Skip to main content

Full text of "Caroli a Linne ... Amoenitates academicae; seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae antehac seorsim editae nunc collectae et auctae cum tabulis aeneis"

See other formats 


s 


1  i.  '-'  '  snL 

CAROLI    a    \.  I  N  N  & 

EQUIT.     AUR.    DE     STELLA  POLARI 
ARCHIATRI  REGII 
MED.  ET  BOTAN.  PROFESS.  UPSAL. 
ACAD.     PARISIN.    PETROP.    ETC.  SOC. 

AMOENITATES 
ACADEMICAE 

SEU 

DISSERTATIONES  VARIAE 

PHYSICAE,  MEDICAE 
BOTANICAE 

ANTEIIAC  SEORSIM  EDITAE 

NUNC   COLLECTAE   ET  AUCTAE 

CUiM    TABULIS  AENEIS. 


VOLVMEN  SEXTVM 

EDITIO  SECUNDA 

CUR  A  NTE 

D.  10.  CMRISTIANO  DANIELE  SCIIREBERO 

SER.  MARGGR.  BRANDENB.  ONOLD.  ET  CULMB.  CONSIL. 
AUL.  MED.  BOT.  HIST.   NAT.  ET  OEC.  P.  P.  O. 
IN   ACAD.  ERLANGENSI. 


ERLANGAE 
sumtu  10.   IACOBI  PALM 
1789. 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2014 


http://archive.org/details/carolilinneamoen06linn 


VIRO  SPECTATISSIMO 

Dno    P  E  T  R  0 
B  A  G  G  E 

URBIS  GOTHOBURGENSIS  CIVT  EXLMIO. 
Ob 

Sapientiam  &  Virtutem 
Amicitiam  Beneficia 
opufculum  hoc 
D.  D.  D. 


Upfaliae  1763. 
d.  16.  Septerabr. 


CAR.  von  LINNE. 


DISSERTATIONES 

IN  SEXTO  VOLUMINE 
•  CONTENT/E. 


ci.  Gcncratio  arnbigcna.    6.  L.  RamJlrCm.  i 

cn.  Politia  Natura?.    C.  .0.  ffilcke.    -    -  17 

cin.  Thcfes  Medica\    J.  C.  D.  Scbreber.  40- 

civ.  Flora  Bclgica.    C.  F.  Rof  'tbal.    -   -  44 

cv.  Anthropomorpha.    C.  £.  Hoppius.    -  63 

cvi.  Plantae  Africana\    J.  Printz.  77 

cvii.  Macellum  Olitorium.        Jerlin.    -  111 

cvin.  Meloe  Veficatorius.    C.      Lenaus.  132 

cix.  Diaeta  Acidularis.    E.  Vigelius.    -    -  148 

cx.  Potus  Coffea.    H.  Sparfcbucb.    -  -160 

cxi.  Inebriantia.    0.  R.  Alander.    -     -  igo 

cxir.  Morfura  Scrpentum.    j.  C.  Acrell.  igj 

cxiii.  Termini  Bctanici.        Elmgren.     -  217 

cxiv.  Planta  Alftrccmeria.    J.  P.  Falk.    -  247 

cxv.  Neftaria  Florum.    J5.  M.  /faZ/.   -    -  263 

cxvi.  Fundamentum  Fructincat. 

J.  M.  Graberg.    -  279 

cxvn.  Reformatio  Botanices. 

J.  M.  Reftelius.     -  305 

cxviii.  Prolepfis  Plantarum.   H.  Ullmark.    -  324. 

cxix.  Fru&us  Efcalenti.    J.  Salberg.  -    -  342 

cxx.  Prolcpfis  Plantarutn.    J.  J.  Ferber.  365 

cxxr.  Ccnturia  Infeclorum.    B.  Jobansfon.  384 

cxxn.  Lignum  Quaffia?.    C.  M.  Blom.    -    -  415 

cxxnr.  Raphania.    G.  Rotbman.    -  430 

cxxiv.  Gcnera  Morborum.    J.  Scbroder.    -  452 

c/. 


(mYERSITY&MRrLSm 

GENERATIO 
AMBIGENA 


QUAM 

P  R  M  S  I  D.E 
D.  D.    CaR.  LlNNiEO 

Propofuit 

CHRISTI AN.  LUD.  RAMSTROM, 

Stockholmenfis. 
Upfalice  1759.    Decembr.  12. 


5.  1. 

Palatium  Naturae,  arte,  fplendore  &  ftru&ura 
prorfus  admirandum,  curioforum  omnium  ocu- 
los  ita  in  fe  convertit ,  ut  eos  vix  abftinere 
valeant;  at  vero  in  iacraria  ejus  penetrare  pauciffi- 
mis  tantum  permiflTum  eft.  Qui  multa  experientia 
dignos  fe  reddiderunt,  in  atrium  intromittuntur; 
at  res  fan&iffim-E,  cimeliorum  inftar,  intimis  ad- 
fervantur  penetralibus.  Ego  hac  setate  tantiilum 
expertus,  eo  pertingere  non  fum  conatus;  verum 
per  feneftram  fubapertarn ,  in  cameram  quandam, 
tamquam  abfconditam,  introfpiciens,  ea,  qua?  in 
medium  jam  addu&uru*  fum ,  obfervavi.  Et  quam- 
Tom.  VI.  A  vis 

I 


GENERATiO  AMBIGENA. 


vis  cuncla  ex  voto  perfpicere  non  licuerit:  fpero 
tamen  fore,  ut  ad  eadem  naturae  admiranda  adcu- 
ratius  &  clariori  luce  contemplanda,  alii  meis  exci- 
tentur  conatibus. 

§.  u/ 

GENERATIO  aniinalium  &  vegetabilium  pri- 
mum  eft  &  maxime  reconditum  naturee  phaenome- 
non.  Originem  vitae,  &  fontes  omnium  viven- 
tium,  anxie  omnes  hucusque  quaifiverunt  Phyfici, 
adhuc  vero  reperire  potuit  nemo.  Phyfiologi,  qui 
recentiori  hoc  cevo  tantam  adepti  funt  experientiam, 
tot  inftituerunt  experimenta,  tot  cadavera  dififecue- 
runt,  &  adhibita  quafi  lucerna,  omnes  corporum 
angulos  ad  minimas  usque  fibras  perveftigarunt, 
difficillima  ope  Mechanices  ac  Phyfices  folverunt 
problemata,  fateri  tamen  coguntur  hanc  rem  fubti- 
liorem  eife  atque  abftrufiorem,  quam  ut  explorari 
in  hunc  usque  diem  potuerit.  Aliam  igitur  per 
Naturae  campos  ingreffus  fum  viam,  vifurus,  quo 
usque  per  hanc  progredi  liceat. 

§.  III. 

Tbeoria  Generationis  in  orbe  litterato  duplcx  eft, 
veterum  nempe  generatio  sequivoca,  &  recentiorum 
generatio  univoca.  iEQUIVOCAM  admiferunt 
veteres,  in  minimis  prajfertim  Animalculis,  Infcftis 
&  Vermibus,  exiftimantes  diverfis  mixtionibus, 
putrefattionibus  &  fermentationibus  produci  poffe 
Pulices,  Culices,  Vermiculos  &  infima  certe  Ve- 
getabilia,  ut  funt  Mufci  &  Fungi.  Obtinuit  iisc 
Theoria,  usque  dum  minutiflima  h?ec  animalcula  & 
vegetabilia,  attendendo  ad  eorum  mechanifmum, 
generationem ,  mores,  vitae  genus,  &  cetera,  ad- 
curatius  fuere  examinata:  tum  enim  ad  conceptum 
de  natura  adeo  craiTum  exhorrefcere  .quisque  coe- 

pit, 


GENERATIO  AMBIGENA.  3 

pit,  ut  ;jam  dudum  nemo  fit  Natura  peritus  & 
puriori  'judicio  inftructus,  qui  gqneraroaem  a?qui- 
voesm  fine  naufea  audiat;  &  vulgus  lant.im  ex  tra- 
ditionihus  eam  adhue  credit,  donec  propriis  non 
videat  oculis. 

§.  IV. 

Altera  Generatio  eft,  qum  UNIVOCA  dici 
folet,  quam  ftabilivit  primum  Magnus  Harvceus, 
qui,  explofa  omni  generatione  squivoca,  omnia  ex 
unico  Ovo  gencrari ,  &  rudimenta  futuri  foetus  in 
cicatricula,  vel,  ut  jam  appellatur,  in  puncto  fa- 
liente  ovi,  tota  cofltineri  pronuntiavit.  Et  haec 
quidem  res  ad  jliquidum  adeo  eft  perdufta,  ut, 
prreter  eos,  qui  fponte  cscutiunt,  nemini  poffit 
efle  dubia.  Ha?c  vcro  generatio  univoca  dupli- 
cem  Theoriam  compleftitur.  Alii  enim  in  punclo 
faliente  ipfius  ovi  rudimenta  futuri  fcetus  ineffe  fta- 
tuunt  ante  foecundationem,  ut  Harvceus  ipfe  doce- 
bat;  genituram  vero  maris,  nihil  facere  amplius, 
quam  ut  parvulum  hoc  germen  excitetur  primum 
atque  animetur.  Altera  Hypothefis  LEEUWEN- 
HOEKII  eft,  autoritate  fummi  Boerhaavii  maxime 
nobilitata.  Scilicet  videbat  Leeuwenhcekius,  vcrmi- 
culos  fcminales  quam  plurimos  omni  genitura;  ma- 
fculae  prolifica?,  pifcium  inftar  innatare.  Hinc  ex 
his  fexcentis  fere  vermiculis,  qui  fedes  quajrendo 
ovum  pcrvagentur,  unum  cicatriculam ,  in  ovo  ca- 
vam  &  vacuam,  cafu  quopiam  feliciori  reperire, 
eamque  ifltrafe  &  implere,  ibique  metamorphofia 
fubire,  &  carinam  Maipighii,  qua?  in  ovo,  per  ali- 
quot  dics  incubato,  oculis  primum  occurrit,  con- 
ftituere  putabut.. 


4  GENERATIO  AMBIGENA. 


§.  V. 

Quam  indubium  eft,  fine  ovo  nullam  fieri 
generationem ,  tam  certum  quoque,  ovum  fine  ge- 
nitura  mafcula,  nunquam  cxiftere  fecundum.  Cur 
vero  haec  tantopere  fint  neceflaria,  quomodo 
combinentur,  &  quantum  quisque  fcxus  contri- 
buat,  illud  nondum  conftat,  fed  multorum  votis 
quaeritur. 

§.  VI. 

Vermiculos  feminales  Leeuwenhoekii  vivos  efle 
vermes,  in  omni  genitura  prolifica  maris  praefen- 
tes,  ad  noftra  tempora  firmiter  fatis  credidit  orbis 
eruditus.  N.  D.  PRiESES  Lugduni  Batavorum 
1737  commoratus,  curioforum  quorundam  amico- 
rum  &  commilitonum  utebatur  confortio,  quales 
erant  J.  Fr.  Gronovius,  Flora;  Virginicae  Auftor, 
hodie  Conful  Leidenfis;  D.  v.  Swieten,  hodie  Lib. 
Baro  &  Archiater  Imperatoris;  Ifdac  Lawfen,  pT* 
memorice  Scotus,  Med.  exercitus  Angiiae;  D.  Lie- 
berkidm,  p.  m.  Berolinenfis;  D.  Kramer ,  Au&or  H- 
bri  artis  Docimaftica;;  Joh.  Bartfch,  p.  m.  Regio- 
monte  -  Boruflus ,  Jfred.  Surinamenfis;  &  D.  Abrah. 
Ens ,  Pomerano -Petropolitanus.  His  igitur  quodam 
die  congregatis,  oftendebat  D.  Lieberkiihn  pra;- 
ftantiflima  fua  microfcopia,  quem  rogabat.  N.  D. 
Prcefes,  ut  horum  ope  vermiculos  feminales  in  cane 
obfervandos  praeberet,  quod  ftatim  impetravit; 
Contemplabatur  illos  adcurate,  atque  infeclorum 
naturae  gnarus,  ftatim  vermiculos  hofce  Leuven- 
hoekianos  non  effe  corpora  organis  nroedita  &  ani- 
mata,  atque  adeo,  neque  infecla,  neque  vcrmes, 
fed  particulas  mutas,  quarum  motus  a  calore  depen- 
deret  liquoris ,  rotundo  ore  exclamabat.  %aefen- 
tes  omnes  attenti  hos  intuebantur,  &  oculis  fuis 

alii 


HFNERATIO  AMBIGENA.  5 


alii  credere,  alii  vix  quidem .  videbantur.  Conclu- 
fionem  hujus  rei  in  diiTertatione  de  (ponfaliis  plan- 
tarum,  anno  T74.6  p?g.  24  edidit  N.  D.  Prasfes  his 
quidem  verbis :  Fermiculi  ifli  Leemvenhcekiaiii  minime 
funt  animalcula  proprio  &  voluntario  vwtu  gaudentia, 
fed  corpufcida  inertia ,  qiue  calidie  geniturce  innatant,  non 
fecits  ac particula  oleofa,  quod  felecia  Lieberliibnii  micro- 
fcopia  nobis  manifefte  ojlenderunt.  Hoc  poftea  etiam 
vidit  &  confirmavit,  furr-mus  Phyfiolbgus  illuftris 
D.  v.  Halkr9  ut  adeo  auftoritas  vermium  femina- 
lium  jam  prorfus  fere  in  defuetudinem  vencrit, 

§.  VII. 

Quamvis  vero  haec  corpufcula  fcminalia  non 
fint  animata,  certiflimum  tarnen  eft,  quod  veram  ma- 
ris  gcniturarn  conftituant,  quodque  his  non  exiften- 
tibus  in  genitura,  ea  fiat  infoecunda;  fed  quomodo 
agant  adhuc  ignoramus.  Generationis  Leeuvvenhoe- 
kiana?  defenfores  hsc  corpufcula  cicatriculam  ovi 
intrare  contendebant,  &  Botanici  hos  fecuti,  ut 
Morilandus  &  plures,  qui  pollen  in  floribus  corpo- 
ribus  his  geniturae  maris  plane  refpondere,  idque 
ex  vero,  agnofcebant,  pollen  quoque  per  ftigma 
&  ftylum  in  germen  florum  defcendere  ftatuebant. 
Hoc  autem  fecus  fieri,  palpabilia  docent  in  genera- 
tione  plantarum  experimenta,  &  omnium  exceptio- 
ne  majus  in  flore,  qui  Mirabilis  nominatur,  ubi 
pollcn  facile  eft  omnium  maximum,  quod  ftigmati 
plane  adbasrcfcit,  &  quamvis  nulla  ratione  angu- 
ftiffimum  ftylum  penetrare  valeat,  nihilominus  ta- 
men  foccundat.  Quin  etjam  in  plerisque  floribus 
pollen  ftigmati  adhftrens,  iiquorem  ad  rudimenta 
feminum  deferenaum  tingere,  fed  ipfum  tamen  in 
ftigmate  remanere,  nec  unquam  ftylum  penetrare, 
multo  minus  ad  primordia  feminum  intra  germen 
progredi,  evidenter  conftat. 


VIIL 


6  GENERATIO  AMBIGENA. 


§.  VIII. 

Per  continuam  Natura;  catenam,  a  maximis 
Animalibus  ad  infe6ta  usque  &  vcrmiculos  minimos 
defcendentes,  in  regnum  Vegfctabile  adeo  fenfim 
deferimur,  ut  terminos  obfervare  non  liceat.  Na- 
tura  cnim  per  gradus,  nunquam  vero  per  faltus 
procedit.  Ultima  animalia  in  ramos  abeunt,  &  ad 
bafin  velut  radices  agunt,  flores  feu  genitalia  emit- 
tunt,  pericarpia  velut  &  capfulas  formant,  quae 
ova  vel  femina,  plantarum  inftar,  deponunt,  ut, 
nifi  motus  voluntarius  &  fenfatio  obftaret,etjamnuni 
vegetabilibus  eadem  accenferemus. 

§.  IX. 

Vegetabilia  conftant  fubftantia  medullari  &  cor- 
ticali.  MEDULLARIS,  vita  vcgetabilium  pra?- 
cipua,  admiranda;  omnino  eft  indolis,  quae  vim  ha- 
bet  multiplicativam  in  infinitum,  accrefcit  &  auge- 
tur  ad  ramorum  apices,  ubi  minima  eft  refiftentia, 
fed  ad  primordia  fua  plerumqne  perit;  unde  vide- 
mus  in  plurimis  arboribus  truncum  fine  medulla  fo- 
ltdum,  adeo  ut  fa?pe,  concavo  licet  &  exfculpto 
intus  vel  exufto  caudicc ,  maxima  tamen  crefcat 
QuercUs:  fed  minimi  ramufculi,  qui  incrementis 
continuatis  plantam  multiplicabunt,  medulla  carere 
prorfus  nequeunt.  Hac  enim  ab  infefto  vel  etjam 
frigore  aut  calore  nimio  deftructa ,  vita  quoque  llne 
reparatione  deftruitur.  Hoc  medullare  intra  fubftan- 
tiam  corticalern  quafi  incarceratur ,  qua;  illam  omni 
nifu  retinere  ftudet,  quamdiu  conditiones  ejus  fuffi- 
ciunt.  Sed  ubi  fubftantia  corticalis  ob  altitudinem, 
aeftum ,  humoris  &  nutrimenti  defectum ,  morbum, 
non  fatis  valida  eft,  tum  medulla  enititur,  cortica- 
]em  fubftantiam  rumpit,  tumque  planta  metamor- 
phofin  fubit,  fructificatio  peragitur,  meduila  in 
femina  granuiatur.    Sed  haec  tamen  femina,  atque 

ipfa 


GENERATIO  |AMBIGENA.  7 


ipfa  medullaris  fubftantia,  non  fufficiunt  ad  vitam 
continuandam  &  multiplicandam ,  nifi  antea  polline 
feu  genitura  maris  fuerint  foecundata. 

$•  x.. 

Altera  vegetabilium  pars  conftitutiva  effentia- 
]is  eft:  fubftantia  CORTICALIS,  qua;  nutrimenta 
attrabit,  fuccum  deducit,  &  medullam ,  quas  aliun- 
de  fuftcntari  nequit,  alit  ac  protegit.  Hinc  etjam 
fit,  ut  Arbor  ad  peripheriam  circulariter  decortica- 
ta  fupra  ejusmodi  annulum  emoriatur,  cum  fnccus 
ex  defeclu  fubftantiae  corticis  impeditus  ulterius  me- 
dullce  nutrimenta  non  fuppeditet;  cum  igitur  ad 
plantam  biennem  adtendimus,  qualis  eft  Rapa,Dau- 
cus ,  Paflinaca,  Beta ,  &c.  videmus  radicem  ejus 
primo  anno  copiofilTima  medi.lla  farftam,  fed  ubi 
infequente  anno  caulem  &  flores  producit,  medul- 
lam  per  caulem  extrahi  &  in  femina  fruftificationum 
efrundi  obfervamus,  ut  maxima  tandem  Rapse  ra- 
dix  vacua  &  prorfus  cava  remaneat  absque  omni 
medulla,  manifefto  fane  indicio,  quod  medulla  ex 
parte  femince  femina  conftituat.  Idem  obtinet  etjam 
in  Culmis  gramineis  &  tubulofis,  licet  medulla 
fiftulofa  &  interiori  parti  culmorum  quafi  adgluti- 
nata  fit.  Anthera;,  partcs  plantarum  mafculd ,  quae 
pollen  filamentis  fuis  inlidentes  producunt,  ex  fub- 
Hantia  corticali  originem  habent,  quod  in  Afaro  per- 
quam  evidens  eft.  Corticis  munus  eft  librum  depo- 
nere;  liber  in  fubftantiam  Hgneam  abit,  unde  oriun- 
tur  ftamina;  ubi  vero  fubftantia  hasc  extima ,  in 
librum  reducitur  &  rcmoUefcit,  ftamina  in  petala 
floris  pleni  pcrmutantur.  Subftantia  igitur  medulla- 
ris  dat  femina,  cortfcalis  vero,  cujus  proles  liber 
ac  lignum  eft,  pollinifera  ftamina  mafcula  fubmi- 
niftrat.  Non  fufficit ,  ut  fubftantia  meduliaris  ad 
nova  femina  protrudatur;  nam  fc  ipfam  fuflentare 

A  4  non 


8 


GENERATIO  AMBIGENA. 


non  poceft.  Accedere  igitur  debet  fubftantia  cor- 
ticalis,  a  patre,  fuftentationi  ejus  dcftinata,  &  haec 
fuam,  aeque  ac  illa,  agnoiqere  debet  originem, 
atque,  adeo  ex  PolJine  ftaminum  exoriunda ,  quoe 
igitur  in  vegctabilibus ,  ubi  generant,  dant  medul- 
lae  piftilli  fubftantiam  corticalem;  Ha^c  omnia  fana 
rario  nobis  oftendit;  Scd  quum  omnis  veritas  Na- 
turae  obfcrvationibus  &  experimentis  dcmonftrari 
debeat,  de  his  in  fcquentibus  erimus  folliciti, 

§.  XI. 

Facit  ar£tior  illa,  qufe  fub  naturse,  faltnm  pe- 
nitus  excludentis,  imperio,  inter  vegetabilia  & 
animalia  intercedit  cognatio,  ut  Naturae  catenam 
fequcntes  non  facile  confundamur. 

Demonftrarunt  Botanici  Sexum  plantaritm  ,•  often- 
derunt  earum  genitalia  &  Generationes ;  nec  non 
florefcentes  herbas,  eo  ipfo,  more  infe&orum  fuas 
fubire  metamorphofes.  Nuper  etjam  oftenfum  eft, 
dari  Animalia  compojita,  &  quemlibet  plantae  ramum 
per  fe  novam  effe  plantam,  perinde  ac  ramus  in 
animali  compofito.  Atque  exiftere  animalia  com- 
pofita  non  magis  eft  mirandum ,  quam  quod  abeant 
in  ramos  vegetabilia;  quia  medulla,  in  infinitum 
multiplicabilis,  non  eft  nifi  continuatio  ejus,  quae 
a  primordiis  rerum  coepit,  &  quae  adhuc  eadem  vi- 
ta  fe  multiplicare  ac  dilatare  pergit;  modo  fimul 
fubftantia  corticalis  medullarem  involvere,  &  nutri- 
menta  eidem  pra?ftare  non  definit.  Mirandum  po- 
tius  foret,  cxiftcre  poffe  Animalia  Jimplieia,  quaj 
non  funt  alia,  nifi  quorum  interior  fubftantia  medul- 
laris  intra  duriorem  quandam  cruftam  oflcam  tegi- 
tur,  coar&atur  &  confervatur;  &  quamdiu  vcrte- 
bras  dorfales  in  his  animalibus  per  cartilagines  cre- 
fcere  poilunt,  tamdiu  quoque  ipfum  crefcit  animal; 


GENERATIO  AMBIGENA.  9 


oflibus  vere  perfe&e  induratis,  incrementum'ceiTat. 
Infetta  vero,  quae  ftatim  a  metamorphofi  valde  ob- 
dnrefcLint,  crefcere  fimul  definunt,  &  infefta  aqua- 
tica  fen  aptera,  qu*  quotidie  &  qnotannis  accre- 
fcnnt,  olleam  qnoque  cruftulam  quovisjl[anno  comv 
mutare  necelTe  habent  cum  capaciori. 

§.  XII. 

Eadem  fubftantia  medullaris,  qua?}  vegetabili- 
bus  cft,  in  animalibus  quoqLie  obtinet,  ubi  medulla 
fpinalis  nominatur;  qurc  tenuia  cmittit  fiiamenta, 
fuis  veftita  meningibus,  unde  Ttfervi  conftituuntur : 
qui  funt  fila  tenuiffima  mcdullar;  fic  medulla,  ut  in 
nervis  onticis  perfpicue  cernitur,  ad  partes  fenfi- 
biles  &  motivas  totius  corporis  fefe  exporrigit. 
Nulla  adhuc  nervorum  in  vegetabiJibus  funt  vefti- 
gia;  Nervis  omnino  omnis  fenfatio  &  motus  anima- 
lium  debet  originem :  nullum  enim  puncrum  fentit, 
nec  ulla  fibra  contrahitur,  motLimque  efficit,  nifl 
eo  pertingunt  nervi.  Ut  vero  e  /ubftantia  medul- 
lari  oriuntur  nervi,  ita  fenfus  &  motus  omnis  me- 
dulla?  videtur  adfcribendus :  Et  quia  vegetabilia 
nervis  &mufculis  deftituuntur,  difficillimum  omni- 
no  erit  de  fenfatione  eorum  quidquam  conftitue- 
re:  Nondum  certe  nobis  eandem  oftendere  po- 
tuerunt  plantamm  Anatomici.  Quod  enim  ad  Mi- 
mofas  Oxalidesque  fenfitivas  attinet,  earum  forte  alia 
eft  ratio, 

§.  XIII. 

In  animalibus  majoribus  mcdulla  ad  alterutram 
extrcmitatcm  coacervata  eft  &  organifata  in  corpus 
Cirebri,  quod  tot  partibus  diftincle  nominatis,  tam- 
que  admirabili  fabrica  eft  conftruchim ,  ut  nulla 
hucusquc  mechaniftnum  ejus  &  organifmum  rima- 
ri  potuerit  humana  perfpicacia;  in  hoc  autem  men- 

A  5  tis 


io  GENERATIO  AMBIGENA. 


tis  fedem  effc  qurerendam,  eo  minus  dubitamus,  qno 
certius  ex  Pathologicis  novimus,  defe£tus,  heic  exi- 
flentes,  Mentem  perturbare;  ut  e.  gr.  e  cailo  in 
cortice  cerebri  Maniam;  ex  hydatide  in  cerebro 
vertiginem  oriri  pateat. 

Animalia,  quibus  capacior  eft  percipiendi  fa- 
cyjtas,  majorem  quoque  habent  officinam,  mandatis 
ejus  exfequendis  idoneam.  Sic  plurima?  partes  ce- 
rebri  numero  diminuuntur,  ut  variae  partes  cere- 
bri ,  quae  funt  in  Oitadrupedibas ,  in  Avhnn  cerebro 
defint,  Pifchim  vero  longe  pauciores  funt,  Infetiis 
nullum  videtur  cffc  cerebrum,  nifi  forte  tenue  & 
exile  filum,  &  Vermes ,  qui  capite  carent,  cerebro 
gaudere  non  poffunt,  nec  praeter  fenfationem  & 
cxilem  valde  motivitatem,  alios  videntur  praeftare 
efFectus  animales, 

%  XIV. 

Confpirant  itaque  animalia  &  vegetabilia  inter 
fe  duabus  partibus  conftituentibus ,  medullari  nem- 
pe  fubftantia,  quae  Vita  eft,  &  corticali  fubitantia, 
quae  Naturae  nutrimenta  conciliat.  Hasc  apud  ve- 
getabilia  vafis  conftat,  quibus  in  animatis  Syftema 
vafculofum  refpondet;  ipfi  enim  imifculi,  qui  in- 
ter  vafa  perreptant,  non  funt  nifi  Folia,  apice  fuo 
adnexa,  ut  motum  ab  interno  quopiam  pcilente 
adquirant,  quando  ab  externo  haberc  nequeunt. 
Quemadmodum  igitur  medullaris  fubltantia  in  ge- 
neratione  diverfam  a  corficali  efientiam  conftituit, 
ut  illa  apud  plantas  a  parte  foeminina,  ha:c  vero  a 
parte  mafculina  manifefto  proveniat,  ita  non  pofTu- 
mus  non  apud  animalia,  in  rtquabili  naturae  curfu, 
eandem  nobis  proponere  legem  natura;.  Neque 
hoc  elTet  in  animalibus  perceptu  difficillimum,  nifi 

ftructu- 


GENERATIO  ^MBIGENA.  n 


ftru&ura  cordis  admirabilis,  vifcerum  organifa- 
tio,  organa  fenfuum  mirifice  conftrucla,  primor- 
dio  tam  fimplici  percipiendo  infignem  objicerent 
diflicultatem. 

§.  XV. 

Medullam  in  plantis  efTe  multiplicativam ,  & 
multiplicationem  quamhbet  priori  fimilem  cfle,  ra- 
lnuli  docent;  medullam  quoque  multiplicari  |in 
animalibus,  &  foboles  producere  fimiles,  ex  Ta»- 
nia  evidentifiimum  eft.  Si  jam  fupponimus,  fimiles 
medullre  pnrticulas  ad  ovaria  anhnalium  dcferri, 
&  has  pari  modo  nervos  fuos  emittere,  ctjam  lisec 
res  aliquatenus  concipi  poterit;  maxime  cum  pri- 
ma  carina  Malp/ghii  in  ovo  incubato  idem  pror- 
fus  teftari  videatur;  fe^i  qua  ratione  genitura  ma- 
ris  fuo  polline,  vel  corpufculis  Leeuwenhoekianis, 
corpus  tam  organifatum  producere  poffit,  inprimis 
cum  femen  vel  ovum  ipfum  non  intrent,  quod 
in  plantis  perfpicuum  eft,  res  manet  altioris  fane 
indaginis;  hoc  autem  omnino  fieri,  a  pofteriori 
me  videre  videor. 

§,  XVI. 

Quod  ad  plantas  attinet,  habemus  fpecimen  lu- 
culentiflimum  heic  Upfalias  in  Veronica  maritirria 
filia,  a  Verbena  officinali  fcecundatae;  Vidcmus  enim 
adhuc  in  hac  fobole  hybrida  fruftificationem  e  fub- 
ftantia  medulhri,  matri  plane  fimilem;  externa 
vero,  ut  Folia  &  cetera  corticalia,  patri  fimillima. 
Accidit  ante  aliquot  annos,  ut  in  aliquo  pulvillo 
Horti  Acadcmici,  ubi  Tragopon  pratenfe ,  &  Trago- 
pogon  porrifolium  una  crcfcebant,  oriretur  planta 
Tragopogon  pratenfe  referens,  fed  floribus  rubi- 
cundis;  fumfit  ergo  N.  D.  PraTes  Anno  1757  ex- 

per- 


| 


12 


GENERATIO  AMBIGENA. 


perimenti  caufa  Tragopogon  pratenfe,  quod  flores 
r.uper  excluferat,  in  eis  pollen  vehementiori  aciflatu 
difcuflit,  &  decerpto  flore  Tragopogitiis  porrifolii 
pulvilculos  genitales  ei  leviter  adfperfit;  iterabatur 
hoc  aliquot  diebus  in  eodem  flore;  Flos  hic  de- 
mum  in  femina  tranfiit;  ferebantur  femina  an- 
no  1758,  &  anno  jam  currente  1759  floruerunt, 
fru&umque  tulcrunt.  Notatu  dignum  erat,  quod 
hujus  fiores  feu  corollae  fcre  ad  bafin  usque  purpu- 
reum  oflendcrent  colorem ;  quod  calyx  longior 
effet,  quam  in  pratenfi;  &  pedunculi  folito  fatis 
crafliores;  paucis,  externa  patri,  interna  matri 
erant  fimilia.  Venerit  forte  dies,  quae  oftendet, 
plurima  Gerania  africana  &  Mefeinbryantbema ,  plu- 
rimasque  fpecies  Generum  diclorum  cx  eo  forte  prove- 
'niffe,  quod  Pater  peregrinus  plantam  foccundaverit 
matrem.  Et  quamvis  partus  nybridi  fcepe  fint  fle- 
rilcs,  tam  in  vegetabiii,  qufim  auimali  regno,  hoc 
tamcn  univcrfale  non  efb;  fed  multas  admittit  ex- 
ceptiones,  faltem  in  Tragopogone  nuper  nominato; 
Hinc  nova  forte  regula  aliquando  erit  Botanicis: 
Tot  fpecies  dici  congeneres ,  qnot  eadem  ex  fubftantia 
medullari  feu  matre  fint  progenita.  Hoc  vero  Oeco- 
nomiam  Natura?  non  irhterrumpere,  ex  Infeclis  edo- 
cemur,  qus  Plantas  exedunt  ejusdem  generis,  an- 
tea  illis  non  vifas  &  nuper  ex  India  afportatas.  Sed 
ad  hanc  Thefin  confirmandam  rationibus  uti  prae- 
fertim  debeo  ex  Regno  animali  depromtis.  Stabi- 
liuntur  enim  leges  generationis  exemplis  maxime 
animaiium,  ubi  partus  hybridi  omnium  luculentifli- 
ma  prsebent  vcftigia. 

§.  XVII. 

Vulgatiffimum  experimentirm  partus  hybridi  ab 
ASINO  &  EQUO  defumitur.  Ubi  Equus  mas 
Afinam  feminam  intrat,  fretus  cvadit  Mulus ,  id 

eft, 


GENERATIO  AMBIGENA. 


eft,  Afinus  natura  talis,  fed  forma,  aures,  juha  & 
cauda  patrem  Equum  exprimunt;  funt  igitur  exter- 
na  Patris,  interna  vero  Matris.  Ubi  autem  Aiinus 
mas  Equam  fcminam  intrat,  contrariam  obtines; 
foboles  enim  fit  natura  Equus,  fed  quoad  exteriora, 
ftaturam  ,  colorem  grifeum  cum  cruce  nigra  patri 
Afino  fimilis,  &  vocatur  Hinnus. 

Frequens  apud  noftrates  mos  invaluit,  metho- 
do  Nobiliif.  Alftroemeri,  per  Arietes  ex  Hifpania 
addu&os  praeftantiorem  quaarendi  OVIUM  indo- 
lem.  Hi  Arietes  Hifpani  cum  Rufticis  noftris  ovi- 
bus  foeminis  committuntur ,  ubi  fcetus  Hifpanicis, 
qua  lanam ,  ftaturam  &  reliqua  externa  plane  fimi- 
les  evadunt.  Verifiime  quoque  Oeconomi  noftri 
dicunt  ejusmodi  oves  clima  noftrum  melius,  quam 
Hifpanicas  genuinas  perferre;  vires  enim  eorum 
animalcs,  adeoque  ipfa  vita,  a  matre  dependent. 
Oves  vero  femella?  Hifpanicse  a  maribus  Suecanis 
aliquando  impra.'gnatai,  agnos -progenerant  non  Hi- 
fpanicae,  fed  vulgaris  indolis;  quod  Thefin  pofitam 
prorfus  roborat, 

Quando  CAPRI  Anggun  es ,  qui  recentiorc 
tempore  ftudio  &  opera  N.  L).  Alftroemcri  in  Pa- 
triam  fUni  adducli,  cum  vulgaribus  bonimittiihtur 
capris  foBmellJS-,  pari  modo  foboles  prasftantiftimam, 
longam  &  molliorem  dederunt  lanam  camelinarri; 
fed  eafu  contrario,  ubi  Capne  foemininaj  angoren- 
fes  ex  vulgaribus  noftris  hircis  fucre  impra^nativ, 
nu!la  mutatio  Jamv  nobilitata  exftitit.  Hoc  vero 
latius,  quam  ad  Janam  ipfam ,  patcrc,  ex  Cornibirs 
etjatn  perfpicitur.  Anglicus  enim  Aries  incdJnis 
cum  Ovc  Sueeana  cornuta,  agnum  procreat  corni- 
bus  deftitutum,  ut  taccam  ftrucluram  aliam,  qufe 
non  adeo  tacile  defcribitur.    Soboles  a  dive/ns  pa- 

renti- 


i4  GENERATIO  AMBIGENA. 


rentibus  natos,  Patris  externam  figuram  induere 
etiam  afferit  N.  Hdllerus  phyf.  786. 

§.  XVIII. 

Ad  mixturas  ejusmodi  differentium  fpecierum 
obfervandum  quoque  cft,  quod  poft  plures  genera- 
tiones  interdum,  magis  magisque  evanefcat  indolcs 
per  patrem  adquifita,  &  vis  matris,  cux  ope  Sy- 
ftcmatis  nervofi  reliquum  corpus  fenlim  ad  fuam 
indolem  modificat,  tandem  patenv-E  praedominat. 
Mihi  fane  hxc  exempla,  tam  in  plantis,  qnam  ani- 
malibus,  adeo  videntur  perfpicua,  ut,  ii  decepe- 
rint,  nulla  fit  res  a  fraudc  aliena.  Hinc  Phyficis 
fuadeo,  ut  viam  hanc,  invenicndi  quid  Mater  ad 
medullarem  fubftantiam  conferat,  quid  ad  cortica- 
lem  Pater,  fedulo  tentare  non  defmant;  neque 
enim  dubito,  quin  major  lux  in  his  rebus  brevi  fit 
oritura.  Ego  interim  fungar  vice  cotis,  quae  acuit, 
exfors  ipfa  fccandi. 

CORIOLLARIA. 

Ex  prsecedente  jam  disquifitione  fequentia  eli- 
cimus  corallaria. 

1.  Et  Vegetabilia  &  Animalia  fubftantia  Medullari 
&  Corticali  effentialiter  confiflere. 

2.  Sedem  Vitae  primariam  in  medullari  fubftantia 
collocatam  efTe,  corticalem  vero  medullari  Ali- 
menta  prcebere. 

3.  Medullarem  fubftantiam  efle  infinite  multiplica- 
tivam  in  vegetabilibus  &  animalibus,  ut  excom- 
pofitis  conftat;  adeoque  fjngula  viva  non  effe, 
nifi  continuationem  ejusdem  vitae,  qua?  in  pri- 
mordio  rerum  erat  creata. 

4.  Me- 


GENERATIO  AMBIGENA. 


4,  Medullarem  fubftantiam  e  trunco  Plantarum  eva- 
cuari,  fruct-ificationem  earum  intrare,  ac  tandem 
in  Semina  concentrari  &  granulari. 

5.  Genitnram  mafculam  plantarum  a  fubftantia  cor- 
ticali ,  non  vero  medullari  effe  produ&am. 

6".  Medullarem  in  vegetabili  fuo,  in  ramos,  ramu- 
los,  &c.  jn  infinitum  (ceteris  paribus)  crefcere 
pofie;  fed  novam  genelin  &  diftinctum  indivi- 
duum  non  conftituere,  nifi  a  mare  corticalem  ac- 
cepcrit,  qua?  continuari  non  potcft,  ubi  medulla 
propria  in  femina  formanda  erit. 

Heic  vero  tangam  experimemtum  maxime  no- 
tabile,  quod  videmus  in  Graminibits  Viviparis,  qua; 
medullarem  fubftantiam  germinis  cortice  fuo  con- 
tinuato  obtegunt,  ubi  femen  in  ipfo  vegetabili 
germinat,  atque  ideo  ftaminibus  mafculis  non  in- 
diget:  poftmodum  vero  germinatum  decidit,  ve- 
lut  ramuius  cum  fuo  nodo. 

7.  Subftantiam  corticalem  a  mare  oriundam  effe, 
ex  dictis  fpeciebus  bybridis  clarum  eft.  Quum 
illse  qua  externa  femper  Patri,  qua  intema  ve- 
romatri,  tam  in  vegetabiiibus ,  quam  in  anima- 
libus  aflimiiantur.  Si  enim  genitura  nihi]  pra;- 
ftaret,  quam  ut  vivificaretgermen  matris,  fimiles 
ibboles  -omnino  a  quocunque  patre  gencrante 
exiftere™  jam  vero,  ut  diximus,  extcrna  patri 
liunt  iimilia.  • 

8.  Supereft' ut  a  Phyfiologis  exploretur^quid  mas 
contribuat,  ut  inde  quidquid  ad  fimilem  pro- 
lis  figuram,  vafa,  vifcera  &c.  requiratur,  reful- 
tare  poflit:  Nec  non  qua  ratione  Medulla  defera- 
turijadj  0  varia. 

9«  In 


16  GENERATIO  AMBIGENA. 


9.  Interim  manifefto  fequi  videtur,  quod  rudi- 
mentum  futuri  foetus  non  fit  in  patre  folo,  neque 
in  matre  fola,  fed  quod  Parens  uterque  fuum 
conferat,  illa  ad  meduliarcm,  is  vero  ad  cortica- 
lem  fubftantiam. 

10.  A  matre  igitur  fana  valida?  oriuntur  funcliones 
animales,  a  fano  patre  fortiores  vitalcs,  qua» 
obfervatio  novam  Diaeteticis  lucem  adfui.det. 
Medullam  fimolicem  fimplex  conftituere  ani- 
mal,  abrupta  vel  quocunque  modo  in  partcs 
absque  vkae  difpendio  diflecla,  accrefcere  &  no- 

vum  animal  ita  formare  poile 
#  liquet. 


CIL 


c/j. 

POLITIA  NATUR& 

QUAM 

PRiESID;E 
D.    D,    CaR,  LlNNjEO 

Propofuit 

H.  CHRIST.  DANIEL.  WILCKE, 

Stockholmicnfi». 

Upfaliie  1760,    Mari,  29. 


^ 

CAP.  I. 

Si  homo  quispiam,  nudus  quidem  ut  in  crea» 
tione  vel  prima  nativitate,  fed  optima  taraen, 
aetate  &  maturo  judicio,  in  hunc  orbem, 
quod  fingere  faltem  polfumus,  delapfus,  intenti* 
fenfibus  fingulis  globum  terraqueum,  velut  no- 
vum  hofpitium,  contemplaretur ,  obfervaret  tel- 
lurem  innumeris,  iisque  diverfiffimis,  veftitam  ve»  • 
getabilibus,  quse,  maxima  inter  fe  confufione 
commixtse,  a  vermibus ,  infeclis,  pifcibus,  am* 
phibiis,  avibus,  mammalibus,  miferandum  in  mo» 
dum  tra&entur;  videret  haec  viventia  non  tantum 
pulcherrimos  devorare  flores,  fed  etiam  mira  in 
fe  invicem,  tyrannide,  unum  fine  comraiferatione 
Tm.  VL  B  al* 


18 


POLITIA  NATUR^E. 


alterum  dilaniare,  atque,  ut  paucis  dicam,  nil  nifi 
bellum  omnium  in  omnes  animadverteret,  fe  vero 
ipfum  inermcm,  plerorumque  violentia;  ita  expofi- 
tum  ,  ut  dubius  &  incertus  locum,  ubi  tutus  eflet, 
vix ,  ac  ne  vix  quidem ,  reperiret  ullum. 

In  hoc ,  inquam ,  orbe  aliquantisper  moratus, 
nonnullos  fenfim  ordinis  articulos,  &  maximum 
tandcm  in  fumma  confufione  animadverteret  or- 
dinem,  eumque  adeo  eximium,  ut  in  operibus 
divinis  tam  initium,  quam  finem,  difficulter,  im- 
mo  fruftra,  qureri  admirabundus  profiteretur;  cir- 
culo  enim  ha;c  volvuntur  omnia.  Haud  fecus 
atque  in  nundinis,  ubi  magna  hominum  multitu- 
do,  huc  atque  illuc  diffufa,  primo  intuitu,  cer- 
nitur,  cum  tamen  quisque  illorum  proprium  ha- 
beat  domicilium,  unde  accefferit  &  quo  pergat. 
Ordo  autcm,  qui  naturas  ineft,  tanto  difficilius 
invefHgatur ,  quod  incola;  non  unius  fmt  generis, 
domicilia  eorum  maxime  difperfa,  &  munia  cu- 
jusque  fpeciei  minus  explorata.  Igitur  inftitutum 
hoc  DEl  excellentifilmum  nobis  ut  innotefcat, 
experimenta  in  fingulis  fpecialiora  colligere  opor- 
tet.  Perinde  ac  fi  quis  maximorum  fluminum 
indagare  vellet  originem,  non  fubfiftere  prius  de- 
bet,  quam  ad  venas  plurium  fontium  remotifli- 
mas  pcrventum  fuerit,  ut  ex  his  confluentibus 
rivulos,  ex  rivulis  amnes,  ex  amnibus  fluvios  ma- 
jores ,  ex  fluviis  vero  flumina  tandem  maxima  con- 
fici  pervideat.  A  fimpliciflimis  certe  ad  magis 
compofita  eft  progrediendum,  qux  via  mihi  quo- 
que  hcic  erit  calcanda,  quamvis  in  tam  vafta  Na- 
turoe  republica,  ad  plerosque  fontes  penetrare  non 
licuerit,  quippe  cum  folus  fim,  vixque  ullum  in 
hoc  argumento,  quantum  mihi  conftat,  habeam 
prseeuntem.  Et  licet  defideriis  B.  L.  ex  afle  fa- 
tisfacere  nequeam,  alios  tamen  me  oculatiores  ex- 


POLITIA  NATURiE. 


citare  conabor  ad  argumentum,  ut  ego  quidem  ar« 
bitror,  attentione  hominis  longe  digniflimum,  ut- 
pote  qui  ad  infinita;  fapientias  inftituta,  maximam- 
que  Creatoris  venerationem  in  mente  excitatura, 
pie  confideranda  in  hoc  orbe  eft  collocatus. 

REGNUM  LAPIDEUM. 

t.  Struftura  regni  LAPIDEI,  quod  fuper- 
ficiem  telluris  noftra?  conftituit,  omniam  quidem 
primo  occurrit;  fed  cum  angufti,  quibus  circum- 
fcribor,  Iimites  dicendorum  copiam  non  admit- 
tant,  aliis,  qui  hanc  fibi  magis  propriam  fecere 
curam,  lubens  illud  relinquo,  &  Tellurem  tan- 
tummodo  noftram,  tanquam  infulam,  Oceano  cir- 
cumfufam  ,  Alpihus ,  Collibus ,  Campis ,  Vallibus,  Pa- 
ludibus  &c;  hinc  inde  cinftam,  Humo ,  Arena,  Ar- 
gilla,  Creta  conveftitam ,  inque  Indias  calidas,  Po- 
los  frigidos,  &  his  interjeftas  regiones  Temperatas 
divifam  fpeftabo. 

REGNUM  VEGETABILE.  . 

2.  VEGETABILIA,  in  globo  terraqueo, 
fpeciebus  funt  fere  iunumcra:  muka  innotueruut 
nobis,  multa  potleris  tempus  videcur  rcfervaffe. 
Qua;libet  planta  propagatur  &  provenit  a  fua  m;<- 
tre,  ha-c.  a  fua,  ab  ijoiis  usque  mundi  pritnordiis, 
adeo  ut  fingula;  hai  familiiE  non  fint,  nifi  primae 
cujusque  Plantae  continuatio.  Si  vero  cogitamus 
tot  fpecierum  millia ,  in  una  terra  fimul  crefcen- 
tia,  patet,  unam  facile  praevalere,  &  alteram  fup- 
primi  &  exftirpari  pofle ,  nifi  inftituto ,  finibus 
Creatoris  conveniente,  confervarentur.  En  in  his 
quoque  manifefta  digiti  divini  fpecimina!  Etenim 
multa  vegetabilium  millia,  in  diverfis  mundi  pla- 
gis  hofpitia  obtinuerunt,  ut  alia  in  Indiis ,  alia  in 
Temperatis ,  alia  in  Alpibus  &  ad  Polos  crefcant. 
Haec  fingula,  quod  ad  fuas  ftationes,  diverfa  funt, 
alia  in  mari  y  lacubus ,  paludibus ,  vallibus ,  campis ,  col- 

B  2  libus, 


20 


POLITIA  NATURiE. 


libus ,  rupibus,  umbris  vigere  pofTunt.  Ex  his  por- 
to  in  fuo  locata  folo,  alia  fed  pauca  in  Arena, 
alia  in  Argilla,  in  Humo  &  Calce  denique  alia  cre- 
fcunt:  ut,  fi  e.  g.  in  Suecia  1300  funt  vegetabi- 
lia,  ex  his,  difto  modo  flationibus  adfignatis, 
raro  fupra  50  aut  100  uno  loco  compareant,  un- 
de  fit,  ut  unum  non  adeo  alterum  extrudere  que- 
at.  Quselibet  ideoque  planta  laetius  crefcit  viget- 
que  in  loco  fibi  deftinato.  At  fi  planta  alienige- 
na  in  locum  non  fuum  fefe  intrudit,  languet,  pre- 
mitur  ab  indigenis,  &  eegra  ab  aphidibus  aliisque 
infe&is  tandem  exterminatur  prorfus.  Quin  etiam, 
ut  hasc  centum  vegetabilia  a  mutuis  laefionibus 
tanto  melius  liberentur,  ex  illis  nonnulla  vere,  alia 
aflate  media,  cetera  autumno,  tempus  vigendi  flo- 
rendique  fibi  adfignatum  obtinuerunt. 

3.  His  omnibus  accuratam  Deus  prasfcripfit 
fubordinationem  &  quafi  politiam.  MUSCOS 
enim  uf  pauperrimos  Rusticos  concipere  licet, 
qui  terram  occupant  fteriliffimam ,  quam  tegunt, 
mollioremque  efficiunt,  aliasque  plantas  fuo  mi- 
nifterio  confervant,  ne  radices  vel  aiftu  folis 
exarefcant  nimium ,  vel  frigoris  vehementia  ex- 
urantur;  Solum  ifti,  quod  ab  aliis,  ut  cultura  in- 
dignurn,  relinquitur,  excolendum  quafi  recipiunt. 
GRAMINA  in  regno  vegetabili ,  COLONO- 
RUM  fupplere  vicem  videntur;  maximam  enim 
terrse  partem  tenent:  &  quo  plus  calcantur  & 
Gpprimuntur,  eo  magis  laborant,  ut  radicibus 
fuis  incrementa  capiant;  ha?c  maximam  mul- 
titudinem  &  robur  regni  vegetabilis  efficiunt. 
HERBifo  veiut  NOBILES  confiderari  poftunt, 
quae  fuis  Isetantur  foliis,  fuisque  nitent  floribus 
fplendidiflimis,  atque  odore,  fapore,  colore  &  fi- 
gura,  regno  huic  admirabilem  conciliant  dignita- 
tem.   AR30RES  MAGNATUM  inftar  habenda?, 

altas 


POLITIA  NATURjE.  21 


altas  agtint  radices,  atque  inter  cetera  vege- 
tabilia  caput  extollunt,  eaque  a  procellis  vehe- 
mentioribus ,  &  ardore  nimii  caloris  ac  frigoris, 
cuftodiunt,  rore  quafi  fuo  ea  humectant,  &  foliis 
fuis  deciduis  alimenta  fubminiftrant,  immo,  luxu- 
riante  fuo  incremento,  varia  praebent  commoda. 
Suos  quoque  habent  Arbores  PEDISSEQUOS  ex 
Mufcis  &  Algis,  quibus,  fplendoris  potius ,  quam 
propriae  utilitatis  caufla,  peculiarem  praebent 
viftum.  Ex  his  etiam  omnibus  nonnulli  incoke 
diverfis  praerogativis  feu  privilegiis  a  natura  funt 
inftrufti.  NonnuJlorum  enim  ftationes,  EXCLU- 
SIVO  quafi  funt  PRIVILEGIO  munitae,  ne  quis 
per  vim  eis  fefe  immifceat:  iBi  vero  irrurnpentes 
facile  arcent.  Sic  Ranunculus  Ficaria,  'AUnim  ur- 
finum,  Senecio  faracenicus  fub  Fruticibus  fuo  jure, 
cum  aliorum  exclufione  germinant.  Avma  pra- 
tenfis  in  Juniperetis  privilegium  obtinet,  ut,  ubi 
adfuerit,  juniperus  communis  cedere  cogatur, 
aeque  ac  Erica  Fagis,  ut  propius  accedcre  Faga 
Erica  non  audeat,  quam  quo  fua  Fagus  exten- 
dit  bracbia.  Aliae  plantae,  MILITUM  ritu, 
variis  inftruftae  funt  armis  acutillimis,  uc  fpinis, 
aculeis,  furcis,  ftimulis,  licut  Carduus ,  Ulex, 
Ilex,  Rhamnus ,  Berberis ,  &  fexcentae  aliae,  ne 
mammalia  ipfis,  eisque  fubjeclis  herbis  vim  iii- 
ferant.  Vegetabilia  alia,  aliis  quafi  utuntur  NU- 
TRITIIS,  cum  per  fe  fubfiftere  vel  prorfus  non, 
vel  non  fatis  commode  in  terris  valeant.  Sic 
Vifcurn,  Epidendrum,  Scurrula,  Tillandfia ,  Cufcuta, 
Cajfytba,  Mattbiola,  Lorantbns ,  &  ex  parte  Hedera, 
Bignonia  radicans,  &  quae  funt  plures. 

4.  Quodlibet  adeoque  vegetabile  jufto  ferva- 
tur  domicilio,  ne  unum  extrudat  alterum,  &  ex 
tot  miilibus,  numerus  in  locis  fmgulis  admodum 
evadat  parvus. 

B  3  5.  Haec 


22 


POLITIA  NATUR^E. 


5.  Haec  vegetabilia,  prirrsum  &  praecipuc  tek 
luris  veri  funt  incolae.  Singulae  propria  gaudent 
medulla,  propriaque  vita.  An  fenfu  gaudeant, 
nec  ne,  dicere  non  aufimi  Ipfis  tamen  fuum 
Velle  competere,  ad  nutrimcnta  &  propagatio- 
nem,  videtur:  fole  laetantur  placido,  eriguntur  re- 
bus  profperis,  reficiuntur  pluvia  &  rore,  frigore 
rigent,  noftu  veluti  dormiunt  aliamque  induunt 
flaturam,  contabefcunt  fame;  Nolle  vero  nullo 
exprimunt  indicio,  unde  etiam  commiferatione 
erga  plantas  non  tangimur. 

REGNUM  ANIMALE. 

6.  SapientifTima  Creatoris  de  plantis  difpofi- 
tio  infinite  quidem  efl;  admirabilis;  cum  vero  ad 
animalia  oculos  converto,  non  fine  flupore  fum- 
mam,  qua?  inde  elucet,  fapientiam  contemplor. 
Orbem  uaiverfum  in  ea  opinione  fuhTe  fcio,  ut 
crederet  vegetabilia  propter  animantia  efie  crea- 
ta;  led,  ubi  Naturam  a  primis  fontibus  fequor, 
in  fententiam  plane  contrariam  ingredior,  facile 
percipiens,  animalia  propter  plantas  condita  efie.  A 
priori  perfpicio  animal  quodvis  fuis  armatum  efie 
inftrumentis  fmgularibus :  dentibus,  manibus, 
unguibus  &c.  Nec  dicere  poffum,  Ferrum  ob 
malleum  fabri,  fed  hunc  ob  ferrum,  exiftere; 
Agrum  pariter  non  propter  Aratrum  agricolae,  fed 
aratrum  agri  caufla;  Pratum  non  ob  Falcem,  fed 
hanc  ob  illud  factam  intelligo.  Nullam  etiam 
invenio  rationem,  cur  CoJumbae,  Gallinse,  Pavo- 
nes  &c.  propter  fcedos  fcetidosque  Accipitres, 
qui  hominum  viftui  minus  inferviunt,  vel  etiam 
Oves  propter  Lupos,  Equi  propter  Tigrides, 
Boves  ob  Leones  &  fic  porro ,  dicerentur  forma- 
ti.  A  pofteriori  quoque  video,  vegetabilium ,  in 
fiationesiuas  quantumvis  difpofitorum,  tamen  unum 
ita  multiplicari  pofle ,  ut  alia  extruderet  omnia. 

Ponas 


POLITIA  NATURiE. 


23 


Ponas  enim  Tabacnm  e.  g.  40329  quotannis  pro- 
ducere  femina,  nec  ullum  in  hoc  confumendo  efle 
occupatum,  facile  talis  planta  omnes  opprimeret 
alias.  Ipfa  enim  cogitatione  adfequor,  ficri  noh. 
pofle,  ut,  quae  fimul  Sapientiflimus  Creator  m- 
flituerit ,  fubfiftere  definant,  fuumque  ordinem  & 
juftam  proportionem  dcferant.  Atque  hinc  ad  ne- 
ceflariam  in  regno  naturse  Poiitiafn  recle  conclu- 
di  poterit:  Regnum  enim  fine  regimine,  fine  or- 
dine  &  infpeclione,  ad  interitum  indies  inciina- 
ret.  Politiam  vero  vocamus  juftam  in  repubiica 
curam  atque  adminiftrationem.  Firmatnr  autem 
ha:c  mea  fententia,  fi  Natura;  feriem,  quousque 
potuero,  fequar.  Tum  enim  apertc  video,  ani- 
malia  primario  ob  plantas  effe  inftituta,  non  ve- 
ro  plantas  propter  animalia,  nifi  fine  fecundario. 
Ut  non  fatis  fciam,  an  mundus  commode  fiibfi- 
ftere  poffet,  fi  vel  unica  animalium  fpecies  defi- 
deraretur. 

7.  ANIMALIA  autem  infiituta  funt  1:0 
Ad  proportionem  inter  vegetabilia  fervandam.  2:0 
Ad  theatrum  ornatum  prceftandum ,  fiiperfluis  & 
inutilibus  e  medio  fublatis,  3:0  Ad  Jmpura  e  pu- 
tredine  &  fermentatione  cadaverum  feu  vegetabi- 
lium  corruptorum,  ftercore  &c.  removenda,  ut 
Creatoris  ubique  exfplendefcat  perfeftio.  4:0  Ad 
multiplicationem  &  feminationem ,  &  qua?  plura  funt 
vegetabilium  commoda  promovenda.  Hunc  vero 
textum  explicaturus ,  ad  amplitudinem  &  profun- 
ditatem  obftupefco ,  &  fufficientem  defidero  re- 
rum  fcientiam ,  qua;  tot  hominum  aitates  integras, 
totque  feculorum  experimcnta  fibi  depofcit.  Suf- 
ficiat  igitur  mihi,  fi  leviori  mea  experientia  viam 
pofteritati  oftendero,  quam  emetiri  vix  ullus  po* 
tuerit. 

8.  VERMES  quidem  primum  mihi  praebe- 
re  deberent  objeclum,  fed  filentio  illos  praeter- 

B  4  mit« 


H  POLITIA  NATUIUE. 


tnittere  Vel  ideo  cogor,  quod  profundiflimam]  ma- 
ris  abyfTum,  ubi  maxima  ex  parce  delitefcunt,  ad- 
curatius  explorandi  optata  omnibus  defuerit  oc- 
cafio.    Ad  reliqua  igitur  ilatim  propero. 

9.  INSECTA ,  natune  in  continenti  minhtri 
copiofiflimi,  qua?  numero  fpecierum  cum  ipfis 
plantis  certare  vidcntur,  prifcis  setatibus  adeo 
fuere  contemta  &  nihili  aeftimata,  ut  in  poenis, 
peccatorum  labem  fequentibus,  ponerentur.  Ne- 
que  enim  percipere  potuerunt,  cur  haec  DEUS 
in  orbe  noftro  produxerit.  Unde  etiam  tantus 
horum  animalculorum  fuit  neglectus,  vix  ut  ullus 
eadem  rimari  cufaverit  ante  noftra  tempora,  qui- 
bus,  in  his  quoque,  maxima  Creatoris .  ceconomia 
ceepit  innotefcere. 

16.  Ex  his  certa  funt,  quae  tantum  vegeta- 
bilibus  adhaerent,  eaque  maxime,  quamdiu  larvse 
funt,  confumunt,  Ut  Papiliones ,  Phdlafia>  Cbryfomt- 
la ,  Tentbvedines ,  Cureuliones ,  Meloes  >  Aphides ,  Coccit 
Grylli,  Cicdda ,  &c.  &  vix  ullam  invenire  licet 
plantam*  his  non  expofitam.  Sed  haec,  non  mi- 
nus  quam  vegetabilia,  fuis  quaeque  locis  diftin&e 
Ulftt  collocata,  quod  inflnitis  exemplis  docet  Pan- 
dora  Infectorunn  Unumquodque  fuam  praecipue 
plantam  habet  eurandam4  quae  ubi  non  fufficit, 
alias  Obtirtuit  rtonnullas,  quibus  neceflitate  ad- 
acta»  vitam  ac  fpeciem  confervet,  donec  determi- 
hata  illa  fUccf everit »  e.  g.  Bombyci  datum  eft,  ut 
folia  MoH  comedat,  his  vero  jufta  copia  non  prae- 
lentibus,  La&ucee  &  nonnuliarum  arborum  foliis 
Vitam  quidetn  traducit,  fed  minus  commode;  id 
quod  rninor  ejus  nitor,  moles,  vivacitas,  &  feri- 
ei  fragilioris  quantit&s  diminuta  teftatur.  Non- 
fluttis  pfseterea  infectis  folia,  aliis  flores,  pericar- 
pia  &  femina  aliis,  alimenti  locovfunt  deftinata. 
Slc  Papilio  BrailiciS  filia  Brdffica ,  Tenthredo  Scro- 


POLITIA  NATURiE. 


phulariae  folia  Scrophularia ,  Curculio  Scrophulariae 
ejusdem  fruttificationes ,  Curculio  nucum  nuces  Co- 
ryli,  Phalaena  Pomoneila  pericarpia  Pyri,  Phalaena 
Strobilella  Jlrobilos  Abietis  comedit ,  &  fic  porro. 

ii.  Cum  igitur  quaelibet  Planta  infeclum  na- 
£t.a  fit  proprium,  quod  illam  caftiget,  ne  luxuri- 
ans  nimium,  vicinas  excludat,  quodque  etiam  in- 
fectum  ex  fuo  minifterio  laute  fuftentatur ,  atque 
ex  fufficienti  alimentorum  copia  commode#vivit 
&  fpeciem  copiofe  propagat;  contra  autem  ex 
defectu  operae  &  mercedis  torpefcit,  tandemque 
perit.  Ubi  e.  g.  Gramina  in  pratis,  per  plures 
annos,  Isetius  crefcunt,  plerisque  aliis  Herbis  nul- 
lum  concedunt  locum;  fed  accedens  Pbalana  Gra- 
minis ,  larvls  fuis  numerofiifimis ,  menfam  invenit 
optime  inftructam.  Ha?,  in  immenfum  aucta?  nu- 
merum,  per  aliquot  annos,  foeno  fruftratum  agri- 
colam  de  calamitate  fatali  querelas  inftituere  co- 
gunt.  Sed ,  confumtis  graminibus,  Phalaenae  Pro- 
les,  vel  pereunt  fame,  vel  in«alia  loca  demigrant. 
Poftea  vero,  diminuta  graminum  copia,  ceterae 
herbae  fuis  dentio  feruntur  arvis,  unde  prata,  an- 
nis  fubfequentibus ,  pulcherrima  florum  varietate 
hortos  referunt  amoeniffimos.  Ideoque  hic  fi  de- 
eflet  minifter,  gramina  plerasque  deftruerent  her- 
bas,  quarum  jam  fervatur  aequilibrium.  Scrophu- 
laria,  quam  pauca  comedunt  Pecora,  eo  pluribus 
infectis  alimenta  prajbet.  Urtica,  quae  vix  ulli 
placet  pecudi,  ad  50  usque  infe&orum  fpecies 
alere  cogitur,  quarum  alia?  radicem,  caulem,  fo- 
lia,  flores  &  fruclus  aliae  arripiunt,  fine  quibus 
bene  multa  opprimeret  vegetabilia.  De  Fruticibus 
&  Arhoribus ,  praecipue  aculeatis  &  facile  diffemi- 
nandis,  idem  valet  judicium.  Plantae  enim  pro- 
ceriores  tanto  pluribus  patent  infe&is,  quanto  mi- 
nus  a  mammalibus  coerceri  poflunt. 

B  5  12.  Ideo 


t6  POLITIA  NATURJE. 


12.  Ideo  igitur  fattae  funt  infe&orum  catervar, 
ut  plantis,  fibi  adfignatis,  juftos  ponant  limites, 
quem  in  fincm  idonea  ipfis  quoque  inftrumenta 
funt  adcommodata.  Ex  officio  autem  &  quafi  pro- 
feflione,  quam  diligenter  obeunt,  alimenta  fibi 
fuisque  conciliant. 

13.  Infe&a  vero,  officio  fervide  intenta,  fa- 
cile,  per  abufbm  concefiae  poteftatis,  horrendam 
fubje&orum  fibi  vegetabilium  procurarent  ruinam, 
fi  non  ea  coercerent  modo,  fed  confumerent  pe- 
nitus.  Hinc  fapientiae  divinae  vifum  fuit ,  his 
quoque  praeficere  moderatores,  ut  multiplicaren- 
tur  quidem,  fed  non  in  infinitum.  Igitur,  de 
quibus  diximus ,  infeftis  Phytiphagis ,  alia  funt 
praspofita,  quse  ex  illis  nimium  copiofis  vivant. 
Ha?c,  ut  cetera  carnivora,  ad  vitam  fifftentandam, 
multis  egent  viventibus,  unde  etiam  ibi  congre- 
gantur  frequentius ,  ubi  maxima  eft  alimentorum 
copia.  Itaque  vim  fuam  exercent,  quando  maxi- 
me  opus  eft,  id  eft,  in  maxima  fubditorum  fre- 
quentia.  Sic,  vbi*  Aphides  vegetabilia  inveniunt 
morbida,  mukiplicantur  ita,  ut  ramulos  &  folia 
fere  tegant.  Huc  convoJant  Mufca  Ribefii,  Pyra- 
Jlri,  Mentbqftri,  fcripta,  melina  &  congeneres,  ut 
pullos  ibi  deponant,  qui  de  loco  vix  moventur, 
fed  Aphidem  tamen  unam  poft  alteram  devorant. 
Suam  quoque  progeniem  huc  conferunt  Coccinelldt 
&  Hemerobii  Perlcs  &  Cbryfopes ,  quae  aphides  copiofe 
abfumnt,  ut  totge  non  raro  hoc  modo  purgentur 
plantce.  Jchneumcn  Aphidum  fuis  quoque  foetibus 
earum  minuit  numerum. 

14.  Phalcence  Strobilellcs  concefllim  eft,  in  ftro- 
bilis  Abietis  fua  deponere  ova,  quae  ftrobilos  & 
fuperflua  femina  confumunt.  Sed  ne  cun6la  de- 
vorent,  Icimeumon  Jlrohilella  accedit,  qui  ova  fua 
hrvis  Phalsena?  jam  diftae  tantum  committit;  cau- 
dam  ille  longiorem  foraminibus  ingerit,  donec  lar* 

vam 


POLITIA  NATURjE.  z? 


vam  attingat;  ipfe  enim  major  eft,  quam  ut  in- 
trare  valcat;  cauda  igitur  ovulum  affigit  larvae, 
quod  exclufum  phalaenae  ftrobilellae  Jarvam  pror- 
fus  deftruit.  Sed  ne  hoc  infe&um,  fefe  multi- 
plicando  fingula  tollat,  Ichneumon  Moderator  ad- 
eft,  infeclum  valde  exiguum,  quod  per  fcramina 
intrat,  &  larvis  Ichneumonis  ftrobilellaj  ovula 
fua  imponit,  quibus  exclufis  devorantur,  obfer- 
vante  D.  Rolandro. 

15.  Phalanarum  larvae,  quae  arhnres  &  plan- 
tas  confumunt,  fuos  quoque  habent  in  ipfis  in- 
fectis  fuperiores.  Carahi,  noctu,  irj  arborum  ramos 
exfiliunt,  &,  larvas  Phalaenarum  inventas  come- 
dunt,  tefte  Reaumurio.  Qui  igitur  fructiferas  in 
hortis  alunt  arbores,  contra  larvas  vix  ullum 
praeftantius  inveniunt  remedium,  quam  ut  Cara- 
bos  colJigant,  eorumque  ova  ad  radices  arborum 
diifeminent,  quae  exclufa  fuo  in  politia  Naturae 
non  defunt  officio,  fed  alimenta  qucerendo  fuper- 
flua  decerpunt. 

16.  Ubicunque  SORDES  funt ,  eo  congre- 
gantur  certa  infefta,  quae  fibi  &  fuis  fcetibus  nu- 
trimenta  colligendo,  orbem  limul  prarftant.  pu- 
riorem.  Culices  aquae  impurae  &  putrida?  ova 
committunt;  Mufca  pittris  in  volutabris;  Mufca 
domejlica  in  fimetis;  Mufca  Cafar ;  vomitoria ,  & 
carnaria,  in  cadaveribus  majoribus  propagationi 
dant  operam,  &  cum  ex  his  poftremo  nomina- 
tis  lkigulae  multas  ovorum  centurias  producant, 
paucarum  omnino  Mufcarum  cohortes ,  cadaver 
Equi  maximi  seque  cito ,  ac  Leo,  devorare  pof- 
funt,  nec  nifi  fceleton  fcetore  deftitutum  relin- 
quunt.  Ne  vero  fupra  modum  hae  omnes  cumu- 
lentur,  non  panca  his  quoque  moderandis  occu- 
^antnr.  Aranea  in  cunftis  fepibus  &  arbuftis 
retia  fua  explicant,  &  innumeras.  capiunt.  Afili 

eas 


ft8  POLITIA  NATURiE. 


eas  exfugunt.  Lihellula  etiam  eas  captant,  ubi- 
cunque  obvolitent. 

17.  Sic  plus  quam  centena,  immo  millena, 
funt  inftituta  officia,  ut  omnium  rerum  ferve- 
tur  proprio,  neque  ulla  res  nimium  adaugeatur. 
Omnia  creata  fubordinationem  agnofcunt,  nec 
fuperiore  carent. 

18.  PISCES  in  aquis  partim  Phytiphagi 
funt,  partim  Carnivori.  111  i  vegetabilia  aquati- 
ca,  hi  vero  vermes  &  infe&a  in  aquis  obvia  de- 
pafcuntur.  Ipfis  vero  ne  cunfta  inftar  praedae 
fint,  pifces  dantur  praedones,  qui  plerosque  aqua- 
rum  minuunt  incolas,  eorumque  adeo  congre- 
gationes  infe&antur.  Minores  vero  diffimili  per 
aquas  curfu,  &  optimis  fuis  pinnis  impetum  pro- 
be  cavent,  nifi  major  fuerit  frequentia,  qua;  fu- 
gam  reddat  difficiliorem.  Et  qui  minus  foecunde 
propagantur,  fpinis  armati  funt,  ut  hoftes  faci- 
lius  arceant.  Cadavera  pifcium  mortuorum  in 
fundo  jacentia,  proeterquam  quod  ea  inveftigant 
infe&a  nonnulla,  ut  cancri,  eadem  devorant  An- 
guilla^  perforant  &  confumunt  Myxina,  ut  heic 
quoque  tam  puritati,  quam  proportioni,  profpi- 
ciatur. 

19.  AMPHIBIORUM  minor  quidem  nu- 
merus,  fed  fingulis  tamen  fua  funt  munia.  Rance, 
qu33  lacunis,  paludibus,  cifternis  innatant,  fuper- 
flua  qusevis ,  ut  Lemnas,  &  imprimis  multiplices 
Culicum  Iarvas  abfumunt.  Serpentes  &  Lacertce  in- 
fecla  fibi  paflim  obvia  devorant.  Squali  &  Rajce 
cadavera  in  fundo  maris  depopulantur. 

20.  AVES,  quarum  tantus  in  orbe  nume- 
rus  eft,  fua  quoque  in  Politia  mundi  praeftant 
officia. 

21.  PaJJeres  numerofi  infe&is  plurimum  de- 
lettantur ,   cumque   haec   in  arboribus  maxima 

ex 


POLITIA  NATUR.E. 


ex  parte  habitent,  eo  caterVatim  convolant;  Si 
vero  fufficiens  illic  non  fuppetit  copia,  aliunde 
victiim  quaerunt;  Nonnulli  ex  his  fuperflua  ve- 
getabilium  femina,  ubique  fparfa,  colligunt:  Sic 
Stumus  Lumbricos ,  Hirimdines  Hemerobios ,  Ca- 
primulgus  Phalcenas.  Pari  pra?cipue  Tipulas  & 
Culices,  Motacillce  Mufcas,  Afilos,  Oeftros,  & 
alia?  alia  conquirunt.  Cumque  infefta  plernmque 
Tint  annua,  Aves  h%  hyeme  aut  oceultantur  la- 
tebris,  aut  in  alias  demigrant  regiones.  Quae  ve- 
ro  feminibus  fimul  vefcuntur,  apud  nos  qualem- 
cunque  habent  victum,  donec  ver  uberiorem  fub- 
miniftraverit. 

22.  Gallina  cum  Cohimbis  fuperflua  in  terris 
Semina  colligunt.  Turdi  Baccas  praefertim  abun- 
dantes  inveftigant,  &  fi  nimiam  adfurnferint  co- 
piam,  multEe  non  digeftas  abeunt,  atque  pmgue- 
faclise  feminantur.  Aiauda,  quae  tot  in  agris  gra- 
na  coliigunt,  plurima  quoque  difleminant,  ut 
nefciamus  fepe,  quomodo.  in  hunc  vel  illum  lo- 
cum  pervenerint  fem/na;  Et  haj  inprimis  toti  fe- 
re  Europse,  noftro  «vo,  perfuaferunt,  Avenam 
in  Secale*  transmutari. 

23.  Tetraones,  Pavones  &c.  pullos  fuos  in- 
feftis  alunt,  unde  etiam  Tetraones  ad  terras  no- 
ftras  boreales  turmatim  commigrant,  ubi  Culices 
funt  copiofiffrrni,  ut  numerofam  prolem  tanto  fa- 
cilius  fuftentent,  atque  adeo  ex  aquis  evolantem 
culicum  gregem  in  ufum  convertant,  ne  fruftra 
pereant. 

24.  Gralla,  fervitia  ac  negotia  fua  in  palu- 
dibus  &  fentinis  potiflimum  expediunt,  ubi  tot 
Afcarides,  Lumbrici  &  infe&a  impuritati  remo- 
vendae  dant  operam;  fed,  harum  ope  avium, 
proportionem  retinent.  Cum  autem,  in  terris 
calidioribus    per   seftatem   paludes  exarefcant, 

ad 


3o  POLITIA  NATURiE. 


ad  nos  illo  tempore  migrant;  fed  quia  hyberna 
glacies  vi&um  illis  in  terris  noftris  denegat,  ad 
auftraliores  terras  redire  coguntur.  Nilo ,  qui 
iEgyptum  inundaverat,  recedente,  plurima  reli- 
fta  funt  in  folido  Amphibia;  tum  igitur  prajfto 
funt  Ciconics ,  qux  ferpentes  aliaque  amphibia  fu- 
perflua  potiifimum  devorant. 

25.  Anferes  in  aquis  Natura?  funt  miniftri^ 
Anates ,  roftro  fuo  aquam  coiant  &  fuperfluos  Cu- 
licum  &  Ranarum  foetus,  in  cibum  convertunt. 
Mergi,  Alca ,  Colymbi,  Lari,  Stema  Pifces  capi- 
unt,  ubicunque  nimiam  eorum  inveniunt  fre- 
quentiam.  Diomedea,  Pelecani,  &  Phaethontes  pe- 
lago  funt  adfignatEe,  ut  copiofas  Triglas,  profecu- 
tas  a  Coryphaenis ,  catervatim  aquam  fupervolan- 
tes,  conquirant. 

26.  Picarnm  negotium  cft,  vermes  atque  in- 
fecla  legendo  terram  purgare:  Buceros ,  Corvus  Co- 
rax  cadaveribus  vefcuntur.  Gracula,  Crotophaga, 
Cuculus ,  &  plures  infe&is;  Certhia  eorundem  ovu- 
lis.  Picus ,  arbores  putrefaflas,  larvis  infefto- 
rum  inhians,  contundendo,  deftru&ionem  earum, 
ne  trifti  admodum  fpe&aculo  fuperfint, 'maturat. 
Tipulse  ,•  fuperfluis  graminum  radicibus  exefis, 
ftipites  relinquunt,  quibus  herbaj  impediuntur 
ceterae,  ne  fuis  feminibus  vacuum  occupent  lo- 
cum;  Cornices  autem,  quibus  larvse  Tipularum 
funt  in  delic  is,  ftipites  graminum  effbdere  cogun- 
tur,  quo  iplb  fuum  in  Poiitia  Naturae  implent 
ofikium.  Hae  &  plures,  infefta  (quse  ftercoribus 
animalium ,  &  fordibus  pinguioribus  adhasrent) 
quasrentes  rufpando  fimum,  ad  piures  difpergunt 
plantas,  ne  ei,  quo  ceciderit  loco,  nimia  obfit 
copia. 

27.  Accipitres,  in  cadaveribus  quidem  efcam 
fibi  deftinatam  faeiJlime  inveniunt;  fed,  ubi  haec 

non 


POLITIA  NATURvE.  31 


non  fuppetunt,  aves  fuperfluae  majori  fane  moie- 
ftia  funt  arripienda?.  Lanii,  Coleptrorum  nume- 
■  ro  minuendo  plerumque  dant  operam.  Accipi- 
trum  gregi  non  omnes  promifcue  patent  aves; 
ipfe  enim  avium  volandi  modus  efficit,  ut  non 
pauca  accipitres  effugiant.  Buteo  Bufonibus  tol- 
lendis  infervit  potiffimum.  Alii  folis  Columbis, 
alii  Gallinis,  alii  Ciconiis,  alii  PafTeribus  capien- 
dis,  occupantur.  Haliatus  maximos  captat  pifces. 
Percnopterus ,  Papa ,  Aura ,  Marpya ,  vix  nifi  cada- 
vera  devorant,  ideoque  funt  tardiores.  Striges  ex 
mammalibus  nocturnis ,  praster  Phalsenas,  Vefper- 
tilionibus,  Muribus,  Leporibus  fuperflua  colli- 
gunt. 

28.  MAMMALIA  numero  pauciora  funt,  fed 
|  in  negotiis  robuftiora. 

29.  Cete  cum  Phocis  &  Lutris  inter  animalia 
regnant  aquatica,  &  riimiam  abfumendo  copiam 
viclum  quserunt. 

30.  Pecora,  &  Bellua  herbas  quotannis  deton- 
dent,  ut  pro  renovatione  annui  theatri  terra  nu- 
da  relinquatur.  Et  quamvis  omnia  videantur  con- 
fumere  vegetabilia,  Creator  tamen  cuivis  fpeciei, 
certa  fub  poena,  prohibuit,  atque  hanc  legem 
ipforum  odoratui  atque  guftui  infcripfit,  ut,  fi 
peccaverint,  non  reperirent  excufationem.  Eum 
autem  in  finem  certis  animalibus  certa  planta- 
rum  genera  videntur  effe  interdicta,  ne  aliai,  quae 
aliam  fubfecuta  fuerit,  fpecies  nutrimento  pror- 
fus  deftituatur,  ejusque  adeo  profeffio,  fublata 
mercede,  pereat,  cum  tamen  fingulorum  nccella- 
ria  fint  munia. 

31.  Glires,  fupervacanea ,  mortua  atque  ina- 
mcena  tollere  rodendo  juffi  funt.  Sciurus  ftrobi- 
los  Pini  arrodit,  ajque  ac  Loxia  curviroftra  &  Coc- 
cothraujles,  quae  fuperflua  in  alimentum  converten- 

tes 


32  POLITIA  NATUR^E. 


tes,  neceffaria  fpargunt  femina.  Immo  etiam  Sci- 
urus,  colle&is  nucibus  &  glandibus,  penus,  per- 
inde  ac  Mures ,  Corvus  glandarius ,  &  Caryocatactes, 
poft  faturitatem  reliqur.m,  terrse  abfcondendum 
committunt,  fed  oblivione  poftmodum,  periculo, 
aut  clade  non  raro  arcentur,  ficque  femina  terraj 
commiffa  crefccre  finunt,  qua?  difficulter  alioquin 
humum  penetrarent. 

32.  Beftia ,  velut  fyis,  Nafua,  Erinaceus,  Talpa, 
Sorex,  vermes  &  radices  alimenti  caufla  in  terra 
quaerentes,  humum  fimul  evolvunt,  atque  ad  plan- 
tarum  femina  fufcipienda  praeparant., 

33.  Fera,  cadaveribus  e  terra  tollendis  natas 
funt,  hinc  ad  loca  cadaveribus  contaminata,  ci- 
bum  quaerentes ,  congregantur ;  fed  Falcone  tamen, 
Vulture,  Strige,  Corvo  &  ceteris  eandem  naftis 
profeflionem,  comitatae.  Sunt  enim  hi  convivae, 
per  odorem  rancidum  privilegiati ,  ut  officium  tan- 
to  promtius  obeant,  nec  unquam  feras  ad  nocen- 
dum  nifi  neceflitas  mifit.  Senec. 

34.  Bruta ,  ut  Elepbas ,  Bradypus ,  Myrmecopba- 
ga,  Manis ,  aeque  ac  primates  ex  Simiarum,  Lemu- 
rwn,  &  Vefpertilionum  indicorum  cohorte;  ad  In- 
diarum  proceras  funt  accommodata  fylvas,  quas 
herbas*  fubje&as  tefto  quafi  obducunt,  ne  aeflu 
folis  prorfus  exarefcanL  Partim  enim  infe&a  heic 
depopulantur  copiofiora,  ut  Vefpertiliones ,  Myr- 
mecopbaga ,  Manesque ;  partim  fru&us  &  tenera  de- 
pafcunt  fylvarum  abundantium  folia,  ut  Elepban- 
tes ,  Simi<s ,  Lemures  ,  Bradypodes, 

35.  HOMO,  tanquam  ultimus  &  fupremus 
minifter,  cujus  neceffitatibus  &  commodis  omnia 
fere  deferviunt,  plurimarum  quoque  ferum  pro- 

y/  poTtionem  fervat,  maximaque  in  maribus  cete, 
/    vim  ejus  effugere  vix  queunt.    Voraciffimas  Fe- 
ras  ut  Leones  Tigrides  compefcere  cogitur,  ut 

pace 


/ 


POLITIA  NATURiE.  33 

pace|  fruatur  ipfe,  &  quascunque  ex  Herbis,  Ar- 
boribus,  pifcibus,  Avibus  aliisque  animantibus  fu- 
perflua  funt,  fuis  ufibus  accommodare  novit.  Sic 
exaftum  fervatur  sequilibrium ,  ne  quid,  ceu  in- 
utile,  redundet.  Sed  Homo  iisdem  naturaj  legi- 
bus  eft  fubje&us,  &  nefcio  quo  natura?  impetu,  & 
ad  quam  inprimis  legem,  homo  coerceatur.  Id 
vero  certum  eft,  Morbos  roaxime  contagiofos  in 
populofioribus  locis  plerumque  copiofius  graifari, 
&  nefcio,  an  ex  naturali  lege  oriantur  Bella, 
ubi  maxima  hominum  eft  abundantia.  Plerum- 
que  faltem  au&a  in  uno  loco  multitudine,  con- 
cordia  rerumque  copia  minui,  invidia  atque  in 
vicinos  acerbitas  invalefcere  videtur.  Sic  Bcilum 
omnium  in  omnes! 

CAP.  II. 

Ex|  allatis  exemplis  fequentes  in  Politia  Na- 
turx  invenio  leges. 

I.  VEGETAWLIA  totidem  eiTe  documenta 
infinitse  Creatoris  fapientiae,  &  quidem  perpetuo 
confervanda;  ut  vero  conferventur,  Generatio- 
nem ,  Nutritionem  &  Proportionem  efle  necef- 
faria. 

II.  Ad  h&c  vero  oninia  exfequenda,  ANI- 
MANTIA  videntur  inftituta. 

III.  GENERATIONI  Plantarum  animalia 
inferviunt,  plantas  tondendo  &  caftigando,  ne 
per  nimiam  fterilefcant  luxuriam.  DISSEMI- 
NATIONEM  Plantarum  quoque  animalia  mirum 
in  modum  promovent:  Lumbriais  terram  effb- 
dit,  &  Talpa  ac  Nafua  lumbricos  feftando  ma- 
gis:  Erinaceus  mufcum  eruit;  Sus  maxiinos  in 
terra  fulcos  ducit.  Aves  &  Pecora,  multa  femina 
illaefa,  fed  pinguefafta  egerunt,  qaae  hoc  modo 
in  locis  remotiflimis  germinare  pofllint.    Ut  ta- 

Tom.  VI.  C  ceam 


34 


POLITIA  NATUR^E. 


ceam  aves  ferasque,  femina,  quse  viclui  fuperfunt, 
tevrx  committere  folitas. 

IV.  Ad  SUSTENTATIONEM  Plantarum, 
animalium  Jlercora  multum  contribuunt.  Herbas 
enim  quotannis  devoratas ,  majori  ex  parte  red- 
dunt,  radicibus  &  feminibus  continuandis  ex  prae- 
parato,  infervituras. 

V.  PROPORTIO  autem  maximis  mihi  vi- 
detur  naturss  operibus  annumeranda,  atque  ani- 
malium  minifterio  tribuenda,  ne  in  tot  vegeta- 
biliam  millibus  ulla  penitus  exftirpetur  fpecies. 
Quem  etiam  finem  fubordinatio ,  de  qua  diximus, 
animalium  infigniter  promovet. 

VI.  Ex  eo,  quod  Deus  in  Politia  Naturae 
miniflerium  quodvis  fuo  ftipatum  eife  voluerit  com- 
modo,  cum  exa6ta  lucri  &  diligentke  proportio- 
ne,  difcant  oecono m i ,  fervos  officio  fuo  nunquam 
refte  fatisfacere,  nifi  ex  impigriore  Jabore ,  quod- 
piam  ad  ipfos  inde  redundaverit  commodum  fpe- 
cialiflimum. 

VII.  Ex  inftituto  naturae  pariter  admonemur, 
MUNIA  ita  effe  diftribuenda,  ut  non  uni  plurima, 
fed  fingulis  fua  tradantur  expedienda.  Hinc  in  opi- 
ficiis  humanis  videmus  eos,  qui  unicam ,  fed  per- 
fefte,  excolunt  artem,  lautius  plerumque  vivere, 
quam  qui  plurimis  fe  immifcent  opificiis. 

VIII.  Ex  cognitis  colligimus,  quanta  fit 
cujusque  INSTITUTI  Naturse  neceflitas,  adeo 
ut,  fi  vel  unus  defideraretur  Lumbricus,  humus 
corrumperetur  aqua  ftagnante,  &  mucor  inficeret 
omnia.  Si  vel  unus  in  animalibus  deeflet  mini- 
lter  fuperior,  maxima  orbi  clades  efTet  metuen- 
da.  Oiiiscula,  qua?  proportioni  Dermeftis  piforum 
fervandae  deftinata  eft,  telis  abfumta,  piforum  in 
America  boreali  fecuta  eft  ruina.  Si  in  terris 
noftris  Pajferes  perirent  omnes,  Gryllis  aliisqtie 


POLITIA  NATUR.E. 


infectis  pra?dae  forent  noftrae  plantationes.  Ame- 
rica  Saibus  deftituta,  Serpentibus  ad  perniciem  us- 
que  abundaret,  nec  minus  in  patria  noftra,  do- 
miciliis  ac  bonis  Mures  detrimenti  adferrcnt,  fi 
Felium  prorfus  interiret  familia.  De  aliis  natura; 
famulis,  ad  minimum  usque  infe&um,  idem  eft 
fentiendum,  cum  fapientiflimus  rerum  Auetor  ni- 
hil  line  cauffa  ac  ratione  unquam  egerit. 

IX.  Videmus  legem  fmgulis  rebus  infcriptam, 
atque  ad  Generationem ,  Suftentationem ,  &  Con- 
fervationcm  tres  conftitutos  eife  quafi  ftimula- 
tores;  Libidinem,  Famem  atque  Dolorem;  inter- 
dicta  Olfatiui  a?que  ac  Sapori  Deus  infculpfit, 
prius  ad  fubftantiam  medullarem,  polterius  ad 
corticalem. 

X.  Res  etiam  non  parva  in  MAGNITUDINE 
rerum  fapienter  temperanda  cernitur.  Si  enim 
Creator  Cicindtins ,  Libellulas ,  Scolopendras ,  Leoni- 
bus  Kquaffet,  tam  de  nobis ,  quam  de  ceteris  ani- 
malibus  majoribus  aftum  foret. 

XI.  Ad  PURITATEM  atque  munditiem,  tam 
in  folido,  quam  fluido,  procurandam,  quanti 
fint  miniftrorum  excrcitus,  tum  antea  (§.  16. ) 
oftenfum,  tum  experientia  quotidiana  eft  mani- 
feftum. 

XII.  In  proportione,  fttipendo  illo  Condi- 
toris  artificio,  illud  maxime  admiramur,  quod 
MINIMA  quaeque  animalcula,  copiofiifime  pro- 
pagentur,  &  difricillime  exftirpari  queant.  Id  enim 
€Xtra  controverfiam  eft,  quod  unica  infeftorum 
ifpecies,  licet  minutiflima,  ad  quamlibet  villam 
plura  confumere  ac  auferre,  &  per  confequens 
plura  eflkere  valeat,  quam  poffet  Elephas.  In- 
fecla  vero  neutiquam  per  omnia  fpeciei  individua 
exterminari  polfunt,  cum  Elephantem  vel  unum 
deftrueret  telum. 

C  2  XIII. 


36  "    POLITIA  NATURiE, 


XIII.  Maxime  quoque  LONGjEVVE  parcio- 
rem  habent  propagationem.  Accipitri  quatuor  per 
annum  nafcuntur  ova;  Gallina  vero  triginta  & 
quinquaginta;  Columba  per  menfem  duo.  Lepus 
quotannis  fepius  fpcciem  propagat.  Apis  in  uni- 
co  anno  40,000  fsepius  deponit  ova. 

XIV.  Videmus  etiam,  miniftros  fuperiores,  feu 
animalia  rapaciflima,  ceteris  eflb  tardiora,  &  otii 
appetcntiora ,  ut  prsedam  non  nifi  fame  premente 
quaerant;  ut  in  Leonibus ,  Tigridibus ,  Aquilis  aliis- 
que  ejusmodi  obfervamus.  Hinc  cadavera  Rapa- 
cibus  tantopere  placent,  ut  Canis  Melitenjis,  Magna- 
tum  adfuetus  menfis,  cadaver  tamen  in  deliciis 
ponat,  &  quam  avidiflime  arripiat.  Lupi  voracif- 
limi  urfum  fa;pe  conjun&is  viribus  aggrediuntur, 
&  canem  Lupus  Jepori  pra^optat.  Rapacibus,  ubi 
cadavera  dcfunt,  viva  animalia  non  nifi  permo- 
iefte  capiuntur,  ubi  fencs  vel  morbo  confecla, 
unguibus  eorum  prirftum  funt  obvia,  fanis  plerum- 
que  curfu,  volatu,  natatu,  vel  alia  quapiam  ra- 
tione  elabentibus. 

XV.  Non  igitur  lanienam  &  BELLUM 
OMNIUM  IN  OMNES,  primo  intuitu,  hor- 
rendum,  tantopere  mirabimur.  Eft  enim  vita 
animalium  caduca,  &  velut  fomnium  tranfit.  Na- 
tis  omnibus  denafcendum  eft,  neque  enim  cui- 
quam  contigit  impune  nafci.  Et  quia  non  pro- 
pter  fe,  fed  propter  alia,  exiftunt;  perinde  eft, 
five  per  vim  cito  moriantur,  five  morbo  quo- 
piam  chronico  aut  feneftute  pereant;  In  fubhmi- 
orem  condita  funt  finem,  qui  cum  nimiam  non 
requirat  copiam,  fuperflua  refte  auferuntur  citi- 
us.  In  plantis,  fragilitati  magis  obnoxiis,  nec 
fenfus  eft,  nec  commiferatio.  Nec  fcio ,  quare 
minus  crudele  nobis  utique  videatur,  necare  in- 
fettum  quodpiam,  quam  bovem ,  Canem,  aut  Si- 

miam, 


POLITIA  NATURJE. 


37 


miam ,  nifi  quod  minoribtis  illud  pra?ditum  fit 
qualitatibus;  quae  tamen  quaeftio  iis,  quorum  in- 
tereft,  explicanda  linquitur. 

XVI.  Quidquid  Natura  producit,  in  MOTU 
eft,  &  per  motum  confervatur,  qui  vivacitatem 
auget;  ad  hunc  igitur  promovendum,  varia  Na- 
turae  funt  adminicula.  Aer  perpetuum  fervat  mo- 
tum;  Aquis  venti,  fluxus  ac  refluxus,  &  flumina 
motum  conciliant,  &  fic  porro.  Quae  vivunt  „ 
fingula,  viftus  qu;vrendi  neceflitatc  motum  con- 
tinuant;  Boves  &  Cervi  ad  motum  &  curfum 
Oeftris  concitantur,  pedesque  illis  femper  motitare 
Conops  calcitrans  &  irritans  cogit.  Equis  pra*ter 
Oeftros,  Hippobofca,  Mufca  pluvialis  &c.  mo- 
tum  commendant. 

XVII.  CUSTODES  quoque  in  politia  dan- 
tur,  a  quibus  animalia  periculi  iniminentis  admo- 
nentur.  Ad  latratum  Qaw.%  Ferse  fc  abfcondunt 
aut  fugiunt.  Intcr  aves  Charadrius  fpinofus ,  Laniusy 
Grus ,  Meleagris  &  plures  indicant  Accipitres  ad- 
ventantes  venationi  cffe  intentos.  Ncc  poflent 
Conchae  majores  a  Sepia  Loligine  confervari ,  nili 
illis  effet  Cancer  Pinnotheres  cuftos. 

XVIII.  Sic  fuam  fingula  PROFESSIONEM, 
non  fine  emolumento  &  ufu  publico,  curant, 
nec  ullum,  contra  rigidiflimum  Creatoris  inter- 
dichim,  in  aliena  involat  negotia.  Sic  Ceram- 
byces  arbores  confumunt  putridas,  ne  fplendori 
orbis  ofEciant.  Formicce ,  acervum  ex  foliis  acero- 
fis  comportando,  plantarum  fuffocationem  impe- 
diunt;  Mufca ,  cadavera  terendo,  mundurrt  pur- 
gant.  Siipha  defodiendis  cadaveribus,  &  Scarahati 
ftercoribus  penetrandis,  terram  pinguedine  fatu- 
rant.  Sus  fodicando  terram  novis  vegetabilibus 
praeparat. 

C  3  XIX. 


38 


POLITIA  NATURtE. 


XIX.  COPIA  alimentorum  operarios  frequen- 
tes  congregal:  ,  defectus  neceffariorum  paucita- 
tem  infert.  Corvus  clamore  fuo  focios  ad  negotia 
convocat. 

XX.  Cun£lis  animalibus  ineft  VELLE  multi- 
plicationem  fpeciei,  &  confervationem  individui, 
quo  libidine  &  fame  exftimulantur.  Adeft  quo- 
que  NOLLE  interitum,  ex  doloris  impulfu.  €ic 

,  volendo  fufficiens  femper  procuratur  cuivis  negotio 
laborantium  numerus,  &,  demtis  fordibus  &  fuper- 
fluis,  puritas  theatri  &  fpecierum  fervatur  asqui- 
librium;  nolendo  autem  necefiarii  confervantur 
in  quovis  officio  laboratores. 

XXI.  Perluftratis ,  hoc  modo ,  naturae  infti- 
tutis ,  deprehendimus :  VEGETABILIA  terrae 
primos,  communiffimos  ac  prascipuos  effe  inco- 
las;  his  vero,  tamquam  miniflros  primi  ordinis, 
Jnfecta  &  alia  animalcula,  effe  praefe&a,  quibus 
fua  praefunt  animalia  rapacia,  quorum  minor  eft 
numerus,  &  haec  denique  fuis  fubeffe  moderato- 
ribus  paucioribus.  Accipiter  enim  non  infecta, 
nedum  plantas,  curat.  Motacilla  minutiffima  fe- 
dtatur  infecla,  fed  plantas  refpuit;  Jnfecta  minu- 
tiora  plantis  aut  quisquiliis  vefcuntur.  Jam  vero 
dicere  non  poffumus,  aves  minores  propter  ac- 
cipitres,  aut  plantas  propter  infe&a  effe  pro- 
duttas,  fed  contra.  iEque  ac  in  republica  ho- 
minum,  Ruflici  non  funt  propter  Subprstorem, 
neque  ille  ob  prastorem,  nec  Praetor  ob  Pras- 
fectum  provincice,  aut  hic  propter  Principem. 
Totius  enim  regni  incolas,  ob  Regem  fuum  efTe 
creatos,  abfurdus  foret,  qui  ftatueret;  fed  potius 
imperans  ultimus  efl  minifter.  Pari  modo  in  re- 
publica  naturee  homo  ultimus  minifter  eft,  hic- 
que  imperans  maxima  caftigat  animalia,  minimis 
vero  manum  vix  admovet.    Contra,  quemadmo- 

dum 


POLITIA  NATUR.E. 


39 


dum  in  civitate  humana,    omnes  ad  principem 
extollendum,    &   quibusvis  necefiitatibus  fuble- 
vandum,  concurrunt:    Sic  tota  natura  ad  homi- 
nis  per  orbem  imperantis  felicitatem,  fingulis  fuis 
produ&is  procurandam,  confpirat.    Adeo  ut,  hoc 
refpectu ,    omnia   Hominum   cauiTa  fint  creata, 
fed,  fi  a  maximis  difceffcris,  ut  plurimum  me- 
diate.    Homo  deinde,  tanquam  teiluris  oculus  & 
mens,  ad  ftupendam  Creatoris  oeconomiam  atten- 
dens,  difcit,  fe  folum  effe,  qui  DEUM 
in  admirandis  fuis  operibus  venerari 
debeat. 

S.    D.  G. 


CIIL 


CIII. 

THESES  MEDICiE 

QUAS 

P  R  M  S  I  D  E 
D.  D.    CAR.  LlNNiEO 

PRO    GRADU  DOCTORIS 

propofuit 

JO.  CHRIST.  DAN.  SCHREBER, 
Thuringus. 

Upfalia  1760.    Junii  14. 


D.  D. 
§.  t 

Plantae  numerofiflimac ,  quibus  obveftit  globum 
terraqueum  Deus  O.  M. ,  funt  totidem  docu- 
menta  infinita?  fapientioe ,  natas  in  gloriam 
fui  Creatoris,  &  in  commodum  hominis,  cujus 
efl  eas  intuerl. 

§.  II. 

Plantae  conftant  mcdullari  &corticali  fubftantia; 
in  illa  earum  vita  confiftit,  in  |hac  vero  fuften- 
tationis  organa. 

§.  III. 


THESES  MEDIOE. 


4i 


Medullaris  fubftantia,  continuata  a  primordio 
rerum,  maxime  multiplicabilis,  novas  conftituit 
plantas,  in  gemmis  feu  ramis,  &  in  feminibus. 

§.  IV. 

Subeunt  'plantse  metamorphofn  uti  infe&a,  de- 
hifcente  fubftantia  corticali  &  prodeunte  medul- 
lari.  Exterior  itaque  planta  larva  dicenda  eft, 
fructificatio  vero  planta  nuda,  interior  &  per- 
fefta. 

5.  V. 

Fruttif.cationes  in  multis  plantis  adeo  confor- 
mes  deprehenduntur,  ut  vix  ovum  ovo  fimilius 
occurrat,  exceptis  accidentalibus,  colore  fcilicet, 
magnitudine,  fimilibusque;  &  hoc  quidem,  ubi 
planta  cxterior  foliis,  &  reliquis  partibus  externis, 
ab  altera  diverfiflima  crederetur. 

§.  VI. 

Cum  itaque  ex  nuper  obfervatis  conftet,  plan- 
tas  produci  hybridas,  &  exteriori  facie  diverfifli- 
mas,  dum  fecundata  fuerit  mater  ab  aliena  plan- 
ta;  vcrofimile  videtur,  adeo  fimiles  fruftificatione 
plantas,  cxterna  ftruftura  licet  diverfas,  ab  una 
cademque  planta  olim  prognatas  elfe:  fed  utrum 
ha?  temporis  filiae  fint  dicendae,  an  ab  ipfo  Crea- 
tore  in  primordio  mixtce  fint ,  ferus  docebit 
dies.  Interim  has  ipfas ,  fruftificatione  adeo  fi- 
miles  plantas,  vocarunt  Botanici  Species  ejusdem 
generis. 

§.  VII. 

Cum  fic  ab  'una  eademque  prognata;  fpecies 
lint,  &  vitam  earum  conftituat  medullaris  fub- 
llantia ,  qux  modificat  ipfam  plantam ;  non  mi- 
rum  eft,  quod  qualitatibus  &  virtute  conveni- 

C  5  ant> 


4-2 


THESES  MEDICiE. 


ant,  uti  hoc  varii  obfervarunt  Botanici  &  Me- 
dici. 

§.  VIII. 

Oiialitates  plantarum  manifeftantur  inprimis 
Sapore  &  Odorc;  quas  ut  dignofcerent  animalia, 
Deus  inftruxit  ea  olfa&u  &  guftu,  ne  quidquam 
intrarct  clanculum  corpora  iftorum,  &  noxam  ipfis 
adferret. 

§.  IX. 

Sapida  in  fibras  &  humores  corporis  agere 
evidentiffimum  eft,  &  pulcherrime  dcmonftratum 
theoria  &  obfervationibus  Medicorum  mechanico- 
rum ;  uti  etiam ,  olida  agere  in  fyftema  nervofum, 
plurimis  exemplis  non  dudum  evi&um  eft. 

§.  X. 

Odorem  in  plantis  hybridis  faepius  mutari,  &  a 
matre  alienum  cvadere,  nobis  videtur  conftare 
ex  plantis  variis  foliis  crifpis. 

§.  XI. 

Saporem  conftantiorem  efle  in  fpeciebus  con- 
generibus,  patet  innumeris  exemplis;  licet  hic 
debilior  aut  fortior  iii  diverfis  obfervetur. 

§.  XII. 

Dum  itaque  Medici  argumentantur  ex  fru- 
ttirlcatione  ad  plantarum  vires,  attendant  fimul 
ad  qualitates,  quae  inprimis  variant  circa  vola- 
tilia. 

§.  XIII. 

Cum  variae  plantae  corrofiva?  fimul  qualita- 
tibus  fapidis  &  olidis  gaudeant;  non  fufficiunt 
ftlce  qualitates  faporis  &  odoris,  nifi  fimul  in 
fubfidium  vocetur  generica  plantarum  adfinitas ; 
ut  patet  ex  Contortis,  Tricoccis,  La&efcenti- 
bus,  &c. 

§.  XIV. 


THESES  MEDIC.E. 


43 


§.  XIV. 

Qualitates  contrarias  in  plantis  dari,  ex  aci- 
do  &  amaro,  ex  acri  &  vifcido,   ex  pingui  & 
ftyptico,  ex  aquofo  &  ficco  conftat,  ut  etiam  ex 
tetris  &  aromaticis.    Videtur  itaquc  alienum 
a  fcopo  medico,  qualitatibus  diverfas 
mifcere. 

S.     D.  G. 


CIV. 


ctv. 

FLORA  BELGICA 

QUAM 

SUB  PRiESIDIO 

D.   D.   Car.  Linn^i 

Propofuit 

CHRISTIAN.   FR.  ROSENTHAL, 
Lincopia  O-Gothui. 

Upfalia  ij6o.    OEtob.  15. 


B.     C.  D. 
§.  I. 

BELGIUM  FOEDERATUM  feptem  conflat 
Provinciis:  HOLLANDIA,  ZEELANDIA, 
ULTRAJECTINA,GELDRIA,TRANSISA- 
LANA ,  GRONINGIA,  FRISIA:  ceterum  in  me- 
ridionalem  &  feptentrionalem  partem  Jatius  etjam 
dividitur.  Limites  habet  verfus  meridiem  Braban- 
tiam;  ab  orknte  Germaniam;  a  feptentrione  mare 
Germanicum;  ab  oecidente  Oceanum,  feu  fretum 
quod  Angliam  &  HoJlandiam  dirimit. 

II. 


FLORA  BELGICA. 


4S 


§.  II. 

HOLLANDIA,  pars  praecipua  &  maxima 
Belgii,  ob  fitum  deprefium  ita  ditta  eft":  Provin- 
cia  hsec  cum  ipfo  mari  horizontaliter  squalem 
habet  altitudinem,  a  quo  disjungitur  Dnnis  feu 
jugis  arenariis  (Zeeduynen),  a  natura  e  maris  are- 
na  conjeclis,  atque  his  deficientibus,  ars  Aggeresy 
qui  lapidibus  muniuntur,  exftruxit  ad  mare  ex- 
cludendum,  totam  alioquin  inundaturum  Provin- 
ciam.  Sed  quum  imbres  &  aqua  ab  ipfo  aere 
defluens,  tanta  facile  copia  congregari  poffet,  ut 
folum  hoc  fubpaludofum  inundarctur,  in  parva 
dividitur  hasc  terra  jugera,  quemadmodum  agri 
noftri  Lacunis  (Slooten)  diftin&a,  in  quas  defluit 
aqua,  quae  etiam  pratis  loco  fepimenti  infervi- 
unt;  inter  has  majores  profundioresque  paftim  du- 
cuntur  Foffa  ( Weeteringen) ,  ceterarum  quali  ma- 
tres,  in  quas  minores  aquam  exonerant.  Deinde 
magni  Canales  (Buytemvaters) ,  latitudinem  arnnis 
Upfalienfis  aequantes,  ab  una  ad  alteram  urbem, 
immo  etjam  multis  aiiis  locis,  funt  efFofli,  qui  omnes 
in  oceanum  exeunt.  Hi  canales,  imprimis  qui 
navigantur,  incredibili  fumtu  fepius  palis  funt 
firmati,  ut  latera  perpendicularia  perfiftant,  & 
terra  a  canalibus  ejecla ,  a  lateribus  vallis  inftar 
aggefta  eft ,  ne  aqua,  qua?  in  his  ipfum  folum 
fxpe  fuperat  altitudine,  defluat,  quce  ab  una  par- 
te  pro  via  publica  fa:pe  complanata  atque  parata 
confpicitur.  Exiguae  ad  foflas  Molce  alata  funt 
exftrucl:a;,  quarum  ala?  minimo  etjam  vento 
circumvolvuntur:  harum  eft  negotium,  per  Co- 
chleas  Archimedis  aquam  ex  Foflis  in  ipfos  Canales 
evomere,  quamque  faepe  tanta  in  copia  canalibus 
ingerunt,  ut  in  his  aqua  altius  ipfa  adjacente 
terra  exfurgat.  Ad  oftia  canalium,  ubi  in  mare 
egrediuntur,  in  aggeribus  Fores  feu  valvute  con- 
ftrufta:  funt,  quas,  ut  defluat  aqua,  exiftente 

maris 


4<5 


FLORA  BELGICA. 


maris  dcfluxu  aperiuntur,  fub  refluxu  autcm  oc- 
cluduntur,  ne  mare  intret  terramque  inundet. 

Haec  igitur  provincia  facile  tota,  fi  loca  Ger- 
maniae  proxima  excipias,  ortum  verfus  &  aquilo- 
nem,  pratum  conftituit  depreffum  ac  paludofum, 
cujusmodi  apud  nos  pratum  eft  regium,  fi  exci- 
piantur  Dunae  oceanum  excludentes,  vel  interius 
aliquando  obvia?. 

5.  III. 

CLIMA  convenit  cum  Scaniae  campeftris; 
Hyems  enim  aquam  in  glaciem  convertit,  quae 
per  unum,  vix  alterum,  menfem  tantum  durat: 
humilis  terrae  fitus ,  finitimumque  mare,  multos 
producit  vapores,  &  humidum  frigidumque  coe- 
ium ,  fatis  grave  vernaH,  maxime  vero  tempore 
autumnali.  Ab  oceano  interdum  adfcendit,  rarius 
licet,  quaedam  Nebula  fpijfior  (Zeeviaam)  qus  paf- 
fim  regionem  obumbrat,  &  plantationibus  inimica 
obambulat. 

§.  IV. 

CIVES  neque  corpore,  neque  animo  funt 
leves,  fed  firmi  atque  graves,  in  novitates  quas- 
vis  &  hypothefes  non  temere  irruunt,  nec  novis 
irritantur  inventis,  fed  detecla  ex  indubiis  foli- 
disque  principiis  ad  maximum  fafligium  deducunt. 

Regio,  quse  per  fe  vix  quidquam  pneter 
latticinia,  &  quae  a  re  pecuaria,  heic  prsecipue 
culta,  derivantur,  producit,  (agri  enim  tam  humi- 
li  terra  inftitui  rarius  poffunt,)  omnibus  tameh 
rebus  abundat:  ex  Polonia  Frumentum,  Ligna  ex 
Norvegia  aliisque  locis  habet,  omniaque  eo  fa- 
cilius  acquirit,  quod  pecuniis  funt  venalia,  qua- 
rum  heic  maxima  eft  abundantia,  &  cives  opti- 
me  nummati  ideo  aeftimantur.    Multae  &  cgre- 

gie 


FLORA  BELGICA. 


47 


gie  inftru&ae  Fahrica  femper  in  Hollandia  magnum 
obtinuerunt  pretium. 

Per  commercia  navigatio  illud  clafli  eorum  robur 
addidit,  ut  cum  regnis  potentiflimis  Belga?  certent, 
ideoque  regiones  fibi  majores  extra,  quam  quae  in- 
tra  Europam  poflidentur,  compararunt:  il]is  fubjer 
&a  emporia  feu  Colonia  funt  Africge  GUINEA  & 
CAPUT  B.  SPEI;  Indis  JAVA,  CEYLONA, 
MALABARI A ,  COROMANDELA ,  MALACCA ,  . 
MOLUCC;E&c.  America?  SURINAMUM,  CU- 
RACOA,  BERBICIA,  ubi  piantatw  funt  Cacao, 
Saccharum  &c.  Plerorumque  Aromatum,  qua?  in 
Europam  importantur  ,  funt  poffefTores,  qualia  funt 
Cinnamomum,  Caryophylli,  Nuces  Mirijlica  &  Macis, 
Piper  &c.  Situs  illorum  in  medio  Europse  maxhne 
florentis,  propinquitas  maris  &  percommodus  tra- 
jedus,  commodam  vaJde  reddunt  mercaturam. 

Lihertatis  femper  fuerunt  ftudiofi ,  quam  etiam 
impenfe  concorditerque  dcfenderunt,.  optime  gna- 
ri,  quod  concordia  res  parva  crefco.nl;  hinc  etiam 
quanta  concedi  unquam  poffit,  Jibertatem  in  re- 
gione  fua  aliis  permittunt:  inque  illos  quadrat  il- 
lud:  Nec  fupplex  turba  timebat  judicis  ora  fui, 
fed  erant,  fme  crimine,  tuti.  Praeter  florentem 
Religionem  Reformatam,  omnibus  fere  fe£Us  liber- 
tatem  permiferunt.  yEdes  facras  &  fynagogas  Ju- 
daei,  Romano- Catholici,  Arminiani,  Lutherani, 
Quakeri,  Mennonitar,  Mahometani  &c.  heic  ha- 
bent;  dicere  enim  Belgae  folent,  quod  fi  a  DEO  in 
terra  tolerentur,  in  Hollandia  eos  tolerari  opor- 
teat.  Exteri  illis  objiciunt,  quod  in  urbibus  fuis 
vaftiffimis  Fures  minores  &  lupanaria  ferant;  fed 
caufia  praegnans  ad  hoc  impellere  videtur,  nam 
per  illos  magis  fceleratos  inhibent  &  capiunt; 
per  haec  vero  ab  Indiis  venientes  nummatos  & 

fala- 


48 


FLORA  BELGICA. 


falaces  nautas  domant,  qui  fruftum  laborum  fuo- 
rum  fine  gravioribus  adulteriis  &  infanticidiis  per- 
cipiunt.  Gens  luxui  in  veftibus  &  epulis  minus  in- 
dulget,  fi  excipias  Theam  ocCoffeam,  fed  fplendi- 
dis  Palatiis,  comte  ordinatis,  optimeque  purgatis , 
immo  puriflimis  lotisque  concamerationibus  delecla- 
tur. 

Nusquam  majori  commoditate  iter  inftituitur, 
quam  heic  illorum  navigiis  palujlribus  (Trek  -  Schuy- 
ten),  quae  alternis  fcre  horis  Canales  pcrtranfeunt, 
ab  una  ad  alteram  urbcm  equo  promota,  in  quibus 
permulti  homines,  tc6ti  vclut  vehiculo,  a  pluvia 
&  aere  immunes,  fcdere  pofiunt. 

Scientias  maxima  cum  follicitudine  femper  co- 
luerunt  Belgas;  iJluftriflimoe  hinc  funt  ipfis  Acade- 
mia,  utLEIDENSIS,  ULTRAJECTINA,  HAR- 
DEROVICENSIS,  GRONINGENSIS,  FRANE- 
QUERANA,  ad  quas  ftudiofi  ex  Germania,  Anglia, 
Gallia,  Jtalia,  Rutbeno,  Suecia,  Dania  &c.  afflu- 
unt:  Do6liiTimos  quoque  viros,  fgepe  ab  exteris, 
Profejfores  elegerunt,  ut  smulationem  excitarent, 
eaque  Academias  redderent  illuftriores. 

§.  V. 

Provincia  per  fe  fimpliciflima,  multorum  ta- 
men  opibus  &  ingeniis  omnium  amoeniffima  fa6la 
eil,  non  tantum  per  urbes  magnificas  Amjleloda- 
mum,  Roterodamum,  Ixydam,  Delphiam,  Ultrajectwn, 
Middelburgum,  Hagam  &c.  fed  etiam  per  pafcua 
praeftantiflima ,  cum  per  prcedia  egregiis  palatiis  hor- 
tisque  ornata,  inprimis  utrinque  ad  Canales  fita, 
quae  inter  fe  fplendore,  amoenitate  &  ordine  cer- 
tant,  ut  peregrinus  hic  primum  adveniens  omnem- 
que  hanc  magnificentiam  videns,  non  poflit  non  in 
fummam  Irapi  admirationem. 

