Full text of "Caroli a Linne ... Amoenitates academicae; seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae antehac seorsim editae nunc collectae et auctae cum tabulis aeneis"

See other formats

M.D. 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2014 


http://archive.org/details/carolilinneamoen01linn 


CAROLI    a  LINNE 

u 

EQUIT.     AUR.    DE     STELLA  POLARI 
ARCHIATRI  REGII 
MED.  ET  BOTAN.  PROFESS.  UPSAL. 
ACAD.     PARISIN.    PETROP.    ETC.  SOC. 

AMOENIT  ATES 
ACADEMICAE 

SEU 

DISSERTATIONES  VARIAE 

PHYSICAE,  MEDICAE 
BOTANICAE 

ANTEHAC  SEORSIM  EDITAE 

NUNC    COLLECTAE   ET  AUCTAE 

CUM    TABULIS  AENEIS. 


VOLVMEN  PRIMVM 

EDITIO  TERTIA 

CURANTE  * 

D.  JO.  CHRISTIANO  DANIELE  SCHREBERO 

SER.  MARGGR.  BRANDENB.  ONOLD.  ET  CULMB.  CONSIL. 
AUL.  MED.  BOT.  HIST.   NAT.  ET  OEC.  P.  P.  O. 
IN   ACAD.  ERLANGENSI. 


ERLANGAE 
sumtu  JO.  .  JACOBl  PALM 
1  7  8  7- 


>^TY  OF  Ma^s; 


■c  ■ 


LIBRARY 

Founded  1813 

4£?0L  OF  MED^ 


L.  B. 


oininis  Linneani  tanta  eft  auctoritas  in  republfca 


M  ™    litteraria,  ut  id  nec  laudibus  noftris ,  nec  coin- 
mendatione  egeat.    Hinc,  quod  quidem  pcene  augurari 
fas  erat,  contigit,  ut  viri  docti,  qui  de  his  litteris  ju- 
dicare  pofjunt,  Amoznitatum  acndemicarum  volumina 
duo  poftrsma,  a  nobis  nuper  edita,  eo  quoque  plaufu 
exciperent,  ut  nojiri  nos  conftlii  &  laboris  non  poini- 
teret.    Ai  quoniam  priora  volumina ,  a  Linneo  pluri- 
Ims  abbinc  annis  Holmics  evidgata ,  funt ,  in  noftris  prce- 
cipue  oris,  rariora;  exfliterunt  viri  eruditi,  qui  fuade- 
rent,  ut  iila  etiam  typis  repetenda  curaremus.  Atqus 
&  inftgnis  illarum  difputationum  utilitas  atque  prce- 
flantia,  et  reverentia  atque  pietas  erga  noftrum,  immo 
vero  communem  in  arte  botanices  atque  biflorice  natu- 
ralis  prceceptorem  facile  nos  commovit ,  ut  deftderio  illi 
■jufto    noftroque   ojficio   videretur  ejfe  fatisfaciendum. 
Novce  igitur  editionis  duo  priora  volumina,  tamquam 
ceterorum  prceludia ,  accipis ,  Lector  benevole !    In  ea 
autem  curanda  ita  verfati  fumus ,  at  primum  orationem 
redderemus  integram:  nam  piaculum  nobis  vifum  eft , 
aliquid  immutare  aut  addere,  nift  ut  fedulo  tolleremus 
errores  prioris  editionis  typographicos ,  et  in  volumim 
primo  nomina,  trivialia  dicta,  adjiceremus.    Tum,  ut  ta- 
bulce  cenece  &  accurata,  &  quantum  feripotuit,  cor- 


Vol.  I. 


X 


rellio* 


rettiores  effent,  omnem  adhibubmis  operam  atque  fol- 
krtiam.  Novum  tamen  ornamentum  ad  majorem  bujus 
edilionis  commendationem  infigne  addere  licuit.  Nam 
tres  tabula  fecundum  novam  delineationem  funt  <tri 
incife;  qnarum  unam  debemus  liberalitati  Tbunbergii 
V.  C. ,  quem  *  bonoris  amiciticeque  cauffa  adpellamus ; 
crnatam  Scbmidelii  perilluflris ,  decoris  reip.  litteraria, 
nojlri  prafidii,  acceffionibus  egregiis.  Horum  duum- 
virum  infignem  bumanitatem  atque  benevolentiam  ut 
quilibet  grato  animo  agnofcet,  ita  ego  celebrare  nwn- 
quam  definam.  In  reliquis  tomis  recudendis  neque  ego 
neque  bibliopola  deerimus  officio  atque  diligentia.  Tn 
vero  L.  B.  vale,  noflrisque  fave  conaminibus.  Scr. 
Erlanga  d.  i  Maji  clo  Io  cc  lxxxvii. 


DIS 


DISSERTATIONES 

IN  HOC  VOLUMINE 

CONTEN  T  JE  : 


r.       Betala  Nana.    Refp.  Laur.  Klafe.     pag.  i 


ir.  Ficus.    Corn.  Hegardt.  23 

iii.  Peloria.    Dan.  Rudberg.  55 

iv.  Corallia  Baltica.    Henr.  Fougt.  74 

v.  Amphibia  Gyllenborgiana.   5.  i£.  Haft.  107 

vi.  Piantae   Martino  -  Burferianae.  Rol. 

Martin.      ±  -          -           -  141 

vii.  Hortus  Upfalienfis.  Sam.  Naucler.  172 
vin.  Palliflora.        G.  Hallman.      -      -  211 

ix.  Anandria.     Erl.  Turfen.      -       •  243 

x.  Acroftichum.  B.  Heiligtag.  -  -260 
XI.  Mufeum  Principis.  Laur.  Balk.  272 
xii.  Sponfalia  Plantarum.  J,  G.  Wahlbom.  327 
xui.  Genera  Plantar.  nova.   C.  M.  Dajfouo.  381 

X  *  xiv. 


3$ 

xiv.  Vires  Plantarum.    Fr.  Haflelquift.  418 

xv.  Cryftallorum  Generatio.    Mart.  Kabler.  454 

xvi.  Surinamenfia  Grilliana.   Pet.  Sund.  483 

xvii.  Flora  Oeconomica.    El.  Afpelin.  509 

xviii.  Curiofitas  Naturalis.  01.  Soderberg.  540 


I.  BETU- 


|f &HIYERS1TY  OFMffP  rr  awn\ 
j  jj 

BETCLA  NANA 

QU  AM 

P  RJES  I  D  E 

D.  D.  Car.  LlNN^O 

propofuit 

LAURENTIUS    MAG.  KLASE 

Smolandus. 
Upfalia    1743.      Jiin.  30. 


I.  INTRODUCTIO. 

Specimen  quoddam  Academicum  editurus ,  ex 
infinita  rerum  dicendarum  multitudine  va- 
rietateque,  eam  in  primis  feligcndam  duxi 
materiam,  qua2  &  minus  efTet  trita,  inque  fcriptis 
Eruditorum  haud  ita  vulgnris,  &  juxta  tantum  in 
communem  conferret  utilitatem  voluptatemque, 
quantum  ex.juvenili  Mufa  exfpeclari  poffit. 

Quemadmodum  autemnon  otnnis  fert  omnia  tel- 
lus;  ita  nec  cuilibet  hominum  licet  omnia,  quae  ubi- 
vis  terrarum  inveniri  poterunt  vegetabilia  invifere, 
in  eorumque  naturam  penitius  inquirere.  Eft  igi- 
tur  cognitio  naturalis  patriae  praifcrenda  exterarum 
regionum  contemplationibus ,  idque  eo  magis,  quod 
idem  hoc  jubent  Regii  Collegii  Medici  conftitutiones. 
Tom.  I.  A  Sumfi 


BETULA  NANA. 


Sumfi  itaque  mihi  materiam ,  Succis  propriam, 
vel  ipfis  cum  finitimis  faltem  regionibus  corr.munem, 
de  qua  quae  nobis  atlhuc  contigit  notitia,  tanta, 
quanta  Suecis  Scriptoribus  accepta  eft:  referenda; 
fruttcem  ioquor  bet  ulte  folo  meo  natali  per- 
quam  familiarcm  ,  oculisque  meis  inde  a  tcnella 
aetate  ufurpatum. 

In  ejusmodi  materiis  fpecialioribus  pertractan- 
dis  verfati,  dudum  erudito  orbi  innotuerc  quidam 
Conterranei  mei,  ut  kiellander,  qui  Difter- 
tationem  habuit  de  Rubo  fragaria  folio.  Upf.  1716. 
8vo,  &  J.  O.  rudbeckius  de  Sceptro  Carolino. 
Upf.  1732.  4to.  Atque  hae  duae,  exempli  inftar 
nominata:  plantae,  exteris  aeque  rarae  funt,  ac  ifta 
Betulae  fpccies,  in  qua  exploranda  praefens  meus 
labor  verfabitur. 

Ut  igitur  ordo  fervetur  dicendorum  omnium, 
primo  necefle  mihi  efi:  omnes  notas  Betulae  fp»cies 
enumerare,  ut  ex  earum  collatione  pateat  dein- 
ceps,  qucenam  Noftra  fit  habenda.  Tum  eandem 
plurimis  Synonymis  defignatam  proponam ,  ne  quis 
in  pofterum  plures  fpecies,  quam  quae  natura  ipfa 
produxit ,  addat.  Inde  defcriptionem  Noftrae  for- 
mare  licebit,  varietatesque  Characleribus  Graecis  de- 
fignatas ,  fpeciebus  fuis  fubnectere.  Quae  plura 
circa  eandem  hanc  materiam  memoratu  occurrunt 
digna,  paucis  demum  attingam. 

Vides,  B.  L.  quid  nobis  fit  propofitum:  Tuum 
erit  noftri  conacus  mitem  agere  Cenforem. 

II.    N  O  M  I  N  A. 

1.  betula  foliis  acaminatis  ferratis.    Linn.  bort, 
cliff.  442.  virid.  cliff.  94.    Roy.  Lugdb.  85- 
IJall.  helv.  158.     Guett.  Jlamp.  1.   p.  212. 
Gmel.  fibir.  1.  p.  166. 
Betuid  foliis  cordatis  ferratis.  Linn.  Fl.  lapp.  341. 

'  Betula 


BETULA   NANA.  3 

Betula  virgulis  ereftis.   Vaill.  prodr.  12.  parif.21, 
Betula  vulgaris  major.   Munt.  cult.  101. 
Betula  mas.   Burgbart.  iter  fibotb.  126. 
Betula  f.  Betulia.    Zorn.  botanolog.  12$. 
Betula.  Ruell.ftirp.  1.  c.  58-  Trag.  hift.  1 1 12.  Lonic. 
*   bifi.  94.    Dnrant.  berb.  71.    Mattb.  diofc. 

119.  Camer.  bi/l.i39$.  epit.69.  Dodon  pempt. 

839.  Lob.bift.60Y.  adv  440.  icon.i.  p.ioo. 

Cafalp.  fyft.  121 .  Dalecb.  bi(l.c)i  Taberjt. 

bift.i$9$.   Baubin.  bift.  1.  p  148.  Cbabr. 

fciagr.6o.  ^fonft.  dendr.^.  Cer.hift.  1295. 

emac.  147S.    fflrfc.  theatr.  1409.  Pahnb. 

Suecan.$.  Paul.  flor.  dan.2$.  t»i6.  quadrip. 

27.  J3tf«/;.  />i'n.  427.  Kyb.  lex.  53.  Mentz. 

ind.qj.  Tournef.  inft.  588   elem.  460.  parif 

104.  Z)tf/.  pbarmac.  306.  Geoffr.  rnat.  med.  3. 

/>.  1 83-    Raj.  fyn.  3.  />.  443.   cantabr.  21. 

Merr.pin.15.  Jonf.merc.i.  />.  23.  Boerh. 

Lugdb.  2.  p.  182.  md.  243.  />?'/?.  650.  Magn. 

bort.  33.    7i#.       23.     Z/erm.  /z<g^Z>.  88. 

Mi/>/>.  «//«>;.  38-  Schwenrtf.  fikf.  30.  ^o/fc. 

mrib.6%.  Dill  giff.  42.  Rupp.jen.  1.  p.  311. 

£f  2.  />.  2(55.   i?wx/>.  /;#//.  38.  Frank.  fpec. 

renov.  32.    Tillands.  ab.  9.  Rudbeck.  cat.j. 

bort.  17.  i?row.  go£/;.  11.  Ce//I  «/>/*.  3. 
Betula  omnium  au&orum.  i?<3/.  />z7?.  1410. 
Vulgo:  Biork  Suecis.  Birk  Danis.   Birke  Germa- 

nis.    Birchtree  Anglis.    Bouleau  Gallis. 

Brzoza  Polonis.    Brzas  Litbuanis.  Bryza 

Bobemis.  Siike  Lapponibus.    Coiwu  Fenno- 

nibus. 

0.  Betula  virgulis  pendulis.  Gottfch.pruff.  26.  Mentz. 

ind.  47.  Herman.  lugdb.  88.  Fflz'//.  />tfrzy"  21. 
Betula  folio  rotundiore,  ramispendentibus.  Lmd. 

iviksb.  5.  • 
Betula  femina.  i?wrg.  iter  faboth.126. 

A  %  Hang- 


4 


BETULA  NANA. 


Hangbiork  Suecis. 
y.  Betula  faxatilis  torminalis,  folio  oblongo.  Lhul. 
uoiksb.  5. 

Betula  cortice  fcabro  hinc  inde  nigro.  Amman. 

.   ruth.  179. 
Kartbiork  f.  Mafurbiqrk  Suecis. 
S.  Betula  fol.  candido  latiore  acum'mato.Lind.wiksb.5. 
Betula  virgulis  ereftis ,  foliis  latioribus ,  fubtus 
incanis.    Siegesbeck.  primit.  18- 
f.  Betula  fragilis,  folio  fubnigro  lanuginofo.  Lind. 
wiksb.  5. 
Glasbiork  Suecis. 
£.  Betula  pumila.  Tbal.  hercyn.  20.  Munt.  cult.  102J 
Mapp.  alfat.  39. 
Fiallbiork  Suecis. 

2.  betula  foliis  orbiculatis  crenatis.    Linn.  fl. 

lapp.  266.  tab.  VI.  fig.  4.  hort.  cliff.  442, 
Roy.  lugdb.  85.  Hall.helv.15}>>.  Gmelfihir. 
1.  p.  170.  JF/.  fuec.  777. 
Betula  pakiftris  pumila,  foliis  parvis  rotundis. 
Ceif.  upf.  3. 

Betula  pumila,  foliis  fubrotundis.  Amm.ruth.1%0* 

Act.  petrop.  9.     314.  f.  14. 
Betula  humilis  rotundifolia.  Mart.  burfer.  535. 
Betula  paluftris  nana.  Rudbeck.  lapp.96. 
Betula  nana  f,  pumila.  Frank.  fpec.  ren.  32.  TiU 

lands.  ab.  9. 

Betula  nana  Suecorum.   Rudb.  hort.  17.  Brom. 

goth.  11.   Linn.  florul.  lapp.15. 
Betula  nana.    Lind.  mfab.5. 
Betula  pumila.  Lcefel.  pruff.  10.  G0ttfcb.prujf.2j. 
Betuia  pufilla.   Mentz.  ind.  47. 
Skirre  Lappis  Lulenfibus. 
Ske/re  Ldppis  Umenfibus. 
Wanha  Coiwu  Fennonibus. 

Ryprijs 


BETULA  NANA. 


1 


Ryprijs  Novaccolis  Lapponia. 

Klir.griis  IVeftrobothv.iznflbus. 

Fiiillrapa  Dalekcrlis. 

Wi \va  n  g  Wermela ndis. 

Myrbiork  Angermannis. 

Fredagsbiork  Smolandis. 

Dwergbiork  Frankenio,  Riulbeckio ,  Bromelio. 

RyelEra  Tillandfio. 

III.    S  P  E  C  I  E  S. 

Prceter  hafce  duas  fpecies  (2.)  adlatas,  Botani- 
cis  nuUa3  alins  adhuc  probe  cognitie  funt ;  quantum- 
vis  nonnulli  tres  alias  (pecies  his  addant.  Cum 
vero  earum  &  fufficientes  defcriptiones  &  icones 
cum  nominibus  fuis  fpecificis  defint;  numero  fpe- 
cierum  hujus  generis  haud  immerito  iftas  exemi- 
mus;  funtque  fequentes. 

A.  Pjetula  nigra  Virginiana,  Pluh  ahn.  67.  Raj. 

dendr.  12.    \_Bctula  nigra.~\ 

B.  Betula  julifera,  fru&u  conoide,  viminibus  Jen- 

tis.  Gronov.  virg.  115;    [Betula  lenta.~}\ 

C.  Betula  arbor  Americana,  feminibus  Lithofper- 

mi  frumentacci  Eernulis  :  Birchtree  Bar- 
badenfibus  dicTa.   Pluk.  alnu  67 .  tab.  151. 
fig.  1.  Raj.  dendr.  12.  \Burfera  gummifera.~] 
Terebinthus  major ,  Betula;  cortice ,  fruclu, 
triangulari.   Sloan.  flor.  167 .  hifl.  2.  p.  89. 
tab.  199.  fig.l.  2.  Raj.  dendr.  50. 
De  prima  &  fecunda  harum  (A.  B.)  dubitare 
forte  liceat,  an  Betula?  fint  fpecies;  tertia  vcro 
(C.)  Piftacia:  fpecies  omnino  eft. 

Difceptatum  prceterea  fuit,  utrum  Bctula  pumiJa 
Thalii  (2:  r.  e.)  Synonymis  Betulae  foliis  orbiculatis 
crenatis  adnumeranda  fit,  an  varietas  Betulas  foliis 
acuminatis  ferratis  habenda?  UludBromelio  inChlo- 

A  3  ride 


6 


BETULA  NANA. 


ride  fua  Gothica,  arrifit.  boc  vero Mappus  in  hifto- 
ria  plantarum  alfaticarum  p  39.  his  verbis  affirmat : 

in  planitk  berbida  in  des  Hocbgebitryres  Hocbfeld ,  pu- 
milce  admodum  reperiuntur  Betulce  &  diftortce ,  vel  ob 
tninorem  preffonem  aeris ,  vel  ob  ventorum  impetum^ 
quce  Betula  Tbalii.  Mappum  vero  hanc  Beculam  pu- 
milan1  Thalii  reftius  adnumerare  varietati  Betulae 
vulgaris,  evidenter  patet  ex  Alpibus  Lapponicis  & 
Dalekarlicis ,  ubi  Betula  vulgiris  in  altum  adeo  non 
excrefcit,  ut  longitudinem  hominis  unquam  poffit 
exaequare;  id  quod  Celeb.  D  Prcefes  in  peregrina- 
tionibus  fuis  per  Dalekarliam  ac  Lapponiam  obfer- 
vavit,  &  in  fiora  fua  Lapponica  341.  (k)  adnotavit, 
dicens  :  in  fummis  montibus  Alpibusque  proximis  locis 
humanam  fere  habuit  altitudinem ,  &  ratione  magnitu- 
dinis  aliquatenus  craffa.  Et  paulo  infra  (<£):  in  Al- 
pium  jugis  rarius  occurrit  (Bctula  arbor),  &f  tum  fin- 
gularem  admodum  prce  fe  fert  faciem.  Caulis  ejl  110  do* 
fus ,  crafnis,  vix  fpithamaus ,  undique  ramos  exferens 
repentes  £f  ad  terram  quafi  depreffos ,  nigricantes ,  qui 
nec  ad  altitudinem  fpitbamctam  adfcendunt ,  fed  foveas 
in  ipfa  terra  deprimunt. 

Porro ,  fi  Betula  noftrz  foliis  orbiculatis  crenatis 
in  Hercynia  floruiffet,  perfpicaciffimum  faneocula- 
tiffimumque  Hallerum  ante  aliquot  annos  Hercyniae 
montes  perveftigantem ,  fugere  non  potuuTet  *). 

IV.  DESCRIPTIO. 

Priorem  Betulae  fpeciem  (2:  1.)  Europaeis,  &  in 
his,  feptentrionalihus  praecipue  notiffimam ,  ficco 
pede  prsetcrimus,  de  pofteriori ,  utpote  qua?  opellas 
noftrai  eft  titulus ,  mentem  noftram  paulo  diffufius 
explicaturi.  Adcuratam  igitur,  quoad  fieri  poffit, 
defcriptionem  Noftrse  betuljE  foliis  orbiculatis 
crenatis ,  fequentem  in  modum  adornamus. 

R  ADIX 

*)  Ucique  in  paludofis  circa  Bru&erum  crefcit,  Jiall. 
goett.  10.  Willich.  Weber.  S. 


BETULA  NANA. 


? 


r  a  D  i  x  eft  lignofa,  ramofa,  fufca  varie  diftributa, 
pro  ratione  magnitudinis  ipfius  vegeta- 
bilis  magna. 

TRupjci  funt  Caules  plures,  fimplices,  ramofi,  un- 
dique  diffufi ,  lignofi,  &perennes,  pro- 
cumbentes,  nigricantes,  glabri. 
*  Rami  alternatim  fparfi,  longi,  angufti, 
diftufi,  flexiles,  virgas  formantes  tenues ; 
qui  cum  adhuc  tenelli  fint,  parum  pu- 
befcunt. 

Longitudo  caulium  raro  humanam  at- 
tingit  longitudinem ,  &  fumma  craflities 
raro  pollice  major  humano  eft. 

Hinc  Betula  haec  inter  frutices  collo- 
canda,  cum  in  juftam  arboris  magnitudi- 
nem  non  excrefcat;  epidermis  f.  cortex 
extimus  in  hac  noftra  non  eft  liber  albus, 
ut  in  Betula  vulgari. 
STfPULiE  fub  fingulo  folio  binae,  conjugatae,  fefli- 
les,  ovatae,  concavae ,  obtufae,  virides, 
petiolo  paulo  longiores,  tandem  fufcae, 
rugofai,  caducae. 
ronA  patula  per  ramos  diftribuuntur  fimplicia  & 
orbiculata,  vel  diametro  interdum  fupe- 
rante  longitudinem ,  crenata  undique  per 
totum  marginem :  crenae  autem  funt  nume- 
ro  diverfas  ab  ofto  ad  quatuordecim ,  quo- 
dammodo  aequales ;  fupremae  feu  anticae  ad 
apicem  folii  funtprofundiores,  omnesob- 
tufae ;  difcus  foliorum  utrinque  glaber  eft ; 
fuperior  nitidus,  laete  viridis  vafis  reticula- 
tis  pallidioribus ;  inferior  colore  quidem 
viridi,  fed  qui  cum  pallore  eft  conjunftus. 

Petioli  foliorum  breviffimi  funt,  e  fin- 
gulis  gemmis  communiter  tres,  interdum 
duo  vel  unus,  rarius  quatuor  vel  quinque. 

A  4  Variat 


f 


BETULA  NANA. 


Variat  magnitudo  foliorum :  apud  nos  in 
4  filvarum  paludibus,  raro  latitudinem  mo- 
netae  minimce  argenteae,  noftris  ftyfwer 
ctae,  exfuperat ,  &  in  Alpibus  longe  rr.ino- 
rafunt  folia;  in  hortis  vero  duplomajora. 
r L  o  r e s  eodem  exacte  vigent  tempore,  quo  folia 
e  gemmis  erumpere  incipiunt;  &4n  dupli- 
cesfunt,  mafculi  alii,  alii  vcro  feminei. 

masculi  flores  funt  amcnta  ex  infimis 
ramorum  gemmis  enata ,  rarius  e  gemmis 
ad  apices  ramorum;  funtque  amenta  haec 
feffilia.  erecla  nec  pendula,  craflkie  pennae 
coiumbina?  paulo  latiora,  unguem  huma- 
num  longa,  rufo-fufca,  feu  veluti  adufta, 
teretia,  axe  conftantia  filiformi,  cui  undi- 
que  fquamae  obtufae  affixae  funt  imbrica- 
tim,  fufcis  apicibus  ;  unicuique  fquamae 
amenti  a  latere  interiore  adfixae  funt  co- 
rollillas  trcs ,  quadrifidae,  rotatae,  oculo 
armato  vifui  obvzae. 

Filamenta  in  unaquaque  corollula  qua- 
tuor  funt ,  eaque  breviflima;  Antberce  ve- 
ro  totidem  didymae,  bifulcae,  magnse  & 
flavae. 

feminei  fiores  longe  frequentiores,  di- 
gefti  in  amenta,  ex  fingulis  gemmis  fingula 
enata;  hi  longitudine  &  craflitie  mafculis 
dimidio  tenuiores,  fefliles,  virides,  erecti. 
Amenta  ha'c  fquamis  conftant  imbricatis, 
lanceolatis ,  viridibus  &  tenuibus,  nec  craf- 
fis,  gibbis  &  fufcis,  ut  in  mafculis.  Intra 
unamquamque  fquamam  Jatent  duo  flofcu- 
li,  quorum  pctala  fenfu  oculorum  vix  per- 
cipi  poffunt.  Piftillorum  ftyli  virides,  bini 
in  fingulo  germine,  filiformes,  fquama  ca- 
Jycina  longiores.    Cum  folia  erupere,  & 

flores 


BETULA  NANA. 


flores  mafculi  farinam  fuam  genitalem  eva- 
cuarunt,  decidunt  mafculi;  Flores  vero  fe- 
minei  ad  Julium  usque  menfem  perfiftunt. 

semina  ovata,  comprefla,  ala  membranacea  in- 
ftrucla,  ut  matura  diHeroinentur. 
Ex  dictis  patet,  hunc  fruticem  Betulae  genui- 

nam  efle  fpeciem. 

V.  DIFFERENTIA. 

Praemifla  defcriptione  Betulae  Noftrae,  differen- 
tiam  fpecificam  inter  Betulam  vulgarem  &  Noftram. 
conftituamus,  neceffe  eft,  ne  juvenes  Botanici  hanc 
cum  illa  confundant,  fed  probe  diftinctam  facilius 
cognofcant. 

Duas  fpecies  (2.)  nobis  abunde  notas  efle  & 
perfpectas,  fupra  (3.)  diximus ;  his  tamen  duas  a!ias 
Virginianas  (y.a.b.)  quibusdam  addere  placet; 
nos  vero  dubias,  quafi  ignotas  prorfus,  in  medio 
relinquamus.  DifFerentice  itaque  fpecificse,  quibus 
noftra  a  vulgari  diftinguaturBetula,  funt  fequentes: 

«.  Locus  Natalis.  Betula  Nana  in  Alpibus  &  palu- 
dibus  tantum  crefcit;  Betula  vero  vulgaris  ra- 
riflimeinpaludibus  vel  Alpibus  ipfis,  fed  in  glarea 
potifiimum,  &  in  omni  fere  alia  terra  alitur. 

/3.  Magnitudo.  Betula  Nana  raro  aut  numquam  Jon- 
gitudinem  hominis  exaequat;  fruticem  enim  no- 
vimus  cum  fuis  ramis  in  terram  communiter  pro- 
repere,  vel  etiam  declinare:  Betula  contra  vul- 
garis  truncum  habet  procerum  &  cum  altiflimis 
faepe  certantem  arboribus. 

y.  Struitura  foliorum.  Betula  Nana  donata  eft  foliis 
orbiculatis  crenatis;  Betula  vero  vulgaris  foliis 
ovato- cordatis.  Betulas  Nanae  folia  obtufiflima 
funt,  nullo  modo  acuminata;  Betulae  vero  vulga- 
ris  folia  femper  in  acumen  defmentia.  Betula  Nana 
A  5  habet 


BETULA  NANA. 


habet  foliorum  marginem  crenatum,  five  incifu- 
ras  fculk»  modo  apicem  refpicientes;  Betula  vero 
vulgaris  ferratum,  feu  incifuras  apicem  foliorum 
femoer  fpe&antes.  Crcna?  fohorum  Betulse  Na- 
na^  ferpper  funt  obtufa?;  cum  Betulre  vulgaris  fo- 
licrum  crenae  femper  acutse  exiftant. 
Florum  amenta  Betula?  Nanae  femper  feffilia;  at 
in  vulgari  amenta  pedunculo  femper  infiftunt. 
Hax  in  Nana  erecta;  in  vulgari  autem  pendula  & 
nutantia  obfervantur.  Amenta  denique  Nanae 
mafcula  plerumque  ex  infimis  gemmis  prodeunt; 
cum  in  vulgari  communiter  ex  apicibus  ramulo- 
rum  excrefcant  haec  amenta  mafcula. 

Ex  his  enumeratis  praccipua  colligimus  nomina 
fpecinca,  quaj  ex  figura  foliorum,  utpotefenfibus  ma- 
xime  obvia,  defumuntur:  quarr  ob  remBetulaNana 
foliis  orbicuhtis ,  vulgaris  vero  Betula  foliis  acumi- 
natis  diftinguitur;  &  ut  fpecies  adhuc  diftin&iores 
evadnnt,  frutex  nofter  charaftere  foliorum  orbicula- 
torum  crenatorum  (Fl.  Lapp.) :  Betula  vero  vulgaris 
foliis  acuminatis  ferratis  (  Hort.  cliff.)  defignatur. 

Obf.  Ex  loco  natali  nulla  defumenda  eft  diffe- 
rentia  fpecifica.  (Linn.  fund.  bot.  264.)  Cum  enim 
Noftra  in  hortis  plantata  fuerit,  nullus  facile  perfpi- 
ciet  utrum  e  palude,  an  e  campo  defumta  fit;  nec 

Ex  magnitudine  apta  fatis  differentia  fubmini- 
ftratur.  (7.  c.  260.)  Betula  enim  vulgaris  primum 
excrefcens  etiam  tenuis  humilisque  comparet,  an- 
tequam  adolefcat. 

Amenta  quoque  florum  roafculorum  non  aeque 
commode  tradunt  differentias  fpecificas,  flores 
enim  brevi  apparent  tempore  &  cito  decidunt. 

Betula  denique  Nana  in  hortisculta,  raro  flores 
fuos  emittit,*cum  tamen  folia  per  totum  tempus 
aeftivum  fe  praebeant  confpicienda. 


BETULA  NANA. 


VI.    L  O  C  U  S. 

Betula  Noftra  in  locis  humidioribus  h.paludibus 
tefpitofa  crefcit,  ubi  gramina  non  funt  longiora;  in 
paludibus Suecorum frequentiflima,  alibi rarifiima efl; 
Alpibus  vero  ficcifiimis  familiaris.  (Fl.  lapp.  342.$.) 

Notatu  digniffimum  eft,  plantas  Alpinas,  ex- 
tra  Alpes  delatas,  communiter  in  paludibus  crefce- 
re.  (I.  c.  proleg.  1 4. 

Primarium  locum  natalem  agnofcit  Alpes  Lap- 
ponica<;  Betula  nofira,  ubi  tanta  deprehenditur  co- 
pia,  quanta  unquam  loco  aliquo  ullus  frutex. 

Satis  copiofe  prteterea  crefcit  in  OJiro  -  &  ,Fe- 
Jlrobothniarim  paludibus,  ut  &  in  Angermannia,  Jem- 
tia ,  ■Heljhigia  h  Dalekariia.  In  Gejiricia  provenit 
juxta  pagum  Trojam,  ab  utroque  latere  sriae  regia?, 
quae  pa'udem  Trojemurar  diclam ,  transcurrit. 

In  IFermelandia  prope  civitatem  Philipfiad. 

In  Smolandia  quoque  hvcc  noftra  comparet,  ut, 
in  parcrcia  Skatelbf,  in  palude  Tagelmyran  juxta 
viam  rcgiam ;  &  in  paroecia  Lenbofda  in  palude  Katt- 
tnajje  prope  iilvam  Katthult,  non  longe  a  via  publica. 

Tillandfius  eam  juxta  Aboam  vegetantem  ob- 
fervavit. 

Burferus  in  herbarium  vivum,  *in  Bibliotheca 
publica  Academica  Upfalienfi  adfervatum,  eam  in- 
troduxit,  quam  e  Norvegia  a^ceptam  refert;  &  ve- 
riflimum  quidem  eft,  Finmarkiam  Norvegiae  hanc 
alere  Bctulnm. 

Ammannus  in  paludibus  Ingermannice  &  Carelitz 
eam  vidit. 

Lafelius  eam  im  Gebruch  hey  Lautenmiibl  invenit. 

Notarietiam  meretur,  plantas  noftras  p]erasque 
rariores  in  borussia  deteclas  efie  :  sceptrum 
Caroliuum  ab  Hellwingio  repertum ;  saponaria 
graminifolia  (Fl.fuec.  346,  it.  gotl.1%2.  Hall.  jen. 

117. 


BETULA  NANA. 


ji  7.  t.  2.  /.1.)  a  Mentzclio  circa  Furftenwaldiam 
obfervata ;  adonis  Helleborus  fceniculaccus  nomi- 
nata,-  squamaria,  Hypopitys  C.  B.  lychnis 
minima  muralis  Morif.  satyrjum  Pfcudoorchis 
C.B.  monorchts  Ruppii,  ophrys  minima C. B. 

LIMOSELLA  ,   CORALLORRHIZA  Rlipp.  OmneS 

hee  crefcunt  &  in  Suecia  &  in  Boruffia. 

Dillenius  ramos  hujus  Noftra?  e  groenlan- 
dia  adfc  transmiflbs  p.ccepit  &  in  herbarium  fuum, 
Oxoniae  aflervatum ,  intulit. 

Betula  vero  Nana  in  alpibus  lapponicis 
omnium  vulgatifiima  eft,  &  ejus  locus  natalis  ibi 
pracipuus;  tum  in  ceteris  Lapponiam  proxime  ad- 
jacentibus  provinciis  fatis  vulgaris. 

In  helvetia  rariflima  elt,  ibique  in  paludibus 
la  Cbaux  -  £ Abelle  lecla  a  Gagnebino,  tefte  Hallero. 

E  kamtschatca  ad  Gmelinum  mifla  eft, 
&  in  rupibus  Bargufmi  fluvii  &  juxta  Bannoi  rivi 
fontes  a  Stellero  reperta  fuit.  Gmel. 

Nemo  prasterea  Botanicorum  ,  cujus  fcripta 
adhuc  publice  exhibita  funt,  commemoravit ,  eam 
ullibi  crefcere  praeterquam  in  Snecia,  Nowegia,  Hel- 
vetia,  Grcenlandia,  Mufcovia  &  denique  Boruff.a. 

Memorabile  etiam  eft,  quantam  murationem 
fubeat  ha;c  Noftra  pro  ratione  &  qualitate  loci  na- 
talis ;  in  Alpibus  enim  crefcens  altitudinem  pedis 
vix  attingit,  &  folia  habet  minima,  ferpitque;  ex- 
traAlpes  vero  nafcens,  cauiibus  gaudet  tres  fere  ul- 
naslongis,  duploque  majoribus  foliis ;  inhortisde- 
nique  culta,  majora  adhuc  exhibet  folia,  &  inftar 
arbufculaj  excrefcit ;  raro  tamen  flores  &  fruclum 
edit,  nifi  in  loco  quodam  paluftri  collocata  fuerit. 

Maxime  Rev.  Upfalienfium  Archiprasp.  &  S.  S. 
Theol.  Prof.  Prim.  D.  D.  01.  Celfius  hanc  Betulam 
in  hortofuoplantavit,  plantatam  coluit,  cultamque 

ultra 


BETULA  NANA. 


13 


ultra  quindecim  annorum  fpatium  aflervavit ,  ubi  in 
juftam  arbufcula?  formam  excrevic. 

Ex  fupra  nominata  Smolandia?  palude  Tagelmy- 
ran  dcfumptam  transportandam  &  plantandam  cura- 
vit  Celeb.  D.  Prafes  in  horto  Academico  Upfalienfi. 
Nullis  obduci  ftoreis  haec Noftra  opus  habet,  ad  vim 
hiemis  propulfandam,  cum  in  loco  fuo  natali,  Alpi- 
busputa,  feptentrioni  proximis,  ideoque  gelidiflimis, 
fummum  frigus  fuftinere poffit.  Quomodo  autem  fefe 
habitura  fitin  rcgionibus  calidioribus,  dabit  eventus. 

VII.  HISTORIA. 

Exigit  jam  ordinis  ratio,  ut  brevem  quoque 
Betulse  noftrae  hiftoriam  tradamus,  quomodo  vide- 
licet  primum  detecta  fuit,  quaque  demum  ratione 
Botanicis  innotuerit. 

An.  1654.  loeselius  in  Cat.pl.  Boruff.  p.io.  ei 
primum  nomen  impofuit  Betula  pumila, 
Kleine  Birke. 

An.1659.  frankenio  mfpec.bot.  renov.  32.,  ejus 
in  Suecia  inventori,  placuit  eam  deno- 
minare  Betulam  Nanam  pumilam  ,  Fre- 
dagsbidrk. 

An.  1682.  mentzelius  in  ind.pl.  wmv.  p.47.  in 
memoriam  tantum  revocat  dcnominatio- 
nemLcefelii,  nomen  modo  immutando,' 
dum  eam  adpellat  Betulam  pufillam  J.  L. 
Kleine  Birke. 

An.  i<583-  tillandsius  in  cat.  pU  circa  Aboam, 
eam  in  Finlandia  primo  inventam  nun- 
cupat  Betulam  Nanam  f.  pumilam.  Ryel- 
tra ,  Wanba  Coiivu.  F. 

An.  1685.  rudbeckius  Pat.  in  hort.  Acad.  Upf. 

eam  introduxit,  eamque  adpellavit  Be- 
tulam  Nanam  Suecornm,  Dixergbwk. 

An, 


14  BETULA  NANA. 

An.  1694.  bromelius  in  cblor.  goth.  11.  eam  cir- 
ca  Gothoburgum  repertam  nominat  Betu- 
lam  Nanam  Suecorum  Frank.  Rudb.  pnmi- 
lam  Thalio.  Su-  Fredagsbibrk  ,  Dwerg- 
bibrk.  Hic  vero  perperam  fynonymum, 
Thalii  addit,  vid.  (3.) 

Au.  1703.  gottscpieeius  in  flor.  Pruff.ij.ezm 
dicit  Betulam  pumilam  f.  Fotfelii.  Kleine 
niedrige  Birke ;  cubitalis  &  productior  fapt 
eft ,  foliis  fubrotundis ,  julis  craffis  6?  cur- 
tisi  im  Gebrucb  hey  Lautemnuhl. 

An.1716.  linderus  Flor.  Wiksb.  5.  eam  circa 
acidulas  Wiksbergenfes  primo  vifam  de- 
nominavit  Betulam  Nanam.  Fredagsbibrk, 
Dwergbibrk ,  Ryeltra. 

An.  1720.  rudbeckius  Fil.  in  ind.pl.  pracip.  lapp. 

aclis  lit.  Suec.  1720.  inferto  p.  96.  eam 
numerat  inter  plantas  inventas  in  itine- 
re  per  Lapponiam,  &  eam  nomine  in- 
fignit  Betula  paluftris  Nana. 

An.  1721.  rzaczynski  in  Hift.  natur.  Poionia 
p.  191.  alia  Betula  procera  eft,  pumila  alia 
cum  foliis  fubrotundis ,  julis  craffs  &  bre- 
vibus.  Utrum  tamen  in  Polonia  crefcat 
adhuc  dubiura  eft ,  cum  Auftor  plantas 
Boruflias  fimul  recenfuit.  confer  p.79  83. 

An.  1724.  martinus  in  cat.  pl.nov.  Burferi,  aclis 
lit.  Su.  1724.  inferto  535.  eam,  inter 
plantas  exficcatas  Burferi  inventam,  no- 
minat  Betulam  humiiem  rotundifoliam  ex 
Norvegia;  adeo  ut  burserus,  C.Bau- 
hini  cosetaneus  ,  hcnc  primus  fibi  perfpe- 
ctam  habuiiTe  vide"aturBetuiae  fpeciem  prae 
omnibus  Botanicis  fupra  nominatis. 

An.1732.  celsius,  fupra  laudatus,  catalogumex- 
hibuit  plantar.  circa  Upf.  nafcmtium^  in- 

ter 


BETULA  NANA. 


ter  a£t.  Soc.  Lit.  Sc.  Su.  1732.  p.  3.  ubi 
illam  Betulam  paluftrem  pumilam,  foliis  par- 
vis  rotundis  cognominat. 

An.  1735.  LiNNiEUs  ( D.  Pra- fes  nofter)  in  fioruL 
lapp.  actis  lit.  Su.  1735.  exhibita,  Noffram 
adnumerat  plantis  in  Lapponia  collcclis, 
&  vocat  Betulam  Nanam  Snecor.  Brom. 
goth.  Skirre  &  Skerre,  Lapponibus. 

An.  1737.  idem  in  fl.  lapp.  p.266.  267.  268  269. 

270.  tab.  VI.  fig.  4.  fufius  defcribit  Beru- 
lam  Nanam  nomine  fpecifico,  fynonymis, 
loco  natali,  ufu  ceconomico  &c.  Pri- 
mus  quoque  is  &  unicus  defcripfit  &  de- 
lineavit  fruticem  noftrum. 

Eod.  An.  idem  celeb.  Vir  in  hort.  cliff.  p  442. 

eum  nominat,  una  cum  locis  natalibus ; 
transmiflis  ad  fe  a  D.  D.  &  Prof.  Browal- 
lio  feminibus  ex  Dalekarlia. 

An.  1739.  ammannus  in  defcript.  ftirp.  rar.  ruthe- 
nic.  180.  hanc  defignat  Betulam  pumilam 
foiiis  fubrotundis.  In  Ingria  &  Carelia 
locis  paluftribus  provenit.  Ejus  defcriptio- 
nem  dedimus  in  Comment.  Acad.  Imp.  Pe~ 
trop.  nondum  ed.  An.  1736.  antequam  ad 
manus  meas  pervenifiet  Cl.  Linncei  Flor. 
Lapp.  in  qua  etiam  defcripta  &  delineata  eft ; 
hisque  addit  fynonyma  quaedam. 

An.1740.  royenus  in  fior.  leidenfis  prodr.  p.%$* 
fcribit :  Betula  foliis  orbiculatis  crenatis 
Linn.fi.  lapp.  342.  t.  6.  f.  4.  bort.  clijf.  442. 
Betula  palaftris  pumila  foliis  parvis  rotun- 
dis.  Celf.  upf.  11.  Accepit  enim  Roye- 
nus  aliquantulum  feminum  eorum .  quae 
Prof.  Browallius  ad  hort.  Cliffortianum 
transmiferat ,  quae  etiam  in  hort.  Acad. 
Leydenfi  terrae  commifit. 


16 


BETULA  NANA. 


An.  1742.  hallerus  in  Hijl.  ftirp.  Helvet.  158. 

fequentia  habet : 
betula  foliis  orbiculatis  crenatis.  Linn. 

lapp.  342.  t.  6.  f.  4.  bon.  ic.  bort.  cliff.  442. 

Rov.  iugdb.  85. 
An  Betula  pumila.   Tbal.  berc.  20.  Lozfel. 

p.ij.  Munt.  p.  102.  Leopold.  ulm.  20. 
Betula  humilis  rotundifolia.  Burf.  act.  fuec. 

1724.  p.$35- 
Bctula  nana  Suecorum.  Bromel.  cblor.  gotb. 

p-  1  r. 

Betula  paluftris  nana.  Rudb.  att.fuec.  1720. 
p.  96. 

Betula  pumila  foliis  fubrotundis.  Amm. 
pl.  rutben.  n.  259.  p.  180. 

Elegantem  Arbufculam  in  paludibus  la 
Chaux- d'Abel!e  invenit  Gagnebin. 

Fruticulus  ramofus,  tripedalis.  Cortex  ni- 
ger.  Folia  lcevia,  circumfcriptione  orbicu' 
lari,  undique  fubrotunde  c5?  concinne  .cre- 
nata.  JuM  ex  alis  foliorwn  feffiles. 
An.  1744.  ammannus  in  Comm.  acad.  fcient.  im- 
per.  petropolit.  IX.  />•  314. 

Arboris,  cui  omnesfererei  herbariae  fcripto- 
res  Betulae  nomen  tribuerunt,  dusehacle- 
nus  fpecies-aut  varietates,  a  natura  foli 
pendentes,  Botanicis  innotuerunt ;  quo- 
rum  altera  arborefcit,  trunco  fatis  cra(To 
&refto,  ramisque  &virgis  minus  depen- 
dentibus ;  altera  autem  frutefcit  magis, 
nullo  fpe&abili  trunco  affurgens,  ramis  & 
virgis  deorfum  pendentibus.  Priori  feti 
arborefcenti  nihil  frequentius  in  Ingria 
&  Carelia,  in  quibus  regionibus  in  magnam 
excrefcit  altitudinem ;  poflerior  feu  fru- 
tefcens,  Betula  rarius  occurrit. 

Verura 


BETULA  NANA. 


Verum  prster  duas  hafce  varietatesalia  fpe- 
ciesreperitur  plane  diverfa,  in  palultribus 
locis  diclarum  regionum  proveniens,  a 
nemine  adhuc  defcripta,  quam  eetu- 
l  A  m  pumilam,  folio  fnhrotundo  nuncupivi. 
Elt  autem  nova  haec:  fpecies  humilis  ad- 
modum.  vix  humanam  altitudinem  atfe- 
quens,  virgis  in  plurimos  &  ercctos  ramu- 
los  brachiatis,  cortice  fpadiceo,  fplenden- 
ti,  intenuiflimas  philyras  duftili,  veftitis. 

Ramulis  hinc  inde  nullo  ordine  Foliola  fub- 
rotunda,  breviflimis,  vix  lineam  longis, 
pediculis  infidentia,  profunde  dentata,  vi- 
fcofa,  fuperne  la:te  viridia,  inferne  pallide 
virentia,  unciam  plusminus  lata,  tantun- 
dem  longa  fiveparum  utplurimum  brevio- 
ra,  fmgularia,  nonraro  tamen  bina,  tcrna 
aut  quaterna,  ex  uno  punclo  excrefcentia : 
medium  eorum  nervus  percurric  in  pluri- 
mos  laterales  ramos  ramulosque  divifus, 
averfa  praecipue  parte  confpicuos. 

Ex  eodem  cum  foiiis  exortu  egrediuntur 
corpufcula  cylindrica,  ex  viridi  flavefcen- 
tia,  uncias  trientem  circiter  longa,  li- 
neam  cum  dimidia  lata,  c*x  fquamulis  tri- 
ridis  profunde  fe&is  &  axi  affixis  compo- 
fjta,  fub  quibus  continentur  futurorura 
feminum  embryones,  qui,  fi  ab  julorum 
pulvere  fcecundante  impr&gnati  fuerint, 
abeunt  in  femina  minutiffima,  membra- 
na  peculiari,  pallide  virefcenti ,  &  ad 
latera  extanti,  inclufa. 
Tabula  XIV.  bona  eft. 

An.  1745.  ltnn;eus  in  Flora  Suecica  ^.283.  n.  777. 
fynonyma  &  loca  natalia  tantum  habet. 

Tom.  I.  B  An. 


20 


BETULA  NANA. 


Eft  praeterea  fpecies  quaedam  avium  Tetraonis 
Lagopus  Faun.  fuec .  1 69.  Suecis  Ripa  dicla :  bina  eft  haec 
varietate;  alteraminor,  quae  in  Alpibus  lapponicis, 
altera  vero  major,  qua;  in  filvis  Lapponke  communi- 
terdegit.  Ha:cadnos  tempore  hyemali  translata  ve- 
nalis  exponitur  fub  nomine  Snbripa,  illa  Fiallripa 
nominata  apud  nos  rarius  vifa^uit:  ambaehaeaves,  al- 
pina  &  fii  vatica,  colore  &  forma  omnino  conveniunt; 
colorquoque  utriusque  variat  pro  ratione  temporum, 
anni.  Prior  harum  amentis  florum  BetulaeNanae  ve- 
fcitur  vere  vigentibus ,  reliquoque  anni  tempore  fe- 
mina  ejus  comedit ,  &nu!lofere  alioutitur  cibo;  ut 
Bonafia  Faun.  fuec.  170.  (Suecis  Hierpe,  fpecies  etiam 
Tetraonis)  quae  de  Betula  vulgari  cibum  fuum  fere 
unicum  defumit.  Harum  omnium  carnes  palato  de- 
licatiores  funt.  Hinc  itaque  ufus  ceconomicus  non 
exiguus  Betulne  Nanse  deduci  poteft;  nifi  enimLap- 
ponia  hac  abundaret  Betula,  carerent  certse  incolae 
his  avibus ,  confequenter  magna  parte  fuflentationis 
fuae.  Carerent  &  muribus  iftis  lemmi  di&is 
Faun.fuec.  26,  qui  ex  hujus  fcminibus  praecipue  vifti- 
tant;  per  confequens  non  haberent  vulpem  al- 
b  a  m  ,  quae  Lagopode  &  Lemmo  fuftentatur;  im- 
mo  non  alerent  tam  multos  canes  Lappones  ipfi, 
quumcanes  hifce  Lemmis  prasfertim  fefe  ipfos  alant. 
De  his  omnibus  conferFloram  Lapponicam. 

IX.  ETYMOLOGIA. 

Secundum  regulam  inBotanicis  receptam;  Qua- 
cunque  planta  genere  conveniunt ,  eodem  nomine  gene- 
rico  defiignamhe  funt,  (Fund.  bot.  213.)  nofter  frutex 
alpriori  fpecie  nomen  BetuUe  accepit:  cum  omnes 
partes  fru&ificationis  conveniant  numero,  figura, 
fitu  &  pi  oportione. 

.  Fredagslibrk ,  Fredagsrijs  Smolandis  vocatur,  id- 
que  eam  ob  cauffam,  quod.fibi  perfuafum  habeant, 

Salva- 


BETULA   NANA.  21 

Salvatorem  die  paffionis  Betula  ceu  fiagro  caefum 
fuiffe  ,  quare  Deus  hanc  injuriam,  filio  fu-o  illa- 
tam,  ulturus,  huic  Betuloe  ejusque  propagini  male- 
dixit,  ne  in  jnftam  arboris  adfurgeret  altitudi-nem. 
Hoc  autem  quam  vero  fit  fimile ,  quivis  videt. 
Prseterea  neque  haec  neque  altera  Betulae  fpecies  in 
Terra  Sancta  crefcit,  nec  unquam  ibidem  crevit. 

Ryprijs  f.  frutex  Lagopodis  a  Lapponiae  Colo- 
nis,  Rulticis  Suecis  &Fennonibus,  vocatur,  cum 
Lagopodes,  Su.  Rypor,  hunc  ament  fruticem,  ut  fupra 
dictum  eft. 

Klingrijs  illam  Weftrobothnienfes  nuncupant, 
ideo,  quod,  cum  folia  ejus  tempore  autumnali  fic- 
ciora  evadunt,  fonitum  edant  quafi  clsngentem. 

Fiallrapa  Dalekarlis  dicitur ,  Lagopus  etiam 
praedictus  Fidllrapa  iisdem  vocatur;  hacque  ratione 
cibus  &  avis  devorans  uno  eodemque  nomine  Fidll- 
rapa  dicuntur. 

Wiwang  Wermelandis  dicitur,  fed  unde  hoc 
nomen  mutuata  fit,  nos  fugit.  4 

Dwdrgbibrk ,  propter  nanam  atque  pygmaeam 
ftaturam,  refpe&u  alterius  majoris  Betulae  adpel- 
Iatur. 

Wanha  Coiwu  Fennonibus  nominatur,  'quod 
idem  fignificat  ac  Betida  decrepita  ,  cum  vulgus 
credat  eam  prognafci  e  radicibus  fenilibus,  exfuc- 
cis  &  emarcidis  vulgaris  Betulae,  diutius  in  folo 
minus  apto  enutritis ,  inque  hanc  varietatem  tan- 
dem  degenerare. 


B  5 


X.  FI- 


BETULA   N  ANA. 


X.    F  I  G  U  R  A. 

Figura  hujus  arbufculae  nulla  umquam  exftitit, 
antequam  iconem  dcditCclcherrimus  Praefes  in  Flo- 
ra  Lapponica  Tab.  VI.  Fig.  \.  Eadem  figura  ad 
exemplar  rami  in  alpibus  Lapponicis  lefti  confecla 
eft;  raraulum  inde  mutuatum  fiftimus  Fig.  i.  fiori- 
bus  onuftum. 

Nojlra  figura  defumta  eft  de  ramulo  arbufcula? 
in  horto  academico  culta?;  delineata  eft  die  i.men- 
fis  Junii  proxime  prieterlapfi  manu  picloris  auade- 
mici.    Fig.  2. 

Adjecimus  infuper  e  Flora  Lapponica  folia  ar- 
boris,  prout  variant  magnitudine ;  quorum  «.  uti 
in  alpibus,  /3.  in  fylvis  paludibusque ,  7.  vero  in 
hortis  occurrit.  Fig.  3. 

Et  fic  Betu^am  Nanam  pro  modulo  ingenii  no- 
ftri  defcripfimus,  defcriptam  edimus,  editam  vero 
majorem  in  modum  Benevolo  Lettori  commenda- 
mus. 


T.l.  ( 


F  I  C*  U  S 

PR^ESIDE 

D.    D.    CAR.  LlNNiEO 
explicata 

A 

CORNELIO  HEGARDT 

Scano. 

Upfalice    1744.      Septembr.  15. 


PR.EFATIO. 

Dum  in  argumento  dilTertationis  queerendo  ver- 
farer,  vaftiffimus  utique  morborum  atque  e 
triplici  natura;  regno  medicaminum  campus 
fe  mihi  obtulit.  Praecipue  autem  arrifit  arbor, 
quam  antiquitas,  fapor^  diceta,  medicina,  fingularisque 
commendat  generatio,  quam  quoque  Suecia  ,  prsefer- 
tim  autem  natale  meum  folum ,  colere  cocpit.  Hanc 
pro  viribus  delineaturus,  omnes,  quantum  mihi  da- 
tum,  recenfui  ac  collegi  fpecies,  quce  Botanicis  inno- 
tuerunt.  Miram  deinde  hujus  fruttificationem  ante 
oculos  pofui,  raram  ejusdem  per  Culices  Ficarios  fe- 
cundationem  demonftravi  ,  veterum  de  Caprifcatione 
aenigma  explicavi,  tandemque  ufum  ejus  in  Diceta  ac 
Medicina  paucis  recenfui.  Ingenue  vero  fatendum  t 
eft,  fingulis  varietatibus  ad  fpecies  idoneas  reducen- ' 
dis ,  certis  earundem  dijferentiis  determinartdis,  ex- 
plorandis  fingularum  fructificationibus ,  atque  hinc 

13  4  for- 


24 


F  I  C  U  S, 


formando  characteri  generico ,  qualemcunque  operam 
meam  haud  fuffeciffe.  Rationem  hujus  defe&us 
hanc  effe  fcias,  quod*plurimis  Ficuum  fpeciebus 
Europa  fit  deftituta,  &  quas  in  hortis  inveniuntur, 
fi  eam  excipias,  quam  fuh  N.  i.  adduximus,  flore- 
fcere  non  foleant.  Serus  tandem  dies  haec  ignota 
fortr.flis  manifeftabit.  Ordinarke  ficus  noftrae  vires 
&  ufus  pluribus  quidem  exponere  potuiffem,  nifi 
fumtus  ratio  anguftius  opufculo  huic  fladium  fixiffet. 
Plura  de  hifce  defidcrantes,  ad  Rajum,  Zornium, 
Geoffroasum ,  Paulli ,  Hermannum  aliosque  remic- 
timus. 

I.  N  O  M  I  N  A. 

nomina  ex  diverfis  linguis  haec  funt : 

Latinis  Ficus.  ltalis  Fico.  Gallis  Figuier.  Hi- 
fpanis  Higuero.  Bohemis  Fuchftcgus.  Polonis  Figa. 
Suecis  FiKONTRiE.  Danis  Figcntrae.  Anglis  F\g- 
tree.  Germanis  Feigenbaum.  Belgis  Vygeboom. 
Hebrais  Teenah.  Arabihus  Tin.  Turcis  Ingir. 
Fennonibus  Ficona  pu.    Grcecis  <j-u*>j. 

II.  S  P  E  C  I  E  S. 

species  fequentes  ab  Aucloribus  Botanicis 
deteftae  funt : 

I.  ficus  (Carica)  foliis  palmatis.  Hort.  cliff./fii. 
Roy.  Lugdb.  211. 
Ficus  Trag.hift.104g.  t. 1050.  C0rd.hift.1S4.  t.i84' 
Matthiol.  Diofc.  207.  t.  2 1 1 .  Camer.  Matth.  1 01 . 
1. 101.  h.  epit.  1S2.  Tabern.hift.12U.  M388. 
Dalech.  bift.335.  t.336.  Dod.pempt.  21 1.  £.212. 
L0b.0bf.612.  t.612.  ic.igj.  adv.  442.  Cafalp. 
plant.  87.  Bauh.  hift.  1.  p.  tVg.  t.12%.  Cbabr. 
fciagr.g.  t.g.  Aldr.dendr.42-j.  Ger.  hift.  1327. 
emac.  1 510.  Raj.  hift.  1 43 1 .  Dal.  pbarm.  311. 

Ficus 


F  I  C  U  S, 


25 


Ficus  communis.  Bauh.  pin.  457. 
Ficus  fativa.  Fuchf.  hift.  754.  t.  755.  jfonft.  dendr. 
46.  t.  24. 

Ficus  fativa,  fru&u  prsecoci ,  pallide  virenti,  in- 

tus  rofeo.    Tourne.f.  inft.  662. 
Ficus  fativa,  fruftu  praececi  fubrotundo  albido 

ftriato  intus  rofeo.  T. 
■y.  Ficus  fativa,  fru&u  oblongo  albo  mellifluo.  T. 
«T.  Ficus  fativa,  fruftu  globofo  albo  mellifluo.  T. 
s.  Ficus  fativa,  fru&u  prsecoci  albido  fugaci.  T. 
£.  Ficus  fativa,  fru&u  parvo  ferotino  albido  intus 

rofeo  mellifluo  :  cute  lacera.  T. 
13.  Ficus  fativa,  fruftu  globofo  albido  omnium  mi- 

nirao.    T.  I 
•S-.  Ficus  fativa,  fru&u  viridi:  longo  pediculo  in- 

fidente.  T. 

1.  Ficus  fativa,  fru&u  flavefcerite  intus  fuave  ru- 
bente.  T. 

x.  Ficus  fativa,  fruftu  flavefcente  intus  &  extra.  T. 
X.  Ficus  fativa,  fru&u  parvo  fufco  intus  rubente.  T. 
[a,  Ficus  fativa ,  fructu  majori  violaceo  oblongo : 

cute  lacera.  T. 
v.  Ficus  fativa,  fru&u  minori  violaceo  oblongo: 

cute  lacera.  T. 
£.  Ficus  fativa,fru6t,u  violaceo  longo  intus  rubente.T. 
0.  Ficus  fativa,  fruftu  atro-rubente,  polline  Cceflo 

adfperfo.  Tournef.  injl.66%.   Pont.  anth.22%. 

!T.  Ficus  fativa,  fruftu  globofo  atro-rubente  intus 
purpureo:  cute  firma.  T. 

f.  Ficus  fativa  ,  fruclu  longo  majori  nigro  intus 

albo  ferotino.  T. 
c.  Ficus  fativa,  fru&u  longo  majori  nigro  intus 

purpurafcente.  T. 
r.  Ficus  femel  quotannis  ferens  poma  conica  gran- 

diufcula  &  viridia.    Pont.  anth.  227. 

B  5  u.  Ficus 


a8  F  I  C  U  S. 

Sunt  qui  ferunt ,  Artaxerxem ,  cum  toto  fuo  'exer* 
citu ,  fub  unica  arbore  pernoctajfe. 

Singularis  arbor  e  ramis  Jlolones  demittit,  qui  ra- 
dicantur  &  crefcunt,  unde  unica  arbor  integram 
fylvam  conflituit. 

Ficus  Malabarica  fructu  rotundo  rubro,  quam  fub 
hoc  nomine  dclineat  Hermannus  m.  f.  f.  Zeyla- 
nico,  eft  arbor  praegrandis,  lafteplena,  ramofa, 
ligno  fpongiofo,  cortice  virenti.  Folia  rotunda, 
crafla,  viridia,  glabra,  averfa  parte  ex  viridi  cine- 
rafcentia,  ad  taclum  mollia  f.  lanuginofa,  nervo- 
fa,  petiolis  uncialibus.  Fruftus  immediate  ex 
ramis,  ut  in  vulgari  fpecie,  rotundi,  Cerafi  majo- 
ris  magnitudine,  rubicundi,  fummo  circumfer- 
rati,  umbilicati,  feminibus  parvis  referti.  Trun- 
cus  arboris  fpatio  brachiorum  duorum  homi- 
num  vix  poteft  includi,  videturque  ex  innume- 
ris  radicibus  fatis  craflis  conflatus,  demittit  etiam 
ex  fuis  ramis  alias  radices  f.  ramos  fine  foliis  & 
intra  craflbs  reela  terrse  fundum  petentes.  H«c 
arbor  latiflime  ramosfuos  difpergit,  ut  fub  ejus 
umbra  plura  hominum  millia  poffint  tegi.  Vidi 
fa»pe  fub  hac  arbore  gentiles  Marcellos  celebra- 
re,  ibique  omnium  generum  fruftus  vendere  & 
emere.  Hermannus.  Sed  figura  eft  perfecte 
Speciei  10;  an  itaque  Bae  binae  diftinctae? 

7.  ficus  Indica  maxima,  folio  oblongo,  funiculis, 
efummisramis  demiflis,  radices  agentibus,  fe 
propagans,  fruiftu  minori  fphaerico  fanguineo. 
Sloan.flor.  189.  hiji.i.  p.140.  f.223.  Raj.dend.16. 

Ficus  arbor  Americana,  arbuti  foliis  non  ferrata, 
fructu  pifi  magnitudine,  funiculis  e  ramis  adter- 
ram  demifiis prolifera.  Pluk.alm.j 44.  M78./.4. 

Ficus  Americana,  folio  citri  obtufo,  fructu  fangui- 
neo.    Plum.  fpec .  2 1 .  Tournef.injl.66z. 

Ficus 


F  I  C  U  S. 


29 


Ficus  Malabarica,  fruclu  ribefii  forma  &  magnitu- 
dine,  Tfiela  dicta.  C0mm.Mal.2g.  Raj.hifi.1m5. 
Tfieia.   Rheed.  mal.  3.  />.  85.  t.6%. 

8.  ficus  Indica  maxima,  cortice  nigricante»  folio 

oblongo,  funiculis  e  fummis  ramis  demiflis,  & 

radices  agentibus  fe  propagans,  fruftu  Caprificus. 

Sloan.  flor.i%%.  hift.2.  /».138.  Raj.  denclr.i$. 
Ficusfoliislauri,  fructu  maximo  vel  minori.  Plum. 

fpec.21.    Tournef.  inft.66%. 
Ficus  Indica ,  fibris  ex  ipfo  trunco  exeuntibus 

eique  accrefcentibus  augens.    Raj.  hift.  1438. 

Comm.  mal.i%. 
Uvifera  arbor  Americana  per  funiculos  efummis 

ramis  ad  terram  usque  demiflis  prolifera.  The 

Mangrove  -  grape  Barbadenfibus  dicta.  Pluk. 

alm.  394.  t.  237.  /.  5, 
Atty  -  meer- alou.    Rheed.  mal.%.  p.  75,  58. 
/3.  Arbor  Indica  maxima,  cortice  candicante,  folio  ob- 

longo.  Sloan.flor.i$o.hift.2.p.i%9.  Raj.dendr.16m 

9.  ficus  Americana,  folio  citri  fubrotundo,  fru&u 

umbilicato.    Plum.  amer.21.   Tourn.  inft.663. 
Ficus  Indica,  folio  acuminato  minore  atro  virente, 

fructu  fphaerico,  pallide  luteo,Cerafi  magnitudine 

in  fummitate  aperto.  Sloan.flor.1S9.  hift.i.p.np. 
Handir-alou.  Rheed.mal.^.  p.77  .t.  59.  Raj.hift.i^Z. 
j8.  Ficuslndica,  foiio  oblongo,  fruftuminore  pailide 

luteo  fphferico.  Sloan.  flor.ifty.  hift.2.  p- 140. 

Raj.  dendr.  16. 

10.  ficus  (bengalenfis)  foliis  ovatis  obtufis  inte- 
gerrimis^  caule  inferne  radicato.  Hort.  cliff. 
471.    Roy.  Lugdb.  212. 

Ficus  foliis  ovatis  integerrirais 1  obtufis.  Virid. 
Cliff.  iol. 

Ficus  Benghalenfis,  folio  fubrotundo,  fructu  orbi~ 
culato.  Comm.  hort.  r.  p.i  19.  t.62.  Raj.  dendr.\$. 

FicusMalabarienfis,  folio  craiTiufculo  majori,  fru- 
ctu  gemino  intenfe  rubente.  Comm,  mal.2%. 

Ficus 


jo  F  I  C  U  S. 

Ficus  Americana,  folio  latiori  venofo  ex  Cura- 

cao.   Pluk.  alm.  144.  1. 178.  /.  r. 
Perala.    Rbeed.  mal.  1.  /».49.  /.28. 

11.  ficus  malabarica,  folio  mali  cotoneae,  fru&u 
exiguo  plano  rotundo  fanguineo.  Comm.  mal.29. 
Raj.  biji.  1436. 

Atti  -  are  -  alou.    Rbeed.  mal.  3.  p.  69.  t.  55. 

12.  ficus  malabarica  folio  &  fru£tu  minore.  Comm. 
mal.  29.   Raj.  hift.  1437. 

Atti-are- 51011.  2?1&etf.  mal.3.  p.71.  t.56. 

13.  ficus  malabarica  femel  in  anno  fructifera,  fru- 
£lu  minimo,  Tfiakela  di£ta.  Raj.  hifi.  1435. 
Comm.  mal.  29. 

Tfiakela.  Rbeed.  mal.  3.     87.  £•  64. 

14.  ficus  (indica  /3.)  foliis  lanceolatis  integerri- 
mis.    IforJ.  Cliff.  471. 

15.  ficus  (pumila)  foliis  ovatis  acutis  integerri- 
mis,  caule  repente. 

Ficus  fylveftris  procumbens ,  folio  fimplici. 
Kampf.  aman.%03.  t.  804. 

16.  ficus  (religiofa)  foliis  cordatis  integerrimis 
acuminatis.  Hort.  Cliff.  471 .  Roy.  Lugdb.  212. 

Ficus  malabarienfis,  folio  cufpidato ,  fru£tu  ro- 
tundo  parvo  gemino.  Pluk.  alm.144.  1.178« 
f.2.     Raj»  fyiffi.  1,43*4.   C«bw.  ma/.  28« 

Hortulanis  vulgo  arbor  diaboli. 

17.  ficus  (racemofa)  foliis  ovatis  acutis  integerri- 

mis,  caule  arboreo,  fruftu  racemofo. 

Ficusmalabarienfis,  foliooblongoacuminato,  fru- 
clu  vulgarismulo.  Raj.hift.1434.  C0mm.mal.2Z' 
Atty-alu.   Rheed.  mal.  1.  p.43.  t.  25. 

18.  FICUS 


F  I  C  U  S. 


3i 


18.  ticus  malabarica,  foliis  rigidis,  fru&u  rotun- 
do  lanuginofo  flavefcente  Cerafi  magnitudine. 
Raj.  hift.  1435.  Comm.  mal.  29. 

Teregam.  Rheed.  mal.  3.  p.  79.  t.  60. 

19.  ficus  malabarica,  foliis afperis,  fruftu rotundo 
lanuginofomajore.  Raj.bijl.143s-  C0mm.mal.2g. 

Perin- Teregam.  Rheed.  mal.%,  p.&i. 

20.  ficus  quje  arbor  peregrina,  fru&um  Ficui  fimi- 
lem  gerens.  Clnf.  exot.  10.  Raj.  hiji.  143^. 

21.  fi cus  da&yloides  major,  folio  fubtus  argen- 
teo.    Plum.  amer.11.  Barr.  aquin.  52. 

22.  ficus  folio  citri  acutiore,  fru&u  viridi.  Plum. 
amer.11.  Barr.  aquin.  52. 

Hse  fpecies  apud  au&ores  occnrrunt,  quarum  r. 
2.  10.  14.  16.  (Si  fru&ificationes  demas,  in  omni- 
bus,  prima  excepta)  accuratius  defcripta?  funt,  & 
in  hortis  Botanicis  Europseis  occurrunt;  reliquaera- 
riores  partim  non  fufficienter  delineatse,  partim  pro 
varietatibus  habendae,  quas  ad  fpecies  certas  redu- 
cere  nemo  nifi  autoptet  poterit. 

Botanici  nonnulJi,  ut  Mattbiolus^  Dodonaus,  Lo- 
belius,  Dalechatnpius  &  plures,  qui  feculo  XV.  florue- 
runt,  ficus  cujusdam  mentionem  faciunt,  nomine 
humilis,  &  puMiLiE  (I:X.):  Pumila  autem  nul- 
lo  modo  prodiverfa  &f»ngulari  fpecie  haberi  poteft, 
fed,  quae  in  eadem  obfervatur  difcrepantia,  culturae 
mangonio  eft  adfcribenda;  hujus  accuratam  defcri- 
ptionem  fequentibus  adornare  conatus  eft  Mattliiol. 
p.  212.  Ficus  arbores ,  ut  perquam  pumila  habean- 
tur ,  &  in  vafculis  fuper  feneftris  fpectentur  a  via- 
toribus  ,  ita  docuere  mangones :  abfcindito  Fici  furcu- 
Iwn  verno  tempore  paulo  ante  germinationem  promU 
nente  jam  corculo  &  fubinde  contorto  manibus  ca- 

cumine 


32 


F  I  C  U  S. 


cumine  inverfo ,  circa  quem  ordei  miliique  nonnihil  in* 
fpargito ,  £f  terra  deinde  obruito ,  demijja  extra  tellu- 
rem  refecta  pane.  Fit  enim  boc  mangonio ,  ut  inde  ra- 
muli  enafcantur  parvuli ,  qui  circum  vas  fefe  funden- 
tes  t  brevi  admodum  tempore  Ficus  optimos  edant ,  pu- 
mila  perpetua  manente  arbore.  Hocce  experimento 
nititur  recentiorum  inventum,  quod  nimirum  in- 
verfo  fitu  ferant  varias  arbores,  ut  rami  radices 
evadant  ,  &  vice  verfa  radices  ramos  ,  frondes, 
flores,  fructusque  proferant;  cujus  experimenti  ex- 
emplum  in  Tilia  aliisque  arboribus  curiofi  fiftunc 
hortulani. 

III.    G  E  N  U  S. 

genus  ftabilitum  eft  a  tournefortio  inft.66z. 
t.  420.      la  hire  ■act.  Parif.  1712.   t.  15. 

PONTEDERA  Antb.  t.ll.  f.  IO.  LINNiEO 
gM.776.  936. 

rec.  Commune  exterius  turbinato  -  ovatum  ,  maxi- 
mum,  carnofum;  intus  concavum,  nudum; 
margine  connivente  fquamis  plurimis  inflexis. 

*  masculi  flores  pedunculatij  in  cavitate  re- 

ceptaculi,  praefertim  fub  fquamis  marginalib  ' 

cal.  Perianthium  tripartitum:  laciniis  lanceolatn 

ere&is,  aequalibus. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  tria,  fetacea,  longitudine  caly- 
cis.    Anthera  didymae. 

pist.  Rudimentum  caducum,  intortum. 

*  feminei  flores  in  cavitate  receptaculi  infra 

fquamas ,  conferti. 

cal.  Perianthium  quinquepartitum :  laciniis  lan- 

ceolatis,  erecl;is,  fubsequalibus. 
cor.  nulla. 

pist. 


F  I  C  U  S. 


33 


pist.  Germen  ovale,  raagnitudine  perianthii.  Sty- 
lus  fubulatus,  inflexus,  adlatus  apicis.  Stigmata 
duo,  acuminata,  reflexa:  altero  breviore. 

per.  nulkim. 

sem.  unicum,  fubrotundum  ,  eompreffum. 
rec.  Commnne  maximum ,  carnofum,  fucculentura, 
claufum. 

De  nomine  &  genere  nullus  inter  Syftematicos 
eftdiflenfus,  nifi  quod  ponteder.i  ex  hoc  uno 
tria  fequentia  conflituerit  genera: 

1.  Ficum,  cujus  rcccptaeula  flofculos  folum  piflilli- 

feros  profcnint. 

2.  Caprificum,  cujus  reccptacula  flofculos  tantura 

flamineos  producunt. 

3.  Erinofycen,  cujus  rcceptacula  alia  ftaminifera, 

alia  piftillifcra  funt. 

Hcec  tamen  generum  artificialis  diflributio  ipfi  re- 
pugnat  naturce,  cum  Ficus,  Caprificus  &  Erinofyce 
ne  quidem  diverfe  firtt  fpecies,  fed  tantum  individua 
ejusdem  fpecki;  crefcunt  enim  fingula  hcec  tria  ex- 
feminibus  ab  qna  eademqueFicu  defumtis.  Sic  idem 
vir  Clari.Timus  exiflimat  Caricce  feu  Papajce  diverfa 
eflegenera,  atque,  negans  fexum  plantarum,  ftatuit 
marem  monopctalum  genere  a  femina  pentapetala 
efle  alienum.  Quod  fi  vero  illi  Jatropham,  quce  in 
eodem  caule  &flores  mafcuios  monopetalos  &  femi- 
neos  pentapetalos  continet,  infpicere  contigiflet, 
ille  nunquam  ex  uno  indi  viduo ,  duo  finxiflet  genera. 
Quis  unquam  fibi  pei*iadere  poflet  Cervum  &  Cer- 
vam  divcrfi  efle  generis,  propterea  quod  ilie  corni- 
bv.s  fit  armatus,  haec  autera  eisdcm  deflituta? 

Ex  collatis  inter  fe  fru&ificationibus  fequitur, 
*rb6rem'Sycomcrum  e  vero  genere  ficus  efle,  nec 
Moro  ullatenus  affinera ;  diverfi  autem  generis  efle 
Ficum  Indicam  (Caftum) ,  Ficum  Hottentottorum  (Me- 


Tom.  I. 


C 


fem- 


34 


F  I  C  U  S. 


fembryanthemurrO ,  Ficum  Peruvianam  (Caricam), 
Ficum  racemofam  (Mufam). 

IV.    C  L  A  S  S  E  S. 

classes  Syftematicorum  ,  quibus  infertum 
fuit  genus  noftrum,  adduxiflc  juvat. 
CiESALPiNO  II.  Arbor  corde  e  feminis  bafi:  fe- 

minibus  pluiibus,  i.  flore  carens  a). 
morisono  I.  Arbor.    5.  Pomifera  b). 
rajo  XXXIII.  Arbor  anomala  c). 
hermanno  XXIII.  Arbor  fructu  umbilicato,  fuc- 

culento-,  floribus  fuppofito  d).    1.  Floribus 

intra  fruttum. 
„boerhaavio  XXXIV.  Arbor rofacea.  e).  9.  Fler- 

maphrodita  flore  mare  &f  ovario  unitis  intra  fru~ 

Etum. 

rivino  XVIII.  Imperfefta.    3.  ftaminea. 
tournefortio  XVIII.  Arbor  apetala.  3.  Flo- 

re  in  una  arbore ,  fructu  in  altera  f). 
magnolio  XIII.  Arbor  calyce  externo.  5.  Flore 

monopetalo  intra  calycem  externum. 
Calycina  metb.  XVII.  Apetala.    4.  Qiiinquefida. 
linnjeo  XXIV.  Cryptogamia.    1.  Planta. 
royeno  IX.  Incompleta.  .4.  Quinquefida  g). 

LUD- 

a)  Flore  carens  ,  quamvis  Cordus  20  annos  antea  piftilliferos 
flores  detexiflet. 

b)  Pomifera  minime  eft. 

t)  Anomala ,  ob  hanc  unicam  arborem  novam  claflem  con- 
ftituit  Rajus. 

d)  Frutlu  fioribus  fuppofito,  rcceptaculi  marginem  pro  flore 
fumens. 

e)  Rofacea,  ne  quidem,  fi  ve!  calyx  proprius  pro  corolla 
fumeretur. 

/)  Flore  in  una ,  fruSlu  in  altera,  non  femper.  Hina»afle- 
clse  Tournefortii  Ficum  ad  clafles  retulerunt,  ipfe  vero 
Tournefortius  eam  in  appendice  pofuit ,  nefcius  quo  eam 
rite  referret. 

g)  Quinquefida  omnino ,  loco  quadrifidae. 


F  I  C  U  S. 


35 


ludwigio  XVIII.   Flos  nudus.     i.  Terrejiris 
herbacea. 

V.  DESCRIPTIO. 

descriptionem  Ficusprimae  fpeciei  (II.  i.) 
fiftimus,  reliquas  uti  nee  officinales,  necin  Suecia 
obvias,  aliis  relirjquimus  accuratius  examinandas. 

radix  percnnis  ,  fibrofa ,  ramofa  ,  patens, 
lenta,  tenax,  flavefcens. 

caulis  humanae  vcl  fefquihumana?  communi- 
ter  eft  iongitudinis,  fumma  fua  crajfitie  brachium 
adaequans:  cortice  cinereo ,  rimofo,  fcabro:  ligni 
fubfiantia  porofa,  fpongiofa,  laxa  :  Ramis  adfcen- 
dentibus,  viridibus,  glabris,  teretibus :  punclis  ob- 
longis  ,  longitudinalibus  ,  albicantibus ,  elevatis, 
temere  adfperfis;  fupra  foliorum  'infertionem  linea 
annulari,  pone  furfum  flcxa,  notatis. 

folia  magnitudine  manus,  fannua  apud  nos, 
at  vero  intra  tropicos  perennia,  )  cordata,  petiola- 
ta,  utrinque  viridia,  utrinque  fcabra  &  venofa,  va- 
fis  iubtus  magis  reticulatis  &  prominulis ,  margine 
obtufe  ferr.ato  -  dentata ,  inferiora  indivifa  ,  media 
triloba,  fuperiora  quinquelobo  -  palmata  :  Petiolis 
teretibus,  folio  brevioribus,  fcabris. 

sTiPULiE  binae,  eredta?,  oppofita? ,  membra- 
naceae,  feffiles,  acurriinata?,  petiolo  breviores,  ex- 
terius  hifpidce,  intus  glabrae,  caducae. 

fructificationes  e  foliorum  alis ,  fub- 
folitaria? ,  turbinata? ,  obtufa? ,  vere  &  autumno 
quotannis  (apud  nos)  enafcentes :  Pedunculo  tereti,* 
breviflimo  innixa?. 

Arbor  omnibus  partibus  facco  latteo  fcatens. 

VI.  FKUCTUS. 

fructus  bujus  ftruftura  adeo  fingularis  &  mi-  * 
ra  eft,  ut  omnes  fereBotanicos  deceperit;  alii  enim 

C  2  pomum 


3* 


F  I  C  U  S. 


pomum  efle ,  alii  florem  intra  fruclum  Iatere  exifti- 
marunt;  ut  autem  gcnuina  hujus  indoles  magis  in- 
notefcat,  fequentes  aclferre  lubet  obfervationes. 

Notum  eft,  quasdam  fpecies  9.)  hujus  ge- 
neris  fructum  habere  in  fumma  parte  adeo  patulum, 
ut  digito  locum  concedat;  noftra  autem  ficus  (1} 
fquamis  plcrumque  clauditur ,  at  dimidium  fere  ma- 
turitatis  fiiae  aflecuta  exiguam  interdum  prodit  aper- 
turam;  Neque  refert  fi  fruftus  magis  vel  minus  fit 
apcrtus;  pofito  itaque  hunc  efle  planum,  eadem  uti- 
que  tunrftruclura  gauderet,  qua  dorstenia  fca- 
pis  radicatis ,  cujus  indolem  refert.  Concipias  rece- 
ptaculum  Dorfteniaj  in  varias  lacinias  difle&um,  fic 
certe  videbis  parietariam  Dorfteniae  admodum, 
fimilem  eflb,  quamobrem  Plumier  Dorfteniam  fcapis 
caulinis  ad  idem,  cum  Parietaria ,  genus  retulit. 
Tanta  prseterea,  ratione  figurcE,  Urtica  &  Parieta- 
riae  eft  affinitas,  ut  Sloane  aliique  illas  genere  cOn- 
fundant.  Si  Urticafoliis  alternis  calycem  baberet  fuc- 
culentum,  asgre  admodum  difcerneretur  a  moro. 
Hctc  funt,  quorum  mentionem  facit  ordo  naturalis 
XX  ClnJJlmn  Celeb.  Dom.  Praefid.  p.  494.  Hinc  li- 
quet,  Fiaim  a  Dorftenia,  Parietaria,  Urrica,  Mo- 
roque  in  eo  tantum  differre,  quod  receptaculum  car- 
nofum ,  magnum,  integrum  claufum  flores  in  fua  ca- 
vitate  contineat.  Fruftus  ergo  Ficus  nullo  modo 
nomine  pericarpii  venire  poceft. 

Proinde  fruclus  Ficus  arboris  eodem  modo  difFert 
ab  aliis  fruciibus,  quo  Rofce  fruftus  a  Potentillce,  Rubi 
aut  Fragarice,  nimirum  quod  CiJyx  (communis^)  con- 
cavus  ore  coarttetur,  femina  includens,  tandemque 
fucculentior  faftus  &  mollis  baccara  mentiatur. 

Forma  igitur  frucTus  flngularis  veteribus  im- 
pofuit,  f  icum  folam  efle  arborem,  nullo  gaudentem 
-  flore,  qu8E  viguit  opinio,  ufquedum  cordus  in  grof- 
'fjs,  feu  frucTibus  nondum  maturis,  piftilla  inveniflct 

undi- 


F  I  C  U  S. 


37 


undique  emergentia ,  qua?  totum  florem  conftituere 
exiftimavit.  Hujus  deindc  veftigiis  tournefor- 
t i u s  in  fuis  inftitit  characteribus.  MALPiGiurs 
denique  in  fua  anatomia  plantarv.m  p.  45.  t.  27.  f.i$6. 
piftilla  delineavit;  accusatius  vero  de  la  hire 
in  Act.  Parif.  171 2.  1. 15.  Tandem  pontedera 
in  fua  Anthologia  uberiorcs  de  fru&ificatione  obfer- 
vationes  in  lucem  edidit.  Poftremo  Celeb.  prjeses 
in  generihus  fuis  plantarum  totius  fru&ificationis 
clariorem  fiftit  dilucidationem. 

VII.   F  I  G  U  R  m. 

fIguras  quidem  autores  exhibent  diverfas, 
quse  vero  omnes  in  5  claftes  commode  difpefcun- 
tur,  quales  funt 

1.  fuchsii  tenello  ftolone  absque  ramis ,  foliis 

nimis  glabris  conftans. 

2.  MATTHIOLI,  DALECHAMPII,  T  AB  ERN  7E« 

montani,  fatis  bona. 

3.  tragi,  cordi,  minus  bona ,  cum  impuden- 

tiifima  icone  ruftici  cholera  laborantis. 
4:  dodonii,  LOBELii,  quodammodo  commoda. 

5.  CAMERARII,    BAUHINI,    CHABRZEI,  JON- 

stonii,  male  exprefla. 

VIII.    S  E  X  U  S. 

Qusedam  Ficus  fpecies  inftruftre  funt  receptacu- 
lis  vel  fruftibus  piftillis  folum  impletis,  funt  igitur 
ha?  FEMiNiE,  proprie  nomen  Ficus  a  Pontedera 
fortitae  (3).  Hee  in  noftris  inveniuntur  hortis  fru- 
ftusque  produnt  uberrimos. 

Alia  individua,  rudimenta  fructus ,  utpote  fola 
receptacula,  feu  groftbs  cum  ftaminibus  habent :  funt 
itaque  mares,  quibus  Pontedera  aum  veteribus  Ca- 
prifici  nomen  impofuit;  Hifce  vero  horti  noftri  de- 

C  3  ftitu- 


3& 


F  I  C  U  S. 


ftituuntur;  eam  enim  ob  caufTam  negligi  folent, 
quod  poftquam  ftamina  farinam  fuam  ediderint, 
grofiique  ad  dimidiam  communium  Ficuum  magni- 
tudinem  accreverint,  immaturi  una  cum  fuis  rece- 
ptaculis  decidant. 

Alia  rurfus  individua  inftar  Capriflcorum  verno 
tempore  groifos  producunt,  qui,  farinam  emitten- 
tes,  immaturi  eadunt;  tempoie  vcro  autumnali  alios 
iterum  edunt  groffos,  fed  piftillis  implecos,  qui 
vere  proxime  infequente  primum  maturefcunt.  Hi 
igitur  poftcriores  Pontederas  funt  fpecies  Erincfyces, 
re  ipfa  tamcn  nihil  aliud  quam  and|ogtnje. 

Reperiuntur  forfan  alias  Ficus,  qua?  fn  uno 
eodemque  receptaculo,  &  quidem  undique  in  cavita- 
te  fua,  flofculos  femineos,  atque  in  ima  pafte  in- 
tra  ftias  Pquamas  flofculos  fovent  mafculos ,  fi  f.des 
defcriptioni ,  figurisque  de  la  Hire  in  actis  parif.  1712. 
p.278.  1. 15.  habenda:  rariiiinie  tamen  has  exiftcre 
exinde  concludo,  cum  nullus  alius  huc  usque  eo  . 
accurate  delineaverit,  nec  in  noftris  habeantur h  r- 
tis.  nec  unquam  in  adfpeclum  vel  Cel.  Prsfidis  vel 
noftrum  venerint;  fi  autem  revera  dentur,  eas 
herm aphrodit as  effe  diccremus. 

caprificatio  cftmethodus,  quam  veteres 
inFicus  plantatione  ab  antiquiffimis  inde  temporibus 
adhibuerunt,  &  qua?  adhuc  m  iEgeis  aliisque  infulis 
Graecis  quovis  anno  vigct.  Hujus  mentionem  Pli- 
nius ,  Tbeophrajtus ,  Suidas  /;),  Plutarcbus  i),  alii- 

que 


b~)  Caprifici  fruclum  ad  domefticos  ficuum  frticlus  fufpendunt, 
&  illi  qui  vocantur  Pfenes  i.  e  ficarii  culices,  ex  ipfis  mi- 
grantes  in  groflos ,  efficiunt,  ut  hi  ad  juftam  matuiitatem 
proveniant.    Suid.  103.  -f. 

t)  Caprifici  fylveftris  fruflus ,  fi  alligetur  hortenfi  ficui ,  non 
finit  fruclum  hujus  defluere.    Plutarch.  2.  700, 


F  I  C  U  S. 


39 


quePatres  faciunt;  quorum  autem  plintus  maxi- 
me  accuratam  reliquit  defcriptionem,  lib.XV.  19. 
Caprificus ,  inquit,  vocatur  e  Jylvejiri  genere  Ficus 
nunquam  maturefcens ,  fed  quod  ipfa  non  habet  aliis 
trihuens ,  qaoniam  eft  naturalis  cauffarum  tranfitus,  at- 
que  e  putrefcentilus  identidem  generatur  aliquid.  Ergo 
Culices  parit.    Hi  fraudati  alivnento  in  matre,  putri 
ejus  tabe,  ad  cognatam  volant ,  morfuque  Ficorum  cre- 
bro,  h.  e.  avidiore  pajiu  aperientes  ora  earum^  atque 
ita  penetrantes ,  intus  folem  primo  fecum  inducunt, 
cerealesque  auras  immittunt  foribus  apertis ,  mox  la- 
tteum  humorem ,  h.  e.  infantiam  pomi  ahfumunt ,  quod 
fit  6f  fponte,  ideoque  ficetis  caprificus  prcemittitur  ad 
rationem  venti,  ut  fiatus  evolantes  in  Ficus  ferat.  In- 
de  repertum,  ut  allatce  quoque  aliunde  (f  inter  fe  col- 
ligatcs  injicerentur  Fico ;  quod  in  macro  folo  aquilo- 
nio  non  defideratur ,  quoniam  fponte  arefcunt  loci  fitu9 
rimasque  eade.m,  quce  culicwn  opera^   cauffa  perficit, 
nec  non  ubi  multus  pulvis ,  quod  evenit  maxime  fre- 
quenti  via  appofita.     Namque  £f  pulveri  vis  ficcandi 
fuccumque  lattn  ahforbendi ,  qitce  ratio  pulvere  &  ca- 
prificatione  hoc  quoque  prctfiat ,  ne  decidant ,  ahfumto 
humore  tenero  &  cum   quadam  fragilitate  ponderofo. 
Et  10 h.  bauhixus  veterum  de  caprificatione 
fertentias  fic  brevibus  comprehendit  1. 1.  p.  135: 
E  putrefcente  caprifici  fructu  Culices  geniti  in  urbance 
fructus   evolant  ,   eosqus  morfu  aperientes  fuperfiuam 
bumiditatem  depafcuntur ,  radiosque  una  folares  intro- 
mittunt ,  adeoque  non  tantum  impediunt ,  ne  decidant, 
fed  &  earundem  concoctionem  promovent  &  accelerant. 
Hinc ,  inquit  Plinius,  ficetis  caprificus  permittitur 
ad  rationem  venti9  ut  fiatus  evolantes  culices  in  ficus 
ferat. 

E  Recentioribus,  quantum  nobis  innotuit,  unicus 
cenfetur  tournefortius,  qui  iter  per orienta- 
les  regiones  faciens,  hanc  capriflcationem  in  infulis 

C  4  Archi- 


40 


F  I  C  U  S. 


Archipelagi  ipfe  accuratius  contuitus  eft;  id  quod 
teftantur  tam  ejus  iter  in  orientem  p.  338-  quam  acla 
Parif.  1705.  p.  340.  cujus  defcriptionis  contenta  hic 
reddimus  excerpta. 

Caprificus  in  Cea  (hodie  Chio)  infula  trifera  eft: 
primo  Foetu  fequens  evocatur,  fequenti  tertius;  hoc 
Fici  caprifrcantur.  Singulis  hifce  fruftibus  feu  potius 
floribus  caprifici  diverfa  impofita  funt  nomina: 

1.  fornites  menfe  Augujfo  germinant,  per- 
feverant  ad  Novembris  finem,  iti  his  vermiculi  evo- 
lantes  ova  deponunt  in  Cratitires  jam  crumpentes. 

2.  cratitir.es  in  fine  menfis  Septembris  ger- 
minant,  in  Majo  fequentis  anni  terminantur.  Cu- 
lices  interdum  ex  his  prodeunt  antequam  orni  ger- 
minant,  tum  fedulo  quaerunt  ruftici  cratitires,  quo- 
rum  culices  ficarii  nondum  prodiere,  &  ramis  im- 
ponunt,  ut  orni  etiam  horum  inficiantur  ovis. 

3.  orni  menfe  Majo  germinant ,  jfulio  maturi 
evadunt,  &  quidem  longe  majores,  quam  in  prse- 
cedentibus  duobus. 

In  tripHci  hoc  fru6lu  infefla  quajflam  nafcuntur, 
quae  fuis  reliftis  ovis ,  vermcs  evadunt,  ante  cafum 
fructificationum  evolantes.  Ruftici  praefertim  colli- 
gunt  ornos  menfe  Junio  &  Julio,  paulo  ante  dies  ca- 
nicularcs  k),  feu  quando  animalcula  haecce  evolare 
incipiunt,  eosque  Ficui  fi!o  alligant  domeftica?  l). 
Tunc  Infecla  vulnerando  fru&uum  fativorum  ora, 
eorum  cavitates  intrant,  quo,  absque  cafti,  maturan- 
tur  14  diebus.  Ffabet  vir  iftc  Cl.  fibi  perfuafum,  ani- 
malcula  hsecce,  vulnerando  fruclus,  eorum  quafi  ve- 
nam  fecare,  &  hoc  paclo  abundantem  fuccum  illo- 
rum  lacteum ,  plethorae  inftar,  imminuere.  Ruftici 

labo- 


k)  Caprificalis  diss  olim  Vulcano  facer  erat.  Atben. 

I)  Caprifici  ramos  pridie  diei  Johannis  Baptiftas  demetunt 
Lemnii ,  &  domefticis  ficubus  imponunt,  illorum  fructus 
liac  ratione  ab  omni  noxa  confervari  fibi  perliiadentes. 
Bellon.  ebf.  74. 


F  I  C  U  S. 


41 


laborem  huncce  per  integrum  bimeftre  infigni  cura 
&  moleftia  peragunt  m).  Mirum  hoc  aenigma  ulte- 
rius  explicare  conftituimus,  cum  paucos  immo  pau- 
ciffimos  praseuntes  habeamus,  qui  in  ejus  folutione 
accurate  &  diftin&e  defudarint. 

Caprificum  efle  marem,  Ficumque  facivam  Femi- 
nam  effe ,  fupra  memoravimus.  Ouomodo  flores  in 
cavitate  lateant  receptacuii,  adeo  arcleclaufi,  ut  fa> 
pius  vix  caput  acus  per  umbilicum  transmitti  patia- 
tur,  quoque  oftendimus.  Quod  fi  jam  fruclus  femi- 
nse  foecundetur,  e  cavitate  fructificationis  caprifici  f. 
maris  afcendens  farina  antherarum  fruftificationes 
Ficus  fativas  flatu  contingat,  ut  ardum  ejus  umbiHcum 
penetret,  tandemque  per  totam  cavitatem  diflemine- 
tur,  necefle  eft.  Ha?c  omnianaturje  viribus  impoifi- 
biJia  apparerent,  nifi  Supremus  Genitor  Ficui  huic 
proprium  affignaflet  cupidinem.  Cupido  ficus  nobis 
dicitur,  quem  antiqui  psenen  feu  insectum 
vocarunt  ficarium,  &  Pontedera  in  fua  Antho- 
logia  p.  172-  defcripfit,  dehneatumque  t.  n.ncbistra- 
didit,  eftque  veterum  Culex  Ficimm,  &  fpecies  ten- 
thredinis,  quem  Nuroen  Altiflimum  foli,  quan- 
tum  novimus,  Ficui  ejusque  fru&iricationi  dicavit,  ut 
ibi  fua  gignat  ova,  fucsque  excludat  pullos.  bom- 
byx  eodem  modo  in  fola  Moro  verfatur:  ten- 
thredo  alius  in  Bedeguar  Rofarinir,  aliaque  In- 
fecia  in  gallis  Oiiercuum;  variaque  in  aliis  innumera. 
Tenthredines  hi  ficulnei  fuos  quoque  habent  ho- 
ftes,  quibus  grata  funt  prseda",  gratusque  cibus.  In 

C  5  ULMO 


m)  Hoc  ruftici  grseci,  patientia  inexliaufta,  per integros  duo» 
menfes  omni  mane  obfervant,  ne  culices  ex  ornis  evolent, 
rifi  prius  affixi  fint  groffi  ramulo  alicujus  Fici  fativEe.  Si 
vero  induftriam  eludant  iniecta  lijec  &  evolent  ante  ger- 
minationem  rudimentorum  frutfus  Fici  fativse,  in  folo 
scolymo  C&fzlp.  (bifparico)  medicina  quaerenda,  in 
cujus  rloribus  etiam  ova  fua  deponunt  hi  culices  Ficarii. 


4* 


F  I  C  U  S. 


ulmo  cnim  montana  Cafp.  Bauhini  crefcunt  folli- 
culi,  uti  in  Piftacia,  &  Popula  nigra^  a  certis  pro- 
du&i  Infe&is,  quse  ficarios  devaftant  Tenthredines 
(Mufca  illius  inftar  rapientis  aphides  «).  Idem  hoc 
Ccefalpinus  p.  40.  fibi  habuit  pcrfpectum :  Gummi  in 
petiolis  feu  folliculis  gignit  Ulmus  montana ,  in  qnibus 
&  animalia  ficariis  culicibus  valde  noxia  oriuntur;  & 
p.  88  '  Ficarios  culices  devorat  quoddam  Beftiolarum 
genus  ,  quod  Ulmi  folliculis  connafcitur.  Hifce  Ten- 
thredinibus  jarn  mutatis ,  alisque  inftru&is,  tempus 
adeft,  quo  Caprificus  ,  feu  Ficus  mas  florefcit,  h.  e. 
farinam  edit  antherarum ;  tunc  Tenthredines  e  capri- 
fici  cavitatibus,  farina,  molitoris  inftar  e  mola  fua 
prodeuntis,  obdu&i,  evolant&conjugibus  acquifitis 
deovispariendis  folliciti  funt:  hinc  ad  fingulos  grof- 
lbs  transvolantes,  cavitates  Ficus  Feminos,dolii  inftar 
clavis  ferrcisvel  fpiculis  feu  piftillis  abomnibus  late- 
ribus  intuscompletas,  intrando,  non  pofluntnon  fa- 
rinam  illam,  quacontccti  funt,  excutere.  Patet  igi- 
tur,  hoc  modo  Ficumhanc  feminam  facillime  imprae- 
gnari.  Fructum  quidem  maturare  valet  FicusFemi- 
na,  licec  femina  ejus  non  fint  fecundata;  quoniam 
hic  fruftus  non  elt  pericarpium,  fed  folum  recepta- 
culum  ;  ita  quoqueHumulus ,  Fragaria,  Morus,  Bli- 
tum  fruclum  reddere  poflunt,  etiamfi  femina  non  ma- 
turefcant;  qui  fru&us  eorum  noneft  nifi  Receptacu- 
lum  aut  Calyx.  Botanici  quidam,  quibus  hoc  non  fa- 
tis  fuit  perfpectum,  arbores  hafce  fine  praevia  fecun- 
datione  edere  fruclusVidentes,  argumentum  contra 
generationem  plantarum  fatis  validum  fe  hinc  inve- 
nifle  crediderunt ;  at  fruftus  Ficuum  non  pericar- 
pium,  fed  Receptaculum  commune  eiTe  minime  perpen- 
derunt.  Nihilominus  tamen  conftat,  fruttum  Ficus, 
fi  fecundentur  femina  cum  calycibus  feureceptacu- 

lis, 


«)  Faun.  fuec.  1089.  1090.  1091.  1092.  1093. 


F  I  C  U  S. 


43 


]is,  eo  magis  uberiusque  crefcere;  id  quod  Tourne- 
forlius  obfervavit,  narrandoFicum  arboremin  Gallo- 
provincia,  ubi  nulla  exiflit  caprificatio,  quotannis 
Lbxxv.  Ficuum  proferre;  at  aliam  ejusdem  magnitu- 
dinis  in  Infulis  JEgeis  LbccLXxx,  adeoque  decempli- 
cem  fruetum  cultoribusreddere,  fed  minus  fapidum, 
cum  debeant  fruclus  in  clibano  exficcari,  neovaver- 
mesque  Tenthredinum  exclufa  confumant  pulpam, 
qusecalore  intenfo  clibani  exficcantur  &  deflruuntur. 
Adeoque  qui  in  Chio  per  p]ateasFicus*vendunt,  cla- 
mitant,  fe  venales  portareFicus  non  caprificatos. 

Noflra  astas,  in  quaBotanicorum  folertia  indies 
augetur,  merito  contradicit  Camerario,  e  femine  ficus 
nibil  produci,  contendenti.  Hsec  fententia  Camera- 
rii  refellitur  obfervatione  Celeberrimi  Praefidis,  quam 
affert  Cl.  Botanicus  J.  Broivallius  Th.  Doctor  & 
'Prof.  Aboenf.  in  examine  epicrifeof  Siegesbeckiance 
(edit.  altera^  p.16.  Comperi ,  inquit,  narrante  Cl. 
iJnnteo ,  ficus  in  Hollandia  quotannis  prolici  e  femini- 
bus  vel  fructu  lacerato  terrce  commendato ,  fructu  tamen 
illo  ex  Italia  allato.  Si  enim  femina  in  Gallia,  Ger- 
mania ,  Anglia  vel  Suecia,  uhi  nullus  reperitur  capri- 
ficus ,  producta  ferantur ,  vix  provenit  arbor ;  ex  adver- 
fo,  fi  ea,  quce  in  Italia  Infilisqne  Grcecis ,  ubi  adefi 
caprificus ,  orta  funt ,  humo  tegantur ,  facillime  furgunt 
folia  ,  primis  fuis  diebus  Malvce  fimillima.  Idem  expe- 
rimentum  hoc  anno  repetitum  efl  in  horto  Acade- 
mico,  ubi  e  Ficubus  orientalibus  in  olla  fatis,  cal- 
darioque  commiflis,  plantas  cnatas  funt  vari^.  Va- 
let  itaquc  Camerarii  effatum  tantum  de  ficubijs  non 
fecundatis  &  caprifico  carentibus.  Ne  vero  Ficuum 
ex  feminc  generationem  quisquam  pofthajc  in  du- 
bium  vocet,  in  icone  plantas  aliquot  adjecimus, 
quales  illas  nuper  in  Horto  Academico  enafcen- 
tes  obfervavimus  :  Folia  hujus  feminalia  ovalia, 
glabra,  obtufa,  vere  emarginata  funt;  Folia  caulina 

primi 


44 


F  1  C  U  S. 


primi  paris  oppofita,  ovalia,  obtufa,  obfolete&ob- 
fcare  ferrata,  glabra,  lasvia,  petiolata;  Folia  hisproxi- 
ma  magis  cordata,  profundius  acutiusque  ferrata,  ma- 
gis  venofa  &  fcabra,  adbuc  tamen  integra  evadunt. 

Nihilominus  facillime  hancce  propagari  arbo- 
rem  ,  fi  furculus  tantum  diffectus  terra?  infigatur, 
quotidiana  docet  experientia,  ne  ob  defeclurn  fe- 
cundationis  arbor  pereat. 

•  IX.    L  O  C  U  S. 

Equidem  hodie  Ficus  interdumfylveftres  in  Ita- 
Ha,  Hifpania  &  Gallia  Narbonenfi  crefcunt  in  locis 
montanis  cdiris  &  vetuftis  muris.  Effe  vero  Ficum 
ex  Afia  in  Europam  translatam  ,  narrat  Plin.  XV.  19. 
Ficum  in  Aibenfe  rus  e  Syria  intulit  L.  Viidliis ,  qui 
pojlea  Cenfor  fuit ,  cum  legatus  in  ea  provincia  effet 
noviffimis  Tiberii  Cafaris  temporibus.  Hoc  autem 
tantummodo  de  varietatibus  quibusdarf?  intelligen- 
dum  eft,  quoniam  illius  asvi  homines  Ficus  quafi 
noriffimae  cujusdam  rei  mentionem  faciunt.  Jam 
vero  de  ea  noftri  undique  gloriantur  horti ,  nifi, 
uti  in  hyperboreis  noftris  regionibus  fieri  iolet,  vim 
frigoris  segre  fuftinentes  Ficus,  in  hypocaufta  fua 
recipere  poifeifores  cogantur. 

X.  OFFICINALIA. 

Fruflus  hic  nondum  maturus  dicitur  Groffus; 
prorfus  vero  maturus,  vocatur  proprie  Ficus ;  fru- 
frus  autem  ficcati  Ficus  pajja,  vel,  in  pharmaco- 
poliis"  Carica  audiunt.  Hse  vel  folis  vel  furni  calore 
ficcari  folent:  quas  vero.modo  pofteriori,  in  Infulis 
Graecia?  ufurpato,  arefacfoe  funt  o},  guftatu  adeo 
non  funt  jucundajacpriores,  quas  aeftus  ficcavit  folis. 

Adfe- 


0)  Ne  fcilicet  Larvae  Tenthredinum  ficariorum  fru&um  con- 
fumant. 


F  I  C  U  S.  45 

Adferuntur  ficus  in  officinas  noftras  e  Gallia, 
Hifpania,  Oriente;  &  harum  diverfae  in  pharmaco- 
poliis  proftant  fpecies. 

*.  Ficns  Flavce  magnae,  pingues,  defumtae  funt  a 
ficu  fativa,  fruStu  oblongo  (aut  globofo)  albo 
mellifiuo.  Tourn.inJi.66z.  feu  noftra  Specie  i. 
y. 

fi.  Ficus  violaceee,  magnae,  rarius  apud  nos  reperiun- 
tur,  decerpta?  autem  funt  a  ficu fativa,  fru- 
ctu  violaceo  longo  intus  rubente.  Tourn.  ibid. 
feu  noftra  Specie  i.  |.  « 

y.  Ficus  Majfdienfes  in  parvis  corbibus  (ex  fparto 
confectis)  repofitfe  adferuntur,  minores  qui- 
dem  reliquis,  longe  autem  fapidiores  funt: 
hae  depromtse  funt  a  ficu  fativa,  fruttu  par- 
vo  ferotino  albidojntus  rofeo  mellifluo:  culi  la- 
cera.  ibid.  feu  noftra  i.  £. 

Seligantur  molles,  digitis  facile  cedentes,  gra- 
ves,  cute  tenui,  molli,  pulpa  &  femine  flavo,  fa- 
pore  melleo,  aut  faccharato :  Rejiciantur  autem 
dura;,  graves,  nigricantes,  infeclis  fcatentes. 

Jngrediuntur  caricae  emplastrum  de  Meliloto. 

Decoclis  ne  jufto  majori  copia  addantur  caven- 
dum  ,  vifcidiora  enim  fafta  &  fpifliora  ventriculum 
gravant,  &vias  urinarias  difficilepertranfeunt;  pro- 
inde  Ficus  No.  VI.  ad  fummum  pro  Lbj.  liquidi,  in 
deco&is  alTumi  poffunt. 

XI.    VIRES  et  USUS. 

1.  Humor  lafteus  ex  quavis  parte  arboris  ftillat, 
e  radice,  caulibus,  petiolis ,  pedunculis,  ramis, 
foliis,  fru&uque  nondum  maturo. 

2.  Hic  fuccus  lacleus  eft  faponaceus  &acris,  cum 
fapore  narcotico,  naufeofo  &  fubcorrofivo ,  uti  in 
plerisque  aliis  plantis  la&efcentibus ;  idem  coagulat 

lac 


I 

46  F  I  C  U  S. 

lac  in  cafeura,  tefteP/zmo,  Diofcoride;  hinc  Ficus 
ruminalis  Plutarcbo  I.  19.  Et  literae,  fucco  la&eo 
hujus  arboris  exaratae,  evadunt  inconfpicuae,  char- 
ta  vero  igni  admota  nigrefcunt,  uti  cum  aliis  aci- 
dis,  alumine,  aceto,  limoniorum  fucco  fcripta?. 

Si  fucco  hujus  arboris  facies  inungatur,  rurfus- 
que  abftergatur,  cutem  a  fpurcitie  mundificat  & 
inftar  acris  cofmetici  ufurpatur. 

Idem  Jac,  goflypio  inditum,  cariofos  dentes 
•  mundificat,  &  fepiffime  odcntalgiam  mitigat. 

Ulceribus  variisque  efflorefcentiis  ac  puftulis 
illitum  medetur. 

3.  Interne  aflumtum  lac,  utpote  naturce  inimi~ 
cum,  vitae  viribus  exterminatur ,  nifi  nimia  copia 
alTumtum  fuerit. 

•Surculi  Ficuum  confcifli  in  vini  Lbj.  aquce  Lbj. 
&  fem.  propinat.  unc.  iij.  pro  dofi ,  maximum  eft  Su- 
dorificum,  &  optima  hydropicis  Medicina.  Chefneau. 
Raj.  Hifl.  1433. 

Si  lac  vaccinum  furculo  ficus  movetur,  alvum 
ducit.    Cam.  epit.  183. 

Vulneratis  a  Scorpionum  venenatis  iftibus,  rabi- 
dique  canis  morfu  idem  lac  commendat  Diofcorides. 

Crabronum  quoque  vefparumque,  fimiliumque  ve- 
nenis,  remedium  eft  fuccus  hicce  lactefcens.  PHnius. 

Ficus  arboresex  Hifpania  inPeruvianas  provin- 
cias  delatce,  (ubi  folia  non  deponunt,)  remedio 
praefenti  funt  contra  araneas,  quarum  iclibus  viru- 
lentis  lac  ex  ficus  foliis  manans,  bis  terve  in  vulnus 
inftillatum,  medetur.   Monard.  in  Cluf.  exot.  345. 

4.  Fructus  ex  fucco  lafteo  fere  venenato,  calo- 
re  folis  fufficienter  digeftus  fit  mitis,  fubvifcidi  pulpa, 
&  mellis  ac  facchari  inftar  dulci,  id  quod  Ficus  pras- 
fercim  exficcatae  teftantur.  Nec  mirum  venenatam 
arborem  fruclum  pofTe  falutarem  proferre,  exempla 
enim  quamplurima  idera.  in  aliis  variis  plantarum  ge- 

neri- 


F  I  C  U  S. 


neribus  evincunt.  e.  g.  Amygdalarum,  Juglandium, 
Solanorum,  Rhoum,  Padorum  &c.  fruclum  adhuc 
crudum  &  immaturum,  guftatu  admodum  acerbum 
effe  ac  fere  venenatum,  folis  autem  calore  &  tem- 
poris  traftu  coqui,  faporem  denique  jucundiffimum 
acquirere  ac  falubrem  evadere,  comperimus. 

5.  E  contrario  in  regionibus  frigidis,  ubiFicus 
difficile  minusque  maturantur,  efus  fru&imm  acri 
fucco  adhucturgentium,  quam  maximenocet.  Com- 
plures  inde  in  provinciis  Gallise  frigidioribus  aFicu- 
bus  male  mul&atos,  torminibus ,  colica,  diarrhoea 
affeclos ,  commemorat  Bruyerinus  ir.  40. 

6.  Matura;  recentes  Ficus  inter  fruetus  tam  fa- 
lubres,  quam  palato  gratos,  non  infimum  obtinent 
locum ,  quovis  quoque  tempore  magni  aeftimatae 
fuere.  Unde  Greccorum  proverbium:  Ficus  edit, 
in  delicatulos  &  molliter  viventes. 

Ficus  recentes  pro  jentaculo  quotidiano  vel  ab 
initio  prandii  crudse,  aut  fale  adfperfae  comedun- 
tur  in  Gallo  -  provincia  &  Italia. 

Digcri  recentes  Ficus  facillime  a  ventriculo, 
inde  concluditur,  quod  fi  quis  ante  prandium  in- 
fignem  harum  copiam  comederit,  tamen  confue- 
tam  fere  ciborum  quantitatem  fine  ulla  ventriculi 
moleftia  confumere  queat. 

7.  Nutriendi  vim  pras  aliis  fru&ibus  quoque  ha- 
bere,  nec  difficile  affimilari,  quamvis  laxam  &  mi- 
nus  firmam  generent  carnem ,  e  fequentibus  colli- 
gitur  obfervationibus.  zeno  Stoicus  animofe  Fi- 
cubus  vefcebacur,  ut  animum  corroborando,  cun- 
cla  sequo  animo  ferre  adfuefceret.  Laert. 

In  regionibus  meridionalibus  Europa;  ,  ubi  vi- 
tibus  interferuntur  Ficus  arbores,  pauperes  mature- 
fcentibus  uvis,  vineas  cuftodiendi  gratia  condu&i,  cum 
vix  aliis  rebus  quam  ficubus,  uvis  &  parco  admodum 
pane  vefcantur,  duobus  menfibus  pinguefcunc.  • 


4S 


F  I  C  U  S. 


Vulpes  in  vineis ,  tempore  maturitatis  Ficuum 
&Uvarum,  adeo  pingues  evadunt,  ut  a  quibusdam 
pro  cibo  adhibeantur. 

Senes  frequenter  in  cibum  fumunt  ficus,  qui 
nutrimentum  fuppeditnndo  &  impinguando  prohi- 
bent  rugas  in  cute. 

Fic&dula ,  (Faun.  fuec.  231O  aviculae  qusedam, 
maturefcentibus  Ficubus  ,  prorfus  opimse  &  fapidae 
redduntur,  unoque  aut  duobus  nummis  aureis  ven- 
eunt,  cum  tamen  aliis  anni  temporibus  unico  tan- 
tum  ernantur  obolo. 

Porci  adhuc  in.  Vafconia  Ficubus  faginantur. 

Athletarwn  cibus  quondam  Ficus  fuit ,  usque 
dum  Pythagoras  (Exercitator,  nonphilofophus)  car- 
nis  ufum  induxiiret;  hinc  Plinius  XXIII.  7.  corpus 
&  vires  adjuvant,  ob  id  Athletae  hoc  cibo  pafce- 
bantur. 

•  Rufticorum  &Monachorum,  in  infulis  iEgeis, 
praecipuum  alimentum  eft  Ficus  &panis  hordeaceus. 
Tournef. 

Cafeus  Ficuum  nominatur  maffa  compacta  inftar 
cafei,  quam  hodierni  e  Ficubus  una  cum  amygdalis 
excorticatis  &  aromatibus  parare  coeperunt,  qui  ci- 
bus  maxime  nutriens  eft.  Zorn.  botanol.  302.  Fa- 
cium  hoc  eft  ad  imitationem  veterum.  Cum  recenti 
Fico  falitis ,  vice  cafei  vefci  nuper  excogitatum  eft. 
Plin.  XV.  19. 

8.  Lubricandi  vi,  emolliendi,  fitim  reftinguen- 
di,  (Hippocr.  diat.  lib.il.)  &  fimul  urinam  pellendi 
gaudent  Ficus  recentes  ;  atque  ideo  praecipue  calcu- 
lofis  conducunt;  e  contrario  in  alvo  laxa  quam  raa- 
xime  funt  noxiae.  Ficus  virides  fitim  fedant.  Plin. 

CARiciE'  magis  dulces  pinguesque ,  minus 
aquofge  &  mucilaginofse  funt :  proinde  Recentes 

fitira 


F  I  C  U  S. 


49 


fitim  &  calorem  reftinguunt ,  urinam  pellunt  p) ; 
Paffe  vero  calefaciunt  &  fitim  accendunt,  urinam- 
que  impediunt. 

9.  Rehxant,  &  tempore  inprimis  raatutino  af- 
fumtse,  e  praecipuis  funt  remediis  in  alvo  obftipata.. 

Senibus  etiam  vi  fua  relaxante  &  emolliente  ad 
alvum  lubriceinihm  quam  maxime  profunt. 

Gravida  in  Anglia  moris  habent,  ultimis  gefta- 
tionis  menfibus,  ad  partum  facilitandum  Ficus  ali- 
quot  toftas  quotidie  confumere. 

10.  Involvunt  acres  humores  pingues  carica?, 
laute  alfumta?:  inde  in  TuJJi,  Nephritide,  Stranguria 
ex  unanimi  Pradricorum  confenfu  valent. 

In  Colica  Saturnina  decotlum  copiofe  afliimtum 
inter  primaria  numeratur  medicamenta. 

In  morhis  peEtoris  oleo  olivarum  dulcium  infu- 
per  irrorari  folent,  quo  magis  acres  particulas  in- 
volvant.    Schonborn.  manual.  93. 

Abfterforium  magnum  Mefues,  quod  deco&um. 
eft  Hyffopi  &  Ficuum,  hodie  rurticis  noftris  notiffi- 
ma  medicina,  qu.im  Raucedine,  Tuff,  aliisque  mor- 
bis  pectoris  gravati  bibunt. 

Spiritui  vini  caricas  infundere  folent  illi ,  qui 
ruri  vitam  degunt,  ac  fpiritus  maximam  partem  de- 
inde  flamma  injecta  minuere ;  hoc  quidem  modo  ali- 
quid  de  mucilaginofo  Ficuum  principio  difiipari,  fi- 
mulque  fpiritum  domari,  non  eft  dubium;  in  TuJJi 
&  Raucedine  vulgatifTimum  remedium. 

Cargarifmata  e  Ficu  in  raucedine,  vulgo  notif- 
fima  medicina  eft. 

11.  Emolliunt  caricae  &  maturant  humores  ex- 
trinfece  adplicatae, 

Empla- 


f)  Ficus  recentes  pauxillum  perfpirant  &  aliquantulum  alio- 
rum  ciborum  peripirationem  impediunt,  fortafle,  quia 
fenfibiliter  evacuantur.    Santlor,  fiat.  ni.  27. 
Tom.  I.  D 


r 


5° 


F  I  C  U  S. 


Emplajlris  emollientibus  immifcentur  non  raro 


Gargarifmata  e  caricis  quotidie  in  inflammatio- 
ne  tonfillarum  &  faucium  folent  prsefcribi. 

AJJatce  caricce  majorem  adhuc  vim  emolliendi  & 
maturandi  externe  adplicatae  poflident,  &proinde  to- 
ftse  ad  tumores  peftilentiales  hodie  etiam  adhibentur, 
uti  quondam  aRege  Hiskia  adhibita?  fuere.  2.Reg.20. 

Caricarum  una  inverfa  loco  fuppofitorii  a  quibus- 
dam  ufurpatur,  effe&u  certe  minime  fpernendo. 

12.  Hepatis  quoque  molem  augent,  llngulari 
certe  effeclu ,  forte  quod  dulces  bilefcant  non  fecus 
ac  faccharum  ,  butyrum,  roel  &  dulcia  reliqua: 
Hinc  veteres  ficubus  anferes  &  porcos  faginabant, 
ut  Ficata  eorum  jecinora  in  monftrofam  molem  ena- 
ta  obtir.erent.  Hinc 

Martial.  Adfpice  quani  tumeat  magno  jecur  anfere 


Horat.   Pinguibus  &  Ficis  paflum  jecur  anferis 
albi. 

Boneti  fepulcbr.  1059.  §.  28.  Obfervatio  huic 
forte  innicicur,  qui  puerum  frequenti  Ficuum  efu 
hepatis  fcirrhum  contraxiffe  memoriae  prodit. 

13.  Sudorem  fcetiduvi  caufare  caricas ,  copiofe 
ingeftas,  docent  obfervationes : 

Sophiflce  vitam  Ficubus  folum  fuftentantes,  adeo 
foetentem  fpirarunt  fudorem,  ut  converfatione  eo- 
rum  uti  vix  quisquam  voluerit.  Hinc  Athenteus 
deipnofoph.  II.  2.  Anchimoli  &  Mofchi  Philofopho- 
rum  ac  Rhetorum  in  Elide,  qui  per  totam  vitara 
aquam  biberent,  folisque  ficubus  vefcerentur,  fu- 
dorem  adeo  gravker  oluifle  tradit ,  ut  eos  in  bal- 
neis  omnes  averfarentur. 

Sim.  Paulli  igitur  monuit ,  omnes ,  quibus  hir- 
cus  eft  fubalaris,  a  Ficubus  abftinere  debere,  cum 
illum  valde  augeant. 


majns. 


14.  Pe- 


F  I  C  U  S. 


5i 


14.  Pediculos  generare  Ficus,  uno  ore  afTerue- 
runt  veteres,  ut  Galenus,  iEgineta,  Oribafius. 

Platoni  inde ,  ob  crebrum  Ficuum  efum ,  pedi- 
culos  mortem  attuliffe  fertur,  unde  Platonis  pediculi 
in  proverbium  abivere.  .Vulgus  quoque  adhuc  ean- 
dem  fovet  fententiam;  hinc  rariilime  liberis  fuis 
Ficus  concedunt  noftrates ,  exiftimantes  pediculos 
e  feminibus,  lendium  inftar  adparentibus,  generari. 
Fediculos  autem  infantes  magis  quam  adultos  infe- 
ftare,  omnibus  notum  eft;  nam  poros  infantum  ma- 
gis  apertos  efle,  facilius  tranfpirare,  liquoresque 
eorum  corporum  biandiores  &  mitiores  efie,  &  con- 
fequenter  eos  longe  facilius  pabulum  talibus  animal- 
culis  fuggerere,  luce  meridiana  eft  clarius.  Hinc 
patet,  quod  caricce,  mites  faeiendo  humores  &ma- 
xime  nutriendo ,  tranfpirationemque  majori  urgen- 
do  impetu,  phthiriafin  quidem  promovere  poffint, 
minime  vero  pediculos  generare;  horum  enim  ftu- 
pendse  induftriae  mechanifmus,  a  fapientiflima  Crea- 
toris  manu  oriundus,  non  minus  aequivocam  refpuit 
generationem ,  quam  Elephantes. 

15.  Exanthemata  ad  fuperficiem  corporis  pro- 
pellunt  Caricas: 

Variolis  &  morbillis  infectis  infantibus  praefcri- 
bitur  decocturn,  tam  ad  expellendum  miafma  febri- 
le  ad  corporis  fuperficiem,  quam  ad  acrimoniam 
fanguinis  demulcendam. 

Scabievi  caufant  Ficus  copiofe  comeftce,  prout  ob- 
fervatio  fert  Simeonis  Setbi.  Pleraque  enim  papulae  in 
corpore  noftro  cffiorefcentes  abJcaris  oriuntur,  quos 
acu  eximere,  oculisque  facile  perfpicere  pofTumus; 
utrum  vero  per  cafljs  externos  &  contagio  adquifiti 
a  pabulo  dulci  nimium  multiplicentur,  an  ficubus,  in 
quibus  Leeuwenhcekius,  microfcopio  armatus,  my- 
riades  vidit  acarorum,  per  vias  chylopoieticas  propa- 

D  2  gentur, 


5* 


F  I  C  U  S. 


gentur,  has,  inquam,  lites  componere  noftri  non 
eft  inftituti. 

Dentibus  &  Gingivis  noxiae  funt  Carica?,  uti 
omnia  dulcia.  1 

16.  Venenis  refiftere  Ficus,  veterum  unanimus 
eft  confenfus,  uti  Serapionis*,  Averrhois,  Avicenna?. 

Mithridatis  famofum  antidotum  fertur  fequens 
fuiffe.  Rc.  Fol.  Ruta  No.  XX.  Caricar.  No.  ij. 
Nuc.  Jugland.  ficc.  No.  ij.  Salis  gr.  j.  contrit.  & 
comminut.  Mifc.  Agunt  pra?primis  carica?  adverfus 
venena,  quatenus  involvunt  corrodentia  fpicula, 
eaque  per  poros  corporis  eliminant. 

17.  oeconomicus  ufus  hujus  arboris  par- 
cus  eft,  ii  fruftum  ejusque  ufum  demas. 

J.Agnum  enim  porofum,  fragile,  plerisque  aliis 
lignis  longe  inferius,  unde  in  proverbium  tranfiit 
ficulmus  ramus. 

Fructus  ufui  &  medico  &  disetetico  infervit, 
Uti  ex  diftis  patet. 

Arbor  ornatus  caufa  interdum  ollis  inferitur, 
&  in  feneftris  affervatur  per  totam  byemem,  ut 
grato  virore  oculos  reficiat  inhabitantium. 

Bombyces  Fici  foliis  in  Antiochia  ali,  refert  Bel- 
lonius ;  quod  fi  seque  bene  fuccederet  ac  foliis  Mori, 
res  effet  magni  momenti  apud  noftrates ,  quibus 
modo  duae  Mori  fpecies  adhuc  innotuere,  eaeque 
minus  frequentes. 

XII.  HISTORICA. 

Memorise  proditum  eft,  apud  veteres  atheni- 
enses  optimas  Ficus  crevifte^),  ideoque  publico 

edicio 


q)  Caricae  Atticge  in  magno  pretio.  Athen.  652.  Ficura 
Athenienfibus  facram  tradit  Plutarcb  afopbtb.  lib.~l. 
Caric*  Atheraennum  infignia.   Athtn.  653. 


F  I  C  U  S. 


53 


edi&o  vetitum  eft,  ne  Ficus  hse  extra  limites  civi- 
tatis  exportarentur,  ut  incolce  foli,  fingulari  terrae 
fuse  prasrogativa  r)  gaudere  pofTent,  Huic  legi  cu- 
ftodiendas  certi  homines  conftituti  funt  Dclrttores, 
qui  apud  judices  accufarent  furtim  avehentes  Ficus, 
hosque  vocatos  fuiife  Sycophantas. 

xerxen,  praeter  alias  cauffas  incitarunt  caricae 
Athenienfium  ad  maximas  copias,  quse  unquam  vifae 
funt,  in  Athenienfes  ducendas,  fi  modo  teftimonio 
fequentium  auctorum  fidere  liceat:  Athenceus  lib.  14. 
„narrat,  XerxenPerfarum  Regem ,  caricarum  Atti- 
„  carum  jucundo  fapore  ab  Eunucho  fufcitatum  fuifTe, 
„ut  bellum  contra  Athenienfes  fufciperet.  Clemens 
„  Alexan&r.  I. 1.  c.  1.  Propter  caricas  cheIi'Jonias  in. 
„Graeciam  venit  infelix  Perfa  cum  500000  militi- 
„bus.  Plutarch.  apophthegm.  opp.  t.n.  p.ij%.  Xer- 
xes  ficubus  Atticis  allacis  fe  negavit  vefciturum ,  an- 
tequam  terra  eas  producente  fuerit  potitus  s). 

carthaginis  dura  fata  Ficubus  fuosdebere 
natales  refert  Plin.  XV.  c.  18.  „Cato  perniciali 
„odio  Carthaginis  flagrans,  &  nepotum  de  fecuri- 
„tate  anxius,  cum  clamaret  in  Senatu  Carthaginem 
„delendam,  attulit  aliquando  in  curiam  praecocem, 
„  ex  eaprovincia  Ficum,  oftendensquepatribus,  in- 
„terrogo  vos,  inquit,  quando  hocpomum  demtum 
„  putatisex  arbore?  Cum  interomnes  recentem  effe 
„conftaret:  atqui  antetres  dies,  inquit,  fcitote  de- 

D  3  „cer- 


*•)  Caricas  ex  Attica  exportare  vetitum.  Meurf.  40.  Caricse 
in  Attica  nafcentes  exportari  prohibitae.  Atben.  57,  19. 
Caricas  in  Attica  nafcentes  non  licebat  exportare.  Lighi- 
foot.  1.  312.  Ficus  Athenisnon  licebat  exportare  lege  So- 
lonis.  Plutarcb.  fol.  91. 

s)  Ficus  Atticae  prseftantiflimae  Xerxi  gratae.  Urftn.  4.37.  Ficus 
Atticae  belloPerfico  cauflam  dedere.  Antiquit.  Roman.  t,i2* 


54 


F  I  C  U  S. 


„  cerptum  efle  Carthagine :  tam  prope  a  muris  ha- 
jjbemas  hoftem:  ftatimque  fumtum  e(l  tertium  bel- 
„lum  Punicum,  quo  Carthago  deleta  cfL  Et  Plu- 
9,tarcb.  Caten.  t.  n.  p.  352.  Fertur  Cato  Ficos 
„  africanos  ,  togam  excutiendo,  in  curia  confulto 
„  effudifle,  quorum  quum  admirarentur  magnitudi- 
,,  nem  &  fpeciem ,  dixilTe  eum ,  quae  hos  ferat  tel- 
lus,  tridui  navigatione  a  Roma  diftare. 

Ifraelitis  a  Deo  quinque  frucluum  fpecies,  ut 
omnium  praeftantiflimae,  in  Terra  Catiaati  promit- 
tebantur  Uvae,  Ficas ,  Punica ,  Olivae,  Palmae. 
Deut.  VIII.  8.  Num.  XIII.  23.  &  ut  quisque 
Ifraelitarum  fua  fub  Fieu  refideret.  1.  Reg.  III.  25. 
z.Reg.  XVIIL  31.  Ef.  XXXVI.  16.  Micb.IV.  4. 


III. 


Tab.II. 


///. 

P  E  L  0  R  I  A 

PR^SIDE 

D.  D.  Car.  Linn^eo 

propofita 

A 

DANIELE  RUDBERG 

Vermelando. 

Upfalia    1744.     Decembr.  19. 


'PRiEFATIO. 

In  patria  noftra  detefta  nuper  fuit  herba  quaedam, 
indole  tam  mirabili,  ut  dubitare  fas  fit,  an  huic 
fimile  exemplum  naturaunquam  protulerit.  Rem 
igitur,  orbierudito,  atque  iis  prsefertim ,  qui  vege- 
tabilis  regni  deliciis  capiuntur,  non  utilem  minus, 
quam  jucundam,  faduros  nos  judicavimus,  fi  quae 
de  illa  jam  explorata  habemus,  quamvis  ob  inventi 
novitatem  multa  addi  poflint ,  fine  mora  publicre 
Juci  commitieremus ,  eoque  ipfo  tum  perpetuam 
admirandi  hujus,  nec  cuiquam  Botanicorum  adhuc 
obfervati,  phasnomeni  memoriam  confervaremus, 
tum  efficeremus  etiam,  ut  collatis  ftudiis,  pluribus- 
que  pofthac  inftituendis  obfervationibus,  harum  re- 
rum  periti  rariflimae  hujus  plantae  naturam  iceurate 
indagare,  atque  adeouberiorem  ejus  cognitionem  ac- 
quirere  conarentur.   Neque  vero  dubitandum  eft, 

D  4  fi 


5* 


P  E  L  O  R  I  A. 


fi  prodigium  ejusmodi,  doctorum  curis  digniflimum, 
tantaque,  quanta  nunquam  antea  vifa  fuit,  herba; 
metgmorprjofis  alibi  terrarum  fpectatori  curiofo  & 
intelJigenti  obJata  fuiffet,  quinmirabilem  adeonatu- 
rse  velut  errantis,  atque  a  confuetis  alioqui  legibus 
fuis  beic  quodammodo  difcedentis  ,  lufum  orbis  eru- 
diri  fama  atque  Epiiemerides  Jiterarise  &  relationes 
euwofaa  omnes,  non  fine  inventi  oftentatione,  cer- 
tatim  mox  vulgaffent,  idque  tanto  majori  cum  fru- 
6tu,  quanto  rertior  fpes  eft,  ex  accuratius  confide- 
rata  ejus  indole,  ignotas  antea  maximi  momenti 
veritates,  vegetationi  potifiimum  explicand.e,  atque 
adeo  Theoriae  Botanices  amplificandse  infervientes, 
eJucefcere  aliquando  poffe.  Proinde,  noftri  etiam 
ofRcii  duximus,  obfervationes  quasdam  cogitatio- 
nesque  hacde  re  noftras,  ad  finem  tantopere  optan- 
dum  nonnihi!  collaturas  ,  brevi  hac  differtatione 
publicas  facere.  Herbam  vero,  qme  materiam  ipfi 
datura  eft,  peloriam  nominamns,  ab  hifloria 
ejus  labons  noftri  aufpicium  facturi. 

I.  DESCRIPTIO. 

peloria  eft  plantse  fpecies,  cujus 
radix  fiJiformis,  repens,  alba,  perennis,  penna; 

columbinae  craflitie. 
caulis  fimplex,  ereclus ,  pedalis  (rarius  Ramo 

uno  alterove  inftructus,)  teres,  viridis.,  an- 

nuus,  craflitie  penna?  columbina;. 
FOLIA  numerofa,  fparfa,  linearia,  acuta,  plana, 

lasvia,  viridia,  magnitudine  foliorum  abietis 

noftratis,  uncialia,  ere6to -.  patuJa ,  fubfefliiia; 

ex  horom  alis  fuperioribus  Ramulorum  rudi- 

menta  foliolis  plurimis. 
SPICA  terminalis,  floribus  novem  vel  duodecim, 

ad  fummum  o&odecim ,  fubfeflilibus ,  erecliu- 

fculis. 

C  AL  Y  X 


P  E  L  O  R  I  A. 


5? 


calyx  Perianthium  eft  in  quinque  partes  ad  bafin 
divifum,  breve,  aequale,  viride,  glabrum, 
perfiftens. 

corolla  conftans  Tubo  infundibuliformi,  longo, 
cylindrico ,  inferne  magis  attenuato,  in  medio 
vero  parum  ventricofo,  re£to,  flavo,  verfus  ba- 
iin  pallidiore,  interne  vero  veftito  villo  fulvo, 
&  apice  terminato  Limbo  patente,  quinquefido, 
•  obtufo,  sequali,  magis  faturate  flavo  quam  tu- 
bus,  ipfo  tubo  longe  breviore;  infuper  ipfi  tubo 
in  orbem  adnata  funt  quinque  petala  feu  Ne- 
ftqria  cequalia,  fubulata,  patentia,  feftilia,  in- 
tus  cava,  itidemflava,  longitudine  fere  tubi. 

s  T  a  m  i  n  a  Filamentis  quinque ,  ex  ipfo  receptaculo 
fru&ificationis  enatis,  (nec  ut  in  plerisque  mo- 
nopetalis  floribus  petalo  adnatis,)  viridibus, 
tubo  dimidio  brevioribus,  aequalibus;  Anthz- 
ris  flavis ,  ovatis,  incumbentibus. 

pistillum  Germine  viridi,  fupra  receptaculum 
fruftificationis  collocato;  Stylo  longitudine 
ftaminum,  filiformi,  fubviridi;  Stigmate  craf- 
fiufculo. 

pericarpium  Capfala  ovata ,  bilocularis,  calyce 

paulo  major,  bifariam  dehifcens. 
semina  numerofa ,  angulata. 

II.  CHARACTER. 

character  genericus  ex  ipfa  defcriptione  facile 
colligitur.  • 

calyx  Perianthium  monophyllum,  quinqueparti- 
tum,  aequale,  breviflimum,  perfiftens. 

corolla  monopetala  ,  infundibuliformis,  ad  ba- 
fin  Nettariis  quinque  inftru&a. 
Tubus  fubcylindraceus ,  parum  ventricofus,  Ion- 
gus,  redus. 

D  5  Limbus 


58 


P  E  L  0  R  I  A. 


Limbus  patens,  quinquepartitus,  obtufus,  sequalis. 
NeClaria  quinque ,  fubulata,  colorata,  cornicula- 

ta,  plana,  patentia,  in  orbem  e  tubo  fupra 

bafin  enata. 

stamina  Filamenta  quinque  ,  capillaria ,  «qua- 
lia,  tubo  corollse  dimidio  breviora,  recepta- 
culo  inferta. 
Anthera  fubrotundas,  incumbentes. 

pistillum  Cerv.xen  ovatum. 

Styhts  filiformis.,  longitudine  ftaminum. 
Stigma  crafTiufculum ,  obtufum. 

pericarpium  Capjula  ovata,  bilocularis,  bival- 
vis,  receptaculis  convexis,  diflepimento  adnatis. 

semina  plurima,  angulata. 

Obf.  -Ex  dato  charactere  generico  patet,  ad  nnllum, 
ha&enus  cognitum  genus  referri  Peloriam  no- 
ftram  pofle  a).  In  primis  quum  Nettaria,  in- 
ftar  quinque  corniculorum  aqualiura  tubo  in- 
naca,  adeo  propria  ipfi  fint,  ut  ex  hac  unica 
noca  evidenter  perfpiciatur ,  diftin&um  ab  aliis 
omnibus ,  quae  adhuc  innotuere ,  generibus, 
chara&erem  ejus  genericum  efle. 

III.    L  O  C  U  S. 

Locus,  ubiiherbahaec  provenit,  eo  magiseftno- 
tandus,  quum  unicus  (adhuc  1744)  fit,  ubi  illa  obfer- 

vata 


d)  Stupefa&us  nupcr  1748  vidi  ficcam  plantam  e  Sibiria, 
miiTam  a  ClarilT.  Gmelino,  quam  dixerat  Wertiam  fiori- 
bus  quadrifidis :  netlario  incurvo  adfingulas  lacinias ;  vide- 
batur  enim  planta  quafi  compofitaex  Herba  Gentianas  (cam- 
peftris)  Fl.  fuec.203  &  Floribus  Peloriae.  Ccrte  flores  omni- 
bus  numeris  refpondcbant  dato  chara&eri,  demtatantum  f 
parte  numeri,  &  corollas  tubo  paullo  breviore  patentio- 
reque;  cseteravero,  calyx,  corolla,  ftamina,  piftilla  ei- 
dem  ;  immo  &  Nectaria ,  qu«  chara&erem  eiTentialcm  con- 
ftituunt,  omnino  eadeni. 


P  E  L  O  R  I  A. 


59 


vataunquam£)  fuerit,  quumque  natalis  hujus  foli 
negle&us  &  ignoratio  facile  eam  curioforum  oculis 
fubtrahere  queat.  Locus  autem  hic  infula  quaedam 
maritima  eft,  feptem  circiter  milliaria  Upfalia  di- 
ftans,  sodra  GiESSKiJERET  appellata,  in  regno 
Sv.ecia,  Provincia  Roslagia,  Paroecia  Riaia  &  Sa- 
cello  Nordliufteroe ,  fita.  Heic  non  infrequens  cre- 
fcit,  necunicum,  fed  plura  ejus  individua  nafcun- 
tur,  iis  praefertim  terrae  partibus,  in  quas  mare 
quondam  arenam  &  glaream  ejecit,  ubi  praecipuus 
herba?  hujus  confpicitur  proventus. 

IV.  HISTORIA. 

Anno  1742  Studiofus  quidam,  nomine  m.  ziqe- 
berg,  Roslagus  ,  annis  aliqiiot  ad  Upfalienfem 
Academiam,  tum  in  aliis  fcientiis,  tum  etiam  in 
Botanica  bene  collocatis,  ad  natale  folum  profe- 
clus ,  quaeque  rariores  ibi  inveniri  poffent  herbas 
quaefiturus,  hanc  primam  detexit,  eamque,  ut  an- 
tea  fibi  non  vifam  ,  herbario  fuo  inferuit,  qualis 
tamen  ejus  effet  natura  ac  indoles ,  quantoque  in 
pretio  inventio  ejus  habenda  effet,  ipfe  ignarus. 

Eodem  anno,  Studiofi  hujus  D.  Zioebergii  colle- 
ftionem  herbarum  vifurus,  ad  eum  acceflit,  Sacro- 
San£la  Theologia  Dottor  ac  Profejfor  Primarius ,  Do- 
minus  olaus  celsius,  qui  ut  in  fcientia  Bo- 
tanica  egregie  verfacus  eft,  atque  colligendis  her- 
bis,  in  Uplandia  crefcentibus ,  majorem  alio  ullo 
operam  impendit,  ita  heic  infoliti  quid  ftatim  anim- 
advertit,  etiamfi  facies  prima  ad  fimilitudinem  notae 
cujusdam  accedere  videbatur,  exiftimans  proinde, 

hanc 


b)  Poftea  vero  1745  &  1746  in  variis  locis  letfa  eft,  uti 
Loefftsdiae  Roslagicae,  UpfaliEe  &c.  cum  floribus  in  eodem 
caule  nonnullis  Linari» :  imrno  &  1746  in  Gcrmania  vifa, 
tefte  Cl,  Halkrt* 


P  E  L  O  R  I  A. 


hanc  minimum  fpeciei  cujusdam  cognitas  varietatem 
efle.  Quominus  autem  in  ea  exploranda  cognofcen- 
daque  longius  progrederetur ;  tum  prohibuit  herbae 
conditio,  utpote  quae  non  nifi  ficca  &  chartae  ad- 
glutinata  confpiciebatur. 

Non  multo  poft  accidit,  ut  Dominus  Doctor  Cel- 
fius  herbam  hanc  Celeb.  Dno  p  r m  s  <  o  i  oftenderct, 
qui  primo  adfpe6tu  agnofcere  eam  vifus  eft,  deinde 
vero  ob  flores  plane  mirabiles  fubdubitavit,  adfirmans 
demum  Linariam  effe,  ciquefimul,  ad  faceflfendum 
Botanicis  negotium,  alienos  flores  daraopera  adglu- 
tinatosfuifle ,  fufpicatus.  •  Corollam  itaque  acu  ape- 
riens,  ftrucluram  obfervavit  Botanicis  antea  non 
vifam,  eamque  ob  caufam  incredibili  herbam  hanc 
vivam  videndi  defiderio  inflammatus  eft.  Eandem 
vero ,  quod  infolita  plane  floris  ftruclura  occurreret, 
non  Europa;  indigenam  ,  fed  potius  a  Capite  bonae 
fpei  vel  Japonia,  Peruvia,  aliave  remotiilima  orbis 
plaga  advenam ,  credidiflet,  nifi  ex  Roslagia  a  diclo 
ftudiofo  aiiatam  fuifle,  D.  D.  Celiius  fidem  ipfi  fe- 
ciifet. 

Sine  mora  dein  D.  VrxCes  Zioebergium  adiit, 
quem  cum  intellexiflet,  locum,  unde  defumta  herba 
fuilfet ,  memoria  adhuc  tenere,  magnopere  ipfi 
au&or  fuit,  ut  eo  ftatim  profeclius,  eandem  cum 
caule  &radice  decerptam  ad  fe  adferret,  quo  facto, 
in  horto  Academico  Upfalienfi  piantata  eft,  ubi  ta- 
men  ob  radicis  brevitatem  contabuit. 

Anno  1743.  occafio  eam  perfectam  accipiendi 
datafuiflet,  nifi  fugientium  Alandorum  boves,  in 
hac  infula  pafti,  huic  pariter  &  aliis  ibi  crefcenti- 
bus  plantis  labem  intuliflent. 

Anno  1744.  feu  geftate  proxime  prseterlapfa, 
idem  ab  aliorum  pecoribus  acceleratum  fuit  incom- 
modum. 


V.  LI- 


PELORIA.  61 

V.   L  I  N  A  R  I  A. 

linaria  eft  planta  Botanicis  rnaxime  vulgaris  ad 
genus  antirrhini  relata,  cujus  fynony- 
ma  funt: 

antirrhinum  foliis  lanceolato - linearibus  con- 
fertis ,  caule  ereclo,  fpicis  terminatricibus 
feflilibus,  floribus  imbricatis.  Roy.leid.2g7. 
Fl.  Suec  501. 
Antirrhinum  foliis  linearibusrparfis. Lfmz. Clijf. $24. 

Antirrbinum  foliis  linearibus  adfcendentibus  con- 
geftis ,  ramis  fpica  florali  denfa  terminatis. 
Hall.  belv.614. 

Linaria  vul^sris  lutea,  flore  majore.  Bauh.  pin. 
2i2.  baJU.62.  Morif.  bift.  2.  p-4gg.  f.$.  t.12. 
f.  10.  Tournef.  inft.  170.  parif.  23.  Vaill.  parift 
117.  Zannicb.  venet.  t.  174.  Bcerb.  lugdb.i. 
p.  231. 

Linaria  lutea  vulgaris.  Baub.  /;//?.  3.  p.456.  Raj. 

bift.752.  fyn.%.  p.2%1.    Blachw.  herb.  t.115. 

Ger.  emac.  550.  » 
Linaria  vulgaris.  Besl.  eyjl.  cefl.  ord.i.  (.14.  /.  3. 
Linaria  vulgaris  noftras.  Park.  tbeatr.  458.  Rob. 

ic.  2.  t.  1 28. 
Linaria  prima.   Dod.  purg.  128.  pempt.  183. 
Linaria  vulgo  dicta.  Gefn.  bort.265. 
Linaria.   Gefn.  coll.  86.    Ccefalp.  fyft.  350.  Riv. 

mon.81.,  Chabr.fciagr.4Z0. 
O/Jyris  linaria.   Trag.  hift.  357 .  Dalech.  bift.  1332. 

Lob.  obf.  222. 
Ofyris  linaria  f.  urinaria.    Lob.  ic.  406. 
Ofyris  major.    Tabem.  ic.126. 
Ofyris.  Fucbf.  hift.545.    Mattb.  diofc.  1209.  Gz- 

mer.  epit.g^o.  Ruell.  flirp.640.  Till.  ic.jo. 
Herba  urinalis.   Dorft.  berb.  148. 
ScheiskrauC.  Brunsf.  hift.2,  p.  43. 

Plan- 


62 


P  E  L  O  R  I  A. 


Plantam  hanc,  ut  Botanicis  notiflimam ,  d>- 
fcribere  fupervacaneum  ducimus  ,  cum  omnes  fere 
auclores  antea  eam  defcripferint  delinearintque, 
cumque  pcr  Europam  frequentiflima  crefcat,  quin 
immo  a  rufticis  Sueciae  fub  nomine  Flugeblomfier 
internofcatur. 

VI.    O  R  I  G  O. 

Ortam  a  Linaria  productamque  Peloriam  ftatu- 
endo,  rem  miram  &  incredibilem  primum  adfirma- 
re  haud  immerito  videbimur.  Neque  enim  majori 
miraculo  Pyrus  Narcifibs ,  Carduus  Ficus,  Spina 
Uvas  producerent-  Rem  tamen  itafe  habere,  Pe- 
loriam  nempe  a  Linaria  generatam  effe,  tot  tantae- 
que  perfuadent  rationes,  uc  nemo,  plantam  utram- 
que  adfpiciens,  comparatione  earum  inftituta,  id 
negare  poflit.  Etenim 

1)  cres cit  Peloria  inter  Linarias.  Ubi  Peloria 
inventa  eft,  ibi  Linaria  ubique  inter  glaream  ab- 
undat^  Peloria  vero  minori  numero  occurrit. 

2)  Peloria  quoad  faciem  externam ,  tantam  habet 
cum  Linaria  similitudinem,  ut  nemo  eas 
flore  nondum  pullulato  diftinguere  poflit,  quanta 
demum  cunque  attentione  Numerum,  Figuram, 
Situm,  Proportionem ,  omniaque  attributa  plan- 
tae,  tam  qua  radicem,  quam  qua  truncum,  ramos 
ac  folia,  confideraverit. 

3)  Accedit  fingularis  ille  odor,  qftf  in  Linaria 
communiter  obfervatur,  eamque  a  ceteris  plan- 
tis  facile  diftinguit.  Eundern  vero  Pelorias  com- 
munem  efle,  uti  &  faporem,  quilibet  expercus 
afBrmabit,  unde  etiam  in  Medicina  una  eadem- 
que  vi  pollent. 

4)  oolor  florum  unus  idemque  eft.  Pelorise 
enim  flos  aeque  ac  Linarise  verfus  bafin  albidus, 

verfus 


P  E  L  O  R  I  A.  <$3 

verfus  fummitatem  autem  flavus  confpicitur.  Ac- 
cedit  hirfutum  fulvumque  palatum ,  quod  in  Li- 
naria  craflje  cuidam  lingua?  haud  diflimile,  inter 
duo  corolla?  ejus  Labia  interjectum  eft,  in  Pelo- 
ria  vero  defcendit  infra  collum  corollae  fupra  fta- 
mina,  ubi  tolum  interius  latus  corollse  tegit,  qua? 
fulva  hirfuties  vix  in  ulla  alia  planta  invenitur, 
hifce  autem  duabus  propria. 
5)  Calyx^  Pericarpium  &  Semina  plane  congruunt. 
Quum  igitur  loco,  radice,  caule,  foliis,  calyce, 
pericarpio,  feminibus  ,  colore,  fapore,  cum  Li- 
naria  conveniat  Peloria,  nemo  inficias  iverit, 
quin  ab  illa  ha?c  originem  traxerit. 

VII.  VARIETAS. 
Inter  plurimas  quae  in  rcgno  tam  vegetabili, 
quam  animali  confpiciuntur  varietates,  nullum  tamen 
Peloriee  fimile  vifum  unquam  fuit  exemplum. 

FLORES  MOI.TIPLICATI  &  PLENI,  in  TCgnO 

vegetabili  tam  communes  funt,  ut  nihil  notius ;  in  his 
petala  multiplicantur,  &  extrudunt  flamina ,  immo 
ipfa  faspe  piftilla;  nulla  vero  producunt  fcmina,  nifi 
piftillum  remanferit  &  a  floribus  quibusdam  fimplici- 
bus fcecundatum fuerit.  plenitudo  peragiturvel 
folo  numero  petalorum  auclo,  uc  in  Hepatica, 
Anemone,  Diantbo,  vel  magnitudine  corollaj 
aucla,  ut in quibusdam monopetalis ;  vel  radio  mul- 
tiplicato  excludente  discum,  ut  in  Helian- 
tbo  &  Tagete ;  vel  disco  excludente  radium, 
corollis  magnitudine  auclis,  ut  in  Tagete,  Matri- 
caria,  Rellide ,  vel  numero  petalorum  aucto,  ex- 
CLUSis  nectariis  ,  ut  in  Aquilegia  fleilata ;  vel 
nectariis  numero  auctis  ,  ut  itidem  in  Aquile- 
gia;  vel  nectariis,  magnitudine  tantum  auctis, 
ut  in  Helleboro  aconiti  folio ,  flore  globofo  croceo. 
Ammanni  ruthen.  j6,  vel  calyce  coLorato 

& 


64 


P  E  L  O  R  I  A. 


&  a  u  c  t  o  ,  ut  in  Primala ;  vel  involucro 
multiplicato,  ut  iii  Corno  herbacea ;  vel  peta- 
lis  quinis  in  unum  co  alescentibus  ,  ut  in  Sa- 
ponaria  concava  anglica  C.  B. 

proliferi  flores  evadunt  tales  vel  e  cen- 
tro  floris  orto  pedunculo ,  Uti  Geo,  Rofa,  Ra- 
nunculo;  vel  e  lateribus  proliferi,  ubi  pe- 
dunculi  fiofculos  fultinentes  e  calyce  exfurgunt,  ut 
in  Calendula ,  Bellide ,  &c. 

In  aliis  videre  licet  plures  concrefcere  caules, 
ut  planta  fiat  fasciata,  utin  Afparago,  Ranun- 
culo*  Hefperide. 

In  aliis  folia  variant  vel  superficie  aucla, 
ut  in  plantis  crispis  diclis,  e..g.  Lactuca,  Cicho- 
reo ,  Naflurtio ,  Malva ,  Apio ,  Afplenio  ,  Rumice^ 
Tanaceto,  Cardiaca,  Refeda,  Braffca;  vel  numep.o 
foliorum  auclo,  ut  in  •  Lyfimachia ,  Saiicaria,  Ana- 
gallide  &c.  foliis  quaternis,  quinis. 

color  tam  fa?pe  variat ,  ut  nil  frequentius 
idem ,  &in  foliis  obfervatur,  vel  macula 
foliorum  alba,  ut  in  Cyclamine,  Amaranthoy 
Acetofa,  Ranunculo,  Trifolio,  Empetro;  vel  macu- 
la  foliorum  nigra,  ut  in  Perficaria,  Aro9 
Ranuncuh)  Hieracio,  Orchidibus ,  Cypripediq,  Saty- 
rio;  vel  macula  foliorum  rubra,  ut  in 
Amarantho  ,  Ranunculo  ,  Urtica  ,  Menyanthe ;  vel 
punctis  foliorum  nigris,  ut  in  Plantagi- 
iie,  Anagallide;  vel  lineis  longitudinali- 
bus  variegatis,  ut  in  Arundine,  Gramine.  Ab  his 
autem  aliisque  omnibus,  quse  adhuc  innotuere  va- 
rietatibus,  diverfa  plane  Pelorice  indoles  deprehen- 
ditur. 

VIII.  DIVERSITAS. 

peloria  ac  linaria  juxta  fe  invicem  po- 
Htis,  facillime  differentia  earum  cognofcitur. 

i)  li- 


P  E  L  O  R  I  A. 


1)  linarijE  corolla  ad  bafin  habet  nectarium  cor- 
liiculatum,  fubulatum,  acutum,  perpendiculariter  de- 
orfum  flexum,  teres,'ad  alterum  latus  calycis  pofitum. 

PELORiiE  autem,  hoc  loco,  quinque  funt  ne- 
ttaria  fubulata,  eaque  plana,  aequalia,  in  orbem 
pofita,  forma  petalorum,  ut  nifi  transverfe  abfcin- 
dantur,  faciie  quis  ad  credendum  induci  poffit,  hsc 
plana  potius  petala,  quam  ne&aria  concava  efle. 

2)  l in arije  corolla  floris  germine  a  latere 
perforatur ,  ut,  corolla  delapfa,  foramen  in  medio 
lateris  eius  videri  queat. 

pELORiiE  vero  corolla  inferitur  bafi  feu  infimEe 
parti,  ubi  corolla  in  tubum  evadit,  antequam  fua 
quinquc  exferat  nectaria. 

3)  linarle  corolla  extenditur  in  collum  fub- 
rotundum,  fuperne  utrinque  cQmpreflum,  fubtus 
vero  planiufculum  &  fubconcavum. 

pelorije  collum  corolls  fubcylindraceum  efl: 
&  parum  ventricofum ,  undique  ^quale,  nec  ullibi 
comprefllim. 

4)  linari^  limbus  corollae  efformatur  in 
eandem  fpeciem,  qua  draconis  caput  vulgo  conci- 
pitur,  unde  flos  Tournefortio  perfonatus  audit;  In- 
ftruitur  nempe  labiis  duobus,  quorum  fuperius  bifl- 
dum,  lateribus  rcflexum ;  inferius  vero  trifidum, 
obtufum.  Palatum  convexum  claudens  riflum  inter 
labia  promtnens,  e  iabio  inferiori  produchim  gut- 
ture  fubtus  concavo.   Vid.  Gener.  plantar.  514.  589. 

pelori  a  limbum  habec  quinquefidum  ,  planum, 
obtufum,  aequalem,  fine  minimo  labii  aut  irregu- 
laritatis  figno;  ita- ut  heic  flos  fumme  irregularis 
partu  prodigiofo  in  regularem  transmutatus  fit,  quae 
proprietas  fane  efl:  inaudita. 

5)  linaria  habet  in  flore  ftamina,  fuperiori 
corolla?  lateri  fubjefta ,  eique  adhaerentia  ,  &  in 
eodem  plano,  quo  ftylus,  fita. 

Tom.  I.  E  pelo- 


66 


P  E  L  O  R  I  A. 


pelorie  flamina  piftillum  circumdant ,  nul- 
lo  modo  corollse  affixa,  liceV  Pontedera  aliique 
plures  Botanici  eflentiam  corollaj  monopetalse  in 
filamentis  ftaminum,  corollse  adnatis,  collocent. 

6)  linarije  quatuor  Jlamina  funt,  quorum 
extrema  duo  longiora,  duo  autcm  intermedia  bre- 
viora,  cum  antheris  ad  fe  invicem  inclinatis. 

PELORiiE  flamina  femper  funt  quinque,  aequa- 
lis  longitudinis,  cum  antheris  ac  filamentis  a  fe  in- 
vicem  disjunctis. 

7)  linarije Ji amina  eadem  gaudent  longitu- 
dine  qua  ipfa  corolla,  ita  ut  antheris  fuis  ipfum  co- 
rollae  limbum  aut  faucem  attingant. 

PELORiiE  ftamina  ne  dimidiam  quidem  tubi 
longitudinem  sequant,  pari  tamen  antherarum  vigore 
fuam  reddunt  farinam  genitalem,  ita  ut  monftrofi- 
tate  hac  foecundatio  fru&us  minime  impediatur. 


IX.    C  L  A  S  S  E  S. 

Poftulat  magna  ifla,  quam  defcripfimus,  floris 
metamorphofis ,  ut  non  folum  ad  genus  a  Linaria 
vel  Antirrhino  diftin&um,  fed  clafiem  quoque  di- 
verfam  peloria  revocetur. 


LIN  ARIA. 

raji  vafculifera  mono- 
petala ; 

Flore  rictum  exprimente. 
rivini  irregularis  mo- 
nopetala ; 

Pericarpio  bicapfulari. 

TOURNEFORTII  mo- 

nopetala  anomala; 
Flore  perfonato. 


PELORIA. 

r a  ji  vafculiferamonope- 
tala; 

Flore  regulari  integrc. 
rivini  regularis  mono- 
petala; 
Pericarpia  bicapfulari. 
tournefortii  infun- 
dibuliformis; 
Pijtillo  in  fruttum  ab- 
eunte. 

LINA» 


P  E  L  O  R  I  A. 


LIN  ARIA. 

magnolii  calyce exter- 
no  internoque  mo- 
nopetalo; 
Flore  irregulari. 
linnjei  Didynamia; 

Angiofperma. 
royeni  Ringens; 

Angiofperma. 
halleri  ftamin.4.  irreg. 

FruEtu  biloculari. 
ludvigii  monopetala 
irregularis ; 
Tetrantbera. 


PELORIA. 

magnolii  calyceexter- 
no  internoque  mo- 
nopetalo; 

Frutlu  ficco. 
LiNNiEi  Pentandria; 

Monogynia. 
royeni  Oliganthera; 

Staminibus  quinque. 
halleri  Ifoftemonis; 

Fruttu  intra  jlorem. 
ludvigii  monopetala 
regularis; 

Pentantbera. 


X.    G  E  N  U  S. 

Peloria  haec,  quantum  ex  fa&is  adhuc  obferva- 
tionibus  colligere  licet,  proprio  feminefe  multiplica- 
re  videtur,  nec  in  Linariam,  ex  qua  orta  eft,  redire, 
quum  in  folo  natali,  multis  inlocis,  lponte  fuacreve- 
rit,  &  perfe&a  florum  ejus,  quotquot  huc  usque  vifi 
funt,  obfervata  fuerit  fimiiitudo,  qui  nullomodo  fu- 
fpicionem  praebuerunt  fore,  ut  ad  Linario?  flores  re- 
^dituri  fint,  fed  figuram  fcmel  acceptam  asque  con- 
i^ter  &accurate  retinuerunt,  acalius  qnisquam  na- 
turalis  flos.  Tempus  quidem  &  inftituenda  pofthac 
experimenta,  ipfam  rei  vcritatem  certius  docebunt; 
unde,  fi  indubitato  conftiterit ,  quod  veri  jam  eft 
fimillimum,  caq|  femper  proprio  femine  propagari, 
futurum  eft,  ut  tandem  vulgatiffima  evadat,  atqueut 
ftru&ura  ejus  nullo  modo  fub  uno  eodemque  cum 
Linaria  charaftere  comprehendi  poffit ,  proprium 
fuum  nancifci  debeat  charafterem,  &  ita  novum  ge- 
nus  conftituere;  etiamfi  ftatura,  odore,  fapore&na- 
tura  fua,  floribus  exceptis,  cum  Linaria  plane  confen- 
tiat:  idque,  nifi  inuno  genere  duos  diverfos  affigna- 

E  2  re 


P  E  L  O  R  I  A 


re  velimiis  characteres ,  quod  regula?  adverfatur  in 
Botanica  fundamentali ,  quae  univerfim  decernit, 
herbas  in  fru&ificatione  difFerentes  in  genere  quo- 
que  differre  debere.  Vid.  fnndam.  Botanic.  No.  166. 
171.  i8.x« 

XI.    N  O  M  E  N. 

Quum  unicuique  plsntarum  generi  diftinftum  a 
ceteris  nomen  tnbui  debeat,  ne  deftitutam  piftillo 
campanam  referat,  hanc  nos  herbam  peloriam 
nuncupavimus ,  nornine,  ut  putamus,  haud  incon- 
gruo,  utpote  cujus  origo  a  Graecorum  tts\c-  f  arce£ 
fenda  eft,  quod  derivatur  a  7re\w,  verto  &  monftrum 
fjgnificat,  quippe  in  quo  verfus  videtur  communis 
naturae  ordo.  Undc  Apollonio  Rhodio  partus  mon- 
ltrofus  dicitur  Tret.wq  tskoq.  Nihil  autem  monftro- 
fius  elTe  poteft,  quam  quod  in  noftra  evenit,  nempe 
ut  plantae,quae  flores  antea  irregulares  produxit,  dege- 
ner  proles  regulares  proferat,  neque  folum  a  genere 
matris,  fed  claffe  in  tota  plane  abeat,  adeoque  exem- 
plo,  quod  in  Botanica  fine  pari  eft,  efficiat,  ut  nemo 
eam  ob  florum  diverfitatcm  agnofcere  amplius  queat. 

Hoc  certe  non  minus  prodigium  eft,  quam  fi  yi- 
tulum,  capite  lupino  praeditum,  vacca  pareret.  Recte 
Plutarcbus  2. 472.  avite,  inquit,  Ficus,  aut  olea  rmS 
requirimus  :   &  ex  calamo  Ficus  non  provemt* 
Antb.  50. 

XII.  CONCLUSIO. 

Ea  fuitrecentis  feculi  noftri  feligitas,  ut  phaeno- 
mena  nonnulla  priori  ckvo  non  incognita  folum,  fed 
&  incredibilia,  detexerit.  Quod  aphidum  prone- 
ptes  ab  avia?  conceptione  generarint,  res  eft,  in  qua 
naturae  leges  mutatae  videntur.  Id  tamen  inftitutae  a 
Reaumurio  obfervationes  confirmant,  quamvis  ad- 
huc  plures  requirantur,  priusquam  res  tam  paradoxa 
extra  omnem  dubitationis  aleampofita  cenferi  queat. 

Trem- 


PELORIA. 


69 


Trembleji  polypo  in  minutiflimas  partes  dif- 
fe&o,  ex  unaquaque  earum  polypus  asque  perfe&us 
enafcitur,  ac  ante  divifionem  ipfe  fuerat.  Id  quod 
receptis  antea  principiis  omnibus  mechanico -phy- 
iiologicis  repugnat. 

corallia  quid  loquamur  ?  quae  Lapides  pri- 
mum,  in  Herhas  deinde  tranfierunt ,  Zoophytorum 
denique  integumenta  &  Animalis  regni  proventus 
fafta  funt,  obfervante  Ciariffimo  Domino  B.  Jujfiao. 
Tria  h$c  maximi  fane  momcnti  inventa  funt,  omnem- 
que  praeterlapforum  feculorum  fidem  fuperantia. 

Perfuadere  nobis  veteres  voiuerunt,  Secale  in 
Hordeum ,  Hordeum  in  Avenam ,  hanc  demum  in 
Bromum  transmutari  r),  quam  tamen  fententiam, 
ut  fru&ificationis  naturae  contrariam ,  recentiores 
exploferunt,  omnia,  quas  generantur,  parentibus 
fimilia  fieri,  necimbellem  feroces  aquilas  columbam 
progignere  poffe  exiftimantes.  Nos  antiquorum  de 
Secale,  Hordeo  &  Avena  opinionem  in  medio  re- 
hnquimus,  id  tantum  affirmantes,  mutationibus  il- 
lis  multo  adhuc  majorem  effc  metamorphofin,  quam 
mutata  in  Peloriam  Linaria  fubierit. 

Quaenam  mutatas  in  PcloriamLinarine  cauffa  fit, 
nos  adhuc  fugit.  Tale  quid  dum  in  regno  animali 
contingit ,  praeternaturali  duarum  fpecicrum  veneri 
tribuendumeft,  undeintermedium  guoddam,  exutra- 
quemixtum,  nafcitur,  cujus  exempla  in  Mulis  pau- 

E  3  cisque 


O  Spicam  frumenti  hinc  Secalinam,  inde  Hordeaceam  defcri- 

bit  wormius  in  mufeo  150.  fed  forte  fuerit  h  0  R- 

deum  flofculis  omnibus  hermaphroditis ,  feminibus  dc- 

cprticatis.   Hort.  upf.  23. 
Spicaro  Tritici,  circa  cujus  mediam  partem  aliquot  grana 

Avenacea ,  undique  perfe&a ,  enata  fuere  commemorat 

gerardus  in  hifioria  pl.  65. 
Exhifce  plantarum  Transmutationem,  fed  tantum  inter  fpecies 

cognatas  &  congeneres,  dari  concludit  rajus  in  Cat, 

ext,  8. 


7o 


P  E  L  O  R  I  A. 


cisque  aliis  animalibus  confpiciuntur.  Hybrida  ve- 
ro  boecce  non  propagantur,  natura  prohibente,  ne 
plures ,  quam  initio  rerum  fuere  quadrupedum  fpe- 
cies  exiftant.  Sic  passer  canariensis  Fn. 
207.  nuptus  acantho  feminje  Fn.  203.  pro- 
ducit  fobolem ,  itidem  in  prima  generatione  ferti- 
lem  ,  nepotibus  dein  omnibus  fterilibus.  In  regno 
vegetabili  plantarurn,  quoad  odorem ,  faporem,  co- 
lorcmque  varietates  haud  raro  deprehenduntur. 
Docuit  ea,  experientia  in  Tutipis;  quarum  ffbres 
fcecundati  fuere  a  floribus  alius  coloris,  &  femina 
ex  his  generata  flores  produxerunt  verficolores. 
Brafftca  pariter  eaque  albiflima,  femina  faepe  gene- 
rat  Braflicfe  cseruleae  vuigatiffirnae ,  quod  accidil,  fl 
haec  in  vicinia  iliius  ea  ilorefcentc  creverit. 

Diverfas  autera  in  regno  vegetabili  fpecies  mix- 
tas  fuiffe,  res  eft,  cujus  pauca,  vel  nulla  potius,  ve- 
ftigia  antecedentium  temporum  experientia  invenit. 
Neque  tamen  percipere  poffumus,  aliter,  quam  foe- 
cundatione  ejusmodi,  proveniffe  Peloriam.  Hanc 
quippe  mutationem  fi  loca,  clima,  aut  nutrirnenta 
efFecifTent,  in  eodem  caule  flores  confpiceremus  alios 
magis,  alios  minus  cum  Linarice  itru&ura  convenien- 
tes  ;  quod  fecus  accidit.  Florum  quippe  in  omnibus 
Peloriaeindividuis  tam  exafta  fimilitudo  inventa  fuit, 
ut  major  florum  Linariae  ipfius  non  apparuerit.  A 
quo  autem  flore  alio  impr&gnata  Linari.a  Peloriam 
produxerit,  latere  nos  fatcmur,  quadere,  isdemum 
pronunciaverit ,  qui  plantas  eodcm  loco  cctempore, 
quo  Linaria,  florentes,  contemplatus  fuerit.  No- 
tandum  vero  prseterea  quod  in  Linaria  floris  faux 
fere  claufa  fit,  ita  ut  alius  floris  farinam  ad  piftil- 
luiri  foecundandum  difficillime  admitteret,  nifi  co- 
rollae  labia  ab  infectis  antea  lacerata  &  exefa  efient. 

novas  species,  immo  &  genera  ,  ex  copnlx 
diverfanim  fpecierum  inRegno  vegetabili  oriri  primo 

intuitu 


P  E  L  O  R  I  A. 


7' 


intuitu  paradoxon  videtur;  interim  obfervationes 
fic  fieri  non  ita  diffuadent.  .  Cur  omnes  cacti  in 
America ;  cur  tot  aloes  &  geranii  fpecies  ad 
Caput  bonse  Spei?  saxifraga  petalis  lineatis 
Hall.  t.  8.  quafi  ex  Parnaffia  &  Saxifraga  Breyn. 
cent.  t.  48.  hyoscv  amus  Hort.  upf.  44.  n.  2. 
quafi  ex  Patre  Pbyfalide  &  Matre  Hyofcyamo.  pri- 
m  u  l  a  foliis  cordatis  Gmel.  quafi  ex  Patre  Cortufa, 
&  Matre  Primula  Auricula  urfi.  tragopogon 
Hort.  upf  243.  n.  3.  anne  ex  Patre  Lapfana  Rbaga- 
diolo,  Hort.  upf.  245.  n.  2.  &  Matre  Tragopogo  pur- 
pureo- cceruleo ,  Hort.  upf.  243.  n.  2.  poterium 
agrimonoides  aimon  ex  Patre  Agrimonia,  & 
Matre  Sanguiforba,  Hort.  upf.  288.  n.  1.  dati- 
sca  nonne  ex  Patre  Cannabi  &  Matre  Refedaljiteo- 
la;  conferenti  flores  facilis  opinio.  Varietates  nu- 
merofe  plurium  fpecierum  attente  infpiciantur. 
Obfervationes  &  dies  determinabunt  qua;  ccrta, 
ego  hcec  non  ut  evifta  fed  problematice  propono, 
ut  alii  accuratias  in  hanc  rem  inquirant. 

CiarifT.  gmelinus  in  literis  1745  Majo  17  da- 
tis :  vidi  in  novellis  Holmenfibus  Te  Auftore  DiJT. 
Bot.  prodiiffe  de  Peloria,  nec  poiTum  mihi  tempera- 
re ,  quin  Tibi  fignificem,  jam  ante  annum  cogitatio- 
nem  animum  fubiifFe,  fieri  interdum  novas  plantas 
ex  copula  diverfarum  fpecierum  aut  generum,  uti  ni 
regno  Animali  ex  Afino  &  Equo  fit  Mulus.  Et  uti  id 
in  regno  animali,  ita  &  in  vegetabili  raro  contingit. 
..  Quinque  aut  fex  jam  delphinia  poflideoin  Horto  pe- 
tropoiitano,  quorum  differentias  indicare  valeo,  fed 
ex  Sibiria  duas  tantum  fpecies  extuli.  Certe  multa  fu- 
perfunt  in  Botanica  adhuc  explicatu  difncilia,  quac  ex 
hoc  theoremate,  fi  aflumeretur,  explicari  poffunt. 

In  aclis  Parifinis  Anno  i7i9Dominus  Marcbant 
plantam  exhibuit,  menfe  Julio  Anni  i7i5inhorto  fuo 
natam ,  fibi  pariter  ac  ceteris  Botanicis  ignotam,  quse 

£  4  ad 


7* 


P  E  L  O  R  I  A. 


adfinemusque  Decembris  integra  manfit,  quamque 
cum  ad  genus  mercurialis  commode  referre 
poifet,  Mercurialem  foliis  capillaceis  appelkivit.  An- 
no  infequente,  menfe  Aprili,  eodem  in  loco  fex  aliae 
enatEe  funt  planta?,  quarum  quatuor  priori  fimiles  vi- 
fae,  reliquae  autem  duae  admodum  diverfae,  ita  ut  no- 
vam  ex  iis  fpeciem  confhtueret ;  eamque  Mercuria- 
lem  foliis  in  varias  ef  incequahs  lacinias  quafi  dilacera- 
tis  nuncuparet.  Dominus  Marchant  multum  difpu- 
tat  in  Ah.  Parif.  de  modo,  quo  hae  productae  fint. 
Ipfam  vero  plantam  adglutinatam  videns  Dominus 
Prcefes,  intellexit,  eam  cum  Mercitriali  caule  bra- 
chiato,  foliis  glabris,  Hort.  Ciijf.  4.61  flore,  odore, 
caule  &c.  eandem  efle,  nifi  quod  folia  ejus  incifa 
eifent,  qua;  varietas  in  regno  vcgetabili  non  infre- 
quens  eft,  atque  afola  natalis  loci  diverfitate  prove- 
nire  poteft,  quod  in  Pimpinella  aliisque  obfervatum. 

Si  certo  flatui  poffet,  Peloriam  efie  fpeciem  hybri- 
dam  exLinaria  aliaque  planta  oriundam,  novain  re- 
gno  vegetabili  veritas  emergeret,  eaque  longius  heic, 
quam  in  animali  progreffa,  utpote  in  quo  partus  hy- 
bridi  virtute  fe  propagandi  carent,  e.  g.  Muli,  aliaque 
ejusmodi  animantia.  Peloria  vero  propagari  exinde 
videtur,  quod  perfeclahabeat  femina,  atqueinloco 
natali  fponte  copiofeque  multiplicetur.  Id  tantum 
futuris  indagandum  eft  experimentis ,  an  exPeloriae 
feminibus  Linaria  unquam  enafcatur?  Quodfi,  ut 
probabile  ex  jam  obfervatis  videtur,  nonaccidat,  fed 
conftans  eamaneat ,  procTigiofainde  fequitur  T.hefis : 
fieri  nimirum  poffe,  ut  nova  in  regno  vegetabili  fpecies 
proveniant;  ut  genera  in  fruttipcatione  differentia, 
una  eademque  natura  &  vi  gaudeant ;  immo,  ut  itnum 
idemque  genus  diverfas  habeat  fruitificationes.  Quo 
ipfo  fruclificationis  fundamentum  ,  quod  totius 
fcientia;  BotanicEe  etiam  Fundamentum  eft ,  con- 
velleretur,  ccclaifes  plantarum  naturalesinfringeren- 

tur : 


1 


T.,1.  111 


Tat  iji 


i 


PELORI  A. 


