 
bia ,  cornua ,  £«?  reliqua  mufca  inflrumenta  excludantur.  Sic  etiam  in 
ceremoniali  epifcoporum  ,  dum  cavetur  ,  ne  cum  fono  orgimi  proferan-Z.  i.e.  2%. 
tur  cantus,  qui  ad  officium,  quod  agitur,  non  fpe&ent ;  ne  dum  profa- 
ni ,  aut  ludicri :  additur :  nee  alia  inftrumenta  muficalia  prater  ipfunr  or- 
i     Mart.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.  U.  L.  IV.         E  e         ganum 


in  partic 
C.   17. 

Ab  aliis  vcro 
tolerates, ex- 
clufis  tamen 
quibusdam 
iiiftrumentis: 


2tT8     I-IV.    DISCIPLTNA  MUSICS  ECCLESTAST. 

ganum  addantur.  Bellarminus,  poftquam  de  cantu    &  mufica  eccle- 

lib.  A^fe-fiaftfca  pluribus  difputalTet,  lie  tandem  concludit:  Ex  qtiibus  omnibus  illitd 
7n  partic  "    effititw  i  ut  org  ana  propter  infirmos  in  ecclefiis  retinenda  funt,  ita  non  fa- 
cile alia  infirwnenta  effe  introducenda. 

Nihilominus  Andreas  Castaldo  in  praxi  ceremoniarum  fie  habet: 
„  Cum  organis  etiam  cantorum  muficse  in  folemnitatibus  arbitrio  magi- 
ltri  capellae  adhiberi  debent  cum  tibiis,  tubis,  &  corneis ,  excludendo 
reliqua  profana  inltrumenta :  pariter  levia  ac  minus  decentia  moteta  ,  ca- 
veant,  ne  admifceantur  in  fine  pfalmorum."  Eadem   inftrumenta  ad- 

mittit  Baudry  in  manuali  facrarum  ceremoniarum,  relatus  a  Benedicto 
XIV.  in  faepe  citata  epiftola  encyclica :  ubi,  a)  in  confilium  vocatis  variis 
infignibus  magiftris  muficse  intra  &  extra  urbem  ,  admittit  quidem  prae- 
ter  organum  Barbyton,  feu  tetrachordum  maius  &  minus,  monaulum 
pneumaticum,  violas,  &  violina  feu  cheles  tetrachordas;  excludit  vero  tym- 
pana, cornua  venatoria,  tubas,  tibias,  &  fiftulas,  pfalteria  moderna,  citharas, 
&  fimilia.  Sic  vero  admittit  alia  ilia,  ut  inferviant  ad  corroborandas  &  fufti- 
nendas  magis  cantantium  voces,  atque  adeo  interiorem  affectum  inDeum 
evehendum.  Tolerandum  etiam  fymphoniarum  fine  ullo  cantu  ufum, 
ubi  eft  introduclus,  putat  ex  fententia  Suaresii,  quern  citat,  fifonus  ipfe 
Jit  gravis  Eff  aptus  ad  excitandam  devotionem.  Allegaverat  inter  alios 
Theatr.  crit'u etiam  Hieronymum  Feyoo  magiftrum  general.  Ord.  S.  Benedicti  in  Hifpa- 
nia,  cui  pras  omnibus  aliis  inltrumentis  cheles  omnino  minime  idoneae  pro 
ecclefia  efle  cenfentur:  b)  admhTo  vero  barbyto  maiore  feu  violone,  arpat 
cembalo,  quod  manichordium,  clavichordium ,  feu  fpinetum  vocamus, 
organi  aemulum;  quod,  organum  fcilicet,   recte  Feyoo,  utpote  admira- 

bili 


co  difc.  14 
n.  42.  &V, 

b 


a)  „Non  abbiamo  tralafciato  di  ricercare  il  con- 
figlio  in  Roma  &  fuori  di  Roma  d'huomini  af- 
fennati  &  infigni  Maeftri  di  capella  :  &  coe- 
rentemente  al  loro  configlio ,  quando  nelle 
fue  chiefe  fia  introdotto  l'ufo  degli  ftrumenti, 
non  ammettera  coll'  organo  altro,  cbe  violoui, 
violoncelli ,  fagotti  ,  viole  ,  &  violini  che 
fervono  perrinforzo  maggiore  di  quelli  che 
cantono  ,  e  bandira  i  timpani  ,  i  corni  da 
caccia,  le  trombe  ,  gli  oboe ,  i  flauti,  i  flau- 
tini ,  i  falteri  moderni ,  i  mandolini ,  &  G- 
mili  ftromenti  ;  che  non  fervano  ,  che  per 
renders  la  mufica  teatrale.  Quanto  all'  ufo 
de'  fopra  detti  permeffi  ftromenti  ,  altro  non 
fappiamo  additare ,  fe  non  che  doveodo  fi  a- 
doprare  per  ravivare  maggiormente  il  canto 
e  la  parola  ,  evitando  in  quefta  maniera  l'in- 
teriore  arfetto  verfo  Dio.  " 

b)  In  quanto  a  me ,  diro   fempre  ,    che  i  vio- 


lini fono  del  tutto  impropri  per  quel  facro 
teatro.  Le  loro  arcate  quantunque  armonio- 
fe  ,  fono  ftrilli ,  i  qnali  eccitano  ne'  noftri 
fpiriti  una  vivezza  quad  puerile ,  e  lontana 
molto  da  quella  decorofa  e  favia  attentione, 
che  fi  dee  a  noftri  fagri  mifteri ;  fpezialmen- 
te  in  quefto  tempo ,  in  cui  i  maeftri  alia 
moda  pongono  tutto  lo  ftudio  in  fare  le  com- 
poQzioni  fi  alte ,  vadano  i  fuonatori  a  dar 
colle  dita  nel  ponte  del  violino.  Vifono  be- 
ne degli  altri  ftromenti  gravi ,  come  il  vio- 
lone  ,  che  chiaman  baftb  ,  arpa  ,  cembalo  &c. 
non  effendo  inconveniente  di  rimarco ,  che 
manchino  il  foprani  alia  mufica  iftromentale,  la 
quale  piutofto  riufcira  piu  maeftofa,  e  piu  fe- 
ria  ,  quale  appunto  conviene  alia  chiefa  5 
e  l'organo  ,  i  qual'  e  no  compofto  mirabile 
di  tutti  gli  ftromenti ,  come  ognun  fa ,  puo 
ferrate   per  tutti.     Ibid,  n.  43.  44. 


POSTERIORE  £TATE.    C.  I. 


219 


bili  quodam  modo  omnia  veluti  inftrumenta  in  fe  complexum,  omnium 
loco  efle  polTe  videatur.  De  inltrumentis  inflatilibus,  tubis,  cornibus  &c. 
ne  mentionem  quidem  facit:  quae  perinde  ac  tympana  merito  Augufta  M. 
Theresia  in  terris  Aujlriacis  atquc  etiam  Vienna  exulare  ex  ecclefiis  iufllt. 

Tdtatur  audor  Gallicns,  in  hiltoria  de  Mufica  &  eius  effectibus  ante  in  Gain* 
quinquaginta  circiter  annos  fcripta  ,   vix  turn  viginti  quinque  annos  fuif-  ecdefiaa  fe- 
fe  ,  ex   quo  tubae  &  tympana  audiri  in  ecclefiis  G alii  arum  ceperint.    Ean-  ""es  atr,™lf's" 
dem  poltea  epocham  inltrumentis  enchordis  ftatuit  in  iisdem  ecclefiis ,  ubi  fus,  quam  in 
inftrumentorum  rarior  fit  ufus ,  quam  in  Italia,  ut  &    hunc  libenter  ad  Italia & Get- 
organa  &  ferpentes,  inftrumentum  Gallis  familiare,  reduceret  in  facie  S.  Al-  ,naiua 
taris.  a)     Ut  vero  ex  addudis  hucufque  fynodorum   decretis  liquet,  paullo 
altius  repetenda  eft  epocha   inftrumentorum    muficorum    in  ecclefia    ufus 
apud  nos  Germanos  ,  qui  nimis  faciles ,  addam  ,    plerumque  etiam  infeli- 
ces  fumus  Italorum  in  mufica  imitatores,  pr«efertim  in  vario  quoque  inftru- 
mentorum ac  modulorum  muficorum  genere  ecclefiae  illatorum :  quam  ob 
rem  tamen  apud  casteras  nationes  ,  praefertim  heterodoxas ,  tarn  male  au- 
diunt  Itali;  nee  immerito  ,  ut  haud  diffitetur  Rodota  hxc  Roma  fcribens  '• 
„  Qui  transverfis  oculis  omnia  noltra  intuentur  ;  qui  odio  ,  iraque  ,  &  fi- 
multate  ab  apoftolica  fede  disiundi  funt ;  qui  Italiam   peragrant ,  ut  fter- 
cora  colligant ,  quod  olim  fecit  Missonius  Anglns  ;    auribus  exhorrefce- 
rent ,  fi  quamplurium  ac  diverforum  inftrumentorum  ftrepitus ,  fi  argutas 
lepidasque  modulationes,  fi  modificatos  fonos,  pertenerum  guttur  mollius 
eliquatos  modeftiae  frena  relaxantes,  fi  denique  mollem  &  erfeminatam  illam 
muficam  audirent ,  quam  vel  ipfi  ethnicorum  philofophi    e  ccetu  populi 
eliminandam ,  uti  furdam  animorum  corruptricem  cenfuerunt.       Pugnant 
haec  adverfus  exadas  difciplinse ,  morumque  regulas.     Si  mala  haec,  atque 
inordinata  fatemur,  cur  non  tolluntur  ?       cur  forti  brachio  non   exfein- 
duntur?    cur  fakes  non  adhibentur?     Tibicines  faltem  circa  medium  fae- 
culi  praeteriti  haud  valde  frequenter  facris  concentibus  adhibitos  fuiife  Ro- 
m<e  teftis  eft  /.  B.  Donius  de  prafiantia  muf.  vet.       Serius   adhuc    ufus  T.  lp.i& 
chelium  fymphoniacus  ibidem  aCoRELLio,  de  quo  infra,  eft  ordinatus. 

Paffim 


a)  MNous  avons  moins  tY  Inftrumens,  que  les  Ita- 
lians a  nos  Motets  ,  qtii  en  avons  plus  ail- 
leurs.  Tant  mieux.  Aux  motets,  qui  s'ex- 
cutent  en  face  de  l'autel ,  il  feroit  a  fouhai- 
ter ,  que  nous  n'auffions  ,  qu'un  petit  orgue 
pour  fixer  le  ton  des  voix ,  &  pour  empe- 
cher ,  qu'elles  ne  hauffent  ,  on  ne  baiffent 
iufenfiblement.  Cen  feroit  affez,  avec  des  Ter- 
pens ,  Inftrument  d'un  ufage  commode  pour 
remplir  ,  &  privilegie  a  l'Eglife.  Auffi  n'ya- 
t-il  que  viugt-cinq  ans  que  nous  nous  y  per. 


mettons  les  inftrumens  a  cordes  :  il  n'yen  a 
pas  vingt  que  nous  nous  pennettons  les  in- 
ftrumens a  cordes  dans  le  choeur  ,  &  Campra 
fut  le  premier ,  qui  eut  le  credit  d'en  faire 
entrer  dans  celui  de  Notre-Dame  de  Paris. 
Mais  enfin  encore  auiourduy  nous  n'avons 
affaire  que  de  deux  oil  trois  baffes  de  Viole 
ou  de  Violon  pour  iouer  les  baffes  continues 
&  d'aurant  de  Violons  pour  iouer  des  Prelu- 
des &  de  Ritornelles  ,  &  il  eft  rare  que  nous 
en  raettions  davantajje."    E  e  2 


220       L.  IV.    DISCIPLINA   MUSICiE  ECCLESIAST. 

Sed  paffim  Paffim  decreta  Conciliorum  particularium  ,  vel  conftitutionum  fyno- 

^c  nciL  ^a^um  pofterioris  aevi  recenfemus ;  ex  quibus  vix  ullum  celebrari  conti- 
'  git  ,  poft  concilia  Bafileenfe  imprimis  &  Tridentinum  ,  in  quibus  non  ali- 
quid  circa  hoc  argumentum  occurrat ,  quod  vel  ad  ampliorem  explica- 
tionem  eorum  faciat ,  quae  in  ill  is  conciliis  funt  fancita;  vel  etiam  quae- 
dam  fuperaddat,  identidem  fuccefTu  temporis  ampliata  Temper,  a  praete- 
rito  fkculo  imprimis ,  mufica  figurali,  maxime  autem  inftrumentali;  de 
qua  concilium  Bafileenfe  nihil ,  Tridentinum  autem  folius  organi  ratio- 
nem  habet.  Vix  vero  generatim  in  conciliis,  ut  poftea  notabimus,  a- 

liquid  de  inftrumentis  muficis  legitur  ,  quum  abufus  hie  noftra  fere  me- 

T.  IX.  Cone,  moria  invaluerit.       In  decretis  fynodalibus  dicecefis  Augujiana  an.  \6\o. 

Germ.  p.  40.  p  \\  c  l  je  officio  divino  decernitur :  „Organa,  tibiae,  cornua  &  reli- 
qua  mufica  inftrumenta  in  noftris  ecclefiis  intempeftive  &  immoderate 
neadhibeantur  ;  caveaturque  femper  in  his  omnibus  quaevis  levis  &lafciva 
modulatio ,  &  quidquid  pietati  excitandae  &  fovendae  non  conducit.  Can- 
tores  ,  quantum  fieri  poteft  t  Clerici  lint ,  clericalibus  veftibus    &  fuper- 

/&./>.  94s.      pelliceo  induti."  Et   in  decretis  fynodalibus  dioecefeos   Colonienfis  an. 

1662.  tit.  III.  c.  10.  §.  2.  „Organis  item,  &  quibuscunque  aliis  inftru- 
mentis muficis ,  tarn  in  ecclefiis ,  quam  in  proceflionibus  ita  canatur ,  ut 
modulatione  fua  lafcivas  ,  impuras,  militares  ,  vel  indecoras  cantiones 
non  imitentur,  &  ea  quae  voce  canuntur  ,  ne  procul  abfint  a  mente." 
Sed  huiusmodi  conciliorum  decreta ,  in  quibus  contra  depravatum  mufica? 
-in  divinis  officiis  ufum  agitur ,  afferemus  paullo  port.  Ex  fynodis  no- 

ftri  faeculi  non  habemus,  quod  proferamus,  prseter  concilium  Romanum,  a 
Benedicto  XIII.  an.  172^.  celebratum ,  in  quo  titulo  XV.  c.  6.  quod 
muficam  fpe&at,  prater  Extravagantem  Docla  de  vita  &  honejlate  Cleri- 
corum  ,  editlum  pariter  fel.  rec.  Alexandri  VII.  an.  i66j.  innovandum 
ftatuitur;  prunt  hoc  nojlro  decreto  innovamus  ....  fitb  poenis  intereay 
in  prxcitata  Extravagante ,  &  edicio  irifliffis,  cohibeant  epifcopi  mufic<e 
magiflros  ,  organiflas ,  &  cantores,  aliosque  quoscumque  a  quibusvis  in 
ecclefia  indecori  cantus  modulationibus ,  ne  fidelium  magis  videantur  auru 
bus  prurire ,  quam  pios  in  Deum  affeftus  excitare.  Fruftra  decretum 
illud  Alexandri  VII.  quaefivi  in  Bullario  magno,  quod  prae  manibus  eft, 

Commit,  in  Luxemburgi  an.  1 727.  editum.     Narrat  vero  Rodota  ,  mufico  cantui    ec- 

eftjioi.Benea.  ciefiaftico    ut   modum  poneret  Alexander  VII. ,   in   examen  adduxifTe 

.  ^.107.  mu0ces  difciplinam  ,   qua?  in  urbis  ecclefiis  vigebat.       Congregationem 

idcirco  feu  vifitationem  inftituiflfe  an.  \66<). in  qua  fecretarii  munere  fun- 

gebatur  Profper  Fagnanus.      Latum  inde  fuifle  editlum  die  30.. lulii  m- 

ni  eiusdem ,  cuius  praecipua   capita  xecenfeat  Sarnellus  lib.  I.  epift.  9. 

inte- 


POSTERIORE    iETATE.    C.I.  22  1 

integrum  autem  transfcripferit  Crispinus  Vifitat.  pafloral.  P.  III.  §.  II.  p. 
884-  Hasc  ille  ad  Benedicti  XIV.  encyclicam  ,  in  qua  provocatur  ad 
Alexandri  VII.  conltitutionem  anni  1657.  Narrat  Benedictus  XIV.  Lib.  xr.  it 

paucis  abhinc  annis  examinatam  fuiffe  quaeftionem  de  ufu  organi  ,  alio-  fy»»io  diacef. 
rumque  inftrumentorum  muficorum  ,  quae  aliquibus  optimo  zelo  duclis  e'  7' 
ab  ecclefiis  removenda  efle  videbantur  ;  aliis  autem  pro  organo,  caeterisque 
jnftrumentis  in  ecclefiarum  mufica  retinendis  pari  (tudio  certantibus :  cum- 
que  fatis  appareret  ,  quam  difficile  futurum  diet  eorum  ufum  tollere  ab 
iis  ecclefiiis  ,  in  quibus  iam  pridem  inve&us  erat ,  fatius  vifum  fuifle,  me- 
dian! viam  tenere ;  nee  omnia  fcilicet  mufica  inftrumenta  in  ecclefiis  per- 
mittere,  nee  omnia  prohibere  :  fed  organo,  aliisque  nonnullis  inftrumen- 
tis  retentis ,  ea  dumtaxat  ab  ecclefiarum  choris  eliminare,  quae  theatrali- 
bus  ludis  potius,  quam  facris  locis  &  aclionibus  convenire  vifa  funt. 


riorum 


XXII.  Provocat  fummus  ac  immortalisPontifex  ad  laudatam  encycli- VarJ( 
cam,  in  qua  complura  gravium  etiam  doclorum  teftimonia  profert  in  me-  Doftorum 
dium  contra  labem  muficae  facrae  illatara.    Studiofe  autem  digitum  tantum  in-  contra  I"ufi' 
tendit  dido  cuidam  Card.  Capranica,    in  eius  vita  apud  Baluzium  lib.  ftic;e  llepnu 
III.  Mifcell.  §.  18.  P-  289-  quod  refert  commentator,  collegium  quoddam  vationem 
muficorum  videri  fibi  facculum  porcellis  plenum,  quod  clamantium  ftrepi-  werelx- 
tus  audiretur,  fed  nihil  ex  eo  percipi  poffet.  Subdit  locum  Polydo-    ^' 

ri  Virgilii  de  rerum  inventoribus  lib.  VI.  cap.  2.  quod  fie  inferibitur  : 
„Quiprimi  inftituerint  horas  canonicas ,  ac  fanxerint,  ut  pfalmi  achoro 
alternis  cantarentur,  ac  quam  parum  frugifer  fit  cantus  in  domo  Domini 
mollior  atque  delicatior  &c.  "  Ipfe  vero  pontifex  induclus  fuerat  ac  ve-* 
1-uti  provocatus  graviflimis  verbis  tyilhelmi  Lindani  ac  Drexelii.  Ilium 
paullo  ante  in  teftem  ipfi  compellavimus ,  cuius  adhuc  exordium  de  hoc 
argumento  fermonis  lib.  IV. Panoplm  evangel,  c.  78-  audire  iuvat,  quo  in. 
muficos  iftos,  qui  indigni  locum  pfalmiftarum  in  ecclefia  invadunt,  invehitur, 
vultque  „  Non  tantum  ut  de  choro  eiiciantur  indigniffimi,  cum  propter  vitae 
improbitatem ,  qua  paflim  nimium  funt  nobiles,  turn  propter  impudicos 
amorum,  aut  indignos  bellorum  modulos  facris  Dei  laudibus  infparfos :  fed 
etiam  propter  theatricam  magis  fonorum  confufionem,  quam  piorum  animis 
paflim  gignere  nofcuntur ;  non  enim  nunc  fuo  cantu  mufici  auditorum  am- 
inos tam  ad  pietatis  cultum  ,  cceleftiaque  excitant  defideria,  quam  avocant, 
avertunt,  alienant.  Scio  enim,  aliquando  divinis  me  interfuifle  laudibus, 
cum  vel  attentiflimus  aufcultarem,  ecquid  forte  pfalleretur  ?  ne  unum  qui- 
dem  potuiflfe  intelligere  verbum,  ita  erant  omnia  fyllabarum  repetitionibus 
commifta,  vocibus  confufa,  clamoribus  potius  horridulis ,  quam  cantu 
ojbfcurata.     Quamquam  non  me  fugiat ,  quibusdam  muficam  cum  organis 

Ee  3  & 


222       L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICiE    ECCLESIAST. 

&  rauficis  rectius  videri  retinenda.  Quibus  equidem  perlibenter  aflentiary 
fi  una  pro  ifto  mufices  genere,  quod  nunc  paflim  ecclefias  occupat,  aliud 
introducatur,  &  gravius,  &  rebus  ipfis  convenientius :  &  fi  non,  ut  opor- 
tet  ,  pronuntiationi ,  quam  cantui  vicinius,  rebus  faltem,  quae  canuntur, 
aptius  atque  accommodatius. " 

Hanc  a  graviflimo  facrorum  praefule  accipere  catholicos  viros  con- 
ditionem ,   par  omnino  eft,  fi  quidem  quae  ab  aliis  etiam  religionis  noltrae 
irriibribus  dicla  circa  eandem  rem,   acriora  exiftimentur;  Cornelli  Agrip- 
PiE  e.  c.  in  libro  de  vanitate  fcientiarum  c.  17.  de  tnufica:     „Hodie  (in- 
quit)  tanta   in  ecclefiis  muficae  licentia  eft,    ut  etiam  unacum  miffae  ca- 
none  obfccenae  quaeque   cantiunculae    interim  in   organis   pares   vices  ha- 
beant,   ipfaque  divina  officia  ,  &  facrae  orationum  preces ,  conduclis  ma- 
gno  aere  iafcivis  muficis,   non  ad  audientium  intelligentiam,   non  ad  lpi- 
ritus  elevationem:  fed  ad  fornicariam  pruriginem,  non  humanis  vocibus, 
fed  belluinis  flrepitibus  cantillent:  dum   hinniunt  difcantum  pueri ,  mugi- 
unt  alii  tenorem,  alii  latrant  contrapimctum,  alii  frendent  altum,  alii  bo- 
ant  baffum  ,    &faciunt,  ut  fonorum  quidem  plurimum  audiatur,  verbo- 
rum  &  orationis  intelligatur  nihil ;   fed  auribus  pariter   &  animo  fubtra- 
hatur  iudicii  auctoritas.  "         Videant  hodiemi   mufici,  an   non   fuis  fal- 
tem moribus  nonnunquam  conveniant  ea  pnefertim ,    quae  Erasmus  Rote- 
rodamus  in  fuis  in  I.  Corinth,   caput  14.  commentariis  annotavit ,  de  or- 
ganis primum   locutus:     „Non  his  contenti  (inquit)  operofam  quandam 
&  theatricam  muficam  in  facras   aedes  induximus,  tumultuofum  diverfa- 
rum  vocum  garritum,  qualem ,   non  opinor,   in  Gracorwn  aut  Romano- 
rum  theatris  unquam  auditum  fuifTe.     Omnia  tubis,  lituis,  fiftulis  ac  fam- 
bucis  perftrepunt:  cumque  his  certant  hominum  voces.     Audiuntur  ama- 
toriae  foedaeque  cantilena? ,  ad  quas  fcorta  mimique  faltitant.      In  facrani 
aedem  velut  in  theatrum  concurritur  ad  deliniendas    aures.       Et  in  hunc 
ufum  aluntur  magnis  falariis  organorum  opifices,  puerorum  greges,  quo- 
rum omnis  aetas  in  perdifcendis  his  confumitur,   nihil  interim   bonae  rei 
difcentium.     Alitur  fordidorum,  ut  plerique  funt,  hominum  colluvies,  & 
tantis  fumptibus  oneratur  ecclefia  ob  rem  peftiferam  etiam.     Quaefo  te,  ut 
rationem  in  eas,  quot  pauperes  de  vita  periclitantes  poterant  ali  cantorum 
falariis?   Cur  haec  nobis  fola  placent ,  quae  Paulus  ceu  parvulorum  in- 
fantiam  parciflime  vult  adhiberi;   imo  quae  nullo  pacto  laturus  fuerat  ?" 

Ad  eos  redeamus ,  quibus  minus  fellis  inert  ,  nee  minus  tamen  fa- 
cundiae ,  plus  au&oritatis.  „  In  muficis  (inquit  Card.  Sadoletus)  ne  lon- 
gius  a  Mufis  abeamus,  in  cantu  vocum  atque  nervorum  faittdit  haec  aetas 

noftra, 


POSTERTORE    &TATE.    C.  T.  223 

noftra  ,  quern  tamen  fupefior  quxfivit ,  concentum  ftabilem ,  &  gravem, 
plenumque  aucloritatis.  Modulos,  nefcio  quos,  amamus ,  &  frequenta- 
menta,  quibus  conciditur  minutim  cantus,  factusque  difliliat,  ac  plena  ilia 
&  fonora  vocum  vis  &  poteftas  enervetur.  Revocati  praemiflique  ex  in- 
fperato  numeri  ,  collifi  durius  foni,  fufpenfa  illico  vox,  &  ubi  minime 
exfpe&es  amputata,  artis  hodie  medulla  funt,  plaufumque  multitudinis  con- 
fequuntur.  Vixit  Sadoletus,  floruitque  fub  Leone  X.  ei  pontifici 

aliquando  ab  epiftolis ;  quo  tempore  muficae  ftatus  non  adeo  depravatus 
eflfe  vifus  eft.  Reftius  Card.  Bona,  ubi  cap.  17.  de  divina  pfalmodia 
hanc  materiam  de  mufica  verfat,  de  fua  ad  noftram  propius  accedente 
aetate  eadem  fere  dicere  potuit.  Certe  quae  Sadoletus  vituperat  in  mufi- 
fica  eius  temporis,  tantum  abeft,  ut  fubfequentibus  temporibus  fublata  fint, 
ut  potius  ad  noftram  usque  aetatem  audta  efte  videantur ,  in  eo  praeci- 
pue ,  quod  laudatus  Card.  Bona  ad  finem  paragraphi  fecundi  defiderat, 
ut  non  totum  animum  ad  fui  rapiat  obleffationem,fed  eorum,  quacantau- 
tur,  fenfuiy  &  pietatis  affettui  maiurem  relinquat  portionem.  Laudato 
faepe  fVilh.  Lindano  vifum  eft,  fuo  tempore  inde  contraxiflfe  ecclefiam 
labem ,  quod,  qua  canantur  paflim,  non  tarn  ad  populi  intelligentiam  eru- 
diendam,  quod  prifcos  utique  fpe&affe  indubitatum  eft,  quam  ad  meram  Dei 
optimi  laudem  quocunqne  modo  celebrandam  frequentantur ;  fed  inde  etiam 
eousque  deviatum  effe  videri  queat ,  quod  dele&ationi  aurium  plus  fern- 
per  magis,  maxime  autem  noftra  memoria,  tribueretur.  Id  quod  paf- 
fim  ac  merito  Io.  Bapt.  Martini  queritur  ,  quocum  hiftoriam  muficam 
amice  difpartitus  fum,  ut  ille  profanam  potiffimum,  qua  late  patet,  ego 
eccleftfticam  fufciperem.  In  ilia  autem  aurium  voluptas  &  obledatio 
magis  ferenda ,  minime  vero  in  facra,  fpeftata  cumprimis  mifera  humani 
generis  noftri  conditione;  quod  olim  Pfaltes  in  populi  Iudaici  captivitate 
Babylonica  dixit :  Q/tomodo  cantabimus  canticum  Domini  in  terra  aliena  ?  q^xxvi 

Ad  rem  vero  Io.  Bapt.  Casalius  de  veter.  facris  chrift.  ritibus  ab- 
ufum  cantus  &  muficae  ecclefiafticae  his  verbis  traduxit  di&i  pfalmi  locum 
verfans:  „  Quod  faciunt  fimiliter  hi,  qui  facros  hymnos,  &  pfalmos  ita 
decantant ,  ut  carnalem  aurium  voluptatem  folum,  aut  praecipue  quae- 
rant:  quique  audientium  carnales  aures  deleclare  variis  vocum  inflexio- 
nibus  fatagunt.  Cantica  enim  facra  inftituta  funt  ad  mentem  erigendam 
in  Deum,  &  fpiritum  potius,  quam  corpus  recreandum.  Contra  autem 
nonnulli  funt,  qui  canticum  Babylonia  in  domum  Dei  &  fanctam  Sion 
inducunt;  illi  videlicet,  qui  verba  facra  modulis  profanis  ita  veftiunt,  ut, 
qui  audiunt  ,  non  tam  verba  confiderent ,  quam  profanam  modula- 
tionem  attendant."         Demum  vero  caput  illud  hoc  concludit  voto  ad 

Deum 


224      L*  IV-    DISCIPLINA  MUSICiE    ECCLESIAST. 

Deum,  ut  repudiata  mufica  theatrali,  mollibusque  &  effeminatis  canto- 
ribus ,  de  bene  morata  mufica  inftauranda  talis  aliquando  fanciatur  lex, 
qualem  Ioannes  XXII.  fancivit :  gravesque  &  civiles  illi  moduli,  a  qui- 
bus  olim  S  Augustnus  in  ecclefia  Mediolanenfi  ad  fletum  fe  adductum 
narrat,  veluti  poftliminio    in  patriam  fuam  redeant.  Subdit  tandem  : 

„Utinam  !  Deus  catholicis    principibus  talem  mentem  inftillet;  ita  enim 
non  ecclefise  tantum   dedecori ,   non  morum  tantum  corruptelae ,  fed  le- 
gum   etiam  imperiique  mutationi,  quam  profe&o(fi  Platoni  lib. IV.  Po- 
liticorum  credimus  )  novi  mollesque  cantus  inducere  folent ,   obviam  ibi- 
tur. "         Periculum  certe  hoc  propinquius  eft,  quam  vulgo  exiftimetur, 
perpendaturque  apud  nos  Chriftianos:    dum  applauditur  a  plerisque   ho- 
diernae  muficae ,  ad  tantam  perfectionem  artis  fcilicet  perdu&ae :     „Nunc 
Amiq.  itai.    certe  (funt  verba  Muratorii)  ftuporem   ingerat  muficae  noftrae  in  tanta 
nta?Z      vanetate  vocum  ac  inftrumentorum  confonantia  atque  confenfus.     Liceat 
xxiv.  f.  tamen  dicere,   nobis  non   elle  tantum  plaudendum  ex  huiusmodi  inven- 
3S9.  tis,    hoc  eft  ,  ex   admirabili ,    ut  putamus ,  muficae  artis  progreflu  ,  quin 

fimul  illius  pravos  effect  us  agnofcamus;  dum  pro  virili  mufica  mollem  ac 
effeminatam  regnare  cernimus ,  quam  Graci  &  Roman i  omnes  cordati 
olim  averfabantur  :  neque  nos,  fi  fapimus,  umquam  laudabimus,  quum 
inde  mollities ,  &  occulta  corruptela  morum  in  populos  exurgat. 

Dum  in  animum  inducimus  ,  quam  fevera  olim  fuerit  cultifllma  Gra- 
corum  gens ,  in  ftatuendis ,  confervandisque  muficae  vofMig  ,  feu  legibus, 
merito  nos  Chriftianos  pudere  debeat,  in  facra  noftra  pro  lubidine  quod- 
vis  modulationum  genus  impune  inferri ;  „  Ut  nee  quisquam  reperiatur, 
T.  J.  Opp.  (utor  To.  Bapt.  Donii  verbis  ex  profeflb  de  praeftantia  veteris  muficae  tra- 
clantis)  qui  effeminatum  quemdam  ac  leviufculum,  qui  iam  paflim  inva- 
luit  ,  canendi  modum  fevera  lege  cohibeat ,  nee  affechta  ilia,  prolixaque 
ac  faepe  hiulca  melifmata  ad  certam  normam  redigenda  exiftimet ;  aut  dies 
folemnes,  aedesque  facras  fuam  celebritatem  ac  frequentiam  habituras  pu- 
tet,  nifi  mollioribus  ac  faepe  parum  decoris  cantibus ,  magnaque  vocum 
ac  inftrumentorum  confufione  certatim  omnia  perfonent."  a)      Atqui  in 

hoc 

a)  Idem  infrap.172.de  critica  facilitate  mufica,  riem  ;    organaque   etiam    cuiusciimque    generis 

quam  ille  aliter    omnino    accipit ,    quam  vete-  fine  ullo  deledhi  in  facris,  publicis  privritisque 

res    hypercriticam,  redle   agnofcit,    quantus  hie  locis   adhibita  ;   carminaque    vilia ,    &  vulgaria 

fefe  aperiat  campus.      „  Nimirum   (inqiiit)  in  paffim   ad    melodiarum    opns  aflumpta  ;    imita- 

tam    eflFufa    licentia  ,     &  corruptela    huius    fa-  tiones   mimicas  ,    atque   affeftatas,   aliaque  fex- 

cultatis  innumera   pine  erant ,    quae   ad  criti-  centa,  qua:   hodiernam  mufurgiam  inficiunt,  at- 

cum    tribunal    vocari    merebantur.      Nam,    ut  que  contaminant :   quot  quoefo,   qunntaque  funt 

omktam  niminm  crebra  ilia  prolixaque   melif-  in  facris   argumentis  ,    qnx  cenforiam   exignnt 

mata  ;  caque  qualiacunque  fint ,  ubivis,  ac  pro-  virgam  ?  "     Utcnuir  paflim  fuis  locis  viri  fa- 

miftue  ufuipata ,    nt  fupra    inauebam  ,   confu-  gaciffiini   auttoritate. 
famque  illam  rhylhniicorum  temporum  conge- 


f.  hi. 


POSTERIORE    iETATE.    C.I. 


225 


hoc  paflim  pars  folemnitatis  feftivalis  collocatur ,  &  in  ecclefiam  veluti  ad 
theatrum  fpe&atum  convenitur.  Quern  abufuni  reprehendit  Van-Espen, 
non  fecus  ac  paullo  ante  Eveillon  apud  Benedictum  XIV.  loquentem 
audivimus  contra  hodiernum  populi  concurfum  ad  ecclefias,  five  feculares, 
five  regulares ,  in  quibus  lciuntur  divina  officia  mufice ,  variisque  inftru- 
mentis  muficis  folemniter  decantanda :  „  Nunquid  enim  (  addit)  fi  quis  B»  ««• 
populum  ftantem  attentius  confideret ,  non  raro  fateri  cogetur,  eum  non  f^ft  1V' 
ad  oratorium ,  fed  ad  theatrum  ;  nee  ad  orandum  ,  fed.  ad  fpeftandum 
convenifle  ?  Quin  &  fubinde  fit,  ut  leves  ac  lafcivas  vocura  alternatio- 
nes,  &  infracliones ,  five  muficam,  non  fine  cachinno  ,  rifuque  aufcul- 
tent;  imo  animo  impuro  &  lafcivo  excipiant :  quod  tunc  contingere  fre- 
quentius  folet,  fi  muficae,  atque  muficalibus  inftrumentis  voces  fonorae 
muliebres  accedant.  Quare  fi  in  monafteriis  monialium  mufica  canatur, 
fpecialiter  invigilandum  eft  earum  dire&oribus ,  ne  ilia  auditores  ad  la- 
fciviam  potius ,  quam  ad  pietatem  &  devotionem  alliciat ;  ipfaque  lafcivia 
frequentius  iuventutem,  quam  devotum  populum  ,  ad  ecclefiam  invitee." 

Rede  vero  obfervat  Rev.mlls  Feyoo,  compofitores  muficae  habiliores  alias, 
nihilominus  pro  mufica  facra  minus  accommodatos  effe,  quod  omnem  in 
muficam,  cuius  capax  eft,  diffundant  mollitiem.  a)  Non  ideo  tamen  a 
excludit  a  mufica  omnem  vivacitatem  ,  &  exultationem  ,  fed  puerilem  tan- 
tum  &  iocofam.  Agnofcit  etiam,  muficam  poffe  efle  optimam  ,  fimul- 
que  nobilem  ,  gravem  &  magnificam  ,  quae  excitet  in  auditore  reveren- 
tiam  &  devotionem ,  ficque  laetificet ,  &  dele&et  animum  ,  ut  fuavem 
tranquillitatem  illi  infinuet ,  recolligendo  ilium  in  feipfum  ,  fimulque  e- 
levando  extra  fe  ad  divina.  Id  optimi  quique  fibi  propofitum  animo 

habuerunt  compofitores  mufici ,  qui  mufam  fuam  rite  Deo  confecrarunt. 

Quod 


a)  Quefti  fon  quegli,  che  fi  fervano  di  tutte  le 
dellicatezae,  delle  quali  e  capace  la  mufica,  ma 
difpofte,  che  formano  una  melodia  buffbnefca. 
Tutte  le  irregolarita,  che  impiegano  colle  note 
falfe,  or  colle  note  accidental!,  fono  introdot- 
te  con  gratia  ,  ma  con  una  grazia  molto  dif- 
ferente  da  quella  ,  che  S.  Paolo  ricercava 
fbfle  nel  cantico  ecclefiailico  fcrivendo  a  Co- 
hjfenji:  In  gratia  cantantes  in  cordibus  veftris 
Deo  i  per  che  quella  e  una  grazia  ed  un' 
armonia  da  giuoco  ,  &  da  bnrla  i  perloche 
i  mufici  medefimi  chiaman  fcimiate  que'  pa- 
faggi  piu  piacevoli ,  che  incontrano  in  que- 
fto  genere  di  mufica;  &  quefta  fara  lecita 
per  il  tempio  ?     Pafli  pur  via    in  buon'   ora 


alia  platea  vel  teatro ,  e  alia  fala  del  ballo  ; 
ma  nella  cafa  di  Dio  Dnorfie ,  pafla  galli  ,  & 
giu  ochetti  ?  E  non  e  qnefto  un  empio  abufo, 
che  s'  impieghi  al  culto  della  divinita  nn  errore 
tanto  abominevole  ?  Q.ual  effeto  fara  mai  que- 
fta mufica  in  quei  ,  che  afliftono  a  i  Divini 
uffizi  ?  I  Suonatori  medefimi  fi  danno  fcon- 
fciamente  a  ridere  e  a  far  gefti  indecenti  nel  tem- 
po, che  fi  canta  ;  ond'e  facile  a  comprenderfi, 
e  puo  ciafcuno  vederlo  a  fuo  talento,  queU'efFet- 
to  che  fa  nelP  udienza,  tenendo  la  divertita  con 
quei  concerti  burlefchi ,  che  meglio  diro  fcon- 
certi ,  del  tutto  indecenti  alia  cafa  di  Dio. 
Life.  X1F.  n.  18.   p.  296. 


Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV. 


Ff 


226      L.  IV,  DISC1PLINA   MUSICiE  ECCLESIAST. 

Quod  faciendum  omnino  eflet ,  ut  fcilicet  compofitores  optimi  non  fo- 
lum  fcientia  mufica ,  led  etiam  moribus  &  vita  religiofi ,  uni  fe  mufica; 
ecclefiafticas  dederent  ,  a  foro  &  theatro  alieni;  fecus  enim  fieri  ne- 
quit ,  quin  mufica  exorbitet ,  dum  petulans  quisque  ftudiofus,  qui  aliquid 
talenti  mufici  habere  videtur  ,  aut  ii ,  qui  theatro  operam  dant ,  etiam 
modulationibus  facris  incumbunt.  Animadvertit  in  lsepe   laudata  epi- 

ftoia  encyclica  Benedictus  XIV.  ,  omnes ,  quotquot  funt  graves  aucto- 
res,  qui  muficam  in  ecclefia  non  damnant ,  theatrales  tamen  in  mufica  fa- 
cra  reprobare  modulos.  Et  fane  quis  eos  tueri  poffit ,  omnium  prope- 
modum  malorum  in  mufica  facra  fcaturiginem  noftris  temporibus  ,  mori- 
busque  ?  „Si  quis  (commentatur  in  ilium  furnmi  Pontificis  locum  Rodo- 
i>«g,  99.  ta)  fincere  in  tanti  momenti  re  fecum  agat,  eamque  attente  confideret, 
quam  plurima  ftatim  in  uno  peflima  vitia  ,  &  vitiofam  deformitatem  in- 
fpiciet.  Theatrales  moduli  ad  pompam  &  oftentationem  compofiti ,  cum 
fe  auribus  infinuant,  animam  in  fraudem  inducunt ,  &  ad  exitiofas  cu- 
piditates  detorquent.  Cantus  harmonicus ,  qui  ad  inflammandos  fidelium 
animos  ad  pietatem  plurimum  valet ,  abutentium  malitia  eo  reda&us  eft, 
ut  mentis  virtutem  obledamento  vocis  enervet,  animique  vigorem  folvat. 
Cum  praemolles  modulationes  ,  ad  theatralem  cantutn  fleclentes  ,  audieris» 
Sirenarum  concentum,  non  hominum  modulationem,  eflfe  putes." 

Non  eft  hie  praetereundus ,  quern  idem  poftea  refert ,  Antimi  Libe- 
fag.  i3»«  rati  locus  de  ingenti  inftrumentorum  ftrepitu ,  vocum  clamore,  ac  boatu, 
quibus  veluti  clalfico  omnia  perfonant ,  praefertim  in  Italia  :  Quei  com. 
pojitori  a  tempi  noflri  fono  fiimati  ed  applauditi  per  i  piu  valarofi,  che 
fatmo  piu  jlrepito  e  piu  rumor e  di  voci  &  di  Jiromenti:  che  f anno  fen- 
tire  nuovi  modi  fregolati  fenza  diftinzione  immaginabile  ne  di  chiefe,  ne 
di  tbeatri,  ne  di  camera.  Ut  adeo  ftilus  ecclefiafticus  fua  corruptela  fefe 
etiam  fupra  theatralem  efferat  ad   bellicos   claflicorum  modulos.  lam 

De  orat.  &   fuo  tempore  Navarro  difplicuerat  mifceri  „  fpirituali  gravitati  divini  offi- 
^xvY^n.    cu  profanam  quandam  &  levem  in  Galliis  inventam  cantilenam,   iam  nimis 
43.  in  Hifpaniis  receptam  ,  qua  fere  ad  vivum  reprasfentantur   tumultus   prae- 

lii  cum  fonitu  tympanorum  ,  &  tubarum  ,  &  toto  ftrepitu  bellico.  Nam 
licet  (addit)  haec  reprxfentatio  de  fe  non  fit  inhonefta  ,  &  conviviis  re- 
creationique  feculari  fit  apta;  inepta  tamen  valde  eft  officiis  divinis,  quiete 
dicendis,  &  eorum  fini  ,  qui  eft,  erigere  animas  &  fpiritus  ad  meditandum 
divina,  &  ad  Deum  fuper  omnia  diligibilia  diligendum ,  &  peccatum  mor- 
tiferum,  quod  nos  ab  eo  feparat ,  fuper  omnia  odibilia  odio  habendum: 
ad  quae  parum  promovet  ftrepitus  ille    bellicus  ,  magis  ferociens ,  quam 

leniens 


POSTERIORE  JETATE.    C.I.  227 

leniens  animos.  "  Adducit  Benedictus  XIV.  Paludanum  theologum 
fee  XIV.  eos  reprehendentem  ,  qui  canunt  motteta  in  feflis ,  quia  can- 
tus  non  debet  effe  tragcedicus.  Quae  tamen  poftea,  remiflb  Temper  magis 
rigore  vigoreque  ecclefiaftico ,  proprie  ad  ecclefiam  pertinere  exiftimata 
jfunt  mela ;  recreque ,  fi  cum  hodiernis  cantionibus  comparentur ,  quae 
promifcue  in  theatris  &  choro  ecclefiaftico  audiuntur  ,  ex  illis  pafTim  in 
£cclefiam  traductae. 

Neque  vero  hie  iam  meta  eft,  fed  dum  faftiditis  mottetis  atque  ob- 
foletis,  cantiones  illae  cantate  fuccefTerunt,  quae  rite  compofitae  aptae  effe 
poflint  ad  delevbndum ,  movendum,  docertdumque  fervata  verborum  fuo 
in  coutextu  integritate ;  iam  nefcio,  quae  iterum  coniufa  tripudiis  ac  cho- 
reis  apta  muiica  in  facra  adyta  irrepit  paullatim.  Cantus  vero  planus,  qui 
a  choro  choralis  ,  ab  ecclefia  eccleftafticus ,  ac  Gregoriantts  dicitur  a  S. 
Gregorio  M.  Romana  fedis  digniflimo  pontifice  (unde  in  omnes  Occi- 
dentalis  ecclefiae  partes  eft  delatus)  a  gentilibus,  Gratis,  Romanisque  ex- 
cultus  ,  apud  Chriftianos  ceu  nimis  fimplex  iam  locum  ,  quern  tot  fae- 
culis  honeftiflime  obtinuit,  cedere  in  ecclefia  iubetur  eius  generis  muficae, 
quam  a  bonis  quibusvis  reprobatam  ha&enus  audivimus.  Agmen  denique 
feu  nubem  hanc  teltium  claudat  homo  nil  minus,  quam  fuperftitiofus ,  /.  /. 
Rousseau,  fie  effatus  in  fuo  lexico  mufico  V.  Plain-chant:  Ceft  le  nom, 
qiCon  donne  dans  I'Eglife  Rom  aim  an  chant  ecclefiajlique.  Ce  chant ,  tel 
qu'il  fubjifle  encore  auiourd'hui ,  eft  un  refte  Men  defigure ,  mais  bien  pre- 
cieux,  de  tancienne  Mujique  Grecque,  la  quelle,  apre's  avoir  paffe  par  les 
mains  des  barbares ,  n\i  piCperdre  encore  toutes  fes  premieres  beautes.  II 
lui  en  refie  affez  pour  etre  de  beaucoup  prefereble,  meme  dans  I'etat,  ott 
il  efi  acluelement ,  &  pour  Vufage  auquel  il  eft  defline ,  a  ces  muftques  ef- 
feminees,  £5?  theatrales,  ou  maujfades  ,  £<f  plates ,  qu'on  y  fubftitue  en  quel- 
ques  Eglifes ,  fans  gravite,  fans  gout,  fans  convenance,  &f  fans  refpetl  pour 
le  lieu ,   qiHon  ofe  ainft  profaner. 

XXIII.  Iam  ad  nos  redeamus ,  quasve  nunc  gravium   doclorum  te-  Quxdam  fy- 
ftimonio  oftendimus  muficae  ecclefiafticae  corruptees  ac  mala,  &  quomo-  nodarnm  de- 
do  ea  e  medio  tollenda   fint,  ac  divino  cultu  digna  inftituenda  mufica,  cretra  e,rca 
«tiam  aucrontate  ecclefiaftica  ftatuamus  ac  roboremus,  facto  veluti   quo-  divino  ofh- 
dam  eorum,  quae  fparfim  in  hoc  opere  referuntur,  fpicilegio.         Una  oc- cio- 
currit  fynodus    Avenionenfis  an.  r?94.  in  favorem   quidem  muficae,    fed 
ecclefia  dignae ,  &  accommodatae ;  eft  autem  eiuscemodi  :    „  Mufices  nu- 
jneros  ad  pietatis  fenfum  promovendum  falubriter  adhibet  ecclefia.     Qua- 
propter  eius  ftudium  in  cunclis  ecclefiis  non  folum  permittimus,  verum 

F  f  %  indiea 


228      L.  IV.    DISCIPLINA    MUSICS  ECCLESIAST- 

indies  augefcere  optamus.      Ea  tamen  obfervatio  habenda  erit,   ut  noti 
ad  modulos  profanarum  cantionum  turn  pfalmi,   turn  caetera  ecclefiaftica 
occinantur. a         Ut  vero  rem  altius  repetamus,  quod  abufum  attinet  mu- 
ficae  facrse,  nihil  quidem  nunc  fingulare  occurrit  ex  fandionibus  concilio- 
rum  fseculi  XV.   Meminimus  vero  lib.  II.  P.  II.   inter  alia  faluberrime  ad 
divini  officii  cultum ,  decorem  ,  &  honeftatem  conftituta,  Trutannos,  va- 
gos  fcholares,  ac  Goliardos,  facra  noftra  contaminantes,  ecclefia  pelli  iuf- 
fos ;  nihilominus  adhuc  ineunte  feculo  XVJ.   contra  eiusmodi  hominurn 
genus  in  cone.  Bajileenfi  an.  1503.  tit.  XXII.  de  celebratione  miff<e  cum 
T,  Vl.  Cone,  hac  rubrica :  Symbolum  finiatitr  abfque  melodia  validorum  mendicantium, 
(hrm.  p.  si.  ita  ftatuere  neceOTe  fuit :     „  In.  miflis,  quae  fub  nota  cantantur,  fymbolum 
Niccmum  non  obtruncetur,   fed  integre ,   mature,  &  honefte  (praefertim 
in  cathedrali  noftra   &  collegiatis  ecclefiis)   ad  finem  decantetur :   omifla 
prorfus  ilia  melodia  ,   quae  more  agreftis  &  faecularis  cantilenae  pfallitur  : 
qua  uti  folent   peregrini  &  trutanni  ad  fanctum  Iacobum  ambulantes. a 
Concilium  Smonenfe  an.  1528.  conftituto  recto  pfalmodiae  modo,  fie  prae- 
T.xn.Conc.  cipit:    „Ut  in  ecclefiis  fiat  mufici  cantus  diftincti  ac  difcreti ,  moventes 
ii.  Libh.  t.  cor  acj  devotionem  compunclionemque.     Porro  in  ecclefiis  praetextu  mu- 
4ri'  fici  cantus  non  funt  audiendae  publicae  cantilenae  &  lafcivae.    Neque  enim, 

inquit  Hieronymus  ,  in  tragcedarum  modum  guttur  &  fauces  medica- 
mine  funt  leniendae ,  ne  dum  blanda  vox  quaeritur ,  congrua  vita  negli- 
gatur.  Nam  ut  cantor  minifter  Deum  moribus  ftimulat,  cum  popu- 
lum  vocibus  dele&at ;  ita  lafcivus  animus  dum  lafcivioribus  deleclatur  mo- 
cks, eos  faepe  audiens  emollitur  &  frangitur.  Curent  ergo  facerdotes  8c 
clerici  fie  cantus  fuos  inftituere,  ut  modefta  honeftaque  pfallendi  gravi- 
tate, placidaque  &  grata  modulatione,  fie  audientium  aures  deliniant,  ut 
provocent,  excitentque  ad  devotionem  compunclionemque ,  non  ad  lafci- 
viam,  cordisque  aut  animi  titillationem.  "  Quae  porro  adduntur  de  or- 
ganorum  ufu ,  neve  organicis  inftrumentis  refonet  in  ecclefia  impudica 
aut  lafciva  melodia  ,  fed  fonus  omnino  dulcis  ,  qui  nil  prater  hymnos 
divinos  &  cantica  fpiritualia  repraefentet ,  antea  retulimus. 

Breviter  ac  generatim  in  ftatutis  dicecefis  Pragenfif  an.  if 6q.  fanci- 
er//, eonc.  ^  ,  jnter  miffarum  f0lemnia  mujica  qualiscunque  nihil  lafcivum  fonet,  aut 
trm.  p.  29.  petuian^         Concilium  provincial  Cameracenfe  eiusdem  anni  varia  ita  di- 
Jhii.   y.i©3.  ftinguit  tit.  VI.  c.  3.     „Quoniam  vero  in  his  quaedam  ad  doclrinam  pertk 
nent,  &  eruditionem  fidelium,  ut  epiftola,  evangelium,  fymbolum:  quae- 
dam ad  laudes ,   quaedam  ad  preces  ;    ftatuit   fancla  fynodus ,   ut  quae  ad 
eruditionem  leguntur,  aut  canuntur,  ita  legantur  &  canantur,  ut  prafen- 
tes  diftin&e  exaudire  fingula  verba  pofTint.     Quare  in  fymbolo  canendo 

placet, 


fcOSTERIORE    &TATE.    C.  1.  12$ 

placet,  non  organa,  nee  muficam  adhiberi:  nifi  lit  fimplex,  ac  talis,  ut 
fmgula  verba  fine  repetitione  poflint  intelligi.  Quae  vero  ad  laudes  per- 
tinent; ut  funt  hymni  Gloria  in  exceljis,  Santtus;  in  his  mufica  locum 
habeat:  fed  nee  lafciva,  nee  choreis  potius,  quani  choro  congruens,  fed 
gravis  ac  movens  pios  affectus.  Quae  vero  in  miflis  ad  preces  referun- 
tur,  ea,  five  legantur,  five  canantur,  fie  fiant,  ut  affectus  deprecantis  po- 
tius ,  quam  exultantis  laetitia  demonftretur.  Id  autem  curent  epifcopi 
infua  quisque  ecclefia,  aut  dicecefi.  "  Concilium  alterum  Cameracenfe 
an.  1 63  1.  hsec  faltem  repetit  verba:  neque  ilia  mufica  in  ecclefiis  admitta-  ^IX  Cone* 
tur ,  qua  chords  potius,  quam  choro  congruat.  .  Integrum  vero  decretum 
illud  in  conftitutiones  fynodales  dicecefis  noftrae  Conftantienfis  fequentis 
anni  if 67.  eft  tranfumtum.  Et  an.  M70.  fynodus  Namurcenfis  ad  idem 
illud  provocat  his  verbis  :  Qua  in  fynodo  provinciali  Cameracenfi  de  mu-  im.  p.  «3«. 
Jica ,  &  organorum  ufu  pro  obfervatione  decreti  facri  concilii  Tridentini 
funt  conjlituta,    ubique  volumus  obfervari.  Synodalia  autem  ftatuta 

Augufiana  ita  habent  an.  if 67.     „ Organorum  ufus  multis   in   locis  eft  Jr//r**** 

.  ,.  ■  .  ,  r  o  j-  •  Germ.P.  J64, 

immodicus,  atque  corngendus,  ne  lacras  preces,  &  audientium  pietatem 
impediat  lafciva  modulatio,  neve  mufica  intempeftiva,  quae  neque  fimplex, 
neque  gravis  videatur ,  turpes  vel  profanas  cantiones  referens,  effemina- 
tos  potius  demulceat ,  quam  pios  animos  pof^t.  Nee  decet  facros  hym- 
nos,  ut  funt  Gloria  in  excelfis,  Praefatio,  Savffus,  Agnus,  abrumpi,  vel  aliis 
canticis,   aut  modulationibus  impediri,  quin  minus  integre  exaudiantur/' 

Graviflima  eft  pracipuae  in  Hifpania  fedis  provinciaeque  Toletana  an.  cone.  ed. 
1^66.  in  concilium  coa&ae ,  fententia  in  h«ec  verba:    „  Cum  ea  ,  quae  in  L*bb.T.xtr, 
ecclefiis  cantantur  ad  Dei  laudem  celebrandam  ,  eo  debeant    cantari  mo-  *'  77J' 
do  ,  quo  populi  intelligentia,   quantum  fieri  poffit ,  erudiri  valeat;     & 
religiofa  pietatis  ac  devotionis   moderatione   piorum    auditorum  mentes 
ad  divinae  Maieftatis  cultum ,  &cceleftia  defideria  excitari  queant:  caveant 
epifcopi,  ne  dum  in  chorum  muficorum  modulos ,  vocum  omnis  gene- 
ris difcrimine  confufos,  admittunt,  pfalmorum  &  aliorum,  quae  cantari 
folent ,  verba  obfeurentur ,  ac  fimul  ftrepitu  incondito  fenfus  fepeliatur  i 
fie  denique  muficam,  quae  organica  dicitur  ,  retineant,  ut  eorum  ,  quae 
cantantur,  verba  &  intelligi  poflint ,  &  potius  pronuntiatione,  quam  cu- 
riofis  modulis  ,  audientium  animi  divinis  laudibus  afficiantur.     Sed  &  il- 
lud maxime  cavendum  erit ,  ne  ipfius  muficae  fonus  quid  theatrale  ,  aut 
impudicos  amorum  bellorumque  clafiicos  modulos  referat  ,  in  Dei  laudi- 
bus decantandis  imitetur."         Concilium  Burdigaknfe  an.  J  583-  decernjt :  jwj.  m* 
»Aborganis  &  omni  ecclefiaftico  cantu  quuevis  mufica,  lafcivum  quid- 

Ff  3  piam 


230       L.  IV.    DISCIPLINA    MUSICiE    ECCLESIAST. 

piam  &  vulgares  cantilenas ,  aut  levitatem  fimilesque  ineptias  referens,  oitu 
nino  arceatur  ;  fit  gravis  ubique  ,  fit  &  divinis  laudibus  accommodata,  ut 
ea  circumftantium  fidelium  animi  ad  maiorem  pietatem  ,  devotionem  ,  ac 
religionem  ardefcant.  In  Symbolo  &  paflione  Domini  nulla  penitus  ad- 
hibeantur  organa,  neque  etiam  mufica,  nifi  admodum  fimplex  ,  &  fufa, 
quaeque   talis  fit ,  ut  fingula  verba  intelligantur.  "  Concilium  Bituru 

T.xv.  Cone.  cmfe  an#  1584.  fie  ltatuit  tit.  XII.  c.  1.  „Sit  ergo  cantus  religiofus  & 
1080"  Pag'  ni°deftus ,  &  mufica  tempori  conveniens ,  quae  vocum  fonum  &  intel- 
ligentiam  non  impediat ,  praefertim  in  fymbolo  apoftolico ,  cantu  angeli- 
co,  &  evangelio  paflionis  Domini ;  vitentur  repetitiones  vocum  &  fylla- 
barum  fupervacaneae.  Cantus  funebris  &  quadragefimae  fit  gravis ,  tem- 
&•  p.  i?S3-  pori  &  rei  conveniens."  Concilium  Mechlinienfe  an.  1607.  lafcivien- 
te  indies  magis  mufica,  vult,  ut  „ gravis  tantum  ,  &  quae  pios  motus 
moveat ,  mufica  officio  divino  adhibeatur  ,  non  etiam  lafciva  vel  faecu- 
laris.  Similiter  &  organa,  &  quaecumque  inftrumenta  mufica  tarn  in  pro- 
cefiionibus  ,  quam  in  ecclefiis ,  modulatione  fua  lafcivas  cantiones  non 
imitentur,  nee  Praefationem  aut  orationem  Dominican!  in  MiflTa  abfumant." 
In  fynodo  noftr-a  dicecefana  Conflantienji  an.  1609.  hoc  breviter  ftatuitur 
tit.  XX.  n.  19.  Ad  divina  officio,  ita  cantus  mujkus,  &  organa  adhibean- 
tur ,  ne  devotionem  impediant,  aut  audientium  animus  potius  ad  tripudium 
excitent.  Praetereo  alias  huiusmodi  fynodos  frequentius  faeculo  praeteri- 
to  celebratas.  Ex  noftro  hoc  faeculo  non  eft  ,  quod  iis  addam,  nifi 
quae  Benedictus  XIV.  ad  officium  epifcopi  pertinere  mox  in  ingrefiu 
capitis  feptimi  lib.  XI.  de  fynodo  dicecefana  fcifcit :  „Ut  fynodalibus  de- 
cretis  ecclefiafticae  muficae  rationem  ,  quatenus  in  dicecefi  fua  opus  effe 
cognoverit,  ad  certas  regulas  exigat,  atque  componat ;  ut  corda  fide- 
lium ad  pietatem  excitet ;  non  aures  folas,  ficut  in  theatris,  inani  volupta- 
te  demulceat. 

QuuiinCon-  XXIV.  In  concilio  Tridentino  deliberatum ,  tra&atumque  de  mufica 
ciiioTrident.  ecclefiaftica  fuiffe ,  conftat  equidem,  fed  circa  earn,  quae  circumfertur 
de  mufica  opinio,  aliquid  eft  edilferendum.  Pervulgatum  eft,  in  cone.  Trid.  fub 
a  itatum  it.  ]y{ARCELL0  jj  aftum  fuilfe  de  abroganda  mufica.  Benedictus  XIV.  in  fae- 
pius  iam  laudata  epiftola  encyclica  id  legi  teftatur  :  in  operis  autem  Ce- 
lebris de  fynodo  dicecefana  editione  noviffima  Romana ,  ab  ipfo  auclore 
Hb.xi.c7.  iam  pontifice  curata,  nihil  de  MarcelloP.  id  vero  tantum  narratur,  quod 
n-6'  in  concilo  Tridentino  a  quibusdam  epifcopis ,   ecclefiafticae  difciplinae  ftu- 

diofis,  propofitum  fuerit ,  ut  cantus  muficus  ab  ecclefiis  omnino  tollere- 
tur,  nee  nifi  Gregorianus  canendi  modus  in  ipfis  retineretur :  cum  tamen 

alii 


POSTERIORE    JET  ATE.    C.   I.  23  I 

alii  rede  animadvertifTent,  per  huiusmodi  novitatem  innumeris  querelis 
atque  perturbationibus  aditum  apertum  iri  ,  hoc  denique  confilium  ca- 
ptum  faille,  non  ut  mufici  cantus  in  ecclefiis  prohiberentur;  fed  ut,  certis 
propofitis  regulis,  ad  pietatis  &  gravitatis  normam  reformarentur.  Nul- 
lam  hie,  ut  diximus,  Marcelli  II.  tacit  mentionem  ,  nee  quidem  etiam 
Ioannis  Petri  Aloyfii  de  Pakflrina,  feu  Praneftini,  de  quo  in  laudata  epi- 
ftola  encyclica  &  paflim  apud  auftores  memoratur  ,  quod  Miffa  ab  eo  ad 
gravem  modeltamque  modulationem  compolita  ,  ac  cantari  curata ,  pon- 
tificis  men  tern ,  fententiamque  concilii  de  abroganda  mufica  permiitaverit. 

De  MarcelloII.  rem  ceu  afTertam  fumit  Io.  Bapt.  Donius  ad  fi-  T.J.  o#„ 
nem  libri  I.  de  prueflantia  muf.  vet.  inceflens  fuse  aetatis,  poll  elapfum  fci-  f' llu 
licet  fere  a  tempore  Cone.  Tridentini  fseculum,  muficae  facrae  depravatio- 
nem.     „Quam  muficorum  licentiam  (addit )  cum  reprimere,  ac  refecare  iux- 
ta   facri  Concilii  fententiam  Marcellus  II.  fapientillimus  pontifex  ftatuif- 
fet,   nefcio  quomodo   unius    mufici  aftutia   imponi  fibi  paffus  eft,  tanti- 
que   facinoris  gloriam  de  manibus  eripi.     Iofepbus  Suaresius  autem  lib. 
II.  Pranefles  antique,  ex  Lalii  Guidiccioni   epiftola,  ad  fe  Roma XVII. 
Kal.  Febr.   an.  1637.  data,  refert,  Tridentinis  Patribus  convenientibus  ea 
de  caufa ,  Carpenfis  Legati  iuffu  partes  muficas  fuftineutis,  Pnenejlinum 
transmififfe   Tridentum  modulos ,    quibus  Patrum  fit  immutata  fententia: 
„  Dulcibus  enrm  (ait)   auditis  conquifitiflimae  &  aequalibus   harmoniae  fo- 
nis ,    ftatim  fententise  in  contrarium  mutantur,  decretum   refcinditur,  res 
mufica  coalefcit ,  &  Pranejlino  femine  per  chriftianum  orbem  ( Benedi- 
clini  etiam  ordinis  monafteria)  mirifice  propagatur. "         Neque  hie  ali- 
quid  de  Marcello  II.   occurrit ,  qui  eleclus  in  pontificem  nono  Aprilis 
anni  is  it-  trigefimo  die  eiusdem  menfis  &  anni  diem  fuum  obiit.     Quid? 
quod   ea  de  re  ferius  in  concilio   Tridentino  a&um    fuiffe,  ex  Pallavi- 
cini  narratione  colligitur ,  qui  ad  an.  1563.  Ferdinandi  Caefaris  epifto-  yjfrtw*.  i» 
lae  memjnit ,  qua  inter  caetera  ad  concilii  Patres  detulit :    ubi  in  templis  xxn.  &  s- 
inter dicebatur  mollior  barmonia,  ne  cantio ,  quam  figuratam  appellant,  ex-"-1*- 
cluderetur,  cum  fapefenfum  pietatit  excitet.         Earn  ob  rem  recle  Gran- 
colas  Commentar.  hifi.  in  Breviar.  Rom.  lib.  I.  Ferdinandum  Imp.  in- 
terceffilTe  perhibet,  ne  Patres  Tridentini  muficam  e  tempiis  exturbarent. 

Melius  autem  tota  res  gefta  ad  tempora  Pn  IV.  revocatur,   quam 
Litd.  Gressolius  in  myjlagogo  probabiliori  fide  fie  enarrat:    „  Cum  enim  &b-  1H> 
temporibus  fuis  animadvertiffet,  in  aedium  facrarum  cantu  atque  lympho- 
ma nihil  prope  aliud  effe,  nili  quasdam  murmurationes  delicatas,  &  fre- 
quentamenta  inania  vocularum ,  e  quibus  fruftus  ad  pietatem  nullus  col- 

ligere- 


232       U  IV.  DISCIPL1NA  MUSICS  ECCLESIAST. 

ligefetur.;  Tridenti  in  concilio  orbis  terrae  proponere  conftituerat,  de  mu- 

fica  e  facris  templis  eiicienda.      lamque  de  negotio  in  fermone  familiari 

cum   purpuratis  Patribus  &  aliis  illuftribus  hieiarchis  egerat.     Quod  eius 

confilium   cum  Joannes   Prancftinus  refciviflet,    qui  choro  fummi  pon- 

tificis  &  muficae   pra:erat,    ut   ingenio  fuit  artificioque    nobilis,    promte 

Miflas  ea    temperatione  compofuit,  ut  detraclis  illis  velut  cincinnis  modu- 

lisque  vocum    fuavibus,  quibus  antea  folae   aures  capiebantur,  &  retine- 

retur  fymphonia,    &  verba  omnia  plane  &  liquido   intelligerentur.       Mas 

•vero   cum  pontifex  audiviiTet,  &  videret  utilitatem,  quae  percipi  poteft  e 

divinis  rebus  ,   quae  canuntur  ,  intelledlis ,  cum  fuavitate  poflfe  coniungi : 

voluntatem  illam  abiecit,  &  putavit,  non  tarn  efle  de  mufica  tollenda  co- 

gitandum ,    quam  de  adhibenda  moderatione.     Rem  narravit  ipfe  Prane- 

flimts  cuidam  e  Patribus    noftrae  focietatis  ,  a  quo  ego  accepi. "  Lau- 

dat  admiraturque   hanc  MifTam  Prteneftini  Petrus  de  Vatie  in  diflfertatio- 

T.II.  p.  i6o.  ne  inter  opera  /.  Bapt.  Donii  della  mufica  deWeta  nojlra  &c.   his  verbis  : 

Quanta   alle  compofizioni   ecclefiaftice ,  gia   che  fono  entrato  a  regioname, 

ammiro  amor'  io  que  Ha  f am  of  a  meffa  del  Pale  fir ina,  che  tanto  pi  ace  a  F.  S. 

e  che  fu  cagione ,  che  il  concilio  di  Trento  non  bandijje  la  mufica  dalle  chie- 

fe.  Rodota  commentario  in  encyclicam  Benedicti  XIV.  p.  95.  per- 

hibet  ,  MifTam  Praneftini  typis    impreflam    Paulo  IV.  inicriptam  fuifle; 

qui  tamen  Pn  IV.  antecelTor  fuit.         Inter  Midas  Praneftini,  typis  im- 

preflas,  eft,   quae  Marcelli  nomine  infignitur,  eaque  co'rnmuniter  cre- 

ditur  ilia  miflfa  efle,  quae  muficam  fervavit.     Atque  nine  etiam  forte  per- 

fuafio  ac  opinio  eft  enata,  quod  res  fub  Marcello  contigerit.  Notan- 

dum  vero  ad  conciliandas  huiusmodi  contradicliones,  fuifle  in  manibus  meis 

typis  impreflam  MifTam  Praneftini  ad  quatuor    voces ,  feu  quadricinium, 

compofitam  ;  Vienna  vero  in  armario  mufico  Caefareo  fervari  eandem  Mifc 

fam  fex  vocibus  redditam,  quamadeo  fub  Marcello  II.  aut  Paulo  IV.  ce- 

ptam   refumferit,  retraciaveritque  amplioribus  modulis,  maioreque  perfe- 

clione  Praneftinus.         Paucis  vero  &  circumfpectis  verbis  concilii  Triden- 

tini  Patres  rem  attigerunt,  imo  nee  attingerunt  etiam,  quod   propofitum 

erat  caput  de  mufica,  quam  proprie  fie  dicimus  figuratam,  &  inftrumenta- 

lem :  reque,  ut  de  praeconcepta  fententia  non  receflifle  animo ,  aut  prae- 

iudtcafle  aliquid  videantur,  in  medio  relicla ,  tantum    ab  ecclefiis  muficas, 

ttbi  five  organo ,  five  cantu  lafcivum  ,  aut  impurum  aliquid  mifceatur  ,  ar- 

cendas  iubent  Patres,  ut  domm  Dei  vere  domus  orationis  ejfe  videatur,  ac 

dici  poflii* 


XXV. 


POSTERIORE  iETATE.    C.   I.  233 

XXV.  Obverfabantur    tunc  circumftantiae ,    erantque  rationes  ills,  Et  a  Roma- 
quando  de  decreto  pro  univerfa  ecclefia  agebatur,  longe  graviores,  quam  nj  *onUlu 
excufla  &  ponderata  ilia  nuper  a  Benedicto  XIV.  de  cantoribus  eunu- 

chis  momenta ,  an  confultum  foret  ab  epifcopis  in  fynodis  fuis  eos  extur-  J^^jJ, 
bare  ,  univerQmque  de  mufica  ,  &  inftrumentis  muficalibus  in  ecclefia  to-  ay.  e.  7. 
lerandis,  vel  prohibendis  aliquid  dcfinire.  Suis    locis   arferimus  ,  quae 

Benedictus  XIII.  in  fynodo  Romana  an.  172?.  fanxit  circa  muficam  ; 
turn  etiam  variis  decretis  alii  Pontifices  ,  imprimis  vero  Benedictus  XIV. 
in  faepiffime  laudata  epiftola  encyclica  an.  1749  5  quam  formam  modum- 
que  prxfcripferit  fervandam  Italia  peculiariter ,  ac  ftatus  fui  ecclefiis.  Eo- 
que  pertinet  Alexandri  VII.  conftitutio  an.  16^7.  cuius  hoc  eft  exor-  T.vi.B«u*r. 
dium.  „Piae  folicitudinis  ftudio  ducimur  ,  ut  ecclefiarum  divinis  laudi-  ""'*"■  p-  ,4' 
bus ,  &  orationi  deftinatarum  ,  ac  oratoriorum  alms  urbis  noftrae,  ex  qua 
in  omnes  orbis  partes  bonorum  operum  exempla  promanant,  decori  & 
reverentiae  confulere  fatagentes ,  quaccunque  vana  ,  &  praefertim  muficos 
concentus ,  &  fymphonias  ,  quibus  quid  indecorum ,  five  a  ritu  ecclefia- 
ftico  alienum  ,  non  fine  divinae  Maieftati's  offenfa ,  &  Chriltifidelium  fcan- 
dalo ,  ac  devotionis  &  cordium  ad  fupernae  elevationis  impedimento  ad« 
mifcetur,  ab  illis  procul  arceamus  &c.  "  De  confraternitate  artis  mu- 

ficae  Roma  fuperiore  feculo  inftituta ,  dicemus  poftea  :  fcriptoribus  vero 
de  re  mufica  adiungemus  conftitutiones  capellae  pontificia?,  quae  ftatim  ini- 
tio produnt ,  quanta  cura  tarn  de  moribus  &  vita,  quam  etiam  de  fcien- 
tia  mufica  examen  fit  inftituendum.  Qusedam  quoad  organum  ex  ce- z. /.  c.  as. 

remoniali  epifcoporum  iam  retulimus ,  nee  alia  initrumenta  mufica  addi 
vult :  a  cantoribus  autem  &  muficis  obfervandum  ,  ne  vocum  harmonia* 
qua  ad  pietatem  augendam  ordinata  ejl ,  aliquid  levitatis  aut  lafcivia  pr<e- 
feferat ,  ac  potius  audientiitm  aminos  a  rei  divina  coniemplatione  avocet ; 
fed  fit  devota  ,  dijlintta  £5?  intelligibilis. 

XXVI.  Sparfim  in  conciliorum  fanctionjbus  aliquse  etiam  exceptions  pro  s.efnpcH 
leguntur  ,   quibusdam  anni  temporibus,  ac  feftis  diebus  faciendae.  IS  con*  ram  &  fefto- 
cilio  Romano  anni   172^.  iam  citato  Benedictus  XIII.  ulterius  prohiben-  rum.  m,one 
dum  duxit  „  ne  in  Mifiis  defunclorum  ,  diebusque  Adventus,  &  Quadra-  circa  mufi- 
gefimae,  feftis  duntaxat  exceptis,  organa  pulfentur;    nee   aliud    quodvis  C2n^ 
muficum  inftrumentum  adhibeatur :  quo  tempore  ,  Dominica   fcilicet  Ad- 
ventus tertia  ,  di&a  Gaudete  ,   &  Quadragefimae  quarta',  nuncupata  Lift  are, 

pulfari  organa  permittuntur  inMifla  tantummodo  conventuali."  In 

ceremoniali  epifcoporum,  idem  dum  cavetur ,  praemittitur :  » In  Omnibus  m,, /, Mjt 
Dominicis  ,   &  omnibus  feftis  per  annum  occurrentibus  ,  in  quibus  po- 
Mart.  Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  IV.  Gg         puli 


234   L-  IV-   DISCIPLINA   MUSICS  ECCLESIAST. 

pnli  a  fervilibus  operibus  abftinere  folent ,  decet  in  ecclefia  organum  ,  &' 

muficorum  cantus  adhiberi. "  In  conftitutionibus  fynodalibus  ecclefiae 

qJ^p^Z'  RuramuHdenfit  an.  1570.  tit.  IV.  if.  fefta  quasdam  recenfentur,  qu<e  uf- 

'  que   ad  pfandium  inviolabiliter  cum  fummo  facro  ,  folenni  cantu ,  org  an  is 

&  condone  praecipiuntur  omnibus  obfervanda.     In  citato   cercmoniali  epi- 

fcoporum  porro  legitur :  ///  mijjis,  &  officiis  defuntlorum,  nee  organo,  nee 

mufica  ,  quam  figuratam  vocant ,  utimur ,  fed  cantu  jirmo ,   qucm  etiam  in 

tempore  Adventus ,  Esf  Qtiadragcfima  in  ferialibus  adhiberi  convenit.        In 

Be  «ut.  ecci.  ordine  Romano  ,  auftore  Paride  Crasso  a  Dominica  quinta  Quadragefimae 

Hfc.  p.  603.  tfe  Paffione  prasfcribitur  apud  Martenium  :  Chorus  non  cantat  cantum  ji* 

rit.  e'ed.  p.  guratum  ufque  ad  Pafcha ,  nift  in  die  Iovis  fantta  hebdomada. 

614. 

Prxcipue  Dum  notat  Navarrus,  fuo  aevo  pfalmos  laudum  tridui  ante  pafcha 

tempore  Paf-  nimia  feftinatione   cantari  folitos  addit  :       „  Quod  contingere  vidi ,  eo- 
^oa!s'.        quod  cantores   nimiam   moram  ,    quam   fecerant  cantando   lamentationes 

Jj£  bOTIS      CCl- 

non.  c.  xn.  Hieremije  ,  &  refponforia  earum  morofiflime  modulantes  in  primo   no- 
*■  $3-  durno,  nimia  pfalmorum  laudum  cantus  brevitate  compenfare  voluerunt. c< 

Quid  diceret ,  fi  audiret ,  quid  hodie  audeatur  circa  has  lamentationes 
fuaves  auribus  reddendas,  adhibitis  etiam  inftrumentis  muficis  ,  cuiusmo- 
T.IV.  p.  87.  ^i  Per  annum  nunquam  in  ecclefia  audiuntur  ?  Auclor  hiftoriae  de  mu- 
fica &  eius  effeclibus  multa  hie  apud  fuos  reprehendit,  turn  circa  lamen- 
tationes ,  cum  etiam  pafiionem  Domini  in  die  parafceves  alicubi  Parijiis 
mufice  cantari  folitam;  uti  etiam  in  Hifpania  Hier.  Feyoo  a  Benedicto 
XIV.  citatus  in  faspe  laudata  epiftola  encyclica :  qui  prasterea  in  medium 
profert,  quid  Pius  V.  praedeceffor  ad  epifcopum  Lucenfem  iam  an.  1  57r. 
refcripferit ,  cum  non  fine  magno  animi  dolore  intellexiflet,  in  ilia  civi- 
tate  „abufum  quemdam  valde  deteftabilem  (funt  pontificis  verba)  irrepfif- 
fe ,  exquifitiflimas  omnis  vocum  inftrumentorumque  generis  muficas  in 
ecclefiis  per  hebdomadam  fanctam  adhibendi;  ad  quas  potius ,  quam  ad 
diving  officia  audienda ,  omni  utriusque  fexus  iuventute  magna  frequen- 
tia  enpidifiime  confluente,  gravia  peccata ,  nee  minora  fcandala  committi, 
experientia  comprobatum  eft." 
Rifus  pa-  Idem  Pius  V.  ut  hoc  obiter  notem,  in  decretali,  quae  habetur  in  feptimo, 

fchaiis.  de  eclcbrat.  Miffar.  c.  2.  inter  alios  abufus  contra  divini  cultus  religionem 
&  decorem,  notat  etiam  rifum  in  templis  immoderatum,  qui  tamen  pafiim 
veluti  ex  conditio  concitari  folet  variis  fabnlis  &  iocularibus  verbis,  proximis 
pod:  pafcha  feriis,  unde  etiam  rifus  feu  fabula  pafchalis  vulgo  appellatur,  das 
Oflcrmcibrleiu,  oder  Gelacbter.  Quamobrem  falfe  ab  adverfariis  ridemur. 
Vid  Io.  Petr.  Schmi  dt  in  program,  pafch.  Rojlochii  a.  1 747.    Statutis  concilii 

pro- 


POSTERIORE    JETATE.    C.I.  235 

provincialis  Andegavenfis  an.  1448.   abufus  tollitur  quarundam    Turonenfis  T.  Xirr. 
provinciae  ecclefiarum  turpis:    „Quod  in  craftino  pafchae  clerici  ecclefia-  c°™;  eL 
rum  &  alii  ad  domos  adiacentes  accedant,  &  alias  cameras   intrent ,  1a-  I3S3. 
centes  in  lectis  &  nudos  penitus  ducant  per  vicos  &  plateas  ad  ipfas  ec- 
cleiias,  &  non  fine  magno  clamore,  &  alibi  aquam  fuper  ipfos  proiiciant, 
ex  quibus  fequitur  divini  fervitii  perturbatio  &c."     Pace  tamen  mea,  ex- 
ceptionem  quis  faciat,  rifum  &  clamores  non  effe  ad  muficam  referendos. 

XXVII.  Speclacula  feu  ludos,  quos  ab  ecclefia  iam  profcriptos  ob-  Contra  fye- 
fervavimus  libro  &  state  fuperiore ,  medii  fcilicet  aevi ,  Concilium  Ba-  facu,la  ac,hl* 
fileenfe  adolefcente  faeculo  XV.  varios  velut  in  globo  reprobavit ,   nempe  rum  fatuta> 
jjturpem  ilium  abufum ,  in  quibusdam  frequentatum  ecclefiis,  quo  certis  t.xii.Covc. 
anni  celebritatibus  nonnulli  cum  mitra,  baculo,  ac  veftibus  pontificalibus  "'•  /"'*•  * 
more  epifcoporum  benedicunt,  alii  ut  reges  ac  duces  induti,  quod  feftum 
fatuorum  vel  Innocentum,  feu  puerorum  in  quibusdam  regionibus  nun- 
cupatur  ;  alii  larvales  &  theatrales  iocos,  alii  choreas   &  tripudia  mari- 
um  ac  mulierum  facientes  homines  ad  fpectacula  &  cachinnationes  movent, 
alii  comeflTationes  &  convivia  ibidem  praeparant. "     Quae  ad  verbum  repe- 
tuntur   in  concilio    Eyftattenfi  an.  1447     Senomnfi  an.  14$  f.    ut  tamen  T.  V.  Cone. 
aliquid  indulgeat.     Concilium    Rothomagenfe  an.  144^.    paucis  prohibet  G™"-tV' 
Judos ,  qui  fatuorum  vulgar  iter  nuncupantur  ,    cum   larvatis  faciehus  ,    £5?  t.'xiil 
alias ,   inhonefle  fieri  in  ecclefiis  aut  ccemiteriis ;  cum  tales  ludi  hone  flat  em  Caw.  pi. 
ecclefiaflicam  deturpent.         Ex  concilio   Toletano  an.  1473.  palam  fit,  lu-  L*^'  fag' 
dos  illos,   qui  frequentiores  fuerunt  feftis  proximis  natali  Domini,  in  Hi-  t.  Killed, 
fpania  quoque  obtinuiflfe ,  ut>  videlicet   in  feftis  Nativitatis  Domini  Iesu  Zrtii-P-i304- 
Chrifti,  &  fandrorum  Stephani,  Ioannis  &  hmocentium ,  aliisque  cer-       h  I46°* 
tis  diebus  feftivis,   etiam  in  folennitatibus  miflarum,   „dum  divina  agun- 
tur,  ludi  theatrales,  larvae,  monftra,  fpe&acula,  nee  non  quam  plurima 
in  honefta  &  diverfa  figmenta  in  ecclefiis  introducuntur,    tumultuationes 
quoque  &  turpia  carmina,  &  deriforii  fermones  dicuntur,  adeo,  quod  di- 
vinum  officium  impediunt,  &  populum  reddunt    indevotum. "  Con- 

cilium Senonenfe  an.  i?28.  cum  fefto  fatuorum  aut  innocentium  prohibet^.  T.xiv. 
prasterea  fpeciatim:     „Ne  hiftriones  aut  mimi  intrent  ecclefiam  ad  pulfan-'*  471' 
dum  tympano,   cithara,  aut  alio  inftrumento  muficali:  neque  in  ecclefia, 
aut   iuxta  ecclefiam  fuis    pulfent  inftrumentis.  "     In  concilio  Narboneufi  Ib-  T-  xjr- 
anni  1^51.  praefcribitur ,  „ne  in  templis,  cum  aliqui  dies  fefti  coluntur,  f' 
vel  alio  tempore  fpe&acula  (quibus  ftultorum,  puerorumque  animi  folent 
delectari)  artes  ludicrae,  cantilenas  faeculares,  ftrepitus  a  clericis  vel  laicis, 
neque  alia  huiusmodi  fiant ,  quibus  a  religione  populus  revocatur ,   &  in  • 

Gg  2  cachin- 


236      L.  IV.    DISCIPLINA   MUSIC/E    ECCLESIAST. 

lb.  T.  XV.    cachinnationes  immodicosque  rifus  folvitur.  "     Rothomagenfe  an.  1581.  ite- 
t.  8s6:  rum  prohibet,  ne  in  ccclejiis  catbcdralibus,   aut  aliis ,  pueri ,  aut  alii  qui. 

cwtque  in  fejlo  SS.  Innocentum  tbeatralia ,   aut  ridicula  exerceant. 
Qui  tamcn  I»  Germania   noftra  haud  videtur    opus   fuifTe  pofteriore  hac  aetate 

in  Germania  tot  ftatutis ,  inha^rente   antiquioribus    canonibus    decretoque  Innocentii 
ranores.        j|j  cap^  Qum  decorenu    fe  vjta  &  honeft.  cler.  ad   quod    provocat  conci- 
T.Ff.Conc.   lium  Colonienfe  an.  1^36.    Olim  tbeatrales  quoque  ludi ,  &  larvarum  lu- 
Cfrm.p.  26$.  dibrici  inferebantur  (templis)  pejjimo  quidem   exewplo,   adeo  ut  provifione 
canonica,  qua  is  deter  rimus  abujus  aboleretur,  opus  f tier  it :  quern  ex  noftris 
dicecefibus  iam,   ut  fperamus  ,  eietlum  gaudemus.     Paullo  poll:  tamen  nota- 
tur  abufus  in  anniverfariis  epifcoporum,  qui  ad  praefens  pertinet  argumen- 
tum :    „Dum  vigiliae  in  anniverfariis  epifcoporum  in  fummo  noftro  tem- 
plo  convenientibus   illuc  collegiis   perfolvuntur ,  inconcinnus ,   atque  ad- 
eo fpecie   ipfa  non  fatis  pius  ac  devotus  cantus  editur.     Quare  nobis  vi- 
fum  eft  expedientius ,    ut  collegia  fingula   in   fuis  templis   vigilias  hasce 
devote  abfolvant,   dein  ecclefiam  noftram  maiorem   ad  facrum  tantum  ac- 
cedant,   illic  tantifper  faCluri  mo  ram ,  donee    id  compleatur,,  fingulis   in- 
terim animum  ad  Deum  ac  pias  precationes  converfuris."  Speftacula 
vero   ilia  quod  attinet,   poll  integrum,  &  quod  accedit,  faeculum  decre^ 
ta  fynodalia  in  concilio  Colonienji  archidicecefano  an.  i6ji.  promulgata 
declarant ,  necdum  prorfus    obliterata  fubftitifte   in  aliis  ludis  puerilibus, 
J&,  T.  IX.    quorum  etiamnum  veftigia  apud  nos  reperiuntur.     Nempe  abolitum  pror- 
f.  739-        fas  ejje  volunt  (Ji  vel  ex  parte  aliqua  alicubi  in  ufu  adbuc  Jit  ")  fejlum 
hypodiaconorum  •,  quod  jlultorum  vocant ,  omnesque  nugas  ,  levitates ,  & 
abufus ,  qui  hoc  nomine  in  ullam  civitatis  &  arcbidioccefis  nojlra  ecclefiam 
irrepferunt ,  antiquamus.     Confuetudinem   quoque ,  feu  potius  deteftabilem 
corruptelam ,  qua  pueri  die   S.  Nicolai  ufque  ad  fejlum  SS.  Innocentium 
perfonatum  epifcopum  fuum  colunt ,  cum  ea  puerilibus  levitatibus  &f  ineptiis 
plena  ceperit  effe  &c.     Prohibetur  infuper,  ne  clerus  fe  pueri f  die  SS.  In- 
nocentium fubmittat ,  ac  eorum  locum  occupet ,   &  fuucJiones  in  divinis  of- 
ftciis  obeat  ,  neque  perfonatus  epifcopus  benedicliones  aliquas  faciat ,  aliique- 
pueri  in  cantandis  horariis  precibus ,  letlionibus ,   &f  colieclis  ,  facerdutum, 
diaconorum  ,  aut  fubdiaconorum  officia  quadam  ufurpent;  ne  fe  puerilis  <e- 
tatis  epifcopus  die  ,  quo  eligitur  ,  vel  munere  fuo  defungitur  ,  ad  fe  often- 
tandum ,  vel  colligendum  pecuniam,  mitratus,  baculo  &  ornamentis  ceteris 
pontiftcalibus  deooratus  ,  cum  perfonatis  aliquot  militibus  per  plateas  equi^ 
tet  &c.     Similiter  gravijftmis  fub  pcenis  vetamus  abufum  ilium,  quo  in  plu- 
ribus  nojlra  archidioecefis  ecclefiis  parocbialibus ,    Fauni  potius  &  Satyri, 
quam  jinceri  catbolici  fub  fpecie  fpargendorum  inter  cantiUantes  pueros  febo- 

lares 


POSTERIORE   JETATE.    C.I.  237 

lares  in  fecundis  vefperis  Natalis  Domini  bellariorum  in  magna  quantitate 
poma  ,  pi)  a  ,  &  in  eorwn  defection  alios  filve fires  f rutins  hi  domum  Dec 
infericnt  &c.  Poft  alia  nonuulla  eiusmodi  profcripta  ludicra  demum-et- 
ism  cavetur  ,  ut  extra  gymnafia  feu  fcholas ,  ant  fodalitatum  oratoria, 
nulla  impoflerum  comoedia ,  tragoedU ,  biflorU  ludique ,  fcena ,  eiusque  ge- 
fieris  acliones ,  tempore  facro ,  maxime  hebdomad*  fantice  diebus,  exhibean* 
tur.  Taceo  ,  quae  addunt  de  faecularium  fpeclaculis,  fcenis  &  ludis.  Quo 
etiam  pertinet  ftatutum  fynodi  Audomarenfis  anni  15*8  3-  quod,  cum  ^qTCo™' 
etiam  nomine  huius  fit  loci,  exferibimus :  „  Ludi  theatrales,  ne  vel  haere-p™^  erm* 
fim  fapiant ,  quod  pias  aures  queat  ofFendere  ,  nolumus  populo  exhiberi, 
nifi  per  nos  ,  aut  vicarios  noftros  vifos  &  approbatos  ,  impetrataque  a 
nobis  exprefla  eos  exhibendi  licentia:  quam  nee  dabimus  ,  nifi  delegato 
aliquo  ,  qui  loco  noftro  ludis  interfit  ,  fcriptorum  ludorum  exemplar  in- 
fpiciat ,  obfervetque  ,  nihilne  aliter  exprimatur  ,  aut  exhibeatur  ,  quam 
probatum  fit.  Porro  vifitationi  &  probationi  huiusmodi  cum  ludicrorum 
theatralium  ,  turn  rhythmorum,  &  cantilenarum,  Decani  ,  neque  extra 
vifitationem  ,  fe  immifceant,  atque  multo  minus  paftores  ,  aut  faceilani, 
nifi  a  nobis  fpecialiter  deputati." 


non 


XXVIII.  Invigilavit  etiam  Temper  folers  paftorum   ecclefiae  cura ,  ut  Nee 
reliquiae  illae  ,    quas  ex  paganifmo  refiduas  iam  primo  huius  operis  libro  chore*, 
defcripfimus ,  aut  quas  etiam  aetate  fequiore  glifcere  ceperunt  (  quas  inter, 
prater  ludos ,  de  quibus  diximus ,  cenfentur  choreae,  facro  quodam  prae-, 
textu  fieri  folitae)  eliminarentur  a  facris  noftris ,   cultu    officii  divini  publi- 
co, ac  feftis  diebus,  turn  a  clericis  ,  cum  reliquo  etiam  chriftiano  popu- 
lo. Hue  pertinet ,  quod  in  concilio  Parijienft  anno  1429.  prohibetur  T.xit.  Cone. 
clericis,  ,,ne  de  caetero  facere  praefumant  deriforios    &  inhoneftos  ludos,  eA-Labb.  f«g< 
quos  in  feftis  Sandorum  quidam  ex  ipfis  facere  confueverunt ;  prsecipue      ' 
autcm  a    fupra  didis    ludis ,    &  aliis  quibuscunque  irrifibus  ,  choreis  & 
cantilenis  abftineant ,  cum  divinum  celebratur  officium;  cum  Deo  noftro 
latis  non  valeamus  defer vire  ,  cui  nee  angeli  famulari   fufficiunt,  nee  eius 
inagnitudinem  valet  ambitus  ccelorum  comprehendere." 

Spedat  hue  pariter    concilii  Cameracenfts    fandio  an.   if^f.  c.    1  r. In  Pnmitiis, 
Nihil  indecentius  ,  irreligiofiusque  erat ,  quam   quod   ipfi  facerdotes  pri-  jbm  f.  xv. 
mum,  quod    folemni    celebritate  Deo    litabant    facrificium    incruentum,  p.  159. 
fie  contaminarent.     Et  tamen  caufa    fuit ,    nee  hodie  forte  fatis   ubique 
fublata  ,  ut  in  ftatutis  fynodalibus   abufus  eiuscemodi  &    fcandala  tolle- 
rentur.     Sic  in  Synodalibus  Ioannes    epifcopus  Ratidionenfis  an.   i?i2.  t.  FT.  Cone. 
editis  :  „Sane  dudum  (inquit)ad  nos  multorum  veridica   relatione  per-  Germ'  p' 9S* 

G  g    3  yenic, 


238       L-  IV.    DISCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

venit ,  qualiter  transacts  temporibus  nonnulli  in  presbyteros  noviter  or* 
dinati ,  in  decantationibus  feu  celebrationibus  fuarum  primarum  Miflaruni, 
quas  primitias  vocant ,  more  faecularium  nuptiarum  convivia  &  comefFa- 
tiones  fuperfluas  praeparaverint ,  turbaruque  tarn  cognatorum,  quam  alio- 
rum  utriusque  fexus  bominum  ad  convivia  huiuscemodi  invitaverint,  in 
popinas  receperint,  choreas  duci,  ftrepitum  cum  inftrumentis  muficalibus, 
&  plura  alia,  quae  in  diftis  faecularibus  nuptiis  vix  licite  admittuntur,  fieri 
&  exerceri  permiferint :  quae  omnia  &  fingula  presbyteros  ipfos  a  devo- 
tione ,  quam  in  prima  celebratione  maiorem  habere  praefumuntur ,  nragis 
diitrahunt,  quam  conducunt;  nos  igitur  abufiones  huiusmodi  tollere, 
ipfosque  fie  celebrantes  a  menfarum  curis  abfolutos  efle  cupientes  &c. " 

Et  dedicatio-  Vix  frequentius  etiamnum,  enormiusque  fiunt  huiusmodi  mala,  quam 

nis  anniver-  m  folemnitate  feu  commemoratione  anniverfaria  dedicationis  templorum : 
T.  vi.  Cone.  »Q_uare>  (ut  habetur  in  decretis  fynodi  dicecefanae  Argentin.  an.  i  549.)  co- 
Gm»./».5i9.  meffationis  compotandique  ftudium  &  frequentiam ,   aliaque  profana ,  & 
Chriftianis  indigna ,    &  inconvenientia,  ut   mercatus   publicos,    tripudia, 
faltus  impudicos,  ludosque  ufurarios,  &  id  genus  alia,  quibus  Deus  gra- 
viter   &  offenditur  ,    &  irridetur,  interdicimus  &c.  "         Generatim  vero, 
„  quia  ipfis  in  templis  in  maximum  chriftiani  nominis  dedecus,  &rei  facrae 
contemtum,  ducuntur  choreae,  fiunt  faltationes,   aliaque  tripudiorum  & 
T.Xr.Cone.  ludibriorum  genera,  voluit  concilium  {Narbonenfe  anno  iffi.  can.  47.) 
t.ti.    '      naec  radicitus  extirpari,  ut  pofthac  nemo  audeat  in  aede  facra  vel  caeme- 
terio  faltare ,  feu   chorum  ducere  ,    nee  extra,  quo  tempore  divina  offi- 
cia  celebrantur.     Et,  ut   omnis  huiusmodi  abufuum  &  turpitudinis  occa- 
fio  tollatur  ,  parochis    prohibemus ,  ne  pofthac   ad  comeflationes   ( quas 
defruclus  appellant)  ullo  modo  parochianos  fuos  admittant ;  fed  potius  a 
domibus  fuis   arceant :  nee  permittant,  quempiam  canere  ( ut  dicunt)  Me- 
mento Domine  David  fans  truffe  &c.  nee  alia  huiusmodi  ridenda  :  quse 
in  contemtum  divini  officii,  ac  in  dedecus,  &  probrum  totius  cleri  &  fiunt, 
&  cantantur. "  Sic  Patres  concilii   Rothomagenjis  an.   ifgi*  concilii 

lb  825 1146  dquenfis  an.  i?8f.  iisdem  fere  verbis,  „  Comeflationes,  ebritates,  fumtus, 
lites ,  lufus  improbos  &  inhoneftos,  choreas  plenas  infaniis  ,  cantilenas 
turpes,  breviter  omnem  luxum  &  lafciviam,  atque  omnem  feftorum  pro- 
fanationem  damnamus  &  reprobamus.  "  In  fynodo  Mechlinienfi  anno 
T.rii.Cone.  1570.  de  officio  &  cultu  divino  cap.  12.  &  Bufcovienji  anni  fequentis 
£™2f ,6l6#  requiri  magiftratus  quoque  locorum  iubentur,  ut  edido  publico  prohi- 
beant,  „ne  turn  aliquod  genus  ludi  publice,  aut  privatim  inftituatur,  tri- 
pudia, aliaeque  infolentiae  exerceantur,  aut  tympana  pulfentur,  quibus  pa- 

ru  clna  ui 


POSTERIORE    JETATE.    C.  T.  239 

rochiani  a  vifitatione  divini  officii,  &  verbi  Dei  auditione  diftrahi  poflfent." 
Needle  etiam  habuit  fynodus  Harlemenfis  an.  1^4,  Cborifatioues  &  tri-  £^f/,fo^' 
pudia  prohibere   in  monafteriis  monialium. 

XXIX.  Synodus  provincialis  Colonienfis  an.  i?49-  dilaudans  procef- Etiam  in 
fiones  illas ,  in  quibus  facra  Hoftia  cum  imaginibus  Sanftorum  circumfer-  £™ccfn°ni- 
tur,  „Verum  (addit)  hue  faecularis  ftultorum  hominum  vanitas  irrepfit,  dSJ^£' 
&  adhibentur  etiam  ludi  profani  &  fcurriles  magno  ftrepitu :  ac  quafi  ad  bus  &  mnfi- 
bellum  procedendum  eflfet,  tympana  pulfantur,  &  otiofa  fpeclacula  edun-  Jjs   !"ft™Ju 
tur  rebus  iftis  non  congruentia :  quibus  populus  delegatus,  a  rebus,  qua?  tXf 
proceffione  aguntur  ,  avocatur.       Mandamus  idcirco ,   ut  iuxta  Caefarea?  ik  t.  r/, 
IMaieftatis  reformationem,  quicquid  non  valet  ad  devotionem  excitandam,  *•  5«*« 
a  proceffionibus  removeatur.      Sed  fint  Procefliones  compofitae,  graves, 
&  modeftae :  abfint  rifus,  ioci ,  &  confabulationes,  &  orent  homines,  aut 
fuaviter  corde  &  voce  modulentur. "     Quae  iisdem  verbis  repetuntur  id  Jk  T  VUt 
fynodo  Harlemenfi  an.  i?<H-  eadem  rubrica.  Poft  fasculum  fere,  an-?,  u. 

no  nimirum   itfji.  iterum  m  fynodo  provincial!  Colonienji  reprobantur 
tripudia ,  chorea ,  pulfatis  tympanist  qua  ocafione  feflorum  SS.  Sacratnenti, 
vel  dedicationis  ecclefiarum  par ochialium  f dent  infiitui.         Concilium  Ca-  T.lX.p.7%%, 
tneracenfe  anni  1565.  de  cultu,  ceremoniis,  &  officio  divino,  dum  „fup- •**•*•  I0J* 
plicationes,   quas  ufitato  vocabulo  letanias  dicimus,  graviter,  religiofeque, 
&  quafi  deprefla  voce  cani "  iubet ,   ftatuit ,    ne  incongrua    vociferatione 
eiusmodi  letani<e  cantentur,  quo  populi  devotio  magis  accendatur.         Con- 
cilium MediolanenfelV.  an.  1^76.  fie  cavet:  Mujicis  vero  cuius vif  gene-  T.xv.  Cmc. 
ris  injlrumentis  in  proceffionibus  fonari  ne  ullo  modo  permittatur.     In  fy- '      a  ' f' 
nodo  dicecefana  Warmienfi  anni  1610.  proceflio  in  folemnitate  fandufli-  t.  ix.  Cone. 
mi  Corporis  Chrifti,  „in  qua  fummo  cum  apparatu  venerabile  Euchari-  Gvm.p.119 
ftix  Sacramentum  ,  muficis  fymphoniis  undique  perftrepentibus, "  circum- 
fertur,    hoc   ordine   defcribitur:     „Atque  primo  quidem  loco  fodalitia 
laicorum  praecedant,   hos  fequantur  pueri  feu  fcholares  lineis  induti,  & 
coronas  in  capite,  non  calices  tamen,  fed  candelas  accenfas,  aut  infignia 
paffionis  Domini ,  vel  nolas  in  manibus  portantes  &  pulfantes ;  fubinde 
Regulares,  fi  adfunt,  loco  &  ordine  quisque  fuo:  poll  hos  chorus  vel 
mufica ,   &  Clerus  faecularis  &c.      Sed  &  alii  omnes  modefte  ac  devote 
inter  eundum  fe  gerant,  a  colloquiis  abftineant,  oculis  curiofe  hinc  inde 
non  vagentur  ,   fed  orationibus  vel  piis  meditationibus  vacent,  pfalmos- 
que,  antiphonas ,  vel  hymnos  pfallant  recitentque." 


XXX. 


120. 


24O    L.  IV.    DISCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

De  eymbalis        XXX.  Semper  frequentior  in  facris  fa&us  eft  nolarum  feu  cymbala- 

fd°TaPrmo!    rum  ac  tintinnabulorum  ufus  a  medio    aevo  etiam  in  veftibus  facris ,   ut 

ninm  compo-  fuperiore  libro   vidimus  ;  inde  haud  dubie  ad  veftes  etiam  virorum  Prin- 

fitis  cRutio-    cipum   &  Optimatum  faecularium  translatus    a  faeculo    decimo  quinto  in 

Germania  &  Gallia:  ut  fingulari    diftertatione  feu  difputatione ,    preefide 

Chrijl.  Schoetgenio,  oftenditur  ad  illuftrarionem  verborum  hymni  facri 

vulgatiflimi   In  dulci  iubilo:  quern  Petro  Dresdenji ,  ludimoderatori  & 

concionatori  Pragenfi  circa  annum  Chrifti  14 17.  tribuendum  probat,  at- 

que  hsec  continet  ad  rem  verba  : 

Da  die  Schellen  klingen 

In  regis  curia. 

Syflemata  vero  ilia  cymbalorum  &  campanarum,  de  quibus  ad  finem  li- 

bri  fuperioris  diximus ,    ad  harmoniam  compofita   atque    concinnitatem, 

tantopere  funt  exculta  ,   ut  eadem  praecautione  opus  iuerit,  ac  de  orga- 

nis,   &  aliis  inftrumentis  muficis ,  praefertim  in   Belgio,   ubi  hodieque   ut 

a  plurimum    obtinent  a)  In  fynodo  dicecefana  Harlemenji  an.   is  64. 

Gtrm   *  b  ftatim  ac  de  organis  adum   eft,  de  campanis  &  horologiis  n.  1.  prohi- 

betur,  „ne  campanis   abutantur  ad  lafcivarum  ineptaiumque   cantionum 

tinnitum:  quandoquidem    illae    ad  convocandum  populum  ad  audiendum 

verbum  Dei,  &  ut  myfteriis  interfint  divinis,  avertendisque   tempeftatum 

cladibus ,     confecratae    fint :    neutiquam ,    ut  fonitu    eorundem  a  pietatis 

contemplatione,  ac  ab  iis,   quibus   pro  falute  fua  intendere  debent ,   avo- 

centur  homines  ,    coganturque  propemodum  vel  inviti  ad  lafcivias  dede- 

coraque  .  .  .   memoriam  revocare  ,  quod  fane  nefas   eft  Chriftiano.  " 

Quod  minora  vero  eiusmodi  fonora  vafa  attinet,  a  cone.  Cameracenfi 
A.f.  10&.     anni  fequentis  tit.  VI.  c.  1  f.  ltatutum  eft:     „Qui  tintinnabula  &  campa- 
nulas ad  harmoniam  quandam  pulfare  folent ,   caveant  omnino,  ne  huius- 
modi  pulfatione  cantiones  turpes ,  inhoneftas ,  &  vulgo    iactatas  imiten- 

tnr ; 

a)    Georg.  Bueney   in  Diario  Itin.  muf.  Vol.  II.  Pottmoif    laudat  Vol.  III.   p.    zzy.    Lc.   e- 

&  III.   morem    hunc  Belgio  fingularem    paflim  iusque  tanto  condolet   labori :      <jua    in  urbe, 

ceu   Gothicum    ac    barbarum    perftringit,  Ang-  ad   quartam    quamque     horx    partem    omnia 

Us ,  Italis ,    Gains,   quorum    lingua    CayyiUhns  perftrepent    eiusmodi  fyftematibus  ,   quae  pha- 

\'ocantur  ,   infuetum ;  per    utrumque  vero  Bel-  langis  agitantur.      Cuius    certe  ritus     ac  cou- 

gium    ubique  pervagatum  :  ut  tamen  Gnudavit  fuetudinis  minim    eft  ,      quod     hand    tacdeat 

&  Auhverpia    praecipua  fint    eiusmodi   campa-  audientes  ,   quam   ubique    per    Belgium  repcrit 

harum  fyftemata  ,    qua;  manibus,     pedibusque  Inolitum   ufqne   ad    Aqttisgranum  )    ubi  aliam 

traftentur    ftatis    horis    improbo    labore  »    quo  lepidam    confonantiam    ubique  fe    per   urbem, 

qui  liidunt ,   ftidore   permadefiunt ;   qui  tamen  in    qua   paullo  antea  proceflio  fit  habita  ,  an. 

rem  fuam   ea  hand  raro   dextcritate  agant,    ut  diiffe  fe  memorat  ,  ex  ramentorum  vitreorum 

«um  infignibus  organiftis    certent ,     cuiusmodi  nd    harmoniam  couciforum     coliifionc    mutua. 

cxemplum   affert  Vol.  II.  p.  $:.  Lcvanii  j    Am*  Vol.  III.  p.  54. 
fitlodami    item  en    arte    prsftantcm   crjpniftajrv 


POSTERIORE  JETATE.    C.I.  24I 

tur ;  fed  potius  hymnorum  &  canticorum  ecclefiae  modulationes.     Siquis 
non   paruerit,  puniatur:   ut  qui  multis  labendi  occafionem  praebuerit,  & 
in  re  facris   dicata  fpurca  ,   &   inhonefta  attulerit. "         In  conciliis  Ca- 
meracenfi  &  Mechlinenji  fecundis  anni   1631.    &  1607.  eadem  habentur  T.lX.t-M3* 
quoad  tintinnabula  quoque  &  campanas  ad  harmoniam  quandam  pulfan-  T.vni.m* 
tes ;  in  primo  autem  Mechlin,  an.  1570.  organiftae  &  campanarii  iungun-  n'' 
tur  cap.  10.  de  officio  &  cultu  divino.     „  Cohibeant  epifcopi  cantores,  or-  T  V1L  fagt 
ganiftas,  &  campanarios ,  &  alios  quoscunque  a  lafciva,  militari,   &  qua-  61  s. 
vis  indecora  mufica  in  cantu  ,   organis,   &  campanis. "         Sic  fynodus 
Audomarenfis  an.  M83-  tit.  XII.  c.  2.    Organorum  &  mujices  ufuw,  ficut  n.  p.  w. 
E<?  campanarum  t   ita  retinendum  maridat,    ut  nihil  lafcivi  ,  aut  facularis 
cantus  imitentur.         Omnia  vero  compleftuntur ,  quae  fpectari  in  hac  re 
par  eft,  decreta   fynodalia  dicecefis  Colonienfis  anni   1662.  tit.  III.    §.  2.  t.ix.$.mz. 
„  Organis  item  ac  quibuscunque  aliis   inftrumentis  muficis  tarn  in  eccle- 
iiis,   quam  in  proceffionibus  ita  canatur,  ut  modulatione  fua  lafcivas,  im- 
puras,  militares,  vel  indecoras  cantiones  non  imitentur,   &  ea,  quae  vo- 
ce canuntur,   ne  procul  abfint  a  mente.     Quicunque  tintinnabulorum  & 
campanarum ,  fiquae  fint  ad  harmoniam    compofitae ,    curam  geruttt ,    ca- 
veant ,  ne  earum  pulfu"  turpes ,   inhoneftas ,    vel  faeculares    cantiones  ex- 
primant,  fed  potius  hymnorum  &  canticorum  ecclefiae  modulationes  gra- 
ves ,  &  quae  pios  arTeAus  moveant ,  imitentur." 

Multa  collegit  Aug.  Rocca  in  libro  de  Campanis,  iam  ad  calcem  li- 
bri  fecundi  P.  II.  unacum  Hieron.  M  a  g  i  o  de  Tintinnabulis  citatus  , 
&  caput  12.-  de  mufica  campanarum  concentu ,  nee  non  turrium  pr£- 
fiantid  inferibit  :  quod  nempe  attinet  maiorum  campanarum  fyftemata, 
quae  etiamnum  hodie  audiuntur  apud  Menapios  &  Sicambros  prafertim 
populos  ad  utramque  Rheni,  Germanium  &  Galliam  dividentis  partem  fitos. 
Veluti  Antwerpia,  Mechlinice,  Leodii.  In  paralipomenis  vero  ad  eun- 
dem  librum ,  tabulis  etiam  aeri  incifis,  poft  horologium  S.  Marci  apud 
Venetias  ,  horologium  item ,  quod  Leodii  extat  mira  arte  conftruftum, 
modum  deinde  pulfandi  ingentem  campanam  explicat  a  viginti  quatuor 
hominibus ;  demum  qua  ratione  fyftema  triginta  trium  campanarum  promi- 
fcuae  magnitudinis  in  Cathedrali  ecclefia  Antwerpi<e  turrique  admirandae 
altitudinis  ac  ftru&urae  organorum  inftar  manibus  pedibusque  pulfatur: 
&  hunc  in  modum  pulfatae  tarn  confonantem  edunt  fonum ,  &  diverfas 
ecclefiafticas  melodias  ita  exprimunt,  ut  ab  harmonia  mufica  vix  eum  di- 
ftinxeris.  Amplius  adhuc  testimonium  hodierno  ufui  reddentem  D.  Bur- 
ney  modo  audivimus.  Ad  hunc  aut  fimilem  modum  tractandi  campanas  vi- 
detur  pertinere,  quod  in  fynodo  Sedonenji  a.  1626.  circa  campanilia  cavetur  : 
Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.        Hh  ^Cam- 


242       L.  IV.    DISCIPLINA   MUSICS    ECCLESIAST. 

T.  IX.  Cone.  ^Campanilia  non  Tint  cuivis  obvia  potiflimum  adolefcentibus,    qui  cum 
«. Pj9o.  jucjere  pUifan(j0  cum  campanis  volunt,  pedes,  brachia,  crura,  &  cervices 
frangunt,  uti  plura  habemus  exempla. 

Campananim  XXXI.  Vix  eft ,  ,£[uod  iis  fuperaddam  ,  qua?  quoad  aevum  hoc  po- 
varius  Hfus,  fterius  aetatemque  noftram  idem  Ang.  Rocca  ex  omni  aetate  collegit  de 
multiplici  campanarum  ufu ,  in  fan&a,  &  univerfali  Dei  ecclefia  recepto, 
ad  congregandum  clerum,  convocandumque  populum  in  ecclefiam  ,  in 
facrificio  Miflfe,  vefpere  item,  mane,  &  meridie;  ad  celebritatem  item  die- 
rum  feftorum ,  facris  fub  proceflionibus ,  pro  defundis ,  ad  intempeftivas 
pluvias,  vel  tempeftates  pellendas;  'in  alicuius  magnae  perfonae  adventu, 
in  diftinguendis  horis  &c.  quae  fingula  ille  fingulis  explicat  capitibus. 
Qui  ufus  plerique  medio  sevo  cepti  femper  magis  increbuerunt,  aucrique 
funt,  quaedam  etiam  nonnunquam  in  fynodis  ad  rem  acla  funt  conftitu- 
taque.  Faciunt  hue,  quae  P.  Io.  Bapt.  Enhueber  monachus  San-Erne- 

ramenfis  in  conciilorum  Ratisbonenfiwn  brevi  recenfione  anno  176$.  edita 
ex  hiftoria  Laurentii  Hochwart  de  Alberto  de  Stauf  in  epifcopum 
Ratisbownfem  anno  1409.  eleclo,  narrat :  „Anno  decimo  feflionis  fuae , 
cum  iam  ex  concilio  Conftantienft  redierat ,  fynodum  ordinariam  celebra- 
vit,  &  reformationem  cleri  religioforumque,  in  qua,  publicatis  ftatutis 
provincialibus  Eberhardi  Archiepifcopi  Salzburg enfis ,  ftatutum  eft,  ut 
per  epifcopatum  Ratisbownfem  deinceps  fingulis  feriis  fextis,  ob  recor- 
dationem  Dominicae  paflionis,  hora  nona  pulfaretur  tintinnabulum  ingens, 
quo  audito  clerici  perorarent  preces  :  Refpice  in  me  DEUS  mem  &c. 
laid  vero  V.  Pater  nojier ,  &  V.  Ave  Maria.  Id  quod  etiam  ArChiepi- 
fgopus  Salisburgenjir  per  totum  archiepifcopatum  mandavit  fieri," 

Fag.  jf,  Refert  porro  idem  P.  Enhueber,  in  Mfc.   codice  Bibl.  San-Emera- 

menjis  faec.  XV,  contineri  litteras  Alberti  Ratisbonenfis  Engelmari  Chie- 
menfis,  Ulrici  Seccovienfis ,  <%:  Wolfhardi  Lavantiwnfts  epifcoporum, 
quibus  decretum  Eberhardi  Archiepifcopi  Salisburgenfis  publicant ,  & 
quadraginta  dies  Indulgentiarum  iis  omnibus  concedunt,  qui  feria  fexta 
ad  pulfum  campanae  in  memoriam  Agoniae  Domini  aut  pfalmum  Deus> 
Dens  mens ,  refpice  in  me  &c.  aut  quinquies  orationem  Dominicam  to- 
tiesque  falutationem  angelicam   recitaverint.       Eaedem  indulgentiae   con- 

t.  v.  Cow.  ceffx  funt  in  fynodo  dicecefana  Olomucenfi  anf   141  3.  omnibus   „qui  au^ 

'  dito  pulfu  campanae  paflionem  Domini  recolentes  flexis  genibus  tria  Pater 

&  totidem  Ave  Maria  devote  dixerint:   (dum  ftatuitur)ut  fingulis  feriis 

fextis ,  hora  meridiei  maior  campana  pulfetur  in  memoriam  paflionis  Ie- 

su 


POSTERIORE  iETATE.    C.  I.  243 

su  Cbrifti ,  conformantes  nos,  quantum  in  hoc ,  ecclefice  Metropolitans.  " 
In  concilio  Muguntino  an.  1423.  practerquam  „  quod  in  omnibus  eccle-  J;  v-  C(mt' 
fiis  civitatum  &  locorum  totius  provincial  omnibus  feriis  fextis  hora  me- 
ridiei  vel  circa  in  memoriam  paflionis  ac  mortis  D.  N.  I.  Ch.  noftraeque 
redemtionis  pulfetur  folemniter  magna  cuiuslibet  earundem  ecclefiarum 
campana  &c  fimiliter  quoque  approbante  hoc  facro  provinciali  concilio, 
ftatuitur,  ut  deinceps  fingulis  ecclefiis  predicts  omni  die  circa  lolis  or- 
tum  in  memoriam  compaflionis  gloriofiflimae,  &  intemeratae  Temper  Virginia 
Maria  ,  qua?  ftans  iuxta  crucem  fui  dilecliflimi  Filii  cruciabatur  ,  anxieta- 
te  &  mcerore  plena ,  pulfetur  tribus  vicibus  campana  ipfius  ecclefiae,  quae 
&  prout  haclenus  circa  occafum  folis  pro  falutatione  eiusdem  virginis 
pulfari  confuevit ,  ad  hortaudum  Chriiti  fideles :  ut  tunc  in  laude  ipfius 
virginis  incipientes ,  earn  cum  falutatione  angelica  devote  venerentur. " 
Indulgentiae  pariter  conceduntur  quadraginta  dierum  iis,  qui  feria  VI.  tria 
Pater  nojler,  &  tria  Ave  Maria,  fingulis  vero  diebus  circa  ortum  folis 
ter  falutationem  virginis  angelicam,  Ave  Maria,  flexis  genibus  oraverint. 
Quod  deinceps  mane,  meridie,  &  vefpere  conftitutum,  etiamnum  piq  ufu 
obtinet. 

In  conftitutionibus  fynodi  Sedunenfis  a.  1626.  c.  IV.  §.  10.  angelica  faluta- 
tio,    ficubi  exoleverit,  in  integrum  reftituenda  decernitur  :   „  Ter  quotidie  T.ix.p.%^ 
pulfandum  eft  ad  falutationem  iftam ,  in  aurora  ,  meridie ,  &  crepufculo 
vefpertino.     Pulfus  nee  nimis  longus,  nee  nimis  brevis   fit,  fed  commen- 
furatus  communi   ecclefiae  falutationi  ,     quae    incipit  :     Angelus  Domini 
nuntiavit  Maria  &c.     Toto  reliquo  anno  ad  hunc  pulfum  omnes  genufle- 
clant :  tempore  vero  pafchali,  id  eft ,  a  Pafchate    ufque  ad  Dominicam  SS. 
Trinitatis  ftatur  ad  ilium."     His  vefpere  campana;  pulfus  pro  defunclis  fu- 
peradditus  in   fynodo  dicecelana  Cohmienfi  an.  1527.  legitur  :     „  Ut  po-  T.ix.p.wi, 
pulus  fidelis-  mane ,   meridie  ,   &  vefperi ,  atque  etiam  fub  elevatione  in 
fumma  Mifla  figno  campanae  ad  orationem  incitetur,  pie  in  omnibus  ec- 
clefiis introdu&um  eft.       Et  quia  fancta  ac  falubris  eft  cogitatio  pro  de-  z.Maccbab. 
funftis  exorare,  ut  a  peccatis  folvantur;  idcirco  praecipimus,  impofterum  -W- 
poft  vefp'ertinum  pulfum  diverfae  campanae   figno,  ubi  plures  funt ,  eius- 
dem autem,   ubi  una  duntaxat  exiftit,  populus  ad  habendam  commemo- 
rationem    pro  defunclis  admoneatur. 

XXXII.  Praeterimus  alios  campanarum  ufus,   earumque  folemni  cum  Campanarum 
apparatu  &  cantu  benedi&iones ,  quae  ad  liturgicam  rem  pertinent,  quam, 
quod  Alemanniam  noftram  veterem  attinet,   fingulari  opere   illuftravimus. 
Synodus   Colonienfis   provincialis  anni  1536.  dum  Parte  nona  eeremonia- 

H  h  2  rum 


244    L«  IV-    DISCIPLINA  MUSICS   ECCLESIAST. 

T.  Vl  Com  rum   ecclefiafticaruin   rationes  explicat ,  fingulari  etiam  capite  XIV.  cur 

$«™.  f.29s-  benedicantur  Campana?,  exponit  pluribus ;  eodemque  pertinet  etiam  mox 
fequens  cum  hac  rubrica :    Docendus  populus,  ut  Jignatis  potius,  quam  fi~ 

T.  Fil.f.s.  gnis  inhareat.  Paucis  vero,  dum   lynodus  dicecefana  Harlemenfis  an. 

1567.  rationem  dat ,  cur  confecrentur  ecclefiae  altaria  &c.  addit,  „Cam« 
panis  vero  ab  operibus  &  negotiis  faecularibus  ad  orationem,  laudes  Dei, 
&  facra  myfteria  invitari,  cogitando  e  tanto  vaforum  apparatu  &  tot  con- 
fecrationibus,  quanta  reverentia  facrificium  Corporis  &  Sanguinis  Chrifti  a 
rebus   profanis  fit  fecernendum  &  diiudicandum." 

Et  apparatus.  Crevit  vero,  ac  crefcere  indies  videtur,  campanarum  apparatus,  turn 

quod  numerum,  turn  quod  eorum  pondus  fpeftat,  quod  in  Italia  aliquan- 
do  fixum  fuiiTe  fertur  ad  22cod.  libras.  Longe  maioris  flint,  quas  Mer. 
sennus  &Kircherus  Roihomagii  Rbedonis ,  Lugdun'u  Turunis,  Parijiis 
eOTe    memorant;      »Sed    has  omnes  merito   fuperat   Erfurtenlis  (inquit 

lib.Vl.Mu.  Kircher us)  omnium  campanarum   regina. "     Cuius  accuratam  defcriptio- 

furg.  p.  $22.  nem  exhibet.  lam  libro  II.    P.  II.  notavimus,  Campanariorum  nometi 

ac  uiunus,   cum  fit  promifcuum    &  commune   circa  officium  ecclefiae  & 

Ta.T.y.f.40,  altaris,  habitum  illis  clericalem  in  ecclefia  praefcriptum  efle:  „Ut  facer- 
dotes  &  campanarii,  qui  facerdotibus  ad  altare  in  celebratione  Mifiarum 
afiiftunt,  iuxta  quod  officium  eorum  requirit,  fuper  veftimenta  fua  fuper* 
pelliciis  utantur,"    fancit  fynodus  Olothucenfis  an.  141 3. 


CAP.  II. 


*4»(#)^* 


245 


CAPUT   II. 

XJfus  cantus  ac  mujica  apud  heterodoxos, 

I. 

icleffum,  clericos  laudes  divinas  cantantes  fa- 
cerdotes  Baalim  vocantem,  iam  fupra  notavi- 
mus  ex  Thoma  Waldenfi  T.  III.  tit.  2.  c.  XVI. 
de  orationibus  &  canticif  altis:  qui  poftea  cap. 
XIX.  profert  Wicleffi  fententiam  ,  qua  ec- 
clefiafticis  noftris  improperatur,  prolixitas  0- 
randi,  £«f  cantus  alti ,  qui  uni  competunt ,  ab 
altero  diffonant.  Navarrus  generatim  af- 

ferit,  „quod  haeretici  veteres  noftro  hoc  fas- 
culo  renovati,  &  ab  inferis  revocati,  qui  om- 
nino  fuftulerunt  cantum  divinorum  officiorum, 
iniuftiflima  id  de  caufa  fejerunt.  Turn  quia  licet  multi  cantores  raodis 
praefatis  peccent,  non  tamen  funt  pauci,  qui  debita  cum  reverentia  can- 
tent.  Turn  quia  fatis  erat  emendare ,  &  tollere  abufus  ,  &  errores,  & 
defeclus  cantus,  eo  minime  fublato  :  fufficiebat  enim  removere  abufum, 
bono  ufu  reliclo.  Turn  quia  tollere  omnino  cantum,  effet  tollere  magnas 
commoditates  &c.  Quo  circa  convenientiflimum  foret  cultui  divino ,  & 
honori  fan&ae  Matris  ecclefiae,  cantores  efle  modeftos,  devotos,  &  bene 
compofitos,  &  timentes  offendere  Deum,  cuius  maieftati  &  obfequio 
cantum  fuum  potiffimum  devoverent,  non  autem  guftui,  oble&ationi,  & 
auditui  populi  . . .  quod  facile  facerent  cantores  ,  fi  per  opera  &  benefi- 
cia  principum  ,  &  praelatorum  cognofcerent ,  parvi  eos  facere  virtute  & 
devotione  deftitutum,  &  magni  eis  comitatum."  Putat  Bellarminus, 
a  Magdeburgenfibus  Centuriatoribus  catholicos  facerdotes  Baaliticos  pro- 
pter cantum  vocari.  Affertque  Trinitariorum  Transfyhanorum  di&um, 
fe  cantum  cum  omnibus  tubis  &  organis  profcripfifTe :  Et  Petri  Mar- 
tyris,  inftrumenta  mufica  pertinere  ad  ceremonias  Hebraorum ,  &  ideo 
non  magis  convenire  Chriftianis,  quam  circumcifio,  fabbata,  neomeniae- 
que  conveniunt.  Ob  eandem  fententiam  Bezam  ftringit  Wolfgang.  Fran- 
zius  apudCALVOR  in  Bit.  eccl.  Alia  eiuscemodi  habes  apud  Io.  And.  Quen- 
•tedium  in  antiquit.  bibl.  &  ecclejiaft.  de  precibus  publicis  &  pfalmorum 
cantu.     Unum  Io.  Cocceium  ex  fchola  Calviniana  adducit,  qui  auctorem 

H  h  3  Qu*rt. 


AcathoUci, 

qui   muficaia 
reieeciunt. 


Deornt.  & 
boris  canon. 
t.XVl,  ».4o, 


De  bonis  ope* 
rihiii  in  par* 
ticul.  lib.  If 
c.  1$. 


P.U.Seil.V. 
tap.  21. 

*»  48J- 


2^6 


L.   IV.    USUS   CANTUS    AC  MUSICiE 


Quaeft.  &  refponf.  ad  orthodoxos  inter  opera  S.  Iustini  M.  his  verbis 
corrigit  comment,  in  epift.  ad  Ephef.  V.  16.  „At  idem  c^yuvuiiv  a,7ro$o~ 
Kijjud^H,  ut  vrj7ri&ofy,  quae  infantibus  infervierit  in  vet  teftam.  Dicamus  er- 
go, &  Davidem  vyjttiov  fuilFe,  &ELisiEUM.  Nos  o^anroMq  illis,  &  illi  no- 
bis. Si  qua  fignificatio  typica  in  organis  eft,  ea  ceflat ;  quatenus  autem 
lsetitiae  fpiritualis  adiumenta  &  teftimonia  funt,  pofTunt  adhiberi,  dum- 
modo  id  fiat  ymr  oixoAoprig."  Carlstadius  &  Zwinglius,  uti  fefe 
aliis  ceremoniis ,  ita  etiam  muficae  oppofuerunt.  Ea  haud  dubie  de  caufa 
He  nuhut     ecciefla  Turicenfis  diutius  cantionibus  caruit,    tefte  Lavatero.  Zie- 

0CCI       •  1  UTW**e 

c.  Ia  glerus,  &  ex  eo  alii  narrant,  Zwinglium  aliquando  magiftratui  obtu- 

Theatr.  liflTe  libellum  pro  abroganda  mufica,  quern  ad  verbum  cantando  recitave- 
temp.p.iiw.  rit>  Qiiaefitus  ,  quid  hoc  fmgulari  facto  vellet,  refpondit:  veluti  parodo- 
xum  hoc  abfurdumque  videretur,  ita  perinde  efle  cum  oratione  ad  Deum, 
li  cum  cantu  &  organo  fiat.  Zwinglium  ipfum  mufica;  addiclum  fuifle 
palam  fit  ex  ea ,  de  qua  me  certiorem  reddidit  /.  /.  Breitingerus  ,  re- 
ftor  Gymnafii  Turicenfis ,  apologia  in  refponfione  ad  lo.  Fabri  ^  im- 
rettysvriv  i7ri^oXrjv  in  haec  verba:  „Praeterea  aulicam  chelym  ,  tibias ,  & 
alia  mufica  inftrumenta  mihi  obiicis,  Faber.  Atqui,  aulicam  chelym  non 
agnofcere  me,  fateor  ,  nee  fcio,  qualenam  illud  inftrumentum  fit.  Tu 
fortaflis  eius  me  multo  es  peritior.  At  chely,  fidicula  ,  tibiis,  &  aliis 
huius  generis  inftrumentis  canere  olim  didici ,  nee  me  eius  artis  adhuc 
pcenitet :  nam  liberos  eiulantes  hac  compefcere  licet.  Tu  vero  fanftior  es, 
quam  ut  huiusmodi  ludicris  des  operam.  Scias  tamen  ,  Davidem  ci- 
tharoedum  fuilTe  longe  praeftantiflimum,  qui  Saulis  daemonium  canendo 
compefcuit.  Ita  fi  tu  quoque  cceleftis  aulas  chelym  agnofceres,  haud  du- 
bie &  glorise  &  pecuniae  &  fanguinis  ftudium,  quod  in  teeft,  extingue- 
retur.  Qua  fronte  autem  reprehendis  id ,  quod  e  feptem  liberalium  ar- 
tium  (quarum  tu  magiftrum  te  profiteris)  numero  efle,  non  ignoras? 
quod  denique  a  nemine  bono  unquam  reprehenfum  eft  ?  Socrates  fe- 
nex  iam  repubefcere  incipiebat ,  cum  in  extremo  fenic  citharas  operam 
daret.  Atqui  tua  ilia  ecclefia  non  muficam  modo  ,  fed  &  campanarum 
fonum  inter  cultus  divinos  numerat.  Mufica  mea  neminem  offendit,  qui- 
cunque  tandem  lint ,  qui  huiusmodi  mendacia  tibi  fuggerant. "  Obie- 
cerit  Zwinglio  Faber  ,  quod  muficam  ipfe  domi  exerceat,  in  ecclefia 
refpuat.  Cantum  tamen  fimplicem  nee  Carlstadius  reiiciebat  ;  quique 
ex  Zwinglii  &  Calvini  fchola  prodierunt,  paullatim  etiam  ad  hodier- 
num  usque  diem  organa  cantui  confociant.  In  Anglia  vero  fuperio- 

re  faeculo  fuit  inter  Epifcopales  &  Fresbyteranor   haec  etiam   controverfia 
ac  diflidium,  illis  pro  mufica  ecclefiaftica  ftantibus ,  his  contra:  Quacke- 

ris> 


APUD     HETERODOXOS.    C.  IT.  247 

ris,  cum  reliqua  Fanaticorum  etiam  extra  Angliam  turba,  quaevis  cantica 
ex  cultu  divino  profcribentibus  ,  quorum  dubitationes  diluit  Em.  Sal. 
Cypriani  diflert.  de  propagations  h<trefum  per  cantilenas. 