§.  VI. 


FLORA  BELGICA.  49 


§.  VI. 

CULTURA  eftecit,  ut  vix  ullus  locus  ma- 
neat  incultus,  exceptis  tantum  quibusdam  arena- 
riis  ficciffimis  Dunis,  Elymo  arenario  &  Arun- 
dine  arenaria  (Helm ,)  tantum  luxuriantibus;  fed 
in  his  Cuniculorum  tanta  reperitur  copia,  ut  cum 
kicro  elocentur.  Ad  Dunas  tamen  plantationes 
variae  plantarum  officinalium  funt  inftituta;,  qua; 
inde  per  totam  fere  Europam  vendi  folent.  Non- 
nulla  hinc  inde  Saliceta,  ad  corbes,  plantata  con- 
fpiciuntur,  preeter  Arbores  ad  ambulacra  &  jux- 
ta  villas  hortosque  confitas.  Gens  pulcherrimis 
floribus  pra;  reliquis  delect,atur,  ideo  pra^ipue 
juxta  Harlemum  plurima  atque  optima  planta- 
rum  bulbofarum  cultura  floret,  quse  ibi  in  terra 
arenofa  feliciffime  luxuriant,  per  totam  fere  poft- 
modum  Europam  vendenda.  Studium  ornatus 
cujuscunque  in  hoc  populo  efFecit,  ut  ad  fuum 
fere  quisque  sedificium  floribus  confpicuum  ha- 
beret  bortulum ;  opulentiores  vero  maximos  &  fplen- 
didiflimos  adonarunt  Hortos,  arbor-ibus,  ambu- 
lacris,  angiportibus,  pifcinis,  flatuis,  topiariis 
confpicuos  &c.  in  quos  plurimi  rariorum  planta- 
rum  exoticarum  copiam  introduxerunt,  ut  cum 
pretiofiflimis  hortis  Academicis  certent:  Ex  his 
memoria;  jam  occurrunt  CASP.  FAGELII, 
penfionarii  ordinum  Hollandiae,  hortus  Leuwen- 
horftii,  quem  vel  oculis  ufurpafTe  gloriabatur 
Toumefortius.  SIMON.  BEAUMONTII,  Se- 
cretarii  ftatuum  Hollandke,  hortus  Hagsecomi- 
tum,  a  Kiggelario  defcriptuy.  HIERON.  BE- 
VERNINKII  hortus  Wardemondenfis,  ex  quo 
Breynius  in  priori  fuo  prodromo,  rariflimas  fuas 
coliegit  plantas;  ut  GEORG.  CLIFFORTII 
hortum  Hartecampenfem,  vere  regium ,  retice- 
am,  in  quo  Nob.  Dn.  PR/ESES  per  triennium 
occupatus,  feliciflime  Botanicen  reformavit.  Prae- 
Tom.  VI,  D  ter- 


—      °V  t 

?&dRY  FLORA  BELGICA. 

Foundad  1813  J 

termittam  hortos  ACADf^MICOS  elcgantiffimos 
hic  inftru&os,  inter  quos  hortus  Leydenfts ,  qui 
copia  plantarum  femper  cum  Europa*is  omnibus 
certavit;  Amftelodamenfis ,  etiam  ob  numerofiffimas 
plantas  Indicas,  easque  magnas  &  rariores;  inter 
praeftantiffimos  femper  relatus;  Utrajeclinus ,  non 
quidem  amplus,  fed  amoenus,  tamcn  plantarum 
rariffimarum  admodum  locuples,  ut  de  horto  Har- 
derovicenfi  &  Hagenfi  aliisque  nihil  dicam. 

Quod  itaque  in  naturae  produftir  deficit  huic 
regioni,  id  omne  ingenium,  ars,  diligentia  &  im- 
penfaj  abunde  implerunt. 

§.  VII. 

FLORA  BELGICA,  ut  ceterse  omnes,  plan- 
tas  alias  alere  ncquit,  quam  quibus  ftationes  ad- 
aptatas  &  fola  natalia  dedit  natura. 

Prata  paludofa  (Waterland)  plerasque  abfol- 
vunt,  in  quibus  prseter  plantas  Europa;  commu- 
niffimas,  prajcipue  in  humidis  &  inter  arundines 
inveniuntur  Sonchus  paluftris,  Epilobium  birfutum, 
Althcea  officinalis ,  Gentiana  Pneumonantbe ,  Lytbrum 
Hyffopifolia ,  Gratiola  officinalis ,  &  in  aridioribus  Sal- 
via  V trbenaca ,  Ceraftium  arvenfe  vulgatum,  &  co- 
piofiffime  Bellis  perennis. 

%.  VIII. 

CANALES  majores,  lenem  vehentes  aquam, 
Nymphaas ;  Potamogetones ;  Polygonum  amphibium ;  Sa- 
gittariam;  Myriophyllum ;  Menyanthem  Nympboidem; 
Ranunculum  Linguam,  hederaceum,  aquatikmque  ha- 
bent;  juxta  illarum  latera  Cyperus  fufats ,  ac  Iris 
fatidiffima,  &  in  ftagnis  Trapa  interd-um  floret.  , 

DUNiE  arenofae  ficcau  &  fteriles  ,  quas 
oceanum  a  terra  diftinguunt  (ut  intra  Harlemum 
&  Leydam  &c.  juxta  Katwyck  &  Noordwyck), 
praeter  proprias  Arundinem  Elymumque  arenarium 

varias 


FLORA  BELGICA. 


5i 


varias  paflim  oftendunt  plantas,  ut  funt  Afpatd- 

gus ,  Euphorbia  Paralias ,  Sanguiforbn,   Spartium  fco- 

pariam ,  Senecio  ffacobcea,  &  in  locis  depreflioribus 
Primula  elatior. 

In  LITTORIRUS  maritimis  crefcunt  Eryngium 
maritimum,  Atriplex  portulacoides ,  Convolvuhts  Sol- 
danella,  Sedum  Cepcea,  Critbmwn  maritimum. 

SYLV7E  vix  uIIeb  in  Hollandia  flricle  nomi- 
nata,  nifi  quod  arbores  quaedam  paifim  in  elevatis 
arenariis  una  crefcunt,  ut  Populus  nigra,  Oiiercus, 
Alnus ,  Betula,  Ulmus  &c.  Ejusmodi  funt  Sylvce 
Hagenfis  (Haagfe  Bofch )  Sylvce  Harlemenfis  ( Har- 
lemmer  hout)  quaj  Ornithogalum  umbellatum,  Fuma- 
riam  claviculatam  producunt;  Sylvce  Alcmarienfis 
(Alcmaers  -  hout )  &c. 

SALICETA,  qure  funt  fhidio  plantata,  fspe 
Tuffdaginem  hyhridam  copiofe  proferunt. 

AGRI  heic  vix  occurrunt ,  anrequnm  Ultra- 
jeclum  &  ad  Geldriam  fuperiorem  riierit  perven- 
tum ,  nifi  paflim  juxta  Dunas. 

*  Rupes ,  Nemora,  Arva ,  Fluvii  rapidi,  Alpes, 
Montes ,  cretacei  cumuli  heic  nulli ,  unde  etjam  tot 
plantae,  quae  in  illis  folummodo  vivunt ,  hic  non 
occurrunt. 

%.  IX. 

RARIORES  plantae  funt  Lyfimachia  punttata, 
ad  lacum  Harlemenfem;  at  S.°necio  ffacobcea  absque 
radio  (quae  Senecio  ffacobcece  folio.  Morifon.  hifi.  3. 
p.  308.),  Hyoferis  minima  &  Hypocbceris  radicata  fre- 
quentes  funt;  in  fubcultis  paflim  Glecboma  belgica 
arvenfis  fe  fiftit. 

Leuconymphcea  minor  Boerh.  quse  juxta  Muy- 
dam  &  Naarden  crefcere  perhibetur,  &  Micronym- 
phcea  Boerbavii,  a  Nob.  Dn.  Pr&fide  non  lectae 
fuere. 

D  3  HAR- 


5» 


FLORA  BELGICA. 


HARDEROVICI  Clematis  Vitalba,  Saxifraga 
hypnoides ,  Erica  arborea  &  multiflora,  Ornithopus 
perpuJilliLS. 

ULTRAJECTl  Erica  cinerea,  Cenifla  germa- 
nica,  Ariflolocbia  Clcmatitis ,  IUecebrum  verticillatwn, 
Scolopendrium. 

TEXELIS  Smyrnium  Olufatrum. 
VLIELANDIjE  Cijlus  guttatus ,  a  Breynio  in- 
vcntus. 

OVERWEEN  Centiana  cruciata. 

CAMPEN,  urbs  Transifalaniae ,  Antbemis  va- 
lentina ,  Eupborbia  cyparijfas ,  Centaurea  Calcitrapa. 

HARTECAMPI  Teucrium  Srorodonia. 

BREDEROD/E  Arum  maculatum. 

VELSEN  Bunium  Bulbocafianum. 

MUYDENBERG  Eryngium  campeflre,  Cenijla 
anglica. 

HARLEMI  in  muris  Antirrhinum  Cymhalaria 
&  in  rudcratis  Parietaria  officinalis. 

ZEELANDIyE  Crithmum  maritimum,  Convolvu- 
lus  Soldanella,  Atriplex  portulacoides. 

OFFICINALES  plantae,  hcic  fponte  prove- 
nientcs,  varias  funt,  ut  Gratiola ,  Althaa,  Sclda- 
nella ,  Arum ,  Afarum ,  &c.  Hedera  rufticorum 
parietcs  ac  a.'difkia  f#pe  contegit. 

Afparagus  vix  ullibi  in  Europa  praeftantior 
majorque,  quam  juxta  Harlemum  viget. 

Equifetum  prope  Ultrajeclum  copiofe  crefcit, 
&  cum  Boves  ex  Frifia,  illi  non  adfueta?,  Ultra- 
jettum  veniunt  &  illud '  comedunt,  marcefcunt 
inde  &  tanquam  lento  veneno  pereunt,  tefte 
Bidlo. 

§.  X. 

Plantae  in  Belgio  non  poftunt  non  follicite  effe 
inveftigatas,  in  regione  ubi  tot  Botanici  prasftan- 

tiifimi 


FLORA  BELGICA. 


53 


tiflimi  florucrunt  &  terram  perquifiverunt ,  pra;- 
cipue  vero  a  Botanicis  Profeflbribus  Academia; 
Leydenfis,  qui  femper  operam  dedcrunt,  ut  hor- 
tum  Leydenfem  plurimis,  quantum  tieri  potuit, 
plantis  augerent,  ut  Clutius ,  Cltijttfe ,  Pavius,  Vor- 
Jlii,  Syentts ,  Hermannus ,  Boerbaavius ,  Royeui;  ut  ta- 
ceamus  Muntingios ,  Kiggelarium ,  Hartoghim ,  V/ejler- 
bergum,  Wacbendorfium,  Breynium,  Commelinnv.i,  Moeb- 
ringium,  Prcefidem,  &  adhuc  florentes  Gronovium 
confulem  Leydenfem;  Royenos ,  ProfeiT.  Botanices 
Leydenfes;  Burmannum  Prof.  Botan.  Amftcloda-' 
menfem;  Habni.um  PrdfcfT.  Botan.  Ultrajcclinum. 
Duo  tamen  mihi  funt  imprimis  Auftores,  quibus 
prajcipuc  fuit  fcopus ,  ut  exercitum  Plofa:  Belgica; 
inftruerent,  nempe  Commelinus  &  Gorterus. 

COMMFXINUS  (Joh.)  Senator  olim  urbis 
Amftelodamcnlis  &  praefeftus  horti  Botanici, 
cujus  Catalogus  plmtarum  indigenarum  Hollandice , 
Leyda  [709.  duodecimo ,  plantas  776  continet,  or- 
dine  alphabetico  difpofitas ,  cum  Gqfp.  Bnuhini  in- 
primis  &  antiquiorum  fynonymis,  locisque  nata- 
libus. 

GORTER  (David)  antea  Profeffor  Harderovi- 
cenfis,  hodie  Archiater  Imperatricis  Ruthenicae 
nobiliffimus ,  cujus  Flora  Gelro-Zutpbanica  Harderov. 
1745,  octavo,  plantas  604  continet,  quibus  addita 
Appendix  Harderov.  1757  octavo,  plantis  80  adau&a, 
valde  compendiofc  &  diftincte  mcthodo  Nob.  Dn. 
Prefidis,  fecundum  genuina  genera  &  cum  propriis 
difFerentiis,  nominibus  indigcnis  &  locis  natalibus 
adornata. 

Hos  duos,  ut  Au&ores  &  duces  principes, 
fum  fecutus,  nomina  eorum  in  Trivialia  reduxi,  & 
pro  fynonymis  numeros  ipforum  plantis  adjeci, 
quorum  prior  COMMELINI,  pojlerior  GORTE- 
RI  Floram  refpicit;  paucas  ex  horto  Bocrhaavii 

D  3  Lug- 


54 


FLORA  BELGICA. 


Lugdano  Batavo,  figno  f  'apud  illum 
nonnullas  ex  borto  CUffortiano  addidi. 


notatas,  & 


MONANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Salicornia  europ.  herb.394,605 

-  fruticofa. 

Hippuris  vulgaris     200,  1 

DIGYNIA. 

Callitriche  verna      711,  2 
DIANDRIA. 

M3NOGYNIA. 

Liguftrum  vulgare    429,  3 

Circaea  lutetiana       700,  4 

Veronica  iongifolia   -    -  5 

fpicata       -    -  6 

ofncinalis  755,  7 

Beccabunga  -  -  9 
Anagallis  44,606 
fcuteilata  43, 

ferpyllifolia-    .  8 

Chamsedr.  142,  10 

agreftis       23,  12 

hederifolia   22,  11 

triphylla     .    .  14 
Gratiola  officvmlis  356, 
Pinguicuia  vulgaris  -   -  607 

Verbena  ofticinalis    154,  15 

Salvia  pratenfis        -    -  17 

Verbenaca      -   -  18 

Lycopus  europaeus   463,  16 

DIGYNIA. 

Anthoxanth.  odorat.  -    -  608 
TRIANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Valeriana  officinaiis  '  748,  19 

dioica       749,  20 


Locufta 


21 


Iris  pfeud  Acorus        9,  22 


fcetidijfima 


27 


Schoenus  Marifcus  187, 

nigricans    -   -  23 


Cyperus  fufcus  331,  25 

Si.irpus  paluftris  -    -  27 

caefpitofus  ?  320, 

lacuftris  -    -  26 

fylvaticus  332,  24 

maritimus  1^6, 
Eriophorum  polyltach.  307, 28 

Nardus  ftrifta  .   .  29 

DIGYNIA. 

Panicum  gLiucum  348,' 

fmguinale  339,  36 
crus  galli   346,  33 
Phalaris  canaricnjis  566, 

plileoides  304,609 
arundinacea  333,2,57 
298, 

Phleum  pratenfe       302,  30 
arenarrum     -    -  31 
twdofum  290, 
reclinatum  306, 
Alopecurus  prateniis  305,  32 
geniculatus  307,  33 
Milium  effufum        350,  37 
Agroftis  fpica  venti  295,  39 
ftolonifera  282,  38 
Aira  aquatica  281,  31 

csefpitofa  296, 
montana  352,  41 

canefcens  313,5 
Poa  aquatica  297,  44 

pratenfis  291,611 
anguftifolia  .  .  613 
trivialis  292, 
annua  293,45,613 
compreffa  287, 608 
Briza  media  .    -  4^ 

Daftylis  glomerata    -    -  47 
Cynofurus  criftatus  301,  49 
paniceus  347,  90 
Feftuca  ovina  314,  43 

Feftu- 


FLORA  BELGICA. 


55 


Feftuca  fluitans  299,46 

Bromus  fecalinus  225,50 

fterilis  226, 52 

pinnatus  354, 51 

Lagurus  oblongus  303, 

Avena  fatua  227, 54 

nodofa  288, 55 

Arundo  phragmites  67, 56 
Calamagroftis  335, 

arenaria  308, 58 

Lolium  perenne  342,60 

temulentum  340, 59 

Elymus  arenarius  285, 

Triticum  repens  280,61 

Hordeum  murinum  345,66 

TETRANDRIA. 

MONOGYNIA, 

Globularia  vulgaris  -    -  67 

Dipfacus  fullonum  190,68 

pilofus  191,69 

Scabiofa  arvenlis  684,70 

fuccifa  712,71 

Galium  paluftre  266,74 

verum  264, 72 

Moliugo  49^75 
Aparine  56,76 

parifenfe  ?  265, 

Rubia  tin&orum  649, 

Plantago  major  580,77 

media  581,78 

lanceolata  580, 79 

maritima  176,81 

Coronopus  175, 80 
Sanguiforbaofficinalis  -    -  82 

Cornus  fanguinea  -   -  83 

Trapa  natans  731, 
Alchemilla  vulgaris  10, 

DIGYNIA. 

Aphanes  arvenfis  i5T>86 
Cufcuta  europzea        182, 87 

TETRAGYNIA. 

Ilex  aquifolium  387, 88 

Potamogeton  natans  604,89 
iucens  606, 90 


Potamogeton  ferratum  607, 92 
crifpum  -  -  93 
compreffum  -    -  93 

Sagina  prooumbens     -    -  94 

PENTANDRIA. 

MONOGYNI A, 

Myofotis  fcorpioides  195,  95 
196, 

Lithofperm.officinal.  437, 

arvenfe  438,  96 
Anchufa  officinalis  -  -  615 
Cynogjoffum  vulgare  i85-  97 
Pulmonaria  maculata  714, 
Symphytumofficin.  713,  98 
Borago  offcinalis  101,  99 
Afperugoprociunbens-  -  102 
Lycopfis  arveniis  102,100 
Echium  vulgare  448,  10* 
Primula  ver.  eiatior  752. 
Menyanthes  trifoliata739, 103 
Kymphoides  527, 104 
Hottonia  paiuftris  484»  I05 
483, 

Lyfimachia  vulgaris  449, 106 
punUata  Cluf. 
thyrfiflora    451, 107 
Nummularia  524, 108 
Anagallis  arvenfis  38,I0P 
Convolvulus  arvenfis  168, 1 10 
fepium  166,111 
Soldanella  701,  112 
CampanulaTrachel.   -    -  f*3 
perficifolia  -    -  n5 
rotundifolia  116,117 
Speculum  532,118 
Samoius  valerandi      42> 120 
Lonicera  periclymen.  560, 121 
Verbafcum  Thapfus   753, 125 
nigrum     -    - 120 
Blattaria  90, 127 
Hyofcyamus  vulgaris  382, 123 
Datura  Stramonium  -    -  122 
Solanum  nigrum       698, 129 
Duleamara  699,13' 
D  4  Rhfr 


5<5 


FLORA  BELGICA. 


Rhamnus  Frangula,  30,128 
Evonyrnus  europaeus  -    -  85 
Ribes  rubrum         357, 135 
nigrum  359, 134 

Uva  crifpa      360, 130 
Hedera  Helix  362, 132 

Illecebrum  verticillat.  591, 
Glaux  maritima        276, 138 
Vinca  minor  -   - 137 

DIGYNIA. 

Herniaria  glabra  588, 139 
Chenop.  Bonus  henr.  413, 140 
album  -  -  141 
rubrum?  72,14,143 
glaucum  -  -  142 
murale  .  -  144 
maritimum  391, 
Salfola  Kali  396, 146 

fedoides  395, 
Ulmus  campeftris     769, 151 
Gentiana  Pneumon.  271, 147 
Centaurium  137, 149 
perfoliata    -   - 150 
cruciata      270, 148 
Eryngium  campejlre  214,153 
maritimum  213, 152 
Hydrocotyle  vulgaris  627, 154 
Sanicula  europaea      -    -  155 
Tordylium  latifolium  136, 

Anthrifcus  B. 
Daucus  Carota         553, 156 
Bupleurum  rotundifol.  -   -  199 
Selinum  fyhjtjlre  60,158 
paluftre  689,159 
Crithmum  maritimum  B. 
Bunium  Bulbocajlan.  100, 
Conium  maculatum  105, 157 
HeracleumSphondyl.  709, 175 
Angelica  fyfveftris     49, 161 
Ligufticum  Levijlic.  428, 160 
Siam  latifoiium  694,162 
nodiflorum      -    -  163 
Sifon  inundatum  480, 
Phellandrium  aouatic.  157, 166 


Cicuta  virofa  695, 167 

Oenanthe  fiftulofa  531, 165 
TEthufa  Cynapium  156, 168 
Scandix  Anthrifcus    514, 171 

Pe&en  ven.  675, 170 
Ch3erophyll.fylveftre6i5, 173 

temulentum  150, 174 
Paftinaca  fativa  555, 176 
Smyrnium  Olufatrum  378» 
Anethum  Foeniculum  321, 177 
Carum  Carvi  18°, 
Pimpineila  faxifraga  571,179 
Apium  graveolens  59, 181 
^EgopodiumPodagrar.  50, 180 

TRIGYNIA. 

Viburnum  Opulus     -   -  183 
Sambucus  nigra  671,184 
Ebulus     672, 185 
Alfine  media  27, 253 

Corrigiola  litoralis    580, 180 
59°» 

TETRAGYNIA. 

Parnaffia  paluftris      355, 187 

PENTAGYNIA. 


Statice  Armeria  131, 188 

Limonium  432, 

Linum  catharticum  -    -  191 

Radiola  589, 192 


Drofera  rotundifolia  642, 193 
longifolia    643, 194 

POLYGYNIA. 

Myofurus  minimus   379, 195 
HEXANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Ailium  urfinum  17, 

vineale  i8>  203 

carinatum     -    -  198 

Ornithogal.  luteum   »   -  205 
minimum 

umbellatum  544, 616 
Anthericum  ofiifrag.  -   -  204 
Afparagus  officinalis  69,206 
Convallaria  majalis  430,207 
polygonatum  584, 209 
Con- 


FLORA  BELGICA. 


57 


Convallaria  bifolia  431,208 

Acorus  Calamns  8>2io 

Juncus  effufus  389,215 
conglomeratus  -  -  617 

inflexus  388» 

fquarrofus  319, 214 

articulatus  317,213 
bulbofus 

bufonius  336, 212 

campeftris  337,211 

Berberis  vulgaris  84,216 

TRIGYNIA. 

Rumex  aquaticus  407,219 

obtufifolius  408, 217 
crifpus 

fanguineus  411,218 

Acetofa  6, 220 

AcetofelJa  7, 221 

Triglochin  maritim.  323, 223 

paluftre  322, 222 

POLYGYNIA. 

Alifma  Plantago  _      577, 224 
ranunculoid.  578, 225 

HEPTANDRIA. 

MONOGYNIA. 

>Efculus  Hippocallan.  135, 227 
OCTANDRIA. 

MUNOGYNIA. 

Oenothera  biennis     450, 229 
Epilobiuin  anguftifol.  454, 230 
hirjutum    455, 231 
montanum  452, 233 
paluftre  453.233 
Vaccinium  Myrtillus  767, 236 
Vitis  idaea 
Oxycoccus  76, 632 
Erica  vulgaris  205,235 
fcoparia,  -    -  234 

cinerea  207, 
multiflora  206, 
arborea  208,619 

TRIGYNIA. 

Polygonum  aviculare  585, 241 
Biftorta  B. 


Polygon,  Perficaria  561,240 
Hydropiper  564,239 
amphrbium  562,238 
602, 

Convolvulus  169,243 
ENNEANDRIA. 

HEXAGYNiA. 

Butomus  umbellatus  392,244 
DECANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Pyrola  rotundifolia  612, 
uniflora  B. 

DIGYNIA. 

Saxifragatrida&ylit.  684,247 
hypnoides    -    -  248 
Scleranthus  annuus  587,246 
Saponaria  offlcinalis    673, 245 

TRIGYNIA. 

Cucubalus  baccifer  -  •  620 
Steilaria  holoftea  129,252 
graminea  130,251 
nemorum  24,621 
Arenaria  peploides  54,622 
trinervia  62,255 
ferpyllifolia  28,254 
rubra  36, 250 

268, 

PENTAGYNIA. 

Cotyledon  umbilicus  B. 
Sedum  Telephium  717,266 
rupeftre  267 
acre  '285, 268 

album  283, 269 

Cepaea  139, 
Oxalis  Acetofella  737,264 
corniculata      -    -  265 
AgroftemmaGithago  444, 262 
Lychnis  FJos  ciiculi  133,  263 
dioica  445,249 
Ceraftium  vulgatum  128, 259 
vifcofum  30,260 
arvenfe  20^261 
aquaticum  25, 
Spergula  arvenfis  24,257 
V  5  Spergu- 


58 


FLORA  BELGICA. 


Spergula  nodofa  35,258 
DODECANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Afarum  europrcum  68, 
Lythrum  Salicaria  456,270 
HyJJhpifolia  -  -271 
Portulaca  oteracea  600,308 

DIGYNIA. 

AgrimoniaEupatoria  219,272 

TRIGYNIA. 

Refeda  Luteola  443, 309 
vulgaris  639, 3 1  o 
Euphorbia/V^&y  558,303 

Chamcrfyce  B. 

Peplis  B. 

hetiofcopia    728, 302 
platyphyllos  B. 
exigua         727, 304 
Paralias       720, 306 
cyparijf.  725,624,305 

Paluftris  724,307 

POLYGYNIA. 

Semperviv.  tectorum  682,237 

ISOCANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Prunus  fpinofa  611,274 
Padus  -   -  277 

DIGYNIA. 

Crat3egusOxyacanth.479, 278 

TRIGYNIA. 

Sorbus  aucuparia  706,279 

PENTAGYNIA. 

Pyrus  Malus  460,281 
communis      614, 282 
Spiraea  Ulmaria  81,284 
Filipendula  B. 

POLYGYNIA. 

Rofa  Mveftris  -    -  285 

fpinohTfima  646, 

eglanteria  647, 

Rubus  fruticofus  650,286 

•  caefius  -    -  287 

idasus  651,288 


Fragaria  vefca  232,289 

Potentilla  reptans  617,291 

argentea.  -    -  292 

fupina  618, 

Anferina  610,290 

Tormentilla  erefta  279,293 

Gemn  urbanum  127, 295 

Comarum  paluftre  619,294 

POLYANDRIA. 

MONOGYNIA. 

Chelidonium  majus  147,300 

Papa v  er  Rh  ceas  55 1 , 299 

Argemone  -    -  623 

Nymphaea  lutea  525, 296 

alba  526, 297 

Tilia  europaea  722,301 

Ciftus  guttatus  160,} 

TRIGYNIA. 

DelphiniumConfolida  164, 311 

PENTAGYNIA. 

Aquilegia  vulgaris      61, 313 

HEXAGYNIA. 

Stratiotes  Aloides  21,313 

POLYGYNIA. 


-  -315 

636, 

7J8,3^ 

-  -625 


Clematis  Vitalba 

Anemone  nemorofa 
ranuncul. 

Thali&rurn  flavum 
minus 

Adonis  annua  B. 

Ranuncu].  Flammula  625,317 
Lingua  624,318 
Ficaria  148,319 
bulbofus  622, 322 
acris  620, 324 
repens  621,323 
fceleratus  626, 320 
arvenfis  623, 321 
parviflorus  B. 
hederaceus  629,325 
aquatilis  485, 326 
486, 

paluilris  114,329 
DIDY- 


FLORA  BELGICA. 


59 


DIDYNAMIA. 

GYMXOSPERMIA. 

Teucrfum  Chamxpitys  143 
Qiamadrys  142, 


Scordium  676, 
Scorodonia  677,331 
Ajuga  reptans  165, 330 

Nepeta  Cataria  475, 340 

Betonica  hirta  690, 
JVlentha  fpicata  474,341 
aquatica       472, 342 
arvenfis       473, 343 
Pulegiam      -    -  344 
Cilechoma  hederacea  364, 338 
Lamium  album         411,  347 
purpiireum  400,340 


amplexicauie  403, 345 
Galeopfis  Tetrahit  773,348 
Ladanum  772,349 
Galeobdolon-  -354 
Sfachys  f^-lvatica      -    -  350 
paluftris       -    -  351 
arvenfis 
Ballota  nigra  464,352 
alba  B. 

Marrubium  vulgare  465,353 
Leonurus  Cardiaca  462, 355 
Origanum  vulgare  -  -  335 
Thymus  Serpyllum  688?  332 
Acinos  -  -  333 
Melifla  Nepeta  n.3»337 
Scutellaria  galericul.  457,357 
Prunella  vulgaris  89,  99.356 

ANGIOSPERMIA. 

Rhinantlius  Crifta  g.  558, 361 
Euphrafia  officinalis  220,  364 
Odontites  221,365 
Melampyrum  pratenfe468, 366 
arvenfe  467,367 
Pedicularis  fylvatica  557,362 
paluftris   -  -.363 
Antirrhinum  Linaria  433,360 
Cymbalaria  197, 358 
Jpurium       55, 604 
minus        -    -  359 


Antirrhin.  Orontium  -  -  603 
Scrophularia  nodofa  679, 370 
C(;uatica  680, 616 
Digitalis  purpurc  a  -  -  371 
Limofella  aqeatica  33, 579,] 
Orobanche  major  448,368 
ramofa     497, 369 

TETRA  DYNAivllA. 

SILICULOSA. 

Myagrum  fativum     -    -  372 
perenne     -   -  404 

Draba  verna  108,381 

Lepidium  latifolium  419, 

ruderale  521,373 
petrseum  B. 

Thlafpi  arvenfe  719, 378 
campeftre  720, 379 
Burfa  paft.  106,380 

Cochlearia  officinalis  162,374 
anglica  163, 
Armoracia  631, 376 

Iberis  nudicaulis  *°7>377 

SILIQUOSA. 

Cardamine  pratenfis  519,385 
hirfuta     -    -  628 
SifymbriumNafturt.aq.  520,398 
amphibium  632,401 
fylveftre  621.399 
tenuifolium  693,5 
Sophia        522, 403 
Eryfimum  officinalej  215,392 
Barbarea   -    -  395 
AJliaria  16,393 
cheiranth.  513, 394 
Cheiranthus  Cheiri  420.382 
Arabis  thaliana  109,391 
Turritis  glabra     96,  17,396 
hiriuta         -    -  397 
Braffica  Napus  516, 
Rapa  636, 
campeftris      95,  ' 
Erucajlrum  210,402 
Raphanus  Raphaniftr.  634, 390 
Bunias  Cakile  212,  384 

MONA- 


6o 


FLORA  BELGICA. 


MONADELPHIA. 

DECANDRi  A. 

Geraniumrotundifol.  372,405 
robertianum  374, 406 
cicutariura  373, 407 
mofchatum  B. 

POLYAXDRIA. 

Althsea  officinalis  37>4TO 
Malva  rotundifolia     458, 408 
fylveftris        459, 4°9 

DIADF.LPHIA. 

HEXANDRIA. 

Fumaria  officinalis  338,412 
claviculcita  339,4*3 
bulbofa       340, 411 

OCTANDRIA. 

Polygala  vulgaris  582,414 

DKCANDRIA. 

Spartiui.i  fcoparium  267,415 

Genifta  tinctoria  -    -  416 

germanica  268.417 

angliea  269, 
Ononis  fpinofa  52,4*8 

mitis  53, 

Latbyrus  latifolius  -    -  629 

tuberofus  414, 421 

pratenfis  415, 424 

Vicia  fativa  756, 424 

fepium  757, 425 

Cracca  758, 4-3 
Ervum  hirfutum        -  436 

Ornithopus  piifillus  545. 438 

Trifolium  M.  ccerulea  740, 

M.  lutea  469, 434 

M.  alba  469, 

repens  734, 43 r 

prateufe  733, 433 

fragiferum  738;  428 
rejupinatum  •   -  429 

arvenfe  736, 432 

agrarium  735, 430 

Lotus  corniculata  439,427 

Medicago  falcata  -    -  437 


POLYADFXPHIA. 

POLY  ANURIA» 

Hypericum  perforat.  383»  440 
quadrangul.  384,439 
hirfutum  46, 
humifufum  -   -  630 

SYNGENESIA. 

POLYG.  -EQUALIS. 

Tragopogon  pratcnfe  730, 452 
Picris  hicracioides 
Sonchus  oleraceus 
arvenfis 
pnhjlris 
Laftuca  Serwla 
Prenanthes  muralis 
Leontodon  Taraxac. 

autumnale  373,446 
Hieracium  Pilofella  568,444 
murorum  377, 
umbellatum  375.443 
Crepis  teclorum  153,445 
H^^oferis  minima  376,449* 
Hypochceris  radicata  372, 447 
Lapfana  communis  705,455 
Cichorium  Intybus    152, 456 
Arftium  Lappa  404,457 
Serratula  arvenfis  124.462 
Carduus  lanceolatus  125,459 
nutans  121,460 
acanthoides     123, 463 
paluftris         -    -  631 
heterophyllus  159, 


i.vt>448 
7c->453 
37°>  45+ 

339» 
•  -441 
182,45° 


acaulis 
Onopordon  Acanth. 
Cnicus  oleraceus 
Cariina  vulgaris 
Bidens  tripartita 
cernua 


134» 

7i°»  458 
120, 
161, 464 

n8,4°? 
119,632 


Eupator.  cannabinum  218, 465 

POLYG.  SUPERFLUA. 

Tanacerum  vulgare  716,466 
Artemifia  vulgaris      64, 471 
campeftris  65, 

Artemi- 


FLORA  BELGICA. 


61 


Artemifia  maritima  3, 

Abfinthium  2,472 
Gnaphalium  dioicum  279, 468 
fylvaticum  -    -  633 
Conyza  fauarrofa  B. 

Jordida        193, 634 
Erigeren  acre  177,474 
caaadenfe    -    -  475 
Tuflilago  Farfara  744,476 
hybrida     565, 478 
Petalitcs    -   -  477 
Senecio  vulgaris  687,483 
vifcoJus  686, 
paludofus     -    -  635 
Jacobsea      386, 482 
farrncenicus  -    -  48 r 
After  T-ripolium       -    -  484 
Solvdago  Virgaurea   764, 480 
Inula  Helenium  366, 


dyfenterica 


63( 


Oculus  ehrifti  170,485 
PuJicaria  -    -  473 

Arnica  montana        -    -  479 
BelJis  perennis         -    -  494 
Chryfanth.  fegetum  8--4>.7 
Leucanthein.  83.486 
Matricar.  Parthenium  466, 488 
Chamoinilla  144, 489 
Anthemis  Cotula  146.491 
arvenfis  145,637 
tinftoria  104, 
valentina    105, 490 
Achillea  Millefolium  489, 492 
Ptarmica      193, 393 

POLYG.  FRUSTRANEA. 

Centaurea  Jacea  385. 487 
Cyanus  184,495 
Ccilcitrapa  126,496 

POLYG.  necessaria. 

Calendula  officinalis  115/ 

Othonna  palullris  171,638 

Filago  germanica  277,469 

arvenfis  278,470 


MONOGYNIA. 

Jafione  montana  638,498 
Viola  odorata  761, 500 

canina  760,499 
tricolor  762,501 
Impatiens  noJi  tangere  80,502 

GYNANDRIA. 

DIANDRIA. 

Orchis  mafcuJa  537," 

IVlorio  538, 504 

militaris  536, 

bifolia  539, 

conopfea  541, 

latifolia  543, 503 

maculata  542,639 

Ophrys  ovata  534, 506 

cordata  _  535, 

Zeelandica  540, 

Serapias  latifolia  -    -  505 

longifolia  369, 

palcftris  367, 

HEXANDRIA, 

Ariffolochn:  Ciematitis  63, 

POLYAXDRIA. 

Armw  maculatum  66,508 
CMa  europiea  194,507 
Zofteru  marina  11,640 
JMONOF.CrA. 

MONANDKIA. 

Zanichellia  paluftris 

DTANDIUA. 

Lemna  minor  416,592 

polyrdiiza  -    .  591 

gibba  416, 

trifulca  518,590 

TRIANDPIA. 

Carex  dioica 

pulicaris 

vulpina  328, 509 

leporina  329, 641 

flava  338, 
digitata 

veliearia  328,642 

acuta  3H>5™ 
Carex 


62 


FLORA  BELGICA. 


Carex  pfeudo  Cyper.  326,511 

hirta 

Typha  latifolia  745,512 

anguftifolia  746, 
Sparganium  ereftum  707, 

T  KTRANDRIA. 

Betula  alba  88,519 

Ahuis  19,5 '8 

Urtica  dioica  770,516 

orens  77^5*5 

PJ  NTANDRIA. 

Xantliium  ftmmarium  406,514 
Amarat!  ;uis  Blitum  91,515 

POLYANDRIA. 

Ceratophyllum  demerfum 
Myriophyllum  fpicat.  487,525 

verticillatum  482, 
Sagittaria  fagittifolia  655,524 
Votcr\um  Sanguiforba  572, 
Quercus  Kobur  615,526 
Fagus  fylvatica  224,528 
Corylus  Avellana      173, 530 

MONADELPHIA. 

Pinus  fylveftris  573>532 

SYNGENESIA. 

Momordica£/afm'Km  177»^ 
Bryonia  alba  97,53^ 

DIOF.CIA. 

DIANDRIA. 

658,537 


289,  40 
283, 

-  -  73 
552>554 

76,644 

75»  55<5 

-  -557 
74 


Salixj  alba 

pentandra 

viteilina  661, 

purpurea  659, 

fragilis  660, 539 

Caprea  662,540 

viminalis  664, 538 

rofmarinifol.  542 

arenaria  668, 643 

TRIANDRIA. 

Etnpetrum  nigrum  209,559 

TETRANDRIA. 

Vifcum  album  765, 
HippophaeRhamnoid.  640, 
Myrica  Gale  641,1543 


PENTANDRIA. 

Humulus  Lupulus  442,546 

OCTAiVDJUA. 

Populus  tremula  598,548 
n'gra  599-549 
alba  597' 547 

ENNEANDRIA. 

Mercurialis  annua  476,55 
Hydrocharis  Morfus  520,551 

MONADELPHJ  A. 

Juniperus  communis  593,552 

POLYGAMIA. 

MONOECiA. 

Holcus  lanatus 
mollis 
Valantia  Cruciata 
Parietaria  officiualis 
Atriplex  baftata 

patula 

maritima 

littoralis 

portulacoid.  361, 
Acer  pfeitdo  Platanus    4, 228 
campeftre  5, 227 

DIOECIA. 

Fraxinus  excelfior    233, 558 
CRYPTOGAMIA. 

FILICES. 

Equifetum  arvenfe     204, 560 
fylvaticum 
paluftre  202,561 
fluviatile  199, 
hyemale    201, 562 
Ophiogloffuni  vulgat.  533, 564 
Ofmunda  regalis  229,563 
Spicant      -    -  566 
Lunaria  441, 
Pteris  aquilina  228,565 
Afplen.  Scoloper.Jt.  436, 

Trichomanes  732,645 
Ruta  murar.  652,567 
Polypodium  vulgare  592, 568 
F.  mas  230,559 


CV. 


cr. 

ANTHROPOMORPHA 

qu;e 
PR^SIDE 

D.    D.    CAR.  LlNNiEO 

Propofuit 

CHRISTIANUS  EMANUEL  HOPPIUS, 

Petropolitanus. 
Upfalia  1760.     Septemb.  6. 


D.  D. 

1n  magno  hujus  mundi  Theatro,  quod  Lapidi- 
bus,  Plantis,  Animalibusque  opertum  eft,  quce 
ut  diverfiflima  funt  genere,  ita  numero  infini- 
ta;  ne  unum  quidem  repcritur,  quod  ratione  com- 
pofitionis,  multiplicationis,  fuftcntationis,  &  ordi- 
nis,  luculentiflime  non  teftetur,  Ens  omnipotcns 
&  omnifcium  haec  omnia  mira  arte  fecifle.  Verutn 
tamen  nulli  animali  inter  hiec  varia,  pervium  eft, 
Itupenda  hsec  natune  miracula  percipere  &  ad- 
mirari,  Hominem  fi  excepcris. 

Homo  rerum  curiofus,  quem  varietas  ma- 
xime  delectat,  trahitur  (fus  ut  medeatur  indi- 
gentise,)  vel  mediate  vel  immediate  ad  confide- 

ran- 


54  ANTHROPOMORPHA. 


randas  res  naturales;  cumque  illis  utitur,  non 
poteft  non  carum  admiratione  capi,  &  ad  DEUM, 
earundcm  auctorem,  mente  elevari. 

Rerum  harum  confiderario,  Sckntia  Natura- 
lis  fortita  eft  nomen,  quam  Medici  quonciam  fibi 
vindicarunt,  quafi  omnes  res  naturalcs  ipforum 
ob  artem  furffent  conditae,  adeoque  &  hi  hanc 
partem  fcientiarum  in  fcholis  ubique  publice  & 
privatim  docuerunt.  Perfpicaciorcs  demum  fafti, 
&  quidem  hoc  nollro  revo,  reliqui  Eruciit*,  hanc 
praerogativam  illis  dencgarunt;  quin  &  hifce  tem- 
poribus  ipfi  principes  fereniffimi  hanc  fcicntiam 
tanquam  fuam  adoptavere  *),  quafi  nobiliffimam 
ac  jucundiffimam ,  quibus  etjam  rcferenda  funt 
maxima  naturae  miracula  in  unum  collefta,  qua; 
illi  foli  potuerunt  a  rcgionibus  maxime  diffitis  ad 
nos  translata  procurare.  Vifus  hominis  ita  efl 
comparatus,  ut  quse  ab  eo  maxime  diftent,  nec 
non  qiuc  iibi  fint  nimis  propinqua,  oegre  cogno- 
fcat:  atque  perfuafum  habeo,  horninis  vim  intelli- 
gendi  cjusdem  efTe  indolis;  namque  fimpliciflimus 
pulvis,  &  forma  hominis  excellentiilima,  seque 
difficiles  funt  perceptu. 

Ex  omnibus  quae  geftat  globus  terraqueus, 
nihil  magis  aflimiiutur  gcneri  humano,  quam  ge- 
nus  Simiarum;  earum  tacies,  manus  &  pedes, 
brachia  &  cnira,  pectus  &  inteflina,  quoad  maxi- 
mam  partem  referunt  iimilitudinem  noflxam.  Mo- 
res  illarum  &  ingeniofa  inventa  ineptiarum  &  joco- 
rum,  nec  non  imitatio  aliorum  (hoc  eft,  procli- 
vitas  componendi  fe  ad  guftum  fecu!i)  effingunt 
illas  nobis  adeo- fimiles,  ut  vix  difcrimen  naturale 
inter  hominem,  &  ejus  imitatricem,  Simiam  fcili- 
cet,  obtineri  poflit. 

Mul- 

3«  1 —  ,  i  . 

*)  Vide  Muf.  Adolph.  Frider.  prafat. 


ANTHROPOMORPHA. 


Multis  videri  poterit,  rnajorem  efTe  difFeren- 
tiam  Simia:  &  Hominis,  quam  diei  &  no&is; 
verum  tamen  hi,  comparatione  inftituta  inter 
fummos  EuropEe  Heroes,  &  Hottentottos  ad  Ca- 
put  bonse  fpei  degentes,  difficillime  fibi  perfuade- 
bunt,  hos  eosdem  habere  natales;  vel  fi  virgi- 
nem  nobilem  aulicam,  maxime  comtam  &  hu- 
maniffimam,  conferre  vellent  cum  homine  fylve- 
ftri  &  fibi  relicto,  vix  augurari  pofTent,  hunc  & 
illam  ejusdem  efTe  fpeciei.  Rudes,  &  qui  educa- 
tionem  non  funt  fortiti  homines,  magis,  qua 
mores ,  djftant  ab  illis,  qui  periti  funt  actionum 
vitae ,  magis  inquam,  quam  pyrus  fylveflris,  afpe- 
ris  fuis  aculeis  &  fiuclu  auflero,  differt  ab  arbo- 
re,  quse  in  horto  circumfoifa  lueta  viret. 

Sunt  varii  homines  reperti  &  ingeniofe  de- 
fcripti,  qui  omnem  fuam  vitam  in  fylvis  inter 
Bruta  egerunt,  quortim  heic  loci  primus  nomi- 
nandus  eft: 

I.  Puer  cum  URSTS  vepertus ,  in  magno  Dd- 
catu  Litbuaniio,  anno  reparata;  falutis  1661. 

.  II.  Puer  LUPOS  inter  correptus  anno  1544. 
in  Haffia. 

III.  Puer  intcr  BOVTES  inventus  in  Bamberga, 
&  a  Camerario  defcriptiiS; 

IV.  Puer  inter  OVES  in  Hibernia  ex  occa- 
fione  comprehenfus,  cujus  dedit  defcriptionem 
Tulpius.  Ut  fcientes  prsetereamus  puerum  Han- 
noveranum  A:o  17 19.  puerosque  montis  Pyrencei 
anno  17 19.  &  puellam  Campanicam,  ca?terosque 
ejusmodi  in  multitudine  occurrentes,  qui  omnes 
in  eo  convenere: 

1:0  Quod  loqui  prorfus  non  potuerint. 
2:0  Quod  omnes  fuerint  hirfuti. 
3:0  Quod  manibus  &  pedibus  innixi  cucurre- 
rint,  arbores  fine  mora  coufcenderint,  ad  occur- 
Tom.VL  E  fum 


68  ,  ANTUROPOMORPHA. 


facile  omnes,  radices  &  bulbos,  panes,  pultes, 
bellaria,  jufcula,  lacticinia,  fed  &  cochleas  & 
oftreas  quas  lcpide  aperiunt ,  infecla,  ranas,  immo 
nonnumquam  etjam  carnes.  Pediculos  continuo 
venantur,  fordes  auferunt  a  corpore ,  lufibus  uti 
pueri  continuo  deleftantur,  &  faltibus  prrcftantifiimi 
funambulones,  lepidi  ubique  gcfticulatores ,  ad 
quos  numquam  fatis  ridetur.  Natura  fua  funt  ma- 
levolae,  in  malum  omne  proclivcs,  furto  admo- 
dum  dcdita?,  libidinoliflimce,  etjam  utcrum  ge- 
rentes;  injuriarum  omniuin  admodum  memorcs, 
nec  facile  reconcilianda: ;  proterva?  femper,  fed 
fimul  tirnidi  cacatores;  ftultitiarum  etjam  omnimn 
imitatores;  difficile  cicurandaj;  amant  &  fuos 
pullos  tam  matcr,  quam  ipfe  patcr,  etjam  poft 
novum  puerperium.  Horrent  a  Crocodilis,  Ser- 
pentibus,  &  quod  mireris,  a  contagiofis  febri- 
citantibus. 

Longior  forem,  fi  ritus  &  mores  fimiarum 
hic  loci  narrarem:  pauca  tantum  loquar  de  noftris 
ut  ita  dicam  propinquis,  five  de  illis  ex  gcncre 
fimiarum,  qua?  a:que  ac  nos  reftas  itant,  duobus- 
quc  ftant  pedibus,  immo  quoad  phyfiognomiam 
&  plantam  manuum  nobis  fimi]]imx>  funt:  quatuor 
harum  efie  nationes,  ex  hiftoria  earundem  mihi 
innotuit. 

I.  PYGMiEUS. 

SIMIA  ccaudata  ferruginea,  capite  lacertisque  pilis 
reverfis.    Homo  fylveftris.    Edvo.  av.5.  p.6. 
t.  213. 

Py«vu<zus  a  nobis  propinquitate  longius  rece- 
dit,  cuius  &  pulchram  imaginem  Edwardus  loco 
allegato  nuperrime  dedit,  depiclam,  fecundum  ex- 
emphim,  quod  Londini  in  Mufeo  Stoaneo  con- 
fpiciendum  fiftitur;  cujusmodi  etjam  aliud  fpe- 
cimen  idcm  laudatus  D.  Edwards  nuper  NobiluT. 

D. 


ANTHROPOMORPHA. 


69 


D.  Prsefldi  dono  obtulit.  Pygmsetis  hic  Londi- 
nenfis  juvenis  adhuc  fuit,  tantum  qninque  fpithu- 
mas  longus.  Nates  illius  non  funt  calwe,  vel  po- 
tius,  non  funt  ita  comparatcc,  quemadraodum  plu- 
rimarum  fimiarum;  Capnt  Hfi  rotundam,  ut  homi- 
ni;  Frons  nuda  ,  ncc  pilis  obtecla ; .  Nafns  autem 
dcpreffus,  ad  limilitudinem  Hottentotti;  Crincs  e 
cervice,  fupra  verticem,  frontem  Verfus,  deflexi 
eunt,  &  ita  inclinati  penderit  deorfum  ante  aures; 
'  Pili  lacertorum  intcr  cnbitum  &  palmam,  reflexi 
verfus  cubitum  vergunt,  ita  ut  utrinque  oeeur- 
rant  in  cubito.  Totus  colore  eft  fcrrugineus,  non 
difTimilis  lateri  bene  coc~to.  Habitat  in  Africa,  vi- 
vendi  rationem,  &  qui  ejtks  fint  mores ,  prorfus 
ignoramus.  Ex  manibus  illius  pofterioribus, -fivc 
pedibus,  qui  ad  manus  noftras  fimilitudinc  prope 
accedunt,  apparct,  illum  magis  convenirc  cum 
Simiis,  quarn  nobifcum  *). 

II.  SATYRUS. 

SIMIA  ecaadata  fubtus  nuda  abdoniine  gibbofo. 

Syft.  nat.  10.  p,  25.  n.  1. 

Satyrus  eft  quoque  incola  Africie ,  in  Euro- 

para  ex  Angala  adveclus.    Hujus  duas  habemus 

efBgics :  unam  anus  astate  confectse ,   qua?  viva 

delincata   fuit   apud    Principcm  Araufionenfem, 

Fridericum  Henrici  Filium ;  repcritur  ca  in  Tulp. 

obf.  Lib.%.  Cap.  56.  defcripta  &  delincata.  AKe 

ram  puellae,  elaboratam  a  Scotino,  Londini  1738. 

E  3  quo 
.  *  I  1 

*)  Sibi  perfuafum  vult  Clariffimus  D.  Edwardns ,  Pygmce- 
um  eandein  effe  fpecieni  cum  Satyro,  quamvis  pili  itt 
ilio  tejlacei,  m  hoc  fujci;  nos  nihil  qnidquam  de  vivis 
non  vtjis  pronunciamus ;  cum  vero  &  Tuipius  &  Scoti- 
nus  ih  fguris  Juis  conveniant ,  qni  ipfi  ciutoptce  fuere , 
dubium  ejjfe  nequit ,  quin  eandem  fpeciem  uteraue  propo- 
uat.  Cttm  vevo  Pygmans  Edwardi  arcl.iori  fit  compa- 
ge,  &  undique  hirfittus ,  eundem  drJfbiBktm  dedimus% 
donec  certbra  innotefcant. 


ANTHROPOMORPHA. 


quo  viva  fuerat  translata.  Haec  |  in  eo  diftin&a 
efb  ab  illa,  quod  breves  habeat  capillos  in  capite 
&  dorfo;  verum  facies,  frons,  aures,  peftus, 
abdomen  ,  brachia  &  crura,  funt  paenc  nuda,  nec 
capillis  obdu&a.  Pracipue  cognofcitLir  magni- 
tudine  abdominis,  quod  tumidum  gerit,  virgi- 
nem  ]icet  agat;  eftque  adeo  maxime  in  eo  diver- 
fa  a  noflri  gcrJeris  pueilis  junceis.  Et  quia  hasc 
habet  manus  loco  pedum  pofteriorum,  non  vel- 
]em  cum  illa  aliquam  jungere  propinquitatem. 
iEquat  nos  magnitudine,  vel  quinque  eft  pedes 
longa,  mufculofa  &  torofa,  ita  ut  cum  viro  va- 
]ido  luftari  audeat,  vimque  inferre  generi  noftro 
non  dubitet,  adeo  ut  nullae  feminae  fuftineant 
folae  intrare  fylvas,  quas  incolant  hi  Simii  mares. 
Sunt  infuper  elegantes  &  mundi ,  inccduntque 
er<.c~ti.  Prehendebat  hasc  Tulpiana  vaslpotorium 
una  minu,  fuftulit  operculum  altera,'  dimidium- 
que  eduxit,  os  fuum  palma  abftergens;  cum  cu- 
bitum  iret,  caput  pulvinari  fuperinjecit,  ftragulo 
humcros  cooperuit  fuos,  &  ad  modum  honeftas 
matronJB  ,  tuta  quievit.  Praeterea  nihilj  mihi  cum 
ilia  negotii. 

III.  LUCIFER. 

HOMO  caudatus  vulgo  dictus.    Syft.  nat.io*  p.24. 

Hic  majorem  fibi  nobifcum  vindicat  affinita- 
tem,  qucm  his  adjiciam  ob  ftru&uram  confor- 
mcm,  quamvis  caudatus  {]:.  Degit  hic  in  qui- 
busdam  Indias  Orientalis  infulis,  propioribus  ad 
polum  antarclicum;  etjam  praebet  fe  hic  con- 
fpicier;dum  in  Nicobar  infula,  inter  Bengalam  & 
St.matram ,  item  in  Java,  qui  quidem  non  ad- 
huc  paiTus  eft  fe  ab  ullo  piftore  rite  exprimi. 
Effigiem  ilJius,  eamque  unicam  reperi  apud  Al- 
drovmdum.  Digit.  249.  quam  fibi  ex  India  Ori- 
entali  comparavit,  quae  icaudam  longitudine  pe- 

dum 


ANTHROPOMORPHA. 


dum  fcrt,  cum  taracn  plcrique  auctorum  abbre- 
viatam  efle  tradant. 

Varii  peregre  proficifcentium  hujus  mentio- 
nem  fecerunt  *),  interque  hos  Nicolaus  Mat- 
thaei  filius  Kbping,  Suecus,  qui  in  itinere  fuo, 
hunc  coram  intuitus  eft,  marem  feminamque 
haud  male  defcripfit,  dum  hanc  in  fententiam 
loquitur:  Erat  gens  horrida  &  tetra,  flava,  in- 
termixta  nigredine,  ac  quemadmodum  feles,  cau- 
da  inftrucla,  qua?  tamen  nuda  erat,  atquc  huc 
&  illuc  difcurrebat,  ad  imitationem  fclium. 
Cum  ad  littus  appuliitemus,  ftatim  nos  adierunt 
in  navibus,  afFerentes  fecum  quosdam  Pfittacos 
erithacos,  quos  permutare  voluerunt,  rebus  qui- 
buslibet  ferreis;  cum  vero  animadvertiiTcnt  nemi- 
nem  fecum  mercari  velle,  ftatim  colla  Pfittacis  fuis 
frangebant,  &  crudos  coram  devorabant.  Tan- 
dem  tanta  multitudine  confcenderunt  naves,  ut 
malum  ab  illis  metueremus,  unde  bombardas 
folvimus,  quibus  folutis,  plerique  fugiebant;  ma- 
nentes  autem,  propius  ad  nos  in  navem  fine  me- 
tu  acceflerunt,  omnesque  perquifivere  navigii  an- 
gulos  &  ioca  in  ilJa  abdita  omnia ,  auferentes  fer- 
ramenta  quaevis  vifui  illorum  obviam  facla.  Con- 
tigit  autem,  ut  Gubernator  navis,  qua  vecli  fui- 
mus,  continentem  quinque  comitibus  fibi  adjun- 
ctis,  fcapha  peteret ,  vifurus ,  fi  quid  quod  efui 
efTet,  hic  locorum  ihvenirctur;  cum  autem  per 
integram    noclem    abfuiffent,    mora;  impatiens, 

E  4  Do- 


*)  Bont.  Jav.  85.  de  hac:  In  infula  Borneo,  in  regno  Suc- 
codana  diUo ,  hhmines  montani  caudati  in  interioribus 
regni  inveniuutur ,  qnos  multi  e  nojlris  in  aula  Regis 
Succodaiice  viderunt.  Cauda  autem  illis  ejl  prominentia 
quadam  ofjis  coccygos ,  ad  quatuor  vel  amplius  digitos 
excrefcens\  eodem  tnodo,  quo  truncata  cauda  canum, 
fed  depilis. 


72 


ANTHROPOMORPHA. 


Dominus  navis  cymbam  majorem,  hominibus  re- 
fertam,  duobusque  tormcntis  •  bellicis  inftruclam, 
fummo  mane  ad  continentem  milit.  Cumque  in 
terram  tranfilifremus,  &  tormcnta  adducta  femel 
iterumque  explofiffcmus ,  homines  hi  caudati  fyl- 
vam  &  fugam  petebant;  ac  tum  demum  triftes 
comperimus  fcapham  in  partes  minutiflimas  dif- 
fectam ,  &  clavos  ablatos.  Deinde  animadverte- 
bamuj  fumum  in  monte,  quem  ftatim  fcandeba- 
mus;  nihil  aliud  invenientes,  quam  comitum  noftro- 
rum  oifa  &  reliquias,  quorum  carnem  hi  pagani 
fine  dubio  devorarunt ,  illis  mifcrc  mactatis;  redi- 
bamus  igitur  attoniti  &  ftupcfa&i,  narraturi  vifa 
remanentibus  in  navi.  Utinam  aliquis  autoptes 
peregrinator ^  qui  tres  orbis  incolas  adit,  in  fe 
fufciperet  horum  hiftoriam  naturalem  rite  &  dilu- 
cide  proponendam,  quo  adeo  fmgulare  animal  rite 
innotefceret  Naturae  confultis  *). 

TROGLODYTA. 

HOMO  no&urnus.    Syfi.  Nat.  10.  24. 

Filii  bi  tenebrarum ,  qui  dicm  loco  noctis, 
&  hanc  in  Iocum  diei  fubflituunt,  videntur  mihi 
proxi-me  ad  nos  affinitate  accedcre.  Hi,  inde  Us- 
que  a  temporibus  Plinii,  qua  nomen  innotuere, 
atque  in  JEtbiopia,  Java  &  Amboina,  in  Ophir 
monte  Malacca ,  infulisque  quaj  Ternatea  nuncu- 
pantur;  nec  non  aliis  in  locis,  plerumque  in  ca- 
vernis  fubterraneis,  degunt  **).    Bontius  in  Java 

in- 


*)  Maupertuis  Oeuvr.  2.  p.  351.  dicit,  hoc  genus  quafi 
medium  inter  Homines  &  Simjas  conjlituere,  feque  ii- 
bentius  cum  his  tranjigere  velle  horulam,  quam  cum  ele- 
gantiffimis  Europce  ingeniis. 

**)  Plin.  lib.5.  c.  8.  Troglodytce  Jprcus  excavant;  hce 
illis  domus;  vicius  ferpentiuin  camcs;  Jlridorqitr  non 
vox,  adeoque  fermonis  commercio  airent. 


ANTHROPOMORFHA. 


infula  depinxit  illos,  fecundum  excmplar  vi- 
vum  *).  Puero  novenni  hi  multo  majores  non 
funt :  qua  colorem  candidi ,  nec  a  fole  tofti , 
quia  no&urni  femper  oberrant;  incedunt  erecto 
corpore,  rcque  ac  nos:  pili  capitis  eorum  breves, 
&  natura  cincinnati,  non  aliter  ac  Mauri,  nmul 
autem  funt  albi;  oculi  illorum  orbiculati:  pupilla 
&  iridc  aurea,  quod  pecuiiarem  in  iUjs  mere- 
tur  obiervationem.  Palpebrre  antice  incumbunt, 
unde  vifus  illorum  obliquus  &  lateralis;  fub  pal- 
pebra  autem  fuperiori  habent  membranam  nicti- 
tantem,  quemadmodum  urfi,  noctuae  &  alia  ani- 
malia  noctu  vagari  folita,  qure  proprietas  ilios, 
ut  prsecipua  nota,  a  nobis  difcinguit.  D.  D. 
Prafes  conveniebat  quendam  in  Belgio,  reverten- 
tem  ex  India  Orientali,  qui  afferebat,  fe  illos 
coram  intuitum  fuiife  in  Java ,  cujus  defcriptio, 
quam  dedit  illorum ,  concordabat  ex  aife  cum 
itinerariis;  praeterea  dixit  hic,  plicam  cutis  ex 
inferiore  parte  ventris  pendentem  operuiife  pu- 
denda  feminse:  qua  in  re  diflimiles  non  funt 
Hottentottis,  qui  CaiTariam  incolunt.  Idem  retu- 
lit,  illos  habuiffe  dentes  omnes  approximatos, 
neque  laniarios  diftinftos  &  fpatio  feparatos  a 
reliquis  dcntibus.  Nuperrime  autem  D.  JJraad 
ex  itinere  fuo  feptenni  Ind;co  redux ,  certiflime 
aiTeverabat,  harum  brachia  iongiora  effe  quam 
in  noftra  gente ,  &  manuum  digiti   demifli  ipfa 

E  5  ge- 


*)  Bontins  Jav.  84-  de  b&c  fpecie:  Vpfc  ego  cliquol  utri- 
usque  fexus  eretHe  incedcntes,  imprimis  fenmiam  (cu- 
jus  figuram  exhibet)  tanta  verecundia  ab  iguotis  f>bi 
hominibus  occulentem ,  tum  quoque  faciem  manibus  e- 
gentem,  ubertimque  lacrymantem,  gemitus  cientem  & 
cceteros  kvmanos  acJ.iis  cxprinraitem ,  ui  nihil  ei  hunia- 
m  deeffe  diceres  prccter  loquelam.  Loqm  aulem  eos 
easque  pofje,  fed  non  velie ,  ne  ad  iabarts  cceercntur, 
ajunt  gfavani. 


74  ANTHROPOMORPHA. 


genua  attingere ,  dum  in  nobis  tantum  dimidium 
femoris  tangunt.  Hi  latitant  in  fpeluncis  fuis  in- 
terdiu,  &  pene  caecutiunt,  antequam  ab  bomini- 
bus  correpti,  pedetentim  adfuefcant  luci;  noftu 
diftincte  vidcnt,  quod  indicio  cft,  pupillam  illo- 
rum  magis  effe  dilatatam  nofhra;  in  tcnebris  res 
fuas  curant,  furantur  ab  hominibus  quidquid  oc- 
currat,  &  ad  rem  fuam  tamiliarem  augendam 
pertinere  ducant;  quare  incolae  in  his  oris  abs- 
que  mifericordia  illos  tanquam  fures  perniciofifli- 
mos  trucidant,  enecantque,  ubicumque  illis  ob- 
viam  fadli  fuerint.  Propria  utuntur  lingua ,  quam 
loquuntur  fibilando,  adeo  difficili,  ut  vix  ab  ul- 
lo  edifci  poflit,  nili  forte  longiori  cum  illis  con- 
fuetudine,  noftroe  autem  linguae  addifcendae  adeo 
funt,  ex  narratione  quorundam,  inepti,  ut  nihil 
eloqui  poflint,  prseter  particulam  affirmativam 
&  negativam.  Quidam  auctorum  contendunt,  il- 
]os  confeflbs  fuilfc,  fc  olim  imperitaiTe  populis 
in  hoc  mundo ,  deinde  autem  ab  hominibus  fuiffe 
ejeftos;  nunc  fpe  viventes,  illud  tempus  affore, 
quo  imperium  amiffum  recuperabunt ;  fed  ad  ca- 
lendas  gr?ecas  *).  Multis  in  locis  Indiaj  orien- 
talis,  in  sedibus  excepti,  ufurpati  funt,  quemad* 
modum  pueri,  ad  mandata  leviora  rei  domefticai 
curanda,  e.  g.  ad  portandam  aquam,  quadrasque 
inter  epulandum  afferendas  &  auferendas.  Lau- 
datus  Koping  intuitus  eft  talem  in  Amboina,  a 

Guber- 


*)  Dalin  in  oratione  Acad.  R.  Kolm.  de  hac :    In  media 

Africa  genus  hominum  invenitur  niveum,  cui  Pili  albi 
contortuplicati ,  Aures  longa,  Palpebra  incumbentes , 
Oculi  orbiculati  iride .  rofea  pupillaque  membrana  flava 
fiellucida;  vifus  lateralis  in  utrumque  latus  ftmul;  me- 
lior  tamen  in  tenebris  quam  in  luce;  vita  curriculum 
25  annorum.  Corpus  exiguum.  Hos  loqui  &  cogita- 
re,  ferramque  fiti  caufja  rreatam,  cujus  domimum  ft 
tandem  obtenturos  fperare. 


ANTHROPOMORPHA. 


75 


Gubernatore  navis  acquifitum,   qui  primo  tem- 

pore,  poftquam  captus  fuit,  cibum  coclum  ede- 

re  nequivit,  nec  lucem  adfpicere;  cumque  itaret, 

pedes  alte  tollebat,  non  antea  in  fuis  fylvis  pa- 

vimento  adfuetus  plano  in  quo  ambularet.  Incly- 

tus  ille  Rumphius  narratur  habuiffe  talem  in  domo 

fua,  per  tempus  octo  annorum;  fed  deploramus 

opus  illius  de  animalibus  deperditum  effe,  quod 

fme  dubio  adeo  praeftans  &  excellens  fuiffet,  ac 

idipfum  eft,  quod  edidit  de.Conchiliis  &  Plantis 

lndias  Orientalis. 
t 

Quoniam  itaque  nemo  fine  deleclatione  & 
admiratione  fingulari  fpefrare  poteft  diverforum 
Simiorum  vivendi  genus  prorfus  ridiculum  &  curio- 
fum,  neceffe  eft,  neque  hos,  quos  jam  memora- 
vimus,  quique  hominibus  funt  fimillimi,  fme  ftu- 
pore  mentis,  ab  ullo  naturoe  perito,  confiderari 
pofTe.  Quamobrem  mirari  convenit,  unde  faftum 
fit,  ut  fciendi  cupidus  homo,  reliquerit  hos  huc- 
usque  fuis  in  tenebris,  nec  voluerit  vel  tantilJa 
ratione  cognofcere  Troglodytas,  proximai  fecum 
propinquitatis.  Multi  mortalium  fuos  terunt 
dies  in  fludio  gulae  atque  ventris,  &  anxie  id 
unice  cogit^nt,  quomodo  viftum  &  opes,  ut- 
cumque  corrafas,  fuis  cumulent;  nec  aliter  fe 
res  habet  in  maxima  parte  illorum,  qui  navibus 
Indias  petunt;  quibus  folis  hoc  contigit,  ut 
invifant  genus  Troglodytarum  :  hi  lucro  tantum 
inhiantes ,  infra  fuum  negotium  reputantes ,  re- 
rum  naturalium  fcrutari  naturnm  &  rimari  occo- 
nomiam.  Sed  quid,  qua?fo ,  .effet  convenientius 
objeclum  deleftationis,  vel  Monarchai5  cuilibet, 
quam  domi  fuae,  coram  intueri  animalia,  quae 
numquam  fatis  demiran  poffumus.  Quam  facile 
fieri  non  poffet,  ut  Rex,  horum  potiretur ,  ad 
cujus    nutum   certando  integra    fleclitur  gens? 

Neque 


ANTHROPOAIORPHA. 


Neque  parum  conduceret  Philofopho,  fi  aliquot 
dies  cum  aliquo  horum  verfaretur,  exploraturus, 
quantum  vis  ingenii  humani  horum  fuperet,  unde 
patcret  difcrimen  Brutum  &  rationaleni  inter ;  ut 
prajteream,  lucem,  fcientia?  naturalis  peritis,  cx 
perfeda  illorum  defcriptione ,  orituram.  Qubd. 
me  attinet,  dubius  adhuc  fum,  qua  nota  charadte- 
riftica  Troglodyta?  diftinguantur  ab  Homine,  fe- 
cundum  principia  hiftoria;  naturalis;  adeo  enim 
propinqua  funt  haec  inter  Hominis  &  Simiae  ge- 
nera  quoad  ftrucluram  corporis  nudiufculi :  faciem, 
aures,  os ,  dentes,  manus,  mammas;  netf  non 
cibos,  imitationes,  gefticulationes,  imprimis  in 
iis  fpeciebus,  quas  erectce  incedunt,  &  proprie 
Antbropomorpba  dicuntur,  ut  notae  difrkiJJimae  re- 
periantur  pro  genere  fufficicntes.  Novi  equidem, 
quod  Simias  cauda  inftruant.ir ,  etiam  qua;  ecau- 
datte  dicuntur,  uti  SyJvanus,  cui  cauda  brcviffima 
adeft ,  quamvis  non  manifefta;  at  vero  neque 
cauda  ullibi  characterem  generis  praeftabit.  Quid- 
quid  fit,  nullum  genus  Brutorum  adeo  prope 
Homini  accedit,  quam  Simiae,  &  imprimis  An- 
thropomorpha ,  in  quibus  non  modo  miramur 
fimiJJimam  nobis  ftaturam,  fed  &  mores  fimilli- 
mos,  dum  haj  natos  plus  quam  paterno  fovent 
affeclu ,  eos  ulnis  gerunt,  in  finu  fovent,  cu- 
rant,  defendunt,  non  modo  Mater,  fed 
&  ipfe  Pater. 

Simia  quam  fimilis  turpijjima  beftia  nobu. 

Ennius. 


CVI. 


CVI. 

PLANT&  AFRICAN& 
RARIORES 

QUAS  • 

P  R  /E  S  I  D  E 

D.  D.  Car.  Linn/eo 

Propofuit 

JACOB  PRINTZ, 
Dalekarlus. 

Upfalia  ij6o.    Mnji  20. 


Ad  ultimum  fui  angulum,  ubi  orbis  fe  ter- 
minare  quafi,  nec  ulterius  progredi  vide- 
tur,  naturoe  miracula  adeo  concentraflb , 
putabitur  Africa  monflrifera;  ut  vegetabiiia  ma- 
gis  prodigiofa  in  hortos  fuos  Botanicos  e  nulla 
Telluris  parte  potuerint  introducere  curiofi , 
quam  ab  ultimo  Bonae  fpei  Promontorio.  Pianta; 
hujus  terras,  nefcio  quam  ob  caiuTam ,  difficul- 
ter  admodnm  per  transmiffa  femina  in  noftris 
propagantur  hortis  botanicis:  unde  fa&um  efl, 
ut  tam  raro  confpiciantur,  nifi  in  hortis  Hollan- 

dicis, 


78     PLANTiE  AFRICAN^E  RARIORES. 


dicis,  feu  in  illa  natione,  quae  Capitis  bonae  fpei 
domina,  vivas  inde  plantas  transportandi  pollet 
poteftate,  aliis  non  facile  concedenda.  In  hortis 
vero  Europaeis  cultae  tempore  Brumali,  intra  hy- 
bernacula,  quam  maxime  florent,  atque  fdeo  fru- 
ftum  ad  maturitatem  non  perducunc,  ficque  non 
adeo  facile  ex  HoIIandia  in  ceteras  Europa;  regio- 
nes  difperguntur. 

Atq^ue  haec  eft  ratio,  cur  plantae  Capenfes  di- 
utiflime  fuerint  obfcurac  Botanicis,  utpote  qui  ex 
arefactis  fpeciminibus,  eas  non  nifi  aegre  ad  genera 
reducere  potuerunt,  quibus  tamen  fcientia  noftro 
aevo  feliciter  eft  fuperftru&a  Botanica. 

COLLECTA  quidem  haec  funt  vegetabilia  ab 
Heumio ,  Hermanno ,  Oldenlando ,  Alex.  Brozvnio , 
Hartogio ,  ut  alios  taceam ,  quorum  tamen  defcri- 
ptiones  non  prodierunt,  praeter  eorum,  quse  Hol- 
landorum  illata  hortis  indigenac  illuftraverunt  Bo- 
tanici.  Habuit  fane  magnam  horum  copiam  maxi- 
mus  Sberard,  eamque  laboriofiilimo  obtulit  Ryo, 
tertio  Hiftoriae  ejus  plantarum  tomo  defcriben- 
dam;  fed  quia  ad  certa  &  ftabilita  genera  non- 
dum  adfurrexerat  haec  fcientia,  folidi  quidquam 
vix  inde  colligitur,  iconibus  praefertim  non  ad- 
jeftis;  Figuras  autem  vegetabilium  Capenfium 
vix  habemus  praeter  eas,  quae  Breynio,  Hermanno, 
,Pctiverio,  Commelino,  Volkamero,  Dillenio,  &  Bur~ 
manno  debemus. 

Ceterum  planta?  capenfes,  huc  usque  Botani- 
cis  dilucide  cognitae,  in  Flora  Capenfi  ad  520  circi- 
ter  fpecies  diftin&as  nuper  funt  expofitae:  fed  200 
fpecies  adhuc  forte  facili  colligi  poflent  negotio, 
fi  quis  ad  hanc  terram  daretur  aditus. 

Haec 


PLANTiE  AFRICANiE  RARIORES.  79 


Hac  regio  rapidiflimis  expofita  ventis  & 
procellis  *),  tot  producit  plantas  Fruticosas 
&  alpinis  textura  fimiles,  ut  vix  hujus  generis 
tanta  ullo  alio  in  loco  inveniatur  copia,  quaeque 
maxime  in  noftris  defiderari  folet  hortis.  Plan-  4 
ta?  ex  his  oris  tantum  succulent;e,  ut  Mefem- 
bryantbema,  CraJJulce ,  Cotyledones ,  Aloes ,  Antherica, 
Tetragonice,  Aizoa,  Cacalue  ,  Stapelice,  Eupborbice, 
Gerania,  &c.  huc  usque  prnscipuum  hybemaculis 
noftris  dederunt  ornainemnm ;  utpote  quae  per 
cauliculos  facilius  transportari  &  rro^.?ari  que- 
unt.  Scilicet  fucculentse  hse,  ftructura  fua  admi- 
randa  &  iniblita,  fpeclatorum  ita  in  fe  pertraxe- 
runt  oculos  &  adrnir;itioiiem,  ut  his  in  hybcrna- 
culo  quopiam  non  vifis,  quod  prcscipuum  efl: 
ibi  deiiderari  fibi  videantur  Curiofi.  Nuper  ve- 
ro,  intra  paucos  annos  ex  hac  mundi  plaga  nova 
quafi  colonia  plantarum  But.bosaruiu  introducia 
eft,  qua?  floribus  elcgantiflimis  hortos  curioforum 
quafi  animhvit,  utpotc  Gladiolis ,  Antboiyzis ,  Ixiis, 
W achcndorfiis ,  Hcemanthis ,  Ornitbogaiis ,  Hyacintbis , 
Anthericis ,  Scillis ,  Cyanellis  &c.  <\\\x  bulbis  fuis  a 
patria  fua  facile  transportandis,  novis  bulbillis  per 
Europam  diftribui  potucrunt. 

Varie- 


*)  Mons  tabularis  3353  ped.  parif.  altus;  diametro  verti- 
cis  ab  oriente  in  occaium  ped.  8346. 

Tempeftas  a  medio  Maji  ad  medium  Augufti  fepius  plu- 
viofa,  vento  continue  N.  W.  ex  feptentrionali  verfus 
occidentem,  tum  feruntur  Cerealia,  Olera,  cum  calor 
modicus  &  temperatus  ut  apud  Europaeos.  Glacies 
heic  loci  numquam,  licet  rarius  pruina  in  monte  ta- 
bullari. 

Sicca  absque  pluvia  tempeftas  eft  a  medio  Augufti  ad  me- 
dium  Maji,  fub  vento  S.  O.  ab  euro  verfus  meridiem 
cum  horrenda  procella,  quae  replet  aerem  pulvere,  unde 
ophthalmia  incolarum ;  fi  vero  ceffet  ventus,  calor  exfur- 
git  urentifiimus.  CalidiiTimi  dies  aNovembriinMartium. 


80     PLANTJE  AFRICANiE  RARIORES. 


Varietatibus  plantae  Capenfcs  prae  ccteris 
in  fo!o  natali  ita  fuperbiunt,  ut  omncm  in  illis 
examinandis  adhibere  attentionem  folertiflimus 
etiam  debeat  Botanicus,  ne  in  errorem  incidat. 
Ut  plures  taceam,  nominare  fufficiat  Otkonmim 
bulbofam,  qua?  ordinarie  caulem  habet  hcrbaceum 
&  folia  ovata  integerrina,  fed  eadem  hcic  repc- 
ritur  (fi)  foliis  lanceojatis  integerrimis,  (7)  foliis 
lanceolatis  dentatis,  (f)  foliis  lanceolatis  anguilif- 
fimis,  (0  foliis  fublanceolatis  tridentatis,  (£)  foliis 
radicalibus  pinnatis;  (*,)  fruticofa  &  ramofa  foliis 
alternis  lanceolatis  dentatis;  (<J)  fruticofa  &  ra- 
mofa,  apicibus  ramorum  foliis  lanceolatis  fubfefh- 
libus.  Quin  etiam  Genera  copiofa,  huic  terne 
propria,  fuis  fepc  fpcciebus  tam  arcte  inter  fe 
coeunt,  ut  oculatiflimo  etiam,  ne  erret,  omni 
perfpicacia  fit  opus,  ut  in  Leucadendris,  Ericis, 
Gnaphaliis,  Mefembryanthemis,  Geraniis,  Afpa- 
lathis,  &  quse  funt  plures. 

Pr?eterea*  heec  regio,  quse  plures  habet  fpe- 
cies  plantarum  flore  compofito,  in  illis  etjam, 
maximc  quse  florc  funt  radiato,  hoc  habet  pecu- 
liare  &  notabile,  quod  radius  in  plcrisque  fub- 
tus  fit  fufco  •  cartlleus \  ut  in  Calendulis ,  Arftotidibus , 
Ofteofpermis ,  Gorteuis ,  Arnicis  &c.  quod  heic 
aeque  eft  frequens,  ac  folia  Triplinervia  planta- 
rum  compofitarum  Amcricae  feptentrionalis ,  quse 
res  facem  praaferet  poiteris  ortum  fpecierum  in- 
veftigaturis. 

Quamvis  vero  plantae  Africanae  ab  aliis  omni- 
bus  tantopere  abhorrcant,  Europ^eas  tamen  ma- 
gno  numero  tam  indigcnas,  quam  hortenfes  his  in- 
termixtas,  in  colleetionibus  plantarum  capenfium 
vidi,  quod  illis  certe  minus  videbitur  mirum,  qui 
perpendent,  temperatum  hoc  clima  Indica  pari- 
ter  ac  Europsea  facile  admittere  vegetabilia;  un- 


PLANTiE  AFRICANiE  RARIORES.  81 


de  faftum  eft,  ut  plurima  pofteriori  hoc  sevo  jus 
quafi  ci vitatis  ad  C.  B.  S.  obtinuerint,  antea  ex- 
tranen ,  dum  fcilicet  varise  planta?  culinares  &  co- 
ronarise  heic  fuere  confita?,  vel  etiam  alio  modo 
cum  plantis  Europa?is  allatse,  ut: 


Circsea  hitetiam 
Veronica  ferpyllifolia 
Verbena,  baftata 
Valeriana  ojjicinalis 
Scabiofa  tranfylvanica 
Sherarclia  arvenfis 
Afperula  carulea 
Crucianella  fpicata 
Scoparia  dulcis 
Myofotis  arvenfis 
Heliotropium  curajfavic. 
CampanuJa  Erinus 
Hyofcyamus  albus 
Nicotiana  fruticofa 
Sanicula  europaa 
Tordylium  maximum 

nodofum 
Coriandrum  fativum 
Smyrnium  aureum 
Pimpinella  Anifum 
Fritillaria  Meleagris 
Epilobium  hvfutum 
Caflia  Cbamcecrifia 
Ruta  graveolens 
Tribulus  terrefiris 
Potentilla  norvegica 
Anemone  coronaria 
Ranunculus  acris 
repens 

Latbra?a  Clandeftina 
Antirrhinum  cbalepenft 
Tom.  VI. 


Scrophularia  peregrina 
Sida  fpinofa 
Malva  verticillata 
Genifta  juncea 

fagittalis 
Ononis  fruticofa 
Vicia  fativa 
Ervum  Ervilia 
Lotus  birfuta 
cretica 
angufiiffima 
Coronilla  coronata 
%  varia 

Emerus 
Ornithopus  perpufillus 
Medicago  j)olymorpba 

radiata 
Tragopogon  picroides 
Leontodon  autumnale 
Sonchus  oleraceus 
Andryala  integrifolia 

lanata 
Ageratum  conyzoides 
Artemifia  viiharu 

o 

Anacyclus  creticus 
Anthemis  altiffma 
Achillea  Ptarmica 
Buphtbalmum  aquaticum 
maritimum 
fpinofum 
Gnaphalium  faxatile 
F  Eri- 


82     PLAN17E  AFRICAxNJi:  RARIORES. 


Erigeron  tuberofum 
After  tradefcanii 
Chryfanthemum  creticum 
Helianthus  multiflorus 


Calendula  bortenfis 
Poterium  Sanguiforba 
Valantia  Cruciata 


Confummatiifimus  Botanicus,  Johannes  Bur- 
mannus  ,  hodie  Profeffor  Botanices  Amlteloda- 
menfis,  qui  per  plantas  Zeylanicas ,  rffrtiams,,  Am- 
boinenfes  .  &  Americanas  immortalem  fibi  nominis 
gloriam  apud  pofteros,  quamdiu  plantaj  virent, 
comparavit;  Vir  hic  ampliffimus  Capenlium  plan- 
tarum  in  orbe  Botanico  perfecliffimam  poffidet- 
colleclionem ;  hanc  non  Hcrrnanni  tantum  &  Ol- 
denlandi  Herbarium  Capenfe  tenet,  fed  etjam  per 
amicos  &  Gubernatores  Capitis  Bona.  Spei, 
omnes,  qua?  conquiri  in  illis  tcrris  unquam  pof- 
fint,  plantas  fibi  comparandi  occafionem  habuit. 
optimam.  Digniffimus  tanto  Patre  filius,  Doct. 
Nicolaus  Laurentius  Burmannus  ,  egregio 
de  Geraniis  opere  clarus,  paternisque  adeo  mafcu- 
le  in  Botanicis  infiftens  veftigiis,  maximum  uti- 
que  fubfecuturis  diebus  promittens  incrementum 
fcientiae  Botanicas,  attulerat,  quando  Eeftivo  hujus 
anni  tempore  boreales  has  falutabat  terras,  vaftif- 
fimam  Patris  collectionem  plantarum  Capenfium, 
quae  omnia  haec  rariffima  vegetabilia,  tam  pau- 
cis  vifa,  paucioribus  vero  explorata,  confideran- 
di  nobis  anfam  praebuit.  Data  occafioue  videndi 
has  rariffimas  piantas ,  non  potui  non  fugitivis 
oculis  &  calamo  aliquot  flofculos  notare,  quos  heic 
in  memoriam  optimi  Burmanni  fifto ;  Si  vero  quid 
noftrs  preces  apud  nobiliffimos  aurei  thefauri  ca- 
penfium  poffieftores  valeant,  rogamus  per  facra 
Florse,  ne  graventur  rariffimas  fuas  plantas  Ca- 
penfes  iconibus  &  commentariis  illufirare,  eadern 
plane  methodo,  qua  plures  antea  capcnfrs  eorum 
ftudio  seternitati   confecratos  funt,  quo  tandem 

remo- 


PLANTiE  AFRICAN.E  RARIORES.  83 


remotiflima  FJora  capenfis   rite  innotefcat  Bo- 

tanicis. 

DIANDRIA. 

1.  PiEDEROTA  boiue  fpei  fol.  pinnatifidis. 
Veroniea  africana,   floribus  ad  genicula  pedi- 

cellis  biuncialibus.  Herm.  afr.yU^.  Pluk.pbyt. 
320.  /.  5- 

Herba  ftatura  Pedicularis.  Caules  pedales ,  pro- 
ftrati,  laeves. 

Folia  inferna  terna,  (fuperiora  ad  flores  faepe  al- 
terna,)  petiolata,  JanceoJata,  obtufa,  pinna- 
tifida.  Flores  axillares,  alterni :  Pedunculo  Jon- 
go,  unifioro  ;  purpurei  lineis  albentibus.  Fru- 
Etificatio  proxima  Veronicae,  fed  Calyx  5-par- 
titus. 

TRIANDRTA. 

2.  GLADIOLUS  alatus  foliis  enfiformibus ,  peta- 

lis  lateralibus  latifiimis. 
Sifyrinchium  viDerarum.    Pluk.  phyt.  124.  /.  6. 

Bulbus.  Caulis  fpithameens,  craffiufculus,  intet 
flores  flexuofus.  Folia  enfiformia  ,  ftriata ,  Ine- 
via ,  obtufiufcula :  floralibus  brevioribus  di- 
ftiche  digeftis.  Ccrollarum  Galea  falcata,  an- 
gufta.  Alse  ejusdem  longitudinis,  rhombefe, 
latifiimse.  Labium  inferius  tripartitum:  folio- 
lis  ovatis,  a;qualis  longitudinis. 

TETRANDRIA. 

3.  LEUCADENDRON  bihum  foliis .  lanceolatis 

apice  callofisj  caule  hirfuto,  floribus  fparfis 
axillaribus. 

Lepidocarpodendrum  foliis  fericeis  brevibus  con- 
fertiflimis,  fru&u  graciJi  longo.  Boerb.  lugdb. 
2.  p.  194.  /.  194. 

F  2  Fru- 


84     PLANT.E  AFRICAN7E  RARIORES. 


Frutex.  Folia  brcviter  lanceolata,  vix  pube- 
fcentia,  conferta,  apice  callo  fimplici.  Caly- 
ces  glabri:  fquamis  acuminatis,  folitarii,  axil- 
lares  foliorum,  eorumque  longitudine. 

4.  SCABIOSA  rigida  corollulis  quadrifidis  fubra- 

diantibus,  fquamis  calycinis  obtufis,  foiiis 
lanceolatis  ferratis. 

Scabiofa  africana  frutefcens,  foliis  rigidis  fplen- 
dentibus  &  ferratis,  flore  albicante.  Comm. 
hort.i.  />.  185.  /.93.  Raj.fuppl.227' 

Simillima  Scab.  leucanthemcs.  Caulis  fruticofus, 
nudus.  Folia  ferrata,  nuda:  inferiora  obova- 
ta,  in  petiolos  definentia;  reliqua  lanceolata, 
feflilia.  Ex  alis  Stipulce  quafi  dus  lineares. 
Flos  ]onge  pedunculatus.  Calyx  fquamis  fubro- 
tundis.  Corollulce  quadrifida;,  extus  tomento- 
fae:  Lacinia  extima  paullo  majore,  unde  pa- 
rum  radiatus  flos. 

PENTANDRIA. 

5.  CHIRONIA  jasminoides  herbacea,   foliis  lan- 

ceolatis. 

Caulis  herbaceus  ,  tetragonus ,  Jaevis,  altus. 
Folia  lanceolata,  oppofita,  feflilia,  glabra, 
integerrima,  articulis  breviora,  ereda.  Pa- 
nicula  terminalis,  dichotoma,  erefta,  pauci- 
flora.  Bractece  oppofitje,  fubulata:.  Calyx 
quinque- partitus :  foliolis  lanceolatis,  acumi- 
natis,  patentiufculis,  longitudine  tubi  co- 
rolla;.  Corolla  magnitudine  Tabaci,  Tubo 
cylindrico;  Limbo  quinquepartito,  patente, 
longitudine  tubi :  Laciniis  ovatis,  acuminatis. 
Filamenta  quinque,  filiformia  ,  brevia ,  tubo 
infidentia.  Antherce  oblonga1 ,  apice  dehi- 
fcentes*  Stigma  ftylo  infidens,  capitatum. 
Capfula  ovato-  oblonga,  mucronata,  in  2  par- 

tes 


PLANTiE  AFRICAN^  RARIORES,  85 


tes  longitudinaliter  dehifcens,  ftylo  cohce» 
rens. 

6.  PHARNACEUM   cordifolium    foliis  obcorda- 

tis, 

Radix  flbrofa.  Oulcs  herbacei ,  pedales ,  proftra- 
ti,  Jaives,  articulati,  geniculis  nodofis:  fqua- 
mulis  membranaceis,  congeftis. 

Rami  alterni.  Folia  plurima,  verticillata  ad  ge- 
nicula  caulis,  obcordata,  glabra,  integerri- 
ma,  articulis  longe  breviora.  Racemi  termi- 
nales,  pedunculati,  bipartiti.  Flores  albi, 
magnitudine  Spergula?  arvenfis. 

7.  DROSERA  ciftiflora  caule  foliofo  fimplici,  fo- 

liis  lanceolatis.  # 
Drofera  foliis  ad  caulem   oblongis  alternis, 
flore  amplo  purpureo.    Burm.  afric.  210.  t.  75. 
/.2. 

Ros  folis  folio  angufto,  flore  albo,  caule  fo- 

liofo.  Raj.  fuppl.  5 1 5. 
Caules  herbacei,  fimplices,  pedales,  pubefcen- 

tes.   Folia  alterna,  lanceolata,  pilis  glutinofis 

hifpida.  Flores  terminalis,  1.  2.  f.  3.  magni, 

pedunculati. 

%.  CRASSULA  Centauroides  caule  herbaceo  dicho- 
tomo,  foliis  cordatis  feflilibus,  pedunculis 
unifloris. 

Sedoides  africana  annua  centauroides.  Herm. 
par.  169. 

Caulis  herbaceus,  palmaris.  Folia  oppofita,  am- 
plexicaulia,  feflilia,  laevia.  Caulis  fuperne 
dichotome  corymbofus;  ex  axillis  flores  pe- 
dunculati,  ramis  breviores.  Similis  CRJlS- 
SULJE  dichotomce^  fed  folia  latiora,  floresque 
minores. 

F  3  CRAS- 


86*     PLANTiE  AFRICANjE  RARIORES. 


CRASSULA  dichotoma  caule  ere&o  dichotomo, 
foliis  ovato-lanceolatis,  pedunculis  unifloris. 

Sedum  africanum  annuum,  centaurii  minoris  fo- 
lio,  flore  aureo.  Herm.  lugdb.  550.  t.  553.  defcr. 

9.  CRASSULA  Jirigofa  caule  ere&o,  foliis  oppofi- 

tis  obovatis  ftrigofis,  ramis  dichotomis,  pe- 
dunculis  unifloris. 
Radix  annua.     Caitlis  fpithamseus,  herbaceus, 
fubhifpidus. 

Folia  oppofita,  obovata,  obtufa,  lineata,  inte- 
gerrima;  inferiora  fiepe  petiolata;  Rami  di- 
chotomi.  Flores  dichotomi  (ad  apices  ramo- 
rum  plures),  pedunculati ,  uniflori.  Calyces 
ftrigofi.    Petala  ovata,  longitudine  calycis, 

10.  CRASSULA  mufcofa  foliis  oppofitis  imbricatis 
ovatis*  gibbis  caulem  obtegentibus ,  floribus 
feflilibus. 

Ficoides  africana  annua  minima  mufcofa.  Herm. 
par.  170. 

Caules  filiformes,  rarius  ramofi,  tecli  Foliis  mini- 
mis,  ovatis,  oppofitis,  feflilibus,  carnofis,  ob- 
tufiufculis;  in  exficcatis  fub  foliorum  margine 
ordo  pun&OTum.  Flores  ex  alis  folitarii, 
omnium  minutifSmi^  longitudine  foliorum. 

HEXANDKIA. 

11.  AMARYLLIS  capenfis  fpatha  uniflora  remo- 
tifllma,  corolla  aquali. 

Sifyrrhinchium.    Corn.  canad.    -    -  - 

Bulbus  reticulo  obdu&us.    Folia  Narcifli,  longi- 

tudine  fcapi. 
Scapus  infra  medium  vaginatus  Spatha  perfiften- 

te,  acuminata,  plana.    Petala  lanceolata,  bafi 

interiore  atra.    Staminum  filamenta  breviflima. 

Anthera  ereclae,  petalis   dimidio  breviores. 

Germen  inferum.    Stylus  trigonus,  longitudine 

antherarum.    Stigmata  tria. 

12.  ME- 


PLANTiE  AFRICANJ:  RARIORES.  87 


12.  MELANTHIUM  punctiinm  petalis  punclatis, 
foliis  cucullatis. 

Caitlis  fimpliciflimus,  palmaris.  Folia  lanceolata, 
amplexicaulia,  perfoliata  f.  cucuHata  1'.  inferne 
vaginantia  vagina  fupernc  dilatata;  funt  hxc 
in  caule  4,  fupremo  &  infimo  minimo.  Race- 
mus  terminalis.  Petala  ovalia,  fubunguicula- 
ta,  punftata.  Stamina  receptaculo  ferc  inferta. 
Styli  tres. 

HEPTANDRIA. 

13.  SEPTAS  capenfis. 

Doronici?  fpecies  pumila  auricula?  urfi  folio 
glabro.  Pluk.  mant.  166.  t.  330.  f.  9. 

Radix  percnnis.  Folia  radicalia,  quatuor,  obtu- 
fa,  nuda,  crenata:  duobus  infcrioribus  oppo- 
fitis,  majoribus,  fub -petiolatis,  fubrotun- 
dis;  duobus  fuperioribus  oppofitis,  ovalibus, 
feflilibus,  anguftioribus.  Scapus  filiformis, 
nudus,  longitudine  digiti ,  terminatus  Umbella 
fimplici:  pedunculis  7.  f.  8.  filiformibus,  uni- 
fioris,  nudis.  Involuceilum  minimum.  Ordine 
naturali  Saxifragis  &  Sedis  accedit.  Calyx 
7-partitus.  Petalay.   Cerminaj.   Piftilla  7. 

OCTANDRIA. 

14.  ERICA  fpumofa  antheris  bifidis  inclufis,  caly- 
cibus  trifloris :  fquamis  inflatis  inflexis,  foliis 
ternis  laevibus.  t 

Erica  africana,  flore  rubro  pleno.  Seb.  muf.  2. 
p.  II.  t.  9.  /.  18.  mala. 

Fruticutus  ramulis  anguftis.  Folia  terna,  ovato- 
oblonga,  triquetra,  glabra,  carina  canalicula- 
ta.  Flores  terminales,  nutantes ,  fefliles.  Ca~ 
lyces  globofi  &  fingulari  modo  undati  Squamis 
fubrotundis ,  inflatis,  apice  carinatis  &  infle- 
xis,  purpurei,  continentes  ftofculos  tres,  fla- 
vos,  vix  calyce  longiores.   'Stylus  longns. 

F  4  15.  ERI- 


88    plant^e  africanje  rariores. 

35.  ERICA  halicacaba  antheris  bifidis  inclufis,  co- 
rollis  maximis,  foliis  ternis  linearibus  Isevibus. 
Fratex  altior:  Ranmlis  purpurafcentibus,  mini- 
mis,  albo -tomentofis.    Folia  terna,  confer- 
tiflima ,  laevia,  margine  fcabra. 

Pedunculi  foliis  breviores  ,  fubfolitarii.  Calyx  fo- 
liolis  ovatis,  carinatis,  coloratis,  corolla  tri- 
plo  brevioribus.  Corclla  ovata ,  pentagona, 
inflata,  magnitudine  &  facie  Phyfalidis  vifco- 
fe,  diftinftidima  magnitudine,  qua  omnibus 
longiflime  fuperat.  Stamina  profunde  bifida, 
corolla  longe  breviora. 

16.  PASSERINA  capitata  foliis  lanceolato-linea- 
ribus  glabris,  floribus  capitatis :  receptaculis 
incraflatis. 

Thymeleaj  foliis  linearibus  alternis,  ex  uno  pe- 

tiolo  copiofo.    Burm.  afr.  133.  L48.  /.3. 
Caules  fruticofi,  compofiti.    Rami  virgati,  rubri. 

Folia  alterna,  erecta,    linea/ia,  acuminata, 

bafi  petiolari  alba. 
Peduncitli  communes  ex  apice  ramorum,  turbi- 

nati,  tomentofi.   Flores  plures,  fefliles,  albi, 

tomentofi. 

DIDYNAMIA. 

17.  ANTIRRHINUM  Morne  foliis  oppofitis  ob- 
longis  ferratis,  caule  erefto,  floribus  race- 
mofis,  capfiilis  bicornibus. 

Linaria  foliis  copiofis  oblongis  dentatis,  capfu- 
la  corniculata  reflexa.    Eurm.afr.iw.  2.75. 

/•3. 

Caulis  herbaceus,  laevis,  fefquipedalis ,  tetrago- 

nus,  brachiatus. 
Folia  oppofita:  inferiora  ovato  -  oblonga  ;  fupe- 

riora  lanceolata,  glabra,  feflilia,  profunde  & 

remo- 


PLANTiE  AFRICAN^E  RARIORES.  89 


remote  ferrata.  Racemi  terminales.  Flores  cas- 
rulei,  fauce  lutca  ,  calcari  flore  breviore. 
Cupfuleu wata,  comprefta,  bifida  lobis  divaricatis. 

8.  BUCHNERA  afrkana  foliis  dentatis  oppo- 
fitis,  calycibus  fubtomentofis  fru&u  Iongio- 
ribus. 

Pedicularis  a?thiopica,  ruta;  canina?  afpero  &  fra» 
gili  folio.    Pluh  alm.2%%.  f.  310. /.  2. 

Simillima  Buchn.  afiaticas;  fed  Calyx  major, 
mollis  nec  fcaber;  quadrifidus.  Corolla  alba, 
ftatura  Rhinanthi.  Tota  planta  exficcata  ni- 
gra  evadit. 

9.  SELAGO  Lychnidea  fpica  terminali,  foliis 
lanceolatis  fubpetiolatis  ferratis  obtufiufculis 
fubtomentofis. 

Lychnidea  villofa,  foliis  oblongis  dentatis,  flor. 
fpicatis.  Burm.  afr.i^.  t.  49.  /.4. 

Caulis  fimplcx.  Folia  alterna,  ex  alis  ramulofa. 
Spica  longa  floribus  demum  remotis.  Corolla 
extus  tomentofce,  colore  trifti  nothi  fragran- 
tes.  Stamina  didynamia,  in  fauce  ventricofio- 
re  tubi  coroIIx\    Styltts  capitatus. 

0.  SF.LAGO  rapnnculoides  fpicis  corymbofis,  fo- 
liis  omnibus  dentatis. 

Rapunculus  foliis  anguftiffimis  dentatis,  flori- 
bus  umbellatis.   Burm.  afr.i^-  t-4%.  f.i. 

Corolla  tubus  filiformis;  limbus  quinquefidus : 
lacinia  fuperiore  majore;  duabus  vero  infi- 
mis.  minoribus.  Stigma  crafliufculum ,  bifi- 
dum.    Calyx  quadrifidus,  fubulatus. 

1.  SELAGO  coccinea  fpicis  corymbofis,  foliis  in- 
feri(jribus  lincaribus  integerrimis ;  fuperioribus 
lancc  olatis  fubdentatis. 


Simil- 


90     PLAX77E  AFRICAN&  RARIORES. 


Simillima  Seiag;.  rapunculoidi ,  fed  Folia  crafliora, 
glabra,  inforiora  minime  dentata.  Canles  e  ra- 
dice  plures,  pedalcs,  (implicillimi.  Tota  plan- 
ta  exficcata  atra  evadit.  Flores  faturatiftime 
purpurci ;  extima  corolla?  lacinia  majorc. 

22.  SELAGO  tomentofa  foliis  obovatis  crenatis , 
caule  proftrato,  racemis  ramofis. 

Pluk.  phyt.^9-  /-2. 
Herba  tota  tomentofa.  Fova  obovata,  crenata, 
obtufa  ,  tomentofa  ,  oppofita.  Racemus  termi- 
naiis  e  racemulis  aiternis,  alterne  fubramofis. 
Flores  angufti ,  colorc  trifti.  Stavnna  in  fauce 
ventricofiore  tubi,  didynama.  Stylus  capitatus. 

TETRADYNAMIA. 

23.  CHEIRANTMUS  africanus  foliis  lanceolatis  in- 
tegerrimis  fubhirfutis  acutis;  filiquis  teretibus 
torulofis,  caule  herbaceo. 

Leucojum  africanum,  caeruleo  flore,  latifolium. 

Herm.  lugdb.  364.  t.  365. 
Vaulis  herUaceus,  adfperfus  pilis  rarioribus.  Si- 

liqace  compreffas,  laEves,  terminatae  mucrone 

longiufculo. 

MONADELPHIA. 

24.  HERMANNIA  trifurca  foliis  lanceolatis  in- 
tegris  tridentatis. 

Altha?a  a/ricana  frutefcens.  Volh  norib.  24.  t.  24. 2. 

Frutex.  Folia  incana,  vix  tomentofa,  duriufcu- 
la,  lanceolata ;  at  inferiora  obtufa,  tricufpi- 
data.  Flores  in  raccmo  terminali,  alierni,  de- 
pendentes,  fubfolitarii.  Petala  csriilea,  mi- 
nus  cucullata. 

Affinis  maxime  Ilerm.  alnifolice.  Figura  Folkameri 
ad  plantam  cultam  facia,  noftra  defcriptio  a 
planta  in  loco  natali  lefta. 

25.  HER- 


V 


PLANTiE  AFRICAN^E  RARIORES.  91 

25.  IIERMANNIA  tripbylla  foliis  ternatis  petio- 
latis. 

Cmlis  herbaceus  in  ipfo  fpecimine.  Stipula  parva?. 
Folia  ternata,  plana,  obovata.  Petala  longi- 
tudine  foliorum.  Pedunculi  adhuc  longiores , 
quinqueflori  cum  bracteis.  Tota  planta  pilis 
raris  adfperfa.    Diverfa  ab  H.  trifoliata. 

26.  GERANIUM  incanwn  pedunculis  bifloris,  ca- 
lycibus  arifbatis,  petalis  integris,  pericarpiis 
hirfutis,  foliis  fubdigitatis. 

Geranium  pedunculis  bifloris,  foliis  multiparti- 
tis:  laciniis  linearibus.  Roy.  lugdb.  331.  e.Ti. 
Burm.  Geran.  16.  t.  26. 

Geranium  africanum  tenuifolium,  robertiani  di- 
vifuris.   PMk.  pbyt.  i%6.  f  4. 

Folia  Potentilla?  argenteyc ;  alia  ultra  medium 
5-fida  pinnatifida;  alia  digitata:  pinnis linea- 
ribus  pinnatindis.  Stipula  trifidae. 

DIADELPHIA. 

27.  SPARTIUM  fepiarium  foliis  fuperioribus  fpar- 

fis  filiformibus. 

Genifta  africana ,  pinaftri  foliis,  floribus  fpica- 
tis  luteis.    Raj.  dendr.  105. 

Genifla  foliis  genifta;  hifpanicar.  fuperioribus 
junceis.    Herm.  afr.n. 

Rami  a  foliis  deciduis  fcabri.  Folia  filiformia,  di- 
gitali  longitudine,  confertiflima  &  fere  verti- 
ticillatim  nata.  Racemi  terminalis.   Flores  lutei. 

28.  SPARTJUM  capenfe  ramis  lateralibus  alternis, 
foliis  altcrnis  lanceolatis. 

Genifta  foliis  geniftae  tinaorise  majoribus.  Herm. 
fifr.  11. 

Fru- 


92     PLANTVE  AFRICAN^E  RARIORES. 

Frutex  Ramis  laevibus,  alternis.  Folia  Geniftse 
tinftorine  f.  Linaria?  confertiora.  Flores  ali- 
quot  ad  fummos  ramulos  foliofos. 

29.  RORBONIA  ericifolia  foliis  fublinearibus  acu- 
tis  fubtus  villofis,  capitulis  terminalibus. 

Genifta  africana,  prica?  folio,  floribus  parvis 
luteis,  iri  capitula  congeftis.    Raj.  fuppl.  105. 

Frutex  parvus,  fubvillofus.  Folia  alterna,  par- 
va,  ovato-lincaria,  enervia,  fupra  glabra, 
fubtus  villofa,  margine  revoluta.  Capitula  ter- 
minalia,  feffilia,  Floribus  parvis. 

30.  ASPALATHUS  capitata  foliis  fafciculatis  li- 
nearibus  acutis,  floribus  capitatis,  bra&eis 
nudis. 

Coniienit  cum  A.  chenopoda  foliis  fafciculatis;  fub- 
pilofis,  caule  pilofo;  capitulo  terminali.  D}f- 
fert  ab  eadem  foliis  magis  incurvis  acutis ,  at 
non  pungentibus,  Capitulisque  nudis,  nec  hir- 
futis.  Florum  Carina  arcuata,  longitudine 
vexilli. 

31.  ASPALATHUS  quinquefolia  foliis  quinis  fefll- 
libus,  pedunculis  fpicatis. 

Cytifus  anguftis  parvis  acutioribus  &  incanis 
foliis,  aethiopica,  floribus  fulva  lanugine  hir- 
futis.    Pluk.  alm.i2&.  t.  278.  /.4. 

Frutex.  Folia  quina,  feflilia:  foliolis  Janceola- 
tis,  petiolatis,  fubpilofis,  mucronatis;  latera- 
libus  paulo  brevioribus.  Pedunculi  fcliis  mul- 
toties  longiores,  racemofo  -  lpicati.  Corollce 
fupra  tomentofa?. 

32.  ASPALATHUS  pinnata  foliis  pinnato- quinatis 
obcordatis,  pedunculis  capitatis. 

Frutex  affinis  Afpalatho  quinquefoliae.  Folia 
petiolis  breviflimis  pinnata:  foliolis  quinque, 

appro- 


PLANT/E  AFRICANiE  RARIORES.  93 


approximatis ,  obcordatis,  fubpilofis,  fubtus 
tomentofis.  Pedunculus  foliis  longior.  Spica 
fubrotunda.    Corollce  extus  fubtomentofae. 

33.  CYTISUS  pforaioiv.es  fpicis  pubefcentibus,  ra- 
mis  angulatis,  foliolis  lanceolatis,  caule  fuf- 
fruticofo. 

Pluk.  pbyt.  320.  /.3. 
Frutex  pedalis:  Ramis  angulatis,  fsepe  canefcen- 
tibus.  Stipula  fubulatse.  Folia  ternata ,  pe- 
tiolata:  Foliola  omnia  feifilia,  lanceolata, 
nudiufcula.  Spicce  pedunculatae,  ere&ce,  ca- 
lycibus  pubefcentibus ,  floribus  arfte  reflexis. 
Fructus  nobis  ignotus. 

34.  PSORALEA  apbylla  foliis  ovatis  feffilibus  ad- 
preflis  acutis. 

Genifta  fpartium  ca;ruleum  Cap.  b.  ipei.  Breyn. 
cent.  t.  25. 

Frutex  totus  non  habet  alia  Folia  quam  Stipulas 
alternas,  elevatas ,  acutas,  ar&e  caule  adpref- 
fas.  Fiores  caerulei ,  ad  apices  ramorum  alter- 
ni,  folitarii,  breviflime  pedunculati,  gluma 
bivaivi  ut  in  Pforalea  aculeata. 

35.  PSORALEA  birta  foliis  ternatis,  floribus  ter- 
natis  feililibus. 

Frutex  ramis  hirtis  rigidis.  Folia  ternata,  petio- 
lata:  Foliolis  fubpetiolatis,  obovatis,  fub- 
pubefcentibus,  mucrone  reflexo.  Flores  ter- 
ni,  fefliles,  in  apicibus  ramorum  rigidorum, 
fjepc  triplici  in  loco,  violacei.  Calyces  hirfu- 
tiufculi. 

36".  PSORALEA  proftrata  foliis  fupradecompofiti:» 
digitatis  linearibus. 
Planta  a  reliquis  habitu  recedens  &  fingularis. 
Caules  decumbentes,  filiformes.   Stipidce  erefta?. 

Fclia 


94    PLANT/E  AFRICAN.E  RARIORES. 


Folia  digitata:  intermedio  trifido;  pavtialibus 
pinnatis,  foliolis  linean*bus.  P eiunculi  axilla- 
res,  racemo  fubrotundo.  Flores  lutei. 

37.  INDIGOFERA  racemofa  leguminibus  cernuis, 
racemis  eiongati«,  foliis  ternatis. 

Caulis  herbaceus.  Folia  alterna,  remota,  petio- 
lata,  tcrnata:  foliola  feflilia,  aequalia,  lineari- 
Janceolata.  Stipula  fubulatae.  Racemi  longi, 
fiexiles.  Flores  violacei.  Legumina  Indigo- 
ferae  tin&oriae. 

38.  CROTALARIA  perforata  foliis  perfoliatis  ova- 
tis  margine  fcabris. 

Caulis  lsevis,  Ramis  altcrnis.  Folia  perfoliata, 
ovata,  glabra,  venofa,  margine  fcabra  f.  den- 
ticulata,  vix;  pollicaria.  Flores  parvi,  ex  fum- 
mis  alis,  pedunculo  bifioro.  Legumina  com- 
preffa,  glabra,  non  pedicellata,  acuta. 

39.  CROTALARIA  amplexicaulis  foliis  caulinis 
amplexicaulibus  cordatis  alternis,  iloribus 
oppofitis  reniformibus. 

Genifta  perfoliata,  orbiculatis  folfis.  Seb.  muf. 
1.  24.  /.  5. 

Frutex  glaber.  Folia  amplexicaulia ,  cordata, 
glabra.  Rami  floriferi  dichotomi :  foliis  op- 
pofitis,  reniformibus  f.  orbiculato  -  cordatis, 
feflilibus.  Flores  e  dichotomia,  folitarii,  pe- 
dunculati,  lutei. 

40.  CROTOLARIA  imbricata  foliis  fimplicibus 
ovatis  acutis  villofis  fubfeffilibus ,  floribus 
fubfefTiIibus. 

Frutm  nodis  a  cafu  foliorum  venucofus.  Fo- 
lia  conferta,  iubimbricata,  fubfeffilia,  fim- 
plicia,  ovata,  acuta,  tomentofo- viliofa,  feri- 

cea, 


PLANTiE  AFRICANiE  AARIORES.  95 


cea,  parva,  exftipuiata.  Flores  fubfefliles,  fo- 
litarii,  purpurei. 

41.  ONONIS  capenfis  racernis  pedunculatis  iongis, 
foliis  ternatis  fuborbiculatis. 

Herba  pubefcens.  Stipula  fubcordat®.  Petioli 
foliolis  longiores.  Folia  ternata:  foliolis  pe- 
tiolatis ,  apice  mucronatis,  fuborbiculatis: 
intermedio  longius  petiolato,  magisque  re- 
tufo.  Racemi  axillares,  folitarii,  fimplices, 
foliis  duplo  longiores.  Floribus  circiter  <5, 
a]ternis.  Coroilce  flavae,  purpurafcenti  -  vio- 
lacese. 

42.  ONONIS  cernua  fpicis  fefTilibus,  leguminibus 
nutantibus  pilofis  linearibus. 

Lotus  africana  annua  birfuta,  floribus  luteis. 
Comm.  hort.  2.  p.  163.  t.  82. 

Caules  diffufi,  teretes,  pilofi.  Folia  alterna, 
petiolata,  pubefcentia:  foliolis  oblongis,  ob- 
tufis,  feffilibus.  Spicce  terminales,  feffiles^  flo- 
ribus  remotis  luteis.  Legumina  longa,  com- 
prefia,  pilofa,  nutantia,  parum  verfus  fatu- 
ram  dorfalem  recurvata. 

43.  LUPINUS  integrifolim  calycibus  alternis  ap- 
pendiculatis,  foliis  fimplicibus  oblongis  vil- 
lofis. 

Caulis  herbaceus,  villofus.  Folia  aitema,  pe- 
tiolata,  lanceolato -ovata  f.  ovaii-  obionga, 
integerrima,  acuta,  utrinque  vnlde  viliofa. 
Racemi  fimplices,  erecii,  uti  Calyces  vijiofi; 
Calycis  iabium  fuperius  bifidum,  integrum. 
Corollce  cairuleae. 

44.  DOLICHOS  capenfs 1  caule  volubiii ,  peduncu- 
lis  lubbifloris,  leguminibus  eilipticis  compreflii, 
foiiis  glabris. 

Pha- 


96     PLANT/E  AFRICANiE  RARIORES. 


Phafeolus  africanus  lutcus,  filiquis  brevibus  de- 
prcflis.     Herm.  afric.  17. 

Caulis  filiformis  vcl  paulo  craflior,  angulatus, 
lsevis,  volubilis.  Stifnila  ovat;u,  acutae,  ftriataj, 
minima?.  Folia  ternata,  petiolata:  Foliolis 
ovato-oblongis,  acuminatis,  giabris,  vcnofis. 
Pedunculi  longi ,  apice  fubbifiori.  Lzguv,\ina 
ovalia,  utrinque  acuta,  futura  dorfali  reciio- 
re,  glabra,  compreifa.    Scmiua  fsepius  duo. 

SYNGENESIA. 

45.  HIERACIUM  capenfe  foliis  oblongis  dentatis 
fcabris,  caule  nudo  mujtifloro,  pedunculis 
ferioribus  altioribus. 

Herba?  Folia  ovalia  f.  oblonga,  obtufa,  fcabra, 
ferrato  -  dentata.  Scapus  pedalis,  ]*vis,  ad- 
fperfus  foliolis  aliquot  alternis,  fubulatis, 
minimis.  Flos  terminalis;  ex  alis  foliorum. 
Pedunculi  laterales  primum  altiores,  &  ex  horum 
pedunculis  alii  laterales  pedicelli  adhuc 
altiores. 

46.  CARLINA  atrattyloides  caule  fubramofo:  caly- 
cibus  fpinis  ciliatis. 

Cariina  polycephalos ,  polyacanthae  vulgari 
fimilis,  aethiopica.  Pluk.  alm.%6.  t.  273.  /.4. 
wala. 