73 


tur:  ut  adeo  in  Peloria  noftra  ftupendum  naturaj 
fcetum  omnes,  artis  noftrae  perici,  haud  immerito 
admiraturi  finc. 

XIII.    T  A  B  U  L  A. 

figurje  in  adje&a  Tabula  funt: 

%.  Peloria  caulis  naturali  ferme  magnitudine,  una 
cum  racemo  &  floribus. 

II.  Flos  Peloria  magnitudine  naturali  a  tergo  vifus. 

a  calyx.  « 
bb  Nectaria. 
c  tubus  corollae. 
d  limbus. 

III.  Flos  idem  antice  fpe&atus. 

a  calyx. 

bbb  Neftaria. 

IV.  Flos  idem  a  latere  vifus. 

a  calyx. 

bb  Neftarium  transverfim  diflTectum,  yt  cavi- 

tas  in  confpeclum  cadat. 
c  tubus  corollae. 
d  limbus. 

V.  Flos  Peloriae  iongitudinaliter  diifeftus,  ut  inter- 
na  pateant ,  e  cujus  fundo  floris  ftamina  quinque 
sequalia  cum  fuo  piftillo  in  confpectum  cadunt. 

a  calyx. 

b  Nectaria,  quorum  orificia  verfus  cavitatem 

hiant  quinque  foraminibus. 
c  tubus  corollae. 
d  limbus. 

VI.  Flos  Linaria*  e  figuris  Tournefortii  mutuatus, 
ut  differentia  Pelorise  ab  Antirrhino  magis  elu- 
cefcat. 


IV.  co- 


IV. 

C  0  R  A  L  L  I  A 
BALTICA 

PRvESIDE 

D.  D.  Car.  Lpnn^eo 

propofita 

AB 

HENRICO  FOUGT 

Reg.  Coll.  Metall.  Adfcr. 
Upfalia    i  7  4  5.      ^funii  %. 


PR^EFATIO. 

Recentioris  aevi  beneficio  tot  ceperunt  incre- 
menta,  tantas  accefliones,  fingulae  partes 
Hiftorice  Naturalis ,  utinventa  hujus  feculi,  li 
palmam  non  praeripiant,  faltem  non  cedant  iis,  quse 
prior  quondam  aetas  detexit.  Doclrinam  praecipue 
Coralliorum  ante  annos  triginta,  vel  quod  excedit, 
Comes  marsilius,  &  hoc  noftro  tempore  Celeb. 
B.  jussi;eus,  reaumurius,  aliique  ex  Aca- 
demia  Regia  Parifienfi,  multum  &  excoluerunt  & 
auxerunt ;  atque  ita  quidem  indefeffis  fuis  illuftrarunc 
obfervationibus,  ut  fpem  fecerint,  originem  atque 
naturam  Coralliorum  tandem  penitus  fore  perfpe- 
flam.  Eo  quidem  Philofophorum  induftria  in  ortu 
&  generatione  Coralliorinn  inveftiganda ,  olim  vix 
proceffit.    Hiftoria  nihilominus  horum  corporum 

adeo 


CORALLIA   BALTICA.  75 


adeo  prorfus  praetermiffa  non  fuit,  quin  pleraeque 
Coralliorum  fpecies,  per  varia  littora  ad  oras  inpri- 
mis  auftrales  occurrentes,  ab  eruditis  multis  magno 
cum  ftudio  &  labore  fint  collectae,  in  numero  re- 
rum  fpeciofilTimarumrepofitae,  nec  ofcitanter  omni- 
no  recenfitae.  Aft  corallia  baltica  adhuc 
fere  intacta  delituiffent,  nifi  forte  e  fuis  tenebris 
eadem  in  lucem  vocaffent  pauca  illa,  quae  bromel- 
lius  Nollras,  &  helwingius,  Paft.  in  Pruffia 
Angerburgenfiis ,  de  his  Coralliis  memoriai  prodide- 
runt.  Itaque  multum  e  re  effe  arbitramur,  quo 
nimirum  auctior  evjdat  Hiftoria  Naturalis  Patria, 
ut  Bromelliano  huic  catalogo  &  diverfas  Coralliorum 
fpecies,  quotquot  e  patriis  nacli  fuerimus,  adjicia- 
mus,  &  eas  pariter  a  prius  defcriptis  illis,  quae  no- 
bis  in  manus  inciderunt,  pro  virili  ulterius  expona- 
mus.  Nec  injucundam  prorfus  harum  rerum  ftudio- 
fis  praefentcm  opsram  fore,  licebit  fperare.  Pro- 
inde,  ne  fruftrentur  fua  gloria  littora  patna,  jam 
in  eo  occupati  erimus,  ut  explicatiores ,  quoad 
per  nos  licitum  eft,  imagines  Coralliorum  maris  Bal- 
ttei,  sveciam  inprimis  alluentis,  benigno  Tua, 
bone  lector,  fubjiciantur  confpettui. 

CAPUT  PRIUS. 

DE 

CORALLIIS   in  GENERE. 
§.  I. 

CORALLioRUMmentio  ut  hodie  faepius  occur- 
rit,  ita  apud  antiquos  fcriptores  haud  erat  in- 
frequens ;  horum  nonnulli  fcripferunt  L  fimplici 
coralium,   vel  curalium,   quod  reperies 

apLld    TH  E  O  P  HR  AS  T  U  M  ,     PLINIUM    &    O  V  I- 

dium  Met.  4.  749. 

Nunc  quoque  curaliis  eadem  natura  remanfit. 


76  CORALLIA  BALTICA. 


Habent  alii  quoque  corallum,  ut  sidonius 
Carra.  n.  no. 

LaEtea  puniceo  finuantur  colla  corallo. 
Quibus  inter  recentiores  aflentitur  Celeb.  tour- 

NEFORTIUS. 

corallium  alio  nomine  apud  dioscori- 
dem  appellatur  lithophyton,  lithoden- 
dron,  quafi  planta  lapidea,  lignum  lapideum. 

gorgoniam  idcm ,  a  gorgone  vel  ME- 
dusa,  appellavit  plinius  37.  10.  perseus 
cum  detruncaflet  Medufae  caput,  idem  ad  littus  pofuit 
fubftratis  foliis  &  virgis;  Virg<g  induruere  taclu  ca- 
pitis,  quod  fieri  cum  viderent  jNymphos,  fparferunt 
illas  virgas  per  mare.  Ovid.  metamorph.  IV.  fab.  18. 

Hujus  prseterea  diverfis  fpeciebus  varia  impo- 
nuntur  nomina,  ut  funt:  fungites,  astroi- 
tes,  porus,  madrepora,  millepora, 
porpttes,  reticularia  &c. 

originem  vocis  corallii  fcriptores  com- 
muniter  Graecam  efle  volunt ,  duclum  videlicet  a 
xct>7),  vel  nifof,  puella,  pupilla,  &  u\o-,  maris ;  efl: 
enim  maris  quafi  ornamentum.  Immo  diclum  alii 
putant  corallium,  oti  iv  x\l  xsifSTcq ,  quod  in 
mari  tondeatur.    Raj.  hift.  60. 

§•  II. 

definitiones  coralliorum  apud  diverfos 
auctores  habentur  variae. 

c^salpinus  de  plantis,  16.  33.  coral- 
Lium  album  definit,  quod  conflet  brevibus  ac  no~ 
dofis  ramulis ,  nitore  ac  candore  eboris  ;  cui  foramina 
autem  quaedam  infunt ,  non  folum  in  fingulis  nodis, 
fed  c?  juxta  nodos ,  duritie  lapidea. 

rajo,  in  method.  emencK  3.  corallia 
fv.nt  planta  flore  carentes  fubmarina,  fubftantia  dura 

admo- 


CORALLIA   BALTICA.  77 


admodum  &  lapidea,  quce  commanducatce  fub  dentibus 
crepitant  ac  fcrupofce  fentiuntur ,  fragilesque  funt ,  & 
duro  corpori  illifce  clarum  edunt  fonum. 

tournefortius  inft.  572.  definit  coral- 
lia,  quod  Jint  berbce  marince  fere  lapidece ,  ramofce; 
quarum  fpeciatim  genus  alterum ,  qttod  nullis  fora- 
minibus  confpicuis  eft  pervium ,  corallum  voca- 
vit,  alterum  vero  madreporam,  quce  foramini- 
bus  interdum  Jlelliformibus  ejl  pervia- 

BOERHAAVIO    llOrt.    Lugd-    I.  CORALLIA 

dicuntur  lithophyta,  quie  fttnt  fabrica  fimplici^ 
dura,  coralloide,  fragili,  illifu  fonora,  vi  ignis  in  cal- 
cenz  mutanda,  cum  acidis  effervefcente. 

geoffroy  mat.  med.  1 1 .  247.  corallium 
eft,  pianta  marina  fub  undis  absque  foliis  nafcens , 
fere  lapidea,  ramoja,  denfa  e?  folida ,  fragilis ,  cor- 
tice,  feu  potius  crufla  quadam  tartarea,  molli  tamen 
obduUa. 

Verum  enimvero  definitiones  ha?  recenfitre,  vix 
ab  omni  parte  funt  ad^quatfe  &  fufficientes :  neque 
enim  genuinum  chara&erem  fperare  fas  eft,  quara- 
diu  crimus  in  dubio,  utrum  in  civitatem  animalem, 
an  vegetabilem ,  anne  lapideam  potius ,  adfcrity 
conveniat  venuftam  hanc  maris  progeniem ,  quam 
dixere  Naturae  Hiftoriographi  Corallia. 

Interim,  ad  Vegetabilia  fi  referenda  fint  Corallia, 
confiftentia  fua  lapidea  atque  calcis  indole  ab  omni- 
bus  facile  plantis  dignofcuntur.  Si  productum  fint 
animaiium  feu  Vermium  aut  Zoophytorum,  eorum- 
que  dicenda  teftae,  id  illis  proprium  videtur,  quod 
a  bafi  plerumque  teneriori  folidis  corporibus  fubraa- 
rinis,  tenaciter  adha?reant.  Quod  fi  lapidibus  atfi- 
gnentur  Coraliia ,  &  ftru&ura  fpeciofa  intema ,  & 
determinata  figura,  nunc  ftelJis  notata,  nunc  fora- 
minibus  varie  pertufa,  haud  difficulter  ab  omni  di- 
ftinguuntur  lapide. 


7*  CORALLIA  BALTICA. 


Praterea  quum  id  agimus,  ut  hic  inprimis  prse- 
Itruantur  fundamenta  capitis  poftcrioris,  pro  fcopo 
tractationis  noftrae  indicaffe  juvabit,  id  genus  Co- 
ralliorum,  quod  cavilatibus  conftat  radiatis ,  nobis 
efTe  madreporam;  quodque  cavitatibus  inftrui- 
tur  fimplicibus ,  milleporam  nominari.  Sed 
madreporam  Simplicem  eam  vocamus  ,  quaj 
corpore conftat unico,  ftellaunica;  madreporam 
Compofitam,  quce  ex  pluribus  Madreporis  fimplici- 
bus,  proliferis  &  diftinclis  oritur :  denique  mad re- 
poram  Aggregatam  illam  nuncupamus,  quse  ftel-. 
lis  quidem  infignitur  pluribus,  fed  ita  inter  fe  co- 
adunatis,  ut  paries  unius  fit  communis  alteri;  adeo- 
que  conftat  corpore,  non  ex  Madreporis  pluribus 
iimplicibus  ac  divifibilibus  conflato. 

§.  III. 

Corallia,  ut  innuunt  fupra  dicta,  abaliis  adhoc, 
ab  aliis  ad  illud  natura;  regnum  amandantur. 

lithographi  Corallia  inter  lapides  recen- 
fuerunc,  rationibus  fequentibus  inducti :  quod 

*  pondere  fuo  &  confiftentia  lapideam  prorfus  du- 

ritiem  ac  gravitatem  referant; 

#  ex  adytis  montium  haud  raro  curioforum  examini 

fefe  oflferant ; 
y  tandem  diutius  uftulata,  &  aqua  exftin&a ,  in  ve- 
ram  calcem  abeant. 

Unde  cuisoNiEus  in  epiftola  ad  bocco- 
num  ftatuit,  nullum  prorfus  corallii  genus  effe  plan- 
tam ,  at  purum  putum  rainerale ,  ex  multo  fale  & 
pauca  terra  compofitum.  Exiftimat  enim,  variorum 
Jalium  cum  terra  aliisque  mixtionis  principiis ,  a  vege- 
tantium  occurfu  &  prcecipitatione ,  tam  nobile  mixtum 
emergere,  non  fecus  ac  famigeratam  Diance ,  feu  Chy- 
micorum  arborem  metallicam,  qua  Mercurii  Luna 

cupel- 


CORALLIA  BALTICA.  79 


cupellata  ,  in  aqua  forti  prius  diffolutorum  fi?  aqua 
communi  dein  innatantium  fubfidentia  atque  nexu ,  per 
appofitionem  partis  ad  partem  accrefcat. 

§.  IV. 

BOT  ANICI  Viciflim,  llt  DIOSCORIDES,  PLI- 
HiUS  ,    CiESALPINUS,     BOCCONUS,  RAJUS, 

TouRNEFORTius,  marsilius,  &  reliqui, 
plantis ,  annumerarunt  Corallia:  quod 

«  in  caudicem  adfcendant,  ramos  diffundant,  fuas 
quaeque  fervent ,  diverfa  forma  utut  mire  lu- 
dant,  fpecies  &  genera,  nec  non  ftipite  ad 
lapidem  vel  petram  affixo,  tanquam  aftis  in  ter- 
ram  radicibus,  ad  fimilitudinem  arboris  cujus- 
dam  quam  proxime  videantur  accedere; 

|8  huic  opinioni  robur  adjiciat,  minus  licet  explo- 
rata  veterum  fententia,  quibus  perfuafum  le- 
gimus ,  corallia  in  fundo  maris  obvenire  mol- 
lia,  ad  primum  aeris  conta6lum  illico  indure- 
fcere.  Vid.  Diofc.  mat.  med<  5.  7.  Plin.  32.  2, 
Ovid.  met.is-  416.    Imper.  hijl.  nat.%o%. 

y  idem  confirmarint  obfervationes  eocconi,  qui 
in  apice  coralliorum  &  fub  cortice  eorundem 
variis  in  cellulis  latentem  fuccum  lafteum  de- 
texit.  Hinc  nata  fufpicio,  nec  femine  defli- 
tui  corallia :  immo  cavis  eorum  meatibus, 
quos  &  poros  nominare  folent  fcriptores, 
fruftificationis  commodum  iocum  aflignari 
poffe ,  his  vifum  fuit ; 

t  hanc  opinionem  extra  dubitationem  ponere  vide- 
rentur  obfervationes. Comitis  marsilii,  quas 
in  opere  laudatiflimo,  Hiftoire  phyfique  de  la 
mer,  non  ita  pridem  evulgavit:  quibus  id  pon- 
deris  vindicare  nititur  Vir  illuftriflimus ,  ut 
in  numero  vegetabilium  quam  maxime  collo- 

canda 


8o  CORALLIA  BALTICA. 


canda  effe  corallia,  quavis  ratione  contendat. 
Coralliorum  enim  flores,  quos  videtur  fibi  di- 
flincliflime  obfervafle,  fplendide  delineatos, 
fpectantium  oculis  exhibuit. 

Cujus  inventi  hifloriam  quoque  geoffroy 
mat.  med.  2.  251.  paucis  percenfet,  dum  corallium 
recens ,  ex  cequore  extraUum,  in  aqua  marina  ferva- 
tur,  papillce  fenfim  intumefamt  &  expanduntur ,  lactei 
fucci  guttulas  fundentes ,  tum  ex  fingulis  papillis  ori- 
tur  Calyx  octopbyllus ,  patens  feu  Jlellatus ,  albus ,  fta* 
minibus  octo,  longitudine  circiter  calycis ,  patentibus 
C5*  piftillo  fimplici.  Tandem  pofi  octo  vel  duodecim 
dies  marcefcentes  flores  flavefcunt^  in  glohulos  contra- 
buntur ,  lacteo  fucco  turgidos ,  deciduos  £f  aquce  fun- 
dum  petentes.  Hcec  corpufcula  ejfe  fruftus,  femen 
vero  in  eorum  fucco  delitefcere  autumat.  Mirum  hoc 
pbcenomenon  Anno  1706,  menfe  Decembri  primum  ob- 
fervavit  Illuflris  Comes  marsilius  in  recens  ex- 
pifcato  corallio :  illud  enim  in  vafe  aqua  marina  reple- 
to ,  per  aliquot  dies  fervatum,  floribus  albis  ftellatis 
binc  inde  confperfum  reperit.  Aqua  detraUa,  evanue- 
runt  flores ;  aqua  marina  denuo  affufa,  flores  iterum 
apparuerunt ,  ficque  per  decem  vel  undecim  dies  coral- 
lium  floridum  confpiciebatur. 

§.  V. 

zoologi  denique  celebratiflimi ,  Dn.  bernh. 

JUSSIJEUS,    TREMBLEJUS    &  REAUMURIUS, 

corallia  nec  lapides ,  neque  vegetabilia ,  fed  ver- 
mium  effe  produttum,  contendunt.  Hujus  fententia; 
auctor  fuit,  &  a  marsilii  atque  botanico- 
Vum  veftigiis  &  aucloritate  primus  difceffit  Dr. 
peysonellius,  Medicus  Regius  Guadeloupenfis, 
qui  academije  regi^e  parisiensi,  Anno 
1727,  ex  iteratis  &  fedulo  captis  experimentis  fibi 

com- 


CORALLIA  BALTICA. 


8i 


compertum  fignificavit,  nores  coralliorum  non  efTe 
nifi  mjnutiffimbrum  a  i  malculorum,  forma  &  firni- 
litudine  urtica  marina ,  valde  prodigiofum  nume- 
fum  :  neque  aliud  eife  corallia,  quam  pkira  verrruum 
ctomicilia,  atque  lcpidifiia. am  congeriem  tefhrum. 
Ha?c  primum  qujdem  aideo  vifa  fuere  paradoxa,  ut 
(plendida  viderentiir  commenta  ,  usque  dum  accura- 
tiorem  PMyporum  invefbgationem  jnte  aiiquot  an- 
nos  aufpic;:retur  Cdeb.  tremblejus.  Sed,  de- 
tee"ta  pollmodum  Polyporum  natura,  inceperunt  ob- 
fervationes  iils  peysoneliji  pluris  fieri ,  &  tan- 
ti  quidem,  ut  acutiflirniis  B.  jussiteus  hujus  rei 
pernofcendae  caufa ,  Anno  1741  ad  littora  Nor- 
mandia;  iter  inftitueret :  ubi  coralliorum  naturse 
indaganda;  eo  cum  fucccfTu  incubuit,  ut  ex  itinere 
reverfiis  eximias  plane  referret  obfervationes,  qua; 
huic.maxime  faverent  inftituto.  Hac  de  re  ulterius 
legi  merencur  ,  quoe  erudite  reaumurius  in 
Praf.  ad  Tom.  VI.  de.bifforia  Infect. 

Vir  ClsrifTimus ,  rernh.  jusstjeus.  in  lite- 
ris,  An.  1744.  d.  i.Maji,  ad  Cekberriwum  Dn,  Prce- 
fidem,  de  hoc  ncgotio  datis,  id  fibi  ratum  effc  flr- 
mumque  perhiber ,  qon  folum  quod  piurcs  conillio- 
rum  fpecies,  quas  pro  certiffimis  plantis  nemo  non 
haberet,  fint  crufta;  vel  tefbe  certorum  animalculo- 
rum  mannorum;  fcd  jam  etiam  patere,  a  quibus 
zoopHYTis  hae  domus  &  a^dificentur  &  habiten- 
tur.  Quod  quum  novum  fit  &  adhuc  paucis  perfpe- 
ftum;  recenfionem  horum  ammalculorum ,  prout' 
illa  enumerantur  a  Dn.  jussiteo,  dignam  judica- 
mus,  quae  in  gratiam  Lccloris  hic  fubjiciatur. 

I.  scolopendra,  Ipfo  monente ,  eff.  Zoophyton, 
corpore  cylindraceo,  dentaculis  2  five^.  Huic 
originem  debent: 

Tubuli  vermiculares ,  Dentalia ,  Penicilla  marina, 
Tubularia. 

Tom.  I.  F  Coral. 


%i  CORALLIA  BALTICA. 


Corallina  aftaci  corniculorum  a-mula.  Tournef. 

inft'571'  Raj»  fyn-  3-  34-  w.  10. 
Corallina  marina  abietis  forma.  Tournef.  ivfl.  571. 

Raj.  fyn.  35.  n.  12. 
Corallina  minus  ramofa ,  alterna  vice  denticulata. 

Raj.  fyn.  35.  n.  13. 
Corallina  mufcofa,  denticulis  bijugis  unum  iatus 

fpectantibus.  Pluck.  alm.  1 19".  Raj.fyn.35.  n.14. 
CoralUna  mufcofa  pennata,  ramulis  & capillamen- 

tis  falcatis.  Pluck.  alm.  1 19.  £.  47.  /.12.  ifa/. 

/yw.  36.  n.  16. 
Corallina  mufcofa,  alterna  vice  denticulata,  ra- 

mulis  in  crebcrrima  capillamenta  fparfis.  Pluck. 

alm.  119.  £.48.  /•  3.    Raj.fyn.  36.  n.  17. 
Corallina  mufcofa  denciculata  procurr.bens ,  caule 

tenuiflimo,  denticellis  ex  adverfo  fitis.  Pluck. 

alm.ny.  t./fl.  f.ii.    Raj.fyn.36.  n.  1$.. 
Corallina  pumila  repens ,  minus  ramofa.  Raj. 

fyn.  37.  n.  19. 
Corallina  pumila  erec~ta  ramofior.    Raj.  fyn.  37. 

n.  20.  t.  2.  /.  1. 

II.  polypus  corpore  oblongo  cylindraceo,  ten- 

taculis  ad  circumferentiam  capitis.     Ab  boc 

oriuntur : 

Millepora  arenofa  anglica.    Pet.  muf.  271.  Raj. 

fyn.  31. 

Fucus  telam  lineam  fericeamve  tcxtura  fua  aemu- 
lans.   Tournef.  inft ,  568.  £.334.  Raj.  fyn.  42.  n.9. 

Fucus  marinus  fcrupofus  albidus  anguftior  com- 
preffus,  excremitatibus  quafi  abfcidis.  Morif. 
bift.  3-P-646.  f.  15.  t.  8.  /17.  Raj.  fyn.43.  n-io- 

III.  medusa  corpore  orbiculato  f.  conico,  tenta- 
culis  filiformibus.  Hinc 

Adianti  aurei  minimi  facie  planta  marina.  Raj. 

fyn.  31.  n.  4. 
Madreporce,  Cellepora  linnjei. 

Alcyo- 


CORALLIA  BALTICA. 


83 


Alcyoni.uth  ramofo»-  digitatum  molle,  aflerifcis 
undique  ornatum.  BreyniiE.  N.  C.  VII.  app.159. 

Raj-fy'1-  31-  n-2' 
Acetabulum. 

IV.  sepia  corpore  oblongo  tepreflb ,  tentaculis 
6  brevioribus :  2  longioribus,  os  inclufum  cor- 
pori,  oculi  2  magni  infra  tentacula  Inde\ 

Nautilus  papyraceus,  Orthoceros,  Littius,  Ba- 
lanus,  Verruca  teftudinaria,  Concha  anatifera. 
Echinus  marinus. 
Afterias,  Stella  marina. 

§.  VI. 

In  hoc  diflenfu  C^.  3. 4.  5.)  fi  nobis  cenfenda  atque 
rite  feftimanda  res  erit,  non  pofliimus  non  fummo- 
rum  virorum  &  laudare  &  fufpicere  inventa  longe 
nobiliflima.  Illis  autem  fingulis  quum  graviflimse  fint 
paufl^e,  cur  potius  rait  lapideo,  aut  vegetabili,  autani- 
mali  regno  adjudicare  velint  corallia,  nobis  ingenue 
fateri  licebit,  nondum  facile  patere,  qusenam  fcnten- 
tia  reliquis  fir anreponenda^) ;  prsefertim,  quum  re- 
centiorum  circa  hanc  rem  obfervationes  fint  nuper 
inchoacai,  non  ad  plenum  confefta1,  &  defiderentur 
adhuc  quam  plurima,  quaedies  forte  revelabit.  Do- 

F  2  nec 


a)  Qaae  praecipue  nos  haefitantes  tenuit  fuit  Affinitas  &  Ana- 

logia.  R  gr. 

fucus  abfolute  planta  eft.    Ker atopbyton  Boerh.  Fucus  eft 

lignofus  fiexilis,  coriaceus.     Titanckeratophyton  efb  in- 

ttrne  Keratt.phyton ,  externe  lapideum;  fi  lapis  generaret 

cruftam  calcaream  ,  anne  &  liijnoiam? 
SPongia  fi  m"do  planta  eft,  mirum  quod  Fucus  marinus 

fcrupofus.  Morif.  hift.  3.  f.  15.  t      f.  16.  17.  fit  produ- 

ftum  Animale 

confekva  eft  vegerabile;  Conferva  articulata  itidem 
vegetaHle  Corallina  eft  Corterva  articulata  crufta  lapi- 
dea  tecta  Acetabutum  Tournef  eft  Corallina  apice  pel- 
uto  feu  ftella  corallina  ex  animali  producta. 


84 


CORALLIA  BALTICA. 


nec  ergo  certiora  fucrimus  edo&i ,  nullum  poti.us, 
quam  immaturum  &  prseceps,  noltrum  interponi- 
mus  judicium.  Nequc  enim  ex  inftituto  id  J»gimus, 
ut  difcutiantur  hic  fingula,  qux  de  coralliis  dicenda 
forent.  Nos  defcriptionem  qualemcunque  corallio- 
rum  ad  haec  noftra  httora  crefcentium  promifimus; 
nec  ulterius  diva  ari  animus  eft,  quam  fert  nobis 
propofita  brevitas,  dum  eorum  tantum  defiderio 
ftudemus,  qui  leviorem  forte  cupiunt  coralliorum 
notitiam ,  &  dum  ad  fubfequentia  duntaxat  rite  in- 
telligenda  viam  paramus. 

§.  VII. 

Quo  minus  ad  flnem  olim  dcduci  potuerit  ope- 
rofa  illa  quaeftio  de  natura  coralliorum,  ut  exquifi- 
ta  ac  pleniori  eorum  defcriptione  atque  hiftoria  jam 
dudum  orbis  frueretur,  moram  injecerunt  hsec  in- 
primis  impedimenta:  quod 

u  fepeliantur  undis  corallia,  in  fundo  latebrisque 
marium  delitefcant,  ubi  difficilis  aditus,  nec  li- 
bera  deambulatio  conceditur. 

/3  corallia,  quae  difcerpit,  inque  littus  ejicit  cre- 
briori  tempeftate  incitatus  flucluum  impetus,  in- 
tegra  vix  unquam  reperiantur. 

7  eadem  in  littus  ejecla  nunc  aereas  patiantur  in- 
jurias,  nunc  argilla,  fabulo  &  arena  obruantur, 
nunc  ex  adjacentium  corporum  adhacfione,  cum 
quibus  in  lapidem  facile  concrefcunt,  crebro  de- 
formentur. 

^  longe  alia?  coralliorum  fpecies  in  Oceano  Septen- 
trionali,  aliae  in  mari  Pacifico,  alia?  in  mari  Bal- 
tico,  aliee  profersntur  alibi.  Accedit,  quod  iin- 
gulbe  fpecies  coralliorum  figura  admodum  vanent: 
quo  faftum ,  ut  diltinctas  fpecies  fere  toties  con- 
ftituerinr.  auctores ,  quoties  dilfimilis  formas  ofFen- 
derint  individua. 

«  no- 


CORALLIA  BALTICA.  8* 


e  notitia  denique  coralliorum ,  procul  adeo  peten- 
dorum,  majores  poftulet  impenfas,  quam  eam 
ufui  futuram  vulgo  fuit  judicatum.  Nauta?  vero, 
quibus  opportuna  maxime  patet  occafio  remotio- 
res  orbis  adeundi  plagas,  hcec  minus  obfervant: 
neque  fcientiarum  cultui  multum  infervit  turba 
rudis  eorum ,  quibus  pifcatus  coralliorum  plerum- 
que  eft  demandatus. 

§.  VIII. 

Sed  eftprofecto,  quodmaximedemircmur  in  hoc 
corporum  genere.  Tam  prope  enim  ad  quodlibet  e 
tribus  natura?  regnis  corallia  videntur  accedere,  ut, 
nec  merum  ea  lapidem,  ncc  plantam  fincerara,  neque 
animalium  unice  productum  eife,  facile  dixeris ;  eft 
tamen  illis,  qiiod  animale  quiddam  &  vegetabile  ,  & 
hpideum  fimul  indicat.  Quin  &,  ubi  congeruntur  in 
littorecorallia,  quorumcunque  circumfuforum  corpo- 
rum  adnatam  molem,  inque  calcem  verfam  faepius 
oftentanc.  Immo  confertiflimum  coralliorum,  con- 
chyliorum  &  pctrificatorum  numerum  tantum  non 
omnes  fubminiftrant  rupes  calcaria?,  raroalia?.  Num 
igitur  ad  originem  calcis  hxc  quicquam  b)l  Ve- 
rum  hoc  libenter  illis  definiendum  permittimus, 
quibus  experiundi  hujus  eft  data  facultas. 
 Fj  §.  IX. 

b)  In  Itinere  Qotblandico  fag.\q\.  vidi  Sabulum  &  AYdillam 
Coralliis  ad  littus  ejedis  adheerere,  ficque  coagufari  &  in  cal- 
cem  verti.  ExArgilla  oritur  Calx  ,  fed  quaenam  fit  caufla, 
ut  in  calcem  tranfeat  Argilla ,  obfcurum  eft  Calcem  mu- 
tare  Argillam  &  Sabulum  in  fuam  naturam ,  nulli  non  no- 
tumeft.  Immo  &  Schiftum  ab  adjacente  calcario  lapide  in 
calcem  mutari  vidi  in  Itin.  IPtfirogoth.  p.  Bl.  Calcem  ab 
animalibus  Zoophytis  creari,  patet  ex  teftis  Cochlearum, 
Concharum  &  fimilium  ,  qu32  ejusdem  naturse  cum  Coral- 
liis  funt.  Raro  montes  calcarii  obfervantur,  quin  infinitis 
fcatent  Petriiicatis ,  qu^  petrificata  plerumque  corallia  vel 
oftracodermata  funt.  Hmc  milii  fufpicio  eft,  quod  coral- 
lia  &  oftracodermata  non  a  calce  ut  patre  genita  fint,  fed 
ut  Patres  calcem  generarint. 


86*  CORALLIA  BALTICA. 


§.  IX. 

Ceterum  coralliorum  fcraciffimtim  effe  natale 
fohim  .ad  plerasqu^  <->ras  maritimas,  verbo  fi  com- 
itv  rporavcrmus,  hau.d  alienum  vidcbitur.  Etenim 
Mufenm  stobjeanum,  Lundini  afiervatum,  dita- 
vit  inpri m is  oelandia.  Cojfeftionibus  bromel- 
lianis  partem  pracipuam  fuppcditarunt  Infulce 
carolin^e  in  gothlandia.  Amborum  hanc 
fup^lleftilem  omnem  nimium  quantum  excedit  locu- 
pletiflimus  coralliorum  thefaurus ,  cujus  heic  duci- 
flius  lincamcnta,  quem  ex  gothlandia  &  ca- 
p  E  L  L 7E  portu  Celeherr.  Dominus  Prcefes  fecum 
deportavit.  His  Gothlandorum  deliciis,  in  oratione 
fua  inaugurali  de  necefptate  peregrinationis  intra  pa- 
trinm;  hoc  Ipfe  tribuit  praeconium :  Corallifera ,  in- 
quit,  Indorum  littora  miramur,  fed  Capellce  portus, 
Chcus  e/f  in  Cctblandia)  credite  Auditores ,  unus  hic 
locus  txceqnat ,  immo  exfuperat  Orientis  has  opes :  vidi 
enim  de.nfiff.ma  coraliiorv.m  jirata  per  inttgra  Jlndia  & 
ir.VHaria  hujus  iittoris  fefe  cxtendentia.   vide  &  lit- 

T  O  R  A    CORALLINA    ill   Itill.   Gothl.   p.  1 90.  HuC 

quoque  pertinent,  quse  bromellius  in  Lithogr. 
Suec.  fp.  2.  c.  2.  §.  1.  Litbophytorum,  ait,  inopiam 
compenfahit ,  fptro ,  corallinorum  noftrorum  lapidum  in- 
fignis  nv.merus ,  quorum  tanta  copia,  tantaque  vcrietas 
apud  kos  occurrit,  quantam  vix  aliis  regionibus  fuppt- 
tere  fcimus. 

§.  X. 

cora  lltorum  denique  quo  minus  perfpexit 
orbis  naturam,  eo  leviorem  fenfit  utilitatem. 

Calcem  nonnunquam,  fed  raro,  parant  inde 
Gothlandi. 

Mufeis  Eruditorum  atque  Curioforum ,  Regum- 
que  &  Magnatum  Hortis,  Cryptis,  aliisque  rebus 
bene  mulris,  ad  oftentationem  fere  compofitis, 
haud  mediocri  folent  eile  ornamento  corallia. 

In 


CORALLTA   BALTICA.  87 

In  Medicina  eadem  audiunt  abforbentia,  eun- 
deraque  ufum  praebcnt ,  quem  reliqua,  terrea  di£la. 

Sed  uberiores  tandem  fruftus  fore  confido, 
quum  in  fontcm  generationis ,  atque  intima  horum 
corporum  penetialia  patuerit  aditus.  Hcec  procul 
dubio  laborem  compenfabunt. 

CAPUT  POSTERIUS. 

DE 

CORALIIS  BALTICIS. 
I. 

Madrepora  (turbinata')  fimplex,  turbinata,  lae- 
vis;  ftella  concava.  Fig.  L  II III.  IV.  VII. 

Futngites  cinerei  coloris ,  cujus  ftriatum  capitulum 
mtide  fuper  lapidem  calcarium  fufcum  expanditur  &f  ex- 
plicatur.    Brom.  lith.  fp.  2.  30. 

Fungitarum  veftigia  in  lapide  calcario  incano  con- 
fpicua.    Brom.  lith.  fp.  2.  30. 

Columellus ,  feu  Fungites  minor  lapidi  calcario  gri- 
feo  immerfus.    Brom.  lith.  fp.  2.  30. 

Fungitce  minimi  cum  capitulis  ftriatis.  Brom. 
lith.  fp.  2.  30. 

Fungitae  fojfiles  majores  rotundi ,  qaorum  capitula 
dijfufa,  intusque  profunde  ftriata ,  pediculi  aittem  ad- 
modum  breves  fint.    Brom.  Iith.  fp.  2.  30. 

Fungitce  varii  diverfce  magriitudinis ,  quorwn  an- 
guftum ,  intusque  profuridp  ftriatum  capitubnn  definit 
in  petiolum  longwm ,  dcuium ,  plus  mmusve  incurvatum. 
Brom.  lith.  fp.  2.  30.  t.  32. 

Fungites  medice  magnitudiivs  fubrotundus  ,  lavis, 
gothlandicus ,  cujus  pVeoli  orficium  rotundum  £•?  pro- 
fitnde  ftriatum,  pediculv.s  autem  va!de  brevis.  Brom. 
lith.  fp.  2.  32.  t.  32. 

Fungitce  medice  magnitudinis  ,  tetrngoni  gotb- 
landici ,    quorum  pileoli    orifcium    vel   quadratum , 

F  4  -vel 


88  CORALLJA  BALTICA. 

vel  rhomhoidale ,  pediculus  autem  brevis  &  exiguus  exi- 
Jf.it.    Brom.  lith.  fp.  2.  33.  t.  33. 

Fungites  gothhndicus  magnus ,  pileolo  amplo,  la- 
to,  admodimique  expanfo,  fed  pedicido  brevi  donatus. 
Brom.  lith.  fp.  2.  35.  t.  36. 

Fungites  major  orbicularis  gothlandicus ,  facie  fua 
ac  figura  proxime  acccdens  ad  fungitam  orbicularem 
belveticum  Langii,  in  hi/f.  lap.  fg.  helvet.  p.  52.  t.  12. 
defcriptum.    B;om.  lith.  fp.  2.  36.  t.  36. 

Fnngites  elegans  tvajor ,  oris  profurtde  crenath ,  in- 
tusque  rejtexis,  ex  Gotblandia.    Brom.  Iith.  fp.  2.  36. 

Fungites  major  orbicmaris,  amplo  pileoli  orificio, 
ctiius  crmoii  &  tenues  margines  prater  morem  valde 
exjfdnt ,  &  ctrcd  centrum  in  eltum  elevantur.  Brom. 
lith.  fp.  2.  37.- 

Fungifes  gothlandicus ,  mitximus ,  circwrferentia 
fua  l'4  pollices  capiens ,  ex  meris  IdmeUis  tenuioribus  ac 
friatis  compofitns ;  in  cujus  protuherante  capitido  ,  ca- 
vitas  adeo  coarciatur  ,  ut  digiti  mininii  apicem  vix  ad- 
nvdtat.    Brom.  lith.  fp.  2.  37. 

Fungites  mcdia  magnitudinis  candidus  ac  elegans, 
levioribus  qvidem ,  afi  nitidijjimis  Jtriis ,  a  centro  pro- 
fundiori  ad  marginem  elatiorem,  amplum  ac  refiexum, 
procuri  entibus  ,  brevique  petiolo  confpicuus.  Brom. 
lith.  fp.  2.  37. 

Fungites  gothlandicus  major ,  parvo  pediculo,  cu- 
jus  pileoli  orificium  lapide  calcario  communi  infarttum 
£f  repletum.    Brom.  lith.  fp.  2.  38. 

Fungites  gothlandicus  major ,  longo  &  incurvato 
pedAcido ,  cujus  pileoli  orificium  Jialaclite  infarcium  eft. 
Brom.  lith.  fp.  2.  38.  t.  38. 

Fungites  alius  gothlandicus ,  brevi  pediculo  &  ma- 
gno  lotoque  pileolo  conf/ncuus ,  cujus  orificium  Jive  ca- 
vitas ,  madrepora  .placentiformi  Jive  efchara  marina  te- 
nui  reticulari  obtegitur.    Brom.  lith.  fp.  2.  38- 

Colu- 


CORALLIA  BALTICA.  89 


Columellus  turbinatus  major ,  fuperna  facie  exca- 
vatus  g?  radiis  coralliis  propriis  ftellatus  eft.  Helw. 
lith.  Angerb.  52.  t.  5.  f.9. 

Columellus  turbinatus  minor  Luidii  n.  134.  feu 
calyx  coralliorum  Langii ,  ad  littora  cum  plurimis  frag- 
mentis  obvius.    Helw.  lith.  Ang.  52.  t.  5.  f.  10. 

Columellus  turbinatus  minimus.  Helw.  lith.  An- 
gerb.  52.  t.5.  f.  11. 

Columellus  ftriatus  feu  bryonice  radix  lapidea  ftm- 
plex.    He!w.  lith.  Ang.  52.  t.  5.  f.  13. 

Columelli  majoris  turbinati  materice  durioris  fpecir 
men,  five  potius  fragmentum?  integrum  enim  reperiri 
nondnm  contigit ;  fubtiliffime  in-  longum  ftriatum,  fa- 
fciatwn  &  in  extremitate  latius  expanfa  ftellatum.  Helw. 
Hth.  Ang.  53.  t.5.  f.  15.  y 

Ejusdem  Columelli  fpecimen  proliferum.  Helw. 
lith.  Ang.53.  t-5-  f-  17- 

Defcr.  E  bafi  anguftiori  five  ar£liori  principio 
fenfim  enafcitur  corpus  oblongum ,  teres,  iuperiora 
verfus  rnagis  raagisque  dilatatum ,  apice  truncato, 
cujus  fuperficies ,  ftriis  Jongitudinalibus ,  obfoletis, 
numerofis ,  minimis  undique  exaratur  ,  &  fulcis 
transverfajibus,  obtufis,  inaequalibus  cingitur. 

Stella,  qux  inhaeret  apici,  efl  concava,  margi- 
ne  cavitatis  acuto,  radiis  aut  fulcatis,  aut  lamella- 
tis,  fepe  etiam  dentatis,  ab  imis  ftellae  partibus  ad 
oris  ambitum  procurrentibus ,  exornata. 

Varietates  hujus  Madreporas  funt  permultae: 
nos  ad  fequentes,  tanquam  prascipuas,  attendimus : 

<*  cujus  diameter  difci  fuperat  longitudinem  ipfius 
corallii ;  ftella  vero  planiufcula  margine  inftrui- 
tur  latifTimo,  centro  parum  excavato,  radiis  e 
medio  cavitatis  ad  circumferentiam  ductis  in- 
tegris  omnibus.    Fig>  I. 

F  5  /3  cujus 


CORALLIA  BALTICA, 


cujus  diameter  difci  ipfo  quoque  corpore  corallii 
longior  exiftit;  ftella  verum  concava  conftat 
fundo  plano,  margine  haud  multum  expanfo, 
radiisque  obau6to,  quorum  alterni  longiores  a 
margine  extimo  ad  fundum  usque  defcendunt, 
inque  itineris  medio  ceffant  alterni  breviores, 
ut  centrum  fundi,  quod  nec  radii  longiores 
affequuntur ,  non  contingant.    Fig.  II. 

7  quse  pcrfecte  eft  turbinata,  ftellaque  turbinato- 
concava,  radiis  ab  ipfo  centro  ad  marginem 
rccta  ductis,  infignitur.    Fig.  III. 

S  qurs  fere  cylindracea,  at  verfus  apicem  craffior 
aliquantum,  ftellam  gerit  turbinato*  concavam. 
'  Fig*  IV.  Ha?c  modum  pariter  augmentationis 
horum  corporum ,  ftcllae  videlicet  e  centro 
prolem  emiiram,  oftendit. 

s  cujus  eft  obliqua  forma,  five  incurvato- oblonga, 
bafin  verfus  anguftior,  fuperne  craffior,  mar- 
gine  cavitatis  fuprema;  paulium  contraclo;  ftel- 
la  hemifph-.trico  -  concava,  radiis  ,  interjectis 
alternis  brevioribus ,  longioribus  alternis,  a 
margine  ad  centrum  properantibus ,  exfculpta. 
Fig.  VII. 

Magnitudo  hujus  Madreporai  occurrit  varia:  alise 
enim  articulum  extimum  digiti  vix  a?quant;  magni- 
tudine  vero  cornu  taurinum  aemulantur  alias;  cujus 
etiam  colorem  exprimunt ,  quippe  qui  in  recens 
extra£tis  coralliis  hujus  fpeciei  eft  fubdiaphano-cor- 
neus.  Unde  fpecnnina  illa,  quse  affimilantur  varie- 
tati  e,  in  Gothlandia  Cumshom  (cornua  arietis) 
vulgo  falutantur. 

Horum  coralliorum  ad  regiones  maritimas  no- 
ftras  ubertas  eft  maxima,  eorumque  inprimis,  ex 
coralliis  Balticis,  apud  au&ores  facta  mentio. 


II.  MA- 


CORALLIA   BALTICA.  91 


II. 

madrepo ra  (  Porpita)  fimplex ,  orbicularis, 
plana;  ftella  convexa.    Fig.  V. 

Fungitarum  minimorum  pediculo  defiitutorum  capi- 
tula  parva  ftriata ,  ac  trochifcorum  infiar  crenata ,  col-> 
lefta  in  littore  maris  Gothlandice.  Brotn.  lith.  fp.  2» 
33.  f.  a.  b.  c.  d.  e.  f.  g.  h. 

Lapillus  numismalis.    Calceol.  muf.  328. 

Porpita  minor  numularis.    Luid.  lith.  151. 

Lens  lapidea  firiata,  utrinque  convexa.  Scheuchz. 
lith.  Helv.  f.  43.  44. 

Fimgi  cujusdam  marini  capitulum.  Biittn.  di(T. 
de  corail.  foff.  24.  t.  3.  f.  5. 

Defcr.  Haec  Madrepora  orbicularis  eft ,  plana, 
glabra;  rugis  annularibus  obfoletis,  ftriisque  minu- 
tifiirnis  a  centro  msrginem  verfus  molliter  notata; 
centro  in  pauciflimis  fpeciminibus  aliquantum  emi- 
nenU',  in  plurimis  exiftente  fere  plano.  vid.  Fig.V. 
lit.  b. 

SteUa  convexa,  medio  excavata,  conftat  ra- 
diis  dentatis ,  a  margine  ad  centrum  convergenti- 
bus,  quibus  alterna  vice  radii  alii  dimidio  brevio- 
res  inrerponuntur.  vid.  Fig.V.  lit.a. 

Radii  omnes,  vel  potius  lamellae,  ubi  fluftua- 
tio  maris  vitium  non  induxit,  margine  quidem  funC 
pPAi!!um  dentato;  undarum  tamen  eludere  violen- 
tiam,  antequam  attingant  littora,  quum  Eegre  pof- 
fint,  kcvigatiores  vulgo  reperiuntur,  atque  punclu- 
lis  tantum  exftantioribus  obfervantur  fignata?. 

Formam  igitur  Trochifci  Officinalis ,  vel  fru&us 
Lavaurce  aut  Malvce  eleganter  referunt  hsecce  cor- 
pora;  qure  latitudine  rarius  transverfi  digiti,  com- 
muniter  autem  minora  &  femine  Lentis  vix  amplio- 
ra  reperiuntur. 

Vulgo 


92 


CORALLIA  BALTICA. 


V ulgo  hqe  Madreporae  i^enditantur  pro  femine  vel 
fru&u  coralhorum ,  exopinione  fortaffis  quorundam 
eorurn,  qui  corallia  reliqua  fungiformia  his  operculis 
quafi  tegi  arbitrantur.  Sedratio  fubeft,  curvocemus 
haec  in  dubium,  quamvis  deficiente  veftigio  bafcos, 
qua  folido  cuidam  adhaereant  corpori,  non  mirer, 
fcrupulum  facile  quibusdam  hinc  fuboriri  potuiffe. 

Ad  urbem  ipfam  Wisbyam,  in  Gothlandia,  tam 
a  parte  boreali ,  quam  auftrali ,  hasc  Madreporae  fpe- 
cies  fatis  abundantur  occurrit. 

III. 

madrepora  (  Ananas)  compofita,  corporibus 
proliferis  e  centro  pluribus,  undique  coadunatis; 
ftella  convexa,  centro  concava.    Fig.IX.  n.i. 

Fungites  gotblandicus  brevi  pediculo  &  magno  am- 
ploque  pilenlo ,  cujus  fuperficies  tota  figuris  a/tnformi- 
bus  fubtitiffimis  ,  &  propemodum  obliteratis  obducitur. 
Brom.  lith.  fp...  2.  39.  t.  39. 

Corallium  albid.wn ,  fuperficie  figuris  aflriformibus 
propemodwn  obliteratis ,  qua?  exterfio  aquarnm  flutlibus 
efi  adfcribenda.  Alias  Ecbinometra  Scheucbz.  f.  85- 
fimile.  In  littoralibus.  Helw.  lith.  Ang.  53.  t.  5. 
f.  22. 

Defcr.  Particula  quaevis  primaria  hujus  cdfallii 
turbinata,  oblonga,  ltriis  longitudinalibus ,  obfo- 
letis ,  numerofifllmis  obtegitur. 

Stella  convexa ,  lato  margine,  extrorfum  decli- 
vi,  radiisque  inftruitur,  centrum  cavum  occupanti- 
bus,  lamellatis,  prominulis,  acutis,  qui  vero  mar- 
ginem  exornant,  laevioribus,  ftriatis. 

Corpora  ejusmodi  plura,  e  centro  cujusvis  ftellce 
erefta,  a  latere  invicem  coagmentata  &  quall  con- 
glutinata,  Madreporam  compofitam  convexam  ac 
verfus  bafin  turbinatam  exhibent. 

Varie- 


CORALLTA  BALTICA. 


93 


Varietatem  fat  fingularem  fiftit  fig.  VIII.  c)  In- 
ter  hanc  enim  &  Madreporam  nuper  deferiptam  in- 
tereit  illud,  quod  ultimse  partes  quarumlibet  adja- 
centium  ftellularum ,  margine  nonnihil  elevato, 
ftriisque  concurrentibus  utrinque  dentato  ,  ultra 
planiticm  corporis  paullulum  emineant. 

CohaTet  adeoque  haec  fpecies  Madreporae  uti 
bacca  in  Ananas  feu  Bromeiia.  Transverfim  feftutn 
foocce  corallium  examinavimus ,  atque  tunc  ab  ima 
quoque  parte  optime  cernebantur  ftellarum  imagi- 
res;  fed  a  fe  invicem  remotiores,  qua?  per  me- 
dium  corpus,  ubi  lamellee  confpiciebantur  in  apice, 
transeunt. 

IV. 

madrepora* (truncata )  compofita,  corpori- 
bus  proliferis  e  difco  pluribus,  rmirgine  coaduiutis; 
ftellis  truncatis  ,  centro  cylindraceo  -  concavis. 
Fig.X.  w.  3. 

Fungitce  octo  majores,  candidi,  pyxidati,  quorum 
pediculi  in  imo  coaliti,  ex  uno  quafi  pede  ac  principio 
exfurgere  videntur.    Brom.  iith.  fp.  z.  39.  t.  39. 

Ejusdem  generis  tertius  luxurians  &  prolifer  fun- 
gites  gothlandicus ,  ex  octo  minoribus  infundibuliformi- 
bus  concretus ,  qui  a  p'oxime  v,  emorato  non  nifi  colore 
magnitudine  difcrepant.    Brom.  lith.  fp.  2.  40. 

Ejusdem  generis  tertius  luxnrians ,  ex  feptem  mi- 
mribus  calyciformibus  compofitus ,  qui  hoc  a  ceteris 
differunt ,  quod  centralis  capitulorum  cavitas  plann  con- 
fpiciatur ,  totaque  materia  calcaria  infarcta.  Brom. 
lith.  fp.  2.  40. 

Ejusdem  generis  quartus  ,  ex  quatuor  tantum 
rninoribus   cyathiformibus  fungitis  conjlans ,  quorum 

fingula 


c)  Hujus  etiam  figuram  habet  wolfart  biji*nat.  Hajfc, 
U 10.  /.  3.  4» 


CORALLIA  BALTICA. 


fmgula  capitula,  profundam  in  eentro  cavitatem  &  in 
ambitu  duplicem  quaf  admodumque  elatum  marginem 
oflendunt.    Brom.  lith.  fp.  2.  40. 

Defcr.  Partes  hiijus  Madrepora?  ftriis  longitu- 
dinahbus,  obfoletis,  numerofiflimis  ;  (ulcis  rugis- 
que  transverfis ,  annularibus,  inasqualibus ,  obtufis, 
variis  tcguntur. 

Stella  plana  eft  feu  truncata,  centro  concavo- 
cylindraceo,  fundo  plano,  margine  lamellato. 

Illaj  ipfae  lamella;,  30.  circitcr  longiores,  ab 
elatiori  margine  horizontaliter  exeunt,  hinc  ad  ]a- 
tera  cavitatis  mediac  perpendiculariter  defcendunt, 
iterumque  ad  reclum  angulum  in  plano  ipfius  difco 
convergunt:  totidem  Jamellae  breviores  ad  mediam 
itineris  partem  vel  ad  orificium' cavum  alterna  vice 
deliquefcunt.  At  longiores  radioli,  ex  ampliori  fpa- 
tio  procedentes  crafiiores ,  prcmentibus  locorum 
anguftiis,  quo  curfum  dirigunt,  ad  parietes  cavi 
cylimiri  in  acutam  aciem  magis  magisque  definentes, 
ftsllam  fbxmant  perquam  elegantem,  inque  aliis  co- 
raP.iorum  fpeciebus,  nebis  perfpectis,  haud  obviam. 

Haec  defcripta  corpora  five  partes  hujus  coral- 
]ii,  e  difco  marginali  plano  prolifera?,  fimiles  plures 
&  gequales  emittunt ,  qua?  rurfus  alias  proferunt 
aliasque,  latere  invicem  feu  margine  extimofemper 
contiguas. 

Particulae  illae  ab  initio  tenui,  penna  anferina 
vix  creillori,  in  corprs  truncatum  expanduntur, 
cujns  difci  diameter  aequat  altitud'nem  totius  corpo- 
ris,  atquetotam  ferepollicis  amplitudinem  abfolvit. 

V. 

madrepora  Cftellaris)  compofita,  corpori- 
bus  proliferis  e  centro  folitariis,  coadunatis  ftellae 
tnargine  dilatato.    Fig.  XI.  n.  4. 

Defcr. 


CORALLIA  BALTICA. 


95 


Defcr.  Internodium  quodvis  feu  quivis  articulus 
hujus  Madreporae  efb  corpus  cyathiforme,  farclum, 
inferne  attenuatum,  ad  bafin  ipfam  parum  dilata- 
tum,  fuperne  crailius;  marginelato,  tenui;  fuper- 
ficie  ttriis  numerolis,  obfoletis  ,  longitudinalibus, 
rugis  vero  transverfalibus  vix  manifeftis  prseclita. 

Stella  planiufcula ,  radios  a  centro  ad  margi- 
nem  duclos  plurimos  (60  faepius),  in  difci  centro 
lamellatos,  in  margine  vero  ftriatos  exhibet. 

Defcriptum  corpus  e  centro  cyathi  alterius  fic 
erigitur,  ut  bafis  fuperioris  tegat  itei i partem  la- 
meilatam  inferioris ,  &  fic  porro  ex  impofitione 
tinius  articuli  in  alterum  evadit  corpus  proliferum 
e  centro :  fed  phira  ejut-modi  corpora  prolifera 
Eequalibus  internodiis  juxta  fepofita,  margine  ftel- 
larum  tantum  coalefcunt. 

Craffities  media  cujusvis  articuli  digito  minimo 
par  eft;  longitudo  vero  transverfum  pollicem  in- 
terdum  exaequat. 

Subftantia  medullaris  albidior,  ftriata,  cine- 
rafcente  cortice  veftitur,  qui  facili  negotio,  cafu, 
vel  contufione  hinc  illinc  feparatur. 

Reperiuntur  ha;cce  corallia  faepe  capitis  magni- 
tudine  ad  littora  Kyllei  &  Slite. 

Varietatem  hujus  fpeciei  maxime  Tpeciofam  ex- 
primit  Fig.  XVIII.  quae  parum  tamen  &  ir.  hoc  po- 
tiffimum  a  fupra  defcripto  corallio  ablud.t,  quod 
flellae  propiores  fint ,  five  internodia  breviora  & 
minus  confpicua,  fuperficies  exefa  &  corticali  fub- 
ftantia  ab  anteriori  parte  fere  orbata :  ex  cortice 
nihilominus ,  ubi  cernitur  illnefus ,  e  llruftura  ftellae 
ejusque  margine  tenui,  ampliato,  hanc  Madrepo- 
ram  eandem  effe  cum  proxime  memorata  fpecie 
haud  obfcure  patet. 

VI.  MA- 


95  CORALLIA  BALTICA. 


VI. 

madrepora  (Orgamim)  compofita,  corpo- 
ribus  proliferis  e  ccntro  folitariis,  membrana  re- 
flexa  coadunatis  ftellatis.    Fig.  VI.  nl  r. 

Defcr.  Hiec  Madrepora  conftat  cylindris  variis, 
farftis,  diftantibus,  rectis,  parallelis,  conjun&is  in- 
vicem  diaphragmatibus ,  five  lamcllis  horizontali- 
bus,  quibus  interjecla  funt  fpatia  latiora,  quam  aka. 

Jpices  leviter  efFofti ,  fed  nec  radianti  cavitate, 
neque  dilatato  margine  comparent;  in  ambitu  ve- 
rum  fuo  radiis  variis  dentiformibus,  extrorfum  acu- 
minatis,  crenati  videntur. 

Hi  cylindri,  vel  caules  cylindracei  exfurgunt 
ex  pluribus  fibimet  injun&is  articulis  cylindraceis, 
]&»vionbus,  albefcentibus ,  crafiitie  plus  minus  cul- 
mi  cricicei,  quorum  e  latere  fupremo  difcedit  mem- 
brana  tcnuis,  inque  hunc  modum  reflexo-plana ,  ut 
apex  cylindri  nonnihil  promineat. 

VII. 

madrepora  (flexuofa)  ccmpofita,  cylindris 
flexuofis,  fcabris,  cortice  hinc  inde  coalitis.  Fig. 
XIII.  n.  5. 

Defcr.  Cylindri,  Madreporam  hancconftituen- 
tes,  varie  funt  flexuofi,  hinc  inde  contigui ,  iterum- 
que  diftantes ;  corcice  fcabro ,  rimofo,  transvcrfim 
rugofo  &  propemodum  articulato  prtediti. 

Stella  terminatrix  cujusvis  cylindri ,  ejusdem 
cum  eo  eft  latitudinis ;  difco  concavo,  centro  de- 
preflo,  planiufculo;  radiis  lamellatis  ,  aequalibus  & 
integris  omnibus. 

Talia  inter  fe  plura  coroora  conjuncta .  lateri- 
bus  prorrrfcue  &  pafiim  connar.a,  faftjgiis  autem  ra- 
diantibus  a  mutuis  nexibus  parum  djsjuncla ,  moiem 
conficiunt  diverfae  magnirudinic.  Color  in  his  eft 
prorfus  cinereus,  craflicies  calami  fcriptorii. 

VIII. 


CORALLIA  BALTICA.  97 
VIII. 

madrepora  (favofaj  aggregata,  ftellis  angu* 
lofis,  concavis;  radiis  quatuor  altioribus.  Fig.XVI. 

Defcr.  Hiec  Madrepora  tubulis  conftat  paralJe- 
]is,  angulofis  (fa?pius  fexangularibus),  undique  con-. 
natis;  adeo  ut  paries,  proximis  quibusvis  tubulis 
interjectus,  utrique  eorum  fit  communis. 

Stella  terminatrix  eft  a?qualis  diametri  cum  tu» 
bo,  angulofa  (faepius  fexangularisj) ,  concava,  la- 
mellata,  lamelJis  a  centro  marginem  verfus  ductis 
acutis;  quarum  quatuor  decuJTatim  pofita;  reliquis 
majores  altioresque  confpiciuntur. 

PJures  llellfemargine  coalitse  partem  fuperiorem 
hujus  Madreporas  totam  adornant;  a  Jatere  vero 
fulci  eleganter  ftriati  eam  reddunt  confpicuam. 

Ceterum  figura  hujus  fpeciei  mutabilis  eft  atque 
incerta.  Nunc  pugnum  cequat,  nunc  digitum  raini- 
mum  magnitudine  haudmultum  excedit :  faciem  in- 
terdum  ramofam,  jam  rotundatam  praefert.  Eft- 
que  Madrepora  hoec  fubdiaphana,  albicans ;  atque 
transverfim  fecta  piccuram  eandem  refert,  quam  ab 
averfa  parte  prsebent  chartae  luforiae,  conftantera 
videlicet  e  fexanguJis  contiguiss  centro  -  ftellatis. 

IX. 

millepora  ramis  vagis ;  pun&is  fparfis. 
Fig.  XII. 

Corallii  fojjilis  fubalbidi  ac  lcevis  ramuli  tenues, 
geniculati  ac  rainofi.    Brom.  lith.  fp.  2.  17.  t.  17. 

Madreporce  five  corallii  fojfilis  punctulati  ramuli 
diverfa  magnitudinis  ac  crajfitiei,  a  digiti  minimi  ad 
pollicis  latitudinem  afcendentes.  Brom,  lith.  fp.  2.  17. 
1. 17. 

Corallium  album  punttatum  rugofum ,  aliquando  ta* 
men  lceve,  furcatum  £f  ramofum.  Helw.  lith.  Ang.49. 

t.4.  f.2.  3. 

Tom,  I.  G  Defcr. 


98  CORALLIA  BALTICA, 

• 

Defcr.  H<£c  Millepora  varie  eft  fubramofa,  di- 
varicata. 

Pon,  plurimi,  incequales,  oblongi,  transver- 
faliter  undique  absque  ordine  funt  diiperfi. 

In  frafto  ramo  medullaris  fubftantia  poros  ap- 
proximatos ,  plures ,  ad  modum  cornu  cervi ,  vel 
oflium  exficcatorum  oftentac.  Color  hujus  fpeciei 
frequenter  albidus;  magnitudo  obfervatur  varia. 

Atque  hoc  inprimis  corallio  tantum  non  omnia 
fcatent  littora  corallifcra,  nec  non  montes  calcarii 
haud  pauci ;  quapropter  Lithographis ,  fub  nomine 
Pfeudo  -Corallii,  CoralliifoJJilis,  idem  eft  notiffimum. 

X. 

millepora  ramis  vagis,  punclis  imbricatis. 
Fig.  XIV. 

Defcr.  Hasc  Millepora  ramis  conftat  variis, 
ere&is,  faspius  contiguis. 

Pori  funt  contigui,  imbricati,  fundo  acutiori, 
exteriori  margine  obtufo,  &  oblique  incifi;  ut  ab 
apice,  non  a  bafi  ramorum,  infpefti,  fundus  eorum 
appareat. 

Hsec  Milleporas  fpecies  in  montibus  quoque  cal- 
cariis  haud  eft  infrequens,  &  cinereo  fsepius  occurrit 
colore. 

XI. 

millepora  ramis  cylindraceis,  dichotomis, 
feriebus  longitudinalibus  punftatis.    Fig.  XV. 

Corallioram  exilium  coagulum  lapideitm ,  eo ,  quo 
in  fgura  addita  cernitur ,  modo,  eleganter  coaiitum. 
Brom.  lith.  fp.  2.  16.  t.  16. 

Maffa  lapidea  ex  ramulis  corallinis  punttatis  tam 
reclis  quam  inclinatis ,  fape  etiam  ramofis  conftans ,  & 
ad  inftar  vermiculorum  uncialis  longitudinis ,  craffitie 
lumbricis  junioribus  fimili  fibi  invicem  ftipatis.  Helw. 
lich.  Ang.  50.  t.  4.  f.  14.  15. 


CORALLIA   BALTICA.  9$ 


Defcr.  Ramuli  hi  corallini  funt  dichotomi,  te- 
retiufculi,  longitudinaliter  punftati. 

Pori  juxta  longitudinem  in  feriebus  propemo- 
dum  contiguis  difponuntur,  lapidem  oblique  cavant 
&  cavitates  formant  verfus  bafin  eufpidatas,  altera 
parte  marginis  exiftente  latiore  &  quafi  bipartita. 
Forma  igicur  pororum  triangularis  eft.  Immo  fun- 
dus  cujusque  foveolse,  qui  a  fummitate  ramulorum 
intuentium  oculis  jucunde  obverfatur,  inverfe  con- 
templatus  prorfus  delitelcit.  Quid,  quod  fuper  his 
ramulis  furfum  mota  manus  fcabritiem  fentit  mino- 
rem,  quam  fi  deorfum  feratur. 

Tum  ad  littora  marina  haecce  Corallia  fa?pius 
occurrunt,  tum  e  montibus  quoque  calcariis  haud 
infolenter  eruuntur;  &  colore  obfervantur  ut  plu- 
rimum  albido. 

XII. 

millepora  repens,  ramis  dichotomis,  li- 
neolis  fubulatis,  imbricatis  poros  diftinguentibus, 
Fig.  XXV. 

Defcr.  Corallium  hoc  longum,  ramofum,  di- 
chotomum,  undique  punclatum,  latere  cuidam  la- 
pidi  arcliflime  adhieret. 

Pori  oblique  dcfcendunt,  funtque  ftriato-ex- 
cavati,  ac  fi  folioiis  imbricatis,  acerofis ,  hsec  fpe- 
cies  Milleporaj  eflet  ab  omni  parte  confperfa. 

Ad  formam  igitur  &  fimilitudinem  Lycopodii 
usque  adeo  accedunt  hi  ramuli,  ut  facile  quis  afle- 
reret  eos  eflTe  hanc  ipfam  herbam  petrefa&am. 

Reperiuntur  flepe  haec  fpccimina  in  montibus 
calcariis,  ubi  quoque  obvia  funt  petrificata. 

XIII. 

millep o r a  fubrotunda,  poris  minimis  con- 
fertis,  majoribusque  crenatis  remotis.  Fig.XVlV. 

Porus  tuberiformis ,  figura  fiia  ac  magnitudine  tu~ 
kra  terrejlria  referens.  Brom.  lith.  fp.  2;  10.  X.  19. 

G  2  Defcr. 


of  MA«>qx 

wo  CORALLIA  BALTICA. 

UbrWy  T 

Defcr.  Suprema  facies ,  quaeconvexa,  poris  ob- 
tegitur  minimis,  acicula  quafi  faclis,  confertiffimis, 
anguiatis,  diftinctis;  praeter  hos  ipfos  punclis  etiam 
lationbus  aliis  atque  remotioribus  nocatur,  quae  funt 
margine  aliquantum  crenato,  crenis  circiter  duo- 
decim. 

Pars  inferior  ftriis  rainimis  plurimis,  fulcisque 
paucis  majoribus  infignitur;  quam  formam  debet 
haud  dubie  punctis  illis  iri  fuperna  facie  pertufis, 
majoribus,  minimis. 

In  fpeciminibus  nonnullis,  quae  undarum  vim 
diutius  aliquanto  fuere  perpefTa,  non  nifi  maiorum 
pororum  exhibentur  veftigia,  tenuioribus  illis  tritu 
maris  abolitis  prorfus  &  confumtis. 

Haec  Millepora  nunc  cinerea,  nunc  albidior 
exiftit,  nunc  in  rubedinem  aliquantum  propendet: 
magriitudine  &  forma  admodum  variat;  faepiusque 
hujus  corallii  latus  fupremum  in  rotundum  fefe  con- 
trahit ,  fubtus  autem  communicer  eft  concavum. 

XIV. 

millepora  fubrotunda,  poris  contiguis, 
angulatis,  farclis,  fubtus  fulcata.  Fig.XVlL 

Lapis  calcarius ,  coralloides ,  radiatus,  gotblandi- 
cus ,  cttjus  fuperficies  denfas,  elevatas  &  a  centro  ad 
peripberiam  excurrentes  lineolas  radiatas  exbibet.  Brom. 
lith.  fp.  2.  28.  t.  28. 

Tubularia  pentagona,  in  qua  tenuiffimi  tubuli  in- 
terfepimentis  albidis  fegregantur.  Helw.  lith.  Ang.  49. 
t.  4.  f.  6. 

Defcr.  Millepora  haec  figura  eft  fubrotunda, 
hincinde  convexa,  fupra  foraminibus  contiguis  per- 
tufa;  fubtus  fulcis  Jongitudinalibus,  obtufis,  dimi- 
dios  tubulos  effingentibus  excavata. 

Porif  feu  foramina  contigua,  fubrotunda,  pa- 
rum  angulata ,  5.  6.  vel  pluribus  angulis  inftruuntur. 

Fundo 


CORALLIA   BALTICA.  101 


Fundo  illorum  materia  rudis  calcaria  plerumque  fo- 
]et  accrefcere;  unde  cavitates  illse  femine  finapeos 
raro  profundiores  aut  latiores  habentur. 

Nob.  bromellius  hunc  lapidem  inverfum 
delineavit,  procul  dubio  fedu&us  fpecimine  obfcu- 
rioris  nota?  aut  calce  repleto.  Ergo  nefcius  ad 
quam  coralliorum  fpeciem  hocce  lapideum  referret, 
protulit  haec  verba:  Quod  fi  ad  ftgenda  nova  nomina 
facilis  effem,  lufus  natura  a  veris  petrificatis  ad- 
curate  adeo  di/iinguere  nollem ,  crediderim  me  in  hoc 
lapide  videre  vel  folis  qucndam  florem  Indicum,  petala 
fua  pandentem,  vel  Fungita  majoris  capitulum  inver- 
fuxn  racliatum^  fuper  lapidem  diffufum.  Nunc  Da- 
vum  me  fateri  malo,  quam  Oedipum.  Brom.  lith.  2.  28. 

XV. 

millepora  poris  contiguis,  angulatis;  dia- 
phragmatibus  transverfalibus  plurimis.  Fig.  XXI. 

Tubularia  fojfilis  candida,  ex  tubulis  brevioribus 
anguftis  teretibus  conftans,  &  tribus  ordinibus  fijlitlo- 
fis  difiindca.   Brom.  lith.  fp.  2.  21.  t.  22. 

Tubularice  fojfilis  candida  gothlandicce  alia  fpecies 
manu  artificiofa  in  cubum  formata  £r  polita ,  ut  cellula 
interiores ,  totaque  lapidis  fubftantia  tubulofa  atque  ca- 
vernofa  oculis  melius  pateat.    Brom.  lith.  fp.  2.  22. 

Tubularia  foffilis  albicans  calcaria ,  ex  tubulis  exi- 
guis  innumeris  concreta,  lignum  faginum  petrificatum 
utcunque  referens.    Brom.  lith.  fp.  2.  22. 

Defcr.  Amplior  communiter  occurrit,  quam 
alta,  hsecce  Millepora. 

Pori  fummitatem  exornantes  funt  lineam  lati, 
angulis  4.  5.  6.  immo  pluribus  confpicui ,  profundi 
minus  quam  alti,  qui  membranis  diftinguuntur  la- 
pideis  numerofilfimis ,   perpendiculariter  ere&is, 

G  3  quas 


102  CORALLTA  BALTICA. 


quas  itcrum  intercipiunt  diaphragmata  transverfalia 
plurima,  in  loculamenta  varia,  latiora  frequentius 
quam  alta  corpus  fecantia. 

Ha?c  autem  diaphragmata  in  eadem  linea  eadem- 
ve  altitudine  fibimet  invicem  non  refpondent:  quip- 
pe  fra&o  corallio,  transverfa  fepimenta  interrupta, 
perpendicularia  vero  integra  videntur. 

In  his  cellulis  hujus  corallii  particulae  cryftalli- 
nre,  calcariae,  cubicae,  copiofiilime  inhaerent;  ut 
videantur  hujus  indolis  fpecimina  ex  arena  quafi 
pellucida  effe  conflata. 

XVI. 

Millepor  a  poris  contiguis  fubrotundis;  dia- 
phragmatibus  transverfalibus  plurimis.  Fig.  XXIII. 

Defcr.  Millepora  haec  fuperne  convexa,  infra 
concava,  conftat  tubis  innumeris,  contiguis,  te- 
nuiffimis,  vix  fetam  equinam  admittentibus. 

Pori  lubrotundi,  numerofiflimis  diaphragmati- 
bus  transvemlibus ,  tcnuiflimis  &  fere  vifum  fu- 
gientibus  diftinguuntur. 

Color  in  hac  fpecie  eft  niveus,  gypfi  aemulus: 
atque  ftructura  pororum  tam  exaele  Boletum  refert, 
ut  in  hoc  ftudio  minus  verfati ,  Milleporam  hanc 
nthil  aliud  effe,  quam  fragmentum  Boleti  petrefa- 
ftum ,  facile  perfuafum  habeant. 

Fraclum  hocce  corallium  ftriatum  apparet,  &a 
latere  fpeclatum  formam  quoque  &  fimilitudinem 
Amianti  immaturi  vulgo  dicti,  haud  inepte  mentitur. 

De  cetero  fatendum  arbitror,  ftrucluram  lamel- 
latam  hujus  Millepora;  cum  fpecie  proxime  prae- 
cedcnti  in  tantum  convenire ,  ut  aegre  definiam, 
utrum  feparandae  potius,  an  conjungendae  fint  hae 
duae  fpecies.  Interim  dividendas  efle  duximus,  fua- 
dente  id  ipfum  externa  facie  &  magnitudine  poro- 
rum  maxime  diffimili  horum  coralliorum^  ne  tamen 

illis 


CORALLTA  BALTICA.  109 


illis  refragari  videamur,  quibus  eorum  combinatio 
forte  magis  arridet. 

XVII. 

millepora  (tvbipora  Cateniilaria)  tubis 
ovatis,  longitudinaliter  reticulatimque  concatenatis. 

'Fig.  XX. 

Tnbularia  fojfilis  fiftulofa ,  candida  ,  undata  & 
catemdata.  Brom.  lith.  fp.  2.  23.  t.  23. 

Ejusdem  Tubularia  gothlandicce  foftilis  ac  catenu- 
lata?  aliud  elegantius  fpecimen,  in  quo  lamellarum  tor- 
tuofi  anfractus  latius  explicantur ,  &  tubulorum  cate- 
nula  corallina,  ftve  rete  articulntum  mirabile  diftinctius 
extenditur ,  artificio  adeo  miro  ac  fmgulari ,  ut  icone 
melius ,  quam  verbis  exprimi  pojfiU  Brom.  lith.  fp. 
2.  24. 

Ejusdem  Tubularice  foffilis  catemdatcs  gothlandicce 
aliud  fpecimen ,  memoratis  durius  ac  quafi  filiceum, 
cujus  reticularis  cjf  catenidata  fuperficies  a  flactibus  ina- 
rinis  adeo  exefa  &  deterfa  eft ,  ut  elegantiam  fuam  na- 
turalem  plane  perdiderit.    Brom.  lith.  fp.  2.  24. 

Ejusdem  Tubularia  gothlandicce  foffilis  alia  fpecies 
tenuis ,  utrinque  plana  ,  reticulata  atque  catemdata , 
cujus  tubidofa  &  ab  aquarum  fluclibus  deterfa  fuperfi- 
cies,  catemdam  corallinam  tam  affabre  ab  utroque  la- 
tere  oftendit,  ac  fi  aurifabri  manu  fabricata,  vel  opus 
phrygium  ejfet,  figara  fua  reticulari  mirabile  vaforum 
lymphaticorum  rete  haud  inepte  reprafientans.  Brom. 
lith.  fp.  2.  25.  t.  25. 

Ejusdem  Tubularia  gothlandicce  foffilis  alia  fipecies, 
tubulari  fiua  &  cavernofa  ftructura  apum  celhdas  fieu 
favos  apprime  exprimens.    Brom.  Jith.  fp.  2.  16.  t.  26. 

Tubularia  fofjilis  catenulata  ftlicea  fcanica  ,  goth- 
landica  fitperius  fub  numero  6  memorata  fimilis ,  fed  ab 
aquarum  fluctibus  admodum  exefa  &  deformata.  Brom. 
lith.  (p.  2.  27. 

G  4  Fruftum 


io4  CORALLIA  BALTICA. 


Frujlum  corallii  dendrici  lividi  &  alhi  coloris ,  fi* 
bris  non  rectis ,  fed  paullum  inclinatis  atque  arctiflime 
compactis  conflans,  quorum  denfa  conflipatio  in  extremi- 
tatein  catemdam  efligiatur.  Hchv.  lith.  50.  t.  5.  f.  I. 

Frvjlwn  corallinum ,  in  quo  varics  exprejjiones  du- 
ttus  &  fijlula  reprajentantur ,  quihus  catemda  accurate 
articulata  implicatur.  Hehv.  lith.  52.  t.  5.  f.  6.  conf. 
t.  6.  f.  1. 

Lapis  alhidus  catenula  corallina  tam  pulcre  articu- 
lata,  qnaji  aurijahri  manu  Jahricata  Juijfet ,  circumvo- 
lutus.    Helw,  lith.  53.  t.  6.  f.  1.  conf.  t.  5.  f.  6. 

Corallium  lateridatum.  Bilttn.  coralliogr.  fubt. 
1. 1.  f.  2.  Volkm.  Silef.  fubt.  part.  1.  c.  4.  §.4<5. 
t.  18.  f.  7.  &  t.  20.  f.  3. 

Defcr*  Milleporae  hujus  tubi  fubcylindracei, 
sequales,  parum  comprefli,  juxta  fe  in  iineam  pofiti, 
lamellam  conftituunt,  quae  perpendiculariter,  aut 
varie  inflexa  cellulas  format  ovatas,  oblongas,  di- 
verfe  angulatas  ac  reticulatim  quafi  ordinatas.  Cu- 
jus  nimirum  texturae  indicio  haud  obfcuro  eft  fuper- 
ficies  longitudinaliter  fulcata,  nec  non  margo  fupre- 
mus  velut  ex  catena  pororum  ovatorum  &  inter  fe 
connexorum  conftru&us. 

Altitudo  laterum  faepe  binos  vel  ternos  trans- 
verfos  digitos  aifequitur :  ceterum  figura  totius  hujus 
corallii  admodum  eft  inconftans.  Cavitates  minores 
fiveporos  veltubos  plerumque  implet  materia  terre- 
ftris  ac  lapidea:  majores  vero  cellulae  interdum  funt 
vacuae  addigititransverfi  profunditatem ;  communi- 
ter  autem  &  illas  materia  argillaceo-calcaria  refertae. 

Proinde  non  folum  confiftentiae,  fed  etiam  co- 
loris,  in  plerisque  fpeciminibus,  varietas  eft  infignis 
hujus  lapidis:  lamellae  enim  in  aliis  flavae,  in  aliis 
rubefcentes,  inque  aliis  albidae  &  propemodum  fub- 
pellucida?,  nunc  fragiliores  nunc  duriores  obfer- 
vantur;  materia  cellulas  implente  exiftente  magis 
rudi  &  cinerea. 

XVIII. 


CORALLIA  BALTICA.  jog 


XVIII. 

millepora  (tubipora  ferpens)  dichoto- 
ma,  repens,  teres,  poris  axillaribus  folitariis  erai- 
nentibus.   Fig.  XXVI. 

Defcr.  Fili  craflioris  inftar  ar&e  lapidi,  vel  co- 
ralliorum  fruftis  adhaeret  hsec  Millepora,  conftans 
ramis  teretibus,  filiformibus,  divaricatis,  ad  divifu- 
ras  fere  anguftioribus,  inque  tota  fuperficie  lapidis, 
cui  innituntur,  varie  &  reticulatim  oberrantibus. 

Porus  cylindraceus ,  elevatus,  nec  lapidi  ap- 
preflus,  ut  funt  reliquse  partes  hujus  corallii,  fin- 
gulae  ramificationi  ereftus  fere  infidet. 

Spatia  ramis  interjecta,  in  lapide,  cui  innafci- 
tur  hoc  corallium ,  vel  nuda  &  glabra  funt ,  vel  pun- 
€t\s  elevatioribus  adfperfa,  vel  etiam  leviter  funt 
excavata. 

XIX. 

millepora  tubulis  cylindraceo  -  flexuofis, 
diftantibus,  congeftis  plurimis.    Fig.  XXI L 

Lapis ,  in  qito  vegetatio  corallina  ex  fijiulofis  ex- 
crefcentiis  cavis ,  iisque  furfum  prominentibus  apertiffi- 
me  cognofcitur.    Helvv.  lith.  52.  t.5.  f.  7.1 

Defcr.  Corallium  hoc  fpeciofum  tubulis  con- 
ftruitur  sequalibus ,  cylindraceis,  parum  flexuofis, 
inque  folido  lapide  exortis  &  juxta  fe  pofitis,  mini- 
mis,  in  apice  paullulum,  nec  toto  corpore  perfora- 
tis,  margine  foraminis  acutifTimo  integro  inftru&is. 

Superficies  horum  tubulorum  primo  quidem  in- 
tuitu  laevis  obfervatur;  in  eadem  vero  armatoocu- 
lo  perluftrata,  circuli  tenues,  parumque  diftantes 
hinc  illinc  elucent:  quorum  videlicete  numero,  gra- 
dus  incrementorum  hujus  corallii  fatis  manifefte  col- 
liguntur.  Longitudo  tubulorum  transverfum  polli- 
cem ,  craflities  culmum  minoris  graminis  adaequat. 

XX. 

millepora  membranacea,  plana,  punftis 
contiguis,  quincuncialibus.    Fig.  XIX. 

G  5  Millf 


106  CORALLIA  BALTICA. 


Millepora  plana  fimplicijfima  fuperficie  alteri  ad- 
tiata.    Hort.  ClifFort.  480. 

Retepora  five  Efchara  marina  Imperati  lapidea 
gothlandica.    Brom.  lith.  fp.  2.  20.  t.  21. 

Reteporce  alia  fpecies ,  telam  fuhtilem  textura  fua 
quodammodo  referens ,  lapidem  calcarium  candidum  cor- 
ticis  reticulati  injiar  invohens.  Brom.lith.  fp.  2.  21. 

Defcr.  Hsec  Millepora  conftat  membrana  alicui 
folido  corpori  fuperinducia ,  diaphana,  tenuiflima, 
compofita  meris  punflis  ovatis,  fundo  obliquo:  ca- 
vitas  enim  fuperiora  refpicit. 

Pnncta  eleganter  in  quicuncem  digefta  funt, 
aut  in  hunc  modum  juxta  fe  invicem  proxime  loca- 
ta,  ut  quaqua  verfus  fpeftentur,  femper  ea  retta  in 
ferie  deprehendantur  ordinata. 

Ha-c  fpecies  Milleporae,  maris  Baltici  frequen- 
tiulma  incola,  in  omni  fere  fuco,  lapide  ac  topho 
fubmarino  eft  obvia. 

XXI. 

Coronidem  operi  tandem  imponat  fpecimen 
quoddam  fingulare  corallinum  Gothlandicum ,  quod 
delineatum  liftit  Fig.  XXVII.  cujus  nos  compotes 
fecit  D.  D.  1.  G.  WALLERIUS. 

Hic  lapis  conflatus  videtur  ex  corporibus  heae- 
dris,  folidis,  parallelis,  ereftis^,  contiguis,  glabris, 
acqualibus  ,  plurimis  ,  fubdiaphanis  ,  albicantibus, 
latitudinis  linearis. 

Lineas  fexangulares,  retiformes,  maculis  sequa- 
libus  in  fuperficie  leniter  incifa?,  nec  non  latera  in 
hunc  modum  angulata,  haec  fatis  evincunt. 

Adeoque  externa  fpecie  non  multum  abhorret 
a  cryftallis  trtmcatis  calcariis,  quae  plumbi  ditiores 
inveniuntur. 

Ceterum,  hunc  lapidem,  cujus  unicum  modo 
fpecimen  videre  nobis  licuit,  quum  fimus  dubii, 
quo  tutifTime  referamus ,  coralliis  noftris  loco  ap- 
pendicis  fubneclendum  judicavimus. 

V. 


Tnl.  IV 


AMPHIBIA 

GYLLENBORGI ANA 

P  RiESIDE 
D.    D.    CAR.  LlNNiEO 
defcripta 

A 

BARTH.     RUDOLPHO  HAST 

Oftrobothnienfi. 
Upfalice    1745.     Jun.  18. 


PROOEMIUM. 

Subjicitur  oculis  tuis ,  B.  L.  defcriptio  quorun- 
dam  Amphibiorum,  quae  ex  peregrino  orbe 
in  feptentrionem  noftrum  adve£ta,  &  fingu- 
lari  indole  ac  raritate  fua  maxima  confpicua  funt. 
Partem  ea  faciunt  pretiofi  muneris  illius ,  quo  no- 
ftram  hanc  Mufarum  fedem  haud  ita  pridem  dona- 
vit  liberalitas  Illuftriflimi  Herois  ac  Comitis,  Re- 
gis  Regnique  Suecice  Senatoris ,  Regice  Cancellarice  Prce- 
fidis  atque  Upfalienfis  Academica  Cancellarii,  Dom. 

CAROLI  GYLLENBORG. 

Non  uno  fane  documento  enituit  hujus  tanti 
Maecenatis  erga  artes  &  fcientias  liberales  &  noftras 
praecipueCamoenas  propenfiflima  voluntas.  Ex  quo 
enim  tempore  his  ea  contigit  felicitas,  ut  eas,  in 
clientelam  fuam  admilTas,  propiori  cura  dignatus  fit, 
plurima  profefto,  partim  inftaurata  amplificataque 
vetera,  partim  nova  addita  fibi  ornamenta  &  decora 

lcCtUS 


io8     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


tetus  vidit  Upfalienfis  Helicon.  Loquor  illius  fub 
aufpiciis  &  beneficio  reparatum  heic  ^Hippodromum , 
indeque  redintegratam  nobiliflimam  equitandi  difci- 
plinam:  loquor  cxftruftum  &  accuratiflimis  injlru- 
mentis  locupletatum  Obfervatorium  Ajlronomicum  y 
ceteris,  quas  continet  Europa,  palmam  facile  du- 
biam  facere  vifum:  loquor  comparata  varia,  eaque 
optima,  Infrumenta  Phyfica:  loquor  refeclum  & 
Praparatis  Anatomicis  pr&ftantiflimis  inftructum  va- 
letudrnarium  Academicum:  loquor  Hortum  Botanicum, 
amoeniflima  nunc  fpecie  florentcm  &  brevi  tempore 
advecto  undique  ex  regionibus,  alio  fole  calenti- 
bus,  rariflimarum  plantarum  ingenti  numero  auctum, 
novaque  Prafedi  fedey  pariter  ac  hypocaujiis  nuper 
exftructis  perfe&isque  confpicuum,  ita  ut  cum  ex- 
teris  multis  de  prseftantia  jure  certare  poflit :  io- 
quor  denique  Guftavianam  Mufarum  noftrarum 
aedem,  cui  reficiendae  atque  elegantiori  ftruftura 
ornandae,  fimulque  extendendo  crefcentis  indies 
publicse  Bibliotheca?  fpatio,  artificum  manus  ad- 
moveri  jam  coeperunt.  Ad  haec  tot  illuftria  faven- 
tiflimi  erga  Upfalienfem  Academiam  animi  pignora 
acceflit  demum  propria,  eaque  elegantiflima,  Mx~ 
cenatis  hujus  noftri  colleftio,  rara  Amphibia,  Jn- 
fecta,  volucrum  imitamenta,  arte  facla,  coralliorum 
denique  &  minerarum  pulcherrimam  varietatem 
complexa,  qua  erat  ipfe  otia  fua  literaria  oble&are 
folitus,  quamque  incredibili,  quo  ducitur,  promo- 
vendae  hiftorite  naturalis  ftudio,  &  munificentia 
immortali  laude  celebranda,  huic  Camoenarum  do- 
micilio,  in  aede,  Praefecto  horti  Botanici  adfignata, 
fervandam,  benigniflime  conceflit. 

Ut  igitur  hujus  tanti  muneris,  quod  privatim 
miramur  &  fufpicimus ,  publicus  etiam  fruchis  fiat, 
fimulque  beneficii  perennet  memoria,  aliquam  ejus 
particulam,  Amphibia  haecce,  donantis  fplendido 

nomine 


AMPHIBIA  GYLLENBORGLANA.  109 


nomine  decorata,  captus  ego  btftoria  natnralis ,  & 
inprimis  Zoologia,  fingulari  voluptate,  defcribenda 
&  publicae  luci  exponenda  fufccpi,  dum  fpes  eft,  nec 
ceteris  thefauri  illius  partibus,  pari  modo  communi- 
candis,  aliorum  dein  defuturam  fore  indultriam. 

A  M  P  H  I  B  I  A. 

Amphibiorum  Claflis  interanimalia  fingularis  omni- 
no  efh  Alia  quippe  horum  quatuor  pedibus  in- 
fiftere,  &  unguibus  non  fecus  ac  quadrupedia  quae- 
dam  inftrucla  efTe,  videmus;  aJia  fine  pedibus  ut 
anguillaj  repunt;  alia  prorfus  nuda  funt;  alia  pifciura 
inftar  fquamis  teguntur.  Frigido  omnia  gaudent  fan- 
guine;  omnia  fere  in  terra  fimul  &  dqua  degere  pof. 
funt;  pleraque  in  cryptis  terrae,  per  hiemem  dormi- 
tura,  delitefcunt.  Ceterum  horrendus  horum  ferme 
omnium  adfpectus  ipfe  timendam  ab  iis  perniciem 
hominibus  minari  videtur,  quibus  infefta  maxime 
haec  animalia  deprehenduntur.  Quare  pra?cipua  quae- 
dam  feptentrionis  noftri  felicitas  exiftimari  debet, 
quod  pauciflimae  heic  fpecies  Amphibiorum  reperian- 
tur,  quorum  ingens  numerus  auftralium  tcrrarum 
incolis,  inter  tot  alioqui  benigmojis  natura;  amce- 
iiiflimos  jucundiflimosque  proventus,  graviflima  fa- 
ne  incommoda,  nec  raro  vitae  ipfius  pericula,  ad- 
fert.  Horum  certe  minus  invidenda  nobis  conditio 
videbitur.,  quoties  vel  ipfi  intuemur,  vel  peregri- 
natorum  fide  in  variis  itinerariis  accurate  defcripta, 
non  fine  horrore  confpicimus  tot  diverfa  nocen- 
tiflimorum  ejusmodi  animalium,  utpote  Serpentum, 
Lacertarum ,  Bufonumque  genera ,  illis  in  locis 
crefcentia,  nobis  vero  plerumque  ignota. 

Haec  igitur  delineaturo  mJhi,  pro  diverfitateipfa 
Amphibiorum,  vifum  eft,  tractationem  hanc,  fe- 
cundum  genera  in  quatuor  dividere  capita :  primum 

quidem 


iio     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


quidem  deColubris,  fecundum  de  Lacertis,  tertiura 
de  Ranis,  &  quartum  denique  de  Teftudinibus. 

C  A  P.  I. 

S  E  R  P  E  N  T  E  S. 

Areliquis  amphibiis  facile  dignofci  pofTunt  Ser- 
pentes,  quippe  qui  pedibus  deftituuntur  &  an- 
guillarum  inftar  fcrpunt;  arbores  tamen  gradu  fpi- 
rali  fcandere  poftunt  nonnulli.  Hos,  cum  nec  pe- 
dibus  currendo,  nec  alis  avolando,  nec  pinnis  na- 
tando  hoftem  evitare  poffent,  non  tamen  adverfus 
reliquorum  animalium  impetus  inermes  reliquit  Sa- 
pientifiimus  Conditor.  Framea  namque  atrociffima 
gemina,  utrinque  in  maxilla  fuperiore  praediti  fuot, 
ubi  hi  dentes  cavi ,  liquorem  venenofum,  in  vefi- 
cula  fupra  bafin  dentium  latente,  colleclum,  trans- 
mittunt;  unde  atrociflimi  (k  exitiales  fa?pe  morbi 
ac  dolores  confeftim  oriuntur.  Diffimilibus  tamrn 
modis  noxios  ejusmodi  effeclus  diverfi  edunt  fer- 
pentes. 

Hamorrbois  enim  morfu  fuo  ex  omnibus  emiffa- 
riis  corporis  fanguinem  expellit,  de  quo  Lucanus 
Lib.  9.  canit : 

Imprefft  dentes  hcemorrbois  afpera  Tullo 
Magnanimo  Juveni  miratorique  Catonis , 
Utque  folet  pariter  totis  fe  effundere  venis 
Corycii  preffura  Croci;  fic  omnia  membra 
Emifere  fimul  rutilum  pro  fanguine  virus , 
Sanguis  erant  lacbryma,  quacunque  foramina  novit 
Humor,  ab  bis  largus  manat  cruor ,  ora  redundant, 
Et  patulce  nares;  fudor  rubet;  omnia  plenis 
Membra  fluunt  venis ;  totum  efl  pro  vulnere  corpus. 

AfpiSy  phthias  diclus,  morfu  torporem  infert, 
jucundara  lalfitudinem ,  foporem  &  mortem  absque 

ullo 


I 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  iii 


ullo  dolore.  Cleopatra  igitur,  ,/Egypti  Regina, 
mortuo  M.  Antonio ,  ne  Romam  a  victore,  Augu- 
fto  imperatore,  in  triumphum  duceretur,  hoc  po- 
tiflimum  uiavi  mortis  genere,  ficut  voluptatibus 
per  omnem  vitam  indulferat,  interire  voluit. 

Cberfea  fingultum  Isefo  exprimit,  &  coloris  mu- 
tationem,  ftuporem,  frigus,  fomnum,  palpitatio- 
nem  cordis,  atque  dolorem  eximium  adfert. 

Prefter  Nafidicum  percutiens ,  illico  tolius  corporis 

tumor 

—  — '    —     —     illi  rubor  igneus  ora 
Succedit,  tenditque  cutem  pereunte  figura, 
Mifcens  cuncta  tumor  toto  jam  corpore  major , 
Humanum  egreffa  modum  fuper  omnia  membra 
Ejjlatur  fanies  late  tollente  veneno, 

Ipfe  latet  penitus  congejto  corpore  merfus , 
Nec  lorica  tenet  dijienti  corporis  auttum. 

—  —  — ■     —     tumidos  non  capit  artus 
Informis  globus  £f  curiofo  pondere  truncus. 
Intactum  volucrum  rojtris*  epulasque  daturum 
Haud  impune  feris ,  non  aufi  tradere  bujto 
Non  dum  fiante  modo  crefcens  fugere  cadaver. 

Annaei  Lucan.  pharfal.  I.  9. 

Heritinandel ,  Malabarenfium  Coluber,  i£lu  cor- 
rumpitcarnes  totius  corporis  humani,  utputrefcant, 
decidant,  &  poft  mille  tormenta  moriatur  vulnera- 
tus.  Parata  tamen  huic  malo  medela  eft  in  Anti- 
defmae  deco&o  aquofo,  copiofius  haufto. 

Nintipolonga ,  ferpens  quidam  Ceilonicus,  le- 
thargum  fuo  vulnere  inducit. 

Seps  Lybicus  morfu  putredinem  &  gangraenam 
producit.  Fertur  Agatboclen  dentifcalpium ,  hujus 
fanie  infettum,  accepiffe,  unde  in  toto  corpore 
gangrasna  &  mors.  Bmbaav. 

Vipera? 


ii2     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Vipera  Caudifona,  in  America  degentis,  virus 
intra  fex  vel  duodecim  horas,  hominem  vita  privat: 
cujus  tamen  antidotum  noftro  tempore  ibiinventum 
eft,  radix  polygalje  caule  fimplici,  ere&o;  fo- 
liis  ovato  lanceolatis,  alternis,  integerrimis;  race- 
mo  terminatrice,  ere&o.  Gronov.  Flor.  Virgin.^o. 

Viperarum  tam  noftratum,  quam  exoticarum, 
virus  neminem  latet,  inde  dolor,  tumefcentia,  fe- 
bris,  itterus,  pervigilium,  gangraena,  rarius  tamen 
inors. 

Cobra  de  Capello  venenum  intra  horam  homi- 
nes  occidere,  ferunt  peregrinatorum  diaria. 

Sic  aspis  facit  Sonmum;  cerastes  Teta- 
num;  vipera  Icterum;  seps  Gangranam;  dipsas 
Polydipfiam ;  prester  Tumorem. 

Plura  de  ferpentibus  referre  inftituti  ratio  pro- 
hibet.  Ouare  hoc  tantum  monendum  eft,  medicis 
maxime  neceflariam  efie  peritiam  hiftoria?  ferpentum 
naturalis,  utconftet,  quinam  eorum  noxii,  quinam 
innoxii  fint,  &quales  finguli  producant  effeftus,  li 
vera  &  idonea  laefis  remedia  propinare  ftudeant. 

Serpentes,  inter  Amphibia,  ha&enus  ab  au£lo- 
ribus  obfcure  traditi,  magnam  omnibus  injecere 
difficultatem,  quippe  qui  artubus  deftituuntur  &  pror- 
fus  uniformes  funt.  Hinc  seba  in  thefauro  fuo 
coloribus  deceptus  ,  tredecies  unam  eandemque 
fpeciem,  Cobram  de  Capello ,  feuAnguem  confpicillo 
infignitara,  delineavit.  Vid.  ejusdem  tbefaur.  tom.  II. 
tab.85-  fig-i*  tab.%<).  fig.i.  2.3.4.  tab.90.  fig.  1.  2. 
tab.  94.  fig- 1.  tab.  97.  fig.  I.  2.  3.  4. 

Multum  igitur  folliciti  de  vera  &  conftanti  nota 
fpecifica  ferpentum ,  coloresque  inconftantibus  & 
fpuriis  notis  adfcribentes,  veram  tandem  invenimus 
(difFerentiam.  scuta  videlicet  transverfalia  ab- 
jjominis,  ab  ipfa  gula  ad  anum  enumerata,  veras 
conftituunt  diiferencias  fpecificas,  ad  qu®  proinde 

UC 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  113 


ut  pofthaec  defcriptores  ferpentum  accurate  atten- 
dant,  optandum  eft.  Quum  vero  multse  fpecies 
numero  fcutorum  abdominalium  proxime  fere  con- 
veniant ,  his  paria  squamarum,  caudam 
fubtus  tegentium ,  addidi,  qua?  ab  ano  ad  apicem 
cauda^  enumerata,  numeri  proportionem  inter  fcu- 
ta  abdominalia  &  caudoe  oftendunt,  notamque  ve- 
ram  cum  praecedentibus  fubminiftrant. 

1.  coluber  (Berus)  fcutis  abdominalibus  CXLIV, 
caudalibus  XXXIX. 
»  Vipera  anglica  nigricans.    Petiv.  muf.  pag.  17. 
n.  104. 

caput  a  tergo  variis  notatur  futuris,  quibus  toti- 
dem  interjacent  areolae :  quinque  fcil.  inter 
oculos,  quarum  intermedia  major  eft,  ante  has 
novem  in  orbem  digefta?  funt,  quibus  dua?  mi- 
nores  interjectaj  funt;  pone  vero  inter  oculos 
areolaj  duae  majores. 
Dentes  in  fuperiori  maxilla  magni ,  intra  eandem 
burfam  reconditi ,  utrinque  bini  fimul,  recurvL 
Margo  labii  fuperioris  ad  latera  albus  eft. 

truncus  fquamarum  ordinibus  feptendecim  tegi- 

tur,  quorum  fquamee  ovata?  &  carinatEe  funt; 

nifi  quod  iateralium  ordo  infimus  laevis  nec  ca- 

rinatus  fit. 
Scuta  abdominalia  CXLIV  numerantur. 
cauda  fubtus  XXXIX  fquamarum  latiorum  pari- 

bus  tegitur,  excepto  ultimo  acuminato. 

color  totius  ferpentis  niger  eft. 

Hujus  venenum  in  denttbus  illis  magnis  acutis  la- 
tet,  quorum  duo  folum  utrinque  maxilla  inferuntur ;  qui- 
que  [concavi  cif  verfus  apicem  foramine  parvo  tubulofi 
funt. 

Dentes  h%  veficula  cuidam  adharent ,  liquore  ve- 
nenofo  repieta ;  binc  per  cavum  dentem  vulneri  infun- 
ditur  faniis  e  veficula  bacce  exprejfa. 

Tom.  I.  H  Rbedi 


H4     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Rhedi  in  experimentis ,  quce  cum  viperis  inJHtttit, 
ohfervavit :  quod  fi  fruflum  panis  ad  dentem  viperci 
comprefjum ,  fanicm  prorfus  imbibat ,  morfus  viperce  nul- 
lum  alium  ac  vulnus  acus,  producat  ejfectum;  huncque 
liquorem  faniofum ,  animali  cuidam  propinatum ,  nibil 
noxii  attuliffe ;  acum  vero  hac  fanie  infectam ,  canem 
vel  aliud  animal  vulnerantem ,  eundem  quem  morfus  vi- 
perce  effectum  habuijfe. 

/3  Anguis  cinerea,  macula  dorfi  fufca  longitudinali- 
ter  dentata.  A6t.  Upf.  1735.  pag.  u.  n.  4. 

Vipera  anglica  fnfca,  dorfo  linea  undata  nigricante 
confpicua.    Petiv.  muf.  pag.  17.  n.  103. 

Vipera.    Raj.  quadr.  pag.  285. 

Vipera  vera  Indice  orientalis.  Seb.  thefaur.  t.  II. 
p.  9.  tab.  8. 

Varietas  hsec  omnino  eadem  numero  fcutorum 
abdominalium  &  caudalium,  item  ftruclura  fquama- 
rum  dorfaliumut  &  capitis  cum  prEecedenti;  colore 
autem  difFert. 

capitis  Maxilla  enim  fuperior  maculis  albis  & 
nigris  variegata  eft. 

dorsum  longitudinaliter  cinereum  cum  fafcia  lon- 
gitudinali  nigra  utrinque  dentato- finuata  ,  ma- 
culis  ad  latera  cuique  finui  refpondentibus,  ni- 
gris. 

aedomen  ut  in  prcecedenti  atrum  eft. 

Penis  fubrotundus  fpinofus  plurimis  aculeis  vali- 
dis  retrorfum  prcminentibus. 

Rarior  apud  nos  eft  vipera  nigra;  cinerea  vero,  quam 
fub  varietate  i3 )  pofuimus  ,  fatis  frequens  eft. 

Ab  hoc  angue  haud  raro  vulnerantur  illi,  qui  pedi- 
bus  nudis  campos ,  prata  £f  fylvas ,  ceftate  obam- 
buiant;  unde  cita  infammatio ,  dolor ,  intumcfcen- 
tia,  febris ,  pervigilium ,  ifterus ,  rarius  tamen 
mors  exoritur. 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  115 


Vipera  prmerea  eadem  facultate  ac  vipera  caudi- 
fona  inflrucla  eft ;  quippe  quce  murem  quendam  aut  fo- 
ricem  adfpiciens  eo  ipfo  efficit ,  ut  in  rictum  ejns  invi- 
tum  licet  fe  prcecipitet  animalculum.  Mirabile  hoc  pbce- 
nomenon  veritati  confent-mewn  ejfe ,  compererunt  Itali, 
qui  relictum  in  dolio  murem ,  ubi  antea  vipercs  recondi- 
tce  fuerant ,  in  fauces  viperce  fcemince  incurrentem  obfer- 
varunt.  Vide  quce  de  vipera  caudifona  Cl.  Dominus 
Praefes  in  programmate  anno  1743.  die  9.  April.  re- 
tulit. 

2 .  coluber  (Ahcetulla )  fcutis  abdominalibus  CL  XII, 

caudalibus  CL. 
Serpens  Ceylonica  lineis  fubfufcis.     Seb.  thefaur. 

tom.  II.  pag.  14.  tab.  12.  fig.  3. 
Anguis  Borneocus ,  viridis ,  familiaris  ,  pertenuis. 

Petiv.  muf.  pag.  18.  n.  105. 
Serpens  indicus  gracilis  viridis  in  arboretis  &  fru- 

ticetis  degens ,  Ahcetulla  Ceilonenfibus ,  i.  e.  ocu* 

lis  infeflus.    Raj.  quadrup.  pag.  331. 

caput  primo  duabus  tegitur  fquamis,  dein  duabus 
majoribus,  tum  inter  oculos  tribus,  demum 

fquamis  duabus  majoribus. 
Nares  minimae,  fubrotunda?. 
Maxilla  fuperior  alba. 

Color  capitis  in  fuperiori  parte  caeruleus ,  linea 
pone  oculos  nigra,  albedinem  a  caeruleo  colo- 
re  diftinguens. 

truncus  cauda  fefquilongior ,  verfus  caput  vix 

penna  anferina  craflior,  nec  ubi  latiffimus,  olo* 

rinam  craffitie  fuperans. 
Squamcs  omnes  lajves  funt,  absque  elevata  ftxia 

&  apice  integro. 
Scuta  abdominalia  CLXII  numerantur;  ex  iis  ab- 

domen  leviflime  angulatum  eft. 
Color  atergo,  prasfertim  ab  initio,  viridi  -  ceeru- 

leus  nitens,  cura  linea  intermedia  longitudinali. 

H  2  ex 


n6    AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


exalbida.    Squamarum  margo,  praefertim  ver- 
fus  apices,  niger  eft;  hinc  corpus  pulchre  re- 
ticulatum,  maculis  rhombeis  viridibus. 
Abdomen  album  eft. 

cauda  valde  tenuis,  fubtus  CL  fquamarum  pari- 
bus  longitudinalibus  tegitur. 

color  ferpentis  foli  objeclus  inftar  auri  nitet,  ut 
merito  pulcherrimus  in  fua  gente  ccnfeatur. 

3.  coluber  (Natrix)  fcutis  abdominalibus  CLXXVII, 

caudalibus  LXXXV. 
Anguis  vulgaris  fufcus ,  collo  flavefcente ,  ventre  al- 

bis  maculis  diflinfto.  Petiv.  muf.  pag.  17.  n.  101. 
Anguis.  Gefner.  ferpent.  pag.  43. 
Serpens  Anguis.  Schwenck.  rept.  pag.  157. 
Anguis  Coluber.  Merret.  pin.  pag.  204. 
Natrix  torquata.  Aldrovand.  ferp.  pag.  287.  Jonft. 

ferp.  pag.  89.  Raj.  quadrup.  pag.  334.  Charlet. 

exercit.  pag.  35. 
Natrix  torquata  ex  fubcceruleo  nigro  &  albo  varia. 

Muf.  Petrop.  1.  p.475.  n.451. 
Coluber,  it.  Oeland.  6.  154. 
Skanis,  Snok;  Smolandis ,  Ringorm. 

caput  fquamis  duabus  angulatis  munitur,  dein 

duabus  rotundatis  tum  inter  oculos  tribus ; 

demum  duabus  majoribus  ovatis. 
Narium  foramina  fubrotunda. 
Dentes  nulli  magni  retraftiles  ut  in  vipera,  fed 

sequales  minimi. 
Maxilla  fuperior  alba,  lineis  transverfis  nigris. 
Maxilla  inferiur  una  cum  gala  alba  elt. 
Macula  livida  majufcula  utrinque  ad  aurium  re- 

gionem. 

truncus  a  tergo  novendecim  fquamarum  ordi- 
nibus  imbricatus  eft:  fquamis  ovatis,  obtufis, 
integerrimis,  linea  elevata  Carinatis,  exceptis 

duobus 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  117 


duobus  ordinibus  utrique  abdominis  lateri  pro- 
ximis,  quorum  fquamae  lajves  &  nulla  linea  ex- 
arata?. 

Scuta  abdominalia  CLXXVII  inveniuntur. 

caud  a  fubtus  LXXXV  fquamarum  paribus  tegitur. 

color  totius  animalis  ater  eft. 

Innoxius  plane  hicce  habetur  anguis ,  per  Sueciam 
frequensf  prafertim  in  Scania  campefiri:  ubi  non  tan- 
tum  in  fiabulis  boum  domefticus  efl;  fed  cjf  interdum 
in  fumofis  bypocauflis  incolarum^  rokftugor  diftis,  quo- 
tidianus.    Ova  communiter  in  fimetis  deponit. 

4.  coluber  (Domicella)  fcutis  abdominalibus  CL, 

caudalibus  LIV. 
Serpens   Cobella  diEta   americana.    Seb.  thefaur. 

Tom.II.  pag.  4.  tab.  2.  fig.  6. 
capitis  futura  ut  in  2  &  3  fpecie. 

Cttla  alba  eft  uti  &  maxilla,  quae  lineis  fufcis 

transverfis  notantur. 
truncus  a  tergo  cinerefcens  eft,  fafciis  trans- 

verfis  albicantibus  notatus ,  intra  quas  macula? 

fufcje  confpiciuntur ,  chara&eribus  ex  plurimis 

lineolis  longitudinalibus  conftantibus  ,  fupra 

vel  infra  magis  dehifcentibus. 
Scuta  abdominalia  CL  confpiciuntur. 
Ahdomen  album  fafciis  nigricantibus,  latioribus, 

inaequalibus,  majufculis,  plurimis. 
cauda  admodum  ^outa  eft,  LIV  fquamarum  pari- 

bus  conftans. 

5.  coluber  (Cobella)  fcutis  abdominaltbus  CXFIIl, 

caudalibus  LXI. 
Anguis  hicolor   elegantiffimus    malabaricus.  Seb. 
thef.  II.  pag.  &  tab.  54.  fig.  1. 
caput  ut  in  praecedentibus  2.  3.  4.  fpeciebus,  co- 
lore  cinereo -livido. 
Maxilla  cum  gula  albas  funt,  lineolis  transverfis 
fufcis  exaratse. 

H  3  TRUN- 


n8     AMPHfBIA  GYLLENBORGIANA. 


truncus  albus,  fafciis  latis,  nigricantibus ,  in 
medio  dorli  latioribtis,  ad  latera  anguftioribus 
&  fubtus  concurrentibus. 
Scutis  CXVIII  tegitur  abdomen. 

cauda  acuta,  fubtus  LXI  fquamarum  paribus  in- 
ftruaa. 

magnitudo  femipedalis  &  fpithamea. 

Befiiola  bac  adeo  venufla  amccna  eft ,  ut  domicella 
in  Indiis  orientilibus ,  non  folwn  ejus  confpectu 
delectentur;  fed  &  in  refrigerium  finui  fuo  afluan- 
ti  ccelo  appiicent.  Seb. 

6.  COLUBER  (lewKifcatusy  fcutis  abdominalibus  CCL, 

caudalibus  XXXV. 
Serpentula  ex  inf  Ceilon.  Seb.  thefaur.  I.  pag.  19. 

tab.  10.  fig.  ult. 
Serpens  Ceilonica  lemnifcis  latis.    Seb.  th.  T.  II. 

pag.  76".  tab.  76.  fig.  3. 
Serpcns  americanus  niger ,  annulis  latis  albis ,  ac 

inter  ipfos  fingulos  duo  annuli  albi  tenuiores ,  ore 

fquamularum  albarum  nigricante.     Muf.  Petro- 

pol.  p.  4^4.  n.  21X. 
CAPUT  ipfo  corpore  non  amplius  cft. 

Narium  foramina  minima,  interquae  duae  fquamae 

rhomboidcae,  deindedufe  majufculae  pentagonae, 

turn  inter  oculos  fquamae  tres,  quarum  interme- 

dia  major,  &  demum  pone  has  duac  maximae. 
Rojlri  apex  nigricans ,  fafch  transverfa  nlgra  in 

medio  capitis  &  in  occipite  macula  rotunda. 
Maxilta  iwferior  a  lateribus  cinerea  elt. 

TRUNCus  pennce  cygneae  craflitiem  aequat,  fqua- 
mis  rhombeis,  obtu  fi  ufculis ,  laevibus,  nec  ca- 
rinatis  tectus ;  a  tergo  quindecim  fquamarum 
ordines  confpiciuntur. 
Scuta  abdominalia  CCL  adfunt. 

cauda  obtufiufcula  fubtus  XXXV  fquamarum  pa- 
ribus  tecta. 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  119 


color  totius  corporis  ex  albo  &  nigro  eleganter 
variegatus  eft;  nigredinem ,  ii  caput  exciplas, 
diftinguunt  43  cingula  alba,  quorum  tertium 
quodqae  reliquis  quadruplo  latius ;  omnia  in 
abdormne  paullo  latiora,  quam  a  tcrgo.  Dein- 
de  fquama?  omnes  albae  in  tergo,  apice  margi- 
neque  fere  ferruginea?  funt. 

longitudc  totius  anguis  fefquipedalis. 

7.  c  o  l  u  b  e  r  (angulatus) fcutis  abdominalibus  CXXIV, 

caudalibus  LX. 
Serpens  amcricana  viperce  eemula.  Seb.  thef.  T.  II. 

p.  \$.  tab.  12.  flg.  3. 
caput  tegitur  plurimis  fqu^mis  inasqualibus ,  ha- 

rum  dua?  funt,  in  quarum  fingulis  narium  fora- 

mina  minima  inveniuntur.   His  deinde.triangu- 

laris  qurcdam  interpofita  efl;  tum  dua^rotunda- 

ta?,  deinde  tres  majores  oculis  interjecta;;  de- 

mum  dua;  fquama?  majores  ovato  -  triangulares. 
Color  capitis  cinereo-lividus. 
truncus  a  tergo  novendecim  fquamarum  ordini- 

bus  longitudinalibus  tegitur. 
Squamee  omnes  emarginata? ,  ovata?  &  carinatai 

funt,  cxcepto  ordine  infimo  laterali,  utrinque 

non  carinato. 
Color  exalbidus,  fafciis  latis,  angulatis,  in  dorfo 

latioribus,  fufcis,  margine  nigricantibus. 
Abdomen  CXXIV  fcutis  conftat,  maculis  alternis, 

ferrugineis,  quadrangularibus ,  pictum. 
cauda  valde  acuminata  LX  fquamarum  paribus 

gaudet. 

longitudo  pedalis  vel  fefquipedalis,  craflitie 
tubi  fclopeti. 

8.  coluber  (Petbola)  fcutis  abdominalibus  CCVII, 

caudalibus  LXXXV. 
Serpens  americana  Petola  dicta.    Seb.  thef.  T.  I. 
pag.  39.  tab.54.  fig.4. 

H  4  CA.PUT 


i2o     AMPHIRIA  GYLLENBORGIANA. 


caput  ut  in  prsecedentibus  2.  3.  4.  fpccicbas. 
Maxilla  inferinr  alba  ut  &  margo  fuperions. 
Dentes  numcrofi ,  parvi,  acuti,  rcflexi. 
Color  in  fuperiore  parte  fufco  -  lividus. 
truncus  a  tergo  fquamis  ovatis ,  lajv/bus,  non 
carinatis,  integerrimis  conftat,  in  novende- 
cim  ferics  difpofitis. 
Scuta  abdominalia  CCVII  numerantur. 
Color  a  tergo  pallidus,  fafciis  transverfis,  nume- 
rofis,  latis. 

Jlbdomen  immaculatum  ex  albido  flavefcens  eft. 
cauda  tcrcs,  attcnuata,  minus  acuminata,  fqua- 

mis  non  carinatis;  fubtus  LXXXV  fquamarum 

paribus  conftat. 
longttjjdo  circiter  duorum  pedum,  in  medio 

craffilj^  tubi  fclopeti,  verfus  caput  digiti  craiTitie. 

9.  coluber    C  annulatus )    fcutis  abdominalibus 
CLXXXFI,  caudalibus  LXIl'. 
Serpens  americana  annulata.    Seb.  thefaur.  T.  II. 
p.  38.  tab.  33.  fig.  2. 

caput  primo  duabus  fquamis  majoribus  tegitur, 
deinde  mukis  minimis. 
Color  a  tergo  albidus  eft,  macula  fufca  utrinque 
pone  oculos. 

truncus  cauda  quater  longior  eft;  a  tergo  fqua- 
mis  ovato  -  oblongis ,  obtufis  ,  laivibus  con- 
Itat,  in  novendecim  ordines  longitudinales, 
absque  ftriis  elevatis,  digeftse  funt  fquamse. 
Abdomen  CLXXXVJ  fcutis  tegitur,  colore  albo. 
Color  a  tergo  albus  eft,  maculis  fufcis,  rotundis, 
in  medio  tergi  alternatim  fitis,  interdum  dua- 
bus  vel  tnbus  cohaercntibus ,  maculam  longi- 
tudinalem  curvam  efficientibus.  Macula  capi- 
ti  proxima  anterius  bifurcata  eft. 

cauda  obtufa  fubtus  LXIV  fquamarum  paribus 
tegitur. 

L  O  N  G 1« 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  121 


longitudo  fefquipedalis,  craflities  prope  caput 
pennae  cygnea? ,  in  medio  corporis  ]vero  fere 
digiti  tenuiflimi.  ' 

C  A  P.  II. 

L  A  C  E  R  T  JE. 

Lacertarum  fpecies  plurimas  effe,  &  Zoologorum 
defcriptiones ,  &  itineraria  perhibent ,  patria 
licet  nofhra  quatuor  vel  quinque  faltem  harum  fpe- 
cies  alat. 

Differunt  hce  multis  in  partibus;  aliae  quippe 
Cauda  compreffa  five  perpendiculariter  plana  in- 
ftruclae  funt,  ut  Crocodilus  &plurimae,  quae  in  aquis 
habitant;  cauda  vero  vel  tereti,  vel  angulata,  vel 
articulata,  vel  etiam  continuata  feiie  extenfa,  gau- 
dent  Lacertce  terreflres. 

Quoad  ipfum  Corpus  variant  etiam  lacertae;  aliae 
enim  corpus  nudum,  ut  Salamandra ,  habent;  aliae 
pifcium  inftar,  fquamofum,  quales  Lacerta  facile 
omnes  in  calidioribus  regionibus  deprehenduntur. 
Tuberculis  practerea  callohs,  paffim  per  corpus  fpar- 
fis,  alias,  ut  Crocodilus  &  Gecko ,  teguntur;  alia?  de- 
nique  aut  toto  dorfo,  aut  fub  gula,  vel  ad  latera, 
criftatae  funt,  ut  Draco  volans. 

Quod  Pedes  attinet,  iis  vel  fiflis ,  vel  etiam 
palmatis  utuntur,  diverfus  etiam  in  anterioribus  & 
pofterioribus  reperitur  digitorum  numerus.  Ungues 
pra?terea  vel  omnibus  digitis  adfunt,  vel  quibus- 
dam  tantum,  vel  etiam  nullis,  variante  figura. 

Ex  hifce  facile  liquet,  quasnam  potiflimum  notas 
in  eruendis  differentiis  fpecificis  adhibendae  fint, 
quaeque  femper  conftantes ,  vix  unquam  varient. 

10.  lacerta  (Crocodilus)  cauda  ancipiti,  pedibus 
triungulatis,  palmis  pentadactylis ,  plantis  palmatis 
tetradactylis. 

H  5  Croco- 


122    AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Crocddilus.  Scb.  thefaur.  tom  I.  p.  160.  tab.  103. 

104.  fig.  omncs.    Jonft.  quadr.  p.  200.  tab.  79. 

fig,  3.   Schwenck..  rept.  pf  145.  Aldrov.  quadr. 

p.  677.   Charlet.  excrcit.  p.  29.  Gefner.  quadr. 

p.  9.  Rondel.  pifc.  p.  232.  Bellon.  aquat.  p.  41. 

Sloan  hift.  II.  p.  332.   Olear.  muf.  p.  8.  tab.  7. 

fig.  3.  Matthio!.  diofcorid.  p.  278.  tab.  278. 
Crvcodilus,  qui  per  totam  Indiam,  Cayman  aitdit. 

Bont.  Jav.  p.  55.  tab.  55. 
Crocodilus  Leviatbanjobi.  Bochart.hieroz.  lib.I.  c.7. 
Jacove feuCrocodilus.  Pifon.  Americ.  p.  &  tab.288. 
Lacertus  omniam  maximus ,  Crocodilus  diclus.  Raj. 

quadr.  p.  261. 
Crocodilus,  lacertorum  omnium  maximus ,  africanus. 

Muf.  Petropol.  I.  p.  433.  n.  r. 
caput  oblongum,  dcprcffum,  duabus  futuris  ab 

oculo  retrorfum  excurrentibus  notatum  ;  pone 

oculos  officulo  quadrato  planiufculo  tegiturj 

ante  vero  rugae  elcvatre  oculorum  regionem 

conjungunt.    Subtus  lseve,  rugis  reticularibus, 

maculis  quadrangularibus.    Occiput  tuberculis 

callofis  munitur  ,   longitudinaliter  acutis  ,  in 

duas  transverfas  feries  digeftis. 
Nares  elevatse,  foraminibus  lunulatis,  cornicu- 

]is  retrorfum  fpectantibus. 
Dentes  in  maxillis  inaequales ,  in  iinani  feriem 

marginalem  difpofiti. 
Palpebra  fuperiores  elevata?,  valde  rugofae;  hinc 

adfpeclus  torvus;  harum  margo  tenuior  trans- 

verfim  ltriatus. 
Collum  in  fuperiori  parte  quatuor  vel  quinque  tu- 

berculorum  paribus  tegitur ,  infra  vero  in  o&o 

dividitur  fegmenta. 
truncus  a  colli  tuberculis ,  per  totum  dorfum 

viginti  fegmentis  tegitur,  qucEque  fingula  arti- 

culis  quadratis  conftant,  a  tergc  Jinea  minori 

quam  ad  l&era  elevatis. 

jtibdo* 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  123 

Abdomen  album  XXIV  fegmentis  gaudet. 
Anus  fiflura  longitudinali  prominet ,  rugis  undi- 
que  obtefta. 

CAUDiE  pars  anterior  10  fegmentis  conftat,  atque 
a  tergo  fquamarum  lateralium  elevatis  lineis 
planiufcula  &  carinis  lateralibus  inftrucla  cft, 
pofterior  vero  comprelTa  eft  margine  fuperiori 
acuto ,  inferiore  rotundato. 
Segmenta  XXII  caudam  terminant,  quorum  fu- 
perioris  cujusque  apex  retrorfum  fpeclat,  ex- 
ceptis  tribus  poftremis  fegmentis. 

pedes  palmis  fiiTis ,   pentadaftylis ,  digitis  tribus 
primis  unguiculatis ,  4  &  5  ungue  deftitutis. 
Plantct  tetradaftylae ,  femipalmatce,  digito  exti- 
mo  ungue  carente. 

color  externe  cincreus  vel  lividus  potius,  fafciis 
transverfaiibus  undatis,  quarum  prima  in  col- 
lo,  lecunda  intcr  brachia,  tertia  &  quarta  fupra 
dorfum ,  quinta  ante  fcmora,  fexta  pone  fe- 
mora,  feptima  cum  c£teris  ad  decimam  quar- 
tam,  caudam  cingunt. 

Pigrum  e/i  animal,  nec  in  latus  facile  verti  potefl, 
perniciofum  aliocjuin,  quod  dentibus  conterit  denfijfimaque 
offa  diffipat.  Raj.  Rafiici  tamen  unus  vel  duo  imma- 
nem  crocodihim  (qui  mv.nerofis  hominibus  refiftere  aptus) 
invadunt,  manibus  prebendunt ,  fune  os  &  pedts  vin- 
ciunt,  afino  imponunt,  vebunt  Venetias ,  jugulant ,  de- 
corticant.  Alpin. 

Ova  parit  anferis  magnitudine3  numero  circiter  60. 
Muf.  Petr. 

Came  gaudet  candidiffima ,  fed  agrejie  c3f  paludo- 
fum  fapit.  Seb. 

11.  lacerta  (Iguana)  cauda  tereti ,  pedibus  pen- 
tadattylis ,  crijla  dorfi  longitudinali ,  gulce  pendula 
antice  dentata. 

Lacer- 


124     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Lacerta  feu  Leguana  Surinamenjis  peclinata  &  flru- 

mofa   ccerulea  fcsmina.     Seb.  thefaur.    tom.  I. 

p.  149.  tab.  95.  fig.  2. 
Lacertus  americanus  pcctinatus  &  Jlrumofus  feu  Le- 

guana.    Seb.  ibid.  fig.  r. 
Le^iifina  pectinata  e?  firumofa  afiatica.    Seb.  thef.  I. 

p.  15 1.  tab.  96.  fig.  4. 
LigUana  Scnembi  in  nova  Hifpania,  Tamacolin  dicta, 

pectinatacfflrumofa.  Scb.  thef.  I.  p.  152.  tab.97. 

%  3. 

Lacertus  Amboinenfis  peclinatus  &  flrumofus  maxi- 
mus ,  Senembi  £f  Jguana  dictus ,  ampbibuis.  Seb. 
thef.  I.  p.  153.  tab.  98.  fig.  1. 

Lacerta  vulgo  Leguan  dicta.  Bont.  Jav.  pag.  56. 
tab.  56. 

Tvana.  Ovied.  Amer.  lib.  13.  c.3.   Olear.  muf. 

p.  6.  tab.  6.  fig.  1.  &p.  8.  tab.  7.  fig.  2. 
Tvana  feu  Iguana.  Worm.  muf.  p.  313. 
Iguana.  Nierenb.  nat.  p.27  r.  tab.271.  Roberg.  difT. 

de  lue  vener.  pag.9.  tab.  9.  Jacob.  muf.  tab.  4. 
Iguane.  Rhed.  exper.  roo.  t.  ror. 
Senembi  feu  Iguana.  Marcgrav.  pag.  236.  tab.  236. 

Jonft.  quadr.  p.  T9T.  tab.  77.  fig.  5. 
Lacertus  indicus ,  Senembi  &  Iguana  dictus.  Raj. 

quadr.  p.  265.    Sloan.  hift.  II.  p.  333. 
Lacertus  indicus ,  Senembi  &  Iguana  item  Leguan 

dictus.    Muf.  Petrop.  r.  p.  431. 

caput  in  fuperiori  parte  fquamis  rotundis  &  tu- 
berculis  tegitur. 
Nares  teretiufculae,  prominulae. 
Maxillas  ad  latera  tegunt  verrucae  Iceves. 
Aurium  foramina  majufcula,  rotundata,  excavata. 

trunc  us  innumeris  gaudet  fquamarum  ordinibus, 
quorum,  qui  in  abdomine,  Ionge  diftin&iores 
confpiciuntur. 
Anus  rima  transverfali ,  oblonga. 

CAUDA 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  125 


cauda  trunco  duplo  longior,  ftriis  elevatis  XXIV, 
pluribus  vel  paucioribus. 

pedes  palmis  pentada&ylis ,  quarum  digitus  1  bre- 
viflimus,  2  &  5  aequales,  3  &  4  etiam  fere 
a?quales;  fed  longiores. 

Planta  pentadaclylas,  quarum  digitis  1  brevifli- 
mus,  2  &  5  longitudine  cequales,  quinrusautem 
profundius  a  reliquis  diftinclus,  3  adhuc  lon- 
gior;  fed  4  longiflimus. 

Ungues  in  palmis  &  plantis  acuti,  comprefli. 
crista  longitudinalis  a  capite  ad  extremum  cauda; 
prominet ,  plus  quam  320  conftans  denticulis 
compreflis,  ancipitibus,  erec~ro  recurvis.  Alia 
etiam  crifta  membranacea  fub  gula  dependens, 
ab  anteriori  parte  12  denticulis  ferrata;  a  po- 
fteriori  vero  integra. 

color  fuperne  nigro  -  camilefcens ;  lituras  albae  in 
brachiis,  femoribus,  abdomine.ejusque  lateri- 
bus.  Subtus  verrucae  16,  grifeae,  in  lineam 
longitudinalem  digeftse,  fimul  &  aliae  elevatae 
callofae  ad  latera  colli  confpiciuntur. 

Animal  hocce  tam  orientales  quam  occidentales  Indi, 
ficut  &  Cbriftiani  quidam  eo  accedentes ,  cibi  loco  ba- 
bent,  quin&  ova  ejus  comedunt.  Seb.  La&ant.  Marcgr. 
Bochart. 

In  fluminibus  verfatur  &  arbores  fcandit  borribili 
adfpectu,  taciturnum,  neque  firidens ,  neque  gemens, 
nec  cuipihm  7ioxium.  Fufilli  citiffmi  natant ,  inajores 
facli,  fubmerguntur ,  nec  natare  pojjiiru.  Eju  bujus 
animalis  noxa  illis  adfertur ,  qui  lue  venerea  laboraritm ; 
morbum  enim,  licet  diu  fopitum ,  renovat.  Ovied. 
Worm. 

•  Artificiofe  a  Brafilianis  capitur;  quippe  arboribus 
infifiere  folet ,  quod  Brafiliani  fcientes ,  fufli  longo  ad- 
abtant  funem,  boc  videns  animal  miratur ,  nec  tamen 

fi 


126     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


fe  movet;  fed  fune  fe  illaqueari  fvhit  &  fic  capitur;  cum 
alias  velocijjime  currat.  Marcgr. 

12.  lacerta  ( Draco  volans)  cauda  tereti ,  pedibus 
per.tadaUylis ,  alis  femore  connexis ,  crifta  gulce 
triplici. 

Lacerta  africana  volans  feu  Draco  volans.  Scb. 

thefaur.II.  p.  92.  tab.  86.  fig.  3. 
Lacertus  volans  feu  Dracunculus  alatus.  Bont.  Jav. 

p.  57.  tab.  57. 
Lacerta  volans  indica.   Raj.  quadr.  275. 

c  a  p  u  t  insquale,  pone  oculos  verruca  callofa  utrin- 
que  eminens;  buccam  verfus  crifta  4  fegmen- 
tis  compreflis,  elevatis  cum  macula  nigra,  ad 
cujus  latera  utrinque  fquamas  duai  prominent. 

Narium  foramina  rotunda,  convexa. 

Aurium  foramina  rotunda,  concava,  in  medio 
gibba. 

Cula  triplici  crifta  inftrucla  eft,  quarum  laterales, 

angulo  retrorfum  fpeCtante  dependent;  inter- 

media  vero  major,  plicata,  lobo  retrorfum 

fpeflante  in  medio  notata. 
Cellum  a  tergo  angulis  prominentibus  fcabrum  eft. 
truncus  utrinque  fquamis  imbricatis  obtufis  te- 

gitur,  nullis  fegmentis  interftinctis  ,  colore 

Ccerulefcente,  lituris  nigris. 
Anus  rima  transverfa. 
cauda  trunco  fefquilongior ,  fquamis  carinatis, 

imbricatis,  angulis  verfus  truncunj  pluribus 

quam  verfus  apicem. 
pedes  palmis  pentadaclylis ,  fiflis;  digitus  1  bre- 

vis,  2  &  5  asquales,  3  &  4  etiam  cequales,  fed 

longiores. 

Plantcs  etiam  pentada&ylae  funt,  digito  1  brevi, 

2  &5  £uqualibus,  5  autem  profundius  feparato, 

3  &  4  Iftngioribus,  4  tertio  paullo  longiore. 
Ungues  in  omnibus  digitis  acuti. 

ALJE 


AMPHIBIA  GYLLENB0RGL4  NA.  12? 


ALiE  latera  abdominis  occupantes.  a  brachiis  di- 
ftin&re  &  remota;,  fcmoribus  adharcntes,  fex 
radiis  conftant. 
Duas  bullas  flaii  coloris  circa  guttur  externe  gerit, 
quas  inter  volandwn  inflai.  Bont. 

13.  lacert  A  (Ameiva)  cauda  tereti,  corpore  duplo 
longiore,  pedibus  pentadactylis ,  crifta  nulla,  fcutis 
abdominalibus  XXX. 
Lacerta  americana  maculata.  Seb.  thefaur.  I.  p.  135. 

tab.  85-  fig-  2- 
Lactfta  americana  minor  ccerulea  3  Argus  dicta.  Seb. 
ibid.  fig.  3. 

Lacerta  Surinamenfis  major ,  Ameiva  dicla.  Seb. 

thefaur.  I.  p.  140.  tab.  88.  fig.  2. 
Lacertus  indicus.    Cluf.  exot.  p.  115.   tab.  115. 

Raj.  quadr.  2.  270.  Worm.  muf.  p.  313.  tab.313. 

Lacerta  Ceilonica  Crocorlili  capite ,  maxima  &  ex 
grifeo  £f  nigro  varia  ftellulisque  albis  transver/im 
fitis  notata*  cauda  longa.  Muf.  Petrop.  1.  p.436. 

caput  in  fuperiori  parte  planiufculum ,  Jateribus 
compreflum,  apice  callofum. 
Aurium  foramina  rotunda,  excavata. 
Dentes  minutiilimi. 

truncus  a  tergo  fquamis  tegitur  minutifiimis  & 
vix  confpicuis. 
Abdomen  30  diftinguitur  fegmentis  transvcrfali- 
bus,  qua;  fquamis  quadrangularibus  conltrucla 
funt. 

Anas  rima  transverfali. 

cauda  trunco  dupio  longior,  tcres,  ftriata  &  ful- 
cata,  plus  quam  100  conftans  fegmentis. 

pedes  palmis  pentadaclylis,  fiilis,  quarum  digitus 
1  &  5  fere  eequales,  2  &  ^longiores,  3  adhuc 
paullo  Jongior;  omnes  unguibus  rectis. 

Planta 


128     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Plantcs  etiam  quinque  digitis  fiflis  inftructre  funt, 
quarum  i  &  5  fere  aiquales  breves ,  2  longior, 
3  duplo  longior  fecundo,  4  duplo  longior  ter- 
tio,  unguibus  erectiufculis. 
color  a  tergo  caeruleus,  nigris  lituris ;  infra  vero 
albus,  punctis  rotundis,  nigris,  parvis,  tcme- 
re  fparfis. 

24.  lacerta  (Teguixin)  cauda  tereti,  corpore  duplo 
longiore,  pedibus  pentadaclylis ,  crijla  nulia,  bypo- 
cbondriis  plicatis. 
Lacerta  Teguixin  feu  Tejuguacu  altera.   Seb.  the- 
faur.  I.  p.  150.  tab.  96.  fig.  1. 

caput  oblongum,  acuminatum,  depreffum ,  pa- 
rum  convexum,  fuperne  variis  futuris  nota- 
tum ;  pone  lamellam  frontis  duse  aliae  Iamellulae ; 
unica  deinde  major  in  medio ;  cui  quatuor  mino- 
res  fupra  oculos  ab  utroque  latere  refpondent; 
tum  duae  oblongae;  der:.um  tres  angulata?  fqua- 
mae.  Adeoque  caput  fere  ferpentinum  efr 
Collum  fubtus  cute  laxa  gaudet  &  maculis  nigrio- 
ribus  quam  in  reliquo  corpore  pingitur. 

truncus  innumeris  ftriis  circularibus  conftat, 
moniliformibus  feu  filiformibus,  articulatis. 
Laterat  a  capite  ad  femora  poftica,  plicis  nume- 
rofis  ,  obtufis ,  marginatis. 

cauda  circiter  200  gaudet  fegmentis,  quorum  ta- 
men  alterna,  fuperiorem  tantum  plagam  caudae 
ambiunt,  nec  cauda  fulcata  eft,  ut  in  prsece- 
denti;  fed  acuminata  &  trunco  fefquilongior. 

pedes  palmis  pentadactylis ,  quarum  digitus  1  &  5 
fere  sequales,  2  adhuc  longior,  3  &  4  fere 
aequales  vix  longiores  fecundo. 
Plantce  etiam  pentadactylae  funt,  digito  interiori 
minimo,  2  longiori  tertio,  4  longifiimo,  5vix 
primo  longiore,  fpatio  a  reliquis  remoto. 
Ungues  acutiffimi,  modice  incurvi. 

COLOR 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  129 


color  totius  albiduseft,  caeruleo  ieviflime tinftus, 
cui  fuperinduitx  funt  fafcice  fufco  -  grifei  coio- 
ris:  per  totum  dorfum  (minus  tamen  in  cauda) 
ut  &  in  exteriori  parte  femorum ,  punfta  alba, 
ovata,  fparfa. 
Parum  igitur  a  prcecedenti  differt  h<ec  Lacerta;  di- 
Jtincta  tamen  Jpecies  ejl. 

15.  lacerta  (marmor-ata)  cauda  tereti,  corpore  tri- 
plo  longiore,  pedibus  pentadactylis ,  gulajubcrijiatct. 
Lacerta  americana,  cum  cauda  longijjhna,  Temapa- 
ra  dicla.   Seb.  thefaur.  I.  p.  140.  tab.  88.  fig-4. 
Lacerta  Chalcitica  marmorata  ex  Gallacia.  Seb. 
thefaur.  II.  p.  79.  tab.  76.  fig.  4. 

caput  in  fuperiori  parte  inasquale,  colore  vire- 
fcente. 

Nares  foraminibus  rotundis,  retrorfum  fpe&an- 
tibus. 

Aurium  foramina  rotunda. 

Dentes  parvi,  obtufiufculi. 

Cula  fubtus*tegitur  fquamis  minus  acutis,  gibbis 
tamen,  &  ordo  intermedius ,  ab  apice  maxilla; 
inferioris  verfus  peftus  excurrcns,  ex  denticu- 
Hs  feu  fquamis  longioribus,  quafi  criftam  for- 
mat,  minime  tamen  membranaceam. 
truncus  a  tergo  fubrotundis  tegitur  fquamis. 

Abdomenfquamk  ovatis  acuminatis  inftru&um  eft. 

Offa  Ilei  utrinque  prominent. 

Anus  rima  transvcrfili. 
cauda  trunco  triplo  longior,  teres,  novemangu- 
laris,  fquamis  oclangularibus,  pallida,  maculis 
ferrugineis  in  medio  albis  notata. 
pedes  palmis  fifTis,  pentadactylis  conftant,  quarum 
digitus  1  brevior,  2  &5  fere  oequales,  3  &  4 
longiores. 

Plantarum  digiti  prioribus  funt  fimiles,  3  tamen 

&  4  reliquis  duplo  funt  longiores. 
Tom.  I.  T  Ungues 


130     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Ungues  omnes  magis  arcuati  &  acuti  in  hac  fpe- 
cie  quam  in  reliquis;  funt  enim  lonulaco/c&m- 
prcfll,  a  tergo  vcrfus  apicem  nigrj  ,  verfus  ba- 
fin  caTulcfcentcs. 

color  animalis  in  fupcriori  parte  ex  albido  gri- 
feus,  fcmoribus,  brachiis  &  abdominis  latcri- 
bus  rufefcentibus ,  maculis  albis  &  fubfufcis. 

16".  lacf.rta  (lemnifcata)  cauda  tereti  corpore  fef- 

quilongiore ,  pedihus  pentadaclylis,  dorfo  lineis  lon~ 

gitudinalibus  firiato. 
Lacertus  americanus  lemnifcatus.   Seb.  thefaur.  I. 

p.  88.  tab.53.  flg.  9. 
Lacerta  africana  Guineenfts.  Seb.  thefaur.  I.  p.  145. 

tab.  92.  fig.  4. 
Lacerta  Amboinenfis  taniolis  fimbriatis.   Seb.  the- 

faur.  II.  p.  ir.  tab.  9.  fig.  5.  6. 

caput  in  fuperiori  parte  laeve ,  modice  convexum, 
lateribus  comprefTum ,  fubtus  rugofum. 
Nares  minutiflimas. 
Aurium  foramina  rotundata. 
truncus  a  tergo  fquamis  tegitur  rotundatis,  mi- 
nimis  &  vix  confpicuis. 
Abdomen  30  circiter  fcgmentis  transverfalibus  fe- 
catur  &  7  longitudinalibus. 
cauda  trunco  longior,  numerofis  fegmentisdiftin- 
cla  &  numerofis  angulis  exarata. 
Numerus  fcgmentorum  cauda  determinari  nequit,  cum 
in  fpeciminibus  nojiris  cauda  mutilata  jlt. 

pedes  palmis  conftant  pentadactylis ,  fillis,  quarum 
digitus  1  breviflimus ,  2  &  5  longitudine  aqua- 
les ,  3  &  4  longiores  aequales. 
Plantce  etiam  quinque  gaudent  digitis,  quorum 
1  breviflimus  ,  2  &  5  fere  aquales ,  quintus 
autem  a  reliquis  longe  remotus,  3  adhuc  lon- 
gior  &  4  longiflimus. 

COLOR 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  131 


color  carulefcens,  dorfo  nigricante  ,  lireis  oclo 
lOngitudinalibus  albis;  in  femoribus  &  brachiis 
puncta  alba,  fubrotunda ,  fparfa. 

17«  lackrta  ( Salamandra)  cnuda  tereti,  perlibus 

inermibus,  palmis  tetradactylis,  plantis  pentadaciy- 

lis ,  corpore  nudo  puntlis  perforato. 
Salamandra  maculofa  nojlras.      Seb.  thefaur.  II. 

p.  15.  tab.  12.  fig.  5. 
Salamandra.  Gefner.  quadr.  p.  80.  Aldrov.  quadr. 

p.639.  Schwenck.  reptil.  p.  H3.  Olear.  muf. 

p.  9.  tab.  8.  fig.  4.    Matthiol.  diofcor.  p.  274. 

tab.  274. 

Salamandra  terrejiris  maculis  luteis  dijiincta.  Char- 

let.  exercit.  p.  28. 
Salamandra  terreftris.   Raj.  quadr.  p.  273.  Jonft. 

quadr.  p.  194.  tab.  77.  fig.  10. 
Salamandra  terrcjlris  vera  nigra,  maculis  luteis  di- 
ftincta.    Muf.  Petr.  r.  p.  443.  n.  170. 
caput  in  fuperiori  parte  lasve  &  planiufculum. 
Oculi  gibbi  ut  in  ranis. 
Narimn  foramina  valde  parva. 
Aurium  vefti^ium  non  apparet. 
truncus  laevis  &  fquanris  dcftitutus. 

Anus  rima  longitudinali,  gibba. 
cauda  teres  &  corpore  brcvior. 
pedes  palmis  tetradactylis ,  fifiis,  quarum  digittis 
1  brevifiimus,  4,  2  &  3  fe  ordine  ita  excipiunt, 
ut  tcrtius  inter  ceteros  longiflimus  cvadat. 
Planta  quinque  gaudent  digitis,  quorum  1  bre- 

vior,  5,  2,  4&3  aliquanto  longiores. 
Ungues  neque  in  palmis,  neque  in  plantis,  adfunt. 
color  totius  animalis  nigricans  cft,  cum  maculis 
flavis,  obkxngis,  fupra  oculos,  in  regione  au- 
rium ,  ad  'latera  dorfi  ,  fupra  caudam ,  fupra 
femora,  plantas  &  palmas,  fub  gula  &  ad  la- 
tera  abdominis. 

I  2  Singu- 


132     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Singularis  efl  bosc  Lacerta  pvnEtis  feu  ppris  mr.iimis 
&  per  totnm  corpus  fuperne  fparfis ,  ut  ad  latera  cr.pi- 
tis,  pone  oculos ,  in  dorfo      laterilus  abdominis ,  fupri  , 
caudam  &  pone  femora. 

Fabulofe  fertur  banc  in  igne  vivere;  anfam  vero  fa- 
bulce  dedit  copiofus  illebumor,  pctulis  bifce  poris  exjiillans. 

18.  lacerta  (Cordylus)  cauda  verticillata,  fquamis 
denticulatis ,  pcdibus  pentadaclylis. 
Lacertiis  africanus ,  cauda  fpinofa  ,  mas  &  fcemina. 

Seb.  thefaur.  I.  p.  136.  tab.  84.  fig.  3.  4. 
Lacerta  africana  tota  fquamofa  &  afpera,  ex  colore 
cinereo  &  fufco  variegata.  Muf.  Petrop.  1.  p.  442. 
n.  146. 

Cordylus ,  Caudiverbera ,  Uromajlix.  Aldrov.  Raj. 
omnibus. 

caput  in  vertice  quatuor  futuris,  cruciatim  fe 
intercuftantibus,  conftat,  cumofficulo  in  medio 
quadrangulari ;  huic  fegmenta  minora  adjacent, 
futuris  diftincta.  Antexius  valde  rugofum  eft 
caput. 

Narium  foramina  minima,  rotunda. 
Maxilia  inferior  variis  rugis  exarata. 
Gula  fquamis  imbricatis  tegitur. 

truncus  16  a  tergo  inftructus  eft  fegmentis,  fere 
aequahbus,  transverfalibus ,  imbricatim  fe  in- 
vicem  excipientibus.  Horum  primum  tuber- 
culis  magis  quadratis  &  acutis  conftat;  2,  3, 
&  4  in  medio  interrupta  funt. 
Dorfwn  planum  eft,  ut  &  latera  perpendicularia; 
hinc  abdomen  tetragonum  fere,  &  eisdem  ad 
latera  fegmentis,  quibus  fecatur  dorfum. 
Abdomen  inter  femora  &  brachia  20  fcgmentis 

transverfaiibus ,  fecatur. 
Anus  foramine  teretiufcuio. 
cauda  teres ,  corpore  brevior,  20  incifuris  ver-  ( 
ticillatis  diftinguituri,  fquamis  verfus  apicem 

angu- 


AMPHIBIA  GYI^ENBORGIANA.  133 


angulatis ,  carinatis,  apice  in  fpinam  excurren- 
tibus,  a  latere  utrinque  uno  alterove  denti- 
culo  parvo ,  armato. 
pedes  palmas  habent  pentadaclylas ,  digito  1  mi- 
nimo,  2  &  5  fere  aequalibus,  3  &  4  adhuc  lon- 
gioribus ,  omnibus  unguiculatis. 
Planta  etiam  pentada&ylaj,  quarum  digitus  1  bre- 
villimus,  2  &  5  longicudine  asquales ,  3  &  4 
etiam  aequales,  fed  longiores,  4  adhuc  paullo 
longior. 

Femora  &  tibia  imbricatee,  fquamis  acuminatis. 
color  totius  animalculi  cinereo-lividus  eft. 

19.  lacerta  (Geckn)  caucla  tereti,  pedibus  penta- 

daciylis ,  digitis  utrinque  criflaiis  fubtus  lunulato- 

imbricatis ,  corpore  verrucofo. 
Lacerta  indica  fquamis  cj?  verrucis  rotundis ,  cligitis 

latis  inteme  rugofis.   Petiv.  muf.  p.  19.  n.  118. 
Lacerta  indica,fen  Salamandra  bufonis  capite,  gri- 

fea,  tuberculis  albis  notata.  Muf.  Petrop.  1.  p.  444. 

n.  171. 

Salamandra  vera  feu  Geclo  Ceilonicus  maximus,  bre- 
vi  cauda,  amphibius.     Seb.  Thefaur.  I.  p.  170. 
&  171.  tab.  168.  fig.  1.  2.  3.  4.  5.  6.  7.  8.  Jn 
figura  1  cauda  mutilata  cjl. 
caput  corpore  fere  craflius,  bucca  infiata. 

Narium  foramina  fubrotunda,  retrorfum  fpe&antia, 

Oculi  magni. 

Dentes  minimi. 

Aurium  foramina  raagna,  ovata,  cava. 

truncus  a  tergo  verrucis  glabris,  paflim  fparfis, 
elevatis  tegitur. 

cauda  longitudine  corporis,  25  fcgmentis  diftin- 
Cta,  quorum  fmgula  5  circiter  fquamarum  or- 
dinibus  transveriis  conftrucla.  In  fegmentis 
hifce  puncla  callofa,  gibba  &  prominula  con- 
fpiciuntur. 


134     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 

•  < 

PEDE  s  in  Palmis  &  Plantis  quinque  poffident  digi- 
tos,  eosque  fingulares;  lati  enim  funt,  a  late- 
•  ribus  merobrana  utrinque  aucti ,  longitudine 
ferc  sequales,  licet  digitus  quintus  in  plantis 
profundiore  iinu  fit.    Subtus  omnes  concinne 
fegmentis  imbricati. 
UngUAS,  acutiffimi,  breviffimi,  maxime  incurvi, 
digito  primo  in  plantis  &.  palmis  ungue  deftituto. 
Fenwa  ,  tibia  &  brachia  verrucis  glabris  fupra 
fparfis  confpiciuntur. 

color  totius  corporis  albus  eft. 

Nomen  buic  lacerta  datwn  efl  ob  fonum ,  quem  edit 
inflanti  pluvia;  tum  enim  pra  gaudio  quafi ,  exclamat 
Cecko.  Seb. 

cap.  nr. 
R   A    N  JE. 

"D  anaru.m  differentiae  a  variis  corporis  partibus  de- 

fumi  poflimt;  Pedes  enim  jn  diverfis  fpeciebus, 
diverfa  fxpe  funt  itruftura.  Alii  namque  plures  vel 
pauciores  pofiident  digitos;  alii  unguibus  inftrucli 
funt;  alii  his  deftituuntur ,  &  demum  alii  palmatis 
gaudent  plantis. 

Truncus  pra?terea  nonnullis  oblongus  &  gracilis 
eft;  nonnullis  verogibbus  &rotundatus;  aliaetnm- 
cum  babent  laevem  vel  glabrum;  aliae  vero 'variis 
verrucis  &  tuberculis  exafperatum. 

Singularem  ranarum  ex  vencre  concipiendi  mo- 
dum,  varie  explicarunt  rec^ntiores ;  maximetamen 
haec  inter  alios  celebrata  e_ft  hypothefis,  quod  ma- 
ris  pollici  in  utraque  manu  ,'  parva,  tempore  veris, 
adcrefcat  verruca,  quam  penis  inftar,  foeminas  fo- 
rnmini  cuid am  fubaxillarj  adaptet  mas ;  hincque  con- 
ceptionem  peragi  contendunt. 

At  Uluftriflimus  Reaumurius,  qui  fummo  ftu- 
dio,  ih  cognofcendis  naturae  mnabilibus  verfatus 

eft, 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  135 

eft,  nuptias  ranarum  longe  alia  methodo  &  naturse 
magis  convenienti  fe  detexifle,  Cel.  Domino  Praefidi 
retuiit,  quam  brevi  cum  publico  communicabit. 
Atque  fi  ranarum  tantummodo  cum  pifcibus,  chon- 
dropterygiis  puta,  ut  Squalis  &  Rajis  affinitatcm 
confideremus ,  forte  per  hanc  analogiam  hae  leges 
nuptiales  inveftigari  poffent. 

ova  praeterea  ranarum  tefta  carent,  e  quibus 
Gyrinus  primo  absque  pedibus  emergit  inftar  an- 
guis,  deinde  pedibus  quatiior  &  cauda  inftruitur  in- 
ftar  lacertae,  &  demum  quatuor  etiam  pedes  confer- 
vans,  caudam  amittit  pcrfecta  Rana.  Adeoque  ex 
ovo  primum  quafi  in  anguem,  tum  in  lacertatn, 
denique  in  ranam  tranfit. 

RanaeiEgyptum  fere  inundarent,  nifi  Ciconia;, 
quotannis  accedentes  ,  eas  devaftarent.  Alp. 

20.  rana  (arborea)  pedibus  fijjis ,  unguibus  fiubrotun- 
.  dis ,  corpore  lavi,  pone  anguftato. 
Rana  Brajilienjis  gracilis.   Seb.  thefaur.  I.  p.  177. 

tab.73.  fig.  3. 
Ranula  americana  rubra.    Seb.  thefaur.  II.  p.  76. 

tab.68.  fig.5. 
Rana  Surinamenjis ,  prone  ccerulefcentis ,  fupine  albi 

coloris ,  ad  latera  ufrinque  maculis  nigris  notata. 

Muf.  Petrop.  1.  p.  427.  n.47. 
Rana  americana  parva,  ventre  albido ,  dorfio  plum- 

bei  coloris,  lateribus  ex  aibo  &  nigro  variegatis. 

Muf.  Petrop.  1.  p.  428.  n.55. 
caput  in  fuperiori  parte  Iseve  &  convexum. 
Nares  minimae,  rotundie. 

Oculi  oblongi ,  membrana  ni6litante  fubtus  veftiti. 
Aures  vix  confpicu;e. 
truncus  fubtus  papillis  undique  teftus;  a  tergo 

vero  laevis  &glaber,  pone  anguftatus. 
pedes  palmis  tetradaftylis  fifiis  praediti,  digito  I 
brevillimo,  2,  4  &  3  longiori. 

I  4  Plantce 


136     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 


Planta  etiam  fiflae ,  fed  pentadaftylae ,  quarum 
digitus  i  &  2  a^quales,  5  longior,  3  longifli- 
mus;  fed  4  brcviflimus. 

Ungnes  tam  in  palmis,  quam  in  plantis  fubrotun- 
di,  humanis  fimiles. 

color  fuperne  cinereo- caerulefcens ;  fubtus  vero 
totum  animal,  una  cum  margine  maxillae  fupe- 
rioris,  album  eft.  Lineae  transverfae  ferrugi- 
neae  utrinque  femora  &  hypochondria  pingunt. 

C  A  P.  IV. 

TESTUDINES. 

Inter  Amphibia,  quae  quatuor  pedibus  gaudent  & 
tefta  teguntur,  fub  qua  caput  &  pedes  abfcon- 
dere  poflunt,  refcrimus  Teftudines.  Clypeus  hicce 
nihit  eft:  nifi  vertebrae  una  cum  fpina  dorii ,  admo- 
dum  late  extenfae,  fcutellis  teclae,  quaeque  in  dorfo 
varias  formant  areolas.  Hinc  chelonium  illud  vul- 
gare,  undc  pyxides  &  alia  utenfilia  conflciunt  arti- 
fices,  defumitur, 

pedes  ipfarum  ejuscemodi  etiam  fcutellis  vel 
verrucis,  minimis  tamen,  undique  adfperfi  confpi- 
ciuntur.  Animalia  enim  hacc  non  pilis  ut  quadrupe- 
dia,  neque  plumis  ut  aves,  nec  fquamis  ut  pifces, 
nec  cute  oflea  ut  infe&a,  fed  verrucis  hifce  corneis 
munitafunt,  quae  optime  ipfis  inferviunt,  cum  ad 
ripas  inter  fabuia  dura,  coralliis  &  oftrocodermati- 
bus  mixta,  verfari  foleant. 

Aliquae  tefludinum  plerumque  fub  aqua;  aliquae 
etiam  extra  illam  degere  poflunt ;  hincque  eas  in 
aqua  icas  &  terreftres  diviferunt  auctores.  Cum 
igitur  alia  in  aquaticis  obfervetur  Pedum  ftru&ura, 
quam  in  terreftribus,  conftantiflima  inde  evadit  no- 
tafpecifica,  quae  a  pedibus  defumitur;  quamnotam, 
ut  primariam  in  eruenda  vera  differentia  fpecifica 

con- 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  137 


confiderari  oporteret;  curn  autem  &  caput  &  pe- 
des,  fola  tantum  relifta  tefta,  in  mufeis  plerumque 
deiiderentur,  illas  faltem  notas,  quas  fpecimina  no- 
ftra  fuppeditant,  adfumere  coacti  fumus,  ne  alio- 
rum  lubricis  defcriptionibus  failamur. 

21.  testudo(  Mydas  /3.)  major  terreftris  americana, 
Mydas  dicta.  Seb.  thefaur.  L  p.127.  tab.8o.  fig.i. 
Jurucm  Brafilienfibus.    Marcgr.  Braf.  241.  Raj. 
quadr.  256. 

Hnjus  tantum  fuperior  tefta  in  mufco  Gyllenbor- 
giano  confpicitur. 
margo  totius  teftae  cartilagineus,  craflus,  coftas 
earum  apicibus  adfigit,  ut  flefti  nequeant;  in- 
tegerrimus  praterea  nec  ferratus. 
BRACTEiE  13  totam  teftam  tegunt,  quarum  dorfa- 
les  &  longitudinaies  5  funt,  fere  fexangulares, 
lseves  nec  ulla  gibba,  ne  ultima  quidem:  ha- 
rum  prima  &  ultima  reliquis  duplo  latiores;  la- 
terales  vero  brattese  utrinque  4  oblongae. 
figura  teftai  ovalis  eft  &  modice  convexa,  mi- 

nime  carinata. 
color  externe  lividus,  maculis  nigris. 

Subtus  infpefta  tefta  10  vertebris  conftat,  un- 
de  utrinque  9  fe  exferunt  coftoe,  quseque  latse  uti  in 
tauro  confpiciuntur ;  incertEe  autem  vertebrarum 
arthrodia:  funt,  quippe  ita  collocata?,  ut  qurelibet 
cofta  prodeat  e  binis  vertebris ;  hinc  fpina  flecti  non 
poteft. 

De  hac  perbibent  itinerariorum  auttores:  quod  in 
infulis  Mauritianis  5  vel  6  bomines  dorfo  ipfius  infiflen- 
tes,  prorependo  transferat ,  plures  adbuc  vetlura,  Ji  ope- 
rimenti  convexa  fuperficies  pluribus  flationem  firmam 
concederet.  Worm. 

Ip  Gracia  tota,  tefludines  edere  non  audent  bomines  ; 
&  anatbematis  fulmine  omnes  percutiebat ,  qui  tefiudines 
tdebant ,  Patriarcba  Alexandrinus.  Bell.  itiner.  131. 

I  5  22.  TE« 


i38     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 

22.  testud©  (Mydas  «.)  unguibus  acuminatis,  pal~ 

marum  ditobus,  plantarum  unico. 
Ttjludo  marina  americana.    Scb.  thefaur.  I.  p.  130. 

tab.  8a  fig.  9. 
Tejiudo  marina.    Gefner.  quadr.  p.  78.  Aldrov. 

quadr.  p.  71 2.  tab.  714.  Grew.  muf.  p.38.  tab.3.- 

fig.  4. 

Tejtudo.    Olear.  muf.  p.  27.  tab.  17.  fig.  r. 

caput  roftro  margine  acuto,  dentibus  dcftituto, 
accipitrino  fere ,  fed  obtufiore. 

truxcus  fuperne  tegitur  tefla  ovata  ,  margine 
cinfta,  quique  27  parvis  conftat  bra&eis,  ita 
collocatis,  ut  pofteriores ,  quas  majores ,  pone 
in  angulum  excurrant ,  unde  margo  ferratus 
confnicitur.  Alias  ha?c  praicedenti  magis  con- 
vexa  efl;  &  15  bracleis  tegitur,  quaruro  dorfa- 
]es  fex  angularcs,  harumque  prima  rcliquis  mi- 
nor  &  ultima  pone  magis  gibba,  laterales  vero 
oblongoe  &  lasves. 
Abdomen  Jamella  minus  dura  tegitur,  quam  in  re- 
liquis,  in  qua  hoc  fingulare  obfervatur,  quod 
hinc  inde  adfperia  fit  Balanis  marinis,  teftge  uc 
&  pcdibus  inferne  arcte  adhaerentibus ,  certo 
&  manifefto  indicio  hanc  marinam  fuiiTe  teftu- 
dinem. 

pedes  fquamis  callofis  obtecli  funt. 

Palma  5  digitis  conftant,  arcle  unitis,  quorum 

1  breviflimus,  2  duplo  longior,  3  longiflimus, 
4  longior  fecundo,  &  5  paulo  iongior  primo. 

Unguibus  in  1  &  2  digito  acuminatis,  in  reliquis 
membranaceis  &  vix  confpicuis. 

Planta  breviores  funt  &  obtufiores,  pentadacty- 
]ae,  digitis  arcle  unitis,  quorum  r,  qui  reliquis 
brevior,  ungue  magno  &  acuminato  armatur, 

2  ungue  ovato,  3,  4,  5  unguibus  membrana- 
ceis,  vix  a  pede  diftinguendis. 

COLOR 


AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA.  J39 


color  fuperne  rufo-fufcus  eft. 

In  ejuscemodi  tefiis  infqntes  olim  lavahantur  apud 
Turcas  ,  qui  his  etiam  fcutorum  loco  ufi  fuerunt. 
Worm. 

23.  testudo  (lutaria)  unguihus  acuminaiis,  palma- 
rum  plantarumque  quaternis. 

Teftudo  Virginica.  Grew.  muf.  p.  38.  tab.  3 .  fig.  3. 

Tejludo  terreftris  pufilla  ex  India  orientali.  W orm. 
muf.  p.  313.    Raj.  quadr.  p.  259. 

truncus  tefla  retrorfum  magis  convexa  tegitur, 
cujus  margo  24  conftat  braftcis,  quarum  prima 
minima ,  reliquce  omnes  angulis  reclis  exaratie. 

Difcus  teftce  5  munitur  bra&eis  longitudinalibus 
&  utrinque  4  lateralibus,  quae  omnes  angula- 
ta?,  ftriis  angulatis  cin&Ee,  fed  difco  punftato 
fcabro  confpicua?. 

Color  ad  margines  brattearum  nigricans  vel  ferru- 
gineus,  in  medio  pallidus. 

Sternum  feu  tefta  inferior,  pone  bifida  &  obtufa 
eft .  futuris  5  transverfis  divifa  &  unica  longi- 
tudinali. 

pedes  fquamis  ovatis  teguntur ,  lati ,  rotundi, 

nec  in  digitos  dilatati. 
Palma  unguibus  quatuor  conftant. 

Planta  etiam  unguibus  quatuor  armantur,  fingu- 
lis  reftis,  acuminatis,  fere  aequalibus. 

24.  testudo  (geometrica)  picla  vel  ftellata. 
Worm  muf.  p.  317. 

Teftudo  tefta  tejfellata  major ,  e  Madagafcar.  Grew. 

muf.  p.  36.  tab.  3.  fig.  1.  2. 
Teftudo  minor  Amhoinenfis.  Seb.  thefaur.  I.  p.  130. 

tab.8o.  fig.  8- 

Tefludo 


i4o     AMPHIBIA  GYLLENBORGIANA. 

Tejludo  tejfellata  minor.  Raj.  quadr.  p.  259. 
Jaboti  feu  Tejludo  mgricantibus  &  flavefcentibus 

figuris  geometricis.    Pif.  Amer.   1658.  p-  106. 

tab.  105. 

testa  fuperior  nigra  eft,  rete  fiavo  mirabilem  in 
modum  pifta,  prascedenti  triplo  major&magis 
convexa,  totidem  conftans  bracleis  tam  mar- 
ginis  quam  difci. 

Difcus  teftse  maxime  convexuseft,  conftans  bra- 
cleis  diflindtis  inter  fe  profundioribus  cavita- 
bus  &  fulcis,  quam  praecedcntes. 

Brattece  fingnloc  admodum  convexce,  vertice  re- 
tufae  flava?,  centro  obfolete  pun6tato,  lateri- 
bus  angulatas,  ftriatae  atrae,  novera  lineis  fla- 
vis  decurrentibus  variegatse. 

Stermmi  ut  in  prsecedenti  fe  habet ,  fed  pone 
magis  bifidum  &  acutum. 

color  cujusque  bractese  fiavus  eft,  ex  arnbitu 
emittens  lineas  9  vel  10  latas,  flavas,  quae  fin- 
gulari  modo  cum  reliquis  uniuntur. 


VI. 


\ 


VI. 

PLANTiE 

MARTINO  -  BURSERI  ANyE 

P  R  JE  S  I  D  E 

D.    D.    CAR.  LlNNiEO. 

explicatae 

A 

ROLANDO  MARTIN 
Uplando. 

Upfalia    1745.     Dccemb.  12. 


RATIO  OPERIS. 

In  inveftigandis  &  undiquc  conquirendis  herbis, 
per  centum  &  quinquaginta  jam  proxime  prae- 
terlapfos  annos ,  magis  occupata  fuit  induftria 
Botanicorum,  quam  ullis  unquam  prioribus  feculis, 
Illuftrern  numcrat  epocham  fcientia  Botanica  a  tem- 
pore  caspari  bauhini  circa  annum  mdcxx. 
Hic  enim  poftquam  herbas  facile  omnes  prius  cogni- 
tas  collegerat,  inque  Pinace  fynonyma  fere  omnia 
fpeciebus  fingulis  adjunxcrat,  eximia  Botanicis  fuit 
facilitas ,  nominandi  Plantas ,  qure  antea  fub  diverfis 
auctorum  nominibus  obfcuras  latebant.  Eo  ipfo 
tempore  multi  etiam  Cclcberrimi  floruere  Botanici, 
qui  omnes  fuarum  regionum  herbas  diligenter  inda- 
garunt ,  crebraque  cum  c.  bauhino  literarum 
commercia  habuere,  quorum  quoque  catalogum 
Prodromo  Baubiniano  praiiniflum  habemus. 

JOACHI- 


142   PLANTiE  MARTINO  -  BURSERIAN^E. 

joachimus  rurserus  fuit  horum  e  nume- 
ro,  qui  plurimas  a  bauhin,P  in  Prodromo  plantas 
defcriptas  Ipfe  invcnit,  Eiquc  transmifit,  quodctiam 
teftatur  rurskri  rcpetita  mentio  in  C.  B.  pro- 
dromo.  Ilicce  j.  burserus  Camcntio  Lufatus, 
poftquam  Germaniam  ,  Bohemiam  ,  Tburingiam, 
Bavariam,  Lufitiam,  Mifniam,  Florentium,  Libur- 
num,  InfulasStccchadum,  Monfpelium.  Gallo-pro- 
vinciam,  Galiiam  Narboncnfem ,  Hortum  Dei  a)9 
Hehetia  partem  magnam ,  Fabavias  Tbcrmas ,  Vallem 
Difentienfem ,  Gotbardum,  Gemmiwn  ,  Vallcfice  beatos 
agros ,  Bcrnhardi  montem  &  Gletfcbeberg ,  £f  Fractum, 
&  agrnm  Lucernatum ,  Gencvenfem  denique  ditionem, 
Alpes  Auflriacds ,  Pyenaicas  &  totim  pcene  Europam 
fiirpium  cavffa  ohambulifjet ,  incomparabilem  tbefaurum 
propriis  collegit  hboribvs,  quinunc  Ujfalice  ferv.tur  b). 
Eo  quoque  temporc  Pbarmacopceus  quidarn  GalJus  ex 
Toupinambault  Brafilia  redux,  plurimas  adduxit  her- 
bas,  &  cum  Cel.  r.  ursero  communicavit ;  harum 
nonnullas,  quas  in~duplo,  ut  dicitur,  acceperat 
burserus,  b  a  u  hino  mifit,  e. g.  paris 95,  trien- 

TALIS  III ,    CORNUS  III,    UVULARIA,    BARTSIA  I43, 

&c.  reliquas  fibi  Ipfi  fervavit,  e.  gr.  a%emone  102, 

ARALIA  81,  PHYTOLACCA  57,   VIOLA  II 7,  &C  PrO- 

feflbr  tandem  Medicina;  &  Phyfices  conftitutus  efl: 
Beatus  burserus,  in  Regia  nobilium  Sorana  Aca- 
demia,  unde  magnum  hoc,  quod  fub  peregrinatio- 
nibus  collegerat  herbarium ,  XXV  conftans  volumi- 
nibus,  fecundum  feriem  Pinacis  Bauhiniani  digeftis, 
ablatum  eft,  &  liberalitate  deinde  GenerofiffimiDo- 

mini 


a)  hortus  dei  (fefperon)  14  leucis  Monfpelio,  in  ex- 
celfiflimo  loco  montis  calcaris  fitus  eft,  vallisque  eft  fub- 
rotunda,  hodie  paucioribus  plantis  curiofis  ornata,  quam 
multi  nominis  pulchritudine  allecli  non  fine  labore  & 
periculo  confcendunt. 

h)  Vid.  Hall.  ftirp.  helv,  preefat.  p.7.  n.  30, 


PLANTjE  MARTINO.BURSERIAN^:.  143 


inini  coijet  Bibliothecae  publicEe  Upfalie/nfi  dona- 
tum  0,  cx  his  vol.  2,  5,  17  in  incendio  Upfalienfi 
anno  1702  periere. 

Latuit  heic  thefaurus  hic  pretiofiflimus  oblivio- 
ni  penitus  relicius,  fi  ulum  iftius  exceperis,  quem 
habuit  Proavus  &  Avus  meus  maternus,  Celeberri- 
mi  Dociores  olavi  rudbeckii,  Pater  &  Filius, 
in  concinnando  opere  magno  camporum  ely- 
siorum,  in  quo  rariores  omnes  a  Cel.  bursero 
colleftas  herbas,  luci  pubiicce  paraverant;  quod  ta- 
men  opus  magnis  fumtibus  afliduisque  lucubrationi- 
bus  limatum  &  edecumatum,  dirum  incendium  una 
cum  tota  hac  urbe  Upfalienfi  in  cineres  redegit  an- 
no  mdccii  prseter  I.  &  II.  volumen. 

petrus  martin,  Parens  meus  beate  de- 
funclus,  Academia:  Upfalienfis,  dum  vixit,  Medi- 
cina?  Adjunttus ,  herbarium  burserianum  fuafu 
Amilifiimi  tunc  temporis  Botanici  sherardi  d) 
perluftrare  ccepit,  &  ex  eo  herbas  omnes  depromfit, 
qua;  quoad  fynonoma  Cel.  bursero  incognitse 
fuerint,  quarum  catalogum  Aftis  Societatis  Regia 
literarum  Upfalienfis  Anni  MDCCXIV.  pag.  495.  ad 
508,  &  pag.  530  ad  535  inferuit.  Opus  hocce  ulte- 
rius  perfequi  cogitaverat,  plantas  ipfas  adcuratius 
defcribendo  &  recentiorum  Auclorum  fynonoma  ad- 
dendo,  nifi  pramature  eheu  !  fato  fuifiet  perem- 
ptus,  Anno  mdccxxvii  die  20  Junii. 

mei  itaque  pietatis  obfequiique  effe  putavi, 
opus  a  B.  Parente  inchoatum  abfolvere.    Fuit  haec 

ratio, 


c)  Herbariuni  hoc  poft  burseri  deceflum  in  bibliothe- 
cam  Sefeldianam ,  mox  bellorum  vicifiitudine  in  Coije- 
tanam  ceflit.    Barthol.  med.  Dan.  p.  38. 

d)  Cui  sherardo  Juncaginem  mifit.  Atl,  lit.  llpf.  1722. 
p>  343.  qu*  tkiglochin  capjulis  fexlocularibus  ova* 
tis,  tl,  $UtC.  299« 


144  plantve  martino-burserian^. 


ratio,  cur  fpecimen  jam  academicum  editurus,  mihi 
easdcm  herbas  nominibus,  prout  apud  recentiores 
lummos  Botanicos  iuveniuntur,  fpecificis,  illuftra- 
re  vifum  fit,  quas  brevitcr  tantummodo  recenfuic 
B.  Parcnse).  Quod  fcientia?  Botanica;  augmentocc 
illius  amatoribus  opus  non  ingratum  fore  fperave- 
rim ,  brevitatcm  eo  benignius  interpretetur  L.  B. 
quo  certius  fciat,  non  meipfum,  fed  fata  duriora, 
hanc  anguftam  rcddidifTe  chartam. 

VOLUMEN  I.. 

i.  gramen  junceum  reptans.  Barf. 

Absque  flore,  forte  junci  fpecies. 
gramen  nodofum  pratenfe,  panicula  fufca  ni- 

gricante,  Burferj;  eft 
Aira  (carulea)  foliis  planis ,  panicula  coarctata, 

floribus  pedunculatis  muticis  convoluto  fubu- 

latis.    Fl.  Suec.  71. 
3.  gramini  paniculis  elegantiffimis,  five  Eragro- 

ftidi  majori  C.  B.  fimile. 
Poa  (Eragrqfiis) ;  Gramen  paniculis  elegantiffimis, 

minimum.    Toumef.  infi.  522. 
-  4.  An  gramen  panicula  multiplici.  C.  B. 

Fejtuca  (ovina)  panicula  fecunda  coarclata  ariftata, 

culmo  tetragono  nudiufculo,  foliis  fetaceis. 

Fl.  Suec.  95. 

5.  gramen  paniculatum  fylvaticum  procerum. 
Poa  (pratenfis)  panicula  diffufa,  fpiculis  trifloris 

glabris,  culmo  ereclo  tereti.    Fl.  Suec.  j6. 

6.  graminis  quaedam  fpecies  in  aquis  fluitans, 

nijt  Potamogeton  tenuiffimum. 
Zamiicbellia  (palujtris).  Fl.  Lapp.^n.  Suec.  745. 

7.  An 


e)  Proin  ad  Gngulam  plantam  reperiet  leclor  nomen  majus- 
culis  literis,  uti  idem  a  Burfero  plantcE  fuit  impofitum ; 
alterum  vero  nomen  literis  minoribus  Synonymon  eft^ 
«luod  ego  enodavi: 


PLANTiE  MARTINO  -  BURSRRIAN.E.  145 


7.  An  gramen  fpica  criftata  fubhirfutum? 
Cynofurus  bracleis  pinnatifidis.  Hort.  Cliff.  403. 

8.  graminis  pratenfis,  fpica  fubflavefcente.  C. 

B.  varietas,  differens  exilitate. 
Varietas  ejusdem  pygmjea  locuftis  obtufioribus. 

9.  gramen  typhoides  parvum. 
Phalaris  fpica  cylindrica.   Fl.  Suec.  49. 

10.  gramen  typboides  alpinum,  fpica  nigrabrevi, 
Pbleum  fpica  ovali  cylindracea.    Fl.  Lapp.  25. 