II.  Id  genus  exempla  iam  libro  primo  in  prima  ecclefiae  aetate  dedi-  En-ores  nU 
mus.      Inter  novatores ,    annotante  Gretsero  in  libro  de  iure  &  more     ,™"™!iIe 
prohibendi  libros  malos  c.  17.  Hujjita  etiam  cantilenas  fua  haerefi  infeftas,  nas  ProPaga- 
clerique  &  rerum  ecclefiafticarum  deteftatione  refertas  diffeminarunt ,  ut  nint  tam 
in  circulis  &  triviis  decantarentur.     Idem  ex  Cochljei  hiftoria  Hufi.  re-    u  n*" 
fert,  Ioannem  Huss ,  libris  fuis  ab  Archiepifcopo  Pragenfi  combultis,   ut 
iniuriam   rependeret,  ita  &  odiofum  &  contemptibilem  eum  fuis  detra- 
ftionibus    populo    reddidiffe ,    ut  plerique  partium  fuarum  laici  vulgares 
&  ironicas    in  optimum  patrem    cantiones  confingerent   ac  decantarent; 
quod  deinde  Wenceslaus  edi&o  vetuit.  Id  etiam  contra  alios ,  ip- 

fumque  concilium  Conjlantienfe  factum,  palam  fit  ex  eiusdem  concilii  edi- 
clo :  „Ut  omnes  cantilena?  introductae  in  praeiudicium  facri  concilii,  & 
virorum  catholicorum  cuiuscunque  flatus ,  qui  IVicleffitis  obftiterunt  & 
HiiJJitis  ,  vel  cantilenas  in  commendationem  loannis  Huss  vel  Hierony- 
wi  haereticorum  condemnatorum,  prohibeantur  in  omnibus  civitatibus, 
&  oppidis,  &  quibuscunque  manfionibus  decantari  fub  graviffima  poena." 
Inter  articulos  Hieronymo  Pragenfi  obie&os  XI.  &  XII.  fie  fonant: 
„Quo  latius  "Wicleffi  haereiin  propagaret,  verba  canonis  per  cantilenas 
Bohemicas  in  vulgari  fecit :  ut  etiam  ruftici  credant  fe,  fi  verba  confe- 
crationis  pronuncient ,  conficere  poffe  Corpus  Chrifti  non  minus ,  quam 
facerdotes ,  idque  fingulis  horis,  quando  libet.  Effinxit  &  alias  diverfas 
cantilenas  in  vulgari  Bobemico,  e  biblise  &  evangeliorum  verbis  fenfuque 
contextas  pro  confirmatione  fuae  haerefeos ,  ut  per  eas  laici  fui  facram 
fcripturam  melius  nolle  &  intelligere  viderentur,  quam  caeteri  Chriftiani. " 
Prodierunt  an.  1766.  vernacula  lingua  meletemata  de  mufica  ecclefiaftica 
&  facrorum  cantuum  ,  ubi  defcribitur  liber  cantionum  Waldenfium,  Fra- 
trum  Bohemorum  feu  Hit ffit arum  an.  \j66.  typis  editus,  Maximiliano-^.-ioi. 
que  II.  Imp.  dicatus.  Qua  in  dedicatione  ex  Latino  Bobemicoque  fermo-  &c- 
ne  in  Germanicum  converfus  dicitur;  in  praefatione  autem  Ioannes  Huss 
primus  cantiones  facras  lingua  Bobemica  induxiffe  perhibetur.  Alium 
recenfet  huiusmodi  librum,  Noriberga  an.  158Q.  editum,  Io.  God.  Bauman 
in  Schediafmate  hift.  theol.  Brema  an.  1765.  de  hymnopoeis  veteris  & 
recentioris  ecclejia,  vera  atque  Chyiftiana  religioni  promovenda  ac  propa- 
ganda infervientibus ;  idemque  de  Hujjitis  &  Fratribus  Bobemis  ex  Came- 
rarii  hiftorica  narratione  de  fratrum  ortbodoxorum  ecclefiif  in  Bohemia* 

Moravia, 


248 


L.  IV.    USUS    CANTUS    AC  MUSICiE 


Moravia,  &  Polonia  p.  2%6.  addit:  „  Ad  rem  ipfam  quod  attinet ,  ac- 
cepimus  hunc  morem  a  maioribus  noftris ,  ut  non  tantum  de  fuggeftu 
doceremus ,  fed  cantionibus  etiam  comprehenderetur  do&rina  ecclefiae  & 
fcientia  fanctorum,  ut  cantiones  noftrae  effent  homiliarum  inftar."  Vid. 
quae  ex  Sculteti  annal.  evang.  ad  an.  152^.  de  cantionibus  Lutheri, 
&  ex  Seckendorffii  hijloria Lutheranifmi  lib.  I.  feci.  57.  p.  271.  &  281. 
de  Sperati  quadam  cantilena  refert  p.  50.  j.i. 
Q,i»m  Luthe-  Narrat    D.  Burney  in  diar.  Itin.  muf.  Vol.  III.  p.  3?.  novae  reli- 

rani.  gionis  in  Saxonia  propagatores  eum  in  finem  voces  etiam  pueriles  adhi- 

buifle ,  a  quibus  decantari  per  plateas  cantilenas  curabant  ad  dogmata  ec- 
clefiae Romans  convellenda  compofitas ;  communemque  efle  perfuafionem, 
huiusmodi  pueriles  cantus  ad  propagationem  do&rinae  Lutheri  multuni 
contulifTe.     Cuius  generis  cantiones   aliquas   adducit  Seckendorffius  in 
hijloria  Lutheranifmi ,    ut  ad  calcem  adnotat  interpres  Germankus  Ham- 
burgenjis,  huncque  in  cenfum  refert  cantiones  Wezeui  ,  Gottschalkii, 
Buschii  &c         Laudatus  Em.  Cypriani  de  propagatione  haerefum  per 
cantilenas,  catalogum  dilTertationi  fubiicit  cantionum  vernacula  lingua  de- 
cantari ,    Luthero  fuperftite,  folitarum.  Lutherum  hac  in  re  pluri- 
mum  elaboralfe,    conftat  apud  omnes.      „  Cantilenas  (inquit)  Thomas  a 
Be    conwrf.  j^tj^  vernaculo  idiomate  quam  plurimae  ex  ipfiusmet  Lutheri  officina 
Pliltf.nx.  profedae,  mirum  eft,  quam   promoveant  rem    Luther  anam.       Quaedam, 
funt  catechifticae ,    quaedam  dogmaticae,  alias  aemulantur  pfalmos,  recitant 
exagitantque  Chriftianorum  vitia  feu  vera,  feu  fifta.      Maxime  autem  fo- 
lemnis    oda  ilia  eft  ,   quae  Pontifici  ac    Turca  fimul  inferni  abyflum  im- 
precatur.     Nee  templa  folum  &  fcholae  huiusmodi   cantus  refonant ;  ve- 
rum  etiam  aedes  privatae  ,  officinae,   fora,  plateae,  campi.      Nam  funt  in 
ufu  apud  omne  genus  hominum ,   ubique  locorum  feu  taedii  folandi,  feu 
laboris   levandi,  feu  temporis  fallendi  caufa.,,  Digitum  intendit  fa- 
mofae  illi   ftrophae ,   Erhalt  uns  Herr  bey  deinem  Wort  &c.  cantionis  in 
Anglia  &  Belgio  etiam  frequentatae ,  quae  haclenus  fuit  in  Imperio  Ger- 
manico  motuum,  litium,  ac  exacerbationum  caufa  &  feminarium.  Ob 
varias  ab  exordio  faclae  in  religione  per  Lutherum   innovationis  cantio- 
nes famofas  in  contumeliam  turn  faecularium  ,  cum  ecclefiafticarum  per- 
fonarum  in  fulgus  fparfas ,  in  Comitiis  Augujlanis  neceflfe  fuit  hanc   pe- 
tulantiam  coerced  hac  Caroli  V.   conftitutione :     „Cum  variae   &  levi- 
culae  plebes  reperiantur  ,  quae  cantionibus  &  rhythmis  operam  dant,  per 
quos  ecclefiafticos  &  faeculares  ftatus  contumeliis   afficiunt :  in  utramque 
partem  iuxta  apti,  paratique  :    nimirum  fi  fuerint  cum  ecclefiafticis ,  can- 
tillant  de  fsecularibus,   &  econtra,  fi  fuerint  cum  faecularibus ,   canunt  de 

ec- 


APUD    HETERODOXOS.    C.  I!.  249 

ecclefiafticis ,  feu  facerdotibus  ,  quae  res  ad  difcordiam,  diflidia,  &  contu- 
meliam  vergit,  tenditque.  Itaque  ievere  praecipimus,  volentes,  ubicunque 
deprehendantur,  a  magiitratu  puniantur.  "  Fertur  tamen  Marotus  ab  eo- 
dem  Carolo  V.  oblatis  XXX.  plalmis  ad  cantum  rhythmice  compofitis,  ac- 
cept ducentos  dublones,  is  ipfe  ,  de  quo  Yarn.  Strada  de  bello  Belg.  lib. 
X.  „Nec  paucos  alliciebant  cantilenae ,  quibus  Davidis  pfalmi  gallicis  me- 
„tris  alligati  a  Maroto  ac  Beza  ,  ut  olim  memoravimus ,  magnis  per  a- 
„gros  agminibus  canebantur,  Genevatum  ritu."     Haec  aliaque  legefis  apud 

Io.  HOORNBEECK. 

III.  Ingens   fuit    pangendarum    eiusmodi    cantionum   vernacularum  Calvinifta. 
fludium  ipfis  faftae  innovationis    coryphaeis  :  quales    indicantur   a  citato  rum  camio- 

h.  HOORNBEECK,    prater  L.UTHERUM    luftuS    lONAS,     ZwiNGLIUS,    CAPITO,   nes&orga- 

Ambr.  Blaurerus,  Leo  Iud«,  Ioannes  Agricola  ,    Paulus  Speratus,  JemTim" 
Spengler,  Matth<eus  Greiterus,   Voghtherus.  Ubi    obfervare    li-  Lib.  1.  cm. 

cet  inter  primores  etiam  Zwinglium  ,  paulloque  port  Tbeodorum  Be-  *  pfib»odia. 
zam,  quern  ac  tnemoratum  Clementem  Marotum  nominat  ,  poetas  fui  ae- 
vi  feliciflimos ,  qui  buic  fludio  accuratius  intenti  ,  Mas  pfalmorum  cantio- 
nes  dederunt ,  quibus  cxinde  non  Gallica  modo  ufa  eft  ecclefia ;  fed  etiam  in- 
ter Germanos  Ambrofius  Lobwasser  ad  eandem  Gallicam  melodiam  germa- 
nicos  pfalmos ,  &  Petrus  Dathenus  belgicos  nobis  dederunt.  Addit 

in  fynodo  Durdracena  an.  1  ^74.  art.  43.  conclufum,  utendos  folum  in  ec- 
clefia pfalmos  a  Petro  Datheno  compofitos  ,  hymnosque  adiunclos ,  ut 
que  dum  in  generali  fynodo  aliter   fuerit  determinatum. 

Quae  deinceps  in  fynodis  eam  in  rem  fint  conftituta  ,  idem  paucis 
refert.  Iuvat  faltem  ,  quae  ex  fynodis  Dordracenis  de  ufu  organorum  ar- 
fert,  adfcribere  ,  ac  primum  anni  is  74.  art.  so.  „  Quod  ad  cantum  or- 
ganorum in  ecclefia  ,  cenfemus  omnino  abrogandum  efle,  iuxta  dodrinam 
Pauli  1.  Cor.  XIV.  19.  &  quamvis  etiamnum  in  aliquibus  ecclefiis  dum- 
taxat  in  fine  concionum,  fub  difceflum  populi ,  ufurpetur  ,  tamen  potifli- 
mum  facit  ad  oblivifcendum  eorum  ,  quae  audita  ,  verendumque ,  quod 
polthac  ad  fuperftitionem  abutetur ,  quemadmodum  nunc  ad  levitatem 
fpeftat."  Et  an.  1  si%-  »Ufum  organorum  in  ecclefiis  ,  maxime  ante  con- 
cionem  ,  non  probamus.  ldeoque  cenfemus  ,  miniftros  debere  allabora- 
re ,  ut ,  quemadmodum  pro  tempore  tolerantur ,  fie  quam  primum  & 
quam  commodifiime  amoveantur."  Provocat  porro  ad  Voetji    diatri- 

ben  de  organis.      Quae  tamen  ab  eo  tempore  cumulata  potius  dici  pof- 
funt  ad  hunc  ufque  diem  apud  Batavos  ,  memorante  D.  Burney  in  Diar. 
Itin.  muf.   Vol.  III.  pag.  249.  & ,  ut  idem  Vol.  I.  de  Genevatibus  notat, 
Mart.  Gerbert.  deMusica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  I  i  etiam 


250  L.  IV.    USUS  CANTUS  AC    MUSICS 

etiam  apud  Helvetos  Turkenfes ,  Eernates  ,  Bafileenfes  ;   haud  fcio  ,    aii 

unquam  apud  Hugonotas  etiam  in  Gallia  ,  quamdiu  tolerabantur  :     apud 

a  quos    femper    in    pretio    fuit  Marotus  ,    a)   etiam  ob  hilares    modos 

muficos    a  doclis    muficis  additos  ,  ut  aucror   hiftoria;    muficae    ex    prae- 

Tfi/97  fttione   Rev.mi  Godeau    epifcopi    in   pfalmos    annotavit.        Alibi  Clau- 

as-4>   '   '      dinum  ,    celebrem    auclorem  muficum ,     muficxque     moderatorem     fub 

Henrico  IV.  ex  ea  fecra  fuiflTe ,   memorat:  proftat  opus  typis  impreflimi 

Melanges   de   Claudin.  Laudatus  Hoorneeckius    porro  refert ,    quos 

Clemens  Marotus,  &  Theodorus  Beza   rhythmo  Gallico  incluferunt  pfal- 

•  mos,   a  praeftantiflimis  illius  aetatis  muficis,  inter  quos  prsecipui  Godimel, 

&  Bourgeois,  modulationi  muficaB  aptatos  fuiflTe.     Paullatim  hodie  veluti 

in  Helvetia  muficce  vocali  inftrumentalique  locum  in  eclefia  dant  Calvinijlac. 

in  Alalia.  IV.  Angliam  quod  attinet,  nominatur  laudato  D.  Burney  prima  fta- 

tim  Diar.  fui  per  Galliam  &  Italian*  pagina  Tallis  ,  qui  tempore  re- 
formationis  antiquis  cantionibus  ecclefiafticis  ac  antiphonis  verba  Anglica 
adaptarit.  Id  inde  colligit,  quod,  quidquid  in  illis  cantionibus  melodiae 
deprehenditur ,  conveniat  fere  cum  exterorum  catholicorum  cantu  firmo 
ut  p.  11.  vocat.  Agit  poftea  p.  f2.  de  David  Rizio  Tarinenji,  qui  olim 
melodiarum  pro  cantionibus  Scoticis  auctor  fit  habitus  :  quam  rem  dis- 
quifiturum   fe  promittit  in  hiftoria  mufica.  Eft  pras  manibus  Lititrgia 

fermone  latino,  „  feu  liber  precum  communium,  &  adminiltrationis  Sacra- 
mentorum,  aliorumque  rituum,  atque  ceremoniarum  ecclefiae  iuxta  ufum 
ecclefiae  Anglicana  ,  unacum  pfalterio  feu  pfalmis  Davidis  ea  pun&atio- 
ne  diftinctis ,  qua  cantari  aut  recitari  debent  in  ecclefiis  &c.  "  Londini 
an.  1670.  imprerfa.  Diesque  conltituta  natalis  S.  Ioannis  Baptifla  eius 
anni,  qua  ab  omnibus  ubique  fufciperetur ,  prout  legitur  in  ftatuto  prae- 
vio  pro  unifurmitate  precum  'communium ,  cultusque  in  ecclefia ,  atque  ad- 
mini  fir  at  ione  Sacramentorum  anno  primo  Eliz.  id  eft,  Elisabeths  regi- 
nae  Sic  vero  ibi  conftitutum  eft,  decretumque  fub  poena  100.  mar- 

carum  :  „Quodfi  quis  poft  praedictum  feftum  natalis  fancti  Ioannis  Ba- 
ptifta  proxime  futurum  in  ullis  hiftrionicis  aliisque  ludis ,  cantionibus, 
rhythmis,  aut  alia  voce  publica  quidquam  declaraverit,  aut  locutus  fue- 
rit,  quo  liber  ille  corrumpatur,  aut  ulla  res  in  eo  contenta,  aut  illius 
pars  aliqua,  aut  quo  ei  derogetur,  aut  contemtus  concilietur;  aut  fi  ope- 
re  ,  facto  ,  aut  interminatione  publica  reclorem  ullum ,  vicarium  ,  aut 
alium  miniftrum  coegerit,  aut,  quocunque  modo  procuraverit,  ut  in  ul- 
la cathedrali,  aut  parochiali  eccleiia,  aut  facello ,  aut  ullo  alio  loco  can- 
tet,  aut   recitet  ullas  communes   aut  publicas  preces  &c. "  Spectator 

Ang- 

aj   Celebre  par  Us  avis  agrcabhs ,  Que  les  iocles_  Mtifidens  y  mirent. 


APUD  HETERODOXOS.    C.  II.  25  I 

Anglus  T.  I.  difc.  23.  de  cantu  ecclefiae  Anglicana  mentionem  faciens,  can-  Edit.  B«ja. 
toris  ,    addit,  intonantis  pfalmura  vocem  mox  abforberi  a   toto  fuccinen-  Gatt-  p-  ,46# 
te  auditorio.     Alio  vero  pertinent,  quae  ibidem   de  mufica  Italica,  apud 
fuos  obtinente,    habet. 

Proftat  infigne  opus  D.  Boyce  cum  praefatione  hiftorica  de  mufica 
facra  in  ecclefia  Anglicana  :  aeri  incifo  ipfo  cantu  feu  mufica  facra  audo- 
rum  Anglorum  usque  ad  hodiernum  diem  ,  imprimis  Celebris  D.  "Green 
organcedi    etiam    praeftantiffimi.  D  Burney   in  diario  Itin.  muf.  Pag.  102. 

Vol.  I.  dum  laudat  mufica m  facram  ,  quam  Venetiu  audierat  apud  S.  I0S* 
Marcum  ,  &  in  ecclefia  S.  Francifci  vocibus  folo  organo  iundo  ,  hanc 
muficam,  ad  inftar  optimorum  veterum  Anglicorum  meletematum  compo- 
fitam  dicit,  quae  collegerit  D.  Boyce.  Vocat  vero  dialeclo  Anglica  An- 
them ,  cui  voci  alicubi  aequivocum  facit  vocabulum  cantates  ,  dum  mufi- 
cam apud  Luther anos  in  Saxonia  diebus  Dominicis  &  feftis  celebrari  fo- 
litam  cum  Anglica  comparat.  Vol.  111.  p.  26.  Interpres  autem  Ham- 
burgenfis  ad  calcem  p.  299.  quoddam  utriusque  vocis  notat  difcrimen  : 
In  der  innefn  Einrichtang  find  fie  aber  fehr  tyjjfhieden.  Anthems  find 
nemlich  bios  fchicklich  oder  unfchicklich  zufammengefetzte  biblifche  Sprii- 
che  ,  die  der  Componijl  nach  Gutdiinken  zu  Choren,  Recitativen  oder  Arien 
macht.  Unfre  deutfchen  Kirchenkantaten  befiehen  in  Choren,  Arien,  Duet- 
ten,  Recitativen  ,  imtermifchten  Kirchengejixngen,  rvelche  der  Dichter  aus- 
dritcklich  in  Orduung  bringt ;  find  auch  wohl  nur  fiir  eine  oder  zwey 
Singeftimmen  gefetzt.  In  ecclefiis  parochialibus,  eodem  tefte  D.  Bur- 
ney p.  16.  obtinent  folum  cantiones  monodies  lente  produ&ae.  Ut  ab  iis 
percepi,  qui  in^//§7/7ifuerunt,  audieruntque,  concinna  obtinet  ac  elegans  in 
facello  regio  ,  cathedralique  ecclefia  &  Pauli  Londini  mufica  quatuor 
vel  o&o  vocum  fine  aliis  inftrumentis  muficis ,  excepto  organo ,  &  fi 
quae  ad  fuftinendum,  quern  vocamus ,  baflum  generalem,  faciunt ,  Barbi- 
ton  e.  g.  fidiculare,  Violoncello,  Theorba. 

Ita  vero  ab  inftrumentis  muficis  abhorrent  Oitackeri,  muficam  uni- 
verfim  faluti  hominum  adverl'am  iudicantes,  ut  Sal.  Eccles  Celebris  mu- 
ficus  ,  qui  quotannis  ex  mufica  proventum  nongentarum  librarum  facie- 
bat ,  omni  apparatu  mufico  divendico ,  futoriam  exerceret.  Piaculo  au- 
tem ducens,  quod  emtores  inftrumentis  fuis  muficis  abuterentur,  redem- 
ta  fua  inftrumenta,  eo  quo  divenderat  pretio,  publico  ea  cremavit  foro, 
ut  narrat  Gerh.  Croesius  in  hiftoria  Qnackerorum  lib.  I.  p.  170.  -apud 
Lanr.  Mizler  in  Bibl.   muf.   T.  III.  P.  II.   p.  jtfi.  Muficam  tuetur 

contra  Quackeros  Schelnig    Qiiackerifmi    confutati  art.  XVIII.   antith. 

Hz  20. 


252  L.  IV.    USUS   CANTUS  AC    MUSICS 

20.  p.  2^.  itemque  cynofura  confcientia  p.  173.  &  fynopf.  controv.  Pie- 
till.  art.  32.  q.  8-  eiusque  fupplementum  ad  haec:  „De  hypocritis  pie- 
tatis  praetextu  muficam ,  uti  ex  focietate  huinana,  ita  ex  ecclefia  elimi- 
nantibus.  "  Contra  Presbyteranos  autem  muficam  defendit  Celebris  theo- 
logus  Anglus  [oh.  Durell  Hifloria  ritunm  c.  27.  Commendat  porro  mu- 
Grtmtkgeeu  ficam   ecclefiatticam  Spectator  ille  Anglus.     Verba  eius  refert  loach.  Mat- 

ner  Ehren-       THESON     in   Gloria    milflCU. 
tfortt.f.  303. 

Lutherus,  V.  Idem  in  Schediaf.  epift.  de  eruditione  mufica  refert  nonnulla  Mar- 
eiusque  *®*-tini  Lutheri  loca  in  commendationem  muficae  ex  T.  VIII.  opp.  ed.  Al- 
tuentur.  ten^-  P-  4 l ' •  Lour,  Mizler  vero  in  bibliotheca  mufica  eiusdem  epifto- 
t.  I.  p.i.  lam  ad  omnes  amatores  liberalis  artis  muficae  exhibet,  quam  defiderari 
'•  s°'  in  omnibus  editionibus  putat.     Extat  etiam  Lutheri  encomium  muficae 

cum  aliis   theologorum  Lutheranorum  teftimoniis  in  libro  Mfc.  apud  lau- 
Ebrenpforte    datum  Mattheson  recenfito,   au&ore  Chrijl.  Schif,  chori  mufici  directo- 
*'  3I"'        re  Laubenfi  an.   1594.   ed.  contra  Io.  Muscovn    Laubenfu  fenioris  tracl 
de  retlo  &  pervevfo   ufu  mufica    ecclejiafiica  ;    dum    econtra   Chrifi.  Ma- 
secovius,  reg.  Borufi.  confiliarius  confiftor.  ac  paftor  in  Kneiphof,  infigni 
fermone  an.  1721.  &anno  praecedente  Bern,  de  Sanden  reg.  Borufi.  con- 
cionator   aulicus    muficam  egregie ,    eodem  recenfente  ,   depraedicaverint. 
fag.ioo.&c.  Hoitem   habuit   mufica   ecclefiaitica  ab  ineunte  hoc  faeculo  apud  Luther  a- 
nos  earum  partium  Chrifiianum  Gerberum  in  libro  de  peccatis  non  agni- 
tis ,  von  den  unerkanhten  Sunden ,    cui  Georg.  Motz  Filfenfium  phona- 
fcus  apologiam   oppofuit    infcriptam   de  beneficiis  Dei  nun  agnitis ,    alia- 
que  fcripta,  duobus  comprehenfa  tomis. 
Ibn.  (.  439.  Narrat  Mattheson,  eundem  auctorem  an.  1724.1am  feptuagenario 

maiorem  mififle  Mfc.  librum  eiusdem  argumenti  :  Von  der  grojfen,  unbe- 
fchreiblichen  [Veisheit  Gottes  ,  in  dem  Gnadengefchencke  der  geiftlichen 
Sing  -  nnd  Klingkunfi ,  quern  ibidem  per  capita  recenfet  librum;  veluti 
etiam  poftea  tractatum  Godofredi  Alberti  Pauli  archipresbyteri  ac  pafto- 
ris  Salfeldenfis ,  de  choris  prophetarum  fymphoniacis  in  ecclefia  Dei ;  ubi 
ea  contrahit ,  quae  ad  confultationem  de  nunquam  negligenda  inftauratio- 
ne  cultus  Dei  rationalis ,  etiam  in  choris  ecclefiae  muficis ,  in  hac  theo- 
logiae  regiminis  ecclefiailicse  parte  fa  cere  videntur.  Symphoniacum  au- 

tem hunc  chorum  definiens,  „quia  (inquit)  non  folum  quodvis  fympfal- 
ma,  quod  fimul  pfallitur  choraliter,  fed  etiam  figuralis  concentus  concor- 
dantiam  artis  muficae  regulis  ex  afle  refpondentem  eidem  attribuimus.  " 
Ubi  mox  prima  pagina  id  habet  after  turn  mufices  ftudium.  Inter  ali- 

os vero  muficae  ecclefiafticae  defenfores  &  patronos  fui  haud  oblivifcitur 

Matthe- 


APUD    HETERODOXOS.    C.  II.  253 

Mattheson,  ipfe  acriter  aggreflus  hachimum  Meierum,  cantorem  Got- 
tinganumi  qui  tamen  abufum  pocius  excelTumque  introdudae  in  ecclefiam 
muficae  theatralis  hodiernae ,  initituta  comparatione  muficae  fuperiorum 
temporum  ad  emendationem  noftri ,  aggreflus  eft  oppugnare  ( quod  ip- 
fum  nos  argumentum  operolius  tradandum  fufcepimus)  defenforem  llle 
nadus  Innocentium  Franckenberg,  hie  D.  Gudenum.  Agit  ea  de 

controverfia  /.  G.  Heinsius  in  hiftoria  ecclefiaftica ,  &  Anonymus  quidam,  Bcetnra^n~.. 
qui  anno  1766.  confiderationes  fuper  muficam  ecclefiafticam  &  fa  eras  can-  Kmbemmu^ 
tiones  oppofuit   Io.  Laurentio  Albrecht,  qui  Berolini  an.  1764.  patro-  «»<*  w%« 
cinium  muficae  lacrae  nimium  in  fe  fufcepifie  vifus  eft  audori  huic  Ano-  Gefa"&' 
nymo,  qui  faltem  pro  mufica  inftrumentali  in  arenam  defcendere  non  au- 
fum  fe  profitetur. 

VI.  Muficam  nihilominus  apud  fuos  nimis  monotonicam,  id  eft,  laf-  Adhibent«jne 
iam ,  humi  ierpentem  ac  infullam,  noftram    econtia   theatralem  exiftimat.  m Sacns' 
De  mufica  vero  inftrumentali  feitiva  fingulari  programmate  Siegf.JEwi-sGA, 
redor  academiae  Gryphisrcaldenfis  in  Vomer ania  fie  differit:  „Poftquam  u-p^  I0 
bique  fere  locorum  mufica  inftrumentalis  ecclefiaftica  in  puriori  Chriftiano- 
rum  ecclefia  recepta,  abufum  improbantes,  ufum  toleramus,  quatenus  ad 
ecclefiae  asdificationem  &  gloriae  divinae  illuftratiouem   tendit.       Siquidem 
ipfe  Spiritus  fandus  in  facra  fcriptura  nos  docuit,   Deum   non   folum  per 
cantiones  &   pfalmos    fimplices  &   harmonicos  fine    inftrumentis,  fed  & 
cum  inftrumentis  rede  laudari.     Ipfa  praeterea  experientia  docer,  folis  in- 
ftrumentis muficis  mentes  commoveri ,  &  devotionem  excitari,  ut  ore 
tacente  corda  furfum  tollantur ,  quod    ad  minimum    nemo   verus  muficae 
aeftimator  in  dubium  vocabit."         Adnotat,  de  mufica  ecclefiaftica  in  plu- 
rimis  legibus  provincialibus  fpeciales  difpofitiones  extare  ,  ac  variare  con- 
fuetudines  locorum.  „Etquamvis  (addit)  mufica  ecclefiaftica  inftru- 

mentalis etiam  in  hac  provincia  &  terris  adiacentibus  variet ,  pro  more 
tamen  in  plurimis  civitatibus  recepto  ,  folo  organo  pneumatico  ,  cantu 
intermixto,  diebus  dominicis,  iundis  vero  aliis  inftrumentis,  catteris  die- 
bus  feftivis,  mufica  ecclefiaftica  alternis  vicibus  in  templis  maioribus  forma- 
tur;  in  pagis  vero  mufica  ilia  rarior  ob  defedum  organorum ,  &  mufico- 
rum.  Pro  ratione  temporum  mufica  organica  &  inftrumentalis  etiam  tem- 
pore bacchanaliorum  ,  ludus  publici,  &  diebus  pcenitentiae  ,  ac  precibus 
in  fpecie  a  principe  dicatis  ,  fufpenditur,  caeteruru  vero  Dei  cultu  in  ec- 
clefia remanente.  Finis  itaque  muficae  ecclefiafticae  cum  in  eo  fit  ponen- 
dus,  ut  devotio  augeatur  ,  &  gloria  Dei  promoveatur ,  videamus  ,  ne  in 
alium  noxiuna  abufum  Ula  deflectatur,  &-ne  profana  facris  mifceatur,  nee 

I  i  3  muliea 


254  L.  IV.    USUS   CANTUS  AC  MUSICiE 

mufica  choreis  ac  theatris  apta  in  templis  toleretur.  Uti  etiam  nee  ho- 
neftam  muficam  inftrumentalem  ad  folum  animi  obledamentum  extra 
templum,  finitis  facris  &  publicis  adibus  ecclefiafticis,  in  aliis  privatis,  feu 
publicis  locis ,  inftitutam  ,  in  ipfa  die  Dominica  damnamus,  cum  nee 
choreas  quidem  honeftas  tunc  temporis  illicitas  ftatuerimus  ;  ftudendum 
tamen  ,  ne  fiat  fomentum  libidinis  &  action  urn  irreligiofarum  ,  ne  ullo 
modo  mufica  ilia  terminos  honefti  ac  decori  egrediatur. "  Videatur  et- 
iam Carpzovius  definit.  conftitor.  lib.  II.  tit.  17.  d.  263.  a  Besoldo  re- 
latus  in  thef.  prad.   continuatione  V.  Mufica.  Abafv.  Fritschius  Iu- 

ris  ecckfiaftici  obfervat.  prad.  XXI 11.  organa  pneumatica  non  promifcuc 
in  templis  paganis  admitteudn ,  lie  apte  ad  rem  loquitur:  In  midtis  pagis 
ludimoderatores  fimul  funt  organici ;  cum  vera  experientia  docuerit,  non 
facile  inveniri  homines,  qui  iuventutem  bene  inform  are,  ac  fimul  jnelodias 
in  organis  templi  pneumaticis  jigurare  pojjint ;  prater ea  organicos  plerum- 
que  magis  exercitio  mufica  artis ,  quam  fcholafiico  labor i  incumbere  fole~ 
re,  ac  in  eccleftis  paganis  muficam  organicam  non  adeo  necefiariam  eJJ'e: 
utilius  vifum  fuit ,  earn  non  intra  due i ,  cumprimis,  quod  pier  um que  pro- 
ventus  oerarii  ccdcfiajlici  in  pagis  admodum  tenues  ejfe,  &  vix  necejjariis 
expenfis  fufficere  foleant. 

In  ecclefiis  etiam  maioribus  muficam  plenam  ex  vocibus   &  inft.ru- 
mentis  non  ubique   femper  apud  Lutheranos   tolerari,   feu  etiam  muficae 
indidas  ferias  aliquando,   palam  fit  ex  iis,   qua;  Mattheson  de  Hambur- 
Ehrenp/orte  geufi ,  ubi  is  erat  muficse  diredor,   dicit,  nee  omnia  apud  omnes   probari 
*'„!5'  2I4'    hiftrumenta  mufica.     Quod  vero  idem  alibi  fe  primum  dicit  fuiiTe  ,  qui 
Gmere&aB- '  ac^  Vlie  inftitutam  ampliorem  plenioremque  muficam  ecclefiafticam  ante  & 
fchnk.n.rbe-  poll:  concionem  tres  aut  quatuor  voces  muliebres  induxerit,  non  fine  in- 
r'Cy""m'    genti  impendio ,  incommodis,    &  contradidione,  laudandum  fane  praebet 
'  exemplum   eorum  ,    qui  fefe  falutari   zelo  huic  innovationi  oppofuerunt. 
Cafp.    Calvor  in  Rituali   ecclef.    P.  I.  lib.  II.  fed.  11.  caput  19.   de  cantu 
figurali  poft  evangelium   fie  aufpicatur  :      „  Feftis  diebus   folent   cantores 
noftri  poft  peradum  evangelium  (alicubi  tamen  &  poft  epiftolam)  figu- 
rali  mufica  demulcere  aures ;  claufulaque  ut  plurimum  eft  Hallelujah  mi- 
ra  variegataque   admodum   gyratione  circumdudum.        Et  hoc  ipfum  ex 
veteri  Halleluiah     Quod  cum  demonftraflet :  „Enimvero  (fubdit)  uti  in 
ipfo  ritu  latino  viri  graves  lafcivas  iftiusmodi  non  raro  circulationes  Alle- 
luiaticas  in  profam  commutarunt  ,   ita   noftrates  eius  vice  folent  didum 
aliquod  fcripturae,  fimileque  ex  facris  ad  feftum  tempusve  quadrans,  mufi- 
cis    adaptare   metris.       Et  quidem   ceu  tibicen  apud   Romanos   facrificiis 
praecinebat  fpondaeum  a  <r7ro^  ac  libaminibus  didum,  quern  Numa  pedeni 

pontifi- 


APUD   HETERODOXOS    C.   IT.  255 

pontificum  nuncupavit,  cum  fpondaei  melos ,  id  eft,  cantu  patrios  placaret 
indigetes ;  fie  primis  Reformationis  temporibus  gravis  ac  honefta  refona- 
bat  in  facris  ccetibus  mufica.  Aft  ubi  noftratium  aures  quoque  prurire  ce- 
perunt,  lafciviens  Italorum  Halleluiah  ut  plurimum  perftrepit  templa 
acerbo  virorum  gravium  cordolio,  de  quo  pluribus  infra.  "  Parte  11.  ni- 
mirum  feet,    ult.  ubi  ex  profeflb  de  mulica  otnnis   geueris  agit    auctor. 

Iu.  Herbinius  de  cryptis  Kyovienjibus  laudans  nonnullarum  ecclefia- 
rum  modeftani  muficam ,  pio  zelo  efervefcit  in  abufus  exceffusque  alibi 
in  hac  re  :  „Sane  (inquit  p.  iff.  &c. )  quando  pfalmi  atque  hymni 
harmonici  in  fpiritu  &  veritate  cantantur,  fides  pioruni  in  amore  filii  Dei 
usque  adeo  accenditur ,  ut  unita  ei  fidelis  anima  fponfa ,  extra  fe  rapta, 
vitas  aetemae  delicias  feutiat.  Cuiusmodi  harmonia  in  Regiomo7itanis, 
Dantifcanis ,  aliisque  ecclefiis  auguftioribus  cantilena  ac  mottetae  facrse 
antiqua  fide  ac  religione,  auctore  phonafco  clariflimo  Stobjeo,  dulcifii- 
me  tarn  latino  quam  germanico  idiomate  ac  fpiritu  vere  devoto  reibnant; 
lecus  quidem,  atque  Itali  atque  Galli  abiectis  veterum  muficorum  Orlan- 
di  di  Lasso,  Prtetorii  ,  Vulpii  ,  Hammerschmidii  paullo  tardiore, 
quern  vocant,  tra&u  gradientibus  mottetis ,  quas  religiofa  patrum  noftro- 
rum  gravitas  atque  fpiritus  vere  ©eoVi/evs-off  commendat,  nova  &  fatis  qui- 
dem levi  arte  numerisque  celerrimis ,  ita  in  ecclefia  pipiunt,  aut  foluto 
in  luxuriam  &  concuflfo  cachinno  boantes  tremunt,  ut  ridere  eos  ,  aut 
infanire  voce  fola  canentes  exiftimes  haud  iniuria.  Qua  vocis  lafcivia 
devotas  orantium  fidelium  mentes  non  impediuntur  duntaxat  in  religione 
fua  ,  fed  a  vero  Dei  fpiritu  atque  laudibus  avocantur,  ut  non  iam  Deo, 
non  Chrifto,  gloriofse  ipfius  gratia?,  fed  cantori  Italo  aut  Gallo  laus  artis 
muficae  a  vulgo  in  ecclefia  attribuatur.  Non  odio  artis  muficae,  cuius  ego 
itudiofiflimus  cultor ,  inque  omnibus  fcholis ,  quibus  rector  prasfui  quon- 
dam, cultor  inftantiflimus  fui;  fed  expertus  defultoriam  muficorum  in 
cantando    levitatem  in  ecclefia  fieri  folitam   damno." 

Hac  oratione  quoscunque  demum  petat  Herbinius,  confitendum 
eft ,  apud  Lutberanos  fetio  magis  ac  religiofe  curari  ,  ut  intra  orbitam 
fuam  confiftat ,  fefeque  contineat  mufica  ecclefiaftica ;  cum  tamen  nos  iu- 
gem  in  altari  ftatuamus  Chrifti  Domini  prxfentiam,  coram  quo  fumma 
modeftia,  reverentia,  &  humilitate  miferis  nobis  in  hac  lacrymarum  valle 
ftandum  eflet.  Neque  etiam  tarn  facile  Luther ani  ab  exteris  fefe  cor- 
rumpi  fiverunt,  turn  quoad  genium,  cum  etiam  genus  muficum  ludicrum 
illud ,  quod  foro  ,  vel  theatro  competit :  etli  ftudiofe  etiam  Italiam  im- 
primis muiics  caufa  adierint  ;  cuiusmodi  non  pauca  exempla  recenfet  lau- 

datus 


256 


L.  IV.    USUS  CANTUS    AC   MUSICS 


Ebvenp/orte    datus  Mattheson  ex  fuo  contubermo  ,    qui   inde  iam  a  faeculis  optimo- 
p.  331-  35i-  rum   Mufurgorum  magifterio  profecerint  Io.  Zarlini,  Polaroli,  Gras- 
si,  Pasqjjini,    Corelli,  Vivaldi,    Biffi  &c.  Sed  non  licet  omni- 

bus adire  Corinthum  :  nee  etiam  earn  naturae  felicitatem  habet  proini- 
fcuum  fervumque  imitatorum  pecusr  ut  appellat  Horatius.  Ipfa  te- 

res atque  rotunda  Italorum  lingua  muficae  noftrae  ,  alii  faltem  quam  ec- 
clefiafticae ,  accommodatior  creditur;  at  magis  Graca  foret,  fi  trita  eiTet. 
Sic  praeterea  id  commode  veniret ,  ut  fcriptura  facra  Nov.  Teft.  praefto  eflfet. 
Pfalmi  tamen  ac  cantica  Vet.  Teft.  cum  reliqua  fcriptura  facra  in  lingua 
Latina  ad  gravem  &  modeftam  ,  quae  ecclefiam  decet ,  muficam  textum 
accommodatum  praebent,  multo  magis,  quam  vernacula  five  Itala,  five 
Gallica,   five  noftra  Germanica ,  vulgaribus  tamen  cantilenis  idonea. 

Liturgia  pre-  TTTT     _  p  T  r      -  .. 

cum,  &can-         VII.  nth  vero  Lutherus  e  re  fua   duxerit,    ut  liturgia   precum    & 

tionum  apud  cantionum  non    Latine ,    fed   Germanice  ageretur  ;    non  ftatim  tamen   id 

eosdem.        ubique  obtinuit.     Feci  ego  non   parvam  colledionem  ex  Mfs.  bibliothe- 

cae  Vindobonenjh  eiusmodi   formularum,   quae  fadae  funt  primis    exordiis 

innovationis  in  religione  faec.  XVI.  adolefcente,  in  quibus  pleraque  haud 

raro  adhuc  Latina  erant.     Omnibus  vero  i  11  is  colledaneis,  quae  huic  ope- 

ri  paraveram  ,  cum  aliis  infelici  monafterii   mei  conflagtatione   an.  1768. 

combuftis ;   faltem   hie  ex   uno  alterove  libro  tunc  temporis  pro  ecclefia 

a  Argentoratenjl  fado  excerpta  do.  a) 

Varia 


a)  Titnlus  primi   libelli  hie   eft  : 

Teutfcb  Kirchenampt  mit  Lobgefiingen  ,  und 
gbttlicben  Pfalmen  ,  rvie  es  die  Gemein  %u 
Strasbuvg  fingt  und  halt  ,  mit  mehr  gantz 
Cbriftlichen  Gebetten.  Getrukbt  by  Wolf 
KHppel. 
Prxfatio  item  hxc  : 

Es  haben  die  Diener  des  Worts  zu  Stras- 
burg  dem  ulten  Gebrauch  fo  viel  mbglich 
nacbgeben  ,  und  alfo  nachgebende  Ordnung 
des  Gefmigs  der  Mejs"  und  Vefper  &fc.  Chrift- 
licher  We'ifi  vorgenommen  ,  darinnen  voir 
von  der  Gemei't  taglich  bef widen  grojfen 
Fiirgang  und  Meinung  des  Glaubens.  Deft- 
balb  icbjie  neben  under n  Gebetten  getruckht. 
Allein  fey  gerrarnet  ,  das  du  nit  achtefl, 
als  ob  folcbe  Ordnung  miifle  gebalten  tver- 
Aen ,  dann  hienach  findeft.  du  ,  welches  fey 
das  Hauptftuckh   der  Mejs ,  gebab   dich  xcobl. 

fiequitnf  ordo  Miffe  germanica:   ex  toto  : 

Das    Introit   oder  Anfang    der   Mefl    cum 
notis   muiicis ,  uti   etiam 


Das  Gloria    in   excelfis  Deo 
Die    Epiftel 

Das  Allelnja  cum   notis 
Das    Evangelium. 

Dan  folgct    die    Prcdig 
Darnach  der    Glaub  cum    notis 
Das  grofi   Patrem      das  man    nent  Sjmbo- 

lum  Niceum   roird    von   etlichen    gefun*- 

gen. 
Ermahnung  gegen    dem  Volckb 
Saniius 
Benediclus. 
Sodan     kombt     der     Anfang     der      roahren 

Mejfe ,      und     des    Herrn      Naehtmabl. 

Verba  inftitutionis.     Ultimo   gratiarum 

aftio    populi    cum    notis 
Die  Ordnung  der  Vefper  incipit  cum    pfal. 

C'XII.     cum    notis.      Similiter 
Antiphona    &  pfalmi    cum   notis. 
Darnach  folgt     das    Magnificat ,     ein   Ge~ 
fang    der    Jungfrauen    Maria    :      Mein 

Seel   erhebt  den  Herren  &c.  cum  notis. 
Alsdann  die  Collett. 


APUD   HETERODOXOS.    C.  II. 


257 


Varia  funt  ac  faepius  immutata  eiusmodi  Agenda,  canendaque  ec- 
clefiartica,  apud  Lutheranos  praecipue;  apud  quos  celebrior  eft,  quam  apud 
Calvinianos,  cultus  publicus  officii  divini.  De  quibus  fuit  votum   Io. 

And.  Smidii,  in  ditfcrt.  de  lectionariis,  ut  collecte  in  unum  digererentur 
opus,  a)  Erat  is  ipfe  Celebris   fcriptor  abbas  monalrerii    eiuscemodi 

MariavaUenfis ,  fimulque  pro  more  Helmjladenfis  proreiTor  Theologiae, 
quique  multa  ad  praeiens  argumentum  de  cantoribus  primitive  eccleiiae 
collegit :  quae  vero  hie  habet  de  libris  facra  cantica  continentibus,  ad  re- 
liquias  officii  canonici  pertinent  apud  Lutheranos  in  illis  locis ,  ubi  olim 
fuerat  officiuai    ftatum  chori  horarum  canonicarum.  .. 


Sequitur : 

Ordimng  fo  man  bait    an   den    Tagen ,  fo 
man  allein   vcrkiindigt  das  Wort  Gottes, 
und   halt  kein   Ampt  noch  Mejfe. 
So  Jingt  man  vor  der  Predigt  einen  Pfal- 
men ,    oder   das    geiftlich    Lied :     Nun 
bitten  voir  den  heiligcn  Geifl. 
Und  nacb    der  Predigt  den   Pfalmen  Dens 
mifereatur    noftri  :     Es  wall    wis    Gott 
genadig  feyn. 
Alterius    libri   hie  eft  titultis. 

Die  erjlen  acbt    Pfalmen  Davids  nacb    der 

rcchten   Ve*tev.tfchung   in  das  Gefang  ge- 

bracbt  ,    rcie  jezt   zu  Strasburg   die    Ge- 

mein  im  Branch  hat.      M.  D.  XXV. 

Omnes  oilo  pfalmi   (  promittnntur    antem    re- 

liqui  )  nni    melodise   fiuit   aptati. 
Tertius   libollus    inferibitur  : 

Der  L.  Pfalm  Davids  Miferere  mei  Deus. 
hocb  zu Jingen  .1525.   quinque    verficuli 
cum    nutis. 
Singutaris  eft  libellus  alius  : 

Von  der  Evangelifchen  Mejfe,   mit    Chrift- 
lichen    Gebettcn  vor  und    nacb  Empfan- 
gung     des  Sacraments  ,      durch    Cafpar 
Kanz  von   Norilingen. 
Prxmittitur  : 

Die   Summa  Cbrifllicber  Gerechtigkeit    und 
des  Glaubens    Vollkommenheit. 
Sequitur  : 

Von  der  Evangelifchen  Mejfe  xcie  man 
jie  halten  foil.  Und  rterden  die  Worte 
der  Einfezung  des  heiligen  Acendmahls 
gelefen  ,  und  communicirt  der  Priefier 
fo  er  andcrs  dazu  gefebiickbt  ift  ,  und 
das  Volckh. 
Nach  dem  xeird  das  Te  Deum  laudamus 
gefprochen. 


Salve   Maria  Mater     mifericordiae    latei* 

nifch. 
Zuletzttaber    das   recht    Chr  ift  Hebe    Salve. 

reticles  anfangt  :     Bijl   gegrufet  Maria 

du  Mutter  des   Konigs   der  Bivrmherzig- 

kcit  &c. 
a)  Sic  vero  ibi  :  „  Utinam  ex  omnibus  illis  a- 
gendis  a  reformationis  momeuto  ad  hxc  ufque 
tempora  colle&io  aliqua  inftitueretur  omnium 
ceremoniarum  &  officiorum ,  quae  in  diverfis 
ecclefiis  fuerunt  vel  retenta  vel  mntata  ,  nt 
inde  haberemus  ceremoniale  commune  eccle- 
fiarum  Proteftantium ,  &  fimul  appareret  fpe-- 
cimen  libertatis  chriftians-  in  his  talibus  qux- 
dam  introducendi  vel  abrogandi !  In  quibus-- 
dam  etiam  locis  ,  ubi  leftio  biblica  certis  die- 
bus  publice  peragitur ,  etiam  huius  vel  illius 
doctoris  eccleliaftici  capitis  cuiusque  fumma- 
ria  ,  &  ufus  theoretic!  &  pra&ici  inde  dedu- 
&i ,  publice  praeleguntur  ,  ut  atulitores  ha- 
beant  partim  ,  ad  quae  attendant ,  partim  vi- 
deant ,  qua:  fuos  in  ufus  transferre  debeant. 
In  templis  vero  cathedralibus,  collegiatis ,  & 
clauftralibus  ,  quibus  facultas  adhuc  relifta  eft 
horas  canonicas  aliaque  officia  celebrandi  r 
certi  adhuc  dantur  a  prioribus  diftinfti  libri, 
qui  cantica  facra ,  quo  ordine  &  melodiis  per 
totius  anni  curriculum  in  matutinis  &  vefper- 
tinis  ,  itemque  intermediis  precibns  cantari 
foleant  ,  unacum  ledlionibns  &  precationibus 
in  unum  volumen  congefta  exhibent.  Teftis 
eife  poteft  Metropolitana  Magdeburg,  ecclelia, 
quae  fuis  fumtibus  1613.  eiusmodi  librr.m 
excudi  fecit.  Teftis  eft  ecclefia  S.  Bhjii  a-> 
pud  Brunfvicenfes  :  teftes  funt  monnfteria,  quse 
Ducatus  Brunfvico&uneburgen/is  magno  litte- 
rarum  commodo  a  tempore  repurgats  eccle-- 
fix  hucufque  confervavit  ,   fovit,  &  auxitv4* 


Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV. 


Kk 


258        L.  IV.    USUS   CANTUS   APUD  HETEROD. 

luvat  vero  paucis  annotare  ordinem  liturgise  feu  officii  maioris  Mif- 
fae   apad  Lutheranos ,   prout  earn   anno  primura   1766.  expofuit  Anony- 
a  mus  llle  fupra  citatus.  a)  Exordium  facit  hymnus  matutinus.  Sequitur  Ky- 

rie  eleifon  mufice,  cuius  multi  compofitores  abufum  faciunt  iucunda  ni- 
mis  mufica.  Poftea  ante  altare  diaconus  angelicum  hymnum  Gloria  in 
excel/is  intonat ,  fuccinente  populo  Allein  Gott  in  der  Hob  fey  Ehr  &c. 
Sequitur  mufica :  deinde  collecta  cum  ledione  epiftolae  ante  altare  :  turn 
populus  cantionem ,  quae  ad  concionem  pertinet ,  cantat.  Sequitur  ite- 
rum  collecla  cum  textu  evangelii,  quern  diaconus  ante  altare  cantat.  Po- 
pulus immediate  canit  fymbolum  apoftolorum,  fequitur  concio.  Dein- 
ceps  preces,  cantiones,  colleclae  ante  communionem&c.  prout  in  agen- 
dis   habentur.  Improbat  auctor  ufum  ilium  fuorum  ,  apud  quos  mu- 

fica fit  demum  abfoluto  officio.     Id  quod  facit  auclore  Luthero,  quern 
Mujc.htbUo-  dixiiTe  nacrat  Laur.  Mizlerus,  muficam  habere,  nefcio,  quam  occultam 
p.  562.         yim>  fe  uunquam  magis  exhilaratum  effe  ad  concionem  faciendam,  quam 
fug.  j6i.     fi   antea  pulchranv  audierit  muficam.         Brenzium  item  adduxerat  aflTe- 
rentem  ,  fi  verbum  Dei  mufice  pronuntietur ,  nihil. eo  efficacius  fortius- 
que  eflfe  ad  confervationem  fidei  noftrae.  Taceo  alios  ibidem  laudatos 

&  fupra  recenfitos  in  eadem  bibltothecac  muf.  parte  p.  233.  &  371.  Qui- 
bus  unum  addo  pro  coronide  Io.  Baltaf.  Bernoldum  Altorfii  prof.  Theol. 
fub  feftum  SS.  Trinitatis  an.  1727.  in  doxologiam  ecclefiafticam  Gloria 
Patri  haec  perorantem  fecundum  fuum,  fuorumque  ufum  ac  fententiam : 
§.  xxxin.  3)De  mufica  artificiofa,  quae  vocis  varia  modulatione  fit,  fidibusque, 
pneumatico  organo  ,  &  inftrumentis  affabre  compofitis  ac  belle  refonan- 
tibus :  utrum  in  publicis  Chriltianorum  concionibus  adhiberi  debeat ,  & 
ufum  obtineat  ?  adverfus  Udalricum  Cinglium,  &fimiles,  quaefitum  eft. 
Equidem  paffim  obvium  talis  muficae  abufum  non  probo ;  verumtamen  in 
fe  prcecipuum  Dei  donum,  alendoque  pio  mortalium  afFedlui  aptum  na- 
tum,  non  puto  fpernendum.  Neque  enim  improbari  Deo  in  univerfuni 
hodie  poile,  quod  in  Davide,  in  Levitis,  celebratisque  cantoribus  facris 
olim  non  difplicuit ,  credibile  eft  :  quemadmodum  parum  quoque  inter- 
eft,  fi  quis  Gloria  Patri  afla  voce  recitet  potius,  quam  cantillet,  five  plu- 
ra  fimul  muficorum  artificia  cafte  accedant.  Ubi  etiam  corde  potius, 
quam  voce  nobis  decantantibus,  concedimus,  daemona  quod  pellat,  quod 
ad  horrida  regna  remittat. "  Provocat  porro  ad  Georgii  Koenigii  he- 
ptadem  caf.  confcient.  Caf.  I.  p.  24. 

CAP.  III. 

a)  Betrachtungen  iibcr  ilie  Kirchenmnfic  iinJ  hei-         ten  Nutzen.     Breslm  und  Leipzig   1 767.  paj. 
ligen  Gefange   deren  Rechtglaubigen  ,   umi  ih-         y<?. 


$4    $ 


259 


Mara 


CAPUT   III. 

De  cantu  £f  mufica  recentiorum  Gracorum^  Mofcorum, 
aliarumque  gentium  extra  Europam. 


I. 

racos  abundare  libris  ad  officium  divinum  per- 
tinentibus,  ac  pltiribus  etiam,  quam  nos,  can- 
tionum  generibus,  iam  obfervavimus  libr.  II. 
P.  II.  ad  finem  tomi  primi.  Ex  iis  etiam,  quae 
fpeciminis  loco  edemus  Graca  monumenta 
cum  notis  muficis,  palam  fiet,  redundare  eo- 
rum  cantum  longioribus  haud  raro  fyrmatis. 
Metrophanes  Critopnhis  in  epiftola  quadam 
ad  amicum ,  quam  recudemus  in  colledione 
fcriptorum  de  mufica  facra,  explicat  non  pau- 
ca  nomina,  quae  hue  pertinent,  veluti  iwpog, 
T(>07ra,(>iov,  kovtcIkiov,  v/rotKori,  i£ct,7ro<?iXct,{>tcv ,  tpuTefywytKov ,  Kctvav.  Quorum 
etyma,    quatenus  ad  inftitutum  faciunt ,   iam  dedimus.  Diximus  et- 

iam de  ftatis  orandi  canendique  temporibus  ac  horis,  quas  easdem  habent 
ac  nos  canonicas,  explicatque  Mart  inns  Crusius  in  annotationibus  ad 
Hijloria  ecclefiajlic<e  librum  II.  de  patriarcha  Raphaele,  qui  carpitur,  quod 
temulentus  x~t  ca^ctg,  #re  iinrtQivov ,  are.  ofifyov  dvrog  7tot%  S\v  ettcm,  nullas 
canonicas  horas ,  nee  vefpertinas,  nee  matutinas  ipfe  unquam  audierit. 

Canonem  appellant,  quas  nos  horas  canonicas  dicimug,  ut  ibidem 
ex  veturto  Mfc.  Gerlachii  annotat ,  „Pfalmorum  cantio  opus  eft  SS. 
Angelorum,  qui  miniftrantes  continenter  Deo  aftant :  Laudate  Dominum 
omnes  Angeli  fui.  Pfalmodia  noftra  Canon  dicitur.  Quemadmodum  agri- 
cola  ,  nifi  canonem  fuum  probe  perfolverit,  in  carcerem  coniicitur ;  ita 
&  monachus  ,  quando  neglexerit  canonem  fuum,  ftatim  deferitur  a  gra- 
tia :  &  traditur  inimicis  fuis  &c.  "  Explicat  porro  ret  axocWw*  feu  gra- 
tiarum  actionem  poft  ccenam  ,  deinde  mefonytticum :  inter  Nonam  item 
&  Vefperas,  quae  canuntur  a  Gratis  Typica  loco  liturgiae:  quae  non  pof- 
fint  quotidie  celebrari.  Qui  cantus,  cum  liturgia  celebratur,  praemittitur. 
Liturgia  vero ,  feu  proprie  celebratio   facrificii  Miffie  ,  amplior  multo   eft 

K  k  2  noftra, 


Difciplina 
cantus    epnd 
Gra:cos     po« 
ften'ore  hac 
setate. 


Turcograc. 
T.  I.  j>.  13a 
I9S-  »9& 


h 

Tabb. 

XLVIII. 
XL  IX. 


2 So       L.  TV.  DE  MUSICS  RECENT.   GR^CORUM, 

noltra  ,  praefertim  S.  Chrysostomi  :  unde  cum  breviores  effe  volunt, 
utuntur    liturgia  S.  Basilii.  Neque   vero,  etiam  dum   canunt,  facile 

libros  cum  notis  in  manu  habent ,  ex  confuetudine  memoriae  infixum 
cantum  tenentes;  reliquis  ad  canonarcham  refpicientibus,  ut  fupra  p.  308. 
ex  Goari  Euchologio  notavi.  ldipfum  faepe  eorum  vefpertino  &  matuti- 
no  officio  ac  liturgiae  Miffae  ,  in  fummis  etiam  feftivitatibus,  praefens  ipfe 
audivi ,  Roma:  praefertim ,  ubi  maior  ell  confiuxus  Gracorum :  fruftra  ta- 
men  diu  fpe  laciatus  a  Gratis,  quibus  familiariter  ufus  fui,  exfpeclavi  vel 
unura  in  arte  mulica  peritum  adventurum  ex  Oriente,  cum  quo  agerem 
conferremque. 

Legitur  inter  opera  Io.  Bapt.  Donii  a)  confilium  ad  Em.  Card.  Bar- 
berinum  datum,  pro  confervanda  pfalmodia  Gracorum,  noftris  reddita 
notis:  ubi  eandem  notat  infcitiam,  prasfagitque  brevi '"interituram  om- 
nem  cantus  eorundem  notitiam  ,  nifi  eo  confervetur  modo,  quo  etiam 
in  ufus  noftros  convert!  queant  gratiae  cantus  Graci  melodici  apud  nos 
infuetae.  b)  An  unquam  aliquid  eiusmodi  in  lucem  prodierit,  haud  fcio. 
)d  vero  facile  iam  erit  huius  rei  ftudiofo,  acri  incidi  a  nobis  curatis  in- 
ftitutionibus  muficae  feu  cantus  Graci  ex  codice  San  -  Blafiano  ,  collato 
cum  variis  codicibus  Gratis,  quales  pafiim  in  noftris  bibliothecis  repe- 
riuntur ;  dum  interim  ab  ipfis  Gratis  hodiernis  difciplina  ad  principia  ar- 
jtis  conformata  negligitur,  Chytr^us  in  oratione  de  ftatu  orient,  ec- 

clef.  maiorem  adhuc  infcitiam  tribuit  modernis  Gratis ,  quod  nee  intel- 

ligant 


a)  Difcorfo  all'  Eminentiflimo  Signor  Cardinale 
Barberino  del  confervare  la  falmodia  ile' 
Greci ,  recamtola  nella  noftra  Intavolatura. 
T.  II.  Opp.  p.  161. 

b)  Eflendo  dunque  il  canto  ecclefiaftico  Greco 
parte  molto  principale  del  loro  rito  ,  the 
ella  defidera  fommatnenfe  ,  che  fi  confervi , 
e  illuftri  :  come  fede  ne  puo  fare  quell'  e- 
riulita  adunanza  di  S.  Basilio  ,  la  quale 
per  quefto  fine  maffimamente  viene  da  lei  conr 
tinuamente  protetta  ,  ed  onorata  della  fua  aC 
fiftpnza ;  credo  ,  che  non  git  fara  difcaro, 
che  io  le  proponga  un  modo  taciliffimo  da 
jtonferyarlo  ,  quanto  durera  il  mondq  ,  e  la 
chiefa  fanfta:  dove  per  altro  poffiamo  dubi- 
tare  grandemente  ,  ehe  tra  poehe  Jecime  d'an- 
ni  re'.ti  del  U'tto  annichilato ,  ed  eftinto > 
poiche  oltre  il  vedcrfi  di  continuo  mancarq 
la  na^ione  Greca ,  gia  quali  iiamo  venuti  a 
fegno ,  che  nr>peBa  fi  trovi  ,  tlii  Ve  loro  no- 
te  0  fegni   muficali    intenda ,     e    fappia   cau- 


tarli :  onde  non  e  da  maravigliarfi ,  fe  per 
l'ignoranza  grandiflima  ,  che  regna  oggi  in 
Levante  ,  appena  fi  trovi  uno  fra  molti  gio- 
vauetti  ,  che  vengano  in  quefto  Collegio  Gre- 
co di  Roma ,  che  ne  abbia  qualche  leggiera 
notizia  ;  che  pero  cantando  efli  folo  per  una 
certa  pratica ,  e  forza  che  riefca  quel  loro 
canto  piano  ( come  in  effetta  fi  fente  )  poco 
grato  ,  e  melodiofo.  E  contuttocio  avendo 
io  agli  anni  paflati  fatto  fentire  a  un  perito 
mufico  di  Roma  uno  di  quefti  cantori  Greci 
( ch'efli  dicono  i^/ccArocg  )  egli  riconobbe 
_in  quel  fuo  canto  femplice ,  ed  ecclefiaftic* 
molti  portamenti  di  vace  ,  e  grazie  ,  a  uoi 
infolite  ,  con  le  quali  le  noftre  melodi'e  pro-. 
fane  fi  potrebbono  arrichire ,  e  perfezionarq ; 
la  quale  farebbe  la  feconda  utilita,  che  ne 
icearebbe  tale  imprefa  ;  benclie  indirizzata 
principalmeate  alia  confervazzione  di  quefta 
parte  del  rito  Greco.  Cio  s'effettuerebbe  dun- 
qro  con  cfprimcrc.  coll  le  noftre  note  mufica- 
li   le  loro. 


ALIARUMQUE    GENTIUM-    C.  III.  26l 

ligant  non  folum  ex  vulgo  plurimi ,  verum  etiam  faccrdotes  &  monachi, 
qui  bonam  religionis  partem  in  horum  canticorum  &  precum  recitations 
ponuut.  Suavius   tamen  "aliquid   in  Gracorum  vocibus    modulantibus 

mihi  audire  vifus  fui,  quam  Thomas  Smith,  ipfe  etiam  teftis  cL'jT07rrr<g 
£  durriKocg,  memorial  prodidit  in  epiitola  de  Grac<e  ecclefiae  hodierno  fta- 
tu :  „Exulantibus  (inquit)  cseteris  humanioribus  artibus ,  quas  pax  & 
molle  otium  alunt,  quibusque  maxime  deleclari  folet  ingenua  libertas,  in  Pag.  14*. 
ifta  miferrima  ac  dura,  quam  ferviunt ,  fervitute ,  non  eft ,  quod  exfpe- 
cres  folam  muficam  fupereffe,  quae  hie  plane  infuavis  eft ,  &  absque  om- 
ni  arte."  Chrifioph.  Angelus  nihilominus  in  Enchiridio  de  ftatu  hodier- 
no Gracorum,  a  Georgio  Fehlavio  editus,  haec  de  eorum  mufica  habet  : 

Aioatriv  eAA^vEf   oca-fMtra,  fjLVra,    fj.iya.Arjg  (peovrjg  ,  x,  t^oag  Tro/kaxig,  k,  p/,iACe)diK6og, 

«<re  uKaav  Trdnctg;  canunt  Graci  voce  magna  &  arida  ut  plurimumy  & 
barmonice,  ita ,  ut  omnium  aures  penetrent. 

II.  Quodfi  vox  |»rpa  refponderet   voci  Aff<£  apud  Latinos ,  prout  in  sine  lofin- 
mufica  excludit  inftrumenta   mufica,    videri   queat,  non  onmem  pemtus  meatali  aut 
horum  ufum  apud  Gracos  excludi;  aut  faltem   vocem  /xiAu^Kug  modula-^tll^rKtpYa. 
tiorem  aliquem ,  quam  fimplicem  ac  planum,    denotare    cantnm.        Sednum  mufica. 
fruftra  hxc  omnia  in  templis  Gracorum  quaeri ,  teftis  eft  dvrriKoog  Gerla- 
chius   apud  Crusium,  a  quo  ea  de  re  interrogans  fuit ;  refpondit  autetn 
his  verbis :    „  Cantus  figuralis   apud    Gr<ecos  non  eft  :  nifi  quod  cantores  Turcogr*c, 
in  templis   variata  interdum  voce  ea  imitari  conantur  :  &  more  utricula-  T-  T-  f- w- 
riorum    noftrorum  ,   alius  vocem  eodem  fono  tenet :  alius  Dra  Dra  falta- 
torium  in  modum  canit. "         Ipfe  id  obfervavi ,  ut  unus  alterque  inter 
canendum  vocem  in  unifono  inferius  continuaret,  caeteris  cantum  modu- 
lantibus, ut  melodia  fe  habebat.  Quod  vero    de  notis  muficis  addit, 
figna  etiam   effingens,  id  levi  brachio  inter  fcribendum  epiftolam  fallente 
calamo   fecit  ,    ut    noftris    fpeciminibus    conferenti  ad  oculum    patebit. 
Quae  autem  fubiungit  de  inftrumentis  muficis,  ad  eorum  ufum  facrum  non 
pertinent.     „  Inftrumentis  (inquit)  muficis  non  utuntur :  nifi  forte  teftu- 
dine  &  clavichordio,   ii,  qui   ex  Chio,   Cypro  ,    Corcyra ,  alisque  Italica 
imitationis  locis  veniunt.     Habent  lyram,    inftrumentum  oblongum   fex 
aut    feptem  chordarum  ,    quod  calamo    pulfant ;  [ZcLpGiTev  &  roiyjeoov,  de 
quibus  quaeris,  ignorant."         Addit  ex  ore  eiusdem  Gerlachii,  Gracos 
mirari   noltrum  teftudinis  cantum,  artificem  memorans  (einen  Lautcnfchhi- 
ger)  quern  D.  Ungnadius  Legatus   apud  fe  Cpoli  habuerit. 

Codinus  qualem  organorum  feu  inftrumentorum  muficornm   ufum 
commemoret  de  officiis  aula:  Cpolitaua,   explicavimus    alibi;   lpleque  ti- 
lt k    3  tulus, 


2t62       L.  IV.    DE  MUSICA    RECENT.    GR/ECORUM, 

tulus  libri  prodit,  eum  ea  defcribere  ,  quae  ad  pompam  aulae  imperato- 
riae  pertinent,  Imperatorisque  folemnem  conduftum.  Eodem  ,  ni  fallor, 
pertinent,  quse  olim  in  Citrio  inter  Scripiores  Bizantinos  notavi ;  qui 
vero   nunc  ad  manus  non  flint.  Dum  autem    in  hiftoria  patriarchica 

Tunograc.    feu  ecclefiaftica  poft   Cpolim  a  Turcis  expugnatam  ,  a  Crusio   grsce   & 
?'  ,32-        latine  edita,  de  ritu  creandi  proclamandique  Patriarcham  folemni  agitur ,  is 
in  fublimi  patriarchali  throno  conftitui  narratur  ,   dato   etiam  baculo  pa- 
ftorali  in  nianu,    i|MtA\enttw  ruv  i\zotKruv  ug  a-w^ig  tov     Sktttotyiv  %  a^%<£- 
fcow/;  quae  eft  crebra  polychronii   acclamatio  a  cantonbus  fieri  folita. 

Riiflbrurt  Ml.  lam  Benedictus  XIV.  ex  P.  le  Brun  explkat.  cerem.  Miffa  no- 

ritus  Grsci    tavit,  ritu  Graco  Rufforwn  exeffe  etiam  organ  a  &  alia  inftrumenta  muii- 

inuficn  fa-    ca  e  teiiiplis  officioque  divino.      Cafp.  Calvor  in  Rituali  ecclejiaftico,  quod 

ineunte    hoc   faeculo  Iena   editum  eft  ,   P.  II.   Seft.  V.    c.  20.  de  orgitnir, 

ad  Mofcos  ante  paucos  demum  annos  translata  e(Te  organa  refert  ex  ore 

•    ipfius  illitis  artificis  organarii  infignis ,  qui  primus  fiflularitm  orgamcarmn 

tormenta  magno  Zaro  Petro  ,   templisque  EvangeUcorum  ,  quo?  habent  in 

ttrbe  Mofcua,  fecit.     Sed,  an  facro  fuo  ritu  Mofcomta  utantur  organis, 

non  addit.  Admittunt  tamen   muficam    harmonicam    recentioris  sevi 

noftri,  qualem   egregie  compofitam  pro  hoc  opere  inter  collectanea  iam 

igne  abfumta  fervavi  a  4.    vocibus,  omnino   iis   refpondentem ,   quae  de 

JPag.  155.      eorum  mufica  Io.  Herbinius  de  cryptis  Kyovienjihtts    narrat  c.  14.     De 

facrorum  liturgies,  elegantia,  in  haec  verba  :  „  Sanctius  longe  atque  elegantius 

apud  Graco-Ruthenos  colitur  Deus ,  quam  quidem  apud  Romunos.     Pfal- 

mi  enim  aliique  facri  Patrum  hymni  in  templis,   accinente  lingua  verna- 

cula  populo  ,   arte   mufica,  in  qua  difcantus,  altus,  tenor,  &  baflTus  har- 

monia   fuaviflima  &  fonora  diftin&e  audiuntur ,  quotidie  ibi  decantantur. 

Intelligit  apud  eos    plebs  promifcua  ,  quae  clerus  lingua  Sdavonica  ver- 

nacula  aut  canit,  aut  orat.     Hinc  omnes  coniun&is  clero  vocibus  ea  can- 

tant  harmonia  ac  devotione ,  ut  audiens    raptum  me  in  ti&fk&iv,  Hierofo- 

lymis  efle,  primitivaeque  ibi  Chriftianorum  ecclefiae  faciem   atque  fpiritum 

videre ,   mihi  viderer,   eoque  nomine  Filium  Dei  ,   facrorum   Ruthemco* 

rum  fimplicitati    illacrymando ,    ex   fymbolo  divorum  Ambrosii    &  Au- 

gustini  laudavi,  inquiens:  Plemfunt  cceli  &  terra  Maicjlatis  gloria  tua" 

Apponit,  quibus  Sclavi  ac  Rutheni  cantantes  utuntur,  notas   muficas,   ru- 

diter  admodum    delineatas  faltem ,   ut  nee  aliter  nobis  liceret  adumbrare 

Tab.  x.    in  ipecimine.  Idem,  portquam   nervofe  in  hodiernam  muficam  facram 

n.  1.       declamafTet :     „  Quodfi  (concludit)  avorum    noftrorum    ruditas  minime 

probatur ;   ito  mi  phonafce  ad  Gracos  in  Dalmatiam ,  Sclavoniam ,  Bof> 

niani)  4 


ALIARUMQUE     GENTIUM.    C.  III.  263 

mam,  Myfiam,  Rujjiam  &c.  &c.  quam  tu  homo  levis  fers  (usque  deque, 
etiamnum  rides  impie ,  devotam  ecclefiae  primitive  in  laudibus  Dei  fim- 
plicitatem  admirare,  atque  edifce,  quae  ignoras.  Privatim  vero  vel  ipfe- 
met  arte  mufica  tecum  concertabo."  Vid.  Tbeopbili  Wahrmundl  liber 
Germankus  de  univcrfa  religione  Ruthcnica  p.  37.  66.  67. 


IV.  A  Syr  is  Armenisque  fubinde  terras  noftras  obeuntibus  didici,  eos  Syrorum^ 

bum. 


in  cantu  ecclefiaftico    extemporaneo  perinde    exercitatos    eflfe ,  ut  paullo  ll 


ante  de  Gratis  orientalibus  diximus.  Id  vero  perhibet  lo.  Schreder 
in  Thef.  Armcnico  p.  42.  Armenos  omnes  hymnos  ecclefiafticos  difcere. 
Fruftra  autem  ex  eis  aliquid  ad  artem  compoiitum  fum  fcifcitatus;  dum- 
que  ad  cantandum  excitavi,  plerumque  mini  id  Horatlanum  evenit: 

Omnibus  hoc  vitium  eft  cantoribiis  inter   amicost 
Ut  uuuquam  indue  ant  animum  cantars  rogati, 
Tniufji  nunquam  defijlant. 

Exhibet  ex  Fr.  Blanchinio.  Mich.  Aug.  Cause  us  in  Mufao  Romano  T. 

II.  Sett.  IV.    inter  inftrumenta  mufica    veterum    Cymbalurn  facrum  Ar-  T.  vil.  ».4» 

meniorum   feu   tympanum  cum  crepitaculis.      „Tympani  (inquit)  genus 

eft  cymbalurn,  a  concava  figura  cymbae  nomen  deducens.     Alii  tamen  ma- 

lunt  etiam  pateris ,  metallicis  orbiculari  forma  praeditis ,  cymbaii  nomen 

commune  facere :   praefertim  ,  fi,  appenfis  crepitaculis ,  concuflione  tinni- 

tum  edant ;  ut  Armeniorum  in  facris  etiam  in  urbe  praeftatur. " 

V.  Armenis  accenfentur  JEthiopef  Abyjjini,  de  quibus  Scaliger  lib.  Abyffinorua 
VII.  de  emendat.  temporum;  articulatius  vero  Iobus  Ludolphus:     „Cam-  tripmiia  Ta- 
panis (inquit  a)aeneis  carent ;  earum  loco  tintinnabulis  ligneis  vel  faxeis,  cra' 
aut   ferreis  utuntur,  quae  rtridorem  magis,   quam  fuavem  fonum   edunt.  Bid  Kthi 
Non  multo  iucundior  eft  mufica  facra;  infuavi  fatis   voce  canunt  illorum  m.  111.  c.  (,. 
canonici .  .  .  interftrepentibus    veterum  JEgyptiorum  ritu  crepitaculis ,  fi-  *•  8"- 
ftris,  crotalis ,  quae  in  feftis  folemnibus  pulfare  ipfi  magnates  honon  du- 
cunt.     Accedunt  tripudia,  &  faltationes ,  tanquam  imitando  Davidi  an- 
te arcam  foederis  falienti,  ubi  tanto  ftrepitu  terram  pedibus  pulfant ,    ut 
choreas  magis,  quam  feftum  Chriftianum  agere   videantur.     llli  exultare 
fefe,  &  plaudere,    atque  iubilare  Deo  Iacob  ex  praecepto  Pfalmorum  di- 

cunt, 

a)   Taceo  ,  quae  idem  libro  II.  c.  18.  narrat,   qua  canunt.       In  commentario  pag\  263.  notis  et- 

ratione    i'upplices  JEtbiopes    regi      peculiaribus  iam  inuficis    exprimit ,   quem   peculiariter  A»%- 

vocibus  inclamant ,  ac  monachi  imprimis,   pre-  baretifes.,    Goitgai ,    Tigrenfts   canunt. 
ees  fuas  ad  regem  delaturi  hymnum   quendam 


264      L.  IV.  DE  MUSICA   RECENT.  GRiECORUM, 

cunt,  feque  laudare  Dominum  in  tympano  &  choro,  in  chordis  &organo, 
etiam  incymbalis,  Ted  (ut  facete  Tellezjus  ait  )  non  bene  fonantibus." 
Ett  hie  P.  Baltaf.  Tellezius,  ex  cuius  bift.  JEthiop.  lib.  I.  c.  39.  p.  96. 
Ludolphus  in  Commentario  p.  380.  hue  affert  locum,  ex  Hifpanico  in 
Latinum  fermonem  translatum ,  de  Mthiopum  mufica  :  ,.  Muficam  iftam 
tanti  faciunt,  ut  ipfe  frater  Imperatoris  Ras-Seelaxus  multum  fibi  pla- 
ceret  modis  temperandis,  quos  tamen  faltantes  parum  obfervarent.  Quin 
&  patruelis  eius  Meleaxus  ,  fupremus  Imperatoris  aulas  magiiter  ,  iibi 
valde  gratulabatur ,  cum  illius  vices  eflent  tympana  ilia  ruftica  pulfandi. " 
Idem  etiam  confirmatur  ex  Itinerario  Chrifloph.  Fuhrer.  ed.  Germ.  pag. 
94.  habere  fcilicet  HabeJJinos  duo  tympana,  seneis  (Heerpaucken)  fimil- 
lima  ,  tintinnabulis  plena,  quae  pulfent ,  fimulque  exiliant,  &  faltent, 
Halleluia  creberrime  concinentes :  nihilominus  inconditam  hanc  muficam 
mire  placere. 

Addit  Ludolphus  alia  teftimonia  de-tripudiis  in  Habejjinorum  cultu 
facro  ufitatis  ad  crepitaculorum  ,  tympanorumque  fonitum  ,  quae  lob. 
Cotovicus  in  fuo  Itinerario  Turcica  appellat  ,  inltrumenta  senea  „  quse 
manuum  quodam  motu  percuflTa  fonum  edunt ,  fuis  hymnis  &  pfalmodiis 
mire  congruentem.  Pfallentes    affiduo  corporis  motu     fefe  exagitant, 

utrumque  per  vices  flectentes  genu.  Ipfa  vero  Dominicae  refurredionis 
node  viri ,  feminaeque  fimul  conveniunt,  tympanis  ,  citharis  ,  aliisque 
inftrumentis  muficis  perfonant ,  clamoribus ,  cantuque  diffbno  perftre- 
punt,  ad  plaufum  manuum  choreas  ducunt ,  &  ufquedum  illucefcat,  fum- 
mo  cum  iubilo  ac  corporis  defatigatione  tripudiant."  Idem  dum  lac. 

Wormser  in  Itinerario  p.  221.  confirmat  de  cantu,  ialtuque  nocle  perpeti, 
crepitacula  lignea  circulis  ferrers  inftrucla  memorat,  quae  quadantenus  Se- 
mantris  Gracorum  conveniunt  ,  quorum  iub  Turcko  iugo  Chriftianis,  ut 
diximus,  ufus  eft  ad  convocandum   populum.  Affert  porro  Ludol- 

Fag.  381.  phus  in  Comment ario  etiam  folemnia  quardam  verba,  quibus  fie  tripu- 
diando  canentes  utuntur ,  ex  JEtbiopico  aitclore  Organi ,  qui  de  S.  Ma- 
ria Virgine  ad  hunc  morem  alludens  ait  :  Laudat  te  S.  Ecclefia  plaudens 
manibus :  £«?  tripudians  pedibus.  Alibi  vero  :  Plando  manibus  meis  ad 
pfallendnm  tibi  :  &  tripudio  pedibus  meis  ad  celebrandum  te  veluti  iubilo, 
Addit,  Gregorium  ,  Abyjfinum  fcilicet,  cuius  opera  in  veftigandis  rebus 
Mtbiopicis  ufus  fuerat,  cum  animadverteret ,  fe  fummopere  talem  mo- 
rem mirari  ,  tanquam  a  dignitate  cultus  facri  alienum  ,  refpondiffe  :  An 
non  etiam  miraretur  Davidem  ,  &  omnem  Ifrael  ludentem  coram  Do- 
mino in  omnibus  lignis  fabrefactis ,  &  citharis,  &  lyris ,  &  tympanis ,  & 
fiftris ,  &  cymbalis :  faltantemque  toti's  viribus  ante  Dominum  ? 

VI. 
\ 


ALIARUMQUE    GENTIUM.     C.III.  265 

VI.  Monachi  quoque  Turcici ,  quos  Dervis  vocant  ,  perinde  tym-  Monachorum 
panis  a)  &  tiltulis  cum  genere  quodam   choreae  utuntur,  ex  veteri  tefta-  kemTurci- 
mento  a  patriarcha  Iacob  rem  repetentes ,  atque  etiam  exemplo  Davidis  cori,m' 
fetuiti,  cum  aliquando  eis  iuffu  Sultani  id  vetaretur:  quam  in  rem  Ri-        a 
caltium  ,  qui  tunc  Cpoli  fuerat,  teftem  citat  Ger.  Corn,  von  ^wDriesch,  mfUrifib* 
qui  hiftoriam  legationis  Comitis  Hug.  Damiani  ^Virmosdt   fubCAROLO  g  s^  '* 
VI.  fcripfit.         Hoornbeckius  perhibet  ,    Tunas  fua  lingua  pfalmos  et-  333. 
iam  Davidis  in  fuis  templis  cantare,  Muhamede  pfalterium  in  Alcorano  &ersfft*m 
azoaraXI.  commendante  ,  dicenteque,  illud  Davidi  e  ccelo  milium ,  ut '  }£  '^^ 
mundo  traderet.      Ex  lege  eiusdem  Alcorani  muficam  omnem  aliam,  praeter 
vocalem  ,  in  facris  reiiciunt,  voce  humana  populum  e  turribus  ad  ccetum 
convocantes ,  ufu  campanarum   reiecto  ,    etiam  apud  Chriftianos   Turcis 
fubiecros:  moxque  Saladinus  Mgyptius  ,  capta  Hierofolyma ,    civitatem 
ingreflus  campanas  e  turribus  eiecit,    ut  Ang.  Rocca  ex  variis  teftatur  fcri- 
ptoribus  cap.  1.  de  campanis.  Turcicorum  facerdotum  alia  alia  notis 

muficis  expreflum  reddit  Kircherus  in  mufurgia,  fed  veluti  incerta  ft-  lib.  vll.c.L 
de  :  „  Audio  (inquit)  nonnullos  facerdotes  Turcicos ,  quoties  alia  alia  illi^d  t-  $68' 
„  fuum  folemniter  intonant,  hoc  claufulae  genere  intervallis  miris ,  info- 
„  litis ,  concifis,  abhorrentibus  referto  uti,  cuius  mentionem  &  Keplerus 
„  in  fua  harmonia  fecit ;  nihil  tamen  in  hoc  occurrit,  ut  aliqui  obiiciunt, 
„  non  diatonicum." 

VII.  AfFert  fimul  Kircherus  noflris  redditum  muficis  notis  ibidem  chinenfinm, 
ex  relatione  P.  Samedii  S.  I.  qui  apud  Chinenfes  muitis  annis  converfa-  iaponenfium 
tus  fuit ,  eorum  Chuypo,  claufulam  nempe ,  qua  utuntur,  dum  Confu-  c" 
tium  adorant.  P.  Matthaus  Riccius  in  hiftoria  exped.  Chriflianorum 
apud  Sinenfes  de  eorum  mufica  hasc  fcribit :  „  Inftrumentorum  apud  Si- 
nenfes  muficorum  varietas  eft  &copia;  fed  organis  carent,  atque  clavi- 
chordiis,  &  omni  huiusmodi  inftrumento.  Fides  inrtrumentis  omnibus  ad- 
hibent  e  crudo  byflb  retortas ;  ex  animalium  fibris  ne  confici  quidem  pof- 
fe  notant.  Inftrumentorum  tamen  concinnandorum  fymmetria  noftrae  re- 
fpondet.  Mufica  porro  omnis  ars  in  unius  vocis  fono  confiftir,  vocum 
diverfarum  difcordem  concordiam  plane  ignorant.  Et  tamen  ipfi  de  fua 
mufica  fibi  maxime  blandiuntur,  quae  noftrarum  aurium  iudicio  fuper- 
biffimo  abfona  omnino  iudicatur.  Et  quamquam  ipfi  fibi  primas  de  mu- 
ficis concentibus  arrogent ,  noftratia  tamen  organa ,  &  caetera  ,  quae  ha- 
clenus  audierunt  inftrumenta,  admirantur ;  idemque  fortafle  de  noftrarum 
vocum  harmonia  iudicabunt ,  cum    eius  artificium  fonosque  percepennt, 

a)  Inftrumenta   Turcis  familiaria  ,   quid  cum  crotalis  commune  rubeat,   ego  non  video.     " 

Mart.Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  IV.  L  1 


266      L.  IV.    DE   MUSICA    RECENT.  GRiECORUM        ' 

quos  ha&enus  templa  noftra  non  audierunt ;  omnium  quippe  rerum  fere 
muta  funt  rudimenta. " 

Muficae  antiquae  indagatores ,  qui  aut  veteres  concentu  plurium 
vocum  caruilTe  ultro  concedunt ,  aut  faltem  neglexifle  putant,  hoc  in  ar- 
gumentum  atfumunt.  Ifaacus  Vossius  de  poematiim  cantu  &  viribus 

rhytbmi  p.  94.  dum  memorat,  quod,  qui  illas  oras  adierunt  indodi,  in 
Sinaritm  reprehendant  comcediis ,  quod  cantum  contineant  propemodum 
fAovoTwm  unius  eiusdemque  ibni,  ac  vocis  humanae  intenfione;  addit,  di- 
ci  vix  poffe ,  quantis  cachinnis  excepti  fuerint ,  poftquam  Enroprfi  fuse 
muficae  fpecimen  exhibuere.  „  Nee  Sinis  modo  (pergit)  fed  &  Iaponen- 
a  jihus  a)  quoque  hanc  difplicere,  teftes  funt  non  fine  magno    fuo  dolore, 

quotquot  lefuita  terras  illas  frequentarunt.  Et  fane  minime  hoc  mirum 
videri  debet,  fiquis  hodiernae  fimplicitatem  fpedet  muficae:  iftam  quippe 
quanto  penitius  cognoveris ,  tanto  magis  intelliges,  nihil  omnino  aliud 
in  receffu  habere,  praeter  inanem  fonum :  ilium  quidem  aliquando  har- 
monicum  ,  fed  tamen  omnis  rationis  &  fignificationis  expertem.  Talem 
yero  cantum  velle  obtrudere  Sinis,  populorum ,  quotquot  fol  afpicit,  lon- 
ge  cultiflimo ,  non  .temeritatis  folum ,  fed  &  extremae  fuerit  dementias. " 

Accedant  huic,  qui  quidem  difpar  muficae  antiquae  ftatunnt  pretium, 
Peraltii   fratres  ,  quorum  alter  ad   Chinenfes   praecipue  ,    gentem  cultif- 

b  fimam,  b)  alter  ad  Turcas,  aliasque  turn  cultas,  cum  barbaras  gentes  provo- 

cat:  veluti  etiam  Rousseau  in  lexico  v.  Harmonie  apud  folos  recentioris 
sevi  Europaos  obtinere  hanc  muficam  harmoniam  obfervat.  Idem  v.  Cara- 
cleres  de  mufique  folis  Eur  op  a  nationibus  id  tribuit,  quod  fciant  muficam 
fcribere,  feu  characleribus  quibusdam  exprimere :  id  faltem  efle  certum, 
Arabes  &  Sinenfes,  qui  litteras  maxime  excoluere,  carere  eiusmodi  cha- 
racleribus.  Singulare  eft,  quod  de  Perfis  habet,   eos  nomina  villarum 

c  vel  humani  corporis  quadraginta  oclo  tonis  muficae  fuae  dare,  c)         Ha- 

bes  apud  eundem  modulationem  notis  nortris  exprefTam  cantionum  Sinen- 
fis,  Perficxe  &  Canadarum.  Planch,  lit.  N.  Ex  Blanchinio  Causeus 

in 

a)  [topotunfes  eiusdem  in  mufica  palatus  effe  cum  c)  Us  difent,  par  exeniple,  pour  donner  l'into- 
Chinenjibus  ferimtur.  nation  d'un   air :   AHez    de  cette  ville   a   celle 

b)  Cbinois  ,  peuples  qui  paffent  pour  avoir  eu  la :  on  allez  i\\i  doigt  au  coude.  Mais  ils 
de  tout  tems  les  efprits  les  plus  polis  &  les  n'ont  aucun  figne  propre  pour  exprimer  fur  le 
plus  delicats  de  toute  la  terre,  &  qui  ne  peu-  papier  ces  memes  fons.  Et  quant  aux  Cbinois, 
vent  fouf'rir  la  mufique  a  plufieurs.  Hijl.  de  on  trouve  dans  le  P.  ilu  Halde  ,  qivils  furent 
In  mufique  &  de  les  ejfets  T.  III.  p.  2SI-  Vid.  etrangement  furpris  de  voir  les  Iefuites  noter  & 
Tom.  I.  pag.  1 20.  feqq.  irbi  quo  in  pretio  fit  lire  fur  cette  meme  note  tons  les  airs  Cbinois, 
mufica,   ufuque  ad   ornanda    fefta  &  celebrita-  qu'on  leur  faifoit  entendre. 

tec  ,    idoneis   teftibus  pluribus  oltendit. 


ALIARUMQUE  GENTIUM.    C.  III. 


267 


in  Theatro  Romano Seel.  IV.  defcribit,  exhibetque  Tab.  III.  n.  23.  &  24.  T.n.p.w 
duplex  Sinenjinm  organum,  alterum  ttoXvclvAos  utriculare,  alterum  Dulci- 
no  Europaorum  perfnnile  ex  Cafp.  Calvor  Rituali  P.  II.  p.  693.  ubi  ge- 
nus hoc  tubs  graviffimas  a  noitris  ut  vocant ,  Fagottis  non  admodum 
diverfum  in  maim  fenis ,  qui  accinenti  adltat,  repraefentatur ,  cum  cete- 
ris trium  generum  pulfatilis,  enchordi,  &  pneumatici  inftrumentis ;  in  fin- 
gulis  exhibens  Sinarwn  inventa  aeneo  iconifmo  P.  II.  S.  V.  c.  20.  Vid„ 
qua?  modo  laudatus  Calvor  de  mufica  funebri  Hifpanorum  ,  Livonorum, 
Lettorum,  Lapponum ,  Thracwn ,  Jndorum,  Perfarum,  Sinenfium,  Africa- 
novum  de  31adagafcar,  Mexicanomm  P.  I.  lib.  III.  Sect.  II.  c.  24.  de  cantu 
fancrali  &c.  diflerit. 

Neque  vero  eft  natio  aliqua   hominum  fera  adeo  ac  barbara ,  apud  Americano, 
quam  non  aliquod  mufica?  genus  obtineat :  brutiflimum  etiam  inter  pipe-  nim' 
des    creditur  genus ,    quod  Hotantots  appellant ,  ex  fono,  quern  faltantes 
edunt ,  cum  menfura  faltem  aliqua  mufica.  Chrifi.  Columbus  mufi- 

cam  repent  apud  Indos*  occidentales ,   etfi  nee  veftigium  aliquod  fcriptu- 
rae  feu  artis  fcribendi  deprehenderet.         Haec  alia  que  collegit  au&or  GaU 
licus  hift.   muf.    de  variis  mundi  plagis  recens  dete&is  in  America ,  qua-  T.  /.  p.  33- 
rum  incolae  feu  noltri,  feu  nigrifint  coloris,  plerumque  quatuor  faltem  tono-  Io3,  T'  UL 
rum  muficam  tenent.         Notat  porro  genuset  iam  quoddam  organi  alicubi, 
ex  ore  D.  Helliot,  qui  utramque  Indium  orientalem  &  occidentalem  pera- 
gravit,  atque  ufum  quendam  facrum  faltandi  cantandique.  a)    Plura  nobis  D.       3 
Burney  promittit  de  mufica  novi  orbis  recens  etiam  deteclis  terris. 


CAP.  IV. 


a)  „  Lcs  dans  &  Ie  chant  font  fort  en  nfage  chez  Ies 
peuples  de  nouveau  monde,  &  il  paroit,  ainfi 
que  nous  l'avons  dit,  dans  ces  deux  pratiques 
quelques  traces  d'un  culte  religeux.  Pour  leurs 
chanfons,  elles  ronlent  fur  les  beaux  faits  de 
leurs  Peres ,  &  fur  la  mine  des  leurs  enne- 
mis.  Hift.  generate  des  ceremonies ,  mceurs  , 
fcf  coutumes  religieufes  £7*c.  des  Africuins  T. 
VII.  ch.  3.  p.  44..  Et  chap.  IX.  p.  $y.  „Difons 
quelque  chofe  du  chant  des  Americains.  Quoi- 
qu'ils  n'obfervent  ni  regie,  ni  art,  ils  en  tl- 
rcnt  des  ufages ,  qui  leur  font  communs  avec 
tous  les  autres  peuples.  Le  chant  leur  fert 
a  louer  les  Dieux,  &  les  hommes,  a  fe  divertir 
&  a  regler  les  pas  de  leurs  danfes.  On*  croit 
affez,  qu'il  u'y  a  ni  elegance,  ni  delicateffe 
dans  les  chanfons  des  fauvages :  cependant  on 
■j  trouve  des  figures ,   quelque  elevation  ,  des 


expreffions  diftinguees  du  langage  popuIaireT 
un  fens  myfterienx  &  enveloppe  ,  des  inver- 
fions  de  phrafes  ,  des  failles,  qui  font  1'efret 
de  ce,  qu'on  appelle  verve  :  en  un  mot,  tous- 
les dereglemens  caufes  par  cette  fureur  Poeti- 
qne,  qni  de  tout  terns  a  trompe  les  peuples, 
&  leur  a  perfuade,  qu'elle  parloit  comme  les 
Dieux.  Et  p.  60.  Tous  les  conquerans  du  nou- 
veau monde,  &  nos  meilleures  relations  affe- 
rent, que  tous  ces  peuples  ont  l'ufage  de  Is 
poefie ;  qu'ils  font  des  chanfons  a  la  gloire  de 
leurs  Dieux,  &  de  leurs  Hcros,  comme  nous 
les  pratiquons  auiourd'hui ,  &  comme  le  pra- 
tiquoient  autrefois  les  peuples  de  l'antiquite, 
meme  les  Scythes,  les  Cimbres,  les  Goths,  &  Its 
Alkmans.  Vid.  T  VI.  p.  137.  les  effets  dc  li  mil- 
fique  fur  les  pretres  &  fur  les  prophetes  des 
anciens    payeus.  '<- 

L  I  % 


268 


•^  ( ■& )  •<£• 


Mufica  con. 
flat  medolia 
&  harmonia. 


Cantus  pla- 
nus Grego- 
rianus,    Mo- 
zarabicus, 
Ambrofia- 
nus. 


P*g-  i?i- 


CAPUT    IV. 

Ars ,   ac  injiituito  cantus  &  mufica  facra  poftrema 

hac  at  ate. 


I. 

am  velut  e  diverticulo  ad  noftrum  redeamus  can- 
turn  ,  hodiernamque  muficam  ecclefiafticam, 
quae  melodia  conftat  &  harmonia;  ilia  in  fuc- 
ceflione ,  haec  in  coniunftione  feu  combinatio- 
ne  diverforum  fonorum  fimul  eodemque  tem- 
pore ,  confiftit.  Ilia  iterum  duplex  eft  pro 
diverfitate  muficac  feu  cantus  plani  ,  vel  figu- 
rati. 


II.  Ufu  ecclefiaftico  ,  &  antiquiffima  praefcriptione  ,  obtinet  hodie- 
que  cantus  ,  quern  proprie  choralem  feu  planum  vocamus  ,  idem  fibi 
femper  fimillimus  ;  tantum  quod  Ambrofianus ,  &  Gregorianus ,  genere 
idem,  aliquantifper  intdr  fe  differant ,  veluti  etiam  ritu.  His  tertius  acce- 
dit  Mozarabicus:  quod  officium  etiamnum  in  ecclefia  Toletana  dici  quotidie 
cum  tono ,  iam  fupra  notavimus.  Donius  in  dilTertatione  de  mufica  fa- 

era  obfervat ,  intonationes  quoque  eius  ritus,  faltem  in  vetuftis  quibus- 
dam  codicibus,  fupereiTe.  Annotaverat  is  in  bibliothecae  Laurentiana  Efcu- 
rialis  elenchis  traclatum  quemdam  ,  qui  inferibitur  Mozarabes  intonatio- 
nes. Cuius  fpecimen  aliquod  petiit  a  Luca  Torrio  epift.  81.  p"  131.  Si 
ut  arbitror ,  addit,  facros  cantus  liturgia  Mozarabum  continent .  . .  Per- 
opportunum  id  erit  illujlrando  operi  ,  quod  molimur  de  mufica  facra  vel 
ecckfiaftica.  Nihil  vero  amplius  ad  rem  occurrit  apud  Donium  in  diiTer- 
tatione  ilia  de  mufica  facra ,  aut  alibi ,  inter  copiofa  eiusdem  opera  de 
mufica.  Reftitutum  fuilTe  a  Card.  Cimenio  officium  Mozarabicum,  iam 
notavimus.  a) 

Neque  vero  eft,  quod  hie  addamus:  cum  haud  dubie  in  genere  can- 
tus plani  conveniat  cantus  ille  cum  Gregoriano  &  Ambrofiano ,  de  quo 

Fran- 


9)  P.  Henr,  FLOREZ  in  Hiffania  facra  ad  finem 
tliiTertationis  de  antiqua  miffa  Hifpanica  feu 
officio  Mozarahico,  fequentem  hitius  reftitutio- 
nis  chrouologiam  colligit  ex  proemiffis :  „  En  el 
1436.  reftauro    en  aniago   el   oiicio  Mutarait 


el  Scnnor  Obifpo  de  Segnvia.  Defde  el  ann» 
IS 00.  fe  reftauro  en  Toledo.  En  el  1517.  fe 
introduio  en  Salamanca.  En  el  1567.  ie  hiz« 
otra  fondacion  en  VallaioliA ,  para  perpetnai 
a  quel   Rito.  «     Efpana  Sagrait  T.  ZlJ.f.  36«. 


INSTIT.  MUS.  SAC.  POSTREMA  HAC  /ETATE.     269 

Fraucbinus  Gaforus  Laudenjis,  ditionis  nempe  etiam  facrse  Mediolancnfis  \  lib,  l  Muf- 

»  Ambrojiani  noftri  (inquit)  atque  Gregoriani  clerici  cantum  planum  vo-ca  ariiioric 

cant :  quoniam  fimpliciter  &  de  piano  fingulas  notulas  sequa  brevis  tern-  ' 

poris  menfura  pronuntiant.     Non  enim  concinnitatis  nofcitur  fervare  na- 

turam;  fed  quod  certi  ipforum  modorum  (quos   &  tonos  vocant)  limi- 

tes   &  termini ,  atque  vocum  congrefliones  &  tranfitus ,  fecundum  fcili- 

cet  naturalem  diatonici    generis  difpofitionem    obfervari    pernofcuntur : 

cantilenarum  ac  totius  modulaminis  exordia  in  ipfo  ut  plurimum  com- 

probantur. "  Notat  fubinde  differentiam   fecundum  tonos  ecclefiafti- 

cos  ufitatos  Ambrojiani  &  Gregoriani  cantus  feu  melodise.     Quae  tamen 

ipfa  vox  apud  Ambrofianos  idem  fignificat,  quod  paffim  iam  neumam  di- 

ci  a  medio  aevo  obfervavimus.     Eftque  ipfi  etiam  Franchino  vocum  feu  lb.  cap.  t. 

notularum  unica  refpiratione  congrue  pronuntiandarum  aggregatio.         Haec 

vero  definitio  non  propria  adeo  eft,  ac  poftea  allata  defcriptio,  earn  ipfam 

ad  rem,  feu  nominis  diftindionem ,    de  qua   modo  diximus:     „  Solent  Cup.utt.  Uk.l 

quoque  (inquit)  cantores  ecclefiaftici  in  canticis,   ut  funt  Alleluia  &  ver- 

fus ,   ac  in  eo  genere  plurima,    circa   unam    eandemque  vocalem  conti- 

nuato  &  perenni  tranfitu  modulari.       Id  Ambrojiani  communi  nomine 

melodiam  appellant :  divinam    fcilicet  Trinitatem  &  angelicam  harmoniam 

(ut  ipfi  aiunt )  mente  &  animo  interea  percurrentes." 

Sed  videntur  Ambrojiani  his  cincinnis  parcius  uti.  Nempe  cantus 
Ambrojianus  ad  unam  reftridtus  provinciam  melius  fe  intra  orbitam,  quam 
Romanus,  totam  fere  Europam  pervagatus,  continere  potuit.  De  can- 
tu  hoc  Ambrofiano  egimus  T.  I.  p.  2^2.  feqq.  &  fparfim  alibi.  Si  D. 
Burney  credimus  (Diar.  itin.  muf.  Vol.  I.  p.  59.)  nee  ipfi  Mediolanen- 
fes  de  eo  certi  aliquid  habent ,  fruftraque  P.  Io.  Bapt.  Martini  in 
hoc  argumento  defudavit.  Genere  certe,  atque  adeo  inftitutione  non  dif- 
fert  a  Gregoriano  feu  Romano.  Speciminis  loco  apponam,  quas  lau- 
datus  Franchinus  ad  finem  libri  primi  defcribit  Ambrojianas  pfalmodia- 
rum  terminationes ,  fecundum  odo  tonos  ecclefiafticos  Gregorianis  pie- 
rumque  fimpliciores,  quas  A 'mbroJian<e  (inquit)  modulations  frequentius 
comitantur. 


tr  k-»— »■ 


rf 


a=» 


m 


:w— w.:.:hl.hzj: 


3 


Euouae  primi  toni. 


Euouae  fecundi  toni. 


fiziz 


Euouae  tertii  toui. 


Euouae  quarti  toni. 
LI  3 


Euouae 


270        L.  IV.    INSTITUTIO     MUSIC/E     SACRiE 


£ 


-JBj- 1^- — -j^. — -££ — J^.- 


— -fr- —  i~5.35zr5;z 


i — $ — w— m — ■*•■ 


^ 


Euouae  quinti  toni. 


Euouae  fexti  toni. 


E3E- 


31 


:m~m: 


:m=3:: 


3E 


i*30E 


Euovae  feptimi  toni. 

Euouae  feptimi  toni. 

L                                                   1 

g-W — -M- — M- — m    M,    J,  - 

U                u                                     teg 

*  ~**    W     *  ~tt    ~i 

p                                             —  H  - 

_    a.  . 

Euouae  octavi  toni. 


Euouae  odavi  toni. 


rhythmica 
negleda. 


Aptd  JVal- 
lif.   lib.   III. 
kurm,  feSt. 
lO.   p.  502. 


HI.  Tradationem.  autem  de  mufica  menfurata  feu  figurali  deinceps 
a  fuis  primordiis  repetens ,  aufpkatur  libri  fecundi  caput  primum  hoc  a- 
phorifmo  rubrics  inftar  pofito  :  Menfuram  temporis  in  voce  poeta  &  mtr- 
fici  breve  m  £*?  long  am  pofuere.  Qua?  nimirum  ad  rhythmum  fpedant, 
nunquam  magis  in  niufica  negledum,  quam  dum  polteriore  aevo  femper 
niagis  fonorum  menfura  ac  tempus  difpefci  in  minimas  partes  ufuvenit; 
ut  II  ufpiam,  id  vulgatum  hie  obtineat :    copia  inopem  facit.  Sed  hax 

ipfa  ell  ratio,  quod  hodie  notarum  tantuni  attendatur  menfura;  veteres 
autem,  qui  hac  lignorum  varietate  caruerunt,  fyllabarum  quantitatem  fpe- 
dabant.  Ejl  igititr  cantus  (melos)  &  quidem  perfects ,  inquit  Bryenius, 
illud,  quod  ex  barmonia,  £«f  rhythmo ,  &  prolutione  conftat :  Jive  acumi- 
ne  &  gravitate ,  ecleritate  &  tarditate  ,  long ih; dine  item  &  brevitate. 
Gravis  eft  Lor.  Glarea»i  Dodecachordi  lib.  1.  c.  3  9-  &  ultimo  ad  pho- 
nafcof  de  inveniendis  tenoribus  admonitio.  Tenorem  ibi  pro  harmonia, 
feu  melodia  accipit ,  qui ,  inquit,  auribus  dukiter  verbis  apte  iuntlis  info- 
net  ,  mentique  infideat ,  ac  in  andientis  animo  aculeos  relinquat ,  in  quo 
natura  vis  exprejja  videatur.  Denique  in  quern  animus  hominis  aliquan- 
do  velut  e  fomno  experretlus  prorumpat.  Melopcei  noltri  foli  fonorum 
eompofitioni  intend,  ut  ex  verbis  ipfis  vis  &  energia  cantui  accedat,  qui 
in  atiimos  ipfos  influat,  non  curant,  ut  veteres.  Eft  hoc  argumentum 
libri  ab  Ifaaco  Vossio  editi  de  poematum  cantu  &  viribus  rhytbmi  :  ubi 
hoc  utraqne  in.pagina  in  mufica  noftra  defiderat.  Cantus,  inquit  p.  29. 
non  potefi  fubfiftere,  fi  fyllabarum  non  conftet  quantitas ,  huius  vero  nullam 
vulgo  haberi  rationem ,  apud  plerosque  in  confeffo  eft.  Uno  enim  ore  om- 
nes  fateutur ,  negligi  hoc  tempore  vevam  &  naturalem  fyllabarum  quant  it  a- 
rtem;.fed  bum  defectum  commode  fuppleri  cenfent  accentuum  obfervatiom.. 

At 


POSTREMA    HAC  /ETATE.    G.  IV.  ZJl 

At  poftremum  hoc  etiam  vulgo  negligitur,  mifcenturque  qnadrata  rotun- 
dis,  longa  brevibus ,  prout  fe  them  a  muficum  feu  harmonicum  offert; 
cui  haud  raro  iam  perfedo  verba  demum  inneduntur ,  quae  neceffe  eft 
languefcere,    omnique  deftitui  energia. 

Secundum  Vossium  mufici  veteres  triplicem  fecerunt  vocis  motum, 
continuum,  diajlematkum,  feu  intervallis  difcretum,  &  medium  inter  utros- 
que.  Continuum  ad  vocem  loquentium  refert:  diajlematicus  proprie  ad 
muficam  pertinet.  „  Cantantium  autem  vox  (inquit)  debet  habere  in-  Pag-  3** 
tervalla  non  fonorum  tantum ,  fed  &  temporum  ,  ita  ut  finguli  pedes 
&  fingula  membra  exacte  diftingui  poffint ;  aliter  enim  olim  fi  fieret,  non 
canere,  fed  loqui  dicebantur.  Erant  quidem  etiam  olim  aliqua  cantica, 
quae  dirvtwri  &  velut  uno  fpiritu  abfolverentur ,  fed  levia  &  nullius  pre- 
tii,  vixque  alium  ufum  habentia,  quam  ut  cantui  diaftematico  velut  nae- 
vi  quidam  permixta,  maiorem  adferrent  ornatum.  Ille  autem  cantus  ab 
autiquis  maxime  probatur,  qui  fit  non  dwoTaSriv ,  fed  kuto,  ko^o,,  non 
continuus,  fed  in  partes  &  membra  diftindus.  Hodie  id  fere  negligitur, 
poftquam  fublato  metro  &  carminum  dimenfione  barbarus  &  inconditus 
fucceflit  cantus." 

Hymnos  facros  Urbanus  VIII.  metricis  legibus  reftituit :  „  Hym-  Hymnime- 
wni  (inquit  in  bulla  Divinam pfalmodiam)  paucis  exceptis,  qui  non  me-  trici ab  Ur- 
„tro,  fed  foluta  oratione,  aut  etiam  rhythmo  conftant,  vel  emendatio-  p"^^-!1!/' 
,,  ribus  codicibus  adhibitis,  vel  aliqua  facia  mutatione  ad  carminis  &  la£i- 
„uitatis  leges,  ubi  fieri  potuit,  revocati,  ubi  vero  non  potuit,  de  inte- 
„  gro  conditi  funt,  eadem  tamen  quoad  licuit  fervata  fententia. "  Lau- 
dat  hunc  pontificem  Meccenatem  fuum  Io.  Bapt.  Donius  in  epiftola  dedi- 
catoria  lyra  Barberina ,  quod  illius  incomparabili  ingenio  doclrinaque 
multiiugi ,  mafcula  ilia  caftaque  poefis ,  quam  tantopere  admirabamur 
in  prifcis ,  fua  setate  rurfus  refloruerit.  Ipfe  haud  dubie  ea  in  re  Ponti- 
fici,  reftituendo  veteris  muficae  decori  intentiflimus,  operam  navavit;  quod 
paullo  poft  innuit,  his  verbis :  „  Quo  conlilio  rem  novam,  ac  nemini 
hadenus  tentatam  aggreffi  fumus ,  ut  de  tota  ratione  modubndorum 
carminum  latinorum  iufto  commentario  tradaremus :  in  quo  praster  alia 
multa,  ut  parum  hodie  nota,  fie  ad  veterem  muficae  prasftantiam  ,  ac  ma- 
ieltatem  in  ufum  revocandam  neceftaria »  nifi  me  animus  fallit ,  vulgo 
innotefcent:  turn  illud  praecipue  apparebit,  quam  fapienter  ac  providen- 
tiffime ,  ut  omnia,  Sanditatis  tuae  iulTu  hymni  facri  metricis  legibus  refd- 
tuti  lint  nuper ,  fine  quibus  videlicet  praecipua  fui  parte  ,  quae  rhythmus 
eft,   mutila,   ac  deficiens  mufica  facultas  videri  poflit. " 

Idem 


1J1         L.  IV*    INSTITUTIO    MUSICS    SACRiE 

Idem  paffini  hoc  inculcat,  prxfertim  vero  in  opere  de  prajlcmtia 
T.I. p.  w*>mujica  veteris  hinc  etiam  argumentum  petit:  „Melopceix  ex  t£  dvriT^a, 
(inquit)  refpondet  rhythmopceia;  effeclricis  muficx  non  obicure  &  ipfa 
pars :  cuius  antiquus  ftatus  &  conftitutio  quantum  recenti  huic  prxftet, 
non  difficile  probatu  eft.  Nam  cum  ex  tribus  fummis  rhythmorum  ge- 
neribus,  quibus  prifci  artifices  utebantur,  parili,  duplo,  &  fexcuplo,  five 
fefquialtero  ( quae  aliis  nominibus  vocantur  Dattylicnm,  Iambicum,  Pceo- 
nicum)  tertium  nobis  defit,  ex  prioribus  duobus  quodammodo  compo- 
fitum;  quid  fupereft,  nifi  ut  noftram  egeftatem  ,  ac  negligentiam  agno- 
icamus?  Mirum,  fcio ,  &  hoc  cuipiam  videbitur  ;  verumtamen  auclor 
ei  Turn,  ut  vel  oh7ru^yov  infpiciat,  quae  fuper  hac  re  Don i us  nofter 
(ita  is  ipfe  in  dialogo  loquitur)  appofitis  etiam  exemplis  difleruit  in  ad- 
notationibus  fuis  ad  compendium  de  generibus  ac  tonis  muficx.  Quaie 
li  ulla  in  re,  hie  certe  ,  hodiernorum  mufurgorum  incredibilem  quam- 
dam  ofcitantiam  mirari  licet;  qui  cum  infinitis  prope  rhythmicorum  tem- 
porum  notis ,  ut  nudius  tertius  dicebam ,  fuos  referferint  libros,  ac  ma- 
ximam  rhythmorum  varietatem  poflidere  fe  putent ;  fi  res  ad  calculum 
redigatur ,   valde  inopes  reperiuntur.  " 

lam  Glareanum  audiamus  :  „Ego  tenorem  requiro,  quern  unus 
vel  folus  fecum  perfonet,  vel  aliis  accinat,  vel  quern  multi  fimul ,  fed 
unum  intonent,  quemadmodum  in  choro  facri  hymni  ac  pfalmi  adfo- 
lent.  Prxterea  eum  requiro,  qui  brevibus  longisque  fyllabis  fua  det  tem- 
pora  ,  quod  in  choro  hodie,  mirum,  cur  non  obfervetur,  olim,  ut  pu- 
to,  non  negleclum;  unde  adhuc  puto  efle,  ut  non  nunquam  uni  lon- 
gx  fyllabx  plures  datx  fuerint  notulx ,  quamquam  pofteri  hoc  ita  dein- 
de  neglexerunt ,  ut  brevibus  pariter  ac  longis  promifcue  plures  dede- 
rint  notulas.  "  Laudat  poftea  Franchinum  ,    &  fux  xtatis  cantores, 

ad  fyllabarum  difFerentias  oftendendas  brevibus  ac  femibrevibus  ufos  no- 
tulis :  turn  prifcos  illos,  qui,ut  „  affectus  exprimerent,  magis  harmonias 
verbis  aptabant,  quam  aut  menfurx  aut  numeris  verba;  quanquam  omni 
carmini  fua  quxdam  eft  menfura  ,  fed  non  prorfus,  ut  nunc  exigunt 
mufici.  Sunt  &  notulx  affectuum,  quas  lecloris  iudicio  examinandas  re- 
linquo. " 

Hoc  vero  maxime  eft ,  quod  fibi  proponere  debet,  qui  muficx  pro 
ecclefiaftico  ufu  pangendx  modulandxque  operam  collocat,  ut  ad  pietatem 
affectum  commoveat,  eumque  animi  fenfum  ,  quern  propofitum  thema 
continet.  Idqne  nonnunquam  faciunt  optimi  quique  fatis  feliciter  hodie- 
que,    quos  ad  textum    componere  dicimus ;  fed   deeft    plerumque   vis  ac 

energia 


POSTREMA   HAC   iETATE.   C.  IV.  273 

"ehergia  ilia,  de  qua  hie  loquimur ,  deberetque  mufica!  menfuratae  efle 
vel  maxime  propria ,  fi  imitaretur  muficam  veterem  rhythmicum  metri- 
caraque.  AfFert  Glareanus  quaedam  modulationum  exempla  turn  fua,  Pag.  m. 

quas  nimirum  dicit,  fe  iuvenem  in  Horatii  odas  finxiffe  harmonias ;  cum 
etiam  Roberti  Gaguini  Celebris  Francicarum  hiftoriarum  fcriptoris ,  ele-  p.  I87. 
giaci  carminis  harmoniam  plenam  fletu  &  laciymis :  atque  Hermannum 
Buschium  infignem  ilia  aetata  poetam  memorat,  ad  Ionicum  cantantem 
fuam  Floram.  „  Carmen  erat  (addit)  heroicum  de  laudibus  inclytae  ur-  P  l88> 
bis  Agrippina,  quo  intra  annos  odingentos ,  non  puto  ,  quidquam  con- 
ditum  elegantius,  quod  &  ipfi  litterarum  principi  D.  Erasmo  aliquando 
vifum  fuit.  Et  ipfe  etiam  Buschius  illud  idem  carmen  ad  eum,  quern 
dixi  modum,  non  minus  graviter,  quam  eleganter  decantavit  coram  uni- 
verfitate  Agrippimnfi  anno  a  Chrifto  nato  M.  D.  VIII.  quern  ego  tunc 
adolefcens  viginti  annorum  magna  voluptate  audivi." 

IV.  Haec  idcirco  commemorandPluxi,  ut  ftudium  melopoetarum  no-  Murlca  fign„ 
ftrorum   excitarem    ad  rhythmopoefkm  ,    fere    negledam  in  ipfa  mufica  raiis  primi- 
menfurata  feu  figurali,  quae  fuapte  natura  ad  hoc  accommodata  eft.     No-  tus  fimPlex} 
tularum  'quippe   differentia  fupplere  poteft  in  mufica  facra  quodammodo 
rhythmum  &  metrum,   fi  quidem  ilia  fua  themata  rediffime  ex  facra  fcri- 
ptura  repetit,    quae  metro  ac  rhythmo  carent.      Nihilominus  vero  videas 
peritiores  mufurgos  proxime  elapforum  faeculorum  maximam  vim  mufi- 
cae  fuae  addere  ex  fyllabarum  quantitate,    accentu  profodico  emphatico- 
que  notis  &  melodiae  apte  innexo  applicatoque,  antequam  foli  fere  cele- 
ritati  ftuderetur,  ac  mufica  figuralis  in  minimas  difliliret  particulas.  A 

fasculo  decimo  quinto,  funt,  qui  epocham  muficae  figuralis  repetendam 
putant,  annum  idcirco  iubilaeum  meditati  in  gratiam  Dunstaphi  Angli, 
qui  circa  anno  1440.  floruit,  excoluiffeque  muficam  maxime  dicitur. 
Tunc  vero  ac  diu  adhuc  poflea  duae  tantum  menfurae  feu  temporum  agni- 
tce  funt  fpecies,  perfeda  nimirum  trium  ,  altera  duorum,  quam  imperfe- 
dam  dixerunt.  Tempus,  modus,  ac  prolatio  figebant  notarum  valorem. 
„Tres  funt  gradus  muficales  (inquit  Listen  1  us)  fcilicet  modus,  tern-  Be  mufica 
pus ,  &  prolatio.  Modus  debita  menfura  longarum  &  maximarum.  Eft  ™nfrrahth 
enim  in  notulis  (quemadmodum  in  ceteris  rebus)  fecundum  temporis 
menfuram,  &  numerum  notularum  femper  obfervandus  modus,  quern  a 
moderata  modulatione  didum  putant.  Hie  in  ordine  graduum  rede  pri- 
mum  fortitur  locum,  quod  in  primas  ac  praecipuas  notulas  ,  utpote  ma- 
ximas  &  longas  vim  fuam  exerceat.     Tempus  proximum,  quod  in  pro- 

Mart.  Gerbert.de Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.      Mm         ximas 


274  L-IV-    INSTITUTIO  MUSICS   SACRiE 

ximas  &  breves  agat  Prolatio  vero  poftremum  ,  quod  pofteriores  femi- 
breves  &  minimas  confideret ,  tot  enim  antiquitas  notulas  habebat ,  qui- 
bus  fingillatim  hos  gradus  tribuebat,  ut  finguli  in  fingulas,  tanquam  fibi 
proprias,  non  promilcue  in  omnibus,  agerent. " 

p0n:ea  ultra  lam  quidem  tunc  ab  hac  fimplicitate  abitum  eft,  fed  non  tanto,  ut 

mofiumau-    deinceps,   exceflu.      Adhuc  magis  fuse  definitioni  refpondebat  mufica  fi- 
&a'  guralis,  quam  talem  ponit  laudatus  Listenius:     „  Mufica  figuralis  eft  mu- 

ficalium  graduum  ac  proportionum  fub  certa  menfura  figurata  cantandi 
fcientia.  Haec  conftat  (addit)  variis  planeque  diftimilibus  notarum,  pau- 
farum ,  ac  fignorum  figuris.  Figura  eft  ipfe  habitus  feu  difpofitio,  qua 
notae  &  quaelibet  paufae  liquido  cognofci  queunt.  Notarum  vero  alia 
fimplex  ,  alia  ligata  ,  alia  minor  dicitur. "  Longum  vero  eftet  percen- 
fere ,  quantis  ambagibus  inftitutio  muficae  figuratae  involuta ,  quam  con- 
fufa  &  intricata  fuerit ;  quod  adolefaaite  adhuc  fseculo  XVII.  queritur  Io. 
Bapt.  Donius  lib.  I.  de  prajlantia  'mujka  vet.  etfi  tunc  magna  iam  ob- 
T.  I.  opp.  foleverit  parte.  „Iam  vero  (inquit)  quot  inutiliter  paginas  implent  tarn 
p,8S'  multis  fufiflime  tradendis,   quae   tanquam  fupervacua  prorfus,  a,c  nullius 

plane  ufus  ,  non  heri  atque  hodie  obfoleverunt  ?  Quotus  quisque, 
quaefo,  eorum  eft,  qui  regulas  illas  concentuum  innumerabiles,  quas  ne- 
mo unquam  memoriter  comprehendere  poteft,  usque  ad  faftidium  in  fua 
fcripta  non  congerat?  Qui  non  paffim  legentium  oculis  ingerat,  tan- 
quam pulcherrima  quaedam  ornamenta  chartarum ,  &  quafi  vermiculati 
operis  fpeciem ,  tot  inaniflima  fchemata  temporum  rhythmicorum  ?  qui 
non  ilia  toties  recoquat,  quafi  braflicam  quamdam,  quid  fit  Modus,  Tern- 
pus  ,  Prolatio  ?  quotve  fint  eorum  combinationes  ac  forma?,  in  maiores, 
minores ,  in  perfectas  atque  imperfetftas,  futili  fubtilitate  diftinclae  ?  qua> 
que ,  fi  utilitatem  requiras ,  nulli  plane  ufui  funt ;  fi  proprietatem  voca- 
bulorum,  nihil  minus  fignificant,  quam  quod  fignificare  primo  afpedu 
videntur.  Mitto  tot  claves,  tot  ligaturas,  tot  proportionum  fpecies,  tot 
paufarum  figna,  tot  pundorum  genera,  Perficientia,  Augentia,  Difcer- 
nentia,  Alterantia;  cum  regulis,  exceptionibus,  atque  obfervationibus  pe- 
ne  infinitis,  circa  notarum,  quern  vocant ,  valorem,  atque  ufum;  ut  ne 
a  confummatiflimis  quidem  hac  in  arte  fatis  probe  teneantur.  Mitto  tot 
alia  pene  innumera,  quibus  fuos  inferciunt  libros,  legentium  otio  abutun- 
tur,  bonas  horas  male  perdunt,  ac  foam  demum  produnt  ftupiditatem. 
Qiiodii  vocabula ,  ac  loquendi  formulas  perpendere  paullifper  velimus, 
quodnam ,  obfecro,  fcriptorum  genus  tot  verborum  fordibus,  &  quisqui- 

liis 


POSTREMA   HAC  iETATE.    CIV.  275 

liis  adeo  fcatet,  ut  quorundam  mulicorum,    &  quidem  non  de  vulgo  ac 
trivio,    fed    maxime   infignium  atque.  illuftrium  ?  ct  Affert  ddnceps 

quaedam  exempla  ex  Franchino,  ipfoque  Gr-AREANo.a)  a 

V.  Notarum  fimplicium    figuras,   unde   muficae  figuratae  nomen  eft,  annularis 
cenfet  laudatus   Listenius   numero  otto,  ex  quibus  maxima  8-  longa  4.  *""  *1Jinis  fe" 
brevis  2.  femibrevis  unam    menfuram ,  quam  taclum    vo.camus,    valent ; 
reliquarum  quatuor  prima,  feu  minima,  dimidiam ;  femiminima  quartam; 
fufa  oftavam  ;  femifufa   lecittiam  fextam,  ut  hodieque,  partem  eiusmodi  ta- 
ttus  explent.  b)       Addit  vero  :  „Tres  poftei  iores  fpecies  unacum  fuis  paufis      b 
magis  muficis  inftrumentis  propter  fuam  celeritatem,  quam  humanae  voci, 
competunt.     Sunt  enim  a  neotericis  fuperioribus  illis  (quibus  veteres  con- 
tend fuifle  leguntur)  tanquam  fupplementum  adiedfae,  non  quod  non  plures 
&fubtiliores  excogitari  queant,  fed  elegantioris  ac  fuavioris  melodic  gratia. 

Vellem  haec  verba  notarent  mufici  noftri,  quibus    adhuc ,  ut  videre  Storia  ieiia 
eft  apud  Io.   Bapt.  Martini,    binas  minuritiones  addere  (croma  &  femi-  ,m£/Fc"  2L7/* 
croma  vocant ,    quas  veteres  fufam  &  femifufam,  ut  haec  nomina  fervent, 
quas  triplici  quadruplictque  linea  difpefcunt  notas)  vifum  eft  ad  oftentatio- 
nem   faltem  celeritatis,  non  elegantiam  fuavitatemque  muficae,  aut  decentiam 
certe  &  gravitatem  muficae  ecclefiafticae.  Glareanus  lib.  J1I.  cap.  1. 

poftquam  dixiflet ,  feptem  eflfe,  quarum  in  frequenti  cantu  fit  ufus,  no- 
tarum figuras  a  maxima  usque  ad  fufam,  ad  finem  addit:  „Orga- 
narii  vero,  aliique  plurimi,  qui  inftrumentis  utuntur  muficis,  etiam  fu- 
fam diviferunt ,  ut  facerent  octavam  notarum  figuram,  quam  femifufam 
vocant  quidam ,  varieque  pingunt ,  maxime  tamen  altero  adiedo  unco  fu- 
fae.  "  Puteanus  in  Modulat a  Pallade  ed.  1599.  iam  miflis  aliis,  quin- 
que  agnofcit  notas  fuo  tempore  ufitatas,  duas  Candidas ,  reliquas  colore  Fag.  117. 
tiotlis,  quarum  ultima  fcilicet  femifufa.  Claudius  Seba-stiani  tamen  Or- 
ganifta  /lletenjis,  nempe  iam  an.  1 563.  ponit  infuper  notam  cum  triplici  un- 
co, quam  fu fella m  vocatc.  8.  &  12.  operis,  quod  infcribit :  Bellum  mujkale 
inter  plani  &  menfuralis  cantus  reges  de  principatu  in  mufica  provincia  obti- 
nendo  contendente$,Argentoratied.  Fran chinus,  cuius  Praftica  mufica  Me- 
diolani  an.  14.96.  impreflfa  eft,  lib.  II.  c.  4.  prodit ,  variaffe  adhuc  fua  memo- 
ir ia  nomenclaturam  harum  minimarum  notarum.  Dum  vero  lib.  I.  c.  2.  no- 
tas cantus  plani  defer ipfiffet,  fubiungit :  „Sunt  &,  qui  notulas  huiusmodi 
plani  cantus  aeque  defcribunt  &  commenfurant  figuns  menfurabilis  coufide- 
rationis,  utlongas,  breves,  ac  femibreves,  ut  conftat  in  fymbolo  cardineo, 

M  m  2  & 

a)  A  dd  i  poteft  exempli  loco  integer  tractatus  ittGio-  in   la  mufica  tnenfurata  exercitate. 

vanni  Spataro  mujico    Bolonefe  ,     nel  quale  Ji     h)  Aiiam    pofteriorum  notuiariim   nomenclaturam 
tratta  de  la  fcrfeiiione  da  lu  fesnuaUera  froduita  vid.  apud  modo  cit.   SfATA&O   c.  4. 


Fruftra  teu- 
tata  eatutti 
mutatione. 

a 


Syllabi,  quas 
fblmilatio- 
nem  vocant, 
varie  auflx 
&  immutatce. 


Df  divina 
ffalm.    cap. 
XVII.  §.  3. 
».  I. 


276  L.IV.    INSTITUTIO   MUSICiE  SACRiE 

&  nonnullis  profis,  atque  hymnis :   quod  potiflime  ad  ornatiorem  modulo- 
rum  pronuntiationem  ipfa  diveriitate  concipiendam  celerrime  profequuntur. 

VI.  Inter  eos ,  qui  nuper  alia  nods  vulgaribus  figna  fubltituere  in 
animo  habuerunt,  femet  etiam  nominat  /.  Rousseau;  fed  fa&i  fe  pceni- 
tuiile,  fatis  ingenue  confitetur  v.  Caracleres  de  mufique.  a)  V.  Notes  bre- 
vier quidem  iterum  mentionem  facit  fyftematis ,  quod  excogitavit  Sau- 
veur,  explicatumque  habetur  in  commentariis  Academise  fcientiarum  an. 
1721.  alterumque  Demaux  aliquot  poft  annis;  fuum  autem  (quod  edif- 
feruit  fingulari  diflfertatione  DiJJertation  fur  la  mufique  moderne,  edita  an. 
I743-)  hie  plunbus  recenfet,  atque  etiam  ad  calcem  fui  lexici  modu- 
lationem  ad  haec  figna  feu  characteres  novos  exprefTam  in  fpecimine  Tab. 
litera  F.  infignita  exhibet. 

VII.  Idem  hie  au&or,  qui,  ut  infignem  aliquem  locum  inter  ventilatos 
illos  grandes  fpiritus,  fuperbice  fcilicet  &  impudentise,  vendicaret,  fuperos 
acherontaque  commovit ,  ut  folent,  fubtilitate  quadam  ingenii  cum  frontc 
perfricTa  ,  pectoreque  seneo :  nihilominus  dum  hiftorica  traclat,  perinde 
ac  antefignanus  fuus  Voltaire  ,  defipere  folet ,  ac  efle  etiam  aniliter  la- 
bulofus.  Is  dum  in  lexico  fuo  mufico  de  fyllaba  Si  vulgato  hexachor- 
do  ut,  re,  mi  &c.  in  Galliis  addita,  agit,  mire  rem  confundit.  Car- 
dinalis  Bona  ,  poftquam  Guidoni  Aretino  fexachordum  illud  tribuilfet, 
mox  addit:  „Hoc  item  faeculo  Erycius  Puteanus,  vir  eruditiflimus  & 
omni  doclrina  refertus,  duobus  editis  libellis  ad  fex  vulgares  notas  feptimam 
adiungere  conatus  eft,  ut  omnes  vocum  mutationes  tollantur  ,  quae  pueris 
maius  negotium  in  cantu  difcendo  faceffunt;  &  hoc  modo  praxis  muficae  mul- 
to  facilior  reddatur. "  Rousseau  praeterquam  quod,  nefcio,  quern  cer- 
tum  Fan  der  Putten,  qui  tamen  ipfiflimus  Puteanus  eft,  in  orbem  protrudat; 
non  folum  alium  fingit  Erycium  Dupuis  (quern  facile  licentia  Gallis  lamilia- 
ri  alterandi  nomina,  Puteanum  eundem  efle  divinare  potuiflfet)  fed  craffiori 
errore  eum  ipfum  etiam  Guidoni  Aretino  a  Card.  Bona  coaevum  dici,  aiTe- 
rit  his  deceptus  verbis  hoc  item  faculo:  queis  tamen  Bona  fuum,  quo  vixit, 
faeculum  decimum  feptimum  intelligit.  Edidit  quidem  Puteanus  Medio- 
lani  iam  anno  is 99-  libellum  de  hac  re  fub  titulo  Modulata  Pallas,  five 
feptem  difcrimina  vocum  ad  harmonica  letlionis  novum  £«f  compendiarium 

ufum 


a)  „  De  cc  nombre  ont  ete  Parran,  Souhait- 
ti,  Sauveur  ,  Dumas  (Demaux)  &  moi- 
meme.  Maij  comme  ,  au  fond,  tous  ces  fy- 
fremes ,  en  corrigeant  d'anciens  defauts,  aux- 
quels  on  eft  tout  accoutume,  nc  faifoient,  qu'en 


fubftituer  d'autres,  dont  l'habitude  eft  encore 
a  prendre  ;  ie  penfe,  que  le  public  a  tres-fage- 
rnent  fait  de  laiflfer  les  chofes  comtne  eMes  font, 
&  de  nous  renvoyer,  nous  &  nos  fyftemes,  aim 
pays  des  vaines   fpeculations.  „ 


POSTREMA   HAC   iETATE.  C.  IV.  277 

ufum  aptata  £«f  contexta,  cum  in  Italia  degeret  iuvenis  adhuc,   ut  ubi- 

que  fe  prodit,  rnulta  quidem  eruditione  venatus  myrteria  numeri  iepte- 

narii  ad  propofitum  fuum  ;  de  quo  ferio  magis  appofiteque  ad  rem  pa- 

gina  tandem  quinquagefima  quarta  fie  diflferit:     „Redeo  in  viam  :   ienae 

illae  nota;  fie  inventae  ufum  fui  apud  muficum  paffim  gregem  ,  fed  tar- 

dum  admodum  difficilemque  praebent.      Quae    enim    mora    mutationum, 

confufio   clavium,  fubftitutio  vocum  ?     Videas  plerosque  atque  indigne- 

ris ,  bonam  aetatem  impendifle  huic  arti  :  &  exiguum  tamen  profecifle, 

perfectis  annis  prius  ,   quam  iftiusmodi  lectione.      Difficultas  fcilicet  ob- 

ftat,  annulumque  interdum  penitus  denegans ,  interdum  praecipiti  iam  ae- 

tate  conferens  ,  remoram  plerisque  facit     Ego  tollam  :   curfumque  uni- 

verfum  facilem  &  expeditum  reddam  ,  levi  quodam  diverticulo    five  rle- 

xu:   nee  in  transverfum  abire  penitus  eft  animus;  fed  vada,  &  eminentes 

illos  fcopulos  aequoris  mufici   devitare.     Ha&enus  quidem ,   ut  dixi ,  fex 

veluti  notarum  velis  Harmonica   mota  &  promota :    velis,   inquam,  quae 

nunc  infinuari  opus,  nunc  expandi,  nunc  obliquari,  mifceri  nonnunquam, 

•atque  commutari  pro  ratione  curfus,  &  vocalis  Aeoli  flatu.      Ego  adiun- 

go,   &  moleftias  iftas  fugiens  (fine  fchem ate  loquor)  notarum  numerum 

augeo  :  fenis  receptis,  ut  Pallas  modulata  fiat,    comitem  unam   adiicio, 

ex  eodem  illo   hymno:    Bi  fcilicet:       Solve  polluti  la  Bii  reatum  :   Or- 

dinem  eundem  fervo:  ut,   re,  mi,  fa,fol,  la,  Bi." 

Mirum  fane  eft ,  id  non  primo  ftatim  harum  fyllabarum  inventori, 
aut  faltem  nemini  alii  traclu  faeculorum  in  mentem  venifle,  ut  fie  fcala 
mufica  completa  docentium  difcentiumque  taedium  &  laborem,  unica  ad- 
dita  fyllaba,  levaret,  confufionemque  ex  continuis  mutationibus  tolleret. 
Don  1  us  in  progymnafi.  mu(ic<e  partis  vet.  rejlit.  lib.  II.  Maillardum  ci- 
tat  fcribentem,  ante  Puteanum  alios  Si  &O  adiecifle,  ut  in  totum  oclo-  T.i.on. 
nae   efTent :   quam   methodum  merito    quidem    Puteanus  contempferit : ^-  2^- 
qui  nihilominus  primam  additionem  feptimae  fyllabae  fibi  tribuit  in  con-  Cap.  xxi 
clufione  opufculi,  viam  banc  novam  aperuijfe,  ftili  acumine  <equajfe ,  adf-  XiI- 
publicum  remotis  fentibus  itionem.     Utinam  mens  Us,  qui  infiituunt  iuven- 
tutem,  hac  docendi  non  deejfet  ratio ,  aut  modus  inducendi.  gfc.  Id  ar- 

denter  fane  inftanterque  egit  Puteanus,  edito  iterum  libello  an.  1602. 
iam  Mufathena  five  notarum  beptas  inferipto.  Quo  ipfo  anno  Setbus 
Calvisius  in  Germania  noftra  idem  faxum  volvit  in  libello,  quern  in- 
fcripfit  compendium  muficum  anno  J  612.  recufum  fub  titulo  Mufica  artis 
prscepta  nova  &  faciUima  &c.  Atque   eodem  etiam    anno   Ioannes 

M  m  3  Lip- 


278         L*  IV.    INSTITUTIO    MUSICiE  SACRiE 

Lippius  in  fynopfi  muficae  novae  pro  feptem  vocalibus  ftetit.  Calvish 
vero  partes,  quas  Hippolytus  Hubmeier  Gottinganus  paedagogiarcha  im- 
pugnavit,  defendendas  fufcepit  Gibelius. 