Statura  Atractylidis.  Caidis  parum  ramofus, 
albo  villofus.  .Fo/zVz  Cardui ,  anguita,  fpinofa. 
Calyces  in  peduncuiis  breviflimis,  imbricati, 
echinati,  &  fpinis  ciliati.  Corolla  flavae. 
Semina  margine  coronata.  Recepiaculum  pale- 
aceum. 

47.  BIDENS  tenella  fcminibus  ercctis,  calycibus 
fubtetraphyllis ,  foliis  linearibus ,  pedunculis 
capiliaribus. 

Caillis 


PLANTiE  AFRICAN7E  RARIORES.  97 


Caulis  annuus,  filiformis,  purpurafcens,  fubtri- 
chotomus,  fpithamaeus.  Folia  oppofita  f.  ter- 
na,linearia,  integra,  fcabra.  Pedunculi  tcrmi- 
nales,  capillares,  nudi,  uniflori.  Calyx  oblon- 
gus,  fsepius  foliolis  4  lanceolatis.  Flofculi  fse- 
pius  5.  Seminum  ariftae  laeviufculse. 

48.  PTERONIA  campborata. 

Conyza  aromatica  frutefcens  mauritanica,  cam- 
phoratse  foliis  ad  margines  pilofis,  flore  ma- 
gno  aureo.    Pluk.  mant.  56.  t.  345.  /. 

Pterophora  camphorata,  foliis  ad  margines  pi- 
lofis.   Vaill.  Act.  375. 

Frutex  ramis  fcabris.  Folia  fparfa,  linearia,  acu- 
ta,  bafi  ciliata.  Calyces  terminales  foiiolis  mar- 
gine  fcabris.  Corolla  lutea?,  difcoidea?.  Pappus 
feminum  fubplumofus.  Receptaculum  fetofum, 
paleis  multipartitis. 

49.  CFRYSOCOMA  oppofitifolia  foliis  oppofitis 
obovatis,  floribus  fafciculatis  pedunculatis. 

'  Cyanus  arborefcens  minor,  foliis  majoranae.  Breyn. 
prodr.  3.  t.  17.  /.  2. 

Frutex  Ramis  brachiatis,  diftortis.  Folia  oppofi- 
ta,  fubpetiolata,  fubtomentofa,  obovata,  ob- 
tufifiima.  Flores  lutei,  terminales,  congefti, 
pedunculati.  Calyces  cylindrici ,  imbricati,  ob- 
tufi,  corolla  breviores. 

50.  ATHANASIA  capitata   floribus  terminalibus 
feifilibus,  foiiis  lanceolatis  hirfutis. 

Chryfanthemum  conyzoides  eethiopicum,  capitulo 
aphyllo,  foliis  majorana?.  Breyn.  cent.  t.  78. 

Folia  ovata  f.  lanceolata,  confertius  alterna,  vel 
tota  pilofa,  L  bafi  tantum  pilofa.  Flores  fef- 
files,  tenninales,  r,  2,  f.  3.  Fritctificatio  ut 
in  Santolina  trifurcata  vel  crithmifolia. 

Tom.  VI.  G  5r.  ATHA- 


* 


98     PLANTiE  AFRICANjE  RARIORES. 

51.  ATHANASIA  lavigala  corymbo  compofito, 
foliis  ovatis  amplexicaulibus  fubdentatis  re- 
curvis. 

Planta  fimilisSant.  fquarrofae,  fed  Corymbi  compo- 
fiti,  terminales.  Flores  majores.  Folia  bafi  latiora. 

52.  ATHANASIA  fquarrofa  pedunculis  unifloris  la- 
teralibus,  foliis  ovalibus  mucronatis  recurvatis. 

Fruticulus  determinare  ramofus,  ina^qualis.  Folia 
alterna,  feflilia,  ovalia,  mucronata,  glabra, 
recurvata.  Pedunculi  ex  alis  foliorum ,  folita- 
rii,  uniflori ,  foliis  longiores.  Calyces  oblongi, 
imbricati,  laeves:  fquamis  intimis  linearibus, 
membranaceis ,  patentibus.  Flofculi  ajquales, 
hermaphroditi.  Palece  lineares,  longitudine  flo- 
fculorum.   Semina  pappo  breviflimo  coronata. 

53.  GNAPHALIUM  arborefcens  foliis  linearibus 
acutis  nudis  fubtus  tomentofis,  floribus  fubca- 
pitatis,  caule  arboreo. 

Frutex  humanae  altitudinis,  determinate  ramofi^. 
Folia  Rosmarini,  conferta,  feflilia,  ftrifta,  Ji- 
nearia,  acuta,  nuda,  margine  revoluta,  fub- 
tus,  uti  rami,  tomentofa,  foliis  minoribus  al- 
ternis  remotis.  Corymbus  adeo  confertus  ut  ca- 
pitatus  adpareat.  Calyces  albi,  cinereo  -  villofi. 

54.  GNAPHALIUM  ferratwn  foliis  femiamplexi- 
caulibus  lanceolatis  denticulatis  1'upra  nudis. 

Gnaphalium  folio  oblongo  acuto  molli,  floribus 
ferrugineis.  Burm.  afric.  214.  t.  76.  /.  3.  Breyn. 
prodr.  3.  ?.  i8«  /.  2. 

Planta  fuffruticofa.    Flores  aurei. 

55.  GNAPHALIUM  flellatum  foliis  villofis,  calyci- 
bus  extus  incarnatis,  intus  niveis  acutis. 

Gnaphalium  tomentofum.  Burm.  afric.  t.  80.  /.  1. 


PLANTiE  AFRICAN^  RARIORES.  99 


Herba.  Caules  plures,  femipedales.  Flores  glo- 
merati.  Calyces  glabri:  foliohs  numerofis  (ut 
flos  quafi  plenus  videatur)  ovatis,  acutis,  in- 
carnatis,  intus  albifliniis,  acutis. 

56.  GNAPHALIUM  nudifolium  foliis  lanceolatis 
nudis  trinerviis  reticulato- venofis. 

Chryfocoma  aethiopica,  plantaginis  folio.  Breyn. 
cent.  t.  71. 

Folia  radicalia,  lanceolato  -  ovata,  trinervia, 
minime  tomentofa,  fed  nuda,  venis  reticula- 
ta,  margine  fcabra.  Caulis  fimplex,  pedalis, 
fuperne  aphyllus.  Flores  lutei,  in  corymbos 
compofitos  digefti. 

57.  GNAPHALIUM  ericoides  caule  fruticofo  to- 
mentofo,  foliis  linearibus,  calycibus  extus  ru- 
dibus,  intus  incarnatis. 

Planta  mifera  foliis  &  floribus  depauperatis.  Fru- 
ticulus  ramis  virgatis,  rigidis,  insequalibus.  Fo- 
lia  Hnearia,  remota,  minutiflima.  Flores  ter- 
minalis,  pauci,  fubfeffiles.  Calyx  exterior  ru- 
dis  ex  foliolis  cinereo  -  viridibus  fubtomento- 
fjs;  interior  ex  fquamis  glabris,  incarnatis, 
oblongis. 

58.  GNAPHALIUM  cylindrifloram  foliis  oblongis 
tomentofis,  corymbis  inaequalibus,  caiycibus 
glabris  cylindricis  feiTilibus. 

Pluk.  pbyt.  293.  /.4. 
Herba  ramofa,  difFufa,  fpithamaja,  tota  tomen- 
tofa.  Folia  oblonga ,  feflilia.  Corymbi  insequa- 
les,  plurimi.  Calyces  omnino  cylindrici  &  pro- 
portione  longiores,  quam  in  reliquis,  imbri- 
cati,  obfolete  incarnati  f.  ferrugine'i,  imbricati 
fquamis  aequalibus,  ovatis,  obtufiufcuiis. 

59.  GNAPHALIUM  glomeratum  caulibus  ramo- 
fiflimis    diffufis  ,     calycibus  fubfafciculatis 

C  2  feffi- 


ioo   FLANTjE  AFRICANtE  RARIORES. 

Ll 

Fo8ud«d .  feflilibus :  fquamis  intimis  nudis  fubulatis  re- 
curvis. 

Statura  Gnaphalii  uliginofi.  Herba  ramofa,  dif- 
fufa,  fpithamava,  tomentofa.  Rami  inaiquales, 
Folia  lanceolata,  vix  amplexicaulia.  Calyces 
terminales,  aliquot  fefliles,  tomentofi:  fqua^ 
marum  ordine  interiore  fubulato,  canalicula- 
to,  ferrugineo,  recurvo. 

60.  XERANTHEMUM  canefcens  caulibus  fruti- 
cofis,  foliis  ovatis  nudis,  pedunculis  fqua- 
mofis. 

Xeranthemum  incanum,  foliis  fubrotundis,  flore 

purpureo.  Burm.  afr.  183.  t.  68«  /.  I. 
Frutex.  Folia  ovalia  f.  elliptica,  pubefcentia,  par- 
va  confertiora.    Pedunculi  terminales,  plures, 
uniflori.    Florcs  magni,  albi,  extus  purpurei. 

61.  XERANTHEMUM  imbricatum  foliis  imbrica- 
tis,  ovato  -  fubulatis ,  glabris. 

Gnaphalium,  foliis  thymi  incanis  denfe  ftipatum. 

Breyn.  prodr.%.  t.l$.  f.i. 
Frutex  canefcens:  Ramis  compofitis.  Folia  ovato- 
Janceolata,  alterna,  conferta,  feffilia  &  fere 
imbricata,  adpreiTa,  parva.  Flores  terminales, 
fubfolitarii.  Calyces  oblongi  f.  obovati:  fqua- 
mis  acutis,  pubefcentibus :  intimo  ordine  fqua- 
mis  longioribus,  membranaceis,  albis,  acu- 
tis,  calyce  multo  brevioribus.  Pappus  pilofus, 
apice  parum  plumofus. 

62.  SENECIO  perficifolius  corollis  nudis,  foliis 
lanceolatis  integerrimis  bafi  fubdentatis. 

Caulis  fimplex,  parum  villofus.  Folia  feflilia, 
lanceolata,  acuminata  ,  fubtus  tomentofa,  ad 
bafin  utrinque  denticulo  uno  alterove  vix 

con- 


PLANTJE  AFRICANiE  RARIORES.  101 
t 

confpicuo  femper '  notata.  Flores  corymbofi , 
terminalcs.    Calyx  calyculatus. 

63.  SENECIO  virgatus  corollis  nudis,  foliis  ly- 
ratis  fubtus  tomcntofis,  pedunculis  unifloris, 
fquamis  fubulatis. 

Subfrutefcens :  Ramis  tomentofis.  Folia  petio- 
lata,  lyrata,  fubtus  tomentofa  f.  lanata  ,  alba- 
que.  Pedunculi  terminales ,  uniflori,  Iseves, 
refti ,  longi ,  adfperfi  foliolis  fubulatis  alternis. 

64.  SENECIO  umbellatus  corollis  radiantibus  ca- 
lyce  longioribus ,  foliis  pinnato- dentatis  den- 
ticulatis :  laciniis  diftantibus. 

Caulis  fimplex,  fupcrne  ramofus.  Folia  nuda, 
pinnato-dentata:  pinnulis  remotis,  linearibus, 
acutis,  fubdentatis.  Flore-s  umbellati :  Pedi- 
cellis  foliolis  fubulatis  adfperfis.  *  Calyces  lae- 
ves,  quafi  coarftati  ubi  apices  patent.  Co- 
rolla  radius  luteus ,  fubtus  ftriis  rubicundis. 

65.  SENECIO  pubigerus  corollis  radiantibus,  pe- 
tiolis  radicalibus  lanatis,  foliis  pinnatifidis, 
caulibus  fimpliciflimis ,  floribus  lateralibus 
feflilibus. 

Iacobaea  fpicata  monomotapenfis.  Breyn.  cent.  t.  6$> 

Species  a  Senec.  hajlato  diftinguenda.  Radix  per= 
enni.s.  Folia  radicalia,  glabra,  pinnatifida, 
obtufa,  crcnata,  pctiolis  bafi  lana  molliflima 
notatis.  Canles  pedales  ,  fimpliciflimi :  foliis  3. 
f.  4.   femiamplcxicaulibus ,  pinnatifidis,  par- 

.  vis.  Ftos  terminalis,  luteus;  ftepe  &  laterales 
fefliles.  Radius  cprollce  violaceus ,  quo  a  S. 
halrato,  qui  radio  eft  luteo,  primo  intuitu 
diftinguitur. 

G  3  66.  ASTER 


iaz   PLANTVE  AFRICAN.E  RARIORES. 


66.  ASTER  crinitus  foliis  ovato  -  oblongis  acu- 
tis  fubtus  tomcntolis,  calycibus  fquamis  pilo 
tcrminatis. 

Rami  rarius  fubramofi,  pubefcentes.  Folia  fef- 
filia,  ovata,  margine  fcabra ,  fubtus  albo-to- 
mcntofa.  Calycis  fquamae  in  crinem  fufcum 
definentes;  Radius  corollae  violaceus.  Peditn- 
culi  terminales,  foliofi,  uniflori. 

67-  ASTER  tenellus  foliis  fubfiliformibus  fcabris, 
pedunculis  nudis,  calycibus  hemifphaericis. 

Phik.  pbyt.  271.  /.  4. 
Planta  fpithamaea,  ramofiffima.  Folia  iinearia, 
anguftiflima ,  fparfa,  fcabra  fetis  fparfis,  bre- 
vibus,  rigidulis.  Pedunculi  terminales,  foli- 
tarii,  longi,  nudi.  Gzfyx  aequalis,  hcmifphae- 
ricus.  Corollce  radius  caeruleus ,  difco  ruteo 
brevior. 

6$.  ASTElf  reflexus  foliis  fubimbricatis  rccurvatis 
ferrato  ciliatis,  caule  frucicolo. 

Frutex.  Folia  conferta,  fubimbricata ,  glabra, 
parva:  inferiora  fcrrata;  fuperiora  ciliata. 
Flores  terminales ,  fubfefliles,  folitarii. 

69.  ASTER  taxifolius  foliis  fubtilatis  re&is  decur- 
rentibus  margine  fcabris ,  caule  fruticofo. 

Caulis  fruticofus ,  compofitus.  Folia  alterna,  con- 
fertiora,  decurrentia,  linearia  margine  revo- 
luto,  fubtus  tomentofa,  rigida,  acuta,  recla, 
ad  margines  fctis  breviflimis  fcabra.  Flores 
terminales,  fefliles,  folitarii. 

70.  INULA  pinifolia  foliis  fubulato  -  linearibus  tri- 
quetris  confertiflimis ,  caule  fruticofo. 

Iacobaea  aethiopica,  laricis  folio.  Breyn.  cent. 
t.  64. 

Hcle- 


PLANTVE  AFRICANiE  RARIORES.  103P 


Helenium  fruticofum  afrum,  foliis  creberrimis 
pinum  aemulantibus.   Vaill.  att.  576. 

Frutex  virgatus,  fcaber,  facie  Laricis.  Foliacon- 
fertiflima,  linearia  f.  fubulata,  triquetra,  mu- 
cronata,  glabra.  Flores  fubfolitarii ,  fefliles, 
terminales,  lutei.    Pappus  fimplex. 

71.  INULA  aromatica  foliis  linearibus  integerrimis 
tomentofis  fparf:s ,  caule  'fruticofo. 

After  frutefcens  luteus  mauritanicus.  Pluk. 
alm.  58.  t.  326.  /.  2. 

Caules  fruticofi.  Rami  alterni,  conferti,  fimplices. 
Folia  alterna,  conferta,  lincaria,  (lavendulae,) 
margine  recurva,  utrinque  tomentofa.  Flores 
folitarii ,  terminalcs,  fefiiles.  Calyces  oblongi, 
imbricati.  Rhdius  albo  -  fubincarnatus. 

72.  PERDICIUM  femiflofculare. 

Radix  fibrofa.  Folia  radicalia,  Taraxaci  fimi- 
]ia,  nuda.  Scapi  nudi,  uniflori,  longitudine 
foliorum.  Fios  magnitudine  Leontodontis. 
Calyx  Scorzonerae.  Corolla  radiata:  corollula 
femibifidae :  iabio  interiore  bipartito ;  exte- 
riore  tripartito.  Pappus  fimplex.  Receptacu- 
lum  nudum. 

73.  ARNICA  pilofelloides  foliis  ellipticis  integerri- 
mis  villofis,  fcapo  unifloro  lanato,  calyce 
radium  aequante. 

After  aethiopicus  pilofellae  facie,  tomcnto  co- 
piofo.    Raj.  fuppl.i6s.  n.  95. 

Folia  radicalia ,  elliptica,  Hieracii  aurantiaci ,  in- 
tegerrima,  valde  villofa,  fupra  viridia,  fubtus 
virefcentia.  Scapus  uniflorus,  aphyllus,  foliis 
duplo  longior^,  fuperne  magis  lanatus.  Ca- 
fyx.fupra  glaber,  longitudine  radii  corolla?. 
Corollce  radius  mafculus,  purpureus.  Pappus 
rufefcens. 

G  4  74-  LEY- 


«o4   PLANT7E  AFRICAN^E  RARIORES.J 


74.  LEYSERA  gnaphalodes.'' 

After  a?thiopicus,  ftaschadis  folio,  flore  aureo. 
Herm.  lugdb.  6%.  t.ji. 

Breyn.  prodr.  3.  1. 14.  /.3. 

Afteropteus  luteus,  laricis  foliis.    Vaill.  att.  585. 

Fruticidus  facie  Gnaphalii  faxatilis.  Folia  fparfa, 
linearia,  acuta ,  tomentofa.  Pedunculi  nudi, 
uniflori,  longi.  '  Calyces  fcariofi,  lutei  uti  co- 
rolla  radiata.  Radius  femineus.  Semina  Her- 
maphroditorum:  Pappo  pilofo,  5-feto,  longo, 
intra  quem  corona  paleacea ;  Femineorum  abs- 
que  pappo  exteriore.  Paleae  tantum  flofculo^ 
femineos  diftinguunt. 

75.  ANTHEMIS,  leucantha  fuflfruticofa,  foliis  fub- 
lanceolatis,  dentatis,  acutis,  indivifis. 

Afterifcus  afeY,  imo  calyce  non  foliofo.  Vaill. 
att.  506.  n.  2. 

Caules  ftri&i,  fimpliciftimi ,  pedales.  Folia  con- 
ferta,  lanceolata,  acuta,  indivifa,  ferraturis 
utrinque  2  f.  3  argutis.  Flores  terminales,  Leuc- 
anthemi ,  folitarii,  Difco  luteo,  Radio  albo. 
Calycis  fquamae  inferiores  Jaxiores. 

76.  BUPHTHALMUM  capenfe  calycibus  acute  fo- 
liofis,  foliis  lanceolato  -  linearibus  recurvis 
denticulato  -  ciliatis. 

Caulis  fruticofus,  compofltus:  Ramis  adfcenden- 
tibus,  inferne  teftis  cicatricibus  ex  emortuis 
foliis,  fuperne  vero  foliis  virentibus,  ortis 
ad  apices  ramorum.  Folia  oppofita ,  fefliJia, 
angufta,  acuta,  canaliculata ,  recurva,  denti- 
culata  f.  ciliata.  Calyces  terminales,  foJitarii, 
feflilcs,  foliofi ,  foliolis  lanceoJatis:  caulinis 
latioribus.  Corolla  radius  longitudinc  difci. 
Semina  fquamis  coronata. 

77.  GOR- 


PLANTJE  AFRICANiE  RARIORES.  105 


~~;  GORTERIA  fquarrofa  foliis  caulinis  fubulatis 
dentato  fpinofis  rccurvatis,  floribus  terminali- 
bus  feflilibus. 

Caulis  fruticofus,  Ramis  fimplicioribus.  Folia 
conferta,  bafi  adunco  fubdecurrentia ,  fubu- 

.  lata ,  integra,  utrinque  4  fetis  fpinofis  cilia- 
ta,  apice  fpinofa,  mucronata,  reflexa,  pol- 
licaria,  undique  caulem  obvallantia,  fupra 
convexa,  fubtus  canaliculata.  Rami  aliquot 
terminales.  Flores  fefliles,  terminales.  Calyx 
fquamofus :  foliolis  rameis  fimilibus.  Flores 
parvi ,  lutei. 

78.  OSMITES  campborina  foliis  lanceolatis  fub- 
ferratis. 

Frutex.  Folia  feflilia,  alterna,  conferta,  to- 
mentofa,  ferrata,  vix  bafi.  Flos  terminalis, 
fefillis.  Calyx  foliofus.  CorollcB  Radius  albus, 
neuter.  Difcus  flavus.  Semma  nuda.  Palea 
apice  coerulefcentes.  Odor  camphorce  inten- 
fiflimus. 

79.  OSMITES  afterifcoides  foliis  lanceolatis  pundla- 
tis,  calycibus  foliofis. 

Leucanthcmum  fruticofum,  foljis  craflis.  Burm. 
afr.  t.  58-  /,  I. 

Seb.  muf.  r.  t.  j6.  f.  4. 
Frutex.    Folia  lanceolata ,  fparfa,  nuda,  punfta- 
ta.   Flores  terminales ,  fefliles. 

OSMITES  Bellidiaflrum  foliis  linearibus  tomen- 

tofis ,  calycibus  fcariolis. 
Anthemis  Bellidiaftrum.   Syfl.  nat.  1223. 

80.  GORTERIA  rigens  fcapis  unifloris,  foliis  pin- 
•  natifidis. 

Arclotis  ramis    decumbentibus,    foliis  lineari- 

lanceolatis  rigidis  fubtus  argcnteis.  MilL- 
ic.  33.  t.  49. 

G  5  Arclo- 


iotf   PLANTVE  AFRICAN^  RARIOREc. 


Ar&otis  foliis  lanccolatis  fubtus  tomentofis  in- 
tegris  laciniatisque.   Leyfer.  orifr.6. 

Anemonofpermos  foliis  rigidis  tenuiter  divifis 
fubtus  incanis.  Rnj.  fuppl.1Z2. 

Caules  decumbentes,  fuffruticofi ,  vcl  plane  nul- 
li.  Folia  lanceolata,  petiolata,  rigida ,  fuutus 
niveo  tomcntofa,  indivifa  alia,  alia  quinque- 
fido-pinnata,  ut  in  loco  natali.  Scapus  e  di- 
chotomia  vel  radice,  longus ,  unifiorus,  in 
medio  uno  alterove  foliolo  lineari.  Calyx 
j6-fidus,  calyculatus,  fquamis  linearibus,  lon- 
gitudine  calycis.  Corolla  Radio  fterili  aureo, 
bafi  nigro;  Difco  luteo.  Semina  pappo  longo 
fimplici.   Receptaculum  nudum. 

81.  CINERAPJA  cymbalatifolia  foliis  lyratis:  im- 
pari  reniformi  dentato;  caulinis  fummis  am- 
plexicaulibus  lobatis  integris. 

Radix  bulbo  folido.  Caulis  herbaceus,  fimple*, 
lcevis.  Folia  inferiora  petiolis  bafi  amplexicau- 
libus,  lyrata:  impari  majore  reniformi  den- 
tato;  Superiora  caulina  feflilia  ,  amplexicaulia, 
cordato  -  Ianceolata ,  vix  dentata.  Pedimculi 
floresque  terminales,  plures.  Calyx  laevis, 
oblongus:  foliolis  aEqualibus,  lanceolatis.  Co- 
rolla  radius  purpureus.  VARI^TAS  foliis 
fimplicibus  trifidis:  lobisque  trifidis. 

82.  CINERARIA  linifolia  caule  fruticofo,  foliis 
linearibus  confertis,  pedunculis  unifloris. 

Caulis  fruticofus,  compofitus,  fcaber.  Folia  con- 
fertiflima,  linearia,  anguftiflima,  viridia.  Pe- 
dunculi  folitarii ,  uniflori,  filiformes,  foliis  lon-- 
giores.    Flores  parvi,  lutei. 

83.  CALENDULA  fruiicofa  foliis  obovatis  fub- 
dentatis,  caule  fruticofo. 

Calen- 


PLANT7E  AFRICANiE  RARIORES.  107 


Calendula  folvls  obvcrfe  ovatis  denticulatis,  caule 
perenni.  Roy.  lugdb.  531. 

Frutex  caule  erecto,  compofito.  Folia  alterna, 
obovata  f.  oblongiufcula,  in  petiolos  defi- 
nentia,  aliquot  ferraturis  dentata;  inferiora 
obtufa.  Pedunculi  terminales,  longi,  uniflo- 
ri,  fubvillofi.  Radius  corollce  luteus,  fubtus 
purpureus. 

84.  ARCTOTIS  paleacea  foliis  pinnatis  lineari- 
bus,  flofculis  radii  fterilibus,  paleis  flofculos 
aequantibus. 

After  foliis  integris  anguftis,  flore  magno  luteo. 
Burm.  afr.\~6.  t.6$.  /.  1. 

Caulis  ramofus.  Folia  linearia,  filiformia,  pin- 
nata:  pinnis  interftitio  longioribus.  Pedunculi 
axillares  ,  longi :  foliis  paucis  linearibus,  fim- 
pliciilimis.  Calyx  &  Corolla  lutea ,  facie  Chry- 
fanthemi.  Radias  fimplex  fterilis.  Palece  lon- 
gitudine  flofculorum,  etiam  interius  ad  bafin 
Pappo  e  receptaculo  enato  pilofa:. 

85.  ARCTOTIS  antbemoides  foliis  fupradecompofi- 
tis  linearibus,  paleis  flofculo  brcvioribus. 

Cbamaemelum  pumilum,  foliis  anguftis  pinnatis, 
Bwrm.  afr.-174.  t.  63.  /.  2. 

Planta  &  Folia  Chamomilke  fimillima,  Floris 
ftru&ura  Arftotidis  eft. 

86.  ARCTOTIS  dentata  foliis  pinnatis:  pinnis  vil- 
lofis  pinnatifido  -  dentatis. 

Chryfanthemum  foliorum  pinnis  brevifllmis  den- 
tatis.    Burm.  afr.1-5.  t.64.. 

Canlis  ramofus.  Folia  alterna,  linearia,  rigidi- 
ufcula,  pinnata,  fubvillofa:  pinnis  recurvis, 
antice  pinnatifido-dentatis,  brevibus.  Pedun- 

culi 


io8    PLANTjE  AFRICAN7E  RARIORES. 


cttli  longi,  uniflori.  Flores  parvi;  radio  fterili 
fubtus  violaceo. 

87.  ERIOCEPHALUS  racemofus  foliis  linearibus 
*  indivifis. 

Abrotanum  africanum,  foliis  argenteis  anguftis, 
floribus  fpicatis.   Raj.  fuppL  233. 

Statura  &  facies  Eriocephali  africani,  fed  Folia 
omnia  indivifa.  Flores  racemofi:  pedicellis  ca- 
]yce  brevioribus.  Calycis  fquamae  cxteriores 
quatuor,  ovatae,  fubtomentofas,  a  quorum 
finu  demum  prodit  Lanugo  molliflima;  in  me- 
dio  intra  calyccm  interiorem  ar&ioremque  flo- 
fculi  colliguntur.   Radium  non  vidi. 

GYNANDRIA. 

88.  ORCHIS  hurmanniana  bulbis  indivifis,  nectarii 
labello  multipartito  -  lineari ,  folio  amplexi- 
cauli  cordato. 

Bulhi  tefticulati.  Scapus  nudus ,  fpithamsus,  vil- 
lofus.  Folium  unicum,  fubradicale,  amplexi- 
caule,  cordatum,  obtufum,  punclatum.  Spatha 
cucullata,  breviflima,  uniflora.  Germen  hir- 
tum ,  fpatha  Iongius.  Corollce  Petala  tria  ex- 
teriora  lanceolata,  pilofa.  Petala  duo  enfi- 
formia  laevia  longiora.  Lahellum  latum,  lon- 
gum,  multipartitum  in  innumcras  lacinias  li- 
neares.  Cornu  pofticum  rechim,  deorfum  cur- 
vatum,  vix  germinis  Iongitudine. 

89.  ORCHIS  flexuofa  bulbis  indivifis,  ne&arii  la- 
bello  imbricato,  petalis  occultatis  filiformi- 
bus ,  fcapo  flexuofo. 

Folia  radicalia,  ovata.  Scapus  flexuofus,  peda- 
lis:  Foliis  alternis ,  remotis,  vr.ginantibus,  lan- 
ceolatis,  parvis.  Flores  parvi,  remoti. 

Corolla 


PLANTiE  AFRICANiE  RARIORES.  109 


Corolla  fubpapilionacea :  Vexillo  &  alis  incarna- 
to-albicantibus.  Petala  alaria  2,  filiformia, 
fub  vexillo,  ejusdemque  longitudine;  (ftami- 
na  non  bene  vidi ;)  carina  f.  labellum  ochro- 
leucum  punclis  nigris,  latius,  imbricato-  * 
undulatum. 

90.  ORCHIS  bicornis  bulbis  indivifis,  corolla?  palea 
bicalcarata,  labello  quinquepartito. 

Orchis  lutea,  caule  geniculato.  Jhixb.  cent.  3. 
p.  6.  t.  6. 

Folia  radicalia  2,  cordata,  oppofita;  '  caulina  3. 
f.  4.  alterna,  cucullata.  Braftece  lanceolatse^ 
longitudine  fpica;.  Corollce  galea  monopbylla, 
fornicata,  acuminata,  major,  Jabio  inferiore 
annexa;  poftice  emittens  cornua  2  f.  caJcaria 
germini  incumbentia ,  nec  fubje&a.  Petala 
duo  lateralia  paulo  latiora.  LabelJum  quin- 
quepartitum,  lineare:  Jaciniis  fequalibus.  Styli 
corpus  oblongum ,  incurvum ,  fub  apice  lo- 
bis  2  rotundatis. 

91.  ORCHIS  cornuta  bulbis  indivifis,  corolla?  galea 
unicalcarata,  alis  patentibus,  labello  minimo 
fubovato. 

Folia  fcapi  multa,  alterna,  magna,  lanceolata, 
bafi  vaginantia.  Spica  laxa.  Braftece  Janceo- 
latae,  flore  longiores.  Corollce  Galea  forni- 
cata ,  oblonga ,  obtufa ,  emittens  a  tergo 
Cornu  obtufum,  breve,  germini  incumbens. 
PetaJa  2  iateralia  exteripra  obJonga,  paten- 
tia;  2  vero  interiora  oblonga,  galea  brevio- 
ra,  apice  carnofa,  crafliufcula .,  fub  galea  fcre 
conniventia.  ^ 

92.  ORCHIS  fatyrioides  biflora  bulbo  indivifo, 
corolJa  galea  unicalcarata,  labello  indivifo 
apice  lanceolato. 

Folia 


iio   PLANT7E  AFRICAN.E  RARIORES. 


Folin  radicalia  aliquot,  ovata,  parva.  Scapus 
filiformis,  vaginis  3  f.  4.  foliaceis.  Flores  fae- 
pius  duo  ad  apicem  fcapi.  Petalum  fuperius 
breve,  acuminatum,  poftice  in  calcar  adfcen- 
dens  longkudine  petali  exiens.  Petala  inte* 
riora  2,  linearia,  apice  bidentata,  fubtus  lobo 
notata,  fub  fuperiore  occultata  ,  ejusdemque 
longitudinis ,  gcnitalia  amplexantia.  Pctalala- 
teralia  2  lanceolata  ,  reliquis  longiora,  pa- 
tentia.  Lahellum  oblongum ,  apice  attenuatum, 
inter  petala  lateralia  pofitum. 

93.  SATYRIUM  capenfe  bulbis  -  -  - ,  corollis 
pedunculatis ,  labello  emarginato  utrinque 
dentato. 

Folia  radicalia  aliquot  lineari-Ianceolata,  fub- 
ftriata,  ftri&a.  Scapus  foliis  alternis,  ample- 
xicauli  -  vaginantibus ,  acuminatis ,  breviori- 
bus.  Racemus  laxus:  Bracleis  lanceolatis,  mi- 
noribus.  Pedunculi  longitudine  florum.  Co- 
rolla  5-petala,  fubsequalis,  lanceolata,  prce- 
ter  Labellum  latius,  reliquorum  longitudine, 
apice  obtufiflimum ,  emarginatum,  utrinque  in 
medio  dente  obtufo;  huic  poftice  Calcar  bre- 
viflimum  obtufum. 

94.  OPHRYS  catholica  bulbis  fibrofis,  caule  foliofo, 

floribus  tripetalis:  galea  ventricofa  magna, 
labello  cruciato. 

Orchidi  affinis  flore  luteo.  Buxbaum.  cent.  3. 
p.  12.  t.  21. 

Bulbus  ex  fibris.  Caulis  pedalis.  Folia  tria,  al- 
terna,  amplexicrculia,  lanceolata:  Radicalia 
breviora.  Racemus  4.  f.  5-florus.  Bractece 
longitudine  corolke.  Corollce  Galea  mono- 
phylla,  ventricofa,  magna.  Petala  2.  lateralia 

lanceo- 


PLANTiE  AFRICAN.E  RARIORES.  ni 


]anceolata,  patentia,  longitudine  galea;.  La~ 
bellum  parvum  lanceoiatum  cruciatum,  fub  galea 
inflexum:  laciniis  lateralibus  patentiflnnis,  ad 
bafm  dilatatum  utiinque  lobo. 

;.  OPHRYS  circumflexa  bulbis  indivifis,  corollis 
tripetalis:  alis  emarginatis,  labello  trifido: 
lateralibus  circumflexis. 

Orchis  barba  carens,  flore  luteo -viridi.  Bnxb. 
cent.%.  p.  8.     13.  fed  major. 

Bulbus  fubrotundus.  Folia  lanceolata.  Spica  fub- 
quinqueflora ,  bra&eis  ventricofis,  Corollte 
Galea  valde  fornicata,  hemifpharica ,  vertice 
mucronata.  Ala  2  patentes ,  bilobas ,  lobo 
fuperiore  majore.  Nettarii  labellum  ere&um, 
trifidum  ,  intermedio  acuto:  lateralibus  mem- 
branaceis,  linearibus,  recurvato  -  circumflexis. 

;.  OPHRYS  caffra  bulbis  -  -  - ,  neftarii  labio 
reniformi  latiffimo  emarginato. 

Bulbus  -  -  -.  Scapus  pedalis,  Ia?vis,  foliattis. 
Folia  3  f.  4,  alterna,  lanceolata.  Racemiis 
floribus  3  f.  4,  luteis.  Petala  tria ,  lanceo- 
lata.  Labellum  latillimum  ,  reniforme ,  emar- 
ginatum. 

ARETHUSA  capenjis  radice  carnofa,  fcapo 
foliato,  pet?!^  exterioribus  longioribus  cau- 
datis. 

Radix  oblonga,  carnofa.  Scapus  pedalis,  bafi  hir- 
futus.  Folia  alterna,  tria  (fupremo  florali,) 
amplexicaulia,  lanceolatai  Flos  terminalis: 
Petalis  tribus  exterioribus  duplo  longioribus, 
ovato  -  lanceolatis ,  in  caudam  definentibus. 
Petalum  fupremum  ovale,  Petala  lateralia 
duo,  cordata,  obtufa. 

DIOE- 


ii2   PLANTiE  AFRICAN7E  RARIORES. 


DIOECIA. 

98.  MYRICA  trifoliata  foliis  ternatis  dentatis. 

Frutex.  Folia  alterna,  petiolata ,  ternata:  fo- 
liolis  feililibus,  Janceolatis,  acuminatis,  pro- 
funde  dentatis,  fubtus  tomcntofis.  Fructus 
in  racemo,  (non  vero  in  fpica,)  baccati, 
fcabri. 

99.  CENTELLA  villofa  fol.  cordatis. 

Habitus  Diofcoreae.  Caules  volubilcs,  villofi, 
teretes.  Folia  cordata,  alterna,  petiolata, 
nervoia,  undique  pilofa.  Stipulce  1 ,  oblongce. 
Pedunculi  axillarcs,  uniflori,  filiformes,  pi- 
lofi.  Mafcul.  Calyx  4  -  phyllus ,  5  -  florns. 
Stam.  4.  Femin.  Calyx  diphyllus,  uniflorus. 
Petala  4,  Styli  2. 

100.  CENTELLA  glabrata  fol.  lanceolatis. 

Habitus  Hydrocotyles.  Caules  ferpentes,  laeves. 
Folia  alterna,  lato  -  lanceolata,  trinervia, 
glabra,  integerrima,  acuta,  petiolata.  Sti- 
pul<z  lineares,  acuminatae.  Flores  axillares, 
pedunculati;  affinis  Pluk.  pbyt.226.  f.6.  fed 
diverfa. 


FLOR^E 


PLANT^E  AFRICANjE  RARIORES.  ir3 

FLOR^E  CAPENSIS 
APPENDIX. 


MONANDRIA. 

x.  Paederota  bonce  fpei 

TRIANDRIA. 

x.  Gladiolus  alatus 
Ixia  plicata 

puncXata 
Schoenus  jpathaceus 

TETRANDRIA. 

1.  Leucadendr.  giomeratum 
Scabiofa  rigida 

PENTANDRIA. 

Myofotis  arvenfis 
Solanum  pulverulentum 
cethiopicum 
trilobatum 
Chironia  jafminoides 

2.  Schrebera  Jchinoides 

3.  Pharnaceum  rotuudifolium 
5.  Craffula  centauroides 

dichotoma 
ftrigofa 
mu/cofa 
alternifolin 

HEXANDRIA. 

X.  Amaryllis  capenfis 
Haemanthus  ciliaris 
Ornithogalum  arabicnm 
Scilla  maritima 
Anthericum  hifpidum 

3.  Melanthium  cdpenfe 

HEPTANDRIA. 

7.  Septas  capenfis 

OCTANDRIA. 
Epilobium  hirfutum 
Tom.  VL 


Ruta  graveolens 
Erica  imbricata 

tubiflora 

cerinthoides 

pentaphylla 

pubefcens 

halicacaba 

calycina 

planifolia 

paniculata 

fpumofa 
Pafferina  dodecandra 
capitata 

DECANDRIA. 

Cotyledon  fpuria 

ICOSANDRIA. 

5-  Mefembr.  pomeridianum 
nodiflorum 
copticum 
emarginatttm 
corniculatum 
albidum 
Aizoon  hifpanicum 

DIDYNAMIA. 

Antirrhin.  bicome 
Selago  rapunculoides 

coccinea 

lychnidea 

tcmentofa 
Erinus  africanus 

peruvianus 
Buchnera  africana 

TETRADYNAMIA. 

Heliophila  integrifolia 
II  Helio- 


U4  PLANTjE  AFRICANiE  RARIORES. 


Heliophila  coronopifolia 
Cleome  capenfis 

MONADELPHIA. 

5.  Hermannia  trifurca 
triphylla 

xo.  Geranium  akeoides 

coriandrifot. 
prolificum 
lobatum 
incanum 
grandiflorum 
Malva  bryonifolia 

DIADELPHIA. 

Borbonia  ericafolia 
Spartium  fepiarium 

capenfe 
Afpalathus  fpinofa 

chenopoda 
quinquefoiia 
pinnata 
Crotalaria  perforata 
perfoliata 
amplexicaulis 
imbricata 
triflora 
lunaris 
Ononis  cernua 
capenfts 
Lupinus  integrifolius 
Dolichos  capenfis 
Cytifus  pforaloides 
Pforalea  hirta 
aphylla 
cytifoides 
proftrata 
Indigofera  racemofa 

SYNGENESIA. 

Hieracium  capenfe 
Carlina  atraffyloides 


Bidens  tenella 
Pteronia  camphorata 
Chryfocoma  oppofitifolia 
Athanafia  capitata 
lavigata 
pubefcens 
ambigua 
Gnaphalium  arboreum 
dijcolorum 
ericoides 
ferratum 
cylindricum 
midifolium 
crijpum 
fquarrofum 
Jlellatum 
glomeratum 
Xeranthem.  fpeciefiffimunt 
canejcens 
imbricatum 
Senecio  perficifolius 
virgatus 
purpureus 
pubigerus 
umbellatus 
bngifolius 
populifotius 
After  polifolius 
taxifolius 
reflexus 
crinitus 
tenellus 
Inula  aromatica 

pinifolia 
Cineraria  cymbalarifolia 
linifolia 
othonnites 
Amelloides 
Perdicium  femiflofcular» 
Leyfera  gnaphalodes 
Buphthalm.  capenfe 
durum 
Amellus  lychnites 
Gorteria  rigens 


Gc 


PLANTiE  AFRICANiE  RARIORES.  115 


Gotteria  fquarrofa 
citiaris 
fruticofa 

Ofmites  Bellidiaftrum 
camphorinum 
aflerifcoides 

Calendula  fruticofa 

Ar&otis  Juperba 
acaulis 
plantaginea 
paleacea 
anthenioides 
dentata 

Othonna  cheirifolia 

Eriocephalus  racemofus 

GYNANDRIA. 

Orchis  bicornis 

biflora 

cornuta 

flexuofa 

burmannia 
Satyrium  capenfe 


Ophrys  catholica 

circuniflexM 
cafft-a 

Arethufa  capenfs 

Ferraria  undulatct 

MONOECIA. 

4.  CenteUa  villofa 

glabratct 
Solandra  capenfis 

DIOECIA. 

Myrica  trifoliata 
Clutia  polygonoides 

POLYGAMIA. 

Anthofperm.  ciliare 
Andropogon  muticum 

CRYPTOGAMIA. 

Ophiogloffum  fcandens 
Adiantum  athiopknm 


Has ,  hic  enwmratas ,  Flora?  Capenfi  in  Amoen. 
Acad.  V.  p.  353.  propofitce  addendas  judico ,  quas  vidi 
in  Herbario  Oldenlandi  1695  ad  Cap.  b.  fpei 
/efto,  qiLod  mecum  gratiofe  communi- 
cavit  Cl.  Burmannus. 


H 


CVIL 


CVIL 


MACELLUM 
0  L  I  T  0  R  I  U  M 

QUOD 

PRiESIDE 
D.    D.     CAR.  LlNNiEO 

propofuit 

PETRUS  JERLIN, 
Sudermanmu. 

Upfalia    1760.      Decembr.  20. 


D.  D. 

MACELLUM  veteribus  dicebatur  Forum  il- 
lud,  in  quo  omnia  ciborum  genera  vena- 
lia  proftabant,  hominum  nutrimento  infer- 
vitura;  &  Varro  dicit:  quod  Forum  Olitorium  erat 
id,  ubi  vegetabilia  efculenta  habebantur  venalia; 
fic  nos  per  Macellum  Olitorium  ea  intelligimus 
vegetabilia,  quae  ad  hominum  cibos,  nutrimentum 
&  fuftentationem  confumuntur. 

Prius  quam  Medici  incipiebant  diftin&e  &  ac- 
curate  tra61are  fimplicia,  Materia  eorum  Medica 
maxime  obfcura  erat.  Cum  Materia  Efcnlentorum 
non  minus  fit  necefTaria,  debet  &  illa  pari  folertia 
pertractari  dilucideque  defcribi. 

Plu- 


MACELLUM  OLITORIUM. 


Plurium  in  votis  fuit,  ut,  poftquam  Res  Her- 
baria  eam  obtinuiflet  hicem,  quam  nunc  poflidet, 
clara  defcriptio  Materiae  Efculentorum,  quae  e 
Regno  Vegetabili  defumitur,  traderecur,  quo  enu- 
meratas  haberemus  iftas  PJantas,  quae  communi- 
ter  ad  viclum  conducunt,  &  has  praecipue,  quae 
apud  nos,  in  ejusmodi  ufum,  &  poflunt  &  de- 
bent  plantari. 

Propterea  in  hoc  fpecimins  mihi  propofui,  cu- 
linares  fiftere  plantas,  &  in  adpropriatas  redigere 
ClaiTes;  cum  vero  harum  aliae  proprie  alimenta- 
res  funt,  aliae  tantum  condimenta  dici  debeant, 
pofteriores  in  hac  tradtatione  omifi,  ne  diverfo 
fcopo  infervituras  mifcerem. 

Ex  tot  millibus  Plantarum,  quibus  Creatori 
piacuit  globum  terraqueum  inftruere,  perpaucas 
tantummodo  obfervavi ,  hominis  fuftentationi 
adoptatas,  quas  hifce  in  pageilis  enumeravi;  lu- 
bens  equidem  coricedo,  quod  &  iri  noftris  &  in 
exoticis  terris  multae  aliae  occurrant  plantae  efcu- 
lentae,  quibus,  urgente  annonae  caritate,  loco  cibo- 
rum  poflimus  uti:  cum  vero  hae  vel  minus  fapida;, 
vel  adhuc  non  multum  ufitatae  funt,  eas  praeter- 
xnifi.  Qui  itaque  plurium  indigenarum  defiderat 
cognitionem,  poteft  evolvere  DilTertationem  de 
Plantis  Efculentis  Patriae. 

Evitare  non  potui,  quin  heic  varias  exoti- 
cas  reciperem  Plantas,  cum  harum  variae,  recen- 
tiori  aevo,  noftros  in  Hortos  fint  introdu&ae ; 
ut  limites  inter  mere  exoticas,  &  eas,  quae  apud 
nos  in  Hortis  civitatis  obtinuerunt  jus,  reperire 
difficile  fit;  at  iterum  cum  in  exoticarum  enu- 
meratione  occupatus  fuiftem ,  potiores  tantum 
adhibui,  quae  apud  plurimos  Auclores  Botanicos 
&  Peregrinatores,  qui  de  Efculentis  fcripferunt^ 
commemorantur. 

H  3  De 


U8        MACELLUM  OLITORIUM. 


De  cetero,  omnibus  determinata  Nomina  ge- 
neriea  &  fpecifica  adfcripfi;  adjeci ,  qua  parte  orbis 
Planta  quaevis  fponte  crefcit;  addidi  durationem, 
annua,  biennis  vel  perennis  fit;  brevi  deinde  indica- 
vi,  quomodo  communitor  in  ufum  recipiatur,  &  de- 
mum  eadem  brevitate  de  ejus  viribus  &  ufu  mentio- 
nem  feci;  demum  Plantas  meas,  fecundum  earum 
partes,  quibus  in  culinis  utuntur,  in  ordinem  red- 
egi,  ut  Radices ,  Caules ,  Folia  &  Fruttificationes ; 
at  aliis  reliqui,  pari  methodo  numerofos  illos 
plantarum  enucleare  Fruclus,  qui  Hominibus,  variis 
in  locis,  in  alimentum  cedunt,  cum  ar&is  inclufus 
cancellis,  brevitati  ftudere  debuerim. 

CLASSIS  I. 

R  A  D  I  C  E  S. 

FUSIFORMES. 

1.  BRASSICA  Rapa,  Rofwa,  europaea^  biennis, 

cicur. 

Editur  cruda,  cofla,  tofta;  acuitur  aromatibus. 
Carnes  generat  laxiores;  Humores  mitiores;  al- 

vum  apertam  fervat. 
FJatulenta,  facit  infomnia;  nocet  Hyftericis  & 

Puerperis. 

Cibus  antiquiflimus,  Romulo  quondam  in  deli- 
ciis;  hinc  Martialis: 

Haec  tibi  brumali  gaudentia  frigore  Rapa,1 
Quae  damus,  in  ccelo  Romukis  efle  folet. 

2.  BRASSICA  oleracea,  Napo-BRASSiCA,  Kalrot, 

europaea,  biennis,  cicur. 
Editur  co&a  &  in  jufculis,  praecedenti  durior. 
Viribus  cum  praecedenti  convenit. 

3.  BRASSICA  Napus ,  Gothlands-  Rofwa,  europaea, 

biennis,  Gothlandica. 

Editur 


t 


MACELLUM  OLITORIUM.  119 

Editur  cofla ,  praecedentibus  fapidior.  Vires  prc- 
cedentium,  fed  magis  aphrodifiaca  creditur. 

4.  DAUCUS  Carota,   Morot,  europjea,  biennis, 

cicur  &  fpontanea. 

Varietas  lutea  frequens;  alba  fpontanea;  rubrs. 
rarior. 

Editur  cocla  cum  pipere  &  butyro,  cum  jufcu- 
lis  carnium;  Pifis;  Pifcibus. 

Commendatur  Hyftericis ,  Phthificis ;  cruda 
pueris  verminantibus  conducit.  E.  N.  C. 
1730.  p.  449. 

5.  PASTINACA  fativa,    Paljiernack,  europaea, 

biennis,  cicur. 
Editur   ut   prsecedens  ,  primo   vere  dulcior. 

Romano-Catholicis  fub  quadragefima  frequen- 

tiflimus  cibus. 
Nutrit  magis  quam  Rapa,  dulciorque ,  minus  fla- 

tulenta;  Diuretica. 

<5.  SCORZONERA  hifpanica,  europsa,  biennis, 
cicur. 

Editur  more  fequentis,  fsepe  cum  embammate 
acidulo  humores  purgat,  fapida. 

7.  TRAGOPOGON  pratenfe,   Salfofi ;  europaea, 

biennis,  fpontanea. 
Editur  uti  Afparagus,  cujus  etiam  faporis,  fed 

magis  amaricans. 
Nutrit  ut  Afparagus,  humores  blandos  reddit 

eosque  purgat. 

.8.  BETA  "vulgaris  rubra,  Rbdbeta,  europaea,  bi- 
ennis,  cicur. 
Editur  coc^a,  faepius  aceto  condita,  ruberrima 
veteribus  ignota. 

H  4  Fatua 


i2o        MACELLUM  OLITORIUM. 

Fatua  per  fe ,  preeparata  acetariis  adnumeratur. 

9.  CAMPANULA  Rapunculus ,  europsea,  biennis, 

fubcicur. 

Editur  dulciflima,  tam  cruda  in  acetariis,  quam 
cocla  ut  Afparagus  cum  pipere. 

Appetitum  roborat;  Lac  auget. 

10.  CARUM  Carvi,  Kummin,  europaea,  biennis, 
fpontanea. 

Editur  in  Anglia  more  Paftinacae  &  Dauci ,  no- 
bis  nondura  ufitata. 

11.  APIUM  Petrofelinum  radicofum,  Rotperjilja,  eu- 
ropaea,  biennis,  cicur. 

Editur  &  fapit  fere  ut  Paftinaca;  in  Suecia  prae- 
ftantiflima. 

Nutrit  egregie;  Diuretica. 

12.  SIUM  Sifarum,  Socker-Rot,  europsea,  peren- 
nis ,  cicur. 

Editur  more  afparagi  &  in  jufculis  omnium 
dulciflima. 

Nutrit  egregie;  humores  edulcorat;  Aphrodi- 
fiaca.  Tiberius  radicem  nobilitavit ,  flagitans  omni- 
bus  annis  e  Germania  Gelduba.  (Gelb,  ad  arcem 
Limen)  Plin.  I. 11.  c.  5.  rarius  noftris  in  ufu, 
nec  ut  Joh.  Bauh.  hift.  1.  27.  c.  63. 

TUBEROSjE. 

1$.  BUNIUM  Bulbocaftanum ,   europaea,  biennis, 
cicur. 

Editur  cruda  &  co&a;  Caftaneam  fapit;  incoqui- 

tur  carnium  jufcu]is  decorticata  cum  pipere. 
Suaviflima;  Aphrodifiaca. 

14.  LATHYRUS  tuberofus,  Jord-nbt ,  europaeus, 
perennis,  cicur. 

Edi- 


MACELLUM  OLITORIUM.  121 

Editur  co&a,  decorticanda,  calida  cum  butyro, 

Bclgis  ufitatus,  noftratibus  etiamnum  rarior. 
Siccior,  nutrit  folide,  corroborat  alvum. 

5.  CYPERUS   efculentus,   Europae  auftralis  & 
Africae,  peregrina. 

Editur  frequenter  in  Africa,  noftratibus  non  in- 
notuit.  Dura,  ficcior,  dulcis  faporis,  &  magni- 
tudine  Caftanea?. 

6.  HELIANTHUS  tuberofus  ,  Jord-artfkak,  Ame- 
ricae  borealis,  tuberofa,  cicur. 

Eduntur  tubera  decorticata  in  jufculis  vel  per  fe 
cum  pipere. 

Nutriunt  egregie  etiam  laboriofos  laudabili  ali- 
mento. 

7.  SOLANUM  tuberofum,  peruviana,  tuberofa, 
byeme  manfueta. 

Eciitur  ab  Americanis  fub  cineribus  affata:  a  no- 

bis  vero  cofta,  &  in  jufculis. 
Acidum  fpontaneum  domat,  copiofior  generat 

infar&us  americanis. 
Planta  ipfa  virofa  eft;  Tubera  refpuuntur  a  Sui- 

bus. 

8.  DIOSCOREAytoa  &  bulbifera  (Inhame)  India 
utriusque,  tuberofa,  peregrina. 

Editur  aiTa,  &  in  taleis  ficcata,  pro  pane,  apud 
Indos. 

Siccior  optime  fapit  &  frequens  illis  eft. 

9.  CONVOLVULUS  Batatas,  India;  occidentalis, 
tuberofa ,  peregrina. 

Editur  affa  fub  cineribus,  co&ione  rubicunda 
evadit. 

Sapor  praecedentis ,  etjam  ergaftulorum  cibus 
indis. 

Tubera  per  hyemem  ab  omni  humido  ftudiofe 
praefervanda. 

H  5  20. 


122        MACELLUM  OLITORIUM. 


20.  ARUM  Colocafia  &  efculentum,  Africae  &  Amc- 
rica;,  peregrinaj,  ferse. 

Editur  cofta  in  duplici  aqua  vel  afTata. 
Cruda  accrrima,  corrofiva  &  lethalis. 
Nutrit  egregie,  fapidiflima  omnium  fertur. 

21.  LYCOPERDON  Tuber ,  europaeum,  fubter- 
reftre,  indigcnum. 

Editur  cottum  cum  aromatibus;  noftrum  par- 
vum  eft;  fubterraneum  inquiritur  edo&is  ca- 
nibus  &  fuibus.  Noftratibus  nondum  in  ufu 
receptum. 

Aphrodifiacum  creditur  valentillimum. 

CLJSSIS  II. 

C  A  U  L  E  S. 

TURIONES. 

22.  ASPARAGUS  ojficinalis ,   Sparris ,  europsea, 
perennis,  fpontanea. 

Editur  altilis ,  celerit^r  cottus,  cum  butyro,  fa- 
le,  pipere. 

Albus  mollis,  fuccofus,  egregie  nutrit,  Aphro- 
difiacus. 

Calculofis  noxius  urinam  fa?tidam  reddit. 

23.  SMILAX  afpera,  orientaiis,  fruticofa,  man- 
fueta. 

Editur  in  acetariis,  frequens  Conftantinopoli. 
Bellon.  itin.  203. 

24.  TAMUS  commmis,  europsea,  peregrina,  cicur. 
Editur  more  praecedentis  in  Oriente.  Bellon. 

itin.  203. 

25.  ARCTIUM  Lappa,  europaea,  biennis,  indi- 
gena. 

Editur  decorticatus  feu  crudus  cum  fale  &  pi- 
pere;  feu  co&us  ut  Afparagi.  Auftralibus  in 
ufu,  nobis  nondum. 

Diu- 


MACELLUM  OLITORIUM.  123 

Diuretica  mundificans;  urinam  albam  tingit. 

2(5.  CYNARA  CardunculuSy  Africse,  peregrinus, 
fubcicur. 

Editur  more  Afparagi,  forte  veterum  Carduus 
culinaris. 

Tollit  Hircum  axillarum  foetoremque  oris,  uri- 
ram  foetidam  reddit. 

27.  ERYNGIUM  maritimum,  Sju  manna  kraft ,  eu- 
ropsea,  perennis,  indigena. 

Editur  more  Afparagi,  grato  fapore. 

28.  CHENOPODIUM  Bonus  Henrisus ,  europcea, 
perennis,  indigena. 

Editur  decorticata,  piimo  vere,  inprimis  ab 
Anglis. 

Fatua  acuitur  aromatibus;  Eccoprotica. 

-29.  SONCHUS  alpinus,  lapponica,  annua,  cicur. 
Editur  decorticatus,  crudus,  a  Lapponibus. 
Amaricans,  gratus  aquas  potatoribus. 

30.  ANGELICA  Archangdica,  Angelica,  alpina, 
perennis,  cicur. 

Editur  decorticata,  cruda. 
Minus  amaricans,  grata  Lappis. 

31.  EPILOBIUM  anguftifolium ,  europaea,  peren- 
nis ,  indigena. 

Edi  pofTunt  more  Afparagorum. 
Noftratibus  nondum  ufu  recepti. 

32.  HUMULUS  Lupulus ,  Humle,  europaea,  pe- 
rennis,  indigena. 

Eduntur  ficcati,  co6li;  inprimis  a  Belgis. 
Creduntur  mundificantes. 

PANICULiE. 

33.  PORTULACA  oleracea,  Portlaka,  orbis  4  par- 
tium,  annua,  cicur. 

Edun- 


124         MACELLUM  OLITORIUM. 


Eduntur  cofti   cum   oleo ,   aceto ,  vcl  imbuti 

aceto  vel  in  jufculis. 
Succofi  adeo  ut  ex  librae  I.  plantae,  vix  folidi 

drachma  I. 

Depurant,  fanguincm  refrigerant,  reftituunt  ven- 
triculum,  folvunt  concretiones  tartareas. 

34.  BRASSICA  oleracea :  felenifia,  Brakabl,  bien- 
nis ,  cicur. 

Eduntur    cum   oleribus ,    fapidiflimi,  fuccofi, 
molliflimi. 

35.  BRASSICA  oleracea:  botrytis ,  Blomkabl ,  virgi- 
nica,  biennis,  cicur. 

Eduntur  cocli  in  oleribus  vel  per  fe  cum  bu- 
tyro  &  aromatibus. 

36.  BRASSICA  oleracea:  gongylodes ,  biennis,  ci- 
cur.  Editur  more  Brailicae  Napo  -  Braffica  de- 
corticata. 

Sapidior  Braflica,  dulciorque. 

DISCI. 

37.  CYNARA,  Scolymas ,  Kron  -  artfkock ,  africana, 
perennis,  fubcicur. 

FJos  nondum  efflorefcens  cum  calycibus  ex  em- 

bammate  acidulo. 
Nutrit  egregie  fedentarios;  aphrodifiaca,  unnam 

violaceo  odore  inficit. 
Novitium,  Hermolai    Barbari  aetate  innotuit 

europaeis. 

38.  CARLINA  acaulis ,  europaea,  perennis,  man- 
fueta. 

Editur  uti  prascedens;  minus  ufitata. 

39.  ONOPORDON  Acantbium,  europaea,  bien- 
nis,  indigena. 

Edi  poteft  difcus  more  praecedentium.  Boehm. 
lipf.  180. 

40.  HE- 


MACELLUM  OLITORIUM.  125 

40.  HELIANTHUS  annuus,  Solblomma,  america- 
na,  annua,  cicur. 

Editur  ut  antecedentes,  fed  ficcior,  inufitata. 

FUNGI. 

41.  FUNGI  varii:  Agarki ,  Hydna  &c.  fele&i,  in- 
digeni. 

Eduntur  co£ti  cum  pipere  &  butyro. 

Anceps  cibus  caute  feligendus  eit ;  alimentum 

vix  laudabile  fubminiftrant;   nofiratibus  ne- 

gle&i  fa?pius. 
Novitium :  Lapides  fungiferi  in  cellis  aliquamdiu 

terra  operti,  fubinde  aqua  tepida  irrigati ,  intra 

qua}riduum  fnngos ,  toto  anno ,  ferentes.  Matthiol. 

CLASSIS  III. 

F  O  L  I  A. 

OLERA. 

42.  BRASSICA  oleracea,  Blakahl,  biennis,  euro- 
pa?a,  cicur. 

Varietates  rnbra,  capitala,  fabauda,  lacmiata,  ja- 

bellica,  viridis. 
Editur  in  jufculis  cum  pingui  frequentillimus 

cibus. 

Victum  tenucm  per  fe  fubminiflrat  &  alcalefcen- 
tem ;  inflat. 

Syrupus  frigide  paratus,  Raucedini ,  Catarrhis 
fuccurrit. 

Acidula,  Surkahl,  confcifia,  Anetho,  Cumino, 
fale  mixta,  compatta  claufa  in  dolio  tertio 
die  fermentat.  cum  Braffica  corrumpitur  in  dolio, 
vini  fapor,  Plin.XIX:%. 

Cibusdurus,  fapidus,  laboriofis  praeftans. 

43.  BETA  vulgaris:  Cicla,  Moldan,  europsa,  an- 
nua,  cicur. 

Edi- 


125        MACELLUM  OLITORIUM. 

Editur  more  Braflicae,  absque  jufculo;  rarior 

apud  nos  in  ufu. 
Alvum  apertam  fervat,  fatua  aromatibus  acuitur. 
Martialis:  ut  fapiant  fatua  fabrorum  prandia  Betce, 

o  quam  fcepe  petit  vina  piperque  coquus. 

44.  SPINACIA  oleracea,  Spinat,  tatarica,  annua, 
cicur. 

Editur  cofta  cum  butyro  &  in  jufculis  frequens. 
Alvum  apertam  fervat  loco  Bliti  veterum,  fecu- 

lis  barbaris  introducta. 
Romano- Catholicis  tempore  quadragefimae  ufi- 

tatiflima. 

45.  ATRIPLEX  hortenjis,  Malla,  tartarica,  annua, 
cicur. 

Editur  cum  Braflica  vel  in  jufculis  frequens. 
Convenit  cum  praecedenti,  feculis  barbaris  in- 
trodufta. 

46.  RUMEX  Acetofa:  maxima,  Spanfk  Syra ,  alpi- 
na,  perennis,  cicur. 

Editur  in  jufculis  vel  embammate  acido. 
Refrigerans;  lapponibus  cum  lafte  frequens. 

47.  RUMEX  fcutatus,  Romerfk  Syra,  europa?a, 
perennis,  cicur. 

Convenit  cum  praecedenti,  fed  rarior  ob  folia 
parva. 

48.  SCANDIX  Cerefolium,  Kyrfjoel,  europaea,  tri- 
mellris,  cicur. 

Editur  in  jufculis  &  placentis,  dulcis. 
Sanguinem  refolvit  &  mundiflcat;  obftru&iones 
tollit;  lac  auget. 

49.  SCANDIX  odorata,  Spanfk  Kyrfivel,  norvegi- 
ca,  perennis,  cicur. 

Editur  cum  oleribus  vernis ,  frequens  noftratibus. 

Con- 


MACELLUM  OLITORIUM.  127 

Convenit  fapore  &  viribus  cum  praecedenti. 

50.  CNICUS  oleraceus ,  enropaea,  perennis,  indi- 
gena.   Editur  loco  braflica:  a  Ruthenis. 

51.  HYPOCHOERIS  maculata,  Fruehfl,  europaea 
perennis,  indigena. 

Editur  more  Braflicaj  interdum  a  Smolandis. 

52.  PRIMULA  veris ,  Oxldgga,  europaea,  peren- 
nis,  indigena. 

Edi  poteft  more  prascedentium ,   noftris  non 
recepta. 

f 

53.  SINAPIS  arvenfiS)  Aker-Senap ,  europaea,  an- 
nua,  indigena. 

Editur  urgente  annona?   caritate  loco  prsece- 
dentium. 

54.  MALVA  rotundifolia $  Kattoft ,  europgea,  an- 
nua,  indigena. 

Edebatur  aveteribus,  Py  thagorae  folium  fanttum, 

fed  eviluit  hodie. 
Alvnm  apertam  fervabat  veteribus,  durioribus 

cibis  contentis. 

55.  ANCHUSA   oflcinalis  ,    Oxtanga,  europeea, 
perennis,  indigena. 

Eduntur  folia  primo  vere,  in  oleribus  LTplandice. 
Vilior  eft. 

56.  RANUNCULUS  Ficaria,  europaea,  perennis, 
indigena. 

Eduntur  folia  in  oleribus  vernis  Uplandiae. 
Minus  laudabilis  cibus. 

57.  URTICA  dioica,  Nafsla^  europrea,  perennis, 
indigena. 

.Eduntur  folia  tenera  tantum  primo  vere  in  ole- 
-  ribits. 

Aqud  nos  frequentiffima. 

Diure- 


128        MACELLUM  OLITORIUM. 


Diuretica,  mundificans ,  viclum  tcnuem  fubrai* 
niftrans. 

58.  BORAGO  oficinalis ,  Stoffer  hlomma,  europaea, 
annua,  cicur. 

Edebatur  BuglofTum  veterum  quondam,  nunc 
eviluit. 

Credebatur  laetificare  cor,  fed  perperam. 

59.  PHYTOLACCA  americanat  virginica,  peren- 
nis,  fubcicur. 

Editur  tenella  primo  vere  a  virginicis. 
Adultior  venenata  eft,  tefte  D.  Kalmio. 

60.  AMARANTHI  plerique,  Afiae,  annuaj,  ci- 
cures. 

Eduntur  folia  in  jufculis  ab  Indis,  tefte  Rumpbio. 
ACETARIA. 

61.  LACTUCA  fativa,  Lactuk,  europaea,  annua, 
cicLir. 

Editur  cruda  cum  oleo,  aceto,  fale,  &  fsepe 

vitello  ovi,  frequentiflima. 
Refrigerans  aeftate  ,   obftructiones  tollit  herba 

fapientum  veterum  Galeno. 
Venerem  minuit  mortuoram  cibus  Eubolo  Comi- 

co,  hinc  eviluit; 
Curato  vero  ea  Augufto  a  Mufa,  au&oritatera 

recuperabat. 

Somnum  provocat  gratia  nohilium  requies  Lattuca 

ciborum.  Virg. 
Edebatur  itaque  omni  vefpera  fub  Augufto ;  quod 

de  fe  ipfo  fatetur  Galenus. 
Appetitum  facit;  hinc  fub  Domitiano  in  initio 

prandii  aiTurnebatur ,  unde  Martialist 
Clautlere  qua  ccenas  folebat  Laciuca  avorum, 
Dic  mihi,  cur  nojlras  imhoet  illa  dapes. 

6i.  VA- 


MACELLUM  OLITORIUM.  129 

62.  VALERIANA  Locufia,  Winter  -  Rapunts ,  eu- 
ropsea,  annua,  indigena.  # 

Eduntur  folia  primo  vere  le&a;  nuper  ufu  re- 

cepta  noftratibus. 
Humores  acres  corrigit,  uti  Ladtuca. 

63.  CICHORIUM  Endivia,    europ^a,  biennis, 
cicur. 

Eduntur  folia  humata  colligata.    Italorum  in- 

ventum. 

Purgat  fanguinem  per  urinas,  eccoprotica. 

64.  CICHORIUM  Intybus,  europaea,  perennis, 
cicur:  Editur  ut  praecedens,  iisdem  viribus. 

65.  LEONTODON  Taraxacum,  (PiiTenlit)  euro- 
psea,  perennis ,  indigena. 

Eduntur  folia  erumpentia  e  terra,  adhuc  alba. 
Infigne  diureticum,  &  hinc  mundificans. 

66.  SCORZONERA  picroides  ,  europsea,  perennis, 
manfueta. 

Eduntur  in  oleribus  &  acetariis  Monfpelii.  D. 

Sauvages. 

67.  SEDUM  reflexum  &  rupejlre,   Berg .  Knoppar , 
europaea,  perennis,  indigena. 

Varietas  fafciata,  furculis  propagata,  frequentior. 
Editur  utrumque  in  acetariis  &  oleribus,  vulga- 
tiflimo  in  ufu  Hollandis. 

68.  VERONICA  Beccabunga,  europsea,  perennis, 
indigena. 

Editur  in  acetariis,  tempore  verno,  a  SilefuY 

Schwenkf.  iil.  18. 
Iners  eft. 

69.  ERYSIMUM  Barbarea,    Winter  -  KraJJe ,  eu- 
rop?ea,  biennis,  indigena. 

Editur  imprimis,  vere  &  autumno  apud  noftrates. 

Tom.  VI.  I  An- 


130        MACELLUM  0LIT0RIUM. 

Antifcorbutica,  fed  duriufcula. 

70.  LEPIDIUM  Najlurtium,  KraJJe,  europsca,  an- 
nua,  cicur. 

Editur  mixta  Lacluca,  vel  foliis  nuper  erumpen- 
tibus. 

71.  SISYMBRIUM  Nafturtium  aqaaticum ,  Tialb 
Krajfe ,  europnea ,  biennis,  cicur. 

Editur  in  acetariis,  praecipue  per  Germaniam,  fed 
acrior. 

Antifcorbiitica  praeftantiffima. 

72.  COCHLEARIA  officinalis,  europsea,  annua, 
cicur. 

Editur  in  acetariis,  fed  acris,  recepta  valetu- 
dinariis. 

Scorbuticis,  cachecticis  egregia. 

73.  APIUM  graveolens,  (Cellerie)  europsea,  bien*. 
nis,  cicur. 

Editur  radix ,  cum  ftipitibus  albis  in  cella  fer- 

vata,  a  gula?  dottis. 
Subtetra,  fed  cultura  edulcorata. 
Noxia  nervinis  morbis  laborantibus,  veteribus 

in  epulis  feralibus. 

74.  ARTEMISIA  Draco,  Dragon,  tatarica,  per- 
ennis,  cicur. 

Editur  cum  Laftuca  inftar  condimenti,  dulcis, 
acris. 

75.  POTERIUM  Sanguiforba,  europcea,  perennis, 
cicur. 

Eduntur  folia  mixta  reliquis  ad  acuendum  fapo- 
rem,  qualem  etjam  vino  infufa  praebent. 

CLASSIS  IV. 

76.  TROP/EOLUM  majus ,  Jndianifk- KraJJe ,  pe- 
ruviana,  annua,  cicur. 

Edun- 


MACELLUM  OLITORIUM,  i3I 

Eduntur  flores  mixti  La&uca,  pro  fapore  &  co- 

lore  grato. 
Subacris,  antifcorbutica. 

77.  CAPPARIS  fpinofa,  Capris ,  europrea,  fruticofa, 
manfueta. 

Flores  aceto  conditi  pro  acetariis  fubftituuntur. 
Hypochondriacis,  Spleniticis,  Paralyticis  <:om- 
mendati. 


CVlll 


CVUL 

MELOE 
VESICATORIUS 

QUEM 

P  R  M  S  I  D  E 

D.  D.  Car.  Linn^eo 

Propofuit 

CANUTUS   AUG.  LEN^US, 
Jemtlandus. 

Upfalia  1762.    Decembr.  20. 


Dum  anxius  htererem,  quodnam  argumenium,  in 
tanta  Morborum  &  Medicamentorum  varietate, 
fpeciminis  Academici  loco  publici  juris  facerem ; 
dubitanti  mihi  occurrebant  Cantharides.  Hawl  equidem 
diffiteor ,  hocce  argumentum,  velut  alia  quce  ad  fcien- 
tiam  Medicam  fpectant ,  adeo  abundanter,  magnorum 
•uirorum  opera,  multis  voluminibus  jam  diu  illujlra- 
tum  effe ,  ut  ne  tempus  quidem  ac  vires  ad  ea  perle- 
genda  atque  recenfenda  fufficerent ;  quce,  quamvis  uberio- 
ris  trattationis  anfam  nobis  prceberent ,  curta  tamen  do- 
mi  fupellex  longiorem  rei  propofitce  explicationem  pro- 
bibet.  Itaque,  quam  fieri  potefl ,  breviffime  opinionem 
meam  hac  de  re  fifiere  animus  eft\,  ea  minime  fpe ,  fore, 


MELOE  VESICATORIUS. 


133 


nt  rei  aliquid  novi  addam ,  vel  dignitatem  iliius  proprio 
marte  augeam,  fed  ut  fententiee  oppugnatoribus  argu- 
mentum ,  ad  Materiam  Medicam  pertinens ,  adferam. 

Prtefens  qualiscunque  opella  in  tria  Capita  com- 
mode  dividi  potejl :  dum  Caniharides ,  primo  ut  fimpli~ 
ces ,  2:0  ut  prceparatas ,  3:0  quem  ejfettum  &  ufum prce- 
Jient  ,  paucis  confiderabimus. 

Cap.  I. 
DIAGNOSIS. 

Qjantharides ,  quarum  ufus  in  foro  medico,  vulga- 
ris  atque  communis  eft,  ejusdem  femper,  per 
Europam ,  fpeciei  ac  nominis  funt.  Cantbarides 
funt  infecta  coleoptrata,  Antennis  filiformibus ,  fimul- 
que  moniliformibus ;  Thorace  fubrotundo ;  Capiteg/#- 
ho ,  inflexo,  Ely tr is  flexilibus ,  Corpore  viridi-fericeo. 
Infeftis,  hocce  feculo,  in  ordinem  fyftematicum 
redaclis,  atque  Coleoptratis  ab  aliis  diftinclis,  im- 
primis  in  his  obfervabatur  Elytra  efle  flexilia  in- 
ftar  pellis,  cum  tamen  Elytra  aliorum,  plerumque 
eflfent  rigida  &  flexione  fragilia ;  quam  ob  cauftara 
quoque  Hiftoria?  Naturalis  cultores  exiftimabant, 
omnia  infecta  coleoptrata,  Elytra  flexilia  habentia, 
ejusdem  efie  generis,  &  his  igitur  cunttis  nomen 
Cantharidum  tribuebant;  fed  poftea ,  dum  in  eo 
res  vertebatur,  ut  infe&a  accuratiori  fubjicerentur 
examini,  eorumque  Antenna?  votum  decifivum 
generum  coleoptratorum  habere  perciperentur , 
hocce  genus  in  duas  partes  eft  divifum,  nempe 
i:mo  in  ea,  qua?  habebant  antennas  fetaceas,  cum 
tborace  planiufculo.  2'Ao  in  ea,  qua?  antemiis  polle- 
bant  moniliformibus ,  cum  thorace  teretiufculo  feu  ro- 
tundato.  Eo  modo,  duobus  generibus  diftinctis  ad 
ipfius  naturse  ductum  &  eorum  ftrucluram,  necef- 
fum  quoque  ducebatur,  cuilibet  generi  nomina 
addere  diverfa. 

I  3  Prio- 


134         MELOE  VESICATORIUS. 


Priori  generi  nomen  Cantharidis  retinere  con* 
eeflum  eft,  quoniam  plures  comprehcndebat  fpe- 
cies,  cV  minori  immutatione  indigebat;  pofterius 
vero,  conjun&um  cum  genere  alio,  antea  ftabili- 
to,  Meloe  eft  diftum,  quod  nomen  a  Paracelfo  fiim- 
tum  hic  quoque  rccipere  neceftiim  habebalit.  Hanc 
ob  cauflam  Cantharides  noftr.-e  ad  id  genus  non 
pertinent,  quod  a  Zoqlogis  nominatur  Cantharis, 
fed  ad  illud  quod  appellatur  MeJoe. 

Genus  Meloes  fequentibus  Characteribus  definitur. 

Antenna  moniliformes ,  articulo  ultimo  ovato. 

Tbornx  fubrotundus. 

Elytra  mollia  f.  flexilia. 

Caput  inflexum,  gibbum. 
SPECIES ,  in  omni  materia  medica,  diftin- 
cfce  proponi  debent:  quare  neceflum  duco,  divi- 
fionem  etiam  Meloes  obfervari;  qui  quoque  com- 
mode  in  duas  phalanges  primarias  diftingui  poteft, 
nempe,  in  eas  Meloes  fbecies,  qua?  habent  r.o 
Elytra  ihbreviita  absque  fubjacentibus  alis;  2:0  ia 
eas,  quibus  funt  Elytra  longitudine  abdominis  cum 
fubjacentibus  alis:  ad  has  pertinent  CanthariJes 
noftrae  officinarum;  ad  illas  vero  Scarabceus  Ma- 
jalis  feu  Scarabaeus  Un6tu*ofus ,  vel  Pro  *  Scarab^us, 
in  Pharmacopoliis  olim  diclus,  cujus  ufus  hodie 
apud  Medicos  fere  in  defuetudinem  venit,  forfi- 
tan  eam  ob  cauffanr,  quod  Medicis  vera  ejus  vis 
&  efficacia  ignota  fuerit;  quam  haud  facile  per- 
fpicere  potuerunt,  quamdiueum,  vinculis  propin- 
quitatis,  Cantharidibus  noftris  conjunttum  efle, 
nefciebant. 

Species,  qua?  veficatorium  habent  efFe&um, 
ad  quem  a  Medicis  uftirpantur,  funt  vari-je ,  li- 
cet  Medici  hucusque  una  folummodo  fpecie  per 
totam  Europam  firit  ufi,  quam  huic  loco  fubji- 
ciendam  efle  neceflum  duco,  ut  Mcdicus  Pharma- 

copo- 


MELOE  VESICATORIUS. 


135 


copoliis  carcns,  aliis,  fi  forte  facilius  obtineri 
queant,  infervire  poflit. 

i:mo.  MELOE  veficatorius  alatus  viridiffimus 
nitens ,  antennis  nigris.  Syft.  nat.  I.  p.  4T9.  Faun. 
fuec.2.  «.  8*27.    Sultz.  inf.  t.j.  /.55.  bona. 

Cantharis  officinarum.  It.  Scan.1%6.  Raj.inf.101. 
Mouff.  inf.  144.  AUr.  inf.  276.   jfonft.  inf.  t.  7. 

Cantharis  caeruleo  -  viridis ,  thorace  teretiufcu- 
lo.    Mat.  Med.2.  p.  328. 

Habitat  in  Europa. 

ri^e  Cantharides  Officinales  noftrates  funt, 
quas  Pharmacopoei  plerumque  a  Belgis  emunt,  & 
hi  ab  aliis  regionibus  adfportant.  Langius  Oper. 
med.  I.  p.  439.  dicit,  eas  per  Gtrmaniam  colligi,  & 
deinde  transportari  in  Hollandiam  cjf  Hifpaniam. 

Olim  ex  Hifpania  eas  folummodo  fnmfimus, 
linde  quoque,  quae  noftris  temporibus  in  Offi- 
cinis  fervantur,  -dicuntur  Mufcae  Hifpanicae,  Span- 
fka  flugor  fed  abunde  fatis  occurrunt  per  totam 
Europam,  in  locis,  quae,  refpe&u  ad  Sueciam 
habito,  meridiem  fpeciant,  ex.  gr.  in  Hifpania, 
Gallia,  Germania,  &c.  Quid?  quod  D.  Praefes  in 
Scania  quoque  eas  copiofe  juxta  Malmogiam, 
Trelleburgum  &  Yftadium,  atque  finitima  loca, 
reperit,  ubi  fuftentantur  foliis  Liguftri  valgaris , 
Syringa  vulgaris ,  Lonicera  Xyloftei,  Lonicera  Capri- 
folii ,  Sambaci  nigrce ,  Fraxini  excelftoris ,  (non  vero 
in  Orno  refervata  Cicadis,)  Populi  nigrce  &  alba>, 
Bignonia  Catalpa;  tamen  imprimis  ac  plerumque  Li- 
guftri  folia  in  margine  rodunt,  ita  ut  arte  vel 
natura  quafi  ferrata  videantur,  ut  quoque,  folum 
e  foliis  ejusdem  fruticis,  ftatim  dijudicare  poili- 
mus,  an  in  loco  obvio  reperiantur:  raro  autem 
tempore  meridiano  iri  ramis  fruticum  commoran- 
tur,  fed  tum  ad  inferiores.  terrae  Jatebras  fe  con- 
ferunt.    Quum  igitur  Patria  noftra  fufficientem 

I  4  e.csvum 


x&6, 


MELOE  VESICATORIUS. 


carum  copiam  ferat,  non  nccefHim  erit,  ex!  alii* 
regionibus  eas  accerfere,  &  fi  non  fufficeret,  in 
aliis  locis  plantari  &  mukiplicari  poftent.  Per- 
acta  Metamorphofi ,  brevi  tempore  &  vix  ultra 
menfem  Junii  vigent,  fed  fenfim  pereunt  &  eva- 
nefcunt,  unde  &  Auftores,  qui  viderunt  eas  ce- 
leriter  praefentes,  magna  cum  multitudine  in  ar- 
buftis  fe  iiftere,  crediderunt  hxc  infefta  e(Te  mi- 
gratoria,  originem  e  terris  auftralibus  deducentia, 
&  fumma  deinde  celeritate  ad  feptentrionem  ad- 
volantia.  Infeftum  efle  inquiunt  nonnulli,  q>od 
aftivo  teinpore  turmatim  accedit ,  &  vix  mora  trium 
vel  quatuor  dierum  apud  nos  facta,  iterum  abit ,  nec 
apud  nos  nidulatur  vel  ova  ponit.  Et  alibi :  Tanetji 
vero  noftris  in  oris  fubinde  largam  earum  copiam  vi- 
deas ,  adventus  tamen  difceffus  brevi  dirimuntur  fpa~ 
tio ,  nhnirum  alimento  deficiente  avolant  alio ,  ita  ut 
vix  per  quatriduum  uno  in  t,oco  fubjiftant ,  fed  uti  t-ir~ 
viatim  accedunt ,  ita ,  agmine  faclo ,  rurfum  abeunt , 
&,  Jtne  dubio  loca  calidiora,  utpote  Siciiiani,  Italiam 
ac  Hifpaniam  petunt.  Hinc  ft ,  at  his  noflrts  in  regio- 
nibus ,  etiam  ft  coire  videantnr ,  ova  ivnen  non  ponant, 
nec  pullos  excludmt ,  qui  videantur ,  fed  omnes  ejnsiem 
magnitudinis ,  qua  adultiores  gaudent ,  confpiciantur. 
Hoc  autem  ab  indole  huius  infefti  longe  alienum 
cft,  quod  omnium  tardiflime,  ja&ando  alas,  fefe 
in  altum  tollat;  quare  &,  dum  arbor  feritur,  in 
qua  fedem  fuam  habet,  illico  terram  petit,  &  vix 
ac  ne  vix  quidem  e  loco  fe  movet,  dum  faci- 
le,  nullam  opem  fuga  qu«rens,  capi  poflit.  Oc- 
cafionem  vero  huic  opinioni  vel  ipfae  dederunt 
Cantharides,  quse,  breviflimo  ternpore,  poft  per- 
actam  Metamorphofin,  vigent  &  brevi  quafi  eva- 
nefcunt,  unde  rerum  ignari  illas  migratorias  ju- 
dicarunt. 

DESCRIPTIO  harum  Officinalium  Cantha- 
ridum  hssc  eft:    Corpus  oblongum,  fubcyhndri- 

cum, 


MELOE  VESICATORIUS.  137 


cum,  viridi  -  fericeum.  Antenna  corpore  paulo  bre- 
viores,  filiformes,  nigra?,  articulis  undecim  fub- 
clavatis.  Caput  inflexum,  fubpubcfcens,  punclis 
excavatis  adfperfum.  Os  labio  emarginato:  Man- 
dibuiae  duas,  nigrae,  vix  labio  longiores.  Palpi 
quatuor,  quorum  duo  majores  viridi  -  fericei ;  duo 
breviorcs  nigri.  TJjorax  pubefcens,  linea  longitu- 
dinaii  concava,  Jateribus  fuperficie  insequali.  Ely- 
tra  Jongitudine  abdominis,  coflis  duabus  longitu- 
dinalibus  obfoletis,  fuperficie  punftis  vix  confpi- 
cuis  concavis  undique  tetta,  margine  exteriori  pa- 
tulo.  Ala  nigricantes.  Pettus  pubefcens.  Abdo- 
men  minus  pubefcens.  Pedurril ungues  nigricantes. 
Larvas  vel  Pupas  non  vidimus. 

2:do.  MELOE  Scbaferi,  facie  &  colore  ad 
prcecedentem  acccdit,  ita  tamen,  ut  difiinguatur 
magnitudine  triplo  minore,  fed  imprimis  antennis 
adeo  fmgularibus,  ut  a  reliquis  omnibus  differat 
&  paucis  vix  defcribi  poflit. 

3:tio.  MELOE  Umaculatus  alatus  niger,  co- 
leopteris  luteis :  maculis  duabus  nigris  pofticis. 
Faun.  Suec.  n.  828. 

Ha?  Species,  Upfaliae  &  in  Fennonia,  ma- 
ture,  mcnfe  regelationis  &  gcrminationis ,  repe- 
riuntur,  &  nullum  eft  dubium ,  quin  cadem  vi 
pollcant  cum  antecedente.  Nefcio  qua  fe  herba 
alant,  nam  hic  in  fofiis  arenariis  interdum  occur- 
runt,  quo  rcmigio  alarum  fe  contulerunt,  fed 
propter  innatam  fuam  inertiam  inde  fugere  non 
valuerunt. 

4:to.  MELOE  Cicborii  alatus  niger,  thorace 
hirfuto,  elytris  fafciis  tribus  flavis.  Syft.  [nat.  I. 
/».419.  Amocn.  acad.  5.     3.  f.  188. 

Chryfomela  Cichorii.    Hajfelq.  It.  410.  n.  101. 

Cantharis  fafciata.    Imperat.  nat.  901.  f.  1. 

I  5  Hoe 


MELOE  VESICATORIUS. 


Hoc  infeclum  non  folum  in  toto  Oriente,  fed 
etjam  in  China  &  finitimis  regnis  rcperitur. 

Diofcorides  Lih.  i.  cap.  54.  de  fuis  Cantbaridi- 
bus  dicit,  potentiffmns  effe  variegatas  luteis  lineis , 
quas  in  pennis  (Elytris)  transverfa%  babent,  pro- 
mijfoyue  corpore  crajfo  &  prapingui. 

Plinius  Lib.  XXXIX.  cap.  4.  iisdem  verbis  ferc 
Utitur:  potentijjima  inter  omnes  varice  luteis  lineis , 
quaji  pennas  transverfas  babent ,  multum  pingues. 

Imperatus ,  qui  primus  defcriptionem  hujus 
fpecie.i  reHquit,  hunc  Meloen  Cichorii  veram  Can- 
tharidem  Diofcoridis  &  veterum  ftatuit;  quod  facile 
largimur,  quum  hoc  variis  argumcntis  facile  de- 
rr.onftretur.  i:mo.  Ex  defcriptione  HafTelquiflii 
fcimus,  Meloen  Cichorii  in  toto  orientc  vulgarem 
cife.  2:do  Ex  ipfis  proprietatibus,  viribus  & 
effeclibus  gcncri  propriis,  ad  quod  fpeftat.  3:tio 
Ex  loco,  quod  in  agris  eam  degere  aflerit;  vicli- 
tat  enim  Cichorio,  quod  vulgariter  in  marginibus 
arvorum  crefcit.  4:to  Ex  fafciis  feu  latis  trans- 
verfisque  lineis  Elytrorum,  huic  propriis.  5:to  Ex 
eo,  quod  etiamnum  hsec  hodie  apud  Chinenfes 
officinalis  fit.  Ante  aliquot  annos  a  N.  J.  Fother- 
giil  M.  D.  integrum  Pharmacopolium  Chinenfium 
reportavit  D.  D.  Preefes,  in  quo  etjam  unam  fca- 
tulam  hac  repletam  inveniebat:  adeo  ut  Chinenfi- 
bus,  praefenti  asvo,  hanc  Diofcoridis  Cantharidem 
ufui  effe,  haud  falfo  arguimur.  Alias  fpecics,  ut 
minus  cognitas,  parvas  &  ufui  Medico  infufficien- 
tes  prretereo. 

Cap.  II. 
PR/EPARATIO. 
Ex  datis  fequitur,  duas  imprimis  fpecies  Can- 
tharidum  ,  Meloen  veficatorium  fcilicet  &  Meloen  Ci- 
chorii,  pro  ufu  medico  rec.ptas  effe,  quarum  prior, 
in  Europa  frequentiflim.ts  ofiicinis  Europssorurn 

fuffi- 


MELOE  VESICATORIUS. 


fo^ciat;  pofterior  vero,  feu  Meloe  Cichorii,  Can- 
tbaris  veterum  &  Diofcoridis,  relinquatur,  gentibus 
orientalibus ,  apud  quas  vulgatiffima. 

Cantharides,  ab  antiquifiimis  retro  zevis,  Medi- 
cis  pro  ufu  vefieatorio  innotuiflfe,  dubium  effe 
nequitj  cum  ipfe  Hippocrates  eas  ufurpaverit;  ad- 
eoquc  quod  ufus  earum  originem  fuam  apud  Ara- 
bes  habuerit,  uti  Baglivius  contendit,  prorfus 
alienum  nobis  videtur. 

Modus  Cantharides  colligendi  perfacilis  eft; 
fi  enim  linteum  fuper  terram  explicetur  fub  arbo- 
re,  ubi  rcperiuntur ,  &  baculo  leviter  ramos  per- 
cutiamus,  omnes  decidunt  fupra  linteum  &  facile 
colliguntur.  Sic  leclas  citiflime  exficcentur  in  fu- 
mo  vel  in  olla  fupra  ignem,  ut  mox  pereant,  vel 
etiam,  prout  Diofcorides  tradit,  quod  facile  vafe 
non  picato  condantur ,  £f  raro  mundoque  linteo  obligato 
ore  &  deurfum  converfo,  fufpend.antur  fuper  aceti  fcr-> 
veniis  quam  accerrimi  halitum ,  donec  ceftu  exanimen- 
tur,  pofha  linteo  transfxce  reponantur.  Perinde  vero 
eft,  quomodo  interiiciantur  &  ficcentur  fumo,  feu 
quavis  alia  faciliori  methodo. 

Veterum  plurimi  jubent  rcjicere  Caput,  Elytra 
&  Pedes,  folumque  Corpus  retinere  pro  ufu  Me- 
dico  ;  fed  hoc  fupervacaneum  effe  ducinras,  cum 
omnes  earum  partes  eadem  gaudeant  vi ,  adcoque 
&  integrse,  prout  apud  noftrates  in  Pharmacopoeis 
occurrunt,  iervari  poflimt. 

PRiEPARATA  Cantharidum  in  Officinis  no- 
ftris  communiter  tria  occurrunt. 

r.mo  Pulvis:  circa  quem  obfervandum,  quod, 
qui  eas  in  pulverem  redigit,  fcdulo  caveat,  ne 
pulvis  in  fauces  evolet  &  excitet  faucium  inilam- 
mationes  aut  Hsemoptyfin :  quod  neque  pulverem 
nudis  manibus  vel  digitis  nimis  verfet,  quia  pul- 
vis  facilc  inhaeret  Epidermidi  &  veficas  excitat. 

2:do 


140 


MELOE  VESICATORIUS. 


2:0  EJfentia  Canthnridum  fequenti  modo  pr<e- 
paratur 

Pharmacop.  Londinenfis  formula: 
Rec.    Contharid.  p/dverifat.  Drach.  duas. 
Coccionell.  Unciam  femis. 
Spirit.  Vinof.  tenuior.   Libram  femis. 
Digcre  &  cola  pcr  chartam. 
Bartholini  Th.  formula. 
Rec.    Pulveris  Cantbarid.  Scrup.  unum. 

Vini  Rhenan.  Uncias  quntuor. 
M.  flent  per  aliquot  dies ,  fdtrentur  per  bihidam  Dr. 
dofs  cochlear  1.  in  vini  Cochlear.  7.  pro  vehiculo. 

3:tio  Emplaflrum  veficatorium  fecundum  Phar- 
macopneam  Wurtenbergenfem  ita  pra?paratur : 
Rec.    Pulveris  Cantharid.  Uncias  quatuor. 
Cerce  flava  Uncias  decem. 
Terebinth.  venet. 

Olei.  rofar.  aa  Uncias  binas  cum  femis: 
Camphorce  dracbmas  tres. 
M.  f.    Empl.  extendendum  fupra  alutam,  ad 
jafiam  determinandamque  latitudinem. 

Quod  fi  vero  in  votis  fit,  ut  hocce  empla- 
ftrum  fortius  operetur,  aliquid  pulveris  canthari- 
dum  fuperficiei  Emplaftri  extenfi  infpergimus,  nec 
non  partem  corporis  ante  applicationem  aceto  in- 
tingimus,  ut  promtius  vim  fuam  veficatoriam  ex- 
ferat;  quamvis  plurimi  ftatuant  vim  Cantharidum 
ab  acidis  potius  infringi,  quam  augeri.  Ceterum, 
qui  ruri  degunt,  poflimt  pulverem  Cantharidum 
mifcere  cum  mioa  aut  fermento  panis  acidi,  & 
nudo  corpori  applicare. 

LOCA  corporis,  quibus  applicari  debent, 
funt  partes  teneriores:  i:mo  Nucha  feu  Cervix. 
2:do  Pone  Aures.  yX\o  Brachii  mufculofa  fupra 
carpum.  4*.to  Crura  quatuor  digitos  fupra  malleo- 

lum 


MELOE  VESICATORIUS.  141 

lum.  5:to  Caput ,  abrafis  capillis.  MODU S  apph- 
candi  hic  eft :  1.  Abluitur  locus  aceto,  poftquam 
crines,  fi  adfunt,  fcalpello  ablati  funt.  2.  Appli- 
catur  Emplaftrum  Veiicatorium ,  vel  pulvis  Can- 
tharidum  cum  fermento  panis  in  formam  Empla- 
ftri  redaclo.  3.  MunitUr  Emplaftro  glutinante, 
fpleniis  &  fafcia.  4.  Quando,  poft  decem  cireiter 
lioras,  vefica  fero  turgida  confpicitur,  Chirurgus 
forcipe  illam  fauciet  ut  ferofus  humor  exeat.  5. 
Quando  folia  Brafficse  ad  manus  funt,  ulcerata 
pars  aperta  per  ea  vel  alia  fervatur.  6.  Chirurgi 
autem  plerumque  imponunt  Empl.  de  fperm.  Ceti, 
Empl.  fperm.  Ranar.  de  Minio,  Ceruflae  vel  aliud 
quodcunque.  7.  Si  fcopus  Medicis  fit,  ut  ulce- 
rata  pars  diutius  aperta  fervetur,  aliquantum  pul- 
veris  Cantharidum  ulceri  infpergunt,  unde  fkixus 
feri  diutius  continuatur.  8«  Si  vero  ulcus  inde 
malignam  induat  naturam ,  Melle  Rofaceo  illi- 
nendum.       '  • 

Cap.  III. 
V  I  R  E  S. 
Plura  funt  infe&a,  qure,  more  Cantharidum, 
acricribus  fpiculis  feu  particulis  fcatent,  ex.  gr. 
Onifci,  Coccionellae ,  Grylli,  Larvte  Phalsnarum, 
&c.  Dum  Lifterus  aliquando  pyxides  aliquot  re- 
purgaret,  in  quibus  Larva?  Phalaenarum  in  per- 
feclr.m  abierant  Metamorphofin ,  &  pulverem  ex 
his  rcliclum  flatu  difpergeret,  evolabat  pulvis  in 
ejus  faciem,  qurje  inde  tota  in  puftulas  elevaba- 
tur,  certo  indicio,  pilos  ianamque  quarundam 
Phalcenarum  non  minus  veficatoria  fcatere  quali- 
tate,  quam  ipfae  Cantharidcs.  Immo  Meriam,  alii- 
que  Surinamum  petentes,  narrant,  fpeciem  Lar- 
varum  Lepidopterorum  hirtarum  ibi  reperiri,  quas 
tangere  nudis  manibus,  fine  periculo  inrlammatio- 
nis  nemo  audet. 


Qua 


142 


MELOE  VESICATORIUS. 


Qna  ratione  hae  acrcs  Cantharidum  particulae 
vim  fuam  exferant,  undc  tantam  obtinucrunt  fa- 
mam,  tcquc  nobis  efl  ignotum,  ac,  cur  fuccus 
Euphorbiai,  eodcm  modo  ac  eau,  pultulas  opere- 
tur?  Interea,  per  quotidianam  infallibilemque  ex- 
pcricntiam  certiflimi  fumus,  Cantharidum  vim  efle 
vcficatoriam,  easquc,  haud  alitcr  ac  fubtiliflimas 
novaculas,  corporis  folidas  partes  diflecare,  fibras 
rodere ,  &  vafa  lymphatica  perterebrare,  adco- 
que,  ubicLinquc  aditus  datur,  inflammationes  exci- 
tare;  quarc  ctiam  unum  hoc  Medicamentum  inter 
heroica  &  violenta  reponendum,  nec  fine  fumma 
cautione  interne  propinandum  eft. 

USUS  Cantharidum  duplex  eft,  internus  & 
externus. 

INTERNUS  ufus,  qui  apud  vetercs  magis  re- 
ccptus  fuit,  a  recentioribus  Medicis  plerumque  re- 
jicitur,  quoniam  fidcm  nunquam  haljere  potuerunt 
medicamento  ejusdcm  indolis,  lit  omnes  partcs, 
quas  attingit,  diflecet,  pr&terquam  quod  a  paucis 
in  Hydrope  defperata  adhibeantur  Cantharides,  dum 
haud  aliter  ac  interna  Paracentcfis,  vafa  Lym- 
phatica  diflblvunt  &  apertam  viam  fero  per  alvum 
velicamvc  reddunt ;  quare  etiam  ab  Hoffmanno 
tom.  3.  p.  541.  inter  fpecifica  in  Hydrope  nu- 
merantur,  pra;fertim  ob  vim  earum  fummam  in 
pcllenda  urina  feu  aqua  Hydropicorum.  Ex  ob- 
fervationibus  autem  Lifteri  evidenter  conftat,  ejus- 
modi  corrofiva  potius  palliativa  dicenda,  quam 
vera  &  genuina  medicamenta;  quamobrem  etjam 
aegri,  quibus  Eflentiam  Cantharidum  propinadt, 
initio  quidem  ab  his  malis,  aeque  ac  paraccntefi 
externa,  nonnihil  levati  fucre;  brevi  tamcn  omnes 
inevitabili  fato  occubuerunt.  Dum  interne  pra?- 
fcribuntur  ,  omnibus  obfervationibus  confrat, 
eas  imprimis  aggredi  vias  urinarias,  quare  etjam 

inter 


MELOE  VESICATORIUS. 


inter  primaria  habita?  firnt  diuretica,  eamque  ob 
cauffam,  a  veteribus  in  Ifcburia,  fcu  omnimoda 
urinae  fuppreflione,  tanquam  duro  cuneo  in  duro 
iigno  adhibita?  fuerunt;  cum  aliis  diureticis,  in 
Gonorrhoeis,  ad  expurgandum  virus  fyphiliticuni 
fepe  infignem  effeclum  pra;ftantes. 

Medicamenta,  qua?  excitant  &  urgent  farjguj- 
nem  ad  renes,  plerumque  etiam  genitalia,  per 
vafa  fpermatica  petunt,  quae  originem  fuam  prope 
emulgentia  habent;  quare  etiam  Gantharides  pro  va- 
lido  Apbrodifiiaco  a  veteribus  habita;  funt:  fcd  ob  no- 
xam  quam  adferunt,  unanimiter  hodie  apud  fapien- 
tiores  Medicos  in  hunc  plane  ufum  exulant.  Me- 
dicinae  ftudiofus  Upfalienfis ,  Hoimiam  nccedcns,  a 
viro  quodam,  Holmiae  habitante,  rogatus  fuit,  ut 
Elecliuarium  guftaret  fibi  prajfcriptum  tanquam  egre- 
gium  Aphrodifiacum,  cujus  dofis  magnitudinem 
a;quaret  glandis;  hic  nefcius  ifti  Eleftuario  ineffe 
Cantharides ,  duplam  affumfit  dofin.  'Extemplo 
profettus  Upfaliam,  in  itinere,  fine  omni  tenti- 
gine  libidinofa,  horrenda  ftranguria  una  curn  Hje- 
maturia  correptus  eft,  tantaque  vis  morbi  erat, 
ut  nifi  in  proximo  diverforio  obtinuiftet  &  ingur- 
gitaflet  maximam  copiam  laclis  calentis,  &  dein 
Upfalise  redditus  infufum  Radicis  Althasai  haufifiTet, 
facile  de  eo  adutn  fuifTet. 

Debitam  circumfpeclionem ,  circa  internum 
ejus  ufum,  vix  ac  ne  vix  quidem  adhibere  poftli- 
mus  vel  accuratifiime  dofin  obfervantes,  ideoque 
nulli  Cantharidum  internum  ufum  valde  fuade- 
mus;  fed  potius  nifi  fumma  urgeat  necellitas,  plane 
exulare  jubemus. 

EXTERNUS  ufus  Cantharidum  vero  maxi- 
me  prolicuus  eft.  Pulvis  infperfus  mali  moris 
nlccra  mundificat,  &  pus  promovet.  Ulcera  Ca- 
coetbica  segerrime,  ut  notiffimum  eft,  curantur, 

nifi 


144  MELOE  VESICATORIUS. 


nifi  prius  veficatorium ,  ex  Cantharidibus  confe- 
ftum,  applicetur,  quod  confumat  putrida ,  ut  ulcus 
purum  obtineatur,  unde  iacilius  dein  fanatur. 

Rcvulfionis  loco  infervit,  ut  rubefaciens  & 
demum  exulcerans.  Dua;  namque  rcgulae  in  Me- 
dicina  obtincnt,  quas  maximi  funt  momenti,nem- 
pe  I.  Dolor  dolorem  trahit;  2.  Duce  evacuationes  fimul 
Jlare  nequeunt.  Duplici  hinc  fcopo  Cantharides  ap- 
plicantur,  quod  fcilicet  irritent,  quodquc  evacuent. 
Quamobrem  ha?  ufus  frequentiffimi  funt,  nimirum, 
cum  materia  Anbritica  eft  retrograda  ad  vifcera  no- 
biliora,  ut  ad  Caput,  Thoracem  &  Abdomen, 
quare  ctiam  tunc  pedibus  funt  applicandae,  ut  ma- 
teria  morbifica  trahatur  ad  partes  inferiores.  Al- 
teri  fcopo  inferviunt  Cantharides,  evacuando  ferum, 
corruptum  &  ftagnans,  quemadmodum  vense  fe&io- 
ne  educitur  ex  inflammatis  vifceribus  fanguis  cor- 
ruptus.  Quando  fubito  frigori  aperti  pori  corpo- 
ris  calentis  exponuntur,  attrahitur  &  irruit  at- 
mofpha?ra  frigida,  unde  ferum  corrumpitur,  quod 
vitiatum  habet  vim  mukiplicativam  uti  acidum 
]acl;is,  unde  Catarrbus ,  Rheumatisnms ,  Odontalgia, 
Otalgia,  immo  Fehres  intermittentes  &  exacerhantes 
derivantur.  In  hifce  malis  utramque  faspe  pagi- 
nam  abfolvit  veficatorium ,  quod  educit  corruptum 
ferum  ipfamque  morbi  cauiTam  tollit. 

Applicatur  interdum  veficatorium  ipfi  Tho- 
raci  in  Pleuritide.  Certe  in  Pleuritide  fpuria  exi.ni- 
um  eft,  cui  fedes  eft  in  mufculis  intercoftaiibus, 
ut  hac  ratione  per  lattis  exuiceratum  ferum  cor- 
ruptum  feu  crufta  inflammatoria  evacuetur,  &  in- 
flammatio  verfus  exteriora  trahatur,  ne  ad  interio- 
res  nobiliores  fe  diffundat  parces;  prveterquam  quod 
PJeuriticorum  fputum  mire  follicitat  &.  promovct 
veficatorium.  Soporofis  etjam  infervit  morbis,  ca- 
piti  impofitum,  abralis  pilis;  ut  fcrum  extravafa- 

tum, 


MELOE  VESICATORJUS. 


tam,  vel  copiolus  fi  adfit,  evacuetur.  In  Delirio 
frequenter  adhibetur ,  ad  locum  a  Capite  remotifli- 
mum  applicandum ,  ut  trahat  impetum  fanguinis 
ad  partes  a  cerebro  remotiffimas.  In  Phrenitide  ve- 
ro  prajftat  illud  capiti  rafo  imponere;  fed  circum- 
fpefti  Medici  hic,  fi  unquam  alias ,  caute  agunt, 
cum  obfervarint,  veficatoria  copiofiora  febrem  fae- 
pe  accendere  &  lingnam  ficciorem  reddere,  atque 
inde  <egmm  pejus  adfici. 

Baglivius,  graviflimus  Medicinae  Auftor,  in  egre- 
gia  fua  Differtatione  de  ufu  &  abufu  veficantium , 
pulchre  docet  p.  592.  §.II.  in  quibus  morbis  vefi- 
catoria  omnino  exulare  debeant. 

Qiti  graviter  vulnerati  Capite  fuerunt ,  cum  vomi- 
tu,  defeclu  fenfuum  aliisque  gravibus  leeji  ctrcbri  fympto- 
matibus ,  dum  illis  appiicabantur  veficantia,  nonnulli 
paulo  pojl  vehementitfimis  convulp.onibus  corripiebantur. 
Alii  fudoribus  frigidis ,  quibus  fvperveniebat  mors ,  pau- 
cis  interjettis  horis  aut  diebus ,  laborabant  ;  alii  fequenti 
nocle  moriebantur.  Oui  lue  venerea  femel  laborarunt  ,  ab 
adhikitis  veficantibns  fummopere  lceduntur ,  in  quocun- 
que  demum  morho  adhibeantur ;  unde  nonnifi  in  maximis 
fanguinis  coagulationihus ,  &  morhis  foporofs ,  talibus 
agvis  prafcribantur ,  haud  tamen  Jine  debita  prudentia. 
In  febrihus  ardentihus  &  continuis ,  in  quibus  adefl 
magna  fangitinis  agitatio  cf  impetus.  In  tcmpejlate  anni 
calida  &  ficca ,  atque  in  ardentioribus  pariter  tempera- 
mentis ;  regionibus ,  viclus  genetibus ,  atate  juvenili  &c. 
In  afeclibus  nervofis  cum  febre  ad  ardentem  inclinante. 
In  ajfeclibus  comatojis  febrium ,  quce  accedunt  ad  arden- 
tes.  In  Morbis  pettoris  fpasmodicis  ,  injlammatoriis,  ^ 
a  falino-acri  conflitutione  fanguinis  produttis ,  in  onmi- 
lus ,  inquit,  hifce  cajibus  in  pejus  ceffiffe  veficantia^ 
pluries  obfervavimus. 

Commendat  quoque]  veficatoria  Baglivius  m 
affettibus  impetuofis,  &  quidem  modo  derivandi, 
Tom.  VI.  K.  modo 


146  MELOE  VESICATORIUS. 


modo  revellendi  animo.  Hujus  generis  funr, 
Dolorijki ,  Cbronici:  in  Capitis  afFeftibus,  prEecipiie 
Hemicranicis ,  Opthalmicis  &  Odontalgicis ,  &  tandem 
in  Arthrilicis  infultibus  recentibus,  praecipue  quan- 
do  congeftio  eft  ferofo  -  acris ;  magis  autem  fangui- 
neis  congeftionibus ,  Phlebotomiae  feu  evacuationes 
finceri  fanguinis,  utiliores  funt. 

Profunt  etiam  adverfus  Lippiludinem ,  praecipue 
illam,  quam  humidam  vocant;  adverfus  Letbargum, 
&  fi  inexpugnabilis  dormiendi  neceflitas  hominem 
urget. 

Veficatoria  non  operantur  in  partibus  mortuis, 
fed  co  fcrocius  aggrediuntur  vivas;  unde  feparatio 
vivse  a  mortua  parte  per  illa  facile  obtinetur. 

Inter  Jlimulos  certe  principem  obtinere  locum 
veficantia,  ac  omnibus  affecliibus  ante  memoratis 
convenire,  Mcchanici  uno  omnes  ore  fatentur. 
Quamobrem  plurimi  morbi  vix  ac  ne  vix  quidem 
curantur,  nifi  adhibeantur  veficantia:  in  aliis  con- 
tra  in  pejus  abeunt,  fi  imprudenter  ufurpantur. 

Verbo :    conducunt  veficantia 

1.  Pulfui,  ubi  debilis  obfervatur. 

2.  Expectorationem  Pleuriticorum  promovent. 

3.  Exanthematum  eruptionem  augent. 

4.  ArthriticiSj  ubi  materia  eft  retrograda,  conve- 

niunt. 

5.  In  Kbeumatismo,  Catafrho,  Gravedine,  Coryza, 

Odontalgia,  Otalgia ,  febribus  intermittentibus 
&  exacerbantibus  profunt. 

6.  In  Amblyopia,  Suffufione,  Lippitudine,  Ophthalmia. 

7.  In  Tuffi  cum  fputo  craffo  copiofo. 
g.  In  Apoplexia  &  morbis  Soporofis. 
9.  In  Afihmate  ex  repulfa  fcabie. 

10.  In 


MELOE  VESICATORIUS.  147 

10.  In  Convulfionibus  fine  febre  &  in  Epilepfia  ju- 
vant. 

Nocent  vero  inprimis  fequentibus: 
ti  Plethoricis ,  juvenibus  calidis,  conftitutione  aeris 
calida,  Macilentis. 

2.  Syphiliticis,  &  iis,  qui  antea  Syphilitide  iaborarunt. 

3.  Febribus  ardentibus  feu  Phlogifticis  &  Phrenitidi, 

4.  Gravidis ,  Calculofis,  Menftruantibus. 

5.  Evacuatoriis  rnorbis. 


CIX. 


CIX. 

DI£TA  ACIDULARIS 

QUAM 

PR^SIDE 
D.   D.   CAR.  LlNNiEO 

Propofuit 

ERICUS  VIGELIUS, 
Dalekarlus. 

Upfalia  1761.     Februar.  18. 


Rerum,  quarum  mortalibus  ufum  conceflit 
DEUS,  praeftantiflima  eft  aqua.  Haec  ba- 
fis  eft  omnium,  qui  per  vafa  ipforum  flu- 
unt,  humorum;  &  fine  aqua  flt  nulla  nutritio. 
Potus,  arte  fafti,  nulli,  fit  five  vinum,  five  ce- 
revifia,  aeque  falutares  funt  ac  aqua;  illi  enim  aci- 
dum  generant  fpontaneum,  tartarum  deponunt, 
&  plurimas,  ratione  habita  praeparation^s,  aetatis, 
aliarumque  qualitatum  ,  producunt  calamitates. 
Hinc  aqua  faluberrima  femper  habita  eft  potio; 
liquor  enim  eft  oculis  &  palato  gratus,  non  qui 
inebriante  fpiritu  fanae  menti  inducit  delirium ,  vel 
tartaro  Podagram,  Nephritidem,  Hydropem  &  in- 
numeras  praecocis  fati(4caufTas(|inftillat  humano  fan- 

gui- 


DliETA  ACIDULARIS. 


guini,  quique  invitis  non  obtruditur  more  palati- 
no  ingurgitandus,  fed  fitientium  placito  forbillan- 
dus.  Kaempf.  exot.  738.  Hinc  quoque  aquac  po- 
toribus  communiter  dentes  funt  puriflimi,  fanita- 
tis  fignum  prseftantiflima?. 

Aqua  fanguinem  maxime  diluit:  humores  mi« 
tigat :  fundamentum  quam  fiepiflime  jacit  fanitati, 
unde  quoque  tot  valetudinarii ,  aqua  fola  pro  potu 
ufi,  vcl  unum  alterumve  hujus  modiolum  jejuni 
exhaurientes,  fanitatem  recuperarunt. 

Verum  aqua  ubique  fui  fimilis  non  eft:  infi- 
citur  qualitatibus  terrarum,  falium,  mineralium, 
per  qua?  colatur.  Limpidiflima  e  fontibus  fcaturit; 
fed  nec  ea  ubique  puriflima.  Quae  ex  Anglia  na- 
vibus  exportatur ,  prius  in  doliis  putrefcit ,  quam 
in  Amcricam  pervenerit;  qua?  vero,  e  fontibus 
Virginiie  haufta,  in  Angliam  transportatur ,  mu- 
tationcm,  ex  teftimoniis  navigantium,  fubit  nul- 
lam.  Aqua  impura  cauffa  fajpe  gravium  efi;  mor- 
borum,  &  plerique  endemii  originem  debent  fuam 
aquae  regionis.  Aqua  fontana,  ut  longo  itinere  per 
fabulum  terramque  colata,  plerumque  reliquis  etl 
purior;  quare  multas  quoque  gentes  illam,  ut 
omnium  maxime  falubrem,  cligunt,  inque  calami- 
tatibus  fuis,  tamquam  panaceam,  potant.  Aqua 
haec  fontana  vel  pura  eft,  vel  tinfta:  puris  adnu- 
merare  licct  noftros,  ad  latera  &  radices  montium 
erumpentes,  fontes.  Plures  illi  in  paludibus  Lap- 
ponicis  fri;!>  h  fontes ,  qui  adeo  ibi  frequentes  ex- 
ftant,  puram  fatis  atque  frigidam  ferunt  aquam, 
qualis  fere  illa,  quam  fovet  fons  nofter,  Loka  di- 
ftus.  Multi  tamen  apud  exteros  funt  fontes,  qui 
inquinatam  produnt  aquam,  e.  gr.  calce  mixtam, 
yel  quorum  aqua  calida  eft.  Alii,  apud  nos  adeo 
frequentes,  minerali  &  vitrioJico  funt  imbuti.  In 
hifce  omnibus  dignofcendis  plura,  eaque  tuta,  a 

K  3  Che- 


DI^TA  ACIDULARIS. 


Chemicas  tradita  funt  experimenta,  quas  illis,  quo^ 
rum  eft  hac  de  re  agere,  relinqliuntur. 