11.  graminis  alopecuroidis  fpecies. 

Gramen  Barcinonenfe  ,  panicula  denfa  aurea. 
Tournef.  inft.  523. 

12.  gramen  durum  anguftifolium  acuminatum, 
fpica  fimplici  ut  plurimum. 

Bromus  culmo  indivifo:  fpicis  alternis  fubfeflili- 
bus  teretibus.  Fl.  Suec.Sy.  fed  folia  convo- 
luta,  fubulata. 

13.  graminis  fpartei  fpecies. 
Anthoxanthtm  floribus  paniculatis.   Gramcn  fpar- 

teum,  panicula  flaveicente.  Rudb.  Elyf.i.  /.14. 

14.  gramini  fparteo  juncifolio  C.  B.  P.  affine. 
Gramen  alpinum  pratenfe,  panicula  duriore  faxa 

fpadicea,  locuftis  majoribus.  Scheuchz.  hiji.iftj. 
t.6.f.9. 

15.  seartum  quoddam  aut  Graraen  arundina- 
ceum. 

Gramen  fparteum  ,  panicula  arundinacea  fufca. 
Rudb.  Elyf.57.  f'       Arundinis  fpecies. 

16.  An  gramen  foliolis  junceis  oblongis,  radice 
alba  C.  B.  ? 

Aira  foliis  fetaceis ,  culmis  fubnudis,  panicula 
divaricata,  pedunculis  flexuofis.  Fl.Suec.64. 

17.  gramen  anguftifolium  durius,  multiplici  fpica, 
Fejiucce  panicula  fecunda  fcabra,  fpiculis  feptiflo- 

ris  ariftatis,  flofculo  ultimo  mutico,  culmo 
lajvi.  Fl*  Suec.  93.  varietas. 

Tom.  I.  K  18.  An 


H6  PANTiE  martino-burserian.e. 


18«  An  gramen  junceum,  folio  &  fpica  junci, 
minus.  C.  B. 
Scirpus  culmo  tereti  nudo,  fpica  fubovata,  im- 
bricata,  terminali.   Fl.  Suec.41. 

19.  graminibus  junceis  XIII.  XIV.  C.  B.  ilmile. 
Scirpi  culmo  tercti  nudo,  fpica  fubovata  imbri- 

cata  terminali.  Fl.  Sitec.  41.  varietas  admo- 
dura  angufta. 

20.  gramen  cyperoides  anguftifolium  minus. 
Caricis  nigras  vernse   vulgaris.    Fl.  Lapp.  330. 

varietas. 

21.  gramen  cyperoides,  foliis  angufliflimis. 
Caricis  fpica  mafcula  oblonga,  femineis  feflilibus 

oblongis:  inferiore  foliolo  proprio  breviore, 
Fl.  Suec.  j6o.  varietas. 

22.  Prsecedentibus  affine. 

Carex  fpica  compofita,  fpiculis  ovatis  feflilibus 
approximatis  alternis  androgynis  nudis.  Fl. 
Suec.  57  [. 

23.  An  gramen  cyperoides  fpica  pendula  longio- 
ri  &  angufliori  C.  B.  ? 

Carex  fpicis  mafculis  pluribus ,  foemineis  peduncu- 
latis,  capfulis  inflatis  acuminatis.  Fl.  Suec.6j8. 

24.  gramen  cyperoides  pufillum. 

Carex  fpicis  pendulis:  mafcula  erefta,  foemineis 
oblongis  diflichis,  capfulis  nudis  acuminatis. 
Fl.  Suec.  J63. 

25.  gramen  cyperoides  alpinum  majus,  fpicis  atris. 
Carex  fpicis  androgynis  terminalibus  petiolatis :  flo- 

rentibus  erectis,  fru&iferispenduJis.ir/.Sz<ec.76'i. 

26.  gramen  cyperoides  majus,  montanum. 
Pbalaris  panicula  oblonga.  Fl.Suec.4S. 

27.  gramini  cyperoidi  paluflri  majori,  fpica  di- 
verfa  C.  B.  adfine. 

Carex  fpica  compofta,  fpiculis  androgynis:  in- 
ferioribus  remotioribus,  foliolo  longiori  inflru- 
6lis ,  culmo  triquetro.  It.  wl.  1 39.  Fl.  Suec.  749. 

28-  GRA- 


PLANTiE  M ARTINO  -  BURSERT AN^E.  147 


28-  graminis  cyperoidis  alia  fpecies. 

Schcenus  culmo  fubtriquetro  foliofo,  floribus  fa« 
fciculatis,  foliis  fetaceis.   Fl.  Suec.34.. 

29.  gramen  cyperoides  maximum  ad  hominis  al- 
titudinem  excrefcens. 

Scboenus  culmo  tereti,  foliis  margine  dorfoque 
aculeatis.  FL  Suec.  35. 

30.  gramkn  cyperoides  alpinum,  radice  Nardi 
Indicne. 

Incerta,  deeft  namque  fructiflcatio. 

31.  graminis  paludris  aculeati  Germanici  vel 
minoris  C.  B,  varietas ,  fpicam  extra  folia  in 
fummitate  caulis  gerens. 

Carex  ipiculis  fubovatis  feifilibus  diftincTlis ,  capfu- 
lis,  acutis,  divergentibus,  aculeatis.  Fl.Suec.j52, 

32.  graminis  miliacei  fpecies. 

Aira  fo\\\s  planis,  panicula  patente,  floribus  mu« 
ticis,  lajvibus,  calyce  longioribus,  Fl.  Suec.  66, 
varietas  repens. 

33.  An  gramen  latifolium,  fpica  triticea  latiori 
compacta  C.  B.  ? 

Triticum  radice  repente ,  foliis  viridibus.  Fl. 
Lapp.  33.  varietas  fpica  ariftata. 

34.  An  gramen  loliaceum  minus  fupinum,  fpica 
multiplici  C.  B.  ? 

Loiium  fpicis  muticis,  radice  perenni.  Hort.  tiiff, 
24.  varietas  minor. 

35.  An  festuca  graminea,  efFufa  juba.  C.  B.  ? 
Bromus  panicula  nutante,  fpiculis  linearibus.  Fl. 

Suec.  86\  varietas. 

36.  festuca  fpica  gemina  majori  &  longiori,  ra» 
mis  &  pediculis  carens. 

Gramen  daclylon,  fpica  gemina.  Tournef.  infl.  521. 
Scbeucbz.  bift.  95, 

37.  An  festuca  graminea  arvenfis  minorC.  B.  ? 
Bromus  panicula  nutante,  fpiculis  linearibus.  Fl, 

Suec.  8<5. 

K  2  38,  An 


148  PLANTjE  MARTINO-BURSERIANjE. 

38-  An  festuca  altera,  capitulis  duris  C.  B.? 
minime. 

JEgilops.  Dod.  pemp.  539.  Roy.  Lugd.72. 

39.  gramen  avenaceum  montanum,  latifoliura, 
leviter  villofum.  An  Feftuca  avenacea? 

Bromus  panicula  nutante,  fpiculis  ovato-oblon- 
gis.    Fl.  Suec.  85. 

VOLUMEN  IIL 

40.  hy acinthus  ftellaris  bifolius,  albo  flore. 
Ornitbogalum  bifolium  germanicum ,  flore  exal- 

bido.    Toumef.  inft.  380. 

41.  scorodopr asum  albo  flore. 

Allium  fphaerocephalum  bifolium.  Baub.  hift.  2. 
/>•  5^3- 

42.  allium  fylveftre  minus  fterile  juncifolium. 
Planta  imperfecta  absque  caule  &  fructificatione. 

43.  alltum  pratenfe,  folio  gramineo ,  flore  ma- 
jufculo  prorfus  albo,  radice  oblonga. 

Sub  eodem  nomine  Rudb.  Elyf.  2.  p.  159.  f.16. 

44.  allium  pratenfe,  anguftifolium. 

Eodera  nomine.  Rudb.  F.lyf.  2.  p.  159.  /.  14.  Va- 
rietas  prsecedentis,  utrisque  folia  linearia,  fca- 
pus  nudus  &  fructificatio  Allii  urfini. 

45.  An  allium  montanum  bicorne  iatifoliura, 
flore  dilute  purpurafcente,  C.  B.  ? 

Sub  eodem  nomine  in  Rudb.  Elyf.  2.  p.  160.  /.  21. 
petala  obtufa  funt. 
46»  allium  montanum  pumilum,  gramineo  fo- 
lio,  floribus  purpureis. 
Rudb.  Elyf.  2.  p.  159.  /.  15.  Folia  linearia,  fca- 
pus  nudus,  capitulum  bulbiferum,  floribus  pe- 
dunculatis  proliferum. 

V  O  L  U  M  E  N  IV. 

47.  rapunculus  fpicatus  alpinus  cseruleus  an- 
guftifolius. 

Pby* 


PLANTJE  MARTINO  -  BURSERIANiE.  149 


Phytevma  {picaoblonga  nuda,  foliis  caulinis ,  Ian- 

ceolatis,  ferratis. 
Rapunculus  foliis  imis  cordatis,  fuperioribus  an- 

guftis,  fpica  cylindracea  longiffima.  Hall.  Helv. 

49«- 

48.  campanul^  alpinae  latifolia?,  flore  pullo  C. 

B.  varietas. 

Campanula  caule  unifloro.  Fl.  Lapp.  85.  t.  9.  /.  5.6. 
varietas  major. 

49.  An  campanula  folio  Echii  C.  B.? 
Campanula  calycibus  a  tergo  lamellis  quinque  no- 

tatis.    Hort.  Cliff.  64.    Sed  absque  flore. 

50.  campanula  pratenfis ,  flore  albo. 
Campanula  hortenfis,  rapunculi  radice  repente. 

Morif.  bift.  2.  p.  460.  f.  5.  t.  j.  /.32. 

51.  eruca  promontorii  bonae  fpei. 
Cardamine  foliis  pinnatis,  foliolis  multifidis. 
Cardaminc  ficula,  foliis  fumarice.  Taurnef.  inft.  224. 

52.  erucje  fylveflris  dure  fpecies. 

Prior  Eruca  inodora.   Baub.  hijl.    Pofterior  cura 
fequente  eadem. 
53-  eruca  paluftris  minor,  ftri&iffimis  foliis. 
Sifymhrium  foliis  infimis  capillaeeis,  fummis  pin- 
natifidis.    Hort.  Cliff.  337. 

54.  resedte  fpecies;  &  quidem  Refedae  albas  mi- 
nori  C.  B.  fimilis. 

Corrigiola  caule  fafciculis  florum  terminato.  Hort. 
Ciiff.  112. 

55.  An  erysimo  fimilis  lasvis  laciniata,  floribus 
luteis  C.  B.  ?  eft  omnino  idem  Eryfimum. 

56.  erysimo  fimilis  hirfutae  non  laciniatse  albas 

C.  B.  varietas. 

Turritis  foliis  omnibus  dentat^s,  hifpidis,  caufi- 
nis  amplexicaulibus.   Hort.  Cliff.  339. 

57.  persicaria  maxima  americana. 
Phytolacca  foliis  integerrimis.  Hort.  Cliff.ijj.  ' 


VOLU* 


150   PLANT^E  M ARTINO  -  BURSERIAN^. 


V  O  L  U  M  E  N  VI. 

58«  lactuca  fylvellris  major  Thuringiana. 
Lactuca  fylveftris,  cofta  fpinofa  C.  B.  123.  varie» 
tas  foliis  majoribus  &  magis  incifis. 

59.  lactuca  fylveftris  angultifolia. 

Lactuca  fylveftris  altera,  angufto  faligno  folio, 
cofta  albicante.  HalL  jenenf.  207.  t.  4.  Lactuca 
foiiis  baftato  -  linearibus  feflilibus,  rachi  dor* 
fali  aculeato,  dicenda. 

60.  sonchi  la;vis  in  plurimas  &  tenuiffimas  laci* 
nias  divifi  C.  B.  P.  varietas. 

Son^hi  pedunculis  tomentofis  varietas.  Fl.  Suec. 
643.  tenera  ex  locis  ficcis  defumpta. 

61.  Dens  leonis,  foliis  non  laciniatis  fubrotun- 
dis  villofis  atro- virentibus  maculofis. 

Leontodoiitis  calyce  inferne  reflexb  varietas.  Fl. 
Lapp.  288.  feu  Hieracium  Narbonenfe  rotundi- 
folium,  caule  aphyllo  jf.  Bauh.  hift.  2.  p.  1037, 
fg.  hon. 

62.  dens  leonis  minor,  tenuiter  laciniatus. 
Dens  leonis  anguftiori  folio.  C.  B.  116. 

63.  dentis  leonis  alia  fpecies  cum  minari,  foliis 
radiatis  C.  B.  nonnihil  conveniens. 

Eft  omnino  eadem  cum  Dente  leonis  tenuiffimo 
folio  Bauh.  prodr.62.  quam  Bauhino  mifit  Bur- 
ferus.  Utraque  eft  Hyoferis  foliis  glabris,  ha- 
ftato-pinnatis.   Roy.  Lugd.  127. 

64.  hieracium  glabrum,  refedaj  foliis,  radice 
crafta  lignofa. 

Hieracium,  dentis  leonis  folio  obtufo,  majus  C.  B, 
Morif.  hift.  2.  p.  66.  f.j.  t.  4.  /.  27. 

65.  hieracium  dentis  leonis  folio,  tomentofum. 
Andryala  foliis  inferioribus  dentatis,  fummis  in» 

tegris.   ffort.  Cliff.  387» 

66.  hieracium  chondrillae  folio  pallido,  calyce 
ftriato. 

Crepis 


PLANT^E  MARTINO-BURSERIAN^.  151 


Crepis  foliis  lanceolatis  haftatis  feflilibus;  infe- 
rioribus  dentatis.  Fl.  Suec.  640. 
6j.  An  hieracium  miniraum  falcatum  C.  B.  ? 
minime. 

Eadem  cum  praeeedenti  loco  aridiflimo  lecla  & 
pygnuea. 

68.  hieracium  alpinum ,  foliis  oblongis  denta- 
tis,  non  finuofis  aut  laciniatis. 

Hieracium  foliis  obverfe  ovatis  lanceolatis ,  re- 
trorfum  dentatis,  caule  fimplici,  floribus  ter- 
minalibus  confertis  f). 

69.  hieracium  alpinum,  folio  glabro  Isevi  den- 
tibus  rarioribus  prcedito,  fummitate  caulis  & 
calycibus  hirfutis. 

Hieraciwn  caule  ramofo,  foliis  radicalibus  ova- 
tis,  dentatis:  caulino  minore.  Hort.  diff*  388« 
variat  foliis  acutioribus. 

70.  hieracium  alpinum,  folio  oblongo  acuto 
laevi,  non  dentato  nec  finuato,  cofta,  calyce 
&  caule  hirfutis. 

Hieracium  caule  unifloro,  calyce  villofo.  Fl.  lapp.i^. 

71.  hieracium  alpinum  ramofum,  folio  rigido 
dentato  acuto,  fuperne  glabro,  inferius  vil- 
lofo,  calyce  hirfuto. 

Hieracium  foliis  lanceolatis  amplexicaulibus  den» 
tatis,  floribus  folitariis ,  calycibus  laxis.  Hort. 
cliff.  387. 

72.  hieracium  alpinum,  folio  acuto  molli  la> 
nuginofo  dentato. 

K  4  Speci- 


68-  f)  c  a  u  l  1  s  pedalis :  ftriis  elevatis,  remotis.  folia  ob- 
verfe  ovata ,  inferne  attenuata,  parum  acuta ,  margine 
praefertim  inferne  denticulata  retrorfum  more  Leonto- 
dontis,  fuperiora  folia  bafi  fere  amplexicaulia.  flo- 
res  majores,  quam  in  fequenti,  quatuor  vel  quinque, 
brevtbus  pedunculis  infidentes  ,  caulem  tcrminarttes. 
Tota  planta  pilis  raris  adfperfa. 


t-:    PLANTJE  MARTIXO - BURSERIAXjE. 


Specimen  imperfectum:  caulis  fpithamaeus,  folia 
lanceolata  amplexicauliafurfum  dentata,  pedun- 
culi  terminales  bini.  Tota  planta  hirfuta  pilis 
ferrugineis  rectis,  pedunculi  vero  nigricantibus. 

73.  hier acicm  alpinura  giabrum  anguftifolium. 
Folia  Jaevia,  viridia,  vix  dentata,  nec  finuata, 
glabra,  calyx  tamen  villofus. 

Hieracium  foliis  integris  lanceolatis,  fcapo  nudo 
multifloro.  FL  Lapp.  282.  ad  hanc  proximc  ac- 
cedit,  fed  folia  ftrictiora,  fiores  tantura  duo 
longis  pedunculis. 

74.  h  ieracium  montanum  anguftifolium  ,  flore 
pallido,  foliis  lseviter  fmuatis ,  raros  dentes 
hacer.tibus,  g" sb r:s. 

Picris  foliis  lanceolatis,  fubdentatis,  caule  nu- 
diufculo. 

75.  sexecio  incanus,  tenuifolius. 
^cro^aSenecionis  folio  incano,  perennis.  Ha\\. 

jtn.  i--.  t.  3.  fed  fiores  pauciores  in  fpecimine. 

76.  jacob^a  procerior  incana. 
Scnzcio  jacobaes  folio.  Morif.  blef.  309. 

V  O  L  U  M  E  N  VII. 

77.  achillea  minima. 

Acbiilea  foliis  linearibus  pinnatifidis  pubefcen- 
tibus,  foliolis  tripartitis  transverfalibus :  me- 
dia  longiore.  Hort.  G'z^.413. 

78.  tanacetum  alpinum. 

AcbiUea  foliis  pinnatis,  lanugine  totis  obductis, 
f:ribus  albis  umbellatis.  HaXL  Helv.713. 

79.  matricari£  alpinas  chamssmeli  foiiis  C.  B. 
vsrietas. 

AcbiUe*  foliis  pinnatis  :    pinnis  iongis  acutis 
fubh:r.u:is,  raro  dentatis.  Hail.  Helv.714.. 
%o.  nigella  arvenfis,  fiore  aibo. 
Kigella  flore  foliis  nudo,  piftillis  corollam  sequan- 
tibus.  Hir:.  cliff*  215. 

VOLU- 


PLANTiE  MARTINO -  BURSERIANjE.  155 


V  O  L  U  M  E  X  VIII. 
Sr.  axgelic.e  fylveftri  hirfutse  inodoras  C.  B.  amnis. 
Arilia  caule  nudo.  //orr.  d(/f.  113. 

82.  Adpaxax  partinacsfolioanSyriac.Theoph.C.B. 
Selinum  pinnis  pinnatis :  pinnulis  appendiculato- 

circumferratis  triangularibus.  HalL  Hdo.444. 

83.  libaxotidis  tenuifolice  germanics  C.  B.  va- 
rietas ,  floribus  candidioribus. 

Eft  etiam  lbla  varietas. 

84.  pimpixella  faxifraga  minor,  laciniatis  foliis. 
Pimpineila  foliolis  fubrotundis.  Fl.  Siiec.  246.  £. 

85.  piMPixELLA  fanguiforba  minor,  fioribus  ve- 
lut  in  umbellam  difpofitis. 

Porerium  inerme.  Hort.  clif.  446.  copiofis  floribus. 

86.  cicuta  vera  Italica  perniciotifljma. 
Oenantbe  foliis  omnibus  multiridis  obtufis  fubs- 

qualibus.   Hort.  clitf.  99. 
8".  An  cicutaria  latifolia,  cicta  fcetiia  C.  B.  ? 
Ligujiicum  foliis  multiplicato  •  pinnatis ,  foiiolis 
pinnatis  incifis.    Horu  cliff.  9-. 
88-  seseli  montano,  cicutx  folio  giabro  C.  B.  affinis. 
Selini  fpecies ,  foliis  fere  Petrofelini.  Fructus 
cum  defint,  enodari  nequit. 

89.  pedicularis  alpina  purpurea  ftrigofior, 
fpica  oblonga,  incana,  floribus  alternatim  ci 
per  intervalla  pofitis. 

Pedicularis  caule  Cmplici ,  foliis  lanceolatis  femi- 
pinnatis ferratis  acutis.  Fl.Lapp.242.  t.+.fig.i. 

Pedicularis  alpina,  foliis  alternis  pinnatis  pinnu- 
lis  pinnatis,  foribus  ochroleucis  roftratis  in 
fpicam  congeftis.   Hall.  Hdv.  p.  620.  r.  15. 

90.  pedicularis  purpurea  aquatica  recta  &  procera. 
Pedicdaris  paluftris  nibra  elatior.  Raj.bijl.~io. 

91.  crista  galli  peculiaris  hirfuta,  fiore  viridi  pal- 

lente. 

Rbinantbus  corollarum  labio  fuperiore  breviore. 
Fl.  Lapp.  24S.  Planta  hifpida. 

K  5  92.  VA« 


1 


154  PLANT.fi  MARTINO  -  BUR5ERIAX/C. 


92.  valeriaxa  ]a:i:o!ia  maxima  jryrenaica. 

/*:  :i  c:ria:i>  ferra::s  pe::o!a:is.  //..*. 

r/df.  15. 

93.  valeriana  grsci ,  fanguineis  fioribus. 

:  ■ ' :  :  -  :'   :-?:--::  j  -  ;  =  c.r4::::s ,  nor:bus  diar> 
dris.    //jrf.  cfcf.  16. 

94.  xardo  cekicae  fimilis  alia,  Cve  Valeriana  ai- 
;t.2  t.tct. 

J":.t:j  ;:  cretica,  filipenduls  radice,  7:urr.. Bi ?. 
131.  non  differt  ab  hacnifi  foliis  caulinis  latio- 
ribus  amplexicaulious  &  fere  paimatis. 

V  O  L  0  M  E  N  IX. 

95.  solaxum  vif.gsre,  iaciniis  carens. 
Stlani  oficinarum  C.  B.  ic5.  varietas  g). 
Solmum  tripbylium  brafilianum.  By.r". 

95.  raxuxculus  neroorofus  luteus,  flore  paJHdo. 
Anrmnt  nemorofa,  fiore  majore  C.  B.  \~r .  Corol- 

la  multiplicata  per  exficcationen  lutea  evafit. 
97.  raxuxculus  radice  rotunda,  copiofioribu* 

floribus,  hirfutie  incanos. 
Bjaamcutus  pratenCs,  radice  verticilli  modo  ro- 

runda  C.  B.  1  y-.  Sed  varians  cauie  &  foliis, 

pilis  fubferrugineis  veftito. 
5?.  r  a  xux  :  -jlus  pratenfis  hirfutus,  radice  tu- 

b=:o:a  c:.:~=. 

Fios 


55,  1)  PARiS  ::•*::■    ~.:~:  :t:.\':\.z;:  trt~ti  .  ?:.':: 

qnJtSQLASUM  trifkjUmM  cazzztT.fe.  Corn.  cxn.a.i.  155. 
/.16.  caclis  nudus.  t o  l  i  a  tema  ,  oppofita ,  dr- 
umfcriptioBe  orbiculata,  utrinque  acuta  ieu  longitudine 
dc  iMMtiBmt  ffp-lij.  pedchcclus  renninalis  foliis 
raullo  brevior.  c  a  l  y  x  tripbyuus :  foliolis  vrridibus  lan- 
cec  ="5.  petala  tria ,  obverie  cvata  ,  calyce  paullo 
longiora & colorata.  filamekta  fex,  fubulata,  bre- 
wl-a.  astherae  l>e_res,  terroinales ,  ereitae- 
f.:i-e:r;  lc-glcres.  g  1  5.  ;•:  e  n  f_::c r_r.f_n  ,  obfo- 
lete  trigonun ,  iongitadme  fbMaMa.  ti  vn  rres, 
mierU  breviores. 


PLANTiE  MARTINO-BURSERIANiE.  i5g 


Flos  deeft,  hinc  tuto  determinari  nequit. 

99.  ranunculus  paluftris  longifoJ:us  minimus 
reptans. 

Ranuncalus  foliis  linearibus ,•  caule  repente.  Fl. 
Lapp.  236.  t.3.  /.5. 

100.  ranunculus  alpinus  gramineus,  albo  flore. 
Ranunculus  montanus,  folio  gramineo  C.  B.  180. 

corolla  albo  varians. 

101.  ranunculus  alpinus  humilis  auricomus. 
Ranunculus  calycibus  hirfutis,  caule  unifloro,  fo- 

liis  radicalibus  palmatis,  caulinis  multipartiti* 
feflilibus.   Fl.  Lapp.  232. 

102.  ranunculus  Brafilianus. 

Ammone  caule  dichotomo  ,  foliis  feflilibus  am- 
plexicaulibus  palmatis  h).    Facies  Geranii  ba* 
.trachioidis  gratiae  Dei  Germanorum  C.  B.  31&. 
fed  diverfifliiSa  fpecies. 

V  0  L  U  M  E  N  X. 

,103.  aconitum  lyco&onum  luteum,  foliis,  cau- 
le  &  ipfis  floribus  hirfutis,  fpica  longiflima. 
Aconitum  lycoclonum  luteum.  C.  B.  183. 
Aconitum  pyrenaicum ,  ampliore  folio  tenui  laci- 
niato.    Tourn.  infl.  424. 

104.  napellus  maximus  ramofus. 
Aconitum  caeruleum  feu  Napellus  1.  C.B.  183. 

105.  ahsma  anguftifolium. 

Doro» 


I02.  b~)  Caulis  herbaceus ,  fubvillofus,  dichotomus,  magnitu- 
dine  Geranii  praedicli.  Folia  infra  dichotomias  caulis 
folitaria,  feililia,  amplexicaulia,  palmata,  fexfida,  extror» 
fum  veria,  bafilata,  utrinque  parum  pilofa;  lobis  lanceo- 
latis,  incifo  -  dentatis,  acutis.  Pedunculus  folitarius,  nu- 
dus,  uniflorus,  e  fmgula  dichotomia  fingulus,  paullolon- 
gior  internodiis  ramoium.  JVejnudus,  petalis  novem„ 
ovatis,  albis,  fubtus  villofis.  Stamina  numerofa,  fila- 
mentjs  breviflimis ,  antheris  ovatis.  Germina  plurima,  ia 
capitulum  collefta,  ftylo  nullo,  ftigmate  obtufo. 


i$6  PLANT.E  MARTINO - BURSERI  ANiE. 


Doronicum  foliis  alternis  lanceolatis  obtufis  in- 
tegerrimis,  caule  unifloro.  Doronicum  longi- 
folium,  hirfutie  afperum.  C.  B.  185.  Doroni- 
cum  primum.  Clnf.  pann.  518.  0 

106.  gentianella  vcrna,  flore  albo. 
Gentianella  alpina,  verna  major,  corolla  alba.  C.  B. 

p.  188. 

107.  An  gentianella  brevi  folio  C.  B.  ? 
Gentianella  utriculis  ventricofis.  C.  B.  188. 

108.  gentianje  autumnali  ramofe.  C.  B.  affinis. 
Gentiana  corollis  bypocrateriformibus ,  fauce  bar- 

batis.  Fl.  Suec.  203. 

109.  An  holostium  creticum  alterum.  C.  B.  ? 
PlantagoMiis  lanceolato-linearibus,  fcapo  longi- 

tudine  foliorum,  fpica  oblonga.  Hort.  cliff.^6.  k) 

110.  coronopi  fylveftris  hirfigiioris  C.  B.  varie- 
tas  infignis. 

Plantapo  foliis  linearibus  pinnato- dentatis.  Hort. 

cliff.  37.  0 

111.  pyrola  brafiliana,  foliis  co*datis  afari. 
Pyrola  ftaminibus  adfcendentibus ,  piftillo  decli- 

nato.  Fl.  Suec.  330.  m) 

112.  An 


105.  0  calycis  fquamse  aequales  ,  difcum  longitudiae 
^quantes ;  radius  minor. 

109.  k)  Scapi  pilis  ferrugineis  hifpidi. 

110.  I)  Differt  tantum  a  vutgari,  quod  foliorum  dentes  mino- 
ribus  interdum  denticulis  notentur. 

111.  w)  Pag.  IOfi.  pyrola  Alfines  flore  brafiliana  major  in- 
feritur,  quam  mifit  burserus  bauhino.  Valde  eft 
fimilis  corno  herbaces. ,  Fl.  Suec.  132.  fed  differt,  quod 
caulis  duo  tantum  folia  oppofita  in  medio  habeat,  Radix 
jterennis.  Caulis  herbaceus ,  vix  fpithamseus.  Folia  duo, 
ovata  ,  utrinque  acuta  ,  oppofita,  minima,  in  medio  cau- 
lis;  Foliatex  caulam  terminant,  ovata,  utrinque  acuta, 
fubpetiolata,  nervofo  -  glabra,  integerrima,  magna,  tres 
pollices  longa,  duos  lata;  horum  duo  oppofita,  &duo  ex 
fingula  alautrinque.  fios  pedunculo  terminali,  duos  pol- 

lices 


PLANTiE  MARTINO-BURSERIAN.E.  157 


112.  An  limonium  parvum,  bellidis  minoris  fo- 
lio  C.  B.  ? 

JJmonium  minus,  bellidis  folio,  flagellis  focnicu- 
iaceis.  Bocc.  maf.  t.  103.  " 

113.  potamogeti  anguitifolii  fpecies,  utriculis 
donata. 

Potamogeton  gramineum  tenuifolium.  Loef.  prujf. 
p.  206.  t.  61. 

114.  NYMPHiCA  minima. 

Convolvuhis  foliis  reniformibus.  Hort.  Ciiff.  57. 

115.  cacalia  foiiis  craflis,  flore  albo. 
Ctfaz/zVifoliiscutaneisacutioribus  glabris.  C  .£.198. 

V  O  L  U  M  E  N  XI. 

116.  viola  martia  inodora  paluftris. 

Viola  acaulis,  foliis  reniformibus.  Hall.  Helv. 501 , 
Fl.  Suec.  717. 

117.  viola  tricolor  ere&a  latifolia  brafiliana. 
Viola  caulefcens ,  foliis  cordatis  oblongis  acu- 

minatis.  n) 

118.  viola  hyemalis,  afperioribus  latioribus  raa» 
gis  fmuatis  foliis. 

Hefperis  caule  fimplici,  foliis  ovato- lanceolatis, 
dcnticulatis.  HorU  clijf.  335.  varians  latioribus 
foliis. 

119.  LYCH- 


lices  longo ,  filiformi  infidens,  cujus  Involucrum  tetra- 
phyllum:  foliolis  luteis,  ovatis,  utrinque  acutis.  Flofculi 
plurimi ,  minimi,  tetrapetali,  lutei ,  germine  villofo  infi- 
dentes  ,  tetrandri ,  monogyni ;  adeoque  cornus  ber- 
bacea  ramis  nullis ,  cum  noftra  ramis  fu  binis.  pyroia 
alfines  fiore  brafiliana  minor  eft  varietas  trientalis 
Europsese,  foliis  anguftioribus. 

I17.  n)  Faciem  gerit  violae  floribus  radicalibus  corollatia 
abortieiuibus,  cauliris  apetalis  feminiferis.  Hort,  Cliff.^^ 
fed  folia  magis  oblonga,  minime  rotundata ,  margine 
autem  ferrata  funt.  flores  folitarii ,  ex  alis ,  pedun- 
culati.  stjpulae  lineari  -  lanceolatse ,  integrse,  ca« 
.  ducae,  Ergo  ad  Violas  martias  propius  accedit, 


158  PLANTiE  MARTINO  -  BURSERI  AN-flC. 


119.  lychnis  incana,  foliis  craflis. 

Silenes  fpecies  ,  Ocymaftrnm  flore  viridi  Bmckmanno 
dicta. 

120.  lychnis  fyfveftris  vifcida  anguftifolia  ere- 
cta  ramofa,  caule  foliofo. 

Silene  caule  fubdichotomo ,  florihus  ere&is  ftib- 

fefliiibus,  foliis  lanceolatis,  pilofo  -  vifcidis. 
Vifcago  Ceraftii  foliis,  vafculis  ereclis  feftilibus. 
JDill.  eltb.  4.16.  t.  309.  /.397. 

121.  lychnis  pumila  faxatilis  alpina,  flore  car- 
neo,  folio  craflb  molli  tomentofo. 

Silenes  fpecies,  qu;e  ad  Vifcaginem  Lychnidem 
creticam  anguftifoliam,  floribus  pediculis  lon- 
giflimis    infidcntibus  ,     capfula  pyramidata. 
Tournef.  coroll.  24   proxime  accedit ,  fed  folia 
magis  tomentofa  &  vifcida. 
J22.  caryophyllus  arvenfis  alius,  foliis  angu- 
ftioribus  non  ita  flaventibus. 
Alfine  foliis  linearibus  integerrimis.  Fl.  Suec.  372. 

123.  caryophyllus  holoftius  alpinus,  foliolis 
flriclis  glabris  acutis,  flore  magno. 

Myofotis  caule  hirfuto,  foliis  peranguftis  glabris, 
flore  calycem  excedente.  Hall.  Helv.3%4.  t.  5. 
Germen  globofum.  Folia  linearia  acuminata 
carinata. 

X24.  caryophyllus  montanus ,  folio  latiori 
plantaginis  nervofo. 
Statice  caule  nudo  fimpliciflimo  capitato.  HorU 
clijf.  115.  varians  latioribus  foliis. 

125.  caryophyllus  marinus  pumilio  reptans. 
Plantago  fcapo  unifloro.   Fl.  Lapp.  64. 

126.  caryophyllus  faxatilis,  polygoni  minoris 
folio  &  facie,  floribus  albis  tanquam  in  um* 
bella  pofitis. 

Are° 


PLANTjE  MARTINO-BURSERIANJE.  159 


Arenaria  foliis  fubulatis,  calycibus  ftriatis,  ger- 
minibus  oblongis ,  floribus  corymbofis  0). 

127.  caryophyllus  faxatilis,  foliolis  acutis  ri- 
gidis  afperis,  floribus  fpergula?. 

Facies  Sperpula,  folia  oppofita  lineari  -  lanceola- 
ta,  acuriffima,  rigidiufcula,  hifpida;  panicula 
dichotoma. 

VpLUMEN  XII. 

128.  antirrhinum  faxatile ,  foliis  ferpilli  ro- 
tundioribus,  flore  majori,  nonnihil  hirfutum. 

Antirrhinum  foliis  lanceolatis  obtufis  alteris,  cau- 
lc  difftifo  ramofiflimo.  Hort.  cliff.  394.  varians 
floribus  albis. 

129.  limum  fylveflre,  folio  acuto  tenuiori  &  minori. 
Varietas  Lini  fylveftris  ca?rulei  folio  acuto.  Bauh. 

prodr.  107. 

130.  linum  fylveftre,  folio  latiufculo  acuto  ex 
viridi  flavefcente,  flore  magno  ruberrimo. 

Linum  perenne,  ramis  foliisque  alternis  lineari- 
lanceolatis.   Hort.  cliff.  114. 

131.  CHAMiELiNUM  latifolium,  flavo  flore,  non- 
nunquam  tamen  flos  albicat. 

Linum  montanum  latifolium  perenne ,  floribus 
luteis  umbellatim  compa&is.  Till.  pif.  102. 

132.  STiECHAS  flofculis  albis. 
Stachadis  purpureae  C.  B.  216.  varietas. 

133.  ros- 


12(5.  0)  R  a  d  1  x  repens ;  cefpites  fparfi  ut Scleranthi.  caules 
erefti ,  vix  fpithamaei,  teretcs  folia  oppofira,  linea- 
ria,  minus  acuta.  peduncu/  i  ex  alis  fuperioribus  ; 
oppoliti,  alterni  uniflori ,  &  alterni  brachiatini  fubramofi. 
calyx  Ceraftii:  foliolis  oblongis,  obtufis,  fulcaris  pe- 
tala  integra  ,  calyce  duplo majora,  alba.  stamina 
decem.  germen  longitudine  calycis,  ut  in  Ceraftio. 
styli  tres ,  capillares.  An  alsine  foliis  fafcicula- 
tis  ttnuijfimis  durisqut ,  petalis  integris.  Hall.  Helv.  389.  ? 


160  PLANTiE  MARTINO-BURSERIAN^E. 


j 33.  rosmarinus  fpontaneus,  flore  albo. 
Varietas  Rosmarini  fpontanci  latiore  foiio  C.  B. 

134.  An  s  a  t  u  r  e  f  a  cretica  C.  B.  ? 
Specimen  imperfe&um  absqtie  fructificatione. 

135.  thymus  fpinofus  creticus. 

Scftiircja  cretica  frutefcens  fpinofa.    Tournef.  co- 
roll.  13. 

136.  origanum  folio  fubrotundo ,  flore  albo, 
Origanum  foliis  ovatis  obtufis  fcabris  integer- 

rimis,  fpicis  confertis  compactis  glabris. 
Origanum  monfpelicnfe  pulchrum.  Cam.  epit.$6%. 

V  O  L  U  M  E  N  XIII. 

137.  cardiaca  anguftifolia  &  tenerior. 
Sideritis  foliis  ovatis  lanceolacis  incifo  -  ferra- 

tis.  Hort.  cliff.  313. 

138.  marrubium  nigrum  humile. 
Ballotce  Hort.  cliff.  311.  varietas  minor. 

139.  urtica  urens,  brevioribus  foliis  magis  incifis. 
Vrtica  foliis  oblonge  cordatis.    Hort.  cliff.  440. 

varians  foliis  exacte  cordatis. 

140.  euphrasia  alpina  minima,  flofculis  luteis. 
Euphrajia  minor.  Dillen.  append.  53.  Varietas  Eu- 

phrajia  officinarum,  C.  B. 

141.  euphrasia  Ccerulea,  Jinariae  foliis. 

Flores  examinari  nequeunt.   Facies  Odontitidis.  Fo- 
lia  linearia  integerrima. 

142.  melampyrum  luteum  alpinum. 

An  Euphrafia  lignofa  pra?alta,  amplo  Linariae  aut 
Dracunculi  hortenfis  folio.  Boc.  muf.  161.? 

J43.  melampyrum  brafilianum  cyanifolium. 

Bartfia  foliis  alcernis.  Hort.  cliff.  325. 
144.  sanicula  alpina  pumila  tenuifolia  lutea. 

Primula  flore  fubfeflili,  foliis  linearibus. 
-  Aretia  foliis  Jinearibus  glabris,  fcapo  paucifloro. 
HalL  Helv.  485.  Corolla  purpurea. 

145.  PiK- 


PLANT^  MARTINO  -  BURSERIAM2.  i6r 


145.  pinguicula  flore  majori  caeruleo. 
Pinguicula  flore  amplo  purpureo  cum  calcari  Ion- 

giflimo.  Raj.bifi.yS2.  Varietas  Pinguiculce  ne- 
ftario  cylindraceo ,  longitudine  petali.  Fl 
Lapp.  11. 

V  O  L  U  M  E  N  XIV. 

146.  lysimachia  fpicata  purpurea,  fubrotundo 
incano  folio. 

Specimen  imperfe&um ,  hinc  vix  conftat,  utrum 
fit  varietas  Lythri  foliis  oppofitis,  aut  Mentbcs 
fpicata?. 

147.  lysimachia  fpicata  caerulea,  anguftifolia. 
Veronica  floribus  fpicatis,  foliis  ternis.  FU  Suec.  6. 

148.  veronica  alpina  caerulea,  Bellidis  folionon 
ita  craflb  vix  crenato,  caule  foliofo. 

Veronica  caule  non  ramofo ,  floribus  congeflis 
terminato,  foliis  ovatis  pene  glabris.  Hall. 
Helv.  531.  /.  12. 

149.  eadem  fed  minoribus  &  anguftioribus  foliis. 
Varietas  praecedentis. 

150.  veronica  alpina  Ccerulea,  ferpillifolia,  minor. 
Veronica  foliis  ovatis  raro  crenatis,  fru&u  ovali 

minori  ,  floribus  in  fummo  caule  caeruleis. 
Hall.  Helv.  $32.  vix  a  148,  149,  nifi  fola  magni- 
tudine,  diveria. 

151.  chamipitys  mofchata,  flore  albo. 
Chamcepitys  mofchata  ,  foliis  ferratis  C.  B.  249. 

corolla  alba  varians. 

152.  alsine  Chamaedrifolia  minor,  flofculis  fatu- 
rate  caeruleis,  foliis  craflis. 

Veronica  minima,  clinopodii  minoris  folio,  ro- 
mana,  flore  purpureo-caeruleo.    Vaill.  201. 

153.  alsine  alpina  minima  repens  rotundifolia, 
flofcuiis  albis. 

Arenariae  fpecies  calyce  pentaphyllo,  petalis  in- 
tegris  albis,  foliis  ovalibus  oppofitis,  ramis 
Tom.  I.  L  pro- 


162  PLANTjE  martino-burserianjE. 


procumbentibus;  flores  ex  alis  folitarii,  ftyli 
in  flore  quatuor. 

154.  eadem  non  ita  procumbens. 
Forte  varietas  fequentis. 

155.  alsine  alpina  perennis,  radice  lignofa,  flo- 
fculis  albis,  facie  fempervivi  minimi. 

Arenaria  foliis  ovatis  nervoOs  feflilibus  imbri- 
catis  acutis. 

156.  echium  fcorpioides  arvenfe,  flore  albo. 
Myofotis  foliis  glabris.  Hort.  Cliff.  46.  p) 

157.  echium  vulgareminus&afperius,  flore  majori. 
Echium  majus  &  afperius ,  flore  dilute  purpureo. 

Magn.  monfp.  88- 

158.  echium  parvum  non  ramofum,  amplo  flore. 
Echium  rofmarini  folio.   Tourn.  inft.  136. 

159.  buglossum  anguftifolium  minimum. 
BugloJJ?  anguftifolii  minoris  C.  R.  varietas  minor. 

160  buglossum  anguftifolium  minus,  flore  albo. 
Eadem  (159)  varians  corollis  albis. 

161.  buglossum  fylveftre  minimum. 
Lycopfis  foliis  repando-  dentatis.    Hort.  Cliff.44. 

162.  cynoglossum  minus ,  foliis  obtufioribus 
atrovirentibus ,  magis  procumbens. 

Cynoglojfi  majoris  vulgaris  C.  B.  varietas. 

163.  lithospermum  repens ,  flore  albo. 
Lithofpermum  feminibus  la?vibus,  corollis  caly- 

cem  multoties  fuperantibus.  Hort  Cliff.  40. 

164.  lithospermum  arvenfe,  flofculis  cccruleis. 
Lithofpermum  feminibus  rugofis ,  corollis  vix  ca- 

lycem  fuperantibus.  Hort.  Cliff.  46.  forte. 

165.  passerina  minima  ramofa,  fubrotundis  fo- 
liolis. 

Centunculus  foliis  alternis  ovatis.  Fl.  Suec.  129. 

166.  CON- 


p)  Obf.  echium  fcorpioid.es  minus ,  flofculis  luteis  C, 
B.  eft  Myofc-u»  foliij  hirfucis.    Jiort.  clijf.  44. 


PLANTiE  MAPvTINO  -  BURSERIANiE.  163 


166.  consolida  media  ftrigofior. 

Bugula  hirfuta  genevenfis.    Morif.  biji.  p.  391. 
/  11.  t.15.  /.3. 

167.  bellis  fylveftris  major,  humilis,  procumbens. 
Chryjanthemwn  foliis  amplexicaulibus  ,  fuperne 

ferratis,  inferne  dentatis.   Hort.  Cliff.4.16. 

168.  bellis  mqxima  ramofa:  ad  duos  cubitos  ex- 
crefcit  multosque  ramos  habet. 

Varietas  pra;cedentis  (167)  maximo  flore. 

169.  bellis  montana  frutefcens ,  flore  albo. 
Clobularia  foliis  radicalibus  cuneiformibus  retu- 

fo  -  dentaris ,  denticulo  intermedio  rainimo. 
Hort.  Cliff.491. 

V  O  L  U  M  E  N  XV. 

170.  elichrysum  non  ita  tomentofum,  foliis 
lon^ioribus  rorismarini  aemulis. 

Cnaphalium  foliis  linearibus,  caule  fruticofo  ra- 
mofo,  corymbo  compofito  terminali.  Hort. 
Cliff.  4.01. 

171.  aster  montanus  luteus,  flore  pallido. 

Bupbtbahnum  foliis  lanceolatis,  fubdenticulatis , 
glabris,  calycibus  nudis.  Hort.  Cliff.  414.  n.  7. 
Ajteroides  alpina,  falicis  folio.  Tournef.  coroll.  4. 

172.  An  scabiosa  flore  globofo  niveo. 
ScabioCa  perenrjis  glabra  laciniata,  flore  albo 

minore.   VaiU  act.  1722.  p.  239. 

173.  stoebe  calyculis  argenteis  niveis,  minor, 
flore  albo. 

Centaurea,  quae  Stoebe  cauliculis  argenteis  minor 
C.  B.  273.  dicitur. 

174.  stoebe  capitulis  argenteis  fplendentibus. 
Centaurea  calycibus  fquamofis,  foliis  lanceolatis, 

radicalibus,  finuato-dentatis,  ramis  angulatis. 
Hort.  Cliff.  421. 

L  2  I75.  TRA- 


164  PANTyE  martino-burserian^:. 

175.  tragopogon  laciniatum  luteum  ere£lius 
&  altius. 

Scorzonera  laciniatis  foliis.   Tournef.  inft.  477. 

176.  tragopogon  luteum  minimum. 
Scorzonera  Lufitanica,  gramineo  folio,  flore  pal- 

lido  luteo.    Tournef.  477. 

177.  caltha  paluftris,  flore  magno  violam  red- 
olente. 

Caltha.  Fl.  Lapp.  227. 

V  O  L  U  M  E  N  XVI. 

178.  An  sedum  alpinum ,  faxifraga?  albse  flore 
vel  grandiflorum  C.  B.  ? 

Saxifraga ,  quae  Sedum  ferratum  minus  album, 
longifllmis  foliis,  marginibus  ferratis.  Morif. 

MJl-$.  A479- 

179.  sedum  faxatile  humillimum,  foliis  denfiflime 
compa&is. 

Aretia  cauliculis  teretibus,  foliis  imbricatis,  flo- 
ribus  feflilibus.  Hall.  Helv.  486.  t.$.  q) 

180.  sedum  alpinum  folio  nonnihil  hirfutum,  flo- 
fculis  albis. 

Saxtfraga  pyrenaica  tridaftylites  latifolia.  Tour- 
nef.  infl.  253. 

181.  cotyledon  media ,  floribus  luteis. 
Saxifraga  foliorum  limbo  cartilagineo  integro, 

fpica  longa,  floribus  purpureo- croceis.  Hall. 
Helv.  402.  t.  9. 

1P2.  TI- 


179.  q)  Non  eft  Cherleria  Halleri,  &  vix  ejusdem  generis  cum 
Androface,  calyx  enim  teres  &  quinquepartitus  eft;  pro- 
pius  accedit  ad  Diapenfiae  genus,  vel  etiam  eft  proprii 
generis  planta.  Amia  villofa  fcapis  uniHoris  Hall.  Heiv. 
486.  t.  8.  habetui  a  bursero  fub  sedi  faxatilis  va- 
riegato  flore  C.  B.  nomine,  quac  dici  poteft  andro- 
s  a  c  s  caulefcens ,  foliis  alternis ,  fedunculis  unifloris. 


t 


PLANT^E  MARTINO-BURSERIANjE.  16*5 

182.  tithymalus  myrfinites  anguftioribus  foliis 
&  procerior. 

Euphorbia  inermis,  foliis  confertis  linearibus ,  um- 
bella  univerfali  multifida,  partialibus  dichoto- 
mis,  foliolis  fubrotundis.  Hort,  cliff.199. 

V  O  L  U  M  E  N  XVIII. 

183.  geranium  batrachioides,  parvo  flore. 
Geranium  pedunculis  bifloris ,  foliis  peltatis  mul- 

tifidis,  caule  ere&o.  Fl.  Lapp.  266. 

184.  c annabina  pumila  maritima. 

Bidens,  qui  Verbefina  minima.  DilLapp.66.  Raj. 
fyn.  £.  p.  188.  t.  7.  f.  2. 

185.  quinquefolium  album ,  radice  tuberofa 
filipendula?. 

Votentilla  foliis  digitatis,  apice  conniventi  ferra- 
tis,  caulibusfiliformibusprocumbentibus.  Hort. 
cliff.  194. 

i85.  trifolio  ftellato  C.  B.  fimilis,  floribus  ta- 
men  &  lignofa  perennique  radice  differens. 
Trifolium  capitulis  villolis,  involucro  terminali  re- 
flexo  rigidocapitulum involvente.  Hort.cl.274- 
187.  dorycnium  hifpanicum,  latiori  folio. 

Dorycnium  majus.    Tournef.  injl.  391. 
j 88«  trifolium  echinatum  arvenfe  C.  B.  fru&u 
minus  copiofo. 
Medicago  leguminibus  cochleatis,  ftipulis  denta- 
tis,  caule  diffufo.  Hort.  cliff.378.  &  quidem 
varietas  /3. 

V  O  L  U  M  E  N  XIX. 

189.  rubia  fylveftris  incana. 

Galium  foliis  pluribus  acutis  ,   caule  flaccido. 
Hort.  cliff.  34.  varians  foliis  hirfutis. 
J90.  rubeola  la?vis  parva,  anguftiflimis  foliis. 
Aparine  foliis  lineari  -  lanceolatis,  acuminatis,  flac- 
cidis,  corollis  fruclu  minoribus.  Roy.  Lugdb. 255. 

L  3  191.  RU- 


t 


166  PLANTiE  MARTINO  -  BURSERIANJE. 


191.  rubia  pumila,  foliis  latiufculis,  afpera. 
Galiv.m  foliis  octonis  lineari  -  Janceolatis  roargi- 

ne  afperis  acutis,  panicula  terminali.  Planta 
dubia  digiti  altitudine.  An  varietas  pygmaea 
Gaiii  albi  vulgaris.    Toumef.  ? 

192.  rubia  humilis  montana  anguftifolia  afpera. 
Specimen  Galii  imperfe&um  absque  flore. 

193.  aparine  minor. 

Vahntia  floribus  mafculis  binis  trifidis,  pedun- 
culo  hermaphroditi  infidentibus.  Aparim  fe« 
mine  verrucofo.    Vaill.  parif.  t.4.  f.  3. 

19 4..  asperula  alba  arvenfis. 
Afperula  foliis  pluribus,  floribus  feffilibus.  Hort. 
cliff.  33.  varians  flore  albo. 
195.  lathyrus  arvenfis  erectior,  flore  caeruleo. 
Lathyrus  pedunculis  unifloris,  petiolis  tetraphyl- 
]is,  flipulis  fetaceis ,  caule  sncipiti.  Forte 
Larhyru.s  angultiifimo  foiio,  femine  angulofo. 
Toumcf.  iyifkit.  395  ? 
19(5.  lathyrus  arvenfis  anguftifolius,  flore  luteo. 
Lathyrus  peduncuhs  bifloris,  cirrnis  diphylhs, 
foiiolis  ianceolatis. 

197.  crcERCULA  ere&a.  Flos  purpureus,  folia 
fingularia. 

Lathyrus  foliis  folitariis  cirrho  terminatis.  Hort. 

cliff  366. 

198.  lathyrus  tuberofus  minimus ,  flore  majus- 
culo  fingulari  rubro.    Monfpelii  fponte. 

Lathyrus  pedunculis  unifloris,  cirrhis  diphyllis, 
radicibus  etiam  fub  terra  fructificantibus.  Hort. 
cliff.  367.  fed  fola  radice  fterili  differens. 

J99.  lathyrus  pufillus,  floribus  parvis  luteolis. 

.  Lathyrus  pedunculis  unifloris  feta  terminatis,  cir- 
rhis  diphyllis,  foliis  fetaceo- hnearibus.  La- 
thyrus  anguftifllmo  five  capillaceo  folio.  Bauh. 
prodr.  148- 

20O.  LA- 


TLANTiE  MARTINO  -  BURSERIANiE.  11^7 

-200.  lathyrus  aculeatus. 

Orobus  fylvaticus  noftras.  A&.parif.  1706.  p.  87< 
f.  20. 

201.  vicia  fylvatica,  hirfutis  foliis. 

Vicia  leguminibus  adfcendentibus,  petiolis  poly- 
phyllis,  foliolis  ovatis  acutis  integerrimis.  Hort. 
cliff.  362.  Specimen  floribus  deftitutum  &  to« 
tum  hirfutum. 

202.  vicia  montana  fpicata,  flore  grandiufculo  e 
casruleo  nigrefcente 

Vicia  pedunculis  mukifloris ,  ftipulis  utrinque  acu- 
tis  integris.  Hort.  clijf.  368.  varietas  magnis 
floribus. 

203.  cracca  minor. 

Ervum  pedunculis  fubbifloris,  feminibus  globo- 
fis  quaternis.    Fl.  Suec.  606. 

204.  vicia  fylveftris,  pumila,  grandiflora,  alba, 
glabra. 

Vicia  fequens,  fed  flores  maximi. 

205.  vicia  montana  minima,  flofculo  purpureo. 
Vicia  leguminibus  erectis ,  petiolis  polyphyllis, 

foliolis  acumine  emarginatis,  ftipulis  dentatis. 
Hort.  Cliff.  368-  varietas  omnium  minima. 

206.  vicia  fylveftris  minima  incana,  flofculo  albo 
pene  fingulari,  oblongum  pediculum  habente. 

Ononis  pedunculis  unifloris  feta  terminatis.  Hort. 
Ctiff'  358-  varietas  minima. 

207.  cicer  fylveftre  alpinum,  flore  albo. 
AJlragalus  fcapis  radicalibus ,  calycibus  legumini- 

busque  villofis,  foliolis  acutis.   It.  0^.50. 

208.  lupinus  caeruleus,  villofus,  latifolius,  pu- 
milus. 

Lupinus  calycibus  verticillatis ,  labio  inferiore 
integerrimo.   Hort.  Cliff.  499. 
109.  ferrum  equinum  pumilum,  filiqua  fingulari. 
Hippocrepis  leguminibus  foiitariis  feffilibus.  Hort. 
Cliff.  364. 

L  4  210. 


i6*8   PLANT^E  MARTINO  -  BURSERIANjE. 


210.  astragalus  montanus  quidara,  flore  pur- 
pureo. 

'Anthyllis  foliis  pinnatis,  foliolis  aequalibus.  Hort. 
Cliff.  371. 

V  O  L  U  M  E  N  XX. 

21  r.  ltngua  cervina  folio  crifpo. 

Afplenium  frondibus  enfiformibus  integris  bafi 
cordato-inflexis,  flipitibus  hirfutis.  Hort.Cliff. 
474.  varietas  7. 

212.  polytrichum  aureum  minus  ferpillifolium. 
Eryum  capfulis  nutantibus ,  foliis  fubovatis  ob- 

tufis  pellucidis  punclatis  ,  caulibus  ftriatis 
procumbentibus  ,  pedunculis  aggregatis.  FU 
Suec.  901. 

213.  muscus  trichomanis  facie. 

Mnium  caule  procumbente  fimplici,  foiiis  imbri- 
catis  integerrimis  alternis  ancice  appendicula- 
tis.  Fi.  Suec.  9 1 4.  ut  videtur,  fru6tificatio  enim 
deficit. 

214.  muscus  coralloides  crifpus. 

Licben  fruticulofus  folidus  tectus,  foliolis  crufta- 
ceis.  Fl.  Suec.  982. 

215.  muscus  maritimus  ruber  coronopifolius. 
Fucus  purpureus  humilis,  tenuiter  divifus  geni- 

culatus.  Morif.  hift.  3.  p.  646.  f.  5.  t.  8.  /.  14. 

216.  muscus  coralloides  craflior  flavens. 
Specimen  imperfectum  cujusdam  Tremellse. 

217.  muscus  maritimus  coralloides  albus. 
Sertularia  quse  Corallina  fiftulofa  fragilis,  inter- 

nodiis  pnelongis  lsevibus  albis.  Plukenet.  pby 
togr.  20.  /.  2. 

218-  alga  fontana  filicina  in  fonte  aqua;  dulcis 
intra  lapides. 
Eft  radix  Populi  ad  ripas  fluviorum  frequens. 


PLANTiE  MARTINO-BURSERIANiE.  169 


219.  fucus  maritimus  facie  ceterach. 

Sunt  haec  foliola  primordialia  cujusdam  Fuci,  pri- 
mum  enata. 

220.  FUNGUS  auricularis  ruber. 

Boletus  dimidiatus  quidam  fere  membranaceus. 

VOLUMEN  XXI. 

221.  carduus  alpinus  macrocephalus. 

Carduus  pratenfis,  afphodeli  radice  ,  foliis  pro- 
funde  &  tenuiter  laciniatis.  Baub.  pin.  377. 

222.  carlina  acaulos  ftrigofior. 

Carlina  acaulos,  magno  flore.  Bauh.  />z'«.  380. 

223.  carduus  eriocephalus  hifpanicus. 
Carduus  capite  rotundo  tomcntofo.  Baub.pin.^2. 

224.  carduus  tomentofus  pyrenaicus  fpinofifli- 
mus,  flore  albo. 

Carduus  tomentofus  pyrenaicus,  floribus  purpu- 
reis  glomeratis.    Tournef.  infi.  441. 
:  25.  carduus  ftellatus  luteus ,  folio  minus  in- 
cano. 

Centaurea  calycibus  fubulato  -  fpinofis ,  foliis  de- 
currentibus  inermibus  lanceolatis :  inferioribus 
dentatis.  Hort.  Cliff.  423. 
526.  anonis  non  fpinofa  lutea  minor,  fed  non 
Bauhini. 

Anonis  pulilla  glabra  fruticans,  trifoliis  affinis. 

Magnol.  monjpel.  22. 

V  O  L  U  M  E  N  XXII. 

22:.  genista  fpinofa  major,  mediocribus  fed 
denfiffime  junclis  aculeis. 
Llex  folio  fub  fpina  fingula  fubulato  plano  acuto. 
Hort.  Cliff.  356. 
228.  genista  foliolis  copiofis  denfe  compofitis. 
Cenifta  foliis  lanceolatis,  ramis  teretibus  ftriatis. 
Hort.  Cliff.  356". 

L  5    '  VOLU- 


i>o  PLANTjE  MARTINO-BURSERIANiE. 


V  O  L  U  M  E  N  XXIII. 

229.  betula  humilis  rotundifolia. 

Betala  foliis  orbiculatis  crenatis.  Fl.  Lapp.  266.  r) 

V  O  L  U  M  E  N  XXIV. 

230.  sorbus  alpina,  folio  finuato  vel  laciniato. 
Crategus  foliis  ovatis  inaequaliter  ferratis.  HorU 

Cliff.  187.    Fl.  Suec.  398. 
23 t.  sorbus  centauroides. 
Eadem  cum  pracedente  e  tenello  ftolone  enata. 

232.  sorbus  torminalis  brafiliana,  Sambuci  aqua- 
tici  foliis. 

Cratcegus  foliis  ovatis  repando  -  angulatis  ferra- 
tis.    Hort.  Cliff.  187.  s) 

233.  cham^cistus  alpinus  ferpillifolius  luteus 

incarms. 

Cifti  fpecies,  qus  chamceciftus  anguftifolia.  C.  B. 
J34.  salix  pumila  fcricea. 

Salix  foliis  integris  fubtus  villofis  nitidis  ovatis. 
Fl.  Lapp.  364. 
235.  phillyrea  narbonenfis,  folio  longiori  ci- 
nereo. 

Phillyrea  foliis  lanceolatis  integerrimis.  Hort. 

Ciiff.  4. 

436.  phillyrea  italica ,  foliis  oblongis  venofis. 
Pbillyrea  eadem  cum  preecedente. 

V  O  L  U  M  E  N  XXV. 

237.  rosa  alpina  rubra,  fpinis  carens. 
Non  differt  a  rejiquis  rofis  nifi  fola  glabritie. 

238.  eri* 


229.  r)  De  hac  D.  Klafe  Anno  MDCCXLIII.  diflfertationera 
publicam  babuit  heic  Upfaliae. 

^32.  s)  Obf  ribes  montana  oxyacanthtt  fapore  Bauh.  prodr. 
a  rursero  inventa,  eit  Ribes  inermc ,  floribus  pla- 
niufculis ,  racemis  erectis.   Hort.  cliff.  82. 


PLANTiE  MARTINO-BURSERIAN.E.  171 

238.  erica  major  fatiirate  purpurea,  floribus  in 
fpicam  denfam  compofitis. 

Erica  coris  folio  tertia.    Cluf.hifl.i.  p.4.2. 

239.  erica  arbuti  flore  albo. 

Erica  foliis  fubulatis  ciliatis  quaternis,  corollis 
globofo  -  ovatis  terminalibus  confertis.  Hort. 
Cliff.  148. 

240.  erica  rarior  Norvegica. 

Andromeda  foliis  linearibus  obtufis  fparfis.  Fl. 
Lapp.  164.  t.i.  f.$. 


cambogia,  Gummi  Gutta  Officin. 

cal.  tetraphyllus :  foliolis  fubrotundis,  concavis, 
deciduis. 

c  o  r.  Petala  4.  fubrotundo  -  oblonga  ,  concava  : 

unguibus  oblongis. 
stam.  Filamenta  plurima,  brevia.    Anthera  fub- 

rotunda?. 

pist.  Germen  fubrotundum ,  ftriatum.    Siyli  liullf. 
Stigma  quadrifidum,  obtufum,  perfiftens. 

per.  Pomum  fubrotundum,  ofto  -  fulcatum ,  octo- 
loculare. 

s  e  m.  folitaria,  reniformi  -  oblonga,  comprefiiufcula. 

Ne  charta  relinqueretur  vacua ,  Gummi  gutta 
bunc  charatteremy  antehac  a  nullo  umquam  detettum, 
addere  placuit. 


* 


* 


* 


Vll 


VII. 

HORTUS 

UPSALIENSIS 

quem 

SUB  PR^SIDIO 

D.   D.   C  AR.  LlNN^EI 

propofuit 

SAMUEL  NAUCLER 
Helfingus. 

Upfalice    1745.      Dec.  16. 


PROOEMIUM. 

V  tudium  medicum  bifariam  commodiflime 

difpefci  poteft;  in  Cognitionem  Morborum  & 
Cognitionem  Med icam entorum . 
Necefiaria  ad  Cognitionem  morborum  funt 
Anatome ,    Pbyfiologia  ,    Patbologia ,  Aitiologica  & 
Nofologica. 

medicamentorum  vero  Cognitio  fcientiam 
fibi  depofcit  Naturalemt  Dicetam,  Cbemiam  &  Vires 
Medicamentorum. 

Quapropter  in  omnibus  fere  bene  inftitutis  Li- 
terarum  Officinis  five  Academiis,  ubi  qua  par  eftin- 
duftria  ftudioque  excoli  coepit  Studium  Medicum, 
duo  inprimis  ad  hanc  difciplinam  neceffaria  femper 
obfervata  fuere;  nosocomium  &  hortus  botani- 
cus:  in  illo,  ut  indolem  ac  rationem  morborum 
contemplarentur,  difcerentque  melius  StudiofiMe- 

dici- 


HORTUS   UPSALIENSIS.  173 

dicinae;  in  hocautem,  ut  cognitionemMedicamen- 
torum  animo  imbiberent. 

Depromuntur  medicamenta  e  tribus  Naturse 
Regnis.  regnum  vegetabile  maximam  partem 
Medicamentorum  porrigit,  utpote  per  fe  ampliiTi- 
mum ,  odore  denique  ac  fapore  ut  maxime  varians 
ac  multiforme.  regnum  lapideum  fingulari  etiam 
utilitate  fua  pollet,  quamvis  Medicamenta,  hinc 
defumta,  violentius  ngant,  &  vix  ac  vix  quidem  cor- 
pori  humano  adfimilari  queant.  regnum  animale 
minimam  fubminiftrat  quantitatem  medicamentorum 
huc  usque  ufitatorum ,  quandoquidem  partes  ani- 
malium  maxime  vidui  alimentisque  inferviunt. 

vegetarilia  per  infignem  illum  fui  ufum  & 
praftantiam  in  Medicina,  in  Oeconomia,  in  Operilus 
manufactis ,  in  Commerciis,  in  re  denique  Culinaria, 
multo  maximam,  homines  omnis  a;vi  ad  ftud.ium 
Botanices  impigre  colendum  exftimularunt. 

Non  fibi  fufncere  opinati  funt  mortales  ufum 
herbarum  ad  hoc  usque  tempus  in  re  medica  recepta- 
rum  famijiarem  fibi  reddere,  quandoquidem  in  dies 
obfervata  funt  experimenta  aliarum  herbarum,  de 
quibus  parum  vel  nihil  omnino  novcrunt  veteres; 
quarum  tamen  ufus  declaravit,  eas  prioribus  nihilo 
fuifte  dcteriores,  nec  minorem  habuifie  ufum.  Bo- 
tanici  ufu  &  experientia  clari,  varia  adornavere  fy- 
ftemata  &  compendia  hujus  fcientise  amplificandae, 
certis  ita  fubftratis  fundamentis,  quorum  ope  ad 
notitiam  rei  herbarise  perveniri  perque  fic  diflas 
affinitates  de  earum  analpgiis  judicari  poflfet  melius. 
e.  g.  Ubi  nuper  in  Penfylvania  D.  Tennent  vires 
iftius  radicis  expertus  fuit,  quam  habuere  Nationes 
fylveftres,  tanquam  fpecificum  aliquod  fecretum  ad- 
verfus  morfum  Vipera  Caudifona ,  ac  perfpexit  porro 
infignem  illam  hujus  medicamenti  virtutem  in  febri- 
bus  inflammatoriis,  arguraentati  funtillico  Parifien- 


174         HORTUS'  UPSALIENSIS. 


fes  per  analogiam  affinitatis,  ficut  eflfet  illa  poly- 

gala  caule  Jimplici  ereVio ,  foliis  ovato-lanceolatis  alter- 
nis  intsgerrimis  ,  racemo  terminali  eretto  Gron.  Virg.  80. 
ita  etiam  haud  dubie  Polygala  per  Europam  vulga- 
ris  iive  polygala  foliis  lineari-  lanceolatis ,  caulibus 
diffufis  herbaceis.  Firid.  Cliff.  70.  futurum  omnino, 
ut  codem  propemodum  ufu  praeftaret.  Quin  expe- 
rimentis  edocli  viderunt  idem  feliciter  fucccdere  irt 
febribus  inflammatoriis.  E  fcriptis  aliorum  genera 
morborum  difci  non  diflitemur;  clarius  vero  ac  di- 
ftinftius  ea  intelligemus,  quae  tractavimus  ipfi  &  in 
quibus  verfati  fuerimus  longius.  Similiter  lectis 
aliorum  fyftematibus  ad  cognitionem  herbarum  vi- 
riumque  plantarum  pervenire  licet;  diftinctam  vero 
clarioremque  ideam  haurimus  earum,  quas  vel  ipfr 
vircntes  confpexerimus  vel  odoratu  guftuve  nodro 
dignoverimus.  ln  Nofocomiis  facultas  nobis  con- 
ceditur,  inprimis  vires  fimplicium  in  morbis  expe- 
riundi.  Occafionem  fuppeditant  optimam  Horti 
Botanici  Plantarum  exoticarum,  quarum  virtutesin 
Nofocomiis  explorantur.  Explorationem  hanc  ne- 
cc(fariam  e(fe  fatis  fuperque  conftat.  Verbj  cauffa: 
acmella  planta  eft  eximii  pretii  de  infula  Zeilona 
deportata,  &  cujus  efieclus  in  calculo  magnampro- 
meretur  laudem;  siegesbeckia  in  Hybernaculis  pa- 
rum  geftimatur,  pne  copia  invida  prorfus  hortulanis 
planta:  cognatio  autem  illa  arclior,  quae  Siegesbe- 
ckise  cum  Acmella  intercedit,  facit  ut  adverfusCal- 
culum  quid  rcmedii  afferat,  experimentis  indagetur 
&  annon  eandemvim,  quam  Acraella  habeat:  quip- 
pe  quum  impenfis  haud  magnis  comparari  poifit, 
magno  cum  frucui  hoc  confirmaretur. 

HORTI  BOTANICI. 
Ad  Plantarum  cognitionem  adquirendam  res- 
que  Botanicas  penitus  intelligendas,  multa  olim  ac 
varia  ad  exteras  regiones  requirebantur  itinera,  nec 

folum 


HORTUS   UPSALIENSIS.  175 
• 

folum  fumtus  ingentes  facere  neceffe  erat ,  fed  etiam 
ja&uram  valetudinis,  zetatis;  immo  etiam  pericula 
atque  labores  fufcipiendi  fuere.  lllud  excmplo 
Burferi  conftat,  qui  ea  de  cauffa  plurimas  Europce 
regiones  periuftravit;  videatur  hanc  in  rem  Clulii 
vita  aliorumque. 

Quanto  majorem  promerentur  Tr?1i  Jaudem, 
qui  circiter  medium  fcculi,  poft  Chriftum  natum, 
decimi  fexti  primi  ad  Academias ,  Horios  Botmicos 
inftinuerunt ,  &  hoc  quidcm  laudabile  inftitutum 
pra?ftantiffima3  quaeque  Acndcmias  ftmt  imitatse. 
JXunc  igitur  Studiofo  Botaniccs  integrum  eft  in* 
uno  quodam  Academico  Horto  fine  difpendio  tjra- 
poris,  fine  fumtu,  fine  tsedio  itincris  longioris  plu- 
res  plantarum  fpecies  oculis  fubjicere,  quam  aut 
Clufius  aut  Burferus  oculis  lifurparurit  o!im,  aut 
qui  oras  utriusque  Indite  aut  Africae  ea  de  caufia 
attigerunt. 

Obfervatione  dignum  eft,  praeprimis  per  indu- 
ltriam  eorum,  quorum  intererat  ,  fenfim  hortos 
Botanicos  in  Borealibus  hifce  plagis  inftitutos  fuiffe 
firrul  cum  ipfjs  fcientiis  rei  Medicae.  Sua  vidit 
iniiia  Hortus  Patavinus  1540.  Pifanus  1547.  Bono- 
nienfis  1547.  Parifienfis  1570.  Leidenfis  1577.  Lipfi- 
enfis  1580.  Monfpelienfis  1598.  /fenenfis  1629.  Be- 
rolinen/is  1714.  ut  reticeamus  reliquos. 

Inftituti  funtHorti  Botanici  plantarum  propter 
multitudinem ;  ubi  tamen  major  cura  acccffit  ac 
follertia,  musea  quoque  inftituta  invenimus  ,  in 
quibus  Lapidum  variorum  multitudo  curiofis  fubji- 
citur  oculis,  veluti  Petrarum,  Minerarum  &  FoJJi- 
lium,  quin  etiam  multitudo  animalium ,  quales  funt 
Qiiadrupedia ,  Aves  ,  Amphibia  ,  Pifces  ,  lnfetta  & 
vermes ,  ut  ea  rationc  Studiofis  Medicinie  ,  quid- 
quid  ad  Materiam  Medicam  pertineat,  facultas  vi- 
dendi  cognofcendique  fubminiftretur.   Talia  fimul 

Mufea 


176  HORTUS  UPSALIENSIS. 

• 

Mufea  in  Horto  Botanico  Lipfienfi  ,  Amfteloda- 
menfi,  Parifienfi,  Chelfejano  aliisque  quam  pluri- 
mis,  noftris  patent  oculis. 

HORTUS  UPSALIENSIS. 

Progreflu  temporis  &  fcientiarufh  heic  ultra 
annos  centum  fua  vidit  primordia  Hortus  Upfalien- 
fis,  cum  de  via  compendiaria  cogitari  coepit,  qua 
ad  Botanicen  pateret  aditus.  Tres  Upfalia?  floruere 
Medicina?  ProfefTores,  fucceflionis  ordine  fefe  ex- 
cipientes,  Che! necopherus ,  Franckenius  &  Rud- 
beckius  ;  quorum  finguli,  non  utique  ignorantes 
quantum  commodi  tale  afferret  inftitutum,  id  agen- 
dum  fibi  putaverunt,  ut  rem  tanti  momenti  cordi 
fibi  careque  Senatus  Academicus  haberet.  Quocir- 
ca  ad  annum  1637  die  26  Aprilis  in  Confiftorio  Aca- 
demico,  prafente  Academia?,  id  temporis,  Can- 
cellario  Lib.  Bar.  D.  ioh.  schy tte  decretum,  ut 
ibi  Hortus  nofter  Botanicus,  ubi  nunc  aedificatum 
eft  Nofocomium  Academicum,  inftrueretur,  qui 
quidem  fundus  ufibus  Regiae  veteris  jam  tunc  erat 
adfignatus.  ex  Palmfkioldianis. 

Anno  1643  die  1  Febr.  &  3  Maji  fupplicibus 
apud  Sacram  Regiam  Majeftatem  literis  de  inftitu- 
tione  Horti  Botanici  agere  coepit  Confiftorium  Aca- 
demicum.  Palmfk. 

Anno  1648  Stabuium  Regium  cum  Academiae 
donaretur,  idem  locus  huic  horto  deftinabatur,  de- 
inceps  autem  confultatum  a6tumque  eft,  ut  confi- 
nia  prati  Regii  feu  Tracius  qui  Islandet  dicitur,  Hor- 
to  propius  fieret.  Palmfk. 

Anno  -i(553  d.  28  Junii  fuper  eadem  re  ad  Se- 
reniffimam  Regiam  Majeftatem  referebatur,  quod 
tamen  fucceflli  caruit,  donec  manum  operi  admo- 
veret  B.  Profeflbr  Olaus  Rudbeck.  Palmfk. 


HORTUS   UPSALIF.NSIS.  177 


iPRiEFECTURA    OL.  RUDBECKII 

PATRIS. 

Ol.  rudbeck,  Pater,  natus  d.  13.  Sept. 
1630.  Joh.  Rudbeckii  Epifcopi  Arofienfis  Filius,  in- 
figni  ingenii  acumine  praeditus,  in  adolefcentia  Do- 
clore  ufus  Med.  &  Botan.  Prof.  Joh.  Francken  o,  in 
fhidiis  Medicis  magnos  non  modo  fecit  progreflus, 
feci  ctiam  ad  res  Mechanicas,  artem  Pittoriam  & 
Muficam  animum  ftudiumque  convercit  fingulsre. 
In  ftudio  Medico  quantum  ille  profeceric  &  Anato- 
mia  potiflimum ,  vel  inde  conftat ,  quod  juvenilibus 
adhuc  annis  Vafa  Lymphatica  indagaverit,  cujus  ta- 
men  inventionis  paimam  illi  dubiam  facere  conatus 
eft  Thomas  Rartholinus.  Hujus  Rudbeckii  ingenii 
claritate  commota  Regina  Sueciee,  Chriftina,  lau- 
tum  ei  adfignavit  itipendium,  quo  fubfidio  fufful- 
tus,  e.Ntcras  inviferet  regiones,  vires  animi  magis 
exculturus.  Aliquamdiu  ergo  apud  Batavos  cora- 
moratus,  domum  rediit,  adve£ta  fecum  ingenti  co- 
pia  plantarum  exoticarum:  quando  publico  Pro- 
grammate  litterarum  fiudiofos  convocat  ad  adpara- 
tum  herbarum,  nec  dum  in  patria  vifarum  contem- 
plandum ,  conqueftus  fimul  fpatium  fe  vix  habitu- 
rum  tanta?  multitudinis  capax,  quae  ad  luitrandas 
res  tantae  raritatis  coitura  foret;  fe  tamen  fpe  & 
opinione  fruftratum  animadvertit  Vir  Clariflimus  & 
vix  unum  alterumve  efle,  qui  accedere  ac  illum  ex- 
quifitiflimum  multoque  pretio  conquifitum  planta- 
rum  adparatum  luftrare  dignaretur.  Longior  adeo 
mora  temporis  requiritur,  antequam  Nationi  cui- 
quam  aut  Genti  res  qu?elibet,  per  fe  quantumvis 
egregia  &  perutilis,  fefe  adprobaverit. 

Ingenii  igitur  ac  doclrina?  praiftantiaRudbeckius 
omnium  bonorum  ftudia  &  commendationem  fibi 
coliegcrat,  quum  Illuftriflimus  per  ea  tempora  Can- 
cellarius  Academia?  Upfalienfis ,  Dominus  Comes  de 
Tom.  I.  M  la 


178  IIORTUS  UPSALIENSIS. 


la  Gardie,  probe  intelligens  Rudbeckium  ad  com- 
moda  hujus  Lycei  natum  fa&umque,  ei  Adjunttursa 
munus  detulit,  mox  apud  Regem  egit,  ut  Profeflbr 
Medicince  cxtra  ordinem  conftitueretur,  &  exacto 
fere  anni  dimidio  Ordinarius  Medicinas  Profeflbr, 
Stenio  defuncto ,  cvaderet. 

Hoc  tanto  Maecenatis  fui  favore  utendum  ratus 
Rudbeckius,  idque  propofito  ad  hanc  Academiam  rei 
Botanicae  amplificanda? ,  invexit  non  modo  planta- 
rum  indigenarum  fpecies  ad  inftruendum  hortum 
hunc  novum,  fed  fecit  etiam,  ut  exoticarum  her- 
barum  raritate  &  copia  auclior  evaderet  Hortus 
Cancellarii  de  la  Gardie  ad  Palatium  Jacobsdahl, 
nunc  Ulrichsdahl ;  quorum  index  in  opufculo  a  B. 
Rudbeckio  edito,  cuititulus:  delicite  vallis 
j  a  c o b je m,   Upf.  Anno  1664.  in  Duodecimo. 

Anno  1657  Hortus  Academicus  a  Noflro  fun- 
dari  occocpit  aufpiciis  Caroli  Guftavi  Regis.  Scbejf. 
Upf.  272. 

Anno  1660  d.  27.  Aprilis  venditione  HortoBo- 
tanico  cellit  fundus  Erici  Olai  F.  fitus  in  urbis  par- 
te,  qua?  Tofwen  dici  confuevit. 

Anno  16*52  d.  14.  Januarii  Rudbeckius  Nofter 
dono  obtulit  totum  fuum  fundum,  aedes  &  areas 
bene  cultas  complectentem ,  ter  mille  noningentis 
&  quinquaginta  Thalerum  cupreorum  pretio  aefti- 
matum. 

Uie  28.  Martii  ejusdem  anni  area  item  horten- 
fis  Claudii  Edenberg  ad  plateam  majorem  fita  in 
ufum  Horti  emebatur.  Eodem  anno  d.  6.  Decem- 
bris  Ordo  Urbicus  Horto  Academico  fundos  qua- 
tuor  ad  plateam  majorem  fitos,  liberali  condona- 
tione  adcMxit. 

Circiter  ann.  1669  agreftis' area  vidux  Humeri 
ad  Swartbecken  fita,  Hortum  noftrum  auxit. 

Anno 


,    HORTUS   UPSALIENSIS.  179 


Anno  autem  1670  diplomate  Magiftratus  Urbici 
fundus  pifcinae  proximus  in  tra&u  Swartbecken ,  in 
ufum  Horti  Academici  conceflit  a). 

Quanto  cum  labore,  quaque  mduftria  Hortum 
Academicum  fundaric  ac  locupietarit  Nofter,  e.\  in- 
dicibus  plantarum  beic  coniitarum  variis,  in  lucem 
editis,  colligi  poteft.  Vide 

I.  Catalogum  Plantarmn  tam  exoticarum  quam  indige- 
narnm,  quibus  Hortum  Academicmn  Upftlienfem 
primum  inftruxit  An.  MDCLVll.  Olaas  Rudbeck. 
Upfalise  1658.  12.  pag.  43. 

II.  Hortum  Upfalienfis  Academia?  ex  auiloritate  S.  R. 
M.  primum  m/fructwn  anno  16$ 7  ab  Olao  Rudbeck, 
accedit  ejusdem  Auctarium  novijfimum.  Upfaliae 
1666.  1 2.  p.  22. 

III.  Hortwn  Botanicum  variis  exoticis  indigenisque 
plantis  inflructum  curante  Olao  Rudbeckio.  Upfa- 
liae  1685.  8-  pag  120.  Latino-Suetice. 

ln  boc  noviflimo  1870  p]antas  recenfct  Audor, 
inter  quas  ,  fi  Sueticas  &  varietates  exceperis  ,  630 
circiter  reperies  exoticas. 

hybernaculum  quoque  efTe  fecit  ibi,  ubi 
nunc  Aquarium  Paluflre  occurrit  b);  proximeetiam 
ad  Hybernaculum  effoiTus  eft  puteus  ad  aquilonem, 
qui  etfi  terra  coopertus  &  non  confpicuus;  hodie 
tamen  perfiftit.  Exa&e  in  eo  loco,  ubi  in  Tabula 
Num.  7.  &  lit.  «. 

M  2  DOMUM 


a)  Sed  de  his  pauca;  noftri  enim  non  eft  inftituti,  primo'? 
dia  bujus  horti  multis  defcribere,  fed  pr£efentem  modo 
adumbrare,  prsefertim  cum  Vir  Do&iffimus  D.  /.  L. 
jirrhenius  in  Hi/ioria  Academi&  Upfalienfis  propediem, 
in  his  uti  in  aliis,  omnium  defideriis  fatisfaciet. 

t)  Quomodo  Rudbeckius  in  animo  habuerit  fitum  areasque 
Horti  &  adfignatum  Hypocauftum  diiponere,  Tabula  33, 
Figura  125  in  opere  Atlantico  fatis  demonftrant. 


i8o  HORTUS  UPSALIENSIS. 

domum  PRiEFECTi  fig.  20.  feu  ProfefToris 
Botanices  latere  coctili  zedificandam  curavit  Horto 
vicinam ,  eodemque  ubi  jam  vifitur  loco;  ut  Pro- 
feffor  Botanices  tanquam  prasfens,  hunc  tra&um 
vigili  tueretur  oculo;  commendari  heic  mereban- 
tur  teftum,  januae,  feneftrarum  valvae  aliaquc,  pro 
ligno  ex  ferro  comparata ,  ad  vim  incendiorum 
eludendam. 

Huc  aecedit,  quod  magnus  ille  Vir  laborem 
Studioforum  Rei  Herbaria?  levaturus  de  libris  im- 
preffis ,  exfculpendas  curavit  flguras  ligneas  cujus- 
que  plantaj,  ante  fua  tempora  exhibitas,  ut  in  uno 
eodemque  opere  feu  libro  (Camporum  Elyfiorum) 
plantarum  omnium  formas  exhiberet,  &  ut  qui  hoc 
uteretur  libro ,  reliquis  omnibus  facile  carere  poifet. 

Reliquaab  hocViro  inventafollerterque  inftitu- 
ta  ficco  jam  praeterimus  pede,  in  quibus  numerari 
fuo  jure  debet  Theatrum  Anatomicum ,  in  faftigio 
Academia?  Guftavianae  exftrucium,  quo  elegantius 
atque  commodius  toto  Europseo  orbe  vix  adfpicies. 
Loquitur  &  abunde  opus  Jltlantices ,  prorfus  infi- 
gne,  quid  quantumque  in  Antiquitatcs  Patria?  illu- 
ftrandas  opera?  atque  induftria?  contulerit. 

Ad  poftremum  fpartam  Profeflbris  Eotanices, 
annuente  Sacra  Regia  Majeftate,  detulit  filio  Ola- 
vo  Rudbeckio4ad  annum  1690,  &  poft  incendium, 
quod  anno  1702  d.  16.  Maji  maximam  urbis  partem 
foedaverat,  ardente  febri  die  i2.Deccmbris  ejusdem 
anni  natura?  debitum  reddidit.  Vir  patria?  fua;  de- 
cus  &  ornamentum  longe  excellentilfimum  c). 


0  Qui  plura  de  vita  &  geftis  hujus  Prasfecli  defiderat,  adea». 
esb  ergi  1  Laudationem  funebrem  in  Olairn  Rudfack 
Palrem,  babitam  Upfalu  anno  1703.  4. 


HORTUS   UPSALIENSIS.  m 


PR^FECTURA    OL.  RUDBECKII 

FILII. 

ol.  rudbeck,  magni  Patris  filius  indolis  exi- 
mia?,  natus  anno  1660.  d.  i^.Martii,  cura  &  infti- 
tutione  paterna,  quievis  pneclara  acri  arripuit  in- 
genio.  In  adolefcentia  digladiandi,  equitandi  &  pin- 
gendi  arte  non  modo  exercebatur,  fed  in  Botanicis 
potiflimum  quantopere  profecerit,  indicio  eft  Dijfer- 
tatio  Academica ,  de  propagatione  plantarum,  egregia, 
Upfalice  Anno  i6%6.  8-  Quo  quidem  eruditionis 
fuas  fpecimine,  dum  univerfam  Horticulturam  cx- 
hibuit,  planum  juxta  fecit  omnibus  fe  minime  tiro- 
nem  effe,  fed  veteranum  potius  &  fubacli  ingenii 
hominem. 

Quare  conftitutus  Facultatis  Medicce  Adjunft.us, 
Anno  1687.  peregre  profeclus,  Daniam,  oras  Ger- 
mania?,  Belgium  &  Britanniam  emenfus,  Ultrajecii, 
anno  1690.  Doctor  Medicince  legitime  renuntiatus  eft, 
edito  pra?clare  erudicionis  fua?  fpecimine  de  Funda- 
mentali  Plantarum  notitia.  UltrajeEti  1690.  4.  & 
Viennce  1(590.  12.  cujus  incudi  fubjefto  Hermanni 
Syftemate  Plantarum  novo,  palam  fecit  univerfis, 
diligentifllma  aufcultatione  Hermanni  ProfeflToris 
Leidenfis,  familiariter  notis  jam  plerisque  planta- 
rum  gencribus ,  folidiflima  fe  Botanices  principia 
animo  comprehendiffe. 

Anno  1691  huic  filio  mox  domum  reduci,  jam 
ingenii  &  doftrina:  opibus  inftru&iflimo ,  munusPro- 
feflbrium  &  fimul  quidquid  ad  res  Botanicas  perti- 
neret,  reliquit  parens  Rudbeckius. 

Anno  1695  juffus  eft  a  Rege  Carolo  XI.  oras 
Lapponice  perluftrare  Rudbeckius  junior,  ibidem, 
quaecunque  inveniri  ufpiam  potuiffent,  fpecies  Lapi- 
dum;  Plantarum,  Herbarumque  ;  Avium,  Pifcium 
&  animalium  ceterorum ,  omnia,  attcnta  ingenii 
&  oculorum  acie,  fignaturus.    Iter  hoc  moleftiaj 

M  3  ple- 


m          HORTUS  UPSALIENSIS. 


pleniflimun  obfequenti  promtoque  animo  fufcepit, 
adfumtis  fecum  vitse  fociis  Fratribus  Comitia?  digni- 
tatis  jacobo  &  carolo  gyllenborg;  Eft 
hic,  quem  Cancellarium  fuum  gratiofiffimura  &  vere 
magnum  veneratur  Academia  Upfalienfis,  atque  ut 
hoc  Mcccenate  diutiflime  fruatur,  ardenter  preca- 
mur.  Adcrat  etiam  ad  manum  Andr.  Holtzbom, 
arte  pictoria  priftantiflimus ,  Doctor  deinceps  & 
Medicus  Provincialis  Nycopiae.  Fecit  hoec  in  Alpes 
boreales  expeditio,  ut  Tomus  primus  Novce  fic  di- 
ftae  Samolad  feu  Lapponice  illuflratcE,  in  lucem  publi- 
cam  ederctur.  Upfal.  1701.  410.  Latino  -  Suetice, 
pag.  79.  Rcliqui  Tomi  nondum  editi,  idque  rei  li- 
terariee  detrimento  haud  mediocri.  Quantum  in 
Lapf)onia  Plmtarum  indagarit  Nofter,  Acta  Litera- 
ria.  Upf.  1720.  fatis  indicant. 

Mirificae  erat  voluptati  ope  Holtzbomii  omnes 
fere  Avium  Suecicarum  fpecies  depiclas  expreffas- 
que  intueri ,  quas  tam  concinne  &  adcurate  delmea- 
vit,  ut  palmam  dubiam  omnibus  fecerit  fcitus  ille 
pictor.  In  hunc  volatilium  adparatum ,  in  gratiam 
ftudiofe  juventutis,  publicas  inflituit  lecliones  Rud- 
beckius. 

Auxiliares  etiam  manus  tulit  patri  Rudbeckio 
in  opere  majore,  figuris  plantarum  numerofiffima- 
rum  cxornato,  unde  typis  impreffus  prodiit  Campi 
Elyfii  Liber  fecundus ,  opera  Olavi  Rudbeckii,  Patris 
£f  Filii,  Upfalice  1701.  Folio.  pag.  239.  Tomus 
primus  typis  exfcriptus,  nondum  tamen  de  officina 
Typographica  exierat ;  figura3  item  omnes  Jigno  in- 
fculpta?,  in  complementum  decem  Tomorum  fe- 
quentium,  dum  anno  1702  d.  16.  Maji  fortuitum 
incendium  brevi  momento  maximam  partem  urbis 
Upfalienfis,  ArcemRegiam,  Templa,  Academiam 
Carolinam,  officinam  Typographicam,  HortumAca- 
demicum  &  ejus  Hybernaculum  haufit  inque  cineres 
&  favillas  redegiu 

Major 


HORTUS   UPSALIENSIS.  183 


Major  utique  incidit  calamitas,  majus  damnum, 
plerisque  in  locis,  quam  ut  facile  refarciri  pofTet; 
hinc  adeo  epocha  Horto  noftro  dira  fatis  &  funefta 
numeratur:  Rudbeckii  quidem  cura  &  labor  pro  re 
Hortenfi  etfi  neutiquam  ceffaret,  experiri  tamen 
cogebatur,  fpecies  plantarum  asftivo  tempore  col- 
leclarum ,  aut  exteris  ab  oris  adveftarum ,  vi  hi- 
berni  frigoris  quotannis  emori,  quandoquidem  ad 
earum  confervationem  nullum  amplius  fuppetebat 
Hybernaculum. 

Idem  etiam ,  ubi  multam  pofuerat  operam  in 
lingua  Lapponica,  ejusque  natalibus ,  illuftranda, 
factis  antea  in  ftudio  Linguarum  Europsearum  & 
Orientalium  magnis  profc&ibus ,  fenfim  pedeten- 
timque  harum  rerum  deliciis  incenfus,  ad  Lexicon 
quoddam  Harmonicnm  elucubrandum ,  adjecit  ani- 
mum  ,  idque  induftria  &  labore  die  nocteque  in- 
comparabili :  quapropter  non  mirum ,  li  frigefcere 
&  negligi  coeperit  in  dies  Hortus  Botanicus,  quod- 
que 

Alterius  vires  fubtrahit  alter  amor^ 

Mora  moram  traxit,  ingravefcebat  aetas,  Clemen- 
tiiTimo  etiam  permiffu  Sacras  Regias  Majeftatis ,  ad 
Lexicon  Harmonicum  perficiendum  omne  ftudium 
&  operam  contulit,  vicaria  fungentibus  opera  Mar- 
tino,  Rofenio  &  Linnaso. 

Itaque  ubi  exoleverat  aliquamdiu  Ilortus  no- 
fter,  de  illo  recuperando  follicitus  cogitare  ccepic 
Senatus  Academicus  :  Prcefidi  hujus  Dilfertationis 
Ccleberrimo  id  negotii  datum  eft ,  ut  follcrteni 
Hortulanum  provideret ;  arceflebatur  hanc  in  rem 
idcirco  Diedericrs  Nietzel  anno  1739.  ^uae  art^ 
magifter  intelligentifHmus. 


Tan- 


184  HORTUS  UPSALIENSIS. 


Tandem  Rudbeckius  Plcuritide  morbo  impli- 
citus,  qui  in  Aphthas  ceflit ,  ex  hac  mortalitate 
emigravit  anno  1740.  d.  23.  Martii  d). 

Medicus  Regius  &  Reg.  Colleg.  Med.  Adfeflbr, 
Celeberrimus  Dn.  Doc"r.  nicol.  rosen,  Rudbe- 
ckio  fucceflk  anno  1740.  alter  vero  Profellbr  Me- 
dicina? ,  Doct.  Lmrent  Roherg,  fenio  preflus  va"a- 
tionrm  muneris  Profeflbrii  imperravit,  cui  anno 
1741.  furTc&us  Dn.  Docl.  carolus  linn^us, 
quam  fpartam  quanta  cum  nominis  fui  gloria  or- 
nent,  multa  exterorum  &  indigenarum  de  illis  elo- 
gia  abunde  teftantur. 

Hi  duo  Profeflbres  recens  conftituti ,  rem  Me- 
dicam  jam  prope  jacentem ,  quantum  in  ipfis,  faci- 
lius  fublevaturi,  inter  fe  paCti  funt  de  fua  cujusque 
opera  commutanda,  ut  D.  D.  rosentus  Nofo- 
comii  prasfeCturam  curaret  remque  Anatomicam  pu- 
blicis  lectionibus  traderet,  Pbydologiam  praeterea, 
Pathohgiam  atiologicam  ,  Tberapiam  &  praparatio- 
nes  Medicamentorum;  Alter  vero  D.  D.  linnjeus 
viciflim  prajfecturam  Horti  Academici  fibi  curae  efle 
voluit  ;  pra?lect.urus  quoque  Hijforiam  Naturalem, 
Diatam,  Diagnofin  morborum,  Botanicen  &  Mate- 
riam  Medicam;  quod  quidem  inftitutum,  primo  con- 
fenfu  Acadcmici  Senatus ,  mox  nutu  &  adproba- 
tione  Uluftrifiimi  Academiae  Cancellarii  fancitura 
confirmatumque  eft. 

Celeberrimus  D.  D.  Rofen  perbreve  illud  tern- 
pus  quo  Horti  curam  gerebat,  duo,  eaque  infignia 
commoda  procuravit:  Prius  ut  fepimenta  antiqua 
&  ruinam  minantia  exftruerentur,  pofterius  ut  fpa- 
tium  Horto  dicatum  duplo  auclius  evaderet ;  eo 

enim 


d)  Hujus  Vitae  curfum,  prsclarum  omnino  &infignem  vide, 
fis  ,  in  Laudatione  funebri  Olavi  Rudbeckii  babita  a 
Celeberrimc  Dn.  Profeflore  ioh.  ihre,  Upfali»  1741. 
Quarto. 


HORTUS   UPSALIENSIS.  185 


cnim  fuadente  heredes  Rudbeckii  proprium  quafi 
Hortum,  Academico  adjacentem  vendebant,  qui 
hodie  conjunctus  cum  antiquo,  continet  fpatium 
iftud  cisAquaria,  quo  hodie  Area  Vernalis,  Autum- 
nalis,  Meridionalis  &  Hybcrnacula  comprehendun- 
tur. 

PR.EFECTURA  LINNyEI. 

Anno  1742  confirmata,  quam  diximus,  parti- 
tione  inter  Medicina?  Profeffores ,  &  Clariflimo  Dn. 
Praefide  Praifec"lura?  admoto ,  accefferunt  varia  for- 
tuna;  faventis  emolumenta  ad  Hortum  inftauran- 
dum  perquam  neceffaria. 

Senatum  Academicum  conftituerunt  Viri,  omni 
fcientiarum  genere  Clariflimi  e)  ,  qui  uti  omnium 
difciplinarum  jufti  erant  aeftimatores ,  ita  &  Bota- 
niccs  acStudii  Medici  commoda  curabant ,  fummo- 
que  flagrabant  defiderio  videre  inter  Mufas  Upfa- 
lienfes  Hortum  Academicum,  qui  aliis  Academicis 
hortis  nullo  fplendore  cederet.  Transaclum  igitur 
eft,  ut  quidquid  ad  hanc  rem  fpe&are  videretur, 
fumtibus  Academia?  novam  confequeretur  faciem, 
utque  TEdes  Botanica;,  negle&aj  jam  ac  deferta?, 
reaidificarentur. 

Senator  Regis  Regnique,  nec  non  Prcefes  Regice 
Cancellaria ,  IliuJhiJJimus  Comes  ac  Dominus ,  caro- 
lus  gyllenborg,  idemque  lllujlriffimus  Acade- 
mice  Co.ncellarius ,  pro  falute  erudita;  Civitatis  omni 
excubans  cura,  Catadromo.  Obfervatorio  Aftro- 
nomico,  &  Nofocomio  Acadernico  reftauratis,  Hor- 
tum  quoque  diligentiflime  reficiendum  juflit  &  fua- 
fit,  transmiflb  pariter  Schemate  feu  Forma,  cujus 

M  5  ad 


c)  Hi  fuere:  0.  Celjius.  E.  Melander.  A.  lllnbom.  M. 
Afp.  M.  Beronius.  D.  Solander.  A.  Eercb.  N.  Rofin. 
C.  Linn^us.  A.  Gromvall.  E.  Frondin.  A.  Boherg. 
S.  Klingenfiierna.  A.  Celfius.  P.  Ullen.  G.  Matbe- 
fius.   P.  Ekerman.    J.  lbre.    A,  Arrbenius* 


186  HORTUS  UPSALIENSIS. 


ad  fimilitudinem  difponi  voluerat  fingula  arearum 
totiusque  Horci  fpatia. 

Nohilijfimus  Dominus  carolus  hIIrleman, 
Supremus  jlula  Regice  &  hortorum  Regiomm  Inten- 
HtnS,  mira  artis  excellentia  nemini  per  univerfam 
Europam  fecundus,  hoc  Schema  fua  manu  praepa- 
raverat,  ex  quo,  veluti  exemplari ,  fundus  concin- 
niorem  acciperet  formam 

Quaeftor  Academiae,  Dominus  Magifter,  Petrus 
jfulin,  cujus  vigilantia  &  ftudio  prorfus  indefeffo, 
reliqua  noftri  Lycei  aedificia  infigniter  crevcrunt, 
huic  rci  procurandae  fuam  diligentiam  nunquam  de- 
effe  voluit. 

Horrulanus  Diedericus  Nietzel ,  quem  anno 
1739  huc  per  literns  arceffivit  Cl.  Dn.  Praefes,  in 
hoc  opere  maturando  dexteritatem  fuam  &  expe- 
rientiam  probavit  minime  vuigarem  f). 

Clarif- 


f)  Natus  is  Hamburgi ,  patre  item  hortulano,  artem  didicit 
in  Horto  Gottorpienfi  per  annos  quatuor.  Plures  deinda 
hortos  Germaniae  attento  luftravit  oculo.  Aliquamdiu 
in  viridario  Herrenhaufenfi  ad  Hannoveram  meruit,  & 
fpatio  fex  menfmm  in  Saltzthalienfi ,  urbi  Guelpherbyto 
finitimo.  Poltea  idem  adminiftravit  munus  ad  Hufumum 
Holfatiae  per  intervallum  quatuor  annorum ,  ubi  Hortum 
Regium ,  prope  defertum  &  ad  incitas  reda&um,  cultum 
&  amoenitati  priftinae  reftitutum  reliquit.  Bremaequoque 
quum  per  annuum  fpatium  fubftitiffet ,  horto  Jacobi  Ort- 
manni  per  quatuor  praefuit  annos.  Per  annos  itidem  qua- 
tuor  curam  geffit  horti  P.evesmontii ,  ad  urbem  Britanniee 
Southantoniam  jacentis.  Hinc  evocabatur  praef  uturus  hor- 
to  prscipu<B  celebritatis  Cliffortiano ,  quani  quidem  fpar- 
tam  non  fine  laude  tuebatur  ad  annum  1739,  cum  voca- 
tione  Celeberrimi  Domini  Praefidis  Upfaliam  acceffit  an- 
nos  natus  triginta  fex,  adve&is  fecum  diverfis  rariffima- 
rum  plantarum  generibus,  apud  Noftrates  ante  eum  diem 
'  non  vifarum ;  in  quibus  prasprimis  numeramus  Arborem 
Camphoriferam ;  harum  autem  plantarum  plerajque  pe- 
riere  vi  hiberni  frigoiis ,  pro  defectu  Hybernaculorum. 


HORTUS   UPSALIENSIS.  187 


Clariflirnus  Dn.  pr^eses  a  teneris  usque  annis 
rei  Botanices  ftudiofiffimus ,  &  ad  exteras  Europae 
Academias  in  Botanicis  famam  adfequutus,  apud 
Belgas  pariter  fpatio  aliquot  annorum  Praefe&ura 
Horti  Cliffortiani  perfunftus ,  Upfalienfis  jam  de- 
mum  fufcepta  Praefe6tura,  nuJlum  non  in  id  ftudium 
adhibuit,  ut  omni  plantarum  herbarumque  adpara- 
tu  efflorefceret  Hortus  Academiae  Upfalienfis. 

Mox  igitur  domwn  PrafeEli  (fig.  16.)  veterem 
dirui  novamque  exftrui  vidimus,  muro  longe  foli- 
diori;  fundus  quidem  &  fundamenta  eadem,  quse 
prius ,  permanfere,  tamen  in  altius  adfurgit  oedifl- 
cium,  ampliantur  feneftrae  &  penetralia  commodio- 
ra  ac  jucundiora  fiunt  te6to  gypfato.  Domicilium 
inferius  ufibus  familiae  infervit.  Superius  autem 
Praefccto  adfignatum  eft,  ita  ut  Conclave  (D)  fit 
Mufeum  Naturalium,  Atrium  (C)  privatis  lectioni- 
bus  pateat,  Cameram  vtro  (A)  BibliothecS,  Dn.  Prae- 
fidis  fibi  depofcit  propria,  &  ex  qua  in  Hortum  uni- 
verfum  oculorum  profpectus  excurrit,  ut  conftet, 
quam  probe  penfum  fuum  laboremque  abfolvant 
operarii,  &  ne  vim  rapinamve  exerceant  maligni. 
Poitea  inutili  copia  arborum  fruticumque  hortus 
purgabatur,  effodiebatur  folumque  complanabatur. 
Ambulacra  decentius  inftruebantur ;  Humus  atra  & 
foecundior  in  areolas  colligebatur ,  jam  elevandas, 
copia  vero  arenarum  locupletabantur  ambulacra, 
ad  nitorcm,  ficcitatem  &  ornatum  conciliandum. 
Hac  ergo  ratione  fpatia  ipfius  horti,  prius  depreffa, 
materia  large  ingefta,  humiditate  &  inaequalitate  li- 
berabantur. 

aquaria  (Dammar,  flg.7.  8-  9-)  effodiebantur, 
ubi  folfa  olim  veterem  illum  hortum  a  tractu  jam 
adjefto  fejunxerat,  quae  lutulentis  nimium  &  limo- 
fis  fcatebat  aquis,  a  fonte  cis  plateam  finitimam  ja- 
cente  (fig.  24O  erumpenubus.    Haec  Aquaria  difpari 

func 


i88  HORTUS  UPSALIENSIS. 


funt  profunditate  :  medium  feu  Aquarium  lacufire 
(fig.  3.)  altiffime  effofFum;  alterum.  f.  Aquarium  flu- 
viatile  (fig.  9O  aquiloni  oppofitum ,  mediocriter; 
Aquarium  paluftre  (fig.  7.),  quod  ad  meridiem  ver- 
git,  minimum  inter  fundum  &  aquarum  fuperficiem 
relinquit  fpatium;  idque  propterea,  ut  unumquod- 
que  diverfis  ufibus  pateat.  Latera  feu  margines 
viridi  vefliebantur  cefpite,  ab  aquse  fuperficie  ar&o 
tramke  feparato  ,  quo  ornatus  loci  &  amcEnitas 
confpeftior  evaderet.  Aquarum  duftus  allicieban- 
tur  ad  aquarium  paluftre  (fig.  7.)  per  defoffos  oc- 
cultosque  cylindros  &  tubos  fub  platea  (fig.  24.); 
illud  autem  aquam  demittit  per  fimiles  canales  ad 
aquarium  lacuftre  (fig.  80?  hoc  deinceps  ad  fluvia- 
tile  (fig.  9.)»  ex  quo  per  ejusmodi  canales  deHorto 
educitur  ad  fig.  12.  Itaque  in  hifce  aquariis  peren- 
nis  &  viva  fuppetebat  aqua,  quaj  nec  aaftivo  tem- 
pore  exarefceret,  nec  ardore  folis  putrefceret,  ne- 
que  pluviis  imbribusque  augeretur.  Quo  quidem 
pafto  Hortus  olim,  autumno  pnefertim  &  verno 
tempore,  aquis  prope  inundatus,  commodus  ac  fic- 
cus  evafit.  Sic  ad  irrigationes  quotidianas,  afFatim 
aquarum  &  quidem  vivarum,  fingulis  anni  tempe- 
ftatibus  in  promtuerat;  hinc  denique  plantis  aqua 
&  humore  gaudentibus  idoneus  comparabatur  Iocus. 

Dua;  areje  majores  (Quarter),  perennis 
(fig.  10.  10O  &  annua  (fig.  11.  iiOj  maximam 
horti  conitituunt  partem,  quarum  utraque  a  fe  in- 
vicem  in  quadraginta  quatuor  areolas  (fangar)  al- 
tius  congeftas,  divifa,  nec  illse  latiores,  quam  ut 
aliquis  ad  latus  pofitus ,  ab  inutili  &  agrefii  herba 
eas  runcare  queat.  Unaquasque  area  fepe  viva  & 
humili  (Brofthack)  cingitur,  &  ad  unumquemque  in- 
troitum,  portula  feris  communita  clauditur,  ut  Pe- 
regrinis  &  Hofpitibus  curiofioribus ,  omnes  quidern 
plantarum  fpecies  fine  obflaculo  oculis,  non  item 

ma-nu 


HORTUS   UPSALIENSIS.  189 


manu  contingere  &  attreclare  liceat.  Hx  fepes  ad 
utrumque  latus  ambulacri  majoris  (fig.  25.  i$.)  con- 
ftant  Abietibus  tonfis  &  fempervirencibus ,  ad  latus 
orientale  ex  Spira^a  &  ad  reliqua  latera  ex  Syringa, 
Philadelpho,  Berberide,  Euonymo  ac  Salicibus. 

hybernacljlum  (Orangeriet)  pofitum  eft 
ad  eam  partem  Horti,  quas  ad  orientem  porrigitur; 
quoniam  vero  linea  folaris  oblique  locum  pertranfit 
(fig.  26.),  ita  exftruftum  eft  Hybernaculum ,  ut 
Frigidarium  introitu  feu  portae  (fig.  12.  13.)  horti 
e  regione  refpondeat,  &  brachium  feptentrionale 
foli  meridionali  obvertatur;  pars  vero  auftralis  fi- 
mili  ftruclura  occidentem  fpectet.  Fundus  altc  ege- 
ftus,  nec  alia  terra  ibidem  relicla,  nifi  argilla  foji- 
diore  &humidiore,  cui  impofita?  compages  &  jUn- 
tturae  ferri  validioris,  ad  rude  faxum  fundamenti 
loco  fuftinendum :  Huic  innititur  murus  de  latere 
coctili  ulnas  IX  altus,  ab  illa  pprte,  qun?  ad  hortum 
vergit;  a  poftica  vero  humiliorem  habet  parietem 
ha?c  domus,  ut  teclum  huc  paullatim  fubfidat.  Te- 
gitur  totum  Hybernaculum  laminis  ferrcis,  cujus 
fundamenta  horto  objetta  arenofo  faxo  contegun- 
tur.  Hybernaculum  hoc  difpefcitur  in  Frigidarium 
(fig.  1.)  in  medio  fitum;  brachium  feptentrionale 
duo  complectitur :  Caldarium  (fig.  1.)  atrio  f.  frigi- 
dario  proximum  &  Tepidarium  (fig.  3.),  quod  hoc 
brachium  terminat.  Brachium  meridionalc  (fig.  27. 
28.  29.  30.  31.)  Hortulano  habitandum  hodie  con- 
ceditur. 

frigid arium  (Salen,  fig.  i.)  in  altitudinem 
VI  ulnarum  patet.  Paries,  ad  boream  &  meridiem 
fpectans,  medius  in  dimidium  cylindri  (d,  d)  cava- 
tur;  in  horum  utroque  caminus  magnitudinis  exi- 
mix  vifitur,  conftans  materia  iigulina,  ut  locus  ille 
capacilfimus  incalefcat,  ubi  intenfms  incidit  frigus. 
Prope  ad  latus  occidentale  aperitur  via  hinc  (b)  a 

domi- 


190         HORTUS  UPSALIENSIS. 


domicilio  Hortulani ,  iliinc  (c)  a  Caldario,  feneftra 
fonbus  inferca,  ut  a  Frigidario  pateat  profpectus 
in  virentem  fempcrque  fiorentem  jeftatem  Caldarii. 
Habet  paries  occidcnti  oppofitus  (a)  quatuor  fcne- 
ftras  capaciores,  preeter  anguftius  aliud  fupra  ja- 
nuam  in  hortum  duccntcm;  qui  quidcm  inrroitus 
duplicatis  clauditur  foribus ,  ati  frigus  hibcrnura 
prohibendum:  teetura  gypfo  illitum:  pavimentura 
quadrato  lapide  calcareo  Jcevigato  &  ex  Oelandia  ad- 
veclo  ftratum  eft. 

caldarium,  (Dref hufet ,  flg.  i.)  uln.  VII 
altum,  pavimentura  oftentat  coclo  latere  teclum, 
fefquiulna?  menfura  altius  pavimento  Frigidarii. 
In  angulis  borealibus  duo  comparent  camini  (a,  b) 
horizontales ,  quibus  ligna  injiciuntur  extra  pa- 
rietem,  &  quorum  fiftula?  horizontaliter  fefe  in 
longitudinem  extendunt  ad  latus  usque  meridionale 
(g,g),  poftmodum  foras  in  altum  exeunt  per  mu- 
rum  feptentrioni  oppofitum  (a,  b)^  prout  tabula 
profpecius,  in  limine  Differtationis  noftra?  pofita 
demonftrat.  Latus  auftrale  Caldarii  (g,g)  fola  fe- 
neftrarum  junclura  conftat,  hunc  in  modum  inclina- 
tis,  quem  declarat  delineatio,  in  fine  hujus  opufculi 
fita,  quemque  hoc  majori  adnotatione  dignum  exi- 
ilimavi,  quod  Caldarium  hac  inclinatione  feneftra- 
rum,  foie  radios  evibrante,  duntaxat  ab  illo,  tan- 
tum  caloris  adquirit  gradum  ,  ut  Thcrmcme- 
trum  g)  ad  gradus  32  fa?pe  adfcendat  ,  quamvis 
non  facile  20  a  25  admittatur  fuperare  gradum 
Hortulani  vigilantia  ;  nec  infra  15  gr.  hyeme  facile 
defcendere,  antequam  focus  defeclum  folisfuppleat. 
E.  g.  Beneficio  radiorum  folis  anno  1744  d.  r.  Ja- 
nuarii  fic  incaluit  hic  locus ,  ut  nonnulli  huc  ingrefli, 
perque  horulce  fpatium  fubfiftere  cogitantes,  poft 

morara 


g)  Thermometrum  noflrum  eft  o  in  pundo  congelationis, 
&  numerat  100  ad  gradus  aquse  coquentis. 


HORTUS   UPSALIENSIS.  191 


moram  decem  minutorum  ,  membris  omnibus  fado- 
re  perfufis,  foras  exire  cogerentur.  In  medio  pa- 
rietis  ad  boream,  caminus  (c)  duplici  ratione  accen- 
di  poteft,  partim  forinfecus  ad  locum  calefacien- 
dum,  partim  autem  intrinfecus  ad  vapores  humidos 
inde  eliciendos.  In  medio  Caldarii  noftri  area  efl: 
infigniter  ampla  (d,  e,f),  humoatra  referca,  in  qua 
plantarum  genera  confita,  feneftris  fupra  &  ab  an- 
tica  collocatis,  incrementa  capere  poflunt  facilhme. 

tepidarium  (Belgis  Aloe-Kaft,  fig.  3.)  pa- 
vimentum  habet  profundius  quam  Caldarium,  duas- 
que  feneftras  verfus  occidentem,  ad  boream  autem 
unicam,  a  qua  plaga  ingreflus  (a)  ab  horto  etiam 
aperitur;  ad  auftrale  latus  vero  janua  (b)  in  Calda- 
rium  aperitur.  Hujus  Tepidarii  altitudo  VI  ulna- 
rum  numeratur.  Hic  repofitoria  per  gradus,  in 
Formam  amphitheatri  collocata,  ad  urnas  florum 
sxquifitorum  continendas. 

iEdes  Hortulani  magnam  habent  commodita- 
:em,  ut  poflitille  fine  ulla  moleftia,  frigore  domi- 
nante  foris,  e  fuis  a?dificiis  Hybernaculum  ingredi 
5:  explorare,  an  gradus  caloris  ubique  temperatus 
Qt,  nec  ne.  Extima  ejus  habitatio  meridiem  refpi- 
:it,  qui  in  Mufeum  Horti,  fucceflu  temporis,  com- 
nutari  poterit;  longitudo  vero  hujus  brachii,  ad 
Dccidentem  pi&is  duntaxat  feneftris  ornati,  in  Fri- 
jidarium  cedet  fortafle,  auftis  aliquando  opibus 
rlorti,  ut  locus,  Frigidario  jam  deftinatus ,  ufibus 
leceflariis  fervire  nequeat.  Tnm  vero  domus  Hor- 
;ulani  a  tergo  vel  in  confinio  exftrui  pofie  videtur. 

Partes  feu  latebras  Hybernaculi  teclo  proximas 
jccupant  utenfilia  &  inftrumenta  Horticulturas  de- 
tinata  h). 

VAPO- 


b)  Qualia:  Campana  Solaris ,  Glasklocka.    Carrus ,  Skott- 
ktaira.    Crates  arunJinaces ,  Alattor.    Culter,  Knlf, 


192         HORTUS  UPSALIENSIS. 


vaporarium  (Dref biincken  fig.  13.)  ad  la- 
tus  Hybernaculi  occidencale  vifitur,  ligno  exflru-  1 
ftum  &  inclinacis  feneftris  diftinctum:  repletum  de- I 
nique  ftercore  equino,  quod  Cortices  coriariorum  ' 
(Garfware  bark)  contcgunt.    Urnas  hic  terra  prae-  ] 
gnante  ex  humo  atra  cenuiffima  &  cribraca  plenas 
videmus;  his  injccfa  femina  plantarum  Indicarum, 
aeftivo  tempore,  ardore  folis  &  fimul  calore  terras 
tamquam  in  ventre  equino  excludenda.  Vaporarii 
hujus  alticudo  3^  ulnarum  numeracur  i).  Gradus 
caloris  hic  adfcendic  faepe  ad  42. 

SOLA- 


Forfex,  Sax.  Gutturnium,  fVattukanna.  Harpax,  ApeU 
plockare,  Ligo ,  Spade.  Olla  umbratilis,  Skyggklocka. 
Kaftrum ,  Rdjfa  feu  Hdrf.  Kutum ,  Luta  feu  Kaka. 
Sarculum,  Hacka.  Scala,  Stega.  Tribulus,  Fotangel. 
Tridens,  Grep  Trulla,  Keller.  Vedtis,  Jernftor.  Ve- 
hiculum ,  Bdr.    Uncus  ambidexter ,  Bardifan.  &c. 

i)  Vaporariis  deftitutus  quondam  01.  Kudbeckius  fenior, 
furnum  ipfe  ingeniofe  excogitavit,  vaporarii  elfectum 
fupplcntcm.  Videatur  G.  Lobrman,  iub  prsefidio  0.  Rud~ 
beck,  Horticultura  nova  Llpfalienjis.  Llpf.  1664.  4.  Quee 
cum  rarifiima  fn,  liic  eundem  in  compendium  redactum 
fiftam  furnum.  Loeus  apricus,  cujus  32  pedes  in  longi- 
tudinem  ,  4.  in  latitudinem ,  trabibus  inter  fe  junciis  cin- 
guntur,  quibus  lateres  cocti  imponentur  ad  altitudinem 
•dimi  iii  pedis.  Porrectaque  totius  ftrudlurae  longitudine 
ab  ortu  in  occafum ,  fupernae  dictorum  laterum  extrenii- 
tati  alii  lateres  faftigio  pedem  non  excedentes  incumbent, 
adeo  ut  in  eorum  cavitate  apte  prunae  queant  eontineri»  , 
Latus  muri  meridiem  lpedtans  8  foraminibus  aequali  trium 
pedum  lpatio  ab  fe  invicem  diftantious  peilorabitur,  pru- 
nis  vere  ingerendis  accommodatis.  Excipient  lateres 
cancelli  senei  totam  muri  fupremam  cavitatem  tegentes. 
Cancellorum  foramina  lapilli  claudent  tam  ad  terram  de- 
lapfu  arcendam,  quam  calorem  diutius  conitrvandum.  I 
Nam  terram  canceili  luftincbunt  altitudinis  ieiquipeda- 
lis,  quae  ne  protinus  diffluat,  lateribus  quoque  ad  latera 
fupra  cancellis  dilpoficis  muniecur  ejusdeni  cuin  tcrra  al- 
ticudmis.    His  raeridiem  verius  fupcrerigend<e  feneftrae 

vitreas 


HORTUS  UPSALIENSIS. 


solarium  (Fenfterbanken,  fig.  14.)  verfus 
meridiem  Vaporario  refpondet;  feneftra  ad  occiden- 
tem  vergunt,  fub  quibus  per  gradus  fcamna  funt 
difpofita,  ad  urnas  plantarum  diverfiffimarum  reci- 
pie^dus:  quae  ita  collocata?  &  calore  maturitatem 
adfequuntur  magis,  &  adverfus  vim  tempeftatis  fri- 
goris  nochi  pnelcrtim  communiuntur.  Solariurn 
vero  hoc  ulnas  3!  in  altitudinera  patet. 

apricarium  (fig.  12.)  Aquariis  e  regione 
objicitur,  feneftris  coopertum,  in  quo  planta  fiicca- 
lenta  a;!tate  colloc:intur ,  folares  radios  exceptura?. 

area  meridionalis  (fig.  5.)  magnum  effc 
Forum  idque  nudum,  arena  conftratum:  ha?c  de 
Hybernaculo  prodeuntem  Floram  verfus  meridiem 
excipit,  urnarum  pofitu  ac  ferie  mire  jucfunda ,  qiiEe 
autetn  tempore  hiberno  in  Frigidario  commodum 
accipiunt  hofpitium.  Haec  vero  area  fepe  viva  un- 
dique  fepta,  porta  feraque  clauditur. 

area  vernalts  (fig.  4.)  pars  illa  Horti 
juuncupatur,  quae  confinis  eft  Vaporario,  cujus  la- 
tus  occi  lentem  inter  &  aquilonem  pariete  alto  in- 
cluditur,  juxta  quod  plantae  fcandentes  virefcunt 

„  laniffi- 


vitreae  per  lon^itudinem  domus  mobiles.  Altitudo  fe- 
neftrarum  qwinque  erit  pedum.  Furnus  ad  latus  muri 
feptentrionem  vergentis  erigcndus,  fafto  fcilicet  primum 
foramine  in  roedio  muri,  quod  ab  omni  latere  duorum 
pedum  latitudinem  complectatur ,  ad  cujus  fupremum  us- 
que  furnus  exfiusier  ejusdem  cum  apertura  muri  latitudi- 
nis  in  fronte  (oramen  habens,'pro  prunis  inperendis, 
qund  poft  irijeitas  prunas  claudi  debet  janua  ferrea  Dido 
autem  furno  utimur  tempore  autumnali,  &  jeftivo,  ad 
prunas  excipiendas,  ne  fub  ipfis  cancellis  admotce  radi- 
ces  herbarum  undiquaque  difperfas  penitus  exurant.  Se- 
*  mina  terra?  iiftinftae  per  tubulos  terreos,  five  vafa  ficr.i- 
lia  rotunda ,  atque  oblongo-concava,  &  fundi  expertia 
committentur. 

Tom.  I.  N 


i94  HORTUS  UPSALIENSIS. 

laetiflimae :  reliqua  hujus  areae  latera  fepe  cinguntur, 
porta  exiturn  claudente. 

area  autumnalis  (fig.  6.)  Area?  vernali 
refpondet  ad  partem  areae  meridionalis  auftralem, 


circumvallatur,  nifi  quod  ad  auftrum  Pergulis  (efpa- 
lieO  fepta  invenitur. 

DOMICILIUM    PRJRFECTI  (fig.  l6.)  ad  OC- 

cidentem  ambitum  horti  excipit ,  per  quod  porta 
magna  &  quidem  ferrea  (fig.  17.),  quam  munifi- 
centiae  Illuftriflimi  Comitis  &  Domini  Friderici  Gyl- 
lenborgiiy  Judicis  Provincialis,  debemus  grati,  de 
platea  ampliori  (Svvartbacksgatan)  aditum  in  hor- 
tum  patefacit.  Ula  parte  exteriori  fcutum  gerit 
tribus  Corpnis ,  Infigne  regni  Sueciae,  ornatum; 
parte  autem  interiori  Comititium  iniigne  Gyllenbor- 
gianum  oftentat.  Hac  itur  via  per  aream  pri« 
fecti  aedificiis  propriam ,  ab  eoque  fatis  ingenio- 
fe  formatam  (fig.  19.  20.):  jacet  ad  dextram  ipfa 
quam  diximus,  domus  (fig.  16.) ;  ad  finiftram  aedicu- 
lae  villae  pofterioris  (fig.  21.  22.  23.) 

In  hortum  ubi  perventum  fuerit,  a  villa  Pra> 
fecti  Pergulis  erectis  fecretum,  in  vicinio  obvenit 
pulvinus  (fig.  34.  ad  35^)  virefcens  &  altius  paullo 
egeftus;  commoda  ille  fedilia  praebet,  qua  pergulas 
fpe&at,  variorum  fpecie  florum  perarocenus. 

Pars  meridionalis  horti  interjeftu  vici  f.  plateae 
minoris  a  finitimarum  sedfum  traclu  difterminatur. 
Interiora  feries  arborum  diverfarum  ornat,  quse 
ventos  &  procella;  injurias  arcet  facillime. 

Partem  horti  borealem  aedes  civium  prope  at- 
tingunt,  ubi  fepes  opere  topiario  (fig.  33 .)  tondenda?, 
ad  contegendum  hortum  plantatae. 

partes  exteriores  horti  (fig.  26.)  Orien- 
tioppofitJE,  terram  prsegnantem,  ftercus,  lignorum 
ftrues  &  varia  requifita  horti  excipiunt.  Hofpitium 
heic  quoque  plantae  invcniunt,  quibus  alibi  non 


juxta  Solarium.    Haec  fimil 


d 


con- 


HORTUS  UPSALIENSIS. 


conceditur  locus ,  aut  quae  funt  in  duplo.  Ab  orien- 
pali  latere  domus  hortulani  Cfig  32 .)  Fundus  nuper 
Academici  iuris  fa£tus  ad  ufum  ejus  privatum. 

ambulacra  fgangarne.J  latius  patentia  Horti 
hujus  Botanic;  haud  vulgarem  ornatum  conciliant, 
nec  non  fepimentum  (fig.  40  J  illud  quod  disjungit 
Aream  vernalem,  autumnalem  &  meridionalem ,  ab 
ambulacro  Aquariorum,  includitur  palis,  quibus 
Imponuntur  urnas  flongeras  ceitivo  tempore ,  ad 
fpeciem  Horti  Penfilis  efficiendam.  Via  Aream  in- 
ter  autumnalenj  &  latus  meridionale  Ambulacro  te&o 
jfflg.  36J  defHnatur,  ad  ardorem  folis  prohiben- 
dum;  quod  huic  vero  ad  aquilonem  refpondet  inter 
Aream  vernalem  &  fepimentum  a  tergo  parietis 
(fig.  39O,  Ambulacro  Jubdiali  adfignatur. 

horticulturje  partes  in  horco  hoc  noftro 
pjersque  quotannis  traclantur  &  exercentur,  easque 
faciie  addifcere  poflunt  ftudiofi,  quales:  Ablactatio- 
nes,  Sugningar.  Amputationes ,  Befkarningar.  CjV- 
cnmpofition°s,  Af  biingningar.  Delibrationes,  Ympnin- 
gar  i  Barken,  Fofjiones ,  Grafningar.  Inoculationes, 
Oculeringar.  Irrigationes ,  Wattningar.  Infitiones, 
Ympningar.  Runcationes ,  Rensningar.  Stercora- 
tiones ,  Giodningar.  Submerfiones  ,  Aflaggoingar. 
Tonfuras  ,  Klippningar.  Transmutationes ,  Flyttnin- 
gar.    Sarritiones ,  Skoflingar  &c. 

figuram  korti&  in  Profbectu  &  in  Mappa  fun- 
damentali  communicavi,  ut  Orbis  Botanicus  etiam 
de  longinquo  hortum  noftrum  quafi  oculis  intueri 
queat;  quo  quiclem  inftituto  eorum  fequutus  fum 
veftigia,  qui  Hortos  Academicos  antea  fic  exhi- 
buere.  E.  gr.  boerhaavius  &  royenus  Leydenfenti 
tillius  Pifanum ,  bajerus  Altdorfinum,  schenckius 
Patavinim,  monti  Bononienfem  ,  ca us  Heidelbergen- 
fem  hortum  confpe&ui  aliorum  fubjecerunt. 

MENsurarum  horti  indiccm  in  hac  Dilferta- 
tione  ficco  pede  prasterii,  contentus  ipfe  icbnogra- 

N  2  pbia 


ia<5          HORTUS  UPSALIENSIS. 


pbia  fealam,  adcuratc  obfervatam  adpofuifTe,  brevi- 
tate  Lecioribus  fortafie  non  injucunda;  litaturum  k).  j 

S  A  L  A  R  I  U  M. 

salarium  annuum  (Tragardens  ftaO  horto 
noftro  adfignatum  fic  difpenfatur,  ut  ferat  hortu-  I 
LANus  150  Thaleros  monetae  argenteae,  praeter  ufijm 
cedium  ei  adfignatarum,  qUa?  tamen  merces  adnutu 
Sacra?  Regiae  Majeftatis  clementifijmo ,  fumma  150! 
Thalerorum  adaucla  eft.    Adha?c  horto  quotannis  I 
120  Thaferi,   monetae  ejusdem,  transfcribuntur,  1 
impendendi  ad  fimum  comparandum,  ad  fepimenta,  I 
urnas  aliaque  neceffaria  cocmenda.    Infuper  Tbaleri 
40  argentei  pro  lignis  ad  focum  hyeme  alendum. 

operarii  fTraglrdsdrangarJ  duodecim,  quo- 
rum  finguli  quavis  aeftate  laborem  24  dierum  prae- ,' 
ftant,  gratia  fimul  Regiaconceduntur ;  ex  hifceitaque 
quotidie  aeftate  duos  operarios  in  horto  videmus. 

Hybernaculo  denique  exftructo,  vecturae  50I 
lignorum  ad  locum  calefaciendum  addicuntur,  tera-  ? 
pore  uniuscujusque  anni  hiemali: 

Merces  etiam  20  Thalerorum  argenteorurri 
perfolvitur  famulo  hibernaculi,  cujus  ofikiura 
eftquotidie,  quamdiu  durat  hiems,  tempeftive  Cal-  j 
dario  valvulas  feu  operimenta  feneftrarum  (Luckor-  j 
ne)  &  removere  &  adponere,  nec  non  focos  omnes 
Hybernaculi  accendere. 

Pretium  operae  &  vigilantiae  prjefecto  Horti 
JEdes  Botanicce  (fig.  16.)  habitandae  gratis  locantur;  I 
fic  tamen,  ut  rstionem  reparationum  reddere  te-  I 
neatur,  &  ipfe  aedificia  villae  pofterioris  ffig.21.23  JB 
fuis  impenfis  ftruenda  reficiendaque  curet. 

PLAX- 


k)  Si  quis  Le&orum  menfurae  ulnarum  noftratium,  h. 
Suecicarum,  parum  fuerit  adfuetus,  fciat  univerfa  noftra 
fcala  quadrantem  Sueticum  (M.  quarter)  confici,  quo- 
rum  quatuor  cubitum  (j,  aln^  conftituunt. 


HORTUS  UPSALIEXSIS. 


PLANTl, 

Antequam  ad  recenfionem  plantarum  herba- 
rumque,  raritate  &  fpecie  iniignium,  inque  Horto 
noftro  fuccrefcentium  accedamus,  memoriam  eorum 
honorificam  pneterire,  iniquum  foret ,  qui  de  femi- 
nibus  ec  phntis  undique  coiligendis  aut  huc  trans- 
miuendis  folliciti,  pra?clare  de  Horto  meruerunt; 
in  his: 

jussleus,  Bernb.  Prof.  Eotan.  Parifinus. 
sauvages,  Francifc.  Prof.  Botan.  Monfpel. 
royexus,  Adrian.  Prof.  Botan.  Leidenf. 
gesxerus,  Albert.  Archiat.  Duc.  Wiirtemb. 
barrerius  ,  Petr.  Prof.  Med.  Perpinianenf. 
groxovius,  Joh.  Frid.  Senator  Urbis  Leidenf. 
dillexius,  Job.  jfac.  Prof.  Botan.  Oxonienf. 
collinsoxus  ,  Petr.  Mercator  Civit.  Lond. 
lawsoxus  ,  Ifaac.  Med.  Caftrenf.  Reg.  Anglia?. 
catesb.eus,  Marc.  Gariff.  Peregrinator  Lond. 
hallerus,  Albert.  Prof.  Botan.  Gottingenf. 
gleditschius  ,  jf.  G.  Prof.  Botan.  Berolinenf. 
ludvigius,  Cbr.  Gott!.  Prof.  Med.  Lipfienfis. 
wagnerus,  P.  Cbr.  Arch.  March.  Brand.  Culmb. 
bergexius,  Car.  Aug.  Prof.  Botan.  Francof. 
gmelixus,  Job.  Gearg:  Prof.  Hift.  Nat.  Petrop. 
am.maxxus,  jfub.  Prof.  Botan.  Petropolit. 

Horum  nomina  in  horto  noftro  femper  magni 
funt  facienda,  ut  qui  omnes  ac  finguli  magnum 
rumcrum  rariflimarum  plantamm  mifere,  maxima 

vero  in  copia  Gcfnerus,  Sawcages ,  Royer.us  &,  qui 
reliquis  facile  hac  in  parte  prceferendus ,  Jujficcus. 

Nec  filentio  prn?termittendum\  horum  unum- 
quemque  amore  &  amicitia,  qua?  illis  cum  Celeber- 
rimo  Domino  Prajfidc  interceflit,  ad  hanc  operam 
prsftandam,  impulfum  fuilfe. 

N  3  -Noftra- 


t 


198  HORTUS  UPSALIENSIS. 


Noftratium  e  numero  fequentes  plantarum  pla- 
rimis  fpeciebus  hortum  locupletarunt.  Ut: 

cronstedt,  Jacobus,  Comes ,  Regis  Regniaue 
Semtor,  ex  horto  proprio  fulleroenfi  varias  mifit. 

ekeblad,  Claudius  ,  Comes ,  Confiliarius  Regice 
Cancellaria ,  Mini/ler  &  Plenipotentiarius  Regis  Re- 
gniciue  Suecice  ad  aulam  Gallicam,  variarlim  genera 
plantarum  e  Gallia  huc  transmifit. 

btelcke,  Steno  Carolus,  Lib.Bor.  S.  Dicafte- 
rii  Aboenfis  Confiliarius ,  mifit  numerofiffima  femina 
e  Ruffia ,  prsefertim  Sibirica. 

celsius,  Olaus,  &  S.  Theol.  Doci.  &  Prof 
Prim.  Upfaiienfis ,  varias  quoque  plantas  ab  interitu 
vindicavit,  horti  antiqui  indigenas  apud  fe  fo\'en- 
do,  quas  deinceps  priori  fuseque  patrias  bona  reddi- 
dit  fide. 

bteck,  Abrahamus,  Med.  Doct.  &  PraEt.  Stock- 
holmenjis ,  plurimas,  praefertim  fuccuientas,  in  iti- 
nere  apud  exteros  conquifitas  mifit. 

btelterus,  Sueno,  S.  Regice  Celfitudinis  Con- 
cionat.  Aulicus,  eMofcovia  varias  transmifit  plantas. 

Sic  adeo  ope  Virorum  doclrinae  fama  clarifiimo- 
rum,  nec  non  indefeffa  opera  &  Itudio  differtatio- 
nis  noftrse  Celeberrimi  Pra;fidis,  intra  trienniura 
duntaxat  in  tantum  excrevere  horti  divitias,  ut  li 
hortum  Parifinum  ,  Leidenfem  ,  Oxonienfem  & 
Cliffortianum  exceperis ,  alius  quisquam  in  orbe 
Europa?o,  multitudine  &  copia  fpecierum  plantarum 
diverfarum  vix,  opinor,  fuperabit. 

area  perennis  fuperbit  plantis,  quarum  radi- 
ces  vel  gelu  noftrum  hibernum  maxime  intenfum 
ferant  facillime  ,  quorum  in  numerum  pleraeque 
plantarum  indigenarum  adfcripts,  quibus  tamen  in- 
iignis  portio  de  plagis  Americce  &  Europce  borealibus 
advectae  jungenda.  Nominatim  veroj  pauca  re- 
cenfebimus : 


HORTUS   UPSALIENSIS.  199 


Aconitum, 
Antbericum , 
Afarum, 
Adonis, 
Arabis , 
Althaa  t 
Artemifia  Carol. 
Ariftolochia , 
Betula  nand, 
Circcea , 
Crocus  , 

Comus  herbacea , 
Colcbicum , 
Cbryfofplenium , 
Clematis , 
Dianthus , 
Dentaria , 


Epimedium , 
Eryngium , 
Ehulus , 
Echinopus , 
Fritillarice, 
Galanthus , 
Gladiolus, 
Globularia, 
Hedera , 
Hyacinthi, 
Hemerocallis , 
Irides  , 
Imperatoria , 
Ligujlrum , 
Lonicera , 
Leucojum, 
Lilia, 


Lathyrus , 
Myrica , 
Narcijfi , 
Ornithogala , 
Primalce , 
Pulfatilla , 
Rhodiola , 
Ranunculi, 
Rheum , 
Sanguiforba  1 
Saponaria  Carol. 
Saxifraga, 
Squamaria , 
Struthiopteris , 
Tradefcantia , 
Tbaliclrum , 
Vinca,  &c, 


Daphne , 

aream  annuam  illse  occupant  phntse,  qU35 
aeftivo  tempore  fub  diu  feruntur,  quarumque  radi- 
ces  unum  annum  aut  etiam  per  biennium  durant; 
ut : 


Androface , 
Anagallis1, 
Apbaca , 
Argemone, 
Crucianella , 
Cerinthe , 
Caucalis , 
Cunila , 
Clypeola , 
Cheiranthus , 
Crepis , 
Dipfacus , 
Digitalis , 
Fumaria  canaden- 


Glaucium , 
Hypecoum , 
Hefperis , 
Hippocrepis , 
Ifatis , 
Knautia , 
Laguras , 
Lycopfts , 
Lunaria , 
Lupini , 
Micropus, 
Medicagines , 
Mohucella, 
Moehringia, 
N  4 


Nigella , 
Oenothera, 
Omithopus , 
Panicum , 
Phalaris , 
Refeda , 
Scabiofa ,' 
Sherardia , 
Sceptrum  Carol. 
Scandix , 
Scorpiurus , 
Securidaca , 
Tordylium , 
Tropczolum , 

Tri- 


soo  HORTUS  UPSALIENSIS. 


Tribulus ,  Valantia,  Vulvaria, 

Trionum ,  Vicice ,  Xerantbemum. 

Trigonella,  &c. 

area  vernali  illse  plantarum  fpecies  continen- 
tur,  quae  hiberno  temporc  contegi  dcbent,  &,  ad- 
ventante  vere,  feneftrarum  beneficio  interdum  fua 
capiunt  incrementa.  His  vicinae  funt  plantae  de 
sibiria,  eaedemque  variae,  veluti:  • 


Alyjfa ,  Helxine , 

AJtragali ,  Heracleum , 

Anemones ,  Ifopyrum , 

Afpalatbi,  Leonuri , 

Afcyron  T.  Lactitca , 

Blitum ,  Melica , 

Bunias ,  Nepeta  Lopban- 
Centaurece ,  f  , 

Corifpermum ,  Papaver , 

JDracocepbala^  Porra, 

Habet  quoque  haec  Area  plantas  juxta  fepimentum 
fcandentes  ;  utpote  ,  Convolvuli ,  Ipomcea  ,  Pe/w* 
««,  &c. 

area  autumnalis  adparatum  earum  oftentat 
plantarum,  quae  hieme  tamis  abietum  refeclis  mu 
niuntur,  in  quarum  ciafTem  copia  quaedam  infignis 
virginde  debetur;  illse  funt: 


Ruyfchiana, 
Seneciones , 
Statice1, 
Seda , 

Scutellarioe , 
Tujfdago  Anandr. 
Valeriana , 
Vicia , 
Urtica, 

Zizipbora,  &c. 


Afteres  Virgin. 
Atropa, 
Clinopodium , 
Coreopfis , 
Erigeron , 


Monarda , 
Papaver  perenne 
Rudbeckia , 
Silpbium , 
Verbena,  &c. 


Eupatoria , 
Helenia , 
Kleinia , 
Linum  perenne^ 
Mimulus , 

area  meridionalis  seftivo  excipit  gremio  illas 
plantarum  fpecies,  quibus  per  menfes  hibernos  ho 
fpitiura  accommodavit  Frigidarium  noftrum;  funt 
que: 


HORTUS  UPSALIENSIS. 


201 


Ambrofa, 
Arclotis , 
Acanthus , 
Alaternus , 
Amygdalus , 
Armeniaca , 
Afclepias  arhor. 
Ammi, 
Aralia, 
Afphodelus , 
Bignonia, 
Beidalfar , 
Caftanea, 
Cephalanthus , 
Cornus  Virgin. 
CedruSy 
Cbryfocoma , 
Cifti, 
Celtis , 
Coronilla , 
Celfia , 
Carlina , 


Evonymus  virg. 
Falcata  Riv. 
Ficus  , 
Grevia, 
Genifia , 
Glycyrrhiza , 
Garidella , 
Galega, 

Hihifcus  Syriac. 
Heliotropia, 
Hellehori, 
^fafmina, 
Iberis , 
Ilex, 
Juglans , 
Liriodendron, 
Lyciwn , 
Lavendula , 
Lavatera, 
Laurus , 
Melianthus , 


Padi, 
Phillyrea , 
Perfica , 
Pyrethruniy 
Phlox, 
Phytolacca , 
Peganum , 
Phlomis , 
Prafmm , 
Rofmarinus , 
Rubia , 
Ricinus , 
Rufcus , 

Salvia  africana, 
Stcechas , 
Santolina , 
Spartia , 
Smyrnium , 
Sifyrinchium , 
Toxicodendron , 
Tinus , 
Trachelium , 
Teucria  , 
Telepbium , 
Thuya , 
Vitis , 

Zygopbyllum. 
&c. 


Morus , 

Chenopodium  frut.  Menifpermum , 
Cocblearia  glaft.    Melittis , 
Critbmum ,  Marrubium , 

Coriaria ,  Myrtus , 

Crambe,  Ofteofpermum, 
Colntea,  Oenanthe, 
Diervilla,  Pbafeoloides , 

frigidarium  aeftivo  vacat  tempore,  infer- 
vitque  Lectionibus  Publicis ,  ProfefTori  Botanices  ha- 
bendis,  plantarumque  demonftrationibus. 

caldarium  hieme  sque  atque  a?ftate  recipit 
illas  plantas,  quas  regiones  ardore  folis  calentes  & 
intra  Tropicos  pofita;  nobifcum  communicavcrunt: 
quales  asia,  africa  &  america.  Ut, 

N  5  Aca~ 


202  HORTUS  UPSALIENSIS. 


Acafia  agyptiaca,  Cardiofpermum  ,  Plumbago, 


Abrus ,  Diofcorea,  Phcenix, 

Adbatoda,  Eiephantopus ,  Parkinfonia, 

Ammannia,  Gompbrem,  Paj]i(lora, 

Acalypha,  Guitandina,  Phyfalis , 

Amjtatica,  Goffypium,  Paullinia, 

Ageratum,  Hibifci,  Petiveiia, 

Bahobab ,  Hymenaa,  Pfidium, 

Bafella,  Indigo ,  Phyllanthusy 

Bocrbaavia,  Juffaa,  Rivina , 

Bauhinia ,  ^fatropha ,  Ruellia , 

Bromelia ,  Kampferia ,  Sefban , 

Coffea,  Lantana,  Sida, 

Coiocafa,  Martynia,  Siegesbeckia , 

Cojlus ,  Milleria ,  Solana, 

Commelina ,  Malpig  bia ,  Saururus , 

Corallodendron,     Melothria,  Styrax , 

Caffue ,  Mimofa ,  Triumfetta, 

Convotvuli ,  Melochia,  Tournefol, 

Capfica ,  Moltugo ,  Urcna , 

Canna ,  Momordica,  Zingiber. 

Celofia ,  Nerium ,  &c. 

Coix ,  Nyttanthes , 

tepidarium  plantas  continet  vel  fuccalen 
tas ,  vel  de  Capite  bona  Spei  adveftas;  utpote: 

Amaryllid.es,  Eupborbia  foliac.  Phyllis , 

Andrachne,  Gerania  africana,  Porophyllon, 

Cyciamen,  Gieditfchia,  Pforaiia, 

Cercis ,  Hermannia,  Rhus  african. 

Cteome,  Hamantbus ,  Sempervivum  ca 

Citri ,  *  Hedyfarum  cana-     narienfe , 

Cupreffus ,              denfe,  Votcameria. 

Ceratonia,  Yucca,  &c. 

Carpefium,  Ixia  chinenfis, 


APRI 


HORTUS   UPSALIENSIS.  203 


apricartum  aeftivo  tempore  plantas  poflidet 
fucculentas,  quae,  frigore  urgente  hiberno,  aut  in 
Caldario  ,  aut  etiam  in  Tepidario  hofpitium  fibi 
vindicant;  Tales  funt : 

Cactus  fubrotundus  teftus  tuberculis  ovatis  barba- 

tis.    Linn.  cliff. 
Cactus  quadrangularis  longus  erecius,  angulis  com- 

preflis.    Linri.  cliff.  1 8 1- 
Caftus  fcandens  angulis  quinque  pluribus  obtufis. 

Linn.  cliff. 

Cactus  triangularis'  articulatus  (angulis  dentatis). 

Lirin.  cliff.  182. 
Cacius  fexangularis  longus  erectus.  Linn.  cliff.  18 r. 
Cactus  oftangularis  longus  ereclus:  angulis  compref- 

fis  undulatis  ,  fpinis  lana  longioribus.  Linn. 

cliff.  182^ 

Cactus  compreffus  articulatus  ramofus :  articulis 

ovato- oblongis,  fpinis  fubulatis.  Linn.cliff.  183. 
Cachis  comprellus  articulatus  ramofus:  articulis  fub- 

ovatis  hinc  retufis.     Tuna  major,  fpinis  validis 

fiavicantibus ,  flore  fulphureo.     Dill.  eltb.  398. 

t.  296.  /.  382. 
Cactus  compreffus  articulatus  ramofus:  articulis  li- 

nearibus  inermibus.    Tuna  mitior,  florc  fangui- 

neo,  cochenillifera.  Dill.  eltb.  399.  297. /.  383. 
Cactus  comprelfus  articulatus  ramofiiTimus ,  articu- 

lis  ovatis,  fpinis  fetaceis.    Linn.  cliff.183. 
Cactus  tereti  compreffus  articulatus  ramofiffimus. 

Linn.  cliff.  182. 
Caclus  fcandens  teres,  piinclis  echinatis  fcriatim 

ftriatus.   Opmitia  amerlcana.  minima  flagelliformis. 

Plum.  fpec.  6. 
CaCtus  caule  denudato  fpinofo,  foliis  ovato-lan* 

ceolatis.    Linn.  cliff.  183. 
Eupborbia  aculeata  triangularis  fubnuda  articulata, 

ramis  patentibus.    Linn.  cliff.  196. 

Eupbor* 


1204 


HORTUS  UPSALIENSIS. 


Euphorbia  aculeata  nuda  quadrangularis.  Linn.  cliff. 
196. 

Eupborbia  aculeata  nuda  rnultangularis,  aculeis  ge- 

minatis.    Linn.  clijf.  196. 
Euphorbia  aculeata  feminuda,  angulis  oblique  tu- 

berculatis.    Linn.  cliff.  196. 
Euphorbia  inermis  tetta  tuberculis  imbricatis,  folio- 

]o  lineari  inftructis.    Linn.  cliff.  197. 
Euphorbia  inermis  fruticofa  nuda  filiformis  volubi- 

]is,  cicatricibus  oppofitis.   Linn.  cliff.  197. 

Eupborbia  inermis  fruticofa  fubnuda  filiformis  flac- 
cida,  foliolis  alternis.   Linn.  cliff.  197. 

Euphorbia  inermis  fruticofa  fubnuda  filiformis  ere- 
£ta,  ramis  patulis  determinate  confertis.  Linn. 
cliff.  /97. 

Aloe  foliis  Janceolatis  planis  ereftis  radicatis.  Linn. 
cliff.  132. 

Aloe  foliis  canaliculatis  trifariam  imbricatis,  cauli- 
nis  apice  rctroflexo  patulis.    Linn.  cliff.  132. 

Aloe  foliis  canaliculatis  trifariam  imbricatis  radica- 
tis  ere&is,  angulis  ternis  cartilagincis.  Linn. 

cliff.  132. 

Aloe  foliis  rhomboidalibus  craflis  quinquefariam  im- 
bricatii',  apice  triquetris  plano  exftantibus.  Linn. 

cliff.  132. 

Aloe  foliis  ovatis  acuminatis :  caulinis  quinquefa- 

riam  imbricatis.    Liim.  cliff.  132. 
Aloe  foliis  ovato- lanceolatis  carnofis  apice  trique- 

tris,  angulis  inermibus  dentatis.  Lirin.  cliff.  131. 

varietates  *.  /3. 
Aloe  foliis  ovato- fubulatis  acuminatis,  tuberculis 

cartilagineis  undique  adfperfis.  Linn.cliff.13r. 
Aloe  foliis  linguiformibus  patulis  diftichis.  Linn. 

cliff.  132.  varietates  «.  /3.  y.  3. 
Aloe  foliis  caulinis  dentatis  amplexicau]ibus  vagi- 

nantibus.    Linn.  cliff.  131.  varietates  /3.  y.  f. 

Alos 


HORTUS   UPSALIENSIS.  205 


Aloe  foliis  fpinofis  confertis  dentatis  vaginantibus 

planis  maculatis.    Linn.  cliff.  130. 
Ahe  foliis  lanceolatis  dentatis  fpina  cartilaginea 

terminatis  fadicalibus.    Linn.  cliff,  130. 
Cotyledon  foliis  laciniatis.    Linri*  cliff.  174. 
Anacampferos  foliis  acumina'is.    Llnn.  clijf.  207. 
Anacampferos  caule  arboreo,  foliis  cuneiformibug 

oppofitis.    Linn.  cliff.  207. 
Tetragonia.    Linn-  clijf.  180- 
Aizoon  foliis  obverfe  ovatis.    Linn.  cliff.  215. 
Mefembryantbemum  foliis  alternis  ovatis  obtulis  un- 

duiatis.    //or?.  c///f.  216. 
Mefembryantbemwn  foliis  apice  barbatis.    .f/ori.  d?jf. 

216. 

Mefembryantbemum  foliis  lanceolatis  glabris  crenu- 

latis.    Linn.  cliff.  217. 
Mefembryanthemum  acaule,  foliis  linguiformibus  al- 

tero  margine  craffioribus.    Jlort.  clijf.217. 
Mefembryanthemum  foliis  fubulatis  fubtus  undique 

fcabris.    Hort.  cliff.  219. 
Mefembryanthemum  foliis  fubulatis  femiteretibus  gla- 

bris  internodio  longioribus.    Linn.  cliff.  220. 

Mefembryanthemum  caulefcens,  foliis  glabris  fubula- 

tis  femicylindraceis  recurvis  connatis  longiffimis. 

Linn.  cliff.  219.  a. 
Mefembryantbemum  foliis  femicylindraccis  acutis  con- 

natis  arcuatis  laevibus.   Hort.  clijfe  220. 
Mefembryanthemum  foiiis  teretibus  alternis  ob!"ufis. 

Kali  floridum   repens   aizoides  Neapolitanum. 

Column.  ecphr.2.  p.j2.  t.j$. 
Sempervivum  caule  inferne  nudo  laevi  ramofo.  Hort. 

cliff.  178. 

vaporarium  ineunte  vere  rarifllmas  fovet 
plantas,  qua?  partim  e  fuis  feminibus  ibi  eliciuntur, 
partim  e  Caldario  defumta?,  poft  diuturnam  hiemis 
moram  veluti  revivilcunt. 

SOLA- 


2?6  HORTUS  UPSALIENSIS. 


solarium  aeftivp  complectitur  tempore  vel 
illas  herbarum  (pecies ,  qux  recens  enata?  vento- 
r.im  aensque  rigorem  &  in^emperiem  fuftinere  ne- 
queunt,  vel  qu.u  e  Tepidario  transpo<fit;E  heic  vigo- 
rem  recipiunt ;  ut :  Lyfimachia,  Linwn  Pellatum,  Co- 
ris ,  Corrigiola,  Lytkrum  Hyffopifolia  dictum,  Podo- 
phyllum,  &c. 

aquarium  palustre  ad  latera  truncos 
horizontales  feu  parictes  habet,  aquam  a  folo  fepa- 
rantes,  inter  illos  vero  &  ipfam  humum  repletum 
eft  fnacium  humo  limofa  e  paludibus  defumta,  cui 
inferts  planta?  paluftres;  vcluti: 


Acorus,  Iris ,  Scbeucbzeria, 

Alifma ,  ffuncus ,  Sium , 

Butomus,  Pbellandrium^  Schcenus , 

Cyperus ,  Spnrganium ,  Sifymbrium , 

Erigeron,  Scirpus ,  Triglochin^  &c. 


Eriopbora , 

AQUARIUM   FLUVIATILE   fundo  fuO  tenet 

plantas  fiuviatiles  &  lacuftres ;  e.  g.  Hottov.ia,  Hip* 
pvris,  Myriopbyllvm,  Potamogetones^  Sagittaria,  Utri- 
cularia,  &c.  margincs  vero  hujus  aquarii  fpecies 
Caricum  20  veftiunt. 

aquarium  lacustre  ftellata  flgura  &  ar- 
tificio  hortulani  infigne ,  non  alias  alit  plantas, 
quam  eas,  qua?  foliis  natant :  ut,  Nymphaa  luteat 
Nymphcea  lutea^  Nympbaa  alha^  Hydrocbaris. 

M  U  S  E  A. 

Domus  Praefe&i  varia  ad  fpeftatorum  volupta- 
tem  oftentare  poteft.  Excellentiflimorura  quorum- 
que  ibi  Botanicorum  effigies  oculis  ufurpare 
licet,  verbi  gracia: 


Vail- 


HORTUS  UPSALIENSIS. 


Vaillantii^     Tournefortii ,     Rivini,  Raji, 
Morifoni,      Sloanei,  C.  Baubini,  Columnay 

ffillii  Jungermanni^   PluckeneHi,  Breynii^ 

Boerhaavii,   Burmanni ,       Kccnigii,  Pauli, 
Camerarii,     Fucbfii,  utriusque,  Rudbeckiiy 

quae  parietes  atrii  exornant,  prsiter  varias  itcm 
ichnographias  Hortorum  Acadeuncorum ,  in  Europyeo 
orbe  maxime  iliuftrium. 

In  Mufeo  proprio  Pra?fecli  fele&iflirnam  riblto- 
thecam  &  librorum»  adparatum  Rotanicorum  repe- 
ries ,  nec  non  herbarium  feu  exficcatarum  planta- 
rum  maximum,  quas  unquam  usquam  po.fedit  Re- 
gnum  Sueticum;  adha:c  curiofis  offcrtur  oculis  in- 
gens  multitudo  piscium,  eodem  modo,  quo  her- 
bre,  papyro  allitorum :  quorum  pars  maxima  ab  il- 
luftri  Botanico,  jf.  F.  Gronovio,  ita  prseparaca  cer- 
nitur;  fervatur  hcic  etiam  copia  lapidum  nume- 
rum  ter  millenarium  fupergreffa. 

museum  academicum  in  meridionali  parte  do- 
micilii  feu  Camera  (D)  adfervatum,  confrans  maxi- 
mam  partem  Donariis  Sacra  Regia  Celjitudinis  & 
Frincipis  Sereniffimi  A D  O  L  P H I  FRIDERICI, 
quin  &  Illuflrifjimi  Cancellarii  Academia  Upfalienfis^ 
Excellentiffuni  Comitis  ac  Domini  CAROLI  G  TL- 
L  E  N  B  0  RG  1 1.  Partem  horum  non  minimam 
confbituunt  serpentes  indici,  itt:  Vipera  Caudifo- 
na,  Ampbisbana,  Abatnlla  Zeilonenfis,  Cobella  Ame- 
ricana,  Petola  Americana,  &c.  lacert^e,  inter 
quas  Crocodilus ,  Igvana^  Draco  volans ,  Ameiva, 
Tejugvacu,  Temapara^  Lemnifcata^  Salamandra,  Cor- 
dylus ,  Gecco  ,  ranje  £f  testudines  varia. 
pisces  exotici  bene  multi,  quos  inter  Cyprinus 
auratus  Cbinenfium ,  Torbedo ,  Pifcis  trigonus ,  Orbis 
ecbinatus ,  &c.  aves  itidem  numerofae,  a  Cbincn- 
fibus  tam  adcurate  vivideque  expreffa? ,  utcrede.es 
facile  fpirare  ac  vivere  has  earum  effigies;  quam 

plu- 


r 


208  HORTUS  UPSALIENSIS. 

plurima  deindc  fructuum  genera,  in  quibus  elabo- 
randis  mirilicum  artis  &  induftriae  fuD2  fpecimen  de- 
dic  natio  prajfata  Chinenfium,  ut  vel  horum  mini- 
mus  pomorum  adfpectus  guftandi  comedendique  de- 
fiderium  ciare  apud  fpectatorem  poflit.  Huc  acce- 
dunt  quae  heic  aufervantur  corallia  &  lithoxy- 
la,  nec  non  petrificata  permulta  ac  diverfa, 
eorumque  eximia  fpecies  &  pulcritudo. 

Hodieque  igitur  ingens  modus  Plantarum ,  La- 
pidum  &  Animalium,  intra  breve  tcmporis  inter- 
vallum  huc  commigrantium ,  in  Horto  Upfalienfi, 
naturae  peritorum  non  minus  quam  curioforum  mi- 
ririce  pafcit  oculos. 

EPILOGUS. 

Ita  demum  fenfimus  vidimusque  laeti,  Hortum 
Academicum  ad  frigidiores  feptentrionis  plagas  re- 
cedentem,  in  adfpecium  ac  lucem  produxifle ingen- 
tem  plantarum  herbarumque  multitudinem ,  fub  no- 
flro  cxlo,  ad  hoc  usquetempus,  nusquam  vifarum. 
Eundem  animadvertimus  hortum  prorfus  egregium, 
intra  hoc  triennium  prioris  fati  difficultates  elufta- 
tum,  in  ftatum  quotidie  meliorem  feliciter  emer- 
fifle.    Mirati  fumus  gratulabundi ,  Magnum  &  In- 
comparabilem  Academiae  Noftrae  Maecenatem  & 
cancellarium  omnes  curas,  fumma?  Aucloritati 
junclas,  ad  hoc  opus  perficiendum  promovendum- 
que  impendifie.    professores  noftri  Lycei  celeber- 
rimos  intelleximus  omne  ftudium  &  cogitationes  in 
id  convertifle,  ut  literis  dicata  juventus  patriae, 
fru&um  hinc  &  emolumentum  perciperet.  Nulli 
prsterea  noftrum  nonadparuit,  quantam,  quamque 
admirabilem  follicitudinem  ac  diligentiam  prtefe- 
ctus  horti  Celeberrimus  pro  adquirenda  ingenti 
vi  &  muititudine  plantarum,  tam  indigenarum,  quam 
exoticarum  cumprimis,  earumque  confitione  &  cul- 
tura,  adhibuerit,  qusque  fub  Prsfe&i  laudatiflimi 

quo- 


HORTUS   UPSALIENSIS.  209 


quotidiana  infpe&ione  &  indefefla  cura,  fpecimina 
fuse  peritiae  &  opene  dedcrit  hortulanus. 

Si  proinde  fors  ita  ferat,  ut  quemadmodum 
coepit,  flc  fauflis  vigeat  incrementis  Hortus  nofter 
Academicus,  eundem  aliis  ubique  terrarum,  aut 
palmam  dubiam  fafturum,  aut  pra?repturum ,  facile 
auguramur.  Nos  vero,  illi  crefcentis  fortunse  flo- 
rem  continuum  ac  diuturnitatem ,  nullis  iniquioris 
fati  procellis  attaminatam,  ferio  exoptamus. 

EXPLICATIO  FIGURARUM. 
Tab.  V. 

HORTI  UPSALIENSIS  PROSPECTUS. 

Tab.  VI. 

MAPPA  FUNDAMENTALIS. 

I.  Frigidarium.     a.  janua  borti.     b.  janaa  hortulani; 

c.  janua  caldarii.  d.  d.  Camini.  2.  Caldarium.  a.  b.  Fur- 
rti  f.  Camini  hurizontaies.  c.  Camnus  ereftus  d.  t.f.  P«/- 
vinui  feu  Area.  g.  Fiftul&caminorum.  3.  Tepidarium.  a  ja- 
nua  korti.  b.  janna  caldarii.  c  taminus.  4  Area  verna- 
lis.  5.  Area  iReridionalis.  6  Area  autumnalis  j.  Aqua.- 
rium  paluftre,  3  Aquarium  hcuftre,  9.  Aquarium  rluvia- 
tile.  10.  Area  perennis.  u.  Area  annua.  is  Snlarium. 
13.  Vaporarium.  14,  Apricarium.  15.  Platea  auftralis  juxta 
bortum.     16  Domus  Prasfecti.     a    Bibliotheca.    c  Atrium. 

d.  Aiufeum ,  in  concameratione  fuperiore  domus.  17  Porta 
magna  lC-  Povta  niinor.  ig  Vailis  artificialis  20.  Orna- 
menta  viridia.  2<".  Domunculae  Prsefecti.  22.  Villa  pofte- 
rior.  23.  Stabulum.  24.  Locus  unde  aqua  ducitur  in  bor* 
tum  per  duftus  fubterraneos.  25  Platea  magna,  a  Svvartba- 
cken  difta.  26.  Linea  meridinnalis  27  28.  29.  30.  31. 
Concamerationes  Hortulani  32.  Hortulani  Macellum.  33. 
34.  Anibulacrum  boreale.  35,  36.  Ambuficrum  meridionale. 
37.  Locus  pro  terra  cribrata.  38.  AmHtlacrum  fubdiale. 
39,  Paries  pro  plantis  fcandentibus.  40  Introitus  areaj  ver- 
oalis  aut  autumnalis.    41.  Ambulacrum  transverfale  porterius. 

Tom.  I.  O  42. 


2io         HORTUS  UPSALIENSIS. 


42.  Ambulacrum  magnum.  43.  Sedilia.  44.  Feneftrae  fub- 
hoTizontalcs.  45.  Aditus  ad  domunculas  prsefecti.  46.  Vilk 
hortulani.    47.  Poru  hortulani. 

Tab.  VII. 

PROSPECTUS   CALDARII  INTERIOR, 

ut  fiftula  caminorum  pateant. 

A.  Area  plantis  rarioribus  referta.  B.  Caminus  ad  pa- 
rietem  Borealem  fitus.  CC.  Camini  duo  Horizontales.  DD. 
Paries  Borealis.  EE.  Exitus  Fiftularum  Caminorum  in  Boreali 
pariete.  FF.  Fiftulae  caminorum  quae  totum  Caldarium  hori- 
zontaliter  circumeunt, 

Tab.  VIII. 

DELINEATIO  INCLINATIONIS  FENESTRARUM 
CALDARII. 

A.  Feneftrse  fuperiores.  B.  Feneftrse  foferiofes,  C  Te- 
6tum  Caldarii.  D.  Paries  Septentrionalis.  E.  Area  plantis 
rariflimis  &  exoticis  confita.  FF.  Fiftulse  caminorum ,  cum 
impofitis  urnis  floribus  repletis.  G.  Urna  plantis  fucculen- 
tis  refertse  et  per  gradus  pofitec.  H.  Ambulacrum  famuli  ex- 
tra  feneftras ,  ut  valvas  mane  auferat ,  vefperi  vero  claudat, 
confectum, 

Tab.  IX. 

DELINEATIO    INCLINATIONIS  FENESTR ARUM  HYBER- 
NACULI  SECUNDUM  LEGES  BOERHAAVII. 

A.  Feneftrse.    B,  Paries.    C.  Teaum. 


VUL 


VIJL 

PASSIFLORA 

PRiESIDE  . 

D.    D.    CAR.  LlNNiEO 
propofita 

A 

JOHANNE     GUSTAVO  HALLMAN 

Holmenfi. 

XJpfalice    1745.     Decemb.  18. 


PROOEMIUM. 

Recentiori  atate  non  minores  fecit  progreflus 
Res  berbaria,  quam  reliquaj  artes  liberales. 
Nollro  enim  feculo  plura  plantarum  genera 
quam  olim  Jpecies  detedtee  funt ;  Dillenius  certe  plu- 
res  muscos  jam  fibi  notiffimos  reddidit,  quara 
unquam  aut  Tbeophraftus  aut  Diofcorides  plantas 
cognoverunt;  Veteres  enim  plantarum  quarundam 
indigenarum  pra?fertim  officinalium  cognitione  con- 
tenti .  exoticas ,  utpote  magis  curiofas  quam  utiles, 
vili  habebant. 

america  latiflimum  Plantarum  campum  nobis 
aperuit,  ne  nomine  quidem  apud  veteres  Botanicos 
cognitarum.  Has  inter  plurimas  hodie  off  icin  a- 
les,  uti  Dorflenia  Contrajewa,  Cinchona  China^ 
Nicotiana  Tabacum,  Capficum  Piper  indirum ,  Tro- 
paeolum  Nafturtium  indicum,  Lauru?  foliis  trilobis 
SaJJafraS)  Laurus  foliis  enervibus  obverfe  ovatis 

O  2  ob- 


PASSIFLORA. 


obtufis  tFinterania ,  Guajacum  Lignum  Sanctum, 
Toluifera  Balfamum  de  Tolu,  Haematoxylon  Cam- 
pefcum,  Schinus  Copal,  Bixa  Orleam,  Theobroma 
Cacco,  Epidendron  ranilla,  Clutia  foliis  cordatis 
lanceolatis  crenatis  Cafcarilla ,  Hymenaea  Gummi 
anime^  ut  alias  fllentio  prstcreamus.  Solus  Plu- 
mierius  plantas  in  Amcrica  circiter  900  indagavit 
collegitque,  ut  ceteras  taceamus,  quas  Sloaneus, 
SurianuS)  Marcgravkts ,  Pifo,  Labat^  Hernandezy 
Catesb&us ,  Barrere,  Banijier9  Feuilleus ,  Houftonus^ 
Claytonus ,  Pluchnetius ,  Morifonus ,  Gronovius  alii- 
que,  cx  India  Occidentali  acquifivere. 

Tnter  plantas  americanas,  profe&o  non  reti- 
cendum  eft  Paffiflorae  genus,  quod  iingulari  ftru- 
ftura  frucuficatioms,  praefcrtim  fuperftitiofos  Ro- 
mano  -  Catholicos  in  fui  admirationem  rapuit,  cum 
in  hifce  fibi  perfuadebant  Clavos,  Coronam,  Flagel- 
lum,  Lanceam,  &  cetera  cruciatuum  ac  torturae  in- 
ftrumenta  Salvatoris  videre;  Mox  fama  hujus  floris 
totam  fere  Europam  peragravit,  tamque  altas  in 
animis  creduli  vulgi  opinio  haec  radices  agere  coe- 
pit,  ut  hoc  etiam  tempore  non  folum  ruftici,  fed 
quoque  Hortulanorum  plerique  ad  ejus  adfpe&um 
fuperftitiofa  quadam  admiratione  afficiantur. 

Primo  poft  dete&am  Americam  tempore,  pau- 
ciores  hujus  generis  fpecies  notoe  fuerunt;  poftea 
vero  ,  plurimae  huic  generi  aBotanicis  adjccta?.  Ve- 
rum  quoniam  inter  Botanicos,  non  omnes  eadera 
adhibita  attentione  fuas  fpecies  defcripfere,  fa&um 
eft,  ut  quarundam  hifioria  manca  &  imperfecta  po- 
fteris  relicla  fuerit,  &  hodiernis  Do&oribus  diffi- 
cultates  vix  enodandas  reliquerit. 

Inter  herbas  indicas  &  exoticas  plurimas,  qua?- 
dam  quoque  Paffiflorae  fpecies,  in  horto  Academias 
hujus  Botanico,  nuper  renovato ,  &  confpiciuntur 
&  florent.  Hae  Paffifiorae  fpecies  ita  me  adfece- 
runt,  ut  vix  mihi  temperare  potuerim,  quin  in 

Paffir 


PASSIFLORA.  213 


fiorae  genere  operam  qualemcunque  meam  colloca- 
rem.  Nomina  proinde  omnia,  quee  reperire  potui, 
collegi,  ad  certas  fpecies  redegi,  differentiarn  fpe- 
cificam  fpecierum  enodavi,  &  iic  XXII  dittinftiifi- 
mas  fpecies  obtinui,  &  praeter  has  adhuc  XIX  fpe- 
cies  ab  Auctoribus  tam  obfcure  delineatas  defcri- 
ptasque  deprehendi,  ut  de  his  vix  ac  ne  vix  qui- 
dem  ulla  certituda  frodie  obtineri  queat. 

HISTORICA. 

cieza  (petrus  de)  in  Hijloria  peruviana, 
1.  c.  28.  eft  primus  nobis  notus ,  qui  Paflifloram 

vidit. 

monardes  (nic)  primus  fpeciem  XIX.  hu- 
jus  generis  defcripfit  MDLXIX. 

parlesca  (sim.)  It.  Fiore  della  Granadiglia 
overo  della  pajfione  fpiegato  e  lodato  da  diverji,  con 
difcrrdi  e  varie  rime.  Bologna  MDCIX.  Liber  hic 
rariflimus  efl:,  nec  adhuc  nobis  vifus,  fertur  fpe- 
ciem  XIX.  defcripfiflTe. 

donatus  de  Eremita  (fr .)  Theologus,  fpe- 
ciei  XIX  iconem  &  brevem  hiftoriam  feneis  typis 
expreflam,  floribus,  fruftu  &  femine  fimul  obfer- 
vatis,  primus  omnium  in  Italia  publici  juris  fecit 
anno  MDCXLVHI.  tefte  Columna. 

columna  Cfabius)  Hernandi  librum  de 
plantis  mexicanis  publici  juris  fecit,  &  in  ejusdem 
appendice  hujus  (XIX.)  hiftoriam  &  figuram  addidit 
MDCXLVIII. 

marccravio  debemus  fpecies  II.  XVII.  XX. 
rion  Pifoni ,  fi  vera  alias  hiftoria  fit,  quod  Pifo' 
fua  omnia  e  Marcgravii  pofthumis  fit  fuffuratus. 
MDCXLVIII. 

turre  inter  primos  fuit,  cuii  fpeciem  XIII 
nominavit  in  horto  Patavino.  MDCLX. 

breynius  in  prodromo  fecundo  fpecies  XVI. 
XVIII.  habet  inter  primos.  MDCLXXX.  . 

O  3  PLU- 


214 


PASSIFLORA. 


plumier  diligentiffimus  ille  &  fummus  Ame- 
rices  Botanicus,  plurcs  hujus  generis  fpecies  inna- 
gavir ,  defcripfit  &  ddineav.it,  quam  ulljus  alius, 
cui  pneferrim  debemus  fpecies  V.  VI  VII.  IX.  X. 
XIV.  XXJ.  XXII.  in  opere  pulchcrrimo  hiftoriarum 
plantarum  ameneanarum ,  ubi  hafcc  fpecies  pulchre 
dcfcripfit  &  delintavit. 

tournefortfus  fpeciem  I.  primus  nomi- 
navit  &  propofuit. 

sloane  fpeciem  VIII.  ex  Jamaica  produxit 
MDCXCVI. 

fkuillee  inPeru  fpeciem  IV.  &  XII.  detexit 
MDCCXIV. 

martynus  fpeciem  III.  &  XV.  publicavit 
JMpCCXVIII. 

dillenius  fpeciem  XI.  in  pulcherrimo  horto 
Elthamenfi  defcripfic  &  delineavit  MDCCXXXII. 

Ut  filentio  dubias  prEeteresmus  planras,  de 
quibus  adhuc  ba?remus  utrutn  d'frinclas  &  proprias 
conftituant  fpecies,  vel  an  ad  aliquas  e  pra:ceden- 
tibus  viginti  duabus  amandari  queant. 

N  O  M  I  N  A. 

Flos  Paflionis ,  Latinis.  Fleur  de  la  Paflion,  Gallis. 
Paffions-  Blume,  Germanis.  Paflions  -  Blomma, 
Suecis. 

flos  passionis  primus  dictus  fuit  hic  flos 
a  Romano  Catholicis,  qui  in  hoc  pleraque  inftru- 
menta  Paflionis  Chrifti  fibi  reprasferitarunt;  cum 
autem  duo  vocabula  diftincla  in  nomine  generico 
non  fint  toleranda  Pluckenetius  novum  nomen 
genericum  flori  huic  impofuit ,  &  eum,  uno  voca- 
bulo,  p assiflor am  nominavit,  quodque  nomen 
adhuc  inter  fyftematicos  ut  convenientiflimum  re- 
cepturc  eft. 

Itali 


4)  Fund.  fiotan,  221.  Crit.  fiot.  33, 


PASSIFLORA. 


215 


Itali  fuere  qui  huic  generi  primurh  granadillje 
nomen  impofuere,  cum  ftru&ura,  figura  &  color 
fruftus,  in  quibusdam  fpeciebus ,  maximam  prae  fe 
ferebat  fimilitudinem  cum  fruclu  parvo  Puniea?,  in 
officinis  Granatum  diclo ;  fed  ut  ejusmodi  nomina 
diminutiva  b)  ad  diverfum  herbarum  genus  indigi- 
tandum,  non  funt  adhibenda,  ita  hoc  nomen,  quam- 
vis  a  Tournefortio,  Rajo,  Rivino  &  Boerhaavio 
receptum,  tamen  prorfus  e  Republica  Botanica  eft 
eliminandum. 

A  Morifono  clematis,  &  ab  Hermanno  cucu- 
mis  dicta  eftPafliflora  noftra,  propter  fimilitudinera 
illam,  quam  inter  hanc  &  herbas  memoratas  inter- 
cedere  opinati  funt  c). 

murucuja  eft  nomen  americanum,  quod  ita- 
quc  ad  nos  non  pertinet  d). 

C  L  A  S  S  E  S. 

classes  fyftematum,  fub  quibus  genus  hoc 
comprehendicur ,  funt  fequentes: 
cjesalptni  IV.  Herbacea  folitariis  pericarpiis. 