Haec  apud  nos  agebantur,  dum  in  Italia  iam  1614..  monachus  qui- 
dam  Olivetanus  Banchieri,  in  libro  feu  cartella  di  mujica,  ut  teftatur 
Rousseau,  etiam  pro  additione  feptimae  fyllabse  operam  navavit,  qui  Bi 
vocat  b.  quadratum,  Ba  rotundum,   uti  Galli  Si,   &  Sa.  In  Gallia, 

tefte  Mersenno,  facile  agnita  eft  eius  additionis  neceflitas  ob  mutationes 
evitandas  ;  fed  primum  varia  fuerunt  vocabula  ci,  di,  ni,  Ji3  za  5-fc. 
Lebeuf  qui  anno  1741.  edidit  fuum  tradatum  hiftoricum  &  pra&icum 
Pag.  4.  de  cantu  ecclefiaftico  ,  dicit  ,  necdum  turn  faeculum  &  dimidium  ela- 
pfum  fuifle ,  ex  quo  fyllaba  Si  in  Gallia  lit  adoptata.  Addit :  Hnventeur 
de  eette  fyllabe  ji  neceffaire  ne  fefl  point  fait  conuoitre.  Les  wis  difent, 
que  fe  fut  Le  Mai  re,  d'autres  difent,  que  fe  fut  Metru,  d' autre  s  en  fin 
difent,  que  ce  fut  M.  Dupuy.  Sub  hoc  ultimo  nomine  latet  laudatus 
Puteanus,  uti  videre  eft  apud  Bonnetum  in  bift.  muf  ed.  172^.  Iu.  des 
Murs,  quern  putat  vixiffe  an.  15  S3-  idem  efle  videtur  ,  de  quo  libro  fu- 
periore,  Ioannes  de  Muris,  cui,  funt,  qui  aliquid  in  hac  re  adfcribunt. 
Ac  Rousseau  quidem,  qui  eius  Mffi  trivit,  has,  fed  fex  tantum,  fyllabas 
T.  LHijl.de  pr0i  f0j  j0>  n0t  tut  a,   ei  tribuit.  Addit  Bonnetus,  mutationes  quas- 

rfT^fff'T         m  *n    nac  re  Francifcano  cuidam  tribui ;  probabilius  tamen  iam  lauda- 
f.  17.  turn  Metru  circa  an.  167^.  fixifie  fyllabam  Si,  dum  alii  etiam  in  Gal- 

lia, tefte  Mersenno,  novas  omnes  fecerunt  E.g.  Fateu.  Ta,  Ra,  Ala, 
Fa,  Sa,  La,  Za.  Uti  habent  Belga  fuas  has  bo,  ce,  di,  ga,  lo,  ma,  ni, 
iam  Mersenno  &  Keplero  memoratas.  Nuper   Sauveur   has  fylla- 

bas Pa,  ra,  ga,  da,  fo,  bo,  to,  do  adoptavit.  De  Boisgelou  ad  fupplen- 
das  notas  alteratas  per  diefes  hanc  feriem  integram  ponit  ut,  de,  re,  ma, 
mi,  fa,  fol,  be,  la,  fa,ji->  uti  videre  eft  in  lexico  apud  Rousseau.  Uni- 
verfim  vero  non  obtinet,  quod  idem  perhibet,  apud  nos  loco  fyllaba- 
rum  litteras   A,  b,  c  &c.   in  ufu  efte,    qui  variat. 

Iam  laudatus  Gibelius  adiefta  Guidonianis  fyllabis  feptima  ni ,   pro 
chromatids  illis  intervallis  has  fyllabas   effinxit  Di,  Ri,  Ma,  Fi,  Si,  Lo, 

la    be    ce    de    me  fe    ge 

Na.    cum   aliquamdiu  his  a  B  C  D  E   F  G  ums  e"et  cum  ^an-  ",z" 

lero,  quae  litteris,  quas  claves  etiam  vocamus,  magis  confonant.  Sunt 

plerique  ex  Germanis  ,  quos    plures   adhuc  recenfet  Mattheson  in  lon- 

Das be/chiizte  gQ  ^  qUOCj  cecinjt  fyllabis  Guidonianis,  epicedio,  qui  cum  Ambrofio  Pro- 


1P0STREMA    HAC    JETATE.    C.  IV.  279 

Fio   putent:  abieclis  omnino   fyllabis,  fatius   effe  folis  uti  litteris  :   fecus  ™yte  E-ift, 
ac  Gibelius  contendit,  fyllabas  putans  ad  pronuntiandum,   inftituendam-  nu"s  F- IL 
que  iuventutem  aptiores,  ut  refert  Laitr.  Mizlerus  in  bibl.muf.      Ad-  j>.  1.  p.  in. 
dit  vero,   hodiernam  experientiam  contrarium  docere,  dum  iuventus  an-  j>.  *7- 
te  omnia  fecundum  litteras  inftruitur,  moxque  bono  profe&u  ftatim  ad 
cantuni  ipfius  textus  inducitur.  Sunt  hodie ,  qui  fyllabas  Graunianas 

da,  me,  ni,  po,  tu,  la,  be  ideo  prse  aliis  adoptandas  exiftiment,  quod  non 
folum  vocales  omnes  fuo  ordine,  verum  etiam  confonantes  duras  &  li- 
quidas  compleclantur.  a)  Paflim  vero  adhuc  antiqua  cantilena  hexa-        a 

chordi  obtinet ,  quod  aliorum  fententia  melius  ad  tetrachordum  redige- 
retur  :  veluti  apud  Anglos  folummodo  quatuor  fyllabas  ufu  obtinere, 
Rousseau  memorat,  more  Gr<ecorum,  apud  quos  tefte  Manuele  Bryen-^kcj  Wau 
nio  iuxta  fyftematis  diateffaron  tres  fpecies,  gravium  fc.  mediarum  ,  &  *K*  38*. 
auclarum  vocum,  prima  eft,  quae  a  Barapycnis  continetur  ;  ut  ab  hypate- 
hypaton,  ad  hypate-mefon :  fecunda ,  quae  a  mefopycnis ;  ut'a  parypate- 
hypaton  ad  parypate  -  mefon :  tertia ,  quae  ab  oxypycnis,  ut  a  lichanos- 
hypaton  ad  lychanos-mefon.  Quo  compendio  mutationes  non  tantae  con- 
fufioni  obnoxi33  eflfe  videntur.  lam  memoravi,  Io.  Bapt.  Donium  id 
contendere,  ut  Gracorum  more  quatuor  tantum  in  tirocinio  adhibeantur 
fyllabae ;  quod  is  magna  contentione  agit  iam  laudato  libro  II.  Progym- 
fiaflica  mufica  pars  veterum  reftituta.  Ubi  etiam  fe  haud  invito  aptiores 
fyllabas  excogitari ,  atque  ad  veterum  morem  difponi  poflTe,  confitetur. 
Attingit  etiam,  praeter  ufitatum  diatonicum  genus,  chromaticum  &  en- 
harmonicum. 


VIII.  Medio  aevo  aerae  chriftianae  operofa  adhuc  monochordi  divifioScaia  mufica 

cum  fuo  teir 
peramento. 


magnam  partem  inftitutionis  muficae  conficiebat ,  ad  confonantiarum  in-™1 


tervallorumque  muficorum  in  progreflione  harmonica  inveftigandum  or- 
dinem  ,  atque  firmandum  pro  genere  diatonico  temperamentoque  illo, 
quod  ipfa  vox  humana  fuapte  natura  dabat.  Rem  cum  primus  ratio- 
num  harmonicarum  indagator  Pythagoras  ad  canonem  mathematician 
exigendam  exiftimaret,  Aristoxenes  poftea,  Aristotelis  difcipulus,  au- 
ribus  diiudicandam  exiftimavit ;  plufculum  quidem,  ut  poftea  Ptolomjeo 
&  Didymo  eft  vifum,  medium  tenentibus :  ut  tamen  multa  adhuc  huic 
noftrae  aetati  relinquerent  circa  temperamentum  hoc  rede  definiendum,  quod 
inftrumenta  noftra  mufica  turn  enchorda,  cum  organa  pneumatica  attinet. 

Pri- 

•)  Vid.   Hillers  Anweifung   zum    muficalifch-         huiffe.     Ex    vero  an  ufuni   habuerint,    de  quo 
richtigem   Gefange.      Initio  trains  operis  T.  I.  nunc  agimus,  nunc  non  difputamus.      Eius  cer- 

p.  1$,   memoiavunus ,   /fyppiis  vacates  adiu-         te  rei  nullum,   quod  fciam,  veftigium  fupereft. 


2$0  L.  IV.    INSTITUTIO   MUSICS  SACRiE 

Primumque  fuperiore  faeculo  Mersennus,  aliique  poftea,  quos  Rousseau 
in  lexico  h.  v.  citat,  Loulie  ,  Sauveur,  Rameau,   rem  quam  accuratif- 
fime  funt  perfecuti;  quibus  (J'Aleivibert  iungi  poteft,    qui  nuperrime  in 
jp.i.  cap.  6.  dementis  mujica  theoretics  &  prattica  (tudiofe   de  hac  re  agit,   paflim- 
&f-  que   noftri  turn  theoretici ,  cum   practici  auclores.  Nee  organopoei 

hac  doclrina  in  praxi  carere  poffunt;  etfi  earn  non  Temper  inftituant  ad 
monochordum,  quod  hie  iterum  ufum  praeftat  multo  fubtiliorem,  quam 
olim  ad  confonantiarum  intervallorumque  fimplicem  genefin ,  quando 
genus  folum  diatonicum  fyntonum  ufitatum  in  ecclefia  chriftiana  fuit :  ac 
quidem  cantu  julovotovu  progreffione  fimplici  &  uniformi,  ita  ut  primum  a 
faeculo  XI.  ad  evitandum  tritonum  b.  molle  a  quadrato  diftingui  ceperit. 

Glareanus  lib.  I.  dodecachordi  c.  2.  Franchino  tribuit ,  quod  b 
quadrato  hanc  for  mam  ^  quam  etiamnum  habet,  dederit :  ut  eflet  difcri- 
men  duarum  vocum  mi  &fa  in-ociava,  inqne  clave  b.  fa  tj.  mi.  Qui 

faeculo  vergente  XIV.  commentarium  edidit  in  librum  F/ores  mufica  ar- 
Adcap.  11  defis  petrut  Herpius,  qua  ratione  ad  fuam  ufque  aetatem  proceflum  fit, 
exponit ,  qua  demum  littera  r.  infra  in  monochordo  audita  lit  cum  vo- 
ce ut :  „  ne  ( inquit )  ullus  defeclus  infra  in  cantu  b.  molli  permaneret, 
ficut  etiam  fupra  extra  manum  &  in  monochordo  circa  finem  prope 
magadam  poni  poterit  e  la,  five  e  littera  cum  hac  voce  la  :  ne  tertius  b  dura- 
lis  cantus  patiatur  defectum  ultima;  vocis,  fcilicet  la.  Ulterius  notandum, 
quod  plura  femitonia  in  lyra ,  monochordis,  &  organis  funt  neceflfaria, 
ficut  infra  quaslibet  duas  claves  ,  quae  tonum  faciunt  invicem  ,  femito- 
Tab.  nium  poterit  poni."  Tali  modo  conformatum  eft  crganum  lo.  Keckii, 
xxxv.  quod  ex  Mfc.  exhibemus ;  qui  etiam  in  dimenfione  femitoniorum  pro- 
lixior  eft  in  opufculo  de  mujica,  etfi  illud  ad  cantum  tantum  planum 
feu  choralem  accommodatum  fit,  ubi  eiusmodi  femitoniorum  nulla  ne- 
ceffitas  eft ;  nee  ilia  quidem  ,  quam  quidam  euphonise  gratia  ,  praefertira 
in  claufulis  feu  cadentiis,  generi  diatonico  ob  tritonum  propriam  ftatuunt; 
ego  vero  ob  interludens  organum  in  concentu  harmonico  ,  quern  did- 
mus  a  fimplici   melodia   diftinclum,  adfeititiara  effe  exiftimo. 

Anaiiqnidde  IX.  Sed  leve  eft  hoc:  altioris  vero  indaginis,  an  ita  temperatum  fy- 

n^T^chro "^ema  nol^rum  hodiernum,  femitoniis  maioribus  minoribusque  alteratum, 
matico  &en-quidquam  commune  habeat  cum  veteribus  dudum  deperditis  muficae  ge- 
harmonico     neribus  chromatico  &  enharmonico.  Indignatur  To.  Mattheson  iis, 

participet.        j  jj  jn  rjubjum  yocarunt  aut  negarunt.     Sed  Glareanus  in  praefatio- 

GmJJe  gen.       l  °  r 

Baf-Schitie  ne  dodecahordi,  „  mirari  faepius  foleo  (inquit)  cum  noftra  aetate  chro- 
».  us.  £sfr.  matico 


POSTREMA    HAC    JETATE.    CIV.  2gl 

matico  vel  enharmonico  ,  duobus   apud  vetcres  frequentibus    modulandi 
generibus,  nemo  utatur ;   omnes  tamen  hums  aetatis  nmficos  fubinde  in- 
culcare,  &  prope  magis  anxie  de  eis  praecipere,  quam  de  diatonico,  quo 
nunc  folo  utimur. "         In  eandem  fenteutiam  locutos  Arcusium,  Zar- 
linum,    Lippium   inducit  Mattheson  :    nihilominus  intervalla   generis rtt£  Scbuk 
chromatid,  fcalamque  diatono-chromaticam  modernam  protrudit,  calcuia.aai.efc 
lo  feu  dimenfione  fua  diftin&am.     Haec,  eaque  quae  accuratius  adhuc  d'A- P  L  c _  lfc 
lembert  u\  elementis  mufica   theories  &  practice  de  omnibus  his  gene- ^c 
ribus  digeflit,  fi  ad  ea  exigantur,  quae  habet   Wallisius  in  appendice  ad  Pi  n  c.  ,4t 
veteres  fcriptores   muficos  de  veterum  harmonia  ad  hodiernam  cowparata,  p.^i-  &*. 
apparebit,   quo  adhuc  intervallo  diftent  Vetera  ilia  genera,   chromaticum 
&  enharmonicum,  pura  a  noftro  chromatico  diatonico  mixto,  fucceden- 
tibus  nimirum  alternantibupque  tonis  &  femitoniis,  fiquidem  ita  nomina- 
re  lubeat  :  quod  quidem  aliqua  ratione  pofle  fieri,  haud  inficior,  modo 
cum  veteribus  non  confundantur  moderna.     Cumque  Vetera  ilia  ob  diffi- 
cultatem ,  ac  mollitiem    fuerint  antiquata ,  non  eft,  ut  ea  revocanda  affe- 
ciemus,  pro  mufica  praefertim  ecclefiaftica.     Ea  ad  qua;  laudatus  d'ALEM-  pagt  30S. 
bert  in  genere  enharmonico  provocat,  exempla,  quae  ipfa  rara  efle  affe- 
rit,  aliis  difcutienda  relinquo,  qui  theatralem  muficam  tractant,  unde  ea 
funt  petita. 

Neque  vero  ad  ea  genera  accommodata  funt  organa  noftra,  quan- 
tacunque  tonorum  femitoniorumque  varietate  diftin&a,  perinde  ac  omnia 
alia  inftrumenta  mufica,  quae  artificio  ftructuraque  fixum  reddunt  fonum. 
„Sane  (inquit  If.  Vossius  de  enchordis)  quamdiu  nerveis  iftiusmodi  com-  De  pome*. 
pedibus  colla  inftrumentorum  adftringuntur,  fieri  non  poteft,  ut  vel  chro-  cant"  & vi* 
maticum,  nedum  enharmonium  genus  revivifcat.  Si  velimus,  ut  anticuia?  "."  ,  '*'a 
muficae  fplendor  in  feculum  tranfeat ,  relegandi  funt  ifti  obices,  quibus 
toni  diftinguuntur,  conftruendaeque  funt  inftrumentorum  cervices  vel  ex 
ebore,  vel  ex  alia  candicante  materia,  quae  commode  patiatur,  ut  lineis 
diverfi  coloris  inferibantur  non  folum  tonorum,  fed  &  femitoniorum,  & 
diefium  intervalla:  id  fi  inea,  quam  veteres  tradidere,  fiat  ratione,  & 
infuper  dociles  &  arguti  acceflerint  digiti ,  utique  diuturna  &  continua 
exercitatio  praeftabit,  quod  hodierna  nequeunt  praeftare  inftrumenta.  Stul- 
tum  eft  credere  vel  affirmare,  non  pofle  tarn  minuta  intervalla  digitis  fre- 
quentari,  fi  enim  toni  exacte  poflint  inveniri,  utique  etiam  invenientur 
hemitonia,  &  minora  intervalla;  nee  difficilius  h&c,  quam  iftos  reperire, 
unum  quippe  fi  noveris,  iam  omnes  noveris.  Quod  vero  inquiunt,  et- 
iam hoc  tempore  reperiri  organa  &  clavicymbala ,  ut  vocantur,  quae  he- 
mitonia tonis  permixta  habeant ,  illud  quidem  verum ;  base  ipfa  tamen 
Mart.  Gerbert.de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Nn         often- 


282         L.  IV.   INSTITUTIO  MUSICiE   SACRJE 

oftentationi  potius,  quam  utilitati  inferviunt,  cum  non  habeant  conti- 
nuam  feriem  ,  ita  ut  ab  uno  genere  tranfitus  fieri  poffit  in  aliud ,  quod 
tameu  in  plerisque  veterum  inftrumentis  fa&um  fuifle  notius  eft,  quam 
ut  explicari  debeat."  Exftat  hodieque  eiusmodi  inftrumentum  Floren- 
tine Zarlini,  de  quo  fe  trattaturum  in  hiftoria  muiica  promittit  D.  Bur- 
ney  ,  aui  inftru&ionem,  quomodo  tra&andum  fit,  manu  ipfa  Zarlini 
inftrumeuto  inlcriptam  defcripfifte  fe  narrat  Vol.I.  diar.  Itin.  muf.  p.  190. 

Conftat ,  molitum  fuifte  inftrumentum  huiusmodi,  Salinam  Fetrum, 
itemde  Valle  dire&ore  To.  Bapt.  Donio  ,    &  alios,  quos  Kircherus  no- 
minat  in  fua  mufurgia,  qui  etiam  eiusmodi  compofitiones  muficas  facere 
Lib.vn.  c. 7.  tentarint:  quos  ipfe   nihilominus    ridendos  efte  arbitratur ,   falfa  quadam 
?■  64s.         imaginatione    perfuafos ,  in  plurium  vocum  concentu  chromaticas  &  en- 
harmonicas  melothefias  puras  commode  fieri  non  tantum  pofte,  fed  iis  ad 
T.iepp.f.93.  atfe&us  concitandos   nihil  efficacius  dari  pofte.  Sic  Donius  de  pr<e- 

Jlantia  mujica  veteris :  „Fatendum  eft  (inquit  )  in  magna  rei  non  levis 
ignoratione  ad  hanc  diem  muficos  noftros  efte  verfatos,  qui,  nifi  id  eos 
Donius  docuiffet,  nondum  animadverterant  admiftionem  illam  extraneo- 
rum  phthongorum  (quos  diefatos  &  bemollatos  barbari  vocant,  vos  po- 
litiores  enharmonios  &  metabolicos ,  ut  opinor )  non  generis  efte ,  fed 
toni;  ac  proinde  quicunque  intra  hos  centum  annos  in  fuis  melodiis  ufur- 
pare  eos  ceperunt  (quod  prae  cseteris  Venufinus  princeps  fa&itavit)  non 
chromatic!  generis  fonitus,  atque  intervalla  (ft  pauca  quasdam  loca  exce- 
peris  )  multoque  minus  enharmonia  ,  fed  metabolicos  potius  cantus,  ex 
peregrini  cuiusdam  atque  extranei  toni  chordis  compofitos ,  confufe  ta- 
men  nulloque  certo  ordine,  ufurpafle. "  Paflim  hanc  materiam  attingit 
Donius  in  fuis  operibus :  potiftimum  autem  hue  pertinent  traclatus  fopra 
il  genere  enarmonico,  taltro  fopra  glHnjlrumenti  di  tqfti  di  diverfe  armo- 
nie  con  cinque  difcorji  il  primo  de  jintono  di  Didimo  Sf  di  Tolomeo. 
//  fecondo ,  del  diatonico  equabile  di  Tolomeo.  //  terzo,  qual  fpezie  di 
diatonic®  fi  vfajje  dagli  antichi ,  e  quale  oggi  ji  pratichi.  11  quartot  della 
difpofizione  ,  e  facilita  delle  Viole  diarmoniche,  II  quinto,  in  quanti  mo- 
di fi  pojja  prailicare  taccordo  perfetto  nelle  Viole  diarmoniche  ,  con  alcune 
nmL  *TM    m°dulazioni  di  tre  generi  &c.  To.  Bapt.  Martini  in  noftro  contra- 

UjUll.  fag.  puncto  mixturam  faltem  aliqualem  agnofcit  diatonici  fyntoni  cum  chro- 
3*8.  matico  Didymi  (quod  diatonico  proxime  accedere  iatn  alibi  diximus)  li- 

mitatam  tamen  ad  unum  folum  ex  ambobus. 

stilus  noiier         X.  Metabolicum  vero  rede  vocant  ftilum  fcalamque  muficam  sevi 

mcnbolicw  pofte_ 


POSTREMA    HAC  iETATE.    CIV.  283 

pofterioris,  ex  mutatione  generis  pure  diatonici,  multiplicationeque  femi- d'01  _n»nfi« 
toniorum ;  unde  fit ,  ut  muiica  vertumni  inftar  de  uno  in  alium  tonum  Ma  'uftus' 
tranfeat,  nee  uspiam  fubfiftat ,  aut  firmam  figat  fedem.         Inde  vero  erro- 
rem  vulgi  muficorum  iam  notavit  Kircherus,  quod  omnes  illas  cantilenas,  lib.vilc. 9. 
quas  variis  fignis  %  b.  ij  notatas  intuentur,  perperam  chromaticas  <*u  en- 
harmonicas  efTe  putent.         Apud  paullo  antiquiores  mufica  haec  feu  can- 
tus  ficiur  appellabatur.     „Eft  igitur  (inquit  Nicol.  Listenius   in  Mufica 
cap.  7.  quod  inferibit  defitto)  mufica  tida  cantus  contra  fcalae  fitum  edi- 
tus ,  hoc  eft  talis,  in  quo  voces  debitos  fuos  locos  non  fortiuntur,  velut 
cum  ut  in  E,  re  in  F.  mi  in  G  &c.  aut  fecus  canitur.     Fingit  enim  hasc 
in  quacunque  clave  quamcunque  vult  peregrinam  vocem,   contra  clavis 
naturam  &  proprietatem,  cuius  mutatio  &  evitatio,  in  plerisque  cantilenis 
eft  transpofitio.     In  quibusdam  fine  difcrepantia  omnino  mutari  nequit." 
Haec  breviflime  ille  in  re,  inquit  non  admodum  obfeura,  cuiusque  non  fit 
permagnus  ufus.  Et  tamen  in  hac  re ,  qua  hodie  nihil  fit  frequen- 

tius,  iam  tunc  temporis  notantur  Glareano  ecclefiaftici,  qui  „in  trans-  Dodecach.  m. 
ponendis  cantilenis  immodica  utuntur  licentia,  qua  utique  carere  poterant.  7*  c-  "• 
Quid  enim  necefTe  eft  propter  unam  alteramve  fictam  voculam  totum 
transponi  cantum  ?  prsefertim  cum  hse  confuetudine  magis  quam  ratione 
introducantur. "  Id  fe  cavifle  in  fuo  opere,  ftatim  in  praefatione  profitetur, 
quantum  licuit:  nam  modi  diatonici  fadi  ad  unifonum  cantum  feu  melo- 
diam  in  harmonico  noftro  plurium  vocum  concentu  in  fua  puritate  con- 
fervari  nequeunt;  unde  etiam  tarn  in  theoretica  ,  quam  practica  mufica 
fere  negliguntur  ilia  modorum  difcrimina.  De  nimia  ea  in  re  licentia, 
noftra  memoria ,  duumviri  Io.  Iof.  Fux,  &  P.  Meinradus  Spies  in  ftilo 
faltem  ecclefiaftico  patlim  queruntur,  ille  in  gradu  adpamaffum,  hie  in 
tradatu  mufico  compofitorio  prattico  ftatim  in  procemio. 

XI.   Laudatus  Iof.  Fux  parum  curans  plagalium  &authentorum  modo-  eo^,1^,"1"' 
rum  diftindionem,  fex  tantum  conftituit,  quos  duodecim  reftituere  Glarea-  numems. 
nus  tanto  molimine  eft  aggreflus:  quique  Ifagogen  in  muficen  Glareani 
edidit  cap.  X.  quod   agit  define,  exfpatiatione ,  agnitione ,  &  permixtione 
tonorum,  tanquam  rem  fingularem  afFert,  dum    „Petrus  Platenfis  fym- 
phoniftes  (inquit)  noftra  aetate  clariffimus  feptimum  tonum  cum  odavo 
in  unam  cantilenam  pulchre  coniunxit.     Et  Iacobus  Hobrechth  ingenio- 
fiftimus  primum  &  fecundum.     Quoties  autem  hoc  fit ,  dicuntur  permi- 
fceri  toni,    quod  facile  videbit ,    qui  diapafon    fpecies  memoria  tenet." 
Atqui  vero  eo  fundamento  dodecachordum  fuum  Glareanus  firmat,  ac  Llh'  n'  c'  6' 
inftruit :  Quod,  inquit,  necejfe  Jit  ponere  duodecim  modos,  fiquidem  oclavus 
nojier  ab  aliis  refte  feparatus  eft.         De  fitu  femitonii  agitur,  quoties  va- 

Nnj  riari 


284 


L.  IV.  INSTRUCTIO    MUSICiE  SACRiE 


riari  poffit  aut  feptem ,  aut  duodecim  modi's.  Unde  ex  antiquis  etiam 
plerique  cum  Ptolomjeo  feptem  tantum  ftatuerunt  tonos  :  noftra  vero 
setate  haud  defuerunt,  qui  ufu  ecclefiaftico  duodecim  adoptarent  Glarea- 
Bmn*  me  NI  tonos_  Id  Mattheson  de  Hier.  Schulz  feu  Prjetorio  &  Franc. 
Elero  teftatur  ,  qui  cantica  facra  partim  ex  facris  litteris  defumta,  par- 
tim  ab  orthodoxis  patribus,  &  piis  ecclefia:  do&oribus  compofita,  in  ufum 
ecclefiae  &  iuventutis  fcholafticae  Hamburgenjis  collecta,  atque  ad  duode- 
cim modos  ex  dochina  Glareani   acommodata  edidit. 

Ex  noftris  plures  Itali,  M.  Philippus  Venetius  de  Cortona,  Jo.  Ma- 
ria Bononcini  eosdem  duodecim  modos  adoptarunt.  /.  A.  Barnab^eo 
pro  cantu  figurali  idem  videtur  admittendum,  pro  chorali  autem  oclo, 
nulla  certe  commoda  ratione.  Quin  potius  in  genere  noftro  mixto, 
quod  iam  obtinet,  viginti  quatuor  ftatuendi  forent.  Modorum  hodie  non 
nill  adumbratam  quamdam  fpeciem  fupereffe  tarn  manifefte  fibi  probafle 
vifus  eft  Donius,  ut  nullus  relinquatur  refragandi  locus.  „Quareconci- 
7. 1.otf.p«g.  dat  tandem  (inquit  de  praeftantia  muf.  vet. )  needle  eft,  ut  plane  inutilis 
"**■  >  ac  fupervacanea  magna  hodiernae  muficae  difciplinae  pars:  tarn  ilia  fcilicet, 

quae  circa  commentitios  octo  tonos,  quos  in  facris  ufurpant ,  quam  quae 
circa  duodecim  Glareani  modos  ,  eiusque  laudabiles  quidem,  fed  hac 
in  parte  prorfus  inutiles  lucubrationes  verfatur  :  in  quibus  doleo  fane,  to- 
tos  viginti  annos  ab  eo  confumtos,  quos  longe  confultius  ,  ut  erat  vir 
docrus,  diligens ,  ac  probus,  aliis  in  ftudiis  impendere  potuiflfet.  Con- 
cidant  etiam  neceflTe  eft  tot  illae  regulae,  praeceptiones,  ac  verfus  ad  cogno- 
fcendos,  ac  diftinguendos  hos,  feu  tonos  feu  modos  vocare  oporteat; 
eorumque  differentias  memoria  tenendas ,  ab  huius  artis  magiftris  exco- 
gitati.  Confilefcant  porro  tot  ambages,  atque  altercationes  de  agnofcen- 
dis  propriis  fingulorum  tonorum  formulis  ,  quas  pfalmorum  intonatio- 
nes  vocant ,  deque  antiphonarum  cum  illis  coniun&ione,  quae  tarn  mul- 
torum  ingenia  incaftum  torferunt :  nee  non  indagationes  illae  laboriofae 
difcriminis  inter  ocfto  ecclefiafticos  tonos ,  ac  duodecim  Glareanicos  mo- 
dos a  dodo  feduloque  Belga  Tomaci  Nerviuritm  editae :  unacum  inanibus 
iis  differentiis,  ac  vocabulis  Modorum  Authenticorum  ,  Plagalium ,  Per- 
fedorum,  Imperfectorum ,  Miftorum,  Commiftorum  ,  caeterisque  eiusce- 
modi ;  quibus  otiofe  putideque  confectandis  ac  dirigendis  fcituli  quidam 
homines  faciunt  nae  intelligendo ,  ut  nihil  intelligant:  quandoquidem  in- 
flauratis,  ac  reftitutis  antiquis  illis,  ac  genuinis  tonis,  nullam  plane  vim 
ac  poteftatem  recentiorum  hos  umbratiles,  ac  ficlitios  obtinere  iam  liquet: 
nihilque  ex  iis,  nifi  fummam  confufionem,  &  caliginem,  ac  meras  cano- 
rasque  nugas  hauriri  poflfe. " 

Ut 


POSTREMA    HAC  ^TATE.    C.  IV.  285 

Ut  vero  in  plerisque  hisce  viro  docriffimo  accedo,  fie  quae  ad  finem 
addit  de  reftituendis  veteribus  tonis  feu  modis ,  fiquidem  id  de  mufica 
hodierna  harmonica  feu  fymphoniurgia  intelligat  ,  palam  faciunt ,  haud 
abs  re  Donio  imperitiam  muficae  pracricae  obie&am  efle.  Erit  is  profefto 
mihi  magnus  Apollo,  qui  principia  veteris  muficae  melodicae,  pofterioris 
atque  adeo  etiam  noftrae  aetatis  harmonica;  feu  polyphonae  (qua  caruere 
veteres,  velit,  nolit  Donius)  accommodare  queat.  Igitur  quoad  prae- 

fentein  (latum  fyftemaque  mulicum  ,  Modi  univerfim  iam  a  plerisque  ad 
duo  revocantur  ,  maiorem  cum  tertia  maiore  ,  &  minorem  cum  tertia 
minore.  ldque  redre,  quod  muficam  noftram  harmonicam  attinet;  cui 
tertius  ille,  quern  D.  Blainville  adiungendum  duxit,  fcala  amifafol&c. 
progrediente,  non  adeo  aptus  eft.  Vid.  Rousseau  lex.  v.  Mode.  Dt- 
verfa  femitonii  pofitio  nunc  tanti  non  fit,  ut  in  genere  diatonico  antiquo ; 
adeoque  nee  diverfi  ill!  effecrus  attenduntur,  quos  veteres  fuis  modi  tri- 
buebant,  atque  haud  dubie  etiam  periti  mufici  praeftabant:  dum  apud  nos, 
etli  aliqua  differentia  agnofcatur  quoad  modum  minorem  &  maiorem, 
cantumque  durum  &  mollem ,  fitque  etiam  quaedam  fingularis  fonorum 
proprietas ;  ea  tamen  tanta  non  eft  ,  certe  tanta  earum  rerum  ratio  vul- 
go  non  habetur  ,  ut  apud  veteres,  ad  diverfos  animi  motus  affectusque 
concitandos :  noruntque  foecunditate  muficae  hodiernae  quemvis  cuique 
pedi  adaptare  cothurnum. 

XII.  Ipfa  haec  hodiernae  muficae  operofa  varietas  iudicio  multorum  Genefis  coiw 
in  caufa  eft,    cur   minus  ad  commovendum  animum  ,  excitandosque  af- fonantian,m 
fetftus   valeat  ;   etfi  fatis   comprehend!    nequeat ,  qua  ratione    id    veteres  ftr1^  harmo"- 
in  tanta  fimplicitate  inftitutionis  muficae  praeftare  potuerint,  cuius  magnam  mc*. 
partem  theoria  confonantiarum  conficiebat ,  eaque  ad  fimplicem  melodi- 
cum  concentum;  ita  ut  nee  quidem  rationem  earum  confonantiarum  ha- 
buerint,  quae  triadem  noftram  harmonicam  complent.  Pythagoras, 

&  poft  eum  alii  ad  unum  omnes,  folas  confonantias  diapafon  ,  diatef- 
faron  ,  &  diapente,  quaeque  ex  his  nafcuntur ,  fpeclavit.  Noftra  adhuc 
aetate  difputatum  eft,  ut  paullo  poft  videbimus,  an  quarto,  pro  confonan- 
tia  haberi  poflit ;  at  fuftra  id  quidem  mea  fententia,  fada  comparatione 
hodiernse  cum  veteri  mufica ,  melodiea  inquam,  feu  fimplici  cantu,  cum 
harmonia  feu  plurium  vocum  concentu,  de  qua  veteres  nihil  unquam  fta- 
tuiflfe  leguntur.  Primus  Claudius  Ptolomjeus  circa  an.  Ch.  129.  ter- 
tiae  maioris  rationes   inveftigavit ,  fed  ad  genus  enharmonicum. 

Cum  femel  medio  aevo  mufica  noftra  harmonica  feu  concentus  plu- 
tium  fimul  vocum  etflorefcere  cepit,  vidimus  fuperiore  libro  primum  to- 

Nn  3  taui 


286 


L.  IV.    INSTRUCTIO    MUSICiE  SACRiE 


Qiutfl,  £f 
comment,    in 
Gencf.  c.  IV. 
21.   p.   1699. 


tarn  rem  fubftitiflfe  apud  confonantias  veteres;  quibus  paullatim  iudicio 
aurium  potius,  quam  certa  ratione,  reliquae  confonantiae  ad  hunc  concen- 
tum  aptae  adiunctae  funt  ad  faeculum  usque  decimum  fextum  :  Zarlino 
inter  caeteros  in  mufica  fimul  pradica  &  theoretica  exercitato  tertiae  inter 
confonantias  locum  demon ftrante ;  quern  Cartesius  fecutus  eft  in  libro 
de  mufica.  Mersennus  vero  aliam  fibi  rationem  ineundam  exiftima- 
vit  ad  fyftema  muficae  harmonics  experientia  ftabiliendum.  „ Omnia  (in- 
quit)  prius  in  fonis  obfervanda  funt,  quam  ut  de  muficae  perfedione  fta- 
tuamus ,  plurima  fiquidem  docet  experientia.  Unam  hie  referam,  quam 
/.  Titebonzius  egregius  K^a^otro7roiU,  in  rebus  muficis  eruditiflimus,  &  in 
organis  Jural  alter  circa  tubam  obfervavit:  qua  fiquis  ita  cecinerit ,  ut 
graviflimum  fonum  edat,  fi  poftea  canere  velit  acutius,  per  diapafon,  id 
eft  oclo  fonis  altius,  quam  antea  ;  fi  odavam  fuperare  velit,  per  diapen- 
te; fi  diapafon  diapente  fupergreditur,  id  per  diatefiaron,  deinde  per  dito- 
num,  femiditonum,  tonum  &  femitonium  fiat :  unde  concludendum  exifti- 
mat,  iftorum  inter'vallorum  confequentiam  &  ordinem  ex  ipfius  naturae  firm 
depromi.  "  Haec  fi  fqo  ordine  accipiuntur,  prodeunt  hi  numeri  harmo- 
nici  1.  2.  3.  4.  5.  6.  8-  9.  10,  qui  procedunt  ab  unitate  usque  ad  dena- 
rium  dempto  feptenario.  Poft  odavam  fcilicet  confonantiam  \.  feu  2. 
fequitur  duodecima  |.  quae  eft  Diapente  fupra  odavam ,  &  fie  porro  du- 
plex odava  f.  decima  feptima  \.  feu  ditonus  fupra  duplicem  odavam,  de- 
cima  nona  f  quae  eft  Diapente  fupra  duplicem  odavam,  triplex  odava  |. 

C  ll 

c     e    g    c  d 

E.  G.   C.  c.  g.  c.  e.  g.  c.    Accedunt  intervalla  d  f ,  tonus  maior  nimirum,  & 


e  y°,  ditonus,  uterque  fupra  triplicem  octavam,  quos  fequitur  femitonium 
a  e  f  in  ratione  1 6 :  1 5.  a) 

Syftema  no-  XIII.  If.  Vossius  edita  de  tympano  diflertatione,  in  hoc  inftrumen- 

m*         to,   quis  credat?  omnem  fibi  muficam  antiquam  deprehendiffe  vifus  eft, 

quoad 

a)  Si  C  fupponatur  I.  erit  eius  oftava  c|,  du- 
plex oftava  y,  triplex  o<ftava  |,  &  ita  porro. 
Cum  igitur  diapente  G  fit  in  ratione  I ,  fi 
fupra  oftavam  ponatnr ,  ratio  f ,  multiplican- 
da  eft  per  rationem  odtava;  f ,  mule  proilit 
5 ,  feu  J  1  quae  adeo  indicat  diapente  g  fupra 
oftavam.  Qjiodfi  i  multiplicetur  per  ratio- 
nem duplicis  oftava  | ,  prodit    j    feu  y ,   quce 


Similiter  cum   ditonus   E  fit  in  ratione  ± ,   ut 

e 
exprimatur   ditonus  e  fupra  duplicem  oftavam, 
j  per  y  multiplicari  debet,  unde  prodit   3 ,  feu 
y.      Quodfi    vero  |    per  |    rationem    triplicis 
oftava:  multiplicetur,  habebitur  ^  feu  y ,  quas 


diapente   g  fupra  duplicem    oftavam  exhibet 


eft   ratio   ditoni    e  fupra    triplicem    oftavam. 
Ita  de  reliquis. 


POSTREMA  HAC  tfTATE.     C.  TV. 


237 


quoad  fonos  pcrinde  ac  pedes  verfificationis  veteris  ;  quam  noftrae  poefi 
ac  muiicae  deelle,  in  libro  etiam  de  poematum  cantu  &  viribus  rhythmi, 
demonftrandum  fibi  fumfit.  Fuerunt  certe  noftro  hoc  faeculo,  qui  pu- 
tent,  cuique  fono,  quam  etiam  fimplex  videatur,  alios  iungi  confonos 
non  unifonos ,  fed  qui  perfedam  reddant  confonantiam  ;  quos  inter  iam 
laudatus  Sauveur,  imprimis  vero  Rameau,  mufica  pradica  pariter  cele- 
bratus  ac  theorica  ,  huic  experimento  novum  fyftema  fuperftruxit  novae 
noftrae  muiicae  harmoniae.  Id  nempe  experientia  deprehendi  ponit, 
dum  refonat  corpus  fonorum,  praster  odavam  foni  fufldamentalis  (U 
raul  etiam  audiri  eius  duodecimam ,  id  eft,  odavam  cum  quinta ;  & 
infuper  decimam  feptimam  maiorem  eiusdem  toni  fundamental.  Quae 
funt  in  progrefllone  harmonica  1.  2.  3-  ?•  Quibus  fi  intermediam  oda- 
vam  iungas,  habes  feriem  continuam  numerorum  1.  2.  3.  4.  5.  D'A- 
lembert  in  dementis  muficse  theoricae  &  pradicae,  fecutus  hoc  fyfte- 
ma, explicavit,  evolvit,  contraxitque  in  fynopfin  ex  variis  opufculis  D. 
Rameau,  quae  citat  in  diflertatione  praeliminari ;  in  fuis  autem  elementis  a 
quid  praeftiterit,  ibidem  p.  IX.  in  compendio  exponit.  a)  Huic  vero  fuo 
fyftemati  tarn  confidenter  &  unice  adhasret,  ut  omnibus  progreflionibus 
geometricis,  arithmeticis ,  &  harmonicis  (de  fyftemate  res  eft  ac  theoria 
muiicae ,  non  de  praxi  tantum  )  nuncium  remittat  ipfe,  atque  easdem  a 
D.  Rameau  fruftra  ceu  prorfus  inutiles  adhibitas  fuifle  iudicet. 

XIV.  Non  eft  huius  loci  difcutere  ,  redene  res  omnis  mufica  com-  Ta*tini. 
mittatur  unico,  fubtili  magis  dicam  an  fallaci  ?  aurium  iudicio  ,  experi- 
mentoque  paucis  adhuc  experto,  ab  aliis  etiam  explofo,  &  pofthabito 
ab  ipfo  etiam  /.  /.  Rousseau,  etfi  illud  fe  in  lexico  mufico  adoptaiTe  haud 
femel  confiteatur  ;  habet  tamen,  quod  contra  experientiam  ,  qua  funda- 
tur  fyftema  illud ,  excipiat  v.  harmonie ,  praeferendumque  putat  fyftema 
Celebris  Tartini,  fmgulari  experimento  innixum,  quod  ipfe  d'ALEMBERT^ ,  Jszx 
vocat  une  tres  belle  experience :  nempe  fi  tempore  eodem  diverfi  foni  in 
duobus  paribus  inftrumentis  fimul  intonentur,  hos  duos  fonos  produce- 
re  tertium.     Quod  tamen  eodem  tempore  etiam  a  D.  Romieu  obferva- 

tum 


a)  On  verra  dans  nos  Elemens ,  comment  on 
pent  tirer  de  cette  experience,  par  une  dedu- 
ction facile  ,  les  principaux  points  de  la  me- 
lodic &  de  rharmonie;  l'accord  parfait  tant 
maieur  que  minenr  ;  les  deux  tetracordes  de 
la  mufique  aneienne ;  la  formation  de  no- 
tre  echelle  diatonique  ;  la  difference  de  va- 
leur,  qu'un  meme  fon  y  peut  avoir ,  fuivant 
la  marche  ,  qu'on  donne  a  la  bafie ;  l'altera- 
tion  ,  qu'on  remarque  dan*  cette  echelle  ,  & 
la  raifon  de  1'iufcnlibUiu  totele  de  I'oreUle  a 


cette  alteration  ;  les  regies  du  mode  maieur ; 
la  difficulte  d'entonner  trois  tons  confe'cutifs } 
la  raifon  pour  laquelle  deux  accords  parfaits 
de  fuite  font  profcrits  dans  un  ordre  diatoni- 
que  ;  l'origine  du  mode  mineur  ;  fa  fubordi- 
nation  au  maieur  &  feS  varietes ;  l'ufage  de 
la  diffonance,  la  caufe  des  effets  ,  que  pro- 
duiffent  les  diffe'rens  genres  de  mufique  dia« 
tonique  ,  chromatique  &  enharmonique  ;  le 
principe   &  les  loix    du  temperammt. 


288  L.  IV.    IXSTRUCTIO   MUSICS  SACRiE 

turn  dicit,  ut  &  ha?c  gloria  penes  gentiles  fuos  maneat,  cum  ItaUs  fal- 
tem  partita  ;  quibus  caeteroquin  Galli  omnium  iudicio  in  mufica  arte  pal- 
mam  cedant.  Neque  vero  diffitendum  hie  eft,  principium  fvftemaque 
Tartini  praeftare,  quod  a  limpliciori,  melodia  nimirum,  progrediens  ex 
bac  harmoniam  deducat,  lecus  ac  in  fyftemate  D.  Rameau  fit.  Tar- 
tini fyftema,  quod  ab  aucrore  confufius  obfeuriusque  deducrum  queri- 
fv.its.  tur  d'ALEMBERT  in  epiftola  ad  D.  Rameau  ,  breviter  &  diftincte  expli- 
cit Rousseau  v.  fyjieme „  atque  in  tabulis  exhibet,  notisque  muficis  ex- 
preflTatu  ipfam  ftiam  experientiam,  refultante  ex  fua  genefi  complexu  om- 
nium confonantiarum  ,  ita  ut  infimam  clavem  pedalis  in  organo  tangen- 
ti  fimul  fupra  omnes  hi  foni  ad  unum  ilium  refonarent,  hoc  modo,  etfi 
unus  graviffimus  tantum  auditu  percipiatur  fonus : 

o 
e 
e 


:u: 


0 

Eum  fere  in  modum,  quern  fupra  intubis  obfervatum  ex  Mersenno  au- 
divimus ;  id  quod  rem  fenfui  magis  exponit,  quam  experimentum  Tar- 
tini. Sed  non  hie  fubfiftit  Tartini  experientia  ,  quam  principium 
unicum  omnis  muficae  harmonicas  conftituit,  ipfeque  Z>'Alembert  anno 
17^.  Lugdnni  cum  pluribus  muficis  a  fe  faclam  comprobat.  Sic  vero 
fe  habet,  ut  quoties  duo  foni  fortes  fatis  &  continuati  eodem  inftanti 
fiant ,  tertius  inde  refultet  plus  aut  minus  fenfibilis,  prout  juagis  aut  mi- 
nus fimplex  eft  confonantia ,  vel  auris  audientium  acutior  :  fola  ocrava 
excipitur ;  quinta  unifonum  reddit  fui  foni  gravis.  Reliquorum  interval- 
lorum  fonus  tertius,  qui  producitur,  omnis  gravis  eft.  Quarta  reddit 
octavam  fui  acuti ;  tertia  maior  octavam  fui  gravis,  &  fexta  minor,  quae 
eft  eadem  inverfa,  reddit  octavam  duplicem  fui  acuti;  tertia  minor  deci- 
mam  maiorem  fui  gravis ;  fexta  autem  maior  eius  inverfa  reddit  folummo- 
do  decimam  maiorem  foni  acuti.  Tonus  maior  reddit  decimam  quin- 
tain feu  duplicem  octavam  foni  gravis;  tonus  minor  decimam  feptimam 
feu  duplicem  octavam  teniae  maioris  foni  acuti;  femitonium  maius  red- 
dit vigefimam  fecundam  feu  tripiicem  octavam  foni  acuti ;  tandem  femi- 
tonium 


POSTREMA  HAC  iETATE.   C.  IV.  2§9 

tonium  minus  vigefimam  fextam  fui  gravis.  Id  vero  obfervandi;"i 
fingulariter ,  quod  confonantiae  euudem  femper  producant  tonum  ter- 
tiuni  e.  g. 

0 


Confonantia 


Sonus  pro- 
dutlus 


Ql 


e 


O 


-e- 


q  ■  a 

e~ 


rr 


V 


His  non  contentus  demonftrationem  phyficam  facit  in  circulo  :  quae  mi- 
hi  eo  gratior  eft,   quod  iuvenis  mathefi  fimul  ac  muficae  intentus,   idem 
magna  voluptate  deprehenderim  in  fedione  globi  fonori  fecundnm  pro- 
greftionem  harmonicam ,  quod  hie  ob  oculos  ponitur.         Praetereo  alia,     *ab. 
felicem  imprimis  etiam  diflbnantiarum  theoriam,  quam  Tartini  diligen-    xxxv* 
tise  &  acumini  debemus.  ,  num.  3. 

Explicat  Rousseau  loc.  cit.  aliud  praeterea  fyftema  D.  Serre  Ge- 
nevenjis,  mixtum  ex  utroque  D.  Rameau  &  Tartini,  ita  ut  ex  hoc  de- 
fedus  illius  fuppleatur  Rem  D.  Serre  explanavit  editis  libris  Pari- 

jiis  an.  1753.  hoc  titulo  :  Effais  fur  les  principes  de  PHarmonie  &c.  Et 
anno  1763.  Geneva.  Obfervations  fur  les  principes  de  Pbarmonie,  occa-. 
fionees  par  quelques  e'erits  modernes  fur  ce  fuiet  &  particulierement  par 
Particle  fundamental  de  Mr.  cTAlembert  dans  P Encyclopedic ,  le  Traite 
de  Theorie  muficale  de  Mr.  Tartini  &  le  Guide  barmonique  de  Air. 
Gem ini an  1.  Laudat  porro  D.  Burney  Vol.  I.  p.  91.  Anonymi  Angli 
librum  Principes  ant  Power  of  Harmony,  qui  nuperrime  prodierit  in  hoc 
argumento  ,  ad  examen  revocando  difcutiendoque  fyftemate  Tartini. 
Non  dubitat,  aucrorem  hunc  rede  evolviflfe,  comprehendiiTeque  fyfte- 
ma Tartini,  quod  aliis  ,  Gallif  prasfertim,  laboris  impatientibus,  nimia 
obfeuritate  laborare  ell  vifum. 

XV.  Qua  de  re  qnidquid  fit ,  fyftema  Tartini  complures  ha-Dedu<aa  {nie 
bet  patronos :  ex  eoqcfe  -manifeftius  patet  ratio  ilia  ,  cur  duae  quin-  regula  ges- 
tae   ceu    perfedae   confonantiae    immediate  fe    invicem   fequi    nequeant, raii  motu$ 

hit. /-« i»*  r-  <r«fTT     ttr  /-»  confbnantia- 


Mart.Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  IV.  O  o 


quam 


mm  perfeilac 
raw. 


29^  L.  IV.   INSTITUTIO  MUSICS  SACRJE 

quam  ego  femper  ex  naturali  ilia  confonantiarum  progreflione  ,  ordi- 
ne ,  ac  viciflitudine  deducendam  efie  exiftimavi ,  d'ALEMBERT  vero  in 
r  I  f-  3-  dementis  muficae  theoricse  &  pra&icae  etiam  ex  fyftemate  D.  Rameau  dc 
ducere  conatus  eft.  In  fyftemate  autem  Tartini  fie  fe  habet  natu- 
ralis  progreflio,  manente  femper  eodem  tono  fundamentali : 


— <?—  -6- 

e — & — e— 


A 


wnttt£?£m 


e- 

-0-  -0- 

Motus  per  quartam  locum  hie  non  habet  ,  cum  in  triade  harmonica 
excludat  tonum  fundamentalem  ;  hincque  etiam  fuapte  fe  prodit  difcri- 
men  confonantiarum  veteris  &  recentioris  ,  id  eft,  melodicae  &  harmo- 
nicas muficae:  qua  item  ratione  locum  habeat,  quam  mufurgi  noftri  ge- 
neratim  regulam  ponnnt ,  de  confonantia  perfecla  ad  perfeclam  ,  procedi 
tantuni  per  motum  contrarium  vel  obliquum  ,  nunquam  vero  per  re- 
clum;  cum  tamen  nihil  frequentius  fit  in  claufulis  leu  cadentiis  muficis, 
quam  motus  redus  a  quinta  in  oclavam  ,  ut  in  duabus  pofterioribus  fe- 
riebus  notarum  propofiti  exempli  res  exhibetur,  nee  quidquam  refragan- 
te  aurium  iudicio  :  dum  manifefte  hie  fe  prodit  diffbnantia  diateffaron  feu 
quartce,  quam  quippe  in  praxi  neceffe  eft  refolvi  in  tertiam  pro  clau- 
fulis. 

Frofcripta  ex  XVI.  Non  potuit  non  ,  quod  attinet  quartam   confonantiam ,  per- 

xniifica  »oftra  piexos  detinere,  quicunque  veteri  theoride  muficae  intend,  earn  ad  hodier- 

harmonica        r  \.  ^  ,  ,  r      .         r. .   . 

confonantia    nam  muhcam  apphcare  contenderunt :  dum  praelertim  iibi  in  animum  m- 
diatefTaron.     ducere  haud  potuerunt ,  veteres  caruiflTe  omnino  mufica  noftra  harmoni- 
ca feu  polyphona ,  concentu  nimirum  plurium  iimul  in  triade  harmoni- 
ca vocum.      Unde  quo  verfatiores  fuerunt  in  theoria  muficae  veteris  ,  eo 
tenaciores  extiterunt  in  propugnarida  confonantia  diateflaron.  Hos  in- 

T.I.f.S9.  ter  Io.  Bapt.  Donius  de  prfftantia  mufic*  veteris  tribus  perfcriptis  libris, 
quodam  loco  indignatus  illis  ,  qui  fecus  exiftiment,  „an  quisquam  ho- 
die  (inquit)  muficorum  tarn  imperitus  eft,  ut  contra  totius  antiquitatis 
concordem  fententiam  ,  contra  omnem  rationem,  contra  ipfum  aurium 
iudicium ,  atque  experientiam  ,  ufumque  concentuum  iv  diateflaron  in- 
ter 


POSTREMA   HAC    7ETATE.    CIV.  29I 

ter  diftbnantias  adfcnbat  ?  praefertim  cum  fuperioribus  annis  Andreas  Pa- 
pi  us  quidam  Gaaaavtttfis,  vir  inter  BeJgas  bene  dodus,  ac  nuper  DoMIUl 
nofter  hrmis  fane  rationibus  ontranum  oftenderint;  imo  necZARLiNus 
ipfe( quern  vos  mufici  inerito  magni  facitis )  nee  dodus  ille  Hifpmms  (de 
Salina  loquor)  nee  quicunque  vere  eruditus  did  poteft,  ullam  baefitauo- 
nis  fpeciem  hie  praebuerit  :  quin  potius  Coryph.xus  ille  vefter  non  earn 
tantum  in  confonantiarum  album  retulerit,  fed  etiam  in  perfedarum  clul- 
fem;  in  quo  tamen  nimiu.m  i Hi  tribuifle  meo  iudicio  videtur.  Namfi  ra- 
tiones  numerorum  ,  qus  fymphoniarum  incrinfecae  caufce  funt,  earum- 
que  vim  naturamque  attendimus ,  diapafon  tantum  ,  ac  diapente  perfedae 
did  atque  haberi  debent.  Sin  autem  concentuum  proprietatem  atque  u- 
fum ,  qui  in  claufulis  (quas  fyncatacogas  Grace  redius  dixeris)  praeci- 
pue  vigec ,  refpicimus  ,  ditonum  ,  quam  diateQTaron  perfedis  adnume- 
rari  aequius  eft.  Verumtamen  non  fine  magno  veftrae  profeflionis  dede- 
core  (fatendum  eft  enim  )  infulfa  haec  opinio  de  dillbnantia  tfs  diatefla- 
ron  hucusque  invaluit,  hodieque  etiam  mordicus  a  multis  defenditur.  " 

In  omnibus  pene  hie,  dodiffimum  alioquin  virum ,  incantatum  fa- 
fcinatumque  veteris  fuse  muficae  theoria  fallit  ratio,  qua  pro  confonantia 
diateflaron  pugnat  ,  quae  vel  inter  perfectas  ante  diapente,  pro  veteri  ni- 
mirum  feu  mdodica,  connumeranda  eft  confonantias ;  aut  penitus  eft  ex- 
cludenda  ,  pro  fequioris  nimirum  noftraeque  aetatis  muGca  harmonica. 
Quam  in  rem  ex  recentioribus  legi  poteft  Io.  Mattheson  in  ea  orche- 
ftrae  parte  ,  quam  inferipfit  Quart*  blanditia  fallentes,  fcilicet  der  ver- 
diichtige  QuartenSang.  De  vetuftioribus  medii  arvi  audoribus  dixi-  De?  fcrfehm- 

mus  iuo  loco,  quartam   etiam  in  muiica  harmonica  inter  conlonantias  re-  dritu  ■Erh^ 
ponentibus ,   donee  melius  vocatum  eft  in  confilium  aurium  iudicium   fo-  nu*g  «■*» 
noritasque.     Singularis  locus  eft  Jo.  Gersonis,   qui  voce   deceptus  qui-  Tkeil  P-  w- 
dem  quoad  rem  ipfam  a  numero  confonantiarum  quartam  excludit:  „Com- 
pertum  eft  (inquit)  tres  dumtaxat  in  numeris  fonoris  proportiones  efle  de-  T-l-  **■*»■ 
ledabiles :    Diateflaron,  diapente,   diapafon,  quas  vulgari  modo  nomina-"j   "  ft  ' 
mus  tertiam ,    quintam  &  odavam.     Nee  funt  plures  deinceps,   quae  non 
reducantur  ad  iftas,  quemadmodum  fexta   &  quinta  fuper  odavam,  &  rur- 
fus  odava   duplex.     Et  ita  per  afcenfum  ,    quantum  vel  vox  vel  ratio  fas 
habuerit."  Ioankes  de  Fulda  contufe  quidem  admodum  de  hac  ultima  re 
multa  accumulat.     3Iemin:'t  eiusdem  Ioannes  de  Maris,  qui,  inquit,  binc^-O.e.  *. 
inde  in  muftcis  praSicatur.         Is,  ut  libro  fuperiore  oftendimus ,   theo- 
rise praxique  mufics  harmonicas  pofterioris  huius  a?vi   antefignanus ,    ubi 
de  difeantu,  quae  ipll  eft  muiica  harmonica,  agit ,  quartam  ne  quidem  in- 

0  o  2  ter 


292         L.  IV.    INSTITUTIO   MUSICiE  SACRJE 

Cat.  10.  ter  confonantias  reponit.  Qua  de  re  audiendus  eft  laudatus  Io.  deFulda: 
„Ca2terum  quidam  diateffaron  perfe&am  fore  dicunt  confonantiam  ,  qui- 
,  dam  imperfe&am ;  nos  vero  earn  femis  diffonantiam  efle  dicimus,  id  eft, 
cum  nulla  per  fe  folam  concordans.  Quam  etiam  Muris  confonantiam 
fore  negat ,  nifi  earn  perfeclam  praeceflerit  confonantia  :  cum  vero  perfe- 
cts aut  imperfeclis  moderatur  concordantiis,  &  ipfam  confonantiam  facit 
non  ex  fe,   fed  refpe&u  aliarum ,  quod  mufici  gentium   vocabulo  Faulx 

£  iu  bordon  vocare  ceperunt,  quia  tetrum  reddit  fonum."  Idem  poftea  in- 
ter decern,  quas  pro  componiftis  afFert  regulas,  hanc  nonam  ponit :  „  Dia- 
teffaron nunquam  fola  ponenda  eft,  nifi  aut  perfeclam  aut  imperfedtam 
moderetur,  fed  &  nee  fimul  afcendere ,  nee  fimul  defcendere  licentiam 
habet ,  nifi  fit  (ut  praeta&um  eft)  faulxbordon  quod  quidem  ficlum  in 
hypothefi  putant,  &  in  hyperboleothefi  fieri  poffe,  fed  haec  ratio  noa 
fuadet ,  quia  contra  praecedentem  eifet. " 

Qui  de  fugis ,  canonibus  &c.  dant  praeceptiones ,  ftudiofe  quartam 
evitandam  cavent,  eoquod  in  inverfione  tetrum,  ut  cum  Ioanne  de  Ful- 
da  loquar,  reddat  fonum.  In  Franchini  Gafori  Prattica  Mufica  lib. 
III.  caput  ?.  inferibitur  de  confentanea  fuavitate  quart<e\  dicit  autem  duo- 
bus  locis  admitti  in  contrapuncto.  „Primo  quum  tenor  &  cantus  o&a- 
vam  invicem  fonuerint,  tuncmedius,  qui  contratenor  dicitur,  in  quin- 
tam  fupra  tenorem  ,  tribus  fc.  tonis  ac  femitonio  ductam  difpofitus,  ab 
acutidimo  fono,  qui  odavam  aequifonantem  perficit  ad  graviorem ,  per 
quartam  fc.  diateiTaron  diftabit  in  grave  :  atque  ita  quarta  huiusmodi  in- 
ter contratenorem  &  cantum,  quoniam  harmonice  mediata  eft,  optime 
concordabit.  "  Id  poftquam  exemplo  explicaftet  „fecundo  (pergit) 
quum  tenor  &  cantus  procedunt  per  unam  aut  plures  fextas ,  tunc  vox 
media,  fcilicet  contratenor,  quartam  femper  fub  cantu  tenebit ,  tertiam 
femper  ad  tenorem  obfervans  in  acutum.  Huiusmodi  autem  contrapun- 
clum  cantores  ad  Faulx  bourdon  appellant :  in  quo  quidem  medius  ipfe 
contratenor  fsepius  notulas  cantus  fubfequitur,  diateflaronica  fub  ipfis  de- 
prefiione  procedens,  quod  in  pfalmodiarum  modulationibus  a  muficis  fre- 
quentius  obfervatur.  Atque  ita  quarta  huiusmodi  inter  contratenorem 
&  cantum  etiam  per  femibreves  &  breves  ac  longas  deducta  in  contra- 
puntfto  concorditer  admittitur. "     Quod  iterum  explanat  exemplo. 

DeFaifobor-  XVIL    Obfervanda  funt  modo  de  Falfobordono  di&a.      Ad  finem 

dono,  contra.  ejuscjem  | i t> r- i  apud  vulgus  bordonizare  dici  notat  idem  Gaforus,    cum 
canynibus      lnltrumentis  ceu  in  utneulo  vox  uno  tenore  procedit:  tiuiusmodi  emm 

tniificis.  ( [ftm 


POSTREMA   HAC  iETATE.    CIV.  293 

(inquit)  fonitus  in  injirumentis  dutlus ,  ceu  inutriculo,  quern  vulgar es 
pivam  vacant,  dicitur  vernare  apud  Philofophum :  apud  vulgus  vero  bor- 
donizare.  Don  10  in  tra&atu  de  mufica  fcenica  videtur  efle  apud  Ari-  t.  11.  <>#.. 
stotelem  fjutyedi&v  j  indignaturque  Zarlino,  qui  hunc  unum  concen-^-98* 
turn  harmonicum  apud  veteres  agnoverit ,  veluti  in  noftris  cornamufis. 
Laudatus  autem  Gaforus  caveri  vult  a  cantilena?  compofitore,  tenorera 
aut  baritonantem  a)  in  cantilena  per  omnes  notulas  immobilem  difponere  :  a 
ut  nempe  ex  parte  fit  in  harmonica  ,  quern  ufu  ecclefiajiico  Falfum  bordo- 
nuin  dicimuf  ,  pfalmodia  nempe  concentum  harmonicum ,  qui  fuo  tenor e 
procedit  invariatus  usque  ad  claufulam.  Quae  omnia  collecla  commodam 
dant  vocis  Faulx  bordon  originationem  ,  prout  a  contrapun&o  diftingui- 
tur,  multorum  ad  invicem  cantantium  &  contra  cantantium  confonantia  iux- 
ta  laudatuin  Gersonem  tr.  II.  de  cantichordo.  Cuius  denominationis 
eandem  rationem  adhuc  Iof.  Fux  in  fuo  gradu  adParnaffum  reddit,  quam 
iam  fuperiore  libro  explofimus.  „  Scire  oportet  (inquit)  loco  notularum 
modernarurh  antiquis  temporibus  pun&a  adhibita  fuifle  ,  ita  ut  compo- 
fitio  pun&is  contra  punda  pofitis  contrapunclum  appellari  confueverit ; 
quod  etiamnum  hodie,  non  obftantibus  aliarum  notularum  figuris,  ufuve- 
nit,&  nomine  contrapuncli  compofitio  intelligituradartisregulaselaborata." 
Haec  ille  in  procemio  libri  fecundi.  Ubi  tamen  mox  primae  le&ionis  in- 
fcriptio  de  nota  contra  notam  longe  aptius  vocis  illius  etymon  praebet. 

Silentio  praetereo,  quae  idem  deinceps  aliique  traclant  de  variis  con- 
trapuncli  fimplicis,  duplicis,  floridi  &c.  a  maioribus  noftris  fleurtis  appeL 
lati  ,  generibus,  fugis  diverfae  fpeciei,  fimplicibus ,  duplicibus  &c.  cano- 
nibus  item,  quorum  tam  varia  funt  nomina,  infinitaeque  formae  reclorum, 
retrogradorumque  feu  cancrizantium ,  porymorphorum,  adusque  labyrin- 
thum  muficum  vocibus  in  128.  choros  diftributis ;  cuiusmodi  apud  Kir- Mufuvg. m. 
cherum  cernere  eft:  tantumque  tam  improbum  ad  noftram  usque  me-^c,I9- 
moriam  eft  impenfum  ftudium  ad  oftentationem  potius  &  admirationem, 
quam  harmoniae  auribus  fuaviter  influentis  concinnitatem,  ut  Glareanus 
recle  efFatur:  „  In  huiusmodi  fymphoniis,  ut  libere  dicam,  quae  fentio, 
magis  eft  ingenii  oftentatio  ,  quam  auditum  reficiens  adeo  iucunditas : cc 
id  quod  ipfi  etiam  agnofcunt  cordatiores  huiusmodi  artificioforum  con- 
centuum  conditores.  Sic  Surianus  in  canonibus  ad  Ave  maris  ftel- 
la  ceu  veniam  praefatus,  fed  fi  quid  durius ,  inquit,  aut  licentiofius  fcri- 
ptum  inveniatur  (  cum  omnia  fuper  unam  fabricentur  bafim )  propter  firi- 
Qijfimarum  legum  regulas,  ignofcendum.         Quique  haec  refert  Stephanus 

O  o  3  Lan- 

a)  Cum  meletemata  tunc  temporis  plurium  quam  Claudium  Sebastiant  BeD.  mujic.  c.  13.  ubi 

quatuor  vocum  fiereut,  fie  dicebatur  vox  media  etiam  notatnr  vox  Pagans,  quinta  feilicet,  item  ^ 

tenorem  inter   &  baflum  ,  cui  refpondebat  vox  Tenor  acutits  ,    medins,  concordant  &c. 
Variy  qux  gravis  oim  vel  bafis  dicebatur  iuxta 


204       L'  IV*    INSTITUTIO    MUSICS     SACRiE 

Landus  Romanus  in  praefatione  ad  MifTam  id  genus  Roma  edita  an.  1638. 
,,  Si  (inquit)  in  aliqua  fui  particula  aurium  tympana  minus  iuav iter  te- 
net, huius  difficillimi  generis  ariditas  exarandi  eil  excufanda  ;  quod  ge- 
nus quanto  magis  ab  aliis  longe  lateque  diffitum  eft  genenbus,  non  alii— 
gatis  huiusmodi  canonum  legibus;  eo  admirabilius  audientium  animos  in 
fe  convertit  :  praefertim  cum  in  hoc  prima  mediis ,  media  poftremis,  fin- 
gula  lingulis  ubique  inter  fe  cohaerere,  &  confona  efle  neceffe  lit.  Quod 
in  fequentibus  non  accidit  Miflis,  quae  huic  non  fubduntur  imperio.  Et 
in  hoc ,  qui  non  diu  verfatus  ,  infudaverit  aliquando ,  experientia  magi- 
ftra,  in  inextricabiles  incurrat  laqueos,  neceffe  eft. "  Anno  primum  fu- 

periore  1773.  Vienna  Io.  Frid.  Daube  hos  etiam  mufica;  labyrinthos 
explanandos  fufcepit,  maiorem  gratiam  apud  Carolum  VI.  aug.  mem. 
initurus,  fi  revivifceret ,  plurimum  hoc  genere  artificioise  mulicag  dele&a- 
tum:  quod  certe  admirationi  effe  poteft ,  attonitumque  reddere  animum 
atque  adeo  diftraclum  ;  &  vel  hinc  merito  removendum  eit  ab  uiu  eccle- 
fiaftico   hoc  mufiae  genus;   quare  plura  non  addimus. 

Monita  pro  XVIII.  Nonnulla  folummodo  monita  Iof.  Fux ,  qui  omnium  fibi 

*yl° ecc!efia"  exiftimationem  conciliavit    aucloritatemque ,   addimus  ex  laudato   opere, 

ftico  &  a  la  .....  „         r   .,  ,  *  a    1    c 

capeiia  ftu-  4U0  inlhtutio  muiica  iolida  &  accurata  continetur.  Ad  hnem  vero  quae- 
diofeexco-  dam  de  ftylo  ecclefiaftico,  a  capeiia  &c.  quae  proprie  ad  noftrum  hoc  in- 
lendo.  ftitutum  pertinent,  habet  probe  notanda;  ac  quidem  de  ftilo  ecclefiaftico: 

fag.  24*.  r.Qpia  ( inquit)  Deus  fumma  perfeclio  eft,  decet  concentum  in  eiuslaudem 
tendentem  omni  legum  rigore  perfeclio neque,  quantum  humana  quidem 
imperfe&io  patitur  ,  abfolutum ,  omnibusque  mediis  ad  devotionem  ex- 
citandam  aptis  inftrudum  effe.  Etfi  textus  expreffio  quandam  exigit  hilari- 
tatem ,  cavendum  eft ,  ne  concentus  ecclefiaftica  gravitate,  modeftia,  de- 
coreque  deftituatur;  quo  auditores  in  alios,  quam  devotionis  affedus  di- 
ftraherentur.  Ante  omnia  adnitendum  eft  ,  ut  textui  mufica  congrua, 
diftinfta ,  exprefliva  ,  &  cantori  haud  incommoda,  fed  articulatu  facilis 
applicetur  :  quod  fiet ,  fi  compofitor  abftineat  a  figuris  minutioiibus  ad 
verba  aptandis  :  fecus  effet,  fi  vocalis  quaedam  abfque  verbi  pronuntiario- 
ne  protrahenda  foret,  quo  cafu  pro  cantoris  habilitate  diminutiones  locum 
habent  &c. a  In  ftylo  a  capeiia ,  de  quo  nos  fupra,  ille  vero  deinceps 
agit,  primo  &  ante  omnia  in  hoc  compolitionis  genere  abftinendum 
vult  a  genere  mufica?  hodiernae  mixto,  atque  modis  transpofitis,  nimirum 
diefibus  aut  b  mollibus  refertis ,  affumto  puro  dumtaxat  genere  diatoni- 
co.  Per  ftytum  autem  mixtum  intelligit  fyftema  muficae  hodiernum 

(quod  ipfi  eft  diatonico-chromaticum)  feu  compojitionem,  ut  poftea  de- 
finite 


POSTREMA    HAC  &TATE.    C.  IV.  295 

finit:  „Modo  una,  duabus,  tribus,  etiam  pluribus  vocibus,  immixtis  in- 
ftrumentis  concertantem,  modo  pleno  choro  inftruftam,  quae  potifTimum 
in  ecclefiis  hodie  in  ufu  eft.  Unde  ferio  Iosephum  fuum  difcipulum 

hortatur:  „Ne  (inquit)  oblivifcaris  muficas  ecclefiafticae  finis  &  fcopi:  efle 
nempe  devotionis  excitandae,  cultusque  divini  rationem  :  ne  ftylum  hunc 
cum  theatrali,  &  faltatorio,  more  multorum,  confundas.  Contra  etiam, 
ne  opinione  muficae  facrae  aflumendis  ideis  fterilibus,  nullumque  fuccum 
habentibus  in  faftidiofam  intres  morofitatem ,  taedium  potius ,  quam  de- 
votionem  parituram  :  fed  cura  tibi  fit  concentus  audicu  grati,  &  in  aui- 
mos  auditorum  cum  oble&amento  influentis." 

Quam  perftringit  muficam  ideis  fterilibus,  nullumque  fuccum  ha- 
bentibus refertam,  eft  ea  ,  quae  fxculis  proximis  ad  noltram  usque  me^ 
moriam  paflim  obtinuit ,  inani  quodam  gajritu  ac  confufis  vocibus  per- 
ftrepens,  ad  eum  modum,  quern  iam  Ioannes  XXII.  in  fuperiore  libro 
allata  decretali  Dotta  fanttorum  Patrum  Extrav.  comm.  lib.  III.  tit.I.  de  vi- 
ta &  boneflate  clericorum  profcripfit,  interdixitque  facris  noftris.  Nunc 
vero  nee  ipfe  [of.  Fux ,  &  qui  eum  fecutus  eft,  P.  Meinradus  Spies,  ea- 
demque  paflim  ingeminat  in  tra&.  miif.  praEt.  ab  omni  huiuscemodi  labe 
liberi  iudicarentur  in  fuis  melothefiis ;  fiquidem  non  fere  extrufae  eflenr 
templis  noftris,  fubftituta  in  eorum  locum  lafciviente  quotidie  magis  mu- 
fica,  atque  in  alterum  ilium  exceflum  collabente,  quern  damnat  Iof.  Fux 
omni  etiam  inftitutione  fua,  regulis ,  ac  praeceptis  in  gradu  ad  Pamaffum : 
qui  paflim  mufurgorum  manibus  teritur,  nuper  etiam  in  linguam  noftram 
Germankam  translatus  a  Laurentio  Mizler  bibliotheca  mufica  audore, 
inftitutaeque  focietatis  muficae  Lipfienfis  coryphaeo.  De  hac  in  praefatione 
operis  fui  diflerit  laudatus  P.  Meinradus  Spies,  Mizleri  fingularis,  duni 
viveret ,  amicus,  eodemque  incenfus  ftudio ,  ac  defiderio  ,  ut  ad  expo- 
liendam  artem  muficam  apparatus  etiam  fcientiarum  philofophicarum,  ma. 
thematicarumque  ad  culturam  ingeniorum  muficorum  adhiberentur :  quam 
ob  rem  tamen  ex  fuis  etiam  contribulibus  Mizlerus  adverfarios  eft  na- 
€tus ,  cum  quod  ad  theoriam ,  turn  etiam  praxin  attinet ,  quam  in  ipfo 
humi  ferpentem  vituperarunt ;  ab  uno  nempe  in  alterum  exceflum  lapfu : 
ut  fit  in  rebus  humanis,  ac  pronum  imprimis  eft  in  mufica  arte  ;  uti  una 
haec  pofterior,  cuius  a  decimo  quinto  faeculo  repetimus  epocham,  pro*- 
dit  setas  :    quin  ipfa  noftra  adhuc  memoria  fatis  fuperque  manifeftat. 

XIV.  Mentionem  fecimus  fuperiore  libro   Mottetorum ,   manfitque  Stylus  motte- 
ftylus  motteticus    ecclefiaftico  ufui    addiftus    ad  noftrum    usque  asvum.  tlcJgfcufadri~ 

„  Mot- 


z$6 


t.  IV.    INSTITUTIO   MUSICiE  SACRiE 


Mufurg.m.  „  Motteticus  ftylus  (inquit  Kircherus  ,  cui  non  potuit  efle  ignotus)  eft 

VIL  c' s*  proceflus  harmonicus ,  gravis ,  maieltate  plenus ,  fumnia  varietate  flori- 
dus ,  nullo  fubiecto  adltri&us :  dicitur  motteticus ,  eo  quod  modus ,  five 
tonus  affumtus  aliorum  miftura  fonorum  ,  fuo  artilicio  tegatur,  ut  va- 
rietate ingeniofa  intricatus  vix  nifi  in  fine  ratio  toni  dignofcatur."        Pro- 

1  pt  p.  316.  vocat  ad  praecipuos  huius  ftyli  auctores,  ex  antiquis  Orlandum  *di  Lasso, 
Iosquinum,  Arcadelt,  Iodocum  Pratenfem  >  Pranefiinum ;  ex  moder- 
nis ,  tunc  nimirum  temporis  medio  faeculo  prseterito  ,  laudat  Ioatmem 
Baptiftam  Grillum,  Intemetum  Gallum,  Moralem,  Surianum,  Tro- 
ianum,  Nanninum  ,  Cifram  ;  Madrigalki  vero  ftyli  auctores  Augu- 
Jlinum  Agazzarium,  Scipionem  Denticum,  Venosam  ,  Huratium  Vec- 

•P«?.  $i3<  chium,  quibus  paullo  ante  in  hoc  etiam  ftylo  Pramftimtm,  Orlandum, 
Claudium  Monteverde  ,  principem  Fenufinum,  Luc  am  Marentium  iun- 
xerat. 

T.  I  p.  116;  Donius  de  prajlantia  mufica  veteris  ad  rem  melius  diftinguens  au- 

ctores a  cantionum  genere  &  argumento  :  „De  conditoribus  (ait)  can- 
tionum  turn  facrarum,  turn  profanarum  loquar,  quisnamne  credet  in  prio- 
ri quidem  fpecie  concefluros  antiquis  fuifle  vel  Hadrianum  Vjllartium, 
vel  Aloysium  Pr<eneftinum ,  vel  Chrijlophorum  Morales,  reliquosque 
eiusdem  claffis  melopceicos  ?  In  pofteriori  autem  fpecie  profanorum  can- 
tuum  Lucam  Marentium,  Pomponium  Nennium,  Thomson  Peccium, 
aut  ipfum  fane  Venufinum  Principem  ?  aut  quemcunque  voles  ex  his, 
qui  pari  gloria  utrobique  excelluerint ;  ut  Cyprianum  Rorium,  ut  Fell- 
cem  Anerium,  ut  Nanninos  duos,  ut  Philippum  de  Monte,  ut  Orlan- 
dum Lassum  ut  alios  innumeros.  Ex  omnibus  itaque  iftis  primi  ftylo 
mottetico,  alteri  Madrigalefco,  poftremi  in  utroqueeminuerunt.  "  Sty- 
lum  Madrigalefcum  Kircherus  derivat  (alibi  quidem  ab  aucrore  fimilis 
nominis)  „a  vulgatis  cantionibus,  quas  vulgo  Madrigalia  vocant,  funt- 
que  ut  plurimum  vanae,  amorofae,  etli  ex  pofteris  plures  quoque  ad  res 
fpirituales  cum  fummo  fructu,  ut  Agazzarius,  transtulerint.  Stylus  eft  Ita- 
lis  maxime  ulitatus ,  hilaris ,  alacer ,  plenus  gratia  &  fuavitate  ,  diminu- 
tionibus  maxime  indulget ,  tarditatem ,  nifi  ubi  verborum  ratio  requirit* 
omnibus  modis  fugit.  "  Notat  Menagius  in  originibus  Italicis ,  ve- 

teres  Italor  fcripfiffe  MandriagaU  \  apta  proin  eft  derivatio  a  puvfya,  caula  & 
sftoriaieRa     dyiXtj  armentum,  grex.         Io.  ~Ba.pt.  Martini  dolet,  neglecium  hoc  tern- 
3t//7/"    Pore   ^unc  %mm»  movendis  affectibus  apprime  aptum:  quoin  genere 
s6o.  w.136.'    etiam  in  hoc  faeculo  laudat  Abb.  Stephani,  PetrumToRRi,  Ant.  Lotti, 
Bened.  Marcello  ,   Georg.  Frid.  H/endel,  Thorn.  Carapella,    Franc. 
Durante,  Carol  Clari,  qui  nobis  reliquerunt  Madrigalia,  quae  etiam 

dicun- 


POSTREMA   HAC   iETATE.  CIV.  297 

dicuntur  rfuetti,  terzeti,  i  qnali  all  arte  e  all  efprejjhne  elegit  affetti  hamio 
aggiunt'o  quel  vezzi  ,  &  quel  buon  gujtu  ,  che  fempre  pin  rendono  grato 
la  noftra  mujka. 

XX.  Stylo  mottetico  &  madrigalico  aliam  contulit  formam  Bnfjits,  Baflus  gcne- 
qui  vocatur  generalis   feu  continuus ,    cuius  inventio  ad  exordium  faeculi  ralis'  hnu'a- 
elapfi  magno  confenfu  tribuitur  Zwrf.  Viadan/e  infigni  organcedoac  ecclefiae  7us. 
cathed.  Mantua:  praefecto  muficae :  eumque  in  Italia  circa  eadem  tempora  ex- 

coluit  Auguft.   Agazzarius  Coliegii  Germanici  Roma  muficae  praefectus. 
Baffus   fundamentalis  per  gradus  denium  noftris  his  temporibus  perfectio- 
nem  accepit,  per  fyftemata  imprimis  D.  Rameau,   &  Tartini  paullo  an- 
te explicata :   unde  etiam  a  fuis    Rameau  celebratur.     En  comparant  les 
fans,   fcribit  ad    eundem    d'^LEMBERT,   a  leur  baffe  fondamentale ,   dont 
la  decouverte  voits  eft  due ,  Monfieur,  vous  avez  donne  le  moyen  de  fixer 
d'une  maniere  plus  Jure ,  &  plus'  lumineufe  les  rapports  des  fans  dans  les 
differ  ens  genres  de  mufique  ;   &  c'eft  en  ce  fens ,  que  la  mujique  eft  deveuue 
par   votre  travail  une  fcieuce  plus  geometrique,  &f  a  la  quelle  les  princi- 
pes    mathematiques  pen  vent  etre  appliques  avec  une  utilite  plus  reelle  £f? 
plus  fe/ijible,  qvCils  ne  tout  ete  iusqiCici.     Voila,   Monfieur,  ce  que  lAca- 
demie  a  prononce  d'apres  mon  rapport.  Haec  d'ALEMBERT  in  epiftola 

eius  elementis  muficis  annexa:  quo  inopufculo,  quid  ipfe  quoque  d'ALEM- 
BERT fecundum  principia  D.  Rameau  praeltiterit,  exponit  Rousseau  h.  v. 
ubi  etiam  ingeniofi  fyftematis  D.  Serre,  eiusque  duplicis  bafli  fundamen- 
talis meminit  iuxta  fyflema  Tartini.  Inter  plura  ,  quae  circa  hanc 
rem  funt  edita  a  noitratibus  ,  quos  inter  non  pauci  funt,  qui  baffum 
hunc  generalem  egregie  excoluerunt,  Laur.  Mizler  eius  compendium 
in  machina  quadam  exhibuit ,  quae  defcibitur  T.  I.  Bibl.  Muf.  P.  I.  pag. 
58. 

XXI.  In  mottetico  ftylo  haec  res  tantam  mutationem  haud  fecit,  oix ,  quas 
qui  nempe  ea  continet ,  in  quibus  harmonica  mufica  dominatur;  velu.ti arias  vocant, 
contrapuncla,  imjtationes,  fugas,  canones,  in  quibus  proximis  faeculis  ni-  J^^ii^" 
mium  eft  elaboratum,  neglecra  propemodum  melodia.  Quae  dum  poftea  acrecitati-' 
magis  coli  cepit ,  odae  feu  mela,  quae  cantata,  arias  vocamus,  excogitatae,  ™s> ab  Italis 
atque  in  chorum  illatae  primum  a  lac.  Carissimi  feruntur,  nee  tamen  l"^sm  ex* 
noftris  temporibus    ubique  in  ecclefia  receptae  :  fiquidem  auctor  fpeclacu- 

li  natures   optat ,   ut  in  ecclefiis  illis  cathedralibus,  in  quibus  motteta  ad-  T.  Pit  pag 
hue  obtinent,    eorum  loco  odae  eiusmodi  introducerentur.  Laudatus  ^61, 

porro  lac.  Carissimi  auctor  hodierni  cantus  recitativi  habetur,  ut  apud  Mat- 
theson  notatur  v.  Meder,    qui    ea  de  re  fcripfit  multa  etiam  ex  relatio-  Ekrenpfirt. 
JVIart.  Gerbert.de Musica  Eccl.  T.'II.  L."  IV.  Pp  ne     '*220> 


Antiqult.  me- 
dii  avi  T.  If, 
t>  359- 
Tugebucb  ti- 
tter mujic  Ret- 
fe    durcb 
Fraukreicb 
ttnA  Italien 
>•  276. 


Stcria  ieBct 
wuf.  2\  II. 


298         L.  IV.    INSTITUTIO   MUSICS  SACRiE 

ne  abbntis  monafterii  Oliv*  in  Polonia,  infignis  mufurgi  ex  difciplina 
M.  Ant.  Cesti  ,  qui  lac.  Carjssimi  difcipulus,  odas,  quas  eius  magitter 
eccleiise  tantum  confecravit,  theatro  primus  intulit,  dum  iam  fax.  XVI. 
Boratius  Vecchius  Mutinenfis  harmoniam  primus  comica  faeultati  con- 
iunxit,  totumque  terrarum  orbem  in  fui  admirationem  traxit,  ut  ex  eius 
epitaphio  refert  Muratorius.  Notat  D.  Burney  facra  dramata  Rom* 
primum  audita  apud  PP.  Oratorii  in  Cbiefa  nuova.  Si  Menestrier  credi- 
mus  in  lib.  Des  reprefent.  en  mufique,  ex  dramaticae  muficae  ftagmentis,  quae 
in  cantu  ecclefiaftico  ufurpantur,  priftinus  Dramata  cum  cantu  repraefentan- 
di  mos  fuit  reftitutus,  ut  ett  aBANDiNio  lib.  II.  de  vita/.  B.  Donii  annota- 
tum  p.  XXV.resque  infigni  loco  Quadrii  illuftrata,  de  nobili  illo  etiam  Flo- 
rentinorum  coetu,  cuius  imprimis  Donius  de  praflantia  mufica  vet.  meminit 
paflim :  ac  quidem  praecipuos  eius  auclores  cultoresque  recenfens  pag. 
1  \6.  &c.  „Quodfi  (inquit)  ftylum,  quern  vocant  Recitativum,  ac  mono- 
dicum  potius  vocandum  cenfes,  ad  examen  revocemus,  quid,  quaefo,  in 
lulio  Caccinio,  in  Iacobo  Per  10,  in  Claudio  de  Monte  Viridi  (quos 
a  politiflima  ilia  Flurentia  fchola  prodiifle  conftat)  tibi  difplicet?  Quae 
idem  turn  alibi,  cum  paullo  poft  p.  124.  &  129.  memorat,  explicatius 
ediflerit  Io.  Bapt.  Martini,  de  eadem  focietate  nobilium  litteratorum 
Florentinurum,  primordiisque  ftyli  recitativi  ac  melismatici  fub  finem  fae- 
culi  XVI.  &  initium  XVII.  eius  progreflfu  ad  nos  usque  ftatuque  hodier- 
no,  memoratu  digna.  a) 


Fuerunt  penes  nos  ante  incendium  non  pauca  huiusmodi  opera  non 
folum  dramatica ,  verum  etiam  ad  facros  ecclefiae  ufus  egregie  compara- 
ta  &  compofita,  quibus  non  modicum  deleftatus ,  uti  fieri  poteft ,  pri- 
vato  etiam  ufu  ad  clavichordium,  faepe  numero  mecum  cogitavi ,  quanto 
fatigs  foret  prae  confufa  tot  vocum  &  inftrumentorum,  aurium  mentisque 
fenfum  fuffbcantium,  mufica ,  eiusmodi  recicatione  feu  declamatione  mu- 
fica coniuncta  cum  cantionum  modulatione  dulci  quidem  fed  fimplici  uti 

in 


a)  „  Alcnni  gentiluomini  e  letterati  di  Firenze 
ful  fine  del  XVI.  fecolo  ,  e  ftil  principio  del 
XVII.  non  content!  della  mufica  de'loro  tem- 
pi ,  quanto  piena  d'artifizi  confiftenti  in  fug- 
he,  imitazioni  del  canto  fermo,  rovefci,  con- 
trappun&i  doppi ,  canoni,  compofizioni  a  piu 
voci,  e  a  pin  cori,  altretanto  lontana  dal  muo- 
ver  gli  afFetti  ,  tentarono  d'introdurre  fingu- 
larmente  nella  dramatica,  tutte  le  qnalita  del- 
la  Great  mufica,  la  monodia,  o  fia  onto  di  una 
fola  voce,  fu  uno  de'Jingolari  mezzi,  con  cui 


pen  faro  no  piu  facile  per  ottenere  il  loro  lnten- 
to  ,  onde  lo  divifero  parte  in  recitativo  ,  & 
parte  in  arie.  In  fatti  eflendo  il  recitative 
un  difcorrere  cantando,  o  un  cantare  difcoreo. 
do ,  egli  e  piu  atto  per  fe  fteffo  a  mover  gli 
afFetti,  di  quello  que  fiano  le  arie,  ftante  che 
il  recitativo  con  fcmplici  infleflioni  di  voce  e 
piccoli  intervalli  non  copre  il  fentimento  delle 
parole,  ma  loro  da  non  poco  rifalto  per  fem- 
pre  piu  infinuarfi  nel  animo  degli  uditori  fee.'* 


POSTREMA   HAC   7ETATE.   C.  IV.  299 

in  ecclefia  ;  qua  mens  fedata  verba  non  perciperet  tantum  integra  &  in- 
corrupta,  verum  etiam  in  animum  inftillarentur  fuaviter,  ut  erga  Deum 
divinasque  res  aflurgeret,   piumque  etFunderet  affedum.  Laudat  Jo. 

Mattheson  dodorem  Uffenbachium,  qui  de  ftylo  recitativo  &  dramatico 
unifies  ecclefiafticae  egregie  locutus  fit  in  praefatione  quadam,  odig  feu  can- 
tionibus  Francofordi  pro  integro  anni  decurfu  editis  praemifla.  Nofter 
vero  Io.  Bapt ,  Martini  poftquam,  quid  in  hoc  genere  muficae  hodie 
defideretur  ,  expofuiffet,  votum  fuum  1.  c.  depromit,  a)  quod  dudum  ani-  a 
mo  fedet,  ut  publica  audoritate  circa  muficam  ecclefiafticam  id  curare- 
tur ,  ut  feleclus  quidam  fieret  virorum  tarn  naturae ,  quam  artis  ac  fcien- 
tiae  dotibus  praeftantium,  quibus  longo  ufu  &  experientia  probatis  atque 
idoneis  etiam  morum  probitate,*  id  negotii  daretur  ,  ut  facra  melifma- 
ta  diverfi  generis  ac  moduli  conficerent,  quibus  utendum  efTet,  exclufis 
aliis  omnibus,  qu33  ineptus  quisque  pro  libidine  orbi,  ecclefiaeque  obtru- 
dit,  faepe  theatro  etiam  indigna  ac  trivio,  nedum  ecclefia.  Quae  res,  ft 
unquam,  certe  hodie  neceflaria  eft,  crefcente  indies  magis  audacia,  vitio 
quodam  faeculi  noftri,  ad  nova  minus  folida  proruentis ,  in  quod  etiam 
P.  Feyoo  graviter  invehebatur.  b)  b 

XXII.  Dolens  hie  reminifcebatur  antiquas  gravitatis,  in  mufica   Hi-  Aiiamm  Eu- 
fpanica  deperditas,  ex  fervili  imitatione  ltalorum.     Duron  quemdam  ali-™^  JJL^ 
quoties  appellat,   qui  muficam  Italicam  Hifpania  intulerit ,  luxuriantem  paffim  itaiico 
nimis  pro    ecclefiaftico  ufu.     Neque  vero   denegat    magnam  habilitatem  conformatus- 
audori  illi ,  fed  male  applicatam  queritur.     Praefagit  poftea,    muficam  in  Pag.  306. 
Italia  idem  manere  fatum,    quod  lingua  latina  atque  eloquentia  experta 
eft,  ex  naturali  ingenii  volubilitate  affedationeque ,  ac  ftudio  ornandi  co- 

mandi- 

a)    »  E'defiderabile ,  che  rinafca  qnalche  ProfeiTo-  profeffori  de'noftri  giorni,  che  gia   danno  gran 

re   ili  raro  talento,  &  ben    inftruito  iii  tutte  le  faggio  ilella  loro  diftinta  cegnizione  fuperiore 

parti  delta   mufica,   e  fopra  tutto  del  valore  e  alia  commune    degli  altri    poffano    procurare 

della  proprieta   dell'  Armonia,  e  della  melodia,  quel  pregio  alia  noftra  mufica,  che  aveva  quel- 

il  quale    poco    curante    delle  dicerie,   degli  ai-  la  de'  Greci. (t 

tri  profeffori,   che  impegnati  a  foftenere  il  loro     b)  „  Per  la  terza    diftinzione  pongo  qnella  tanta 

ftile,  difprezzano   tuto   cio,  che  oltre   paffa  la  liberta,  che  fi  prendono  i  compofitori,  introdu- 

loro    limitata  cognitione ,   faccia    rinafcere  ad  cendo  nella  mufica  tutte  le   mouulationi  ,  che 

imitazione  de' Greci    la  vera   e  giufta   mozione  vengon    loro  alia  fantafia  ,    fenza   obligarfi   a 

degli  affetti,   e  follevi  gli   animi    degli  uditori  tema,  o  ad    inimitazione  alcuna.      II  gufro  di 

gia  annoiati  della  prefeute  mufica,   e  fupplifca  quefta  mufica  fciolta,  anzi  difordinata,  &  fom- 

al  difetto  di  quci  compofitori ,   che  treppo   fi-  mamente  inferiore  a  quella,  che  con  tanta  vag- 

dandofi  di  quel  primo  e  momentaueo  foco  dell'  hezza  ,    e  buon'    ordine  fcrivevano  i  compofi- 

Idea ,  e  niuna  premura  prendendofi  d'impoffef-  tori  del  fecolo  paffato,   i  quali   con  ameniffima 

farfi  dell'arte,  che  pcrfezione  nella  nnifica  la  per-  varieta  continuavano  un  medefimo  fentimento, 

fetta    harmonica,   e  la  fcnola  Nafoletana  la  vi-  fpezialmente  qtiando  era  a  quattro  voci.ki      Difc. 

vacita  delle  idee,  cofi  e  da  fyerarfi,  che  alcuni  XI F.   n.  30.  f.  30a. 

Pp    % 


300  L.  TV.    INSTITUT10   MUSTCiE  SACR£ 

mandique :  ut  Petronio  iufta  gentilibus  fuis  exprobrandi  caufa  fuerir,' 
eos  primos   omnium  eloquentiam  perdidifTe.  Ab  eo  tempore  ,    quo 

haec  fcripferat  Feyoo,  non  parum  auclum  fuit  malum,  quod  decorem 
muficas  ecclefialticae  attinet,  in  Italia  maxime  collapfae  a  dimidio  fere 
faeculo  ,  ut  iam  nihil  a  theatrali  differat.  Caufa  eius  rei  haec  potiflima 

mihi  videtur ,  quod  in  praecipuis  folemnitatibus  mufica  ceu  ad  fpedagu- 
lum  fiat  in  profello,  feftoque  per  mediam  propemodum  diem  continuata; 
nihil  enim  non  agunt  melopoetae  ,  ut  fuos  auditores  iucunde  detineant, 
audiendae  faltem  muficae  caufa  accurrentes ,  fefeque  ad  ereclum  odaeum 
totos  convertentes.  Curant  tamen  probi  piique  paftores,  facrorumque 

praefules ,  ut  dum  ad  praecipuas  divini  officii  facrificiique  partes  venitur, 
mulica  eiuscemodi  profana  fileat. 

At  dum  compofitiones  eiuscemodi  muficae  ad  nos  deferuntur,  fepo- 

iito  omni  alio  refpecru,  veluti  ccelo  delapfae,  adhibentur  facratioribus  qui- 

\  busvis    momentis ;  quin  imo  etiam  cantiones  ad  theatra  Italia  compofi- 

tse  fie  certatim  excipiuntur:    compofitoresque    noftri  mirum  fe  egiflTe  au- 

tumant ,    fi  haec    imitentur,    plerumque    infeliciter  ,    nequaquam  aflfecuti 

ardorem  ,  foecunditatem ,  ac  vivacitatem  illam  ingenii  ,  facilitatemque  fe- 

fe  infinuandi  fuavi ,  gracili,  &  eleganti  melodia,   forti,  concinna  ac  exqui- 

iita  harmonia,  ufu  quodam   mirabili  difTonantiarum,  easque  cum  confonan- 

tiis  artificio  quodam  inimitabili  mifcendi.  Hinc  fit,   ut  quaevis  exteras 

nationes  imitari  ftudeant  Italos  hodie ,    etiam  a  facris  noftris  alienae ;  fed 

non  eo,  ac  nos  piaculo,  periculoque  profanation/s  apud  eas  feclas  ,   quas 

ZI. iifc.92.  rnuficam   in  facris,   non  omnem  faltem,  admittunt.  Sic  Spectator  An- 

p.  i44-  efr.  gHmj  gentilium  fuorum  fludium  imitandi  rnuficam  Italicam  non  diffitetur, 

utpote  linguam  etiam  in  theatris,  ut  paflim  omnes  aliae  Enropoe  nationes, 

adoptantium.      Nee  fe  invito   nTuficae  Anglica  Italica  commodat   amceni- 

tatem  iucunditatemque  ,    tantum    ne  omnino  genium  nationale  extrudat. 

Qua  in  re  laudat  To.  B apt i flam  Lulli  coryphaeum  Gallia,  Italia  onundum, 

qui  cum  rnuficam  in  Gallia  imperfechm  ac  quodammodo  barbaram  depre- 

hendiffet,  non  earn  exturbandam ,  eiusque  loco  Italicam  inducendam  du- 

xit ;  fed  illam  excolendam,  poliendam,  ornandamque  gratiis,  ex  Italica  in- 

T.  iv.  pag.  numeris  aceeptis,  exiftimavit.         Nee  dubitat  Auctor  Gallicus  hifloria  mufi- 

*>6.  tfc.        Ct£   eiUSqUe    effeffiuum ,  inltituto  hac  de  re  longo  examine,  quod  rnuficam 

eccleiialticam   fpeciatim  attinet  ,  Gallicam  in  multis  praeferre  Italica  :    & 

quidem  quoad  nofh'um  argumeutum  facile  eius  iententiae  acceflerim,  quod 

gravam    ufuique    facro   confentaneum    ftylura   motteticum  attinet ,  qua- 

lem 


POSTREMA  HAC   £TATE.     CIV.  301 

Jem  auttor  defcripfit.  a)         Quid   iam  didurus  eflTet,  fi  revivifceret ,  cer-      a 
neretque   ftdtum  muficae,  tantopere  immutatum  ab  illo,  nihil  iam  a  thea-i'.  17s.  £*.-. 
trali  diftare;  cum  iam  iisdem  partibus  ac    modulationum   generibus    fit 
compofita,  atque  adeo  longe  magis    locum  habeant    vitia    ilia,  quae    illc 
in  raottetico  ltylo  Italorum  paullo  port  notavit  ?  b)  b 

In  mox    praecedentibus   explicavimus   votum  Celebris  operis   Gallici 
Speffacle  de  nature,  ut  in  ecclefiis  cathedralibus ,   ubi  adhuc  motteta  ob- 
tinent,   eorum  loco    odae,  cantates,   fubltituantur:  quod  ingenio  Gallo- T-  VU>  d'fc- 
rum  accommodatum   dici  poteft,  prae  cseteris  nationibus  cantui  melodico4' 
addiclo.         Non  hie  inficias  itur,  quantum  in  mulica  Gallia  debeat  con- 
cedatque  Italia,  etfi  ilia  etiam  in  harmonia  hoc  tempore  infignes  profe- 
dus  fecerit.     Qua  in  re  iam  fagpe  laudatus  Rameau  extollitur,  poll:  Lul- 
li   omnium   ore  Gallorum  celebratiflimum  ,  qui   nempe  utriusque  natio- 
nis  coniunxit  veneres :  vitium  tamen  illud ,    puto  ,    non  fatis  eliminavit, 
quod  in  utraque  gente  iam  notavit  Ifac.  Vossius,  longas  nimirum  &  per-  De  Poem*. 
petuas  vocis  flexiones,    „quibus  (inquit)  non   verborum  tantum  fenfus,  cr™'" ^  v£mt 
fed  &  ipfum  carmen  ita  extinguitur,  ut  neque  cantus  rationem  &figni-f>.  123. 
ficationem    unquam  percipere   poflis.        Sive  Italos ,    five    Gallon    audias 
cantantes,  nihil  nifi  plafmata  audias,  in  iis  folis  totam  expendunt  vocem, 
Eft  tamen  inter  utrosque  magna  differentia,  Galli  quippe  breviora,  fed  ma- 
gis frequentia  amant  plafmata,    ita   ut  in  fingulis  pene   fyllabis  vocem  fle- 
clant.     Itali  longioribus  utuntur  flexionibus,  unde  ridentur  a  Gallis,  ve- 
lut  in  uno  formando  plafmate  utrumque    exhauriant   pulmonem.       Galli 
praeterea  in  fuo  cantu  rhythmum  magis  obervant,    quam  Itali;  unde  fit, 
ut  apud  illos  complura    occurrant   cantica  ,  quae  concinnos  &  elegantes 
admodum  habeant  motus ;  verum  eo  laborant  incommodo,  feu  vitio  po- 
tius,  quod  quanto  faepe  elegantior  fit  rhythmus,  tanto  minus  verborum 
fenfus  percipiatur.     Itali  &  Hifpani  verborum  magis  obfervantes,  fingu- 

la 

a)  „  L'Eglife  ( inquit )  qui  eft  la  place  naturelle  tout")  les  leurs   plus  propres  a  amufer  ,    &  a 

des  motets,    n'  eft  point  la  place  favorable  anx  fervir   an  plaiGr  des   Muficiens.  " 
motets  Italiens,  &  les  notres  y  valent  dix  fois     b)  „  Leur  amour  pour  les    chants    extraordinai- 

mieux  en  quelque  Pais,  qu'on  les  porte ;  mieux  res,  la  torture,  qu'il  faut  fe  donner,  pour  de- 

memc  par  la  mufique  feule,    &   a  plus    forte  chifrcr  leurs   efroyables  transpofitions,  la  pro- 

raifon   en  y  ioignant  l'avanta^e  des  nos  paro-  fufion  importune  de  leurs  ornemens  ,  la  cou- 

les  &  de  notre   execution  :  mais  j'avone,    que  tume ,   qu'ils  ont  de  parcourir  en  cinq  ou  fix 

ceux   &  Italic  out  leur  prix,   en  oubliant  &  en  mefures ,    deux  on  trois   octaves  ,    de  bas  en 

changeant  le  lieu  pour  lequel  ils  ont  e'te  faits.  haut,    &  de  haut  en  bas,  &  de   changer  a  tout 

On  peut  fans  honte  les  aimer  dans  une  falle.  moment ,   de  mouvement ,    &     de  mode   &c. 

Les  notres  font  plus   propres   a  honorer  Dieu,  Sont  des  marques   tres  -  certaines,   que  la  mu- 

S:   a  contenter   les   gens    d'une  delicatefle  feve-  fique    de    leur    motets    n'eft  point    naturelle. 

re   (autre  iugement   abrege ,   &   qui  raficmble  Ibid.  ?.  113. 

PP  3 


$61  L.  IV.    INSTRUCTIO    MUSICS  SACRJE 

la  vocabula  longe  proferunt  diftin&ius  ,  fed  rhythmum  faepe  negligunt ; 
quodfi  huius  velint  habere  rationem,  nihil  eoruru  ,  quae  canunt,  intelli- 
gas. " 

MufKfg.  uh.  Neque  inepte  ex  multorum   annorum  ufu   ac  confuetudine  cum 

w/.f-S4J.   exteris  etiam  nationibus  de  diverfarum  cultiorum  Europa  nationum  can- 
tus  ac  muficae  ratione  Kircherus  diflferit.      „Habent  (inquit)   It ali  fty- 
lum  melotheticum  diverfum  a  Germanist  hi  ab  ltalis  &  Gallis;  Gallic  Ita- 
/zque  ab  Hifpanis ;  habent  &  Angli  nefcio  quid  peregrinum :  unaquaeque 
naturali  temperamento  patriaeque  confuetudini  convenientem  (tylum.    Ode* 
runt  Itali  plus  xquo   morofam  in  Germanis  gravitatem;  dedignantur  in 
Galtis  frequentes  illos  in  claufulis  harmonicis  teretifmos,  in  Hifpanis  pom- 
pofam  &  affedatam   quandam  gravitatem.     Gatti,  Germani  t  HifpaniquQ 
contra  in  ltalis  reprehendunt  plus  aequo  licentiofam  compifmatum,  quos 
ill!  trillos   gripposque  vocant ,    inamcenam  &  faltidiofam   repetitionem , 
quarum  indifcreto  ufu   omnem   harmoniae   decorem  potius   tolli,   quam 
fuftolli   putant.     Accedit ,  ut  dicunt ,  vocum  caprizantium  inurbana  quae- 
dam  &  incondita  luxuries ,  qua,  ut  dicunt ,    rifum  potius,  quam  affectus 
movent ,    iuxta  commune  proverbium  :     Itali  caprizant,  Hifpani  latrant, 
Germani  boant,  cantant  Galli.     Qui  quidem  diverfarum  nationum   diver- 
fus  in  mufica  ftylus  non  aliunde  provenit ,  nifi  vel  ex  genio  ,   &  inclina- 
tione  naturali ,  vel  ex  confuetudine   longo  ufu  introdufta,  tandem  in  na- 
turam  degenerante.     Germani  ut  plurimum  coelo  trigido  nati,  complexio- 
nem  acquirunt  gravem  ,  firmam ,  conftantem,   folidam,  laboriofam,    qui- 
bus  qualitatibus  ftylus  muficus  conformis  eft;  &  ficuti  voce  graviori  con- 
ftant ,  quam  meridionales  populi,  ad  acutiores  autem  fonos  difficilis  illis 
concedatur  afcenfus;  hinc  naturali  inclinatione  illud ,  quod  optime  prae- 
ftare  poflTunt,   eligunt,  fcilicet  ftylum  gravem,  remiflum,  modeftum,  & 
7roAv(ptow.    Galli  contra  plus  mobilitatis  habentes,  utpote  complexionem 
hilarem ,  vivacem  ,  &  contineri   nefciam  fortiti,    ftylum  fimilcm   amant: 
unde  ut  plurimum  hyporchematico  ftylo,  id  eft,  choieis,  faltibus,  fimilibus- 
que  tripudiis  aptiflimo  (  uti  cantiunculae,  quas  Galliardas,  Paflamezzos,  Cur- 
rentes  oftendunt)  indulgent.     Hifpani  uti  non  tanti  muficas  cultores  exti- 
terunt,  ita  quoque  nihil  adeo  dignum  habent,  quod  cum  aliis  comparari  pof- 
fit. "     Sed  condonandum  eft,  ft  forte  nonnemini  videatur  effe  vagum  nimis 
hoc,  ut  in  re  late  per  maximam  Europe  partem  patente,  iudiciun). 

Fuit  tunc  vulgare  ad  nos  usque,  imitari  fymphonia  variarum  na- 
tionum muficae  genium.  Seriofius  vero  noftra  aetate  in  Ger mania  Te- 
leman  fingulari  itudio   non   folum  ,   quibus  Italia  (quod  multi  ,  ut  di- 

ximus 


POSTREMA    HAC  iETATE.   C.  IV.  303 

fcimus  egerunt )  fed  etiam  Gallia  praeftat,  coniungere  elaboravit,  imo  et- 
iam  Polonici  ftyli  fpecimina  dedit,   qui  aequifono  dele&ari  dicuntur  ftylo, 
ad  nos  nihil  attinente.         D.  Burn ey  ex  ore  principis  Sapieha  Poloni  Dior.  hin. 
refert,  in  Polonia  muficam  eccleiiafticam  Italicam  ubique  obdnere.        M^T^t*  l*' 
ficam   Italicam  paflim  extollit.     Dum  vero  de  mufica  apud  S.  Marcum  ku'j.  p«g.. 
Venetiis  loquitur  cum  vocibus  &  folo  organo,  earn  ftylo  dicit  (ads  con-10*' 
venire  cum  choris  Angiitis ,  quos  Anthem  vocant         Id  ex  imitatione 
muficae  Italic*  fieri  (quod  etiam  in  RuJJia  poft  mortem  demum  Elisa- 
beths Imperatricis  nuperrime  licuit)  non  addit.     A  Gallica  vero  mufica 
fe  abhorrere  data  quavis  occafione  profitetur.         Forte  gravis  patheticus- 
que  Hifpania ,  prae  hilari  celerique    Galiico,   ac   vario    Italico    ecclefia- 
ftico  ftylo  accommodacior  reddi  queat,  accedente   cultura  non  fegni  fe- 
licis    cuiuspiam ,   haud  exorbitantis ,   excitati  nibilominus    ingenii    Ger* 
manici*  indolisque  modeftae,  compofitas,  ac  amcenae. 

XXIII.  Saepe  laudatus  P.  Fevoo  ingenue  fe  fateri  dicit,  prodire  gp.Mi^jh»i» 
Hifpania  fubinde,  fed  rariflime,  excellentiflimas  moduladones,  in  quibus  2,aJ2aIi 
fapor  feu   guftus,    fuavitas  ,  artificiofaque  induftria  audire  fit,  plerasque muGcnm. 
autem  eflfe  auditu  intolerabiles;  quod  nempe  promifcue   quisque  hoc  fi- /6W- 1>  s94- 
bi  componendi    munus  fumat  ,   &  quidquid    phantafia   fuggerat,  nimia20** 
licentia  profundat.  Qua;  eft  communis  ubique  gentium  querela ,  at- 

que  antiqua  cantilena.  „  Compatior  arti  (  funt  verba  Io.  de  FuU 
da  )  quae  cum  ab  andquis  omni  laude  dignis  philofophis  laboriofifli- 
me  fit  inventa,  noftro  aevo  a  vilifljmis  Beanis  corrumpitur,  laceratur,  & 
confunditur.  O  fi  viveret  Boettus,  certe  pietate  motus  muficam  potius 
deplangeret,  quam  transferrer.  Non  modo  diceres ,  oGuido!  fatuos 
cffe  cantores  ,  fed  omnes  magiftros  putares;  nam  fine  magiftris  omnia, 
quae  volunt ,  praefumunt.  O  temerariam  audaciam !  O  execrandam  prae- 
fumtionem  vix  duodennes  iam  difcere  veremur,  aut  fi  didicimus  minora 
praecepta,  quafi  intima  arcana  defendimus  artis,  &  parum  intelligences  om- 
nia nos  fcire  affirmamus,  nulliusque  correctioni  fubiacere  volumus ;  ut  ve- 
rum  in  nobis  appareat  fcriptum  in  mufica  Iohannis  Papse :  nefcientes  fci- 
re volunt,  fcientesque  fugiunt,  qusefid  impudenter  obftrepunt,  veritati 
refiftunt ,  erroremque  fuum  fummo  conamine  defendunt  &c. " 

Muratorio  tefte  faeculo  XV.  mufica  affurgere  cepit,  diligenterque  Amiq.  medii 
cxcoli  a  doctiflimis  viris.       Qua  de  re  nos  paullo  poft ,  iamque  memini-  "vt  T' II' 
mus  focietatis  litteratorum  Florentia  ad  finem  face.  XVI.  &  initium  XVII.  fag' 
atque  etiam  Conringius  de  recla  es?  optima  in  republica  edticatione,  de  Ita-  T-  M°Pt- 
lis  id  commemorat,  revocare  eos  in  ufum  muficam  veterem.         Id  nempe  *' Ic9  ' 

de 


304  L»  IV.    INSTRUCTIO  MUSICS  SACttiE 

de  eo  ipfo  ftudio  intelligendum  eft,  quod  in  indaganda  reftituendaque 
vi  ac  ftupendis  effedibus  muficae   veteris  collocarunt.  Alibi  vero  do- 

togiiat. deik   let  modo  laudatus  Muratorius,   hodie  negligi  earn  muficae  artem,  quae 
tpere.  ad  commovendos  affedus  facit,    cuius   memoria  penitus  excidiffe   videa- 

tur ,  in  qua  veteres  praeftiterunt  :  hodie  muficam  ad  titillandas  aures 
folum  fadam  ,  pofthabita  potiori  ad  animum  paifionibus  liberandum  :  rem 
muficam  ad  folam  praxin  effe  redadam  fine  reda  fcientia  harmonica. 

Agitata  eft  noftra  memoria ,  nee  hodieque  conquievit  penitus,  fimi- 
lis  quodammodo,  quae  olim  inter  Pythagoraos  &  Aristoxenem  eiusque 
affeclas  efferbuit ,  controverfia  de  ufu  mathematices  in  mufica.  Qua  de 
re,  noftros  quod  attinet,  plura  in  bibliotheca  Mufica  Laur.  Mjzleri  oc- 
currunt,  qui  hanc  fpartam  praecipue  tuendam  fufcepit,  non  folum  quo- 
ad mathematicam,  fed  etiam  philofophicas  difciplinas,  ad  formandum  per- 
fedum  muficum  utiles  ac  neceffarias,  fingulari  etiam  edita  diflertatione, 
Qiwd  mufica  fcientia  fit  &f  pars  cruditionis  philofuphica.  Paullo  ante 
meminimus  Mizleri,  Lipfia  rnftitutae  focietatis  muficae  audoris :  qua  vero 
„  in  controverfia  id  mihi  accidiffe  videtur,  quod  in  humanis  rebus  paffim 
&  ubique  ,  ut  difputationis  aeftu  nimium  abripiamur ,  &  in  partes  abftra- 
hamur.  In  Gallia  haec  res  d'ALEMBERT  cum  Rameau  commifit ;   cu- 

ius tamen  fyftema  muficum  ille  tanti  fecit,  ut  in  compendium  ordinem- 
que   illud  redigeret.  Legi  poffunt ,  qua?  hac  de  re  d'ALEMBERT  in 

P.  214. 21s.  epiftola  ad  Rameau  fcribit  eius  elementis  fubnexa,  inter  alia  ufum  ilium 
ac  confiderationem  fcientia;  ceu  illufofiam  penitus  explodens,  qua  reddi 
queat  ratio  deledationis,  quae  ex  mufica  percipitur :  quod  tamen  Leonar- 
das  Eulerus  in  tent  amine  novce  mufica  theorize  ftudiofe  &  acute ,  nee 
infeliciter,  tradavit  argumentum  ,  ad  definiendum  fuavitatis  deledationis- 
que  gradum  ,  fi  ipfarum  iftarum  rerum  ,  quae  ad  harmonicam  fcientiam 
pertinent,  ordinem,  quern  inter  fe  tenent,  cognofcimus.  Cenfeoque  acu- 
enda  inflammandaque  effe  ftudia  ad  artis  fcientiaeque  muficae,  nimium  vul- 
go  negledae,  &  trivialiter  illotis  manibus  a  quovis  imperito  tradari  fo- 
litae,  profedum  :  quidquid  demum  mathematica  ac  philofophia  poffit  con- 
ferre,  aut  alia  etiam  adminicula  effe  queant  ad  mufurgorum  excolenda 
ingenia,  quae,  fi  alia  ulla,  volubilia  effe  folent.  Dudum  vero  Erasmus, 
aptiffimum  hac  in  re  mathematices  ftudium  ipfum  fe  iuvenem  effe  exper- 
tum  edixit,  ceu  ad  argentum  vivum  figendum. 

Accedit  hie  liaturalis  ilia  ac  pulcherrima    proportionum  harmonica- 
rum  perinde  ac  arithmetical  &  geometrical  mathematical  propriarum  de- 

finitio. 


POSTREMA    HAC   iETATE.    C.  IV.  305 

finitio.  Philofophia  vero  tarn  theoretica ,  quam  pradica  ,  naturalis  & 
moralis,  praeterquam  quod  ad  formandum  muficum  omnes  illas  utilitates 
afferat,  quas  cultura  ingenii  humani  ufusque  facultatum  noftrarum  fert, 
peculiares  adhuc  funt  arti  &  fcientiae  muficae ,  vulgo  minus  expolitae  in 
fuo  ambitu  atque  encyclopaedia  quadam ,  longe  demum  tempore  ,  dili- 
gentia  ,  meditationeque  comparanda ,  ac  diuturna  experientia.  Quan- 

ta fit  vis  vocis  humanae,  novimus,  in  fola  fimplici  declamatione  ad  mo- 
vendum  fledendumque  animum,  quorfum  velit  abfolutus  orator;  nemo 
vero  ignorat,  quanto  ftudio,  labore,  exercitatione  conftet  laus  eloquen- 
tiae;  cui  nihil  coniundius  eft,  quam  mufica  facultas,  ut  quae  amplius  ad- 
huc pateat.  Vulgo  dicitur  poeta  nafcitur,  orator  fit;  apud  perfedum 
muficum  utrumque  confociatum  fit  oportet.  Nifi  propitio  natus  fit  quis 
ccelo,  faecunda  dotatus  ingenii  vena,  fterile  aridumque  erit  quodcunque 
in  arte  ftudium  ac  labor  :  quodfi  vero  naturae  feu  ingenio  ars  defit  ac 
difciplina ,  illud  fi  optime  habeatur  ad  muficam  factum,  tanto  etiam  pro- 
clivius  fine  inftitutione  erit  ad  luxuriandum  evagandumque:  quod  maxi- 
me  tamen  in  mufica  facra  cavendum  foret.  Unde  hie  praeter  mathema- 
ticam  &  philofophiam  etiam  theologia  opus  eft:  ut  alia  taceam,  quae  fae- 
pe  tamen  defiderantur ,  ipfa  etiam  linguae  latinae  haud  raro  cognitio  in 
eo,  qui  thema  latinum  elaborandum  fufcepit.  Circumftantiae  porro 

funt  perfonarum  ,  locorum  &c.  quae  non  permittant  domi  fuae  plurimis 
omnia  ilia  acquirere,  quae  neceftaria  funt,  univerfim  pro  omnium  facul- 
tatum apta  difpofitione  redoque  ufu ,  ad  acrimoniam  illam  iudicii  com- 
parandam  ,  quam  guftum  nominare  folemus,  ut  propofito  fibi  redo  fine, 
eundem  haud  minus  promte  ac  expedite  profequatur  affequaturque  mu- 
ficus ,  fcite  &  eleganter  fatis;  nee  iblum  auditum  percellat ,  fed  placide 
etiam  animo  fefe  infinuet.  a) 

Qua  in  re  habenda  quoque  eft  fagax  auditorum  ratio ,  aliarumque 
circumftantiarum  confideratio  eftfacienda,  ac  omnia  prudenter  funt  mo- 
deranda  circumfpiciendaque.  Unde  etiam  exempla  praeclarorum  virorum 
habemus ,  qui  pro  temporum  &  locorum  diverfitate  appofite  mutarunt 
muficam.  Hos  inter  tamen  eos  haud  laudamus,  qui  vitio  novitatis  fe- 
dudi  fenes  demum  repuerafcere  ac  lafcivire  non  erubuerunt,  a  gravitate 
defcifcentes.  Iuf.  Fux,  qui  ebullienti  muficae  fe  Fienna  oppofuit,  dicit  ad 
finem  fui  gradus  ad  Parnaffum  p.  278-  fe  novitatis  ftudium  nequaquam 
reprehendere;  fed  maximis  extollere  laudibus.  Nemo  tamen  eo  aegrius 
ferret  hodiernam   muficae    licentiam   lafciviamque,   in  ecclefia  praefertim, 

AdoU 

a)    Duo  fono   tnez*i ,    per  li  quali  la  noftra  mxi*  col  vocabolo    difficile  a  defcriVerfi  buon  gufto  ; 

lica   eccita  e  muove  gli  affetti :  l'uno  fi  e  1'idea,  l'altro  fi  e  l'armonia,  o  fia  unione    di  vaf  i  fuo« 

o  fia  Inventione,    che  piace    anche  dichiamare  ni ,  o  voci  contemporanee.     Quefta  per  fe  ft«f« 

Mart.  Gerber  r.  0£  Musica  £ccl.  X.  II.  L.  IV.  CLq 


Cautiones 
quxdam  in 
cantu  piano 
feu  chorali. 


506        L.  IV.   INSTITUTIO  MUSTCiE  SACR& 

Adolphum  Hasse  ,  eiusque  uxorem  celebratam  arte  canendi-  Fausttnam, 
ambos  in  luflrum  noltri  faeculi  eius  exordio  natos,  non  femel  de  hac  pru- 
rigine  conquerentes  Vienna  audivi  an.  1773.  fuperftites. 

XXIV.  Id  in  cantu  piano,  qui  a  choro  ecclefiaftico  proprie  choralis 
dicitur  ,  eximium  iam  depraedicavimus,  quod  idem  libi  Temper  fimilis  ad 
nos  usque  decurrerit  Sunt ,  qui  cantum  etiam  planum  melodicum  ma- 
gis  reddere  ituduerunt,  qualis  in  Congregatione  Benediclina  Cafinenfi  ha- 
betur,  apud  Italos  muficae  egregios  aeftimatores  in  pretio  habitus ;  quam 
equidem  mutationem  nemo  vitio  vertat.  Vitia  vero  cantorum  potius 
funt,  quam  ipfius  cantus  plani  feu  choralis;  quae  ego  hie  Andrea  Orni- 
thoparchi  potius  verbis  in  opere  de  arte  cantandi,  quam  meis  haud  im- 
portune ,  in  gratiam  potiflimum  gentilium  meorum  perftringam  :  „  Cum 
varii  variis  in  divina  laude  abufionibus  agitentur ,  modo  indecenter  cor- 
pus movendo,  modo  indecoros  oris  hiatus  faciendo,  modo  vocales  mu- 
tando :  cumque  quisque  fuo  vivat  genio,  nee  iisdem  omnes  pareant  le- 
gibus,  nationumque  diverfitas  diverfos  mores  habeat  atque  ritus,  habitu, 
ritu,  ftudio,  fermone,  cantu:  &  (cum  fit  melius  familiaritatem  deftruere, 
quam  contra  veritatem  aliquid  diffinire,  temere  Veritas  dicere  cogit,  quae 
amor  patriae  propalare  reprehendit )  Germania  cantores  plures,  muficos- 
que  paucos  nutriat.  Nam  praeter  eos,  qui  in  facellis  Principum  aut  funts 
aut  fuerunt ,  paucifliini  canendi  difciplinam ,  cleri  gloriam,  vere  cogno- 
fcant  :  Magiftratus  enim ,  quibus  haec  res  commifTa  erat ,  cantores  fe- 
cundum  vocis  afperitatem,  non  artis  peritiam  ceremoniis  ac  iuventuti  prae- 
fecerunt ,  Deum  boatibus,  mugitibusque  placari  arbitrantes ;  qui  fuavitate 
magis,  quam  ftridore,  plus  affeclu,  quam  voce  in  fcripturis  legitur  gau- 
dere. c*      Addit  opportune  hos  Io.  B.  Mantuani  verfus: 

Cur  tantis  delubra  bourn  mugitibus  imples 
Tune  Deum  tali  credis  placare  tumultu  ? 

Sequuntur  decern  praecepta,  omni  canenti  necelTaria,  quae  hue  re- 
deunt.  Primum  cupiens  quidquam  decantare,  prae  omnibus  tonum,  feu 
repercuffionem  eius  diligenter  animadvertat.     Secundo  fcalam  ,   fub  qua 

can- 


fa  manegiata  con  arte,  ha  una  forza  ben  gran- 
ge per  muovere  l'animo  noftro  a  qimlunque  af- 
fetto ,  ed  e  talmente  a  lei  connaturalc  ,  che 
non  foggiace  a  vicenda  ,  o  mutatione  di  tem- 
po ,  0  a  varieta  di  genio.  L'altra  ha  le  hie 
vincende  comfimili  a  quelle  del  vetrire  ,  che 
mutanfi  al  mutarfi  della  moda.     Di  piu  e  que- 


fta  per  fe  fteffa  rifpettiva  fecondo  il  genio,  e 
l'idea  degli  artefici ,  che  la  producono,  &  degli 
uditori ,  che  s'afcoltono  :  P.  I.  Bapt.  MARTI- 
NI foria  della  mufica  T.  II.  diff.  III.  n.  I.  p. 
281.  Vid  P.  Meinradi  SPIES  Trad,  mufico 
compofit.   pracl.    c.  34. 


POSTREMA    HAC  JETATE.    CIV.  307 

catitus  decurrit,  vigilanter  attendat,  ne  ex  raolli  durum,  aut  ex  duro  mol- 
lem  faciat.  Vocem  quisque  canentium  verbis  conformare  ftudeat,  ita 
ut  in  re  lamentabili  triftem,  hilari  quantum  potefl  iucundum  concentum 
promat.  Qua  in  re  miratur  Saxones  prjeclariflimos  Germanise  populos, 
quod  in  mortuorum  exequiis  hilari  concentu  utantur.  Quarto  menfurae 
prse  omnibus  teneatur  aequalitas.  Orientales  Francos  gentiles  fuos  hie 
refipifcere  vult,  nc  ut  antea  in  chorali  notulas  iam  producant,  iam  cor- 
ripiant;  fed  ab  Herbipolenji  Ecclefia  capite  fuo,  in  qua  optime  canitur, 
canendi  exemplum  fumant. 

Quinto  autenticorum  tonorum  cantica  profunde,  fubiugalium  acute, 
neutralia  vera  mediocriter  intonentur ;  cum  haec  in  profundum ,  ilia  in 
acutum ,  verum  ifta  in  utrumque  tendant.  Sexto  mutationem  voca- 

lium  apud  varios  populos  notat :  Franci  e.  g.  dum  u.  pro  0.  pronuntiant, 
religiofique  campeftres  Ar emits  pro  Oremus  legunt.  Rhenenfes  a  Spira 
ufque  Confluent  iam  i  vocalem  in  ei  diphthongum  vertunt,  Mareia  pro 
Maria  dicentes.  Weflphali  pro  a  vocali  a  &  e  coniundim  promunt,  vi- 
delicet aebs  te  pro  abs  te.  Saxones  inferiores  ac  tota  natio  Suevorum  e 
vocalem  per  e  &  i  legunt,  Deius  pro  Deus  dicentes.  Germania  quoque 
inferioris  incolae  omnes  coniundim  u  &  e  pro  u  vocali  exprimunt :  Lo- 
tharingi  pro  a  fumunt  e,  Meria  pro  Maria  dicentes,  gratia  plena  pro 
gratia  plena,  &  fimilia.  Septimo  caveat  cantor,  ne  afinino  clamore 

cantum  plus  aequo  vel  incipiat,  vel  inceptum  vocis  inftabilitate  furfum 
trahat.  Odavo  differentiam  fefti  a  fefto  quisque  canentium  difcernat ,  ne 
fimplici  feria  velut  fumma  vel  folemnizet,  vel  torpeat  omnino.  Nono 
ex  indecenti  oris  hiatus  atque  indecenti  corporis  motu  cantorem  decla- 
rat  infanum.  Poftremo  monet,  ut  fupra  omnia  Deo  complacere  cantor 
ftudeat,  non  hominibus. 

Anne  tempore  huius  aucloris,  qui  an.  1  ^3 f.  fuum  de  arte  cantandi 
opus  Colonia  edidit,  non  adeo ,  ut  hodie  paflim  in  primoribus  etiam  ec- 
clefiis  fit,  de  properari  officii  divini  cantum  ufuvenit  ?  Cum  is  tamen 
dicecefes  fexaginta  tres  peragratum  fe  dicat  ad  finem  libri  tertii :  qui  fin- 
gulariter  notandus  eft,  agitque  de  accentu,  quern  fie  vocare  mos  eft,  ec- 
clefiaftico,  inflexione  vocis,  feu  modulationibus  minoribus  epiftolarum, 
evangeliorum,  aliarumque  ledionum  ;  hsecque  ad  finem  addit :  „  In  pe- 
regrinatione  noftra,  quinque  regna,  Pannonia,-  Sarmati<e ,  Bohemia,  Da- 
cia  ac  utriusque  Germanise ;  dicecefes  fexaginta  tres ;  urbes  ter  centum 
quadraginta ,  populorum  ac  diverforum  hominuru  mores  pene  infinitos 

Q.q  2  vidimus  j 


308  L.  IV.  INSTRUCTIO  MUSICS  SACRffi 

vidimus ;  Maria  duo ,  Balticum  fc.  atque  Oceanum  magnum  navigavimusr,' 
lion  ut  metres  Ardoifideris  ,  fed  palladios  frudus  cumularemus.  Quae 
omnia  dixifle  volo  :  ut  experientia  potius  quam  praeceptis ,  hunc  de  ec- 
clefiaftico  accentu   librum    in  lucem    prodiiffe  ,    ftudiofi  ledores  cogno- 

fcant, " 

Claudius  Sebastiani  Metenjis  organifta  in  fuum  Bellum  muficale 
inter  cantus  plani  &  menfuralis  cantus  reges  &c.  ex  Ornithoparcho, 
quas  retulimus  decern  regulas,  transtulit,  multa  item  de  accentu  ecclefia- 
ftico  ,  de  regulis  concordantiarum  ,  vocum ,  &  cantus  partibus  ,  regulas 
porro  claufularum  in  compofitione  cantilenarum  cum  regulis  paufarum 
in  contrapundo  admittendarum  :  quibus  varia  cap.  33.  mi  feet  pro  exer- 
citatione  muficorum  inftrumentalium  ludendo  fugas,  feu  pro  more  tunc 
folenni  interludentium  five  organo  five  aliis  inftrumentis  muficis ;  quae 
profequi  longum  foret :  veluti  etiam  ,  quas  ingenti  numero  cumulandi 
mos  obtinuit  proxima  adhuc  memoria  componendi  regulas.  £  re  ma- 
gis  ad  inftitutum  noftrum,  propofitumque  huius  operis  fcopum  fore  iu- 
dicamus ,  fi  ea  adhuc,  quibus  a  reda  regula  defcitum  eft ,  notemus. 

Ornaments  XXV.  Dignus  fupra  laudati  incomparabilis  Ad.  Hasse  fucceflbr  Ve* 

DimiaGotbi-  fjgfffo  jn  confervatorio  Incurabili,  Baltajfar  Galuppi   tria  haec  in  mufica 

lyphonx  ac    requirit ,  elegantiam ,  claritatem  &  bonam  modulationem,  vaghezza  chia- 

figurata.       rezza  e  buona  modulations  (ut  ex  ore  ipfius  perhibet  D.  Burney  in  dia- 

Voi.i.pag.    rio  Itin.  muf.)  quas  mufica  facra  imprimis    defiderat   dotes.     Fatendum 

*3*.  vero  eft,  illas  vel  maxime  nunc  defiderari:  dolendumque,  quod  haec,  quam 

ab  ineunte  faec  XVI.   repetimus    definimusque  ,    aetas    tertia  muficae    feu 

poftrema,  fuis   ex  crepundiis  proxime  antecedentium   temporum  contra. 

xerit ,  ac  veluti  nafcens  fecum  intulerit  labem  vitiumque  ex   ornamentis 

illis  Gothicis  :  quibus   adornandis  infarciendisque  nihil  aptius  fuit,  quam 

mufica  harmonica  ac  figurata ;  quae  fe  ipfa  fua  prodit  nomenclatura ,  ipfis- 

que  notularum  figuris  natam  fadamque  fe  monftravit  ad  mifcenda  qua- 

drata  rotundis,  ficque  confundenda  omnia,  ut  colores  coloribus  obfus- 

centur ,  flofculique  ac  foni  tanta  varietate  accumulentur,  ut  auditus  cum 

ratione  nihil  difcernere  ad  fui  obledationem  fatisfadionemque  queat,  ipfa- 

que  copia  inopem  faciat.  Caufa  haec  fuit,  cur  politiori  noftro  aevo, 

abieda  alias  omnium  iudicio  Gothica  architedonica  ex  ruderibus  veteribus 

Gratis  RumanisquQ,  vera  elegantiae  forma  a  fimplici  nativoque  ornatu  re- 

peteretur ;   quod  in  mufica   longe   maximo    profedu  fieret,  fi  ftupendos 

i  ios ,   quos   antiquitas  memoriae  prodidit,   fpedemus  efFedus.     Hac  cer- 

te 


POSTREMA    HAC  STATE.    C.  IV. 