Noftra  in  patria  fontes  minerales,  marte  tin&i, 
haud  pauci  confpiciuntur ,  quum  ferrum  heic  ma- 
jori,  quam  facile  usquam,  copia  reperiatur.  Aqua, 
ubicumque  terram  ^Jenfvel  tophos  rfles  penenrat, 
ibi  inflcitur,  haud  aliter  atque  in  aqualiculo  cotis 
majoris  (Slipflens  ho ) :  unde  faporem  refert  atramen- 
ti ;  quovis  mane  caeruleo  variegatam  colore  often- 
tat  fuperficiem;  ad  fundum  deponit  ochram;  fuc- 
cuifa  odorem  fpirat  cxplofae  bombardae,  &  nigre- 
fcit  vegetabilibus  mixta  ftypticis.  Hujus  mineralis 
adeo  faepe  dites  funt  lacus  quidam  Smolandiae, 
quorum  aqua  copiofa  eft  a  tophis  pififormibus 
cfbus,  ut  inde  infufum  theae  fufcum  flat.  Qui- 
bus  particulis  ^bus  cum  fontes  abundant,  illos 
adpellare  Acidulas  moris  eft. 

Ejusmodi  fontes,  ab  antiquiflimis  usque  tem- 
poribus,  tamquam  univerfalis  medicina,  apud  nos 
in  ufu  fuerunt;  adcuratior  vero  horum  ufus  acce- 
ptus  inprimis  referendus  eft  pofteriorum  temporum 
Medicis.  Fons  Abocnfis  jam  olim,  intra  LX  & 
LXX  prioris  feculi  annum,  a  D.  ProfefT.  Abo- 
enfium  TILLANDSIO  deteftus  eft.  Potiffimum 
vero  jeftimari  coeperunt  auctoritate  p.  m.  Archiatr. 
HIERNE,  quem  mox  fubfecuta?  funt  ceterorum 
Medicorum  obfervationes,  TRANAEI,  SKRAG- 
GEI,  LINDERI  &e.  quibus  fingulis  cura?  fttit 
illis,  qui  hifce  utebantur,  diajtam  pi-sefcribere, 
cafusque  &  morbos,  qui  horum  ope  depelleban- 
tur ,  notare.  Satis  amplus  heic  effet  emetiendus 
campus,  fi,  quee  ad  acidulas  pertinent,  omnia  per- 
currerem.  Contentus  ero,  hac  occafione  Dicetam, 
&  qitae  illarn  fpeciatim  fpeftant,  breviter  expo- 
fuifle. 

Aqua 


DLETA  ACIDULARIS.  151 

Aqua  acidularis,  ut  aqua  confiderata,  falia  in 
corpore  folvit,  eaque  foluta  per  vias  urinarias  ex- 
pellit.  Hinc  haud  parum  nobis  feptentrionalibus 
prodeft,  qui  longa  hieme  carnibns  fuftentari  co- 
gimur,  quaj  nec  facile  fine  fale  confervantur,  ne- 
que  fapiunt.  Hoc  fal  culinare  maflarH  vitiat  fan- 
gninis ,  corrodit  fibras  minimaque  vafa,  &  viam 
pandit  Scorbuto,  Cachexia?,  Hydropi  &c.  Ad 
hofce  debellandos  morbos,  ut  interne  corpus  fatis 
diluatur,  multum  aquse  requiritur,  qua?  ipfa  non 
adeo  facilis  expellitur,  nifi  pellens  quoddam  ac- 
cefferit;  &  hoc  ipfum  in  aquae  mineralis  volatili 
latet,  quod  agit  in  nervos,  eosque  ad  motum  ex- 
citat;  quo  accedit  quoque  vis  ipfa  <^is  acida  fubi- 
gendi ,  qua?  a  fibris  Jaxis  facillime  generantur,  & 
folida  corroborandi,  ipfisque  tonum  reddendi,  ne 
vifcidum  facile  renafcatur,  quod  oritur  ex  fibra 
debili. 

Ex  hifce  omnibus  fequitur,  ipfam  Diaetam  ita 
inftitui  debere,  ut  ne  repugnet  medicamento,  ejus- 
que  effectum  tollat. 

Diaetetici  prajcepta  dividunt  fua  fecundum  VI 
res  non  naturales :  Aera,  Motwn,  Somnum,  Ingefla, 
Excreta  &  Affectus ,  quas  omnes  hinc  feparatim 
confiderare  animus  eft. 

AER. 

Aer  eo  magis  circa  dia?tam  acidularem  obfer- 
vandus  eft,  quo  illum  nec  mutare,  neque  ad  arbi- 
trium  trahere  poffumus.  Pro  mutabilitate  aeris  mu- 
tatur  quoque  tranfpiratio  infenfibilis ,  adeo  ut  jam 
augeatur  ipfa,  jam  minuatur,  unde  varii  generis 
morbi  fuam  trahunt  originem.  EJigatur  itaque,  in 
ufum  aquarum  mineralium,  jucundiffimum  anni  tem- 
pus,  primaque  aflas ;  quum  acr  jam  ficcus  fit,  nec 
nimis  calidus;  humidum  enim  attrahentes  fibra;  Ia- 
xantur,  ut  aquam  expellere  minus  valeant»  Hinc 

K  4  fi 


152  DLETA  ACIDULARIS. 


fi  pluvium  frigidumve  tunc  tcmporis  ccelum  inci- 
derit,  ad  focum  incenfum  corpus  ficcandum ,  a?des 
calefaciendae  funt;  immo,  eo  quoque  in  cafu  in- 
flruclus  fit  hofpes  acidularum  aptis  veftibus.  Evi- 
tetur  frigus  vefpertinum,  &  motus  ad  paludes  aquas- 
que  flagnantes,  quae  nocivos  femper  exhaJant  va- 
pores.  Et  quamvis  a?tate  multa  prove&is,  aeque 
ac  maxime  enervatis,  in  Jefto  liceat  aquam  potare, 
corpori  tamen,  fereno  codo  per  apricum  fpatian- 
do,  longe  majus  aquam  eliminandi  robur  adquiri- 
tur;  nili  aeftus  medio  die  ita  increverit,  ut  corpus* 
debilitet,  quo  in  cafu  quaerenda  eft  umbra,  maxi- 
me  inter  Pineta  noflra  ficcantia. 

MOTUS. 

Motus ,  fub  ipfa  aquas  mineralis  exhauftione in- 
flitutus,  cumpnmis  illa  etiamnum  in  corpore  ma- 
nente,  (quod  faciJe  perfpicitur  ex  urina  potus  aqno- 
fa;  aqua  enim  effluxa,  colorem  citrinum  recipit 
urina,)  fumme  necelTarius  eft,  ne,  diu  in  corpore 
morando,  aqua  fibras  fua  copia  emolliat  atque  de- 
bilitet.    Cum  fibrae  moventur  &  mufculi  agunt, 
humorcs  quoque  fortius  aguntur  &  promtiores  fl- 
unt  excretiones;  ergo  quiete  vel  otio  tempus  an- 
temeridianum  confumerc  minime  convenit.  Opti- 
mus  fit  motus  per  ambnlationem >  ,  cujus  tamen  mo- 
deratio  eft  adhibenda,  ne  corpus  ea  tiimium  ener- 
yetUT.    Saltatio  aliquanto  eft  fortior ,  quare  illam 
potius  in  horas  pomeridianas  differimus,  quum 
aqua  tunc  maximam  partem  eliminata  fit.  DebiJio- 
ribus  lenis  &  aptus  eft  motus,  fi  equo  gradario 
(Gangare)  vel  tolutario  (Trafvare) ,  vel  etiam  curru 
lente  vehantur.    Illis,  qui  morbis  nervorum  ob- 
noxii  non  funt,  infervit  in  ofcillo  jaftari.  Omnis 
vero  motus  vehemens,  e.  gr.  currere,  luftari,  equo 
vehi  concitatiflimo  &c.  evitandus  eft,  ne  multa 
aqua  diftenta  minima  vafa  rumpantur,  &  mortem 

fub- 


DIjETA  ACIDULARIS. 


153 


fubitam  accelerent.  Augcri  quidem  poteft  motus 
quadantenus  paullo  ante  cibnndi  tempus,  non  vero 
mox  poft  cibum  captum.  Coeli  tempeftate  frigi- 
da  etiam  fortior  admittitur.  Motum  ante  aflum- 
tam  aquam  inftituere  utile  non  eft,  quum  cor- 
pus,  hinc  calidum  factum,  frigidam  ingeftam  per 
fudorem  exterminet.  Qus  vero  poftea  inftituitur 
motio,  fieri  non  debet  ad  fudorem  (hic  enim  diu- 
refm  impedit);  quum  dux  excretioncs  una  fieri 
difficilc  queant.  .  Motus  corpus  calcfacit,  ne  co- 
pia  aquae  fuo  illi  frigore  noceat.  Motus  aquam  per 
totum  corpus  diftribuit,  ne  propria  niole  partes 
gravet  inferiores.  Motus  levat  fecretiones,  ut  faci- 
le  e  corpore  expellatur,  &  idem  ille  motus  efficit, 
ut  aqua  minima  vafa  melius  intret,  eaque  obftru- 
fta  aperiat. 

SOMNUS. 

Cibim  digeftum,  &  per  vias  chyli  in  maflam 
fanguinis  inductum ,  ut  &  poftea  motu  prsepara- 
tum,  Somnus  in  ufum  corporis  convertit;  (ine  enim 
fomno  vix  ulla  fit  nutritio:  ut  in  mcdio  relin- 
quam,  quod  fomnus  maxime  Syftema  reficiat  ner- 
vofum  ,  illudque  roboret.  Hinc  iliis,  qui  morbo 
confecii  fuere,  eo  magis  neceffarius  habctur  fuffi- 
ciens  fomnus.  Somi  us,  VI  horas  durans,  omni 
eevo  mediocris  habitus  eft.  Somnus,  nimis  par- 
ce  captus,  macerat  corpus,  ut  a  nimio  turget; 
inter  dormiendum  cnim  laxantur  fibra:,  &  totum 
intumefcit  corpus,  ut  patet  in  illis,  qui,  vefti- 
bus  diurnis  non  exuti,  dormire  folent.  Et  hinc 
quoque  eo  minus  proficuus  heic  eft  fomnus  diu- 
tius  protraftus,  quum  fcopus  fit  fibras  corrobo- 
rare,  ne  dicam,  illo  minus  promoveri  excretio- 
nes  fenfibiles,  fecundum  Sanctorium.  Ergo  illi, 
qui  acidulis  utuntur,  cubitum  eant  hora  IX  ve- 
fpertina,  furgantque  IV  matutina,  ut  poft  unius 

K  5  ho- 


154  DIjETA  ACIDULARIS. 


horulae  fpatium  parati  fint  ad  aquam  potandam, 
cum  aer  matutinus,  adhuc  temperatus,  fudori 
minus  exponit  corpus,  &  cum  aqua  adhuc  ma- 
gis  frigida  cseruleam  fuam  retinet  fuperficiem,  & 
minus  de  volatili  amifit  fuo,  quod  ad  faciliorem 
in  corpore  excretionem  confert. 

•Qnamvis  aqua,  copia  fua  diftendendo  vafa,  & 
premtndo  cerebrum ,  plurimos  potatorum  faciac 
in  fomnum  proclives,  diligenter  tamen  ab  eo  fibi 
caveant,  ne  vafa  minima  atque  debiliora  cerebri 
rumpantur,  quod  fit,  quaiido  aqua  calore  expan- 
ditur,  folida  laxantur  &  fortior  fit  preffio  verfus 
minorem  rcfiltentiam.  Ouod  multis  triftiffimis 
eorum  confirmatum  eft  expcrimentis ,  qui,impru- 
denter  fatis,  aqua  nondum  e  con  ore  effluxa, 
fomno  fe  tradiderunt,  eoque  in  Apoplexiam,  Pa- 
ralyfin  aliosque  afiines  nervofi  Syftematis  morbos 
inciderunt. 

Et  hanc  igitur  ob  cauffam  fomnus  meridia- 
nus  a  plerisque  evitatur;  prseterea  enim,  quod 
acidum  foveat  fpontaneum  in  iis,  qui  huic  ob- 
noxii  funt,  &  inhibeat  excretiones  fenfibiles;  uni- 
verfe  fomnum  pomeridianum ,  diutius  protraclum, 
fequitur  mala  digeftio,  chylus  crudus ,  ut  etjam 
gravitas  ventriculi,  flatus,  debilitas,  inertia.  Si 
vero  fomnus  hic  ilios  nimis  infeftat,  qui  ei  ad- 
fueti  funt,  &  praeterea  vero  nocturno  ptotra- 
cliori  deftituuntur,  admittatur  quidem,  fed  par- 
ciflime,  in  fella  quadam  fedendo;  quamvis  conful- 
tius  fit  ab  illo  abftinere:  experientia  enim  pro- 
bat,  jpfum  faepius  maximo  cum  periculo  junftum 
fuiffe,  inprimis  in  obefis. 

Facile  quoque  impeditur  fomnus  hic  pericu- 
lofus,  quo  minus  fe  infinuet,  fi  nOn  intempefti- 
ve  mane  e  lefto  furgimus;  fi  corpus  tum  frigort 

matu- 


DLETA  ACIDULARIS. 


iSS 


matutino,  poris  apertis,  non  exponitur;  fi  ve- 
fpera  opportune  le&um  petimus,  &  in  multam 
noftem  inter  fodales  non  moramur;  ii  fortior 
non  inftituitur  motus;  fi  varii  generis  cibo  ac 
potu  nos  non  obruimus;  fi  denique  ,  poft  cibum 
captum ,  ad  amicos  &  in  liberum  aerem  ftatitn  nos 
conferimus. 

INGERENDA. 

Quemadmodum  omnibus  neceifarium  eft  va- 
letudinariis,  ut  cibo.  fe  nimium  nutriente  abfti- 
neant,  eumque  ad  valetudinem  referant,  ita  quo- 
que  heic;  idque  eo  magis,  quum  chylus  dulcis, 
in  quem  abeunt  alimenta,  fibras  &  partes  folidas, 
heic  finnnndas,  emolliat;  parcior  igitur  cibus  fa- 
hibrior  eft  copiofo.  Jentare  hcic  non  licet,  ne 
prius  quidem  prandere,  quam  e  corpore  aqua  eli- 
minata  iit,  cum  aqua  enim  minerali  laudabilis  non 
prseparatur  chylus.  Et  quum  modus  adhibendus 
fit  prandii,  haud  quoque  immerito  coena  ndmitta- 
tur,  &  inter  ea  quam  maxime  fummovcndaj  com- 
eflationes  &  convivia  fnnt. 

Neque  minus  noxium  eft,  nimis  celeriter  ci- 
bare,  cibumque  non  bene  manducare,  quod  facile 
ad  acidulas  accidit,  ubi  appetitus  fa;pe  nimius  eft. 
Quo  fit,  ut  cibus  cum  faliva,  vcro  fuo  menilruo, 
non  fatis  mifceatur,  &  hinc  mala  digcftio,  gravi- 
tas  ventricuJi  &c. 

Edulia  ejusmodi  fint  indolis,  ut  facile  a  na- 
tura  coquantur,  quaj  tunc  intcnta  efle  debet  in 
aclionem  aquaj  ,  e  corpore  eliminanda?;  unde 
omnis  durioris  generis  cibus  nocct.  Ncc  acido  fint 
cdulia,  atquc  adeo  contraria  aftioni  aqux1  d^lis, 
cujus  vis  eft  acida  domandi.  Neque  pingucdinis 
multum  in  fe  contineat  cibus;  pinguia  enim  fo- 
lida  emolliunt,  falinorumque  martialium  vim  in 
fluidis  infringunt. 

Ex 


156  DLETA  ACIDULARIS. 


Ex  hoc  fundamento  rejiciantur  planta  cruda: 
Acetaria,  Radices,  Fruclus.  Fragorum  quidpiam 
admittatur,  quia  diurefin  promovent.  Panis  val- 
de  recens  flatulentus  eft  &  difficilius  folvitur;  ve- 
tuftior  &  durus,  item  bis  coctus,  alvum  obftruit; 
mediocris  itaque  fit  &  adfuetus.  Jnfcula  commen- 
dantur  varia  ex  granis  Avense,  Hordei,  ex  Pifis 
fine  notabili  pinguedine.  Laudabilis  itidem  funt 
Ligumina  recentia  :  Radices  Dauci,  Paftinacae,  Pe- 
trofelini,  Rapa;  &c.  Herba  Spinacia ,  Cerefo- 
lium,  turiones  Afparagi,  Poma,  Pruna,  Pafluls, 
Amygdalai,  fimiliaque  cocla:  nec  non  Carnes  tene- 
riores  recentes  Boum ,  Ovium,  Cervorum ,  Gallina- 
rum,  Tetraonum ,  Columbarum,  PafTerum:  Pifcium 
item  carne  confiftentiori ,  Percarum,  Efocum, 
Salmonum;  non  vero  mucoforum,  e.  gr.  Murae- 
narum,  Gadorum.  Aimittantur  quoque  Cancri, 
fed  parcius  adfumti.  Contra  carnes  duriores,  fu- 
mata;,  falitae,  ficca?  &  pin^ues  improbantur,  ut 
difficilioris  digeftionis;  nec  non  pifces  faliti. 
Lacticinia  minus  conveniunt,  &  ex  Ovis  parata; 
quum  fint  pinguia. 

Potus  fit  parcior,  qui  fitim  reficiat,  non  pa- 
latum ;  tenuior  commendatur.  Cerevijia  pinguio- 
res  &  calidiores  exulent:  item  recentes  &  nimis 
vetufta;.  Admittantur  etjam  Vina  magis  guftata, 
quarn  potata ,  minus  acida;  quum  ventricuhim  ca- 
lefaciant,  digeftionem  juvent,  &  fecretiones  pro- 
moveant.  Quare  etjam  Spiritus  vini  aut  frumenti , 
parcius  &  rarius  potatus ,  ut  etjam  aliae  aquae  de- 
ftillatse,  aqua  minerali  in  corpore  remanente,  pri- 
mas  vias  corroborant  &  diurefin  promovent. 

EXCRETA. 
Alvus  femper  fervetur  aperta,   &  inteftina 
a   cruditatibus   pura ,    ut    remedia    vim  fuam 
omnia  facilius  exferant.   Aqua  mineralis  hunc  per 

fe 


DI/ETA  ACIDULARIS. 


fe  plerumque  oftendit  efleftum,  dum  nigro  tingit 
excrementa  colore.  IIlos,  quorum  ventriculus  &  in- 
teftina  cruditatibus  &  pituita  repleta  funt,  antea 
alvum  ducere  oportet;  quum  aqua  h&c,  ut  Jene 
catharticum,  non  adeo  faciie  viam  patefacere  va- 
leat,  fed  in  effeftu  edendo  fuo  impediatur.  Qui 
vero  antea  purgantibus  ufi,  vel  etjam  a  crudi- 
tatibus  hujusmodi  liberi  funt,  illis  parum  vel  ni- 
hil  hujus  remedii,  fub  acidularum  ufu,  opus  eft. 
Saspe  tamen,  in  initio  curae,  accidit,  ut  aqua  mi- 
neralis  non  libere  fine  purganie  e  corpore  pro- 
manet. 

Potiflimum  vero  expedit,  ut  aqua  libere  per 
urimm  effluat;  hinc  enim  fanguis  dilutus,  renes  & 
vefica  ab  arena  mucoque  purgati,  pulmones  alia- 
que  adjacentia  vifcera  ab  obftru&ionibus  acribus- 
que  humoribus  liberati,  folida  in  priflinum  ftatum 
reftituuntur. 

Vomitus  interdum  illos,  qui  pituita  ventriculi 
laborant,  fupervenit,  qui  vero,  diu  non  durans, 
proficuus  eft.  ||Magis  faepe  effick,  quam  opti- 
mum  quodvis  emeticum  vel  catharticum. 

In  quantum  Sudor  prodeft,  vel  non,  ex  an- 
tea  diftis  colligitur.  Sudor  ncttumus  promoven- 
dus  eft  modice  corpus  tegendo;  ratione  enim  ha- 
bita  diverfa?  corporis  conftitutionis ,  &  diverfai 
valctudinis,  multa  faepe  per  fudorem  eliminantur 
mala,  fanguisque  purificatur.  Quo  vero  in  cafu 
obfervandum ,  ne  nimis  cito  exfurgas  e  lefto ,  & 
poftea  mox  aeri  te  humido  exponas,  fed  potius 
parumper  in  sedibus  maneas,  dum  aliquantum  fe 
pori  contrahant. 

Venus  exulet,  quum  fibras  femper  laxet  & 
corpus  enervet,  quod  omni  fuo  tunc  eget  vigore, 
ad  exeernendam  aquam,  &  reparandum  ftatum 
aegroti. 

Pk- 


'58 


DLETA  ACIDULARIS. 


Pletboricis,  &  qui  vcnaefect.ione  adfueti  funt, 
paullo  ante,  quam  iter  ad  acidulam  inftituunt, 
vena  fecetur,  fi  ratio  ita  tulerit;  quod  vero  fa- 
cile  fieri  non  debet,  incepta  jam  cura;  quia  na- 
tura  tunc,  per  plures  fefe  excipientes  evacuatio- 
nes ,  multum  debilitatur. 

AFFECTUS. 
Mens  Ireta  &  tranquilla,  jucundus  adfpe- 
ftus,  gaudium  &  omnis  curas  abjeftio,  haec  aiunt 
Syftema  nervofum,  haec  corpus  refocillant,  haec 
faciunt,  ut  omiva  vivide  &  alacriter  fuccedant. 
Hinc  cuique  fcre  cur*  fit,  ut  acidulis  utatur  longe 
a  domo  diflitis,  ne  turbetur  moleftiis,  quae  nu- 
merofa  in  familia  fepe  contingere  folent;  quare 
nullas  quoque  tunc  temporis,  li  fieri  poflit,  vel 
dare,  vcl  accipere  literas  debet.  Contra  vero 
poft  meridiem  fodalitia  frequentet;  innocens  pa- 
ribus  cum  amicis  gaudio  exfultet;  choreas  eiigat, 
mufica,  hiftorica,  pluraque  ejusmodi  innocua  ob- 
lectamenta,  ubi  nullis  opus  eft  meditationibus  pro- 
fundis;  atque  adeo  alacres  jucundosque  focios  per- 
quirat.  Vel,  fi  haec  omnia  defunt,  non  tamen 
deeft  occafio  in  collibus  nemorofis  campisque  flo- 
reis  fe  herbarum,  infeclorum,  aliorumque  anima- 
]ium  admiratione  delectandi. 

Contra  ea  moeror  atque  triftitia,  ira  &  invidia, 
tamquam  vermes  funt,  interne  rodentes,  qui  hu- 
mores  circumfluere,  &  sequaliter  per  corpus  dis- 
tribui,  prsepediunt,  excretiones  item  vel  augent, 
vel  minuunt.  Metus  facit  faepe  alvum  nimis  Ja- 
xam.  Ira  non  raro  Apoplexiam  adfert  &  Chole- 
ras.  Ille  tamen  affectus  eft  periculofiffimus,  qui 
inopinato  cietur. 

Multa  heic  circa  modum  bibendi  aquas  mi- 
nerales  dicenda  eflent;  quomodo  a  dofi  parva  in- 

cipien- 


DLETA  ACIDULARIS.  159 

cipiendum;  ad  fummam  usque  fenfim  augendum, 
&  tandem  ad  finem  minuendum.     Iticlem,  quo- 
modo  aqua  properanter  haurienda;  ut  vix  prior 
in  ventriculo  incalefcat,  quam  fequatur  altera,  ut  ci- 
tius  expc-llatur,  ventriculus  tamen  ne  frigefcat;  cujus 
menfurse  fint   vitra;   quanta  dofis;  &c.    Sed  ut 
propofitum  mihi  fuit  unice  circa  Duetetica  ma- 
nere,  ita  aliis  ipfam  aquas  mineralis  exhauitio- 
nem  confiderandam  relinquo,  &,  quod 
jubent  facultates,  opufculo 
finem  impono. 


CX. 


cx. 


POTUS  COFFEiE 

QUEM 

SUB  PR.ESIDIO 
D.    D.    CAR.  LlNNiEF 

Propofuit 

HENRICUS  SPARSCHUCH, 

Lincopia  O-Gothm. 
Upfalia   1761.     Decembr.  16. 


D.  D. 
%.  I. 

Nos  Europasi,  qui  ducli  opinione,  ad  con- 
fuetudinem,  nec  ad  rationem  vivimus,  ut 
verbis  utar  Senecee,  aliarum  gentium  mo- 
res  alto  fupercilio,  immo  cum  rifu,  intuemur, 
quafi  a  nobis  prorfus  alicnos,  mox  vero  eosdem, 
novitatis  cupidi,  in  ufum  trahimus.  Nobiliores, 
ut  habeant,  quo  a  plebejis  diftinguantur ;  hi  ve- 
ro,  ne  inferiores  videantur  cseteris,  fimiarum  in- 
ftar,  illos  imitantur,  &  fic  novi  facile  per  inte- 
gras  regiones  late  diffeminantur  mores.  Naviga- 
tio,  ad  fummum  faftigium  ab,  Europaeis  evecta, 

nos 


POTUS  COFFEM. 


pos  in  omnes  mundi  plagas  facile  alleclat,  etjam 
f-emotiflimas ;  inde  nobis  aliarum  gentium  terrae 
&  mores  innotuere,  tam  boni,  quam  mali.  In- 
ter  maxima  inyenta,  qusp  beneficio  navigatipnis 
originem  debent,  primum  fibi  yindicat  locum  Irir 
dia  Occidentalis,  a  Columbo  dete&a,  quamvis 
inyentionis  gloria  Amerieo  Vefputip  ccfTerit.  Na- 
vigationi  etjam  adfignamus  Indiam  Orientalem, 
ejusque  infulas  feliciflimas,  mercesque  varias,  ab 
utraque  India  repetendas.  Si  mente  a.c  cogita- 
tiotie  omnia  adeamus ,  quae  recentior  inveftigavit 
aetas,  certe  rudes  dicemus  majores,  qui  horutn 
omnium  ignari  vixere.  Hi  Spiritus  ardentes,  Ni- 
cotianam,  Theam,  CofFeam,  Saccharum ,  Seri- 
cum,  Aromata  plurima,  &  fexcenta  aiia,  nobis 
hodie  ufkatiflima,  ignorabant:  humili  contenti 
Ibrte ,  noftris  &  fortiores  &  feliciores,  ea  fper- 
nentes,  quae  hodierna  introduxit  luxuria,  in  cor- 
porum  ufum,  certe  non  optimum.  Nifi  quis  nos 
feliciores  judicet  ob  detecias  Potofi  a-rgenteas  ga- 
zas,  quas  laboriofe  ex  terra;  vifcerihus  erutas, 
magno  cum  periculo  in  Europam  transfcrimus, 
Siec  minus  ancipiti  cafu  ad  disjuncliflimas  Indiaj 
Orientalis  barbaras  terras  deferimus  &  dilapida- 
mus.,  arida  folia  fouticum  &  lila  larvarum  tcnu- 
iflima  reportaturi.  At  verp  intei  alia,  qua;  re- 
ducimus,  -numerandae  erunt  fic  difta;  Fabae  Cof- 
fea;,  quae  tanta  copia  foodie  importantur,  ut  fa- 
tis  mirari  nequeamus,  Indos  in  fuis  terris  tam 
largam  obtinere  meflbm,  quse  tot  noftratum  fuf- 
ficiat  gulis.  Hanc  tamen  confiderationem  illis, 
quibus  curae  sft,  Jubens  relinquo;  mihi  animus 
tantum  erit,  pancis  diflerere  de  potu  iflo  Orien- 
tali  -  Arahico ,  quem  decoctum  COFFEiE  dice- 
re  moris  eft,  ejusque  originem,  praiparationem  & 
^ffeftus  peculiares  exponere.  Te  yejrp  B.  ea, 
Tom.  VI,  \»  .qui 


161  POTUS  COFFEiE. 

qua  par  eft,  veneratione  compellamus,  veiis  fo- 
litum  nobis  non  denegare  favorem. 

i  n; 

Hiftoriam  COFFE^E  perfeftam  fi  traderem, 
dies  prius  mihi  deficeret,  quam  dicendorum  tela, 
quum  de  ea  tot  tamque  multa  tradiderint  plurimi, 
ut  ea  enumerare  opus  foret  Herculeum.  Qui  de 
COFFEA  multa  lectitare  geftiunt,  adeant ,  prs 
cseteris,  Monographos  CorFeae,  inter  quos  nomi- 
nare  fufficiat 

Meifnerum  1621.         MaJJilium  1685. 

Peterfenium  1666.         Chamberlaine  1685. 

Banefmm  j6ji.  Bleignur  1687. 

Tognium  1675.  Maglium  1691. 

Du  Four  1684.  Bladdceum  172 1. 

Galan  1669.  Doglas  1725. 

Sponium  1705.  Civerum  1731. 

Roque  17 17.  Kalmium  1755. 

Langerum  1684. 
ut  taceam  Mappii  &  Gmelini  difputationes ,  alio- 
rumque,  docte  confcriptas. 

§.  III. 

Notitia  Coffcaj  genuina,  inprimis  ab  Arabia 
felici  &  iEthiopia,  Borbonia  Africes  peteretur,  in 
quibus  fponte  crefcit,  nifi  remotiflimus  obftaret 
locus ;  nobis  itaque  fufficiat  Coffeam  confiderare  fe- 
cundum  astates,  quibus  magis  magisque  innotuit. 
Nominata  Coffea  proprio  in  foio,  Arabis  fcilicet 
felicis,  BUN,  quod  ^gyptii  in  Bon  vel  Ban  flexe- 
runt,  quo  faftum  eft,  ut  nonnullis  Bunchos  Avi- 
cennai  idem  ftatuerint. 

ARABES  fcriptores  circa  An.  900.  primam 
hujus  arboris  mentionem,  quantum  novimus,  re- 
liquerunt,  mancam  licet  &  valde  obfcuram. 

ALPI- 


POTUS  COFFEiE. 


163 


•ALPINUS  (Profper)  de  plantis  JEgypti,  Ve- 
net.  159 1.  primum  hunc  graphice  propofuit  po* 
tum;  quod  vero  attinct  arboris  figuram,  adeo 
rudis  illa  fuit,  ut  ab  aliis  facile  non  dignofcere- 
tur.  „Potum  quendam,  inquit,  ex  Bon  f.  Baa 
„praeparari,  quem  Turca?,  iEgyptii  &  Arabes 
„parant,  deco&um  vulgatiflimum,  quem  vini 
„loco  ipfi  potant,  venditurque  in  publicis  ceno- 
„poliis,  non  fecus  quam  apud  nos  vinum,  illi- 
„que  ipfum  vocant  CAOVA.  Arborem  fimi- 
„  lem  efie  Evonymo ;  potum  corroborare  ventrem, 
„juvare  conco&ionem ,  vifcerum  auferre  obftru- 
„cl:iones,  uterum  calefacere,  menftrua  pellere. 
Philologis  excutiendum  relinquimus,  an  illa  an- 
tiquioris  aevi  fententia  fibi  conftet,  qua  nonnulli 
contendunt  vocabulo  1  Sam.  XXV.   v.  18. 

fignificari  Cofteam  £  potum,  quem  Davidi  attu- 
]erit  Abigail  *);  cum  ex  fabis  f.  fruflibus  frictis 
&  contufis  Cabve,  Arabica?  arboris,  potionem  gen- 
tibus  Orientis  gratifiimam  ac  rcceptiilimam  effe 
paratam,  conftat. 

De  COFFFjE  potu,  VERULAMIUS  A:o 
1624.  cent.  §.768.  ita:  COFFEA  Turcis  potus  ex 
bacca ,  quce  nigricat  inftar  fuliginis ,  ejl  acri  &  aroma* 
tico  odore,  pulverifata  in  aqua  fumitur  calente. 

Europaeis  in  ufu  efife  coepit  hic  potus,  circa 
annum  1645.  &  primo  apud  auftraliores  Italos, 
Gallosque  invaluit.  Prima  popina  Cofteaj  infticu- 
ta  Marfiliae  167 1. 

RAJUS  in  Hijloria  plant.  A:o  1690.  de  potu 
COFFEyE,  utpote  tum  receptiffimo ,  ita  loqui- 
tur:  „  Arbor  Arabiae  fclicis,  duntaxat  intra  Tro- 
„picos.    Arabes  vim  feminum  vcgetandi  deftru* 

L  2  unt, 

*)  Vid.  b.  m.  Olav.  Celfii  S.  TIi.  Doft,  &  JJruf.  Hic 
robotanicon  de  plantis  Sacr.  Scripturtef  Upf.  edit. 
MDCCXLV.  &  MDCCXLVII. 


164 


POTUS  COFFEiE. 


„unt,  inde  immenfae  opes,  ut  fere  totius  orbis 
„divitia?,  in  eo  confluant;  unde  illa  pars  Arabia» 
„vere  feliciflima.  Fidem  fuperat,  quod  millena 
„modio1orum  millia  divendant  Turcis,  Barbaris, 
„Europa?is.  Mirum,  inquit,  tantum  thefaurum 
unius  gentis  peculium  efle,  &  intra  unius  pro- 
„vinciae  anguftias  coerceri.  Mirum  ,  vicinas  na- 
„tiones,  exftimulante  invidia  f.  avaritia,  eas  jam 
„pridem  non,  vel  vi  depopulatas  eflb,  feu  femina, 
„vel  vivas  radices,  dolo  non  furripuifle.  Mirum, 
„quam  vigilem  Draconem  coiivetis  fuis  tuendis 
„pra2ficiant  indigenae.  Mirum,  unius  regionis  mef- 
„fes,  totius  orbis  fufficere  expenfis. 

Suecis  noftratibus,  ante  initium  hujus  feculi, 
vix  in  ufu  fuit  hic  potus,  quod  plures  fenes, 
fide  digniflimi,  etjamnumque  fuperftites,  nobis  re- 
tulere,  qui  eum  ad  nos  introduftum  a  peregrina- 
toribus  tcftantur,  e  Gallia  reducibus,  eo,  uti  aliis 
moribus,  noftram  qui  infecere  «ationem. 

Vifa  primo  fuit  arbor  in  Europa  circa  an- 
num  17 10.  ex  Arabia  feminibus  delata  in  Hortos 
Academicos  Belgii,  &  inde  per  totam  factfe  Eu- 
ropam  diffeminata;  quo  modo  hoc  factum  fit, 
graphice  defcribit  Barbaave  in  Hort.  Lagd.  Bata- 
vo  2.  p.  217.  Nicoiaus  JVitfen ,  Amftelaedamenfis 
„Conful,  atque  Indiae  Orientalis  Prsefectus,  poft- 
„quam  literis  fa?pe  monuerat  primum  Societatis 
„lndiee  Orientalis  Praefe&um  Van  Hoorn,  ut  fe- 
„mina  recentia,  Caffe,  Mocha  Arabiae  felicis  ur- 
„  be  deferenda  curaret,  atque  in  infula  Java ,  in 
„cujus  metropoli  Batavia  habitabat,  terrae  cora- 
„mifla  foveret*.  cui  ille  parens,  arbores  inde  na- 
„-6tus  plurimas,  unam  mifit  Ampliflimo  Viro., 
„qui  ftatim  quam  liberaliflime,  incomparabili  hoc 
ornamento,  hortum  ornavit  Amftelaedamenfem, 
^  cujus  olim  &  conditor  fuit.    Ibi  tulit  dein  fru- 


POTUS  COFFE^. 


i#5 


„&us,  ex  quibus  fatis  novx  afliduo  ftirpes  prod- 
„eunt.  Ita  quidem,  ut  rariflima?  arboris  fpe&acu- 
),]um  in  Europa,  unius  Witfenii  cura?  debeatur  & 
„liberalitati,  errantque,  qui  aliter  de  bac  re  com- 
„mentati  funt,  ut  fuis  ad  me  datis ,  ipfe  Amplifli- 
„mus  Vir  monuit.  An  itaque,  ut  quibusdam  pla- 
„cuit;  fatum  fuerat  1690  in  Java? 

JUSSLEUS  (Jnton)  in  Attis  Parifinis ,  di- 
gnam  figuram  &  defcriptionem  arboris,  omniura 
primam  propofuit  A:o  17 13.  fecundum  arbufculam 
vivam,  quam  Pancras ,  Conful  Amftelaedamenfis  & 
Fr^fecUis  Hnrti ,  Ludovieo  Magno  obtulit ,  ut  com- 
memorat  Geoffroy  Mat.  med.  t.  p.  432. 

AMERICiE  regiones,  inter  Tropicos  fit», 
hodie  ab  Europ^eis  cultae ,  uti  Surinamum ,  Do- 
minica,  Martinica,  &  Antillae  aliae,  ex  hujus  ar» 
boris  cultura  ingens  quotannis  reportant  lucrum, 
etenim  feminibus,  a  Gubernatore  Van  Hoorn  pri- 
mum  reportatis,  arbor  in  varias  regiones  utrius- 
que  Indiae  diftributa  fuit,  immo  &  Africae  fervi- 
diflimse,  quae  antea  merx  unius  erat  regionis. 

§•  IV. 

GENUS  arboris  COFFEiE  diftinfhim  efl  ab 
aliis  plantis.  Primi,  qui  arborem  confpexerunt, 
Botanici,  ad  Jasmini  genus  retulerunt  CofFeam, 
cum  Corolla  fatis  conveniant  &  baccae  fint  difper- 
mx.  Heijlerus  quidem  in  Horto  Helmftadienfi, 
rovum  ex  hac  arbore  plantarum  genus  conflruere 
primum  conatus  eft,  modo  operi  perficiendo 
par  fuifTet.  Nob.  Dom.  Praefes  A:o  1737.  primum 
generis  diftindtum  &  naturalem  tradidit  chara&e- 
rem,  in  Generibus  plantarum: 
COFFEA. 

CAL.  Periantbium  quadridentatum ,  minimum, 
germini  infidens. 

L  5  COR. 


\66 


P0TU5  COFFEiE. 


COR.  Petalum  mfufldibuttfornie.  Tubm  cylirir 
draceus,  tenuis,  calyce  multoties  longior.  Lim- 
bus  planus,  quinque-partitus,  tubo  longior:  laci- 
niis  lanceolatis,'  lateriluts  reyplutis, 

STAM.  Filamenta  quinque,  fubulata ,  tubo 
corolla;  impofita.  Antherce  Iineares,  incumbentes, 
longitudine  rilamentorum. 

PIST.  Cermen  fubrotundum.  Stylus  fimplex, 
longitudine  corolla?.  Stigmata  duo ,  reflcxa,  fubu- 
]ata,  craffiufcula. 

PER.  Bacca  fubrotunda,  pun&o  umbilicata. 

SEM.  bina,  elliptico  -  hemifphaerica,  hinc 
gibba,  inde  plana,  arillo  involuta., 

§.  V. 

SPECIES  quidem  generis  hucusque  non  nifi 
linica  innotuit,  fcilicet  h'<sc  ipfa,  qu*  feminibus 
potum  fubminiftrat.  Occidentalem  aliam,  tan- 
quam  novam  Coffea;  fpeciem,  nuper  ex  America 
redux,  Clariff.  Jacquinus,  Botanicus  Ccefareus,  orbi 
propoluit,  in  opufculo  fuo,  quod  infcribitur,  Enu~ 
meratio  fyffematica  plantarum;  fed  de  arbore  non 
vifa,  nihil  pronunciamus,  inprimis  cum  a  Coffea 
Arabica  in  non  paucis  differat:  numero  certe 
partium  floris  quaternario,  nec  quinario,  femine 
uno  necgemino  manifefte  differt.  Efl:  vero  haec: 
COFFEA  occidentalis  floribus  tetrandris,  fru- 

clibus  monofpermis.   Jacqu.  gen.  16. 
Pavetta  foliis  oblongo- ovatis  oppofitis,  ftifju- 
lis  fetaceis  petiolis  interpofitis.    Broixn.  hift. 
jam.  142.  t.  6.  /.  2. 
jfasminum  arborefcens,  laurl  foliis,  flore  albo 
odoratiflimo.    Plum.  zV.  150.  t. 156.  /.  2. 

Quod  circa  hujus  fpeciei  genus  dubii  haerea- 
mus,  fru&ificatio  dicocca  Stellatarum  imprimis 

nos 


POTUS  COFFE^E. 


167 


nos  movet,  in  generibus  notis  coriflans,  qux  five 
numero  quinario  f.  quaterno  variat,  itti  in  Rubia, 
Crucsanella  aliisque,  tamen  fruftu  dicocco  con- 
ilans;  nec  folet  facile  numerus  feminum  in  iis, 
qu^  paucis  gaudent,  variare,  cui  itaque  principio 
fuum  ina?dificavit  Syftema  CaTalpinus. 

§.  VI. 

SYNONYMA  CofFeae  noftrae  omnia,  pra;- 
fertim  e  peregrinatorum  turba  colligere,  res  im- 
mei  fi  effet  laboris,  parcioris  autem  ufus.  Non- 
^liulla  icaque  indicaiTe  Botanicorum  fufficat,  quae 
inter  prrccipua  funt 

COFFEA.  Syft.  nat.io.  p.  929.  Spec.  pl.172. 
Hort.  clif.59.  Hort.  Upf.41.  Mat.  med.70. 
Roy.  lugdb.  239. 

Cojfe.    Dal.  pharm.  491. 

Coffe  frutex,  ea  cujus  fruflu  fit  potus.  Raj. 
hift.  1691. 

Cojfe  tree.    Pluk.  phyt.  272.  f.  r. 

JASMINUM  Arabicum,  lauri  folio,  cujus 
fcmen  apud  nos  Caffe,  dicitur.  Jaff.  ACt.  J713. 
/J-  388.  t.  7.  defc.  figur. 

JASMINUM  arabicum,  caftaneae  folio,  flore 
albo  odoratiflimo,  cujus  fruftus  Coffe  in  officinis 
dicitur  Belgis.  Comm.  Amft.  72.  Boerh.  lugd.  2.  p.217. 

JASMINUM  caftancce  folio,  flore  odora- 
tiffmo,  rubro  fru&u  (qui  CofFe)  duro.  Comtn. 
/imft.  250. 

EVONYMO  fimilis  a?gyptiaca,  fructu  bac- 
cis  lauri  fimili.    Banb.  pin.  428. 

Arbor  Bon,  cum  fructu  {ho.Buna.  Park.  tbeatr* 
1622. 

Bon  vel  BAN arbor.    Baub.  bift.%.  p.422. 
Bon  vel  BAN  ex  cujus  fruftu  /Egyptii  potum 
Caova  conficiunt.  Pluk.  alm.  69.  t.  272.  /.  f. 

L  4  BON 


i5g 


POTUS  COFFE*!. 


BON  Alp.  Mgypt.  0,6.  t.  36.   Vesl.  Alp.  iii 
BUNA,  Bunna  fk  Bunchos  Arabum.  Baub* 
hijl.  i.  p.  421. 

i  vii. 

DESCRlFflONfcM  arboris  prseftantiiTimarri 
fuppeditat  Hortus  Clijfortidnus ,  c^iiam  itaqile  hcio 
fiftimus,  paucis  adjecf.is* 

RADIX  librofa,  pallida. 

CAULI5  arboreiis,  fe&iflimtis,  ere&us,  firnplex^ 
fa?pe  duodecim  pedum"  &  ultra;  cortex  primo  ari- 
ho  viridis,  fecuridb  fufcus  fere,  prsecedentiurfi 
grifeils,  ex  epidermide  longitudinaliter  dehifcente 
quadrifariam  &  mernbrana?  inftaf  difcedente,  iri- 
«quaJis  &  laSeft&j 

Fblia  oppollta  ^  pef  fpatia  {pithairiaea  vel  fpal- 
rnaria  remctis  oppofitionibus. 

RAMUS.ad  fingulam  alarri  foiii ,  lineafi  plus 
fpatio  ab  infertione  folii,  fupra  foluim  remotus 
emittitur,  horizontalis  fere,  fimpliciffimus  vel  fine 
ramulis,  excrefcens  per  annos  femper  ex  apice^ 
ieniiis;  junceus,  glaber. 

FOLIA  oppofita ,  oppofitionibus  fpithamfe  vel 
palma?  fpatio  remotis,  fingula  ovato -lanceolatai 
definentia  in  acumen  oblongum ,  fuperne  glabra, 
atroviridia ,  nitida;  inferne  pallide  viridia^  glabri 
&  obfcura. 

PETIOLUS  brevilfimus ,  duartifri  triumve  li- 
heafiim,  extenfus  fecundum  longitudinem  folii,  ubi 
fuperne  minimus  filiforTiis ,  inferne  teretiufculus 
crafiior;  a  Jateribus  bujus  intra  folium  exeunt  va- 
ia  alterna,  viginti  plura,  ad  angulum  acutum  re&a 
fextenfa,  prope  marginem  oblique  flexa  verfus 
regionem'  apicis:  horum  vaforum  infertio  bifur- 
cata  eft,  finu  fubtus  cohcavo,  fuperne  convexo; 
foliorum  Difcus  plahus  eftj  at  juxta  marginem 

jufto 


POTUS  COFFEiSC. 


jufro  longior,  hinc  undulatum  quafi,  jhtfd  finguli 
vafis  exfertionem,  flectitur.  Longitudo  foliorum 
fpithameea  eft,  latitudo  digitorum  trium  trans- 
verforum.  Cum  rami  horizontaliter  pateant,  ver- 
titur  ferhpcr  difcus  folii  verfus  coelum.  Folia  in- 
feriorum  oppofitionum  in  finguli  anni  ramo,  mi- 
hora  funt  reliquis. 

STIPULA,  ubi  egrediuntur  petioli,  connt?- 
iftuntur  utrinque  folia,  quae  inter  petiolos  termi- 
hatur  in  aCumen  fubulatum  ramo  approximatum ; 
ubi  ramus  per  annum  terminatur,  ibi  apparent 
margines  laterales  fubulati,  conniventes,  &  gum- 
mate  quodam  claufi.  Foiia  perfiftunt  per  trcs  an- 
hos,  decidunt,  nec  regenerantur. 

FLORES  ex  fingula  ala  duo  f.  quatuor,  fef- 
files:  corolla  nivea  hypocrateriformi ;  reliqua  vide 
an  Generibus. 

FRUCTUS  ovatus,  obtufus  utrinque,  c  ro. 
tundo  paruni  utrinque  compreflus,  &  quafi  an« 
gulis  fex  obfoletis  notatus,  umbilico  circulo  ob- 
foleto  notato,  ruber,  cortice  molli  tenui,  bilo- 
cularis. 

SF.MINA  folitaria,  cartiiaginea,  hinc  con-» 
vexa,  incie  plana,  margine  altero  longiorc  invo- 
liito  intra  alterum  &  refiexo  in  paribus  contrario 
Jnodo.  Fru&us  hic  pedicello  breviftimo  infidet, 
cinclo  vaginulis  utrinque  acuminatis  imbricatis* 

Videmus  ex  data  defcriptione  arbons ,  ui 
paucis  eandem  comprehendam,  Arborem  firripli* 
cem,  ereftam,  minus  altam,  ramis  longis,  finv 
plicibus,  iaxis  &  fere  nutantibus,  veftitis;  Foliii 
crpofitis,  laurinis,  fempervirentibus,  ornatam  Flo- 
ribus  albis,  feffilibus,  fere  Jasmini  corolia,  quibus 
Bacca  ceraibrum  facie,  rubicundae  fuccedunt,  pul-- 
pa  pallida,  fubmucilaginofa ,  fatua,  intus  gerentes" 
Semina  duo,  dura,  hinc  convexa,  inde  plana, 
arillo  eartilagineo  veflita. 

L  .5  FLO- 


170  POTUS  COFFEA. 

FLORET  arbor  bis  in  anno,  uti  plantis  In- 

dicis  cft  folcnne,  temporc  fcilicet  vernali  &  au- 
tumnali;  FRUCTUS  vero  integrum  annum  ad  ma- 
turationem  expofcunt,  adeoquc  fru&us  etjam  bis 
in  anno  icgitur. 

OKDO  NATURALIS  arborem  rcfert  nd  or- 

dincm  44.  Stellatarwn,  quod  ex  chara&ere  &  de- 
fcripcione  patet;  ita  tamen  ut  admodum  affinis 
fit  Qrdini  63  Cymofarum,  de  quibus  videatur  Pbi- 
lof.  Botanica. 

CULTURAM  arboris  fi  refpiciamus,  ean- 
dem  apud  nos  cum  fenore  feri  &  propagari  nun- 
quam  polfe,  patet,  cum  cjus  patria  fit  inter  Tro- 
picos;  adcoquc  fine  caldariis  calidiflimis,  in  ter- 
ra  pra?gnance,  e  ventre  equino  parata,  excludi, 
adolefcere,  florere,  &  fruclum  fub  feneftris  pro- 
ducere,  certe  nequit.  Ut  vero  hujus  cultura  fa- 
cilius  innotefcat,  ea  adducere  juvat,  qua?  de  hac 
commentatus  eft  Job.  SiLmder,  in  actis  Holm.  1757. 
p.  236.  qui  ipfe  plantationi  manum  admovit  per 
plurcs  annos,  dum  Surinami  degeret,  cuius  ver- 
ba  paucis  comprehendamus :  „Arhor  exacto  anno 
„pofl  plmtationem,  ex  feminario  in  aliam  transfertur 
„terram,  inter  fruteta  plcrumque  crefcit,  &  ra- 

ro  in  altum  furgit,  corticeque  obdufta  fubci- 
„nereo,  ramisque  laxis,  fulgentibus  ac  undulatis 

foliis.  Terra  fit  humus  daedala,  in  qua  cre- 
„fcit,  &  ioca  paludofa  optima  huic  funt.  Cli- 
„ma  furinamonfe  praterea  eft  divifum  in  *)  tem- 
„/>w  Siccitatis  minus,  per  Fcbruarium  &  /3)  Plu- 
„ viale  wajus  a  Martio  ad  medium  Augufti,  in- 
„que  7)  tempus  majus  Siccicatis  a  medio  Augu- 
„fti  ad  finem  Decembris,  &  denique  in  <0  Plu- 
„viale  r.dnus ,  quod  Januarium  compleclitur.  Ar« 
„bor,  in  tcmpore  pluvial:  minori,  plantationem 
„obtinet,  idque  inter  Mufas,  ut  .umbram  fibi 

„  con- 


I 


POTUS  COFFEiE.  171 

„concih"et,  donec  quatuor  impleverit  annos.  Ad 
„ longitudinem  oclo  pedum  crefcit,  &  ad  annum 
?,durat  vigefimum,  vel  ultra.  Poft  tres  annos 
„fruftus  reddit,  idque  bis  intra  annum.  Fruclus 
„majores  in  tcmpore  majori  pluviali  obtinent  ci- 
,,ves,  &  minores  in  Oclobri.  Arbores  novclhje 
„fabas  reddunt  majores,  fed  minus  fapidas.  Mo- 
„dum  ficcandi  &  mola  easdcm  Confringendi ,  apud 
„  Auftorem  L.  B.  invcniet. 

§.  VIII. 

ANALYSIN  borum  feminum  COFFE7E  prne- 
tereo,  quoniam  nobis  in  hoc  otium  fecit  Ceofroy  in 
Mat.  med.  2.  /7.433.  quam  qui  defiderat,  Auclo- 
rem  adeat  prseftantiflimum. 

§•  IX. 

Ad  PRiEPARATIONEM  Coffea  ratio  in, 
ftituti  nos  deducit.  Scminr.  in  fartagine  ferrca,  fu- 
pra  prunas  torrentur,  ut  bcne  fudent.  Manum 
vero  exercitatam  opus  defidcrat,  ut  ncc  minus 
nec  parcius  uftuletur.  Dcin  in  molam  verfati- 
lem  ex  Chalybe  mox  conjiciuntur ,  ut  in  pulve- 
rem  rcdigantur  craffiqrem;  fi  cnim  diu  confer- 
vantur  affata,  vis  nonnihil  perit.  Ex  hoc  pul- 
vere  uncia  una  cum  femifle  fumatur,  quae  cum 
duabus  circiter  libris  aquse  co&ce  mifceatur,  igni- 
que  admoveatur,  &  pofrquam  bis  aut  ter  ebuili- 
verit,  ab  igne  retrahatur.  Clarificetur  adjefta 
rafura  Cornu  Cervi ,  aut  albuminc  ovi  aut  aqua 
frigida,  ut  Iimpidius  evadat  decoftum;  AYn  ta- 
men  libentius  potum  confumunt,  fine  additamen- 
to  clarificatum,  quum  contendant,  vires  potus 
inde  infringi.  Deco&um  adhuc  calens  a  fcccu- 
Jento  pulvere,  in  fundo  aheni  proccipitato ,  pcr 
inclinationem  feparetur ,  calidum  fumatur ,  li 
enim  frigidum  fuerit,  ingratiflimus  plerisque  efl: 

potus; 


POTUS  COVTKM. 


potns;  cofifuetudini  tamen,  ut  in  csferis,  dfc 

terppcrandum. 

Nqflrates  t  poft  prandium  plcrumqtie  CofFearri 
bibiint,  idque  tribus  cyathis  murrhinis,  cum  fac- 
cbaro  fa?pe  &  flore  Jaftis.  Galli  vero,  cyathum 
unum  tcrnpore  matutino  imprimis  potant,  majo- 
rem  tameii  noftris,  Saccharo  adjefto,  &  pane 
trincoo  ei  immerfo ,  ut  potius  edere,  quam  po- 
tare  videantur.  Belga  illam  &  tempore  matutino  & 
pomcridiano  hauriunt;  in  his  vero  plebeji,  non 
tvftum,  ut  etjam  fine  faccharo  &  lacte,  inftar  in- 
£u{j,  propinant,  ore  poftea  faccharum,  vel  radicem 
Liquiritiae  fumunt.  Angli  tempore  inprimis  matu- 
tino,  cum  pane,  butyro  illito,  bibunt.  Turca 
unu.rn  tantummodo  Cyathum  hauriunt,  faturatio- 
rem  vero  noftris. 

SUCCEDANEA  COFFEiE,  ut  invenirent, 
quam  plurimi  fuere  annifi,  e.  gr.  in  pifts ,  nucibus 
fdgineis;  airtygdalts,  Fabis ,  Zea,  Tritico,  Pane  tofto, 
intcr  quse  amygdala,  omnium  caeterorum  faluberri- 
ma,  majori  tamen  gradu,  quam  COFFEA  infla- 
tiva,  minus  ideo  recepta.  Helianthi  annui  femina 
uftulats,  odorem  Coffea;  fpirant,  potumque  gra- 
tum  prsebent.  GOiian.  monfp.  456.  Quoties 
COFFEA  fuccedaneis  adulteratur,  toties  docta? 
non  convenit  gulae,  adfuetoque  abdomini  malum 
adfert  non  minimum. 

INSTRUMENTA  ad  hunc  potum  rite  pa- 
randum  &  propinandum,  quibus  luxuria  culinas 
nobilitavit  noftras,  tam  varia  habentur  ac  defi- 
cjerantur,  ut  illa  folum  commemorare  labor  fit. 
Sunt  vero  hsec  inprimis: 

Sartago  ferrea  pro  ttftulatione  feminum. 
Mola  cbaiybea  pro  toftorum  feminum  commi- 
mitione. 

Abt* 


POTUS  COFFEiE.  j73 


Abemtm  ceneum  operculatum  pro  co&ione. 

Tripus  ferreus  pro  aheno  coquente. 

Carbonarium  aneum  pro  cantharo  calido  tenendo, 

Cantbarus  argenteus  ad  propinandum  decoctum, 

Cantbarus  argenteus  pro  lacte  infundendo. 

Vafculum  argenteum  faccharum  fubminiftrans. 

Forceps  argentea  pro  faccharo  excipiendo. 

Vafcula  murrhina  ehinenfia  eaque  gemina. 

Cocklearia  argentea  parva  pro  faccharo  mifcendo, 

Menfa  rotunda  picla,  verniceque  obdu&a. 

Mappa  menfalis  pro  tegumento  menfse. 

Repofitorium  quod  exeipiat  fupra  menfam  vafcula, 

Vas  argenteum  majus  pro  lavandis  vafeulis. 
Plura  ut  taceam,  qua;  maxime  neceffaria  judicantv 
licet  vix  mille  thalerorum  redi.mantur  pretio. 

ARS  Coffeam  praeparandi,  dudum  in  urbibus 
populofioribus ,  jus  civitatis  obtinuit,  &  admo- 
dum  familiaris  evafit,  tanquam  germana  foror  Ta- 
bernarum  Vinarjarum,  hinc  publica;  taberna;  Cof- 
fea  fere  ubique  proftant  hodie,  in  quibus  otio* 
fiores  &  delicatiores  conveniunt,  potu  non  ine- 
briante  fe  reficiendij  quin  &  in  domo  quacunque 
honoratiori,  anciilara  vel  famulum,  artis  liujus 
eonquinariae  peritum^  depreher^as, 

$.  X, 

Hoc  potionis  genus,  «t  novitiura,  nobilio- 
ribus  in  Europa  tam  frequens  eft,  quam  igno- 
bilioribus  Nicotiana  evafit,  Inprimis  gratiam  fexus 
muliebris  fibi  conciliavit  potus,  cum  inebrians 
non  fit,  cum  Thea;  infufo  fociandus,  quamvis 
COFFEiE  potus  nobilior  judicetur,  quod  cha- 
riori,  quam  Tbea,  forte  pretio  veneat.  Nulla 
cnim  facile  Matrona  nobilior,  folo  These  infufo 
fe  fat  opipare  exeeptam  putat,  cum  CofFea,  ma- 
joxis  nempe  pretii,  habeatux  praeilajitior*  immo 


174 


POTUS  QOFFE&. 


pro  contemtu  habet,  ii,  aliam  invifens,  COFFE/E 
non  excipitur  deliciis:  isque,  mihi  credc ,  inurba- 
nus  falutatur,  qui  prandio  dato,  Cotfeam  non  of- 
fcrt  hofpitibus.  Commentum  hoc  COFE&M  no- 
vitium ,  planc  fingularc  eft ,  nec  Tabaci  fumo  in- 
fciius,  modo  rationes  qujeras  hujus  ex  eiTechi, 
faporc  vel  reliquis  attributis.  Ex  CofFeffi  inerti- 
bus  nucicis,  aduftionc  eupyrcumaticis  factis,  na- 
tunu  adeoquc  inimicis,  parare  potum,  qui  ncc 
reficiat  animum ,  nec  fitim  reftinguat,  ars  omni- 
no  pcrmagna  cit,  quem  bruta  animantia,  omnes- 
que  homines  horrent,  nec  docise  nifi  gu!a:  fapiat. 
Pr-clerea  novimus  omne  toihim  vim  nutriendi 
amifilfe,  naturaeque  evafiile  inimicum,  unde  pa- 
nem  aut  carnem  uftam,  omnes  merito  depurgant 
coenantes. 

§i  xi. 

VIRES  qui  fcirc  velit  hujus  COFFE^E  po- 
tus,  eas  potius  Medicas,  quam  diaeteticas  repe- 
riat,  quas  paucis  exponere  lubet. 

ANOREXIAM  potius  excitat,  quam  appe- 
titum;  quicunquc  mox  ante  prandium  aliquot 
COFFE/E  cyathos  haufit,  ut  antea  famelicus, 
absque  fingulari  oblcciamento  &  aviditate  cibum 
alfumit,  quin  potius  ab  eo  facile  abftinebit. 

PERVIGILIUM  accelerat  &  fomnum  tollit, 
quod  quivis  expertum  habet,  qui  hoc  haulio  tem- 
pore  vefpcrtino,  largius  fe  ingurgitavit ,  &  inde 
nociem  transiget  infomnem;  quod  ut  impediant, 
alii  aqu^e  fuperbibunt  cyathum,  alii  vafcuium  vini, 
alii  fpiritus  ardentes;  fi  coenam  omittant,  qui  fero, 
tempore  vefpertino,  potum  confumferunt,  non 
fomno  facile  obruuntur. 

FLATULENTIAM  inhibere,  &  dlgsftimwn 
promovere,  creditur,  II  a  prandio  mox  hauria- 

tur; 


POTUS  COFFE^. 


175 


l    tur;  certum  vero,  immo  certiffimum,  eft,  quod 
i.  i  potus,  quocunque  tempore  funiatur ,  fi  minus  rite 
f.  ;  toftus  &  praparatus,  Borborygmos  excitet  &  flatu- 
).    lentiam.    Nob.  Damn.  Prsefes  virum  novit,  qui 
\.    A:o  1742.  d.  4.  Oftobr.  commilitoniim  alleftus 
confortio,  ofto  cyathos  murrhinos  hujus  potus 
,  •  haufit,  inde  flatulentia,  borborygmis,  ructibus  ni- 
dorofis,  Anorexia,  fingulari  fenfu  cordis  rclaxatio- 
c    nem  fimulante,  nocle  infomni  &  fudore  acido  gra- 
viter  laboravit. 

TREMORES  manuum  capitisque  obtinent 
plerique  Coffea;  ftrenui  &  quotidiani  potatores 
1  *).  Tres  Viros  illuftriores ,  nuper  defunclos, 
meminimus,  qui  nimio  Coffece  potu  adeo  tr-t-mu- 
:  li  evafere ,  ut  vix  Cyathnm  ori  admovere  potuc- 
rint,  feliciter  tamen  liberati,  per  aliquot  annos, 
ab  hac  potione  abftjnendo  5  Unus  horum ,  qui 
guftui  abftinentiam  perfuadere  non  potuit,  ore 
Coffeam  tenuit,  fed  nihil  deglutiens,  fpuro  eam 
deinde  emifit.  Debilitare  Coffeam  &  fyftema  ner- 
vofum,  &  cerebrum,  utpote  exficcans  &  fimul 
empyreumaticum ,  non  modo  ex  qualitate  uftuali, 
fed  ex  diclis  tremoribus,  conftat.  Apud  magna- 
tes  noftros,  frequentiores  hodie  effe  mortes  fubi- 
taneas,  deprehendimus ,  quas  Afpbyxiam  dicunt, 
qua  plurimi  Holmia;  &  alibi,  circa  folftitia  Sby- 
berna  inprimis,  occubuere;  annon  culpam  Afphyxia? 
e  potu  Coffea;  derivare  liceat,  aliis  inquirendum 
relinquo;  mihi  certe  alienum  non  videtur,  nec 
alienae  funt  obfervationes,  cum  plurimi  Afphyxia 
erepti,  de  iis  loquor,  quos  novimus,  flrcnui  po- 
tatores  fuere  Coffese. 

ANTIVENEREUM    &   effeminans  vulgo 
habetur  Coffeae  potus,  unde  etjam  potus  Capo- 

num, 

*)  Vidi  multos  ftrenuos  hujus   potus  Helluones,  fed 
omnes  praepropera  feneftute  confe&os. 


176 


POTUS  COFFEJE- 


num,  per  opprobrium  dicitur.  Certe  fi  blanda» 
dulcia  &  oleofa,  Apbrodifiaca  fint,  vires  CoTe.u 
effe  contrarias  oportet.  Notiflima  eit  Olearii  in 
iiirierario  p.  578.  hiftoria ,  de  Regina  Sultani  Mah- 
mud  Kafnins ,  quae  equum  videns  caftrari ,  ab  bor- 
rcnda  opcrationc  abftincre,  &  equo  CofFeam  pra- 
pinari  juflit,  cujus  cfficuciam  habuit  expertam  in 
rnarito, 

OCULOS  tantum  debiiitat,  quantum  pinguia 
eos  corroborant.  Virum  novimus,  qui  hora  pri- 
rrja  diei  ante  prandium  haufit  tres  CofFcae  cya? 
thos,  vacuo  ventriculo,  poft  quadrantem  horse, 
rclationcs  le&urus  publicas,  faeultatem  videndi 
fcre  defideravk,  albo  quafi  reticulo  f.  iinteo  po* 
<rofo  ocuiis  prajtenfo. 

MELANCHOLICIS  nocet  CofTeae  potus, 
q.uod  omnes  huic  obn.ox.ii  morbo,  fuo  confirmant 
tertimonio.. 

HYPOCHONDRIACIS  damnum  adfert,  aci- 
dum  enim  in  primis  viis  auget,  &  copiofius  hau- 
ftujn.,  fudorein  atque  acidum  generat;  quando 
lij  potar.t  decoctum,  &  non  multo  poft  eurru 
vchuntur,  ruftus  emittunt  acidiflimos  &  co- 
piofifiimoG,  ut  £pdem  contineri  .curriculo  s  grave 
-ducamus. 

HYSTERICIS  non  expedit  potus,  ctfi  il- 
lis  vi  fua  eupyreumatica  prodefle  creditur.  Ma- 
tronas  duas  bonoratiores ,  urbis  hujus  incoias,  hac 
paflione  vexatas,  ferunt,  quae  quotidie  potum 
confumferunt,  &  ex  Medicamentis  praefcriptis, 
nullam  obtinuerunt  medicinam ,  pruisquam  CofFe- 
am  copiofius  fumtam,  medicorum  conlilio  per 
aliquot  annos  neglexerint;  perfuafione  vero  ami- 
carum,  potum  defendentium ,  aliquot  cyathos 
Co.ffeae  poft  annum  hauriebant,  fed;  vix  exa&a 

jaocte. 


POTUS  COFFE^.  t77 


•  lio&e,  paroxyfmo  intenfo  hyfterico  affe&ae-,  veri- 
:    tatem  criminationis  probarunt. 

• 

H^MQRRHAGIAS  quascuhque,  Menfes  & 
■    HtfiiiorrboideS  pellit,  ideoque  feminre  etjam  huic 
deditfc  potui,  menftruis   fere  diffluiin»-,  &  fope 
i    Uteri  Ha?morrhagiam  inctirrunt;   ne  igittir  in  fta- 
!  tu  graviditatis  abortum  timeant,  ab  Coffese  ufa 
copiofiori  abftinere,  confuitum  habemus.  Quod 
vero  Hosmorrhoides  excitet  &  pellat,  res  adeo 
Ha?morrhoidariis  eft  nota    ut  demonftratione  non 
indigeat. 

URlNAM  copiofe  peliit,  inprimis  fi  aqua 
inifceatur;  quosdam  calculo  obnoxios  Hoimise  no- 
vimus,  qui  cyathum  Coffes  murrhinurh  vitro  aquaj 
frigidoe,  libra  una  repleto,  infundunt,  idque  horis 
confumunt  matutinis,  qui  unanimiter  fatehtur4 
quod  vix  aliud  ipfis  fit  notum,  uriham  &  fabu- 
lum  copiolius  pellens, 

EXSICCANS  eft,  unde  hujus  potus  helluo* 
ties  plerumque  macilenti  &  exfucci  evadunt;  con- 
tra  illis  expedit^  qui  Polyfarcia  &  pinguedine 
nimia  laborant» 

Verbo,  ut  multa  paucis  comple&ar:  CoffcA, 
utpote  ufta,  nihil  confert  nutrimenti ,  fed  ut  na- 
turae  inimica  expellitur,  omnes  promovet  excre- 
tiones,  corpus  exficcat,  humores  fpiflbs  &  Ien- 
tos  attenuat,  immo  fibras  ftricliores  facit,  fyfte- 
maque  enervat  nervofum;  quod  igitur  Coffese  po* 
tus  dieeteticus,  optimus  non  fit,  fatis  patet,  nec 
facile  aliis  expedita,  nifi  obefiSj  vaporofis,  feden- 
tariis,  gulofis.  Torpidos  erigere,  &  ftupidiores 
acuere  videtur,  verum  cerebrum  &  fyftema  ner- 
vofum  exficcando,  corpus  debilitat,  &  praecocem 
parit  fenettutem. 


Tem,  VL 


M 


$.  XIL 


POTUS  COFFEiE. 


§.  XII. 

Quando  MEDICI  Coffeam  adhibent,  lauda- 
bilem  ejus  effeftum  la?ti  percipiunt;  rite  enim 
ufurpatum,  praecipue  malis,  jam  commemorandis, 
infervit. 

CALEFACIENS  eft  Coffeac  deco&um,  hinc 
tempore  calefacit  hiberno,  scftivo  defatigat,  id- 
eoque  in  Febribus  Criticis  &  Phlogifticis  locum 
non  habet;  Eryfipelatofis  certe  fumme  eft  no- 
xium,  nec  criticis  febribus  convenit,  quum  aci- 
dum  generet. 

CARMINATIVUM  vulgo  creditur,  fed  re- 
pellens  potius  dicendum ;  quamobrem  lautiores 
a  prandio  Coffeam  propinant,  quo  fiatulentiam 
pellant.  Nob.  Dom.  Praefes  A:o  1740.  e  Nofo- 
comio  navali,  cujus  Medicus  fuit,  horis  egreffus 
matutinis,  ab  asgrotantium  halitu  Cardialgia  faepius 
afficiebatur ;  praefentillimam  habuit  remedium,  fi 
tres  Cyathos  murrhinos  Coffeae  celeri  confumfit 
manu,  fine  faccharo  &  lade. 

ATTENUANS  eft,  utpote  exficcans,  unani- 
mi  Medicorum  teftimonio.  Nimia  ideo  pingue- 
dine  laborantibus  proefcribendum ;  in  Jjeucorrhcea 
quoque  prodeffe,  tam  Medicorum,  quam  Sexus 
fequioris  fuffragio  eft  confirmatum. 

ANTHELMINTHICUM  audit,  &  hinc  pue- 
ris  fsepe  confertur,  copiofius  vero  hauftum,  par- 
vos  eos  reddit,  adeoque  non  facile  his  ordinan- 
dum.  Si  quis  aliquot  cyathos  deco6ti  faturatio- 
ris  hauriat,  vermes  plerumque  e  ventriculo  in 
inteftina  defcendere  experitur;  fi  mox  purgatio 
propinetur,  invin*  hi  hofpites  hac  expelluntur  me- 
thodo ;  vermes  enim  uftulata  nulla  ratione  fer- 
re  poffunt,  quod  de  Cornu  Cervi  ufto  aliisque 
conftat. 

EXCI- 


POTUS  COFFEiE. 


EXCITANS  eft,  quam  ob  cauffam  ffli ,  qui 
lucubrando  no&es  agunt  infomnes,  Coffeam  alfu- 
munt,  ut  animo  evadant  promtiores;  jure  igi- 
tur  in  morbis  foporofis,  fi  inprimis  aigroti,  op- 
pleti,  phlegmatici  &  obefi  fint,  Coffeam  com- 
mendamus. 

PELLENS  eft,  uti  prius  dittum;  fangui- 
nem,  urinam,  reliquasque  excretiones  pellit,  qua 
ratione  non  fine  fruflu,  tanquam  emmenagogum, 
in  menftruis  fuppreflis  adhibetur,  &  fi  copioliori 
hauriatur  aqua,  calculofis  ad  fabulum  pellendum 
prodeft. 

CEPHALICUM  efle,  Medici  comprobant, 
&  obfervationes  eorum  adducunt  varias,  qui  fat 
inveterata  Cephalaigia  detenti,  folius  ope  deco- 
6li,  priftinam  obtinuerunt  fanitatem.  Cephnlalgiam 
a  crapulis  abluere ,  res  eft  notiflima.  Hemicraniam 
fola  Coffea  mitigare ,  plurimi  denique  folent. 
Manum  de  tabula. 


M  2  CXL 


CXI. 

INEBRI ANTIA 

PRiESIDE 

D.   D.   CAR.  LlNNvEO 

propofait 

OLAVUS  REINH.  ALANDER, 
Weftmannu». 

Upfalia  1762.    ApriL  7. 


D.  D. 

Corpus  humanum  duabus  conltat  partibus ,  ex 
fyfiemate  nervofo,  cerebro  nempe  cum  me- 
dulla  oblongata  &  nervis,  atque  ex  parti- 
bus  folidis  fibrofis  &  flnidis  in  his  contentis.  Flui- 
da  &  folida  haec  illis  nutrimenta  pra?bent,  illae 
vero  his  vigorem,  motum  &  a6Honem  fiibmini- 
flrant.  Ingerenda  pro  fuis  quodque  qualitatibus  in 
utrasque  agunt,  atque  ut  animalia  fele&um  fa- 
ciant  ingerendorum ,  ad  ipfum  aditum  collocata 
funt  organa  guftus  &  olfa&us ,  quibus  fapida  & 
odorata  follicite  difcernant.  Sapida  agunt  in  flui- 
da  &  folida,  eaque  variant,  non  vero  fyftema  ce- 
rebri.  Odorata  volatilia  agunt  in  cerebrum ,  fed 
folida  &  fluida,  ceteris  paribus,  non  mutant,  ni- 
fi  mediate,  ciendo  moturn  in  fyltemate  nerveo. 
Mirum  Naturs  elt  phaenomenon,  quod,  ubi  Dul- 


INERRIANTIA. 


cia  aut  Acria,  Acida  aut  Amara,  Vifcofa  aut  Salfa, 
Pinguia  autStyptica,  Aquofa  aut  Sicca  ingerimus, 
ne  rninima  quidem  in  cogitationibus  noftris  oriatur 
variatio;  ubi  vero  volatilia:  Fragrantia  aut  Tetra 
aut  fpirituofa  adfumimus,  de  omnibus  fere  aliter, 
quam  antea,  judicamus.  Pofterior  haec  aftio  valde 
nobis  obfcura  eft  &  explicatu  difficilis ,  quum  Phy- 
fiologi  nondum  fatis  explanate  definire  valuerint 
actiones  fyfteinatis  nervofi;  fi  vero  a  pofteriore  pro- 
cedimus,  &  eflfectus  inebriantium  experientia  duce 
examinarnus,  phasnomena  deprehendimus  maxime 
admiranda. 

§•  I. 

Imbriantia  vulgo  dicuntur  ea,  quae  ita  agunt 
in  fyftcrna  nervofum,  ut  hoc  non  tantum  in  actio- 
ne  Motus,  fed  etiam  in  actione  Sentiendi  varie- 
tur.  Qiice  hoc  efficiunt,  particula?  funt  fubtiliflimae 
&  leviffimEe,  utpote  qua;  ex  vegetabilibus  quafi 
per  halitum  adfcendant,  vel  arte  chemica  fermen- 
tando  maxime  fubtilifatae  funt  &  fpirituofe  vocan- 
tur.  Quomodo  hae  nervos  adficiant  &  excitent, 
quotidiana  oftendit  experientia  in  iis,  qui  deli- 
quio  correpti  mortuis  jacent  fimiles,  fed  admoto 
jiaribus  fpiritu  falis  ammoniaci  vel  aceto  aut  vino, 
vel  etiam  plantis  fragrantibus,  ab  orci  faucibus 
quafi  revocantur,  dum  nudi  in  finu  frontis  nervi 
a  fpirituofis  vivificantur  &  exftimulantur.  Pari 
modo  ubi  pars  aliqua  corporis  contufa,  fugillata 
aut  inflammata  eft,  refolventia  adplicant  Chirurgi, 
qua;  fpirituofa  funt  aut  fragrantia  volatilia,  qua? 
fuo  halitu  corpus  intrant,  nervisque  femimortuis 
vitam  inflant,  quo  iit,  ut  aciio  viiae  in  ea  parte 
fanitatem  reftituat;  contra,  fi  quis  vehementi  do- 
lore  aut  conftanti  pcrvigilio  laborat,  Medici  tetra 
propinant,  ut  papaverina,  vel  ea  ctjam  externe 
adplicant,  ut  Anethum,  Crocum,  Myrifticam,  ad 
producendum  fomnum. 

M  3  §.  II. 


182 


INEBRIANTIA. 


§.  II. 

Verum  latior  fe  heic  aperit  campus,  quam 
tt  eidem  emetiendo  par  forem,  fi  exempla,  qua 
excojjitari  poflunt,   omnia  fecutus,  cun&os  ejus 
receflus  luftrare  vellem.    Suffecerit  mihi  in  prae- 
fenti,  paucis  confideraffe  effectum  mirabilem,  quem 
producunt  inebriantia  proprie  fic  dicta.    Nullge  fere 
nationes  deftituuntur  inebriantibus,  quibus  laffati, 
cnervati,  triftes,  remifliores  animum  folari  corpus- 
que  reficere  folent.    Haec  vires  tum  corporis,  tum 
animi  cito  reparant,  id  quod  tardius,  &  nec  fine 
ambagibus,  efculenta  efficiunt,  &  ne  fic  quidem  adeo 
fufficienter.    Quamprimum  enim  inebriantium  ali- 
quod  fumitur,  illico  vires  augefcunt,  cor  pulfat 
alacrius,  laflitudo  perit,  corpus  incalefcit,  animus 
fit  laetior  &  ad  res  gerendas  promtior. 

§.  III. 

Nos  Europaei  diaetetice  potiflimum  utimur  in- 
ebriantibus  fermentatis,  ut  Cerevifia,  Vino  & 
Spiritibus  deflillatis,  ubi  pharmaco  ejusmodi  gra- 
tum  conciliare  faporem  ftudemus.  Aliae  autem 
gentes,  inprimis  orientales,  inebriantibus  maxime 
deditae,  vehiculum  minus  curant. 

NATIVA  inebriantia  plurima  quidem  cognita 
funt,  fed  plura  tamen  adhuc  ignota,  quae  in  ple- 
risque  plantis  tetris  inveniuntur. 

a)  OPIUM  efl;  fuccus  Jaeteus,  a  fole  infpi£ 
fatus,  ex  fauciatis  immaturis  capfulis  Papaveris 
fomniferi,  quapropter  opio  conferuntur  agri  in 
regno  Turcico  &  vicinis  terris.  Turcae  olim  hoc 
magis  quam  hodie  abufi  funt,  qui  id  a  grano  ad 
drachmam  usque  fumunt,  prout  longiori  ufu  in 
confuetudinem  ceflit  naturalem.  Hoc  pellit  cu- 
ras ,  moeftitiam  &  periculorum  metum ,  excitat 
hilaritatem,  rifum,  oblivionem,  ftultitiam,  furo- 

rem, 


INEBRIANTIA. 


183 


rem,  quam  ob  rem  etjam  Imperatores  eorum  faepe 
miltibus  in  aciem  educendis,  drachmam  opii  viri- 
tim  praebent ,  ut  hoftem  imperterriti  adgrediantur. 
Jufio  autem  major  dofis  li  accipiatur,  pupillze 
dilationem,  ruborem  faciei,  ~  baibutiem,  fingul- 
tum,  maxillae  relaxationem  &  aJia  ejusmodi  ma- 
la  gignit.  Qui  Pharmaco  hoc  heroico  diu  abufi 
funt,  hebetes  inde  fiunt,  incurii,  ftupidi,  elin- 
gues,  macilenti,  melancholici ,  tremuli  pra?coci 
fere&ute;  fed  rationi  convenienter  ufurpatum,  he- 
roicum  eft  medicamentum ,  &  disetetice  recreat  va- 
lidius ,  quam  ullum  aliud  hucusque  cognitum,  nec 
alic  pharmaco  perfecliorem  pacem  umquam  exper- 
tus  eft  Jones  de  opio. 

b)  PEGANUM  Harmala,  cujus  femina  in 
foris  venalia  affumunt  Turca»,  inebriant,  Au&ore 
BeJionio  in  itinerario,  qui  refert  Imperatorem 
Solimannum  vefci  femine  folitum ,  (tefte  Jovio,) 
ignorans  quale  effet,  quod  voluptatem  adferret 
jerumque  moleftarum  memoriam  tolleret.  Ex 
Idc  femine  forte  Bolus  erat,  quem  Kcempferus 
apud  Perfas  in  convivio  affumfit,  unde  gaudio  in- 
eiplebili,  quali  antea  nunquam,  implebatur,  inde 
amplexus,  rifus,  jocusque  &c.  at  finita  coena,  dum 
adfcendiffet  equum,  virus  aliam  ideam  ipfius 
ccrebro  inplantabat,  haud  aliter  ac  fi  Pegafo  infi- 
dens  volitaffet  per  nubes  &  coloratiffimos  Iridis 
anus,  ac  fi  cum  Diis  ccenaffet;  poftero  die  obli- 
tus  geftorum  omnium. 

c)  MASLAC  Turcarum,  feu  Bangue  Perfarum, 
conficitur  ex  Cannahis  fativa  maris  polline  cribrato 
&  cum  fputo  in  trochifcos  reda&o,  vel  fequenti 
modo :  Rec.  Foliorum  Cannabis  contuf.  M.  ij, 
affunde  aquam  frigidam  in  vafe  claufo ,  exprime 
parum,  itcretur,  nova  aqua  adjiciatur,  pulvis  la- 
vatus  effundatur  in  vas  teftaceum  non  cruftatum, 

M  4  agi- 


184 


INEBRIANTIA. 


agitetur  piftillo,  paulatim  nffundendo  aquam  recen» 
tem,  continuo  rotando;  hic  liquor  filtretur  perlin* 
teum  &  fervetur  colatus  virefcens.    Hic  ad  Iibi\ 
propinatus  facit  hilaritatem  cum  temulentia, 

d)  BANGUE  Jndorum  ex  Hibifci  Sethdnriffee , 
(tefte  Hermanno  in  Mater.  Medic.)  foliis  pari 
fere  methodo  conficitur,  vel  etiam  folia  hujus  in 
pulverem  teruntur,  qui  elixatur  cum  Oryza  &  bu- 
tyro  in  eundem  finem, 

e)  DATURiE  feminibus  multum  Turcae,  ab- 
utuntur,  cujus  piures  funt  fpecies,  quae  ad  efFe- 
flum  variant,  &  certo  modo  propinata  eam  ad* 
ferunt  fumentibus  ftupiditatem,  ut  ad  fcelera  quae 
patrantur,  animum  non  attendant,  nec,  fobrii 
facti,  eorum  recordari  queant,  &  quamvis  fur, 
domino  fpectante  impudenti  rapina  peram  fpolia- 
ret,  is  tamen  hoc  veneno  inebriatus  injuftum  hoc 
elfe  non  intelligat,  nec  poftmodum  hujus  rei 
memoriam  in  animum  revocet,  &  adulteri,  ipfis 
fpeclantibus  maritis,  thalamum  fotdare  audeant,  ib 
ira  illorum  pariter  ac  memoria  fecuri.  jMtuetricem 
fuifle  ferunt,  quse  feminis  hujus  infufo  nobiiiorss 
intoxicaverit  puellas  &  falaces  admiferic  juvenes, 
unde  fecuta  conceptio  virginibus  plane  infcii? 5 
anicula  vero,  re  comperta,  vivicomburio  juftis 
dedit  pcenas. 

f)  PINANG  Indorum  Maflicatorium  familiare, 
conficitur  ex  foliis  Piperis  in  cucullum  convolutis, 
quibus  inditur  nucis  Arecce  immatura;  lamella  cum 
momento  Calcis  viv# ;  hoc  mafticatum  prolicit  fa- 
livam,  corroborat  gingivas ,  tingit  dentes  rubros, 
os  grato  halitu  commendat;  immatura  nux  Arecae 
cerebrum  leviter  inebriaL 

g)  HYOSCYAMI  nigri  radices,  f#pe,  verno 
tempore  inter  paftinacas  le&ae  atque  comefta?,ho- 

mines 


INEBRIANTIA. 


185 


mmes  ebrios,  ftultos,  furiofos,  diverfo  modo, 
pro  cujusque  indole,  fecerunt. 

b)  HYOSCYAMUS  Pbyfaloides ,  qui  crefcit 
in  Afia  orientali,mifccri  poteft  cum  potione  quacun- 
que,  &  qui  hujus  infufum  biberunt,  temere  effu- 
tire  dicuntur,  quod  quisvis  eos  interrogaverit, 
etiam  fi  maxime  id  arcanumi  foret,  ex  relatis 
Heintzeirnanni. 

i)  Rella  Donna,  ATROPiE  fpecies  virofa, 
elufit  multoties  pueros  Baccarum  avaros,  qui  co- 
meftis  fru&ibus  furibundi,  tanquam  ab  Actcea  bac- 
cis,  intonuerunt. 

k)  MILLEFOLIUM,  cum  Humulo  cerevifias 
injecium ,  reddit  cerevifiam  inebriantem  &  potato» 
res  fere  infanos.    Flor,  Suec.2.  n.  770. 

I)  SCLAREA  &  MELISSA  in  eundem  effe- 
ftum  cerevifiae  infunditur  a  Germanis  &  Anglis. 

m)  CROCI  vis  laetificandi  &  rifus  afliduos 
ciendi,  antiquiflima  eft  &  nobiliflima,  e».iam  ex  ob- 
fervationibus  recentiorum. 

n)  LOLIUM  annuum ,  Hordeo  iniinixtum  pro 
eereviiia  conficienda,  potatores  fcotomos,  ftultos 
&  temulentos  reddit. 

0)  TABACUM  ab  infuetis  in  fumo  hauftum, 
vertiginem,  temulentiam  aliaque  incommoda  affert, 
Ut  vulgo  notifiimum. 

p)  BARBI  Cyprini  ova  comefta  facere  te- 
mulentiam,  nec  non  titubationes,  teftantur  au- 
clores,  fedjlcum  haec  nobis  peregrina,  ea  mifta 
facimus. 

§.  IV. 

AR  TIFICIALIA  inebriantia  funt  fpiritus  qui- 
cmque,  fermentando  producli  ex  plantis,  alio- 
qiiin  minime  inebriantibus. 

M  5  q)  CE- 


186 


INEBRIANTIA. 


q)  CEREVISIA  quaevis  ex  Hordeo  ailt  Tri- 
tico,  fimilibusque  feminibus  cocta  &  fermentata, 
frequens  eft  Europceis. 

r)  VINUM  eft  fuccus  e  baccis  Vitis,  aut  aliis 
quibuscunque  fructibus  carnolis,  expreflus  &  fer- 
mentatus-  Huc  pertinet  etiam  CEDRA  e  Malo, 
Pyro,  Pruno,  Sorbo,  Cratsgo,  Oxyacantha, 
Myrto,  Corno,  Moro,  Punica,  Ficu,  *Rhamno, 
Loto,  Ceratonia,  Anacardio  &c.  LACRYMiE 
Betuls,  Palmae  &c.  fermcntata». 

s)  SPIRITUS  deftillati  ex  fruftibus,  inpri- 
mis  e  plantis  odoriferis,  preevia  femper  fermen- 
tatione. 

§.  V. 

A&io  ejusmodi  fpirituoforum  tam  admiranda 
eft,  quam  eximia,  id  enim  efficiunt,  quod  aliud 
quodcunque  efficcrc  ncquit:  recle  vero  fi  adhibita 
fuerint,  nihil  quidquam  illis  comparari  poteft; 
hinc  Poetce  etiam  myftice  eadem  defcripferunt. 

NECTAR,  Deorum  potus,  caute  bibendus  eft: 
ubi  horripilationes ,  laflitudines ,  tremores,  immo 
curas,  melancholiam ,  moeftitiam  fugat;  auget  ap- 
petitum ,  digeftionem,  circulationem ,  fomnumx 
calorem,  colorem,  hilaritatem,  ingenium;  in- 
temperantius  vero  fi  bibatur,  mufculi  non  aufcul- 
tant,  fed  vacillant  &  tremunt;  rifus  copiofus;  ob- 
jecta  duplicantur ,  loco  non  fuo  fiftuntur,  longius 
feu  propius  jufto  locantur;  modum  omnem  fi 
tranfilias,  importabit  ftultitiam,  balbutiem,  fingul- 
tum,  vomitum,  fopores,  apoplexiam,  donec 
membra,  loquela,  acliones  humanae  celfent,  & 
laefiones  graviflims  non  fentiantur. 

NEPENTHES  nobile,  oblivionem  triftitfe 
"veniamque  adferens.    Plin.  hift.  mund.  XXV:  t:. 

potis 


INEBRIANTIA. 


187 


potus  fuit  veteribus  ejusdem  natura;  cum  noftris 
inebriantibus,  &  aliquod  forte  eorum.  Cum  Re- 
gina  Helena,  amiflb  regno,  conjuge,  liberis  bo- 
nisque  omnibus,  ad  Regem  iEgypti  Proteum  pe- 
dibus  veniret,  feque  omnium  miferrimam  efle  que- 
reretur,  nec  folatium  admitteret  uJlum,  corpus 
ejus  balneari  aqua  lavandum  curavit  &  nepenthis 
nonnihil  ipfi  propinavit,  unde  doloris  ilia  obli- 
vifci,  fluxa  &  inania  mundi  contemnere,  jocari 
&  riderc  coepit.    Homer.  Odyff. 

Nepenthes  mox  injicitur  medicamen  Jaccko, 
Irce  cunUorumque  malorum  oblivia  ducens. 
Hac  fi  quis  mixtum  cyatho  perfumferit ,  ille 
Luce  ifta  nunquam  lacrymas  effundat  obortas , 
Non  Ji  vel  fato  genitor  decedat  uterque, 
Nec  fratrem  natumque  rigentis  cafpicle  ferri 
Ante  oculos  fi  transfigat  truculentior  hofiis. 

MEDEA  JEConem ,  fenio  confeflum ,  hoc 
forte,  nec  alio,  ufa  medicamento  ad  juvenile  re- 
vocavit  robur. 

CIRCE ,  quae  focios  Uiyflis  mutavit  in  fues 
&  alia  bruta,  defcribitur  a  Poetis  ad  pingendam 
ebrietatem  in  gente  medicatis  poculis  non  adfucta, 
qua  capti  brutorum  inftar  fondide  agcbant,  de 
itinere  perficiendo  parum  folliciti.  Ulylfes  autem 
Allio  five  Mercurii  Moly  praemunitus  inebriatio- 
nem  vitavit. 

§.  VI. 

METEMPSYCHOSIN  feu  transmigrationem 
animarum  credebant  Pythagora^i  ,  atque  et- 
jamnum  credunt,  qua  ftdtuitur  animam,  corpore 
egreflim  humano,  aliud  intrare  animal,  eo  mo- 
mento  natum,  atque  tandem  poft  varias  migra- 
tionis  vices  in  hominem  redire,.  unde'  quoque 
fumma  cavent  religione,  ne  vel  ab  ipfi*  vel  ab 

aliis, 


188 


INEBRIANTIA. 


aliis,  ullum  animal,  immo  ne  minutiffimum  quidem 
infectum,  necetur,  verentes  ne  forte  parentum  aut 
majorum  anima  ibi  jam  fuam  habeat  fedem.  In 
hanc  forte  opinionem  eo  inducti  funt,  quad  cum 
aliis  multis,  illis,  imprimis  qui  humanas  pingunt 
formas,  fingunt  In  humana  facie  exprefiam  cerni 
poffe  alicujus  bruti  fimilitudinem ,  velut  leonis, 
tigridis,  urfi,  canis,  accipir/is  &c.  (]uae  theoria 
diu  regnavit  apud  veteres  Phyjwnomijlas ,  qui  for- 
te  credehant,  externum  hunc  oris  habitum  depen- 
dere  ab  anima,  quae  ab  animali  ejusmodi  transmi- 
gralfet  in  hominem. 

ALCHYMIST/E  veteres  Panaceas  fuas,  feni- 
bus  juvcntam  reddituras,  multum  jaclaverunt:  fi 
quid  vero  hujusce  virtutis  confici  poterit,  huius 
id  oportet  effe  generis.  Et  fane  fi  efficere  poffii- 
mus,  ufc,  redufto  fenc,  Hmina  fepulcri  calcante, 
ad  gradum  juvenis,  hic  effectus  pcrfifteret,  neque, 
Ut  vis  hujus  a?que  ac  potus  ipfe,  foret  volatilis, 
fcopum  hunc  effemus  afiecuti,  quem  fub  hac  fal- 
tem  hypothefi  poffibilem  videmus;  unde  etiam 
cancludimus,  fenectutem  non  tantum  confiftere  in 
rigiditate  folidorum,  fed  potius  in  laxitate  &  atonia 
fyftematis  nervofi. 

SCALA  iETATIS  VII  conftare  ftatuitur  gra- 
dibus: 

Ssntx         frigidus,      tardus,     obHviofus,    abftemius,  trittis. 
Vir  temperatus,  robuftus,  fapiens,       moderatus,  tranquillu». 

Juvenis  calens,  vigorofus,  ratiocinans ,  potator,  hilaris, 
Adolefcens  tranfpirans ,  agilis ,  garrulus,  iibidinofus,  jocans. 
Puer  tepens,        curfitansj  memor,       famelicus,  ludens, 

Jnfans        fudans,        labens,     balbutiens,  ftultus,  mutJbilis. 
JLmbryo      babeans,     natans,     ftupidus,     dormiens,  'nrocens. 

Quod  fi  feni  dederis  Medeaj  pharrmcorum 
ha^ftus  aliquos,  videbis  eum  per  eosdem  ,  quibus 
adicenderat,  gradus,  retro  ferri,  donec  in  sio  fub- 
fiftens  repuerafcat 

\.  VII. 


INEBRIANTIA. 


189 


§.  VIL 

Ut  Phyfici  veritates  fuas  experimentis  fuper- 
ftruunt,  fic  Medici  quoque  fuis  placitis  experimen- 
ta  &  obfervationes  fubflernunt.  Ut  igicur  vivis 
coloribus  depingatur  miraculofus  incbriantium  ef- 
fe&us,  leftores  in  theatrum  ejusmodi  deducere 
lubet,  ubi  fuis  oculis  effe&um  videant.  Itaque 
fequamini,  L.  B. ,  qiiTfo  me  ad  cellam  vin;;riam. 
Heic  extra  portam  offendo  Senem  optimum  N.  N., 
in  amplexus  ejus  ruo,  &  quod  me  pridem  prolixe 
exceperit,  gratias  ago,  meque  in  eo  effe  figni- 
fico,  ut  eum  invifam.  Rogo  ergo,  dignetur  in 
domum  proximam  mecum  intrare,  ut  ibi  fermo- 
nes  conferamus  familiares.  Is  quaerit,  quaenam  fiC 
domus:  refpondeo,  Bacchi  templum  efle ,  quod  ex 
fufpenfa  conftat  hedera,  effigiem  inciudente  obefi 
Bacchi  cornibus  coronati ,  pedibus  hircinis  ocrea- 
ti,  dolioque  infidentis  vinario.  Senex  meus  fini- 
ftrum  claudens  latus  segre  fequitur  me  in  feeretum 
Bacchi  conclave,  ubi  foli  confidere  poffumus  fa- 
miliariflime  confabulaturi. 

Ingreffus  fenem  feffum  federe  jubeo  ,  qui  an- 
nis,  curis,  laboribus,  morbisque  confeftus,  nu- 
tante  capite,  tremulis  manibus ,  languente  animo 
&  ftillante  nafo  quiefcit.  Quaero  quid  novi  ex 
Africa  &  relationibus  publicis?  refpondet  diu  jam 
effe ,  quum  nullas  legerit  ejusmodi  relationes,  quod 
nihil  nili  mala  contineant,  utpote  horrendas  bel- 
lorum  procellas,  vaftationes  terrarum ,  hominum- 
que  innocentium  indignas  neces. 

a)  Cellariam  voco  Medeam  Ne&areum  li- 
quorem  pofcens,  quo  ^Efonem  grandaivum  in  ju- 
ventutem  refhtuit,  unde  fuum  cuique  noltrum 
impleri  jubeo  poculum.  Senex  bibere  abnuit: 
fed  doceo  hoc  neftar  i]la  aetate  ei  non  nocere, 
fed  potius  parce  adhibitum  cordiale  effe  prseflan- 

tiffi- 


190 


INEBRIANTIA. 


titfimum,  inque  ejus  fanitatem  totum  ebibo;  ille 
demum  pofl:  multas  preces  fuum  viciflim  haurit. 
Odlava  vix  horaj  pars  inter  fabulandum  effluxit, 
quum  nafus  fenis  ficcatur,  caput  &  manus  firman- 
tur,  animus  exhilaratur  &  ruga  feniiis  perit;  pau- 
cis:  de  feptima  fcala  eetatis  in  fextam  defcendit, 
&  de  bello  quod  Europam  jam  mifcet,  loqui  in- 
cipit,  memorans  quam  optabile  foret,  ut  bellige- 
rantes  nationes  pacem  facerent,  quum  bellum 
dudum  &  terras  civibus  &  seraria  opibus  exhau- 
ferit,  omniumque  rcrum  pretia  mirum  in  modum 
auxcrit. 

b)  Rogo  Medeam,  ut  pocula  adhuc  impleat 
fuo  neftare;  atque  in  uxoris  ejus  honorem  meum 
ebibo  cyathum;  primum  renuit,  di&itans  unum 
hoc  poculum  fibi  fufficere,  nec  confuevifle  fe 
plura  bibere;  fed  precibus  ada&us ,  ut  pro  hoc 
faltem  fcypho  gratias  agat,  iterum  fe  pleno  pro- 
luit  poculo.  Tum  vero  video  genas  fenis  pal- 
lentes  modico  fuffundi  rubore,  mentem  &  judi- 
cium  firmari,  corpus  incalefcere,  animumque  lae- 
ta  excitari  alacritate.  Ambulat  &  diflerit  de 
ftrenua  Regis  Borufliae  fortitudine  &  Imperato- 
ris  Daunii  lentis  quidem,  fed  cautis  molitioni- 
bus:  addit  hoc  vinum  efle  admodum  generofum 
&  praeilantius ,  quam  quod  in  oenopoliis  vulgo 
vendi  folet;  jam  enim  ad  quintum  defcendit  gra- 
dum. 

c)  Medea  tertium  infundit  poculum  (ego 
meum  jam  &  deinceps  aqua  impleri  jubeo)  fe- 
nex  fe  modici  Bacchi  munera  transfilire  dicit, 
fed  raro  vinum  tam  excellens  fibi  offerri,  atque 
adeo  parum  interefle ,  plus  an  minus  bibat.  Fau- 
fta  quasvis  familia;  ejus  precamur ,  fenex  incale- 
fcit,  la;tatur,  totius  belli  decurfum  &  bellantium 
commoda  ediflerit,  ambulat  alacriter  cumque  an- 
cilla  jocatur  j  jam  enini  dudum  in  quarto  eft  gradu. 

Ucum 


INEERIANTIA. 


191 


Unum  adhuc  pocnlum  bibimus  in  memoriam 
amicorum  abfentium,  &  fatecur  fenex  vinum  per 
aliquot  annos  fibi  non  tam  fapidum  fuiire ,  nar- 
rat  fata  fuae  juventutis  &  lufus,  qui  placuere  quon- 
dam,  loquitur  indefinenter ,  fed  non  nifi  de  rebus 
ludicris  &  jocofis,  ne  momento  quidem  quiefcit, 
&  facies  jam  plane  rubet,  nam  tertium  in  defcenfu 
jam  attigit  gradum. 

d)  Addit  puella  poculum  quintum,  in  fau- 
fta  rerum  bonarum  omina  exhauriendum ;  fenex 
vero,  hoc  epoto,  federe  praeoptat,  titubat  grefTu, 
haefitat  fermone,  cui  jam  ordo  nullus,  nam  in 
fecundo  jam  ha;ret  gradu. 

e)  Ancilla  poculum  gratiarum  agendarum  ad- 
fert,  quod  ftatim  ebibitur;  fenex  pallefcit,  mu- 
tus  fedet,  dein  fupinus  labitur,  &,  quas  bibit, 
vomitu  reddit,  ut  manibus  fit  domum  portandus, 
caret  enim  fenfu,  voce,  nec  ftare  nec  ulla  ratio- 
ne  fe  regere  ipfe  poteft,  quia  jam  primutn  tenet 
aetatis  gradum. 

Ulterius  ad  dexteram  in  veflibulo  partem 
converfi,  Tbeatrum  Bacchi  publicum  ingrediamur, 
quomodo  heic  facra  ejus  celebrentur,  vifuri;  fed 
audio  extra  fores  boatu,  hinnitu,  ftrepitu,  grun- 
nitu  intus  tefta  perfonare.  Furtim  ergo  &  fimu- 
lanter  intremus  &  confiftamus  poft  aulaeum,  ne 
lacerantibus  pneda?  fimus  beftiis.  Videmus  heic 
omnes  menfae  maximae  circumfiftentes ,  a  domina 
Circe,  qux  in  pavimento  fpatiatur^  in  bruta  effe 
commutatos ,  ut,  praeter  figuram  externam ,  vix 
humanse  naturse  priftina?  fit  reliquum.  Affident  duo 
Mufici  Iudentes:  Alter  Ovidius  audit,  canens: 
Vina  parant  animos ,  redduntque  laboribus  aptos ; 

Cura  fugit  multo  diluiturque  mero. 
Tum  veniunt  rifus ,  tum  pauper  comua  fumit  j 
Twn  dolor  atque  angor  f  rugaque  frontis ,  abit. 

Alter 


192  INEBRIANTIA. 


Alter  Horatius  canit: 

Tu  femper  reducis  mentibus  anxas 
Viresque  ,      addis  cornua  paupzri^ 
Poft  te  neque  itaios  trcmenti 
Regum  apices ,  neque  militum  arma» 

Qui  mcnfa;  prnsfidet,  commutatum  videtis  In 
EQUUM  ferocientcm,  qui  elato  collo  &  lato  pe* 
ctore  ceteris  praiftafe  fibi  videtur,  vehementi  ca« 
chinno  hinnitum  referens. 

TAURUS  alter  truci  vultu  eft,  qui,  de* 
mifTa  coma,  transverfa  tuetur,  malumque  ob* 
murmurat. 

SUS  tertius  eft  fine  fnodo  bibens,  &  quidquid 
adponitur  in  fe  profufe  ingurgitans. 

CxANIS  evafit  quartus  ih  angulo  fedens,  im* 
mundus  vomitu  fe  ac  focios  confpurcans. 

GALLINACEUS  faftus  eft  quintus,  qui  fe 
jactat  &  res  fuas  geftas,  fuaque  merita  fuperbe  & 
ifine  fine  decantat. 

PSITTACUS  garrulus  eft  fextus,  qui  fine 
mora  interjecta,  de  fe  &  aliis  loquitur  ignota  pa- 
riter  ac  cognita,  etiam  quae  fileri  debent,  incauCe 
efFutiens. 

PHILOMELA  feptimus  inceftas  Bacchi  &  Ve- 
neris  cantilenas  modulatur  &  nullum  fibi  vocis 
fuavitate  parem  judicat. 

CUCULUS  illuforius  oclavus  alios  alto  fper- 
nit  fupercilio,  ipfis  licet  ne  liilo  quidem  pru- 
dentior. 

TABANUS  nonus  eft  faftus,  huc  illuc  cir- 
cumvolitans  omnium  impetit  nafos,  omnes  hunc 
pugnis  petunt,  &<  e\\rc  eft,  ut  quisque  fib  ica- 
veat,  ne  vulneretur;  modum  enim  impudentiae 
nefcit. 

In 


INfcBRIANTIA. 


193 


In  HIRCUM  commutatus  eft  foetidum  de- 
cimus ,  cellariam  infequens.  Alios  ta?det  recen- 
fere,  utpote  qui  tot  diverfa  referant  bruta,  quot 
fere  diverfl  funt  homines.  Mcenas  cellaria  clamat 
interim,  &  urget,  tempus  effe,  ut  facramentum  di- 
cant  Baccho  in  perpetuam  bujus  fefti  diei  me- 
moriam:  hinc  omnes  loco  fuo  moti  in  genua  fe 
provolvunt,  ipfa  argumentum  fcyphi  proponit, 
jubetque  ut  omnes  hi  compotores  &  orgiorum 
focii,  fratemitatis  nomine  &  vinculo  conjnngan- 
tur ;  qui  vero ,  pergit,  a  nobis  diffentire  nudet, 
is  ad  necem  usque  verberabitur !  potantibus  his 
illa  canit: 

Nox  &f  amor  •vinumque  nibil  moderabile  fuadent. 
Fabula  finitur  exodio,  quod  orgia  Baccbi  dicitur; 
funt  cnim,  qui  putent,  infra  dignitatem  effe  fra- 
ternitatis,  facramento  fe  Baccho  obligare,  in  me- 
moriam  fordium  perennem.  Hinc  exftinguuntur 
candelse,  proflernuntur  menfse,  tolluntur  fella?, 
fram-untur  feneftras,  omnes  in  unum  coeunt,  pul- 
fant,  lacerant,  mordent,  conculcant  fe  invicem, 
vulnerantur  corpora,  fcinduntur  veftes,  excita- 
tur  clamor,  exfecratio,  lamentatio,  livor ,  vul- 
nera,  fanguis,  vomitus;  demum  omnes  conji- 
ciuntur  foras,  domum  aut  in  carcerem  per  vim 
deportantur ;  mane  fequenti  evigilant  corpore 
vulnerato,  facie  lacerata,  veftibus  vomitu  con- 
fpurcatis,  crumena  vacua,  manibus  tremulis,  ca- 
pite  dolente,  faucibus  aridis,  corpore  febricitan- 
te,  animo  melancholico,  trifti  pra;teritorum  me- 
moria,  jamque  plane  aliud  cogitantes,  quam  pro- 
xima  vefpera. 

§.  VIII. 

Per  Syftema  nervofum  intelligimus  Cerebrum 
cum  Medulla,  eorumque  procefllis  Nervos.  Syfte- 
mate  nervofo  differunt  Animalia  a  vegetabilibus. 
Tom.  VI.  N  Hxc 


194 


INEBRIANTIA. 


Haec  animalia  Senfu  &  Motu  gaudent,  quibus  ve- 
getabilia  deftituuntur ,  ergo  &  hoc  a  fyftemate 
eorum  nervofo. 

Infipida  &  fapida  mere  talia ,  ut  Dulcia  f. 
Acria,  Acida  f.  Amara,  Vifcofa  f.  Salfa,  Pinguia 
f.  Styptica  ne  quidquam  mutant  in  fenfibus  &  motu 
Animalium,  at  odorata,  ut  volatilia  &  Spiritno- 
fa,  unica  funt,  quaj  ha?c  in  Animalibus  mu- 
tant,  adeoque  &  in  Syftema  nervofum  agunt. 
Hcec  Syncope  correptos  ex  orci  faucibus  eripiunt, 
ut  Spiritus  falis  Ammoniaci ,  Acetum,  Vinum, 
fragrantia;  Triftes  ,  Hilares,  &  Lbtos  facinnt,  ut 
Crocus ,  Horminum,  Melifta.  Laftb  refocillant 
eisque  vires  addunt  ut  vina.  Timidos  audaces 
faciunt,  Torpidosque  excitant,  rigidosque  agiles 
reddunt,  ut  Pocula.  Frigidos  calefaciunt  pulfu  ci- 
tatiore,  transfpiratione  reliquisque  fecretionibus 
auftis;  immo  ftupidos  &  obliviofos  memores  & 
ingeniofos  reddunt. 

Sene&utem  a  fola  rigiditate  folidorum  deri- 
vant  non  pauci.  At  quoniam  fpirituoforum  effeftus 
reddit  astati  amiffam  promptitudinem,  hilaritatem, 
libidinem,  memoriam  &c. ;  inde  conftat,  fenium 
ejusque  calamitates  potius  in  fyftemate  nervofo, 
quam  in  folidis  quasrendas  e(Te. 

Haec  ergo  Medicamenta  Disetetica  ut  refo- 
cillant  corpus  &  animum,  ita  in  his  varia;  nationes 
folatium  non  raro  qusefiverunt.  At  vero  ut  ho- 
rum  natura  volatilis  eft,  ita  &  eorum  effe&us 
volatilis  &  momentaneus;  quem  Mercurium  vola- 
tilem,  fi  quis  mortalium  figere  poftet,  crcderet 
fe  merito  verum  lapidem  Philofophorum  veram- 
que  Panaceam  detexille;  at  fruftra  hoc  in  hunc 
usque  diem  qua;fivere  mortales,  &  forte  femper 
quserent. 

Ut 


INEBRIANTIA. 


Ut  horum  vis  cogit  magis  vel  minus  fyftema 
nervofum  ad  contraftilitatem,   ita  etiam,  ceffan- 
te  eorum  effeftu,  reidit  fyftema  nervorum  in 
pofterum  magis  debile,  veluti  tendo  nimis  ten» 
fus  dein  laxior  evadit ;  hinc  qui  ejusmodi  heroi- 
cis  fepius  abutuntur  &  procellis  ebrietatis  fefe 
expofuerunt,  tremuli  &  infirmi  evadunt  ante  an» 
nos,  ut  quoties  novo  inebriantium  non  excitan- 
tur  imbre,  languent  inde  vifcera  debiliora,  ut 
fuas  fun&iones  non  peragant,  nifi  novo  proluan- 
tur  imbre,  immo  ad  omnia  obeunda  munia  inha- 
biles  ipfi  evadunt,  atque  ideo  pharmacum  hoc 
repetere  coguntur,  tit  i!lis  carere  prorfus  neque- 
ant,  quemadmodum  refert  Bcerbaave  comment.  2. 
P«  *37'     Q}u  poctdis  indulgent,  his  fatalis  neceffitas 
oritur  ea  rehetendi.    Non  absque  fumma  commiferatiO' 
ne  vidi  juvenem ,  qui  mane  expergefactus  erat  pallidus, 
genis  pendulis ,  manibus  tremulis ,  contremifcebat  paU 
pita  ione  cordis ,  nullum  fere  mtmbrum  movcre  poteratt 
tnulto  minus  veftes  induere ,  nijt  prius  aliquet  uncias  fpi- 
ritus  fumeret ;  dum  huic  necejftati  oblutiaturus  in  fyn- 
copen  incidebat,  ut  invitus  cogeretur  illo  uti,  donec  in 
flore  atatis  periit. 

Agunt  adeoque  haec  inebriantia  uti  ignis  po- 
tentialis,  qui  in  gradu^t.  fovet,  2.  calefacit,  3. 
urit,  4.  comburit.  Vini  Rhenani  Cyathus  meri- 
to  cordiale  heroicum  audit,  at  Alcoholis  feu  fpi- 
ritus  ejus  dephlegmati  Cyathus  lethale  venenum 
&  extemporaneum  evadit.  Hinc  idem  medica- 
mentum,  ratione  dofeos,  roborat  &  debilitat,  vigi- 
lias  excitat  &  fomnum  inducit,  vitam  excitat  & 
fuffocat,  contrario  effectu, 

Abufus  itaque  horum  deleterius  eft  &  pr£eco» 
cem  fenectutem  adfert,  ut  raro  videas  eos,  qui  fpi- 
ritibus  deftillatis  fortioribus  abutuntur,  ad  quinqua- 
ginta  annos  pertingere,  plurimos  vero  debiliori 

N  a  ejus- 


i96  INEBRIANTIA. 


ejusdem  fpiritus  fpecie  ufos,  forte  hanc  annorum 
fuperare  metam. 

§.  IX. 

Qjti  fragilem  longe  cupimus  perducere  vitam , 
Luxaria  vita  cur  breviamus  iter?  OWENUS. 
Sed  tsedet  atque  etiam  pudet  confiderantem, 
quam  mifera  &  deteftabilis  fit  confuetudo  ratio- 
nalis  hominis,  qui  hunc  liquorem  ingurgitando 
amat  exuere  nobiliflimam  conditionem  humanam 
&  in  Bruti  fpeciem  transmigrare,  quare  etiam  Sal- 
vator  ipfe  Mattb.  XXI.  Attendite  vobis ,  ne  graven- 
tur  corda  veflra  crapula  £f  ebrietate.  Et  Salomon 
Prov.  XXIII.  Ubi  ?  vce  ?  ubi  dolor  ?  ubi  rixa  ?  ubi 
querela?  ubi  fine  cauffu  vulnera?  ubi  rubedo  oculorum? 
nempe  illis ,  qui  fectantur  vinum  &  ftudent  calicibus  epo- 
tandis.  Ne  intuearis  vinum  quando  rubet,  cum  fplendet 
in  vitro  color  ejus ,  ingreditur  blande , Jfed  in  novijfmo 
mordet  ut  Dipfas,  cf  ficut  Hamorrbois  venena  fundit. 

Sed  hoc  argumentum  e  cathedra  noftra  ad 
Theologorum  remittimus,   quamvis  plures  hujus 
ignis  liquidi  abufu,  quam  fati  lege  fuccubuerint; 
in  memoriam  tantum  revocantes  verba  Alleni:  O 
beatam  temperantiam ,  nunquam  fatis  laudandam,  nun- 
quam  fatis  admirandam,  primava  atatis  quum  fuifti 
decus  &  tutamen,  tui  ipfiys  fuadela  utique  es  & 
pretium ,  latis  aliquando  Saturni  temporibus  vifam ,  pu- 
ris  piisque  animis  omni  avo  ciiltam  usque  &  colendam! 
tu  recta  tuos  ducis  cultores  ad  longam,  nec  non  jucun- 
dam  feneclutem;  vultu  placido  juvenili  &  grato.  Tu 
denique  tuis  ipfius  laudibus  ornaris ,  &  amabilis  ab 
ipfis  diceris ,  qui  virtutem  banc  videant 
contabefcantque  relicta. 

S.    D.  G. 


CXIl 


CXII. 

MORSURA 
SERPENTUM 

QUAM 

SUB  PRiESIDIO 

D.  D.  Car.  Linn^ei 

Propofuit 

JOH.    GUSTAVUS  ACRELL/ 
Holmienfis. 

Upfalia  1762.     Maji  16. 


INTRODUCTIO. 