I.  Flore  inferius  Jito. 
morisoni  IV.  Scandens.  I.  Baccifera.  Clematis 
PafTionalis. 

raji  XVI.  Pomifera.  II.  Flore  fructui  fubjetto.  Gra- 
nadilla. 

hermanni  XIX.  Pomifera.    i.  Vera.  Cucumis. 

Flos  Palfionis. 
boerhaavii  XXVI.  Pomifera.    t.  Cacumeracea. 

Granadilla. 

rivini  IX.  Compofita  ex  regularibus  &  irregula- 
ribus.  2.  ex  regulari  in  ambitut  &  irregulari  in 
medio.  Granadilla. 

O  4  ruppii 

f)  Fund.  Botan,  221.  Crit.  Bot.  39. 

c)  Fund.  Botan.  229.  Crit,  Bot.  48. 

d)  Fund.  Botan.  214.  Crit.  Bot.  9. 


2l6 


PASSIFLORA. 


ruppii  VII.  Regularis  polypetala.  3.  Bacca  f.  Po» 

mo.  Granadilla 
knautiiXII.  Pcntapetala  uniformis.  II.  Capfula 

JimpUci carnofa  fditaria.  Granadilla  &Murucuja. 

ludvigii  X.  Pentapetala  rcgularis.    1.  Pentan- 

ihera.  Granadilla. 
tournefortii  VII.  Rofacea  hcrba.  1.  Piflillum  in 

fruclum  unicapfularem.  Murucuja.  Granadilla. 

magnolii  XI.  Calyce  interno  &  externo  Polypctala. 

I.  Flore  regulari,  frudn  capfulari.  Granadilla. 

calycina  XIII.  iEqualis  Polypetala.  IV.  Flort 

quinquefdo  (iaminihus  parihus.  Pafliflora. 
Linn.ei  XX.  Gynandria.  4.  Pentandria.  Pafliflora. 
royeni  XI.  Calycifiora.  1.  fl.  ntonopetalo.  Pafliflora. 
H  a  ll  e  r  1  Ifoflemonis.  Cucurhitacea. 
M aturalis  XLV.  Cucumerinis  ajfinis» 

G  E  N  U  S. 
Generis  hujus  character  diftinctiftimus  eft. 
cal.  Perianthhmi  planum ,  quinquepartitum ,  colo- 
ratum. 

cor.  Petala  quinque,  plana,  magnitudine  fere  & 

figura  calycis. 
Neftarium  intra  petala:  corona  mukiplex,  piftil- 

lum  cingens,  in  radios  divifa. 
STAM.  Filamenta  quinque ,  fubulata,  patentia,  in- 

ferta  columnEE  ad  bafin  germinis.  Anthercc  in- 

cumbentes,  oblongae,  obtufe. 
pist.  Cohmna  fubcylindracea ,  recta,  cujus  apici 

infidet  Germen  fubrotundum ,  ex  cujus  apice 

Styli   TRES    INFERNE    ANGUSTIORES  ,  DEFLEXI. 

Stigrnata  capillata. 
per.  Pomum  fubrotundum,  membranaceum ,  uni- 

loculare,  trivave. 
sem.  plurima,  ovata,  membrana  propria  veftita, 

valvulis  pericarpii  affixa. 

Ergo 


P  ASSIFLOR  A. 


217 


Ergo  murucuja  Tournef.  non  differt  genere  a 
granadilla  Tournefortii ,  licet  illius  ne&arium  in 
cylindrum  enatum  (X)  integrum  fit ,  Granadillae 
vero  radiatum,  multifidum. 

cucuMisefTe  nequit  Paffiflora,  cum  nec  germen 
infra  receptaculum  floris,  nec  ftamina  connata  fint. 

differt  germine  &  ftaminibus,  columnae  in- 
fidentibus,  &  (tylis  tribus,  ab  omnibus  notis  plan- 
tis,  nedario  denique  receptaculum  cingente. 

facie  conveniunt  omnes  inter  fe  fpecies  caule 
fcandente,  cirrhis  foliisquealternis.  Floribus  ex  aJis. 

involucrum  in  aliis  triphyllum  ,  in  aliis  fere 
nullum,  vel  certe  ita  parvum,  ut  vix  confpici  queat. 

glandulas  in  petiolis,  bafi  foliorum  aut  ftipu- 
lis,  plerajque  fpecies  habent. 

S  P  E  C  I  E  S. 

1.  PASSIFLORA  (ferratifolia)  foliis  indivifis  fer- 
ratis. 

Paffiflora  foliis  ovato  -  JanceoJatis  integris  ferra- 

tis.    Hort.  cliff.  p.  431. 
Granadilla  firinamenfis,  folio  oblongo  ferrato. 

Toumef.  inft.  241. 
Granadilla  americana,  folio  oblongo  leviter  fer- 

rato,  petalis  ex  viridi  rubefcentibus.  Mart. 

cent.  36.  t.  36. 
Suetice  Sag  bladig-  Paffions  -  Blomma. 
Habitat  Surinami. 
Caulis  teres,  pilofus,  fcandens. 
Fo lia  ferrata,  ovato  -  Janceolata,  petiolata. 
Flores  corolla  rubicunda,    NeEtario  in  medio  pur- 

pureo  bafi,  luteo- virefcente  apice.  Anthera  fu- 

pra  albids,  fubtusflava;.  Involucrum  triphyllum. 
Paullinia  foliis  fimplicibus  lanceolatis  ferratis.  Lu- 

pulus  fylvejlris   americana ,    claviculis  donata. 

0  5  Pulck. 


PASSIFLORA. 


Pluck.  alm.  229.  t.  201.    demta  fruttificatione, 
huic  fimillima  efi  caule,  cirrkis,  foliis. 
Varietas  bujus  fpeciei  forte  efi  dubia  A ;  quoniam 
utriusque  locus  natalis  Surinamum  ejl ,  &  utraque 
foliis  ferratis  gaudet. 

2.  PASSIFLORA  (pallida)  foliis  indivifis  ovatis  in- 

tegerrimis,  petiolis  biglandulofis. 
Pafiifiora  americana,  brevi  folio,  &  fiore  mino- 

re.    Pluck.  alm.  282. 
Granadilla  androfeemi  foliis  ,   fru&u  jujubino. 

Plum.  fpec.  7.     Tournef.  infi.24.1. 
Clematis  indica  alia,  flore  minore  pallido.  Plum. 

amer.  74.  t.  89. 
Clematis  Murucuja  pyriformis  minor.  Morif. 

hifl.  2.  p.  7.  f.i.  t.2.  f.\. 
Cucumis  Flos  Paflionis  guajavas,  folio  minori. 

Herm.  lugdb.  205. 
Murucuja  brafilienfis  5.  f.  Murucuja  miri.  Pif. 

hraf.  1.  p.  248.  t.  248. 
Murucuja  4.  feu  pyriformis  altera.    Marcg.  braf. 

72.  U 72.  qnoad  figuram. 
Suetice  Blek  -  Pafiions  -  Rlomma. 
Habitat  in  Dominica,  Brafilia. 
Folia  ovata,  acuta,  glabra,  nitida ,  petiolata. 

Petioli  utrinque  glandula  inftrufti. 
Flores  folitarii ;  Corolla  pentapetala,  pallida;  Ne- 

clarium  brevifilmum ;  Involucrum  minimum. 
Figura  Marcgravii  &  Pifonis  ad  no/tram  plantam 

accedit,  quam  itaque  hujus  fynonymum  facit  Plu- 

mierius,  defcriptio  autem  Marcgravii,  quamque 

Rajus  hift.  650.  mutuavit,  a  noflra  dijfert  foUis 

cordatis ,  involucro  magno  ferrato ,  &  petalis  de- 

cem;  adeoque  figura  Marcgravii  ad  hanc  fpeciem 
pertinet ,  defcriptio  autein  ad  fpeciem  fecundam 
fpectat. 

3.  PAS- 


1 


PASSIFLORA. 


219 


3.  PASSIFLORA  ( cuprea )  foliis  indivifis  ovatis 

integerrimis,  petiolis  aequalibus. 

Granadilla  americana ,  fruft  11  fu  brotundo ,  corolla 
floris  erefta:  petalis  amoene  fulvis,  foliis  inte- 
gris.  Mart.  cent.  37.  t.  37. 

Granadilla  florecupreo,  fru&u  oliviformi.  Dill. 

eltb.  165.  1. 138.  /.  165. 
Suetice  Brandgul  -  Paflions  -  Blomma. 
Habitat  in  Providentia  D.  Bahama  M. 
Radix  vivax. 
Caulis  perennis. 

Folia  (capparidis)  ovata,  denfa,  rigida,  peren- 
nia.    Petioli  glandulis  deftituti. 

Flores  obfolete  gurpurei  (cupri),  ere&i,  vefpere 
explicantur.  Netlarium  croceum  ,  claufum, 
breviflimum.  Pifiillum  in  hoc  admodum  lon- 
gum.    Involucrum  nullum. 

Fruclus  oliviformis,  obfcure  purpureus,  raaculis 
pallidioribus. 

4.  PASSIFLORA  (tiliafolia)  foliis  indivifis  corda- 

tis  integerrimis ,  petiolis  sequalibus. 

Granadilla  pomifera,  tiliae  folio.  Feuill.  peruv.  1. 
p.  720.  t.  12. 

Suetice  Lindlofwad  -  Paflions  -  Blomma. 
Habitat  in  Peru  verfus  Limam. 
Radix  perennis. 

Caulis  fcandens,  digiti  craflitie. 

Folia  cordata,  acuta,  petiolata,  fubtus  vafis  re- 
ticulata.    Petioli  glandulis  deftituti. 

Flores  rubri.  Nectaria  rubra  annulo  albo.  Invo- 
lucra  integerrima. 

Fructus  globofus ,  rubro  flavoque  variegatus, 
pulpa  dulcj. 

5.  PAS- 


220 


PASSIFLORA. 


5.  PASSIFLORA  (maliformis)  foliis  indivifis  cor- 

dato- oblongis  integerrimis,  petiolis  biglandu- 
lofis ,  involucris  integerrimis. 

Paffiflora  foliis  cordato  -  oblongis  integerrimis, 
floribus  folitariis  ,  involucro  tripartito  inte- 
gerrimo.    Roy.  lugdb.  261. 

Granadilla  latifolia,  fruttu  maliformi.  Plum.fpec.6. 

Tonrnef.  injiit.  241. 
Oiematis  indica  latifolia,  flore  clavato,  frufhi 

maliformi.  Plum.amer.6-j.  t.%2.  Raj.app.240. 
Suetice  Aepple-Paffions-Blomma. 
Habitat  in  Dominica  &  de  la  Tortue. 
Folia  cordato- oblonga ,  femipedalia,  glabra,  in 

medio  utrinque  glandula  pro^minuh  inftructa. 
Flores  colore  ,  odore  ,  ftruftura  ,  magnitudine 

fpeciei  XXII.    Involucra  magnitudine  corollae. 

FruUus  globofus  umbilico  depreffb. 

6.  PASSIFLORA  (laurifolia)  foliis  indivifis  inte- 

gerrimis,  involucris  dentatis. 

Paffiflora  foliis  folitariis  oblongis  integerrimis , 

floribus  folitariis,  involucro  tripartito  dentato. 

Roy.  lugdb.  532. 
Paffiflora  arborea  ,   laurinis  foliis ,  americana. 

Pluch  ahn.  282.  t.  211.  f.  3. 
Granadilla  fruclu   citriformi  ,   foliis  oblongis. 

Plum.fpec.j.     Tournef.  zYz/?.  241. 
Clematis  indica,  fructu  citriformi,  foliis  oblon- 

gis.     Plum.  amer.  64.    t.  80.     Raj.  app.  341. 
Marquiaas.   Mer.  Sitrin.  21.  /.  21. 
Suetice  Lagerbladig  -  Paffions  -  Blomma. 
Habitat  in  Surinam. 

Folia  ovato  -  oblonga  ,  parum  cordata ,  glabra, 
undato  -  plana.  Petioli  glandulis  duabus  in- 
ftrucU 

,  InvQ- 


PASSIFLORA. 


2  21 


Involucrum  magnitudine  floris,  triphyllum :  fo- 
liolis  concavis,  dentatis.  Nectarium  viola- 
ceum  fuperne,  inferne  annulis  tribus  rubris  & 
violaceis.  Flores  albi,  punctis  purpurafcenti- 
bus,  fuaveolcntes. 

Fructus  citriformis,  tribus  angulis  elevatis  flave- 
fcens,  punftis  albis,  pulpa  fuaviffima.  In  bor- 
tis  pro  ambulacris  tetlis  &  odore  &  fruclu  com- 
mendatur. 

Fructus  Majo  menfe  in  loco  natali  maturatur. 

Dubia  C.  Marcgravii  &  Pifonis  a  plurimis  ad  banc 
fpeciem  amandatur:  cum  autem  nullam  mentionem 
faciunt  auftores  involucri ,  eam  potius  exclufimus. 

7.  PASSIFLORA  (multiflora)  foliis  indivifis  oblon- 
gis  incegerrimis,  floribus  confertis. 

Paffiflora  laurinis  foliis,  polyanthos  americana. 
Pluck.  alm.  282.    Raj.  app.  343. 

Granadilla  fruclu  minore   corymbofo.  Plum. 

fpec.  7.    Toumef.  inft.  241. 
Clematis  indica  polyanthos  odoratiffima.  Plum. 

amer.  75.  t.  90.   Rdj.  app.  343. 
Suetice  Mangblommig -  Paifions  -  Blomma. 
Habitat  in  Dominica. 

Folia  ovato  -  oblonga ,  bafi  emarginata  &  fere 
cordata,  obtufa  cum  acumine,  fubtus  villofa. 

Petioii  duabus  glandulis  inflrufti. 

Flores  ad  foliorum  alas  plurimi,  5  ad  6  propriis 
pedunculis  infidentes;  neftario  flavo. 

Fructus  globofus ,  violaceus. 

Effentialis  hujus  fpeciei  nota  confiflit  in  floribus  ai 
fingulas  alas  plurimis ,  cum  in  plerisque  hujus  ge- 
neris  fpeciebus  unicus  modo  flos  e  fingula  ala  prod- 
eat ,  excepta  fpecie  decima  quinta  &  decima  fexta, 
ubi  flores  ad  fmgulas  alas  modo  bini  occurrunt. 

Sin- 


£22  PASSIFLORA. 

Singulare  in  hac  fpecie  ejl ,  qaod  gennen  vix  eleva- 
tur  columna,  fed  parva  rotunda  baji  infideat.  $ 

8.  PASSIFLORA  (perfoliata)  foliis  bilobis  oblon- 
gis  rransverfis  amplexicaulibus. 

Flos  PafRonis  perfoliatus,  f.  periclymeni  perfo- 
liati  folio.  Sloan.  flor.  104.  bift.  1.  p.  230. 
1. 142.  /.  3.  4.    Raj.  app.  342. 

Suetice  Genombladig  -  Paffions  - Blomma. 

Habitat  in  Jamaka  filvofis  faxofis. 

Caulis  teres,  purpurafcens. 

Folia  folitaria,  glabra,  fingula  quafi  ex  duobus 
foliolis  ,  mediante  futura  ,  coalita,  a  iatere 
caulcm  fpe&ante  finu  profundo  caulem  ample- 
xantia,  petiolo  breviflimo  inlidencia,  hinc  quaft 
feffilia. 

Flores  purpurei. 

9.  PASSIFLORA  (rubra)  foliis  bilobis  bafi  emar- 
ginatis  petiolatis. 

Pafilflora  americana,  flore  fuave  rubente,  foli© 
bicorni.    Pluck.  mant.  146. 

Granadilla  fiore  fuave  rubente ,  folio  bicorni. 
Plum.fpec.  6.  Tournef.  inft.  241.  Barr.  aquin.  56. 

Clematis  indica,  flore  clavato  fuave  rubente, 

fruclu  bexagono  coccineo,  folio  bicorni.  Plum. 

amer.6%.  t.  83.  Raj.app.^0,1. 
FIos  Paflionis  folii  media  lacinia  quafi  abfciffa, 

flore  minore  carneo.    Sloan.  flor.  104.  bift.  1. 

p.  229. 

Suetice  Rod- Paffions-Blomma. 

Habitat   in  Jamaica ,  Dominica ,  Martinica  & 
Cayenna. 

FoliM 


PASSIFLORA.  223 

Folia  bafi  cordata,  biloba,  acuta,  divaricata, 
lobis  antrorfum  flexis  curn  interjeclo  lobulo 
acuminato,  breviffimo. 

Nectarium  albo  purpureoque  varium  in  filamenta 
tenuifiima  fcctum,  quo  a  fequente  differt. 

Fructus  purpureus.  • 

Efjentialis  nota  efl  pomum  bexagonum. 
Varietates  duas  bujus  fpeciei  hahet  Plumierius ,  unam 
caule  tereti,  alteram  vero  caitle  triquetro. 

10.  PASSIFLORA  (Murucuja)  foliis  bilobis  obtu- 
fis  bafi  indivifis,  ncctariis  monophyllis. 

Paffiflora  foliis  bilobis  obtufis,  ne&ariis  indivifis. 

Roy.  lugdb.  261. 
Clernatis  indica,  flore  punicco  ,  folio  Junato. 

Plum.amer.j2.  £.  87.    Raj.  app.  342. 
Murucuja  folio  Junato.   Tourncf.  inji.24.1.  Plum. 

fpc-  7- 

Suetice  Purpur-Paflions -Blomma. 

Habitat  in  Dominica  ad  Portum  pacis,  toto  fere 
anno  florens. 

Folia  biloba  absque  ungue  intermcdio,  obtufa, 
nec  bafi  emarginata,  hinc  a  pracedente  diverfa. 

Flores  purpurei  ,  inodori.  Nectaria  in  tubura 
truncatum  indivifa. 

Fruclus  violaceus. 

Nota  EJJentialis  eft  nectarium  in  filamenta  non  divi- 
fum,  fed  cylindrum  truncatum  referens. 

Toumefortius  ob  folum  nettarium  integrum,  nec  in 
fetas  fectttm,  novum  genus  confiituit  fub  MU* 
RUCUJJE  nomine,  fed  contra  naturam  rei. 

11.  PASSIFLORA  (Vefpertilio)  foliis  bilobis  cunei- 
formibus,  bafi  biglandulofis:  lobis  acutis  diva- 
ricatis. 

Pafli- 


224 


PASSIFLORA. 


Pafliflora  foliis  obverfe  lunulatis,  punflis  duobus 
melliferis  fub  bafi.   Linn.virid.91.  Cliff.  431. 

Granadilla  bicornis,  flore  candido  ,  filamentis  in- 

tortis.    Dill.  elth.  164.  t.  137.  /.164. 
Suetice  Krufig-  Paflions -Blomma. 
•     Habitat  in  America. 
Radix  vivax. 
Caules  ttriati. 

Folia  vefpertilionem  referunt,  cuneiformia,  bilo- 
ba,  acuta,  lobis  divaricatiflimis,  hinc  latiflima. 

Glandula  duae  ad  bafin  in  inferiore  latere  folii, 
uti  oculi  in  vefpertilione.  Folia  lepide  reprte- 
fentant  vefpertilionem ,  cum  alis ,  cauda,  oculis, 
colore.    Hort.  clff.  431. 

Flores  albi,  inodori,  noclurni,  mane  hora  VIII 
a  X  marcefcentes.  Netiaria  corolla  longiora 
funt. 

12.  PASSIFLORA  (pimctataj  foliis  trilobis  oblon- 
gis  fubtus  pun&atis:  intermedio  minore. 

Pafliflora  foliis  hilobis  obtufis,  nettario  multi- 

fido.    Roy.  lugdb.  260. 
Granadilla  folio  tricufpidi  obtufo  &  oculato.  Fe- 

uill.  peruv.  f.  p.ji%.  t.ii.    Hort.  Angl.15. 
Suitice  Prickbladig  Paflions  -  Blomma. 
Habicat  in  Peru. 

Folia  bafi  rotundata,  divifa  lohis  tribu?  rotunda- 
tis:  intermedio  breviore,  fubtus  tribus  nervis 
exarata.  Puncla  plurima,  annuiaria  ,  per  di- 
fcum  folii  fubtus  fparfa,  cum  pun&o  in  medio 
elevato. 

Fhrum  corolla  alba;  Nettarium  violaceum. 
Fructus  ovatus. 

13.  PASSIFLORA  (lutea)  foJiis  trilobis  cordatis 
sequalibus  obtufis  glabris  integerrimis. 

Paffi- 


PASSIFLORA. 


Pafliflora  foliis  cordatis  trilobis  integerrimis  gla- 

bris,  lateribus  angulatis.    Linn.  clijf.  431. 
Pafiifiora  foliis  trilobis  intcgerrirais,  laciniis  fe- 

miovatis  obtufe  acutis  intcgerrimis  glabris. 

Gron.  virg.  1 1 2. 
Pafilflora  hepatica?  nobilis  foJio  parvo  non  crena- 

to,  flore  ex  luteo  viridante.  Pluck.  alw.1%2. 
Granadilla  folio  tricufpidi,  flore  parvo  flavefcen- 

te.    Tournef,  infiit.  240.    Rupp.  jen.  11.  p.  167. 

Granadilla  folio  hederaceo,  flore  luteo  minore. 

Volck.  norib.  200. 
Granadilla  pumila,  flore  parvo  luteo.  Turr.pa* 

tav.  55- 

CJematis  Pafllflora,  flore  luteo.   Munt.  hijl.  285. 

poftb.32.  t.  161.  prax.  422.  t.  423. 
Clematis  paftionalis  triphyllos,  flore  luteo.  Mo~ 

rif.  bift.  1.  p.J.  f.  r.  t.  2.  f  3. 
Clematis  f.  Flos  Paflionis,  flore  viridi.    Vall.  pa- 

rif  53- 

Clematis  f.  Flos  Paflionis,  flore  luteo.  Belluc, 

pif.  18.    Raj.  bifi.  651. 
Clematis  f.  F!os  Paflionis,  hedene  folio,  floribus 

parvis  herbaceis,  fruftu  minimo  nigro.  Raj, 

<*/>/>•  339- 

Cucumis  Flos  Paflionis  diftus,  hederaceo  folio, 

flore  ex  luteo  viridanti.   Herm.  lugdb.  205. 
Flos  Paflionis  minor,  folio  in  tres  lacinias  non 

ferratas  minus  profundas  di vifo.  Sloan.  flor.  104. 

bift,  1.  p.  231. 
Balfamina  akera  indica  repens,  hederse  arboreaj 

foliis,  flore  fubviridi.   Amhrof.  phytol.gi. 
Murucujac   Spccies ,   foliis  hederac  fcandentis. 

Marcg.  Raj.  hift.  650. 
Suetice  Gul  -  Paflions- Blomma. 
Habitat  in  Virginia,  Jamaica,  locis  glareofis  mort» 

tolis  inque  agris  faxofis* 
Tom.  I.  P  Caulis 


226 


PASSIFLORA. 


Caidis  laevis. 

Folia  cordata,  latiora,  glabra,  utrinque  triloba: 

intermedio  fepius  obtufiore. 
Flores  parvi.    Corolla  calyce  minor,  luteo-vire- 

fcens.    NeUarium  longitudine  corollae. 

14.  PASSIFLORA  (fuberofa)  foliis  trilobis  pel- 
tatis. 

Pafliflora  foliis  trilobis  peltatis  integris ,  glandu- 

lis  duabus  fub  bafi  convexis.  Roy.  lugdb.  261. 
Granadilla  folio  amplo  tricufpidi,  fruftu  olivae- 

formi.     Tournef.  inft.  240.    Plum.  fpec.  6. 
Clematis  indica,  folio  hederaceo,  major,  fruftu 

olivatformi.  Plum.amer.jo.  t.%4.  Kaj.app.^$g. 
Pafliflora;  afiinis ,  hederae  folio,  americana;  Nan- 

diroba  brafilienfium  Pifonis.    Plutk.  alm.262. 

t.  210  /.  4. 

/3.  Pafllflora  folio  angufro  tricufpidi^  fru&u  oli- 

vaeformi.    Plum.fpec.6.    Tournef.  injl  240. 
Clematis  indica,  folio  angufto  trifido,  fruchi  oli- 

vceformi.    Plum.  amer.  70.  t.  85. 
Flos  Paflionis  minor,  foliis  in  tres  lacinias  non 

ferratas  profundius  divifis,  flore  luteo.  Sloan. 

flor.  104.  bift.  r.  p.  320. 
Suetice  Skjoldbladig  -  Paflions  -  Blomma. 
Habitat  in  Dominica  proximisque  omnibus  infulis. 
Folia  triloba,  acutiufcula,  bafi  integra,  margine 

integerrima,  glabra.     Glandula  duae  fub  bafi 

foliorum. 

Flores  inodori,  pallidi,  quinquepartiti ,  (non  ca- 

lyce  &  corolla  iimul  in  decem  partes  divifis.,) 
Fruttus  violaceus. 

15.  PASSIFLORA  (holofericea)  foliis  trilobis:  bafi 
utrinque  denticulo  reflexo. 

Paffi- 


PASSIFLORA. 


Paffiflora  foliis  cordato- trilobis  integerrimis,  bafi 
utrinque  denticulo  reflcxo.    Linm  cliff.  432. 

Granadilla  folio  haftato  holofericeo ,  petalis  can- 
dicautibus:  fimbriis  ex  purpureo  &  luteo  va- 
riis.    Mart.  cent.  51.  i.51. 

Suetice  Sjmmetsbiadig  ■  Paffions - Rlomma. 

Habitat  in  Wera  Cruce. 

Flores  ex  fingulis  petiolorum  alis  bini,  albi,  ne- 

61  riis  purpurafccntibus  &  Juteolis  zonis. 
Caulis  torrj^ritofus, 

Folia  lanuginofa.  Petioli  utrinque  ncftario  in- 
ltruai. 

16.  PASSIFLORA  (birfitta)  foliis  trilobis  villofis, 

Aonbus  oppofitis. 
Paffiflora  veficaria,  lanuginofo  longiore  folio, 

flore  candido.    Phtck.  a^in  282. 
Granadilla  folio  hederaceo,  flore  &  fru&u  mini- 

mis.    Pkmf.  fpec.  6.    Tournef.  inft.  27 r. 
Paffiflora  non  crenata  amcricana  triphylla  ex  co- 

dice  bentingiano.  Pluck.  alm.  282.  t.  212.  /.  1. 

Granadilla  folio  angulofo  hederaceo  faetido,  flore 

albo.    Volck.  norib.  200. 
Clemaris  indica,  flore  minimo  pallido.  Plum. 

amer.  73.  t.  88- 
Hedera  Murucuja  veficaria  lanuginofa ,  odoris 

gravis.    Marcgr.  braf."^.  Raj.hift.6si. 
Flos  Paffionis  althcece  folio  lanuginofo,  flore  de- 

capctalo  parvo  albo,  filamentis  purpureo-  vio- 

laceis.    Breyn.  prodr.  2.  p.  6\.  fit.  64. 
Flos  Paffionis  albus,  folio  ibifci  fericeo  trilobato. 

Hirm.  parad.  ij6.  1. 176. 
Flos  Paffionis  curaffavicus ,  hederae  foiio  hirfuto, 

flore  a!bo.    Merrh.  prodr. 
|3.  Flos  Paffionis  althaese  foliis  magis  ferratis.  Breyn. 

ibid. 

P  2  Suetice 


228 


PASSIFLORA. 


Suetice  Luden-Paffions-Blomma. 

iJabitat  in  Dominica,  CuraJJao. 

Folia  oblonga,  triloba :  intcrmedio  lobo  longiore. 

Flores  pallidi ,  parvi;  Involucro  lanceolato. 

Fructus  crcruleus. 

Convenit  cum  fequenti  fatore,  birfutie,  foliis  trilo- 

bis ,  florum  colore. 
Nota  ejjentialis  efl  in  pedunculis  f.  floribus  oppofitis, 

ad  Jingulas  foliorum  alas. 

ij.  PASSIFLORA  (fatida)  foliis  trilobis  cordatis 

pilolls,  involucris  multifido  -capillaribus. 
Pafliflora  florum  involucris  triphyllis  multifido- 

capillaribus.    Ldnn.  cliff.  431. 
Granndilia  foetida,  folio  tricufpidi  villofo,  flore 

albo.    Plum.fpec.6.    Tournef.  infi.240. 
Granadilla  flore  albo ,  fru&u  reticulato.  Bcerb. 

lugdb.  2.  p.  265. 
Granadilla  flore  albo.    Heucb.  prov.  1.  p.76. 
Flos  Paflionis  albus  reticulatus.  Herm.  parad.  J73. 

t.  173. 

Flos  Paflionis  folio  hederaceo  angulofo  foetido. 
Sloan.  flor.  104.  bift.  1.  p.  229. 

Flos  Paflionis,  althea3  folio  lanuginofo  longiore, 
foetidus,  flore  decapetalo  &  filamentis  niveis3 
fruclu  vcficario.  Breyn.  prod.  2.  p.  64.  fil.  64. 

FIos  Paflionis  folio  tripartito.    Hofm.  bort.  21. 

Clematis  indica  hirfuta  foetida.  Plum.  amer.71. 
t.  86. 

|6.  Pafliflora  vcficaria  hederacea,  foliis  Janugino- 
fis,  odore  tetro,  filamentis  fiorum  ex  albo  & 
purpureo  variegatis.  Pluck.  nhv..  282.  1. 104. /.r. 

Granadilla  foetida,  folio  tricufpidi  villofo,  flore 
purp'ureo  variegato.     Tournef.  infl.  245. 

FJos  Pafljonis  hirfuto  folio,  flore  purpureo  varie- 
gato.    Herm.  parad.  172. 

Flos 


passiflora; 


Flos  Paflionis  curaflavicus,  hedera?  hirfuto  folio, 
iflore  purpureo  variegato.   Herm.  prodr.  10. 

Flos  Paflionis  ,  althaeaj  folio  lanuginofo,  foetidus, 
fiore  decapetalo  &  filamentis  ex  albo  &  purpu- 
reo  colore  variegatis.  Breyn,  prodr.  2.  p.  6$. 
fil.  65. 

Suetice  Hwitt-Paflions-  Blomma. 

Habitat  in  Dominica,  Martinica ,  Jamaica,  Cu- 
raffao,  ad  ripas  fluviorum  &  foflas  frequens. 

Caulis  pilis  adfperfus,  annuus.  Folia  cordata, 
oblonga,  acuminata,  triloba,  lobis  lateralibus 
breviflimis,  pilis  utrinque  adfperfa.  Petioli 
absque  glandulis.  Stiputa  multifido  •  capiilarcs, 
glandulis  terminatae. 

Flores  folitarii,  albi,  foliis  raajores.  InvoliLC.ro 
lineari  -  multifido  differt  areliquis,  uti  in  Nigella. 

Differt  a  pracedente  fingulari  involucro ,  buic  fpeciei 
proprio ,  &  floribus  folitariis ,  in  prcecedenti  oppo- 
fitis. 

8-  PASSIFLORA  (mininia)  foliis  trilobis  integer- 
rimis,  lobis  fublanceolatis :  intcrmedio  pro- 
ducliore. 

Pafliflora  f.  Flos  Paflionis  curaflavicus ,  folio  gla- 
bro  trilobato  &  angufto ,  flore  flavefcente 
omniura  minirao.  Pluck.  alm.1%1.  t.210.  /.3. 

Granadilla  folio  glabro  tricufpidi  &  anguflo,  flore 
virefcente  minimo,    Tournef.  infi.  240. 

Flos  Paflionis  flore  &  fruflu  omnium  minimis. 

hlerm.  parad.  177. 
Flos  Paflionis  curaflavicus,  folio  glabro  trilobato 

&angufto,  flore  flavefcerite  omnium  minimo. 

Herm.  procr. 
FlosPaflionis  trifido  folio,  flore  minimo  pentape- 

talo  viridi ,  fruiflu  minimo  nigro  molli.  Breyn. 

prodr.  2.  p.  47.  fil.  64.. 

P  3  Suetice 


3« 


PASSIFLORA. 


Suetice  Lilla  -  Paflions  ■  Blomma. 
Habitat  in  Curaffao. 

9.  PASSIFLORA  (incamata)  foliis  trilobis  fer- 
ratis. 

Pafliflora  foliis  femitrindis  ferratis :  bafi  duabus 
glandulisconvexis:  lobisovatis.  Linn.  cliffi.4%2. 
Gron.  virg.  112. 

Pafliilora  foliis  crenatis  tripartito  -  divifis.  Pluck. 
ahn.  281. 

Granadilla  Hifpanis,  Flos  Pafllonis  Italis.  Jlern. 

mex.  888-    888-  Raj.hift.6±g.  Tournef.  injl. 240. 
Granadilia  hedera?  fimilis.   Baub.  hi/t.  2.  p.  114. 
GranadiJla  triphylla,  flore  rofco.   Bosrb.  lugdh.  2. 

/j.  88«  clavato.  Fo/#.  «onfo  1^9. 
Granadilla.   Monard.  cMf.34.7.  Dalech.  hifl.  1918. 
Clematis  trifolia ,  flore  rofeo  cJavato.  jBam/;. 

pm.  301. 

Clematis  trifolia  f.  Flos  paflionalis,  flore  viridi. 

Morif.  hift.  2.  p.6.  f.  1.  M.  /.  9. 
CJematis  Pafliflora,  flore  rofeo  triphyllo.  A^m?. 

/>rtzx.  423.  £.  423. 
Cucumis  Flos  Paflionis  dictus  triphyllus,  flore 

rofeo  clavato.   Ilerm.  lugdb.  205. 
Maroc.  f.  Cleraatis  virginiana.  Park.  theatr.  905. 
Murucuja  3  maliformis.    Marcgr.  hraf.ii.  t.ji. 

Pif.  braf.  2.  p.  248-  t.  247. 
Suetice  Bleltrod-Paflions  -  Blomma. 
Habitat  in  Virginia,  Brafilia,  Peru. 
Radix  perennis. 

Caulis  quotannis  (etiam  in  hybcrnaculoj  perit. 
Fo/w  triloba,  ferrata:  Lobis  ovatis.    Petioli  fub- 
tus  glandulis  duabus  viridibus  obtufis  inftrudti. 
Flores  rubicundi. 

Corolla  vix  longitudine  necterium  fuperat. 
Nettarium  purpureo  -  album  interioribus  ordini- 
bus  breviflimis  fimplicibus. 

Fila- 


PASSIFLORA.  b&s 

Filamenta  uti  &  ftyli  maculata.  Anthera  longitu- 
dinaliter  digeftae.  Involucrum  acutum ,  crena- 
tum,  omnium  minimum ,  lateribus  e  margine 
glandulam  glohofam  proferens. 

Jn  borto  nojiro  academico  per  tres  integros  menfes 
quotidie  floruit ,  ad  altitudinem  duodecim  pedum 
enata. 

Figuram  floris  in  adnexa  tabula  delineavi. 

A.  C.  Fios. 

B.  Neclarium. 

D.  E.    Piftillum  &  Stamina. 

20.  PASSIFLORA  (cccrulea)  foliis  palmatis  inte- 
gerrimis. 

Pafliflora  foliis  palmatis  quinquepartitis  integer- 
rimis ,  involucris  cordatis  triphyllis.  Linn. 

clijf:  432. 

Pafliflora  Coef.  Hernand.  mex.  935.  Pluck.  alm.  28  r. 
Granadilla  pentaphyllos,  flore  Ceeruleo  magno. 

Bcerb.  lugdb.  2.  p.%1. 
Clematis  pentaphylla,  flore  rofeo  clavato.  SiiJJ. 

curiof.  49. 

Clcmatis  Pafliflora  pentaphylla ,  flore  caeruleo 

pi  n&ato.    Munt.  prax.  4.21. 
Clematis  quinquefolia  americana.  f.  Flos  Paflio- 

nis    Robert.  ic. 
Cucumis,  FlosPaflionis  dictus  pentaphyllus,  flore 

clavato.   Herm.  iugdb.  205. 
Flos  Paflionis.   Rochef.  antill.  119.  f*li8. 
Murucuja  I.    Pif.  braf.  1.  p.  106.  &  2.  p>  H7« 

t.  24-. 

/3.  Pafliflora  cadem,  foliis  latioribus,  citius  flo- 

rens.    Pluck.  alm.  2S1. 
Granadilla  pentaphylla,  latioribus  foliis,  flore 

caeruleo  magno.  Boerh.  iugdb.  205. 
FJos  Paflionis  major  pentaphyllus.  Sloan.flor.  104. 

bijl.  1.  p.  229.    Raj.  app.  339. 

P  4  Flos 


PASSIFLORA. 


Flos  Paflionis.  Chrifti  kor^  blomma.  Rudb.hort.^y 
Suetire  BIS  Paffions  Blomma. 
Habitat  in  Brajtlia. 

Flos  optime  defcriptus  habetur  in  Hort.  cliff.  432. 
N  6. 

Hora  pofl  ortum  folis  tertia  aperiuntur  Flures ,  ve- 
fpera  tabefcunt.    Involucra  integcrrima  funt. 

Fructus  globofus,  virefcens ,  maculis  albicanti- 
bus,  pulpa  crocea,  acida. 

Varictas  /3  citius  floret,  adeoque  magis  expeti- 
tur.  Pluck. 

Jn  horto  nojiro  acadcmico ,  hoc  anno ,  in  hybernaculo 
calicifjimo  repojita ,  excrevit  ad  longitudinem  vi- 
ginti  quatuor  pedum ,  fed  non  Jloruit ,  egngie  ta- 
men  frondofa. 

Ad  hanc  fpeciem  videtur  inter  dubias  pertinere  O. 
p.  O.  R.  S. 

P.  quam  lobo  intermedio  utrinque  finuato  pingunt. 

O.  quam  e  ficco  fpecimine  forte  delineavit  Mun- 
tingius,  uti  plerasque  funs  figuras. 

Q.  R.  quia  alias  non  haberent  vulgatiflimam  Bo- 
tanici» 

21.  PASSIFLORA  (ferrata)  foliis  palmatis  ferratis. 

Granadilla   polyphyllos  ,    fructu  colocynthidis. 

Pium.  fpec.  6.    Tournef.  injl.  241. 
Cletnatis  indica  polyphylla  major,  fiore  clavato, 

fruciu  colocynthidis.    Plum.  amer.  62.  t.  76. 

Raj.  app.  3.40. 
Suetice  S;igfingrad  Paflions-  Blomma. 
Habitat  in  Martinica  a  parte  Cabftarre,  ad  tem- 

plum  Mariae,  fecundum  fiuvium. 
Folia  feptempartita  ,  viridia  ,  ferrata  :  Laciniis 

acutis ,  inferne  anguftioribus. 
Flores  maximi. 

Involucra  integerrimaj  inferne  punclata,  magni- 
tudine  floris. 

Necta- 


PASSIFLORA. 


233 


Nettarium  violaceo-  album  ,  varium,  ex  filamen- 

tis  flexuofis,  crifpis. 
Pomum  globofum,  fed  bafi  turbinatum,  uti  pyrum. 

22.  PASSIFLORA  (pedata)  foliis  pedatis  ferratis. 

Granadillapolyphyllos,  florecrifpo.  Plwn.fpec.6. 

Tournef.  infi.  241. 
Clematis  indica  alia  polyphylla,  flore  crifpato. 

Plum.  amer.66.  t.  8i»    Raj.  app.  341. 
FIos  Paflionis.   Rochef.  ant.  119.  t.  118.  /.  3. 
Suetice  Fotbladig  -  Paffions  -  Blomma. 
Habitat  in  Dominica. 

Folia  ramofa  f.  bifida:  foliolis  interiori  ejus  parti 

adnexa,  uti  folia  Hellebori  nigri  officinarum. 
Flores  magni. 

Involucra  ferrata,  magnitudine  floris. 

Nect.aria  rubra  :  annulis  albis,  extremitatibus  vio- 

laceis,  intorta  uti  medufae  ftamina. 
Fruttus  viridis. 

D  U  B  I  JE. 

Ad  dubias  eas  amandamus  fpecies,  quarum  hi- 
ftoria  nobis  ab  Au&oribus  manca  &  imperfc&a  re- 
.  licta  eft,  ut  de  eis  nil  certi  (tatui  queat;  harum 
plurima;  ad  prscedentes  videntur  pertinere,  nibilo- 
minus  eas  potius  diftinftas  tradimus,  quam  quid- 
quam  temere  ftatueremus. 

Foliis  indivijis. 

A.  Granadilla  firinamenfis  ,  folio  ulmi.  Tournef. 
inftit.  241. 
Habitat  Swinami. 

An  varietas  fpcciei  I?  Sic  folia  &  locus  fuadent. 
jS.  Flos  Paflionis  foliis  integris  glabris,  macula  lu- 
tea  in  media  fecundum  longitudinem  notatis. 
JSreyn.  prodr.  2.  p.  48.  fil.6$. 

P  5  C.  CIe~ 


234 


PASSIFLORA. 


C.  Clematis  Murucuja,  pyriformis  major.  Morif. 

hift.  2.  p.y.  f.  i.  t.i:  f.%. 
Cucumis  Flos  Paffionis  Quajavas,  folio  majori. 

Ihrm.  lugdb.  205. 
Murucuja  4.  pyriformis  I.  qua?  Murucuja  guacu. 

Granadilla  magna.    Pif.  braf.  2.  p.  247.  /.  247. 
Murucuja  guacu.    Marcgr.  braf  70.  /  fruttu  py- 

riformi.    Raj.  hifl.  64.9. 
Habitat  in  Brafilia. 

An  fpeciesVI?  fic  putat  Raj.  0/^.341.  fed  de- 
funt  involucra  in  hac. 

Foliis  bilobis. 

D.  passiflora,  naviformibus  foliis,  america- 

na.    P-luck.  alm.  282. 
PafTifiora  fcaphoidcs,  f.  foliis  naviformibus  um- 

bilicatis,  amcricana.    Pluck.  mant.  146. 
Tzinacanatlapatli.   Hernand.  mex.  435. 
Habitat  in  Mexico. 

An  fpeciesX?  de  qua  quasrit  ipfe  Pluckenetius. 

E.  PASSIFLORA  (capfularis) ;  granadilla  fru&u 

rubente,  folio  bicorni.    Plum.  fpec.  VI. 
Habitat  in  Gallia  aquinoUiali. 

F.  PASSJFLORA  (normalis)  americana,  folio  bi- 

fulco,  fruftu  minimo  per  maturitatem  nigri- • 

cante.    Pluck.  alm.  282. 
Clematis  paffionalis  bifido  folio.    Morif.  bift.  2. 

/>.8-  f.  1.  t.2.  f.6. 
Ferrum  equinum  volubile.  Munt. 
.  FJori  Paifionis  f.  granadillae  affinis  coanenepilli, 

f.  Contrajerva,  Hcrnandez.    Raj.  hift.657 \ 
Coanenepilli ,  f.  Contrajerva.    Hern.  mex.  301. 
Habitat  in  Mexico. 

Foliis  trilobis. 

G.  flos  passionis,  foliis  trilobis,   lobis  in 

acutum  mucronem  abeuntibus.    Raj.  app.  340. 
Habitat  in  America. 

H.  CIE- 


PASSIFLORA.  235 

H.  clematis  paflionalis  triphyllos,  flore  rofeo. 

Morif.  hift.  2.  p.,j.  f.  T.  t.  2.  /.  2. 
Habitat  in  America. 

I.  passiflora  non  crenata  americana  triphylla, 

ex  codice  bentingiano.  Pluck.  alm.2%2.  t.212. 
f.i. 

Habitat  in  Amtrica. 

An  fpecies  XVI?  fic  certe  videtur. 

K.  granadilla  folio  tricufpidi,  flore  ex  pur- 

pura  nigricante.    Tounief.  inft.  240. 
Clematis  trifolia  altera,  flore  ex  purpura  nigri- 

cante.   Vall.  parif.  53. 
Cucumis  triphyllus ,  fiore  ex  purpura  nigricante. 

Herm.  lugdb.  205. 
PIos  Paflionis  trifido  folio  anguflo,  flore  amplo 

decapetalo  albo,  filamentis  purpureo  -  cseru- 

leis.    Breyn*  proilr.  2.  p.  47.  fil.  64. 
Habitat  in  America. 

L.  granadilla  folio  tricufpidi ,  flore  magno 
flavefcente.    Tournef.  inft.  240. 
Habitat  in  America. 

M.  PASSIFLORA  (rotundifolia)  granadilla  folio 
hederaceo,  flore  albo,  fruclu  globofo  villofo. 
Plum.  fpec.  6.    Tournef.  inft.  241. 
Habitat  in  America. 

N.  gran  adilla  heterophylla,  florealbo.  Phtm. 

fpec.  7. 

Granadilla  folio  vario.    Tournef.  infl.  241. 
Habitat  in  America. 
An  fpecies  XX? 
O.  clematis   paffionalis  ,    flore  campanulato. 

Munt.  prax.  421.  t.  421. 
Flos  Paflionis  campanulatus  pentaphyllus.  Raj. 

bift.  65 1 .  flore  emarcido.    Muntingii  figurae  fcepe 

funt  fallaces. 

JP.  CLE- 


PASSIFLORA. 


P.  clematis  Pafliflora  pcntaphylla ,  florc  caeru- 
leo  punctato.   Munt.  prax.4.21.  t.421. 

Clematis  pentaphylla,  flore  rofeo  clavato.  Morif. 
bift.  2.  p.  6.  f.  1.  t.  1.  /.  8.    Raj.  apo.  340. 

Murucuja  2  rnaliformis.  Marcgr.  braf.  4.  t.  71. 
Pif.  braf  2.  p.  248.  t.  248.    Raj.  hift.  650. 

Habitat  in  Braflia. 

An  fpecies  XX?  ob  ptilpam  croceam. 

O.  granadilla   polyphyllos ,  fru&u  ovato. 

Tournef.  inft.  241. 
Habitat  in  America. 

An  fpecies  XX?  alias  non  haberent  Botanici  fpe- 
ciem  vulgatiflimam. 

R.  granadilla  polyphyllos  lanceolata.  Barr. 

aquin.  56. 
Habitat  in  Gallia  aquinoctiali. 
An  fpecies  XX.  quam  Clar.  Barrere  fic  dicere  voluit. 
S.  clematis  Paflifiora  pentaphylla  anguftifolia. 
Munt.  bift.53.  t.165. 
Flos  Paflionis  pentaphyllus  major  anguftifolius 

fempervirens.    Kigg.  ibid. 
Habitat  in  America. 
An  fpecies  XX  ?  fic  certe  videtur. 

A  L  I  E  N  A. 
Eas  herbas  non  praeterire  debemus,  quae  funt 
ad  hoc  genus  ab  Auctoribus  relata?,  licet  huc  non 
pertineant,  ne  quis  nos  iilarum  immemores  fuifle 
iibi  perfuadeat.  Hae  paucae  funt,  cum  hujus  ge- 
neris  character  fit  a  reliquorum  generura  chara&e- 
ribus  prorfus  diverfus. 

I.  Flos  Paflionis  fruclu  rubicundiflimo,  folio  vitis 
non  incifo.   Herm.  afric.  10.   Raj.  app.340. 
Habitat  ad  Caput  Bona  Spei. 
Obferv.  Flos  nondum  defcriptus  eft;  ex  fruclu 
huc  relata  fuit  planta  ab  Oldenlando ;  fed  ad- 

huc 


PASSIFLORA. 


237 


huc  flores  infpiciendi,  antequam  jus  civitatis 
Paflifloras  obtineat. 

II.  Paffiflora  fpuria  bryonioides.   Pluck.  alm.  283. 

Flos  Paflionis  fpurius  malabaricus.  Breyn.prodr.2. 

/».48.  fil.65. 
Modeccre:  Modecca:  Rheed.  mal.Z-  t.20. 

Pal-Modecca     —  mal.%. 

Motta-Modecca  —    mal.  8.  t.  22. 

Orela-Modecca  —    mai.  8. 
Habitat  in  Malabaria. 

L  O  C  U  S. 

Eft  notatu  dignum,  quomodo  natura  fine  or- 
dine ,  &  absque  fyftcmate,  per  totum  orbem  fuas 
herbas  difleminavit.  Quibusdam  tamen  herbis  pro- 
prias  regiones  quafi  adfignavit ,  uti  Mefembryantbe- 
mis  Africam,  Nyctantbis  Afiam.  Plurirrue  autem 
funt  per  omnes  quatuor  mundi  partes  difperfa?. 

Alia  rurfus  genera  funt,  quorum  diverfae  fpe- 
cies  diverfis  in  locis  reperiuntur.  Quod  vero  ad 
Paflirloras  attinet,  ha?  omnes  fpecies,  nulla  excepta, 
Americam  pro  patria  agnofcunt. 

Harum  licet  XXII.  fpecies  diftinfta?  innotuerint, 
&  XVIII.  infuper.  adhuc  diibise  nobis  occurrant,  ita 
tamen  omnes  Americam  natale  fuum  folum  agno- 
fcant  oportet.  Atque  hanc  omnino  ob  cauflam, 
Botanici  nullam,  ante  deteftam  Americam,  gene- 
ris  hujus  notitiam  fibi  adquirere  potuerunt,  &  con- 
fequenter  antiquiorum  Botanicorum  nomina  ad  hoc 
genus  referre,  aut  ex  illorum  fcriptis  hujus  vires 
eruere  velle  ineptiflimum  foret. 

Inter  has  aliae  meridionalem  Americam  inhabi- 
tant;  alise  feptentrionalem ;  aliae  has  in  America 
provincias,  alise  alias  incolunt.  Sic 

in 


PASSIFLORA, 


in  Virginia    fpecies  XIII.  XIX. 
Providentia  —  III. 
Bahama  —  —  III. 

Jamaica  VIII.  IX.  XIII.  XIV. 

Dominica  II.  V.  VII.  IX.  X.  XIV.XVI.XVII.  XXII. 

Marcinica  IX.  XVII.  XXI. 

La  Tortue   —  V. 
Peru     —   —    IV.  XII.  XIX. 
Braiilia  —    —  XIX.  XX.  C.  P. 
Mexico   —  —  D.  F. 

Curaflao  XV. 

Vera  Cruce  —  XV. 
Surinama  —  —  I.  A. 

CuralTao  XVII.  XVI.  J. 

Cayenna  —  —  R. 

V  I  R  E  S. 

Vires  Pafliflorarum  in  Medicina,  ex  propria 
experientia,  nobis  Europam  incolentibus ,  incogni- 
tae  funt;  plantae  enim  hx  raro  in  Europa  fru6tus  fe- 
runt,  raroque  ibidem  in  hortis  confpiciuntur.  Et 
ln  Suecia  prascipue,  non  poffunt,  quin  pro  raris  in- 
folitisque  habeantur,  eam  potiffimum  ob  cauffam, 
quod  in  hybernaculis  perhyemes  aflervari  debeant. 
Ut  vero  fufficientem  hujus  generis ,  in  quantum 
fleri  potefl:,  quoad  vires  hiJtoriamiradamus,  ea  col- 
ligere  nobis  propofuimus,  qua?  illi  Auftores  litte- 
ris  mandarunt,  qui  ipfi  in  loco  natali  ex  plurimis 
retro  annis  per  propriam  experientiam  harum  plan- 
tarum  vires  addidicerunt. 

Species  XX.  Pulpa  (fru<ftus)  fummum  febrici- 
tantium  folatium,  vicem  rohis  Ribis  vel  Berberis 
fupplens,  magis  refrigerat  (XX.)  quam  alise  hujus 
generis  fpecies;  Nec  nocet  nifi  immoderato  ufu 
tlentes  ftupore  obtorpefcant.  iEftu  laborantes  mi- 
rifice  refocillat  Jitimque  exftinguit.    Appetitum  exci- 

tat, 


PASSIFLORA. 


2  39 


tat,  (tomachi  ardores  reprimit,  fpiritus  vitales  re- 
ftaurat.  Idem  flores  &  Cortices  pomorum  candidi, 
qui  vix  ulli  fructui  dignitate  cedunt.  Pifo. 

Fructus  in  febribus  &  morbis  calidis  commen- 
datur  non  minorem  refrigcrandi  vrim  obtincns, 
quam  Ribes  aut  Berbcris.  Sloane. 

Vires  habet  refrigerantes ,  &  nutriroento  opti- 
me  inferviunt;  fuccus  fuaviflimi  faporis  &  vinofus 
eft,  fed  aliquid  acidi  habet;  hinc  efife  refrigerantem 
ex  prioribus  concludit.  Boerb.  hifl.  530. 

Folia  loco  bederce,  cauteriis  applicata,  mul- 
tum  profunt.  Pifo, 

Species  XIX  fructus  funt  granatula  acido  liquo- 
re  abundantia  &  pleria  Aperiuntur  ut  ovra,  &  li- 
quor  ilJe  cum  magna  voluptate  forbetur,  cum  ab 
Indis,  tum  ab  Hifpanis;  nec  etiam  fi  multos  ibr- 
beas,  ullam  ventriculi  gravedinem  fenties ,  fed  po- 
tius  alvum  emolliri.  Monardes. 

Fruflus  dum  corr  editur,  fcinditur  transverfim, 
&  pulpa  una  cum  feminibus,  forbendo  inftar  ovi 
tremuli  exhauritur.  Pifo. 

Fruclus  transverfim  difleftus,  intus  carne  ex- 
fefta  vifcofa  eft,  nigricante,  &  dulci  fapore  &  ve- 
luti  caflis  fiftul&\    Columna  apad  Hernandem. 

Maturus  fruclus  ex  dulci  ad  acidulum  vergit, 
admodum  gratus  &  jucundo  odore  palatum  feriente 
inter  Fragum  &  Melope^oncm.    Colum.  ibid. 

Planta  II.  non  folum  Sarfaparillam  semulatur, 
fed  eam  facile  fuperat ,  deobftruendo ,  fudores  at- 
que  urinas  morendo.  Pifo. 

Herba  integra,  qux  pauci  eft  faporis,  modo 
ieviter  attrita ,  &  ex  vino  vel  aqua  exhibita,  tuto 
cito  &  jucunde  fecundinas  &  ceteras  uteri  immun- 
dities  expellit;  mox  robur  vifceribus  reftituit.  Pifo. 

Folia 


240 


PASSIFLORA. 


Folia  contufa,  ferventi  aquse  donec  tepefcac, 
indita  atque  podici  aliquoties  applicata,  prcefentilTi- 
mum  praebent  reraedium  contra  bamorrboides.  Pifb. 

Febricitantibus  tabidisque  multum  prodeft, 
temperac  renum  calores  &  mucilaginc  fua  fanac  ul- 
cera  inteftinorum  cx  dyfenteria  orta,  inflammatio- 
nes  pulmonum  micigac.  Pifo. 

Radicem  dulcem,  calidam,  odoram,  ajunt  me- 
deri  fpleni ,  reftaurare  motum  impeditum,  fedare 
dolores,  excitare  appetentiam,  evocare  urinam, 
tcmperare  calorem ,  ventris  dolorem  ienire  ,  femen 
retentum  pellere,  venenisque  refiftere  eaque  hebe- 
tare.  Hernandez. 

Dum  vero  Hernandez  &  qui  eum  fequuti  func, 
hujus  radicem  pro  Contrajerva  officinarum  habent, 
peffime  hallucinantur. 

USUS  OECONOMICUS. 
Pfimarius  PaiTiflorarum  ufus  ccconomicus  eft  in 
Amenca  ad  hortorum  ornamenta,  ex  hifce  enirn 
domus  ctftivales,  ut  vocant  &  ambulacra  tecta  con- 
ficiunt;  omnes  enim  fpecies  caule  flexuofo  &  cir- 
rhis  inftruftae  perticas  in  arcum  flexas  adfcendunt, 
easque  pulcherrimis  frondibus  brevi  inveftiunt  & 
maximis  atque  lepidiffimis  fuis  floribus  exomant, 
quorum  fuaveolentiflimus  odor  fub  umbra  recuban- 
tes  incolas  reficit;  ut  taceamus  gratiflima  &  acida 
harum  poma,  qua?  aeftu  defatigatos  Americanos  re- 
frigerant  &  refocillant.  *Hinc  Domina  Meriana, 
qux  ipfa  per  aliquod  tempus  Surinami  commorata 
fuit,  de  Specie  fexta  refert,  eam  ad  frondeas  cafas 
in  hortis  veftiendas  aptiffimam  efle ,  ut  binorum 
annorum  fpatio  integram  crefcendo  tegat  vjridera. 
cafam. 

Ex  caulibus  &  ftipitibus  corbes  aliaque  multa 
fupelle&ilia  conficiunt  Americani,  quemadmodura 
noftn  Lappones  e  radicibus  Abietis. 

SUPER* 


PASSIFLORA. 


SUPERSTITIOSA. 

flos  passionts  cur  diftum  fit  hoc  planta- 
rum  gcnus,  docebit  Joh.  Baptifl.  Ferrarius ,  quan- 
do  contendit  paflionem  Domini  noflxi ,  manu  amo- 
ris  divini,  vivis  infcriptam  efle  flori  coloribus, 
dum  partes  ejusdem  Coronam  fpineam ,  Clavos ,  Fla- 
geilum,  reliquaque  quibus  cafus ,  tortus ,  vulneratus, 
&  cruci  affixus  eft  Salvator  mundi,  egregie  expri- 
mant  inflrumenta. 

Cui  nddas  quae  de  hoc  habet  mich.  walthe- 
r  u  s  in  Erlauicrtmg  aller  Ittftrumente  zu  dem  Leiden 
und  Tode  Chrijii. 

Ut  vero  inftrumenta  Paflionis  Chrifli  in  hoc 
fl<  re  demonftrent,  Speciem  XIX.  primitus  detettam 
aflumunt,  in  qua 

Folia  trifida  dicunt  Lanceam  qua  Salvatoris  pe&us 

perforabatur. 
Cirrhos  contortos  flagella  quibus  ca?fus. 
Reclaria  fanguincis  punctis  Coronam  fpineam. 
Piftilla  infcrne  angufliora  Clavos  tres,  quibus  pe- 
des  &  manus  perforati. 
Et  hanc  ob  cauflam  fuerunt ,  qui  derivarunt 
vim  plantsc  a  flgnatura  externa. 

Ut  paucis  nos  expediamus,  fufilciat  adduxifle 
verba  aldini  in  horto  Farnefiano  :  Nam  in  hac 
tota  planta  Crux  non  apparet ,  nec  Lanceam  video,  Co- 
rona  ex  ~2  fpinis ,  quce  in'hoc  flore  debet  confpici,  me- 
rum  flgrnentum  eft.  Alia  quce  attuli  per  vim  contorfi 
£f  \idcm  in  inflnitis  aliis  plantis  facere  poflem,  £f  flc 
per  confequens  inflnitce  forent  plantce  paflionis.  Hxc 
AlMms  in  horto  Farnefiano,  p.  49.  56. 

Haec  Pontificius  contra  Pontiflcium.  Amm. 
char.  396. 

Figuram  floris  ftupendam  delineat  Nierenher- 
gius  in  biji.  natur.  ^.299.  ubi  loco  germinis  fertum 
Tom.  I.  Q  fpinis 


242 


PASSIFLORA. 


fpinis  armatum,  &  loco  piftillorum  clavi  tres ,  &  ne 
quid  deficiat,  ramis  imponit  facrum  calycem. 

P  O  E  T  I  C  A. 

Ferventes  etiam  tum  Granadilla  per  asftus 
Prodit,  Amazonii  quam  littore  fluminis  ortam, 
Ad  nos  extremo  Peruvia  mifit  ab  orbe. 
Caule  in  fublimi  vallo  praitendit  acuto 
Spinarum  in  morem,  patiens  o  Chrifte,  tuorum 
Infcriptis  foliis  fumma  inftrumenca  dolorum. 
Nam  furgens  flore  e  rnedio  capita  alta  tricufpis 
S.urfum  tollit  apex  clavos  imitatus  aduncos. 

Rapinus. 

*  * 

* 

Pukher  in  America  mofco  redolentior  eft  flos, 

Qui  gerit  occifi  nobile  ftemma  Dei. 
Confcia  flagrorum  croceo  ftat  in  orbe  columna, 

Circumftant  granis  vulnera  quinque  rubris. 
Cum  clavis  refidet  fpinofum  in  vertice  fertum, 

Refperfus  violam  pingit  ubique  cruor. 
Vifitur  in  planta  foliis  penetrabile  ferrum, 

Sacrum  quo  fodit  lancea  dira  latus. 
Sed  quae  vulnifici  flores  dant  poma  cadentes, 

Ambrofius  mifcet  neclareusque  fapor. 
Portenti  novitas ,  &  confona  rebus  imago 

Adftruit  antiquam  clarificatque  fldem. 
Miffaque  Pontifici  Romano  circuit  orbem, 

Fertque  falutiferee  nuntia  laeta  crucis. 
Nam  Deus  omnipotens  noftros  tulit  ipfe  dolores, 

Ipfius  eft  nobis  crux  paradifus.  Amen. 

Nieremberg. 


IX. 


Tab.X . 


IX. 

A  N  A  N  D  R  I  A 

SUB  PR^ESIDIO 
D.   D.    Car.  LlNNiEI 

propofita 

AB 

ERLANDO    ZACH.  TURSEN 

Wexionia  Smolando. 
Upfalia    1745.      Dec.  20. 


1. 

Plantarum  ufus  ad  Alimenta,  Veftes,  Supelle- 
ftilia  &  Medicamenta  in  caufla  fuere,  quod 
Plantarum  cognitio  fuerit  omni  aevo  magni 
habita,  &  Scientia,  quam  dicimus  Botanicen,  anti- 
quitus  culta. 

2.  Cognitio  ha?c  primum  ad  Plantas  necefla- 
rias,  dein  ad  utiles,  tum  ad  omnes  quae  in  ufus  ver- 
ti  pofient,  extendebatur,  demum  &  ad  omnes  quot- 
quot  detegi  poffent. 

3.  Sic  plantarum  detcctarum  fpecies  tempore 
Cafpari  Bauhini  circa  annum  1623  ad  fextum  mille- 
narium  adfcendebant,  quarum  pars  rrnxima  P2uropa 
meridionalis ,  parum  adhuc  a  Botanicis  calcatis  cx- 
oticis  terris,  fuppeditabat. 

4.  Non  his  acquievit  Botanicorum  induftria, 
quin  etiam  invifcrent  exteras  oras,  eas  itidem  in- 
veftigaturi,  quas  ibi  terrarum  collocaverat  foecun- 
da.  natura.    Hoc  fine  adiit  hermannus  Zeylonam, 

Q  2  RUM- 


-44 


A  N  A  N  D  R  I  A. 


rumpfius  Amboinam,  rfif.fdf.  Malabariam,  k;em- 
pferus  ffaponiam,  ai.pinus  JEgyptum ,  oldenlan- 
dus  Caput  bona  fpei,  feuilleus  Pmiviam ,  her- 
nandes  Mexicum ,  marcgravius  Brafdiam,  plu- 
mierus  Dominicam ,  cat  esbjeus  Cdrolinam ,  clay- 
tonus  Virginiam,  tournefortius  Graciam,  hal- 
lerus  Helvetiam ,  Celeb.  Dominus  Pra,'fes  Lappo- 
niam  &c. 

5.  Interea  temporis  &  in  Europa  cultiori  com- 
morantcs  Botanici  indcfeflam  navabant  operam  de- 
tegendis  plantis  rarioribus,  qua?  veterum  Botani- 
corum  oeulis  adhuc  fefc  fubduxerant.  Sic 

alpinus  Cretam;  bocconus  Sklliam,  Melitnm, 
Galliam,  Italiam;  barrelierus  Italiam,  Hifpaniam, 
Galliam ;  clusius  Hifpaniam  ,  Aufiriam ,  Pannoniam ; 
grisleus  Lufitaniam;  magnol  agros  Moxspdienfes ; 
vaillantius  Parifinos;  loeselius  Pruff.cos;  dil- 
lenius  Gijjbifes ;  ruppius  ^fenenfes ;  rajls  Anglu 
cos;  celsius  Uplandicos  agros  peragrabant;  ut  ta- 
ceamus  reliquos,  qui  undique  plantas  coegerunt ; 
uti  pluckenetius ,  breynius,  commelinus  ,  alii. 

5.  Ultimo  &  ad  eas  plantas  examinandas  ven- 
tum  eft,  quarum  cognitio  antea  vel  minoris  mo- 
menti  habita,  vel  absque  fruftu  laboriouffima  asfti- 
mata.  Ex  his  Mufeos  600  dillenius  ,  Gramina 
400  scheuchzerus  ,  Fiingontm  900  varietates  mi- 
chelius,  &  alii  ingentes  minutiffimarum  plantarum 
copias  in  apricum  produxere. 

7.  Hac  ratione  ad  illud  faftigium  pervenerant 
ante  aliquot  annos  Botanices  divitia?,  ut  multi  du- 
bitarent,  an  quasdam  adhuc  plurima?  latcrent  plan- 
tarum  fpecies  incognitae,  a  Botanices  maxima  par- 
tje  orbis  luftrata. 

8.  rutiienico  imperio  ab  Imperatore  petro  I. 
reformato,  accitis  undique  eruditis  viris,  &Acade- 
mia  Scientiarum  Petropoli  fundata,  plantas  vaftiffi- 

mi 


ANANDRIA. 


mi  hujus  imperii  antea  negle&se  follicite  indagari 
coepere  a  Botanicis,  quorum  numerus  tum  valde  ac- 
creverat;  ncc  tamen  in  bifce  borealibus  plagis  alias 
reperiri  poffe  plantas  ,  quam  ubique  per  Europarn 
vulgares,  communis  erat  opinio.  Horum  Botani- 
corum  tantum  nomina  ad  nos  delatafuere,  eorum- 
que  praefertim ,  qui  longa  itinera  Botanices  cauffa 
per  varias  remotiflimasque  Rutheniae  Provincias  in- 
ftituerant,  e.  g.  Buxbaumii,  Mefierfchmidii ,  Ger- 
beri ,  Iieintzelmanni ,  Gmclini ,  Stelleri. 

9.  buxbaumii  iqterim  prodire  ccepere  Centuria, 
refertce  plantis  copiofHFimis ,  multis  ignotis,  imper- 
fecte  defcriptis  &  delineatis  plurimis. 

messerschmidii  Flora  Sibirica  blattis  tineisque 
relicta,  nondum  publicam  adfpexit  lucem. 

gerberi  Flora  Volgenfiis ,  plantis  rarifiimis  fu- 
perbiens,  fuppreffa  cimeliis  curioforum  refervatur. 

heintzelmanni  Flora  Tatarica  400  plantas 
comple&eiis ,  lucem,  quam  meruit,  publicam,  non- 
dum  confecuta  eft. 

sciioberi  Flora  Mofcovienfis  prodire  non 
meruit. 

gmelini  ftupenda  colleftanea,  novem  annorum 
laboriofilTimo  itinere  a)  per  Sibiriam  comparata, 
adhuc  publici  juris  nou  fafta,  ferio  dolemus  b). 

stelleri  itinera  nondum  ceffant,  plantas  ta- 
men  nonnulla?,  antea  non  vifae,  paflim  in  curiofo- 
rum  hortis  obvia;,  faciunt  ut  ejus  reditum  exopte- 
mus  c), 

Q  3  AM- 


a)  Iter  adgrcflus  efl:  1733.  rediit  1743. 

b)  Poftea  1747  prodiit  primus  tomus  Florx.  SibiricA,  reli- 
quis  propediem  lucem  vifuris. 

c)  Hic  poftquam  Camtfcbatcam  &  adjacentem  AmericAtn  fe- 
dulo  fcrutatus  erat,  mortuus  eit  Tiumeni  1746  die  12. 
Novembris. 


ANANDRIA. 


ammanni  Icones  &  Defcriptionts  (lirpium  rario- 
rum  in  impcrio  Rvtbenico  fponte  provenientium ,  Petro- 
poli  1739-  4.  prodicre. 

to.  Annus  jam  agitur  fecundus  a  reditu  steno- 
nis  carom  biflkf. ,  I.ib.  Bar.  &  Dicaflerii  Aboenfis 
Confiliariii  ex  Rurhcnia,  ubi  Botanicis  regni  fami- 
liaritcr  ufus ,  plnnrarum  variarum  yazas  acq'.)ifivit, 
quas  ex  remotifiimis  Ruf:ae  provinciis  ac  regioni- 
bus  nuper  laudau  clariflimi  Viri  rctulerant.  Am- 
pliflimum  hunc  thefaurum  Generofiflimus  Dominus 
Baro,  liberali  manu,  Celeberrimo  Domino  PraefiJi 
donavit.  Conftabat  hic  partifn  rarioribus  femini- 
bus ,  quse  tcrra?  commifla  mox  germinabant;  par- 
tim  600  circiter  plantis  exficcatis ,  rariflimis  pleris- 
que,  nec  antea  in  Suecia  confpe&is. 

11.  Hifce  confrabat,  quam  ferax  rariflimarum 
planrarum  fit  vafta  llla  terra  Ruthenica.  Hse  vero 
omhes,  una  cum  285  Ammanni,  jamjam  laudati, 
numero  paucae  funt ,  fi  comparentur  cum  illis,  quas 
F^ora  Sibirica  clariflimi  Rotamci  Gmelini,  ProfelF. 
Hift.  Nat.  Petrop.  propediem  publico  exhibebit. 

12.  Ex  hifce  feminibus  Area  venalis  Horti  Aca- 
demici  Upfalienfis  plurimis  hodie  fupeibit  rariflimis 
plantis  Sibiricis,  quae  vel  doftiflimum  Botanicum  in 
fui  admirationem  rapiant ;  quarum  paucas  comme- 
morabo  : 

Valeriana  floribus  tetrandris',  Hort.upf.13.  n.2. 
Androface,  Fl.  Suec.  160.  Amm.11. 
Phlomis,  Amm.  48.  Hort.upf.iji.  w.  3. 
Leonurus  r.  quce  Ballote  Amm.60.  t.  8. 
Leonurus  2.  qaa  Cardiaca  Amm.62. 
Dracocephalum  quod  Moldavica  Amm.  sj.item  58. 
Papaver,  Amm.  81.  Hort.  upf.136.  w.  4. 
Sedum,  Amm.^%.  Hort.upf.116.  ».2. 
Sedum:  Anacampferos,  Amm.  96.  t.\u.  Hort. 
upf.  116.  n.  1. 

Ifopy- 


ANANDRIA. 


247 


Ifopyrum :  Hclleborus,  Amm.ioo.  t.12.  Hort. 
upf.  157. 

Potentilla:  Pentapbylloides ,  Amm.  116.  Hortt 

upf.  133.  n.  1. 
Polemonium  hirfutum ,  majoribus  floribus.  Hort. 

upf.  40. 

Linmia  Sielleri,  qua  Claytonia,  Hort.  upf.  52. 
Lilium,  Amm.  139.  Hort.upf.  21.  «.3. 
Trifolium :  Lupinafter,  Amm.i^.  Hort.upf.  123. 

72.  5. 

Vicia ,  .AZbrf.  fy^/T  6. 

Aftragaius,  Amm.  \66.  Hort.  upf.  226.  n.  4. 
Latbyroides,  Amm.\%\.  Orobus,  Hort.upf.220. 
Trigonella:  Melilotus,  Amm.\s8.  Hort.upf.22g. 
n.  1. 

Delphinium,  Amm.ij4.&  175.  Hort.upf.\$o.  w.3.4. 
Abfnthium,  Amm.io.%.  Hort.  upf.  257.  «.4. 
Lactuca ,  ^w?w.  2 1 1  &  212.  Hort.  upf.  244.  w.  2. 
Othonna:  Jacobreaftrum ,  JrniH,  221.    Hort.  upf. 
273.  n.  1. 

Corifpermum,  ^?ww.  225.  Hort.  upf.3.  n.2. 
Helxine:  Perficaria,  Amm.  240.  Hort.  upf.  96.  n.4.. 
Urtica,  Amm.2\g.  Hort.  upf.2%2.  n.i. 
Robinia:  Afpalathus,  282,  283  &  285.  Hort.upf 

212.  n.  2.  3.  4. 
Nepeta  floribus  obiiquis :  Lophanthus.  Hyffopus. 

.  Hort.  upf.  162.  72.  2. 
Blitum,  Amm.  ratb.  239.    7/ori\  1^  3.  2. 
Porrum  fcapo  nudo  ancipiti  ante  florefcentiam 

nutante,  Hort.  upf.$o.  n.  13. 
Amethyttina,  Amm.jo.  Hort.  upf.g.  n.i. 
Ruyfchiana,  Amm.6%.  Hort.  upf.  165.  n.i. 
Ixia  foliis  enfiformibus ,  caule  dichotomo,  Hort. 

upf.  \6. 

Braffica  foliis  lanceolato  -  ovatis  glabris  indivifis 

dentatis,  Hort.  upf.  191.  n.  7. 
Silene,  Anemone,  Ileracieum,  Centaurea.  &c. 

Q  4  13.  In- 


548 


A  N  A  N  D  R  I  A. 


13.  Intcr  has  etiam  comparet  herba,  antea  ne 
nominc  quidem  nota,  cujus  femina  fub  anandri^ 
nomine  mifcre  Rutheni  Botanici:  Ex  nomine  & 
fama  conftitit  hanc  plantam,  exemplo  certe  fine 
pari ,  flores  produccre  absque  fiaminibus  &  antberis, 
unde  plurimi  ad  hanc  Academiam  curiofi  nobifcum 
fiores  ejus  confpicere  optabant;  tandem  mediosefta- 
tis  proxime  prauterlapfas  voti  compotes  fa6li  fumus; 
quarc  inde  occafionem  fumfi  ejusdem  accuratius 
examcn  inftituendi  loco  fpcciminis  Acadeisici,  quo.i 
Botanices  cultoribus  non  ingratum  fore  fpcro,  qui 
novam  &  ignotam  herbam  orbi  erudito  exponi  gau- 
debunt. 

N  O  M  E  N. 

14.  Nomen  huic  herbae  impofuifle  conftat  J.  G. 
Siegesbeckium ,  horti  Petropolitani  Praefeclum ,  & 
f\  in  natales  vocis  inquircre  iubct,  invenicmus  cam 
dcrivatam  ab  a  privativo  &  otvSgicc  qua;  &  fortitudi- 
nem  &  virilitatem  denotat. 

15.  Cel.  D.  Prsefidi,  cujus  cura  &  indefeftb  la- 
bore  noftra  fcientia  fcliciorem  induere  coep  t  habi- 
tum,  dum  in  eo  eftet,  ut  fecundum  fexus  diftin- 
gueret  plantas,  &  in  claftes  genera  &  fpecies  redi- 
geret,  vifum  fuit  fundamentum  primarium  claflicum 
fumere  e  numero  ftaminum,  &  appellare  prseditas 
unico  ftamine  Monandras ,  duobus  Diandras,  tri- 
bus  Triandras,  &  fic  porro  —  Icofandria,  Poiyandria. 
Scilicet  obfervatis  conftitit  innumeris: 

Omnes  plantas,  vifui  obvias,  gaudere  fruflifica- 

tione.    Syji.  Nat.  veg.  I. 
Omnes  gaudere  frudificationes  antheris  &  ftigma- 

tibus.  Syjl.  Nat.  obf.  Veget.  VI.  Fund.  Bot.  140. 
Omnes  herbas  fua  habere  femina.  Fund.  Bot.  135. 
Nullum  femen  ante  foacundationem  excludi  pofle. 

Fund.  B»t.  138. 

Gene- 


ANANDRIA. 


249 


Generationem  vegerabilium  fieri  mediante  farinee 
antherarum  lapfu  fiipra  ftigmata.  Fund.  Bot.  145. 

Ita  ut  omnis  floris  efTentia  confiftat  in  anthera 
&  ftigmate.    S\fK  AV.  abf.  Veget.tVII. 

Unde,  nullam  dari  fpeciem  floris  fine  ftaminibus. 

Ha?c  fiia  aflorta  Cel.  D.  Pra?fes  vera  dcprehen- 
dit  in  multis  florum,  a  fe  accurate  examinatorum, 
millibus,  nec  quisquam  Rotanicorum  inventus  eft, 
qui  ullum  in  mcdium  proferre  potuit  exernplum, 
quod  veritates  has  infirmaret.  . 

\6.  Etenim  quod  attinet  duas  a  Vontodera  ad- 
duftas  fpecies  in  Anthologia:  mallam  toodalt. 
Horc.  Malab.  XLI.  8?-  &  noeli-tali.  Hort.  Ma- 
]ab.  IV.  1 15.  illce  nihil  confa  nos  probant.  Ponte- 
dera  jpfe  nunquam  hafce  eft  intuitus ,  licet  erudito 
orbi  perfuadere  conerur,  illas  fine  ftaminibus  crefce- 
re,  argumcnto  ex  eo  tantum  defumto,  quodAuclo- 
res  horti  Malabanci  ftamina  non  defcripferint.  Quod 
ad  priorem,  eft  illa  celtjs  fpecies  d);  quod  autem 
pofteriorem  attinet,  nobis  certoconftat,  hanc  an- 
tidesmam  Burm.  Zeyl.ni.  t.\o.  decantatum  iftud 
fpecificam  contra  morfus  lethalis  Anguis  Heretiman- 
del,  pertinere  ad  Dioeciam  Pentandriam,  indeque 
habere,  in  diftinfto  individuo  feu  mare,  ftamina 
quinque  cum  antheris ,  cujus  itaque  chara&erem, 
cum  novus  adhuc  fit,  communicabimus  e). 

ANTIDESMA. 

*  Mas. 

cal.  Perianthium  pentaphyllum :  foliolis  aequali- 

bus,  oblongiufculis ,  concavis. 
cor.  nulla. 

Q  5  stam. 


d)  Vide  Floram  Zeylanicam  369, 

t)  Vide  Dijjert.  13.  de  Novis  plant.  gener,  no.  1071.  &  Flor, 
Zeyian.  169.  n.  357. 


250 


ANANDRIA. 


stam.  Filamenta  5 ,  capillaria,  calyce  longiora, 
aequalia.    Antbera  fubrotunda? ,  femibifidae. 
*  Fermna  in  diftindta  planta. 

cal.  ut  iri  mare,  perfiftens. 

cor.  nulla.  : 

pist.  Cermen  ovatum.    Stylus  nullus.  Stigma- 
ta  5.  obtufa. 

per.  Bacca  cylindrica,  unilocularis,  ftigmatibus 

terminata. 
sem.  unicum,  oblongum. 

17.  Antequam  vero  ulterius  pedem  promove- 
mus,  verbo  tetigiffe  faterit,  Siegesbeckii  propofi- 
tum  fuiflTe,  theoriam  Botanicam  Clarilf.  D.Praefidis, 
in  Fundamentis  Botanicis  adftruftam,  evertere;  ve- 
rum  afFectibus  nimium  indulfifle  videtur ,  meliora 
forte  dicturus,  nifi  iratus  fuiffet ,  ut  verbis  utar  Cel. 
Halleri,  in  rccenfione  operis  Siegesbeckii  ad  Hifto- 
riam  PI.  belveticarum  p.  3 r .  nec  hifce  diutius  im- 
morari  Iibet,  cum  Phyfices  ProfelTor  Aboenfis  Cel. 
D.  Joli.  Brovallius ,  &  Botanices  Profeflbr  Beroli- 
nen fis  Cel.  D.  J.  G.  Gleditfchius  ad  oculum  demon- 
ftrarint ,  canones  Cel.  D.  Pnefidis  firmo  niti  talo; 
Addam  tantum,  canones  primarios  D.  Siegcsbeckii, 
quibus  maxime  diflentit  a  Cel.  D.  Praefidis  theoria 
in  hifce  confiftere:  fcilicet  ftatuit, 

Stamina  non  conftituere  partes  elfentiales  planta?. 

Sciagrapbia  53. 
Herbarum  femina  maturefcere  absque  fcecunda- 

tione  ex  antheris.    Sciagr.  4.6. 
Nomina  claflium  non  fumi  debere  a  fexu  planta- 

rum.    Sciagr.  48.  &c. 

18.  Obfervatae  demum  huic  herbse  a  Siegesbe- 
ckio  absque  (taminibus,  nomen  anandri;e  datum, 
quod  fimul  charafterem  effentialem  planta?  involve- 
ret,  &  claffes  plantarum  in  fyftemate  fexuali  feriret, 
nec  non  ipfa  Fundamenta  Botanices  antheris  fuper- 

ftruda 


ANANDRIA. 


251 


ftru&a  evcrteret.  Si  qui  Anandriam  Siegesbeckii 
itaq^e  accipiant  pro  diftin&o  genere  in  fuis  hifto- 
riis  Potanicis,  obfervent  hanc  plantam  ideo  appel- 
]atam  effe  /tnandriam,  quod  primus  nominator  fta- 
mina  non  animadverterit. 

R  A  D  I  X. 

19.  radix  eft  craftuifcula  &  variis  flbris  ca- 
pillata,  perennis;  verum  pauca  admodum  de  ea  hac 
occafione  dicere  poftumns ,  cum  eam ,  doncc  ejus 
major  nobis  non  fuppetat  copia ,  radicitus  elTbdere 
noiuerimus.  Ineunte  v  ere  anni  proxime  proeteriti 
MDCcxliv,  femina  hujus  terra?  mandata  fuere  in 
Horto  Academico  ,  quse  haud  multo  poft  folia  emic- 
tebant,  nuiium  vcro  caulem.  Hoc  anno  in  caulem 
etiam  cxcrevit  Radix,  qute  adhuc  nondum  emar- 
cida  aut  emortua  eft,  fed  firmiter  adhrcret  tcrrae 
in  fignum  perennitatis.  Eam  ferpere  ficque  fefe 
dilatare  &  mu!tiplicare  ,  obfervatum  non  eft.  Du- 
plici  modo  herba  haec  in  horto  crevit,  &  in  vafe 
intra  Hybernaculum  aflervata,  &  fub  dio  liberiori 
aura;  &  frigori  expofita;  utroque  in  loco  incremen- 
ta  cepic,  fed  ita  ut  aperto  fub  cxlo  tardius  quidem, 
verum  copiofius  efhorefceret. 

F  O  L  I  A. 

20.  folia  omnia  e  radice  enafcuntur ,  cir- 
cumfcriptione  fere  ovata ,  bafi  vero  magis  obtufa 
&  ferc  truncata,  apice  acuta ,  margine  denticulata, 
denticulis  fpinarum  inftar  acutis,  fcd  inermibus,  & 
minime  pungentibus :  finubus,  denticulis  interje£lis, 
obtufis.  Fere  erefta  pcrfiftunt  hax  folia,  utrinque 
glabra,  nec  fubtus  tomentofa,  fed  vafis  oblique 
transverfis  venofa ;  fingula  petiolis  propriis,  e  ra- 
diceenatis,  infidentia.  Oriuntur  demum  antequam 
caulis  propullulat.  Magnitudo  foliorum  in  latitu- 
dine  duos  circiter  pollices  attingit,  in  longitudine 

vero 


252  ANANDRIA. 

vero  tres,  &  petioli  circiter  candem  longitudinem 
curn  foliis  attingunt. 

C  A  U  L  I  S. 

21.  caulis  fcapus  eft  circiter  pedalis,  crafli- 
tie  pennaj  anferinae,  folidus  nec  concavus,  teres, 
fiibvirefcens ,  tomento  albicante  hinc  inde  adfper- 
fus,  foliis  quidem  omnino  deftitutus,  fed  bracleis 
feu  fquamis  lincaribus ,  viridibas,  crafliufculis ,  al- 
ternis.  pollrari  fpatio  remotis,  vixque  dimidium 
pollicem  longis,  cauli  approximatis  inftructus. 

F  L  O  S. 

22.  flos  unicus,  ovatus ,  perfecte  claufus 
caulem  terminat. 

Notatu  omnino  dignum  eft,  quod  calyx  cum 
fuis  fquamis  ita  omnino  claudatur,  ut  ne  minima 
quidem  apertura  aeri  circumfufo  detur  dejiciendi  fa- 
rinam  in  piftilla,  &  fane  fi  unam  excipiamus  Ficum, 
non  alia  datur  herba  adhuc  cognita,  cui  id  concin- 
gat.  Eft  ergo  hoc  attributum  plane  fingulare  & 
raro  obvcniens  in  Regno  Vegetabili.  Itaque  farina 
anthcrarum,  me  quidem  judice,  capitulo  a  ventis 
agitato  &  caule  incurvato  communicatur  cum  late- 
ralibus  &  circumftantibus  piftillis. 

Proxime  prjeterita  asftate  capitulum  ejus  de  die 
in  diem  attento  oculo  animoque  intuebamur,  fpe- 
rantes  fore,  ut  aperiretur  quotidie  calyx  ejus,  &flos, 
ad  fuum  indicandum  genus,  explicaretur;  fed  fpe 
fruftrabamur  noftra.  Tandem  integro  menfe  in  ex- 
fpeclationem  floris  continuam  infumto ,  vifus  eft 
craflus  quidem  pappus  per  calycem  protrudi  in  in- 
dicium  maturi  fructus;  quare,  nobis  infciis,  quam- 
vis  indies  attente  infpiceretur  capitulum,  florem 
tamen  celerrime  prodiiffe ,  &  protinus  calycera 
claufum  eflc,  nobis  perfuadebamus.  Et  ideo  ,  ne 
amplius  idem  obveniret  incommodum ,  acu  aperui- 

mus 


A  N  A  N  D  R  I  A. 


253 


mus  capitulum  herbae  libero  in  aere  pofita?.  Calyce 
explicato  integer  difcus  flofculorum  confpiciendum 
fe  praebuit,  fuperiore  licet  parte  calycis  claufa  & 
hemifphserii  inftar  vacua;  omnes  flofculi  enati  erant 
&  perfectiflimi ,  unde  pronum  erat  colligere^  flores 
apertos  &  expanfos  fruflra  exfpeclari,  quod  etiam 
fequente  comprobatum  eft  tempore. 

C  A  L*Y  X. 

23.  perianthium  commune  fere  globofum 
eft,  imbricatum:  fqnamis  incequalibus ,  oblongis, 
obtufe  carinatis;  exterioribus  brevioribus,  viridi- 
bus ,  fubtomentofis ;  interioribus  longioribus,  con- 
niventibus  &  claufis,  glabris,  magis  carinatis,  & 
obfcure  purpurafcentibus. 

C  O  R  O  L  L  A. 

24.  corolla  calyce  dimidio  brcvior,  exal- 
bida,  intra  calycem  claufum  florens,  compofita  ex 
flofculis  hermaphroditis  plurimis  in  difco  plano,  & 
foemincis  paucioribus  in  radio. 

Hermapbroditorum  corollulce  monopetalce,  infun- 
dibuliformes,  ereclae,  quinquefidce,  obtufiufculae. 

Feminarum  corolhda  plurimce,  hermaphrodito- 
rum  flofculis  feu  difco  longiores ,  calyce  autem  lon- 
ge  breviores,  monopetalce,  lingulatae,  apice  triden- 
tatae,  piftillo  breviores  &  anguftiffima?}  hse  adeo 
parvee  funt,  ut  vix  lufcis  eas  infpicere  liceat,  & 
colore  albefcentes. 

S  T  A  M  I  N  A. 

25.  filamenta  in  flofculis  hermaphroditis  quin- 
que  funt,  capillaria,  brevillima,  quibus  infident  quin- 
que  anther^e  in  cylindrum,  corollula  longiorem 
connatce,  more  in  compofitis  floribus  ufitato. 

Quoniam  hoc  in  flore  etiam  funt  Anthera?  cy- 
lindricce ,  quemadmodum  in  omnibus  compofitis 
floribus,  Anandria  ex  oppofito  dicTta  elt.  Neque 

h&'c 


»54 


A  N  A  N  D  R  I  A. 


haec  exhibitis  in  Fundamcntis  Botanicis  regulis  ex- 
cipi  debet,  fed  potius  illis  hinc  acccdit  robur,  quo- 
niam  florum  reliquorum  omnium  initar  fuasipfa 
Anandria  habet  antheras. 

P  I  S  T  I  L  L  U  M. 

26.  hermaphroditicts  flofculis  Germen 
obverfe  ovatum,  corona-tum  pilis.  Stylus  capilla- 
ris,  ftamtnibus  longior.  Stigma  crafTiufculum ,  ob- 
tufum,  vix  roanifeire  bilidum,  apicibus  ereclis,  nec 
refiexis  aut  divaricatis. 

femineis  flofculis  Germen  itidem  ovatum, 
coronatum  pilis.  Stylus  capillaris,  paullo  longior 
quam  in  hermnphroditicis.  Stigma  crafiiufculum, 
bipartitum  apicibus  recurvis. 

P  E  R  I  C  A  R  P  I  U  M. 

27.  pericarpium  nullum  eft,  fed  calyx 
communis,  magis  ovatus,  magis  viridis,  &  major 
factus,  connivens,  ore  pappum ,  feipfo  longiorem, 
in  fafciculum  colligens. 

SEMINA. 

28.  semina  tam  flofculis  bermaphroditicis  quam 
femineis  fuccedunt  oblonga,  utrinque  anguftiora, 
calyce  dimidio  breviora,  extrorfum  gibba,  ftriata 
tribus  vel  quatuor  ftriis  elevatis;  introrfum  parum 
concava  &  inflexa.  Pappus  femina  coronat,  iis- 
dem  fefquilongior ,  fimplex  nec  plumofus.  feflilis 
nec  ftipite  elevatus,  in  medio  continens  emarcidum 
fiorem  pappo  ipfo  breviorem,  fed  calyci  communi 
longitudine  fere  aqualcm. 

RECEPTACULUM. 

29.  receptaculum  commune  flofculorum 
planiufculum  eft,  punctis  ocavatis  pro  feminum 
infertione  adfperfum,  adeoque  &  paleis  &  pilis  de- 
ftitutum. 

GENUS. 


ANANDRIA. 


255 


G  E  N  U  S. 

30.  Ex  data  defcriptione  facillime  intelligitur, 
cujus  fit  claffis  &  generis. 

A  calyce  commimi,  a  corollis  ex  corollulis  mo- 
nopetalis  germini  infidentibus,  cum  antheris  in  cy- 
lindrum  connatis,  fequitur  hanc  herbam  numerari 
debere  inter  flores  compojitos  &  quidem  inter  difcoi- 
deos  rajt, 

Ad  Compojitos  ex  regularibus       irregularibus  fimul 

RIVINI, 

A&  Compofitos  ra&iatos  tournefortii, 

Ad  Syngenefiam  Polygamidt,  fuperflua  linn^ei, 

A&  Compofitos  ROYENI, 

A&  Petaloi&eos  corymbiferos  halleri, 

Ad  Conpofitos  ra&iatis  capituiis  ponteder;e, 

Ad  Corymbiferos  vaillantii. 

Hinc  propius  ad  genus  pervenimus.  Non  pot- 
eft  hnec  planta  referri  ad  asteres,  fquamis  caiycims, 
nullis  apice  prominulis ;  Non  ad  senecton-.s,  cahce 
cylin&raceo ,  bafi  calyculato  ,  fquamis  apice  emortuis ; 
Non  ad  soliuagines  nullis  feminibus  ovatis  &  co- 
roliulis  famineis  dijlantibus ;  Non  ad  doronfca  fo- 
liolis  calycinis ,  duplici  ferie  cequalibus ;  Non  ad  he- 
lenia  calyce  fimplici  nec  imbricato;  Non  ad  ta- 
getes,  calyce  monopbyllo;  fed  ad  Genus  tussilagi- 
nis  proxime  accedit. 

31.  Notam  chara&erifticam  imponere  generi 
tussilaginis,  res  fane  ardua  eft,  tamen  fi  attento 
oculo  paullo  penitius  fpecierum  faciem  externam, 
qux  in  conftituen&o  genere  nunquam  pratereunda  erit, 
fecundum  Fund.  Bot.  168.  infpiciamus ,  deprehen- 
dimus  in  hac  folia  omnia  efTe  radicalia;  ad  coHa- 
tam  figuram  proxime  accedentia  margine  dentata; 
fcapum  foliis  deftitutum,  fquamis  vagis  veftitum, 
fimplicem  &  tomento  hinc  inde  adfperfum  ;  qua; 

omnia 


%S*  ANANDRIA. 

omnia  attrihuta  in  hac  herba  amice  confpirant,  un- 
de  varii,  antequam  flos  eius  natus  erat  in  Horto 
Acadcmieo,  cx  fola  facie  eandem  de  tribu  Tuflila- 
ginis  effc  judicabant. 

Tufulagines  fiore  rarliato,  &  omnes  gaudent 
raciio  minimo,  ut  nullum  aliud  inveniatur  difcri- 
mcn,  quo  hijec  ab  illis  difiingui  queat;  nifi  quod  fit 
divcrfa  proportio  calycis,  hujusquc  fquairue  inte- 
riores  dorfo  carinat  c  fint;  qure  notre  tanti  non  ha- 
bcndce,  ut  diverfa  genera  conftituant,  pra?f  rtim 
cum  facies  ac  rcliqua  omnia  fint  paria.  $i  recen- 
tiflimum  Rei  Herbariac  fcriptorcm  Cel.  Dom.  Hal- 
lerum  de  ftirpibus  Helveticis  adeamus,  ejus  Peta- 
fitidcm  unam  eandemque  effe  cum  Tuflilagine  Lin- 
na;i,  videbimus  ex  charactere  fequenti :  Petajites, 
inquit ,  a  Cacalia  diffzri  calycis  fquamis  niultorum  or- 
dinum ,  imhricatis,  fldribus  obefionbus ,  fiofcidis  plurU 
hus ,  habitu  fingulari,  caule  nempe  Jlrnpliei  apkyllo  mte 
folia  erumpente,  folis  fquamis  coloratis,  a  foUls  diver- 
fjjimis  adfperfo;  in  conjungenda  vero  TuJJilagine,  ob 
fpeciem  tertiam ,  omnino  cum  Linnao  fentio.  Linnasi 
vero  chara&er  habetur  in  Generibus  plantarum  648. 
783- 

Dicet  forte  aliquis  effe  Anandriam  a  Tuflila- 
gine  genere  toto  diftinclam ,  ejusque  characrerem 
qurcrendum  in  calyce  communi  claufo;  at  infpiciat, 
velim,  cucubalum  caule  fimplicijfimo  unifloro ,  corol- 
la  inclufa  Fl.  Lapp.  r 8  r .  t.  XII.  f.  r.  qui  collatus 
cum  cucufiALO  calycibus  fubovatis  glabris  reiiculato- 
venofis ,  capfulis  trilocularibus  Fl.  Suec  360.  ciare 
oftendet  hanc  proportionem ,  ubi  cetera  funt  paria, 
minime  diftinguere  vel  mutare  genera  :  etenim  ha; 
duas  herba?  in  facie  &  partibus  fructiHcationis  omni- 
bus  ita  omnino  a?quales  funt,  ut  potius  amb?gere 
poflimus,  has  ad  diverfas  fpecies  elfe  referendas, 
calyx  licet  lit  in  priori  ferme  claufus,  dum  corolla 

fiorens 


ANANDRIA. 


257 


fiorens  in  fundo  ejus  occultatur ,  in  fequenti  vero 
patulus. 

S  P  E  C  I  E  S. 

32.  Cum  jam  Anandriam  effe  fpeciem  Tuffila- 
ginis  demonltraverimus ;  ad  differentiam  ejus  fpeci- 
ficam,  qua  ha?c  a  fpeciebus  congeneribus  dittmgui 
poteft,  ordo  nos  deducit.  petasites  &  tussila- 
go  diverfa  cenfebantur  genera  ante  conjunctioneni 
a  D.  Pra?fide  factam.  petasites  Tournefortii  habe- 
bat  in  fcapo  plurimos  flores  in  thyrfum  congefios, 
fed  tussilagines  Tournefortii  unicum  folummodo 
florem,  quemadmodum  ha?c  Anandria  in  fingulo 
fcapo.  Omnes  tussilagines  Tournefortii  inftrucl» 
crant  flore  radiato,  &  character  petasitidis  Tour- 
nef.  confiftebat  in  flofculis  hermaphroditis ,  usque 
dum  Celeberr.  DiUenius  detegeret  fpeciem  quan- 
dam  flofculis  femineis  in  ambitu,  fed  nudis;  & 
D.  Prafes  aliam  fpeciem  in  Lapponia  flofculis  in 
ambitu  femineis  &  radiatis.  Itaque  non  neceflb 
eft  aliquam  fumere  notam  e  radio,  cum  omnes  fpe- 
cies  Tuflilaginis  fcapo  nudo ,  adhuc  deteftaj,  funt 
radiata?.  Quas  vero  a  calyce  claufo  fumitur  nota, 
huic  herbx  eft  fingularis  ac  propria,  &  ideo  fatis 
fufrsoens  ad  illam  a  reliquis  fpeciebus  omnibus,  quae 
Tuflilaginis  fubfunt  generi ,  difcernendam.  Hmc 
Anandriam  appellamus  tussilaginem  fcapo  unifloro, 
calyce  claufo. 

33.  De  hujus  virtutibus,  utpote  &  propria  & 
aliorum  expenentia  deftituti,  nihi!  adhuc  dieemus. 
Itaque  Colophonem,  quod  ajunt,  huic  differtationi 
impofituri,  antea  dicta  in  compendium  raittemus: 
Eft  Anandria  inftru6r.a  fuis  ftaminibus  &  antheris, 
haud  fecus  ac  alia?  Tuflilagines,  &  omnes  reliqui  flo- 
res  in  Syngenelia  Polygamix-  fuperflu«;  unde  fcqui- 
tur  non  pofte  confiftere  nomen  Anandris,  utpote 
ipfi  herbae  contrarium,  fecundum  Fund.  JBot.  232. 

Tom.  I.  R  fimul- 


258 


ANANDRIA. 


fimulque  conftat  Anandriam ,  fic  di&arn ,  Siegesbe- 
ckii,  non  minus  quam  omnes  in  univerfum  alias  ad- 
huc  detectas  plantas ,  fuis  gaudere  ftaminibus,  nec 
proinde  a  Regula  univerfali  eximendam  effe. 

F  I  G  U  R  A. 

1  In  tabula  anandriam  naturali  magnitudine  deli-  1 

neavimus. 

2  Ad  dextram  duo  flofculi  lente  vifi, 

a  Horum  prior  flofculus  eft  femineus  cum  co- 
rollula,  germine,  ftylo  &  ftigrnate  bifido. 

h  Pqfierior  flofculus  hermaphroditus  eft ,  con- 
ftans  germine,  corolla,  ftylo  anthera  cylindri- 
ca  cincto  &  ftigmate  erefto  brevi  terminato. 

3  Ad  finiftram  manum  delineavimus, 

b  Calycem  fub  florefcentia  perpendiculariter  difTe- 
clura,  ut  flofculi  in  medio  pateant  vifui,  fupe- 
riore  hemifphrcrio  vacuo. 

a  Calycem  maturo  fructu,  naturali  magnitudine, 
e  cujus  ore  Pappus  propullulat. 

c  Semen  unicum  cum  Pappo  naturali  magnitudine. 

APPENDIX. 

Poftquam  differtatio  de  anandria  1745  prodie- 
rat„  protulere  ejusdem  plantae  radices  omni  anno, 
primo  vere,  fcapum  &  florem  expanfum,  magnitu- 
dine  Bellidis,  at  increfcente  Eeftate,  alios  eosque 
fimillimos  iis,  quos  in  differtatione  propofuimus. 
Addam  itaque  quas  in  Horto  Upfalienfi  p.  259.  de  hac 
planta  diximus. 

tussilago  fcapo  unifloro ,  calyce  claufo. 
Habitat  in  umbrofis  fucculentis  Sibiria.\ 
Hofpitatur  fub  dio,  perennis. 
Planta  fub  dio  profert  fcapum  fere  pedalem,  capi- 
tulo  f.  Calyce  globofo ,  claitfo ,  utiFicus,  in  cujus  fundo 
flofculi  latitant ,  nec  umquam  expanditur  Calyx,  quem- 
admodum  in  planta  Figura  I.  videre  efi. 

At 


ANANDRIA. 


At  eadem  planta ,  loco  aprico  ficciori  vel  in  olla 
affervata,  longe  minor  evadit ,  fed  folia  prow.it  fubtus 
magis  tomentofa ,  {jP  verfus  petiolum  parum  far  itm9 
tum  etiam  fcapum  minorem  exferit,  vix  dighi  longitu- 
dinern  excedentem ,  plane  nudwn ,  cum  Calyce  cylin- 
drico:  Squamis  lav.ceolatis ,  fubcarinatis  apice  purpweis, 
cujus  Corolla  eft  expanfa  facie  Bellidis,  ex  radio  lon- 
gitucine  calycis  albo.  Flofculis  Femineis  linearibus, 
trifdis  (aut  fapej  quadripartitis  ad  bafin:  laciniis  linea- 
ribus ,  cequalibus,  Stigmate  fimplici.  Difcus  parvus 
ex  Corollulis  campanidatis ,  albis ,  quinquefdis ,  acu- 
tis ,  recurvis.  Antheras  albido  flavefcentes ,  brevifi- 
mce  Stylus  flore  lorigior,  ftigrmte  ebtufo ,  bifdo,  uti 
in  Figura  2.  delineatur.  Ejusmodi  phnt;im  &  flo- 
re!T'  etiam  inter  ficcas  in  Sibiria  colleftas  mifit  Cla- 
riff.  D.  D  Gmelinus. 

Ruellia  foliis  petiolatis  pedunculis  longis  fubdivifis 
nudis.  Hort.  Upfal.iy^.  vide  Dill.  eltb.  328.  t.  248. 
/•  320. 

Campanula  caule  fimplici,  foliis  cordatis  dentatis 
ampkxicaidibm  ,  floribus  fefflibus.  Hort.  upfal.  40. 
Viola  pentagonia  Vulgo. 

Hse  binse  plantse  Botanicis  notiflima?  funt.  Am- 
ba?  promunt  calyces  ahsque  manifefta  corolla,  aut 
ft "ipiribns,  tamen  fru6riferae;  fed  adultiores  fadse 
non  modo  corollas  fpeciofas  explicant,  fed  &  fta- 
miua  cum  fuis  filamentis.  Adeoque  in  bifce  attri- 
butis  cum  Anandria  conveniunt.  Vel  ponamus  dari 
fpeciem  Ficus  receptaculo  f.  Calyce  plano-  patente 
noMie  tum  Oorftenise  genus  intraret  vel  huic  generi 
proxima  efTet?  Cavendum  itaque,  ne  ob  notam 
minus  conftantem  nova  genera  conficiantur. 


X. 


ACROSTICHUM 

PR^SIDE 

D.  D.  Car.  Linn^eo 

propofitum 

A 

JOHANN.    BENJAMIN.  HEILIGTAG 

Blekingo. 

Upfaliee    1745.     Decemb.  23. 


INTRODUCTIO. 

Primum  omnium  &  prsecipuum ,  ad  quod  inge- 
nium,  operam,  ftudium,  &  laborera  fuum 
contulerunt  prifci  Botanici ,  fuit,  ut  fcien- 
tiam  &  ufum  traderent  plantarum ,  prcefertim  majo- 
rum  &  praeftantiorum.  Hsec  autem  eorum  induftria 
mox  ad  fequiores  fefe  extendit  Herbas,  &  vidimus 
denique,  ne  viliflima  quidem  Regni  vegetabilis,  ut- 
pote  plantas  imperfectas,  Filices,  Mufcos,  Algas 
&  Fungos,  eorum  fefe  fubducere  potuiffe  utili  non 
minus  quam  curiofe  perquilicioni. 

Labor  cui  manus  fuas  fedulas  primum  admo- 
verc  Botanici,  fic  dicti  Syjlematici,  erat  arborum  & 
herbarum  fub  genera  fua  decens  ac  jufta  redactio; 
qua  legitime  perafta,  eundem  in  Graminibus ,  Mu- 
fcis,  Algis  &  Fungis  rite  difponendis,  fufcepere  la- 
borem.  Licet  vero  tam  egregia  in  re  bntanica  fint 
praeftita  feliciter  &expedita,  filices  tamen  in  hunc 
usque  diem  indigeftas  reperimus  &  difperfas,  fcili- 

cet> 


ACROSTICHUM. 


261 


cet,  nondum  f>eciebus  ad  propria  genera  reda&is; 
itaque  in  Claife  hac  Filicum  accurate  ordinanda  de- 
fideratur  utique  adhuc,  qui  idem  fludium  eandem* 
que  navet  operam,  quam  Paillantius  in  Compofitis, 
Scbe"  hzerus  in  Graminibus ,  &  Dillenius  in  Mufcis 
pra^uiterunt. 

Tempore  Cafpari  Bauhini  Filices  50  numera- 
bantur;  qui  numerus  dein  maxime  auftus  fuit.  Im- 
primis  poflquam  Botanici,  in  America  degentes, 
herbas  accuratius  quaerere  &  penfitare  coeperunt, 
potiffimum  operam  &  affiduitatem  fuam  adhibente 
Plumiero,  ita  ut  folus  Rajus  in  hiftoria  iua  planta- 
rum ,  fupra  400  earum  fpecies  enumeret  &  recen- 
feat.  Et  certe  Filicum  non  minor  numerus  quam 
Graminum  exftabit,  fi  computemus  omnes,  quas 
in  America  aullrali  detexit  Plumierus  &  in  Jamaica 
Sloaneus ,  quas  ex  America  fibi  comparavit  Plucke- 
•netius  &  Morifonus ,  quas  a  Sherardo  accepit  Rajus, 
quas  Rheedus  in  Malabaria  collegit  &  Burmannus  in 
Zeylona ;  denique  quas  ex  Africa  depromfit  Her- 
mannus;  ut  multos  alios  fcriptores  filentio  praeter- 
eamus. 

Magnus  hic  numerus  filtcum  ,  tamquam  Chaos 
in  orbe  Botanico  jacet,  ut  in  his  quam  difficillime 
fe  explicare  quis  poffit,  antequam  fpecies  hae  nume- 
rofiffima:  certis  &  genuinis  fuis  fubordinentur  gene- 
ribus;  cujus  quidem  arduae  rei  fundamentum  pofuit 
Celeberrimus  Dominus  Prcefes ,  in  horto  fuo  CJif- 
fortiano.  Verum  enim  vero,  fiquidem  in  hortis 
noftris  Europrcis  perpaucae  hujus  generis  perfpiciun- 
tur,  non  ultra  40  earum  fpecies  deprehendimus  de- 
terminatas,  quibus  accedunt  6  a  Gronovio  in  Flora 
virginica,  8  a  Royeno  in  hort.  Lugd.  &  14  ab  Hal- 
lero  de  plantis  helveticis;  quibus  omnibus  adhuc 
annumeranda?  funt  3  in  Flora  Lapponica ,  ita  ut,  ex 
toto  illo  &  fatis  numcrofo  Filicum  grege ,  vix|fupra 
70  reperias  ad  Gcnera  fua  rite  relatas  jfpecies. 

R  3  Placuit 


262  ACROSTICHUM. 

Placuit  itaque,  Specimine  Academicounum  tan- 
tummodo  genus  Fihcum,  acrostichum  fcilicet, 
fufcipcre  pertracrandum ,  anfam  potiflimum  &  occa- 
fionem  ejus  rei  praehentibus  mihi  fpeciebus  quibus- 
dam  cxoticis  ,  ranffimis  &  maxime  fingularibus, 
qilas,  primo  quidetn  intuitu,  inter  herbarum  potius 
&  graminum  (fpec.  5.  6.),  quam  Filicum  fpecies 
retulerunt  varii. 

Hujus  generis  omnes  fpecies,  quae  mihi  inno- 
tcfcere  potuerunt,  enumerabo;  quamquam  me  non 
fugit,  piures  Filices  americanas,  prajfertim  quas 
defcriplit  &  expofuit  Plumierus,  in  hoc  ipfum  re- 
djgi  pofle  genus. 

Quoniam  vero  hae  ipfae  quoad  puncla  feminalia 
minus  accurate ,  perfecle  ac  fufficienter  funt  defi- 
nitae  &  explicatae;  &  prasterea  copia  iftius  operis 
hic  loci  nullaeft,  ad  tuum,  Leclor  Benevole,  con- 
fugio  candorem  humanitatemque,  enixe  rogans,  ve- 
lis' qualiacumque  hac,  qua?  praftare  potero,  benigne 
fulcipere  &  in  meliorem  partem  interpretari. 

F  I  L  I  C  E  S. 

ftlices  ,  plantae  capillares  ,  dorsiferje  & 
EPIPHYLLOSPermjE,  rectius  Hypophyllofperma,  didae, 
conitituunt  ClaiTem  naturalem,  fub  qua  compre- 
henduntur  genera  fequentia:  Equifetum ,  Osmunda, 
Ophioglofum ,  Pteris ,  Lonchitis  ,  Adiantum ,  Afple- 
nium,  Hemionitis,  Polypodium,  Acrojiichum ,  Tricho- 
manes.  Conveniunt  hae  omnes  in  eo,  quod  eorum 
fubftantia  fit  ficca  admodum  pras  reliquis  plantis; 
unde  non  alise  plantae  frequentius  Lapidi  Schifto 
imunmantur.  Hall.  helvet.  130.  Quod  omnes  cau- 
liculis,  e  terra  erumpentibus,  in  cincinnos  inflexis 
conftant,  quos  fenfim  explicant.  Dill.  E.N.C.  ipp. 
cent.  VI.  p.  89.  Quod  fcminales  machinulae  averfae 
folior um  parti  innafcantur.  Raj.  app.  48.  Et  in  ipfa 

Osmunda 


ACROSTICHUM. 


Osmunda  racemos,  nil  nifi  attenuata  eiTe  folia,  cui 
fructificationes  adhaerent,  docet  Strutbioptehs  Am~ 
manni  &  Halleri. 

characterem  autem  classicum  ex  fru&ifica- 
tione,  in  hac  familia,  eruere  difficillimum  efl:,  nec 
Au&ores  habemus ,  qui  Filices  fufficienter  definie- 
runt. 

c^salpinus  de  plantis  p.  591.  Filices  refert  ad 
plantas,  quae  nullum  femen  moliuntur,  quaeque  con- 
ftant  pediculo  &  folio;  hae  ferunt  in  folio  quid, 
quod  vicem  feminis  gerit. 

RAjr  biftor.  13 r.  Filices  funt  herbae  caule  caren- 
tes,  hypopbyHofpermae,  quarum  femina  averfae  fo- 
liorum  parti,  in  pun&is  lineolisve  ibidem  efflore- 
fcentibus,  adnafcuntur.  In  metb.  emend.  8-  Capilla- 
rium  femen  eft  minutiffimum ,  pulvereum ,  foliis, 
plerumque  averfis,  innafcens. 

tournefort.  injtit.  536.  Filices  funt  herbae, 
quae  floribus  carent,  &  femine  donantur. 

MORrsoN.  in  hiftor.  154.  Plantae  Capillares  acau- 
]es  flofculis  mufcofis,  &  feminibus  pulvcrulentis, 
quafi  veficulis,  per  maturitatem  in  binas  partes  diffi- 
hentibus  inclufis,  maculis  lineisve  fufcis  &  ferru- 
gineis  in  prona  foliorum  parte  nafcentibus. 

boerh.  lugd.  p.  23.  PlantaeCapillaresCEuropaeae) 
carent  caule  &  flore  hactenus  vifibili ,  femina  vero 
oculo  nudo  prae  tenuitate  vix  confpicuo,  in  vafcu- 
lis,  intra  binas  membranulas  tenues  pofitis,  ge- 
runt;  ipfa  haec  vafcula  in  foveis,  foliis  certa  ferie 
infculptis  locantur. 

FRUCTIFICATIO. 

In  plerarumqueFilicum  averfa  folii  parte,  eaque 
excavata  Fructificationes  confpiciuntur  fingulares, 
nec  hactenus  fufficientcr  defcriptce. 

Membranula  hasftutiificatlones  primo  tegit,  dein 
dehifcit,  &viam  aperit  confertim  digeltis  ^iobuiis. 

R  4  Hi 


ACROSTICHUM. 


Hi  globuli  proprio  pedicello  capillari  infidentes, 
plerumque  fphsrici  &  globulares  cin&i  annulo  in- 
torto  elaflico,  qui  annulus  tandem  diffiliens,  ex- 
porre&usque  capfulam  in  duas  valvas  aperit.  Malp. 
anat.  fol.  299.  300.  Plum.  fol.  1.  52.  Hall.helv.  130. 
Tournef.  infiit.  t.  3.  12.    Swamm.  bibl.  2.  t.  52. 

Pulverem  fundunt  hi  globuli  diflilientes  figura 
nudis  oculis  minime  diftinguenda  ,  armato  vero 
oculo  conftat  hic  pulvis  e  feminibus  armatis  capil- 
lis  quibusdam  elafticis.  Hinc  femina  fupra  papy- 
rum  in  acervum  pofita  a  fe  invicem,  tamquam  vi- 
va,  faliunt  &  recedunt,  fere  uti  femina  Siegesbe- 
ckia?,  fed  vivaciora. 

Hunc  motum  ante  aliquot  annos  in  Fquifeto 
defcriptit  Stahelinus,  &  eundem,  licet  obfcure,  in 
Fiiicibus  quondam  obfervavit  Borellus  in  ohferv.cent. 
art.  3.  N-  54.  magis  clare  motum  (licet  capfulis 
hunc  tribuat)  defcripfit  Raj.app.122. 

Semina  effe  huncce  pulverem  (nec  antherarum 
farinam)  conftat  experimentis  Morif.  hiflor.3.  p.565. 
Ipfe  enim  experimenti  caufla,  folia  Lingua:  Cervi- 
D£e  veterafcentia  collegit,  &  pulverem  averfls  foliis 
adhaerentem  folo  humido  &  umbrofo  adfperfit,  quem 
mox  crufta?  mufcofae  ibidem  nafcenti  digitis  leviter 
infrixit,  qua  abfoluta  femente ,  anno  fuccedente 
plantae  innumera?,  foliolis  tenellis  &  primo  fubro- 
tundis  fuccreverunt. 

Flores  canefcentes,  campanulatos,  hemifphaeri- 
cos  fe  vidifle  putat  Plumierus  in  Filice  arborefceme, 
fed  vereor  quod  capfulas  a  feminum  ejaculatione 
refiduas  ,  campanula?  formam  imitantes  pro  flonbus 
habuerit;  certe  quamdiu  partes  floris  praefertira  fta- 
mina,  &  piftilla  non  defcripta  fint,  de  floribus  nulla 
certitudo. 

Si  ad  analogiam  recurramus,  ducit  nos  natura, 
quae  fibi  femper  fimilis,  &  per  graclus  femper  adfcen- 

dit, 


ACROSTICHUM. 


dit,  ad  longe  aliam  de  floribus  ideam.  Lycopo- 
dium  &  Marfileam  efle  proxima  genera  a  Filicibus 
dubium  non  cft: ;  Lycopodium  fpicis  folitariis  fejfili' 
bv.s ,  foliis  aculeato  -  ciliatis  ,  capfulis  tetrafpermis,  Flor. 
Suec.%6^.  anthcras  gerit  fefllles ,  diftinftas  a  capfu- 
lis  ,  vid.  Flor.  Suec.  %6+.  &  Pilularia,  Marfileae  fpe- 
cies,  a  Dillenio  &Juflia?o  defcripta,  flores  a  fru6tu 
remotos  profert. 

Hinc  Filicum  flores  adhuc  nobis  incogniti  funtj: 
qui  in  America  maximas  Filicum  fpecies  examinare 
poffunt,  aliquando  hanc  fruftificationem  Europaeis 
detegant. 

G  E  N  E  R  A. 

Filices  a  recentioribus  in  varia  genera  divifa 
fuere,  qua?  ab  Antiquis,  excepto  unico  Equifeto, 
omnia  fub  uno  eodemque  Filicum  nomine  generico 
militabant. 

rajus  Filices  dividit  fecundum  ramificationes  folio- 
rum  in  quatuor  genera.    Raj.  hift.  p.  133. 

1  Foliis  integris  &  indivifis,  ut  Pbyllitis ,  Hemio- 
nitis. 

2  Foliis  fimplicibus  laciniatis  f.  pinnatis;  ut  Po- 

lypodium ,  Trichomanes. 

3  Foliis  decompofitis  ;    Filix  mas ,  Dryopteris 
Lobelii. 

4  Foliis  fupra- decompofitis;  Filix  femina,  Adian- 

tnw. 

morisonus  veroin  multis  aRajo  recedit,  Filices  ad 
fepcem  genera  reducens,  in  hiflor.  3.  p.  555. 

1  Foliis  reclis  integris;  ut  Lingua  cervina. 

2  Foliis  retiis  femi  -  integris ,  feu  finuatis  averfo 
latere  toto  fquamulato;  Ceteracb ,  Afplenium. 

3  Foliis  ad  coftam  incifis,  fed  maculis  ferrugi- 
neis  in  dorfo;  ut  Polypodium. 

4  Foliis  ad  cortam  incifis,  fed  lanceolatis  &  bafi 
latiore  auriculatis;  ut  Loncbitis* 

R  5  5  Fo- 


26*6* 


ACROSTICHUM. 


5  Foliis  compofitis  ,  ftipite  pallido ,  ut  Filices 
proprk  fic  ditti. 

6  Foliis  compofitis  ,  ftipite  nigro  nitido  ;  ut 

Adinntum. 

1  Frufriricationibus  a  foliis  feparatis;  Filix  flori- 
da,  Limaria,  Ophioglojfum. 

tournefortius  Filices  aliter  diftinguit  in  infl.it. 
p.  $s6.  &c. 

1  Filix  foliis  ex  aliis  foliolis  coftae  utrinque  inna- 
fcentibus,  in  pinnulas  ad  nervum  feclis. 

2  Lonchitis  foliis  pinnatis :  pinnis  bafi  auritis. 

3  Trichomanes  foliis  pinnatis :  foliolis  fubrotun- 
dis. 

4  Polypodium  folio  fimplici  ad  nervum  pene  in 
partes  angufcas  &  oblongas  fecto. 

5  Ruta  muraria  foliis  ad  Rutam  hortenfem  acce- 
dentibus. 

6  Filicula  foliis  ad  Filicem  quodammodo  acce- 
dentibus. 

7  Adiantum  foliis  propria  facie  dignofcendis. 

8  Afplenium  foliis  fingulari  forma,  margine  pul- 
chre  finuatis. 

9  Lingua  Cervina  foliis  lingure  cervinae  figura. 

10  Hemionitis  foliis  ad  balin  Iate  auritis. 

11  Osmunda  fruclu  in  uvam  collecto. 

12  Ophiogloffum  fruflu  lingulato,  in  plures  cellu- 
las  bino  ordine  per  Iongitudinem  divifo. 

Hcec  genera  fecundum  folia  a  Botanicis :  Rajo, 
Morifono,  Tournefortio,  ut  reliquos  r.aceam,  pro- 
pofita,  non  levem  caufTabant  difficultatem  in  redu- 
ctione  fpecierum  prcefertim  americanarum,  &  fcepe 
ita  dubios  reddiderunt  Rotanicos,  ut  ipfi  nefcirent, 
ad  quodnam  genus  hanc  vel  illam  referrent  fpeciem. 
rajus  demum  in  Epift.  ad  Rivinwn  optimam  effe 
judicavit  methodum,  quae  a  fitu  feminum  defume- 

batur, 


ACROSTICHUM. 


batur,  quam  etiam  in  meth.  emend.  p.j.  habet,  ubi 
Filices  in  fequentia  diftribuit  genera: 

1  Fru&ificationes  in  furculis  peculiaribus  Cqui 
tamen  foliorum  partes  funt)  racemofae :  Os- 

munda. 

2  In  foliorum  marginibus :  Filix  femina,  Adiantum. 

3  In  punftis  bino  ordine  digeftis :  Polypodiumf 
Filix  Mas. 

4  In  lineolis  vermicularibus :  Phyllitis ,  Adiantum 
nigrum. 

5  In  lineola  latiufcula  juxta  nervum:  Lonchitis 
juxta  nervum  pulverulenta.  Plum. 

6  Per  totam  folii  fuperficiem:  Scolopendria. 
Hnnc  Methodum  recenfuerunt  Heucherus,  &poft 

eum  Cel.  Hallerus  in  diff.  de  ftudio  methodico ,  p.  n. 

Cl.  Dominus  pr^f.ses  primus  fuit,  qui  chara&e- 
res  Filicum  a  fitu  fruclificationis  determinavic,  fin- 
gulis  nomina  generica  fixa  affignavit,  &  fpecies  ad 
genera  reduxit,  eaque  fequenti  modo: 

Equifetum  frudbficationes  in  fpicam  ovato-ob- 
longam  ex  partibus  orbiculatis,  peltatis,  a  bafi  plu- 
rimis  valvulis  dehifcentibus. 

Osmunda  capfulse  globofae,  diftinfhe,  in  race- 
mum  difpofitse. 

Ophiogloffum  capfulae  difticha?,  connatse,  arti- 
culis  transverfalibus  in  loculamenta  divife. 

Pteris  fruftificationes  in  lineam  margines  folii 
cingentem. 

Lonchitis  fru&ificationes  in  lineolas  lunulatas 
finubus  folii  fubjeftas. 

Afplenium  fructificationes  in  lineas  re&as  folio 
innatas. 

Hemionitis  fruftificationes  in  lineas  coeuntes 
&  reticulatas  ramofasve. 

Polypodium  fru&ificationes  in  puncla  fubrotun- 
da  digelta?. 

Acr§- 


2(58 


ACROSTICHUM. 


Acrofiicbum  fru&ificationes  totura  folii  difcum 
tcgentcs. 

Trichomanes  fruftificationes  folitariae  ex  crenis 
inarginalibus  folii,  calyci  innatae,  fctaque  terminata?. 

S  P  E  C  I  E  S. 

I.  ACROSTICHUM  (beterophyllum)  frondibus  in- 
tegerrimis  glabris  petiolatis:  fterilibus  fubro- 
tundis,  fcrtilibus  linearibus.    Fl.  Zeyl.  378. 

Phyllitis  repens  fcandensve ,  foliis  duplicibus, 
aliis  latis  &  fubrotundis,  aliis  longis  &  angu- 
ftis.    Raj.  app.  13. 

Filix  fcandcns ,  nummulariaj  folio.  Pet.muf.2Tj. 

Mufcus  zeylanicus  arboreus  clavatus,  foliis  craffis 
rotundis ,  lycopodii  fru&u  compreflb.  Herm. 
Zeylan.  38- 

Maretta  -  mala- maravara.    Rbed.  mal.  12.  p.  87. 

t.  29.    Comm.  mal.  23. 
Habitat  in  Malabaria,  Zeylona,  inque  monte  Se- 

rado  Africte. 
Facies  fequentis. 

Jladix  repens,  craffitie  fili  groflloris,  nuda,  gla- 
bra,  fibris  fere  oppofitis,  tomentofis,  radiculas 
in  corticibus  arborum,  quos  ad  multos  pedes 
fcandit  radix,  hedera?  inrtar  emittens.. 

Frondes  orbiculatae,  glabrag,  petiolatse,  avenia?, 
obtufae,  petiolo  brevifiimo  inlidentes,  utrin- 
que  fimillimse,  latitudine  extrerai  pollicis. 

Fruclificationis  frondes  pra;cedentibus  fimiles,  fed 
ovato  -  lanceolatae ,  a  tergo  totaliter  fquamis 
tetta?. 

Figuram  loco  2  in  Tabula  dedi. 

2.  ACROSTICHUM  (ianceolatum)  Grondibus  lineari- 
lanceolatis  acutis,  caule  fcandente.  Fl.  Zeyl.280. 
Pihasmburu.   Herm.  zeyl.i.   Burm.  zeyl.193. 
Tiri  panna.    Rbed.  mal.  12.  p.  141.  t.  33.  Comm. 
mal.  66. 

Habi- 


ACROSTICHUM. 


269 


Habitat  in  Malaharia,  Zeylona. 

Caulis  repens  fuper  arborum  cortiees,  filiformis, 

veftitus  fquamis  imbricatis  mufci  inftar. 
Frondes  lineari  - lanceolata; ,  petiolatre,  folitariae, 

crafta?,  antice  glabraj,- pone  craflb  vellere  to- 

mentofae. 

FrutJificationes  non  vidi,  ex  facie  ad  hoc  genus 
retuli. 

3.  ACROSTICHUM  (citrifolium)  frondibus  lanceo- 

lato-ovatis  integerrimis ,  caule  fcandente. 
Lingua  cervina  fcandens,  citrei  fohis,  minor. 

Phim.  fil.  107.  t.i\6. 
Habitat  in  America. 

4.  ACROSTICHUM  (feptentrionale)  fronde  lineari- 

laciniata.    Flor.  Lappon.  380.    Flor.  Suec.  §56. 

Roy.  lugd.  $07.  Hailer.  helv.  134. 
Acroftichum  parvum  feptentrionale.  Pet.  muf.74.2. 
Adiantum  Acrofticon.   Thal.  berc$. 
Filix  corniculata,  f.  Adiantum  acrofticon  Thalii. 

Morif.  hift.  3.  p.  585. 
Filix  faxatilis  Tragi.    Lob.  ic.  47.    Baub.  hift.  3. 

/>•  747- 

Filix  arborea.    Trag.  hifl.  537.   Raj.  hifi.  141. 
Filicula  faxatilis  corniculata.     Bauh.  pin.  358. 

Tournef.  infi.  542. 
Holofteum  alterum.  Lob.  adverf.  17. 
Holofteum  petraum.    Tab.  ic.  736. 
Habitat  in  Europa,  pra^fertim  in  rupibus. 

5.  ACROSTICHUM  (digitatum)  caulibus  trique- 

tris,  fronde  brevi  digitata  lineari  integerrima 

gequali.  Fl.  Zeyl.  379. 
Planta  pluribus  foliis  triguetris,  inftar  graminis 

cyperini,  fummitate  foliorum  in  plurima  fo'ia 

biuncialiadivifis.  Herm.muf.27.  Burm.zeyl.iyq.. 
Habitat  in  Zeylona. 
Radix  perennis,  fquaraofa. 

Fron" 


270  ACROSTICHUM. 


Frondes  plurimse,  in  fafciculum  enatce,  fingula; 
Jiipite  lineari,  triquetro,  pedali,  glabro,  apice 
coardato. 

Frons  ftipiti  infidens,  digitata,  conftans  foliolis 
9,  lincaribus,  vix  culmi  triticei  craflitie,  2  pol- 
lices  transverfos  longis,  fere  asqualibus,  obtu- 
fis,  ereftis,  a  latere  interiore  undique  farina 
fructificationum  tectis. 

Adeoque  hicc  planta,  non  vifa  frucrificatione, 
Fucum  referret,  nec  fimilis  inter  Filices  ad- 
huc  obfervata,  aut  detecta  eft. 

Figuram  in  tabula  1  loco  dedimus. 

6.  ACROSTICHUM  (pettinatum)  nudum,  fpica  fe- 
cunda  adfcendente  reflexa  comprefla. 

Juncus  africanus ,  peclinato  capite.  Morif.  bijl.  3. 
p.  233.  /8.  t.  9.  /".30.    Herm.  afr.i$. 

Juncus  elegantiflimus ,  capitulis  peclinatis.  Pluch 
alm.200.  t.  95.  /.-7.    Raj.  app.629. 

Habitat  ad  Caput  bonce  fpei. 

Stipes  pedalis,  nudus,  ereclus,  triangularis ,  la- 
tere  altero  convexiufculo,  reliquis  concavis: 
horum  latus  convexum  pofteriora  refpicit. 

Spica  reniformis ,  comprefla,  longirudinis  unguis 
humani,  fuperiore  margine  convexo,  inferio- 
re  concavo,  peclinata,  altera  extremitate  af- 
fixa,  recurva,  compofita  ex  16  (circiter)  pin- 
nis  linearibus,  dorfo  convexis,  parallelis,  ap- 
proximatis  (anticis  &  poflicis  paullo  breviori- 
bus)  per  paria  longitudinaliter  conniventibus, 
glabris,  integerrimis ,  iatere  interiore  te&is 
lana  &  fruclificationibus. 

Adeoque  ha?c  planta,  quam  Hermannus ,  Morifo- 
nus,  Rnjns ,  Pluckenetius  pro  gramine  habuere, 
efl  &  erit  genuina  fpecies  Filicis,  prout  quon- 
dam  Petiverus  fubolfecit,  licet  nullus  eum  fe- 
/     cutus  fit. 

Figuram 


ACROSTICHUM. 


271 


Fignram  duplici  loco  in  Tabula  fub  numero  4 
delineavi. 

7.  ACROSTICHUM  (Jiliquofum)  fronde  pinnnta, 

pinnis  alternis  furfum  pinnulatis  linearibus :  in- 

ferioribus  bipartitis.    Fl.  Zeyl.  376. 
Acroftichum  madrafpatanum ,   foJiis  laciniatis. 

Pet.  muf.74.1.    Rai.  app.  72. 
Filicis  humilis  fpecies  fegmentis  longis  &  angu- 

ftis.  Burm.  zeyl.  98. 
Planta  filiquofa  bivaivis  unicapfularis,  filiquis  in 

plurimos  ramulos  foliatos  diffufis,  crithmi  ma- 

ritimi  fegmenta  quodammodo  mentientibus. 

Pluck.  alm.  298.  t.  215.  /.  '3. 
An  Rillac  fpocies?  Herm.  zeyl.j$. 
Habitat  Zeylona. 

Facies  ferme  folii  Peucedani  vel  alius  plantre  um- 
bellata;  anguftifoliae ,  fed  brevior,  &  nifi  vi- 
diftem  ipfe  femina  a  tergo ,  dixiilem  foiium 
plantae  cujusdam  umbellatae. 

Stipites  plures  ex  una  radice,  in  quibus  frondis 
pinnae  alternatim  pinnatilida?,  lincares:  pinnu- 
lis  linearibus,  acutis,  integerrimis. 

Piiinfe  fuperiores  minus  fubdivifa;  ,  feu  minus 
pinnata?  funt. 

Figura,  quum  apud  Auclores  non  exftet,  a  me 
delineata  confpicitur  in  tabula  fig.  3. 

8.  ACROSTJCHUM  (polypodioides)  fronde  pinnata, 

pinnis  linearibus  integerrimis  patentibus  con- 
natis. 

Filix  Polypodium  dicla  minima  jamaicenfis,  foliis 
averfa  parte  pulvere,  Afplenii  ritu,  circum- 
quaque  refperfis.   Pluck.  alw.  153.  t.  289.  /  r. 

Polypodium  minus  virginianum,  foliis  brevibus 
fubtus  argenteis.    Morif.  bijl.^.  p.  563.  /.  14. 

'•3-  /.5. 
Habitat  in  jfamaica,  &  Virginia. 
Facies  Polypodii  officinarum.  Radix 


72 


ACROSTICHUM. 


Radix  repens,  nudiufcula,  fibras  capillares  de- 

raittens. 

Frondes  alterna:,  ftipitibus  fquamatis  infidcntes, 
oblongce,  altcrnatim  pinnato  fmuatae,  vix  ta- 
men  ad  rncbin;  Lobis  oblongis,  obtufis,  inte- 
gerrimis.  Latus  alterum  undique  pulvere  tegitur. 

.  ACROSTICHUM  Cebeneum)  fronde  pinnata,  pin» 
nis  feffilibus  oblongis  fmuatis:  fummis  brevilli- 
mis  integerrimis. 

Acroftichum  fronde  duplicato-pinnata,  foliolis  al- 
ternis,  pinnis  lanceolatis  felfilibus;  inferiorbus 
ferrato-  incifis.  Hort.  clijf.  276.  Roy.  lugdb.  101. 

Adiantum  calomelanos  americanum.  f.  Adiantum 
nigrum  foliis  prona  parte  candidifTimis.  Pluck. 
alm.  11.     125.  /.  3. 

Adiantum  nigro  fimile,  albiflimo  pulvere  con- 
fperfum.    PMm.  amer.  30.  t.  44. 

Filix  aibiffimo  pulvere  confperfa.  Plum.fil.30.  f.40. 

Filix  non  ramofa  minor,  caule  nigro,  furculis 
raris,  pinnulis  anguftis  dentatis  raris  brevibus 
acutis,  fubtus  niveis.  Sloan.  fior. 20.  Raj.app.%^. 

Filix  non  ramofa  mmima,  caule  nigro,  furculis 
raris,  pinnulis  anguftis  raris  brevibus  acutis, 
fubtus  niveis.   Sloan.bifi.  1.  p.  92.  t  53.  /.  1. 

Avenca  major.    Marcgr.  braf.  23. 

Habitat  in  Brafrtia,  Martinicce,  Jamaica  fepibus, 
fylvisque  humidis. 

Radix  fquamofa. 

Stipes  levis,  nitens ,  ater,  pedalis  &  bipedalis, 

ramulis  oppofitis. 
Ramuli  hi  fpliolis  alternatim  infertis,  lanceolatis, 

pinnatifidis,  fupra  viridibus ,  fubtus  niveis. 
Pulvis  feminalis  minimus,  albedini  immixtus. 

o.  ACROSTICHUM  (platyneuron)  frondibus  pin- 
uatis,  pinnis  alternis  ovatis  crenatis  feflilibus 
furfum  arcuatis.  Gron.  virg.  123. 

Filix 


ACROSTICHUM. 


273 


Fflix  Polypodium  dicia  minima  virginiana  platy- 
nevros.  Pluck.  tf/m.153.  £.289. /2.  Raj.app.5%. 

Afplenium  virginianum ,  polypodii  facie.  Raj. 
app.  59. 

Polypodium  minus  virginianum,  foliis  brevibus 

fubtus  argenteis.    Morif.  hift.%.  /.563.  /.14. 

t-  2.  /.  5. 
Habitar  in  Firgmia. 
Facies  Polypodii  officinarum. 
Stipites  nudi,  akerni,  palmares. 
Frons  pinn  ta  lobis  alternis,  obtufis,  in^egerri- 

mis,  obverfe  ovatis,  aur  oblongis,  furfum  ar- 

cuatis,  bafi  coadunatis;  averfa  foliorum  pars 

alba  pulvere  ferrugineo  adfperfa. 
Morifoni  datum  fynonymon  buc  fpectat,  licet  ipfe 

hoc  idem  conjungat  cum  fpecie  ochva. 
11.  ACROSTICHUM  (aureum)  fronde  pinnata* 

pinnis  altcrnis  Hnguiformibus  integerrimis  gla- 

bris.    Hort.  cliff.  447. 
Lonchitispaluftris  maxima.  Slom.fl.15.  hijl.i.p.j6. 
Phyllitis.   Eont.  jav.  1.6.  c.  34. 
Lingua  cervina  aurea.    Pliim.  fil.gj.  t.  104. 
Fiiix  paluftris  aurea,  foliis  lingua;  cervina?.  Plum. 

amer.  578.   Raj.  app.63. 
Filix  amcricana  aurea  maxima  non  ramofa,  alis 

integris  alternis  planis.   Morif  bifi.^.  p.571. 
Filix  non  ramofa,  foliis  intcgris  non  ferratis, 

maxima,  Jndiae  orientalis.     Breyn.  cent.  T89. 

Bnrm.  zeyl.  99. 
Filix  fimpliciter  pinnatis  foliis,  f  Phyllitis  ramo- 

fa  jarnaicenfis  maxima,  averfa  parte  ferrugi- 

nea  lanugine  circumquaque  obdu&a.  Pluck. 

alm.  154.  t.  288.  /•  !• 
Habitat  in  Jamrica,  Domimca,  &  Indii  orientali. 
Radix  ftipites  plures  fafciculatim  producens. 
Stipites  rufo-nigricantes,  glabri,  novem  circiter 

ped.  aki,  digiti  minimi  craffitie. 

T°m- L  s  FolipUt 


274 


ACROSTICHUM. 


Foliola  lanceolata,  circitcr  viginti,  alterna,  fubpe- 
tiolata,  integerrima,  fefquipcdalia,  obtufiufcula. 

Averfa  frondium  pars  pulvere  ferrugineo  tecia  eft. 

Obf.  Synonyma  Breynii  &  Bontii  f.  orientalis  Fili- 
eis  conjunguntur  cum  americana,  a  Rajo,  Bur- 
manno  &  aliis. 

12.  ACROSTICIIUM  (areolaium)  fronde  pinnata, 
pinnis  altcrnis  linearibus  apice  ferratis.  Gron. 
virg.  124. 

Filix  mariana,  pinnulis  feminiferis  anguftiflimis. 

Pet.  act.  246.  398. 
Habitat  in  Firginia,  Marilandia. 
Areola  fruftificantes  nervo  longitudinali  folii  di- 

ftinguuntur  in  duas  phalanges,  &  transverfim 

quoque  ad  fingulum  latus  difponuntur  in  plures 

partes.  Gron. 

13.  ACROSTICHUM  (trifoliatum)  fronde  pinnata: 
foliolis  ternatis  lanceolatis. 

Filix  jamaicenfis  non  ramofa  trifolia  anguftifolia, 
caule  levi.  Morif.  hift.3.  p: 572.  Raj.app.j3. 

Phyllitis  ramofa  trifida.  Sloan.  flor.  88-  bifl.  1. 
p.  88  t:%$.  f.  2. 

Lingua  cervina  triphyila  angufta  &  leviter  ferrata. 
,  Plum.  fpec.  15.  fil.  12.  t.  144.   Tournef.  infi.  546. 

Habitat  in  Jamaica. 

Radix  nigrefcens. 

Stipites  rufo- nigricantes  ,  pedales. 

Frons  ohlonga,  alternatim  pinnata.  Foliola  ter- 
na,  lineari  -  lanceolata ,  fubfeffilia,  intcrmedio 
lateralibus  longiore.  Superiora  foliola  bina, 
fumma  folitaria  funt.  Averfum  latus  pulvere 
flavo  totum  obductum. 

14.  ACROSTICHUM  (calomelas)  fronde  dupli- 
cato  -  pinnata ,  foliolis  akernis:  pinnis  lanceo- 
latis  pinnatifidis. 

Filix  non  ramofa  major,  caule  nigro,  furculis  raris, 

pin- 


ACROSTICHUM. 


275 


pinnulis  anguftis  raris  longis  denfatis.  Sloan. 
flor.  20.  bifi.  1.  p.  92.  t.  30.  f.  2.   iJa/.  82. 
Habitat  in  Jamaica- 

15.  ACROSTICI  iUM  (barbarum)  fronde  duplicato- 

pinnata:  foliolis  oppofitis :  pinnulis  lanceohtis 
obtuOs  ferratis  fefli'ibus  alternis.  Hort.  cliff  476. 

Filix  africana  floridaj  fimilis  in  ambitu  foliorum 
argute  denticulata.  Pluck.  ahn.  156.  M81.  /.  5. 

Habitat  in  Africa. 

Stipites  glabri,  bipedales  vel  tripedales,  ere&i. 

Frons  duplicato-pinnata ,  conftans  foliis  partia- 
Jibus  oppofitis ,  pinnatis,  compofitis,  foliolis 
lanceoiatis,  fefiilibus,  alternis,  acute  ferratis, 

glahris. 

Averfa  foliorum  pars  pulvere  te&a  eft. 

16.  ACROSTICHUM  (cruciatum)  fronde  duplica- 
to-pinnata:  foliolis  oppofitis  lanceolatis :  in- 
fimis  cruciatim  appcndiculatis. 

Filix  pulverulenta,  pinnis  obtufe  dentatis.  Plum. 

amer.  17.  t.  2$. 
Habitat  in  Dominica. 

Radix  plurimos  producit  ftipites,  in  fafciculum 
enatos,  bafi  fquamis  imbricatos. 

Stpites  leves,  flavefcentes. 

Frons  lanceolata,  pinnata :  Foliolis  lanceolatis, 
feflilibus,  oppofitis :  fingulis  pinnatifidis ,  ad 
coftam  usque  margine  denticulatis.  Infima  fo- 
liola  breviora  bafi  utrinque  aurita,  f.  appendi- 
culata,  eo  quod  infirme  lacinia;  utrinque  lon- 
giores  alas  quafi  cruciatas  conftituant. 

Averfa  foliorum  pars  undique  pulvere  tefta  eft. 

17.  ACROSTICHUM  (tbalittroides)  fronde  pinna- 
ta:  pinnis  alternis  utrinque  pinnatifidis:  fteri- 
libus  latioribus.  Fl.  zeyl.  377.  tab.  4. 

Thalidrum  zeylanicum  aquaticum.    Herm.  zeyl. 

36.    Burm.  zeyl.  222. 
Habitat  in  aquofis  Zeylona. 

S  2  Radix 


7* 


ACROSTICHUM. 


Radix  fibrofa.    Plantce  facies  foliorum  Thalictri 

vel  potius  Ocnanthes. 
Frondes  alternatim  pinnata?,  petiolata?:  aliae  latio- 

res  &  (reriles;  alise  anguftiores  &  fru&iferas. 

Steriliwn  pinnre  alternacim  ina?qualiter  pinnatae : 

foliolis  fubovatis,  finuatis,  difFormibus. 

Fertilium  pinnaj  alternatim  pinnata?:  fcliolis  re- 

motis,  lincaribus,  faspe  quinquepartitis :  laci- 

niis  linearibus,  divaricatis. 
Strigoftas  frondium ,  uti  in  reliquis  Filicibus,  ab- 

folute  nulla,  fed  mollities  herbacea. 
Margo  frondium  refiexus  tegit  fru&ificationes. 
Accedit  proxime  ad  fpcciem  feptimam ,  a  qua 

tamen  diftinctiflima  eft. 

8.  ACROSTICHUM  (rufum)  fronde  pinnata,  pin- 
nis  oblongo  -  ovatis  fubcordatis  hirfutis  fubfer- 
ratis.   Hort.  clijf.  475. 

Filix  minor  rufa  lanugine  tota  obdu&a,  in  pin- 
nas  tantum  divifa  raras  non  crenatas  fubrotun- 
das.  Sloan.  flor.  19.  bi/l.  1.  p.  87.  t.  45.  f.  r, 
Raj.  app.  75. 

Habitat  in  Jamaica. 

Radix  plurimos  itipites  producit;  ftipites  finguli 
erecti  lutei. 

Foliola  lateralia  pinnatim  gerit,  ut  T^icbomanes : 
Foliola  petiolis  breviflimis  infidentia,  ovato- 
oblonga,  obtufa,  finuata,  fupra  viridia,  fubtus 
lana  fulva  veftita;  fubmargine  prodeunt  fructi- 
jficationes  inter  lanam  &  marginem  deflexum, 
ideoque  fpccies  erit  Pteridis,  nec  per  totam  aver- 
fam  partem  feminibus  obtegitur,  uti  Rajus  & 
Sloane  ftar.uerunt.  [Pteris  rufa  Sp.  pl  ed.i. 
p.  1074.  ad  Acroftichi  genus  denuo  relata  in 
Sp.  pl.  ed.  2.  p.  1525.    S.  ] 


XI 


Tab.XII. 


MUSEUM 

ADOLPHO  -  FRIDERICIANUM 

SUB  PR^SIDIO 
D.    D.    CAR.  LlNNiEI 
propofitum 

A 

LAURENT.  BALK 

Gevalia  -  Geftric. 
Upfalia    1746.      Maj.  3 1 . 

L.  B. 

Praecipua  fingularique  Clcmentia  Principis  no- 
ftri  Haereditarii ,  Sereniflimi  Auguftitfimique 
ADOLPHI  FRIDERICI,  id  felicitatis 
Academiae  noltrce  Upfalienfi  contigit,  ut  fplendi- 
diiTima  donatione  locupletatum  fit  mufeum  nofirura 
Academicum,  tantum  &  pretio  &  raritate  reliqua 
fuperante,  quantum  gradu  pra?  aliis  Ipfa  Regia  Cel- 
fitudo  eminet.  Exotica,  rariffimaque  apud  nos, 
animantia,  quae,  inter  reliqua ,  heic  obfervamus, 
gratiara  vere  regiam  devotiflimo  animo  celebrandi 
occalionem  praebuere  ampiiilimam,  quare  etiam  ac- 
ceptius  nibil  nec  quidquam  gratius  Tibi ,  C.  L.  me 
exhibere  poiTe  crediderim ,  fpecimine  aliquo  acade- 
mico,  quam  dum  particulam  hanc  tecum  commu- 
nico:  pracfertim  cum  ipfe  optime  noverjs ,  quara 

S  3  mutila 


278  MUSEUM  PRINCIPIS, 


.  mutila  &  imperfe&a  fint  ornnia  ea,  quae  in  hunc 
usque  diem,  in  hoc  ipfo  argumento,  prodierunt 
fcripta.  Succinclas,  fufticientes  tamen  cognitioni 
fpecierum,  heic  tradidi  defcriptiones. 

Notitia  ferpentum ,  cui  fplendidifTima  dona- 
tio  Academia?  noftra?  Cancellarii  IIluftrifTimi ,  Regis 
Regnique  Senatoris  Regiseque  Cancellaria;  Pra-fidis 
Exccllentiflimi ,  Domini  Comitis  caroli  gyl- 
lenborg,  fundamenta  jecit,  hac  ipfa  "lerr.enti 
donatione  incrementa  cepit  maxima.  Rariflimum 
quoque  ftudium  ichthyologicum,  cimmeriis  quafi  te- 
nebris  fat  diu  involutum ,  plurima  hoc  ipfo  augmen- 
ta  cepit,  quoad  &  genera  &  fpecies,  cujus  augmen- 
ti  nec  reliqua;  partes  Zoologiae  expertes  fuere. 

Synonyma  au&orum  appofui,  ubi  ea  certa  & 
indubia  inveni ;  Alias  lubentius  plane  omifi. 

Naturali  magnitudine  hcic  defcriptorum  ani- 
malium  flguras  dedi,  pra3ter  Phafianum  ,  qui  duplo 
major  eft,  quam  in  Tab.  I.  apparet.  Nec  alia  de- 
lineavi,  quam  quorum  vel  nullas  antea  habuimus 
figuras,  vel  adeo  erroneas,  ut  plane  inutiles  fuerint. 

ClaJJis  I. 

QUADRUPEDIA. 

I.  SIMIA  (Apedia)  cauda  abrupta ,  unguibus  com- 
preflis  obtufiufculis ,  pollice  palmarum  digitis 
adharente. 

Simia  cynocephalos  parva,  qua?  caudam  non  ha- 
bet.   Alpin.  JEgvpt.  142. *i.  20.  /.  1.  (an?J 

caput  fubrotundum.  Os  prominens ,  parura 
retufum.    Aures  fubrotundae,  nud&\ 

corpus  totum  te&um  eft  vellere  fubflavefcen- 

•   te,  pilorum  apicibus  nigricantibus. 

cauda  breviflima,  vix  duos  digitos  transverfos 
longa,  obtufa,  pilofa. 

Palma- 


1 


MUSEUM  PRINCIPIS.  279 


Palmarum  digiti .oblongi ,  pollice  reliquis  adha?- 
rente,  ut  in  pedibus  humanis.  Plantarum  di- 
giti  longiores,  pollice  magis  remoto  ,  ut  in 
manibus  humanis.  Ungues  omnes  longi,  cur- 
vi,  convexi,  comprcffi,  lineares,  obtufi. 

Maxime  hilaris  ejt  hcec  fmia.    Magnitucto  felis. 

2.  SIMIA  (lemur  tardigradus)  acauda ,  digitorum 

indicum  ungue  fubulato.  Simia  Charletoni  a 
Robino  vifa.  Raj.  quadrup.  161.  Simia  parva 
ex  cinereo-fufca ,  nafo  produ£h'ore,  brachiis, 
mambus  pedibusque  longis  tenuibus.  Muf.  Pe- 
troP-  339-  N.  38.  39.  40.  41.  42.  43.  44.  Ani- 
malculum  cynocephalum  teilanicum  tardigra- 
dum,  Seb.  thef.l.  p.55.  t.  35.  f.i.  2.  Cerco- 
pithecus  ceilonicus  feu  Tardigradus  diclus  ma- 
jor.  Seb.  thef.i.  p.  75.  t.  47.  f.i.  V 'ngne s  hu- 
mani  feu  plani  fubrotundi,  exceptis  digitorum 
indicum  &  in  palmis  &  in  plantis  teretibus  feu 
fubulatis  ,  ut  in  avibus.  Fozmina  mammas  qua- 
tuor  in  pectore  gerit,  illa  torpidum  miirem  excitat 
in  Venerem.  Mas  leUis  arborum  pomis  ea  prcegu- 
ftat  &  dein  fazmince  prabet.  Habitat  in  Ceilona. 
Hujus  tantum  Cranium  in  mufeo  habetur. 

3.  DIDELPHIS  ( Marfupialis)  mamrais  intra  abdo- 

men  a).  Philander  maximus  orientalis,  Seb. 
thef.i.  p.6\.  ^39.  Philander  amer.  Seb.thef.i. 
p.57.  t.  36*  /.  2.  foemina.  Philander,  Opotlum, 
Seb.  thef.  1.  p.  56.  t.  36.  f.  r.  mas.  Marfupialis 
amer.  Tyfon.  act.  Carigue.  Laet.  amer.  551. 
Rapoza  Lufitanis.  Schott.  Pbyf.ys?,.  t.32.  Ca- 
S  4  rigu- 


d)  DIDELPHIS  (murina)  mammis  extra  abdomen.  Mus  f. 
forex  fylv.  americ.  Seb.  tbef.  t.  p.  40.  t.  31.  /.  1.  2.  4. 
5.  6.  8«  Mus  afri^an.  Hayopolin  di&us ,  Seb.  tbef  1. 
p.  49.  t.  31.  /.  3.    Hujus  generis  etiam  eft  animal. 


MUSF.UM  PRTNCIPIS. 


rigueija  brafilicnfibus,  Marcgr.  braf 111.  t.222. 
Pifon.  braf.  323.  jfonft.  quadrup.  136.  t.  63. 
Maritacaca,  Raj.  quadrup.  182.  Taij-ibi  bra- 
filienfibus,  Raj.  quadrup.  185.  Tlaquatzien, 
Hem.  mex.  330. 

caput  acuminatum.  Aures  magnae,  rotunda- 
tae,  men.branacea\  nudae,  diaphanse.  Rojtrum 
prominens.  Nirium  foramina  lunaria  Den- 
tes  in  inferiore  maxilla  primorcs  cuneiformcs 
otto.  parvi;  deinde  canini  utrinque  rres ,  tum 
molares  aliquot  acuti,  lobati;  I n  fuperiore  ma- 
xil!  1  prknores  molares  duo,  tum  utrinque  tres 
incifores  conici,  parvi;  demum  ucrinque  tres 
canini,  ultimo  molares  dentati,  plures.  Lin- 
gua  apice  papillis  ciliata. 

corpus  fuperne  colore  ftilvo,  fecundum  longi- 
tudinem  dorfi  parum  nigricans,  in  abdomine 
&  fronte  exalbidum. 

cauda  vix  longitudine  corporis,  bafi  pilofa,, 
ceterum  ut  in  mure  nuda.  Adeoque  roftrum 
Vulpis,  cauda  Muris,  aures  Vefpcrtilionis, 
pedes  Simiae. 

pedes  anteriores  latiufculi,  more  fimhrum,  fed 
pollex  non  remotus;  ungtiibus  omnibus  fiibu- 
latis.  Pedes  pojhriores  etiam  pentadactyli  & 
fiffi  uti  anteriores ,  fed  pollex  remotior,  ut  ia 
fimiis;  in  his  ungues  fbbulati,  excepto  pollicis, 
qui  planus  rotundatus,  uti  hominis. 

Obf.  Oitam  defcribimus  juvenis  ejf  £f  pullus ,  hino 
incerti  haremus ,  utrum  dentes  dein  mutet  in  alias 
formas.  Singulare  circa  animal  hocce  eji,  quod 
juvcnes  dum  laclent  aut  metu  percellantur ,  uierum 
matris  intrenty  ibidemque  fe  abfcondant  mammasque 
fugant.  Inter  arbores  verfatur ,  facchari  cannis 
avibusque  viHitat. 

4.  ERI- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


4.  ERINACEUS  (^dasypus  feptemcinctus)  loricatus, 
cingulis  feptenis,  palmis  tetradaftylis,  plantis 
pentadactylis. 
Dafypus.  Hemand.  mex.  314.  Tatuete  brafilien- 
fibus.  Marcgr.  braf.  231.  Tatou  feu  Armodil- 
lus  amer.  Seb.  thef.i.  p.45.  t.  29.  /.  1.  Tatou 
juvenis  feu  Armodillus  minor  amer.  Seb.  thef.  1. 

p-  87-  t.  53-  /•  6. 

caput  ovatum,  glabrum,  futuris  numeroflfli- 
mis  reticulatum.  Rq/trum  produclum.  Narium 
foramina  lunaria.  Aures  fubovatie  ,  punclis 
papillofis  tecfce. 

testa  coruus  tegens ,  offea,  cujus  prima  pars 
lata,  marginata,  punctis  fubrotundis  latiufculis 
elevatis  transverfim  ftriata.  Cingula  feptem, 
angufta,  ovato- lanceolatis  charactcribus  trans- 
verfim  ftriata;  poftica  pars  teftse  magnitudine 
prima?,  punctis  callofis  elevatis  notata.  Penis 
exfertus,  fubtus  carinatus. 

cauda  cingulis  numerofis  verticillata ,  nuda, 
corpore  paullo  brevior. 

pedes  anteriores  palmis  tettadaclylis ,  profunde 
fiifis,  digitis  teretiufculis ,  interioribus  duobus 
longioribus  &  fere  squalibus,  exterioribus  bre- 
vibus  &  inter  fe  fere  aequalibus.  Ungues  ma- 
gni,  erecliufculi ,  fubulati,  acutiffimj.  Pedes 
pojleriores  pentadaftyli ,  digitis  lateralibus  pro- 
fundius,  ut  in  plantis,  feparatis  &  brevioribus 
intermediis  minus  divifis  &  longioribus.  Un- 
gues  obtufiores  quam  in  anterioribus  pedibus. 

Specimen  foetus  recenter  exclupum  ejl ,  adeoque  mdli 
adhuc  pili  aut  dentes  confpicui. 

5.  SCIURUS  (fiavus)  cauda  tereti :  pilis  brevibus, 
auribus  fubrotundis. 
facies  fciuri  vulgaris,  fed  minor.    Aures  nu- 
diufculs,  fubrotundae,  humanis  quodammodo 
S  5  fimi- 


2g2 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


fimiles,  ncc  pilis  longis  terminatse.  Seta  plu- 
res  ad  latera  roftri  in  labio  fuperiori ,  &  non- 
nulla;  etiam  in  genis. 

cauda  pilofa,  teres ,  nec  pilis  longiufculis  bifa- 
riam  pectinata ,  ut  in  noftratibus. 

Pahhct  pentada&yla?,  fed  pollice  brevifiimo  &  fe- 
re  nullo,  ungue  etiam  breviore  armato.  Plan- 
tcv  etiam  pentadactylae ,  pollice  &  longiore  & 
ungue  magis  acuto  quam  in  palmis. 

color  luteus,  apicibus  pilorum  albicantibus. 

'ciaflis  II. 

A    V    E  S. 

6.  PHASIANUS  (pictus)  crifta  flava,  peaore  coc- 
cineo,  remigibus  fecundariis  cagruleis. 

caput  tectum  crifta  plumacea,  flava,  pone  de- 
pendente.  Rojlruin  breve,  convexum,  ob- 
longiufcuJum ,  omnino  gallin^.  Area  feu  orbita 
oculorum  undique  nuda,  incarnata.  Collum 
tectum  pennis  fubfulvis  feu  faturatius  luteis, 
margine  nigris;fhinc  Juteum  lineis  transverfis 
nigris.    Gula  grifea. 

pectus,  abdomen  &  anterior  pars  colli  fangui- 
nea  feu  coccinea.  Ilumeri  pennis  viridibus, 
nitidis,  margine  nigris ;  hinc  fingula;  pennas  vi- 
rides  lineis  transverfis  nigris.  Dorfum  flavum, 
uropygium  pennis  longis,  coccineis,  utrinque 
ad  caudam  nutantibus.  Femora  ruffo  -  ferru- 
ginea. 

cauda  cuneiformis,  utrinque  deorfum  compli- 
cata,  deorfumque  falcata,  Iongitudine  corpo- 
ris,  rectricibus  nigricantibus ,  pallido- macula- 
tis,  harum  intermedia  reliquas  tegens  fornicata. 

pedes  nudi,  tetrada&yli ,  omnino  ut  in  gallina. 
Tibia  pone  calcari  brevi,  ut  in  gallinis.  Ala 
fubferruginece :  reclrices  primores  fufcae ,  fe- 

cun- 


Tab.XllI. 


MUSEUM  PRTNCIPIS. 


283 


cundariae  extrorfum  caeruleae.   Magnitudo  fere 

gallina\ 

Phajiani  novum  conftituimus  genus,  cujus  cbaracler 
confifiit  in  area  oculorum  nitda  absque  palearibus. 

Sacra  Regia  Celfitudo ,  SerenifTima  Princeps 
LOUISA  ULRICA,  quas  avem  hanc  e 
China  accepit,  &  diu  aluit,  exuvias  illius  far- 
citas  Clar.  Domino  Praefidi  nuper  mifit,  quae 
in  Sacrae  Regia?  Celfitudinis  Principis  mufeo 
nunc  reconduntur.   Vid.  Tab.  I. 

Ckffis  III. 

A  M  P  H  I  B  I  A. 

classis  Amphibiorum  conftat  quatuor  gene- 
ribus;  Teftudine,  Rana,  Lacerta,  Angue;  Horum 
genus  anguium  numero  fpecierum  maximo  fuperbit, 
cui  proxirae  accedit  Lacertarum  familia  fpeciebus 
itidem  non  paucis  inftru&a;  R.anae  vero  pauciores 
numerantur,  paucifTimae  vero  Teftudines. 

In  anguibus  fpecierum  difFerentia  difficillime 
eruitur;  variat  enim  haec  gens  magnitudine  &  co- 
lore,  artubus  deftituta,  e  quibus  differentia  in  cas- 
teris  animantibus  facile  eruitur.  Hinc  ab  omni  aevo 
ferpentum  cognitio  difTicillima  &  maxime  obfcura 
fuit.  In  diifcrtatione  autem  ante  annum  heic  ha- 
bita  de  Amphibiis  Gyllenborgianis,  pulcherrimum 
dete&um  fuit  inventum  pro  cbarn&ere  fpecifico  fer- 
pertum  ,  quod  in  numero  fcutorum  abdominalium 
&  fquamarum  caudae  confiftit,  quo  folo  &  unico 
ierpentum  nomina  &  fpecies  diftinftiffima  evadunt. 

In  hoc  vero  vaftifTimo  fe  pentum  agmine,  quod 
nobis  examinandum  fufcepimus,  multae  reperiuntur 
fpecies ,  quae  in  Gyllenborgiana  colleftione  non 
aderant ,  qu?eque  novas  fubminiftrant  obfervatio- 
nes,  &  maxime  illuflrant  ferpentum  hiftoriam.  Sunt 

enim 


284 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


enim  hcic  angues,  quae  gaudent  fcutis  fub  cauda, 
non  vcro  fquamis;  funt,  quarum  abdomen  tegitur 
fquamis;  funt  dcmum  alia?,  quarum  corpus  cingitur 
annulis,  ut  fcuta  abdominis  &  caudae  totum  obve- 
ftiant  corpus  &  omnes  fquamas  excludant.  Hinc 
quadrifaria  evadit  anguium  divifio: 

1.  Angues  annulis  abdominalibus  &  caudalibus ,  ut 
Amphisbama. 

2.  Angues  fquamis  abdomin/ibus  &  caudalibus,  ut 
CxcWh. 

3.  Scutis  abdqminalibus  caudalibus ,  ut  vipera 
caudifona. 

4.  Scutis  abdominalibus  &  fquamis  caudalihus,  ut 
orr.nes  angues  Gyilenborgianac  &  maxiraa  fer- 
pentum  pars. 

7.  TESTUDO  (  Mydas  y.)  unguibus  acuminatis, 
palmarum  plantarumque  folitariis. 

Teftudo  marina  americana.  Seb.  tbef.  1.  p.  127. 
f.79.  /.  4.  5.  6. 

caput  roftro  acuminato ,  naribus  inftrufto, 
margine  acuto,  edentulo ,  non  inflexo  aut  ac- 
cipitrino.  Palpebra  oculorum  inferior  duode- 
cim  crenis  profundioribus  feu  tuberculis  divi- 
fa,  fuperior  vero  ftriata. 

truncus  fuperne  teftus.  Tejia  ovata,  mar- 
gine  cincta,  viginti  quinque  divifo  partibus, 
pone  prominulis ,  hinc  quafi  ferrato.  Difcus 
convexus,  fubcarinatus,  quindecim  te&us  fqua- 
mis  fexangularibus  in  medio,  &  plurimis  qua- 
drangularibus  ad  latera.  Inferior  teftae  pars  in 
difco  componitur  tredecim  fquamis,  exceptis 
lateralibus. 

cauda  brevis,  mollis. 

pedes  tam  anteriores  quam  pofteriores  oblongi, 
margine  poftico  latiore,  acutiore,  ferrato;  an- 
tico  vero  crafliore,  unico  ungue  magno  in  me- 

dio 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


285 


dio  armati  &  altero  ungue  vix  mprsifefto,  fqua- 
mae  inftar  acutte  exterius  coliocato. 

$.  RANA  (boans)  palmis  tetradaftylis  fiflis,  plantis 
pentadactylis  palmatis,  apicibus  digitorum  fub- 
rotundis. 

Rana  furinamenfls.  Seb.thef.  i.  p.114.  t.  71. /.3.4. 

os  ampliflimum,  rotundatum,  edentulum.  Oculi 
prominuli,  membrana  fubtus  niclitante  inftru- 
cti.  Aurium  foramina  membrana  ciaufa,  pone 
oculos  collocata. 

co rp us  oblongum,  pone  anguftatum,  Iscviufcu- 
lum,  fubtus  papillis  tectum. 

Palmce  pentadaclyla? ,  digitis  fiflis ,  nec  membrana 
connexis.  Bracbia  brevia.  Ungues  orbicula- 
ti,  molles,  digitis  iatiores.  Digiti  lateribus 
acuti ;  horum  primus  brevior  ,  fecundus  & 
quartus  paullo  longiores,  tertius  adhuc  longior 
lateribus  utrinque  rotundo  finu  excavatis. 
Plantde  pentadadylae,  digitis  membrana  con- 
nexis;  horum  intcrior  breviflimus,  fecundus 
paullo  longior,  tertius  &  quintus  adhuc  longio- 
res,  quartus  longiflimus.  Femora  &  tibice  lon- 
gae,  immo  toto  corpore  longiores  &  angufta?. 
Ungues  etiam  in  his  orbiculati,  molles,  latiores. 

color  lividus,  in  femoribus  &  tibiis,  ut  &  ad 
hypochondria  fafciis  obfoletis,  cinereis  con- 
ftans. 

Singularia  in  bac  fpecie :  Color  niveus  feu  latteus, 
in  brachiis ,  femoribus  ,  dorfo  absque  certo  ordine 
vel  determinata  macularum  figura  adfperfus ,  binc 
in  variis  diverfus. 

9.  RANA  (arborea  /3. )  pedibus  fiflis,  palmis  tetra- 
dactylis,  plantis  pentadactylis;  geniculis  fubtus 
tuberofis. 

caput  parvum  ,  parum  acuminatum  ,  la^ve. 
Oculi  parvi,  membrana  ni&itante  inftructi. 

coa« 


286 


MUSF.UM  PRINCIPIS. 


corpus  fuhrotundum,  utrinque  la?ve,  fufcum. 

Palmce  tetradactylaj ,  fifffe  digito  primo  minimo, 
fccundo  &  quarto  paullo  longioribus ,  tertio 
longiffimo,  omnibus  obtufis ;  fubtus  ad  carpos 
aliquot  tubcrcula,  ut  &  tuberctilum  fubtus  ad 
fingula  gcnicula  digitorum.  Planta  pentada- 
ftylce,  fiffce:  digito  primo  breviffimo ,  fecundo 
&  quinto  longioribus,  tertio  adhuc  longiore, 
quarto  longiffimo,  omnibus  obtufis  &  ad  gc- 
nicirla  fubtus  protuberantibus ,  minus  tamen 
quam  in  palmis. 

Convenit  hcec  tubcrculis  illis  fub  fingulo  genicu- 
lo  digitorum ,  cum  Rana  maxima,  virginiana, 
eximia,  rara,  Seb.  tbef.  i.  p.119.  f.75.  f.  r. 
figura  etiam  eadem .  fed  palrnarujn  numerus 
digitorum  differt;  noflra  parva  eft  nullis  colo- 
ribus  variegata,  &capite  minore  a  Sebse  difFcrt, 
quae  magna  variegata  palmis  pentadaclylis  (mo- 
do  rite  pictis);  fed  forte  fexus  vel  cetatis  tan- 
tum  differentia. 

10.  RANA  (gibbofa)  palmis  tetradaclylis  fiffis,  plan- 
tis  hexadaetylis,  fubpalmatis  :  pollice  latiufcu- 
lo  breviffimo. 

caput  minimum,  obtufum,  thoraci  immerlim. 

corpus  fubglobofum  valde  convexum,  rugo- 
fum,  non  vero  verrucofum,  nebulofum,  fafcia 
longitudinali  pallidiufcula  utrinque  finuata. 

Palmce  quatuor  digitis  fiflis,  inermibus,  fubtus  ad 
genicula  parum  tuberofis,  digito  primo  bre- 
viore,  tum  quarto,  fecundo  &  tertio  longio- 
ribus.  Plantce  fex  digitis,  quorum  pollex  reli- 
quis  latior,  pofterior  &  brevior,  digitus  fecun- 
dus,  fextus,  tertius,  quartus,  quintus  gradu 
longiores  evadunt. 

11.  LACERTA  (principalis)  cauda  tereti,  corpore 
duplo  longiore,  pedibus  pentadactylis ,  criffca 

gulse 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


287 


gulas  integerrima  ,  dorfo  laevi.  vid.  Tab.  II. 
Fig.  2. 

caput  depreflum,  parum  acuminatum,  latiufcu- 
lum,  latenbus  parum  comprcirum,  variis  fu- 
turis  tenuitljme  exaratum.  Narium  foramina 
fupra  roftrum  minima,  nec  elevata.  Attrium 
foramina  parva.  Crifla  gulae  rotundata,  mini- 
me  ferrata,  margine  crafiiore  antrorfum  inftru- 
c~U  radio,  in  medio  vero  utrinque  nigra  raacu- 
la  &  ftriis  albidis  notata. 

truncus  fquamis  minutiffimis  obteclus,  cujus 
abdomen  fcutellis  deftituiturl 

cauda  corpore  duplo  longior,  fquamis  minu- 
tiflimis  obtecta,  verfus  apicem  tenuiflima,  fu- 
pra  parum  carinata  &  fubtus  magis  ftrata,  in- 
cifuris  demum  transverfis  in  varia  fegmenta 
vix  manifefte  articulata. 

pedum  palma  pentadactyla?,  digito  tertio&quar- 
to  paulio  longiore.  Planta  pentadactylae,  di- 
gito  quinto  profundius  feparato,  dcin  primo, 
fecundo,  tertio,  quarto  &  demum  quinto,  qui 
minime  feparatus.  Horum  primus  brevifli- 
mus,  fecundus  &  quintus  longiores,  quartus 
adhuc  longior,  quintus  longiffimus.  Digito- 
rum  omnium  articulus  penultimus  fubtus  latior 
eft  reliquis.  Ungues  in  omnibus  pedibus  mi- 
nimi  &  acutiflimi. 

color  corporis  plumbeus,  in  cauda  pallidior, 
lituris  fufeis. 

».  LACF.RTA  (Iguana)  cauda  tereti,  pedibuspen- 
tadactylis,  crifta  gula?  pendula  antice  dentata, 
dorfi  futura  denticulata.  Lacerta  cauda  tereti, 
pedibus  pentadaclylis,  crifta  dorfi  longitudinali, 
gulas  pendula  antice  dentata.  Ampbib.Gyll.  iV.ir. 

caput  minus  acuminatum.  Aurium  foramina 
membrana  claufa.    Calli  maxillam  inferiorem 

obve- 


288  MUSEUM  PRINCIPIS. 


obvefticntes  poftici  majores ,  omnium  poftre- 

mus  fub  aure  maximus. 
truncus  fquamis  minutiflimis  quadrangularibus 
tectus.  Scnta  abdominalia  nulla.  /lbdomen  ven- 
tricofum.  Pianta  digitus  primus  unico  articu- 
lo,  fecundus  duobus,  tertius  &  quintus  tri- 
bus,  quartus  quatuor  articulis  conftat. 

color  in  aliis  plumbeus,  in  aliis  exalbido  -  caeru- 
lefcens,  lituris  fufcis  in  cauda  evidentioribus. 

13.  LACERTA  (marmorata)  cauda  tereti,  corpore 
longiore,  pcdibus  pentadactylis ,  gula  fubcri- 
ftata,  antice  dcntata,  dorfo  la?vi. 

Lacerta  cauda  tcreti,  corpore  triplo  longiore, 
pedibus  pentadadylis,  gula  fubcriftata.  Amphib. 
Gyllenb.  Ar.  15. 

Lacerta  chalcidica  marmorata  ex  Gallaecia.  Seb. 
thef.  2.  p.  79.  t.  76.  f.  4. 

In  noftro  fpecimine  fequentia  addere  juvat : 

Aurium  foramina  claufa.  Maris  gula  criftata, 
membranacea,  pendula,  cum  femin?e  gulae  vix 
criftata  fit.  H&c  crifta  fquamis  obtufis  gibbis 
tegitur,  &antice  in  margine  fquamis  acuminatis 
covnpreffis  denticulata. 

Fentora  poftica  fubtus  ordine  longitudinali  ex  orro 
vel  decem  papillis  truncatis  notata,  h^ec  ta- 
men  nota  in  feminis  minus  confpicua  eft. 

color  fubgrifeus,  a  tergo  lituris  transverfis  al- 
bis  nigrisque,  pofteriora,  ad  latera,  refpicien- 
tibus. 

14.  LACERTA  (Agama)  cauda  tereti  longa,  pe- 
dibus  pentadactylis ,  dorfo  antice  denticulato, 
collo  capiteque  pone  aculeato. 

Salamandra  americ.  Lacertae  aemula  altera.  Seb. 
thef.i.  p.  170.  t.101.  f.%.  Saiamandra  amer. 
amplubia.  Seb*  tbef.  i.  p.  169.  t.  ioj.  f.  1.  2. 

caput 


MUSFUM  PRINCIPIS.  289 


caput  ovatum,  fquamis  anteriora  verfus  !m- 

•  bricatum,  pone  juxta  aures  aculeis  maequalibus 
fbinofum,  quod  lingulare  in  hac  fpecie.  Collum 
etiam  fqunmis  fpinofis  fparfis  riget.  N^-ium  fo- 
ramina  elevata,  retrorfum  fpetfantia.  Palpehra 
denticulatie.  Crifia  fub  gula  nulla,  fed  palearia 
laxa.    Aurium  foramina  membrana  claufa. 

truncus  teelus  fquamis  rotundatis,  fupra  ca- 
rinatis,  fpina  termmatis,  fubtus  vero  obtulio- 
res,  nec  carinatce  funt  fquamte.  Sutura  dorfi. 
antice,  pnefertim  incollo,  fquamis  ereftis  !an- 
ceolatis  diilinftis  criftata.  Abdomen  deftitu- 
tum  eft  fcuteiiis» 

cauda  fquamis  magis  carinatis,  magisque  acu- 
minatis  te&a  &  hinc  parum  angulata,  corpore 
longior. 