309 


te  ratione  permotus  Rousseau  harmoniam  omnem  abiicicndam  in  mufica 
exiftimat,  poftliminio  revocata  melodica.a)  Demus  vero,  ut  alia  in  mukis  9 
aliis  rebus,  ita  etiam  in  mufica  refervatum  efle  fequiori  astati ,  ut  muficae 
melodicce  harmonicam  adderet,  atque  ad  nos  usque  tantis  progreflibus  ex- 
politam  transmitteret :  id  tamen  committendum  nunquam  eft,  ut  omnes 
moderationis  limites  excedat,  ecclefiaftica  cumprimis ;  cum  Platoni  iam 
nunquam  mufica  fine  periculo  reipublicae  immutata  lit  vifa.  Quam  fen- 
tentiam  expendens  Calius  Calcagninus  in  infigni  de  prufettu  tracla-  P-J}°-  w 
tu  ,  ftatum  muficae  noftrae  cum  moribus  depravatum  vehementer  luget:  lUi" 
„Quod  ego  profe&o  (inquit)  turn  aliis  caufis,  turn  illi  imprimis  impu- 
tare  foleo ,  quod  omnis  muficae  ratio  corrupta  eft  adeo,  ut  nunquam  cor- 
ruptior  fuifle  intelligatur.  Quum  enim  fpecies  triplex  fit,  enharmoni- 
ca  ,  quae  ccelo  &  aftris  attribui  folet :  diatonica,  quae  facris  &  gravioribus 
fundionibus  olim  adhibebatur :  duabus  his  deikis  ac  longe  ablegatis  ,  ea 
fola  viget  atque  amatur  ,  quae  chromatica  nuucupatur,  ad  perdendos  ani- 
mos  hominum  inventa,  celeritate  &  crebris  motibus  men  tern  e  fua  fede 
propellens :  quam  Pythagorici  perpetuo  ediclo  interdiclam  voluere.  Sed 
&  non  alia  de  caufa  Timotheum  Milejlum  magna  fuifTe  invidia  apud 
Spartiatar  obfervavimus,  nifi  quod  multiplicem  muficam  reddens,  &  ad 
genus  chromaticum  divertens  ,  puerorum  animos ,  quos  erudiendos  fu- 
fceperat,  a  modeftia  ad  libidinem  traduxiflet."  Hxc  ille. 

Alia  vero  graviffima  eiusmodi  teftimonia  iam  fupra  accumulavimus, 
paffimque  operi  huic  infperfimus ;  fed  furdis  muficis  cantatam  haclenus 
eiTe  fabulam,  inde  elucefcit ,  quod  lapfu  temporum  ,  aliquot  nempe  fae- 
culorum,  vitia  hie  alibique  notata  femper  haclenus  creverint,  ipfa  etiam 

infti- 


1)  „  Quand  on  fonge  (inquit  v.  harmonie)  que 
de  tous  les  peuples  de  la  terre,  qui  tous  ont 
tine  muGque  &  un  chant,  les  Europeens  font 
les  feuls,  qui  aient  une  Hartnonie  des  accords, 
&  qui  trouvent  ce  melange  agreable  ;  quand 
on  fonge,  que  le  monde  a  dure  tant  de  Gecles, 
lans  que  de  toutes  les  nations,  qui  ont  cultive 
les  beaux  -  arts,  aucune  ait  connu  cette  Har- 
tnonie ;  qu'aucun  animal,  qu'aucun  oifeau, 
qu'aucun  etre  dans  la  nature  ne  produit  d'au- 
tre  accord,  que  l'uniffon ,  ni  d'autre  muGque 
que  la  melodie  ;  que  les  langues  orientaux, 
fi  fonores,  G  muficales  ;  que  les  oreilles  Gre  . 
ques ,  Gdelicates,  G  fenGbles ,  exerces  avec 
tout  d'art ,  n'ont  iamais  guide  res  peuples 
valuptueux    &  pafliones    vers    notre    Harmo- 


nie;  que  fans  elle  leur  muGque  avoit  des  ef. 
fets  6  prodigieux  ;  qu'avec  elle  la  notre  en 
a  de  G  foibles ;  qu'enfin  il  etoit  referve  a  des 
peuples  de  Nord  ,  dant  les  orgues  durs  & 
groffieres  font  plus  touches  de  l'e«lat  &  du 
bruit  des  voix,  que  de  la  douceur  des  accens, 
&  de  la  melodie  des  inflexions,  de  faire  cet- 
te grande  decourerte,  &  de  la  donner  pour 
principe  a  toutes  les  regies  de  Tare;  quand, 
dis- je  ,  on  fait  attention  a  tout  cela ,  il  eft 
bien  difficile  de  ne  pas  foupsonner,  que  toute 
notre  Harmonie  n'eft  qu'une  invention  Gotki- 
que  &  barbare ,  dant  nous  ne  nous  fuffions 
iamais  avifes  ,  G  nous  euffions  cte  plus  fen- 
Gbles aux  veritables  beautes  de  l'art ,  &  a  la 
muGque  vraiment  naturelle.  M 


Nimia  celeri- 
tas  ac  confu- 
fio  verborum 


Fag.  84- 


3  Id       L.  IV.    INSTITUTIO    MUSICiE    SACRiE 

inftitutione  mufica  ad  maiorem  celeritatem,  minuritionesque  turn  notula- 
rum,  cum  intervallorum  muficorum  prolapfa,  quam  Calcagninus  chro- 
maticam  cum  aliis  appellat  ,  ipfique  mufici  minutiores  notulas  vocarunt 
chromata,  femichromata  ,  quin  etiam,  nefcio  qua  notatione  ,  arcibiscro- 
me  apud  P.  Feyoo,  qui  non  fpernendis  rationibus  id  fibi  demonftrandum 
fumit,  tantum  abefle,  ut  his  diminutionibus  perfedtior  fit  mufica,  ut  de- 
ftruatur  potius.  a) 

XXVI.  Iufta  etiam  eft ,  quam  fubiungit,  querimonia,  reprobatque 
in  mufica  nimiam  illam  feftinationem  ad  oftentationem  admirationemque 
conciliandam  :  qui  finis  eft,  quern  fibi  arrogantes  mufici  proponunt,  om- 
nino  contra  finem  muficae,  fiquidem  vel  fola  aurium  obleclatio  fpe&etur; 
qui  tamen  ipfe  noftrae,   de  qua   agimus,  reclus  efle  nequit.  Rodota 

commentario  in  epiftolam  encyclicam  Benedicti  XIV.  P.  Cressolium  in 
teftem  vocat ,  cum  Roma  verfaretur,  fe  multorum  admiratione  audiviffe 
muficales  cantus  ad'  aurium  folummodo  voluptatem  compofitos,  ac  devo- 
tione  omnino  vacuos.  „Qui  fieri  poteft,  ut  cum  divinorum  verborum 
maieftate  cohsereant  venatica  ilia  diverticula ,  cum  duo  ita  canunt,  ut  u- 
nus  praseat  quad  lepufculus,  turn  venator  paribus  fequatur  veftigiis?  ela- 
batur  ille,  &fugiat,  hie  avolet  a  tergo,  &  captare  contendat?"  Haec 
ille  ex  Cressolio  ;  addit  Cyrilli  Franchi  in  epiftola  data  anno  1549- 
ad  amicum  Ugolinum  Gualteruzzi  locum,  teftimoniumque  Itali,  quod 
libenter  in  hoc  argumento  adducimus ,  aliudque  attingit  grande  muficse 
hodiernal  piaculum ,  in  ecclefia  potiflimum  frequentatum  :  Pongono  oggi 
i  mufici  tutta  la  loro  beatitudine  in  fare,  che  il  cantore  Jia  bene  ajiretto  al- 
ia fuga;  e  que  nel  medefimo  tempo,  che  uno  dice  Sandus,  dica  Valtro  Sab- 
baoth ,  e  Valtro  Gloria  tua  ,  con  alcuni  "urli ,  mugiti ,  gargarifmi ,  che 
fembrano  piu  gatti  di  Gennaio ,  che  fiori  di  Maggio. 

XXVII. 


a)  „  La  prima  fi  e ,  che  rariflimo  fara  qnello, 
que  potra  far  bene  tanto  colla  voce,  che  cogli 
ftromenti  punti  tanto  veloci  &c.  l'altra  ra- 
gione,  perche,  quella  diminuzione  til  figure  di- 
ftrugge  la  mufica  fi  e ,  che  non  da  luogo  nil' 
udito  per  comprehendere  l'armonia.  Cofi  co- 
me quel  piacere,  che  an  gli  occhi  nella  varie- 
ta  ben  ordinata  de  colori  non  fi  otterrebbe, 
fe  ciafenno  paffafle  la  vifta  con  tanta  veloci- 
ta,  che  appena  facefie  diftinta  imprefiione  nell' 
organo  ( e  fi  dica  il  medefimo  di  qualunque 
oggetto  vifibile  )  nella  fteffa  maniera,  fe  i  pun- 
ti ,  ne'quili  fi  diftinque  la  mufica ,  fono  di 
durata  fi  breve,  che  1'udito  non  poffa  difin- 
tamente  impoffeifarfi  di    quelli  ,    non   riceve 


armonia ,  ma  confufione.  Qiiefti  due  incon- 
venienti  poi  fi  fanno  maggiori  per  l'abufo, 
che  commettono  in  praftica  i  fonatori  moder- 
ni ,  i  quali  benche  fiano  di  mano  tarda  e  pe- 
fante  ,  fanno  generalmente  oftentatione  di  ta- 
fteggiare  con  molta  velocita ,  e  conimunemen- 
te  portano  la  fonata  con  piu  preftezza  di 
quella,  che  ricerca  il  compofitore,  e  che  efig- 
ge  l'indole  del  componimento  :  donde  ne  fie- 
que,  che  perde  la  mufica  il  fuo  coftume,  non 
fi  efequifce  il  piu  efenziale ,  che  ■  confifte 
nel  efatta  offervanza  del  modo  e  del  tempo,  e 
i  circonftanti  odono  folamente  un  confufo  ru- 
more.  "  Mvjica  delle  Cbiefe  §.  VII.  n.  ij. 
28.  p.  300.    301. 


POSTREMA  HAC    iETATE.    C.  IV.  3  I  I 

XXVII.  Sed  non  efthocfolum  mufurgorum  noftrorum  peccatum,  quod  Non  fpechto 

in  ecclefia  committunt,  facrata  difcerpendo  verba,  ut  eorum  nullam  ra  'ontcxtu  ffn- 
.•  •.  -i  •     ■         j-„  •    r    fuiue  verbo" 

tionem   habere  videantur,  nibilque  curare,  quo  ea  animis  auditorum  inii- rum. 

nuentur ;  alterum  notat  laudatus  P.  Feyoo  per  exceflum,  dum  nempe  fie  Ftte>  3©?. 

muficam  verbis  accommodatam  reddere  volunt,  ut  non  ad  integrum  at- 

tendatur  contextum,  fed  verba  quaedam  aucupentur  fingillatim ,  quorum 

dum  fingularem  energiam  quandam  exprimere  nituntur,  aberrant  ab  ipfius 

fentendae  fenfu.     Exemplum  affert  ex  Kirchero  :  nonnullaque  alia  fae- 

pe  laudatus  AucTor  Gallicus  in  hijloria  mufica  eiusque  effettuum  parte  po- 

fteriore,  qua  de  mufica  facra  fingillatim  tra&at,  non  neminem  edam  ex 

fuis  gentilibus  fugillans ,  ingenio  ad  muficam   alioquin  infigni  pracditum, 

deftitutum  vero  notitia  linguae  latinae. 

Hue  referenda  a  Donio  mufurgis  exprobrata,  in  facris  prfcprimis 
gravioribusque  concentibus,  „quae  non  recle  atque  ordine,  neque  ex  ec» 
clefiae  praefcripto  (quae  errare  non  poteft)  fed  temere,  ac  licenter,  ar- 
delionum  quorundam  arbitrio  ufurpantur.  Quis  eos,  quaefo,  docuit,  Ky- 
rie  eleifon,  mceftam  flebilemque  precationem ,  laeto  hilarique  concentu  at- 
temperandam  eflTe  ?  Quis  contra  plenam  laetitiae  atque  exultationis  Ma- 
riani  cantici  claufulam,  id  eft,  Gloria  Patri  mceftam  flebilemque  facien- 
dam?  quod  &  mufurgi  paflim  fa&itant,  &  Petrus  Pontius,  non  infimae 
inter  eos  au&oritads,  diferte  praecipit.  Quae  (malum)  andquiores  illos 
ac  celebriores  Miflarum  modificatores  Iodocum,  Mutonium,  Hadria- 
num,  atque  eius  farinae  reliquos  vefania  adegit,  ut  facrofan&i  atque  in- 
teraerati  facrificii  raele  non  e  profanis  tantum  argumentis,  fed  faepe  la- 
fcivis  abiedlisque  defumerent  ? 

XXVIII.    De  alio  defeftu  ,   huic  vicino  ,  modernae  muficae  egimus  AMataque 
fupra,  fingularique  libro  fibi  difcutiendum  fumfit   If.  Vossius  de  P™7™-0™^™^ 
turn  cantu  &  viribus  rhythmi:  quod  nimirum  nulla  in  enuntiatione  ver- 
borum  (contra  naturam  fermonis)  habeatur  ratio  ex  concinno  carminis 
motu ;  qui  fuit  ex  eius  fententia  veluti  anima  cantus  apud  veteres.         Nee 
minus  diferte  Donius   in  hoc  argumento  verfatur,  eundemque  paflim  in 
noftra   mufica  notat   defe&um ,    in   facra   quidem  adeo ,  ut  edam  facrae 
fcripturae  verbis  energiam  illam  abiudicare  videtur.     „Nam  (inquit)  lati-  De  fr*fta»ti* 
na    quidem  e  facrae  fcripturae  verbis  fere  confarcinantur,   quos   mottetos  ":i^-vet'fa^ 
vocant,  quae  non  modo  metro   carent,  imo  omni  pene  numerofitate  fer- 
monis ,  fed  phrafi  quoque  ipfa  ac  fententia  conftant  vehementer  a  mufi- 
ca abhorrenti. " 

Sed 


g  t  2  L.  IV.    INSTITUTIO  MUSICiE   SAOEUE 

Sed  hie  rhythmi  vim  compenfant  alia?  facrae  poefeos  virtutes ,  ac 
energia  fuaviter  fortiterque  influens  in  animum.  Ea  hie  intelligimus  fo- 
luta  feu  profaica  themata  ,  ex  officio  ecclefiaftico  facraque  fcriptura  linia- 
to  feleda  iudicio  ,  ex  pfalmis  imprimis ,  aliisque  canticis ,  prophetarum 
item  fententiis,  non  vero  de  verbis  temere  multifariam  confarcinatis ,  ac 
nonnunqiiam  arbitrio  indocliffimorum  hominum  interpolatis ;  quae  cum  Donio 
ibid  p  u  Permc*e  improbamus  explodimusque,  ac  illos  quos  paullo  poft  nominat  mu- 
ficaftros  quosdam  infulfos  &  melorhaptas  potius,  quam  melopceos,  „  qui 
didionem  atque  fententiam  adeo  non  nauci  faciunt ,  ut  fervire  earn  co- 
gant  intolerabili  facinore  famulae  fuae  fymphoniurgiae.  Quid  enim  aliud 
eft  mele  prius  componere  ,  deinde  iis  carmina  fermonemque  aptare  ? 
quod  invita,  ut  aiunt,  Minerva,  feu  potius  invitis  Mufis,  &  Gratiis  om- 
nibus, quoquo  modo  id  cadat,  femper  efficitur ,  ut  nudius  tertius  dice- 
bam  :  .diftorquenda  enim  plerumque  eft  omnis  reda  emendataque  pro- 
nuntiatio  :  confundendae  accentuum  leges  ;  longa  tempora  corripien- 
da ;  producenda  brevia,  ac  barbaris  quibusddm  inconcinnisque  parelcyimis 
vocabula  diltrahenda  funt.  " 

Aliter  fane  rationem  iniit  eel.  Alexander  Scarlatti,  cuius  hoc  Io.  Bapt. 
T.il.opp.l.  JVIartini  in  epiftola  ad  /.  Bapt.  Passeri  affert  didum  :  Le  parole  devo- 
"267.  "'  m  fomminijlrare  lidea  della  mufica.  Attulerat  is  paullo  ante  ex  Do- 
nio dignam  hanc  fuo  audore  fententiam  ex  faepe  citato  opere  de  pra- 
Jtantia  vet.  muf.  T.  I.  p.  124.  nimirum  artificium  obefte  nativae  elegantiae; 
quod  ille  alibi  etiam  ex  eo  imprimis  probat,  quod  nimia  verborum  fiat 
confufio ,  redaeque  obfit  pronuntiationi. 


T.  11.  opp.  p 
250. 


...  .      u  XXIX.  Ea  vero  notatu  imprimis  digna  funt,  quae  Donius  fuis  genti- 

Nimis  proli-   ....  ,        r       .  .  r  ?  ^  . 

xa  fyrmata  "bus  iam  ante  duo  iaecula  exprobrare  potuit,  pravamque  vocat  atque  lnvetc 
tepetitiones-  ratam  confuetudinem  ,  quae  ars  venditetur.  „  Dum  enim  ( inquit )  can- 
que  cantuum  tQres  nofl-rj  vitare  ftudent  rudem   quandam  cantus  ficcitatem  ac  rigorem, 

&vocum.  .  .       ^  .  7 

De  praft.  vet.  eum  ita  emolliunt,  ac  fruuillatim  ,  ut  ita  dicam  ,  concidunt,  ut  ierendi 
wuf.p.  15s.  non  fint  Quo  vitio  noftrates Itali  praeter  caeteros  tenentur,  qui  belli  ac 
feftivi  faperdae  fibi  ipfis  videntur ,  ac  reliquos  meras  pecudes  ac  ftipites  pu- 
tant.  In  quo  merito  fane  ab  exteris  deridentur,  qui  iudicione  an  infcitia, 
certe  eiusmodi  ineptiis  parcius  indulgent  ,  neque  enim  id  quaero :  tan- 
turn  dico  ,  tarn  frequentibus  prolixisque  melifmatis  nihil  infuifius,  nihil 
levius ,  nihil  efFeminatius ,  nihil  inefficax  fieri  pofte.  Quam  tu  quae- 

fo  vim,  vel  emphafim  (fi  hoc  exprimit  illud  quod  aerem  vulgo  vocant) 
aut  aflfedum  habere  putas,  eiuscemodi  modulationes,  in  quibus  tertia  qua- 

que 


POSTREiMA    HAC  iETATE.    CIV.  3  I  3 

que  fyllaba  cantantis  vox ,  repetitis  usque  ad  fatietatem  iisdem  fere  ex- 
curfibus,  nusquam  confiftit,  nusquam  aures  implet,  nusquam  ullum  con- 
centus  faporem  percipi  finit;  fed  lakuatim,  ac  volutatim  hue  &  illuc  ce- 
lerrime  ducla,  nullum  fui  veftigium  relinquit?  An  hoc  canere  tandem 
eft,  vel  cantillare  potius,  mufasque  difcerpere  ?  Verum  tamen  feren- 

dae  fortalle  efltnt  huiusmodi  deliciae,  fi  in  claufulis  ac  longioribus  fyllabis, 
non  ubique  ;  fi  in  rebus  ludicris,  non  in  graviflimis ;  fi  in  lafcivioribus 
carniinibus,  non  in  fandiffimis  fententiis ;  fi  in  fcena,  non  in  facris  aedibus; 
fi  in  coinmeffationibus ,  non  in  fupplicationibus  adhiberentur.  Ilia  vero 
fpeciatim  melifmata ,  quae  eatenus  extenduntur ,  ut  uno  fpiritu  proferri 
nequeant,  ac  neceflkrio  divulta  funt ,  atque  hiulca ;  in  mimicis  fortalTe 
modulationibus  atque  agonifmatis,  quae  oftentationis  caufa  Hunt,  tolerari 
polfent:  caeterum  in  facris  piisque  argumentis,  ac  faepe  etiam  flebilibus, 
qualiafunt,  quae  Cbrifti  Domini  cruciatibus  ac  paflioni  dicantur  (dicam 
equidem ,  quod  fentio,  ncc  fine  ftomacho)  magno  faeculi  noftri  dede- 
core  tamdiu  tolcantur.  Sed  totum  hoc  partim  infeitiae,  partim  incu- 

riae  illorum,  qui  haec  moderandi  &  corrigendi  poteftatem  habent,  tribuen- 
da  funt.  Decipimur  quippe  fpecie  reffi,  paucique  oppido  reperiuntur, 
qui  funvitatem  a  mollitie,  artiricium  ab  affeclatione,  varietatem  &  copiam 
a  fuperfluitate  leiungere  fciant.  Interim  hoc  vos  habetote,  non  tan- 

turn  eiusuiodi  melifmata  nimia  prolixitate  peccantia,  divulfa,  incohaeren- 
tia ,  earundeaique  pericoparum  inculcatione  fatifcentia,  parvi  efle  facien- 
da ;  fed  etiam,  quae  breviori  ambitu  ineptas  quasdam  eorundem  phthon- 
gorum  iterationes  habent ;  nimiamque  praefeferunt  affectationem.  Item 
quae  extra  proprios  modorum  cardines  licentius  evagantur,  aut  fag  five 
proprietatem  praefeferunt  fubie&ae  materiae  parum  convenientem. " 

Hucusque  Donius,  apprime  ad  rem  praefensque  de  mufica  ecclefia- 
ftica  argumentum  :  in  qua  pronius  reddunt  concifiora  plerumque  thema- 
ta  illud  praecipue  vitium  tot  tantarumque  replicationum  recantationum- 
que.  Poffent  nihilominus  ac  deberent  nimiae  illae  repetitiones   unius 

fa?pe  alteriusque  vocis  evitari,  fi  mufici  fuis  modulis  illigarent  non  folum 
Kyrie  eleifon  e.  g.  fed  integrum  Introitwn,  prout  olim  cum  fuo  pfalmo 
canebatur  continuabaturque,  quantum-  temr^  permittebat.  Repetendi  au- 
tem  flebilis  Kyrie  eleifon  fixus  eft  nurnerus.  Ubet  de  hoc  etiam  au- 
dire  If  Vossium  ,  haud  abs  re  cantores  &  contrapunctiftas  inceflentem: 
„  Qui  (inquit)  auribus  fane  non  carent,  licet  faepe  cerebro  non  multum 
valeant,  omnia  fibi  lieere  exiftimant  in  corripiendis  aut  producendis  ad  \i~  P.  $u 
bitum  fyllabis,  in  torquendis  aut  lacerandis  vocabulis,  ne  incommodus 
fit  cantus.  Qiiis  non  rideat,  fiquis  audiat  ilia  vocabula  ,  quae  cantui 
apta  exiftimant,  decies  &  faepe  pluries  inteinpeftive  prorfus  repetere,  & 
Mart.Gerbert.  de  MusicaEccl.  T.  II.  L.  IV.  R  r  fie 


314  L.  IV.    INSTITUTIO   MUSICS    SACBJE 

fie  eorundem  verborum  perpetuam  quandam  facere  quafi  palinodiam ,  ac 
fi  feculum  verborum  laboraret  inopia?"  Poflent  equidem  duae  hae  vo- 
ces e.  g.  Kyrie  eleifon ,  centies  etiam  milliesque  repetitse  pie  tempeftive- 
qne  percellere  animum,  fi  penfaremus,  multo  adhuc  pluries  nos  peccatis 
Deum  offendere ,  neque  unquam  fatis  efle  ,  fi  inceftanter  etiam  ab  irato 
malis  noftris  Numine  fupplices  peteremus,  ut  propitium  noftri  mifereatur. 
Sed  plerumque  tantum  abert,  ut  mufici  moduli  his  verbis  aptati,  ad  hunc 
contriti  animi  fenfum  inftillandum  fadi  fint,  ut  potius  ad  diftradam  men* 
tern  reddendam,  aut  exhilarandam  obledandamque  compofiti  videantur, 
aut  etiam  taedium  vitandi  caufa,  ac  tempus  in  ecclefia  fallendi  tranfigen- 
dique  iucunde  apud  auditores;  apud  muficos  vero  ipfos ,  ut  laudem  afle- 
qnantur  ,  ac  admirationi  fint.  Quod  fi  reclum  fibi  propofitum  habe- 

ret  finem  mufica  ecclefiaftica,  eidem  coaptatas  audiremus  in  facris  noftris 
muficas  modulationes,  verbisque  facris  emphafim  adderent,  ut  fuaviter  ia 
animum  influerent,  ac  dura  noftra  emollirent  corda,  fupernisque  inftindi- 
bus  accommodarent,   &  devotionem  piosque  affedus  excitarent. 

AfFeram,  quas  requirit  in  mufica  facra  ad  hos  falutares  effedus  pro- 
Dtdiv.  tfai-  ducendos  conditiones  Card.  Bona:     „  Sunt  autem  (inquit)  quatuor ,  ni 
*xyii.C"l'     fell01"  >    has   conditiones,  quibus  pofitis  mufica  procul   dubio  inducet  ho- 
rn ».  5.       minem  in   varios   affedus ,   &  commotiones.  Prima  conditio  eft,  ut 
harmonia  ex   vocibus  &  fonitu   proveniens    iuxta  toni  exigentiam  rede 
ordinetur.          Secunda,    ut  numerus  muficus ,  quo  modulations    totius 
feries  a  gravi  in  acutum  ,  &  ab  acuto  in  grave  procedit,  qualitati  verbo- 
rum &  toni  accommodetur.     Hie  eft  numerus,  quern  vulgus  vocat  aerem 
cantionis,  de  quo  poeta :    Numeros  memini ,  fi  verba  temrem.  Ter- 
tia,  ut  ipfa  verba  talia  fint,  quae  mentem  percellere,  &  commovere   pof- 
fint.       His  adiungebant  antiqui  totius  corporis  motus  ac  geftus  patheti- 
cos  ad  excitandos  affedus  aptiflimos.          Quarta  tandem,  ut  qui  muficos 
concentus  audit ,   non  tarn  aurem  ,    quam  rationem  adhibeat ,  uti   docet 
&»./.«.*.   Boetius,   fitque  aptus  &  difpofitus  ad  muficae  effedus  recipiendos. 

Perverfo  mn-  XXX.  Sed,  ut  hoc  iterum  iterumque  oggeram ,  ita  vulgo  compa- 

res acr*  ratum  eft  cum  hodierna  mu^jpa,  ut  quotidie  ad  hos  falutares  fines  ineptio- 
rem  fe  praebeat,  quanto  magis  eius  patroni  de  eius  perfedione  gloriantur, 
ut  fummum  faftigium  attigiffe  exiftimetui ;  ad  amovendum  nimirum  po- 
tius animum,  quam  commovendum,  ac  lenocinandutn  auditui,  quin  cor 
pietatis  fenfu  itnbuat:  dum  ad  fe  rapit  intelledum,  totum  occupat  homi- 
nem,  eiusque  difturbat  attentionem  muficus  concentus  tarn  varius,  tam 
intricatus ,  vocum  &  inftrumentorum  commixtio  tam  diverfa,  quae  om- 
nia fefe  obfuicant  mutuo ,  &  confundunt         Solent  Itali  pro  fuis  illis, 

qui 


POSTREMA   HAC  iETATE.   C.   IV.  3  I  ^ 

qui  fe   non   caftraverunt  propter   regnum  Dei ,  fed  ob  vocis  fuavitatem, 
compofitiones  muficas  ita  inftituere ,    ut  unus  alterve  principatum  teneat 
in  canendo:   nempe  ut  vocem  continuo  oftentet,  arteque  canendi  audien- 
tibus  placeat,  admirationem  fui  faciat,  &  applaufum  conciliet.  a)         Salle        a 
vanitatem  hanc  faepe  laudatus  Don  1  us  de  prajiantia  mufic*  veteris  deri-  T-  L  °ff-  f- 
det :      „  Audis  nimirum  (inquit)  ac  vides,   quam   tinnulis  vibrationibus, lS2' 
quam  molliculis  plafmatis,  quam  mellitis  fufisque  melifmatis  eunuchi  no- 
ftri  formofuli  ac  venuftuli  luxurientur  ?    Video  nimirum,  ac  rideo;  quid 
enim  ?  tu  in  eo  fitam  putas  fummam  muficas  pulchritudinem  ,   atque  ele- 
gantiam?  fi  ita  putas,   fallens ;  fed  fallens  cum  plerisque.  " 

Eundem  vulgo  libi  compofitor  finem  proponit  eximius  quisque,  ut 
oble&et,  laudem  confequatur  approbationemque  fuae  artis  muficae  apud 
peritos  imprimis  auditores :  qui  ipfi  in  hoc  toti  extra  fe  rapti  diftinantur, 
ut  evolvant  artificiofam  illam  placidamque  confufionem  ;  caeteri  ftant  at- 
toniti,  arrigunt  aures,  modulos  perfaepe  audiunt,  quibus  pedes  potius  ad 
faltandum  commoventur,  quam  mens  ad  devotionem.  Dum  e  contrario 
is  folus  finis  efTe  debeat  muficae  facrae ,  non  delectari  folum,  fed  docere  ac 
movere.  Id  fuapte  natura  mnfica  melius,  quam  oratio  praeftaret  fuavius 
in  animum  influens.  Atque  hinc  quidem  mufica  dicitur  fcientia  varios 
fonos  ita  coniungendi,  ut  auditui  gratam  exhibeant  harmoniam,  ut  Eu- 
lerus  definit  in  Tentamine  nova  theoria  mufica,  ubi  ea  difquirit ,  difcu- 
titque  ,    unde  in  fonorum  modulationibus  gratuni  illud   ac  fuave  eft. 

Sed  hie  non  fubfiftit  mufica  ecclefiaftica  ,   quae   eft  eloquentia  quae- 
dam    fa  era  ;    unde,  quod   dicit  Cicero   de  oratore,  hie  fpe&andum  elt.,iv:i7' 
Omnis  enim    vis  ratio  que  dicendi  in  eorum ,   qui  audiunt ,   mentibus  aut 
fedandis  aut  excitandis  eft  pofita.         Equidem  funt,  qui  illud  S.  Augusti- 
ni,  ex  opere  de  mufica  hue  trahunt :      „Ergo  modulatio  non   incongruez-  Idemuf, 
dicitur  movendi  quaedam  peritia  ,  vel  certe  qua  fit,  ut   bene  aliquid  mo-"'  3' 
veatur;  "  At  ille  non  de  mufica  facra  ibi  rradat,  fed  numeroforum  mo- 
tuum  fpecies  quinque  prioribus  illius  operislibris  explicat,  ac  fexto  demum, 
qttomodo  a  corporalibus  &  fpiritualibus  ,  fed  mutabilibus  numeris ,  perve- 
niatur  ad   incommutabiles    numeros ,    qui  iam  funt    in  ipfa  incommuta- 
bili  veritate ,    &  fie  invijibilia  Dei  per  ea  ,   qua  faffa  funt,  intelletta  con- 

a)  Sono  gia   due  fecoli,    che  dai    profeffori  fi  va  temperanei,  femplici  e  compofti,  con  altra  qua- 

piu  tofto  cercamlo  il   diletto ,  il  folletico  ,  del  lita  fra  di  loro  fi  contrarie,  che  non   gli  vien 

piacere,   e  Cngolarmente  la  varieta  anzi,    che  pcrmeflb     d'operare     nell'    animo     lino    a  quel 

la  mozione  efficace  cfegli  afFetti ,   e  fe  qualche  grado,    che    farebbe  neceflario    per  produrre  il 

volta  fe  ne  fente  alcun  Lampo,   che  eccici  qual-  devuto  efetto.    /.  U.  MARTINI  Jloria  dt/la  muf, 

che  diftinfto  movimento,   egli   e  frammifchiato  T.  II.  dif.  III.  (.  316. 
con  tanta  varieta   d'intervalli  fuccefiivi   &  con- 

Rr  % 


316         L.  IV.    INSTITUTIO   MUSICS  SACRiE 

fpkiantur:  ut  fuum  illius  operis  fcopum  in  lib.  I.  Retrattat.  c.  II.  ex- 
plicat.  Id  quod  ipfum  quidem  in  mufica  facia  etiam  debet   effe  pro- 

pofitum ,  ut  mens  in  Deum  aflurgat ,  non  folum  ut  fenfus  deledtatione 
afficiatur  iuxta  eundem  S.  Dodorem  in  libris  Confeflionum :  Cum  mihi, 
inquit,  accidit ,  ut  me  amplius  cantus ,  quam  res,  qua  canitur,  moveat, 
p»enaliter  me  peccare  confiteor ,  &  tunc  mallem  non  audire  cantantem. 
Multo  magis  ergo  mufici  ipii,  compolitoresque  modulationum  facrarum 
peccant,  fi  populo  Chriftiano  peccandi  caufam  praebeant,  mentemque  po- 
tius  a  divinis  cantu  &  mufica  avocent,  verba  facra  infufcent,  &  confun- 
dant,  ut  percipi  nequeant;  organo  aliisque  inftrumentis  muficis  lafciviant; 
ludicris  ,  vanis,  profanisque  moduli's  omnia  repleant.  In  quo  genere 

fymphoniae  •  longe  maxim  us  eft  abufus  hodie  ,  vitiumque  iam  notatum 
oftentandae  artis ,  celeritate  imprimis  agilitateque  digitorum  &  pedum,  ro- 
bore  pulmonum ,  diitenfione  buccarum  ,   impreflione  labiorum. 

Fuerunt,  qui  omnem  eiuscemodi  fine  humana  voce  muficam  tem- 
plis  expellendam  exiftimarent:  certe  id  tolerari  nequit,  ut  reclo  fini  non 
refpondeat  in  excitandis  piis  aninn  motibus ,  movendo  fcilicet ,  dum  do- 
cere  fimul  inepta  funt  inltrumenta.  Eloquentiam  animorum  reginam 
appellat  Cicero  citato  iamlibro,  qua  illos  mox  l<etost  max  trifles,  iam 
iracundos ,  iam  lenes ,  ac  mites  fuo  arbitratu  efficiat.  Hie  vero  mufica, 
quae  haec  ut  olim  ,  promtius  longe  praeftare  debuerat,  fermo  fcilicet  can- 
tu &  modulis  excomtus  muficis,  dupliciter  peccat  defeclu  &  exceffu  :  il- 
ium laudatus  obfervat  If.  Vossius,  de  poematnm  cantu  <°5*  viribus  rhyth- 
mi ,  ftatim  in  praefatione ,  quod  non  perinde  atque  olim  aures  fenfusque 
afficiat,  fed  adeo  longe  intra  efficaciam  cultae  orationis  fubfittat,  ut  nullus 
hoc  tempore  reperiatur  muficus,  qui  vel  mediocriter  difertum  audeat  pro- 
vocare  oratorem.  ExcelTum  vero  ilium  lafcivientis  muficae,  quern  fu- 
pra  in  conciliis  pofterioris  huius  aevi  tarn  frequenter  damnatum  vidimus, 
magis  magisque  infolefcens  theatralis  in  ecclefiam  introducia  mufica  quo- 
tidie  auget:  quae  dum  animum  pacatum  reddere  ac  tranquillare  debeat, 
uti  olim  Davidis  cithara  ,  malum  potius  excitat  fpiritum,  &  e  templo 
ad  theatrum  cogitationem  avertit,  a  choro  ad  choragium;  locoque  defiderio- 
rum  aeternorum  ac  coeleftium  caducae  &  terrenae  deleclationi  affigit ;  ima- 
ginibus  phantafiam  facile  replet  rerum,  quas  nee  nominari  vult  Apofto- 
lus,  pradentaneo  fcopulorum  illorum  periculo,  de  quibus  cavendis  ex  fuavi 
firenarum  cantu  ipfa  etiam  gentilis  antiquitas  monebat ;  fan&ique  Patres 
tantopere  fcenicas  res  abhorrendas  volebant,  ignari  tunc,  ab  illis  ali- 
quando  nee  templa  noftra  foreimmunja,  una  eademque  utrobique  mufi- 
ca ,  muficisque  haud   raro  iisdem  etiam ,   lenocinantibus. 

CA- 


%  &  a? 


317 


QAPUT    V. 

Auttores  mufica  facra  pofteriore  at  ate  usque  ad  pr<e- 

fens  tempus. 


I. 

ucusque  pertraftavimus,  qua  rationc  mufica  fa-  Mafia  a»- 


era  magis  magisque  fueric  exculta  :  quae  ta- 
men  numquam  a  Davidis  tempore,  inftaura- 
tioneque  cultus  divini  in  templo  Hierofolymu 
tano  per  Salomonem,  tanto  apparatu  inftru- 
da  fuit,  quam  pofteriore  hac  ecclefias  aerate,  a 
(jcculo  decimo  quinto  ad  noftrum  usque  tem- 
pus deducta. 


pliata. 


II.  Imperatores ,  reges,  prirrcipes ,  aliique ,  prout  pollebant  rebus, 
certatim  aemulafi  funt  ecclefiae  antiltites  fummos  ,  pra?fertim  inter  eos  Ru- 
tnanos  pontifices  :  qui  muficam  ,  cui  a  cupella  nomen  inditum  eft ,  pri- 
mum  inftituerunt.  Vocabulum  vero  iftud  pervagatum  undique  eft  ad  mu- 
ficam Palatiuam,  magnis  fumptibus  adornatam ,  ftipendiariis  muficis  in- 
genti  numero,  qui  arte  praeftarent,  undique  accitis ,  ab  eo  nempe  tem- 
pore, quo  ampliata  eft  mufica,  furrexeruntque  novi  cantor es  &  compofito- 
res ,  &  jigurifice  ,  ut  repetam  verba  Petri  Herpii  apud  Goldastum. 
Qux  res  quantum  a  faeculo  praefertim  decimo  quinto  progrefTa  fit ,  nunc 
t-ractamus.  Ad  cuius  finem  Ioannes  de  Fulda  de  mufica  fcribens.  „  Vi- 
deamus  (inquit)  quantum  noftris  temporibus  valeat  mufica.  Nunquid 
fancliflimus  Dominus  nofter  Innocentius  Papa  octavus  muficos  colit, 
obfervat,  honorat,  praedeceflbrum  imitans  veftigia  :  omnes  enim  Romani 
pontifices,  aut  mufici  erant,  aut  mfficis  deleChbantur,  quos  gratiis  & 
donis  honoraverUnt  quam  maximis.  Quid  invicfiffimi  Imperatores  Ro- 
tnanorum,  fereniflimique  reges  fecerunt,  in  publico  eft.  Quid  Chriftia- 
niflimus  Francorum  rex,  ac  reges  Anglix  ,  Aragonice ,  Hifpania ,  Hutu 
£ariat  Apulia,  multique  principes,  praelati  infignes,  civitates  libera;  per 
Italiam ,  G alii  am ,  ac  Germanium  pro  noftro  sevo  muficis  fecerunt  & 
fectunt,  nemo  eft,   qui  neiciat. " 

Praeerat  turn  Romano  Germanico  Imperio  Maximilianus  I.  de  quo 
eius  biographus  Io.  Cuspinianus  iam  citatus  in  Pinacotheca  Frincipum 

R  r  3  Aujiria: 


Culta  a  fnoi- 
mis  ecclefiae, 
fxculique 
princjpiljus. 


T.  J.  Rer. 

Alem.  f,  m. 

117. 

P.  I.  c.  5. 


\ 


3  l8    L.  TV.  AUCTORES   MUSICiE  POSTER.   iETAT. 

P.  ll  nb.  i.  Auflria:    "Omnes  ad  haec,  ( inquit )  bonas  difcipltnas  plurimum  vene- 
c  17.  «.  18.  rabatur.     Mufices  vero  fmgularis   amator.     Quod  vel  hinc  maxime  pa- 
tet,  quod  noftra    aetate  muficorum    principes    omnes  ,    in  omni   genere 
mufices ,    omnibusque   inftrumentis  in    eius    curia ,    velut  in  fertiliflimo 
agro,  fuccreverunt.  „  Ad  facram  vero  etiam  muficam  haec  MaxiiMi- 

liani  pertinuifte  ftudia,  ea  declarant,  quae  idem  auclor  narrat  in  dia- 
rio  de  congrefFu  eiusdem  Maximiliani  &  trium  regum  Uladislai 
Hungaria,  Ludovici  Bohemia ,  &  Sigismundi  Polonia  in  urbe  Fieiu 
Apud  Stru-  nenfifa&o  Xvi.  Iidii  anno  Chrifti  MDXV.  „Epifcopus  Viennenjis  celebra- 
Script.  Rer.  V1t  lummum  omcium,  quod  cum  iumma  reverentia,  &  amoenimmis  con- 
Gerw.p.  6o7.centibus  diveribrum  muficorum  peragebatur.  Quotus  quisque  enim  prin- 
ceps  eft  hodie  in  orbe  noftro,  qui  fingularia  ingenia  muficorum  ifa 
veneratur,  &  appretiat,  ficut  Cxfar  ?  Sub  eo  itaque  nova  inftrumen- 
ta  mufices  excogitata  atque  inventa  funt,  quae  vetuttas  non  habuit,  fe- 
culum  noftrum  non  vidit;  ficut  in  diverfis  generibus  fiftularum  patet, 
&  in  illo  ipib  inftrumento,  quod  Regale  appeilatur,  fine  filtulis  &  chor- 
dis  ab  aurifabro  inventum  ;  &  in  illo  mirabiliori,  quod  nuper  mona- 
chus  excogitavit,  quod  fiftulas  nullas  habet,  fed  quasdam  concavitates  in 
latum  lignum  excifas,  in  modum  ferpentum  ambulantes,  quod  fonorum 
admodum  edit  concentum;  &  ex  Rheno  nuper  allatum  eft  inftrumeritum, 
quod  voces  avium  repraefentat.  Quae  omnia  Paulus  muficorum  prin- 

ceps ,  cum  illo  fimul,  quod  ipfe  reperit  ex  cornibus,  aptifiime  tange- 
bat,  &  fimul  cum  cantoribus  diverfis  vocibus.  Et   paullo  poll  :  ce- 

lebratis  nuptiis,  infignitisque  militibus,  dataque  per  Cardinalem  Strigo- 
nienfem  benediclione  &  indulgentiis,  mox  omnes  infiatae  funt  tuba;,  & 
mirabilis  auditus  eft  concentus ;  fimul  cantores  Te  Deum  laudamus  pro- 
nuntiabant.  Et  in  organis  magiiter  Paulus,  qui  in  univerfa  Germania, 
parem   non  habet ,   relpondit. " 

Sed    &  ipfi   quoque   muficam   excoluerunt    Maximiliani    po fieri*,. 

&    fuccefibres ,  aliique   principes.     »   De  fua  aetate  fa;c.   XVII.  memo- 

T.  I.  p.  94.  rat  Donius  de  prajlantia  muf.  vet.    a   maximis  quibusque   ferine  Chri- 

ftianae    reipublicae  principibus  tanto  in  pretio  haberi   muficam  ,  ut  non- 

nulli  artificiofiffimos  concentus  componant,  alii  voce,  quidam   organis  pe- 

ritijjime  canant.    veluti  Ferdinandi    III.   muficam   conipofitionem  exhi- 

Mifurg.  lib.  bet  Kibcherus,    refertque ,  regem    catholicum  Philippum   IV.   litanias 

^7/.  />.  68s.  qUasdani  compoiuifie  ;Jeddit  &  Ludovici  XIII.  regis  chriftianiffimi  Gal- 

T.ir.p.iS'Harum  melifma.  Auclor  vero   Gallicus  hiftoria  de  mufica  &  eius  ef- 

feftibus   Henricum  II.-  Carolum  IX.    &   Henricum  III.   laudat,   qui 

baud 


USQUE   AD   PRESENS  TEMPUS.   C.  V.         319 

liaud  dedignati  muficis  fe  canendo  fociarint.         Idem  dum  Caroium  V. 

Imp.  mire  dele&atum  mufica  memo-rat:  Von  peut  dire  auiji ,    addit,  que  T-  L  '• t6i- 

le  grand  gout  de  Charles  Quint  pour  la  mufique  a  paffe  comme  un  bien 

bereditaire  dans  la   maifon  Royale   de   Bourbon.  Alibi    Leopoldi   ].T>u>t>*W 

Imp.   motteta  memorat:  cuius  ac  Iosephi   filii  compofitiones  facras  di- 

verfi  arguments  quae  fervantur,  vidi  Vienna,  audivi  vero  etiam  in  meo 

hoc  monafterio  D.  Blafii. 

Sub  his  Imperatoribus  mufica  Italica  non  foluni  in  aulam  C<efare- 
am,  fed  &  totam  fere   Germaniam  fefe  infinuavit;  cuius  etiam  ftudiofif- 
fimus   fuit  Carolus  VI.  eftque  amor,   ftudiumque  muficae  ceu  haeredi- 
tarium  in  familia  Caefarea,  quam  totam  muficalem  nominat   D.  Burnet  ngifca*  fit 
cum  Imperatore  Iosepho  II.  gloriofiflime  regnante:  etfi  hie  tantos  fum-mr  ""'S™**- 

r-  ,  ,.  1  r  1      r*i  TTTrn  /-  J ch  en  Re  if  en 

tus  muficae  haud  impendat,  quos  tub  Carolo  VI.  iacros  uundlingius  2i  b  p.  l8r< 
recenfet  maiores  multo,  quam  fuperiore  faeculo  in  aqja  Caefarea  quotannis  mjior..  der 
impenfos  Conringus  in  exam,  rerum   pnbl.  potiorum  totius  orbis  com-  GtkkrtbatT. 
memorat;   articulatius  etiam   membra  collegii  mufici   Palatini  in    GaUiis  ?' iv. 
enarrans :  qua  in  recenfione   Auclor  hiftoria   de  mufica   &?  eius   effeclibus  p.  ttf. 
facram  muficam,  capellae  nempe  regiae ,  a  profana  diftinguens,  iflam  ex  J£d:  f'  I?** 
centum  aut  pluribus  adhuc  perfonis  compofitam  dicit.      Claud.  Sebastiani 
laudat  in  fuo  bel.  niuf.  principes  in  Germania,  ducem  Saxonia,  Landgra- 
vium   Haffi<e ,    Wirtembergi<e  &c.  qui  tempore  factae  farculo  decimo   fex- 
to  immutationis  in  religione  ac  ritibus  ecclefiae   ftudio  amoreque  muficaj 
organa  muficamque  (quodapud  Lutheranos  Lte  per  feptentrionem'Tparfos 
minus  mirum  eft  quam  Calviniftas  Anglos  eadem  haud  dubie  audoritate  ftu- 
dioque  muficesELisABEXHiE  cumprimis  reginae  ,  ut  nunc  Catharinje  II. 
Rufjbrumlmp.ym  ecclefiis  fervarunt.  „Qua  in  re  (addit)  in  praefatione,  prae- 
didos  principes  pro  numine  habendos,  fublevandisque  muficis  a  fuperis  cre- 
dendum  efle  datos,  quos  ad  Dei  laudem,  muficam  cum  fuis  alere  ,   organa 
deftru&a  reftaurare ,    &  reftaurata   quam   diligentiflime  cuftodire,  organi- 
flasque  enutrire    videmus  :  quibus  anumerandus  eft  illuftriflimus  princeps 
ac  comes  Georgius  comes  Wirt  ember  gen fis  &  Month  Belligardenfis  mu- 
ficorum  alter  moecenas  &  amator  ( cuius  celfitudo  componiftas ,  organi- 
flas ,   tubicines  ,  tertudinarios,  fidicines,  fiftulatores,   &  cornicines ,  can- 
tores,   &  omnis  generis  muficos  habet,  enutrit  &  audire  gaudet)  in  quo- 
rum numerum    me  pufillum    fufcipere   &  admittere    non  eft  olim  dedi- 
gnata  excellens  eius  celfitudo. " 

Proximis  temporibus  hos  principes  aemulati  funt  apud  nos  etiam  nobiles 
dymftx  de  Fugger  praeprimis,  aliique  comites  imperii  ad  noftra  usque  tempora, 

Sed 


An  tnufica 
fxc,  XV.  in 
Italia  cum 
caeteris  arti- 
bus  efHorue- 
tit. 


Hifl.  de  la 
mujique  £f  de 
fes  ejfets.  T. 
J.  p.  so. 
Fid.  Befold. 
Tl.'ef.  Pratt. 
V-  tnuf. 
J}pud   Eim. 
JfrLtrtentum 
T.  II.  Monu- 
ment. $.  596. 


$20    L.tV.  AtfCTORES  MtJSICiE  POSTER.  £TATE 

Sed  potiflimus  apparatus  muficus  eft  pro  magnatorum  aula  ac  theatro,  ho- 
dieque  ,  ut  paflim  D.  Burney  animadvertit  in  diario  itineris  mufici  per 
Italiam ,  Gallium ,  Germaniam,  longe  maioribus  conducuntur  congiariis 
mufici  pro  fcena  ubique  earum  gentium  ,   quam  pro  ecclefia.  Neque 

huius  loci  funt,  quae  Mattheson  alicubi  notat  de  infigni  peritia  mufica 
Friderici  II.  ducis  Saxo-Gotborum,  Ernesti  Ludovici  Landgravii  Hajjia 
Darmfiadienjis ,  Ernesti  principis  Suxo -  IVeimarienfis ,  Friderici  Ludo- 
vici ducis  Wirtembergenfis &c.  Laudatusque  D.  Burney  atteftatur  de  ce- 
lebrata  omnium  ore  fcientia  ftudioque  muficae  Friderici  II.  regis  Borujfo- 
rum,  quern  tatnen  a  mufica  ecclefiaftica  alienum  effe  idem  non  uno  lo- 
co commemorat  Vol.  III.  Ad  rem  vero  Vol.  II.  p.  104.  &  123.  recen- 
fet  meletemata  mufica  Maximiliani  Iosephi  ,  nunc  Eledtoris  Bavaria, 
ipfe  eius  generis  litaniarum  accepta  promiflione ,  ea  conditione  ne  typis 
imprimi  curaret,  veluti  Stabat  math'  aeri  incifum  fuerat  invito  principe. 

III.  A  viris  principibus  ad  litteratos  progredimur.  Haud  defue- 

tunt  viri  ingenio  doclrinaque  pollentes ,  qui  cum  luce  litterarum  diici- 
plinae.  etiam  muficae    ornatum  fplendoremque  afferre   ftuduerint.  Ex 

Gratis,  qui  SaEC.  XV.  Latium  dodtrina  imbuerunt,  unus  Joannes  Argy- 
rophilus  fub  Cosmc  M.  etiam  mufica  inclaruit  tefte  Volaterrano  lib. 
XXI.  Commentar.  cuius  monodia  feu  liber  cantionum  unifonarum  cum 
caeteris  eius  fcriptis  fervatur  in  bibl.  regia  Parif.  Scio  equidem ,  efle, 
qui  gloriam  hanc  Italis ,  apud  quos  feculo  XV.  fcientiae  reftauratae  ite- 
rum  errloruerunt,  haud  concedunt;  nee  abs  re,  quod  mufica m  faltem 
prafticam  fequioris  aevi  attinet,  ut  mox  patebit :  dum  tamen  non  pauci 
ex  iis,  qui  cultioribus  artibus  inclaruerunt ,  etiam  muficae  operam  dede- 
runt  Hos  inter  Marfilius  Ficinus  magm'  Cosmi  de  Medicis  liberalita- 
te  in  difciplinis  formatus,  philofophus  Platonicus ,  medicus  &  muficus  j. 
&  Angelus  Politianus  mufica  mire  delegatus  usque  ad  mortem,  quam 
ad  mufica m  quoque  oppetiifle  dicitur :  quod  etiam  perhibent  de  Elisa- 
betha    Anglia  regina,   PRiETORio   item,   ac  aliis   nonnullis.  Ambro- 

sius  Camaldul.  fcriptor  faec.  XV.  lib.  XVIII.  ep.  10.  ad  Leonardum  Iu- 
stinianum:  „ Petii  abs  te  (fcribit)  fi  quas  vel  ipfe  feciffes  ad  honorem 
S.  M.  Virginis,  vel  Salvatoris  noftri  laudes,  vel  ab  aliis  commode  fa- 
cte effent  apud  te,  cum  melo  fuo,  eas  mitteres  ad  me:  nam  hisce  ftu- 
diis  &  ipfe  me  interdum  dedo. " 

De  fimplici  &  gravi  melodia  res  eft,  quam  inftauratores  politioris 
litteraturae  ad  inftitutum  exemplumque  veterum  excoluifTe,  quivis  facile 
fibi  perfuadebit,  pofthabita    varia   ilia,    intricata  &  confufa  medio  sevo 

bar- 


VSQJJE    AD    PK^SENS    TEMPUS.    C.  V.       ^21 

barbaro  nata ,  ac  deinceps  magnis  progreflibus  ingentique  molimineau  ho- 
diernum  itatumdeduda.       Etlhoc,  quodiua  aerate  negligi  Don  i  us  locomox  m^  de  b 
citato  dolet.     D.  de  Blainville  vero  notat  fub  Francisco  I.  dodoribus  Mufiqut,  r* 
Gratis yLatinisque  concurrentibus  inltitutaque  inter  alias  a  rege  cathedra  ma-  ir- 83'  &'' 
thematica,  Meksennum,  ScSalom.  de  Caux  ex  Mi's.  Mcdiceis  in  Gallias  trans- 
Jatis  muficam  fcientiam  inttaurafle  ad  formandos  in  arteperitos  muficos,  qua- 
les  poitea  ex  Italia  Catharinam  de  Medicis  fecuti  immutata  priori  fimpli- 
citate  elegantiam  mufice  Italics  attulerint  circa  medium  faeculi  XVI.  unde 
coniicere  licet  in  Hetruria,  aulpicio  magnorum  de  Medicis  ducum  effloruifle 
muficam  a  faeculo  XV.  vergente,  quo  tempore  ac  loco  etiam  inter  praecla- 
riflimas  artes  exculta  fuic.     Sic  vero  Saxolus  Pratenjis  celeberrimi  Lau- 
rentii    de  Medicis  eadem  aetate  filius,  in  epiftola  ad  amicum  de    Vi- 
ctorini  Feltrenfis  vita  &  difciplina,   ab  eo  cum  in  phihfophia ,  turn  ca- 
ter is  praclariffhnis  artibus  aritbmetica,  geometria,   mujka  diligentijjime 
eruditum    fe  teitatur  apud  eundem  Martenium;    cum  multa  de  veteris  A  ui  m^ 
muficse  laude  dixiflet,    Cicerone  etiam   ufus   audore,   qui  hanc  a  diis  Marten,  t. 
immortalibus  datam  dicit  fideliflimam  certiffimamque  animorum  noftro-  n ■  M°"M,r' 
rum  cuftodem&ducem,  „modo  educata  fit  (addit)  ut  iubet,  in  philo-*'  s' 
fophiae  gremio ,  bene  morata,  modefta,    prudens,  verecunda;  non  hacc 
huius  temporis  inquinata,  impudens,  corrupra,  atque    corruptrix  ;  quae 
de  philofophorum  fententia,  &  Spartiatarum  decreto  civitatibus  tanquam 
rerum    publicaruin   labes  exigenda    atque    exterminanda   fit :  quamquatn 
haec  ipfa  multis  iam  faeculis  ante  corrumpi  cepta. " 

IV.  Quodfi  Itali  ad  noftram  ufque  aetatem  ea  mufices  vitia  declinaffent,  Scripture*  ft 
minus  laborarenius.  Inter  praecipuos  ex  eagente,  qui  de  remufica  fcri-  |^c&  tl^ 

pferunt,  connumerandus  merito  venit  Francbinus  Gavorvs  Landenfis ,  cuius  retica. 
Practica  mttfi&e  IV.  Jrbris  comprehenfa,  Mediolani  1496.  imprefla,  proftat. 
Citatpaflim  hie  audor  in  eodem  argumento  libros  Petri  Apponcnjis ,  loan. 
TiNCTORis,  Prosdocimi  Patavim ,  Philippi  de  Caferta,  Anselmi  Par- 
men/is,  cum  Francone  &  Io.  de  Muris  antefignanis  muficie  menfuratae,  De  p*fi. 
quos  Donius  femiantiquos  ac  penitus  barbaros  appellat,    ex  recentiori-  vet-  m"J-  *- 
bus  ifagogicis  methodicisque  addens  Bartholomaum  Ram  is,  eiusque  difci- 
pulum    loannem  Spataritjm  ,  Stephanum  Vanneum,  quorum    apud  nos 
rariora  funt  opera ;  veluti  etiam  Adriani  Petit  Coclico  difcipuli  Cele- 
bris losojuiNi,  Petri  Aron  Florentini,  Georgii  V allte  Placentini ,  Io.  Mar. 
Artusii  Bononienfis,  Ludovici  ^olia.s\  Mutmenjis  muiica  theoretics  Fenetiis 
an.  1529.  impreffa.   a)     Hunc  falfo  Florianum  nominat  Mediolauenj em       at 

/.  Ger. 

a)  Iu.  Baft.  Martini     ad  calccm  tomi   II.    hi-  nlm  theoreticorum    &  prath'corum   prjeeipnoi. 

ftorix    mufico;    catalogum     fcriptorum    mnfico-         rum  tant.im    ponic ,     cum  ipfe  in  fna  Biblio*- 

JVIart.  Gerbert,  deMusica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.         S  s 


322    L.  IV.    AUCTORES    MUSICiE  POSTER.   jETATE 

a  /.  Ger.  Vossius  a)  de  fcientiis  mathematicis  c.  22.  ubi  primo  loco  inter 

fcriptores  de  re  mufica  pofterioris  aevi  recenfet  lac.  Fabri  Stapulenfis  li- 
bros  IV.  de  mufica  ,  feu  elementa  mufices ,  infcriptos  dedicatosque 
lacobo  Labinio  &  Iacobo  Turbelino  muficis ,  fuis  cbariffimis  pracepto- 
ribus,ztque  eos  in  procemio  laudat  tanquam  ea  arte  pofteritati  vichiros.  Sic 
Dedecacb.  L.  Henricus  Loritus  Glare  an  us  in  Dodecachordo  faepe  cum  laude  mi- 
/.  f.  nit.  minit  loannis  Cochltei  ,  olim  in  muficis  praeceptori  fill  ,  viri  dignif- 
fimi  ,  theologique  infignis  ;  qui  etiam  rudimenta  grammaticae ,  mufi- 
cae ,  &  geometriae  edidit.  Qualis  vero  inftitutio  muficae  facrae  a  tali 
viro  exfpectanda  fit ,  quivis  coniiciet :  proditque  etiam  difcipulus  Gla- 
re an  us  ,  eximios  phonafcos  ,  qui  nempe  fimplicem  fectantur  can- 
turn  ,  neutiquam  fymphonetis  pcftponendos  exiftimans  :  fed  neque  ec- 
clefiafticum  cantum  ,  arte  vera  ac  modis  naturalibus  conjiantem  ,  cedere , 
putat  ,   oportere  mult  arum  vocum  garritui. 

Neque  vero  aliter  loqui  aut  fentire  poflunt  veri  veteris  muficae  in- 
dagatores  ,  aeftimatoresque  ,  qui  fecundum  eadem  principia  muficae  re- 
centioris  inftitutiones  perfequuntur  :  quos  inter  Vincentius  Galil.<eus 
de  nova  &  antiqua  mufica;  quod  opus,  lofephi  Blancani  iudicio  in 
apparatu  ad  mathematicas  difciplinas  Lib.  XII.  apud  laudatum  Ger.  Vos- 
sium  ,  necejjarium  eft  ad  muficam  nojlri  temporis  corrigendum  ,  £5?  in- 
Jlaurandam   veterem.  Ad   quern  cenfum    pertinet  Galil;eus  ,    cuius 

opera  Florentine  an.  1717.  funt  edita ;  lo.  Kepplerus  in  libro  de  har- 
monia  raundi ,  itemque  in  mylterio  cofmographico  contra  Robertum 
a  Flud  feu  de  Flutlibus  Oxonienj'em  ,  quern  etiam  petit  Marinas  Mer- 
sennus  in  commentario  fuper  Genefin ,  editis  praeterea  quatuor  harrr^a- 
niae  libris;  &  Athan.  Kircherus  in  mufurgia.  Praeftant  vero  lof.  Zar- 
lini  opera  ,  Injiitutioni  barmoniche ,  Demonjlraticni  harmoniche  ,  fup- 
plementi  mujicali ,  qui  theoriam  cum  praxi  fumma  laude  coniunxit ,  Venetiis 
Lib.  cxxu.  a£j  $  Marcum  muficae  praefedus ,  Thuano  etiam  celebratus:  in  Hifpania  ve- 
'" I59  '  ro  Franc.  Salinas  Burgenfis  ,  in  academia  Salmanticenfi  muficae  profef- 
for  ,  libb.  VII.  de  mufica  :  Angeli  Berardi  canonici  Viterbienfis  do* 
cumenti  armonici.  Ante  hos  in  Germania  noftra  Nic,  Listenius  faeculo 
XVI.  in  procemio  ftatim  muficae  rectum  muficae  facrae  ufum  omnibus 
aetatibus  fpedatum  paucis  declarat  :  non  ut  inutilis  voluptas ,  tanquam 
ludus  quxreretur  ,  fed  ut  cam  it  animi  redderentur  tranquilliores  ,  excita- 
rentur  ad   cogitandam   harmonium  divina  gubernationis ,  fletterentur  ad 

motus 

thc.cn  omnis   generis    audtorum     miriadem    nu-  matum  cantu   &f   viribus   r.bythml    veteris  con- 

rneret.     Brossarp  in  fuo  lexico  muficos  theo-  tra  novam  mufices  patrocinium   fufcepit  ,    uti 

reticos  nongentos  dicitur  cenfere.  etiam  cosetaneus  Lamfertus  AlARDUS   in  libr« 

a)  Parens  Ifaaci  Vossil  ,     qui  in  libro  de  pae.  de  veterum  mujica. 


USQUE    AD    PR/ESENS    TEMPUS.    C.   V.  323 

viotits  apt os  doctrina  coelejlis ,  denique  ut  £«?  ipfa  fententia  efficacius  mo- 
ver cut  animos  ,    cum  accederet  cant  us. 

Andr.  Papius  Gandavenfis  ,  &  Set  bus  Calvisius  earn  controverfiam 
potiflimum  agitarunt ,  quam  fupra  attigimus  ,  de  quarta  nimirum  con- 
ibnantia  ,  quae  perplexos  tenuic  a)  plerosque  ,  quos  1110 do  nominavi-  a 
mus,  theoreticos  ;  atque  fpectata  antique  muficae  theoria  in  transverfum 
egit  etiam  Io.  Bapt.  Donium  Florentinum  ,  faepe  laudatum  ,  multis  de 
mufica  operibus  clarum  fuperiore  faeculo :  quae  inter  de praflantia  mufiae  ve- 
teris  inter  alia  memorabilis ,  quam  recle  contra  exceflfus  hodiernae  muficae , 
prsefertim  etiam  facrae ,  ftatuit.  /.  Wallisium  minus  caufamur ,    fo- 

lis  cum  loan.  Meursio  &  Marco  Meibomio  fcriptoribus  antiquis 
gratis  intentum  ,  atque  eo  de  ftudio  etiam  aliquando  a  Leibnitio  re- 
prehenfum  ;  qui  tamen  fenex  tandem  muficis  disquifitionibus  ,  mathe- 
maticis ,  hiftoricis ,  acpoeticis,  de  rhythmo  fcilicet ,  multam  impendit  ope- 

1  „  T>  <-7  *.   ..    wr  r ..  Hifl. litter.  0. 

ram,  quo  de  argumento  etiam  r.  Ziegelbaur  notat    Werlini  monachi  s ,  B  Pt  IF 
Seonenjis  in  Bavaria  opus,  de  rhythmorum  varietate  ,  typis,  exemplis  &  p.  216. 
moduhtionibus.       Fruftra  vero  ha&enus  conquifivi  Franc.  Cionaccii  ori- 
gine  £«?  progreffi    del  canto  eccl.        Cyrilli    commendatoris  S.   Spiritus 
Rom<e  epirtolam  Italicam   ad    Ugolinum   GualterneiuiM  ,    qua    agit  de 
abufibus  mufices  in  templis ;   Io.  Andrea    Bontempi    Pcrufini  hiitoriam      b 
muficam  ,    in  qua,     iuxta  titulum  in  Aft.  Enid,    anno   1696.     expofi- ?.i£.  141- 
tum  ,  datur  plena  cognitio  theoriac  &  praxeos  antiquae    muficae   harmo- 
nica; fecundum  dodrinam  Gracorum,  qui  earn  ante  diluvium  inventam  a 
Iubal,   &  denuo  repertam  a  Mercurio  ,    reftituerunt  priftinae  fuae  digni- 
tati  :    &  quomodo  ex  theoria  &  praxi  antiqua  nata  fit  praxis  moderna, 
quae  compleftitur  fcientiam  contrapuncli.  Nihil  nunc  ad    nos  atti- 

net  iniquior  antiquis  Claudius  Peraltius  in  tractatu  Gnllico  de  mufica 
antiqua,    quern  Auclor  Gallicus  bijloria  muficoe  infe&atur    T.   III.    dein- 

de 

a)  Treatise  concerning  the  law  fulnefs  of  In-  fento  piu  coraggio  d'  intraprendeme  la  fpefa 
ftrumental-Mufic  in  holy  offices.  della  ftampa ,    al  certo   non  indifferente  alle  ri- 

b)  J  of.  Santarelli  capella;  pontificiae  prxfeftus  ftrette  misefinanze,  per  non  racoglierne  poi 
mihi  iam  ante  annos  duodecim,  cum  Roma  de  verun  frutto  ne  temporale  ,  ne  fpirituale.  Se 
gerem,  confilium  expofuit  operis,  quod  medita  pero  mai  mi  rifolvefli  di  publicarla  ,  allora 
batur  ,  de  quo  nuperrime  ad  me  ,  qu:e  fe-  fupplichero  V.  A.  a  degnarfi  di  voler  effere  tra 
quuntur  perfcripfit.  „  Ancor'io  ...  mi  tro-  primi  a  riceverne  un  Exeinplare.  "  Id  ob- 
vo  terminata  un  opera ,  la  quale  a  per  titolo  tinuiffe  fe  ab  auclrore  meminit  D.  BurneY 
Bella  mufica  facra  ,  e  della  difciplina  de  fiwi  Pro-  in  diurio  Jtin.  Muf  P.  /.  p.  20  J.  &V.  tarn 
fejfori  ,    ed  abbrr.ccia   equalmente   i  due  canti  primum  volumen  anno  1 764.  imprefium,   quam 

Gregoriano  ,    e  Fignrato ,  che  ferva   alia  chie-  fecundum,    quod   poene  confe&um  lacunas  alte- 
ra ;   ma  la  poca  ,    o  piuttolro   niuna  difpofizio-  rius  operis  expleat  an.  171 1.  nb  /hidrea  AdamO 
ne  ,    in  cui  vedo   la  republica  armonica  ,  di  ri-  editi    fub   tit.     Offer  vatiuni    per  ben  rtgulirt   il 
condurfi  a  fuoi    iloveri    verfo    la     mufica    del  coro   della  capellu  pontijicia. 
fantu  ;rio  ,    mi   a  cofi  avvilito  ,    che  non  mi  S  s  2 


324    L.  IV.    AUCTORES  MUSICiE  POSTER.    iETATiE 

T.  UT.  p.  de  vero  JV.  de  mufica  ecclefiaftica  peculiariter  agit.  Non  caret  uti- 
litate  fua  quaeftio  haec  inter  Proteftantes  potiftimum  hodieque  agitata  , 
de  redo  &  perverfo  ufu  muficae  facrae.  Hue  faciunt  praeter  iam  p.  253. 
•citatos  audores  fcripta  quaedam  Cafpar  RuEzad  tollenda  prseiudicia  con- 
tra muficam  ecclefiafticam  annis  17^0.  17^2.  17^3.  edita ,  recenfitaque 
Hift.  triti/cbe  a  Frid.  ffftlb.  Marpurg.  Epiftola  S.  de  Sydow  ,  qux  apud  eundem  le- 
Beytrage  zur  ^jtur,  emendationem  canlilenarum  attinet      De  mufica  ecclefiaftica  fcripfe- 

Aii/imbine  tier  ™  .  .  __        .  _  .  r      . 

jHujk.  I.  *unt  etiam  Simon  Taylor  ,  &  tienricus  Dodwellus  m  Angha ,  ubt 
Band  sir.  iam  notavi  mus  ,  veluti  etiam  apud  Proteftantium  noftratium  varias  fe- 
&e.  hi.   iv.  ^as       nQn    ean(jem  effe  circa  muficam  eiusque  ufum  facrum   fententiam, 

B.  2S9-    &c-  T  ..     .    ,  .        .  n  ....  ,! 

#.  Lion  hi  ad  manus  meas  non  pervenerunt,  quos   autem  vidi  eiuscemodi 

per  decurfum  operis   citatos ,    fupervacaneum  iudico,   fingillutim   hie    re- 
cenfere. 
Doftores  &  V.  Iam  meminiLib.  H.  c.  1.  p.  287.  fuperiore  tomo,  in  Anglia  poft  Hen- 

Profeffores  ricum  II.  regem,  vergente  faec.  XII.  dodoratus  lauream  etiam  facultati  mu- 
muiica;  pub-  gcag  obticritTe  ex  Ant.  a  Wood  hift.  &  antiquitatibus  univerfitatis  Oxonienfis: 

lict   in   Ang-  °  * 

lia.  '  ubi  paffim  Quadrivii  fit  mentio,  anglice  Qitatervois,  loci  haud  dubie,  in 

Lib.  1.  p.  qUo  ledura  eft  quatuor  mathematicarum  partium  ,  ad  quas  etiam  mu- 
z'ib   //%         a  revocatur-  Ledurae   muGcae  &  arithmetical    munus     olim    etiam 

3i.  '  obiilfe  Ioannem   monachum  Menevenfem  ,  quern  plerique  fcriptores  pro 

j«.  Joanne  Erigena  habent ,  idem  memorat.  Anno  autem  1440.  inter 
fcholas  artium  fcholae  muficae  aha  tertia  affignatur  ,  quam  tertiam  ho- 
ram   pomeridianam  interpretor.  Ad    an.    1460.    fub   Eduardo    IV. 

lohn  Hambois  dodor  mufices  legitur  etiam  in  hiftor.  Angl.  I.  Habing- 
'  ton  Vol.  L  p.  481.  Hiftoriae  Oxonienfis  audor  laudatus  porro  ad  an- 
num 1596".  quod  cathedram  muficam  tpedat ,  perhibet  dodorem  Ioan- 
nem Bull  in  eiusdem  facultatis  gradusque  album  ex  difciplina  Wihlelmi 
Blitenmann  afTumtum  ,  virum  ilia  in  arte  exercitatiflimum  ,  eoque 
nomine  tarn  ab  Ellzabetha  ,  quam  regibus  &  principibus  peregrinis 
(exteras  enim  gentes  perluftravit)  iu  pretio  habitum.  Additur  :  Effigiem 
eius  depi&am  exhibet  tabella  in  fchola  nofira  mufic<e  fufpenfa.  Laudatur 
porro  Will.  Shippen  ,  profeflfor  mufices  incollegio  Greshamenfi  Londini; 
%!'f'%°7'  a^  <\\iod  laudatus  Io.  Bull  a  regina  Elisabetha  poftea  afTumtus  fue- 
rat.  Superiore  demum  faeculo  ,  anno  fcilicet  1626.  ledura  muficae  etiam 
pradicse  inftituta  eft  Oxonii  benevolentia  Gidielmi  Heyther  »  in  mu- 
'  "*  *4'  ilea  dodoris  Oxonienfis  :  qui  Magadim  ,  five  harpfechordon  ,  nobis  cum 
cijla  &  fidibas  aliquot  ,  librisque  muficis  ,  manufcriptis  &  imprejjis  , 
contulit  :  prater  (lipendium  praxeos  mufices  ( quolibet  die  Iovis  intra 
terminum  ,  excepto  tempore  quadragefimali ,  in  fchola  huk  arti  aljignata 
ixercenda)   magifiro  conjlitutum. 

Recen- 


USQ.UE     AD    PR/ESENS  TEMPUS.    C.  V.        325 

Recenfcntur  poftea  praxeos  muficae  profefTores  ,  primus  Richardus 
eius  artis  baccalaureus  &  collegii  Magdaknenfis  organifta  ,  a  iundatore 
nominatus  eodem  :  cui  fucceflit  an.  1639.  /irt/jurus  Philips  in  mufica 
baccalaureus  eiusdem  collegii  organifta  :  huic  vero  munus  ultro  depo- 
nenti  loannes  Wilson  ,  muficae  in  univerlitatc  Oxonienji  doitor  ,  anno 
16^1.      Is  Carolo   I.  &  Carolo  II.   a  mufica  private  fuit  Eduar- 

dus  Lowe  aedis  Chrifti ,    &  facelli    regii  organilta  in  Wilsoni,  munere 
fe  abdicantis ,     locum  anno   1661.  aflfumtus  eft.  William  Birde, 

baccalaureus  muficae,  quern  (cum  iam  laudato  Tallis)  Burney,  ipfe  mu-  Vol.  u.  f. 
Ikes  in  Anglia   doclor ,     praecipuis    accenfet     in    mufica    facra    auclori-  >4$. 
bus,  aerate  his,   quos  modo  nominavimus,  fuperior ,  memoratur  Io.   Ma- 
thesonio,  cuius  canon  muTicus  etiam  in  Lav.r.  Mizleri  bibliotheca  mu-  Tak  ]mLj. 
fica   habetur  ,    diciturque    aetatem  ducentorum    annorum  fuperare.       Et  Tab.  111.  fig. 
poftea  in  recenfione  programmatis  Conjlant.  Belle  rmanni,  rectoris *■  &*- 
Alundenfir  ,  dum  Pepusch   doctori  muficae  etiam  Celebris  Hjendel  alio- 
ciatur  ,  error  ex  epiftola  ipfius  Handel  an.    1744.    ad  Mizlerum  jia-  483." 
ta  corrigitur  ;  qua  nempe  fignificat,  fe  doftoratus  gradum  ob  accumulata 
negotia   accipere    necdum   potuifle.  Io.   Matheson   vero    in    gloria  &"»!>/"** 

mufica  V.   Handel  annot3t  ,   an.    1739.  celebrem  Gordon  profeflforein  **' 
mufices  in  collegio    Greshamenfi  mortuum  efte  :   inter  candidatos  autera 
numerantur  doctor  Barrowby  ,    Mr.  Gore  ,    &    M.  Broome.  In 

rhythmis  vernaculis  eiusdem  fcholae   magnae  bafli  generalis  praemiflis  edit. 
1731.  celebratur  tunc  temporis  profeflbr   mufices    in  academia  Gxonieiu 
fi  Goodeson,   in  collegio  autem  Greshamenfi  Shippen. 

Laudavimus  iam  Franc.  Salinatem,  profeflbrem  muficae  in  academia  Sal-  Et  alibi  gem. 
manticenfi ,  eodemque  munere  perfunctum   Frahcbinum  Gaforum.    Bri-  imn' 
xv>,  Parifiisque  publice  praelectum  S.  Augustinum  de  mufica  laudatus  Ma- 
theson teftatur.  Dum    vero  in  Germanic  noftrae  gymnafiis  tantum  fr°^tdt  *" 

r  rr  t*  f   're  1         i         1         *->  r>  n  voilkomnrnn 

protellores  muficae  fume  putat  ,  quales  laudat  Gewghim  Ebeling  btetti-  cafl/,w/- 
n&  ,  &  loachim  Meyer  Gottingce  ,  antequam  in  univerfitatem  evehere- M'- 
tu'r,  ignoravit,  iam  ante  aliquot  faecula  in  Academiis  Colonienji,  Argentoratenfi, 
Bajileenji,  Friburgenfi  publicos  muficae  profeflbres  fuifle  :  immemor  etiam, 
quae  ipfemet  dixerat  in  latino  fchediafmate  epiftolico  ad  Io.  Chrijloph.  Kru- 
sike  an.  1732.  in  Academiis  Iialicis ,  Hifpanicis,  Angiitis  ?  &  Germanici'S 
a  publicis  conftitutis  doetoribus  traditam  fuifle  ,  &  adhuc  in  quibusdam 
locis  €  cathedra  publica  doceri  muficam.  Vid.  Car.  Conradi  Oel rich 
von  den  academifchen  PVurden  in  der  Mujtc.  Berolini  17^2. 

VLExtat  in  bibliotheca  mufica Laur.  Mizleri  epiftola  D.  Venzky,  con-  Au^resmn- 
rectoris  &  bibliothecarii  Halberfludenfis  ad  Mizlelum  ,   qua  eum  ad  cele-  flca:  i,ra£t; 
braudum  iubilaeum  muficae  figuralis  excitat ,  ad  annum  fcilicet  1440.   dum  ^}/.  p./jj.' 

Ss  3  eodem      p.  169.  &v. 


326     L.   IV.    AUCTORESMUSIO/E    POSTER.  iETATE 

eodem  tempore,  quo  typographic  divinum  i'nventum  orbi  litterario  protulit 
Germania  ,  Dunstaphum  in  Anglia  muficam  figuralem  excoluifle  ,  per- 
fuafus  fuit.  Qua  de  re  avide  exfpectamus  ,    quid  in   medium  prola- 

turus  fit  in  fua  hiftoria  Muficae  D.  Burney  ,  qui  itinere  mufico  Bel- 
gium peragratus  ftudioie  in  origines  recentioris  muficae ,  quam  contra- 
punctum  nominamus  ,  indagavit ;  quod  Litdov.  Guicciardinus  cum  aliis 
earn  gloriam  Flandris  auctoribus  muficis  ,  qui  frculo  XVI.  totam  pene 
inundarunt  Eur  op  am ,  tribuat.  Doctor  Burney  vero  me  certiorem 
reddit ,  tertium  demum  Dunstapho  hac  in  re  locum  inter  Anglos  ef- 
fe  tribuendum :  quern  fuerunt ,  qui  cum  Dunstano  archiepifcopo 
Cantuarienfi  faec.    X.  confuderunt.  Hie  inter  faeculi  XV.  mufurgos 

maxime  celebratus ,  promifcue  etiam  Dunctablus  ,  Dunstable  nomi- 
natur,  non  raro  a  Franchino  Gaforo  laudatus ,  ac  quidem  libro  II.  c.  7. 
cum  Eloy  ,  de  quo  nihil  aliunde  mihi  hactenus  innotuit ,  incendio  con- 
fumtis  ,  quae  de  eo  ex  bibl.  P.  /.  Bapt.  Martini  Bononienfis  in  prima 
huius  operis  elucubratione  pofueram  :  Eloy  igitur  in  modis  do&iffimus 
in  miffa  fua  Dixerunt  difcipuli ,  duabus  ipfis  longarum  perfecJarum  paufis 
modum  maiorem  perfeclum  declaravit ,  at  que  unica  infuper  trium  tempo- 
rum  paufa  minoris  modi  perfeclionem  ojiendit.  Quud  &  Dunstable  in 
tenore  Veni  S.  Spiritus  difpofuit  hoc  modo  &c.  Eundem  lib.   III.  c. 

4.  nominat  ante  Binchoys:    &   Dufay   atque  Brasart.  Guilielmum 

Dufay  venerabilem  appellat  Joannes  de   Fulda  P.  II.  c  1.  fuae  muficae : 
cuius  ,    inquit  ,  compofitio  no/Iris  magnum  dedit  initium  formalitatis ,  vul- 
go  manerum  dictum ;   nam  ipfe  primus  regulis  contentus  non  immerito  li- 
gnites   ejl  fupergreffus  in  transpofitione ;  cum  injirumentis  perutile  fit  &c. 
Puto   legendum    regulis  -non  contentus  iuxta   ea  ,    quae   clarius  explicata 
dat  poftea  cap.   8-      Transfluxis  vero  temporibus,  acutis  ingeniif ,  fubtilio- 
res  effe  ceperunt  mnjici,  manu,    &  Guidon  is  praceptis  non  contenti ,  fed 
cantum  totiens  quutiens   transpoueutes    invenerunt  infra  Gama  plures  vo- 
ces adiiciendas  ejfe  ,  fimiliter  fupra  E  e  la  plures  ajfociandas  voces ,  cuius 
rei  venerabilem  Gwilbelmum  Dvff  ai  invent  or  em  extitiffe  credo  ,  quern -ad 
unum  moderniores  mujici  omnes  imitantur.         De  hoc  auctore  Gallico  Se- 
baldus  Heiden  in  praefatione  libri  de  arte  canendi  narrat ,    quod  a  Dun- 
staplo  in    Anglia   inventam  artem  componendi  pluribus    vocibus   cum 
Binchoi  excoluerit;   quam  poftea  loan.  Okegam  ,  Busnoe  ,    &  Caron- 
te  ad  maiorem    adhuc  perduxerint    perfecrionem.         Apud    Fridcricuiu 
mft.  critifche  Marpurg  primi  muficae  polyphonae  auctores  cenfentur  Wilhelmus  Dufay, 
Beytrage  zur  Caron  ,    Conrad  ,    Binchois   &  Busnoe  ,     qui    pleriquet7a//z   duplex 
M&^/b  contrapunctum  &  fugas  excogitarint,  leges  ad  confonantiarum  diffonan- 
316.W.    "  '  rum 


USQUE    AD    PRjESRKS    TEMPUS.    C.  V.  327 

tjarumque  procefTum,  atque  Dunstano-  Aretinam  methodum  emendave- 
rint.     Sic  ille.    Relege  modo  dicta. 

Claudius  Sebastiani  c.  27.  Belli  mujicalis  tres  diftinguit  claffes  Mufico- 

rum  :  ac  in  prima  quiJem  thcoricorum  etiam  Ockgehem  ,  &  Iacobiun 
Oshecht  collocat.  Sequuntur  „  fecundo  mathematici  difficiles  in  mul- 
titudine  fismorum  &obfcuri.  Joannes  Geislin,  Dufax  ,  Ioannes  Tincto- 
ris  ,  Franchinus,  Buschxae  ,  Caroxte.  Tertio  practici  theorici  ,  cae- 
terorum  principes,  qui  canere,  &  componere,  &compofit,i  intelligere  no- 
verant.  lusquinius  des  Pres  ,  Petrus  de  la  Rue,  Bru:.iel  ,  Hernials 
Isaac  ,  Ludovicus  Sexfel  ,  Adrian  Vuillart  ,  Lebrux  ,  Concilium, 
Morales,  la  Fuge  ,  1'Heritier  ,  Nicolaus  Gombert  ,  Thomas  Cre- 
quillon.5  Champion,  Petrus  Massexus  ,  Iacquet,  Pipelari  ,  Nico- 
laus Paiex  ,  Courtois,  Luxi  ,  Lupus,  Clemens  non  papa,  Home- 
rus  Herpol  ,  Claudix.  ct  Nolui   difcerpere   textum   aucloris  ,    qui 

audores  etiam  faec.  XVI.  mifcet  quippe  qui  anno  demum  1563.  edi- 
dit  liium  hoc  Bellum  muficale  inter  plani  &  menluralis  cantus  reges  , 
de  principatu  in  muficae  provincia  obtinere  contendentes.  Inter  remotio- 
res  vero  aetate  poftea  cap.  30.  Iosquini  ,  Nicolai  Gomberti  ,  &  Tho- 
vi<e  Crequilloxi  meminit. 

Busnoys  reprehenditur  a  Franchino  lib.  IV.  c.  ?.  de  confonantia 
quadam  inconfiderate  pofita  in  contratenore  acuto  de  Sancius  in  miff  a 
lomearme  :  quern,  addit ,  Tixctoris  acriter  reprehemiit  ,  quod  notulis 
plenititdine  fesque  aiteratis  ternarii  numeri  characlerem  prapofuerit  &g. 
Et  paullo  poll  Gulielmum  Dufay  allegans  in  Et  in  terra  pax  ,  &  in 
Patrem  Et  unam  fatictem  catholicam  mijj'a  fancli  Antmii  :  ubi  ,  addit  , 
per  fed  am  feu  maiorem  prolationem  &  tempus  imperfetlum  fignavit:  tres 
enim  rettas  minimas  uMcuique  contulit  femibrevi ,  duabus  nequaquam  ccque- 
duclas.  Idem  quoque  rationabiliter  pofuit  Philippon  de  Bourges  in 
quodam  Et  in  terra  &c.  Tinctoris  item  :  aliique  complures  id  propriis 
cant  ileitis  retle  declarant.  Tinctoris  faepe  tacit  mentionem ,  fern  el  etiam 
cum  pluribus  aliis  muficis  praciicis :  Eft  ,  inquit  ,  &  cekberrimus  qui-  Liy.Ulc.i-. 
dam  in  contrapun&o  procejfus  notularum  ,  videlicet  Baritonantis  ad  can- 
tus notulas  infiitutus  ,  conjimilibus  notulis  per  decimam  invicem  proceden- 
tibus :  tenore  ad  iingulos  concorditer  commeante  ,  quern  Tinctoris,  Gn- 
lielmus  Guarnery  ,  Iusquin  ,  Despret,  Gaspar,  Alexander  Agricola  , 
JLoyset  ,  Obrech  ,  Brumel,  Isaac  ac  reliqui  iticundiffimi  compofitores  in 
fuis  cantilenis  fapius  obfervarunt, 

Multos 


328    L.  IV.    AUCTORES   MUSICiE     POSTER.  &TATE 

a  Multos  ex  his  iisdem  plerumque  duetis  exemplis  laudat  Joannes  Spa- 

tarius,  unum  praeterea  addens  Ioaunem  diUBREDE  inter  antiquos.  Ios- 
quinum  Defpret  vero  poltea  c.  21.  laudat  Optimo  de  I'r  compojitori  del 
tempo  noftro.  Eundemne  ?  quem  ad  fin  em  cap.  18-  nominaverat  Iosquin 
de  Spiriet  &  Gaspar  digniffuni  compojitori.  Glareanus  in  Dodecachor- 
do  ,    primum  &   prae  omnibus  Iodocum   Pratenfem  celebrat,  alicubi  Va- 

Lib.rii.cii.  ojjera  ,  veluti  confefifus,  fe  minium  in  Iodocum  affectu  corruptum  ,  ut- 
pote  quern  extra,  ait,  aliurum  ale  am  ponere  foleam.  addit :  Scio  midtam  nos 
illis  aliis  quoque  deb  ere  gratiam  ,  qui  apud  me  in  magna  funt  exifiima- 
tione  ,  cum  ob  iugenii  acrimoniam  ,  turn  ob  non  proletariam  mujica  rei 
eruditionem  ,  quod  de  Okenhemio  ,  Hobrechtio  ,  Isaac  ,  Petro  Pla- 
tenji ,    Brumelio   at  que  aliis  hoc  in  libra  Jape  iejlati  fumus.  Alibi 

Cap.  26.  poftquam  iucunda  quaedam  retulifTet ,  quae  cum  Ludovico  XII.  Franco- 
rum  regeegiilet  Iodocus  feu  Iosquinus  des pres,  de  prato,  Pratenfis, quem 
can  tor  urn  coryphaeum  vocat ,  demum  ,  eum  amafle ,  perhibet ,  ex  una 
voce  plures  deducere  ;  quod  de  canonibus  muficis  interpretari  licet :  Quod , 
addit,  pf>ji  eum  multi  amulati  funt.  Sed  ante  eum  loannes  Okenheim  , 
de  quo  paullo  poft  ,    ea  in  exercitatione  claruerat.  Nempe  poftquam 

t°s-  454-  complura  ex  Iodoco  attuliflet ,  ad  ilium  progreflus  fie  effatur  :  antiqidor 
aliquanto  fuit  Okenheim,  &  ipfe  Belga  ,  qui  ingenio  omneis  excelluijje 
dicitur.  Qiiippe  quem ,  conjlat ,  trigiuta  fix  vocibus  garritum  quendam 
injlituiffe.  Eum  nos  non  vidimus.  Certe  invent ione  eff  ingenii  acrimonia 
admirabilis  fuit.  Amavit  autem  tcatcXuta,  in  cantu  ,  hoc  eft ,  cantiones 
injlituere ,  qua  mult  is  cantarentur  modis  ad  cantor  urn  propemodum  ar- 
bitrium  ,  ita  tamen,  ut  harmonise  ac  confonantiarum  ratio  nihilo  fecius 
obfervaretur  &c.  Ioh.  Le  Mai  re  de  Beiges  in  poemate  Gall,  la  Con- 
corde de  deux  nations  his  tertium  lbciat : 

Au  fin  milieu  du   chceur  ovuir  pourftz 
Entreprifer  Mufique  Alexandrine 
Et  de  Iosquin  les   verbes  coulourez 
Puis'  gPOkeghem  I  harmonic  tres  fine 
Les  termes  doulx  de  Loys  &  Compere 
Font  melodie  aux  Cieulx  meme  confine. 


}*S-  tf& 


Glareanus  autem ,  poftquam  mirum  in  modum  Iodocum  depraedi- 
caflfet  lib.  III.  e.  24.  optimisque  poetis  Homero  &  Virgilio  conipa- 
rafTet ,  demum  eundem   cum  Iacobo   Hobrecht   contendit  ,    quem   alibi 

Erasmt 

a)  Traftato  de  Muf.  nel  quale  fi  tra&a  de  la  petfe&ione    de  la.   fesgualiera   &c.   c.    l6.  &   ji.   ad 
an.  1531. 


U«QUE    AD    PRiESENS    TEMPUS.    C.  V.  329 

Erasmi  Ruterodamt  praeceptorem  perhibet  :  unde ,  inquit ,  &  quidam 
nm  incptc  aUerum  Virgilio  ,  alterum  Ovidio  comparari  merito  pojfe 
contendunt.  Quodfi'  admittimus ,  Petrum  Platenfem  mirum  in  modum 
iuamdum  modulatorem,  cui  potius,  quam  Horatio  comparabimm  ?  Ita 
Isaacum  fortaffis  Lugano,  Feum  Claudiano  ,  Brumelium  Statio. 
Paullo  poll  /Internum  hunc  Brumel  ,  &  iterum  Iodocum  coniungens , 
utrumque  iam  ad  extremam  vergentes  atatem :  fed,  addit ,  vicit  huge  , 
tiiea  quidem  fententia .,  Iodocus  uatura  vi  ac  ingenii  acrimonia  &c.  An- 
tonium  Brumkl  poftea  magis  diligentia  &  arte  valuiflfe  dicit,  quam  na-^.  4?g, 
tura?   indulgentia. 

Proxime  ante  hunc  ponitur  Iacobus  Hobrecht  &  ipfe Belga.  Hunc, 
inquit  ,  fama  ejl  ,  taut  a  ingenii  celeritate  ac  inventionis  copia  viguif-lbiit 
fe,  ut  per  unam  no  ft  em  egregiam  ,  £f  qua  doclis  admirationi  effet,  mif- 
fam  componeret.  Omnia  huius  viri  momimenia  miram  quamdam  habent  ma* 
iefiatem ,  £5?  mediocritatis  venam.  Cum  hoe  vero  confundendus  haud 
eft  Obregem  ,  cuius  cantilenam  lantredantan  niemorat  Franchinus  : 
fobinde  etiam  praeceptor  fuus  Bonadies  eidem  memoratiy: ,  de  quo  nihil 
alibi  mihi  occurrit ;  cum  aliis  vero  ad  faeculum  XV.  refertur  in  Franchi- 
ni  opere  an.  1491?.   Mediolani  impreflb.  Sic  etiam   Henricus  Isaac 

Angelo  Politiano ,  qui  ad  finem  eiusdem  faeculi  obiit,  memoratur.  Pro- 
iht  Norimbergcc  an.  iffo.  edit.  „  Choralis  Conftantini ,  ut  vulgo  vo- 
cant ,  infigne  harmonic  cceleftis ,  auclore  nunquam  fatis  laudato  Henri- 
co Isaac  D.  Caefaris  Maximiliani  fymphonifta  &c.  „  Q_ui(ut  de  eo  te- 
flatur  Glareanus)  &  erudite  &  copiofe  innumera  cornpofuifle  dicitur.  ?<rg.  460.. 
Hie  maxime  ecclefialticum  ornavit  cantum  ,  videlicet  in  quo  viderat 
maieftatem  ac  naturalem  vim  non  paullo  fuperantem  noftrae  aetatis  inven- 
ta  ®ip,oLTcL ,  phrafi  aliquando  durior  ,  nee  tarn  follicitus  ,  ut  confuetudi- 
0  ni  quid  daret ,  quam  ut  elimata  eflfent ,  quae  ederet.  Id  etiam  volup- 
tati  duxit  ,  copiam  oftendere  maxime  phthongis  in  una  quapiam  voce 
immobilibus  ,  ca?teris  autem  vocibus  curfitantibus  ac  undique  circum- 
ftrepentibus  ,  velut  undae  vento  agitata?  in  mari  circa  fcopulum  ludere 
folent.  Quod  &  Hobrechtum  feciffe  conllat  ,  quamquam  alio  quo- 
dam   modo.  " 

Vapulat  Donio  de  praettantia  muf.  vet.  p.  54.  Glareanus  ,  quod 
profectum  mutkes  ante  fuam  aetatem  nimium  exuulerit :  „  £t  tu  nobis 
(inquit)  Glareane  perfnadebis  ,  centum  annorum  curriculo  (totidem 
enim  fere  antecellerunt  aetatem  tuam  primi  illi  figurati  cantus  ,  ut  vo- 
cant  ,  repertores  ,'  quique  alii  rem  muficam  inltaurare  ceperunt)  ad 
fummum  huius  iacultatis  apicem  perventum  efle  ?  praefertim  cum  indefti 
Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.         T  t  pla- 


Oigaitorurr. 
tnuficorum 
increinenta 
&  artifices 
cxci  etiam. 
T.V.  v.Mu- 
Jic*. 


330   L.  TV.    AUCTORES   MUSICS  POSTER.  JETATE 

plane  ,  ac  femibarbari  ii  auctores  extiterint ,  atque  eiusmodi  fuerit  fae- 
culum  illud  ,  quod  a  Chrifti  Salvatoris  ortu  quartum  decimum  numera- 
tur,  propter  Italia  bella  &  calamitates  ,  ut ,  quod  acerrimi  vir  ingenii 
Alexander  Tassonius  in  fermone  illius  temporis  animadvertit ,  non  mag- 
num fane  incrementum  amoeniora  haec  ftudia  capere  potuerint."  Nega- 
ri  tamen  nequit ,  muficam  ,  pro  re  nata  ,  grandia  faeculo  decimo  quin- 
to  praefertim ,   de  quo  res  eft  ,   fumfifle  incrementa. 

Praetereundus  haud  eft  ,  quern  Beyerlinck  in  theatro  vita  human* 
ex  Sabellico  lib.  VII.  ex  10.  laudat  „  Muficae  artis  virum  omnium  , 
qui  unquam  fuerunt ,  fine  controverfia  praeftantiflimum,  quern  plures  an- 
110s  Venetia  habuerunt ,  circa  annum  fal.  1470.  Bernardum  cognomen- 
to  Teutonem  ,  argumento  gentis  ,  in  qua  ortus  eflet.  Omnia  muficae 
artis  inftrumenta  fcientiflime  tra&avit  :  primus  in  organis  auxit  nume- 
ros  ,  ut  &  pedes  quoque  iuvarent  concentum  funiculorum  attraclu.  Mi- 
ra  in  eo  artis  eruditio  ,  voxque  ad  omnes  numeros  accommodata ,  nu- 
minis  providentia  ad  id  natus ,  ut  unus  eflet  ,  in  quo  ars  pulcherrima 
omnes  vires  expleriretur  fuas.  "  Atteftante  Melchiore  Ada  mi  in   vit. 

philof.  Rudolphus  Agricola  canebat  voce^Jlatu,  pulfu,  natus  an.  1442. 
in  Belgii  vico  Biifflon  prope  Groningam ,  ubi  hodieque  in  ecclefia  S.  Mar- 
tini ,  ut  D.  Burney  perhibet,  organum  ab  eo  fabricatum  fupereft , 
fucceflu  quidem  temporis  au&um  ,  ut  tamen  quae  fuperfunt  ab  Agrico- 
la confe&a  ,  adhuc  praeftent  caeteris.  Demum  id  etiam  memorem  , 
quod  apud  Oefelium  legitur  an.  1433.*  ab  Ernesto  duce  Erhardum 
Smid  ob  fingularem  peritiam  in  fabricandis  organis  ab  omni  vedigali  im- 
munem  redditum.  a)  Relatum  ,  memini  ,  me  legifle  circa  eadem  , 
ni  fallor,  tempora  Monachii  caecum  inftrumenta  mufica  aptiflime  fabri- 
cate tractafleque  :  veluti  etiam  in  Io.  Nicol.  Pechlini  obfervat.  8-  Phy- 
fico-med.  legitur,  in  Gambriviis  caecum  omnis  generis  inftrumenta  mu- 
fica inimitabili  manuum  orisque  modulatione  rexifle. 

Mufurgi  VII.   lam   redeamus  ad  recenfionem   clarorum  fymphonetarum  ,   ad 

r°  XVL&  fecumm  XVI.  progrefli ,  quo  adhuc  duce  Glareano  uti    poflumus,   ad 

BeigvE.         medium  eius  faeculi ,  dum  edidit  Dodecachordum ,  in  quo  a  centum  & 

infra  annis  magna  copia  au&ores  muficos  non  tantum  enumerat ,  verum 

etiam  veluti  in  alveari  quodam  exempla  fuavium  eorundem  modulorum 

profert ,  gentilium  praefertim  fuorum  ,  quibus  plerumque  familiariter  ,  aut 

etiam 


Vol.    m. 

f.  %  j  1. 

Rer.  Boicor. 
Script.  T.  11 
f.  3IS. 

a 


»)  Anno  1433.  datum  Munchen  am  Suntag  nach 
Jacob]  fpricht  Herzog  Ernst  Erkarden  Smid, 
gefeffen  zum    Feyjfenberg ,    aller  Steyr   frey, 


tunb   fein  Klugheit  die  er  an  im  hat  mtt  Or- 
geln  zu  machen  und  audern   klngen   Diogen. 


** 


USQUE  AD    PRMSENS  TEMPUS.    C.  V.  3  3  I 

rtiam    pracceptoribus  ufus  ,    de  iis  certa  notitia    iudicioque   pronuntiare 
potuit.      Sic   principio    ftatim   operis  praeter  Sebaldum    Haiden  ,    qaem  Ztf. /.  r.  4. 
vocat  infignem  actate  ilia  muficum,   laudat  civem  fuum  Lutuichum  Sen- p.  6. 
fly    Tigurinum,  fcilicet  Glarona   patriae  Glareani   contribulem  ac  con- 
fociatum  in  Helvetia:    qui,   inquit  alibi,  nojlra  <etate  inter  fympbonetas  Lib.  11  c.s. 
eximium   nomen  ,    &*Henrico    Isaaco   ipftus  praceptore  baud  indignum?-  w- 
natlus  eft  :  cuius  etiam  infra  canonem  muficum  profert.       Alter  eft  Michael 
Rubellus  Rottuilanus:  vir  ,  inquit,   perpetua  memoria  dignijjimus.     Is Zih JL   ' 
nos  bonas  litter  as  &  mufices  elementa  bona  fide  primwn  Berna  in  Helve-  *>.  155. 
tiis  ante  annos  iam   triginta ,    deinde  in  fua  item  patria  docuit.         De  Lib- lIL  c- 
Cochljeo  item  Glareani  praeceptore  fupra  diximus  ,   cuius  laudat  exem-^ {\£ 
pla  ;  Sixti  vero  Dietrich  eiusmodi  dum  profert,  quod,  inquit,  nuper ibni  c.  is. 
e  Conftantia  ad  nos  mifit ,    amicitia  nimirum  coniunttus :   veluti  alibi  te-^3°4- 
ftatur  de  Ioanne  etiam  Vannio  Brifgoico  ,    &  Gregorio  Meier  Solodo- 
renfis   ecclefiae  apud  Helvetios  organario ,    ex  qua  familia  hodieque  eft  , 
qui  eodem  officio  egregie  perfungatur.     Ex  Gregorio  autem  illo  multa 
paflim  afFert  Iosquini ,   quern  tantopere  celebrat ,    cantibus  inferta ,  iu- 
dicio  quoque  eruditiflimi  viri ,    ut  vocat ,  D.  Ioannis  Ali  eiusdem  eccle- 
fiae Solodorenfis  ecclefiaftae.     Habet  praeterea  exempla  quaedam  Adami  de  Llb-  Ul-  c- 
Fulda    Franci  Germani,    cuius  opus  ineditum  de  mufica  faepe  iam  lauda-p^.288.19',. 
vimus;    Thoma  Zarnen    Aquisgranenfis  ,    item  Adami  Luyr   Aquisgra-Lib.ni.c.w. 
nenfb ,  difcipuli  Ioannis  Ghjselin  ,   cuius  quinque  miflas  typis  impreflas*; 219'    ... 
commemorat  Gesnerus.         Paflim  adhuc  in  bibliothecis  fervantur  eiuice-  yjj.  „j.  4." 
modi  hoc  faeculo  imprefla  auctorum  opera  ,  qui  mufica  arte  tunc  temporis 
riaxime  inclaruerunt      E.  g.  Io.  Leonis  Hassleri  Norimbergenfis ,  Nicolai 
Rosthii  Saxo  -  Weimarienjis ,  lacobi  Galli  feu  Hjene  Carniola  ,   loan. 
Kneffelii  Laubenfis  Laufata,   Homer i  Herpol  Friburgenjis  Helveti  &c. 
Leonardi    Pamingeri    Afchavienfis    Aujlriaci ,    Blafii   Amon    Tyrolenfis 
lac.  Pa  ix  Auguftani,  innumera  Or  land  i  de  Laffo  Montenfis  in  Hannonia 
celeberrimi   variis  in   Italia  locis ,   ipfaque   Roma,    demum  apud  aulam 
Bavaricam  muficae  perfecti ,     qui  ad  muficum  chorum  Caroli   IX.  re- 
gis  Gattiarum  vocatus  obiit    anno  i?94-  aet.  45.   dum  itineri  fe  accin- 
geret  :    tefte  Thuano  lib.   XLV1I.   ad    annum   1^74,    &   lib.  CIX.  ad 
an.   M94.  ubi  eius   breviarium   vitae  habes.       Eius  imago  in  bibliotheca 
chalcographica    illuftrium  virtute    atque  eruditione  in  tota  Europa  clarif- 
fimorum  virorum ,    collecrore  Iano  lac.  Boissardo  ,    cernitur  cum  hac 
epigraphe  : 

Quantum  exit  melka  reliquos  Orlandus  in  arte , 

Mtheriis  propior  tantum  abit  ille  choris. 

T  t  2  Philippi 


332    L.  IV.  AUCTORES  MUSICiE   POSTER.  JETATE 

Ilia  vero  Pbilippi  de  Monte  Belga  ,  Orlandi  difcipuli,  DD.  Maxi- 
miliani  II.  &  Rudolphi  II.  Impp.  mufici ,  canonici  ,  &  thefaurarii 
Cameracenjis  cum  hoc  epigrammate. 

Clarior  ut  fupero  refonaret  in  athere  pfaltes , 
Fixit  in  hoc  Montis  vertice  diva  pedum. 

Fait  porro  Canonicus  Cameracenfis  hoc  faeculo  Iac.  de  Kerle  multis 
editis  operibus  muficis  clarus ,  veluti  etiam  Thomas  Cfequilon  Carolo 

V.  a  componendis  modis  muficis,  &  Cyprianus  Rore  Herculis  Ferrar. 
ducis ,  deinde  Venetorum ,  poftremo  Offavii  Farnesii  Parma  &  Pla- 
centia  ducis  chori  praefecrus.  Quibus  addendi  funt  Clemens  non  pa- 
pa feu  Chrijlianus  Clementius,  cuius  &  Orlandi  Lajji  principia  de  con- 
texts &  conftitutione  cantilenarum ,   Chrijiiani  item  Clementii  praecep- 

Mutthef.  Eh-  ta  theoretica  expofuit  Fal.  Hausmann.  Io.  de  Cleve  porro  ac  Michae- 
io6  '  *'  l*s  Tonsoris  cantiones  typis  funt  editae Norimberga  an.  1573.  Varia  item 
Nicolai  Gomberti  ,  difcipuli  Iosqjuini  ,  Severini  Cornet  ,  Alex.  Uten- 
Dodecacb  ft  DAL '  ^ac'  ^e  Wert.  Sed  plerique  ex  his  edito  demum  Glareani 
jsi-  Sfc.  opere  inclaruere ,  qui  alios  complures  Belgas  dilaudat ,  veluti  Ant.  de 
tf.  s83-  Vinea  Traiettenfem ,  Gerardum  aSALiCE,  Io.  Richafort  ,  Nicolaum. 
'*■  .**■      Craen. 

Angii  VIII.  Verifimile  videtur,  Bejgas ,  qui,  ut  iam  notavi ,  faeculo  XVI. 

totarn  pene  Europam  inundarunt ,  ex  fchola  Dunstaphi  Angli  potiffi- 
mum  profecifTe.  Wilh.  Boice  ,  qui  fub  titulo  Cathedral-Mnfic  &fc.  an- 
no 1768.  edidit  praecipua  opera  mufica  duorum  proximorum  faeculo- 
rum ,  in  prasfatione  voluminis  III.  muficam  Anglica  ecclefiae  faec.  XVI. 
cumprimis  laudat  a  gravitate,  perhibetque,  ab  Elisabetha  regina  ftatu- 
tum  ,  ut  mufica  facra  ab  omni  fpecie  cuiusque  cantus  faecularis  abhorre- 
ret.  Neque  etiam  primis  illis  autloribus  energiam  ad  exprimendum  fen- 
fum ,  contextumque  verborum  abiudicat  ,  quantum  quidem  mufica  ilia 
co.nfonantia  plurium  vocum  permifit,  quam  elegantia  puritateque  melo^ 
diarum  fuavem  reddere  contenderint ,  capacitatem  autem ,  applicationem- 
que  ingenii  operofa  prodat  harmonia.  Nominat  autem  Tallis  ,  Lye, 
Bird,  Gibous,  &  Farraut.  Ex  quibus  primus  Thomas  Tallis  in  ea 
colledione  occurrit  a  nobis  iam  laudatus,  fub  Henrico  VIII.  Eduardo 

VI.  regibus  ,  Maria  &  Elisabetha  reginis  ab  organis  capellae  regiae:  qui 
in  mufurgia  facra  cum  exteris  perinde  ac  indigenis  de  palma  con- 
tendere potuerit.  Accepit  a  regina  Elisabetha  cum  Guilielmo  Bird, 
eius  difcipylo,  privilegium  exclufivum  imprimendi  opera  mufica ,  prodie- 

runtque 


USQUE     AD    PR/ESENS  TEMPUS.      C.  V.       333 

runtque  an.  1^75.  eorum  cantiones  facrae  ?.  &  £•  voc.  latine  ,  aliacque  eius- 
dem  generis  annis  r  ^ 89-    1^91.  1605".  mortuo  iam  Thoma  Tallisio  an. 
1  ?8  S-  Gnilielmi  Bird  Non  nobis  Domine  potiflimum  laudat  Boice  ,  obiifTe- 
quenarrat  an.  1625.  Huic  Thorn.  Morley  Introductionem  in  muficampracti- 
cam  dedicavit,  edidirque  praeter  opera  Madrigalium  etiam  cantiones  a  3.  voc. 
Christophorus  vero  doftor  muficae  a  Boicio  vol.  II.  produ&us,  an.  iff  3. 
Acta  apoftolorum  Gallica  lingua,  cantui  illigata  ,  ac  Eduardo  VI.  dedi- 
cata  edidit.  Medio  item  Ike.  XVI.  Io.  Marbeck  ad  librum  precum ,  feu  can- 
tionum  publicarum  modulos  fecit.     Vid.  Balei  Centur.  XII.     Richardi 
Ferraut  opera  ad  officium  ecclefiae  memorat  Boice  feftiva  fuoque  accom- 
niodata  argumento :  obiit  eodem  ,  quo  Thomas  Tallis  anno    M8f-   qui 
in  epitaphio  a  Botcio  relato   ob  vitas  eximiam  integritatem  laudatur.   Iam 
iupra  inter  do&ores  profe(foresque    muficae  meminimus  Wilhelmi  Blitt- 
mann,  eiusque  difcipuli  celeberrimi  Ioannis  Bull,  qui  magiftro  fuo  anno 
if  90.  fucceflit  in  munere  organiftae  in  capella  regia3  cui  iam  an.   if8f« 
adferiptus  erat  inter  membra  ,  quae  Gentlemen  vocant  Angli ,   Galli  Gen- 
tilshommes.       Anno  fequenti  baccalaureus   muficae    Oxonicnfis  ,  pofteaque 
dodor  Cantuarienfis  an.  if  96.  profefTor  muficae  Grefhamenfis ,  ob  infirmam 
valetudinem  an.  i6or.  ex  confilio  medicorum  peregrinatione   ad  exteras 
gentes  (fubftituto  interim  Thoma  Bird  )  fufcepta,  illis  admirationi  fuit.    Vid. 
Matheson  apud  Marpurg  hiflorifch  -critifche    Beytrage  zur  Aufnahme 
der  Mufic  IV.  B.  p.  414.     William  Boice  Cathedral-Mufic  Vol.  III. 

IX.  Ex  Italis  unum  faepe  laudatum  Franchikum  paffim  profert  in  Itali- 
medium  Donius  :  cui  merito  coniungimus  loan.  Mar  iam  Artussium  ,  fag' 32,  *31' 
interque  muficos  theoreticos  praeftantiflimum  Iof.  Zarlinum  Adriani 
Willart  Flandri  difcipulum  ,  quod  muficam  praclicam  attinet.  In  qua 
apud  Italos  poftea  cseteris  palmam  praeripuit  /.  Petr.  Aloyfius  Prjene- 
stinus  ,  de  quo  fupra  ex  Iof.  Suaresh  Praenett.  antiq. ,  qui  eum  ex  m&- 
rito  vocat  principem  muficae ,  eiusque  in  facris  tutorem  &  confervato- 
rem.  Donius  fugillat    non   neminem    muficae   quondam   pontificiae 

praefedrum  ,  qui  fapientiffim um  ,  inquit ,  noflrum  Pontifcem  pene  iam  per-  De  Fraf'  T 
fit af erat ,  ut  reieiiis  fuavijfimis  PRiENESTiNi  profodiis  ,  fua  in  vicem  modu-  j/0p^  p\9i[ 
lationes  in  Palatino  facello  cominerentur.  Aliter  animatus  fuit  Stephanus 
Landus  inter  Prjenestini  fucceflbres  in  bafilica  S.  Petri  Roma  :  „  A  pro- 
pria,  (inquit  in  dedic.  lib.  I.  miflarum  ad  Franc,  Card.  Barberinum) 
&  inveterata  huius  bafilicae  germana  difciplina  ,  &  apto  ad  canendum 
fqribendi  ftylo  nihil  difcedere  impenfius  curavi ,  praeeunte  me  inyidto  du- 
ce  Petto  Aloyjio   Prjenestino,   huius   noftri  Odei  quondam  moderatore 

T  t  3  dignik 


334    L.  VI.   AUCTORES  MUSICiE    POSTER.  iETATE 

digniflimo  ;    a  quo    qui    defciverunt ,     in    laqueos  faepe  garrulitatis    & 
fcurrilitatis  incidiflfe  non  dubitandum.  "     Mufica  Pranejlina  hodieque  ito- 
ma  in  pretio  eft,   promifcue  di&a  alia   Palejlrina  vel  a  capella  ,     ufu- 
Voi  1.  fag.  que  quotidiano ,    exceptis    quidem    feftis ,    ut  ex  ore  P.  Dreyer  mu- 
i8»-  ficae    praefe&i    apud    ecclefiam   Annunciatae  refert  D.  Burney,     qui  aeri 

incidi  fecit  fub  titulo  la  Mufica  che  fi  canta  la  fettimana  fanta  inter  alia 
huius  au&oris  Stabat  mater  ,  &  Popule  meus  ,  quid  feci  tibi  &c.  quod 
ha&enus  fingulis  annis  apud  nos  cantatur.  Extant  vero  varia  huius  au&o- 
ris  opera  typis  impreflTa.  Madrigalia  recenfet  P.  Io.  Bapt.  Martini  in 
indice  auclorum  muficorum  tomo  fecundo  Hiftoriae  muficae  annexo. 
MiflTarum  fupra  p.  232.  meminimus  ,  eius  imprimis,  quae  tempore  concilii 
Tridentini  muficam  in  ecclefia  fervaffe  fertur ,  quod  1.  c.  difcuffimus.  Rem 
Ibid.  p.  30;.  etiam  narrat  laudatus  D.  Burney,  miflamque  illam  celebrem  a  fex  voci- 
bus  an.  1555.  in  pafchate  decantatam  pro  afferto  fumit,  eundemque 
an.  i?62.  muficae  in  Capella  S.  Maria  Maioris  praefeftum  fuifTe,  poftea- 
que  an.  1*71.  Ioanni  Animucci a  eodem  in  officio  fuccefliiTe  apud  S.  Pc- 
trum  in  Vaticano  :  qua  in  ecclefia  etiam  poft  mortem  an.  1594.  magna 
celebritate  ante  altare  SS.  Simonis  &  Iuda  fepultus  fuit  cum  hoc  epi- 
taphio. 

10HANNES    PETRVS     ALOYSIVS    PR^NESTINVS 
MVSICAE    PRINCEPS. 

Addit,  in  fchola  ,  quam  Roma  Claudius  Gaudimelus  an.  1  f  72.  cum 
amis  Hugonottis  Lugduni  occtfus  ,  inftituit,  effloruifle  PrtenestInum  cum 
Naninio,  Ioanne  fcilicet  Maria,  qui  ipfe,  ut  legere  eft  in  epiftola  An- 
timi  Liberati ,  fcholam  muficam  aperuit,  ex  qua  inter  alios  prodiit  Ber- 
nardinus  Naninius  loan.  Maria  frater :  quorum  opera  typis  edita  re- 
cenfet P.  /.  Bapt.  Martini  in  citato  indice,  laudatque  p.  260.  utrum- 
que  cum  Claudio  Merulo  aliisque  celebrioribus  faec.  XVI.  au&oribus 
muficis.  Claudius  Merulus  feu  Merula  meruit  apud  S.  Marcum 
Venetiis  poft  Zarlinum  ,  &  qui  huius  anteceflbr  fuit,  Adrianus  Willart. 
Claudii  Meruli  proftant  cantionum  facrarum  opera  vergente  faeculoXVL 
ac  ineunte  XVII.  edita  ,  veluti  etiarn  Zz/c^Marenzo.  Quibus  iungere 
licet  Oclavium  Bariola  Mediolanenfem  ,  Annibalem  Patavinum  ,  Hora- 
tium  Columbani  ,  Petrum  Pontium  ,  MichaeiemVkROTTi,  Horatium 
Vecchi,  Andream  Gabrieli  ,  Io.  Bapt.  Pinelli,  Io.  Mariam  Rossi? 
Antonium  Scandelli  :  quorum  opera  typis  funt  edita. 

t.li.  c.  3.  Nonnullos  alios  P.  Ziegelbaur  in  hift.  litter.  Ord.  S.  B.  laudat  fyn- 

J!^6,fas'    cellicas  Zaw.  Gazam,  S.  lulling  Patavii  ccenobitam,  qui  in  arte  mufica 

ineunte 


USQUE  AD  PR&SENS    TEMPUS.    C.  V.         335 

ineunte  fsec.  XVI.  adeo  excelluerit ,  ut  praeftantiflimi  quique  eius  facultatfs 
profeftbres  velut  oraculum  ilium  confulerent ,  nee  eo  improbante  quid- 
quam  in  publicam  lucem  auderent  emittere.  Apud  Siculos,  eodem  te- 

lle ,  eunte  faec.  XVI.  Mourns  Chiaula  ,    coenobii  S.  Martini  alumnus, 
mufica  facultate  non  folum  Panormi ,  fed  etiam  Rom*  &  Fenetiis  fua  ae- 
tate  plurimum  Celebris,  fummisque  principibus  ea   de    caufa  valde  acce- 
ptus  fuit  &  gratus.        Refert  deinde  ex  Ant.  Mongitoris  Bibliotheca  Si-F-n-  t  **• 
cula,  eum  in  muficis  cantionibus  adeo  excellentem  habitum  ,  ut  in  iis  ad    c' 
ftuporem  inclaruerit :     fingulariter  autem    in    ordinandis  plurimarum  vo- 
cum  &  inftrumentorum  pleno  choro  ex  proportione  refpondentium  fym- 
phoniacis    modulationibus :  quod    fingulari   exemplo   ibidem  declaratum 
legere  eft  ex  eodem  audoreapud  eundem  P.  Ziegelbaur  ,  qui  P.  IV.  eius    ' '     ** 
audoris  commemorat  facrarum  cantionum,  quae  odo  turn  vocibus,  turn  va-  3.^314. 
riis  inftrumentis,  chorisque  coniundis,  ac  feparatim  concini  poffunt,  librum, 
typis  excufum  Vmetiis  an.  1^90.        His  fociat  Archangelum  de  Leonato, 
Italum  Brixianum,  plurimum  deledatum  muficis  concentibus,  fed  tamen  om- 
niuo  facris  :  „  Ideoque  (addit)  divinas  laudes  non  contentus  per  femet- 
ipfum  canere  ,  etiam  alios  fapienter  canere  docuit ;"   evulgato  libro  hu- 
ius  tituli :  „  Cantiones  facrae  turn  in  Nativitate  Domini  ,    turn  in  hebdo- 
mada  fanda  decantari  folitae.  Venetiis  an.  if 8?.  "     Haec  ille  ex  Armell. 
Bibl.  Cafin.  ubi  etiam  laudatur  Benediclus  Lucchinus  Mantuanns  ,  abbas  P- 1-   p-  ?4* 
monafterii  S.  Bened.  de  Palolyrone,  in  arte  mufica  excellens  compofitor,  p.  7.  f,  IOO, 
qui  multa    mufica  opera   compofuerit  valde  pulchra  &  venufta.       Plura  p  IV  c 
item  recenfet  P.  Ziegelbaur  opera  mufica  P.  Placidi  Falconii  ab  Afnlas.%.  ?.  314. 
Brixiani. 

X.  Cum  laude  meminit  Glareanus  Damiani  a  Goes  ,  equitis  Lnfu  Lnfitani ,  Hi- 
tani,  viri  nobilis,  &  eximii  eius  tempeftatis  fymphonetae.  „  Qui  (addit)  poft- ^n|'/7 
quam  totam  ferme  luftraflet  Europam,  hie  ad  Hercynia  filvae  caput  D.  E-^.  264. 
rasmum  Roterodamum  invifit ,  cuius  hofpitio  aliquot  menfibus  fuaviflime 
eft  ufus :  hinc  inter  nos  notitia  orta ,   hinc  amicitia  facia,  quae  nunquam, 
quoad  vixero  ,  evanefcet."     Specimen  eius  compofitionis  adiungit,  de  eo- 
que  Opmeer  inquit :  „In  componendis   fymphoniis  magnus  artifex,  &a 
cundis   dodis    viris  amatus   plurimum."      Ant.    Augustinus   laudat   in ^J?*?,,- 
Bibl.  Hifpan.  Eduardum  Loppat  ,  feu  Lobo  Lufitanum  ,   cuius  varia  inter  48$. 
opera  edita  eft  etiam  canticum  Magnificat.     Antvcerpia  an.  160J.  imp. 

Ei  ex  Hifpanis   iungere  licet  Franc.  Salinatem  ,  a  nobis  alibi  lau- 
datum,  imprimis  vero  ab  Antonio  Augustino  in  Bibliotheca  Hifpanica. 

Di- 


33<S    L-  IV.'  AUCTORES  MUSICS   POSTER.   iETATE 

Didacus  Ortiz  item  Hifpaims  Soletanus  ,  regise  capellae  moderator  ac 
magifter  mufices,  appellatur  in  lib.  I.  Hymnos,  Magnificat,  Salve,  Mot- 
teta,  PfalmoSj  aliaque  diverfa  cantica  complectente  Venetiis  an.  i  54?.  edito. 
Meminit  item  Ferdinandi  de  las  Infantas,  cuius  typis  imprefla  extant 
an.  1 5"  70.  plura  modulationum  genera  ,  qu*e  vulgo  contrapuncla  appellant:/)-, 
fuper  excelfo.  Gregoriano  cantu.  Et  an.  1580.  Sac r arum  varii  fiyli  cantio- 
vum  tituli  Spiritus  Janfti  libb.  If.  cum   f .  voc.  Cum    laude  imprimis 

meminit  laudatus  Augustinus,  Chriftopl.wri  Moualks  Hifpalenjis,  cuius  va- 
ria  edita  funt  opera.  Extat  porro  typis  editus  liber  I.  Miflarum ,  Fran- 

Bift.de  h  cefco  Guerrero  Hifpalenjis  odei  phonafca  aucrore,  Parifiis  anno  1^66. 
Mujlque  £f  Carolum  V.  Imp. mufica  facra  admodum  delectatum  ,  ex  vitas  aucrore 
T  i.p  iL  narrat  Bonnet,  etiam  port  fuum  feceflum  in  Hifpania  ultimas  vita;  fuae 
annis:  „  II  fe  rejouflbit  beaucoup  d'entendre  chanter  l'office  en  mufique, 
„  a  caufe  de  la  pailion,  qu'il  avoit  pour  la  fymphonie.  La  delicatefle 
„  de  fon  oreille  furpalToit  celle  des  maitres  ,  fi  bien  qu'un  jour  ayant 
„  commends  de  chanter  une  Mefle  fur  le  livre  des  motets,  que  lui  a- 
„  voit  prefente  Guerrero  ,  qui  paflfoit  pour  le  meilleur  muficien  de 
„  toute  YEfpagne  ,  i\  reconnut  tous  les  endroits ,  qu'il  avoit  pris  dans 
„  d'autres  auteurs ,  &  dont  les  maitres  de  Part  ne  s'etoient  pas  meme 
„  appercus."  Ipfiflimus  hie   eft  Franc.  Guerrero,  muficae  in  ecclefia 

Savilienji  praefectus  ,  cuius,  operumque  ab  cm  editorum  ,  meminit  Augu- 
stinus  in  Bibl.  Hifp.  eaque  inter  canticum  Magnificat  a  4.  voc.  Lovanii 
an.  i<)6j.  impreflum. 

Gain.  XI.  Modo  meminimus  Claudii  Gaudimeli  ,  ex  tomitatu  BurguncR* t 

Tranche  Comte  oriundi,   qui  an.    t  5  ^  5.   Marci    Ant.  de  Muret  chanfom 
fpirituelles  quatuor  vocum    modulis  edi&t  Parifih,  pfalmcs  item  Davidis 
adMAROTi    &Bez./e  metrum.     Poft  eius  mortem  prodierunt  Flores    can- 
tionum  Litgduni  1574.  &    1576.     Adrianus  le  Roy  edidit  chanfom  fpi- 
rituelles Celebris  poetse  fimul  &  mufici  Ioannis  Baif    fub  Carolo   IX.   & 
Henrico  111.  fub  quo  confraternitas  Pcenitentium  locum  dedit  perfician- 
dae  mufica:  chorali  per  metropoles  regnl    M'8f.   tefte  Blainvjlle    hill,  de 
la    mufique  p.  85-     Leone  X.  P.  qui  muficae  admodum  favit,  fyntagma 
miflarum  a  Iodoco  &  Iohanne  Mutonio  elaboratum  egregiis  typis  exeufum 
T.  I.  de       memorat  Donius.     Saepius  laudatur  Glareano  Ioannes  Mouton   Gallics: 
fraft.  muf,    m  Qlie m  nos  (inquit)  vidimus,   quemadmodum  antea  in  hoc  adeo  libro  te- 
V'jlj  ***!  ftati" Jjirhus ,  raritatem  quandam  habuit  ftudio  ac  induftria  quaefitain  ,   ut  ab 
^.'464.'       aliis,  quos  hactenus  commemoravimus,   dirferret ,  alioqui  facili  fluentem 
filo  cantum  edebat.     Maxime  autem  in  principis  Francisci   gratiam  ,    a 
quo  honefte  decoratus    erat3    reipiciens  ,    pfalmos  ac  vulgata    quaedam 

pro- 


USQUE  AD   PRJESENS    TEMPUS.    C.   V.         337 

proferebat,  quod  teftatur  cantio  ,  Domine  falvum  fac  rcgem ,  quam  in 
Dorio  retulimus.  Porro  graviflimas  miflfas  compoibit  a  Leone  X.  pon- 
tifice  maximo  approbatas  ,  qualis  Alma  redemtoris  ac  alia  permulta ,  quae 
in  manibus  funt  omnium.  Nos  duas  eius  de  Beata  Virgine  Maria  ad- 
ponemus   cantiones."  Saepe  per    decurfum     operis     meminit    Petri  Lib.11.  cult* 

Burr  1  canonici   Ambianenfis  ,  &   Antonii  Feum,  feu  Fevin  AureUanen-f-1^1- 
fis.  Extant    etiam    impreflfae  praeter  alia,    miflae  trium,  quatuor  ad  33."^.  35*4." 

feptem  ufque  vocum  lac.  Arcadet  feu  Arcadelt.  &c 

Ad  hanc  adhuc  aetatem  referendus  eft  vetus  Guederon  ,    quern  patriar- 
cham    muficorum  Gallorum   appellat    Bonnet  ,  aucror   Gallkus  hiitoriae  T.iir.p.m- 
muf.    faepe  laudatus.       De  eo  Mersennus  :    „  Unus  fiquidem  (inquit )  *l*Vjjl'arm 
Guedronius   nuper  ,  uti  nunc  illius  gener.  foli  in  Gallia  cantus  pulcher- py0^  17, 
rimos  fecifle  cenfentur.       Quod  cum  habeant  a  natura  potius  ,    quam  ab 
arte ,    nee  ullus  reperiatur ,   qui  fola  arte  fretus  illorum  cantus  fuperet , 
vel  aemuletur  ,   quis  confidat  fe  methodum  invenire    pofle ,    iuxta  quam 
cantus  optimi  pro  quolibet  argumento  poflint  componi,  non  folum  ab  iis, 
quibus   aftra ,    temperamentum  vel  nativitas  favent ,    fed  etiam  ab  aliis  , 
quibus  huiuscemodi    praerogativas  natura  denegavit ,  fi  tamen  methodum 
illam  calleant  ?  "      Ad  nos  non  attinet,  de  quo  idem  Mersennus  mentio-^-  ■*•  rfe *«- 
nem  facit  ,  Ant.  Boisset  muficse    interioris  regis  atque  reginae,  feu  mu-   '""''j/^ 
ficae  cubiculi  regii  praefectus  :  idem,  ut  videtur,  ac  Boesset,  quern  Bon-  16. 
net    loc.  cit.   Guedronio  iungit  ,    Blainville    vero    cum  Lambert,       g8 
&  Perdigal  confert,   quorum  ille  faltem  longe  aetate  pofterior.       Idem, 
Bonnet  Claudinum  ponit  fub  Henrico  IV.  muficas  moderatorem ,   de 
quo  nihil  amplius  extare  dicit.       Diftinguendus  eft  fenior  &  iunior.   Do-  T  L  p  i6u 
nius  in  progynmajl.  muf.  &c.  pueros  primum  exercendos  vult  Claudini 
lunioris  pfalmis ,  deinde  in  polymelis  facilioribus  Arcadetii  ,    Cypria- 
ni,  Io.  Aloysii,  poftea  difficilioribus  Marentii,  Nenn^,  Claudini  &c. 

Nufpiam  in  laudato  audtore  hiftorias  muf.  legifle  me  memini  lac.  Ar- 
cadelt, cuius,  modo  laudati,  cantiones  Gallica  aliaque  typis  proftant ;  in 
Miflis  an.  1^7.  Luteti<e  Pari/,  editis :  vocatur  regius  muficus  &  illuftriffimi 
Cardinalis  a  Lotharingia  facello  praefectus.  Extant  etiam  MiflTse  editae  a  Clau- 
dio  de  Sermisi  ,  regii  facelli  magiftro  pr<eJiantiffimo  mufico  auBcre  Lute* 
tite  1  s  5 8.  &  MifTa  cum  quinque  vocibus  eodem  audore  regio  fympho- 
niacorum  ordini  proefeclo ,  &  in  regali  Parifienfis  palatii  facello  canunico. 
Parifiis  1^6.  MiflTae  item  XII.  cum  4.  vocibus  a  celeberrimis  auftori- 
bus  conditae ,  nunc  recens  in  lucem  editae  ,  atque  recognitas  Parifiis 
i??4.         Sunt  etiam  motteta  feu  offertoria  in  hoc  opere ,    auctores  au- 

Mart.  Gerbert.   de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Vv      tern 


338    L.IV.   AUCTORES  MUSIC/E  POSTER.  IETATE 

tern   fequentes :    P.  Colin  ,     67.  Ianequin  ,    P.  Certon  ,    /.  Guyon  , 

C.    GoUDIMEL,   N.  GoMBERT,    M.   GuiLLlAUD,    P.    CADEAC  ,    ClERAEU, 

JT.  Maillard,  Wjllefond,  A.  Cardane,   C.  Martin.  Extat  quo- 

que  liber  VIJI.  MiMarum  cum  modulis  feu  mottetis  &  parthenicis  can- 
ticis  in  laudem  B.  V.  Marije,  auftore  Petro  Colino  Lugduni  1541. 

Coiieftiones       XII.  Habentur  complures  huius  modi  collecliones  faclae  iam  fxculo  XVI. 
operum  fxc.  diverfarum  nationum  muficorum  ,  ex  variis  etiam  indifcriminatim  au&o- 
xvi.&xvn. rj(3US       S\c  Norimberga  an.   in 7.  e.  c.  impreiTum   eft  novum  &  infig- 
quentiffime    ne  opus  muficum  fex ,    quinque  ,  ac  quatuor  vocum  ,  ex  praeftantiflimis 
cditorum.      huius  artis    magiftris  collectum  ;    ad   inftrumenta   etiam    mufica    adaptata 
compofitione.         Venetiis  impreflus  extat  an.   i?<?8-  Novi  Thefauri  mu- 
fici  liber  primus  ,    „Quo  felectiflimae  planeque    novae  ,    nee    unquam   in 
lucem  editae  cantiones  facrae  (quos  vulgo  motteta  vocant)    continentur 
ofto,  feptem,  fex,   quinque,   ac  quatuor  vocum,  a  praeftantiffimis  huius 
aetatis ,   praecipuis  Symphoniacis  compofitae ,    quae  in  facra  ecclefia  catho- 
lica  fummis  feftivitatibus  canuntur ,  ad  omnis  generis  inftrumenta  mufica 
a  accommodate  a)  Petri  Io  an  elli  Bergomenfis  de  Gandino  ftudio  colledae." 

Eft  mihi  prae  oculis  hoc  opus  ,  fed  nullum  adeft  veftigium,  quomodo  can- 
tiones hae  praeter  auftorum  intentionem  fint  ad  omnis  generis  inftru- 
menta mufica  demum  acommodatae  a  Petro  Ioannelli  ,  qui  alius 
eft  a  Rogerio  Iovanellio  in  capella  pontificia  mufico  ,  cuius  motteta 
f.  vocum  Venetiis  an.  1604.  funt  edita.  Anno  1 5"88-  Mediolani   in 

lucem  prodiit  Antonii  Barre  liber  primus  Mufarwn  cum  4.  vocibus, 
feu  facrae  cantiones,  quas  vulgo  Motteta  appellant.  Auctores  funt  Orlan- 
dus  Lassus,  /.  Pet.  Al.  Paljestrina  ,  Clemens  non  Papa,  CyprianusRo- 
.  re,  Lerma  ,  Maillart,  Adrianus  Valent  ,  Paulus  Aminucia,  Annibal 
Zoilo  ,  Lupi  ,  &  Orpheus  Vecchi. 