Quodcunque  in  tribus  illis  Naturae  regnis 
occurrit,  fi  quidem  jufta  illud  contem- 
plamur  attentione,  aut  fanitati  vitjeque 
inimicum,  aut  adminiculum  quafi  Macbinae  no- 
flrae  comperiemus:  efculentum  hoc,  illud  vero 
venenum  vario  ex  fine  appellare  moris  eft.  Quem- 
admodum  vero,  ut  eft  in  proverbio ,  omne  ni- 
mium  vertitur  in  vitium,  ita  cibus  quoque  inno- 
cuus  maxime  ac  faluberrimus  in  nocentiflimum 
fubinde  venenum  convertitur.  Sic  Vinum,  Deo- 
rum  Ne&ar,  modice  fumtum  animum  corpusque 
reficit,  atque  admotum  naribus,  fyncope  fuffo- 
catos  ex  orci  faucibus  revocat;  fupra  modum  ve- 

N  3  ro 


i98         ^MORSURA  SERPENTUM. 


ro  ingurgitatum ,  fua  illud  &  nativa  vi  ex  cor- 
pore  ejicere  acidiffimo  vomitu  natura  nititur,  ne 
qualitate  fua  corrodente  febrim  excitet,  unde 
praematuras  helluonum  mortes  crebris  ac  fune- 
ftiflimis  exemplis  confpicimus.  E  contrario  vero, 
peflimis  ex  venenis,  re&a  tamen  ubique  ratione 
exhibitis,  parantur  medicamina  efficaciflima:  Sic 
noftros  in  ufus  varia  ex  Opio,  Elaterio,  Scam- 
monio,  Euphorbio,  variaque  $ii  prajparata  fer- 
vantur. 

Venenum  igitur,  fi  deflnire  liceat,  eft,  quod 
perexigua  dofi,  corpori  humano  ingeftum  aut  ex- 
tus  admotum,  vi  quadam  pecuiiari,  effe&us  pro- 
ducit  violentiflimos,  qui  in  perniciem  fanitatis  & 
vitae  tendunt;  fed  effentialis  differentia  inter  fa- 
lubre  &  venenatum  re  ipfa  non  datur,  cum  fola 
copia  faluberrimi  evadat  venenum. 

Pro  Regnorum  naturalium  varietate,  varie 
quoque  differunt  venena,  ut  in  LAPIDEO:  ar- 
fenicum,  auripigmentum ,  pleraque  metallorum  prae- 
parata.  In  Regno  VEGETABILl  funt  inprimis 
ordines  naturafes  Contortarum :  ut  Afclepias,  Cy- 
nanche;  Luridarum:  Kyofcyamus,  Tabacum,  Atro- 
pa,  Datura;  Tricoccarum :  Euphorbium;  Mullifili- 
quarum:  Helleborus,  Nigella;  Umbellatarum^Jrum: 
Cicuta,  Sium,  iEthufa.  In  ANIMALI  regno:  Ser- 
pentes,  Ranae,  Bufones.   Castera  ut  taceam. 

His  nunc  pro  inftituti  ratione  breviter  &  ge- 
neratim  commemoratis,  ad  illorum  porro  animan- 
tium ,  qua?  diverfis  Isedendi  inftrumentis  armata 
fingula,  externo  infliftu,  rnordendo  pungendove 
vulnerant,  venena  confideranda  devoivimur. 

Stupendam  fane  admiramur  illorum  armo- 
rum  indolem,  quam  in  fui  tutelam  fummi  Con- 
ditoris  fapientiae  acceptam  referunt  animalia  tan- 

•  tum 


MORSURA  SERPENTUM.  199 


tum  non  omnia ,  venenata  vero  ifta  prascipue. 
Hnrum  enim  nonnuUa  dentium  morfu  fauciant, 
"ex.  gr.  Vefpertiliones  &  Sorices;  vulnerat  pin- 
na  fua  anteriori  dorfali  Trachinus  Draco:  Medu- 
fae  variae  urticarum  inftar  urunt.  Omnium  vero 
maxime  in  admirationem  nos  rapiunt  tela  iUa  im- 
mani  viru  venenata,  quss  aut  in  infe&orum  cau- 
dis  fixa  funt;  ex.  gr.  Scorpionum,  Sphegum, 
Apum,  quasque  nobis  hoc  loco  faltim  nominaffe 
fufficiat;  aut  intra  labia  ferpentum  pofita,  qui- 
bus  in  depingendis,  noftra  jam  qualiscunque  ver- 
fabitur  opera. 

AMPHIBIA. 

Toti  fere  humano  generi  casterisqtie  animan- 
tibus ,  ferpentes ,  ob  venenum  atque  proprietates 
nefcio  quas  fmgulares,  quae  omnem  eludunt  in- 
genii  aciem,  horrendi  obveniunt,  ut  vel  audacif- 
iirao  cuivis  inopinato  obrepentes  terrorem  injici- 
ant.  De  peculiari  ifta  horum  animantium  natura 
nonnulla  praemittemus.  In  amphibiorum  claffe  ani- 
malia  obveniunt,  fingulari  prorfus  &  ab  aliis  di- 
verfa  qualitate  inftru&a:  eorum  enim  plurima  & 
in  Terra  vivunt  &  in  Aqua;  plurimaque  dimi- 
dio  anno  Hybernant  morte  quafi  fopita:  Refpiratio 
horum  ab  Avium  &  Mammalium  multum  differt, 
fpiritum  enim  infpirant,  fine  reciproca,  faltim 
non  fenfibili,  exfpiratione.  Corpora  habent  na- 
tura  rigida,  fanguine  frigido  fcatent;  Pene  gemi- 
no  gaudent,  cujusmodi  nulli  quod  fciamus  ani- 
mantium  alii,  nifi  forte  infeelis  quibusdam  obti- 
git.  Sono  rauco,  adfpettu  foedo,  odore  foetido  fen- 
fibus  noftris  obveniunt.  Eorum  alii  ovipari,  vi- 
vipari  alii,  atque,  Cancrorum  inftar,  ob  ofla  car- 
tilaginea  vernali  tempore  quotannis  fene&am  exu- 
unt,  quemadmodum  nuHa  ipfis  certa  crefcendi 
meta  &  magnitudo  eft  definita.     Maxime  cuo- 

N  4  que 


aoo 


MORSURA  SERPENTUM. 


que  memoratu  digna  eft  fmgularis  eorum  pra- 
dandi  ratio:  nam  ,  quod  deftituti  pedibus  pra?dam 
curfu  fe&ari  nequeant,  faxorum  fub  umbra  ar- 
borumve  radicibus  latitant,  unde  irruptione  facia, 
in  praetereuntia  animalia  fubito  infiliunt ,  &  cnnta 
devoiant.  Hunc  in  modum  ferpentum  maximus 
Boas  conflrittor  in  frutetis  occulte  infidian,  &  in 
lepores,  cervos,  aliaque  animantia  infilire,  ea  con- 
volvendo  fufTocare,  atque  faliva  tandem  obWta 
ingurgitare,  ex  peregrinantium  per  Indiam  fide 
perhibetur.  His  vero  quum  pra;dam  rarius  ca- 
ptare  eveniat,  &  dentibus  deinfuper  obtufis  mo- 
larihus  proprie  diciis  deftituantur,  ipfos  naturae 
.Aucior  inftruxit  maxfllis  non  per  ginglymum  ar- 
tieulatis,  fed  folis  ligamentis  bafi  connexis,  o  o 
cxpanfis  faucibus,  corpus  ipfis  faucibus  du  io 
fubinde  ac  pluries  craflius  devorare  queant.  Sic, 
Cleyero  tefte,  Boas  Javanenfis  integrum  deglu- 
tiit  Bubalum:  aliique  Peregrinatores  commemo- 
Tant,  quod  eadem  Boas  cervum  devoraverit;  ita 
ut  propendentia  extra  os  cornua  inligne  prsbue- 
rint  fpeclaculum. 

Quin  etiam  abdomine  tumido  fepius  Colubri 
Beri  noftri  occurrunt,  quum  fafta  difleciione,  aut 
ranam,  aut  murem,  aut,  quos  ipfi  vidimus,  VII 
aviculae  pullos  nondum  digeftos,  devorafle  re- 
periuntur. 

Reftat  adhuc  aliud  vix  dum  fatis  explican- 
dum  natura*  phamomenon ,  noftratum  qui  in  Phil- 
adelphia  diu  vixere,  fide  digniflimorum  relatio- 
nibus  confirmatum,  fed  quod  Autopticorum  pe- 
ritiorum  experimentis  ulterius  omnino  eft  dis- 
cutiendum.  Crotalum  loquor  Americanum  ferpen- 
tem  fegniflimum,  qui  arborum  fub  tegmine  re- 
cubans,  ri&u  nonnihil  hiante  atque  radiantibus 
oculis,  occurfantes  forte  in  arbore  aves  fciuros- 


que 


MORSURA  SERPENTUM.  201 

qoe  miro  fafcino  fubtus  intuetur.  Queribundus 
fciurus  atque  tenui  ac  flebili  fono  ejulans,  quafi 
fati  gnarus J  e  ramo  in  ramum  fubfultat,  quaqua 
verfum  profpiciens  quo  fubito  evadat;  At  fafcino 
nefcio  quo  defixus,  ad  inferiora  defcendit  arbo- 
ris,  unde  refta  defiliens,  hoftis  fe  faucibus  ultro 
committit.  Veritatem  hujus  rei  indubiam  reddere 
videntur  obfervationes  quorundam  Anglorum. 
Hujus  argumenti:  Curiofi  ifti  obfervatores  Angli, 
murem  una  cum  fafcinante  ejusmodi  vipera  cau- 
difona  in  ferream  caveam  includebant ,  cujus 
uno  in  angulo  fedebatmus,  in  altero  vero  e  re- 
gione  ferpens;  hic,  qui  in  illum  continuo  ocu- 
los  habuit  deflxos,  foio  illum  intuitu  eo  adegit, 
ut  totum  fe  tandem  ferpentis  in  fauces  conjecerit. 
Idem  experimentum  Itali  inftituere  imprimis  cum 
femina  Colubri  Eeri  uterum  gerente  &  Mure 
Mafculo,  eodem  plane  cum  fuccetfu.  Quid?  quod 
idem  fere  apud  Bufones  noftros  Ientulos,  ferpen- 
tum  adlines,  seftivo  tempore  fpeftare  liceat,  qui- 
bus,  dum  in  fruticum  umbra  quiefcunt,  Mufcse 
Papilionesque  in  os  involitant. 

TELA  SERPENTUM. 

Nulla  fere  res  in  philofophia  pluribus  contro- 
verfiis  vexata  eft,  quam  Serpentum  venenum,  in 
qno  confiftat,  quid  fit,  quomodo  operetur  &  di- 
ros  fuos  efFeftus  producat.  Ulas  inter  de  venenato 
ferpentum  adparatu,  antiquioris  a?vi  conjecluras , 
ad  quas,  utut  abfurdiflimas,  tamen  ad  faxum  tanquam 
adhsefit  rudis  plebecula,  jure  recenfentur  fequen- 
tes;  quod,  puta,  telum  veneficum  caudce  adfixum 
efle  crediderint  nonnulli ,  quodque  proinde  telum 
ferpentum  caudis  adpingunt  fubinde  pictores  nugi- 
venduli;  alii  nigra?  bifurcataeque  lingua,  quam  ad 
utrumque  feepiflime  latus  ferpens  ventilat,  hanc 
nocendi  vim  vindicare  fatagunt;  plurimi  tandem, 

N  5  qui 


?o2  MORSURA  SERPENTUM. 

qui  fapientiores  haberi  geftiunt,  ipfi  banc  dentimn 
morfui  noxam  vano  commento  adferunt.  Hsc  quae 
jam  recenfuimus  omnia  in  mera  abeunt  errorum 
monftra,  ac  vel  quotidianae  faltim  curatiori  repu- 
gnant  experientia?,  Intra  labia  ferpentis  venenati, 
maxillae  fuperiori  extus  arclius  adfixum  haeret, 
quod  ultro  citroque  rnovet,  officulum,  cui  binae 
aut  ternre  adfixae  funt  cufpides,  dentibus  reliquis 
majores,  quas,  eundem  fere  in  modum  ac  ungues 
felis,  ferpens  motas  pro  lubitu  ofiieuli  ope,  vel 
protendit  iratus,  vel  feriatus  a  morfu  retrahit  & 
recondit.  Has  cufpides,  quas  Dentes  majores  fer- 
pentum  vulgus  vocat,  egregie  defcripfit  Tyfon.  Att. 
Angl.  p.  144.  in  Anatome  CrotaJi:  in  bifce  foramen 
fatis  amplum  prope  radicem  obfervavimus ,  ci?  prope  mu- 
cronem  fiffuram  longiufculam  clare  confpicuam ,  calami 
fcriptorii  crence  inftar  fefXam;  pars  autem  dentis  afffura 
ad  radicem  manifefte  canaliculata  erat ,  qiiod  gingivam 
leniter  premendo  primum  comperimus ,  tum  enim  vene- 
tiutn  per  cavum  dentis  prompte  afcendere  &  e  fiffura  effiu- 
ere  confpeximus ;  Cumque  dentes  hi  adeo  acuti  Jint ,  ac 
prope  apicem  firmi  &  folidi,  fiffura  etiam  externa  &  con- 
vexa  parte,  non  interna,  exarata,  quid  convenientius 
potuit  excogitari,  tum  ad  vulnus  infligendum,  tum  ad 
venenum  infundenduml  Folliculo ,  glandulis  humo- 
rem  quendam  fecernentibus  inftruclo,  cufpidum 
unaquaeque  eft  circumdata ,  adeo  ut  impreffa  vefi- 
cula,  ex  ipfo  quafi  mucrone  liquor  profluere  vi- 
deatur.  Iratus  ferpens,  caput  furfum  extollens, 
ofliculum ,  cujus  fupra  meminimus,  acubus  arma- 
tum  extendit;  atque  fic  fafto  impetu,  tum  ipfius 
corporis  mole  proclinatus  &imcumbens,  tum  mu- 
fculorum  quoque  vi  a&us,  acubus  iftis  hunc  in 
ufum  explicatis  ferit  &  fauciat;  fubfequente  e  ve- 
ftigio  veneno,  quod  ex  folliculo  expreffum  in  vul- 
nus  influit.  Rem  ita  comparatam  elTc,  cxperien- 
tia  conftat  eorum,  qui  dum  cufpidf  ?.  illas  aculea* 

tas 


MORSURA  SRRPENTUM. 


203 


tas  forcipe  effringunt,  inermem  ferpentem  manu 
tractant  incolumes.  Cum  vero  iisdem  hifce  cufpi- 
t-lbus  venenatiffimi  Crotali  probe  deterfis  cutem 
ad  fanguinis  usque  profluvium  fearificare  foleant, 
cetera  indemnes  Americani  Boreales,  liquet  egre- 
gie  falli  eos ,  qui  armis  iffcis  fumme  innoxiis  fune- 
ftam  illam  proprietatem  adtribuunt. 

VIRUS. 

De  lasdendi  modo  apud  ferpentes  hactenus 
egimus.  Nunc  de  ipfa  veneni  origine  &  natura 
nonnulla  fubjiciemus.  Ex  atra  bile  iram  accendi, 
priftini  aevi  fuit  commentum ,  omni  veritatis  fpe- 
cie  deftitutum;  quod  tamen  huc  trahere  non  du» 
bitarunt.  Etenim  ex  ifla  fua,  fi  Diis  placet,  hy- 
pothefi,  irati  ferpentis  virus  elicere  fatagunt;  fin- 
gebant  namque  canalem,  nefcio  quem,  qui  bilem 
ex  fua  vefica  immediate  ad  os  ferpentis  deduceret, 
unde  bilis,  iftu  fafro,  vulnus  prolueret;  atque  ex- 
inde  lethifera  ifta  fymptomata  effe  derivanda.  Sed 
miffis  antiquiorum  fomniis,  quae  interdiu  ac  longe 
veriora  detexerunt  recentiores  naturse  rufpatores 
feduli ,  age  difpiciamus.  Sub  finem  fuperioris  fe- 
culi,  quo  artibus  una  cum  casteris  fcientia  quoque 
medica,  male  hactenus  habita,  in  infolitam  pror- 
fus  lucem  eveheretur,  difperfis,  qux  occuparunt 
omnia,  conjecturarum  tenebris;  etiam  hsec  noftra 
ferpentum  cognitio,  inultum  fuit  kiminis  foenerata 
facem  pr^eferente  Magno  Eturia?  Duce  FERDI- 
NANDO  SECUNDO.  Etenim,  ut  abftrufum 
iftud  ac  tantum  non  impervium  ferpentum  myfte- 
rium  pernofceret  Princeps,  de  re  litteraria  immor- 
taliter  meritus,  fummos  iftius  a?vi  Naturalis  fcien- 
tiae,  heroes,  Stenonem,  Redi  &c.  fuam  ad  aulam 
advocavit,  qui  recluderent.  Itaque  a  congeftis 
venenatiffimis  Viperis,  quas  ad  Theriacam  confi- 
ciendam  per  fafcinum  captivas  adfcrunt,  fummo 

ftudio 


2C4         MORSURA  SERPENTUM. 


ftudio  experimcnta  cepit  Rediy  quibus  experimen- 
tis  varia  detcxit  incognita,  atque  inter  haec  fe- 
qucntia  maxime  memoratu  digna.  Dum  aut  vi- 
ventem  Vipcram  in  Canem  excitaret,  aut  aculeis 
reccns  demortuae,  integra  huc  dum  veficula  vene- 
nata,  cani  vulnus  infligeret,  res  eodem  redibat. 
Repetitus  aliquoties  morfus  infirmior  redditur,  ac 
vim  tandem  nocivam  penitus  amittit,  exhaufto 
fcilicet,  quod  in  veficula  continetur,  veneno.  Ex- 
p]icatos  ferpentis  aculeos  liquore  quodam  madere; 
atque  ex  veficula  ad  bafin  mucronis  impreffa  gut- 
tulam  faniei  ftillare.  Dum  virus  hoc  ex  veficula 
profiuens  pane  molli  vel  fpongia  exciperetur,  non 
aliud  aut  gravius  ex  ferpentis  i&u  perfenfit  da- 
mnum  animal,  quam  fi  acu  pungeretur ,  donec  die- 
bus  intcrpofitis  aliquot,  novum  proveniret  Virus. 
At  dum  acu  pungebatur  animal  veneno  ifto  in- 
fefia,  diris  cruciabatur  doloribus,  perinde  ac  fi 
ipfius  viperae  aculeis  fuiffet  profciffum.  Venenum 
illud  in  vitro  adfervatum  &  ad  folem  exficcatum, 
dum  aqua  rurfus  dilueret,  atque  in  dilutum  acus 
intingeret,  quibus  animalia  compunxit  Redi  nu- 
perlaudatus,  eundem  prorfus  ex  foluto  hoc  vene- 
no  effe&um,  ac  ex  recentiffimo  quovis,  enafci  non 
fine  fumma  admiratione  comperit.  Omnium  vero 
maxime  iflius  temporis  naturae  peritos  in  ftuporem 
dedit  viperarum  fafcinatoris  cujusdam  Tozzi  au- 
fus;  qui  (dum  forte  incidiffent,  prajfente  Principe, 
eruditi  in  fermonem  de  certiffimo  prorfus  vitse  pe- 
riculo,  quod  eum  maneret,  qui  virus  iftud  Spiri- 
tus  vini  vel  aquae  loco  ebiberet),  fua?  arti  confi- 
fus  non  exiguam  iftiusmodi  veneni  portionem  in- 
trepidus  exhaufit.  Obftupuere  quafi  ad  porten- 
tum  omnes,  atque  praefentiffimam  hominis  mor- 
tem  prseftolabantur ,  qui  tamen  haud  aliter  ac  fi 
meram  aquam  combibiffet,  evafit  incolumis.  Sed 
quod  magis  mirari  convenit,  eft  quod  eventus 

ifte, 


MORSURA  SERPENTUM. 


ifte,  cujus  percellebantur  novitate  Princeps  ejus- 
que  naturalis  fcientiae  confortes ,  dudum  antea  ac 
vel  ipfis  veteribus  innotnit.  Documenturn  hujus 
rei  fatis  memorabile  apud  Lucanum  obvenit  Libr. 
IX.  v.  614. 

Noxia  ferpentum  eft  admifto  fanguine  peftis ; 

Morfu  virus  habent,  &  fatum  dente  minantur , 

Pocula  morte  carent. 
Neque  pratereundum,  externam  iftam  veneni  no- 
cendi  vim  nationibus  barbaris  &  nunc  &  olim  fuifle 
perfpeclam,  quippe  quae  fagittas  fuas  !n  venena 
varii  generis,  qualia  funt  fuccus  Euphorbii,  caro 
putrida,  olenm  Tabaci,  imprimis  vero  in  vipera- 
rum  faniem,  &  intinxerunt  quondam ,  atque  etiam 
nunc  intingunt,  non  fine  efficacia  maxime  hor- 
renda.  Faciunt  id  Indi  hodierni ,  &  fecerunt  du- 
dum  antea  Scytha;,  de  quibus  teftimonium  fat  me- 
morabile  exhibet  Plinius  Hift.  Nat.  Scyta ,  ait, 
fagittas  tingunt  viperina  fanie  &f  bumano  fanguine ,  im- 
medicabile  illud  fcelus  mortem  illico  levi  taftu  adferentes. 

Sed  redeo  ad  Florentinos  iftos,  de  quibus  di- 
cere  occcepimus.  Hi,  ut  aufum  illum  Tozzianum 
novis  confirmarent  experimentis,  virus  hujus  ali- 
quam  colleclam  copiam  dedere  alio  atque  alio  mo- 
do,  aliis  atque  aliis  animantibus  edendam,  &  qui- 
dem  femper  fine  fubfequente  periculo;  ut  primum 
vero  extrinfecus  vulneri  admoveretur  virus ,  hor- 
renda  ea  efficit  fymptomata  omnia,  qu«  ex  ipfo 
morfu  enafci  folent,  unde  inflammatoria;  rnalignae- 
que  febres  atque  lethifera?,  nifi  forte  natura  ipfa 
fponte  fua  haemorrhagiis  aliisve  evacuationibus  ma- 
teriam  peccantem  quandoque  exturbaflet,  His  ex- 
perimentis  eo  deventum  eft,  ut  majori  Ionge  cuim 
certitudine  haec  Naturte  adyta  eruditis  penetrare 
contigerit. 

lnterea  dum  Redi  caeterique  in  Etruria,  na- 
turae  prefle  infiftuot  veftigiis  atque  experimemis 

rice 


io6         MORSURA  SERPENTUM. 


rite  faciundis  invigilant,  indulgetur  alibi  conjcctu- 
ris.  In  Gallia  puta,  ubi  Moyfes  Charas,  Chirur- 
gus  Regis  primarius  non  incelebris,  theoriam  fer- 
pentum  explicaturus  magno  moliminc  contendit, 
venenum  in  excandefcentia  fpirituum  animalium 
confiftere,  atquc  proinde  penes  viperam  non  efle 
lethaliter  ut  fauciet,  nifi  antea  iratam.  Non  qui» 
dem  refragabimur,  adfectus,  animi  gignere  quidpiam 
pofle  veneno  haud  abfimile:  teftatur  hoc  facies 
irati  hominis  mutata  in  fubluridam.  Quid,  quod 
fubitaneo  terrore  perculfi,  fiepenumero  pallefcant, 
atque  humores  eorum  in  tubo  inteftinali ,  tanquara 
fortiori  draftico  per  Diarrhocam  cholera  adfocia- 
tam  difpellantur.  Maxime  vcro  fuo  hoc  Nutrices 
confirmant  exemplo,  quarum,  dum  iratse  infantu- 
lis  preebent  ubera,  venenatum  lac,  Diarrhoearn 
provocat,  laclentibus  haud  raro  funeftam.  Sed 
utcumque  hajc  fint,  parum  tamen  in  his  opinioni 
Charanee  effe  preefidii,  eo  confidentius  pronnncia- 
mus,  quo  certius  conftat,  hiulcam  iftam  de  Spiri- 
tibus  animalibus,  eorumque  excandefeentia  doctri- 
nam,  ut  commodum  olim  ignorantis  afylum,  ita 
nunc  fere  in  defuetudinem  abiifle. 

Miflis  igitur  Charanis  iftis  hypothefibus,  no- 
ftram  qualemcunque  fententiam  aperire  nunc  forte 
haud  abs  re  erit.  Et  licet  in  re  tanta?  obfcuritatis, 
ubi  vix  ultra  hypothefes  progredi  iiceat,  facilius 
fit  aliorum  placita  infringere,  quam  adornare  fua; 
tamen  cum  aliquid  dicendum  fit,  utut  rem  totam 
non  exhauriat,  praeftiterit  multo,  opinamur,  ample- 
xari  ea,  quae  maxima  veritatis  fpecie  fe  commen- 
daverint;  ficubi  cum  iis  aptius  conciliari  poflunt 
quse  certior  fuaferit  experientia,  Hoc  animo  ex- 
ponemus  in  fequentibus  ea,  quae  nobis  aliud  con- 
je&andi  anfam  fubminiftrarunt.  Superiori  feculo, 
ut  adfuetos  evitarent  Majandros  Angli  inprimis 

Medi- 


MORSURA  SERPENTUM.  207 


Medici,  ac  novam  paritcr  in  a&ione  medicamen- 
fcorum  invenirent  viam,  fuum  ne  robur  admitte- 
rent,  atque  per  vias  xuKoTcowTtKois  mutarentur, 
Medicinam  vel  potius  Chirurgiam,  quam  dicunt 
infvforiam,  excogitarunt,  atque  omni  animorum 
ftudio  excoluerunt.  Confiftit  autem  in  eo  hoc 
eorum  inventum,  quod  per  incifam  venam,  me- 
dicata  infufa  injecerint.  Multum  hanc  fuam  artem 
venditarunt  curiofi,  quge  fi  non  omni  fubinde 
fuccefTu  caruerit,  tamen  fsepius  fummo  segris  fuit 
detrimento  :  vel  quod  nova  hattenus  &  inexplo- 
rata  Pharmaca  adhibucrint,  vel  quod  nova  me- 
dicina  non  caute  fatis  ufi  putentur.  Equidem  non 
valde  miramur,  fortiorum  infufionem  dirtillato- 
rum  fpirituum  fuiffe  exitiofam;  fed  longe  inexfpe- 
ftatius  obveniat  neceffe  eft,  quod  lac  merum,  in 
venas  irnmiflum,  quamvis  primum  iJlud  fit  hominis 
nutrimentum,  mortem  acceleraverit:  cujus  aliam 
vix  rei  cauffam  adferre  poffumus,  quam  proximam 
illam,  nullo  interveniente  inteftinorum  adminiculo, 
la&is  cum  fanguine  commixtionem,  ceu  quam  na- 
tura,  heterogeneorum  impatiens,  a5gre  fuftinuit. 
Haec  fi  eruditis  ac  a?quis  rerum  cognitoribus  fen- 
tentia  non  difplicuerit,  nihiJ  obftat,  quo  minus 
analogon  quidquam  laclis  infufi  cum  ferpentum  fanie 
probabiliter  credamus:  faltim  aptiora  juxta  ac  ve- 
riora  huc  dum  ignoramus.  Sufpicamur  autem  eun- 
dem  in  modum  viperarum  faniem ,  vel  quantilla 
portione  vulneri  admotam,  per  venas  abforberi  ac 
cum  fanguine  commifceri,  unde  ex  immediata  ifta 
commixtione,  maffa  fanguinea,  quanta  quanta  eft, 
traftim  corrumpatur:  nam  ficut  fermenti  exigua 
particula  farinariam  mafiam  inficit  totam,  hujus 
vero  fermentatae  maflaj  portiuncula  maflam  alteram, 
&  fic  in  infinitum  fere,  nihil  dum  obftiterit,  quod 
vim  &  efiicaciam  fermenti  impediat;  ita  quoque 
per  vim  natur*  ^multipiicativam,  venenum  cum 

fangui- 


208         MORSURA  SERPENTUM. 

fanguine  conjunctum  &  propagari ,  &  ipfum  cor- 
rumpcre,  haud  inepte  exiitimabitur.  An  vero  hoc 
fit  coagulando,  corrodendo,  vel  modo  quodam  alio, 
noftrum  non  eft  definire.  Memorabile  certe  expe- 
timentum  dcfcribit  Rajus  de  quadr,  /».317:  Vir  dum 
in  Indiis  effct,  indigcnam  quendam  ad  fe  &  fami- 
liares  aliquot,  qui  una  erant,  ingreiftim  varia 
Serpentum  genera  fecum  attulilTe,  ut  experimen- 
ta  aliqua  de  eorum  differentiis,  veneni  refpe&u, 
praefentibus  oftenderet  (qua?  apud  Indos  vulgaris 
praxis  eft).  Primum  ergo  ferpente  grandiore  pro- 
lato  illum  innocuum  effe  aiTeruit,  &  ut  dic"tis  fidem 
faceret,  ligatura  injecta  ut  vocant,  brachio  pro- 
prio  conftritto,  quemadmodum  in  vena?  fectione 
fieri  folet,  nudam  cutem  ferpenti,  prius  fhgellato, 
ut  ad  mordendum  invitaretur,  objecit,  fanguinera 
e  vulneribus,  dentibus  faclis  emanantem  digitis 
collegit,  &  femori  nudo  impofuit,  doncc  dimidium 
circiter  cochlearis  naclius  eiTet.  Deinde  alium  ex- 
cepit  minorem,  Cobras  de  capelo  diftum  (Colu- 
brum  Najam)  de  veneni  ejus  vehementia  pluribus 
egit,  &  ut  experimento  rem  comprobaret,  cervice 
Serpentis  arcie  conftri&a ,  liquoris  in  folliculis 
mnxillaribus  contenti  circa  dimidiam  guttulam  ex- 
preflit,  &  fanguini  coagulato  fupra  femur  impo- 
fuit,  cui  quamprimum  admifceretur,  miram  illico 
ebullitionem  &  efFervefcentiam  excitavit  fermenti 
modo  agens,  illumque  in  liquorem  flavum  immu- 
tavit;  quod  ad  modum,  quo  venenum  ifthoc 
operatur,  difcernendum,  lucem  foeneratur,  &  ce- 
lebrem  illam  obfervationem  confirmat,  nimirura 
viperae  morfum  Iclerum  inferre. 

Quandum  quidem  nos  perfpicimus,  hsec  Hy- 
potheiis,  cum  experimentis  fupra  memoratis  Re- 
dianis,  Tozzianis,  caeterisque  optime  convenit.  Et 
quidem  ad  Redi  quod  attinet,  omnia  ejus  experi- 

menta 


MORSURA  SERPENTUM. 


menta  evineunt,  humorem  iftum  ex  folliculo  ex- 
preffum ,  qui  ferpentum  humeclat  cufpides ,  uni- 
cum  eife  venenum,  quod  punctim  vel  ccefim  fan- 
guini  admixtum  vim  exferat.  At  venenum  illud 
foli  officere  fanguini  extrinfecus  admotum,  often- 
dunt  cum  exempia  Tozzi ,  qui  virus  iftud  fat  large, 
at  incolumis  tamen,  exhaufit;  tum  experientia  mo- 
menti  non  minoris,  alia,  quod  animalia  fagittis  hac 
fanie  infectis  transfixa,  haud  aliter  ac  cibus  quivis 
puriflimus,  efui  efie  potuerint.  Quoe  cum  ita  fint, 
nihil  nobis  reiinquitur  aliud,  unde  mirus  hic  ex- 
piicctur  naturie  eventus,  quam  inimediata  ilia  fa- 
niei  viperina?  cum  fanguine  commixtio,  &  forte 
fermentntio,  ex  qua,  pro  fumma  viperarum  diverfi- 
tate,  diverfa  quoque  ac  varia  oriantur  fymptomata 
neceiTe  eft;  cujus  tamen,  quod  ingenue  faternur, 
fpecialioris  diverfitatis  rationes  reddere  non  poiTu- 
mus  nosmet,  &  a  nobis  ne  extorqueant  aJii,  jure 
aliquo  noftro  contendere  pofTe  videmur. 

PUNCTUR^E  SYMPTOMATA. 

Reflat  igitur,  ut  notabiliores  has  ferpentum 
varietates  generatim  carptimque  recenfeamus. 

BERI  noftri  ictum  comitari  folent  fequentia 
fymptomata:  Dolor  vulneratse  corporis  partis, 
perinde  ac  fi  acubus  pungeretur  continue;  acce- 
dit  Tumor,  Pallor,  Nictitatio ,  Lacryma?,  Horro- 
res  cum  frigore,  Pulfus  debilis,  ac  fubinde  in- 
sequalis,  Sitis,  Lipyria,  Sudor  frigidus,  Lumba- 
go,  Tormina,  cum  Vomitu  Diarrhoea,  Afthma, 
Anxietates,  Sopor,  Convulfiones,  quarum  eft 
mors  ultima  linea  rerum. 

HiExMORRHOUS  nobis  ignotus,  ita  a  Lacano 
defcribitur,  ut  peracto  morfu,  ex  poris  per  uni- 
verfam  cutem  fingulis,  fanguis  profluat. 

DIPSAS,  cum  praecedente  nos  fugiens,  at 
ab  eodem  Lucano  Libr,  IX.  de  bello  Pbarfalico  de- 
Tom.  VL  O  fcri- 


2IO 


MORSURA  SERPENTUM. 


fcripCus,  dum  fauciavit,  fitim  acccndit  inextingui- 
bilem.  Digna  funt,  qua?  hic  adponantur  ipfius 
Lucani  verba,  ubi  A.  Tufcum  Catonis  fjgnife- 
rum  hujus  ferpentis  veneno  percitum,  graphice 
depingit : 

Non  Decus  imperii,  non  mwfli  jara  Catonis 
Ardentem  tenuere  virum ,  quin  fpargere  figna 
Auderet ,  totisque  furens  exquireret  agris 
Ouas  pofcebat  aquas ,  fitiens  in  cordc  venenum. 

Et  paucis  interjectis : 

Scrutatur  venas  penitus  fqualentis  arence , 
Nunc  retlit  ad  Syrtes      fluclus  accipit  ore , 
Aquoreasque  placet ,  fed  non  fibi  fufficit  bumor. 
Nec  fentit  fatique  genus ,  mortemque  veneni, 
Sed  putat  effe  fitim ,  ferroque  aperire  tumentes 
Suflinuit  venas ,  atque  os  implcre  cruore. 
ASPIS  in  veterum  monumentis  triplicis  ge- 

neris  occurrit: 

/.  Pbtyas  fronte  caruncula  callofa,  colore  ci- 

nereo  viridi  -fplendente. 

II.  Cberfea  longiffima,  cinereo- viridis,  oculis 
rubris. 

III.  Cbelidonia  nigra ,  ventre  albo,  cujus  mor- 
fum  fingultus  bini  vel  terni ,  cum  mutatione  co- 
loris,  Stupore,  Frigore,  Somno,  &  Palpitatione 
fequi  perhibetur.  Inter  has  Afpides  nominatim 
Phtyam  elfe,  quae  per  foporem  aut  iethargum 
occidit,  ex  collatione  fcriptorum  facile  in  ani- 
mum  induxerim:  atque  fic  eanderr  effe  cum 
Afpide  veterum,  fpeciatim  fic  difta,  quae  Bellon. 
Itin.  p.  203.  Nintipolonga  Zeylanica.  Raj.  anim. 
p.  332.  &  in  Syflem.  Nat.116.  N:o  173.  Ammodytes 
vocatur.  Hujus  quoque  Afpidis  (Phtyai)  vene- 
no  ufa  videtur  Cleopatra  ^Egyptiorum  Regina; 
ctenim,  ut  ex  fide  fcriptorum  habemus,  quo  vi- 
tam  mollern  &  delicatam  morte,  ficubi  fors  tu- 

lerit, 


MORSURA  SERPENTUM.  an 

lerit,  mitiori  finiret  foemina  efTcEminatiflima,  in- 
junxit  Medicis ,  ut  toxicum  mifcerent  absque  mor- 
tis  fenfu  mortiferum.  Hi  igitur ,  tentatis  fsepius 
in  capitis  damnatis  venenis  variis,  inciderunt  tan- 
dem  in  Afpidem,  cujus  morfus  fine  ul!o  morbo 
praevio  aut  fingultu  cum  molli  tantummodo  vul- 
tus  fudore,  fenfuumque  bebetudine  ac  fomnolen- 
tia,  mortem  accelerat,  internecionis  propemodum 
ignaris.  Hujus  ergo  veneni  Reginam  certiorem 
fecerunt,  quae  aut  ipfi  Afpidi  peftus  ve!  brachi- 
um  vulnerandum  exhibuit;  aut,  quod  malunt  alii, 
in  pharmacum  vipereum,  quod  in  hos  ufus  tan- 
tifper  adfervarat ,  acum  comtoriam  intinxit,  cu- 
jus  ex  punclione ,  veterno  quafi  fopita ,  occubuit. 
Venenatos  plurimos  Colubros,  praster  plerosque, 
fi  non  omnes  Crotalos,  enumerat  Syftema  Na- 
tura? ;  quales  funtv 

Vipera  Atropos  Leberis  Ammodytes 
Berus  Cherfea  Prefter  Afpis 

Lebetinus     Severus  Stolatus  Lacleus 

Naja  Atrox  Niveus  Coraliinus 

Dipfas  Myfterizans 

NAJA  homines  fuo  icla  adeo  vehementef 
corripit,  ut  intra  horulce  fpatium  decedant:  at- 
que  hac  quidem  ratione,  ut  ex  oflibus  divellatur 
caro  in  lentorem  putridum  tota  liquefcens,  quara 
ob  caufTam  hic  fortaflis  ferpens  pro  eodem  ac  Se- 
pe  veterum,  haud  immerito  habeatur.  Plures  nunc 
comr.iemorare  non  attinet,  quamvis  fint  eoruni 
perplurimi,  qui  pro  fpecierum  fumma  varietate, 
fymptomata  quoque  diverfiflima  erliciunt;  at  ita 
tamen  diverfa,  ut  in  communiflimo  eo  omnes 
amice  ferpentes  conveniant,  quod  non  nifi  vi  ex- 
terna,  mordendo,  pungendo,  aut  qua  demum- 
cunque  ratione  alia,  fanies  extrinfecus  in  fangui- 
nem  immitti  poflit,  lsedant  ac  trucident.  Reltat 

O  *  jara 


ii2         MORSURA  SERPENTUM. 

jam  igitur,  ut  ad  mcdicamentorum  contra  hoc  vi- 
rus  confiderationem  defcendamus. 

MEDELA. 

Charta  nos  prius  deficeret,  ac  in  immenfum 
excrefceret  opus,  quam  numerum  inire  aut  ra- 
tionem  quiremus  eorum  omnium,  quibus  ad  tan- 
ta  propulfanda  pericula  unquam  ufi  perhibentur, 
neceflitate  magiftra,   mortales  miferi.  Praecipua 
tantum,  &  quae  aliquo  fe  commendarunt  ufu,  bre- 
viter  percenfebimus.    Eminej:  haec  intcr  cum  an- 
tiquitatis  gloria,  tum  efficaciaj  virtute,  quam  pra?- 
fentiflime  fieri  poteft  veneni  per  locum  contagii 
eduftio.    Variis  haec  modis  fuic  pertcntata;  quo- 
rum  antiquiflimus  juxta  ac  fimpliciflimus  ille  eft, 
dum  labris  hominum,  dirum  ex  vulnere  venenum 
exfugitur.    Probe  eft  obfervandum,  oportere  fu- 
ftorem  ejusmodi  inftruttum  elTe  gingiva  a  fcor- 
buto  immuni,  ac  quavis  ratione  illaefa,  ne  idem 
incurrat  periculum,   idque  eo  gravius,  quo  eft 
vitae  fedi  propius.    Ut  igitur  res  &  naUfeofa  & 
difcriminis  pleniflima  evitetur,  prasftabit  potius, 
fcalpello  vulnus  fcarificare,  quo  lic  ex  apertis  ve- 
narum  oftiolis  contaminatus  fanguis  fatis  effluat; 
adfigitur  dein,  fuper  vulnerata  &  fcarificata  cor- 
poris  parte,  magna  validaquc  Cucurbita,  cujus 
ope  quidquid  veneni  reliquum  fuerit,  commodius 
extrahatur.      Tum   demum   calida    fomcnta  & 
emollientia,  cum  fpirituofis,  ut  fpiritus  falis  Ar- 
moniaci  vel  Theriacalis,  aut  hi  fi  forte  non^fup- 
petant,  lixivio  communi  &  acetomixta,  ad  mem- 
brum  vulneratum  adplicentur.    Intus  medicamen- 
ta  diapnoica  &  moventia  emolumcnto  elfe  pof- 
ftint;    emetica  loquor  cita,   ex.  gr.  Tartarus 
emeticus,  Ipecacuanha,  &c.     Sudorifera  fortifli- 
ma  interdum  quoque  felici  cum  fucceflu  propi- 
nantur.  At  vero  ad  frangendas  vehementiflimi  hu- 

jus 


MORSURA  SERPENTUM.  213 


jus  veneni  vires,  tria  antidotorum  genera,  eaque, 
ut  putatur,  efficaciflima,  noftra  addidit  setas,  quo- 
rum  fua  oftentat  Europa,  Afia  &  America  fingula; 

Apud  Europseos  olei  olivarum ,  vel  01  ei  cujus- 
vis  exprefli,  ufus  efl  fortiflimus.  Propinatur 
autem  oleum  illud  majori  copia,  ad  femilibram 
interdum  &  amplius,  ebibendum,  dum  fimul  ls- 
fa  pars  hoc  eodem  oleo  faepius  &  copiofiflime  per- 
ungitur.  De  hoc  ipfo  medicamento,  non  mi- 
nus  ac  de  felici  ejus  effectu,  confuli  poffunt  Acta 
Anglicana  p.  443.  Att.  parif.  1737.  Quamvis  ve- 
ro  fide  horum,  aliorumque,  fuam  vim  oleis  ex- 
preflis  tantum  abfit  ut  dcnegemus ,  ut  potius 
contra  Beri  &  Prefteris  morfum  facile  valentifli- 
mam  credamus ;  tamen,  fi  dicendum  quod  res  eft, 
piurima  in  hoc  forte  antidoto  nondum  fatis  habe- 
rnus  comperta  &  explorata:  unde  de  ejus  ufu  fi- 
gillatim  &  omnibus  abfolutam  numeris  fententiam 
ferre  hon  audemus.  Inopinatum  prorfus  hujus  rei 
exemplum  expertus  eft,  mihique  expofuic  Nob.  D. 
Prasfes ,  cum  per  Scaniam  proficifcenti  obvenit  mu- 
Jier,  colubri  Cherfea?  morfu  fauciata:  huic  licet 
Oleum  illud  Olivarum  ad  praefcriptam  formulam 
propinarit  Nob.  D.  Archiater,  nihilo  tamen  minus 
accidit,  ut  e  vivis  miferrime  decederet.  An  igi- 
tur  contra  omnes  ferpentes  Europseos  non  valeat 
oleum  iftud  ?  An  vero  praeter  praffcriptam  formu- 
lam  quidquam  ulterius  fit  obfervandum,  five  illud 
ipfum  Antidotum,  five  iEgrum  concernat,  aliorum 
experientice  committimus,  &  quam  diligentiftirne 
commendamus. 

Progredimur  igitur  ad  antidota  Americana, 
quorum  excellentiflimum  jure  habetur  Radix  Se- 
negce  ad  pulverem  redafta.  Innotuit,  a  multis 
retro  temporibus,  hujus  ufus  radicis  Americanjs 
fylveftribus  Borealibus,  qui  ejus  beneficio  ilJa- 
tam  a  Crotalo  noxam  ad  miraculum  usque  pro- 

0  3  fliga* 


214         MORSURA  SERPENTUM. 


fligarunt.  Sed  tanto  hoc  arcanum  fuum  cufto- 
dierunt  filentio,  Barbari  pervicaces  &  invidi ,  ut 
ne  auro  quidem  ejus  potuerit  obtineri  cognitio: 
usque  dum  illud  feliciter  detexit  Tennentius,  at- 
que  in  humani  generis  folatium  divulgavit.  Do- 
cuit  infuper  omni  laude  digniffimus  Tennentius, 
Radicem  Polygalae  Senegae  hac  fua  nunquam  vir- 
tute  deftitui ,  nifi  pertufa  forte  vena  quadam  ma- 
jori,  ubi  increfcentis  fubito  veneni  violentioe  prae- 
venire  non  poterit;  de  quo  videfis  Diff.  de  radi- 
ce  Senega  in  Amoen.  Acad.  vol.  II.  Unicum  tan- 
tummodo  hujus  antidoti  excmplum  domefticum 
refcrre  novimus ,  fatis  vero  illud  memorabile.  Ac- 
cidit  ante  hoc  decennium  in  pra?dio  fuburbano, 
haud  procul  Upfalia,  ut  ancilla,  dum  alvi  pur- 
gandi  ergo  pone  frutices  fecefTerat,  a  fcrpente 
quodam  peteretur,  &  quidem  ipfis  muliebribus 
vulneratis;  Graviffima  hunc  iclum  fecuta  funt 
fymptomata,  cruciatus  horrendi,  ceu  qu«  fegnes 
medicos  &  lenta  non  expetebant  remedia.  Ad 
PsTob.  D.  Pra?fidem  mittitur,  qui  duas,  quas  folas 
habuit,  Senegae  dofes  remifit,  opportune  adeo, 
ut  intra  biduum  aegra  pene  convalefceret.  Optan- 
dum  foret  igitur,  "ut  exturbatis  minutiis  aliis, 
in  quibus  nihil  vel  parum  certe  opis  eft,  hoc 
tam  ihuftre  medicamentum  in  officinas  noftras  in- 
troducatur.  Praeter  hanc  radicem  plura  alia  Ame- 
ricanorum  commendantur  medicamenta,  ex.  gr. 
Eryngiwn  fatidum,  aquaticum,  Veratrum  hiteum, 
Aletris  farinofa,  Uvularia  perfoliata,  Sanicula  cana- 
ienfis ,  Ariftolocbia  Serpentaria;  fed  quse  miffa  faci- 
mus  omnia ,  quod  de  iis  certo  minus  nobis  con- 
ftct,  cum  fexcentis  aliis  *). 

Per- 

*)  Surinami  mos  eft,  quoties  quis  a  Serpente  morfus  eft,  ut 
fumat  radicem  recentem  Cepae  rubrae  horizontaliter  in2. 
p.teq.  duTettam,  llipra  fal  culinare  radere,  ut  benej|intret, 

eaque 


MORSURA  SERPENTUM.  215 


Pervenimus  fic  ad  aliud  rcque  celebratum  Afia- 
ticorum  Antidotum,  in  India  orientali  facile  anti- 
quiflimum.  Eft  vero  illud  Ophiorrhiza  Mungos,  cujus 
hiftoriam,  nec  non  divinum  fere,  contra  iftus  co- 
hibri  Najse  ufum,  colubri  loquor  venenatiflimi, 
luculenter  traftavit  in  Amoenitat.  Kaempferus,  Nec 
rnultum  in  ejus  adumbratione  defudabimus ,  quod 
nobis  in  hac  re  otium  fecit  D:ni  AlTeflbris  Darelii 
Differtatio  longe  elegantiflima.  Hoc  vero  potius 
juvabit  monuifle,  quod,  cum  tanta  fit  hujus  me- 
dicamenti  efficacia,  prajftabit  multo  illud,  ceu  ve- 
rum  lignum  colubrinum,  in  locum  Strychni  colubri- 
ni  adfcifcere,  cujus,  fi  non  omnino  nullus,  faltim 
ambiguus  ufus  cernitur. 

Lapis  fcrpentum,  Pedra  de  Cobras  di  capello, 
quafi  Lapis  defumtus  e  capite  Colubri  Najae,  fa- 
mofus  per  totam  Indiam,  tanquam  fpecificum 
contra  Morfuram  ferpentum  exclamatus  a  Garzia, 
Kirchero  aliisque,  fertur  ad  vulnus  venenatum 
adplicatus,  usque  dum  fponte  inde  decidat,  ab- 
forbere  omne  venenum;  fed  ejus  ufus  fufpe&us 
habetur  aliis,  nec  Redio  fucceflit,  qui  plurima 
cum  eodem  inftituit  experimenta.  Plurimi  ftatuunt 
hunc  lapidem  effe  artificialem ,  nec  nifi  mere  Cor- 
nu  cervi  uftum. 

EXCANTATIO. 
OPHIOGENES  fuifle  quondam  Pfyllos'  Li- 
byae  &  Marfos  Italiae  populos  excantandis  Colu- 
bris  &  medicandis  Serpentum  morfibus  nobiles, 
teftantur  Ovidius,  Plinius  aliique  veterum.  Hi, 
ferpentes  etiam  venenatiflimos  innocue  tra&abant, 
dilaniabant,  virusque  eorum  corporibus  infli&um 

O  4  ex- 

eaque  parte  fricet  vulnus  infliftum,  hoc  fafto  alteram 
cepse  partem ,  fale  fimiliter  infeftam ,  ligare  arfte  fupra 
vulnus  &  permittere  adhaerere;  nec  caret  fucceflu  fummo, 
excepta  crotali  morfnra,  ubi  nil  facit.  C.  Dahlberg. 


2i<5         MORSURA  SERPENTUM. 


cxfugendo  medebantur;  ejusmodi  homines  etiam 
hodie  in  Mgypto  dari ,  artemque  exerccre,  nuper 
autoptes  coram  vidit  Hnffelq.  itin.  70.  Ars  eorum 
etiamnum  inter  fumma  arcana  alte  fepulta  eft,  quam 
nullo  pretio  revelant.  Vulgus  noftrum  credidit  ab 
antiquiflimis  temporibus,  fputum  bominis  jejuni  in- 
fperfum  ferpenti  eum  intra  vefperam  occidcre,  & 
Plinius  falivam  hominis  ferpentibus  exitialem  efte 
docuit,  fed  quod  Viverra  Mungos  dimicatura  cum 
Serpentibus  mafticare  Rutam,  quod  certius  eft  de 
Opbiorrbiza.  AmcEn.  Acad.  V.  II.  p.  100.  an  ita- 
que  mafticata  Ruta  fputum  in  Serpentem  cadens 
cum  paralyticum  reddat,  ne  fe  contrahat,  &  fic 
ad  mordendum  reddat  impotentem.  Certe  D.  D. 
Jacquin  ex  India  occidentali  redux  artem  excantandi 
ferpentes  fefe  auro  redemifTe,  in  literis  ad  D.  Praefi- 
dem  teftatur :  an  hoc  fiat  mafticando  Ariflolgchiam 
nnguicidnm  ejusdem,  vel  alia  methodo,  nos  etiam- 
num  latet;  fed  fperamus,  brevi  hoc  arcanum  com- 
municaturum  cum  publico  D.  D.  Tacquin,  quod 
avide  nobiscum  omnes  curiofi  exoptant 
&  precibus  efflagitant. 

Figura  monflrat ,  cum  maxillis ,  caluariam  Vipera  vul- 
garis  a  latere : 

a.  tela  venenifera:  hac  motafiunt  ope  paxilli  ojjei  qui 

connexus  ojji  b ,   infra  ejus  articulationem  hoc  fecum 

in  produttione  &  retraclione  aufert. 
f.  oflendit  maxillam  inferiorem  atque  d ,  e ,  bina  ipfi- 

us  fulcra,  a  quibus ,  varietas  motus  necejfaria  in 

Aeglutienda  prada  dependet, 


CXIII. 


CXIIL 

TERMINI  BOTANICI 

quos 
PRiESIDE 

D.  D.  Car.  Linn^o 

Propofuit 

JOHANNES  ELMGREN, 
Smolandus, 

Upfalia  1762.    Junii  22. 


PR^FATIO. 

Termini  Artis  dicuntur  vocabula,  quorum  benefi- 
cio  ideas ,  fcientia  colenda  proprias  breviter  ex- 
primere  licet ,  qnos  ergo ,  ut  fixi  certique  fint, 
nec  lubrice  adplicenu      definitos  habere ,  e  re  ovmino  efl, 

Scientia  fere  omnis  ejusmodi  gaudct  Terminis  fibi 
familiaribus ;  quibus  autem  Mathematici  inprimis  & 
Chemici  ufi  fuere ,  quorum  ideo  fcripta  ab  aliis  harum 
Scientiarum  ignaris  vix  aut  ne  vix  quidem  intelligi 
pofjunt.  Botanice  terminis ,  quibus  opus  eft ,  ad  novif- 
fimam  usque  Reformationem ,  jufio  paucioribus  inftra- 
£ta  fuit ,  unde  Defcriptiones ,  Characteres ,  cjf  Diferen- 
tia ,  cum  prolixa  tum  lubrica  exfiitere;  qua  quidem 
nunc ,   Re  Botamca  terminis ,  quot  fufiiciunt,  aucta, 

0  5  bre- 


2i8  TERMINI  BOTANICI. 


breves ,  firmct  atque   conflantes  exbibentur.  Scientia 
bujus  Tirones  non  pauci  flupent ,  hanc .  perceptam  edi- 
Jcere,  maxime  arduum  &  ferc  Hcrculeum  opus  fore, 
primo  intuitu  judicantes  ,  cum  vident ,  tot  vocabulis  info~ 
litis  tamque  flricle  fumtis  aditum  fihi  occludi:  verum  enim 
vero  nullo  negotio  deprehendent ,  opera  hifce  addifcendis 
praflita,  proniori,  ut  ajunt.  alveo  reliqua  fluere.  Pro- 
fecto,  Botanicen  qui  colit ,  ullo  pafto  metam  perfectio- 
ris  felicius  non  attinget,  quam  fi  aliquot  dies  termi- 
nis   cognofcendis  ac  perdijcendis  tribuerit ;  fic  enim 
omnia  Jupsrat  incommoda ,  qua  alios ,  hanc  viam  negli- 
gentes ,  jugiter      ubique  manent.    Multa  quidem  prce- 
fari  de  terminis  in  genere  pojfent ;  verum  ad  illam 
dimtaxat  operam  animum  appuli ,  ut  tot  terminos  Bota- 
nicos  explicatos  Commilitonibus  meis  relinquerem ,  quot 
Irevi  colligere  potuerim;  quo  quafi  Lexicon,  idemque 
perhreve ,  quod  fecum  ferant ,  herbationibus  &  negotiis 
peragendis ,  aptum  una  mecum  habeant.    Artis  hi  ter- 
mini  maximam  partem  in  fcriptis  Nobiliffimi  Prcefidis , 
ut  Horto  Cliff ortiano ,  Philofophia  Botanica  aliisque  ex- 
pofiti  quidem  Junt ,  Jed  magis  Jparfi  prolixiusque  propo- 
Jiti,  quam  quos  tiro,  qui  primis  labiis  Jcientiam  gu- 
Jlabit ,  facile  colligere  poffit.     Oiiare  otium,  quod  tali 
pacto  huic  facere  voluerim,  non  prorfus  ingratum  fort 
fpero.     Ordinem  in  Tomo  fecundo  Syfiematis  Natura 
conflitutum  Jequi  mihi  propojui.    Humanitatem  vero , 
L.  B.   Tuam,  cequioremque  cenfuram,  tenuitatis  mea 
fatis  confcius  etiam  atque  etiam  mihi  expeto. 


I 


RADIX 


TERMINI  BOTANICT. 


219 


RADIX  organum  nutriens  plantam.  cura- 

1.  Annua  intra  annum  emoritura.  tlone' 

2.  Biennis  altero  anno  florens  &  dein  peritura. 

3.  Perennis  per  plurimos  annos  regerminans. 

4.  Fibrofa  tota  conftans  filamentis.  Figura. 

5.  Ramofa  in  fibras  fubdivifa. 

6.  Fufiformis  fimpliciufcula  attenuata. 

7.  Prcemorfa  apice  quafi  truncata. 

8  Repens  longe  excurrens,  hinc  inde  germinans. 

9.  Articulata  geniculis  intercepta. 
ic.  Dentata  moniliformis  ex  articulis  concatenatis. 
ir.  Globofa  fubrotunda  (158-)  radiculis  lateralibus. 

12.  Tuberofa  e  partibus  carnofis  filo  bafi  connexis. 

13.  Fafcicularis  e  partibus  carnofis  bafi  feffili  (150.) 
connexis. 

14.  Palmata  carnofa  lobata  (184.) 

15.  Bulbofa  radix  bulbo  (652.)  inftru&a. 

16.  Granulata  particulis  carnofis  adfperfa. 
TRUNCUS  organum  multiplicans  plantam. 

17.  Caulis ,  truncus  elevans  &  fru&ificationem  &sp«J«» 
folia. 

18.  Culmus  graminibus  proprius. 

19.  Scapus  elevans  fru&ificationem ,  nec  folia. 

20.  Stipes ,  truncus  in  folia  tranfiens. 

21.  Herbaceus  etiamnum  annuus  (non  lignofus).  Dura. 

tionc* 

22.  Sujfruticofus  bafi  permanens,  ramis  quotannis 
marcefcens. 

23.  Fruticofus  perennis  cum  caudicibus  pluribus. 

24.  Arboreus  perennis  caudice  fimplici. 

25.  Solidus  interne  farftus. 

26.  Inanis  interne  medulla  fpongiofus. 

27.  Fiftulofus  interne  tubulofus. 

28.  Eretlus  fere  ad  perpendiculum  fe  attollens.  Djre- 

29.  StriCtus  omnino  perpendicularis  absque  flexura. aio1*' 

30.  Rigidus  flexionis  impatiens. 


31.  Laxus 


220 


TERMINI  ROTANICi. 


31.  Laxus  Jibere  in  arcum  flexilis. 

32.  Ohliquus  a  perpendiculari  horizontalive  linea 

difcedens. 

33.  Adfcendens  arcuatim  furfum  verfus, 

34.  Declinatus  arcuatim  dcfcendens. 

35.  Incurvatus  introrfum  nutans. 

36.  Nutans  apice  extrorfum  reflexus. 

37.  Diffiufus  ramulis  patcntibus. 

38«  Procumbcns  debilis  terrae  innitens. 

39.  Stoioniferus  turiones  ad  radicem  edens. 

40.  Sarmcntofus  filiformis  geniculis  radicantibus» 

41.  Repcns  terrae  incumbens  radiculasque  agens, 

42.  Radicans  altis  (e  affigens  radiculis  lateralibus. 

43.  Genicidatits  internodiis  interceptus. 

44.  Flexuofus  a  gemma  ad  gemmam  horfum  vorfum 
a&us. 

45.  Scandens  alta  petens,  aliis  fuflinendus. 

46.  Volubilis  fpiraliter  adfcendens  per  alia  corpora, 

Dextrorfam  a  dextra  ad  finiftram. 
Sjtnftrarfum  a  finiftra  ad  dextram. 
FiguM.  47.  Teres  angulis  deftitutus. 

48.  Semiteres  hinc  planus,  inde  teretiufculus. 

49.  Compreffus  duobus  lateribus  oppofitis  planis. 

50.  Anceps  angulis  duobus  oppofitis  acutiufculis. 

51.  Angulatus  pluribus  quam  duobus  angulis  cavi? 

longitudinaliter  excavatus. 
Acutangulus  figura  anguJortim. 

52.  Trigonus  &c.  angulis  tribus  prominentibus  lon<* 
gitudinalibus. 

53.  Triqueter  lateribus  tribus  exafte  planis. 
V«ftitu,  54-  Niidus  oppofitus  5.  fqq.  (55-       57-  58=  59«) 

55.  Aphyllus  foliis  deftitutus. 

56.  Foliatus  foliis  inftruclus. 

57.  Vaginatus  foliorum  vaginis  cin&us, 

58.  Squamofus  fquamis  adfperfus. 

59.  Imbricatus  te&us,  ut  nudus  non  appareat. 

60,  Stt" 


TERMINI  BOTANICI. 


221 


€o.  Suberofus  cortice  exteriore  molliore,  fed  elafti-super. 
co  indutus.  ficie- 

61.  Rimofas  cortice  exteriore  fHTuras  fponte  agens. 

62.  Tunicatus  membranis  veftitus. 

63.  Lavis  fuperficie  aequali. 

64.  Striatus  lineis  tenuiffimis  excavatis  infcriptus. 

65.  Sulcatus  lineis  profundis  exaratus. 

66.  Glaber  (216.)    6j.  Scaber  (243.) 

68.  Muricatus  pun&is  fubulatis  adfperfus. 

69.  Tomentofus  (238.)  70.  ViUofus  (237.) 
71.  Hifpidus  (244.)    72.  Aculeatus  (245.) 

73.  Spinofus  fpinis  (386.)  armatus. 

74.  Urens  ftimulis  (393.)  adfperfus. 

75.  Stipulatus  flipulis  (293.)  notatus. 

76.  Membranatus  complanatus  more  folii. 

77.  Bulbiferus  bulbos  (652.)  gerens. 

78.  Enodis  continuus  absque  articulis.  Compo- 

79.  Simpliciffimus  ramis  vix  ullis.  fuione. 

80.  Simpiex  continua  fcrie  verfus  apicem  extenfus. 
8j.  Iv.teger  fimplicifiimus  ramis  anguftatis. 

82.  Articulatus  internodiis  geniculatus. 

83.  Prolifer  ex  apicis  centro  tantum  emittens  ramos. 

84.  Dicbotomus  bifariam  femper  divifus. 

85.  Brachiatus  ramis  decuffatim  oppofitis. 

86.  Subramofus  ramis  pauciflimis  lateralibus. 

87.  Ramofus  ramis  pluribus  lateralibus. 

8g.  Ramofijfimus  ramis  multis  absque  ordine  cu- 
mulatus. 

89.  Virgalus  ramufculis  debilibus  insequalibus. 

90.  Paniculatus  ramis  varie  fubdivifis. 

91.  Faftigiatus  ramis  aequalis  altitudinis. 

92.  Patens  (131.)    93.  Divaricatus  (103.) 

RAMI  partes  caulis. 
94.  Alterni (11 3.)  gs.Diflichi(i  14.)  96. Sparfi (116.) 
97.1  Conferti  (J17.)    98.  Oppofiti  (J24.) 
99.  \Vcrticillati  plures  truncum  ad  genieula  circum- 
dantes. 

ioo.  Ertfti 


TERMINI  BOTANICr. 


100.  EreSti  (127. 

101.  Coartlati  verfus  fummitatem  fere  incumbentes. 

102.  Divergentes  a  trunco  ad  angulum  re&um  difcc- 
dentes. 

103.  Divaricati  ad  angulum  obtufum  a  trunco  difce- 
dentes. 

104.  Deflexi  in  arcum  deorfum  inclinati. 

105.  Reflexi  perpendiculariter  dependentes. 

106.  Retroflexi  horfum  vorfum  divaricati. 

107.  Fulcrati  Fulcris  C291J  inftru&i. 

FOLIA  organa  motus  planta?. 
D«er-  iog.  Radicale  radici  infidcns. 
«e"ioco*  io9*  Caidinum  cauli  infertum. 

110.  Rameum  ramis  infidens. 

111.  Axillare  fub  rami  bafi  infertum. 

112.  Florale  flori  proximum. 

Numerus  notetur. 
«««.,    113.  Alterna  per  gradus  circum  ramum  exorta. 

214.  Diflicha  duo  latera  rami  refpicientia,  licet  un- 
dique  inferta. 

115.  Bifaria  ad  latera  rami  oppofita  tantum  enata. 

116.  Sparfa  absque  certo  ordine  conftituta. 

117.  Conferta  plurima  totum  fere  occultantia  ra- 
mum  vel  caulem. 

118.  Imbricata  qua  dimidiam  partem  invicem  tefta. 

119.  -Fafciculata  plura  ex  eodem  pun&o  prodeuntia. 

120.  Bina,  trina,  quinci  &c.  de  numero  ad  genicu- 
la  ramorum. 

121.  Confluentia  ad  bafin  inter  fc  cobserentia. 

122.  Approximata  ad  fe  invicem  proxime  accedentia. 

123.  Remota  fpatio  a  fe  invicem  diftantia. 

124.  Oppofita  per  paria  decufTatim  collocata. 

125.  Decuffata  ita  difpofita  oppofite  ,  ut  rami,  apice 
infpefto,  quatuor  ordines  referant. 

126.  Stellata  plura  quam  duo  folia  caulem  ambientia. 
cire-    127.  Eretium  fere  ad  perpendiculum  conftitutum. 

llioBe. 

128.  StrU 


TERMINI  BOTANICI. 


223 


128.  Strittum  omnino  perpendiculare  absque  flexura. 

129.  Rigidum  flexionis  impatiens. 

130.  Adpreffum  difco  cauii  approximatum. 

131.  Patens  ad  angulum  acutum  cauli  infidens. 

132.  Horizontale  ad angulum  rectum  a  caule  difcedens. 

133.  Ajfurgens  arcuatim  ere&um,  primum  declina- 
tum,  dein  apice  ere&um. 

134.  Inflexum  furfum  arcuatum  verfus  apicem. 

135.  Reclinatum  deorfum  flexum ,  ut  arcus  fit  bafi 
inferior,  apice  adfcendente. 

136.  Recurvatum  deorfum,  ut  arcus  fuperiora  fpeclet. 

137.  Revolutum  in  fpiram  recurvatum. 

138.  Dependens  terram  re£ta  fpeftans. 

139.  Obliquum  bafi  coslum,  apice  horizontem  fpe- 
ctans. 

140.  Adverfum  paginam  fuperiorem  meridiei  (non 
ccelo)  obvertens. 

141.  Verticale  obve-rfum,  ut  regio  bafis  anguftior 
evadat  regione  apicis. 

144.  Refupinatum  pagina  fuperiore  inferiore  &  con- 
tra  inferiore  fuperiore  facla. 

145.  Submerfam  intra  aquae  fuperficiem  abfconditum. 

146.  Natans  fuperficiei  aquae  incumbens. 

147.  Radicans  radices  agens. 

148.  Petiolatum  petiolo  (292.)  ad  bafin  inferto.  infcr- 

149.  Peltatum  petiolo  difco  folii  inferto.  tione« 

150.  Seffile  immediate  cauli  (absque  petiolo)  infidens. 

151.  Adnatum  pagina  fuperiore  bafi  rami  adnexum. 

152.  Coadunata  plura  inter  fe  connata. 

153.  Decurrens  bafi  folii  deorfum  per  caulem  ex- 
tenfa. 

154.  Amplexicauk  bafi  caulem  ambiente. 

155.  Perfoliatum  bafi  transverfim  cingente  (nec  an- 
tice  dehifcente)  caulem. 

15C.  Connata  oppofitorum  paribus  bafi  utrinque  ccv- 
adunatis. 


157.  VOr 


224  TERMINI  BOTANICI. 


157.  Vaginans  bafi  formantc  tubum  caulem  vcfticn- 
tem. 

struftu-  158.  Siibrotunchim  figura  orbiculatce  ( 159.)  proxima. 
"uraFl"  159-  Orbicnlatum    peripheria    circinata  [diamcter 
longitudinaiis  aequalis  transverfali.] 

160.  Ovatum>  cujus  diamcter  iongitudinalis  fuperat 
transverfalem ,  bafi  fegmento  circuli  circum- 
fcripta,  apice  anguftiore. 

161.  Ovale  ex  orbiculato  oblongum,  utraque  extre- 
mitate  rotundata  a?quali. 

162.  Oblougum,  diametro  longitudinaii  aliquoties 
fupcrante  transverfalem. 

163.  Parabolicum  verfus  apicem  fenfim  anguftius  ro- 
tundatum. 

164.  Cuntiforme  fenfim  verfus  bafin  anguftatum. 

165.  Spatbulatum  fubrotundum  ("158.)  bafi  anguftio- 
re  lineari  (169.) 

166.  Rotundatum  angulis  orbum. 

167.  Lanceolatum  oblongum  ab  utraque  extremitate 
attenuatum. 

168.  Ellipticum  lanceolatum  latitudine  ovati  folii. 

169.  Lineare  aequali  ubique  latitudine. 

170.  Acerofum  lineare  (169.)  periiftens  (275.) 
Anguiis.  j  71.  Integrum  indivifum,    omnique   finu  deftitu- 

ttim. 

172.  Triangulare  &c.  a  numero  angulorum. 

173.  Deltoideum  rhombeum  (174.)  ex  quatuor  angu- 
lis,  e  quibus  laterales  minus  a  bafi  diftant, 
quam  reliqui. 

174.  Rbombeum  forma  rhombi. 

175.  Trapeziforme  forma  trapezii. 

«inubus.  176.  Cordatum  fubovatum  bafi  finu  exfculpta  abs- 
que  angulis  pofticis. 

177.  Reniforme  fubrotundum  bafi  finu  exfcuipta  abs- 
que  angulis  pofticis. 

178.  Lunatum  fubrotundum,  bafi  finu  divifa  angulis 
pofticis  acutis. 

179.  Sa- 


TERMINI  BQTANICT.  225 

179.  Sagitiatum  triangulare ,  angulis  pofticis  acutis 
finu  divifis. 

180.  Haftatum  fagittatum  (179.)  angulis  pofticis 
finu  divifis  ad  latcra  prominentibus. 

181.  Runciuatwn  pinnatifidum  (189.)  ita,  ut  lobi 
antice  convexi,  poftice  fint  transverfi,  e.  g. 
Leontodon. 

182.  Pandpriforme  oblongum  lateribus  inferne  co- 
arftatum. 

183.  FiJ rum  divifum  finubus  linearibus,  marginibus 

rectis. 

184.  /otowmaddimidium  divifum  in  partes  diftantes. 

185.  2  -  5  fidum  pro  numero  flflurarum  (183O 

186.  Partitum  ad  b?fin  fere  divifum. 

187.  Palmatum  divifum  ultra  dimidium  in  lobos  fub- 
sequales. 

1  §8-  Lyratum  transverfim  divifum  in  iacinias,  qua- 
rum  inferiores  minores  remotiores. 

189.  Pinnatifidum  transverfim  divifum  in  lacinias 
horizontales  oblongas. 

190.  Sinuatum  a  lateribus  finubus  dilatatis. 

191.  Laciniatum  varie  &  indeterminate  in  partes 
fectum. 

192.  Squarrofum  divifum  in  lacinias  elevatas ,  nec 
plano  parallelas. 

193.  Integerrimum  ipfo  margine  lineari,  nec  mini-Margi- 
mum  fefto.  ne- 

194.  Crenatum  margine  incifuris  fine  refpectu  ex- 
tremitatis  fe£to. 

195.  Serratum  margine  omnibus  incifuris  refpicien- 
tibus  extremitatem. 

196.  Ciliatum  margine  fetis  parallelis  longitudinali- 
ter  digeflis. 

197.  Dentatum  margine  acuminibus  patentibus  re* 
motis. 

198.  Spinofum  margine  acuminibus  fubulatis  rigidis 
pungentibus. 

Tom.VL  P  199.  Car. 


226  TERMINI  BOTANICL 


199.  Cartilagineum  margine  fbboffeo. 

200.  Repamhmi  margine  flexuofo ,  tamen  plano. 

201.  Lacerum  margine  varie  divifum,  fegmentis  dif- 
formibus. 

202.  Erofum  finuatum  (190.)  finubus  minimis  obtu- 
fis  laciniisque  in*qualibus. 

204.  Dadaleum  una  flexuofum  lacerumque  (201.) 
Apice.  205.  Obtufum  intra  fegmentum  circuli  terminatum. 

206.  Emarginatum  terminatum  crena. 

207.  Retufum  terminatum  finu  obtufo. 

2c8.  Pramorfum  terminatum  obtufe  incifuris  in- 
aequalibus. 

209.  Truncatum  terminatum  linea  transverfali. 

210.  Acutinn  tcrminatum  angulo  acuto. 

211.  Acuminatum  tcrminatum  apice  fubulato  C270.) 

212.  Cufpidatum  terminatum  apice  fetaceo. 

213.  Mucronatum  terminatum  mucrone  exftante. 

214.  Cirrbofum  cirrho  (294.)  terminatum. 

Super.     Pagina  fuperior  vulgo  coelum,  inferior  terram 
ficie-  fpeftat. 

215.  Nudum  fetis  &  pilis  deftitutum. 

216.  Glabrum  fuperficie  lubrica. 

217.  Nitidum  glabritie  lucente. 

218.  Lucidum  quafi  illuminatum. 

219.  Coloratum  alio  colore  quam  viridi. 

220.  Nervofum  vafis  fimpliciffimis  a  bafi  ad  apicem. 

221.  Trinerve  tribus  nervis  in  bajifolii  concurrentibus. 

222.  Triplinerve  nervofum  tribus  nervis  fupra  bafin 
concurrentibus. 

223.  Trinervatum  nervofum  tribus  nervis  pone  bafin 
folii  concurrentibus. 

224.  Enerve  nervofo  (220  -  223O  oppofitum. 

225.  Lineatum  nervis  depreflis. 

226.  Striatum  lineis  parallelis  leviter  excavatum. 

227.  Sulcatum  lineis  profundis  excavatum. 

228.  Venofum  vafis  multifariam  divifis. 

229.  Rugofum  rugis  refertum. 

230.  Bul- 


TERMINI  BOTANICI. 


227 


230.  Bullatwn  ex  rugofo  (229.)  venis  contra&is,  ab 
altera  parte  concavis. 

231.  Lacunofum  difco  depreflb  inter  venas  interjeftas. 

232.  Avene  venofo  (228.)  oppofitum. 

233.  Punttatum  adfperfum  punftis  excavatis. 

234.  Papillofum  teftum  punctis  carnofis. 

235.  Papulofum  tectum  punctis  veficularibus. 

236.  Vifcidum  obJinitum  tenaci  humore. 

237.  Villofum  tecium  pilis  mollibus. 

238.  Tomentofum  villis  intertextis  nec  difcernendis 
obductum. 

239.  Sericewn  tefhim  pilis  adpreffis  molliffimis. 

240.  Lanatum  indutum  quafi  tela  araneae  (pilis  fpon- 
te  curvatis.) 

241.  Barbatum  pilis  parallelis  obfitum. 

242.  Pilofmn  pilis  diftinclis  elongatis  tectum. 

243.  Scabram  pun&is  eminentibus  rigidiufculis  exa- 
fperatum. 

244.  Hifpidum  fetis  rigidis  adfperfum. 

245.  Acuteatum  aculeis  (380.)  armatum. 

246.  Strigqfum  aculeis  lanceolatis  (167.)  rigidis  (30.) 

247.  Planum  funerfkie  Eequali.  fionc* 

248.  CanaUculatum  fupra  fulco  profundo  longitudi- 
naliter  cxcavatum. 

249.  Concavum  margine  difco  arctiore,  ut  deprima- 
tur  difcus. 

250.  Convexum  margine  difco  arcliore,  ut  elevetur 
dilcus. 

251.  Cucullatum  lateribus  ad  bafin  conniventibus, 
apice  vero  dilatatis. 

252.  Plkatum  difco  plicis  acutis  alternatim  flexo. 

253.  Undatimi  difco  plicis  obtufis  alternatim  flexo. 

254.  Crifpum  margine  luxuriante,  ut  difcus  evadat 
longior  fua  rachi. 

255.  Membranaceum  fubftantia  propria  folii.  suSftani 

256.  Scariofum  fubftantia  iicca  ari-da  ta&u  fonora.  tw* 

P  2  257.  Gib- 


228 


TERMINI  BOTANICI. 


257.  Gibbum  utraque  fuperficie  convexa  mediante 
copiofipre  pulpa. 

258.  Teres  fere  cylindricum. 

259.  Depreffum  pulpofum  (254.)  difco  magis  quam 
lateribus  complanato. 

260.  Comprejfum  pulpofum  lateribus  magis,  quam 
difco  complanatis. 

261.  Carinatum  parte  prona  difci  prominente  longi- 
tudinaliter. 

262.  CompaUum  fubftantia  folida  conftans. 

263.  Tubulofum  interne  concavum  vel  inane. 

264.  Pulpojum  matcria  tcnaci  farclum. 

265.  Carnofum  intcrne  pulpa  folidiufcula  refertum. 

266.  Trianetrwn  tribus  lateribus  longitudinalibus  in 
folio  fubulato  (168.) 

267.  Anceps  duobus  angulis  prominentibus  longitu- 
dinalibus,  difco  convexiore. 

268.  Lingulatum  lineare  (169.)  carnofum  (265.) 
fubtus  convcxum  (250.) 

269.  Enfiforme  anceps  (267.)  a  bafi  ad  apicem  fen- 
fim  attenuatum. 

270.  Subulatum  ad  bafin  lineare ,  verfus  apicem  at- 
tenuatum. 

271.  Acinaciforme  compreffum  (260.)  carnofum 
(265.)  altero  mp.rgine  convexo  angufto,  altero 
rectiore  crafliore. 

272.  Dolabriforme  comprciTum  fubrotundum ,  ex- 
trorfum  gibbum  (257.)  acie  acuta  inferne  tere- 
tiufcula. 

Dura-    273.  Deciduum  peraela  unica  reftate  cafurum. 
tlonc'    274.  Caducum  brevi  dccidens,  ncc  per  intcgram 
ceftatem  permanens. 

275.  Perfiflens  peracta  sftate  non  cafurum. 

276.  Perenne  per  aliquot  annos  virens. 

277.  Sempervirens  per  omnia  tempora  anni  virens. 
compo-         Compofitum  petiolo  (292.)  plura  quam  unum 
fitionc-  proferente  folia. 

278.  Ar-, 


TF.RMINI  BOTANICI. 


229 


278.  Articulatim  folio  ex  apice  folii  excrefcente.  compo- 

279.  Conjugatum  pinnatum  (283.)  tantum  binis  fo-fuum- 
liolis  lateralibus. 

280.  Digitatum  petiolo  fimplici  apice  adne6tente  fo* 
liola. 

281«  Binatum  digitatum  (280.)  foliolis  duobus  ter- 
minatum  &c. 

282.  Pedatum  petiolo  bifido,  latere  tantum  interio- 

re  adneclente  foliola  plura. 
283-  Pinnatum  petiolo  fimplici  lateribus  adneftente 

foliola  plura. 

284.  Bijugum  fic  trijuga,  quadrijuga,  quinquejuga,  feju- 

gn  &c.  pinnatum,  fed  folio- 
lis  tantum  quatuor  &c. 
cum  impari  pinnatum,  foliolo  unico 

(impari}  terminatum. 
abrupte  pinnatum,  nec  cirrho,  nec 

foliolo  terminatum. 
Cirrbofum  cirrho  (294.)  terminatum. 
Foliolis  oppofitis '(124.) alternis  (1 13.) 
ruptis  foliolis  alternis  minoribus, 
decurfivis  foliolis  petiolo  decur- 
rentibus  (153.) 

285.  Bigeminum  petiolo  dichotomo  (84O  apice  ad-  Decom- 
ne&ente  foliola  pfura.  po,,ta- 

286*.  Bitematum  duplicato  ternatum  (281.) 

287.  Bipinnatum  duplicato  pinnatum  [283.]  supra- 

288.  Tergemimim  triplicato  geminatum.  Petiolus  bi  dt^otn- 
fidus  utroque  apice  foliola  2  ferens,  &  infuper  p0lta' 
foliola  2  ad  divaricationem  petioli  communis. 

289.  Triternatum  triplicato  ternatum. 

290.  Tripinnatum  triplicato  pinnatum. 

291.  FULCRA  adminicula  plantae  pro  commodiore 
fuficntatione. 

292.  Petiolus  fulcrum  fuflinens  folium. 

293.  Stipula  fquama  bafi  petiolorum  enafcentium 
adllans. 

P  3  294.  Cir- 


23<5 


TERMINI  BOTANICI. 


294.  Cirrbus  vinculum  filiforme  fpirale,'  quo  planta 

alii  corpori  alligatur. 
29<f.  Pubes  hirfuties  omnis  in  planta. 

296.  Arma  mucrones  arcentes  animalia,  ne  laedant 
plantam. 

297.  Bractea  folium  florale  [112.]  facie  a  ceteris 
foliis  recedens. 

298-  Pedunculus  fulcrum  fuftinens  fruftificationem. 
PETIOLUS. 

Figura.  299.  Linearis  [1^9.] 

300.  Alatus  lateribus  dila- 

tatus. 

301.  Clavatus  verfus  api- 

cem  incraliatus. 

302.  Membranaceus ,  com- 

planatus. 

303.  Teres  [258.] 

304.  Semiteres  [48.] 

305.  Triqueter  [53.] 
Magnitud.  306.  Breviffmms ,  qua  ma- 

gnam  partem  no,n 
attingens  longitudi- 
nem  folii. 
^07.  Brevis,  non  dum  lon- 
gitudinem  folii  at- 
tingens. 

308.  Mediocris ,  longitudi- 

ne  folii. 

309.  Longus,  fuperans  lon- 

gitudinem  folii. 

310.  Longijfmius,  aliquoties 

fuperans  longitudi- 
nem  folii. 
Jnfertione.  311.  Infertus,  perpendicula- 
riter  ramo  infidens. 

312.  Adnatus  [151.] 

313.  Decurrens  [153  •] 

314.  Am- 


TERMINI  BOTANICI. 


231 


314.  Amplcxicaulis  [154.] 

315.  Appendieulatus  $  ramentis 

foliaceis  ad  bafin. 
Directione.  316.  Erectus  [127.] 

317.  Patens  [131.] 

318.  Affurgens  [133.] 

319.  Recurvatus  [136.] 
Sitperficie.  320.  Glaber  [216.] 

321.  Acuhatus  [245.] 

322.  Nudus  [215.] 

323.  Articulatus  [82.] 

324.  Spinefcens ,  indurefcens  & 

pungens. 

STIPULiE.  325.  Gemince  duae  &  dua?  per  paria. 

326.  Solitaria  fimplices  fparfde. 

327.  Laterales  lateribus  infertae. 

328.  Extrafoliacece  infra  folium  collo- 

cata?. 

329.  Intrafoliacece  fupra  folium  collo- 

catae. 

330.  Oppofitifolice  in  latere  folii  oppo- 

fito  collocatae. 

331.  Caducce (27 4.)  332. DeciduceQij^.) 

333.  Perfiflentes  poft  defoliationem  re- 

ftantes. 

334.  Spinefcentes(^.)  335.5^/^(150.) 
336.  Adnatce(  151)337.  Decurrentes(i  5  3  ) 
338.  Vaginantes(  157)339.  Subulatce(i  73) 
3  40.  Lanceolatce(i  67)341.  Sagittatce(  179) 
342.  Lunatce(ij$.)  343.  Erectce(\ii.) 
344..Patentes(i3 1)  ^^s.Integerrimce^ic)^) 
346.  Serratce  (195.)  347.  Cz'//^  (196.) 
348.  Dentatce  (197.)   349.  Fiffce  (1S3O 

CIRRHUS.  350.  Axillaris  (m.) 

351.  Foliaris  folio  infidens. 

352.  Petiolaris  petiolo  (292.)  infidens. 

353.  Peduncularis  pedunculo  (298.)  in- 

fidens.  *        P  4  CIR- 


232  TERMINI  BOTANICI. 


CIRRHUS,  354.  Simplex,  indivifus. 

355.  Trifidw,  in  tres  partes  divifus. 
35<5".  Multifidus,  multoties  divifus. 

357.  Convolutus ,  in  annuios  contortus. 

358.  Revolutus ,  fpira  dimidioj  itinere 

retorta. 

PUBES.  359.  Pili,  duftus  excretorii  plantas  fetacei. 

360.  Lann,  pili  curvi  denfi. 

361.  Barha,  pili  paralleli. 

362.  Tomentum,v\\Y\  intertexti  vixconfpicui. 

363.  Striga ,  pili  rigidiufculi  planiufculi. 

364.  Se.ta ,  pili  rigidiufculi  teretiufculi. 

365.  Simplices ,  continuo  exten- 

longitudinaiiter. 
3<5<5.  Hamofa,  animalibus  facile 

adh^rentes. 
367.  Ramofa ,  fubdivifce  quafi  in 

ramulos. 
368-  Phtmofa,vUlo{x  compofita?. 
^6^.Stellata,  decuffatim  difpofitae. 

370.  Hami,  mucrones  acuminati  curvati. 

371.  Glochides ,  mucrones  apice  retrorfum 

multidentati. 

372.  Glandula,  papilla  hurnorem  excernens. 

373.  Utriculus ,  vafculum  liquore  fecrcto 

repletum. 

374.  Foliacea  foliis  inferta?. 

375.  Petiolares  (351O 

376.  Pedunculares  (3530 

377.  Stipulares  ftipulis  (293O 

infertae. 

378.  Vifcofitas  qualitas  hu- 

moris  tenacis. 

379.  Glutinbfitas  qualitas  hu- 

moris  lubrici. 
ARMA.  380.  Aculei,  mucrones  pungentes  plantas 
cortici  tantum  affixi. 

ARMA 


TERMINI  BOTANICI. 


233 


ARMA, 


38 r.  Re&i,  flexuris  deflituti. 


382.  Incurvi,  introrfurn  flexi. 

383.  Recurvi,extrorCum  reflexi. 


384.  Furca,  aculeis  divifis  in  plures. 


385.  Bifida  &  Trifida  a  numero 


divifionis. 


386.  Spina, mucro  e  ligno planta? protrufus. 

387.  Terminalis,  ad  apicem  plan- 

ta?  pofita. 

388.  Axillaris  (111.) 

389-  Calycina  Calyci  (493-) 
fidens. 

390.  Foliaris  (351 .) 

391.  Simplex  (365.) 

392.  Bivifa  apice  partita. 
393.  Stimuli,  mucrones  pun&uras  infiam- 

matorias  efficientes,  unde  prurigi- 
nofe  evadunt  partes. 


BRACTEiE.    Folia  fequentis  anni. 


394.  Colorata  (219.)  395.  Caduca(2j4.) 
^96.Decidua(2j^.)  ^gj .Perfijhntes(2j 5.) 
398.  Coma,  Braclese  caulem  terminantes 
magnitudine  infignes. 


PEDUNCULUS..  399.  Partialis,  aliquot  flores  pe- 

dunculi  communis  proferens. 


pedunculo  communi  (400.) 
402.  SCAPUS  pedunculis  radicatis  caulis  faciem 
induens. 

Loco.  402.  Radicalis  (10%.)  403.  Caulinus  (109.) 
404.  Rameus  (104.)  405.  Petiolaris  (352.) 
406".  Cirrhiferus(2:94.) 4.0 7.  Terminalis(^Bj'.) 
40%. Axillaris(i  1 1.)  409. Oppojitifolius(22o.) 
410. LaHriflorus  (327.) 


400.  Communis ,  communis  pluri- 

bus  floribus. 

40 1 .  Pe'di  c  ellu  s  p  r  o  p  r  i  u  s  fl  0  r  i  b  u  s  i  n 


412.  Extra- 


234  TERMINI  BOTANICL 


412.  Extrafoliaeeus  (328.) 
Situ.  413.  Alternus (113.)  414.  Sparfus  (1 16.) 
415.  Of)pofitus(i24.)  416.  Ferticillatus(gg.) 
Numerb.  417.  Solitarius  (326.)  4i$.Geminatus(2%5.) 

419.  Umhellnla  fefflis ,  plures  pedunculi 
ex  eodem  centro  ambitu  acquali 
prodeuntes. 

Directione.  420.  Adpreffus  (130.)  421.  Erectus  (127.) 

422.  Fatens  (131.) 

423.  Cernuus  apice  terram  fpeclans. 

42 4.  Refupinatus(i 44.)  425 .Declinatus^^.) 

426.  Nutans  (3(5.) 

427.  Flaccidus ,  debilis,  ut  a  proprio  flo- 

ris  pondere  dependeat. 

428.  Adfcendens  (33«) 

429.  Pendulus,  laxus,  utcum  folio  deor- 

fum  tendat. 

430.  Strictus  (29.) 

431.  Flexuofus,  a  flore  ad  florem  flexus. 

432.  Retrofractus  vi  quafi  ad  dependen- 

dum  reda&us. 
Multiflorus  pro  numero  florum}  quos  profert 
Pedunculus. 
smiau-  433.  Teres  (41.)    434.  Triqueter  (53.) 
ra*      435.  Tetragonus  (5 2.) 

436.  Filiformis  aequabili  ubique  craflitie. 

437.  Attenuatus  verfus  apicem  craflitiem  perdens 
fenfim. 

438.  Clavatus  (301.) 

439.  Incraffatus ,  apice  fenfim  majorem  molem  ac- 
quirens. 

440.  ^^^(217)  441.5^7770/1^(58)  442.  Foliatus(s6) 

443.  Bracteatus  Bra&eis  (297.)  inftru&us. 

444.  Geniculatus  (43.)    445.  Articulatus  (82.) 

445.  INFLORESCENTIA  ell  modus,  quo  flores 
pedunculo  plantae  adnecluntur. 

446.  VERTICILLUS,  floribus    pluribus  caulem 
annulatim  ambientibus.  447. 


TERMINI  BOTANICI. 


235 


447.  Sejfiiis ,  absque  pedicellis  mani- 

feftis. 

448.  Pedunculatus ,  pedunculis  flores 

elevantibus. 

449.  Nudus ,  fequentibus  C450,  451.) 

oppofitus. 
■450.  Involucratus 3  involucro  (520.) 

inftru&us. 
45  r.  Bracteatus  (44^.) 

452.  Confertus  ,   pedunculis  approxi- 

matis. 

453.  Diflans ,  pedunculis  remotis. 
454.  CAPITULUM,  floribus  pluribus  in  globum 

congeftis. 
455«  Subrotundum,  fere  globofum  (456.) 
4$6.Globofum,ib  omni  parterotundum. 

457.  Dimidiatum ,  ab  altera  parte  ro- 

tundum,  ab  altera  planum. 

458.  Fnliofum,  foliis  intermixtis  flo- 

ribus. 

459.  Nitdum,  foliis  &  fctis  deftitutum. 

460.  Fafciculus  colligens  flores  ere- 

clos,  parallelos,  faftigiato  ap- 
proximatos. 

461.  SPICA,  flores  fefiiles  alterni  in  pedunculo 
communi  fimplici. 

462.  Simplex ,  continua  indivifa. 

463.  Compofita,  pluribus  fpicillis  pedun- 

culo  infidentibus. 

464.  Glomerata  fpicillis  varie  congefta. 

465.  Ovata  (160.) 

466.  Fentricofa,  a  lateribus  gibba  (257.) 

467.  Cylindrica ,  teretiufcula.    Secunda  ve- 

ro  dimidiata. 

468.  Interrupta  fpicis  minoribus  alternis 

diftantibus. 

469.  Imbricata(u%.)  470.  Articulata(%2.) 

471.  Ra- 


236  TERMINI  BOTANICI. 

471.  Ramofa,  varie  divifa. 

472.  Linearis  (i6g.)  473.  Ciliata  (196.) 
474.  Foliacea,  foliis  intcrftincla. 

47<v  Comofa  terminata  foliolis. 

476.  CORYMBUS  fit  ex  Spica  (461),  <Him  finguli 

flores  petiolis  propriis  inftruun- 
tur,  fitu  elevato  proportionali. 

477.  THYRSUS,  Panicala  (489  J  coarctata  in  for- 

mam  ovatam. 
473.  RACEMUS,  pedunculo  ramis  latcralibus  in- 
ftrufto. 

479.  Simplex ,  indivifus. 

480.  Compofttus ,  divifus  in  plures. 

481.  Unilateralis ,  flores  ad  alterum  latus 

omnes  inferfci. 

482.  Sectmdus,  flores  omnes  ad  alterum 

latus  flexi. 

483.  Pedatus  (282.) 

484.  Conjugatus  (279.) 

485.  Ereclus  (127.)    486.  Laxus  (31.) 
487.  Nudus  C459.)    488. J  Foliatus  (56.) 

489.  PANICULA,  flores  fparfi,  in  pedunculis  di- 

verfe  divifis. 
Trunci  Struftura. 

490.  FRUCTIFICATIO,  vegetabilium  pars  tem* 

poraria  Generationi  dicata. 

491.  SimpleXy   paucis   floribus  con- 

ftans. 

492.  Compofca,  pluribus  flofculis  con- 

fluentibus. 

493.  CALYX,  Cortex   plantae  in  Fructificatione 
prsefens. 

494.  Periantbium,  calyx  fruclificationi  con- 
tiguus. 
495.  FrudJfcatioms  ftami- 
na  germenque  in- 
cludens. 

495.  Flo- 


TERMINI  BOTANICI.  237 

496.  Floris  ftamina  absque 
germine  continens. 

497.  Fructus  gerrr.en  abs- 

que  ftaminibus  con- 
tinens. 

498.  Proprium  quemlibet  florem  refpiciens. 

499.  Monophyllum,  unico  fo- 

lio  abfolutum. 

500.  Polypbyllum,  pluribus 

foliis  conftans. 
50T.  2  -  5  fidum  (1X3.) 

502.  2-5  partitum  (186.) 

503.  Integrum  (171.) 

504.  Tubulofum  (263.) 

505.  Patens  (131.) 

506.  Reflexum  ,  partibus  re- 

trorfum  flexis. 

507.  Inflatum,  inltar  veficce 

cavum. 

508.  Abbreviatum ,  longitu- 

dinem  tubi  non  attin- 
gens. 

509.  Obtufum  (205.) 

510.  Acutum  (210.) 

511.  Spinofum  (73.) 

512.  Aculeatum  (245.) 

513.  Superum,  cui  germen 

fub  receptaculo. 

514.  Inferum,    cui  germen 

fupra  receptaculum. 
515.  Commune  plures  ilorcs  congregatos 
continens. 

516.  Imbricatum,  fquamis  va- 

riis  fuperimpofitis. 

517.  Squarrofnm,  fquamis  un- 

dique  divaricatis.  Sca- 
riojmn  fquamis  margi- 
ne 


238 


iTERMINI  BOTANICI. 


ne  membranacis  ari- 

dis  fonoris. 

518.  Turbinatum,  o.werfeco- 

nicum. 

519.  Calyculatum,  calyce  qua- 

fi  alio  minore  calyce 
ad  bafin  cinclo. 
520.  Involucrum ,  calyx  a  flore  remotus. 

521.  Univerfale  umbellaeuni- 

verfali  iubjectum. 

522.  Partiale  umbellae  par- 

tiali  fubjectum. 
52$.  Proprium ,  cuilibet  flo- 
ri  fubje&um. 

524.  Gluma,  Calyx  graminis,  valvis  amplexantibus. 


525.  Uniflora  unicum  florem  amplettens. 

526.  Multiftora  plures  flores  includens. 

527.  Univalvis  unica  conitans  fquama. 

528.  Bivalvis  duabus  conftans  fquamis. 

529.  Multivalvis  pluribus   quam  duabus 


fquamis. 

530.  Colorata  (219.)     531.  Glabra  (216.) 
532.  Hifpida  (244.) 
533.  Arijla,  mucro  fubulatus  Glumse  infidens. 


534.  Mutica  mucrone  deftituta. 

535.  Terminalis  apici  gluma  affixa. 
5^6.Dorfglis  iateri  exteriori  glumae  impofita. 

537.  Recla  perpcndiculariter  exiens. 

538.  Tortilis  flexa  funis  inftar. 

539.  GeniculatafyiJ)  540.  RecurvataQi^C.') 


541.  Amentum  ex  Receptaculo  (633.)  communi  palea- 

ceo  gemmaceo. 

542.  Spatba  Calyx  longitudinaliter  ruptus. 

543.  Univalvis ,  uno  latere  dehifcens. 

544.  Dimidiata  latere  tantum  interiore  Fru- 

rtificationem  obvefliens. 
545.  Calyptra  Calyx  musci  cucullatus  anthcrae  fu- 


perimpofitus. 


546".  Re- 


TERMINI  BOTANICI. 


239 


546.  Retta  undique  aaqual  is. 

547.  Obliqita  ad  aliquod  latus  flexa. 
548.  Vohua  Calyx  fungi  membranaceus. 

549.  Approximata  ad  capitulum  accedens. 

550.  Remotiffmia  a  capitulo  fpatio  recedens. 
551.  COROLLA  Liber  plantae  in  flore  praefens. 

552.  Peialum  pars  corolla?  in  plures  divifa?., 

553.  Tubus  Corolla?  monopetala;  pars  in- 
ferior. 

554.  Unguis  Corollse  polypetalae  pars  in- 
ferior  receptaculo  affixa. 

555.  Limbus  Corollae  monopetalse  pars  fu- 
perior  dilatata. 

556.  Lamina  Corollae  polypetalae  pars  fu- 
perior  patula.  Monopetala  ,  vel  po- 
lypetala,  a  numero  petalorum. 

557.  Regularis  aequalis  figura,  magnitudine 
&  proportione  partium. 

558.  Irregularis  Limbi  partibus ,  flgura, 
magnitudine  &  proportione  partium 
diverfa. 

559.  Incequalis  partibus  non  magnitudine 
fed  proportione  refpondentibus. 

560.  Globofa  globum  referens. 

561.  Campanulata  ventricofa  (466*.)  tubo  de- 
ftituta. 

562.  Infundibuliformis  ,  conica  tubo  im- 
pofita. 

563.  Rotata  plana  nulli  tubo  impofita. 

564.  Ringens  irregularis  in  duo  labia  hians. 

565.  Galea  Ringentis  Labium  fuperius. 

Labium  pro  ringentis  Iabio  inferiore 
fsepius  fumitur. 
$66.  Faux  hiatus  inter  lacinias  corolloe, 

ubi  tubus  terminatur. 
567.  Perfonata  Ringens  (564.)    fed  intcr 
labia  palato  claufa. 

56S.  Cru- 


TERMINI  BOTANICI. 


568.  Cruciata  petalis  quatuor  aequalibus  pa» 
tens. 

569.  Concava  (249.)    570.  Patem  Cr,?r.) 

571.  Papilionacea  irregularis,  petalo  infe- 
riore  cymbiformi  (carina),  fuperio- 
re-  adfcenderjte  (vexillum),  lateralibus 
folitariis  (ala ). 

572.  Compofita  pluribus  confhns  flofculis 
intra  commune  perianthium,  fupra 
receptaculum  commune. 

573.  Ligulata  corollulis  flofculorum  omni- 
bus  planis  vcrfus  exterius  latus. 

574.  Tubulofa  corollulis  flofculorum  omni- 
bus  tubulofis  filba;qualibu8. 

575.  Radiata  corollulis  difci  tubulofis,  am- 
bitus  vero  ligulatis  difformibus. 
Color  notetur. 

576.  nectarium  pars  mellifera  flori  propria. 

577.  Proprium  a  petalis  &  ceteris 

partibus  diftinftum. 

578.  Petalinum  Petalis  infertum. 
STAMEN  Vifcus  pro  Pollinis  prceparatione. 

580.  Filamentum  pars  elevans  adne- 
ftensque  Antheram,  (organum 
genitale  mafculum). 

58 1.  Mamlia  eandem  fer- 
vantia  longitudinem. 

582.  Inaqualia  aliquot  majo- 
ribus  vel  minoribus. 

583.  Connata  in  unum  cor- 
pus  coalita. 

584.  Anthera  pars  fioris  gravida  polli- 
ne,  quod  matura  dimittit. 
585.  DiftinU.cs  nec  intcr  fe 

coha;rentes. 
586".  Connatce  in  unum  plu- 
res  concretse. 

587.  PoU 


TERMINI  fBOTANICI.  241 

%%~j.\Pollen,  pulvis  floris,  humo- 
re  rumpendus,  atomosque 
elafticos  ejaculans.  (Geni- 
tura  plantarum.) 
588.  PISTILLUM,  vifcus  fruftui  adha?rens  pro  pol- 
linis  receptione.  (Organum  ge- 
nitale  femineure^. 
589.  Germen,  rudimentum  fructus  im» 
maturi  in  Florc. 
|  590.  Superum,  corollae  inclufum. 

|  591.  Inferum,  infra  corollam  po- 

fitum. 

592.  Stylus ,  parsPiftilli  elevansStigma 

a  germine. 

593.  Stigma,  fummitas  piftiili  madida 

humore. 

594.  PERICARPIUM,  vifcus  plants  gravidum  fe« 
minibus,  quse  matura  demittit. 
595.  Capfula,  pericarpium  cavumdeter- 
minate  dehifcens. 

596.  Valvula,  parie^,  quo  te- 

gitur  fru&us  externe. 

597.  Loculamentum,  concame- 

ratio  cava  pro  femi- 
num  loco. 

598.  Diffepimentum ,  fparies, 

quo  fru&us  interne  di- 
ftinguitur  in  concame- 
rationes  plures. 

599.  Bicapfularis   a  numero 

Capfularum. 

600.  Bilocularis  a  numeroLo- 

culamentorum. 

601.  Tricocca  Capfula  tribus 
nodis  protuberans,  in- 
tusque  in  tria  jlocula- 

'  menta  divifa. 

Zww.  VI.  Q  602-  Di- 


TERMINI  BOTANICI. 


602.  Didyma,  Capfula  duobui 
nodis  extus  gibba. 
603.  Siliqua,  Pericarpium  Bivalve,  af- 
figens  femina  fecundum  utram- 
que  futuram. 

604.  Comprejfa  lateribus  op- 
pofitis  proxime  ad  fe 
mvicem  accedentibus. 

605.  Torulofa  prominentiis 
hinc  inde  gibba. 

606.  Articulata  geniculis  co- 

ar&atis  intercepta. 

607.  Parallelum  dijjepimentwn 
latitudine  &  diametro 
transverfali  ad  valvulas 
accedens. 

608  •  Transverfitm  dijfepiment* 
anguftius  ubi  valvulae  co- 
ar&atae  evaduntconcavae. 
&50.  Legumen,  pericarpium  bivalve, 
affigens  femina  fecundum  futu- 
ram  alteram  tantum. 

610.  Jflhmis  interceptum,  invz- 
ria  loculamenta  interne 
transverfim  diftinftum. 
€11.  Folliculus,  pericarpium  univalve, 
altero   latere  longitudinaliter 
dehifcens,  nec  futurse  femina 
affigens. 

61 2.  Drnpa,    pericarpium'  farclum 
evalve,  continens  Nucem. 

613.  Succulenta,  humorem 
continens. 

614.  Sicca,  praecedenti  op- 
pofita. 

€15.  Pomum ,  pericarpium  farclum 
evalve,  ^continens  Capfulam. 

616.  Ba;- 


\ 


TERMINI  BOTANICI. 


243 


616.  Bacca>  pericarpium  far&um  eval- 
ve,  femina  ceteroquin  nuda 
continens. 

61 7.  Nidulantia,  femina  per  pul- 
pam  fparfa. 
618.  Strobilus »  ex  Amento  fa&um, 
fquamis  induratis. 
6*19.  SEMEN,  rudimentum  novae  plantse. 

620.  Hilum,  cicatrix  externa  femiilis  ab 
ejusdem  affixione  in  fru&u. 

621.  Corculum,  primordium  novse  plantse 

intra  femen. 

622.  Corona,  Calyculus  fupra  adhserens, 
quo  volitat. 

623.  Pappus  Corona  pennacea  pi- 
lofave  volitans. 

624.  Stipatus  filo  ele- 


vante  &  adne- 
ftente  pappum  & 
femen. 

625.  Capillaris  pilis  in- 

divifis. 

626.  Plumofus  pilij 
pennatis  con- 
ftans. 


627.  Cauda  femen  terminatum  filo. 

628.  Hamus,  quo  adhseret  anima- 

libus. 

629.  Calyculus  tegmentum  femi- 
nis  proprium. 


630.  Nux,  femine  tre&o  epidermide  ofTea. 

631.  ArilluSy  tunica  propria  exterior  femi- 
nis  fponte  fecedens. 


632.  RECEPTACULUM,  bafis  qua  partes  Frufti- 


ficationes  conneftuntur. 
633.  Commune  plures  flores  eorumque  fru- 
£tus  continens. 


(534.  Pun- 


244 


TERMINI  BOTANICL 


634.  Punttatum,  pun&is  excavatis 

adfperfum. 

635.  Pilofum  (242.) 

6$6.  Paleaceum  lamcllis  innatis 
diftinguens  flofculos. 

637.'  Planum  (247.}  638.  Conve- 
xum  (250.) 

639.  Conicum,  teres  verfus  api- 

cem  attenuatum. 

640.  Subulatum  (168.) 

641.  Compofitus  Flos ,  receptaculo  dilatato 
integro,  Flofculis  feflilibus. 

642.  Aggregatus  Flos ,  receptaculo  dilatato, 

Flofculis  fubpetiolatis. 

643.  Umbella,  receptaculum  ex  eodem  centro 
elongatum  in  pedunculos  filiformes 
proportionatos. 

644.  Simplex,  pedunculis  omni- 

bus  ex  uno  eodemque  re- 
ceptaculo  ortis. 

645.  !  Compofita y  omnibus  pedun- 

culis  apice  umbellulas  ge- 
rentibus. 
€46.  Univerfalis,  ex  pluribus  fim- 
plicibus  fa&a  compofita. 

647.  Partialis ,    umbellula  pars 

univerfalis. 

648.  Prolifera,  umbella  plusquam 

decompofita. 
6^.\Cymat  receptaculum  ex  centro  eodem 
univerfali ,  partialibus  vero  vagis ,  e- 
longatum  in  pedunculos  faftigiatos. 

650.  Racbis  receptaculum  filiforme  flofculos 

longitudinaliter  adneclens  in  fpicam. 

651.  Spadix  receptaculum  PALMiE  enatum 
intra  fpatham ,  in  ramulos  fructifican- 
tesjdivifum. 

652.  BUL- 


TERMINI  BOTANICI. 


€52.  BULBUS,  hybernaculum  plantae  e  rudimento 
foliorum  prasteritorum. 

653.  Solidus  carnofus  intus  indivifus. 

654.  Tunicatus,  bulbus  tunica  extra  tunicas. 

655.  Squamatus,  fquamis  imbricatis. 

656.  Caulinus  cauli  infidens. 

petiolaris,  e  petiolorum  rudimentis. 

Jlipularis ,  e  ftipulis  confe&a. 

corticalis ,  e  corticis  ramentis. 

foliaris,  folia  continens,  non  flores. 

floralis ,  flores  non  folia  continens. 

communis,  &  folia  &  flores  continens. 
657.  GEMMA ,  hybernaculum  plantae  ex  rudimen- 

tis  foliorum  futurorum. 
65J.  VERNATIO  foliorum  difpofitio  intra  gem« 
mam  (663.) 

659.  Conduplicata,  foliorum  lateribus  par- 

allele  approximatis. 

660.  Cmvoluta,  cuculli  in  modum  fpiralia. 

661.  Involuta,  lateribus  verfus  paginam 

fuperiorem  utrinque  fpiraliter  con- 
tortis. 

662.  Equitantia,  marginibus  conniventia 

fitu  oppofito ,  ut  alterum  includat 
alterum. 

663.  Obvoluta,  pagina  fuperir  lateribus 

approximatis,  ita  ut  alterum  latus 

diftinguat  alterum  folium. 
664..  Plicatum  in  plicas  varias  coar&atum. 
66$.  Circinale   in  fpiram  transverfalem 

coarclatum ,  ut  apex  centrum  ob- 

tineat. 

Menfura. 

666.  Linearis,  longitudine  Iunulae,  ab  unguis  radice 

verfus  unguem  (non  in  Pollice.) 

667.  Unguicularis ,  longitudine  unguis. 

Q  3  Pd- 


24«  TERMTNI  BOTANICI. 


66%.  Pollicaris,  longitudine  extimi  articuli  Pollicis. 
Palmiris ,  longitudine  manus  transverfa;. 

670.  Sfiithamans ,  fpatium  inter  apicem  Pollicis  & 

Indicis  extenfum. 

671.  Dodrantalis ,  fpatium  inter  apicem  pollicis  & 

digiti  minimi  extenfum. 
671,  Pedalis,  a  flexura  cubiti  ad  bafin  pollicis. 
(S73.  QrgyialiSj  longitudine  hominis. 

TANTUM. 
Adde  reliqua. 


cxiv. 


CXIV. 

PLANTA 
ALSTROEMERIA 

QUAM 

PRiESIDE 
D.  D.  CARa  LlNNiEO 

Propofuit 

JOHANNES   PETRUS  FALCK, 
Veftrogothus. 

Upfalia  1762.     Janii  23. 


§.  I. 
INTRODUCTIO. 

Gentes  quasque  cultiores ,  ab  antiquiflimis 
inde  temporibus,  in  adornandis  Hortis, 
ufui  aeque  ac  oble&amento  infervituris  , 
follicite  fuilfe  verfatas,  nemo  facile  iverit  infici- 
as.^Iis,  qui  infigniorem  praeftant  utilitatem,  an- 
numeremus,  fas  eft,  Pomonas,  drupiferis  pomife- 
risque  confitas  arboribus,  nec  non  Macella,  varii 
non  modo  generis  Olera  fuppeditantia,  quorum 
fucci  recentes,  humores  reddendo  mites  inertes- 
que,  corpori  humano  maximopere  conveniunt; 
verum  &  alias  plantas ,  cibis ,  ut  palato  blandian» 

Q  4  tur* 


248        PLANTA  ALSTROEMERIA. 


tur,  admifcendas:  ut  nihil  attingam  Hortos  me- 
dicos,  crteros.  Verum ,  quemadmodum  veftes, 
ad  arcendas  aeris  injurias  quantumvis  aptae,  ho- 
minibus  non  faciunt  fatis,  quin  juxta  exornent, 
oculosque  fpeftantium  diverfis  alliciant  coloribus; 
ita  quoque  dclicatiores  omnis  jevi  populi,  flores 
in  pretio  habuerunt  fpeciofos,  ut  ifte  parum  venu- 
ftus  habeatur  Hortus,  qui  hifce  non  radiet  ftel- 
lulis  terreftribus,  hocce  non  exfulcet  forraofifli- 
mi  anni  gaudio.  Superbi  hi  florcs,  oculos  inpri- 
mis  mirifice  pafcentes,  LiHacei  &  Coronarii  ap- 
pellitari  fueverunt,  quorum  illi  radice  exfurgunt 
bulbofa,  hi  vero  fibrofa  &  tuberofa.  Hujusce- 
modi  afpe&u  gratiflimas  plantas,  Europaj  alu- 
mnas,  quin  primum  in  hortos  fuos  curarint  intro- 
ducendas,  non  efl  dubitandum.  Tales  fuere:  Iris 
gtrmanica ,  Primula  Auricula,  Leucojum  vernum, 
JNattiJJus  poeticus,  Narciffus  Pfeudo-Narciffus,  Narcif- 
f  :s  Tazetta,  Lilium  bulbiferum ,  Lilium  Martagon,  Fri- 
tillaria  Melengris,  Hyacintbus  non  fcriptus,  Hyacinthus 
htfrvtides ,  Dianthus  carthufnnorum ,  Diwtbus  Cnryo- 
pbyllus^  Rofa  cinnamomen ,  Rofa  alba,  Rofa  eglantena, 
Paonia  offcinalis ,  Aquilegin  vulgaris ,  Cbeiranthus  Chei- 
riy  Cbeiranthus  incanus ,  Hefperis  matronalis ,  Mnlva 
Alcea,  &c.  Poflmodum,  detrita  fenfim  ruditate 
maiorique  indies  illedti  curiofitate  homines,  ali- 
unde  ex  remotioribus  terris  plantas ,  florum  pul- 
critudine  le&iflimas ,  arceflere  cospere  in  orna- 
mentum  Hortorum,  uti  ad  finem  Seculi  decimi 
fexti.  Inprimis  CLUSII,  circa  hoc  negotium. 
indefeflam  operam,  mentiflimis  extollamus  o^or- 
tet  landibus.  Hic,  quo  ferebatur  ineffabili  in 
pl antas  ftudio,  per  Legatos  Gefareos  ad  Aulam 
Tnrcicam,  varias  advehendas  curavit  p/antas  bul- 
bofas,  apud  populum  orientalem,  nulio  non  tem- 
pore  tantopere  aeftimatas.  Has  inter  referimus 
Fritillariam  imperialem,  Fritillariam\perficam ,  Iridem 


PLANTA  ALSTROEMERIA.  149 


fnfianitm,  Hyacinthum  Mufcari ,  Scillam  ammmm,  ho« 
die  vulgatiflimas.  Hoc  fere  eodem  temporis  ar- 
ticulo )  Tulipa  Gefneriana,  itidem  ex  oriente  adve- 
na,  hortos  europaeos  prima  falutavit.  Initium 
Sec.  XVII.  haud  paucas  attulit  plantas  america- 
nas,  easque  pulcherrimas ,  quas  inter  primas  de- 
ferimus  Heliantbo  annuo,  Tropceolo  minori,  PaJJiflora 
incarnata  &  Oenothera  bienni.  Ad  finem  ejusdem  fe- 
culi,  HERMANNO  faufto  fidere  ad  Promon- 
torium  bon.  fpei  appulfo,  novus  veluti  exfurgit 
orbis;  etenim  ex  eo  tempore,  plaiitas  fucculen- 
tas,  Mefembryanthema,  Stapelias ,  Cotyledones,  Eupbor- 
bias ,  Crafjulas,  Aloes  fpecies ,  prodigiorum  inftar  in 
viridariis  fuis  confpiciendas  ftitere  amoenioris  Flo- 
r<e  cuJtores.  Quadraginta  fere  abhinc  annis,  in- 
ceperunt  Angli  e  feptentrionali  America,  arbores 
&  frutices  arceffere,  quotquot  unquam  aptos  in- 
venirent  viretis  fuis  inftruendis,  adeo  ut,  dum 
ha?c  intrant,  in  ipfis  quafi  Virginia?  Jucis  vide- 
antur  obambulare.  Circa  annum  currentis  fecu- 
li  quadragefimum,  per  Sibiriam  &  Tatnriam  no- 
va  pandebatur  via  Botanicis,  quorum  fedula  ope- 
ra  multa;  ftirpium  fpecies,  ut  Pceonia  multifma, 
Adonis  apennina ,  Delpbinium  elatum ,  Delphin.  grandi- 
florum,  Robinia  Caragana  &  Robinia  frulex  hortis 
ceflerunt.  Hocce  jam  noviflimo  aevo,  e  Cap. 
bon.  fpei,  numerofa  fat  proles  Ixiarum,  Antbolyza- 
rum,  Gladiolorum,  Wachendorffiarum,  Morcearum  apud 
nos  civitate  donata.  De  inventoribus  &  tem- 
pore ,  quo  quaslibet  planta  detecla,  prout  argu- 
mentum  eft  adhuc  in  Re  Herbaria  defideratum, 
ita  quoque  Jonge  digniflimum,  cui  temporis  ali- 
quantulum  &  laboris  impendatur.  Hifce  jam  in 
tranfitu  prselibatis,  anfa  mihimet  fuggeritur,  heic 
unam,  ex  ampla  gente  liliacea,  plantam,  eam- 
que  colorum  varietate  feftiviflimam,  in  medium 
proferendi;  quee,  licet  nuperrime  nos  inviferit, 

Q  5  in 


25o        PLANTA  ALSTROEMERIA. 


in  hortis  tamen  noftris  tam  frequentem  fore  pras- 
video,  quam  quae  frequentiflima:  rigidioris  enim 
cocli  noftri  temperiem  parum  videtur  morari ,  lo- 
cumque,  quem  occupat,  fulgente  corolla  adeo  col- 
luftrat,  utsplerisque  ha&enus  in  deliciis  habitil 
palmam  dubiam  faciat,  fi  non  praeripiat  plane, 

§.  II. 
NOMEN. 