Palma  pentadaftyl»,  digito  primo  &  quinto  pro- 
fundius  feparato,  tertio  &  quarto  minus.  Ho- 
rum  digitus  primus  breviftimus,  fecundus  & 
quintus  longiores,  tertius  longior,  quartus 
longillimus.   Planta  pentada6rylse,  digito  quin- 

.  to  profundius  feparato,  fecundo  minus  adhuc, 
omnium  minime  autem  tertio  &  quarto.  Ho- 
rum  primus  breviOimus ,  quintus ,  fecundus, 
tertius,  quartus  fenfim  longiores. 

Mas  dijjcrt  a  femina,  quod  crifla  dorfalis  in  illo 
con/iet  ex  majoribus  fquamis-,  a  capite  ad  medium 
dorfum  ferc  extcnfis.  Hujus  fquama  a  tergo  mi- 
nus  acuminatce,  nec  latera  colli  fpinofa.  Fsmiiics 
vero  crifla  conflat  ex  fquamis  minoribus ,  a  ca- 
pite  vix  ad  bumeros  elongata.  Hac  ad  latera 
minutiffimis  fpinis  armata  efi ,  &  fquama  tam  in 
dorfo,  quam  cauda  magis  acuminata. 

15.  LACFRTA  (Calotes)  cauda  longa,  pedibus 
pentadaftylis ,  dorfo  antice  dentato,  capite 
pone  denticulato. 

Tem.  /.  T  Laeer- 


MUSEUM  PRIXCIPIS. 


Lacerta  ceilonica  casrulea.  Seb.  tbef.  i.  /».150. 
t.  35.  /.4.  Lacertus  ceilonicus  amphibius  feu 
Leguana  foa  ajcr  ditia.  Seb.  thef.  1.  p.  149. 
f- 95-  /'3-  Lacerta  ccilonica  lemnifeata  &  pe- 
ctinata  casrulea,  Kolotes  &  Askalotes  Grcrcis 
di&a,  aliis  Ophiomachus  f.  pugnatrix  caerulea. 
SeZ>.  tbef.  i.  p.  146.  £.  93.  f.  2. 

caput  ovatum,  quadratum,  fquamis  imbrica- 
tum  fupra  obtufis,  fubtus  acutiufculis .  pone 
fupra  aures  fquaroae  in  fpinas  exeunt  longitu- 
dinaliter  difpofitce ;  nullae  vero  fpinai  in  coJlo, 
ut  in  pra?cedente. 

TRUNCus  fquamis  imbricatis  fupra  humeros 
furfum  verfis.  Dorfum  carinatum  a  capite  ad 
medium  trunci  fquamis  longitudinalibus  lan- 
ceolatis,  diltinftis,  magnis ,  tenuibus  crifta- 
tum.  Squama  in  abdomine  &  gula,  qua?  pa- 
rum  carinata,  linea  elevata  &  acumine  notata?. 
Hinc  ftrra  elevatae,  longitudinales ,  plurimae 
in  abdomine. 

cauda  corpore  duplo  longior  &  attenuata. 

Palrna  pentadactylae  digitis  intermediis  fefquilon- 
gioribus.  Planta  pentadactylae ,  digitis  inae- 
qualibus,  fubtus  fquamis  denticulatis. 

color  caeruleus,  abdomen  vero  ex  albido  cae- 
ruiercens. 

16.  LACERTA  (Cbamaleon)  cauda  tereti  brevi, 
pedibus  pentadactylis ,  digitis  duobus  tribus- 
que  coadun3tis. 
Charaaeleo  oriental.  ex  Arrboina.  Seb.  thef.  r. 
p.  133.  t.  82.  Chamaeleo  ceilonicns,  fubcrocei 
coloris.  Seb.  thef.i.  p.  134.  t.  82.  /.3.  Cha- 
maeleo  pullus  amboinenfis.  Seb.  tbef  1.  p.  134. 
t.  72.  /.4.5.  Chamceleo  promontorii  bonae 
fpei,  caeruleo  alboque  colore,  marmoris  irftar 
variegatus.  Seb.  thef  r.  p.  135.  t.  83.  p  5.  Cha- 
maeleon.  Olear.  muf.  9.  t.  8-  /•  3- 

caput 


MUSEUM   PRINCIPIS.  29t 


caput  comprefTum  ad  latera,  fupra  planum  fed 
transverfe  clevatum  inter  oculos,  cum  angulo 
utrinque  carinato,  fupra  oculos,  a  rofrro  ad 
occiput  excurrente.  Nucha  profundo  fi nu  a 
trunco  diftinfta,  undc  occiput  in  angulum  acu- 
tum  excurrit.  Oculi  te&i  membrana  craffa, 
papillofa,  in  cujus  medio  rima  longitudin alis, 
quaj  proinde  palpcbrarum  vices  gerit.  Hxc 
tunica  punclis  callofis  undique  tecta  eft. 

Nariwn  foramina  parva  deorfum  fpecbnna.  Ri- 
ctns  ampliffimus  absque  dentibus.  Lingua  lum- 
brici  inftar  longa. 

Truncus  compreifus  dorfo  carinato.  Cbrpus 
teftum  efh  (non  fquamis  fed)  tuberculis  gib- 
bis  ac  elevatis  ad  latera  fjepius  quaternis.  Anus 
transverfus,  antrorfim  lunaris. 

cauda  corpore  paullo  brevior,  teres,  mofce 
compreifa. 

Palma  pentada&ylae,  ita  tnmen  ut  digiti  tres  in- 
teriores  totaliter  coalefcentes  &  communi  tu- 
nica  vefhti ,  exteriores  vero  duo  fimiliter  co- 
adunati.  Vltnta  fimtliter  pentadaclyla? ,  fed 
digitis  tribus  exterioribus  &  pariter  interiori- 
bus  duobus  inter  fe  coadunatis,  contraria  ac 
in  palmis  ratione. 

crista  vix  ulla  in  corpore,  fed  futura  dorfalis 
a  capite  ad  medium  caudaj,  ut  &  futura  abdo- 
minalis  ab  apice  roftrj  ad  anum  ,  nec  non  linea 
longitudinalis  utrinque  cipitis  fquamis  conicis 
acuminatis  majoribus  diftin&a. 

Digiti  duo  vel  tres  retrorfum  fpectant^  ut  eo  firmiiis 
ramos  arhorum  apprehendat ,  fere  ut  Pfittacis, 
Picis  £f  Cuculis  videre  eff.  Hinc  in  arhoribus 
vehcijjimus ,  in  plano  autem  loco  teftudine  tardior* 
Habitat  in  fepibus  c5*  arbufculis  umbrofts ,  humi* 
diufcuiis ,  calidis.  Cauda  incurva  e/l ,  qua  appre* 
bendit,  tanquam  manu,  proxima  adminiculd.  Ocu- 
T  2  los 


i9i  MUSEUM  PRINCIPIS. 

los  diverfe  movet ,  ut  altero  fspe  objeEtum  antice 
locatum  adfpiciat ,  altero  vero  pojfice  pofita  in- 
tueatur.  Corpus  macrwn ,  ac  fi  cutis  fceleto  nudo 
ejjet  fuperinduita ,  fed  reciproce  &  certis  interval- 
lis  totum  corpus  intumefcere  facit,  ac  fi  ejjet  pin- 
guiffimum:  iterum  paullalim  fubfidet  £f  detumefcit. 
Inediam  diu  fert ,  ut  fape  integro  menfe  ne  unica 
mufca  vitam  fufentet.  Vitiitat  infeclis ,  &  eam 
ob  caujfam  in  India  domibus  jacile  admittitur ,  ut 
arceat  noxia  infeUa.  Color  naturafis  cinereus  ejl, 
quem  etiam  poft  mortem  retinet ,  vivus  avtem  va- 
rios  colores  afjun.it ,  fecundum  animi  pajjiones,  ca- 
lorem  aut  frigus  ,*  rubrum  fc.  fiavum ,  viridem, 
adeoque  omnes  excepto  nigro. 

17.  LACERTA  (Gecko)  cauda  tereti,  pedibus  pen- 
tadaftylis ,  digitis  utrinque  crifratis :  fubtus 
lunulato  -  imbricatis,  corpore  verrucofo.  Am- 

phib.  Gyllenb.  N.  19. 

Narium  foramina  pervia.  Squama?  in  hac  vix 
tninimae  &  fere  nullse. 

Noflra  differt  a  Gyllenborgiana  1.  quod  puncluris 
callofis  deflituatur  corpus ,  2.  quod  pedum  digiti 
anguibus  careant,  3.  quod  cauda  minime  articu- 
lata  fit ,  fed  fere  a  bafi  ad  ap;cem  tinquam  facculo 
induta,  aut  facculo  feu  cv.te  '^xiore,  crafftore  ve- 
ftita.  Utrum  bce  nota  fvnt  fexus  vel  cetatis  vel 
cafus ,  ego  nefcio. 

18-  LACERTA  (Cordylus)  cauda  verticillata  fqua- 
mis  denticulatis ,  pedibus  pentadaftylis.  Am- 
phib.  Gyllenb.  N.  18. 

Lacertus  african.  cauda  fpinofa,  mas  &  foemina. 
Seb.  tbef.  1.  p.  136.  t.  84.  /3.4.  Cordylus 
vulgo. 

capitis  latera,  fquamis  convexis,  latis,  ob- 
tufis  fex  vel  feptem  tefta  funt,  uti  &  maxillcs 

inferio- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


293 


inferiores  ejusmodi  convexis  majufculis  fqua- 
mis.    Aurium  foramina  pone  caput  parva. 

truncus  tegitur  fquamis  carinatis  &  acutis,  at 
in  dorfo,  ut  &  fub  abdomine,  non  carinatis  aut 
dentatis  fed  truncatis.  Hinc  animal  ad  latera 
fquamis  aculeatis  horret. 

cauda  longitudine  corporis,  viginti  vel  viginti 
duobus  verticillis  conftans. 

19.  LACERTA  (Ameiva)  cauda  tereti ,  corpore 
duplo  iongiore,  pedibus  pentada&ylis ,  crifta 
nulla ,  fcutis  abdominalibus  XXX.  Amphib. 
Gyll.  N.  13. 

Lacerta  ceilonica  crocodili  capite,  maxima  &  ex 
grifeo  &  nigro  varia  ftellulisque  albis  transver- 
fim  fitis  notata,  cauda  longa.  Muf.  Petrop.u 
p.  436. 

Omnia  ut  in  Gyllenhorgiano. 

20.  LACERTA  (Seps)  cauda  vcrticillata,  pedibus 
fubpentadaftyiis ,  fquamis  quadratis. 

Seps  five  lacerta  chalcidica.   Raj.  quadrup.  272. 

caput  minimum.    Aures  pone  cap>Jt  parvulas. 

truncus  oblongus,  fquamis  quadrangularibus, 
fubtiliffimis,  ftriatus  &  transverfaliter  &  lon- 
gitudinaliter,  quod  in  hac  fingulare.  Abdo- 
men,  acuto  margine  &  reflexo,  trunco  utrin- 
que  anncxum,  quod  &  in  hac  fingulare*,  Haec 
abdominis  cutis  futura  ab  ipfo  capite  incipit 
&  utrinque  definit  ad  anum.  Anus  te&us  eft 
fquamis. 

cauda  longitudine  corporis,  quinquaginta  fe- 
ptem  circitcr  verticillis  tefta,  conftans  fqua- 
iriis  magis  quam  in  reiiquo  corpore  carinatis. 
Hinc  fulcata  eft  cauda  &  praeterea  acutifllma. 

Palma  breviflimae,  pentada&ylas,  minima; ,  & 
horum  pollex  vix  confpicuus,  omnes  tamen 
unguibus  armatae ;  ob  pedum  brevitatem  trnn- 
T  1  cus 


294  MUSEUM  PRINCIPIS. 


cns  in  hac  fpecie  longiflimus.  Planta  penta- 
dattylx,  digitis  tenuiff.mis ,  unguiculata?  ut  in 
ceteris,  &  horum  fcmora  ab  angulo  inferiore, 
doccm  papillis  pectinata. 
coi.or  gnieo  -  lividus ,  per  medium  truncum 
mapis  fiifcus,  a  tergo  fupra  anum  fafcia  trans- 
v  rfa  Juccfcens,  pone  anum  fubtus  fafcia  albi- 
,  cans, 

21.  LA CF.RTA  (aurata)  cauda  tereti,  pedibus  pen- 

tad:c!}'is,  fquamis  rocundatis  l&viflimis  fub- 

pFifeis^  lateralibus  fubfufcis. 
caput  ovatum  non  collo  craflius,  fuperne  pla- 

niufculum  futuris  exaratum.    Aurium  forami- 

na  aperta.     Narium  foramina  minutiflima  ad 

apicem  rbftri. 
truxcus  &  collnm  ejusdem  latirudinis  &  crafli- 

tiei ,  leve  ab<que  crifra,  imbricatum  fquamis 

fubrotundis ,  obtufiflimis,  arcris. 
c.a.uda  longitudine  corporis  teres,  fenflm  an- 

guftior, 


minirrfre  ,  unguibus  acutis  armatre.  Planta 
pentadaclyla?,  fifla?,  digitis  maxime  inaequali- 
bus ,  ut  in  reliquis. 
coi.  or  corporis  fingularis,  viridi-&  luteo-fub- 
grifeus  ,  latcra  vero  ab  auribus  fuorp  pe  'es 
loniiitudinaliter  fafcia  grifeo-fufca  pinguntur, 
Adeoque  color &ftructura  fereStinci  oflicin. b). 


b)  Facie  lissc  accedit  ad  stincum  marinum  officina- 
rum ,  proin  ut  eo  facilius  difHnguatur,  Stinci  notas  ad- 
ducimus.  Stincus  pinguis  eft  &  obefus ,  collum  gerens 
sequale  cum  capite  &  rotunditatis  &  magnitudinh,  fquamat 
orbiculatas  &  obtufas  habet,  unamquamque  infuper  tri- 
bus  ftriis  elevatis  diftinctam,  colore  fere  praecedentis ; 
Valmas  quinquehabent  planos  digitos,  qui  ad  latera  funt 


22,  AN- 


xnargi* 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


295 


52.  ANGUIS  (amphisb;ena  fuliginofaj  annulis  ab- 
domin.-tlibus  CC ,  annulis  caudalibus  XXX. 
Amphisbaena.  Raj.q11adrup.2SS.  lbyara.  Marcgr. 
braf.2^0.  Amphisbajna  ceilanica.  Seb.  tbef.  2. 
p.  2.  t. 1.  /.  7.  Serpens  ceilanica,  Ca?cilia  difta. 
Seb.  tbef.2.  p.19.  1. 18.  /.2.  Serpens  amer. 
Cascilia  dicla.  Seb.  tbef.  2.  p.,24.  t.  22.  /.3. 
Serpens  caeciiia  amer.  Seb.  thef.  2.  />.  25.  t.  24. 
/.  1.  Amphisbajna  americ.  ex  fufco  &  albo  va- 
riegata.  Seb.  tbef.2.  p.77.  7 3 .  /.4.  x.  Ser- 
pens  Apamea  fyriaca  biceps.  Seb.thef.2.  p.106. 
t.ioo.  /.3.  Serpens  amer.  grofla  verficolor. 
Seb.  thef.  1.  />.  140.  t.  88.  /.3. 
caput  minimum,  laeve,  obtufum,  fuperne  lon- 
gitudinaliter  linea  exaratum  &  rugis  lateralibus 
notatum,  linea  triangulari  inter  nares  roftri 
apice  infculptum.  Narium  foramina  minima. 
Ocuii  fere  nulli,  fed  horum  loco  pun&a  toti- 
dem  nigricantia.  Dentes  in  ore  plurimi  parvi. 

truncus  cylindricus,  pedalis,  ducentis  circi- 
ter  incifuris  feu  fegmentis  annularibus  conve- 
xis,  inftar  lumbrici ,  infe&us ;  ftriis  circiter 
quadraginta  longitudinalibus  exaratus,  quarum 
duodecima  (utrinque  a  ftria  intermedia  dorfi) 
cruciata,  inftar  literas  X  latinorum,  unde  ab- 
domen  in  hac  fpecie  diftin<5him  a  dorfo  linea 
Jongitudinali ,  utrinque  ex  charafteribus  forma 
X  notatis.  Anus  rima  transverfa.  Segmentum 
T  4  ultimum 


marginati ,  e  quibus  primus  aliquanto  brevior  fecundo  & 
quinto  ,  primus,  tertius,  &  quartus  parum  longiores  funt. 
Ungues  hujus  funt  plani ,  oblongi  &  paulluium  fabtus 
incurvi.  Plants  etiam  pentadactylee,  digitis  utrinque 
marginatis ,  quorum  primus  brevior,  fccundus  paullo 
longior,  tertius,  quartus ,  &  quintus ,  fere  sequaies  & 
paullo  longiores  fecundo.  Horum  extimus  articulus  in- 
ftar  unguis  humani  latior  &  cartilaginolus. 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


ultimum  abdominis  ante  anum  o£k>  papillulis 
in  lineam  transvcrfam  digelVis  notatum. 

cauda  brevis,  triginta  fcgmentis  annularibus 
conftans,  absque  nota  illa  laterali  charattenbus 
lit.  X.  iimilihusi  cauda  ba-c  obtufillima  & craifa 
inltar  capit is ,  nec  ut  in  reliquis  attenuata. 

color  totius  ex  nigro  &  aibo  variegatus,  ita 
tamen  ut  niger  color  in  dorfo,  albus  autem 
fubtus  magis  confpicuus  (it. 

Amphisbana  ah  antiquis  hac  dicla  efi ,  qui  eam  b>ri- 
cipuem  effe  crediderunt ,  cum  eandem  ferme  prce  fe 
j'er'ii  ji^uram  &  crajftiem  a  cauda  ac  a  parte  ca- 
pitis,  acjiie  retrorfum  dc  antrorfum  progrediatury 
&  denique ,  quoniam ,  quando  capitur ,  caudam 
capiti  adphcat.  At  ferpentem  ab  utraque  exfre- 
mitate  capitatum  in  rerum  natura  imxeniri  nvnis 
impudens  eft  qui  affirmat ,  &  njzms  ffolidus  qui 
credit.  Raj.  Segmenta  hahet  annularia  inftar 
lumbrici,  cuw  in  ipfa  terra  vivat,  &eodem  quo  lum- 
brict  ihodo  &  antrorfum  &  refrorfum  progredi  ne- 
cej'um  h  ihe  it ,  quare  etium  caudam  habet  rohuffio- 
rew ,  prateelfyuis  ferpentibns.  In  Lybia,  Lemnoy 
Brajilia  &  Zetiona  invenitur ,  formicis  fuftenta- 
tur,  pracipue  tamen  Lumbricis. 

Morfurn  exiiialem  effe ,  eontra  quem  nullum  dari 
pof-t  reniedium,  aferunt  Lujitani,  quod  nobis  pa- 
radoxon  videtur ,  cum  dentibns  careat  canmis  feu 
mobilibus,  qui  in  boc  genere  venenainfligere  folent. 

3.  AIVGUIS  (Scytate)  fquamis  abdominalibus 
CCXL,  caudalihus  XIII.  Scytale  amer.  Am- 
phisbarna  &  Ca^ciba  vocata.  Seh.  thef.i.  ^.3. 
t.2.  f.  i.  2.  Scytale  ex  nova  Hifpania.  Seb. 
thef.  2.  p  4.  t.  2.  /.  3  4.  Amphisbiena  amboi- 
nenfis,  corio  quafi  rericulato  confpicua,  fqua- 
mis  rubicundis  obducla.  Seb.  ihef.i.  p.  9.  t.  7. 
/,4.    Serpens  amphiibaina,  Seb,  tbef,  2.  p- 21. 


MUSEUM  PRINCIPIS.  297 

t.  20.  /.  3.     Serpens  amphisbcena  orientalis. 
Stb.thef.i.  p.2j.  t.  53>.  /.7. 
caput  ovatum  ,  parvum ,  minime  angulatum. 
Narium  foramina  teretia.     Oculi  minimi,  in 
propria  fquama  collocati. 
truncus  teres,  pedalis  &  fefquipedalis,  imbri- 
catus  fquamis  ovatis,  obtulis,  levibus.  Abdo- 
men  etiam  te6him  ejusmodi  fquamis  fed  latio- 
ribus,  obtufioribus,  numero  circiter  ducentis 
&  quadraginta. 
cauda  vix  digitum  transverfum  longa,  crafTa, 

obtufa,  uti  caput. 
color  albidus,  fafciis  fufcis  annularibus  hinc 
inde  interruptis.    Albedinem  fafciis  interjacen- 
tem,  margines  ferruginei  fquamarum  comma- 
culant. 

Convenit  cum  Amphisbcena  pracedente  cauda  craffa% 
obtufa ,  qua  a  ceteris  anguibus  manifefle  differt, 
ut  nulli  dubitemus ,  quin  ferpentes  iftce  a  Seba  alle- 
gata  e<edem  cum  noftro  fint ,  licet  color  in  no(lrot 
a  Selh?  fit  diverfiffmus.  Hec  etiam  convenit  cum 
Caicilia,  quod  deflituatur  fcutis  ahdominalibus,  £f 
eorum  loco  modo  fquamas  latiufculas  gerat. 

24.  ANGUIS  (crotalus  Dryinas)  fcutis  abdomi- 

nalibus  CLXV,  caudalibus  XXX. 
Vipera  caudifona  amer.  Raj.  quadrup.  296. 
Vipera  orientalis  maxima  caudifona.  Seb.  thef.  2. 

p.\oi.  t.<)6.  f.i.    Serpens  crotafopbora  feu 

Vipera  caudifona  amer   Seb.  thef.  2.  p.  99.  t.  95. 

f.  1.  2.    Domina  ferpentum.  ffonfl.  ferpent.26. 

t.j.  f:2.  Nicremb.  hifi.  I.  12.  c.  r.  Olear.muf.ij. 

t.  ir.  /,  2.    Boicocininga.   Marcgr.  braf.  240. 

Pif  braf.  41.  275.    Teuhtlacet  -  Zauhqui.  Her- 

nand.  mex.  329, 
caput  obrufifiimum,  &  certe  magis  obtufum, 

quam  in  ulla  fpecie  nobis  nota.    Frons  a  nafa 
T  5  . 


»98 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


ad  oculos,  quam  laminae  duae  tnajores  ovales 
tegunt,  variis  fquamis latiufculis  obtecla.  Faux 
latiflime  hians,  cujus  fingula  labia  utrinque 
tecla  quatuordecim  fquamis  longitudinaliter  fe- 
cundum  marginem  difpofitis.  Dentes  in  fupe- 
riori  maxilla  utrinque  folitarii ,  canini  feu  mo- 
biles  maximi  &  acutiflimi,  quos  inter  veficu- 
lam  gerit  reflexos. 

trunc us  totus  te&us  fquamis  ovatis,  in  dorfo 
carinatis  &  acutioribus  ,  verfus  caput  vero 
minoribus,  omnibus  in  quincuncem  difpofitis. 
Abdomen  fcutellis  centum  &  fexaginta  quinque 

f  longitudinaliter  a  gula  ad  anum  usque  fe  invi- 
cem  excipientibus. 

cauoa,  feu  fpatium  abanoad  extremitatem  cor- 
poris,  tecta  fubtus  triginta  fcutellis  integris, 
nec  ut  in  ceteris  anguibus  dimidiatis.  Crepi- 
tacuhmi  quod  caudam  terminat,  conftat  cor- 
pufculis  cartilaginofis,  ventricofis,  pellucidis, 
ampullatis,  fe  invicem  amplexantibus ,  Iati- 
ufculis  &  fcre  cordiformibus ,  aridis ,  fragili- 
bus  fonoris. 

color  in  noftrate,  qui  juvenis,  vix  duorum 
pedum  longitudine,  cinereus  eft,  cum  maculis 
quibusdam  flavefcentibus  in  dorfo. 
Singularia  in  hac  fpecie  funt  plurima : 

a  Caput  obtufiflimum. 

b  Scutella  caudae,  quae  in  hac  fpecie  integra  funt, 
in  reliquis  autem  dimidiata. 

c  Crepitaculum  quo  haec  fpecies  fola  diftinguitur; 
Auclores  hanc  ipfam  ferpentem  unoquoque  an- 
no  huic  fuo  crepitaculo  novum  addere  articu- 
lum  ftatuunt,  quod  nobis  non  alienum  vide- 
tur,  quumnoftra,  quse  juvenis  eft,  non  ultra 
quinque  habeat  articulos,  at  auftorum,  majo- 
ra  individua  plures,  immo  faepe  viginti;  quam- 
que  Marcgravius  defcripftt,  feptem  in  fuo  cre- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


299 


pitaculo  geffit,  Sebaeque  quaraginta.  In  hoc 
ipfo  elncet  clementia  fummi  Creatoris  erga 
humanum  genus,  quod  hoc  inftrumento  cre- 
pitaculi  dederit  hominibus  facultatem  fibi  ca- 
vendi  a  morfu  hujus  fumme  lethalis  ferpentis: 
quoties  enim  morfum  peragec,  corpus  fuum 
citiffime  contrahet,  ut  faciendo  iclum  caput 
protrudat,  quo  ipfo  crepitaculum  hoc  fonum 
edit,  ex  quo  periculum  imminens  evitare  fciunt 
homines,  quod  brutis  denegatum  eft. 
d  Sacerdotes  noftri  e  Penfylvania  reduces ,  ad 
unum  omnes  referunt,  hanc  Viperam,  vifo  in 
arbore  fciuro  ,  ad  ejus  radices  procumbere, 
fciurum  oculis  radiantibus  &  riclu  hiante,  ut 
folet  felis  murem ,  contemplari;  hunc  vero 
confternatum  arborem  circumcurfare,  effugia 
quaerere,  tandem  vero,  velut  fafcinatum  in 
os  anguis  infilire.  vid.  Linn.  de  telluris  incremen? 
tOy  prcefat. 

e  Eft  morfus  hujus  ferpentis  venenatiffimus,  mor- 
tem  accelerat  intra  unum  vel  ad  maximum 
duos  dies, 

/  Antidotum  hujus  morfus  eft  radix  Polygalae 
caule  fimplici  ereclo;  foliis  ovato-lanccolatis 
alternis  integerrimis,  racemo  terminali  ereclo. 
Gronov.  flor.  virg.  180.  Hoc  ipfum  fylveftrium 
virginianorum  antidotum  nuper  detexit  GarifT. 
Tennentius,  qui  docuit ,  veram  ferpentariam 
virginianam  nec  Ariftolochiam ,  nec  Dorfte- 
niam,  nec  Actaeam,  nec  Refedam,  nec  Pre- 
nanthem  effe,  fed  prsedi&am  fpeciem  Polyga- 
lae,  qua  hodie  fpeciflci  inftar  in  febribus  in- 
fiammatoriis  utimur. 

g  Ad  quinquepedalem  longitudinem  excrefcit  fa?- 
pe  ferpens  haec,  praecipue  in  Brafilia  &  Virgi- 
nia  invenitur,  per  falebrofa  loca  citiffimofer- 

tur 


^S\TV  OF  MARt^ 


30O 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


tur  grapki;  vafii  coloris  eft;  foetct,  ut  homi- 
nes  fepe  ex  ipfo  hoc  fpeciali  fostore  eam  adefle 
fentiant.  Quatuor  habet  penes  retroriiim  acu- 
lcatos.  Dcntcs  ejus  duo  canini,  uti  in  reliquis 
venenatis  ferpentibus,  non  in  maxillis  hacrent; 
iis  enim  vulnerando,  non  autem  iftus  inrli- 
gendo  utitur.  Dicitur  etiam  eum  adeo  tor- 
pefccre,  fi  linteo  involutus  fuerit,  quamvis 
tenuifTimo,  ut  a  puero  vel  minimo  ferri  &  cir- 
curngeftari  queat. 

25.  ANGUIS  (coluber  pullatus)  fcutis  abdomina- 
libus  CCXVTII,  fquamis  caudalibus  CVIII. 
Serpens  amboinenfis  niger  &  albus,  Apachykoatl 
dicta.  Seb.tbef.2.  p.21.  t.  20.  /.  1.  Apachy- 
koatl ,  Nieremb.  natur.  284.  Jonft-  firP-  29- 
c  a  p  v  t  magnum ,  ovatum  ,  angulatum ,  fupra 
higrum  ad  latera  &  fubtus  albo  -  maculatum. 
Narium  foramina  ad  latera  roftri  retrorfura 
fpectantia.  Dentes  utrinque  in  fuperiori  maxil- 
la  duplici  ordine,  fcil.  unico  in  margine  ma- 
xillarum,  altero  vero  adhuc  interius  colloca- 
to.    Lingua  nigra,  duplici  filo. 

truncu s  maximus  ,  bi-vel  tripedalis  ,  com- 
preifus,  dorfo  maxime  compreiro,  hinc  fere 
carinato.  Dorfum  tecium  eft  fquamis  ovatis, 
laevibus  ,  obtufiufculis  ,  altero  latere  fufcis  ; 
altero  vero  albidis.  Abdomen  planiufculum, 
fcutis  ducentis  &  feptendecim  veftitum.  Scu- 
ta  abdoininatia  maxima  ex  parte  alba  funt,  fed 
tertia  quaeque  margine  fufco,  vel  etiam  alter- 
na  fingula  altero  margine  fufco. 

cauda  magis  nigra,  teretior,  centum  &  octo 
fquamarum  paribus  fubtus  eft  veftita. 

Obf.  Facile  diftinguitur  a  reliquis  trunco,  prafertim 
vero  dorfo  comprejfo  &  fere  carinato. 


26.  AN- 


MUSEUM  PRINCIPIS.  301 


a<5.  ANGUIS  Ccoluber  plicatilis)  fcutis  abdomina- 
libus  CXXVIII,  lquamis  caudalibus  XLVI. 
caput  ovatum,  vix  angulatum,  laeve.  Oculi 
parvi.     Narium  foramina  minima  ad  apicem 
roftri.    Dentes  parvi. 
truncus  craffus,  fupra  lividus,  ad  latera  fafcia 
longitudinalis  fufca  ,  ex  fquamis  fufcis  apice 
albidis.    Abdomen  album,  cum  ordine  utrin- 
que  laterali  longitudinali,  ex  maculis  parvis, 
luteolis,  ad  latera  finguli  fcuti  fingulis.  Puncta 
pauca,  vaga,  fufca  in  abdomine,  quse  fub  col- 
]o  vel  in  primis  fcutis  abdominalibus  fingula. 
Scuta  abdominalia  centum  &  viginti  06I0,  & 
truncus  ratione  longitudinis ,  qua?  in  noftro 
plus  quam  pedalis  eft,  valde  craffus. 
cauda  breviHima,  quadraginta  fex  fquamarum 
paribus  ibbtus  veftita,  in  quibus  fingulis  ma- 
cula  majufcula  fufca. 

27.  ANGUIS  Ccoluber  vittatus)  fcutellis  abdomi- 
nalibus  CXLII,  caudalibus  LXXIV. 

caput  ovatum,  variis  futuris  exaratum.  Aurium 
foramina  nulla  confpicua.  Dentes  minutiflimi 
absque  dentibus  venenatis  mobilibus.  Labia 
alba  lituris  transverfis  nigris  variegata. 

trunci  fquamse  dorfales  lanceolatce,  linea  elc- 
vata  exaratse,  quae  tamen  linea  in  fquamis  Ia- 
teralibus  evanefcit.  Scuia  abdominalia  centum 
&  quadraginta  duo. 

cauda  tenuis  ejusdem  coloris  cum  dorfo,  fub- 
tus  tecla  feptuaginta  quatuor  paribus  fquama- 
rum  albidarum,  quarum  finguJce  in  medio  ma- 
culam  nigram  gerunt. 

color  in  hac  fpecie  pulcherrimus,  linea  nigra 
angufia,  a  capite  ad  caudam  dorfum  pingit. 
Huic  adjacet  utrinque  fafcia  longitudinalis  pal- 
lide  grifea  fquamis  albis  hinc  inde  afpcrfa. 

Tum 


302 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


Tuin  utrinque  fafcia  longitudinalis  nigra  ad 
latera.  Demum  linea  angufta,  aiba,  abdomen 
a  dorfo  longitudinaliter  diftinguens.  Tandem 
abdomen  nigrum,  fafciis  transverlis,  lanceo- 
latis,  albis,  totidem  cum  fcutellis. 

2g.  ANGUIS  (colurer  Cobella)  fcutis  abdominali- 
bus  CL ,  fquamis  caudalibus  LIV.  Ampbib. 
Cyllenb.  N.  4. 
Color ,  ftructura  &  facies  in  omnibus  cum  Gyllenbor- 
giano  convenit;  fed  adejl  &  aliud  ferimen,  cujus 
fcuta  abdominalia  CLIII  &  fquama  caudales 
XLIX,  adeo  ut  numerus  in  cauda  demtus  adda- 
tur  fcutis  abdominalibus. 

29.  ANGUIS  (coluber  Dipfas)  fcuti?  abdominali- 
bus  CLIl,  fquamis  caudalibus  CXXXV 

c aput  crafliufculum ,  angulatum,  ovato  oblon- 

gum  ,  obtufum.     Nafium  foramina  ad  1  .? 

roftri.     Aurium   foramina   nulla   confpic  . 

Dens  venenatus  parvus,  utrinque  in  fuperiori 

maxilla  mobilis.    Oculi  maximi. 
trunci  dorfum  ca?ruleG:ens ,   fquamis  ovatis 

margine  albidis.     Abdomen  alburr-  fcutis  cen- 

tum  &  quinquaginta  duobus  tecUim. 
cauda  longa,  valde  attenuata,  fubtus  futura 

caTulefcence,  fquamis  centum  &  triginta  quin- 

que  ab  utroque  latere. 

30.  ANGUIS  (coluber  fibilans)  fcutis  abdomina- 
Hbus  CLX,  fquamis  caudalibus  C. 

Serpens  Ibiboboca  brafilienfbus.  Seb.  thef.  2. 
p.  21.  t.  20.  f.  2.  (an?).  Serpens  ceilonica  fibi- 
lans,  pulchre  iemnifcata.  Seb.  tbef.i.  p .47. 
t.  45.  /.5.  Serpens  exquifitiflima  zeilanica, 
Malpolon  di6ta.  Seb.  thef.  2.  p.  52.  t.  52.  /.  4. 
Serpens  africana  ,  Hippo  difla.  Seb.  tbef.  2. 
p.  57.  t.  56.  /.  4.   Serpens  amer.  rarior,  lemni- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


303 


fcis  rubris  &  albis  longitudinalibus  notata.  Seb. 
tbef.  2.  p.  115.  t.  197.  /.4. 

caput  ovatum,  oblongiufculum,  fuper  oculos 
angulatum,  pallidum ,  maculis  oblongis  caeru- 
lelcentibus,  margine  nigro  cinftis,  difrormi- 
bus  variegatum,  margine  maxillarum  fex  lineis 
albis  varus  inftru&o.  Nares  minimi  verfus 
apicem  roftri.  Aurium  nulla  figna.  Dens  ve- 
nenntus  breviffimus. 

trunci  color  maxime  fpe&abilis,  caerulefcens, 
cum  linea  longitudinali  medii  dorfi  nigra;  quae- 
libet  fquama  nigra,  notata  alba  &  oblonga 
macula;  dein  linea  longitudinalis  nigra  cum 
fubje£ta  alba,  fubtus  album  abdomen  cum  linea 
nigra  ad  latera.  Squamce  in  dorfo  oblongas, 
cacrulene ,  margine  nigro  &  praefertim  apice 
atro.  Scuta  abdominalia  centum  6V  fexaginta 
vel  centum  &  quinquaginta  novem. 

cauda  vaide  tenuis  &  longa,  eodem  colore  quo 
corpus  colorata,  fci!.  fupra  caerulefcens  nigro 
reticulata,  cum  fafciis  utrinque  duabus  longitu- 
dinalibus  albis. 

Anguis  inter  magnos  locum  tenet. 
1.  AIVGUIS  (coluber  cceruleus)  fcutis  abdomina- 
libus  CLXV,  caudalibus  XXIV. 

Anguiculus  african.  cacruleus.  Seb.  tbef.  2.  p.  16. 
t.  12.  /.3. 

caput  ovato- oblongum,  fupra  cseruleum,  fub- 

tus  album. 
Narium  foramina  minima. 

truncus  longus  anguftus,  fupra  c&ruleus,  fub- 
tus  albus.  Squamce  ovatae,  altero  latere  ma- 
cula  oblonga  alba  notatae,  praefertim  in  dorfo. 
Scuta  abdominalia  centum  &  fcxaginta  quinque. 

cauda  tenuis  faturatius  caerulea  &  immaculata, 
verfus  apicem  tenuiffima. 

EJl  etiam  bic  inter  angues  majores  numerandus. 

32.  AN- 


304  MUSEUM  PRINCIPIS. 


32.  ANGUIS  (colcber  Sibon)  fcutis  abdominali- 
bus  CLXXX,  fquamis  caudaiibus  LXXXV. 

Serpens  africana  ab  hottentottis  Sibon  difta. 

Seb.  tbef.  t,  p.22.  t.  14.  /.  4- 
caput  fubrotundum,  valde  depreffum.  Oculi 

magni. 

truncus  fquamis  rhombeis  glabris  tectus ,  fub- 

tus  fcutis  abdominalibus  centum  &  octoginta. 
cauda  brevior,  anguftior,  fquamarum  centum 

&  triginta  quinque  paribus  fubtus  obtecta. 
color  totius  e  fufco  -  ferrugineo  alboque  inti- 

me  mixtis,  abdomen  vero  album  maculis  fufcis 

adfperfum. 

33.  ANGUIS  Ccoluber  agilis)  fcutis  abdominali- 
bus  CLXXXIV,  candalibus  L. 

caput  ovatum,  parum  depreffum,  vix  angula- 
tum ,  album ,  cum  fafcia  transverfa  fufca  per 
oculos  ducta.  Nares  patulse  retrorfum  fpe- 
ctantes. 

t r  u  n  c u  s  fquamis  ovatis  obtufiufculis ,  Isvibus 
tectus;  fcutis  centum  &  octoginta  quatuor  fub- 
tus  veftitus,  magnitudine  pedali,  craffitie  mi" 
nimi  djgiti. 

cauda  breviffima,  fquamis  quinquaginta  paribus 
fubtus  tecta  &  teres. 

color  fafciis  nigris  &  albis ,  undique  corpus 
cingentibus,  quarum  fingula  alterna  alba  duplo 
anguftior.  Hujus  pulchra  habetur  figura  in 
Seba  thef.  t.  p.  20.  t.  11.  /.3. 

Accedit  ferpens  bic  ad  fpeciem  Anguis ,  fcutis  abdo- 
minalibns  CCL,  caudalibus  XXXV ,  Amphib. 
Gyllenb.  N.  6.  magnitudine  &  fere  colore;  nibilo 
minus  tamen  dijlinftijfimas  effe  non  modo  fcuta  ab- 
dominalin  C5*  cauda ,  fed  &  oculi  aperte  docent, 
qui  in  Gyllenborgiano  minima  puncta  funt,  in  boo 
autem  magni  &  ratione  magnitudinis  fatis  grandes. 

34.  AN- 


MUSEUM  PRINCIPIS.  305 


34.  ANGUIS  fcoLUBER  anmdatus)  fcutis  abdomi- 
nalibus  CXC,  caudalibus  XCVIII.  Anguis 
fcutis  abciominalibus  CLXXXVI,  caudalibus 
LXIV.    Ampbib.  Gyllenb.  N.  9. 

Parum  hic  recerfit  a  Gyllenborgiano,  fcutis  abdomina- 
libus  fcil.  centum  &  otloginta  novem  aut  ceutnm 
&nona&inta,  citm  in  illo  tantum  centum  &  octo- 
g.nta  fex  obferventur;  magis  autem  adhuc  recedit 
numerus  fquamarum  cauda ,  citm  cauda  in  Gyllen- 
borgiano  ferpente  obtnfa  fit ,  in  boc  autem  longe 
productior  &  magis  acuminata,  quod  aperte  indi- 
cat ,  caudam  in  altero  fuiffe  mutilatam ,  adeoque 
numerus  fquamarum  longe  major  in  prafenti  eva- 
dit  &  cmendandus  erit. 

35.  ANGUIS  (coluber  atrox)  fcutis  abdominali- 
bus  CXCVI,  fquamis  caudalibus  LXVII. 

Scrpcntula  ceilonica  feu  Naja  altera.  Seb.  tbef.  1. 
/j.71.  t.  43.  /.5. 

caput  albicans ,  lateribus  pone  oculos  deprefc 
fum,  fupra  oculos  planum,  &  lateribus  maxi- 
me  comprelTum,  totum  te&um  ell  fquamis  te- 
'  nuiflimis  absque  futuris,  fupra  oculos  fingulos 
fquama  msgna  ovata.  Narium  foramina  ocu- 
lis  .proxima,  patula.  Dens  letifer  utrinque  in 
fupertori  maxiila,  maximus,  inter  veficam  re- 
conditus;  binc  venenatiflimum  eiTe  nulli  dubi- 
tamus. 

truncus  ratione  capitis  angufriflimus ,  prsefer- 
tim  collum,  teeUis  fquamis  ovato  -  lanceolatis, 
carinatis,  minimis;  hinc  ftriatus  eft  forpens. 
Scuta  abdonnnalia  centum  &  nonaginta  fex. 

cauda  in  angue  pedali  vix  ultra  duos  pollices 
transverfos  longa,  &  fimul  anguftiffima  eft. 

color  cinereus  ell  cum  lituris  exalbidis  variis. 

Tom.  I.  U  Singu- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


Singularia  in  bac  fiait ,  caput  absque  ullis  manifeflis 
futuris  &  caada  breviffima  angu/iijfimaque ,  quibus 
facile  a  reliquis  dijlinguitur. 

36.  ANGUIS  (colurer  Petbola)  fcutis  abdomina- 
libus  CCIX,  fquamis  caudalibus  XC. 

Anguis  fcutis  abdominalibus  CCVII,  caudalibus 
LXXXV.  Ampbib.  Gyllenb.  N.%. 

caput  oblongum ,  obtufum,  depreflum,  fuper- 
ne  fufcum  ad  iatera  album  ut  &  occiput.  Na» 
res  majufculai,  ad  latera  roflri  retrorfum  fpe- 
ftantes.    Dentes  nulli  lethales. 

truncus  uti  defcriptus  babetur  intcr  Amphib. 
Gyllcnb.  Scnta  abdominalia,  duccnta  &  no- 
vem  in  hac  ferpenfe  adfunt,  fi  Omul  primum 
&  ultimum  adnumerentur ,  adeoque  parum 
numero  recedit  a  Gyllenborgiano,  fed  tamen 
idem;  in  cauda  numerus  difficilius  determina- 
tur,  cum  fquamae  minutiffima;  fint  verfus  api- 
cem. 

color  in  hac  magis  pallidus,  feu  pallide  fufcus 
abdomine  albido  cum  fafciis  annularibus  alter- 
nis  nurnerofis,  quarum  tamen  non  omnes  dor- 
fum  permeant. 

EJi  in  bac  colleclione  hujus  fpeciei  alia ,  fed  fola  va- 
rietas ,  qua  fcuta  abdominalia  gerit  ducenta ,  & 
fquamarum  caudaiium  paria  circiter  centttm ,  adeo- 
que  babet  tot  fquamas  plures  in  cauda,  quot  amifit 
in  trunco. 

37.  ANGUIS  (coluber  Cencboa)  fcutis  abdomina- 
libus  CCXX,  fquamis  caudalibus  CXXIV. 

x^nguis  de  cencoatel  americ.  venuftilTimus.  Seb. 

thef.  2.  p.  18.  t.  16.  f.  2.  3. 
caput  fubglobofum,  vix  angulatum ,  albo  & 

nigro  varium.    Oculi  magni.   Dentes  parvi. 
truncus  cum  cauda  quatuor  pedum,  craffitie 

penna?  anferinae  vel  cygnea?.    Squama?  ovato- 

acurai- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


307 


acuminata1,  \xves  dorfum  regunt.  Scuta  abdo- 
minalia  ducenta  &  viginti  vel  furnmum  ducenta 
&  viginti  duo.    Tefiiculi  duo  globofi  echinati. 

cauda  tenuis  unicam  tcrtiam  partem  longitudi- 
nis  totius  animalis  feu  trunco  dimidio  brevior. 

color  fufcus  maculis  pallidis  ,  in  dorfo  fafcice 
circiter  viginti  ,  nivcce,  verfus  abdomen  latio- 
res  &  coeuntes.  Hinc  abdomen  maxima  ex 
parte  album. 

Varietas  bujus  datur  in  bac  collectione ,  qua  alba  e!f, 

in  cujus  dorfo  a  cainte  ad  annm  quadrnginta  ma- 
culce  fufco  -ferruginea ,  cum  puntto  ejusdem  coloris 
fingulis  maculis  utrinque  fubjeSto^  prcefertim  in  po- 
Jtica  parte  corporis.  Cauda  bujus  tenuiffma  ma- 
eulis  fufcis  jerrugineis  circiter  quadraginta  lon- 
gitudiualiter  a  tergo  difpofitis.  Eil  bic  ferpens 
inter  omnes  in  fuo  genere,  ratione  iongitudinis  te- 
nuiffimus  &  fgre  filiformis. 

Clatfis  IV. 
P  I  S  C  E  S. 

38.  TORPEDO  CRAJA  Tnrpedo)  Aned.  gen.y^. 
fyn.  103.  Ge  fner.  fdfc.Qffll.  Kcempf.  amozn.  509. 
£.,510.  Torpedo  Grascis  N^>t>i.  Raj.  p.  o%. 
Genuenfibus  Batte  potta.  Willughb'.  p.  %i.  Sue- 
tice  Kr  imrjf-  fisk. 

piscrs  planus,  mollis,  fquamis  remotis,  fubu- 
latis  ereftiufculis  fupra  fcaber,  cinereo  -  grifeus, 
infra  pallidus&laevis,  exceptacauda,  quaeetiam 
fupra  fcabra. 

ca put  fupra  obtufiffimum,  depreffum,  inaequa- 
le,  margine  acuto  antice  cimflum ,  qui  tamen 
m-rgo  loco  narium  fiffus  eft,  ita  ut  fuperior 
lacinia  duas  membranas  lanceolatas  exerat,  in- 
ferior  vero  membranulam  obculioremj  canut 
U  2  etiam 


3o8  MUSEUM  PRINCIPIS. 


etiam  a  lateribus  parum  comprefTum,  poneocu- 
los  utrinque  apertura  lunaris,  ad  latera  colli 
utrinque  brancbmrum  apertura  transverfce,  quin- 
que.  Os  latum.  Anus  ante  balin  caudae  e 
rima  longitudinali. 

pinn m  peclorales ,  molles,  magnse,  ad  latera  fitoe, 
triangulares;  finu  anticc  &  poftice  a  corpore 
diftinclce.  Harum  angulus  anterior ,  anguftior, 
crauior;  pofterior  vero  latior,  tenuior ;  exte- 
rior  vero  etiam  temiis  &  minor  pofteriori. 
Pinna  ventrales  ad  pofticam  partem  abdominis, 
ab  utroque  latere  ani  fitie,  pone  finu  a  cauda 
feparatce,  molles  &  membranacea:.  Hae  etiara 
pone  a  latere  interiore  lobo  dcntiformi  bre- 
viori  notatce.  Pinna  dorfilis  anterior  parva, 
ere6ra,  ovata  ad  caudae  bafin  fupra  dorfum  po- 
fita.  Pinna  dorfalis  pofierior  in  medio  caudae, 
prxcedenti  fimillima  magnitudine  &  figura. 
Pinna  ani  oblique  perpendicularis  Cnon  hori- 
zontalis),  parum  obtufa,  bifurca  lobo  fupe- 
riori  paullo  breviori. 

Obf.  i)  Pifcis  noftri  defcriptio  accuratijjima  &  fe- 
cundum  vvoum  ohjettum  confecta  babetur  mKsempf. 
Amcenit.  exocic.  p.  509.  2)  Pifci  buic  fummus 
natura  Conditor  admirandam  &f  Jingularem  indi- 
dit  proprietatem ,  qui  omni  alia  tutela ,  clypeo  vel 
in/trumento  propugnatorio  caret ,  ut  fi  quis  eum 
pede  manuve  tetigerit ,  ipfe  pifcis  tremat ,  quo  ipfo 
etiam  tenerrimus  excitatur  borror  &  rigor  in  cor- 
pore  tangentis ,  partes  folidas  ita  corripiens ,  ut 
manus  &  brachia  onmesque  articulos  luxari  cre- 
das ,  cum  cordis  horrore,  artuumque  omnium  ftu- 
pore ,  ut  ne  ullo ,  vel  maximo ,  pramio ,  ad  hunc 
impetum  iterwn  fuftwendum  alliciatur  quis,  fed 
pifeem  potius  illico  abjiciat.  Vide  Rhedi  experi- 
ment.  nat.  p.j 53.    Bartholin.  a&a  haffnienf. 


MUSEUM  PRINCIPIS.  309 

v.  5.  Obf.  97.  Reaumur  afta  gallic.  Annoi^i^. 
p.  457.  Haller  in  Boerhav.  vol.  4.  p.  13.  Bo 
relli  de  mot.  Anim.2.  propr.219.  Kolbe  cap. 
bon.fpei  3.  p.127.  Ksmpf.  amoen.  5 14.   'f)  Ve- 

netiis  in  foro  pifcatorio ,  ex  auZtoritate  prcefecti  fa- 
mtatis  non  venditur ,  Behrcn.  diaet.  225.  4)  Nb- 
latu  digniffimum  efi ,  quanta  vis  infit  retraclioni 
vel  retardationi  fpiritus  bumani,  per  brevia  inter- 
Jlitia  ut  dicitur  temporis.  Quid  in  aliis  ifia  re- 
traftio  [piritus  efficiat»  non  beic  attinet  dicere; 
in  boc  autem  cafu  id  efficit ,  ut  fi  retrahatur  re- 
tineaturque  fpiritus  ,  vhn  ejus  fiupefaciendi  aut 
nihil  aut  parum  fentiat  tangens. 

39.  OSTIIACION  (tetropon  teftudineus)  oblon- 
gus  glaber,  capite  longo,  corpore  figuris  va- 
riis  ornato.  Arted.gen.6o.  fyn.$6.  vid.  Tab.XIV. 
Fig.  3. 

Orbis  oblongus  teftudinis  capite.  Cluf.  exot.  141. 
Willugh.  ichth.  147.  t.  1.  2.  f.  3.   Raj.  pifc.43. 

Orbis  lsevis  oblongus,  einereis  &  fufcis  maculis 
notatus.  Sloan.  hifl.  2.  p.  279.  t.  247.  /.  I. 

caput  declive,  oblongiufculum,  obtufum,  den- 
tibus  quatuor,  duobus  fuperioribus  &  totidem 
inferioribus,  latis  conniventibus.  Narium  fo- 
ramina  prominula,  facculo  feu  verruca  utrin- 
que  perforata.  Colium  pifce  crafTius,  nec  ut  in 
figura  Clufii  anguftum.  Apertura  branchiarum 
ante  &  juxta  pinnas  pectorales. 

truncus  convexus,  dorfo  retrorfum  fcabro, 
fupra  lineis  pallidis  &  flavefcentibus  varie  reti- 
culatis  &  ad  latera  maculis  fufcis  fparfis.  Ab~ 
domen  planum,  latiufculum,  punclis  excavatis, 
fparfis  ,  exaratum,  Anus  verfus  caudam  ante 
pinnam  ani. 

piNNiE  pectorales  radiis  quatuordecim ,  latae  & 
obtufaj»    Pinna  dorfalis  radiis  fex  mollibus  & 
U  3  ramo- 


310  MUSEUM  PRTNCIPIS. 

ramofis  excepto  primo.  Pinna  ani  e  regione 
dorfalis,  radiis  fex  ramofis,  primo  min<mo. 
Pinna  cauda  radiis  novem  ramofis,  integra. 

40.  OSTRACION  Ctetrodon  lagocephnlus)  cafhe- 
toplateo  -  oblongus  ,  ventre  tantum  aculeato 
&  fubrotundo.    Art.  gen.  58.  fyn.&6. 

Orbis  cauda  productiore ,  dorfo  laevi,  ventre  fpi- 
nofo.  Willugb.  ichth.  144.  t.  3.  /.2.  Orbis  la- 
gocephalus.  Grew.  muf.  108.  t.j.f.5.  Raj. 
Pifc-  43- 

caput  comnreiTum  fupra  planiufculum,  ad  ocu- 
los  elevatum.  Lafoa  os  tegunt.  Dentes  duo 
in  fuperiore  maxilla  &  duo  in  inferiore,  magni, 
lasves,  a-qualcs,  conniventes. 

cor  pus  maxima  ex  parte  la?ve  eft  feu  fpinis  ra- 
riflimis  &  vix  confpicuis  fcabr.im.  Dorfum  ca- 
rii:atum  ad  caudam  valde  attenuar.um.  Abdo- 
men  ventricofum,  ab  apice  rollri  incipiens, 
adfperfum  fquamis  minutiflimis  ,  fubulatis; 
hinc  hifpidus  evadit. 

pinnte  pectorales  juxta  opercula  branchiarum 
radiis  feptemdecim.  Pinna  dorfi  radiis  novem. 
Pinna  ani  e  regione  dorfalis  novem  radi's. 
Pinm  caudce  integra  radiis  feptem  ramofis.  Vid. 
tab.  XIV.  f.4. 

41.  OSTRACION  (diodon  Hyftrix)  conico  ob- 
longus;  acuieis  undique  longis  teretiformibus 
impnmis  in  lateribus.  Art.  gen.  60  fyn.  %6. 
Hyilnx  pifcis.  Cluf.  exot.  137.  t.  138.  Raj. 
pifc  42.  Willugb.  icbth.  146.  t.  1.  /  6.  Sloan. 
hill.  2.  p.  279.  Guamajacugvara.  Marcgr.  braf. 
158-    Pif  braf.  300. 

caput  minitnnm,  ore  acumimto,  maxillis  eden-. 
tulis  fere  ut  in  avibus;  tnterius  duplex  ordo 
dentium  obtuforum  transverfalium ,  in  fingulo 
ordine  trium.    OcuH  majufculi,  fupra  fingulos 

ipinse 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


3" 


fpinae  fex  longiores.     Apertura  branchiarum 

ante  &  juxta  pinnas  peclorales. 
corp us  rotundum  undique  te&um  fpinis  feta- 

ceo- fubulatis,  bafi  triquetris,  digitum  trans- 

verfum  longis. 
pixna  caudae  radiis  novem. 
color  in  dorfo  fufco-maculatus,  fubtus  albus. 

42.  TRACHINUS  (gobius  Eleotris)  capite  inermi 
nudo,  pinnis  pecloralibus  coadunatis. 

caput  JcEve.  Os  dentibus  parvis  in  maxillis. 
Membrana  branchiofiega  radiis  tribus. 

corpus  tegitur  fquamis  latis.  obtufis,  laevibus, 
at  mter  pinnam  dorfalera  &  caput  nullis.  Ma- 
cula  violacea  in  dorfo  fupra  opercula  branchia- 
rum.  Anus  lobulomolli,  acuminato,  duo  fo- 
ramina  anterius  &  pollerius  diftinguente. 

pinna  dorfalis  anterior  radiis  fex,  uniformibus, 
fed  non  pungentibus  licet  rigidiufculis.  Pinna 
dorfalis  poflerior  radiis  decem,  excepto  primo, 
ramofis,  pofterioribus  longioribus.  Pinna  ani 
dorfali  pofteriori  oppofita  &  a?qualis  ,  radiis 
novem  pofterioribus  longioribus.  Piiinte  ven- 
trales  radiis  fex ,  interioribus  longioribus  bafi. 
coadunatis.  Pinnce  pectorales  lanceolatae  radiis 
quinque,  bafi  connexas. 

Cwn  oculi  admodnm  vicini  fint ,  ad  genus  Trachini 
pifcem  retulimus ,  licet  caput  inerme  fit. 

43.  ASPREDO.  (silvrus  Jfpredo)  Tah.XIV.  Fig.$. 
caput  latum,  depreffum,  nudum,  incequale  fere 

Cotti.  Oculi  minimi,  nigri.  Os  latiffimum. 
Dentes  funt  dua;  verrucie,  offeae,  intra  labium 
fuperius,  quod  dilatatum  &  longius.  Membra- 
na  brancbiojiega  ofliculis  quatuor. 
cirrhus  lateralis  utrinque  unicus,  longior,  & 
alius  utrinque  ad  marginem  oris  fuperiorem; 

U  4  dein 


3ia  MUSEUM  PRTIYCTPTS. 

doin  utrinque  unicus  ad  latera  labii  inferioris, 
&  riuo  alii  parvi  cirrhi  fub  gula.  Latera  tho- 
raHs  nffea  ,  nec  fquama?  ullae  nec  fubftantia 
carnofa  in  capite  aut  thorace. 
pinnje  pectorales  fingulares,  juxta  caput  fita?, 
fingulae  oc"lo  radiis  fimplicibus  conftantes,  quo- 
rum  extimus  omnium  craffifljmus ,  obrufiufcu- 
lus,  exterius  dentibus  incurvis,  interius  dcn- 
tibus  recurvis,  acutis  &  ri^idis  notatus.  Pin~ 
na  dorfilis  radiis  quinque  mollibus  etiam  pri- 
tp.o  ,  qui  fimplev,  molli.  Pinna  ventrales  lon- 
ge  remota*  a  pectoralibus  &  fere  ad  latera  ani, 
fingulae  radiis  fex  mollihus.  Pinna  ani  ab  ano 
ad  caudam  extenfa,  quinquaginta  quinque  radiis 
lroUihus  fimplicibus  conflans.  Pinna  caudce 
oblohga,  bifida,  angufra,  radiis  undecim. 

Convenit  facie  £f  forte  genere  cum  pifcibus  ,  quos 
fv.b  Bagre  genere  propofuere  Marcgravius ,  Pifo, 
Willugby  ,  jfonfionius  &  alii. 

Singularis  eft  bic  validijjimis  iftis  offbus  pinnarum 
pecloralium  viobilibus. 

44.  SPARUS  (cHiETonoN  faxatilis)  fafciis  quinque 
transverfis,  fubfufcis. 

caput  obtufum.  Dentes  labiis  tecti.  Opercula 
branchiarum  fquatnofa,  fquamis  magnis.  Mem- 
brana  brancbioflega  radiis  fex. 

corpus  ovatum  ,  crafliufculun ,  fquamis  latifli- 
mis  veftitum ,  linea  laterali  incurva. 

pinna  dorfe  ab  humens  mcipit  &  fere  ad  cau- 
dam  extenditur,  conflans  primum  radiis  rre- 
decim  validis,  acutis,  fubEequalibus,  &  deinde 
tredecim  longioribus  mollibus.  Ha-c  pinna 
fecundum  totam  longitudinem  bafi  fquamofa 
eft  &  pone  acuminata.  Pinna  ani  conftat  ra- 
diis  tredecim,  quorum  primus  &  fecundus  va- 
]idi  &  pungcntes,  reiiqui  moiles;  pnmus  ra- 

dius 


MUSKUM  PRINCIPIS. 


3i3 


dius  breviflimus  eft.  Hsec  pinna  itidem  bafi 
fquamofa  eft  &  pone  magis  rotundata  quam 
dorfalis.  Pinnce  peStorales  radiis  quindecim  mol- 
libus  &  ramofis  conftant.  Pinna  ventrales  ra- 
diis  fex  ramofis,  excepto  primo  brevi  &  pun- 
gente.  Pinna  caudce  radiis  quindecim  ramofis 
maxime  bifurca. 

45.  LABRUS  (cHiETODON  ftriatus)  roftro  reflexo, 
fafciis  lateralibus  tribus  fufcis. 

Rhombites  edentulus,  exporre&o  capite  per  zo- 
nam  latam  &  curvam  divifo,  fquamis  quadra- 
tis,  fulphureis;  in  lateribus  duoe  piclurae  latae, 
incurvee,  badii  coloris,  aculeis  10,  reftis,  pin- 
nam  dorfalem  in  anteriore  parte  perforantibus, 
cauda  in  exitu  filamen^la.  Klein.  mijf.  LV. 
p.  37.  t.  10.  /.  4. 

Jaguacaquare.    Marcgr.  braf.156.  (an?). 

caput  compreffum,  roftrum  acuminatum,  fur- 
fum  reflexum,  angultum.  Oculi  magni,  nudi. 
Narium  foraraina  duplicata,  quorum  anteriora 
membrana  inftructa.  Dentes  inftar  penicilli 
ex  fetis  confertiflimis ,  ccqualibus.  Opercula 
brancbiarum  fquamofa.  Membrana  brancbioftega 
radiis  fex  latiufeulis. 

c o  r  p  u  s  pifcis  ovatum,  valde  compreffum,  fqua- 
mis  majufculis  teclum  cum  fafcia  angufta,  fufca, 
ab  humeris  per  oculos  &  caput  transverfim 
ducta.  Alia  fafcia  minus  obfcura  latior  a  bafi 
pinnce  dorfalis,  pone  peclorales  verfus  abdo- 
men.  Alia  fecundai  fimilis,  a  medio  pinnas 
dorfi  ad  medium  pinna;  ani  obSique  ducta. 

pinna  dorfi  incipit  ad  humeros,  extenditur  ad 
caudam ,  pone  rotundatur  &  bafi  carnofa  eva- 
dit,  fquamisque  tecta,  conftans  primo  radiis 
duodecirn  fubulatis ,  validis,  pungentibus,  fin- 
gulis  ponc  membranula  acuminata  appendicu- 
U  5  latis, 


3H  MUSEUM  PRINCIPIS. 


Jatis,  dcin  in  eadem  pinna  fequuntur  radii  vi- 
ginti  &  unus  ,  molles,  arciculati  &  ramofi. 
Pinnce  peclorales  acuminat;e  ,  radiis  conftant 
quatuordecim  ,  inermihus.  Pinnce  ventrales  ra- 
diis  fex;  anticis  fubulatis  &  pungentibus,  re- 
liquis  ramofis  &  inermibus.  Pinna  ani  radiis 
viginti,  quorum  tres  primi  fubu'ati,  pungen- 
tes,  pone  membrana  fpbulata  appendiculati, 
reliqui  autem  molles.  H:ec  pinna  itidefn  ro- 
tundata  &  bafj  feu  partc  vcrfus  corpus  proxima, 
carnofa  &  fquamofa  eft.  Pinna  caudce  parva, 
rotundata,  integra,  radiis  feptendecim  ramo- 
fis,  fafcia  transverfa,  exalbida,  colorata. 

46.  LABRUS  fcn^TODON  capiftratus)  roftro  re- 
flexo,  ocello  purpureo  iride  a!ba  juxta  caudam. 

Tetragonopterus  laevis,  ad  caudam  brunna  ma- 
cuh  circulari  intra  iridem  albicantem,  ophthal- 
idos,  fimili  zona  obliqua  oculos  excipiente, 
corporc  ex  aurantio  albicante  &  leviter  fufco 
vario.  Klein.  mijf.  IV.  p.  38-  t.  XI.  f.  5. 

Klip-vifch  feu  foldaten- vifch.  Willugb.  icbtb.i. 
t.  5.  /.  4.  Rdj.pifc.151. 

Pifcis  militaris.  Ruyfcb.  tkeatr.  1.  t.  1.  B. 

H<zc  figura  ovata  roflro  acuminato ,  operculis  bran- 
chiarum  fquamofis ,  pinnarum  omnium  figura  & 
pinnis  dorfalibus  &  ani  ad  hafin  fquamofis ,  fafcia 
per  oculos ,  at  ftriis  fufcis  a  linea  laterali  oblique 
dultis  cum  pracedenti  fconvenit.  Differt  autem, 
quod  deftituatur  fafcia  fecunda  &  tertia  laterali, 
quod  pinna  dorfalis  gaudeat  tredecim  radiis  pun- 
gentibus ,  prater  oclodecim  molles ,  quod  pinna  ani 
inflruatur  radiis  feptemdecim  prater  tres  primos 
pungentes,  &  denique  quod  macula  magna  orbicu- 
lata ,  fufca ,  albo  circulo  cincla ,  utrinque  verfus 
caudam  collocetur ,  ut  margine  pingat  pinnam  der- 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


3i5 


falem  &  candam  fimul.     Adeoque  multa  habet 
communia  cum  Orpbo ,  Sparo ,  Sargo ,  Melanu- 
ro,  quce  omnes  ejusdem  generis  funt. 
Ex  optimis  Indiarum  pifcibus  eft ,  carne  alba ,  firma, 
fapida ,  falutari. 

47.  LABRUS  (perca  Radula)  immaculatus,  pinnae 
dorfalis  radiis  fpinofis  decem. 

caput  compreflum.  Os  magnum.  Maxilla  fu- 
perior  lateribus  utrinque  producta  &  antice  re- 
trorfum  plicata.  Dentes  parvi,  diftincti  &  re- 
moti,  pra;fertim  ad  latera.  Oculi  nudi,  magni. 
Opercula  branchiarum  fquamofa ,  pone  triden- 
tata.    Membrana  branchiojlega  feptem  radiis. 

corpus  ovato - oblongum  ,  lividum,  linea  late- 
rali  curva. 

pinna  dorfi  ab  humeris  fere  ad  caudam  ducla, 
ubique  ejusdem  altitudinis  ,  conflans  radiis 
viginti,  quorum  decem  priores  validi  &  pun- 
gentes,  primo  reliquis  breviore.  Pinnce  peElo- 
rales  radiis  duodecim  ramofis  &  mollibus.  Pin- 
ncs  ventrales  ovatae ,  radiis  fex,  omnibus  ramo- 
fis  excepto  primo  valido ,  brevi  &  pungente. 
Pinna  ani  tredecim  conftat  radiis  ,  quorum 
tres  prascedentes  validi  &  acuti.  Hxc  termi- 
natur  verfus  caudam  latiori  fpatio,  quam  pin- 
na  ,dorfalis.  Pinna  caudce  feptendecim  radiis 
parum  bifurca. 

48.  LABRUS  Qinearis)  oblongus,  pinna?  dorfalis 
unico  radio  inermi. 

caput  compreflum  lseve.  Dentes  parvi ,  inte- 
riores  laterales  longiores.  Membrana  bran- 
chiojiega  radiis  fex. 

corpus  compreflum,  album,  longum,  fquamo- 
fum :  Linea  lateralis  a  capite  verfus  caudam 
longitudinaliter  juxta  dorfum  exarata,  prope 

caudam 


3i6 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


caudam  vcro  defccndit  &  medium  latns  ad  cau- 

dam  fecat. 

pinna  dorfalis  prope  caput  incipit  &  fere  ad 
caudam  cxcurrit  radiis  viginti  uno,  omnibus 
fimplicibus  &  pungentibus ,  excepto  u)timo, 
bifido,  molli.  Pinna  pectorales  radiis  duode- 
cim,  lanceolatce.  Pinnne  ventrales  fub  pc&ora- 
libus  collocatoe,  lanccolatae,  radiis  fex.  Pinna 
ani  radiis  quindecim,  quorum  primus  breviffi- 
mus.    Pinna  cauda  intcgra,  radiis  duodecim. 

49.  BLENNIUS  (cornutus)  pinnis  ocularibus  fubu- 
latis,  pinna  ani  ofiiculorum  XXVI. 

caput  compreffum,  tuberculis  minutiffimis  in 
fronte  &  ad  Jatera.  Frons  obtufa.  Dentes  nu- 
merofi,  paralleli,  fubcontigui,  aequales,  in  an- 
teriore  parte  oris  fupra  &  infra;  his  in  maxil- 
la  inferiori  utrinque  dens  caninus  longior  in- 
curvus  adjacet.  Labia  dcntes  tegunt.  Oculi 
magni.  Cirrbus  fubulatus,  longus,  utrinque 
e  medio  capite  ad  angulum  oculi  fuperiorem 
exit. 

corpus  oblongum,  cute  nuda  teclum,  punftis 
feu  maculis  ferrugineis  adfperfurn.  Anus  in 
medio  corporis. 

pinna  ani  ab  ano  &  cauda  extenfa,  viginti  fex 
radiis  mollibus  &  fimplicibus,  quorum  primus 
&  fecundus  in  papillam  definit.  Pinna  dorfalis 
a  capite  ad  caudam  usque  extenfa,  radiis  tri- 
ginta  quatuor,  fimpiicibus,  inermibus,  quo- 
rum  tamen  duodecim  anteriores  paullo  rigi- 
diorcs  funt.  Pinna  haec  ubique  fere  ejusdern 
latitudinis,  pone  rotundata.  Pinna  pectorales 
ovatae ,  radiis  quindecim,  fimplicibus,  molli- 
bus.  Pinna  ventrales  fub  gula  fubulatae,  radiis 
duobus.  Pinna  cauda  integra,  undecim  radiis 
ramofis. 

Hinc 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


317 


Hinc  proxime  accedit  ad  blennium  pinnulis  dua- 
bus  ad  oculos ,  pinna  ani  officulorum  viginti  trium. 
Arted.  gen.  26.  fyn.  44. 

50.  BLENNIUS  (fuperciliofus)  pinnis  ocularibus 
breviflimis  palmatis,  linea  laterali  curva. 

caput  compreiTum,  declive,  fupra  oculos  utrin- 
que  lobus  carneus ,  breviffimus,  obtufus,  filTus. 
Dentes  numerofi  parvi.  Supra  caput  incipit 
linea  latcralis  &  juxta  dorfum  excurrit  longitu- 
dine -abdominis,  dein  fecundum  latus  reflexa 
per  medium  longitudinaliter  excurrit. 

pinna  dorfalis  juxta  caput  incipit  &  ad  caudam 
excurrit,  radiis  quadraginta,  quorum  triginta 
qu:;tuor  pungentes,  fex  vero  poflrcmi  paullo 
longiores  molles.  Pinna  pectorales  rotundata?, 
lataj  radiis  duodecim.  Pinna  ventrales  juxta 
caput,  fingulue  radiis  duobus  bilidae.  Pinna 
ani  radiis  viginti  quatuor.  Pinna  cauda  inte- 
gra  radiis  duodecim. 

51.  CALLICHTIIYS  (silurus  Callichtbys).  Tab. 
XIV.  Fig.  i. 

Tamoata  brafilienfibus,  lufitanisSoidigo.  Marcgr. 
braf.  150.  1. 150.  Willugb.  ichtb.  211.  t.  3.  /.  6. 
Raj.  pifc.  78- 

caput  rotundum ,  antice  deprelTum,  fuperne 
variis  futuris,  in  orbem  pofitis,  circum  centra- 
lem  fquamam  majufculam.  Narium  foramina 
parva  ante  &  juxta  oculos  ad  latera  capitis. 
Cirrhus  utrinque  duplex  ad  finus  oris,  quorum 
pofterior  longior,  ambo  vero  capite  Iongiores. 
Memhrana  branchioftega  radiis  tribus. 

corpus  compreffum,  oblongiufculum,  ad  latera 
modo  utrinque  duplici  ordine  fquamarum,  quo- 
rum  alterfupra,  alter  vero  infra  lineam  latera- 
lem.  Squama  hae  latiflima?,  viginti  fex,  fubli- 
neares,  margine  fubciliato,  atpoltremaa  juxta 

caudam 


3i8 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


eaudam  triplici  futura  incifae.    Abdomen  latiu- 
fculum,  heve,  nudum. 
cauda  rotundata. 

pijjna  dorfalis  anterior  o6to  radiis  mollibus,  quo- 
rum  primus  breviffitrius  anticc  fcaber.  Pinna 
dorfalis  pojierior  prope  caudam  parva,  unico 
radio  anticc  fcabro,  rigido,  nec  tamen  pun- 
gentc  conitans.  Dorfum  ante  hanc  comprciTum 
fcabrum.  Pinnce  pectoraks  rotundatae,  radiis 
feptem  ,  quorum  anterior  craifior,  utrinque 
denticulatus.  Piiina  ventrales  utrinque  juxta 
anum  radiis  quinquc  articulatis.  Pinna  ani  pro- 
pe  caudam  radiis  quinquc  anteriore  fcabro. 

Callicbthys  ejl  pifis  genus  acanthopterygium ,  mem- 
brana  branhioftega  radiis  tribus,  ore  cirrhofo,  la- 
teribus  duplici  tantum  fquamarum  ordine  vejtitis. 

Pifcis  hic  aqua  carens  in  fiuvio  itbi  efr ,  tempore  ficco 
per  terram  abit  ut  aquam  quarat.  Marcgr. 

52.  GYMNOTUS  (Carapo)  Tab.XlV.  f.6.  Arted. 
gen.  25.  fyn.  43. 

Carapo  Pif  braf.jz.  Marcgr.brdf.110.  Willugb. 
icbth.  115.    Raj.  pifc.  41. 

CAPUTlttve,  ovatum,  parvum ,  verrucis  molli- 
bus  adfperfum.  Dentes  minutiffimi.  Labii  car- 
nofa,  inferius  longius;  Labium  fuperius  ad  la- 
tus  cirrhum  feu  tentaculum  breve  exferit.  Na- 
rium  foramina  fimplicia  &  fere  elevata  fupra 
caput.  Oculi  cute  tedti  parvi.  Membrana  bnn- 
chiofiega  ofliculis  quinque  latis  conitat.  Aper~ 
turce  branchiarum,  fatis  patulse. 

co  r p u s  longum ,  pedale,  anguftum ,  dorfo  pin- 
gue  craiTum  rotundatum  ,  inferne  carin3tum, 
feniim  verfus  caudam  acuminatum  &  fubula- 
tum.  Hinc  figura  cultri.  Squamce  orbiculata?, 
imbricatae,  rugis  annularibus  &  transverfis. 

LINEA 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


319 


linea  lateralis  deorfum  dentata,  denticulis  mol- 
libus  apice  perforatis,  obtulis,  liquorem  fecer- 
nentibus.    Anus  fub  gula  juxta  caput. 

Pinna  dorfalis  aut  ventralis  nulla.  Pintue  petto- 
ralesTparvx,  lanceolatae,  radiis  tredecim  molli- 
bus.  Pinna  ani  prope  caput  incipit  feu  polli- 
cari  fpatio  ab  ano,  &ad  apicem  caudae  excurrit, 
linearis ,  radiis  circiter  duccntis  moliibus. 
Pinna  caiula  nulla,  hinc  fingularis  facies  pifcis 
cum  cauda  tantum  a  latere  inferiore  lit  radia- 
ta,  fupra  omnino  calva. 

53.  MUR.-ENA  (Helena )  pinnis  pe&oralibus  ca- 
rcns.  Art.  gen.26.  fyn.4.1.  Muraena  Rondel. 
pifc.  402.  Bellon.  aquat.  158-  t.  160.  ^fonft. 
pifc.  tab.  20.  /.4.  Murama  five  Conger  brafi- 
lienfibus.  Seb.  thef.  2  /».72.  t.  69.  f.4.5. 

oculi  membrana  te<5ti.  Narium  foramina  utrin- 
que  folitaria,  cylindro  eminentia,  fere  inter 
oculos  collocata,  tentacula  emittunt,  qualia 
in  cochleis  videre  eil ,  ad  latera  pone  caput 
urrinque  forame,n  pro  branchiis.  Dentes  minu- 
tiflimi  in  anteriore  oris  parte  duplici  ordine  dis- 
pofiti,  in  interiore  vero  fimplici. 

corpus  anguiforme,  comprefTum,  fufcum  lineis 
albis  transverfalibus  &  lateralibus  pulcre  cancel- 
latum.    Abdomen  vero  magis  maculatum  eft. 

cauda  lanct  olato-acuminata,  nec  diftin&a  pin- 
na  inftrucla. 

pinna  darfaHs  adipofa  incipit  a  capite,  &  excur- 
rit  continuata  ferie  ad  caudae  apicem.  Pinna 
ani  ab  ano  incipit  &  terminatur  ad  apicem  cau- 
da?,  itidem  adipofa.  Hae  ambae  pinna?  ejusdcm 
coloris  cum  corpore  funt.  Pinnce  pettoralcs 
aut  abdominales ,  nullae. 

54.  ECHENEIS  (Remora)  Arted.gen.15.  fyn.2%. 
Remora.  Rondel.  pfc.  436.  Rellon.  aquatil.  440. 

Olear. 


320 


MUSF.UM  PRINCTPTS. 


Olear.  muf.42.  t.25.  f.2.    Jonft.  Mrc.i6.  t.  4. 

CAPUT  fuprn  omnino  planum  ,  qua?  planities 
ovalis  marginc  lato  membranaceo  undique  cin- 
6ta  eft.  I \xc  planities  linea  elevata  longitudi- 
naliter  diftinguitur  in  duas  partes,  a  qua  trans- 
verfim  ad  marginem  Utrinque  oclodecim  aut 
novendccim  membrana?  transverfales  retror- 
fum  fpe&antes,  antrorfum  fcabre  ducuntur. 
Os  denticulis  minimis  exafperaturn ,  obtufum. 
Maxillce  inferiores  longiores.  Narium  foramina 
duplicata,  altero  clevato  margine,  altero  pa- 
tulo.  Oculi  rotundi  a  latere  capitis.  Opercula 
brdnchiarum  levia.  Membrana  branchioftega  offi- 
culis  novem. 

PliN  Nje  pedoraJes  fubovata? ,  radiis  viginti  quin- 
que.  VentraJes,  magis  acuta?,  bafi  inter  fe  con- 
nex£e,  fingulce  radiis  quinque  ramofis.  Pinna 
ani  racliis  viginti  uno.  Pinna  dcrfi  c  regione 
pinnae  ani,  cui  fimillima  figura  &  mar^nitudine, 
radiis  viginti  quatuor.  Pinna  caudae  acuta, 
parum  bifurca,  radiis  fedecim. 

Pifcis  tegitur  cute  molli,  raro  fpithamse  longiui- 
dinem  attingens. 

Obf.  Hoc  pifce  carinis  adhcerente  naves  tardius  ire 
credidere  veteres ,  unde  VJi  Pemora  nomen;  hic 
enim  prcetorinnam  Antonii  &  poJ?ea  Caji  Cali?u~ 
lce  navim,  actiaco  mare  retimiijfe  fertur  Bellon. 
aquat.  40.  fed  fru/ira. 

55.  EXOCOETUS  (volitans)  ArteL  gen.  8.  fyn.  18. 
fpec.25-    Mugi)  alatus  Rond.  pifc.267 . 
Hirundo.   Bellon.  aquat.  195. 
Hirundo  PliniL   Jonll.  pifc.  66.  t.i%. 
Suecis  Flyg^nde- Fifk. 

facies  &  magnitudo  Clupea?.  Membrana  bran- 
chiofiega  decem  ofliculis. 

PINNA 


MUSEUM  PIUNCIPIS. 


321 


pinn  a  Jor/Pbone  SEquiJibrium  pofita,  e  diametro 
pinna;  anf,  undecim  radiis.  Pinna  ani  etiam 
undecim  radiis.  Piwce  ventralet  in  medio  ab- 
dominis,  radiis  fex.  Pinnce  cairla  ,  quae  maxime 
bifurca,  radiis  quindecitn.  Pinnce  pectorales  in 
hac  fpecie  fingulares ,  radiis  feptendecim,  quo- 
rum  fupcriores  longitudine  ad  initium  caudae 
pertingentcs ,  adeoque  totius  fere  pifcis;  in- 
feriores  radii  fenfim  breviores  funt.  Hifce 
pinnis  volitat  pifcis. 

Qbf.  Defcriptio  perfecta  hahetur  apud  Artedium  in 
fpeciebus.  Auctores  perperam  ad  pinnce  ani  bafin 
duas  lateralcs  collocant. 

5(5.  ARGENTINA  (esox  Hepfetus)  pinna  dorfali 
pinnse  ani  oppofita. 

caput  oblongum,  compreffum,  fupra  depreflum. 
Os  inteme  denticulis  exafperatum.  Mixilla 
inferior  paullo  longior.  Mcmbrana  branchiojtega 
radiis  circitcr  decem. 

corpus  longum,  teretiufcuUim  ,  argenteum, 
fquamis  tenuibus  teftum.  Dorfum  crafliufculum, 
duplici  linealongicudinali  a  lateribus  diftinctum. 

pinna  dorfalis  verfus  caudam  collocata,  qua- 
tuordecim  circiter  radiis  inermibus.  Pinnce 
pettorales  lanceolatae,  radiis  duodecim.  Pinncs 
ventrales  radiis  fcx,  rotundatae,  breves  in  me- 
dio  longitudinis.  Pinna  ani  radiis  circiter 
quindecim,  dorfali  oppofita.  Pinna  caudcc  ra* 
diis  quatuordecim ,  bifurca. 

Cbar  icter  generis :  Membrana  branchioftega  radiis  cir- 
citer  decein.  Corpus  longwn  tereti  -  compreffum. 
Pinnce  ventrales  ano  qinm  cnpiti  proniores. 

57.  CYPRINUS  (aaratus)  pinna  ani  duplici,  cauda; 
bifurca.    Act-  ftockkotmenf.  1740.  p  403.  t.  1. 
/,3;  4.  5.  6.  7.  8.   Faun.  fuec.  331.  1.2.  '  Succis 
Chinefifka  Gull-Fifk^n. 
Tom.  I.  X  58.  SYN- 


322 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


58.  SYNGNATHUS  (  Hippocampus)  corpore  qua- 
drangulo,  pinna  cauda:  carens.'  Arted.  gen.l. 
fyn.  1.  Jp«3' 

Hippocampus.    Raj.  p.  45.    Rondel.  infect.  c.  9. 

p.  114.    Willugb.  p.  157. 
Hippocampus  aculeatus.  Raj.  /1.45. 
Obf.  Pinna  dorfalis  radiis  feptendecim,  pectoralis 

radiis  fedecim. 

Clajfis  V. 
I  N  S  E  C  T  A. 

59.  GRYLLUS  (T  Pupus)  apterUs,  thorace  fpi- 
nofo,  femoribus  punftatis. 

Locufta  talpa  capenfis,  pedibus  Jongis.  Petiv. 
gazoph.  21.  t. 13.  /.  7. 

caput  reflexum.  Oa*/z  prominentes.  Antenna 
fetacea,1,  corpore  breviores.  Labiwn  oris  nr,- 
terius  duplicatum,  quorum  inferius  longius 
fubrotundum.  Maxillee  anteriores  introrfum 
dentatce,  craflas;  pofleriores  breviores,  duplici 
digito  unguiculato  armatae,  &  antennula  lon- 
giufcula  exterius  inftruciae ;  maxilla  vero  in* 
fimce  fimpliciflima?  antennulis  davatis. 

thorax  fupra  planus ,  lateribus  compreflus, 
pone  elongatus,  rotundatus .  angulis  omnihus 
antice  pone  &  lateribus  peclinatim  fpinofis, 
una  cum  quatuor  fpinis  in  difco.  Subtus  inter 
femora  antice  duoe  fpinre. 

Ahdomen  ovatum ,  duodecim  incifuris,  finguHs 
fegmentis  verfus  marginem  aliouor  fpinis  in- 
ftruciis,  &  fecundum  lpngjtudinem  dorfi  fe- 
ptemfariam  difpoiltis ,  abdomen  fubtus  feptem 
vel  octo  plicis  transverfalibus  ad  latera  undu- 
latis.   Anus  trivalvis ,  utrinque  corniculo  acu- 

to 


MU&EUM  PRTNCIPIS. 


to  inftruclus ,  fubtus  enfe  bivalvi,  glahra,  pa- 
rum  curva#iateribus  convexa,  utrinque  fulco 
exarata,  longitudinc  corporis,  apice  uirinque 
ferrata. 

PEDF.s  longi,  prxferrim  poftici.  Femora  punctis 
callofis  adfperfa.  Titia  fpinofe.  Alarum  auc 
elytrorum  nulla  veftigia;  hinc  &  efTe  &  fore 
apterum  credimus.    MagnitUdo  Gryllo-talpa. 

60.  ARANEA  (avicularia)  hirfuta,  thorace  orbicu- 
lato  convexb:  centro  transverfim  excavato. 
Aranea  maxima  ceilanica  infigne  gerens.  Seb. 
thefi.  p.,109.  i.69.  /.12.  Pihalangium  mon- 
ftrofum.  Laet.  amer..$.  6.  9.  t  5-0.  Aranea 
americ.  Seb.tbef.i.  p.wo.  t.  69.  f.  3.  Merivi. 
infolio  p.  18.  /»i8.  Phalangium  americ.  Cluf. 
poftb.4J.  t.^j.  Worm.muf  244.  t.  244.  Nabm- 
du-guacu.  Marcgr.  braf.  248.  Olear.  muf.  29. 
t.  17.  /.  3. 

os  maxillis  duabus,  acuminatis,  incurvis,  fubu- 
latis,  baii  cra%,  nigris. 

thorax  orbiculatus,  antice  mas:'s  convevus, 
marginatus ,  difco  fere  in  medio  vel  verfiis 
pofteriora  magis  excavatus ,  rima  prof.mda 
transverfali ,  a  qua  pili  thoracem  tegentes, 
tanquam  e  centro,  undique  reflectuntur  verfus 
marginem.  Oculi  in  anteriore  &  fuperiore  tho- 
racis  parte  confcrti  ,  verrucam  formantes. 
Abdomen  ovatum,  fupra  magis  convexum.  pilo- 
fjm ,  appendiculis  duobus  oblongis  termina- 
tum. 

pedes  octo  ,  fubaequales,  pilofi,  (absque  ungui- 
bus  in  noftra,  auctores  autem  duos  comme- 
morant  ungues  in  fingulo  pede). 

Magnitudo  Scarabai  cervi  volantis,  tota  pilis  longis 
bifpida ,  ferruginea. 

X  2  61,  SCOR. 


3*4 


MUSEUM  PRINCfflS. 


61.  SCORPIO  (afer)  peftinum  denticulis  XIII. 
Scorpio  Javanicus  major  pilofuV  e  nigro- ca:rii- 

lefcente  fplendens.  Petiv.  gazopb.  20.  t.  1$.  f.i. 
Scorpio  indicus  niger  magnitudine  cancrum  flu- 
viatilcm  sequans.  Herm.  leid.  144.  Scorpio 
ceilonicus  niger  maximus.  Sibb.  muf.  1  16.  Scor- 
pio  ccilonicus.    Seb.  tbef.  1.  p.111.  £.70.  /.4. 

rostrum  conftat  duabus  chelis  fefliiibus,  in- 
trorfum  dentatis.  Oculi  duo  contigui  in  cen- 
tro  thoracis.  Dein  oculi  tres  diftincti  ad  mar- 
ginem  anteriorem  thoracis  utrinque.  Labiuni 
inferius  oris  quadrifidum,  connivens. 

abdomen  feptem  fegmentis  a  tergo  &  quinque 
in  abdomine  conftans ;  horum  quatuor  pofte- 
riora  linea  laterali  oblique  exarata.  Pectines, 
ubi  thorax  abdomine  jungitur,  fubtus  duo  al- 
bi,  quorum  fingulus  tredecim  dcnticulis  in- 
ftruitur.  Pili  per  totum  corpus  fparfi  &  ere6ti 
funt. 

caud  a  fex  articulis  angulatis,  tuberculis  fcabris, 
quorum  ultimus  fpina  curva  acuta  armatur, 
articulus  vero  penukimus  ceteris  longior  eft. 

pedes,  praeter  chelas,  utrinque  quatuor,  fin- 
guli  duobus  unguibus  acutis  terminati ,  &  tu- 
berculo  callofo  ad  flexuram  articulorum  in- 
ftructi.  Chela  pilis  hifpidse,  digitis  interiore 
latere  finuatis. 

color  fufcus  in  toto  corpore. 

Magnitudo  Cancri  fluviatilis. 

Obf.  Differt  a  Scorpione  tnajore  ex  India  orientali 
Swammerd.  ^to.  147.  t.  6.  quod  Swammerdami 
cauda  tantummodo  quatuor  articulis  injlructa  fit. 

62.  SCOLOPENDRA  (julus  indus)  teres,  pedi- 
bus  utrinque  XCVI. 

Millepeda  orientalis  omnium  maxima.  Seb.  thef.i. 
p.  131.  *.8i.  f.5> 

CAPur 


MUSEUM  PRINCIPIS. 


325 


caput  minimum  obtufum  apice  marginatum. 

Antenna  clavata.   Ocali  lunares  nigri,  nunttis 

minutiflimis  fcabris. 
corpus  quadraginta  oclo  fegmentis ,  prceter 

caudam  &  caput,  fingulo  fegmento  pallido, 

margine  flavo. 
cauda  obtufa. 

pedes  ad  fingulum  fegmentum  utrinque  duo, 
fubtus  ciliati,  breviflimi. 

Longitudo  C39  crajjities  digiti. 

63.  SCOLOPENDRA  (morfitans)  plana,  pedibus 
utrinque  viginti. 

Scolopendra  capenfis  major  lutefcens,  cauda  lon- 

giore.    Petiv.  gazopb.  t.  20.  /.  2. 
Scolopendra  magna  peregrina.   Frifcb.  infect.  n. 

p.iH.  t.2.  /7.    Leeutvb.  epift.  p.ioz.  Bradl. 

natur.  3  r. 

Millepeda  africana.  Seb.  tbef.  1.  p.  130.  t.  %i.  f.  3. 

caput  fuborbiculatum ,  planum,  fubtus  duabus 
maxiliis  validiflimis,  acutifiimis,  apice  nigris 
inftruclum.  Oculi  ad  latera  capitis  pone  an- 
tennas,  finguli  ternati  feu  ex  tribus  compoiiti. 
Antenna  fubulatre ,  feptendecim  (vel  pluribus, 
cum  videantur  apice  mutilatae)  articulis  fubo- 
vatis  inftruclce. 

truncus  viginti  uno  fegmentis  conftat,  quo- 
rum  fecundum  brevifiimum  &  lineare,  reliqua 
quadrangularia;  fubtus  fegmenta  fimilia  dorfa- 
iibus,  fed  pone  rotundata.  Latera  rugofa^ 
cum  poro  refpiratorio  in  finguli  altcrno  feg- 
mento  utrinque. 

pedes  utrinque  viginti,  breves,  unguibus  fim- 
plicibus  acutis.  Prater  hofce  pedes  in  cauda 
duo  longiores  bafi  fpinofi,  vel  cornicula  potius. 

color  flavefcens. 

X  3  ClaJJh 


MUSFUM  PRTNCIPIS. 


Clnjf.s  VJ. 
V  E  R  M  E  S. 

64.  SFPIA  (officinalis).   Faun.  Suec.  1281.  X 

rostrum  fere  avis,  ex  duabus  maxillis  nigris 
fcmiconicts ,  cini-tum  ore  orbiculato,  lacero; 
fupra  caput  tentacula,  horum  fex  bafi  connexa, 
fuhulata,  longa,  mferiori  laterc  cotyledoni- 
bus  orbiculatis ,  umhilicatis,  prtiolatis,  pluri- 
rr  is  ;nftrueta,  &  praterea  tentacula  duo  pra-di- 
ftis  firDilHma,  fed  •ongiora,  interion  latere 
cotyledonibus  indem  infiructa. 

testa  moliis  ovalis  margn;)ra ,  intra  quam  cor- 
por is  pars  pofterior  rtcondka.  Intra  hujus 
tetta?  fuhftantiam  a  ter^o  os  fepia-  ofl  cinarum 
dccultatur.  Anus  infra  caput  cylindro  pro- 
iiiinens. 

BRAchia  fcu  tenracula  filiformia  ,  utrinque  fo- 
Jitaria,  juxta  caputinter  fuperiora  &  inferiora 
tentacula  enata,  longilfima,  moliia,  apice  di- 
latata,  inferiori  iatere  cotyledonibus  fimillimis 
fed  majonbus  inftructa. 

65.  APHRODITA  (aculeata)  nitens.  Fwn.  fuec.11%4. 

Eruca  feu  fcolopendja  marina  corallina  multipes. 
Seb.  thef  1.  p.  141.  t.  90.  f.  r.  2. 

os  aiiquot  fetis  carnofis  inftar  antennarum  in- 
ltru&um. 

corpus  ovatum,  fupra  convexum ,  fpinis  fubu- 
*  latis  purpureis,  nitcntibus,  fparfis  &  pilis  ejus- 
dem  longitudinis  luteo  viridibus ,  nitidiflimis 
tcctum ;  in  medio  autem  dorfi  villis,  absque 
fpinis  tomentof:m.  In  cujus  centro  aperuira 
parva.  Sub  cure  dorfi ,  membrana;  plicatae 
branchias  cancrorum  referentes. 


PEDES 


Tak  X  LV 


§ 


MUSEUM   PRINCIPIS.  327 

pedes  utrinque  quadraginta  circiter  feu  totidem 
coni  paralleli,  lateribus  &  margine  corporis 
inferri,  apice  fpinarum  fafciculo  terminati  & 
fubtus  appendiculo  fetaceo  molli  inftru&i. 

Omittimus  heic  recenfere  animalia  antea  notiffima  & 
Jufficienter  defcripta,  Croc&dtlos,  Dracones  volan- 
tes  &c.    Nec  non  imperfecta,  mutilata,  nondum 
metamorphofin  faffa ;   ut  Larvas  Papilionum  cf 
Phalcenum  indicarum,  inter  quas  eminent. 

Larva  ovata,  pedibus  XVI,  lana  eretta. 

Larva  ohlonga,  pedihus  XVI  veris,  IV  praterea 
fpuriis ,  corpore  glabro  pone  commaculato. 

Larva  oblonga,  pedibus  XVI,  corpore  fpinis  dijlin- 
clis  armato. 


XII. 


XTL 

SPONSALIA 

PLANTARUM 

SUB  PRiES.IDIO 

D.    D.    Car.  LlNNiEI 

propofita 

A 

J  0  II  A  N  N.    GUSTA  V.    W  A  H  L  B  0  M 

Calmarienfi. 
^Upfalia    1746.     Jun.  ir. 


P  R  M  F  A  T  I  0. 

Non  heri  dcmum  aut  nudius  tertius  plantas  in 
fuos  effe  divifis  fexus,  fcd  obfcure  admo- 
dum  &  ambigue  rioctis  innotuilfe  Botanicis, 
rifi  in  hiftoria  liuerana  prorfus  hofpitem,  nemi- 
nem  fugere  credo.  Nam  uti  fexus  animalium  no- 
tas  completas  adlegare  potuerunt  veteres,  quibus 
facih  negocio  a  mare  diftinxerunl  feminam  ;  Ita  e 
contrario  non  nifi  conjc  cUiris  iisque  parum  certis  pa- 
rumque  fufficientibus,  fexus  tradiderunt  plantarum. 

Licet  Palmicola*  jam  ante  tempora  Alexandri 
Magni,  in  Phcen.ce  dari  &  marem  &  feminam,  hanc 
vero  fecundari  abfciilis  flofculis  mafculis,  fibique 
imFolitis,'  cognoverint ;  hanc  tamen  obfervatio- 
nem,  in  unica  plantarutn  fpecie  factara ,  ad  omnes 
au^iieare  non  fuitinuerunt. 

Natio- 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


Nationes,  quse  olitorum  inftar  curarunt  Pijla- 
ciam  &  Ficwn,  annuatimque  auxiiiatricibus  manibus 
fecundationem  utriusque  promoverunt,  exinde  ta- 
men,  phyfiologia?  ignari,  nollum  argumentum  de 
fexu  plantarum  arborumque  elicuere. 

Omnis  xvi  Botanicos,  quorum  in  numero  prse- 
clarum  fibi  vindicant  locum  Tbeopbraftus ,  Plinius, 
JBauhinus ,  ceteri ,  in  fexus  fuos  diflinxiiTe  cum  ar- 
bores,  tum  plantas,  tcftimonia  annalium,  eandem 
veritatem  flrmiter  evincentia,  nos  quidem  crederq 
jubent;  aft  eorum  plurimos  ab  orbita  veritatis  de- 
clinaffe,  &  nubem  haud  raro  pro  Jtmone  ampiexos 
elfe,  obfervare  juVat.  Nam  cum  nullum  haberent 
refpeflum  genitalium  in  divifione  fexuum,  non  in- 
frequenter  feminis  marium,  maribus  autem  femi- 
narum  nomina  addixerunt.  In  exemplum  addtici 
poffunt  Cannabis ,  Mercurialis ,  Spinacia,  Humulus, 
alii,  ubi  quce  reapfe  funt  femime,  mares;  quique 
mares,  feminas  in  craflioris  fua5  ignorantias  figntim 
certifiimum  ,  nuncuparunt.  Sexus  prasterea  utritis- 
que  diverfitatem  ftatuerunt  in  Quercubus ,  TiliiS, 
Pinubus ,  Abietibus,  ceteris,  quorum  tamen  notas 
completas,  quibus  unus  fexus  ab  altero  dignofci- 
tur,  ntinc  primtim  recentior  noftra  excultiorqtie 
setas  demum  enumerare  valuit. 

Plurimi  praftantiftimique  Botanicorum  feculi 
XVII,  hanc  de  fexu  plantarum  hypothefin.,  uti  no- 
vam  chimaeram ,  ludicrosque  quorumdam  ingenii 
abortus,  quibus  erudito  orbi  imponere  voluerunt 
&  illudere,  alto  defpexerunt  fupercilio;  quorum  in 
numero  in  primis  fuerunt  Baubinus ,  Morifonus, 
Tournefortius ,  ceteri. 

i6j6.  Tuomas  millington,  eques  Anglus, 
Profeffor  Savifianus,  primus  videtur,  qui  iniigni 
cura  in  hanc  veritatem  eruendam  incubuit,  viamque 
aperuit  experientiifimo  Grewio.  Vid.  Log.  exp.  6. 

X  5  i685- 


330        SPONSALIA  PLANTARUM. 


1685.  Nebemias  orew,  in  anatome  Planta- 
rum,  fcxus  diverfitatem  &  fecundationem  planta- 
rum  per  farinam,  mafcule  fcrutari  conatus  ert;  cu- 
jus  hypothefibus  album  addidit  calculum  temporis 
fui  Botanicus  eximius  Rajus. 

1695.  Rudolphus  Jacobus  camerartus,  in 
Epiftola  de  fexu  plantarum  ,  Tubing.  12.  primus 
pcrfpicue  demonrtravit  fexum  &  generationem, 
quamvis  non  dubii  fuit  ipfe  expers  de  bac  veritate, 
quod  ei  moverant  experimenta ,  quse  fecerat  in 
Cnunahe. 

1700.  Jofepbus  Pitton  tournefortius  hanc 
tamen  veritatem  amplecli  noluit,  fed  rcjecit. 

-  -  morilandus  in  a&is  Anglicanis  ATo.  287. 
theoria"  Leeuwenhoekii  adftipulatus,  pollen  anthera- 
fum  defccndere  per  ftigma  &  ftylum  in  feminibus 
adhuc  fubventaneis ,  &  ibi  formare  primordium 
planta?,  ftatuit. 

17 ir.  GEOFFRor,  Junior,  in  actis  Parifien- 
fibiis,  propriis  parum  fuffultus  obfervationibus, 
fexum  vegctabilium  commemorat,  &  pollen  de- 
fcendcre  in  femina  docet. 

17 1 8-  Sehaftianus  vatllantius,  fermo  de 
frru&ura  florum ,  Lugdun.  Batav.  4.  primus  fexus 
plantarum  probe  dignovit,  &  hoc  rnyfterium  natu- 
rae,  omnibus  antea  paradoxon  &  abfurdum,  muitis 
obfervationibus  extra  dubitationis  aleam  pofuit. 

1720.  blair,  Patricius ,  Botan.  EiTais,  Lon- 
don  8-  commentariis  etiam  eandem  rem  illuftravit, 
eamque  infignis  ufus  omnibus  Botanices  cultoribus 
demonftravit. 

1720.  Julius  pontedera,  anthologia  Pata- 
viae  4.  ex  profeflb  examinans  fexum  plantarum,  fta- 
tuit,  fexum  plantarum,  fi  detur,  tantum  fponde- 
re  ufum  fuis  cultoribus,  tantam  certitudinem,  ut 

prin- 


SPONSALTA  PLANTARUM.  331 


principii  univerfalis  locum  in  Phytologia  mereatur. 
Sin  minus,  Eeternac  oblivioni  adjudicandum.  Mul- 
tas  adlegat  obfervationes ,  -quibus  argumentari  co- 
liatur,  fexum  plantarum  chimseram  effe,  &  ludi- 
cram. 

1721.  Antonius  pussiiEUS,  inBradley's  works 
of  nature,  hifce  fuas  anncctit  obfervationes. 

1724.  Rkbardus  rradlejus,  Experiments 
relative  to  the  generation  of  plants,  8-  multa  in- 
feruit  experimenta  de  fexu  plantarum,  haud  parum 
ufui  &  commodo  occonomiae  pariter  ac  horticul- 
turce  futura. 

1735.  Carolus  linnteus,  Fundamenta  Rota- 
nica,  Amftelod.  8-  hanc  rem  infinito  labore  adgre- 
ditur  &  a  paragrapho  132  ad  150  fexum  plantarum 
tanra  commonftravit  certitudine,  ut  nullus  haefita- 
rit  ei  fuperftruere  vaftiflimum  plantarum  fyftema. 

Mei  hic  inftituti  verbo  reddere  rationem,  non 
a  re  fore  alienum  putavi.  Tentavi  in  hocce  ipe- 
cimine  academico,  quod  in  lucem  edere  mihi  va- 
riae  illaeque  fat  graves  injunxerunt  rationes ,  ea, 
qua  potui  brevitate ,  quaque  perfpicuitate ,  illas 
colligere  connectereque  demonftrationes ,  quas  de 
fexu  plantarum  Expericntiflimus  Dominus  PraTes, 
tam  publicis,  quam  privatis  fuis  inferuit  leftioni- 
bus  &  fcnptis,  quibus  adfuifle  mihimet  contigit. 
Snero  memet  totam  hanc  veritatem,  Veteribus 
prorfus  ignotam  ,  perrpicua  evidentique  connexio- 
ne  argumentorum ,  cum  a  priori,  tum  a  pofteriori 
d  fumtorum,  demonftnfle,  ut  nullum  fore  credi- 
drim,  cui  ha?c  non  in  aprico  fint  &  extra  dubita- 
tionis  aleam  pofita.  Sum  in  his  imitatus  fummos 
Jhlleros  &  S-wietenios ,  qui  informarorum  fuorum 
veftigia  fecuti,  propria  commentaria  edidere. 


Vege- 


332        SPONSALIA  PLANTARUM. 

Vegetabilia,  fenfatione  licet  tkflituantur ,  aque  tamen 
ac  animalia  vivere ,  probat  Ortus ,  Nutritio,  Mtasy 
Motus,  Propulfio,  Morbus  ,  Mors,  Anatomia,  O- 
ganifmus.    Fund.  Bot.  §.  133. 


lantas  non  fecus  atque  animalia  vivere,  qucmad- 


J-  modum  primo  adfpectu  abfonum  vidctur  &  pa- 
radoxon,  ita  c  contrario,  ncmincm  facile  credo 
negaturum,  cui  attcntiori  oculo  hanc  veritatem 
intueri,  argumentaque  eam  firmitcr  evincentia,  ad 
fance  rationis  cequilibrium  trutinare  lubeL 

§.  II.  Yita  animalium  quid  fit,  Jicet  neminem 
laterc  videatur;  veram  tamen  ejus  definitionem 
Harvao  debemus.  Hic  enim  circulationem  fan- 
guinis  primus  detexit  vitamque  in  ca  confiftere 
haud  immcrito  adferuit.  Nos  ejus  fententisc  adfti- 
pulati ,  vitam  per  propulfionem  fpontaneam  humo- 
rum  deiinimus. 

§.  III.  Si  funiculo  vel  laqueo  brachium,  fe- 
mur,  vel  alia  demum  pars  corporis  animati  adeo 
arcle  conftringatur,  ut  humorcs  penetrare  nequeant, 
extra  ligaturam  producitur  gangrama,  quod,  ad 
demonflirandam  propulfionem  humorum  in  corpore 
animato,  experimentum  eft  phyfiologicum.  Sic  fi 
ramulum  alicujus  arboris,  vel  herbas  graviter  ad- 
ftringamus,  ut  humor  extra  ligaturam  propelli  ne- 
queat;  arefcit  ramus  extra  nodum,  &  non  fecus 
atque  in  animalibus  emoritur. 

Veteres  fibi  omnino  perfuaferunt,  humorem 
vegetabilium ,  a  radice  in  truncura  adfcendentem, 
iterum  defcendere;  Sed  huie  opinioni  fortiter  po- 
fuit  obicem  recentioris  a?vi  ClarilTimus  Pbyficus, 
Hales ,  qui  humorem  hunc,  a  radice  per  truncum  ad 
ramulos  delatum,  neutiquam  recedere,  fed  per  tran- 
lpirationem  foliorum  in  aurasegredi,  demonftravit. 


§.  I. 


§.  IV. 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


333 


§.  IV.  Ubi  itaque  adeft  propulfio  fpontanea 
humorum,  ibi  etiam  adeffe  vitam  (§.  II.)  conftat. 
In  vegetabilibus  &  plantis  eft  propulfio  hurcorum 
(§.  prcecedj.  Ergo  vegetabilia  cc  plantas  vivere 
nemo  non  videt. 

Plantas  vivere  etiam  veterum  quibusdam  fuiffe 
perfuafum,  multa  funt,  qua:  evincunt;  fed  jufto 
longius  progrelE,  anirnam  otiam  plantis  addixerunt, 
&,  dum  effe  voluerunt  perfpicaciffimi ,  apertis  ocu- 
lis  caecutierunt.  Tria  enim  genera  animarum  for- 
marunt,  quarum  hominibus  rationalem,  brutis  fen- 
fitivam,  &  plantis  demum  attribuerunt  vegetativam; 
Sed  haec  enumeraffe,  eft  etiam  refutaffe;  Credere 
tamen  fas  eft,  vitam  animalium  a  vita  vegetabi- 
]ium  in  eo  diffcrre,  quod  illa  gaudeat  fenfationc, 
h&c  vero  non  (Fundam.  Botan.  §.  3..) 

Suffcicnter  licet  a  nobis  oftenfum  fit,  plantas 
non  fecus  aique  animalia  fuam  degcre  vitam;  variis 
tamen  rationibus  adhuc  eandem  fulcire  veritatem 
non  ab  inftituti  ratione  alienum  judicamus^  Acce- 
dit  itaque 

(«)  Nittritio.  Ubi  eft  nutritio,  ibi  etiam  ad- 
effe  propulfionem  humorum,  confequenter  vitam, 
ex  ipfa  vi  &  fignificatione  vocis  liquido  conftare 
credimus;  omnes  herbas  atque  planta?  accipiunt 
nutrimentum  e  terra;  Ergo  vivunt.  Nutrimentum 
plantarum  ex  tenuiffima  fleri  humo,  quae,  median- 
te  aqua,  ad  radices  earum  defertur,  non  fimplici 
evicit  ratione  Kylbel  a).  Hinc  fequitur  id,  quod 
quotidiana  etiam  experientia  omnibus  in  terris  nos 
docet,  vegetabilia  ubi  fatis  humoris,  hacce  tenuif- 
fima  humo  impnegnati,  attrahere  nequeant,  mar- 
cefcere,  decidere,  &  tandem  fame  veluti  enervata 

vitam 


4)  DjfTertar.  de  caufla  fertilitatis  terrarum,  Lugd.  1743.  4to. 
Lat.  GalL  Stockh,  1745.  8vo.   Suet.  bis. 


334        SPONSALTA  PLANTARUM. 


vitam  curn  morte  commutare.  Evadunt  itaque 
plantae  ,  in  arido  vcl  exficcato  folo  crefcentes, 
n^acilentai  &  graciles,  &  defeftus  nutrimentorum 
haud  obfcura  ilgna  prae  fe  ferunt.  Sed  longe  aliter 
ficri  videmirs  in  plantis ,  fuam  naftis  ftationem  in 
terra  copiofioris  alimenti,  qurv  non  modo  virentes, 
pra:pingues  &  robufta?  evadunt,  fed  etiam  veluti 
ridcnt  &  felici  fuo  ftatu  luxuriant;  non  fecus  ac 
vafa  laclea  corporis  noflri  ex  copiofis  alimentis  mul- 
tum  abforbent  nutritionis,  corpusque  pingue  rcd- 
dunt  &.  hilarc,  &  fic  vice  verfa. 

C/3)  Mtas,  Omne  vivum  principium  &  finem 
agnofcere,  innumerasque  fubire  mutationes,  dubi- 
tare  multa  prohibent.  Videmus  ita  Infantiam  eife 
infirmam  ,  imi^ecillem  ,  fteriiemque  ;  Juventutem 
Vero  omni  cum  venuftate  fiortfcere  luxurianque ; 
Viri  itatem  fertilem  ,  gravem,  robuffam  ,  aequalem- 
que  cvadere;  Sencctutem  demum  flaccefcere,  &  ex- 
liccatam  ,  canam  atque  languidam,  imminentis  fili- 
cernii  pr*conium  canere  lugubre.  Dic,  qua?fo, 
annon  planta;  easdem  experiantur  viciffitudines, 
eademque  emetiantur  ftadia?  Earum  infaniia  te- 
nuis  eft  &  infirma,  flore  atque  fruftu  deftituta;  In 
juventute  falaces ,  fpeciofis  fplenclidisque  fuperbiunt 
floribus,  in  hac  fua  aetate  grati^mae  inque  vere 
fuo  ridenti  conftituta?;  In  viriliiate,  vel ,  aeftate, 
graviores,  firmiores,  minusque  nitidae  fruftum  fe- 
runt;  In  autumno  fenectutis  caules  demittunt,  e\a- 
refcunt  inque  terram  redeunt ,  unde  primos  fuos 
duxerunt  ortus  b). 

hedera  primis  annis  foliis  gaudet  lanceo- 
latis,  &  florc  frucluque  deftituta  infantilis :  Hederci 
humi  repens ,  C.  Bauhin.  305.     In  &>tate  fua  juve- 

nili, 


b)  Quercus  tttatem        ann.  attin^it.  It.  Oeland  (58,  Pinus 
taaiem  4.00  ann.  attingit.  lt.  Weftgoth.  247. 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


nili,  vel,  pueritia,  folia  gerit  qninqueloba ,  &  pe- 
tris ,  arboribusque  fuffulta ,  llerilis  furgit:  Hedera 
major  Jlerilis ,  C.  2?.  305.  In  medio  viitee  fuoe  curri- 
culo  conftituta,  folia  emittit  triloba,  fulcra  defe- 
rit,  propriisque  viribus  erecla  fpeciem  induit  arbo- 
ris  fat  procerae,  &  floribus  fruftibusque  gravida, 
virilis:  Hedera  arborea,  C.  B.  305.  Quando  vero 
accedit  fenectus,  folia  panjit  ovata  fine  lobis:  He- 
dera  poetica^  C.  B.  305. 

Plantas  omnes  eadem  ac  Hederam ,  fubire  fata, 
quotidiana  fat  fuperque  docet  expcrientia.  Ex  fe- 
mine  tenues  progerminant  furculi ,  qui  primo  in 
frutices,  deinde  vero  paullatimque  in  firmum  ab- 
ei  nt  truncum;  porro  rlorem  &  fruclum  gerunt; 
poftremum  ramuli  flaccefcunt,  &  non  minus  ac 
ipfe  truncus  operiuntur  mufcis,  unus  arcfcit  &  al- 
ter,  putredine  corrumpitur  tota  arbor,  &  tandem 
vitse  fuae  curriculum  emenfa  moritur. 

(7)  Motus.  Nullum  corpus  mortuum  proprio 
gaudere  motu ,  omnibus  liquido  conftat;  fi  itaque 
fpontanee  moveat  fefe  corpus,  vivat  neceiTe  eft; 
motus  enim  proprius  &  internus  in  unoquoque  cor- 
pore  vivo  dependet  a  propulfione  fpontanea  humo- 
rum  ( p.  princip.  PbyfioL).  Et  ubi  propulfio  hajc 
humorum,  ibi  vita  (§.  II.).  Motum  ineifc  plantis, 
unicuique  in  aprico  eft.  Omnes  e.  gr.  herba?,  in 
hybernaculis  conftitutEe ,  verfus  lucem  inclinant, 
&  fi  foramen  feneftrae  invenire  poflint,  illud  pcne- 
trare  conantur.  Pleraeque  plantte,  prarfertim  flori- 
bus  compofitis  lateis,  nutant,  perque  totum  diem  folcm 
facie  fua  fubfequuntur ,  mane  orientalem,  meridie 
auftralem,  vefperafcente  die  occidentalem  pla^-im 
refpicientes ,  uti  idem  optime  in  soncho  (arvenfi) 
Fl.  fuec.  642.  videre  eft.  Partem  haud  minimam 
plantarum,  fereno  caelo,  flores  pandere,  &  hilari 
veluti  vultu,  lucem  mundi  contemplari,  ingruen- 

tibus 


33<5        SPONSALIA  PLANTARUM. 

tibus  autem  imbribus,  eosdcm  complicare,  nemi- 

ncm  latere  autumo:  e.  g.  tulipa. 

reskda  Lnteola  Fl.  fnec.  439.  fpiea  nutante 
toto  die  folem  fequitur,  etiam  nubilo  caelo,  ita  ut 
mane  orientalem ,  meridie  auftralem ,  vefperi  occi- 
dentalem ,  nocte  borealem  plagam  rcfpiciat. 

drabje  (verncs)  flores  tempore  noclurno  dcor- 
fum  refupinant  j  quafi  fomno  corriperetur  planta, 
ne  imber  &  a;:r  humidus  noctu  lajdat  farinam  geni- 
talem.    H.  C  333. 

1 M  i'ATi  E  N  s  ( Noli  tangere)  Fl.  fuec.  722.  vigi- 
Jat  omni  die  foliis  patuiis,  dormit  vcro  omni  nocte 
foliis  pendulis. 

sigesbecki a  vigilat  fimiliter  foliis  die  pa- 
tentibus,  dbrmit  vero  omni  nocte  foliis  rigido  pe- 
tiolo  reflexis. 

trifolia  &  oxalis  folia  ante  tempefta- 
tes  procelhs  complicant,  fereno  vero  ccelo  eadem 
explicant,  ut  agricol  e  tempeflates  futuras  ex  bifce 
non  incerto  omine,  bariolorum  inftar,  praefagire 
queant.  Eundem  fervare  morem  Hymenaam ,  Baur 
Hmam,  Mimofhm,  CaJJias,  vulgo  notiflimum. 

tragopogonis  (porrifolii)  flos  expanditur  mane 
hora  3. ,  clauditur  vero  hora  9  ante  meridiem ,  unde 
Anglis :  John  go  to  bed  at  noon.  Hort.  clijf.  382. 
HorU  upfal.  243.  Sic  scorzonera  tingitanct 
Hort.  npfal  242.  n.  3.  flores  explicat  mane,  hora/. 
eosdem  vero  iterum  quotidie  claudit  hora  10. 

PARKINSONIA,     TAMARINDUS,    M  S  C  H  Y- 

nomene,  cassi/E,  pleraeque  plantae  Diadelphiae, 
die  fereno  folio  explicant,  noctu  vero  contrahunt. 
Flor.  lapp  274. 

TAMARfNDUs,  tefte  Alphio  &  Acofta ,  fertur 
foliis  involvere  omni  nocte  florem  aut  legumen, 
frigoris  &  pluvias  caufla;  quod  tamen  paradoxon 
vifum  cft  Syeno  &  Rajo.  Sed  pedunculus  cum  flore 
aut  fructu,  foliis  incumbit,  ex  ala  prodiens,  unde 

dum 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


dum  foliola  omni  noiSle  connivent,  fru&ificatio- 
nem  intra  fe  claudunt.    Hort.  Clijf.  i%. 

mimosje  nonnullrc  &  oxalis  foliis  pinnatis 
ad  primum  atta&um,  mirum  fane,  folia  convolvunt 
&  deorfum  flectunt,  inducias  dcinde  nactce,  eadem 
extendunt,  quafi  vita  fimul  &  fcnfu  gauderent. 

valantia  articulata  &  cruciata  Hort.  Upf.  303. 
racemos  florum  fub  florefcentia  nudos  exferit,  ab- 
foluta  vero  florefcentia  florcs  femineos  gravidos 
refiectit  fub  umbra  foliorum  &  ipfa  folia  refle&it, 
ut  tegant  embryones,  ne  ab  aviculis  obferventur 
&  excerpantur. 

araciiidna  pedunculos  ex  axillis  foliorum 
promit  nudos,  at  abfeluta  florefcentia,  peduncu- 
lus  reflect.it.ur,  terramque  penetrat,  fubque  ea  fru- 
ctum  occulcat. 

trifolium  fubterraneum.  Hort.  Upfal.  222.  «.4. 
promit  peduoculos  quinquefloros ,  at  vero  abfoluta 
florefcencia,  pedunculus  verfus  terram  reflectitur, 
eandemque  perforat,  dein  femina  involvit,  ne  ab 
animalculis  devaflentur. 

Quod  motu  omnia  conferventur ,  tritiflima  fane 
eit  regula  omnium  viventium;  homincm,  vel,  ani- 
mal  motu  deflitutum ,  pallefcere,  debilitarique,  uti 
negari  nequit;  ita  ex  adverfo  veriflimum  eft,  mo- 
tum  eos  rubefcentcs  ,  crafliores ,  pingues  atque 
faniores  reddere;  unde  motus  membrum  magnificat, 
refte  adferit  /Ivicenna.  Antccellit  itaque  aulico 
corpore  robuftiori  ruflicus,  crura  crafliora  habet, 
multis  afluetus  ambulationibus ,  dextrreque  eorum, 
qui  manuales  fubeunt  exantlantque  labores,  ple- 
rumque  majores  funt.  Veritatem  hanc,  obvia  ex- 
perientia  ftabilitam,  a  priori  demonftrare  fuperva- 
caneum  duxi.  Planta  in  hybernaculis  virens,  ca- 
lorem  licet  &  nutritionem  accipiat  fuflicientem, 
tenuis  tamen  fit,  vacillans  &  pallida,  motusque 
defe&ui  illacrymare.  videtur.  Arbor  in  anguftiis 
Tom.  I.  Y  intra 


338        SPONSALIA  PLANTARUM. 


intra  &*des  nafta  llationem ,  gracilis  &  juncea  abs- 
que  robore  furgit. 

pinus  in  denfiflimis  fylvis  exfiliens,  ubi  ven- 
ti  vehementiorcs  iliam  adgredi  ec  quaifare  nequeant, 
pertica  fit,  Humulo  fulciendo  potiflimum  idonea; 
Pinus  vero  alia  ,  patenti  coliocata  campo,  variis 
fubinde  concuti  folita  procellis ,  craflb  oinnino  den- 
foque  non  modo  eminet  trunco,  verum  altis  etiam 
innititur  radicibus,  &  patentes  fpeciofosquc  erigic 
ramos. 

(<0  Morbus.  Quando  vita  aliquo  modo  Iscdi- 
tur,  producitur  morbus,  efl:  itaque  morbus  nihil 
aliud,  quam  quaidam  corruptio  vitae.  Vegetabilia 
asque  ac  animalia  morbis  fufs  laborare ,  omnibus 
conftat.  Nimio  ajiu  fitiunt,  languefcunt  humoque 
jacent;  In  nimio  frigore  laborant  pernionibus ,  immo 
faepe  exfpirant ;  Cancro  interdum  laborant ,  pro- 
priisque  adfliguntur  pediculis,  qui  vocantur  Jpbides 
vel  Cbermes  (Faim.  Suec.) ,  uti  aves  facile  omnes. 

(0  Mors.  Mortem  opponimus  vita?,  qua?  efl: 
ejusdem  privatio.  Omnia  viventia  morti  fubjecta 
effe  omnis  docet  experientia.  Cum  propterea  ve- 
getabilia  pariter  ac  animaiia  ex  vehementiffimis  mor- 
bis,  ab  externis  violentiis ,  fame,  iiri,  asftn,  mor- 
tem  oppetere  quotidie  intelligimus ,  quaeritur,  quo- 
modo  vegetabiiia  vitam  cum  morte  commutarent, 
nifi  viverent?  Si  enimlapidem,  nulla  gaudentera 
vita,  in  mille  confringaffius  partes,  minime  tamen 
talem,  ac  in  vegetabilibus  obfervavimus  &  adferui- 
mus,  mutationem  fubit. 

(C)  Anatomia.  Internam  piantarum  fabricam 
cognofcendi  cupidus,  anatomiam  adeat  plantarum 
Malpigbii  &  Gr&wii,  qui  mirum  adferuerunt  in  ve- 
getabilibus  compofitionis  modum ,  &  corporum 
horum  organicorum  fibras,  membranas,  canales, 
utriculos,  tracheas,  cecera,  ex  profeffo  enumera- 

runt 


SPONSALIA  PLANTARUM.  339 


runt  &  deJinearunt ;  licet  nulli  dubitemus ,  quin  fu- 
tura  setas  longe  aliter  has  partes  explicatura  fit. 

(1)  Organifmus*  Humores  vegetabilium  per 
fuos  propelii  canales  &  tranfpirare  (§.  III.) ,  jam- 
jam  a  nobis  corrmonftratum  eft.  Hofce  humores 
fecerni  per  glahdulas ,  ubi  etiam  humores  pra?pa- 
rantur  ad  fruclum,  ad  genituram  ,  ad  neclar,  ipfa 
eorum  docet  anatomia.  Omnes  fere  pili ,  in  plan- 
tis  apparentes,  nihil  aliud  funt,  quam  dutt-us  ex- 
cretorii  :  om  nes  fere  ferratura  foliorwn  fuas  tenent 
glandulas,  peculiarcm  fecernentes  humorem.  Hu- 
morem  illum  mane  fub  aeftate  foliis  inhaerere  foli- 
tum,  in  omnibus  rorem  eife,  qui  cum  vulgo  opi- 
nacur,  hallucinatur  multum ;  humor  enim  plerumque 
elt,  ex  fuis  gJandulis  fecretus.  Hasc  omnia  cur- 
renti  calamo  a  nobis  addufta,  plantas  aeque  ac  ani- 
tnalia  vivere,  fatis  fUperque  evincunt. 

On.ve  viyitm  ex  Ovo  provenire  datur  ,  per  confequens 
etiam  vegetabilia ;  quorum  Scmina  effe  ova  docet 
eorwn  finis,  Sobolem  parentibus  conformem  produ- 
cens.    Fund.  Rotan.  §.134. 

Omne  Vegetabile  ex  Ovo  provenire  diclitat  ratio  &  ex- 
perientia,  conjlrmant  Cotyledoues.  Fund.  Botanic. 
§.  135- 

Cotyledones  proveniunt  e  Vitello  ovi,  cui  punctum  vitai 
innafcitur;  ergo  Folia  Seminalia,  qua  bilum  invoU 
<    verunt ,  iidem  funt.    Fund.  Botan.  §.  136". 

§.  V.  Dato  itaque  hoccc  fundamcnto  ("§.  IV.), 
unde  proveniant  vegetabilia,  inquiramus  oportet. 

Veteres  duplicem  formaffe  generntionem,  aqui- 
vocam  fcilicet  &  univocam,  res  eft  notilhma.  Hanc 
locum  habere  dicebant,  quando  aliquid  ex  proprio 
ovo,  autmatre,  producitur;  Ulam  vero,  feu  «vqui- 
vocam,  dum  fortuito,  &  ex  confufa  particularum 

Y  2  .  -  com» 


340         SPONSALIA  PLANTARUM, 


commixtione  generarentur  vivcntia.  Pulices  ita 
ex  urina  &  fcgmentis  Jignariorum  exfilire;  Ex  la- 
ticc  limofo  myriades  Mufcarum  (Faun.  Suec.mo.) 
atomorum  inilar ,  a-flate  &  ex  cafeo  adfccndere; 
Ex  terra  de  profundo  elata,  ftatim  varias  proger- 
minare  herbas ;  Kx  cadavcre  demum  putrefcenti 
vcrmes  produci  ,  qucmadmodum  eorum  docebat 
autopfia  ,  crediderunt.  Alii  Creatorem  principio 
toti  terrsc  femina  &  ova  immifcuifTe  cogitabant; 
adco  ut,  cum  terra  eruta  eflet,  &  fol  calorc  fuo 
femina  lbi  ab  initio  latentia  exclufiflet,  cxinde  her- 
bas,  plantas  atque  animalia  cxfurgere  fomniarint. 
Omnes  vero  hujus  a?vi  cultioris  ingenii  viri,  ali- 
quantulocunquc  faltem  modo  fcicntia  Phyfices  & 
Hiftoriaj  Naturalis  inflructi,  jam  dudum  hanc,  non- 
nifi  ludicris  fcatentem  chima^ris,  fentcntiam  abdi- 
carunt.  Deus  cnim  principio  omnia  viventia  crea- 
vit,  fingulis  femina  donavit,  eorumque  cuilibet  in- 
didit  veneris  oeftrum  ,  &  primam  graviflimamque  tu- 
lit  legem:  Crefcite  &  MultipUcamini.   Genef.  i. 

Si  ex  putredine  ajftuquc  folis  creatura?  animata?, 
ut  &  herba?  producerentur,  fupervacaneum  foret, 
Deoque  confequenter  maxime  indignum,  Eum  tara 
multa  longeque  artificiofa,  genituram  praeparantia, 
condidifle  vafa.  Certe  putrefcentia  tum  non  cede- 
ret  ipfi  creationi.  Si  Mufca,  aut  Pulices ,  ex  pu- 
tredine  produci,  &  a  fole  efformari  poflent,  cur- 
ni  Equi  aut  Elepbantes  ?  Jn  magnis  enim  corporibus 
facilior  offcina  fequaci  materia  fuit;  in  infectis  vero 
tam  parvis  atque  tam  nullis ,  qucc  ratio ,  quanta  vis9 
quam  extricabilis  perfectio ,  cwn  rerum  natura  nunquant 
magis ,  qv.am  in  miuimis  tota  fit.  Plinius.  Capite 
fane,  ceiebro  vacuo ,  gaudeat,  necefle  eft,  qui  ab- 
furditatem  generationis  a?quivoca?  capere  nequeat, 
quando  videt  corpus  tam  artificiofe  compofitum, 
tamque  multis  millibus  canahum  &  meatuum  ador- 
natum ,  ut  Mechanicus  nulius ,  perfe&iflimus  iicet, 

mor» 


SPONSALIA   PLANTARUM.  34* 

mortalium ,  fabricam  hanc  perfcrutari,  multo  mi- 
nus  imitari  queat,  veluti  tamen  de  induftria  halluci- 
naturus  credit,  ha?c  omnia  fortuito  &  ex  motu  par- 
ticularum  confufo  effe  conflata.  Hinc  enim  feque- 
retur,  ut  novne  femper  fpccies  cum  animalium, 
tum  plantarum,  occurrerent,  quas  tamen  nec  legi- 
mus ,  nec  obfervavimus  unquam.  Hinc  nulla  va- 
leret  argumentatio  a  generibus  ad  fpecies.  Hinc 
nulla  certitudo,  fed  omnia  confundercntur. 

Rbedi,  generationem  cequivocam  cxaminntu- 
rus ,  recentem  carnem  in  vitrum,  linteo  tenuiflimo 
probe  teclum ,  depofuit ,  folique  aprico  expofuit, 
tunc  Mufcas  ova  fupra  linteum  parcre,  nullum  ve- 
ro  vcrmem  carnibus  innafci  expertus  eft.  Infecla 
per  generationem  ajquivocam  produci  concludere 
non  licet,  eo,  quod  eorum  muka  millia  juxta  pa- 
ludes  cernimus;  putredo  enim  paludum  alimentum 
iis  fubminiftrat  copiofiflimum ,  &  hxc  ratio  eft, 
cur  ova  illorum  ibi  magis  ponantur  ibique  facilius 
proveniant  vigeantque ,  vcluti  pediculi  in  capiti- 
bus  infantum,  fcabie  inundantibus. 

stapelia  denticiilis  ramorum  erectis ,  Hort. 
clijf.7j.  florem,  ut  cadavcr  omnino  foetentem  pro- 
fert ,  quare  Mufcce  carriivora ,  Fav.n.  Suec.  1098- 
1099.  1102.  1 105.  foetore  deceptae,  totum  flofcu- 
lum  ovis  implent,  eundem  pro  putrefcenti  carne 
fumentes. 

Nec  credere  licet  in  arvis  male  cultis,  ex 
Tritico  Hordeum,  ex  Hordeo  Avenam ,  ex  Avena 
Bromum  produci,  quippe  omne  fimile  parit  fui  fimi- 
le,  nec  imbellem  feroces  progenerant  Aquilas  Co- 
lumbam. 

§.  VI.  Concufla  hac  vcterum  acquivoca  gc- 
neratione  (§. prceced.) ,  aliter  (ieri  nequit ,  quam  ut 
omne  vivum  univoce  vel  ex  ovo  generetur.  Vege- 
tabilia  vivunt  (§.  IV.}:  Ergo  vegetabilia  etiam 
proveniunt  ex  ovo.    Harvaus  etiam ,  oifine  vivum 

Y  3  ex 


342        SPONSALIA  PLANTARUM. 


ex  ovo,  olim  cxclamavit.  Sententiam  vero  !hanc 
recentiorum  nonnulli  omnibus  viribus  everterc  co- 
nati  funt,  hifce  prafcrtim  fuflulti  experimentis :  Si 
ex  radicc  ramum  diflringamus ,  terraque  infigamus, 
radiccs  agit  ramus,  aliaquc  nova  exfilit  arbor;  Et 
fi  Polypus  feu  Hydra  in  partes  quomodocunque  fe- 
cetur,  ex  unaquaque  partc  intcgrum  refukat  ani- 
mal;  deregente  hifcc  annis  fummum  hoc  myfterium 
natura?  Tremblejo.  Sed  infrcquentius  hoc  non  eft, 
quam  quod  ribes  eadcm  ex  radice  producit  plures 
furculos;  caulis  cnim  nihil  aliud  cft,  quam  radix 
fupra  terram  :  Si  itaque  arborem  aliquam,  ex.gr. 
Ttliatn  convcrtimus,  caulis  fit  radix,  radix  vero 
commutatur  in  ramos;  quod  inter  nova  hortulano- 
rum  invcnta  numeramus.  Praterea  hac  aiferta 
noltra  confirmant  rami;  hi  enifli  orr.nes  e.x  trunco 
vel  radicc  orti  funt;  truncus  vero  vel  radix,  unde 
ramulus  hic  defumtus  eft,  orta  eft  a  femine  vel 
ovo:  F>go  etiam  arbor,  ex  ramulo  producra,  orta 
eft  ex  femine.  Idem  omnino  valet  de,  Hydra  in- 
ter  animalia,  adcoque  FJydra  vitam  vivit  vegetabi- 
]cm,  vel  vegetabilia  vitam  Hydrrc  feu  Polypi,  ut 
hoc,  quod  in  regno  animali  cft  rariffimum ,  in  ve- 
getabili  ht  vulgatiffimum. 

Folia  nova  quotannis  produci  ex  radice  vel 
ramulis,  admirationem  nemini  movere  debet;  nam 
eodem  modo  pennas  avium  exoriri  quotidie  vide- 
mus.  Penna,  opus  artiflciofiflime  confiatum,  fua 
confiftit  bafi  concava,  vafe,  vafi  lynphatico  fimili 
gravido,  ita  ut  alimentum  furfum,  non  vero  deor- 
fum  ferripoffit;  deinde  rachi,  porro  ramis  latera- 
Jibus,  partialibus  &  propriis,  ita  ut  penna  adfimi- 
letur  fitici  fupradecompofita.  Pennas  annuatim  de- 
cidere,  fummo  artificio  mechanico  Jicet  adornatas, 
elias  vero  in  decidentium  locum  fuccedere  &  ex 
corpore,  radicefua,  enafci,  quotidiana  evincit  ex- 
perientia,   Nunquam,  nifi  ex  corporej  enafci  pen- 

nas, 


SPONSALIA  PLANTARUM.  343 


nas,  corpus  avis  effe  radicem  penna?,  radicem  vero 
primam  fuam  originem  debere  ovo  vel  femini,  ne- 
mo  infciari  poteft.   Id  etiam  de  vegetabilibus  valet. 

Proinde  gaudent  cerio  c)  tam  Hydrae,  quam 
omnes  herbcE ,  etiam  feminibus  &  ovis,  quibus  mul- 
tir  Hcantur  absque  aliqua  violenta  fectione,  &  pro- 
paganone  per  ftolones. 

Scias  etiam,  velim,  omnia  animalia  vivipara 
fua  habere  ova,  ex  quibus  eorum  foboles  prove- 
niunt,  ova  licet  haec  in  ipfa  matrice  legitimo  tem- 
pore  excludantur,  non  fecus  ac  ovum  in  nido  ab 
ave  incubatum,  cujus  uterus  cft  nidus  ipfe. 

Ne  minutiffimis  quidem  vegetabilibus  femina 
negemus ,  quamvis  aciem  oculorum  noftrorum  in- 
tcrdum  fugiant.  In  lemna  Fallifnerius ,  &  m 
mucore  &  bysso  Michelius  t.  91.  femina  nobis 
detexerunt. 

viscum  veteres  absque  femine  produci  puta- 
runt,  quippe  quod  fepe  in  inferiori  latere  ramo- 
rum  enafci  videbant;  quomodo  autem  femina  vifci 
ab  una  arbore  ad  alteram  volitare,  ibique  lateri 
infcriori  fa?pe  adh?erere  potuerint,  captu  fuit  ipfis 
admodum  difficile.  Dies  vero  edocuit,  Turdum 
baccas  ejus  comedere,  pulpaque  illarum  vefci;  fe- 
mina  vcro  reddere  integra,  quae  una  cum  excre- 
mentis  ramis  inhserent.  Eluuntur  deinde  pluviis 
haec  vifcida  femina,  ut  ftepe  fcmen  in  latus  inferius 
rami  protrudatur,  ubi  deinde  progerminat,  &  fic 
Turdus  jihimet  ipfi  malum  cacat. 

agaricos  arborum  feffiles  &  dimidiatos ,  ex- 
crcfcentias  effe  morbofas,  plurimi  fibi  perfuadent; 
revera  autem  easdcm  Agnricorum  effe  fpecies  con- 
llat,  quas  inftruuntur  pileis  &  ftipitibus,  quaeque 
crefcunt  in  terris,  quarum  femina  in  trunco  humi- 
 Y4  do 

c)  Cl.  bern.  jussiAEUsin  Polypis  ova  feu  femina  ob- 
fervavit.  vide  D.  baeck  in  aft.  Stockh.  1746.  p>  198. 
de  Polypis. 


344        SPONSALIA  PLANTARUM. 


do  difperfe  dimidiatos  pileos  absque  ftipitibus  nafta 
iunt.  • 

§.  VII.  Semina  effe  plantarum  ova,  docet  eorian 
fnis;  omne  cnim  ovum  fobolem ,  parentibus  confor- 
mem,  producit ,  quod  etiam  femina  vegetabilium ; 
Sunt  itaquc  femina  plantarum  ova. 

Partes  ovr,  e.  gr.  Gallina,  funt  vcl  continen- 
tes  vel  contenta?.  partes  continentes  funt 
j4)  Tefia;  B)  Tunica,  feu  membrana  exterior  ovi ; 
C)  Mmbrana  anterior ,  priori  immediate  fubjecta; 
E  D  K)  Chalaza,  feu  mcmbrana,  vitellum  invol- 
vens,  convoluta  ad  Polos. 

Partes  contentje  H)  aer  intra  membranas 
exteriores  verfus  obtufiorem  ovi  apicem;  AU 
bumen  tenerius  &  cxterius  ;  K)  Albumen  fpiffius ; 
F)  Vitelius ;  G)  Hilum ,  feu  cicatricula,  in  cujus 
centro  punclum  vitae;  ut  in  Fig- II. 

Quum  ovum  gallinae  incubandum  tradimus, 
poft  duos  dics  punctum  vita?  fit  rubrum  ,  emittit 
vafa  rubra  per  vitellum,  &  tandem  totum  pullum 
ex  puncto  vita?  formari  comperimus ;  vitellus  fit 
placenta  uterina;  albumen  humor  pullum  in  ovo 
nutricns,  feu  liquamen  Amnii;  ambo  vero  mem- 
branae  Amnion  &  Cborion. 

Habet  etiam  semen  J)  Teflam.  vel  membranam 
exteriorem;  L)  membranam  vitellum  involvcntem; 
M)  vitdlum;  H)  punctum  vitae  feu  Hitum.  Fig.  III. 

Aibumen  in  feminibus  deeft,  nec  eo  opus  eft; 
humusenim,  in  qua  femen  progerminabit,  madens 
effe  debet,  fi  nutriatur  embryo  plantae ,  conf.  §.IV. 
not.  x).  Ova  etiam  pifcium  nec  albumen  habent, 
quia  perpetuo  in  aqua  fjnt.  „  Deiluente  flore,  in- 
,,tumefcere  incipit  femen,  in  cujus  fummo  fe  pro- 
„dit  veficula  (Amnion  MalpighJ  funiculo  umbili- 
,,cali  inftruda,  per  Cborion  in  adverfam  ovi  partem 
„produ6to.  Augefcente  vero  cum  ovo  amnio,  m 
jjhujus  vercice  alterum  quiddam  minutulum  con- 

,jfpici^ 


SPONSALIA  PLANTARUM.  345 


„fpicitur,  quod  itidem  indies  crefcit,  usquedum 
,,totum  chorion  ovumquc  totum  compleat;  His 
„duobus  (Amnio  &  Chorio)  in  putamina  aut  tuni- 
,,cas  feminis  cedentibus.  Logan.  exper.  9.  „  Qui- 
bus  conftat  in  femine,  a?que  ac  in  ovo,  idem  fieri; 
femina  itaque  efle  plantarum  ova,  dubio  caret. 

§.  VIII.  PJantas  exovi  vitello  provenire,  con- 
firmant  ulterius  Cotyledones ,  qua?,  quando  fcrmo  efl: 
de  vaccis  &  fimilibus  animalibus,  nihil  aliud  funfc, 
quam  multiplicata?  placentce  uterince ,  femper  fceEui 
adhcerentes,  humoremque  de  matrice  abforbcnces, 
quem  ad  nutritionem  tenerrimi  fcetus  prceparant. 

§.  IX.  Omnes  herbas  &plantas,  cum  exori- 
untur,  folia  habere  feminalia,  adeo  univerfali  tcfte 
evincit  quotidiana  experientia,  ut  nullam  omnino 
exiftere  conftet  plantam,,  hifce  non  gaudcntcm ; 
Quare  etiam  Bccrbaavius  &  Royenas  notam  hinc  ad 
omnes  claflificandas  plantas  Monocotyledones  &  Dica- 
tyledones  defumferunt ;  datur  enim  unicum  modo 
alterumve  genus  Polycotyledon,  ut  Pinus.  Haec 
folia  fcminalia  antea  totum  conftituerunt  femen, 
excepto  hiio  feu  corculo  ifto  minimo,  in  quo  pun- 
ftum  vitse,  atque  alimentum  tenerrimce  plantae  pra?- 
parant,  donec  firmiores  in  terra  egerit  radices,  non 
fecus  ac  vitellus  in  ovo,  placenta  uterina  factus 
nutrimentum  per  funiculum  umbilicalem  porrigit 
pullo;  deinde  decidunt.  Hinc  ergo  patet,  folia 
feminalia  efle  cotyledones. 

§.  X.  Quum  vero  omnes  cotyledones  prove- 
niant  ex  ovo,  vel  femine  (§.  VI.),  &  quum  omnes 
plantre  habeant  cotylcdones  (§.  praced.),  patet, 
quod  exindc  concludere  queamus,  ipfas  plantas  es: 
ovo  efle  produclas.  Nunquam  vidimus  plantam 
exorientem  carere  foliis  feminalibus,  vel  cotyle- 
donibus,  nifi  furculus  ex  trunco  aliquo,  vel  radice 
progerminaverit. 

Y  s  Prth 


3.0        SPONSALIA  PLANTARUM. 


Prolem  non  ab  ovo  tantum,  nec  a  genitura  fola,  fed 
ab  utrisqm  fimul  prodirc  probant  Animalia  bybrida, 
Ratio  &  Anatomia.    Fund.  Bot.  §.137. 

Nullum  ovum  ante  fecundationem  excludi  docet  expe- 
rientia,  adeoque  nec  ova  Vegetabilium.  Fund.  Bot. 
§•  138. 

§.  XI.  Omnia  itaque  vegetabilia  ova  habere, 
unde  excludantur,  antea  dichim  eft.  Nulluni  vero 
ovum  ante  fecundationem  excludi  poiTe ,  docet 
quotidiana  experientia;  GalJina  ova  quidem  parit, 
nunquam  vero  fecunda,  &  quce  prolem  in  lucem 
emittcre  queunt,  niu"  admiffus  fuerit  Gallus;  Nec 
rudiLapponi  uxorem  illius  fjne  viro  concipere,  pro- 
lemque  eniti  poiTe,  aliquis  unquam  perfuaferit. 

§.  XIL.  Omnem  gcnerationem  antecedere  par- 
tum,  ex  tota  conftar.  natura.  Generationem  confe- 
quentcr  in  quadrupedibus  anteccdere,  extra  omnem 
dnbitationis  aleam  pofitum  effc.  Pifces  vcro  quod 
adtinct,  generationem  earum  fubfequi  partum,  ita 
ut  gcnituram  fuam  in  ova,  pofhquam  ex  matricibus 
ejaculata  elTent,  emitteret  mas,  &  fic  eadem  pofl: 
partum  fecundarct  vulgo  pcrfuafum  efr.  Sed  hy- 
pothefis  haec  eo  citius  corruit,  quo  certius  conftat, 
recentiores  obfervalTe,  marem  pifcium  vel  uno  vel 
duobus  diebus  ante,  genituram  fuam  emittere,  quam 
femince,  marem  fubfequentes ,  avide  devorant,  & 
hoc  modo  per  os  concipiunt  ante  ovorum  paftum. 

Ampbibia  propriis  fruuntur  Jegibus  Coeunt 
enim  ut  animalia  omnia,  hoc  tamen  difcrimine, 
quod  Anguium  mas,  quemadmodum  Cancer ,  duos 
poflideat  penes,  &  Vipera  caudifona  dicta,  quatuor 
inftruatur  echinatis  penibus. 

Generatio  vqro  Ranarum  adhuc  non  difpaluit, 
nec  difpalefcere  prius  videtur,  quam  lucem  ei  ob- 

ferva- 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


34? 


fervationes  valde  expetitce,  Reaumurii,  foeneren- 
tur ,  quas  propediem  exfpeclamus.  Quod  penes 
verno  tempore  pollicibus  adnafcantur,  illaeque  per 
axillas  feminarum  fecundent,  difficile  fidem  inve- 
niat ,  in  primis  fi  analogiam  Ranarum  cum  Rajis 
conferimus;  Interim  tamen  ex  conjunftione  earum, 
partum  poft  copulam  peragi,  nulli  dubitamus. 

§.  XIII.  Ouomodo  fiat  generatio,  vel  fecun- 
datio,  innumene  fententice  Phyfiologorum  fuerunt; 
fed  aeque  ac  olim  obfcura  res  eft.  Veterum  effef- 
vefcentiis,  praecipitationibus ,  &c.  merito  fuperfe- 
demus;  acquievere  autem  hucusque  duabus  praefer- 
tim  hypothcfibus  Medici.  Prior  harvtei  fuit, 
quod  nempe  in  punfto  vitce,  vel  cicatricula  totum 
adeftet  futuri  foetus  rudimentum ,   omnibus  fuis 


genitura  maris  primum  fpiritum  adderet,  primum 
motum  vitamque  excitarct.  Se&atores  illius,  tam 
artificiofam  tamque  mirabilem  machinam,  uti  eft 
animal,  nunquam  ab  alia  machina  elaborari  &  per- 
fici  pofiTe,  inftant.  In  primcc  ergo  femincc  ovario 
]atcrct  illius  foetus;  in  illo  foetu  vel  ovo,  hujus 
foctus,  &  fic  nepotes  &  feri  nepotcs  in  infinitum. 
Verbo:  In  ovario  Evas  omnes  omnino  homines 
aderant  prceteriti,  prcefentes,  nec  non  futuri.  Sit 
hoc ,  quod  materia  efiet  divifibilis  in  infinitum, 
adeo  multos  tamen  in  uno  contineri  ovo,  fidem 
fupcrat. 

Pofterior  leeuwenhoekiana  ,  quod  cicatricu- 
la  ovi  vacua,  genitura  autem  maris  myriadibus 
vermiculorum  feminalium  referta  efiet,  qui  omnes 
in  ovarium  immiili,  omnia  perluftrarent ;  Ouando 
vero  aliquis  horum  ovum  vacuum  intrarc  pofiet, 
maneret  ibi,  crefceret  fcetusque  perfe&us  evadc- 
ret.  Seciatores  ejus,  eundem  figmentis,  quem  ex- 
perimentis  deberent ,  confecuti  funt  finem. 


&  requireretur  tantum ,  ut 


Gor- 


348        SPONSALIA  PLANTARUM. 


Gordenius  cicatriculam  cavam  effe  contcndit, 
unumque  vcrmiculum  fcminalem  eamdem  replere, 
miraque  metamorphofi  in  hominem  permutari. 

Dalempatius  vermiculos  feminales  pro  comple- 
tis  hominibus  habet,  tenui  involucro  circumdatos. 

/fndry  valvulas  imaginarias ,  &  foramina  in 
ovis  &  ccatriculas  effe  credidit. 

lAfterus  vermicuios  hos  vcnerem  tantum  ex- 
citare  ftatuit. 

Vallifmrius  eosdcm  vermiculos  genituram  pro 
lubitu  flagnantem  in  motu  tenere. 

■  Recentiores  plerique  huic  fubfcripfere  hypothefi, 
quippe  Carina,  quam  Malpighius  in  ovo  incubato 
primum  vudimentum  fcetus  efle  vidit,  vermiculis 
hifce  quam  maxime  aflimilabatur.  Sed  rem  acu 
non  omnino  tetigerunt.  * 

Primo  enim,  Vermiculi  ifti  Leguwenb&fonni  mi- 
nime  funt  animalcula,  proprio  &  voluntario  motu 
gaudentia;  fed  corpufcula  inertia,  qua?  calido  femi- 
ni  innatant,  non  fccus  ac  particulse  olcofe,  quod 
felecla  Lieberkuhnii  microfcopia  nobis  manifefle 
oftenderunt. 

Secundo.  Si  effent  vermiculi ,  ex  fententia 
Leeuwenhxkii ,  in  ovulis  metamorphofin  fubituri, 
duabus  fuis  tunicis  gaudercnt  neceffe  eft,  &  per 
eorum  depofitionem  ex  Larva  in  Pupam  &  demum 
in  Animal  perfeclum  transferrentur ;  fed  Amnion& 
Chorion  foetus,  cx  ovo,  non  ex  vermiculo,  prin- 
cipia  ducunt. 

Tertio.  Naturae  quoque  Conditorem  femper 
agere  per  compendia,  uti  neminem  facile  arbitra- 
mur  inficiaturum,  ita  nec  ullum  crediturum ,  con- 
ditorem  tot  tamque  multa  millia  animalium  ob 
unius  faltem  fortunam  creaffe. 

Quarto.  Quid  hypothefis  ha?c  ad  facilitandam 
generationem  faciat,  non  video ;  quippe  pofito, 

non 


SPONSALIA  PLANTARUM.* 


non  vero  concefib,  haec  corputcuia  elfe  vermicu- 
los ,  tunc  hi  omnino  etiam  haberent  fuos  vermicu- 
los,  ex  quibus  produ&i  eflent;  hi  iterum  alios,  & 
fic  in  infinitum,  quod  abfurdum. 

Quinto.  Placentam  uterinam  elTe  ex  vitello,  & 
vitellum  iri  ovo  fubventaneo  feu  non  fecundato  re- 
periri ,  nemo  infieias  ibit.  Si  itaque  rudimentum 
futuri  fcetus  adfcriberemus  genitura?  maris ,  tunc 
funiculus  umbiiicalis  cum  fuis  membranis  diftinctus 
omnino  efTet  a  vitello,  &  fic  communem  minimc 
cum  vitello  haberet  tunicam,  quam  tamen  poflidet. 

Quomodo  itaque  fiat  generatio ,  ignoramus. 
Dum  Equus  cum  Ajlno  coit,  fpecies  producitur  hy- 
brida,  nec  fimilis  patri,  nec  matri,  quod  tamen 
accideret,  fi  rudimentum  futuri  fcetus,  alter  fexus 
folum  proferret. 

Si  Canis  aquatica  graja,  Raj.  qvadr.  176.  a  Cane 
aquatico  aviario ,  Raj.  quadr.  177.  itfpraegnetur,  ple- 
rumque  catuli  feminei  aftimilantur  matri ,  mafcuiini 
vero  patri. 

Idem  etiam  accidere,  quum  Callina  Frislandica. 
impraegnatur  a  Gallo  Gallinaceo  vujgari,  fida  docuit 
jam  diu  experientia. 

„Mtbiops  cerdo  in  ergaftulo  Hafnienfi  detentus, 
„amore  puelke  fervas  accenfus ,  clanculum  illam 
„compreflit.  Gravida  inde,  legitimo  partus  tem- 
„pore  enixa  eft:  prolem  virilis  fexus,  quce  matrem 
„univerfo  corpore  cutis  candore  referebat,  folus 
„vero  penis  paternum  genus  nigrore  commonftra- 
,,vit.  Bartbol.  cent.  4.  obf.  5.  „  Quoe  omnia,  rudi- 
mentum  futuri  foetus  neutiquam  in  uno  tantum  fexu 
delitefcere,  evincunt. 

§.  XIV.  .Piantas  habere  ova,  quae  earum  femi- 
na  funt,  jam  antea  a  nobis  oftenfum  eft  (§.XIJ; 
Nullum  ovum.  ante  fecundationem .  excludi  pofle 

(Lqc. 


35o        SPONSALIA  PLANTARUM. 


(Loc.  cit.),  per  confequens  nec  ova  vegetabilium, 
conftat.  Ergo  planta?  fuis  etiam  inftruantur  orga- 
nis  genitalibus,  neccfle  eft. 

Omnis  Species  Vegetahilium  flore  &  fruttu  inflruitur9 
etiam  ubi  vifus  eos  non  detexit.  Fund.  Botan.  139. 

§.  XV.  Ut  penitus  gcnerationcm  plantarum 
rimemur,  e  re  eft,  ut  primum,  ubi  genitalia  col- 
locentur ,  inveftigemus.  Semina  efte  plantarum 
ova,  ex  dictis  conftat  (§.  VII.,),  &  ubicunque  ova 
fecundata  emergunt,  ibi  eflc  organa  genitalia  quce- 
renda,  ex  prcecedenti  patet.  Genitalia  itaque  plan- 
tarum  indagabimus,  ubi  femina  produc untun  be- 
mina  carum  profcruntur,  ubi  llos  &  fructus  (p.  ex- 
perient.);  Ergo  flos  &  fructus  genitalia  funt  plan- 
tarum. 

Negarunt  nonnulli  certis  vegetabilibus  femina 
&  flores : 

Tournefortius  femina  in  algis  &  muscts,  vel 
ut  vocantur ,  in  infimis  gradibus  vegetacionum ; 
hinc  ipfi  claffis  XVI.  de  plantis ,  qua  florihus  carent 
&  feminibus  donantv.r ;  &  claff.  XVII.  de  plantis,  qua- 
rum  flores  cjf  fructus  vulgo  deflderantur.  Hinc  etiam 
recentiores  argumenta  fua  contra  fruclification-m 
defumferunt.  Minutiffirnis  vero  herbis  florem  & 
fruftum  negare,  quamdiu  eosdem  apud  omnes  ma- 
jores,  quee  fub  oculos  cadere  queunt ,  inveniat, 
nec  fani  cerebri  aut  hominis  eft.  Idem  fane  eifct, 
ac  fi  de  Acaro  minimo  concluderemus,- nec  habere 
pedes,  nec  oculos ,  nec  os,  nec  genitalia,  quia 
eadem  nudis  oculis  detegere  nequeamus. 

Bobarlius  femina  filicum  difleminavit ,  &  ex- 
ceverunt.  Florem  filicis  vidit  Plumierus ,  qui 
etiam  facillime  in  trichomane  Linnai  inveftigari 
poteft. 


Semina 


SPONSALIA  PLANTARUM.  351 


Semina  muscorum  aeflate  calida  veluti  farinara 
volatilem  dilpergi,  oculis  videmus,  &  in  polytri- 
chis  clara  figna  fcxus  alterius  haurire  poilumus. 

In  lycopodto  (Flor.fnec.  863.)  obfervavit  Do- 
minus  Prafes  alias  partes  fariniferas,  alias  femini- 
feras,  figna  omnino  floris  &  fru&us. 

Reaitmurius  fruclificationem  in  algis,  e.  gr.  in 
Fucis  vidit. 

Stamina  cum  piftiliis  in  juncermannia  (Flor. 
fuec.  930.)  numeravit  Dominus  Prccfcs. 

Vallifnerius  in  lemna,  calicem,  ftamina,  pi* 
ftillum,  capfulam  &  femina  depinxit. 

Michelius  fungorum  ftamina  numeravit  haud 
infrequcnter.  (Micb.  gen.  tab.68.  D.J.K.E.)  Se- 
mina  fungorum  humo  credidit,  qua?  inde  germina- 
bant.  (Loc.  citat.  Tab.73.  fig.i.  ad  17.  &tab.-j^. 

/:  1-15J 

Hinc  ergo  in  mfimis  hifce  gradibus  vegetatio- 
num  florem  &  fruftum  adelfe  concludimus,  quam- 
vis  ob  parvitatem  adhuc  a  Botanicis  non  diftin&e 
perfpecti  fint.  Verbo:  nullum  unquam  evidens 
exemplum,  aliquam  plantam  flore  &  fruftu  carere; 
hifce  ergo  partibus  elTentiam  plantarum  addixit 
Dominus  Prafes.  (Sy/l.  Nat.  obf.  veget.  §.67.  Fund. 
Botan.  %.  880 

Flos  omnem  fruUum  antecedit,  ut  generatio  partum. 
Fund.  Botan.  §.  141. 

§.  XVI.  Experientia  magiftra  docct,  florem 
femper  antecedere  fruftum,  ut  generatio  partum 
(§.  XII.),  ita  ut  ne  unicum  exemplum  in  quodam 
individuo  contrarium  evincat. 

colciiicum  autumno  apud  nos  florefcit,  fru- 
fhis  vero  cum  caule  &  foliis ,  fequenti  aeftate  men- 
fibus  Majo  &  Junio  apparent.. 

CQRY- 


352        SPONSALIA  PLANTARUM. 


corylus  primo  vcre  flores  induit,  nuces  vero 
Augufto  maturefcunt.  Vcrbo :  femper  flos  fru- 
ctum  antccedit ,  ne  unico  quidem  excepto. 

Fructificatio  itaque  continet  genitalia  plantae;  Flos  attum 
gencrationis ;  Fructus  aittem  partum.  Fund.  Botan. 
§.  142.  . 

§.  XVII.  Quum  omnis  gcneratio  antecedat  par- 
tum  (§.  XII.),  &  omnis  flos  fructum  (§.  praced.) ; 
tyquitur,  ut  flori  fecundationem  ,  fruclui  vero  par- 
tum,  attribuere  debeamus. 

Omnis  Flos  Antheris  &  Stigmatihns  componitur.  Fund. 
Bot.  §.  140. 

§.  XVIII.  HincTLOREM  dennimus  per  orgar.a 
genitalia  plantie,  fecundationi  infervientia;  fru- 
ctum  vero  per  organa  genitalia  partui  infervientia. 

Multum  fane  de  definitione  floris  altercati  funt 
Botanici.  Effentiam  floris  in  fuperbiente  corolla 
(EEE  fig.  I.)  collocarunt  haud  pauci;  Quam 
fententiam  amplexus  Knaatius  fiores  apetalos  un- 
quam  dari  negavit.  Experientia  vero  &  autopfla 
ducibus,  plantas  haud  infrequenter  occurrere  patet, 
quarum  aliae  calice  (D  D  D)  deitituuntur,  ut  TuH- 
pa,  Fritillaria  &c.  alia?  corolla,  ut  Gramina,  Typha, 
Sparganium,  Pinus;  Alise  filamentis  ftaminum  (B), 
ut  Arillolochia;  Alia;  demum  jlylo  f/3),  ut  Tulipa, 
Parnajjia.  Omnes  vero  flores,  &  tot  quot  unquam 
exiftunt,  aut  Antheris  (C)  inltruuntur  aut  Stigma- 
tibus  (7),  aut  ambobus  fimul  ornantur,  ita  ut  in 
unaquaque  fpecie  vegetabilium  antheras  adeffe  vel 
ftigmata,  &  in  hifce  ergo  partibus  conftituendam 
efle  effentiam  floris  (conf.  Fund.  Botan.  §.  88.)  >  ne' 
mo  non  videat.  Si  itaque  florem  invenimus  an- 
theriferum,  ftigmatibus  vero  deftitutum,  non  vano 

cona- 


SPONSALIA   PLANTARUM.  353 


conamine  alium  inveftigahimusflorem,  aut  ineadem, 
aut  in  planta  alia  ejusdem  •fpeciei ,  qui  ftigmatibus 
aut  cum  antheris  fimul,  aut,  uti  plerumque,  fine 
lis,  gaudet. 

pontedera  ex  auetoritate  Horti  Malabarici 
dari  plantas  antheris  deftitutas  contendit,  e.  gr. 
Todda-panna  ,  Mallam*  Toddali ,  Nceli-tali.  Sed 
numerus  antherarum  in  hac,  qua;  eft  Antidefma, 
sn  illa,  qua?  eft  Celtis ,  in  ifta,  qua?  Cycas ,  hodie 
Botanicis  innotuit. 

Hinc  errorem  illum  Rivini  feftatorum  perfpi- 
cimus,  quum  necraria  in  Helleboro ,  Nigelia,  Pajf- 
flora,  ioco  florum  aifumferint,  cum  tamen  nec  gau- 
tJeant  propriis  piftiliis,  nec  antheris  hxc  corpora. 

§.  XIX.  Ad  aclum  fecundationis  duo  omnino 
requiruntur,  organa  nempe  genitalia  utriusque  fe- 
xus,  quia  horum  alterum  fexum  propagare  nequit 
{^§,  XI.  ),  in  flore  peragitur  actus  fecundationis 
("§.  XVII.),  ergo  in  flore  adelfe  debent  organa 
genitalia  utriusque  fexus.  Obferves  tamen,  quod 
non  femper  in  uno  eodemque  flore  fint  organa  ge- 
nitalia  utriusque  fexus.  Sufficiat  ,  quod  in  uno 
flore  adfint  ofgana  genitaHa  mafculina,  in  altero 
feminina  (confer.  §.  XV.) 

§.  XX.  Cum  omnis  planta  fua  proferat  femi- 
na,  quibus  foboles  propagari  queat  (§.  VII.  ,); 
nullum  vero  ovum  ante  fecundationem  excludi 
pofiit  (§.  XI.);  ergo  fecundatio  acque  neceflaria 
eft,  ac  ipfa  femina.  Hlnc  patet,  organa  genitalia 
utriusque  fexus  fecundationi  infervicntia  omnino 
neceflaria  effe  (§.  XIX.),  fi  perfe&us  exiftat  flos ; 
&  (ic  funt  eflentialia.  Nullas  vero  partes  effen- 
tiales  floris  invenimus,  nifi  antheras  &  ftigmata 
(§.  XVIII.);  ergo  bae  partes  funt  organa  genitalia 
utriusque  fexus,  fecundationi  infervientia. 

Tom*  L  7«  Antbe* 


v 


354        SPONSALIA  PLANTARUM. 


Antheras  ejfe  plantarum  genitalia  Mafculina  &  earum 
Pollinem  veram  genituram,  clocet  EJfentia,  Prace- 
dens ,  Situs ,  Tempus ,  Loculamenta,  Caflratio ,  Fi- 
gura  pollinis.    Fund.  Bot.  §.  143. 

§.  XXI.  Genitalia  mafculina  animalium  diver- 
fa  omnino  funt;  Alia  enim  gaudent  pene,  ut  qua- 
drupedia  ,  aves ,  ferpentes ,  pifces  plngiuri ,  infecta  & 
vermes ;  Alia  eodemcarent,  ut  pifces  plerique,  Con- 
cha;  Alia  veficulas  habent  ferainales,  ut  maxima 
pars  qundrupedium:  Alia  iterum  non ,  ut  Canes; 
Alia  tefticulos  poflident  diftinctiflimos  a  veficulis, 
ut  quadrupedia;  Alia  eadem  in  unum  corpus  coalita 
oftendunt ,  ut  pifces. 

Noftra  afferta  heec  funt,  quod  anthera?,  florum 
organa  genitalia  mafculina,  nihil  aliud  fint,  quam 
corpora  praeparantia  &  includentia  genituram;  funt 
itaque  hse  antherte  tefliculi  una  cum  veficulis  fe- 
minalibus ,  &  pollen  earum  genuina  plantarum 
genitura,  refpondens  corpufculis  fub  nomine  ver- 
miculorum  propofitis  in  regno  animali. 

§.  XXII.  Veritatem  hanc  (%.praced.)  probant 
Primo,  Pracedentia.  Antherae  enim  &  earum 
pollen  femper  fructum  antecedunt.  Quando  fruclus 
femina  fua  emittit,  maturus  eft;  Ita  etiam  cum 
antheris  fefe  habet,  quippe  cum  antherae  pollen 
demittunt,  ad  maturitatem  pervenerunt,  omneque 
officium  abfolverunt,  pollen  tamen  femper,  cum 
flos  adhuc  viget,  efflatur,  &  inutilis  deinde  deci- 
dit  anthera. 

Secundo,  Situs.  Anthera  ita  femper  colloca- 
tur,  ut  ejus  pollen,  tanquam  genitura,  piftiilum, 
A  Fig.  I.  feu  organon  genitale  femineum  pertin- 
gerequeat;  Aut  enim  ftamina  (F)  piftillum  circum- 
dant,  ut  in  floribus  plerisque;  aut  fi  piftillum  ver- 
fus  latus  fuperius  inclinat,  ftamina  fubfequuntur, 
ut  in  Didynamia;  aut  fi  piftillum  nutet,  ftamina 

adfcen- 


SPONSALIA  PLANTARUM.  355 


adfcendunt,  ut  in  Vajjiis  &  Pyrola  flaminibas  adfcen* 
dentibus,  pijlillis  declinatis  (Flor.  fuec.  330J 

Tertio,  Tempus.  Antherae  &  ftigmata  eodem 
oranino  tempore  vigent,  &  hoc  non  folum  quando 
unum  eundemque  florem  occupant,  fed  &  cum  di- 
ftinctis  gaudent  thalamis,  adeo  ut  Coryli,  Betula, 
y//m  longilTima  amenta,  nunquam  pollen  anthera- 
rum  fjarum  projiciant,  antequam  ftigmata  infra 
habitantia  progerminarunt. 

cann arts  mas  minime  pollen  demittit,  ante- 
quam  piftilla  in  feminis  apparcnt. 

Quarto,  Locuhmenta.  „Antheras  renum  mu- 
,,nus  pn-eftare,  alimenta  ex  partibus  aliena  purgan- 
,,tes ,  fibi  perfuafit  Tournefortius  ,  Ifag.  159.  &  quod 
„minus  apti  continet  planta  alimenti,  in  fe  reci- 
,,pere,  earumque  valvulas  a  congeftis  excrementis 
,,diduci,  perperam  ftatuit  Idem  p.jo. 

ponteder^e  fententia  eft,  quod  ,,antherne  nil 
„aliud  iint,  niii  utriculorum  congeries,  qui  pecu- 
,,liarcm  fuccum  excipiunt,  &  dein  per  filamenta 
„ad  receptaculum  transmittunt,  a  quo  embryoni 
,,fubminiftratur ;  vid.  Antbol.  67.  Sed  obftat  tota 
Dioecia,  figura  pollinis,  artificialis  fecundatio,  ca- 
prificatio,  palmce  cultura. 

Si  vero  antheras,  antequam  pollinem  demit- 
tant,  difiecamus,  easdem  tam  miririce  &  artificiofe 
ftruftas  efle  comperimus,  quam  unquam  Pericarpia 
ipfa.  Intus  enim  vel  funt  uniloculares ,  ut  Mercuria- 
lis;  vel  biloculares ,  ut  Helleborus ;  vel  triloculares, 
ut  Orcbis;  vel  quadriloculares ,  ut  Fritillaria;  atque 
dehifcunt,  vel  longitudinaliter ,  ut  Leucojum;  vel  ad 
bafinper  partes  feu  valvulas  difcedentes,  ut  Epime- 
dium;  vel  ab  apice,  ut  Galanthus;  vel  duobus  ro- 
ftris,  ut  Vaccinia,  Ericce,  Pyrolce,  Andromeda. 

Quinto,  Caflratio.  Si  antheras  alicujus  plantse 
uniflorce  auferamus ,  & ,  ne  aliqua  alia  ejusdem  fpe- 

Z  2  ciei 


35<5        SPONSALIA  PLANTARUM. 


ciei  adftet,  curemus,  abortit  fruftus,  vel  faltem 
ova  profcrt  fubventanea,  quod  adeo  certum,  ut 
quisque  nullo  non  llicceflu  id  experiri  queat. 

Sexto,  Figura  pulvcris  fat  folide  evincit,  pol- 
linem  iftum  non  fortuito  conflatum  efle,  aut  ab 
ariditate  antherarum.  Malpigbius ,  Greivius,  Mori- 
landus ,  Geoffroi  (adis  Parif.ijn.  p.  210.),  qui  fi- 
guram  harum  particularum  oculis  vidcrunt  armatis, 
omnes  particulas  inter  fe  ex  afle  arquales  cxperti 
funt,  in  diverfis  autem  gencribus  tanta  quoad  figu- 
ram  gaudere  diflerentia,  quantam  umquam  pofli- 
dent  ipfa  femina.  E.  g.  In  HeUanibo  particulae  pol- 
linis  funt  globofai  &  echinata?;  In  Geranio  pedunculo 
unijloro  aflimilantur  perforato  globulo  focali;  In 
JMalvis  ut  rota  apparent  dentata;  In  Ricino  for- 
mam  referunt  grani  tritici;  In  Viola  tricolore  funt 
angulata?;  In  Zea  comprefla;,  laives;  In  Borragine 
convoluta  philyra  ;  In  Narcijjo  reniformes  ;  In 
Sympbyio  globuli  didymi ,  &  in  aliis  aliter. 

Pollen  antherarum  quoad  genituram  refpondet 
vermiculis  ita  diftis  Leeuivenbcekianis ;  ftigma,  quod 
hocce  recipit,  femper  madefcit,  ut  pollen  illatum 
flatim  adhcereat. 

Notatu  fane  dignx  funt  obfervationes  Clarifli- 
mi  Botanici  bernhardt  jussi^i  de  Acere.  Micro- 
graphi,  qui  pollen  antherarum  Aceris  examinarunt, 
idem  formam  crucis  referre  delinearunt.  Sed  Do- 
minus  Jujficeus  formam  ejus  efle  globofam  expertus 
eft;  ut  vero  particula;  pulveris  humidum  aliquod 
attingant,  in  quatuor  valvulas  ad  formam  crucis 
exfiliunt.  Qua;  obfervationes  anfam  hujus  conclu- 
fionis  fuppeditant,  quod  nempe  particulse  ifta;  pol- 
linis  fint  globuli  intus  cavi,  aliquid  peregrini  in  fe- 
fe  continentes;  quam  primum  vero  humidum  libant 
globuli  cavi,  difliliunt,  &  contentum  illud  tenuifli- 
mum  emittunt;  quai  obfervatio  non  parum  lucis 

addit 


SPONSALIA  PLANTARUM.  357 


addit  generationi  animalium  ex  analogia  ad  vermi- 
culos  feminales. 

Omnia  itaque  hcec  inter  fe  collata,  antheras 
effe  organa  genitalia  mafculina,  earumque  pollen 
veram  genituram,  fatis  fuperque  teflantur. 

§.  XXIII.  Cum  in  omni  flore  anthene  &  ftig- 
rnata  organa  fint  genitalia,  fecundationi  infervien- 
tia  (§.  XX.) ,  &  antherae  organa  genitalia  mafculi- 
na;  quilihet  hinc  videtftigma,  quod  floris  alteram 
partem  eflentialem  conftituit,  organon  efie  genitale 
femininum.  Hoc  fequentibus  etiam  corroboremus. 

Stigmata,  germini  ubique  annexa,  effe  genitalia  femi- 
nea,  probant  EJfentia,  Pracedentia,  Situs ,  Tempus, 
Decidentia,  Abfciffio.  Fund.  Bot.  §.  144. 

§.  XXIV.  Piftilli  partes  tres  funt:  Germen  (» 
Fig.lIL),  Stylus  (/3)  &  Stigma  (y),  Fund.  Bot. 
§.  86.  Germen  in  flore  femper  imperfeclum  &  imma- 
turum  efr,  fiquidem  rudimentum  futuri  fcetus ;  Sty- 
lus  nulla  pars  effentialis  eft,  quandoquidem  in  mul- 
,tis  plantarum  fpeciebus  dcfideratur  (§.  XVIII.); 
Germen  vero  fructum  nunquam  ad  maturitatem  pro- 
fcrre  poteft,  nifi  cum  ftigmate  flori  infit.  Hinc 
ergo  fequitur,  quod  fligma  iHa  floris  pars  fit,  quae 
impra?gnationem  fufcipit,  cui  vulva  in  animalibus 
majcribus  &  plerisque  refpondet.    Hasc  evincunt 

Primo,  Situs;  ftigma  enim  femper  ita  colloca- 
tur,  ut  antherae  una  cum  fua  gcnitura,  polline, 
idem  attingere  queant,  ut  §.  XXII.  n.  3.  oftenfum 
eft.  Idcm  porro  ftigma  propriam  femper  &  pecu- 
lian  m  habet  figuram ,  adeo  ut  in  plerisque  plantis 
(quamvis  non  femper  in  omnibus)  DUPLExfit,  quan- 
do  fruclus  eft  bilocularis,  ut  in  Perfonatis  &  Umbel- 
latis;  triplex,  ut  in  Liliaceis  trilocularibus ;  e>UA- 
druplex  ,  ut  in  Pamaffia  quadriloculari  ;  quintu- 
plex,  ut  in  quinquelocularibus  auC  pentafpermis, 

Z  3  *  Gera- 


358        SPONSALTA  PLANTARUM. 


Geranio,  Pyrola ,  Oxalide;  sextuplex,  ut  in  Afaro 
fexloculari;  oecuplex,  ut  in  Phytolacca  deccmlo- 
culari;  mui.tiplex,  ut  in  Malvis  multilocularibus, 
vel  in  Papavere ,  totidem  receptaculis  feminum  in- 
ftrudo ,  videre  licet. 

Secundo,  Tempus.  Eodem  omnino  tempore, 
quo  anthera?,  vigent  etiam  ftigmata.  ,,Quo  die  in 
„7f?tf  antherae  difrumpuntur ,  &  in  aere  fefe  pen- 
,,dulas  produnr,  codem  cernuntur  etiam  fafciculi 
„fty]orumque  extremitates ,  ex  fpica;  integumentis 
„fe  in  ai:re  protrudentes.    Logan.  exp.  8. 