Ecclefia  Mediolanenfir  confervat  quatuor  volumina  typis  impreflfa  an. 
1 619.  quibus  ea  continentur,  quae  iuxta  officium  Ambrofianum  ecclefiac 
metropolitanae  Mediolanenjis   hodieque  frequentantur.      Au&orum  nomi- 

na, 

a)  Continct  ea  colle&io  promifcue  fequentes  trium  Machu  ,  Francifci  de  Novo  Portu  ,  loan,  de 

potiflimum   nationum  cantiones  facras ,     Iacobi  Cleve  ,  Ioannis  Deslins  ,    Pbilippi   le  Due  , 

REGNART  ,     loan.   LowiS  ,     Chriftiani  Hol-  Wilhelmi  Formellis  ,  Adami  de  Ponte  ,  /a- 

LANDER  ,  Matthite  Zuphelii  ,    Henrici  de  la  cobi  de  Wert  ,  Iacobi  de  BrouCKE  ,   an  idem 

Court  ,  Petri  SpEILIER  ,  Micbaelis  des  BuiS-  ac  Jacobus  de  Brouch  ,   cuius  infra   cantio  in  lau- 

soxs  ,    Georgii  Prenner  ,    loan.   Castile-  dem  Maximiliani  II.  affertur  ?   Andrea  Pe- 

ti  ,    VerdIERE  ,  lac.  Valt,  Mich.  Deiss,  VERNAGE  ,    lamberti  de  SAINNE  ,     Gregorii 

Alexundri   Vutendaler  ,    Simonis  de  ROY  ,  TREHOU  ,    Andrea   Gab&IELIS. 
loan.   CHAYNEE  ,   Orlanii  de  LASSO  ,    Stephani 


USQUE    AD    PRiESENS    TEMPUS.     C.  V.       339 

na,  quae  olim  Mediolani  notavi ,  cum  meis  adverfariis  incendio  perierunt. 
Defcribit  haec  volumina  D.  Burney  in  Itin.  Muf.  P.I.  p.  77.  Abun- 
dat  huiusmodi  operibus  typis  editis  faeculo  XVI.  prae  caeteris  bibliotheca 
Monacenfis ,  quorum  catalogum  a  me  olim  faftum  flamma  confumfit. 
Idem  fe  nuper  fecitfe  D.  Burney  teftatur  in  Diar.  Itin.  Muf  Vol.  II.  p. 
9?.  memoratque  ingentem  numerum  extare  Mfs.  operum  muficorum  in 
armario  capellae  Monacenfis. 

Unam  adhuc  colleclionem  notamus  Fenetiis  an.  161  j.  editam  a  loan. 
Bapt.  Bergameno  ,  Ferdinandi  archiducis  Aufiria  fymphoniaco  infcri- 
ptam  ,  Pamaffus  muficus  Ferdinandoeus ,  in  quo  mufici  nobilijjimi,  qua  fua- 
vitate ,  qua  arte  prorfus  admirabili  &f  divina  ludunt  1.2.3.4. ?•  vocum.  a) 
Certe  faeculo  XVI.  &  XVII.  modeftior  decentiorque  facris  noftris 
fuit  mufica,  paffim  etiam  frequenterque ,  ut  communi  ufui  eiTent ,  typis 
edita  funt  opera  mufica  ,  ac  fparfim  hinc  inde  in  bibliothecis  armariisque, 
cathedralium  praefertim ,  ecclefiarum  confervata  ,  aliquando  forte  ,  poft- 
quam  a  mania  fua  ad  fe  redierint  mufici  ad  fummum  dedu&o  excefTu, 
in  ufum  portliminio  revocanda,  aut  faltem  pro  exemplo  aliquo  futura.  b) 

XIII.  Silentio  tamen  haud  praeterierim  ,  quae  animadvertit  Io.  Bapt. 
Donius  in  Symphoniurgis  fuje  aetatis ,  circa  medium  nimirum  faec.  XVII. 
is  Hodie  vero  (  inquit  )  fi  paucos  aliquot  exceperis  ,  qui  obiter  potius, 
quam  ex  deftinato,  nee  tarn  publica  caufa ,  quam  ob  privatas  quasdam 
fimultates  atque  aemulationes  ,  &  circa  unicam  fere  fymphoniurgiam 
nonnulla  litteris  prodiderunt ,  nihil  fane  memoratu  dignum  videmus.  At- 
qui  tarn  largus  campus  hie  fefe  aperiebat ,  ut  multi  in  eo  certatim  ,  & 
publicam  utilitatem  ,  &  propriam  laudem  venari  potuerint.  Nimirum  in 
tarn  efFufa  licentia    &  corruptela.  huius  faeultatis.  innumera   pene   erant, 

quae 

Gio.  VALENTlNr  :  Italica  fcilicet  nomina. 
b)  Multa  iam  collegerat  Paulus  Parstorffer  in. 
indice  di  tutte  le  opere  di  mufica  Monachii  an. 
16*3.  edito  ,  quo,  uti  &  Draudii  ,  Lipe- 
nii,  &  Gesneri  Bibliotheca  Io.  Gottf.  Wal- 
ter ufus  eft  in  mufico  lexico  Lipjix  an.  1732. 
edito  ,  aliisque  etiam  fubfidiis :  quod  mufurgos 
Italicos  attinet  a  fuis  gentilibus  celebratos ,  edi- 
tis praecipuarum  urbium  rebus  litterariis1  e.  g. 
Mandosii  Bibl.  Roman.  ,  Mongitoris  Bi- 
bliotheca Sicula  ,  Picinelli  Ateneo  dei  li- 
terati Milaneji ,  Calvi  fcena  letteraria  degli 
fcrittori  Bergamafchi  y  Cozzandi  libraria 
Brefciana. 


De  mufica 
fee.   XVII. 
difpar  opinio 
doftorum 
quorundam 
coxvorum. 
De    prajlan- 
tia  muf.  vet. 
T.  I.  p .  171. 


a)  Au&oribus  nempe  Guilielmo  Arnoni,  Raymun- 
do  Palestra  ,  Bartolonueo  Barbarini  ,  Gia- 
como  Filippo  BlUMO  ,  Alejfandro  Bo N TEMPO  , 
Cafure  Borgo  ,  Giacomo  BRIGNOLI  ,  France- 
fco  CaSATI  ,  Giov.  CAVACCIO  ,  Bartolomeo 
CESATI  ,  Andrea  ClMA,  Gio.  Baptifta'CocdO- 
LA  ,    Federico     Coda  ,      NN.    CORRADINI  , 

-  Flaminio  Cumanedo  ,  Giuho  Cafare  Gabu- 
Tio  ,  Gio.  GHIZZOIO  ,  Claudio  MONTEVER- 
DE  ,  Horatio  ~N  AN  TERN  I ,  Giulio  OSCULATI  , 
Gio.  Pasti  ,  Vincenzo  PelEGRINI  ,  Giorgio 
Poss  ,  Giu  Priuli  ,  Benedetto  Re  ,  Domini- 
co  Rognoni  ,  Michel  Angelo  Rizzi ,  Gio. 
Sansone  ,  o  Sansoni  ,  Gnleuza  Sirena  , 
£lejfandr»   TADEI ,     Frtmcefco   TuRINO  ,     & 


V  V    2 


340   L.   IV.    AUCTORES   MUSICiE   POSTER.  iETATE 

quae  ad  criticum  tribunal  vocari  merebantur.  Nam  ut  omittam  nimiuni 
crebra  ilia  prolixaque  melifmata,  eaque  qualiacunque  fint,  ubivis  ac  pro- 
mifcue  ufurpata  ,  ut  fupra  innuebam  ,  confufamque  illam  rhythmicorum 
temporum  congeriem  ;  organaque  etiam  cuiuscunque  generis  fine  ullo  de- 
ledu  in  facris,  publicis  privatisque  locis  adhibita ;  carminaque  vilia  ,  & 
vulgaria  paffim  ad  melodiarum  opus  aiTumta  ;  imitationes  mimicas  atque 
affeftatas  ;  aliaque  fexcenta  ,  quae  hodiernam  mufurgiam  inficiunt  atque 
contaminant  :  quot  qusefo  ,  quantaque  funt  in  facris  argumentis,  quae  cen- 
foriam  exigunt  virgam  ?  Quanto  muficae  damno  conftare  creditis,  effre- 
nemne  dicam  an  miferam?  hanc  recentium  muficorum  ambitionem ,  ac 
levitatem;  qui  faftiditis  iam  fuaviflimis  Pr;enestini  ,  Moralis  ,  aliorum- 
que ,  quos  nimis  antiquos  di&itant ,  concentibus  ,  unique  novitati  (tu- 
dentes  ,  fuas  ipforum  lymphomas  quotidie  obtrudunt  ?  Quae  faepe  nume- 
ro  vel  infulfiflimae  funt,  vel ,  fi  quid  commode  conceptum  habent  ,  non 
e  propria  penu,  fed  emendicatis  hinc  inde  centonibus,  nee  iis  quidem 
fatis  belle  confutis  ,  fefe  venditant  Nee  Galli  quidem  tarn  frequenter 
veftitus  fpeciem  immutant,  ut  hi  novis  quotidie  modulationibus  ftudent." 
Apponam  tamen  Donio  doctum  coaetaneum  gentilemque  Petrum  de 
Valle  ,  muficae  ecclefiafticae  ftudiofum,  ac  nimium  etiam  amantem,  ut 
confitetur  in  difTertatione  a),  quae  extat  T.  II.  opp.  Donii  p.  249.  &c. 
delta  mufica  dell' eta  noflra,  che  non  e  punto  inferior  e  anzi  e  migliore 
di  quella  delfotd  pajjata,  al  Sig.  Lelio  Guidiccioni.  Hie  nempe  ea  erat 
in  fententia  ,  muficam  a  quinquaginta  tunc  ,  circa  medium  nempe  faeculi 
XVII.  annis  haud  modicum  defecifie ,  fecus  ac  rem  fe  habere  Petrus  de 
Valle  ,  multis  probandum  fibi  I.e.  fumfit.  Ac  primo  quidem  inve- 
hitur  in  nimium  artificium ,  quod  nempe  obtinebat  in  contrapundo,  variis 
generibus  ,  praefertim  autem  illis  canonibus  fupra  memoratis  ex  Stephana 
Lando,  ipfoque  Suriano,  quern  ac  Theophilum  quendam  in  hoc  ge- 
nere  muficae  detentum  paflim  Donius  memorat ,  nee  rem  Petrus  de  Val- 
le diffitetur  b).  XIV 

a])  In  fine  dica  ,    chi  vuol ,    male  della  mufica  ;  buone   mufiche    vi   aveva    conceputa    gli  anni 

brami  ,     chi    vuole ,    di  cacciare   dalle  chiefe  innanzi.        A    San-Girolamo ,    alia    chief  a  ntw- 

il  canto  ornato ,    io  ve  lo  defidero  ,  ve  lo  cer-  v a  :     alia  Rotonda  ,   tutta  1'  ottava   de'  Sanfti' 

co  5    e  ( forfe  e   mio  difetto ,    mia  fenfualita,  fono    pure     andato     volontieri   per    le    buone 

come   diffi  ,    ma  cheche  fia ,   confefib  con  fin-  mufiche ,     che   ogni   fera    vi   fi  fentivano  ;   le 

cerita  la   mia   colpa )    molte  volte   di   pin  va-  quali    fe  non  fofiero    ftate  ,    non    farei    forfe 

do  alle  chiefe ,  dove  bene  fi   canta  ,    che  for-  andato    molte   volte    di    notte    per   mali  tem- 

fe  non    vi   auderei ,     fe    non    vi  fi    cantafle.  pi ,    e  per  cattive   ftrade  alle   chiefe  a  far  del 

pli   oratori   fono  a  me  di  unica  dilettazione :  bene  ;    e  quello  che    awiene  a  me  ,    con   ra- 

4i  quelli    alia   morte  ,    quando    vi   fi    canta-  gione  penfa ,  che  pofla  awenire  ad  ogni  altro. 

va  ,    non   foleva  lafciarne  uno  ;    e  queft '  an-  b)  I    JVJaeftri   (  inquit  )    dell '  eta    pafiata    hanu» 

no  paifato  ,    benche   non   vi   fi   cantaffe  ,     vi  faputo  beniffimo  l'arte  della   mufica,  ma  pochi 

andai  »»»<iimeno   ogni   fera  tutta  1'  ottava  ag-  hanno  faputo  con  giudizio  ad  operarla :  le  com. 

li  ufizt ,    folo  per    la  divotione  ,     che    nelle         pofitioni  lojo  fono  piene  di  fottiliilimi  artifizi 

» 


USQUE    AD    PRiESENS    TEMPUS.     C.   V.       34I 

XIV.  Sed  haec  potiflimum  ad  muficam  affam  ,  quam  vocant,  pertinent, 
quae  ufque  ad  faeculum  XVII.  in  eccleiia  vix  11  on  fola  obtinuit.  Mufico- 
rum  inftrumentorum  ufum  quod  fpeclat  ,  loannes  quidem  Legkenzi  va- 
ria  cum  inltrumentis  muficis  edidifle  legitur  apud  Donatum  Calvi,  veluti 
Concerto  di  Meffa  e  Salmi  3.  4.  con  2.  Fiolini  Fenetiis  an.  1654.  Suo- 
nate  per  cbiefa  16??.  da  chief  a  £5?  camera  a  tre  16)6.  &c.  poft  mor- 
tem demum  1692.  prodierunt  eiusdem  Motteti  facri  a  voce  fula  con  tre 
jlromenti.  Inter  varia  Horatii  Tahiti  opera  typis  edita  funt  etiam 
Meffe  a  4.  £«f  f.  voci  con  2.  violini.  Meffe  e  Salmi  concertati  a  3.  4. 
e  j.  voci  con  e  fenza  Jlromenti  &c.  Eius  opera  circa  medium  facculi 
XVII.  prodierunt,  eo  autem  ineunte  adolefcenteque  a  Francifco  Tae- 
gio  Mediolanenfi :  Meffe  e  Salmi  Falfi  Bordoni  e  Motteti  a  S-  col 
Baffo  per  V  organo  anno  16 10.  Mediolani  funt  vulgata.  Item  Par- 
tito  all '  organo  delle  Meffe.  Motteta  4.5.  Venet.  1624.  Non  multo 
poll  loannes  Rovetta  Fenetiis  apud  S.  Marcum  muficae  prsefe&us  varia 
milfarum  ,  pfalmorum ,  mottetarum  opera  edidit  con  2.  violini  0  altri 
Jlromenti.  Quae  aliaque  recenfentur  in  lex.  muf.  "Walterj.  Qiiin  imo 
fupra  opus  cantionum  facrarum  notavimus  variorum  au&orum  a  Petro 
Ioanelli  ad  omnis  generis  inltrumenta  mufica  accommodatarum  ed.  an. 
1  $68.  Referre  tamen  folebat  Oclavius  Pittoni  ,  muficae  director  in 
collegio  Germanico  ,  &  ad  S.  Petrum  in  Faticano  infignis,  qui  medio  no- 
ftro  hoc  faeculo  XVIII.  Roma  nonagenarius  obiit,  fua  adhuc  memoria 
ad  finem  vergente  adeo  faec.  praeterito  XVII  duos  tantum  Rom<e  fuiffe,  qui 
cheles  traclarent  ,  ex  tempore  foliti  interludere  ,  ut  nunc  organo  fa- 
cimus  ad  cantum  planum;    donee  eel.  Archangellus  Corelli  ,  primus  a) 

fympho- 


Muficre    in- 
ftrumentnlis 
fac.    XVII. 
in  eccleiia 
epocha. 
Scena   letter ■«- 
ria     degli 
fcrittorl    Ber- 
gatuafeki     P. 
11-  P-  33- 


come  fi  vede  ilel  Soriano  d'nno  de'  Nanini, 
e  di  molti  altri ,  chc  potrei  nominare  ;  ma  pe- 
ro  con  quelle  imperfezioni ,  che  io  dico  ,  alJe 
quali  efli  non  avevano  punto  di  mira ;  anzi- 
badavano  tanto  poco ,  che  le  loro  note  accom- 
pagnaffero  bene  le  parole ,  che  di  alcuni  di 
loro ,  e  de'  migliori  fi  conta ,  che  bene  fpeflo 
facevano  compofitioni  di  fimplici  note  j  alle 
quali  ,  quando  erano  finite  ,  adattano  poi 
quelle  parole  ,  che  meglio  venivano  loro  alia 
mano.  I  maeftri  dell'eta  noftra  non  fanno 
cosi,  ma  con  pin  giudizio,  non  fi  curando  di 
oftentare  in  ogni  luogo  gli  artifizi  ,  che  pu- 
re fanno ,  quando  fi  canta  a  piu  voci ,  piu  to- 
fto  ,  che  lg  odiofe  braccherie ,  ufano  certi 
dolciffimi  concertini  ( che  cofi  gli  chiama* 
no)  le  fughe  le  ufano  parcamente  in  pochi 
luoghi ,  ma  che  fiano  molto  a  propofito  ,  e 
per  lo  piu   aflai  brevi  >   ne  fanno  cafo ,    che 


paiono  tropo  facili  ,  purche  non  confondano 
lc  paroli ,  ne  il  loro  fenfo  :  le  interrompano 
bene  fpeffo  con  paufc,  accio  che  le  parti  fi 
diano  tempo  una  all'  altra ,  e  ciafcuna  di  ef- 
fe  fpiochi  bene  le  fue  parole  piu  dclle  fug- 
he  ufano  le  imitationi,  con  le  quali  forfe  ,  fi 
puo  fcherzare  laggiadria  effendo  vi  maggior 
campo  da  metter  le  in  opera  fopra  ogni  no- 
ta  :  piu  che  negli  artifizi  fottili  premono  ne- 
gli  afFetti  ,  nelle  grazie  e  nella  viva  efpreffi- 
ne  de'  fenfi  di  quello  ,  che  fi  canta ,  che  e 
quello,  che  veramenta  rapifce ,  e  fa  da  dor 
vero  andare  in  extafi.  lb.  p.  250.  &c. 
a)  In  Galliis  id  primus  pneftitiffe  Senailler 
perhibetur  apud  Blainville  Hiji.  de  la 
Muf.  p.  91.  Vixit  is  noftra  adhuc  memoria.  In 
Germania  noftra  primus  cheles  mufica:  facrae 
coniunxiffe  fertur  Canonicus  regularis  apud 
Wengcnfei  Ulmm  P.  Cafpar.  SHOLLENBERGER, 
V  t  3 


34-2    L.  IV.    AUCTORES   MUSICiE     POSTER.  iETATE 

fymphonias     fuas  ederet.       Memoriae  Corelli  ftatua  in  Vaticano  pofi- 
ta  dicitur  cum  epigraphe  : 

CORELLI   PRINCEPS   MVSICORVM. 

Organifia  XV.  Ante  eum  Rom<e    apud  S.  Petrum  faeculo  XVII.  traclando  feu 

ludendo  organo  celebratiffimus  apud  exteras  etiam  nationes ,  atque  adeo 
noitra  in  Germania  fuit  Hieron.  Frescobaldi,  cuius  varia  opera  aeri  in- 
cifa  proftant :  ac  quidem  prae  oculis  eft:  11  fecondo  libro  di  Toccate,  Can- 
zone, verfi ,  d'bimi,  Magnificat  &c.  Roma  imp.  an.  1637.  dum  epi- 
ftola  dedicatoria  Lud.  Gallo  Epifc.  Anconit.  infcripta  annum  praefefert 
1626".  praefationem  vero  Chrijlophors  Blancus  graphio  fcilicet  fcripfit 
an.  \6\6.y  ut  ad  oram  notatur.  Eum  in  arte  pulfandi  organa  omni- 
T.  I.  opp.  1.  bus  aliis  praefert  Donius  de  praeftantia  muf.  vet.  „Quis  enim  (inquit) 
B.  Dona  umquam  peritius  phyiaulum  traclavit ,  quam  Ferrarienjis  Frescobaldus 
*'  II7'  nofter  ?  Quis  pfalterium  ,  five  Harpam ,  quam  Horatius  Neapolita- 
ns? Quis  Pandurium  tetrachordum  ,  quam  Michael  Angels  Rossius  ? 
Aut  ,  ne  ilia  ,  quae  fpiritu  animantur  inftrumentorum  genera  ,  iilentio 
praetermifla  fuccenfeas,  quern  tu  prifcorum  Tiominum  fuavius  inflaffe  ce- 
raulum  five  corniculum  putas,  quam  Missilium  noltrum  ?  Aut,  qui 
nunc  in  aula  Caefaris  eximie  florere  dicitur  ,  Samsonium  quendam  ?  &c.» 

Fuerunt  porro  hoc  faeculo  Mediolani  infignes  Organiftae ,  aliis  etiam 
editis  operibus  muficis  celebrati ,  lac.  Phil.  Biumi  ,  &  Carols  lof.  San- 
Romano:  nee  non  Alexander  Milleville  Frescobaldi  gentilis,  id 
eft,  Ferrarienjis,  in  aula  etiam  regis  Polonia  &  Caefarea  ab  Organis : 
Tarquinis  item  Me"rula  organifta  Bergamenfis,  In  Germania  noftra 
a  Io.  Cafparo  Kerl  edita  proftat  Modulatio  organica  fuper  Magnificat 
o&o  .tonis  ecclefiafticis  refpondens ,  Monachii  an.  i6$6.  Ut  taceam 
alios  "infignes  organiftas ,  qui  apud  plerasque  aulas  Eur  op  a  tarn  Catholi- 
cas  quam  Proteftantes  ,  iam  faeculo  praeterito  ,  &  ultra  etiam ,  merue- 
runt,  in  Anglia  imprimis,  ubi  plerique,  quos  iam  nominavimus ,  ac 
deinceps  occurent  au&ores  mufici ,  regise ,  aliarumque  praecipuarum  ca- 
pellarum  organiftae  fuerunt.  Addo ,  quos  Petrs  de  Valle  in  difiert. 
de  Mufica  <etatis  fua  inter  opera  Donii  T.  I  Jr.  p.  2  s  3 .  notavit,  organi- 
ftas Italos  :  „In  quefta  parte  del  fonare  folo  anche  io  ricognofco  per  gran- 
diflimi  Valentuomini  quei  ,  che  V.  S.  mi  nomina,  Claudio  da  Correg- 
gio  in  Parma ,  Lucciasco  di  Ferrara  ,  Annibale  Padoano ,  Andrea  e 
Giovanni  Gabrielli  in  Venezia  ,  Giovanni  Macque  in  Napoli ,  il  Ca- 
valier del  Leuto  in  Roma ,  e  altri  tali. 

XVI. 


USQUE    \D    PRESENS    TEMPUS.    C.  V.  343 

XVI.  Ludovkum   Viadana   ad  initium  foculi  XVII.   Bafli  gcneralis  Melotheta 
audorem  iam  lnudavimus.     Qua  de  re  tradatum ,  varia  etiam  opera  mu-  ^vi/1"11' 
fica  ,    edidit.     Fertur   Viadana  abhorruifle  a  (lylo  Mottetico ,    qui  tunc 
temporis  in  ecclefia  frequentabatur.  Per  decurfum  adhuc  eiusdem  fae- 

culi  celebrabantur  in   Italia   melothefiae ,    profanae   quidem  ex  fchola  ilia 
Florentina  progreflae  in    ftylo    monodico  ac  recitativo  ,    de   quo  paullo 
ante  locuti  fumus ;    laudat  tamen  modo  citatus  Petrus  de  Valle  fimiles 
in  polyphona  mufica,  chorisque  ecclefiafticis,  nominatim  QuAGLiATi,a)      a 
&  iuvenem  Mazzochi  apud  S.  Petrum,  quem  laudibus  infigniter  madat. 
Virgilium  Mazzochi  Donius  depraedicat:  „In  cui  non  faprei  dire,  qual  S^i?^ 
ila  maggiore  ,    o  la  perizia  del  comporre    con    facilita ,  ■  e  leggiadria;   o  verfi  latim 
la  docilita  ,   e  piacevolezza  di  natura ,  laquale  (a  confufione  di  certi  igno-  &c-  T-  IL 
noranti  e  prefumtuofi)  fi  come  attrae  gli   animi,  di  chi  converfa  feco;p*  3°3' 
coii  anco  l'abilita  a  ricevere   di  molti  utiliflimi  avvertimenti  dagli  erudi- 
ti ,  che  la  fua  profeflione  non  gl'infegna."        Io.  Bapt.  Martini  Domi- 
nicum  Mazzochi  notat  inter  eos,  qui  faec.  XVII.  ftylo  madrigalefco  cla- 
ruerunt;  operaque  qusedam  typis  edita  defignat  in  indice  audorum  tomo  fe- 
cundo  hiftorise  muiicse  annexo ,    veluti  Claudii  Monte  we  rde  ,  Marci  de 
Gagliano,  Pomponii  Nenje  ,  Ant.  Zifrje  ,    Caroli  Gesualdi  Principis 
Venufini. 

Hos  pofteriores  paflim  laudat  Kircherus  in  Mufurgia ,  in  ftylo  etiam 
Mottetico  Io.   Bapt.  Grillum,    Intermetum  Gallum,   Moralem,    Su-^i4*^*'*,xr' 
rianum,   Troianum,  Nanninum:    nominatim  yero  alibi  Romanarum xal Pli.  a 
Bafilicarum  fymphoniarchas ,  quos  ipfe  utique  cognoverat,  Horatium  Be-  n.  §.  s- 
nevolum,  Bonifacium  Gratianum,  Francifcum  Foggia,  Slephanum  Fa- 
bri  ,   Dominkiim   Ceuhiellum  :  „  Quorum   (addit)   prior  D.  Petri,    al- 
ter ecclefiae  profeflk  Soc.  Iefu ,    tertius  S.  Ioannis   Lateranenjis ,    quartus 
S.  Ludovki  ecclefiae  Gallica  nationis ,  quintus  S.  Maria  Maioris  muficae 
fumma  cum  laude  praefunt.    Iam  lupra  meminerat  Maria  Abbatini,  celeber- 
rtmiSymphonetae:  „Hic(inquit)  quanta  muficae  peritia  polleat,  teftantur  prin-f'-  5*,*M& 
cipales  bafilicae  S.  Ioannis  Lateranenjis ,   &  S.  Maria  Maioris  ,    &  tern- 
plum  domus  profeffse  Societatis  Iesu:    innumeraque  mufica  opera  ad  edi- 
tionem  iam  parata  habet;  quibus  rempublicam  fuo  tempore  affatim  locu- 
.pletabit."  Sed  promiflis  ftetiffe   haud  videtur,    opus  enim  Motetto- 

rum  iam  an.  1  <S3  8-  ediderat,    antequam    Kirchem    Mufurgia   prodiret 

anno 

a)  II   Quagliati    (  inquit  )    in   Roma    quefto  a  pin  Cori ,    non    che  da   piii  voci    infieme, 

buon  coftume ,     che   io    dico  ,     nella     mufica  come  ne  abbiamo  buon  faggio    in  molti  fuoi 

1 '  introduflc  principalmente  nelle  chiefe,  dove  motteti  fta/npati ,  che  vanno  in  volta. 
bene    fpeflb  faceva  cantar  le  Meflfe ,    e  Vefpri 


344     L*  IV*    AUCTORES  MUSICiE    POSTER.  iETATE 

anno   demuui   i6?o.     Alias  vero  nihil  edidifle  typis  legitur ,  uti  etiam  , 
L.Vil.e.(>.  quern  porro  debitis  madat  laudibus ,    lacobus  Carissimi   excellentiflimus 
$.1.^.603.  &  Celebris  famae  fymphoneta.     Is  prae  aliis  ingenio  pollebat,  &  felicita- 
te compofitionis  ad  auditorum   animos    commovendos ;    funt  enim  eius 
compofitiones  fucco  &  vivacitate  fpiritus  plenae.      Quod  Collegii  Germa- 
nici  chorum  regeret  tot  annis,  inde  fadum  eft,  ut  non  folum  fama  apud 
,    nos  celebraretur  ,    eiusque  melothefiae  frequentes  in    Germaniam  afporta- 
rentur ,  verum  etiam  Germani  complures ,   etiam  ex  monafterio  hoc  D. 
Blafii ,  eius  inftitutioni  traderentur  :    quae  inftitutio  muficae  mafculae  firma 
ut  perftitiffet,  optandum  ellet  pro  dignitate  muficae  facrae. 

Horatii  Benevoli  muficam  hodieque  Roma  cum  Pranejlinica  quo 
audore  aetate  paullo  inferior  eft,  in  pretio  effe,  ufuque,  fubinde  tefta- 
tur  D.  Burney.  Imprimis  vero  pro  merito  depraedicat  Gregorii  Al- 
legri  (qui  ex  fchola  Celebris  Nannini  cum  Antonio  Zifra  ,  &  Pet. 
Francifco  Valentini  prodiit)  infignem  in  facris  melefi  fimplicitatem  ac 
harmoniae  puritatem.  Eius  celebratum  Miferere  mei  Deus  aeri  incidi 
curavit  inter  alia  fub  titulo :  la  nmfica  que  fi  canto,  la  fettimana  fanta. 
Quod  Roma  hucusque  quotannis  cantatur  in  Parafceve  Domini,  fed  fin- 
gulari  inimitabili  quadam  ratione :  quare  aLEOPOLDO  Imp.  ob  celebritatem 
a  Pontifice  expetitum  ,  cum  Vienna  cantaretur,  famae  refpondere  baud 
eft  vifum ,  fraudemque  ac  fuppofitionem  fufpicante  Imperatore ,  atque 
querelas  apud  pontificem  deponente,  officio  remotus  eft  muficae  praefedus;. 
ut  rem  ex  ore  Santarelli  ,  qui  hodie  capellas  muficae  papalis  praeeft  , 
Vol.  I.p.209.  enarrat  D.  Burney,  prout  idem  Santarelli  olim  mihi  quoque  Rom£ 
retulerat ,  obtuleratque  id  Miferere,  quod  vero  iam  ex  gratia  Caroli 
VI.  Imp.  penes  nos  erat. 

Fr.  With.  Marpurg  unum   hunc  in  recenfione  audorum  muficorum 
mjior.  krhi-  faeculi  XVII.  praeterit  ex  tarn  multis  Italis ;  de  quibus  nihil  in  manus  no- 
zurAuSabwe  ^ras  vemt'   Camillo  Angleria  ,  Aleffandro  Milleville,    Theodoro  Ca- 
dtr  Mufic.u.  sati  ,  Luigi  Battiferri  ,  Leandro  Galerano ,   Giovanni  Palatini,  Rq- 
B.iio.bi.      mano  Micheli  ,  Angelo  Berardi  ,   Lorenzo  Penna  ,    Francefco  Podio, 
Giov.  Franc.  Capello,  Fr.  Emmanuel  Cardoso  ,  FincenzoGM-Lo,  Giov. 
Paolo  Cima  ,    Cafparo  Villani  ,   Giovanni  Croca  ,  Paolo  Lorenzani, 
Giovanni  Antonio  Rigatti  ,  Francefco  Turin i  ,   Giovanni  Revetta,  An- 
tonio Savetta  ,  Mar$o  Sacchi  ,   Giufeppe  Scaroni  ,  Benedetto  Palavi- 
cino  ,  Stephano  Bernardi  ,   Giuf.  Anton  Bernabei  ,   Giov.  B apt.  Bassa- 
ni  ,  Conflanzo  Antegnati.       Ex  quibus   apud  aulas  Germanicas ,  etiam 
Proteftanticas ,  muficae  praefedi  fuerunt.     Lutheranos  porro  fuperiore  fae- 
culo  Italiam  ob  muficam  peritiam  frequentaffe  ,  non  uno  loco    teftatur 

Mathe- 


USQUE     AD    PR^SENS  TEMPUS.    C.  V.        345 

Matheson  in  Gloria  mufica.  Sic  Io.  Iofephnm  Krieger  Norimberg.  me- 
morat  an.  1672.  obiifle  Italiam ,  Fenetiis  cum  Io.  Rosenmuller  eadem 
de  caufa  ibi  diverfante  audiilfe  Cavalli  ,  Ziani  ,  Legrenzi  ,  inde  per 
Pataviam  &  Bononiam,  ubi  Io.  Mar.  Bononcini  ,  Carolum  Donatum  Cos- 
soni  celebres  mukirgos  frequentavit ,  Romam  concedens  ,  adhuc  in  vi- 
vis  reperit  praeftantiffimum  lac.  Carissimi,  Antonium  M.  Abbatini,  Bernar- 
dum  Pasquini  artiiicio  mufico  pollentem ;  quorum  pofteriorum  fe  difci- 
plinae  tradidit ,  familiaris  etiam  cum  Foggia  ,  Stominga  ,  Giansetti, 
Gratiani  ,  Aratella,  ipfoque  cuiuKirchero;  adita  quoque  Neapoli, 
cum  fene  iam  Ziani  muficae  praefe&o.  Qui  nempe  omnes  fuperiore  fae- 
culo  in  mufica  facra  praecipue  inclaruerunt :  cui  totam  mufam  fuam  fa- 
cravit  fa?pe  laudatus  Jacobus  Carissimi  ,  a  P.  Alar.  Antonio  Cesti  difcipulo 
polka  in  theatrum  illatis  odis,  recitativisque,  quorum  auclorem  iam  fu- 
pra  lac.  Carissimi  diximus.  Quanto  is  in  pretio  etiam  in  Gallia  me- 

rit,  multis  in  locis   prodidit  Bonnet,  auclor  faepe  cilatus  hiftoriae  mu- 
ficae ,  eundem  plerumque  cumLuiGi  praecipue  &  Buononcini  dilaudans. 
„Quoique  M.  . .  (ut  mentem  fuamexponitalicubi)  tiennent  pourBuoNON-  T.iv.p.u*. 
cini  qu'elles  n'eftiment  des  compofiteurs  d'  Italie,  que  ceux  ,  qui  ont  fleuri 
depuis   vingt  ans,   &  que  le  Carissimi   foit  anterieur    a  cet   age  de  la 
•bonne  mufique  Italienne ,  i'ai  touiours  ete    perfuade  ,    qu'il  eft  le  plus 
grand  muficien  ,  que  ['Italic  ait  produit."     Eum  aliquando  in  Galliis  fuif- 
fe ,  alibi  innuit ,  de  Italis  ita  Iocutus  :     „En  mufique  facree  entre    plu-  Ibid-  f-  ll<** 
fieurs  compofiteurs  recommendables  Danielis,  Lorenzani  &c.  out   un 
Carissimi,  homme  d'un  merite  extraordinaire,  &  qui  s'etoit  forme  en 
faifant  chanter  fes  pieces  aux  The  at  ins  de  Paris  &c."     Et :    „  Luigi  s^-f^-*06* 
toit  forme  aParif,  ce  que  n'ont  point  fait  les  Scarlatti  ,    Buononci- 
ni ,  Bassani  &c.  derniers  Orphees  deVItalie,  qui  loin  de  venir  fe  decraf- 
fer  aupres  de  nous,  comme  les  Luigi  ,  &  les  Carissimi    leur  maitres, 
ont  foigneufement  cultive  les  defauts  de  leur  nation." 


XVII.  Facile  concefTerim ,  foecunditatem  elegantiamque  ingenii  Ita-  GailL 
lici,  coniunctam  cum  delicato  exquifitoque  Gallico  palatu,  le  gout,  quern 
femper  in  ore  habent,  &  ingeminant ,  muficae  fingularem  venuftatem  con- 
ciliare  pofie  ,  quam  tantopere  extollunt  Galli  in  immortali  /.  Baptijla 
Lulli  ,  natione  Italo  Florentmo ,  educatione  demum  Gallo.  Quare  qui- 
dem  gratus  agnofcit  audor  hiftOriae  muficae  faepe  laudatus  Bonnet,  quam  T.J.  p.  285. 
turn  mufica  Gallica  Florentia    debeat ;.  ut  tamen  innatam  illam  Gallis  me- 

lodi- 
Mart.  Gerbert.  de  Music  a  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Xx 


346  L.  II.    P.  I.   DE  IPSO   CANTU 

de  quibus  mox  diximus ,  Hartmanno  adfcribuntur.  Iivfcheda  quadam 
notatur,  a  quo  cantari  adhuc  faec.  XIV.  confueverint  tropi  his  verbis :  Scien- 
dum eft ,  quod  prabendarius  facri  fepulchri  tenetur  cant  are  tropos  in  cboro 
fuperintroitum,  ojfertorium  &  communionem  cum  adiunctajibi  perfona.  Ver- 
fum  autem  fupcr  graduate  in  fummis  fejlivitatibus  plebani  S.  Laurent ii  &f 
S.  Magn i.  Alleluia  veroplebanus  S.  Leonardi  cum  uno Dominorum  in  claujlro. 
Ex  MS.  San-Blaf.  ami.  400.  fpecimina  hie  damus,  ac  fubinde  alia  infere- 
mus  iuis  locis  etiam  cum  biscantu.  Nota  ex  MS.  bibliothecse  capituli 
Augujia  Findel,  faec.  XIV.  velXV.  In  otlava  S.  Catharinje  per  omnia 
at  in  die  ipfius  pratcrquam  quod  tropi  non  habentur  in  matutinis  Sf  in  ve-> 
fperis.  Tropi  inter  Kyrie  eleifon,  Gloria  in  exceljis,  Sanclus  &  Agnus  DEI 
mifceri  foliti  in  miflali  Romano  iuiTu  Pn  V.  edito  fublati  flint,  quod  pri- 
fcam  Romance  ecclefiae   liturgiam   minime  faperent. 

TROPUS    SUPER     TRITUM    PER     BISCANTUM. 


r^_.; 

w  d  W  A  "    taf 

-=**-.*"''»•"- 

r* 

r 

fait             w  ^  m    M 

-w~ 

p=l 

H 

Salva 

■ 

Chrift    -     -       e 

te 

queren      -              -     tes 

L 

w 

C 

k3r 

■M- 

S3 

H 

*l 

t    A     A    tm> 

r 

-W-         J 

1 — H^"*-^-^"       ~J 

— i.T"wn,im — 1 

V- 

Salva 


Chritt  -     - 


te    queren 


-     tes 


p 


.rB  -  -.,    — 


— w- 


«■ 


HbH 


te        laudan 


tes  I    & 


dicen 


tes  &c. 


W_ L_ 


te        laudan 


«- 


!-^-^-^- — W- 


tes     &  dicen     - 


tes  &c. 


PROSA 


EIUSQUE  GENERIBUS  MED.  iEVO.  C  III.       347 

PROSA  CUM  BISCANTU. 


Igl      uem  ethe  ra       &  terra    acque    mare     non    p     valet 


$ 


•3-  'r4- 


•*- 


IW 


-&r 


~  —       &—-&-- ^-  -^ 


torum 


ca      pe  re. 


A  fi    ni      p    fe  pe 


infas      imple 


*~W 


A^_ 


sdt 


a 


SLJ 


a 


torum        ca      pe       re.     A    fi  ni     p    fe  pe       infas    imple 


m 


s_: 


M  ..w; 


celos     reges 


u  be  ra         fu         gens.    &c. 


$E! 


r^Hjr-i 


^-i — 


£ 


♦n 


ce  los     reges  u    be  ra     fu 


gens.  &c. 


VII.  Haud  raro   etiam  lingua  vulgari  quandoque  rhythmice  compofitas  tingca  vnt 
cantiones  publice  in  ecclefia  audiebantur,  quarum  potillimus  ufus  erat  pro-  ^  rhytJjT 
fanus:  quales  Gall  leas  Leeevyivsv.)  notavit,  fed  ultra  fa?c.  XT.  non  afcendit.  ienx. 
Nos  etiam  inferius  inter  fpecimina  contrapunch'  dabimus  ex  codice  mona-       a 
lterii  S.  Georgii.    Florentius  Wigornienfis  monachus,  qui  obiit  an.  i  r  ig. 

Xx  2  de 

a)  Tr.  hift.  &  pratiq.  fur  le  chant   ecclef.  Differt.  fur  l'etat  des  fciences  fur  le  Roi  Robert. 


348    Lr-iy,    AUCTORES    MUSICiE  POSTER.   7ETATE 

T.lV.p.  102.  ^e  flt  compofitns ,  qua  in  re  maxime  Bailli  excelluifiTe  ibidem  dicitur. 
Opportune  multis  poftea  in  miferam  illam  textus  difcerptionem  invehitur 
audor  hie ,  exemplis  aliquot  fuorum  gentilium  addudis,  qui  alias  in  mu- 
fica  lacra  praeftantes  fuerunt ,  la  Louette,  Io.  Sueur,    Gontier  ,  Lo- 

pag.  122.      CH0N  Sec.      Piseterea  in  pretio   habitus  Lullio  Henr.  Dumont  ,  regii 

t"g-  f28.  fecelli  praefedus  muficae,  ob  nativam  fimplicitatem ;  motteta  an.  i688-  e- 
dita    memorantur   port  quam  jam    annis    aliquot   vita   fundus    eflfet :    re- 

Ibid.  p.  122. ge  tunc  ad  concutium  vocante  (dum  etiam  Robert  officio  cederet)  fym- 
phonetas^at  ex  quatuor  imprimis  feledis  Colasse,  la  Lande  ,  Coupilet, 
poftremus  ineptior  ,  iudicio  audoris ,  obtinuit.  Taceo  quos  alios  pafli  m 
idem  laudat  Bonnet  ,  ubi  de  alia  quam  mufica  ecclefiaftica  res  eft,  qua?  ad 

t.iji.  p.  nos  non  attinet  ;  tantum  hie  nomina  recenfere  faltem  iuvat,  quae  cumula- 
tim  ex  utraque  mufica  alicubi  refert,  ordine ,  ut  puto ,  altius  repetendo  a 
fa;culo  XVI.  quo  vidimus  paullo  ante  ,  non  paucas  Gallorum  audorum 
nielothefes  facras  typis  editas  fuifte :  quibus  nunc  paucos  habemus,  quos 
iungamus,  Boneto  haud,  quod  fciam,  memoratos^r#z/r#waza:-CouTEAUX, 
cuius  odo  cantica  divas  Marine  Virginis  fecundum  odo  modos  Parifiis  an. 

Vol  ii,  pag.  j6q.\.  edita  etiam  D.  Burney  in  Diar.  Itin.  muf.  notat;  ex  quibus  Ant- 
vcerpia  an.  1772.  Magnificat  in  vefperis  audierit.  Henrici  Dumont  re- 
giae  item  muficae  praefedi  cantica  facra  ac  mottetorum  volumina  complura 
a  recenfentur  in  Bibl.  Duboifiana  &  Telleriana.  a) 

Germaui.  XVIII.  Fuerunt  etiam  ex  Germanis  noftris,  qui  fe  difcipiinae  celebra- 

tiflimi  Lulli  traderent ,  qualem  Io.  Fischer  Suevum  memorat  Mathe- 
$on  in  Gloria  mufica :  quo  fcilicet  libro ,  in  fupplementum  lexicorum 
muficorum  Walteri  ,  imprimis  pradicos  potiffimum  muficos  ex  noftra 
Germania  maximam  partem  celebrat  :  ex  quibus  celebriores  aliquos  fal- 
tem recenfebim  us  ,  quique  opera  quaedam  in  lucem  publicam  dederunt; 
veluti  Crato  Butnerus  Dantifcanus  Te  Deum  laudamus  &c.  ubi  fe  dire- 
dorem  chori  mufici  D.  Catharine  nominat.  Io.  Herbinius  porro  muficam 
in  Regiomontanis ,  Dantifcanis ,  aliisque  ecclefiis  auguftioribus  egregie 
Decrypt.  dilaudat :  ubi  nempe  „  cantilenae  ac  mottetae  facrae  antiqua  fide  ac  religio- 
tfyev,  p.itf.  nCj  audore  phonafco  clarifHrno  S'roBiEO,  dulciflime  tarn  latino  ,  quam  ger- 

manico 

a)  Quelle  bibliothequc   di  nvufique  formeroit  ce-  Lulli  ,    de  Colasse  ,     de    Mr.    des    Tou- 

lui ,   qui  ramafleroit  tous  les  airs  particuliers.  ches  ,    de    Campra  ,    de  Desmarets  ,  de 

De  Claudin  ,     du    vieux    Guedron,    des  Marais  ,  de   la  Barre  ,  de  Bouvard  ,  de 

Boessets  ,   de  Cambeefort  ,    de  Monli-  Gilier  ,   &  que  fqaiie,   combien  d'airs  d'ua 

nie  ,    de  Camus  ,    dePERDiGAL   (Prodi-  cara&ere   finguliere ,  airs  de  Bacilly  ,  can- 

gal  )  de  Cambert  ,   de  Bacilly  ,  de    du  riques  fpirituels  de  Colasse  ,     villanelles  de 

Mont  ,  de  Mollier  ,     de  Lambert  ,  de  du  Viviere  &c. 


USQUE    AD    PRiESENS    TEMPUS.    C.  V.  349 

manico  idiomate  ,  ac  fpiritu  vere  devoto  refonant  ;  fecus  quidem  atque 
hodie  ltali  atque  Galli,  abiectis  veterum  mulicorum  Orlandi  di  LaJJ'o, 
Prjetorii  ,  Vulpii,  Hammerschmidii  paullo  tardiore  ,  quern  vocant, 
tactu  gradientibus  mottetis,  quas  religiofa  patrum  noftrorum  gravitas,  at- 
que fpiritus  vere  8to7rveu<r&  commendat,  pipiunt:"  ut  iterum  hoc  referam 
in  gratiam  etiam  Hier.  Schulz  ,  feuPRiETORii  Ham burgenfis,  cuius  varia 
opera  mufica  edita  laudatus  recenfet  Matheson,  quaedam  etiam  alibi 
Melchioris  Fuchs,  feu  Vulpii,  cantoris  W eimarienfis  ,  &  Andr.  Ham- 
merschmid  Zittavienfis  organiftae,  in  mottetis  componendis  fummi  ar- 
tificis,  telle  Ad.  Scheiben.  Quern  vero  Marcus  Sacchi  in  facello  re-  2?^*" 
gis  PolonU  magifter  mufices  vocat  clariiTimum  atque  excellentiffimum  ,_£* 
chori  mufici  Dantifcani  directorem  digniflimum  Cafparum  Forster  fe- 
niorem  ,  cribrum  muiicum  eius  nomini  infcribens ,  fugillavit  quidem 
Vaulus  Syfert  eius  aemulus ,  ut  videre  eft  apud  Matheson;  ubi  ea 
difcutit,  quae  cognomines  Forsteros  fratres,  feniorem  ac  iuniorem, 
attinent :  ex  quibus  pofterior  Boruffus  natione  in  Daniam  etiam  excur- 
rit,  muficae  palatinae  praefectus  tefte  Io.  Adolpho  Scheiben.  Ibid.  p.  750. 
ubi  eius  mufica  ecclefiaftica  imprimis  laudatur.  Fuit  difcipulus  laudati  Sac- 
chi ,  aliorumque  Italorum  ufus  magifterio,  perinde  ac  Io.  Cafpar  Kerl, 
ac  Io.  lac.  Froberger;  uterque  a  Ferdinando  III.  Romam  rniffus,  ille 
a  lac.  Carissimi,  hie  ab  Hier.  Frescobaldi  inftituendus.  Adiit  alter 
etiam  Gallia; ,  ut  utriusque  gentis  decora  confociaret ,  haud  infeliciter; 
quae  vero  typis  edita  funt  port  mortem  an.  17 14.  ad  nos  nihil  attinent. 
Celebratur  praeprimis    eius   Memento  mori. 

Io.   Cafp.  Kerl  praeter  modulationes  organicas  fuper  Magnificat  vul- 
gavit  varia  opera  cantionum  facrarum  ,  Miflarum.    Laudatur  eius  O  bone  Ie- 
Ju.     Eum  imitari  ftuduit  Io.  Pachelbel,  Vienna  illius  difciplinae  fe  commit- 
tens,  cuius  quoque  quaedam  opera,  quae  adcantum  muficamque  ecclefiafticam 
pertinent,  recenfet  Matheson  ,  atque  Iacoln  Pag  end  arm  aiiis  etiam  fcien- 
tiis  clari;  uti  Ath.  Kircherus,  portentum  ingenii  humani,  quemque  hie  ipfe 
faepe  cum  laude  adducit  in  medium  »Hieronymum  Capsbergerum  innu-  Mu/urg.  /«*. 
merabilium  fere  qua  fcriptorum  ,    qua  impreiTorum  voluminum  mufico-  VI1-  p-  n- 
rum   editione   clarifEmum,  qui   ingenio   pollens    maximo,    ope  aliarum  c'4'  p' 586' 
fcientiarum,  quarum  peritus  eft  ,    muficae  arcana  feliciter  penetravit.     Hie 
eft,  cui- pofteritas  debet  omnes  illas  elegentias  harmonicas,    quas  ftrafci- 
nas,   mordentias ,  grupasque  vulgo  vocant  in  tiorba ,  ac  teftudine  a  fidi- 
cjnibus  adhiberi  folitas:    hie  introduxit  veram  tumfonandi,  turn  intabu- 
landi,    ut  barbare  loquar ,    rationem:   omnia  fere  harmonici  ftyli  genera 
fumma  excellentia  traciavit." 

X  x  3  Alia 


350    L.  IV.   AUCTORES   MUSICJE  POSTER.      JETATE 

Alia  prorfus  Donio  fedit  animo  de  Cabispergio  opinio  :  cum  enim 
T.  I.  f.  98.  perrtrinxilfet  in  opere  de  praeftantia  muf.  vet.  novum  quoddam  mulicac 
genus  Roma  fua  astate  induci  ceptum,  tacito  primum  nomine  Cabissper- 
gium  fub  nomine  cithariftae  fugillat ,  qualem  eum  antea  defignaverat :  heic 
t«s-  79.  ver0  p0ft  mylta  totam  hanc  modulandi  rationem,  quam  fymphoniafticam 
ipfe  vocat,  quae  palilogiis ,  ac  polylogiis  pafiim  exuberat ,  barbaram 
prorfus  planeque  inconditam  cenfendam  pronunciat  ,  quaeque  nullo  modo 
repurgari  poflit,  nifi  ad  vivum  refecetur.  „  Quod  fi  (fubdit)  Cabisper- 
gius  tuus  intellexifiTet ,  nee  talem  fufcepiflet  provinciam  ,  nee  fe  cantori- 
bus  deridendum  prasbuiifet ,  qui  vel  palam  ipfius  melodias  concinere  de- 
tre&abant ;  vel  eas  de  induftria  fie  corrumpebant ,  ut  ingratae  penitus 
turn  principis,  lum  altantium  auribus  acciderent.  Quare  brevi  res  exo- 
levit,  coaclusque  eft  Cabispergius  modulationum  fuarum  ingentibus  fa- 
fcibus,  nulli  iam  ufui  futuris,  domum  implere;  minime  id  aegre  ferenti- 
bus  contubernalibus  fuis  muribus ,  atque  tineis."  Haec  quidem  Trans- 
alpini  illi  in  frequenti  fuo  confefTu  familiarique  colloquio  :  de  quibus  ni- 
hil mihi  arbitrari  reliquum  eft ,  quippe  cui  auctoris  huius  clam  func  co- 
natus.  Multa  eius  opera  Leo  Allatius  in  apibus  Urbanis  recenfet ,  qui- 
bus alia  adiungit  Walter  in  lexico.  Complura  item  opera  lac.  Reg- 
nart  a  medio  faeculi  XVI.  usque  ad  initium  faec.  XVII.  typis  edita  > 
cuius  sniie  fecundo  Millae  facrae  ad  imitationem  fele&iflimarum  cantio- 
num  a  5.  6.  &  8-  voc.  prodierunt  Rudolpho  II.  inferiptae,  fub  quo  fti- 
pendia  meruit  in  capella  palatina. 

Plurima  vero  vulgavit  Greg.  Aichinger    organ cedus  Iacobi   de   Fug- 
ger   circa  idem  tempus   exeuntis   XVI.     &    ineuntis  XVII.   faec.  veluti 
etiam  loan.  Stadelmaier  Maximilian!  Gracenfis  A.  A.    Quaedam  etiam 
Rudolphits  de  Lasso   Celebris  Orlandi    de  Laffo  filius  :    cuius  etiam  ponV 
mortem   an.    1604.  edidit  magnum  opus  muficum.  Ex  merito  etiam 

in  bibliotheca  chalcograpbica  collecrore  Iano  lac.  Bojssardo  cum  Or- 
lando de  Laffo  locum  accepit  veneranda  imago  Adami  Gumpelzhaimer 
Trusbergi  Roii ,  cum  hoc  elogio  : 

Nature  accentum  mirantur ,  8?  eius  imago 
Mufica  corda  rapit  ,    quo  duce  ?  prajio  vides. 

Multa  item   edidit  circa   eadem   tempora    vergente  XVI.  ac  ineunte 

XVII.  Iacobus  Reinerus,    quern   filentio  praeterit  P.  Ziegelbaur,  dum 

Fid.  p  Fd.        aj-og   enumerat  ex   uno  ordine  S.    Beneditti  decimi   feptimi    &   prse- 

Cjgzer  Jtlea  -am 

erd  bietarcb.  fentis  feculi  fymphonetas.  Ex  iis  vero  ,  quos  faepe  laudatus  Marpurg  in 
Bened.p.iez.  recenfione  clacorum  operibus  muficis  virorum,  non  paucis etiam  prelo  vulga- 
5?*  lis 


USQUE  AD  PR/ESENS   TEMPUS.    f.  IV.  35 1 

tis,  ad  feodum  XVII.  mifcet  Germanos,  prater  iatn  nominates,  Io.  An- 
dream  Herbst  ,  loan.  Klemme  ,  Io.  Wolz,  prxcipue  celebratur  Ioan- 
net  Rosenmuller  alibi  etiam  apud  eundein  auftorem  ,  cum  Io.  Theile, 
cuius  extant  editae  Miflae  &c.  ob  artificium  polyphoniarum  Adolpbo  Schei- 
ben  etiam  in  harmonia  incomparabilis  didus. 

XIX.    Audorum    mufica  facra  in  Anglia  celebrium  non  folum  no-  Auftorcs 
titiam  nobis  confervavit  JVilhelm  Boyce  ,   organifta  &  compofitor  capel-  J'Jj^' 
\x  regiae ,  fed  etiam  opera  praeftantiora  quseque  utilioraque  duorum  po-  prawns  uc 
fteriorum  faeculorum  in  lucem  dedit  Londini  tribus  voluminibus  aeri  in-  vetempui. 
cifa  ,    primumque  an.    176%.  edita,   atque  inferipta:  Cathedral '-Mufic.  a)      a 
eoquod    in  Anglia  non  promifcue ,   ut  apud  nos  ,    mufica  in  facris  ad- 
hibeatur.  Audores  faeculi   XVI.  iam   recenfuimus  ex  praenailfa  brevi 

relatione  hiftorica  audorum  muficorum  Anglornm.  Ubi  ex  faec.  XVII. 
poll  Ehray  Bevin,  qui  an.  1531.  brevem  introdudionem  in  Muficam 
edidit  ,  in  qua  ingens  numerus  exquifitorum  mulicorum  Canonum  oc- 
currit ,  norantur  ordine  tres  cognomine  Gibous,  duo  fratres  ,  primus 
fcilicet  Qrlandus  ,  cuius  epitaphium  refert ,  in  quo  natus  muficae  dici- 
tur ,  imitatus  fua  mufica  coeleftem  harmoniam  ,  pluribus  cum  primis  hym- 
nis ;  alter  Eduardus  ,  tertius  Orlandi  filius  Chriflophorus  dodor  mufica; 
in  Academia  Oxonienfi  an.  1664..  litteris  regiis   renunciatus.  Sequitur 

Guilelmus  Child  Elrcay  Bevin  difcipulus  ,  qui  an.  1 6^3  r.  baccalaureus 
muficae  Oxonii ,  ibidemque  dodor  creatus  fuit  an.  166%.  obiit  an.  i69y. 
nonagenario  maior.  Beniamin  Roger  ex  infante  chori  clericus  capellse 
S.  Georgii  IVintonienfts ,  an.  1658.  baccalaureus  Cantuarienfis  per  pro- 
tectorem  regni  Oliv.  Cromwell  nominatus ,  operibus  muficis  etiam  ex- 
tra Augliam  inclaruit ,  Leopoldo  arhiduci ,  poftea  impcratori,  &  Chri- 
stina reginae  Sued*  charus.  Qui  mox  fequitur  loannes  Blow 
ex  infante  item  chori  capellse  regise,  poit  Humphrey  infantum  chori  mo- 
derator ,  dodor  mufioe  ac  organifta  in  epitaphio  appellatur,  laudatur- 
que  ab  excellentia  compofitionum  muficarum,  prascipue  pro  ecclefia,  pet- 
inde  ac  Henr,   Aldriets,  quorum  ille  an.  1708.  hie  an.  17 10.  obiit. 

Volumine  fecundo  primus  ex  faeculo  XVII.  recenfetur  Guilielmus 
Law,  mufica  tamen  profana  clarior  quam  facra,  an.  164?.  occubuit  in 
obfidione  Ceftrienfi,   cuius  laudem  Celebris  Milton  carmine  cecinit;  fra- 

ter 

»)  Cathedral-Mufic    being  a   colle&ion  in    fcore  whole  fele&ed  ,    and  Carefully  revifed  by  Dr. 

of  the  moft  valuable   and   nfeful   compofitions  William   BoYCE  ,     Organift  and  Compofer  to 

for  that  fervice  ,  by  the  feveral   English  Ma-  the  royal  Chapels  ,  and  Mailer  of  his  Mnjefty's 

fters  of    the  laft   two   hundred  vears.     The  Band  of  Mufipiaus. 


352    L.  IV.   AUCTORES    MUSICS  POSTER.  iETATE 

ter  vero  Henricus  etiam  capellae  regiae  an.  162?.  praefectus.  Proxi- 
mus  eft  Adrian  Batten  ,  cuius  adhncdum  melothefiae  complures  officio 
ecclefiae  inferviunt;  qua  de  re  nihil  addit  in  Mattbao  Lock  Carolo  II.  a 
compofitionibus  muficis,  ac  organifta  Catharinte  uxoris  ex  chorifta  eccle- 
fiae cathedralis.  P.  Humphrey  in  Galliam  miffus  ex  inftitutione  To. 
Bapt.  Lully  profecit.  Coniunctim  is  etiam  cum  Gull.  Tursur,  &  Bowe 
officio  ecclefiae  operam  navavit.  Micb.  Wise  ex  praecipuis  illis  fuit ,  quos 
diximus  ex  infantibus  capellae  regiae  effloruifte  prasftantia  muficae:  ob.  1687. 
Robertas  Cneychton  doctor  quidem  theologiae,  partem  tamen  otii  fui 
mufurgiae  ecclefiafticae  impendit :  ob.  1736".  annorum  97. 

Omnium  vero  ore  apud  exteras  etiam  nationes  celebratiflimus  fuit, 
ut  eft  etiam  a  Spectator e  Anglo  annotatum  ,  fuperiore  faeculo  Henricus 
Purcell,  a)  excellens  in  omni  quidem  genere  muficae  ,  facia  etiam 
ad  devotionem  compofita,  ut  in  eius  epitaphio  notatur:  in  quo  eius 
praematura  mors,  quae  ei  aetatis  anno  37.  faeculi  prseteriti  autem  95;. 
obtigit,  lugetur.  Eum  Celebris  poeta  Dryden  elegia  celebravit,  cui  mo- 
dos  muficos  addidit  Ioannes  .Blaw  eius  in  mufica  arte  magifter,  dudum 
poft  eum,  anno  nimirum  1708.  ut  annotavimus,  mortuus.  Joannes 
Gooldwin  feuGoLDiND,  difcipukis  laudati  Guilielmi  Child  ac  fucceflbr 
in  officio  orgamftae  capella2  regiae,  an.  171  f.  annis  ocro  poft  Ieremiam 
Clarck  fuccefforem  Ioannis  Blow,  cuius  difcipulus  in  epitaphio  a  Boy- 
cio  allato  celebratur  Guilielmus  Graft  ,  doctor  muficae  &  capelke  regi'33 
organifta,   qui  anno   1720.  duo  antiphonarum  edidit  volumina.  Uiti- 

mus  in  volumine  II.  celebratur  Ioannes  "Weldon  ,  Henrici  Purcell  di- 
fcipulus, organifta  &  melotheta  regius  poft  mortem,  an.  1736.  fuccef- 
forem nactus  ipfum  operis  editorem  Guilielmum  Boyce.- 

Is  poftquam  volumine  tertio  divinam  collaudaftet  bonitatem  ,  quod 
tarn  difficili  operi  vires  addidiflet ,  laudat  etiam ,  qui  auxilio  fubfidioque 
fuerint ,  Guilielmum  Gostling  ,  lacobum  Kent  ,  Guilielmum  Hayes 
profefforem  mufices  Oxonienfem ,  &  doctorem  Samuel  Howard  Londi- 
nenfem.  Excufat  fe  ,  quod  ultima  voluntate  Doctoris  Mauricii  Green, 
qui  iam  defunclus  maxime  inter  Anglos  concelebratur  ,  teftamento  ma- 
nifeftata  prohibitus  fit  edere  quaedam  eius  opera  ,  praefertim  eius  offi- 
cium  divinum ,  quod  imprimis  commendat ;  alia  item  tria  integra  Na- 
thanielis  Patrick  Adriani  Batten  ,  &  Alberti  Brian  ,  cum  aliis  duo- 
bus 

a)  Non  eft  confundendus   cum   Daniele    POUCEL  ftro    qnoque  ftecnlo    Gecrgio    Frii.    Handel, 

Gallo ,   quein    ipfi  Angli    in    epitaphio    Lotidini  Germano  ftatunm  pofuerunt  An%li ;   nunc    vero 

in    JVeflmomfterio  pofito  ,     fuper  aftra    extol-  Nicoluus  Haym,    itidem    Germanus ,    Anglis  in 

hint,  faeculo  fuperiore,  antequam  mufica.  Ita-  admiratione  eft,   Italisque  ob  muficse  prsdtan- 

lica.  in  Anglia.  obiineret,   inclarefcentem.  No-  tiam  semulationi  effe  poflit. 


USQUE  AD  PR^SENS    TEMPUS.    C.  V,         35^ 

bus  Caroli  King  vicarii  chori  eccleliae  cathedralis  S.  Vault  Londini :  qua? 
libenter  edidilTet,    nifi  alia  fuiffent ,    quae  praeferenda  duxiflet.  Laudat^"'"?"*' 

Oychcfit'c 

nonnullos  alios  Anglos  mufurgos  Matheson  ,  nempe  Butler,  Douland  p.  jjj.  c.  1, 
(Hie  hvbibliotheca  mufica  Laurcntii  Mizleri  ex  Bellermanno  Doul-  §•  10.  f.210. 
cand  appellatur)  Morley  ,  Bacon,  Bridlington  ;  praefagitque ,   con-  rj[L  F,IL 
tentione  mufica;  Anglos  fi  non  prxftantiores ,    faltem   non  irrteriores  fu- 
turos  ltalis ,  quos  aemulantur  ,    ut  iam  etiam  ex  fpettatore  Anglo  nota- 
vinius.  Qui   alicubi  dolet,    non  tantas  expenfas^n  muficam    facram 

fieri ,  quam  profanam  ac  theatralem  ,    in  qua  hoc  faeculo   eminuere  D. 
Pepusch  ,    Turner  ,   Gaillard,   nuperrime    vero   Thorn.   Arne  doctor  vid.Afarp,<tg 
mufices  ac  melotheta  Celebris.         Nunc  apud  nos  etiam  inclarefcit  C.  Fr.  Beytruge  4.^- 
Abel  a  mufica  privata  reginae  Anglia ,    quae    a  propofito    nollro   aliena pag' 25' 
eft  ;    eftque  alius  adhuc  cognominis  praeftantiffimus  in  Anglia    organifta 
Germanus,  an  eiusdem  familiae,   ex  qua  iam    fub   Henrico  VIII.  Tho- 
mas  Abel  muficus  doclus  fuit  ? 

XX.  Hifpanos  quod  attinet ,  D.  Bened.  Hier.  Ffyoo  unum  fere  D.  Et  in  ttifpn-- 
Anton,  de  Literes    laudat   compofitorem   primi  fubfellii ,    &  forte  uni-  n!a  acL»iita'* 
cum ,   qui  fciverit  unire  omnem   illam  maieftatem  &   fuavitatem   muficae  ftatro  criu 
antiquae  cum  vivacitate  modernae ,    in  exprimenda  maxime  emphafi  ver-  univ.  t.  1. 
borum  fignificatui  propria,  a)     Multos  quidem  e(Te  in  Hifpania  mufices  d^c'rXIff, 
magiftros   peritiflimos  notat,  fed  qui  in  hoc  haud  praeftent ,   ita  ut  in  eo-  c/;,>y>  §.3. 
rum  compofitione  mufica  admirationi  quidem  fit  fubtilitas  artis,  quin  ta- 1-  29s. 
men  fatietur  auditus.  Non  fine  dolore  reminifcitur  antiquae  Hifpani-      a 

c<e  gravitatis ,  ltalorum  imitatione  hodie  peffumdatae  ,  fuperioris  fasculi  jbm  *  299, 
fymphonetas  in  Hifpania  laudans  :  „  I  quali  (inquit)  con  ameniffima  varie- m-  3o«- 
ta  continuavano  un  medefimo  fentimento ,  fpezialmente  quando  era  a 
quatro  voci ,  nella  maniera ,  che  piace  molto  meno  un'  oratione  com- 
pofta  di  diverfi  foggefti ,  quantunque  tefluta  con  vaghezza  di  ftile,  di 
quello  piacciane  un'  altra ,  che  con  varieta  di  eruditione  va  continuamen- 
te  fequendo  fecondo  le  leggi  dell  eloquenza  il  filo  della  idea ,  che  fi 
propofe  al  principio."         Semper    mihi    aptiflima  fuit  vifa   muficae  cum 

eloquentia 

a)  Locum   hie  meretur  Mar.  Anna   Martinbz,  ftornm    virofurrt     noftri    temporis   melothefix. 

quae    quidem   cum   fratre  bibl.    Coefar.    cuftode  Metastasio    apud    landatnm    D.    BukneY 

altero     Vienna    apud    celeb.    MetastasiuM  p.    254   <iicitur   pfalmus    eiusdem  virginis,    nu- 

commoratur.       Virginis     huius  egregias   etiam  per  focietati  Philarmonicorum    Bononix   adferi- 

pro    nfu    ecclefiae    compofitiones    D.    BURNEY  ptse,  Mefcolunza    di  antico  e  moderno :  altefum, 

in    Diar.  Itin.  Muf.    P.    II.    p.    329.   laudat  :  quod    gravitatem     harmonise   feu    contrapnnfti 

accepique    ante    aliquot  annos    Vienna   ex    ip-  attinet,     alteram  quoad  melodiam  ad    palatum 

fius  manu  miflam    folemnam  ftylo    ecclefiaftico  sevi   noftri  compolitam ,    refte  confociantur  in 

accommodatiorem  multo  ,    quam  plerxque  au-  mufica    facra. 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Yy 


354    L*  TV-    AUCTORES   MUSTC/E  POSTER.  iETATE 

eloquentia  comparatio,    quam  an  dor  ille  profequitur,  lugetque  fata  con- 
r«i- 303.       fioiilia  ,  in  Italum  quomdam,  Duron  nomine,    depravatae  muiicae   Hi- 
fpaniea  conieda  culpa. 

Scripfit  hie  audor  circa  initium  huius  fseculi  labentis ,  antequam  alios 
inter  Italof  Dominions  Scarlatti  in  Hifpaniam  conceiTerat ,  qui  in  niu- 
iica  facra  apud  Hifpanos  id  emendare  potuilTet  reftaurareque  ,  quod 
Duron  ille  corruperat  ,  fi  veltigia  prefliflet  Akxandri  Scarlatti,  cuius 
e  difciplina  prodiitjjfc/o/jf>/.w  noiter  Hasse  ,  quern  uuacum  Nicolao  Io- 
melli  &  Davide  Perez  muiicae  palatinae  regis  Lufitaniie  praefedto  ,  pro 
exemplo  ad  dignam  ecclefia  muficam  reddendam  mihi  Jojl  Santarelli 
a  capellae  pontificiae  muiicae  magifter  proponit,  a  me  interrogatus.  a) 

itaii  apud  XXI.  Duo  ex  his  triumviris  funt,  quorum  alter  natione  Gcr?nanust  al- 

pierasque      ter  compluribus  annis  in   Germama  apud   ducem  Wurtembcrgicum  mu- 
gentes ;  free,    flcx   diredor  fuit ,    fed  profanae  -ac  theatralis;  quod   dolendum   eft,  tarn 

XVIII.   tvm-  ,.  r  '         r  •  ■ 

phoniurgse,  excellens  aptumque  muiicae  iacrae  ingenium  mammonae  potius  ,  quam 
Deo  ferviifle,  ut  plerumque  faciunt  Itali  apud  totius  fere  Europa  aulas 
itipendia  mufica  merentes :  ex  quibus  non  pauci ,  veluti  Predieri  , 
Caldara  ,  Salieri  Vienna ,  Scarlatti  item  ac  Bernakei  utrique  in 
Bavaria:  in  Saxonia  Porpora,  Lotti,  Fischietti,  qui  nunc  Salisburgl 
•  meret,  uti  multis  iam  annis  Lolli  :  Luchese  apud  eledorem  Colonien- 
fem,  Sales  apud  Trevirenfem ,  Bertoni  Ratisbona  ,    ex  quibus  pleriqne 

in 


a)  Sic  vero  ad  me  Roma  11.  Sept.  an.  1774.  re- 
fcripfit  :  „  PafTo  quhuli  all'  altro  de'  pregia- 
tiffimi  comandi  .  .  .  qual'e  di  far  le  parte 
di  tutte  le  notizie ,  che  io  ini  trovo  ,  dcgli 
autori  e  maeftri  di  capella  viventi  i  pin  in- 
figni  per  le  loro  opere  di  facia  mufica  voca-  ' 
le  coniunta  agli  ftromenti  ,  ed  i  pin  degni 
percio  da  imitarfi  da  chi  fi  accinge  a  fcrive- 
re   una     tal  forta  di    mufica.  A    tre  foli , 

fecondo  il  inio  debole  fentimento  ,  fi  riduco- 
no  quefti  autori,  e  maeftri,  e  fono  Molfo  Hasse 
detto  il  Safone,  Nicolo  Iomelli,  e  David 
Perez.  Non  e  gia ,  che  io  non  abbia  udite 
compofizioni  di  altri  autori ,  le  quali  non  me- 
ritino  le  primi  lodi  ;  ne  0  udite  anzi  mol- 
tiifime ;  ma  gli  autori  di  quelle  non  fono  per 
auuentura  fempre  gli  fteffi.  In  un  nicdelimo 
falmo  ,  per  cagione  d'efempio  ,  auzi  talvolta 
nel  medefnno  verfetto  eglino  comparifcono  di 
difFerentiflimo  umore.  AdefTo  eglino  ci  faran- 
no  {entire  un  pezzo  di  mufica  ,  che  uguag- 
liera  quafi  la  belleza  del  facro  tefto  ,  tanto  e- 
gii  e  pieno  di  tin  eftro  tutto  divino,   e  di  quel- 


la  gravita ,  e  decenza ,  che  conviene  alia  lin- 
gua dei  divini  oracoli ;  adeffo  adeffo  eglino 
ce  ne  faranno  fentire  1111  altro  ,  il  quale  fpira 
tutta  la  mollczza ,  e  tutta  la  sfacciataggiue  del- 
la  mufica  del  teatro.  Or  cio  prcmeffo ,  V.  A. 
vede  molto  bene,  che  il  proporre  alia  gioven- 
ru  d'imitare  fimili  originali ,  farebbe  cofa  peri- 
colofa  anzi  che  116.  Per  lo  contrario  nelle 
compofizioni  ecclefiaftiche  dei  fopralodati  fog- 
getti  nulla  vi  a ,  che  non  poffa  fervire  di  e- 
femplare ,  0  mo<lello  per  degnamente  celebra- 
re  col  canto  1c  lodi  del  Signore.  Non  citero 
qui  a  V.  A.  i  luoghi,  ove  fi  trovano  le  opere 
di  tali  foggetti,  fapendo  io  beniflimo  eflcrle 
noto  ,  che  quelle  di  David  Perez  fi  confer- 
vano  nell'  archivio  mufico  dclla  Real  cappella 
di  Lisbona ,  dove  egli  e  attualmente  maeftro  : 
che  quelle  di  Iomelli  fi  confervano  nell' 
archivio  mufico  di  S.Fhtro  in  Faticano,  dove 
egli  fu  compofitore  ;  e  che  quelle  del  Sujfont 
fi  confervano  nell'  archivio  mufico  del  ven.  ofpe- 
dale  detto  degl'  Incurabili  in  Venczia,  dove  eg- 
li e  ftate  direttore  maeftro  per  moltiflimi  aani/' 


USQUE    AD    PRrESENS    TEMPUS.      C.  V.       355 

in  mufica  facra  fpecimina  egregia  dederunt:  ut  taceam  aliquamdiu  diver- 
fatum  in  extrema  RitJJia  Galuppi  ,  Buononcini  in  Anglia,  Bernardi 
in  Dania  poll  Stephani  itidem  Italian,  Utini  in  Sitecia,  mufica:  palatini 
praefeclos,  innumerjosque  alios  Italos  praeteream ,  luxuriantis  muficae  apud 
reliqnas  nationes  praecipuam  caufam  ,  quas  aut  ipfi  frequcntant ,  aut 
operibus  fuis  mulicis  fafcinantur;  in  quibus  magis  femper  magisque  la- 
fciviunt,   novaturiuntque  ,  utinam  non  in  Sacris  faltem   adytis !  a)  a 

Sed  non  ftatim  hoc  etiam  noftro   faeculo  ac  memoria  ,  neque  omnes  suainpatna 
It ali  ingenii   fui  foecunditate  abnfi  funt.     Ioannes  Baptijla  Martini  Bo-  celebres. 
nonienjis,  qui  ipfe  edidit  opera  mufica  ufu  facro  digna  ,  laudat  non  pau-  ^r'u '"d"j  2 
cos  huius  faeculi  auctores  in  rtvlo  Madrigalico  infignes,  Abb.  Stephani,/..  160. 

Fe- 


a)  AfFerre  iirvat,  qiix  ail  me  paullo  ante  lau- 
datus  Inf.  Santarelli  rogatus  perfcripfit 
lie  prafenti  ftatii  muficje  in  Italia  :  „M'ingi- 
unge  V.  A.  ch'io  le  trasnietta  in  compemlio 
qualche  notizia  ilello  ftato  prefente  della  mu- 
fica d' Italia  ,  e  fegnatamente  tli  quella  ,  che 
ferve  alia  cafa  di  Dio.  Ma,  e  che  poffo  io 
mai  dirle  fu  di  un  tal '  articolo  ,  .  ch'ella 
gia  non  fappia  ?  V.  A.  e  flata  qui  tra  noi, 
non  fono  molti  anni  ;  ed  io  mi  ricordo  benif- 
fimo  del  retto ,  e  fano  giudizio  ,  ch'ella  da- 
ra  full'  infclice  fitnazione  della  noftra  mufi- 
ca di  quel  tempo  ,  tanto  in  riguardo  alia  chie- 
fa ,  che  al  teatro.  Ora  1'odierna  noftra  mu- 
fica in  queftione  fi  e  per  avventura  quella 
fteffa  di  allora ,  feppur  non  e  peggiore.  Ed 
eccole  tutto  cio  ,  che  per  rapporto  al  preci- 
tato  fuo  primo  Comandamento  6  l'onore  di 
fignificarle.  Se  pero  V.  A.  defideraffe  ,  che 
io  le  affegnaffi  alcuna  delle  ragioni ,  per  cui 
la  noftra  Mufica  in  genere  e  cofi  decaduta 
dall'  antico  fplendore.,  gliene  addnrrei  due, 
che  fra  le  molte  fono  forfe  le  principali.  La 
prima  fi  e  il  difprezzo ,  che  i  noftri  giovani 
Contrappuntifti  anno  per  tutto  cio  ,  che  fi 
ehiama  antico:  Per  cagion  d'  efempio  ,  il 
gran  Gio.  Pier  Luigi  da  Palestrina  ,  il 
Zarlino  ,  ed  il  Fux  anno  egregiamente  in- 
fegnato ,  e  dimoftrato  nelle  loro  opere  tutto 
qucllo  ,  che  vi  e  da  feguirfi  ,  o  da  evitarfi, 
ad  oggetto  di  far  buona  Mufica  vocale  a  piu 
parti ;  fia  facra  ,  o  profana ;  vale  a  dire,  an- 
no infegnato ,    come  fi  debbano    impoftare   le 


parti  antidette ,  acciocche  1 '  Armonia  riefca 
robufta ,  e  non  forzata  ;  anno  infegnato,  co- 
me fi  dee  di  tratto  far  panfare  le  medefime, 
perch'  elleno  non  fi  ftanchino ,  e  non  renda- 
no  percio  un'  Armonia  fiacca ,  e  ftuonata ; 
anno  fatto  vedere ,  come  non  fi  dee  adotta- 
re  niuna  Cantilena  ,  o  motivo  ,  il  quale  non 
cammini  con  naturalezza  ,  e  femplicita ;  anno 
dimoftrato  ,  come  fi  abbia  a  tirare ,  o  con- 
durre  un  foggetto  ,  una  fuga ;  Come  debban- 
fi  efprimere  le  parole  ,  e  maflimamente  le 
facrc  ;  Come  fi  dee  modulare  ,  o  cangiar  di 
Tuono  i  In  corto  ,  anno  infegnato ,  e  dimo- 
ftrato tutto  quello ,  che  la  lunga  efperienza , 
e  la  matura  rifleffione  loro  a  fuggerito  per 
far  con  lode  il  Maeftro  di  Cappella.  Ma  il 
Fux,  il  Zarlino,  e  Gio.  Pier  Luigi  da  Pa- 
lestrina fono  antichi  ,  e  tanto  bafta  ,  per- 
che  i  noftri  giovani  Contrappuntifti  non  fi  deg- 
nino  di  guardarli.  Ma  che  fuccede  egli  ?  fuc- 
cede  ,  che  non  avendo  ,  e  non  volendo  quc- 
fti  altra  iftiuzione  ,  o  guida  per  i  loro  Com- 
ponimenti  di  mufica  vocale  a  piu  parti,  fuor- 
che  il  proprio  capriccio ,  fanno  della  mufica, 
la  quale  altro  pregio  non  a ,  fe  non  fe  quel- 
lo di  formare  un  rumore  ,  il  quale  infulta  1' 
orecchio  egnalmente  ,  che  il  fano  giudizio  de- 
gli  afcoltanti.  La  feconda  ragione  poi  ,  per 
cni  la  noftra  mufica  in  genere  e  cofi  decadu- 
ta dall'  antico  fplendore  ,  fi  e  il  fanatisino  , 
in  cui  gli  antidetti  noftri  Contrappuntifti  fono, 
di    cercare  la  nuovita. 

Y  y  2 


a 

Star.  muf. 
Dipart.$.  p, 

309, 


356    L.  IV.    AUCTORES  x\IUSIC£   POSTER.   JET  ATE 

Petrum  Torri  ,  Antonuim  Lotti  ,  BenediStum  Mar  cello  ,  Thomam 
Carapella  ,  Francifcwn  Durante  ,  Car olum  Clari  ,  ci  h "anno  lafciato 
del  Madrigali ,  che  diconfi  anche  Duetti ,  Terzetti^  i  quail  all*  arte,  e 
all*  efpreffion  degli  affetti  hanno  aggiunto  quel  vezzi  e  quel  buon  guflo ,  che 
fempre  piu  rendono  grata  la  nojlra  mufica.  a)  Et  infra  cultores  ftyli  re- 
citativi ,  cum  quo  coniuncte  funt  odae  illse ,  quas  arias  vocant  ,  ad  fi- 
nem  praeteriti  &  initium  praefentis  faeculi  non  paucos  recenfet ,  a  quo- 
rum utinam  !  veftigiis ,  in  ecclefia  faltem ,  haud  recefliffent  unquam  ltali 
eorumque  imitatores,  ac  fimiae :  fcilicet  praeter  iam  laudatum  nobilem  vi- 
rum  Benediftum  Marcello  ,  Bar.  D'Astorga,  lacobum  Perti,  Ale- 
xandrian Scarlatti,  Leonardum  Vinci,  Nicolaum  Porpora  ,  Franci- 
fcum  Gasparini,  Ioannem  Bononcini.  Mox  tamen,  dum  proceiTum. 

novi  huius  muficae  generis,  quod  proprium  dici  poteft  noftrae  memorise, 
narrat ,  dolet  in  odis  illis  feu  ariis  verba  veluti  fepeliri  &  abforberi  va- 
rietate  idearum  ,  ac  rumore  inftrumentorum ,  neque  intentos  eflfe  fym- 
phonetas  ,  ut  fenfum  verborum  muficis  modulis  exprimant ,  &  apti  fint 
b  ad  animum  commovendum.  b) 

Hcec  de  mufica  generatim ,  in  qua  elaboravit  viri  doftiffimus ,  dicla 
funt.  Sacram  noftram  quidem  etiam  ad  commovendum  animum  com- 
pofitarn  efle  oportet ,  fed  pie  ac  moderate,  femota  nimia  affectuum  com- 
motione,  quam  gignit  mufica  theatralis  ,  a  qua  ut  difcernatur  ecclefiaftica, 
minus  cavetur  in  Italia ,  quam  ne  mufici  eccleiiae  addicii  operam  fuam 
ErM   The'1  theatro   impendant.  Narrat  fiquidem  D.  Burney  in  diar.    Itin.  muf. 

nuper  Zanetti   officio  praefecti  muficae  Perufii  amotum  ,  quod  in  thea- 
tro Albertino  cantorem  egerit.      Diftinguendus  eft  autem  a  Zanotti  Bo- 

noni<e 


a)  Generalius  rem  attiugit  in  epiftola  ad  To. 
Baft.  Passeei  ,  quae  habetur  T.  II.  opp, 
f.  266.  Donii  „Quante  (  inquit )  mutationi, 
quanti  avanzarqenti,  quanto  miglioramento  Hello 
ftile  ha  effa  (mufica)  fatto  da  quel  tempo  li- 
no ai  giorni  noftri  ?  Quando  fcriffe  quefto  au- 
tore  ,  la  mufica  concertati ,  e  fopra  tutto  la 
Drammatica  era  nella  fua  infanzia,  ficche  alle 
noftre  orechie  cofi  languida  riefce,  cosi  infipida, 
e  ftuchevole,  che  in  luogo  di  generarci  diletto,  e 
piacere ,  piu  tofto  ci  porge  noia  e  tedio  5  e  per- 
cio  ,  fe  i  noftri  vecchi  compofitori  ritornaffero 
a  rivivere ,  fi  arroffirebbero  di  comparire  col- 
lo  ftilo  rancido  ,  e  rincrcfcevole  della  loro 
mufica  ni  confronto  della  noftra  vivace  e  bril- 
lante  i  e  farebbero  loro  mal  grado  forzati  con- 
fefl'are  la  loro  ignoranza ,  e  lo  fuavio  troppo 
grande  fra  il    loro  ,  e   il   noftro  ftile. 

b)  Percio  che  fpetta  alle  arie ,  fc  fi  confiderano 


in  rigiiardo  all'  arte  della  mufica ,  fu'l  prin- 
cipio  furono  molte  languide ,  ma  nel  pro- 
greffo  del  tempo  fempre  piu  ftudiarono  i  pro- 
feffori  d'introdurvi  nuove  inventioni ,  varieta 
d'idee ,  e  fopra  tutto  ,  come  praticafi  oggi 
giorno ,  ornamenti  di  ftrumenti ,  talche  il 
cantore ,  che  dovrebbe  pur  effere  la  parte 
piu  principale  ,  refta  non  poche  volte  fepolto 
e  come  foggetto  alia  varieta  delle  idee  ,  fe 
non  vogliamo  dire  al  rumore  degli  ftrumen- 
ti. Se  fi  confiderano  pofcia  in  riguardo  all' 
efpreflione  del  fentimento  delle  parole  ,  ogni 
qual  volto  i  compofitori  non  fi  applicano  a 
ben  comprendere  e  penetrarne  il  loro  fenti- 
mento' ,  cofi  pure  a  diftinguere  le  parti  della 
mufica ,  che  fono  atte  ad  efprimere  piu  un 
fentimento  che  un'  altro  ,  mai  non  avrann* 
l'intento  'di  eccitare  alcuno  degli  effetti  An- 
golan dalla  mufica  Green. 


USQUE    AD    PR/ESENS    TEMPUS.    C.   V.  357 

noma  in  ecclefia  S.  Petronii  mufica?  praefeclo  ,    quern  cum  aliis  difcipulis 
laudati  P.   Io.  Bapt.  Martin l  memorat  Burney   Bommia  praefens  ,    cum77'^"'  Thc'1 
annuum  certamen   muficum  focietatis  philarmonicae  celebraretur,  laudato'4" 
P.  Martini  perinde  ac  olim  egomet  cum  primis  familiariter  pro  fuo  infti- 
tuto  ufus  ,    uti  etiam  Patavii  P.    Antonio  Vallotti   ex  eodem    ordine 
minorum  S.  Francifci ,    Celebris   Tartini  amico    focioque  ftudiorum   in 
theoretica  ac  practica  mufica  ,  in  qua  inter-  praecipuos  muficae  ecclefiafti- 
cae  compofitores  habetur ,    dignus  ,  a  quo  rex  Borujfia  Fridericus  Mif- Ihid-  94-  &>■•• 
Jam  fieri  voluerit    pro    celebritate    dedicationis   novae   ecclefiae   catholicae 
Berolini  prima  Novembris  anni  praeteriti   1773.  peraftae.         Eft  vero  P. 
Valloti  Pedemontanus   natione  ,    ubi  genus  rnulicae  Longobardicum  ob- 
tinet  ,   quod  a  Feneto  ,    ac  Neapolitano  diftinguit. 

D.  Burney ,  tres  hos  veluti  fingulares  muficae  Italica  ftatuens  cha- 
racleres ,  obfervat  Fenetiis  ab  Adriano  inde  ,  Zarlini  magiftro ,  Temper 
infignes  mufurgos  meruifle  ,  usque  ad  hodiernum  mufica;  Venet<e  ftato- 
rem  Baltafarem  Galuppi  ,  notum  in  Italia  etiam  Tub  nomine  //  Biiro-100-  *& 
nello  a  patria  Burano ,  difcipulum  Ant.  Lotti ,  quern  coniungit  Be- 
nediilo  Marcello  in  mufica  facra  auctori  praecipuo  ,  cuius  extant  ^o. 
pfalmi  Davidici  Fenetiis  typis  imprefii  ,  dignifllmum  ufu  ecclefiaftico 
opus.  Laudat  etiam   praefecros   muficae  Fenetos  Bertoni  ,    Sacchini 

Furnaletto  ,  muficamque  in  ecclefiis  praecipuis ,  folemnitatibus  fefto- 
rum  exceptis,  fine  aliis,  prater  organum,  inftrumentis  -fatis  modeftam  fieri; 
ut  iam  de  aliis  etiam  ecclefiis  cathedralibus  Italia  obfervavi ;  in  parochia- 
libus  vero  Italia  folus  cantus  planus  obtinet.  In  ecclefia  autem  Me- 
dlolanenfi  ex  veteri  S.  Caroli  inftituto  ordinata  imprimis  eft  mufica  can- 
tusque  ecclefiafticus ,  auclorum  quidem  plerorumque  fuperioris  fieculi , 
quorum  tamen  veftigia  recentiores ,  quando  id  res  flagitat ,  etiam  pre- 
muntj  Fiorini ,  Monza  ,  San-Martini,  quern  praecipue  laudat  D. 
Burney,  cuius  innumerae  fint  Miflee  ,  quas  floridiore  ftylo  compofuit 
pro  ecclefiis  per  urbem  diverfis ,  praeter  cathedralem  ,  in  qua  muficae 
illud  genus  obtinet ,  quod  a  capella  pontificia  Romana  nomen  habet  : 
cui  hodie  Roma  laudatus  Iof.  Santarelli  praceft ,  cuius  paullo  ante 
acerbas  audivimus  contra  depravationem  muficae  facrae  querimonias ,  ex 
ftudio  novandi,  averfationeque  ab  omni  eo  ,  quod  antiquitatem  fapit, 
non  adeo  certe  remotam  :  cum  ante  faeculum  fere  omnis  muficae  facrae 
apparatus  cum  mufica  a  la  capella  congrueret,  ftylo,  quern  vocare  licet 
proprie  harmonicum ,  a  melodico  diftinctum  ;  cuius  epocha  a  noftro  hoc 
faeculo  repeti  poteft,         Eius  anno  decimo   oftavo  obiit   Thomas  Bay, 

Y  y  3  qui 


358    L.  IV.   AUCTORES  MUSICiE   POSTER.  £TATE 

qui  veterem  rhythmologiam  aemulatus ,  quatititatem  fyllalarum  fcrupulofe 
notis    muficis  leu  melodia  expreflit. 

Fuerunt  circa  ea  tempora  Roma  celebres  mufurgi  Franc.  Caspar ini 
ac  Petr.  PcwIusBenc ini  ,  pofteaque  Oclavius  Pittoni,  qui  iam  cantui  ma- 
gis  melodico  concinnando  ftuduit ;  raro  tamen  provectiore  demum  cetate, 
inltrumenta  mufica  fuis  compofitionibus  ruditer  admodum  ,  li  cum  ho- 
dierno   ufu  con7paretur ,  mifcuit.  Eius  fupra    retulimus  teftimonium 

de  Archangello  Corelli,  primp,  qui  Roma  fymphonias  ederet  cum  che- 
libus,  compofitione  fimplici  ,  fed  referta  fplendida  amoenaque  harmoriia. 
Sine  inftrumentis ,  praeter  organum ,  multa  compofuit  Roma  nortra  aeta- 
te  lo.  Bapt.  Casali  pro  ecclefia  PP.  Oratorii,  Giovanni  pro  collegio  Ger- 
manico  S.  Apollinaris ,  quos  in  diario  fuo  D.  Burney  nominat  inter 
Romanos  muficae  praefectos:  'Crispi  item,  Mosi  feu  Masi  ,  Orisichio, 
Magherini,  Rinaldum  a?/  Capita,  qui  auclor  ftyli  recitativi  cum  inftru- 
mentis muficis  a  multis  habetur;  reperit  vero  ea  D.  Burney  in  collegio 
S.  Hieronymi  de  cbaritate ,  in  oratorio  Alexandri  Scarlatti  ad  finem 
faeculi  compolito.  Ab  aliis   Francifco  Gasparini  ,    qui   eodem  tem- 

pore floruit,  ea  inventio  tribuitur.  Pertinet  hie  ad  fcholam  Fenetam, 
reliqui  duo  ad  Neapolitanam ,  ubi  etiam  hoc  anno  diem  fuum  obiit  Ni- 
colattsloMELU,  indignatus  Romam.  Fuit  dudum  Neapolis  ob  muficam 
celebratiflima :  earn  ab  ineunte  hoc  faeculo  illuftrarunt  Scarlatti  non 
unus ,  quos  inter  primus  praecipuusque  Alexander  ab  inftrumentis  mufi- 
cis inrlatilibus  abhorruit,  quod  ea  fubtilitns  aurium  eius  non  ferret,  uti 
ex  eiusdem  difcipulo  Molpho   Hasse  percepimus.  Inter  caeteros  prae- 

Itantiores  Neapolitans  mufurgos  Mancini  ,  Leo,  Feo  ,  Porpora,  Sar- 
ri  ,  Manni,  Durante,  Caroli,  Contumacci,  Pjerini.  Respubli- 

ca  mufica  dolet  praematuram  mortem  Vinci,  &  Pergolesi  imprimis, 
qui  a  gentilibus  fuis  il  divino  dicebatur;  eius  vero  Stabat  mater  aeri  in- 
cifum  ubique  celebratur,  laudaturque  fimplicitas  qusdam  ,  quae  fuapte 
natura  animo  fefe  infinuavit ,  eiusque  affectus  commovit :  quod  alias  Ce- 
lebris Tartini  in  mufica  Neapolitana  defideravit,  magnificam  ,  alacrem 
robuftam  eflfe  feu  incitatam  confefTus ,  fed  buc?  addere  folebat,  manu 
pectori  admota ,   non  penetrat. 

Dudum  eft ,  quod  Itali  cefTant  fua  melotemata ,  quod  ineunte  ad- 
huc  hoc  faeculo  decimo  odlavo  certatim  fecerunt ,  typis  evulgare,  dum 
nihilominus  totam  Europam  inundant  muficae  Italorum  compofitiones ,  in- 
numerorum  prope  auclorum  ;  ex  quibus  quosdam  faltem  ordine  nomi- 
nabimus   alphabethico    (cum  fingulorum   merita  difcernere  haud  vacet) 

qui 


USQUE    AD    PR/ESENS    TEMPUS.    C.  V.  359 

qui  paflim  circumfenintur  ;  veluti  Alpinoni  ,  Andre  am  Adoifati  , 
lafi'phum  Aldrovan din  1  (cuius  Harmonia  facta ,  Concert i  facri,  initio  hu- 
ius  fseculi  lunt  editi  ,•  uti  etiam  loan.  Bapti/hr  Allegri  Motteta)  laco- 
bum  Battistini  ,  proftant  Armonie  facre  ;  qusedam  etiam  utriusque 
Herculis  icilicet ,  &  Iofephi  Antonii  Bernabei  ,  quern  magiitrum  fuum 
iaudat  P.  Udalricus  notter   Spies.  His  adde  Diogenhim  Bigaglia 

Fenetiis  ad  S.  Georgium  inaiorem  monachutn.  Prater    loannem  Ma- 

riam  celebratur  etiam  Antonius  Bononcini  ,  Prunetti  pracfeclus  nm- 
ficce  in  ecclefia  cathedrali  Pifana,  notante  D.  Burney  p.  294.  alios  etiam 
mufurgos  eius  urbis  Gherardeschi  ,  .Renzini  ,  Lidarti,  Corrucci. 
Ant.  Caldara,  Vienna  muficje  aliquando  praefe&ii  typis  impreffie  proftant 
Miffe.  Accedunt  Io.  Maria  Capelli,  Carpani,  A/wvCasini,  Fine.  Ciam- 
pi  ,  Io.  Paul.  Colonna  ,  Fran.  Conti  ,  Hirron.  Conversi  ,  Cochi  , 
Chiesa,  Cossoni  ,  Cozzati.  Nicol.  Fago,  Galimberti,  Geminiani  , 
Andr.  &  Iof.  Ant.  Grossi  ,  Petr.  Guglieoii,  Levis,  Locatelli,  Franc. 
di  Mtuo ,  Manfredini  ,  Orlandi  ,  Orlandini,  lof.  Paladino,  Peri- 
ni  ,  Perti  ,  Angela  Petrucci  ,  Caiet.  Piazza,  Piccola  ,  Poilaroli  , 
Poncini  capelli  cathedralis  Parma  praefectus  ,  Prat,  Quilino  ,  Ristori, 
Rutini,  Scirali.  Alexand.  Striggio,  Taglietti,  Tarantini,  Terra- 
della  ,  Terreni,  lofeph.  ToRELi.i ,  Petr.  Toeri  ,  Thomas  Traietta, 
Valentini,  Petr.  Valle,  Ant  Veracini  ,   Ant.  Vivaldi,  Zoppis. 

XXI.   In  infigni  Galileo  opere,  Spectacle  de  Nature  inferipto,  Galli,  fna-  Gain, 
.pte  natura  alias  melodiam  amantes ,  hodie  tamen  in  harmonia  praeftare  Uia-  T-^u-ihc- 
gis  dicuntur,   quam  feculis  iuperioribus.      Italica  aucrori   quotidie    amcena 
magi?  ,  ac  melodica  videtnr.  Fatetur,  apnd  fuos  iam  obibleviiTe  prae- 

iudicium  de  fola  muficce  Gallic*  praeftantia,  gratoque  animo  fufcipi  in- 
.geniofa  Italorum  inventa.  Bonnet  infortunio  Italia   accidiffe    purSr,  %&•  &  & 

quod  Lulli  inde  in  Gallia*  tranfierit  ;  id  autem  n-,a!o  Gallica  muilcje  ec-  *w^®* 
cleiiafticse  factum  efle,   quod  Brosard  ,  Bernier   &  Campra  ,  quorum/^,  p.  1^6. 
typis  funt  imprefla  opera,  a  recto  deflexerint.       Indignum  ratus ,  fi  de  um- 
bra cum  Italis  decertetur:  queis  vero  utraque  natio  fua  fententia  in  mufica 
exceliat  hodie,  paucis  ita  exponit ,  ut  pro  facro  ufu  Gallica  Italica  muficse 
praeferenda  fit.  a)     Io.  Ioachim  Quanz,  mufiae  apud  regem  Boruljia  di-       a 

rector, 

a)   Auioutd'hui   dose  ,    ie  croi  ,   que  les  Francois  ils   out  ete    plus   loin  :    nous    fommes  plus  fa- 

l'importent  pour   la   iuftefle  ,   les    It  aliens  pour  ges  ,    qu'eux,    ils  font   plus  riches,   que   nous  : 

le  brillant ,   &    pour    la  variete    d'expreflions  :  nous    avons  tout  lieu  d'efperer  ,    que  nous  les 

nous     pour    la    fimplicite,     eux     pour  l'agre-  lurpaflferons    ivn    ionr :    ils   out    quelque  luiet, 

jnent  :      nous    fommes    dans   la   bonne  route,  il  leur  eft  pardonnable,   defeflater,  qu'ils  nous 

mais  peu  avancez :  ils   ont  prix  a  cote ,  inais  fwpafleut   a  prefeni. 


"N 


Ap.  Mnrpurg 
Jteytrage  /. 
B.    p.  23 ?• 

238. 

a 

Id.  ibid.  p. 
104. 


lb  p.  if  8. 

b 

fa%.    no. 


36O    L.  IV.  AUCTORES  MUSIC/E   POSTER.   iETATE 

redor  ,  ipfe  ltaliam  ,   Galliamque  peragratus  fatetur,  iibi  muficam  facram 
apud  Gallos  magis ,   quam  theatralem  arrifilTe.  a) 

Ad  dignitatem  muficae  facrae  in  Gallia  plurimum  conducere  necefTe  eft, 
quod  praefedi  mufices  in  cathedralibus  aut  presbyteri  funt ,  aut  ecclefiaftici 
faltem  ordinis.  Dum  vero  Parifiis  accidit ,  ut  faeculares  eledi  fint  ,  veluti 
Charpentier,  &  Bernier  in  fanda  capella  ,  Camera,  &  la  Louette  in 
fummo  B.  M.  V  templo  ,  id  ob  fingularem  praeitantiam  fadum.  Laudat 
deinde  dodiflimos,  Brossard  audorem  lexici  mufici,  &  Lami  presbyte- 
ros ,  eorumque  motteta  ,  quorum  tamen  caufa  hie  fecundum  locum  in 
cathedrali  ecclefia  Rothomagenji  deferuerit ,  quod  in  prsecipuis  feftis  mot- 
teta ab  adoribus  canerentur.  Studium  imitandi  Jtalos  Brossard  ,  & 
Campra  vitio  dat ,  fupra  quos  abbatem  Bernier  extollit.  b)  Affert  dein- 
ceps  teftimonium  ex  diario  Trivoltienfi  an.  1704.  menf.  Nov.  quo  Char- 
pentier (qui  iam  an.  1702.  obierat)  Jtalis  modernis  aequiparatur  in  mu- 
fica latina ,  quae  fcilicet  ad  ecclefiam  pertinet ,  quamque  aptiffime  adver- 
ba  componere  fciverit  more  veterum,  efFeduque.    „Charpentier  aujjifqa- 

vant  • 


a)  Nee  vero  tliffitetur  ,  quantam  Italicam  inter  & 
Gullicain  muficam  difFerentiam  expertus  fit ; 
a  Galiica  nihilominus  haud  alienus  :  quemad- 
modum  D.  Rukney  (  Tagebuch.  P.  I.  p.  298. 
&fc.)  de  fc  narrat  ,  anres  fuas  mufica:  Itali- 
cs afTuetas  Gallicam  ferre  haud  amplius  potuif- 
fe >  nee  prxter  Gallicam  ipfam  efTe  aliam  pu- 
tat  Europe  gentem ,  ciii  tolerabilis  videatur. 
Alibi  haud  femel  perhibet ,  ipfos  fiix  fe  mu- 
iicx  Gallos  pudere ,  prxfertim  poft /.  /.  Rous- 
seau epiftolam  de  mufica  Gallica ,  cui  in 
fronte  hoc  epiphonema  appofuit  ex  Hora- 
tio: Sunt  verba  &  voces ,  prxtereaque  ni- 
%7.  Earn  Fr.  Marpurg  ( /.  c.  p.  57.)  re- 
cenfet  initio  ftatim  fnarum  hiftorico-criticarum 
additionum  ad  incrementum  muficae  ,  poft- 
quam  epiftolam  (  lb.  p.  1.  &.)  de  difcrimi- 
ne  raufics  It.dica  &  Gallic*  in  Germunicam 
linguam  translatam  fuis  obfervationibus  illu- 
ftraffet.  Q  lb.  p.  160.)  Aliam  item  Parijiis 
fcriptam  de  certamine  Italos  inter  &  Gallos 
mufurgos.  Notat  porro  (  lb.  p.  145.  )  non 
nulla  pro  apologia  muGcx  Galiica  contra 
Rousseau  fcripta.  Quo  item  pertinent,  qux 
in  relationibus  Lipjienjibus  de  mufica  ad  an. 
1769.  &c.  ex  Alemberto  (Melanges  de  lite- 
rature ,  d '  bijloire  £/  de  philofophie  par  Mr. 
d'  AlEMBERT  )  referuntur  de  libertate  muji. 
ca  contra  aliutri  etiam  auftorem  ,  abbatem  fci- 
licet   Raguenet  ,    qui   initio    huius    fxculi 


muficam  Gallicam  ,  perinde  ac  Rousseau 
poftea ,  aggreffus  eft.  Fatetur  tamen  D. 
Alembert  ,  muficam  Italicam  linguam  ef- 
fe ,  cuius  Galli  fui  necdum  Alphabetum  te- 
neant. 

b)  Si  Mr.  Brossard  (inqnit)  s'etoit  moins  rem- 
pli  d'erndition  Italienne  ,  il  en  auroit  ete 
plus  coulant,  &  plus  fuivi ,  il  n'auroit  pas 
change  de  mouvement  a  chaque  verfet  de  fon 
Ave  vivens  hojlia  ,  il  n'auroit  fait  des  Amen, 
&  des  Alleluia  dignes  du  fifflet.  Soit  que 
Campra  craignoit  de  fe  copier  foi-meme  dans 
fon  troifieme  livre  de  Motets ,  foit  que  limi- 
tation des  Italiens ,  a  laquelle  il  paroit  s'etre 
adonne ,  Pent  gate :  il  eft  constant,  qu'il  y  a 
beaucoup  a  dire  pour  le  naturel  des  Motets 
de  fon  dernier  livre  a  ceux  du  premier  ,  & 
meme  de  fecond  ,  dont  la  douceur  &  la  fa- 
cilite  meritoient  la  voque ,  qu'ils  ont  eue. 
Auffi  a-t-il  eprouve  ,  que  le  public  n'eft  point 
duppe.  La  deftinee  differente  des  deux  pre- 
miers livres  &  du  troifime  a  du  lui  appren- 
dre ,  que  le  prix  &  le  pouvoir  des  vraies 
&  des  fauffes  beautez  font  bien  differens. 
La  fcience ,  que  l'Abbe  Bernier  a  montre 
dans  fes  pieqes  imprimees ,  &  qu'il  a  montree 
allurement  en  un  degre  auffi  haut,  que  quel- 
que  Italien  ,  qu'on  puiffe  vanter  ,  lvji  a  coute 
cher.     Ibid.  p.  117.      Vid.  p.  134.    &c. 


USQUE    AD    PR£$ENS    TEMPUS.     C.  V.       36i 

vant,  que  les  It  aliens ,  a  pojje'de  au  fit pr  erne  degre  I 'art  de  joindre  aux  pa- 
roles Its  plus  convenables  {Notts  parluits  de  la  mufique  latiue)  on  en  a  vu  des 
effets,  qui  rendent  vraisembable  ce  qiCon  dit  de  la  mttfique  ancienne.     Haeret 
quidem  ad  haec  verba  Bonnet,  facileque  coniici  poteft,  maiori  apud  eurn  t«g.  \ti* 
in  exiftimatione  efle  Pafcbalem  Colasse  (qui  an.  1709.  obiit  feptuagena- 
rius)abbatemque  Bernier  :   Qui  a,  inquit,  des  traits  recommendables  dans 
fes  motets  imprimez  £f?  dont  le  Te  Deum,  non  imprime ,  approche  de  celui  de 
Lulu.        Laudat  poltea  primum  &  fecundum  Mottetum  fingulariter  ob  fa£'  ■   ? 
melodiam,  uti  etiam  librum  primum  &  fecundum  Campra  ,  Mignon,  Ro* 
bert  Minoret  ,  Morin,  qui  etiam  ediderit  motteta  :  la  Louette,  alios- 
que  iterurn  poftea  cum  [talis  contendens.  a)      Ac  demum  des  Marets,       * 
&  des  Touches  ,  la  Louette,  quern,  Lulli  difcipulum,  Bonnet  iterum  ^0„'„9e]  G^ 
veluti  ex  profeffo  in  fragmento  quodam  epiftolae  p.  181.     relato  laudat;  «>.  Franc, 
edidiiTe  etiam  opus  Mottetorum  ex  Boivins   catal.  mufic.  an.   1729.  di-  A'A^eri- 
fcimus.         Matheson  in  Gloria  fad.  mufic a  ,   refert  de  Mich.  delaLkv-  ^.  gf^jt 
de  ,  quern  Bonnet  admirabilem  in  fuis  operibus  deprsedicat,  regem  lib-  n**&r.  If* 
ros  mottetorum  port:  mortem  eiusa  vidua  emiiFe  40000.  libr.  Addit,  mufica?  VE^S' 
faceili  regii  praefuiffe  tunc  circa  annum  1740.  Campra,  Gervais,    Ma-  Seyt>sge  If, 
din  pro  rege,   pro  regina  autem  ^Touches,   Blamont.         Taceo,  B.p.  *+% 
de  quibus  ,   quid  in  mufica  facra  praeftiterint   apud  nos   (qui  Gallis  fere  ®c' 
negleftis  ex  exteris  Italos  folos  admiramur)  notidam  non  habeo,  de  la 
Barre  celebrem  capelhe  regiae  organiftam  ,  Crousseux,   Gallat,  Gau- 
tier,  S.Luc  ,  la  Mai  re,  Monteclair,  Noyers,  Petit,  Tourcroix, 
quique  praeterea  in  fpectaculo  naturae  notantur  cum  de  la  Lande,  Mou-  l<*-  «&• 
ret,  de  Bousset  ,  Couprin  ,  d'AcaiNCOURT ,    le  Clerc  ,  ex  quibus  ali- 
qui  adhuc  in   vivis  degere  dicuntur ;    qui  in  partes  abierunt ,    oborta  in 
Galliis  controverfia ,  an  in  mufica  melodia  an  harmonia  fit  praeferenda; 
quam  novo ,   ut  fupra  memoravimus ,    Rameau  praeftantifiimus  theoreti- 
cus  perinde  ac  prafticus  muficus  excoluit  fyftemate.     Rationes  utriusqus 
partis    colligit    auclor,    alterius   etiam  controverfiag  inter  fymphoniacos 

Guignon, 

,  a)  La   quantite  merveiHeiife    des    motets  Italiens,  inier  en   f'etat ,  ou  ils  font ,    qnand  on  m'or- 

&  la  bonte    de   quelques-uns  ,      font  a  pefer.  donnera   de   les  arranger  ,     nous  avoit  donne 

Si   la    Lande,  Colasse    &c.     avoit    publie  dans   chacnn   de    fes  trois  livres  ,     quatre  on 

quclque  chofe  de  confulerable,  G  la  Louette,  cinque  Motets,    comme    fon  In   te ,   Dominet 

foi  a  une  exactitude    de   compofition,    &  une  ffcs  mea  &c.   ou  feulement    comme  fon  J?ibi- 

beaute  de  genie  particuliere,    fc,avoit  du  latin,  late  (premier   Motet  dn  livre  2.  )  beau  chant 

&  n'etoit  poiut  pareffeux,   fi  4'Abbe  Bernier,  d'un  gaiete   encore  louable  ^n  fi   ce    malheu- 

&   Mr.  Brossard   n'avoient  point    prit  a  ta-  reux    garqon     n'avoit    point    deferte   Y  EglifeT 

che   de  fe   gater ,   fi  Campra,   le  plus  fecond  pour  aller  fervir  l'opera  :    je  penfe  que  Yltu- 

ie  tons,  &    celui,     que  je  placerai     le  pre-  He  auroit  peine  a  tenir  coittre  nous.    P.^.    i"6. 

Mart..  Gerbert.  de  Mosica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Zz 


362    L.  IV.    AUCTORES   MUSICiE     POSTER.  7ETATE 

Guignon,  &  Battiste,  qui  olim  Rmna  Corelli  amicus  fuit;  quem- 
que  advetfe  partes  haud  dedignantur  arbitrum  Mondonville  infignem  in 
mufica  etiam  facra  fymphonetam  :  nunc  auctor  dicit  in  variationibus  pra?- 
itare  Battiste,  celeritate  Guignon,  melodia  Mouret;  amcenitate  fefeani- 
mo  ad  ciendos  affectus  infinuandi  Lulu  cequiparat;  etii  utriusque  huius 
aliam  poftea  rationem  efle  dicat ,  qua  audientes  veluti  extra  fe  rapiant 
iuavitate  odarum  (cantates)  quas  auctor  ifte  antiquatis  exclufisque  mot- 
tetis  optaret  ecclelise  conrecrari :  quod  confilium  ,  Gallh  praefertim  inge- 
niis  ,  qui  melodise  ftudioli  temper  fuerunt  cultores ,  haud  fuerit  ingra- 
tum.  Proximis  temporibus  ab  Italis  melodia  Temper  magis-  magisque 

fuit  exculta ;  alias  in  unica  fere  harmonia  elaborabatur  ,  donee  noftro 
hoc  faeculo  ac  memoria  melodia  praevalet  cum  harmonia  fociata  ,  ad  in- 
ftar  tamen  Itulorum  potius,  quam  Gallorum  apud  cacteras  nationes,  quas 
allectas  Italorum  iuavitate  in  fuas  partes  trahere  necdum  quiverunt  GaUi. 

Theii"Cp  id        ^'    Burney  ,    qui  Gcillos ,    quod  melodiam  &  vim  enuntiandi  (  Ex- 
299.  prejjion )   attinet ,  adhuc  in  infantia  fua  haerere  perhibet ,   poftea  agnofcitr, 

Beytuigt  I.  eos  ope  fyltematis  D.  Io.  Bapt.  Rameau  in  harmonia  eflTe  bonos  arbitros. 
.  f,  448.  ^jc  apUcj  j\|ARPURG  recenfetur  etiam  inter  infignes  Gallicos  organiftas,  quo- 
rum non  pauci  etiam  in  mufica  lacra  elaborarunt ,  Couperin,  Daquin, 
difcipulus  Celebris  Marchand  ,  de  Bousset  ,  Royer  ,  Dornel  ,  No- 
blet,  Clairembault  ,  le  Fevre  ;  inter  cheliftas  vero  le  Claire,  difci- 
pulus Cheron  ,  Baptiste,  Mondonville,  Guignon,  le  Clerc,  Bois- 
mortier.  Pertinet  hue  fymphonia  facra  (concert  fpiritnel  )  pro  ftatis 

diebus  a  D.  Philidor  an.  [725.  inftituta,  poft  quern  moderandum  fu- 
fceperunt  hunc  chorum  muficum  Simart  ,  &  Mouret,  deinceps  Royer,  & 
Cappram,  cui  fuccelTit  Cheron  ,  demum  d'AuvERGNE,  qui  hodiequemufi- 
cae  regiae  praefecrus  eft  cum  aliis,  quos  menfe  fuperiore  claros  in  mufica  facra 
audores  D.  Meraux  (qui  &  ipfe  inter  eos  locum  meretur)  organifta  re- 
gius  litteris  mihi  figniricavit  his  verbis  ,  etiam  quod  praefentem  ftatum 
muficae  facrae  in  GaUia  attinet,  notandis:  „La  mufique  de  chapelle  (ou 
d'  Eglife)  a  fouffert  beaucoup  de  revolution  en  France  depuis  une  ving- 
taine  d'annees:  il  eft  certain,  qu'en  gagnant  du  cote  de  la  melodie, 
elle  a  perdue  un  peu  de  la  force  d'  harmonie ,  qui  lui  donne  la  noblef- 
fe  due  au  fuiet,  qu'elle  doit  peindre,  &  qui  la  diftingue  ordinairement 
des  autres  genres  de  mufique.  Mais  malgre  cela  nous  avons  ici 
des  tres  gra^s  maitres  de  chapelles  ,  qui  toujours  fidels  au  vrai  genre, 
n'ont  iamais  tacrine  le  fantuaire  de  1' harmonie  a  la  gentilleiTe  de  la  me- 
lodie: la  fugue,  le  contrepoint  eft  touiours  l'obiet  principal  de  nos 
bonnes    mufiques  d' Eglife;   &  ceux  qui  s'en  ecartent ,  ne  jouiflent  pas 

de  la 


USQUE  AD   PRiESENS    TEMPUS.    C.    V.  363 

de  la  reputation  de  maitres  de  chapeiles  par  excellence,  tels  que  Gauzar- 
ques,  Matthieu  ,  tous  deux  maitres  de  la  chapelle  du  Roy,  Mr.  d'Au- 
vergne,  Burri  furintendants  ds  la  mulique  du  Roy.  A  Paris  nous 
avons  Mrs  Dugue\  Giroust,  d'AuDJMONT,  tous  trois  maitres  de  cha- 
peiles ,  &  dont  les  talents  font  tres  dirtingues  dans  ce  genre  :  &  nous 
avons  par  deffus  tous  Mefiieurs  Philidor  ,  &  Gossee  ,  qui  d'apres  les 
vrais  modells  d'AUemagne  &  d'  Italic  nous  ont  fait  entendre  des  cheffs 
d' ceuvres  de  mufique    d'Eglife.  11  ya    encore  beaucoup  d'habiles 

maitres ,  mais  dont  la  lifte  feroit  trop  confiderable.  "  Rebel  & 
Franceur  oportet  efle  mortuos,  quos  etiam  nominat  Blainville  Irift. 
de  la  muf.  p.  91.  In  alia  vero  recenfione  fequentem  in  modum  di- 

rectores  muficae  regiae  collocantur:  M.  Rebel,  M.  Bury  en  furvivance. 
M.  Franceur  3  Mr.  d'AuvERGNE  ,  en  furvivance."  Huic  &  primo  ca- 
pells  regis  praefe&o  Gauzargues  iungitur  Blanchard  in  decernendo 
praeraio  (aureo  nummo  300.  lib.)ei,  qui  optimum  fecerit  mottetum.  Vid. 
Leipz.  Nacbrichten  die  Mujk  betreffend   1767.   p.  56". 

XXII.  In  no  lira  Germama  ineunte  hoc  faeculo  Georg.  Philippic  Te-  German? 
le.man,    qui  anno    1767.  Hamburgi  obiit  anno  set.   8^-  potiori  vitas  fuae  Proteftant"* 
tempore   muficse  Francofordi    ad    Moenum    moderator ,   praeter  gentilem 
ad  inftar  optimorum    auctorum  ,    Gailicum  etiam  ftylum   f^i  imitandum 
fumfit,  cum  Italico,   etli  nunquam  in  Italia  fuerit ,    fociatum,   ad  exco- 
maudaai  fiaipliciorem  iufto  Gallkam  melodiam  :    quod   etiam  ipfis  Gallis 
pfobatum  eft  eius  ftudium.         Id  etiam   lo.  Joachim  Quanz,   regis  Bo- 
ruffia  muficae  praefectus  ac  inftruftor,  eft  aemulatus ,  ex  Gallia,  Italiaque, 
quas  terras  eft  peragratus ,    lepores  cum  (tylo   gentilitio  5  exemplo  praece- 
ptoris  fui  lo.  Georgii  Pisendel,  confocians  ,  ut  D.  Burney  perhibet,  eius 
vitam  in  Dior.  muf  delcribens,   quam  apud  Marpurg  in  Addit.  biji.  ab  f-^Jf-^9- 
ipfo  au&ore  defignatam  habes.  Sic  laudatus  Teleman  rem  fuam ,  in  ^ /.  *  w. 

concinnarido  (tylo  mufico,  adultiore  demum  aetate,  qua  ratione  fufceperit  ac 
perfecutus  lit,  lpfe  mrrat  in  binis  ad  lo.  Matheson  datis  epiftolis,  a  quo  Generaibafs- 
typis  funt  edits :  in  quibus  etiam,  quae  in  mufica  facra  compofuerit  ope-  fc}'"le  £f- 
ra,  recenfet,   conteftatus,   fe  his  ltudiofiore  incubuilTe  animo.  Quare  Eh'enp/or'te 

mirum  non  eft,  tot  &  tanta  extare  eiusdem  in  hoc  genere  meletemata,  p.  354- 
pro  officii  fui  ratione  ,  quod  cum  Francofordi ,  cum  Hamburgi ,   ac  ali- 
bi etiam  geflit  conduclus. 

lo.  Adi'lpb.  Scheiben,  regis Dania  praefectus  muficae,  poftquam  in  fuo 
Critico  Mufico  operam  ,   quam  in  ftylo  Gallico  pofuerat  Teleman   ad  or-  Edit.  lip/. 
nandam   etiam  muficam  facram,    laudaffet,    ad  earn  tamen,    qualis  apud  ir4?'  ^I47* 
Protdtantes  obtinet,  muficam  facram,  quae  ex  genio  Germanico  eft,  ma- 

Zz  2  xime 


364     L-   IV.    AUCTORES  IyIUSIC^E    POSTER.  iETATE 

xime  accomodatam  exiftimat.  a)  Convenit  vero  inter  omnes  iam  dc 
ufu  muficae  in  facris,  qui  niodo  viget  apud  ultimas  etiam  feptemtrionis  na- 
riones  Daws,  Norvcegos,  Suecos ;  fed  rarius,  quam  apud  nos,  b)  ufus 
etiam  organorum  ,  muficae  pra;fertini  figuratae  cum  variis  generibus  in- 
{■trumentorum,  qua;  in  magnis  tantum  urbibus  obtinet ,  ex  ufu  fere  huius 
demum  faearli,  quo  ineunte  in  Suecia  celebratur  Rohman,  qui  fe  etiam  Ro- 
imano  appellare  voluit ,  Buchholz  item  in  Suecia  natus  ,  Iohktson  vero 
Hamburgi,  Scheibe  Lipfia ,  qui  omnes  muficae  etiam  facrae  operam  dede- 
runt.  Imprimis  vero  Ad.  Scheibe  dehiftorica,  pragmatica,  &  praclica  mufi- 
ca  optime  eft  meritus ;  nee  quidquam  eius  decedit  laudi ,  quod  melothefiac 
eius  non  paflim  modernis  placeant.  Vid.  Leipz.Nacbr.  1767.  p.  35'^.  &c. 
Nobis  peraccepta  eft  huius  viri  memoria ,  amicitiaque,  qui  pro  inftituto 
noftro   requirimus  muficam  feriam  &  religiofam. 

Miflae,  uti  ufu  catholico  dicuntur,  alicubi  falteni  apud  Proteftantes  frequen- 
lantur,  veluti  Lipfi<e ,  &  alibi  inSaxonia;  ubi  mufica  facra  cumprimis  floret. 
In  hoc  genere  muficae  facrae  elaborafte  ex  Germanis  Fux,  Zelenka,  Io.  Scb. 
Bach,  Harrer,  Schurer  mufurgus  Dresd.  notantur /#  Wocbentl.  Nachrichten 

und 


z)  Opers  pretium  eft,  eius  -verbis  hie  rem  ex- 
ponere.  (Ibid.  y.  161.  )  „  Wir  merken  alfo 
crftlich  die  ordentlkhe  Kirchenftucke ,  oiler 
die  geilHichen  Cantaten ,  die  nur  den  Evan- 
gelifchen  Gemeinden  zukommen.  Zweytens 
die  Miffeii ,  Mottetten  ,  Odea  ,  und  was  darzii 
mehr  gehoret ;  drittens  aber  die  Oratorien, 
©der  folche  Stiicke ,  die  auf  dramatifche  Art 
abgefaffet  find ,  und  folglich  eine  geiftliche 
Handlung  vorftellen.  Und  diefe  leztere  Stii- 
cke find  auch  auffer  der  Kirche  zu  brauchen. 
Die  ordentlichen  Kirchenftucke  oder  gciftlichen 
Cantaten  beftehen  aus  Chbren,  Choralen  ,  Re- 
citativen  und  Arien.  Die  Chore  werden  auf 
zweyerley  Art  verfertiget  Man  macht  fie 
nemlich  mit  oder   ohne  Fug." 

b)  ,,  In  Diinnemark ,  Norwegen  und  Schweden  ift 
der  Choralgefang  bey  dem  Gottesdienfte  eben 
{"0  befchaffen  ,  wie  io  Dtutfchiand  in  den  Lu- 
tlerifcben  Kirchen.  In  groffen  Stadten  ,  auch 
is  vielen  kleinen  ,  vornehmlich  in  Diinnemark, 
in  den  Dorf-kirchen  nur  felten ,  wird  diefer 
G-efang  mit  iter  Orgel  begleitet.  Unter  dem 
Choralgefange  verftehe  ieh  hier  die  bey  den 
Proteftanten  gebrauchlichen  geiftlichen  Lieder, 
die  in  einem  jeden  Lande  in  der  ihm  eigenen 
Landesfprache  von  der  Gemeine  unter  der  Be- 
fieitUDg   def  Orgel ,  wenn  ciae  in  der  Kirche 


vorhanden  ift,  gefungen  werden.  Allein  ,  in 
Norwegen  find  in  vielen  Stadten  fo  wenig,  als 
auf  dem  Lande,  in  Svhwedtn  aber  kaum  in  den 
Hauptftadten  Orgeln  anzutreffen.  Das  Vor- 
Gngen  vor  dem  Alrnre  und  die  Rcfponforien 
finden  nur  bey  feyerlichen  Handlungen  ,  an 
hohen  Fefttagcn  ,  wie  auch  bey  der  Confe- 
krirung  der  Hoftie  und  des  Wcines  vor  der 
Austheilung  des  hcil.  Abendmales  ,  ingleichen 
bey  der  gewbhnlichen  Colledle  und  dem  See- 
gen  ftatt ,  fo  wie  dergleichen  auch  in  Deutfcb- 
Umd  gebrauchlich  ift.  Eigentliche  Kirchen- 
oder  Figuralmufic  findet  man  nur  in  groften 
oder  in  den  Hauptftadten  ,  felten  in  den  klei- 
nen;  wiewohl  in  Norwegen  und  in  Scbweden 
kaum  in  den  Hauptftadten.  Der  Cantor,  dem, 
als  Mufikdirektor,  das  Amt,  die  Kirchenmufik 
zu  beftellen ,  aufgetragen  wird,  beforget  mit 
feinem  Singechore  und  den  dazu  beftellten 
Mufikanten  die  Kirdtenmufik  alle  Sonntage, 
doch  von  einer  Kirche  zur  andern  wechfels- 
weife*  dafs  alfo  nur  in  einer  Kirche  Mufik 
ift ,  fo  wie  fie  die  eingefuhrte  Ordnung 
trifft.  Doch  in  kleinen  Stadten ,  wo  Kir- 
chenmufik feyn  kann  ,  horet  man  nur  an 
Fefttagen  Kirchenmufik."  Ita  menfe  Auguftt 
huius  anni  1774.  /.  A.  SCHEIBE  Ha/nia  ii 
me   fcriplit. 


USQUE  AD  PRESENS   TEMPUS.    L.  IV.  365 

tmd  Anmerkungen  die  Mufic  bctreffend  Leipz.  den  if.  Aug.   1768.  ubi  id 
genus  muficae  Lipfia,  &  alibi ,  in  praecipuis  feftis  ufitatum  adhuc  perhibetur. 
Laudat  vero  D.  Burney  ad  fonum  organi  elegantem    cantum  unifonum  n.Dhr.umf. 
totius  populi  Drefdoc  lentum   admodum ,   qualis  in  parochiis  Anglic  obti-  m.  III.  t<x> 
neat,    in  Dominicis  ac  feftis  autem  muiica  quaedam  audiatur;  quae  Angli- ,6*  26" 
cis  Anthems  refpondeat.  Deicribit  poftea  cantoris  officium  in  ecclefiis  Ihii  p  ,6. 

Proteftantium   Germanize.      Sunt   vero   in  urbibus  potioribus,    praecipue 
apud  aulas  principum  ,   muficae  prasfeifti ,  quos  capellae  magiftros  vocant. 

Matheson  celebrioribus  per  Germanium  tunc  melothetis  fecundam 
partem  Orcheftrae  defbnfie  an.  1717.  dedicavit,  excitavitque,  ut  pro  ope- 
re,  quod  poftea  edidit  inferipfitque  Gloria  mufica  (Ebrenpfortc)  com- 
mentaria  transmitterent.  Eos  hie  recenfere  iuvat.  Primus  occurrit  Georg. 
Pertouch  Mecblinienjis  academiae  muficae  coryphaeus.  Sequuntur  pri- 
marii  muficae  praefecli  Io.  Iof.  Fux  apud  S.  C.  Mai.  Io.  David  Heini- 
chen  apud  principem  haereditarium  Saxoni<e ;  Georg.  Frid.  H^endfl  apud 
regem  Britanniarum ,  principemque  eleftorem  Brunfuicenfem  ;  Reinhard 
Keiser  apud  ducem  Mecklenburgicum ;  Io.  Phil.  Krieoer  apud  ducem 
IVeiffenfelfium;  Io.  Krieger  apud  Zittavienfes ;  &  loan.  Kuchnau  apud 
Lipfwifes  chori  mnfici  director;  Cbriflian.  Ritter  primum  apud  eleclo- 
rem  Saxoniee,  poltea  apud  regem  Suecia ;  Io.  Chrijhph.  Schmidt  apud 
regem  Polonia,  eledoremque  Saxonia;  Augufi.  Stricker  apud  A nbaltinum 
principem;  Georg.  Teleman  apud  Francofordum  ,  Io.  Theile  complu- 
rium  principum   mufurgus.  Plerique   Lutherani  funt  ,    quorum   alio- 

rumque  opera  muiica  pluribus  percenfet  in  Gloria  mufica,  fui  ipfius  haud 
oblitus  Matheson  ,  aliis  etiam  compluribus  (  perhibetur  autem  ocloge- 
narius  prope  tot  edidiflfe,  quot  annos  vitae  numeravit)  editis  fcriptis  cla- 
tus,  quae  colleda  referuntur  in  bibl.  muf.  Laurenzii  Mizleri  :  fed  quae  y.  lit  F. 
etiam  ad  muficam  pracHcam  pertinent,  ad  cenfum  noftrum  non  fpe&ant,  //•  t-  53$- 
quemadmodum  qua;  ab  aliis  quoque  in  lucem  publicam  typis  funt  data. 

Plurima  meletemata  fecit  a)  Reinhard.  Keiser  ,  ab  incomparabili  AdoL     a 

pho  Hasse,  Alexandro  Scarlatti  turn  ob  copiam,  cum  etiam  elegantiam 

comparatus.      Ei  epicedio  parentarunt  Matheson  &  Teleman  ,    cuius 

odam  Ad.  Scheibe  in  Muf.  crit.    p.  537.  afFert ,  eumque  poftea  iteruni 

p.   762.   &.C.  cum  Kuhnau  ,  Teleman  ,    &  Handel   eximie   dilaudat, 

Ioannem  Kuhnau  imprimis  &  Z)a£*a?HEiNicHEN  cum  Chrijhphor 0  Schmid, 

apud    Eledtorem  Saxonia   muficae  praefedtum ,   ob  egregiam   muficae  facras 

impenfam  operam.     D.  Burney  eum  iam  ineunte  fasculo  miraculi  inftar  ha- p. ///.>.  [$4. 

bitum  memorat  in  arte  contrapundi :  is  faeculo  fuperiore  iuvenis  diflerta- 

Z  z  3  tio- 

a)  Ex  quibtts  haud  paucaMAf^ESON  iam  an.   1717.  notavit  f.  II.   Qrshtjlr*  deftnf*  p.  jp5. 


366  L.   IV.    AUCTORES-  MUSICS   POSTER.  iETATE 

tionem  inauguralem  de  iuribus  circa  muficos  ecclefialticos  edidit,  ac  publi- 
cs in  acad.  Lipf.  fub  procfidio  Ami.  Milii  defendit.  Matheson  te- 
fte,  Iohanm  Kuhnau  in  contrapuncro  fuperior  extitit  Georg.  Frid.HmsDEi, 
qui  tarn  clarum  apud  Anglos  nomen  eft  indeptus ,  ut,  quod  iam  fupra  no- 
tavimus ,  ej  ftatuam  mortuo  ponerent.  In  ftylo  dramatum  facrorum  , 
qua;  oratoria  vocamus,  neminem  ei  comparandum  exiftimat  Burney  P. 
J.  p.  iif.  Multa  etiam  alia  pro  eccleiia  modolatus  eft.  Paffim  circumfe- 
runtur  eius  opera,  aeri  etiam  incifa,  ad  lufum  tamen  clavichordii ,  atque 
organi,  in  quo  praritantifiimus  fuit,  unum  in  Anglia  Abel  semulum  na- 
ctus ,  neminem  in  Germania,  unde,  Hala  nimirum  Saxonum  ,  oriundiib 
erat.  Ibi  director  muficae  adhuc  an.  1772.  fuit  Wilh.  Frideman  Bach 
pfimogenitus  Car  oil  Phil.  Emmanuel,  Hamburgenfis  muficje  praefecli,  alter 
films  To.  Sebaftiani  Bach  ,  Lipjia  muficae  direcloris  ,  quern  patrem  orga- 
nilbrum  in  Germania  vocant.  IVilhelmi  vitam  breviter  Marpurg 
in  addit.  hiltoi.  V.  I.  p.  430.  Emmanuelis  autem  D.  Burney  P.  111.  p. 
199.  &c.  prout  ab  ipfo  auclore  accepit ,  defcribit  cum  catalogo  operum. 
Ex  quibus ,  qu:e  ad  cenfum  noftrum  attinent  p.  207.  notantur.  Patris 
vero  ,  Sebaftiani  fcilicet ,  opera  interpres  Germanicus  p.  $3.  receniue- 
VtA.lV.  P.T.  ral-  ^'c  cum  Pro  merito  fuo  a  Laurentio  Mizler  in  Bibliotb.  muf. 
p.///.p.S3i-  inter  praeftantiores  organcedos  noftri  temporis  primum  poll  H/enuel 
fag.  571.  locum  accepiiret  ;  idem  poftea  cum  praecipuis  mufurgis  Matheson  , 
Reinh.  Keiser  ,  Teleman  ,  Hasse  ,  utroque  Gkaun,  utroqueWEis, 
Baron  ,  Stolzel  ,   Bumler,   Pfeiffer  corinumeratur. 

Ex  his  cel'jbratior  Carl  Heinrich  Graun  ,  muficae  apud  regem  BoruJJia 

praefectus  (quern,   uti  Hasse,  &  Pfeiffer  cum  ltalis  contendit  Ad.  Schej- 

Critifcher      ke)   in   noftra  etiam  admillus  templa  fuit  cum    loanne  Stbaflianu  Bach. 