ALSTROEMER  (lonas)  Reg.  Coll.  Commerc. 
CONSILIARIUS  &  EQU.  AUR.  de  Stella  Bo- 
reali,  cujus  nomen,  ob  grandia  inftituta  in  rebus 
manufa&is,  re  oviaria  cet.  faftis  noftris  tam  alte 
infculptum  eft,  ut  nulla  uuquam  temporis  injuria 
id  delere  queat,  viciflitudo  nulla.  Hic,  inquam, 
felicitatis  publicas  acerrimus  vindex,  deque  uni- 
verfa  patria  optime  meritus  Vir,  die  2:da  Jun. 
proxime  praeterlapfo  anno,  nobis  ereptus,  quatuor 
fibi  fuperftites  reliquic  Filios  digniflimos,  tanti  Pa- 
rentis  veftigiis  mafcule  infiftentes.  Hos  fuos  filios 
dile6liflimos,  in  Illuftri  hac  Mufarum  fede,  folide 
inftruendos  curavit  in  Scientia  Naturali ,  tanquam 
fundamento,  cui  fuperftrueretur  cognitio  pruden- 
ter  excolendi  dona,  ab  Opt.  Creatore  mortalibus 
in  ufum  concefla,  eorumque  ita  diftribuit  ftudia, 
ut  PATRICK  Opificia,  CLAUDIUS  Oeconomiarn 
privatam,  AUGUSTUS  Negotiationes  &  JOHAN- 
N£S  Rem  Metallicam  curarent. 

Anni,  hic  Upfalia?  penfo  Academico  infu- 
rnendi,  vix  prius  exafti  erant,  quam  Dn.  CLAU- 
DIUS,  inter  omnes  Hift.  Natur.  tunc  temporis 
invigilantes  eminens,  itineri  fe  accingeret,  animo 
oculisque  luftraturus  florentiffimas  Europas  ter- 
ras,  Hifpaniam,  loquor,  Galliam,  Italiam  cet. 
Sententiae  propofitique  fui  certus,  mare  trajicit 
&  fuperiore  anno  d.  28.  Apr.  Portum  Gaditanum 
felicibus  ventis  attingit.    Terram  vix  pede  teti- 

gerat, 


PLANTA  ALSTROEMERIA.  251 

gerat,  dum  apud  Confulem  Suec.  Dn.  BELL- 
MAN,  integrum  offendit  fafciculum  plantae  cu- 
jusdam  liliaceae,  rarae  pulchritudinis  atque  adeo 
frgularis  ftruct.urae,  ut  ad  Genera  hucusque  co- 
gnita,  nullo  referri  potuerit  modo.  Jucunditate 
tam  fpect.abilis  plantae  perfufus,  fibi  temperare 
non  potuit,  quo  minus  arctiorem  cum  illa  con- 
traheret  amicitiam  &  familiaritatem.  Ulam  quo- 
que  in  eadem  urbe  aufpicato  invenit  apud  nobi- 
lem  quandam  Matronam,  ad  quam,  ante  aliquod 
tempus,  a  marito,  in  Perua  Americae  degente, 
fuit  transmiffa.  Prima  jam  fuit  Ejus  cura,  tam 
amoenam  plantam  depingere,  defcribere,  florem- 
que  decerptum  ficcare,  quo  ha?c  omnia,  fuo  in 
Hiftoria  Nat.  quondam  Ductori  fidelifTimo,  Hta- 
ret.  Quid,  quod  interjeclo  quodam  temporis  in- 
tervallo,  Semina  itidcm  transmittenda  accepit 
foecunda.  Teftis  fum  oculatus,  quam  fereno  vul- 
tu  Nob.  Dn.  PRiESES,  hoc  tam  rarum  Dile- 
cWimi  fui  ALSTROEMERI  libamentum  exce- 
perit,  quam  follicite  femina  illico  terrae  commi- 
ferit,  qua  cura  &  fludio  tenellam  hanc  per  to- 
tam  infequ^ntem  hiemem  educaverit  in  proprio 
cubili,  donec  tandem  proxime  prceterito  vere, 
in  Horto  academico  jucundiffimos  explicabat  flo- 
res  feminaque  poflea  fundebat  matura.  Planta  hEec 
primum  apud  nos  prorfus  nova  vifa,  ab  Hortu- 
lanis  acad.  nobisque  omnibus,  nomine  Planta  Al- 
jlrameria  f.  Lilii  Alftrczmerii  venditabatur.  Nomi- 
nata  fuit  haec,  ut  in  fequentibus  conftabit,  He- 
merocallis;  at  vero  Hemerocallidis  Nomen  du- 
dum  introduclum  eft  ad  defignandum  Genus  Li- 
lio -Afphodeli  Tournefortii ,  quod,  ut  ex  duobus 
compofitum,  admitti  non  potuit.  Hsec,  uti  pro- 
prii  Generis  planta,  debet  etjam  diftinctum  ob- 
tinere  Nomen  Genericum,  ne  confundatur  cum 
diverfi  generis  plantis.    Synonyma  nulla  fuper- 

funt, 


*5*        PLANTA  ALSTROEMERIA. 


ftint,  ideoque  novurn  afTumendum;  cumque  eam 
debeamus  Dn.  CLAUDIO  ALSTROEMER,  qui 
eandem  reperit,  defcripfit,  delineavit,  Orbi  Bo- 
tt.nico  rite  determinatam  intulit  &  cum  hortis 
europa±is  communicavit;  quid  vetat,  quo  minu* 
hanc  plantam  ALSTROEMERIAM  dieamus?  Quid 
ceterum,  quantumque,  folertiae  perfpicaciflimi  hu- 
jus  peregrinatoris  acceptum  referat  Res  Herbaria, 
prasprimis  in  plantis  hifpanicis,  teftatiflimum  red- 
det  brevi,  qua?  jam  fub  prelo  fudat,  Specierura 
Plantarum  Editio  altera. 

§.  III. 
GENUS. 

Genere  prius  diftin&e  non  propofito  &  fta- 
bilito,  fpecialis  planta?  cognitio  nequicquam  ex- 
petitur.  Perfpicuis  Gencrum  Chara&eribus,  ve- 
luti  pr?rfu1gentibus  phofphoris,  ad  id  perdu&a 
eft  faftigii  Botanica,  quod  prifca  gens  ne  con- 
jeclura  quidem  potuiflet  profpicere,  adeo  ut  ope 
variarum  methodorum,  ad  Generis  cognitioncm 
tuto  jam  poflimus  pervenire,  proindeque  multo 
facilius  diftinguere  1300  Genera,  quam  antea  to- 
tidem  fpecies.  Hinc  e  re  erit,  primum,  Gene- 
ris  ALSTROEMERI^E  chara&erem  tradere  na- 
turalem,  idque  fecundum  fpeciem  a  me  vifam, 
qui  poftmodum,  folito  modo,  reliquis  Speciebus 
adaptari  poteft;  fi  cuipiam  occafio  fuppetet,  eas 
curatius  oculis  ufurpandi. 
CAL.  nullus. 

COR.  hexapetala,  fubbilabiata;  Petalis  tribus  exte- 
rioribus  coneiformibus,  retufis ,  mucronatis; 
tribus  ait?mis  lanceolatis:  horum  omnium  tria 
fuperiora  ercc\">ra;  fupremo  reflexo:  interio- 
ribus  bafi  tubulolis,  quod  non  in  tertio  f.  in- 
feriorum  intimo,  licet  ceterum  funili. 

STAM. 


1 


eaa 


PLANTA  ALSTROEMERIA.  253 

STAM.    Filamenta  fex,  declinata,   fubulata,  co- 

rolla  dimidio  breviora.    Anthera  oblongae. 
PIST.    Germen  inferum,    fexangulatum ,  trunca- 
tum.    Stylus  filiformis,  declinatus.  Stigmata 
tria,  oblonga,  angufta,  bifida. 
"?  PER.    Capfula  fubrotunda ,  fexangulata ,  mucrona- 
ta,   trilocularis,  trivalvis:   valvis  concavis, 
diflepimento  contrariis. 
SEM.  plurima,  fubglobofa,  punclis  elevatis  tecta, 
apice  fubumbilicata. 

§.  IV. 
CLASSES. 

Ex  dato  jam  charactere  luculentiflime  pate- 
fcit,  Genus  hocce  referendum  efTe  ad 
C^ESALPINI  IX.    Herbac.  triplici  principio  bulb. 
:•  II.  Tuber. 

»  MORISONI  VII.  Hexapetal.  tricapfular.  I.  Ra- 
e  dice  tuberofa. 

ia   RAJI  XXIV.    Graminifol.  florif.  vafculo  tricapfu- 

].         lari  V.    Flor.  hexapet.  in  fitmmo  fruclus. 

:    HERMANNI   XVI.     Tricapfular.  hexapetal.  I. 

11  i        Flore  hexapetalo. 

o  BOERHAAVII  XXVIII.  Monocotyled.  bra&eat. 
1.  V.    Flore  hexapet.  ovario  infulente. 

!•  RIVINI  VI.  Regulares  hexapet.  IV.  Pericarpio 
!■  tricapfulari. 

TOURNEFORTII  IX.   Liliac.  Vr.    Hexapet.  Cal. 
in  fru£tum. 

MAGNOLII  VIII.    Cal.  folum  interno  II.  Bul- 
bofis  affines. 

LINNiEI  VI.    Hexandras  I.  Monogynas. 
ROYENI  II.    Lilium  II.  Hexapetalum. 
NATURALIS  XI.  Muricatas. 

Flos  fuperus  eft  fine  Spatha,  ideoque  me- 
dium  quafi  obtinet  locum  inter  Hypoxin  &  Aga- 
ven.  Largior,  &  quidem  libentiflimus ,  Frucli- 
ficationem  kipfam,  primo]  intuitu,  ftruciuram  fi 

fpe- 


254 


PLANTA  ALSTROEMERIA. 


fpe&es,  Hemerocallidis  Genus  permultum  referre> 
qua  Corollam  insequalem,  qua  Staniina  &  Piftillum 
declinantia,  ut  &  qua  Fruttum.  At  vero,  Corolla 
Hemerocallidis  monopetala  eft  nec  polypetala,  in- 
fera  non  fupera;  ut  filentio  praetermittam ,  AL- 
STROEMERIAM  ad  bafin  Petalorum  duorum  ad- 
fcendentium ,  foveam  gerere  nectariferam,  ut  videre 
licet  in  Liliis  &  FntilJariis,  qua  toto,  quod  aiunt, 
coelo  ab  Hemerocallidis  Genere  difcrepat:  ne  di- 
cam  Semina  di verfiflima.  ldcirco  tantum  abeft,  ut 
ex  mente  Feuilldi,  Hemerocallidis  Generi,  vel 
alii  cuicunque,  queat  alTociari,  ut  potius  proprium 
conftituat  chftincUiTimum. 

§.  V. 
SPECIES. 

A  Feuillee  folo,  qui  plantas  inveftigavit  pe- 
ruvianas,  hujus  Generis  tres  fequentes  detectas 

funt  Species: 

1.  ALSTROEMERIA  Pelegrim,  caule  erefto. 
Hemerocallis  floribus   purpurafcentibus  macu» 

latis.    Feuill.  per.  2.  p.  711.  t.  V. 
Habitat  in  Peru. 

2.  ALSTROEMERIA  Ligtu,  caule  adfcendente.  f 
Hemerocallis  floribus  purpurafcentibus  ftriatis. 

Feuill.  per.  2.  p.yit>.  t.  IV. 
Habitat  in  Chili  ad  ripas  fluviorum,  uti  ad  flumen 

Civitatem  Conceptionis  percurrens. 
Corolla  purpurea:  Petalis  duobus  ereEiioribus  acu- 

tioribus ,  ftriis  albis  oblique  transverfis.  Germen 

carinis  quinque. 

3.  ALSTROEMERIA  Salfilla,  caule  volubili.  f 
Hemerocallis  fcandens  floribus  purpureis.  FeuiU. 

per.  2.  p.  713.  t.  VI. 
Coyolxochitl  f.  Martagon  volubile  mexicanum. 
Hem.  mex.  267,  2(58. 

Habi- 


PLANTA  ALSTROEMERIA.  255 

Habitat  in  Chili  in  declivitate  montis  cujusdam,  in- 

que  Mexica?  compe/lribus. 
Caulis  dextrorfum  wlubilis.    Folia  alterna  petiolata. 

Germen  triangulare. 

Ex  hac  fororum  triga,  ALSTROEMERIA  Pe- 
legrina  noftra  nunc  erit  amafia.  Obfcure  admodum 
a  Feuillee  depifta  eft,  ut  non  fine  difficultate  queat 
dignofci,  verum  longe  deterius  defcripta.  Hujus 
antequam  orditur  Defcriptionem  Pater  Feuillee, 
pauca  praefatur  de  fplendidiflimis  quondam  Regum 
Peruanorum  hortis,  quorum  anthophylacia  alio- 
rum  in  eo  longe  antecellebant,  quod  hxc  peren- 
nante  quafi  vigebant  flore;  fimul  enim  ac  marcefce- 
re  coepere  planta?,  vel  natura  paululum  in  novis  pro- 
ferendis  videbatur  quefcere,  harum  in  locum  alise 
mox  fuffe&ae,  ex  auro  &  argento  afFabre  fa&ae. 
Arbores,  hifce  pretiofis  fufae  metallis,  longa  undi- 
que  circumveftiebant  ambulacra.  Integri  agri  Zeam 
Mxys  diftam  repraefentabant  ex  argento  fabrefaftam 
ariftis  aureis.  His  in  hortis  vere  magnificis,  Pe- 
legrinam,  exquifitiflimae  pulchritudinis  cauffa,  locum 
promeruiffe  cenfet,  nullusque  dubitat,  quin  etjam 
ibi  fuerit.  Et  quis  non  ultro  fatebitur,  Corollce 
ejus  excellentem  prorfus  &  valde  fingularem  ineffe 
pi&uram? 

§■  VI. 
L  O  C  U  S. 

Peruanum  Regnum  Planta  noftra  agnofcit  pa- 
triam,  inque  monte  quodam,  miiliaris  fpatio  Li- 
ma  diftante,  feptentrionem  verfus  crefcere,  nos 
edocuit  Feuillee. 

Non  eft  quod  quispiam  fibi  perfuadeat ,  Plan- 
tam  noftram  ideo,  quod  intra  tropicos  fit  enata, 
hanccoeli  inclinationem  exhorrefcere,  ut  aliae  quam- 
plurimae  indicae.  Tagetes  &  Tropaolum,  conterranese 
ejus  apud  nos  laste  vigent,  maturefcunt,  femina- 

que 


256        PLANTA  ALSTROEMERIA. 


que  fpargunt;  at  annuae  funt,  geluque  vel  leviffi- 
mo  tact*,  fato  pereunt  inevitabili.  Contra  Sola- 
jium  quercifolium  &  Solanum  radicans,  minitantia  hye- 
mis  molimina  feliciflime  eludunt,  vel  tantillum  ob- 
tecla,  eftque  horum  confortium  quod  ALSTROE- 
MERIA  noftra  fibi  videtur  expofcere.  Etenim  Pe- 
ruvia ,  quod  forfan  pauciffimos  fugit,  altiffimis  ex- 
afperatur  montibus,  qui,  quo  altius  exfurgunt,  eo 
etjam  frigidiores  funt,  adeo  ut  neceffe  fit,  plantas, 
in  fummis  eorum  jugis  occurrentes ,  in  alpibus  lap- 
ponicis  pofte  fuccrefcere.  Vidi  quoque  dudum 
plantas  Alftroemerias ,  Caldario  commiflas,  ibidem 
luxuriare,  in  Frigidario  vero  optime  valere,  ut  fpe- 
raverim,  hanc  plantatam  ad  parietem  meridiei  ob- 
verfum,  leviterque  tectam,  ab  hyemis  fevitia  fefe 
vindicaturam.  Sub  dio  per  aeftatem  Planta?  hae  vi- 
gent  &  florent,  raro  tamen  fruftum  fub  dio  apud 
nos  perficiunt,  ideoque  tutius  eft  hanc  plantam  oIIjb 
infertam,  intra  frigidarium,  tempore  meridiano 
aperiendum,  fervare,  quo  feliciter  femina  maturet. 

§.  VII. 

HISTORIA. 

Quod  ad  Plantam  noftram  illuftrandam  faciat, 
nihil  prorfus  fubminiftrant  Auclorum  fontes;  quip- 
pe  cujus  ne  unicum  quidem  comparct  veftigium, 
nec  ex  America,  fi  excepero  pauciffima  illa,  quo- 
rum  meminit  Feuillee,  nec  ex  Hifpania,  quo  pri- 
mumadducla,  praeterea,  quaememorantlitera»D:ni 
CLAUD.  ALSTROEMER  ad  Nob.  D.  PRiESIDEM 
miu%.  Hinc  non  ingratam  fpero  me  praeftiturum 
operam ,  fi  defcriptionem  Feuillde ,  ex  gallico  in  Ia- 
tinum  transfufum  idioma,hicpropofuero,nequid  de- 
fiderent  libri  hujus  oppido  rari  facultatem  non  ha- 
bentes:  „HemerocalIis,  inquit,  quam  defcribo,  ra- 
«dices  gerit  adinftar  fafciculorum  Napi ,  quamlibet 

„  lou- 


PLANTA  ALSTROEMERIA. 


„longitudine  circiter  2  poll.  craflitie  4  lin.  obdu- 
„6tas  cortice  tenui  &  albicante,  pulpara  iuclu- 
,,dente  albam,  cujus  centrum  tranfcurrit  nervus 
„albus  &  Jignofus.     Caulis  fere  \  ped.  longu.s, 
„  iy  lin.  craflus,  pulchri  viridis  eft  coloris,  termi- 
„natus  fructus  embryone  longitudinaliter  canali- 
„cuiato,  in  fummitate  fuftinente  florem  ad  bafin 
„usque  in  6  partes  divifum,  quarum  tres  apicem 
„verfus  margines  fuos  inflexos  habent,  definunt- 
„que  in  mucronem  valde  acutum  viridi-flavefcen- 
„tem.    Media  earum  pars  pulchri  efl:  kermefini  co» 
„loris,  circumducti  rofeo  quodam  colore,  ad  mnr- 
„gines  fe  extendente.  Longitudo  earum  efl  2  po!J. 
„&  htitudo  circa  replicationes  13  lin.  Reliquse 
„tres  partes  diverfe  funt  figurse,  planse,  acuta?: 
„media  earum  pars  verfus  extremitates  ejusdem  eft 
„coloris,  pruterqiiam  quod  heic  plurimus  fatura- 
„tius  rubras  habeant  maculas ,  toti  fuo  plano  regu- 
„lariter  adfperfas.    Color  hic  ruber  in  luteum  con- 
„vertitur,  inde  a  medio  usque  ad  divifionem  illa- 
,,rum  &  hoec  pars  pariter  maculis  confpergitur  palli- 
„  de  rubris.  Latitudo  harum  trium  partium  eft  tan- 
„tummodo  61irt.    E  centro  floris  hujus  6  exeunt 
„ftamina  coloris  rofei,  onufta  apicibus  coloris  car- 
„nei.    Embryo  fructus  in  6  dividitur  loculamenta, 
„quorum  quodque  feminibus  eft  refertum.  Folia 
„plantse  hujus  fme  ordine  prognafcuntur  per  to- 
„  tum  caulem ,  quem  bafibus  fuis  ad  dimidiam  par- 
„  tem  amplexantur,  &  dum  marcefcunt  deciduntque, 
„relinquunt  per  totum  caulem  exiguam  cavitatem, 
„quae  locum  indicat,  cui  fuerint  affixa.  Medio- 
„cria  iypoll.  longa  funt,  ultra  4  lin.  lata.  termi- 
„nantur  acumine.    Medium  foliorum  longitudina- 
„  lis  percurrit  cofta  cum  nervis  nonnullis  ,  a  bafibus 
„  eorum  originem  ducentibus.    Color  foliorum  pul- 
chre  viridis  eft, 

Tom.  VI.  R  §.  VIII. 


f 


*58        PLANTA  ALSTROEMERIA. 


§.  VIII. 
DESCRIPTIO. 
Quam  mutila  hsec  Defcriptio  Dn.  Fcuill^e  fit, 
quisque  pervidet:  idcirco  nova  e  re  eft  fiftatur 
ad  vivam  plantam  hic  concinnata. 
RADIX  perennis,  plures  turiones  exferens  ap- 
proximatos. 

CAULIS  herbaceus,  fpithaniceus,  crafiitie  pcnnas 
columbinae,  erectus,  enodis,  tcres,  fo- 
liatus,  glaber,  fimpliciflimus. 

FOLIA  caulina,  fparfa,  plurima,  recurvata,  refu- 
pinata,  f.  verfus  bafin  contra  folem  in- 
flexa,  ut  latus  fuperius  evadat  inferius, 
feflilia,  lineari  -  lanceolata,  integerrima, 
obtufiufcula ,  fupra  13-nervia  f.  Jineati, 
fubtus  lajviflima,  glaberrima,  planiufcula, 
pollicaria.  Terminalia  4  f.  5.  verticilla- 
tim  digefta,  conniventia,  plana. 

PEDUNCULI  terminales,  4-7,  diftantes,  rigiduli, 
erecti,  faepe  i-phylii,  teretiufculi,  infyrne 
anguftiores,  longitudine  foliorum,  uniflori. 

GERMEN  fubrotundum ,  fexcarinatum ,  truncatum. 

COROLLA  hexapetala,  campanulata  Hemerocalli- 
dis  fere,  ad  folem  verfa,  extus  rudior,  Pe- 
talis  obtufe  carinatis. 

Petala  oblonga,  bafi  anguftiora,  albida,di- 
fco  late  rubro,  maculisque  purpureis  puncta- 
ta;  tria  exteriora  cuneiformia,  latiora,  cre- 
nulata,  retufa  intermedio  dente  viridi,  con- 
cavo,  obtufo,  minore;  tria  interiora  ob- 
ovato-lanceolata,  anguftiora,  magis  macula- 
ta,  acumine  terminata  tenui,  virefcente. 
Horum  Petalum  unum  exterius  &  duo  in- 
teriora  Labium  fuperius  conftituunt,  ma- 
gis  approximata;  at  duo  exteriora  &  unum 
interius  Labium  inferius  magis  patulum 

for- 


PLANTA  ALSTROEMERIA. 


formant,    Interiorum  duo  fuperiora  lateri- 

bus  undulata,  unguibus  convoluta  in  tu- 

bum,  medio  flavefcentia. 
STAM,     Filamenta  fex,   declinata,  fuperioribus 

brevioribus,  inferioribus  CoroJIa  paulo  bre- 

vioribus,  fubulata. 
Anthera  oblongae,  ereel^e,  flavefcentes. 
PIST,    Stylui  unus ,  longitudine  dimidne  Corolla?, 

filiformis,  rectus,  ferius  exferendus.  Stig- 

mata  tria,  filjforrnia,  recurva,  apice  bilo- 

ba,  obtufa, 

PERIC,  Capfula  erecT-iufcuIa,  magnitudine  extimi 
articuli  digiti ,  ov.ata  f.  obovata,  carinata; 
fex  coftis  acutis,  trivalvis,  trilocularis, 
longitudinajiter  dehifcens. 

SEM,  plurima,  fubglpbpfa,  fubdisphana. 

%  U. 
PR0PRJETATES, 
Radix  nec  bulbofa  nec  fibrofa ,  fed  potius  tu« 
berofa  dici  poteft,  cum  ad  Afparagj  radicem  proxi- 
jne  accedat  &  detrudat  varias  re£tas ,  carnofas,  deor- 
fum  attenuatas,  approximatas  radiculas,  ut  pa?ne 
fafciculata  dici  mereatur,  ideoque  fi  ad  cor  plan- 
tae  di&um  diffringatur,  in  plurejj  dividi  poflit 
plantas. 

Caules  fimpliciflimi  funt  fine  ramis,  quod  in 
liliaceis  non  infolens  efl:,  at  fatis  breves  qua  magni- 
tudinem  florum,  quique  e  radice  primum  erum- 
pentes  Afparagos  referunt,  Plurimi  horum  floridi 
non  funt,  fed  longiores  evadunt  &  magis  proftrati, 
pluribusque  foliis  diftin&i, 

Folia  in  caule  fparfa,  prout  in  nonnullis  Lilii 
fpeciebus  cernere  licet,  at  fingulari,  quam  mire- 
ris,  gaudent  proprietate,  in  nulla  adhuc  dum, 
quantum  fcio,  planta  obfervata,  prsterquam  in 
JPharo,  gramine  .quodam  americano,  quod  videli- 

R  2  ce% 


2tfo       PLANTA  ALSTROEMERIA. 


cet  ad  bafin  ita  contorqueantur,  ut  pagina  fuperior 
evadat  inferior  &  inferior  fupcrior.  Obfervatu 
quoque  digniflimum  eft,  paginam  foliorum  infecio- 
rem ,  fuperiorem  jam  faclam ,  glabram  effe  &  ni- 
tidarn,  alteram  vero  non.  Ut  Corolla  Floris,  ita 
Herbae  motus  organa  folia  audiunt;  horum  pagi- 
nam  inferiorem  ex  terra  adfcendentcm  rorem  attra- 
here,  fuperiorem  vero,  eledricum  illud  abforbere, 
folaribus  difperfum  radiis,  haud  fallaci  colligimus 
conjectura.  Etenim  videmus  illa  rore  refecta,  fu- 
periorem  paginam  diei  obvertere,  rutilantisque  So- 
lis  vivificari  radiis  &  vivere,  defeclu  vero  diei  pla- 
ne  decidere,  quare  itidem  pagina  fuperior  perfrcpe 
glabra  eft,  inferior  porofa.  Atque  fic  Planta?  no- 
ftraj  folia  valde  funt  fingularia. 

Inflonfcentia  maxime  cum  Lilio  bulbifero  conve- 
nit,  quod  fit  fere  umbella  terminalis  fimplex. 

Floris  Corolh  primo  intuitu  refert  Lilii  candidi 
florem  ,  licet  minor,  fed  colorem  Noftrce  miramur, 
qui  adeo  fingularis  eft,  ut  cum  nulloalio,  nifi  for- 
te  cum  popularis  ejus  Tropceoli  flore ,  queat  confer- 
ri ;  refert  enim  colorem ,  quem  Sinenfes  Telis  fijis 
bombacinis  (Sitfer)  inducunt.  At  vero  cur  hoec 
gerat  eundem  cum  Tropa^olo  colorem,  mihimet 
seque  ignotum  eft,  quam  cur  radius  in  floribus 
compofitis  capenfibus  fit  fubtus  ruber  vel  Cteru- 
leus,  licet  fupra  luteus  vel  albus. 

Stamina  &  Piftilh  declinantia ,  proprie  quidem 
nullum  diftinguunt  Genus,  talia  quippe  evadunt 
in  plerisque  plantis,  flores  geftantibus  declinatos, 
Ut  in  Caffiis  ,  Baubiniis ,  Poincianis  ,  Sopboris ,  Liliis, 
/hnaryllidibus ,  Antbericis ,  Hcmerocallidibus ,  Pyrolis, 
Afpbodeiis. 

Capfula  quidem  fubrotunda  eft,  at  fex  cari- 
nis  longitudinalibus  inftrucla;  eftque'  fructus  hic- 
ce  prorfus  inferus,  etjamfi  Corolla  fit  polypetala, 
iponteque  decidant  petala.     Idcirco  hic  exfulat 

re- 


i 


PLANTA  ALSTROEMERIA.  26*1 


regula ,  diclitans,  flores  nudos  firperos,  monope- 
talis  efte  accenfendos. 

Semina  prope  fphasrica  funt»  punclis  elevatis 
confertis  adfperfa,  &  qua  figuram  proxime  acce- 
dunt  ad  femina  Draconis  arboHs  Clufii, 

%  X. 
VIRES. 

Vires  ALSTROEMERIiE  noftra;  in  gratiam 
Medicinse  hic  fubjungere,  alienum  non  foret;  ve- 
rum,  ut  ingenue  fatcar,  crediderim,  non  omnes 
plantas  ufui  medico  &  ceconomico  effe  deftinatas, 
dum  tot  iii  ftupenda  Natura;  oeconomia  dentur 
medii  ufus.  Ponamus  enim  plantam  fapore  efle 
inertcm,  omnisque  plane  expertem  odoris,  exin- 
de  tamen  non  omnimode  concludere  licet,  ean- 
dem  efculcntam  efle,  ipfa  namque  tenacitas  ejus 
id  fepius  prohibct.  Peculiarcm  quandam,  nec  in 
Hcrba  nec  in  Fruclificatione ,  fenfl  qualitatem  fa- 
pidam  vel  oiidam,  unde  ufum  quendam  medicum 
Bariolari  valco.  Ut  vero  in  noftra ,  fic  &  in  va- 
fta  iJla  Natura?  Oeconomia  comparatum  eft.  De- 
cora  &  ornamenta  in  domibus,  amictu  &  utenfili- 
bus,  fanitatem  nec  confervant,  nec  amiflam  refti- 
tuunt.  Si  a  potiori  concludere  velimus,  patebit, 
plantas  plerasque  qua  herbam  fragrantiflimas ,  raro 
jaclitarc  flores  fpcciofos.  Hoc  cernimus  in  plantis 
verticillatis  &  Lauri  fpeciebus ;  quod  etjam  valet 
in  gramineis  &  legtiminojis ,  quse,  pr;e  aliis,  nobis  in 
efcam  cedunt,  at  floribus  parum  vel  nihil  ornant. 
Sufficiat,  pulcherrimos  flores,  fenfuum  unum,  ocu- 
los  nempc,  pafcere.  Mirari  certe  convenit,  natu- 
ram  adeo  muitifariam  dotes  diflribuifle  fuas,  utvac- 
ca  non  moduletur  ut  Lufcinia,  nec  Equus  tot  ludat 
coloribus  ut  Pavo.  Verum  enimvero,  in  radice 
tamen  vidcor  mihi  aliquid  perfentire,  quodammo- 
do  ad  Afparagos  accedcns,  Smilacem  £  Sarfaparillam, 

R  3  vi 


26i       PLANTA  ALSTROEMERIA. 


vi  pollentes  diuretica,  quam  aperientem,  attenuan* 
tem  &  exficcantem  vocitare,  au&oribus  eft  folenne. 
In  hanc  fufpicionern.me  induxit  Feuillce,  rcferens^ 
alteram  Generis  hujus  fpeciem,  Salfillam  ncmpe,  vi- 
rihus  ad  Sarfaparillam  proxime  accedere,  quod  in- 
col»  regni  Chili4  qiiotidiana  edofli  experientia, 
tcftantur,  radicem  hujus,  in  iisdem  profligandis 
morbis  adhibentes,  in  quibus  exploratiffimi  ufus 
effe  folet  Sarfaparilla.  Praeterea,  infufum  quoque 
hujus  Salfilla  frigidum  ,  potus  ordinarii  loco  pro- 
p>natum,  in  dolorihus  ventriciiH  y-  prsefentiffimum. 
adferre  folatium,  teftimonio  Chilienfmm  contendit 
idem  Feuillde.  Idcirco,,  hanc  quoque  Noftram, 
tifus  omnis  medici  expertem  non  efle,  haud  ob- 
fcure  videor  mihi  pofle  concludere,  fi  quid 
hic  valeat  ealculus  botanicus,  qui 
in  aliis  falJere  nefcivit. 

TABULA  IIL 
Fig.  i.  fifTit  Plantam  florentem>  in  naturali  ma- 
gnmidine. 

2.  Petalum  unum  exterius. 

3.  Pernlum  unum  interius  ungue  tubulato. 

4.  Stamina  &  Piftillum. 

5.  Pericarpium. 


IF.f&WartJcMfi 


I 


I 


cxv. 

NECTARIA  FLORUM 


QU.K 


SUB  PRiESIDIO 


D.  D.  CAR.  LiNNjEI 


Propofuit 


BIRGERUS  MARTINUS  HALL 


mae  in  rebus  creatis  confpiciuntur  manifefti£ 


fima  fummae  Divinas  fapientiae  &  potentiaj 


%^  veftigia,  ingentem  fane,  attento  oculo  ifta 
perfcrutantibus,  admirationem  quovis  movent  mo- 
mento.  Durat  adhuc  creationis  opus,  &  in  omni- 
bus  viventibus,  animalibus  videlicet  &  vegetabi- 
libus,  renovatur  ope  generationis,  ita,  ut  per 
hanc  Ulius  fiat  continuatio;  nec  vivi  quicquam, 
nifi  hac  ratione,  producatur.  Immo  genus  quod- 
dam  animalium  vel  vegctabilium ,  quod  di&a  ra- 
tione  non  propagari  poflit,  fruftra  quaaremus,  ne 
minutiffimis  quidem,  quai  oculorum  aciem  fugiunt, 
infcctis  exceptis. 


Veftrogothus. 


Upfalice  1762.    Junii  25. 


CAPUT  PRIMUM. 


R  4 


Ob- 


NECTARIA  FLORUM. 


Obfcrvntu  omnino  digniflimum  eft ,  quod  In- 
f  cta,  quorum  licet  maxima  pars  triplici  obnoxia 
iit  met';morphofi ,  haud  tamen  prius  gencrent, 
quam  tertium  fuuffl  ftatnm ,  feu  fuam  attigerint 
pcrfectionem.  Nunquam  enim  videbis  eorum  aut 
larvam  aut  pupam  fcetus  procreaffe,  ne  Gryllo- 
rum  quidem,  qui  tamen  perfectiflimi  videntur,  cum 
a  pertectione  adhuc  longe  abfunt. 

Eadem  fere  efl  ratio  vegetabilium  ,  quae  an-  • 
te  perfeclam  metamorphofin  generare  nequeunt. 
Fit  vero  haec  metamorphofis ,  cum  Cortex  fe  ape- 
rie-s  in  calycem,  liber  fe  dilatans  in  corollam, 
ligmim  fe  findens  in  ftamina,  mednlla  ~vrorumpen$ 
in  piftilla,  transeunt  &  mutantur.  Hac  ratione 
exoritur  admiranda  ifta  fructificatio ,  in  quam  rite 
r;mando  ,  examinando,  depingendo  defudarunt 
omnes  rccentiores  Botanici. 

In  variis  vario  tempore  verfata  efl:  Botanico- 
r'im  opera  &  induftria.  j:ma  Epocha  PATRUM, 
ante  illapfam  barbariem,  non  pauca  vegetabilia 
fug  trvis  ufurpabant  oculis.  2:da  Epocha  FUN- 
DATORUM,  tempore,  quod  BrunsfeWum  intcr  & 
Cafparum  Bmtbinwm  eft,  in  plantis  Europajis  de- 
tegendis,  defcribendis  &  in  hicem  proferendis, 
fatis  occupati  fuerunt;  qu^  plantat  tandem  ab  im 
mortali  Cafp.  Bauhino  in  pinace,  quadraginta  an- 
rorum  labore,  collecta;  &  digefta;  funt.  3:tia 
Epocha  SYSTEMATICORUM,  detefta  vegeta- 
bilia  ad  genera,  ex  fructificatione  conftituta,  re- 
degit,  imprimis  herculeo  opere  immortalis  Tourne* 
f&rtiu  4:ta  Epocha  REFORMATIONIS,  in  qua 
JXob.  D:nus  P>afes  rem  herbariam  aggreflus  eft, 
partes  plantarum  ad  unguem  fcrutando ,  novas  & 
ignofas  detegendo,  fufficientes  artis  terminos  con- 
ficiemJo,  flrmiori  genera  fundamento  ftabiliendo, 
fructincationern,  eique  innixum  plantarum  fexum 
examinando,  varietates  reducendo,  aliisque  fere 

infi- 


NECTARIA  FLORUM.  265 


infinitis,  quibus  nunc  fcientia  Botanica  fuperbiat, 

legibus. 

Cum  Rotanici,  fub  reformatione,  accuratius 
in  fruftiftcationem  ejusque  partes  inquirerent,  fefe 
offerebat  pars  quaedam  floris,  nullo  ante  id  tem- 
poris  proprio  nomine  nota,  quce  tamen  hodie 
omnibus  Botanicis  receptiffima  eft,  fcilicet  pars 
illa,  quae  in  plurimis,  nefcio  an  omnibus  floribus, 
dulcem  quendam  fuccum,  foluto  faccharo  haud 
diflimilem,  fecernit,  quem  avide  quaerunt  Trochili 
indorum  aves,  Infecta  Diptera,  aliaque  plurima; 
ex  hoc  fucco  Apes,  in  pr.oprio  ventriculo,  ad  hoc 
negotium  ipfis  a  Creatore  conceffo,  mel  conco- 
quunt  parantque.  Secernitur  mclleus  hic  florum 
humor  e  propriis  quafi  glandulis;  funt  etiam  jn 
non  paucis  floribus  diftincta  vafcula,  qwx  hunc 
mellcum  liquorem  continent. 

Fingunt  Poetae  fuaviflimam  quandam  Dcorum 
potionem,  quam  Nectar  appe]lant.  Hoc  eodem 
vocabulo  pro  dulciflimo  melle  apum  ufurpavit 
Virgilius,  Georg.  IV.  164:  Dulci  diftendttnt  Nccta- 
re  cellas.  Hinc  Nob.  D:nus  Prsefes,  mellifico  ifto 
in  floribus  apparatui  nomen  impofiturus,  hunc 
NSftarium  vocavit,  cum  fit  quafi  vafcuium  nefta- 
ris  feu  humoris  iftius  dulciflimi  mellei  in  floribus 
fecreti. 

Quam  floribus  adferat  utilitatem,  &  cur  eis 
ita  neceflarius  fit  hic  humor,  non  adeo  liquet; 
nec  fuft  etiamnum  ullus  Botanicus,  qui  hunc  no- 
dum  folvit,  vel  dixit  ejus  ufum  ac  effettum  in 
oeconomia  florum,  fed  etiamnum  relifta  res  cft 
pofteris  accuratius  perfcrutanda  &  inquirenda.  A 
vero  haud  alienum  videtur,  quod  neceflario  ad- 
effe  debeat  blandus  hic  hnmor,  ad  germen,  tem- 
pore  generationis ,  continue  humeclandum,  cum 
nulla,  nifi  in  humido,  fiat  generatio.  Verum, 
quod  ita  omnem,  quem  fibi  Creator  co  propo- 

R  5  fue- 


266 


NECTARIA  FLORUM. 


fuerit,  finem  exhauferimus ,  dicerc  utique  non 
audeo,  cum  etiam  in  floribus  mafculis,  a  fructu 
rerhotiffimis ,  deprehendantur  hsec  nectaria.  Sed 
fi  fines  fecundarios  quis  quaerat,  ufus  hujus  hu- 
moris  maxime  palpahilis  eft.  Ktcnim  Juce  me- 
ridiana  clarius  apparet,  Trochilos,  innumeraque 
Infefta,  in  floribus  ex  neftare  alimentum  quse- 
rentia,  alas  crebro  motitando,  vibrandoque,  pol- 
linem,  antherarum  excutere  atque  dispergere,  quo 
facilius  in  ftigma  cadat.  Hunc  quafi  palpare 
poifimus  finem  in  Fici  caprificatione,  quoe  fine 
hac  ratione  vix  effet  ulla  *).  Immo  hsec  Infecta 
in  Bcrberide  ipfius  Cupidinis  vices  agere  haud 
inepte,  poftmodum  dicemus.  Utrum  vero  Infefta 
aliaque  mellifuga  animalcula,  abforbendo  necla- 
reum  hunc  liquorem  e  floribus,  damnum  inferant 
tenellis  embryonibus,  vel  generationem  infringant, 
nondum  eviftum  eft,  ideoque  ifte  Jocus  Quinti- 
liani  &  Senecae,  de  divite  inficiente  flores  fuos  ve- 
neno,  ut  pauperis  apes  mel  ejus  furantes  peri- 
rent,  vix  ac  ne  vix  fecundum  naturae  leges  etiam- 
num  explicari  poteft. 

Pra?euntibus  Anatomicis,  illas  partes,  per 
quas  aliquis  humor  in  plantis  fecernatur,  glandu- 
las  vocare  Hcet;  dixere  enim  quondam  Anatomi- 
ci,  quod  ubi  glandula,  ibi  fecretio ;  licet  a  me  ne- 
mo  expe&abit,  ut  anatomico  rigore  demonftrem, 
has  plantarum  partes  eandem  cum  glandulis  ani- 
malium  internam  ftru&uram  habere;  funt  autem 
ejusmodi  GLANDULiE,  fenfu  Botanicorum  ac- 
ceptae ,  in  variis  plantarum  partibus  admodum  fpe- 
ciofae ;  ut 

a)  In  TRICOCCIS:  Ricino,  ^fatropha,  Her- 
nandia  &  Hippomane,  in  quibus  Petiolis  infident; 

/3)  In 


*)  v.  Amaenit.  Acad.  VolL  p.j8.feqq. 


NECTARIA  FLORUM.  267 


18)  In  CUCURBITACEIS:  Pajfflora,  Tricho- 
fanthe,  Cucurhita  lagenaria  &  Bryonia  zeylanica,  ubi 
Petiolis,  foliis  approximata?,  innata?  funt; 

V)  In  LOMENTACEIS  variis:  ut  in  Mi- 
mofa  &  Cajfia,  hcerent  Petiolo  communi  fuperne 
affixae; 

3)  In  COLUMNIFERIS,  e.  gr.  Vrena,  Gof- 
fypio,  Hihifco,  nervis  Foliorum  craffioribus,  ih 
eorum  infcriore  pagina,  inferuntur; 

i)  In  Tamarice  &  Reav.maria,  quarum  folia  quo- 
vis  mane  rorida  apparent,  quod  fit  minutiffimis 
poris,  fecernentibus  rorcm  quendam,  qui  foliorum 
fupcrficiem  parvis  quafi  guttulis  obtegit; 

Q  In  Polygono  fcandente,  fmgulari  naturas  lege, 
glancula  eft,  fub  bafi  ipfius  petioli,  ubi  porus  li- 
quorem  fuum  fecernit. 

>;)  Plures  enumerare  fuperfedeo  plantarum 
fpccies,  quae  glandulis  evidentibus  inftruclae  funt, 
uti  Opulus ,  Bauhinia,  Turnera,  &c. :  fed  eas  ficco 
praeterire  pede  non  licet,  tibi  fermo  eft  de  plan- 
tarum  glandulis,  quae  ob  fingularem  fuam  ftructu- 
ram  reddunt  plantas  adeo  fingulares,  ut  fere  pro- 
digiofae  dicendoe. 

SARACENIA  folia  gerit,  eadem  fere  ftru&u- 
ra  cum  petalo  Hcrmanniae,  cujus  bafis,  feu  infe- 
rior  pars  convoluta,  vix  videtur  aliud  quicquam 
efte,  quam  pelvis  glandulae. 

MARCGRAVIA  in  umbellae  centro  plurimas 
habet  eredtas  &  diftinctas  glandulas,  fingulas  Iongi- 
tudine  digiti,  &  inftar  galea?  Aconiti  fornicatas. 

NEPENTHES  generat  ex  apice  foliorum 
folliculos  oblongos,  cylindricos,  magnitudine  pol- 
licis,  pcdicello  pendulos,  ore,  more  capfula?  Hyo- 
fcyami,  operculatos,  verum  operculo  altcri  mar- 
gini  affixo. 

Vtricularia  &  Aldrovanda  folliculi  ad  radices 
pofiti,  videntur  etiam  vix  aliud,  quam  glandula? 
ciTe.  Sed 


268 


NECTARIA  FLORUM. 


Sed  cum  de  glandulis  in  genere  agere  non 
f)t  hujus  opellae  argumcntum,  in  fequentibus  pau- 
ca  quaedam  de  iftis  modo  glandulis,  vel  ductibus 
fccrctoriis  ac  vafculis,  quibus  folum  flores  in- 
ftruantur,  qua?qu«  nunc  ab  omnibus  recepto  no- 
mine  Nectaria  vocantur,  in  mcdium  proferre  con- 
ftituimus. 

CAPUT  SECUNDUM. 

Ut  fcientiae  Botanices  illa  pars,  quae  de  Ne- 
ftariis  agit,  Jucretur  majorem  claritatcm ,  ncccf- 
farium  omnino  eft,  ut  accuratc  defcribantur  &  cogno- 
fcantur  varia?  in  variis  gcneribus  ncctnriorum  ftru- 
ctura?,  quo  in  calcata  via  iter  certius  inftituatur 
&  minus  a  tramitc  erretQr.  Conftitui  igitur  Ne- 
ftariorum,  quotquot  mihi  notos  habeam,  MODOS 
proponere,  cum  inter  illas  partes,  quae  fru&ifi- 
cationis  ftructuram  conftituant,  tantus  fit  neclario- 
rum  ufus  in  conftruendis  gencribus,  ut  detcrminari 
haec  nunquam  felicius  faciliusque  poflint,  quam 
ubi  propria  adfint  neftaria. 

MOD05  itaque  conftituo  XVIII.  quos  natura 
in  adornando  nedtaria,  mihi  vifa  eftformare:  funt- 
que  hi  fequentes. 

I.  RECLPTACULUM  reliqnas  conneclens 
fructificationis  partes,  germenque  ambiens,  in  plu- 
ribus  floribus  tegitur  glandula  annulari,  convexa, 
fucculenta ,  fepiffime  hoc  nectare  madente.  Quare 
etiam  Pontedera  nominc  receptaculi  intellexit  illud 
ipfum  carnofum  in  fundo  floris,  quod  melleum 
exfudaret  humorem.  (^uod  vero  Nectareus  liquor 
non  femper  e  receptaculo  fecernatur,  infra  (mo- 
do  XVI.)  monebimus. 

II.  CALYCIFLORAS  comprehendit,  quo  no- 
mine  intelligimus  Senticofas,  Pomaceas  &  Drupa- 
ceas ;  exempli  loco  fint  Rubus ,  Fragaria,  Potentil- 
la,  Cewn,  Comarum,  Spiraa,  Pyrus ,  Sorbus ,  Ribes, 
Pntnus,  quorum  omnium  calyces  funt  urceolati, 


NECTARIA  FLORUM.  269 


interne  veftiti  fubftantia  glandulofa  &  madida,  quse 
certo  refpe&u  dici  poteft  neclarii  vices  implere. 
V erum  Ayeniah Kleinbovia  geruntfupra  receptaculum 
columnam,  cui  infidet  neftarium  parvum,  urceo- 
Jatum,  a  reliquis  partibus  diftinftum,  &  dicam 
fere  alia  prorfus  ratione,  quam  aliee  omnes  notaj 
planta?  habent.  Hifce  jam  recenfitis  proxime  ac- 
cedunt  Calycanthemi ,  ut  Oenotbcra,  Epilobium, 
Gaura,  Lythnnn,  quorum  calyces  tubum,  fa?pe 
notabilem  mellei  liquoris  quantitatem  continen- 
tem,  formant. 

III.  MONOPETALORUM  plurimi  limbo  fho 
longum  anneftunt  tubum,  melle  adco  gravidum, 
ut,  extrafta  corolla,  copiam  exfugere  liceat,  quod 
probant  Lamiinn,  Galeopfis,  Anchufa  &c.  Hos  tu- 
bos  folito  longiores  videbis  in  Catesbcea,  Bruris- 
feljia,  Craniolaria,  Daitle. 

Inter  monopetalas  locnm  fibi  vindicat  Chelone , 
cujus  flores,  ob  mellis  copiam,  pne  aliis  quotidie 
frequentantur  a  mellifugis  Trochilis  in  Amcrica 
Septentrionali. 

Verum  hi  tres  modi ,  cum  peculiari  haud  gato- 
deant  organorum  conformatione,  minus  proprie 
neclaria  dicendi  funt. 

IV.  TETRADYNAMiE ,  in  primis  Sili- 
quofse,  varia  ratione  binis,  quaternis,  vel  fenis 
glandulis,  humorem  melleum,  intra  ungues  peta- 
lorum  &  folia  calycis,  excernentibus ,  inftruclce 
funt.  Harum  glandularum  ope  Scopoli,  in  Fiora 
fua  Carniola  genera  hujus  Claflis  diftinguere  cona- 
tus  eft. 

V.  '  PAPILIONACEiE  feu  Diadelpba  difta?, 
ad  fuperius  latus  bafeos  germinis,  intra  diftinftum 
filamentum,  promunt  glandulam  neclariferam,  ob 
quam  bafis  hujus  filamenti  fe  incurvat. 

Cercis  fere  eadem  quidem  ratione  glaadulam 
nectariferarn  proferC;  fed  fub  bafi  germinis,  qua 

in 


270 


NECTARIA  FLORUM. 


in  re  etjam  'convcniunt  Baubiniarum  aliqu^  fpecics, 
nec  non  Monnieria, 

Non  diflimilis  eft  harum  glandularum  fitus, 
fcilicct  infra  germinis  bafin,  in  Meliantbo,  Collin- 
fonii ,  Lathraa, 

Laurus ,  Polygonum  >  Afironiwn  plures  gcrunt 
glandulas  rcceptaculi,  germen  cingcntes. 

Clutia  &  Andrachnes  plures  glandula?,  pari 
quidem  modo,  rcceptaculo,  germen  ambiente, 
infidcnt,  quoad  formam  autem  fingujarcs  &  Jo- 
batae. 

Refeda  glandulam  fertinbafigerminis  ad  fuperiug 
latus  ha;rcntcm,  &  fornice  tectam,  e  fuperiorum 
petalorum  bafi  formatam. 

VI.  Formant  alia?  planta?  neclaria  ACUMINI- 
BUS  fubulatis,  germen  circumfidentibus. 

Wachendorfia  neftarium  conftat  fetis  duabus  ad 
latus  interius  petali  fuperioris. 

Tamarindus  gerit  neciarium  e  fetis  duabus,  bre- 
vibus,  fub  filamentis. 

Glims  loco  petaiorum  habet  neftarium  e  filis 
duobus  (rarius  3.  4.  5.,),  Jinearibus,  planis,  insequa- 
liter  bifidis. 

Vallifneria  conficit  ne&arium  e  tribus  cufpidi. 
bus,  quafi  filamentorum  rudimentis,  jntra  fingu» 
lum  petalum  fingulis, 

Feuillea  habet  quafi  filamenta  quinque  com» 
preffa,  curvata,  cum  ftaminibus  alternantia. 

Irefint  gerit  neclarium  e  fquamis  quinque,  fta- 
minibus  interpofitis, 

Gaultheria  nectarium  ex  acuminibus  decem, 
germen  cingentibus, 

Sefamum,  Chelone ,  Martynia,  &  aliquot  B^gno- 
nia  unico  neclario,  rudimenti  quinti  ftaminis  fpe- 
ciem  referente ,  inftruuntur. 

VII.  SuntFJores,  qui  gerunt  SQUAMAS  pe- 
taliformes,  pitlilliim  circumftantes. 

Har- 


NECTARIA  FLORUM. 


271 


Hartogice  nettarium  quafi  e  petalis  quinque, 
ovatis,  fubulatis,  brevioribus  quam  vera  petala. 

Tbeobromce  neclarium  campanulatuai ,  conftans 
foliolis  quinque,  ovatis,  lanceolatis,  connexis, 
petalo  minoribus. 

Sauvagefia  ne&arium  foliolis  quinque  minori- 
bus,  cum  petalis  alternantibus. 

Helicteris  nectarium  foliolis  quinque,  petali- 
formibus,  lanceolatis,  minimis,  germen  obtegen- 
tibus. 

VIII.  Squamis,  nectarium  efficientibus,  ipfis 
ftaminum  FILAMENTIS  infertis  peragitur. 

Zygopbyllum  ne&arium  gerit  dec&phyllum,  con- 
nivens,  germen  includens,  fingula  fquamula  fingu- 
lo  filamento  juxta  baiin  adn.ita, 

Campanula,  Roella,  Polemonium,  Plumbago,  Afpho- 
delus ,  in  eo  conveniunt,  quod  quinque  fquama? 
circa  bafin  pifUlli  conniventes,  melleum  fuum  fuc- 
cum,  ne  evaporet,  includentes,  e  fingulis  apici- 
bus  filamentum  antheriferum  exferant. 

Celojice  neclarium  oritur  ex  quinque  ftaminibus 
ad  bafin  fe  dilatantibus,  &  coeuntibus  quafi  in 
membranam  plicatam,  urceolatam,  fere  eodem  mo- 
do  ac  Limeam. 

IX.  ANTHER^E  omnium  rarifllme  neclaria 
ferunt. 

Adenantbera  facile  unica  nota  eft  planta,  quae 
in  ipfa  anthera  glandulam  gerit  ne&ariferam. 

Commelina  habet  ftamina  tria  perfecla  cum  fi- 
lamentis  &  Antheris ,  fed  &  tria  alia  filamenta,  quae 
loco  antherarum  gerunt  cruces  callofas ,  quas  fa- 
cile  ne&aria  dicerem,  imprimis  fi  filamento  defti- 
tuerentur. 

X.  TUBUS  COROLL^  quafi  diftinftus  a 
petalis,  non  poteft  non  pro  ne&ario  haberi,  fi 
hic  elongatus  conciperetur  brevilfimus. 

Nar~ 


272 


NECTAKIA  FLOKUM. 


Narcijfus  &  Pancratium,  Nerium,  Olax  gcrunt 
tubum  nectariferum  clongatum,  cui  petala  quafi 
agglutinata  funt. 

Melia ,  Trichilia ,  Svietenia,  Gompbrena,  eodem 
modo  gcrunt  ncctarium  cylindricum,  tubulofum, 
ore  incifum ,  fcd  pctala  ad  bafin  tubi  pofita  funt. 

XI.  Singularis  methodus  eft  ne&arii,  dum  hoc 
fit  e  GLOBO  pcrforato,  germcn  includcnte. 

Mirahilis  fub  tubo  corollaj  geric  globum,  in- 
tra  quem  germcn  diftinctum  latet,  &  eft  nihil  nifi 
nettarium,  quod,  decidente  corolJa,  induratur  in 
nucem. 

Clufia  eodem  fere  modo  tegitur  ampullaceo 
ncctario,  cui  plurima  filamenta  cum  fuis  antheris 
infident. 

Tinus  &  Winttrma  babent  etiam  nectarium  ur- 
ceolatum,  intra  quod  germcn  inclufum  eft. 

Rufcus  neclarium  habet  ovatum,  infiatum,  ore 
dehifccns,  tam  in  fioribus  mafculis,  quam  in  foemi- 
neis,  quorum  germen  includit. 

XI  i.  Ubi  nectarium  eft  commune  fioris,  CO- 
RONiE  radiantis  inftar,  germen  ambiens. 

PaJJiflora  nectarium  in  plerisque  conftat  corona 
triplici ,  e  radiis  conftructa,  quorum  exteriores  lon- 
giores  funt. 

XIII.  Flores  nonnulli  formant  quafi  PRO- 
PRIUM  PETALUM ,  pro  ne&ario;  uti  Canna, 
Amomura,  Coftus ,  Curcuma,  Mufa,  Epidendrum,  cu- 
jus  ftru&ura,  in  diverfus  diverfa,  videatur  in  Ge- 
neribus  Plantarum. 

XIV.  UNGUES  petalorum  fernnt  in  pluri- 
mis  nectaria. 

Berheris  ad  bafin  cujusque  petali  habet  binas 
glandulas  melliferas,  in  quibus  ftupendam  proprie- 
tatem  videre  licet,  quod,quotiescumque  velinfecttim 
fuo  roftro,  vel  quicunque  alius  acicula  has  glandu- 
las  ad  bafes  filamentorum  qua;rat,  rite  explicaco 

flore 


NECTARIA  FLORUM. 


273 


flore  cum  fuis  ftaminibus,  leviflime  tangat  ftami- 
na,  bafes  fllamentorum  elaflice  pollem  explodant 
verfus  humidum  ftigma. 

Hermanniarum  ungues  dilatati  &  involuti ,  fere 
in  formam  cuculli  vel  folii  nominata?  Sarracence, 
conftituunt  ejus  neclaria. 

Ranunculi  &  Myofuri  in  eo  funt  affines,  quod 
fupra  ungues  petalorum ,  intra  florem ,  porum  o- 
ftendant,  quem  in  plurimis  Ranunculis  fquamula 
interne  adnata  tegit. 

Hamamelis  nedlrarium  conftat  foliolis  quatuor, 
truncatis,  fingulis  fingulo  petalo  ad  bafin  innatis. 

Erythroxylon  gerit  ad  badn  fingulorum  petalo- 
rum,  a  pagina  interiore,  fquamam  ne&ariferam 
emarginatam ,  brevem. 

Grewifi  ne&arium  conftat  e  fquamula  fingulo 
petalo  ad  bafin  inferta ,  crafliufcula ,  divaricata  ver- 
fus  ftylum. 

Kiggelarice  neclarium  conftat  eglandula,  ungui 
cujusve  petali  adnata,  triloba,  deprefla. 

Leontices  ne&arium  conftruitur  e  fquama  pedi- 
cellata,  femiovata,  patente,  petalorum  bafi  infcrta. 

Plukenetia  gerit  ne£taria  e  glandulis  quatuor 
barbatis,  ad  bafin  ftaminum  fitis,  &  hoc  quidem 
obtinet  tam  m  floribus  mafculis,  quam  in  focmineis. 

Cufcutce  ne&arium  e  fquamis  quatuor  vel  quin- 
que,  linearibus,  bifidis,  acutis,  corollce  adnatis. 

Fritillaria  &  Uvularia  habent  lacunam  ne&ari- 
feram  fupra  ungues  petalorum ;  fpeciofiflimam  in 
Corona  Imperiali,  ubi  excavata  in  hemifphcerium. 

Erythronium,  Gloriofa,  Melanthium,  macula  ad 
bafin  petalorum  infigniuntur  didyma,  quse  analo- 
giam  quandam  cum  proxime  prscedentibus  indicare 
videtur. 

Lilium  fofllilam  habet  ne&ariferam ,  fecundum 
longitudinem  petali  exaratam;  cui  proxime  acce- 
Tom.  VL  S  dit 


a74  NECTARIA  FLORUM. 


dit  Alftreemeria ,  licet  ejusmodi  foflula  in  omnibus 
petalis  non  adfit. 

Hydropbyllum  perquam  infigne  eft  nectario  fuo, 
quod  longitudinalis  eft  rima,  intra  fingulas  corollae 
lacinias,  utrinque  claufa  laminis  adnatis  longitudi- 
nalibus. 

Reaumuriam  inter  &  Hydrophyllum  tanta  eft, 
ratione  neetarii,  convenientia,  ut  fi  loco  corollae 
pentapetalae,  eflet  Reaumuriae  corolla  monopeta- 
la,  eodem  modo  creatas  diceres.  Petalis  enim 
utroque  latere  eft  duplex  margo  longitudinalis ,  de- 
hifcens;  adeoque  ubi  duo  petala  approximantur, 
tubum,  pro  nectare,  formant. 

XV.  CALCAR  cornutum  fa;pe  in  petalis  ita 
fabricatum  videmus,  ut  melleum  liquorem  fua  re- 
cipere  poflit  cavitate. 

Antirrbinorum  plerisque  &  Valeriana ,  imprimis 
rubra>  ejusmodi  funt  longae  fpinse,  feucornua,  feu 
calcaria  nedarifera  a  parte  poftica  exferta.  His 
proximse  funt  Martynia  &  Lonicera ,  calcare  licet 
obfoleto,  parvo  tantum  gibbo  confpicuo. 

Viola,  Fumaria,  Delpbinium ,  Orchis  &  Satyrium, 
auper  allatis  proxime  accedunt,  in  eo  tamen  dis- 
pares,  quod  horum  corolla  fit  polypetala,  praece- 
dentium  autem  monopetala. 

Inter  Violas,  Viola  calcarata  reliquas  calcaris 
longitudine  vincit.  Contra  ea  funt  aliac  Violae  fru- 
ticofae,  ut  Hybanthus  Jaquini,  Calceolaria  Lceflingiii  & 
enneafperma,  quibus  minimum  vixque  confpicuum 
calcar  contigit. 

Fumaria  Cucullaria  duplici  gaudet  cornu,  magis 
quam  in  reliquis  exftante. 

Delpbinii  calcar  eft  quafi  duplex  feu  alterum  in- 
tra  alterum,  fed  Delpbinio  Confolida ,  ajacis  &  am- 
hi.guo  interius  calcar  eft  monophyllum ,  in  reliquis 
vero  diphyllum,  quorum  Stapbifagria  breviflimum 


NECTARIA  FLORUM.  «27$ 


Orcbides  exferunt  e  bafi  petali  iftius,  quod 
labium  inferius  conftituit,  calcar  cornutum;  at 
Orchis  bicornis  e  petalo  fupremo  exferit  duo  calca- 
ria;  quod  in  hoc  genere  iinguiare.  Satyria  proxi- 
ma  Orchidibus  funt,  fcd  differunt  in  eo,  quod  ho- 
rum  calcar  fubrotundum  &  fcrotiforme  fit. 

Sivertia  cornk-ilata  fingularis  eft  ob  corollam 
rotatam,  qu?e  fubtus  quatuor  ne&aria  cornuformia 
jequalia  gorit.  Kalmia  etiam  quinque  ejusmodi  cor- 
nicula  fubtus  prominentia,  fed  breviora  edit. 

Monotropa  habet  in  petalis  quinque  exteriori- 
bus  gibbum  prominentem  ne&ariferum. 

XVI.  PROPRIA  nedaria,  &  a  reliquis  fru- 
ftificationis  partibus  dijlinftijjiina ,  funt  etiam  in  plu- 
rimis  floribus» 

Aconitmn  gerit  intra  corollse  galeam  duo  nefta- 
ria,  petiolis  propriis  elongatis  receptaculo  inferta, 
&  admodum  fingularia,  quee  quidem  funt  cornuta, 
fed  apice  obtufa ,  recurvata,  bafi  antice  in  labium 
elongata. 

Aquilegia  habet  neciaria  quinque,  maxima, 
cornuta,  incurva,  colorata,  oris  margine  inferiori 
receptaculo  affixa,  exteriorc  vero  patula. 

Helleboras ,  Ifopyrum^  Troliius ,  Nigella,  Gari- 
della,  habent  ne&aria  plura,  tubulofa,  bilabiata,  in 
orbem  pofita  extra  ftamina;  quae  Rivinus  dixit  to- 
tidem  flofculos  effe,  adeoque  hos  inter  compofitos 
Flores  collocavit,  nefcius  ftamina  &  piftilla  ne~ 
celfaria  effe  pro  flofculo  conftituendo. 

PamaJJia  gerit,  intra  petala,  quinque  neclaria, 
in  orbem  pofita,  maxime  fingularia,  qualia  in  nul- 
lo  alio  flore  reperire  licet,  quorum  fingula  con- 
ftant  fquama  fubrotunda,  ciliata  dentibus  undecim, 
terminatis  globo  fphaerico. 

Epimedium  habet  neftaria  quatuor,  tubulofa, 
obtufa,  flava,  petalis  incumbentia,  inferiori  mar- 
gine  receptaculo  adfixa. 

S  %  $t- 


NECTARIA  FLORUM.  j 


Sedum,  Craffula,  Rbodiola,  Cotyledon,  Butomus 
gerunt  ad  bafin  germinum  totidem  nectaria  auri- 
formia. 

Afclepias ,  Cynanchum,  Apocynum,  Periploca  ha- 
bent  quinque  ne&aria  auriformia  cum  dente  emi- 
nentc.  Stapelia  his  aflinis,  fed  cujus  ncftarium  ad- 
eo  fingulare  eft,  ut  paucis  verbis  vix  defcribi  poflit. 

Populus  in  utriusquc  fexus  floribus  profert  ne- 
ttarium  monophyllum ,  tubulatum  ,  turbinatum ,  fu- 
perne  dilatatum;  ad  quem  proxime  aeeedit  Lecytbis 
cum  fuo  neftario,  quod  ftamina  profert. 

XVII.  CALYCES  in  paucioribus  plantis  pro- 
ferunt  neclaria  a  corolla  diftin&iffima. 

Tropceolum  &  Impatiens  poftice  proferunt  e  caly- 
ce  calcar  ne&ariferum ,  fere  eadem  mcthodo,  qua 
corolla,  in  Modo  XV. 

Malpigbia  &  Bannijleria  in  finguiis  calycis  laci- 
niis,  e  latere  exteriore,  proferunt  duas  glandulas 
nectariferas. 

Tamus  habet  pun&um  ne&ariferum  oblongum, 
in  fingula  lacinia  calycina,  prope  ejusdem  bafin  in- 
fculptum.  Hic  quoque  mentio  facienda  eft  quorun- 
dam  Iridum  imberbium,  quoe  ad  bafin  corollse,  fed 
extus,  gerunt  tria  punfta  neftarifera;  cum  tamen 
Irides  barbata?  propius  conveniant  cum  Liliis,  ob 
lacunam  longitudinalem  petalorum  reiiexorum,  oc- 
cultatam  fub  barba  corolla?. 

XVIII.  PISTILLUM  rarius  nectariferum  eft, 
fed  dantur  pauca  exempla  piftiili  nectariferi. 

Diofma  profert  ex  apice  germinis  coronulam 
ne&ariferam  ,  concavam,  quinquefidam  ,  obtufam. 

Hyacinibus  gerit  tres  poros  in  medio  germinis, 
eorumque  angulis  infertos. 

Albucce  neftarium  in  germine  fulcis  tribus  la- 
teralibus,  a  bafi  latiore  furfum  exaratis,  defmenti- 
bus  in  mucrones  duos. 

Ru- 


NECTARIA  FLORUM. 


277 


Rttta,  Peganum,  Dititimnus  ferunt  receptaculum 
columnare,  cui  germina  infident,  quod  poris  ali- 
quot  neftariferis  pertufum  eft. 

Exempla  ne&ariorum  plura,  eaque  numero- 
f  ffima,  adferri  poflbnt,  fi  quis  in  minutiores  florum 
glandulas  attente  inquirere  vellet;  fed  fufficiant 
heec,  fortafiis  prascipua. 

CAPUT  TERTIUM, 

Vaillantius ,  fummus  certe  &  acutiflimus  Bota- 
nicus ,  de  neftario  propriam  fovebat  opinionem. 
Quemadmodum  enim  piftilla  officio  fuo  a  natura 
injunclo  funguntur,  cum  proferunt  femina;  ftami- 
na  autem  cum  pollen  praiparant;  ita  corollam  pro 
mellis  proeparatione  faclam  ftatuebat  Vaillantius. 
Perquam  ingeniofe  fummum  virum  haec  cogitafle 
non  nego;  plerumque  enim  petala  vel  fecernunt, 
vel  includunt,  vel  continent  florum  neftar;  qui 
vero  ex  hoc  fundamento  judicet,  ille  nectaria  in 
sfqitilegia,  Helleboro,  Nigitta  &  Garidella ,  petala, 
&  quse  vulgo  petala  dicuntur,  calyces  coloratos 
dicat,  necefle  eft.  Haec  fententia,  quo  minus 
affumatur,  vetant  varii  modi.  Etenim  Germini 
(m.  18.)  ->  Staminibus ,  (m.  9.)  ipfique  Calyci 
(m.  17.)  neciaria  interdum  jungi ,  ex  prsecedenti- 
bus  novimus.  Diftinctis  pra?terea  &  a  calyce  & 
a  corolla  nectariis  fine  controverfia,  inftruuntur 
Scdum,  Afclepias  &  plures  (m.  16.),  quae  utique 
cemonftrant,  quod  neclaria  proprie  petala  efle  ne- 
queant.  Fatemur  tamen,  ad  hunc  diem,  verum 
nectariorum  ufum  ignorari,  nec,  quis  fit  eorum 
primarius  &  eflentialis  inter  partes  fructificationis 
feu  generationis  finis,  fatis  conftare,  cum  in  utri- 
usque  fexus  floribus,  tam  mafculis  quam  foemi- 
neis,  quod  Kiggelaria,  Populus  aliique  demon- 
ftrenta  dcprehendantur  nectaria. 

S3  Ve- 


278  NECTARIA  FLORUM. 


Verum  in  hanc  opeHam  non  inutilem  nos  1a- 
borem  infumfifTe  credimus,  fi  attentioribus  Botnni- 
cis  anfam  praebere  poffit,  accuratius  &  diligentius 
in  hoc  inquirendi  myfterium,  quod  tam  varianti- 
bus  &  fingularibus  modis  curiofis  fe  comrnen.nve- 
rit  Botanicis,  quodque  eis  tam  utile  fuerit 
ad  faciliores  reddendos  charafteres 
genericos. 


CXVL 


CXVI. 

FUND  AMENTUM 
FRUCTIFICATIONIS 

QUOD 

SUB  PR^ESIDIO 

D.  D.  Car.  Linn^i 

Propofuit 

JOHANNES  MART.  GRaBERG 
Gothoburgenfis. 

Upfalia  1752.    Ottobr.  16*. 


I.    N.  D. 
§.  I. 

Omnes  inter  fcientias  nefcio  an  ulla  his  tera- 
poribus  majora  ceperit  incrementa,  quam 
Scientia  naturalis,  &  ipfa  inprimis  Botani- 
ca.  Si  enim  hodiernam,  cum  illa  qua?  ante  quin- 
quaginta  annos  viguit,  contulerimus<,  non  minor 
fere,  quam  inter  dilucuhim  ac  crepufculum,  vel 
potius  inter  lucem  &  tenebras,  deprehendetur  fi- 
militudo:  quod  cuilibet  tot  Mufcos  &Gramina,  innu- 
merasque  Indicas  &  Africanas  plantas,  quae  noflra 

S  4  de 


aSo  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


detexit  aetas,  nec  non  Leges  rei  Botanica;  praefcri- 
ptas;  nova  Genera,  quge  nuper  funt  conftituta,  & 
Di/ferentias  fpecificas  adcuratas,  quibus  fmgulae 
jam  plantoe  determinantur ,  perpendenti  facile  pa- 
teJ5.it.  Immo  his  maxime  annis,  grafTante  per  Eu^ 
ronam  furore  Bellonne  maximo,  cum  languere  ple- 
rumqUe  folent  fciemire,  turmatim  exorti  funt  Bo- 
tanici  acutiffimi,  doctiflimi ,  totumque  fere  Euro- 
pajum  impleveruot  orbem.  Nonne  Allioni  Stir- 
pes  N;caeenfes  &  Hortum  Taurinenfem,  Oueerii 
Hor-um  Hirp.micum,  Gonani  Hortum  MonfpeJien- 
fem..  Qerardi  FJorain  GalJo- Provincialem ,  HilUi 
Floram  Britannicam ,  Hudfitm  FJoraro  Anglicam, 
Miefe  Frificam,  Scopoli  Floram  Carnioiicam,  Gro- 
novii  Floram  Virginicam  alteram,  Goneri  Floram 
Incricam,  Oederi  Floram  Danicam,  Leyferi  FIo- 
ram  Halenfem,  ^facquini  Floram  Auftriacam  & 
Americanam,  Nob.  Domini  Prafidis  Specierum 
Plantarum  editionem  alteram,  &c.  ut  taccam  Im- 
peratricem ,  quae  mifit  ^acquinum  in  Americam; 
Regcm  Sardinia?,  qui  Donatmn,  &  Regem  Dania;, 
qui  •FdfsfkMip.m  mifit  in  Arabiam,  intra  paucos  hos 
annos  accepimus? 

Scientia  Botanica,  quantumvis  ampla,  infini- 
tam  quippe  plantarum,  quas  per  terram  univerfam 
in  ufum  hominum  plantavit  optimus  Creator,  com- 
plexa  multitudinem ,  expeditas  adeo  hodie  faciles- 
que,  per  impigros  Botanicorum  labores,  habet 
rationes,  ut  quilibet,  principirs  hujus  fcientiae  de- 
guftatis,  apprehenfis  terminis  &  legibus  artis,  ex 
ipfa  planta  Nomen  &  ex  nomine  ejus  Hiftoriam  & 
quicquid  de  ipfa  detectum  fit  pervideat.  Ex 
Flore  enim  perfpicit  ad  quam  Claffem,  ad  quem 
Crdinem,  ad  quodnam  denique  Gcmis  planta  perti- 
neat;  fub  genere  determinatas  reperit  Species  cum 
fuis  DifTerentiis,  unde  ftatim  Nomen  PJantae  cum 
Synonymis ,  Locis  natalibus  &  Affinitatibus  cum 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  28 1 


aliis  plantis  innotefcit.  Pervolvens  deinde  Syno- 
nyma,  ad  omnes  ablegatur  Au&ores,  qui  ejus  fe- 
cere  mentionem,  ficque  omnia  percipit,  quse  de 
ifla  in  arte  detexerint  Botanici,  &,  quod  mireris, 
Pianta  Japonica,  Peruviana  aut  Capenfis  qualis- 
cunque,  haud  difficilius  cognofcitur  ac  fi  domi 
foret  progenita,  idque  ita  ut  nulla  ratione  gravis 
fit  moieftaque  memoriae  ifta  rerum  nominumque 
copia,  quod  quidem  tantopere  veterum  torfit  inge- 
nia.  Quin  etiam  addere  hoc  aufim ,  quod  fi  plan- 
ta  nova  fuerit  aut  obfcura,  id  eft  imperfefte  aut 
plane  non  obfervata,  ftatim  eam  determinare  va- 
let,  ut  quisque  eam  in  pofterum  Botanicus  seque 
facile  ac  vulgares  reperiat  atque  cognofcat.  Faci- 
litatem  hanc  Botanico  Orbi  praeftitit  Lumen  no- 
ftro  a:vo  accenfum,  quod  hoc  regnum  ita  collu- 
ftravit,  ut  minima  &  maxima  exotica  Vegetabiiia 
quisque  eadem  perfpicuitate  videre  queat,  quam 
maxima  &  communiflima  viderunt  antiquiores  Bo- 
tanici.  Hoc  in  Botanicis,  aequiparandum  circula- 
tioni  fanguinis  in  Phyfiologicis.  Hoc  vero  lumen 
FUNDAMENTUM  FRUCTIFICATIONIS  vo- 
cant  Botanici,  vocabulum  in  orbe  Botanico  seque 
notum  6:  frequentatum,  ac  in  mundo  civili  num- 
mus.  Sed  quantumcumque  illud  fit  pervulgatum, 
pauci  tamen,  arbitror,  immo  vix  ulli  ejus  inftitue- 
runt  analyfin,  veramque  perveftigarunt  indeolem. 
Ulud  igitur  brevi  hoc  fpecimine  Academico  pertra- 
ttare  conabor;  C.  L.  benignam  tuam  cenfuram  hu- 
millime  expetens. 

§.  II. 

Quamvis  in  aliis  fcientiis  non  pauca  eruditio- 
nis  veterum  inveniamus  veftigia,  ut  in  Aftrono- 
mia,  Geometria,  Chemia,  Philofophia  morum , 
Eloquentia  aliisque  difciplinis;  nulla  tamen  apud 
veteres  fuperfunt  indicia  folidse  traclationis  in  Hi- 
ftoria  naturali  &  Scientia  Botanica.    Plinius,  com- 

S  5  pen- 


282  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


pendium  iliud  veterum  in  hoc  ftudio  eruditionis, 
fatis  fuperque  oftendit  ipfis  vera  defuifle  fundamen- 
ta.  Nec  facile  omnino  fuit  in  tanta  objectorum 
varietate,  qu?e  tria  continent  naturae  regna,  &  quae 
adeo  tumultuarie  &  fumma  quafi  confufione  in  tel- 
lure  occurrunt ,  diftin&um  reperire  ordinem.  Ne- 
que  etiam  hoc  fieri  unquam  potuiflet,  nifi  acutifli- 
mos  produxilfet  Providentia  viros,  qui  fundamen- 
tum  Fructificationis  detegerent,  adque  veros  ad- 
plicarent  ufus.  FUNDAMENTUM  FRUCTIFI- 
CATIONIS  apud  Botanicos  audit  ratio ,  quam  in 
planris  diftinguendis  &  combinandis  ex  fructifica- 
tione  petunt.  FRUCTIFICATIO  ejl  vegetabilium 
pars  temporaria,  generationi  dicata,  antiquiim  termi- 
nans ,  novum  incipiens.    Pbil.  Bot.  p.  52. 

FRUCTIFICATIONIS  partes  funt  FLOS  & 
FRUCTUS.  FLORIS  partes  funt  CALYX,  CO- 
ROLLA,  STAMEN,  FISTILLUM.  FRUCTUS 
partes  funt  PERICARPIUM,  SEMEN  &  RE- 
CEPTACULUM.  Ux  igitur  partes  uno  fruftifi- 
cationis  nomine  involvuntur. 

§.  III. 

Primis,  poft  palingenefiam  litterarum ,  feculis, 
fufpenfo  Botanici  erant  animo.  Percipiebant  facile, 
tantam  vegetabilium  copiam,  ipfis  oblatam,  diftinclo 
ordine  tradi  neutiquam  pofte,  nifi  in  certas  diftri- 
buerentur  claifes  atque  ordines;  longe  enim  facilius 
eft,  pauca,  quam  plurima  inter  fe  difcernere ;  fed  ratio- 
nem  dividendi  maxime  naturae  aptam  invenire  non 
poterant.  Vegetabilia  in  Herbas  primum  &  Arbores 
difpefcebant;  utrasque  vero  nonnulli  exRadice,  alii 
ex  folo  Nataliy  alii  ex  Ufu,  alii  ex  Alpbabeto  divide- 
bant;  fed  ubique  tamen  multa  regnabat  confufio. 

Tandem  in  fpiflis  adeo  tenebris  emicuit  fcin- 
tilla  ex  feculari  ingenio  GESNERO  (Conrado), 
qui  obfervabat,  plantas  maxime  congeneres  fruftifi- 

ca- 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIOMS.  283 


catione  proxime  convenire,  licet  difFerant  alise 
plantarum  partes.  Is  enim  in  Epiftolis  Medicinali- 
bus ,  Tigur.  1577.  p.  113.  de  Flore  &  Fru&u  ita  diif- 
ferit:  Ex  bis,  potius  quamfoliis ,  ftirpium  natara  & 
cognationes  adparent :  his  notis  (fructu  fen/ine^  &  flore) 
Staphifagriam  6f  Delphinium  Aconito  ffvy.<pv\xs  eivat 
fioTclvx^  facile  deprehendi.  Unde  etiam  follicite  in 
fuis  figuris  omnium  primus  feparatim  fru&ificatio- 
ncm  delineare  ftuduit. 

C^SALPINUS  (Andreas)  in  libro  de  plantis, 
Flcrentia  1583.  integruro  Syftema  Botanicum  ex  fru- 
clu  exftruxit.  Maximus  fane  in  Theoreticis  omnium, 
cri  ad  finem  usque  fuperioris  feculi  vixerunt,  hic 
fuit  Botanicus.  Metamorphofin  plantarum,  leges 
Syftematis  &  Jonge  plurima,  qua?  ad  noftram  aeta- 
tem  intacla  jacuerunt,  Csefalpinum  dilucide  atque- 
diftincie  intellexiffe ,  palam  eft.  Ex  fine  planta- 
rum  ultimo  argumentum  duxit,  quod  planta  <;x 
Semine  oritur,  Radicem  agit,  &  caulem  cum  Fo- 
]iis,  Caulis  florem,  FJos  Pericarpium,  hoc  Semi- 
na,  unde  Semen  finis  ultimus  a  natura  obtentus  & 
intentus;  ex  hac  igitur  parte  frucnficationis  fund;i- 
mentum  Botanices  erat  defumendum,  quod  bene 
quidem  erat  collocatum,  fed  ar&is  nimium  circum* 
fcriptum  limitibus. 

COLUMNA  (Fahius)  Ecphrafis  p.  altera  Roma. 
1616.  foliorum  inquit  p.  69.  effigies ,  in  conferendis  ge- 
neribus  parvi  facimus  ;  non  enim  ex  foliis ,  fed  ex  Flore 
Seminisqne  conceptaculo  &  ipfo  potius  fe-nine  plantarum 
affinitatem  dijudicamus ,  refpondente  prafertim  fapore  in 
reliqua  planta  parte.  Et  p.  63.  Prafcripftt  DEus  O. 
M.  plantis ,  ut  fructum  &  femtn  perficerent  juxta  genus 
fuum,  quod  praterire  non  poteft ,  C5*  hacusque  ab  Her- 
bariis  ftudiofis  non  animadverfum,  nec  ab  ipfo  Diofcori- 
ie  &  antiquioribus. 

Hasc 


284  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


Haec  exigua  fucre  primordia,  &  primne  fcin- 
tillae,  quihus  fuam  orbis  botanicus  debet  lucem. 
Verum  quidem  eft,  quod  magnus  ille  Cafpar  BAU- 
HINUS,  in  Pinace,  Baflea  1623.  hoc  fundarnen- 
tum  non  urferit ,  fed  hoc  tamen  ipfi  facilc  ante 
oculos  fiiiffc,  valde  mihi  eft  probabilc,  cum  plura 
genera  al\  co  tam  dirtincte  fint  conftituta,  quce  fine 
hac  iuce  prreftare  potuifTe  non  videtur. 

MORISONUS  (Robertus)  in  dialogo  ad  Hortum 
Blefenfem  anctum.  Londini  j66g.  8:^0  (ubi  dicit:  doftis 
in  arte  fcribo,  indoftos  docebo,)  excitat  fundamen- 
tum  fruftificationis,  quafi  nunquam  antea  cogita- 
tum,  &  tandem  in  Hiftoria  Oxonienfi  i6"Ro.  fol.  ju- 
ftjim  fruclificationi  ina?dificat  Syftema,  etfi  ad  Fru- 
ctum  imprimis  attenderit,  ncque  opus  hoc  pro  rei 
dignitate  abfolvere  potuerit;  Rajus  vcro  &  Her- 
minnus  defethis  fupplere  funt  conati. 

TOURNEFORT  (Jofephus  Pitton)  in  fuis  Ele- 
mentis  1694.  vel  inftitutionibus  1700.  totum  ex  fru- 
tlificatione  Syftema  mafcule  compofuit,  &  Florem 
el;iam  ante  fructum  habuit  in  fundamento  ciallifi- 
cationis;  leges  Syfternaticas  diftinctius,  quam  alius 
quisquam  inteilexit;  fixa  primus  Genera  determina- 
vit,  &  fpeciebus  ex  fuo  cuique  genere  Nomina 
p<ropria  impofuit;  unde  clara  Botanicae  exorta  efl; 
dies;  hinc  etiam  ampliffima  ei  laus,  dum  orbis  fte- 
terit,  tribuenda.  PLUMIER,  hujus  infiftens  ve- 
fligiis,  Americanas  defcripfit  plantas.  RIVINUS 
quidem  ex  fiore  &  fruftu,  ut  Tournefort ,  licet  alio 
modo,  mcthodum  conftruere  laboravit,  fed  tanto 
operi  pares  non  habuit  vires. 

Tandem  reformata  eft  Botanica  per  indefeftam 
operam  Nob.  Domini  PRiESIDIS,  cujus  me  praj- 
fentia  vetat  ea  qua;  promeruit  dicere,  verum  in- 
terim  res  ipfa  loquitur, 

%  IV. 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  285 


§.  IV. 

Exorta  in  re  Botanica  per  fru£lificationem  Iu= 
ce,  ubi  Genera  determinare  coeperunt,  partes  re- 
ceptas  fru&ificationis  non  fufficere  varii  intellexe- 
runt  Botanici,  unde  etiam  Tournefort  ipfe  ad  va- 
ria  genera  plantae  habitum  addere  coaclus  fuit,  ge- 
nera  ut  fervaret  naturalia,  neque  diverfa  confunde- 
rentur;  inde  Magnol.  in  Pncefatiom  ad  Hortum  Mon~ 
fpelienfem:  Puto ,  inquit  =,  non  certos  omnino  dari  poffe 
plantarum  characteres ,  quibus  varia  earurn  genera  per~ 
fette  &  femper  a  fe  invicem  diflinguuntur.  Illud  qui- 
dem  tentarunt  peritiffimi  Botanici ,  fed  hactenus  afecutus 
efi  nemo ,  nec  miriim ,  nam  defumi  non  potefl  hujusmodi 
cbarailer,  nifi  ex  fioribus  &  capfulis ,  vel  ex  feminibus> 
atque  ex  iis  defumi  femper  non  poffe  &  experientia  certo 
confiat  &  uno  cf  altero  exemplo  fic  demonftro  &c.  Sed 
hsec  locum  habuit  objectio,  quamdiu  intra  ar&io- 
res  limites  includebantur  Botanici,  &  fecundum 
fundamenta  TOURNEFORTII  pro  fruaificatione 
tantum  habebantur  Corolla,  Pericarpium  &  Semina: 
jam  vero  poftquam  Calyx,  Nectaria,  Stamina,  Piflilla 
eorumque  partes  funt  addita,  fufficientes  plane  ad- 
funt  notK  characterifticae. 

HEISTERUS  tandem,  his  omnibus  pera&is, 
ex  magno  Anatomico  fit  Botanicus,  &  contendit 
fundamentum  fructificationis  non  fufficere,  &  faci- 
lius  Syftema  ex  Foliis  condi  poffe,  cum  plantse  Iti- 
dicse  raro  m  noftris  hortis  flores  producant, & ta- 
men  cognofci  debeant;  neque  enim  fe  videre  di- 
cit,  qua  iege  teneantur  Botanici  ad  fruclificatio- 
nem  potius  flricle  fequendam,  quam  externas  Plan- 
ta?  partes.  At  vereor,  ut  valde  follicitus  centuri- 
am  plantarum  Indicarum,  quas  antea  non  viderat, 
explicare  potuiiTet,  cum  Tiro  fingulas,  vifa  fru- 
ftificatione,  mox  determinare  poffit.  Sed  quid- 
quid  fit,  Botanici  fontem  videre  debent,  unde  Fun- 

damen- 


286  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


damenti  fructiricationis  emanet  veritas,  ne  pro  ve- 
ris  falfa  arripiant. 

§.  V. 

SWAMMERDAM  olim  Metamorphofin  In- 
fe&orum  illuftraturus,  quod  nempe  ex  Lnrva  tam 
diftimili  Declaratum,  Demidatitm  f.  Revehtum  orhtm 
Infe&um,  exemplum  fumit  a  Diantho,  qui  tam 
diflimilem  Herbae  producit  Florem,  ut  nemo  cre- 
deret  ejusdem  efle  plantae,  nifi  progreciientcm  vi- 
deret  florem.  Pari  modo  Bottmici  concipere  de- 
bent  fructilicationem,  ex  Herba  metamorphofi  pro- 
duclam,  velut  Papilionem  ex  Larva,  hoc  folum  cum 
difcrimine,  quod  iri  una  fuhftantia  cohaereant  Lar- 
va  &  Revelatum,  ficuti  Zoophyta.  Nullum  ge- 
nerare  Infectum  poteft,  antequam  Metamorpho- 
fin  fubierit,  nec  ullum  pariter  vegetabile.  Fru- 
ctiflcatio  igitur  concipi  poteft  velut  animaiculum 
plantae,  fi  ita  dicere  liceat,  fuis  inftructum  Coleoptris 
feu  Calyce,  fuis  Alis  fcuPetalis,  fuisque  Gemtnlibus 
feu  Staminibus  &  Piftillis ;  caterae  partes  animali- 
um  ad  vitam  Fructificationis  non  funt  neceflariae, 
utpote  quse  ex  ipfa  herba  fuum  habet  nutrimen- 
tum.  Itaque  cogitamus  florem  tanquam  Infectum 
folis  genitalibus  conftans,  quod  volat  &  ab  aere 
movetur,  licet  herbam  non  deferat  *),  marem 
Vallifneria  fi  forte  excipias-,  cujUs  flores  fub  meta- 
morphofi  dimittunt  Larvam ,  quod  adeo  in  regno 
vegetabili  rarum  eft,  ac  in  animali  frequens.  In 
Entomologicis  verfatus  ^eque  faciie  fe  exprimit, 
ubi  Indici  offeruntur  Papiliones,  ac  Botanicus  ubi 
Indicos  videt  fiores:  fed  fi  aliquis  contenderet,  In- 

feclum 

mmmmm    r  i    ■  ■  ■—  ■        ii  i  ir        —  ■■»   wa        ■■   ■■■  ■       ■      -  -  ■     .  ■■■  -  m 

*)  Syft.  Naturae  p.  827.  n.  13.  Flos  planta  interior  nu» 
da,  exuta  Herba  mera  Metamorphoji  injlar  Injeai  aU 
ligati  volitantis,  Coleoptrato  Calyce,  Alaribus  Corollis, 
tonflans  folis  vijcerv.m  Gemtalibus  Staminibus  &  Pi. 
flillis ,  quorum  Germina  adolefcunt  in  fozcundum  Uvarii 
Pericarpium ,  gravidum  ovis  Jemimtm. 


1 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  2S7 

fettum  determinari  pofle,  ubi  parem  larvarum  In- 
dicarum  inveniret  numerum,  non  magis  hoc  fieri 
poflet,  quam  ut  Botanicus  nominaret  herbas  ante 
frucbficationem.  Rana  temporaria  primum  larva  eft, 
Pifcem  exacte  referens,  poftea  duobus  &  mox  qua- 
tuor  inftruitur  pedibus  &  Pupa  exiftit,  tandem  cau- 
dam  amittit,  &  tum  demum  perfecla  &  Declarata 
rudit.  Ranam  igitur  cogniturus,  ex  ftatu  eam  agno- 
fcat  perfetto ,  poft  metamorphofin.  In  plantis  idem 
valet  judicium.  Ex  folis  Seminibus  omnes  cogno- 
fcere  plantas,  idem  eflet  ac  omnia  dignofcere  In- 
fecla  ex  eorum  ovis;  utrumque  impoflibile.  Ge- 
nera  plantarum  folo  ex  Fruftu  cognofcere,  idem 
eft  ac  Infecla  ex  folo  Abdomine  «ftimare.  Pari 
igitur,  ut  arbitror,  fundamento  plantas  cognofci- 
mus  ex  Herba  Declarata  feu  fingulis  partibus  frucli- 
ficationis,  ac  Infecta  ex  Alis,  Antennis,  Ore  reli- 
quisque  partibus.  Si  quis  animal  cognofcere  voiet, 
in  ftatu  perfe&ionis  illud  contemplari  debet:  e.  gr. 
Ccrvus  ex  ramofis  nofcitur  cornibus;  fi  igitur  Cervi 
Elapbi,  Alcis  aut  Damce  foemina;  occurrunt,  digno- 
fcere  eas  ex  fyftemate  nequeo,  nifi  una  videre  li- 
ceat  marem.  Pbalcence  antiquatce  &  brumata  foemina, 
alis  deftituta,  pro  Papilione  haberi  nequit,  fi  mas 
abfuerit.  Pari  ratione  Clutite,  Cannabis ,  Humuli^ 
Caricce  foeminae  &c.  determinari  non  poflunt  fine 
mare;  ex  quibus  onjnibus  iiquido  patet,  non  folum 
frudtum  pro  fundamento  fru&ificationis  efle  haben- 
dum ,  fed  omnes  fioris  partes  eodem  fructificatio- 
nis  nomine  efle  comprehendendas.  Praeterea  Flos 
&  fructus  per  fe  nihil  aliud  eft,  quam  ipfa  planta, 
fpontanea  lege  naturce  debifcens ,  ut  partes  intemce  pateant 
&  pariant  Jubjiantiam  Corticis  in  Calycem,  Libriin  Co~ 
rollam,  Ligni  in  Stamina,  Medullce  in  Pijlillum,  col- 
lettis  flis  in  ultima  femina.  Syjl.  A"at.  tom.  2.  p.$2j. 
Cognofcitur  igitur  planta  ex  interiori  fua  fubftantia, 
non  vero  ex  crufta,  tegumento  aut  larva. 

§.  VI. 


288  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


§.  VI. 

Si  defcriptam  haberemus  hiftoriam  creationis, 
omnis  quse  fperari  unquam  poffet  lux  in  fundamen- 
to  conftituendo  nobis  adfulgeret.  Cum  vero  hxc 
defit,  tenebris  praeteriti  temporis  pertentando  pro- 
grediamur  neceffe  eft.  Axiomatis  loco  haberi  de- 
bet,  quod  nulla  detur  Ceneratio  aqiti-vocay  fed  omnt 
vivum ,  omnisque  planta  ex  fuo  provcniat  fennne 
feu  ovo.  Omnia  videmus  viva  fuam  multipli- 
care  fpeciem,  ut  unum  plura  producat.  Si  ab  hac 
multiplicatione  rctro  tendimus,  numerus  perpetuo 
diminuitur,  inque  unitate  nollra  fiftitur  cognitio, 
nempe  in  uno  individuo,  ubi  anyual  aut  vegeta- 
bile  Andropynum  eft,  aut  Hermaphroditum ,  vel  in 
duobus  individuis,  mnre  nempe  &  focmina,  ubi 
fexus  eft  diftinclus.  Oceani  coarftati  indies  limi- 
tes,  feu  quod  idem  eft  continentis  dilatatio,  qua; 
noftro  aevo  tantopere  impognatur,  adeo  nobis  vi- 
detur  palpabilis,  ut  fi  omnia  tacerent,  ipfi  loque- 
rentur  lapides.  Nonne  jam  ubique,  etiam  in  fum- 
mis  montibus,  reperiuntur  rudera  &  reliquise  maris 
ex  ftratis  terrarum,  ex  Conchis  marinis,  ex  petri- 
ficatis:  Mollufcis,  Teftaceis,  Lithophytis  &  Zoo- 
phytis  marinis.  Ad  ipfam  quoque  Politiam  naturaj 
fi  attendimus,  Infefta  videmus  fafta,  ut  plantas 
coerceant;  Aves  ad  diminuendum  fuperfluum  In- 
fe&orum  numerum ;  Feras  &  Carnivora ,  ut  Phyti- 
vora  intra  limites  contineant. 

Omnes  fateantur  Theologi,  cuncla  hominum 
cauffa  effe  producla,  vel  faltem  eis  ufui  infervi- 
re,  fi  non  immediate,  tamcn  mediate.  Si  totus 
mundus  tam  vaftus  fuifTet  creatus,  ac  jam  eft, 
tamque  artificiofe  conftruclus,  nullo  homine  auc 
animali  rationali  producto,  tota  ha;c  fapientia, 
quse  ex  rebus  creatis  emicat,  candela  fuiffet  mo- 
dio  fuppofita.     Quomodo  igitur  conciperemus 

ter- 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  239 


terram  continentem  adeo  magnam  ab  initio  ttt 
jam  eft,  Animalibus  Plantisque  opertam,  fi  nul- 
lus  in  terra  effet  homo ,  prseter  par  unicum  intra 
hortum  Paradifi  ?  Mihi  etiam  valde  eft  probabi- 
le,  quod  fumma  illa,  qure  in  cunclis  compendia 
qiiaerit,  fapientia,  qureque  leges  fuas  non  routat, 
led  accuratiffimam  iri  omnibus  fervat  proportio- 
nem ,  ab  initio  etiam  unum  creaverit  individuum 
perfeclum  utriusque  fexus,  ex  omnibus  jam  vi- 
ventibus,  quodque  hrec  individua  fingula  fefe  mul- 
tiplicaverint  jufta  proportionc  pro  dilatatione  con- 
tinentis:  quamvis  enim  hoc  fenfim  fiat,  tamen 
non  exiguum  fit  terrce  habitabilis  augmentum. 
Ponamus  enim,  quartam  tantum  ulna?  partem  ad 
littora  maris  addi  pcr  viginti  annos;  fi  deiti 
omnia  circa  totum  oceanum  littora  fimul  furnas, 
magna  admodum  per  quadraginta  annos  exifteret 
novra  terra.  Vid.  N.  D.  Prcefidis  Anmn.  acad.  tom.  2. 
p.  230. 

Natura  fibi  eft  fimilis:  a  minimo  femper  pro- 
gred^tur  in  multipiicatione  fui  prodiga.  Creator 
nunquam  per  plura  fecit,  quod  per  unum  obti- 
ner-  potuit.  Et  diluvium  Noachi  feu  Deucalio- 
nis  hxc  nihilominus  ad  minimum  redegilfet  ani- 
malium  numerum ,  qua?  cum  vegetabilibus  fecun- 
dum  Poiitiam  naturse  exaclam  fervare  debent  pro- 
portionem. 

§.  VII. 

Simile  a  fimili  generatur.  Quotquot  pro- 
gnatae  funt  planta?  ab  una  prima,  vocantur  indi- 
vidua  totidem  unius  eiusdemque  SPECIEI.  Ar- 
ftos  admodum  natura  pofuit  limites,  ut  qua?Iibet 
fpecies  intra  fe  generet,  nec  facile  aliis  &  hete- 
rogeneis  immifceatur.  Hinc  fit,  ut  parentem  pro- 
les  referat,  &  individua  ejusdem  fpeciei  fiant  fi- 
milia.  Refte  autem  fpecies  cognofcere,  &  per- 
fpicere  quaenam  individua  ad  unam  eandemque 
Tom.  VI.  T  fpe- 


%9o  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


fpeciem  pertineant,  qus;nam  ad  alias,  hoc  in  Bo- 
tanicis  opus  eft,  hic  iabor,  ne  unam  naturae  fpe- 
ciem  in  plures  diverfas  multiplicet  Botanictis. 
Specialem  imprimis  cognitionem  quserat  ubique 
Naturae  myfta,  ut  plenam  obtincat  luccm.  Spe- 
cies  a  natura  plcrumque  funt  diftinfte  determi- 
natse;  (ed  in  generibus  nonnullis  perculiaribus  ad- 
eo  parvum  habent  difcrimen,  ut  difficillime  in- 
vcniantur  limites:  multoque  difficilius  verba ,  ad 
dirferentiam  defignandam  fatis  apta  atque  ada?qua- 
ta.  Quamvis  vero  individua  unius  cjusdemque 
fpeciei  fibi  fatis  fint  fimilia ,  tantam  tamen  in- 
terdum  fubeunt  variationem ,  ut  acutiffimus  quis- 
que  facile  decipi  queat.  His  vero  mutationibus 
VARIETATUM  Botanici  indiderunt  nomen.  No- 
tae,  quoe  per  fe  certam  fpeciem  non  faciunt,  fed 
folam  varietatem,  funt  Sexus ,  Color ,  Magnitadoy 
Sapor  >  Odor ,  Tempus ,  Luxuriatio,  Mutilatio  & 
Hirfuties. 

Ut  in  regno  animali  Vacca  alba,  nigra, 
grifea,  rubra  &c.  diverfam  non  efficit  fpcciem: 
ita  nec  COLOR  florum  in  Tulipis,  Anemonibus, 
Primulis ,  Papaveribus  fpeciem  variat. 

MAGNITUDO,  utpote  comparativa,  non 
magis  plantas  difcernit,  quam  Pygmaum  a  Gigante 
inter  Homines,  Canes  &  reliqua  animalia. 

SAPOR.  nonnunquam  immutatur,  quod  ex  va- 
rietatibus  Pomorum  &  Pyrorum  oppido  conftat. 

ODOR  conftantior  quidem  eft,  fed  multum 
tamen  non  raro  mutatur;  interdum  etiam  perit 
fme  cauffa  notabili. 

Omnes  Flores  PLENI  funt  varietates,  nec 
unquam  fpeciem  conftituunt  propriam,  in  his 
enim  Stamina  in  Petala  abierunt,  atque  adeo  ca- 
ftrati;  multiplicata  fic  Peula  tantum  fibi  alimenti 
attrahunt  ex  Germine,  ut  Pericarpium  raro  ma- 
turum  producat  tru&um,  quamvis  Piftillum  ejus  a 

flori- 


FUNDAMENT.  FRUCTIFTCATIONIS.  291 


floribus  fimplicibus  circuinftantium  ejusdcm  fpecici 
individuorum  fit  fcecundatura,  unde  raro  in  tali- 
bus  frucium  videmus,  nifi  in  nonnullis  Papaveri- 
bus ,  Delpbimis  ,  Anemonibus. 

Quamvis  Crocus,  Cyclamen,  Colchicum  &c. 
in  nonnullis  fuis  fpeciebus  autumno  florem  cmit- 
tant,  in  aiiis  autem  verno  tempore,  neque  hanc 
legem  uuquam  mutent,  in  diverfas  tamen  ex 
TEMPORE  florendi  ea  dividere  fpecies  idco  non 
convenit,  quia  quoad  ftruciuram  ex  aflTe  funt 
fimilia. 

MUTILATI  vocantur  flores,  qui  CoroIIam 
ut  congenercs  producere  dcberent,  fed  tamen 
prorfus  manent  apetali,  Climati  hoc  maxime  de- 
betur  nimis  frigido;  TujjilagQ  Anandria,  florem  apud 
nos  fub  dio  nunquam  aperit,  at  in  Caldario  radium 
explicat,  \Silene  portcnfis ,  Salvia  verbenaca,  Cijlus 
falicifoHus ,  Cifius  guttatus ,  Campanula  fpeculum, 
Tbymbra  verticillata ,  Teucrium  Iva,  Ammannia  lati- 
folia ,  Campanula  perfoliata,  Ipomcea  pes  tigridis ,  Ru- 
ellia  clandeftina,  Ruellia  Blecbnum,  in  hibernaculis 
noitris  apetala  fme  CoroIIa  florent  &  frucius  ni- 
hilominus  promunt,  fed  ea?dem  has  plantne  Muti- 
latai  fufficientem  nacias  folem  &  aerem  ,  ncc  non 
aquam  &  folum  proprium,  perfecias  prarbent  Co- 
rollas.  Immo  Lamium  amplexicaule  raro  apud  nos 
corollatum  ^confpicitur,  nifi  auiates  ei  mirum  in 
modum  favent. 

HIRSUTIP2S  quidem  conliantior  efl  quam 
qualitates  priores,  fed  valde  tamen  mutatur  a  lo- 
co,  ut  Planta  qim  in  humidis  fere  glabra  fit,  in 
ficcis  faepe  fit  hifpida,  e.  g.  Polygonum  ampbibium. 
Et  planta;  raro  fpinas  deponunt,  ut  Vacca?  norlan- 
dica?  cornua,  fic  Pyrus  fylvejlris  fpinofk  cii,  fed 
fativa  inermis. 

Pr&terea  heic  non  poflum,  quo  minus  vete- 
rem  exagitem  errorem  popularcm,  etiam  nofl.ro 

T  2  tem- 


292  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 

tcmpore  in  optimis  Botanicis  refiduum ,  fcientice 
valde  noxium:  quod  ncmpe,  ex  varictatibus  ut 
faciant  fpecies,  demonitrent  eas  divcrfas  effe,  eo, 
quod  cx  fatis  feminibus  oriantur  novre  plantas, 
matri  varianti  fimillima;,  &  inde  concludunt,  quod 
diilincte  ha;  nili  effent  fpecies,  enata  planta  non 
retineret  matris  faciem  &  perpetuo  variaret:  fal- 
fam  enim  fovent  opinionem,  quafi  omnes  ex  lo- 
co  forent  varictates.  Ouot  varietates  JhaJJica  e.  g. 
viridis ,  rubra,  capitata,  fabauiia,  laciniata,  felenifia, 
fabellica,  botrytis  &c.  plantatae  fimiles  parcntibus 
producunt  varictatesV  atque  ideo  non  diitinclae  ha- 
beri  debent  fpecies,  verum  totidem  varietatcs. 
Sed  hoc  eorum  ex  fatione  experimentum  ad  fpe- 
cies  difcerncndas  non  magis  valct,  quam  fi  quis 
in  fpecics  diltinguere  vellet  omnes  varietatcs  Ca- 
rium,  qui  fimiie  progencrant,  fi  mifceantur  fimil- 
limis.  Datur  ccrte  &  alia  variecatum  ratio  ,  quam, 
locus;  plantetur  Paonia  plena  in  quocunque  folo, 
manet  tamen  Pceonia  flore  plcno.  Famofa  Pcloria, 
giise  per  decennium  luxuriavit  in  Horto  noftro 
Academico,  &  in  varium  ftepe  translata  fuit  folum, 
femper  tamen  fibi  fimilis  permanfit,  manifefto  in- 
dicio,  quod  varietas  unice  non  debeatur  ioco. 
Sufpicor  valde,  fub  ipfa  generatione  varietates  fieri 
ab  extraneo  fortafiis  mare,  quamvis  hoc  cxemplis 
fatis  perfp'icuis  &  fufficicntibus  etiamrnum  dcmon- 
ftrare  in  me  non  fufcipiam. 

§.  VIII. 

Pofitis  licet,  quod  diximus,  pcr  naturam  li- 
mitibus  in  gencratione  fpecierum,  interdum  ta« 
men,  licet  rarifiime,  GENERATIONES  HY- 
BRID/E  exiftunt.  In  rcgno  animali  communif- 
fiftiae  funt  generationes  hybridie  intcr  Equum  & 
Afinum,  qui  Mulos  generant,  fcd  hi  Muii  etfi 
utriusque  Fuht  fexus,*  generare  tamen  ncqucunt, 
neque  inter  fe,  neque  cum  fuis  parentibus.  Un- 

de 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  293 


dc  cnnonem  proclamarunt  natune  confulti  uni- 
yerfalcm ,  quod  hybrida  femper  fint  fterilia:  fed 
eonclufio  a  particularibus  ad  univerfalia  non  va- 
jet.  INL-m  Fringilla  Canaria  &  Spinus  generant  in- 
ter  .fc,  &  progenies  earum,  certis  faltem  gradi- 
bus,  eft  fertilis.  Quod  in  regno  vegetabili ,  li- 
cet  rarius,  cxiftant  generationes  hybridae,  vide- 
re  licct  ex  Afnamtotibus  acad.  t.  3.  p.  28.  N.  D. 
Praifidis,  cjusque  refolutione  quajiionis  Petropoii- 
t-ance  de  fexu  plantamm,  Petrop.  1760.  Exemplum 
huius  rei  hac  eeftate  in  Horto  Academico  vidi- 
mus  luculentiflimum :  heic  enim  per  plures  annos 
in  eodem  pulvillo  crevit  Verbafcum  Thapfus  &  Fer- 
bafcum  Lycbnilh :  Verbafcum  Lychnitis  fponte  fe- 
minatum  eft,  &  in  progenie  exorta  eft  planta, 
quam  nefcio  an  ullus  viderit  Botanicus  pra?ter 
Agerium,  qui  ante  centum,  &  quod  excurrit, 
annos  fpecimen  ejus  ficcatum  ad  Joh.  Bauhinum 
miiit ,  qui  plantam  hanc  vocabat  VERBASCUM 
angujiifolium  ramofum ,  flore  aureo ,  folio  crajfori ,  in 
Hifi.  p.  856".  Hxc  planta  matri  eft  fimilis:  Cau- 
le  ramofo,  Florum  filamentis  lana  purpurafcente, 
reliquisque  partibus  fruclificationis ,  fed  patrem 
refcrt  Magnitudine,  Calycibus,  FoJiorum  figura 
per  c  alcm  quidcm  nonnihil  decurrente,  non  ta- 
men  folia  funt  totaliter  decurrentia  ut  in  patre, 
Omnes ,  quas  de  Generatione  Plantarum  Hybri- 
darum  hucusque  inftituimus,  obfervationes  ma- 
nifcftc  oftcndunt,  intcriorem  plantam  feu  fru- 
clificationem  fimilem  efTe  matri,  exteriorem  au- 
tem  plantam  feu  larvam  patris  referre  imaginem, 
Vid.  Differt.  de  Ceneratione  /lmhigena.  Verum  quidem 
eft ,  quod  plerseque  plantas  bybridaj  per  femina 
non  propagent  fpeciem:  fed  inde  tamen  non  fe- 
quitur  omncs  hybridas  efle  fteriles.  Nam  novum 
illud  Tragopogon,  quod  N.  D.  Pra?fes  arte  produxit 
&  in  qu-eftione  Petropolitana  defcripfit,  quotan* 

T  3 


294  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


nis  propagatur  feminibus.  Sic  etiam  Delphinium 
bybridum  Amcen.  acad.  t.  3.  p.  37.  n*  3.  non  mo- 
do  in  Horti  academici  pulvillo  inter  patrem  ma- 
tremque  exoritur,  fed  &  feminibus  proprifs  quot- 
annis  feritur.  Sorbus  hybrida,  ex  Aria  patre  &  Sor-  - 
bo  aucuparia  matre,  incipit  fe  fponte  multiplica- 
re  in  Gotblandia,  ita  ut  incolae  novam  conftituant 
fpeciem  nomine  Amperbdr  determinatam.  Verbo: 
dum  Stigmata  cujusdam  piantaj  afpcrguntur  Pol- 
line  percgrinae  fpcciei,  fit  inde  in  quibusdam  ex- 
perimcntis  feminum  foecundatio,  in  quibusdam 
non;  ubi  foecundatio -talis  fucceflit,  prodeunt  ex 
fatis  his  fcminibus  plantai  difta?  Hybridce ,  qua? 
Fru&ificationc  rcfcrunt  matrem ,  Herba  vero  po- 
tiffimum  patrem.  Hx  fic  nata?  hybridae,  vel  funt 
fertiles ,  ut  Delphinium  aconiti ,  Tragopogm  hybridum 
&c.  vel  plane  fteriles  inftar  Muli  perfiftunt,  & 
licct  floreant,  tamen  nulla  femina  producunt,  uti 
Verbafcum  Thapfi ,  Veronica  Verhencs  &c.  Infpeftis 
harum  fterilium  floribus,  obfefvantur  Antherae  fte- 
riles,  Polline  omni  deftituta?.  MUSA  paradifiaca 
e  fuo  fpadice  primum  llores  foemineos  producit, 
hisque  defloratis  demum  mafculos;  groffi  hujus 
Mufaj  antequam  floreiit  juftam  fere  attigere  magni- 
tudinem,  &  dein  maturantur  absque  omni  femine 
intra  fruclum  contcnto;  hinc  difta  fuit  Mufa 
unica  planta  nota,  qu-e  deftitueretur  feminibus, 
&  ope  humana  dividcndo  radices  multiplicaretur. 
Optabat  itaque  N.  D.  Prrefes  aliquando  obtinere 
duas  Mufas  eodcm  fcre  temporc  florcntes,  ut 
alterius  pra?cociorcs  fiores  foemineos  alterius  flo- 
ribus  mafculis  eorumque  Polline  foecundaret,  quod 
&  ante  triennium  habuit;  cum  vero  defumeret 
Antheras  a  floribus  mafculis  pro  altcrius  piftilli 
irroratione,  obfervavit  omnes  has  Antheras,  etiam 
in  floribus  mafculis,  poiline  omni  deftitutas  eflb ; 
hinc  concludebat  Mufam  paradifiacam  cfTe  mere 

plan- 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  295 


plantam  hj^bridam,  ortam  forte  a  matre  Mufa 
Bihai,  &  a  patre  etiamnum  non  determinando 
indico. 

.  §.  IX. 

Varii  Botanici  GENERA  NATURALIA  im- 
pugnarunt,  eaque  omnino  arbitraria  effe  volue- 
runt;  fed  fateor  me  non  percipere,  quomodo, 
clariffima  in  luce,  ita  coecutire  queant  homines 
oeulnti.  Qui  enim  fru&ificationem  viderunt  in 
pluribus  fpeciebus  propriam  Hellebori,  Aconiti,  Ni~ 
gella ,  Mejembryanthemi .  Commelina,  Saivia,  Narcijfi, 
Campanula ,  Diofmatis ,  Ayenice ,  Statices ,  Tropaoli, 
Zygopbylli ,  Pajjifiora ,  Caflia  aliarumque  plurium, 
ex  pecuharibus  harum  notis  &  pra?cipuo  apparatu 
florum,  fatis  videre  potuerunt  congeneres,  flori- 
bus  adeo  fibi  effe  fimiles,  (praeter  notas  acciden- 
tales ,  ut  CoJor,  Magnitudo  &c.)  ac  unquam  di- 
verforum  generum  flores  diflimiles,  ita  ut  ar- 
bitrarium  non  fit  removere  quasdam  fpecies  a 
Narciffo  &  ad  Statices  genus  amandare,  licet  no- 
ta  aliqua  communis  obtineretur. 