Tertio  ,  Deridentia.  Stigmata  in  plantis  pleris- 
que.  ur  munere  lio  perfuncta  funt,  quema'!modum 
anthera?,  decidunt ,  quod  f  gnum  eft  luculennffi- 
mum  ,  ftigmata  ad  maturefcentinm  fruftu?  nihil  con- 
tribuere,  fed  generationi  t3ntum  infervire. 

Quarto,  AbfciJJio.  Si  enim  ftigma,  antequqm 
genituram  antherarum  conceperit,  diffecetur,  p'-n- 
ta  cafirrata  a  parte  feminina  evadit ,  fruftusque  fem- 
per  perit.  Stigma  itaque  partem  conceptionis  fe- 
Hiina?  elTe,  hinc  fatis  demonftratur. 

Stigma  floris  duas  praiterea  fingulares  habet 
proprietates,  quod  nempe  femper  Epidermidis  ex- 
pers  fit,  nec  cortice  gaudeat,  ut  cetera?  partes,  & 
deinde  femper  bumore  madeat.  Hinc  etiam  conftat, 
argumenta  Cl.  Pontedera  nil  contra  nos  valere. 
Ille  enim  generationem  opnugnaturus ,  vim  fuae 
fententiae  ab  umbellatis  defumfit,  quarum  cum  fta- 
mina  apparent ,  ftyli  adhuc  non  excrevere  ;  Aft 
ftigma  eft  pars  illa  generationi  inferviens,  minime 
vero  ftylus;  hic  enim  in  multis  abefle  poteft.  quip- 
pe  eflentiam  floris  non  conftituit.  Sufficiat  ita- 
que,  quod  ftigmata  in  umbellatis  eodem  cum  an- 
theris  tempore  vigeant.  ftylus  vero  umbellatarum 
poft  concentionem  elongetur,  quemadmodum  &  in 
Acere  cernitur. 

Gene* 


SPONSALTA  PLANTARUM.  359 


Cenerationem  vegetabiliwn  fieri  mediante  genitura  An- 
therarwn  illapfu  fupra  ftigmata ,  dictitat  oculis ,  Pro- 
portio  ,  Locus ,  Tempus ,  Pluvia ,  Palmicola ,  Flo- 
res  nutantes  ,  fubmerji ,  Syngenejia  fruflranea ,  immo 
omnium  Florum  genuina  confideratio.  Fund.  Bot. 
§•  H5- 

§.XXV.  Generatio  itaque  plantarum  fit,  quan- 
do  tefticuli,  vel  anthera?,  genituram  fuam  vulvas 
femineae  vel  ftigmati  infpergunt  (§.  XXII.  fqqj. 

Quo  potiflimum  modo  generatio  in  regno  ani- 
mali  fiat,  adhuc  non  fatis  conftat  (§.  XUIO;  Quod 
vero  genitura  maris  vulvam  femineam  attingat, 
dubio  caret,  fi  alias  fecundatio  peragatur.  In  re- 
gno  vegetabili  ope  aeris  fertur  Pollen  genitalis  in 
humida  vulvae  ftigmata,  ubi  rumpitur  &  dimittit 
contentum  tenuiflimum,  quod  fecundationem  cauf- 
fatur. 

Ita  fefe  in  plantis  habere,  diflitat 

Primo,  Oculus.  Flore  florefcente  &  polline 
antherarum  volitante,  quod  ftigmati  pollen  inhae- 
reat,  prima  fronte  obvium  eft. 

vioLiE  tricoloris  C  Baub.  flos,  hoc  jucun- 
do  fpectaculo  oftendit:  flore  nempe  vix  adhuc  ex- 
plicato,  virgineam  vulvam  lafcive  hiantem  ,  globi 
inftar  concavi,  &  ad  latus  aperti,  albam  &  niti- 
dam;  fimul  ac  autem  genituram  fuam  projecerunt 
quinque  ejus  inter  fe  affincs  mariti,  totam  vulvam 
farina  genitali  repletam,  colore  fufco  defpurcatam 
obfervabis,  tuba  tamen  exiftente  clara  &  pelluci- 
da.  Ante  hanc  fecundationem  fi  comprimas  vul- 
vam,  exftillabit  liquor  quidam  lacunarum  mclleus, 
qui  farinam  iftam  gei  italem  retinet ,  attrahit  & 
forte  extrahit.    Flor.  lapp.  276. 

gratiola  oeftfo  venereo  agitata,  piftillum  ftig- 
mate  hiat,  rapacis  inftar  draconis,  ni!  nifl  mafculi- 
num  pulverera  affeclans ,  at  fatiata  riclura  claudit, 

Z  4  deflo- 


3<5o        SPONSALIA  PLANTARUM. 


deflorefcit,  fecundata  fru&um  fert,  Hort.  Cliff.  o. 
&  in  aliis  alitcr. 

iris  particularem  nobis  oftendit  ftrufturam; 
ftigmata  enim  fefe  dilatantia  anthcras  omnino  ope- 
riunt;  iHum  tamen  ad  petala  referunt  fitum,  ut, 
aura  fubeunte  ftigmata,  pollen  pcr  rimas  illorum 
afcendat. 

campanula  a  ceteris  in  eo  differt,  quod  pul- 
vis  lateri  hifpidi  ftyJi  adfigatur,  &  exinde  per  cer- 
tos  canales  ftigmati  communicetur. 

syngenesle  ftigmata  pcr  cylindrum  anthera- 
rum  furgunt;  quum  itaquc  cmergit  Itigma,  femper 
genituram  fccundantem  fccum  fcrt,  unde  fecunda- 
tio  hic  raro  fallit.  • 

Secundo,  Proportio.  Plerumque  ftamina  &  pi- 
ftilla  eandem  ferunt  altitudinem,  ut  eo  melius  ad 
ftigma  pollen,  mediante  vento,  accedat,  in  qui- 
busdam  vero  non,  ubi  fingularis  obfervatur  pro» 
ceffus  fecundationis. 

GERANIUM  (inquinans )  cal.  monophyllis :  florentibus 
ereftis,  foliis  fubcordatis,  Hort.  C/i^.345.  ubi  piftillum 
ftaminibus  minus  eft,  flores  ante  florefcentiam  pen- 
duli  funt;  inftante  vero  florefcentia  eriguntur,  ut 
pulvis  horizontaliter ,  ope  ventorum,  ad  ftigma 
perveniat ;  at  poft  peraclam  venerem  nutant  ad 
inaturefcentiam  usque  fruftus,  qua  inftante,  fefe 
iterum  erigunt,  ut  femina  facile  difpergantur ;  Idem 
in  Claytonke  fpecie,  Limnia  di6ta,  confpicitur. 

dianthus  haud  raro  piftilla  fert  ftaminibus  lon~ 
giora,  flos  autem  non  nucat,  piftilla  ergo,  cornuum 
inftar  arietis,  retorquentur  verfus  antheras. 

nigella  arvenfis-  cornuta  C.  Baub.  145.  cujus 
cum  flos  primum  expanditur,  quinque  piftilla  erecta 
ltaminibus  longiora  funt;  flore  .autem  bene  expli- 
cato  retorquentur  ftyli ,  ut  circumpofitos  piftillis 
maritos  attingant;  accepto  vero  polline,  iterura 
devantur  fcmperque  raanent  erecli, 


SPOXSALIA   PLANTARUM.  36*1 

In  TAMARINDO,    PASSIFLORA  &  CASSIIS  eodem 

fere  modo  reflectuntur  ftyli  verfus  antheras. 

Tercio ,  Locus.  Etenim  ftamina  pierumque 
piftillum  ambiunt,  ut  ventorum  ope  femper  quid- 
quam  pulveris  attingat  ftigma. 

didynamia.  Planta?,  qux  flores  habent  ereftos 
ad  angulum  acutum  a  caule  diftantcs,  ftamina  fua 
&  piftilla  ad  labium  fuperius  flcclunt,  ubi  ftigma, 
inter  antheras  collocatum,  ab  imbribus  plerumque 
tegitur. 

diadelphje,  quce  flores  tenent  plerumque  ad 
angulum  acutum  a  linea  perpcndiculari  nutantes, 
ftamina  & piftiih  ferunt  declinata  intra  carinam  co- 
rollce  compreifam ,  ut  eo  facilitetur  fecundatio, 
vexillo  pluvias  arcente. 

monoecl*:  flores  mafculi  plerumque  fupra  flo- 
res  femineos  collocantur,  ut  pollen  eo  melius  in 
piftillum  decidat,  e.  gr.  Carex,  Zea ,  Coix ,  Sparga- 
nium,  Typba,  Xanthiwn,  Ambrofla,  jatropba ,  Sa- 
gittaria,  Myriopbylhim ,  Ricinus,  paucis-  tamen  ex- 
ceptis,  quarum  inter  alias  multas  numeramus  Pinwn 
&  Abietem,  in  quibus  anthera?  quam  rna.\ime  redun- 
dant,  adeo  ut,  fi  arborem  feriat  animal  aut  ven- 
tus,  pollen  inftar  fumi  furfum  volitare  cernamus; 
taro  quoque  copiofus  eft  pulvis,  ut,  fi  fub  flore- 
fcentia  Pini  Abietis ,  aut  juniperi  pluvia  cadit,  an- 
nulis  fulvis  ftagnantium  aquarum  ripae  pingantur 
polline  harum  luteo. 

teucrium  (ftavwn).  CB.  24^.  Hort.  UpfaU  160. 
«.5.  profert  corollas  flavas,  quarum  laciuise  dusfupe- 
riores  adfcendentes  tamquam  digiti  comprimunt  an- 
theras,  filamentis  nutantibus  infidentes,  ad  ftigma, 
ut  pollen  genitalis  tangat  ipfam  vulvam;  abfoluta 
vero  fecundatione  adhuc  per  aliquot  dies  tegunt  & 
fovent  ftigma,  novamve  nuptam,  dein  difcedunt 
Jaciniae  hai  corollce,  nec  amplius  curam  gerunt  ma* 
trimonii. 

Z  5  VERA- 


3<fe        SPONSALIA  PLANTARUM. 


veratrum  florcs  fuos  mafculos  inferius  locatos 
quidem  tenet;  attamen  flores  reliqui  &  fuperiores 
omnes  hermapbroditi  funt,  quam  ob  rem  flores  ma- 
fculi,  utpote  minus  neceflarii ,  inferius  pofiti  funt. 

Quarto ,  Tempus.  Primum  hic  attendendum 
venit,  quod  ftamina  &  piftilla  una  proveniant,  non 
folum  dum  unum  eundemque  florem  occupant,  fed 
&  ubi  alii  flores  funt  mafculi,  alii  feminei  in  eadem 
planta,  exceptis  tantum  pauciflimis. 

Summi  Conditoris  mifa  in  Jatropha  &  Mufa 
inftitutio,  fcitu  fane  digna  cft. 

jatropha  foliis  pahi  atis  dentatis  retrorfum  acu- 
leatis ,  Hort.  C/zjf.  445.  corymbum  tenet,  cujus  pri- 
mae  dichotomia;  ferunt  flores  fcmineos,  qui  flore- 
lcentes  maritos  uno  alterove  die  antecedunt;  fub- 
fequentes  vero  dichotemia?  alios  emittunt  flores, 
eosque  mafculos  ,  at  horum  poJine  prcecedentes  fe- 
nrinei  flores  fecundari  nequeunt,  cum  defloruerint 
ante  horum  explicationem ,  adeoque  abortiunt  fe- 
minei  flores,  nifi  ex  alio  corymbo,  floribus  mafcu- 
]is  fupcrbiente,  poflinem  accipiant. 

musa  fpadicem  producit,  ducentis  fsepe  fuper- 
bientem  germinibus;  horum  pauci  flores  feminei 
per  aliquot  dies  curfum  abfolvunt ;  peracla  florefcen- 
tia  femineorum  florum,  fuccedunt  mares,  qui  vi- 
ritim  florefcentiam  ad  maturitatem  fruftus  usque 
producunt,  in  fruclibus  vero  nullum  omnino  femen 
invenies.  ,,Semina  plane  dencere  in  Mufa  ftatue- 
,,runt  Horti  Malabarici  Auclores,  quod  mihi  plane 
,,paradoxon ;  cum  autem  viderim  primi  matrimonii, 
,,primorumque  florum  feminas,  maritorum  fuorum 
,,officio  deftitui,  &  maritos  fequentis  thalami  ad 
„pofielTa  venire,  perceptaque  gaudia  feros,  intel- 
„lexi,  nulla  unquam  fcmina  in  hac  fpecie  proditura, 
„nifi  plurcs  piantce  fimul  pofitse  eodem  fere  tem- 
„pore  florerent,  &unatumin  alteram  agerepoffet, 


SPONSALIA  PLANTARUM.1  363 


Muf.  Cliff.  36.  Unum  adhuc  in  Mufa  jucundum  oc- 
„ci  rrit  fpeiftaculum,  quippe  ,,hasc  duplices  fert 
„flores  inter  fe  diverlbs  in  eadem  planta,  quorum 
,,alii  fecundi  a  parte  feminina,  alii  a  mafculina, 
„funt;  fed  hi  a  parte  feminina,  illi  vero  a  parte 
,,mafculina  fteriles,  ergo  alter  flos  erit  mas,  alter 
,,femina.  In  hac  itaque  fine  exemplo  fe  offert  fpe- 
„cies  polygamia?;  ubi  duo  diverfa  conjugia  inter 
„fe  coire  queunt,  &  unica  uxor  maribus  inanibus 
,,nupta,  araplectitur  alterius  femins  maritos,  quum 
„mariti  ifti  cum  uxore  fterili  jun&i  funt.  Muf. 
CHff.  35- 

acer  (platanoidei)  Fl.  Suec.  303.  Arboris  herba 
laftefcens  producit  corymbos  dichotomos,  in  qui- 
bus  alii  flores  Hermapbroditi  feu  a  parte  feminea 
fteriles,  alii  vero  flores  Hermaphroditce  feu  a  parte 
mafcula  fteriles. 

Alterum  quod  de  tempore  obfervari  meretur, 
eft,  ubicunque  flores  mafculi  diftinclis  a  femininis 
gaudent  thalamis,  aut  in  eadem  aut  diverfa  planta, 
&  ubi  mafculi  flores  nec  perpendiculariter  fupra  fe- 
mineos  erefti  funt;  ibi  florefcentia  ante  foliorum  ex- 
ortum  peragatur  necefle  eft,  ne  foliis  intervenien- 
tihus  inhibeatur  fecundatio,  e.  gr.  in  Moro,  Vifco, 
Alno,  Betula,  Carpino ,  Fago ,  Qiiercu,  Corylo ,  $u- 
glande;  nec  non  in  Salice,  Hippophaet  Myrica,  Po- 
pulo ,  Mercuriali  perenni,  Fraxino. 

Quintp,  Pluvia.  In  omnibus  fere  floribus 
confpicitur,  quomodo  urente  fole  fefe  expandunt, 
vefpertino  vero  tempore  &  aere  humido,  flofculos 
complicant,  ne  aqua  pollen  antherarum  attingat  & 
coagulet,  quo  fafto,  ad  ftigmata  efflari  nequit ;  at 
ftigmate,  mirumfane!  femel  fecundato,  nec  vefpe- 
re  nec  pluvia  ingruente  fefe  contrahunt  flores. 

Flores  antheris  teclis  nunquam  noclu  compli- 
cantur,  e.  gr.  Didynamia,  Diadelphia. 

SECA- 


3&T      SPONSALIA  PLANTARUM. 


secale  florens  antheras  filamentis  infidentes 
exferit,  quo  ternpore,  fi  pluvia  cadit,  po!!en  con- 
globatur,  bincque  annonam  diificilem  auguratur 
agricola,  nec  immerito;  grana  enim  imminuuntur 
exinde,  quod  plerique  flofculi  abortum  pafli  fint. 
vid.  iter  Gothland.  305. 

hordf.i  autem  anthera?  ita  intra  glumam  pro- 
priam  jacent,  ut  aquae  non  pateat  aditus. 

cerasi  &  pVRr  florefcentia  inftante  fi  pluat, 
mox  florum  cafum  eorumque  abortum  metuit  hor- 
tulanus,  &  expericntia  fidem  facit  diclis ;  pulvis 
enim  combibitur;  citius  tamen  hocce  in  Cerafo, 
quam  Pyro,  accidere  folct,  quippe  omnes  antheras 
florum  Cerafi  fimul  &  femel  pollen  emittunt,  in 
Pyro  vero  non  item. 

Sexto,  Palmkolas  palmarum  fpadices  mafculos 
divellere,  eosdemque  fupra  feminas  collocare,  me- 
moriae  mandarunt  Theopbraflus ,  Plinius  ,  Profper 
Alpinus ,  Tournefortius >  Kampferus ,  alii,  quo  negle- 
clo,  dactyli  acerbi  &  nucibus  deftituti  fiunt. 

phoenix  f.  palma,  in  Arabia,  Perfia,  yEgypto, 
quotannis  impracgnatur  ab  incolis.  „Spathae  ma- 
„fculae  maturaj  ex  arboris  faftigio  extrahuntur;  fpa- 
,,dices  eximuntur,  hos  in  minores  ramulos  divel- 
,,lunt  incola?  ,  ut  eorum  poliine  rudimenta  fru- 
„cfcuum  ejusdemque  infenfibilibus  particulis  perfun- 
„dantur;  intexitur  ramulus,  e  fpadice  mafculo  evul- 
„fus,  medio  fpadicis  feminese,  dum  pollinem  ger- 
,,minibus  feminis  infpergit  ipfe.  Singufare,  quod 
,,fpadices.  exficcati  ad  thalamos  apti  funt,  &  in  an- 
„num  pofterum ,  falva  virtute  aflervari  pofllmt. 
„Imprsegnatio  quoque  ultronea  interdum  contingic 
,,trans!ato  per  aerem  polline;  Cum  vero  plena  res 
„aleae  fit,  manu  potius  peragitur.  Si  vero  nulla 
„fit  impraegnatio ,  omnia  rudimenta  indeclinabili 
„abortu  demittunt  feminae,  poflefloribus  &  ipfis 
„provinciis  calamitofa,  quum  ifti  populi  mefle  da- 

„ayli- 


SPONSALIA  PLANTARUM.  365 


„&ylifera,  ut  noftri  ex  frugifera,  vitam  fuftentent. 
„Memini  a;tate  noftra  accidiffe ,  ut  Turcus  Bafrenfi 
,,urbi  &  territorio  irruptionem  decerneret ,  quam 
„princeps  reprefferat,  folo  confilio,  ad  primum 
5,hortis  adventum  delendi  omnes  palmas  mafculas, 
„quarum  excidio  frugiperdae  feminas ,  obfidioni  & 
„morae  hoflium  fiibfidia  negaturse  funt,  Kampf, 
mncen.  706. 

De  hoc  etiam  Tournefortius  Ifag.  69.  ,,Hadgi 
„Muftapha,  Legatus  Tripolitanus,  mibi  declaravit, 
„ramulum  floris  palmae  maris,  in  fpatham  palma3 
„femineam  inferi,  quo  tempore  fpatha  hiare  foleat, 
,,flos  enim  explicatus ,  pulverem  fundit,  fine  cujus 
,,afFeftionc,  daclyli  acerbi  forent  &  infuaves,  im- 
„mo  &  ofliculis  carerent,  camelis  tantum  &  jumen- 
„tis  exhibendi. ,, 

pistaci*  arbores  mares  &  feminse  eandem 
quam  palmse  fervant  methodum.  In  Sicilia  florum 
racemos  e  Piftacia  mare  decerpunt  ruftici ,  &  in  vas 
recondunt,  ut  pulvis  fecundans  ventorum  ope  fa- 
cilius  difpergatur  &  flores  feminei  imprsegnentur, 
Alii  flores  mafculos  colligunt,  in  facculis  ficcandos 
exponunt,  &  pulverem  proliferum  in  femineos  flo- 
res  fpargunt,  ne  fruftus  abortiant,  mefiisque  defi- 
ciat.    Geojfr.  mat.  med.  2.  p.  417. 

Septimo,  Flores  nutantes.  Cum  polleVi  rnafcu- 
lus,  plerumque  aerc  fpecifice  gravior,  difiicile  fur- 
fum  tenderet,  apud  plerasque  plantas,  piftillum  lon* 
gius  gerentes,  florem  nutantem  fecit  Creator ,  ut 
ftigma  eo  melius  attingat  pulvis,  e.  gr.  in  Galantho* 
Leucojo,  Cyclamine,  Narciffo ,  Fritillaria,  Campanu- 
la,  Erythronio,  &c.  Hocce  ob  gravitatem  ipiius 
floris  fieri,  nemo  fibi  perfuadeat;  fruclus  enim  in- 
terdum  in  his  iisdem  decies  flore  gravior,  ereclus 
crefcit,  &  verfus  fidera  tendit,  ut  in  Corona  Impe- 
riali,  Fritillaria,  reliquisque  videre  eft. 

O&avo, 


^66       SPONSALIA  PLANTARUM. 


O&avo,  Submerfi.  Plantae  haud  pauca?  caule 
fub  aqua  latent,  inftante  vero  florefccntia  ,  enatanC 
fiores,  ut  Nympbcca,  Hydrocbaris,  Potamogeton  ro- 
His  oblongo  -  ovatis  petiolatis  ,  Perfu.aria  ampbibia, 
Pluch.  Alia?  vero  fub  aqua  omnibus  fuis  partibus 
occultantur,  ut  Myriopbyllutn ,  Stratiotes,  Ranun- 
culi,  Potamogetones  plerique,  qui  omnes  fub  flore- 
fcentia  fpicam  floris  fiipra  aquas  exferunt,  deinde 
iterum  peracla  florefcentia  demergitur  fpica. 

vallisneria  Mich.  fcapum  gerit  longiflimum, 
fed  fpiraliter  involutum,  hinc  brevifiimum;  crefcit 
haec  in  rivulis  ad  foffas  fub  aqua,  &  terminatur  cau- 
]is  unico  flore.  Sub  inftante  florefcentia  elonea- 
tur  fcapus,  usque  dum  aquse  fuperficiem  attigerit 
calyx,  quo  fafto,  expanditur  flos,  &  poft  aliquot 
dies  defloratus  &  praegnans,  iterum  fubfidet,  fcapo 
fpiraliter  revoluto.  Haecque  femina  eft  vallis- 
nerioides  Mich.  in  iisdem  locis  fub  aqua  crefcit, 
fcapo  vix  digitum  alto,  adeoque  aqua?  fuperficiem 
minime  attingente;  flores  hic  fert  plurimos,  qui 
florefcentia  proximi  fcapum  demittunt,  &,  vefi- 
cularum  inftar,  enatant,  qui ,  quam  primum  aquaj 
fuperficiem  attigerunt,  antea  claufi  explicantur  & 
natant,  pollenque  efflant  in  maturas  juxta  naran- 
tes  virgines.  Ha?c  planta  prsecedentis  Vallifneriae 
mas  eft.  «vid.  Hort.  Clijf-  454.  Et  hoc  idem  fide- 
liter  obfervavit  &  defcripfit  Micbelius,  minime  at- 
tendens  ad  fexum. 

Nono,  Syngenefia  fruflranea.  Flores  compo- 
fiti  variis  modis  fabricati  funt.  In  Polyganda  ceauali 
omnes  flofculi  ftamina  ferunt  &  piftilla;  in  Polyga- 
inia  fuperflua  ftamina  &  piftilla  omnium  flofculorum 
difcum  occupant,  radium  vero  flores  feminei  piftil- 
liferi  tantum,  &  impraegnantur  pulvere  ftaminum, 
difcum  occupantium,  abundante;  Polygamia  fru» 
firanea  feminis  exfultat  maritatis,  totum  difcum  oc- 

cupan- 


SPONSALIA  PLANTARUM.  367 


cupantibus;  Flofculi  vero  feminei  radium  confti- 
tuences  ob  defe&um  ftigmatis,  abundante  licec  difci 
pulvere,  familiam  propagare  nequeunt.  Flofculi 
tandem  Polygamice  necejfiria  difcum  tenentes,  fta- 
mina  &  piltiila  oftendunt,  ob  defectum  vero  ftig- 
roatis  piftilli,  flofculi  hi  femina  proferre  nequeunt, 
&  fterilis  evaderet  planta,  nifi  fapientifCrnus  Condi- 
tor  fadium,  flofculis  itaminiferis  deftitutum,  piftil- 
lis,  perfectis  donatis  fHgmacibus,  inftruxiffec ,  fo- 
bolem  Isete  propagantibus. 

Decimo ,  Omnium  fl.oram  gemiina  confuleratio- 
Brevicatis  cauffa,  nonnullos  tantum  hic  examinare 
lubet. 

celosta  quinque  inftrufta  eft  ftaminibus  piftil- 
lum  ambientibus,  quorum  filamenta  membrana  pli- 
cata  infra  conjuncta  funt.  Tempeftate  humida  re- 
laxatur  membrana  &  longe  a  fe  invicem  diftant  an- 
thera?;  fub  fuda  vero  tempeflate  contrahitur  mem- 
brana,  quo  filamenta  connivent,  ut  antherae  ftigma 
fere  libent,  &  hinc  juvetur  generatio. 

saxifragia  decem  fervat  ftamina,  quorum  cen- 
trum  occupant  piitilla  duo;  Poft  aliquot  dierum  flo- 
rcfcentiam  duo  ftamina  oppofita  fupra  piftilla  con- 
nivent,  ut  earum  pollen  perpendiculariter  cadat  in 
ftigmata,  dum  eorum  antherae  veluti  altera  alterius 
farinam  arrodat;  proxima  vero  pofthac  luce  difce- 
dunt,  vicesque  horum  fubeunt'duo  ceterorum,  nec 
prius,  quam  omnes  perfun&i  fint  partibus  mares, 
penfum  Veneris  abfolutum  eft. 

PARNASSiiE  quinque  funt  xtamina  curta,  quorum 
unum ,  quamprimum  elongatum  eft  filamentum, 
anthera  ipfum  libat  itigma,  expleto  ficmunere  pul- 
vereque  amiffo,  mox  ab  uxore  difcedit,  ut  quod 
antea  incurvum  erat,  nunc  gerat  formam  recurvam, 
&  ad  altitudinem  fere  corolla?  excrefcit  filamentum  ; 
accedit  deinde  pari  methodo  &  modo  ftamen  ordine 

fecun- 


368 


SPONSALIA  PLANTARUM. 


fecundum,  tum  tertium,  quartum  &  quintum,  ut 
debita  fic  jura  perfolvant  mariti  omnes. 

l  y  c  h  M  s  C Flos  Cuculi)  Flor.  fuec. 384.  s  a  p  o - 
naria  Fl.  fuec.  346.  (gypsophila  fajligiata ) 
caulibus  gaudent  pro^umbentibus ,  appropinquan- 
te  vero  florefcencia  fefe  attollunt,  ut  pollen  ven- 
tis  expofitus  in  ftigmata  facilius  effletur.  Haec 
etiam  ratio  eft,  cur  maxima  pars  fiofculorum  fcapis 
attollantur  in  altum,  ut  nempe  aer  eosdem  feriat. 
Narcifjus  enim,  Galanthus ,  Viola,  Valantin  crucia- 
ta,  alise,  rectis  ftant  caulibus,  poft  vero  fiorefcen- 
tiam  ad  humum  eundem  reclinant. 

Plantce  fpicatce  fere  omnes,  florefcentiam  ia 
flofculis  inferioribus  incipiunt,  ut  fi  pollen  prio» 
rum  non  fuffecilfet,  poftcrorum  damnum  compen- 
fet  ejusdem,  cujusmodi  funt  Corymbofae  &  Um- 
bellata?,  ne  dicam  ipfi  flores  compofiti,  ubi  flores 
radium  conftituentes  primum  deflorent;  fubfequun- 
tur  dein  interiores  &  difcus  elevatur,  ut  etiam  ex- 
teriores  flofculi  pollinem  accipiant,  fi  non  antea 
acceperint  fufficientem.  Hoc  omnino  tam  certum, 
ut,  dum  Hierarium  (  pramorfam)  Flor.  fuec.  636". 
alium  fervare  ordinem  comperimus,  fingulare  quod- 
dam  natura?  faftum  putemus. 

parietaria  generationis  proceflum  aperte  no- 
bis  oftendit,  fi  modo  mane  horaque  Veneri  facra 
attendamus,  videbynus  quomodo  ejus  antherae  ela- 
lliciter  rumpantur,  pulveremque  emittant,  confe- 
qucnter  etiam  in  piftillum.  Idem  quoque  prodit 
experimentum ,  fi  acu  ipfas  antheras  attingimus,  ut 
obfervavit  Vaillant.  ferm.  2. 

MELONES  ,     CUCUMERES  ,    PEPONES  ,    CUCURBI-  ^ 

TiE,  &c.  duplicis  generis  flores  ferunt;  Alii  fteri-  ' 
Ies  dicuntur,  quibus  tantum  funt  ftamina;  alii  vero 
tantum  piftilla  fruftumque  ferunt.     Ut  follicite 
decerpantur  fiores  fteriles,  fuadent  hortulani,  ne 
nimiura  nutrimenti  plantas  abforbeant.   Sed  certo 

certius 


SPONSALTA  PLANTARUM.  359 


certius  falluntur;  potius  enim  integros  flores  ftami- 
niferos  accipiant,  horumque  pulvere  ftigmara  femi- 
narum  medio  diei  confpergant,  vel  ethm  florr-m 
ftaminiferurn  fupra  florcm  piftilliferum  advolvsnt, 
fic  enim  pollen  ftigma  fponte  atringit,  feminaque 
proferunt  fecundatae  femma?;  ratio  enim,  cur  fru- 
ftus  decidat,  quoerenda  eft  in  defeftu  generationis, 
non  autem  nutrimenti,  ut  opinatur  vulgus.  Hinc  fi 
feneftras  in  vaporariis  non  aperiunt  hortulani.  ut  ope 
ventorum  peragatur  generatio  ,  abortiunt  fruclus. 

Anno  1723  in  horto  Stenbrohukenfi  Pepo  flo- 
rebat,  flores  antheriferi  quotidie  follicite  avcUe- 
bantur ,  ne  nutrimentum  florum  ftarrtiniferorum 
deglutirent,  quo  fafto,  ne  unicus  quidem  fru&us 
poftea  apparuit. 

cannabem  flores  mafculos  tantum  tenentem, 
fi  ante  divellit  ruftica,  quam  cannabis  feminifera 
rlores  piltilliferos  fuos  aperuerit,  nullam  aut  fane 
exiguam  portabit  femii  i.m  copiam.  Accidit  tamen 
interdum,  ut  cannabis  feminifera  unum  alterumve 
ferat  florem  ftaminiferum ,  quo  nonnullae  feminse 
impnegnari  polTmt,  quod  Rudolpb.  Camerarium  lufit. 
Camer.  fex.  266.  267. 

humulus  duplex  omnino  eft:  unus  floribus 
fuperbit  ftaminiferis,  alter  piftilliferis ,  idque  quod 
fructum  vulgo  vocant,  eft  calyx  tantum  explicatus 
&  elongatus;  hinc  Humulus,  quamvis  femina  nec 
fecundata,  conos  tamen  proferre  valet,  (vid.  iter 
Gottland.  115.).  Hoc  Toiirnefortium  decepit,  ne 
fexum  plantarum  agnofceret,  quum  kipulus  (femina) 
in  horto  Parifienfi  luxuriaret,  fructibus  quotannis 
onuftus,  qui  vero  floribus  gaudebat  (mas),  non 
occurreret  nifi  in  infulis  Matronce  &  Sequana  mul- 
tum  diftantibus,  Toumefort.  ifag.69.  Idem  fit  irt 
moro  &  blito,  cujus  bacca?  calyces  funt  fucculen- 
ti,  minime  pericarpia  feu  ovaria. 

To\n.  L  A  a  tuli- 


362        SPONSALIA  PLANTARUM. 


tulipa.  Jucundum  eft  horticulturse  experi- 
mentum  :  fi  forfan  rubris  tantum  aliquis  gaudeatTu- 
lipis,  in  flore  aliquo  antheras  omnes  decerpat  ante 
pollinis  difperfionem ,  aflumat  dcindeTulipam  flore 
albo,  hujusque  antheris  ftigma  alterius  rubrae  afper- 
gat;  maturis  deinde  feminibus,  eadem  in  areolam 
propriam  projiciat,  &  in  hac  areola  flores  repor- 
tabit,  alios  rubros,  alios  albos,  bicolores  pleros- 
que  ceteros,  haud  fecus  ac  ex  duobus  animahbus 
diverfi  coloris,  foetus  variis  decoratus  coloribus 
producitur. 

brassica.  „Baal  (Rjcb.)  hortulanus  Brainfor- 
,,denfis,  ingentem  copiam  feminis  Braflkae  floridae 
,,in  horto  fuo  collectam,  hortulanis  quam  plurimis 
„in  fuburbanis  Londini  degentibus  vendidit;  At 
,,hi  cum  fumma  cura  eadem  femina  terrae  pingui 
„commiferunt,  braflicas  longifolias  vulgares  ipfis 
„produxere,  quare  fe  fraudatos  queruntur,  &  prae- 
„dicto  Baal  litem  intendunt  in  foro  Veftmonafte- 
„rienfi ,  qui  ex  fententia  judicum  condemnatus  eft, 
,,non  folum  ut  ipfis  pecunias  reftitueret,  fed  jaftu- 
,,ram  temporis,  &  amiflum  terrae  ufum  fruftum  re- 
„farciret  Raj.  bift.I.  p.4.2.  Facinus  hoc  hortu- 
lano  Baal  non  adfcribendum  eft,  fed  imprsegnationi 
Braflicse  ejus  optimae  a  Braflica  vulgari  fa6tae.  Quara 
fi  quis  Braflicam  poflideat  optimam ,  eandem  cum 
alia  in  eadem  arcola  florefcere  non  finat,  ne  prae- 
ftantior  vilioris  polline  fecundetur,  &  ex  femini- 
bus  viiior  generetur. 

populus  &  salix.  Ambulacra  ex  Populo  vel 
Salice  formare  cupiens,  folos  mares  affumat;  Si 
enim  feminae  terrae  mandentur,  multiplicantur ,  ita 
ut  nemus  loco  ambulacri  forment. 

juniperus  non  omnibus  annis  eadem  copia  dat 
fruclus ;  fi  enim  pluviae,  florefcente  Junipcro,  ca- 
dunt,  feminae  genitura  privantur  &  abortit  fru&us. 
In  horto  ClifTortiano  Juniperus  femina  per  plures 

annos 


SPONSALIA  PLANTARUM.  371 


annos  viguit,  nunquam  vero  proferebat  fru&um; 
mare  enim  deftituebatur  vidua. 

rhodiolam  hortus  Upfalienfis  fervavit  ab  an« 
no  1*596,  quo  D.  D.  Rudbeckius  eam  ex  Alpibus 
Lapponicis  transtulit,  fru&um  tamen  nunquam  ad 
maturitatem  perduxit,  quia  innupta. 

Plura  exempla  adducere  fuperfluum  duco,  a 
fjngulis  licet  plantis  fingulare  quoddam  experimen- 
tum,  in  robur  fententiai  noilrse  deducere  facile 
polfem ,  nifi  inftituti  ratio  prohiberet. 

zeam  non  loquor,  cujus  generationem  Sieges- 
beckius  &  alii  negant,  ex  antherarum  &  pillillorum 
fitui  fufficiant  enim  experimenta  Domini  Loganim 
Philadelphia  Penfylvanias  capta,  vid.  Log.  exp.  de 
Plant.  gen.  p.  45. 

corylum  taceo;  evolvantur  enim  experimen- 
ta  ClariiT.  Bradley  de  hac  in  Anglia  inftituta. 

ficum  praetereo ;  adeas  de  hac  velim  Hagarti 
DiJJert.  de  Ficu,  Upf.  1744. 

§.  XXVI.  Paucis  tantum  commemoro  utilita- 
tem  infettorum  circa  fecundationem.  In  omnibus 
fere  flofculis  liquor  nectareus  adeft,  a  flore  fecre- 
tus ,  quem  putat  Celeb.  Pontedera  Balfamum  illud 
efle,  quod  ferr.ina  hauriunt,  ut  eo  diutius  confer- 
ventur,  &  quamdiu  illud  liquidum  non  arefcat  aut 
rancefcat,  tamdiu  femina  germinationi  apta  funt. 
Infedta  pleraque,  ut  Papiliones ,  Phalana ,  Mufca, 
Bombylii,  Apes  &c.  nectare  hccce  folo  vi&itant. 
Singulavem  fane  cafum  habet  Ouintilianus  in  decla- 
matione  XIII:  ,,Pauper  &  dives  in  agro  vicini  erant, 
„junctis  hortulis.  Habebat  dives  in  horto  flores; 
„pauper  apes.  Queftus  eft  dives,  flores  fuos  de- 
„cerpi  ab  apibus  pauperis.  Denuntiavit  ut  trans- 
„ferret.  Illo  non  transferente,  flores  fuos  veneno 
„fparfit.  Apes  pauperis  omnes  perierunt.  „  Reus 
eft<  dives  .damni  tinjuria  dati.    Urget  pauper,  apes 

A  a  2  nullum 


372        SPONSALIA  PLANTARUM. 


nullum  omnino  detrimentum  floribus  divitis  attu- 
liflTe,  nec  fummum  Creatorem,  nec  leges  civiles 
limitibus  certis  eosdem  coercuiiTe,  quare,  fi  polfet, 
eosdem  impediret  dives.  Objicere  tamen  potuitTet 
dives,  apes  eatenus  floribus  noxias  efie,  quatcnus 
liquorem  nectareum  feu  mel,  &  pollinem  feu  geni- 
turam  fruclificationi  auferunt.  Noflra  eft  fenten- 
tia,  quod  apes  plus  utilitatis  quam  detrimenti  flori- 
bus  adferant ,  cum  fub  indefeflis  laboribus  polli- 
nem  fpargant,  ut  piflillum  attingat;  quippe  non- 
dum  conftat,  quid  humor  hic  nectareus  in  phyfio- 
logia  floris  certo  pr&flet. 

§.  XXVIL  Ex  haclenus  dictis  patet,  genera- 
tionem  plantarum  abfo! vi .  translato  polline  anthe- 
rarum  genitali  ad  ftigma  femince  nudum  (§.  XXI V.)9 
qui  ejusdem  humoris  adminiculo  adfigitur  &  rum- 
pitur,  ut  quidquid  contineat,  reddat  (§.  XXIIJ, 
quodque  deinde  ftyli  abforbentis  ope  ad  femina  in 
ovario  vel  germine  transfertur.  conf.  §.  XXV7". 

Negamus  itaque  vermiculos  feminales  in  Ani- 
malibus  continere  rudimentum  futuri  fcetus,  &  ne- 
gamus  pollinem  per  flylum  ad  germina  &  feminum 
rudimenta  usque  penetrare ,  uti  voluere  Morilan- 
clus ,  Geoffroi,  Loganus ,  aliique ;  unum  enim  exem- 
plum  a  Vaillanto  de  Papavere  traditum  fufficiat,  cum 
oculis  nudis  pateat:  ,,Papaver  orientale  birfutijfimum, 
9,flore  magno,  Tournef.  cor.  17.  fi  aperto  flure,  pi- 
,,ftillum  ejusdem  perpendiculari  inciditur  feftione, 
,,reperiuntur  lamella;  placentps  ,  parvaque  iis  ad- 
,,hserentia  femina  candida,  licet  interim  flylus  & 
9,ftigmata  fint  tincta  penitus  pigmcnto  purpureo, 
,,quod  fuccus  eorum  haufit  ex  granis  pulveris  fupra 
,,ftigma  diffufis.  Unde  concludere  oportet,  ne 
5,unicum  fane  granum  pollinis  ingredi  vel  iamellas 
J}receptaculi  vel  femina  ipfa.  „ 


ALCEA 


SPONSALIA  PLANTARUM.  37$ 


at-cea  Malvae  fpecies  Fl.  fcec.  582.  583.  gerit 
Antberas  reniformes,  quae  diffilientes  promunt  Pol- 
len  genitale  magnum  globofum  nudis  oculis  mani- 
feftum  ;  hujus  globuli  haerent  piftillis  adfperfi,  craffi- 
tie  ftylorum ,  evidenti  exemplo  polien  hoc  crafTum 
minime  ftylos  penetrare. 

needham  decouvertes  Microfcop.  Leid.  1747. 
/».83.  t.$.  /.5.  pulchre  obfervavit  Pollen  LiliiMar- 
tagon  conftare  globulis  hitpidis ,  qui  humore  irrigati 
Jaterq  aperiuntur  &  inftar  /Eolipilae  impetuofe  ejacu- 
Jant  materiam  gelatinofam  punclis  atomisque  refer- 
tam,  quae  puncla  ea  ipfa  funr,  quae  ova  impraegnant. 

Ejaculant  &  feminae  animalium  omnes  liquorera 
genitalem,  eodem  tempore,  quo  mares  fub  prolifi- 
co  congreffu  genituram ,  adeoque  neceffarius  etiam 
a  parte  feminae  eft  Jiquor  genitalis.  Hic  idem  in 
ftigmate  vifcidus  &  lentus  a  Malpighio  Terebinthina 
dicitur.  Hinc  etiam  Rajusi  in  nullo  aniinalium  ge- 
nere  fquod  fciebaO,  genitura  ovarium  intrat  ;  &  ne 
itterum  quidem  ipfum  in  plerisque ,  fed  folus  balitus  &f 
ejffuvia  Jubiilia  ad  ova  fecundanda. 

§.  XXVIII.  Florefcentiam  merito  per  genera- 
tionem  plantarum  ex  dictis  definiendam  effe,  exi- 
ftimo,  &  veteres  appofite  dixilfe,  fiorem  effe  plan- 
tarum  gaudium. 

Calyx  ergo  efi  Tbalamusy  Corolla  Auleumy  Filamen- 
ta  Vafi  fpermatica ,  Antherae  Tejliculi  ,  Pollen 
Genitura,  Stigma  Vulvay  Stylus  Vaginay  Germen 
Ovarium,  Pericarpium  Ovarium  fecundatum ,  Se- 
men  Ovum.    Fund.  Bot.  §.  145. 

§.  XXIX.  Calyx  ergo  eft  Thalamus ,  in  quo  fta- 
mina  &  piftiila,  organa  genitalia  mafculina  &  femi- 
nina,  nuptias  celebrant,  vel,  fi  mavis,  cunnus, 
feu  labia  ejusdem,  intra  quaeorgana  genitalia  mafcu- 
lina  &  feminina,  delicatiffimae  iftce  partes,  foven- 

A  a  3  tur 


374       SPONSALIA  PLANTARUM. 


tur  &  ab  externis  injuriis  muniuntur.  Corolla  effc 
AuUum ,  vel  potius  nymph^e,  cujus  petala  (E  E  E. 
Fig.  I. )  undique  organa  genitaWa  ambnint,  ut 
irruentem  procellam,  pluviam  &  frigus  impediant; 
corufcante  vero  Phoebo  lubenter  fefe  explic^nt,  ut 
tam  illius  radiis,  quam  poHini  fecundanti  aperiatur 
aditus. 

Filamenta  funt  vasa  spermatica,  quibus  fuc- 
cus  ex  planta  fecretus  in  antheras  transfertur. 

Antbera  funt  TEsrrcuLi,  qui  laclibus  pifcium 
haud  incommode  aftimiJantur.  Pollen  feu  Pulvis 
antherarum  genituras  &  vermiculis  seminalibw 
refpondet,  ficca  licet  fit,  ut  transferatur  ab  acre, 
hurr/orcm  vero  ad  attactum  ftigmatis  acquirit 
(§.  XXVII.). 

Stigma  eft  vulva,  in  qua  agit  genitura  maris, 
quaeque  hanc  excipit  (§.  XX\r.). 

Stylus  eft  vaglya  (§.  XXV!  I.),  vel  potius  pars 
illa,  quse  tubm  fallopian/e  refpondet,  unde  qui- 
busdam  Tuba  audit;  Cum  autem  motu  de  loco  ia 
locum  fub  attu  fecundationis  deftituatur  ,  vagina 
aliis  dicitur. 

Germen  eft  ovarium;  continet  enim  femina 
fubventanea  feu  non  fecundata  (§.  XXIV.)  ante 
copulam, 

Pericarpium  ovarium  fecundatum  effe,  fa- 
cile  intelligitur ;  idem  ergo  cum  germine ,  quod 
mole  auctum  &  ovis  gravidum. 

Semen  eft  ovum,  de  quibus  antea  §.  VII.  feqq. 

Attendas  etiam  velim,  calycem  efTe  ex  cortice 
planta?  exteriori;  corollam  ex  cortice  interiori;  sta- 
mina  ex  alburno  nutriente;  pericarpium  ex  fub- 
ftantia  lignea;  semina  ex  medulla  arboris;  quippe 
hoc  modo  collocantur,  hoc  itidem  modo  aperiun- 
tur.  In  flore  itaque  omnes  reperiuntur  partes  plan- 
tae  interiores  explicata?.  Notavit  hocce,  obfcure 
licet,  Cccfalpinus,  idemque  Loganus  vidit, 

§.  XXX, 


SPONSALIA  PLANTARUM.  375 


§.  XXX.  Sunt  itaque  flofculi  nihil  aliud,  quam 
genitalia  plantarum,  ea  tamen  ab  animaiium  difFe- 
rentia,  quod  genitalia  horum  obfcena  exiftimemus, 
quorum  adfpeftus  nos  pudet,  quare  etiam  eadem 
apud  animalia  faepius  abdidit  natura;  Contra  autem 
in  regno  vegetabili;  heic  partes  illa?  non  funt  ab- 
fconditas,  quin  potius  omnium  oculis  expofita^. 
Formofiflimae  etiam  omnium  plantae  partium  hae  ipfse 
funt,  in  quibus  ftudium,  amor  &  contemplatio  ho- 
minum  verfatur.  Uti  omnium  animalium  genitalia 
foetent  fub  ceftro;  ita  etiam  flores  feu  plantarum 
genitalia  odorem  exfpirant  in  diverfis  diverfum, 
apud  plerosque  tamen  fuavem,  ut  quisque  naribus 
fe  ne&ar  haurire  exiftimet. 

§.  XXXI.  Summum  itaque  vides  Conditorem 
innocentiilima  plantarum  fponfalia,  maxime  egre- 
giis  &  fuperbis  ornatibus  locupletafle.  Infpicias 
velim  tbalamum  vel  calycem,  quam  artificiofe  fit  ex- 
ftru&a;  intuere  auleum,  Jfragula,  vel  fuperbientem 
corollam,  quam  concinne  fit  terminata,  fplendide 
cajlata,  quam  tenuis,  quamque  vivis  coloribus  di- 
ftindla ,  ut  Salomon  fane  in  omni  fua  gloria  hifce 
a(Timilari  nequiret. 

amaranthqs  tricoloY  caret  pulchro  auleo,  fed 
hic  umbraculo  ex  foliorum  colorata  corona  fuper- 
impofita  tegere  voluit  natura  flores,  ut  pauci  ma- 
res  facilius  &  ab  imbribus.tuti  fefe  efFunderent  fu- 
pra  fubjacentes  feminas. 

§.  XXXII.  Omnia  animalia  fub  inftante  copula 
fpeciofiflima  funt.  Cervus  prominentibus  cornibus 
fupinatur;  Venuftate  nitent  Aves ;  Pifces  jucun- 
diflime  fapiunt.  Sed  perafta  venere  cervus  celfa 
perdit  cornua:  Aves  multum  pulcritudinis,  &  pifces 
haud  minimum  priftini  faporis  amittunt.  Plantae 
iisdem  fubje&ae  funt  mutationibus.  Tempore  ver- 
nali  &  florefcentiaj ,  viriditate  &  formofitate  maxi- 
,  A  a  4  me 


37<5        SPONSALIA  PLANTARUM. 


me  tuperbiunt;  illa  vero  perafta,  priftinum  nito- 
rem  maxime  pcrdunt. 

Venus  multum  utique  vires  corrumpit  &  debi- 
lirat.  In  Bombyce,  Pbalanis  &  PapiHonibus  videre 
licet,  quomodo  peracla  venere  alaedecidant  eorum- 
que  vita  exfpiret;  vSi  vero  Pnpilio  quidam  conclavi 
folus  inchidirur.  ne  cum  aliis  coeat,  dimidium  fspe 
anni  integer  viget  &  permanet.  Adeas  planras  an- 
nuas  feu  biennes,  &  videbis,  quod,  quamdiu  flore 
non  operiuntur  ,  frigida;  refiftnnt  hyemi ,  e.  g. 
Dianthi,  Lychniies,  Coroniria;  fi  vcro  nrimo  anno 
flores  producant ,  ingruente  hyemc  pierumque  per- 
eunt;  fi  floribus:  carent,  tertium  &  quartum  per- 
fa?pe  abfolvunt  annum. 

musa  ccntum  faepe  in  hortis  Belgarum  vidit 
annos;  floribus  vero  femel  explicatis,  nulla  ars, 
nulla  experientia  impediet,  quin  cauhs  ejus  fuper- 
bus  fequenti  anno  fatalem  fubeat  interitum. 

corypha  excrefcit  fterilis  per  triginta  &  quin- 
que  annos  ad  70  pedum  altitudinem,  &  hinc  per 
quatuor  menfes,  ad  30  adhuc  pedes  affurgit,  ftoret, 
fru&umque  eodem  anno  productt,  quibus  abfolutis, 
tota  emoritur.    Hort.  cliff.  482. 

lavatejra  (arborea )  foliis  feptemangularibus ,  ob- 
tufn ,  plicatis  ,  villofis ,  caule  fruticofo,  Jloribus  ad  alas 
confertis,  Hort.  cliff.  348  in  altitudinem  Pyri  arboris 
furgit,  dura  biemis  frigoYa  bene  ferens,  femelvero, 
uno  licet,  decorata  flore,  nec  auxiliatrices  hor- 
tulanorum  manus,  nec  hybernacula  aut  apparatus 
omnes,  imminente  brumali  fngore,  interitum  il- 
lius  avertere  queunt. 

Plantarum  ventriculus  itaqne  eft  terra,  vafa  chyli- 
fera  Radix,  Offa  Truncus,  Pulmones  Folia,  Cor 
Calor,  hinc  Planta  Animal  inverfum  veteribus  di- 
ttum  juit.    Fund.  Bot.  §.  147. 

$.  XXXIII. 


SPONSALIA   PLANTARUM.  377 


§.  XXXIII.    PLANTARUM   VENTRICULUS  eft  Ur~ 

ra,  de  qua  nutrimentum ;  &  tenuiflima  hutrnis,  earum 
cbymus  (§.  IV.  Lit.  *). 

vasa  chylifera  radix ,  quae  chylum  a  ventri- 
culo  ad  corpus  plantae  deferunt. 

ossa  truncus,  qui  herbis  robur  fefe  attollendi 
concedit. 

pulmones  folia,  per  quEe  tranfpirationem  fuam 
peragunt  (confer.  §.  III.).  Folia  etiam  musculis 
aflimilari  queunt ,  quippe  quibus,  percutientibus 
procellis,  movetur  plan.ta.  Herbae  itaque  foliis  in- 
ftru&ae,  marcefcunt,  nifi  aurae  expofitfe;  plantae 
vero  fucculentre  &  foliis  orbae,  e.  g.  Eupborhia, 
Cacli,  Cerei,  Melocacti,  Opuntia,  Stapelia  in  hyber- 
naculis,  loco  licet  maxime  ab  aura  remoto,  vigent. 
Si  arborem  foliis  luxuriantem,  tellate  in  claufo  con- 
clavi,  collocas,  perit;  fed  fi  hyeme,  foliis  fpolia- 
tam,  falva  manebit. 

cor  calor.  Plantis  nec  eft  cor,  nec  idem  opus 
eft;  eodem  enim  modo  vivunt,  quo  Polypus  in 
regno  animali;  Humor  namque  aeri  immixtus,  per 
fua  vafa  propellitur,  retro  vero  non  circulatur. 
(§.  IV.  Lit.  «.) 

Vafa  fanguifera  animalium  in  varios  dividuntur 
ramulos.  ita  etiam  in  plantis.  Plant33  plerumque  in 
ramificationibus  fuas  partes  tenent  genitales ,  non 
fecus  ac  animalia  in  ramificatione  vaforum  iliacorum, 
hac  tamen  differentia,  quod  illarum  ramificationes 
furfum  tendant ,  horum  vero  retrorfum  ;  hinc  ergo 
veteres ,  planiafn  effe  animal  inverfum,  dixerunt. 

Flos  qui  antheras  Mafculus,  qui  ftigmata  Femineus, 
qui  utraque  continet  Hermaphroditus  dicitur.  Fund. 
Botan.  §  148. 

§.  XXXI V.  Ex  dictis  jam  intelligitur ,  florcm 
antheris  initructum,  absque  ftigmatibus,  mafculum 
eile  (conj.  §§.  XXI.  XXII.),  ftigmatibus  vero  gau- 

A  a  5  den- 


378        SPONSALIA  PLANTARUM. 


dentem  &  antheris  orbatum  ,  femineum  (conf.  §§. 
XXIII.  XXI V.).  Qui  autem  utroque  luxuriat,  ber- 
mapbroditum  eflc,  fat  fuperque  conftat. 

Nec  mirum  nobis  videatur,  in  regno  vegeta- 
bili  plerasque  plantas  e(Te  hermaphroditas ,  in  regno 
licet  animali  pauciflima  ejusdem  fint  generis;  ho- 
rum  enim  unum  alterum  adire  facile  poteft,  cum 
plantoe  terne  aflixae  loco  egredi  nequeant.  Jure  ita- 
que  utraque  genitaliar Cocbleis,  pede  tardiflimo  ani- 
malibus,  donavit  fapientiflimus  Creator ;  funt  enim 
plerseque  androgynae ,  ne ,  quum  una  in  alteram 
raro  incidat,  familia  earum  exftirpetur;  durante 
itaque  copula  altera  in  alteram  agit,  ambce  vices 
fubeuntes  mariti  &  ambae  feminae,  ita  ut  utraque 
fit  alterius  mas,  utraque  alterius  femina. 

Planta  qua  florihus  Mafculis  Mas ;  qua  Femineis  Fe- 
mina  ;  qu<e  bermaphroditis  Hermaphrodita  ;  qucs 
mafculis  &  femineis  fnnul  Androgyna ;  quceque  ber- 
maphroditis  &  mafculis  aut  femineis  Jtmul  infiruitur 
Hybrida  dicitur.  Hac  tamen  Hermaphrodito  aut 
Hermaphrodita  confiat.    Fund.  Botan.  §.  149. 

§.  XXXV.  Plantam,  quae  floribus  mafculis, 
marem;  quae  femineis,  feminam;  quaeque  hermaphro- 
ditis  tantum  inftruitur ,  hermapbroditam  dicimus. 
Quarta  fpecies,  in  uno  eodemque  caule  &  flores 
mafculos  &  femineos  fimul  habens  diftincr.os,  nun- 
cupatur  audrogyna.  Quinta  accedit  divifio,  cum 
nempe  in  una  eademque  planta,  non  folum  adfunt 
flores  hermaphroditi,  fed  &  mafculi  aut  feminei 
fimul,  quamque  vocamus  bybridam.  Si  flores  ma- 
fculi  fuperaccedunt ,  inferviunt  fecundationi  her- 
maphroditorum  ,  ut  fuppleatur,  quod  mares  ordi- 
narii  perncere  nequiverint,  e.  gr.  in  Vaillantia  & 
Vevatro;  aut  fi  flores  femineiVabundante  pulvere 
maritorum  hermaphroditorum  imprctgnantur ,  ut 
e.  gr.  in  Parietaria  &  Atriplice.    Singulare,  quod 

femina 


SPONSALIA  PLANTARUM.      .  379 


femina  florum  hermaphroditorum  in"  Atriplice,  a 
feminibus  flofculorum  femineorm  valde  dilliniilia, 
tam  qua  figuram,  quam  magnitudinem ,  eandem 
tamen  plantam  proferant,  non  fecus  ac  femina 
compofitorum ,  e  flofculis  difci  &  radii  iri  compofitis 
radiatis  Toumefortii.  Huc  etiam  referri  poteft  ter- 
tia  hybridarum  fpecies,  ubi  fciiicet  duo  hermaphro- 
diti  flores  in  uno  individuo  proflant,  ita  tamen, 
ut  unus  florum  hermaphroditorum  ftcriiis  fit  a  par- 
te  feminina,  alter  a  parte  mafculina,  ut  de  Mufa 
audivimus  §.  XXV.  n.  4. 

Luxuriantes  Flores  nulli  naturales ,  fed  omnes  Monftra 
funt;  Pleni  enim  Eunuchi  evaferunt,  adeo-que  femper 
abortiunt;  Multiplicati  non  aque;  Proliferi  Monjiro- 
forum  augent  deformationem.  Fund.  Botaii.  §.  150. 

§.  XXXVI.  Flores  luxuriantes  funt,  quumplu- 
ra  petala  jufto  florem  occupant;  funtque  vel  Pleni, 
ubi  loco  omnium  ftaminum  petala  enafcuntur;  vel 
Multiplicati ,  quum  ftamina  nonnulla  exfulant,  non- 
nulla  vero  manent;  vel  Proliferi,  cum  piftillum  in 
alium  excrefcit  florem  cum  fuo  pedunculo. 

§.  XXXVII.  Omnes  flores  luxuriantes  merito 
inter  monftra  collocamus,  cum  transmutentur  par- 
tes  eflentiales,  diverfamque  induant  figuram  &  na- 
turam,  quod  haud  parum  admirantur  ignari,  quibus 
flores  pleni  &  multiplicati  in  deliciis  funt. 

Singulare  eft,  quod,  cum  flores  Monopetali  in 
luxuriantes  vel  plenos  commutentur,  corolla  tan- 
tum  major  evadat,  e.  gr.  in  Opulo,  Tagete,  Matri- 
caria.  Quae  tamen  lex  raro  cancellos  florum  com- 
pofitorum  transgreditur. 

§.  XXXVIII.  Hinc  nullos  flores  plenos  natu- 
rales  unquam  dari,  nifi  ex  fimplicibus  propagati 
fint,  perfpicere  pofTumus,  fiquidem  nulla  dentuf 

monftra 


38o  •      SPONSALTA  PLANTARUM. 


monftra  mere  naturalia.  Flores  hi  primum  ope 
nutrimenti  copiofiflimi  exoriuntur. 

§.  XXXIX.  Quum  flores  hi  ftaminibus  defti- 
tuantur  C§.  XXXV.),  privantur  etiam  organis  geni- 
talibus  mafculinis,  ftigmata  fecundantibus  C§.  XXII. 
feqq.):  nulla  vero  femina  ante  fecundationem  pro- 
germinare  poflunt  XI.);  ergo  hi  flores  femini- 
bus  careant  necefle  eft.  Diantbus ,  Hepatica  ,  Cbei- 
ranthus  ,  Ttopaolun  ,  Punica,  Rofa ,  Ranunculus, 
Caltha ,  Lychnis ,  A7o/rt ,  Leucujum ,  Pceonia ,  Afar- 
q/7«tf,  florcs  ferunt  plenos,  quarum  femina  nun- 
quam  reportare  licec,  fed  e  ftolonibus  multiplican- 
dcc  funt  plantx1. 

Papaver ,  Nigellam  aliosque  flores  luxuriantes 
interdum  femina  proferre  novimus,  quia  manent 
ftamina  eorum  nonnulla  piftillum  fecundantia. 

§.  XL.  Eadem  de  Proliferis  omnibus  argumen- 
tandi  merhodus  valet ,  e.  gr.  Ranuneulus ,  Rofa, 
Gewn;  omnes  enim  fteriles  fiunt,  quia  abeft  ger- 
men  &  caftrati  funt  a  parte  feminina  C§-  XXXVI.), 
modo  e  centro  fint  proliferi ;  at  horum  proles  in- 
terdum  fru6tum  profert,  fi  flos  tantum  prolis  ple- 
nus  non  fit. 

§.  XLI.  Ex  hac  qualicunque  opella  vides ,  L.  B. 
quam  fibi  femper  fimilis  fit  natura,  quasque  leges 
femel  praefcriptas  fequstur.  Quis  unquam  crederet, 
tot  in  plantis  latere  veritates?  quamvis  te&a;  ad- 
huc  lateant  multo  plures.  Portum  jam  prius,  quo 
mihi  curfus  erat,  qunm  contigero,  verba  adducam 
Plinii:  Dari  in  plantas  veneris  intellectum ,  maresque 
afflatu  quodam  &  pulvere  etiam  feminas  maritare. 


XIII. 


f 


» 


XIIL 

N  O  V  A 

PLANTARUM 

G  E  N  E  R  A 

P  R  /E  S  I  D  E 

D.  D.  Car.  Linn.eo 

propofita 

A 

CAROL.    MAGN.  DASSOW 

Stockholmienfi. 
Upfalice    1747.      Jun.  15. 


Vaftiflima  Regni  vegetabilis  fylva  tam  late  pa- 
tet,  tantaque  florum  varietate  &  multitu- 
dine  intuentium  oculos  animosque  diftrahit, 
ut  mirandum  non  fit,  primos  eam  ingrelTos  vete- 
res  a  refta  ftatim  aberrafle  via,  donec  systematici, 
utpote  Cafalpinus  ,  Morifonus ,  Rajus ,  Herwannus, 
illam  certis  veluti  fpatiis  &  regionibus  diftinguerent. 
Horum ,  quamvis  egregia ,  nondum  tamen  votis 
fufrecerat  opera,  antequam  nova  divifione  Tourne- 
fortius  ampliores  illos  trachis  in  minores  alias  quall 
areolas  diftribueret,  easque  fuis,  intra  quas  conti- 
neri  deberent,  limitibus  finiret.  Nempe  ad  opta- 
tam  fcientiam  fatis  non  erat,  claftes  plantarum  & 
ordines  ftruxifle,  nifi  certa  &  determinata  acccde- 
rent|genera,  qua  .in.re  primarn  Tournefortii  indu- 

ftriam 


382     NOVA  GENERA  PLANTARUJvT. 

flriam  grata  agnofcit  pofteritas.  Bene  a  Toume- 
fortio  cocpta  continuarunt  deinceps  optimi  quique 
Botanici,  Plumierus ,  Petitus,  Vaillantius ,  Barbaa- 
vius ,  Ruppius ,  Dillenius ,  Micbelius ,  Jujfiaus ,  Gro- 
novius  ,  Royenus ,  Hallerus ,  ceteri.  Unde  in  tan- 
tum  crevit  Generum  numerus,  ut  Celeb.  Dominus 
Pra-fes  in  fuis  Plantarum  generibus  1021  genera, 
orbi  erudito  exhibere  potuerit. 

His  addita  poflmodum  fuere  to  nova  genera  a 
Celeb.  Domino  Prafide  in  Aci.  Upfal.  1741  p.  77. 
defcripta,  nempe  Profcrpinaca ,  Callicarpa,  Polypre- 
mwrn ,  Ceanotbus  ,  Cynometra ,  Stewartia ,  Mimulusy 
Carpefium ,  pra*ter  Mnium  &  Porellam.  Sic  cognita 
genera  numerum  impleverunt  103 1. 

Ex  quo  tcmporc  a  peregrinationibus  meis  lite- 
rarum  cauira  inftitutis,  ad  Hallenfem  inprimis  &  Ar- 
gentoratenfem  Academiam,  redii,  felicem  naftus  oc- 
cafionem  ad  illuftrem  hanc  Camoenarum  fedem,  cum 
in  ceteris  Medicinaa  partibus,  tum  pra?cipue  Bota- 
nica,  operam  collocandi,  follicite  non  tantum  per- 
juftravi  ingentem  multitudinem  plantarum ,  tam 
communium  quam  rariorum ,  qua*  in  Horto  Acade- 
viico  Upfalienfi,  optime  inftruclo,  florent;  fed  pri- 
vatim  etiam  in  eximio  rerum  naturalium  mufeo,  apud 
Celeb.  Dominum  Prafidem,  fingulari  cum  volupta- 
te  contemplatus  fum ,  infignem  fatis  numerum  no- 
vorum  plantarum  generum,  quae  a  celebratiilimis 
Europs  Botanicis ,  Gronovio  ,  ffuff.ao  ,  Hallero9 
Gmelino,  Sauvagefio,  ad  eum  mifta  fuere:  &  pra?- 
terea  magnum  illud  Herbarium  Zeylanicum ,  quod  in 
Zeylania  ipfa  coliegit  b.  Hermannus. 

Proinde  fpecimen  Academicum  editurus,  nec 
dignius  aiiuH ,  nec  Botanicis  magis  gratum  futu- 
rum.duxi  laboris  mei  argumentum,  quam  fi  novo- 
rum  genermn  numerum  aliquem,  tanquam  infigne 
Botanicse  fciencia;  augmentum,  publice  exhiberem. 

Huic 


NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


383 


•  Huic  confilio  meo  mirifice  favit  Celeb.  Dominus 
e    Prafes ,  cujus  beneficio  ad  neceflaria  quaevis  ac  de- 

•  fiderata  hujus  operae  adminicula  facilis  mihi  patuit 

•  aditus. 

Nova  igitur  genera  43  exbibeo,  fingula  diftin- 
3  ctiflima,  licet  quorundam  pericarpia  &  femina  in- 
,    venire  nondum  contigerit.    Floris  tamen  partes 

indeque  defumtce  notee  characterifticce  ad  genera 
x    h£ECce  ab  a.liis  omnibus,  antea  deteclis,  diftinguen- 

da  fufficiunt. 

AdditcE  funt  fpecies,  ut  percipiant  Botanici, 
,    cx  quibus  chara&eres  generici  defumti  funt.  His 
1    fpeciebus  congrua  quoque  &  felecta  ,  ubi  inveniri 
potuerunt ,  fynonyma  ,  fimulque  majoris  lucis  gra- 
j    tia,  breves  adjunxi  defcriptiones. 

Denique  genera  hacce  fub  ordinibus  quseque 

•  fuis  diftribui,  ut  ftatim  pateret,  quibus  locis  iin- 
1    gula  eorum  in  fyftemate  fexuali  collocanda  fint. 


* 


Diandria. 


Monogynia. 


Eranthemum.  1032. 

Amethyftea.  1033. 

Bufonia.  1034. 

Olax.  1035. 

Bobartia.  1036. 

Pavetta.  1037. 

Tomex.  1038. 

Ciflus.  io39. 

Exacum.  1040. 

Hedyotis.  1041. 

Camphorosma.  1042. 

Coldcnia.  1043. 

Muffaenda.  1044. 

Nama.  1045. 

Crefla.  1046. 

Bafella.  1047. 


Triandria. 


Tetrandria. 


Digynin. 
Monogynia. 
Digynia. 
Monogynia. 


Fentandria. 


Tetragynia. 
Monogynia. 
Digynia. 


Trigynia. 


Hexan- 


384     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


ncxanana. 

lvionog}  nia. 

I'  lagellaria. 

1048. 

i  rigynu. 

ivjeiancnium. 

1015. 

uctanuria. 

lvionogynia. 

Mimufops. 

1049. 

A 1 1  n  n  ]t  \t  1 1  i  c 
1\  l  IvJ  Lll  IV  '  Uo. 

1 050. 

Jambolifera. 

1051. 

• 

ivj  eruccyjon. 

105%.. 

lv CUalJUl  lui 

lVlUIlUiij  11  lci. 

>  f  p1  Ipra 

io53» 

R  arf  rnni  i  a 
I)al  L I  dlll  i a , 

Ic54« 

T  /*  nvi  T"\  rl  1"  1  1 

ivi  onogynia. 

Oall  1  y  (Jd« 

x  ojyanurja. 

iMonogj  nia. 

1     1  t"T"\  r"\  f~\  /Y  1  1 

camuogia. 

1056. 

l.lci  ocdrpus. 

io57* 

Dclima. 

1058. 

Microcos. 

1059. 

\j  /~i  1  T  T  i-T"  T  T  tl  1  O 

roi\gynia. 

u  varia. 

1060. 

/\crageie. 

1061. 

1      11/1"  fl  f\  111  |  ft 

jjiaynnrnia. 

iingioiperrnia. 

Licnar  \yion. 

1062. 

jvionaaejpnia. 

jL/ecanana. 

uonnarus. 

1063., 

Poiyandria. 

Pentapetes. 

1004. 

uiaciejpnin. 

i>ccanarid. 

lnaigoiera. 

1065. 

Syngenefia, 

Polygamia. 

uUPUi  jjUJ. 

muia. 

1000. 

vjynanana. 

i  oiyaKana. 

x  ocnos. 

1067. 

Zoirera. 

1x68. 

Monoecia. 

• 

Monandna. 

CeraCocarpus. 

1069, 

Polyandria. 

Sterculia. 

IOTO 

Dioecia. 

Pentandria. 

AnCidesma. 

1071. 

Decandria. 

Datifca. 

1072. 

Imperfe&e  defcripta. 

Cervaria. 

i°73- 

* 

* 

* 

1032.  ERANTHEMUM. 

cal.  Periantbium  quinquefidum,  tubulofum,  an> 
guftifiiraum,  ereftum  ,  breve,  acuminatum, 
perfiftens. 

cor.  Infundibuliformis:  Tubo  filiformi,  longiffi- 
mo.  Limbo  quinquepartito ,  (quadripartito  in- 
terdum,,)  plano:  Laciniis  obverfe  ovatis. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  385 


stam.  Filamenta  duo,  breviflima,  in  fauce  eo- 
rollae.  Antbera  fubovatae,  compreffce,  extra 
tubum. 

pist.  Gcrmen  ovatum  ,  minimum.    Stylus  filifor- 

mis,  longitudine  ftaminum.    Stigmi  limplex. 
pf.r.         —         —         —  — 
sem.         —         —         —  — 

i>.  F.ranthemum  (capenfe). 

Herha  Epilobii  facie,  foliis  oppofitis ,  lanceolato- 
ovatis,  periolatis,  nervofis,  glabris  ,  SMcis 
terminatricibus  ex  braiteis  oppofitis ,  lanceo- 
latis. 

1033.  AMETHYSTEA  a),  Amethyftina.  HalL 
A£t.  Suec.  Ined. 

cal.  Periantbiwn  monophyllum,  tubulofo  -  eam- 
panulatum,  anguiatum,  femi-quinque  fidum, 
patens,  ftibaequale,  acuminatum,  perfiftens. 

cor.  monopetala,  ringens,  calyce  pauilo  Jon- 
gior:  Limbus  quinquepartitus  fere  Eequalis  :  La» 
bium  fuperius  ere&um  ,  rotundatum  ,  conca- 
vum,  bipartitum,  dehifcens.  Labium  inferiuS 
tripartitum  :  Lateralibus  rotundatis,  ere&is, 
brevioribus:  Intermedio  integerrimo,  conca» 
vo,  longitudine  labii  fuperioris. 

stam.  Fiiamenta  duo,  filiformia,  approximata, 
fub  labio  fuperiore ,  eoque  longiora.  Antbera 
fimplices,  fubrotundce. 

pist.  Germen  quadrifidum.  Stylus  magnitudine 
ftaminum.    Stigmata  duo,  acuta. 

per.  nullum.  Calyx  magis  campanulatus,  patens, 

SEM. 


a)  Cbarafterem  &  defcriptionem  ampliorem  videre  eft  in  A6t, 
Suec.  R.  Upfal.  propediem  edendis,  cx  obfervationibuj 
confummatiflimi  Botanici  D.  D.  Alb,  Halleri,  ProfeflT, 
Gcettingenf, 

Tom,  L  B  b 


386     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


sem.  quatuor,  calyce  breviora,  obtufa,  intror- 

fum  angulata. 
ous.    Lycopus  itaque  diftinguitur  corolla?  Labio 

fuperiore  indivifo,  Labio  inferiore  non  con- 

cavo;  ftaminibus  diftantibus. 
i.  Ametbyjlea  (ccerulea). 

Amethyfiina  montana  erecta,  foliis  exiguis  digi- 
tatis  trifidis  fcrratis ,  fiofculis  cum  coma  in  ca> 
ruleo  janthinis.    Amman.  rutb.  54. 

Radix  fibrofa,  annua.  Caulis  tetragonus,  ere- 
£tus,  pedalis,  obtufus,  glaber.  Fo/ia  oppofita 
(decem  circiter  oppofitionibus)  ovata,  glabra, 
patentia,  profunde  ferrata,  tripartita:  Lobis 
lanceolatis,  obtufiufculis ,  bafi  in  petiolos  de- 
currentia.  Rami  ex  aliis  inferioribus  oppofiti; 
Pedunculi  ex  fuperioribus  dichotomi ,  erecti, 
feptemflori,  involucris  fetaceis,  dipbyllis,  mi- 
nimis.  Corollze  caeruleaj,  calyces  carulefcentes. 

1034.  BUFONIA  Auctore  Fr.  de  Sauvages. 
Alfinoides.    Raj.  fyn.  346. 

cal.  Periantbium  tetraphylium ,  erectum,  perfi- 
ftens;  foliolis  fubulatis,  carinatis:  alternis  bre- 
vioribus. 

cor.    Petala  quatuor,  a?qualia,  ovato  -  linearia, 

erecla,  integerrima,  caiyce  dimidio  breviora. 
stam.  Filamenta  duo,  aequalia,  longitudine  co- 

roila?.    Antberce  didymae. 
pist.  Germen  ovatum,  compreflum.    Styli  duo, 

longitudine  ftaminum.    Stigmata  fimplicia. 
per.  Capfula  ovalis ,  compreffa,  uniiocularis,  bi- 

valvis. 

sem.  duo,  ovalia,  comprefla,  cum  torula. 

1.  Bufonia  (tenuifolia). 

Polygonum ,  anguftiffimo  gramineo  folio ,  ere- 
c~tum.    Magn.  monfp.  211.    Raj.  hift.  1026. 

Alfine 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  387 


< 


Alfme  polygonoides  tenuifolia,  flofculis  ad  lon- 
gitudinem  caulis  velut  in  fpicam  difpofitis.  Raj. 
Jyn.  3.  p.  34fii    Pluck.  alm.Ti.  t.  75.  /.  5. 

Canles  herbacei,  tenues ,  erecliufculi ,  vix  ramo- 
fi  ,  polygoni  facie. 

Folia  fubulata,  oppofita,  bafi  coadunata,  marcida. 

1035.  OLAX. 

cal.  Perianthium  monophyllum ,  concavum,  bre- 

viffimum,  integerrimum. 
cor.   Infundibuliformis :  Limbo  trifido,  obtufo, 

lacinia  tertia  profundiorc.    Nettaria  quatuor, 

rbttonda,  petiolata,  corolla  breviora,  erefto- 

Conniventia,  in  fauce  corolla:. 
stam.   Vilamenta  tria,  fubulata,  neclariis  alter- 

na9  iisque  brcviora.    Antberce  fimplices. 
pisr.    Germen  fubrotunduin.     Stylus  filiformisj 

ftaminibus  longior.    Stigma  capitatum. 

PER.    —  — 

SEM.  —    • — 

I.  Olax  (zeylanica). 

Arbor  'ftercorea  zeylanica,  glandifera.  Burm* 
zeylan.  16.    Mela-hola.    Ilerrn.  zeyl.  13. 

Arbor  ramis  flavefccntibus.  Folia  exafte  ovata, 
glabra,  avcnia,  integerrima ,  alterna,  petio* 
lata:  PeduncUU  fubramofi,  ^ex  alis  foliorum* 

1036.  BOBARTIA. 

cal.   umfiorus,  imbricatus,  Glumis  numerofis, 
•cylindricis :  quarum  Exteriores  plurima;,  bre- 
ves,  univalves. 

Interiores  requales,  longiores,  bivalves:  val- 

vula  exteriore  maxima;  interiore  lineari,  trun- 

cata,  ejusdero  longitudinis. 
cor.  Glumd  bivaivis,  tenuiffima,  calyce  brevior, 

germini  infidens,  marcefcens, 
stam.  Filamentax.xh)  capillaria,  breviffima»  An- 

tberre  oblongce. 

B  b  2  pist. 


388     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


pist.  Germen  breve.fub  corolla.    Styli  duo,  fili- 

formes.    Stigmata  fimplicia. 
per.  nullum.    Chiyces  immutati. 
sem.  unicum ,  oblongiufculum. 
obs.  Glumis  calycinis  numerofis,  Floreque  unico 

fupra  germen  diverfiflima  eft.  ab  affinibus. 
r.  Bobartia  (indica)  fpicis  capitaris,  involucro 

foliofo.      Scirpus   maderafpatanus ,  capitulo 

fquamofo,  fubrotundo.    Scbcuchz.  hijl 369. 
Culmus  nudus.     Involucrum  bi-f.  triphyllum, 

longum. 

Spica  oblongae,  in  capitulum  digeftae,  undique 
exftantes. 

1037.  PAVETTA. 

cal.  Perianthium  campanulatum ,  minimum,  ob- 
folete  quatuordentatum ,  germen  cingens. 

cor.  Infundibuliformis :  Tubo  longo,  tenui,  cy- 
lindrico.  Limbo  quadripartito ,  patente,  tubo 
dimidio  breviore;  laciniis  lanceolatis. 

stam.  Filamenta  quatuor ,  breviflima,  ex  ore 
Tubi.  Anthera  lineares,  patentes,  longitu- 
dine  limbi. 

pist.  Germen  fub  receptaculo  floris,  turbinatum. 
Stylus  filiformis,  corolla  duplo  longior.  Stigma 
crafliufculum ,  ^blongum,  obliquum. 

per.  Bacca  fubrotunda,  unilocularis. 

sem.  unicum,  fubrotundum,  cartilagineum. 

obs.  DifFert  ab  Ixora  ftigmate  fimplici,  &  ger- 
mine  fub  receptaculo. 

I.  Pavetta  (indica). 

Sambucus  humilis  zeylanica,  Pawatha  zeylonen- 
fibus.    Herm.  prodr.  373.    Burm.  zeyl.  209. 

Pavete.  Acofl.  arom.  256".  Dalech.  hift.  1862. 
Raf.  hift.  1581. 

Pavate.  Arbor  foliis  mali  aure».  Bauh.  hift.  2. 
p.  102. 

Pavetta, 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  389 


Pavetta,  f.  Malleomothe.  Rbeed.  mal.$.  p.ig.  t.io. 
Arbor  malabarienfium ,   fruftu  lentifci.  Baub. 

pin.  399. 
Pavvatha.    Herm.  zeylan.  3. 
Folia  obverfe  ovata,  fubaeuta,  petiolata,  oppo* 

fita  (ergo  non  Pluckenetii).  Corymbi  compofiti. 

1038.  TOMEX, 

cal.  Periantbinm  monophyllum ,  tubulofum,  in- 

tegerrimum ,  fubquadridentatum. 
cor.  Petala  quatuor,  oblonga ,  obtufa,  calyce 

longiora. 

stam.  Filamenta  quatuor,  capillaria,  corolla  du- 

plo  longiora.    Antbera  ovales. 
pist.   Gemien  fubrotundum ,  hirfutum.  Stylus 

filiformis,  fuperne  craffior,  longitudine  ftami- 

num.    Stigma  emarginatum, 
PER.  —  —  — 

sem.  —  —  — 

1.  Tomex  tomentofa.  (Callicarpa  tomentofa  Mant. 

33' J 

Arbor  malabarica  Ula  di£ta;  cujus  cortice  vefcun- 
tur  Indi  defeftu  foliorum  Beteles.  Burm.  zeyl.26. 
■  Illa.    Herm.  zeyl.  n. 

Arbor  inter  omnes  ramis,  petiolis,  pedunculis 
&  foliis  maxime  tomentofa  &  cralfo  panno 
quafi  obvoluta.  Folia  ovata,  magna,  acumi- 
nata,  integerrima,  oppofita,  petiolata,  fupra 
nuda.  Callicarpa?  affinis,  fed  diftin&a  petalis 
quatuor,  &  ftaminibus  receptaculo  infertis. 

1039.  CISSUS. 

cal,  Periantbhnn  monophyl'um,  planum ,  breve, 

integerrimum. 
cor.  monopetala,  fem 'qmdririda ,  obtufiufcula. 
stam.  Filamenta  quatuor,  capillaria,  iongitudine 

corollse,  receptaculo  inferta,    Antberce  fubro- 

tundae. 

B  b  3  pist. 


390     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


pist.  Germen  fubrotundum,  obtufo- tetragonum, 
retufum.  Stylus  fi  iilormis,  longitudine  ftami- 
num.    Stigma  fimplcx. 

per.  Racca  rotunda.  nitens. 

sem.  OJjiculum  fubrotundum. 

i.  Cijfas  (yiti^inea). 

Vitis  madenifpitana ,  fruftu  azureo,  folio  fub- 
rotundo  &  angulofo.    Pet.  muf.  696. 

Galberya.    Herm.  zeyl.  22.    Burm.  zeyl.  105. 

Schupam-buu  Valli.    Rbeed.  tnal.j.  p. .  .  t.n. 

Hedera  indica,  folio  limplici  integro,  clavicula- 
ta,  racemofa,  racemis  laxis,  uvis  rotundis  ni- 
gris.    Raj.  dendr.  37. 

Facies  vitis.  .Caulis  tomcntofus.  Folia  cordata, 
obfoletc  pcntagona,  crcnata,  tomentofa  (mal- 
v?e),  penolis  longitudine  foliorum ,  e  quorum 
alis  ,  regionc  pedunculi  wnbella  compofita,  ir- 
regularis. 

Diffcrt  a  Vite  calyce,  corolla  monopetala,  fta- 
minibus  quatuor,  ftylo  prasfente, 

1040.  EXACUM. 

cal.  Perianthium  tetraphyllum :  foliolis  ovatis, 
obtufis,  erecto- patulis ,  perfiftentibus, 

cor.  monopetala,  perfiffens:  Tuho  fubglobofo, 
longitudine  calycis,  Limba  quadripartito:  La- 
ciniis  fubrotundis,  patentibus, 

stam.  Filamenta  quatuor,  filiformia,  tubo  infi- 
dentia.,  longitudine  limbi.  Antberce  fubrotunda?. 

pist.  Gerv.cn  fubrotundum ,  tubum  implens. 
Stylus  filifi  rrnis,  erectus,  longitudine  limbi. 
Stigma  capiic;tum. 

per.  Capfula  fubrotunda,  compreffa,  utrinque 
fulcata.  bilocularis,  longitudine  calycis. 

sem.  nnmerofa,  receptaculo  capfulam  replente. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  391 


1.  Exacum  (cordatum). 

Centaurium  zeylanicum  minus,  floreluteo.  Herm. 
zeyl.  36.    Burm.  zeyl.  57. 

Facies  centaurii  iEtluopici.  Pluck.pbyt.2jS'  f  3- 
fed  flores  diverfifiimi.  Planta  annua.  Caulis 
tetragonus,  levis,  limplex,  fuperne  dichoto- 
mus.  Folia  ovata,  fefHlia,  integerrima.  Flo- 
res  in  divaricationibus  folitarii,  lelfiles,  foliis 
majores. 

1041.  HEDYOTIS. 

cal.  Perianthium  monophyllnm  ,  quadripartitum, 
germini  infidens,  perfjltens:  laciniis  linearibus, 
acutis. 

cor.  monopetala,  infundibuliformis,  calyce  paul- 

]o  longior ,   femiquadrihda  :  laciniis  patulis, 

fubajqualibus. 
stam.  Filamenta  quatuor ,   fubulata ,  ad  finus 

corollae  inferta.    Antbera  fubrotunda?. 
pist.   Germen  fudrotundum  ,    fub  receptaculo. 
•  Stylus  filiformis,  longitudine  ftaminum.  Stig- 

mata  duo,  crafliufcula. 
per.  Capfula  globofo- didyma  ,  bilocularis  ,  de- 

hifcens  juxta  calycem  coronatricem  rimatrans- 

verfali. 
sem.  pauca,  angulata. 

1.  Heclyotis  (Auricularia)  foliis  lanceolato  -  ova- 
tis,  floribus  verticillatis  b). 

Valerianella  paluftris ,  foliis  nervofis  oblongis, 
flofculis  ad  caulium  nodos  inter  foliorum  finus 
colleclis.    Burm.  zeyl  227.  t.  108.  /•  1. 

B  b  4  Men- 


b)  Hsec  planta  eft  Auricularia  Dal.  pbarm.  160.  decantatum 
illud  fpecificum  in  Cophofi  f.  furditate,  quam  perperam 
Menthae  fpeciem  fuiffe  Medici  plurimi  ftatuerunt;  nec 
Mentha  huius  fuccedaneum  elTe  poteft,  cum  Hedyotis 
fieilata  fit  planta,  Gallio  afiinis,  nec  ullo  modo  verti- 
cillatis  aflocianda. 


39*     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Mentha  zeyl.  aquatica  inodora  latifolia.  Htrm. 

zeyl.  35,    Burm.  zeyl.  158. 

PJantn  zeylanica  menthae  aquaticae  in  infula  zey- 
lana  nafcentis  fpecies.    Raj.  dendr.134. 

Planta  glabra.  Rami  iongi ,  articulati :  Folia  lan- 
ccolato- ovata,  ftffilia,  glahra,  nervofa,  in- 
tegc-rrima  (Phyllidis),  oppofita,  pendula.  Flo- 
res  vcrticillati,  multi,  pedunculis  propriis  bre* 
viflimis  ex  Gngula  ala.  Rami  alterni,  ex  fin- 
gula  alterna  ala,  breves,  fimplices. 

2.  Hedyotis  (fruticofa)  foliis  lanceolatis,  petiola- 
tis,  corymbii;  tenninancibus  involucratis. 

Valerianella  foliis  nervofis  acutis,  flofculis  in 
caulium  fummo  quafi  involucratis.  Burm* 
zeyl.  227.  1. 107. 

Arbor  zeylanica,  folio  caryophylli  barbati.  Herm* 
zeyl.  35.    Burm.  zeyl.  129. 

Wseranya.   Herm.  zeyl.4. 

1042.  CAMPHOROSMA.   Camphorata.  Toume- 
foru  1705.    Auct.  Cl.  de  Sauvages.  * 

cal.  Periantbinm  monophyllum ,  urceolatum,  fe- 
miquadrifidum ,  comprefTum,  perfiftens;  feg- 
mentis  acutis :  lateralibus  oppofitis  majufculis^ 
reflexis. 

cor.  nulla, 

stam.   Filamenta  quatuor ,  filiformia ,  aequalia, 

calyce  longiora.    Antbera  ovales. 
PIST.  Germen  ovatum,  comprefTum.    Stylus  fili- 

formis,  femibifidus,  calyce  longior.  Stigmata 

acuta. 

per.   Capfula  unilocularis ,  fuperne  dehifcens, 

calyce  tefta. 
sem.  unicum,  ovale,  campreiTum,  nitidum» 
obs.  Ergo  diverfi  generis  a  Polycnemo. 
I.  Campborofma  (monfpeliaca)  foliis  hirfutis  linea* 

ribus, 

Cam- 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  393 


Camphorata  hirfuta.   Baub.  pin.  486.  c) 
Camphorata  cefpitofa  tatarica,  floribus  in  glo- 

merulis  ad  caules  cefpitofis,  foliis  erics  bre- 

viflimis.    Gerb.  ivolg.  49. 

2.  Campborofma  (acuta)  foliis  fubulatis  rigidis  gla- 
bris. 

Camphorata  altera.    Tabem.  hifi.  57. 
Anthyllis  altera  italorum.    Lob.  ic.  407. 

3.  Camphorofma  (glabra)  foliis  femitriquetris  gla- 
bris  inermibus. 

Camphorata  glabra.    Bauh.  pin.  286. 

J043.  COLDENIA. 
cal.  Periantbium  tetraphyllum,  foliolis  lanceo- 

latis,  erecus,  longitudine  corollT. 
cor.  monopetala,  infundibuhformis :  Limbo  pa- 

tulo ,  obtufo. 
stam.  FHamenta  quatuor,  tubo  inferta.  Anthe- 

rce  fubrotunds. 
pist.  Germina  quatuor ,  ovata.    Styli  totidem, 

capillares  ,  longitudine  ftaminum.  Stigmata 

fiiDplicia,  perfiftentia. 
per.  nullum.    Fructus  ovatus,  compreflus,  fca- 

ber,  acuminatus,  terminatus  roftris  quatuor. 
sem.  quatuor,  hinc  convexa  fcabra;  inde  angu- 

lata,  acuminata. 
1.  CoUenia  (procumhens).  d) 
Teucrii  facie  bisnagarica  tetracoccos  roftrata. 

Pluck.  alm.  363.  t.  64.  /.  6. 
Hanfape.    Herm  zeyl.i%-    Burm.  zeyl.  113. 

Bb  5  Herba 


c)  In  Leucorrhoea  eximium  medicamentum. 

4)  Ui^.ta  a  L).  Codivalladero  Colden,  Coldinghami* ,  in  pro- 
vincia  Noveboracenfi  Air.erkes,  fummo  Pra:fecto ,  qui 
plantas  Noveboracenfes  plus  quam  300  fecundum  earum 
chiracleres  frudificationis  &  totius  plantae  ad  methodum 
fex.talem  accuratilhme  &  acutiilime  defcripfn;  quee  ma. 
nufcripra  in  Bibliotheca  Celeb.  Dom.  Pr&jidis  non  fine 
voluptate  multoties  vidimus. 


394     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Herha  facieNeuradae,  procumbens,  diffufa.  Ratni 
alterni,  villofi.  Folia  alterna,  petiolata,  lu- 
nata,  f.  ovalia:  latere  interiore  verfus  bafin 
deliquefcente,  f.  attenuato,  margine  crenato- 
lobata  lobis  XI.  plicata,  villofa.  Frnttus  axil- 
lares,  fefliles. 

1044.  MUS&ENDA.  Barm. 

cal.  Perimlhium  pentaphyllum ,  asquale:  foliolis 
lineari  -  acuminatis ,  perfiftentibus. 

cor.  Infundibuliformis ;  Tubo  longo,  filiformi, 
hirfuto:  Limbo  quinquefido,  aequali :  laciniis 
ovatis. 

stam.  Filamenta  quinquc,  breviflima,  tubo  in- 

terne  adnata.    Antberce  lineari-fetaceae,  lon- 

gae,  intra  tubum. 
pist.  Germen  ovatum,  fub  receptaculo.  Stylus 

filiformis,  tubo  longe  brevior.    Stigmata  duo, 

fimplicia. 

per.  ovato- oblongum  (II.  M.),  fucculentum, 

coronatuin. 

sem.  numerofa,  in  quatuor  phalanges  digefta. 
I.  Mujfanda  (frondofa).    Herm.  muf  36". 
Muflamda  zeylanica,  flore  rubro,  fruftu  oblon- 

go  polyfpermo,  folio  ex  florum  thyrfo  pro- 

deunte  albo.    Burm.  zeyUi6s.  t.76. 
Muffcnda  arbor  indica,  floribus  infummis  ramulis 

velut  in  fafciculos  difpofi cis ,  e  quorum  medio 

foliumlatum  fmgulare  flavicans.  Raj.dendr.126. 
Frutex  indicus  baccifer,  fruftu  oblongo  poly- 

fpermo.    Raj,  hifl.  1423.  C0mm.mal.3T. 
Folium  principiflas.    Rumpf.  amb.T.  1.6.  e.57. 
Arb or  foliis  oppofitis,  ovatis,  integerrimis ,  pe- 

tiolat:-.,  nervofis.    Corymbis  dichotomis,  ter- 

minatricibus ,  hirfutis. 

1045.  NAMA. 

cal.  Periantbium  pentaphyllum :  foliolis  lanceo- 
latis,  re&is,  patulis,  perfiffcentibus. 

COR. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  39* 


con.  Petala  quinque,  ovata ,  calyce  breviora, 
patentia. 

stam.  Filamenta  quinque,  capillaria,  longitudine 

corollce.    Anthera  oblongiufculaj. 
pist.  Germen  ovatum.     Styli  duo  ,  capillares , 

erefti ,  longitudine  ftaminum.    Stigmata  obtu- 

fa,  patrentia. 
per.  Capfula  ovalis,  bivalvis,  unilocularis ,  lon- 

gitudine  calycis. 
sem.  numerofa,  minima;  Receptaculo  ovali,  bafi 

affixo. 
i.  Nama  (zeylanica). 

Anagallis  zeylanica,  aquatica,  foliis  longis  alter- 
nis.    Herm.  zeyl.  36.   Burm.  zeyl.  19. 

Caulis  herbaceus,  Ia?vis,  ereftus,  ramofus.  Folia 
lanceolata,  glabra,  integerrima,  patentia,  pe- 
tiolata,  alterna.  Racemi  ere&i,  ex  alis  fingu- 
lis  foliorum  finguli,  fimplices,  longitudine  fo- 
liorum. 

Fiores  alterni,  pedicellis  longitudine  florum  infi- 
dentes. 

046.  CRESSA.    Anthyllis.  Magnol.  Char. 

.  cal.  Periantbium  pentaphyllum :  folioiis  ovatis, 

obtufis,  incumbentibus ,  perfiftentibus. 
co#  monopetala,  hypocrateriformis :  Tubo  lon- 

gitudine  calycis,  inferne  ventricofo. 
Limbo  quinquepartito :  laciniis  ovatis,  acutis, 
patentibus. 

stam.  Fiiamenta  quinque ,  capillaria,  longa,  tubo 
corollae  infidentia.    Antbera  fubrotunda;. 

pist.  Germen  ovatum.  Styli  duo ,  filiformes, 
longitudine  ftaminum.    Stigmata  ilmplicia. 

per.  Capfula  ovata,  unilocularis,  bivalvis,  caly- 
ce  paullo  longior. 

sem.  unicum,  ovato- oblongum. 

j.  Crejfa  (cretica). 

Anthyllis.  Aip.  exot.  157.  1. i$6. 

Quamo- 


396     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Quamoclic  minima  humifufa  palultris ,  herniaria? 

folio.    Townef.  cor.  4. 
Lyfimachue  fpicatse  purpures  affinis,  flofculis  in 

cacumine  plurimis  quafiin  nodos  junctis.  Pluck. 

alm.  236.  t.  43.  /.  6. 

1047.  BASELLA^ 
cal.  nullus. 

cor.  fexfida,  urceolata:  laminis  duabus  exteriori- 
bus  latioribus,  fuperne  connivens,  baficarnofa. 

stam.  Filamenta  quinque ,  fubulata,  eequalia,  co- 
rolla?  adnata,  eaque  paullo  breviora.  Antherce 
fubrotunda?. 

pist.  Germen  fubglobofum.  Styli  tres,  filifor- 
mes,  longitudine  ftaminum.  Stigmata  oblon- 
ga,  a  latere  altero  apicum  ltylorum. 

per.  Corolla  perfiftens,  claufa,  carnofa,  baccam 
mentiens. 

sem.  unicum,  fubrotundum. 

1.  Bafella  (rubra).  Rbeed.mal.7.  /».45.  £.24.  Raj. 
app.  358.  Cufcuta  foliis  fubcordatis.  Hort. 
Clif.  39- 

1048.  FLAGELLARIA. 

cal.  Periantbium  hexaphyllum ,  jequale:  foliolis 
ovatis,  perfiftentibus:  exterioribus  acutioribus. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  fex ,  filiformia,  longitudine  fere 

calycis.    Antberce  oblongae. 
pist.   Germen  ovatum ,  minimum.    Stylus  lon- 

gitudine  ftr.minum,  trifidus.    Stigmata  fimpli- 

cia,  pianiufcula,  perfiftentia. 
per.  Drupa  fubrotunda,  unilocularis ,  coronata 

flore. 

sem.  Nucleus  fubrotundus. 

1.  Flagellaria  (indica). 

Lacryma  Jobi,  gramineis  foliis  in  capreolos  de- 

finentibus.    Burm.  zeyl.  138- 
Panambu- valli.    Rbeed.maLj.  t.  53. 

1015. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  397 


1015.  MELANTHIUM.  Clayt. 
cal.  nullus,  nifi  corollam  dicas. 
cor.  Petala  fex,  ovato  -  oblonga ,  patentia,  un- 

guibus  linearibus  longioribus  infidentia,  per- 

fitlentia. 

stam.  Filamenta  fex,  filiformia,  erecta,  longi- 

tudine  corollaj,  cui  inferta  fupra  ungues.  An- 

thera  globbfe. 
pist.   Germen  conicum,  ftriatum;     Styli  tres, 

diftin&i ,  curvi.    Stigmata  obttifa. 
per.  Capfula  ovata,  trigona,  trifulca,  trilocula- 

ris,  ex  capfulis  tribus  introrfum  unitis. 
sem.  plurima,  compreffa,  femiovata. 
1.  Melanthium  (virginicum).    Gron.  virg.  e). 

1049.  MIMUSOPS. 

cal.  Perianthium  oclophyllum  ,  coriaceum  :  folio- 

lis  duplici  ferie,  ovatis,  acutis,  perfiftentibus. 
cor.  Petala  octo,  lanceolata,  pacentia,  longi- 

tudine  calycis. 
STam.  Filamenia  octo,  pilofa,  breviffima.  An- 

thera  oblongce,  erecla1,  longitudine  calycis. 
pist.  Germen  fubulatum,  hifpidum.    Stylus  cylin- 

draceus,  longitudine  corolla:.  Stigma  fimplex. 
per.  Drupa  ovalis,  acuminata. 
sem.  unum  f.  duo,  acuminata. 
1.  Mimufops  (Elengi)  foliis  alternis  f). 
Arbor  zeylanica,  floribus  odoratis  faciem  huma- 

nam  quodammodo  referentibus.  Burm.  zeyl.  27. 
Arbor  pallidioribus  foliis,  fruclu  conoide  ex  ma- 

gno  calycc  emergente.   Pluck.  manl.  21. 

Arbor 


e)  Melanthii  character  habetur  in  generibus  plantarum 
No.  ir*5.  fed  imperfeclus  ob  ftaminum  defe&um ;  nuper 
autem  D.  Claytonus  ipfe  characterem  complevit,  &  Clar. 
D.  Gronovius  perfe&urn  mifit,  quem  heic  loco  allegati 
fubftituimus. 

f)  Affinis  Rhizophors, 


398     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Arbor  Kauki  indorum,  fioribus  odoratis.  Breyn. 

cent.20.  t.  8.    Raj.  app.66$. 
Kauki  indorum.    Pluck.  alm.  203. 
Kauken  indorum.  Herm.  zeyl.  23.  Burm.  zeyl.  133. 
Klcngi.    Rbeed.  mal.i.  t.20. 
Folia  altcrna,  petiolata;  Flores  laterales,  pedun- 

culis  plurimis  fimplicibus. 

2.  Mimufops  (Kauki)  foliis  confcrtis. 
Manurmrl.    Herm.  zeyl.  23. 
Foli.i  conferta,  ad  fines  ramorum.    Rami  crafTio- 
res,  cicatricibus  parvis  undique  adfperfi. 

T050.  ALLOPHYLUS. 

c.Ai..  Perianthium  tetraphyllum :  foliolis  orbicu- 
latis:  exterioribus  duobus  oppofitis,  duplo  mi- 
noribus. 

cor.  Petala  quatuor,  orbiculata,  sequalia,  caly- 

ce  minora:  unguibus  latis,  longitudine  folio- 

rum  minorum  calycis. 
STam.   Filamenta  oclo,   filiformia  ,  longitudine 

corollae.   Antbera  fubrotundae. 
pist.  Germen  fubrotundum  ,  didymum.  Stylus 

filiformis ,  ftaminibus  longior.     Stigma  bifi- 

dum:  laciniis  revolutis. 
per.  —  —  — 

SEM.  —  —  — 

1.  Allopbylus  (zeylaniciLs).   Fl.  zeyl.  miff.  140. 

Arbor  zeylanica,  facie  Perfea:  Plumieri.  Rami 
teretes.  Folia  ovalia,  acuminata,  fpithamaea, 
integerrima ,  glabra,  venofa,  petiolata,  alter- 
na.  Rccemi :  parvi ,  breviflimi,  erecti,  in  alis. 

105 1.  JAMBOLIFERA. 

cal.  Perinntbium  quadridentatum ,  breviflimum, 
perfiftens. 

cor.  Petala  quatuor,  lineari- lanceolata,  medie- 
tate  fuperiore  extrorfum  flexa. 

STAM» 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  399- 


stam.  Filamenta  o&o,  planiufcula,  fubulata,  a 
medio  extrorfum  flexa,  longitudine  corolla?. 
Antberce  ovales,  incumbcntes. 

pist.  Germen  ovale,  fuperne  hirfutum.  Stylus 
filiformis,  ftaminibus  brevior.   Stigma  fimplex. 

per.  —  —  — 

sem.  —  —  — 

r.  yambolifera  (pedunculata). 

Prunus  indica  frucUi  nigro.  Burm.  zeyl.  197. 

Jambolines.  Baub.  pin.  466.  an  ? 

Arbor  ramis  reftis ,  obtufis ,  teretibus.  Folia 
ovata,  glabra,  integerrima,  petiolata,  oppo- 
fita.  Pedunculi  axillares,  oppofiti,  trichoto- 
mi,  pedunculis  partialibus  trifioris. 

1052.  MEMECYLON. 

cal.  Periantbium  indivifum,  campanulatum,  tur- 
binatum,  integerrimum ,  fupra  germen,  pcr- 
fiftens. 

cor.  Petala  quatuor,  ovata,  acuta,  patentia. 

stam.  Filamenta  ofto ,  fubulata,  erefta.  Antberue 
fimplices. 

pist.  Germen  turbinatum,  fub  receptaculo.  Sty- 

lus  fubulatus.    Stigma  limplex. 
per.  Bacca  coronata,  calyce  cyiindrico. 

SEM.  —  —   

1.  Memecylon  (capitellatam)  foliis  ovatis. 
Cornus  fylveftris,  foliis  croceum  colorem  tin- 

gentibus.    Burm.  zeyl.  76.  t.  30. 
Walikaha  f.  \Va2hkaha.  Herm.  zeyl.  47. 

1053.  STELLERA.    Auclore  Cl.  Gmelino. 
Chamaejasme.  Amm. 

cal.  nullus. 

cor.  monopetala,  infundibuliformis ,  perfiftens. 
Tubo  filiformi,  Jongo;  Limbo  quadri-  (quin- 
que)  -  partico :  lobis  ovatis. 

STAM. 


4oo     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


stam.  Filamenta  oclo  (decem),  breviffima.  An- 
thera  oblongae:  akernae  in  tubi  medio,  aker- 
nae  intra  faucem. 

pist.  Germen  fubovatum.  Stylus  breviflimus, 
perfiftens.    Stigma  capitatum. 

pkr.  nullum. 

sem.  unicum,  nitidum,  roftratum. 

1.  Stellera  (Chamceiasme)  foliis  lanceolatis,  corol- 
]is  quinquefidis  g), 

Chamaejasme  radice  mandragorae.  Amm.ruth.  16. 
t.  2. 

2.  Stellera  ( PaJJerina)  foliis  linearibus,  corollis 
quadrifidis. 

Pallerina  Tragi.    Bauh.  hift.  3.  p.  456. 
Thymelsea  linariae  folio,  germanica.  Baub.pin.2sg. 
Linaria  akera  botryoides  montana.  Col.ecphr.i. 
p.  80. 

1054.  BARTRAMIA. 

cal.  Perianthium  quinquepartitum  :  laciniis  linea- 
ribus ,  infra  apicem  ariftatis ,  deciduis. 

cor.  Petala  quinque ,  cuneiformia  :  unguibus 
erectis,  longicudine  calycis.  Limho  patente, 
obtufo. 

stam.  Filamenta  decem,  capillaria,  longitudine 
tubi  corollae.    Anthera  fubrotundae. 

pist.  Germen  fubrotundum.  Stylus  capillaris, 
longitudine  ftaminum.    Stigma  fimnlex. 

per.  giobofum,  undique  echinatum  fpinis  hamo- 
fis,  diiTiliens  in 

SEM. 


g)  Dicta  fuit  a  Clariffimo  Botanico  stellero,  qui  juflu 
Imperatricis  Ruflise  extremas  Boreae  adiit  pla^as ,  ubi 
plantas  nullo  antea  tempore  lectas  laboriofiflime  detexit, 
proinde  reditum  laboriofrfllmi  viriferio  exnptavimus;  fed 
praepropera  fata  d.  12.  Novembr.  174.6,  in  urbe  Sibiriae, 
Tiumen ,  abltukre  viium  longiori  viu  digniffimuro. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  401 


sem.  quatuor  f.  quinque,  hinc  convexa  echinata, 

inde  angulata. 
I.  Bartramia.  b)  (Triumfetta  BartramiaSp.  pl.  2.) 
Triumfetta  decima  tertia.   Amm.  berb.  370. 
Lappula  benghalenfis  tetrafpermos ,  ribefii  folio, 

echinis  oroicuiaribus  ad  foliorum  ortum  pluri- 

mis  fimul  fefiiiious.   Pluck.  alm.206.  t.  41.  /.5. 
Alcea  indica  floribus  rofaceis  parvis,  fruclibus 

par  is  quinquepartitis  hifpidis  Jappaceis.  Burm. 

zeyl.  9. 
iEpala.    Herm.  zeyl.  9. 

1055.   SAMYDA.    comm.   D.  Mattb.  Benzelio. 
Guidonia.    Phim.  24. 
cal.  Periantbhtm  rrionophyllum ,  campanulatum, 
rugofum ,  femiquinquefidum ,  interne  colora- 
tum:  laciniis  ovatis,  patentibus. 
cor.  nulla. 

stam.   Filamenta  quindecim,  fubulata,  brevifll- 
ma,  calycis  medio  interne  inferta  in  orbem. 

Antbera  ovatae. 
pist.  Germen  globofum,  villofum.    Stylus  cylin- 
dricus,  altitudine  ftaminum.  Stigma  capitatum. 

per.  Bacca  ovata,  quadrifulca,  quadrilocularis, 

quadrivalvis, 
sem.  munerofa,  reniformia,  receptaculo  ovato 

immerfa. 

obs.  fgepe  una  pars  numeri  in  flore  eximitur,  tum 

calyx  qundrifidus ,  ftamina  duodecim. 
1.  Samyda  (Guidonia). 

Guidonia,  nucis  juglandis  folio,  major.  Plum. 
gen.  24. 

Guido- 


b)  Eft  media  inter  Urenam  &  Triumfettam:  a  Triumfetta 
differt  paucioribus  ftaminibus,  cum  in  Triumfetta  XV. 
adfint;  prsterea  calyce,  quo  deftituitur  TCriumfetta» 

Tom.  I.  C  c 


402     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Guidonia,  nucis  juglandis  folio,  minor.  Plum. 
gen.  24. 

Arbor  foliis  pinnatis  cum  impari;  Foliolis  ovato- 
acuminatis;  Racemis  lateralibus. 

1056.  CAMBOGIA.  Pl.  Martino  -  Burferian. 

cal.   Perianthium  tetraphyllum :   foliolis  fubro- 

tundis,  concavis,  deciduis. 
cor.  Petala  quatuor,  fubrotundo-  oblonga:  pe- 

tiolis  concavis. 
stam.  Filamenta  plurima,  brevia.    Antberce  fub- 

rotundae. 

pist.  Germen  fubrotundum  ,  ftriatum.  Stylus 
nullus.    Stigma  quadrifidum  ,  perfiftens. 

per.  Pomum  fubrotundum,  o&ies  fulcatum,  oclo- 
loculare. 

sem.  folitaria,  reniformi-oblonga,  comprefliu- 
fcula. 

1.  Cambogia  (Gutta).  i) 
Carcapuli.    Bauh.  pin.  437. 
Coddam  pulli.  Rheed.  mal.  1.  /».41.  U  24. 
Rami  bppofiti.  Folia  Janceolato- ovata,  integer- 
rima,  petiolata.    Flores  verticillati,  feffiles. 

1057.  ELvEOCARPUS.  Burm. 

cal.  Perianthium  pentaphyllum :  foliolis  lanceo- 

latis,  acutis,  Eequalibus. 
cor.  Petala  quinque,  laciniato-lacera,  aqualia, 

longitudine  calycis. 
stam.  Filamenta  viginti ,  breviflima,  receptaculo 

affixa.    Antbera  lineares,  corolla  breviores. 
pist.  Germen  acuminatum.  Stylus  filiformis,  lon- 

gitudine  ftaminum.    Stigma  acutum. 
per.  Drupa  ovalis. 
sem.  Nucleus  crifpus. 

OBS. 


i)  £  Cambogia  hm  Gummi  gutta  ejfieivarum  colligitur. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  403 


obs.  Numerus  fzepe  excludit  quintam  partem  nu- 

meri  in  floris  partibus. 
I.  Elceocarpus  (ferrata). 

Elajocarpos  folio  lauri  ferrato,  floribus  fpicatis. 

Burm.  zeyl.  93.  t.  40. 
Qlea  fylveftris  malabarica,  fruftu  dulci.  Raj. 

hift.  1546.    Comm.  mal.  48. 
Laurus  indica  ferratifolia  inodora,  fruclu  olivae 

magnitudine  &forma,  nucleis  crifpis  lapideis. 

Herm.  zeyl.  9.  22. 
Prunus  zeylanica,  lauri  folio,  Veralu  zeylanen- 

fibus.    Raj.  dendr.  42. 
Prunus  racemofa,  celaftri  folio.    Pet.  muf6~ii. 
Perin-kara.    Rheed.  mal.  4.  p.51.  t.  24. 

1058.  DELIMA. 

cal.  Perianthium  pentaphyllum :  foliolis  ovatis, 

obtufis,  sequalibus,  perfiftentibus. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  numerofa,    capillaria,  calyci 

fubasqualia.    Antherce  fubrotunda?. 
pist.  Germen  ovatum.    Stylus  cylindricus,  lon- 

gitudine  floris.    Stigma  fimplex,  perfiftens. 

per.  (Drupa?)  calyce  longe  major,  ovata,  acu- 

minata,  bivalvis. 
sem.  duo. 

1.  Delima  (farmentofz). 

Frutex  indicus  farmentofus,  foliis  hifpidis  rigi- 

dis.    Burm.  zeyl.  ior. 
Koroswael.    Herm.  zeyl.  19. 
Arbor  foliis  Fagi ,  ovatis,  fcabris,  ferratis,  pli- 

catis,  nervofis,  petiolatis,  alternis.  Flores 

paniculati. 

1059.  MICROCOS.  Burm. 

cal.  Perianthium  pentaphyllum :  foliolis  oblon- 
gis,  obtufiufculis ,  patulis,  deciduis. 

Cc  2  COR„ 


404     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


cor.  Petala  quinque  ,  omnium  minirna ,  linearia, 
sequalia,  emarginata,  fuperna  medietate  patula. 

stam.  Filamenta  numerofa,  capillaria,  longitudi- 
ne  calycis.    Antherce  fubrotunda;. 

pist.  Germen  fubrotundum.  Stylus  fubulatus, 
longitudine  ftaminum.    Stigma  acutum. 

per.  Drupa  fubrotunda ,  uniloculafis. 

sem.  Officulum  turbinatum,  fibrofum. 

obs.  Affinis  Grevice,  licet  nec  proxima. 

1.  Microcos  (paniculata)  paniculis  terminatricibus. 
(Gre-xia  Microcos  Sp.  pl.  2.) 

Microcos    foliis  alternis   oblongis  acuminatis, 

Burm.  zeyl.  159.  t.  74. 
Kokukirilla,    Hertn.  zeyl.  10. 
Corus  malabarica,  folio  cufpidato  ofliculo  to- 

mento  obfito.    Comm.  mal.  89. 
Schageri  cottam.    Rheed.  mal.  1.  p.  105.  t.  56. 

2.  Microcos  (lateriflora)  pedunculis  axillaribus  con- 
fertis  dichotomis.  (Greixia  afiatica  Sp.  pl.  2.) 

Hamdamanias.    Herm.  zeyl.%. 

Arbor  foliis  alternis,  petiolatis,  cordatis,  obtufi- 
ufculis,  obtufe  ferratis ,  glabris ,  venofis.  Sti- 
pulce  dimidiatae  (longitudinaliter),  ovata;, 
utrimque  acutae,  latere  affixee.  Pedunculi  ex 
alis,  plurimi  longitudine  petiolorum,  aliquoties 
dichotomi ,  apicibus  fru&ificantibus.  Calyx 
pentaphyilus  ,  raro  dehifcens,  deciduus.  Pe- 
tala  quinque ,  minima.  Stamina  numerofa, 
capillaria,  longa.  Piflilli  fligma  trifidum  f. 
quadrifidum.  Fru&us  ignotus.  Ex  facie  & 
flore  ad  hoc  genus  retuli. 

1060.  UVARIA. 

cal.  Perianthium  tripartitum,  planum:  foliolis 

ovatis  ,  acutis,  perfi ftentibus. 
cor.  Petala  fex,  lanceolata,  feflilia,  patentia, 

calyce  longiora. 

stam. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  405 

stam.    Filamenta  nulla.      Antbera,  numerofae, 
truncatae,  oblongae,  tegentes  germen  cui  in- 
.  fident. 

pist.  Gennen  ovatum ,  tectum  antheris.  Styli 
numerofi,  longitudine  antherarum,  capitulum 
terminantes.    Stigmata  obtufa. 

per.  Baccce  numerofse,  diftin&ae ,  globofae,  pe- 
dunculatae,  receptaculo  oblongo  affixae. 

sem.  plurima. 

I.  Uvaria  (zeylanica). 

Uva  zeylanica  fylveftris,  mali  aurantiae  fapore. 

Burm.  zeyl.  231. 
Frutex  baccifer,  fru&u  ad  fingulos  flores  multi- 

plici.    Raj.  bifl.  1636% 
Palukena,    Herm.  zeyl.  8. 
Narum  pane).    Rheed.  mal.  2.  p.  11.  t.  9. 
Folia  altcrna.    Affinitas  Anonae. 

1061.  ATRAGENE. 

cal.  Periantbium  tetraphyllum :    foliolis  ovali- 

bus ,  patentibus ,  obtufis,  deciduis. 
cor.  Petala  duodecim,  linearia,  bafi  anguftiffima, 

obtufa,  patula,  calyce  longiora. 
stam.  Filamenta  plurirna ,  breviffima.  Antberce 

oblongae,  acuminatae,  calyce  breviores. 
pist.  Germina  plurima,  oblonga.    Styli  villofi. 

Stigmata  fimplicia,  longitudine  antherarum. 
per.  nullum. 

sem.  plurima,  definentia  in  caudam  pilofam ,  ca- 
Jyce  longiorem. 

1.  Atragene  (zeylanica). 

Clematis  zeylanica  Hermanni.    Breyn.  prod.  2. 
p.  46. 

Clematis  zeylanica ,  floribus  obfoletis  parvis. 

Burm.  zeyl.  66. 
Narawael.    Herm.  zeyl.26, 

Cc  3  1062. 


4o6     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


1062.  CITHAREXYLON.     AvSt.  Cl.  B.  jus- 
simo.    Comm.  d.  d.  bmck. 

cal.  Perianthium  monophyllum,  campanulatum , 

quinqueftriatum ,  quinqucdentatum. 
cor.  monopetala,  infundibuliformi- rotata.  Tu- 

bus  perianthio  duplo  longior,  fuperne  craf- 

fior.    Limbus  quinquepartitus :  laciniis  asqua- 

libus,  patulis,  fupra  villofis. 
stam.  Filamenta  quatuor,  ex  tubi  medio,  fili- 

formia,  quorum   duo  paullo  longiora.  An- 

thera  oblonga?,  biloculares. 
pist.   Germen  fubrotundum.    Stylus  filiformis, 

longitudine  ftaminum.    Stigma  obtufum,  ca- 

pitato  -  bifidum. 
per.  Capfula  bilocularis. 
sem.  plura,  fubrotunda. 
obs.  Locetur  poft  Bignoniam. 
1.  Citbarexylon  (fpinofum). 

Citharexylon  americanum  alterum,  foliis  ad  mar- 

ginem  dentatis.    Pluck.  alm.ioft.  1. 161.  /.5. 
Habitat  in  infula  Barbadenfi. 

1063.  CONNARUS. 

cal.  Periantbium  monophyllum ,  quinqueparti- 

tum,  ere&um,  tomentofum,  perfiftens. 
cor.  Petala  quinque,  lanceolata,  erecta,  aequalia. 
stam.  Filamenta  decem,  fubulata,  erecta,  con- 

nexa  bafi :  alternis  longitudine  floris,  alternis 

breviffimis.    Anthera  fubrotunda?. 
pist.   Germen   fubrotundum.     Stylus  cylindra- 

ceus.    Siigma  obtufum. 
per.  Capfula  oblonga,  gibba,  unilocularis,  bi- 

valvis. 

sem.  unicum,  ovatum,  magnum. 

I.  Connarus  (monocarpus). 

Rhus  zeylanicus  trifoliatus,  phafeoli  facie,  flo- 
ribus  copiofis  fpicatis.    Burm.  zeyl.  199.  t.  89. 

Phafeo- 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  407 


Phafeolus  arborefcens  zeylanicus  rnonocarpos. 
Hermanni,  Radelifawael  zeylonenfibus.  Raj. 
app.  438. 

1064.     PENTAPETES.     Pterofpermadendron , 

Amm. 

cal.  Periantbinm  quinquepartitum  :  foliolis  co- 

riaceis,  oblongis,  reflexis,  interne  lanatis. 
cor.  Petala  quinque,  lanceolata,  patentia,  lon- 

gitudine  calycis. 
stam.  Filamenta  quindecim ,  linearia,  bafi  con- 

naca  in  tubum.    Anthera  fubulata? ,  erectae. 
Filamenta  quinque,  filiformia,  inflexa,  eidera 

tubo  innata,  fterilia,  antheris  longiora,  inter 

fingula  tria  ftamina  fingula. 
pist.  Gennen  fubrotundum.   Stylus  cylindraceus, 

longitudine  ftaminum.    Stigma  crafliufculum. 
per.  Capfula  lignofa,  clavato - ovata,  quinquelo- 

cularis,  loculamentis  bivalvibus. 
sem.  plura,  oblonga,  comprefla,  ala  membranacea. 

1.  Pentapetes  (fuberifolia)  foliis  ovatis  repandis. 
Weglagha.    Herm.  zeyl.%.  Burm.  zeyl.  33. 
Pterofpermadendron  fuberis  folio  angulofo  fubtus 

incano,   floribus  albis.    Amm.  acl.  petrop.  8- 
p.  215.  t.  12. 
Arbor  champaccae  fuberis  folio,  fru&u  ligneo, 
feminibus  alatis  referto.    Pet.  muf.  349. 

2.  Pentapetes  (acerifolia)  foliis  cordatis  repandis. 
Pterofpermadendron  foliis  accretis,  flore  fru&u- 

que  majore.  Amm.  att.  $.  p-  216.  1. 16. 17. 
obs.  Alcea  floridana  quinquecapfularis ,  lauri- 
nis  foliis  leviter  crenatis,  feminibus  coni- 
ferarum  inftar  alatis.  Pluck.  alm.  7.  t.  352. 
Catesb.  carol.  1.  p.  44.  t.  44.  pro  hujus  fpecie 
habetur  in  act.  petrop.  fed  eft  Hypcricum  flo- 
ribus  pentagynis,  foliis  lanceolatis  ferratis, 
Hort.  cliffi.380.  (Gordonia  Lafiantbus  Syft.  vegO 
Cc  4  1065. 


408     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


1065.  INDI^OFERA. 

cal.  Perianthium  monophyllum,  patens,  fubpla- 

num,  quinquedentatum. 
cor.   papilionacea.     Vexillum  rotundam,  refle- 

xum,  em3rginatum,  patens. 
Alce  oblongaj,  obtufa;,  margine  fuperiore  con- 

niventes,  inferiore  patentes,  figura  vexilli. 
Carina  1 btufa,  patens,  defiexa,  utrinque  mucro- 

ne  acuto  cavo  notata. 
stam.  Filamenta  diade'pha ,   in   cylindrum  di- 

geft?     apicibus  adfcendentia.     Antherce  fub- 

rotunda». 

pist.  Germen   cylindricum.    Stylus  brevis,  ad- 

fcer  lens.    Stigma  obtufum. 
per.  J^egumen  teretiufculum ,  longum. 
sem.  aliquot  reniformia. 

1.  Indigofera  (tinctoria)  leguminibus  arcuatis  in- 
canis,  racemis  folio  brevioribus. 

ColuteEe  affinis  fruticofa,  floribus  fpicatis  pur- 
purafcentibus,  filiquis  incurvis,  ex  cujus  tinftu- 
ra  indigo  conficitur.    Sloan,  flor.  141. 

Anil  f.  Nil  indorura  color.  Bauh.  bifi.  2* 
p-  945- 

Ameri.    Rbeed*  mal.  1.  p.  101.  t.  54. 

2.  Indigofera  (hirfata)  ieguminibus  pendulis  lana» 
tis  tetragonis. 

Aftragalus  fpicatus,  filiquis  pendulis  hirfutis , 
foliis  fericeis.    Burm.  zeyl.  37.  t.  45. 
I  Kattu  tagera.    Rheed.  mal.  9.  p.  55.  t.  30. 

3.  Indigofera  (glahra)  leguminibus  horizontalibus 
teretibus,  foliis  pinnatis  ternatisque. 

Colutea  filiouofa  glabra,  ternis  quinisve  foliis, 
maderafpatana,  femine  rubello.  Pltik.  alm.  113. 
t.  166.  f.  1. 

Nir-pullari.    Rbeed.  mal.9.  t.67.  mala. 

1066. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  409 


\o66.  INULA.  Enula.  Cafalp.  Magnol.  Hele- 
nium.  Morif.  Raj.  Herm.  Rivin.  Rnpp.  Knaut. 
Vaill. 

cal.  Perianthium  imbricaturn:  foliolis  laxis,  pa- 
tulis:  exterioribus  majoribus,  sequalis  lougi- 
tudinis. 

cor.  compofita,  radiata,  lata.  Corollula  herma- 
phrodita }  aequalis  altitudinis,  numerofiflimas  in 
difco.  Feminea  ligulatae,  numerofe,  con- 
ferta;,  in  radio. 

Propria  Hermaphroditi  infundibuliformis :  limbo 
quinquefido,  ereftiufculo. 
Feminea  ligulata,  linearis,  integerrima. 
£Tam.  Hermaphroditis  Filamenta   quinque,  fili- 
formia,  brevia.    Anthera  cylindrica,  compo- 
ika  ex  minoribus  quinque,  linearibus,  coali- 
tis:  fingulis  pone  definentibus  in  fetas  duas, 
re&as,  longitudine  filamentorum. 
pist.  Hermaphroditis  Germen  longum,  corona- 
tum.    Stylus  filiformis ,  longitudine  ftaminum, 
Stigma  bifidum,  erecliufculum. 
Femineis  Germen  longum,  coronatum.  Stylus 
filiformis,  capillaris ,  femibifidus.  Stigmata 
ereCta. 

per.  nullum.    Calyx  immutatus. 

sem.  Hermaphroditis  folitaria,  linearia,  quadran- 

gula,  coronata  pappo  fimplici ,  ]ongitudine 

feminis. 

Fcmineis  fimilia  hermaphroditis. 
rec.  planum  ,  nudum. 

obs.  Frgo  antheris  pone  in  fetas  decem  defi- 
nentibus  non  modo  ab  Aftere,  fed  ab  omni- 
bus  adhuc  notis  cognitis  difFert  k). 

Cc  5  1.  Ina- 


k)  Syftematici,  Ctfalpinus ,  Morifonus ,  Rajus,  Hermannus^ 
Rivmus,  Knauiius,  Ruppius,  Magnolius,  Vaillantius  Enu- 

lam» 


4i o     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


1.  Inula  ( Helenium)  foliis  ovatis  rugofis,  fubtujs, 
romentofis. 

After  foliis   ovatis  rugofis  fubtus  tomentofis 

amplexicaulibus,  calycum  fquamis  ovatis  patu- 

lis.    Hort.  cliff.  807. 
After  omnium  maximus  Helenium  di&us.  Tour- 

nef.  inft.  482. 
Helenium  vulgare.    Bauh.  pin.  176.    Vaill.  ati. 

1720.  p.  390. 
Helenium  f.  Enula  campana.  Baub.  bijl.  3.  p.  10» 

2.  Inula  (dyfenterica)  foliis  oblongis,  caule  hirfuto 
paniculato,  fquamis  calycinis  fetaceis. 

After  foliis  femiamplexicaulibus  oblongis,  caule 
paniculato  hirfuto,  floribus  latis ,  fquamis  ca- 
lycinis  fetaceis.   FL  fuec.  694. 

3.  Inula  (falicina)  foliis  Janceolatis  recurvis  fer- 
rato- ciliatis,  floribus  folitariis. 

After  foliis  lanceolatis  amplexicaulibus  ferrato- 
ciliatis  glabris  acuminatis  recurvis ,  floribus 
folitariis,  caule  ftriato.    Fl.  fuec.  696. 
J067.  POTHOS. 

cal.  Spatba  globofa,  monophylla,  altero  latere 
hians. 

Spadix  brevis,  fimpliciflimus ,  reflexus,  globo- 
fus,  teftus  fruftificationibus  feflilibus. 

Perianthium  nullum  (nifi  corollam  fumasj). 

cor.  Petala  quatuor,  cuneifcrmia,  oblonga, 
ere&a. 

stam.  Filamenta  quatuor,  latiufcula,  ere&a,  pe- 
talis  anguftiora,  ejusdemque  longitudinis.  An- 
tbercs  minimae. 

PIST. 

lam  ab  Aftere  genere  diftinguere  allaborarunt,  fed  ob  de- 
feftum  notarum  charadterifticarum  conjungere  cosfti  fuere 
Tournefortius ,  Boerhavius ,  alii;  hinc  Vaillantius  in  cora- 
pofitis  colorem  floris  luteum  pro  charaftere  aflumfit,  ubi 
nulla  alia  nota  fuccurrerat.  enula  vulgo  dicitur, 
inula  vero  Plinio  audit, 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  411 


pist.  Germen  parallelipipedum ,  truncatum.  Sty- 

lus  nullus.    Stigma  acuminatum. 
per.  Baccce  aggregatae. 

SEM. 

1.  Pothos  (fcandens). 

Potha.  Herm.  zeyl.  6.  Burm.  zeyl.  197. 

Frutex  fcandens,  hederse  modo.  Rami  teretes. 
Folia  lanceolata,  integerrima,  akerna,  petio- 
lis  alatis  (aurantif).  Frutiificatio  ex  alis  re- 
flexa.    Jlffinis  Dracontii. 

1068.  ZOSTERA.    Alga  vulgo. 

cal.  Folii  bafis  vaginans ,  longitudinaliter  conni- 
vens,  fuperne  utrinque  emarginata,  includens 
fpadicem. 

Spadix  linearis,  planus,  altero  latere  ftamini- 
bus  fuperne,  piftillisque  inferne,  alternis  re- 
fiexis.    Perianthium  nullum. 

cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  alterna,  plura,  breviffima, 
fupra  germina  fpadici  inferta.  Antherce  ovato- 
oblongae,  nutantes,  obtufae,  pone  furfum 
retro  fubulata?,  incurvae. 

pist.  Germina  pauciora,  ovata,  compreffa,  an- 
cipitia,  fubpediculata,  apice  affixa,  nutantia. 
Stigmata  capillaria,  fimplicia. 

per.  Membranaceum,  immutatum,  angulo  la- 
terali  longitudinaliter  dehifcens. 

sem.  unicum,  ovatum. 

I.  Zojlera  (marina). 

Fucus  f.  Alga  marina  graminea  anguftifolia  femi- 
nifera  ramofior.    Raj.fyn.%.  /).  52. 

Potamogeton  marinum,  in  utriculis  epiphyllo- 
fpermon,  minus.    Raj.fyn.%.  p.  53. 

Alga  anguftifolia  vitriariorum.    Raj.  fyn.  3.  p.  53. 

Hahitat  in  mari. 

Alga 


4T2     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Alga  anguftifolia  vitriariorum.  Baub.  pin.  3^4. 
FLfuec.  11 37.  Vix  ab  hac  fpecie  diverfa  vide- 
tur,  fed  potius  ]oco  marino  profundiore  nata. 

1069.  CERATOCARPUS.  Buxb.  AuttoreCl.  Gmelino. 

*  Mafculi  fiores  in  alis  ramorum. 

cal.  monophyllus,  bipartitus,  ere&us,  obtufus, 
aequalis. 

cor.  nulla,  nifi  calycem  velis. 
stam.  Filamcntum  unum ,  corolla  longius ,  corol- 
]x  adnatum.    Antbera  ovalis ,  incumbcns. 

*  Feminei  fiores  in  alis  foliorum  ejusdem  plantse. 
cal.  Foliola  duo,  germini  fecundum  totam  lon- 

gitudincm  adnata. 
cor.  nulla. 

pist.  Germen  ovatum,  compreffum.    Styli  duo> 

capillares.    Stigmata  fimplicia:  altero  re&o, 

altero  horizontali. 
$er.  Capfula  hivalvis,  inferne  anguflior,  compreffa, 

femini  adnata,  ex  calycinis  foliolis  germini  lon- 

gitudinaliter  ac  mutuo  accreds,  bicornis. 
sem.  oblongum,  comprcffum,  capfula  te&um, 

futura  utrinque  longitudinali ,  bicornis :  cor- 

niculis  reeiis,  fubulatis. 
1 .  Ceratocarpus  (arenarius ).    Buxb.  act.  petrop.  1 . 

p.  241. 

Ceratofpermum.    Gerh.  ivolg.  55.  tanais.  90. 
Planta  nova  incognita  ramofa,  foliis  gramineis 

anguftifllmis  &  acutiflimis,  floribus  fiaminofis 

ex  alis  caulium  &  foliorum,  femine  nudo  unico 

bidentis.  Heintz.  tat.  299. 
Habitat  in  campis  feris  &  defertis  circa  Sama- 

ram,  Czaritzin,  Tanain,  Stanitza  Melichowa. 

1070.  STERCULIA. 

*  Mafculi  Flores. 

cal.  Periantbium  quinquepartitum ,  monophyl- 
lum,  maximum,  coriaceum,  planum:  laciniis 
lanceolatis. 

COR. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  413 


cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  quindecim  (circiter),  breviffi- 
ma,  inferne  coalita  in  columnam,  calyce  di- 
midio  breviorem.    Anthera  ovatse. 

*  Feminei  Flores  in  eadem  pianta. 

cal.  ut  in  mafcuiis. 

cor.  nulla. 

pist.  Germen  globofum ,  hirfutum ,  cinftum  co- 
ronula  e  filamentorum  rudimentis,  infidcns 
columna  calyce  breviore.  Stylus  filiformis , 
longirud4ne  germinis. 

per.  orbiculatum,  deprefTum,  fepius  quinquelo- 
culare:  loculis  diffilientibus ,  cymbiformibus. 

sem.  Nuclei  ovales,  plurimi,  margini  loculorum 
infidentes. 

1.  Sterculia  (foetida)  foliis  digitatis. 

Merda  papaveris  f.  lignum  ftercoris.  Grim. 
zeyl.  98. 

Nux  zeylanica  folio  multifido  digitato ,  flore 
merdam  olente.  Herm.  prodr.  357.  zeyl.  61. 
Burm.  zeyl.  169.    Pluk.  alm.  266.  t.  206.  f  3. 

Nux  juglans  zeylanica  magna  bifida,  flore  puni- 
ceo  ftercus  humanum  redolente,  nucleis  ova- 
libus  triplici  cortice  veftitis  oleofis.  Telabo. 
Herm.  zeyl.  5. 

Prunus  pentaphyllos  malabarica,  fruclus  calyce 
infidente.  Raj.  bijl.  1 564.  Pluck.  alm.^06. 

KariJ.  Rheed.  mal.4..  P-75-  3°"- 

2.  Stercalia  (Balanghas)  foliis  ovalibus  integerri- 
mis  alternis  petiolatis,  floribus  paniculatis. 

Nux  juglans  zeylanica  minor  bifida,  flore  puni- 

ceo.   Burm.  zeyl.  170. 
Nux  malabarica  fulcata  mucilaginofa  fabacea. 

Pluk.  alm.  266. 
Arbor  filiquofa  malabarica,  pluribus  ad  fingulos 

flores  lobis.   Raj.  bijl.  154.  Comm.  mal.  8. 

Cava- 


414     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Cavalam.  Rbeed.  mal.  i.  p.  89.  t.  49. 
Nawaghas.   Herm.  zeyl.  23. 

1071.  ANTIDESMA.    Burm.  vide  Anandriam. 

*  MAS. 

cal.  Periantbium  pentaphyllum :  foliolis  oblon- 

giufculis,  concavis. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  quinque,  capillaria,  calyce  Jon- 
giora,  sequalia.  Antbera  fubrotunda?,  femibifida?. 

*  FEMINA  in  diftinfto  individuo. 
cal.  uc  in  mare,  perfiftens. 

cor.  nulla. 

pist.  Germen  ovatum.    Stylus  nullus.  Stigmata 

quinque,  obtufa. 
per.  Bacca  cylindrica,  unilocularis,  ftigmatibus 

coronata. 
sem.  unum. 

1.  Antidesma  (alexiteria)  mas  l). 

Antidesma  fpicis  geminis.  Burm.  zeyl.  22.  t.  10. 
Groffularia  zeylanica,  baccis  minoribus ,  acidi- 

ufculis.    Herm.zeyl.11.  Burm.  zeyl.  11 3. 
Baccifera  maderafpatana,  ribis  more  floribus  mu- 

fcofis  juli  inftar.  Pet.muf.621.  Raj.dendr.  27. 

2.  —    —  femina. 

Berberis  indica,  aurantiae  folio.    Comm.  mal.15. 

Raj.  bifl.  1606. 
Planta,  folia  habens  oblongo-rotunda.  Herm* 

zeyl.  19.   Burm.  zeyl.  194. 
Noeli-tali.   Rbeed.  mal.  4.  p.  119.  t.56. 
iEmbilla.    Herm.  zeyl.  26,  19. 

1072. 


/)  Antidesmss  folia  antidotum  habentur  morfui  colubri,  Here- 
timandel  malabarienfibus  difti,  cujus  morfu  homines  qui- 
dem  non  ftatim  intereunt ,  fed  interim  totius  corporis  car- 
nes  corrumpuntur ,  computrefcunt,  decidunt,  tandemqua 
poft  tot  miferias  debitum  naturse  perfolvunt ,  nifi  utantur 
potu ,  qui  ex  foliis  hifce  cum  falito  Mange  frudtu  in  aqua 
co&i*.  conncitur,   Raj.  iift,  i$o6.  (x  tort,  mal. 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  415 


1072.  DATISCA.  Cannabina.  Tournef.  cor.  52. 

*  MAS. 

cal.  Perianthium  pentaphyllum:  foliolis  lineari- 

bus ,  acutis  ,  sequalibus. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  vix  ulla.    Anthera  decem  ,  ob- 
longse,  calyce  multoties  longiores ,  obtufe. 

*  FEMINA. 
cal.  ut  in  mare. 
cor.  nulla. 

pist.  Germen  oblongum ,  pervium,  calyce  lon- 

gius.    Sry/itres,  breves.    Stigmata  fimplicia. 
per.  Capfula  oblonga,  triangularis,  trivalvis,  tri- 

cornis,  ore  pervia,  unilocularis. 
sem.  numerofa,  parva,  trifariam  capfulse  lon- 

gitudinaliter  adhasrentia. 
obs.  Ergo  Mas  Cannabis,  Femina  Refeda;,  mira 

copula. 

1.  Datifca  (cannabina). 

Cannabina  cretica  florifera  &  frucufera.  Tour- 

nefort.  cor.  52. 
Cannabis  foliis  pinnatis.   Hort.  cliff.  457. 

1073.  CERVARIA.  Minuartii. 

cal.  Periantbium  monophyllum ,  globofum,  quin- 

quepartitum. 
cor.  nulla. 

stam.  Filamenta  quinque    -    -    -    Antherce  - 
pist.  Germen  ovatum.    Stylus  -  -  Stigma  - 
per.  Capfula  rotundo-trigona,  calyce  tecia. 
sem.  exigua,  cordiformia. 
Cervaria.  m)  (Ortegia  hifpanica.   Sp.  pl.) 
Cervaria.    Minuart.  monogr. 
Rubia  linifolia  afpera.    Baub.  pin.  333.  Raj. 
hiftor.  1033. 

Syn- 


m)  Hic  charafter  nondum  fufficienter  datus  eft ,  ftcmina 
enira  &  piftilla  minu»  ptrfe&e  detenninata  fum, 


4i5     NOVA  GENERA  PLANTARUM. 


Synanchia?  fpecies,  Juncaria  falmanticenfis.  Da- 

lech.  hijl.  ii  85. 
Junc=  ria  falmanticenfis.  Cluf.  hijl.  2.  p.  114.  Gerh, 

hift.  11 15.    Parh  theatr.  453.     Lob.  obf.  462, 

Morifi  hift.  3.  p.  601. 
Tuncaria.  Bauh.  hift.  p.  723. 

COROLLARIUM. 

Continens  nova,  in  morbis  fpecifica  dicta  raedica- 
menta,  ex  Tr.  de  Plantis  Coldinghamenfibus  in 
Provincia  Noveboracenfi  Americes  1742.  manu 
propria  exarato  a  codwald  colden, 
&  in  Mufeo  Cl.  Prcefidis 
affervato. 

1.  "Dumex  floribus  hermaphroditis:  valvrulis  irte- 
gerrimis,  nudis,  foliis  cordato  -  lanceolatis. 

Hort.  Clijf.  138.    Fl.  fuec.  292. 

Pharmacopais ,  Herba  Britannica. 

a  Rumex  aquatica,  calycis  foliolis  omnibus 
aequalibus  &  fimilibus,  radice  exterius  &  interius 
flava.    Cold.  pl.  Coldingh.  n.  67. 

/3  Rumex  aquatica,  calycis  foliolis  omnibus  fimi- 
libus,  radice  exterius  nigra ,  interius  aurantii  vel 
crocei  coloris.  Britannica  veterum.  Cold.  pL 
Coldingh.  n.  68. 

Infpicienti  utriusque  («-/3)  plantse  partes,  nul- 
la  difFerentia  nifi  in  fola  radice  fe  obtulit. 

Prioris  (u)  Radix  magis  pallide  flava,  ejus- 
dem  coloris  &  externe  &interne,  ramofa,  nullis 
annulis  notata  &  confiftentiaj  magis  tenacis. 

Pofterioris  ($)  Radix  crefcit  in  luto  profundo, 
aquofo,  nigro,  hcec  exterius  nigra,  rimis  circula* 
ribus  notata,  interius  coloris  aurantii  vel  crocei, 
fragilis,  fpongiofa,  minime  fibrofa,  raro  ramofa, 
fed  fibris  tenuioribus  lateralibus  inftructa. 

Ha,c 


NOVA  GENERA  PLANTARUM.  417 


Haec  /3  Planta  eft  fecrecum  magnum  noftris  in- 
digenis  (provincicB  Coldinghamenfis  in  Novebora- 
co  Americes)  ad  ulcera  PHAGEDiENrcA ;  ad  quod 
Chriftianis  revelandum  quocunque  pretio  allici  non 
potuerunt,  fed  felici  cafu  detectum.  Ego  etiam 
vidi  ulcus  palati  phagedaenicum ,  in  quo  os  pa!ati 
perefum  erat,  cum  fucceifu  inopinato  curatum  , 
lavando  folummodo  uicus  decotto  radicis  &  hau- 
ftulo  ejusdem  quotidie  exhibito.  HaUemts  egreg. 
D.  Colden. 

Exifnia  obfervatio,  quse  Practicis  anfam  prae- 
bet  experiundi,  numne  in  hac  radicc  lateat  vis  fpe- 
cifica  ad  ulcera  intcrna,  uti  phthifeos  &c.  vel  fi 
modo  ulcera  phaged;enica  pedum  certo  tolleret, 
eifet  medicamentum ,  quod  1n  nulla  officina  phar- 
maceutica  defi::eret,  &  plurium  hominum  vitam 
eriperet  a  pra?maturo  fato. 

2.  collinsonle  radix  eft  fpecificum  in  Colica 
puerperariim ,  feu  doloribus  poft  partum.  Colden. 

ACTiEiE  racemis  lonpjjimis ,  Gron.  virg.  57.  radix 
eft  fpecificum  in  AJihenia  f.  languore  virginico 
(morbo  Virginiae  endemio),  fed  modcrata  dofi, 
cum  Tinclura  radicis,  copiofius  aiTumta,  segritudi- 
nem  &  fudorem  frigidum  afTerat.  Colden* 


Tom.  I. 


Dd 


XIV. 


XIV. 

V  I  R  E  S 

PLANTARUM 

SUB  PRiESIDIO 

D.   D.    Car.  Linnjei 

propofitae 

A 

FRIDERICO  HASSELQUIST 

O  -  Gotho. 

Upfalia  1747.  jfunii  .  .  in  Audit.  Gajiav. 


e£he  Medicae  omnium  temporum  de  viribus 
plantarum  indagandis  follicitce  fuerunt. 
empirici  primi  erant,  qui  folis  expcrimentis 
fua  fuperltruxerunt  dogmata,  quales  fuerunt  Diofco- 
rules,  .omnesque  qui  ante  reftitutionem  litterarum 
vixere  Medici  &  BotanicL 

Poft  renovatas  vero  fcientias,  poftquam  clarior 
lux  literis  omnibus  afFulferat,  heic  etiam  breviori 
via  incedere  conati  funt  Medici. 

(ot)  astrologi  in  lucem  prodiere,  qui  influ- 
xum  aftrorum  in  certam  plantam  ftatuebant,  adeo 
ut  propter  eundem  influxum,  efFectum  in  illam  par- 
tem  corporis  ederet  planta,  qua?  idem  fi,dus  tanquam 
Numen  tutelare  agnofceretj  fic  e.  gr.  certa  finxe- 

runt 


VIRES  PLANTARUM. 


runtfidera,  qua?  cordi  prseflent,  adeoque  planta,  * 
ijuse  ejusdem  (te]]ce  dominio  fubje&a  erat  ac  cor, 
cordi  etiam  fana  &  utilis  eflet ,  &  fic  in  aliis. 

Inter  hos  Aftrologos  prascipue  nominandi  ve- 
niunt  Bodenftein ,  Poppe,  Tburneiferus  &c.  a) 

(3)  signatores  proximi  erant ,  qui  a  figna- 
tura  florurii  externa  vires  hariolari  annifi  funt. 
PerfpeCtum  quippe  ipfis  erat,  quod  res  luteje  in 
Juteo  illo  morbo  Ictero  cum  fru6tu  adhiberentur , 
e.  g.  Crocus ,  Curcuma,  Rbabarbarum ,  Cbelidonium. 
rubra  medicamenta,  gegris  rubro  illo  morbo  Dy- 
fenteria  vexatis  mederi  deprehendebant,  ut  Sanguis 
Draconis ,  Terra  Catecbu,  Tormentilla ,  Lapatbam  fan- 
guineum;  hinc  in  colore  magnum  iatere  royfterium 
crediderunt. 

Porro  figuram  confulere  haud  irritum  fore  exi- 
ftirnabant,  Finxerunt  propterea  in  fioribus  Orcbi' 
dum,  penes ,  vulvas,  mares,  feminas,  uterum, 
proptereaque  Veneri  excitanda?  has  fervire  opina- 
bantur.  Sic  v-Jnacardutm  orientale,  propter  hgu- 
ram,  cordi  robur  adderet,  occidentale  vero  renibus. 
Braffica  capitata  capitis  leniret  mala,  &  fic  in  ce- 
teris.  Et  hanc  foverunt  opinionem  Crollius ,  Por- 
ia,  Helvetius  &  prseter  hos  Ezlerus ,  Fabri- 
cius ,  &  alii. 

(y)  chymici  denique  operse  pretium  exifti- 
marunt,  fecundum  artis  fuae  principia,  plantas  dis- 
quifitioni  fubjicere.  Intellexerunt  nempe,  fe  omnes 
Mineralium  partes  feparatim  extrahere  pofle.  Pa- 
riter  ipfis  conftabat,  pofle  ope  ignis  &  caloris 
certas  corporum  partes  feparari,  qua?  in  minima 
quantitate  exhibitse ,  fummum  ederent  effe&um, 
ut  Oleum^  Spiritus ,  Pblegma,  Sai,  Terra;  ficque 

Dd  2  omnes 


a)  Vid.  Bibliotb.  Botan,  142, 


b)  lbid.  144. 


42o  VIRES  PLANTARUM. 


omnes  plantarum  partes  conftitutivas  feorfim  tra- 
diderunt,  &  hac  ratione  concludebant,  quomodo 
plantx-  ex  his  compofitse  effectum  producerer.i. 

Hoc  argumentum  ulteriori  dignum  cenfebat  in- 
quifitione  Regia  Academica  Scient.  Parifienfis  circa 
finem  feculi  prteterlapfi ,  quod  teffantur  Tawry, 
Tournefort ,  Geojfroy  &c.  Diu  fane  &  muitum  hac 
in  re  defudartint  iJluftris  hujus  focietatis  membra, 
donec  tandem  fateri  necetium  habuerunt,  quod , 
etfi  in  multis  plantis  fcopus  attingi  videatur  haud 
obfcure  ,  aliae  tamen  nimium  quantum  inde  rece- 
dant.  Obfervabant  crnm,  quod  e.  gr.  pretiofa  illa 
radix  ninsi,  cum  inufitata  illa  hepatica,  ea- 
dem  prseftaret  produfta  Chemica,  &.c.  Et  hac 
ratione  ducli  illam  formarunt  conclufionem ,  qnra 
profert  Cbomel  c),  qui  ipfe  etiam  membrum  fuic 
Regue  Academise:  ,,  fere  bis  mille  analyfes  planta- 
,,rum  per  ignem  fecere  Chymici  Reg.  Scient. 
„Acad.  Parifinse,  fed  his  omnibus  praeftitere  nihil, 
,,  nifi  ut  liquidum  foret,  ex  omnibus  communiter 
,,extrahi  poffe  Aceti  liquidi  quantitatem ,  Olei 
„  effentialis  feu  foetidi  majorem  vel  minorem,  Salis 
„fixi  volatilis  ■&  concreti,  Phlegmatis  infipidi  & 
,,Terrae  copiam,  &  faepe  hfec  omnia  eadem  quanti- 
,,  tate  &  proportione  in  plantis  diverfiffimi  efTeclus ; 
,,inutilis  ideoque  &  irritus  labor;  profuit  tamen  ad 
,,  praejudicium  deponendum  de  vi  Analyfeos.,, 

Concedimus  igitur,  Chemiam,  eo  qtiod  efficacia, 
compendiofa  &  artificiofe  parata  medicamenta  nobis 
porrigat ,  maximam  praeftare  utilitatem  Medicis, 
potius  quam  ut  contendamtis ,  vires  plantarum  ejus 
ope  a  priori  demonfbrari  polfe.  Nec  nobis  conftat, 
Chymicos  per  Chymiam  folam ,  facultates  quasdam 
plantarum  antea  ignotartim  detexiffe. 

(S)  EO- 


c)  In  hiftor,  plantar.  p,  37, 


VIRES  PLANTARUM.  421 


(T)  botanici  system atici  demum  pro- 
diere,  qui  fecundum  Clajjes  &  Ordines  vires  deter- 
minare  tentarunt,  prcefertim  cum  perfpectuni  ipfis 
eiTet,  quod  planta?,  quce  genere  conveniebant,  qua 
vires  etiam  coinciderent.  Cum  vero  nullum  Syfte- 
ma  Natuvak  huc  usque  conftructum  fit,  fjquidem 
Botanici  fundamentum  difpofitionis,  ab  unica  ali- 
qua  parte  fru&ificationis ,  defumere  necelTum  ha- 
buere,  ficque  aut  Clajjes  Naturaks  interrumpere, 
aut,  fj  hoc  non  fieret,  contra  aflumtas  Regulas  Sy- 
ftematicas  peccare,  adeoque  finem  deftruere,  qui 
erat  alios  fecundum  certa  principia  logica  ad 
cognitionem  cujuscunque  generis  ducere,  haud  mi- 
rum  quod  vires  plantarum  ,  in  quibusdam  claffibus , 
a  feinvicem  multum  recedere  videantur. 

classes  natdrales  dari  nullum  eft  dubi- 
um,  quamvis  Botanici  nondum  Syftema  aliquod  in* 
venerint,  quod  omnes  Ciafles  Naturales  falvas 
fervare  valuit,  harum  tamen  Fragmenta  Cel. 
Dom.  PRiESES  dudum  orbi  erudito  ante  oculos 
pofuit  d). 

Quantum  fubfidii  hac  plantarum  naturali 
claflificatione,  circa  vires  plantarum  indagandas, 
fperare  liceat,  quid  etyim  huc  conferant  reliqua 
media  heic  ufurpari  foiita,  in  prcefenti  latius  ex- 
plicandi  porrigitur  anfa,  dum  ex  fundamen- 
tis  botan.  cap.XII.  rnihi  exponendum  fumfi, 
potifiimum,  cum  mihi  contigerit  ipfum  cel. 
auctorem  propofitionum  fuarum  interpretem 
agentem  audire,  &  alios  deprehenderim ,  qui,  cum 
has  ipfas  non  rite  perceperint ,  in  (enfu  Canonum 
exponendo  errores  commifere  infignes. 

Quocirca  L.  B.  rogatum  volo,  dignetur  brevi- 
tatem  excufare,  fiquidem,  fi  omnia  heic  dicenda 

D  d  3  pro- 

d)  Vid.  ClalT.  Plantar.  ubi  ad  calcem  continentur  uag* 

MENTA    METHODI  NATURALI5. 


422  VIRES  PLANTARUM. 


proferrem,  non  Diftertatiuncula,  fed  integrum  vo- 
lumen  mihi  confcribendum  foret. 

§.  II- 

medicamenta  non  folum  in  primas  vias  cor- 
poris  agere,  fed  &  in  remotiffjmas,  quotidiana  te= 
flatur  experientiaj  quod  quamvis  Cbylus  lafteus 
elaboretur,  fere  infipidus  &  inodorus,  &  quamvis 
fphin&eres  vaforum  la&eorum  prohibeant,  ne  acre 
quoddam  vel  maxime  ftimulans  ipforum  meacus  pe- 
netret,  nihilominus  comperimus,  partes  folidiflimas 
pcr  univerfum  corpus,  Odorem  &  Saporem  iftarum 
rerum  emittere,  qua;  in  efcam  animalibus  cetferunt, 
e.  gr.  Aves  Pifcivora  &  Sues  piscibus,  &  Pecora 
rapis  faginata,  carnes  praebent  inde  fapidas.  Suum 
caro  a  fruttu  quercus,  ilicis,  suberis,  fa- 
gi,  faginatorum,  diverfa  evadit  qua  confiftentiam. 
Urina  violaceo  odore  a  terebinthina, 

MYRISTICA,    MACE,    ASPARAGO,    ALLIO  & 

carduo  imbuitur. 

Lac  boum  a  boletis  fit  naufeoPura;  a  scam- 
monio  aut  tithymalo  in  capris  purgans;  a 
scordio,  cepa,  porro  lac  &  butyrum  in  Got- 
landia  faporem  praefert  Alliaceum;  ab  Extraflo  ab» 
sinthii  in  nutrice  evadit  Lac  amarum ,  a  gra» 
tiola  purgans. 

Lepores  brassica  domi  pafti  carnem  prsbent 
guftui  maxime  ingratam. 

Oves  Monfpelienfes  a  rosmarino,  Anglicana 
a  rapis  fapidas  carnes  porrigunt. 

Turdi  baccis  rhamni  cathartici  pafti, 
aflati  licet,  purgant  autumno,  ut  Coturnices  m 
Italia  a  feminibus  hellebori  venenati  fiunt. 

Ficedula  in  Italia  a  ficubus  fapidiflimae,  noti 
ita  in  Suecia  ubi  Ficus  in  agris  deficiunt, 

absinthio  paftas  Oves,  carnes  reddunt  vix 
guftandas. 

PETI» 


VIRES  PLANTARUM.  423 


petiveria,  in  Jamaica,  nutriti  boves  reji- 
ciuntur  vix  guftandi  e). 

cinchona  diutiffime  licet  cocta,  amaritiem 
retinet,  &  folida  fibrasque  mufculorum  ,  maxima 
amaritie  inficit;  Amara  omnia  corroborant,  adeo- 
que  &  hcec  omnia  folida  confortat,  vi  &  efFeclu  di- 
utius  permanente,  hinc  tantus  ejus  prae  aliis  erTeclus. 

thebanus  qui  fola  carne  caprae  vefcebatur, 
hircum  teterrime  oluit.  Athm&us. 

RuuiiE  faeciilae,  apud  ttnctores,  a  Suibus  aut 
Gallinis  comeftae,  ofTa  rubra  efficiunt. 

Urina  rubra  ab  opuntia  fru&u,  iutea  a  rha- 
b  a  r  b  a  r  o\  nigra  a  le  v  r  s  t  1  c  1  feminibus  apparet. 

Pulvis  nicotiani  ulceribus  infperfus  facit 
vomitus. 

allii  emplaftrum,  piantis  pedum  applicatum, 
reddit  halitum  oris  Allii. 

Hinc  fequitur,  eo  magis  ncceflarium  efle,  vircs 
fimplicium  accurate  nofcere,  quo  certius  conftat, 
medicamenta  faepe  vim  &  efficaciam  non  tantum  in 
primis  viis,  fed  &  per  univerfum  exferere  corpus, 
ejusque  minimos  penetrare  meatus. 

§.  III. 

morbus  ut  in  corpore  noft.ro  oriatur,  pecca- 
bunt,|to}  Solida  vel  Fluidce  ejus  partes;  peccant  ve- 
ro,  Cum  a  ftatu  medio  aliquo  modo  recedunt :  So- 
Jida  quidem  cum  nimis  rigida  vel  flaccida  evadunt; 
Fluida  vero  cum  infpiflantur  vel  attenuantur  nimium. 

Uterque  hic  ftatus  fibi  invicem  oppofitus  eft,  & 
ad  hanc  contrarietatem  nifi  probe  attenderit  Medicus 
practicus,  vix  magni  quid  in  morborum  fanatione 
prsftabit.  Si  vero  noverit  e.  gr.  morbi  cauflam  Ia- 
tere  in  folidis  nimis  induratis,  ftatim  animum  adten- 
dere  debet  ad  illa  contrariis  emoliienda,  &  fi  hoc 

D  d  4  praefta- 


t)  Aft.  Holtn.  1744.  p.  287. 


424  VIRES  PLANTARUM. 


praftare  pofllt,  cona.tus  ejus  in  morbo  debellanJo 
felici  vix  fruftrabitur  fucceflu.  Si  conftet,  fluido» 
rum  nimiam  tcnuitatem  morbum  contraxtfle,  mox 
innuitur,  illam  cfle  infpiflandam ,  quod  fi  facere  va- 
leat  Medieus,  morbum  procul  uubio  vincct. 

Hinc  morbi  contrariis  morbis  fepius  curantur. 
Utile  igitur  fcire,  quinam  fint  contrarii,  &  quomo- 
do  morbi  excitentur,  e.  gr. 

adipsia  curat  febres  calidas,  adipfiam 
excitant  acida.  iumorrh agia  tollit  febres 
inflam  m"a  t  o  r  i  a  s ,  binc  venafeclio  in  febribus. 
diarriioeas  tollit  o  b  s  t  i  p  a  t  i  o ,  *quam  efl% 
ciunt  adftnwefttia',  convulsiones  &  morbos 
agitatorios  tolJunt  sopores,  quos  provot- 
cat  Opiwn.  sopores  e  contrario  a  co n  v u ls i- 
vis  excitantur,  hinc  fternutaiio  a  purgantibus, 
nafo  afTumtis.  asthma  ab  infarctu  pulmonum 
faspe  tollitur  expectoratione  &  tussi,  hanc 
provocat  fumus  Capfici.  dolor  unius  loci  tolli* 
tur  do.  lore  alterius,  hiv.c  fritliones  &  rubefacientia 
in  podagra  retrograda,  hinc  veficatoria  in  ce- 
phalalgia,  ophthalmia  &c.  juvant.  po- 
lysarcia  tolJitur  m  a  r  a  s  m  o  ,  qui  excitatur  cu- 
ris ,  vigiins ,  aquofis ,  Ptyalifmo.  hydrops  curatur 
diabete,  qui  divreticis  excitatur,  inter  cmst  emi-' 
nent  Planta  Tetrandra ,  ut  &  Impatiens ,  &c. 

H.EMORRHAGIA  Vel  DIARRHOEA   fiftitur  EVA- 

cuatione  in  alio  Joco,  cum  duae  evacuationes 
raro  fimul  confiJrant;  hinc  venafecrio  m  Hcemorrha- 
gia  Narium ;  vomilus  in  dtarrhoea;  fic  s  c  a* 
bies  &  exanthemata  Diarrhm  curantur.  s u- 
dor  Enurefi ,  enuresis  Sudore  tollitur.  satyri- 
Asis  levatur  Apoximerone,  pervtgilia  Morofi;  & 
fic  Catochwn  tollit  Febris,  Apoplexiam  Paralyfis,  Pa* 
ralyfin  Caufus,  Caufum  Jclerus  (die  7),  Enteritim  Pa« 
ralyfis,  Epiphoram  Diatrhoea,  Colicam  Tenefmus, 

Copho* 


VIRES  PLANTARUM. 


425 


Copbojin  Diarrhoea,  Singultum  Sternutatio,  Vomitum 
cruentum  Menorrhagia,  Maniam  Vanx,  Haemor- 
rhois,  Dyfenteria,  Hydrops. 

Dolemus  quod  ars  nondum  detexerit  provocare 
f ebres  intermittentes:  fi  quis  mortalium 
pofTec  excitare  quartanam,  multos  morbos 
chronicos  jugularec,  hodie  riulla  artefedandos,  e.  gr, 

JIANIAM. 

Summe  igitur  neceffarium  ducimus,  Medicamen- 
torum  vim  accurate  nofcere.  alimenta  enim 
funt  quae  non mutant corpus ;  toxica,  vero  reliqua 
quae  vel  Medicamenta  audiunt,  ubi  mutant  corpus , 
riec  facile  corrodunt  vafa  majufcula,  venena  vero 
qu«  mox  deflruunt  folida  vel  fluida  corporis  noftri. 

Vemnum  tamen  forciffimum,  inflar  medicamenti 
agere  poteft,  dum  parva  fumitur  dofi,  &  optimum 
medicamentwn  in  majori  dofi  veneni  naturam  inducre: 
immo  alimenta  ipfa  exitiofos  fepius  edunt  efFeftus, 
dum  quantitate  peccant.  Adeoque  agunt  omnia 
medicamenta,  ut  venena,  mutando  corpus;  om- 
nis  mutattQ  efb  morbus,  adeoque,  quotquot  mo- 
di  mutationis ,  totidem  morbi. 

Ergo  medicamentis  tantum  contrarios  morbos 
excitamus;  perverfa  itaque  medicamenta,  quac  aui 
gent  vim  &  effeclum  morbi, 

§.  IV. 

Novimus  plantas  feepe  diverfas  foverequalitates, 
primo  fakem  adfpeclu,  in  radice,  foliis ,  herba,  flo- 
re  &  feminibus;  e.  gr.ftos  fsepe  jucundum  aut  tetrum 
lpargit  odorem ,  in  plantis  alias  inodoris,  ut  piiila- 

DELPHO,  DRACONTIO,  STISSERIA.  Conftat  in« 

terdum  fructum  optimum  ex  venenatis  carpi  arbori* 

bllS,Ut  e  FICU,   CARICA,  ANACARDIO,   C  E  R» 

BERA,  aliis. 

Notum  etiam  eft,  femina  &  fruStum  faepe  toto 
coelo  a  fc  invicem  differre;  persica  enim  gratum 

Dd  5  habes 


425  VIRES  PLANTARUM. 


habet  fru&um,  femina  vero  ejus  funt  amara,  &  eun- 
dem  in  modum  ac  Amygdala  amara  equos  &  canes 
interimunt.  citri  femina  amara,  cortex  fructus 
aromaticus ,  pulpa  vero  acida  eft. 

Ex  Fruntento  etiam  conftat  poffe  parari  emulfio- 
nem,  pulmentum  glutinofum,  farinam,  cerevifiam, 
acetum,  aqusm,  alkohol,  quorum  fingula  diverliffi- 
mum  edunt  cffechim.  Propterea  tamen  nobis  non 
perfuaderi  patimur,  quod  nulla  planta  certa  proedita 
fit  vi,  caderet  enim  tunc  tota  fcicntia,  quae  vires  me- 
dicamentorum  docet,  &  fic  e.  gr.  Vinum,  nulla  certa 
polleret  vi,  fiquidem  videmus  ipfam  dofin  adeo  di- 
verfum  producere  effectum :  fumas  e.  gr.  cochleare 
unum  vini,  corroborabit;  paullo  raajor  quantitas  fi- 
tim  reprimct;  adhuc  major  calefaciet;  adhuc  major 
animum  reficiet  &  laetitiam  excitabit;  adhuc  major 
infaniam  inducet;  immo  adhuc  major  mortem  acce- 
lerabit,  cum  tamen  ynum  idemque  fit  vinum  eadem- 
que  vis,  &  fola  differat  dofi.  Alkohol  alium  fane 
producet  effe6tum,  fi  ejus  fesquiuncia  ventriculo 
infundatur,  omnino  vero  alium,  fi  antea  cum  aqus 
fontanae  libra  una  mifceatur;  priori  cafu  humores 
coagulat,  ventriculo  totique  corpori  nocet,  pofte- 
riori  vero  refolvit. 

Huc  accjdit  quod  diverfitas  illa,  quas  in  diverfis 
plantae  partibus  interdum  deprehenditur,  optima  in- 
tentione  a  natura  fa6la  videatur.  Novimus  in  me- 
dicamentorum  compofitione ,  plura  fimplicia  diver- 
fae  naturae,  in  unicum  redigi  compofitum,  ut  videli- 
cet  multiplicem  fcopum  uno  obtineamus  medica- 
meato;  fic  fudorifera  &laxantia  connectimus,  ut  uno 
conamine  humores  per  alvum  moveamus,  &  meatus 
tranfpiratorios  aperiamus. 

Sed  fi  oculorum  aciem  in  vegetabilia  intendamus, 
videbimus  ipfam  naturam,  faspillime  eodemhocufam 
fuiffe  compendio,  &  in  unica  planta  diverfas  pofuiffe 

facul- 


VIRES  PLANTARUM.  427 


facultates,  ad  plures  obtinendos  fines,  ita  ut  a 
xnixtionis  &^  compofitionis  cura  fsepius  vacare  pof- 
femus. 

§;  v. 

F.  B.  §.  336.    Vires  plantarum  a  fructificatione 

defumat  Botanicus  qua  talis ,  cumfapore,  odore,  inter- 
dum  colore  &  loco  iimitatas. 

§.  337.  Oitcecimque  plantce  genere  conveniunt , 
etiam  virtute  conveniunt;  qa<z  ordine  mtturali  conti- 
nentur  ,  etiam  virtute  propius  accedunt;  quceque  claffe 
naturali  congruunt,  etiam  viribus  qitodammodo  con~ 
gruunt. 

Poftquam  Botanici  diu  mujtumque  in  examinan- 
dis  plantis  laborarunt,  obfervabant,  nuliam  dari  plan- 
tarum  fpeciem,  quae  fructificatione  non  erat  inftru» 
&a,  cum  tamen  ceterae  partes  faepe  defiderarentur, 
e.  g.  radix  in  Vifco,  Ulva,Fuco,  caulis  in  Licbe- 
nibus  qujbusdam,  Carduo  Fl.  fuec.  656.  Carlina,  fo- 
lia  in  Cufcuta,  Cacto,  Eupborbice  nonnuliis  fpeciebus; 
pedunculus  in  Pbyllantbo;  Erat  igitur  fru&ifi- 
catio  unica  pars  omnium  plantarum  efientialis. 

Quasfiverant  jam  diu  Botanici  Syfiematicam 
Regni  vegetabilis  difpofitionem ;  varias  igitur  par- 
tes  plantarum  in  hunc  finem  tentarunt.  Ex  ra- 
dice  alii  divifionem  fumfere,  quorum  propofitum 
rninimo  omnium  gaudebat  fuccefiu.  caulis  aliis 
arrifit,  ex  cujus  coijfideratione  vegetabiiia  in  Her~ 
bas,  Suffrutices,  Frutices ,  &  Arbores  difpefcebant,  &; 
hasc  divifio  diu  fatis  mutationis  expers  fuit,  usque 
dum  plantas  Indice  &  America  fcrutari  incipcrent,  haa 
namque  fruftaneum  hunc  oftendebant  efte  conatum. 
ocymum  apud  nos  berba  eft  annua,  apud  Zeylo- 
nenfes  vero  frutex  perennis.  cornus  arbor  eft, 
apud  nps  vero  herba*  crefcit  ejusdem  generis.  FL 
fuec.  132. 

folia 


428  VIRES  PLANTARUM. 


folta  egregium  fane  difpofitionis  fundamentum 
tradere  videbantur,  donec  Toumeforthf  orientalcs" 
terras  vegetabilium  gratia  inviferet,  aliique  ex  aliis 
locis  plantas  conquirerent ,  tunc  in  fcenam  prodiit 
geranium  Aconiti,  Malva,  Altbaa,  Pajlinaca,  Be- 
tonica ,  Alcbimilla ,  Cicutce ,  Grofjularia  &C.  folio, 
Crit.  Botan.  160,  &  fic  in  aliis,  adeo  ut  heic  non  tit- 
to  pedem  figereliceret,  fed  ad  fruflificationem  deam- 
bulandum  ncceflario  e(Fet.  Cum  vero  neque  hic  in 
unum  coliinearent  omnium  fententia*,  dum  nonnulli 
st.mina,  alii  fructum,  florem  alii ,  bafin 
conftituere  vellent  fui  fyftematis,  raultum  &  diu  la- 
borarunt,  antequam  ipfis  in  aprico  fuit:  debere  om- 
nes  partes  fructificationis  harmonice  coincidere  ad 
unum  certum  in  fruclificatione  affirmandum. 

§.   VII.  • 

Jam  vero  hifce  evicrjs  labyrinthis,  caponis  infrar 
adflruimus:  plantas  quas  flore  &  fruclu  conveniunt, 
elfe  congeneres,  &  qure  ita  genere  conveniunt,  affi- 
nitatis  vinculo  inter  fe  connexas  efle;  &  has  quafa- 
cultates  etiam  intcr  fe  efle  conformes,  &  ita  quidem 
conformes,  ut  a  priori  eflectum  planta?  determinare 
quodammodo  poffimus. 

Sic  (i  quis  mihi  oftendat  pufillum  florem  ex  In- 
dia,  qui  gerit  quinque  petala,  ftaminaquinque,  piftilla 
duo,  fruclum  fub  receptaculo,  femina  duo  nuda;  di- 
cara,  minime  licet  vifa  planta,  foJia  ejus  non  effe  op- 
pofita  fed  alterna,  &  vegetabile  hoc  nunquam  aci 
magnum  accrefcere  arborem,  quodque  radix  &  fe- 
mina  potilTimum  odorata  fint  &  fapida. 

Si  mihi  offeratur  planta,  cujus  calyxeft  glumabi- 
valvis,  cum  Stam.  tribus,  piftill.  duobus,  fem.  uno  nu- 
do,  tuto  adferere  poffum,  vegetabile  illud,  ex  quo  flos 
defumtus  eft,  Folia  gerere  fubiinearia,  Culmum  arti- 
culatum ,  ejusque  Semina  farinacea  eile  &  efctilenta. 

Si 


VIRES  PLANTARUM. 


Si  videre  mihi  obtingat  florem  Calyce  mono- 
pbyllo,  Corolla  monopetala  irregulari,  Scam.  qua- 
tuor,  duobus  longioribus,  Piftillo  fimplici,  Stig- 
rcaCe  bifido,  Semimbus  quatuor  nudis,  iicet  Japo- 
niam  patriam  agnofceret,  absque  heefitatione  enun- 
ciabo  ejus  piantam  caule  crefcere  quadranguio,  arti- 
culato,  foliis  oppofitis,  fimplicibus,  ejusque  odorem 
fragrantem  effe,  &  minime  illarn  effe  venenatam,  etQ 
miile  ejusmodi  vegetabilia  in  orbe  exiflant. 

Adeo  ut  in  fruclificatione ,  interna  piantas  effen- 
tia  nobis  proponatur  &  aperiatur.  qua  infpe&a  tam- 
quam  e  libro  characleres  hauriamus,  quibus  fapien- 
tiflimus  Creator  plantse  naturam,  nafcendi  modum 
viresque  indicavit.  Hl  characleres  feepe  difticiles, 
nec  femper  ut  in  Ovidii  Hyacintho,  ubi  in  Neftario 
aiaia,  literis  Romanis,  gemitus  affumentis  ve- 
nenati  Delphinii,  exprefli. 

§.  VIII. 

Videmus  igitur  dari,  fere  in  univerfum,  genera 
naturalia,  ab  ipfo  Creatore  ordinata ;  videmus  fimui, 
<]uod  dum  genera  naturalia  in  unam  claffem  natura- 
Jem  coliigimus,  eorum  limites  adeo  prope  ad  fe  in- 
vicerrl  accedant,  ut  fummi  Botanici  maxime  defuda- 
verint,  &  ineluftabilem  fcre  dcprchenderint  labo- 
rem,  in  Characleribus  genericis  Claflium  maxime 
nacuralium,  ordinandis,  e.  g.  in  Umbellatis  y  Synge- 
nijlis  t  Stellatis  &  Afperifoliis  Raji,  fcu  Claffe  12.  &  13. 

Egregia  hrcc  fimilitudo,  licet  fub  maxima  dif- 
fimilitudine  ,  fummam  meretur  attentionem: 
nam  bupleurum  quod  folia  habet  perfoliata; 
eryngium  aculeatis  foliis  infiar  Cardui  &  craf- 
fo  capite  ut  Carduus  ;  ligusticum  foiiis  com- 
pofitis,  magno  caule  &  cor.ona  grandi;  hydro- 
cotyle  foliis  peltatis  absque  manifefta  umbel- 
la,  &  daucus  ingenti  radice,  adeo  quidem  in- 
ter  fe  funt  diflimiles,  ut  qui  in  Botanicis  hofpes 

ellet, 


43° 


VIRES  PLANTARUM. 


eflet,  facile  juraret  nullam  inter  illas  intercedere 
affinitatem,  nec  pofle  ipfas  aliqua  ratione  ejusdem 
participes  efic  natune;  dum  vero  Botanicis  adfpi» 
ciiintuf  oculis,  &  partes  floris  ad  examen  revo- 
cantur,  patet,  illas  omnino  fccundum  leges  antea 
rccenfitas,  clafle  naturali  congruere.  Si  poftea  to- 
tam  cohortem  umbellatarum  fecundum  affinitates 
ciifponam,  .fumma  fefe  offeret  difticultas,  unica  cer- 
ta  nota,  ha:c  adeo  diverflflima  facie  genera,  ita 
a  fe  invicem  diftinguendi ,  ut  invicem  non  confun- 
dantur. 

§.  IX. 