MuficiuVm-  C.H.  Graun  cum    aliis  nonnullis  recentioribus,  in  mufica  ecclefiaftica  dig- 

redc'  ne  egregieque  verfatis  apud  Luther  anus  ,    laudat   p.  9?.  anonymus  ,  qui 

a  anno   1766.  meditationes  edidit  fuper  mufica m  ecclefiafticam.  a)         Ha- 


a)  „  Wer  kann  ungeruhret  bleiben  ,  wenn  er 
z.  E  an  einem  Fefttnge ,  der  der  Freiule  ge- 
wiedmet  ift  ,  das  Te  Deum  laudtimus,  oder  das 
Magnificat  eines  Grauns  auffuhren  horet  ? 
Er  wird  wider  feinen  Willeu  ztir  Freude  hin  - 
geriflen.  Wer  kann  ohne  Empfindung  blei- 
ben,  wenn  er  die  vorzuglichen  ausgearbeite- 
ten  fchbnen  Pfalmcn  eines  fchon  verflorbenen 
George  Gobei.S  ,  oder  eines  noch  lebenden 
beruhmten,  nnd  zugleich  gelehrten  Tonkiinft- 
lers  loh.  Georg  Hofmanns  anboret  ?  Wer 
kann  fein  fanftes  Gefuhle  verlaugnen,  wenn 
in  feine  Ohren  die  harmonifchen  Trine  derer 
ausnehmend  verfertigten  Cantaten  eines  Rol- 
le,Bachs,  Hassens,  Telemans  ,  oder 


des  glacklichen  Nachahmers  des  Hrn. Grauns, 
eines  Hrn.  Wirbachs  fchallen  ?  Ja  wer 
kann  rich  der  Thriiuen  nnd  des  Mitleids  ent- 
halten ,  wenn  er  aufler  andern  verfertigten 
Oratorien,  die  uber  alien  Werth  erhabne  Paf- 
fions-Oratorie  des  feeligen  Grauns  mit  dem 
Rumlerift  ken  bey  ihrer  AuflFwhrung  bey  woh.net  ? 
Ich  bin  ein  Augenzcugc  davon,  clafs  einft  bey 
ihrer  Aufruhrung  ein  Ungliiiibiger  Thriincn  des 
Mitleids  und  der  Erbarmung  fiieffen  liefs , 
nm  wie  viel  mehr  ein  Chrift ,  der  bey  der 
Vorftelhing  des  fchmerzlichen  Lcidens  fcines 
ErlbTers  nothwendig  in  Traurigkeit  mufs  ver- 
fezet  werden  ?  " 


USQUE    AD    PR/ESENS    TEMPUS.     C.   V.       367 

Habait  h  peritos  in  mufica  fratres,  Aubttjium  Fridericum,  cantorem 
Merfeburgenfem ,  fociuni  Berolini  Io.  Gottlieb  Graun,  qui  nonnulla  etiam 
pro  ecclelia  compofuk  ,  ob  fimplicitatem  fuavemque  melodiam  laudata 
a  D.  Burney  Diarii  muf,  parte  tertia,  ubi  mufica  Berolinenfis  pluribus 
defcribitur  etiam  facra ;  quae  tamen  apud  regem  in  pretio  non  eft.  Eius 
rei  caufam  refert  p.  S9-  ex  ore  Ioh.  Friderki  Agricola  infignis  mufur- 
gi ,  quem  celebrat  Marpurg  ,  moxque  Ioh.  Gottl.  Ianitsch  ,  cuius  AP-  Mart«<t 
Te  Deum  laudamus,  cum  primus  catholics  ecclefiae  Berolini  lapis  ponere-  Bcy[™^  yCt 
tur,   a  muficis  regiis  cantatum   fait.  Poll:  tarn  laudatum  lob.  loachi-  bkt. 

mum  Quanz,  cuius  ac  Caroli  Graun  mufici  moduli  foli  regi  maximo  pro-  Blat  2^ 
bati  font,    fequitur  vita  Georgii  Gebel  ,   mufica:   prasfedi  in  Rudelfladt 
apud  principem  de  Scfmarzenburg ,   notanturque ,   qua:  pro  ecclefia  fecit, 
uti  etiam  Chrifi.  Schweinplug.  Cafpari  Ruez,  cantoris  direclorisque 

muiicas  Lubecenfis  vitam  poftea  defcribit  Marpurg,  itemque  Io.  Petri  pag.^j, 
Kelner.  Alibi  vero  lob.  Friderki  Fasch  apud  principem  Anhalt-Zerb- 
fianum  mulicse  prxfe&i  ,  recenfenturque  varia ,  ab  ipfo  in  ufum  ecclefia: 
facta,  qua:  laudantur  cum  fimilibus  Stoi.zel,  Pfeiffer,  de  quibus  paul- 
lo  ante,  in  relationibus  Lipf.  an.  1768.  p.  50.  &c.  veluti  etiam  Io.  Hen- 
rid  Rolle  Magdeburgenfis  mufica:  directoris  ,  Gottf.  Augufii  Homilii 
item  Drefdenfis ,  &  Io.  Friderki  Doles  Lipfienfis ,  cuius  confilium  lauda- 
tur,  pfalmosDAviDis'loco  mufica:  illius  ecclefiaftica: ,  quam  vocare  mos 
eft  Cantaten,  rnottetics  fubftitutam,  in  chorum  muficum  inducendi  Eius 
pfalmus  quadragefimus  fextus  ita  cum  variis  vocibus  &  inftru mentis  mu- 
ficis concinnatus  Lipfia  1758  prodiit.  Exponitur  in  iisdem  relatio- 
nibus Lipf.  anni  fequentis  1769.  eiusdem  auctoris  conatus ,  loco  mufica: 
ordinarix  cantiones  vulgares  fubftituendi  harmonice  compofitas  ,  interlu- 
dente  reliquo  choro  mufico  ,  dum  filent  voces.  Plures  in  prioribus 
annis  iam  luerant  recenfiti,  qui  ad  facras  odas  Car.  Fr.  Gellert  ,  Cra- 
mer &c.  muficos  modos  addiderunt,  Emmanuel  Bach  ,  Kaufman  ,  Kreus, 
Homilius,  Doles,  Quanz,  Kehl  .  Krause  ,  Hesse,  Grjeffe,  Al- 
brecht;  cuius  generis  etiam  collecliones  quxdam  variorum  auciorum  pro- 
dierunt.  Seipfum  non  nominat  au&or  harum  relationum ,  celebratifiimus 
mufica:  chori  Lipfienfis  director  ,  qui  in  hoc  etiam  ,  quod  ad  inftitutum  no- 
ftrum  pertinet,  mufica:  genere  cum  laude  verfatur.  Sic  prodiit  anno  praete- 
rito  Lipfice  prima  colleclio  cantionum  facrarum  Baltafaris  Munter  paftoris 
Germanica  S.  Petri  ecclefia:,  quae  Hafnia  colligitur  cum  modulis  variorum 
melodorum ,  Bach  fymphoniurgi  in  Biickeburg,  Hertel  Scfmerinen- 
fis>  Wolf  muficae  dire&oris  PVeimarienfis ,  Scheibe  Hafnienfis ,  Kunzen 
Lubecenfis,    Hiller  Lipfienfis,  Bach  Hamburgenjis ,    Rolle   Magdebur- 

genfis, 


Th.  p.  172- 

a 


arc. 


368    L.  IV.  AUCTORES  MUSICS  POSTER.  JETATE 

genfis ,  Ben  da  Gotham.  Pars  altera,  quae  hoc  primum  anno  eft  edita, 
tota  concinnata  eft  a  laudato  Io.  Chrifl.  Friderico  Bach,  cuius  familiae  plu- 
res  iam  recenfuimus  nat;e  veluti  ad  florem  muficae,  perinde  ac  altera  Ben- 
darum. 

Indoles  Ger-  XXIII.  D.  Burney  inter  mufurgos ,  quos  in  Borujffia  repent,  folos 
manorum  Emmamielem  Bach  &  Francifcum  Ben  da  notat,  qui  fuo  ingenio,  ut  ita 
Tagebuch  ti.  dicam  ,   prototypo  indulferint.  Ut  paullo  ante  plures  in  mufica  arte 

ner  mufic.  celebratos  ex  familia  Bach  nominavi;  ita  Francifcus  Benda  duos  filios» 
<nf\  Hi'  ac  tres  fratres  habuit,  Ioannem  ,  a)  Georgium ,  &  Iqfephiim ,  arte  mufica 
celebratos  ex  patre  itidem  mufico  in  Bohemia  ,  ubi  mufica  maxime  flo- 
ret. Quod  quidem  D.  Burney  culturse  potius ,  quam  naturae  feu  in~ 
b  doli  tribuendum  exiftimat.  b)  In  additionibus  ad  calcem ,  muficam , 
Ihi.  f.  276.  ut  dice{Q  folemus,  nationalem  Germania  hauddenegat:  cum  multos  prae- 
ftantiffimos  muficos  protulerit  Germania,  qui  Italiam  nunquam  adierint, 
Germanique  etiam  Jtalos  paffim  in  mufica  inftrumentali  vincant.  Ucque 
in  Italia  icholas  quasdam  agnofcit  diverfas  Longobardicam  ,  Venetam, 
Neapolitan  am ,  idem  de  vario  per  prsecipuas  Germania  urbes  ftylo  mu- 
fico dici  poflfe  exiftimat.  Fienn<e  aeftum  quemdam  tribuit  ac  inventio- 
iiiem ;  Manhemio  exa&am  feftivamque  executionem  ;  Berolino  contrapun- 
ftum  \  Brunfwico  guftum  :  univerfim  vero  dum  laudem  muficam  Germu- 
norum  ponit  in  connata  patientia  feu  afiiduitate  laboris ,  ac  foliditate, 
vitio  autem  dat  pedant  ifmum,  indignatur  pace  mea  interpres  Germanicus,  op- 
ponitque  ab  ipfo  auftore  tarn  prolixe  laudatos  Hasse  ,  Gluck,  Bach, 
Vanhall,  Hoffmann,  Schwanberger  ,  Benda,  Muthel,  Handel, 
alios:  quod  facile  tribuet  Burney;  in  tanto  tamen  pruritu  mufico,  dum 
quisque  huic  fefe  arti  ingerit ,  quel  fieri  poteft,  ut  omnis  abfit  evagatio 
trivialis,  nugae  ?  Facile  id  quidem  animadvertere  licet  apud  illos  Germania: 
populos  familiasque,  qui  rudi  veluti  Minerva  muficam  traciant ,  negleda- 
que  ingenii  cultura  indolem  corrumpunt ;  aut  viciflim  invita  Minerva 
improbo  labore  nimiaque  artificii  affeftatione ,  quod  Germanis  haud  raro 
accidit  remotiore  aetate,  muficam,  velut  fceleton,  emarcidam,  elumbera,  na^ 
tivoq.ue  fucco  deititutam  obtrudunt  auribus. 

Eft 

a)  Hlc  poft    fnpra  laudatum    Gottfr.    SroLZEt,  "WICECK  ,  miperrime  ex  Italia  reducem  ,  ubi 

mufica;  apud  ducem  Suxo-  Gothmum   prxfedhis,  fibi     fuis    dramatis  muficis   (  opera  )  mngnam 

multa  in  ufum   ecclefiae   fecit  T  qua:   inter  Ky-  comparaverit  laudem.      Operam  etiam    impen*- 

rie    fummis    etiam   mufurgis    admirationi  elfe  diffe  uiemorat  contrapun&o  Frag*  apud  D.  Se^ 

ad    me  pcrfcripfft  Jul.  Cur.   Schl*ger  ,  bib-  ger,  fed  an  ufui  facro  etiam  dicarit,  non  ad^Jfc. 

bliothecae  &  numophylacii   proefeftus  Gotha.  F.  II    ajro.     F.   III.  % 

H)  Inter  Bobemoi    uimprimis  laudat  D,    Misli- 


USQUE    AD    PR/ESENS    TEMPUS.    C.  V.  369 

Eft  quaedam  Germanis  propria  mafcula  gravitas  in  Belgio    cumprimis 
ante  aliquot  ikcula  exculta ,  ac  hodieque  alicubi  faltem  ibidem  gentium  pro 
dignitate  muficas,  linguaeque  facrae  (latinae  fcilicet)  confervata.  a)  Que  con-      a 
iuncta  cum  amoenitate,  quam  facile  a  gracili  teneraque  fuavitate  Italica  di- 
itinguas ,   quam  maxime  accommodata  eft  templis.  Hanc  feftivam  amceni- 
tatem  veiuti  naturae  infitam  habere  videntur  Bobemi ,   quibus  Suevi  pro-  m^^/^ 
pius  accedunt,  ii  recte  inftituantur:  veiuti  Auftriaci  &Saxunes,  quidquid 
eft    bonae  indolis ,   arte    expoliverunt  ,  inftitutione  etiam  ad  conterminas 
gfentes  delata.      Videntur  hi  falutares  efle  academiae  muficse  in  Saxonia  a 
Laureutio  Mizler  primum  inft'tutce  frudus.     Quod  nunc  prse  caeteris  Ho- 
milius  Dresdf  elegantia  melothefiae  facrae  praeftat ,  id  infignius  adhuc  Z#>- 
Jix  fliLLERUs  cxteras'cum  arte  mufica  difciplinas  in  encyclopedia  quadam 
mufica  confocians,   agit  ibis    operibus,   fchola  etiam  cantus  ,   de  qua  turn 
fcripta  auctoris  proftant ,  cum  etiam  Io.   Frideriei   Reichardt  editae  de 
mufica  epiftolae  teftimonium  perhibent,   produntque,    quid  cultura  ingenii 
philofophica  ,   feriumque  ac  folers  ftudium  ad  formandum   muficum  per- 
fectura  conferat.     Utrumque  theoreticum  &  praclicum  D.  Burnev  Beruli-  T"£ebuch  e%~ 
tii  notavit;  quod  vero  ibidem  in  mufica  profana  minus  probavit  ,  id  facrae  /tkenReife.  3. 
profeclo  optabile  eft.     Minus  fane  laboraremus,    fi  confilio  regis  Borujjia  w.  173.  M* 
Friderici   magni  mufica  ftatoris  res  aclaubique  contra  infinitum    no- 
vkatis   curiofitatisque  ftudium  luilTet ,    neque  promifcue  facra3  profanaeque 
mulicse  operam  darent  mufurgi.  Id  eo  curatius   eft  cavendum,  dum  iem- 
per  magis  magisque  Germankiis  vigor  roburque  ingenii  in  nimiam  quan- 
tam,  vitio  corrivali,   degenerac  molliciem.  Nu- 

a)  Takm  mihi  pancis    abhinc    liiebus    defcripfit  ftyle    eft    fon   cara&ere ;    mais   par   la  meme: 

rr.ufieam  ecclefiie    TqyiuilciJis    doftiffimus    ems  convient  elle   a  la  langue  latine,  ilont  la  .nar- 

ecclefir  Canonicns  D.  de  Felin  :  „  La   ran-  che  eft   grave  &   majefteufe  ?     Conv.ent  elle 

fique  de    Toumuy    eft  fans  contredit    line     de  pour  une  mufique   d'Eglife ,   dont  le    ton  doit 

plus  belle    de  V  Europe.      Quoique    pxirement  etre  bien  different  dc  celle  du  Theatre?  Sou- 

vocale  (fi  on  veut   en  excepter  deux  Baffons,  tenir  la    majefte  des  pfeaumes,   tendre   fidele- 

deux  Violoncellos ,   &  ur.e  Contrebafie,  qui  en  ment   le  fens  &  les   expreflions   du  prophete,. 

font  ra  fondement  )  elle   devient    intereffante  accompagnez    des   beautes    de  l'Harrnoiiie ,  I* 

par  le  grand  nombre   de  Muficiens  ,  dont  les  fublirnite  de  fa  poefie  ,   ce  font  les    vues  ,  je 

chceurs  font  composes ,   &  par  la  qualite   fu-  crois ,   on  doit   entrer  un  Maitre   de  mufique. 

perieure   des    voix ,   qui  rendent    les  recits."  C'eft  auffi   ce   qui  carafterifi-   le    genre     dans 

Et  poftea :  „  Cette  mufique  telle  qn'elle  s'ex-  le   quel  compofe  le    Sr.  Rousseau    a&uelle- 

ecute  aujourd'hiii   dans  la    eathedrale  de  Tour-  ment  Maitre  de  mufique  de  Toitrnay.      Ses  re^ 

nay ,   eft  diftin&e  de     celle    qui   a     pris    une  cits  &  fes  choeura    font  autant   de  tableaux  on 

elpece    de    voque    en   France    &    particuliere-  fe  peignent  les  differentes  affettions   de  Tame.- 

ment   dans  la   c.ipitale-       Elle    eft    tres    diffe-  La  voix  chantante    ou   reeitante    en   Fait j  tons 

rgnfc     fur     tout    de    celle    des    autres  Eglifes  les  fraix,  les  Inftrnmens  (cetix  dont  on  a  parley 

des  P><ys-B«s.      En  France  on    a   ente    la  mu-  &   point   d'autres)  n'y  fervent ,   que  d'accom-- 

fique   itulienne   fur  la   mufique   francoife.      La  pagnemens*"- 
mufique  italienne    eft    belle ,      la    douqeur   du 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L,1V.  Aaa 


370    L.  IV.   AUCTORES  MUSICiE  POSTER.     iETATE 

Nuperrime    fama    ad   nos  pertulit ,     paradoxum    vifum    fuifle    in- 
ternuntio    Turcico  Vienna    ad  fymphoniam  mufica  m  invitato  ,    tarn  for- 
£em  ,     bellicofamque   nationera    Teutonicam ,    effceminata   adeo    dele&ari 
mufica.         Alia  haec  ,    quam  facra  fuit  mufica,  quae  certe  a  labe  eiusce- 
modi  praefervata  aevo  noitro  fuifle t ,  fi.fchola,  difciplinaque  Iofepbi  Fux 
confervata  femper  fuifle t :  quam  negligi  fupra  dolentem  hodiernum  capellae 
poutificiae   magiftrum  Iofepbum  Santarelli  It  alum  nempe  audivimus ;    at- 
que  inter  tres  folos  mufurgos  noftrae  setatis ,  qui  iuventuti  in  mufica  infor- 
manda  prototypon  efle  poflint  ac  debeant ,  primum  Germanum  Hamburgo 
oriundum  ,    Adolpbum  Hasse  pofuit;  qui  fuperavit  non  fuae  gentis  folum  , 
fed  Italics  etiam  venae  mufica:  fcecunditatem  ,  quam  utinam  folae  ecclefiae 
confecrare  por.uiflet  ,  ad  theatrum  abftradus ;  compofite  tamen  magis  ac 
honefte  verfatus  fuit   in   orcheftra  ,    quam  plerique  ,    quibus  ecclefiartica 
traclanda  incumbit  mufica  ex  munere,  ac  flatu  vitae  religiofo,  feu  monaftico. 
Brie/e    tiuu        Laudatus    modo    Io.   Frid.  Reichardt  comparationem  leclu  dignani 
aufmertf*-     inffcituit  Hasse   inter  hunc  noftrum  ,    &  paullo  ante  celebratum  Graun. 
den ' AieMufic  Hasse  unum  cum  Gluck  /.    /.  Rousseau  in  fuo  lexico    muf.  v.  Stile, 
bet-.-ejhid.   i.  ftyli  mufici  Germanici ,  ut  ita  dicam ,  conditorem  nominat.     Gluck  ve- 
Th.  i.  Bnef.  rQ  cum  iiailC0  QaiUciim  etiam  fini  imitandum  propofuit.       Cuius    nativa 
modulataque  fimplicitas  ufui  facro  congruiflet,  fiquidem    Gluck    non  fe 
muficae  theatrali  dedidiffet  :    in  qua  eel.  Metastasius  totius  Europe*  mu- 
Tagcbucb&c.  furgis  argumenta  praebens,  dicitur  D.  Burney  fuis  fcriptis  plus  ad  orna- 
z.Th.i6i.  bi.  turn  muficae  contulifle,  quam  quorumvis  fummorum   melothetarum  om- 
nium coniun&ae  operae.      Germani  ergo,  apud  quos  Vienna  degit ,  eius 
inftitutione  propius  gaudent. 
c  ,  ,.  .  XXIV.  Commoratur  etiamnum  Vienna  Ad.  Hasse,  fed  quae  pro  ec- 

Mufurgi  hu-  clefiaftico  ufu  compofuit ,  Venetiis  potiflimum  fervantur  in  confervato- 
ins  ixcuii,  rio  ,  utvocant,  Incurabili.  Circumferuntur  quidem  quaedam  paflim ;  fed 
pleraque  alia  etiam  in  obfidione  Dresdenfi  igne  perierunt  ,  quae  impenfis 
regis  Polonia  typis  proditura  in  publicum  fuiflent ,  omnia  ob  nativam  ele- 
gantiam  maxime  commendanda  ,  quaecunque  huius  funt  aucloris.  Nee- 
dum  penitus  hodie  Vienna  obfoleverunt  melothefiae  faepe  laudati  Iofe- 
pbi Fux  ,  fub  Carolo  VI.  quando  mufica  Vienna  florenti  imprimis  fuit 
in  flatu  ,  fupremi  chori  praefe&i ,  ut  fe  nominat  in  Gradu  ad  Parnaffum, 
live  manuducHone  ad  compofitionem  muficae  regularem  Vienna  an.  1725'. 
edita:  quo  in  opere  quidem  cumprimis  harmonicae,  prout  a  melodia  diftin- 
guimus  ,  traduntur  inflitutiones,  in  qua  nempe  tunc  temporis  unice  fere, 
ut  iam  notavi ,  eiaborabatur ,  vario  contrapun&i  genere ;  quo  proclive  eft 
contextum  verborum  difcerpi ,  edique  inconditum  quemdam  garritum  : 
recentiore-s  vero    mufurgi  Viennenfes  harmoniam    cum  melodia   mifcent, 

tem- 


USQUE  AD    FRiESENS  T  EM  PUS.    C.  V.  37I 

temperantque ,  ut  verba  ordinate  procedant  in  compofitione  fere  harmo- 
nica cum  baiTo  continuo  ,  dum  interim  lyrae ,  tetrachordae  minores  feu 
cheles  ,  nimium  plerumque  divagentur ,  luxurienturque,  atque  in  minu- 
ritiones  maieftate  divini  cultus  indignas  abeant.  Ut  haud  immerito  in 
hoc  inftrumentum  muficum  verfatillimum  potiflima  caufa  degenerantis  a 
fuo  propoiito  fine  &  inftituto  facrae  muficae  ecclefiafticsc  cadat  a  memo- 
ria  fere  hominis ,  qua  in  ecclefiam  admitti  cepit  >  femper  magis  magis- 
que  ingruente  malo,  accrefcente,  lapfu  praefentis  faeculi,  abufu;  ut  confe- 
renti  melethemata  mufica  paucorum  etiam  luftrorum  patebit.  ^ 

Jofephus  Fux  infignem  imprimis  difcipulum  in  mufica  facra  reliqult 
Ioannem  Zelenka  ,  regis  Polonia  muficae  praefeclum  Dresda,  tot  aliorum 
infignium  ea  in  arte  magiftrum.  Obiit  is  premature  ante  praeceptoreni 
fuum  an.  1726".  ut  tamen  utriusque  difciplina  perfiftat  quadantenus,  ni- 
mium tamen  genio  faeculi  femper  magis  magisque  accommodata :  ac 
Vienna  quidem  exculta  fuit  non  folum  per  Georgium  de  Reuttern  , 
Leopoldum  Hoffmann  ,  Ferdinandum  Schmid  5  bafilicae  St.  Stephani 
muficae  moderatores  ,  fed  etiam  capella:  palatinae  praefeclos  Gassmann  , 
Benno  ,  quibus  Vanhall,  Wagenseil,  Dutters,  Hueber,  Zechner  , 
Muffat  forte  quis  iungat ;  Ignatium  Holzbaur  item  eleiftoris  Palatini,  & 
Iofephum  Umstatt  ,  epifcopi  Bambergenfis  capellae  magiftros  Vienna 
oriundos;  Iofephum  quoque  &  Iohan.  Haiden.  In  Bohemia,  quae  Ita- 
lia aemula  dici  poteft  ,  copia  eft  praeftantiflimorum  mufurgorum  P. 
Guntheri  Iacobi  ,  Brentner  ,  Francifci  Xav.  Brixi  ,  loannis  No- 
vack  ,  Loheli  ,  Michl,  ScHMiTT  Pragenfis  item  ,  ele&oris  Mo-* 
guntitt  hodie  capellae  magiftri  ,  poft  Ioannem  Ontrascheck  ,  qui 
primus  ei  muneri  ab  Emin.mo  a  Schonborn  praefeclus  eft  ,  mortuus 
an.  1742.  Eius  vero  fucceftbr  Celebris  loannes  Zach  anno  pri- 
mum  ptaeterito  obiit  1773.  qui  praeftantiffimum  fuae  gentis  charadereni 
fine  peregrini  Italia  ftyli  admixtione  egregie  expreflit  :  veluti  etiam  Er- 
fieftus  Eberlin  (poft  Sigismundum  Biechteler,  &  Henricum  de  Bibern, 
hoc  faeculo  muficae  prsefeclos  metropolitanae  ecclefiae  Salisburgenfis  )  mu- 
furgus  infignis  omnino,  in  cuius  laudem  fufficere  poteft,  quod  de  eo 
Fridericus  Marpurg  a)    refert         Ex  Suevia  oriundus  fucceiTorem  item  Mujtc.  Bey* 

SlieVUm     tragelll.  ft, 
*>«£•  183- 

a)  MHcrr  Ernfi  EbeRlin  von  Jettenbucb  in  Schwa-  hendigkeit ,  dafs  es    manchef   fur   eine  Fabel        * 

ben.   Ift  auch  Hochfiirftlicher  Truchfes.  Er  war  halten    wiirde  ,    wenn   man   ihm   die   Zeit  be- 

vorher  Hoforganift  :     und    wenn  jemand    den  ftimmen    wolte  ,    in  welcher    diefer    griindli- 

Namen  eines    griindlkhen    wohlfercigen  Mei-  che  Setzer  diefe  oder  jene  betrachtliche  Com- 

fters   in  der  Setzkunft  verdienet,  fo  ift   es  ge-  pofition  zu  Stande    gebracht  hat.        Was  die 

wis  diefer   Mann.      Er  hat  die  Tone  ganz  in  Menge  feiner  verfertigten  Muiikftiicke    betrift, 

feiner  Gewalt ;  uad  er  fetzet  mit  folcher  Be*  kann  man   inn  den  zween  fo    fehr  fleifsigem 

Aa  a  % 


372     L.  IV.    AUCTORES  MUSICS  POSTER.    iETATE 

Sucvum  habuit  Leopoldum  Mozart  ,    Augujla  Vindelkorum  natum  ,  edita 
Schula  fua  cbeliftica    notum  ,    potiflimuni    autem    filio  fuo   praecoci,    ex 

Vtrfucheintr  filia  laudati  Emefti  Eberlin  prognato  ,    totius   hit  Eur  op  a  fpectaculo ,  a 

gmndiieben     patre  fcjijcet  undique  gentium  dedudo. 

FiolinfchuU,    r  T  to 

Qui  vero  locus  in  Parnaffo  mufico  lof.  Fux  in  Aujlria  debetur,  eun- 

dem  in  Sitcvia  commeruit  faepe  laudatusP.  Meinradus  Spies,  &  /o/Riepel 

in  Bavaria,  qui  hodie  in  pradica  ac  theoretica  mufica  egregie  verfiitur : 

funtque  in  utraque  provincia,   Franconia  item  ac  Helvetia  complures  haud 

igndbiles  hac  setate  mufurgi,  qui  plerique  editis  etiam  operibus   innotue- 

runt,  D.  Franc.  Ant.  Mejchelbeck  Friburgenfis  Brisg.  Franc.  Xaver.  Rich- 

ter  Argent or at enfis,  Franc.  Iof.  Meyer  Lucemenfis ,  P.  G alius  Zeiler,  Is- 

fried.  Keiser,  Erneflus  Weirauch  ,  Veregrinus  Pogl,  Conftantin.  Reindl; 

D.  Auguflinus  Kurz,  Camerlocher,  Obermuller,  Michel,  Nauman 

Monacbii  capellae  magifter,  Herbipolenfis  Georg.W asmuth,  Iof.  Schmidt, 

"Alb.  Ketta,  Ioachimus  Hahn  ;  uterqueBoDE,  Franc.  Baurschmitt  Bam- 

bergcnfis  ,  Starck  Trevirenfis.  In  archidicecefi  Culonienji ,  ut  litteris 

inde  relatum  accepi ,    mufica  ecclefiaftica  nunquam  floruit ,  nee  iam  floret. 

Belgium  etiam  catholicum  praecipua  muficae  facrae  fedes  efle  vix  non  defiit. 

Vide  nihilominus  quae  modo  de  cathedrali  ecclefia  Tornacenfi   retulimus, 

ubi  hodie  D.  Rousseau  muficam  iacris  noftris  dignam  ritu  avito  inftruit. 

Laudat  etiam  D.  Burney  in  Diar.  kin.  muf  Anhxerpia  D.  Blaviere  Leo- 

r.ii.p.  31.  cij0  oriundum,  Helmont  item  p.  44.  BruxelU  muficae  praefedum. 

Mufica  Him-       XXV.  In  Hungaria  tarn  feftive  quidem  quam  in  Germania  vicina  celebra- 

garorum  ,     tur  apud  Catholicos  mufica  tarn  vocalis ,  quam  inftrumentalis  (rarius  tamen 

Scinonicx'-    *n  nionafteriis ,  ubi  paucis  per  annum  exceptis  folemnitatibus  cantus-choralis 

que  diaiecii  viget )  quidquid  vero  eft  melothefiarum,  melothetarumque  non  gentilitii  eft 

cantus.         ingenii  mufici,  quo  haud  pollent  Hungari,  fed  ex  Germania,  Vienna  potifli- 

rnum  advenit ,  aut  aliunde  gentium.    Proteftantes  fuo  ritu  in  Hungaria  & 

Transfylvania  profequuntur  cantum  cum  organo  faltem  ,  quo  etiam  carent, 

ut  totus  Oriens,  Sclavi,  quae  gens  olim  tarn  late  non  folum  per  Illyricum  fefe 

protendit,  verum  etiam  hodieque  linguae  fclavonica  variae  diaiecii  vernacular 

flint  apud  varias  easque  maximas  verfus  Orientem  ac  Septentrionem  nationes 

catholicas,  &  fchifmaticas  in  Sacris  etiam  ufitatae.  Vidi  audivique  earn  linguam 

hodiernae  etiam  muficae  accommodatam ,  ac  ex  RuJJia  quidem  allatis  melothe- 

fiis 

als  beriihmten  Hrn.  Componiften  Scarlatti  quod  typotheta  prx   fuis   imprimenda  fufcipe- 

und    Telemant     an    die    Seitcn    fezen.      Im  rent  opera   quxdam   P.  Palentiai  Rathgeber, 

Druck  find  nur  die  Toccaten  von  ihin  bekanut. l'  quae  is  in  omni   genere  miificx  ecclefiafticx  po- 

Iam  etiain  Miffas  &c.  typi;    vul^andas  pripa-  tiora    cetate    iarn    prove&iori    pro   ufu    rurali 

raverat,   indigxiatus   autem  defiir.it    a  confilio,  publicavit. 


USQUE    AD    PRiESENS    TEMPUS.    C.  V.       373 

fiis  Sacris.  a)  Quique  illius  lingux  gnari  funt,  gratiam  in  cantionibus  Sclavo- 
nics agnofcunt,  quae  in  latinis  verfionibus  exprimi  nequeat.  Talem  ad 
me  Praga  mifit  CI.  P.  Adauttw  Voigt  cler.  Schol.  piar.  Arnesti  primi 
Pragenfis  Archiepifcopi,  quam  circa  annum  1350.  in  honorem  S.  Wen- 
Ceslai  M.  compofuit  cuius  deiinunt  ftrophae  fingulae  ufitatiflimo  apud 
Sclavos  Krlff,  Kyrie  eleifon.  Uti  pariter  finit  allatum  a  nobis  Tomo  fu- 
periore  p.  348.  canticum  S.  Adalberti  Bohemorum  atque  adeo  Sclavorum 
poll  S.  Cvrillum  &  Methodium  apoftoli.  Unde  etiam  Graco  ritu,quo  ufi 
funt  Sclavorum  primi  apoftoli,  Conjlantinopoli  tempore  Theodorje  Augu- 
fbe  miffi ,  ac  frequentantur  folemnia  ilia  verba  a  populo  conftanti  ufu  tarn 
in  ecclefiis  parochialibus  Bohemia,  quam  etiam  in  acclamationibus  olim  pu- 
blicis :  qua  de  re  iam  apud  Dithmarum  Merfeburgenfem  de  Bosone  praede- 
ceffore  fuo  legitur,  exemplum  Lib.  II.  Chron.  p.  24.  aliaque  ex  Cosma  de 
aliis  etiam  canticis  e.  g.  Gloria  in  exceljis  exempla  collegit  Jaudatus  P. 
Adauctus  in  diflertatione  de  antiquitate  &  ufu  Pfalmodia  facra  in  Bohe- 
mia, a  primis  fcilicet  apoftolis  SS.  Cyrillo  &  Adalberto  inftitutee.  Nar- 
rat  lob.  Georg  St  re  dowsky  in  hift.  fac.  Moravia  Lib.  If.  c.  12.  p.  2^6. 
qua  ratioue  Cyrillus  &  Methodius  id  coram  Nicolao  I.  P.  egerint, 
ut  liceret  Miffarum  folemnia  modulari  fchavonice  ,  refer tque  poftea  p.  322. 
loannis  VIII.  epiftolam  ad  Stentopulcrum  Moravia  principem ,  quibus 
iibertatem  concedit  facra  vulgari  lingua  celebrandi,  ufumque  laudat,  eadem 
lingua  Deo  laudes  debitas  refonare.  Id  vero  negavit  Dalmutia  &  Croatia 
Alexander  II.  in  fynodo  quadam  ,  ut  non  multo  port  Bohemis  &  Mo~ 
ravis  Gregorius  VII.  iterum  inhibuit  eodem  tefte  Georgia  Stredowsky 
Lib..  V.  c.  12,  p.  577.  Obtinuit  faltem  Carolus  IV.  Rom.  Imp.  &  Bohe- 
mia Rex  a  Clemente  VI.  ut  in  monafterio  Ord.  S.  Beneditli  a  fe  Pra- 
ga fundato ,  quod  Emaus  vocatur,  divina  officia  ritu  Romano  -  Illyrico 
Sclavico  fermone  dicerentur;  fed  hodie  mos  ifte  exolevit :  uti  etiam  ritus 
Ambrofiauur,  qui  Mediolani  viget,  ab  eodem  Imperatore,  divini  cultus  pro- 
pagandi  exornandique  ftudiofiffimo  Pragam  induetus ,  conftituto  mona- 
fterio S.  Ambrofii  in  nova  urbe,  eo  in  loco,  ubi  nunc  religioforum  S. 
Francifci  Hibemorum  ccenobium  vifitur.  Non  ceftavit  vero,  pro  innata, 
quam  iam  depraedicavimus,  Bohemorum  ad  muficam  proclivitate,  ufus  facra- 

rum 

a)  Iam  fupra  notavimus  a  tempore  Petri  I,  in  Ruf-  ceflit,  quern  nunc  obtinet  paulatim  a  metro- 
Jta  miilicam  Italicam  admuTam,  cui  tamen  Eli-  poli  potioribusque  urbibus  in  alias  etiam  mi- 
Sabetha  Imp.  necdum  in  eccleiia  locum  con-     nores   ecelelias    illata. 

Aaa  3 


374    L-IV-    AUCTORES    MUSIC/E   POSTER.    iETATE 

rum  catitionum  populari  fermone ,  a  populo  tarn  in  ecclefiis ,  quam 
per  vicos  cantari  folitarum.  „Cantuum  ecclefiafticorum  venufhte,  (ut 
teftatur  P.  Bohuf.  Balbinus  in  vita  S.  Arnesti)&  textus  ipfius  fancri- 
tate  multas  gentes  provocare  poflumus.  Nimirum  ex  fanctis  Patribus, 
ut  facile  eft  intelligere,  a  fanctis  Bohemia  epifcopis  &  archiepifcopis  ,  ac 
prascipue  a  Canonicis  ecclefia?  Pragenfis  plerique  contexti  &  compofiti 
funt.  Nuper  cum  bibliothecam  quandam  Manufcriptorum  excuterem, 
inveni  librum  profarum  &  cantuum  Ecclefia?  Prcigenfis ,  antiquiflimo 
fcripturse  genere  exaratum ,  in  quo  latinae  primum  profse  cum  notis 
muficis  deinde  etiam  Bohcmica  leguntur,  eodem  prorfus  tono  &  melo- 
dia,  qua  hodie  utimur  eodem  contextu,  iisdemque  fententiis,  nifi  quod 
Bohemica  clariora  &  fignificantiora  funt,  &  pluribus  verfibus  conitant." 

Huius  rei  prima  inde  a  S.  Cyrillo  inftitutio  illuftrata  legitur  apud 
Christianum,  antiquum  fcriptorem  vita?  S.  Ludmill/e,  matris  S.  "WfiN- 
ceslai  M.  fub  quo,  eodem  tefte,  nuttus  poeue  Curtenfmm  i.  e.  aulicorum, 
fuit  ,  qui  pfalmigraphorum  hymnos  ccrnere  ignoraret.  Apud  continuato- 
rem  CosMiE  Vitus  Decanus  ecclefia?  Pragenjis  an.  1271.  defunclus  narra- 
tur  procurafle  libros  plures  muficos  ad  officium  divini  cnltus  pertinentes.  .  . 
funt  autem  hi  libri ,  qui  confer ipti  funt  Viti  decani  pretio  expenfis :  Mif- 
falia  ,  Gradualia  ,  Autiphouaria  ,  Mufica  ,  Pf alter ia ,  Hymnaria  ,  Colle- 
ct ionaria  ,  Baptijieria  ,  Breviaria.  Thorn.  Io.  Pesina  in  Phofphoro  fepti- 
corni  feu  metropolitans  Divi  Viti  ecclefia?  maieftate  &  gloria  Praga 
1673.  ed.  inter  eos ,  qui  tempore  Caroli  IV.  &  inde  poftea,  di- 
vina  officia  in  ea  ecclefia  curabant,  numerat  etiam  pfalteriftas  viginti 
quatuor,  choraliftas  triginta,  omnes  clericos.  Hodieque  perfeverat  in 
Ecclefia  metropolitana  Boninfantium  appellatio  ac  munus ,  fcilicet  pue- 
rorum  ,  feu  infantium  cantui  aliisque  obfequiis  in  divino  officio  per- 
agendis  deftinatorum  a  prima?va  fua  inftitutione  ad  divinos  laudes  diu, 
noctuque  celebrandos.  Qua?  item  in  antiquis  diplomatis  leguntur  colle- 
gia litteratorum,  eorum  munus  proprium  erat,  fub  divino  officio  in  tem- 
plis  cantica  facra  modulari,  populoque  caetero  formulas  canendi  pra?ire, 
horum  ut  appellatio  ita  &  officium  in  omnibus  fere  Bohemia  oppidis 
perdurat.  Caeterum  iam  diximus ,  muficam  noftri  a?vi  ritusque  tarn  vo- 
calem  ,  quam  omnis  generis  inftrumentorum  muficorum  nullibi  gentium 
magis  quam  in  Bohemia  ,  etiam  in  oppidis  ac  vicis  florere ;  rarius  tamen 
in  monafteriis.  Bohemis  propius  accedunt  Moravi ,  quoad  frequentiam, 
celebritatemque  muficse  facne :  lentius  infectantur  Silejii ,  ac  Polcni ,  quos 

iam 


USQUE    AD    PRiESENS    TEMPI'S.    C.  V.  375 

iam  obfervavimus  muficam    fere    Italicam    facram  habere.  lis,    qiue 

fupra  pag.  247.    de  Huffitis   Fratribusque  Bohemia  diximus  Efromi  Ru- 
digeri   Bambergenjis  teftimonium   ex  Proemio    lib.   If.  Paraph.  Pfalm 
addere  libet :   In  canendi  Jludio  nefcio  an  ecclejia  fratrum  Bohemorum  fu- 
pcrent  reliqnas  omnes.     Neque  enim  [do ,  qui  plus  ant  tantum  etiam ,  ca- 
ftant  laudum,  gratiarum,  pre  cum  &  dottriiicc,  addam  etiam,  qui  melius 

Occurrit  hie  memorise ,  quod  D.  Brown  in    opere   Anglico   de   vi,  scotorum 
regulis  ac  fine  mufica;  obfervat  de  cantionibus  feotkee  gentis,  qua?  multis  item,  ac 
nominibus  prxftent  anglkis  :     fie  etiam  apud  Hibemos ,  ac  Italos  e.  g.  Hlbernorum- 
nativam  quamdam  obtinere  muficam  ,  quod  gentes  indigent  fint,  non  vero 
coloni   veluti   Angli :  apud  quos  certe   mufica  mulicique   exteri  ,  fi    un- 
quam ,   hodie  in  pretio  funt  ltali,  Germanique ,  ut   fupra  memoravimus, 
fed  in  alia  fere,  quam  facra  mufica,  quae  nullibi  gentium  frequentior  eft, 
quam  apud  duas  has  Italicam ,   Germanicam  praefertim  ,  nationes. 

XXVI.  Sunt  enim  vero  innumeri  alii  mufurgi  veluti  in  Jtalia:  ita  etiam  in  Magpo  ex- 
noftra  Gcrmama ,  quos  modo  obiter  &  promifcue  enumeravimus ,  paffim  ceFn  comi" 
etiam  fine  difcrimine  ullo  in  lucem  editis  operibus,  haud  fcio  an  unquam  tan-  Can°tus  ac 
ta,  quam  nunc  copia  artem  muficam  quibusvis  fibi  traclandam  praefumenti-  mafic*  fa- 
bus,  acillotis  manibus  in  facra  fefe  intrudentibus :  communi  nempe  iam  abre- cnE 
ptis  plerisque  vitio,  ut  nulla  fere  facram  inter  &  profanam  muficam   difcrc- 
tio  fiat,   ac  omnia  ubique    mufica   perftrepent  promifcue,   in  villis  quo- 
que  &  oppidis.      Unde   accidit ,    ut  melethemata  ,  quaecunque  demum, 
imperitia  ac  ruditate   muficorum    magis   adhuc    depraventur ,  divinusque 
dedecoretur  cultus ;  ut  dignior  paffim  honeftiorque  in  theatris  haud  trivia- 
libus  mufica  fiat,  quam  multis  vulgo  in  ecclefiis,  cantum  ilium  fimplicem 
velut  dedignantibus ,  qui  unus  fuit  ecclefix  florentis  decor.      Nee  ullum 
eft  difciplinae  ecclefiafticae  caput ,  in  quo  a  prima  ecclefia?  aetate  usque  ad 
praefens  tempus  tanta  fit  fada  immutatio  ,    quam  in  cantu   &  mufica  fa- 
cra :  qua?  poft  mille  fere  annos  vix  ecclefiam  ingredi  aufa  ,  lentis  i'eie  in- 
finuare  primum  greffibus,  pofteriore  demum  cevo  fubito  omnia  facra  ady- 
ta vociferationibus  implere  occepit,  auresque  obtundere  ,  maximeque  m eli- 
tes :  quas  ab  elevatione  ad  Deum ,  quae  orationi  propria  effe  debet,   ad 
fe   rapit,   ac  perturbat;    qualis  eft  hodie  cumprimis  tarn  varia  vocum  & 
inftrumentorum  muficorum    compofitione ,    ut    vix   ultra    progredi  poOe 
videatur ;    agendum    vero    omnibus  modis    fit,    quo  ab  enormi  exceifu 
ad  orbitam  tandem  revocetur.     Quern   quidem  nnum   a  fupremo  Numine 
fufcepti  in.  hoc  opere  laboris  fructum  enixis  predbus  exoro. 

Hoc 


376       L.   IV.    AUCTORES  USQ.  AD   PR7ES.    TEMPUS. 

Hoc  uno    fretus ,    exemplum  amiciffimi  capellae    muficae  pontificia? 
Via.  fupta     prsefecti  Santarelli   iequi  noluimus  ,   ut  ab  opere  omnino  defiiteremus, 

1  **  "*    not    d  *L 

ac  labore  infrucluofo.  Eft  enim  vero  huius  inveterati  callumque  quotidie 
in  peius  obducentis  mali  tanto  difficilius,  defperatiusque  remedium,  quod 
vulgo  non  tantum  non  agnofcatur,  fed  etiam  ametur:  atque  ii,  a  quibus 
fieri  maxime  poflTet  ac  deberet  medicina,  graviffimi  difciplinae  ecclefiafti- 
cae  inflicti  vulneris  caufa  fint  &  auctores  s  melothetae  fCilicet ,  feu  compo- 
fitores  mufici  plerique  o nines,  ceftro  quadam  perciti,  vel  abrepti  praeiudi- 
cio  promifcui  ufus ,  abufus  dicani  maximi,  quem  tollere  aut  nolint,  aut 
fe  potTe  defperent.  Ad  alterutrum  genus  pertinent  mufurgi  illi ,  quos, 
duni  magno  quidem  numero  recenfuimus ,  in  exemplum  ideo  hand  pro- 
pofuimus.  Plerique  eiusmodi  funt,  qui  nee  in  cenfum  venire  poflint  e- 
ius  muficae  eccleiiafticae,  qualem  Sacris  noftris  ea  religione  ac  honeitate, 
qua  a  prima  Eccleliae  aetate  ad  noltram  fere  ufque  funt  celebrata ,  dignam 
exiftimemus;  vix  vero  eft,  qui  omni  nxvo  careat  fuis  facris  in  melothe- 
fiis  :  quosque  nominat  triumviros  laudatus  Santarelli  ,  Iomelli  iaui 
mortuum,  Hasse  adniodum  fenem,  Perez  non  adeo  notum  apud  nos, 
ftatim  etiarn  locum  defignat  Roma  inVaticano,  Fenetiis  in  alumnatu  ln- 
curabili- diflo ,  Lifabona  in  facello  regio  ,  ubi  nempe  id  eis  incubuit  mu- 
neris,  ut  graves  religiofosque  modulos  facerent  earum,  apud  quas"  me- 
ruerunt,  ecclefiarum  ufu,  ac  obfervantia;  apud  quas  vero  plerumque  ni- 
mis  arfte  cuftodiuntur  ,  ac  veluti  draconibus  iniidentur,  dum  non  folum 
publici  iuris  fieri  oporteret,  verum  etiam  ab  iis ,  qui  auctoritate  pollent, 
ad  normam  ,  ufumque  aliarum  etiam  ecclefiarum  ,  in  quibus  idem  obti- 
net  divinus  cultus,  praefcribi,  ac  pro  modulo  quidem  ordinari;  ita  ut  mu- 
fica  ipfa  profcribatur,  fubitituto  in  eius  locum  fimplici  cantu  aut  chorali 
Cleri ,  aut  vulgari  promifcuas  plebis ,  feu  facto  quodani  canentium  felectu, 
ubicunque  fufficiens  ideoneusque  mulkorum  chorus  haberi  nequit ,  ad  a- 
mulliiii  illam  prseftitutam  ,  canonemque  ,  ut  ita  dicam,  muficum.  Praffto 
eft,  praefervatum  pofteriori  huic  muficce  facrae  aevo,  artis  typographical  be- 
neficium  ,  quo  ,  prout  iam  circa  caeteros  plerosque  libros ,  ad  divinum 
officium  pertinentes  ,  eft  comprobatum  ,  facillime  arceatur  facris  ady- 
tis ,  cohibeaturque  alia  omnis ,  ad  inftar  faltem  propofitum  haud  com- 
pofita  mufica.  Uno  hoc  confilio,  muficam  ecclefiaiticam  puto,  in  ordi- 
nem  poffe  redigi ,  atque  a  labe  ,  qua  a  promifcuo  mufurgornm  vulgo 
ac  infinita  propemodum  turba  hixuriantium  ingeniorum  contaminata  ha- 
ctenus  fuit ,  immunem  reddi  ,  fuaeque  reititui  dignitati.  Quod  faxit 
Deus  ! 

CAPUT 


Confilinm 
au&oris. 


«£>  (  #  )  «<£* 


377 


CAPUT    ULTIMUM. 

Vetus  Mujica  rccentiori  comparata. 


I. 


W    T  nihil  eft  in  rebus  humanis ,  quod  non  facile  Maflca   in» 

Jhcun  entalia 

vet(.-ris    te- 
flamentu 


pro  congenita  naturae  pravitate  vitietur  ;  ita 
proclive  cumprimis  eft,  nmikam ,  ad  dtlecra- 
tionem  aurium  compofitam,  corrumpi.  Fiabet 
ilia  ,  inftrumentalis  faltem  ,  hsereditariam  vel- 
uti  labem ,  quod  ex  damnata  Caini  ftirpe 
prodierit,  Iubal  fcilicet,  ipfe  fuit  pater  ca- 
nentium  cithara  &  orga.no.  Hunc  ut  feclen- 
tur,  pronius  feruntur  homines,  quam  David, 
qui  primus  dici  poteft  id  genus  mufica?  veri 
Dei  cultui  publico  fociaffe.  Id  enim  fin- 
gulare  fuit,  quod  poft  fubmerfum  in  mari  rubro  Pharaonem  Maria 
prophetifla,  foror  Aaron,  tympanum  in  manu  fua  fumpMe  narratur, 
egredisque  omnibus  mulieribus  poft  earn  cum  tympanis  &  cboris  Moy- 
ses  prcecinebat  dieens :   Cantemus  Domino, 


Gen.  IF.  %r+ 


Exod.  XV* 

2Q.  21. 


II.  Ex  noftra  vero  hac  hiftoria  muficae  facrae  palam  eft,  quam  con-  Qliam   feM 
ftanter  inftitutum  hoc  veteris  teftamenti  prima  puriorque  eccleiiae  aetas  re-  tardeque  to 
pudiaverit  r    quam  lento    progreflu,    fequiori  demum   aevo  ,  in  ecclefiam  ecclcIiam  ,n~ 
admiftum,  iam  omnia  perftrepet.  Ex  Clemente   Alexand.  notavimus 

T.  I.  p.  4.  genus  muficas  graviflimum  in  facris  Hebraeorum:  cum  interim, 
addit  Calmet  diftert.  in  muf.  Hebraor.  nojira  <etate  ecclejias  non  raro  thea- 
traUbus  harmouiis  obflrepere  contingat. 

III.  Excitat  fapiens  Sirach   ad  Iaudandos  viros  gloriofus  6f?  parentes  Mitfica  di- 
noffros  in  generations  fua ,  in  peritia  fua  requirentes  nwdos  muficos      In  frtpimanpud 
tanto   autem    numero  cantorum  ac  celebritate  muficae  ex  43  88.  muficis  Eccil xuv, 
compofita?,  qui  a  luis   principibus  feu  moderatoribus  inftituti  ,   munus  id 

per  omnem  vitam  obibant  ex  genere  Levitico ,   veluti  haereditario  difcipli- 

na  ab  avis  parentibusque  in  feram  filiorum  nepotumque  pofteritatem  pro- 

pagata :    quis   de   peritia  praeftantiaque  artis    muficae    apud    Hebr<eos  du- 

bitet? 

Mart.  Gerrert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  Bbb  IV- 


378 


L.  IV.    VETUS    MUSTCA 


Ajuui  alias  IV.  Ab  Hebrais  ad  alias  cultiores  gentes  perveniffe  muficam  artem  , 

gentes  anti-  multorum  eft  opinio :  ab  aliis  omnium  antiquiflima  eft  habita  ,   inde  for- 

Tujc.  qvafi.  ^ ,  quouiam ,  ut  verbis  Liceronis  utar,  ipfam  banc  natura  parens  impcr- 

Lih.i.  infl.it.  tiffe  animadvertitur.     A  Qjntiliano  eius  fententiae  audorem  citari  Ti- 

6m.c.i<>,    MAG0NEM  t   initio  operis  intelleximus.  Quod   modo  de  Iubal   ante 

diluvium  notavimus ,  locum  habere  etiam  poteft  de  JEgyptiis ,  quos  mu- 

a  ficae  port  diluvium  reparatores  fuifle  ferunt.     Nee  dubitat  Blainville  a) , 

quin  ab  JEgyptiis  muficam   acceperint  Hebrai ;  etfi  dudum  ante,  quam 

»  Hebr<ei  in  Mgyptum  conceflferint ,    apud  familiam  Abraham  inftrumenta 

£/•  mufica  fuifle  legantur.     De  JEgyptiis  tamen  teftatur  Diodorus  Siculur , 

paljellram  &  muficam  apud  eos  difcere  non  efTe  moris.     Addit  mox  cau- 

lam :    Muficam  non  modo   inutilem  ,   fed  &f  noxiam  effe  ,    ut  qua  viro- 

rum  animos  ejfeminet ,  perfuafum  habent.     De  alia  igitur  haec  accipienda 

funt,  quam  facra  mufica  feu  cantu,  quern  apud  JEgyptios  frequentatum , 

T.I.  f.  i4-  initio   operis  prodidimus.  Hinc  autem  coniicere  licet,   qualem  in  fa- 

bifl'de  it'mitf.  cr's  admififfe  muficam  cenfendi  fint  JEgyptii.       De  Druidis  feu  Bardis  Gal- 

t.  iv.  p.6s.  brum  poetis  ac  muficis  Blainville  in  hifioria  mufica  ex  Diodoro  Siculo 

Biainviik      obfervat ,  Bardum  V.  Gallorum  regem  fcholam  quandam  mnficam  infti- 

'  p'7  '  tuifle  ;  quam  Bardi,  ab  eo  fie  appellati,  moderabantur.     Mufica  autem  ad 

cultum  religionis  utebantur  ,  atque  etiam  ad  inftitutionem  iuventutis  ante 

fcripturam  inventam  ,   ipfamque  ad  hiftoriam  ac  gefta  heroum  pofteritati 

transmittenda;  perinde  ac  Germani  ac  Gr<eci ,   apud  quos  ftudium  mufi- 

cum  ,   Solino  tefte,  quern  Isidorus  Hifpal.  fequitur,  inde  ceptum,  cum 

Id<ei  Dadyli  modulos  crepitu  &  tinnitu  aeris  deprehenfos  in  verfificum 

b  ordinem   transtuliflfent.  b)      Inter   philofophos   muficam   damnaffe    Cynici 

va.  Pfeiff.  feruntur.      Ephorus  quoque   Isocratis  difcipulus  apud  Polybium   lib. 

y.Vr'^T  iV.   ad  fraudem  ac  deceptionem  inter  homines  indudam   efle  muficam 

dicit :    quod  haud  probatur  Athenjeo  ,  fpedata  nempe  probe  informata 

mufica :    cum  caeteri  illi  JEgyptii ,  quos  memoravimus ,    Gracique  id  fe- 

cum  animo  reputabant ,    quo  nihil  proclivius  eft  accidere   in  mufica  a 

redo  fine  inftitutioneque  fua   defcifcente  :    id   quod  tanto  utique  magis 

a  nobis  divinitus  inltitutis  in  mufica  facra  eft  cavendum. 

V. 

a)  Ces  peuples   inflruits  par  Cham  &  Mesraim  a)  Vid.  l'Abbe  Banier    la  Mythologie   &    rab- 

fon  fils   porterent  la   mufique  a  untel  point,  les  expliquees   par  l'hifloire    T.  III.    p.   3S2« 

qu'elle  tire  communement  ion  etymologie  d'E-  Iilemque    T.  IV.  p.  24.  notat  Minervam   w«« 

gyphin  MoiSE  ,   par    qui    elle    fut    inventee,  Jicam     diftam  a  ftatiia    ei  a    Demetrio    fa- 

ou  plutot  renouvellee   fur  les    bords    de  Nil,  &&,  dum  ferpentes   Gorgonii   percuffi    refona- 

ou    il  croit  beaucoup  de  joncs    &  de  rofeaux.  bant. 
Blainville   Hifloire   de  la  Mujtque  p.  3. 


L.II.  e.  64. 


RECENTIORI    COMPARATA.    CAP.  ULT.       379 

V.  Fuerunt  autem  varia  veteribus  de  mufica  placita.     Pythagoras,  Smgulnn',4 
tefte  Iamblicho  in  eius  vita  c.   10.  cum  exiltimaret ,   primo  fenfus  eflfe  ar&aTtet*. 
initituendos ,    ita  ut  figuras  illas  fpeciesque  rerum  pulchras    (in  Geome-  ApuA  Tb. 
tricis)   videret,    audiretque  concentus  muficos  excellentiores ,    a  mufica  Su"'1(y  hifi- 
docendi  initium  fecit ,    cantibusque  ,    &  rhythmis  ,   quibus  mores  atque  yUl    [  _ 
aftectus  emendarentur,  quibusque  animorum  facultatum  harmoniae  ad  or- 
dinem  primigenium  revocarentur ,  corporisque  &  animi  morbis  medelam 
excogitavit.     Et  Athen;eus:  „ Pythagoras  Samius  (inquit)  tarn  incly-  Deipnop/epb. 
tus  philofophus ,    ut  multis  indiciis  patet ,   non  perfunctorie  operam  im-  l'ch' 
pendit  muficae,  qui  naturam  univerfi  muficis  rationibus  fabricatam   fuif- 
ie  demonftrat;    atque  adeo  in  totum  prifca   Gracorwn  fapientia  mufica? 
fuit   addictiflima."  Idem  de    Platone  ,     &  aliis ,     narrat    Ariftidcs 

Quintilianus,  &  Plutarchus  in  fine  libri  de  mufica:  „ Etenim  (inquit)  L-JBl  At 
motus  rerum,    &  ftellarum  circuitus  Pythagoras,  Archyta  ,  Plato,*     ^ 
reliquique  antiqui  Philofophi  fine  mufica  neque  fieri  neque  conftare  affir- 
mabant:  omnia  enim  a  Deo  fecundum  harmoniam  fuilfe   inftituta." 

Nuperrime  Abb.  Roussier  JEgyptiorum  fententiam  explicavit  de  mufica  Mmoin  fur 
planetarum  non  folum  ,   fed  etiam  dierum  feptimanae ,   &  horarum  diei ,  t<*  Mafitpt 
atque   fignorum  Zodiaci :    nempe  vetuftiflimi   iam    Chaldai  divinitatibus  **  anc'™ 
connumerabant  aftra  ob  eorum  ordinatifiimum  curfum  ,   cui  harmoniam  u.7Wt.  item 
idcirco   tribuebant  deinde  etiam  philofophi  illi   ex  inftitutione  Pythago-37* 
RiE.     Palam  fit  ex  libro  Plutarchi  de   creatione  anima ,    proportiones 
harmonicas  quaefitas  tarn  in  motu  planetarum  ,    quam  magnitudine ,   di- 
ftantia,  diametro  &c.  earundem.     Non  eft  noftri  inftituti  difquirere,  qua- 
lisne   harmonia   ilia  cceleftis  fit  ex  fententia  horum  philofophorum ,    an 
non  potius  ratione,   quam  fenfu  percipienda ,    prout  Aristoxenus  ani-m/-  Tu^ 
mum  efie  putavit  ipfius  corporis  intentionem  quandam  velut  in  cantu,  ' 

&  fidibus  ,  quae  harmonia  dicitur  ,  ut  teftatur  Cicero  ,  additque  :  Ita 
ab  artificio  fuo  non  receffit ;  &  tamen  dixit  aliquid,  quod  ipfifhi  quale 
ejfet,   erat  multo  ante  £f  diclum  &  explanatum  a  Platone.      • 

Fuit  Aristoxenus    Aristotelis   difcipulus  ,    qui  libro  VIII.    ^o#- fjjftwfr 
tic.  tractat  ,    quatenus    ad   difciplinam    adhibenda    fit    mufica.  Plu-  t.  hi.  op?. 

tarchus,  cum  varias  philofophorum  opiniones  breviter  commode  ex-  P-  76^ 
plicafiet  in  dial,  de  muf.  „Ex  his  omnibus  (fubdit)  liquet,  veteribus 
Gratis  non  abs  re  prae  omnibus  aliis  curae  fuiffe,  ut  in  mufica  inftitue- 
retur  adolefcentia :  cuius  animos  mufica  arbitrabantur  formandos ,  &  di- 
rigendos  ad  decorum,  quod  referat  mufica  ad  omnia,  atque  ad  actio- 
nem omnem  feriam ,   praefertim  ad  difcrimina  belli."         Conftat  vero , 

Bb  b  2  qua 


> 


380  L.   IV.    VETUS    MUSICA 

L.  1I.&  i*g.  qua  id  lege  faftum  fuerit ;  „Civitatum  (inquit  Cicero)  hoc  multarum 
in  Gracia  interfuit ,  antiquum  vocum  fervare  modum  ,  quarum  mores 
lapfi  ad  mollitiem  pariter  funt  immutati  cum  cantibus :  aut  hac  dulcedi- 
ne  corrupcelaque  depravati,  ut  quidam  putant:  aut  cum  feveritas  eorutn 
ob  alia  vitia  cecidiflet,  turn  fuit  in  auribus  animisque  mutatis  etiam  huic 
mutationi  locus.  Quamobrem  ille  quidem  fapientiffimus  Gratis  vir  ,  lon- 
geque  doctiflimus ,  valde  hanc  labem  veretur ,  negat  enim  mutari  polle 
muficas.  leges  fine  mutatione  legum  publicarum."  (Et  mox):  „Gra- 
viter  olim  ifta  vindicabat  vetus  ilia  Gratia ,  longe  providens ,  quo  fen- 
lim  pernicies  illapfa  civium  animos  malis  itudiis  ,  malisque  doclrinis 
repente  totas  civitates  everteret :  fiquidem  ilia  fevera  Laccd<emon  "nervos 
iuflit,  quos  plures ,  quam  feptem  haberet ,  in  Timothei  fidibus  de- 
Myrm.Qxon.  mi.  "  Nempe  iam  tunc  T  e  r  p  a  n  d  e  r  tribus  fidibus  auxerat  lyram, 
f-  W-  -antea  quatuor  contentam ;  quamobrem  Plutarcho  dicitur  a  La- 
cedamoniis  mukatus,  auctori  vero  chronici  Oxonienfis  abfolutus.  Qua 

de  re  quidquid  fit,  exemplo  haec  efle  poflent  deberentque  nobis  divini- 
tus  inftitutis ,  qua  moderatione  utendum  fit  circa  muficam  ,  in  facris 
praefertim  noftris. 

In  cnltiim 

hibita.1  VI.  Ex  antiquiffima  apud  Romaims  XII.  tabularum  fan&ione  Cicero 

f&g.  441.       lib.  II.  de  legibus  hanc  egregiam  afFert  legem  :   Popularem  latitiam  in  can- 

tu  &  fidibus  &  tibiis   moderanto  ,  eamque  cum  divum  honore  iungunto. 

Ritum  hunc  Romani ,    ut  caetera  fere,   ab   Achivis  feu  Gratis  (ea  quam 

paullo  ante   notavimus  refum   fucceffione)    acceperunt ;    de   quibus  Ho- 

merus  ; 

Oi  de   Trc&vtjfAioioi  /u,oA7r^  Qtcv  IkcuncovTo, 

KaXov    cLii$cvTig  Tratfjovcc  x,2(jct    ci%ctAu>v  , 

MiA7rGVTiS   zxctioyov.    oai    (poiva,  tiottit  ukx&ov. 

m   IB  vero  totum  diem  cantu  Deum  placabant, 
Latum  canentes  paana  iuvenes  Gracorum , 
Celebrantes  Apollinem :  ille  vero  animo  deleclabatur  audiens. 

His  Homeri  verfibus  Plutarchus  commentarium  fuum  de  mufica  clau- 
dit :  qui  prius  notaverat  ,  vetuftioribus  fseculis  ne  notam  quidem  fuifie 
Gratis  muficam  theatralem ,  fed  artem  eius  totam  in  Deorum  laudem, 
&  difciplinam  fuiffe  acceptam  iuventutis ,  nullo  dum  prorfus  ilia  state 
extrufto  theatro ,  fed  verfante  adhuc  mufica  in  facris  :  in  quibus  Deos 
venerabantur ,    &  viros  fortes  celebrabant.  Utinam!    quse  fubiungit, 

non  etiam  apud  Chriftianos  notarentur  :    „  Enimvero  noftris  temporibus 

tan tarn 


RECENTIORI    COMPARATA.    CAP.  ULT.        38  I 

tantam  fecit  hoc  diverfum  genus  progreflionem :  ut  forma  illius ,  qu:e 
faciebat  ad  erudiendam  adolefcentiam  ,  totum  iam  exoleverit,  neque  vin- 
dicari  queat:  fed  omnes  ,  qui  fe  muficae  dedunt ,  ad  mufam  applicent 
theatralem."  Totus  fere  ett  Plutarchus  in  indagandis  originibus  can- 
t-us  apud  Gracos ,  eiusque  auclorum ,  vatum  fcilicet  feu  poetarum  ,  ad 
vofAvs  vel  leges  lyricas,  &  citharcedicas ,  ex  quibus  quosdam  a  Terpan- 
dro  facto  rum  ,  addit  Philemonem  Delphian  veterem  dici  compofuifle. 
Erant  etiam  mufica  certamina  feu  ludi  illi  celebratiflimi  antiquiflimis  tem- 
poribus ,  quod  Pausanias  Mejfenic.  c.  33.  ex  his  verfibus  Eumeli,  quos 
in  Delum  prolufit ,    colligit. 

Grata  etenim  femper  tibi  Iupiter  imola  Ithames 

Mufa  fuit ,  puro  qua  gantlet  libera  cantu. 

Legi  de  his  ludis  poteft  P.   I.  Baptift.   Martini  Muf.  t.il 

c.   9. 

VII.  Ludi  eiuscemodi  facri  erant,   quibus    rfpollo    potiffimum    cele-  Et  landea 
brabatur   carminibus  ,    quod   eft    antiquiffimum  religionis   genus    iuxta Heroum- 
Theocritum  Idyll.  16 

Ativ  tSto    Atog  Kxoctig  jAiXu  ,    cluv  cLoi$o7$ 
Tpvuv    cLQavccryg ,    vfjumv   dycc^w  Ktea,  dvfycov. 

Semper  id  eft  cordi  mufis ,  femperqne  poet  is , 
Ut  Divos  celebrent ,  laudes  celebrentqne  virorwn. 

Ut  iam  notavimus  initio  etiam  operis,  hymni  Homeri,  aliorumque  poe- 
tarum in  honorem  laudemque  deorum  ,  carminaque  heroica  ,  hue  perti- 
nent :  quod  pariter  obfervavimus  de  Germanis  noftris  ,  dulcibus  lyrae 
modulis  facta  virorum  fortium  can tare  folitis :  quod  idem  de  Verfis  &  Naii~ 
cratitis  Athenaus  teftatur,  plura  eiusmodi  in  opere  illo  Lm-voa-o^wv  ac-^»|»'««.  Mm. 
cumulans.    •       Accommodatum  vero  fuilfe  hoc  muficae  genus  ar°umento">//' l,h'  ll/ 

°  °  c.    9.    Strab* 

fuo  ,    five  religiofo,  five  heroico,    vel  inde  palam  fit,  quod  tarn  acerbe m. z. 
tulerint,  genus  illud  grave  muficae  immutatum  fucceflu  temporis  in  thea- I&.1K  D*t- 
tro;   non  tarn  grandi  utique  piaculo ,  quam  dum  apud  nos  mufica  thea-",  *''-'•  c* 
tralis  ipfi  etiam  ecclefise  infertur,   cultuique  religiofo  immifcetur,  ac  fa- 
cra  confpurcantur  chriftiana.  Quintilianus  lib.  I.  bifiitut.  c.  10.  de 

mufica  tractans  fie  effatur :  „Quamvis  autem  fatis  iam  ex  ipfis  ,  quibus 
fum  modo  ufus  exemplis ,  credam  efle  manifel'tum  ,  quae  mihi  &  quate- 
nus  muli'ce  placeat :  apertius  tamen  profitendum  puto  ,  non  hanc  a  me 
prsecipi  ,  quae  nunc  in  fcenis  effeminata  &  impudicis  modis  fra&a  ,  non 
«x  parte  minima  ,  liquid  in  nobis  virilis  roboris  manebat ,   excidit :   fed 

B  b  b  3  qua 


382  L.  IV.    VETUS    MUSICA 

qua  laudes  fbrtium  canebant ,  quaque  &  ipfi  fortes  canebant :  nee  pfal- 
teria  &  fpadicas,  etiam  virginibus  probis  recufanda  ,  fed  cognitionem  ra- 
tionis ,  quae  ad  movendos ,    leniendosque  affeclus  plurimum  valet." 


Etiam    inter 

convivan- 

dum. 


VIII.  Quod  idem  poftea  cap.  1 4.  perhibet,  veterum  quoque  morem  fuif- 
fe,  epulis  fides  ac  tibias  adhibere ;  id  generatim  Cicero  lib.  IV.  Tufcul. 
qua/i.  graviflimo  auclore  in  Originibus  Catone  aftruit,  morem  apudma- 
iores  hum  epuhrum  fuijfe  ,  ut  deinceps  qui  acatmberent ,  canerent  ad  ti- 
bias clarorum  virorum  laudes  at  que  virtutes.  In  Platonis  Sympofio 
ftatim  ut  accubuit  Socrates,  libationes  fiunt;   &  hymnum  Deo  canunt 

Lib.  xiv.  cL£x<rt  tov  fo'ov.  Tefte  Atheneo  :  „  Prifci  homines  confuetudine ,  legeque 
Deorum  hymnos  &  laudes  in  conviviis  ab  omnibus  cantari  iufTerunt ,  ut 
reverentia  Numinum  eius  ,  quod  honeftum  ac  moderatum  eft,  fines  non 
transfilirent.  Adiuncra  namque  muficis  numeris  de  diis  oratione  magis 
compofiti  fiunt ,  &  graves  cuiusque  mores."  Vides  in  his  teftimoniis 
femper  ad  prifca  provocari  exempla ,  quod  nempe ,  ut  femper  proclive 
eft ,  muficam  ad  obledtationem  aurium  fa&am  evagari  corrumpique  :  ita 
inter  epularum  delicias  ac  pocula  excedere  facillimum  fit.  Sic  notat  aures 
vocum  fono ,  fpettaculis  oculos ,  faporibus  palatum  oblcclantes  Seneca  lib. 
de  vita  beata  c.    1  r.  Hinc  eft,  quod  muficam  convivalem    Chriftianis 

fugiendam   tantopere  inculcarint  SS.  Patres ,  atque  iuxta  apoftolum  Ephes. 

T.  h  p.  140.  IV.  cantu  tunc  etiam  Deum  celebrandum  ;  ut  lib.  L  c.  3.  declaravimus: 
eftque  egregium  philofophi  etiam  ethnici  prasceptum  apud  Stob^eum  : 
Benefit  etiam ,  ut  Deus  initio  &  ccena  &  prandii  invocetur.  Non  quia 
tale  quid  numini  opus  fit;  fed  ut  qui sq tie  Dei  recordans ,  ammo  fit  com- 
pofito. 

IX.  Propudiofum  fane  eft,  fi  nos  divinitus  inftituti,  divinaque  agen- 
tes  ,  minus  falutares  confectemur  cantu  muficaque  fines ,  quam  veteres 
hi  philofophi:  quos  inter  Pythagoras,  quern  iam  memoravimus  a  mu- 
fica  docendi  initium  fecifle ,  tefte  Iamblicho  in  eius  vita  c.  10.  noclu 
cubitum  difcedentibus  difcipulis  ab  omnibus  diei  perturbationibus  eos  li- 
berabat ,  fomnum  vero  ipfis  conciliabat  quietum  ,  fomniaque  bona,  at- 
que futurorum  indicia  habentia.  Ex  lecro  autem  iterum  furgentibus  ex- 
cutiebat  nociurnum  languorem ,  remiflionem  item  &  torporem  per  certos 
cantus  ,  vel  folo  lyrae  pulfu ,  vel  voce  clariore  peragendos.  Sibi  ipfi 
quidem  nunquam  vel  inftrumento  vel  alio  quocunque  modo  canebat : 
nam  in  fe  ipfo  tale  quid  fovebat,  &  ineffabili  quadam  divinitate  ,  aures 
mentemque  mundi  advertebat  harmonise  ,  quam  folus  intelligebat  &c. 
Audiarit  haec   diviniori  adferipti  philofophiae ,  intelligantque,   fibi  easdem 

rationes 


Qitem    in  fi- 

ncm  ailhibita 

fit  niuficr.. 


RECENTIORT    COMPARATA.    CAP.  ULT.        383 

rationes  non  efie ,  ac  aliis ,  in  difciplina  chriftiana  minus  provedis ,   can- 
tus  muficxque    fuavitate   componi  animo  ,    quod  philofophis  illis  propo- 
litum  erat  in  muficae  inftitutione.     „Quippe  (liint  Clandii  Ptolomjei  verba)  Lib.ur.  bar: 
ipiis    melodiae    efficaciis  evidenter  afficiuntur  animas  noftrae :    agnofcentes  "'°"j.c'7'a%!'i 
quafi  cognationem  quandam  in  fuae  conftitutionis  rationibus ;   motuumque  /;/.  ofp  ^7"g. 
impreniones  i'ui'cipientes ,  qui  Tint  ipfis  cantuum  propriis  affectionibus  ac-  13s- 
commodati :  ut  nunc  ad  laetitias  ,  &  fui  dilatationes  incitentur  :    nunc  ad 
miferationes  &  contractiones  fui :    nunc  itidem  quafi  ad  gravedinem  & 
foporem  compofitas ;  nunc  concitatx  atque  expergefaclas  ;    nunc  item  ad 
quietem  &  mentem  compofitam  inclinatae;  nunc  ad  ceftrum  &  furorem : 
atque  alias  aliter  turn  cantu  ipfo  mutato  ,    turn  animam  excitante  in  di- 
fpofitiones  ad  rationum  fimilitudines  compofitas.     Atque  hoc  ipfum  cre- 
do Pythagoram  confiderafTe  ,    cum  fuaferit,  ut  primo  mane  exfufcitati, 
antequam  actionem  aliquam  aufpicarentur ,   mufica  uterentur ,    &  blando 
cantu:    quo  ea  ,  quae  ab  excitatione  a  fomno  animas  occupet,  perturba- 
tio  in  ftatum  fincerum  &  manfuetnm  ordinem  prius  converfa ,  bene  com- 
pofitas &  ad  congruam  temperiem  redaclas  animas  ad   divinas   operatio- 
nes  paratas  prasftet.     Quin  &  mihi  videtur ,   hoc  ipfum  ,  nimirum  Deos 
ipfos  cum  mufica  quadam  &  melodia  invocari  folitos   (ut  puta  hymnis, 
&  tibiis ,  aut  trigonis  JEgyptiis)  id  indicare ,    quod  eos    ad  preces    no- 
ftras  cum  benigna  dementia  audiendas  invitemus."         Eft  haec  etiam  Py- 
thagoras apud  Laertium  fententia:   uScug  x$c&cu  ""f°V  Kvoolv ,   l/xt/a)   re 
®ioov  jc,  aLyctAw   ivAoyov  %<im  typ*.     Cui  congruenter :  „Num  aliquid  (  Epi- 
ctetus  inquit)    aliud  oportebat  nos ,    fiquidem  intelligentia  in  nobis  eft,  Apud  An-it. 
quaedam  publice  &  privatim  facere  ,  quam   laudare  &  celebrare  numen  ,  "">»  #*•  /. 
eique  pro  beneficiis  collatis  gratias  agere  ?    Nonne  &  fodientes  &  aran-  ca*' l6% 
tes  &  comedentes  canere  fie  hymnum  Deo  folent?" 

X.  A  Pythagora  repeti  poteft  epocha  muficae  ,  a  Gratis  tanta  con-  poetis  pri- 
tentione   ftudioque   excultae  ,    philofophica  fuccedens    poeticae :    in  qua  m«'n  &»*- 
primo  loco  Amph ion  ex  difciplina  Iovis   patris  occurrit.      Heraclides,  J'aar,s  ,nufi" 
tefte  Plutarcho  in  Comment,  de  Mufica:  „  In  muficorum  breviario  prin- 
cipem  citharae  &  citharcedicae  poefis  architectum  fuiffe  Amphionem  fcribit 
Iovis  &  Antiopje  fllium  ,  in  ea  inftitutum  a  patre.      Cui   rei  fidem  fa- 
ciunt ,  quae  Sicyone  fervantur  acta  :    ex  quibus  facerdotes  Argivos ,  Poe- 
tas  &Muficos  nuncupat     Eodem  feculo  Linum  Euboeenfem  lamentationes, 
Anthem  ex  Anthedone  Boeotia  hymnos ,  Pierium   ex  Pieria  poemata  in 
Mufarum  laudem  condidiflfe  ait.     Ad  haec  Delphum  Philammonem  Lato- 
nje,  DiANiE,  &  Apollinis  ortum   carminibus  edidifte,    ac  choros  circa 

tern- 


384  L.  IV.    VETUS    MUSICA 

templum  Delphicum  inftituifTe  primum.  Tamyrim  genere  Thracem  prae 
ceteris  illius  aetatis  omnibus  canore  cecinifle  &numerofe:  ut  in  certamen 
defcenderit,  fi  poetis  credimus,  cum  Mufis."  Haec  faltem  ,  quod  pro- 
dant ,  ab  ultima  memoria  muficam  poeticam  in  facris  verfatam  fuifTe,  re- 
cenfere  ex  Plutarcho  volui,  miffis  reliquis ,  de  quibus  deinceps  agit  a), 
&  id  genus  pluribus,  donee  mufica  de  fimpliciori  in  magis  variam  ett 
mutate.  Nam  (addit)  antiquitus  uique  ad  AIelanippidem,  qui  dithyram- 
bos  compofuit,  tibicines  a  poetis  mercedem  accipere  confueverant :  ni- 
mirum  primas  gerente  partes  poefi  ,  &  tibiclnibus  operam  iis  ,  qui  fabu- 
lam  docerent,  navantibus.  Is  poltea  mos  periit :  adeo  quidem  utPHERE- 
crates  comicus  muficam  introduxerit  muliebri  cultu  ,  &  toto  corpore 
fcede  lacerato  " 

Culpam  in  Timotheum  Milcfutm  coniicit  Phebecrates  ;  Aristopha- 
nes ibidem  in  Philoxesum.  „  Sed  &  alii  (pergit  Plutarchus  appo- 
fite  ad  propofitum  noftrum  diiTerere  Aristoxeni  audoritate)  comcedia- 
rum  fcriptores  demonftrarunt  eorum  ineptias  ,  qui  portea  temporis  mu- 
ficam in  minuta  quafi  fragmenta  conciderunt.  Quod  autem  educationem 
&  difciplinam  vel  genuina  vel  prava  artium  tractatio  fequatur ,  Aristo- 
xenus  ottendit.  Nam  Telesiam  Thebanum  ,  qui  ipfius  a?tate  vixit,  nar- 
rat  adolefcentem  in  pulcerrima  educatum  mufica,  cum  aliorum  nobilium 
poetarum  carmina  didicifle  ,  turn  Pindari  Dionysh  Thebani ,  Lajmpri,. 
Pratinje  &  reliquorum ,  qui  lyrico  carmine    prseftitejunt.  JEtate  au- 

tem iam  matura  adeo  fuiffe  a  fcenica  &  varia  ilia  mufica  deceptum  ,  ut 
contemtis  pulcris  illis  ,  in  quibus  enutritus  fuerat,  Timothei  &  Philo- 
xeni  ediiceret  carmina  ,  ac  de  his  ipfis  ea  potiffimum,  quae  maxime  ef- 
fent  varia  ,  plurimumque  haberent  novitatis,  cumque  lead  lyricum  pan- 
gendum  carmen  coutulilTet,  ac  tarn  Philoxeni  quam  Pindari  modum 
tentaflet ,  in  Philoxcneo  ei  rem  non  fuccefliflTe :  cuius  caufa  fuerit  pulcer- 
rima ilia  primas  setatis  inftitutio."  Turn  concludit  ad  rem:  „  Qui  er- 
go vult  mufica  recte  &  cum  iudicio  uti ,    is   veterem  modum  asmuletur. 

Sed 


a)  Ex  quibus  praecipui  funt  Okpheus,  Hyag- 
nis  ,  Olympus  ,  Demodocus  ,  &  Phe- 
Mius  (laudati  Homero)  Terpander  poe- 
ta  citharoedicorum  carminum  fuit:  &  pro  fingu- 
Iis  carminibus  verfus  fuis  &  HomerI  nn- 
meris  adornnfle  ,  eosque  caritaffe  in  certamini- 
bus  perhibetur  Plutarcho.  Eundem  porro 
memorat  ex  Heraclide  vocabula  primum 
carminibus  cithnrcedicis  reddiiliiFe.  Cuius  exem- 
plo  Clonam  ,  q.ui  carminum  tibialium  (  a  ti~ 
biis)  profodiorumque  princeps  fuit  author  ,  e- 
legias    &    verfus  cflndidiffe  t    ac    Cologb oninm. 


PolYMNESTUM  ,  qui  fuit  infra  hunc,  eadem 
wfurpaffe  poematn.  Carmina  &  leges  mctri- 
cas  liomos  dicunt  Graci ,  quibus  funt  hi  uli 
&c.  NopOOV  fubinde  meminimvs ,  uti  etiam 
carminum  lyricorum ,  qui  ex  fuo  nofcuntur 
nomine  ,  a  Texpandro  exculta.  Teefan- 
drum  Archilocho  antiquiorem  proriunciat 
ex  Glauco  Itulo.  Ex  Terpandrl  aiitem 
difciplina  prodiit  Akistoclites  ,  cuius  di- 
fcipulus  Phrynis  celebratur,  de  quo  Plu- 
tarchus. 


RECENTIORI  COMPARATA.    CAP.   ULT.         385 

Sed  interim  altis  quoque  earn  perficiat  difciplinis  ,  philofophiamque  ei 
paedagogi  loco  pra:riciat ,  ea  enim  iudicare  valet ,  quid  muficam  deceat." 
No  ft  ram  vero  facram  leu  ecclefiafticam  muficam  quid  deceat ,  etiam  fend 
doceat  theologia  ,  genuinusquej  de  religione  cultuque  divino  fenfui>;  turn 
caeterae  difciplinae  ad  culturam  ingenii  facientes  accedant ,  fofmentque 
melopoetam,  ne  illotis  manibus  hanc  tractet  ad  divinum  celebfandum  nu- 
nien  ,  condecorandamque  facram  liturgiam  compoiitam  difciplinam. 

XI.  Aristoxenus,   quern  citat  Plutarchus,  ille  ipfe  eft,    qui  pri-  A  PhiIof(V 
mus  a  Pythagora  feceflionem  fecit;  dum  is  ratione  ,    Aristoxenus  ve-  Phit  deinde 
ro  fenfu  rem  diiudicandam  exiftimabat.     Hinc  Pythagor<ei ,  ut  eft  a  77;o- excl,lta- . 
ma  Stanleio  ex  Ptolomteo  notatum  ,    quod  barmonicum  nunc  voca- P  pi'li.' 
mus ,   canonicum  appellabant,  non  a  canone  inftrumento  ,  ut  vifum  non  p.  731. 
nullis  ,  fed  a  rectitudine  ;    quoniam  ratio  reclum  invenit ,  harmonicis  ca- 
ll onibus  fine  regula  ufa.     Vocabantque  exercitium  omnis  generis  inftru- 
mentorum  ,  iuxta   regulas  harmonicas  procedens ,   tibiis,   tubis ,    &  fimi- 
libus,  canonicum.     Pythagorje  tamen  canon  monochordi  tribuitur  ,    re- lb.  p.m* 
ferturque  ex  Aristide  ,   paulio  antequam  diem  obiret  Pythagoras,  ami- 
cos  hortatum  eflfe  ,    ut  monochordum  exercerent,   muficas  fublimitatem 
intellectu  potius  per  numeros ,    quam   fenfu  per  aures  aflequendam  efle 
indicans.  Ex  fententia  Abb.  Roussier  a)  unum,  quod  Graci  ex  prin-      a 

cipiis  Pythagor/e  fervarunt,  eft  canon  harmonicus  ,  qui  reipfa  con- 
fectarium  fit  progrefllonis  triplae  ,  quam  pro  fundamento  ftatuit  non  fo- 
lum  fyftematis  muficae  Gr<ecorum,  fed  etiam  JEgyptiorum ,  &  Cbinenjium: 
quod  eft  argumentum  iam  citati  commentarii  de  mufica  veterum ,  in- 
ftituta  etiam  comparatione  fyftematis  hodierni  cum  veteri  JEgyptiorum, 
a  quibus  creteri  hanc  cum  aliis  difciplinis  fcientiam  acceperunt.  Refert 
hue  lyram  Mercurii  tetrachordam  ,  qua?  a  Boetio  omnium  antiquifll- 
mum  ponitur  fyftema  muficas ;  cui  fucceffit  cithara  heptachorda  Gr#co~ 
rum,  ac  octachorda  Pythagora:.  Pythagoricis  inter  alios  aceenfentur 
Archytas  Tarentinus ,  Philolaus  Crotoniata ,  Hippasus  Metapontinus, 
Eubuliotes. 

Aristoxenus  Aristotelis  difcipulus  fuit ,  quem  fupra  citavimus , 
libro  VIII.  Politicor.  difquirentem ,  quatenus  fit  fufcipienda  mufica  di- 
fciplina :    pertinetque    ad    muficam    eiusdem    problematum    libellus  de- 

cimus 

a)  Memoire    fur    la  Mnfiqne    des  Anciens  ,    ou  Chinois ,     &  les  Egyptiens ,    avec  fin   parnllele 

Ton  expofe    le  Principe    des    proportions    an-  entre  le    fyfteme    des  Egyftiens    8c    celui    des 

thentiqvtes  ,   dites   de  Pythagore  ,   &    de  di-  modernes. 
vers  fyftemes  de   Mufique    de    les    Grecs ,  les 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV,  Ccc 


386 


L.  IV.     VETUS    MUSICA 


cimus  nonus.  Fuit  &  Plato   muficae    addictus  ,    tefteque     faepe  lau- 

dato Plutarcho  ,  Platonici  plerique  &f  Peripatecicorum  philofophorum 
primi  de  antiqua  mufica  ,  &  quemadmodum  ea  poft  fuerit  adulterate ,  fcri- 
bere  ehiborarunt.     Quae  tamen  eorum  opera  defiderantur.  Coniectu- 

ram  vero  {aciunt ,  qualis  efiTe  tunc  debuerit  mufica ,  cui  uti  primum  prae- 
cipui  poetae ,  ita  poftea  philofophi  gr<cci ,  cum  fcientiae  apud  gentem 
illam  cultidimam  maxime  fiorerent  ,  tanta  contentione  opera m  fuam 
navarunt  in  diverfis  illis  veteris  muficae  partibus,  quas  magno  numero  per- 
cenfet  lo.  Bapt.  Donius  circa  finem  libri  II.  de  prafiantia  veteris  mufi- 
ca'. cum  veterum  fcripta  ,  quae  fuperfunt ,  a  Meursio  ,  Meibomio, 
Wallisio  edita  ,  unam  fere  pertraclent ,  quam  d^onxajv  vocabant :  prae- 
L.iv.  p.  7*.  ter  qUOS  nominantur  in  vita  laudati  Donii  ,  ex  eius  haud  dubie  adver- 
fariis,  etiam  Cleonides,  Pappus  Alexandrinus ,  Theon  Smyrnaus  ,  Dio- 
phantus,  Adrastus,  Diocles,  Geminus  ,  pars  item  potior  Nicoma- 
chi  Gerafeni.  Ex  quibus  aliquot  faltem  in  bibliotheca  Vaticana  MSS. 
veluti  Adratum,  rimatus  eft  diligentiflimus  ille  muficae  veteris  indagator. 
Non  paucos  in  aliis  adhuc  bibliothecis  delitefcentes  Ger.  lo.  Vossius  de 
fcientiis  mathematicis  c.  22.  Io.  Alb.  Fabricius  Bibl.  Gr.  lib.  III.  c.  10. 
quemque  hie  citat,  lo.  Meursius  in  limine  notarum  ad  Aristoxenum, 
plures  adhuc  recenfet.  Hodie  e  fuo  volumine  explicatur    a   P.  Ant. 

Pioggi  ,    Phtlodemus,    inter  rudera  Hermlani  repertus,   in  impugnan- 
Vii.  Bumey  fi0  Aristoxeno  verfatus.  Hodiernam  vero    quod   muficam  polypho- 

ny:Va" L  nam  attmet '    fruftra  ha?c  omnia  funt  ac  nullius  propemodum  utilitatis. 
p.  250.         Caufam  indicavimus  non  femel. 

Veteris  mu-        XII.  Initio  capitis    fuperioris    inter  fcriptores  de  re  mufica  pofterio- 

ficx  refti-     ris  huius  aevi   non   paucos   numeravimus ,    qui    antiquam   etiam  muficam 

tucndjec0I)a-illuftrandam  fibi  fumferunt.       Cui  rei  ftudium  praefertim  faeculo  praeteri- 

reSxta°te"ie" t0  m  ^ta^a  ingens  a  multis  fuit  impenfum.  Hos  inter  Ang.   Maria 

p.  IXKUI.  Bandinius  in   vita  lo.  Bapt.   Donii  lib.  IV.    inter   Etrufcos  commemo- 

rat  Ioannem  Bardium  ex  comitibus   /Rvernia ,  qui  in  veteri 'mufica  re- 

ltituenda  diutius  defudaverat ;  nee  non  Hieronymus  Meius,   qui  de  mo- 

dis  mulicis  veterum  libros  quatuor  ad  Petrum  Victorium  praeceptorem 

fuum  coneinne   atque  erudite  conferipferat.  Eadem   arena  Fincentius 

Galil/eus,  magni  Galiljei  pater,    fe  laudabiliter  exercuerat.       Donius 

quoque    civium  fuorum    veftigiis    inhaerens    rem   oppido  perdifficilem  & 

vetuftatis  tenebris  undique  obvolutam,    veteres  harmonias  inter  barbaro- 

rum  ruinas   aliquot    abhinc   faeculis  miferrime    deformatas  ,    ac  pene  in- 

termortuas ,   eruere  adgreflus  eft,    quotiescunque  a  graviffimis  ,    quibus 

detinebatur  negotiis ,   vires  refumere  datum  erat. 

Donius 


RECENTIORI    COMPARATA.    CAP.  ULT.         387 

Donil's  autem  contemplativa  parte  relicra ,  pradicam  excolere  reiti- 
tuereque  allaboravit,  auxilio  potiflimum  Gr 'decorum  atque  ineditorum  co- 
dicum ,  ut  ip(e  perfcribit  in  epitroia  ad  Ioannem  IV.  Portugallia  re-  Epft.  95. 
gem :  „Q_uo  coniilio  primum  non  pauca  veterum  rei  muficae  icriptorum 
loca  peroblcura  lane,  ac  difficilia  interpretatus  fum;  compluraque  vo- 
cabula  e  graco,  latinoqas  fonte  dedueb,  quibus  expreflius  ac  purius  huius 
difciplinae  notiones  effari  pofTumus,  excogitavi;  deinde  quod  precipuum 
ell ,  anfciquas  illas  harmonias  Doricam  ,  Phrygiam  ,  aliasque  tantopere 
decanfcatas  atque  ab  hodiernis  quibusque  dodoribus  muficis  Salina,  Zar- 
ltno,  Galil/lo,  lludiofius  aliquanto,  quam  felicius  conquifitas  ,  e  cral- 
fiflimis  vetuftatis  tenebris  erutas,  in  ufum  ac  praxim ,  faventibus  fupe* 
lis,  revocavi.  Nam  partim  novis  inftrumentis  muficis  ad  earn  rem  ido- 
neis  a  me  inventis ,  ac  labricatis  ;  partim  novis  femaeographiae  feu  Ta- 
bulators fpeciebus  afluintis ,  id  confecutus  videor  ,  ut  magna  quaedam , 
atque  iriaodita  tot  faeeuiis  in  omni  cantionum  genere  varietas ,  nulio  ne- 
gotio  ab  iis ,  qui  fecretioribus  hiice  mularum  facris  vel  modice  initia- 
ti  fuerint ,  edatur.  Siquidem  fuppetunt  iam  hie  Rom<£  ac  Floreutia ,  qui 
per  omnes  illas  harmoniarurn  lpecies  ,  &  cantica  eleganter  componere, 
eaque  apte  perfcribere  &  iuaviter  canere  ,  atque  expedite  pulfare  pof- 
fiot.  Quam  difciplinam  nobiles  aliquot  viri  (quibus  pr^cipue  meos  hos- 
ce  labores  dicavi)  cupidiffime  amplexi  flint  Praeter  caeteros  veto  vir 
Eton  minus  avita  nobiiitate  quam  propriis  dotibus  illullris  ,  ac  longin- 
quis  m  Orientem  peregrinationibus  clarus  ell  Petrus  de  Valle,  patricius 
Romamts ,  Lujitani  nominis  perquam  lludiofus ,  cuius  luculentus  hiiiu fee- 
modi  cantionum  liber  propediem  proditurus  ell  in  lucem."  Lauda- 
verat  eundem  Petrum  de  Valle  eximie  Io.  Alb.  Bannio  ,  ut  ipfe  in 
epiftola  ad  Donium  data  teltatur  ,  additque ,  eius  modulationes  mulicas  Epjl.  83. 
intellexifie  fe  rara  virtute  ,  ac  prasclara  eloquentia  felediorem  non  folum 
fuperare  couuentum,  verum  etiam  inter  pretiofiilima  iplendidiflinvde  Italia 
cimelia   haberi. 

Longe  veto  aliter  de  veteri  mufica ,  eiusque  a  Doxio  reftituendae 
ftudio  ,  fenfit  B  a  n  n  i  u  s  ,  fententia  ad  ipfum  Donium  perfcripta  : 
„  Modos  (  inquit  )  qucs  ego  circulos  harmonicos  voco  ,  nihil  am-  ^^  80- 
plius ,  quam  corpus  fine  anima  aeilimo.  Genera  vero  mufica  a  Gra- 
tis potius  fomnio  commenta  eflfe  ,  quam  a  natura  diilinde  prodita  non 
folum  arbitror,  verum  etiam  fcio,  habeoque  demonflrationes  folidifiimas, 
quibus  unum  tantum  genus  muficae  alfero.  Ideoque  iam  dudum  mihi 
imaginor,  te  potius  muiicam^r^ca/H  imperfediffimam  emendaturum,  quam 
collapfam  reftituturtfm:    nam  licet  intervalla  Gnecorum ,    naturae  minime 

C  c  c  2  con- 


388  L.  IV.    VETUS    MUSTCA 

coriformia ,  in  confonantiam  feu  concentum  redigere  coneris  ,  profeclo 
Mtbiopem  lavas.  Gr<eci  praeter  £ia,7rct<r<2v  ,  Aiclttiv™  &  aiuna-tru^cov  nullas 
finiplices  confonantias  agnoverunt.  Et  quomodo  tarn  uber  variusque  con- 
centus  ex  eorum  mufica  nafci  poteft  ?  lta  mufca  in  elephantem  ,  non  mu- 
tata  natura ,  evaderet.  Scripfi  ea  de  re  quinque  libros  difquifitionum 
muficarum  propediem  edendos  ,  quibus  rem  demonftrando  rationibus, 
quafi  manibus  palpabilem  reddo.  Poterit  iftud  Mersennus  fuo  tempo- 
re magis  aperire  ,  cui  fere  tantundem  de  tuo  inftituto  laudatifiimo  in- 
finuavi.  Verum  fingulari  libro  ad  S.  D.  N.  Urban um  PP.  VJII.  fpe- 
cialiter  dire&o  ,  brevi  demonttrabo  ,  cantum  omnem  hactenus  in  eccle- 
fiis  ufurpatum  ,  qua  ratione  intervallorum ,  qua  ratione  numeri ,  tem- 
porisque  intervalla  metientis ,  inertem  ineptiflimumque  efie  ad  pietateai 
facris  verbis  exprimendam."  Paullo  ante  dixerat,  plurimum  fe  labo- 
raflTe ,  ut  muiica  flexanima  „(qualem  (addit)  nunquam  vidi ,  fed  tantum 
temerarie  laudatam  legi)"  redderetur  :  „  Efticax  nimirum,  oratorio  more  ad 
docendum,  delectandum,  &  movendum ;  "  ut  rem  in  fynopfi  explicat  pht- 
jfum.  87-  lomufo  inter  epiitolas  Domanas.  Id  mea  fententia  unnm  ac  palmare 
foret  ex  antiqua  mufica  poftliminio  revocandum  ;  fed  id  libri  cLqiaovikuv  , 
qui  fuperfunt,  non  docent;  neque  adeo  eorum  prsecipuus  editor  Wal- 
t.  in.  opp.  lisius  fibi  perfuadere  potuit  ,  veterem  muficam  accuratiorem  noftra 
t'  W'  fuiflfe ;  in  appendice  de  veterum  harmonia  ad  hodiernam  comparata ,  eo 
interim  facile  conceflb  ,  cum  id  Jibi  folum  fere  proponant  hodierni  muji- 
ci  ,  ut  animum  oblectent  ;  potius  quam  ( quod  ajfeclajfe  videntur  voter es ) 
ut  ajfec'tus  hue  illuc  trahant :  fieri  omnino  poteji ,  ut  in  movendis  af- 
fe&ibus ,  ipji  quam  nos ,   peritiures  fuerint  &c. 

inipfaetiam        XIII.  Qui  fecum  animo    reputat  fummam  Gracorum  in    omni    ge- 
pnixi  mufica.  nere  difciplinarum   praeitantiam  piae  caeteris  nationibus,  quas  omnes  bar- 
baras   exittimabant ,    fnnulque  perpendit  ,    quo  loco   pretiove  apud  eos- 
dem  mufica  fuerit,   facile  fibi  in  animum   inducet,    ad  quern   perfe&io- 
nis  gradum   mufica  tantopere  exculta  aeitirnataque  pertigerit.       Cornelius 
Nepos    in  praefatione  operis  de  lmperatoribus   Gracorum    illuflribus   non 
dubitat  „fore,  qui  hoc  genus  fcripturae  leve,  &  non  fatis  dignum  fum- 
morum   virorum  perfonis  iudicent;    cum  relatum  legent ,  quis  muficam 
docuerit   Epaminondam  ;    aut  in  eius  virtutibus  commemorari  ,    faltafTe 
eum  commode,  fcienterque  tibia  cantafle.       Sed  hi   eruntfere,    qui  ex- 
pertes    litterarum    gr<eca.rum  ,     nihil  rectum ,  nifi  quod    ipforum  mori- 
bus  conveniat ,    putabunt.     Hi  fi   didicerunt ,    non  eadem  efie  omnibus 
honelta ,    atque  turpia  ,    fed  omnia  maiorum  inftitutis  iudicari  :    non  ad- 
mi  ra- 


RECENTIORT  COMPARATA.   CAP.  ULT.         ^9 

hfirabuntur ,  nos  in  Graiorum  virtutibus  exponendis  ,  mores  eorum  fe- 
cutos."  Sic  dum  in  Epaminonda  ea ,  Quae  funtallata,  meraoraflTet, 
adiungit  :  atque  bac  ad  nofiram  confuetudinem  funt  levia  ,  6s?  potitts 
contemnenda  ;    at  in  Graecia  utique  magna  laudi  erant.  Hinc  etiani 

ell,  quod  vix  argumentum  hoc  attigerint  veteres  fcriptores  latini ,  qua?- 
ve  de  mufica  fcripierunt,  ex  Graca  diiciplina  funt  defumta.  Neque  ve- 
ro  ad  nos  usque  pervenerunt  exempla  muficae  veteris  ,  ex  quibus  de  eius 
prxftantia  iudicium  fieri  queat ,  praeterquam  pauca  quaedam  obfcuri  alias 
poetae  Dionysii  in  Caliopen  ,  Nemesin,  &  Apollinem,  a  D.  Burnet- 
te  cum  notis  antiquis  &  recentioribus  edita  :  dum  Meibomius  fuo  mar- 
te  rem  agit  ,  qui  cum  coram  Christina  Sueci<e  regina  veteris  mufica; 
exemplum  in  choro  muficorum  proferret  ,  ira  excanduifie  admodum 
fertur,  quod  effectus  haud  refponderit,  quern  ipfe  vane  conceperat  ani- 
mo,  a  muficis,  veteris  utique  muficae  ignariffimis ,  in  fcenam  producto  fpe- 
cimine,   ut  pluribus  in  eius  vita  narretur  apud  philologos. 

Ipfe  Attico  perfricat  fale  Ath.  Kircherum  in  praefatione  ad  antique 
mufica  ait&ores ,  plus  ab  eo  exfpedans  ,  quam  propofitum  habuifle  ip-  Eptfl.  143- 
fe  epiitola  ad  Donium  data  exponit :  „  Ad  me  quod  attinet  (funt  Kir- 
cheri  verba)  iam  Deo  laus ,  tandem  ad  finem  perduxi  laboriofum  opus 
mulicum,  quod  artem  magnam  confoni  &  dilToni  intitulo  :  in  quo  dum 
philofophum  ,  aut  mathematicum  potius,  quam  philologum  ago  ,  ita  an- 
tiquo-modernae  muficae  agitatam  controverfiam  parce  quoque  attingo ; 
hoc  unicum  agens,  ut  modernae  muficae  imperfectionem  oitendam  ,  rao- 
dum  ,  quo  perfici  pofiit ,  doceam.  Quod  dum  facio,  faepe  celeberrimi 
nominis  tui  perhonorificam  mentionem  facio."  Sequimtur  paullo  poll;  Epfi  \*%.&~ 

epiftolae  duae  ipfius  Donii  ad  Ifaacum  Vossium  ,  antiquae  muficae  infig-  '49. 
nem ,  ut  riiox  videbimus  ,  patronum  ,  quibuscum  opus  de  prajlantia 
mufic<e  veteris  transmittit ,  quid  in  ea  di'fceptatione  fit  fecutus ,  his  in. 
posteriori  epiitola  exponens  verbis :  „  Nempe ,  ut  antiquorum  exemplo  re- 
centiorum  indufiriam  acuani  ad  nobilem  hanc  facultatem  expoliendam 
augendamque :  cuius  certe  confilii  tarn  falubris  ,  atque  innoxii  ,  nifi  te 
fautorem  ac  vindicem  futurum  crederem  ,  haud  fatis  expendilTe  viderer, 
quid  deceat  hominem  inftituto  religiofum  ,  patria  Germanum  ,  natura  t.  h~opp. 
probum   atque  ingenuum."  Ipfe  eo  in  opere  Nicolaum  quemdam  *»**■ 

Vincentinum  fugillat  irridetque ,  tamquam  praecipua  (opinione  fua  oppi- 
do  falfus)  fui  parte  veterem  abfolutainque  muficam  reftituerit,  fpeciofum 
illud  ,  ne  dicam  arrogans ,  archimufici  "cognomentum  affectaverit ,  & 
gloriabundus  cecinerit : 

Mufica  prifca  caput  tenebris  modo  fujiulit  altis. 

Ccc  3  Laudat 


390 


L.  IV.    VF.TUS    MUSICA 


T.  I  op[> 

p.  124- 


118 


Laudat  vero  pofl:  multa  Criumviros  illos ,  qui  monodicum  ftylum  non 
tarn  proprio  marte,  quani  eruditorum  ,  qui  tunc  Florentine  erant ,  confi- 
liis  atque  adhortationibus  in  ufum  revocarunt ,  exeunte  nimirum  facculo 
XVI.  &  deinceps  in  prqgreflfu  fequentis  fxculi  ,  ut  iam  fupra  obfervavi 
de  academia  ilia  mulica  Florentina  ad  ornatum  muficae  reddendum  rdti- 
tue.idumque  vererem  itudia  conferente:  qui  certe  praecipuus  cultus  ea  in 
fimplicicate  verfabatur,  quam  recens  pefliimdedit  mulica;  muficam  vero  la- 
cram  multo  magis  decet  ,  quam  theatralem  ,  in  qua  potiffimum  elabo- 
rabat  academia  Florentina.  Petrus    tamen  Bardi  ,    loannis  ,    qui  ea 

£pifl.  71. p.   difciplina  praeftabat ,  films,  data  ad  Dontum  epiitola  ,  palam  facie,  ipfum 
etiam   Vincentium  Galil/ei   experimentum    eiusmodi   in  mufica  ecclefia- 
ltica,   &  quidem  facratiilima  hebdomadae  fandae,  fecilTe.     Dignus  ell  lo- 
cus,  quern  exferibam  ,  quo  quippe    aliorum  etiam  nomina    ftudiaque  in 
a  ea  palseftra  exponuntur*  a).     Taceo  reliqua  ab    inltituto    pracienti   aliena, 

Trmato  ieik  quaeque  idemDoxius  in  eandem  rem  alibi  profequitur,  quasque  in  alio 
r! // o  ' 9  geaere  veteris  muficae  laudat  Tr.  II.  Sopra  il genere  Enfoarmonico,  compo- 
tu.&&  iitiones  mulicas  Petri  Eredia  ,  Ludovki  Rossi ,  Petri  de  Valle  ,  Virgilii 
pag.  323.       Mazzocchi,  &  aliorum. 

id  sn  Hcue-        XIV.  Sed  fruttra  haec  omnia  ,  quod  ad  imitationem  ,    reftitutionem- 
rit  in  mufica  qLie    [ux  perfedioni   veteris   muficae    attinet  ,    venditantur  mea  fententia, 
pojpona.     quam    jnitj0  Hi),-}   tertii  de  mufica  feu  concentu  plttrium  vocum  expofui: 
neque  ullis   adhuc  idoneis  argumentis  eas  apud  veteres  obtinuifle  patro- 
ls ni  muficae  veteris  demonltrarunt.        Agnofcit  lo.  Bapt.  Martini,  b)  ho- 
diernum  , 

a)  II  Galileo  fequitando  fi  bella  imprcfTa,  com 


fe  parte  delle  lamentationi ,  c  Reipoiili  dclla 
fcttimana  fanta ,  cantate,  nella  fieffa  materia 
in  devota  compagnia.  Era  allora  nella  co- 
merata  di  mio  padre  Ginilio  C'ACCINI  d'eta 
molto  giovine ,  ma  teiuito  raro  cantore,  e  di 
buon  gufto ,  il  quale  fentendofi  inclinato  a 
qnefta  nunva  mufica  ,  fotto  la  intera  difcipli- 
na di  mio  padre  comincio  a  cantare  fopra  un 
folo  ftrumento  varie  ariette  ,  fonetti,  e  altri 
poefie  ,  atte  adelTere  intefe ,  con  maraviglia 
di  chi  lo  fentiva.  Era  ancora  in  Firenze  al- 
lora Iitcupo  Peri  ,  il  quale  come  primo  fco- 
lare  di  Qriftafaro  Malvezzi  ,  e  nell'  orga- 
no  ,  e  ftromenti  di  tafto  ,  e  nel  contrappunto, 
fonava  ,  e  componeva  con  molta  fua  lode, 
e  tra  i  cantori  di  quefta  citta  era  fenza  fal- 
lo  tenuto  a  neffuno  inferiore.  Coftui  a  com- 
petenza  di  Giulio  fcopcrfe  l'impreffa  dcllo 
ftile  reprefentativo  ,  e  troppa  antichua  ,  che 
fi  fentiva  nelle  mufiche  iiel  Galileo  addol- 
ci  infieme  con  Giulio  quelro  ftiL-  e  lo  re- 
fero  atto     a    muovere    raramente    gli    aftett/, 


come  in  progreffo  di  tempo  venne  fatto  all' 
uno  e  all'altro.  Per  la  qual  cofa  cfii  ac- 
quiftarono  il  titolo  di  primi  cantori  e  d'in- 
ventori  di  quefto  modo  di  comporre  c  di 
cantare.  II  Pehi  aveva  pi  11  fcienza,  &  tro- 
vato  modo  con  ricercar  poche  corde ,  c  con 
allra  ciTatta  diligenza  d'imitare  il  pirlar  fa- 
miliare  acquiffco  gran  tama.  La  prima  poe- 
na die  in  ftile  reprefentativo  fofle  cantata 
in  palco  fu  la"  favota  di  Dufne  del  Sigoor  Oi- 
tavio  Rinucini  mefTa  in  mufica  dal  Peri 
&c. 
b)  Non  v'ha  dubbio  ,  che  moltc  parti  di  cfia 
mufica  (  greca  )  non  poffono  efte  es  gnirft  ncl 
loro  elfere  perfetto  nella  noftra  mufica  ,  co- 
me fono  li  tre  generi  diatonico  ,  cromatico, 
&  enarmonico  con  le  loro  fpecie  ;  cofi  pu- 
re i  tuoni  o  modi  ,  tante  diverfita  di  ftru- 
menti  ,  e  il  Ritmo  con  qutlla  efattezza  ,  che 
li  praticavano  i  Greci  ,  per  che  il  noffro 
contrappunto  ce  lo  impedifee  ,  non  effendo 
con  eiTo  comlinabili.  T.  II.  Storia  deBa  inn- 
Jica    dilfert.  3.    p.  300. 


RECENTIORI    COiMPARATA.    CAP.  ULT.       39! 

diem utn   contrapundum  obftare  in  multis,  ne  rauficam   veterum  aflequa- 

mur.      Dementiae  equidem    accufat  eos    //.    Vossius  ,     qui   aiferere  no  11  Defn'"jf",H 

....  l  .        .  J  P  •,  ■  r      r    a"'tu   (        '  :" 

dubitannt ,    concentum  plurram    vocum    prorius  veteribus   ignotum  full-  rihus  >•/%,<■■■- 
fe.     Sed  certe  contrarium  Vossius  nee  dideriis  fuis ,    nee  allatis  ibidem***'.;.  81. 
teftimoniis  comprobavit.      Et  Io.  Bapt.  Don  1  us  in  MSS.   veteris  muficis 
tantopere  verfatus,  ad  hanc  obiedionem  initio  libri  de  praeltantia  mufi- 
cae  veteris  fa  dam  ,    multo  adhuc  fegnius  ,   recentium   fcriptorura  audori-  T.  1.  vpp.  p. 
tatem   opponit.       Meibomius   nee  agitavit    quidera    iltara    quaeftionem ;  n3'  ^L'' 
"Wallisius  vero  hanc  hodiernam   rauficam  veteribus,    quantum  ex  fuis , 
quos   verfavit,  fcriptoribus  fcire  potuit  ,    ignotam   pronunciat    in  appen-  2-  lu-  °Pf' 
dice  de  veterum  harraonia  ad  hodiernam  comparata.     „Quamquam  enim  n 
(adiungit)  tale   quid   innuere  videantur,    quae  apud  Ptolomjeum  occur- 
runt   cap.    12.    lib.     2.    voces    aliquot  eV«J/«*A^flV}  trvyx^ing ,  eLva.7rMx.vi, 
x,a-Ta,7rAox,q ,    crvopa,  ,    ;£   oAcog    vj  Sia  xu>v  v7ri^ariov  (p3"oyyaiv  <TD^7rXox,v\    (qU32 
defiderari  dicit  prse  aliis  inftrumentis  in  monochordo   canone  ,    eoquod 
raanus  percutiens  unica  fit  ,    nee   poflit  diftantia    loca  fimul  pertingere) 
qii£  faciunt ,  ut  plures  aliquando  chordas  una  perculfas  putem  :     id  ta- 
men  rarius  fadum   puto,   in  unis  auc  alteris  fubinde   fonis,    non  in  con- 
tinuis  ,   ut  aiunt  ,  partibus  ( ut  funt  apud  nosBafius,  Tenor ,  Contrate- 
nor ,    Difcantus  &c.)  altera  alteri  fuccinente;    aut  etiam  in  divifionibus 
(  ut  loquuntur)  feu  rainuritionibus  cantui    tardiori   concinentibus.     Quo- 
rum  ego    in  veterum  mufica  vix   ulla  veftigia  ( haud  certa  faltera  )   de,- 
prehendo." 

Neque  vero  illis  ex  recentioribus ,  loc.  cit.  nominatis  ,  qui  tertia? 
faltem  fyraphoniam  apud  veteres  (tatuerint ,  favent  ,  quas  idem  ob- 
fervat,  veteres  in  confonantiarum  cenfura  non  admififle  ditonum,  alias-  p'  IS5' 
que  praeter  diateflTaron  &  diapente  cornpofitiones  in  cantura  admiflas, 
quas  i^piXiiq,  fonos  concinnos  dicere  contenti ,  aut  etiam  i^iXi&g , 
concinnitates,  confonantias  non  dicebant :  five  quae  funt  minores  quara 
diateflTaron,  ut  diefis ,  heraitonium  ,  tonus,  triemitoniura ,  ditonum :  fi- 
ve quae  funt  confonantiis  interieda?. ,  ut  tritonuin  ,  tetratonum  ,  penta- 
tonum  ,    &  horura  firailia  intervalla  fuccefliva.  Agnofcit  Abb.  Ro u  s-  Memoire  fur 

sier,  rauficum  fyftema  Gr<ecorum  totum  comparatum  fuifle  ad  huiusrao-  ,   J  "^?"e  ' 

*  .         1  r  des    mictens 

di  intervalla   &   confonantias  fuccefiivas  ,    atque  a  fuis  gentilibus   etiam  pilg.  9.  fife, 
quoad  tertia   fyraphoniam  abit  fententia  ,    inde  quod  ditonus  pro  difib-  *95-  iff- 
nantia  apud  veteres  fit  habitus.     Abb.  Fraguier  Peraltio,  Wallisio- 
que  locum  Platonis  oppofuit  ,     fed  D.  Burettuzvi  a  fua  non  retraxit 
opinione,  etfi  is  plufculum  indulferit  ,  ut  notaviraus  fupra  p.  106.   &c. 
veterum  ovptpuvov,  &  avtiQuw   explicantes  ,   circa  quas   voces  contrarie -^&»iw*8r.**w- 
fentiunt  hi  audores.      Datae  a  nobis  interpretation!  de  confonantia  odavs^B^T 

per 


392  L.  IV.    VETUS    MUSICA 

Dim-,  itin.     per  dni<Qum  fignificatae  favent  inftrumenta   mufica    Vetera  ,    reperta   in 
TL'  erf/.  *'  Herculano,  ut  eft  a  D.  Burney  annotatum. 

Prefrrtim  XV.  Non  eo  ego  haec  profero ,  ut  tarn  variam  noftram  multiplicem- 

quoaii  vim    qUe  mufiCam  pra£  fmipHci  monodicique  veteri  extollam  ,  ad  prasfens  cer- 

verborutn  *    _.    _,  r  r  l    -  r 

cxprimen-      te  mititutum   argumentumque   de  muiica  fa  era ,    cantuque  ecclefiaftico ; 

dam.  quern  ideo  planum  appellamus  ,  atque  ab   ufu  ,    locoque  in  quo  perenni 

hactenus  prasfcriptione  obtinet,  choralis  dicitur,  in  gencre  diatonico  om- 
nium antiquiffimo,  quo  verba  ordinate  decurrunt,  fuaviterque  per  cantum 

Loc.cit.  pag.  animo  influunt.     „Adde  (utor  laudati  "Wallisii  verbis)  quod  eorum  niu- 

'*'•  &"'  fica  fimplicior  uniusque  vocis ,  non  ita  prolata  verba  obfcurabat,  ut  no- 
ftra  magis  compofita  :  unde  fiebat  ut  (verbi  gratia)  tragica  verba  cum 
geltu  tragico ,  tragico  carmine,  lbnoque  tragico  prolata  (quae  omnia 
componebant  eorum  muficam)  non  mirum  fi  tragicos  arfeclus  concita- 
bant  (haud  fecus  quam  apud  nos  in  agendis  tragcediis )  pariterque  in 
ceteris  affectibus."  Experientia  docet ,  quantam  vim  ad  infiniiandum 
fefe  animo  ,  eumque  commovendum  habeat  declamatio  icite  facia  ,  aut 
fimplex  etiam  cantio  ,  uno  forte  alteroque  inrtrumento  muiico  fociata , 
quae  verborum  fententiam  non  obfcurent ,  fed  eis  energiam  conferant  po- 
tius  :  quod  ,  fi  uspiam  alibi  ,  certe  in  mufica  iacra  ommno  fpectanJum 
foret.  „  Ecquis  etiam  ,  (inquit  If.  Vossius)  hoc  noftro  faeculo,  dum- 
e   ocr**-     inocJo  aures  teretes  &  delicatas    habeat ,    non  libentius  audiat  vocem  fo- 

tum  cautu  t? 

vinous rhytb-  litariam ,  &  fingula  verba  ad  fonum  teftudinis  aut  citharae  diftincte  profe- 
*"'  P-  83.  rentem  ,  quam  integrum  chorum  muficorum  ,  ubi  nihil  prseter  confu- 
fum  murmur  ,  &  vix  tria  intelligas  verba  ?  Quam  difpar  hac  in  parte 
antiquorum  fuerit  ratio  ,  vel  ex  eo  colligas  ,  quod  etiam  in  choris  tra- 
gicis  ,  licet  plura  pulfarentur  inftrumenta  ,  pluresque  fimul  cantarent  , 
vitiofum  tamen  haberetur ,  fi  vel  unica  infufcaretur  vocula.  Hoc  vero 
ut  affequerentur ,  utrumque  necefle  erat  ,  ut  nempe  fingulae  voces  & 
fyllabae  fimul  &  eodem  exacte  fonarent  tempore  ,  &  iftud  praeterea  , 
ut  unius  vox  caeteris  fortius  &  clarius  verba  intonaret ,  reliquis  fum- 
milTa  voce  concentum  ad  unam  referentibus  perfonam  ,  ut  veteres  do- 
cent  Grammatici.  Aliquando  tamen  caeteris  filentibus  unus  folus  tot-  m 
chori  canticum  ad  tibicinis  modos  abfolvebat  ,  &  turn  monodia 
fiebat." 

Hunc  veterem  ritum  propius  afTequi  liceret  in  cantionibus ,  quas  Arias 
vocare  mox  eft,  fi  verborum  inteliectui  locus  relinqueretur  ,  nee  tarn 
faepe  facileque  difcerperetur  fententiae  contextus ,  aut  ita  cantoris  vitio, 
qui  oftentendae  voci  folum  intentuseft,  pronunciarentur  verba,  ut  fen- 

fu& 


RECENTIORI    COMPARATA.    CAP.  ULT.         393 

fus  haud  percipiatur.  „Quare  blanda  licet  ( inquit  Domnus  Calmet  Dif- 
fert.  in  muficam  Hebr.  auftore  etiam  modo  laudato  Vossio  ufus)  & 
fuaviffima  carmina ,  cum  ne  percipi  quidem  poflint  ,  nihil  movendis  cor- 
dibus  valent.  Dum  aures  melodiae  fuavitate  mulcentur ,  errare  in  incer- 
tum  fpiritus  cogicur;  quippe  qui  nihil  fatis  certain  &  diftinctum  afTequa- 
tur.  Hinc  nulla  fatis  plena  voluptas ,  &  cor  in  duas  partes  diftrahiturr 
cum  melodia  quidem,  non  vero  fenfu  ^carminis  afficiatur.  Profefto  ft 
una  fimul  vox  ,  harmonia ,  &  fenfus  patens  verborum  in  fpiritum  inrlue- 
ret ,  aliter  fane ,  quam  quod  noftra  aetate  foleat  ,  moveretur ;  quemad- 
modum  virtus  unita  plus  valet,  quam  divifa.  Id  imprimis  fpe&abant 
veteres ,  ne  quid  unquam  de  carmine,  quod  cantabatur,  excideret :  quod 
perquam  commode  contingebat ,  cum  multiplex  ille  vocum  numerus  in 
eadem  verba  confonaret,  omnesque  fimul  cantores  a  validiori  praecento- 
ris  voce  ducerentur.  Refpondebat  apta  verbis  harmonia  ;  id  agentibus 
illis  viris ,  ut,  quam  poflent  maxime,  naturam  &  vocem  hominis  in  iis 
rerum  circumftantiis ,  quas  carmina  exprimebant ,  imitarentur.  Chori 
in  comoediis  &  tragoediis  veterum  nunquam  fupra  naturalem  loquendi 
raodum  vocem  elevabant.  Porro  quantum  ratio  ilia  cantandi  animis  ca- 
piendis  valeret ,  demonftrat  eloquentiflimi  alicuius  declamatoris  oratio  , 
qui  naturam  imitari  ,  &  aptum  verbis  geftum  iungere  norit.  Qiiis  lo- 
go vim  eius  orationis  non  fentit  ?  Ita  pariter  reputandum  eft  de  nm- 
fica  nativa  ,   &  in  ipfa  fimplicitate  fua  numerofiffima." 

XVI.  A  nobis  iam  eft  fupra  obfervatum ,    declamationem  apud  ve-  Decinmatfo 
teres  ad  notas  muficas  fuiffe  compofitam  ,    cum  inftrumentis  etiam  nm-  mitfica,  re- 
ikis.      Id  de  praefentationibus  theatricis  demonftravit  du  Bos.      Quod-  Pra:Icntatl0- 
que  Blainville  de  Mgyptiis  etiam  &  Hebr^eis  obfervavit  ,    id  de  Gra-  ^q"e 
cis ,    Romamsque  certo  habetur ,    omnem   eorum  muficam   genus  quod-  dp-  Marpurg 
dam  declamations  fuifle.     Coniun&a  porro  erat  aclio :  Numeros  mu(ices>  ^'ra'se  /r- 

r  j        '  B.p.\  51,  &c. 

inquit  Fab.   Quintjlianus  ,   duplices  habet ,   in  vocibus   &  in  corpore ,  Bkinvilk 
utriitsque  enim  rei  aptus  quidam  motus  defideratur.     Sic  ipfa  o^zyo-is,  feu  Hifi-  de  1* 
faltatio,    cum  mufica  fuerat  fociata  haud  raro  in  ipfis  facris  ,   quod  primis  "'"/}^e  Afy 
ecclefias  faeculis  ab  ecclefiis  noftris ,  ut  vidimus ,  exterminari  penitus  haud  Qumti&an. 
potuit.  Medio  dein    aevo  ludi  etiam   quidam  facri  obtinuerunt  ,    ac  Jnftitut.  l.i. 

fpe&acula.     P.  Menestrjer  fingulari  de  fpectaculis ,  feu  repraefentationi- c' 12" 
bus   muficis  opere  a  peregrinantibus   ad  loca  facra,  expeditionemque  fa- 
cram  in  F }al<ejlinam ,   in  patriam  reducibus  primam  originem  earum  re- 
petit,  quae  faeculo  decimo  quarto  in  fcenam  deinde  feu  theatrum  fuerunt 
deducla  in  Anglia  primum  &  GaUiis.     fn   recenfione    opufculi  infcriptr  M«rh  II  B, 
Mart.  Gerbert.  de  Mbsica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  D  d  d  le      *■  ^ 


394  L*  TV«    VBTUS   MUSTCA 

le  Glorie  della  poefia  &f  della  mufica  contenute  nell'  efatta  notitia  de  tea- 
tri  della  citta  di  Fenezia  ,  memoratuc  an.  1480.  dramate  mufico  Con- 
verfio  S.  Pa  uu  Roma  repraefentata.  Ubi  poftea  Oratoria  inftituta  ver- 
gente  faeculo  XVI.  a  S.  Philippo  Nerio  feruntur  ,  audore  presbytero- 
rum  Oratorii ;  unde  aptum  no  minis  etymon  repeti  potett,  atque  etiamnutn 
frequentantur  Roma  in  ecclefia  huius  Sandi ,  ac  ordinis,  Chiefa  nnova  ap- 
pellata ,  turn  alibi  ubivis  gentium  apud  Catholicos  &  Acatholicos.  Pro- 
xime  veteri  declamation!  accediff  itylus  ,  qui  recitativus  apte  dicitur  , 
ufitatus  in  oratoriis  perinde  ac  in  fpedaculis  muficis  (  quae  opera  vocare 
ufu  obtiuet )  iam  a  proximis  feculis  haud  raro  res  facras  repraefentan- 
tibus ,  in  noftra  etiam  Germania  audore  parente  poefeos  Martino  Opiz 
fuperiore  fteculo  ineunte  ,  ut  videre  eft  apud  Marpurg  Mufic.  Beytr. 
III.  B.  p.  281.  288-  add.  IF.  B.  p.  17.  bifior.  critifcbe  Nachrkhteit 
von  den  geifllkb  -  und  veeltlichen  Opern  in  Engeland  ,  am  der  Biblio- 
theque  Britannique   T.  XV.  P.    I. 

Profoiiia,ae        XVII.  Apud  veteres  tria  haec  individua  erant  in  omni  cantu  ac  mu- 
rhythmus      flca  j    melos  ipfum  ,   modique  mufici ,   fermo  ,  metrum  ac  rhythmus,  feu 
verborum  numerus :  quas  poiteriores  partes  vulgo  negligi,  ac  fpoliari  etiam 
penitus  muficam  pofteriori  feu  rhythmica    parte  ,  conqueruntur  haud  inju- 
ria  veteris  muficae  aeftimatotes  ,    inter  caeteros  laudati  faepe  Donius,    ac 
Vossius.      Quorum  ille  poematia  duo  muficis  modis  ita  aptata,  ut  quan- 
titatis  fyllabarum  ratio  ,    atque  emendatae  pronuntiationis  ingenuus  ordo 
fervaretur ,   edidit,  ut  teftatur  eius  biographus  Bandinius;  additque  rem 
nemini  antea  tentatam  ,   felicifiime  cefliflfe.         Supra  tamen,cum  de  mu- 
fica figurata  tradaremus  ,    alia  eiusmodi  ex    Glareano  citavimus  exem- 
pla ;   me  vero  latet,  an  Donii  his  potiora  fuerint,  qui  in  hac  re  fingu- 
T.  ?J.  #j>.   jare  ftudium  pofuit,    edito  etiam  difcorfo  della  ritmopeia  de'  verfi  latini 
*"  3°3'        e  della  melodia  de  cori  tragic  hi ,  atque  in  opere  de  pr<e(lantia  mufica  ve- 
teris graviter  in  defectum  muficae  recentioris  circa   hanc    rem  invehitur. 
Ifaacus  vero  Vossius  in  toto  illo  opere  de  poematum  cantu  &  viribus 
rhytbmi  faxum  hoc  verfat  ,    totumque  pene  vitium  hodiernae  muficae  in 
hoc  reponit ,    ftatim  in  praefatione  fie  effatus  :  „Quippe  cum  omnis  can- 
tus    aut  harmonia  ,    quantumvis  elegans  ,    fi  &  verborum  intelledus  <& 
motus  abfint  aliquid  fignificantes ,  nihil  nifi  inanem  continet  fonum  ;  ne- 
mini mirum  videri  debet,   abefle  ab  hodierna  mufica  earn  virtutem,  quae 
tantopere  iu  veteri  praedicatur.     Si  quis  huius  feculi  audiat  cantores ,  vix 
decimam  partem  eorum  ,  quse  canuntur,  intelliget.     Producendo  breves, 
&  longas  contra  naturam  fermonis  corripiendo ,  ac  decies  faepius  eadem 

repetendo 


RECENTIORI     COMPARATA.    CAP.    ULT.       395 

repetendo  vocabula  adeo  deformant  &  mutilant  veram  &  legitimam  pro- 
nuntiationis  rationem  ,  ut  fenfum  carminis  penitus  deleant.  Solum  fi 
exceperis  fcenicum  ,  &  recitativum,  ut  Itali  vocant,  cantum ,  vix  aliam 
hoc  tempore  audias  muficam  ,  in  qua  verborum  habeatur  ratio.  Et 
tamen  haec  ipfa  recitativa  ,  ut  appellatur  ,  non  ita  diftinctam  continet 
enuntiafionem ,  ut  non  faepiflime  in  fyllabarum  peccet  quantitate.  Nee 
folum  iftoc  ,  fed  &  alio  quoque  praecipue  laborat  vitio  ,  quod  rhyth- 
jiio,  id  eft  concinno  carminis  motu,  qui  eft  veluti  anima  cantus,  pe- 
nitus deftituatur."  Toto  vero  illo  opere  id  agit,  ut  to  7roiv  7ra.f>oL  pxo-i- 
xcig,  omnem  fcilicet  vim  muiicae  in  rhythmo  reponat :  in  hunc  etiam 
hodiernae  muficae  inveclus  defectum ,  quod  nullus  alius  frequentetur  plau-  *•  8* 
fus ,  quern  tactum  vocant  ,  praeter  menfuram  quadratam  ,  quae  difpon- 
daeum,  fi  fola  fpeftes  tempora,  repraefentet :  &  praeterea  fefquialteram 
aut  triplam  vulgo  dictam :  au&or  vero  eft ,  ut  unicuique  pedi  fuus  fin- 
gillatim  attribuatur,  &  quot  pedes,  totidem  quoque  difcrepantes  inducan- 
tur   motus  feu   plaufuum  menfurae  &  figurae. 

Sed  haec  cuiusmodifint,  viderint  mufici  practici,  praefertim  quoad  themata 
muficae  ecclefiafticae,  de  quibus  nos  fuo  loco  locuti  fumus.  Neque  etiam  ad- 
modum  proficient,  quae  Bannius  de  ea  re  fcifcit,  faltem  prout  in  breve 
ichema  funt  contracla  in  epiftola  inter  Donianas ,  qua  breviter  expo- Num-  '" 
hit  opus  fibi  propofitum ,  ut  flexanima  effet  mufica,  efficax  nirnirum  ora- 
torio modo  ad  docendum  ,  delectandum  ,  &  movendum.  Plus  ego  doclri- 
nae  inelTe  exiftimem  pro  mufurgo  in  fequentibus  Plutarch  1  verbis  in 
comment  de  mufica :  „Nunquam  tenebit  harmonicam  tractationem  is, 
qui  ad  hanc  folam  eft  cognitionem  progreffus :  verum  ille  haud  dubie, 
qui  unaquaque  in  arte  fe  atque  in  univerfo  mufices  corpore,  partium- 
que  temperamentis  compofitionibusque,  excoluit.  Quando  qui  harmo- 
nicus  folum  eft,  hie  quodammodo  eft  circumfcriptus.  Ut  autem  uni- 
verfe  dicam ,  fenfum  &  intelligentiam  oportet  concurrere  in  diiudican- 
dis  muficae  partibus :  ut  neque  praeeant  fenfus ,  quod  accidit  praecipiti- 
bus;  neque  a  tergo  relinquantur ,  quod  ufuvenit  tardis.  Contirigit  ali- 
quando  in  fenfibus  utrumque  ,  ut  ob  naturae  inaequalitatem  &  antecur- 
rant ,  &  tardius  aequo  veniant :  hoc  ergo  adimendum  eft  fenfui ,  ut  pof- 
iit  aequali  curfu  comitari  intelleflum.  Semper  enim  necefte  eft  ,  tria 
haec  una  in  auditum  incidere :  fonum  ,  tempus  &  litteram  vel  fyllabam. 
Fiet  autem  ,  ut  e  fono  eiusque  ingreffu  harmoniam  ,  e  tempore  rhyth- 
mum  ,  e  littera  id  ,  quod  dicitur  ,  intelligas :  quae  cum  fimul  proce- 
dant  ,  fimul  etiam  ea  fenfus  excipere  debet.  Simul  &  hoc  evidens  fit, 
ubi  horum  quodque  fenfus  a  reliquis  feparare  non  poflit  ac  feorfim  per- 

Ddd  2  pendere* 


396 


L.   IV.    VETUS   MUSICA 


pendere  ,  eum  non  poiTe  difcernere  vitiofum  a  redo.  Enim  vero  prin- 
cipe  loco  de  continuatione  ell  cognofcendum  ,  quae  apprime  ad  vim 
iudicandi  requiritur.  Bene  enim  an  fecus  habeat  carmen  ,  non  deiundis 
a  fe  invicem  fonis  ,  temporibus ,  litterisve  cernitur ,  fed  in  continenti- 
bus;  eft  enim  commixtio  quaedam  partium  ,  quae  in  ufu  non  funt  com- 
pofitae."  Sed  quid  nobis  hodierna  de  mufica  exfpe&andum  eft,  in  qua  om- 
nia ad  vanam  oftentationem  propemodum  funt  compofita  in  vocibus , 
inftrumentis  muficis ,  ipfaque  melothefia  ad  ftuporem  quemdam  animi 
admirationemque  conciliandam  ,  artificiofa  celeritate  ad  atomos  usque , 
ut  ita  dicam ,  fonorum ,  nunc  per  molles  inflexiones  melodise ,  alias  per 
ftrepitum  harmonise.  Vitiis  his  mufica  Italica  praecipue  laborat,  &  quod 
mirum  eft  ,  pro  illius  fingulari  ornatu  cultuque  habetur  ,  poftpofita 
nempe  ratione  ,  ac  intelleclu  ,  quo  praediti  caeteris  animantibus  praefta- 
mus ;  fuitque  primarium  apud  veteres  ftudium  ,  ut  fonus  muficus  vim 
praeftaret ,  energiamque  verbis  ac  fententiae  apte  metro   rhythmoque  il- 


a 


1*1   mufica 

noftra  figu- 

rata.. 