Quis  mortalium,  non  antea  vifa  Statice  Jlnua- 
ta,  ex  larva  f.  Herba  cum  foliis  &  caule,  fci- 
ret  cum  quibus  affinis  eiTet  planta,  &  non  judi- 
caret  affinem  compofitis,  uti  Tragopogoni  dale- 
champii  vel  alii?  at  vero,  quam  primum  prodeat 
Fruftificatio,  calyce  infundibuliformi  fcariofo  co- 
lorato,  Corolla  5  petala,  Staminibus  &  Piftillis  5, 
Seminei,  negaretStatices  generis  effe?  &  inde  non 
concluderet  de  ejus  natura?  Nefcio  num  iillatipe- 
cies  facie  externa  adeo  diflimilis  fit  affinibus.  Sta- 
tice  Armeria  a  nullo  diceretur  Limoniorum  fpe- 
cies  ex  habitu,  tamen  hoc  efle  nullus  fanus  nega- 
bit  a  fru&ificatione. 

Quis  vifo  Eryngio  aquatico  ante  florefcentiam, 
non  jurarct  efie  BromeJiie  fpeciem?  at  obferva- 

T  4  tjs 


296  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


tis  fru&ificationibus  absque  foliis,  negaret  Eryn- 
gium  ? 

Contra  dum  Dentaria  pentaphylla  flt  Dentaria, 

enwiphylla  fit  Turritis, 
bulbifera  fit  Ba^barea, 
valet  illud  au&oris:  an  quo  modo  Sociae  divellan- 
tur  plantse,  quoties  ars  imperat  naturae. 

§.  X. 

Sufpicio  eft  quam  diu  fovi,  neque  jam  prs 
veritate  indubia  vcnditare  audeo,  fed  pcr  raot  m 
hypothcfeos  -  propono:   quod   fcilicet  omnes  fpe- 
cies  ejusdem  generis  ?.b  initio  unam  conftitu  rint 
fpeciem,  fcd  poftea  per  generationes  hybridas  pro- 
pagatae  fint,  adeo  ut  omncs  congencres  ex  una 
matrc  progenitce  fint,  harum  vero  ex  diverfo  patre 
diverf*  fpecies  factas.    TOURNEFORT  in  Cam- 
panulis  multas  enumerat  fpecies,  e.  g.  Campanulas 
tirtica  folio ,  Lapfance  folio ,  Kchii  folio ,  Trngopoginis 
folio ,  Bellidis  folio ,  Cymbalarice  foHo,  Jacohaa  folio, 
m  Alliaria  folio ,  Blattaria  folio ,  Lychnidis  folio ,  Leu- 
coji  folio ,  Ptarmica  folio ,  Hefperidis  folio  &c.  Pro- 
fe&o  qui  primum  videt  Digitalem  Tlmpfi,  facile  cre- 
dcret  arte  pofitum  racemum  Digitalis  ruhra  fupra 
caulem  Verhafci  Thapfi  loco  hujus  fpicas :  nam  Di- 
gitalis  Thapfi  flores  &  fructus  adeo  exacie  referunt 
Digitalem  purpuream,  ac  larva  plantse,  Caulis  &  folia, 
facie,  colore,  &  decurfione  Verbafcum  Thapfurn. 
Operce  omnino  pretium  forct,  ut  aliquis  Bota- 
nicus  hoc  fibi  fumerct  experimentum ,  nempe  ut 
caftraret  fiores  Digitalis  purpurece  &  Stigmata  ejus 
.  faftundaret  Antheris  Verhafci  Thapfi,  ut  patefceret, 
an  femina  hujus  Digitalis  rubra  terrse  demandata 
darent  Digitalem  Tlmpfi.    Falleret  fane  me  multum 
mea  conjectura,  fi  hoc  non  foret;  contra  fi  quse- 
fitus  refponderet  eventus,  validiflimum  praeberet 
argumentum.    Maximi  hic  crit  procul  dubio  mo- 
menti  labor  pofteris,  ut  haec  &  plura  ejusmodi 

in- 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  297 


inftituantiir  experimenta ,    quae  |fi  fucceffum  ba- 
buerint,  praefentern  hypothefin  in  axioma  con- 
verterent,  quodque  clavem  dabit  generum  natu- 
ralium,  dum  forte  fpecies  tempori  efie  adfcriben- 
das  felicius  concludi  poflit.    Cum  enim  plurimas 
■Syngenefiftas  floribus  Radiatis  ex  promontorio 
Bonoe  Spei  adduftas  confidero,  obfervo  radium 
in  illis  effe  fubtus  ccendeum  aut  rubrum,  in  aliis 
vero  per  orbem  terris  rariffime  alio  colore  fub- 
tus  quam  fupra  piftum:  tales  funt  Afteres  ,  Xe~ 
rantbema,  Seneciones ,  Cincrarice ,  Enulce ,  Amelli,  Gor- 
teria,  Calendulce,  Arttotides ,  Oftcofperma ,  Othonna. 
In  America  Septentrionali  phirimas  funt  Synge- 
nefiftce,  ncmpe  quu;  affines  funt  Heliantho,  ut  Rud- 
heckia ,  Tetragonotheca ,  Bupbtbalmum Corcopfis  ,  Mil- 
leria,  Silpbium,  Chryfogonum,  Mclampodium,  Polymnia, 
omnes  foliis  triplinerviis  aut  trincrvatis,  qualia 
vix  inveniuntur  in  aliis  terra?  partibus.  Gerania 
africana  Calyce  tubulofo,  Petalis  ina^qualibus,  Sta- 
minibus  feptem,  Seminibus  arifta  plumofi,  adeo 
differunt  ab  aliis  Geraniis,  &  inter  fe  adeo  con- 
formia  funt,  ut  ortus  eorum  primus  ex  unica  fpecie 
videatur  palpabilis.    Afteres  Ameriae  borealis  multi, 
qui  vix  inter  fe  limites  admittunt,  parem  mihi 
vdentur  prodere  originem.    Plurima  Mcfemhryan- 
tlema,  qua;    omnia   in    extremo  progenerantur 
/  fricre   promonotorio ,   idem  evinccre  videntur. 
Amplidima;  ad  Cap.  b.  fpei  Antbolyzce ,  Ixia,  Wa- 
cbendorfce ,  Leucadendra ,  Protece ,  Pcnccce ,  Chironiee , 
Pbylica ,  Diosmce ,  Brunicc,  Aloes  pcrfoliatce  varieta- 
tes,  Hccmanthi ,  Aniherica  fucculenta,  multae  Ericce , 
Pxifferincc ,  Selagincs ,  Gerania  heptandra,  Plermannice, 
Borhonice ,  Afpalatbi,  Othonncs ,  Seriphia  ,  Clijfortice , 
Clutice,  cum  hsec  propria  genera  C.  B.  S.  totgaudeant 
fpeciebus,  foliis  diveriis  in  hac  fola  terra,  quie 
vix  in  ulia  alia  inveniuntur  orbis  parte,  hypothe- 
fin  hanc  valde  reddunt  probabilcm.    Pari  modo  in 

T  5  Ame- 


298  FUNDAMENT.  fructificationis. 

America  Boreali,  Phlox,  Rbus,  Vaccinia,  plurcs 
Cratcvgi,  ambas  Sarraccna ,  rnultse  Polygala ,  Hedy- 
fara,  Eitpatoria ,  Oiiercus ,  ut  hic  taceam  Rboes  & 
Actceas  baccis  iacticoloribus ;  multi  Cacli  &  Paffi- 
flora  ex  America  auftrali,  qux  alia  in  orbis  pla- 
ga  vix  fponte  crefcunt,  hypothefi  noftra;  proba- 
bilitatem  conciliant.  In  plerisque  magnis  &  per- 
amplis  Gcneribus  plantarum,  totidern  fe  videre 
filias  unius  matrfs ,  fcd  diverfi  patris,  verfatiffi- 
mus  quisque  putat  Botanicus,  ut  ejusmodi  theo- 
riam  fubolfacere  nequcat.  Num  vero  hae  fpe- 
cies  per  manum  O.  Creatoris  immediate  fint  ex- 
orta:  in  primordio,  an  vero  per  naturam,  Crea- 
toris  executricem,  propagata?  in  temporc,  non 
adeo  facile  demonftrabitur,  quamvis  varia  expe- 
rimenta  nova  pofterius  videantur  aeftimare,  fed 
multa  adhuc  defunt  experimenta,  antequam  res 
clara  fatis  fuerit.  Si  vero  hoc  experimentis  fue- 
rit  confirmatum,  nullas  habebit  amplius  tenebras 
do&rina  de  Generibus  plantarum,  ex  fundamen- 
to  fructificationis  determinandis.  Nusquam  vero 
gentium  meKus  ejusmodi  experimenta  inftitui  pof- 
fent,  quam  ad  Caput  Bona?  Spei ,  ubi  rapidiffimi 
fpirant  venti;  generatio  enim  aerem  &  ventum 
requirit,  quo  attra&io  Piftilli  fortior  &  foecundatio 
celerior  fiat,  dum  pollen  Stigmati  iliabitur;  &  ha?c 
praecipue  eft  ratio ,  cur  ex  admirandis  plantis  Ca- 
penfibus  conjecluram  fecerim. 

§•  XI. 

Mira  forte  multis  videbitur  propofita  haec 
Thefis,  quae  anfam  dare  poflit  novis  fpeciebus 
excogitandis ,  &  credere  quis  poterit  totam  inde 
turbari  Politiam  &  Oeconomiam  naturae.  Sed 
qtiod  ad  prius  attinet,  non  fme  ratione  credo, 
tales  fpecies  tot,  jam  tanta  mundi  setate,  effe 
produftas,  quot  produci  facile  poffibiles  funt. 
Sed  jurare   tamen  non  audeo,  plures  jam  non 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  299 


dari  hodie  in  Europa  plantas,  quam  ante  centnm 
&  quadraginta  annos,  cum  Bauhinus  Pinacem  ede- 
ret  *).  Quod  ad  alterum,  Oeconomia  &  Politia 
naturce  non  minimum  quidem  turbatur ,  illa  enim 
Infefla,  qfia?  fpecies  plantarum  Europ^as  ejus- 
dem  generis  comedunt,  fpecies  quoque  exoticas, 
huc  adve&as ,  vorant:  Tentbredo,  Dermeftes  &  Cur- 
culio  Scropbularia  eadem  aviditate  edunt  Scropbula- 
riam  marilandicam ,  ac  fuam  indigenam  Scrophulariam 
nodofam. 

§.  XII. 

CLASSES  &  ORDINES  dari  naturales,  nemo 
dubitat  Botanicus ,  Palma  enim,  Orcbides ,  Gra- 
mina  ,  Compofita ,  Umbellata ,  Bicornes ,  Contorta,  Co- 
lumnifera ,  Caryophyllacea ,  Afperifolia ,  Sullata  ,  Cu- 
curbitacea ,  Tricocca ,  Papilionacea ,  Siliquofa ,  Verti- 
cillata ,  Filires ,  Mufci  &  Fungi  nimium  funt  palpa- 
biles.  In  his  naturae  ordinibus  limites  generum 
difficulter  inveniuntur,  »t  non  adeo  facile  dica- 
tur,  quid  genus  lit,  quid  ordo.  Si  Umbellata  ef- 
fent  paucae,  non  fine  ratione  uni  poifcnt  fubjici 
generi,  a?que  ac  Afperifolia ,  Verticillata ,  Stellata 
&  alfae.  Ipfa  autcm  efficit  multitudo,  ut  Syftema- 
ticus  eam  in  genera  plura  dividere  cogatur,  quam- 
vis  pcr  naturam  non  effent  pofita,  alioquin  nemo 
in  tanta  copia  fe  expedire  poffet.  In  Senticofis 
nonnulli  poltulant  Fragariam  &  Tormentillam ,  Po- 
tentilla  generi  eife  adfcribendas.  Si  hoc  conceffe- 
ris,  quo  jure  Comaro,  Geo  &  Dryadi,  immo  Rabo 
&  Rnfa  idcm  denegabis  privilegium,  non  video. 

Sed 


*)  GENTTANAM  quadrifoliam  nullus  negabit  a  Gentia- 
na  perfoHata  oitam,  cum  fruclificationes  adeo  diffe- 
rant  ab  alliis  omnibus,  ac  inter  fe  exafte  conveni- 
ant;  Folia  autem  utriusque  toto  ccelo  diverfa  lpecies 
duas  faciunt,  quas  nullus  mortalium  combinabit  i» 
unam. 


1    I     Ul  "VIA^/Y 


300  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 

FouiKjed  1313      •  J 

Scd  cautior  tfyftematicus  rectius  hxc  diftinguit, 
neque  novani  eo  infert  Scientiae.,  fed  eam  faci- 
lk>fem''feddit.  Ubi  primum  condcbatur  Syftc- 
ma  Infcctorum,  Papilianes ,  Sphinges  &  Phnlmice  uni 
fuberant  generi;  fed  ncccffarium  omn^o  videba- 
tur  fapienthe  fyftematice ,  tria  ex  his  condere  ge- 
nera;  quomodo  enim,  qurefo,  Phalaenae  500 ,  Sphin- 
^es  50,  Papiliones  300,  atque  adeo  fpecies  850 
fub  uno  dift-ingui  poffunt  genere,  aptis  diffcrentiis? 
Similitudo  quam  inter  fe  fervant,  quse  in  uno  funt 
ordine  naturali ,  &  affinitas  ordinum  cum  non- 
nullis  generibus  quafi.  conterminis,  diverforum  li- 
cet  ordinum,  anfam  nobis  fubminifcrat  credendi, 
quod  T.  O.  Creator  in  ipfo  primordio  unicum  tan- 
tum  vegetabile  ex  quovis  ordine  naturali  condide- 
rit,  poftca  vero  arte,  fibi  foli  refervata,  fpecies 
has  adeo  diverfas  fc  invicem  foecundare  jufferit, 
donec  tot  procreata  eifent  Genera,  quod  jam  funt 
diftincta.  Sed  eo  haec  mea  procedit  ccnjectura, 
nt  documenta,  quibus  eam  confirmem,  non  in- 
veniam:  quapropter  nec  eam  cuiquam  obtrudo; 
fed  poni  tamen,  tanquam  probabilis,  tantifper  de- 
bet,  quia  fine  hoc  conceptu,  clara  ordinum  natu- 
ralium  idea  vix  unquam  formari  poterit. 

§.  XIII. 

Dictorum  haec  eft  fumma:  concipimus 
I:mo.  Quod  T.  O.  Creator  in  ipfa  creatione  fe- 
cerit  ex  quolibet  Ordine  naturali  unicam  tantum 
fpeciem  plantarum,  a  reliquis  diverfam  habitu 
&  Fru&ificatione. 
II:do.  Quod  has  (r)  invicem  foecundaverit:  unde 
ex  prole  earum,  mutata  nonnihil  fructificatio- 
ne,  facla  fint  totidem  Genera  clafiium  naturali- 
um,  quot  di.ve.rG  parentes;  &  cum  hoc  vix 
fiat  ulterius,  etiam  manu  ejus  omnipotenti  fa- 
ftum  ponimus  immediate  in  primordio.  Sic 

omnia 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  301 


omnia  Genera  primseva  &  unica  fpecie  con- 
ftantia. 

Iflttio.  Quod  ortis  totidem  Generibus,  qnot  In- 
dividuis  in  primordio  (2),  ,  plantce  dein 
(fortc  irj  tempore?)  foccundatte  fuerint  ab  aliis 
diverfi  generis,  &  fic  ortse  Species.  usque  dum 
tot  fint  produclae,  quot  nunc  exiftant,  perfi» 
Irente  fcilicet  fruclificatione  Matris  immutata 
in  nato,  cum  habitu  herbaa  mutato  a  Pstre. 
Quod  autem  alia  Genera  in  Species  multiphcata 
funt  numerofiflima ,  alia  vcro  non,  fac)um  forte 
fit  a  faciii  generatione;  dum  Veronica  34,  Eri- 
w  38,  Mefembryantbemwn  45 ,  Centaurea  60 ,  Mi- 
mofa  42  Species  obtinuere,  in  Epimedio ,  Montia, 
Lagcecia,  Sauvagefa,  Parnafxa  unica  perfiftit. 
Certe  Flos  Parnajfid  deftitutus  ftylo  &  Stigmate, 
ejusque  loco  foramine  germinis  pertufus  eft, 
fupra  quod  Anthera  unica  poft  alteram  colloca- 
tur  Pollenque  dimittit ,  ita  ut  peregrinae  plantse 
Pollini  vix  accelius  detur,  adeoque  nec  aliis 
mifcetur. 

IV:to.  Quod  hae  fpecies  (3)  interdum  fKCiinda- 
taj  fuerint  ex  congeneribus,  id  eft  ex  ejusdem 
generis  aliis  Speciebus,  unde  exorta;  fint  Va- 
rietates. 

V:to.  Si  haec  hypothefis  (1.  2.  3.  4.)  vel  ut  ve= 
ra,  vel  probabilis  affumitur,  idea  pra?fto  eft 
fundamenti  fruclificationis ;  nam  inde  ex  Ge- 
nerationis  ambigenae  iegibus,  fequitur  ut  proles 
fimilis  facla  fit  Matri  quoad  frutrtificationem , 
fed  diflimilis  pro  Patre,  qua  ipfam  herbam , 
adeoque  nulla  alia  Genera  dcbent  intrare  Ordi- 
nes  naturales ,  nifi  qua?  fola  modificatione  frucli- 
ficationis  differunt.  Adeoque  etiam  nec  ali'33 
fpecies  Genera  intrare,  quam  quae  illibata  Fruifli- 
ficatione  materna  ,  ab  alieno  patre  mutata  funt 
quoad  Herbam.    Surbus  bybrida,  utut  facie  ex- 

terna 


302  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 


terna  patrcm  rcfcrat,  tamen  Sorbi  genus  fe- 
cundum  matrem  ingredi  tenetur,  quod  iine  hac 
theoria  dubium  effet.  Hinc  ratio  aderit,  cur 
frucrificatione ,  hab:tu,  qualitate,  viribus  &c. 
confpirent  quidem  congencrcs,  fed  &  nonnihil 
d  fferant. 

VI:to.  Per  hanc  hypothefin  quisquc  oordatus  Bo- 
tanicus  admonetur ,  ut  ad  ortum  fpccicrum  poft- 
hac  follicitc  attendat,  &  experimcnta  initituat, 
ucrum  cafu  &  arte  produci  queant;  fi  hoc  obti- 
netur,  ^ clavem  habebimus  huc  usque  defkiera- 
tam  Fundamenti  fructificationis  a  priori,  a  po- 
ftcriori  ha«5lenus  tantum  indu&am  &  cxcmplis 
confirmatam. 

VlI:mo.  Tum  facile  conftabit,  cur  certse  fpecies 
ad  fe  invicem  adeo  prope  accedant,  ut  vix  di- 
ftingui  queant,  ut  Afleres  americani,  Erica  an- 
theris  muticis ;  cur  eadem  Mefembryanthema  &  Ge- 
rania  heptandra  ad  Caput  Bona;  Spei;  Cacti  &  Paf- 
Jiflorce  in  America;  quod  fcilicct  fpecies  ejusdem 
Generis  inter  fe  mixtas  fucre. 

VIII:vo.  Si  interim  ha?c  fententia  vel  hypothefis 
recipiatur,  clavis  adeft  fundamenti  fructificatio- 
nis  a  priori,  qua?  omnes  aperit  januas  claufas 
in  Syftemate  Vegetabili,  &  fine  qua  introitum 
a  priori  fruftra  quaefiveris.  Alioquin  ha?c  lex 
quoque  confirmata  eft  Generibus,  a  pofteriori 
hucusque  ftabilitis. 

IX:no.  Ex  hac  theoria  luculenter  patebit,  cur 
veteres  in  conftruendis  Generibus  tantopere 
folliciti  fuerint  de  Facie  externa  feu  Habitu,  ne 
a  fruftificatione  decepti  falfum  conderent  Ge- 
nus,  ubi  easdem  habercnt  notas  characlerifti- 
cas.  Hinc  Botanicus ,  ubi  videt  adeo  diverfam 
faciem,  ut  non  pofiit  effe  fratrum,  adcuratius 
fcrutari  debet  fructificationem ,  doncc  inveni- 
at  difcrimen;  e.  g.  Lophanthus  &  Nepetoides  rc- 

Iata? 


FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS.  303 

tetx  funt  ad  Genus  Hyfjopi,  Trixis  ad  Perdicium, 
quia  notas  habent  communes;  fed  natura  di- 
ltinguere  has  fuadet,  fi  ars  invenire  poteft 
notas  diftin&iores.  Eadem  conjungere  jubet 
Cinerariam  amelloidem  cum  Amello  lychnite ,  fi  fie- 
ri  unquam  pollit;  duas  autem  has  aut  alias  con- 
jungere  fpecies  fub  eodem  genere,  fine  no- 
tis  a  fruclificatione  defumtis,  abfurdum  foret; 
tum  enim  filum  ariadnasum  artis  amitteretur, 
&  in  confufionem  cuncta  vergerent;  nam  pro- 
les,  licet  Patri  fimillima,  Matrem  tamen  fequi 
debet. 

X:mo.  Videmus  etiam  ex  hac  theoria,  quid  fint 
Ordines  naturales ,  cur  eorum  genera  aliqua  ex 
parte,  quoad  fructificationem  confentiant,  fed 
diverforum  ordinum  Generibus,  ad  flnes  impri- 
mis  ordinum,  propius  accedant,  up  haefites  non 
raro,  utrum  uni  an  alteri  fint  propiora;  e.  g. 
Artemifia  &  Filago  Syngenefiftce  affines  maxime 
evadunt  Nucamentaceis ,  ut  vix  limites  reperias. 
Panax  elfe  videtur  umbel/ata  pericarpio  folo 
baccato ,  fed  Araliam  Sarmentofam  adeo  prope 
attingit,  ut  duo  tantum  piftilla,  a  quinque  Ara- 
lice,  diftinguant.  Cornus  &  Cojfea  Stellata;  viden- 
tur,  fed  Dumofis  adeo  propinque,  ut  liraites 
vix  deprehendas.  Pblox  velut  medium  eft  in- 
ter  Gentianam,  Lythrum  &  Lychnidem.  Hinc  fluit 
etiam  feries,  quam  inter  fe  fervare  debent  Ge- 
nera  ejusdem  ordinis,  e.  g.  in  Senticofis  1  Rofa, 
2  Rubus ,  3  Fragaria,  4  Potentilla,  5  Tormentilla, 
6  Sibbaldia,  8  Dryas ,  9  Geum ,  11  Comarum, 
13  Agrimonia,  15  Aphanes ,  16  Alchemilla^  &  in 
Multifiliquis  I  Aquilegia,  2  Aconitum,  3  Delphi- 
nium,  4  Nigella,  5  Garidclla,  6  Ifopyrum ,  7  Hel- 
leborus ,  8  Caltha ,  9  Trollius ,  1  o  Ranunculus , 
11  Myofurus ,  12  Adonis.  Haic  fi  aliter  com- 
mifcentur,  turbatur  affinitas. 

Ulti- 


304  FUNDAMENT.  FRUCTIFICATIONIS. 

Ultimo  ex  data  theoria  perfpicitur,  cur  congene- 
rcs  &  aflines  conveniant  ftrudtura,  qualitatibus, 
viribus,  utpote  ortae  cx  cadem  profapia  primo- 
genia,  quod  alia  rationc  nulla  explicari  poteft. 

Inventnm  fruftificationis  in  Botanicis  aequiparan- 
dum  circulationi  fanguinis  in  Phyfiologicis. 

Hoc  inventum  a  Gefnero,  in  ufum  &  praxin  tra- 
ftum  a  Crfalpino  &  infcquentibus  fyllematicis. 

Hoc  confirmatum  eft  a  pofteriori :  illuftratum  a 
metamorphofi  plantarum,  a  Creatione,  tamquam 
a  primo  fonte  deduccndum. 

Hoc  itaque  folvuntur  Genera,  &  congeneres  fpe- 
cies,  &  afEnitates  plantarum,  &  affinium. 

Verbo:  fine  hac  affinitate  omnia  permancbunt  ob- 
fcura  in  Re  hcrbaria ;  omnia  vero  per  hoc  fun- 
damcntum   fru6lificationis   folvuntur,   fi  di£to 
jam  conceptui  generationis  hoc  fucrit 
fuperftru&um. 


CXVIL 


CXVIL 


REFORMATIO 
BOTANICES 

QUAM 

PRiESIDE 

D.  D.  Car.  Linn^o 

Propofuit 

JOHANNES  MART.  REFTELIUS, 

Uplandus. 

Upfalia  1762.    Decembr.  16. 


Non  uno  Roma  exftrufla  fuit  die,  nec  arces 
maximae  fine  multorum  laboribus  perficiun- 
tur.  Scientise  pariter  plurium  funt  hominum 
opera  &  dierum ;  teftantur  hoc  Scientiae  fere  omnes, 
&  inprimis  Botanica,  cujus  reftaurationem  brevi 
fum  dhTertatione  expofiturus. 

Antiquiffimi  Rei  Botanicas  cultores,  ultra  pri- 
mas  lineas  hujus  fcientiae  vix  progrefli,  ufum  tan- 
tum,  &  commoda  inde  fperanda,  propofuerunt, 
quod  ex  Tkeophrajli,  Diofcoridis  &  Plmii  fcriptis 
facile  conftat. 

Tom.  VI.  U  I. 


305       REFORMATIO  BOTANICES. 


EPOCHA  FUNDA TOR UM. 

Poft  palingenefiam  Literariam ,  Botanici,  qui 
artis  fuse  Fundamentum,  inter  rudera  vcterum,  per 
Seculum  &  ultra,  frufta  qusefiverant,  feculo  demum 
XVI  opus  ex  integro  funt  aggrefii.  Hinc  materias, 
ad  cedem  Botanices  exftrucndam ,  idoneas  conge- 
fluri,  plantas  per  Europam  inveftigare,  defcribe- 
re,  depingere,  eisque  nomina  imponere  coeperunt, 
uti  Brunfelfius ,  Tragus ,  Mattbiolus ,  Gefnerus , 
Fuchfius ,  Cordus ,  Dodvnaus ,  Lobelius ,  Clufius ,  Ccs- 
falpinus ,  Alpinus ,  Thalius ,  Camerarius ,  Dalecham- 
pius ,  Tabernamontanus ,  Columna ,      Bauhinus  &c. 

Ex  hac  igitur  copia  materiarum,  in  unum 
quafi  acervum  congeftarum ,  &  vegetabilium ,  qui- 
bus  tot  auclorum  libri  abundabant,  nec  non  ex 
arbitraria  impofitione  nominum,  non  potuit  non 
fumma  plantarum  &  nominum  oriri  muititudo  & 
confufio.  Feiici  autem  fidere  C.  BAUHINUS, 
Fundator  Rei  Herbaria;  vere  magnus,  in  kicem. 
prodiit,  qui  annis  quadraginta  in  Pinace  fua  con- 
fcribenda  confumtis,  fundamentum  Botanices  je- 
cit  anno  1623.  Continet  autem  hoc  opus  varia 
PJantarum  nomina ,  feu  fynonyma  ab  au&oribus 
ufurpata,  fub  proprio  nomine  collecta,  quo  faftum 
eft,  ut  planta;  cujusvis  nomine,  quod  ipfe  dede- 
rat,  perfpecto,  nomina  omnia,  ab  illis  auftori- 
bus,  qui  ante  eum  fcripferant,  eidem  plantue  im- 
pofita,  cognofcantur ,  adeoque  facile  in  fcientia 
jam  deteitas  plantas  quivis  evolvere  poffet;  atque 
ad  nomen,  a  C.  Bauhino  plantis  inditum,  obtinen- 
dum,  omnes  antiquorum  Auctorum  defcriptiones 
&  figurse  concurrerent. 

Quo  faclo,  Botanicus  is  dicebatur,  qui  plan- 
tam  eodem,  quo  C.  Bauhinus ,  nomine  vocare  no- 
verat;  quam  ob  cauflam  Botanici ,  abfoluto  ve- 
luti  labore,  otio  fe  paulifper  tradebant. 


REFORMATIO  BOTANTCES.  307 
§.  II. 

EPOCHA  SYSTEMATICA, 
Seculo  XVIJ,  fundamento  a  C.  Bauhino  feli- 
citer  jaclo,  novas  paflim  plantas,  easque  bene 
multas,  Swertius,  Befleriis ,  Ferrarius ,  jfungerman- 
nus ,  Mentzelius  ,  Loefelius ,  jfoncquetius ,  Bocco,  Bar- 
relier  &c.  indagabant. 

Pofthac  alii  Exoticas  detegebant  plantas,  qua- 
les  paucce  antea  erant  cognita?,  iliasque  fundato 
jam  palatio  FJor®  fubjiciebant,  ut  Cornutus ,  /ftr- 
nandes ,  Marcgravius ,  P//b.  Sed  ad  finem  hujus  fe- 
culi,  totus  orbis  curiofus  defiderio  vegetabilium 
exoticorum  infatiabili  affe&us  eft,  unde  in  HOL- 
LANDIA  Breynius  *_) ,  Hermannus ,  Rheede ,  Comme- 
lini,  Oldenlandus ;  in  ANGLIA  Morifonus ,  Rajus , 
Ranijler ,  Sloane ,  Vernonius ,  Phtkenetius ,  Brown,  Bo- 
bartus ,  Petiverius ,  Sherardus;  in  GALLIA  Magno- 
lius ,  Dodartius ,  Tournefortius ,  una  cum  Plumiero, 
Sarraceno,  Suriano  &  Lignoniis  in  Americam  miflis, 
tantam  vim  novarum  plantarum  colicgerunt,  ut 
cum  plantis  a  C.  Bauhino  dcterminatis,  certarent 
numero.  Oriebatur  inde  nova  &  cumulata  farrago, 
qua  memoria?  vis  labefaftabatur  &  babylonica  im- 
minebat  confufio,  ut  alter  alterum  non  inteilige- 
ret  **),  quae  etjam  confecuta  fuiffet,  nifi  Botanici 
de  Syilernate  condendo,  cunclisque  plantis  jufto 
ordine  digerendis ,  fuilTent  folliciti. 

Aedificium  quidem,  ex  paucis  materiis,  que 
in  promtu  erant,  priori  feculo  exftruxerat  CiE- 
SALPINUS,  fed  folus  iilud  inhabitare  cogebatur. 

U  2  MO- 


*)  Breynius  natione  Germanus,  uti  Hermannus ,  fed  ille 
vixit  fepius  in  Belgio  inter  Florse  filios,  hinc  totus 
quail  Belga  faftus,  &  ad  profeiTionem  Botanices 
Leydae  vocatus  fuit,  cui  tamen  renuebat. 

**)  Confer  Petiverii  Mafeum ,  in  quo  numerofslfimae  plan- 
tge,  quas  ne  Oedipus  quidem  divinaret. 


3c8       RBFORMATIO  BOTANICES. 


MORISONUS  ad  Botanicen  natus,  ejusquc  semu- 
lus  RAJUS  ad  finem  feculi  XVII,  difperfas  has 
gazas  colligere,  in  ordinem  redigere,  aedificiumque 
Floras  exftruere  e  novo  incepere ,  defumto  fyfte- 
mate  a  Fructu,  ad  quod  perficiendum  etjam  HER- 
MANNUS  anxiliatrices  porrexit  manus.  Sed  ad- 
huc  majori  architccto,  pro  tanto  sedificio  exftruen- 
do,  opus  erat,  quem  Providentia  omnia  guber- 
nans,  tandcm  exeunte  feculo  XVII,  in  Summo 
TOURNEFORTIO  progenuit:  genuinam  metho- 
dum  hic  primus  a  Flore  in  claffibus  diftinguendis, 
a  Fructu  vero,  in  ordinibus  dignofcendis ,  fumma 
fapientia  adornavit.  Prscipua  vero,  quae  hic  prse- 
ftitit ,  haec  fuere. 

I.  Omnes  plantas,  fibi  notas,  in  ClaJJes ,  a  figura 
Corollae  defumtas,  difpefcebat;  ficque  claffes  an- 
teceftbrum,  a  fruclu  mutuatas,  miffas  faciebat, 
quae  fepius  remoram  injiciebant,  dum  in  fub- 
fidium,  floris  ftruclura  effet  revocanda. 

II.  CJafTes  fuas,  ordinate  &  diftincte  in  Ordines , 
fruclum  fuperum  aut  inferum  pro  Fundamento 
agnofcentes  (quod  Calycem  aut  Piftillum  in  fru- 
ctum  abire  vocabat),  divifit,  &  eo  ipfo  ante- 
ceiroru.n  tabulas  fynopticas  admodum  tajdiofas  *) 
antiquavit,  quae  novis  inventis  Generibus  mul- 
tum  confufionis  pariebant. 

III.  Genera,  pleraque  bona,  folidis  definivit  cha- 
racleribus,  ex  fru&ificatione  defumtis,  &  Nomen 
Genericum  nxum  &  proprium  generi  cuilibet  im- 
pofuit;  anteceffores  autem  ejus,  generibus  fuis 
(peflime  definitis)  fpecies  addiderunt  plurimas, 
quibus  nomina  concedebant,  a  recepto  fuo  no- 
mine  generico  alicna. 

IV.  Species ,  connumeratis  Varietatibus ,  fupra  de- 
cem  millia,  generibus  fuis  fubjecit,  eisque  fy- 

no- 


*)  Quales  Raji  fuere  in  Methodo  plantarum. 


REFORMATIO  BOTANICES. 


nonyma  frlccta  addidit,  unde  folida  ejus  do&ri- 
ru  in  Re  Uerbaria  elucct. 

Finis,  quem  inde  obtinercnt  Florae  cultores, 
hic  erat,  ut  monftrata  iljis  planta,  antea  non 
vifa,  ex  infpecla  Fioris  ftructura  CJaflTem  indaga- 
rent,  feu  ad  quem  millenarium  ex  decem  myria- 
dibus  pertineret  planta  quseftionis;  deinde  ex 
Fruciu  ordinem  inquirerent,  feu  ad  quam  cen- 
turiam  ex  myriade;  tandemque  ex  accuratiori 
contemplatione  Floris  &  fructus  fimul  Genus  re- 
perirent,  feu  ad  quam  decuriam  ex  obtento  nu- 
mero  centenario  reducenda  efTet,  concluderent. 
Res  fane  fumrni  moment#erat,  &  quae  memoriae 
onus  fublevaret  fcientirc  cultoribus. 
Antea  enim  perJuftratio  omnium  aucfcorum  & 
vegetabiiium  Botanicis  incubuerat,  ar.:equam  ad 
plantam  quaeftionis  pervenire  liceret:  nunc  autcm 
paucos  confuluhTe  fufficiebat.    Sic  Flora:  tempjurn 
furrexit  fplendidillimum ,  quod  deinde  itinere  ipfius 
Toumefortii  in  regna  auftralis  Europie,  &  tandem 
in  Orientem,  nec  non  triplici  itinere  Phumieri  in 
Americam,  ut  plures,  in  regiones  peregrinas  & 
inprimis  in  Americam  miiTos,  frientio  prajteream, 
clarius  magniticentiusque  augebatur. 

Omnes  pofhea ,  vera  notitia  Scientias  praediti, 
ad  fyftema  hoc  augendum  &  illuftrandum ,  pro  ra- 
ta  parte  contulerunt. 

BOERHAAVJUS,  licet  in  claffificatione.yiafn 
Hermanni  antecejforis  fui  fequerctur,  tamen  re  ipfa 
&  praxi  generica  fyfter?ati  Tournefortiano  fe  ad- 
di&ifTimurn  fuifie  manifeftc  teftatur. 

JUSS13SUM ,  D'1/narchim,  Pontederam ,  Miche- 
lium,  Ammarium,  DILLENIUM  &c.  ad  eandem 
collineaiie  metam,  qtiamvis  in  non  nullis  eclectici 
videantur,  ex  gencribus  patet. 

RIVINUS  quidem  propria  methodo  a  Numero 
Petalortim  ClafTes,  a  numero  Fruflus  Ordines  de- 

U  3  du- 


REFORMATIO  BOTANICES. 


ducens,  propriam  tentabat  incedere  viam  ad  cogni- 
tioncm  plantarum;  quum  vero  fe  totum  huic 
fcicntia?  confecrare  non  poffct,  qu*e  ftudium  Viri 
per  inte^ram  vitam  fibi  vindicatr,  ideam  quidcra 
feu  fundumentum  paravit,  at  ncc  parictes,  nec 
teclum  addere  valuit;  adcoque  nec  genera  ejus, 
debita  quantitate,  dcterminabantur ,  licct  Heuche- 
rus^,  Knautius,  Ruppius  &c.  cospta  complere  alla- 
bofabant. 

VAILLANTIUS,  fummus  certe,  fi  quis  alius, 
Botanicus,  domum  quafi  ex  integro  cxftruere, 
novasque  concamerationes  inftituere  fibi  propo- 
fuerat;  fed  vix  unum  •onclave  perficere  fuftinuit, 
flores  Compofitos  comprchenfurum  ,  priusquam 
reipublica?  I3otanicorum  eripiebatur  ab  invidis 
fatis.  Hujus  delineationem  fyftematicam  con- 
fpicere  in  votis  fuiffct,  fi  modo  publici  eam  fe- 
cifTet  juris.  Botanicum  ejus  Parifienfe  ad  eandem 
fuit  directum,  quale  opus  vel  ipfe  Boerhaavins, 
in  opere  pofthumo,  ex  fchedulis  extricare  non 
poterat. 

Hoc  fa£to,  plurcs  novas  plantas  indies  dete- 
gebant:  Kampfems ,  Ammanus ,  MeJferfchmirlius,Ger- 
berus ,  Heinzelmannus ,  Buxbaumius ,  Rumphius,  Mar- 
tynius ,  Millerus ,  Houfionus,  ut  taceam  Mufcos  a 
JJillenio,  Gramina  &  plantas  Alpinas  a  Scheuchzero 
&  aliis,  propofitas. 

Cum  IrcEC  Epocha  Syftematica  hoc  Palatium 
fibi  profpere  feliciterque  sedificafi^t,  varii  Bota- 
nici,  magiftros  fefe  jactitnntes  antequam  tyroci- 
nia  depofuifTent,  ad  opus  emendandum  profilue- 
runt,  cui  tamen  plus  detrimciti,  quam  emolu- 
menti  adtulerunt;  natura  enim  repugnante  genera 
hi  multiplicarunt,  adeo  ut  tot  facile  genera  eva- 
derent,  quot  fpecies,  nam  florem  regu!arem  &  ir- 
regularem  ,  monopetalum  &  polypetalum,  capfu- 
iam  &  baccam ,  fub  eodem  genere  confiftere  pofte 

nega- 


REFORMATIO  BOTANICES. 


negabant,  immo,  rclationem  maris  monopetali  & 
fcmins  pentapetalae  ad  idcm  genus  *)  impugnare 
haud  erubefcebant;  tandem  eo  pcrveniebatur ,  ut 
quum  anteceiToribus ,  characleres  ex  petalis  & 
fruclu  folum  ftruentibus,  alicubi  habitum  adjicera 
recefllim  fuerit,  hi,  ad  notas  characlcrifticas  fuf- 
ficientes  fibi  obtinendas,  genera  naturalia,  ob  fo- 
lam  Foliorum  differentiam  &  diffimilitudinem,  non 
raro  dilacenire  occipiebant,  quafi  leges  fytlematis 
pro  lubitu  affumtce,  naturae  praevalerent,  &  genera 
non  naturae,  fed  arbitrii  forent  opera;  augeba- 
tur  rei  perplexitas ,  dum  infuper  fuis  generi- 
bus  imponebant  nomina  frivola,  peregrina,  con- 
farcinata,  bybrida  &  torta ,  ut  inclinaffcnt  omnia 
in  barbariem  maximam ,  nifi  medicina  huic  inven- 
ta  fuilfet  malo. 

§.  III. 

EPOCHA  REFORMA TJONIS. 

*   N.  D.  Prcsfes  reformationis  opus  fufcepit  1735, 

qui  a  teneris  annis,  ingenerato  amore  plantarum 

haric  complexus  efi:  fcientiam,  &  in  omnes  late- 

bras  hujus  fcientiae  absque  manuduclore  penetrare 

coactus  fuit,  hinc  moleftias  omncs  in  plantis  ex- 

tricandis  non  potuit  non  experiri,  quid  defidera- 

retur  aut  quid  obfcurum  etfet  facile  perfpexit, 

ideoque  cum  manum  operi  admoveret,  fcrupulos, 

quantum  licuit,  removcrc   annifus  effc  plurimos. 

Sunt,  qui  reformaticnem  hanc,  pnecipue  in  nova 

methodo  fexuali  pofitam  contendant;   quam  ob 

U  4  rem 
.  j  ___________ 

*)  Ponied.  antkol.303.  de  Carica  mare  monopetala  &  fe- 
mina  penraprala  agens,  rotundo  ore  afierit,  quod  ft 
vtrum  troditur ,  has  arbores  degeueres  ejfe  oflendit, 
&  utramque  feorfum  cjfe  coUocandam ,  tieque]  emm  ulla 
ratione,  planta  flores  monopetalos  gignens,  cum  ea, 
in  quo  flores  polypetali  tiafcv.ntur ,  conjungi  potefl.  Si 
vero  vidiffet  Jatrophas,  obfervaffet  ejusmodi  differeij- 
tes  [lorss  in  eadeai  planta. 


3i2       REFORMATIO  BOTANJCES. 

rem  non  alienum  eric,  quid  hac  Reformatione  < 
prsftitum  fit,  ante  oculos  ponere,  ex  quo  dein- 
de,   quantum  res  Botanica  hujus  a;vi  a  veterum 
diftet,   colligi  poteft.     Reformatio  autem  in  fe- 
quentibus  confiflit. 

I.  PARTES  PLANTARUM  haud  fatis  indagata? 
erant,  in  has  igitur  follicitius  inquifivit  &  de- 
fectum  implevit. 

Stipula  adeo  parum  erant  obfervatae,  ut  nunc 
primum  obtinerent  nomina. 

PEDICULUS  antecefforum ,  in  duas  partes 
diverlas,  in  Petiolum  &  Pedunculum,  eft  divifus, 
quem  a  Scapo  feparabat,  ut  Frondem  a  folio;  ne 
dicam ,  quod  Bracteas ,  Tbyrfum,  Corymbum,  alias- 
quc  partes  introduxerit. 

CALTX  in  diverfas  fpecies,  ut  in  Periantbium, 
Jnvolucrwn ,  Clumam,  Amentum,  Spatham,  Calyptram 
&  Volvam  abiit. 

Organa  mellea,  quibus  faepiflime  petala  m- 
flruuntur,  Neclaria  dicla,  &  ambo  Corolla  nomine 
infignita  funt. 

STAMINA ,  novis  nominibus,  in  Filamentum 
&  Antberam,  diflinxit. 

PISTILLUM  in  tres  partes  divifit,  quarum 
fuperior  Stigma,  inferior  Germen,  media  vero  Styli 
iiomen  retinuit,  eliminato  Tubae  feu  Vaginae  no- 
mine. 

PERICARPIUM  dicebatur  antiquiorum  Fru- 
&us ,  pars  fcilicet  illa,  quae  femina  includit. 

Diftinctionem  determinavit  inter  Siliquam,  Le- 
gtimen,  Pomum,  Baccam  &  Drupam,  quae  antea 
Fruclu  carnofo  aut  fucculento  innotuerant. 

In  Semine  fa?pe  obfervavit  tegumentum  quod- 
dam  fpeciale ,  quod  Arillus  dicebatur. 

Veterum  Placenta  vel  bafis  floris  compofiti, 
pomen  Receptaculi  communis  fibi  nunc  vindicavit, 

quod 


REFORMATIO  BOTANICES.  313 

quod  in  Umbellam  aliarum  &  in  Cymam  aliariim  di- 
vifum  eft  *). 

II.  TERMINI  ARTIS  apud  auftores  partim  in- 
fufficientes,  partim  promifcue  fumti  erant:  ita- 
que  eos,  qui  deerant,  addere,  &omnes  ita  defi- 
nire  e  re  erat,  ne  huc  illucque  varie  diftrahe- 
rentur.  Ad  hunc  finem  obtinendum,  primas 
Jineas  Syflematis  foliorum  in  Horto  Cliffort,  duxit, 
in  Philof.  Botanica**)  auxit,  &  in  Syfl.  ATat .,***) 
adhuc  completiores  reddMit,  ubi  termini  etjam 
ad  alias  partes  plantarum  extendebantur. 

III.  SEXUS  plantarum  xque  pulchre  a  Vaillan- 
tio  determinatus ,  ac  mifere  fuit  aPontedera  jra- 
pugnatus,  hic  etjam  accuratius  expendebatur , 
velut  nucleus  totius  fioris,  cui  etjam  Syftema 
fexuale  fuit  fuperftru&um.  Hoc  vero  opus  fuit 
infiniti  fere  iaboris,  nam  non  tantum  Genera 
Cngula,  verum  etjam  fingula?  Species  erant 
examinandae  ad  Stamina  &  Piftilla,  antea  adeo 
contemta  &  nihili  aeftimata,  ut  pro  partibus 
excrementitiis  haberentur.  Hoc  facinus  utut 
varii  primum  nimiam  fubtilitatem  fapere  judi- 
cabant,  nec  naturam  in  his  minutiffimis  parti- 
bus  conformem  &  cor.ftantem  augurabantur , 
attamen  nunc  nullus  exftat  Botanicus,  qui  unius 
quidem  generis  chara&erem  certum  formare  po- 
teft,  nili  tam  accuratam  habuerit  ftaminum  & 

U  5  piftii- 


*)  Vide  Philof.  Bot.  cap.3  &  4. 

Nova  auftoris  vocabula  erant  NetYarium,  Stigma,  Ger- 
men,  Drupa,  Braclea,  Scapus,  Arillus,  Cyma,  Sti- 
pula.  Minus  ufitata  Filamentum,  Anthera,  Stylus, 
Pericarpium,  Perianthium ,  Spatha.  Diftin&a  vero 
antea  fynonyma  Petiolus  &  Peduncitlus ,  Siiiqua  & 
Legumen. 

**)  pag-  24- 
***)  pag.  828. 


314       REFORMATIO  BOTANICES. 


piflillorum  ideam,  quam  unquam  fru&us  aut 
corollaj  *). 

IV.  CHARACTERES  GENERICI  antea  ita  erant 
conftru&i ,  ut  vix  generibus  cognitis  dignofcen- 
dis  fufficerent,  quam  ob  cauflam,  deteclo  novo 
quodam  gcnere,  mutandi  erant  vicinorum  genc- 
rum  chara&eres ,  prEeterquam  quod  in  qualibet 
methodo  diflimiles  eflcnt.  Chara&cres  igitur 
perpetuos  indagare,  hoc  opus  erat,  hic  labor; 
&  quia  omnes  Bot^nici  folide  eruditi,  Funda- 
mentum  Fructificationis ,  atque  adeo  partcm 
quandam  fru&ificationjs  pro  Fundarncnto  agno- 
fccre  dcbert,  e  novo  confefti  funt  omnes  cha- 
rafteres  a  Numero,  Figura,  Situ  &  Proportione 
omnium  Fruftificationis  partium,  adeo  conftan- 
tcs,  ut  omnibus  methodis  vel  jam  adoptatis  vel 
pofr.rnodum  eligendis  infervire  queant  **). 

V.  SPECIES,  non  tantum  gencribus  fuis  flib- 
je£tic  funt,  verum  etjam  ut  diftinguerentur  a  fe 
invicem,  omnibus  ac  fingulis  novai  adjeft^e  Dijfe- 
rentia,  anteceftbrum  nominibus  fpecificis  omni- 
bus  rejeclis.  Nam  id  agebatur,  ut  adfumtis  in 
differentiam  notis  certillimis ,  a  congencribus 
fpecies  quaeftionis,  ea  quae  fieri  poflet  brevitate, 
fed  fuiTicienter  tamen,  dignofceretur ,  ne  ad 
quamvis  fpeciem,  auctorum  defcriptioncs  & 
figura3,  non  raro  infufficientes,  evolvcre  opus 
eflet***). 

VI.  VARIETATES  idem  jus  cum  fuis  fpecie- 
bus  quondam  poffederant,  a  quibus  folum  pro- 
.prietatibus  accidentalibus  diffcrebant,  nunc  igi- 

tur 


*)  Confer.  Philof.  Bot.  c.  5.  Amxnit.  Acad.  I.  p.  325. 

Syjl.  Nat.2.  p.  837. 
**)  Vide  Gf.ner.  Plantar. 
***)  Vide  Species  Plantar. 


REFORMATIO  BOTANICES. 


315 


tur  profcriptaj  fpecicbus  adjeclae  funt,  unde  nu- 
merus  fpecierum  dimidio  faclus  minor. 

VII.  LOCA  NATALIA,  de  quibus  altum  fuit 
filentium  apud  plerosque,  nifi  in  nomine  fpe- 
cifico  plantarum  adjeela,  diligentius  inverbgari 
cccpere  &  fpeciebus  fubjici.  Hifce  dein  Fun- 
damentum  Culturae  plantarum  inaidifkabatur , 
pra3ter  illud  commodum,  quod  planta  qmelibet 
qusefita,  per  femen  aut  fpecimen,  e  loco  natali 
facile  obtineretur. 

VIII.  DESCRIPTIONES  PLANTARUM  hucus- 
que  ftiio  oratorio,  vel  pompofis  verbis  con- 
fecta3,  totas  paginas  implebant;  jam  vero  ultra 
fubftantiva  ex  nominibus  partium,  &  adje&iva 
ex  vocabulis  terminorum,  fc  cxtendere  prohi- 
bentur,  omnibus  verbis  inanibus  exclufis,  ut 
quot  verba,  tot  pondera  evaderent  *). 

IX.  NOMINA  TRIVTALIA  tandem  1755.  pri- 
mum  acceflerunt,  quae  mirum  in  modum  fcien- 
tiam  facilitabant,  &  bifce  piftillum  quail  additum 
cft  campanae;  cognitis  enim  his,  unaquaeque 
planta  aque  commode  nominari  potelt  ac  pro- 
poni.  Antea  autem  ;  ad  qtiamlibet  plantam  deter- 
minandam,  rccitanda  erat  tota  differentia,  maxi- 
mo  cum  memorias,  linguce  &  pennse  ncgotio  **). 

X.  ORDINES  NATURALES  depromebantur , 
eisque  fua  adfignabantur  Genera,  quotqnot  obti- 
neri  poterant,  etfi  multa  forte  fecula  requiran- 
tur,  priusquam  pcrfecle  naturalis  methodus  erua- 
tur.  Interim  hi  Ordines,  tanquam  fpeculum 
omnium  methodorum  in  affinitatibus,  &  ut  lapis 
Jydius  in  viribus  plantarum  dijudicandis ,  adhi- 
beri  pofTunt  ***). 

XI.  In 


*)  Confer  Delin,  Plant.  in  Syft.  2.  p.  82S. 
**)  Vide  Species  Plant.  &  Syjl.  Nat.  Tom.  2. 
***)  Vide  hovum  fragment.  in  Phil.  Bot.  p.  2?. 


3i(5       REFORMATIO  BOTANICES. 


XI.  In  Ufum  Plantarum,  tam  Oeconomicum  quam 
Medicum,  curarius  inquircre  coeptum  eft.  Ad 
Oeconomicum  Rajus  fere  folus  inter  Botanicos 
attendcrat,  jam  vero  obfervationibus  &  itineri- 
bus  N.  D,  Praefidis,  multum  crevit.  Medicus 
autem,  feu  materia  Medica,  clariori  nunc  fplen- 
derc  cocpit  lumine,  fundamentis  firmis  fuper- 
ftrucla,  dum  Sapor  &  Odor ,  una  cum  Ordinibns 
naturalibus,  in  fundamentum  aflumta  funt. 

XII.  Tandem  ad  PROPRIETATES  PLANTA- 
RUM  eft  perventum,  quae  fubjefta  funt  peni- 
tiori   disquifitioni.     Exempla  in  Gemmationes , 
Metamorpbofin ,  Prolepfin,  Sponfalia,  Somnutn,  & 
Vernationem  Plantarum,    Calendaria   &  Horologia 
Flora  nos  ducunt,   paflimque  in  Oeconomiam  & 
Politiam  Naturte,  ubi  Pan  &  Pandora  per  viridan- 
tia  Florse  prata  pecora  fua  agunt  &  pafcunt; 
quamvis  haec  quafi  oftia  referata  videantur, 
per  qure  in  pofterum  Botanici  ad  immenfa  na- 
turae  Theatra  intrent,  dum  praefens  aetas  adhuc 
in  literis  &  elcmentis  Botanicis  hseret.  Primum 
enim  eft,  fibi  tam  familiares  reddere  plantas, 
ut  nomine,  omnibus  perfpicuo,  fpeciem  quam- 
cunque  primo  intuitu  dignofcere  queamus,  & 
profeclo,  in  tanta  confufione  &  mixtura  rerum 
naturalium,  quce  fe  fiftunt  nobis  in  hoc  globo 
terraqueo,  primo  intuitu  quamcunque  plantam 
oblatam ,  licet  antea  non  vifam ,  nomine  per 
totum  orbem  terrarum  intelligibili,  nominare, 
naturamque  ejus  ex  Fruclificatione  cognofcere, 
&  deinde  ad  omnia  quae  unquam  de  illa  bene- 
ficio  feculi  innotuere,  auxilio  Synonymise  per- 
venire,  res  non  levis  cenfenda  eft,  quam  certe 
veterum  nullus  poflibiiem  judicaflet  *). 

Ad 


*)  Vide  de  his  Amoemt.  Acad.  variis  in  locis. 


REFORMATIO  BOTANICES.  317 


Ad  inccptam  hanc  Reformationem  promo- 
vendam  &  augendam,  mittebantur  DISCIPULI  in 
omnes  partes  terrarum.    Nam  profecli  funt 

TERNSTROEM  in  Afiam  &  Indiam  Orienta- 
lem,  fed  fub  itinere  ad  Poulicandor  moritur  1745. 

KALMIUS  in  Penfylvaniam  e?  Canadam  1747 , 
;  qui  per  tres  annos  magnum  collegit  thefaurum, 
jquem  cum  Dom.  Praefide  communicavit. 
;  MONTINUS  in  Lapponiam  Lulenfem  1749,  fed 
perpauca  fpicilegia,  poft  praefentiam  D-  Fraefidis 
1  ibi  1732,  adfequutus  eft. 

HASSELQUIST  in  JEgyptum  £?  Palaftinam 
S1749,  magnam  copiam  vegetabilium  quidem  con- 
iquifivit,  Phthifi  autem,  qua  ante  iter  contamina- 
tus  erat,  confeclo  fere  itinere,  mortuus  eft.  The- 
fauri  ejus  in  poteftatem  Sereniflimaj  Regina?  vene- 
runt,  &  cum  orbe  erudito  communicati  funt. 

TORE'N  in  Malabariam  &?  Suratte  1750,  pau- 
ca  quaedam  fecum  retulit. 

OSBECK  in  Chinam  &?  Javam  1750,  omnia 
quae  ei  fub  itinere  obvia  fuerunt,  magno  ftudio 
&  attentione  congeflit,  &  cum  Botanicis  commu- 
nicavit. 

LOEFLING  in  Hifpaniam  1751  mifliis,  ubi 
Botanicus  Regis  Hifpaniae  plurimas  etjam  mini- 
mas,  fed  rarilfimas  inveftigavit  plantas.  Tandem 
Americam  meridionalem  petiit,  omnis  natur3e  ibbo- 
lis,  in  regionibus  americanis  imperio  Hifpanico 
fubje&is,  detegendae  caufla,  &  quidem  cum  prae- 
fidiis  &  fubfidiis  illis  in  terris,  ubi  nulli  aditus 
patet;  fed  intra  fpatium  anni  praecoci  fato  fur- 
reptus  eft.  Nullus  facile  erat  huic  anteferendus, 
vel  amore  plantarum,  vel  folida  eruditione  Bota- 
nica,  ut  taceam,  quod  nulli  fimilis  occafio  con- 
cefla  fuit;  quare  obitum  ejus  maximopere  nos  do- 
lere  oportet. 

KiEH- 


3i8       REFORMATIO  BOTANICKS. 


K/EHLER  1752  in  Italiam,  imprimis  operam 
clafll  vermium  impendit. 

ROLANDER  in  Surinamum  &  Infulam  Euftatbii 
1755  5  plurima  legit,  fqd  fua  nondum  commu- 
nicavit. 

SOLANDER  Alpts  Pithoenfes  1751,  a  nullo 
Botanico  antca  calcatas,  fcdulo  pcrquifivit,  re- 
perta  communicavit,  &  1760  in  Angliam  folvit. 

MARTINUS  in  Spitzbergam  1758,  ubi  Neptu- 
num  Flora  benigniorem  olfcndit,  plusque  ab  illo 
quam  ab  bac  retulit. 

FALK  in  Gottlandiam  1759,  ubi  antea  D.  Ber- 
gius  1752,  varla  ad  regnum  animale  &  vegetabile 
pertinentia  communicavit. 

ALSTROEMER  per  Hifpaniam,  Italiam  & 
Galliam ,  plura  vegetabilia  in  partibus  Europaj 
Auftralioris  egregie  indagavit,  ubi  etjamnum  ver- 
fatur. 

Tot  difcipuli  prasilantiflimi,  pro  rata  parte, 
cumulurn  tam  Florse,  quam  Fauna?  regnis  addi- 
derunt,  &  hanc  Reformationem  fuffulferunt. 

BOTANICI  dein  Europae  dariffimi,  effeclus 
&  utilitatis  ejusmodi  Reformationis  haud  ignari, 
eandcm  Reformationis  inierunt  focietatem,  &  quis- 
que  pro  rata  parte  fymbola  fua  contribuit.  Ulis, 
qui  omni  ex  parte  cum  Reformatore  convenerunt, 
merito  annumerari  poffunt 

GORTER  in  Fiora  Ingrica  &  Geldrica. 

LEYSER  in  Ftora  Haienfi. 

KRAMER  in  Flora  Aujlriaca. 

JACQUIN  in  Flora  Findobonetifi. 

MEESE  in  Flora  Frifica. 

HILL  in  Flora  Britannica. 

HUDSON  in  Flora  Anglica. 

DALIBARD  in  Flora  Parifienfi. 

GOUAN  in  Flora  Monfpelienfu 

KALM  in  Itinere  Americano. 

COL- 


REFORMATIO  BOTANICES. 


319. 


COLDEN  in  Flora  Noveboraccnfi. 

BROWNE  in  Flora  Jamaicenfi. 

GRONOVIUS  in  Flora  Virginica. 

JACQUIN  in  Hifi.  Flantar.  Americanarum. 

OSBECK  in  Itinere  Indice  Orientalis. 
Praeter  hos  etjam  fequentes : 

MILLERUS  in  Diclionario  Hortulanoriim. 

ROYENUS  in  Horto  Leidenfi. 

SAUVAGESIUS  in  Flora  Monfpelienfi. 
Ut  taceam  Gerardum,  Monnierum ,  Guettardum,  Al- 
lioniwn ,  Seguierum ,  Gmelium  &c 

HALLERUS  circa  annum  1735,  plantas  ra- 
riores  in  Alpibus  Helveticis  &  adjacentibus  regio- 
nibus  habitantes  iriveftigare,  methodo  propria, 
accuratioribus  generibus,  facile  omnes  pulcherri- 
mis  obfervationibus  &  locis  natalibus  illuitratas 
determinare  caepit. 

Induitria  &  ftudio  tot  virorum,  formam  mu- 
tavit  fcientia,  novaque  vefte  induta  eft,  &  per 
omnia  ante  Reformationem  fibi  diflimilis  evafit. 
Adfumtis  Gencribus  naturalibus,  Specierum  dif- 
fercntiis  earumque  nominibus  Genericis  &  Tri- 
vialibus^  hodie  seque  facile,  cujusdam  Floram, 
hac  methodo  elaboratam  pervolvimus,  ac  librum 
quemcumque  alium,  nota  lingua  confcriptum. 
Olim  vero  dum  quivis  auctor,  propriis  vel  ar- 
bitrariis  Synonymis  plantas  determinabat,  vix  in- 
tra  fpatium  dimidii  anni  ejusmodi  Flora  extricari 
potuit,  priusquam  tot  tamque  varios  auclores 
evolvcrit  Lector  Botanicus,  quot  idem  au£tor 
aliegaverat.  Si  Botanici  adhuc  eodem  modo  con- 
tinuant  in  determinando  novas  obfcurasque  plan- 
tas  cum  earum  Generibus  fixis,  Differentiis  & 
nominibus  Trjvialibus,  fperare  licet,  fore,  ut  plu- 
rimae  planta;  brevi,  lumine  defiderato  radient, 
quo  fafto,  cultorcs  fcientiae  ad  contemplationem 
Oeconomise  Divinse  &  Ufus  inde  generi  humano 

redun- 


3'2o       REFORMATIO  BOTANICKS. 

redundantes,  omnes  vires  intendant  &  fcientiae  ve- 
rum  fructum  guftent. 

§.  IV. 

Futuris  Botanicis  refervata  funtplurima,  quae 
vix  fummis  labris  etjamnum  guftarunt  Botanici, 
quibus  rite  dete&is  plantis,  operam  fuam  confe- 
rant;  ejusmodi  funt: 

I.  Loci  longitudo  &  latitudo  plantarum  ,  colligen- 
da  e  Floris  editis  &  edendis,  eadem  methodo 
confettis. 

II.  Stationes  plantarum  iriquirendae  &  fingulis  fpe- 
ciebus  adjicienda.' ,  pro  fundamento  cultura?  a). 

III.  Duratioms  plantarum  in  Semine,  Gemmatio- 
ne,  Radice,  Caule,  Foliis,  Florefcentia ,  Fru- 
ttificatione  obfervanda?. 

IV.  Gemmce  caulis  non  tantum,  fed  etjam  radi- 
cum  defcribenda?Z?J>. 

V.  Prolepfis  plantarum,  ulterius  extendenda  per 
earum  metamorphofin. 

VI.  Foliatio,  qualis  cuique  plantae  c). 

VII.  Mftivatio  florum  facile  omniurn ,  qua  confta- 
bit  Corollte  complicatio  ante  expanlionem  floris. 

VIII.  Habitus  plantarum  d). 

IX.  Vernationes  omnium  prout  in  diff.  46.» 

X.  Calendarium  Flora?  pro  variis  regionibus,  ut 
inde  conftet  climatum  differentiaej. 

XI.  Horologium  Floraj  inceptum,  continuandum 
in  pluribus. 

XII.  Somnus  in  aliis  plurimis  plantis  obfervan- 

dus  /;. 

XIII.  Specierum  parentes  &  Hybridarum,  opus 
plurium  feculorum  g). 

XIV.  Oualitates  &  inde  Vires  eruendse  b ). 

2*  XV. 

a)  Amoenit.  Acad.  Diff.  54.    b)  Diff.  24.    c)  Diff.  105. 

d)  Philof.  Bot.  163.  Goiian  monfpel.  Guett.  ftamp, 

e)  Diff.  46.  f)  Diff.  64.  g)  DiiT.  32,  17,  h)  Diff.  51, 
2P>  3&  86,  17. 


REFORMATIO  BOTANICES.  321 


XV.  Pan  etjam  in  aliis  regionibus  a). 

XVI.  Pandora  itidem,  prout  in  d fflT.  43  ,  45. 

XVII.  Ufus  Oeconomicus  variis  populis  b). 

XVIII.  Qrdines  naturalcs  c). 

XIX.  Defcriptiones  plantarum  novae  facile  omnium, 
ad  delin.  Plantae  conficiendae. 

XX.  Oeconomia  &  Politia  naturae  ubique  obfervanda. 

CONCLUSIO. 

Sic  calamitas  publica  Rei  Herbariae  necefla- 
riam  induxit  totius  Botanices  Reformationem,  qiiae 
fymptomatibus  inprimis  fcquentibus  laborabat: 

VARIETATES  ■&  SPECIES  ita  libi  invicem 
commixtae  erant,  ut  fpecies  a  varietatibus  digno- 
fci  nequirent.  Ex  hifce  varietatibus  quotidiana 
multiplicatio  fpecierum  pendebat,  quae  fe,  ut  con- 
tagium,  infinite  propagavit. 

SPECIERUM  DIFFERENTLE,  loco,  mngni- 
tudinc,  colore  aliisque  notis  accidentalibus  Hepius 
innitebantur ;  quare  nec  refpondebant  votis  in  ju- 
dicandis  fpeciebus,  &  tandem  in  tantam  longitu- 
dinem  excreverant,  ut  potius  defcriptioncs ,  quam 
nomina  referrent. 

GENERA  falfa  &  Iacerata  quotidie  multipli- 
cabantur  novis  auttoribus  &  novis  methodis,  dura 
fingula  in  variis  methodis,  varia  etjam  induebant 
nomina. 

NOMINA  demum  generica  in  fe  erronea  erant, 
quoad  maximam  partem;  barbara  &  indica  civita- 
te  donabantur,  aut  rerum  alienarum  nomina  re- 
cipiebantur  pro  plantis,  adeo  ut,  utrum  avem  an 
plantam  vel  pifcem  indigitarent,  incertum  efTet; 
immo,  in  imponendo  novis  generibus  propria  no- 
mina,  fle£tcbant  terminationem  antiquorum  nomi- 
num,  ut  nec  ratio,  nec  memoria  fufficeret. 

CLAS- 


a)  Diff.  25.  V)  X>iff.  73.  c)  Philof.  Bot.  27. 
Totn.  VI.  X 


322       REFORMATIO  BOTANICES. 


CLASSES  &  ORDINES  enunciabantnr  dcfi- 
nitionibus,  deftituti  propriis  nomenclaturis. 

DESCRIPTIONES  PLANTARUM  in  infini- 
tum  extendebantur  diffufo  dicendi  genere,  verbis- 
que  inanibus. 

Opus  hoc  Reformationis  N.  D.  Praefes  in  Fun~ 
damentis  Botanicis  inchoavit,  explicavit  in  Bibliotbe- 
ca,  ClaJJibus,  Critica  &  Pbilofophia  Botanica,  cujus- 
que  praxin  tandem  in  Syfiemate  Naiurce ,  Generibus 
£f  Spcciebus  plantarum  dedit. 

Effe&us  hujus  Reformationis  fuerunt  itaque 
fequentes: 

I.  Clajfes  csP  Ordines  fua  nafti  funt  nomina. 

II.  Ordines  Naturales  inveftigati  &  Vires  planta- 
rum  fundatce  funt. 

III.  Genera,  qua;  antiquiores  impofuerunt,  ad  di- 
midio  minorem  numerum  redufta  funt,  fed  aufta 
duplo  pluribus  novis  deteclis. 

IV.  Charatteres  Generici  fixi  &  immutabiles  fafli 
notis  fufficientioribus. 

V.  Species  ad  genera  relata?,  non  modo  certio- 
res,  fed  etjam  ftupendo  numero  plures  exotica?, 
quae  antea  vagas,  nec  determinata;  erant. 

VI.  Dijferentice  omni  fpeciei  adjedse,  ut  certitn- 
dinem  fpeciei,  fine  evolutione  au&orum,  acqui- 
rere  liceat. 

VII.  Varietates  abrogatae  vel  fpeciebus  fuis  fub- 
jcclaj  funt. 

VIII.  Nomina  Trivialia  cuicunque  fpeciei  impofi- 
ta,  unde  &  fpecies  fua  primum  obtinuere  no- 
mina. 

IX.  Loca  Natalia  plurimis  plantis  adfignata. 

X.  Termini  artis  definiti  &  ftabiliti  funt. 

XI.  Defcriptiones  compendiofiores,  fed  perfectio- 
res  conftruere  inceptum  eft,  cum  exulare  de- 

"  beant  pleraeque  veterum. 

XII.  Partes  plantarum  omnes  inveftigatae  &  in 
ufum  receptae.  Janua 


REFORMATIO  BOTANICES.  323 

jfanuce  denique  plures  apertae  futuris  Botani- 
cis,  quibus  patet  aditus  ad  naturam  plantarum  in- 
teriorem. 

Summa:  Reformatione  hac  obtinuimus,  ut 
ipfa  planta  proprium  fuum  nomen  Botanico  dicat, 
nomenque  Botanicum  ad  omnia,  qua?  de  ea  inno- 
tuere  aucloribus,  beneficio  feculi,  ableget. 

H^ec  omnia,  quas  fub  Reformatione  enume- 
ravimus,   fi  Tibi  M.  L.  profcribere  placuerit, 
ftatum  Botanices  ante   Reformationem  habebis, 
at,  fi  fuerint  reddita,  videbis  omnia, 
quce  Reformatione  hac  prse- 
ftita  funt. 


CXVIIL 


CXVIIL 


PROLEPSIS 
PLANTARUM 

QUAM 

PR.ESIDE 

D.  D.  Car.  LlNN^O 

Propofuit 

HINRICUS  ULLMARK, 

Vermelandus. 

Upfalia  1760.    Decembr.  22. 

Soboles  PR/ESENTIS  anni Foliafunt ; INSEOUEN- 
TIS  BraSUa ,  TER TII  Periantbium ;  OUJRTI  Pe- 
tala;  OU l N TI  Stamina ;  Jlaminibusque  exhaufiis  Piflil- 
lum.  Palent  hac :  per  fe  ex  Ornithogalis ;  Luxurianti- 
bus ;  Proliferis ;  Pienis  &  Carduis. 

Syft.  nat.  2.  p.  826.  n.  10. 

§•  I. 

Nemo  facile  dubitaverit,  quin  plantarum  na- 
tura,  quam  animalium,  multo  fit  fimpli- 
cior;  adeoque  mirum  non  eft,  fi  in  illius 
fcientise  adyta  penetrare  difficile  fit.  Malpighius 
&  Grewius ,  per  Anatomiam ,  fibi  viam  eo  parare 
tentarunt;  Ilales  &  alii  per  Phyfiologiam.  Ter- 

tiam 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  325 


tiam  vero  ingredi  viam  mihi  propofui,  ductum  fe- 
cuturus  §.  X.  inSyft.  Nat.pag.S26,  ut  alii,  quibus 
haec  via  infueta  efc,  cam  finc  errore  fcqui  poOint. 
Antequam  rem  ipfam  aggrediar,  monuilTe  juvabit, 
Plantas  I:mo  vivere;  II:do  Earum  vitarn  in  fub- 
ftantia  medullari  confiftere;  IILtio  Ramum  ita- 
que  ultimum,  cujus  medulla  aliquo  modo  laeda- 
tur,  illico  extingui:  confirmat  hoc  Ramulus  Pi- 
ni  fylveftris,  a  Dermefte  piniperda  exefus.  IV:to 
Hanc  fijbftantiam  medullarem  effe  divifibilem  & 
multiplicabilem  in  infinitum,  ceteris  paribus;  ra- 
mus  enim  Saiicis  in  terra  defixus,  fuccrefcit  in 
arborem  vaftrc  magnitudinis ;  quernadmodum  etiam 
inde  fuccifi  ramuli,  fi  pari  modo  terras  inferan- 
tur,  in  arbores  excrefcunt,  &  fic  porro  in  infi- 
nitum.  V:to  Nec  alimentum  fibi  ipfi  com- 
parare  pofTe  medullarem  fubftantiam  e  radice; 
fcepe  cnim  inferior  medulia  liqucfcit  &  in  trun- 
co  evanefcit,  quare  etiam  frequenter  cavas  Quer- 
cus  videmus  quotannis  vivere,  foliis  virefcere  & 
novos  protrudere  ramulos,  nulla  licet  medullarfs 
fubftantia  in  trunco  inani  effe  poflit.  Vl:to  Sed 
medullarem  fubflantiam  fuum  e  cortice  habere 
nutrimentum;  quapropter ,  cum  tenuis  tantum 
circularis  ambitus  in  Pinu  decorticatur ,  fupra 
annulum  tota  perit  arbor.  Vlltmo  Corticalem 
fubftantiam  extrinfecus  ex  Epidermide  conftare, 
deinde  ex  Cortice  vafculofo,  qui  quotannis  in 
latere  interiori  Librum  deponit;  qui  Liber  tan- 
dcm  in  arboribus  fit  fubflantia  Lignea,  ut  in  trun- 
co  transverfim  diffeclo,  ligrri  intueri  liceat  annu- 
los  annotinos  concentricos;  quare  etiam  in  de- 
truncata  Quercu  aut  Pinu  aliisque  arboribus,  ex 
numero  annulorum  conccntricorum  ajtatem  judi- 
care  poffumus  arboris.  VIILvo  Ubicunque  fue- 
rit  Ramus,  ibi,  li  caulem  longitudinaliter  ape- 
riamus,  fibram  confpici  meduJIarem,  ab  ipfa  me- 

X  3  dulla 


326        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


clulla  enatam,  corticem  pcnetraffe,  tum  pridem  dum 
ramus  ille  in  fuo  fuit  primordio.  IX:o  Ubicunque 
hic  ramus  excrefcit,  aut,  quod  idem,  ubicunque 
medulla  pcrtranfiit,  ibi,  a  latere  corticis  exterio- 
ris,folium  fuccrefcere,  quod  ufum  adfert  motum 
excitando,  dum  in  aere  quafi  volitat,  &  attrahendo 
alimentum  primordio  novo,  dum  futurus  ramulus 
adhuc  tener  eft;  illud  vero  fi  decidit,  nunquam  rc* 
nafcitur  Folium. 

§.  II. 

Hifce  obfervatis,  e  rc  efl  ultcriorem  difcere 
rei  hujus  progrefliim;  quare  luculcntiflimum  ex 
arbore,  qiue  habet  gemmas,  exemplum  propo- 
nam.  Quam  primum  arbores  verno  temporc  fo- 
lia  fua  explicant,  gcmmam  in  fingulis  folii  alis 
obfervamus.  Ha?c  gemma,  appropinquante  sefta- 
te,  intumefcit,  dum  cx  fquamis  confiftere  eam 
apertc  videmus;  Folium  autumno  ingruente  de- 
cidit,  gemma  autem  per  totam  hiemem  remanet, 
&  fequente  vere  intumefcit,  folvitur,  elongatur, 
qfio  exficcatce  fquama?  exteriores  defiuunt,  inte- 
riorcs  autem  expanduntur  in  folia,  (ad  fimilitu- 
dincm  alse  Papilionis  e  puppa  prodeuntis,)  a  fe 
invicem  feparantur,  mediante  parvo  illo  ramulo 
qui  elongatur,  &  ftatim  babet  unumquodque 
rovum  folium  in  fuis  a!is  fuas  novas  gemmas 
fquamofas,  quae  infequente  anno  elongabuntur  & 
ad  ramulos  frondofos  cum  fuis  gemmis  expanden- 
tur.  Itaque  dum  video  arborem,  fuis  ornatam 
foliis  &  intra  illa  fuis  inftruttam  gemmis;  qua?- 
ritur,  ex:  qua  materia  gemma?  ifta?  confiftant? 
Conftant  ex  foliorum  rudimcntis,  cum  fuis  gem- 
mulis,  &  hx  gemmula?  eodem  modo  ex  fuis  fo- 
liolis  atque  gemmulis,  ita  ut  parum  habeamus 
perfipeflum,  in  infinitumne,  aut  quousque  hsec 
progreffio  fefe  extendat?  Nam  ficut  natura  ordi- 
tur  omnem  vitam  a  minimis  &  fere  in  fluido; 

ita 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  327 

ita  nec  oculus  quidem  armatus  longius  penetrare 
valet.    Hanc  gemmarum  compofitionem  vix  ultra 
annum  fextum  fe  extendere,  demonftrare  adni- 
tar:  Et  fic  eodem  modo  res  fefe  cum  herbis,  ac 
cum  animali  Volvice  globatore,  Syft.  nat.  pag.  gro. 
habet,  in  quo  oculo  armato  cernere  hcet,  intra 
matrem  natos,  nepotes,  pronepotes,  abnepotes, 
usque  ad  progeniem  fextam.    Arbores  Indiae  raro 
quidem  evidentes  gemmas  habcnt,  fed  earum  ta- 
men  loco  intra  fubftantiam  corticis,  in  ala  folii, 
rudimentum  futuri  rami  delitefcit,  quod  clariflime 
videmus  in  Ptelea  &  indigena  FranguJa,  ita  ut 
non  difFerant,  nifi  tantum  gemma  majore  vel  mi- 
nore,  magis  vel  minus  protrufa.    Ubicunque  fo- 
lium  reperitur,  ibi  intra  fubftantiam  corticis  fibra 
medullaris  f.  gemma  pofita  eft,  licet  faepifllme  mar- 
cefcat  &  pereat,  dum  liberior  aditus  verfus  mi- 
nimam  refiftentiam  fuperiorem  medullae  datur.  E.  g. 
Tulipa  fimplicem  habet  caulem  trifolium  &  fiorem 
fine  aliquo  ramo.    Si  flos  Tulipa;  abfcinderetur , 
quam  primum  propullulat,  novus  dein  ramus  aut 
flos  ex  ala  folii,  non  aliunde,  provenit.  Planta; 
cauleannuo,  quae  gemmis  carent,  fuos  etiam  pro- 
trudunt  ramos  ex  alis  foliorum,  qui  in  arboribus 
anno  demum  fequenti  proveniunt;  atque  fic  in  iis 
ex  omni  ala  rami  excrefccre  poflunt,  fed  quoniam 
flores  ultimi  medullse  funt  fines,  in  quos  fe  ad  femi- 
na  gignenda  ftffundit,  fieri  poteft,  ut  eo  usque  cre- 
fcat,  donec  flores  omnes  occupaverint  alas,  qtio 
fafto  naturah  lege  definet  crefcere,  quod  in  Coreopfi 
verticillata  vidimus. 

§•  nr. 

Speftatu  dignum  eft ,  quod  fi  arbufculam  ,  qua3 
in  olla  antea  pofita,  quotannis  floruit  &  fruclus 
protulit,  deinde  deponamus  in  uberiori  terra  calidi 
caldarii,  proferet  illa  per  plurcs  annos  multos  ac 

X  4  fron- 


3*8 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


frondofos  ramos,  fine  ullo  fructu.  Id  quod  argrj- 
mento  eft,  folia  inde  crcfcere,  unde  prius  enati 
funt  flores;  quemadmodum  viciffim,  quod  in  folia 
nunc  fuccrefcit,  id  natura  ita  moderantc,  in  flores 
rr.utatur,  fi  eadem  arbor  iterum  in  olla  feritur,  ita 
ut  rndices  intra  ejus  clauftra  coerceantur,  ne  fe 
cfTundant;  quare  etiam  hortulani,  qui  defiderant, 
tit  Fragaria  in  hortis  uberiorem  edat  fruftum ,  ca- 
pillares  vere  abfcindunt  radices,  antequam  illam 
transponant ,  nec  fpe  excidunt,  quin  uberiores 
flores  &  fruftus  ferat. 

§.  IV. 

Soboles  PRJESENTIS  anni  FOLIA  efte  patet  per  fe. 

Omnes  plantas  vivere,  licet,  quantum  quidem 
nobis  cognitum  e(t,  non  fentiant,  confefla  eft  ve- 
ritas*);  eas  enim  vefci  terra,  eas  generare,  eas 
morbo  laborare  &  eas  tandem  mori,  videmus. 
Omnem  vitam  confiftere  in  motu  ,  cft  Pbyfiologorwn  axio- 
tna,  quem  in  finem,  fcilicet  ut  motus  multiplicetur , 
Mammalia  pedes,  Aves  alas,  Pifces  pinnas  &c. 
accepcrunt;  fed  Plantis,  quarum  ora  five  radices 
in  terra  defixa  funt,  unde  continue  inftar  Hirudi- 
num  fugunt  alimentum,  pro  motus  organis  funt 
folia,  qua?  femper  agitantur  inquieto  motante  acre, 
in  eo  quafi  quotidie  volitant,  &  quo  crebrius  &  ve- 
hementius  a  vento  moventur,  eo  firmiores  eva- 
dunt  herbae ,  haud  ferme  aliter  ac  animalia  majore 
motu  firmantur  &  robuftiora  fiunt;  quare  etiam 
Planta?  Alpinae,  quas  affidui;  ventorum  agitationi 
exponuntur,  &,  qua?  ad  Caput  bona?  fpei  crefcunt, 
nbi  frequentes  turbiner  terram  verrunt,  aliis  multo 
flrmiores  rigidioresque  funt.    Contra  ea  vero  Plan- 
tne  Nemorofie ,  qux  fuis  teguntur  nemoribus,  Palu- 
ftrcs  aut  Aquaticae,  &  aphylli  Fungi,  qui  nullum 

habent 

.*)  Amoenit.  Acad.  Tom.  L  pag.  333. 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  329 

habent  motum  externum,  funt  fragiliffimi,  brevio- 
ris  sevi,  nifi  arborum  truncis  adfixi  fuerint  &  fic 
earum  mo.tu  praeparatum  fuccum  participaverint. 
Raro  itaque  alias  plantas  aphyllas  obfervamus, 
quam  folummodo  Plantas  Parafiticas,  quae  aliunde 
ia  quod  ipfis  deeft  accipiunt.  Palam  etiam  eft 
plantas  hyeme  frondibus  deftitutas  non  crefccre, 
fed  fopore  quafi  fepultas  aut  inftar  urfi  hybernantis 
immutahilcs  ftare. 

Dum  verno  tempore,  propiori  calcfcentes 
Phocbo ,  quafi  revivifcunt,  proveniunt  nova  folia 
&  recentia  motus  organa,  quibus  reficiuntur  & 
crefcere  pergunt:  Liber  addit  arboribus  novum 
annulum  annotinum,  plantae  fuam  peragunt  aefta- 
tem  in  perpetuo  motu;  haec  folia  motus  organuni 
in  plantis  funt,  quae  tantum  ad  earum  conferunt 
vitam  &  alimentum ,  ut  eis  carerc  vix  pofiint. 
Arbores  more  herbarum  crefcere  videmus,  ita  ut 
cx  earum  gemmis  mollis  excrefcat  caulis,  qui  fua 
habet  folia,  &  hunc  caulem  fuis  inftrnftum  foliis, 
quafi  plantam  'annuam ,  confiderare  debcmus,  Jicet 
Liber  arbores  poftea  interne  veftiat  &  novum  effi- 
ciat  annulum  annotinum ,  priori  exficcato ,  in  fub- 
ltantiam  mutato  ligneam,  meritoque  tunc  pro  offe 
habendo:  Sed  fic  tamen  eft  ipfa  herba,  qua  exte- 
rius  latus  &  folia,  planta  annua*},  etiam  in  femper 
virentibus,  quae  folia  fxpius  tres  annos  retinent. 
Sic  fuftentatur  planta,  dum  radices  e  terra  fugunt 
lbbtiliffirnam  tin&uram  humofo  -  aquofam ,  dumque 
calor  hunc  herbarum  fuccum  furfum  per  earum 
vafa,  minimam  verfus  refiftentiam ,  impellit,  ita 
tit  hic  fuccus  regredi  nequeat,  &  dum  ventus  de- 
nique  earum  agitat  folia,  ut  applicatio  fucci  nu- 
tritii  eo  melius  fiat.  Accidit  quidem  interdum,  ut 
infe&a  folia  plantarum  arrodant,  unde  fit,  ut  plan- 
*      X  5  tas 

*)  Syft.  Nat.  Tora.II.  pag.825. 


330        PROLEPSIS  PLANTARUM. 

t-E  infirmiorcs  foepe  moriantur,  nifi  earum  radices 
nova  poflint  explicare  folia;  quando  autcm  id  con- 
tingit  in  arboribus ,  qua2  hujusmodi  injuriaj  tole- 
rantiores  funt,  quod  ventus  earum  paniculas  mo- 
\Teat  quatiatque ,  coguntur  fa?piiiime  gcmrnre,  quse 
fequenti  anno  folia  prolaturi  erant,  fua  anticipare 
folia,  idque  eft,  ea  feffcinanter  proferrc,  ut  planta 
non  fit  fmc  motus  orgariis;  nunquam  cnim  folium, 
quod  femcl  laceratum  fuit  aut  decidit,  rccrefcit. 
Berberis  vulgaris  hac  in  re  naturali  &  infigni  no- 
bis  erit  exemplo.  Haec  deberet  folia  proferre  al» 
terna,  quod  perfpicue,  dum  planta  primo  vere 
fuos  protrudit  furculos ,  videmus;  habet  etiam  illa, 
inftar  aliarum  arborum,  in  alis  foliorum  fuas  gem- 
mas  aut  rudimenta  futuri  anni  plantrc;  fcd  hic  ac- 
cidit,  ut  petiolus  foiiiferus  in  fpinam  coar&etur, 
&ejusbafis,  quv  mollem  habet  denticuium,  utrin- 
que  induretur  &  evadat  major  ad  fpinas  laterales, 
ut  fic  conjunflim  fiat  fpina  trifida;  atque  adeo  gem- 
ma  futuri  anni  cogitur  ftatim  hoc  anno  fe  aperire 
&  vera  gignere  folia,  quare  etiarn  prima  folia, 
qua3  tum  prodeunt,  duo  oppofita  evadunt  &  late- 
ralia,  deinde  alternatim ,  intra  fpinam  pofita,  quod 
rarum  eft  exemplum,  in  nulla  alia  planta  a  me 
vifum, 

§.  V. 

Soboles  INSEQUENTIS  anni  BRACTEAS  ejfe 
patet  ex  Ornitbogalis. 

Antea  diximus,  omnem  gemmam  confiftere 
ex  rudimentis  foliorum ,  quas  in  fuis  alis  fuas  ha- 
bent  gemmas  &  hce  fuas ,  has  tandem  explicatas 
mutari  in  folia  &  interdum  in  flores.  Sed  vero 
fimul  conftat,  flores  in  folia  converti,  ubicunque 
luxuriofum  fuppetierit  plantae  alimentum,  atque 
ideo  fequitur  ut  confideremus,  qualis  hic  fit  pro- 
ceftlis.    Notum  eft,  Salicis  frucfcificatiooem  efle 

amen- 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  331 


amentum ,  quod  fpica  conftat,  cujus  fquamre,  ca- 
lyces,  brafteas  aut  folia  floralia  funt  parva  & 
foliorum  ftru&urae  diffimilia  evadunt.  Si  in  his 
amentis  infe&a  mature  interiores  partes  fru&ifi- 
cationis  confumerent,  excrefctmt  hre  fquamae  in 
folia  floralia,  confuetis  foliis  fimilia ,  unde  Rofa 
fic  dicta  Salicina  evadit.  In  Pinu  Jhiete,  quando 
purpurei  ejus  flores  feminei  proveniunt,  li  tunc 
ejus  piftilla  deftruantur ,  fiunt  purpureae  fqua- 
mas  virides,  anguftiores,  &  naturam  faciemque  fo- 
liorum  affumunt,  quod  luculentiffimo  eft  indicio, 
has  fquamas  in  fuo  primordio  foliis  gignendis  fu- 
ifTe  deftinatas,  fed  a  fruftificatione  in  fquamas 
dilatatas  &  coloratas  ftrobili  permutatas  efle.  PJu- 
rimas  etiam  plantas  videmus  fuis  gaudere  bra- 
fteis  aut  involucris,  ficut  racemum  Padi,  Fu- 
mariam  bulbofam,  Umbellatas,  &  ut  verbo  di- 
cam,  maximam  plantarum  partcm;  Et  licet  non-« 
nullae  earum  racemos  aut  corymbos  proferant, 
fine  talibus  manifeftis  bracleis ,  ut  plurima;  Te- 
trad}Tnamifta? ,  inde  tamen  nihil  aliud  conclude- 
re  poffumus,  quam  brafteas  aut  contabuiffe,  aut 
non  fatis  fefe  explicuiffe,  quum  adhuc  in  fuo  pri- 
mordio  minimo  effent.  Si  in  racemis  aut  corym- 
bis  maturc  flofculi  deftruantur ,  bracleas  poftea  vi- 
dcmus  naturam  affumere  foliorum,  atque  hoc  ipfo 
indicare  ejusdem  fe  cum  foliis  effe  originis,  eo 
tamen  difcrimine,  quod  bra&eae  fint  folia  ex  po- 
ftcriori  progenie,  ita  ut,  dum  gemma  tempore 
verno  foJiis  fe  in  furculum  explicat,  fint  braclea; 
nihil  aliud  quam  talia  folia,  quae  gcmmam  con- 
flituerent  &  in  fcquenti  anno  in  folia  mutaren- 
tur;  femper  enim  ubi  flos  ex  ala  folii  provenit,- 
inde  rariffime  provenit  primordium  rami,  fed  fre- 
qucntifiime  ex  foliorum  inferiorum  alis  non  flores, 
fed  tantum  rami  excrefcunt.  Has  itaque  bracle- 
as  in  Pado,  Ribe  &  Phytolacca  vera  effe  folia, 

affir- 


332        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


affirmate  dicerc  pofTumus.  Oniitbogali  &  Hyncinthi 
fpecies  exemplum  hujus  rei  luculentiflimum  prai- 
bent.  Bulbi  &  Gcmmae  hybernacula  funt  plantai, 
ea  d iflinClione ,  quod  Bulbi  bafes  foliormn  praterita 
planta  fint,  Gemma  -autem  rudimenta  foliorum  futura 
planta.  Ubi  Bulbus  crefcit,  fiunt  foliorum  bafes 
perfiflcntcs ,  &  nova  folia  excrefcunt  intra  prio- 
rum  bafes.  Intra  haec  podcriora  folia  latet  gem- 
ma  aut  rudimentum  futura?  plantae,  haud  aliter 
ac  gemma  in  alis  foliorum  arborum.  Hac  gem- 
ma  conftat  rudimentis  foliorum  futuri  anni,  quae 
adhuc  parva  funt,  &  in  fuis  alis,  perin.de  ac  de 
arboribus  dietum  eft,  rudimenta  novas  plantae  con- 
ftituunt.  Quod  fi  contingat,  ut  ha?c  planta  fe  in 
fiorem  mutet,  fit  ut  gemma,  qurc  inftanti  anno 
folia  gigneret,  hoc  anno  in  fcapum  elongetur: 
Unde  accidit  ut  rudimcnta  foliorum  gemmalia  maxi- 
jnam  fui  alimenti  partem  amittant,  quod  fuccus 
furfum  ad  fructificationem  trahatur,  quare  folia 
parva  evadunt,  aliamque  accipiunt  ftructuram  & 
facile  marcefcunt,  quse  tum  a  Botanicis  Brncleae 
rominantur.  Ita  ut  bracteae  nihil  aliud  quam  folia 
fmt,  quae,  nifi  planta  florefceret,  infequenti  anno 
vera  ficri  folia  deberent.  Differentia  plantas  an- 
nuas  inter  &  perennantes  nulla  alia,  quam  haec 
eft,  quod  tota  medulla  in  plantis  annuis  ad  frufti- 
ficationem  celeriter  expellitur,  fed  in  perennanti- 
bus ,  qua  magnam  partem,  in  trunco  aut  radice 
retinetur. 

§.  VI. 

Soboles  TERTII  mni  efl  PERIANTHIUM, 
quod  patet  ex  Luxuriantilms . 
Calyx  eft  tegumentum  cxtimum  fructifkatio- 
nis  c  cortice,  Syfi.  ATat.  pag.  826.  §.  9,,  Cortex 
protrudit  folia,  ita  ut  folia  nihil  aliud  fint,  quam 
foboles  e  cortice  pro  motu  plantae,  ubicunque  fibra 
medullaris  corticem  penetrat  &  novam  poteft  pro- 

duce- 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


duccre  vitam.    Dittum  eft,  in  omni  gemma  aut 
prirnordio  plantae  deiitefcere  rudimenta  foliorum, 
parva  &  conftipata,   &  haec  etiam  folia  in  fuis 
aliis  alias  minores  conrinere  gemmas,  quae  etiam 
fquamis  foliaceis  cum  fuis  minoribus  gemmis  con- 
ftant:  quousque  autem  ille  fefe  extendat  progref- 
fus,  hacTfcenus  nemo  dicere  potuit.    Quundo  nunc 
fruclificatio,  perfeftionem  confecuta,  expellitur, 
perdunt  tertii  anni  folia  abundantiam  adflucntis 
fucci,  &  fic  a  fe  invicem  non  removentur,  fed  in- 
ter  fe  cohaerefcunt,  data  liberiori  via  medulla?  ad 
fuum  properanti  faftigium ,  &   tum  Pcrianthium 
conficiunt  folia.     Quod  vero  Perianthium  nihil 
aliud  fitj  quam  approximata  plantae  folia,  id  aperte 
ex  plurimis  plantis  videmus.    Pyri  &  Mefpili  caly- 
ces  faepe  ad  perfe&a  folia  excreicunt.    Rg/cs  calyx 
foliofus  exemplum  adhuc  longe  clarius  fuppeditat, 
cujus  folia  calycis  ipfius  plantaB  foliorum  numerum 
aequant.     Non  vero  alia  planta  hujus  rei  manife- 
ftius  praebet  exemplum,  quam  quidem  Mefembryari- 
b  tbemum  barbatwn,  cujus  folia  hanc  prorfus  fingula- 
*  rem  habent  faciem,  quod  ipfo  apice  fetis  rigidis 
fafciculatisque  fint  barbata,  qualia  in  nulla  unquam 
alia  planta  vidi,  nifi  forte  in  Ca£to  mammillari. 
Quando  vero  calycem  Mefembryanthemi  barbati 
intuemur ,  eum  quinque  foliolis  apice  barbatis  con- 
ltare  obfervamus,  ejusdem  prorfus  fingularis  for- 
miJ,  quam  ipfa  habent  folia  caulina,  quod  perfpi- 
cuum  eft  fignum  calycem  modificatum  efle  ab  ipfis 
foliis.    Accidit  quidem  faepiflime,  ut  folia  calycis 
fint  parva,  coarclata,  exfucca  &  ita  a  foliis  cau- 
linis  diftinfta,  ut  funt  fquamae  gemmarum  ab  ipfius 
arboris  foliis;  licet  unum  idemque  agnofcant  prim- 
ordium.    Folia  autem  calycina  nihilo  tamcn  mi- 
nus  ejusdem  efie  naturae  cum  foliis  plantae,  id 
alia  ratione  videre  poffumus,  examini  fubjiciendo 
plantas  luxuriantes  fioribus  proliferis,  e.  g.  Rofam 

aut 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


aut  Geum  rivale,  cum  funt  prolifcra,  tunc  enim  ob 
exuberans  alimentum ,  quod  adfertur,  excrcfcunt 
folia  calycina,  qus  alioquin  parva  funt  &  perfe&a 
fiuntfolia,  magnitudine,  flgura,  coniiftcntia  &  ha- 
bitu  foliis  ipfius  plantcc  fimiiJima,  ita  ut  nuIJum  fit 
dubium ,  quin  folia  calycina  a  principio  ejusdem 
fuerint  cum  foliis  caulinis  fubltantia?. 

§.  VII. 

Soboles  OUARTI  anni  PETALA,  quod  patet 
ex  Proliferis. 

Corolla  conftat  Petalis,  quae  funt  tegumen- 
tum  interius  flcris  e  Jibro  faclum.  Dum  fruclifi- 
catio  fit,  dchifcunt  partes  internae  plantae  fpon- 
tanea  lege,  In  trunco  exterior  efl  cortex,  deinde 
liber,  Calyx  e  cortice  enafcebatur,  quare  necefTa- 
rium  eft,  ut  petala  ex  Jibro  formanda  fint.  Liber 
cft  mollis,  tcner,  diaphanus;  quare  mirum  non 
eft,  hunc  in  flore  talia  gignere  petala,  quse  pJus 
quam  ipfe  calyx  expanduntur,  qua;  odorem  im- 
buunt  variosque  induunt  coJores,  &  caduca  prseter- 
ca  funt  ac  magis  decidua.  In  trunco  vidimus, 
quomodo  quotannis  cortex  intrinfecus  librum  gi- 
gncret,  quomodo  ille  ibi  quotannis  qua  maximam 
purtem  in  ligneam  mutetur  fubftantiam,  &  in  arbo- 
ribus  annulum  ligni  annotinum  efficiat.  Partcm 
autem  ejusdem  libri  cortex  fibi  in  nutrimentum 
confervat,  ita  ut,  licet  extrinfecus  in  mnJtis  arbo- 
ribus  quotannis  excorietur,  priftinam  tamen  fuam 
retineat  craflitiem.  Quoniam  vero  cortex  &  liber 
arftiilime  funt  primo  vere  combinati ,  ita  ut  tum 
tempoiris  una  eademque  ilnt  materia,  mirum  non 
eft,'h?EC  duo  in  flore  vernali  ita  eife  fgepius  con- 
junfta,  ut  non  qua  calycem  &  petala  fmt  diftincla, 
verum  etiam,  ut  faspe  difficile  nobis  fit  diclu,  calyx 
ne  fit  an  cqrolla  floris,  dum  hsec  duo  non  funt 

fepa- 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


feparata;  immo  Botanici  ipfi  confitentur  in  iflius- 
modi  natura?  ftatu,  nullos  efle  limites  inter  caly- 
cem  &  corollam.  Permulta  etiam  exempla  nos 
docent,  plantas  vernaies,  dum  cortex  &  liber 
nondum  in  trunco  funt  feparata,  floribus  qua 
calycem  atque  corollam  gaudere  conjunctiflimis ; 
exempla  fiftant  Daphne ,  Ulmus ,  Anemone,  Hel- 
leborus ,  Caltba,  Leucojum,  Galanthus ,  NarciJJus , 
Fritillaria,  Tulipa  &c.  Hinc  eft,  quod  hi  flores 
latere  interiori  inftar  corollae  fint  colorati,  fed,  fi 
permanferint,  fiunt  tantem  peracla  florefcentia  vi- 
rides,  ficut  videre  eft  in  Helleboro ,  Caltha,  Daphne, 
Polygono,  jfunco  &c.  Hinc  patet  illa  quaj  inter 
corticem  &  librum  intercedit  cognatio,  ita  ut  cor- 
tex  librum  gignac  &  liber  lignum ,  ut  alterum 
in  alcerum  tranfeat  &  mutetur,  quod  luculen- 
ter  a  proceflu  infitionis  patet.  Quod  fi  ad  prxm- 
ordia  plantarum,  defcendere  velimus,  ubi  ipfa 
generatio  intra  ipfas  gemmas  peragitur,  reperimus 
illud  ad  finem  tam  fubtile,  pellucidum  &  molle 
evadere,  ut  fenfibus  noflris  aflequi  non  poflimus, 
quafi  primum  nihil  aliud  eflbt,  quam  gelatina  e 
tenuiflimo  libro;  omnis  enim  generatio  in  fluido 
proximis  incipit,  adeo  ut  in  eam  facile  adducar 
fententiam,  medullam  &  librum  omnium  prima 
eiTe  plantee  ftamina.  Immo  credibile  eft,  ipfum 
cordcem,  qui  etjam  a  tenuiflimo  principio  fua 
ducit  primordia,  qua  exterius  Jatus  ab  ipfo  libro 
indurari,  ita  ut  fuis  limitibus  hsec  duo  diftingue- 
re  difikile  nobis  flt;  qua?  cum  ita  fint,  mirum 
non  eft,  albam  Hellebori  nigri  corollam,  pcrafta 
florefcentia,  perianthium  viride  inde  evadcre  & 
lacleam  corollam  Ornithogali  calycem  virkicm  tan- 
dem  fieri.  In  •  luxuriantibus  proliferis  Gei  &  Rofa 
floribus,  videmus  quomodo  corolla  prorfus  evadat 
viridis  &  naturam  foliaceam  calycis  induat.  Quum 
calyx  nihil  fit  aliud,  quam  folia,  &  fingula  folia 

in 


336         PROLEPSIS  PLANTARUM. 


in  fua  ala  prlmordium  plantaj  inciufum  tcneant  aut 
gemmam,  quaj  rudimentis  foliorum  conftabit  fub- 
iequentis  anni;  fequitur  petaia  idem  neceffario  effi- 
cere  primordium,  quae  immediate  intra  folia  caly- 
cina  veniunt,  ergo  debercnt  eciam  petala,  niii  rlo- 
res  tierent,  mutari  in  folia  infequeni.ium  annorum. 

§.  VIII. 

Soboles  OUINTI  anni  STAMINA  ejje ,  patet 
ex  Plenis. 

Obfervavimus  antea  librum  a  latcre  corticis 
interioris  generari,  eum,  deinde  a  cortice  fepara- 
tum,  fubftantiam  ligncam  veftire,  in  lignum  in- 
durari  &  novum  tandem  annulum  facere  concen- 
tricam.  Ea  eft  ligni  natura,  ut  longitudinaliter 
fcindi  &  in  fila  ac  fibras  deduci  poffit:  eodem 
rnodo  funt  ftaminum  filamenta  filiformia.  Stami-  , 
na  efTe  fubftantiam  ligneam,  luculenter  ex  Afaro 
patet;  fi  enim  ejus  caulis  abfcinditur ,  fila  duode- 
cim  purpurea  ipfa  fubftantia  lignea  videbimus, 
donec  in  ipfa  filamenta  ftaminum  definant.  Fila- 
menta  fuas  antberas  polliniferas  proferunt;  pollen 
eft  veficulare,  &  in  fe  continet,  nefcio  quid,  fub- 
tile,  quod  fenfibus  aflequi  non  pofTumus.  IIoc 
pollen  rumpitur,  dum  fub  ipfa  florefcentia  ad  hu- 
midum  ftigma  adha?refcit ,  &  explodit  fuum  im- 
palpabile,  quod  per  ftylum  ad  rudimenta  femi- 
num  adtrahitur,  fine  quo  rudimentum  medullare 
novse  plantse,  intra  femen  nunquam  germinat; 
quare  maxime  probabile  eft,  cum  exterior  tuni- 
ca  ligni,  ex  qua  ftamina  proveniunt,  nuperrime 
afllimferit  fiibftantiam  ligni  e  gelatinofo  libro, 
pollen  in  fe  tenuiflimam  comprehendere  fubftan- 
tiam  libri,  quae  ad  medullarem  feminum  fubftan- 
tiam  perveniat,  eamque  veftiet  fubftantia  cortica- 
Ji  nutritiva  gelatinofave  libri:  mihi  faltim  videor 
illud  in  feminibus  Mirabilis  obfervafle.   Ut  vero 

naturaj 


v 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


naturae  veftigia  a  poftcriori  fequeremur,  ea  qua 
incepimus  via ,  Corticcm  notavimus  exfcrere  folia, 
bracieas  &  alyces;  Librum  in  interiori  ejus  latere 
generari  &  mutari  in  petala;  eundem  librum  fub- 
itantiam  Jigneam  veftiiife  &  in  lignum  denique  in- 
durari.  Ulterius  obfervabimus,  Papaver  e.  g.  quodin 
folo  macriori  flores  protulit  fimplices ,  in  folo  fer- 
tiliori  ob  copiofum  nutrimentum,  flores  proferre 
plencs,  id  eft,  corollas  multipJicatas  ftaminibus 
exclufis,  quum  ftamina  evadant  petala,  ubi  fepe 
antberarum  rudimenta  margine  interiori  petaloruro, 
inlldere  videmus,  unde  haud  forte  immerito  con- 
cludimus,  fubftantiam  Jigneam  acopiofo  nutrimento 
sterum  in  fubftantiam  Jibri  emollitam  efle,  quae  in 
flore  in  petala  mutatur;  quo  fit  ut  piftillum  eva- 
dat  fteriie,  fi  omnes  antherse  excluduntur  &  ftigma 
non  accipit  pollcn  aliunde.  Nunc  quoniam  ex  ala 
folii  provenit  primordium  plnnta?,  &  ex  ala  folii  ca- 
lycini  petala,  qua?  nihil  aliud  quam  adhuc  toneriora 
folia  funt,  &  haec  petala  etiam  habent,  a;que  ac 
cetera  folia,  in  alis  fua  folia  feriora ,  fequitur  fta- 
mina  talia  efie,  nam  in  petala  mtitari  polfunt,  uti 
petala  in  folia  calycis. 

§.  IX. 

PIST2LLUM,  Jlaminihns  exhaujlis ,  ejfe  UL  TIMl 
anni  folia ,  a  Plenis  cf  Carduis. 
Librum  interiori  corticis  lateri  primo  vere  ad- 
hcerere  diximus,  &  eum  tandem,  ingvuente  aiftate, 
feparari  a  cortice  &  ad  intcriorem  fubltantiam  ad- 
hasrefcere,  atque  in  exteriorem  tunicam  annotini 
]igni  indurari  diximus.    Indicavimus  etiam ,  librum 
&  lignum  in  fuo  primordio  ita  efte  gelatinofa,  ut 
ea  fenfibus  diftinguere  rion  poflimus,  quum  omnis 
generatio  in  minimo  aut  fere  in  fluido  peragatur. 
Mihi  itaque  valde  probabile  videtur,  librum  efle 
prajftantillimum ,  quod  medullam  veftiat,  cumque 
duas  habcre  fuperficies,  externam  corticalem  & 
Tom.  VI.  Y  inter- 


338        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


internam  medullarem ;  obfcrvavi  enim,  dum  piftil- 
lum  fe  profert,  fibrillas  medullares,  unde  germina 
crefcunt,  femper  e(Te  veftitas  membrana  aliqua, 
germen  ftylumque  obveftiente,  licet  tam  tenuis 
faepiflime  fit,  ut  vix  aliquod  rcperitur  corticale, 
quod  ftigma  veftiat.  Ut  vero  piftillum  credarnus 
efie  rudimentum  fexti  anni  foliorum,  eo  inducimur, 
quod  non  iine  fingulari  voluptate  vidimus,  in  flo- 
ribus  plenis  Cardui  heteropbylli  &  tatarici,  in  quibus 
flofculi  majores  evafere,  feminum  Pappo  dilatato  in 
foliola  angufta  laciniata,  Corollis  majoribus,  craffio- 
ribus,  inftar  foiiorum  viridibus  &  ferratis,  jlami- 
murn  fikimentis  caftratis,  fed  ftylo,  quod  fingulare, 
enato  in  duo  foliola  viridia  ferrato  ciliata,  ad  fimi- 
litudinem  bra&earum.  Quin  etiam  mihi  videtur, 
quod  ad  plantas  flore  compofito,  ex  foliis  fecundi 
anni  Calycem  communem  formari,  &  ex  tertii  anni 
foliis  Paleqs,  licet  in  omni  genere  compofitorum 
non  evolvantur,  &  pappum  gigni  ex  quarti  anni  fo- 
liis,  in  jam  nominatis  Carduis:  Quinti  anni  folia 
tum  conftituerent  corollam,  quod  diximus  viri- 
dibus  &  ferratis  flofculis.  Sexti  anni  folia  e  ftami- 
nibus  me  non  in  compofitis  vidifle  fateor,  fed  illo- 
rum  loco  folia  piftillacea ,  quae  in  compofitis  aut 
plenis  funt  frequentiflima.  Quod  fi  ulterius  piftilli 
mutationem  in  folia  oftendere  foret  animus,  Ra- 
nunculi)  Aaemones ,  Gei,  Rofee  &c.  flores  proliferos 
in  fcenam  proferre  poflem ,  fed  fufficiant  dicla. 

§.  X. 

Conclufi  o. 

Ex  ha&enus  di&is,  nullo  negotio  quisque  in- 
tellexerit  hujusce  indolem  &  naturam  Plantarum. 
Sed  juvabit  tamen  in  brevem  ea  omnia  cogere  fum- 
mam.  Cerno  arborem  in  exigua  fatam  olla,  ma- 
cram  &  miferam,  quotannis  flores  ferre  uberrimos; 
quod  fl  illam  in  pingui  &  humida  terra  deinde  de- 

po- 


1 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


pofuero,  illam  video  mnximos  ramos  &  copiofifli- 
mas  proferre  frondes,  fed  ne  minimum  quidem  fru- 
ftificationis  fignum  oftendere;  unde  adparet,  quo- 
modo  arbor  in  pofteriori  cafu  fuam  mutaverit  na- 
turam,  in  priori  autcm  metamorphofin  fubierit, 
fed  lic  tamen  una  eademque  eft ;  clariflime  enim 
in  bulbofis  patet,  folia  infequentis  anni  fieri  bra- 
cteas,  quemadmodum  etiam  Mufe  ad  fingula  folia 
adhaerefcunt  rudimenta  foliorum,  licet  tabuiffent: 
denique  dum  tale  rudimentum  affluxum  accipit:  uc 
poflit  extendi  &  crefcere  in  fcapum,  abeunt  folia 
'  in  bracteas,  nunc  caducas  &  coloratas,  qua?  in 
rion  florente  viridia  &  magna  evafiffent  folia.  Quod 
folia  Culycis  nibil  aliud  quam  caulina  fuerint,  quas 
in  primordio  fuo  cohaiferunt,  poftea  vero,  data  ]ibe- 
riore  via  iitcco  nutritio,  non  tantum  acceperunt 
affluxum  nutrimenti,  ut  ad  fimilitudincm  bractea- 
rum  a  fe  invicem  diftrahi  potuerint,  id  vero  claruni 
eft  ex  Pinu,  Salice  &  pluribus  aliis,  quibus  etjam 
Calendulam  pruliferam  adjecero,  qu-c  ramos  aut  pe- 
dunculos  ex  fquamis  calycis  coinmunis  protrudit. 
Vix  credidero  folium  effe,  quod  rudimentum  no- 
vae  planta*  in  fua  ala  non  inclufum  habeat;  &  ha?c 
nova  rudimenta  cum  foliis  dcinde  enafcentibus  fe 
produnt.  In  alis  foliorum  calycis  latent  petala, 
quaj  foliis  gemmaj  refpondubunt  intra  folia  calyci- 
na;  &  quoniam  ha;c  pctala  folia  viridia  evadere 
poffunt,  eft  res  extra  controverfiam  poiita:  Hepar 
enim  Cor  fieri  nequit  aut  Cor  Stomachus,  fed  lin- 
gula  fuum  retinent  priucipiuni,  quod  quum  fem- 
per  modificetur,  aliud  aliudque  videtur.  Sic  inter 
arbores  Padum  intueamur,  cujus  bractea:  hoc  nnno 
vigent  &  eodem  in  loco  quo  folia  fequentis  anni 
officium  obiturae  cffent,  fi  calyx  tertio  a  n  n  o  a 

biiflet 

in  folia,  Petala  quarto,  Stamina  quinto  &  Piilil- 
lum  fexto  anno;  fed  nunc  fi  illa  arbor  florebit, 
dicto  modo,  fuas  anticipnbit  partes,  ut  res  mihi 

Y  2  videa- 


34<>         PROLEPSIS  PLANTARUM. 

videatur  fimilis  ei,  quod  contingit  in  planta  an- 
nua,  (&quid  aliud  cft  in  plarita  annua,  quam  liberior 
propulfio  liquorum  &  evolutio  partium?)  &  id  qui- 
dem  eo  modo,  ut  quod  in  arboribus  per  plures  an- 
nos  fit,  id  uno  anno  in  plantis  peragatur.  Uum 
contingit,  ut  infecta  frondes  arborum  corrodant, 
explicant  fepiflime  esedem  fuas  (pro  futuro  anno) 
parvas  gemnas  in  folia,  (folium  enim  deftruclum  re- 
nafcitur  nunquam,)  id  eft,  anticipant  foJia  futuri 
anni,  dum  illae  bra&ea?,  quas  fequente  anno  fiores 
proferrcnt,  accipiunt  affluxum  humorum,  nafcun- 
tur  folia  etiam  fequentis  anni ,  unde  accidit,  ut  in 
co  cafu  arbor  vix  fequenti  anno  floreat.  In  antece- 
dentibus  monftfatum  eft ,  gemmas  ex  alis  foliorum 
oriri,  nullo  vero  alio  modo;  hanc  gemmam  ex 
fquamaceis  foliorum  rudimcntis  conftare,  quae  in 
fuis  alis  fubtijiores  &  minores  habent;  gemmas  eas- 
dcm  non  pofle  non  cisdem  conftare  partibus:  Id 
vcro  quousque  fe  extendat,  nemo  .facile  dixerit, 
niii  forte  pcr  rnetamorphofin  floris  folvi  poifit,  ut 
ad  fcxtum  progrediatur  annum,  fi  quidem  plantam 
ut  florentcm  concipere  nobis  liceb.it.  Nemini  vero 
id  fcrupulum  injiciat,  quod  caulis  annuus  feepe  pri- 
mo  anno  floribus  veftitur:  quod  enim  oculis  vide- 
mus,  id  pro  vere  habendum  eft,  in  ipfo  nimirum 
femine  latere  rudimentum  novae  plant33  cum  fuis 
gemmis  fojiaceis,  quae  intra  fe  fuashabeant,  opor- 
tct,  gemmas  &  gemmulas  foliaceas,  quod  in  Amyg- 
dali  femine  patet  *).  Quisquis  hanc  plantarum  in- 
tellexerit  evolutionem,  is  multa  folvendi  dubia  ma- 
nifeftam  invenerit  viam,  fcilicet  quomodo  ex  Amert- 
to  oriatur  Spica,  ex  fpica  Raccmus,,  ex  racemo  Co- 
rymbus,  ea  unica  ratione,  quod  bafes  foliorum  clon- 
gantur.  Quare  vcgetatio  ibi  definat,  ubi  incipit 
fruclificatio ;  quare  gemmee  arborum  eodem  anno 

fua 


*)  Philof.  Bot.301. 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


fua  non  explicent  folia  cumpetalis,  nifi  folia  cor- 
rodantur;  quare  arbor  in  macra  terra  floreat,  fed 
foliis  in  pingui  luxuriet;  quomodo  flores  pleni  non 
fpecie,  fed  modificatione  d-fferant;  quomodo  folia 
juftum  fui  ortus  tempus  anticipent,  ut  femina  aeque 
celeriter  vitam  planta;  ac  ipfa  gemma  multiplicent; 
ita  ut  propagatio  e  femine  &  gemma  fiat  co&va. 
Sed  ne  ultra  modum  excrefcat  haec  DifTertatio,  te- 
lam  traftationis  abrumpam,  oportet,  aliis  reliftu- 
rus  ea  perfequendi  gloriam ,  quorum  ego  primas 
tantum  jineas  duxi:  hanc  autem  a  me  monftratam 
viam,  quisquis  me  perfpicacior  infliterit,  is,  non 
fme  fumma  voluptate,  totam  emetietur  vegetatio- 
nis  filvam.  Non  quidem  me  fugit,  nebulas  fubinde 
hoc  emenfuris  iter  ofFundi,  U\x  tamcn  diftipabun- 
tur  facile,  ubi  plurium  uti  licebit  cxpcrimento- 
rum  luce;  natura  enim  fibi  femper  eft  fimilis,  licet 
nobis  fcepe,  ob  neceflariarum  defe&um  obfervatio- 
num,  a  fe  diffentire  videatur.  Totius  autem  rei  fun- 
damentum  in  eo  fitum  eft,  quod  plantae  eodem  fere 
modo  fefe  habeant  ac  Vermis  Volvox  globator: 
quod  fingula  folia  in  fua  ala  habent  (nifi  deftru&a 
fuerint)  fuas  gemmas  (id  eft  primordium  nova?  plan- 
tae)  in  ufum  futuri  anni;  &  hcec  pofterior  gemma 
etiam  e  foliis  &  eorum  tertice  progeniei  gemmis 
conftabit,  hce  ultim^e  gemmre  non  fine  foliis  &  fuis 
minoribus  quartae  progeniei  gemmis  concipi  pofilint, 
&  fic  in  cetcris. 