Contendirnus  igitur,  vires  plantarum  tutiflime 
fecundum  classes  naturales  pofie  determi- 
nari,  modo  antea  vires  unius  alteriusve  plantai  ejus- 
dem  claflis,  ope  experientiaj  maxime  familiares  no- 
bis  reddidimus;  hjec  enim  cognitio  fi  defideretur, 
fruftra  etiam  ex  hoc  rnedio  auxilium  exfpeftabis. 

Summa  interim  methodus  hsec  fefe  commendat 
titilitate ,  immo  neceflitate,  dum  enim  hoc  modo 
unius  naturam  indagavimus,  e.  gr.  e  Didynamia  An- 
giofperma,  aut  e  Diadelphia,  vel  ex  Umbellatis  &c. 
optime  ad  alias  plures,  etfi  vel  centum  fpecies,  ar- 
gumentari  poflum,  quarum  qualitates  ceteroquin, 
vel  fingulatim  ignorare  coaclus  fuiflem,  vel  etiani 
aucipiti  indagare  experimento. 

Infignis  hujus  convenientise,  omnium  inftar,  illu- 
ftre  exftat  exemplum  in  celebrata  illa  radice  tbe 
Rattle  -  Snakeroot  Anglis  diclra.  Fuerat  hxc  arca- 
num  fylveftrium  Virginiae  incolarum  contra  morfus 
Viperce  Caudifonce ,  Pleuritidem  ,  Peripneumoniam,  alias- 
que  varias  Febres  Pblogiflicas ,  quae  diu  latuit,  nullo 
praemio  revelanda;  at  dete&a  demum  per  Ten- 
nentium  planta,  genuinam  Polygalaj  fpeciem  efle 
hancce  radicem  conftitit.  Proin  Parifienfes  Polyga- 
1*  noftratis  inuficacifliraam  nec  offieinalem  radicem 

ia 


VIRES  PLANTARUM. 


in  ejusraodi  febribus  phlogifticis  adhibuere,  eventu 
feliciftimo  &  eodem,  jicet  vi  debiliori  gaudeat. 

Sicque  fi  fpecies  generis  viribus  nota  fit,  mox  ut 
Botanicus  argumentari  poflum  ad  reliquas,  quo  au- 
xilio  Rei  herbaria?  ignarus  plane  deftituitur;  prsefer- 
tim  qui  nefcit  genera  naturalia.  Ex  hoc  fi.ndamen- 
to  novit  Botanicus  inter  congeneres  prarftantiora 
feligere. 

Nec  practer  hanc  alia  proftat  via,  qua  ad  firmam 
cognitionem  virium  plantarum  pervenire  poflumus, 
nifi  fola  &  unica  Empiria. 

§.  X. 

emptrta  enim  alias  eft,  cui  potiflima  noftra 
adfcribere  debemus  medicamenta;  quapropter  Brun- 
nerus  f)  fummo  jure  dicit:  quod  Barhari  plus  con- 
tnlerint  ad  augmentum  wedicince ,  quam  omniwn  ceta- 
iwn  fchola :  &  Tournefortius  g) :  Oite  tout  le  tra- 
Vail  des  hommes  rfa  encore  rien  produit  de  Jl  affure , 
que  deux  ou  trois  drogues  que  les  fauvages  trouvmt 
dans  les  hois- 

barbaris  enim  acceptas  referre  debemus 
Ophnn,  Chinam,  Ipecacuanham ,  Pareiram,  Rhaharba- 
rum,  Shnaroubam ,  Saffaparillam ,  Guajacum,  Contra- 
jervam,  Sennam,  Caffiam,  Aloen,  Tamarindum,  Afam 
fcetidam,  Camphoram,  Galbanum,  Zedoariam,  Ca- 
techu ,  Ziheth  &c. 

§.  XI. 

Modum  igitur  Botanicum  ut  adgrediamur,  ordi- 
nes  Methodi  naturalis ,  partim  juxta  fundam.  bo- 
tan.  partim  juxta  fragmenta  methodi 
naturalis  h)  proponamus ,  &  quomodo  plantae 
in  illis  contentae  congruant,  infpiciamus. 

F.  B. 


/)  De  glandulis  pj  149.  g)  Hift.  Pl.  Parif.  in  Praefat. 

b)  In  Claff.  Plantar,  fupr»  p.  421,  ciutis, 


432  VIRES  PLANTARUM. 


F.  B.  §.  3  3  8-  gram.indm  folia  jwnentis  (cf  Pe* 
coribus)  lctta  pafcua,  femina  minora  avibus ,  inajora  ho» 
minibus  efculenta  JUnt. 

pecora  funt  Camelas ,  Cervus ,  Capra,  Ovis, 
Bos.  jumenta  funt  Sus ,  Equus ,  Hippopotamus , 
Elepbas  i). 

g  r  a  mina  funt  quae  in  Metbodo  Sexuali  fub 
triandria,  digynia,  comprehenduntur ;  in 
Fragm.  vero  Metb.  Natur.  Ordin.  13.  &  H«  confti- 
tuunt,  quibus  adde  Antboxanthon ,  ^funcum,  TrU 
glocbin,  Zizaniam,  Flngellariam.  Omnes  hse  plantaj 
a  praediftis  animalibus  eduntur,  quamvis  nonnuHce 
aliis  magis  arrideant,  ut  Fejiuca  Fl.fuec.95.  eligi- 
tur  ab  pviB.usj  Carex  a  bobus;  Scirpus  Fl. 
fuec.4.1.  a  suibus  k)j  Semina  minora  avibus:  im- 
primis  a  pass  :ribus;  Fefluca  Fl.fuec.()i.  a  me- 

LEAGRIDE,    &  PHALARIS  a   PASSERE    CAN  A- 

riensi  Faun.fuec.  207 .  pra^cipue  adpetitur. 

Majora  hominibus  efculenta  funt  nuilo  excepto, 
nifi  Lolium  Fl.  fuec.  103.  quod  temulentos  reddit, 
perit  tamen  hxc  vis  maxima  parte  in  pane,  quam- 
vis  in  cereviHa  confervetur ;  &  annome  caritate 
homines  hac  vitam  fuftentarunt.  Ex  his  vero  nul- 
Jam  novimus  veneoatam  plantam. 

.     §.  XII. 

§.339.  sTELLATiE  Raji  diureticct  dicuntur, 
Ord.  nat.  44. 

Ex  his  Rubia  &  Afperula  Pharmacopoeas  ingre- 
diuntur,  &  ob  vim  Diureticam  notae,  qua  accedunC 
Aparine  &  Galium,  quse  etiam  urinam  movent  fa- 
fcis  valide. 

auricularia  Dalai  Pharmacol.  p.  160.  hujus 
ordinis  eft. 

Quae 


1}  Vid.  Syft.  Nat.  p.  40.  41,  Edit.  Holm. 
k)  Vid,  Kalm  lt,  Bahuf. 


VIRES  PLANTARUM. 


Quse  Awicularia  Indorum  ad  furditatem  efficax. 
Marlov.  Obferv. 

PJantam  fuiUe  Ceylanicam,  diclamque  Mentbam, 
ipfe  Marlovius,  qui  fpecinci  hujus  medicaroenti  no- 
titiam  primus  reliquit  absque  alia  defcriptione  vel 
nota,  teftatur.  Dalaus  vidit  apud  Finkium  Phar- 
macopceum  Londinenfem,  Marlovii  fticcefTorem , 
qui  omnia  ejus  arcanorum  fpecimina  poflldebat, 
plantam  Menthce  aquaticae  odore ;  &  illu%is  Sloane 
ideo  plantam  Marlovii  pro  melissje  fioribus  ver- 
iicillatis,  fubfejfilibus  fecundum  longitudinem  caulis  Gron. 
virg.  167,  fynonymo  habuit  /). 

At  Rajus  m)  Plantam  Ceylanicam  Mentba  aqua- 
rica  oflTe  fpeciem,  quae  in  furditate  fingulare  &  fpe- 
cificum  remedium  muitis  experimentis  comproba- 
tum,  commemorat;  cujus  fynonymum  verum  eft 
Mtntha  ceylanica  aquatica  inodora  latifoliay  *Herm. 
muf.  35.  tefte  Burm.  ceylon.  158. 

Piantam  Hermanni,  ab  Hermanno  ipfo  colleclam, 
cum  nomine  ipfius  manu  adfcripto,  vidi  in  Her- 
bario  proprio  Hermanni,  ubi  Planta  occurrit,  quara 
Valerianellam  foliis  nervofis  oblongis ,  flofculis  ad  cau- 
lium  nodos  inter  foliorum  fmus  collectis ,  vocat  Bur- 
manmis  zeylon.  227.  tab.  108.  Fig.  I. 

Hsc  Planta  hedyotis  foliis  lanceolato  -  ovtitis, 
fiorihus  vtrticillatis ;  Fl.  zeyl.64.  audit;  Gaudet  vero 
planta  haec  Petalis  4.  Stam.  4.  Piftill.  1.  Germine 
fub  receptaculo;  Folia  habet  oppollta,  Caulera 
articulatum,  ut  nullum  dubfum  fit,  quin  cum  reli- 
quis  Ordin.  Natur.^^.  conveniat,  &proximead  sper- 
macocen  accedat;  adeoque  nullo  modo  poteft 
Menthae  fpecies  pro  fynonymo  aut  fuccedaneo  ha- 
beri,  feJ  fi  fuccedaneum  quseratur,  hoc  in  galio 
ejusve  afiinibus  indagandum.    Et  fic  auricula- 

R I  A 


i)  Mancitf.  129.  m)  in  Hift.  Pl.  3.  Dendrol.  134. 
Tom.  L  E  e 


434  VIRES  PLANTARUM. 


ria  Dalai  cum  Mentba  fpeciebus  nihil  habet  com- 
mune.  En!  infignem  Botanices  in  Plantarum  viri- 
bus  iudagandis,  utilitatem. 

§.  XIII. 

§.  340.  asperifolij;  Raji  adfiringentes  <$>? 
vulneraria  funt.  In  Metbodo  fexuali  fub  pentan- 
DRiiE  monogynle  monopctalis  tetrafpermis  hae 
enumerantur ;  Ordine  autem  Natur.  continentur  43 
&  funt  Tournefortia,  Cerintbe,  Sympbytum,  Pulmonaria, 
Borrago ,  Cynoglojfum,  Ancbufa,  Litbofpermum,  Myofo- 
tis ,  Heliotropium ,  Afpzrugo,  Lycopfis,  Echium. 

§.  XIV. 

§.341.  pentandria  monogyna  baccifera  mo« 
nopetala,  communiter  venenaia  eft ;  Ord.  nat.  33. 

qapsicum  enim  corrofivum  eft.  solana 
omnia»vanenata ;  Papas  quae  hodie  per  univerfam 
colitur  Europam,  &  vi&ui  infervit  qua  radicem, 
qua;  ingrate  nec  olet  nec  fapic,  eft  vera  solani 
fpecies,  unde  facile  judicatur  illam  fufpecti  quid  ab- 
fcondere,  etfi  parva  fatis  quantitate;  Hasc  autem 
parva  quantitas  ex  frequentiori  ufu  noxium  produ- 
cit  efFeclum ,  unde  qui  ea  in  America  fruimtur  ad 
quotidianam  efcam,  Cacbettici  &  Scabiofi  evadunt. 
Conf.  C.  Baubin.  Prodrom.  pag.90. 

physalis  vehementilfime  diuretica  eft;  man- 

DRAGORA,  ATROPA,  NICOTIANA  OmnibusnO- 

ta  venena;  hyoscyamus  venenum  dementans; 
datura  infanum  efficiens  &  nimia  copia  necans. 

mirabilis  purgans,  &  pro  jfalappa  vulgo  habe- 
tur.  verbascum  occidit  pifces,  &  temulentos 
reddit  ut  manu  capiantur,  hinc  Medici,  quamvis  ex* 
terne  ut  emolliens  illud  fsepius  adhibuerint,  cautio- 
res  tamen  nunquam  interne  ipfo  ufi  funt. 

%.  XV. 

§.  342.  Umbellata  in  ficcis  locis  aromatic£, 
lalefacisntes ,  refolventes  &  carminativa;  in  bumidis 

autm 


VIRES  PLANTARUM. 


435 


autem  venenata  funt;  radice  &  feminibus  pollent. 
Ord.  nat.  22. 

In  ficcis  praefertim  vigent,  quse  in  offieinis  re- 
ceptse  funt,  Main  (athamanta);  Sefeli  Creti- 
cum  (tordylium);  Daucus  Creticus  (athaman. 
ta);  peucedanum,  Gentiana  alba  (laserpi- 
tium);  Oponax  (pastinaca);  Galbanum  Cbu* 
bon);  Afa  fatida  (ferula);  Siler  montanum  (l  a- 
serpitium);  Levifticum  (ligusticum);  a  n- 
g e l  1  c  a  ;  Ammi  verum  (sison);  Petrofelinum  Ma- 
cedonicum  (bubon);  c u m  1  n u m ;  imperato- 
ria;  anethum;  Fceniculum  (anethu m) ;  c a- 
rum;  pimpinella;  anisum;  Petrofelinum 
Capium);  Omnes  hse  odore  aromatica ,  ftpore  cale- 
facientes ,  viribus  refolventes  &  carminativa,  in  hu- 
rnidis  vero  venenatae,  de  quo  plura  ad  §.357. 
§.  XVI. 

§.  343.  hexandrije  radices  fecundum  faporem 
&  odorem  edules  vel  noxia  funt. 

Ordin.  Natur.  7.  8.  9-  10.  hae  enumerantur.  Sic 
radix  Leucoji,  Narcijfi,  Galanthi,  Pancratii,  Ama- 
ryllidis ,  Crini,  Fritillaria ,  Corona  Imperialis ,  Glo- 
riofa,  Scilla  officinalis,  Convallaria ,  Hyacintbi , 
Aloes,  omnes  venenatre;  prsefertim  Corona  Imperia- 
Us ,  Hyacintbi,  Narciffi. 

Allium ,  Cepa ,  Porrum,  Alkali  volatili  acres  funt, 
&  nimia  qnantitate  fepe  corrofivse,  fed  affatae  aut 
coftae,  amittunt  maximam  partem  acredinis  &  efcu- 
lentaj  evadunt. 

tulipje  &  lilii  radix  non  venenata  eft ;  t u- 
LiPiE  enim  radix  in  Italia;  quibusdam  locis  inter- 
dum  in  cibum  tranfiit.  lilii  Martagonis  radix  in 
Sibiria  efl:  alimentum  quotidianum. 

§.  XVII. 

§.  344.  Planta ,  quarum  floies  Antheris  bicor- 
nibus  gaudent,  adjlringunt;  fi  baccifera ,  acida  & 
efculenta  funt.   Ord.  nat.  24. 

E  e  2  Ledum, 


436  VIRES  PLANTARUM. 


Ledum,  Pyrola,  Azalea,  Andromeda,  Erica,  Blai- 
ria,  Myrfine,  Vaccinium,  Arbutus ,  Royena,  Diofpy- 
ros ,  Styrax  ,  Melafloma,  omnes  adftringentes  funt, 
inter  quas  notifiimiE  funt  Erica,  Vaccinium  &  Ar- 
butus.  Hujus  foliis  utuntur  Coriarii  noftrates,  fci- 
licet  Arbuti  Fl.  fuec.  339.  ad  denfandum  corium. 

BACCiFERiE  autem  inter  has  funt  Myrjine,  Ar- 
butus,  Vaccinium,  Royena,  Diojpyros»  Melafloma,  qua- 
rum  fruclus  non  venenatus,  etfi  in  quibusdam  ni- 
ger.  Omnes  prseterea  hi  fruclus  acidi  funt. 

§.  XVIII. 

§.  345.  icosandrii  fructus  pulpofus  efculen- 
tus  efi.  Ord.  nat.  36*.  37.  38.  39. 

Fruftus  in  Cacio,  Eugenia,  Pfidio,  Punica,  Ce- 
rafo,  Pado  apud  nos,  Cratago,  Sorbo,  Mefpilo,  Py- 
ro,  Rofa,  Rubo ,  Fragaria,  efculenti.  Nec  in  tota 
clafie  ullus  fru&us  venenatus,  vix  venenata  planta; 
Padus  enim  Lauro-Cerafus  dicta,  ab  Anglis  pro  ve- 
neno  habita ,  in  dubium  vocatur  n). 

%.  XIX. 

§.  346.  polyandria  plerumque  venenata  ejl, 
Ord.  nat.  23. 

Naturae  inimicae  funt  Nympbaa,  Argemone,  Pa- 
paroCT ,  Cbelidonium ,  A'ctaa,  Bocconia,  Cambogia,  Eu- 
pborbia,  .Delpbinium  (Stapbifagria),  Aconitum,  Nigella. 
(errhina  eft)s  Aquilegia,  Pulfatilla,  Anemone,  Clema- 
tis-,  Ranunculus ,  Caltba,  Helleborus ,  reliquarum  vir- 
tus  maxima  ex  parte  latet.  Paonia  violenter  agit, 
Tbea  recens  caute  haurienda,  Caryopbyllus  fumme 
aromaticus,  fere  corrofivus  eft.  Antboram  pleri- 
que  alexipharmacam ,  faluhrero,  &  fummi  veneni 
congeneris  Aconiti,  antidotura  efle  afterunt.  At 
Clufius,       BaubinuSy  &  Lobelius ,  fufpe&am  radi- 

cem 


n)  Vid.  Hort.  Cliff.  p,  185. 


VIRES  PLANTARVM. 


437 


cem  Anthora  habuere,  &  Solerias  radicem ,  Pha- 
feoli  magnitudine  aftumtam,  xaVw  purgare 

aiTerit.  Certum  eft  quod  haec  fpecies  minus  vene- 
nata  fit  quam  reliqua  Aconita;  hinc  in  refra&a 
dofi  poteft  propinari,  ut  &  in  Febribus  exanthe- 
maticis  prodeffe.  Omnia  enirn  nobis  nota  medi- 
camenta  e  regno  vegetabili  vermes  enecantia  & 
exanthemata  pellentia,  aliquid  veneni  habent,  ut 
de  feminibus  Aquikgice  conftat.  Accedit  infignis 
amarities  vel  acredo  in  radice  Anthoras,  ut  non 
nifi  in  Bolo  obvoluto  affumi  queat,  ut  vel  folo 
fapore  corrofiva  judicanda  &  venenata. 

§.  XX. 

§.347.  didynamia  Gymnofperma,  odorata, 
cephalica ,  &  refolvens  ejl ,  folia  virtute  pollent.  Ord. 
nat.  58. 

Folia  virtute  polltnt:  Radix  enim  in  nulla  ha- 
rum  ufitata  aut  officinalis,  Canlis  raiflus  odoratus, 
magis  lignofus  &  exfuccus,  unde  pleraeque  harum 
veteribus  Suffrutices  dictce ;  Calyces  magis  exfucci, 
qui  maximam  partem  Florum  conftituunt,  Semi- 
na  harum  raro  in  ufum  medicum  adhibentur,  fed 
in  foliis  virtus  maxime  latet,  ut  in  Maro  vero,  cu- 
jus  folia  fine  ftipitibus,  adeo  fragrantia  funt,  ut 
fimile  quid  in  toto  regno  vegetabili  vix  exiftat,  & 
ne  quidem  in  Dracocephalo  foliis  ternatis.  Nulla  ex 
his  venenata  eft  planta. 

§.    XXI.  t« 

§.  348.  tetradynamia,  antifcorhutica , 
aquofa  acris  efl ,  qua  virtus  exficcatione  imminuitur* 
Ord.  nat.  57. 

Virtus  harum  conftat  ex  Lepidio ,  Cochlearia, 
RaphanOy  Cardamine,  Sinapi,  Eryjimo  (Barbarea^,  Si- 
fymbrio.  In  reliquis  fapor  congruit,  licet  debi- 
lior  fit. 

Ee  3  Paucs 


438  VIRES  PLANTARUM. 


Pauca?  inter  has  odorata?,  adeoque  vis  earum  in 
humido  &  fapido  confiftit.  Hinc  perit  maxirne  vis 
dum  exficcantur,  adeoque  fucco  prasftant.  Nec  ul- 
lus  facile  praefcriberet  ficcam  Cochleariam,  BraJJi- 
cam,  radicem  Napi  aut  Najiurtii  aquatici. 

Nec  harum  ulla  veneno  fcatet. 

§.  XXII. 

%.  349.  monadelphia  Polyandria  mucilagi- 
nofa  &  emolliens  ejl.    Ord.  nat.  34. 

Omnes  vi  emollicnte,  vel  tironibus  notiffima, 
gaudent,  ut  qui  noverit  Altbceam  &  Malvam ,  no- 
vit  omnium  efFe&um.  Vis  eadem  in  tota  planta 
omnibus  fuis  partibus  emollientibus  deprehenditur, 
rlec  aliqua  earum  venenata  eft. 

§.  XXIII. 

§.  3 50.  diade  lphi^  folia  jfumentis ,  femina 
animalibus  efcwienta ,  flatulenta  ac  farinacea  funt.  Ord, 
nat.  55. 

Folia  Jumentis  &  Pecoribus ,  hinc  feruntur  a  ru- 
fticis  Medicago ,  Hedyfarum,  Trigonella,  Trifolium, 
Cicer ,  Vicia,  Lathyrus ,  pro  pabulo  horum  anima- 
]ium. 

Lentibus  praecipue  dele&antur  Equi,  &  cito 
pinguefcunt,  nec  Stipites  Pifi  refpuunt. 

Semina  animalibus  efculenta  funt  ,  praefertim 
cotta,  licet  femina  Phafeoli  &  Lupinorum  non  fa- 
cile     Gallinis  affumantur. 

Fafinofa  &  Flatulenta  efTe  femina  Fabts,  Pifihc. 
nullus  in  dubium  vocat,  hinc  Jus  Piforum  nunquam 
concedendum  debili  ftomacho  iaborantibus ,  nifi 
in  colatura,  ut  minus  flatulentum  fit.  Et  Fabce  & 
Pifa  minus  bene  co&a,  flatulentiam  fummam  in- 
ducunt. 

Inter  omnes  has,  nulla  venenata  aut  corrc- 
fiva  reperitur. 

§.  XXIV. 


VIRES  PLANTARUM. 


439 


§.  XXIV. 


§.  351.  syngenesia  varie  &  fptcificz  medica* 
mentofa'  creditur ,  communiter  cimara  efl.   Ord.  nat.  21. 

Specifice  medicamentofa  creditur;  hinc  variae  ex 
hac  Claffe  in  Officinis  proftant,  ut  funt  Radices 
Bardana,  Carlince .  Tuffilaginis ,  Petafitidis ,  Arnicce , 
Pyrethri,  Bzhen  allri  (Centaurea?),  Cichorii ,  Scorzo- 
ner<2 ,  Taraxaci,  quae  plerEeque  vi  deobftruendi  gau- 
dere  creduntur. 

Inter  amaras  heic  occurrunt:  Ahfinthium  va- 
rium,  Ahrotanum ,  Artemifui,  Santolina ,  Balfamita, 
Tanacetum ,   Eupatorium ,    Matricaria ,    Chamomilla , 


Huc  fpe&ant  etiam  Gnapbalium,  Stczckas ,  Firga 
<zw<?fl  (SoJidago),  Z?e//z'f  7wmor,  Ptarmica  (Achillea) 
&  Millefoiium. 

NuIIse  autem  harum  venenata?,  nifi  forte  Lactu- 


§.  352.  gynandria  Diandria  aphrodifiaca  di- 
citur.   Ord.  nat.  4. 

Orchis ,  Satyrium,  Serapias ,  Herminium,  Neot- 
tia,  Ophrys,  Cypripedium,  Epidendrum.  Radix  ha- 
rum  a  Pra&icis  in  univerfum  tanquam  Aphrodifr- 
acum  agnofcitur;  odorem  etiam  reddit  aliquanto 
virofum,  &  quoc  fortius  redolet,  majori  pollet  vi; 
hic  enim  halitus  Venerem  provocat  p). 


%.  3.53.  amentaceje  Acifoliae  refiniferce funt. 
Ord.  nat.  15. 

Pinus,  Ahies ,  ^funiperus ,  Cupreffus ,  Thuja,  cau- 
le  conftant  perennanti,  fempervivente ;  omnes  re- 


§.  XXVI. 


Ee  4 


fini 


e)  Conf.  §.  3j6.  &  357.  p)  Vid.  plura  ad  §.359. 


440  VIRES  PLANTARUM. 


fmiferse,  &  hac  refina  perennant  in  virore.  Om- 
nes  calidas ,  ftimulantes,  diureticae  funt. 

§.  XXVII. 

§.354.  cryptogamia  vegetabilia  fapius  fi' 
fpecta  continet.   Ord.  nat.  61. 62.  63.64. 

Sufpecta  vegetabilia  haec  omnia  deprehendes. 
Vix  u)\x  filices  eduntur,  fed  occidunt  vermes, 
male  olent;  fcorbutum  pellunt. 

musci  vix  ulli  efculenti  funt;  Licben  Islandi- 
cus  coctione  mitefcit,  ex  eo  conficitur  pulmen- 
tum  ,  fed  alvum  laxat  q)  ,  adeoque  nec  omnis  vio- 
lentiae  expers. 

fungi  Deorum  cibi,  in  magnatum  menfis  ftepe 
apponuntur,  nuilus  tamen  dixit  eos  laudabile  gene- 
rare  alimentum,  multi  autero  Bs  jugulati;  Fun- 
gi  plerique  veneno  turgent,  licet  f&pe  coctione 
&  afTatione  mitefcant. 

§.  XXVIII. 

§.355.  Planta,  quarttm  fiores  Nectariis  a  petalis 
feparatis  gaudent ,  communiter  vmenatce  funt. 

Tales  funt  Epimedium,  Nigella,  Aquilegia,  Aco~ 
nitum,  Apocynum  fStapelia),  Afclepias ,  Narcijfus, 
Meliantbus ,  Ilypecoum,  Impatiens ,  Menotropa,  Par- 
najfia,  Helkborus ,  quae  omnes  venenatse. 

asclepias  vera  officinarum,  baec  fpecies  uni- 
ca  eft  medicamentofa,  &  non  lactefcens,  quod 
vero  non  tcmere  ufurpanda  a  Stablianis ,  docent 
pecora  &  equi,  qui  plantam  inta&am  relinquunt, 
usque  dum  gelu  enervata  eft.  Haec  duplici  quidem 
figno  venenata  eft,  tam  ob  NeEtaria,  quam  fami- 
1  am  ordinis  29.  quod  idem  de  reliquis  ibidem  enu- 
meratis  &  huc  pertinentibus  valet. 

§.  XXIX. 

§.356.  lactescentes  communiter  venenatts 
funt,  minus  tamen  femiflofculofae  Tournefortii. 

LACTE» 


4)  Vid.  ASt.  Holmenfj 


VIRES  PLANTARUM. 


44i 


lactescentes,  e.  gr.  Euphorbia ,  ' Agarici 
quidam,  Ficus ,  Rhus,  Acer,  Papaver,  Cbelidonium , 
Sanguinaria ,  Bocconia,  Cambogia,  Thevetia,  Cerbe- 
ra,  Rauvolfia,  Plumeria  >  Afclepias,  Periploca,  Cy- 
nancbum,  Apocynum.  Minus  tamen  femiflofculofae 
Tournefortii,  e.  gr.  Prenanthes,  Lattuca,  Cbondrilla, 
Hieracium,  Crepis ,  Hypochceris ,  Picris,  Hyoferis, 
jLeontodon,  Tragopogon;  interim  Lacluca  fylveftris, 
fucco  crocante  virofo,  maxime  venenata  eft,  & 
reliquae  planta?  adultiores  magisquse  Hgnofae  factae, 
pra?  amaritie  vix  guftantur. 

Si  ex  ordine  Natur.  29.  paucas  demas,  &  non- 
nullas  addas  ex  ordine  30. ,  phirimas  habebis  lacle- 
fcentes,  quse  haud  fefe  commendant. —  Praeterhos 
di&os,  adhuc  nonnulli  reftant  ordines  Naturales 
commemoratu  digni,  ut: 

§.  XXX. 

o  r  d  o  I.  Arum ,  Dracontium ,  Calla ,  Acorus , 
Saururus ,  Piper.  Ex  his  Arum  mafticanti  linguam 
exurit,  Dracontium  &  Calla  fimiliter.  Acorus  ca- 
lidifTimus,  fed  magis  aromaticis,  ergo  omnes  hae 
calidiffima?. 

§.  XXXI. 

ordo  II.  Palma  omnes  caudice  fimpliciflimo 
absque  ramis,  omnibus  fo]ia  e  fummitate  caudicis 
funt:  Corypba,  Borajfus ,  Cocos ,  Cbamerops ,  Phce- 
nix,  Caryota,  omnesque  Palmaj  alice  a  Rbeede  & 
BJumiero  depi&a?.  Omnes  fru&u  funt  efculento, 
Iicet  in  aliis  drupa,  in  aliis  nux.  Hss  incoiis 
terrarum  calidiorum,  annona  &  cibus  loco  fru- 
menti, 

§.  XXXII. 

o  r  d  o  IV.  Mufa ,  Tbalia ,  Alpinia ,  Cojlus,  Can- 
na,  Maranta,  Amomum,  Curcuma,  Kampferia,  in  his 
folia  fimplicia,  integra,  alterna;  caulis  berbacens, 
culmiibrmisj  riarum  radix  aromatica,  hinc  Zedoa* 

Ee  5  ria, 


4*a  VIRES  PLANTARUM. 


ria,  Zingiher,  Cardamomum ,  Amomum ,  Gnra?  F/7- 
rflrf(/i,  Galanga,  Cofius ;  omnes  radice  aut  fruittt 
calefacientes,  itimulantes ,  nervinae,  diaphoreticae, 
emmenagogae. 

Curcuma  magis  amara,  minus  calida;  Canna  ad- 
huc  minus;  Mufa  adhuc  minus,  etfi  Aroma  ejus 
magis  dilutum  in  fru&u  reperiatur. 

§.  XXXIII. 

ordo  V.  Iris ,  Gladiolus ,  Antholyza,  Sifyrim 
chium.  Horum  radix  carnofa,  folia  enfiformia, 
caulis  fimplex,  articulatus;  huc  ergo  referri  de- 
bent  Ixia  &  Commelina. 

Ex  his  radicis  Ireos  effectus  folus  nobis  cogni- 
tus  eft,  e.  g.  Ireos  nojlratis ,  Florentina ,  Acori  pa- 
luftris  &  Hermodactyli  radices ,  quarum  prima  exci- 
tat  vomitum,  altera  expeclorans ,  tertia  diuretica* 
quarta  purgans'eft,  adeoque  omnes  inimicce  cor- 
pori  humano,  mox  e  corpore  ab  alma  natura  ex- 
pelluntur,  eodem  modo  quo  Iperacuanha. 

Sumatur  Ipecacuanha  vomitoria,  coquatur,  pa- 
rum  purgat;  adhuc  magis  fit  diuretica  feu  fudorifera 
aut  emmenagoga;  coquatur  adhuc  rnagis  &  fit  ex- 
pe&orans,  tamen  eadem  principia,  fed  magis  vel 
minus  debilitata.    Reliquarurn  virtus  adhuc  latet. 

§.  XXXIV. 

ordo  XIX.  Vihumum,  Tinus ,  Opulus ,  Sam- 
hueus ,  Rondeletia,  Bellonia,  Maurocenia ,  Cajfine , 
Rhus ,  Celafirus,  Evonymus ,  Rhamnus. 

Quoad  vircs  hic  ordo  minus  notus,  ex  paucis 
tamen,  quarum  vis  innotuit,  sd  reliquas  argumen- 
tamur.  Inter  has  Sambucus  vi  naturae  inimica  gau- 
det,  hinc  expellitur  Vomitu,  Diarrhcea,  Sudore,  Uri- 
na,  Menjiruis. 

Rhus ,  fucco  Jafteo  &  fpecie  Toxicodendro 
dicla,  omnino  venenata  eft. 

Rhamni 


i 


VIRES  PLANTARUM.  443 


Rbamni  pleneque  fpecies  valide  purgant,  ut  Cfer- 
vifpina,  Frangula  &c.  Viburni,  Tini,  Opuli,  Cotini, 
Euonymi,  Celajlri  baccae,  non  facile  ab  avibus  gu- 
ftantur,  hinc  caute  hic  mercari  licet,  &  obfervan- 
dum  fi  aliquando  in  ufum  medicum  adhiberentur , 
ut  caute  id  fiat. 

%.  XXXV. 

ordo  XXXV.  Rofa,  Rubus,  Fragaria,  Poten- 
tilla ,  Tormentilla,  Sibbaldia,  Dryas ,  Geum ,  Comarum, 
Agrimonia,  Apbanes ,  Alcbimilla  Folia  habent  alter- 
ria,  omnesque  adftringentes  funt;  omnes  fere  ea- 
rum  partes  eadem  vircute  polient,  exceptis  peta- 
lis,  quae  interdum  variant  in  certis  generibus. 

§.  XXXVI. 

ordo  XLVII.  Eupborbia,  Dalecbampia,  Clutia, 
Andrachne^  Pbyllantbus ,  Croton,  ^atropha^  Ricinus, 
Acalypha^  Tragia,  Mercurialis ,  Clitfortia. 

Omnes  ha?  plantas  venenatiflimae,  ut  fuccus  Eu- 
pborbii;  Grana  Tiglice  ^  Cataputice;  Mercurialis  ita- 
que  non  temere  interne  afliimenda,  quod  confir- 
matur  obfervatione  Raji  in  Synopf  138. 

CASCARiLLjE  cortex  'a  Stahlianis  loco  China 
adhibetur,  cum  metuant  efFedtum  malum  Chinse, 
riefcii  quod  Eluterice  cortex  fit  hujus  venenatifijma? 
Claflis,  &  genuina  fpecies  venenata?  CLUTiiE, 
Qui  itaque  inquirere  ftudet  genuinura  fuccedaneum 
Cbince,  idem  examini  fubjiciat  fpecies  Lonicerce , 
Diervilla,  Coffea^  Ixora,  Morindce. 

§.  XXXVII. 
Ad  venenatas  plantas  a  falutaribus  diftinguendas, 
(corporum  enim  e  regno  Lapideo  nulla  fiVmentio, 
illa  enim  Creator  nulli  animali  in  cibum  deftinavit,.) 
pofuit  natura  gufium  &  olfactum,  quorum  ope  inter 
noxia  &  falubria  faepius  tuti  pabulantur  ipfa  pecora. 
Ideoque  fenfus  guftationis  in  eo  loco  fedem  naclus 

eft, 


444  VIRES  PLANTARUM, 


eft,  ubi  cibus  prseterlabi  debet,  fcilicet  in  ore, 
ori  vero  fuperpofitum  eft  inftrumentum  odoratus, 
nafus  videlicet,  cujus  auxilio  de  illo  quod  maxime 
volatile  eft,  quodque  femper  fuperiora  petit,  ju- 
dicium  ferant  bruta  &  homines. 

Lingua  denfls  adfperfa  eft  papillulis  nerveis,  qui- 
bus  fubtilis  obducitur  cuticula,  ita  tamen  ut  liquor 
valde  tenuis  inter  ipfas  papillas  &  cuticulam  inter- 
jaceat,  qus  omnia  eo  conferunt,  ut  adcuratiflima 
heic  fiat  fenfatio.  Si  calidum  nimis  capiamus  ci- 
bum,  ut  arcfcat  liquor  hic,  multum  debilitatur  gu- 
ftus.  Si  cuticula  abradatur,  etiam  illud  quod  guftatu 
alias  eft  fuaviftimum,  fummum  excitat  dolorem. 

Guftus  de  eo  quod  minori  prsditum  eft  volati- 
litate  judicat,  ut  olfaclus  de  eo  quod  majori,  e.  g. 
Caro  alfa  aiimc  calida  &  fuave  olet,  &  fuave  fapit. 
Secundum  hunc  fenfum  guftus  &  olfactus,  bruta  ani- 
malia  de  fuis  alimentis  judicium  ferunt,  e.  g.  iliud 
Equis  adeo  cxitiale  Phellandrium  fugiunt  adhuc  vi- 
ride,  odoro  &  fapore  retenti,  boves  vero  edunt 
idem  fibi  falubre  Pbellandrium  ^  eodem  allecli  odore 
&  fapore  r). 

Obfervatu  maxime  dignum,  quomodo  Creator 
certa  vegctabilia  certis  animantibus  in  efcam  ordi- 
navit,  ne  qussdam  animalia  diverfi  generis,  aliis 
pneriperent  omne  alimentum,  &  hinc  nonnullas 
plantas  certis  animalibus  venenatas  reddidit ,  adeo 
ut  non  nifi  fub  graviftlma  poena  ipfas  tangere  li- 
ceat,  &  ne  ex  ignoratione  hujus  legis  improvifo 
mortcm  oppeterent,  unumquodque  ipforum  eo  gu- 
ftus  &  olfaclus  fenfu  inftruxit,  qui  huic  fini  con- 
veniat. 

Nec  minori  dignum  attentione,  quod  fapor  fe- 
cundum  certas  circumftantias  mutetur ;  e.  g.  in  Febri- 

bus 


y)  Iter  W  -  Goth,  p.  6. 


VIRES  PLANTARUM. 


445 


bus  putridis,  nec  halitum  nec  faporem  carnis  aiTates 
ferre  pciTumus,  tunc  autem  acida  gufhii  maxime 
arrident.  In  Chlorofi  &  acido  ventriculi  infantum, 
terreftria,  Carbones,  Creta,  Argilla  ufta,  bene 
fapiunt  &  profunt,  &  fic  in  aliis. 

§.  XXXVIII. 

§•357-    Planta  in  siccis  fapidiores,  in  humidi' 
ufculis  infipida  magis ,  in  aquosis  fapius  corrofiva 
funt. 

Sic  plantae  aromaticae  prsefiantiffima?  in  locis 
liccis  crefcunt,  ut  Cinnamomum,  Rcfmarinus ,  Salvia, 
Tbymus ,  Satureja ,  Clinopodium ,  Ofiganum ,  Lavan- 
dula,  Hyffopus,  Melijfa,  Nepeta.  Ha?  mixtae  cibis 
faporem  augent  &  orexin  excitant.  At  hujus 
claflis  Scutellaria,  Lycopus  ,  Galeopfis ,  Stacbys  t*mi- 
nus  gratae  minusque  fuaveolentes. 

In  bumidiufculis  infpida  magis:  Tales  funt  planr  ? 
in  umbrofis  nafcentes,  fic  folia  Rapa  in  celluiis, 
folia  Cichorii  terra  acrumulata,  alba  &  aquofa  eva- 
dunt;  fic  fru&us  omnes,  in  umbrofis  &  humidi- 
ufculis,  magis  aquofi  &  infipidi,  in  terris  calidis 
fjccis ,  Soli  expofitis,  fapidiores. 

In  aquofis  fapius  corrofiva  funt:  ejusmodi  funt 
Ranunculus ,  Calla  ,  Arum ,  Nymphaa ,  Herba  Bri- 
tannica,  Smm,  Pbellandrium,  Cicuta,  Perfcaria, 
Armoracia,  Naflurtium  aquaticum.  Sic  vernales  plu- 
rimae  eadem  de  cauffa  acres  inveniuntur,  ut  Pulfa- 
tilla,  Anemone,  Chryfofplenium ,  Daphne  &c.  Dixi* 
mus  faepe,  quod  plures  planta?  in  aquofis  corrofiva; 
fint,  quam  dulces;  hinc  cum  plantis  aquaticis  cau- 
tius  agendum  judicamus.  Verbo  omnes  plantae  aqua- 
}  ticse  in  loco  ficciore  cultse,  mirum  quantum  de  acre- 
dine  fua  demittant.  Sifarum,  vera  fpecies  Sn,  nifi 
varietatem  dixerim,  &  unica  Szzfpecies,  qua;  in  fic- 
cis  crefcit,  dulciflima  eft  &  efculenta.  Apium  dulce, 

Cei- 


44-5  VIRES  PLANTARUM. 


Celleri  Italorum ,  gratiflimum  in  menfis,  cum  fpon- 
te  crefcit  in  paludofis,  acre,  naufeofum  &  vene- 
natum,  per  culturam  vero  in  loco  ficciori  dulcefcit 
&  efculentum  evadit. 

Planta  medicinales  adhuc  virides,  minus  fapida? 
funt,  poftquam  veio  exiiccantur,  fapidiores  eva- 
dunt.    Aromata  omnia  fapidiflima  ficca  funt. 

§.  XXXIX. 

§.358.  sapidje  cj?  odoratje  infipidas  & 
iwdoras  viribus  fuperant  ^  demtis  enim  to,  cajiratur 
etiam  virtus. 

Sapidac  &  odoratae  fpecies  ejusdera  generis  prae- 
ftant  vi  &  effettu  infipidis  &  inodoris,  hinc  felectus 
inftitui  debet  (pecierum  ofncinalium.  Hinc  praeftnt 
Rbttbarbarum  ofiicinarum  pne  Rhapontico,  Flores 
Caryophylli  odorati  pra;  inodoris ,  Viola  Martia  odo- 
ratce  pras  tricoloris ,  Scorzonera  noftra  Sylvejiris 
prae  Sativa,  Sedum  acre  prae  infipido,  Agrimonia 
Officin.  prae  Agrimonoide  Tournef.  Melifja  prae  Cala- 
inintha,  Tbymus  officin.  prae  Serpillo,  Mentba 
crifpa  prae  aquadca,  Cocblearia  prae  Coronopo. 

Demto  flipore  &  odore  caflrntv.r  virtus\  quod  pa- 
tet  ex  faeculis  Ari,  in  quo,  deftruclo  fapido  ,  efcu- 
lenta  evadit  farina,  &  cauflica  Calla  radix  in  fari- 
nam  redacta,  coaa,  efcuienta  evadit,  unde  noftra- 
tium  feptentrionalium  Miffebrdd  f).  Idem  &  cum 
odoratis  e.  g.  Colocyntbide.  Plantse  in  officinis  diutius 
fervatae  tandem  amittunt  odorem  &faporem,  hinc 
rejiciuntur  a  Medicis  annuo  examine  inftituto. 

§.  XL. 

§.359.      SAPIDJE   &   SUAVEOLENTES  hontS 

funt^  graveolentes  autem  mala,  nauseos£  veroA 
purgantes,  vomitoria  vel  venenata  funt. 

Hoc 


t)  Vid,  Fl,  Lappon.  pag.  250. 


VIRES  PLANTARUM. 


447 


Hoc  jam  antea  diximus  effe  fundamentum  dia?- 
teticum  omnium  animalium,  nosque  femper,  ubi 
Jicet,  in  menfa  quod  optime  fapit,  eligimus.  Si- 
mia  omnem  cibum  guftu  &  olfaclu ,  antequam  edit, 
explorat. 

Eundem  in  modum  quo  agunt  res  in  nervos  ol- 
faftus  &  faporis,  agunt  etiam  in  nervos  tctius 
corporis,  demtis  modo  mineraiibus.  Nec  hcc  ita 
abfolute  verum  efie  contendimuc,  quin  sfTinitates 
femper  etiam  confulere  fuadeamus;  fi  aflines  ex- 
perientia  innoxias  deprehendimus ,  femper  Vege- 
tabile  quoddam  ex  fapore  &  odore  in  ufum  adhi- 
fcere  polTumus. 

suaveolentes  praecipuae  funt,  Milium^Ai- 
ra,  jyperula,  MeHlotus ,  Philadelphus ,  ffafminum, 
Lilium,  Polyanthes,  Citrits,  Faba,  Nerium,  Crocus, 
Viola,  Tilia,  quarum  flores  prsecipue  fuaviflimuni 
fpargunt  odorem. 

graveolentes  mala ,  uti  Fungi ,  Cotuli , 
Sambucus,  Actaa,  Aconitum,  Hellsborus ,  Veratrum, 
Afarum,  Radices  NarciJJi,  Corona  Imperialis,  Glo- 
riofa,  Folia  Anagyidis ,  Stapelia  Flos9  Chenopodia 
nonnulla,  Solanum,  Datura,  Nicot.iina,  Hyofcya- 
tnus9  Gratiola,  Cajfa,  Stachys,  Doronicum,  Colo- 
cyntbis,  Coriandrum,  Ruta,  Buxus ,  Cynogloffum , 
Opium ,  Juglans. 

N auseosje  purgantes ,  ut  Radices  Valerianay 
Convallaria ,  Cortex  Sambuci,  Afarum,  Gratiola, 
Helleboras ,  Aloe ,  Colocynlhis ,  Senna.  anodyna 
vero  Ta?etes ,  Anethum. 

%.  XLI. 

§.  360.  dulces  nutrhmt,  pingues  emolliunt 
magis,  sals/e  Jlimulant  &  calejaciuut  magis. 

dulcia  plerumque  nutriunt,  acria  &  corrofjva 
£orum  ope  mitefcunc ,  &  ut  plurimum  utilia  nobis 
func;  talia  funt  pleraque  noftra  alimenta.  quae  in  riu- 

tritio- 


448  VIRES  PLANTARUM. 


tritionem  cedunt;  &  chylus  fi  in  bonum  nobis  ce- 
det  nutrimentum,  in  dulcem  &  la6leam  redigi  dc- 
bet  emnlfionem. 

Dulcia  Vcnferi  etiam  amica,  &  communiter  ad 
longa?vitatem  conferre  creduntur. 

JOHANNES    de   TEMPORIBUS  &DEMOCRI- 

T-us  <etatem  fuam  melle  &  mulfo  in  multos  pro- 
traxifTe  annos  dicuntur. 

ol.  rudbeckius  nlius  oftogenarius,  quotidie 
dulcibus  &  faccharatis  libenter  vcfcebatur. 

daniel  morjeus  Senator  Fahlunenfis  80.  na.- 
tus  annos,  omni  fuo  tempore  Palfulas,  Caricas, 
Saccharum,  Syrupos,  aliaque  dulcia  libenter  afTumfit. 

dulces  plantas  funt  Ceredia,  uti  Avena^  Secale^ 
Hordeum,  Triticurri,  Zea^  Panicum^  Milium^  Pi- 
fum^  Helxine,  Faba,  Phafeolus ,  Nuces  Coryli,  Arnyg- 
dali,  Pijiacia,  Caftanea,  Paffula,  Ficus,  Dactyli, 
Ceratonia  &c. 

pingues  emolliunt,  praefertim  mucilaginofe, 
uti  Malva9  Alcea,  Althaa,  &  Olea  varia  feminum. 

salsa  Jiimulant,  nervos  videlicet  irritant,  eva- 
cuationes  promovent  omnes,  putredini  refiftunt. 
Horum  acida  refrigerant,  in  parva  dofi ,  licet  ut  re- 
liqua  calefaciant  in  majore;  ejusmodi  funt  plantae 
marina?,  uti  Salicornia^  Salfola,  Critbmum,  Triglo- 
chin ,  Chenopodium. 

§.  XLII. 

§.  361.  acres  corrofiva  funt9  fi  vero  per  exfic 
eationem  fapore  privantur ,  edules  fnpe  evadunt.  conf. 
§.  XXXVIII. 

§.  362.  a  m  a  RiE  alcalina  funt^  Jlomacbica,  an- 
tivenerea,  £?  fapius  fufpecta. 

Hinc  Humulus  cerevifia;  additur,  hinc  Abfin- 
tbium,  tempore  seftivo ,  cerevifise  acefcenti  injefta, 
acefcentiam  tollit.  Amara  acido  fpontaneolaboran- 
tibus  fuccurrunt,  appetitum  augent,  bilis  vices  fup- 

plent, 


VIRES  PLANTARUM. 


449 


plent,  fed  Veneri  inimicae,  11  diutius  iis  utamur, 
tenerrima  Itamina  corrodunt ,  digeflionem  ftomachi 
enervant,  hinc  emaciant,  &  plerumque  venenati 
quid  abfcondunt;  Tales  funt  Gentiana,  Centaurium, 
Radix  Coreos  ,  Fumaria,  Aloe ,  Cardmts  benedictus, 
Ahftnihium ,  Artemifia,  Santolina,  Tanacetum,  Ma- 
tricaria,  Cbamomilla,  Cincbona. 

§.  XLIIL 

§.  363.  acida  calorem  &  fitim  refiinguunt, 
aOstera  adftringnnt. 

Acida  eflentialia  non  coagulant,  fed  diluunt, 
refrigerant  proprerea  &  fitim  tollunt,  pallidum 
efficiunt  colorem ,  putredini  refiftunt,  nervos  cor- 
roborant,  &  naufeo^am  tollunt  rancedinern  in  car- 
ne  cV  pinguibup,  quapropter  inrer  praecipua  condi- 
menra  cibi  numerantur,  ut  Vinum,  Acetum,  Robi, 
Succi  Limonum  &c. 

acida  funt  Tamarindi  fruclus,  Vitis ,  Ribes, 
Berberis ,  Cerafa  rubra,  Fragaria ,  Rubus,  Morus , 
Acetofa,  Oxalis  &c. 

austera  adflringimt ,  fauces,  linguam  inftar 
corii  craflam  reddunt,  ideoque  adjtringentia  au- 
diunt.  Acidum  pro  bafi  agnofcunt,  &  quo  magis 
cum  ficcis  permixta  funt ,  eo  fortius  ut  auftera 
operantur.  Tales  deprehenduntur  omnes  fru&us 
immaturi,  antequam  in  acidum  tranfierunt,  &  pri- 
usquam  ope  caloris  dulcedine  imbuti  funt.  Aufte- 
ra  funt  Olivce,  Punica,  Acacia,  Prunus  fyheftris, 
Rofce  ruhrce,  Rumex,  Tamarix,  Mefpilus ,  Cydonia> 
Sempervivum* 

§.  XLIV, 

olfactus  proxime  ad  vitae fedem animamque 
ducit,  hinc  citiffime  omnium  ,  fpirituofum  medica- 
roentum,  vires  reftaurat.  Hyfteric»  &  deliquefcen* 
TonuL  Ff  tes 


450  VIRES  PLANTARUM. 


tes,  halitu  fpirituofo  intra  horse  momentum  ex- 
citantur  t). 

Cerebri  namque  molliffima  pulpa  offi  cribrifor- 
mi  applicata,  expanditur  in  naribus,  ut  ibi  fere  nu- 
dum  offcratur  cerebrum.  OlTa  fpongiofa  quafi  ex 
complicatis  paginis  chartaceis  compofita,  quibus 
augetur  fuperficies,  &  per  confequens  olfaclus. 

spiritus  rector  Chemicis  audit  omne 
olens  volatile  fugax,  quod  faepe  nullis  incarceratur 
vafis,  avolat  &  faepe  vix  colligi  poteft.  Hic  fpiri- 
£us  reclor  diverfus  eft  in  diverfis  plantis,  e.  gr. 
Lavanduia,  Meliffa,  Tbymus ,  Marum,  Origanum , 
Ocimwn,  Satureja,  omnes  fuaviter  &  aromatice 
olent,  Lavandula  tamen  non  odorem  habet  Me- 
UJjcb  ,  nec  Melijja  Mari,  fed  quaeque  fuum  fingula- 
rem  fpargit  odorem ,  foli  olfaftui  fenfibilem;  ali- 
ter  igitnr  nervos  afficit,  &  alium  in  illis  producic 
effeftum ,  eodem  enim  modo,  quo  fefe  habent  in 
inftrumento  odoracus,  gerunt  fe  quoque,  poft- 
quam  per  univerfam  mafTam  fanguineam  diflipata 
funt.  Hinc  admirandae  adeo  exiftunt  medicamento- 
rum  in  corpus  humanum  operationes,  vix  ulla 
theoria,  fed  fola  cognitione  fimplicium  addifcen- 
dae;  e.  gr.  Polianthes,  floribus  fuis  efficit,  ut  uni- 
verfa  domus  odorem  fpargat,  utque  Hyjierica  eun- 
dem  intrans  mortuae  inftar  decumbat.  Cinnamomi 
odor  nervos  maxime  excitat;  hinc  guttula  unica 
01.  Cinnam.  in  Elasofaccharo  aiTumta,  maxime  vo- 
htilis  per  totum  corpus  difFunditur,  ut  integer 
homo  fpiret  cinnamomum;  hinc  maxime  analeptica. 
Nerium,  fortiflimum,  fuavem,  aliquanto  vero  nar- 
coticum  habet  odorem,  qui  efficere  poteft,  ut  in 
camera  claufa  dormiens  Caro  afficiatur  u).  Alcea. 

.  foL 

t)  Boerliave  de  olfadu  variis  locis  pulchre. 
tt)  ambrosiacae  funt  Ambra ,  Mojcbus ,  Zibetbum , 
Grarhin  m*ri&  boruforum,  Aiilium,  Afperula,  Melilotust 

Akeat 


VIRES  PLANTARUM.  451 


fol.  rotundis,  laciniatis ,  C.  B.  316.  Flos  ejus  na- 
fo  puella?  corrupta?  admotus,  odore  deliquium  fepe 
apud  ipfam  caulfat.  Ruta  fuo  odore  eos,  qui  a  fua- 
Veoientibus  deliquefcunt,  curat,  ideoque  mirum  ad- 
eo  producit  effeclum.  Hippomam  Surinami  omnes 
Europiei  appellentes  interibant,  nec  uilus  cauffam 
lioverat,  tandem  vero  innotuit,  folo  halitu  vene- 
riatiffimae  hujus  arboris  tantas  fieri  ftrages.  ffuglan- 
dis ,  Sanibuci  &c.  umbrae  fa?pe  cauffant  Fphemeram, 
feu  Synochum,  hinc  Sambucus  Gothbndi?  Fulbom 
feu  sroor  tetra  audit,  hinc  arbores  facra1.  fub  qui- 
b^?s  nulli  dormire  licitum,  a  ruttfci*  noftris  appel- 
hr.tur  Anagyridis  nemora  foetidiffima  cauffant  Ce- 
phalalgiam.  Nspeta ,  Marum,  Valeriana  radix  Fe- 
les  quafi  incantant.  VuWdria  Hirci  odore  (Cfreno- 
podii  fpecies)  antihyfterica  eft.  Vini  muftum  fub 
fermentatione ,  halitu  fuo  ex  cellula  vel  dolio,  uni- 
co  momento  occidit.  Fungorum  odor  fa?pe  leta- 
lis.    Aclaa,  Cotula ,  Stachys ,  Bufones  alliciunt  x). 

Nidore  carbonum  permulti  intereunt  magis  apud 
noftrates,  quam  apud  auftraliores  populos.  C^nis 
veftigia  domini  fequitur  in  populofiflima  urbe,  f  >lo 
odore  ductus.  Empiricus  Amftel.tdamer,fis  enor- 
mem  pecuniam  comparavit,  folo  urinse  olfachi,  e± 
quo  prsdicere  potuit  vitam  vel  mortem,  foetor  enim 
urinse  in  morientibus  nullus.  Bozrh.  Salax  puella 
fafcinat  juvenes,  &  odor  vulva?  provocat  animalia  irt 
Venerem,  &  Orchides  odore  Aphrodifiaco  excitant 
Venerem.  Ambra  fuaviflimo  odore  Nobiles  in  Bar* 
baria  longaevos  reddit,  ubi  plebs  brevioris  aDvi.  Phar- 
macopaus  Calecutiae  annos  160.  vixiffe  perhibetui* 
folo  Ambra?  odoratu.    Colocynthis  teterrime  olens 

Ff  2  folo 


Alcea,  Abelmofcbus,  Geranium  mojchatum}  Polittntbes 

Nyttantbes  &c. 

x)  It.  W  -  Goth.  p,  205, 


452  VIRES  PLANTARUM. 


folo  odore  purgans  &  vomitoria  eft,  ablato  odore 
iners  fit.  Suaveolentia  arcent  acaros,  pellunt  con- 
tagia  &  exanthemata  ,  mafticata  prtefcrvant  a  con- 
tagio.  Sabejis  populis,  qui  priecipue  floribus  fua- 
veolentibus  deledlantur,  morbus  enderoius  tilCarus^ 
nimis  quippe  fuaveolentia  fopiunt  ncrvos.  Hgec 
omnia  in  Agrypnla  itaque  externo  ufu  proficua.  Sic 
Crocits  facit  fopores,  &  externe  abdomini  admotus 
compefcit  vomitus.  Acida  augent  plerumque  odo- 
rem.  Tincl.  Mofchi  cum  fp.  v.  parum  fragrat,  cum 
vino  vero  maxime.  Acida,  ut  odor  Aceti  inFebri- 
bws  putridis  &  Deliquiis,  mire  confervant  &  refi- 
ciunt.  Fcetidce ,  ut  Bnxus,  Cannabis ,  Humulus ,  Ru- 
ta,  Sambucus ,  ^uglans ,  Tagetes ,  variae  nocent,  & 
halitu  faspe  noxio  y);  hinc  male  ad  domos  &  ha- 
bitacula  feruntur.  Adeoque  odoris  effeftus  in  plan* 
tis  maximus  &  fingularis,  omni  confideratione 
dignilfimus. 

§.  XLV. 

§.  364.  Flores  &  fructus  rubri  acidum  communi' 
ter  occultant. 

Color  ruber  faporem  acidum ,  luteus  amarum , 
viridis  crudum,  pallidus  infipidum,  albus  dulcem 
faepius  indicant.  Raber  acidiim:  patet  ex  Baccis 
Vaccinii,  Oxycocci,  Berberis ,  Rubi,  Ribeos ,  Cerafo- 
rum,  Prunorum,  acida?  haa  omnes  funt,  at  ubi  va- 
riant  albis  baccis,  Ribes ,  Rubus ,  Cerafus ,  dulces 
funt.  Poma  Mali  aciditfima  rubra  funt,  dulcia  ve- 
ro  alba.  Folia  Sorbi,  Acetofe ,  &c.  fenio  rufefcunt, 
cum  acidum  occultent,  uti  omnia  folia  rufefcentia 
acidum  plantse  indicant  z). 

Luteus 


y)  Vid.  Iter  Gothland.  p.  204,  205. 
Z)  Vid,  Brovall.  in  Sieg«sbf 


VIRES  PLANTARUM. 


453 


Lnteus  amarum :  Gentiana,  Centaurea,  Rbabar- 
barwni,  Chelidonium ,  qu#  notiffimse,  hoc  teftantur. 

Viridis  crudum:  patet  ex  omni  vegetabiii ;  omnes 
fru&us  tenelli  adhuc  crudi,  virides  perfiftunt,  poft- 
quam  colorem  mutarunt,  mutant  &  faporem.  Pal- 
lidus  infipidum:  fic  Afparagi^  Brajfica,  Cichorium, 
Leontodon,  adhuc  teneras,  LaEtuca  &c.  infipida  pri- 
mo  vere,  at  virides  faftas,  vix  in  culinas  nepo- 
tum  amplius  recipiuntur. 

§.  XLVI. 

§.  365.  Color  floris  Inridus ,  adfpeftus  totius 
planta  triflis ,  fufpectas  reddit  plantas. 

Florss  luridi  funt  in  Papavere  nigro,  Aconito 
Medelpadico,  Atropa,  Rboe.  Baccce  nigrce  in  Atro- 
pa,  Aclcea,  Coriaria,  quse  venenatiflima; ;  minus  ve- 
nenata?  funt  bacca?  Empetri  &  Ribeos  nigrs;  dantur 
tamen  nigrse  non  venenatae,  uti  Vaccinia  Rubi. 
Cui  autem  offcrtur  planta  ignota,  nigris  baccis, 
illi  au&ores  fumus  ne  ante  edat,  quam  obfervatio* 
nibus  conftet  ipfam  innoxiam  eife. 


XV. 


XV. 

CRYSTALLORUM 

GENERATIO 

SUB  PRiESIDIO 

D.   D.    Car.  Linntei 

propofita 

A 

MARTINO  K^HLER 

Stockholmienfi, 

Upfalia  114,7.    Decembr.  22. 


PRiEFATIO. 

In  regno  lapideo  vix  datnr  aliud,  quod  oculos 
animosque  noftros  in  diligentiorem  contempla-. 
tionem  operum  Creatoris  optimi  trahit,  quam 
crystalli.  Quarum  pelluciditas,  verfus  lucem 
fulgor,  exadta  denique  &  polyedrica  figura,  efficiunt,, 
ut  multa  arte  tales  videantur  fafta?;  a  cultioribus 
itaque  orbis  terrarum  populis  tanti  jamdiu  asftimatae 
funt  crystalli,  ut  easdem  maximam  partem 
nobilitaverint  &  Lapides  pretiofos  nominarint,  at- 
que  Adamantem  inprimis  in  pretio  fummo  habue- 
rint ,  cum  tamen  &  ille  reapfe  nihil  aliud  fit  quafm 

CRYST  ALLUS. 

Hi  tara  mirabilis  figurae  lapides,  qui  in  tali  repe- 
riuntur  naturae  regno ,  ubi  nulla  adfunt  femina^  ex 

qui-  ' 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  4$$ 


quibus  generationem  eorurn  deducere  licet,  in 
maximam  huc  usque  admirationem  Hiftoricos  Na- 
turae  exercitatiffimos  adduxere;  fcierunt  enim, 
quod  nihil  fit  fine  caufla  fufficienti.  Quare  non 
immerito  Scheucbzerus  a)  Cryftallographiam  concipit 
rem  ut  curiofiffimam ,  ita  &  difficillimam,  qiue  ingenia 
fubtilijfimomm  etiam  philofophorum  ita  torfit ,  ut  ad  hunc 
usque  diem  fefe  ex  variarum  rerum  circa  banc  materiam 
occurrentimn  labyrinthis  extricars  non  potuerint.  Alii  b) 
parum  curaffie  videntur  cauflas,  cur  fexangulares , 
cur  metricce ,  conica ,  cubicce,  bracleatce ,  quce  tantopere 
ad  fudorem  ingenia  excmciarunt. 

Specimen  Academicum  editurus,  nec  aliquid 
qualicunque  locubratione  mea  dignius,  nec  orbi  li- 
terato  gratius  futurum  duxi,  quam  fi  inter  cry- 
stallos  exfpatiatus,  harum  naturam  pro  virili 
fcrutarer.  Scio  quidem  imbecillitatem  ingenii  mei 
in  re  tam  difficili,  parum  admodum  praeftare  pofiTe; 
harum  enim  fcrutator  imbutus  fit  oponet  perfpicua 
cognitione  Mineralogice,  Chemiae,  Phj^fices,  mul- 
tarumque,  qua?  jam  ante  ab  aliis  faftae  funt,  obfer- 
vationum ;  Ifthcec  vero  pleraque  adhuc  apud  me 
defiderantur.  Itaque  cum  nobile  hocce  argumen- 
tum  pro  fua  dignitate  tra&are  non  valeam,  fufficiat 
xnihi,  fi  feliciori  Minervae  anfam  viamque  pandam 
in  crystallorum  gentem  amplius  exlpatiandi. 

Celeb.  D.  Prafes  c)  breviter  fententiam  fuam 
de  crystallorum  generatione  indicavit;  fuere 
itaque,  qui  verborum  pondera  vix  fufficienter  aefti- 
marunt,  nec  mirum,  cum  nec  Cl.  Autorem  proprio- 
rum  verborum  interpretem  audiverint,  nec  magnam 
illam  collectionem  crystallorum,   quam  e 

Ff  4  proprio 


a)  It,  Alp.  225.  b)  henck.  Orig.  Lap.  93,, 

0  Obf.  Reg.  Lap.  §§.  7,  &  8. 


456*    CRYSTALLOP.UM  GENERATIO. 


proprio  Mufeo  depromtam  Auditorum  fuorum  ocu- 
lis  fubjieere  folet,  viderint. 

Itaq^e  non  inutile  fore  duxl,  fi  hafce  syste- 
matis  naturje  paragraphos  DiHertatione  Aca- 
demica  explicarem,  &  veram  crystallorum 
generationem,  quaD  tamdiu  in  obfcuro  latuit, 
ex  principiis  pr&>ceptisque  Celeb,  Domini  Pra/tiis 
psullo  copiofius  lucuientiusque  exhibere  alJabo- 
rarem, 

C  A  P  U  T  I, 
§.  I. 

rystallus  vel  crystallum  origine  Grse- 
*Y  ca  funt;  quippe  compofita  ex  n^So;.  gelu,  & 
$s\\eiv,  contrahere.  Quare  Plinius ,  cum  de  caloris 
effeftti  an:ea  locutus  effetd),  Contraria,  inquit.  huie 
cauffa  Cryfiallum  facit,  gelu  vehementiori  concreto. 
Non  alicubi  certe  reperitur ,  quam  ubi  maxime  bibirna 
nivcs  rigent ,  glaciemqv.e  ejje  certum  eft ,  unde  &  no~ 
men  Graci  dedere.  Et  Sahnafius  m  Solin.  e)  Cryftal- 
lus ,  inquit,  eft  proprie  aqua  concreta,  &  inde  vox 
Lcttinorum  Crufla.  Hinc  n^dwoi  vActros,  aqua  gla- 
ciata  Epipbanio.  Hinc  Boerbavius  f):  Fuerint  qui 
fcripfere  inter  principes  Cbemicos,  quod  aqua  gelu  prima. 
defacatijf.ma  reddita  per  longurn  tempus ,  deinde  autem 
nunquam  regelafcens ,  fed  femper  fenjim  increfcente  fri- 
gore  conftricla ,  denfata ,  ponderoftor  reddita ,  tandem  in 
veram  Cryjlallum  montanam  tranfiret.  Quin  id  narrant 
audacter  in  montibus  Helveticrum  glacialibus,  ad  pla- 
gas  horum  boreales ,  ubi  regelafcens  nunquam  per  fecula 
glacies  ita  transformari  dicitur. 

§.  II.  Crj-ftalli  funt  Regni  lapidei  corporapo^ 
Jyedra  geometrica,  quac  latera  habent  plura  plana  & 
determinata,  pluresque  angulos  proportionatos. 

§•  III. 


O  Lib.  XXXVI  l.  2.        0     H3.       /)  Chem,  1.  49$, 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.   1  4^7 


§.  III.  Cryftallorum  quatuor  vulgo  numerantur 
genera.  Sunt  enim  Primo,  crystalli  salinje 
in  aqua  foluhiles.  Secundo,  crystalli  lapi- 
DEi  fcepe  pellucida,  in  igne  non  fumantes,  qua;  proprie 
Cryftalli  dicuntur.     Tertio,    crystalli  sul- 

P#HUREiE  feu  PYRITICOSiE  &  ARSENICALES, 

quae  in  igne  dant  finnum  olentem.  Quarto,  cry» 
stalli  metallictf.,  uti  Plumbea ,  Ferrea,Ar- 
gentece  &c  qua  in  igne  funduntur.  Admonendus  au* 
tem  eft  L,  B,  noftrum  tantummodo  efle  fcopum, 
fecundqm  genus  a  nobis  nominatum,  feu  Cryftallos 
tantum  lapideas  tra&are. 

§.  IV.  Cryfkallifatio  eft  mirum  naturas  phasno- 
menon,  nulla  adhuc  arte  explicatum,  idque  fali* 
bus  proprium. 

Mirabile  fane  phsnomenon,  fi  quid  aliud  in  re- 
rum  natura;  fal  enim  quod  figura  fua  determinata 
&  fpecifica  gaudet,  fi  in  aqua  folvatur,  in  multas  di- 
viditur  myriades;  finguls  autem  particulae  femper 
figuram  fervant  totius,  &  dum  in  unum  iterum  cry- 
flallifantur  vel  coadunantur,  figuram  particularum 
minimarum  obtinct  totum.  Cum  alias  videatur  im- 
poffibile,  talia  polyedra  ad  centum  millia  colligere, 
eaque  in  unum  redigere,  adeo  ut  ex  iis  eadem  fpe- 
cifica  fcilicet  &  polyedrica  refukaret  figura,  At- 
tamen  hxc  falinorum  elementorum  colleftio,  fe^ 
cundum  pofitas  a  Deo  leges  Natura?  peragitur. 

§.  V.  Salia  in  aqua  folvuntur,  fapida  funt,  po- 
Jyedra  &  cryftallifantur. 

Ut  obtineantur  Cryftalli  Salinne ,  folvatur  faHs 
maflfa  in  aquai  fufficienti  copia;  coquatur  aqua,  &  fu- 
pernatans  pinguedo  diligenter  defpumetur;  noxium 
enim  eft  pingue  Cryftallifationi  g).    Tandem  poft- 

Ff  5  quam 

$)  Si  enim  parces  oleofae  admixtaj  fint  mafiasCryftallifationis^ 
jion  facile  congrediuntur,  &,  11  quadamtenus  forte  congre- 

dian 


458     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


quam  aqua  ad  certam  proportionem  (vel  ad  pelli- 
culanO  exiialata  eft ,  injcipiunt  particulae  falin» 
uniri.  Si  diverfa  falia  mixta  fint,  quas  plurimam 
ad  fui  folutionem  requirunt  aquam,  primum  coeunc 
in  unum,  &  fe  fociant. 

§.  VI,    Ex  di£tis  ergo  patet :  CryfialUfationeyi 

Salium  effe  colleclionem  elementorum  falinorum  ejns- 
dem  fpeciei  in  glebas  nnitas ,  &  femper  ftabilis  figu- 
rce ,  proprice  uni  fingulari  fali  h). 

§.  VII.  Hifce  fuppofitis,  nimirum  i.  Quod 
Cryflallifatio  falibus  (§.  IV7".)  competit ,  nulliqne 
corpori  quantum  novimus  alii.  2.  Quod  omnis 
Cryftallifatio  flt  in  aqua  (§.  V).  Porro  ad  ipfam 
generationem  Cryftallorum  lapidearum  pedem  fa-« 
cilius  promovere  poffumus, 

C  A  P  U  T  II. 

Syfiema  Nat.  Obf  in  Reg.  Lap.  §.7. 

„/"\mne  Quartzum  (&  Spatum)  efle  petram  para- 
„^-^  fiticam  ,  docet  autopfia;  generatur  enim  in 
,,  cavo  aliorum  lapidum,  &  inde  excrefcit.  Ex  aqua 
„itaque  in  fiflfuris  lapidum  retenta ,  exhalationibus 
„  lapideis  imprcEgnata,  forte  etiam  ab  aere  sdjuta,  in 
„fuperficie  lapidis  excrefcere  incipit,  &  continuo 
„  augetur,  Ita  generari  putamus.  In  fluido  aqueo 
„primam  pera&am  fuiffe  generationera ,  docent  ve» 
„getabilia  faspius  inclufa  obfervata,  &  fedes.  „ 

§.  I.  Omne  Ouartzum  (&f  Spatum)  ejfe  petram 
parafiticam  docet  autopfia.    Parafitica  ea  vocantur 

natu- 


diantur,  foliditatem- veram  non  obtinent.  Hinc  Halurgi 
femper  cavent,  ne  pinguedinis  aliquid  inter  coquendura 
Jixivio  admifceatur,  quod  falis  concretionem  impedire 
folet  Conf  Celebr.  Verdr.  Phyf.  P.  I  Cap.  17.  144,- 
Et  Cbr.  Job.  Lang.  de  Aiat,  Aled.  T.  I.  299» 
b)  Boerh.  Chcm.  II.  334. 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  459 


Xiaturalia,  quae  immediate  nunquam  vel  e  terra  vel 
iri  terra  crefcunt,  fed  femper  ex  aliis  fuam  petunt 
qnginem ,  e.  gr.  inter  vegetabilia  Vifcum ,  Epiden- 
dron,  lillandfia ,  inter  animalia  vero  Vermes  corallia 
cpnjtituentes ,  Patella  tefta  orbicidata  akero  mar* 
ginegibbai),  Dentaliak)  &c.  qua&  nunquam  in  ipfa 
terra  ,  fed  in  aliis  arboribus  &  animalibus  habi- 
tant.  Quartzum  &  Spatum  eandem  etiam  habent 
naturam ,  crefcunt  enim  non  ficut  alii  lapides, 
feu  per  coadunationem  particularum  terreftrium; 
&  dum  pura  fine  alia  compofitione  reperiuntur, 
nunquam  totcs  conftituunt  montes, 

§.  II.  Generatur  enfm  in  cavo  aliorum  lapidum 
&  inde  excrefcit.  Hoc  quotidiana  teftatur  expe- 
jrientia;  nam  in  montibus  tantum  non  omnibus* 
fiflura;,  ut  in  glacie  intenfiflima  byeme,  funt  vak 
de  frequentes,  quae  faepe  mora  &  quiete  inftar  ci- 
catricum  ipfo  monte  altiorum  concrefcunt,  dum 
roaceria  cicatricis  raro  eadem  cum  ipfo  mont© 
obfervatur ,  fed  plerumque  aut  Quartzum  eft  aut 
Spatum.  Quod  prcefertim  videre  eft  in  Weftro* 
gothiae  montibus  Kmpmannefjall  &  Boras  fiall  l\ 
Dtim  ad  terram  ita  declives  vergunt  montes,  ut 
ab  illis  aqua  defluat,  tota  eorum  latera,  fere  ut 
lardum  fua  pinguedine  ,  Quartzo  &  Spato  efle 
obiefta  videmus  ,  ut  circa  Fahlunam  &  oppidum 
Gynsecopoiin.  Immo  licet  Quartzum  in  terram 
difperfum  quotidie  videamus,  tamen  ibi  vix  ullara 
faftam  efle  ejus  generationem ,  fed  femper  e  mon^ 
tibus  fra&am ,  merito  credimus  ;  quoniam  ubi  in 
montibus  fifTura;  reperiuntur,  quae  aquam  vel  plu^- 
yiam  retinere  queant,  ibi  etiam  Quartzum  &  Spa- 
tum  excrefcit. 

SPA- 


i)  It.  Weftgotb.  171.  Ibid.  170, 

\)  iu  WeftgQth,  229  &  IJ^, 


4^o     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


spatum  pari  modo  effe  petram  parafiticam» 

fhltem  dum  purum  fine  alia  compofitione  depre- 

hendituri  ex  eo  demonftrare  conamur,  quod  ple- 

rosque  conftituat  ftala&ites  in  fornicibus  cedium, 

cryptis  &  preecipitiis   montium ,    ut  in  Baumans 

Hule :  ut  taceam  quod  in  fequenti  paragrapho  de« 

monftrabitur. 
I 

§.  III.  Ex.aqua  in  fiffuris  lapidum  retenta,  hos, 
Japides  generari  contendimus.  Aqua  enim  purijfi- 
ma  fcattt  pavticulis  lapideis ,  falfis  ,  pingaihus ,  quas 
ecquirit  per  varias  terras  eundo ,  rodendo ,  deterendo  m ). 
.Aqua  enim  crystallinje  pelluciditatis,  cofta, 
et  in  vitro  fepofita ,  ad  fundum  per  quietam, 
moram,  &  frigus ,  fedimentum  deponit  terreftre, 
quod  fundo  lateribusque  adhaeret.  Heic  vero  etiam 
eodem  reodo  fieri  credimus,  nam  dum.  in  fiffuris 
aqua  coiligitur,  mora  ,  quiete  &  exhalaticne  ad 
fundum  &  latera  particuJye  terreftres  ponuntur,  & 
tandem  fenfim  fenfimque  Spatum  vel  Quartzum  pel- 
hicidum  evadit.  In  aquse  exficcatione  benencio  fo- 
]is,  aeris,  venti,"  frigoris,  etiam  tenuiffima  quae- 
que  exfpirant  avolantque,  &  terreftria  ficcantur. 

Spatum  eodem  modo  ex  nqua  in  fiffuris  lapidum 
retenta  generari ,  ex  lapide  Runico  prope  Suene- 
rumn)  Mica  &  Spato  conftante,  cui  oiim  noftra- 
tes  literas  fuas  infcufpferat ,  demonftratur ,  cum 
]iteris  bcec  olim  excavata  hodie  alte  &  fcabrofe 
ope  Spati  excreverint.  Et  in  robur  fententiae  no- 
ftrfe,  adhuc  exemplum  illud,  quod  notavit  Tourne- 
fort  (in  itin.  Orient.) ,  dum  oculis  labyrinthum 
Creticum  perluftravit,  addere  lubet  o). 

 %  iv. 

m)  henckel  de  oxig,  Lap.  39.     *)  Ir.  Goth.  p.  227. 

0)  Ita  vero  ille  p.  67.  Parmi  ces  ecritures ,  il  y  en  a  queU 
ques  unes  tout  a  fait  admirables,  qui  confirment  le  fyfte- 
me,  que  j'ai  propofe",  il  y  a  quelques  anne"es  fur  Ia  vege"t*- 

tioa 


4 


^CRYSTALLORUM  GENERATIO.  4<Si 

§.  IV.  Exbalationibus  lapideis  impragnata.  At- 
traftio  &  exbalatio  videntur  maxima  elfe  hujus 
generationis  adjumenta.  Scimus  enim,  magnetem 
ferrum  trahere;  duo  hemifphteria  plumbi  ad  fe  in- 
vicem  pofita  attrahi;  calcem  illam  vulgo  jllfvarjien 
dictam,  ingruente  tempeftate  humida  attaftu  humi- 
dam  effe,  lapidesque  omnes  frigidos  fentiri,  quae 
quidem  omnia,  multaque  alia  exempla,  facile  at- 
traftionem  produnt.  Heic  etiam  particulae  lapidc^ 
ope  exbalationis  attrabuntur,  &  lapidem  conftituunt 
durum;  nam  ubi  attra&io,  ibi  etiam  exhaiatio:  Calx 
illa,  ingruente  tempeftate  humida,  attaclu  quidcm 
eft  humidior,  fed  illa  citior  exficcatur,  qua?  in  me- 
diterraneis,  quam  quas  juxta  mare  reperitur.  Ochra, 
aqua  ferri,  ipfaque  metaila  faciie  particulas  terreftres 
coagulant  />)•  In  Oftrobothnia  prope  Uloam  vi- 
dit  Cel.  Domin.  Vrcefes  rufticos  e  fundo  fluvii 
juxta  pontonem,  fabulum  ferro  pra?gnans  ina 
cervos  eruiffe,  idque  poft  quatuordecim  circiter 
dies  ita  induratum  fuiffe,  ut  vix  malleo  difcindi 
poflet.  Circa  Capelsbamn,  ubi  ad  littora  maris  Co- 

rallia 


tion  des  pierres:  celles  du  labyrinthe  croiflent  &  augmen- 
tent  fenfiblement  fans  qu'on  puiife  fupconner  qu' aucune 
matiere  dtrangere  leur  vienne  de  dehors;  ceux  qui  orit 
grave"  leurs  noms  fur  les  murailles  de  ce  lieu  qui  font  de 
roche  vive,  ne  s'imaginoient  pas  fans  doute  que  les 
traits  de  leur  cifeau  dufTent  fe  remplir  infenfiblement,  & 
devenir  releve"s  dans  la  fuite  du  temps,  d'une  efpece  dft 
broderie,  haute  d'environ  une  ligne  en  quelques  endrcits, 
&  de  pres  He  trois  lignes  en  quelques  autres;  de  forte 
quc  ces  charafteres,  de  creux  qu'ils  ^toient,  font  preTen- 
tement  rechaiuTds  en  bas-rClief;  la  matiere  en  eft  blar.che, 
quoique  la  pierre  d'ou  elle  fort  foit  griiatre.  Je  regarde 
cc  bas-relief  comme  une  efpece  de  calus  forme'  par  le 
fuc  nouricier  de  la  pierre,  extravafe  peu  a  peu  dans  les 
endroits  creufe"s  en  gravant,  tout  de  meme  qu'il  fe  form» 
de  calus  aux  extremites  des  ubies  des  os  caffes. 

?)  It,  Oeland.  40. 


4<5a     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


rsllia  ejiciuntur,  haec  cum  arena  coadunantur,  la- 
pidemquc  folidum  conftituunt  q). 

Cos  videtur  coaluiffe  ex  arena  marina  cum  ar- 
gilla,  per  moram  folida  facfca;  idem  optime  in  mu- 
ris  noftris,  ex  calce,  argilia,  arena,  &  aqua 
(Bruk)  cxftru&is  snimadvertitur ,  rnurus  enim  ex- 
ftructus,  demum  poft  duos  annos  folidior  evadit, 
poft  ducentos  autem  ita  indurefcit,  ut  fine  lapiduiri 
detrimento  non  diffringi  queat;  exhalavit  enim 
aqua,  &  fic  ex  materia  antea  molliori  duriffimus 
evafit  lapis. 

§.  V.  Forte  etiam  ab  aere  adjuta.  Prseter  ea 
quse  in  §.  pr^cedenti,  ,de  materia  illa ,  unde  ex- 
ftruuntur  muri ,  diximus,  ex  eo  etiam  affertionem 
noftram  probare  poffumus,  quod  ii  lapides,  qui  in 
aprico  jacent,  femper  ceteris  funt  duriores  &  com-* 
paftiores ;  quare  etiam  calcarii  Gothlandici ,  ad 
uftrinas  fuas  lapidem  illum,  in  telluris  fuperficie 
obvium,  quem  vocant  dagflen,  quafi  apricamem, 
non  adhibent  r),  fed  alium  majori  cum  labore  e 
terra  effodiunt.  In  Flandria,  dum  iapidcs  Creta 
mixti,  ad  ufum  ftruendarum  sedium  effodiuntur, 
funt  adhuc  molies,  tempore  vero  duri  evadunt. 
Cos  in  fodinis  eft  mollior,  in  aprico  vero  fervacua 
&  muris  infertus  magis  indurefcit ;  omnisque  fere 
terra  in  ficco  eft  folidior,  quam  in  humido.  Hinc 
videmus,  quantum  aer  contribuat  ad  lapidum  ge- 
#nefin. 

§.  VI.  In  fuperficie  lapis  excrefcere  incipit  &  con* 
tinuo  augetur.  Aqua  enim  in  fuperficie  fiflurarum 
lapidis  fedimentum  deponit  terreftre  (§.  3.),  dein- 
de  variis  adjumentis  (attra&ione,  exbalatione,  aere) 
Quartzum  vei  Spatum  evadit  (§§.  4.  &  5.).  Ergo 
Quartzum  (&  Spatum)  nunquam  totos  conftiruic 

mon- 


q)  It,  Gothl.  19x5 


r)  It,  Gothl.  »3-. 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  463 


montes,  quia  fempcr  in  fuperficie  aliorum  lapidum 
crefcit  (§.  1.).  Continuo  autem  non  fenfibili  in- 
cremcnto  augetur,  ita  ut  ejus  generatio,  non  uno 
alterove  die  peragatur,  fed  longum  fiepe  requirat 
tempus. 

§.  VII.    Ita  generari  putamus.    Quum  affertio 
noftra  cum  exempiis,  &  exempla  cum  afiertione^ 
conveniant. 

§.  VIII.  In  fluido  aqueo  primam  peraclam  fuiffe 
generatinnem ,  clocent  vegetahilia  fepius  inclufa  obfer- 
vata,  fedes.  Ejusrnodi  vegetabilia,  pra:cipueque 
Lichenes,  Quartzo  &  Spato  inclufa,  in  Mufeis 
curioforum  non  raro  inveniuntur.  Videmus  etiam, 
quod  fajpe  tincti  fint  hi  lapides  colore  brunneo,  lu- 
teo,  rubro,  viridi,  cyaneo,  violaceo,  aut  nigro, 
licet  durum  fit  Quartzum,  vitrique  fere  habeat  pro- 
prietates;  quod  extrinfece  nullo  liquore  penetrari 
&  tingi  poteft,  nifi  is  ftatim  fn  ipfa  fufione  vitri 
admixtus  fuerit.  Heic  etiam  ita.  Quartzura  enini 
&Spatum,  dum  inter  metalla  habitant,  colorata  re- 
perimus;  color  autem  eorum  cum  rubigine  feu 
ochra  ipfius  metalii  femper  coincidit.  ochra 
enim  fep.ri,  qu3?  aut  brunnea,  aut  izitea,  aut  rubra 
r?ft,  lapides  iisdem  tingit  coloribus.  ochra 
cupri,  quse  ab  acido  fit  viridis ,  ab  alcali  cyanea , 
aut  viridi,  aut  violaceo  lapides  tingit  colore.  Ha; 
autem  ochrae  quoniam  vulgares  funt,  ita  etiam  hi 
colores  lapidum  vulgatiffimi. 

Haec  omnia  allata  fatis  fuperque  demonftrant, 
Spatum  &  Quartzum  in  fluido  generata  effe,  &  non 
compofita,  uti  alia?petra:,  qua;  per  coadunationem 
particularum  terreftrium  crefcunt. 


CAPUT 


464     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


C  A  P  U  T  III. 

Syftema  Natura  obf  in  Reg.  Lap.  §.  8. 

^tJMgura  ornnis  poJyedra  in  Regno  lapideo  (ex- 
*■  ceptis  Petrificatis)  a  falibus;  Salia  Cryftalli- 
,sfationis  unicacaufla;  falia  agunt  tantummodo  fo- 
,,ldta,  ergo  in  fluido.  Lapides  cryllalli  dicti  a 
Quartzo  &  Spnto  folum  figura  differunt.  Cryftalli 
?,  omnes  in  fluido  natae  funt.  Figura  Cryftaliorum 
„cum  Natro  aut  Nitro  eadem;  ergo  Cryftalli  lapi- 
„  des  compofiti  per  Salia.  Confirmanc  naec  matrix, 
„locus,  color,  pelluciditas,  proprietates ,  figura, 
„fpecies,  urina,  tartarus,  ftalaclites. ,, 

§•  L  Fmira  omnis  polyedra  in  Regno  lapideo  (ex- 
ceptis  Petrificatis)  a  falibus.  Polycdri  ii  funt  lapides, 
qui  plura  habent  Jatera  plana,  ccrtosque  angulos, 
ieu  figuram  fic  diftam  geomctricam,  uti  Cryftalli 
montanae,  Pyrita?,  &  minera;  aliquas  metallorumr 
Petrificata  quxjdam  vegetabilium  &  animalium  ita- 
que  excludimus ,  quse  figuram  quidem  habent  cer- 
tam  &  determinatam ,  raro  tamen  polyedram  & 
geometricam ;  fi  enirn  ipfam  Petrificatorum  gene- 
rationem  refpiciamus,  facile  apparebit,  ha?c  cum 
Cryftallis  fic  diclis  lapideis  nullam  habere  cogna- 
tionem.  Corpora  enim  animalium  &  vegetabilium 
terra  inclufa  dum  putrefcunt  vel  corrumpuntur, 
locus  eorum  a  materia,  terreftri  feu  lapidea, 
quam  adducit  transundans  aqua,  impletur;  ergo 
ex  impreflione  talium  corporum  in  terra  orta  funt 
petrificata,  unde  &  lapis,  qui  eadem  corporis  gau- 
det  figura,  formatur.  Reiiquos  lapides  poJyedros, 
qui  figuram  certam  habent  &  determinatam,  fuas 
etiam  agnofcere  cauflas,  necefle  eft:  nam  in  Regno 
lapideo  nulla  ex  ovo  fit  generatio,  ut  in  reliquis 
naturae  regnis ,  fed  generantur  lapides  cafu  fortui- 
to ,  fecundum  naturam  &  proprietatem  petrae  ex 
qua  conftant.     Haj  igitur  cauffie  inter  falia  funt 

quaeren- 


GRYSTALLORUM  GENERATTO.  465 


qucerendfe ,  quae  ipfa  funt  polyedra ;  id  quod  ex 
argumentis  fequentibus  demonftrabitur. 

§.  II.  Salia  Cryjiallifationis  omnis  unica  cauffa. 
Salia  cryftalUfm  nullus  dubitat,  qni  primis  labris  na- 
turam  guffavit  s),  omnia  eniro  ftlia  in  vita 
communi  occurrentia  ope  cryftaliifationis  accepta 
funt;  prarterea  exceptis  folis  falibus  nullum  adhuc 
nobis  cognitum  eft  corpus,  cryftaMifationis  capax. 
Scimus  tamen  omnia  falia  cryltaliifari ;  ergo  cry- 
ihllos  lapideas ,  a  falibus  fuam  obtinere  figuram 
i?ecelTe  eft. 

§.  II!.  Salia  agunt  tanlummodo  foluta.  Salia 
fine  huraore  nec  fapiunt ,  nec  ftimulant ,  &  fine 
illo  vix  faiia  dici  merentur  ;  calcinantur  enim, 
quamprimum  aqua  fua  orbantur:  nullaque  in  rerum 
naturi  fitie  humido  peragitur  Cryftallifatio.  In 
aqua  vero  fapiunt,  ftimulant,  cryftallifantur  falia, 
&  genuinam  fibi  acquirunc  figuram. 

§.  IV.  Lapides  CryftaUi  dicti,  a  Otiartzo  <$f  Spa- 
fulwn  figura  dijjerunt.  Heic  fcrmo  cft  de  Cryftal- 
]us  proprie  fic  di&is  lapideis  &  montanis;  quia  ha- 
rum  propricf atibus  cognitis,  ad  cctera  facile  argu- 
rocntari  poflumus,  ut  ad  pyritas,  mineras.  Argenti 
Rothgyllen  dictas,  mincras  Stanni ,  Zingraupen.  &c. 

Communcs  apud  nos  Cryftalli  funt,  quae  a 
Quartzo  &  Spato  conftruuntur. 

Cryftalli  quartzofc  funt  pellucida? ,  fragmentis 
angulatis,  acutis ,  insequalibus ,  qua?  chalybe  per- 
cuil.f  dant  fcintillas. 

Cryftalli  fpatofe  funt  fubdiaphana? ,  fragmentis 
rhombeis,  qua?  rafuram  admittunt,  chalybeque  per- 
cuiTge  nullas  produnt  fcintillas.  Ergo  harum  proprie- 
tates,  cum  quartzo  &  fpato  easdem  t)f  nulloque 

modo 


s)  H  e  N  c  k   Orig.  Lap.  93. 
t)  Syftema  Naturse,  vid.  defin.  Quartzi  &  Spati. 
Tom.  I.  G  g 


466     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


modo  nifi  qua  formam  externam  figurati ,  a  non 
figuratis  difFerunt. 

§.  V.  CryftalH  omnes  in  fluido  nata  funt.  Salia, 
Cryltallosque  lapideas  ita  generari  dicimus.  Demon- 
ftrat  haec  locus  Cryftallorum  natalis,  quia  in  fiiruris 
&  cavitatibus  lapidum  ,  aquam  continentibus  gene- 
rantur,  ut  in  iis  Cryftallifatio  ipfa  fiat.  A  veritate 
igitur  alienum  eorurn  cft  diclum,  qui  afferunt,  fe 
totos  confpexiffe  montes  cryftallinos.  Qui  enim 
in  fodinis  rupium  folas  cavitates  cryftallis  oppletas 
circumdatasque  vidit,  nobis  hanc  noftram  fenten- 
tiam  ambabus  manibus  facile  largietur. 

In  robur  noftrae  opinionis,  exemplum  ex  lapide 

illo,  MELONE  MONTIS  C  A  R  M  E  L  *_)  di&O,  addu- 

cam,  qui  lapis  Achates  efl,  cujus  figura  cum  Me- 
lone  quodammodo  convcnit,  intus  autem  excava- 
tus,  &  ab  omni  latere  Cryftallis  lapideis  tecfus  efl. 

§.  VI.  Fignra  Cryftallorum  cum  natro  <^f  nitro 
eackm.  Si  rem  accuratiori  lance  perpendere  veli- 
mus,  Cryftallorum  figuram  cum  falibus  mineralibus 
&  terreftribus  eandem  effe  reperiemus. 

Cryflalli  quartzofa  plerseque  Nitri  gaudent  figura, 
(Tab.  XVI.  Fig.6.)  ut  Cryftallus  montana.  (Fig. 

Cryflalli  fpatofa  plerseque  Natri  habent  figuram, 
(Fig.  1 ,  2.)  ut  Cryftalli  vulgo  Spataceaj  (Fig.4.,  5.) 
nominatae.  Inter  Cryftallos  vero  Spataceas  paucce 
funt,  quarum  figura  cum  fale  communi  feu  Muria 
eadem  eft  (Fig.  20.),  ut  Fig.  22.  Alice  figuram  ha- 
bent  Aluminis  (Fig.23.)  ut  Adamas.  Alice  denique 
figura  gaudent  vitrioli  (Fig.  24.),*  ha3  autem,  quo- 
niam  femper  fere  aliquid  peregrini,  ut  fulphuris  & 
metalli  cujusdam,  in  fe  continent,  ad  decompofita 
&  fupradecompofita;  Pyritas,  Cobalta,  &  mineras 
metallorum  amandantur. 

§.  VII. 


*)  Breynius  de  Melonibus  petrificacii. 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  46? 


VII.  E*go  Cryflalli  lapides  compofiti  per  Salia. 
Quartzum  &  Spaturn  in  fifluris  montium  genera- 
tum  efle,  ex  prsecedentibus  (II.  2.)  patet;  figura 
Cryftallorum  a  falibus  dependet,  Cryftalli  enim 
funt  polyedrse;  &  in  regno  lapideo  omnis  figura  a 
falibus  (111.  1.)  Salia  vero  quum  tantummodo 
agant  foluta  (III.  3.),  in  ipfa  Cryftallorum  Gene- 
ratione,  ad  certam  &  fibi  conformem  figuram  par- 
ticulas  lapidefcentes  determinant,  in  ipfamque  fub- 
ftantiam  lapidis  abeunt;  fine  qua  particularum  con- 
formatione  vix  ac  ne  vix  quidem  ulla  fieri  polTet 
Cryftallifatio.  Ergo  vidimus,  quod  Salia  unierint 
&  determinaverint  particulas  lapidefcentes ;  ita  ut 
ex  iis  flguratus  faclus  fit  lapis. 

§.  VIII.  Confirmant  h<?.c  plurima  exempla,  & 
obfervationes ,  qux1  quidem,  ut  eo  melius  res  in- 
telligatur,  &  eo  dilucidior  noftra  evadat  aflertio, 
heic  proferre  lubet. 

§.  IX.  matrix.  FJuores  Cryftallini  Spatofi 
in  montibus  calcariis  feu  marmoreis  generantur;  e 
contrario  autem  nunquam  in  hifce  montibus  cry- 
ftalli  quartzofae,  ut  cryftallus  montana,  nafcuntur, 
fed  hae  uti  ipfum  Quartzum,  in  faxis  aliisque  petris 
tantummodo  generantur. 

§.  X.  locus.  Si  in  montibus  metallo  prae- 
gnantibus  cryftallus  quyedam  reperitur,  fempcr  fere 
Cryftallus  eft  Pyrita;  fin  autem  metallo  non  fatu- 
ratus  eft  mons,  Cryftallus  eft  montana,  vel  fpatofa. 

§.  XI.  color.  Omnis  fere  color  in  regno 
lapideo  a  metallis  fuam  ducit  originem.  Hinc 
Boerhavius  u):  gemmce,  inquit,  pellucida  qui(km,fed 
eximio  nitentes  colore,  videntur  materiem  habere  ce- 
teris  fimilem ,  fed  pigmentum  metallicum  inprimis  aut 
&  aliud  fixum  &  fojjtle,  in  ipfa  earum  nativitate 

Gg  2  quam 


u)  Chem.  I.  54. 


468  *  CRYSTALLORUM  GENERATIO. 

quam  intime  permijlum  unitumque ;  ita  (juippe  ecincit  co- 
lorum  fimilitudo,  aique  artificiofa  gemmarum  confedio. 

FERRUM  dat  Vifriolum  viride,  fed  Ochram  lu- 
team,  qus  uflione  rubra  evadit;  &  hinc  Rubinus 
ruber. 

cuprum  dat  Vitriolum  Caruleum,  fed  Ochram 
viridem  ab  acido,  ut  in  Smaragdo;  Ochram  caruleam 
ab  alcali  fixo ,  ut  in  Sapphiroy  Cyaneam  ab  Alcali  vo- 
latili,  ut  in  Beryllo. 

plumbum  dat  Vitriolum  album,  fed  Ochram  al- 
bido  -fiavam ;  ut  in  Topazio. 

vismuthum  dat  Ochram  rubicundam ,  ut  in 
Hyacintho.  Ergo  vidimus  colorem  cryftallorum 
dependere  ab  ochra  ipfius  metalli,  figuram  autem 
a  ialibus. 

§.  XII.  pelluciditas.  Quum  falia ,  me- 
diante  aqua,  fimpliciflimas  particuias  tcrreftres  cry- 
ftallifare  pollint,  fi  a  metallico  quodam,  vitriolo 
vel  fulphure,  non  faturata;  funt  cryftalli,  (quem- 
admodum  pyritce,  &  roinera?  metallicse),  pellucidi- 
tatem  fibi  acquirunt.  Pelkicidae  vero,  prifmatibus 
conftant  angulis  a  centro  &  bafi  natis;  quemndmo- 
dum  Adamas.  Durities  Cryftallorum  pellucidarum 
Quartzi  &  Spati  etiam  a  falibus  dependere  videtur; 
cum  Spatum  ferro  impraegnatum  &  tin&ura  vulgo 
Fdltfpat  diclum,  femper  Spato  puro  durius  flt. 
Harum  itaque  indoles  vitro  proxima,  duritie ,  Rmplici- 
tate,  denique  difficillima  fufilitate  ad  ignem ,  iVud  ex- 
fuperat;  vidznturque  illce  fale  &  terra,  perfeziiffimis , 
intime  comtnijlis  conHari  x). 

§.  XIII.  proprtetates.  natri  figura  in 
crysta  llis  fparaceis  deprehenditur",  has  enim 
crystalli  in  calce  feu  marmore  nafcuntur,  cu- 
jus  fal  ante  uftionem,  eandem  cum  natro  habuit 
figuram. 

nitri 


x)  Bocrh,  Chera.  i.  p,  54. 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  469 


nttri  figura  in  crystallis  quartzofis  feu 
montanis  cccurrit;  nitrum  enim  ex  aere,  pluvia  & 
humo  colljgitur,  quare  etiam  lueCryftalli  magis  func 
communes,  nam  in  Rupibus  noftris  moncanis,  vix 
fere  ullam  reperimus  filTuram  hifce  Cryftallis  non 
repletam. 

vitrioli  figura  in  pyritis  frequenseft,  quia 
metallis  fcatent,  &  variationis  formai  Pyritarum 
externa;  ea  forfan  eft  caufla,  quod  vitriolum  & 
alumen  fi.epe  ex  una  eadernque  matrice  colligitur; 
prasterea  per  chemiarn,  rerum  illam  naturaliura  in- 
clagatricem,  nobis  conft?,t,  omnia  metalla  fibi  pro- 
prio  gaudere  vicriolo,  propriisque  unicuique  figu- 
ris;  nam  iicet  vulgo  tria  tantummodo  numeremus 
\Titriola,  Ferri  videlicet,  C:tpri,  &  Zinci,  nihil  ob- 
ftat,  quin  cetera  metalla  etiam  fua  vitriola  teneant, 
quse  certas  determinare  poffunt  figuras,  Sic  vide- 
mus  pleruraque  pyricas  dodecaedras  argento  fca- 
tere:  &  fic  porro. 

§. XIV.  figura.  Hjec  ea  fane  eft,  quse  in- 
genia  Phyficorum  docliffimorum  mirifice  torfit. 
Ipfe  plinius  y) :  quare,  inquit,/ex  angulis  nafca- 
tur  Cryflallus,  non  facile  ratio  inveniri  poteft  ,  eo  magis, 
quod  neque  mucronibus  eadem  fpecies  eft ,  &  ita  abfolu- 
tus  eft  laterum  lavor ,  ut  nulla  id  arte  poffit  cequari. 
Cryftallos  reperimus  confufas ,  qux  a  minori  quiete 
fub  ipfo  Cryftallifationis  &  generationis  actu  de- 
pendent.  Dantur  Cryftalli  intus  excavata?  (Fig. 12), 
quarum  ba?c  cauffa  eft,  quod  fal  determinata  &  cer- 
ta  fua  figura  prius  cryftallifatum  eft ,  deinde  vero 
crufta  lapidea  tectum,  ad  formam  ipfius  faiis,  candem 
vero  foluto  hoc  fale,  ipfa  remanfit  crufta  lapidea. 

Dantur  Cryftalli  quartzofa;,  non  tantum  pyrami- 
dibus  inftrudtae,  verum  prifmate  deftitutae  (Fig.  7.) 
&  obfervatis  conftac,  prifmata  in  fpiritu  nitri  eva- 

Gg  3  nefce- 


y)  Lib.  XXXI.  2, 


47o    CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


nefcere,  in  nitro  vero  regenerato  renafci.  Dan- 
tur  etiam  inter  Cryftallos  lapideas  prifmata  hexa- 
edra  truncata  (  Fig.  16. ),  &  cryftalli  ejusmodi 
falinac,  ex  Alumine  &  Alcali  cinerum  arte  pro- 
ductae  z). 

§.  XV.  species.  Quot  falia  in  regno  lapideo, 
tot  etiam  cryftallorum  fpecies  reperire  licet,  ut  qus& 
figuram  Natri,  Nitri,  Aluminis ,  Muria,  Vitrioli 
tenent.  Alite  quidem  dantur  Cryftalli,  quae  figu- 
ra  fua  nb  enumeratis  multum  differunt;  fed  vero 
hanc  divtrfitatem  falibus  adbuc  nobis  incognitis, 
eorumque  modificationibus,  originem  debere,  per 
anaiogiam  concludimus. 

§.  XVI.  urina.  Exemplum  cryftallifationis 
Japidum,  omni  cxceptione  majus,  exhibuit  hen- 
kel  a).  Recipe  urinam  recentem,  matutinam* 
juvenis  f<mi,  zytobibuli  lib.  VI.  in  cucurbiia  ampla, 
Jongi  colli,  arcboris  orificii,  dimidium  ventris  re- 
pleta,  obturata  fubcre,  obligata  vefica,  fepofita  fu- 
per  ecphoram  Mufei,  loco  tepido,  per  quatuor 
annos.  Reperies  tum  in  fundo  terram  flaviufculo- 
albicantem,  urinas  familiarem,  fcd  ad  latera  vitri 
Cryfiallos  oblongas,  prifmaticas,  avenae  excorti- 
catae  magnitudine,  utrinque  aqualiter  mucronatas, 
faporis  odorisque  expertes,  fubdiaphanas,  combu- 
ltibiles,  igne  non  fluentes,  dentibus  inftar  felenitse 
ftridentes,  aqua  fervidiflima  indiflblubiles ,  omnino 
feleniticas.  Heic  cryftallos  habemus  urina?,  quas 
quidem  fal  in  fe  continuere,  fed  in  naturam  Cryftal- 
lorum  lapidearum  mutatae,  nec  fapiunt,  nec  aqua 
fervidiffima  folvuntur. 

§.  XVII.  tartarus  in  doliis  vini,  eodem 
modo,  quo  cryftalli  lapidea?  diclae  in  Melone 
montis  Carmel,  generatur.  In  aqua  calida  asgre  fol- 
vitur  Tartarus;  cryftalli  enim  ejus  magnam  terree 

copi- 


Z)  It,  W-  Goth,  141.        a)  henck.  Orig.  Lap.68« 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.     47  * 


copiam  continent,  quae  mediante  fale  ipfius  vini 
laxe  cryftallifata  eft.i 

§.  XVIH.  stalactites  Lapis  efb ,  in  monti- 
bus  calcariis,  fornicibusque  redium  communis,  ibi- 
que  quotidie  e  falfugine  &  terra  calcaria  generatur, 
plerumque  particulis  cryftallinis  te&us.  Unde 
etiam  henckelius  b)  fuadet ,  ut  fequcns  ex- 
perimentum  artificiale  inftituatur:  Recipe  terram 
calcariam  pro  bafi ,  &  fal  calcarium  pro  vinculo  inter 
terram  &  aquam ;  ut  exinde  Cryftalli  lapidse  pro- 
ducantur. 

,  §.  XIX.  Ex  his  tam  numerofis,  tamque  manife- 
ftis  exemplis  ,  concludimus,  figuram  Cryftallorum 
a  falibus  dependere.  NxinXfite  fine  ullo  fale  Cryftal- 
los  lapideas  exiftere,  nemo  pojtulabit ,  <J«f  terram  cryftal- 
lifari  nullus  dubitat  c).  Sic  tandem  in  aprico  res 
pofita  videcur,  quoniara  hypothefis  cum  exemplis, 
&  exempla  cum  hypothefi  conveniunt,  ut  is  vere 
injurius  foret ,  qui  eam  flocci  faceret. 


pportuna  nobis  e  fuperioribus  occafione  data, 


Vf  breviter  eas  innuere  lubet  caufTas,  quaeCeleb. 
Dom.  Prcefidem  moverunt,  ut  Cryftallos  inter  fa- 
lia  numeraret. 

Non  ita  intelligi  debet  haec  Claflificatio  C.  D. 
A.  quafi  ob  folam  formam  externam  &  polyedri- 
cam,  quam  eandem  Cryftalli  cum  falibus  habent, 
ha3  ad  falia  relata;  fint ;  nec  quafi  fatium  effent 
petrincata;  nec  quafi  minerae  eflent,  undc  conrlci 
pofient  falia;  fed  inter  lapides  compofitos  feu  mi- 
neralia  fane  numerare  voluit  Cl.  A.  bos  lapides, 
ex  lege  ipfius  fyftematis,  ad  quara  fi  attenderimus, 


C  A  P  U  T  IV, 


Gg  4 


faci- 


i>)  Orig,  lap.  c)  hencs,  orig.  lap. 


472     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


facile  ratio  invenietur.  Priraum  enim  dividuntur 
Japides  in  fimplices  &  compofitos.  Ex  anteceden- 
tibus  autem  jam  nemini  ignota  erit  ipfa  genefis  ho- 
rum  lapidum,  (quaj  fine  fale  nunquam  peragi  pote- 
rit,)  &  quod  compofita  fint:  ergo  non  fine  ratio- 
ne  Cryftallos  ad  falia  feu  fale  priegnautes  Lapides 
retulit  C.  D.  Au&or. 

§.  II.  Defidcraret  forfan  aliquis,  ut  hocce  fal, 
quod  Crydallis  inefl.,  docimafcice  expelleretur,  quo 
fic  demum  de  compofitione  horum  lapidum  certior 
evadat.  Sed  nefcio,  num  aliquis  unquam  e  vitro 
artificiali  fi)  quoudam  educere  potuit,  adeo  ut  ul- 
terius  cryff  ajliiari  &  ab  aliis  falibus  difcerni  poifit, 
iicet  ex  faie  &  Quartzo  utique  confectum  fit  vi- 
trum ;  &  e  poculo  vitreo,  diu  fepofito,  fal  illud 
circa  latera  efflorefcet  faepius.  Quum  vix  ac  ne 
vix  e  vitro  artificiali  eliciatur,  non  mirum  fi  mi- 
nime  e  naturali  clicietur;  aqua  enim  ha?c  corpora 
penetrare  nequit;  &  vitrefcentia  eft  ultimus  gra- 
dus  chemiaj. 

§•111.  Haud  necelTe  eft,  omnes  mineras  ad 
metallum,  quod  in  fe  continent,  educendum  effe 
aptas;  Ha?matites,  Magnefla,  lapis  Calaminaris, 
&  Lapis  Rodflag  di&us,  metaHis  quidem  fcatent* 
at  metalia  qucedam  ex  iis  educere,  hoc  opus,  hic 
Jabor  cft;  nec  vero  a  monticolis  metallorum 
fofforibus,  ad  hoc  ufurpantur. 

C  -A  P  U  T  V. 
§•  I. 

Vt  eo  dilucidius  Cryftallorum  Generatio  percini 
poflit,  quove  modo  certa  figura  a  fe  invicem 
diftinguantur ;  heic  e  Mufeo  Celeb.  Domini  Praefi- 
dis,  in  quo  plus  quam  150  diverfa  &  felecfa  fpeci- 
mina  CryftaJlorum  aflervantur,  ocuiis  Benevoli 
Leftoris  modificationes  &  proprietates  Cryftallo- 
rum  fubjicere  volumus. 

Heic 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  473 


Heic  videre  licet,  cmnia  falia  regni  lapidci  ad- 
Iiuc  cognita,  ut  natrwn,  nitrum,  muriam,  alumen, 
suitriolum,  figuris  exaclis  &  polyedris,  in  Cryftallis 
Japideis  reprsefentari.  Itaque  fecundum  methodum 
a  Ccleb.  Domino  Prasfide  in  Syfiemate  Naturse  re- 
ceptam,  hos  dividere  placet. 

§.  II.  natron  Sal  calcarium,  ab  acutiflimo 
Liflero  d)  primum  defcriptum,  a  Celeb.  Domino 
Prxfide  Natron,  fecundum  canonem  botanicum  re- 
ceptum  e)  vocatur,  necimmerito:  pari  modo,  ut 
hyacinthus,  jam  non  amplius  Delphimum;  nec 
fagonia j  Trihulus  nominatur,  licet  ab  antiquio- 
ris  ffivi  eruditis  ita  adpellatie  fuerint.  Nobis  etiam 
parum  refert,  an  Natron  veterum,  unum  idem- 
que  cum  noftro  fuerit,  nec  ne;  nam  in  verbis  eri- 
mus  faciles,  quae  quidem  ipfa  valent,  ficut  nummi, 
cx  confenfu  dantis  &.  accipientis. 

Nos  per  natron  intelligimus  Salfigura  colum* 
nari  tetraedra  laterihus  alternis  anguftiorilus ,  apicihus- 
que  alterne  comprejfis  f).  Hoc  autem  Sal  variis  in 
fuis  Cryftallis  gaudet  modificationibus ,  quarum 
duplex  inprimis  occurrit  varietas.  Figurae  1,2, 
4,  5.  ad  hocce  genus  pertinent,  &  modificantur  ut 
infra. 

 Gg  5  Fig.I. 

d)  De  font.  med,  Ang.  12.  Fig.  5  ,  5 ,  5 ,  ,  5 ,  5 ,  5.  Eft 
falis  genus  quibusdam  Nitrum  mumle ,  nobis  autera  Cal- 
sariuni  dictum ;  quod  fere  e  lapide  calcario,  tam  crudo 
quam  codto  ,  in  parietibus  vetuftifiimis  aedificiorum  fponte 
nafcatur.  Hujus  autem  falis  minus  cogniti  figuram  &  de- 
lcriptionem  ipfe  prinnis,  quod  fcio ,  jam  nunc  exhlbeo. 
Itaque  hujus  falis  calcarii  Cryttalli  tenues,  longa^que  funt; 
iisque  mediis  quatuor  latera  parallelogramma  funt,  ac 
fere  ingequalia;  ex  altera  vero  parte,  ipfe  mucro  ex  bi- 
nis  planis  iateribus  triangularibus  formarur;  ex  altera  & 
adverfa  parte  duo  plana  quadrata  habet,  perpetuo  ad 
contrarium  cum  priore  illa  parte  pofitum.  Ex  his  vero 
Cryftallis  majufculae  ad  dimidium  digiti  longae  funt,  vid. 
Tig.  noflram  5. 

0  Fund.  Botan.  239 , 242 ,  243  ,  244.       f)  Syft.  Nat.  §,  5. 


474-     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


Fig.  l.  Columna  eft  tetraedra ,  cujus  omnia 
latera  plana  funt  pcntagona,  oblonga;  oppofita  vera 
aequalia,  &  alterum  apicem  refpicientia ;  unusquis- 
que  autem  apex  conftat  duobus  planis  tetracdris, 
quse  inter  fe  funt  alterna.  Sequitur  ergo,  apicem 
fuperiorem  effe  latiorem  &  inferiorem  acutiorem, 
lotamque  hanc  Cryftallum  effe  oclaedram,  &  ex 
quatuor  planis  pentaedris  &  quatuor  tetraedris* 
conftantem. 

Fig.  2.  A  prima  in  eo  differt,  quod  latera  an» 
guftiora  fint  carinata,  ita  ut  duo  oppofita  columnae 
latera  latiora  fint  pentaedra,  fed  reliqua  quatuor 
rhombea,  apicibus  fuperioribus  convergentibus  % 
inferioribus  vero  diftantibus.  Hinc  latera  apicia 
•  fuperioris  quidem  evadunt  tetraedra,  fed  angulis 
inferioribus  magis  fibi  invicem  approximatis,  infe- 
rioris  vero  apicis  iatera  pentaedra,  ergo  totum 
Cryftalli  corpus  eft  decaedron. 

Specimina  Cryftallorum  ex  hocce  genere,  omnia 
funt  ex  fubftantia  calcaria  feu  fpatofa. 

1.  crystallus  natriformis  fpatofa:  cryftallis 
erectis  inordinate  fparjis  latteis  fubdiapbanis.  Ha?e 
CryftaHus  e  fodina  Anders- berg  dicla  eruitur,  &  in 
rninera  pkimbea  reperitur,  figura  vero  Cryftallo- 
rum  cum  figura  prima  eadem  eft. 

2.  crystallus  natriformis  fpatofa:  cryftallis 
erectis  decambentibusque  fparfis  vitreis  pellucidis.  Eo- 
dem  loco  reperitur ;  fupra  Cryftallum  nitriformera 
quartzofam  Fig.  7.  excrefcentibus  ejus  Cryftallis, 
qua?  cum  Fig.  1.  conveniunt. 

3.  crystallus  natriformis  fpatofa :  cryjlallis 
(lecumbentibus  parallelis  incarnatis  opacis.  In  Ger- 
inania  communis  eft;  ubi  in  marmore  duro  reperi- 
tur,  faepe  pyritis  o&aedris  minutiffimis  adfperfa. 
In  Hollandia  ad  cryptas  in  hortis  conficiendas  ad- 
hibetur.   Cryftalli  eadem  fpecies  cum  Fig.  2.  funt. 

4.  cry- 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  475 


4.  crystallus  natriformis  fpatofa:  cryflallis 
tretiiufculis  parallelis  albicantibus  fubdiaphanis.  Haec 
una  cum  ceteris  in  Cryftallo  nitriforrni  quartzofa 
(Fig.  j.)  reperitur.  Cryftalli  admodum  tenues  funt, 
coloremque  candidum  habent,  figura  vero  earum 
cum  Fig.  2.  congruit.  In  hifce  Cryftallis,  ut  & 
prsecedentibus ,  fepe  primordia  Cryftallifationum 
triquetra,  lateribus  concavis,  imbncata,  pelluci- 
da,  reperiuntur;  quae,  fi  figuram  refpexeris,  cum 
fale  tartari  cryftallifato  conveniunt. 

5.  crystallus  natriformis  fpatofa :  cryflallis 
verticalibus  paralklis  vureis,  quarum  figura  cum  2  con- 
venit;  bafis  autem  deorfum  verfa  eft,  ita  ut  bafis 
apex,  &  apex  viciflim  bafis  evaferit.  (i<7g.  9.) 

§.  III.  selenites  conftat  cryftallo  dode- 
caedra  rhombea,  cujus  duo  latera  oppofita  latiora 
&  rhombea  funt,  fed  Jatera  anguftiora  oblongi- 
ufcula  exiftunt.  Conftat  igitur  ex  rhombis  duobus 
latioribus,  quatuor  anguftioribus  &  quatuor  tetra- 
edris,  quorum  anguli  exteriores  invicem  propiores 
funt;  a  natro  itaque  differt  figura  rhombea,  &  apici- 
bus  non  alternatim  fed  parallele  compreflis. 

Fig.  3.  Seleniticam  cryftallum  repraefentat,  quac 
anterdum  longior ,  interdum  brevior  evadit. 

Subftantia  felenitica,  feu  lapis  e  quo  conficitur 
ba?c  cryftaDus,  conftat  particulis  fpataceis,  quae  effer- 
vefcunt  cum  oleo  vitrioli  &  in  gypfum  tranfeunt. 

Miram  proprietatem  de  hoc  lapide  nobis  retu- 
lit  Metallurgus  fummus,  quod  fcilicet  fi  in  pulve- 
iem  redigatur  tenuiflimum,  &  aqure  mifceatur,  tum 
jnora  &  quiete  in  cryftallos  lapideas  iterum  ex- 
crefcat  perfecle,  uti  fal:  quod  experimentum  cum 
inftituere  nobis  non  licuerit,  aliis  perficiendum 
fubjicimus. 

6.  crystallus  felenitica  gypfea  folitaria 
rbombea  aqueo  -  fubdiapbana.    Hujus   cryftalli  qua 

fpeci- 


47<5     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 

fpeciem  fuam  cum  Fig.%.  concordant;  fubftantia 
vcro  fclenitica,  mollis  &  fcre  flexilis  efl.  Apud 
nos  fepius  in  fodinis  aluminis  inter  lamellas  fchifti 
invcnitur  hxc  fpccies ,  mole  fua  exigua  &  fali  cui- 
dam  nativo  non  ablimilis  g),  quae  vero  e  Ger- 
mania  advehitur,  noftram  magnitudine  multoties 
fuperat. 

7.  crystallus  felenitica  gypfea ,  pubfolitaria , 
prifmatica  aqtteo  fubdiapbnna.  Hsrc  in  officinis  Phar- 
maceuticis  vulgato  nomine  Selenites  nominatur. 
Ejus  quidem  fragmenta  rhombcs,  uci  Spatum,  ex- 
hibent;  rhombi  autem  ad  mediam  longitudinem , 
angulis  acutis  convergentibus  diilinduntur,  &  difrilft, 
quafi  ftriati  ad  anguium  re&um  effent,  videntur, 
riinc  noftra  hcec,  parum  flexilis,  nec  ita  ut  reli- 
quae  cryftalli,  fragilis  eft. 

§.  IV.  nitrum  quotidie  ex  humo  generatur, 
qua,*  proacipua  eft  matrix  hujus  falis;  unde  etiam  ce- 
teris  magis  efl  commune. 

Figura  Nitri  eft  prifma  hexagonum ,  terminatum 
ab  utraque  extremitate  pyramide  hexagona.  Eft 
itaque  octodccaedron,  quod  conftat  fex  parallelo- 
grammis  re&angulis  longioribus,  columnam  prifma- 
ticam  claudcntibus,  &  fex  triangulis  ad  utramque 
extremitatem  in  apicem  concurrentibus.  Extremi- 
tate  fua  matrici  femper  adh^ret,  adeo  ut  una  can- 
tummodo  ejus  pyramis  confpicua  fit.  Fig.  6. 
Ex  hoc  genere  Cryftalh"  lapideae  funt: 

8-  CRYStallus  nitriformis  quartzofa  folitaria, 
ntrinque  pyramidata  (Fig.  6.)  Raro  utrisque  pyra- 
rnidibus  inftructa  feu  integra  invenitur;  &  fi  quan- 
do  talis  obvenit,  tamen  cicatricula  bafeos  ad  latus 
columna;  adparet. 

9.  cry- 


g)  It.  Oeland.  p.  79, 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.     47  - 

t 

9.  crystallus  nitriformis  quartzofa ,  cryflallis 
«blongis  diftantibus.  Hsc  kxt  e|o^j)f  Cryftallus  dici- 
tur,  &faepius  colorerubro,  ut  Rubinus,  tin&a  obfer- 
vatur.  Nonnunquam  etiam  noftram  hanc  vidimus 
Cryftallum  ad  lacus  inferius  efie  decorticatam : 
quod  fane  dernonftrat,  Cryftallos,  uti  falia,  cre- 
fcere  per  appofjtionem  externam :  ha?c  enim 
fubftanria  decorticata  etiam  prifma  eft  perfecie 
hexaedron. 

10.  crystallus  nitriformis  quartzofa  aggre- 
gata  ocaulis  (Fig.  j.).  Ita,  ut  in  figura  adpofuimus, 
formatur,  ab  aggregatione  multarum  Cryftallorum, 
adeo  ut  nil,  nifl  pyramides  fuperiores,  perfpici 
poflit;  vulgo  flores  Cryftallini  vocantur,  &  in 
montibus  noftris,  colore  aqueo  ,  rubro,  viridi, 
caeruleo,  violaceo,  tin&ee  reperiuntur;  in  Ger- 
mania  communifTirriaj  func,  qure  colore  gaudent 
aqueo;  unde  ad  Hollandiam  aliaque  loca  ve&a?, 
funt  illas  ipfae ,  ex  quibus  ornamenta,  cryptaeque 
in  hortis  confkiuntur.  In  matrice  metallica  fajpe 
etiam  inveniuntur. 

11.  crystallus  nitriformis  fpatofa  acaulis , 
vtrinque  pyramidata:  pyramide  fuptriore  fubulata 
(Fig.  9.).    In  fodina  Dannemorenfi  invenitur. 

12.  cryst  allus  nitriformis  fpatofa  acaulis 
aggregata:  pyramide  Jubulata  obliqua  (Fig.  10.)  In 
Dannemora  etiam  ha;c  invenitur,  &  Dentium  SuiU 
lorum,  vulgo  Svintander,  nomine  notantur.  Nec 
raro  in  vSpato  reperitur,  bitumine  quodam  circum- 
data.  Hae  vero  Cryftalli  femper  oblique,  non  au- 
tem  perpen  Jiculariter,  utaliae,  crefcunt;  pleraeque 
peilucidai  funt,  interdum  vero  crufta  opaca  inciu- 
tae;  quamquam  etiam  totam  fubftantiam  nonnun- 
quam  opacam  efle  videamus. 

13.  crystallus  nitriformis  fpatofa  acaulis 
tggregata  fqfciculatim  decumbens  (Fig.  11.).    E  Ger- 

mania 


\ 


478    CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


mania  a  Celeb.  Domino  Prasfide  advecla.  Hne 
Cryftalli  peiluciditatem  vitri  habent,  pyramidibus 
fubulatis;  non  ere&ae  funt,  fed  horizontaliter  de- 
cumbunt. 

14.  CRYSTALLUS  nitriformis  qnartzofa  aggre- 
gata  fijlulofa  (Fig.  12.).  Hjsc  fane  rarior,  eaque  in 
Grengic  fodina  reperta;  fubulata  eft,  &  conftac 
pyramidibus  elongatis,  fupcrficie  particulis  cryftal- 
linis,  vix  confpicuis  afperfa.  De  ejus  generatior.e 
vid.  §.X1V.  Cap.  III. 

Huc  refcrre  ctiam  lubet  Cryftallos  quasdam, 
quarum  quidem  figura  ab  ea,  quas  nitri  eft,  rece- 
dit,  nec  cum  ca  accuratc ,  ut  ceterae,  convenit, 
fed  ob  figuram  tamen,  quam  referunt,  hexaedram, 
nliquam  cum  Cryftallis  nitriformibus  habere  conve- 
nientiam  videntur.  Forfan  originem  fuam  a  Sali- 
bus  nobismet  incognitis  trahunt;  forfan  etiam 
meras  funt  nitri  modificationes :  fed  quoniam  de 
iis  nil  certi  innuere  polTumus,  pofteritati  plura 
expertaj,  ind3gandum  ifta  relinquimus.  Quoniam 
vero  in  patria  noftra  rariffime  aut  vix  unquam  re- 
perta?  funt,  eas  heic  enumerare  lubet. 

15.  crystallus  fubnitriformis  fpatofa  folitaria 
acinaciformis  (Fig.  13.)  In  fodinis  Andersbergy  Fem 
Bcecker  Mofis ,  &  Felicitas  occurrit.  Ha?c  Cryftallus 
angulata  eft,  ad  latera  vero  gibba,  &  parum  undu- 
lata;  interdum  apice  tantummodo  fuperiore  trian- 
gulata.  Tota  Cryftallus  folio  Mefembryantbemi  aci- 
naciformis  b)  fimilis  eft. 

16.  crystallus  fubnitriformis  fpatofa  aggre- 
gata  trifariam  imbricatat  flriata  (Fig.14..).  E  Ger- 
mania.  Conflat  ex  infinitis  ftriis  triquetris  in  fpi- 
cam  ramofam  difpofitis. 

17.  CRY- 


h)  Diilen.  elth.  tab.211.  f.  270. 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  479 


17.  crystaLlus  fubnitriformis  fpatofa  aggre* 
gata  imbricata  hemifpbarica  (Fig.  15O.  In  matrice 
marmorea;  &  e  Germania  ad  Celeb.  Domin.  Prse- 
fidem  ve&a  eft.  H<ec,  miro  quodam  naturae  arti- 
ficio,  cryftallifata  eft  ita,  ut  fal  puriflimum  vel  ar- 
borem  Dianas,  provocet;  innumera?  enim  fpica?  im- 
bricatae  ad  fe  invicem  pofit?e  funt,  in  formam  Rcbi- 
no-  Melocafti,  feu  hemifpha^rii ;  &  hae  minutifiimis 
particulis  adfperfa,  quce  oculis  armatis  vifae,  fingu- 
lae  flguram  prifmaticam  exhibent. 

18.  crystallus  fubnitriforr.iis  fpatofa ,  atrin- 
qve  truncata  (Fig.i6.).  Cryftallus  haec  prifma  eft 
hexaedron,  lateribus  alternis  paullo  anguftioribus, 
cujus  extreraitates  transverfim  funt  truncatae.  In 
Germania,  inque  minera  plumbi,  viridi,  pelluci- 
<5a,  nihil  argenti  in  fe  continenti,  &  eandem  figu- 
ram  exhibente,  reperitur.  Eandem  denique  cxacte 
figuram  obtinet  Sal  Seignettef  ex  Souda  &  Cryftallis 
tartari  compofitus. 

19.  crystallus  fubnitriformis  fpatofa  utrin- 
que  truncata  triquetra  ,  angtdis  omnibus  acutis 
(Fig.  ij.).  Ad  Engelsherg,  Andreasberg  invenitur. 
Prifma  eft  oblongum  triedron,  utrinque  truncatum, 
omnia  vero  latera  funt  plana;  &  vocari  poffet 
prifma  bexaedron  angulis  alternis  anguftiflimis ,  & 
angulis  extremitatum  itidem  planis.  Conftat  igitur 
ex  tribus  planis  quadratis  magnis;  ex  fex  planis 
quadratis  parvis;  ex  duobus  planis  trigonis;  ex 
tribus  planis  iineari-hexagonis. 

20.  crystallus  fubnitriformis  fpatofa,  utrin- 
que  truncata  plana  fuborbiculari-hexaedra  (Fig.  1 8-J) 
Inter  mineram  argenti  albam,  feu  Veisgylden  in 
Hartz  reperitur;  cumque  praecedenti  aliquam  con- 
venientiam  habere  videtur:  fed  quoniam  plana  eft, 
&  vel  horizontaliter  decumbit,  vel  oblique  erigitur, 
femper  fibi  fimiiis  eft.   Intcrdum  anguli  ejus  funt 

trun- 


480     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


truncati,  &  tum   dodecacdia  evadit,  licet  alias 

oclaedra  exiftat. 

21.  cryst  allus  fuhnitriformis  fpatofa  plana , 
trifariam  imhricata  (Fig.iy.),  cum  pra^cedenti  fimi- 
litudinem  quandam  habet,  co  nimirum  refp«6tu, 
quod  omncs  Cryftalli  fint  plana;,  orbiculatae,  mar- 
gine  dodecaedro;  hae  vero  Cryftalli  a  praecedenti- 
bus  in  eo  difFerunt,  quod  circum  axin.  horizantali- 
ter  fibj  invicem  impofita?  fint. 

22.  crystallus  fuhnitrifornris  fpatofa  acau- 
.      lis :  pyramidihus  cequalibus.    In  fodina  Sahl- 

bergcnfi  inventa,  in  Afbefio.  Haec  do- 
//  \%  deca^dra  eft,  ex  duodecim  planis  sequali- 
/X\%bus,  quorum  fingula,  figurn  Ifofcelis  gau- 
\\  jr^aent;  ita  tamen ,  ut  duo  plana  proxima 

angulis  acutioribus  adunentur  alternatim. 
v      Hanc  communicavit  Dominus  sam.  a  u- 

RIVILLIUS. 

§.  V.  muria,  feu  Sal  commnne,  efl  fal  cubi- 
cum,  cuius  Cryltalli  in  plano  fuperioris  centro  fspe 
deliquefcunt ;  quam  tamen  foveolam  in  nulla  Cry- 
Itado  lapidea  obfervavimus ,  uti  Figura  20. 

Cryitalli  Japideae  ex  hoc  genere  forte  funt: 

23..CRVSTALLUS  muriceformis  foatofa  aggregata 
alba.  Germaniae  incola  elt,  colore  fere  lacteo  gau- 
det,  mineraque  piumbi  mixta  eft. 

24.  crystallus  muricefonnis  fpatofa  aggregata 
fiava  ( Fig.  22.)  Etiam  e  Germania.  Topatzio  fimi- 
]is  eft,  &  cum  pyrita  ferri  mineraque  plumbi  mixta. 

25.  crystallus  muriceformis  fpatofa  aggrega- 
ta  purpurea.  E  Germania  eft  ;  conftat  ha?c,  Cryftal- 
lis  cubis  magnis,  amethyftini  coioris,  quse  cryftal- 
lis  parvis  ejusdem  generis  adfperfae  funt. 

26.  crystallus  muriceformis ,  aggregata,  viri- 
dis.  In  Hungaria  haec  reperitur,  proprietatemque 
Phosphori  Bononienfis  habet ,  nimirum  ut  calefacta  , 
in  obfcuro  luceac.  Vitri  cujusdam  viridis  fimilitudi- 

nem 


CRYSTALLORUM  GENERATIO.  481 


nem  habet;  fubftantia  hujus  non  quartzofa  eft,  ctim 
fcintiUas  minime  det;  nec  fpatofa  eft,  cum  particulae 
minime  rhombea  gaudeant  figura.  Superficies  ejus 
fuperior  cryftallos  cubicas  praebet,  quae  fi  vel  lon- 
gitudinaliter  vel  transverfim  videantur,  regulariter 
tamen  cadunt,  &  interdum  pyrita  eupri  adfperfae 
reperiuntur. 

27.  crystallus  muriceformis  rbombea  fpatofat 
Jnbfolitaria  ( Fig-.  21.)  Occurrit  in  Hercynia,  Sal- 
feld,  &  Vogtlandia^  figuram  habet  hexaedram  pa- 
rallelepipedam ,  ex  6  rhombis  sequalibus.  Obtine- 
tur  ejusmodi  fal  muriaefornie,  dum  muriae  feu  fali 
culinari  fpiritus  nitri  afFunditur  &  deftillatur;  tum 
denique  refiduum  ejusmodi  fal  prsebet,  quod  qua 
figuram  congruit  cum  nitro  il!o  cubico ,  quod  Aca- 
demiae  Reg.Scient.  Stockholm.  oftendit  Nob.  Do- 
minuscAR.  fred.  nordenberg. 

§.  VI.  aluminis  Figura  in  cryftallis  lapideis 
minus  eft  frequens,  conftatque  teffera  octo  planis 
triangulatis  tefta,  cujus  anguli  verticales  plano 
rhombeo  terminantur,  anguli  vero  transverfales 
phnum  quadrangulum  oblongum  habent.  Raro  ta- 
men  hae  apicum  triturationes  obfervantur.  Fzg.  23. 

28-  crystallus  aluminiformis  folitaria ,  cinz* 
reo-fufca  ollaris.  In  fodina  Fihlunenfi  reperta  eft, 
pollicem  circiter  longa  lataque.  Rafuram  ,  uti  olla- 
ris,  admittit,  &  omnes  apices  acuti  funt,  totaque 
cryftallus  opaca,  ideoque  a  reliquis  nobis' cognitis 
cryftallis  diverfiffima, 

29.  crystallus  aluminiformis  fpatofa  imbrica- 
ta  obtufa.  Apud  Germanos,  in  pyrite  cupri  re- 
perta  eft,  quae  in  cryftallos  excrefcit,  &  uti  alu- 
men  purum  imbricatim  crefcit  *)•.  §«VIL 

*)  Adamantes  adhuc  rudes ,  eandem  cum  Alumine  habent 
figuram;  quorum  plura  millia,  omnes  ejusdem  figurse,  in- 
ter  merces  Joban,  Clitfortii  mercat.  Amftelodam.  vidit 
Celeb.  Dn.  Pr<efes» 
Tom.  L  Hh 


482     CRYSTALLORUM  GENERATIO. 


§.  VII.  vitriolt  figura  variat  rationc  fpe- 
cierum,  adeoquc  alia  Ferri ,  alia  Cupri,  aiia  Zinci, 
alia  Plumbi  elt.  Heic  vero  nos  adpofuimus  figu- 
ram  Vitrioli  cupri.    Fig.  24. 

Cryftallos  illas,  quse  a  vitriolo  dctcrminantur , 
quum  plerumque  Pyrite  vel  Arfenico  impraegnataj  iint, 
adeoque  inter  fulphura  numerari  debeant,  beic  pra:- 
terimus ;  ne  in  campum  plane  alium  exfpatiati,  ad  no- 
vam  convertamur  partem  fcientia?,  in  Cryltallogra- 
phiae  confinio  pof  tam,  quam  PyritoJogiam  dicunt. 

Granatus  eji  tejjera  lapidea  purpurea  polyedra,  frepius 
Stannum  in  fe  continens,  adeoque  fub  minera  Stanni 
faepe  numerari  folitus.  Sed  quoniam  lapis  eft  in- 
terdum  fubdiaphanus ,  uno  alteroque  verbo  de  illo 
ag<.re  lubet. 

30.  granatus  dodecaedros ,  ex  planis  pentago- 
iris.  Hic  commufliffimus  in  patria  noftra  eft,  magni- 
tudine  nucis  coryli,  interdum  etiam  magnitudine 
pugni.  In  Alpibus  Lapponicis,  a  fodina  cupri  Rb- 
ras  Norvagorwn,  ad  Cajtoma  fummi  feptentrionis 
noftri,  petra  ex  Mica  &  Talco  conftans,  Granatis , 
ad  magnitudinem  feminum  cannabis,  plena,  reperi- 
tur  ,  qui  quidem  granati  in  Pharmacopoliis  Rubino- 
rum  loco  venales  immerito  habentur. 

Ex  hac  figuraPyritcL-  dantur  dodecaedri,  qui  fepe 
aliquid  argenti  continent.  Ejusdem  figura  Galenam 
cryjlallinam  (ic  diclam  habemus. 

31.  granatus  folitarius  dodecaedros  ex  rbombis. 
Satis  regularis  eft  hic  lapis,  &  magnitudinem  nucis 
coryli  habet;  omnia  vero  ejus  latera  funt  plana 
rhombea,  id  quod  rarius  inter  granatos  invenitur : 
ceteris  etiam  eft  obfcurior. 

32.  granatus  bis  dodecaed.ros  ex  rbombis.  Sa- 
tis  in  Suecia  communis,  licet  raro  fine  detrimento 
unius  lateris  inveniatur. 


XVI. 


T;A».\Y\. 


J  /.-. »/>//  /// 


t 


XVI. 


SURI N  AMENSIA 

GRILLIANA 


PRiESIDE 
D.    D.     CAR.  LlNNiEO 


PETRO  SUNDIO 

N  I  C    F  I  Lv 
Stockholmienfi. 

Upfalia  1748.    jfunii  18. 


■PR^FATIO. 


ullam  non  regionem  fuis,  nec  in  alia  facile 


inveniendis,  &  lapidum  &  hcrbarum  &  ani- 


,  malium  abundare  gencribus,  in  confeffb  eft. 
Hinc  tot,  ad  remotiflimas  mundi  plagas,  terra  ma- 
rique  fufcepta  itinera  deprchcndimus.  Profeclo,  11 
ad  fummi  omnium  rerum  Conditoris  admiranda  ope- 
ra  oculum  animumque  attentiorem  converterimus, 
ea  fane  pauca  erunt,  fi  vel  fmgula  noverimus,  quae 
in  patrio  tantum  folo,  ingenti  quamvis  &  il!a  nu- 
mcro,  reperiantur.  Quo  vero  longius  in  remotio- 
ra  loca  penetraverimus ,  eo  majori  percellimur  ad- 
miratione,  cum  in  iis  obvia  nova  plerumque,  &  a 
domefticis  haclenusque  nobis  cognitis  diverfifTjma 
lint.  Quas,  quxfo,  fub  Arc~to  nato,  &a  noftro 
feptemtrione, /Equatori  fubjectas  terraa ,  acleunti, 


propofita 


A 


Hh  2 


tiova 


484      SURINAMENSIA  GRILLIANA, 


nova  non  occurrent?  Qux  non  peregrina  medii  or- 
bis  colono,  fi  noftras  aliquando  nives  illi  fentire 
contigeric? 

Peregrinatores  equidem  non  defunt,  quin  immo 
quamplurimos  novirnus,  qui  &  percgre  &  diu  pro- 
fecti,  multa  vifu  digna  obfervarunt,  &  reduces  in  or- 
dinem  reda&a  typis  mandarunt,  fed  quae  pleraque, 
locoruir.  tantum  defcriptiones,  incolarum  mores, 
commercia,  &  id  genus  alia,  continent,  paucis  ad- 
rnodum  de  iis  follicitis,  quse  in  Hiftoria  Naturali  lu- 
cem  aliquam  nobis  prasferre  poflint.  Nec  mirum, 
quod  intacla  illa  reliquerint,  cum  Librumillum  Na- 
turas  vaftiflimum ,  utut  omnibus  apertum,  perpauci 
tamen  legere  potuerint,  &  quae  obfervatu  digna  ef- 
fent  perfpicere,  in  iis  prcecipue  partibus,  quse  ad  ani- 
malium  notitiam  nos  ducunt,  quorum  etiam,  in  no- 
tiflimis  fsepe,  accurata  cognitioneadhucd.im  caremus, 

Nec  decipiemur,  fi  hanc  fuifle  cauffam  dixeri- 
mus,  cur  jufti  rerum  naturalium  iEftimatores,  in  ra- 
rioribus  animalibus  hinc  inde  coiligendis  tantum 
operae  collocaverint ,  peregrinantium  imprimis  ope 
adjuti,  qui  illorum  defideriis  &  petitionibus  fatis- 
fafturi,  non  exiguam  peregrinorum  animantium 
copiam,  fpiritu  vini  adfervatam,  domum  reduces 
in  Curioforum  Mufea  retulerunt,  fpeclatores  quo- 
dam  quafi  naturee  fafcino  vel  occulto  impulfu  per- 
moturam ,  eos  etiam ,  quibus  vel  nulla  vel  exigua 
admodum  viforum  ratio  conftat,  raritate  ipfa  rebus 
admirationem  conciliante. 

Licet  autem,  nec  immerito,  noftri  hujus  Eevi  in- 
ftrufliflima  Mufea  fufpiciarnus ,  Fincentii  Harlemen- 
fe,  Sloanei  Londinenfe,  Sebcs  Amftelodamenfe,  ut  & 
Academia  Petropolitana ;  dolendum  tamen  eft,  plera- 
que  illorum  ,  vel  nec  accurate,  nec  dilucide  fatis 
explicata  effe ,  vel  adhuc  in  fuis  latebris  delitefcere. 

Ad  nos  quod  adtinet,  rariora  ejusmodi  nobis 
Mufea  fuerunt,  donec  munificentia  s.  r.  c.  prin- 

cipis 

# 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  485 


cipis  noftri  Hcered.  clementiflimi,  &  prioris  noftri 
Cancelkirii,  Senator.  ac  Comit.  caroli  gyl- 
lenborgii  liberalitate,  Hortus  Botanicus  Upfa- 
]ienfis,  Colle&ionibus  rariflimis  felecufliroisque  dita- 
retur,  quas  dudum  typis  expreffas  publicas  &  luci 
&  ufu  dedimus  a). 

Tantis  excmplis,  &  quo  ipfe  in  bonas  literas 
flagrat  amore  atque  animo  propenfiflimo,  accenfus 
claudius  grill,  Civis  Stockholmienfis ,  Reg. 
Acad.  Scient.  Membrum,  atque  fui  municipii,  ge- 
nere,  fortuna,  moribusque  antiquis  clariflimus, 
anno  fuperiori ,  1747,  ingentem  minimeque  vulga- 
rem  Surinamenfium  Animalium  copiam,  Celeberri- 
mo  Praefjdi  dono  dedit,  haud  exiguam  aeceflionera 
Mufeo  Upfalienfi  addentem. 

Auclor  hujus  Colleclionis,  in  Regione  Araerica- 
na  Surinaroenfi  fa&a?,  fuit  Pater  gerret,  Su- 
rinami  natus,  ampliflimorumque  ibidem  feminario- 
rum  fator  &  poffeiTor,  vel  eo  maxime  celebris, 
quod  inter  primos  fuerit,  qui  coFfEiE  fruticis 
plantationem  in  America  non  fine  fucceflu  inftituit. 
Hic,  inquam,  cum  Filio  cognomine,  hunc  The- 
faurum  paravit,  &  fiquidem  eis  cum  Claudio  noflro, 
nec  levis  amicitia,  nec  otiofum  literarum  commer- 
cium  jam  diu  interceflit,  Municipi  illurn  noftro 
digniflimo,  bonarumque  artium  amantiflimo,  lon- 
ginquum  munus,  miferunt;  Grillius  nobis  dedit, 
non  in  alio  melius  loco,  quam  in  Horto  Upfalienfi 
fervandum. 

Hihc  patet ,  totam  hanc  Gerretorura  CoIIe&io- 
nem,  ea  tantummodo  animalia  comprehcndere, 
quse,  fub  fervidiffimo  caelo  fatifcens,  Surinamica 
tellus  b)  progenuit.   Nec  dubium  eft,  quin  his  & 

Hh  3  plura 

a)  Atufeum  adolpho-fridericianum.  L.  Balk. 
174.6.  Ampbibia  gyllenborgiana.  B.  R.  Haft.  1745. 
Suriaamum,  Belgarum,  in  contincnte  AmericJe  meridiona- 

lis 


4S<5      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


plura  &  rariora  illa  terra  fuppeditet,  qua;  nunc  certe 
maximam  partem  accurate  fuiflcnt  obfervata  &  de- 
teda,  fi  vel  Celeb.  Praefidi  placuiffet,  fpartam  Medi- 
ci  India?  Occidcntalis,  a  confummatiflimo  Boerhavio- 
jam  ante  deccnnium  ipfi  oblatam,  fuflipere;  vel  fi 
Johanni  Bartfchio,  in  quem  poftea  illud  munus  de- 
nvabatur,  &  qui  in  hoc  fcientiarum  genere  a  Cla- 
riflimo  Praceptore  innutritus  fuerat,  roitius  caclum» 
mcJioraque  fata  experiri  licuiflec. 

Mihi  vcro,  qui  interpretem  qualemcunque  mu- 
neris  Grilliani  agere  volui,  illa  licct  felicitas  non 
obtigerit,  ut,  quod  optaffcm,  in  ipfo  Solo  Surina- 
menfi ,  coram,  ejus  animalia  cognofcere  potuerim;. 
gavifus  tamen  magnopere  fum ,  quod  in  materia 
tam  nobiii  juvenilcs  ingenii  vires  periclitari  miht 
datum  fueric,  fpeplenus,  nec  ingratam,  ncc  inuti- 
lem  erudito  orbi  meam  operam  fore,  maxime  cura 
non  trita  &  vulgaria  tra&et,  fed  illa  praecipue,  quae 
&  animadverfionem  Curioforum  merentur,  &  nova 
incrementa  Scientiae  nobiliffima?  addent.  Quin 
etiam  nefas  duximus,  tantum  tamque  rarum  thefau- 
rum ,  a  remotifnmo  ,  &  in  quem  vix  ulli  noftrum 
penetrabunt,  orbe,  ad  nos  deveclum ,  in  fuis  locu» 
lis  abditum  negle&umque  turpiter,  vel  in  Palladis 

arce  » 


lis  parte ,  colonia ,  in  ora  Caribseenfi  fitum  eft.  Originera 
vocis  fluvio  cognomini  debet,  qui  in  mare  feptentrionale3 
quod  Americam  alluit,  (vulgo :  Mar  del  Nort)  effunditurft 
Latitudinis  Poli  borealis  gradui  fexto  fubjacet,  Longitu» 
dinis  vero,  a  meridiano  Obf.!i  vatorii  Upfalienfis  7S040^ 
vel  a  Primo  Meridiano,  qui  infulam  Ferro  tranfit,  occiden- 
tem  verfus,  43  gr.  com  dimidio.  Hinc  apparet  locum  hune 
Aequatori  admodum  propinquum  efle,  &  fequali  fere ,  per 
integrum  annum,  dierum  nocliumque  fpatio  gaudere.  Ni- 
hilominus  tamen  temperie  aeris  mitiori  terra  fruitur,  re- 
frigerante  vicino  aequore  immodicum  seftum,  qui  regicmea 
^lias  eidem  coelo  fubje&as  adurere  folet, 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  4S7 


arce,  jacere.  Ceterum,  B.  L.  me  finem  fcias  obti- 
nuiffe  meum,  fi  tam  exlgWR  noftri  ingenii  fcintillulae 
plenam  aliis  Jampada  in  ltadio  tam  ingenti  decur- 
rendo,  accenderint. 

ClaJJls  I. 
QUADRUPEDIA. 

1.  BRADYPUS  (tridattylns )  manibus  tridaftylis, 

cauda  brevi.    Syji.  nat.  4.  p.  34. 
Ai  feu  Ignavus.    Marcgr*  braf.  221.  t.  221.  Pif. 

nat.  321.  t.  321. 
Ai  f.  ignavus  gracilis  americanus.    Seb.  thef.  1. 

P-S?>-  t.^.f.o. 
Ai  f.  Haut  Clufii.    ^f  or.fi.  belg.  t.  74. 
Ignavus  f.  per  antiphrafin  Agilis.    Clnf.  exot.no. 

*•  373-  • 
Ignavus  americanus  major  hirfutus,  pilis  longis 

&  grifeis.    Vincent  catal.  2.  n.  18. 

Ignavus  f.  Haut.    Nieremb.  nat.  163.  £.  163. 

Pigritia  f.  Haut.  Nieremb.  nat.  164.  £.  164. /.  12. 
O/eflr.  !»»£  7.     6.  /,  2. 

Ignavus,    O/erzr.  wz/.  7.  t.  6.  f.  2. 

Hay.    Laet.  amer.  554.  554. 

Unau.    Laet.amer.61S.  t.6i%. 

caput  rninimum,  fubglobofum,  pilis  undique 
teclum ,  facie  vero  pilis  flavis  vcftitum  ,  ex- 
ceptis  folis  naribus.  Dentes  primores  duo, 
fpatio  remoti,  (ac  fi  duo  intermedii  deficerent) 
obtufifiimi,  erefti.  Molares  plures  a  prsceden- 
tibus  fpatio  remoti.  Ocnli  parvi,  pone  pilis 
nigris  notati.  Gnla  fiava.  Nares  prominula?, 
obtufe,  antice  foraminibus  minimis,  teretibus. 
absque  lacuna  interje&a.  AuricnUe  nulla?,  fed 
aurium  foramina  duplici  quafi  meatu  intra 
concham  fe  infinuantia. 

collum  longum. 

Hh  4  BRA- 


488      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


brachia  longiora  quam  femora.  Mnnus  par- 
vae,  undique  veilere  veftitae,  in  nulios  digi- 
tos  fiffae,  unguibus  tribus  parallelis,  compref- 
fis,  fubfalcatis,  fubtus  canaliculatis,  aequai> 
bus,  magnis. 
femora  craffiora,  fed  longe  breviora  quam 
brachia. 

planti  veilere  undique  veftitae,  Calcaneo  pro* 
minulo  incedentes  more  urfi,  terminatae  (fod 
absque  digitis)  unguibus  tribus,  aequalibus, 
compreflis,  falcatis,  fuhtus  canaliculatis ,  acu- 
tis,  manuum  paullo  brevioribus. 

cauda  breviflima ,  fereovata,  undique  veilere 
tecta,  apice  tamen  eminente,  nudiufculo,  acu* 
tiufculo. 

mamj; iE  duae,  pe&orafes. 

magnitudo  Felis  domefticae. 

Habitat  in  America?  calidioris  arboribus. 

Totum  corpus,  urforum  inftar,  pilis  longis  &  afpe» 
riorihus  veftitur,  colore  ex  fufco  feu  grifeo 
&  albo  variante.  Utque  arboribus  hanc  beilio* 
lam  incolam  fummus  rerum  Opifex  datam  vo-» 
luerit,  ita  quoque  longioribus  brachiis,  diva- 
ricatis  femoribus,  unguibusque  aliorum  anima- 
lium  longioribus,  quo,  fciiicet,  expeditior  in 
truncis  arhorum  adfcendendis  effet,  inftruxit^ 
&  ne  ventorum  violentia  laederetur-,  hirfuto  & 
denfo  veliere  texit. 

Cibum  foiia  arborum  fuccofiora  praebent,  ideoque 
raro,  vel  nunquam,  illa  tltim  fentire  perhibetur. 

Jncejfus  animali  tardiflimus  eft.  Ex  arbore  enira 
in  arborem  migratura,  domo  quafi  priftina  re- 
licla,  cum  in  terram  incidit,  diurno  itinere 
paffus  quinquaginta  fimplices  vix  emetitur. 
Unde  etiam  a  peregrinantibus  nomenlgnavi, 
Pigri,  Tardigradi,  &  Bradypodis,  nec  imme- 
rito,  ob  fummam  fegnitiem  obtinuit.  Remo- 

rarn 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  489 


ram  incedenti  faciunt  longiora  multo  femo- 
ribus  brachia,  &  rigidi,  nec  digitis  articu- 
lati,  pedes. 

Sonus  felinei  fere  pulli  iimilis,  aequali  fonorum 
intervallo,  muficorum  more,  La,  Sol,  Fa, 
Mi,  Re,  Ut,  defcendentia  i,  i,  i,  i,  i,  i,  re- 
fert;  quamobrem  Mufices  inventorem  Brady- 
podanoftrum  fuiffe,  Clufius  hariolatur, 

Clajfis  II. 
A    V     E  S. 

2.  FRINGILLA  (jamaicana)  remigibus  re&ricibus- 

que  nigris ,  peclore  viridi  -  caerulefcente. 
Pafler  ca-ruleo  -  fufcus.    Sloan.  Jam.  2.  ^.311. 

t.  257-  f-  3-  Rajifyn-  i«7- 
Locus  aviculae  natalis  Brafilia  eft,  unde  peti- 

tam  Grilli  le&iflima  Thori  Confors  accepit,  & 

cavea  inclufam  diu  aluit. 
m  agnitudo  Ligurini.  Faun.fuec.202' 
rostrum  albicans,  bafi  deorfum  dehifcens, 

apice  utrinque  vix  emarginato. 
alje  omnibus  remigibus  nigricantes. 
cauda  etiam  nigricans,  parum  bifurca. 
pectus  &  Gula  cseruleo - viridis. 
caput  fupra  grifeo -  fufcum,  uti  &  dorfuro,  quod 

pennis  viridibus  interfperfum  eft. 
pedes  albicantes,  tetradaclyli ,  ut  in  congene- 

ribus. 
ABDOmen  albicans, 

Claffis  III. 
AMPHIBIA. 

3.  CECILIA  (tentaculata)  rugis  CXXXV.  vi& 

T.XVII.  Fig.I. 
Pedem  fere  longitudine  aequat,  craffitudine  polli- 
cem,  formam  cylindro  aequalem  a  capite  ad 
caudam  fervans.    Cute  tegitur,  nullis  oronino 
Hh  5  obfi- 


490      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


obfita  fquamis,  fed  j\evi,  &  in  dorfo  pun&nh'* 
paullulum  eminentibus  fparfa,  rugis  ab  urroque 
latere  centum  &  triginta  quinque  inllrudta ,  eo> 
depreffioribus ,  quo  magis  ad  illas  fe  animal  in- 
clinaverit.  Capite  giabro  &  fubrotundo,  raa- 
xiila  fuperiore  longius  prominente,  obtufa,  & 
ab  utraque  parte  narium,  tentaculo,  vel  cirrho, 
adeo  brevi  priedita,  ut  fere  vifura  effugiat» 
Naritim  foramina  minutifTima,  &  quafi  acus 
punfla,  longe  a  fe  invicem  diltant.  Oculi 
etiam,  inftar  pun&orum,  minutiffimi ,  cute 
licet  obducti,  tamen  perlucent.  Dentes ,  ut  kn 
Colubris  innoxiis,  parvuli,  &  in  fbperiori  ta- 
men  maxilla  minores  habentur.  Catida  obtufa, 
&  fere  nulla,  rugisque  crebrioribus ,  ut  in 
Lumbricis,  fripata,  anum  habet  duobus  punctu- 
lis  claufum,  &  extremitati  proximum. 

Sequentia  in  hoc  animali  peculiaria,  nec  rcliquis 
generibus  communia  obfervari  merentur: 

*  Ubi  primum  infpexeris,  anguiliae  adeo  fpeciem 
refert,  ut  inter  pifces  illum  numerari  debere 
facile  crederes.  Quandoquidem  vero  nec  pin- 
nis,  efientiali  illo  pifcium  omnium  characlere* 
nec  branchiarum  apertura  gaudeat,  fed  pulmo- 
ne  &  naribus,  quibus  anhelitum  reddit  ac  per 
vices  recipit,  nemini  non  apparet ,  huc  illum 
referri  non  poffe, 

/3  A  ferpentum  reliquo  agmineomni,  eo  maxi- 
me#diflinguitur,  quod  Cauda  careat,  exili  tan- 
tum  apertuva  ani,  extremitati  corporis  vicina, 
proeditus,  quod  rn  Serpentibus  nunquam  obfer- 
vatum ,  immo  inauditum  plane  eft. 

7  Praeterea  &  Squamis ,  &  abdominalibus  fcutis , 
&  plenis  perfe&isque  annulis,  quales  Amphis- 
beena?,  deftituitur,  corpore  toto  nudo  appa- 
rente. 

<T  Etiam 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  491 


J  Etiam  hoc  illi  peculiare  eft,  quod  valvula 

f.  Labium  oris  fuperius  vaide  promincat  &  obtu- 

fum  fit,  more  pifcium  chondropterygiorum. 
t  Illi  denique  gemina  juxta  apicem  oris  tentacula, 

qualia  limaci  efTe  novimus,  adhserent,  identi- 

dem  in  irto  ordine  inviia. 
Hinc  concludimus,  novum  hoc  effe  genus  Ser- 

pentum,  ita  definiendum : 
Cacilia  eft  genus  Serpentum,  corpore  nudo:  rugis 

lateralibus.   Oris  labio  fuperiori  prominenti ,  ten- 

taculis  duobus,    Cauda  nulla. 
Et  hunc  noftrum  ferpentem  a  nemine  adhuc 

defcriptum  legimus,   immo   ne  nominatum 

quidem. 

4.  AMPHISBiENA  (fuliginofa)  annulis  abdomina- 

libus  CC.  caudalibusXXX,  Muf  Princ.  n.22. 
Qua  formam  quidem  hic  ferpens  illi  plane  fimi- 
]is  elt ,  qui  in  Mufeo  Principis  habetur ,  colore 
licet  ab  iHo  differat;  Caput  enim  flavum  eft, 
Venter  quoque  flavefcentibus  maculis  ubique 
diftinctus;  adeo,  ut  qui  colorem  vellet  pro 
genuino  charactere  agnofcere,  novam  facile 
fpeciem  hanc  Amphisbaenam  faceret.  Verum, 
fiquidem  &  numerus  fegmentorum  annularium, 
&  ani  puncta  08.0 ,  &  denique  linea?  lateralis 
ftrw  cruciatas  ad  amuftim  in  utroque  conve- 
niunt ,  unius  ejusdemque,  ut  reapfe  funt,  fpe- 
ciei  e(fe,  omnino  ftatuendum  eft. 

5.  Quin  &  aliam  ejusdem  fpeciei,  in  Mufeo  Gril- 

Hano  habemus,  albo  capite ,  albisque  in  atro  cor- 
porc  maculis ,  abdomini  maxime  adfperfis,  quo 
ipA>  Hefcriptis  haud  parum  eft  diffimilis;  quan- 
doquidem  autcm  &  reliqua  omnia,  etiam  feg- 
menta  ipfa,  congruunt,  germanam  iis  effe 
tpparet, 

Caput  hujus  Serpentis  reliquo  femper  corpore 

can- 


492      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


candidius  eft,  oculique  femper  tenui  cute  ob- 
ducii,  adeoque  minuti,  ut  perfpici  vix  queant. 

6i  ANGUIS  (Scytale)  fquamis  abdomrnalibus 
CCXXX,  caudalibus  XIII.  Muf.  Prmc.  n.  23. 
Etiam  hax  Scytale,  quoad  formam,  cum  illa  con- 
venit,  quec  in  Mufeo  Principis  defineata  efl, 
longitudine  eadem,  fed  duplicata  craflicie  to- 
tidemquc  fafciis  annularibus,  verum  non  fer- 
rugineis,  fed  atris,  infignis,  Squama  autemt 
ubi  alba?  funt,  in  apicibus  extremis  punftulis 
nigrefcentibus,  ad  dorfum  maxitne,  difper- 
guntur. 

EflTe  autem  cum  ifio  eundem,  liquido  conftat. 
Licet  cnim  fquamre  caput  inter  &  anumjacen- 
tes,  in  hoc  noftro  ducentee  tantum  &  viginii 
quinque  numerentur,  cum  in  Mufei  Principis 
angue  circiter  ducentce  &  quadraginta  haboan- 
tur,  fquamae  tamen  fubcaudales  eaedem  toti- 
demque,  puta  tredecim  funt,  ne  deficiente  qui- 
dem  unica  vel  fuperante. 

7.  In  alio,  nincre  quidem,  at  aequaliter  atro5 

fquamEe  abdominales  ducentce  &  triginta,  cauda- 
les  vero  tredecim  inveniebantur. 

8.  In  alio  itidem  illse  omnino  ducenta  &  tri- 

ginta,  has  vero  tredecim  exiftebant, 
Ut  Amphisbrense,  ita  huic  quoque  oculi  minu- 

tiflimi,  &  vifui  vix  obvii  funt. 
Cauda  vix  digitum  transverfum  longaeft,  &  ad- 
modum  obcufa,  corpore  toto  fesquipedem 
aequante.  Nulla  fafciarum  colore  infignium , 
totum  corpus  ambit,  omnibus  fub  abdomine 
interruptis,  unica  &  prima  illa  excepta*  quae 
caput  cingit. 
Haud  difficuker  hic  anguis,  ob  cylindraceam  fuam 
formamy  a  reliquis  dignofcitur. 

9.  CO- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  493 


9.  COLUBER  (lemnifcatus )  fcutis  abdominalibus 

CCL,  fquamis  caudalibus  XXX Vr.  Amphib, 
Gyllenborg.  n.  6. 
Magnitudo,  color,  omnia  ut  in  Gyllenborgiano, 
fed  fcuta  abdominalia  circiter  ducenta  &  qua- 
draginta  oUo>, 

10.  COLUBER  (cyanevs)  fcutis  abdominalibus 
CXIX,  fquamis  caudalibus  CX. 

.  Anguiculus  Surinamenfis  cyaneus.  Seb.  tbef.  2. 
p.44.  t.43.  f.  2. 

Serpens  ett  bipedalis ,  trunco  fcilicet  pedem 
unum  cum  femifTe  iongo;  Cauda  pedem  dimi- 
dium.  Totum  animalculum  fupra  faturate  cx- 
ruleura  &  immaculatum  eft,  fubtus  vero  pal- 
lide  vTrefcens.  Latera  parum  comprefla,  & 
abdomen  fubtus  maxime  planurrj.  Hinc  verfus 
ventrem  utrinque  angulatum. 

caput  parvum,  ovatum,  te&um  fupra  fquamis 
Jatiufculis,  obtufis.  Narium  foramina  parva. 
Oculi  rufefcentes.  Dentes  minutillimi.  Linea 
ab  oculis  verfus  roftrum  fub  naribus  exarata. 

SQUAMiE  in  dorfo  ovataa,  planae,  leves,  a.d 
latera  rotundiores,  fed  virefcentes. 

cauda  maxime  tenuis,  fquamis  obtufis  &  fere 
hexagonis  te&a. 

scuta  abdominis  centum  &  novendecim, 
fquama  caudales  paria  feu  bis  centum  &  decem 
numerantur. 

Usque  adeo  hic  ferpens  a h jETullj;  cey- 
lonensium,  Amphib.  Gyllenborg.  11.2.  ex- 
terna  facie  adfimilatur,  ut  unum  eundemque 
elfe  facile  crederes.  Etenim  tam  quoad  quan- 
titatem,  quam  angulos,  &  caudam  &  caput, 
eandem  prorfus  formam  fervat,  Nec  color 
illi  multum  abfimilis,  licet  in  noftro  magis 
caeruleus  &  immaculacus  fit,    Quamquam  au- 

tem 


49^      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


riore  toto  immaculato  exalbidoque,  facile 
cognoveris. 

14.  COLUBLR  (Cobella)  fcutis  abdominalibus 
CL,  fquamis  caudalibus  L.  Muf.  Frinc.  n.  28. 
Ampbib.  Gyllenb.  n.  4. 

Quatuor  hujus  fpcciei  Cobellx,  diverfi  fingulae 
coloris,  in  hoc  Mufco  fervintur,  non  difficul- 
ter  .  tamen  a  rcJiquis  dignofcenda,1,  dorfo 
fufco,  geminis  hinc  inde  Jineis  albis  curvis- 
que  fignato. 

Et  quoniam  quam  plurimi  hujus  fpeciei  ferpentes 
in  noftris  mufeis  reperiuntur,  non  immerito 
ftatucris,  frequentiores  illos  maximeque  vulga- 
res  eile,  nec  tamen  adeo  noxios,  cum  magnis 
careant  dentibus. 

Centum  quadraginta  octo  inter  &  centum  quin- 
quaginta  tria  fcuta  abdominalia,  fquamse  vero 
caudales  inter  quadraginta  06I0  &  quinqua- 
ginta  tria  numerantur. 

Cauda  circiter  quintam  partem  longitudinis  ad- 
tingit,  admodum  acuminata. 

Gula  tegitur  fquamis  tribus  duplicatis. 

Hujus  fpeciei  unum  poilidemus,  varietate  fua 
maxime  infignem.  Dorfum  cui,  non  omnino 
fufcum,  fed  casrulefcens ,  paucis  admodum  cha- 
raeleribus  albis  notatum.  Pone  oculos  macula 
quasdam  alba  &  transverfa  cernitur.  Venter 
quidem  ejus  albidior  eft,  fed  cauda  fubterior 
candidifiima,  fafciis  nuilis  interruptis  adfperfa, 
adeo  ut  novam  eiTe  fpeciem  facile  quis  exifti- 
maret,  praecipue  cum  fcuta  gerat  abdoroinalia 
fupra  centum  triginta  oclo,  fquamasque  cauda- 
les  fexaginta  duas.  Attamen  cum  &  hujus  gu- 
la  ternis  fquamis  duplicatis  tegatur,  &  praeterea 
pares  capitis  futuras,  dorfum  modice  carina- 
tum,  fafcias  abdominis  interruptas,  &  cha- 
racteres  quoque  nonnullos  albos  dorfo  in- 

fcriptos 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  497 


fcriptos  retineat,  variam  quidem  illam,  atta- 
men  non  plane  diverfam  ab  hac  fpecie  exifti- 
maverim  ;  maxime  cum  compertum  fit,  t-oti- 
dem  caudalibus  fcuta  accedere,  quot  abdomi- 
nalibus  defunt.  Abdominalia  enim  fcuta  ccn- 
tum  &  triginta  o&o,  caudalibus  fexagiota  duo- 
bus  addita,  eundem  omnino  numerum  confti- 
tuunt ,  quem  vulgaris  noftri  centum  &  quin- 
quaginta  fcuta  quinquagenis  fuis  fquamis  ad- 
jecla,  nimirum  in  utroque  bis  centum. 

*$.  COLUBER  (Aefculapii)  fcutis  abdominalibus 
CXC,  fquamis  caudalibus  XLII. 
Serpentis  iEfculapii  fpecies.    Seb.tbef.2.  pag.xy. 
t.  18-  fi  4. 

caput  brevius,  quam  in  reliquis,  deprefllim, 
fubrotundum.  Nares  minima;;  fafcia  nigra  in- 
ter  oculos.  Os  deftitnitur  dennbus  lethiferis. 
Guhm  quinque  fquamarum  paria  tegunt. 

corpus  tectum  eft  fquamis  ovatis  ,  levibus, 
glabris.  Color  in  tergo  pallidus  ,  fafciis  latis, 
nigris,  plus  quam  viginti,  picrus,  qua;  fafciae 
ftepius  cingunt  totum  corpus.  Squamce  in  doH- 
fo  per  quindecim  ordines  digeftae.  Scuta  ab- 
dominalia  centum  &  nonaginta. 

cauda  fextam  partem  corporis  adtingit,  fubtus 
te£la  fd,uamarum  paribus  quadraginta  duobus 
diftinftifllmis. 

Longituto  totius,  circitef  pedis  unius  cum 
dimidio.    Craffities  digiti. 

16.  CFNCHRIS  (Conftrictor)  fcutis  abdominalibui 
CCXL,  fcutis  caudalibus  LXIV.  vid.  Fig.IIL 

Boiguacu  Pif.  braf  1648. />•  41.  Marcgr,  braf.2$g, 
Pif.  natural.  1658.  p.  277.   Raj.  quadrup,  325. 

Conftrictor.  Kampf,  amcen.  573. 

Serpens  indicus  bubalinus ,  Anacandia  ceylonen- 
fibus.    Raj.  quadrup-  332. 

Tom.  L  I  i  Gi- 


498      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 

Giboya  five  Jaboya.    Laet.  occid.  554. 
Anguis  ftupidus.    Nieremb.  nat.  274. 
Serpens  peregrinus.    Cluf.  exot.  113. 
Serpens  ceylonica  maxima,  Pimberah  di£ta.  Seb. 

thef.i.  p.  97.  f.91.  f.i.  Jn? 
Serpens  oculea  mexicana  femina.    Seb.  thef.  2. 

p.  104.  t.  98.  /.  r.  An? 
Serpens  excellens  ac  fpeciofa  brafilienfis  e  re- 

gione  guaira,  regina  ferpentum  habita.  Seb. 

thef.  2.  p.  105.  t.  99.  /.  2. 
Serpens  americana  arborea,  fingulari  artificio  pi- 

cta,  magni  aeftimata.  Seb.  tbef.  \.  p.  85.  t.  53.  /1. 

corpus  cralfum,  grifeum,  maculis  viginti  qua- 
tuor  dorfalibus  magnis  pallidis;  quarum  ante- 
riores  quinque  utrinque  emarginatse,  pofterio- 
res  transverfales  lateribus  bifidce  fed  albidiores. 
Cauda  etiam  magis  rufefcens;  Latera  ex  grifeo 
&  pallido  pulchre  variegata.  Preeterea  totum 
corpus  punctis  parvis  fufcis  adfperfum. 

caput  te&um  fquamis  minutiifimis,  nec  ut  reli- 
qui  ferpentes  inter  oeulos  laminas  habet  latiu- 
•  fculas.  Narium  regio  valde  prominet,  fubtus 
nigra  areola,  apice  obtufo.  Fafcia  nigra  pone 
oculos.  Labium  fuperius  fquamis  quafi  ferra- 
tum.  Dentes  canini  majores  nulli.  Lingua  car- 
nofa,  parum  bifida,  acuminato- fetacea.  Supra 
oculos  caput  utrinque  in  tuberculum  elevatum. 

squamje  in  toto  corpore  minutiffima?,  ovato- 
rotundatae,  la:ves. 

cauda  vix  o&avam  partem  totius  corporis 
adtingit. 

In  immenfum  adeo  hasc  bellua  excrefcit ,  ut 
orgyias  non  raro  quatuor  &  plures  fuperet. 
Glabra  admodum  eft,  &  majufcula  variegatis- 
que  maculis  tota  pulcherrime  pifta.  Quam- 
obrem  ejus  exuvias,  loco  veftium,  Indi  ami- 

ciun- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  499 


ciuntur,  &  quse,  tam  in  aliis  curioforum, 
quam  in  noftris  quoque  ,  &  Bibliothecae  & 
Horti  Academici,  Mufeis,  non  fine  admira- 
tione  vifuntur.  Carne  ejus  &  feri  Indiarum 
incolee,  &  &  Nigritae  Africani  vefcuntur.  A 
peregrinantibus  mortiferam  nemini  infligere 
plagam  traditur,  quod  cum  noftra  defcriptione 
apprime  congruit ;  quippe  in  qua  illum  majo- 
ribus  deftitui  dentibus  adfirmavimus,  quibus 
lethalia  poflit  inferre  vulnera.  • 

Pifo:  Famelicus  ex  dumetis  profilit,  canda?  fuae 
nitens,  horrende  fe  erigit,  lucTatur  cum  feris 
&  hominibus,  &  fibilat  iratus ,  vel  ex  nrbore 
in  viatorem  defilit,  eumque  validifiimis  cingit 
amplexibus,  ut  etiam  interimat. 

Marcgravius  vidit  integram  capram  deglutifTe. 
Animalia  circumvolvendo  Frangit ,  ofla  com- 
minuit,  tota  faiiva  oblinit  vel  deglutit. 

Kcempf.  amoenit.  573  :  Conftringentes  ita  dicTi, 
quia  nefcio  quo  aftu  quadrupedia  circumdare 
&  dum  moriantur  conftringere,  fuffocata  de- 
mum  degiutire  dicuntur:  an  uros  ctiam,  quod 
Cleyerus  in  epheineridihus  germanicis  retulit,  id 
nunquam  comperi ,  vel  a  fide  dignis  audivi. 
Nugae  funt  fabuiantis  vulgi. 

Nierewh.  nat.274.:  Incolit  faxa  antraque,  &  oc- 
currentibus  animalibus,  ad  fe  traclis  halitu,  vi- 
ciitat.  Cervis  infidiatur,  occultatus  frondibus 
circa  vias,  quo  cervi  folent  transire.  Cum  pro- 
pe  accedit  cervus,  vi  fpiritus  fui  attrahit  ad  fe 
ut  magnes  ferrum,  nequeunte  cervo  evadere 
avidum  os  colubri.  (carent  hoc  imperio  in  ho- 
mines).  Detentum  halitu  cervum  compleftun- 
tur,  circumcomprefijone  exftinguunt,  deinde 
adlambunt,  &  faliva  fua  linentes  prsparant  & 
condiunt  ut  facilius  glutiant,  alioqui  pilorum 
Ii  2  afpe- 


Soo      SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


afperitas  impedimento  effet.  Paullatim  ex- 
fugunt  illum  a  pedibus  usque  ad  caput;  quod 
quidem  propter  cornua  deglutire  ncqueunt, 
fed  donec  putrefcat,  in  ore  defcrunt.  Ifoc 
genus  venationis  his  ftulus  anguibus  indulfit 
natura,  alioqui  nulla  providentia  effet  tantee 
ignaviue.  Tota  oeconomia  &  cenfus  hujus 
anguis  efl  fpiritus. 

i/.  CROTALOPHORUS  (Duriffus)  fcutis  abdomi- 
nalibus  CLXXII,  fcutus  caudalibus  XXI,  pari- 
busque  fquamarum  III. 

Domina  ferpentum.  Nieremb.  nat.  26%.  t.  26%. 
Jonft.  ferp.  26.  t.  7.   Olear.  Muf.  18.  t.  II.  f.  2. 

Serpens  venenofus  maximus  virginianus  cum 
ratulis.    Vincent.  catal.  4.  «.38. 

Vipera  americana  caudifona,  longitudine  IV.  pe- 
des  exaequans,  coloris  leucophau,  hinc  inde  in 
dorfo  fufco  colore  adfperfa,  tintinnabulum  feu 
crepitaculum  in  cau.h  extrema  a  multis  fquamis 
compoiitum,  habens.  Mufpetropol.  p.  454.  n.  36. 