T.  II.   off. 

p.  137- 


ligatae. 


a) 


XV1I1.  Hoc  eft  ad  propofitum  noftrum  ,  pro  dignitate  nimirum  hone- 
ftateque  muficae  facrae,  quod  laudatus  Bannius  univerfim  obfervandum 
imprimis  vult ,  ne  voces  aptiflimo  numero  verba  recitantes  ,  &  citra 
mutilans  perturbationem  diftin&e  fatis  orationem  pronunciantes ,  nimia 
temporis  feu  menfurae  velocitate  in  chaos  quoddam  confufum  praecipiten- 
tur.     Notarum  triplex  tantum  admittit  genus ,    femibrevem  ~0~  mini- 


mam 


f 


&  femiminimam 


r 


„  Lenta  admodum   conftituenda  eft 


(addit)  temporis  aequalis  menfura,    ad  earn  nimirum  tarditatem  producla, 
ut  quatuor  fufae  fingulis  fyllabis   aptatae  ,    nullo   negotio,  hoc  eft  ,    da- 
re ,   diltin&e  ,  faciliterque  fine   confufione  pronunciari  ,   &  intelligibiliter 
f "J"&!!""  a»diri  queant."     Econtra  autem  Jfaaco  Vossio  hodiernus  plaufus  quadra- 
fag;.  84.  -  tUS 


a)  Bi.AiNViLLE  ail  finera  prolegemenorutn  in 
hiftoriam  generalem  criticam,  &  philologicam 
mufica;  an.  1767.  ed.  novum  nobis  muficx 
genus ,  imo  veteris  muficae  decorem  in  Gallia 
reflorefccntein  ,  denunciat ,  quo  egregia  nobis 
de  rhythmo  mufico  fperare  liceret.  j.Un  nou- 
veau  genre  s'annonce  ,  la  voix  ne  cherche 
plus  a  brillcr  par  des  fous  eclatans,  k  gofier 
a  charmer  par  d«s  gafouillemens  agreablement 
rcpe'tes :  un  rithme  precis  &  marque  prcnd  la 
place  tFune  profodie  molle  &  fans  effet.     Nous 


avons  une  Mufique  enfin,  une  mufique ,  dont 
le  genre  plait ,  &  feduit  ,  &  qui  peint  la  na- 
ture fous  des  formes  nouvelles,  dontP  ltalie 
meme  jaloufe  femWe  n'ofer  fe  plaindre  dc-s 
larcins  qu'on  lui  fait.  Les  inftrumens  doci- 
les  donnent  aux  chants,  a  l'harmon  *  de  nou- 
velles graces ,  de  nouveltes  beautes  ;  rien  ne 
refifte  ,  tout  fe  prete  aux  <lelicatefles  les  plus 
exquifes  j  on  parle ,  on  exprime  ,  on  fe  fait 
entendre." 


RECENTIORI   COMPARATA.    CAP.  ULT.       397 

tus,  quem  vulgo  tadum  appellant,  quod  pedum  olim  uunc  manuum  uteren- 
tur  officio  ,  nimis  tardus  &  piger  eft ,  quam  ut  ad  ilium  fyllabarum 
exigi  queat  quantitas.  Roscium,  qui  aftione  fcenica ,  perinde  ac  apud 
Gracos  iEsopus,  maximas  fibi  comparavit  divitias ,  Cicero  laudat ,  at- 
que  in  exemplum  adducit ,  quod  fenefcens  tardius  declamaverit ,  atque 
tibicinem  menfuram  moderari  iuflerit.  Convenit  hoc  quodammodo  fty- 
lo  noftro  ,    quem  recitativum  vocamus.  Veteribus  autem   nullo  hie 

opus  fuit  notarum  difcrimine ,  quibus  nos  ad  cantum  figuratum  utimur; 
cum  apud  illos  ipfum  carminis  genus  ac  fyllabarum  quantitas  fuapte  mo- 
ram  determinaret ,  duplo  in  longis  fyllabis ,  quam  in  brevibus  tardio- 
rem.  Arfis  &  thefis  in  recitatione  gravi  &  acuto  accentu  defignabatur. 
Acceflferunt  vero  fucceflu  temporis  alii  etiam  grammatici  accentus  ad  de- 
cern usque.  Hi  forte  ii  ipfi  funt,  quos  Io,  Bapt.  Don i us  in  antwno ** *"!fTl* 
bibliothecae  Vatican^  fcriptore  notavit  ad  muficam  applicatos  ,  notulas f.  ^ 
quasdam  lineolis  multipliciter  inter  fe  iunEtis  ,  quibus  temporum  fpacia  nu- 
merosque  indicarent ;  quas  pari  ratione  unicuique  fyllaba  fuperpofuiffe  vi- 
dentur.  Ad  difcriminandas  vero  bafeis  five  rhythmorum  menfuras  ,  ac 
percujjiones ,  punclis  utebantur  ,  qua  quibus  erant  fyllabis ,  pbthongis  no* 
tisque  fnppofita  ,  in  eas  arjin  incur r ere  innuebant.  Meminit  etiam  ex 
Alypio  notarum  veterum  muficarum ,  quarum  ingens  erat  numerus ,  pe- 
culiaresque  pro  unoquoque  modo  ac  genere  muficae.  „Hunc  notandi 
morem  (funt  Donii  verba)  fi  in  univerfum  recentiori  praeferam ,  pro- 
fe&o  amens  fim  ,  ac  nimius  vetuftatis  admirator :  neque  eft  ingenuitatis 
meae  diffimulare  ,  quodnam  quidque  fine  ullo  partium  ftudio  mihi  ma- 
xime  placeat.  Aio  igitur  generatim  hodiernam  methodum  mihi  potio- 
rem  videri."  Addit  nihilominus  quasdam  proprias  vetuftae  rationi  com- 
moditates ;  Vossius  vero  omnino  expeditiorem  &  breviorem  fore  anti- 
quam  quam  hodiernam  methodum  exiftimat,  ubi  qu  is  fern  el  elementa  Hhpoe-to* 
perdidicerit.  Dubito  autem,  an  huius  rei  experimentum  ceperit Vossius; 
funt  certe  Vetera  notarum  figna  pro  noftra  mufica  tarn  varia,  five  men- 
furatam  five  polyphonam  fpe&es  ,    prorfus  inepta. 

XIX.  Hsec  ipfa  etiam  fymphoniurgia  noftra,  feu  plurium  fimul  vo-Modi  mufiei 
cum  concentus ,  omne  illud,  quod  adhuc  in  genere  noftro  diatonico,  quo  vetcres- 
in  cantu  chorali  utimur  (nifi  &  illud  adhibito  organo  obfufcetur  )  fuper- 
fuit,  fuftulit  difcrimen  modorum  muficorum  veterum  Dorii,  Phrygii&c. 
quibus  a  veteribus  tanta  tamque  diverfa  vis  eft  attributa  ad  movendos  a£- 
feclus.  Cuius  rei  Laurentius  Mizler  in  recenfioneWALLisn  de  veterum 
harmouia  ad   hodiernam   comparata ,  praeter  ingens  veterum  in  hoc  ftu- 

D  d  d  3  dium 


398  L.  IV.     VETUS     MUSICA 

dium  contentionemque,   hanc   etiam    ftatuit    caufam  ,  quod  rara  admo- 
duni  apud  veteres   merit,  ac  in  fimplici  monodicaque   mufica  ilia   verba 
a  probe  percepta  in  animum  fuapte  fefe  infinuaverint.  a)  In  Gallia,  ut 

iam  fuo  loco  obfervavimus,  fingularis  aliquis  modus  venditari  ell  viftis, 
qui  mixtus  eft  appellatus,  cum  tamen  ipfiifimus  fit  deuterus  generis  dia- 
tonic! puri,  a  cancu  piano  feu  monodico  ad  fymphoniacum  noftrum  tra- 
ducrus.  Unde  recte  de  eo  Rousseau  in  fuo  lexico  muflco  v. Model 
„Ce  nouveau  Mode  n'etant  (inquit)  point  donne  par  analyfe  de  trois  ac- 
cords comme  les  deux  autres ,  ne  fe  determine  pas  comme  eux  par  des 
hannoniques  eflTenciels  au  Mode  ,  mais  par  une  G amine  entiere,  qui  lui  eft 
propre  ,  tant  en  montant ,  qu'en  defcendant;  en  forte,  que  dans  nos  deux 
Modes  la  Gamme  eft  donnee  par  les  accords  ,  &  que  dans  le  Mode  mixte 
les  accords  font  dounes  par  la  Gamme"  Parifiis  primum  an.  17s  t.  pro- 
pofitum  memorat  a  D.  Blainville  ,  qui  eum  p.  120.  Hifi.  de  la  Mufique 
exponit;  examinat  vero  ,  &  in  fuum  locum  reftituit  Abb.  Roussier  , 
Memoire  fur  la  Mufique  des  Amiens  not.  XXIX.  pag.  176.  feq.  ubi 
etiam  agit  de  haud  abfimili  modo,  veluti  ad  reformationem  quamdam  mo- 
di minoris  a  P.  luvenali  Sacchi  explicato  DhTertat.  del  numcro  e  delle  mi- 
Jure  delle  curde  mnjiche  e  loro  corrifpondente  cap.  6.  &c.  Add.  Roussier 
not.  XXXIX.  p.  229.  feq. 

Genets  con-        XX.  In  nulla  vero  re  conftanter  adeo,  &,  fi  ita  dicere  liceat,  pertina- 

fonantiarum  cjter    antiquitati  adhaeferunt  mufici  aetatis   pofterioris   usque   ad    praefens 

te^muficT*"  ^ere   temPLls  >    quam  in  genefi  confonantiarum   &c.  ipfo  adeoque  fylte- 

veteris  &     mate  mufico  :    cum    tamen  mutato  muficae  genere  hie  facile  feceirionem 

dovx.  facere  licuiflet.     Vetus  fyftema   muficum   Pythogoricum  comparatum  fue- 

rat ,    compofitumque  ad  feriem  confonantiarum  fucceftivam  ,    quam  nos 

muficam  melodicam  appellamus ,  veteres  autem  harmoniam  dicebant ,  eius 

harmoniac ,  quae  medio  demum  aevo  cepit,    atque  haclenus  exculta  obti- 

net,    ignari.       Nihilominus    mufica  noftra  theoretica  eidem  fundamento 

fuperftrucla  fuit ,    iisdemque   principiis  ;    donee  noftra   demum  memoria 

aliud  fundamentum  ab  experientia  petitum  ponerent  in   Galliis  Rameau, 

d' Alembert,     in  Italia  Tartini  ,    Geminiani  ,     in  Germania  Serre, 

Bethyzi,   Marpurg,  Sorge.     Ex  quibus  duo  pofteriores  acriter  inter 

fe  digladiati   lucem    tamen  ad    illuftrandum  novum   fyftema  a  Rameau 

primum  excogitatum  attulerunt :    quod    mireris,  in  his  concertationibus 

vetus  nihilominus  de  quartae  confonantia  crambes  eft  reco&a.     De   nu- 

meris 

a)  Addit  votum  pro  mufurgis  hodiernis,   prefer-  poniften,  gut  griechifch  wiirden. "  Mujkalifiht 

thn  ecclefiafticis :   „  Ach    dafs  doch  in   diefem  Bibliothek  L  B.  i.  Th.  |.  23, 

PuncT: ,  fonderlich  ilie  geiftlichen  Herren  Com- 


RECF.NTIORT  COMPARATA.    CAP.  ULT.       399 

neris  feu  rationibus  proportionibusque  harmonicis  fuit  etiam  concertatio, 
ac  difpar  quidem  opinio,  quarum  tamen  ufum  ac  vim  primus  d' Alem- 
beut  aufus  eft  labefactare  ac  Rousseau,  quoad  gradum  etiam  ilium  de- 
lechitionis  aurium  ,  quern  Eulerus  mathematics  ex  numeiis  harmonicis 
fibi  demonftrafle  eft  vifus  :  quae  indicaiTe  faltem  verbo ,  a  propofko  no- 
itro  alienum  haud  fuerit. 

XXI.  Multae  proximis  faeculis  difquifitiones ,    difceptationesque  facias  &*Qakmm , 
runt  de  tribus  muficae  generibus ,  diatonico  ,  quale  ex   diverfis  fpeciebus  &  "^arm™ 
apud  veteres  ,  in  noftra  mufica  obtineat ,   chromatico  &  enharmonico  ,  nicum genus, 
qualia  apud  veteres  fuerint?  quae  eorum  veftigia  in  hodierna  mufica  aut 
fuperefle    videantur ,     aut  reftitut  poflint  ?     Quae  omnia  vero  Bannius 
explodit   in  hodierna ,  partim  etiam  in  ipfa  veteri  mufica ,    laudata   iam 
ad  Donium  epiftola  :    qui   varias  lucubrationes  edidit  ,    turn  de  genere 
diatonico  eiusque  fpeciebus ,    quales    apud  veteres  fuerint ,    hodieque  in 
ufu  fint ;  quod  eft  argumentum  tertiae  circa  genus'  diatonicum    omnium 
antiquiflimum  vulgatiflimumque   diiTertationis  a)  ,   ubi  rem  accuratius  di-      a 
fcutit.  In  diflertatione  proxime  antecedenti  de  diatonico  aquabili  To-  ^,g>  3S7> 

lomei  ,  Zarlinum  citat  ,  vocatque  revera  fcientiflimum  &  principem 
muficorum  modernorum  ,  qui  flocci  exiftimarit ,  quidquid  circa  tria  ge- 
nera memoriae  prodiderint  veteres.  Nihilominus  inftrumentum  enchor- 
dum ,  quod  hodieque  fupereft  ,  fupra  memoravimus  a  Zarlino  ad  con- 
cordanda  tria  haec  genera  factum.  Quo  in  ftudio  multi  poftea  funt  ver- 
fati  ,  inter  alios  faepe  etiam  laudatus  Donius  non  folum  variis ,  quae 
inter  eius  opera  habentur  ,  traclatibus  de  genere  enharmonico ,  verum 
etiam  excogitatis  fabrefaclisque  inftrumentis  muficis  ,  quae  ipib  opere 
rem,  atque  ad  praxim  exhibeant,  agit :  quod  ad  argumentum  pertinent 
diflfertationes  nonnullae ,  de  violis  dihannonicis  &c.  Cuiusmodi  qui-  iia'.ml^cle 
dem  inftrumenta  ad  exprimenda  generum  illorum  intervalia  fecimdum 
veterum  ufum  aptiora  exiftimo ,  quam  clavichorda  ilia ,  qua?  genera 
ilia  muficae  noftrae  polyphonae  adaptant ,  de  quo  mea  fententia    nunquam 

cogi- 

a)  Dobbiamo  anco  fapere  che  nel  Diatonico   non  detti ,  cioe  %0'oa.q  5  0   vero    quelle    diverfita 

-una  fola  maniera  ,   ma  diverfe  fe  n'affegnano,  confiftono   piuttofto  nel  opinione  di  quefto ,  o 

le  quali   confiftono   in  qualche    difFerenza   no-  di  quell'  autore  ,  che  gli  affegnano  con  numeri 

tabile  e  fenfibile  all'orechie  ;   e  veramente  fn-  cj,i    una  divifione,   e  chi  un   altra,  cenforme 

rono   praticate  dagli  antichi ,   come  fi  conofce,  che  erano  loro   parte  piu  belle ,  commode  ,   e 

nel  diatonico  molle  ,   dal  modo  ,    con   ehe  ne  meglio   proportionate    fecondo    le    maffime  ,   e 

parla   Aristosseno  ne'  fuoi  elementi   amio-  principi  di  ciafcuno  :     e  di    quefta  forte  foaa 

Jiici  ;  e    nel    diatonico    equabile    dal   difcorfo,  ji  Diatonico  ,   o  Pitagorico  ;   U   fintono  di  To- 

che  ne    fa  Tolomeo  ;   e    quefte  fono  quelle,  lomeo  ,   di  Didjmo  &c.      T.  II.    otf.   p«g. 

che  fi  poffano  raccontare  per  fpecie  ,   e  colori  -^ 
diverfi  del     diatonico    come   da'    Greci   erano 


400  L.  IV.    VETUS    MUSICA 

cogitarunt  veteres.  Etfi  enim  ditonus  ad  hoc  aptus  effe  potuerit  ;  fed 
quomodo  illi  tetrachorda  fua  in  his  generibus  diipofuerunt ,  palam  red- 
dit  ,  fruftra  effe  omnes  recentiorum  illorum  conatus  ,  qui  mixturam 
quandam  generum  occinunt  contra  veterum  ufum.         Ipfe  Donius  lo- 

t*s-  *9o.  ca  quaedam  ex  Aristoxeno,  traftatu  primo  fupra  genus  enharmonicum 
profert ,  in  quibus  diferte  dicitur,  nee  genus  chromaticum  vel  enharmoni- 
cum feriatim  duo  admittere  toni  intervalla ,  Jvo  rovictict  ifpfc,  nee  diato- 
nicum  duo  confequenter  femitonia.      Unde  etiam ,  quam  alibi  citat ,    Ga- 

#<£-37o.  LiLiEi  fententia  (quam  hoc  faeculo  nimis  confidenter  fequuntur  non  pau- 
ci,  Galli  praefertim)  refellitur ,  hodie  in  ufu  effe  genus  quoddam  ex  tri- 
bus  generibus  mixtum  ;  etfi  idem  au&or  admittat ,  veteres  trium  gene- 
rum  mifturas  minime  adhibuiffe  ,  fed  perpetuo  ufos  iis  puris  fuiffe ,  at- 
que  impermixtis.         Qua  de  re  vero  dum  Donius  exiitimat  De  pr*- 

T.I.  p.  115.  jianfia  vet.  mu^  neceffe  effe  eorum  melodias  multo  infuaviores  ,  atque 
ad  commovendos  affectus  minus  efficaces ,  quam  permultas  recentiorum , 
in  quibus  chromatid  faltem  admiftio  generis  ufurpetur  ( quales  exem- 
pli caufa  funt,    quas  Fenufinus  princeps ,    &    Thomas  Peccius  condide- 

p.ii.  Coroit.  rm(.^  ex  j-ggpg  jiimQ  praeiudicio  fententiam  fert.  Angel.  Bonatempi 

in  hifi.  muf  illos  reprehendit ,  qui  in  doftrinam  contrapun&i  rationes 
enharmonicas  introduxerunt ,  cum  tamen  a  voce  humana  fonus  medius 
fpifli  enharmonici  exprimi  non  poflit ,  ubi  Baltaf.  Ferri  cantorem  ce- 
leberrimum  exquifitiflimumque  laudat. 

Ego  vero  fententiae  Wallisii  lubens  accedo  ,   Vetera  ilia  genera  iam 
per  multa  delueviffe   faecula ,    enharmonicum    nempe   ob   difficultatem  , 

Apptnd.  t.   chromaticum  vero  ob   mollitiem.     Addit  Wallisius  :    hodierna  muika. 

JII.opp.  pag.  ■  <r  a 

« go.  eo  fubtilitatis  pervemre  non  affect  at ,  neque  aut  vox  ,  aut  auris  tarn  mi- 

nuta  facile  difiingueret ,  prout  nos  faltem  nunc  dierum  exiftimamus.  Cre- 
ditor genus  enharmonicum  cum  republica  £r<*ca,  chromaticum  vero  cum 
Romana  conticuiffe.  If  Vossius  vero  tarn  diu  non  defuiffe  pura  ilia  & 
impermixta  muficae  genera  putat,  quamdiu  dithyrambica  viguit  poefis. 
Tempore  demum  Domitiani  ,  &  poftea  ,  mutata  linguae  graca  pro- 
nuntiatione ,  etiam  antiquam  cantandi  mutatam  fuiffe  rationem  :  eorum 
vero ,  ut  conticefcant  3  iugulum  petit ,  qui  genera  ilia  pura  apud  veteres 
a      obtinuiffe  negant.  a)     Sed  hoc  ab  inftituto  noftro ,   niufica  nimirum  ec- 

clefia- 

*)  Paffim  (inquit  de  poematum  Cantu  &  virilus  nimqtiam  fa&nm  effe  contendnnt.     Serio  ita- 

rhythmi   p.  no.    121.  )   apud    muficos  veteres  que   affirmant  ,     veteres    nunquam    chromati- 

videre  eft ,  ita    hemitonia  ■&   diefes     difpofitas  cum  aut  enharmonium  pnrum   adhibuifTe,  fed, 

fuiffe ,    ut  a    diatonico    fubito    tranfitus   fieret  quod  &  ipfi  faciunt ,  permifcuiffe  hxc  genera 

ad  chromaticum  &  enharmonium   purum,    quod  diatonieo.      Verum   adeone  nobis    ftulte   frmus 

iodierni  mufici ,  quia  ipfi   prxftare  nequeuat,  amici  ,    ut  aliorum   ex   noftro  captum   nretiri 


RECENTIORI  COMPARATA.  CAP.  ULT.   4OI 

clefiaftia  aliena  funt  ,  cum  prius ,  ut  iam  obfervavimus ,  exoleverint , 
quam  noltra  mufica  facra  efflorefceret.  Utinam  !  faltem  redus  generis 
diatonici  ufus  elTet  conlervatus  in  ecclefia,  aut  quodcunque  demum  mu- 
ficae  genus  ea  ,  quae  decet  do  mum  Dei ,  refonet  moderations 

XXII.  In  vita  Pythagorje  Iamblichusc.  10.  haec  narrat:  difcipulis fuis  Stupenffl  ve- 
i^et^rva-tis  &  i7ra,(pds ,  quas  vocabat,  muficas  pondere  pariter  ac  fono  confiU  te™  niar'c» 
ciebat,  atque  harmonice  componebat,  mirabili  modo  permifcens  modulatio- 
nes  diatonicas,  chromaticas ,  &  harmonicas,  quibus  omnes  animi  mutabat 
affedus  nuper  contra  rationem  excitatos  ,  atque  triftitiam  ,  iram  ,  mife- 
ricordiam  ,  amores  obfccenos ,  timorem ,  omne  genus  appetituum  ,  ani- 
mique  remiflionem  &  ignaviam  ,  impetumque  excitantes :  quos  adredam 
virtutis  normam  revocabat,  harmonias  convenientes,  tanquam  certifli- 
mam  medicinam  adhibens.  Plura  addit  Stanley  in  Hifiuria  philo- 
foph.  P.  VIII.  difciplina  Pythagorica  ,  Sed.  II.  cap.  8-  de  medicina  per 
muficam  ,  quam  etiam  modernis  temporibus  quibusdam  in  morbis 
falutarem  ltatuunt.  Ea  de  re   Londini   anno    1749.   prodierunt    con- 

fideiationes  fuper  veterem    &   novam  muficam  ,    cum  earum  applicatio- 
ne   ad  morborum    fanationem ,    unacum  tentamine  ad    folutionem  quae- 
ftionis  ,     quomodo  vetus  a  nova   differebat   mufica.       Facit    hue  etiam 
Georgii  Baglivi  difiert.  I.  de  tarantula,   fubnexa  operi  de  praxi  medica 
ad  prifcam  obfervandi  rationem  revocanda  :    qua  de  re  complures  audo-  ^  \u'p ij 
res  citantur  apud  Laur.  Mizler.     Rem  vero  nuperrime  in  ipfa  Apulia,  p.  565. 
tarantularum  fede,  examinavit  D.  Burney  in  fuo  itinere  mufico  ,   provo-  ^oi.i.j.i^. 
catque  ad  quendam  Serrao  ,     qui   peculiari    difputatione  rem  explofit ,  8&> 
&.  Cirillo,  qui  faepe  experiri  tentavit;  uterque    vero  pro  fraude  inco- 
larum   habet  :    nee  defunt ,  quibus  tabulae  funt  omnes  illi  apud  veteres 
prodigiofi  efFedus  muficae  :    quod  ut  teneri  poteft  de  fabulofis  illis  tem- 
poribus Orphei,  Amphionis;    gravior  tamen  eft  praeftantiflimorum    phi- 
lofophorum  etiam  port  Pythagoram  audoritas  atque  teftimonia  de  Ti- 
iwotheo  ,    Artenigene  &c.     Quibus  Domnus  Calmet  fidem  exemplo 
Saulis  ,     aliisque   ex  fac.  fcriptura  conciliat    diflertat.    in    muficam    He*- 
braorum. 

Dum  vero  If.  Vossius  dicit  de  poematum  cantu  £5?  viribus  rhythmi,  ?*?•  59. 
a  mille    &   pluribus  annis    ceflTafle    inter    muficos   magnam  illam    cien- 

do  rum 

velimus  ,  totque    fimul  fxculorum   &   gentium  veterum    artificium ,     utpote   qui   non  infirm 

'    communem    cpnfenfum  ,   non  tantnm  in  dubium  mentis  folum  ,   fed  etiam    in    cantu  vocis,   non 

vocare ,    fed   &    palam    oppugnare,  idque  nulla  chromaticnm     tantum ,     fed     &    enarmonicum 

alia  de  caufa  ,   quam    ut   hodierna;   vitiis   blan-  genus  adeo  diftindte  expreflerint ,    ut  fi   vel  in 

diamur  muficx  ?      Sciant   attamen,   qui   de  an-  minimis  abernirent    intervallis  ,     etiam  a  plebc 

tiqua  fie  indicant  mufica ,     non   hie  fubftitifie  &  totis  exploderentur  theatris. 

Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV.  E  e  e 


402  L.   TV.    VETUS    MUSTCA 

dorum  affectuum  potentiam ,  ex  quo  nempe  defierit  ufus&  fcientia  rhyth- 

mi  ,     qui    fobs    praeitare   potuerit  id,    quod    nullus  hoc  tempore  poflit 

praeltare  muficus ,  locum  habere  queat,  quod  fupra  Ciceronem  de  Ari- 

stoxeno  dixiffe  meminimus,  eum  ab  artificio  fuo  non  receilifle;  etfi  etiam 

concedamus,   quae  Saxo  grammaticus  in  vulgus  nota  de  Eryco  ,     Dani<e 

rege,  prodidit  (quomodo  fcilicet  citharcedi  cantu  ad  furorem  &  infaniatn 

usque   redadus  lit)  eum   ut  multa  alia,    ita  etiam  ifta  aliunde  petita  ad 

fuos   ufus   transtulilfe  ,    hiftoriolam  quae  de   Alexandro  &  Timotheo 

narratur ,  mufico  alicui  gentis   fuae  principi    adfcribendo.       Nee  abludit, 

quod  de  Henrico  111.   Galliartim  rege  ,    feu  alio  faltem  de  eiusdem  co- 

mitatu  in  nuptiis   ducis  Gaudiofa  ferlur  ,    eum  modo  phrygio  Claudini 

va.  Bonmt  iunioris  in  furorem  a&um,   mutato  vero  modo  in  hypophrygium  fanae  re- 

hiji.de  ia mu-  (tjtutum  menti.  Non  adeo  inepte,   mea  fententia  ,  huic  hiitoriae  iitud 

jhlffets  fcj.  R°USSEAU  m  ^0  lex.   V.  Mufique  addit  epiphonema.      Cela  eft  dit  avec 

p.  24.  ant  ant  d' affurance  ,    que  fi  le  muficien  Claudin  avoit  pu  f avoir  exacle- 

ment  ,    en  qiioi   conjiftoient   le  mode  Phrygien   &  le  mode  hypuphrygien. 

Blainville  feclione   fecunda   hiltoriae    muficae    breviter    ad    examen   re- 

vocat  ,    diverfis  capitibus,  etFectus  veteris  muficae  in  mores,    palliones , 

&   morbos. 

Omnibus  fuis  partibus  perfeftam  muficam  veterem  phonafciam  ,  har- 
monicam  ,  rhythmicam ,  hypocriticam,  organicam ,  accedente  arte  dexte- 
ritateque  praecipua  peritiflimorum  exercitatiflimorumque  muficorum  ,  po- 
tuilTe  habere  ftupendos  efFectus  ,  dubitare  non  finunt  ea ,  quae  haud  raro 
in  theatris  hodieque  experimur.  „  Qui  admirabiles  (huius  rei  teitis  eft 
Mujurg,  nb.  Kircherus)  hie  Rom<e  fcenicas  exhibitiones  diverfis  temporibus  vidit , 
F///.  p.$46.  cum  a  Francifco  Cardinale  Barberino,  turn  ab  aliis,  aliis  in  locis  peraclas, 
qui  harmonicarum  compofitionum  excellentiam  audivit  ,  fateri  mecum 
cogetur  ;  nihil  in  rebus  humanis ,  five  decorem  &  magnificentiam  ,  fi- 
ve inufitatos  &  infolentes  harmonicarum  compofitionum  contextus  fpe- 
cles ,  pulcrius  ,  amoeniusque  defiderari  poffe ,  acloresque  tanta  efficacia 
tamque  vivis  rerum  exprimendarum  hiftoriam  geftibus  cum  tanta  af- 
fectuum varietate  exhibuhTe  ,  ut  auditores  faepe  contineri  nefcii  in  cla- 
mores ,  gemitus ,  fufpiria,  exoticos  corporum  motus  erumpentes,  quan- 
ta interiorum  affectuum  aeftu  incitarentur  ,  fignis  extrinfecis  clare  expri- 
merent."  An  non  militum  animos  vel  folus  tympanorum  ftridor,  ac 

clangor  tubse  incitat ,  qui  tamen  muficae  molli  fi  afluefcant  ,  animofita- 
tem  amittent?  „Quicumque  ( funt  Platonis  verba)  permittit ,  ut  mu- 
fica  animum  fuum  affidue  circumfonans  occupet  &  demulceat  ,  perque 
auras  veluti  per  infundibula  harmonias  infundat ,  quas  fupra  commemo- 

ravimus, 


RFXENTIORI     COMPARATA.    CAP.  ULT.       403 

ravimus ,  blandas  ,  fuaves  ,  molles  ,  ac  flebiles,  atque  xtatem  fuam  in 
modulis  animum  dilinientibus  conlumit  ,  is  primum  quidem ,  fi  quid 
iracuhdum  habebat  ,  tanquam  ferrum  demollit ,  &  utile  ex  inutili  du- 
roque  etticit.  Qamdo  autem  incumbit  diutius ,  magis  demulcet :  port 
hoc  magis  iam  liquefacit  animum  &  refolvit ;  donee  dellillando  exhau- 
riat  animoiitatem  ,  excidatque  tanquam  nervos  ex  animo  ;  ex  quo  ani- 
mum quali  fegnera  militem  efficit."  Plura  apud  eundem  in  libris  de 
repub.  &  in  quarto  de  legibus  in  eandem  fententiam  de  vi  muficae  in 
animum  leges :  alFentiturque  in  fecundo  de  legibus  Cicero  :  nihil  tarn 
facile  in  animus  teneros  atque  molles  infiucre  ,  quam  varus  canendi  fo- 
lios ,  quorum  did  vix  pot  eft  ,  quanta  fit  vis  in  utramque  partem  :  nam- 
que  &  iucitat  Lviguentes ,  &  languefacit  excitatos ;  8?  turn  remittit  am- 
inos ,  turn  contrahit. 

XX11I    Ut  vero  mufics  vim  miris  modis  extulerunt  veteres  gentiles,  Smgnhni 
'fie,    ut    initio  huius    operis   vidimus,   noftri  virtutem   divinas  pfalmodia? in  ^imitiya 
c.mtusque  facri  non  depr.edicaverunt  iblum  ,   verum  etiam  iuxta  monitum 
S.    Pauli   ieie  animarunt  fideles  hymnis  ,   pfalmis  &  canticis  fpiritualibus  Coiefsiil.it. 
turn  facris  in  publicis ,    quando  id  licebat ,    turn  data  quavis  alia  occafio- 
ne:  ipti  etiam  in    primitiva  ecclefia  SS.  Martyres  exemplo  Pauli  &  Si- 
L.-t  in  fuis  fuppliciis  hoc  folamine  ufi  ;    ut  non  paucis  exemplis   oftendi- 
mus ,  extatque  peculiaris  de  hymnis  martyr  urn  in  primitiva  ecclefia  Geor- 
gii  Ostii    difiertatio ,  ac  frequens  apud  Prudentium  in  libro  de  coronis 
commemoratio ,  etiam  de   fexu  fragiliore ,   veluti  hymno  XU\   mater  il- 
ia ,  cum  filioli   cerviculam  amputare  cernebat  ,    bymnum  canebat  carmi- 
nis  Davidici : 

Pretiofa  fancli  mors  fub  afpetlu  Dei  , 
Tuns  ille  fervus  ,    proles  ancilla  tuce. 

Rede  vero  quidquid  ad  celebrandum  divinum  nomen  depromebatur,. 
hymnus  dicipoterat,  etiam  fine  vocis  contentione  fonoque  modulatiore, 
nomenclatura  a  nobis  initio  huius  operis  expofita.  Solebant  autem  ple- 
rumque,  quae  in  ecclefiis  fuccinere  moris  erat,  recantare  turn  pfalmorum 
tutporvxpt*  cum  alios  etiam  hymnos.  Sicut  Liberatum,  monachorum 
in  Africa  praefectum,  cum  fex  fratribus  una  voce  per  ambitus  platearum, 
hvmnum  Gloria  in  exceljis  &c.  ex  Luca  XI.  lartos  concinifle,  teite  Victo- 
re  Africano  lib.  IV.  iam  meminimus.  Nee  abludit ,   quod  S.  Cypria- 

hos,  poftquam  decretum  Galerius  Maximrn  ex  tabella  recitaverat  : 
Tafcium  Cyprianum  gladio  animadverti  placet,  haec  folemnia  refponderit 
verba:  Deo  gratias.         Elt  hoc  nempe,  quod  iam  Tertullianus  tefta- 

E  e  e  2  tus 


404  L.  IV.    VETUS   MUSICA 

tus  fuerat  Apologet.  c.  4.6.    Chriftianus  etiam  damnatus  gratias  agit.      Et 
initio    ftatim  operis :  Si  denotatur  Chriftianus,  gloriatur.  Quod  cer- 

te  nullo  opportunius  indicio  prodere  poterant    martyres ,  quam  adhibitis 
hymnis  &  canticis  fpiritualibus  non  tarn  ad  naturalem  mortis  fuppliciorum 
horrorem  excutiendum  ,  quam  commonftrandam  animi  promtitudinem  ac 
incendendum  flagrans  pro  Chrifti  nomine  patiendi  defiderium :  quo  nullus 
infignior  muficae  efFectus ,  quantoscunque  etiam  veteres  venditarint ,  exco- 
gitari  poterat.        Eandem  rationem  cantus  &  pfalmodiae  in  funere  chriftiano 
T.J.  p.  148.  iam  prodidiraus  :     Quoniam   igitur  ,  ut  loquitur  affirmatque  S.  Chryso- 
stomus  in  homiliadeSS.  MM.  Bernice  &  Prosdoce,  latitia  affluimus , 
How  61.  i»idcirco    pf almas  fuper  mortuos  pfallimus :  &  alibi  recle  exiftimat  ,  bono- 
epift.ud  Hehr.  rem  mortuo  non  ejfe  fletum ,  non  eiulatum  ,  fed  hymnos  ,  pfalmos ,  &  op- 
timam  vitam.     Hinc  canticum  laetitise  alleluia  reboans  in  fublime ,  phra- 
fi  S.  Hieronymi  ,  adhibebant ,     magna  fcilicet  contentione  ad  cantan- 
dum  adhibita  ,    novo  gaudii  argumento. 

Ex  divina  XXIV.  Idipfum  obfervare  licet    in  celebratiflima  ilia  ,   quae  circa  ea- 

pfaimodia.  fem  tempora  ingenti  laetitia  facta  eft  ,  inftauratione  templi  Gazenfif, 
(quam  Marcus  Gazenfis  in  vita  Porphyrii  Gazenjis  defcribit)  ubi  Al- 
leluia in  proceflione  quidem  inter  verficulos  pfalmi  xciv.  Fenite  exulte- 
mus,  dumque  iacerentur  fundamenta  ,  per  pios  quosque  clericos  &  fide- 
les  laicos  laetantes  &  magna  voce  pfallentes  Deo  infonuiffe  legitur ,  ut 
a  tribus  milliaribus  audirentur  extra  civitatem.  Nihil  frequentius   fuit 

inde  ab  apoftolorum  temporibus ,  quam  eorum  exemplo  ac  praeceptis  pfal- 
morum  ufus  &  cantilatio  quavis  occafione,  publica  &  privata  ,  omni  lo- 
co ,  &  tempore,  apud  omne  hominum  genus  &  aetatem.  „  Pfalmus 
Homii.  in  pf.(  incmit  S.  Basilius)  incipientibus  initium  eft,  incrementum  proficien- 
/.  t.  1.  off.  tibus ,  perfectis  firmamentum,  vox  eft  ecclefiae :  laetificat  dies  feftos :  earn, 
'•  9l'  quae  fecundum  Deum  eft  ,  triftitiam  creat.  Enimvero  pfalmus  e  corde 
lapideo  ciet  lacrymas.  Pfalmus angelorum  opus  eft,  cceleftis  converfatio, 
fpirituale  thymiama.  O  fapiens  magiftri  inventum  ,  qui  artem ,  qua  fimul 
caneremus  ,  &  utilia  difceremus ,  excogitavit;  unde  &  magis  quodam- 
modo  animis  prascepta  imprimuntur.  Vix  enim  durare  folet ,  quod  in- 
vitus  didiceris :  quod  autem  iucunde  fuaviterque  acceptum  eft  ,  tenacius 
in  animis  noftris  infidet.  Quid  enim  inde  difcere  non  queas  ?  Nonne 
fortitudinis  claritudinem  ?  Nonne  iuftitise  integritatem ,  gravitatem  tem- 
perantiae,  prudentiae  perfectionem  ?  Nonne  pcenitentiae  modum ,  aut  pa- 
tientiae  menfuram  ?  Nonne  tandem  omnia- quaecunque  proferri  poftunt 
bona  ?   Hie  perfe&a  theologia  &c."  Alia  ex  eodera   fancTo  Patre, 

quern 


RECENTIORI    COMPARATA.    CAP.  ULT.       405 

quern  etiam  SS.  Ambrosius  ,  &  Chrysostomus  funt  fecuti,  retulimus 
libro  I.  de  pfalmodi*  divina  virtute  ,  qua  exfuperat  venditatos  quosque 
muficse  effeclus  ore ,  manu  ,  aut  ple&ro  editae ,  velut  as  fomins  aut 
cymbalum  tinniens. 

Alia  Temper  apud  Chriftianos  fuit  vocis  pfallere  notio  ,  quam  apud 
profanos  fcriptores  a  nobis  T.  I.  p.  219.  notata ,  a  pfalmis  nimirum  , 
quacunque  demum  oris  vocisque  rnodulatione  ad  celebrandum  divinum 
Numen  in  conventibus  chriftianis  frequentatis ,  per  illos  pradertim  ,  qui 
ecclefias  matriculae  peculiariter  adfcripti ,  aut  divino  officio  mancipati  e- 
rant ,  monachi  ac  clerici  ecclefiarum  ,  cantores  feu  plaltse  dicli,  quos  vo- 
cat  Sidonius  clericos  pfaimicines  lib.  V.   ep.  12. 

XXV.  Cum  vero  nullus  eflfet  cuiuscunque  inftrumenti  mufici  in  fa-  Elevatione 
cris  chriftianis    veteri  in  ecclefia  ufus ,   pfalterii  nomen  in  fenfu   anago-  mentls  ad 

■  n         r  r-  •       •  '        r  1  ,T    ,  ,         .  .        Deum    p«- 

gico  praeclare  iumlerunt.     JkusEBius  procemio  in  plalmos :  JSatua,  inquit,  tiUs, 
apud  Hebr^os  vocatur  pfalterium  ,    quod  ex   muficis   inflrumentis  folum 
reclijjimum  eft ,  neque  ab  injimis  partibus  ad  fonum  adbibetur  ,  fed  a  fu- 
pernis  fonanti  are  inftruitur.       Haec  S.    Basilius    homilia    in   pfalmum  j>  j  off, 
primum   ad  pfalterium    Davidis  referens ,    „ Quern  librum  (inquit)  tarn-  el  S-M«w. 
etfi    diverfa     funt   inftrumenta    mufica ,    ad  pfalterium  ,    quod    vocant , f'  9l' 
propheta  aptavit.      Quippe  gratiam  ,    ut  mihi   videtur  ,    in  eo  defuper  a 
fanfto  Spiritu  refonare  oftendit  ,   propterea ,   quod  hoc  folum  ex  muficis 
inflrumentis   editi   foni   caufam   ab  altiore   loco  habet.     Nam  cithara?  ac 
lyrse  aes   ex  inferiori  parte  fonitum  edit  ad  ple&rum  :    pfalterium  vero 
a  parte  fuperiore  toncinnae  fuae  modulations  originem  ducit :   ut  &  nos, 
quie  furfum  funt ,  quaerere  ftudeamus ,    &  non  concentus  dulcedine  ad 
carnis  fpurcitias  devolvamur.     Quin  &  prophetica  verba  per  inftrumen- 
ti huius  ftruduram   alta  quadam  fapientique  ratione  illud  ,    opinor  ,    no- 
bis oftendunt ,    quod ,   quorum   animus  aequabilis  eft ,  beneque  compo- 
fitus  ,  iis  expeditum  iter  ad  fuperiora  pateat."      S.   Ambrosius,  ut  alias,  jJ.*-£  m 
hie  etiam  prefTe  infequitur   S.  Basilium  ;    S.  Augustinus  vero  enarra-  t.  if.  opp. 
tione  in  pfalm.  LVI.    illud  tra&ans :     Exnrge  pfalterium  £5?  citbara  al-  «*•  S-Maur. 
iegoriam  in  refurreclionem  Dominicam  deducit.  a)  ^  &?' 

Libro  a 


t)  55  Organa  (inquit  )  dicuntur  omnia  inftrum  en-  poreum  eft,  quo  inftrumento  utitur,  qui  can- 
ta  muficorum  ;  non  folum  illud  organum  di-  tat,  orgamim  dicitur.  Diftin&a  funt  autem 
citur ,  quod  grande  eft  ,  &  inflatur  follibus ;  inter  fe  ifta  organa  ;  &  volo  ,  quantum  Do- 
led quulqxiid  aptatur    ad  eantilenam  ,     &  cor-  minus  *lat ,   indicare  vobis  ,    &  quomoilo  di- 

Eee  3 


L.  IV.    VETUS    MUSICA 


406 

Libro  I.  c.  IV.  huius  opens  vidimus  alios  etiam  SS.  Patres  ,  quando 
de  inltrumentis  muiicis  Davidki  pialterii  facrisque  Iud<eorum  &  Chri- 
ltianorum  conventibus  eft  fermo  ,  eum  in  fenfum  myfticum  deftecti  ana- 
gogicumque  ,  elevationem  nimirum  mentis  in  Deum  ,  quae  eft  oratio. 
Pertinent  hue  ea,  qua;  ilia  in  tractatione  fequuntur ,  quoad  cantum  etiam 
vocalem  (qui  folus  obtinuit)  qualem  veteres  probarint  ad  movendum 
pie  affectum  animi ,  eumque  ad  luperna  elevandum  ,  ac  pfallendum  iux- 
ta  apoftolum  fpiritu  &  mente  ,  nee  adeo  vocis  quam  mentis  con- 
tentione. 

Quam  con.  XXVI.  Ex  gerontico  Pambonis,   quod  nunc  primum  ex  Mfc.  Vin- 

te.itioac  vo-  (fofroitenji  jnt;ei-  fcriptores  de  mufica  facra  edimus ,  elucefcit,  fasculo  IV. 

CIS.  -, 

modulatiorem   laltem  cantum  ab  inltituto  monaftico  alienum   eflTe  exifti- 

matum  ;  in  ecclefia  autem   Alcxandrina  cito  exoleviffe  moderationem  il- 

lam    in    cantu  ,    quam  a  S.  Athanasio  conftitutam   ex   S.   Augustino 

memoravimus.  Facit  hue  Evagrii  Scetenfis  monachi  fcitum  :    mag- 

A  4  Coteicr   mv,n  9u^em  eft  fim  diftratlioue  or  are  ;  fed  maius  eft  ,   pfaliere  fine  di- 

t.  in.   mo-  flraclione.  Audivimus  ,    quam   perplexum    S.  Augustinum   tenuerit 

mm.  Gr.ec.    caritus  in   ecclefia   fuavitas,   ut  tamen  eo  etiam  pie  inflammatum  fe  con- 

'  4l'  iiteatur.     Qua  certe  de  cauia  Temper  in  ecclefia    adhibitum  eft  melos  ad 

fuaviter    afficiendum   commovendumque    animum.  Non   poffum   hie 

praeterire  antithefim  ,  quam   S.  Gregorius  Naz.  orat.  de  amore  pauper. 

ponit  ,   opponitque  lasto  ecclefiae  cantui  lugubres  mendicantium  in  porti- 

cu  voces  :   Petitionum  clamor  internis  templi  cantibus  ex  adverfo  refpon- 

det ,  at  que  e  regione  myjlicarum  vocum  miferabilis  lutlus  excitatur. 

f.  113.  gfc.  Audivimus  lib.  I"  cap.  4.  SS.  Patres  graviflime  inceffentes  eos ,  qui 
folemnkate  laetitiaque  feftorum  chriftianorum  abufi  ad  faltandum  varia  ad 
mufica  inftrumenta,  quajmque  Chriftianos  ab  omni  mufica  profana  ,  thea- 
trali  imprimis,  alienos  efle  voluerint ,    folis    pfalmis ,    hymnis  &  canticis 

fpi- 


ftincta  funt ,  &  qnare  diftinfta,  &  quare  utri- 
qne  dicatur  :  Exurge.  Jam  diximus,  una  caro 
Domini  refurrexit,  &  dicitur  ;  Exurge  pfalte- 
rium  £ff  cithara.  Pfalterinm  eft  organum  , 
quod  quidem  manibus  fertur  pcrcutientis  ,  & 
choidas  diftcntas  habet  ,  fed  ilium  locum, 
untie  foiuim  accipiunt  chorda;  ,  illud  conca- 
vum  lignum  ,  quod  pendet  &  tactnm  refo- 
nat ,  quia  concipit  aerem  ,  pfalterinm  in  fu- 
periore  parte    habet.      Cithara    autem    hoc  ge- 


nus ligni,  concaviim  &  refonans  in  inferiorc 
parte  habet-  Itaquc  in  pfalterio  chord x  fo- 
niim  defuper  accipiunt  j  in  cithara  autem 
chords:  fonum  ex  inferiore  parte  accipiunt. 
Hoc  intereft  inter  pfalterjum  ,  &  cithara m. 
Quid  ergo  duo  hsc  organa  nobis  figurant  ? 
Excitat  enim  Chriftus  Dominus  Deus  nofter 
pfnlterium  fuum  &  citharam  fuam  ,  &  dicit 
Exfurgum  diluculo.  Puto  quia  iam  agnofcitis 
Dominum  refurgentem  &c" 


RECENTIORT   COMPARATA.   CAP.  ULT.         407 

fpiritualibus  iuxta  apoftolum  intentos.  S.  Basimus  in  homilia  de  legen- 
dis  gentilium  libris  ad  adolefccntes ,  fui  aevi  muiicam  difciplinam  fugien- 
dam  Chrittianis  voluit :  „E(tautem  animae  purgatio,  ut  feme],  &  quan-  /-.//.  npp. 
tutu  vobis  fatis  fit,  dicam,  voluptates  per  fenfus  irrepentes  afpernari,  P-i8i 
non  oculos  pafcere  infulfis  praeftigiatorum  oltentationibus ,  aut  corporum 
ftimulum  volupratis  immittentium  afpeclu ,  non  per  aures  harmoniam 
corruptam  in  animam  infundere.  Vitia  enim ,  quae  illiberalis  deiectique 
animi  fetus  funt ,  ex  hoc  muficae  genere  folent  oriri.  Sed  mufica  alte- 
ra ,  quae  &  melior  exfiltit  ,  &  ad  melius  perducit ,  confe&anda  nobis 
e(t :  qua  ufus  David  facrorum  carminum  auctor  ,  furorem  regis  atque  in - 
fanram  ,  ut  aiunt,  fedavit.  Ferunt  etiam  ,  Pythagoram,  cum  in  comd- 
fatores  temulentos  incidilfet ,  iulliife  tibicinem  comelfationi  praefidencem, 
mutata  harmonia  Doricos  modos  eis  canere  :  ipfos  autem  ita  hoc  cantu 
refipuiflfe,  ut,  abiedis  corollis  ,  pudore  fuffuli  domum  reverterentur.  Alii 
vero  more  Corybantum  ad  tibiam  infaniunt  ac  debacchatuur,  ita  hoc  dif- 
fer t ,  faois  aut  pravis  cantilenis  aures  impleri.  Quare  earn  ,  quae  nunc  vi- 
get,  muficam  minus  quam  quidvis  turpiflimum  experiri  debetis.  "  Ad 

tibiam  infaniunt  ac  debacchantur ,  qui  faltant :  haud  fcio  ,  an  eodem  per- 
tineant  Greg.  Naz.  verba  orat.  ad  Arian.  quas  pfdlmorum  cantiones  tu- 
barwn  clangor e  co~,nprejji'l 

XXVII.  Inftrumenta  mufica  vix  medio  aevo  m  ecclefiam  admitti  ce-Qjniis  adhi- 
perunt ,   organa  prim  urn   potiffimumque.     Prima  aetate  ipfe  cantus  eccle- blta,qiinm  di" 
fiafticus  tarn  fimplex  fuit  ,  ut  nihil  unquam  de  irapenfo  eidem  peculiari  t£"na  difc°" 
ftudio  ,    feu   adhibita   arte  ac  difciplina  in  eo  addifcendo  ,   legatur ,    diu  pliaa. 
etiam   poftquam  Boetius  adHnem  Ike.  V.  libros   fuos   de  mufica  edidit. 
Ex  quibus  poftea  difciplina  muficae  facrae  (exiguum  ufum  praeftante  Mar- 
tiani    Capella  lib.   IX.    de    nuptiis    philologia?)    informata   eft  fecundum 
modos  muficos  generis  diatonici  Gr decorum  Dorium  ,   Phrygium  &c.  un- 
de  nomen  Phrigdora  apud  Ekehardum  decanuni  S.  Galli  in  vita  Not- -•'MGW^y?. 
keri   c.  9.  a  quibus    diftinguit  occidentanas,  fcilicet  melodias  ,    cum   in    er'p  f""',r' 
iubilis  illis  feu  fequentiis  fuo  etiam  genio  indulgere   inciperent  occiden- 
tales.  Inventae    primum    funt  fequentiae  ilia:  ad   explendam  lacunam 

verborum  in  longis  neumatis  feu  fyrmatis  notarum  vocis  alleluia  praed- 
pue :  quod  ltudiofe  commemoro  ,  cum  recentior  mufica  in  illis  revo- 
candis  tantopere  laboret  ;  nihilque  non  agat  ,  ut  confufis  tot  vocibus 
muficae  polyphonae  &  figuratae,  in  fubtilillimas  fenfuque  vix  perceptibiles 
pattes  difiilientis  ac  omnis  generis  muficorum  inltrumentorum  ftrepitu, 
yerba  veluti   iugulentur  fuffbeenturque.     Quod,    fiquidem   credi  fas  fit, 

fum- 


4-08  L.  IV.    VETUS    MUSICA 

fummum  artificium  ac  perfectio  hodiernae  prae  veteri  mufica,  res  tamen 
indigna  eft  facris  noftris  Chriftianis,  ufuque  muficae  ecclefiafticae ,  qualem 
nee  veteres  gentiles  in  fin's  theatris  tolerafifent  ;  quippe  apud  quos  fa- 
crofanch  fuit  rhythmi  lex  in  enuntiatione  verborum  feu  carminum , 
quae  fuo  ordine  rite  decurrebant ,  nee  difcerpi  licebat  ,  ut  hodierna  in 
mufica  demutn  frequentari  cepit ,  contra  primaevum  avitumque  ufum  can- 
tus  ecclefiaftici ,  quern  planum  feu  choralem  nominamus. 

Nunc   vero  maxime  elaboratur  ,    ne  aliquid  in   mufica  plane,  ordina- 

teque  procedat  ,  quadrata  rotundis  mifceantur,  notae  nimirum  nunc  ni- 

mium  protracts ,  potiffimum  autem  celeritate  fua  fenfum  fugientes:  quod 

eft    hodiernae  mufica?  artificium  omni  antiquitati  facrae  &  profanae  igno- 

De  poematum tum,      „  Quis  enim  unquam    (funt  If.  Vossn  verba)  fomniavit  fyllabas 

cantu  <u  w-vei  0^0  vei  fedecim  vel  triginta  duorum  temporum  ,    aut  etiam  breves 

rtbus   rhythmi  rr  /-v    • 

p.  us.  adeo  ,  ut  nullus  eas  point  exprimere  fermo  ?  Quis  non  rideat ,  ad  fo- 
lium unius  fyllabae  pigre  adeo  prolatae  ,  ut  duo  aut  tres  heroici  verfus 
recitari  interea  pofiint  quam  commodillime  ?  Face  (Taut  itaque  iftae  elegan- 
tiae  ,  &  ft  quo  muficae  teneamur  affedu  ,  ut  in  ceteris ,  ita  quoque  hac 
in  parte  veterum  fequamur  exempla.  Si  enim  id  effecerimus ,  ut  rhyth- 
mus,  &  huic  coniun&a  verborum  diftihcla  enuntiatio  ,  feculo  reftitua- 
tur  ,  ita  ut  prilca  muficae  redeat  forma  &  pulcritudo  ,  omnia  ifta  vul- 
garia  hodierni  cantus  blandimenta  ,  flexiunculae  inquam,  teretifmata  feu 
frequentamenta  ,  fugae,  fyncopae,  caeteraque  futilia  artificia ,  velut  um- 
brae &   nebulae*  ad  confpectum  folis  evanefcent." 

Ita  quidem  fuapte  compofita  eft  mufica,  vel  cantus  choro  feu  eccle- 
fiae  confecratus ,  in  quo  verba  apte  coherent,  atque  intelligibilis  vox  ver- 
borumque  fenfus  fefe  infinuat  animo.  Obfervandum  id  religiofe  omni- 
no  efiet  in  omni  mufica  facia  ,  quam  utique  non  ad  lenocinium  au- 
rium  ,  fed  animum  pietatis  fenfu  imbuendum  ,  &  ad  Deum  divinaque 
erigendum  compofitam  efle  oportet.  Ad  hunc  finem  omnem  illara , 
quantacunque  fit,  varietatem  confpirare  necefie  eft  turn  vocum  cum  etiam 
inftrumentorum  muficorum  :  quae  quidem  omnia  refpuit  capella  ponti- 
ficia  ,  ac  principaliores  alia?  per  orbem  chriftianum  ecclefiae  ,  ftatis  fal- 
tem  temporibus ;  non  paucae  etiam  apud  illam  praecipue  gentem  ,  apud 
quam  fedes  muficae  habetur,  prater  organum  faltem  &  graviora  barby- 
ta  ,  quae  baffum  comitantur  ,  omnia  alia  inftrumenta  repudiant.  Sed 
etiam  mufica;  genus ,  quod  folis  conftat  vocibus ,  proximis  faeculis  paf- 
fim  vocis  humanae  re&um  pervertit  fenfum  ,   ofcurans  obruensque  fua  har- 

moniae 


RECENTIORI    COiMPARATA.    CAP.  ULT.       409 

nioniae  varietate  confufioneque  verba  ,  multitudineque  fonorum  ipiiim  , 
ex  quo  compouitur ,  corrumpens  cantum.  Haec  aliaque  hodiernas  mu- 
ficre  vitia  ,  a  nobis  funt  in  decurfu  operis  notata. 

XXVIII.  In  quo  dum  varia ,  quae  promifcuo  ufu  obtinent ,    carpen-  Excu&tfc 
da  -occurrerunt ,   ne  quid  temere  pronunciarem  ,  nulli  parcendum  opera?  aufloris  ,  « 
exillimavi  ,    ut  diclis  fidem  commodis  adftruerem  auctoritatibus  concilia-  votum- 
remque.      Vel  tunc  coniiciet  lector  ,   me   haec  non   aucupandae  gloriolae 
caufa  confcripfifle ,   fed  ut  allatis  tot  tantorumque  autftorum  ,  five  publi- 
N  ca   five  privata  dignitate  praeitantium  ,  teftimoniis  palam  fieret ,    concla- 
matum  elle  omnium  proborum  fagaciumque   iudicio  de  corruptela  mufi- 
cae  facrae.  Utinam!  dum  fie  uaIkt^  fatis  cecinifle  videatur,  feralis  eius  vox 
ac  concitatus  frequensque  clamor  non  tantum  a  Petro  in  adyto ,   fed  per 
regiones  etiam  urbis  &-oibis  audiatur.   Sic  Te  Deum  ac  Dominum  noftrum 

Te  mente  pur  a  &  jimplici, 
Te  voce  ,   Te  cantu  pio , 
Rogare  curvato  genu 
Flendo  &  canendo  difcimus. 


Mart.  Gerbert.  de  Musica  Eccl.  T.  II.  L.  IV. 


Fff 


IN- 


INDEX 


RERUM     ET     VERBORUM 

UTRIUSQ.UE       TOMI. 

humerus  .Rdmanus  denotat  Tomwn  ,  Arabicus  pnginam,  lit.  i.  initium  ,  p.  i. 
poft  initium ,  c.  m.  circa  medium ,  p.  m.  poft  medium  ,  c.  f.  circa  fi- 
ll em  ,  /.  fin  em  paginae. 


A. 


A  bbates    ad  S.  Vetrwn  Roma  ,   qui  cantum  ex- 

colucrunt.     I.  252.  p.  i. 
Abba  turn  &  Abbatiflarum  folemnis  benedictio  cum 

cancu.     I.  s so.   c.  f. 
AbyJJinorum  tripudia  facra.     IF.  265.  p.  m. 
Acatholici   quidam  mufica:  ofores.     II.   249.   i. 
Acca   Ep.    in   Anglia    mulices     peritiflimus.      L 

260.   c.  f. 
Accentus  Grammatici  ,    rhetorici   &   mufici  vete- 

rum  llchraoYitm  ,    I.   6.    m.    varii    olim    pro  di- 

verlis  libris   S.  Scripture  &  nationibus,    ibid.  p. 

m.   7.   p.   i.  8-  i-    hodie   tamen  ignorant ur.     I. 

6.  p.  m.    Eorum  fcaJa  mufica  diverfa.    I.  7.  p.  i. 
Acclamationes  fynodicaj  cum  cantu.     I.    $47.  <■'•[• 
Acoemetar'jm  ortus.     I.  478.  p.  t> 
Adalberti  (S.)  cantica.    II.    25.   i.  35.  p.  m.  11. 

375-   P-  **■ 
Adei.mcs  (S.)  Ep.  compoficione  cantuum  ecclefia- 
fticorum  clarus.   I.  202.  p.  m.  II.  29.  c.  m.  30.  i. 
Adelphus    fequentias    edidit     commentariis    illu- 

ftratas.     I.   408.  c.  f. 
Adsiaxus  II.   melodias  ante    Evangelium  conci- 

nendas   tradidit.     I.  410.  p.   i. 
Adventus  Domini  qua  folemnitate  celcbratus  ?    I. 

Si 8-  »'• 
uEgyptiorum  veterum  mufica.    I.    14.     c.    f.    II. 

379.   c.   at. 
JElredus  (B.  )  corruptionem  cantus  deplorat.  II. 

96.   p.    m.   &  exceflum   in  Organorum  ufu.  II. 

100.  i.    14s.  i. 
JEolicus    modus    in    infcriptione    pfalmorum.      I. 

222.  p.  m.   2Z4.    c.    m. 
Afri  notantur  pigri  in  cantu.  I.  222.  p.  m.  224.  c.  m. 
Agapse  cum  pfalmorum  cantu.     I.  61.  p.  m.   140. 

c.  f.    142.   m. 
Agazzarius    baflum     excoluit    generalem.       II. 

297.   p.  i. 
Agenda  ecclefiaftica  apud    Lutberauos.     II.  257.  i. 


Agios  in  liturgia  gullicana.    I. 
p.  m.  xii.  f  122.   i. 


103.  p.   m.   108. 


Agnus  Dei  &c.  cum  ofculo  pacis.  I.  49-4.  c.  nu 
&  verfibus.  I.  456.  m.  canere  quis  Pontifi- 
cum  inftittierit  ?  I.  454.  p.  i.  cur  cantetur  a 
populo  ?  ib.  c.  f.  &  quando  ?  I.  455.  p.  nt. 
Specimina   illius.    I.  456. 

Agobardi  antiphonariorum  correcloris.  I.  ^ 83- 
c.  m.  &  n.  c.  controverfia  cum  Amalario  de 
mutatione  cantus  I.  279.  p.  i.  &  de  officio 
Romano.     I.  582.  /. 

Agrlcolae  &  nautce  cantu  deleclati.     I.    226.   n.  a. 

AxcipriTM  ,  feu  infomnium  ob  affiduitatem  pfal- 
lendi    inftitutum.      I.    157.    p.  m.    i^8-  fl 

AKoo<rTtXL#>  ctKijCTitevTio!,  verficuli  ad  cantum 
refponforium ,  T.  37.  p.  i.  46.  p'  m.  170.  p. 
m.  171.  i.  &  Antiphonum.  J.  46.  f.  47.  n.  a. 
61.    c.  f.    2  ?7-  P-   m- 

Alalagma  iubilus  ,  &  fine  voce  fonus.  I.  59. 
p.  m.   1  so.  /. 

Albigenfes  cantum  ecclefiafticum  vituperantes  dam- 
nantur.     I.    246.  p.  i. 

Alcuinus  per  hebdomadas  dies  difpofuit  pfalte. 
rium.      I.    s°°-  c-   "'• 

AleniannoYum  diverfus  officii  divini  ritus.  I. 
S8i-   p-  m. 

Akxandrina  ecclefise  cantus,  I.  201.  p.m.  202. 
i.  203.  c.  m.  208-  p-  i.  &  curfus  ecclefiaftici 
officii.     I.    iss-  i- 

Alfredus  R.  Scholarum  Oxonienjlum  inftaura- 
tor,  I.  282.  p.  in.  muficis  ftudiofinimus.  ib.c.f. 

Allatii  Leonis  tractatus  de  melodis  Gracorum 
fruflra  conquifitus.     II.   20.  m. 

Alleluia  cuius  iuffiu  ,  I.  404.  p.  m.  quibus  tempo- 
poribus  ,  I.  56.  cm.  s?-  P-  m.  &  n.  a.  s8- 
i.  1 ; 2.  p.  m.  538-  p-  i-  feqq-  &  a  quibus  fit 
cantatum?  I.  40s-  c.  f.  406.  p.  i.  cum  ameny 
I.  <;6.  c.  m.  171.  /".  172.  c.  m.  ac  cum  anti- 
phonis.  I.  109.  zi.  c.  191.  n.  a.  359.  p.  m. 
inter  lectiones  Alifik ,  I.  112.  p.  m.  &  poft 
epiftolam  ,    I.    403.  f.    in    officio    Mozarabico 

poft 


INDEX      RERUM       ET    VERBORUM, 


poft:  evangelium  I.  406.  p.  m.  in  Romano , 
aliisque  port  pfaimos  &  lectiones  Fuit  freqaen- 
tatum.  I.  51.  /'.  s6.  p-  >»•  S7-  P-  *■  J7S-  *• 
«.  177.  p.  >m.  feqq.  406.  c.  /i  illutl  in  ec- 
sleGa  canere  laicis  vetabatur.  I.  245.  p.  i.  ruri 
Earner]  I.  s9-  '■  &  »Q  ftwaeribus ,  w-  1.  p.  i,  &. 
143.  /.  ac  ad  prceliunj  fuit  ab  iisdem  iubila- 
turn.  I.  $9.  c  m.  ea  voce  olim  Clerici  vo- 
cabantur  ad  chorum.  I.  i^4-  '»•  quibus  tempo- 
ribus  (it  om ilium  ?  L  nj.  f*i>  404-  <"•»'•  S^6. 
i.  fcqq.  Gratis  tamen  in  quadragefima  ad  ho- 
ras  minores.  I.  492.  c  m.  &  ad  officium  de- 
functoruin  illud  addentibus.    I.   5,55,.   c  f. 

Alleluia  bab.i  quale?  1.  n3-  c  /•  cum  neumatc 
cant  at  um-    ib-   339.  ?■ 

AUehdaticum   melos.     I.   115.  p.  »/•    }4°-   c-    "'• 

Alleluiaticus  pfalmus  CXLVIII.  cum  fequentibus. 
I.   190.  p.  i,   8c  n.    a. 

Alterna  pfalmodia.    vid.    Anciph.   pfalm. 

Amalarii  &  Agobasui  controvert!*  de  muta- 
tione  cantos  ,  !.  279.  p.  i-  Sc  de  officio  Ro- 
mano.    I.  582.  f.   feqq. 

Ambkosiis  (S.)  Mcdio!<r,ii  cantum  inftituit.  I.  g<£ 
f.  >,i-  199.  p.  m.  202.  i.  it  n.  a.  225.  c.  m.  224. 
c  hi.  an  fyftema  muficum  disdiapafon  invexerit  ? 
I.  202.  p.  m.  an  pfalmodiam  primus  in  occidente 
introduxerit  ?  I.  60.  p.  m.  aut  cantum  alter. 
Bum  ?    I.  4v  i.  61.  i.  is  9.  p.  m.    160-   c  m. 

Ambrqfianus  cantus  I.  249.  p.  i.  254.  m.  it.  n. 
b.  z^v  ?'.  II.  268-  *■  /•  feqq.  in  Capuana  ec- 
clefia fufceptus ,  I.  2^.  c.  f.  e  Gajtnenfi  veto 
eliminatus.  I.  2^3.  c. /.  in  quo  conveniat  cum 
Gregoriano?  II.  268-  p.  *'•  &  f-  /"•  Idem  deli- 
catatum  vocum  lafcivia  fuit  perverfus ,  I.  252. 
p.  m.  Mediolanenjibus  franc  igenas  melodias  ad- 
mifcentibus.     1.    257.    p-  m, 

Ambrofiani  hymni  I.  73.^  c.  m.  %i.  i.  8v  P-  «*• 
182.  c  f.  185.  p.  m.'  199.  m.  2^2.  /.  468- 
i.  II.  21.  f.  »t.  in  privatis  etiam  Miflis  adhi- 
biti.     I.   3><;.  p.   i. 

Ambrofiani  officii  curfus  I.  89-  f  !?S-  <"•  >;'-  467. 
c  m.  in  Hifpaniam  quoque  introdu&us  I.  258- 
i.  &  Ratisbon.s  in  Germania  fufceptus.  I.  237.  p. 
i.  Sc  n.  a.  Pragte  item  in  Bohemia  a  Carolo  IV. 
Imp.  11.  37;.  ?>/.  Eius  pfalmodia  a  populo  mo- 
re orientalium  frequentata.  I.  90.  i,  Libri  li- 
turgici  ad  idem  pertinentes.    I.  578-  m. 

Ambrojsanus  ordo  in  Mediolanenji  ecclefia  fer- 
vatus.  I.  2%G.  c.  m.  it.  n.  a.  2^7.  i.  ftuftra 
obnitente  Carolo    M.    I.  2<f5.   p.  i. 

Ambrojianum  pfalterium.     I.   2^9.  p.  i. 

Ambubaiarum  faltantium  ,  cantantiumque  collegia. 
I.   217.   c   m. 


Amen.    I.    ^2.  f.    frequenter  a  populo    cantatum 
I.    S3,    e.  f.    ^4.   i.    cum    alleluia    1.    <;6.   c  ;;/. 
9v    cm.   106.    p.  m.    117.  ;;;.    123.  p.  /'.   12^- 
p.  m.   130.  p.   i. 

Amerieanoram  mufica.    IT.  267.  c.   m. 

Angelica:  falutationis  recitatio  cum  pulfu  campa-> 
narum.     II.  243.  m. 

Angelorum  cantus  in  funere  Sanctorum  pcrcc. 
ptus.     I.   151.   i. 

Akgelus  Volitianus  ad  mortem  usque  mufica  de- 
legatus.    II.    320.   p.   m. 

Angli  a  D.  Augustino  Romamim  recepernnt  can- 
tum. I.  ^8o.  p-  i-  eorum  in  ecclefia  quis  can- 
tus 8c  mufica  vigeant  n.  x  ?  II.  250.  c.  m. 
300.   p.  m. 

Anglo  -  Saxones  horis  canonicis  a  cantu  indide- 
runt  nomen.    1.  483.  i. 

Annus  iubilsus   a  ?3V.  I.   2.  c.  f. 

Antelucani  conventus  primorum  Chriftianorum.  I. 
21.    i;i.   152.   c.  m. 

Anthem  anglicum  quid  denotet?     II.  251.    c  r.u 

Anrjchrifti  venturi  fignuni  ceffatio  pfalmorum  can* 
tus.     1.    31.   p.   i. 

Antigenis  feu  Athenogenis  hymnus.  I.  75- 
p.   m.    76.  p.  i. 

Antiphona.  I.  328-  m.  ^06.  p.  i.  unde  antipbons  fue- 
rint  defumtfe  .;  I.  "]}■  p-i.  177.  c. ;;;.  soi.  c.  C 
502.  p.  2.  quo  ritu  &  ordine  cantata:  ?  I.  $06.- 
p.  i.  in  quo  differant  a  cantn  antipliono  feu 
alterno  ,  1.  49.  m.  &  a  refponforiis  ?  I.  3 2  8- 
i.   334-  P-  rn. 

-  -  -  Earum  ufiis  apud  Gracos.  I.  505.  /.  8c  n. 
/>.  in  officio  Romano  I.  2^4.  p.  i.  &  in  Am- 
bropatro  ad  horas  canon icas.  1.  468-  c.  f.  an- 
te pfaimos  8c  poft  Gloria  Palri.  I.  178-  r. 
m.  328-  p-  tn-  quandoquc  poft  fingulos  pfalmi 
verfus.  I.  143.  p.  m.  176.  p.  i.  n°-  /■  feqq- 
334.  i.  ^02.  p.  m.  ad  introitum  Miflfe.  I.  10c- 
p.  m.  101.  p.  i.  ad  litanias  8c  rogationes.  I. 
542.  tn.  in  officio  dc  aclventu  Domini.  I.  s  1 9' 
p.  i.  feqq.   &  in  officio   de  B.   V.  I.  <js8-  f.  m. 

-  -  -  Specimina  illarum.     I.  s°5-  P-  '•    S 98-  /*•  m. 
Antiphona,  feu  alterna    pfalmodia    I.    1^9.  c.  nn 

172.  p.  tn,  feqq.  206.  i.     dircclaneae  oppofita.  I. 

173.  m.  feqq.  196.  p.  m.  a  quo  inlticuta?  I. 
100.  cm.  101.  p.  i.  3  3 1.  p.  i.  332.  c  m.  3J3. 
c  ni.   467.  c  m. 

-  -  -  Eius  origo  in  ecclefia  orientali.  I.  40.  p.  i,. 
feqq.  in  monafteriis.  I.  43.  /.  173.  p.  i.  in  ec- 
clefia occidentali.  I.  44.  c  m.  45.  i.  172. 
p.  m.   173.    j.   174.    m.  467.     c  m.    propagatio' 

F  f  £  %  sie- 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


medio  <£vo  I.  527.   c.  f    528.  p.i.   Antiphonarii 

libri.    1.  ^73.   c.f. 
Antiphonarium    Ambrojlanum  cum  notulis.  I.  257. 

c.  m. 
-  .  -  Bembnrenfe.   I.  165.   p. i. 
.  -  -  S.  Gregorh.    I.247./.     248.  i.   Roma  ma- 
gna cum  veneratione  adfervatum  ,  \    248.    p.  i. 

249.  m.  it.  n.  a.  nuspiam  tamen  purum  habetur. 

I.  360.  c.  m. 
AvTiCpuvn  vfxvoi.  I.  74.  c.f 
Antiplionus  cantus  triplici  modo  fumtus.  I.  17 3.  cm. 
Avri(£)ct)vriv  inter  &  dvTiQmov  difcrimen.   1.   330. 

p.  i. 
AfJtiJiotloreiiJis  ecclefia  quando    publicam  horarum 

canonicarum  decantationem  admiferit  ?    1.  482. 

p*  i. 
fiNTONius  (S.)  D.  Paulum  Er.  fepeliens  folus  et« 

iam  hymnos  &  pfalmos  decantaiTe    dicicur.     I. 

146.  p.  m. 
Apathia  Chriftianorum   muficam  non    exhorrec.  I. 

22 ■;.  c.f. 
Apertioms  verfus  quaiis  ?     I.  514.     p.i. 
A7roSt7rvov  officium  fingulare  apud  Gracos.  I.  501. 

c.f. 
Apollinaris  cantica.   I.  72.  i.   reiecta.   ib.   p.  m. 
Apolylisapud  Gracos  compieto  officio.   I.  462.  c.  m. 
Aporiolorum  fefta.   I.    ijj,   /'. 
Archicantoris  officium   honorificum.   1.  306.  p.   i. 
Archichori   munus   quale?     I.  308.  f. 
Archimedes   a  quibusdam  dicicur  inventor    orga- 

ni  hydraulici.   II.    138-  p-  '"■ 
Archiparaphoniits  oihcium.   I.  306.  m- 
Ariaz  ,  vid.  Odtc. 
ArLiuorum  fub    S.  Chrysostomo   hymni.    I.   4?; 

c.  m.     8v  c.f.      160.    i.     &    cantica  iSmtiku 

ad  errorem  propagandum.  I.  71.   m 
Arii  ad  Sotadis  numeros   compofica;    cantiones. 

I.  71.   i- 

Aristoxeni  opinio  de   mufica.   II.   379-  P-  m- 
Armarii  quodnam  officium?   I.  509.  p.i,    310.  p.i. 
Armenorum   mufica  facra.    II.  263.   p.i. 
Armentarii  Clerici  S.  Gregorii    Turon.  in  com- 

ponendo    cantu   promtum  ingenium.   I.  263.  /. 
Arnesti     I.  archiep.    Prageujis    cantio  Sclavouica. 

II.  373.    /'. 

Arfis   &  theils  in   rhythmo.   I.  199.  i.  11.  60.  p.i. 
AJiuticus  officii  ecclef.   curfus.   1.  1  ^ 4.   c.f. 
Aspendius  citharifta  Celebris.   I.  233.   cm. 
AJfa  voce  prolatus  cantus   opponitur  organico.  I. 

209.   c.  m. 
Athanasius  (S.)  muficam  abolitam    haud    voluit, 

I.  223.  p.  m.  fed  moderatam..  /.  224.  p.  i. 


Attentio  in  pfallendo  &  cantando  necefTaria.  I. 
231.  p.m.  feqq.  II.  181.  i.  ne  ficut  inanima 
iultrumenta  aut  aviculs  limus.   I.  233.  i. 

Ave  maris  Jiella  hymni  quis  auclor  ?     11.  23.  p.i, 

Avenionenjis  fyn.    ftatuta  de  mufica.   11.  227.  c.f. 

Aves  immerito  dicuntur  anfam  dedifle  cantui.  J.  2. 
c.  m. 

Angujiana  dicecefis  decreta  fyn.  quid  ftatuanc.  de 
mufica  ?     11.  220.  p.  1. 

Augustinus  (S.)  Manichais  ob  reiectum  cantum 
ecclef.  fumme  indignatus.  11.  67.  i.  Quantum 
eodem  fit  commotus?  I.  6$.  /'.  iz%.p.i.  Eius 
pfalmus  contra  Donutijias.  1.  $2.  i.  82.  c.  m. 
item  liber  ei  adferiptus  de  Canticis    ad    altarc. 

I.  32.  p.  i.  contra  Hilarium.  ].  86.  c.  tn.  alii- 
que  de  mufica  metrica  ,  &  rhythmica.  I.  197. 
e.  m.  it.  n.  a.  198-  i.  Eidem  adferibitur  hym- 
nus  ad  benediiftionem  cerei  pafchalis.     I.  82.  c.f. 

Aurea  Miff*  de  B.  V.  M.   1.  354.  p.  m.   11.  216.   c.f. 
Aurelianus   Reomenjis  quodnam  itatuat  muficum 
inter  &  cantorem  difcrimen  ?  11.  67.  c.f. 

B. 

DiBVL^E  (S.)  reliquiar    cum    cantu    translate.  I. 

47.  p.  tn.      1 3  5-  p.  i.   it.  n.  b. 
Bai.dricus  organorum  adprobat    ufum.     11.    143. 

c.f 
Ballationes   in  ecclefiis  vetitae.   11.     102.  tn. 
Banchieri  fex  notis  vulgaribus  addidit  feptimam. 

II.  278.  p.  i. 

Bannius  quot  modos  &  genera  mufica;  adenit- 
tat?  11.  387  c.f.  &  quot  genera  notarum  ?  11. 
396.  p.  in. 

Baptifmalis    fontis   confecratio.   T.  <;  5  <; .  p.m. 

Baptifmi  celebratio  cum  hymnis,  &  canticis  fpiri- 
tuahbus.  I.  132.  i. 

Bafi/icarii  quinam  dicti  .;    I.  429.   c.  m. 

Baf%lecnfe  Concilium  quid  ordinaverit  de  mufica  figu- 
rali,  II.  220.  p.  i.  &  de  Trutanis  ?  11.   2:8.  p.  i. 

Basilius  (S.)  pfalmodia;  inftaurator.  I.  63.  c.  nt. 
varium  canendi  modum  Cafarea  inftituit.  I.  85. 
m.  Eius  contentio  in  adornando  cantu.  I.  223. 
tn.  &  liturgia.  I.  97.  c.  m.  Lites  eidem  mots 
ob  doxologiam.  I.  $4.  p.  m.  &  ob  melodia?  mo- 
dum a  confbetudine  alienum.  I.  84-/  236.  p.i. 
it.   n.  a. 

BafTus  general  is  &  fundamencalis  a  quo,  &  quan- 
do fit  inventus?     11.  297.  p.  i.   &  c.  in. 

Beerovienji  coenobio  monialium  breviarii  loco  of- 
ficium de  Ven.  facr.  prsfcriptum.    11.  202.  p.  m. 

Bellarmini  fententia  de  infhumentorum  muQ- 
corum  ufu  in  ecclefia.     11.  218.   i. 

Benedicamus 


UTRIUSQUE   TOMI. 


Benedicamut  "Domino  quando  canatur  ?  I.  ^6^.p.i. 

Si  4.  c.  f.  fpecimen  huius  cantus.    1.  $15.  i.  feqq. 
Benediflio    hymnus  trium    puerorum.     I.    109.    p. 

,n.    in  matutinis    laudibus   dici  folicus.      I.  189. 

c.  /.    190.  p.   i.   c.  m.   &  n.  b.   8c  c.   191.- n.  a. 
Benedictio     populi   ab    epifcopo    data,    I.    106.  f. 

folemnis   ad     Pax    Domini   in   liturgia     1.  4^2. 

p.    i.   &   abfoluto  facro  ,    ante    quam   difcedere 

ab    ecclefia    erat  vetitum.     I.    124.   c.  f.    129. 

i.  illius    quis   auctor  ?     1.   49  5.  p.    i. 
Benedictus  (S.)  comme»dat    collationes   Cassia- 

ni.     I.   191.    c.  f.   hymnorum  praefcribit  ufum. 

I.    <;io.    i.    &   pfalterii   integn    per  feptimanam 

recitationem.     I.   47s-  p-   i-    An  alternis  choris 

pfallere  inltituerit  ?    1.    49.    p.   m.     173.    c.    m. 

174.  p.   i.   ordo  fmgularis  divini    officii   ab  eo- 

dem  conftituti  fub    Ludovico    Pio   iterum   eft 

ftabilitus.      11.    41.    p-   m. 
Benedictus    XIV.    theatrales   modulos  in  eccle- 

fiis  reprobavit.     II.    226.  p.  i.    227.  i.   quajnam 

inftrumenta    mufica    in    iisdem    admiferit  ?     11. 

2 1 8-   c.   nt.    22i.   i. 
Benno  Ep.   Mijhenjis  regularem  canendi  modum 

reftituit.      1.    285.  / 
Bernacer  cantor  Metenfis.    m.   ae.     I.   281.  i- 
Bernardus  (S.)  auctor    officii  de  S.  Victore    11. 

57.    c.  f.    moderationem    cantus    inculcat.       I. 

391.    c.  f.  eius  effecius   miros   depradicat.     11. 

89.    p.  i.    &    ad   cantum  ftrenuum  hortatur.     11. 

88-  i-   91-  /•   92.  i-   Eius  hymni.     il.   24.  c.  m, 
Bifcantus  notio.     11.   log-   c.    f.    110.    c.  /• 
Blasii  (S.)  Monafterium  quando  alternum  cantum 

receperit  ?  T.   33  5.  p.   m. 
Boetii  de  mufica  libit.     I.   197.  c.  m. 
Bobtmi  melothetae  celebres  11.  371.  p.  m.  eorum  in- 

doles  mufica.    11    369.    p.  i.   collegia  muficorum 

literata.   11     ?74  c.  m. 
Bombula  inltr.  muf.    11.    i$o.   c.   f. 
Bona  Card,    quid    fentiat  de  mufica  figurata  ?     11. 

22;.  c.    m. 
Bonifacii  (S.)  codex  evangeliorum  Mognntia  ad- 

fervatus.      I.   $8°-   c.   m. 
Boninfames   Praga  pueri  cantores.  11.    574.  p.  i. 
Boyce     Doctoris     infigne    opus   cantus    ac     mufi- 

cse  Anglic  an  a.     II.    291.    p.   i. 
Breviaria   cum  notis    muficis.     I.    971  p  L 
Bnrdigalenfe    Cone    quxnam   ftatuerit  de   mufica 

ecclef.  IL  229.  f. 

c. 

^•jesarius  (S.)  Arelat.   horas    canonicas   a  clero 
^    &    populo    curavit    -cantari.        I.    \6o.  p.  m. 
161.   i.  it.  n.  a. 


Caietanus    Card,    quid    fentiat  de  ufu  organo- 
rum ,    11.    194.   p.  i.   &    inftrumentorum    mufi. 
corum.     II.  216.  c.  f. 
Calvinijlarnm  cantiones    &    organa ,     mufica   de- 
mum.     11.  249.  c.  m. 
Calvor  ,  Cafp. ,  qualem  adprobarit    muficam.     11. 

E54.   p.  m. 
Camevacenjis  Cone,  decreta  de  mufica   ecclef.    11. 

228-    c,   f.    229.   i. 
Campana: ,  11.    159.  p.m.  ad  harmoniam  compofu 

tx  ,   11    240.  p.  i.    241.   cm.   divinitus   quando. 

que  refonaffe  feruntur.     I.  <o2.  p.  i.  &  n.  b.  una 

cantum  religious  mendicantibus  a  lo.  XXII.  con- 

cefia.     11.   101.  p.    m.    Earum     varius    ufus.     11. 

16;.  i  242.  p.  i.  &  cautiones  circa  hunc  ufum. 

11.  240.   c.   m.    Earunr'  confecratio ,    11.   24J.  c. 

f.   &  apparatus.     11.  244.  p.  i. 
Campanariorum  officium.     11.    162.  p.  nt. 
Campanilium    oftia    non   fint    cuivis  aperta   iuxta 

Cone.    Sedunenfe.     11.  242.  i. 
Canere  cum  inftrumenris  inanimatis  &  cum  falta- 

tione  ac  crotalis,  Chriftianis  interdictum.   I.   21 }. 

i.  canendi  Dei  laudes  contentio  etiam  privatam 

domum  eeclefiam  fecit.     I.   8"-    c.  m.   it.  n.  a. 
Canonarcha    1.  $08.  p-  m.   csteris  caatoribus  fug- 

gerebat  canones.     I.   201.  p.  m. 
Canones  quid  denotent   apud    Gracos  ?    I.  201.  p. 

.;;.    ^89-    P-    i-   H.    299.    P-   nt. 
Canonica  mufica ,  qus  ad  artis  regulas  eft  exada- 

I.   201.  n.  a. 
Canonica!  hora?.    vid.   Hora.   Can. 
Canonici   mufici  a  regulis  artis    dicli.     I.   201.  n. 

a.  Cantores,    qui  ecclefia;  adfcripti  fuerunt.    I. 

201.    m. 
Canonicis  nunquam   indultum  a   cantu   Gregoriano 

recedere.      1.   288-    p-  i-    iisdem  integro    MifTse 

facrificio  ,    Sc   horis   canonicis  omnibus  intereffe 

competit ,    H.    171.     c.  f.    inftitutis  ideo    dilhi- 

butionibus.      11.    182.  p.  i. 
Cantandi    vocabulum  etiam   de  privata    pfalmodia 

ufurpatum.      1.    204.  p.  m.    206.  nt. 
Cantata,  vid.    Od<e. 
Cantatorium   feu    cantarium    quid?    I.   $74.  c.  f. 

Cantica  in  S.  Scriptura  ab  hominibus  Deo  afflatis 
profufi  ,  I.  ?  c  m.  priffertim  a  Da  vide  & 
Sat.omone  ;  ib.  it.  n.  a.  pfidmis  accenlita.  I. 
167.  p.  i.  168.  »'•  fpiritualia  ab  Apoftolo  me. 
morata  I.  22.  p.  i.  cuiusmodi  (int?  I.  25 
c.  m.  feqq.  68-  c.  m.  141.  n.  a.  Illorum  dif- 
ferentia ab  hymnis  &  pfalmis  iuxta  SS.  PP. 
I.  67.  c.  f.  6g.  i.  &  varia  genera.  I-  }.  nt. 
F  f  f  J  canticis 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


cantic?s  Autiocbeni  iratum  Theodosii  Imp.  ani- 
muni  placarunt.     1.    78-  m. 
Canticum  Zaccharije  poft  collectam  in  lit.   Gall. 

I.  108-  p-   m- 

Cantilena:  in  ecclefiis  vulgari  etiam  linguae  per- 
miffie  ,  &  quales?  1.  347.  c-  f-  M«  J98-  i-  in 
Gallia.  I.  264.  c.  m.  268-  i.  &  Gcrmania.  11. 
199.  c.  f.    Profane  prohibentur ,    I.   215.  cm. 

II.  76.  c.  m.  198.  z.  &  lafcivae  ,  ib.  it.  I.  2 1  g- 
p.  i,  feq.  cum  faltu.  I.  214.  p.  i.  215.  216. 
item  compolitse  ab  hcereticis.  I.  70.  c.  tn.  feqq. 
feculares  in  ecclefiam  Gracain  introductaj  vU 
tuperantur.     1.  245.   p.  in. 

Cantores  quandoque  adhuc  catechumeni.      I.    33. 

c.  f.    &   admodum  iuvenes  ,     ib.  f.    34.    c.   tn, 

lectorum  etiam 'nomine   donati.      I.   3$.  c.   m. 

quandoque  in  maioribus  confticuti  ordinibus    I. 

298.    c.   m.   302.  c.  m.   &  n.  a.  per  vices  fuc- 

cedebant.     I.   36.  p.  m.  ad  cantum  peculiariter 

notati ,    &  afiumti,     1.    311-   i.  ad  id   muneris 

aptiores   redditi.     1.  206.  p.  i.    312.   c.  m.  nee 

nifi  iulH  cantabant.     1.   319.   p,  in.    cur  fabarii 

olim  dicli  1    1.    312.    c  f. 
m.  .    Magis  celebres   tempore  Davidis.     I.   n. 

c.   m.     Romani    tempore     S.  Gregobii  ,     Vi- 

taliani  &  Agathonis  PP.  in   Angiia  difper- 

fi.     I.    260.  p.  i.    in    Gallia!    ad    inftituendum 

cantum  milli.     I.  267.  p.  i.   2(9.  n.  c.    272.  i. 

Angli.     I.  260.  c.  f.  Infigniores   m.  ce.    I.  280. 

/.  281.  i-  feqq.   praftantiffimi  fiec.  IX.  artis  mu- 

ficae  ignari.     I.    243.  p.  m. 
,  -  -    Illorum  chorus  ab  aliis  feparatus.     I.  292. 

c.  111.    320.   c.  f.     321.   i.  feqq. 
.  -  -    Eorum  diligentia  in  curanda  voce.    I.  312. 

c.  f.    &  erudiendis    aliis.     I-  313.    c,  in.    314. 

m.  nee  non  inllrumenta  &  libri    I.    321.  p.m. 

feqq.   veftes  &    baculi    I.   322.  c.  f.    323.  c.  f. 

324.   i.    II.   173-  m.  Schola  item  Roma,  I.  293. 

p.  i,   &  alibi  eredta.     I.    29  5.    c  {. 
=  -  -    Off.cium  I.    32.   c.  f.   290.  c.  m.  feqq.  302. 

p.  tn,    &    n.  c.    304.    n.   a.  &.  b.    322.  f.     11. 

171.  p.  m.   quondam  perhonorificum  ;    I.  299. 

p.  m.  unde  ad  diverfas  dignitates  funt  eve&i. 

I.  299.    i.    31?.     C  f. 
~  -  -    Eorum  ordo    I.   299.  /,   Apud    Maronitas. 

I.   300.  i.  &  Gracos,  ib.  p.  i.    An  diverfus  a  lecto- 

ratu  caeterisque  ordinibus?  I.  33.  c.  m,  34. 
p.  m.    135.   c.  f.    300.   c.   m.    301.   i.    11.    171. 

p.   m. 
-  -  -   Illos  inter  &  muficos  difcrimen.    11.  67.  c.  f. 
~  -  -    Cantoribus  data  prascepta.    I.  220.  ;;/,  feqq. 
U.  7,8.  f.   feq.q.    306.    c.  f.  307.  i.   feqft 


Cantus  pro  modico  vocis  flex  11 ,  I.  203.  c.  tn. 
aut  fimplici  ledione  fttpius  fumtus  I.  326.  p. 
i.  quando  priinum  in  publico  Dei  cultu  adhi- 
bitus  ?  J.  2.  ...  86.  c.  f.  87.  i.  qualis  fit 
laude  digniis  ?  I.  87-  <"•  >»•  it.  n.  a,  Sc  quo- 
modo  neccfi'.irius  ?  I.  246.  m,  247.  i.  quarc 
in  ecclefia  adooMrus  ?  I.  90.  c.  m.  &  publi. 
ce  in  fcholis  ,  ac  monafteriis  excultus  ?  I.  276. 
c.    m.    277.    p.  m. 

•  -  -  Eius  effedus  infignes.  I.  88-  i.  162.  m.  it. 
n.  a.  229.  p.  i.  226.  i.  feqq.  228.  p.  i-  11. 
85-  p.  i-  obleftatio  qualis  admittenda  ?  1.  220. 
p.  i.  feqq. 

-  -  -  Eius  finis  primarius  laus  Dei.  I.  1.  i.  221. 
p.   m.  feqq. 

-  -  -  Eius  infiitutores  pra'cipui  in  orbe  chriflia- 
no ,  I.  89-  c.  m.  &  inftauratores  S.  Basilius 
I.  i8s-  c.  f.  S.  lo.  Cbryfojiomus  1.  186.  c.  m. 
S.  Ambrosius.  1.  18?.  J.  i$6.p.m.  S.  Axha- 
nasius  Diodorus  ,  Flavianus  .  Anthimus. 
ib.  S.  Gregorius  JV1.  J.  247.  p.  m.  248. 
i.  feqq.  11.  1.  i.  S.  lo,  Damafecmis.  11.  5.  /. 
aliique.     11.    28.    p.  i. 

-  -  -  Eius  moderatio  a  S.  Gregorio  ,  aliisque 
praecepta.  1.  3^0.  p.  i.  feqq.  nimia  autem  pro- 
traclio  cantus  &  officiorum  reftrida.  11.  183. 
p.  i.  feq.  pra?fcripto  canendi  modo  debito.  11. 
86.   p.  i.    feqq.   179.  p.   i. 

-  -  -  Eius  fimplicitas  prima  ecclefis  aerate.  I. 
84-  c  f-  dum  vel  minima  immutatio  turbas 
excitavit ,  ib.  f-  antiquioribus  regulis  monafii- 
cis  nullam  eius  difciplinam  defignantibus.  I. 
204.  p.  m.  206.  m.  Propagatio  illius  fub  Con- 
stantino M.  L  133.  p.  m.  ficc.  IV.  &  V. 
I.  203.  m.  feqq.  240.  p.  m.  ficc.  IX.  &  X' 
I.  241.  p.  mt  243.  c.  m.  247.  ;;;.  280.  ;/,-, 
526.  i.  feqq.  11.  21.  p.  i.  6t>.  i.  in  Angiia  I. 
i<jv  p.  m.  262.  c.  m.  in  Gallia  &  Italia.  I. 
93.  p.  i.  in  Ger mania.  1.  273.  c.  m.  Am- 
pliatio  denique  illius  &  frequencatio  pofteriori 
aevo.     11.   167.  i.  feqq. 

-  -  -  Eius  ufus  in  omnibus  conventibus  Chrjftia. 
norum.  I.  99.  p.  i.  128.  p.  m.  in  vigiliis 
&  coetibus  antehicanis.  I.  21.  p.  m.  11.  6?, 
i.  feq.  in  Sacris  chriftianis.  I.  102.  p.  i. 
129.  f.  feqq.  204.  c.  m.  Ad  facrificium  Alif- 
fcE.  I.  94.  i.  99.  i.  3^3.  c.  m.  feqq.  11.  6$.. 
i.  ad  introitum.  I.  100.  p.  i.  362.  p.  i.  feqq. 
ad  Kyrie  eleifou.  I.  102.  p.  m.  372.  p.  i.  feqq, 
ad  Gloria  in  exceljis  1.  103.  p.  in.  377.  c.  f. 
feqq.  ante  &  poft  lectiones.  I.  108.  p.  m„ 
3,8  3-  £•  i*  feq&  ad  Evangelium.     I.  396,  p.  m. 

4.t8. 


UTRIUSQUE  TOMI. 


418.  c.  m.  ad  fymbolum.  I.  115.  c.  f.  426. 
c.  f.  feqq.  ad  Offertorium  I.  116.  i.  431.  i.  & 
pracfationem.  I.  117.  p.  i-  439-  *•  ad  Sanclus. 
I.  1 1  g.  c.  f.  44;.  p.  i.  fub  Canone.  I.  446. 
p.  i.  ad  orationem  Dominicam  &  benedictio- 
nem.  I.  123.  c.  m.  448.  c.  m.  452.  p.  i.  ad 
Agnus  Dei.  I.  4^4.  p.  i.  ad  Comtnunionem. 
I.  125.  p.  z.  126.  c.  m.  4S 8-  P-  *•  ad  dimif- 
Conem  populi.  I.  462.  c.  m.  inter  le&ionem, 
fermonem  ,  &  orationem.  I,  204.  c.  m.  in 
quadragefima  I.  S29.  c.  f.  $30.  i.  praefertim 
triduo  ante  pafcha.  I.  <j}°.  c.  f.  feq.  53  s- 
p.  /'.  Ad  litanias,  feu  rogationum  procefilones.  I. 
138.  /.  apud  infirmos  &  morientes.  I.  552.  P- 
i.  in  translationibus  Sanctorum.  I.  ^4^.  p.  i. 
in  coronatione  Regum.  I.  $48.  c.  m.  ad  con- 
fecrationem  Epifcoporum.  I.  464.  p.  i.  in  de- 
dicationibns  ecclefiarum.  I.  155.  c  f.  in  re- 
conciliatione  poenitentium.  I.  465.  p.  i  ik  ad- 
miniitratione  Sacramentorum.  ib.  c.  m.  feqq. 
ad  probationes  vulgares.  I.  960.  c.  m. 
Vid  VV.  Mitftca,  &  Pfahnodia. 
Cantus  Awbrojianus  vid.  Ambrof.   cant. 

-  -  -    Antiphonus  vid.  Antipb.   Pfalm. 

-  -  -    choralis    feu    planus,    vid.    Cbor.   cant.    & 

Gregor. 
»  -  -    directaneus  vid.  diretl.  cant. 

-  -  -    figuratus  vid.   Figurat.   cant. 

-  -  -    Gr,ccornm.    vid.    Gr.tc.   cant. 

-  -  -    Gregoriamis   vid.    Gregor.   cant. 

-  -  -    HebraorioH  vid.    Hebr.   cant. 

-  -  -    metricus.   vid.   metr.  cant. 

-  -  -    modulatus.  vid.  modulai.  cant. 

-  .  -    organicus.  vid.   Ovg.   cant. 

-  -  -    profaicus.    vid.  prof.   cant. 

-  -  •    refponfGruis  vid.  refponf.   cant. 

-  -  -    Romania,    vid.  Rom.  cant. 

Cappa  veftis  cantorum  propria.     I.   324.  m.  325. 

p.    i. 
Capranica    Card,    muficorum    collegium    fimile 

facc:>!o  porcellis  p.'eno  edixit.     11.   22 r.   f.  m. 
Carcajfona  expugnatio  clero  canente.    I.  560;  c.  f. 
Carissimi  auctor   cantus    recitativi.      11.   297.  f. 

Eius  elogium.     11.  344.  i.  34$.  p.  i.  &  p.  m. 
Carme   (P.)    organa  hydraulica.     11.   138.  p.  m. 
Carmen    folemne    precatiGnis  apud  Romanos.     I. 

17.   c.  m. 
Carmina  dicere  idem  ac  canere.     I.  21.  p.  m. 
Carolus  (S.)  reliquis  inftrumentis  muficis  reietftis 

folutn  organi  ufum  concetfit.     II.  186.  in.  217. 

c.  f.  quern   cantum  preefcripferit  in  ecclef.  Me- 

diol  ?   11.  208.  c.  f. 


Carolus  M.  choro  pfallentium  faepe  prsefens  I.  27®. 

i.  316.    c.  f.    feq.    dicitur   ex  difciplina    Graco- 

nan  modos  muficos  auxifTe.    I.  268.  c.  m.    11. 

71.  p.  m.   quando  cantum  Romanian  in  Galliis 

&   alibi  inftaurarit  ?    I.  269.    i.  &  n.  a.  270. 

f.  feq.  11.  41.  c.  m.  &  c.  f.  an  fit  auftor  hym- 

ni  :    Vent  creator  Spiritus  ?    II.  30.  p.  m.   Eius 

decreta  de   cantu  ecclef.     11.  69.  c.  m. 
Carlstadius  mufica;  ecclef.  ofor.     11.  246.  p.  i. 
Cas.vlii  defcriptio   abufus  muf.  ecclef.      11.  223. 

p.    m. 
Casimirus    (S. )    an    fit  au&or  rhythmi:    Omni 

die  die  Maria  ?    11.  27.    p.  m. 
Cassiodorus    quam    fecerit   diftin&ionem    inftru- 

mentorum    muficorum  ?      11.    146.    c.  m.    quot 

ftatuerit  tropos,    feu  modos  muficos  ?    11.  71. 

p.  i.    Eius  lib.  de  mufica.     I.    197.    c.   m. 
Castaldo  quid  fentiat  de  inftrumentis  muficis  in 

eccl.     11.  2 1 8.  p.  i. 
Caftratio   vocis    caufa    quando    &    ubi    fuerit    in 

ufu  ?    11.   7,-.    c.  f.    an  fit  licita  ?    11.  204.  p. 

2.  feqq. 
Cathedrales  in  ecclefias  quinam  horarum   canoni- 

carum  decantationem  invcxerint  ?    I.  481.  p.  i. 
Catolenus  Abb.    cantuum  compofitor.     I.   25a. 

p.  i. 
Celanus  audor  fequentis:  Dies  ira.  I.  409.  c .  f. 
Cerei  pafchalis    benediclio   folemnis.      I.    534.  c. 

m.    eius   auclor.     11.   28.  c  m. 
Cesti  odas  theatro  primus  intulit.     11.  298.  I 
Xa^ovoyJa,  m.  x.  ufitata.  I.  320.  f.  321.  i.  &  n.  a. 
Chelium  ufus  quando  invaluerit  in   ecclefia  ?    11, 

219.  f.    341.  p.   m.   &  n.  a. 
Cherubicus  hymn  us.     I.    112.  p.  i.    120.    c.  m. 

I2r.  i. 
Chilperici   Franc.    Regis  carmina.     11.  22.  p-  i. 
Cbinenjinm  mufica   S.     11.   265.  c.   m. 
Chorali  in  cantu    I.  247.  p.  m.  11.    268.  p.  i.  qua; 

cautiones  adhibends  ?    11.    306.    p.  i. 
Chorea?  an  in  ecclefiis   olim    dudtse  ?    I.   207.   p 

tn.  11.  102.  p.  m.   103.  i.  in  Primitiis.   II.  237. 

c  f.    in   dedicationis  anniverfariis  ,    II.   238-  p. 

i.    &    proceffionibus.    11.   239.    p.  i.    ex  eccle- 
fiis funt    eliminate.    11.  237.   c.  m.    ac   diebus 

feftivis  prohibits.   I.  133.  p.  w*.   2IJ.   c.  f.   214 

i.    219.    c,  m.    11.    102.    c.  f. 
Chorepifcopus    Colonic  fimul   fuit   primus  cantor. 

I.   29s-    c.   ;;;. 
Chori   inftr.   mufici  defcriptio.     11.    151.  p.m. 
Chorus  feu  chora  pro  antiphona  quoque  fumitur. 

I.   48.   c.  m. 

Chorui 


INDEX  RERUN!  ET  VERBORUM 


Chorus  pfallentium  uncle  dictus  ?    I.   290,  p.   m. 

292.    p.  i.  bifariam  divifus.     I.   291.    c.  m.    & 

aliquando  trifariam.  ib.   c.  f.   ubinam  fitus  ?  ib. 

c.  f    illius  ordo   m.  a?,    qualis?    I.   $20.   n.    a. 

Eidem  fe  iunxerunt   mulieres  cum  facris  virgi- 

nibus ,    viri  cum  monachis.     I.    146.  n.  a.   vi- 

ri   quoque  ac  foeminae  principes.     I.  t  ^ 7-   V-  '• 

159.    c.   tn.     160.   c.  m.  item  populus.    I.   159. 

p.  m.    feqq.    Cbori    pfallentium    in  funere.     I. 

145.    p.  m.    146.   i.    147.  m.    148.   c  tn.   149. 

p.  tn. 
Chrifti   divinitas  a  primis    fasculis    cantu    celebra- 

ta.     I.   2r.  p.  m.    2 3.  f.   30.    p.  tn.    70.    c.  in. 
Chromatics:  harmoniae  damnats.     I.    21 8-  m. 
Chromaticum    genus    mufica:    I.    21 8-    P-   *n.    an 

etianmum   obtineat  ?    11.    280.    c,  /. 
Cimenius  Card,  officium  Mozarabium  reftituit.  11. 

268-  c.  f.   &   n.    a. 
Ciftercienfium  ftudium    in  inftituendo  corrigendo- 

que  cantu.     I.   286.  p.  m. 
Citharae  diverfae  forma?.    11.  140.  p.  i.    152,  p.  tn. 

feqq.    unde  dicla  ?    11.    1^4.    i. 
Claves  in  mufica  Guidoni  debentur.  11.  46.  c.  tn. 
Clementis   ( S.  )    Alex,  locus  de  choro  Chriftia- 

norum ;     I.    30.    p.  i.   &    de    ufu    inftrumento- 

rum    muficoium.     I.   210.    c.  m.    item  hymnus 

ad  Chriftum.     I.    75.    c.  m: 
Clerici  nifi   canere   dodti    in   confpeclum    Caroli 

M.  non  admilfi.   I.  276.  p.  tn.       Quomodo  di- 

vinum  officium  in  &  extra  chorum  debeant  per- 

agere  ?  11.   170.  i. 
Clerus  numerofior  in  civitatibus  ad  pfalmodiam  ad- 

ftriftus.   I.  160.  p.  m.    16 ?.  p.    m.  feqq.    187-   c. 

tn.  praefertim   die  dominica.  ib.  p.  tn. 
Clodoveus  R.    fufceptus  Virduni  cum  cantilenis. 

I,  136.  p.  tn. 
Cluniacenfes    quem  ritum  fervaverint   in  celebran- 

da  node  refurrecftionis  Dominicae  ?  I.  937.  p.  i. 

n.  a. 
Clufor  verfus  qualis?  I.  914.  p.  i.  &  c.  f„ 
Coelestinus  P.  an  cantum  antiphonum  pfalmo- 

rum   ad    introitum    Miffs  inftituerit  ?    1.   100. 

c   m.     10 1.  p.  i. 
Colonimjis  dioecefis  decreta  de  mufica,  11.  220.  c. 

tn.  &  contra  ludos  facros.  11.  236.  p.  i.  &p.m. 

Columbanus  (  S.)  in  agone  cantaffe    refertur.   I. 

<;S2.  f. 
Columns  antediluvians  a  non  nemine  ad  muficam 
pertinuiffe  dicuntur ,  a  Tubal   &  variis  patriar- 
chis  confectse.  I.   2.  f. 
Communio  S.  fumta  ab  lis,  qui  eidem  interfuere. 
L  125.  c  m. 


Communio ,  feu  antiphona  ad  communionem  un. 
de  defumta?  I.  458.  p-  h  cum  pfalmo  etiam 
cantata  ,  ib.  p.  m.   &   quare  ?  I.  460.  p.  i. 

Completorium  pod  vefperns.  1.  19$.  /.  196.  i, 
an  a  S.  Benedicto  inftitutum  ?  I.  196.  p.  tn. 
duplex  apud  Gracos,  1.  494.  c.  f.  feqq.  eius 
folemnis   celebiatio  apud  Romanos.  1.  496.  c.  f. 

Compofitores  mufici  quinam  optimi  ?  11.  225.  c.  m. 

qusnam  ipfis  praecipue    obfervanda  ?  11.  272.    i. 

c.f.   315.  p.  i.     Vid.  v.  Mufurgi. 
Conantii  Ep.  officia   &  hymni.  11.   28.  p.  m. 
Concentor    quis  ?    I.  30$.   p.  i.    eius    officium.  I. 

304.  n.  c. 
Conciliorum     decreta    circa    muficam    facram.  11. 

220.   i.   227.    c.  f. 
Conductus   quid  indicet?  11.    129.  p.i. 
Confeffores  pfaltoe   dic'ti.  I,  36.    p.  m. 
Conradus  Sittinger  (  P.  )  monachus  S.  Blafii,  or- 

ganorum  fabricator    11.  192.  p.  m. 
Consentii   hymni  laudantur.    1.  84.  tn. 
Confonantiarum  qualis  ufus    in    polyphonia   ?     11. 

112.  p.  i, 
Constantii  Imp.   fepultura  cum    hymnis  &  pfal- 

mis  etiam  eminus  velut  e  ccelo  auditis.  I.  145. 

p.  m. 
Contaciorum    I.    ^90.    primus    auctor    Romanus 

Diac.  Edefi.   I.  79.   c.  m.   &  n.  a. 
Conternatio  pfalmorum.   I    486.    p.  i, 
Conteflationes  feu  praefationes  Miffie.  I.   99.  c.  f. 

442.  c.  f. 
Contrapundti  ufus  quibusdam   probatus  ,    11.  207. 

c.  m.  ab   aliis  reiectus  ,  11.  208.   c.  m.  in   Me- 

diolanenfi,  ib.  c.  f.   &  %GaUia  ecclefiis  eft  adfer- 

vatus.   II.  209.  c.  m. 
Contrapunctum    inter  &  falfuni  botdonum   difcri- 

men.  11.  293.  p.  i. 
Convivia  inter  hymnos  &  pfalmos  apud  Chriftia- 

nos.  I.  140.  p.  m,  feqq. 
-     -     .  cum  cantu  &  mufica    apud  Gentiles.     1L 

382.  p.  i. 
Corellius  ufiim  chelium    in    ecclefia    ordinavit, 

11.  219-/. 
Cornelii   Agrippa  fententia  de   mufica  figurata. 

11.  222.  p.  i. 
Coronatio  Regum   cum  acclamationibus  &   cantu. 

I.  $48.  c.  tn. 
Cosm*  Maiumenjls  peritia  mufica.  11.  9.  c.   m. 
Cosmas  Hierofol.    cantor   &  poeta   illuftris.  11.   9. 

p.  i. 
Credulitatis  nomen  quid  indicet  ?  I.  429.  p-  tn. 
Crotali  defcriptio.  11.   157.  c.  f. 

Curfus 


UTRIUSQUE    TOMI, 


Curfus  ecclefiaftici  varia    genera.   I.   I  $4.    p.  m. 

t$f.  i.   162.   cm.    164.  p.m.  feq. 
Curfus   B.  V.  quando   fit  inltitutus  ?  1-^7.  cm. 

&  ad  canonicos  pervenerit  ?  I.  $99.  /.   560.   i. 

an  obliget  eius  recitatio  ?  I.  560.  i. 
Curfus  horarum   canonicarum.  I.    !<;$.  p.    i.    164. 

p.i.  ex    quibus    fit  compofitus  ?    I.    16?.    p.  ;'. 

168.   p-  i. 
Cymbala   &  fcabella  pedibus    feriebantnr    a  vete- 

ribus   fymphoniacis.    1.   213.  p.  m.    illorum  de- 

fcriptio.   11.  158.    P>  '■    &  ufus    in    ecclefia.  11. 

240.  i. 
Cymbalicar  rota;.  11.  16$.  p-  i. 

D. 

T""\amasl's  ( P.  )  an  cantum   in  ecclefia   Komana 
ialtituerit  ?  I.  60.    c.  m.   242.  i.  &  n.   a-    & 

alternuni   quidem  ?     I.   44.    c.  m.    ac    diurnum 

nucturnumque  ?   I.   91.    7.  Eius  carniina  de   va- 

riis  feftis  SS.   Apoft.   &  Mart.     I.   go.   c  f. 
David    quo    inftrumento    mufico  ufus    fit  coram 

Salle?   I.  9,  p.  m.   Eidem  tribuitur    prscipua 

laus  adornats  mufia.     I.  4.  c.  /  5.  i.  II.  p.  i. 
Decentum   quid?    11.    in.  cm. 
Decimatorii   verfus   quales  ?    I.    336.    p.   m. 
Dedicatio  ecclefije    requifita    ad   facra  Chriftiano- 

rum.     I.   53.  p.  m.     quo    cultu    olim    celebra- 
te ?    11.   2 3 8-    p-  i. 
De.'ona  cantilena;    nonien   in   facris    Apollinis.     I. 

17.    p.  m.   eius  partes,     ib.    c.  f. 
Dens  in   adiutorium    t£c.    in  officio    S.    frequen- 

tatum.     I.    513.    c.  f. 
Diaconi    cantorura     obibant    munns.      I.    302.   c 

m.    &  n.    a. 
Diaphonia,  organum  dicta,  m.  x.  inventa.  11.  107. 

/.   eius  notio.     11.   108.   z.    &   p.   m. 
Diapfalma  in    pfaimis    an  ad  cantum    pertineat  ? 

1.    <;.    c.   in.     j  1.    p.   m.    vel   ad  mufica  inftru- 

ta  ?    I.    1  r.    p.    m.    it.   n.   a.  b. 
Diatonicum    genus    muficoe     I.    218-   p.   m.    con- 

ftanter  fervatum  in  cantu  Ambrofiano ,  &  Gre- 

goriuno.     I.   2  $2.  c.  f. 
Dignitatis   titulus  cui  competat  f    11.    170.    c.  m. 
Dionvsii  Akx.  mufica  fcientia.    I.   197.  t.  m. 
Diptychorum  cantus.      I.    447.    m. 
Direaaneus    cantus  ,     feu  in    direclnm  opponitur 

antiphono.     I,  174.  p.  m.    196.  p.  m.  uti    Glo. 

riu  in   excelfis  Deo  T   Sanflits,  Agnus  Dei  &e. 

I.    179.   p.  m.    &    c.f.    176.  i. 
Direclaneus  pfalmus    I.   17s-   p.  >n.  it.  n.   a.    190. 

1.  m.    196.  i.    parvulus.     I.    190.  n.  c.    191.  n. 

a,    199.    c.  m. 

JlAJtT.    GtH-BEKT.    DE    MuSICA    ECCL.    T.   1L 


Difcantus  feu  bifcantos  notio.  It  tio.  c.f.  tit. 
f.   Eius  fpecimen.     11.   108.  f. 

AfciXiv    7r(>oxi^ivov  quale?    I.    $\\.  p.  nt. 

Ditoni  ufus  a  Guidone  iam  receptus.     11.  n?.  p.i. 

Dodloratus  gradu  quando  muficae  profeffores  or. 
nati  in   Anglia  ?    I.  287.   p.  i. 

Domefticus  muficorum  quis  ?  I.    308.    c.f. 

Dominica  diei  feftiva  celebratio  cum  pfalmodia 
&  cantu.  I.  97.  c  m.  n.  b.  98.  c.  m.  132. 
p.  m.  Eadem  die  arare"  vel  fodere  praeftat,  quam 
faltare ,  I.  219.  f  aut  cantiones  profanas  & 
lafcivas  proferre.     I.  218.  i. 

Dtmatijl*  catholicos  redarguere ,  quod  fobrie  ca. 
nerent.  I.  72.  m.  204.  p.  i.  Eorum  cantiones 
damnatae.     I.    72.   p.  m. 

Donii  fententia  de  muficre  figuratae  abufu.  II.  224. 
c  f.  de  tribus  rhythmorum  generibus.  II. 
272.  p.  i  de  ftatu  antique  &  modernae  mufi- 
cae. ib.  de  ardua  inftrtutione  muficae  figuratse. 
11.  274.  c.  m.  de  quatuor  gradibus ,  quibus  ec- 
clef.  cantus  apud  Latinos  procefferit.  11.  94. 
c  f.  de  prolixis  fyrmatibus  &  repetitionibus 
verborum  in  mufica.  II.  31Z.  p.  m.  Impetitia 
muficae  praclicae  Eidem  obieda.    II.  28s-  V-  *• 

Doricus  modus    frequentatus    apud    Hebraos      L 

Ao^oAoyicc  fxiyaKvi  x,  fjUKgct  apud  Gracos.  I. 
106.   p.  i.    51X-  c  f. 

Doxologia  Gloria  in  excelfis  in  nocltirno  feu  ma- 
tutino  officio.  1.  103.  p.  m.  feqq.  in.  c.  m. 
183-  p-  m.  189.  c.  m.  196.  c  m.  191.  i.  it. 
n.  a.  &  ad  MifTam.  I.  104.  c.  m.  feqq.  a  fo- 
lo  facerdote  incipitur.  I.  378-  *•  &  quare.-5 
ib.  p-  i.  quibus  temporibus  ?  I.  104.  c.  m. 
106.  m.  3  78-  p-  m.  379.  p-  m.  a  quo  prae- 
fcripta  '  I.  56.  p-  i-  104.  C.  m.  quandoque 
cum  integra  liturgia  grace  &  cum  tropis  fuit 
cantata.  I.  382.  p  i.  Ritus  Ambrofianus  ,■ 
Grtcus  ,  &   Mozarabicus  circa  eius  eantum.    I. 

381.  p-  i. 
Doxologia  Gloria  Patri  &c.  quo  ritu  adhibita 
in  fine  fermonum  ?  I.  $4.  c.  m.  ad  profefTio. 
nem  fidei.  I.  Sv  c-  m-  1{-  n-  b.  poft  pfalmos, 
refponforia  &  ledliones  fuit  cantata  P  t.  43. 
c.  m.  s?-  /•  %(>■  t-  i-  I82.  c  m.  <o8-  m. 
512.  p.  m.  cum  cantu  refponforio.  I.  $$.  c. 
f.  &  antiphono.  ib.  178.  i.  Illius  varia  gene- 
ra. I.  $4-  c  m.  feqq.  &  iites  ideo  motae. 
I.  ^4.  p.m.  <;$.  c.  m.  56.  i.  ft  n,  a.  ?l.  p> 
m.  Eiusdem  pars  altera  ficitt  erat  &c.  ob  hat- 
reticos   eft  addita.     I.    178.  p.  ttu 

G  g  g  Dramata 


INDEX     RERUM     ET    VERBORUM 


Dramata  facra    Romae  primum    audita.      11.   298- 

p.  i. 
~Dndd.es   muficam  adhibuere  in  facris.     I.    19.  p. 

i.     11.    578.    c   m. 
Duello  committitur   caufa    de  fubftituendo    officio 

Gallicano   in   locum    Toletnni.     I.   2^9     n.  a. 
Dunstanus  (S.)  perperam  cantum  a  quatuor  vo- 

cibus    inftituifTe    dicitur.      11.    35.   p.  m.  inftru- 

menta   mufica   dextre  tra&avit.      11.   99.  p.  i. 
Dunstaphus   Aiiglus  muficae  figuratae  cultor  exi- 

mius.     11-  $26.  i. 
Duodecima   hora  canonica.      I.    154-    n.  a.    17$. 

n.    a.   eius   officium.     I.   19^.  c.  m. 
Durell   Anglut  deFenfor  muficae.     11.  252.  p.  i. 


E. 

Cadmerus   Celebris  cantor.     I.    299    p.  nt. 

*-'  Eadredus  cantor   peritiffimus  extra   ecclefiam 

mutus.     I.  299.    c.  f. 
Eberlin  ,  Ernejlus ,    melotheta  infignis.    11.  371* 

c.  f.  it.  n.  a. 
Eccardub   hymnum    Te  Deum  landamus  in  Ger- 

maniam  trantulit  linguam   faec  IX.    11.  25.  p.i. 
Ecclefiarum    praecipuarum   ftudium  in    adornando 

cantu.  I.  225.  i. 
Echo.  I.  217.  n.  a- 
Eddii    mon.    Cant,    opera    cantus    inftituitur    in 

Anglia.     I.  261.  i- 
Eitro^fcov  quale   officium  ?  I.   418-   n.  a. 
EK<Poovyj<rnir  orationes  altiori  voce  dicta:.    I.  122. 

p.  m.   12;.  v 
Enchorda  inftr.  muf.     11.   1.51.  p.   tn. 
Enharmonicum  muficse  genus.    I.   218.    p.m.    11- 

7;.  m.  an  adhucdum   fit  in  ufu  ?  11.  280.   c.  f. 
Enosi  tempore  an  primum  viguerit  cantus  in  ec- 

clefia  ?     I.  2.  m. 
%7rouvoq,   uivog  in  quo  differant  ab  hymno  ?    I. 

74*  e.  m. 
E7raAi$oi  incantatores  ,    incantations.      I.  i$.   c 

m.    16.  p.  i.  • 

"E7rivtyYifAUV  in   S.    Liturgia    idem    ac  V7rcmviiv. 

I.   9S-   i. 
Ephrem   (S.)    S.    cantus  inftaurator    I.   98.   c.  tn. 

facros  hymnos  ad  metrum    Harn{onii  compo. 

fuit.      I.    77-    p.  *n,     78.   i-    200.    i.    &    c.  m. 

quod   pofteriores  eccleiiae  cantores  funt  imitati. 

I.    200.  m. 
Ephyrhnia  Therapeutarum.     I.   20.  c.  tn. 
E7nA:'%vtog  iv%&(>i<ria  feu  7rQ0T$)My<rt{.   I.  19 j, 

c.  f,    194.   p-  m. 


Epiphaniae  feftum  olim  profanatum  ornatu  mulie- 
bri  ,  faltu  ,   &  lafcivo  cantu.    I.  214.  /.  feqq. 

Epifcopi  cantu  deleftati.  I.  ji6.  m.  cum  choro 
pfallentium    excepti.      I.    ij(J.     c.  f.    137.     /. 

5  So.  p.   I 

Erasmi  Rot.  defcriptio  muficae  figuratse.    II.  222. 

p.   m. 
Ericus  Rex  Dania  ope  citharaedi  an  in  furorem 

adlus  ?    II.   84-  p-  m. 
Evagrius   Ponticus    apathiam  affectans    muficam 

tamen  fufcipit.     I.  22<;.    c .  f. 
Evangelium  quo  ritu  a  Diacono  ad  altare  depor- 

tatum.      I.   419.  n.   a.   &  cantatum  ?     I.   107. 

c.  f.  olim  in    Mifla   tantum.     I.   555.  tn.  gracn 

6  latina  lingua.  I.  419.  c.  f.  in  ambone.  I. 
420.  p.  i.  cum  maiori  vel  minori  modulatio- 
ne.  ib /.  fpecimina  huius  cantus.    I.  421.  feqq. 

Evangelicus  codex  praeferri  folitus   in  proceffioni- 

bus.     I.    418-   n.   a.   568.   c  tn. 
Euchariftiae  eViAi/%v/y  celebratio  I.  193.  /.   194. 

p.   tn.    cum    cantu    pfalmorum.      I.   61.    cm. 

62.    c.  m.   &  n.   c.    antelucanis  &   aliis   horis. 

I.  1  $2.   p.  m.  etiam  vefpere.     I.   is  J-  *'•  &  ad 

praefationem  in  Mifla.     I.    117.  c  m. 
Euchitarum  varii  modi  mufici.     I.    78.  p.  *'• 
Eugenius  qua  ratione  ordinem  Ambrofianum  in 

ecclefia   mediol.  confervarit  ?    I.   256.   c.  m. 
Eunuchus  hymnorum  cantoribus   erudiendis   olim 

praepofitus.    I.   33.   c.  f. 
Eunuchi  cantores  reprobati ,    ac  irregularibus   ac. 

cenfiti.      11.    204.    p.  i.    feqq.   quando    &    ubi 

fuerint  recepti  ?   1L  751  t.  f. 
Evovae  unde  ?    I.   337-  ?•  *• 
Eusebius  hymnis    &   pfalmis  Chrifti    divinitatem 

probari  teftatur.     I.   }o.  p.  rtu 

F. 

"Calfa  mufica   quid   denotet  ?     11.  120.  /. 

Falfetus ,     difcantus.  11.  206.  p.  i. 

Falfibordoni  in  concentu  quaenam  obfervanda.  11. 
116.  p.  m.  292.   c  f. 

Ferae   mufica  deleclantur.     I.  227.  n.  a. 

Fefta  Sandorum  cum  convenienti  cantu ,  &  aliis 
lsctitiae  fignis ,  I.  133.  c.  m.  non  autem  cum 
fono  inftrumentorum  &  faltatione  funt  celebran- 
da.   I.   213.  c.  f.  214./'.  feqq. 

Feyoo  proe  omnibus  inftrumentis  cheles  in  eccle- 
fia minime  idoneas  qenfuit.  11.  218.  p.  m.  &  n. 
b.  de  muficis  aompofitoribus  quid  fentiat .;  11. 
22).  ' c.  tn. 

FlCINUS 


UTRIUSQPE  TOMI. 


Ficinus  (Mar/tl.")  muficus.  11.  310.  p.  m. 

Ficla  mufica  qualis .;  11.  283.  p.i. 

Figurat  marks  notio  ,  11.  124-  ?■  u  &  formae.    ib. 

m.  feqq. 
Figurata   mufica  olim  in  ecclefiis  proifus   ignota, 

I.  248.  m.  poftea  tamen,  II.  273.  p.  m.  in  mo- 
nachorum  etiam  &  monialium  coetibus  obtinuit. 

II.  2ii.  i.  primum  fimplex  ,  11.  273,  c.  m. 
demum  ultra  modum  aucla ,  11.  274.  p.  i.  cu« 
mulatis  eius  (ignis  &  figuris,  11.  124.  p.  t.  feqq. 
27s.  p.i-  fruftra  tentaca  earum  mutatione,  11, 
276.  p.  i.  ut  adeo  fuerit  vetita  (tatutis  vario. 
rum  Ordinum,  11.  213.  p.  i.  prxfertim  monafti- 
corum.  11.  214.  p.  i.  Eius  variee  fpecies.  II.  127. 
p.  m.     Vid.  Menfurata  mufica. 

Fifiularum  defcriptio.  11.  150.  cm. 

Fi.avianus  Antiocb.    an  Gloria  Patri  primus  can- 

tari  iufferit  ?  I.  $4-  /.  ss.  i.  &   n.  b. 
For.  is   baptifmalis  confecratio.  I.    535.  p.   m. 
Fortunati  (S.)  Pifiav.  hymni.  I.  83.  m.  feq. 
FokiuNATi   Venantii   locus  de  inftrumentis   mu- 

ficis.  I.  217.  n.  a.  11.  147.  p.  m. 
francici  cantores,  i.  264.  c.  m.  Bonouia  in  plateis 

canere  prohibiti.  1.2:57.  c  f.     Eorum  libri   inu- 

fici   maiori  in  pretio    habiti  ,  quam  Romani.  I. 

263.  p,  m. 
Fkanconis  Pari/,   regula    de  triplo .    quadruplo, 

imo  quintuplo    operando.  11.  119.  cm. 
Fr Ancor um    reges  Mcrovingici    muficEe    amatores. 

I.  263.    /. 
Fridericus  II.  rex  BoruJJia  mufica  ftator.  11.  369. 

hi. 
Fulbertus,  fcbola;   Carnutenjis  magifter  infignis, 

&  cantor.  284.  p.  m. 
Fulgentius  (  S.  )  clericos  fuos  fuaviter  pfallendi 

curam  habere  iuffit.     I.  91.  i. 
Funus   pioruin  lsto  potius   cantu    profequendum. 

I.  147.  c.  m.  148-  m.    1.9  1, 

Fux  ,   lofepb.    quot  conftituerit    modos    muficos  ? 

II.  28-  p.  m.  Eius  monita  de  ftylo  ecclefiaftico. 
11.  294.  c  m.  370.  i. 

-    -     -     inftitutio  mufica;  folida.  11,  370.  p.  i.  Me- 
lothefia.  11.  ib.  p.  m. 


G. 

r~"AFORi,  Francbiiti  opus  de  r*  mufica  celebra- 
tur.   11.   3;  1.  p.  m. 

Galli  (S.)  in  monafterio  antiphonarium  D.  Gre- 
gorii  adfervatum  .  I.  580.  p.  m.  diverfum  a 
Mtienji ,  I.  279.  cf.  uti  &  modulatio  Romana. 
}.  274.    c.  m,   275.   p.  m. 


Galli  indociles  efle  notantur  in  hymnomm  carmine, 
I.  204.  p.  m.  Illos  inter  &  Romunos  cantores  alter= 
catio  fub  Carolo  M.   I.  269.  n.  b.  c.  270.  p.  m. 

Gallia  Narboncnjis  Vijlgotboriim  in  llifpania  regno 
accenfita.  I.  18?.  /. 

Gallia  reges  muficae  f.mtores.  11.  318.  c.  f. 

Gallic*    muficae  flatus  noftro  a,-vo.  11.  301.  p.  i. 

Gallicanus  cantus  antiquus  Romano  fimplicior.  I. 
263.  r.  m.  264.  p.  m.  illius  reliquioc  etiam  irt 
Romano  officio,  I.  264.  i.  Praefatio,  ibid.  p.  m. 
SanBus  feriale,  I.  263.  c.  m,  Orat'o  dominica, 
I.  264.  p.  m.  modulatio  pfalnt    In   exitu    Ifrael. 

I.  263.  p.  m. 

-  -  Officium,  I.  164.  p.  m.  feq.  ioxta  quosdam 
idem  ac  Mozarabicum,  I.  398.  p.  i.  diverfum  o- 
lim  a  Romano  ,  I.  3S7-  m.  358.  p-i.  quod  tamen 
poltea  eft  receptum  ,  I.  582.  p.  m,  ecclefiis  qui- 
busdam  ac  monafteriis  Alexandrinum  recipien- 
tibus.    I.  hs.  i. 

-  -  Pfalterjum,  I.  265.  cm.  266.  c.  m.  in  quibuS* 
dam  Germania  ecclefiis  olim  introductum,  I. 
264./".  265.  c.  m.  &  n.  «.  in  Hifpania  quoque, 
ib.  &  alibi ,    etiam  Roma  receptum.  ibid.  p.  fit. 

-  -  Rhus  pro  horis  canonicis.  I.  470.  cf.  an 
redte  dicitur  in  Hifpaniai  introduci  iuffus?  I. 
258.  p.  i-  259.  c  m.  Hymni  in  eodem  frequen- 
tati.    I.  2S8.   c.  m. 

Galuppi  quid   requirat  in  mufica  ?     11.  30S.  m. 
Georgius  presb.  fk'C.  IX.     organorum     fabricator 

infignis.  11.  142.    p.  i. 
Geraldi,  Brace   Arch,  encomium.    I.   %\%.m. 
Ger aLdus   muficus    Moyfiacenjis  mon.  I.  285./. 
Germanus  (S.)  in  pfalmodia  affiduus,  I.  156.  p.  m. 

j68.  c.  m,  clerum   quoque    &   populum  pfallere 

iubet.   I.  161.  c  m.   Eius  pfalterium.  ibid.  m.  feq. 
Germani  officio  Romatzo  ufi,I.   $8°-  P>   *•   qua  d^- 

ledentur  mufica   n.  a.  11.    502.  p.m.     ^6%. p.i. 

369./. 

-  -  Melothetae  hodierni.  11.  370.  \n.  feqq.  Eo« 
rum  opera  mufica  typis  edita.  11.  373.  e.  m. 
374-  cf. 

Gersonis    infignis    locus   de    mufica    fui  aevi.  11. 

167.    cf.   i6g.  i.    de   organorum    ufu,  11.  14$. 

e.  m.  ac  de  regulis     pro  inftruclione  puerorum 

Parif.W.    169.    p.i.   200.  p.  m. 
Ghifiamis  cedex  antiquiflimus.    I.  969.  cm  &  n.  a. 
Gildas  (S.)  Abb.  Rttgenjis   angufhe    infulae  dilata* 

tionem  divinitus  impetrat.  1.  137.  tin. 
Gisleberti  opera  mufica.  11.  59.  p.  i. 
Glareanus  quid  in    mufica   moderna    defiderec  1 

II.  272.  m.   z%o.  f.  quot  modos    muficos    admi- 
ferit  ?  11.  284.  c  m. 

G  g  g  2  Gno- 


INDEX    RERUM    ET   VERBORUM 


Gnoliicus  Clementis  Alexand.  quomodq   ad  mufi- 

cam    inftitutus  ?   Js  89.  p.  i. 
Godescalci    fermones  apologetici ,  11.   27.  p.  m. 

28-  *■  &  hymni.  11.  28-   n.  a. 
Goliardis    cantus  in    ecclefia   interdidus.     11.  8r- 

p.  m. 
Graduate?  libri.   I.  $7;.  p.  m, 
Gradualia,  I.  no.  p.m.   399.  p.  i.   a  quibus  com- 

pofita  ?  I,  j 98.  p.  m  qua  modulatione  canenda  ? 

I.  400.  c.  m.  ilia    inter   &    traclus    differentia. 

I.  402.   n-  a. 
Gradualis  pfalmus  modo    refponforio    cantatus.  I. 

406.  /'. 
Qrxcif    etiam   fchifmaticne    &  latina;   ecctefiae  can- 
tus quondam   communis.  1.  24$.   c.  f.    246.  i. 
Graci  melodi.   I.  78-  i,  feqq.   11  8-  i.  feqq. 
Gr>ecQrum   cantus  &  mufica  eccl.   m.  x.   I.  289-    *"• 

in  Oriente  &  Occidente    olim   ufitata,  I.  j^6.  m. 

poftea  tamen  fuit  negleela  ,  11.  260.  c.   m.  mu- 

iicis  inftrumentis  omnino   reieCtis.    11.  261.  c.  m. 

Difciplina   cantus  moderni    Gracorum.  11.  259.  f, 

-  -     Libri  liturgici.   1.  $8v  P-  h 
-     Liturgia  qualis  fit.  11.  259./*. 

-  -  Notae  mufica?,  I.  202.  c,  in.  11.  52.  i.  54.'?. 
feqq.  latinis  quoqge  olim  fuere  familiares.  11. 
Sj.p.  *'.    &  c.  f.      Earum  fpecimina.  11.  <6.   c.f. 

-  -  Ritus  celebrandi  laudes  matutinas,  I.  489.  i- 
&   fella  Sanctorum.   1  ^44.  c.f. 

-  -  Studium  in  componendis  odis  ac  hymnis. 
I.  289-  c  m-  s88-  z-  &  fupplendo  defeclu  no- 
tarum   muficarum.    I.  ;o8-  p-  i. 

Gregorianns  cantus  planus  feu   choralis  a   5.  Gre. 

GORIO   M.    I.  247.    pm.    248.  p.  i-    fubCAROLO  M. 

in  Galliis  adoptatus,  I.  269.  n.  c  &  in  Wfpania, 
I.  259.  c.  m.  ac  in  Anglia.  1.  260.  p.  i.  ilium 
inter  &  Ambrojiumim  diftinctio.  11.  268-  p-  i> 
Gregorius  M.  (S.)  cantus  ecclefiaftici  in  Occiden- 
te  inftaurator,  I.  247.  /».  m.  248-  h  feqq-  11.  r. 
1.  feqq.  diyinitus  accepit  cantus  difcipiinam  ,  I. 
frontifpicio  ,  11,  2,  c.  m.  artem  muficam  e  graca 
in  latinam  transtulit  ecclefiam,  1.  249.  p.  i.  fca. 
lam  item  muficam  per  primas  alphabeti  literas, 
ibid.  c.  m.  11.  4,  c.f.  Antiphonarium  &  refponfa- 
le  ordinayit,  1.  247.  /.  feqq.  11.  2.  i.  fcholam 
cantorum  inftituit.  11.  4.  p.  i.  an  figurato  can- 
tui  firmum  fubftituerit  ?  I.  248.  c.  m.  &  an  au- 
thentos  duntaxat  adoptarit  modos,  anve  plagtj- 
les  addiderit  ?  dubitant  aliqui.  I.  26s.  c.  m. 
Eius  hymni,  11.  21.  p.  m.  &  <.-ric,omium,  11.  2.  r.  m. 
dominica  prima  Adventus  in  ecclefia  decanta- 
jEurn  ante  introitam,  J.  250.  i.  falfo  adfcriptum 
Greg.  11.  I.  251.  c.  m.  Ejus  lectulus  &  fiagel- 
hjm   pro   pueris.   I.  248.    p.   i-     Difficultates  de 


eius  libris  liturgicis  ab  cruditioribus  motae.  11. 
4.  c.f. 

Gregorius  V.  cantum  invexit  muficalem.  11. 
41.    cm, 

Gregorius  IX.  Ant.  Salve  Regiiza  horis  ean.  ad- 
di  praecepit.     11.    16;.    c.  m. 

Gregorius  (S.)  Thaumaturgus  in  hymnis  decan. 
tandis   pernox.    I.    i$6.    p.  i. 

Grimbaldu6  cantor  e  Gallia  in  Angliam  accerfi- 
tus.     I.    282.    c.   m. 

Guederon  muficorum  Gallorum  Patriarcha.  11. 
til-   P-    i- 

Guido  Aretinus  corruptam  muficam  variis  in  re- 
gionibus  emendavit.  I.  28].  c  m.  faciliorem- 
que  reddidit  cantus  eccl.  methodum.  11.  42 
m.  feqq.  ditoni  agnovit  ufum.  II.  117.  p.  i- 
fcals  muficae  non  addidit  r.  11.  49.  c-  m.  nee 
notularum  cvm  fuis  appellationibus  eft  auclor 
11.  s°-  P-  i-  nee  muficae  polyphonas  aut  inftru. 
mentorum  polypleclrorum.  11.  y.  i.  alphabeti 
vero  litteris  eft  ufus.  11.  <;4-  P-  '•  Eius  micro- 
logus.  11.  42.  p.  m.  hexachordon  &  neumae. 
11.  44.  c.  m.  Eidem  linear  &  claves  in  mufi- 
ca debentur.  11.  46.  c.  m.  6\.  p.  i.  metho- 
dus  ab  eo  tradita  per  univerfum  otbem  feli- 
citer  eft  propagata.   11.  48.   ;. 

H. 

LJarefes   per    cantica  propagatae.      I.    70.    p.  m. 

17:1  feq.    11.  247.   &c. 

Hasretici  medio  &  poft.  a:vo  cantum  ecclef.    incef- 

fentes.     I.  24s-  c.  f    11.   24s-   *■ 
Harduinus    presb.    arte   fcriptoria  excellens.     I. 

^62.   c.  f    &   n.   a. 
Harmonica    mufica    I.    198-    p-  i-     11.    146-   p-  U 

quaenam   canonica   didla  f    1.  201.   c.  m.   &  n. 

a.  205.  n.  a.  noftra  an  primis   faeculis  fuerit  in 

uCu  ?    I.   199.  m.  Eius  genefis  confonantiarum. 

11.  28  $■   m. 
Harmonici    Rhythmi.     I.    199.   i.   25;.    n.   b- 
Harmonii  liaeretici    cantica  ad  fuaviter  infinuan- 

dam  hsrefim.     I.    72.  i.    717.  p.  ut.   &  n.  a. 
Hasse,  AdolpbU  lucubrationes  muficae.  11.  369.  c.f. 

Coriphaeus  hodiernae  muficae-     11.   554.  p.  i.  J70; 

c  m.  p.  m. 
Hebdomadarii  ex  canonicis    conftituendi    ofificium. 

11.    17?.   p.  i. 
Hebdomas  Pafchatis  &  Pentecoftes  integra  divino- 

cultoi  dicata.     I.  5^7.   c  m. 
Hebraorum    accentus  an  mulici  fint  ?  I.   ^.  p,  i- 

.  -  -    cantus  antiquus   in  noftro  genere  diatonico. 

1-9. 


UTRIUSQUE    TOMT. 


I.  9.  p.  i.  varius  ,  prout  diverfi  funt  libri  fa- 
cri.  I.  8-  *«  /•  alternus.  I.  j.  f.  10.  c.  m- 
An  aliqua  confonantia  harmonica  fucric  prsJi- 
tus  ?  I-  10.  p.  m.  Eius  ratio  nupcr  irerum  re- 
perta.  I-  8-  f*  Hodiernus  illius  ftatus.  I.  8- 
p.  i.    diverfus  a  veteri.      I.  9.    i. 

-  -  .    Modi    mullci.    I.    >.    p.  i. 

-  -  -    Sonandi    tripudiandique  ars.     I.    12.   i. 
Helvetic*    congregationis    Beiiediclina  decreta    de 

mulica.     II.   212.    c.   »«. 
Henrici  V.  folemnis    in   urbem  Romam  ingrefTus. 

I-    549*/ 

Henriciam  Deum  cantibus   irrideri  diclitarunt.     I. 

146.    c  m.    it  n.  a. 
Herbertls  cantor  eximius.     I.    ;r^.    p.  nt. 
Herbinius  quam    adprobarit    mulicam    ecclef.  11. 

23  s-  p.i. 
Herigerus  Abb.  muficaj  artis  peritiffimus.   11.  36. 

c  m. 
Herrmanni   contracli  audtoris  ant.  Salve  regina. 

II.  37.   fequentiae.     11.   27.  n.   a. 
Hermenegildi  (S.)  ad  corpus  auditus  cantus.    I. 

5*1.  c.  f. 
Hiberni    quamdiu    ignorarint  cantum  ecclefiaft.  I. 

287-   >n.   II.   4;.   p.  i. 
Hieras  canticorum  novitiorum    auctor.     I.  71.  i. 
Hieronymus  (D.)  an  pfalterium  digefferit?  I.  471. 

c  f.  leelionariumque  ordinarit  ?  I.  47?.    c.  m. 
Hilarius  (S.)  inter  latinos    hymnographos  I.  73. 

m.    primus  occurrit.      I.  80.    p.  i.  Eius   hymnus 

matutinus   &    ferotinus.      I.   %o.  p.  m.     Alii    ei- 

dem  falfo  adfcripti.    ib.   c.  m. 
Hillerus  Lipf.  mufica  fcientia  pr^ftans.  11.  569. cm. 
Hirmologium    Gracorum    liber   muficus.     I.    $§7. 

p.   m. 
Hirmus  antiphons    tonum    pfalmodise  determinat. 

I-    SO?./ 
Hirfmigienfes  conftitutiones   quotidianam    recitatio- 

nem  curfus  de  B.  V.  pra?cipiunt.     I.    557.  f. 
Hifpa>d  mixtarabes  dicti.     I.  577.  m. 
Hifpanicus  ritus    I.  :?8-  p-  «*•  cur  dictus  fit  mo- 

zarabicus ?    I.    s77-  cm. 
Homeri   muficus  artem  a  Deo  fibi   infitam  edicit. 

I.  2.  i. 
Homiliarius   liber.     I.    ^67.   p.  i. 
Homophonia  Gratis  &  Latuiis  olim   unice  cogni- 

ta.    11.    107.  p.  i. 
Hora:    canonical     I.    i<;r.    c  f.     1^2.    p.  j.    feqq. 

TSS-    P-  »»•   a  populo  quoque  olim  frequenrata:, 

I.  1 6c.  p.  ;n.    publice  funt  decanrand.e  in    cho- 

ro,  I.  262.  n.  a.   481.  fc   11.  179.   p-  *».   pra:fertim 

in  monafteriis,  I.  481.   u    &    cathedralibus    ec- 

clefiis;   ib.  p.  j.  fublatis  abufibus,  li.    180.    p.  j. 


&  ne^liqentia,  H.    1S1     r.  feq-    com    debits   tt- 
tentione,  1.  231.  p.  m.  leqtjf.    18:    /'.  feq 

-  .  minores,  I.  191.  c.  m.  privatim  quoniam 
diets  a  monachis,  I.  1^4..  p.  m.  it.  n.  .«.  4S}. 
p.  ;«.  in  ^Egypto  prsfertim,  I.  193.  i.  i:.  a.  a. 
quot  pfalmis  abfolutae  -;  I.  192.  c  m.  it.  n.  a. 
&  Ik    quo  ritu  tarn  in  Romano  ,   qu3nj    Amfrr*. 

Jinno  officio  cantata.    I.  490.  f.  feqq. 

-  •  Earum  myfticse  fignificationes ,  I.  i>2.  i. 
is},  p.m.  ac  numerus ,  jb.  it,  1*4,  i.  193. 
p.  i.    194.  p.  i. 

Horologium   Gracorum.    I.  587.  p.  m. 

Ho/anna  in  liturgia   &   alibi     cantatum  ,   T.     12*. 

c.  m.   it.  n.  a.   136.   c  \ 
Hugraidus   cantu  &  poafi    clarus ,    11.  33.  c,  m. 

diaphoniam  fuam  in   diateffaron  &  diapente   po- 

tiffimum  ponic.  11.  112.  p.  m.  quot  agnofcat  modos 

muficus.''  II.123.  p.m.   Eius    notse    muGcse.     II. 

54.   c  m.   ?6.   p.  i.    fS.  p.  m. 
Hugo  a  S.  Viclore  in  eos  prsprimis  invecUis,  qui 

facrum  deturpanc  Gantum.  11.  89  p.  ^ 
Hungari*  mufica  exotica.  11.  372.  p.  m. 
Uu.Jttx  per  cantilenas    propagarunt   srroces    fuos, 

11.  =4".    p.  i. 
Huijitamm  cantiones.  Ji  37;.  /. 
Hymnariupi  SS.  Hilar'ii  &  Paulixt,   I.  no.  i. 
Hymnodia  inter  partes  divini  officii,   I.  31.   f.  3*. 

i.  ipfius  Domini  &  apoftolorum    document's  & 

exemplis   pra;cepta.    I.  22.    p  ;. 
Hymnographi  latini.  I.  73.   c  m.  79.  p.  m.  80.  p.  i. 

8i.  i.  feqq.    11.  si.   i.  feqq. 
Hymnologia    Grarorum,  I.  587.    p.  t. 
Hymnus,  I.  74.    f. U8a.  c.  f.    183.   -'.    qunndo^ue 

pro  fefto  apud    veteres  ponitur  ,  11.    21.   r.   m. 

a  Chrifto    didus ,  priusquam  afcendit    in    mon- 

tern   O'iveti ,   I.  2$.  c.  m.      27.    r.  m.    69.   p.  i, 

a  SS.  Patribus  in  exempium    adducitur    coiitra 

Prift  HKanijlas.   ibid. 
Hymni  antiquiores,  vel  fine  metro,   I.  20c.     p.  m, 

sol.'/,   vel  cum  harmo;;icis   rhythmis  ,     I.   20^. 

p.  m.    233.  n.  b.   a  chrillianis    Doctoribus.  I.  74. 

i.  feq.   &  probatis  auctoribus  ,   I.  7:.   p.m.  75. 

c.  m.  it.    n.    b.    prius   in  Oriente    quam  Occi. 

dente  compofiti,  I.  74.  p.  /'.   183.  p.  m.  ad  u. 

fum  ecclefialticum    funt    aflumti,     I.   8:.  f.   m. 

84.   c.   m.  aliis,  hsreticorum   opera  conferiptis, 

omnino  reiedis.  1.  68.  c.  f.    ?io.   p.  i.    &  n.  c. 

-  -  Eorum  cantus  diverfus,  1.  >n.  i.  &  diffe- 
rentia a  canticis  &  pfalmis,  1.  67.  c  f.  6s.  i. 
quos  exulaffe  ab  ecclefiis  ob  Vandalot  in  A'<ka 
graffantt's   doluit  S.  AvGUSTfNBS.  1.  86.  p.m. 

*     Eorum  frequens  ufus.   1.  ^07-  p-  i.  in  omni- 
bus  officii  divini  partibus  ;    '.  igj-  *•/•  unde  & 
G  g  g  3  toti 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


toti  officio  nomea  dederunt ,  matutino  ptaefer- 
tim  ac  vefpercino.  1.  I8J./I  18?.  c  m.  fub  con- 
fecratione,  I.  447.  i.  quandoque  per  totam  no- 
clem,  I.  21.  p.  i.  itf.p.i.  157.  m.  ac  in  fepul- 
tura  fidelium,   I.  145.  cm.   146.  ;'.  feqq. 

-  -  Hymnus  oLkclohttos  apud  Gracos  Celebris. 
I.   5*0.   p.  I 

-  -    Cherubicus  eorundem.    I.  444.  p.  i. 

-  -    Ave  maris  J'tella   vid.   lit.   A. 

-  -    Pange  lingtta  gloriojt.  vid.    lit.    P. 

.  -    <P&>g   lAotoov.  I.   79.  c  m.    76.  p.  i. 

-  •     Te   Dewn  laztdamiis.   vid.    lit.  T. 

-  Trium   puerorum.   vid.   lit.  T. 

-  -  Triumphalis  ,  &  T^nrctyicg.  I.  120.  c 
m.    121.  i. 

-  -    Hymni  Ambrofiani.    vid.   lit-  A. 

-  -    Anglki  qu;indo  decantati  ?   I.  445-    P-  *• 
',  -    Gracorum.  vid.  lit.   G. 

-  -    Cregoriw/i-    vid.  lit.  G. 

-  .    metrici.    vid.  lit.  m. 
Hypodiaconorum  fdtum    quando  celebratum  ?     h 

Hyporcbema    carmen    cum  faltatione  decantatum. 

I.    17.  m. 
Hypuliti     Portuenfis     c&$&i    it?    7ra,<ra,g     rctc 

yfJCbtyoLq.    I.    76.  m.  &.  n.    a.    77.    i. 

I. 


tacobus  Diac.   S.   Paulini  cantus  Romani  pro- 

pagator.     I.  '261.    c.     .    it.    n.   a. 
Iacoponus    auclor  prof<e  :  Stalrat    mater.   11.    27. 

p.  m. 
lannarii  Ca'endis   litania?    celebratse.    I.    140.  m. 

faltus  &  cantus   meretricii  eadem  die  olim   con- 

fueti  damnantur.   1.  214..  c.  m.   11.  103.  p.  j. 
laponenjium  mufica  facra.    11.  265.  c.  m. 
Ignatius  ^S-  M.)  an  inftituerit  cantum  alternum  ? 

40.    p.    m.  41.  /.     Eius  doctrina     de  cantu.  1. 

28.  c.  m     &  n.  a 
Jldephonsi  (S.)  melodise.    11   29.    p.  i, 
Imperatores  mufica;  cuitores.  11.  317.  c.  /,  feqq. 
Incantationes  ,    incantatores  ,   iyraoiSo)  ,     1.   1 S. 

cm.     ad  fanationem.     1.  16.  p,i. 
Infantes  fopiuntur  cantu.  1.  226,  n.  a.     227.    n.  a, 
Inferni  poenas  finem    habituras    quinam   credide- 

rint .;  1.  SS4-  c.  f. 
Ingrejfa  in  officio    Ambrofiano.   1.  101.    c  m. 
Jnlatio   in  miffali   GalJicano  &  Gothico   dicitur  ob- 

latio    inMiiTa.  1.  116.  c.  m. 
hi  pace  procedamus    completo    lacrificio     populo 

acclumatum,  1,  462.  m. 


Inftitutionis  verae  in  arte  mufica  negleotus  noftro 
etiam  xvo  obtinet.     11.  30; .   c.  m. 

Inftrumenta  ad  populum  in  ecclefiam  convocan- 
dum.    11.  160.   c  f. 

Inftrumenta  mufica  vocibus  humanis  comparata  , 
1.  212.  n.  a.  216.  c.  f.  non  ipfe  cantus  tri- 
buendus  eft  inventioni  humans.  1.  2.  c.  m.  Pri- 
mis  fsculis  in  ecclefns  non  funt  audita.  1. 
209.  p.  m.  210.  /'.  it.  n.  a.  211.  /".  212.  c. 
m.  vel  ob  ipfum  (latum  ecclefis  prclfum ,  vel 
ob  tutpem  gentilium  in  theatris  ufum.  1.  214. 
i.  an  vero  fervierint  ufui  privato  ?  1.  210.  p. 
.  i.  216.  p.  i.  An  Parijiis  tempore  S.  Gekmani 
fuerint  adhibita  ?  1.  zi6.  f.  217.  n.  a.  Eorum 
clalfes  apud  Hebr.eof.  1.  11.  i.  icem  varia  ge- 
nera &  diftindio  poft.  a?vo.  11.  14^.  p.  m.  146. 
i.  feqq.  ac  defcriptio  in  epittola  fub  S.  Hiero- 
nvmi  nomine  ad  Dakdanum  data.  1.  212. 
p.  i.  it.  n.  b. 
-  .  -  Eorum  ufus  in  facris  gentilium.  1.  12.  f. 
13.  i.  11.  380.  m.  &  apud  Hebrjoi.  1.  9.  />. 
m.  10.  /.  11.  377.  i,  Prufanus  in  facris  Chri- 
ftianorum  vetitus ,  1.  212.  p.  i.  213.  c.  f.  214. 
i.  feqq.  11.  147.  p.  i.  in  laudem  Dei  adhibitas 
adprobatur.  1.  216.  c  m.  11.  98.  c.  m. 
Inltrumentalis  mufica  quando  in  ecclefia  primum 
fuerit  adhibita  ?  1  zog.  c.  m.  11.  137.  i.  147. 
p.  i.  Eius  ufus  initio  rarus.  11.  215.  e.  f.  377. 
c.  m.  in  Gallia  praefertim  ecclefns  ferius  ad- 
miffus.  II.  219.  p.  i.  a  conciliis.  11.  220.  i.  & 
variis  Doctoribus  eft  improbatus.  11.  216.  c .  f.- 
221.  c.  m.  ab  aliis  vero  toleratus.  II.  218.  p. 
i.  exclufis  tamen  quibusdam  inftrumentis  ,  ib, 
c.  m.  &  habita  temporum  ratione.  11.  233.  p* 
m.  234.  p.  2.  Eius  Epocha  fsec.  XVII.  11. 
341.  i. 

Infuin  divinitus  ad  habitationem  dilatata  a  S.  Gil- 
da.    1.   137.  m. 

Intro itus  MifUe  1.  101.  c.  m.  ex  pfalmis  ,  1. 
109.  p.  m.  10 1.  p.  i.  ab  introitu  facerdotis  ad 
altare  didus  1.  362.  p.  1.  cur  cantetur .;  1. 
362.  p.  m.  cur  quibusdam  diebus  omittatur.'3 
1.    364.   p.  i. 

Intus  ca?zere  apud  veteres-  idem  ,  ac  fc!a  finiftra 
fides  carpere :  1.  233.  p.  i.  apud  Chriltianos 
mente   &  fpiritu    canere.  ib    c.  m. 

Invitatorium  quomodo   canatur?    1.   4§g.   i. 

Ioannes    archicantur     S.  Petki    Ror,:<e   fub  Aga- 
thone   in  Anginvn    miflus  ad   canendi  curfuin  - 
edocendum.     1.   260.  m. 

Ioan.   Argfyropbihts   mufica  chrus.     11.    32®.  m. 

Ioan.  Baptifttt  (S.)  reliquis  cum  hymnis  translate. 
L    ij6.  c  uu 

iOAN-NES 


UTRIUSQUE   TOMT. 


Ioannes  Chryfojiomut  (S.)  hyrtinos  nodurnos  op- 
pofuit  Arianis.  1.  43.  c  m.  86.  i.  160.  t. 
Eius  homiliae  in  Ep.  ad  Timoth.  an  Antio- 
cbia  habits  ?  1.  162.  c.  f.  Eius  liturgia,  1.  97. 
m.  &  folemnis   translatio    Cpolim.  1.  13  s.  r,  m. 

Ioan.  Cucuzelis  magiftri  dicti.  II.  17.  p.  m.  Ars 
pfaltica.   II.  8.  p.  i. 

Ioannes  Damafcenus  (S.)  cantus  ecclefiaftici  in 
Oriente  inftaurator,  11.  <;.  i.  notas  muficas  gra- 
cis  characteribus  fubftituit.  ibid.  p.  i.  Eius  en- 
comium, ibid,  m.  &  opera  mufica,  ibid,  p,  m. 
&  6.  p.  i. 

Ioannis  de  Fulda  querela;  ob  corruptionem  mu- 
fica;.   11.    303.   m. 

Ioannis   Geometra  hymni.     11.  7.  c.  f. 

Ioannis  Mauropi  opera  mufica  diverfa.  II.  7. 
p.  i. 

Ioannes  Mon.  \FuldenJis  primus  apud  Germanos 
cantum  ecclef.  compofuit.    .1.   282.  p.   i. 

Ioannes  de  Muris  an  auclor  fit  notarum  qua- 
dratarum  ?  11.  63.  p.  m.  eius  querela:  de  di- 
fcantu.    11.    no.  f.  feq.   119.   c.  f. 

Ioannes  Pranejlinus  tempore  Cone.  Trid.  arti- 
ficio  mufico  clariflTimus.  11.  23 1.  p.  i.  232.  i. 
Eius  opera  mufica,  ib.  &  elogium.  11.  553. 
p-  m. 

Ioannes  Sarisberienfis  mufica;  inceffit  corruptio- 
nem. 11.  78-  p-  i-  96.  p.  i.  ufum  vero  inftru- 
mentorum  in  ecclefia  adprobat.     11.   98.  c.  m. 

Ioannes  Scotus  muficam  Oxonia;  primus  docuit. 
1.  297.  m. 

Ioannes  XXII.  cantum  organicum  &  figuratum 
prohibuir,    11.    127.    c  m.   207.  c  f. 

Ioculatores  ex  ecclefia  eliminati.     11.  81.  p.  m. 

lonius   modus  apud   Hebraos.     1.   $.  c.  m. 

Iosephus  Studita  Celebris   muficus.     11.   10.  i. 

Isidorus  (S.)  officium  ordinavit  hifpanicum.  1. 
2^8-   P-  m-  it-  n-  a-    !'•   28.  c  m. 

Itala  verfio  pfalterii  olim  ufitata  ,  unde  hodieque 
quaedam  in  officio  Romano  ac  Mediolaneii/i  funt 
in  ufu.     1.   265.  p.    m.   266.  i. 

Italic*  mufica;  ftatus  noftro  aevo.  11.  299.  p.  m. 
J02.  p.  i.  Eidem  fe  conformat  aliarum  Euro- 
pa:  nationum  ftylus   muf    11.  299.  p.   m. 

he  Mijfa.  eft  a  quo  cantetur  ?  462.  p.  m.  &  qui- 
bus   temporibus  ?    1.   463.   p.  m. 

Iubal  an  ad  Dei  laudem  primus  mufica  impen- 
dent inftrumenta  ?    1.   2.  p.  m. 

■lubilum  lat.  ab  hebr.  72V.  1.  2.  c.  f.  grace 
d\ct,XiAyfJ,og ,  1.  59.  f.  feu  fine  voce  fonus.  ib. 
p.  m.   Mud  inter  &  neuma  difcrimen.  I.  338-  m. 

ludt'u  inftrumenta  mufica  permifla,  1.  211.  cm. 
an  &  Chriftianis  f    ib.  item  n.  a.  212.  i.  &  n.  a. 


Iustiniani  Imp.  auifloris  troparii,  1.  79.  p.  i. 
decretum  de  frequentatione  cantus.    11.  69.  p.  i. 

Iustini  (S.  M.)  \l/ccMrjg,  I.  7s.  c.  m.  it.  locus 
de  hymnodia  Chriftianornm  in  S.  Liturgia,  1.  29. 
p.  i,  &  de  ufu  inftrumentorum  muficorum  a- 
pud  Chriftianos,  1.  212.  cm,  213.1'.  fub  eius 
nomine  quaeftiones  ad  orthodoxos.    1.  212.  cm. 


K. 


Jf ctvova,(>xcut     1.    }6.   cm. 


Keckius  muficam  aliam  prster  cantum  planum 
a  Religiofis  alienam  efle  aflerit.  11.  213.  p.  i. 
Eius  fchema  organi  pneumatici.  11.  159-  c.f. 
i93-  c.f' 

Kihani  codex  Evangeliorum  Herbipoii  adferva- 
tus.  1.  580.  c  m. 

Kircherus  fallitur ,  Guidonem  aflerens  muficee 
polyphony  audorem.  11.  ?i/-  i.  Eius  fententia 
de  diverfarum  nationum  cantu  &  mufica.  11. 
302.  p.  i. 

Koivovucov  quale  canticum  ?  1.  461.  p.  m. 

KovTctKiov   quid  ?  1.  $90.  m. 

Kyrie  ekifon  cantus  quis  audor  ?  1.  372.  P-  *• 
diverfo  id  numero  cantatum.  1.  373.  i,  quando- 
que  centies  repetitum,  1.  S4'-  P-  '•  a  Greets 
prsfertim  &  Ambrofianis.  1.  574.  m.  ad  Mi  flam 
novies,  1.  102.  p.  m.  103.  c,  m.  37;.  m.  374. 
p.  i.  in  fupplicationibus  pariter,  1.  37:.  e.  f.  ad 
oblationem  quoque.  1.  J?^.  i.  &  ad  alias  divini 
officii  partes,  1.  103  c  m.  ac  in  funere  loco 
carminum  profanorum,  1.  149.  f.  frequentatum 
cum  neumate,  .1.  ?99.  c  m.  altiori  voce,  1. 
j 73.  c.f.  &  diverfis  tropis  1.  37,-.  p.  i.  apud 
Sclavos   frequentiffimum.    11.  373.  p.  i. 

KtjovyfMtra  iKKMo-tas-ixci.  I.   iog.  m. 

L. 

T  aborem  manuum  facerdotibus  monachis  inhibuit 
*■"     Concilium  Aquisgranaife.  1.  ^S7-  ?♦.■*• 
Laici  quando  a  pfalmodia  exclufi  ,    &  quare  ?  U 

243.    p.  i. 
Lamberti  (S.)  ad  corpus  auditus  cantus.  1.   $?r. 

/.  $$2.  n.  a.  -        . 

Lambertus  Abb   S.  Bertini  muficam  alus  locu- 

vit  fcientiis.  1.  286.  p.  /. 
Lampadarii   officium  quale.'     1.8.  p.m. 
Latina;  notae   mufica;.     vid.  Not*  latin*. 
Latini   hvmnodi.  11.  21.  i.  feqq. 
Laudes  Pf.  cxlviii.   cum   fequentibus ,    1.   189./. 

190. 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


190.  p.  i.  decintatae  etiam  poft  Icelionem  vel 
evangeliura.  I.  109.  c.  f.  unde  nomen  officio 
lauduna  irmutinarum  ?  1.  190.  p..  i.  an  hym- 
nus  trium  puerorum  efficiat  Iaudes  ?  I.  no.  i. 
Verficulus  cum  alleluia.  1.  112.  p.  m.  116. 
p.  nt. 

Laudes  Principum  decantatae  in  ecclefia.  1.  $49. 
p.   m. 

Launomii   (S.)  translatio  cum  cantu.    1    i}6.  p.  ?. 

Laus  perpetua   quibus   in    monafteriis    obfervata , 

I.  478.  c.  m.   feqq. 

Leander    (S.)    officium    hifpanicum     auxit.      11. 

28     c.   m. 
Leftiones    ex   V.    &    N.  T.    initio   officii    S.     1- 

101.  i,  &  c.  f.  102.  c.  m.  &  in  Miffa  canta- 
ta.    1.   108.    p-   nt.    109.   nt.  feqq.    ;86.    i.     Ea- 

rum  ufus  in  Oriente.  ib.  p.  i.  &  Occidente  ib.  p. 

nt.  feqq.  Cantus  illarum  fpecimina.   1.  391.  feqq. 
-  -  -    Inter    pfalmodiam.     1.   61.    c.  m.     &   c.  f. 

171.  /.    j  72.  i.   vel  ex  fcriptura  S.    I.    180.  p. 

nt.    181-  c.  m.   &  c.  f.t  igv    c  m-    aut  ex  SS. 

PP.    defumtae       I.  1 8 1.   c.  f.    182.   i,   peculiares 

in  Sabb.  S.    I.  s?4-    c-  f-   fcR- 
Leclionarium   quis  ordinaries     1.    ^73.   c.   m. 
Leo   11.   (P.)  mufices   peritiffimus.     II.  40.  c.  f. 
Leonis  IX.  (?.)  mufica:  lucubrationes.  11.  3$.  c.f. 
Leonis  Sapientis  croparia.     1.   79.  p.   i. 
Letanialis    antiphona      S.   Augustini   Angl.   apo- 

ftoli   Doroberniam    ingreffi.      1.    137.    f.    it.    n. 

a.    138.   i- 
Lend ,    Gutbicum  idem  ac  Lied    Germanicum.     I. 

$50.  p.   m. 
Leviticus    cultus    magnam    partem     confiftebat   in 

pfallendo.     I.  4.  c.  m. 
Libera  tios  qiiafumus   &c.  poft  orationem    domi- 

nicam  cantatum.     I.    449.  f.   feq. 
Lindani   fententia  de  inftrumentorum  muficorum 

ufu    in    ecclefia.     li.    217.    c.  m.    &  de  muficis. 

II.  221.  p.    m.    223.    p.  m. 

Lineae  in  mufica  debentur  Guidoni.     11.  46.  c.  m. 

Lftanis  a  Gregorio  M.  inftitutre.  I.  <;39-  f.  Ca- 
Iendis  lamtarii.  I.  140  m.  in  caprte  quadra- 
gefimar.  I.  s28-  »■  triduo  rogationum.  I.  940. 
f.  i.  rx  aliis  temporibus  cantatae.  ib  p.  m.  Il- 
larum diverfa  genera.  J.  941.  c.  m.  542,  i.  & 
fpecimina.     1.   928.   p.  i.   555.    n.  a. 

Liturgia  cum  cantu  pfalmorum.  1.  61.  c.  m.  62. 
c.  nt.  ad  MifTam  eelebrata.  1.  90.  m.  quibus 
horis  ?    I.    192.   p.  m.    qualis  a  SS.  Basilio  & 

10.  Cbryfoftomo  ordinata.  I.  97.  c.  m.  it.  n. 
a.   ac  apud  Gitcos  ufitata?    I.  9$.  /.  97.    p.  i. 

11.  zw.f. 

Liturgici  Iibri  apud  Gracor.  I.  <j8f.  p-.  f.  in  £"«/- 
lid    1.  582-  ?•  *•  &    aliis    ecclefiis    div«G,     I. 


562.  i.  feqq.    Homiliarius.    I.   967.    p.   r.  paflio- 

narius ,    ib.  m.  legendarius ,  ib.   epiliolarius ,  ib. 

p.  m.  ledionarius  feu  comes,  ib.   p.  i.  Capitu- 

lans.     I.    s^8-   >•    A    quibus   fint  conferipti  ?    I. 

^52.  p.  Eorum  tres  pricipua;  clalfes.   I.  562.  p.  i. 
Lotto  defundorum.     I.    if  I.   n.  c. 
Lucernaria  eadem  ac   vefpera.     I.  494.  p.  i. 
Lucernarium  feu  A.v%vituv  officium.    1.  194.  p.  i. 

195.  c.  tn.    it.  n.   a. 
Ludi  facri  in.  se.   frequentes.     II.  82.  f-  i<    >°2.  ''• 

feqq.  in  Germania  tamen  rariores.    11.    2^6.  p. 

/'.  poftea  in  ecclefiis  vetiti.    11.  259-   P-  *• 
Ludovici    Pii  in  adornando  iuxta  ordinem  a   D. 

Benedicto  conftitutum    officio    follicitudo.     1. 

278-  tn.   II.  41.   p.   m. 
Lugdunenji  in  ecclefia   pfallendi  ordo  inftauratus. 

1.  27 \.   m.    Illam  inter  &  Meteufem  controver- 

fia  de  mutatione  cantus.     1.  278.  t.  f.  279.  p.  t. 
Luitprandus  primus    omnium   Regum  officia  di- 

vina  decantari    prscepit.     1.  482.    c.  f. 
Lulli    muficae  Gallic*  reformator.     11.    300.   c.  f. 

345-    f-    J46-   i. 
Lupus   Cbrijl.  quid  fentiat   de    eunuchis    cantori- 

bus  ?     11.   204.   p.   i.    feqq. 
Lutherus    eiusque    aflecla:  tuentur    muficam.    11. 

252.  p.  i.  adhibentque  in  facris.    11.  2s;.  c.  m. 

Eorum  doftrina    per  cantilenas    propagata.     1L 

248.  />•  f.   Liturgia  precum  &  caution um  apud 

eosdem  ufitata.     11.  256.   c.  tn. 
Lyrae  delcriptio.   11.  199.  c.f.  tetrachords  feu  cheles 

nimis  luxuriantes.  11.  225.  c.  m.  371.  i-  vid.  lit.  C. 

U  afTllonius  quo  fsculo  ufum  organorum  in 
ecclefias  introduclum  fentiat?  11.  140.  c.f, 
14*.  p.  i. 

Madne,altci  flfli  auclores.     IT.  296.  p.  i. 

Magia?  inferviens  mufica.     1.    16.  p.  m. 

Mahaleel  an  nomen  a  cencinendis  Dei  laudibus 
acceperit  ?    I.  2.  p.   nt. 

Maaimertus  Claitdiamts  nuificus  &  phonafcus  Ce- 
lebris. I.  205.  p.  m  pfidmorum  centum  in  fua 
ecclefia  inftituit.  I.  82.  f-  8>-  i.  negle<ftumqne 
mufica?  ftudrum  queiirur.  1.  205.  p.  >n.  hym. 
norum  diverforum    au^tor.   ib.    e.  m. 

Manicbai    facri   cantus   hoftes  damnati.    li   67.  U 

Manus  pedesque  ad  cantum  movendi  confuctu- 
do.     1,    207.  p.   nt.    213.  m.   219.  r.  m.   it.  n   «. 

Mari  cantor  laudatus  a  vocis  fuavitate.    1.  }%.  p.  i. 

Mari.s  (B.  V.  )     funus  cum  hymnis  delatum.    I 
144.    p.  m. 

Marotus  pfalmos  rhythm©  Gallic t>  edidit.  U. 
%  jo.  p.  i. 

Martenii 


UTBIUSQUE    TOMI, 


Martbnh  fententia  de  organorum  ufu  ,   11,   144. 

n.    a.    de   cantu   figurato    ac  inftrumentis  mufi. 

cis  a  reli^ioforum   itntu  alienis.     11.   214;  p.  i. 
Martyres   i^SS. )    in    carcere  &    tormentis  canunt. 

].  48.    /'.     134.    P-  *■     *?S-  '■   &    n-* *•    Eorum 

corpora  cum  hymnis  &  pfalmis  fepulta.    I.  144. 

c.  f.    feqq.    fe!h    vero   tripudiis  indecentibusque 

cantibus  quandoque   funt  profanata.     I.    213.  c. 

f.    219.   p.  i.    219.    c.  m. 
Mathefeos  ftudium  an  mulicae  iungendum  ?    11.  $04. 

c.   m. 
IVIattheson  defenfor  muficae   ecclef.    11.  2^2.  f. 
Matutina;  laudes    I.  189-  P-  *».  cum  Vefperis  con- 

veniunt.     I.  191.    p.  i.   quibus  partibus  conftent  ? 

I.    190.  n.  b.   Mas  celebrandi  ritus.   1.  489.  f  feq. 
Matutini    hyitini.    1.   153.  c.  m.   &   pfalmi  numero 

duodecim.      1.   189.    p.   m.    190    i.    191.-  /.   it. 

n.  a.    192.   c    m. 
Mauiuanus    Abb.   annalem  ordinavit   cantum.    I. 

2S2      p.   i. 
Maximilian  1  Iosephi  Bavaria  elecft.    meletemata 

mufica.     11.   j 20.  c.   in. 
Maximilianus  I.   Imp.    fingularis   mufices    ama- 

tor.    11.   317.    f. 
Media   vita    antiphona    quandoque    imprecatoria. 

I.  <6i.    p.  i.   11.    77-    c.  m. 

MeJiationes  in   pfalmodia    Rotnana    non    vero  in 

Ambrojlana.      I.    254     c.   m.    it.    n.    a. 
Mediola<ienfe  offteium    S.   Ambrosii  Praga    A   Ca- 

rolo    IV.    Imp.   inductum.     11.    517;.    c.  f. 
Mc^io/anenjis  ecclefia   liturgiam   confervavit    Am- 

brofianam  a   Rotnana    diverfam.      I.   3^7.   *•   tn, 

Eius  ritus  pro  canendis  horis  canonicis.    1.  467. 

c.  tn     quis  cantus  in  eadem  a  S.  Carolo  tue- 

rit  praefcriptus  ?  11.   208-   c  f 
Meibomius  notas    muficas  gracas  reftituit   ex   di- 

verfis   auctoribus.     11.    $2.    c.   m. 
Meletii   (S.)   translatio    Antiacbiam  cum    folem- 

ni    cantu.      I.    13$.    c.  m. 
2/Ieletiani  cum  plaufu  manuum,  faltatione,  &  cym- 

balis  canentes.     1.    71.    c.  f.    21;,  p.  m. 
Melodia  cum  orationis  contextu  ab  iisdem   auc"lo- 

ribus    m.    x.     communiter    compolitn.      11.    2g. 

p.    i.     mundana    &    fpiritualis    quoque    animum 

pie  movet.     I.    229.    c.  m. 
Melothetse   Uali  infigniores  p.   <*.     11.    34?-  *«    J?9- 

i.    3S4-    c-  m-    ^eciq-    Gulli.     11.     34$.    C.  f.     3^9- 

p.  m.   Germani.     11.    348.    p.  m.   363.  m.   Ang/i, 

II.  3$  1.    p.  i.    Hifrani    11.    393-  c-  m-    ac   Lufi. 
tani   ib.    vid.    v.    Mufurgi. 

Mens  concordet  voci  in  pLllendo,  feu  cantan- 
do.     1.   231.   in.    232.  1.   23V    c.   tn.   239.  n.  a. 

TAtv.furata  mufica  m.  a.  invecta  11.  121.  *'.  & 
exc.ilta.     11.   124.    i.    vid.  figurata  muf. 

Mart.  Gerbeet.  de  Musica  Eccl.T.  IE 


Meridie,  vefpere ,   &  mane  pfalmodia.  f.  .1$$.  c./J 

MMrovvxTixcv  officiant.     I.    18s.  p.  tn,  187.  cm. 

Metaholicus   ftylus  noltri  jfvi.     T.   282-  f. 

JAetenfe  antiphonarium  prgeprm^s  celebre.  I. 
275.   c.  m.   diverfum  a  Romano,  ib.    p.  m. 

Metmjis  ecclefia  cantum  Romanum  edoda  fub 
Carolo  M.  I.  269.  n.  a.  272.  i.  Eius  canto* 
res  magis  celebres  m.  x.    1.  231-  i. 

Metri  ratio  an  habeatur  in  pfalmis  ac  canticis  hebr.- 
V.  T.  I.  9.  c.  tn.  eius  &  rhythnii  difcrimen. 
11.  123.  f. 

Metrica  mufica.  I.  197.  n.  a.  198.  p.  i.  199. 
c.  tn- 

Metrici  hymni  olim  in  ecclefia  Rcmana  &  quibus- 
dam  GalHcanis  non  adhibiti.  I.  253.  i.  it.  n. 
a.  ab  Urbano  VUl.  F.  funt  reftituti.  11.  271-  m. 

Metricus  cantus  praefertim  in  officio  Ambrojia.no.- 
I.    2^3-   p-   i-    it.    n.    b.    2S4.    /'. 

Mette  germ,  iuxta  chron.  Gotfwie.  derivatum  a 
Metenji   civitate.     I.    272.   p.  tn. 

Mimi  ex   ecclefia  eliminati.  11.   %i.  p.  tn. 

Miffa  a  dimiHione  populi  dicla.  I.  127.  z.  alta. 
1.  3<;<;.  p.  i.  aurea.  I.  354.  p.  tk.  11.  216.  c.  [.- 
baffa.  1.  3?^.  p-  i.  Mozarubica  I.  }^8«  P-  tn. 
folemnis  cum  cantu  1.  94.  i.  feqq.  3^3.  c.  tn. 
feqq.  privata  fine  illo.  1.  359.  tn.  catechume- 
norum  &  fidelium.  I.  182.  p.  i.  prafanciifica- 
torum  apud  Orientales.  I,  96.  m.  &  f.  MifTa 
feu  dimiffio  populi.  I.  100.  c.  f.  cratio  didla 
feu  colleda.  I.  180.  c  tn.  18 r-  i.  182.  p.  m. 
1 8 8-  p-  i-   19°-    n-  c 

Miffs  liturgia  cum  hymnis  celebrata  fsc.  11.  I.  28. 
f.  29.  *".  96.  p.  tn.  98.  i-  an  etiam  cum  canta 
in  ecclefia  primordio  .;  I.  94.  i.  it.  n.  a.  95.  f. 
96.  p.  i.  &  tempore  S.  Augustini  in  Africa  ? 
I.   90.  p.  tn-   98-     f.   w. 

...  facrificium  diluculo  olim  celebratum  excep- 
tis  diebus  ieiunii.  1.  97.  m.  quibus  &  hymni1 
canebantur.  I.  98-  p-  i-  qua  religicne  tarn  pu- 
blicum &  folemne  qiiam  privatum  fit  celebran- 
dum?  11.  176.  c.  m.  feqq.  179.  e.  m.  Salu- 
tare  animabus  defunflis.     I.  98-  p.  tn.   In  coen* 

m  Domini  ■,  1.  s^2.  c.  m.  &  Sabb.  S.  qua  folem- 
nitas  ad  illud  adhibita  ?    I.  556.   c.  in. 

Miffales   libri  fub   nota.    11.    62.   c.  f. 

IWiffalia   plenaria   qun^nam  ?    ^6s-   c.   m. 

Mizleruo  Mathefin  &  Philofophiam-  ad  forman- 
dum  muficum   requiiit.     11.    104.  c.  in. 

Modi  mufici  veteies.  11.  307-  e.  f.  authenti  & 
oblinui  leu  plagales.  I.  268-  c.  tn.  d  tonici 
generis  ll.  71.  p.  2.  399.  p.  /.  ehr6matici  & 
enharmonici,  11.  73.  m.  ^99.  p.  i.  Eorum  i.u- 
merus  noftro    avo.    11.   28 J-  p-  m. 


Hhh 


Mo- 


INDEX       RERUM       ET    VERBORUM 


Jrlodulatiis  cantus  I.  229.  m.  primum  tine  fecun. 
di  aut  initio  tertii  faeculi  viguit  I.  177.  m.  199. 
p.  m.  a  S.  Ambrosio  in  ecclefium  Mediolaneu- 
fern  introdudus.  ib.  Alexandria  autem  ufitatus 
faec  IV.  1.  201.  c.  f.  202.  i.  Monialibus  olim 
omnino  fuerat  interdidus.     I.   24s .    n.   a. 

ftlonachi  ad  cantum  feledi  voce  &  ingenio  idonei 

I.  206.  i.  nee  impune  cantando  fallebanc.  ib.  c. 
m.  iugiter  pfaimis  &  hymnis  indulgebant  1.  1154. 
i.  162.  p.  i.  16}.  i.  diu  noduque.  1.  JJ.  p.  in. 
129.  i.  132.  c.  f.  alternating  quandoque  canen- 
tes  cum  clericis.  I.  1 6 j .  p.  in.  175.  /.  die- 
bus  dominicis  &  feftis  ad  eccleiiam  procede- 
banc.  i.  98.  p.  m.  189-  p-  m.  191;.  i.  laboran- 
do  canebant.  1.  225.  i.  cum  pfalmodia  fepul- 
ti.  I.  146.  p.  in.  147.  i.  nifi  indigni  eitent 
hoc  officio,  ib.  it.  n.  a.  Benediflini  in  Latera- 
nenfi  ecclefia  officium  divinum  canere  caepe- 
runt.  I.  92.  c.  in.  Rbolomae,enJis  dioecefis  mo- 
nachi  Romam  mifli  ad  difcendum  cantum.  i. 
?.&].  c.  m.  Qualis  eorum  fuerit  cantus  face. 
!  .  I.  207.  p.  m.  208.  i.  £09.  i.  veterum  in 
conlcribendis  libris  liturgicis  ftudia.  I.  s<52-  /• 
feqq.  $64.  c-  f-  &  n.  a.  Eorum  inftitutum  S. 
Bafilio  vitio  datum.  I.  8?-  i-  illis  non  con- 
venit ,  ut  modulentur  cantica,  manus  pedesque 
cantando  moveant.     I     207.  m.    208,  u 

Monafteria    quaenam    obfervarim    perpetuam    pfal- 

modiam.      1.   478.    c.    m.    feqq 
Monafticus  pfallendi  ordo  per  epifcopos  monachos 

in  ecclefias  introdudus.     1.   155.  /.   i6j.    c«  /. 

164.    c   f. 
Moniales  horas   canonicas  canentes  linguae   latinae 

gnaras  faec.   XV.    11.  201.   i.    &  face.    XVI.    ra- 

rius  licet,  ib.  c  f.    poftea  ftudium  hoc  celVkvit. 

II.  202.  p.  m.  vid.   v.  Mu'ieres 
Monochordi   varia*  forma;.     11.    1^2.  c.  m. 
Moravis  officium  fclavonicum  indultum      11.    37}, 

p.  m.     Da/ntatis   &   Croatit  negatum.   ib. 
Mol  co-wit  arum  mufica  facra.  11.  262-  cm.  372.  f.&c. 
Mosis  cantica.     1.    227    n.  a. 
Mottetica  mufica.   vid.    Mujica  tnottetica. 
Motteticus    ftylus    pofteriori    xvo   familiaris.      11. 

29^.  f.   feqq.   eius  auctores.     11.    296.  p.  i. 
Mottetorum    ufus   in    ecclef.     ab    aliis   conce>.litur 

11.   207.    c.  m.  ab  aliis   reprobatur.      11.   208.   c. 

in.    Eorum  fpecimina.     11.   129    c.  f. 
Alotuli  iidem   funt   ac   motteti.    II.    129.   c.  in, 
MoiArabica  Mi  flu  unde  dida  ?    1.  $$8-  c-  {>  eius 

defcriptio.     I.   359.   i. 
MozArabic/un   brcvurium    quis    refcrmaverit  ?    I. 

517-    c.   in. 


-  -  .    Miflate  a    quo  corredum  ?    I.  $77.  fc  >». 

-  -  -    officium  unde  dictum  '{    I.    2^8-    <"•  /• 

-  -  -    ritus  pro  horis  canonicis.    I.   469.  p.  i.  eius 

mutatio.    I.    2^8-   '• 
Mulieres  olim  publice  concinebanc  pfalmos   I.  jg. 

c.  m.    40.    p.  i.    11.    20}.    i.   quod  vetitum.     [. 

40.    m.    n.  a.   6;.   /'.    J17.   p.  m.    &  in  Paulo 

Sumofateiio    reprobatum.     I.  70.    p.  m.    159.   /. 

vid     v.  Moniales. 
Muratorius   modernum  muficae  ftatum  deplorat, 

11.    224.  c.  m.   304.  p.  i. 
Mufica    inter  feptem    liberales    artes     I.   24?.    c. 

m.    it.  n.   a.    244.  p.   i.    m.   ae.    prima     II.   28. 

p.   i.     aliis    fcientiis    m.   ae.     plerumque    fociata 

I.  204.  c.  f.  20s.  i.  28s-  c.  f.  11.  68-  c.  f. 
Hi.  p.  i.  inter  caeteras  mathematicas  philofo- 
pho  1.  20?.  i.  etiam  chriftiano  ib.  c  m.  & 
clericis  neceflaria  1.  24^.  c.  f.  244.  p.  i.  in 
facris  probabatur ,  eratque  ante  theatralem.  I. 
1  j.  p.  its.  Conftat  melodia  &  harmonia.  11.  268. 
i.  cur  dic\a  fit  canonica  ?  11.  70.  p.  i.  eius  Itu- 
dium  m.  x.  audum  I.  24 r.  i.  feqq.  11.  67.  f. 
i.  poftea  tamen  paulatim  remilfijm.  11.  69.  c. 
f.   Antiquioris    partes  harmonica.   1.  20J.  n.  a. 

.  -  -    quibus     dotibus    debeac     efle    ornata    iuxta 
Platonem    I.  14.  c.  m.  ut  devotionem   exciter. 

II.  \  14.  in.  401;.  c.  m.  feqq.  mollis  &  effaemi. 
nata  reiicitur.  I.  141.  i.  142.  c  tn.  14;.  /, 
it.  n.  a.  In  eadem  nimia  celeritas  ac  confufio 
verborum  iufte  carpitur.  II  ;io.  p.  i.  uti  & 
negledus  contextus  fenfusque  verborum.  II.  3 1 1, 
i.  dum  omnis  verborum  emphalis  tollitur.  ib. 
p.  m.  nimisque  prolixa  fyrmata  ac  repetitiones 
verborum  odiofae  redduntur.  11.  J12.  p.  m. 
fine  debito  fitpius  negledo.  11  $14.  c.  f.  qui 
abufus  in  eccleliis  ruralibus  praefertim  eflet  tol- 
lendus.  11.  210.  c.  in.  Abufus  mufica?  recens 
m.  ae.  in  ecclefiam  induds.  II.  9?.  c.  m.  feqq. 
371.  i.  in  ipfis  etiam  monafteriis.  11.  97. 
Corruptio  mufica:  facrs  n.  ae.  qua;  theatrali  & 
profans  fimilis  II.  37^.  m.  f.  &c.  unde  veterem 
muficam  pofteriori  aevo  reftituere  conati  funt  plu- 
tes,  \\.  386.  p-m.  in  ipfa  etiam  praxi  mulica. 
11.    ?88-   P-  m.   feqq. 

-  -  Eius  effedus    infignes.    I.    16.  p.  i.    &  n.  a. 
88*  i-    22s.   i.    229.  p.  i.    11.    8?    f-  feq. 

-  -  -    genera  diatonicum  ,     chromaticum  ,    enhar- 

monicum.      1.   218.   p-  *n. 
-  -    certx  leges   ac  regular.    11.   70.  p.  i.    certi- 
que    modi.    11.  71.    p.  i.   fpecies   diverfie    Muf. 
fa/fa  ,  fifla  ,  fgurata  ,  Gracotum  ,  harmonica  , 

Hubraorum 


UTRIUSQUE   TOMI. 


Hebraorv.m  inftrunicntalis ,  tmnfurata  ,  tnotte- 
tica  ,  rbytbmica,  vid.  fuo  quarque  loco ,  vid. 
it.  v.  Cautus  v.  Infirunmtta  tnujtca  ,  Jtzftru- 
mtntalis  tnujica ,  &  v.  Vjalmodia. 
...  Eius  flatus  a  muruii  &  ecclefias  origine,  I. 
I.  feqq.  per  totum  Cap.  I.  propagatio  illius  m. 
a:.  I.  241.  p.  m.  243.  cm.  247.  m.  280.  p. 
m.  feqq.  11.  303.  c.  f.  &  corruptio.  I.  244. 
p.  tn.  24v  *■  U-  78-  V"  *•  92.  c.  in.  97. 
p.  i.  37 v  &c.  401.  p.  i  feqq.  404.  c.  nu 
non  tanta  quidem  in  ecclefia  graca  quam  la- 
tiua.  I.  24v  ra.  11.  2^9.  i.  ac  demum  amplia- 
tio  jioft.  revo.  II.  167.  /.  in  Anglia.  11.  2^0.  r. 
j;z.  in  /Jta/ro.  11.  299.  p.  m.  302.  p.  in  Ga/- 
/'.'.!  II.  501.  p.  i.  in  Germauia  II.  302.  p.  /. 
Hifpania.  ib.    &   Polonia.     II.    303.  ;. 

-  -  -  Eius  ufus  in  facris  gcncilium  I.  12.  r .  f, 
13.  f.  m.  16.  f.  /.  17.  f-  i-  Apud  Hebraos 
vid.  v.  /Mr.  cawf.  non  demum  a  Mose  exor- 
dium  fumfrt.    1.  3.  c.  wz. 

IVluficae  compofitoves.  vid.  Cotnp.  muf.  it.  Melotbeta. 
MuGca   Profeflbres  in    Anglia  quando   Doctoratus 

gradu  ornati .;     I.   287.   />•   ?'. 
Mufice  vivere  quid   indicet  ?    11.   169.   />.  i. 
iVlufici  &  Cantores   tempore  Davidis      I.   n.   c- 

ttt.  eorum   ordines  &.  numerus    apud    Ifraelitas. 

I,  4.    i.  p.  m.    11.    p.  m.   fapientum    &    vatum 

loco  olim   habiti.     I.    13.    p.  i.    19.  f. 

-  .  .  Quibus  fcientiis  debeant  effe  imbuti.  11. 
304.  c.  tn.  30$.  i.  feqq.  quinam  harmonici  fint, 
aut  canonici  ,  &  Pythagorici  ?  1.  2or.  n.  a. 
cur  fabarii  olim  dicli  ?  11.  7$.  c.  m.  mufico- 
rum    veterum   diseta.   ib. 

IVluficos  inter  &  Cantores    difcrimen.     II.  67.  c.  [■ 

fllufurgi  p.    a\    Germani    &    Bdga.     II.    330.    c.  f. 

Angli  11.    332.    c.  m.     Itali  11.    333.   p.  in.  Lu- 

Jitani  &   Hifpani.    11.    33  v   p.   m.    ac  Galli.     11. 

536.    p.  tn.     Vid.    v.   Melotbcia. 

N. 

"VTaW?    pfalterium  apud  Hebraos.     II.  40?.   c.  m. 

Nablum  ,  naula,  733   in  caerimoniis  religionis 

ulitatum.    I.  9.  p.   m. 

Nativitas  D.  quo  ritu  celebrata  ?  1.  <;22.  c.  m.  feqq. 

Navarrus   quid     fentiat  de  inftrumentorum   mu- 

ficorum   nfu  in  eccl.    11.   217.   c.  m. 
Hazaraorutn  in  hymnis   diu  noduque  perfeveran- 

tia.      I,    129.   p.   i. 
Neumata  unde  ?  I.   336.   c.  f.   quando  ufitata?  I. 

357.   m.    338.  p-  m.  port  Alleluia  in  Mifla  qua- 

re  prolongata  ?    1.    409.    tn.    in    officio  divino 


funt  rertringenda  ,  II.  184.  p.  i.  non  tamen  01W- 
nino  abiicienda.  ib.  c.  m. 

Neumatizare   alleluia   quid  ?    I.    408.    r.  /* 

Nicephori  debilis  auctoritas  de  primordio  can- 
tus  modulati   in   ecclefia.    1.    200.   /'. 

Nicolaus  III.  amotis  antiquis  libris  liturgicis 
ut  libri  &  breviaria  iWmorum  in  ecclefiis  urbis 
recipiantur  ,   mandat.    I.    287.   c.  f. 

Nofturna  pfalmodia  I.  1 8 S-  »'•  nronachorum  ut- 
riusque  fe\us  ,  I.  186.  c.  f,  a  SS.  PP.  ordi- 
nate, I.  8<5-  P-  '•  89-  p.  tn.  1 66.  c.  f.  161. 
c.   nt. 

Noethus  hymnographus.     I.   77.  nt. 

Notae  muficae  grace ,  vid.  v.  Grac.  not.  tn.  Latinis 
olim  fuere  familiares  ,  II.  $].  p.  i.  qnibus  ta- 
men hi  alias  fubltituerunt  ,  ib.  c.  f.  Quadra-1 
tas  &  caudatas  ,  II.  6].  p.  m.  Singula:  fingu- 
lis  fyllabis  Cunt  aptatoe  in  fequentiis  ,  I.  24^- 
c.  tn.  Earum  forma  antiqua  quando  ab  tirbe 
relegata?  I.  287-  /.  quot  illarum  figurx?  11- 
27V  p.  i.  quis  harum  valor  in  mufica  menfurata> 
11.  126.  p.  m.  Latinarum  fpecimina  II.  58.  p« 
i.  ex  MSS.  faec.  VIII.  &  IX.  11.  60.  e.f.  foe 
XI.    H.  62.  p.  i. 

Notkeri  Balbuli  fequentias ,  I.  410.  m.  11.  25- 
c.  tn.    26.   i.    27.    n.  a. 

Notkeri  Medici  hymni.    li.  26.   c.  m. 


o 


er  reus  auiftor  plurium  officiorum  de  Sanctis. 
11.  39.  c.  tn.    &  n.  b. 

Ocbetus  quid   indicet  ?     11.  127.  /. 

Odtoechus  apud  Gracos.  I.  s8v/ 

Odae  quando  ufitatae.;  II.  227.  p.  i.  297.  p.  m.  a 
quibus   exculta?  ?  ibid.  c.  f. 

Odonis  (S.)  officii  de  S.  Martino  auctoris  ,  I. 
$43.  n.  b.  11.  34.  p.  i.  ingenium  in  componen- 
dis  Sanctorum  officiis  &  cantibus  dilaudatur- 
II.  33./    34.  i. 

Offertorii  nomen  unde?  I.  116.  i.  433.  i.  eius 
cantus  apud  Gracor  ,  I.  431.  c.  m.  apud  Lati- 
nos, ibid.  c.f.  in  officio  Ambrojlano  ,  I.  432. 
p.i.  Romano,  ibid.  c.  f.  &43  3-  p- 1-  &  Moza- 
rabico,  I.  431.  p-i.  prifcis  temporibus  omiffus, 
ibid.  c.  f.  verfus  ad  illud.  I.  433.  p.  tn.  a  quo 
cantati  ?  ibid.  r.  f.  434.  i.  feqq.  fpecimina  il- 
lorum.  1.  43  v    p.  i.  feqq. 

Officium  divinum  communi  fidelium  concentu 
perfolutum.  1.  1^8  c-  **•  vid.  Hora  canonic*, 
&    v.  Pfalmodia. 


Hhh  2 


Officium 


INDEX    RERUM    ET    VERRORUM 


Officium  in  fefto  Corporis  Chrifti  quis  compofuerit? 

11  27.   '••  f- 
m     -     defundorum  quis   ordinaverit .;   1.   ^$,  cm. 

apuci  Gracot,  ib./.  quo  ordine  &    ritu   celebra- 

tum   in  Occidente  ?     1.  $56.  p-  i. 
.     -     Paftorum  in  Nativitate  D.  I.  $24..  p.  i.   &n.  a. 
.     .     Sabbati    Pentecoftes  fimile    officio  Sabbati  S. 

I.  5*9  P-  »"• 

Officii   do  .SS.  Trinitate   quis  audor  >  11.  3;.  p.   7. 

»  -  divini  nimia  protradio  variis  ftatutis  re- 
ftrida.  11.  1 S  3  •  P-  i.  quinam  illius  audores  ?  11. 
28-  p-  i-  in  illo  quxnam  fine  obfervanda.  11. 
176.  i.  feqq. 

Omni  die  die  Maria  Rliythmi  quis  audor  }  11. 
27.   c.  f. 

Opera  &  vita  confonent  iis,  qu«e  canimus.  I.  2J9. 
6'./.   feqq. 

Oratio  Dominica  an  fit  apud  Lucianum  iv%fl 
cLko  TrcLTfJog  d(/Zap,iv(§)»  >  \.  21.  cm.  123.  c. 
m.  in  liturgia,  1.  124.  i-  448-  (.  mox  port  cano- 
nem,  ib.  m.  Apud  Gracot  ab  univerfo  populo, 
ib.  p.  m.  in  Occidente  a  folo  facerdote  folemni 
ritu  cantata,  ibid.  f.  in  matutinis  Laudibus 
&  Vefperis  publice  eft  dicenda.  L.  124.  c.  f.  fin- 
gularis  ritus  Mozarabicus  circa  illam  canen- 
darri,  1.  449,  p.  i,  Eius  fpecimen.  I.  $16. 
p.   m. 

Orationes  hd  <riU7ryjg  in  filentio ,    &  Sia,  Trqog- 

tpctivyjTiug  per  enuntiationem.   I.  10s.    c,  m.  di- 

verfae    in  Mifla,  I.  38?.  c  m.   feqq.   &  inter  pfal- 

mo%    1.  179.    p.  i.     ritu  hifpanico  &   gaUicano. 

ibid.   c.  m. 

Ordo    chori  m.  a».  qualis  ?  I.  320.     n.  a. 

_  .  divini  officii  Romanus.  vid.  .Row.  orrfo. 
d.    o. 

Ordinis  ecclefi.iftici    concentus.  I.  39.  c.  m.   40,    i. 

Organandi    humanis   vocibusars,    11.    141.    c.  m- 

Qrganica  mufica.     11.    14$.  p.  m. 

Organi  diverf?  notio  11.  108-  p.  m.  generica  ,  11.  137. 
c  m.  &  defcriptio  I.  212.   n.  b.  11.  128-  p-  *• 

.  -  -  ufus  ad  cantum  horarum  canonicarum  ,  11. 
186.  i.  &  ad  Milfam  conceditur,  11.  1 87.  m. 
fub  elevatione  SS.  Sacramenti  prohibetur ,  ib. 
p.  i.  perverfus  a  Theologis  11.  194.  p.  i.  &  a 
Paftoribus  ecclefia:  improbatur  ,  11.  14*;.  i.  19?. 
c.  m.  unde  organa  a  Capella  Pontificia ,  & 
monafticis  quibusdam    Congregatiynibus   reieda, 

II.  189  f-  *n.  in  aliis  pcclefiis  vero  funt  re- 
cepta,  II-  14?-  p-i-  feqq  144.  c.  m.  190.  c. 
f.  multiplicata,  11.  191.  p.  m.  ac  maiori  appa- 
ratu   inltiucla.    11.   193.   c.   m. 


Organa  hydraulica  ,  11.  137.  c.  m.  eorum  inyen- 
tor.    II.    138.   p.   m. 

...     ex  papyracea  materia  confeda.  11.  193.  p.  i. 

-  -  -  pneumatica  11.  159.  p.  i.  quandonam  in  Oc- 
cidente fuerint  in  ulii ,  11.  140./  &  ad  can- 
tum adhibita  ?  11.  141.  c.  m.  Eadem  fabrican- 
di  ars  in  Orient*  11.  148-  c  m.  poftea  in 
Gallia  quoque  11.  147.  c.  f.  ac  in  Germania  prse- 
cipue  &  Italia  fuit  exculta  ,  II.  142.  p.  m. 
pofteriori   praeprimis   <zvo.    11.    330.  p.   i. 

Organicus  cantus  non  admodum  probatus  in  ec- 
clefia.    II.   184.  c  f. 

Organiftae  infignes  poft.   «e.    11.    342.  p.  i. 

Organtedis  data  monita  11.  196.  c.  f.  fspius  ta- 
men  negleda.    11.    197.    m, 

Orientalis  curfus   eccleliaftici    officii.     I.   155.  p.  i. 

Origf.nes  muficam  docendo  gentilibus  religio- 
nem  inftillavit  chriftianam  ,  1.  197.  cm.  eius 
loca  de  canticorum  modulatione  &  hymnis. 
1.  29.  p.   m. 

Ornithoparchi  opus  de  arte  cantandi ,  11.  306. 
c  m.    &  regular  cantoribus    data?,    ib.  c  f. 

O(>B-(J0g  officium  matutinum  apud  Gracos,  I.  189. 
p.  i.  &  p.  m- 

Ottfridi  cantilena;  germanica  e  facra  fcriptura 
depromtae.  1.  349. /;/.  eius  pfalterium  cum  pa. 
raphrafi  tbeotifca,  1.  571.  c.f,  &  verl'us  rhyth- 
mici.  11.  :v  i. 

P. 

pacis  ofculum  ante   S.  Communionem.     I.   4^4, 
■*•    c.  m. 

Palatma  fchola  fub  Carolo  M.   Celebris,  I.  273, 

c,  m. 
Pambo  (S.)  mon.  faec.  IV.  I.  208.  c,  m  modulatum 

cantum  apud  monachos    indignans    praedicit.  I, 

207.  c  m.  ac    vituperat.     ibid,  m, 
Pange  lingua   gloriojt    prcelium     certaminis ,    &c. 

hymnus   potius  Mamerto    Claudiano    quam  S. 

Fortunato  tribuendus.  I.  83.  c  m.  it.   n.  a. 
Panis    eucharifticus  quo    ritu    m.  £e.  paratus  ?    I. 

500,    c  f. 
IltzvvvxdaG  Cpoli  Anthimus  inftituit.  I.   158.  u 
UavvvXjOg  o-Taaig  ftatio  per  integram  nodem  tra- 

duda  ,    I.    18?.  m.    189.   i.    pernodationes  ve- 

fpertinee  monachorum."    I.    187.   c.  f. 
IlUfj o,k A'/jr ucoe   Gracorum  liber  liturgicus.   I.  <;86- 

p.    m. 
Pariii    voce  pronuntiare    quid    Cassiano   fit  ?    I. 

20S.    c  f. 
Parijienji  in    ecclefia  quis  cantus    fuerit  poft.    a. 

receptus.    11.  209.  p,  m. 

Pafchalis 


UTRIUSQUE    TOMI. 


Pafchalis  nox    cum    folemni   cantu    I.   i  30.  p.  nu 

132.  1.    &  officio  celebrata.  1.   s*4-   P- '■ 

...  verfus  ad  fuccinendum  :  Hac  dies ,  quant 
fecit   Dominus.     I.  49-   P-   i- 

Pafchatis  celebratio  folemnis.  I.  $36.  c.  f.  & 
n.   a. 

Paflio   Domini  in  Parafceve  quo  ritii  cantata?     I. 

SJ3.   P-    '• 

Paftionis    Dominican    diebus  pfalmi    cum  precibus 

fecreto  perfoluti.    I.    130.  f.    i^o.  f,  nu 
Pauli  &    Slum  hymnis    Deum  in  carcere  laudan- 

tium  exemplum.    I   27.    y.  m.   185-  c.  nu   \%6. 

p.  i.  227.  n.  b. 
Pauli  Diac.   hymni.   11.  22.  c.  nu 
Paulus  SamoJ'ateutis  pfalmos  &  cantus  a  fe  com- 

pofitos  a  mulieribus  in  pafcliate  cani   fecit.     1. 

70.   p.  nu 
Pax  Domini  in  liturgia  cum   benediftione  folem- 
ni cantatum.     I.  4^2.  p.  i. 
Pedes  manusque  ad  cantum  movendi ,    aut  faltan- 

di  confuetudo  viguit  olim.     1.  207.  p.  nu   214. 

c.  nu.   219.   c.  nu   it.   n.   a. 
Peraltius  polyphoniam  veteribus  incognitam  af- 

feruit.    11.   iov  f. 
PernoCtationes   vefpertina;  ,    feu  vigiliae  monacho- 

rum.    I.  187.  e.f. 
Per  omnia  facula  ante  prxfadonem  cur  cantetur. 

I.  440.  p.  i.    441.    c.  m.    &  n.  a. 
Perfecutionis    tempore  conventus   in  domo  priva- 

ta  habiti.     1.   is 2.  c.  m. 
Petri    &  Pauli  (SS.)    funus    inter    hymnos.     I. 

144-    c.  f. 
Petrcs    Cluniac.   organorum   defendit    ufum.     11. 

i4v  p.  i. 
Philippus  Nerius  (S.)  qualem  approbarit  muficam. 

II.  211.   c,  f. 

Pbiiopatris  mors  dialogus    Luciani  1  I.  21.  p.  i. 
Philofophi  quinam  muiicam  reiecerint  ?  11.    378.  p. 
nu    379.  i.   qui    vero  eandem    excoluerint  f    11. 

?8<J-  p.  *• 

Philofophia  cur  mufices  pencil  iungenda  ?  11.  30$.  i. 
Philoxenus  pfalmos  fyriace  reddidit.  1.  <;8v  p.  nu 
Phonafci   veteres   vocis  formandx  confervandsque 

magiltri.     I.  204.  c.  f.  20^.   p.  m. 
Phonafcia  ars   veteribus  fingularis.     11.   "]%.  p.  i. 
Pipinus  cantum  Romanian  antiquato   GaUicano  in 

GiUia    inftaurat.      I.   266.    c.  m.    267.  i. 
Planus   cantus    vid.    Cboralis   cant. 
Plato  nunquam  fine  periculo  reipi bicae   cantum 

immutari    cenfuit.     11.   309.   p.  i. 
Plinii  fecundi  locus  de  ccetibus    antelucanis   ad 

canendum  Chrifto ,    ut  Deo.     1.  21.  nu 


Poefis  veterum  Hebrtorian  ac  Gracornm  fine  me- 
tro,  I.  9.  c.  >n.  &  n.  a.  in  membris  ,  rhyth- 
mo,  &  ftylo  pociflunum  confiftebat.  ib.  mufi- 
cas   fociata.     11.   121.    p.  i. 

Poets  fimul  ac  mufici  antiquiores  I.  18-  p-  nu  19. 
/.  in  primordio  ecclefis  inflatu  S.  Spiritus  ca- 
nebant  in  conventibus  foli.     I.    199.    c.  f. 

Poetrce   compofitum    nihil  pfallendum  in    ecclefia. 

I.  73.    i. 

Po'.oni*  in  regno  quis  flatus  muGcse  poft.  a:vo  .;   II. 

303.  i. 
Polychronion    celebre    in    folemnibus    aulas   impe. 

ratorije  facris.     I.    549.   i. 
Polyphona   mufica,    11.   10?.   i.  medio   ae.  inventa 

II.  107.  c.  f.   feqq. 

Polyphonia  veteribus  incognita.    I.   209.    c.  m.   II. 

10 5.   /'. 
UoKvuvvfjiog  cJ J35   apud  Lucianum.    I.  21.  c.  nu 

104.     f.   ill. 

Pontificis  fummi  apud  Romauos  cura  in  adornan- 
do  cantu.     1.    17.    p.  i.    91.  p-  i-    it.   n.  a. 

Pontifices  Romani ,  qui  poft  S.  Gkegorium  can- 
tum choralem  excoluerunt ,  I.  247.  c.  f.  248. 
f.  2^2.  i.  cantus  peritia  illuftres,  11.  40.  c.  f 
67.  p.  m.  317.  c.  nu  Eorum  decreta  de  mu- 
fica.    11.    233.   i. 

Populus  vefpere  mane  &  meridie  ad  hymnos  pafcha- 
les  evocatus  1.  130.  m.  Eius  concentus  in  ec- 
clefia ,  I.  31.  c.  m.  37.  cm.  38-  P-  i-  &  c. 
nu  46.  m.  47.  p.  m.  feqq.  89-  P-  m-  9°-  f- 
98.  c  f.  237.  p.  m.  in  S.  Vigiliis.  129.  c.  m 
131.  c.  m.  1^9.  p.  m.  160.  f.  161.  c.  in.  & 
Dominicis  ac  feftis ,  I.  131.  p.  nu  Eius  dimif- 
fio   folemnis  completo  facrificio.     I.   462.    c.  nu 

Porta  argani  Verotut  Ducangio  &  Muratokio 
quid    denotet?     11.    141-    V-  i:u 

Pojicommi'.nioiiis  nomine   quid   veniat  ?   I.  4S9-  f. 

Pracentoris  1.  36.  nt.  303.  p.  i.  officium  ,  I.  30$.  p. 
m.  Eius  locus  in  choro  pulpitum  feu  ambo.  I- 
50.  p.  nu 

Prxfatio   I.  118.    w-   a  primordio   ecclefia;   ufitata 

I.  117.  c.  m.  ac  hodieque  orationi  Dominica: 
prarmitti  folita  I.  124.  cm.  cur  cantetur  ?  L 
439  i.  440.  p.  i.  &  c.  m.  Prafationes  probata; 
&  feledae  certo  numero  tantum  admiffs  I.  118. 
p.  m.  441.  m.  &  n.  c.  quarum  cantus  hodier- 
nus  fimilis  antiquo  ,  I.  440.  c.  f-  lllarum  aucto- 
res.     I.    441.  m.   Sc  n.   b. 

Pragenfis  Cone,   decreta  de  muficis  &   cantoribus, 

II.  228-    c.   ff 

Prati  fonum  fiftularura  invenifle  fertur.  1L 
193.  c   :,i. 

Hhh  3  Pro. 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


Pr^ntestints  tempore  Cone.  TricL  artificio  mu- 
fico  praeclarus.  1L  231.  p.  L  2^2.  i.  eius  ope- 
ra muf.   ib.    &   encomium.     II.    $3$.  p.  m. 

Precem  feu  orationem  olim  nuncuparunt,  qui  nunc 
dicitur   Canon  miff*.     I.  122.   c.  m.    12;.  f.i. 

Presbyteri  cantorum  otncio  fundi.  1.  jo2.  c.  m. 
&  n.  a. 

Prima  hora  canonica  a  matutinis  laudibus  diftin- 
dla.     I.  191-  c.  it:    192.  p.  i.    193.    p.  i. 

Primicerii  I.  36.  p.  ;;;.  306.  p.  m.  ofneium  hono- 
rificum.   I.  294.  p.  i.    29s.   p.  i.    ;o6.  f.    $07.  z. 

Primiciae  facerdotum  ludis  inhoneftis  olim  dedeco- 
ratce.     II.    237.    c.  f. 

Principes  cantu  deledati.     I.   316.  c.  f. 

PrifcUHomfta  hymn am  confiruerunt ,  quern  Chri- 
ftus  poft  caenam  cecinerit  ,  1.  69.  c.  m.  quid 
mutarint  circa  falutationem  Domiam  vobiscum  ? 

I.  107.   tH. 

Probationes  vulgares  per  ignem,  &c.  quamdiu  per- 
durarint  ?    I.   560.  m.  cantus  ad  illas.  ib. 

Proceffiones  cum  hymnis  &  pfilmls  ad  introitus 
canrum  ,  I.  363.  m.  &  n.  a.  ad  obtinendam  plu- 
yiam  I.  157.  c  m.  it.  n.  a.  ad  ltationem  Ro- 
m<t  &  alibi,  I.  io;.  ,.1.  1 5 S-  P-  i-  ad  profli- 
gandam  luem  inquinariam,  I.  139.  p.  i.  alias- 
que  ob  caufas.  I.  136.  p.  m.  137.  p.  z.  Ilia- 
rum    finguiaria  genera.     1.   $40.    c-  m-   &  n-   a- 

ProfefTores  mufica?  publici  in  Ang'ia ,  11.  324. 
c.   m.    &  alibi   11.  32s.  p.  >n- 

UponAtuJOm   poftlectiones   in  Miffa.     I.  397.  i. 

Profe  1.  340.  p.  m.  oppofitae  tropis  ,  cantilenis- 
que  ,    I.  204.  m.   in  lingua  vernacula  cantata?. 

II.  2v   i.   feqq- 

Profaici   cantus.   I.  2^3-   n.  k. 

IIoos-Qxvrcrts ,  I.    44°.  P-   *•     i-TnXvyji^.     I. 
193.  c.  f.   ob  futuram  populi   refponfionem ,  I. 
53 .  p.  i.     verborum  iiq  cLiava^,  in  facula  fa. 
culorum.    I.  S4-  *■  »'•    >v  f-  »».  96.   f.  /.   122, 
p.  m.    iz%.i.   &  p.  >"• 

Protoparentes  in  paradifo  Deum  an  coluere  can- 
tu ?     I.  2.  p.  i.   &  r.  m. 

Pkudentii  hymni.  I.  82.  p.  m. 

PfaUcnds  canendae  ritus.  I.  39s.   n.  a. 

Pfallendi  ordo  ftatutus  in  horis  canonicis  contra 
privatas  monafteriorum  confuetudines  ,  I.  i$$. 
c.  f.  uniformis  per  provincias  iuxta  ufum  me- 
tropolitana»  ecclefia?.  I.  184-  c.  ni.  ig?.  z.  Pfal- 
lendi varietas.   I.  3S9.  p-  »*. 

Pfallendum  fapienter,  I.  239.  t.  f.  231-  l  it.  n. 
a.  233.  :.  234.  c  r,u  23  v  *•  '»<•  &  fuaviter. 
I.  91.  *- 


Pfalientium  quid?  I.  146-  c.  m.  148.  p.  i.  153, 
p.   ;;;.    perpetuum  in  Mon.    Agaunenfi.    ib.  c  m. 

PfaSere  -^/ccAhtiv  vi  vocis  inftrumentis  mufi- 
cis  convenit,  I.  210.  p.  7.  it.  n.  a.  &  vocali 
cantui  opponitur  :  I.  217.  r.  in.  it.  n.  b.  at 
ufu  ecclefiaftico  nonnifi  cantum  defignat.  ib.  it. 
162.    p.  i.    163.    r.  /. 

Pfalmodia  I.  16?.  >;j.  yipojlo.'ormn  documentis  & 
exemplis  praecepta  I.  22.  p.  ;'.  feqq.  partim  pri- 
vata  extitit,  I.  1^-7.  i.  nq.  n.  a.  \6z.  c.  m. 
)68-  p.  ?'•  &  c.  f.  praefertim  tempore  perfecu- 
tionis  I.  i<;2.  c.  m  partim  publica ,  populo  , 
I.  j>S.  p.  m.  1  ^9.  f.  &  Clero  ,  I.  246.  n  a. 
diu  nocluque  congregatis.  I.  i<;6.  p.  i.  fcqq. 
1 S S-  '''•  1S6.  u  Alterna  quando  innitim  fum- 
ferit  ?  I.  42.  m.  43.  ?'.  1^7.  p.  m.  149.  r.  hj. 
172.  p  m.  Ad  certum  pfalmorum  numercm 
fuit  revocata  y  I,  1^6.  p.  i.  a  S.  Mauro  aliis- 
que  ultra  numerum  olim  perfoluta ,  I.  is 7-  '■ 
Apud  Hebraos  mufica  ad  eandem  adhibebantur 
inltrumenca ,  fecus  ac  apud  Chriltianos  veteres. 
I.   211.  i.    212.   n.    a.   217.   in. 

-  -  -    Eius  cantus  fuavfe  ,   I.   63.   n.  a.   ubique   lo.. 

corum  ,  I.  6$.  p.  i.  is.  c.  m.  67.  p.  m-  i6<;. 
p.  m.  quibusvis  in  circumftantiis  ;  I.  66.  p.  w. 
it.  n,  a.  b.  1 6 >.  c.  -".  166.  i.  quae  tamen  can- 
tus fuavitas  confideranda  non  eft,  fed  utilitas. 
I.  219.  /.  &  n.  a.  230.  i.  2  j  1.  n.  a.  11. 
9:.    p.   ;;:. 

-  -  -    Eftecftus  infi?nes ,    I.   6?.  c.  f.    88.  u  89.   '- 

2:6.  p.  ?'.  227.  n.  a.  228-  p-  *»•  229.  /.  &  c. 
f-  it.   n.   a. 

-  -  -  Eius  frequentia  a  prima  ecclefia  a?tate .  I. 
22.  p.  i.  28.  p.  2.  60.  c  hj.  61.  f.  feqq.  155. 
'".  1-;.  p.  z.  feqq.  per  univerfam  ecclefiam  fare 
IV.  1.  30.  p.  in.  Quando  in  Anglia  ,  I,  242. 
n.  b.  Gallia,  I.  172.  c.  f.  17?.  /'.  in  Italia  I. 
9  J.  /.  Mediolani  &  alibi  fuerit  recepta.;  I.  61  . 
f.    1^9.    p.   w.    160.    f.  ;;j. 

-  -  -    Eius  prolixitas  olim  enormis  apud  monachos, 

1.  6v  p.  >n.  poftea  non  amplius  permiffa.  I. 
179.    p.  u 

-  -  Eius  ufus  iugis  in  horis  canonicis,  I.  497. 
c.  m.  a  Conciliis,  I.  49S.  c.  m.  leqq.  1!.  86.  p.  i. 
174.  ?».  &  Epifcopis,  II.  f>.  ;;:.  ac  a  S.  Am. 
erosio  pr^primis.  1.  60.  c  f.  61.  z.  K9  ;n. 
&  aliis  SS.  Doctnibus  commendatu?,  11.  8%  c. 
f.  feq.in  public?,  fynaxi,  I.  61.  e,  kj.  62.  f.  -;?.  & 
n.  c.  in  Vigiliis  chriftiar.i  cultus ,  1.  128.  c. 
in.  exceptis  proxizra  ante  pafcha  diebus ,  I. 
1  jo,  /.    i$o,  c.  m.     it.  n.  a.  in  omnibus  fere  my- 

fteriis 


UTRTUSOUE   TOMT. 


fteriis  hierarchicis,  f.  97.  c.  in.  in  omnibus  my- 
fteriis  pontificiis.  I.  <5v  c.  f.  ad  Introitum  i\lifl'te 
I.  100.  p.i.  feqq.  in  itinere  ruri  eciam.  I.  i^6. 
c.  m.  ■  ic.  n.  a.  &  inter  laborandum  apud  mo. 
nachos.  I.  14  J.  p.  i.  144.  i.  $oo.  P-  '"■  ^eqq. 
etiam  dum  panes  confecere  ,  ib.  c.  m.  apud  mu- 
lieres  inter  texendum,  ib.  n.  a.  ante  menfam  & 
fub  refedione,  I.  144.  p.  i,  $00.  p.  m.  feqq. 
ante  nodurnam  quietem,  I.  194.  cm.  pro  mo- 
ribundis.  J.  150.  m.  pro  defundis  ufque  ad  fe- 
pulturam.  l.i^o.p.m,  in  funere  chriftiano  lo- 
co car-minis  funebris,  I.  144.  c.  m.  147.  m.  148. 
m.  it.  n.  a.     149.    r . /".    ad  fepulturam    I.   555. 

c .  m.  Martyrum  &  aliorum  tidelium.  I.  149. 
p.i.  146.147.  feqdfcetiam  tota  node  ad  eo- 
runi  cadavera,  ib.  146.  i.  &  n.  a.  ad  dolorem 
leniendum ,  ib.  147.  c.  m.  148.  m,  Vid.  v. 
Cantits. 

Ffalmus  fubito  occurrens  omen  dat  in  eledione 
S.  Martini,  I.  188.  c.  f.  in  confecratione  S. 
Martini,   ibid. 

-  -   -    AUehiiaticus  CXLVIII.  cum  fequentibus     I 

4}.  p.  m.    $6.  p.  m.   $7.  i.   190.   p.  i.  it.   n.  a.   • 

-  -  -    S.   Augustini    contra    Donatiftas.     I.   52. 

i.   %z.    c.   m. 
,  -  -    CXIIL  In   exitu    Israel  cum  melodia   apud 
tiebraos   uficatus.      f.    $.   p.  nr. 

-  •  -    XXXIII.     ad    communionem  cantatus ,    I. 

121;.     c.f.    ex    illoque    peculiaricer     verba    gu- 
flute  £«f  videte   £«f(.  ib.  it.    126.   »'.    &    c.  f. 

-  -  -  dofltfoff  feu  iaS-tvog  LXII.  I.  189.  «.  190. 
n.  a. 

...    Refponforius  ledionibus  in  miflk  fubiundus. 

I.    196.   c.  f. 
Pfalmi  privati  &  vulgares  id  eft   ex  ingenio  com- 

pofiti  reprobantur   I.    72.  p.  m.    73.   i.   hxreti- 

corum    prsfertim  ,      I.   70.     c    m.    72.     n.  a. 

Reliqui    cum    modulatione      I.    62.    m.    &   n. 

d.  63.  n.  a.  64.  i.  &  antiphona,  aut  cum  alle- 
luia cantantur  I.  175.  n.  a.  177.  p.  m.  178- 
f.  canticis  metricis  oppofiti ,  I.  226.  c  f.  &  n. 
a.  quae  modulatio  in  genere  diatonico  fine  mul- 
ta  arte  a  monachis  potuit  difci.  I.  207.  p.  i. 
Illorum  tituli  ad  genus  mufices  pertinentes ,  I. 
67.  p.  i.  &  varia  genera  I.  67.  p.  i.  decan- 
tatio  eorum  ceffabit  ,  cum  venerit  Antichriftus. 
I.  3  1.  p.  i.  pfalmorum  ,  hymnorum  &  canti- 
corum  fpiritualium  difcrimen  iuxta  D.  Paulum 
I.  22.  p.  u  68-  c  >n.  &  SS.  PP.  67.  p.  i.  68. 
i.   vid.    v.   Cantus   &   v.    PJ'ulmodia. 

Pfalmum  imporiere  ,  id  eft  cantum  prsire,  I.  168. 
£.  m.  172.  m. 


Pfalmum  legere  idem  eft  ac  cantare  ex  libro,  I.  3;. 
p.  m. 

Pfalierii   inftrurnenti  muC    defcriptio.    11     153.  i. 

Pf.ilterium  prifco  more  brevibus  verficulis  diftin- 
dum.  I.  51.  c  in.  &  n.  a.  quando  &  quare  im- 
mutatum  ?  I.  52.  not.  a.  cum  canticis  pet 
diem ,  vel  faltem  per  hebdomadem  abfolu- 
tum  ,  I.  167.  p.  i.  471.  c.  f.  472.  1.  ab  \l- 
cuino  per  hebdomad*  dies  difpofitum.  I.  ^00. 
c .  m.  a  quibusdam  memoriae  mandatum,  I.  166. 
c.  m.  <joo.  i.  feqq.  quomodo  a  Gratis  fit  divi- 
fum  I  I.  572.  p.  i.    Eius  ordo  triplex    SS.  Am- 

BROSII   ,    HlERONYMl   ,     BENEDICTI,     I.     167.    p. 

m.  it.  n.  a.     Eius  ftudium.   I.  63.   i.    166.   c.  nu 

iuxta   regulam   S.  Renedicti,   I.  206.    m. 
.     -     S.  Germani  antiquilfimum  ,    I.  161.  m.  16*. 

i.     203.  p.  i. 
-     -     Romanum  ex  corrupta  vulgata    verfione ,  I. 

265.  n.  a.    in  Hifpaniam     vi   introdudum  .    I. 

260.  i.     265.  p.   m. 
Pfaltum  ordo   diltindus  a  Ledoratu,  I.  32.  /.    3;. 

i.     aliquando  uterque  in  una    perfona,    i.    3j» 

p.  m.   Vid.  v.  Cantores. 
Phtongus  muficus  feu  fonus,    I.  203.   n.  a. 
Publia  (S  )  in  Virginum   choro    canens  fubfan- 

nat  Iulianum  Apojlatam,   1.  49.   n.  a. 
Pueri  olim  &    mulieres   concinebant    in   conventu 

Chriftianorum,   I.    58.  p.  m.     40.    ;'.     ut  facras 

odas  repeterent  ,   monentur,   I.  142.  f.    143.   n. 

a.  mufica  praeter  alias  fcientias  imbuti.   I.    169. 

p.  i.     11.  206.  p.  m.  quaenam  difdplina  circa  eos 

fuerit   fervata ,    ibid.    cut.   11.  169.  p.i.    canto. 

res  Bonhzfautes   Praga.     II.  374.  p.  in. 
Pulfacilium  inltrumentorum  defcriptio,   II.  r^.  p.  i. 
Puteanus    ad    fex     vulgares     notas    adiunx.it  fe- 

ptimam,  11.  276.  p.  m.  &  c .  f.     277.  /'. 

Q. 

Quackeri    ab  omni  mufica    abhorrent.    11.    2?r. 
~   cf- 
Q.uadragefima  quando    initium  fumat  ?     I.  528.  c. 
f.  feqq.   quo  ritu  celebrata  .'  I.  ^-7-   c.    f-    feqq. 
eo  tempore ,    quae  latitiaj    cantica   omifTa  t     I, 
1  n-   P-  '■ 
Quadrivii  fcientia.  I.  28?.  p.  nu 

R. 

"Dadegundis  (S.)  Reg.    afllduitas   in  pfalmodia. 
^  I.   is7-  P-  '■ 

Radulphi   graduale      1.   ^76.  /. 
Rameau  (D.)  fyftema  de  confonantiis  rmificae  har. 

monies?, 


INDEX     RERUM     ET    VERBORUM 


itionicte  ,  11.  286.  f.  quo  bafllis  fundamentalis 
perfeclionem  accepit ,  11.  297.  c.  m.  Eius  elo- 
gium.     11.    jo  1.    c.  m. 

Redemtionem  ex  inferno    quinam  crediderint.     I. 
SS4-    c.  f. 

Religion*  cantus  &  cukus  idem  principium  I. 
2.  p.  i. 

Reliquiarum  (SS.)  translationes  cum  cantu.  I.  135. 
p.   i.    1  3  6.   i. 

Refpondere  pfalmum  quid?  I.  51.  i.  161.  m.  169. 
c.  m.    171.    p.  m.    257.   p.  m. 

Refponfale  &  antiphonale  Romannm  in  Gallias 
milium   fub  Pipino.     I.  267.   m. 

-  -  -  pro  horis  Canonicis  noelurnis  ac  diurnis  S. 
Gregorio   adfcriptum.    I.    248.   p.  i.  8c  c  m. 

Refponfio  populi  ad  falutationem  vel  acclamatio- 
nem  Et  cum  fpiritu  tuo ,  I.  106.  p.  m.  107.  i, 
aut  folius  Cleri.  ib.  p.  m.  Amen.  107.  i,  8c 
p.  m.  vel  gloria  tibi  Domine  ,  ib.  p.  m.  Deo 
gratia!  ,   ib.   fub  Canone.      I.   446.    c.  f. 

Refponforia  I.  $0.  p.  m.  $1.  m.  161.  p.  m.  170. 
m,  171.  m.  237.  p.  m.  399.  p.  m.  nonnili  ex 
S.  fcripturis  defumta.  I  7;.  p.  i  poll  ledtio- 
nes  in  MilTa,  I.  596.  c  f.  &  ad  Matutinum  I. 
507.  i.  feqq.  iuxta  regulam  S.  Benedicti  funt 
cantata  ,  I.  182.  c.  m.  &  tempori  ac  leftioni- 
bus  adaptata  a  Mus*o  ,  I.  1 8 S-  c-  m-  ab  Aut- 
mundo  Tullenfi  Ep.  compofua.  ib.  Eorum  or- 
do  diverfus  in  Romana  8c  Gallicana  ecclefia. 
I.  $07.  p.  m.  ubi ,  &  a  quibus  dicta  .p  I.  <;°8- 
p.  i.  cum,  vel  fine  Alleluia,  I.  243-  p.  i.  Il- 
ia  inter    &    Antiphonas   difcrimeri.     I.    328.   *• 

3  34-  V-  ***> 

Refponforimn  exbortationis  quale  .;  I.  488-  i- 
Refponforius  cantus  I.  169.  c.  m.  20%.  p.  m,  334. 
m.  apud  Hebraos  ,  I.  6-  i.  $2.  p.  m.  quando 
ufitatus  ?  I.  33s-  f.  in  celebratione  Miffae  ,  I. 
98-  c.  m.  8c  c.  f.  port  lectionem ,  I.*ioi.  c. 
f.  inter  lectionem  V.  &  N.  T.  &  Evangeliu*i 
I.  108.  c.  f.  feqq.  an  in  pfalterio  S.  Germani  per 
literam  ty.  defignetur  ?  I.  20;.  p.  i.  Eius  diverfitas 
in  Romano.  8c  Gallicana  Ecclefia  ,  I.  334.  c.  f. 
&  difcrimen  ab  Antiphono  cantu,  I.  47.  i,  169. 
e,  m.  170.  p.  m.  ratio  item  ac  modus  expli- 
cate. I.  ?2.  p.  i.  169.  c.  m. 
Refufredtio    Domini   quando   &    quo  ritu   celebra- 

*m  1. 957,  c  f. 

Rbythmica  mulica,   I.   197.  i.    198-    ?•  *•  H    12  j. 

c.  f.    14?.  c.  f.   398.  c.  m.  poft.  sevo  quare  ne- 

glefta?    11.   207.    p-  i. 
Rhythmics  cantilena:  lingua  vulgari.  I,  3.47.    c.  f. 


Rhythmis    I.   198.  p-  i.    199.   /'.  II.  12}.  p.   m.  in 

lingua  etiam  vernacula  ufitatis  II  2?.  i.  adfcrip- 
tus  mufica:  effectus,  11.  121.  cm.  Eorum  ge- 
nera.    11.    272.  p.  i. 

VvS-pifav    nXXS-     I-   '99-    P-  t» 

Vv3-[A.o\  cLofAcnKoi.  I.  199.  i.  253.  n.  b.  Eo- 
rum  citpop/xcj.    I.   253.    n.  b. 

Rifus  pafchalis.     11.  234.  c,  f. 

Roberti  R.  lucubrationes  muficae.  11.  30.  e. 
f.   3 1,   i.    8c  n.   a. 

Rocca  Ang.  campanarum  defcripfit  concentum  & 
turrium    praiftantiam.     11.   241.   c.  m. 

RoJelh  qualis   notio  ?    11     128-  p.   m. 

Rogationum  dies  ac  lit>UMe ,  I.  138.  i.  feec.  V. 
inftitut*  ,  ib.  c.  m.  r^P  p.  m.  8c  quare .;  I. 
138-  P-  *n-  139-  i.  cum  pfalmodia  ,  I.  138.  m. 
it.  n.  a.  139.  p.  m.  8c  n.  a.  quibus  diebus  ? 
ib.  e.  f.    140.  i. 

Romana  ecclefiie  qualis  prima  a?tate  cantus ,  I. 
224.  c.  m.  22$.  i.  8c  fpallendi  ratio?  I.  154. 
p.  m.  Eius-  in  inltaurando  cantu  ecclef.  ftudia  , 
I.  241.  f.  it.  n.  a.  cuius  fub  magifterio  op- 
time  floruit  cantus  ecclef.     11.   41.   c.   m. 

Romani  Cone,  decretum  de  mufica  ,  11.  220.  p. 
m.  8c  cautiones  circa  eandem.    11.   233.  c.  f. 

Romanos  inter  &  Gallos  cantores  altercatio  fub 
Carolo  M.  I.   269.    n.  a.  b.    270.   p.  m. 

Romanics  cantus  1.  247.  p.  m.  249.  /'.  an  a  mo- 
nachis  Benediclinis  repetendus  ?  I.  91.  p.  m. 
it.  n,  b.  92.  i.  93.  i.  in  Angliam  induclus  tem- 
pore S.  Gregorii  I.  2^0  fit.  260.  p.'i.  ibi- 
demque  poftea  emendatus  ,°  I.  262.  p.  m.  it. 
n.  b.  in  Galliis  quoque  propagatus  fub  Pipino, 
I.  266.  c.  m.  267.  i.  &  fub  Carolo  M.  268- 
c.  m.  269  i.  feqq.  pra*fertim  in  civitate  Me- 
tenji ,  I.  270.  c.  f.  271.  p.  t.  272.  i.  in  Ger- 
mania  quoque  eft  afliuntus  ,  I.  273.  c.  f.  274. 
i,  feqq.  277.  p.  m.  ac  in  aliis  regionibus.  II. 
41.  p.  i.  In  licurgia  ab  Ambrqfiano  cantu  haud 
pauca  mutuavit.   I.   2^2.   m.  2154.   m. 

-  -  -  ordo  divini  officii,  I.  471.  p.  m.  feqq.  va- 
riis  mutationibus  expofitus ,  I.  474.  p.  i.  di» 
verfis  de   caufis.     I.    475.    c.   m. 

Rotarum    cymbalicarum   ufus.      11.   169.   p.  i. 

Rotlandus    cantor  infignis   m.    a;.   I.  281-   p  i. 

Rousseau  quid  fentiat  de  cantu  piano  ?  11. 
227.  p.  m.  Harnioniam  in  mufica  abiiciendam, 
revocandamqne  melodiam  exiftimat,  11.  ^09.  i. 
8c  n.  a.  Notis  vulgaribus  alia  figna  fubltituere 
fruftra  tentat,  11.  276.  p.  i.  fallitur ,  Guidonem 

dicens 


UTRIUSQUE   TOML 


riicens  mufica  polyphona  audtorem  ,  11.  51. 
p.  t.  &  Gregoeium  in  fcalam  muficam  feptem 
primas  alphabeci  litteras  invexilTe.  11.  53.  c. 
m.  &  n.  a-  Muficam  harmonicam  apud  folos 
Enropaos  obtinere  ,  hosque  folos  muficam  cer- 
tis  characteribus  exprimere  obfervat.  11.  266. 
p.  m.  Eius  elogium.  11.  276.  c.  m. 
RuJ:  Gracos  fectantur  ritus  in  mufica  S  !1.  262. 
p.  i.  modo  etiam  noltr.im  admittunt  muficam. 
11.   503-  p.  i.   yji.f.   J7 5.  not.  a. 

s. 

Sacerdos  ad  Miffam   pfallentibus  Clericis  progref- 
I'us.    I.    10 1.  m.      cum  choro  ad  aitare  pfalmos 
cantare   incepu.      I.    102.  /'. 
Sacramenta  in  exequiis   defunc'torum ,    feu  iacrifi- 
cia,   I.  145.   111.    i>o.  »i.     tertio  exequiarum   die. 

I.  149-  m. 

Sacramenta    circumfonure   coufufis    vocibus  quid  ? 

I-  98./ 
Sacramentarium  S.  Gregorii,   I.  248.  p.  m.    quid 

contineat  ?  I.  S73-  p-  '■   &  n.  a. 
Sacramentorum  celebracio  licurgia  Mifla  apud   ve- 

teres.    I.  98-  c.  f. 

-  -  volumina  a  Mus^o  &  Voconio  compo- 
iito.  1.  99.  p.  tn. 

Sacrificium   Mifla.   Vid.  Miff*  facrifieium. 
Sadoleti,   Card,  fentencia    de    mufica    figurata, 

II.  222.  f. 

Salisburgenfei  melotheta  hodierni.  11.  371.  c.  f.  &c. 
Saliat  nemo  fobrius  ,  niji  infiniat.   I.  21$./. 
Saltationes  quare  cum    mufica  coniuncta  ?  I.     17. 

m.    &  c.  f.   18-  i-  &  c.  m.   item  n.  a.    in    Sacris 

Chrilb'anorum  prohibita.   I.  207.  p.  m.    II.    102. 

tn.     Vid.  v.  Chorea. 
Salpt   R:gi>ia   antiphona  quis  auctor  ?  11.  37.  p.  i. 
Salutatio   populi  initio  Mifla  ,    1.    10c.  f.    102.  p. 

m.     106.  p.  m.    &    alias  frequenter    obfervata. 

ibid.   refponcTente  illo.  I.  384    p.  i- 

-  -  Domimts  vobiscmn.  I.  107  c.  m.  etiam  a 
Ledtore  ante  ledtionem  facta,  ibid.  c.  f.  &  a 
Diacono  ante  Evangelium.  I.  108./. 

-  -  Pax  vobis.  I.  106.  p.  m.  107.  f.  foli  Epifco- 
po  olim   non  refervata.  I.  107.  c.  m. 

Salutationis  angelica    cantata   fpecimen.    I.    517. 

c.f. 
Samuelis  ( B.)  translatio    e    Paiajlina    Cbalcedo- 

nem.   I.  135.  p.  m. 
Sanandi  morbos  vis  mufica.   I.  16.  p.  i.   &  n.  a. 

Sciucla.  Sanflit  acclamatum  ad  Communionem.  I. 
I2i-  p.  m. 

JSUiT.  Gerbert.  de  Musica  Eccl..  T.  11. 


Sanctorum  hiftoria  &    fixfto     nonmii    genuina-    m 

di  vino  Officio  funt  profere^.da.    II    17^.  c.f.  Eo» 

rum  fefta  folem niter  celebrata.  I.  S4?./1-  i.  feqq. 

fimditer  &  translationes,   1.  ^y  />.  i. 
Santtus  pott  Praefetionem   in  Miifa  cantari ,    I.  108. 

p.m.     443.    p.  i.    feqq.   etiam    cam    tropis,  I. 

44v  f.   quis  prxceperit  .;   I.  11  8-  c  !'■  feqq-  rs  f. 

m.  item  n.  b.      122.7.     an   in  vigiliis   quoque& 

ftationibus  nocturnis   dJcatw }.    I.  119.    t.   >,i.   fu 

lentium  poit  Sanities  in  Mifla  quid  indicet?     f. 

446.    e.  rll. 
Sa\iarelli,  capells  Pontificiffi  prafectus,  quos. 

nam   optimos    iudicet    compotitores   mufica;    fa-- 

crse.  11.  ;s4.  p.  i-  &  n.  a.     Eius  querela;    contra 

depravationem  mu'ica:  fiicrar.   11.  5  s  •5.   '•">'■  <<• 
Saaotzica  lingua  laici   quaedam   canebant    in   Aug- 

lia  pro  vivis  &  defunctis   fiec.  Vlll.     I.    243.    i. 

itsem  n.  a. 
Scabelium  inftrumentum  muficuai,    11.  156.  c.  ;;;. 
Scala  mufica  per  primas  litteras  Alphabeti,  I.   249.- 

c.  tn.   moderna  cum  fuo  temperamento,  11.    279. 

c.f.     an   participet  quidquam   de  veteribus  ge- 

neribus  chromatico  &    enharmonico  ?     11.  280. 

c.f. 
Sclavonic*  lingua  dialecrus   quam  late  pateat/5   II.. 

372.  c.  f.   cantiones  laudantur  11.    372.    /.    $-73. 

p.    m. 
Sclavonicus    ritus    feu    officium     divinum    lingua 

Sc'.avonica.      11.    373.    c.   m. 
SclavoYtf.n  apoRoli  11.    373.  p,   i. 
Scholo;    Cantorum    Roma,  I.  35./   91.  p.  rti:   293; 

p.  i.    &  alibi.  1    29^.   c.f.      296.  i.  feqq. 
Scriptores  de    mufica    praclica    &   theoretica.     II. 

521. 
SS.  Scripturarum  lectione  poll;  falutationcm  Epifco-- 

pi  facrum    officium  cceptum,     I.    101.    /. 
Seer  eta    I.    117.   p.  i.   ritu   Ambrofianc     alte   dicta. 

I.  441-    V-  »■ 

Sedulio  antiquicri  ,  non  St. oto  hymni  huius  no- 
minis  tribuendi.      I.  82-   c   m. 

Sela  in  pfalmis  ad  mutationem  cantus  an  perti- 
neat  ?   I.   5.    c.  m.    1 1.    p.  m. 

Seiiouenjis  Cone,   dereta  de  cantoribus  &  muficis, 

II.  228.   hi.   it.  de  ludis  facris.    11.   23  V   '"•  '• 
Semanteriorum    ufus  apud    Grata;.    II.    161.  c.  f. 
Septenarius    numerus    horarum    canonicarum.     I. 

191.    1.  ,;i. 
Septuagefimse   officium  lugubre.     I.   >-?•  c.f. 
Sepultura  SS;    Martyrum    hymnis  &  pfalmis  deco- 

rata.     I.    145.  /'.    146.  i.    feqq. 
Sequentia  I.  ^41.  c.  m.   543.  p.  i.  409.  c.f.  410, 
p.   i.    11.    2$.    p.  tn.  feqq.    in    Miffa   I.   408-   >>'■ 

altera.,  tim 
lii. 


INDEX    RERUM     ET    VERBORUM 


a'ltematim  fuerunt  cantatse ,  I.  411.  m.  4.12.  p.  i. 
nonnunquam  ab  univerfo  populo ,  I.  ib.  etiam 
.extra  facra.  ib  c.  in.  Earum  quis  audor  ?  I. 
410.  p.  i.  11.  2^.  p.  m.  raelodia  illarum  olim 
eadem  ac  melodia  ipfius  Alleluia  ,  I.  409.  p.  i. 
ovigo  autem  ex  longioribus  neunm  in  alleluia 
provenit.  I.  24^.  i.  illorum  numerus  olim  maxi- 
mus  cur  imminutus  %  ll  27.  p.  i.  fequentiarum 
fpecimina    diverfa.      1.  413.   i.   feqq. 

'Sequential    Lauda  Sion  fahatorem    quis    au&or  ? 

II.    27.   c.  m. 
-  -  -   dies  ir<c.  ib.  p.  m. 
Serpens  inftr.  muf.  in    Gallia   ad  cantum  choralem 

frequenter  adhibitum.     11.   209    p.  m. 
'Sidonii  Apollinaris  ftudium  in  Miffis  componen- 

dis.   I.  99.    p.  m. 
Sigfridi   hymni.     II.  2$.    p.  i. 
Signa  ad  officium  divinum  pertinentia.  I.  310.   n.  a. 

Sigo    Cantor    Carnutenfls  ,    I.    285.    p.  i.  aliquot 

hymnorum  autftor.    11.    36.    p.  m. 
Si  bora    armen  apud    S-  Augustinum  :    Domine 

miferere.      I.    103.    p.  i. 
SiLBERM.ANNOK.uM    in  conficiendis   organis  excel- 

lens    artificium.     11.   19^.    c.  f. 
Silentitim  fub  Canone  quid  indicet  ?  I.  44^.  c.  m. 

Simeon  fecundicerius  cantorum  Roma  in  Galliam 
miffus  ad  cantum  Romaitum  edocendum  ,  1. 
267.  p.  Romam  revocatus  mprtuo  primicerio. 
ib.   n.  a. 

Siftri   defcriptio.     11.   1/57.   p.  i. 

~LzoMov  cantici  genus  in  conviviis.    I.   141    c  m. 

Solmifationis  fyilabae  varie  audlae  &  immutatse. 
11.    276.    c.   m. 

Sonus  I.  493.  p.  i.  diiftus  cantus  oblationis  tem- 
pore, I.  116.  c.  m.  &  poft  verfpertinum  offi- 
cium.    I.   19$.  p.  m.   49;.    p.  i. 

Solemnitates  a  feftis  &  privatis  diebus  diftinttx 
officio.  I.  r9o  p.  m.  it.  11.  c.  J91.  n.  a.  191. 
c.   m.  &  n.  b. 

Sotadica  carmina.     I.    7r.    p.   i. 

Spectacula  facra  turn  in  Italia  cum  alibi  rece- 
pta,  I.  550.  i.  11.  $2.  p.  i.  fynodorum  fta- 
tutis  funt  abrogata.     11.   235.  p.  i. 

Spies   (P.  Meinradus~)    11.  373.  p.  i. 

Stationes  nodturna? ,  I.  128.  p-  i-  129.  i.  per  in- 
tegram  quoque  noctem.  I.  isj.  m.  187.  c  f. 
i.89-  «• 


Stephani  (S.)  reliquiae  folemni  cum  pompa  &  pral- 

modia  translatae.     I.   135.  p.  m.   136.  i, 
'ZTt%)oAoyia,  quid    indicet.^  I.    513.  c.  tn- 

^Tixaq  inter  &  Enx^*  quale  difcrimen  ?  I. 
S  13.  p.  m. 

Stola  quadragefimae  tempore  cur  non  adhibita  ? 
1    ii].  p.  i. 

Stultorum  feftum  quale  ?   I.    $25.  p.  f. 

Succentor  quis  ?  I.    303.  p.  t. 

Surfum  corda  habere  a  primis  faeculis  ubique  gen- 
tium admoniti  fideles  ,  I.  117.  p.  m.  124.  m. 
ipfis  refpondentibus  :  Habemus  ad  Dominum 
ib.  cur  ante  prasfationem  cantetur  ?  I.  439 
c.  f. 

Syllabae  olim  ad  modulandum  ufitatse.  11.  54. 
p.   m. 

Symbola  (S.)  cum  cantu  &  pompa  ad  altare  dela- 
ta.    I.    117.  i. 

Symboli  Apoltolorum  vel  Cpolitani  I.  115.  p.  de- 
cantatio  in  liturgia  veteri  ufu  Romano  ,  I. 
114.  i.  us.  n.  a.  426.  c.  f.  427.  p.  i.  &  ad 
Baptifmum  ac  quotidiano  etiam  ufu  ,  I.  113.  c. 
f.  114.  m.  A  quo  in  Oriente  &  Occidente  fue- 
rit  inftituta  ?  I.  114.  cm.  n<;.  i.  qua  in  parte 
liturgiae  ?  I.  114.  c.  m.  qua  de  caufa  ?  ib.  c. 
m.  quo  idiomate  ?  I.  430.  p.  m.  quibusnam  id 
cantare  incumbat  ?  I.  429.  c.  m. 

Symphonic  inftr.   muf.   defcriptio.     11.   155.  c.  f. 

Symphoniam  inter  ,    &   diaphoniam  diftinclio.    11. 

107.  f. 
'Zvvatzig  male  pro  proceffione  accipitur.     I.   i8i- 

p.   m. 
Synesii  hymni.     I.  78.  c.  m. 
Synodicae  acclamationes  cum  cantu.    I.  947.  c.  f, 
Syri  hymnodi.     I.    78-  i- 
Syri  &  Syra  ad  tibias  &   organa  faltantes  &  ca- 

nentes.      I.  217.    c  m,    Iilorurn    mufica    facra. 

11.  263.  _p.  /. 

T. 

'X'abularum   lignearum   ufus    in  Monafteriis.     U. 
161.  p.  m. 

Tabulaturse   mufics  fpecimen.    11.  64.  p.  tit, 

Taciturnitatis  verfus  qualis  ?   I.  514..  p.  i. 

Tartini 


UTRIUSQUE  TOMI, 


Tartini  fyfterna  dc  confonantiis  muficas  harmo- 
nies  ,  11.  287-  c.  nt.  quo  bafTus  fundamentalis 
perfeftior  redditur.     11.  297.  c  m. 

Te  Deitm  Laudamus  hymnus  I.  182.  c  f.  SS. 
Ambrosio  &  Augustino  perperam  ab  aliqui- 
bus  adfcriptus,  1.  8v  p-  nt.  i83-  i-  ab  aliis  ve. 
ro  diverfis  auctoribus  ,  I.  18 5-  c.  m.  Grace 
legitur  in  Polyglottis  Anglicanis.  ib.  p.  i.  in 
S.  Benedicti  &  C^sarii  regula  primum  no- 
tatus.  I.  182.  c.f  185-  m.-Matutinus  &  Ve. 
fpertinus  ,  ib.  quando  dicatur  ?  I.  jn.  c.  f. 
feqq.  in  officio  matutino  Sabbati  ,  I.  190.  p. 
m-  488-  <"•  »»•  &  folemnitatibus ,  ib-  n.  c.  quo- 
tidie  ad  Vigilias  nofturnas  ,  I.  488-  c.  m. 
Transacts  fynodis,  I.  ^47.  p.  i.  in  coronatio. 
ne  Regum  ib.  p.  nt.  in  ordinationibus  Abba- 
tum  &   AbbatifTarum.    1.   550.  c.f. 

Terminarius    lector    in    officio     Ambrqftano.      I. 

2Sv   c.  m. 
Tertia  &  Sexta    publice  in   Ecclefia    ad    Miflam 

cantatae.     I.  100.  f. 
Tertulliani  loca  de  cancu  in  conventibus  Chri- 

ftianorum  faec    111.    I.    29.   c.  nt. 
Tbaiias  Ab.ii.     I.    71.   p.  i. 

Thecla  (S.)   virginum    choro  prxcinens   ceteris 

refpondentibus.    I.   47.  f. 
Theodoreti     imago    a    pfallencibus    delata.      I. 

13$.   m. 
Theodorus    (S.)    torturam    pro   fide  fubiens  ca- 

nit ,   pf.  XCVI.   ab  angelo    refocillatus.     I.  48. 

f.  i.   &    n.  a. 
Theodorus  Studita  muficae  peritus.     11.    10.   i. 

Theologi  quid  fentiant  de  organorum  ufu  in  ec- 
clefia ,  11.  194.  p.  i.  &  de  inftrumentali  mu- 
fica?    11.   216.    c.f    218.  p-  i-   221.    c.  nt. 

Theologia  ac  Philofophia  muficorum.     I.  19.  i. 

Theodosius  lun.  Diluculo  hymnos  cum  forori. 
bus  alternatim  decantavit.    11.   203'.  f 


Thomas  Arch.  Eborac.  efrceminatam  mufices  reii« 

cit  mollitiem.     I.    283.   p-  i. 
Thomas  Celanus  auctor  fequentis    Dies  ira.     11, 

27.    p.   nt. 
Tibiarum  utricularium  ufus  in  Italia.   11.  151.  c.  nt. 

Tibicines  quando  primum  in  ecclefia  adhibiti  ?  11. 

219.   r .  f. 
Tintinnabula  unde  dicta  ?    11.   155.    p.m.   Eorum 

ufus,  11.  163.  i.  in  facris  veftibus  11.  164.  c.  f 

Toletani    Concilii    decretum    de  horis   canonicis  ,• 

I.  470.   c.f.  de   muf.  ecclef.   11.  229.  /  m.  it. 

de  ludis  facris.    11.  23s-    c.  m. 
-  -  -    officii   codex,  miraculo  fervatur  in  flammis. 

1.   259.  n.  a. 
Toletano    miffo    Gallicanus  feu   Romanus  ritus  in 

Hifpaniam    introduces.     I.   2^9.  i. 
Thomasii   collectio  hymnomm  11.  21.  p.  nt. 

Tract  us  I.  no,  /.  in.  i.  171.  p.  nt.  it.  n.  a. 
334.  p.  m.  unde  dicatur?  I.  403.  p.  i.  indi- 
cat  luctum.  ib.  p.  m.  canitur  in  I\lilfa  iuxta 
liturgiam  Mozarabicam.  1.  397.  m.  398.  p.  i.- 
Tracftum  inter  &  Graduate,  I.  402.  n.  a.  ac 
alleluia  difcrimen,     I,   404.  i. 

Tranptorium   quid?    I.  461.  p.  i. 

Translationes  Sanctorum  cum  cantu.    L   545.  p.  /•■ 

Trecanum  an  fymbolum  denotet  in  Miffa  S.  Ger=- 

mani.    I.    115.  p.  i.    126.  m. 
Trid.   Concilium  qua*  ftatuerit  circa  rrmficam  ec« 

clef.  ?    11,  230.   p.  m. 

Triduum   ante    Pafc'na    quo    ritu  celebratum  ?    I. 

$30.    c.f.     ^31.   i.    feqq.    11.   100.     c.f. 
•  •  -  Rogationum  quis  inftituerit  ?    I.   540,   p.  i. 

quo  ritu   celebratum  ?    ibid. 

Triglos    Triglas    numen    vetus    Gerntauorttnt.     I. 

19.    c.  f. 
Trigonum  Salomoni  tributum.  I.  19.  f.  &  n,  d. 


Therapeutarum  hymni  &  cantica.    I.  20.  i.   70.  i.     Tripos   calybeus  inftr.  muf.  11.    157:  p.  i. 


Thomas  (D.)  qusnam  inftrumenta  mufica  reiecerit  ? 
11.  99.  p.  m.  149.  p.  i.  Auctor  officii  in  Fe- 
fto  Corporis  Chrifti  dici  foliti,  11.  27.  p.  nt.  non 
item  fequentis  Lauda  Sio?i  ,  ib.  c.  nt.  Eius  mo- 
nita ,  qualiter  oporteat  canere  11.   89-  «*» 


Trifagion  I.  112.  i.  quando  cani  cceptum,  I.  I2r, 
i.  &  quoties  in  MifTa  ?   I.  443.  c  nt. 

Trivii  fcientia  qualis  ?    I.   28s-  p.  *w» 

1 1  i  z  Triurn 


INDEX    RERUM    ET    VERBORUM 


Tnurti  puerorum  hymnus  quater  in  anno  iuxtu 
ritun*  Ro;u.  ecplefiaE ,  I.  401.  p.  ?'.  &  ritu 
Gallitano  inter  lectionsm  V  &  N.  T.  cantatus 
].  109.  p.  m-  mo  i  j  1  r.  m.  a  pueris  tribus 
cantu  refponforio :  I.  iir  c.f.  402  c.  m.  iux- 
t.i  Cone.  Tolet.  vero  in  folemnkatibira  &  Do- 
minicis.  I.  400.  f.  401  i.  dicitur  etiam  Bene- 
diclii-  I.  401.  /.  In  qjiadragefima  fuit  omiffus. 
I.    113.   P-  i 

Troparia  1.  201.  p.  m.  207.  p.  m,  208.  p.  m. 
Gracorttm  an  diverfa  fine  a  tropis  Latino- 
rum?  1.  ?42-  P-  '•  Eorum  audores  fxc.  V. 
1.  78-    c  f.    79.    i.    is8-   p-  i, 

Trophonarius.    1.  342.   p.  m. 

Tropi    I.    204.  v.i.   340.  p.  m.   341.    c.  f.    342.    p. 

tn.    ante    hitroituni    fuere    cantati.  I.    370.   i. 

&  quo  ritu  .p    1.    371.    c.  >w-    Varia  eorum  ge- 
nera.    I.    }44-    P-  *■   ieq. 

Tmllani    Concilii    monitum   de  raoderatione   can- 

tus.     I.  3 S3-   P-  i. 
Tuba  Hebraorur.t  Roma  in  arcu   Vespasiani   con- 

fpicua.     I.    10.    c  m. 
.  -  -  eius  defcriptio.     11.    149.  c.  m. 

Ttircicorum  monachorum  rnufica  facra.    11.  265.  i. 

Tutilonis  Mon.  mufici  peritifGmi  11.  99.  p.  i. 
lucubrationes  muficas.     11.    32.  p    m. 

Tympani   defcriptio.     11.    iy$.   c.  m.   is  6.    c.  f. 
Typici   Gracorum    I.  s8s-  P-    *■   primi   audores  & 

propagatores.  I.  78.  p- m.     144-    c.  m.  item  n. 

a.     Typicorum     ex    pfalmis    compofitorum  ,  I. 

167.  i.   duo  genera,  I.  s8$-  c-  m- 


V. 

■f  Talentinianus  compofuit  ,  fuppofuitque  pfal. 
*       mos,  1.  70.  m. 

Veni  Creator  Spiritus  hymnus  a  quo  fit  com- 
pofitus  .;    11.    30.  p.   in. 

Verfus  ad  fuccinendum  apti  eledi ,  I.  47.  c.f.  84. 
i.  feqq.  s2-  p.  i.  ac  breves  pfalmorum  claufu- 
\x.  I.  si-  c.  m.  2)"]. p.  m.  Eorum  diverfa  ge- 
nera  in   officio   S     I.    s*3-   c-  f 

•     -      Apertionis  qualis?      I.  48S-  P-  *• 

-  -  httroittts  in  MiiTa  uncle  defumatur  ?  I. 
369.    c.  m.     eius  cantus  antiphonus  ,    &  tropi. 

%  57-  »"■ 

-  -     ad   Offl'rtoriznn.    I.  433.   p.  m.   feqq. 

-  -     fcper    Agnus  Dei.  L   456.  ?//. 


Vefpers    I.    193.   t.   w      quo    ritu    decantats ,  J. 

494-  p-  W.   in  Hifpania*.    I.  492-/   491-7.    Feria 

V.  hebdomad.e  S.   olim    incluOe  in  Mi  Ha,  I.  s;2. 

Die   Par;;fceves  privatim,    I.  531-    t.  w.  &  ^ab- 

bato  S.  cum    magna  folemnitate  ce'ebrara' ,    I. 

S?8-   c  m. 
Velpertina  fynaxis    fidelium ,  1.    1  <j 3 .  p.i.    19;.  c. 

wi.    194.  i.   feqq.   &   pernoclationes ,   feu  vigilise 

monachorum.  1.  187.  c.f. 

Viadana   bafli  generalis   auclor.     1L  297.  p.  i. 

Viatores  cantu  fe  erigunt.   I.  226.  n.a. 

Videte  in  qv.em  creditis ,  fub  elevatione  a  Dia- 
cono  fiddibus    acclamatum.  1.  447,  c.  m. 

Viennenfes  melothets  hodierni,  11.  371.  p.  m. 

Vigilia  Nativitatis  Domini  qua  folemnitate  cele- 
brata  ?   I.  <;22.    /'. 

Vigilis  in  cultu  chriftiano,  I.  128.  cum  pfalmo- 
rum cantu  ,  I.  63.  etiam  in  carceribus  per- 
actx.    I.    134.  p.  i. 

-  -  Sanctorum  ,  quo  ordine  celebratse  ?  I.  543. 
c.  m.   &   n.  a.  feqq. 

-  -  folemnes  pafchales,  1.130.  p.  m.  &  alio- 
rum  fertorum  Domini.   1.   13  1    /'.feqq. 

-  -  nocturne  fidelium,  I.  i8v  »'•  i8S-  c.  m. 
1 88-  p-  *n-  praeferrim  Clericorum  &  monachorum, 
I.  1 86-  p- m-  187-  c-f.  pro  nodium  brevitate 
vel  longitudine  diminuts  vel  auda?,  I.  484.  c. 
f.  quo  numero  pfalmorum  .;  I.  48s.  i-  feqq. 

Viola  inftrumentum  muficum,  11.   14S.  p.i, 

Virbonus,  Abb-  Romx  cantura  per  anni  circulunt 
ordinavic  I.  2^2.  c.  m. 

Vjtalianus  P.  cantus  Romani  poft  S.  Grego. 
rium  inftaurator  1.248./-  11-  41.  ?.  Organo- 
rum  ufum  in  ecclefiam  introduxit.  II.  141, 
c.  m. 

Undecima  hora  lucernalis.  I.  19s.  cm.' 

Vocabula  apud    Gracos    ad    modulandum    ufitata. 

11.    ss.    c.  m. 
Vocales  ad  modulandum  ufitatae.    11.  54.  p.   m. 

Vocis  motus  triplex,  apud   veteres.     11.   271.  p.  i, 

•i 

Vox  mufica,    I,  203.  n.  «.    tremula.    11.  60.  p.i. 

Voces 


UTRTUSQUF,    TOMT. 


Voces  humanae  aptae  ad  Deum  fuavi  fono  cele- 
brandum  1.  I.  ''.  f.  muficis  infrrum:'--'-  com- 
piracs  ,  I.  212.  n.  u.  216.  f.  fequ.  f.horum 
Domini  faciunt  ,  I.  }8-  /•  *9-  '■  adhJbita  mo. 
der.irione  debita  :  I.  :2c  p.  m.  221,  i  &  p. 
m.  2:2.  i.  loaves  vero  &  evirats  !.  jig.  p. 
nt.  incondits  &  bourn  inftar  clamofbe  I.  207. 
p.  m.  I.  218.  c.  /'.  2hj.  i-  it.  n.  a.  220.  p. 
i.  221.  c.  m.  vituperio  funt  digns.  Qusnam 
voces  a    veteribus  probata;  ?    t.  2tg.   i. 

Vossius  (  l/aac)  polyphoniam  veteribus  iam  cog- 
nitam  gratis  alTeruit.  11.  106.  c.  >n.  391.  i. 
quid  fentiat  de  repetitionibus  verborum  crebris 
in  moderna  mufica  r    11.    31$.  c.  f.  408.  c.  m. 

Urbanus  VIII.  (P.)  reftituit  hymnos  mecricos.  11. 
271.    m.    £ius  encomium   ib.  p.  m. 


X. 


VTTMENIUS  Card.  oPficiora  Mozarab:cum  reftituit 
^  11.    268.   <■■[■  6i  n.  a.' 


"WTaldenfes  ecclefis  fubfannant  cantum.      I.  246. 
c.    m.     Eorum    liber    cantionum.     11.     247. 

p.     >n. 
Waltrammus   Abb.    Fifcbiugenjts  arte   fcriptoria 

excel  lens      1.   $63.  i. 
"Wetinus  mon.    in  agone  cum  fratribus  cantans. 

J.   SS3.   p.  i. 


Y. 

XTTnuti/av   feu  fuccinere  in  canta  refponforio.    J# 
47.    P-    i.    49-   h    &  c.  m.    50.    n.  u.    52.   c,  f. 
57-  />-  '"•     9S-   t    178.    6 

TV^jravTJjf  feftum  cur  inftitutum  ?  L  52?.  p.  m. 

X7roQo?.iig  ledtoribus   iun&i  a  Soc&ate   praecen- 
tores   pf.ilmorum.    I.  36.   p,  i. 

r7ro\|/«AA£<v ,  vTrtxav  fuccinere  in  cantu  refpon- 
forio.     1.  46.   m.    50.  i. 

z. 

iy^cn    {loannes)    melotheta    infignis.     II.    371. 
Zelencka    melotheta  Celebris.     11.   371.    c.  f, 
Zwinglius   mufica:  eccl,   ofor.   II.   246.  p.  i. 


FINIS     TO  MI     SECUNDI. 


Corrigenda 


Pag.  In   Tomo  I. 

5.  lin.  20.  pro  gegere ,  lege  genere. 
7.   lin.   24.  quo ,  lege    qua. 

14.  lin.  9.  faltarorios  ,  lege   faltatorios. 

15.  lin.  11.  pecularihus ,  lege  peculiaribus. 
29.  lin.  30.  auetm ,  lege    autem, 

40.  lin.  2$.  faciunt ,  lege  facie 

5  j.  lin.  22.  refpodentem  ,    lege    refpondentem. 

76  lin.  4.  not.  a.  varias  ,  lege  varios, 

99.  lin.  penult.  £/*<* ,  lege  qui. 

173.  lin.  19.    qucri ,  lege  qua:ri, 

187.  lin.  27.    «*  deleatur. 

194.  lin.  14.    bymoritm ,    lege  hymnoruin. 

244.  lin.  10.   ariwc  ,'  lege  maxime. 

ibid.  lin.  19.  accttnipie,  lege    acumine, 

ibid.  lin.  ult.  religiofores ,  lege  religioiiores. 

essr.  lin,  4.   Pa- Papa,   lege  Papa. 

25?.  lin.  23.  cotitimlenter ,    lege  continuentur. 

283.  lin.  27.    Germanise,  lege  Germanise, 

520.  lin.  9.  y.  Parate  ,   lege  y.  Parata. 

}S8-  lin.  37.  fiatim  ,  lege  ftatis. 

409.  lin.  21.   polongari ,    lege  prolongari. 

484.  lin.  10.  proximo,  lege  pro.xima. 

486.  lin,  4,  not.  «.    col.  2.  aw ,  lege  dum. 

s 

In   Tomo  II. 
18.  Hn.  7.  XavQcnrxAw  ,  lege  zccv§07raXuv. 

41.  lin.  13.  videmus  ,  lege  vidimus. 
lo<;.  lin.  6.  plurimum  ,  lege    plurium. 
141.  lin.  28.  £ot-  ,  lege  hos. 

154.  lin.  19.    OTem?tar  ,  lege   meretur. 
176.  in   margine  ^m  publica  ,  lege  publico, 
ibid.  lin.   penult,    prataeundem,   lege  prsetereun. 
dum- 


182.  lin.  iz,  ad  prtfentes  fuerint,  add.  fi  prsfen>- 

tes  fuerint. 

183.  lin.  34.  additiorum  ,  lege   addititiorum. 
206.  not,  a.  lin.  antepenult.    Komanis  ,  lege  Ro. 

manos. 

208.  lin.  37.  profana  ,  lege  profana, 

21 1.  lin.  24.  facritm  ,  lege  facrarum.. 

228-  lin.  20.  tragmdarum ,  lege  tragcedorum. 

ibid.  lin.  21,  knienda  ,  lege  liniendae. 

233.  lin.  1%. /upem* ,  lege    fuperna. 

238-  lin.  31.  ebritates  ,  lege  ebrietates, 

240.  lin.  1,  cymbalarum  ,  lege  cymbalorum. 

241.  lin.  ult.  Sedonenji ,  lege  Sedunenfi. 
248.  lin.  34.  fulgus ,   lege  vulgus. 
250.  not.  «.  flD/x ,  lege  airs. 

2^2.  lin.  33.  ecckjiajtica  ,  lege  ecclefiaftici. 

261.  lin.  28-  nt    nojlris  ,  ut  cum  noftris. 

ibid,  lin,  31.  o-lisque  ,  lege  aliisque. 

26$.  not.  a.  habeat ,  lege  habeant. 

273.  lin.  27.  area   anno ,  lege    circa  annum. 

280.  lin.  4.     flgz'f ,  lege  egit. 

ibid.  lin.  ult.  dodecahordi  ,  lege  dodecachordi. 

28s.  lin.  14.  modi,  lege  modis. 

294,  lin.  16.  «;«/»<c  ,  lege  muficx. 

305.  lin.  $.  longe  ,  lege  longo. 

307.  lin.  2$.  hiatus ,  lege  hiatu. 

ibid.  lin.  30.  de  properari ,  lege  deproperari. 

311.  lin.  27.  pcematum ,  lege  poematum. 

320.  lin.  13.  accepta    promijjione   ,    lege   accepit 

promiflTionem. 

324.  lin.  4.    Cafpar  ,  lege  Cafpari. 

336.  lin.  10.  pbonafca  ,  lege  phonafco. 

347.  lin.   12.   not ar tint  ,  lege  notatur. 

3$  j.  not.  a.  lin.  8-  folemnam  ,  lege  foJemnem. 

35.6.  lin.  18.  ©in,  leg£  vir. 


MP* 


& 


3H 

<4. 


'"■  . 


*%