Etiamfi  vipera?  caudifonx1  in  utraque  India  repe- 
riantur,  unius  tamen  ejusdemque  fpeciei  fi ngu- 
las  e(Te,  creditum  haftenus  fuit.  Verum  enim 
vero,  cum  in  dilfertatione  de  Mufeo  Principis 
».24.  aliam  defcripferimus,  alterius  vero  nunc 
examinanda;  peropportuna  occafio  data  fuerit, ' 
pro  certo  habemus,  non  unam  folummodo  fpe- 
ciem,  fed  totum  genus  illas  conflituere.  Ita- 
que  charafter  hujus  ferpentis  genericus  cauda 
erit,  fpecificus  vero  fcuta  abdominis  &  caudae. 
Quocirca  in  hac  noftra  obfervandum  eft ,  fcuta 
non  tantum  fub  cauda  ,  fed  etiam  aliquot  in- 
fuper  fquamarum  paria  illi  adeffe,  qu«  in  altera 
defiderantur.  Nec  dubium  eft ,  quin  .  fi  in 
reiiquas  etiam  inquirendi  anfa  daretur,  plures 
hujus  generis  fpecies  detegi  poflent. 

Lon- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  501 


Longitudine  nofter  quatuor  pedum,  craffitie  bra- 
chii  conftat,  alter  vero  in  Mufeo  Principis  ex- 
preffus,  geminum  tantum  pedem  longus  &  di- 
gito  humano  paullo  craffior  eft. 

color  in  noftro  varius,  ex  albo  &  flavo,  cum 
maculis  nigris,  rhombeis,  in  difco  albis;  ille 
e  contra  totus  albus,  fquamse  omnes  ovatae, 
carinatae,  praefertim  in  dorfo  &  verfus  caput. 

area  inter  oculos  nigricans  ,  cum  linea  lata 
transverfali  alba,  quaj  non  in  altero. 

caput  obtufiffimum  ,  ftruclura  antecedentis , 
dentes  in  fuperiori  maxilla  canini,  intra  faccu- 
lum  reconditi,  fubulati,  reflexi,  digitum  trans- 
vcrfum  longi ,  •utrinque  duo,  quibus  lethalia 
infligit  vulnera. 

abdomf. n  ante  anum  te&um  fcutis  transverfa- 
libus  centum  feptuaginta  &  duobus ,  at  vero 
inter  anum  .&  crepitaculum  fcuta  viginti  & 
unum  ,  &  proxime  ad  haec  fquamas  trium  parium 
caudam  ante  crepitaculum  finiunt. 

cauda  arcla  ,  anguflior,  breviffima,  terminata 
crepitacuio,  non  quinis  conftante  articulis, 
fed  novem,  figura,  ut  in  altera,  depreffa. 

Pleraque  ergo  &  nomina  &  fynonyma ,  qua?  Mu- 
fei  Principis  Crotalophoro  tribuuntur,  etiam 
huic  fpeciei  communia  crunt. 

18.  LACERTA  (Teguixin)  cauda  tereti,  corpore 
duplo  longiore,,  pedibus  pentadaclylis ,  crifta 
nulla,  hypochondriis  plicatis.  Awpbib.  Gyilenb. 
n.  14. 

In  fingulis  haec  prorfus  curn  Gyllenborgiana  con- 
venit. 

19.  LACERTA  (Chamalem)  cauda  tereti  brevi, 
pedibus  pentadactylis,  digitis  duobus  tribusque 
coadunatis.   Muf.  Princ  n.  16. 

Occidentalis  ifte  Indias  Chamadeon,  praeterquam 
quod  obfcurioris  coloris  fit,  &  femora  graci- 
Ii  3  liora, 


502      SURINAMEN5IA  GRILLIANA. 


Jiora,  occiputque  magis  acuminatum,  ut  & 
dorfum  fupra  thoracem  magis  elevatum  habeat, 
orientali  llli  cetera  fimilis  eft. 

Clajfs  IV.  ■ 
P   I   S    C   E  S. 

20.  GYMNOTUS  (Carapo).  Muf.  Princ.  52.  t.  2./.0". 
Ifte  etiam  pifcis  in  Surinamenfibus  colle&aneis, 

fed  eximiae  magnitudinis ,  fervatur,  integros 
tres  pedes  longitudine  fuperans,  palmam  latus, 
ponderis  librarum  decem,  dorfo  admodura 
rotundato  &  pingui ,  totus  anguilla;  inftar 
muco  obductus.    Poutaol  Jndis  di&us. 

Clajfs  V. 
I    N   S   E    C   T  A. 

21.  GRYLLUS  (criflatus)  crifta-  thoracis  quadri- 
flda.   vid.  Fig.  IV. 

Gryllus  ex  JEgypto.    Olear.muf.21.  U2./.5. 

Gryllus  orientalis.   Frifcb.  infect.  9.  p.  3.  /.  1. 

Animal  palmam  transverfam  longum,  teftaceum. 

caput  obtufum,  inflexum,  labio  fuperiore 
emarginato,  inferiore  bipartito,  tentaculis 
utrinque  duobus,  quorum  par  anterius  couftat 
articulis  quinque,  inferius  vero  tribus.  Ma- 
xilla  laterales  valida?,  dentata,  oculi  grifei, 
prominentes.  Antenna  corpore  triplo  brevio- 
res,  filiformes,  viginti  &  feptem  articulis, 
quorum  capiti  propiores,  breviores. 

thorax  compreffus,  tectus  crufta,  pone  dilata- 
ta,  fcabra,  a  tergo  in  criftam  aiTurgens  quadri- 
fidam,  obtufam,  cornpreftam.  Peclus  infra  in- 
ter  fingula  paria  pedum  duobus  foraminibus 
perforatum  &  planiufculum ,  &  inter  pedes  pri- 
mos  caruncula  conica  inftrudlum. 

TIBIA 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  503 


tibije  quatuor  pedum  primorum  teretes,  fub? 
cylindraceae,  una  cum  tibiis,  quse  tamen  ver- 
fus  apicem  fubtus  parum  fpinofae.  Planta  pe- 
dum  conftant  fingulse  tarfo  quadrtiplici ,  de- 
finentes  in  digitum  duplici  ungue  acuto,  in- 
curvo,  apicenigro,  cum  interje&o  cotyledo- 
ne  fubro-undo,  convexo. 

femora  poftremi  paris  magna,  angulata,  lsevia, 
utrinque  albo-  maculata ,  geniculo  craifiufculo. 
Tibia  longae,  teretiufcula;,  pone  fpinis  alter- 
nis,  acutis,  apice  nigris,  armatse,  &  fpin« 
quatuor  tibiam  terminant.  Planta  conftant 
tarfo  quadruplici,  rotundato,  quorum  duo  prse- 
cedentes  integri,  reliqui  vero  duo  biiidi.  Di- 
giti  fimiles  prcecedentibus. 

abdomen  fubcylindraceum ,  feptem  vel  o&o 
incifuris  divifum ,  fingulis  utrinque  foramine 
perforatis.  Cauda  quadrivalvis ,  acuminata, 
valvulis  fuperioribus  brevioribus,  ungulam 
caprinam  referentibus,  inferioribus  vero  paullo 
longioribus  &  acutioribus.  Ala  quatuor,  ab- 
domine  longiores;  quarum  fuperiores  anguftio- 
res,  pallidiores,  nervofae  &  reticulatse,  nervo 
unico  validiore,  adeoque  potius  elytra  dicen- 
dse:  inferiores  vero  alse  oftuplo  lariores,  ma- 
gis  nervofae  &  reticuJatim  venofse,  inftar  um- 
bellae  complicatse;  verfus  marginem  pofterio- 
rem  nigricantes. 

Hsec  fpecies  illa  ipfa  eft,  quse  ex  iEgypto,  terra 
fancta,  Syria  &  reliquis  orientalibus  regionibus 
inftar  nubium  in  Europam,  prsefertim  Poloniam, 
migrant  quibusdam  annis,  omnemque  fpem 
agriculae  uno  alterove  die  vcl  hora  auferunt; 
adeoque  hsec  fpecies  cum  Africa  communis 
eft  Amcricae. 

Ii  4  22.  GRYL- 


504      SURTNAMENSIA  GRILLTANA. 


22.GRYLLUS  (m  antis  gongylodes)  thoracc  lineari 
alarum  longitudinc;  margine  denticulis  ciliato. 

Mantcs.  fohft.  inf.  t.u.  Aldrov.  f.1.2.  6f  M3. 
/.21.    Att.  angl.  n.  301.  />.  2051.  t.20.  /.3. 

Gaayara.   Marcgr.  braf.  24.6. 

Hsec  omnino  fpecies  eft  Grylli,  ftructura  licet  a 
noftris  haud  parura  diffc.at. 

co rp us.  flavum ,  longicudine  digiti. 

caput  obtufe  triangularc.  Frons  flava.  An~ 
tennce  duaj  fetaceai,  anguftiflimae.  Intcr  anten- 
nas  pori  trcs  in  triangulum  pofiti.  Oris  labium 
integrum.  Maxillte  laterales  parvae.  Tenta- 
cula  fufca  fub  ore. 

thorax  longiflimus,  linearis,  parum  convexus, 
margme  auctus  denticulis  minutifiimis  ciliato* 
Antice  apophyfi  fubrotunda  aurtus.  Femora 
primi  paris  fubtriangula  antice  dentata,  longi- 
tudine  vix  thoracis,  ad  thoracis  anticam  par- 
tem  fub  apophyfi  inferta.  Ulnse  longicudine 
fere  femorum,  fed  latiores,  comprefiaj,  parte 
poftica  bifariam  fpinofa?,  ut  etiam  digiti  foli- 
tarii,  mucronati,  poltice  ferrato  -  fpinofi  & 
juxta  apicem  quafi  antenna  articulata  in- 
ftrufti. 

abdomen  oblongum,  latum,  depreffum,  fub 
bafi  femora  fc-cundi  &  tertii  paris  breviflima, 
absque  fpinis.  Fibulce  fubcylindricEe  una  cum 
tibiis  anguftcE,  fpinis  dcftitutae,  apice  meta- 
tarfo  quatuor  pbalangium,  ungue  bifido.  Ala 
quatuor,  quarum  fupcriores  ovales,  latiores, 
reticulatas,  pelluciclce,  flavefcentes .  macula  in 
medio  fulva,  &  cofta  longitudinali  margini  ex- 
teriori  propiori,  una  cum  prsedicfto  margine, 
magis  flavo  &  elato.  Alae  inferiores  ovali- 
oblongas,  membranacece ,  ftriatce,  maculis 
flavis  telieliatce. 

Habe- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA.  505 


Habemus  &  aliam  prsedietae  fimilem,  fed  mino- 
rem  &  magis  fufcam,  alis  abdominis  breviori- 
bus,  nebulofis,  cauda  etatiore,  labio  fuperio- 
re  ovato,  utrinque  denticulato,  inferiore 
fubtus  bicufpidato,  lateribus  connivente,  ob- 
tufo;  quam  pro  prascedentis  puppa  agnofci- 
mus,  cum  thoracis,  capitis,  antennarum  & 
pedum  ftruchira  eadem. 
£3.  ARANtA  ( avicitlaria )  hirfuta ,  thorace  orbi- 
culato  convejo,  centro  transverfim  excava- 
to.   Muf.  Pfinc.  n.60.61, 

Nhandaguacu.    Fif.  braf.  44. 

Binos  hujus  fpcciei  araneos  fervamus,  quorum 
alter  abdomine  thorace  minore,  alter  duplo 
majore  gaudet ,  unde  hunc  feminam ,  illum 
%marem  eile  fufpicamur. 

Utriusque  caudae  gemina  appendix  cylindracea, 
triarticulata,  adhseret,  figno  nullo  in  primori- 
bus  pedibus  obvio ,  unde  fexus  dignofci  queat. 

Singuli  pedum  articulis  fenis  connecluntur.  Ma- 
xillse  oris  fupra  modum  valida?,  unguium  felino- 
rum  fpeciem  referentes,  rubrisque,  ubi  in- 
fiectuntur,  pilis  obfitae,  reliquo  univerfo  cor- 
pore ,  pedibus  quoque,  atris  &  fubobfcuris, 
teclo. 

Ungues  pedum,  ab  auftoribus  variis  defcriptos, 
fludiofe  qutefivimus.  At  vero,  apices  pedurrj 
obtufi  plane  funt,  &  denfo  vellere  tecii,  la- 
tente  in  pilis  parvulo  quodam ,  incurvo  &  fim- 
plici  unguiculo,  anteriores  etiam  pedes  ar- 
mante,  fed  usque  adeo  minuto,  ut,  nifi  ferreo 
ftilo  inveftigetur,  vix  appareat.  Falli  ergo  eos 
oportet,  qui  binos  fingulo  pedi,  &  quidem 
majufculos,  ungues  tribuunt  &  appingunt. 

Pifo  de  illo  refert,  quod  iratus  venenatum  acu- 
leum  cuti  infigat,  unde  tumor  lividus,  multo 
dolore,  fape  ab  Indis  incurabilis. 

Ii  5  24.  SCQ* 


$o6       SURINAMENSIA  GRILLIANA 


24.  SCOLOPENDRA  (morfitans)  plana,  pedifeus 
utrinque  viginti.    Muf.  Princ.  n.  22. 

Scolopendra  magna  peregrina.  Frifcb.  infecl.  11, 
t.  2.  f.j.  Leeuwenhak.  epift.  p.  102.  Olear» 
mttf.il.  t.  IZ.  /.  5.  Aldrov.  inf.  /.7.  c.  6. 

Flava  hsec  eft  &  illi  prorfus  fimilis,  quae  inMufeo 
Principis  habetur,  nifi  quod  minor  fit.  An- 
tenna;  fubulata;,  articulis  viginti. 

A  P  P  E  N  D  T  X. 

4 

Illuftranda;  hiftorise  naturalis  gifltia,  ferpentum 

maxime.  illius  vero  imprimis  fpeciei,  qua?  ab 
Ammodyta  nomen  tulit,  Colubrum  fubjungam  ab 
Ukiftri  &  NobilifT.  Regiae  Cancellaria?  Confiliario, 
Domino  eduardo  carlesonio,  cum  ad 
Porcam  Ottomanicam  munus  legati  Extra^rdi- 
narii  obiret,  captum. 

25.  COLUBER  (Ammodytes)  fcutis  abdominalibus 
CXLII,  fquamis  caudalibus  XXXII.  vid.  Fig.  u* 

Ammodytes.  Raj.  quadrup.2%7.  Jonfl.  ferp.i^. 
t-l-  /•  3- 

Semipedem  nonnihil  longitudine  excedit,  colore 
glauco  &  fere  arenaceo,  linea  latiori  nigrican- 
te,  alternatim  dentata,  &  ab  utroque  latere 
apicibus  nonnullis  pra;dita,  medium  dorfurri 
dividente.  Ut  rem  verbo  complectar:  Qui 
Viperam  vidit  Faun.  fuec.  260.  hujus  quoque 
colorcm  novit.  Eo  tamen  ab  illa  nofter  difcer- 
nitur,  quod  fcuta  habeat  abdominalia  centum 
&  quadraginta  duo,  fquamas  vero  caudales 
duas  &  triginta. 

corpds  praeterea  oblongis,  planis,  obtufis,  & 
per  novendecim  ordines  digeftis  fquamis  te- 
gitur. 

caput   fere  triangulare  eft.    Squamula  inter 
joculos,  nares  roftrumque,  perplurimas,  minu- 

tiffi- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA:  507 


tiffimae:  nulla?  autem  omnino,  ut  reliquis  co- 
Jubri  fpeciebus  fere  omnibus,  laminas  majores. 
Margines  labiorum  ex  albo  &  nigro  variegata?. 
Dentes  in  fuperiori  maxilla  utrinque  duo,  ma- 
jufcuii,  acuti,  &  facculo  fuo  venenati,  pra> 
terea  nullij  in  inferiore  vero  plures  minu- 
tiffimi,  innocui. 
Rojlrum  inftar  coni  ere&um,  duas  lineas  altiim, 
cornu  -  forme,  verum  non  cornea  fed  carnea 
materia  conftans,  retrorfum  ad  caput  mobile, 
fquamulis  minutifrtmis.  Hoc  inter  cornu  & 
oculos,  ab  utroque  capitis  latere  tuberculum 
quoddam  elevatius  cernitur.  Narium  fora- 
mina,  ad  bafin  hujus  roftri  utrinque  jacent. 
Oculi  ambo  fquama  unica  latiori,  loco  pal- 
pebrarum,  teguntur,  occiput  vero  duabus  la- 
minis  diftinftis,  reliquis  paullo  majoribus. 

cauda  perbrevis  eft,  pollicem  transverfum  lon- 
ga,  attenuata. 

Captus  ipfe  hic  ferpens  fuit,  cum  in  capienda 
Lacerta  occuparetur  Faun.  fuec.  1352.  quam 
etiam  ad  primores  usque  pedes  deglutierat,,illa 
licet  magnitudine  hoftem  sequaret. 

In  meridionali  Europge  parte,  Italia,  Illyria,  &c 
etiam  in  Libya  reperitur. 

Obf.  Quae  de  caudaj  hujus  colubri  nimia  duritie 
Auftores  nonnulli  tradiderunt,  nullius  omni- 
no  eft  ponderis:  cum  corpore  quidem  illam 
nonnihil  rigidiorem  reliquo,  nulla  tamen  in- 
figniori  duritie  obcallefcere  noverimus. 

Matthiolus  in  Diofcoridem  p.  950:  In  viperarum 
quoque  genere  ea  nimirum  fera  immanis  recen- 
feri  poteft,  quam  Ammodyten  vocant.  Eft  enim 
fera  ha?c  vipera?  omnino  fimilis,  praeterquam 
quod  capite  fit  ampliore,  &  maxillis  latioribus, 
quodque  ultimo  roftro  fuperiori  parte.  emi- 

nen- 


SURINAMENSIA  GRILLIANA. 


kentiam  quandam  habeat ,  acutac  verrucn?  fimi- 
lem.  Unde  circumforanei ,  qui  ferpentes  eo- 
rumque  veneni  remedia  profitentur,  hanc  fe- 
ram  vulgo  appellant  Afpide  del  corno,  h.  e. 
afpidem  cornutum.  Neque  fane  ineptum  illi 
nomen  indiderunt;  namque  non  minori  cum 
velocitate  interficit,  quarn  Afpis.  Scimus  enim 
quosdam  ab  his  inopinate  demorfos,  trabus 
tantum  horis  morte  occubuiffe.  Proinde  fcite 
libro  XIII,  cap.  25.  de  eo  ita  fcriptum  reliquit 
Aetius :  Amroodytes  magnitudine  quidetn  cu- 
bitalis  eft,  (rnajor  enim  non  pingitur,  neque 
fcribitur,)  colore  vero  arenofus,  per  corpus 
autem  maculis  nigris  infignitus :  caudam  habefc 
praeduram,  fuperne  difciffam.  A  quibusdam, 
vero  Cenchrias,  h.  e.  miliaris,  ob  caudae  inftar 
milii  duritiem,  appellatus  eft.  Latiores  autem, 
maxillas,  quam  vipera  babet,  cumque  in  raul- 
tis  alias  ei  fimilis  fit,  colore  magis  difcerni 
potell:  vipera  enim  fubflava  eft.  Ceterum 
ab  Ammodyta  percuffos  feftina  utplurimum 
mors  fequitur.  Qui  vero  tam  brevi  non  per- 
eunt,  his  fanguis  e  vulnere  manat,  &  vulnus 
intumefcit:  fed  paullo  poft  fanies  effertur,,  fe- 
quiturque  capitis  gravitas,  &  animi  deliquium» 
Qui  vero  optime  difpofiti  funt,  &  robufti,  m 
triduo  intereunt:  quamquam  reperti  funt,qui 
in  feptimum  usque  diem  durarint. 


XVII. 


fab.XVII. 


XVII. 

F  L  0  R  A 

OECONOMICA 

P  R  iE  S  I  D  E 

D.    D.     CAR.  LlNNiEO 
propofita 

AB 

ELIA  ASPELIN 

Smolando. 

Upfalia  1748.    Junii  25. 


Hominem  creationis  ultimum  efle  flnem,  do- 
cet,  prseter  facram  paginam,  fcientia  natu- 
ralis.  Omnia  igitur,  vel  immediate  vel  me- 
diate,  in  utilitatem  tendunt  hominis.  Ei  ad  victum 
cultumque  neceifaria,  tria  fubminifrrant  naturas 
regna;  uno  tamen  non  pofuic  loco  fapientiflimus 
Creator  eaipfa,  quibus  opus  eft  homini,  fed  per 
totum  globum  terraqueum  difperfit:  horum  necefli- 
tate  adactum  fe  fentit  homo,  ad  ea  exquirenda, 
ubicunque  locorum  inveniri  poflint.  Scientia  h.TC 
naturalis  res  creatas  nobis  reddit  notas,  in  tribus 
hifce  natura?  regnis.  Noffe  &adplicare,  duo  func 
praedicata,  quaquaverfum  nos  vertimus,  maxime 
necefTaria;  bomini  ideo,  metoe  inftar,  in  qua  omnia 
horum  regnorum  concurrunt,  curte  erit,  ita  omnia 
etiam  ei  obvia  adtendere,  ut  notitiam  &  indolem 

eorum 


5io  FLORA  OECONOMICA. 


eorum  familiares  fibi  rite  reddat,  ufibus  fuis  recte 
accommodet,  gloriamque  divinam  illuftret.  Eft  igi- 
tur  finis  hujus  fcientite  admiratio  Creatoris  &  uti- 
litas  hominis. 

ObjecU  horum  trium  natura?  regnorum  nihil 
aliud  funt,  quam  mirabilia  Creatoris.  Jucunditate 
eorum  motus ,  Cel.  D.  Prauidem,  cum  plurimis 
aliis  fcientia?  hujus  cultoribus,  fecutus  fui  in  excur- 
fionibus  botanicis,  per  florifcros  campos ,  horis 
{eflivalibus.  Cum  primum  multiplicem  ufum  auri- 
bus  haurirem,  quem  plantae  vkx  praebent  communi, 
fubdolebam,  nullum  adhuc  librum  in  lucem  prodiifte 
publicam,  talia  experimenta  continentem,  excurfio- 
nibus  faltim  accommodatum.  Perfpexi,  quid  quan- 
tumque  utilitatis  ejusmodi  opera  curiofis  oecono- 
mis,  popularibus  meis  patriceque  mese  longc  ca- 
rifiimse  effet  adlatura.  Exiftimavi  igitur,  hoc  etiam 
opus  nec  Philofophiae  Itudiofo  fore  inconveniens, 
curam  in  id  intendens,  ut  audita  lecliaque  collige- 
rem,  &  Tecum,  B.  L. ,  Speciminis  Academici  loco 
communicarem,  fperans  fore,  ut,  licet  opufculum 
hoc  mancum  &  pro  modulo  tantum  ingenii  mei 
perbreve  fit,  eis  faltem  inferviat,  qui  prata  ri- 
d-entia,  oculis  botanicis  perluftrare  cupiunt,  fi  non 
pluribus;  ne  fimus  nlpa?  in  arvis.  In  enumerandis 
hifce  ufibus,  Cel.  D.  Praefidis  methodum,  in  flora 
svecic  a  fufceptam  fecutus  fum,  nec  ultra  eam  ex- 
fpatiatus  vel  ad  plantas  exoticas  vel  noftratium  hor- 
tenfes,  id  tantum  egi,  ut  nomini  ipfe  ufus  quo- 
que  adderetur.  Ea  prsefertim  indicavi  &recenfui, 
quae  veftimentis,  cibis,  domibus  &  utenfilibus  apta 
funt.  Permulta  alia  adneftere  potuifiem ,  nifi  vel 
res  angufta  domi  obicem  pofuiftet,  vel  animus  non 
fuifiet  totum  jam  confcribendi  volumen.  Hofce 
quam  maxime  innocuos  conatus,  B.L. ,  fi  sequi  bo- 
nique  jam  confulueris,  opufculum  hoc,  Summo  fa- 
vente  Numine,  forte,  aliquanto  auclius,  lingua  ex- 
pofitum vernacula,  exfpete.  Vale.  i.Sa- 


FLORA  OECONOMICA.  511 


s.  Salicornia  europaa  falfa  planta,  pecoribus  gra- 
tiflima.  Aceto  praeparata,  in  Anglia,  uti  portula- 
ca,  cum  acetariis  editur.  Raj.  biji.  211.  Souda 
Hifpanorum  vitriariis  infervit.   It.  Got.  269. 

4.  Ligujlrum  vulgare.  Sepibus  bortorum  operique 
topiario  praeftantiorem  vix  habemus  fruticem. 
Prajftat  liguftrum  ex  infula  Oroft,  quarn  ab  ex- 
teris  acceffere  regionibus.  It.  Weft.  192.  Vi- 
num,  baccis  tin&um,  nigrum  evadit;  colorem. 
alias  rubrum  coeruleicentem  e  baccis  eliciunt 
chartularum  luforiarum  confcciores.  Raj. 
hifi.  1603. 

8.  Veronica  officinalis  fuccedaneum  These  vulgi. 

12.  Veronica  Chamadrys,  priori,  Ioco  The#,  pra> 

ftat.    Act.  Berol. 
21*  Pinguicula    vulgaris  fiavedine   crines  tingit, 

gummique  inftar  capillis  contorquendis  infervit. 

Sim.  Paul.  Succus  tumores  &  fifTuras  uberum 

vaccarum  fanat.    Raj.  Lac  compactum  Lappo- 

num  Ctaetmjoik)  hujus  foliis  praeparatur.  Fl. 

Lap.  11.  <f.  ovibus  noxia:  pediculos  deco&um 

fugat.    It.  Got.  238. 
27.  Lycopus  europaus,  exficcatus  &  coclus  cum 

vitriolo,  nigro  inficit  colore. 

29.  Anthoxanthum  odoratum  fuaveolens  odorem 
foeno  gratiffimum  conciliat.  Scheucbz.  gram.  239. 

30.  Valeriana  officinalis.    Radix  fclium  amafia. 

32.  Valeriana  Locufla.  Folia  primo  vere  pro  aceta- 

riis  colliguntur. 
35.  Scboenus  Marifcus  paludes  profundas  &  cefpi- 

tofas  foecundas  reddit.    Folia  demetuntur  in 

Gotlandia,  hisque  domus  teguntur.  Jt.  Got.  230. 

Infulae  natantes  ex  hujus  radicibus  deducuntur. 

Scheuchz.  gram.y-j.    Radices  turfas  feu  cefpi- 

tes  generant.  Ibidem. 
38.  Scirpus  fylvaticus ,  luxuriante  reptatu ,  filvas  fte- 

riles  foecundas  fsepe  reddit. 

39.  Scir- 


Sit  FLORA  OECONOMICA. 


39.  Scirpus  maritimus.  Uti  fequens  lacuum  &  flu> 
viorum  ripis,  ica  hic   maritimis  fertilitatem 

1  adfcrt. 

40.  Scirpus  lacuflris  tuguriis  tegendis  aptilfimus; 
Smolandi  vero  eo  clitellas  farciunt.  Pro  pabulo 
boiim  metitur. 

41.  Scirpus  paluftris  fuum  deliciae.  Kalm.  #06.183. 204. 

42.  Scirpus  cefpitofus  turfas  cefpitofas  plerasque  in  pa- 

ludibus  profundis  efficit.  Fl.  Lnpp.  20.  y.  Diffi- 
cile  putrefcit,  &  in  humum  Tanfit.  Ibidem  S. 
44.  Eriopborum  vaginatum.   Ex  feminum  pappo  pau- 
neres  pulvinaria  conficiunt.    Fl.  Lapp.  22. 

47.  Nardits  Jiricta  invifum  gramen  foenimeflbribus  j 
falcem  enim  fapius  eludit. 

48.  Pbalaris  arundinacea  eximium  pabulum  locis  ripis 
adjacentibus. 

50.  Phleum  pratenfe  pabulum  optimum;  non  tamen 
promifcue. 

52.  Alopecurus  pratenfis.  Vix  datur  gramen  fueci- 
cum ,  quod  mnjori  cum  fruftu  udis  &  fubficcis 
feratur  locis.    It.  Oel.go.  150. 

54.  Cynofurus  paniceus  in  agris  nimis  luxuriat. 

55.  Milium  effufum  fuaveolens  pellit  infecla  &ti- 
neas.    It.  Oel.  60. 

59.  Agroflis  arundinuea  purgat  fiftulas  tabacinas.' 

Fl.  Lapp.  44.    Laetum  pabulum  in  aridis. 
63.  Aira  cefpitofa  locis  fertiliffimis  prajftantirTimum 

pabulum.    Ait.  Stockh.  1742.  p.  30.    Hinc  a 

cuprimontanis  Dalekarliae  maxime  colitur. 
67.  Holcus  lanatus  pabulum  molliflimum. 
70.  Holcus  odoratus  pro  corollis  fuaveolens.  It. 

Weflg.  145.  Pellit  tineas. 
73.  Poa  aquatica  maximum  &  praeftantiflimum  pabu- 

lum  in  aquofis.    It.  IVefig.  44.  160.. 
78.  Poa  triuialis  frequentiflimum  pabulum  in  campis; 

intadum  vero  poft  f.orefcentiam  relinquitur 

a  pecoribus. 

82.  Cyno" 


FLORA  OECONOMICA.  513 

82.  Cynofuras  ccsruleus.    Inde  faltus  tritonum.  It. 

Oel.  66.    Gotl.  235. 
84.  Bromus  fecalinus  abundat  in  agris  fterilibus,  in 

augmentum  frumcnti  pro  pauperibus. 
88-  Bromus  gigantens  aitiffiinurn  &  fertilifiirnum  pa- 

bulum  in  pratis. 

89.  Bromus  pinnatus  pabuium  in  aridis. 

90.  Fejtuca  ilvitans  anferum  &  boum  cibus.  Gra- 
men  m^innas  efculencum  prutenicum.  Lcef. 
Prujf.  108. 

91.  Fefluca  elntior  pabulum  praflans  in  humo  fpon- 
giofa  &  foecunda.    Act.  Stockb.  iixi.p.  62. 

95.  Feflaca  ovina  oves  primario  alir.  It.  Oel.jz. 
Gotl.  256.  284. 

97.  Avena  fatua  agrorum  peftis.  Eradicatur,  accen- 

fis  ftipulis,  poft  mefTem  ,  frequentique  aratione, 
agro  quieto  poft  germinationem.  Dalekarh  in 
cibum  eam  vertunt,  ante  maturitatem  diffe&am. 
Semina  in  horreo  ad  parietes  usque  repunt., 
Inde  Hygrometrum  Johrenii. 

98.  Avena  elatior  pabulum  gratiffimum ,  fertiliffi- 
mum.  Acl.  Stockb.  1747.  p.  60.  Radix  a  fu:- 
bus  praecipue  expetitur. 

99.  Arundo  Pbragmites  maxime  longsvrj;  te&is  li*i* 
]is;  fceni  fuccedaneum,  ftoreisq'ie  hortorum 
apta.  Gypfariis  pro  bafi  infervit.  Fl.fuec.yg. 
Panicula  viridi  tingic  colore.  It.  Wejlg.  93« 

100.  Arundo  Calamagroftis  prsftans  pabulum  in  pa- 
ludibus. 

ior.  Arundo  Epigei'>s  pabulum  praebet  locis  ficcis. 

102.  Arundo  arenana  arenam  volatilero  coercet.  It/ 
Oel.  139.  Gotl.  205. 

103.  Loliuvi  temulentum  temuientiam  &.  fere  csscita- 
tem  inducit.    It.  Gotl.  223.  245. 

J04.  Lolium  perenne,  Angiis  Raygrafs,  preeftans  pa- 

bulum  in  pratis  Angiorum. 
105.  Triticum  reptns.    Radices  in  annonce  caritate 
Tom.  I.  &k  pro 


514  FLORA  OECONOMICA. 


pro  panc  adhibentur:  funt  alias  fuum  deliciae; 

jolia  vero  canum  vomitorium. 
106.  Elymus  arenarius.    Radices  pro  pane,  annona 

urgente,  venduntur.     It.  Go*.  331.  Arenam 

domat  volatilem  in  Belgio. 
112.  Scabiofa  Succifa  floribus  foenifecium  indicat.  It. 

Got.  253.  Folia  viridi- tinctoria.  It.  Oel.97.  ior. 
T14.  Afperula  odorata  fuaveolens  pellit  tineas.  It. 

Oel.  60.  Act.  Stockb.  1742.  p.  27. 

115.  Afperula  tintioria,  fuccedaneum  Rubice  tin&o- 
rum,  rubro  tingit  colore.  lt.  Gotb.  238.  Act. 
Stockh.  1742.  p.  20. 

116.  Galium  verum.  Flores  fuaveolentes  pavimento 
infpergunt  ruricola?.  It.  Oel.  158. 

118.  Galium  boreale.  Radices  rubro- tinftoriae.  Fl. 
Lapp.  60. 

120.  Galium  Aparine,  noxia  planta  in  hortis  pifo 
confitis. 

131.  Cornus  fanguinea.  Oleum  exprefTum  e  baccis, 
pro  lucernis,  in  agro  Tridentino  infervit. 
Mattbiol.  Lignum  durifllmum  tornatoribus  loco 
buxi,  lanionibus  ad  verucula  in  ufu  eft,  carnes 
enim  penetrat.   Raj.  bijl.  1592. 

132.  Cornus  herbacea.  Baccas  pueri  in  cibum  ffepe 
vertunt. 

133.  Evonymus  europaus  eximius  frutex  ad  fepes  vi- 
vas  in  hortis.  Ex  ligno  colos  prseftantiifimos 
tornant  Galli.  Raj.  bifl.  1621.  xFulvis  bacca- 
rum  pediculos  puerorum  necat. 

134.  Trapa  natans.    Nuces  efculent-de  funt. 

135.  Alcbimilla  vulgaris  decofta  pro  fophiilicatione 
ufurpacur. 

138.  Cufcuta  europcea  noxia  lini  agris  &  lupuletis; 
tingit  purpurafcente  colore. 

139.  Potamogeton  natans  aquas  pifcibus  pacatasreddit, 
149.  Myofotis  fcorpioides  /3  ovium  venenum.  Got.  335. 
152.  Litbofpermum  arvenfe  rufticarum  Helfingicarum 

i    pigmentum  cofmeticum,  158- 


FLORA  OECONOMICA.  515 


158.  Echium  vulgare ,  apibus  gratiffimum,  faepe  feri- 
tur  in  horcis. 

161.  Primula  veris  officinalis.  Flores  vinum,  radix 
cerevifiam  fragrr.ncem  efficiunt. 

162.  Primula  farinofa  folum  fubhufnidum  fterileque 
CKalljordJ  inriicat.    It.  Oel.  146. 

163.  Msnyantbes  trifolma,  loco  Humuli,  a  pauperi- 
bus  inUplandia,  adhibetur  in  cerevifiam.  Pa- 
nem  e  radke,  premente  annona  ,  rarius  pr^- 
parant  Boreales.    Fl.  Lap.  80. 

173.  Cenvelvulus  arvmfis ,  planta  agris  noxia. 

284.  Hyofcyamus  niger.    Radices ,  pro  paftinacis  in 

cibum  interdum   alTumtce,  infatuarunt.  vid. 

Exper.  Arcb.  Rofen  Prog. 
185.  Datura  Stramonium  male  notata  planta. 
187.  Verbafcum  nigrum  fepes  ornat. 
289.  Solanum  Dulcamara  fepes  ornat;  tin&oria  eft. 

Ramis  ad  vincula  cantharorum  utuntur  eorum 

confe&ores. 

190.  Hedera  Helix  in  hortis  ad  opera  topiaria  &  am- 
bulacra  tecla  idonea  eft.  Lignum  radicis  futo- 
ribus  ad  cultellos  lesvigandos,  cum  ad  cotem 
acuendo  afperiores  facti  funt,  utile  eft.  Raj. 
fyn.  459. 

191.  Lonkera  Periclymenum  pulcher  frutex  in  hortis 
ad  ambulacra  tefta.  It.  Weft.  13  r.  201. 

192.  Lonicera  Xybfleum  ad  fepes  vivas  in  hortis  ari- 
dis  idonea.  Rami  fiftulis  tabacinis  confkien- 
dis  inferviunt.  Lignum  duriffimum  inter  omnes 
arbores  fuecanas,  aptiiiimum  dentibus  texto- 
rum  &  pratorum  pedtinum. 

193.  Rhamnus  catbarticus  fepes  pulcherrimas ,  altas 
&  virides  conftituit.  Cortex  luteo  -  purpura- 
fcente  tingit  colore.  It.  Oel.  58.  Got.  1 75.  209. 
Succus  viridis,  pi&oribus  inferviens,  e  baccis 
exprinucur. 

194.  Rhamnus  Frangula.    Carbonibm  ad  pulverem 

Kk  2  pyri- 


$16  FLORA  OECONOMICA. 


pyrium  utimur.  It.  Go£.  319.  Bacca  viridi  tin- 
gunt  colore.  It.  Oel.  31.  Cortex  vero  luteo. 
Got.  175.  Smolandi  ad  vincula  cantharorum 
hunc  feligunt;  aucupes  hoc  ipfo  retia  fua  viridi 
tingunt  colore. 

195.  Ribes  Uva  crifpa  fepes  humiles  &  tonfiles  in 
hortis  conftituit.  Bacca  tam  crudae  eduntur, 
quam  in  vitreis  vafis  aflfervatae;  immaturse  le&ae 
in  robern  adhibentur;  hic  prceterea  fructui 
variis  modis  in  cibum  tranfit. 

196.  Ribes  nigrum.  Sepes  minus  commodae  ex  hoc 
interdum  conficiuntur.  Baccte  quibusdam  in 
deliciis  funt.  Dyfenterise  febrili  boum  primaria 
medicina  fuit.  Sauv. 

197.  Ribes  rubrum.  Frequentiffimus  frutex  ad  fepes 
humiles  in  hortis.  Baccce  in  robe  &  menfis  fe- 
cundis  expetitae. 

198.  Ribes  alpinum.  Fructus  minus  expetitus,  cum 
fere  fatuus:  Frutex  ad  fepes  in  hortis  ufurpa- 
tur.  Lignam  durum  &  tenax  dentibus  pettinum 
pratorum  aptum. 

200.  Afclepias  Vincetoxicum.  Planta,  gelu  tacl:a, 
editur  ab  equis.    Pappus  pro  fomite.  Alp. 

208.  Cbenopodium  Bonus  Henricus.  Turiones  more 
Afparagi  prfepararjtur  &  eduntur  ab  Anglis. 
Raj.  fyn.  i$6. 

219.  Ulmus  campeflris.  Folia  ovibus  &  bobus  pabu- 
]um  pra?itant.  Lignum  primarias  nobis  prrebet 
carinas  navium;  inde  Anglorura  Magnatibus 
ciftas  fepulcrales  pretiofiflimas  fuppeditat,  quod 
fero  corrumpitur.  Ufurpatur  etiam  ad  fabri- 
cas  ligneas,  quibus  lintea  complanantur,  cum  & 
glabrum  &  durutr.  fit.  Lignum  pulchre  varie- 
gatum,  feligitur  ad  ciltas  pulchriores  loco  olea?. 
Cumque  valde  tenax,  ad  axes,  rotas  molendi- 
narias  prelaque  adhibetur.  Ad  ambulacra  gra- 
tiffima  arbor,  ob  jucundam  &  viridem  comam. 

Nihii 


FLORA  OECONOMICA.  51- 

Nihil  damni  fentit  fertilitas  graminum  ex  hujus 
plantatione.    It.  JFefig.  66. 
220.  Eryngium  maritimum.     Radices  pro  afparago 
eduntur. 

223.  Daucus  Carota.  Radix,  in  hortis  culta,  in  cibo 
frequens. 

227.  Selinumpaluftre.  Radix  mafticatorium  Lapponum. 
231.  Heracleum  Spbondylium.    Ruftici  in  Sibiria  fpi* 

ritum    ardentem    ex  hoc  deftillant.  Gmel. 

Sibir.  I.  p.  14. 
233.  Angelica  Arcbangelica.  Lappones  caules  crudos 

decorticatos  in  deliciis  babent.  Fl.  Lapp.  101. 

237.  Oenanthe  crocata.  Radix  homini  venenatiffima. 
Boerb. 

238.  Phellandrium  aquaticum  equis  paraplegiam  efficit. 
It.  Wejig.afi. 

239.  Cicuta  virofa  bobus  lethalis  eft.  Fl.  Lapp.  103. 
It.  IFefig.gS. 

240.  Aethufa  Cynapium  hominibus  &  anferibus  noxia. 
It.  Got.  165. 

242.  Scandix  Cerefolium  in  cibariis  recepta,  in  hor- 
tis  feritur. 

243.  Cbcerophyllum  filvejlre  luteo  tingit  colore.  It. 
Wefig.  3.  viridi  etiam.  Att.  Stockh.  1742.  />.  27. 

245.  Carum  Carvi  in  pane,  pulte  fpirituque  frumenti 
pro  condimento  adhibetur,  copiofeque  Londini 
Gothorum  feritur.   Act.  Stockb.  1744.  p.  233. 

247.  JEgopodium  Podagraria  vere  pro  olere  colligitur. 

248.  Apium  graveolens.  Radix,  in  hortis  culta,  fre- 
quens  pro  olere. 

250.  Sambucus  nigra  in  Scania  juxta  domus  feritur, 
hominibus  tamen  noxia  umbra.  Baccce  licet 
vulgo  fudoriferae  fint;  gallinis  tamen  lethales. 
Barth.  cent.  4.  p.  248.  Lignum  durum  &  flavum 
a  tornatoribus  loco  buxi  feligitur. 

251.  Samb.  Ebulus.  Bacca  violaceo  -  tin&orias.  It. 
Oel.  31. 

Kk  3  252. 


5i8  FLORA  OKCONOMICA. 


352.  Parnaffa  paluflris.  Flores  fcenifecium  indicant. 
25?  Drofera  rotundifolia  ovibus  noxia.  Bartb.act.4. 

p.  162.  Gothoburgi  imponitur  filtro,  ut  lac  a 

boletis  depravatum  emendetur. 

263.  AlHum  urfinuw  lac  boum  odore  &  fapore  inflcit 
in  Gotlandia.  It.  Gotl  169.  In  lupuletis  plan- 
tas;  in  hortis  talpas;  in  domo  mures  arcere 
fertur.    Fl.  fuec.  p.  93. 

264.  All.  Scboenoprafum  lac  odore  &  fapore  inficit. 
It.  Oel.gi.  In  hortis  colitur  in  condimentum 
coctorum  pifcium,  &  pullorum  meleagridum 
cibum. 

265.  All.  oleraceum  vere  pro  olere  colligitur. 

266.  All.  Scorodoprafum  itidem  lac  &  butyrum  in- 
ficit  in  Gotlandia  &  Oelandia,  ubi  inter  olera 
coquenda  etiam  ufurpatur. 

268.  Antbericum  off.fragum  ovibus  noxium  cenfetur, 

gramenque  offifragum   audit.     Barth.   act.  2. 

p.  126.  232.   Fl.  Lapp.136. 
270.  Ornitbogalum  luteum,  in  annonae  caritate,  pro 

pane  venditur. 
272.  Afparagus  officinalis.    Turiones  altiles  ab  hortu- 

lanis  ftudiofe  excoluntur  in  golae  irritamentum. 
274.  Convallaria  Polygonatum.  Radix ,  urgente  anno- 

na,  pro  pane  infervit.   Menand.  Satagund.  31. 
277.  Acorus  Calamus.  Radices  fpiritui  frumenti  im- 

ponunt  nofirates. 
279.  Juncus  effuftis  corbibus  &  naffis  aptus;  ex 

medulla  eliychnia  candelss  confkiuntur.  It. 

Wefig.  184.    Medullam  fpongiofam  thecis  pro 

ornatu  adglutinant  noftrates. 
287.  Junc.  pilofus  ovibus  noxius  cenfetur  a  rufticis 

Smolandias. 

290.  Berberis  vulgaris.  Bacca  pro  acetariis  colligun- 
tur.  Cortex  lixivio  maceratus  flavo  tingit  co- 
lore.  Raj.  hift.  16*05.  Succus  loco  citreorum 
ad  potum  Puntfum  ufurpatur.  Ankarcrona. 

Hor- 


FLORA  OECONOMICA. 


5!9 


Hortis  fepes  tonfiles  &  prseftantes  fubminiftrat; 
durus  certe  eft  frutex. 

295.  Rnmex  Acetofa.  Lapponura  lac  acetofatum  ex 
foliis  prsparatur.  FL  Lapp.1^0.  In  hortis  co- 
litur  pro  embammatibus.  E  feminibus ,  in  an- 
nonae  caritate,  panes,  nimis  tamen  adftringen- 
tes,  praeparari  folent.  Radix  ficcata  pulchre 
tingit  rubro  colore.  Rvland. 

296.  Rumex  Acetofella  agris  rnolefta  planta. 

298.  Triglochin  paluftre  bobus  pabulum  gratiflimum 
falfo  fapore.  Ati.  Stockh.  1742.  p.  147. 

303.  Acer  platanoides  pulchra  arbor  ad  ambulacra  & 
fepes  vivas.  Vere  fauciata  aquam  ftillat,  ex 
qua  faccharum  prsparari  poteft.  Lignum  al- 
bum,  leve  &  Iseve  ufurpari  folet  ad  manubria 
bombardarum  &  inftrumenta  opificum ;  torna- 
tores  etiam  varie  varia  inde  elaborant  vafa, 
eaque  pulcherrima  &  fubpellucida.  Radicis  ma- 
terie,  quoe  crifpa  eft,  ad  cochlearia  exfculpenda 
ruftici  utuntur  noftri. 

304.  Epilohhnn  angujiifolium.  Pappum  feminum  loco 
bombycis  nuper  fubftituit  Weftbeck.  Radix 
fub  terra  craflfos  &  copiofiflimos  exferit  tu- 
riones. 

309.  Erica  vulgaris  campos  fteriles  operit,  prata 


copiofiiTime  fuppeditat;  hac  vero  abundante, 
mel  rufefcit.  It.  Qel.  124.  E  pratis  ftepe  expel- 
litur,  fi  muniatur  fepe  intafta.  It.  Oel.  94.  Hac 
cibum  coquunt  filvis  deftituti  occidentales 
noftri.  It.  Weftg.iSy.  In  hortis  copiofe  de- 
fofia  aquam  transrnittit.  In  Smolandia  ovibus 
&  capris  fubfternitnr,  &  ad  magnam  collocatur 
copiam  in  areis  ftabulorum  pecorum,  ut  ficcio- 
res  cvadant;  indequc  fimeta  multum  capiunt 
augmenti.  Loco  humuli  cerevifne  imponitur 
m  Anglia.  Plot.  Staff.  379.  Scoti  montani  ex 


Apibus  gratiflima  mel 


Kk  4 


erica 


52d  FLORA  OFCONOMICA. 


erica  compafta,  radicibus  deorfum  verfis,  mol- 

liuimos  paranr.  letios. 

311.  Dapbne  Mczereitm  pulcberrimus  frutex ,  pnmo 
vere  florens,  nive  adhuc  remanente.  Baccis 
lupi  &  vulpes  occiduntur. 

312.  Vacciniwn  uliginofum  loca  macerrima  indicat. 
It.  Weftg.  131.  Baccte  a  pueris  &  meleagridi- 
bus  expetuntur,  fed  temulentiam  faspe  inducunt. 

313.  Vaccinium  Myrtillus.  Baccae  recentes  fapidae; 
exficcatae  in  jufculis,  pro  robe  quoque  ufurpan- 
tur:  tingunt  alias  purpureo  &  rubro  colore. 

414.  Vacc.  Vitis  idaa.  Baccce  acidae;  recentes  vero 
conditae  in  robe  expetuntur.  Capatialmas 
Lapponum  ex  baccis  conficitur.   Fl.Lapp.  145. 

315.  Vacc.  Oxycoccus.  Racca  ncidiflimae  vix  elculen~  v, 
nifi  exprimantur  in  fuccum  ,  qui  tamen,  copiofo 
faccharo  prseparatus,  palato  arridet.  Baccis  in 
coctione  alba  argentifabri  utuniur.  Fl.  Lapp.i^. 

318-  Polygonum  ampbibium,  Radix  in  hortis  maxime 
reptatrix. 

320.  Polyg.  Hydropiper  planta  corrofiva,  acerrima^ 
cofmetica,  luteo  etiam  tinctoria. 

323.  Polyg.  Convolvulus  agris  noxia  planta ;  femina 
vero  efculenta  hominibus  &  avibus. 

324.  Polyg.  Fagopyritm  in  agris  Scani?e  campeftris, 
eisque  fterililTimis  copiofe  feritur ,  ^immo  cum 
lucro;  pulti  vero  prajcipue  facrata  videtur. 
Planta  viridis,  vix  autem  ficca  a  pecoribus  edi- 
tur.  Cortices  feminum  inter  tectahybernaculorum 
collocant  Belgce.    Act.  Stockb.  1744.  p.  119. 

339.  Arbutus  Uva  urfi  loca  fiibulofa  ficciftima  tegit. 
Planta  coriaria  inter  noftrates  primaria;  cano 
nigroque  tincloria.  Act.  Stockb.  1742.  p.  28.  It. 
Wefig.  1 10.  Folia,  tabaco  mixta,  fumo  hauriun- 
tur.  Acl.  Stockb.  1743.  p.  292.  Bacca  infipidfe 
vix  efculenta?. 

340.  Arb.  alpina.  Bacca  atrae  &  fubfatu»,  Lapponibus 
tamen  interdumpro  cibofunt.  341. 


FLORA  OECONOMICA.  521 


341.  Ledum  paluflre,  graveolens  fruticulus,  pediculos 
pecorum  necat.  Oleum  deftillatum  cum  betu- 
lino  coria  Ruflbrum  diftinguit.  Pro  humulo  a 
pauperibus  in  cerevifia  conticienda  adhibetur; 
fed  cephalalgiam  inducit. 

349.  Scle^pnthus  perennis  coccum  tinctorium  poloni» 
cum  praebet.  A£t.  Upf.  1742. 

364.  Lychnis  Vifcaria.  Caulis  articuli  vifcidi  infe£U 
adglutinant. 

369.  Alfine  media  pullis  gallinaceis  &  pafleribus  grata. 
377.  Spergula  arvenfis  in  agris  macris  nimis  luxurians, 

It.  Weflg.56.  annona  premente,  panem  egenis 

fuppetit.    Fl.  Lapp.  190. 
383.  Agroflemma  Githago  agros  ornat.    Semina  fru- 

mento  mixta  panes  intrant. 
385.  Oxalis  Acetofella.    Folia  in  acetariis  interdum 

recipiuntur;  Folia  etiam  conniventia  humidara 

tempeftatem  fignificant. 
388.  Sedum  rupeflre ,  Belgis  Tripmadame,  oleraceum. 

395.  Sempervivam  tedcorum  a  Smolandis  in  tedtis  feri- 
tur,  ut  humus  adfigatur. 

396.  Prunus  Pachis  arbor  florens  fpeciofiflima  & 
fragrantiflima  eft.  Bacca  ingratee,  quibusdam 
tamen  efculenta?.  Surculi  ob  flexilitatem  ad 
manubria  flagellorum  in  ufu  funt.  Rami  non 
excorticati  ad  manubria  fiftularum  tabacinarum 
ufurpantur.  Lignum  leve  &  flexile  ad  manubria 
bombardarum  idoneum. 

397.  Prun.fpinofa  frutex  ad  fepesvalde  fpinofus;  ni- 
mium  vero  repit.  Bacca  vino  inditae  idem  fra- 
grantiflimum  &  fapidiflimum  efficiunt.  Lignum 
durum,  tenax  dentibus  pectinum  pratorum  utile. 

398.  Cratagus  Aria.  Bacca  efculentce  &  flatulenta?; 
ficcatse  autem  panem  annona?  prsebent  caritati, 
ex  iis  cerevifia  &  fpiritus  deftillari  poteft.  Ligni 
materies  duriflima,  tenaciflima  &  glaberrima  eft, 

Kk  5  ideo- 


522  FLORA  OECONOMICA. 


i r]nr nue  idonea  ad  axes,rotas  &!fcipiorjes,  nnde 
fabri  lignarii  hanc  maxime  expetunt. 

399.  Crdiagus  Oxyacantba  frutcx  ad  fepes  vivas  pra> 
ftantifiinnis,  cum  fpinofus,  rigidus,  non  reptans, 
tonfilis  fit;  in  campeftribus  etiam  pra?  rctiquis. 
luxuriat.  Ligni  materia  tenaciflima  ^durilTima 
nd  rotas  molendinarias  maxime  expetlta. 

400.  Sorbus  aucuparia.  Bacca  laqueariis,  in  irrita- 
mentum  pafferum,  affiguntur;  gallinis  etiam  in 
cibo  funt.  E  baccis  deftillatur  fpiritus;  fed 
parce.  Folia  pecora  edunt.  Cortex  exficcatus 
&  cornminutus  pro  pabulo  pecoribus  &  equis 
porrigitur  in  Norlandia.  Ligni  materies  menfis 
conficiendis  infervit,  cum  folida  tenaxque  fit: 
radiis  rotarum,  temonibus,  manubriis  fiftularum 
tabacinarum  aptiflima.  Nodofos  fuos  baculos 
ex  hac  arbore,  arte  prasparant  ruftici,  dum  ad- 
buc  crefcifo 

401.  Pyrus  communis  filveftris  fpinofa  efl  mater  om- 
nium  fativarum.  Pra?ftat  plantata  infitioni  &  in- 
oculationi  inftituendse  fuavioribus  varietatibus. 
Lignum  inftrumentis  opilicum  conficiendis  valde 
idoneum,  unde  a  tornatoribus  quoque  expetitur, 
cum  laeve,  comnactum  &  vitreuro  fcrme  fit. 

402.  Pyr.  Malus.  Fuiclus  acidus  cum  lacte  &  aqua 
coftus  rufticis  in  cibum  &  potum  tranfit.  Cor- 
tex  luteo  -  tinclorius.  Act.  Stockb.  1742.  p.26. 
Infitionis  ergo  in  hortis  plantatur ,  cum  talpae 
radices  non  deftruant.  Proxime  poft  cratasgum 
(399. J  durities  hujus  ligni  ad  rotas  molendi* 
narias  aptiflima  eft. 

404.  Spiraa  Filipendula.  Radix  tuberofa,  fuibus  in 
deliciis  eft;  eara  igitur  eradicando,  prata  de- 
pravant. 

405.  Spir.  Ulmaria  loca  paludofa  &  frigida  indicat. 
It.  Oel.  91.  Sub  feriis  rufticorum  pavimento 
infternitur,  ut  aereru  purificet  gratumque  ex- 
citet  odorem.    .  406". 


FLORA  OECONOMICA. 


52S 


406.  Rofa  canina  florens  pulcherrima  in  fepibus, 
aculeisque  pra?ftantiflima  habetur.  Eft  forte 
pra?fidium  multis  plantis  annuis,  ejus  fub  umbra 
tuto  fruclificantibus,  qua?  alias  certe  effent  pe- 
ritura?.  Bacca  exacinata?  coquuntur  in  jufculis 
palaco  gratis;  inquPmenfas  fecundas  hon  inepte 
condiuntur.  Galla  funt  Bedeguar  officinis  dicia?, 
propria  infecla  foventes. 

408.  Rubus  idaas.  Bacca  fapidiflima?  variis  modis 
condiuntur,  vinumque  dant  gratum.  Cattles, 
qui  femel  floruere,  proxirae  fubfequente  hieme 
pereunt. 

409.  Rub.fruticofus  fepibus  vivis  implicandispraeftans. 

410.  Rub.  cafms  agris,  praefertim  in  Roslagia,  mo- 
leftus,  nimis  reptando.  Bacca  vinum  fuavifli- 
mum  reddunt:  cruda?  etiam,  vel  condita?  pa- 
lato  arrident. 

411.  Rub.  faxatilis  in  fterilibus  pratis  repens.  Bacca 
a  pueris  pra?fertim  leguntur. 

412.  Rub.  arltiats.  Bacca  pra?ftantiflima?,  fapidiftima? 
&  fragrantiflima?  funt  inrer  omnes  Europa?os 
fru&us;  hinc  non  tantum  cruda?,  fed  conditae 
etiam  in  deliciis  funt :  vino  infuper  infuf#Mdem 
fuaviflimum  reddunt.  In  hortis  facilis  eft  plan- 
tatu ,  nive  autem  tegendus,  aeftateque  arbufcu- 
lis  fepiendus,  ut  umbram  obtineat. 

413.  Rub.  Cbamamoras  loca  turfofa,  paludofa,  fteri- 
liflima  &  frigidiflima  occupat.  Bacca  cruda?  efcu- 
lenta?  funt ;  condita?  vero  in  robe  ufurpantur. 

414.  Fragaria  vefca.  Bacca  cruda?  cum  faccharo,  lacle 
vel  vino  mixta?  in  deliciis  funt ;  [noftratibus  fre- 
quentiflima?. 

415.  Potentilla  Anfmna  variat'  foliis  luteis  &  albis 
ratione  foli.  Prata  fterilia  eflkit. 

4.16.  Potent.  frnticofa.  E  fruticulo  fcopas  parant 
Oelandi.  In  hortis  pulcherrimus  fepibus  area- 
rum  minimis;  tota  enim  a?ftate  floret. 

421. 


524  FLORA  OECONOMrCA. 

421.  Toriventilla  eretta.  Radix,  in  infulis  Farocnfibus, 
coriuria,  &  pro  fuum  alimento  colligitur.  Buth. 
att.  1671.  p.49.  A  Lapponibus  ad  pigmeritum 
corii  mafricata  radix  recipitur.  Fl.  Lapp.  1 13. 

423.  Cexon.urbanum.  Radix  cerevifias  addita,  eandem 
Caryophylli  odore  inqfinat,  &  ab  acefcentia 
praefjrvare  fertur. 

426.  Nympbaa  lutea.  Folia  aquam  reddunt  pacatam. 
Pifces  fovcre  creditur;  E  radicibus  autem  & 
foliis  (lies  pinguefcunt.  Pellir.  gryllos  domefticos 
fumo  vel  efca. 

431.  Actaa  fpicata  bufones  adlicit.  Baccas  noxias 
habet. 

432.  Tilia  europaa  ambulacris  &  fepibus  prxftans; 
foliis ,  floribus  fuaveolentibus ,  umbraque  grata : 
pratis  favct,  facileque  tondetur.  Cortex  aqua 
maceratus  idoneus  funibus  naflisque  conficien- 
dis.  Carbones  pluris  faciunt  piflores,  ad  prae- 
]udia  figurarum  aptos;  in  pulverepyrio  hi  etiam 
magni  habentur.  Raj.  Ligni  materies  mollis, 
levis,  glabra,  facilis  feftu;  hinc  a  fculptoribus 
fimulacrorum  ad  fimulacra;  a  futoribus  ad  cal- 
cq^ia  Hgnea,  menfas,  quibus  coria  fecantur, 
cum  cultri  aciem  non  retundat,  expetitur.  Ob 
levitatem  capifteriis  feu  ventilabris  fabricandis 
infennt:  porofa  autem  eft,  adeoque  ad  vafa, 
liquores  adfervatura,  pa?ne  inepta. 

439.  Refeda  Luteola  luteo  -  tincr.oria.  Act.  Stockb. 
1742.  p.  25.  Pretium  colligi  poteft  ex  It. 
Wefig.  110.  A  'tin&orihus  colitur.  Ibid.  127. 
Spica  ad  folem  nutans  indicat,  etiam  nubilo 
c3b1o,  die  no&eque  horam. 

441.  Aconitum  Lycoctbonum.  Radix  lupos,  aqua  au- 
tem  cocta  pediculos  pecorum  occidit. 

442.  Aconitum  Napellus  omnia  omnino  pecora  necat; 
(Vix  vero  equum ;)  hinc  eradicanda  eft.  A£t. 
Stockb.  1745.  p.zij. 

444. 


FLOIlA  OECONQMICA. 


525 


444.  Stratiotes  Aloides  vermes  &  infecla  aquatica  alit, 
hinc  Zoologis  grata.  Ob  fpinas  fcenimeiforibus, 
nudis  incedentibus  pedibus,  invifa. 

450.  Anemone  nemorofa  bobus  heematuriam  fjepe  effi- 
cere  fertur. 

458.  Ranunculus  Flammula  acris  eft,  a  pecoribus  & 

jumentis  intactus  relinquitur. 
460.  Ranimc.  Ficaria  vere  pro  olere  coliigitur.  In 

hortis  nimis  luxuriat  reliquas  pellendo  plantas. 
466.  Ranunc.  acris  a  bobusintaftusrelinquitur:  difflo- 

rens  foenifecii  tempus  fignificat. 

472.  Ranunc.  aquatilis ,  grata  anguillis  planta,  foffas 
replet. 

473.  Caltba  palujlris.  A  bobus  plantam  intaclam  vi- 
dimus^  hinc  falfo  fertur  reddere  butyrum  lu- 
teum.  Flores  nondum  explicati,  more  Cappa- 
ridum  praeparati,  capparidum  fuccedanum  qui- 
busdam  evadunt. 

476.  Teucrium  Scordium  graveolens  lac  alliaceo  infi- 
cit  odore.    It.  Got.  292. 

477.  Tbymus  Serpillum.    Flores  apibus  gratiflimi.  . 

480.  Origanum  vulgare  lanas  rubro  vel  purpurafcente 
tingit  colore.    It.  Oel.  97.  98. 101. 

481.  Mentba  arvenjis  copiofe  comefta  lac  coagulari 
non  admittere  fertur:  prata  efficit  fterilia. 

483.  Glecboma  bederacea  prata  etiam  macerat. 

484.  Ballota  nigra  bobus  medicina  efh  It.  Got.  209. 
486.  Nepeta  Cataria  felibus  grata  eft. 

489.  Stacbys  fdvatica  bufonibus  gratam  prsebet 
umbram. 

490.  Stacb.palujiris.  Radix  carnofa  fuibus  gratifiima. 
501.  Antirrbinum  Linaria  graveolens  uiurpatnr  ad 

abigendas  mufcas  e  domo. 
503.  Rbinanthus  Crifta  galli.  Capfulce  femina  quatien- 

tes  fosnifecium  indicant.    It.  Got.  238. 
505.  Pedicuiaris  paluftris  loca  paludofa  frigidaque 

fignificat.    It.  Weflg.  4. 

5ii- 


526  FLORA  OECONOMICA. 


511.  Melampyrum  arvenfe  ob  frequentiam  in  Suecia 
auftrali  agricolis  invifa  planta,  prscipue  cum 
farinam  frumenti  nigricantem  reddat. 

513.  Melamp.  pratenfe  bobus  gratiflimum,  inde  lac  & 
butyrum  pinguillimum  &  eximie  flavefcens 
evadit.    Fl.  Lapp.  240. 

519.  Orohanche  major ,  Skjerf-fro,  cod.  Frid.  Suec. 
tit.  adil.S-4-  exterorum  agris  invifa,  nobis  vix 
metuenda. 

522.  Linnaa  borealis  loco  These  commendanda. 

523.  Draba  vema  in  Smolandia  tempus  fecale  ferendi 
florefcentia  indicat.  Racemus  nutans  inftan- 
tes  irabres  aut  prementem  no&em  portendit. 
Hort.  cliff.  333. 

530.  Thlafpi  arvenfe  nimia  copia  agris  fecpe  molefta 
eft.   It.  Oel.  47.  156. 

531.  Tblafpi  campe/he  campos  argillofos  indicat. 
533.  Lepidium  latifolium  ad  gulte  irritamentum  colitur. 
537.  Cochlearia  officinalis  pro  olere  vernali  &  medi- 

cina  feritur. 

540.  Cochl.  Armoracia.  Radix  culta,  cruda  vel  cocla, 
pifcibus  vel  carnibus  addita,  comeditur. 

541.  Myagrwn  fativum  lini  agris  moleftiflimura.  A 
Gerroanis  feritur,  pro  oleo  expreflb. 

543.  Ifatis  tintloria  cseruleo  -  tin&oria.  It.  Wefig.no. 
Oel.  144.  Culturam  vide  Weflg.  127.  prreparatio- 
nem  Weftg.  128. 

546.  Braffica  campeftris  Smolandia?  agris  invifa. 

547.  Brafj.  Napus.  Radices  fapidifiimae  coluntur  ia 
hortis.  In  agris  Gotlandise  fsepe  nimis  iuxuriat. 
Got.  240.  Serenda  efl;  ad  oleum  exprimendum 
ex  feminibus.  ib. 

548.  Sinapis  arvenfis  agris  humidis,  apricis,  hordeo 
confitis,  quam  maxime  noxia.  It.  Oel.110. 
133.  Got.  183.241.  Wefig.^o.-ji. 

549.  Sinap.  nigra.  Semina  pro  intin&u  carnium. 

552. 


FLORA  OECONOMICA,  527 


552.  Sijymbrium  Naflurtium  aqu.  Fulia  pro  oler.e  ver- 
naii  antifcorbutico  colliguntur. 

553.  Sifymb.  Sophia.  Seminum  5j  cum  3x  pulveris 
pyrii  mixta,  bombardaeque  inclica  &  explofa, 
ita  bombardam  prsparare  fercur,  ut  dein  lon- 
giorem  adtingat  metam. 

557.  Eryfimum  Barbarea  pro  olere  vernali  colitur. 
558-  Eryf.  Alliaria  odore  &  fapore  aliiaceo,  uti  476". 
568.  Raphanus  Raphani/trum  agris  Smolandice  & 

Weftrogothia?  copia  fua  molefta. 
570.  Crambe  maritima  cocta  quibusdam  in  cibum 

tranfit;  fed  niu  diu  coquatur,  &  fufficienter 

pinguedine  faturetur,  temulentiam  efficit.  It. 

Weflg.  189- 
581.  Malva  filveflris  olim  in  olere  cofta. 
587.  Genifta  tinttoria  luteo  -  tin&oria.    Exteri  hanc 

colunt  campis  ficcis  in  pa.bulum  oviujn.  Sepes 

humiles  in  hortis  conftituit. 
589.  Spartium  fcoparium  apud  exteros  in  hortis  ad 

fepes  colitur. 
591.  Aflragalus  glycyphyllus  dulci  gaudet  radice. 
594.  Anthylljs  Vulneraria  ovibus  grata.    Variat  flo- 

rum  colore  ratione  terrae.   It.  Got,  272. 
597.  Orohus  niger.    Verofimile  videtur,  hujus  radi- 

cem  cibum  fuiffe,  aDione,  in  Severi  Imperato- 

ris  vita,  memoratam,  quo  ufj  Britanni,  ut  per 

aliquot  dies,  ab  hoftibus  preffi,  famem  &  fitim 

tolerarent.   Raj.  bifl.  916, 

599.  Lathyrus pratenfls  prafiantiffimum  in  pratis  pabu- 
lum.  Melem  nanc  ederefertur.  Menand.Satag.2g. 

600.  Lath.  palujlris  in  pratis  paludofis  eximium  pa- 
bulum. 

601.  Vkia  fativa  in  Scanias  agris  prasfertim  feritur, 
a  qua  equi  brevi  pinguefcunt;  a  fuibus,  gaW- 
nis|&  columbis  femina  expetuntur. 

605.  Vicia  Cracca  agris  fepe  molefta,  pratis  vero 
pabuli  ergo  grata. 


528  FLORA  OECONOMICA. 

608.  Pifttm  maritimum.  Hujus  feminibus  accoite  lit- 
toris  Oxfordienfis,  annonae  caritate  1555. 
prefli,  fe  fuosque  fuftentarunt.  Gefn.  Aquat.  4. 
p.  256. 

609.  Lotns  corniculata  eximium  pabulum  in  pratis. 

611.  Trifolium  montanum  pabulum  gratum  in  colli- 
bus  ficcis. 

612.  Trifol.  repens  praeftans  eft  pabulum.  Varietas  /3, 
ferenda  in  arvis  &  pratis,  ex  indigena  planta. 
Flores  loco  Theae  a  non  paucis  forbentur. 

615.  Trifol.  pratenfe  eximium  pabulum  in  pratis,  feri- 
tur  etiam  in  arvis.  E  floribus  panis  fuccedaneus 
Chambroch  ab  Hibernis  preeparatur.  Fl.  Lapp.272. 

£>r8-  Trifol.  procumbens  in  Angliae  pratis  feritur  ob 
foeni  prsertantiam. 

619.  Trifol.  Melilotus  ojficin.  pabulum  prsebet  eximium 
locis  campeftribus.  Arcet  tineas  inter  vefti- 
menta  polkum.  Jt.  Oel.  60. 

620.  Medicago  falcata  omnium  omnino  prseftantifll- 
mum  eft  pabulum,  locis  elevatis,  ikcis  &  apri- 
cis.  Act.  Stockh.  1742.  191.  It.  Cot.  142.  De 
cujus  ufu  &  cultura  vide  It.  Weftg.  2. 

621.  Medic.  lupulina  preeftans  eft  gramen  in  pratis, 
fed  bienne  tantum.    It.  Weftg.  1. 

622.  Ononis  fpinofa  aratoribus  Scaniae  campeftris  ni- 
mis  tenax  &  invifa.    It.  Got.  292. 

625.  Hypericum  perforatum.  Spiritum  frumenti  pur- 
pureo  colore  floribus  tingunt  ruftici. 

627.  Leontodon  Taraxacum.  Folia  primo  vere  pro 
acetariis  colliguntur. 

633.  Hieracium  Pilofella  coccum  producit  polonicum. 
Acl.  Upf.  1742. 

639.  Hierac.  umbellatum  luteo  tingit  colore. 

642.  Sonchus  arvenfis  reptatu  agris  admodum  in- 
feftus.  It.  Weftg.  224.  207. 

643.  Sonch.  oleraceus ,  agris  pifis  fatis ,  moleftus. 
Hieme  tener  pro  acetariis  ab  exteris  colligitur. 

644. 


FLORA  OECONOMICA.  529 


644.  Soncb.  alpinus.  Cauks  crudos  &  decorticatos 
edunt  Lappones.  Fl.Lapp.2y6.  In  hortis  cum 
ufu  fereretur  pro  olere. 

647.  Scerzonera  bumiliS.  Radicibus  fues  dele&antur, 
ffd  pratum  Iseditur. 

648.  Tragopogon  pratenfe.  Flos  aperitur  hora  III, 
a.  m.clauditur  horaD£.  Hort  Lpf.  243.  Radix 
Salfon*  colitur  eciam  culinariis  in  hortis.  Radix 
more  Afparagi  coclf&cum  Afparago  fapore  certat. 

650.  Cicborium  Intybus  cultum  fapore  mitius  &  efcu- 

Jentum  evadit. 
6$i.  Aritium  Lappa.    Caules  decorticati,  antequam 

capitula  gignunt,  crudi  co&ique  manduntur. 

Laurewb.  Capitula  ovibus  &  pueris  invifa  &  ad- 

haerentia. 

653.  Onopordum  Acantbium  in  campeftribus  agris 
-  frcpe  moleftnm. 

654.  Carduus  lanceolatus  agris  minus  gratus ;  in  pafcuis 
vero  annuarum  plantarum  fruttificationes  fcpe 
confervat. 

6"58.  Card.  crifpus  agris  luxuriando  invifus. 

©59.  Carcl.  paluftris  in  pratis  paludofis  frenimeftbri- 
bus  moleftus.  Ex  hujus  altitudine  prognofti- 
con  infequentis  hiemis  &  nivis,  Smolandiae 
&  VVermelandiae  ruricolae  libi  formant.  Ih 
Weftg.  236.  • 

•660.  Serratula  tinctoria  casruleo  »  tinctoria.  It. 
Oel.  10.  34.  224.  Wejlg.  t  10. 

662.  Serrat.  arvenfis  reptatu  agris  maxime  infefta* 
It.  Oel.  127.  Pappus  pro  plumis  ufurpatur.  Iu 

663.  Bidens  tripartita  fulvo  tingit  Colore.  Act. 
Stockb.  1742.  p.  24.  It.  Oel.  58.  98.  loi.  Semina 
ovibus  adhcerent. 

666.  Tanacetum  vulgare.    Feminas  in  VVeftrobotnia 
hoc  ante  partum  Utuntur.  Fl.  Lapp.  295.  De- 
Tom.I.  Ll  mor- 


53°  FLORA  OECONOMICA 


mortuorum  cadavera   hoc  ipfo  a  putredine 

diutius  confervant  Elfdalcnfes. 
66j.Artemifia  vulgaris  agris  Smolandia?  maxime  invifa. 
670.  Artem.  /ibfinthium ,  ab  ovibus  comefta,  carnes 

amaras  reddit.   Cerevifiae  acidaj  vel  vino  infufa 

acelcentiam  tollit.  Hanc  pulices  fugare  fertur, 

fi  ea  'pfa  corpus  fricare  lubct. 
6"84.  Amica  montana.    Smolandia."  ruftici  foiia  in  de- 

fectu  tabaci  fumanc.    Fi  Lapp.^oi. 
695.  Inula  Helenium  juxta  cedes  ruflicorum  in  medi- 

cinam  domefticam  colitur;  fumus  culices  pellit. 
,696.  Inula  falicina  folum  ilerile  &  frigidum  indicat, 

in  pratis  igitur  minus  grata  planta.  It.  Got.  299. 
698.  Anthemis  tinctoria.    Flores  luteo  -  tinciorii.  It. 

Got.  223. 

702.  Matricaria  Chamomilla  a  balneatoribus  expetita; 
agris  fecalinis  molefta. 

703.  Antbemis  Cotula  fcetida,  bufones  adlicit.  It. 
Weftg.  io$. 

708.  Centaurea  Scahiofa.  Radix  aratoribus  nimis 
tenax.    It.  Gotl.  299. 

709.  Cent.  Jacea  luteo-  tin&oria.    It.  Weftg.  307. 

710.  Cent.  Cyanus  nimia  fua  copia  agris  fecalinis  faepe 
invifa.  Floribus  utuntur,  tabacum  qui  fumant, 
pro  condimento.  E  floribus  habemus  pigmen- 
tum  caeruleum,  literis  inferviens. 

711.  Cnicus  oleraceus.  Folia  in  Ruffia  coquuntur  pro 
braflica. 

712.  Calemhila  arvenfis.  Flores  tingunt  luteo  colore, 
fere  liti  crocus. 

744.  Calla  paluftris \  Panis  fuccedaneus  e  radice,  an- 
nona  urgente,  a  Borealibus  noftris  preeparan- 
tur.   Fl.  Lapp.  320. 

749.  Carex  arenaria  arenam  volatilem  dcmat.  It. 
Oel.  139. 

762.  Carex  Urnofa  primarium  gramen  in  paludibus  H- 
mofis  &  filvaticis. 


FLORA  OECONOMICA.  531 


767.  Carex  cefpitofa  praeftantiftimum  in  pafcuis  palu- 
dofis  gramen,  cefpites  conftituens,  qua?  foenum 
maxime  augent. 

768.  Carex  vefcaria  eximium  gramen  in  pabulum 
boum,  ad  ripas  fluviorum  &  foflas.  Hoc  gra- 
mine  intenfiffimum  gelu  eludunt  -Lappones.  Fl. 
Lapp.  330. 

769.  Carex  acuta  frequentiflirnum  gramen  locis  hu- 
raidis,  noxium  vero  pratn  ficcioribus. 

771.  Sparganium  natans  fluvios  &  lacus  pacatos  red- 
dit.  It.  irejlg.  263.  Bobus  gratiflimum,  pifces 
adlicit.   FL  Lapp.  345. 

772.  -Typba  anguflifoiia.  Pappo  pauperum  culcitra; 
implentur. 

/73.  Urtica  urens  a  pullis  meleagridum  editur. 

774.  Urt.  dioica  primo  vere  in  olere  coquitur;  ficca 
vera  ovium  eft  pabulum.  It.  Got.  305.  Bobus 
lac  adauget;  at  caule  ficcato  &  aqua  macerato 
fila  fubminiftrat. 

775.  Betula  Ainus  «)  loca  humida,  /3)  montofa, 
frigida,  perflata  defiderat.  Pratis  favet.  Ne 
ripa  adjacentem  terram  exedat ,  prohibet. 
Folia  recentia  <*■)  mane  collecta  pavimento  in- 
fperfa  pulices  fugant;  exficcata  autem,  pra;- 
fertim  /3)  ovibus  commendantur.  Cortex  cum 
fcobe  fufco-rufum  efficit  colorem,  quo  pifcato- 
res  Norlandiae  retia,  futores  coria  tingunt; 
mafticatus  vero  rubram  tincturam  fuppetit. 
Fl.  Lapp.  340.  E  ligno  varia  conficiunt  torna- 
tores  fabrique  lignarii,  uc  orbiculos,  pati- 
nas,  vafa  laclea,  palas ,  rotas  coli,  quia  ad 
conglutinationem  maxime  idoneum  eft;  feligi- 
tur  praefertim  ad  manubria  peclinum  pratorum 
&  bombardarum  &c.  In  foco  laudem  meretur 
fuam.  Carhones  inde  habemus  pro  pulvere 
pyrio  prseparando.  Radix  maxime  pe&inata, 
fcipionibus,  culcrorum  manubriis,  ligni  fabro- 

»U  L 1  2  rum 


532  FLORA  OECONOMICA. 


rum  infiifuris,  loco  juglandis  maxime  apta 
eft.  Pneterea  lignum  molle,  glabrum  valde 
fero  putrefcit,  ideo  ad  fulcra  aedificiorum  ad- 
hibctur,  etiam  fub  aqua;  unde  Vunetorum 
urbs  maxima  ex  parte  huic  fuperffcructa  eft, 
nec  non  maximus  pons  de  Rialto.  Raj. 
bifl.  1409. 

776.  Betnla  alba.  Folia  luteo  tinftoria.  It.  Oel.  29; 
exficcata  pro  pabulo  ovium  hieme.  Cortex 
craflior  Lapponibus  aliisque  coriarius,  eo  retia 
pifcatoria  rubro  inficiunt  colore;  pallii  loco 
Lapponibus  infervit,  Fl.  La/>/>.  292.  eoque  pro 
orbiculis  utuntur:  Liber  integer  detractus  & 
epiltomio  firmatus  pro  lagenis  fibirienfibus 
Gmel.ftbir.i6c).  Liber  diu  tecla  confervat,  in 
arborc  ter  recrefcit;  ecf  etiam  plerEeque  rufti- 
corum  &  pifcatorum  foleae  confiftunt,  repellic 
enim  aquam.  Liber  uftulatus  &  maffcicatus 
gluten  producit  vafis  teftaceis.  Rami  tenaces 
funt  locis  apricis,  fragiles  umbrofis;  ad  funes 
contorqucndos  corbesque  pifcatorios  idonei. 
Virgae  ilexiles  ad  balneatorum  fafciculos  vulgo 
receptae,  nec  non  ad  equitum  &  Magiftratuum 
virgas.  Materies  ligni  dura,  alba,  tenax, 
praefertim  pygmaea  in  alpibus  duriflima  eft; 
Rufticis  ideo  ufu  venit  eligere  hoc  lignura 
ad  manubria  cultrorum  .  rotas.  trahas,  varia- 
que  inftrumenta  robuftiora.  Lappones  inde 
varia  elaborant  vafa.  Vere  aquam  ftiilat  lim- 
pidiffimam.  Carbones  fuppeditat  prseftantifilmos 
foco,  Metallurgiae ,  Chemke,  pulveri  pyrio  & 
delineationibus  pictorum.  Hyperfarcojis  fungofa 
Lapponum  fomes.    Fi  Lnpp.  264. 

777.  Betula  nana.  Ramis  frondofis  pavimenta  con- 
fternunt  Lappones;  ex  ramulis  vero  fcopae  prae- 
cipu.-  colligantur.  Frutex  in  alpibus  noftris 
foco  primarius. 

784- 


FLORA  OECONOMICA.  533 


784.  Quercus  Robur  noftratum  maxima  arbor.  It. 
Got.  203.  hiemum  chronica  maximeque  longse- 
va.  It.  Oel.6%.  agris  &  pratis  noxia.  Weftg.67. 
plantatur  fub  junipero  Weflg.  104.  quomodo 
re6ta  crefcat,  vide  Oel.  31.  134.  Glandes  primis 
mortalibus  &  adhuc  Barbariae  incolis  pro  cibo 
fuerunt  &  funt.  Shav.  if.  His  etiam  fues  alti- 
]es  fiunt;  m  defe&u  vero  annonae  panes  pras- 
parantur.  ifarth.  dom.  Coria  optime  maceran- 
tur  cortice  &  cupulis  fruclrus.  Folia  recentia 
quidam  in  pabulum  ovium  vertunt;  Gallce 
foliis  innatse  atrarnento  utiies.  Ligni  materies 
dura,  tenax,  flexura?  patiens,  nec  tormentis 
concufla  facile  rimas  agens,  hinc  ad  naves 
primaria.  Lignum  a  Cantharide  deftruitur  it. 
Weft.  Got.  149.  &  teredine  navali  l^ditur;  difli- 
cile  alias  eft  eonglutinatu ,  unde  tornatores 
]iberius  ?.lno  ad  rotas  coli  utuntur.  Ligno 
noftratibus  nihil  peene  perennius  ad  cedificia, 
fepimenta,  ciftas  fepulcrales,  dolia,  fellas, 
menfas,  repofitoria ,  volvulos  agrorum,  ra- 
dios  axis,  aratra,  palos  variaque  inftrumenta. 
In  foco  laudabile  eft.  Arbore  putrefa&a, 
fcobe  pro  hortis  &  praefertim  plantis  bulbo- 
fis,  nec  non  pro  fumatione  pleurone&um , 
utuntur.  It.  Gdt.  31. 

785.  Fagus  filvatica.  Glandibits  fues  pinguefcunt, 
annona  vero  urgente,  panem  quidam  ex  his 
praparant,  at  cephalalgiam  &  temulentiam  in- 
ducit.  Toftae  fuccedaneum  cofrea?.  Ligmm  fa- 
cile  corrumpitur  fub  dio,  at  fub  perpetua  aqua 
diutius  durat,  hinc  pro  navium  carinis  re- 
ceptiflimum  in  Anglia.  Ligni  lamellae  flexiles 
vaginis  enfium  &  corticibus  librorum  con- 
flciendis  inferviunt:  afleres  autem  conducunt 
ad  confabricandos  folies,  fornacibus  ferreis 
accommodatos.    Maxime  calefacit  in  foco, 

Ll  3  fed 


534  FLORA  OECONOMICA. 


fed  vix  ibi  carbones,  verum  cineres  ligntiffl 

producit  copiofos.    Cineres  praeparandi  clavcl- 
Jatos  in  auftrali  Suecia  Iocum  habet.  Hyper- 
farcofts  rimis  ligni  enata  pro  fomite  preeltan- 
tiflima  eft. 

78^.  Carpinus  Betitlus  fepibus  vivis,  praefertim  in 
hortis,  cum  facillime  tondatur,  maxime  idonea, 
Vere  aquam  ftiJlat  uti  betuh.^Raj.  hiftor.  1428. 
Frondes  fecantur  in  ufum  pecOTum.  Cortex  lu- 
teo  inficit  colore.  It.  Oel.29.  Lipni  materies 
alba,  duriflima,  tenaciflima  axibus,  trochleis, 
rotis  molendinariis,  praecipueque  inftrumentis 
opificum  aptiflima  eft. 

787.  Corylus  Avellana  frutex  fepibus  praeftans,  cura 
pratis  faveat.  Nuces  pueris  &  juvenibus  in 
deliciir.  funt,  feliguntur  etiam  a  muribus  & 
picis  glandariis  le&ae  inter  cupedias.  It.  Oel.  63. 
Virgula  divinatoria  e  ramis  eft;  hi  ipfi  virides 
preefervant  frumentum  a  corruptione.  Got.  301. 
Rami  ad  corbes  carbonum,  cribra,  fulcra  pi- 
forum  venduntur;  vincula  doliorum  inde 
fumuntur  prseftantiora.  Virgce  pifcatoriae  fe- 
cantur  e  ftolonibus:  carbones  harum  a  pi£to- 
ribus,  fculptoribus,  aurifabris  ad  prsehidia  flgu- 
rarum  feliguntur.  Radix  nodofa,  undulata, 
crifpa  vafis  diu  durantibus  Joco  juglandis  prse- 
ftans.  Frutex  exftirpatur  peculiari  modo.  It. 
Got.  302.   Eximius  in  foco. 

788-  Pinus  ftlveftris.  Turiones  cerevifiae  fpirituique 
frumenti  addere  folemus.  Cortex  interior  pau- 
peribus  &  fuibus  panem  faepe  pra?bet ;  exterior 
vero  loco  fuberis  in  doliis  &  retibus  ufurpa- 
tur.  Menfe  Majo  delibratur  &  alburnum  ex- 
trahitur  in  irritamentum  gulae.  Pinus  ex  @) 
tignis,  7)  fiphonibus  eximia  eft;  unde  fabri 
lignarii  $)  plerasque  noftratum  domus  ex- 
afciant  &  contignant;    Mali  nautici  pretium 


FLORA  OECONOMICA. 


535 


ingens  fervant,  &  in  ufus  domefticos  varie 
abeunt  afTeres,  prout  in  le&os,  mppfas, 
ciftas  &c.  Carbones  a  Metallurgis  expetuntur. 
Radix  e  paludibus  antiquiflima  picem  producit, 
taedaque  efl;  pifcatoribus.  Plerique  foci  noftri 
ex  hac  fuftentantur  arbore.  Lamincs  tenuiflimce 
rufticorum  candela?,  reticulatim  implicatae  pro 
tapetis  &  cancellis  inferviunt.  Stolones  tenues, 
fed  longi,  eliguntur  pro  fuflentaculis  humuli. 
Rami  verfus  auftralem  plsgam  prolixiores,  loco 
pyxidis  magrieticae  efTe  poflunt  in  filvis.  PJeras- 
que  exuftiones  filvarum  ex  hac  ipfa  habemus. 
Pygmiva  in  paludibus  lignum  babet  duriflimum; 
Lapponibus  igitur  iii  ufu  eft  ad  foleas  Skji 
diclas,  arcus  carinasque  traharum.  Fl.  Lapp.  14.6. 
Tonfilis  non  eft,  cum  novos  non  edac  ramos; 
loca  fteriliflima  &  ficcilTima  fru&uofiffima  red- 
dit,  cetatemque  400.  annorum  aitingit.  It. 
Wejlg.  247. 

789.  Pinus  Abies  pulcherrima  eft  fepibus  vivis  in 
hortis,  cum  &  opera  topiaria  admictat  & 
femper  virefcat;  difficilis  tamen  transplantaiu. 
Coriice  teguntur  fedes  fub  gleba,  &  horrea 
fajpe  loco  ftraminis.  Lignum  leviffimum  ex- 
petitur  ad  inftrumenta  mufica  &  nav;cu!as 
Lapponum  portatiies.  Ligmtm  humidicatem 
abforbens  facile  fub  dio  corrumpicur.  Afleri- 
bus  varie  utimur,  fed  janute  inde  rimas  agunt, 
&  interdum  nimis  tumefcunt.  Exuftiones  fil- 
varum  etiam  ex  hac  habemus.  Ex  hujus  & 
prsecedentis  ligno  pleraque  noftra  fepimenta 
corumque  vincula  facimus.  Herba  ruftici 
fub  feriis  parietes  interne  veftiunt,  eam  au- 
tem  comminutam  pavimento  infpergunt  noftra- 
tes,  purum  conciliantes  odorem.  Lignum 
foco  preeftans,  fed  maxime  crepitans.  Car- 
bones  metallurgis  inferviunt.  Rami  ad  vincula 
Ll  4  dolio- 


53<5  FLORA  OECONOMICA. 


doliorum .  prneftantes.     Locis  humidiufculis 

brevi  recrcfcit. 
792.  Salix  pentandra.  Ftores  apibus  gratiffimi.  Pappum 

pro  fucceJanco  bcwnbvcfs  fubftituit  Weft;beck. 

Ad  ambulacra  fepesque  vivas  idonea. 
805.  Salix  cinerea.    Ramis  ad  falcium  vincula,  naffas 

&  corbes  curruum  utuntur  Smolandi,  quibus 

etiam  Cortex  coriarius  eft. 
808.  Shlix  lapponum  focum  alit  in  Lapponia?  alpibus. 

811.  Salix  Caprea.  Cortex  Lapponibus  coriarius. 
Ambulacris  &  fepibus  vivis  idonea,  prajeipue 
locis  ficcis. 

8 12.  Satix  alha  ambulacris  &  fepibus  vivis  condu- 
cit  fed  locis  humidis,  ubi  citiffime  crefcit. 
It  Oel.ii.  Seligendi  mares,  ne  pappo  depra- 
vent  agrum.  Flores  apibus  gratiffimi.  lbid» 
Lignum  leve  &  album  capifteriis,  thecis  & 
arculis  aptum;  loco  vero  cotis  ad  acuendos  & 
poliendos  cultros  menfarios  eximium  eft  Raj„ 
hift.  1425. 

813.  Salix  viminalis.  Frutex  ad  fepes  vivas  &  ad 
arcendum  ventos  omnium  praftantiffimus ;  fa- 
cile  plantatur  eodem  folo  ac  reliqua?.  Rami 
ad  corbes  pereximii  habentur. 

815.  Hippopbae  Rbamnoides.  Baccae  aeidiffimae  pra 
robe  Alandis  in  ufu  funt.   Fl.  Lapp.yji. 

816.  Vifcum  album.  Frutex  arbores  inhabitans 
femper  virefcit;  arboribus  autem  nocjet:  pro- 
pagatur  dum  turdi  fibi  ipfi  malum  cacant.  Ex 
baccis  vifcus  praeparatur. 

817.  Myrica  Gale  loco  hurouii  in  cerevifia  olim  fre- 
quens  fuit,  nunc  autem  fepofita,  cum  ce- 
phalalgiam  efficiat.    Areet  tineas  &  pediculos. 

818.  Himulus  Lupuhis  juxta  domus  hodie  communi- 
ter  plantatur.  Turiones  primo  vere  uti  afpara- 
gum  quidam  comedunt.  Coni  exficcantur  ad 
praefervandam  cerevifiam  ab  acefcentia.  Cauks 

aqua 


FLORA  OECONOMICA:  537 


aqua  •  maceraci  in  filamenta,  uti  cannabis , 
trmseunt. 

819.  Popnlus  tremula.  Luci  pneeipui  ex  hac  arbore. 
Citiflime  crefcit,  nimiumque  mulciplicatur  & 
radicibus  repit.  Folia  gratum  pr*bent  pabu- 
lum  equis  &  ovibus.  Cortex  viridis  &  fumus 
gryllos  peliit.  Jt.  Oel.  84.  E  cortice  cibus 
primarius  caftorum.  Ligmtm  alhum,  leve, 
glabrum,  molle  elaboratur  ad  clitellas  ,  vafa 
Jaftea,  lacus,  amphoras,  vafaque  majora;  prs- 
cipue  adhibecur  ad  ofcilla  cendicularum ,  qua: 
non  laxantur,  trabesque  in  celiis.  Dahlm. 
(Bcon.  53.  Lignum  exficcacum  in  fepimencis  diu 
durat.  In  foco  cito  comburicur,  minus  cale- 
facit.   Vere  aquam  ftillat.    Rofenjl.  15. 

820.  Populus  alha  pro  arnbulacris  in  horcis. 
82  r.  Pop.  nigra  nitidiflima  pro  ambulacris. 

823.  Meratrialis  perennis  homini  &  ovibus  noxia. 

824.  Juniperus  communis.  Baccis  ruftici  utuncur  in 
infufo  loco  cerevifise,  fed  debilitac  genua ; 
pro  fuffimigiis  adhibentur  in  domo,  uti  & 
rami  in  peite:  Refina  a  formicis  colligitur. 
E  baccis  rob  elicitur.  Cortex  ad  funes  idoneus. 
Paii  prEeflantiflimi  fepimentis.  Sepimcnta  e 
ramis  in  Scania  aultrali.  E  ligno  grati  canthari 
conficiuntur.  Floret  cum  Pado  &  Brama.  Car- 
bones  diutiflime  ignem  alunt. 

825.  Taxus  baccata  operibus  topiariis  pulcberrima 
in  hortis.  Baccte  ante  biennium  non  germi- 
nant;  pneftat  noilrates  fcrere,  quam  exoticas. 
Ligni  materies  tenax,  dura  &  glaberrima,  hinc 
axihus  rotarum  aptum.  Dahlman.  Tapeta  inde 
pulcherrima.    It.  Got.  223. 

830.  Fraxinus  exceljior.    Frondes  ovibus  &  equis  in- 
ferviunt     Lignum  tenax,   obediens  feclioni, 
durum  praefertim  locis  foecundis,  ita  ut  fuper- 
ficies  anteceliat  quercum  duritie;  hinc  ad  in- 
Ll  5  ltru« 


538  FLORA  OECONOMICA. 


ftrumenta  opificum,  ephippia,  craf.es,  rotas^ 
axes,  inftrumenta  Phyfica,  cochlearia,  ma- 
nubria,  capita  pectinum  pratorurn;  praccipue. 
ad  vectes  (blankarder )  curruum  adhibetur. 
lu  Gel.  49.  Hujus  tantum  plantatione,  an- 
gufto  licet  loco,  Carolus  Anglus  lucrabatur 
1 00000  Ducatos.  Evelyn.  Celerrime  crefcit. 
Jt.  fVeffg.  93. 

832.  Empetmm  nigrum.  Baccce  ab  avibus  &  vulpibus 
comeftae  excrementa  purpurea  reddunt;  forte 
igitur  tinctoria?.  Leche;  a  pueris  devorata? 
cephalalgiam  efficiunt.  Rami  in  hortis  defofll 
aquam  permeabilem  faciunt. 

833.  Equifetum  arvenfe  ab  ovibus  prregnantibus  ni- 
mium  comeftum  abortum  producit. 

836.  Equif.  fluviatile  vaccis  utiliflimum  foenum. 
838.  Equif.  hiemals.    Fabri  hoc  ipfo  peitines,  ma» 

nubria,  fcipiones,  metalla  laevigant  &  expo- 

liunt. 

843.  Pteris  aquilina.  Folia  pro  culcitris  equisque 
fubfternendis  in  Dania,  E  cmeribus  aqua  coctis, 
globulos  faciunt  Angli  lotricibus ,  loco  fmeg- 
matis.  Raj.  hift.  149.  Ligni  inopia  ufurpatur 
in  Anglta,  cum  urat  flamma  calidiffima.  Ibid. 

857.  Lycopodium  Selago.  Deco&o  lavantur  fues  & 
boves  pediculis  prefli. 

859.  Lycop.  clavatum  ad  ftoreas  in  pavimentis  ido- 
neum,  Spicarum  pollen  in  phyficis  experimen- 
tis  pro  fulgurationibus  adhibetur,  nec  aqua 
madefcit. 

860.  Lycop.  complanatum  fulvo  tingit  colore. 

864.  Sphagnum  paluftre  feminis  Lapponicis  infervit 
pro  linteis  in  cunis  infantum.    Fl.  Lapp.  415. 

868-  Polytricham  commune  lectus  Lapponum  in  filvis 
oberrantium.  Fl.  Lapp.  395.  Ab  urfis  pro 
hibernaculo  colligitur.  Weftrogothi  inde 
fcopas  fornacum  conficiunt.    It.  IVeJig.  93. 


FLORA  OECONOMICA.  539 


$72.  Hypnum  proliferwn  ad  obftruendas  rimas  parie- 

tum  adhibenr. 
903.  Mnium  bygrometricum.   Pedunculi  hygrometrum 

prasbent. 

913.  Mnium  fontanum  fontes  frigidos  indicat.  It, 

Weftg.  265..   Fl.  Lapp.  414. 
937.  Lichen  calcarius  petris  marraoreis  nec  faxis  in» 

fidet,  runarumque  lectoribus  invifus  eft.  It. 

Gotl.  183. 

942.  Licben  tartareus  tingit  purpureo  colofe,  inde- 

que  Boerofienfmm  Bbttelet.    Jt.  Weftg.  146. 
946.  Licben  faxatilis  purpureo  inficit  colore.  Oel.  30, 

ior.    Got.  209.  habitat   in  faxis   non  mar- 

moreis.  Ibid. 
949.  Lichen  Jiygius  pukherrimo  purpureo  tingit  co- 

lore.    It.  Oel.  132. 
954.  Lichen  prunaftri  pro  pulvere  Cyprio  infervit. 
959.  Licben  islandicus  cofta  vel  pifta  efculenta  eft. 
967.  Licben  juniperinus  luteo  tingit  colore.  It. 

Oel.  101.    Got.  209. 
969.  Licben  puftuiatus  loco  pigmenti  Tufch  utilis. 
980.  Lichen  rangiferinus  rangiferorurn  primarium  pa^ 

bulum  hibernum,  indeque  fundamentum  ceco- 

nomia;  Lapponicee. 
999.  Lemna  minor  anatum  cibus. 
J002.  Fucus  veficulofus  fuum  pabulum  farina  adfper- 

fum.    Ufum  pro  tectis,  it.  Oel.  69,  102.  inde 

color  ruber  Got.  207. 
1010.  Fucus  faccbarinus  faccharum  prsbet.  Barth. 

att.  4.  p.  159. 
I036.  Agaricus  piperatus  efca  pro  fciuris  capiendis 

in  laquearibus.    Fl.  Lapp.^ij. 
1049.  Agar.  Cantharellus  in  cibum  tranfit. 
1076.  Agar.  mufcarius  mufcas  necat  cum  la&e. 
2087.  Boletus  bovinns  a  vaccis  devoratus,  lac  naufeo* 

fum  reddit, 

1092, 


54«  FLORA  OECONOMTCA. 


1092.  Boletus  fomentarius  fubulas  ferreas  a  rubigine 

pr&fervat.  Dahlman. 
1096.  Boietus  ignmrius.    Fumo  culices  fugantur  a 

Lapponibus;  pro  fomite  infervit.  Fl.  Lapp.^6^. 
1102.  Phallus  efculentus  in  magnatum  cibis  frequens, 
11 15.  Lycoperdon  Bovifta  oculis  &  ftomacho  vene* 

num. 

1116'.  Lycop.  Tuber  irritamentum  gulae. 
II 17.  Mucor  unctnofus  domibus  &  vaporariis  noxius. 
11 19.  Afycor  Mucedo  cibum  corrumpit. 
11 25.  Byffus  jfolicbus  Juteo  tingit  colore;  tineas 
pellit. 

II 27.  Byff.  cryptarum  aquas  asftate  inficit. 
1130.  Byff.  phospborea  no&u  lucet. 
1137.  Zoftera  marina  rimis  parietura  obftruendis  in- 
fervic. 


xviir. 


XVI. 

CURiOSITAS 

NATURALIS 

SUB  PRiESlDIO 

D.    D.     CAR.  LlNNiEI 

propofitae  • 

t  AB 

OLAO  SOEDERBERG 

AND.  FIL. 
i '  Dalia  -  Vermelando 

Upfalia  1748.  ^funii^l' 


§•  I. 

Homo  fimul  ac  nafcitur,  fenfibus  ftatim  exter- 
nis  &  internis  efi:  prseditus,  at  vero  iisdem 
utitur  perimbecillis ,  unde  vix  aut  ne  vix 
quidem  prius  quidquam  pcrcipiet,  quam  illi  pede- 
tentim  &  gradatim  matuvefcere  coeperint  a). 

Editur,  tum ,  in  lucem,  veluti  ex  longiori  di- 
ftantia,  hunc  noftrum  orbem  confideraturus,  ne  ob- 

jeclis, 

a)  Tattus  mediante  gltitine  totum  corpus  tegente. 

Vifus  mediante  tunica  ifta  Halleri  in  oculo  embryonis 

claudente. 

Auditus  mediante  tunica  ifta   decedente  in  aure  re= 

cens  nari. 

Qlfaftus  mediante  muco  copiofo  nares  replente» 


541        CURIOSITAS  NATURALIS. 


jeflis,  a  Summo  Creatore  ad  infinitara  fere  multi» 
tudinem  ei  usque  quaque  occurrentibus ,  fenfus  toti 
quanti  inundentur  obruanturque.  Fingamus  quem- 
piam  de  Luna  delapfum,  ille  haud  dubie  noftram 
tellurem,  uti  nos  ejus  contuebimur  lunam ;  propius 
accedens,  eam  veluti  fumo  circumdatam  animad- 
vertet,  hoc  eft,  noftram  atmofphseram ;  propius 
paullo,  quatuor  infulas,  ceu  in  vaftiflimo  mari,  ad- 
fpiciet;  proxime  vero  montes  fylvasque  virides 
&  amoeniiTima  prata,  herbis  referta,  oculis  ufur- 
pabit;  horrendam  denique  confpicabitur  venatio- 
nem^quse  heic  exercetur,  non  tantum  ab  anima~ 
libus  tum  minimis  tum  maximis,  verum  etiam  ab 
homine,  fine  ulla  mifericordia,  animalia  in^clan» 
tibus  debiliora. 

Videlicet  univerfi  &  finguli,  in  theatrum  hujus 
vitse,  ftupidi  mutique  pervenimus,  adeo  quidem, 
ut  omnium  primo  lucem  admiremur,  deinde  alia 
rudioris  materiae  fenfim  multoque  cum  labore 
cognofcamus,  immo,  faepiffime  canefcamus,  ante- 
quam  admirabilis  mundi  ftruclurae  particulara  inve- 
ftigare  liceat. 

Ula,  inquam,  miranda,  quas  oculos  ob  noftros 
verfantur,  tanta  tamque  innumerabilia  funt,  ut 
omnia  confecland©,  plurima  fere  ignoremus.  Et- 
enim,  illa  eminus  fi  contemplemur,  minima  in  qui- 
bus  maxima  delitefcit  ars,  haud  intellexerimus;  fm 
vero  in  rerum  evolutione  fixi  nimium  diu  heereamus, 
fine  intento  non  poITumus  non  excidere,  haud  aliter 
ac  is,  qui  automaton  examini  fubjicit,  fi  longius  ab 
eo  diftet,  vel  fi  tantum  in  confideratione  unicse  mi- 
nimaeque  ejus  partis  jufto  diutius  verfetur,  illud  to- 
tum,  quid  valeat,  quid  non,  edoceri  nequit. 

Quicquid  organis  noftris  fenforiis  obviam  vene- 
rit,  in  Globo  noftro  Terraqueo  Jlftrisque  confiftit, 

inque 


CURIOSITAS  NATURALIS.  542 


fnque  Globo  Terraqueo  Elementa,  pront  corpora 
fimplicia,  &  Naturalia  prout  compofita,  divina 
manu,  confideranda  erunt.  Naturalia,  haud  im- 
inerito,  in  tria  divifa  funt  Natura?  regna,  in 
Regnum  nimirum  lapideum,  ex  quo  totus  nofter 
conftat  orbis  terreftris,  in  Regnum  vegetahi!e,  quod 
totam  Regni  Lapidei  fuperficiem  obcegit;  Et  ia 
Regnutn  animale,  pro  iubitu  fuper  Regnum  fe  mo- 
vens  vegetabile. 

Hsec  omnia  elementis  circumdata  funt,  fi 
quidem  Atr  totum  cingit  globum  terreftrem,  & 
Aaua  lbca  excavata ,  Jgnis  vero  altiora  qua?rit.  Sic 
ab  Ajlris  il.uminantur,  quaj  fitum  fuum  mutant  & 
a  nobis  disjuncliffima  fplendent,  in  quorum  numero 
Sol  apparet  maximus ,  Globum  noftrum  calefaciens 
refocillansque  terreftrem. 

Homo  in  Globo  hocce  collocatus,  beneficio 
fenfuum,  Potentiffimi  Creatoris  fui  pcrcipit  opera, 
atque  cuncta,  ad  fuam  fuftentationem  fuosque  ufus 
pertinentia,  heic  inftrufta  effe  invenit^  ea  vero 
eft  indoles  humana,  ut,  qua?  artificiofifTime  com- 
pofita  funt,  fenfus  ejus  maxime  afficiant:  fic  pufio, 
primum  hominem,  deinde  animalia,  tum  vegeta- 
bilia,  poft  fimplicifiimas  terras  cognofcit,  ad  ex- 
tremum  obfervat,  quotquot  fuerint  animalia  ad 
confervatidtaem  fui  ipfius  nulli  parcere  operse, 
ftudio  nulli.  Videt,  quod  Ferce  mortem  inferant 
Pecoribus,  atque  ab  Accipttribus  ceterte  devorentur 
Aves,  unde  nec  Pavo,  pennarum  fuarum  nitore, 
ullam  mifericordiam  apud  atroces  excitabit  Aqui- 
las;  quod  multa  millia  vermium  vel  vili  PaiTerculo 
fint  alimento;  quod  voraces  pifces  comedant  mi- 
Iiores;  quod  puicherrima?  rofae  a  vermibus  deftruan- 
tur;  quod  animalia  ferociora  omni  nifu  cetera 
fimpliciora  perfequantur ;  quod  fimplicia  vel  fuga„ 
liocitura  faturaque  triftius,  vitare  ftudeant;  quod 

crea- 


543         CURIOSITAS  NATURALIS. 


creatura  rationalis  infandae  laniena?,  per  miferrimam 
hanc  vitam,  fit  expofita ,  bellumque  veluti  omniutn 
in  omnes  exiftat.  Si  ad  fe  fuumque  attendat  genus, 
laboris  fudorisque  omnia  plena  inveniet,  deprehen- 
det  bominem  crudelitate  reliqua  fupcrare  animalia, 
quum  non  tantum  in  eadem,  verum  perfxpe  etiam 
in  alios,  inque  fua  ipfius  vifcera  fieviat.  Intelli- 
get  demum  venuftifiima  quaeque  tempori  cedere, 
gedificiaque  licet  fumtuofifiima  dc-leri  &  ignibus  con- 
fici,  unde  (ibi  fuaeque  ignorantia?  reliclus,  prope- 
modum  molefte  &  aegre  fert,  placuifie  Deo,  Re- 
rum  omnium  Architecto,  talem  tantisque  miferiis 
cumulatum  creafie  rnundum. 

Hunc  ferme  in  modum  argumentatur  homo, 
qua?  in  mundo  funt,  dum  fugitivis  cernit  oculis; 
ncqu<*  hac  faci'e  liberabitur  opinione,  nifi  civ^m 
ftudiumque  debitum  impendat  Scientiae  Naturali; 
quippe  tum  demum  fiet,  ut  in  opera  excellentifiima, 
eaque  diverfifiima  Summi  Creatoris  penitus  intro- 
fpicere  queat,  animo  ejus  incredibilem  allatura 
oblcftationem.  Etenim. ,  quo  majorem  hujus  Sy- 
ftematis  cognitionem  folidam  fibi  comparaverit, 
eo  certius  clariusque  venerabilia  naturs  venerabi- 
tur,  eoque  citius  cum  Creatoris,  tum  fui  ipfius 
finem  obtinebit. 

Animus  itaque  mihi  efl ,  in  prafenti  non  nifi  pau- 
cijfima  ex  iis>  quae  ipfemet  in  Tbeatro  hujus  Univerfi 
deprebendi,  breviter  proponere ,  quum  hoc  fit  argumtn- 
tum ,  fi  quod  aliud ,  pergrave ,  angufiiam  temporis ,  quet 
circumferibor ,  pariter  atque  vires  meas  longifftme  ex- 
fuperans ;  at  fore  tamen  fpero ,  ut  mea  qualiscunque 
induftria ,  alii ,  cui  nulla  omnino  tantce  rei  ineji 
cognitio ,  anfam  fubminiflratura  fit ,  in  immenfo  hoc 
mirandorum  Creatoris  0.  M.  mari  portum  tandem  at- 
tingendi '  optatum. 


CURIOSITAS  NATURALIS.  544 


§.  II. 

Etiamfi  ex  compofitis  ad  magis  fimplicia  proce- 
dere  foleant  accuratam  rerum  obfervationem  infti- 
tuentes;  aliis  tamen  mihi,  quse  ipfe  didici,  facilis 
expofituro  incumbit,  modo  uti  prorfus  contrario, 
atque  a  fimplicibus  exordiri,  adque  magis  compo- 
fita  defcendere  a);  quam  ob  cauflam  corpora  fimpli- 
ciora  nunc  veniant  in  medium. 

regnum  lapideum  totum  conftituit  Glo- 
bum  Terreftrem,  quoad  nobis,  animalculis  illum 
inhabitantibus  ,  conftet. 

Terra  vocantur  corpora  Regni  Lapidei  fimpli- 
ciilima,  uti  funt:  Arena,  Humus,  Ochra,  Creta, 
Marga;  haec  faipiflime  adeo  immutantur,  ut  ex 
Arena  fiat  Cos,  ex  Humo  Scbiftusy  ex  Argilla  Mar- 
mory  ex  Creta  Silex  &  fic  porro;  contra  invenire 
licet,  has  petras  haud  raro  redigi  in  terram,  hinc 
ex  Marmore  fit  Cretay  ex  Cote  Arenay  ex  Schifto 
Humus. 

Video  rupes  findi,  rimas  aqua  vitriolacea  & 
Metallis  compleri,  metallaque  dein  in  Ochram  com- 
mutari.  Deprehendo  vermes  marinos  feu  Zoophy- 
tay  tegmina  fibi  parare  lapidea,  id  quod  faciunt  Pa- 
tellae,  Cochleae,  Conchas  &c.  aliaque,  uti  Medu- 
fas  Hydrasque,  lapidea  domicilia  feu  Coralla;  his 
morientibus ,  ejusmodi  tegmenta  ad  ripas  ferun- 
tur,  ibique  una  cum  Argilla  concrefcunt  &  in  Cal- 
cem  convertuntur  b),  Novi  Humum  a  feminibus 
confumi,  vegetabiliumque  fibi  induere  naturam,  haec 
vero  vegetabilia  dum  putrefcunt,  iterum  in  humum 
redeunt.    Si  ad  firata  terra  procedam,  primum  Saxa, 

dein- 

a)  Botrbaav.  inft,  XXXI.  Docenti  procedendum  a  genera- 
libus  ad  finguiaria  quaeque,  dum  inventa  explicat,  ut  in- 
ventori  contra  a  lingularibus  ad  generali*  eundutn  fuit. 

b)  Iter  Goul,  p.  191, 

Tom.  I.  M  m 


545        CURIOSITAS  NATURALIS. 


deinceps  Scbiftum,  deinceps  Marmor  petrificatis 
impletum,  deinde  Scbiilum,  tum  ad  e>;tremnm  Co- 
tem  adfpicio  c);  ultra  fateor  me  ignorare.  D  [rra- 
tis  &  mutar.ionibus  hifce  ipfa<natura  faclis,  in  gloho 
noftro,  dum  alia  omnia  fileant,  ipfi  loquuntur  hpi~ 
des.  Etenim  in  imis  montium  conftans  atque  pretio- 
fum  Aurum  efFoditur,  nec  non  duri  atque  infigni- 
ter  fulgentes  Adamantes,  &  alia  id  genus.  Hxc 
omnia  maxima  Summi  Crearoris  opera  in  fundo 
terra?  percelebrant. 

regnum  veget abile  fuperficiem  totius 
tofcit  terraj ;  ingentemque  fenfibus  noftris  creat 
delectationera ,  jucundamque  reddit  aflatem. 

NiO  otiofi  heic  fedcamus  fpedlatores,  facile  no- 
bis  conftabit,  omnia  vegetabilia  originem  fuam  ex 
unico,  &  quidem  minimo,  trahi  femine;  Semen 
Pifi  vel  Quercus  e.  gr.  in  aquam  fi  infunditur  te- 
pidam,  duo  aperiet  hemifphseria,  inter  flla  punclura 
exiftit  exiguum  duo  ifta  conjungens  hemifphaeria, 
cujus  magnitudo  centenaria?  parti  totius  feminis 
vix  refpondet ,  hoc  puncturn  ubi  pullulaverit ,  duo 
flla  hemifphffiria,  feminis  Cotyledones  feu  folia 
feminalia  vocata,  decidunt,  adeo  ut  ex  hoc  parvo 
punc"fulo,  feu  corpufculo  vitae,  totum  evadat  ve- 
ger.abile;  procera  maxime  &  umbrifera  arbor  Pla- 
tanus  Indiee  orientalis,  ejusmodi  corpufculo  mi- 
nimo  fuam  debet  originem :  punclum  illud  parti 
granas  quinquagenarise  vix  aequiponderans,  exfurgit 
in  arborem,  cujus  pondus  libr.  50.  asquivalet,  eo 
ipfo,  quod  in  humum  cadat,  eam  confumat  fecum- 
q^ue  uniar;  adeo  ut  altiflima  arbor,  quantum  hoc 
punftum  magnitudine  fuperet,  aliud  dici  nequ«  at, 
quam  humus  cum  aere  &  aqua  compofita,  &  per 
vires  exigui  feminis  ita  modificata ,  ut  ne  udus 

qui- 

_  ,   1  -■-  ■  -f  ~   v  , 


c)  Itcr  Weftrogoth,  p,  77. 


CURIOSITAS  NATURALIS.  546 


quidem  artifex  vel  Mechanicus,  licet  fagaciffimus, 
par  inveniatur  tanta?  rei  perfcrutandce  &  rite  in- 
telligendsu,  multoque  minus  folio  arboris  unico 
imitando. 

Omnes  itidem  odoriferi  flores  &  pulcherrima 
ita  comparata  funt  Lilia,  fenfus  noftros  ad  fui  ad- 
mirationcm  excitantia,  dum  illa  non  fine  voluptate 
adfpicimus,  quia  nihil  habent  aliud,  nifi  humutn 
cum  aere  &  aqua  mirifice  compofitam:  his  ran- 
dem  deftruclis,  talis  evadit  humus,  qualis  antea 
fuerat.  Indolem  atque  naturam  hujus  femtnis  nec 
percipere  licet,  cum  per  id  res  tanti  efficiatur 
momenti.  Si  originem  hujus  feminis  quavram, 
non  tantum  hoc,  verum  multa  etiam  alia,  ex  ve- 
getabili  quodam  ejusdem  fpeciei,  perque  femina  fefe 
multipiicantia ,  producla  fuifle,  deprehendo;  fi 
calculum  hujus  multiplicationis  retro  fubducanru  ?n 
unitate  necefle  eft  acquiefcam,  cujus  principium  in 
Infiniti  Creatoris  fapientia  atque  potentia  quaren- 
dum  eft  d),  cujus  lex  atque  rnandatum,  quod  nos 
naturam  vulgo  vocamus  e),  adhuc  fine  ulla  inter- 
mifiione  perdurat.  Hinc,  falva  manente  hac  ea- 
dem  lege,  feu  natura,  tot  induit  terra  amoenita- 
tes,  totque  xftas  nobis  oftentat  berbarum  genera, 
qnarum  una  alteram  artificio  vincere  videtur,  cum 
tamen  omnes  nihil  fint  aliud,  quam  humus  atque 
elementa,  quae  hoc  modo  ad  Jaudes  fui  Creatoris 
cantandas  fefe  offerunt  accinguntque. 

regnum  animale,  quod  fupra  reliqua  na- 
tura?  regna  movetur,  in  minorem  nos  non  rapic 
fui  admirationem. 

Mm  2  Inve- 

d)  Conf.  Orat.  C!.  Prsefidis  de  teliuris  habitabilis  incrc- 
mento. 

Hebnont :  Natura  eft  juflum  Dei ,  qu»  r«s  eft  id ,  qijod 
eft,  &  agit,  quod  agere  juffa  eft. 


547        CURIOSITAS  NATURALIS. 


Invenio  heic  Infecla  femina  fua  in  folia  immitte- 
re  vegetabilium,  in  quibus  punftum  eft  vitae  adeo 
exiguum,  ut  oculis  nudis  vix  cerni  queat,  hoc 
ovo ,  calore  foto,  ex  minimo  vitce  pun&o,  parvtis 
evadit  vermiculus,  qui,  dum  folia  terit  comedit- 
que,  eaque  fuae  vcluti  carni  atque  natura?  accom- 
modat,  novam  ftrutturam  &  larvam  fumit ,  qu^ 
demum,  cute  veflibusque  aliquoties  mutatis,  nuda 
evolat,  pulchris  &  artificiofiflime  compofitis  alis, 
ut  hominis,  per  omne  vivendi  tempus,  follertiam  & 
acumen,  miranda  hujus  animalculi  ftruftura  exer- 
cere ,  an  fatigare  poflit.  Papilio,  Ocidus  pavonis 
dittus  (Fn.  176.),  ex.  gr.  femen  fuum  exiguum  iu 
Urticam  (Flor.  Su.  774.}  mittit ,  hic,  eo  ipfo,  quod 
folia  urtica;  in  fuam  mutet  naturam ,  ejusmodi  for- 
mat  Papilionem,  qui  ab  urtica  tam  diftat,  quam  dies 
ab  nocle;  eft  tamen  nihil  aliud,  quam  urtica  &  ur- 
tica  humus,  ergo  erit  papilio  humus  volitans,  ocu- 
lis  noftris  quae  obverfatur.  Primam  hujus  feminis 
priginem  indagaturus,  retro  neceflTe  eft  multiplicet, 
eodem  modo  prouc  antea  de  feminibus  vegetabi- 
lium  diftum  eft,  tunc  unitas  quasdam  reftat,  quas 
manu  divina  fefe  formatam  efle  agnofcit.  Eadem 
ratione  componuntur  Pecora  ex  vegetabilibus,  Paf 
feres  ab  Infeftis,  Accipitres  a  pafferibus,  Fera  a  pe- 
coribus,  tandemque  ipfe  Homo.  Hinc  Hiftoriae 
Naturalis  peritus  verba  Dei  per  Efaiam  Prophetam 
C.XL.v.6:  Omnis  caro  ejl  gramen,  veritatis  elTe 
aeternae  libentiflime  profitetur. 

Ex  hac  eadem  mutatione  homo,  non  tantum 
originem  fui  ipfius,  verum  etiam  opera  creationis 
gradatim  cognofcit;  quod,  nimirum,  Regnum  la- 
pideum  fit,  unde  Regnum  vegetabile  fuam  trahic 
materiam;  quod  ex  Regno  vegetabili,  feu  humo, 
in  Regno  vegetabili  nobilitata  Pifces,  Aves,  atque 
Quadrupedia  evadant,  ex  his  pifces  avesque  rapa- 

ces 


CURIOSITAS  NATURALIS.  548 


ces  &  fer*,  tandemque  homo.  Nam  ferae  neuti- 
quam  ob  fuftentationem  ceteraruni  creaturarum 
creata;  funt,  fed  debiliora,  rapacium  caufla ,  fic 
tigris  non  vaccas  caufla,  neque  accipiter  gallinae 
ergo  conditus  eft,  at  contra;  atque,  hoc  modo, 
totum  opus  creationis  ab  infe&is,  avibus,  quadru- 
pedibus  ad  hominem  usque  procedit. 

Eft  igitur  Hominis  corpus  nihil  aliud,  nifi  ter- 
ra,  elementis  mixta,  in  Regno  vegetabili  elefla 
&  nobilitata,  &  fcepiflime  ab  animalibus  reclifica- 
ta,  &  quod  maximum  hominis  eft,  ultraque  fefe 
non  extendit,  adeo  ut  homo,  unice  carne  vefcens, 
nihil  fit  aliud,  quam  vegetabile,  tandemque  rediga- 
tur  in  terram.  Ex  his  veritas  Creatoris  elucet; 
dicendo,  hominem  ad  humum  reverti,  unde  fum- 
tus,  pulvis  enim  efi ,  6?  ad  pulverem  redibit,  Gen. 
C.  III.  v.  19;  quod  conftat,  cum  nos  &  omnia 
animalia  putrefiant  ad  talem  humum,  qualis  con- 
fumebatur  ex  vegetabilibus. 

Mirabilia  itaque  omnipotentis  Creatoris  opera, 
cx  ipfa  natura  clariflime  elucent.  Ipfa  Humus  vo- 
luntati  ejus  fatisfaciet,  ideoque,  tam  multis  & 
fere  innumerabilibus  modis,  in  vegetabilia  viridia, 
odoriferos  flores,  pulcherrimaque  mutantur  HHa. 
Eo  dicente  Fiat,  necefle  eft  ut  vegetabilia  fub  no- 
minibus  animalium  currant,  ut  volent,  ut  fefe  mo- 
veant,  ut  natent,  ut  mille  denique  modis  fub- 
fultent. 

Dum  miranda  ifta  in  fenfus  .animosque  noftros 
incurrunt,  immenfum  fefe  offert  mare,  quippe 
omnis  fapientia  humana  deficiat,  fi  pedem  unius 
perfcrutari  aveat  Mufcae.  Potentiam  Summi  Crea- 
toris,  in  minimis  quidem  ejus  deprehendimus  ope- 
ribus;  at  (i  omnia  id  genus  inter  fe  comparemus, 
univerfum  emanabit,  ubi  is  eft  omnium  rerum 
nexus,  ut,  abfente  una,  fibi  conftare  non  poffit ; 

Mm  3  certi 


549        CURIOSITAS  NATURALIS. 


certi  enim  floTes  cercam  exigunt  terram;  certa  in- 
fefta  alimentum  fuum  ex  certis  capiunt  florinus; 
cerca  pecora  ex  certis  vegetabilibus;  unde,  cuucta 
in  certum  finem  creata  efle ,  abunde  conftat. 

Infinitam  tandem  veneramur  potentiam  ,  dum 
globum  noftrum  terr«?queum,  uti  reliquos  plane- 
tas,  certam  percurrere  invenimus  orbitam;  hinc 
credibile  '.'idetur  efFatura  nonnullorum  Afhronomo- 
rum,  ftatuentium ,  omnes  ftellas  fixas  invifibiJium 
mundorum  effe  foles,  prout  noftrum  comparatum 
eft  Syftema;  cum  has  ftellas  tam  procul  fplcndefcc- 
re  videmus,  ad  confideracionem  Creacoris  omni- 
potentiae  vere  obftupefcimus.  Nec  alios  orbes  ibi- 
que  nova  miranda,  defiderare  opus  eft,  cum  noiter 
globus  tanta  fit  amplitudine,  ut  vires  omnium 
fuperaverit  viventium ,  fuperficiem  ejus  exami- 
nare,  nedum  in  unici  atquc  minimi  animalculi  arti» 
ficiofam  penetrare  ftrucluram. 

§.  m. 

Proximum  eft,  ut  finis  a  nobis  inquiratur  crea- 
tionis,poftquamtotam  hanc  evolvimus  mutationem. 
Oftenfum  eft,  terram  ob  vegetabilia  faclam  fuifife, 
haec  ob  infecla,  aves  atqtie  pecora,  hxc  ferarum 
hominumque  caufla.  Oftenfum  fimul  eft,  omnia 
plus  quam  mirandas  fubire  mutationes,  tandemque 
ea  evadere,  quae  primum  fuere ,  &  homines  haud 
alicer  ac  pecora  mortem  fabire.  Ecclef.  III.  19.  Omnia 
in  hcum  fuum  regredi ,  eaque  ex  pulvere  efje  inque  pul- 
verem  redire.  Ecclef  III.  20.  lmmo  omnia  vanitates 
ejjf  vanitatum.  Ecclef.  I.  2.  Itaque  alicer  fieri  ne- 
quit,  quam  ut  fumma  admiratione  confiderandae 
fmt  vire  Dei,  eum  neque  fmis  neque  principium  earwn 
homo  affequatur.  Ecclef.III.  1.  Omnia  enim  circu- 
lum  continuant,  adeo  quidem,  ut  Humus,  quse 
hocce  anno  Leo  eft,  alio  Urtica,  alio  Papilio,  alio 

Pafler 


eURIOSITAS  NATURALIS.  550 


PafTer  &  fic  porro,  effe  queat  a).  Num  igitur  cre- 
dendum,  ad  ejusmodi  vanitar.em  fuiffe  fingula  & 
univerfa  inftructa,  feu,  nu!!um  in  finem,  nifi  ad 
janienam  miferae  vica^?  Abfit,  ut  id  credamus! 
Namque  infticuCionem  operis  Creationis  fi  accu- 
racius  inCueamur,  alium  longeque  prsftanciorem 
finem ,  a  Deo  O.  M.  intentum ,  fumus  utique  in- 
telle&uri. 

Noftrum  fi  actendamns  corpus,  in  eo  unum- 
quodque  membrum  fua  gaudere  neceffitate  reperi- 
mus,  noftramque  conftyiuere  pcrfcctionem.  Monui- 
mus  fupra,  omnia  vcfetsbilia  &  animalia  effe  con- 
ftru&a  ad  perfecuonem  Oeconomire  Divinae ,  feu, 
infticutionis  orbis  noftri  confenficnem  ceftifican- 
dam,  &  unumquodque  alCerius  caufia  effe  creatum, 
idque  ratione  iongitudinis ,  latitudinis  &  profundi- 
tacis,  hominemque  ulcimum  operis  creacionis  efie 
flnem,  omniaque  ejus  caufia  effe  condita  b),  cum 
quotquoC  in  Orbe  noftro  terraqueo  e.xiftanc.  homini 
utilitati  efTe  queant,  ceteris  non  item.  Noftrum 
igitur  eft  inquirere,  quid  homini  pr;e  ceteris  adfit 
animantibns.  Anatomia  edocet  nos,  hominem 
gaudere  corde,  cerebro,  vifceribus  ,  nervis,  offi- 
bus,  mufculis,  fefe  movere,  tangere,  guftare, 
odorari,  audire  &  videre,  haud  aliter  ac  bruta  ani- 
mancia.  Verum  enim  vero,  duas  in  bornine  in- 
venies  proprietaces ,  quibus  reliqua  defticuca  funt 
animalia:  Admirationem  *),  nimirum,  &  Loquelam. 
Eadem  quidem  per  fenfus  externos  cognofcunt, 
qua?  nos,  animantia,  at,  defticuta  diftincta  per- 
cepcione,  reflexionem  de  obje&is  quibuslibet  ad- 

Mm  4  hibere 


a)  h.  Weftrog.  p.  225. 

b)  Plimus;  Hominis  cauflfa  videtur  cunfta  genuifle  natura. 
*)  Admiratio ,    alii  Rstiocinationem  volunt,    eodem  res 

recedit;  nobis  prjeftat  Adroirauonem  obfejyare,  quam 
Ratiociuationem, 


t 


55T        CURIOSITAS  NATURALIS. 


hibere  nequeunt,  feu  illam  curam,  uti  homo  ad- 
iniratione  totus  quantus  captus,  omniaconfiderandi. 
E.  g.  obverfetur  vaccae  horologium  artificiofifli- 
nium;  ad  illud  plus  non  attendit,  quam  fi  fuper- 
ficiem  intueretur  nucis  Myrifticae.  Puerulus  autem, 
tres  vel  quatuor  agens  annos,  etiamfi  in  percipiendo 
adhuc  valde  fit  debilis,  fimul  atque  ejusmodi  roachi- 
nam  animadvertit ,  tanta  continuo  occupatur  ad- 
mirarione,  ut  vix  manus  fuas  ab  ea  dimovere 
queat.  Noque  erit  ullus,  maturse  astatis  acjudicii, 
dum  avtomaton  artificiofe  jnftruclum  videt,  quio 
id  admiretur,  quamvis  admlratione  majori  ipfius  in- 
vencorem,  artificem  atque  auctorem  profequatur. 

Hinc  cum  homini  profundius  conceiTum  fit  ju- 
dicium ,  maxiroisque  polleat  admirationis  viribus, 
quceritur  haud  immerito,  qua  de  caufla  bomo,  ut 
ultimus  creationis  finis,  tefte  Scriptura  Sacra  & 
Syftemate  Naturali,  ejusmodi  donis  reflexionis  cu- 
mulatus,  orbem  hunc  inhabitandura  acceperit,  uhi 
tot  ei  obviam  veniant  mirabilia,  ad  ejus  condu- 
centia  perfectionem ,  &  talia,  ut  fine  illis  efle  ne- 
queat?  Nonne,  ut  totidem  artificia  admiraretur 
excellentiflima,  atque  ex  iis  fummi  Creatoris  fui 
fummam  hauriret  potentiam  ac  fapientiam,  viden- 
do,  unum  eundemque  fuum  omniumque  fuifle  con- 
ditorem?  Eidem  unice  quoque  contigit  id  doni, 
ut  loquela  admirationem  fuam  cum  aliis  fui  gene- 
ris  communicare  poflit,  utque  Creatorem,  in  opere 
creationis  ultimus ,  cognofceret  ejusque  aeternas 
laudes  atque  gloriam  pieniori  ore,  ubique  locorura 
patefaceret  ? 

Hinc  conftat,  quid  fit  tenendum  de  vita 
brutorum,  &  cur  Summo  placuerit  Deo,  illa 
adeo  parvi  xftimare;  fenfibus  utuntur  externis,  in 
qua?  objecta  paflim  occurrentia,  illabuntur,  &  ni- 
hilo  tamen  minus  non  a  nobis  tantum  s  verum  ab 

aliis 


CURIOSITAS  NATURALIS.  552 


aliis  befliis ,  interficiuntur ;  eorum  commiferatione 
fepiffime  tangimur,  nam  fi  hsec  animalia  uti  nos 
fentiant,  cruclelis  videtur  laniena;  Verum  enim 
vero  ex  Syftemate  Globi  noftri  fatis  fuperque  patet, 
illa  tantummodo  efle  media  atque  artificia,  quas 
ipfa  nihil  efficere  polfunt;  optimo  vifum  eft  Crea- 
tori,  eorum  exemplo,  nobis  ob  oculos  noftram 
eorumque  ponere  vanitatem,  nosque  nihil  effe 
aliud,  quam  viventem  humum,  nifi  dotes,  quibus, 
pra?  illis,  fruimur ,  recle  riteque  adhibeamus,  in 
laudem  nempe  Creatoris. 

Sus  glande  vefcitur,  eaque  pinguis  evadit,  arbo- 
rem  vero  non  confpicatur,   unde  nutrimentum 
fuum  habeat,  multoque  minus  de  Creatore  fuo 
cogitat,  id  fibi.prseparante ;  noftrum  fane  eft  erit- 
que  fuem  hac  re  praeftare,  fi  plus  a  Creatore  noftro 
habere  discupiamus  opis  ac  defenfionis.  Quid, 
quaefo,  naturae  eft  convenientius,  quam  ut  illum 
amore  atque  cultu  religiofo  profequamur,  qui  non 
modo  corpus  &  vitam,  verum  fuftentationem  etiam 
atque  omnia  nobis  large  adeo  effufeque  conceflit! 
Maximum  artificium,  ab  homine  confe&um,  auclori 
fuo  nullam  parit  laudem ,  fi  ita  intra  arcam  recon- 
detur,  ut  nulii  innotefcat,  nullius  enim  tunc  eft 
valoris.  Dici  quidem  nequit,  ad  Majeftatem  Summi 
Kuminis  inde  aJia.uid  accedere  perfectionis ,  quod 
opera  ejus  admiremur,  hoc  tamen  verum,  immo 
verifiimum  eft,  eandem  ejus  Majeftatem  ideo  nec 
aninui ,  in  eo  autem  fummam  confiftere  gloriam 
exiftimo ,  quod  Cceli  enarrent  ejus  gloriam  ,  firmamen- 
tumque  manuum  ejus  indicet  opera  Pfal.  XIX,  2.  quod- 
que  res  creatie  mirabilia  ejus  videre  poffint  opera, 
Ne  multa:  quod  ipfa  humus  per  nos  &  in  nobis 
exfurgat,  &  extollat  Creatoris  fui  omnipotenti3in 
atque  fapientiam,  fatis  ex  omnibus  operibus  ejus, 
&  non  modo   ex  miranda  fui  ipfius-  ftru&ura, 

Mra  5  fed 


553        CURIOSITAS  NATURALIS. 


fed  etiam  ex  tribus  naturse  regnis  collaudat  atque 
glorificat;  immo  omnia,  quae  in  globo  noftro  func, 
per  hominem  ejusque  admirationem  extollunt  fuurn 
creatorem;  hinc  Dcivid:  omnia  creata  operay  objetli- 
ve  per  nos  Deum  glorificant.  Pf.  CXLVIII.  atque  id, 
fi  quid  aliud,  fummam  noftram  provocat  admiratio- 
nem,  quod  artifex  quidam  talem  creare  potuerit 
mundum,  ubr  ejus  creata,  iplius  fanctiflimi  nomi* 
nis  gloriam  annuncient. 

§.  IV. 

Confirmant  hasc  neceflitas  humana  ejusque  in- 

doles.  Cecera  animalia  certum  alimentum,  quod 
fuum  eflet,  accepiffe,  fignificavimus ,  aliis  enim  in 
aquis,  aiiis  in  acre,  aliis  ex  floribus,  aliis  ex  ani- 
malcuiis  eft  fuftentatio,  ea  autem ,  quae  ad  homi- 
nis  pertinent  nutrimentum,  adeo  late  longeque 
diffufa  funt,  ut  circa  totura  orbem ,  in  mari 
nempe,  fylvis,  terra,  montibus,  aere  atque  aliis 
locis  qusrenda  fint;  nullam  fane  aliam  ob  cauflTam 
hoc  factum  efte  videtur,  quam  ut  homo,  alimenta 
fibi  acq.iirens,  ad  admirabilia  Summi  Creatoris  opera 
confideranda  impelleretur ,  vifurus:  Totum  orbem 
gloria  impkri  Divina.  Ef.  VI,  4. 

Tanto  Creatori  perfacile  futffet,  alimentum 
noftrum  undique,  inftar  materia?  rudis,  crefcendo 
producere,  ni$  flnis  ab  illo  intentus  juberet ,  uC 
opera  ejus  firnul  contemplaremur ,  nova  nobis 
quotidie  fubminiftrantia  admirabilia.  iEthiopica 
Gens  regionem  colit,  ceteris  fertilitate  multo 
antecellentem ,  ibi  enim  opus  non  eft,  aliunde 
fuam  advehere  efcam,  cum  variae  arbores,  per 
totum  annum,  dulciflimos  offerant  prasbeantque 
frucius;  ceterum  vix  ac  ne  vix  quidem  erit  ulla 
natio,   magis  ignava,  magisque  vel  immemor, 


CURIOSITAS  NATURALIS.  554 


rel  infcia  fui  Creatoris  &  legis  naturae,  quam 
hxc  ipfa. 

Nec  poteft  indoles  humana  ,  quin  ad  confidera- 
tionem  fui  Creatoris,  regia  quafi  via,  deducat  ho- 
zninem.  Nimium  nocet^  varietas  autem  delectatio- 
nem  adfert  pergratam  perque  jucundam ,  iromo , 
iine  varietate  anirnus  curis  veluti  confe&us, 
languefcit:  unus  idemque  cibus,  fi  diu  adponatur, 
appetitum  edendi  tollit,  naufeamque  parit,  cum 
e  contrario  varietas  ciborum  appetitum  provocet 
,  alatque.  Domus,  profpeclu  carens,  captivos  & 
Lappones  fyivaticos  efficit  melancholicos ,  pro- 
fpecius  vero  latior,  variarumque  rerum  plenus,  & 
prajclarus,  hiiares  reddit  homines,  uti  funt  Lappo- 
nes  alpini;  Cupido  varietatis  facit,  ut  homo  raro 
contentus  fua  vivit  forte,  fed  fempcr  nova  defi- 
deret  bona;  uni  eidemque  objefto  diu  inhaerens, 
Melancholiam  contrahit.  Ha?c  fine  ulio  dubio  eft 
lex  Summi  Creatoris,  qux  cogit  quaii  &  impellir. 
indefinenter  Homines,  fatis  plura  ejus  opera  ad- 
fpiciendi  atque  admirandi. 

Confttetudo  quoque  ad  hanc  rem  haud  parum 
confert.  Officinam  pretiofiffimis  refertam  machi- 
rris,  vel  Mufeum  omnia  includens  animalia,  vei 
Hortum  florum  atque  hcrbarum  variarum  infinito 
propemodum  numero  celebrern,  ut  fupra  nihil,  fi 
adeat  homo,  multitudinem  &  varietatem  quidem 
primum  admiratur,,  aft,  per  breve  temporis  fpatium 
ibi  commoratus,  vix  circa  hrec  miranda  uiterius 
occupabitur;  Anima  enim  non  judicat  de  adfue- 
tis.  Eft  fane  haetc  lex,  a  Sumlno  Creatore,  ho- 
mini  infita,  ne  tanta  rnirandorum  Divinorum  mul- 
titudine  obrui  fe  patiatur,  fed  in  dies  cupidior 
fiat,  plura  penfitandi  mirabilia.  Ergo  conftata 
nihii  naturaj  noftrae  fore  congruens  magis ,  quam 
in  Summi  Creatoris   operibus9    cogitatione  ac- 

tenta 


SSS        CURIOSITAS  NATURALIS. 


tenta  atque    devotiffima   mente ,  confiderandi* 

elaborare. 

§.  V. 

curiosum,  apertis  oculis  vel  attentiffime 

qui  obvenientia  confiderat,  vocamus.  Pecora, 
aque  ac  nos,  pulcherrimos  in  pratis  flores  vident, 
admirabilem  vero  eorum  ftructuram,  odcrem  colo- 
remque,  magis  non  attendunt,  quam  nos,  quum  ci- 
tiffimo  pede,  ejusmodi  percurrimus  campum.  Non- 
nulli  homines,  non  confidcrando,  unde  fuerint 
compofita.  qutecunque  offerantur,  devorant;  jufculi 
opipare  adparati  admiratio  fiepe  illos  tenet,  quam- 
vis  coquus  nihil  effecerit  aliud,  nifi  quod  artem, 
feu,  illa  fimplicia,  ex  quibus  compofitum  e{l,  la* 
befadarit  &  corruperic.  Si,  quae  Optimus  Crea- 
tor  nobis  ceterisque  animalibus,  inftar  alimenti 
praebuerit,  cogitemus,  neceffe  eft,  ut  artem,  a 
Deo,  in  omni  collocatam  recula,  maximopere  ad- 
miremur.  • 

Opera,  quae  a  nobis  confici  poffint,  fi  attenda- 
mus,  cum  Creatoris,  minime  gentium,  comparari 
poffunt,  follertiffima  manu;  Veftes  a  vegetabili- 
bus,  infedis  &  animalibus  mutuamur,  easque  ad 
noftrum  adoptamus  lubitum,  tamen  Tigris ,  Pavo- 
nis ,  Coluhri  h.  e.  Ahatuilde ,  Cyprini  Chinenjis  Ca?t- 
ibaridisque  fplendorem  fruftra  ex«quamus,  unde 
veritas  evadit  firma  &  indubia,  Salomonem  nullo 
modo,  in  omni  fua  Majeftate,  cum  unico  lilio 
Jacoh&o,  feu  Amaryllide  effe  conferendum.  Ho- 
rao  igiiur  de  fobia  rerum  contemplatione  non 
follicitus,  indignus  fane,  qui  a  Deo  crearetur, 
videtur  atque  impius,  fuis  in  a&ionibus ,  eftque 
inftar  pecoris;  fpernit  totum  &  immenfum  illud 
opus  creationis,  qui  in  admirationem  fui  Creato- 
ris  conditus  eft. 

sci- 


CURIOSITAS  NATURALIS.  556 

scientia  naturalis  efl; ,  quae  de  clara 
atque  perfpicua  rerum  creatarum  cognitione,  in 
globo  hocce  verfantium,  nos  per  characteres  in- 
format  fuos,  cc  confequentcr  illa  eft  fcientia,  qua? 
tradit  prEecepta,  librum  naturae  intelligendi ,  non 
literis,  fed  charactenbus  confjgnatum ,  idqtie  ab 
ipfo  Creatore;  ille  liber,  qui  continet  opns  crea- 
tionis,  hoc  eft,  fapientiam  Summi  Entis  in  ejus 
operibus  manifeltatam.  Qua?  pulcra,  odorifera, 
mirandaque  vocamus,  ex  tribus  Natune  Regnis 
petita  funt,  nihil  fane  in  toca  exiitit  rerum  na- 
tura,  cuius  materia  nohis  pro  alimento  aut  teg- 
mento,  his  fuam  non  debeat  originem.  Quare, 
provida  cura  Summi  Creatoris,  in  ejus  modi  globo, 
fixas  fortiti  fumus  fedes,  ubi  mirabilia  ejus,  fenfibus 
noftris  externis,  attingi,  videri,  audiri,  guitari 
atque  odoratu  excipi  poffunt;  immo  vero  evitari 
nequeunt  unico  momento?  Et  quid  denique  fu- 
miis,  quam  unum  de  his?  Ex  facris  edocemur 
pandeclis ,  Deum  pofuitTe  Adamum  in  horto  Eden , 
nbi  omnia  elTent  animalia,  confequenter  omnia  ve- 
getabilia,  fi  animalia  fuam  haberent  fuftentationem, 
atque  fic  omnia  terra  genera,  fi  vegetabilia  alias 
crefcerent.  Edocemur  Deum  Adamo  omnia  ad- 
duxifle  animalia,  ut  ea  videret  &  unicuique  fuum 
tribueret  nomen;  poffibilene  erat,  ut  diftincla 
darentur  nomina  fine  diftinclis  chara&eribus  ?  Ad 
genuinos  vero  characleres  inveniendos,  necefle 
erat,  ut  natura  atque  indoles  inquireretur  animalium, 
atque,  hoc  faciente  Adamo,  Summi  Creatoris  po- 
tentiflima  fine  dubio  perfpiciebat  opera.  Hasc  ergo 
prima  fuit  fcientia  ab  Ipfoque  Deo  commendata. 
Sapientiflimus  ille  MortaHum  Salomo ,  ejusmodi 
dat  confilium,  ut  diebus  juvcntutis  noftrai,  &  ante- 
quam  mala  adveniant  tempora,  de  Creatore  nojlro  cogU 
temus,  Eccl.  XII,  1  *).    Quibus  indicatum  voluit, 

in 

*)  Ipfa  fenetfa  morbus  eft, 


» 


557        CURIOSITAS  NATURALIS. 

in  iuventute,  uhi  memoria  fuo  gaudet  vigore,  ubi 
animus  cupidior  non  admirationis  tantura,  verum 
Obfervationis  etiam  in  rebus  obvenientibus ,  ea  de- 
bere  co.ligi,  quae,  judicio  auclo ,  nd  fapientiam 
Creatoris  illuftrandam  qunm  maxime  faciant.  Fa- 
tendum  eft,  nos,  juvenes,  inftin&u  quodam  natu- 
rali,  cupidiffimos  e(fe  varietatum ,  ex  iisque  vde- 
lcclationem  oboriri  fummam,  atque  ideo  ftudium 
Scientia?  Naturalis,  naturaj  noftrre  videri  convc- 
nientiffimum. 

Non  poftumus  igitur  non,  mirari,  cur  haec 
fcientia,  admirationem  Artificis  ex  opere  docens 
pulclierrimo ,  tam  parvos  progrefTus,  ad  Athenasa 
hucusque  fcrc  habuerit,  curve  Mineralcgia ,  fine 
fine  culturaj  Metallorum,  Botanica,  finc  fine  medi- 
camentorum,  &  Zoologia  adeo  fero  pro  fcientiis  ad 
Scholas  Academiasque,  in  toto  orbe,  habitee  cx- 
cukasque  fuerint.  Eft  fine  dubio  hxc  cauffa,  quod 
illi  Ipfi ,  penes  quos  fumma  fuit  rerum,  occafio- 
ncm  non  habuerint  vel  primis,  quod  dici  fo!et, 
labris,  deguftandi  dulcedinem  hujus  fcientiae,  publica 
imperandi  negotiorumque  mole  prsepediti,  an  obru- 
ti;  Huic  enim  arti  nullus  efle  poterit  ofor,  nffi 
ignorans.  Curiofus  Ariftoteles  femina  ifta  poftquam 
commiferat  Alexandro,  adhuc  juveni ,  ea  apud 
Heroem  incomparabilem ,  exftirpare  non  potuit 
vel  Mars  vel  Bellona;  quo  fa&um  eft,  ut  anfam 
habuerit  Ariftoteles ,  plura  fuo  efficiendi  32  vo, 
quam  quispiam  poftea.  Recentiores  Gailiae  Reges 
impenfius  huic  fcientiae  faverunt,  atque,  in  noftra 
Patria,  fub  imperio  Clementifjimi  Regis ,  nova  indies 
incrementa  capit,  &  in  poflerum  majora  capturam 
fore  auguramur. 

§.  VI, 

Qu32  demum  cunque  alia  homunciones ,  hac  iri 
mundi  fcena,  traclamus.  ac  peragimus,  ea  nihil, 

nifi 


CURIOSITAS  NATURALIS.  S$8 

nifi  vanitates  vanitatum  continebunt.  Sapientiffi- 
mus  ille  Salomo,  una  cum  experientia  quotidiana, 
idem  nobis  ante  oculos  ponic  Juculentifiime: 

Generatio  una  abit  cff  altera  advenit.    Ecclef.  1,4. 

Id ,  quod  fuit,  idem  eft  ,  quod  faturum ,  &  quodfit, 
idem ,  quod  fiet.    Ecclef.  1 ,  9. 

Jpfe  Salomo  maxima  ejfecit  opera ,  adificavit  fibi  Pa- 
latia,  plantavit  Vineas ,  paravit  Hortos  $p  Po~ 
maria,  nec  non  Pifcinas  aquarum,  comparavit 
Servos  &  Ancillas ,  rnaximosque  Pecorptm  greges, 
congefit  Argentum,  Aurum;  comparavit  Canto- 
res  &  Cantatrices ;  immo*  quidquid  fiibi  arrideret, 
comparavit;  operibus  autem  fiuis  vifis ,  ecce  ipfi 
omnia  vanitates  vanitatum.    Ecclef.  II,  4. 

Homini  nibil  fupereft  ex  omni  fuo  labore,  nifii  dolo- 
res  cf  indignatio,  adeo  ut  ne  quidem  noCte  tuto 
quiefcat  animus.    Ecclef.  II,  22. 

Divitia  affervantur  Domino  fiuo  in  malum  ipfius. 
Ecclef.  V,  19. 

Infaturabilis  aviditas  non  permittit  diviti  dormire. 
Ecclef.  V,  11. 

Amans  pecuniarum  non  fatiatar  pecunia ,  amans- 
que  divitiarum  ex  iis  nullam  babebit  utilitatem. 
Ecclef.  V,  9. 

Cui  Deus  ipfe  dederit  divitias ,  facultates  fep  bono- 
rem,  &  cujus  animus  non  defiituatur  ulla  re , 
qua  delectetur ,  quum  Deus  buic  non  conceffit  po- 
tentiam,  fed  vir&alimo,  illis  fritendu  Ecclef. 
VI,  2. 

Etiam 


559        CURIOSITAS  NATURALIS. 

Etiam  fi  bis  mille  viveret  annos ,  contentus  tamen 
non  ejl.    Ecclef.  VI,  6. 

Ex  fole  aliquid  non  capit  deleclationis ,  nec  quid* 
piam  tranquillitatis  ei  eft ,  heic  illicve.  Ecclef. 
VI,  5. 

Dives  perit,  atque  filii  ejus  fapijfime  non  babent,  qito 
porrigenda  fit  manus.    Ecclef.  V,  13. 

Alii  bomini  omnem  fuum  laborem,  nibil  in  eo  labo- 
ranti,  traditurus  efl.   Ecclef.  II,  21. 

Jgnorans  utrum  fapiens  futurus  fit,  an  Jlolidus 
pretio  fruens.    Ecclef.  II,  19. 

Ex  utero  prodiit  matfis  fuce  nudus ,  nudusque  &  nibil 
fecum  portans,  abit.   Ecclef.  V,  14. 

Ecquid  igitur  laboranti  eft  ufui,  cum  lapidem  move- 
rit  omnem.    Ecclef.  V,  15. 

Omnia  enim  Vanitates  funt  vanitatum.  Ecclef.  1,2, 

Quid  emolumenti  eft  homini  ex  omnifuo  labore,  qao 
fudat  fub  fole.    Ecclef.  I,  3. 

Stolidus  complicat  manus  fuas  carnemque  fuam  terit, 
propter  vanitates  hujufce  mundi.   Ecclef.  IV,  5. 

Nihil  itaque  homini  eft  melius ,  quam  latari  fibique 
in  vita  fua  bene  confulere.    Ecclef.  III,  12. 

Gaudium  enim  ex  manu  proficifcitur  Divina.  Ecclef. 
II,  24. 

Ouod  quoque  donum  eft  Dei.    Ecclef.  III,  13. 

Et  in  eo  hominis  confiftit  fors.   Ecclef.  III,  22. 

Quod  ex  labore  fuo,  quemmDeus  ei  dat,  fufcipit. 
Ecclef.  V,  17. 

Lcetart 


CURIOSITAS  NATURALIS.  56*0 


Lcetare  igitur,  juvenis,  in  juventute  tua,  atque  Crea. 
torem  tuwn  cogita.    Ecclef.  XII,  i. 

Huic  rei  promovendae  ejusmodi  infervit  confi- 
lium,  ut  continue  miranda  Creatoris  confideremus 
opera,  animurnque  habeamus  Istum;  omnia  enim 
fi  nobis  adeflent,  excepto  gaudio  animoque  hi- 
lari,  nihil  certe  conducerent. 

Quid,  quaefo,  noftra  eft  vita,  qua?  nobis  adeo 
cordi  eft?  Haud  ignoramus  mortem,  ultimam  li- 
neam  rerum,  nos  aliquando  furrepturam,  nec  evitari 
pofle,  nihilo  tamen  minus  dies  futuri  adeo  viden- 
tur  jucundi,  ut  nihil  optabilius  judicemus,  quam, 
fi  liceat,  alios  multos  dirumerare.  Sed,  eandem 
jucunditatem  tempore  prseteritd  percepimus.  Ergo 
nil  praster  fomnia  vanitatesque.  Quae  multa  millia 
bominum  effecerunt,  haud  aliter  ac  fi  nunquam  ex- 
ftitiflent,  ad  unicam  faepe  mutationelh  publicam, 
Eeftimanda  erunt.  Calipho  Omero ,  Anno  640, 
iEgyptum  fub  fuam  redigente  poteftatem,  qua?,  poft 
pugnam  ad  Aftium  habitam,  per  Annos  660,  Ro- 
manorum  agnoverat  imperium,  atque  Imperatore 
Amro,  Alexandriam  occupante,  combufta  eft  lo- 
cuplctiffima  illa  sJlexandrina  Bibliotbeca,  feptingenta 
millia  voluminum  habens,  magno  fudore  confcripta, 
inque  cineres  flammasque  abiit. 

Hinc  patet,  omnem  noftrum  laborem  efle  vani- 
tati  obnoxium;  quare,  fummo  nifu,  perfcrutari  de- 
cet,  finem  in  creatione  a  Deo  intentum,  qua?  eft 
propagatio  fpeciei,  individui  confervatio;  atque 
ille  fcopus  tum  vere  obtinetur,  ubi  nobis  contigerit 
id  fortunse,  idque  honoris,  ut  in  theatrum  hujus 
mundi  prodeundo,  PotentiflimaCreatoris  mirabilia, 
Omnipotentiamque  ejus  laudibus  concelebremus. 


Tom*  I. 


Nn 


§.VII. 


56*i        CURIOSITAS  NATURALIS. 

* 

§.  VII. 

Haec  ex  ipfa  nobis  conftant  natura ;  &  ubi  illa 
gradum  fiftit,  ibi  verbum  Dei,  in  Scriptura  Sacra 
manifeftatum ,  manum  nobis  porrigit,  quae  ambo 
unum  eundemque  agnofcunt  auctorem.  Patet  quo- 
que  ex  natura?  contemplatione,  eos,  qui  Scripturam 
Sacram  literis  conlignarunt ,  eam  neutiquam  fuo  in- 
ger-io,  fed  altiori  dudtu  adornaffe,  cum  eorum  Rpo- 
cha  non  permiferit  eis,  omnem  hanc  rerum  natura- 
lium  fibi  acquirere  cognitionem.  Inculcat  tum  Scri- 
ptura  Sacra,  tum  Scientia  Naturalis,  unam  fuiffe 
creationem;  unum  Paradifum,  ubi  domicilium  non 
hominis  tantum,  verum  omnium  quoque  animalium 
fuit;  Quod  homo,  in  ipfo  creationis  fine,  fit  crea- 
tus;  quod  omnia,  hominis  caujfa ,  fint  creata,  isque 
in  laudem  fui  Creatoris;  quod  omnes  ejus  divitiae 
omnisque  ejus  cura  vanitates  fint  vanitatum;  quod 
homini  aliquid  prae  brutis  animantibus  concefium, 
quod  nobiliu?  &  immateriale  fit. 

Extitere,  atque,  quod  dolendum,  exiftunt  ejus- 
modi  naturae  parum  periti,  qui,  opera  licet  fint  ma- 
nuum  divinarum,  dum  in  eo  moveantur,  dum  vi- 
vant  fuamque  habeant  exiftentiaro ,  nihilo  tamen 
minus  exiftere  Deum  negarunt ,  haec  omnia  cafu 
quodam,  feu  evcntu  fortuito  contigifie,  credentes: 
gaviii  fuere  auribus  oculisque  tanta  elaboratis  arte, 
ut  vel  hi  foli,  fi  cetera  tacuifient,  eos  convincere 
potuiffent,  eum  omnino  audiffe,  qui  aurem  creavit, 
eumque  vidiffe,  qui  oculos  elaboravit. 

Natura  docet  itidem  mandata  atque  volunta- 
tem  fequi  Creatoris,  atque  cavere,  ne  in  eam  pec- 
cemus;  peccata  enim  contra  naturam  femper,  hoc 
modo,  puniuntur,  ut,  per  id,  quod  quis  peccet, 
per  id  puniatur  &  idem  :  Hinc  initium  fapientia?  eft: 
Nofcere  fe  ipfum,  &  initium  pietatis:  Timere  Deum. 

Deum 


CURIOSITAS  NATURALIS.  562 


Deuni  itaque  omni  profequamur  amore,  ejusque 
voluntati  conformiter  vivamus. 

Naturalium  rerum  contemplatio  nos  ad  Deum, 
manu  veluti  inje&a,  ducit,  oftendens,  eum  adeo 
pulchre  nos  inftruxllfe,  domicilium  adeo  eximie 
noivis  prceparafle,  quin  &  omnia,  noltram  promo- 
tura  utilitatem,  concefliffe,  ut,  fi  bene  valere  cupia- 
mus,  necetfe  eft,  acceptis  rite  utamur,  quod  neu- 
tiquam  fieri  poteft,  nifi  ea  re&e  intelJigamus. 

Quis,  qusefo,  adeo  certam  atque  indubiam  per- 
cipere  potelt  notitiam  Omnipotentis ,  Gloriofi,  Cle- 
mentiffimi  atque  Sapientifiimi  Dei,  ac  qui  eum  ex 
operibus  contemplatur  fuis?  Hinc  argumenta  ad 
Atheum  convincendum  validiflima,  ex  operibus 
Creatoris  defumfere  Theologi.  Quando  natura 
prseunte  animadvertimus,  quantum  a  Summo  Crea- 
tore  nobis  fit  in  naturae  regnis  adpofitum,  quod 
tamen,  etfi  quinque  fenfibus  externis  ornati,  non 
intelligimus ;  Nonne  fumma  modeftia  revelationem 
Divinam  traftare  fas  eft,  atque  ea  neutiquam  reji- 
cere,  quaj  neque  ibi  intellexerimus  ?  Pulchre  Sal- 
vator  apud  Johannem  Evangeliftam ,  C.  III,  12. 
Qiiod  fi  terrena  dicam  vobis ,  &  non  creditis ,  quomodo, 
Jfi  dixero  vobis  ccelejiia ,  credetis  ? 

Clarius  igitur  fole  ipfo  erit,  Scientiam  Natura- 
lem  principem  facile  elfe  reliquarum  fcientiarum, 
atque  digniflimam,  cui  homo  omnem  navat  ope- 
ram  &  indultriam  ,  cum  fit  nihil  nifi  Scientia  Di- 
vina:  Etenim  aperit  non  folum  cauffam  cur  crea- 
tus  fit  homo,  fed  eum  quoque  ad  cognitionem 
Majeftaris,  Sapientiae,  Omnipotentia? ,  Omnifcien- 
tia>,  atque  Clementia?  fui  Creatoris  refta  perducit 
via,  fine  qua  cognitione  iis,  ad  quas  aDeo  creatus 
§ft,  non  frui  potefl;  commoditacibus. 

Nn  2  Hasc 


563        CURIOSITAS  NATURALIS. 


Haec  Dei  opcra  funt,  in  quibus  contemplandis 
nofmet  exerceamus ;  Ille  nos  in  hunc  mundum  in- 
troduxit,  tam  inexplebili  rerum  varietate  inftru- 
6lum  &  ornatum ,  Ille  oculis,  quos  nobis  contulit 
ea  videnda,  &  animo  confideranda  ohjecit.  Mun- 
dum  iraque  hunc  fublunarem,  omniaque,  quse  in 
ea  funt,  hominis  caulfa  condita  fuifle,  recepta 
Theologorum  omniura  fententia  eft.  Ne  itaque 
humanis  ratiombus  Divina  opera  excutiamus,  fed 
ex  operibus  manudufti,  admiremur  artificem.  Nar- 
remus  ergo  omnia  mirabilia  Tua  Domine,  &  vir- 
tutem  terribilium  Tuorum  dicant  generationes. 
Verbo:  Contemplatio  Natura  prceguffus  efi  voluptatis 
caleflis ,  confi.ans  animi  gnudium,  perfectique  ejus  folatii 
initium  ,  fummusque  felicitatis  humance  apex ;  cum  ani- 
ma  hujus  particeps  fuerit ,  ex  gravi  quafi  fopore  excita- 
ta,  in  luce  ambulat ,  fui  ipfius  ohlita,  in  ccelefli,  ut  ita 
dicam ,  terra ,  inque  terrejfiri  ccelo ,  vitam  degit. 


EXPLI- 


EXPLICATIO 

I   C   O   N  U  M 


TAEULIS    JENEIS    VOLUMINI^  PRIMI 
HUJUS  EDITIONIS 

CONTENTARUM. 


Tab.  1.  ad  DifT.  i.  de  Betnla  nana  p.  21. 

Fig.  i.  Ramulus  Betula?  nans ,  e  Flora  Lappo- 
nica.    Vid.  fupr.  p.  22. 

a.  Amenta  mafculina. 

b.  Amenta  feminea. 

• 

Fig.  2.  Ramus  Betula?  nanae,  in  Helfingia  leclus 
accuratius  delineatus,  quam  ille  quem  priores 
editiones  exhibent.  Ambo  foliorum  magni- 
tudine  proxime  conveniunt. 

Fig.  3.  «.  /3.  y.  Tria  folia  feparata,  e  Flora  lappo- 
nica  defumta.    Vid.  fupra  1.  c. 

Fig.  4.  Ramulus  Betula?  nan«,  prope  Borkenkrug 
in  vicinia  montis  Bru&eri  leftus,  a  me  additus 

Alias  BetuU  nana,  figuras  nuper  exhibent  Flora  Da- 
nica  t.  91.  Ligbtfeotii  FloraScotica  tab.  25.  &  III. 
Pallafii  Flora  Rojfica  iab.  40.  fig.  D.  E. 

Tab.  II.  ad  DifT.  1.  de  Ficu  p.  54. 
Vid.  p.  43. 

1 

Nn  3  Tah. 


5^5  EXPLICATIO  ICONUM. 


Tab.  III.  ad  DifT.  3.  de  Peloria  p.  73. 

Fig.  t.  Pars  fuperior  caulis,  plantae  in  horto  bot. 
Upfalienfi  cultae,  ad  naturam  depi&a,  curante 
&  humaniffime  mecum  communicante  111. 
THUNBERG,  Equ.  &  Bot.  Prof.  Upf.  cele- 
berrimo.  Iconem  in  prioribus  editionibus  hoc 
numero  excufam,  non  bene  delineatam,  in  qua 
in  primis*  flores  male  expreffi  funt,  omifimus. 
(Haec  cautem  fimplicem,  noftra  ramofum  ex- 
hibet;  uterque  in  Peloria  fsepius  obfervatus  eft.,) 

Fig.2.  3.4.  5.  ex  edit.  pr.  defumtarum,  explicatio- 
nem  vid.  fupra  p.  73.  Etiam  hic  corolla  ma- 
le  delineata  eft;  limbum  enim  non  habet  pa- 
tentem. 

Fig.  6.     Flos  Antirrhini   Linariae,    ad  naturam 

piclus. 

Fig.  7.     Icon  Floris  Peloriae,  a  ClarifT.  HED- 
WIGIO,  Med.  Pra&ico  Lipfienfi  celebecrimo, 
prope  Lipfiam  in  caule  Linariae,  inter  flores 
confuetje  formaj,  quorum  infimus  erat,  1786. 
reperci,  ab  ipfo  benevole  mecum  communi- 
cata ;  quoe  ftaminum  veriorem  formam,  quam 
Fig.  5,  &  fimul,  quod  fingulare,  unum  a  re- 
liquis  remotum,  ex  his  vero  duo  pauxillo  bre- 
viora ,  exbibet. 
Figurcs  reliqua  duplicem  varietatem  alius  Peloriae, 
ex  Elacine  Riv.  f.  Antirrhino  fpurio  or- 
ta? ,    exhibent ,    a  Viro   fummo  ,  Perill. 
SCHMIDELIO,  Sereniff.  Marggr.  noftri  a 
Confil.  aul.  fan&ioribus  &  Archiatro,  Coll. 
Med.  Onold.  Prsfide  rel.  eodem  fere  tem- 
pore  quo  Peloria  TJnarine  in  Suecia  innotuit, 
dete&se,   &  in  Diff.  de  Oieofelino  (Diff.  bot» 
p.5.)  commemoratoe ;   quas  ut  hic  anne- 
cterem,  quo  erga  me  eft  fingulari  favore, 

non 


EXPLICATIO  ICONUM.  $66 


non  permifit  folum,  fed  &  fequentem  earum 
explicationem  benigne  meum  communi- 
cavit: 

Varietas  u 

a.  Flos  integer,  calyce  comprehenfus,  antrorfum 

vifus,  calcaribus  quinque  re&is,  limbo  co- 
rollas  quinquefido  regulari ,  &  tuberculis  quin- 
que  fauces  fere  claudentibus,  praeditus. 

b.  Corolla  calyce  exemta,  retrorfum  vifa,  ut  fof- 

fula?,  tuberculis  faucium  refpondentes ,  in  con- 
fpeclum  prodeant. 

c.  Corolla  per  longum  aperta  &  explanata,  in  qua 

Stamina  quinque  fertilia,  ex  irnis  tubi  emer- 
gentia,  oftia  quinque  calcarium  totidem  fquo- 
rum  duo  faltem  retro  vifuntur,  reliqua  tria  la- 
tent)  &  tubercula  quinque  in  faucibus  apertis, 
&  limbus  sequaliter  quinquefidus,  exprimuntur. 

d.  Calyx  integer  quinquefolius ,  cum  foliolo  accef- 

forio  ad  bafin,  in  cujus  finu  Germen  ereclum 
latet. 

e.  Germen  cum  Stylo  infiftente  &  Stigmate  inaequa- 

Jiter  b'nodofo  (fit  venia  verboj)  feu  oblique 
truncato. 

/.  Stamen  unicum,  ut  forma  fili  fubulati  &  An- 
thera?  bilocularis,  &  barbula?  ex  fingulis  locu- 
lis  prominentis,  elucefcat. 

g.  Situs  Staminum  ,  ex  margine  tubi  prodeuntium, 
obiter  indicatur. 

Varietas  i. 

b.  FIos  integer,  Calyce  comprehenfus,  ultra  quem 
Calcaria  quatuor,  calycis  dire&ioni  conformia, 
N  4  refta, 


567  EXPLICATIO  ICONUM. 


re&a,  &  quintum  incurvum  &  deflexum  pro- 
minent. 

i.  Corolla  fola ,  ex  tabo  prius  obliquo  incipiens, 
&  poftquam  Calcaria  quinque  dimifit,  arcuato 
flexu  furgens  usque  ad  limbum  quinquefidum. 
regularem,  faucibus  patentibus  prasditum,  unde 
etiam  tubercula  in  his  defunt. 

k.  Corolla  per  longum  ita  divifa,  ut  Calcar  de- 
flexum  fimul  divideretur,  cujus  dimidia  pars 
utrinque  reftat,  &  quatuor  Calcaria  retro  ex 
parte  vifuntur,  eorumque  oftia  totidem  intus 
occurrunt.  Ob  curvaturam  tubi  inferiorem 
Stamina  quinque  quidem ,  fed  breviora  paullo 
ob  tubi  curvaturam  adparere  debent,  omnia 
tamen  fertilia  funt.  (Quod  chara&eri  non 
repugnat,  cum  congeneres  fpccies  fila  quoque 
quinque,  unum  vero  fterile  f.  caftratum  ex- 
hibere  foleant.)  Suprema  tubi  absque  tuber- 
culis  in  limbum  finiuntur. 

/.  Calyx  folus  quinquefolius  absque  foliolo  accef- 
forio,  ex  cujus  imis  Stylus  eminet,  cujus 
Stigma  fimili  modo,  ut  prius  di&um,  con* 
formatur. 

In  utraque  varietate  duas  laciniae  Hmbi  corollae 
purpureae  funt,  tres  reliquce  fiavae  conftanter. 

Tab.  IV.  ad  DiflT.  4.  de  Coralliis  balticis  p.  106. 

Tab.  V  -  IX.  ad  DiiT.  7.  de  Horto  Vpfa- 
lienfi  p.  110, 

Explicationem  vide  p.  209.  210. 


;  Tab. 


EXPLICATIO  ICONUM.  568 


Tab.  X.  ad  DilT.  8.  de  PaJJiflora  p.  it*. 

Numeri  1  -  22.  numeris  fpecierum  refpondent. 
Fig.  A.  —  E.  explicatas  vide  p.  231. 

Tab.  XI.  ad  DiiT.  9.  de  Anandria  p.  258. 

Hac  tabula  novam  Tuffdaginis  Anandria  ico- 
nem  exhibeo ,  ad  naturam  ftudiofe  elabora- 
tam ,  in  qua  exprimitur 

Fig>  1*  Tota  planta,  magnitudine  naturali,  folio- 
rum  formas  plerasque  exhibens.  In  Scapo 
fquamas  tantum  duse. 

Fig.  2.  Flos ,  feu  potius  Calyx  communis  flofcu- 
iis  gravidus,  ante  quam  hi  pollen  dimittant, 
fere  globofus;  fcapo  pluribus  fquamis  veftito 
infidens^ 

Fig.  3.  Idem  fecundatis  germinibus  magis  elon- 
gatus. 

Fig.  4.    Calyx  communis  feminibus  fere  maturis* 
fcetus ,  fuperius  jam  pauliulum  dehifcens,  paul- 
Jo  ante  quam  femina  prodeant. 

Fig.  5.  Flos  per  longitudinem  apertus,  ut  flofculi 
adulti,  tam  radii,  quam  difci,  intus  confpi- 
ciantur.  Fiofculi  radii  fquamas  calycinas  in- 
teriores  longitudine  ferc  aequant,  iisque  Flo- 
fculi  difci  non  multo  minores  funt,  contra 
quam  in  defcriptione  p.  253.  traditur;  quod 
ibidem  corrigendum. 

Fig.  6.  Squama?  calycinae,  triplici  magnitudine, 
utrinque  delineata?. 

Fig.  7.    Flofculus  Difci ,  magnitudine  naturali. 

Nn  5  Fig. 


56*9  EXPLTCATIO  ICONUM. 

Fig.  8«    Idem  magnitudine  aufta. 

Fig.  9.  Idem  per  longitudinem  apertus,  ut  ftami- 
na  &  ftylus  fitu  naturali  conlpiciantur,  magn. 
naturali. 

Fig.  10.    Idem  au&us. 

Fig.  ir.  Ejusdem  Stamina,  cylindro  Antherarum 
aperta,  magnitudine  aufta. 

Fig.  12.  Ejusdem  Germen,  cum  Pappo  ei  i^fiden- 
te,  &  Stylo  a  latere  fpeclato. 

Fig.  13.  Stylus  feparatus,  anticam  faciem  oculo 
obvertens,  in  quo  duo  ftigmata  confpiciuntur, 
magn.  aucta. 

Fig.  13.  *    Stigmata  defuper  vifa, 

Fig*  14.    Pappus  expanfus,  defuper  vjfus. 

Fig.  15.    Flofculus  Radii,  a  latere, 

Fig.  16.    Idem,  antice, 

Fig.  17.    Idem,  poftice  fpe&atus,  magn.  naturali. 

Fig»  18.  Ejusdem  Corollula  feparata,  magnitudine 
aucla. 

Fig.  19.  Ejusdem  Germen  cum  Pappo,  &  Stylo 
infidente,  magnitudine  naturali. 

Fig.  20.    Idem  magnitudine  aucla. 

Fig.  20.  *    Stigma  defuper  vifum ,  auclum. 

Fig.11.  Calyx  communis,  ut  maturis  feminibus 
expanditur. 

Fig.  21.  Semen,  a  parte  gibba  fpe£latum ,  cum  in- 
fidente  Pappo. 

Fig.  23.   Idem  a  latere  vifum,  Pappo  feparato. 

Fig. 


EXPLICATIO  ICONUM.  57° 

Mgs  24.    Calyx  communis,  expanfus,  defuper  vi- 
fus,  ut  Receptaculum  commune  confpiciatur. 

Ceterum  in  Tab.  XI.  edit.  prioris,  refpondet 

Fig.  1.  (vid.  fupra  p.  258.)  Figura?  noftraj  1. 

Fig.  2.  (ad  dextram)  a     ...    noftrae  15. 


 b 

3«  (aa<  finiftr.)  b 


 7-8. 

noftrae  5. 

 4. 

 22. 


Tab.  XII.  ad  DhT.  10.  de  Acrojlicho  p.  276. 

Fig.  r.  Acroflichum  digitatum. 

Fig.  2.  beteropbyllum. 

Fig.  3.  filiquofum. 

Fig.^.5.  peSlinatum. 

Tab.  XIII.  ad  Diff.  n.  MufeumAd.  Fr.  p.  181. 

Fig.  1.    Pbafianus  pittus. 

Tab.  XIV.  ad  eandem  p.  326. 

Fig.  I.  Silurus  Callichthys. 

Fig.  2.  Lacerta  principalis. 

Fig.  3.  Tetrodon  teftudineus. 

Fig.  4.  lagocephalus. 

Fig.  5.  Silurus  Afpredo. 

Fig.  6.  Gymnotus  Carapo.  # 

Tab. 


571  EXPLICATIO  ICONUM. 

Tab.  XV.  ad  Diff.  ii.de  Sponfalibus  plan- 
tarum  p.  380. 

Vid.  p.  357  fqq. 

Tab.  XVI.  ad  Diff.  15.  de  Cryftallorum 
generatione  p.  482. 

Tab.  XVIL  ad  Diff.  17.  de  Surinamenfibus 
Grillianis  p.  503. 

Fig.  r.  Cacilia  tentaculata. 

Fig.  2.  Coluber  Ammodytes. 

Fig.  3.  Boa  Conjirictor. 

Fig.  4.  Cryllus  criftatus. 


* 


'•  ;/V-.v'  •  '. 


•!i-;  •*     •'  ••■ 


•V/
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Caroli a Linne ... Amoenitates academicae; seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae antehac seorsim editae nunc collectae et auctae cum tabulis aeneis"

See other formats