Quando  flos  nafcitur,  abeunt  folia  gemmacea 
anni  fequentis  in  bra&eas,  tertii  in  calyccm ,  quar- 
t:  in  petala,  quinti  in  ftamina,  fexti  in  piftilla, 
quod  a  fitu  judicatur;  confirmatur  a  pofteriori,  re- 
tardata  fruftificatione  incepta,  nam  fofium  fine 
primordio  vegetationis  f.  gemma  concipere 
non  poflum. 


CXIX. 


CXIX. 

FRUCTUS 
ESCULENTI 

QUOS 

P  R  M  S  I  D  E 

D.  D.  Car.  VON  Linne 

Propofuit 

JOHANNES  SALBERG 

Holmienfis. 

XJpfalia  1763.    Junii  ii. 


D.    D.  , 
§■  I. 

Deus  optimus  maximus  totum  qui  ornavit  ter- 
rarum  orbem  multifariis  Omnipotentiae  & 
Bonitatis  fuae  fpeciminibus,  inque  illis  etiam 
hominem  locavit;  ei  quoque,  ut  &  csteris  anima- 
libus ,  e  tellure  aUmentum  fubminiftravit.  Homi- 
ni  efculenta  funt  copiofiflima,  plurima;  nam  Mam- 
malia  &  Aves,  Amphibia  &  Pifces,  Infefta  & 
Vermes,  fuo  quaeque  modo  hominibus  vithim 
prsebent;  &  pra?terea  Vegetabilia  partim  radices 
&  caules,  partim  folia  &  fiores,  partim  denique 
fru&us  porrigunt.    Ejusmodi  alimentis,  corpus 

ho- 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


343 


hominis,  cum  &  viribus  vitoe  &  motu  indies  con- 
teratur,  indies  quoque  opus  habet;  horum  vero 
omnium  quae  efculenta  funt,  huic  ufui  non  cequali 
fe  commendant  utilitate,  fed  alterum  alteri  praefc- 
rcndum;  hinc  ideo  promanat  quaeftio:  an  hoc  vel 
iJlud  cibi  genus  homini  magis  conveniat;  hujus  ad 
folutionem  nodi  multi  muita  docuerunt;  casteris 
vero  mihi  praeftare  argumenta  videntur  ab  inftru- 
mentis  alimentariis  homini  propriis,  aut  etiam  ab 
ordine  naturali ,  defumta. 

Homini  a  Natura  prorfus  nudo,  calidiores, 
intra  Tropicos,  regioncs  dcftinatas  eife  vcrifimil- 
limum  videtur,  etfi  induftria  atque  fagacitate  fua 
frigidiores  fibi  regiones  habitabiles  fecit.  Peren- 
nis  in  illis  aeftas,  per  totum  annum  vegetabilia  vi- 
ridia  &  flores  &  fruclus  proferre  facit,  adeo  ut 
locus  ipfe  natalis  hominem  phytophagum  decla- 
mct.  Ad  haec,  unicuique  Animalium  gencri  fua 
dedit  inftrumenta  alimentaria  Creator  O.  M.  Fc- 
ris  acutos  dedit  ungues,  praedam  lacerandi  retinen- 
dique  gratia;  Talpis  aliisque  amplas  creavit  Pal- 
mas,  quibus  fodendo  fibi  viflum  acquirunt;  Si- 
mia  manus  fruclibus  legendis  aptas  adepta  eft,  & 
fic  porro.  Primaria  vero  inftrumenta  cibaria  den- 
tes  judicantur:  hi  aliter  crcati  Feris  qux  carnes, 
aliter  Pecoribus  quse  folia  comedunt,  aliter  Gliri- 
bus,  quae  rodendo  fibi  viclum  parant.  Homo  ve- 
ro  nulli  animalium  propius  accedit  Simia ,  quacum 
convenit  &  manibus  &.  dentibus;  horum  quatuor 
ircifores  frucius  confcindunt,  folitarii  laniarii  con- 
tt  ndunt,  &  molares  plures  mola  quafi  conterunt; 
denique  etiam  Pueri,  quorum  adhuc  propenfio  im- 
mutata,  per  inftin&um  naturalem,  fruftus  appe- 
tunt.  Sit  adeoque  homo  a  natura  Phytophagus, 
quemadmodum  etiam  font  gentes  quaedam  Indiae, 
Gymnofophiftas  Brachmanes  loquor,  qux  nij  nifi 
frudus  comedunt  maturos,  aut  etiam  Lotophagi 

Y  4  Pal- 


344  FRUCTUS  ESCULENTL 


Palmae  dadtylis  fere  folis  vitam  &  diuturnam  &  fa- 
nam  fuftentantes;  primos  quoque  homines  fruftus 
comediffe  &  facri  &  profani  di&itant  audtores. 
Fru&us  itaque  maturos  efculentos  fapidiffimum ,  fa- 
Juberrimum,  &  natura;  maxime  convenientem  ho- 
mini  fubminiftrare  cibum,  ubi  fufficiente  habeantur 
copia,  fentio. 

Qui  fru&uum  rejicere  utilitatem  tentarunt, 
alia  inter  quoque  proferunt:  Pueris  a  copia  ingefta 
varia  fupervenire  mala,  ut  infar&us  glandularum, 
Scrophuloe,  Scabies,  Dyfenteria,  Cholera&c.  Sed 
fruciuum  qualitates  valde  diffcrunt,  jam  alimenta, 
jam  medicamenta,  jam  iterum  venena  in  fe  conti- 
nent,  &  ad  haec,  faluberrimus  quisque  frucluum, 
fi  absque  motu  debito  ingurgitatur ,  ut  a  nobilium 
frequenter  fit  infantibus,  facile  noxius  evadit. 
Quod  vero  nauta?,  carnibus  diu  comeftis,  a  frucli- 
bus  Indias  devoratis  Dyfenteria,  Cholera  &c.  cor- 
ripiuntur,  fubita?  alimenti  mutationi  adfcribendum, 
facile  mihi  concedi  credo.  A  diuturna  etiam  & 
copiofa  unius  licet  comefTatione  fructus,  varia  vel 
per  tacdium  pullulant  vel  per  ingeftam  copiam,  ma- 
3a;  Creator  O.  enim  prudentem  fruftuum  homini 
varietatem  fuppeditavit,  quauti,  nonabuti,  licet. 

Materia  diaetetica  fructuum  efculentorum  diu 
jnter  Medicorum  libros  &  Diasteticorum  fcripta 
fruftra  defiderata  fuit;  non  enim  mediocrem  in  Bo- 
tanologia  hoc  opus  poftulavit  cognitionem :  nunc 
vero  temporis,  quo  omnis  res  herbaria,  Nobilifli- 
mi  Domini  Praefidis  affiduis  laboribus  claruit^  hoc 
primarium  hominis  alimentum  Tibi  B.  L.  tradere 
audeo,  fatis,  fi  aliquam  adferre  poffim  utilitatem, 
me  habere  fentiens.  Fructus  itaque  vel  Pericarpia 
quaedam  efculenta,  B.  L.  quarum  divifionem  in 
BACCAS,  DRUPAS,  POMA,  LEGUMINA  & 
SEMINA ,  quae  vel  nuda  funt  ut  CEREALIA, 

vel 


FRUCTUS  ESCULENTI.  345 


vel  non  nuda  ut  NUCES ,  quaeque  plus  commodi 
fecum  habere  vifa  fuere,  hifce  pagellis  habes. 

CLASSIS  I. 

BACCAE. 

1N  D 1G  EN2E. 

1.  FRAGARIA  vefca  (Smultron)  herba  perennis. 
FJ.  Su.  450.    Mat.  Med.  245. 

Fragaria  pratenfis  &  chiloenfis  vix  fpecie  diffe- 
runt,  fed  magis  aquofc  &  minus  odorae  funt. 
FRUCTUS  e  receptaculo  factus ,  extus  ruber ,  fubace- 
fcens ,  aquofus ,  odorus ,  gratus ;  copia  vix  nocet , 
diaphoreticus ,  diureticus  urina  violacea,  fubrefrige- 
rans ;  folvit  concretiones  tartareas ,  unde  Podagricis 
&  Calculofis  facra  anchora;  Phthifcos  harum  efu  re- 
Jlitutos  tejlatur  Hoffmam. 

2.  RUBUS  idaus  (Hallon)  fruticofo-biennis,  acu- 
leatus.    Fl.  Su.  446.    Mat.  med.  242. 

FR.  compofitus ,  ruber ,  acidulus ,  fubodorus ,  gra- 
tus ,  refrigerans,  concretiones  tartareas  refolvit, 
fed  minus  priori;  Rob  inde  fapidum  paratur;  Va- 
rietas  baccis  albis  dulcior  efl ,  fed  fape  larvis  con- 
taminatce  funt  bacccc. 

3.  RUBUS  fruticofus  (Brombdr)  frutex  aculeatus. 
Fl.  Su.  445. 

FR.  compofitus ,  niger ,  acidus ,  odorus ,  gratior  prce- 
cedenti,  rarius  apud  nos  proflat.  Cum  vino  gra- 
tior  evadit. 

4.  RUBUS  cafius  (Kalfhiortron)  frutex  aculeatus, 
Fl.  Su.  445. 

FR.  compofitus ,  niger ,  rore  carulefcente ,  fapore  pra- 
cedentis ;  crudus  placet ,  Rob  fuccedaneum  Mori; 
vino  rubro  infufus  id  gratius  reddit. 

5.  RUBUS  occidentalis,  frutex  Americae  feptentrio- 
nalis,  cicur. 

Y5  FR. 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  facie  &  fapore  antececlentiam ,  fed  Us  gratior , 
minc  temporis  primum  hortos  noflros  intravit. 

6.  RUBUS  faxatilis  (Stenbdr)  herba  reptans,  per- 
ennis.  Fl.  Su.  447. 

FR.  cliflinclis  acinis ,  prcecedentibus  magis  aquofus , 
minus  vero  fapidus  ,  folis  fcre.pueris  legitur. 

7.  RUBUS  arfticus  (fakerbar)  herba  arctica,  Hel- 
fingicE,  Lapponia1 ,  Sibirise  &  Americas  fepten- 
trionalis.  Fl.  Su.  448.  Mat.  Med.  243.  hortos 
noftros  faciJe  intrabit. 

FR.  fufco-ruber ,  acidulus  ,  fragrans ,  fuaviffmus 
omnium  Europaorum,  rcfrigerans ,  cordialis ,  dia- 
pboreticus;  conditus  e  Norlandia  nobis  adfertur. 
De  bac  planta  diffzrt.  17 15.  edita  efl  in  $:vo 
Praf.  Rudbeckio. 
$.  RUBUS  Chamcemorus  (Hiortron)  herba  perennis 

uJiginofa  Suecias  &  Norvegias.     FJ.  Su.  449. 

Mat.  Med.  244. 

FR.  fubmaturus  extus  ruber  &  acidulus ' ,  maturus 
vero  flavus ,  aquqfus ,  vix  acefcens ,  fubfatuus ,  hu- 
mettans  omnium  maxim: ,  binc  antifcorbuticum  prce- 
fiantifjimum ;  conditus  culinas  noflras  ad  acetaria 
hyberna  intravit ;  in  Phthifi  &  Hcemoptyfi  com- 
mendatur.  Lappones  baccas  fub  nive  fepultas  diu 
recentes  fervant, 

9.  ROSiE  mria  (Rofor)  frutices  acuJeati.  FJ.  Su. 
441.    Mat.  Med.  241. 

FR.  e  calyce  fucculento  fattus ,  acefcens ,  fed  prohe 
exacinandus ;  crudus  non  placet ,  ficcatus  vero  fer- 
vatur,  ut  jufcula  inde  parentur ,  apud  noflrates. 

10.  CRAT7EGUS  Aria  (Oxel)  arbor  noftras  ma* 
ritima.    Fl.  Su.433.    Mat-  Med.  234. 

FR.  farinaceus,fuccofo-  fubfatuus,  flatulentus ,  nobi- 
lioribus  neglecius  ,  fero  mature  fcens ,  ruflicis  p^eris- 
que  tantum  fapinus ;  ficcatus  &  molilus  farince  loco 
in  annoncB  caritate  adbiberi  potefl. 

11.  RIBES  rubrum  (Winbar)  frutex  feptentrionalis 
cicur.  Fl.  Su.  205.  Mat.  Med.  234.  FR. 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


347 


FR.  ncidus ,  fapidus  ,  refrigerans ,  aqua  intincius 
cum  faccharo  pulverifato  editur  ;  praflans  hinc  pa- 
ratur  Rob,  etiam  cum  faccharo  conditur.  Phthi/icis 
noxius  cenfetur.  Bonetus.  Varietas  haccis  alhis 
dulcior  efl. 

11.  RIBES  nigrum  (fivarta  Winbar)  frutex  fcpten- 
trionalis  cicur.  Fl.  Su.  207.  Mat.  Med.  100. 
FR.  addulus ,  priori  minus  gratus ,  odore  fdmarco- 
tico,  fed  mitiori  quamfolia;  in  Angina  rob  com- 
viendatur. 

13.  RIBES  alpinum  (Mabar)  frntex  fylvaticus  cicnr. 
'  Fl.  Su.  206. 

FR.  fuhdulcis ,  faiuus ,  fere  a  pueris  folis  lcgitur. 

14.  RIBES  uva  crifpa  (Krusbar)  frutex  aculeatns  ci- 
cur.    Fl.  Sn.  203. 

FR.  aquofus ,  fubdulcis ,  parum  acidulus ,  maturus 
imprimis  pueris  fapit ,  immaturus  cotius  cum  cre- 
more  lactis  editur ,  vel  elixatus  in  ampulla  vitrea 
probe  claufa  afjervatur  ad  feram  hyemem  pro  aceta- 
riis.  Varietates  baccis  luteis ,  hirtis ,  rubris ,  pa- 
rum  differunt.  Rihes  Cynosbati  occultis  aculeis 
pueris  infenfum. 

15.  VACCINIUM  Myrtillus  (Btabar)  frutex  fylva- 
ticus.   FI.  Su.  333.    Mat.  Med.  184- 

FR.  niger  rore  carulefcente ,  ora  manducantis  inqui- 
nans ,  crudus  non  ingratus ,  fuccus  ad  fartus  culi- 
na.res  fervatur. 

16.  VACCINIUM  uliginofum  (Odon)  fruticulus  uli- 
ginofus.   Fl.  Su.  332. 

FR.  extus  cocmleus ,  intus  albus ,  aquofus ,  fatuus , 
vix  aflimatur ;  copiofe  fumtus  temulentiam  excitat. 

17.  VACCINIUxM  Vitis  idaa  (Lingon)  fufTrutex 
fempervirens.  Fl.  Su.  334.  Mat.  Med.  185. 

FR.  acidifjimus ,  dentes  flupefaciens ,  tmde  rarius 
comedittir ,  nifi  a  rudioribus :  conditus  ad  acctarium 
frequentiffime  adhihetur. 

18.  VACCINIUM  Oxycoccus  (Tranbdr)  herba  pa- 
luftris.  Fl.  Su.335.  FR. 


348 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  acidiffimus  rejicitur ,  gelu  maturefcit,  praflan- 
tijfimum  Rob  prcebet.  Vaccinium  hifpidulum  Ame- 
ricce  fructus  habet  Jimiles ,  fed  majores. 
19.  BERRF.RIS  vulgaris  frutex  fylvaticus.    Fl.  Su. 

31  r.  Mat.  Med.  170. 

FR.  acidijfimus ,  nec  crudus  editur ,  etiam  aves  hac- 
cas  intactas  relinqiiunt;  fumme  refrigerans ,  ad  Rob 
&  gehtinam  paratur ;  fucci  citri  fuccedaneum  hinc 
haheri  potefl.   Vid.  Act.  Holm.  1749.  p.61. 
so.  HIPPOPHAR  Rhamnoides  (Finnbdr)  frutex  ma- 
ritimus.    Fl.  Su.  906. 

FR.  acidiffimus  ,  crudus  negltgitur ,  at  Rob  inde  para- 
tur.    Pifcatores  Alandi '  cmbamma ,  nobis  tamen  in- 
gratum ,  hinc  parant.    Color  lutens  a  haccis  quoqut 
habetur.   Vid.  Act:  Holm.  1745.  p.  252. 
II.  ARBUTUS  Uva  urfi  (Mjblon)  fruticulus  pro- 

cumbens  fempervirens.    Fl.  Su.  358.  Mat.  Med. 

211. 

FR.  extus  ruber ,  fatuus ,  pulpa  farinofa,  vix  pueris 
fapidus  ,  avibus  gratus. 

22.  ARBUTUS  atpina  (Fidllbdr)  fruticulus  pro- 
cumbens  Lapponi».   F).  Su.  359. 

FR-  coeruleus ,  fatuus,  fapore  fere  Ribeos  nigri ,  vix 
LappoJiibus  gratus  ,  corvis  relinquendus. 

23.  JUNIPERUS  communis  (Enhdr )  frutex  feptentrio- 
nalis  fempcrvirens.  Fl.  Su.  915.  Mat.  Med.  465. 
FR.  biennis ,  refinofus ,  dulcefcens ,  crudus  non  edi- 

tur ;  cerevifia  noyi  fermentata ,  tamen  grata ,  a  tufti- 
cis  nofiris  hinc  paratur ,  fed  potus  brevioris  ufus , 
nt  falutaris  admodum  fcorbuticis.  It.  Oeland.  & 
Gothl.  /.325« 

HORTENSES. 

24.  FICUS  Carica  (Fikon)  arbor  Archipelagi,  man- 
fueta.  Hort.  Upf.305.  Mat.  Med.  478. 

FR.  e  receptaculo  factus ,  immaturus  lactefcens  & 
venenatus  ;  maturus  fapidus ,  dulcis,  aquofo-miici~ 

lagi- 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


laginofus  ,  edulcorans ,  inpinguans  carne  laxa,  ru- 
gas  delens ,  exantbemata  pellens ,  hircum  provccans, 
liccns  emolliens,  eccoproticus,  Scabiofis  &  gingivis 
ulcerofis  noxius ,  gravidis  proficuus. 

25.  FICUS  Sycomorus  arbor  iEgypti. 

FR.  gratus ,  mollis ,  aquofus ,  dulcis ,  fubarcmalicus, 
e  receptaculo  fa£tus,  fcepe  ab  infsctis  interne  eroditur. 

26.  MORUS  mgrfl  (fvoarta  Mulbdr)  arbor  dioica, 
Italiae,  maritima,  fubcicur.  Hort.  Upf.  283.  Mar. 
Med.  422. 

FR.  conglobatus ,  e  calyce  factus ,  niger ,  di  lci-fubaci- 
dus ,  refrigerans ,  corroborans ,  crudus  gratijjimus 
efl  &  Rob  aftuantibus  praftantifimum. 

27.  MORUS  rubra  (rbda  Mulbdr)  arbor  Americce 
feptentrionalis,  cicur.  . 

FR.  ruber ,  prcecedenti  longior ,  cum  quo  etiam  eon- 
venit. 

28.  MORUS  alba  (bwita  Mulbdr)  arbor  monoica , 
China?,  cicur.   Hort.  Upf.  283.  1. 

FR.  pracedenti  minor ,  fubfatuus ,  albus ,  plerumqut 
negligituri 

29.  VITIS  Vinifera  (Winranka)  frutex  fcandens 
zonse  temperataj,  fubmanfuetus.  Hort.  Upf.  50. 
Mat.  Med.  97. 

FR.  didcis  f  acidulus ,  fapidiffimus ,  crudus  &  rori- 
dus  fitim  excitat ,  impinguans  carne  laxa;  acidior 
magis  corroborans ;  Varietates  auftraliores  dulcio- 
res ,  feptentrionales  acidiores ;  omnia  Vina  ex  hoc 
fruttu ,  loco  at  non  fpecie  differunt.  Grofjus  Agre- 
fla,  maturus  Uva,  ficcatus  PafTula,  absque  aci- 
nis  Corinthiaca,  fumatus  Fabrilis  falutatur. 

30.  SORBUS  domeftica,  arbor  Italia?,  cicur. 

FR.  fapore  Cratagi  Aria ,  magnitudine  Myriftica 
nucis  ,  nutriensl,  obftipans ,  flatulentus.  E  Sorbo 
aucuparia  orta  videtur,  cujus  Bacca  acida  avibus 
relinquuntur. 

31.  ME- 


350  FRUCTUS  ESCULENTL 

3r.  MESPILUS  germanka  arbufcula  Europa?  auftra- 
lis,  manfueta.  Hort.  Upf.  129.  Mat.  Med.  230". 
FR.  Jlypticus  ,  nec  ante  quam  putrefzit  edendus ;  Bel- 
gis  vix  vero  nobis  fapitlus ,  adflringens ,  fubobJH~ 
pans. 

32.  ARBUTUS  Unedo  (Smv.ltrontra)  arbor  Europse 
auftralis  &  Africae  fcptentrlenalis,  manfueta. 
FR.  ficcus ,  fubfatuus ,  objiipans ,  magnitudine  pruni. 

33.  CACTUS  Opuntia,  vulgus  Ficus  indica,  frutex 
carnofus,  aphyllus,  fubmanfuetus. 

FR.  inferus ,  ruber,  diureticus  urina  rubra  &  quaji 
fanguinolenta. 

34.  SOLANUM  Lycoperftcwn,  (Karleks  aplen)  Her- 
ba  annua,  indica,  manfueta.  Hort.  Upf.49. 4. 

FR.  ruber ,  acidulus  ,  fubnaufeofus ,  venenatus ,  an- 
ceps  cibus ,  in  embamnia  cocfus  cum  carnibus  cibum 
gratijfimum  prabet  Hifpanis  <j?  JEgyptiis. 

35.  SOLANUM  Mclongena,  herba  annua  Africas 
&  Indiaj ,  fera.    Hort.  Upfal.^cp.  7. 

FR.  acidulus ,  naufeofus,  anceps  Mauritanorum  «*- 
bus ,  coctus  editar. 

36.  SOLANUM  incanuni,  frutex  iEgypti. 

FR.  etfi  venenatce     fufpecta  familia ,  frequentiMmt 
tamen  ab  JEgyptiis  comeditur ,  tefle  Haffelquifl. 
57.-  BROMELIA  Ananas,  herba  fempervirens  Ame- 

ricae  auftralis.   Hort.  Upf.  73. 

FR.  fragrantijfimus ,  gratijjhnus  omnium,  conglome- 
ratus  eft  cum  caule  interjecto,  ad  Armeniacam  cum 
vino  mixtam  fapore  accedens ,  decorticatus  editur , 
Pragnap.tibus  vitandus. 

38.  MUSA  paradifiaca  e?  fapientum  (Pifang)  herba» 
arboreae,  fempervirentes ,  femel  frugiferce,  hy- 
brida»,  Hermaphroditse,  fera?.  Hort.  Upfal.  301. 
FR.  fubfarinofo-vifcofo-dulcis ,  figura  digiti  majoris, 
brevioris  vita,  confiat  germiw  inferiori  grojfo ,  abs- 

que 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


que  feminihus ,  decorticandus ,  alimentaris ;  &  in- 
fantibus  &  cegrotis  innoxius ,  absque  maflicatione  in 
ore  facile  liquefcit. 

39.  ANNONA  Jfacca,  aliceque  fpecies  India?,  fera?. 
FR.  magnus ,  fubfqiiwmofus ,  in  ore  fumtus  phiguedi- 

nis  ir.flar  dijfnit ,  delicias  inter  non  immerito  babe- 
tur ,  copia  vix  nocet ,  Indis  frcquentijjimus ;  quce- 
dam  Annonxfpecies  ante  quam  eduntur  prceparatio- 
ne  aliqu  <  opus  bahent. 

40.  DURACINA  Durio,  arbor  Afioe,  fera. 

FR.  aculeatus ,  gratiffimus ,  fubgraveolens  prcecipite 
infuetis ,  calefaciens ,  apbrodifiacus ,  magnus ,  copia 
licet  fumtits  vix  unquam  fe  fatis  babuiffe  Peregrina- 
tores  dicunt,  fi  vero  noxam  inferat ,  Piperis  fo- 
lium  comedatur. 

41.  GARCINIA  Mangqftana,  arbor  Afice,  fera. 
FR.  dulciffmus ,  gratijjimus  facile   omnium  Indice 

fructuum,  faluberrimus  ,  etiam  cegris. 

42.  CARICA  Papaya,  (Melonetrd)  arbor  dioica, 
vix  ramofa,  fera. 

FR.  magnitudine  &  figura  melonis ,  denfus ,  folidus , 
gelatinofus ,  colore  vitelli  ovi,  maturus  Indis  gra- 
tiffimus,  decorticandits ,  cum  carnibus  coqititur , 
ventriculum  non  gravat. 

43.  MAMMEA  americana  &  afiatica,  arbores  India; 
ferae. 

FR.  maximus ,  gratus ,  fapore  ferme  Perficarum. 

44.  PSIDIUM  Guajacana,  arbor  India;,  fera. 
FR.  ficcus  aliquantulum ,  fapore  Rubi  idcei,  obflipans 

non  nihil ,  affatus  editur ,  etiam  cum  faccbaro. 

45.  A VERRHOA  Bilimbi  &  Carambola,  arbores  Afice 
caudice  frugifero,  fera;. 

FR.  angulatus ,  acidifftmus ,  adeoque  refrigerans,  cum 
fale  &  fnccharo  comeditur. 

46.  MALPiGHIiE  varice,  arbores  Americee,  & 
Indiae  orientalis,  feras. 

FR.  acefcens ,  Cerafi  fapore ,  frequentiffimc  ab  Ame- 
ricanis  in  menfis  fecundis  adbibetur.  4-7 1 


352 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


47.  CHRYSOPHYLLUM  Cainito,  arbor  Americae, 
fera. 

FR.  gratijjimus ,   apbrodifiacus ,  frequenter  cccitrrit 
in  menfis  fecundis  Indorum. 

48.  DIOSPYROS  LofM*,   tf  virginiana,  arbores 
Mauritania:  &  Virginiaj ,  ferae. 

FR.  fimul  legendus  £f  edendus. 

49.  DILLENIA  Syalita,  arbufcula  Afia?,  fera. 
FR.  torofus ,  acidijfimus ,  refrigerans  Limoniorum  in- 

Jlar ,  cortice  capfulari  multivalvi  affervatur ,  yfom 
/e/7/V  Orystf  mtfioribv.s  exfiinguens . 

50.  GENIPA  americana,  frutex  America? ,  ferus. 
FR.  ./zgzjrrt  ow  gallinacei ,  fubacidus ,  fuaveolens ,  srtf- 

iz^s' ,  rw  iftf  comcditur ;  atro  enim  ora  inficit  co- 
lore  intra  XIV  dies  vix  abluendo ,  /;mc  eZzVzm  /fzr/i 
militantes ,  faciem  bocce  tingunt  fucco  ut  feroces 
appareant. 

51.  MELOSTOM^E  varia,  frutices  utriusque  In- 
dia?  ferae. 

FR.  &  figura  &  /tf/>ore  Grojfularia ,  caruleus ,  or« 
aterrimo  colore  inficit. 

52.  OCHNA  Jabotapita,  arbor  America?,  fera. 
FR.  cceruleus ,  fapore  Myrtilli^  fubadjiringens ,  ZafoVi 

ccerulea  reddit ,  zm^e  efzam  negiigitur. 

53.  PHYTOLACCA  americana,  herba  perennis, 
Americae  feptentrionalis,  fubcicur. 

FR.  torulofus ,  acido  - fubfatuus ,  decemangulatus ,  rzr- 
bro-  tinctorias. 

54.  PODOPHYLLUM  peltatum,  Kerba  perennis 
Americce  feptentrionalis,  cicur. 

FR.  yzVw/y  wezz/e  Mrt/o  /e&ws  indigenis  pueris  maxi- 
me  placet. 

CLASSIS  H. 

DRVPAE. 

EUROP&JE. 

55.  PRUNUS  fpinofa,  (Siarkbar)  frutex  indigenus. 
Fl.  Su.  432. '  Med.  Med.  231.  FR. 


FRUCTUS  ESCULENTI.  353 

FR.  acido-  aujierus ,  ingratus ,  neglettus ,  refrige- 
rans ,  contufus  vino  perfufus  id  gratijjhnum  red- 
dit. 

56.  PRUNUS  infititia,  (tyfka  Slan)  arbufcula,  in- 
frequens,  cicur,  inter  Prunum  fpinoftm  &  do- 
mefticam  media  eft. 

FR.  ncidulus ,  cutn  aufteritate  &  dulcedine ,  fapors 
grato;  caro  nucleis  adbceret. 

57.  PRUNUS  domejlica ,  (Plommon)  arbufcula  hor- 
tenfis,  manfueta.  Fl.  Su.  430.  Mat.  Med.  232. 
Hort.  Upf.  124. 

FR.  fubacsfcens ,  eccoproticus ,  copia  Jumtus  facile. 
corrumpitur ,  nuclei  Amygdalarum  amararum  loco 
adhiberi  poffunt;  Varietates  quce  nucleum  folvv.nt 
praftantiores ,  albi  fruttus  magis  falutares  funt  & 
dulciores  quoque. 

58.  PRUNUS  Padus,  (Hdgg)  arbor  indigena,  fre- 
quens.    Fl.  Su.  431. 

FR.  ater ,  ingratus ,  fubnaufeofus ,  cum  fale  inter- 
dum  editur  a  gulofis  pueris.  Norvegi  baccas  con- 
tufas  cwn  fpiritu  aut  vino  mifcent,  unde  gratus 
vino  conciliatur  fapor. 

59.  PRUNUS  mrginiana,  arborrarior,  cicur. 

FR.  ritber ,  cum  prcecedenti  convenit ,  fed  major  (J 
gratior. 

(Jo.  PRUNUS  Cerafus  (Kersbdr)  arbufcuk  hortenfiT, 
cicur.    Mat.  Med.  233.    Hort.  Upf.  125. 

FR.  ferotinus  acidior ,  pracox  dulcior ,  avid;  comedi 
tur.  Varietates  plures  funt :  Prascociorss Dul- 
ciores,  Pallidiores. 

61.  PRUNUS  Armeniaca  (Apricos)  aroufcula  ra- 
rior,  manfueta.    Hort.  Upf.  124. 

FR.  magnitudine  pomi  minoris ,  gratiffmvyiS ,  vix  0 
pia  nocet. 

62.  AMYGDALUS  Perfica,  (Perficor)  arbufcida 
Perfiae,  rarior,  manfueta.  Mat.  Med.  230.  Hoit. 
Upf.  123. 

Tom.  VI.  Z  FR. 


354  FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  fubvillofus ,  gratiljimus,  amarefcens ,  confijlentia 
Armemaca  ,  nimia  fumtus  copia  tormina  fape  exci- 
tat ,  Melancholicis  proficuus. 

63.  CORN  US  mafcula,  arbufcula  Europse,  rarior, 
manfueta. 

FR.  parum  aujlerus ,  fed  gratus ,  objlipans ,  bajulis 
folis  placet. 

64.  CORNUS  fuecica  (Hbnsbar)  herbz  perer.  m- 
digena.  Fl.  Su.  139. 

FR.  extus  ruber ,  intus  albus ,  aquofus ,  dulcis ,  fub- 
fatuus ,  bumettans ,  iners ,  folis  pueris  placet. 
6$.  OLEA  europaa  (Oliver)  arbor  Hifpania?,  Italise, 
Gnlliae,  manfucta.    Mat.  Med.  10. 
FR..  aufterus ,  pinguis ,  conditus  ut  acetarium  fre- 
quentiffima  adbibetur. 

EXOTICiE. 

66.  PHOENIX  dactylifera ,  (Palmtrd,  Dadlar)  Pal- 
mr,  Afice,  iEgypti,  fera.  Hort.  Upf.  306.  Mat. 

Med.  501, 

FR.  flavus ,  vinofo  -  dulcis ,  fubpinguis ,  maxime  ali- 
mentatis ,  faluberrimus ,  corroborans ,  infuetos  in- 
tbrians ,  cum  faccbaro  e  pulpa  fuavis  paratur  Con- 
ferva,  India  nonnulla  gentes  vitam  fere  folo  hocce 
fruttu  fujlentant  &  varia  inde  parant  fercula,  de 
quibus  vide  Kampferum. 

67.  MANGIFERA.  indica,  arbor  Afix,  fera. 

FR.  magnus ,  reniformis ,  carnofus ,  gratiffmus ,  co~ 
pia  vix  nocety  cortex  craffior  feparandus. 

68.  CORYPHA  umbraculifera,  arbor  femel  frugi- 
fera. 

FR.  maximus ,  tanta  provenit  copia  ut  pagus  integer 
per  totum  annum  fatis  babeat. 

69.  GRIAS  cauliflora,  arbor  America?,  fera. 

FR.  magnus ,  fimillimus  Acbradi ,  fed  fapore  mimis 
grato. 

70.  CHRYSOBALANUS  Icaco,  arbor  Araeric», 
fera. 

FR. 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  fapbre  Pruni  domejlica ,  caute  ajfumendus ;  nam 
facile  corrumpitur :,  conditus  muria  fuccedaneus 
Mammea  effe  poteff. 

71.  CALOPHYLLUM  Calaba  &  Inophyllum,  arbo- 
res  utriusque  India?. 

FR.  primum  dulcis ,  pojlea  amaricans ,  ab  amaritiem 
paticis  gfatus. 

72.  SPONDIAS  ATombin,  arbor  Americse,  fera. 
FR.  acris ,  fubcorrofvus ,  fale  muriatico  maceratus 

editur. 

73.  ELjEOCARPUS/envzta,  arbor  Afia?. 

FR.  fapidus  in  allis  regionibus  plus ,  in  aliis  mi~ 
nus ,  olivarum  inftar  conditus  plerumque  ajjiimitur, 

74.  EUGENIA  Jambos,  arbor  Malabarise. 

FR.  dulcis  ,  fubacidus^  tener ,  gratijjhnus ,  odorus , 
in  initio  prandii  frequcnter  adhibetur ,  intcger  vian- 
ducatur ,  &  fnccus ,  cceteris  emiffis,  deglutitur. 

75.  CORDIA  i%x<a  cf  Sebcjlena,  arbores  Syria?,  JE- 
gypti,  Aliae.  MuC.Med.1~1. 

FR.  mucilagimfus ,  dulcis ,  adjlringens ,  nutriens , 
bwnectans ,  a  fructu  vifcus  aucuparius  paratur 
apud  Indos. 

76.  RHAMNUS  tyujuba  &  Zizyphus ,  arbores  Indio; 
orientalis.  Mat.  Med.  74.  Zizypbus  e  Syria  in- 
troducta  tempore  Auguiti. 

FR.  dulcis ,  vinofus ,  gratus,  jfujuba  pettori  &  rt' 
nihus  falubris. 

77.  RHAMNUS  Lotus,  frutex  Barbaria;. 

FR.  dulcis ,  fuavifjhnus ,  fragrans ,  copia  vix  nocet , 
Lotopbagos  veterum  ex  hac  vixifje,  plures  recentio- 
res  jlatuunt. 

78.  LAURUS  Perfea,  arbor  Afice?  &  Americee. 
FR.  parum  gratus,  in  Perfa  perperam  venenatus 

creditur ,  fed  ibi  non  occurrit. 

79.  MORINGA  varia,  arbufcula  utriusque  India?. 
FR.  Indis  placet,  vix  vero  Europceis. 

Z  2  CLAS- 


35*  FRUCTUS  ESCULENTI. 

'    CLASSJS  m 
POMA. 
ARBORRS. 

80.  PYRUS  communis ,  (Piimn)  arbor  Europa?,  ci- 
pur.    Hort.  Upf.  130.    Fl.  Su.  436.  Varietates 
funt  imprimis  fylveftris,  Falerna,  Faronia,  Pom- 
pcjana  &c. 

FR.  Sylyeftris  aufterus;  Falerna  gratiffimus ;  cru- 
dus  fiatulentus ,  coctus  falubefrimus. 

81.  PYRUS  Malus,  (Aepple)  arbor  Europae,  cicur. 
Fl.  Su.  437.  Mat.  Med.  237.  Hort.  Upf.130. 
FR.  Varietates  funt  Sylveftris,   Borftorphiana , 

Prafomila  &c.  Sylveftris  acidiffimus ,  cultus  va* 
rio  fapore  occurrit ,  fape  gratiffimo ,  crudus  fiatu- 
lentus ,  coctus  falubris.  Sylveftris  lacti  incoclus 
refrigerans  jufculum  meftoribiis  dat;  Pomci  Bor- 
ftorphienfia  faluberrima  funt. 

82.  PYRUS  Cydonia,  (Qvitten),  arbor  Europae  in- 
frequens,  fubcicur.     tMat.  Med.  238. 

FR.  fuhpilofus ,  odoratififimus ,  aufterus ,  acidus,  cru- 
dus  durus  &  ingratus ,  cottus  vero  cum  Cinnamo- 
mo  fapidijjimus  eft  fimulque  ftomacbicus ,  refrige- 
fans,  apbrodijiacus ,  mucilago  cjits  optima,  mm 
ventriculum  non  onerat;  Romani  poma  odoris  gra- 
tia  in  cubiculis  falntotoriis  fervabant ,  borum  quo- 
que  mos  fuit ,  ut  Nupta  anteqnam  cubitum  iret  po- 
mum  devoraret.  Poma  befperidum  Veterwn  aut 
mala  aurea  bcec  fiierunt. 

83.  PUNICA  Granatum,  arbor  Africce,  Italiae, 
Hifpania?,  m.anfueta.  Flort.  Upfal.  122.  Mat. 
Med.  223. 

FR.  magnus ,  ruber ,  aufterus ,  fubanociynus  ftoma- 
chicus. 

84.  CITRUS  Medica ,  (Citron)  Llmonia ,  (Lemoner) 
arbor  Media?,  Perfise ,  manfueia.  Mat.  Med.  366". 
Hort.  Upf.  235. 

FR. 


FRUCTUS  ESCULENTT. 


35? 


FR.  Epidermis  aromatica,  Cortex  acris ,  Pulpa  con- 
glomerata,  acidifjima,  Albedo  adfiringens ;  pulpa 
refrigerans ,  antifcorbutica ,  in  potu  Polopuntia  fre- 
quenter  adhibctur  fuccus ,  etiam  ad  condimenta  cihi, 
vomitwn  a  putredinc  curat.  Romanis  innotuit  pofl 
Virgilium  gp  Plinium ,  ante  tempora  Palladii. 

85.  CITRUS  Aurantium ,  (Pomerms)  arbor  Afise 
manfueta,  priicis  Romanis  ignota.  Hort.  Upf. 
236.  JVlat.  Med.  367. 

FR.  Cortex  ut  prcecedcntis ,  &  pulpa  conglomerata , 
dulcis ,  Jlomachkus ,  integer  affatus  in  potum  Bi- 
fchoff  adhihetur. 

HERBJE. 

86.  CUCUMIS  Melo,  (Meion)  herba  iEgypti  fub- 
fera.    Ilort.  Upf  292.   Mat.  Med.  444. 

FR.  magnus ,  fapidus ,  fragrans ,  copiofe  ingefius  car- 
r.es  laxas  reddit  &  ad  febres  intermittentes  procli- 
vos  facit ,  immaturus  Choleram  fape  excitavit,  feni- 
bus  Lethargum ;  Galli  poft  fumtum  frufttim  undm 
vel  altcram  radicem  Rapbani  fativi  comedunt ,  in- 
teger  fructus  fine  noxa  devorari  potefl ,  inprimis  fi 
vinvm  fuperbibatur.  Cucumis  Dudaim  fimillimus 
Meloni,  fcd  vix  citri  magnitudine ,  at  fapore  e? 
odore  melonem  longe  anteceilit. 

87.  CUCUMIS  fativus,  (Gurka)   berba  iEgypti, 
manfueta.    Mat.  Med.  445.   Hort.  Upf.  292/ 
FR.  per  fe  ingratus ,  nec  maturus  facile  editur ,  copia 

febres  intermittentes  provocat.    Nofirates  immatu- 
ros  fructus  ad  acetaria  parant ,  JEgyptii  vero  ma- 
turos  edunt. 
88-  CUCUMIS  Chate,  herba  iEgypti  Nili. 

FR.  aquofus ,  duicefcens ,  frigidiufculus ,  delicium 
magnatum  Mahomedanorum  ;  more  prcecedenlis  pra- 
paratur. 

89.  CUCURBITA  Citrullus,  (Watten-meloner)  her- 
ba  /Egypti  fubmanfucta.  Hort.  Upf.  292.;  Mat. 
Mcd.  443. 

Z  3  FR. 


/ 


358  FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  pulpa  aquofa ,  ednglaciata  quafi,  curtici  proxime 
albicat ,  interm  albo  -  fanguima  eft ;  humectans ,  re- 
frigerans ,  maximus  duorum  fapc  pedum  diametro 
transverfali ;  pulpa  /Egyptiis  &  cibus  &  Medicina 
eft;  fi  nimia  fuimiur  copia,  varia  inde  pullulant 
mala,  ut  Colica ,  Diarrhcea,  Dyfenteria,  Dyflocia 
&c.  hocce  fructu  fi  calidijjhna  India  habitatores 
deftituerentur ,  aftu  folis  facile  perirent. 

90.  CUCURBITA  'Pe/w  (Pompa)  herba  Indiae,  fub- 
cicur.  Hort.  Upf.  29  r. 

FR.  pulpa  fatua,  crudus  non  editur ;  magnus ,  co- 
quitur  tn  obfoniis ,  cum  aromatihus  praparatur , 
puls  hinc  conficilnr  cum  lacte,  butyro,  vino  &  pi~ 
pere;  carnes  laxas  generat. 

91.  CUCURBITA  lagenaria,  (Calabafs)  herba  iE- 
gypti  &  Arabia?  annna ,  fubcicur.  Hort.  Upf.  291. 
Mat.  Med.  442. 

FR.  crudus  non  placet ,  fatuus  cf  iners ,  per  totum 
annum  fucceffive  maturefcens ,  coquitur ,  aceto  ad- 
fpergitur  &  conditur ,  cortex  quoque  oryza  car- 
ne  contufa  implctur ,  farciminis  inftar ,  a  pauperi- 
bus.   In  cibum  pracipue  vertitur. 

CLASSIS  IV. 

LEGVMINA. 

PEREGRINA. 

92.  CERATONIA  Siliqua,  (J&hannis  Brod)  arbor 
Orientalis,manfueta.  Hort.Upf.296.Mat.Med. 455. 

FR.  dulcis  ,  ficcior ,  pauperibus  fuibusque  porrigitur  ; 

Soda,  Raucedine ,  AJlhmate  laborantibus  opitulatur,  \ 
victus  filii  deperditi  fuiffe  credititr. 

93.  TAMARINDUS  indica,  arbor  Afite,  Arabije, 

fera.  Hort.  Upf.  15.  Mat.  Med.  28.  1 
FR.  pulpa  nigra,  acida,  occultum  mtufeofum  conti- 

nens ,  refrigerans ,  fitim  in  India  peregrinantium 

rcflinguit. 

94.  CAS- 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


94.  CASSIA  Fijluk,  arbor  iEgypti,  Alexandria?, 
fera.  Mat.  Med.  199. 

FR.  dulcis ,  rarius  in  cibum  vertitur ,  acidus  factus 
byflericis  nocet. 

95.  EPIDENDRUM  Vanilla,  frutex  parafiticus 
Americas,  ferus.  Mat.  Med.  413. 

FR.  fucculentus ,  femine  pulvereo  nigricante,  dulcis, 
fragrans  ,  calefaciens  ,  chocolatam  intrat ,  digeftio- 
nem  promovet ,  Melancholicis  &  Hyftericis  falu- 
taris. 

96.  HYMENiEA  Courbaril ,  arbor  Americse,  fera. 
Hort.  Upf.  305. 

FR.  femina  farina  dulci  circumdata  funt ,  ex  qua 
panem  conficere  caritas  annonce  docuit. 
CULTA. 

97.  PHASEOLUS  vulgaris ,  (turfka  Bonor)  herba 
annua  Afia?,  manfueta.  Hort.  Upf.  213.  Mat. 
Med.  351. 

FR.  fubdulcis ,  flatulentus  ,  nutriens ,  in  culina  quam 
in  officicina  plus  praftat  utilitatis  ;  ad  acidulas  fre- 
quenier  comeditur. 

98.  DOLICHOS  Soja,  planta  peregrina,  Indiae  orien- 
talis.   Mat.  Ivled.  363. 

FR.  fubdulcis ,  hinc  paratur  Soja  prcffiantiffimum 
carnis  elixatce  condimentum.  Vid.  Kcsmpfer.  Amoen. 
Acad. 

99.  PISUM  fativum,  (iirter)  herba  annua  Europ^ 
cicur.   Hort.Upf.2r5.  Mat.  Med.  352. 

FR.  ficcus ,  dulcis  ,  fialulenius,  natriens ,  nofirati- 
bus  quotidianus  cihus. 

100.  PISUM  maritimum,  (Hafs  iirter )  herba  perennis. 
Fl.  Su.  640. 

FR.  ficcv.s ,  cum  pracedente  rouvenit,  fere  neglettus. 

101.  VICIA  Faba,  (Bbnor )  herba  annua  ^Egypti, 
cicur.  Hort.  Upf.  218.  Mat.  Med.  353. 

FR.  dulcis ,  ficcior  Pijis,  flatulentus ,  nutriens,  ru- 
jlicis  frequmtifiimus  cihus. 

Z  4  102.  VI- 


35o 


FRUCTUS  ESCULENTI. 


102.  VICIA  fativa  ( IVicker)  berba  annua  Europae 
cicur.    Hort.Upf.2r8.  Fl.  Su.  654. 

FR.  dulcis ,  fed  minus  prcecedentihus ,  nutriens ,  ru- 
Jlicis  relinqmndus ,  robufium  enim  ventriculum  cf 
lahoriofam  vitam  requirit. 

103.  VICIA  Cracca,  (Mus-drter)  herba  perennis  in- 
digena    Fl.  Su:  652. 

FR.  parvus ,  minus  fapidus,  unde  etiam  negligitur , 
nutriens ,  equi  inde  cito  pinguefcunt. 

104.  ERVUM  Lens ,  (Linfor)  herba  annua  orienta- 
lis,  cicur.  Hort.  Upf.  224.  Mat.  Med.  360. 
FR.  leniiformis ,  Jiccus ,  fubdulcis,  nutriens  ,  flatu- 

lentus ,  cortus  externe  applicatus  variolas  maturat, 
copiofe  efitatus  Lepram  fif  Cancrum  excitare  credi- 
tur ;  Gaili  tamen  frucium  frequentius  edunt. 

105.  CICRR  arietinum  (Fontanell-  cirter)  herba  an- 
nua,  oricntalis,  cicur.  Hort.  Upf.  224.  Mat. 
Med.  359. 

FR.  gihhofus ,  ficcus ,  nutriens ,  -flatulentus ,  bajulis 
r-elinquendus ;  tojius  Coffea  loco  adhiberi  poteft , 
Orientalibus  peregrinantihus  ufitatijf.mus. 

106.  TL/GONELLA  Fcenum  gracum;  herba  annua/ 
Europae,  cicur.   Hort.  Upf.  229.  Mat.  Med.  356. 
FR.  compqfitus,  rhombeus ,  coctus  fceminas  Mgyptia- 

cas  obcfas  reddit. 
•107.  LUPINUS  albus ,  (  Warg-hona)  herba  orienta- 
lis  cicur.    Hort.  Upf.  209.  Mat.  Med.  350. 
FR.  amaricans ,  infufione  aqua  calida  efculentus  & 

dulcior  redditur.j  magnas  vult  vires  vita. 

CLASSIS  V. 

CEREALIA. 

108.  ORYZA  fativa  (Risgryn)  gramen  Afiae  pa- 
luftre,  ferum.  Mat.  Med.  174. 

FR.  farinofus,  fapidus ,  nutriens ,  farina  albijfima, 
coStus  calidus  oculis  nocet  £f  bamorrboides  provo- 

cat, 


FRUCTUS  ESCULENTI.  36*1 


cat ,  hinc  frigefactus  fumendus ,  Mabomedani  Ory- 
zam  in  balneo  vaporis  praparant. 

109.  TRITICA  annua,  (Hwete)  gramina  frequentio- 
ra.  Hort.  Upf.  21.  I,  2,  3,  4.   Mat.  Med.  36. 
FR.  farinaceus ,  dulcis ,  egregie  nutriens ,  hinc  pa~ 

rantur  fercula,  &  panes  prajlaniiffmi. 

110.  SECALE  cereale,  (Rag)  gramen  frequens  ci- 
cur.    Hort.  Upf.  22. 

FR.  Tritico  magis  acefcens ,  &  minus  obftipans ;  ex 
boc  panis  feptentrionalibus  populis  frequentiffmus. 

111.  HORDF.UM  hexafticbon  &  dijlicbon,  (Korn)  gra- 
men  frequens,  cicur.  Hort.  Upf.23.  3,  5.  Mat. 
Med.  35. 

FR.  farinaceus ,  nutriens. ,  refrigerans ;  panis  bor- 
deaceus  fecalino  vilior;  hinc  paratur  cerevifia,  nfu 
frequentijfma. 

112.  AVENA  fativa  vel  huda,  (Hafra)  gramen  fre- 
quens,  cicur.    Mat.  Med.  78. 

FR.  farinaceus,  ftbmucilaginofus,  refrigerans ,  pau- 
peribus  &  equis  propinatur ,  jufcula  refrigerantia 
binc  parantur. 

113.  PANICUM  italicum,  miliaceum,  (Hars-gryn) 
gramen  Europae  anftralis,  cicur.  Mat.  Med. 34. 
Hort.  Upf.  19.  &  20. 

FR.  parvus  ,  dulcis ,  nutriens ,  brevi  faftidium  facit, 
ad  pulmenta  &  pultes  apud  exteros  adhibstur. 

114.  FESTUCA  fluitans,  (Manna-gryn)  gramen  Eu- 
ropae  pahiftre,  fpontaneum.    FI.  Su.  95. 

FR.  parvus ,  dulcis ,  nulriens ,  pultes  hinc  praflan- 
tiores  parantur ,  fsrs  ut  a  feminibus  Oryza;  colli- 
gendi  modiim  vid.  Nob.  Praf.  It.  Scan.  p.  349. 

115.  HOLCUS  Sorghum,  gramenAfia?,  ferum.  Hort. 
Upf.  301. 

FR.  fubaulcis ,  nutriens ,  ante  Europaorum  adven- 
tum  in  ufu  fuit.   Ferrarienfes  binc  pultes  parant. 

11 6.  HOLCUS  fpicaius,  gramcn  Afia?,  ferura. 

Z  5  FR. 


362  FRUCTUS  ESCULENTI. 


FR.  pijtfm  ■mis ,  in  fpicam  conglomeratus ,  farinaceus 
Indi  fpicam  vix  maturam  ajfatam  edunt. 

117.  ZIZANIA  aquatica,  gramen  Americae  feptcn- 
trionalis,  aquaticum. 

FR.  figura  Oryza,  farinaceus ,  primarius  incolis  in- 
dijienis  cibus. 

118.  ZEA  Mays ,  (Turkifkt  hwete)  gramcn  America; 
fcptentrionalis,  fubcicur.    Hort.  Upf.  28r. 

FR.  magnitudine  Pifi,  ficcus ,  objlipans ,  rufiicis  re- 
linquendus ,  difficile  enim  digeritur. 

119.  POLYGONUM  Fagopyrum,  (Bobwete)  Ta- 
taricum,  herbae  orientales,  annuae,  cicures.  Fl. 
Su.  345.    Mat.  Med.  188.    Hort.  Upf.  96. 

FR.  triqueter ,  nudus9  farinaceus,  nutriens^  admo- 
dum  obftipans,  pultem  prajlantem  prabet ,  trHico 
viinus  acefcens ;  de  Poiygono  tatarico  vid.  act. 
Holm.  IJ46.  p.  2. 

CLASSIS  VI. 

NVCES. 

120.  COCOS  nucifera,  palma  Afite  fera. 

FR.  maximus ,  decorticandus ,  Caro  nuclei  nl.hnenta- 
ris,  dura  coquenda.    Nucleus  civus  hcte  fcatet9 
unde  cum  feminibus  Oryza  &  facchari  arun 
paratur  potus  Aracb. 

121.  THEOBROMA  Cacao,  arbor  Americee,  fera, 
bis  quotannis  floret.    Mat.  x\1ed.  364. 

FR.  polyfpermus,  pinguis,  dulcis ,  aphrodifmcus , 
hinc  chocolata  habetur,  Hypochondriacis  &  Hyjle- 
ricis  proficua. 

122.  AMYGDALUS  communis,(Mandlar)  arborEu- 
ropa?,  manfueta.  Mat.  Med.  229,  Horr.  Upf.  123. 
FR.  drupa  ficca;  nucleus  dulcis :,  fubpinguis :,  nutri- 

ens ,  flcnV*  involvens.  In  culina  cupediiriorum 
ufus  amygdali  multiplex,  tojlus  cojfea  modo  propi- 
natur.  Varietas  amara  feris  lethalis  &  ebritta.is 
vmqfa  remedium. 

123.  PI- 


FRUCTUS  ESCULENTI.  363 

Ssg.  PISTACIA  vera,  arbor  orientalis  Italiae,  man- 
ilieta.    Mat.  Med.  454. 

FR.  dulcis ,  fubpingvj.s  fapore  Amygdali ,  nutriens. 

124.  PINUS  Pinea,  (fpanfk  Tall)  arbor  Hifpanis?, 
manfueta.    Hort.  Upf.  288.  Mat.Med.438. 
FRi  fubdillcis  3  nutriens ,  cum  amygdalo  convenit. 

125.  PINUS  Cembra,  arbor  Tatariae,  ciciir, 

FR.  magnitudine  &f  fapore  nucleorum  pineorum , 

126.  CORYLUS  Avellana,  (Hafel)  arbor  Europje, 
indigena.    Fl.  Su.  873.    Mat.  Med.  43  r. 

FR.  f.ccus ,  durus ,  nutrkns ,  pueris  puellisque  deli- 
cium ,  anbelofis  &  afthmaticis  noxius. 

127.  JUGLANDES  varia-,  (Hwal-nbtter)  arbores 
Americte  feptentrionalis,  cicures.  Mat.  Med. 
330.    Hort.  Upf.  286. 

FR.  drupa  ftcca ,  nucletis  fubdulcis ,  f.ccus ,  fapidus^ 
antbelminthicus,  in  Capbalalgia,  Angina  &  Paralyfi 
linguce  nocet. 

128.  FAGUS  Caftanea,  arbor  Europrc  mcridionalis, 
fubcicur.  Hort.  Upf.  287.  Mat.  Med.429. 

FR.  difpermus ,  fubdulcis,  pericarpio  coriario,  nu- 
triens ,  flatulentus  ,  uftulandus. 

129.  ANACARDIUM  occidentale ,  (Lifstrad)  arbor 
Indiae,  fera.    Hort.  Upf.  102.   Mat.  Med.  206. 
FR.  renijormis,  dulcis ,  nutriens ;  Melhigo,  froe 

fuccus  inter  diplobi,  atra  eft  &  acerrima,  lintea 
maculis  indelebilibus  inficicns. 

130.  TRAPA  natans ,  ( /Vattunbtter)  herba  aquatica, 
cicur.    Fl.  Su.  140.    Mat.  Med.52. 

FR.  fpinofus,  dulcis,  nutriens ,  obflipans ,  flatulen- 
tus ,  Venetiis  copiofiffimus ,  ajfatv.s  comeditur. 

131.  NYMPHjEA  Nelumbo,  hcrba  /Egypti  Nili 
aquatica. 

FR.  turbinatus ,  polyfpcrmns,  fcmina  nucum  coryli 
inflar  apparcnt,  antivenereus ;  aZ»  £w  _pn'mo  /w- 


3^4 


FRUCTUS  ESCULENTL 


nem  confecerunt  veteres ,   Pythagoras  ubi  dicit  a 
Frbis  abjiinendum ,  hujus  femina  intelligil. 
132.  CARLINA  acaulis ,  planta  Italia:  pcrcnnis  ci- 
cur.    Hort.  Upf.  252.    Mat.  Med.  378. 
FR.  receptaeulum  ejl ,  cottus  a  quibusdam  comeditur. 
1^33.  CYNAIIA  Scolymus ,  (  Kronartfkocker)  planta 
Jtalia;  Sicilre,  perennis.    Hort.  Upf.  251. 
FR.  receptaculum  efl ,  coftus  adhibetur. 


cxx. 


cxx. 

PROLEPSIS 
PLANTARUM 

QUAM 

PR.ESIDE 

D.  D.  Car.  VON  Linne 

propofuit  Au&or 
JOHANNES  JACOBUS  FERBER 

Caroli-  Coronenlis. 
Upfalia  1763.     Junii  12. 


PRiEFATIO. 

Ab  eo  jam  tempore,  quo  ad  ilhiftrem  hanc 
Academiam  accefli ,  id  imprimis  mihi  cura? 
cordique  fuit,  ut  in  illis  Scientiis,  quas 
Pratticas  vocare  folent,  principia  faltem  prima 
diftincla  haurirem  cognitione:  in  eis  vero  fingulis 
quantum  optarem  non  licuit  defudarc,  operam 
praecipuam  Chemia?,  Hiftorise  naturali  &  Mate- 
ria?  Medicae  dedi,  ut  ex  illis,  pro  ratione  inge- 
nii,  temporis  &  facultatum,  dilcerem  futuram 
vitam  in  noftra  republica  utiliter  inftituere.  Per 
tria  vero  Regna  Naturae  iter  faciens ,  e  Jongin- 
quo  oflfendit  oculos  materia  prcc  cacteris  cum 
amoenitate  confpicua:  Eft  illa  fie  dicta  Prokpjis 

Plm- 


366        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


Plantamm,  ad  quam  nupcr  detecta  eft  via  angu- 
ftiflima  per  denfiffimam  fyhTam  &  frondes  um- 
brofas  non  recta  pergcns,  fed  per  anfraclus,  jam 
a<I  .r.ontes  praecipites  tendens,  jam  pcr  fpelun- 
cus  direcla,  ubique  vero  faxorum  moleftia,  fpi- 
narum  aculeis  &  fcmitarum  caligine  diincillima. 
In  hanc  ingreiTus  animum  multoties  deiponde- 
ram,  nifi  ducem  praelucentem  habuiflerh  Nobi- 
]iflT.  D:num  Praafidem ,  qui  viam  ipfe  paravit, 
folus  acutiflime  perfpiciens,  quo  tandem  vergat, 
folus  multiplici  experientia  atque  feliciflimo  ju- 
dicio  edoctus,  qua  ratione  procedendum  fit,  ut 
per  invia  Naturae  loca  ad  certum  pcrveniamus 
fcoputn.  Eft  vcro  Prolepfis  Plantarum  inventum 
omnium  fubtiliflimum ,  quoe  a  Natura;  fcrutato- 
ribus  in  noflro  avo  pra?dicari  poflint;  ea  namque 
futura  quafi  acceierat  tcmpora,  docetque  fub 
praefentes  oculos  conjicere,  quas  poft  plures  de- 
inum  annos  videri  poterunt.  Eft  prasterea  argu- 
mentum  maximse  diguitatis  ac  ponderis,  quod  ia- 
numeros  obfervantium  oculos  &  otia  poftulat,  a.i 
rem  penitus  inquirendam  &  deiineandam,  qu?e 
per  intimos  fancliflimosque  naturae  ma?andros  du- 
cit.  In  illa  latent  plurima  naturae  miracula,  quo- 
rum  exempla  funt,  quod  plantae  non  adrnodum 
paucae  flores  praebeant  per  integrum  anni  fpa- 
tium  confpiciendos  priusquam  erumpant,  eorum- 
que  calyces,  corollas,  ltamina,  piftiila  in  mini- 
mis  hybernaculis  fub  eodem  tempore  confervatos 
videamus;  quod  folia  plantarum  fint  motus  or- 
gana  &  non  ornamenti  inftar  exiftant,  fed  pro- 
pter  ufum  gemmularum,  quas  in  finu  fuo  fovent; 
quod  fingujae  gemmse  fquamis  conftent,  qua?  ru- 
dimenta  funt  foliorum  anni  proxime  fequentis  & 
per  vim  naturae  ordinariam  tum  demum  perfecte 
explicabuntur;  quod  etiam  parvula  hasc  folia  ob 
fcas  gemmas  protrudantur ,  quse  tamen  non  nifi 

poft 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  367 

poft  binos  annos  folia  evadent;  quod  eadcm  ter- 
tii  anni  folia  gemmas  tegant  a  quarti  anni  foliis 
compofitas,  &  fic  porro,  |nam  folium  fine  gem- 
ma  nequit  concipi,  quamvis  oculi  etiam  armati 
earum  feriem  haud   afTequantur;    quod  dcnique 
hic  progrefliis  in  infinitum  non  extendatur;  fed 
definat  circa  fextum  annum.     Quantum  hoc  fit 
naturae  myfterium,  nemo  non  videt,  de  quo  jure 
gloriabitur  Nobiliflimus  Inventor,  quod  nihil  ejus- 
modi  prsebent  vel  antiquior  vel  recens  jetas  seque 
feliciter  revelatum.     Et  fi  mirabilem  dudum  vo- 
caverint  Infectorum  metamorphofin  omnes  natu- 
rae  curiofi,  qui  larvas  viderunt  in  pupas  &  pu- 
pas.  in  Papiliones  mutatas ,  cuid  de  eo  Plantarum 
phaenomeno  dicendum ,  quo  feries  foliorum  &  ra- 
morum  fexannua  abit  in  florem,  cujus  ftructura 
herbce  admodum  diflimilis  efi:;  five,  in  quo  na- 
tura  unico  maturet  anno,  quse  fex  annorum  ve- 
getationi  erant  deftinata?    Idem  eo  magis  miran- 
dum,   quod  reverfionis  exemplum  fimul  praebeat 
natura,  hoc  efl,  quod  florem  jam  determinatum 
in  ramos  vertere  poflit  &  fexennio  completo  ea 
omnia  explicet,    qu?e  in  gemma  florifera  fimul 
adfunt.     Eadem  uberius  expofita  funt  in  praefa- 
tione  Tomi  II.   Syflem.  Nat.  &   in  difiertatio- 
ne  Dni  Ullmark  de  Prolepfi  plantarum,  plures 
enim  in  hoc  argumento  auctores  fruftra  qnasri- 
mus.    lllos  vero  excellentioris  materiae  commen- 
tarios  cum  in  eo  effem  ut  confulerem,  imbecil- 
litatis  meae  hoc  documentum  habui ,  quod  pluri- 
ma  mihi  occurrerent  dubia;   in  id  igitur  labora- 
vi,  ut  copiam  Prreceptoris  Nobiliffimi  in  meos 
verterem  ufus  &  praifentem  materiam  ex  fedula 
ejus  informatione  iiluitrarem.    Mea  autem  tenta- 
mina  cum  publici  juris  facio,  veniam  Leclorum 
Cl.  eousque  folum  peto,   donec  aliorum  fagaci- 
tas  aut  felicior,,  induftria  praefentem  theoriam  ita 

eno- 


4^3        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


enodaverit,  ut  cuiiibet  vel  fegniori  ingcnio  eviden- 
terpateat,  qua  ratione  rami  arborum  nunc  multi- 
plicentur,  nunc  in  flores  definant,  adeoque  vege- 
tandi  vis  ex  oblervationibus  plcnius  dedu&a  fit. 

CAPUT  I. 

De  nutrimento  Plmtarum. 

i  i  <• 

Nutrimentum  vegetabilium  eft  tin&ura  aquofa 
humi,  qua;  radiculis  abforbctur  &  a  calore  pclii- 
tur  per  fubftantiam  corticalem  d)  verfus  fuperiora. 
Subftantia  corticalis  medullari  prsbet  aiimentum, 
&  quidem  eo  copiofius,  quo  magis  ipfa  faginatur. 
Quseritur  jam,  an  vis  expanfiva  medull-de  abundante 
nutrimento  adaugeatur?  Nego.  Si  hoc  cnim  obti- 
neret,  eadem  femper  facilitate  medulla  fubftantiam 
corticalem  penetraret,  nulla  habita  ratione  affluxus 
humorura  alentium.  Eadem  tum  proportione  ac- 
crefceret  vis  medulloe  propulfiva,  qua  fuperfluum 
nutrimentum  fubftantiae  corticali  adderet  robur, 
medullarem  intra  fuos  parietes  continendi.  Cum 
vero  experientia  edocearnur,  plantas  potiflimum  flo- 
rere,  fi  macriori  inferantur  terrae,  &  radices  inter 
ar6tiora  clauftra  cocrceantur;  facile  patet  medullae 
vim  expanfivam  non  a  nutrimento  pendere,  fed 
ejusdem  femper  eiTe  efficaciae,  nifi  adeo  parcus 
affluat  fuccus  nutritius,  ut  medulla  languefcat  & 
emoriatur,  vel  aliae  accedant  caufla?.  Obfervamus 
animalia,  qure  diu  cibis  congruis  faginantur,  tantam 
vigoris  &  alacritatis  facere  jaeturam ,  ut  omnia ,  quae 
cerebri ,  medullae  ac  nervorum  poitulant  operatio- 
nem,  multo  fegnius  procedant,  ipfique  venerei  fti- 
muli  hebefcant.  Ita  etiam  vegetabilia  a  copiofiorc  nu- 

tri- 


a)  Hoc  vocabulo  iignum,  librum  &  corticem  compre- 
hendimus. 


PROLEPSIS*  PLANTARUM.  369 


tritione  inepta  redduntur  fponfalia  fua  celebrandi, 
h.  e.  flores  producendi.  Plants  igitur,  quarum 
defiderantur  flores,  minus  prodige  alendre  funt;*) 
hac  enim  neglefta  cautela,  foliis  ramisque  luxurian- 
tur.  Fundamentum  hujus  rei  in  eo  latet,  quod 
abundantia  alimenti  fubftantiam  corticalem  emol- 
liat,  expandat  &  gelatinofam  b)  reddat,  ita  ut  me- 
dullarem  circumdare  &  veftire  poflit,  quando  in 
florcm  erumpere  nititur.  Contra,  ubi  parcius  ali- 
mentum  plantae  fuppeditatur ,  fubftantia  corticalis 
tam  exfucca  ac  fragilis  evadit,  ut  facile  a  medulla 
aperiatur,  cujus  facultas  adfcendendi  a  majori  mino- 

rive 


*)  Tn  novellis  Holmiae ,  fub  titulo  Inrikes  Tidningar  prod- 
euntibn?.  N:o  42  anni  currentis  commemorantur  cx- 
perimenta  F).  Fizgerald  e  Transaft.  Philof.  anni  1761. 
nec  non  D.  Bufton  in  Aftis  Parif.  anni  1738.  allata, 
quae  docent  arbores  per  decorticationem  in  aliqua  par- 
te  inftitutam  ita  tractare,  ut  flores  &  fru&us  copiofe 
ferant.  Hanc  operationem  hortulani  Belgici  Circumci- 
lionem  vocant ,  a  quibus  diu  adhibita  fuit,  ante  quam 
D.  Fitzgerald  &  Buftbn  fua  experimenta  A&is  infe- 
ruerunt.  Ratio  autem,  cur  arbores  hoc  modo  praepa- 
ratae  uberrimos  edant  fruftus,  ea  eft,  quod  maxima  pars 
nutrimenti  ope  hujus  circumcifionis  fubftantise  corticali 
auferatur,  ita  ut  medulla  fuciliori  negotio  in  flores 
erumpere  poflit.  Obfervatio  D.  Buffon  hanc  rem  cla- 
riiftme  demonftrat;  quoties  enim  fune  ramulum  quen- 
dam  arboris  arftiflime  ligaverit;  ob  affluxum  fucci  alen- 
tis  impeditum  vel  diminutum  hic  ramus  floribus  ac  fru- 
ftibus  abundavit.  Notiflimum  eft  ramos,  qui  inocula- 
tione  f.  infitione  arbori  cuidam  adfiguntur,  caeteris 
multo  copiofiores  proferre  fruftus.  Ubi  vero  hsec  ope- 
ratio  inftituitur,  oritur  callus  adfcenfionem  fucci  nutri- 
tii  impediens;  facile  igitur  perfpicitur,  quaenam  iit 
caufla  hujus  eifectus. 

b^)  Hoc  demonftrant  turiones  Afparagi,  qui  pingui  fter- 
corati  fimo,  molliflimi  &  fere  pulpofi  evadunt.  Lignum 
Pini  in  arena  crefcentis  durius  plerumque  deprehendi- 
tur,  quam  quod  .defumitur  ab  arbore  in  humo  radi- 
ces  diftundente. 

Tom.  VI.  A  a 


PROLEPSIS  PCANTARUM. 


rive  fucci  nutritii  arliuxu  nullas  patitur  mutationes. 
At  novum  fefe  offert  obftaculum.  Mcdulla  adfcen- 
dit.  Corpus  corticale  terrenis  adhaeret  &  quafi  de- 
fcendit  e\  omni  tamen  opera  conatur  meduliam  ve- 
llire,  ne  unquam  denudetur.  Medulla  igitur  affur- 
gente,  fubftantia  corticalis  extenditur,  quantum 
permiferit  nutrimentum.  Crefeit  hoc  modo  vege- 
tabile,  ita  ut  ipfa  vegetatio  feu  propulfio  pendeat 
ab  expanfione  &  protruiione  medullae,  non  autem 
fubftantiae  corticali  adfcribi  pofiit.  Jam  experien- 
tia  commonftrat ,  plantam  Europaeam  in  caldario 
collocatam  multos  &  frondofoo  proferre  ramos 
fine  ullo  fruftu.  Quod  fubftantia  corticalis  in  hoc 
cafu  maxime  faginetur,  nemo  facile  iverit  inficias; 
attamen  medulla  jam  vehementius  premit,  quam 
fi  planta  macriori  trattaretur  cultura;  aiias  enim 
non  tam  multos  ccfrondofos  proferret  ramos.  Hinc 
itaque  haud  obfcure  fequi  videtur,  medullae  vim 
expanfivam  multum  capere  incrementi  a  fucco  nu- 
tritio  abundante.  Sed  obfervcs  rogo,  non  folum 
alimenti  copiam  hic  in  cenfum  venire  ,  qure  fcili- 
cet  ftercoratione  &  humectatione  ftepius  inftituta 
in  caldario  plantae  porrigitur;  infigni  prsnerea  fo- 
vetur  caloris  gradu.  Ambae  hae  circutnftantia?  aequa- 
lem  promerentur  attcntionem;  ficut  enim  nutri- 
mentum  eft  ipfa  materia  rudis,  ex  qua  planta  for- 
matur  &  crefcit;  ita  etiam  demonftrabitur ,  a  calo- 
re  vegetationem  propelli  &  accelerari.  Hoc  vel 
ex  eo  patet,  quod  piantaj  tempore  hyberno  non 
crefcant,  fed  quafi  fomno  devinciantur.  Id  quo- 
que  ipfa  horticultura  fuadet.  Piantae  enim  Indicae 
in  hortis  Europaeis  non  florent,  nifi  ecdem  fovcan- 
tur  calore,  quo  earum  Patria  fervet.  Obfervarc 

in- 


c)  Lychnis  Fios  cucuti  hujus  rei  pracbet  argumentum ; 
caules  enim  in  terra  procumbentes  fub  florefcentia 
eriguntur. 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


infuper  oportet  circa  culturam  plantarum ,  eas ,  quae 
flores  explicabunt,  parum  admodum  aqua  hume- 
ctandas  effe;  fi  enim  radices  iautius  tinfturam  aquo- 
fam  humi  hauriunt,  fubftantia  corticalis  firmatur, 
medullaris  incarceratur ,  &  tantum  folia  cum  ramis 
proveniunt  absque  floribus;  quin  etiam  calor  in 
hoc  cafu  florum  eruptioni  officit,  liquidem  pro- 
pulfionem  fucci  nutritii  promoveat.     Cum  vero 
non  omnes  planta?  vehementiorem  ferant  caloris 
gradum,  nifi  fufficienti  aquae  copia  irrorentur,  hinc 
fortailis  una  cau'Tarum  deduci  poteft ,  cur  in  omni- 
bus  plantis  ars  haud  aequaliter  fuccedat  ad  flores  in 
caldariis  producendum.    Notum  efl,  quod  plurimae 
arbores  e.  g.  Fagus,  poft  folftitium  aeftivale  per 
14  dies  crefcere  defmant,  quafi  decernerent,  an  fu- 
turo  anno  florebunt  ncc  ne.    Etiamli  cauflam  hu- 
jus  quietis  eruere  nondum  licuerit;  id  tamen  ex- 
pertum  efl,  quod  arbores  proximo  anno  flores  ma- 
xime  proferant,  ii  aeris  temperies  hifce  diebus  fic- 
ca  &  calida  fuerit:  Contra,  fi  multum  pluvia?  ce- 
ciderit,  arbores  abundantiorem  hauriunt  .fuccum 
alentem,  quo  fubftantia  corticalis  roboratur;  cum 
vero  medulla  fimul  urgeatur  a  colore  aeftivali,  pro- 
ximo  anno  plurima  protrudunt  foiia  &  ramos.  Ul- 
teriori  certe  non  eget  demonftratione ,  quod  calor, 
fed  non  nutrimentum,  medullam  vegetabilium  pro- 
pcllere  valeat;  quemadmodum  volatilia,  &  non  fa- 
pida,  agunt  in  nervos  corporis  humani.    Nifi  igi- 
tur  calor  naturae  &  indoli  cujuslibct  vegetabilis 
conveniens  acceiferit,  nil  omnino  ab  alimento  pro- 
movebitur  vegetatio  Plantarum.     Ubi  vero  ille 
haud  defuerit,  intenditur  vis  expanfiva  medullae, 
&  quoniam  femper  furfum  vergit,  fupremas  fuas  * 
fibras  extendit,  donec  rumpantur,  extrorfum  fle- 
flantur,  fubftantiam  corticalem  penetrent  &  gem- 
mas  forment,  foliis  e  cortice  protrufis.    Hinc  pro- 
no,  ut  ajunt,  alveo  fluit,  quod,  quo  vehementior 

A  a  a  iit 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


fit  caloris  gradus,  eo  fepius  &  propius  ad  fe  invi- 
cem  fibrae  extimae  medullares  rumpantur,  eoque 
plures  proveniant  gemma;  ac  folia.  Copiofms  au- 
tem  nutrimentum  ad  hunc  Plantarum  luxuriandi 
modum  nihil  omnino  confert,  nifi  firmando  fjb- 
ftantiam  corticalem,  ne  in  florem  erumpat  medul- 
la.  Siquidem  tamen  alimentum,  qucd  fubftantias 
&  naturae  vegetabilium  fenfim  adfimiiatur,  ipfam 
porrigit  materiem  e  qua  plantae  crefcunt;  nemo 
non  videt,  quod  folia  &  rami  multo  majores  vege- 
tioresque  fieri  poffint,  ubi  prsefto  eft  fufiiciens  nu- 
trimentum  ,  quam  ubi  deficit.  Requiritur  tantum- 
modo  congruens  calor  medullam  expandens,  quae 
fuo  iterum  impulfu  partes  proiongat,  ut  a  fe  invi- 
cem  magis  diftent.  Calor  itaque  propellendo  agit 
in  medullam,  &  propuifionem  fiicci  nutritii  per  fub- 
ftantiam  corticalem  promovet.  Nutrimentum  ve- 
ro  vegetabilia  fuftentat;  ut  fine  his  admir.iculis  ri- 
te  peragi  nequeat  horticultura. 

§.  II. 

In  §.  prajcedenti  diximus,  plantas  abundante 
nutrimento  nullos  producere  fiores,  fed  foliis  ra- 
misque  luxuriari.  Jam  e  re  eft  ut  confideremus 
diverlbs  modos  hujus  luxuriationis. 

1.  Laetius  crefcunt  arbores,  quando  folia  &  gem- 
rme  multis  locis  ac  prope  ad  fe  invicem  erumpunt. 
Supra  etiam  expofuimus,  quod  vehementiore  medul- 
\x  propuifione  rami  elongentur  feu  extendantur ,  & 
fi  fufTecerit  nutrimentum,  folia  majora  vegetiora- 
que  excrefcant. 

2.  Accedente  debito  calore,  quo  medulla  ex- 
panditur,  &  copiofiore  alimento,  gemmae  futuri 
anni  fua  faepius  anticipant  folia.  (Cfr.  Loefl.  gemm?e 

arb. 

a~)  Noftes  plumbeae  diftoe  in  Suecia  boreali  frigore  in- 
tenfiffimri  devaftant  folia  arborum  circa  finera  Men- 

fis 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


aro.  §.14  &  13.)  Quando  infefta,  frigus  a)  &c. 
foiia  praefentis  anni  devaftarunt,  fieri  folet,  ut  gem- 
ms?  futuri  anni  confeftim  fua  proferant  folia,  ne 
planta  fk  fine  motus  organis;  fiquidem  folium , 
quod  femel  iaceratum  fuit  aut  decidit,  nunquam  re- 
crefcit  b).  Cauffa  vero  hujus  feftinationis  eft  partim 

A  a  3  calor 


fis  Frondefcentiae ,  quando  Fraxinus  &c.  gemmas  ex- 
plicant.  Hse  in  cauila  funt,  quod  Fagus  fylvatica  fu- 
pra  Smolandiam  vix  crefcere  poffit.  Cum  enim  folia 
frigore  deftruantur ;  gemmarum  evolutio  quotannis  ju- 
fto  prsecocirr  redditur,  unde  accidit  ut  arbor  ejus- 
modi  injurias  segrius  ferens,  quam  Berberis  &c. ,  tan- 
dem  emoriatur. 
b)  Folium  nunquam  renafci,  non  fola  experientia  docuit, 
fed  facile  etiam  demonftrari  poteft  paucis  praefatis. 
Quod  folia  a  fubftantia  corticali  oriantur,  vel  ideo  pa- 
tet,  quia  nulla  fibra  medullaris  per  petiolum  folium 
intrat;  fed  femper  in  axiliis  foliorum  erumpit  &  gem- 
mam  format.  Provenit  vero  folium  e  fubftantia  corti- 
cali  fequenti  modo  :  Quando  fibra  medullaris  per  fub- 
ftantiam  corticalem  protrufa  in  gemmam  folvitur,  vafa 
fubftantiee  corticalis,  fuccum  nutritium  vehentia,  trans- 
verfim  diffecat,  ita  ut  fuccus  hic  adfceni/ere  nequeat. 
Propellitur  idcirco  urgente  calore  verfus  exterius  latus, 
&  partem  fubftantise  corticalis  in  folium  expandit. 
Hinc  patet ,  folium  non  alibi  fuccrefcere  poffe ,  quam 
ubi  flbra  medullaris  corticem  penetraverit :  contra, 
ubicunque  eft  folium,  in  ala  folii  reperitur  gemma, 
in  multis  quidem  plantis  externe  non  apparens ,  intra 
vero  femper  latens.  Facile  quoque  jam  perfpicitur, 
cur  folia  femper  infra  gemmas  emergunt;  gemmae 
vero  foliorum  axillas  occupant.  In  Mimofa,  Gleditfchia 
paucisque  aliis ,  gemmae  quidem  fupra  folia  parum  attol- 
luntur;  li  vero  concipiamus  fibram  medullarem  fefe 
fenfim  a  prima  direftione  elevaffe,  nihil  ulterius  delide- 
rabitur.  Ex  allatis  jam  intelligitur ,  cur  ♦folium  nun- 
quam  renafcatur;  quando  enim  fibra  medullaris  fubftan- 
tiam  corticalem  femel  penetravit,  non  eodem  loco  po- 
ftea  accidit,  &  cum  cortex  femel  folium  protulit,  ibi- 
dem  dein  fieri  nequit,  quoniam  fuccus  nutritius  aliam 
dudum  viam  fibi  per  fubftantiam  corticalem  paravit,  & 
vafa  alium  fitum  a  priori  diverfum  obtinuerunt. 


374        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


calor  medulJam  urgens,  partim  affluxus  fucci  nufri- 
tii  verfus  gemmas,  qui  ante  cafum  foliorum  prae- 
fentis  anni  eis  in  ufum  cedebat ;  (Cfr.  DifT.  Dni 
Ullmark  de  Prolepfi  init.  p.  340)  id  quod  Tulipa 
fylveftris  clariffime  demonftrat.  Haec  enim  in  hor- 
tos  introdu&a  faspius  ramos  alis  foliorum  profert, 
quamvis  flos  non  deftruatur.  Occurrunt  e.  g.  Tu- 
lipa?  hujus  fpeciei  haud  raro  tribus  immo  quatuor 
floribus  luxuriantes,  cujus  rationem  ex  aflumtis 
principiis  facile  inveniemus ;  fcilicet:  nutrimentum 
ita  abundavit,  ut  non  folum  cauli  primario,  verum 
etiam  ramis,  calore  ex  alis  foliorum  protrufis,  fuffi- 
ciens  fuerit.  Quod  vero  omnes  rami  floribus  ornen- 
tur,  pcndet  a  propulfione  medullge  a  calore  for- 
tiori  reddita ,  quam  ut  nutrimentum ,  etiamfi  copio- 
fum,  fubftantiam  corticalem  fatis  firmare  potuerit 
ad  cocrcendam  &  includendam  medullam. 

3.  Luxuriari  dicuntur  vegetabilia,  quando 
fibrae  medullares,  quae  olim  corticem  penetrarunt, 
fed  ob  defeclum  caloris  &  nutrimenti  non  in  gem- 
mas  proruperunt,  faventibus  jam  circumftantiis  gem- 
mas  foliaque  proferunt;  unde  intclligi  poteft,  cur 
in  arboribus  e  trunco  faepius  excrefcant  turiones. 

4.  Fieri  etiam  poteft,  ut  medulla  in  inferiore 
trunco  arborum  novas  emittat  fibras  gemmis  termi- 
natas,  praefertim  in  arboribus  molliori  ligno  dona- 
tis;  e.  g.  Tilia,  ubi  nimirum  ingenti  urgetur  ca- 
lore  &  alimenti  tanta  praefto  eft  copia,  ut  lignum 
emollire  queat. 

§.  III. 

Ut  magis  confirmetur  fententia  in  §.  I.  a  no- 
bis  allata,  de  a&ione  caloris  &  nutrimenti  in  vege- 
tabilia,  pauca  adhuc  obfervanda  erunt.  Novi- 
mus  plantas,  e.  gr.  arbores,  non  ante  certam  aetatem 
flores  producere,  quaecunque  demum  fit  caloris  vel 
alimenti  ratio,  quod  anfam  dubitandi  fort~  prabe- 
bit,  an  florefcentia  ab  his  circumftantiis  re  ipfa 

pen- 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  375- 

pendeat.  Verum,  nec  animalia  ante  ceftam  a?ta- 
tem  fpeciem  fuam  propagare  valcnt;  ea  foium  a  ve- 
getabilibus  eft  difcrepantia ,  quod  in  illis  organa  ge- 
nitalia  a  prima  vitas  ufura  adfmt;  in  his  autem  non 
antea  proveniant,  quam  ad  multiplicationem  fpe- 
ciei  nfervire  debent.  Accidit  nihilomrnus  ut  plan- 
tas,  quarum  feminain  folum  nimis  ingratum  cadunt 
e.  g.  in  filTuras  montium,  praccocius  fiores  gignant, 
quam  alia  ejusdem  fpeciei  individua,  quibus  ube- 
rior  alimenti  fuerit  copia.  Ramus  Salicis  ab  arbo- 
re  fuccifus  &  in  terra  defixus  per  multos  annos  non 
nifi  folia  profert.  Ouamdiu  autem  hic  ramus  in 
arbore  crefcebat,  quotannis  fiores  fruftumque  de- 
dit.  Ratio  in  promtu  eft;  ramus  enim  arbori  ad- 
haerens,  cui  plures  nutriendae  funt  frondes,  non 
potuit  tantam  haurire  alimehti  copiam,  ac  ipfe  in 
terra  defixus  radices  agendo  fibi  acquirit.  Abun- 
dantia  igitur  nutrimcnti  fiorefcentiaj  impedimento 
eft,  &  ita  quidcm ,  ut  fi  bulbo  Tulipae  fuppedite- 
tur,  in  quo  corollam  cum  ftaminibus  &  piftiilo  du- 
dum  formatam  deprehendimus,  hae  partes  fruclifi- 
cationis  in  vera  excrefcant  folia.  Neminem  vero 
offendat ,  quod  planta  parciori  nutrimento  culta, 
nno  anno  omnia  ea  proferat,  qua;  fex  annorum  fpa- 
tio  fucceflire  germinaflent;  hoc  enim ,  ut  fupra 
innuimus,  non  alimento,  fed  liberiori  medullae  pro- 
pulfioni,  cui  debilitas  fubftantia^  corticalis  maxime 
favet,  adfcribi  debet. 

.   CAPUT  II. 
De  origifie  &  evolufione  gemmarum, 
§.  IV. 

Quando  fios  e  gemma  pronafcitur,  .abeunt  fo- 
lia  gcmmacea  fecundi  anni  in  Rratteas,  tertii  in  Ca- 
lycem,  quarti  in  Petala,  quinti  in  Stamina,  fexti 
in  Piflillum.  (Diiiert.  Dni  Uilmark  de  Prolepfi.) 
Jam  vero  ccnftat,  quod  Bractcre  &  Caiyx  fint  pro- 
genics  corticis,  Petala  libri,  Stamina  Jigni ,  Piftil- 

Aa  4  iuni 


376*        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


lum  meduJla?.  Ergo:  folia  gemmacea  fecundi  & 
tertii  (uti  &  primi)  anni,  in  quacunque  gemma, 
Cortici  fuam  debent  originem,  quarti  anni  Libro, 
quinti  Ligno  &  fexti  membranae  Medullam  proxime 
tegenti,  qu?e  meningibus  animalium  relpondet.  Li- 
ceat  hinc  novam  in  Botanica  regulam  adferre: 
Quando  gemma  nafcitur ,  protruditur  integumentum  me- 
dulla  membranaceum  in  foiia  gemmacea  fexti  anni,  Lignum 
(fcilicet  fucco  nutritio  emollitum )  in  folia  gemmacea 
quinti ,  Liber  in  folia  gemmacea  quarti,  &  Cortex  de- 
inum  in  folia  gemmacea  tertii,  fecundi  &  primi  anni;  ita 
ut  de  quocunque  flore  recie  affirmetur,  Bra&eas 
effe  progeniem  corticis  ?eque  ac  foliorum  gemma- 
■ceorum  fecundi  anni;  nam  haec  ipfa  folia  e  cortice 
funt  protrufa:  Calycem  vero  a  cortice  fimulque  e 
foliis  gemmaceis  tertii  anni  oriri,  &  fic  porro.  Hinc 
itaque  perfpicue  videmus,  in  gemmis  non  ultra  fex 
annorum  contineri  germinationes;  quoties  vero 
primi  anni  folia  gemmacea ,  quae  exteriora  funt,  in 
ramulum  cum  fuis  foliis  &  gemmis  expanduntur: 
toties  etiam  medulla  in  alis  foJiorum  fexti  anni, 
qua?  in  intimis  gemmaj  tenebris  latent,  nova  pro- 
trudit  rudimenta  gemmulacea  pro  anno  feptimo  & 
fic  porro. 

§.  V. 

Stabilita  ea,  qua?  §.  prseced.  continetur,  the- 
oria  de  origine  gemmarum ,  veriflime  concludimus, 
quod  germimtio  fruttificationis  fit  quinque  annorum  fpa- 
tio  prior ,  quam  foliorum.  Verum  enim  vero  e  lon- 
ginquo  clamitari  audio,  hanc  thefin  de  omnibus 
floribus  in  genere  pronunciandam  non  eiTe;  fed  ad 
eos  foium  reftringendam ,  qui  per  metamorphofin 
gemm.t  pronafcuntur.  NeceiTe  enim  eft,  ut  faci- 
lis  concedam,  nonnullos  faltem  flores  per  fubita- 
neam  mcdulla?  eruptionem  pronafci.  Pvem  amplius 
explicabo.  Quando  fubftantia  corticalis  a  fuffici- 
enti  nutrimento  adeo  firmatur,  ut  medullam  calo- 

re 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


re  impulfam  intra  fuos  continere  valeat  parietes; 
extimae  fibrae  medullares  rumpuntur,  divergunt  & 
verfus  corticem  gemmas  protrudunt,  pro  ratione 
circumftantiarum  in  ramos  aut  flores  *explicandas. 
Ponamus  vero,  fubftantiam  corticalem  deficiente 
fucco  nutritio  maxime  effe  debilitatam  &  fragilem; 
meduJlae  autem  vim  expanfivam,  nullo  urgente 
calore,  non  ita  efficacem,  Ut  fibrae  ejus  extimae 
rumpantur,  fatis  tamen  fortem  pro  referandis  clau- 
ftris,  quibus  continetur;  fieri  tum  oportet,  ut 
fibra?  meduiJares  convergant,  &  protrudendo  aperi- 
ant  fubftantiam  corticis,  atque  in  folia,  brafteas  & 
calycem  eam  commutent,  libri  vero  in  corollam 
&c.  Idcirco  patet,  non  omnes  flores  e  gemmis  pro- 
duci,  vel  faJtem  licebit  concipere,  meduJJam  cer- 
tis  fub  circumftantiis  fine  prasvia  gemmae  formatio- 
ne  in  florem  erumpcre.  Nihil  enim  impedit  ut 
dicamus,  plantas  nonnullas  vernales  boc  modo  flo- 
ribus  ornari.  Nec  aliter  de  illrs  fentiendum,  in 
quibus  fiores  non  ex  alis  foliorum  proveniunt.  Sic 
etiam  in  Alno  flores  nudi  &  minime  e  gemmis 
emergunt.  Num  igitur  affirmari  poteft,  citatio- 
rem  medulla:  propulfionem  in  his  floribus  ea  omnia 
uno  anno  protulifie,  qu-e  fex  annorum  fpatio  fuc- 
ceflive  germinaflent,  planta  non  florente?  Re- 
fpondeo :  Videmus  a  pofteriori ,  medullam  in  hoc 
cafu  exitum  fuum  quaefivifle,  ubi  flos  propullulat, 
ut  fi  planta  non  floruerat,  eruptio  tamen  medullae 
in  gemmam  (immutata  fcilicet  vi  expanfiva)  eo- 
dem  loco  neceffario  facla  fuifftt.  Si  vero  eidem 
gemmae  copiofius  nutrimentum  acceiliffet,  per  fpa- 
tium  fex  annorum  ramulos  cum  foJiis  gemmisque 
protulerat;  dum  contra  omnis  ceffat  vegetatio  in 
hoc  loco,  florefcentia  pera&a.  Una  eademque  igi- 
tur  materia,  unde  flores  jam  formantur  unico  an- 
no  vigentes,  per  fex  annorum  fpatium  ramos  fo- 
liaque  protuliflet,  fi  planta  non  floruerat.  Hanc 

Aa  5  ob 


378        PROLEPSIS  PLANTARUM. 


ob  caufTam  omnes  flores,  illi  etiam  quos  medulla 
feftinata  eruptione  profert,  fub  fequenti  canone 
botanico  comprehenduntur :  germinatio  fruttificatio- 
nis  quinque  amiorum  fpatio  prior  efi ,  quam  foliorum. 
Et  cum  partibus  fruciificationis  in  dicfis  floribus, 
atque  foliis  gemmaceis,  omifla  florefcentia  gem- 
mam  conftituturis ,  unum  idemque  fit  primordium, 
nimirum:  cortex,  liber,  lignum  &  medulla  fua 
veftita  membrana;  clariflime  elucet,  de  omni  flo- 
re,  quocunque  demum  modo  producto,  re&e  aefti- 
mari ,  quod  Braftea  fint  foholes  foliorum  gemmaceorum 
fecundi  anni ,  Calyx  tertii  &c. 

§•  VI. 

Circa  Prolepfin  Plantarum  id  non  praetereun- 
dum  cenfeo,  quod  haud  pauca  vegetabilia  non- 
nullts  fruclificationis  partibus  deftituta  fint.  In 
quibusdam  calyx,  in  aliis  corolla  defideratur.  Fa- 
cillime  vero  patet,  folia  gemmacea  tertii  &  quar- 
ti  anni,  feu  corticem  &  librum ,  in  his  floribus 
non  feparari,  fed  cohaerefcere,  quod  fatis  probant 
planta;  vernales.  (Cfr.  Dni  UJlmark  Diff.  de  Pro- 
jepfi  p.  334O  In  nonnuilis  calyx  &  corolla  fi- 
mul  deficiunt,  e.  g.  in  Pipere,  idcirco  autem  affir- 
mare  non  licct,  medullam  neque  corticem  nec 
Kbrurfl ,  fed  folum  lignum  protrufiffe.  Quamvis 
enim  folia  gemmacea  tertii  &  quarti  anni,  fcu  cortex 
&  liber,  in  his  plantis  non  expanduntur  in  calycem 
&  corollarn,  medulla  tamen  fefe  protrudens  & 
corticem  &  librum  penetrat.  Haud  paucae  plan- 
tx  Indicss  in  hortis  Europaeis  nec  caiyces  nec  co- 
rollas  explicant,  quibus  tamen  in  India  fuperbiunt. 
Campanula  Speculum  in  hortis  noftris  raro  corolla 
gaudet,  Jicet  ftaminibus  piftillisque  floreat  &  fe- 
mina  maturet.  Idem  obfervamus  in  noftro  Lamio 
amplexicauli  (Fl.  Su.  522.)  &  pluribus,  ita  ut 
pianta;,  qua?  nunquam  calyce  corollaque  inftruun- 
tur s  iri  co  tantum  a  ca?teris  differant,  quod  folia 

gem- 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  379 


gemmacea  tertii  &  quarti  anni  in  illis  non  explicen- 
tur.  Ratio  vero,  cur  defmt  has  partes  in  hac  &  non 
iila  planta,  fruftra  quaeritur,  nifi  in  arbitrio  Creato- 
ris.  In  Claliihus  Monoecije  &  Dioecise  alii  flores 
ftaminibus,  alii  piftillis  deftituuntur;  protruditur 
quidem  lignum  in  floribus  foemineis,  licet  nulla 
exinde  formentur  ftamina,  &  quando  medulla  in 
floribus  mafculinis  fibi  viam  aperuit  per  fubftan- 
tiam  corticalem ,  non  expanditur  in  piftillum ,  fed 
emoritur  five  exficcattir.  Rationem  vero  reddere 
hujus  phsenomeni,  noftrum  omnino  fuperat  captum, 
utpote  quod  a  legibus  naturse  sternis  unice  pendet. 

§.  VII. 

Hujus  quoque  eft  loci,  exponere  cui  ufui  infer- 
viant  folia  gemmacea  fecundi  anni,  e  cortice  a)  pro- 
nata  in  illis  vegetabilibus ,  ubi  Bracleas  non  occur- 
runt.  Verum  enim  vero  omnes  plantas  fuis  gau- 
dere  Bracteis,  certiffimum  eft  ,  licetnon  in  omnibus 
gequaliter  explicentur.  Pendet  autem  hoc  partim 
ab  ordine  natura?  a  fummo  Legislatore  prasfcripto, 
partim  etiam  a  citatiori  medullae  impulfione  ac  de- 
feftu  nutrimenti ,  quod  adeo  feftinanter  verfus 
partes  fruftificationis  derivatur,  ut  Bra&eae  per- 
fefte  expiicari  nequeant.  Ubi  medulla  minori  cum 
feftinatione  ad  fru&ificationem  efiunditur ,  plus  ali- 
menti  accipiunt  foiia  gemmacea  fecundi  anni,&  tum 
Bracteae  magis  extenduntur;  femper  tamen  par- 
vae  &  exfuccas  funt,  nifi  retardata  fructificatione 
(e.  g.  quando  infefta  interiores  partes  fructifica- 
tionis  confumferunt)  in  perfedla  foiia  excrefcant. 
Supereft  integra  Plantarum  familia,  quae  Crypto- 

gamiae 

fl)  Quoniam  folia,  brafteae  &  calyx  fint  progenies  cor- 
ticis,  verofimile  eft,  exteriorem  corticis  fubftantiam 
Folia  porrigere ,  mediam  Brafteas  &  interiorem  Caly- 
cem,  cui  Liber  proximus  eft,  calyci  in  floribus  ver. 
nalibus  faepe  adh?erens. 


38o 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


gamiae  noinen  mcrito  obtinuit,  ubi  nec  folia  nec 
gcmmaj  obfervantur.  Quid  de  his  fentiendum,  pau- 
cis  dicam.  Naturam  horum  vegetabiJium  ita  pa- 
rum  nobis  habemus  perfpeilam ,  ut  in  plurimis 
ignoremus,  quaenam  pars  folii  vices  agat,  qinmam 
baulis  /;);  jdcirco  omne  de  illis  ratiocinium  eous- 
que  differendum  effe  exiftimo,  doncc  clariorem 
luccm  in  his  natur  e  tenebris  accenderit  JSotanico- 
rum  folertin.  Abfit  vero  omne  dubium  de  Prolepfi 
Plantarum  hinc  defumtum ;  non  enim  certioribus  id 
niteretur  principiis,  quam  fi  quis  ideo  fexum  plan- 
tarum  impu^naret,  quoniam  fruftificafiio  in  algis  & 
mufcis  oculis  fi.ibji.ci  nequeat.  Idem  quoque*dicen- 
dum  erit  dc  plantis  parafiticis  foliis  carentibus,  qui- 
bns  motum  &  fuccum  nutritium  fuppeclitat  arbor  vel 
planta  cui  affiguntur. 

CAPUT  III. 

De  involutio?ie  Plantarum  in  Semine  &  Hybernaculis . 
§.  VIII. 

Quam  prodiga  fit  natura  in  multnplicatione  ve- 
getabilium,  nemo  facile  ignorabit,  qui  velfugitivis 
oculis  hocce  perluJtraverit  regnum.  Nam  non  folum 
femina,  verum  etiam  gemmse  bulbicue  novas  pro- 
ducunt  plantas:  immo  ex  ramis,  radicibus  foliis- 
que,  quibus  aliquantillum  fubftantiae  medullaris  ad- 
haeret,  propagatio  fuccedit.  Hanc  plantarum  mul- 
tiplicationem  breviter  explicabo;  fiquidem  ad  melius 
intelligendam  fingularem  illam  gemmarum  evolutio- 
nem  fupra  expofitam ,  haud  parum  contribuat. 

IX. 

A  feminibis  vegetabihum  propagari  fpecies, 
uti  res  eft  notiflima,  ita  nihil  habet  obfcuri.  In 
quocunque  enim  femine,  polline  antherarum  fcE- 

cun- 


b)  In  plurimis  tamen  fungis  fquamae  foJiac?ae  in  ftipite 
occurrunt. 


PROLEPSIS  PLANTARUM.  381 


cundato,  tota  continetur  planta,  omnibus  partibus 
perfecla,  licet  non  ita  femper  diftincla;  appareant, 
ut  oculis  poflint  difcerni.  In  Seminibus  Nymphseqp 
Nelumbo  diclae  N.  D.  Prsefes  folia  hujus  plantas 
tam  perfpicue  vidit,  ut  ex  ilhs  femina  dignofccret. 
Idem  Ipfi  contigit,  dum  femina  Liriodendri  Tulipiferae 
aperiret.  Non  magis  itaque  mirari  convenit,  quod 
ruptis  membranis  Seminis,  vegetabile  prodeat  per- 
feclum,  calore  &  fucco  nutritio  extendendum, 
quam  quod  x  ovis  animalium  poft  faccundationem 
pullus  parentibus  fimillimus  fenfim  evolvatur;  quia 
plumulam  feminis  terminat  flos  aut  gemma:  (Thii.  bot. 
p.  301.)  gemma  videlicet  in  plantis  perennantibus, 
flos  in  annuis,  ut  maxime  probabile  videtur.  Cum 
vero  potius  obfervationibus  inniti  deceat  naturae 
curiofum,  quam  conjefturis ;  aliorum  commendabo 
induftrise,  hanc  rem  penitius  perfcrutari. 

*  §.  X. 
Progredior  jam  ad  illam  vegetabilium  propa- 
gationem,  quam  bulbis  r)  gemmisque  peragi  depre- 
hendimus.  Non  fine  fumma  animi  obleclatione  vi- 
demus,  plantam  futuri  anni  y  folia  puta,  calycem, 
petala,  ftamina  &  piftilium  in  omnibus  fere  bulbis 
floriferis  delitefcere.  Dominus  Mariotte  in  bulbis 
Tulip*  hoc  phcenomenon  primus  obfervafie  dicitur, 
jam  rh  plerisque  confpicuum.  Cum  vero  bulbus  a 
gemma  in  eo  folum  difFerat,  quod  bafes  foliorum 
perfftentes  a  copiofo  fucco,  quem  e  terra  hau- 
riunt,  fiant  carnofae,  &  nova  folia  iuis  gemmis  in- 
ftrucla  excrefcant  intra  priorum  bafes  </);  ea  omnia 

quae 

c)  Attentione  digniffimum  eft,  plantas  bulbiferas  femina 
non  maturare,  nifi  bulbi  deftruantur ,  quod  in  Lilio 
bulbifero,  Dentaria  cVc.  cernimus. 

d)  Non  confundi  debent  bafes  foliorum  prseteritorum 
cum  foliis  futurae  plantae;  iilas  enim  liaud  aiiter  con- 
ftderare  oportet,  quam  ut  fquamas  gemmarum  exte- 

riores 


382         PROLEPSIS  PLANTARUM. 


quae  de  gemmis  affirmavimus,  etiam  bulbis  com- 
petere,  necefle  eft.  Pendet  ergo  a  majore  mino- 
reve  nutrimenti  copia  &  caloris  gradu,  an  bulbus 
florem  aut  folia  proferat;  &  ubi  prius  accidit,  abe- 
unt  folia  gemmncea  fccundi  anni  in  Bracleas,  ter- 
tii  in  Calyeem  &c;  itaut  folia  gemmacea  in  bulbo 
originem  debcant  cortici ,  libro,  ligno  &  membra- 
Tics  meduliam  veftienti  ipfius  radicis,  cui  bulbus 
infidet.  Sunt  igitur  bulbi  &  gemmae  non  nifi  plan- 
tae  coarftata' ,  quae  accedcnte  debito  nutrimento 
ac  calore  extenduntur  e)  &  pro  ratione  circumftan- 
tiarum  aut  flores  aut  folia  proferunt.  Quod  vero 
gemmce  ac  bulbi  in  fe  contineant  teneram  imagi- 
nem  novse  plantce  fub  minima  mole  comprehenfe, 
non  aliter  concipi  poteft,  quam  quod  fingulus  ar- 
ticulus  Taenize  diftin&um  fit  animal.  Eam  tamen 
noftram  haud  facimus  fententiam ,  quod  fingulae 
partcs  vegctabiles  perfe&ae  adfint  in  quacunque 
gemma  vel  bulbo ;  id  enim  folum  de  floriferis  affir- 

mari 


riores  ab  aere  vel  frigore  induratas.  Cum  vero  intra 
quodcunque  bulbi  integumentum  nova  folia  gemmis 
inftru&a  excrefcere  pciiint;  fiquidem  unicura  bulbum 
in  plures  dividi  videmus ;  patet  ;bulbos  plurimis  con- 
fiaie  gtmmis,  ita  ut  re  ipfa  non  aliud  fint,  quam  ra- 
mi  abbreviati ,  plurimis  gemmis  ex  aiis  foliorum  (prze- 
teritorum)  prodeuntibus. 
e)  B.  m.  D.  Lofling  in  DuT.  de  gemmis  arb.  §.  14.  refte 
pronunciavit  gemmas  (nec  npn  bulbos)  nihil  aliud 
effe,  nili  herbas  a  defeftu  vis  vegetantis  coarclatas; 
nam  quando  gemmse  tempore  vernaii  erumpunt,  non 
eodem  anno  fua  explicant  folia,  fed  per  integrum  aefra- 
tis  hyemisque  intervallum  immutatse  permanent,  quo- 
niam  fuccus  nutritius  a  calore  propulfus  non  fufficit 
ad  eas  fimul,  ac  gemmas,  quse  praeterito  anno  emerge- 
bant,  [extendendum.  Quod  res  ita  fefe  habeat,  pate- 
bit  quando  infefta  frondes  arborum  arrodunt;  tum 
enim  fuccus  nutritius  gemmis  nuper  protrufis  adfluit, 
unde  accidit,  ut  juilo  citius  intumefcant  fuaque  profe- 
rant  foiia. 


PROLEPSIS  PLANTARUM. 


383 


mari  poteft;  fed  conftant  gemrhae  ac  bulbi  rudi- 
mentis  foiiorum,  aut  fex  anuorum  fpatio  in  ramu- 
los  foliaque  fucceffive  explicandis ,  aut  uno  anno 
florem  proiaturis.  Jucundiflimum  interea  eft  fpe- 
ftaculum  in  gemmis  Hepaticae  &  Pedicularis  hir- 
futse  fub  terra  latitantihus,  in  geramis  fruticis  Da- 
phnes  Mezerei,  nec  non  intra  bafin  ftipitio  Ofmun- 
dae  Lunaria?,  perfectam  confpicere  plantam  fucuri 
anni,  omnibus  fuis  partibus  eruendam,  annuo  fpa- 
tio  antequam  prodeat.  Immo:  Radix  omnis  plan- 
tae  perennis  infra  terram  profert  gemmam  futuri 
anni.  (Phil.  bot.  p.  37.  N:o  7.)  Nuper  e  iam 
obfervavit  NobilifK  D.  Profefior  a  Linne  (jfunior) 
in  radice  Anemoncs  dichotomae  gemmas  alternatim 
pofitas,  quarum  prima  (eu  maxima  continet  plan- 
tam  futuri  anni  1764,  fecunda,  tcrtia,  quarta  &c. 
quousque  demum  numerari  pofiint,  fuccedentium 
annorum  herbas;  exemplum  fane  fingulare,  quod 
hic  folum  attulifle  fufficiat,  quoniam  figuram  & 
defcriptionem  fuis  Decadibus  inferere  conftijtuit 
ClarilT.  Dn.  Inventor.  Nemini  igitur  obfcurum  vi- 
debitur,  quod  multiplicari  poflint  vegetabilia  fru- 
ftuiis  radicum  &  ramorum  terrae  commiflis,  prout 
§.8-  innuimus;  id  enim  haud  aliter  procedit,  quam 
Hydris  redintegrari  folent  detruncatae  five  mutilata? 
partes.  Ad  propagationem  vegetabiJium  non  plus 
requiritur,  quam  ut  fubftantia  medullaris  a  corti- 
cali  veftiatur.  Accedentibus  itaque  vegetationis 
adminiculis,  radjces  ramique  novas  protrudunt 
plantas,  utpote  qune  fubltantia  tam  medul- 
lari,  quam  corticali  conftant. 


CXXI. 


CXXL 

CENTURIA 
INSECTORUM 

QUAM 

PR^SIDE 

D.  D.  Car.  VON  Linne 

Propofuit 
BOAS  JOHANSSON, 

Calmarienfis. 
Upfalia  1763.    Junii  23. 


D.  D. 

Scientiae  quaevis,  seque  ac  imperia,  fuas  habent 
vicillitudines ,  quibus  adolefcunt,  fiorent,  de- 
crefcunt,  &  deprimuntur.  Illa  fcientiae  natu- 
ralis  pars,  quam  dudum  Ariftoteles  inceperat  libera- 
jitate  Alexandri  Magni  fuffultus,  denfis  etiamnum 
tenebris  occultata  eft. 

Regnum,  quod  dicunt  Animale,  in  fex  commo- 
de  fatis  dividitur  provincias ,  quarum  unam  inco- 
lunt  INSECTA,  quibus  in  defcribendis,  noftra 
nunc  verfabitur  opera.  Incolae  hujus  provincias, 
mira  quidem  funt  animalia,  Pedum  numero,  ani- 
malibus  casteris,  quibus  perfe&iora  funt  corpora, 
longe  prsftant;  cuique  enim  fex  faltem,  variis 

autem 


CENTURIA  INSECTORUM.  385 


autem  plures  compctunt  pedufculi.  Communi 
quidem  fruuntur  aura,  quam  tamen  non  ore,  non 
capite,  fed  iaterum  quibusdam  hauriunt  fpiraculis. 
Senfu,  quem  dicunt  Antennas ,  organico  gaudent, 
perfpicaciam  noftram  prorfus  eludente,  quippe 
quo  ipfi  carernus.  Sunt  quidem  inftructa  Capite, 
quod  vero,  fi  unquam,  ccrte  hoc  fingulare  cft, 
&  mirandum,  ccrebro  quod  deftituitur  omni,  et- 
enim  fibra  medullaris,  quamvis  non  prius",  quam 
in  ipfo  capite  definat,  ibi  tamen  in  molem  orga- 
nizatam  vix  glomeratur.  Hxcce  denique ,  ad 
unum  omnia,  animalia,  fuis  veftita  offibus  cata- 
phracta  &  quafi  loricata ,  mirifice  inccdunt.  Pro- 
prietatcs  hfe  cuivis  admirationcm  moverent  ma- 
ximam,  nifi  majori  miraculo  triplex  effet  forma, 
qua  trinam  quafi  metamorphofvn  pleraquc  fubeant ; 
Hajcce  varium  habent  ftatum,  quo  non  obfcrva- 
to  alter  ab  altcro,  dignofci  vix  poteft.  HaiC 
animantium  turba  nnmerum,  in  arido  fibi  vindi- 
cat  maximam,  molem  vero  minimam  conftituit; 
at  vero,  ut  multitudine,  ita  opere,  ca?teris  longe 
antecellit. 

Ab  antiquiflimis  inde  temporibus,»  hcecce  vola- 
tilia  fuere  parvi  aeftimata;  quin  immo  wo.rweadcm, 
&  nefcio  quid  abominandum ,  nemo  non  habuerit. 
In  primo  rerum  initio,  infefta  non  exftitiffe,  atque 
fic  non  ordine  natura  folemni,  fcd  generatione 
eqwooca  produci,  credula  ftatuerat  antiquitas,  do- 
nec  felix  pofteritas  eos  genuit  viros,  qui  natura* 
penetralia  jugi  ftudio  pctcntes,  cimelia  ejusdem 
paulo  fibi  familiariora  reddere  occiperent.  De  in- 
leftis  nihilcerti,  perfpicui  faltem  nihil,  nobis  im- 
provida  &  negligens  reliquit  vetuftas;  Licet  fatea- 
mur,  communi  litterarum  palingenefise  initio,  ra- 
dios  quosdam  luminis  affulgere  fcientia?  entomo- 
logicae  incepiffe,  pep  paucos  tamen  juftoque  lan- 
Tom,  VL  B  b  guidio- 


386        CENTURIA  INSFXTORUM. 


guidiorcs,  ita  ut  noftris  demum  temporibus  in 
aprico  poiita  videatur. 

Iliftoria  infe&orum  littcraria,  in  tres  adpofite 
omnino  diftribuitur  EPOCHAS,  quarum  PRIMA, 
agmen  ducit  feculi  fui  jubar  Conradus  Gefnerus,  qui 
indefeflfa,  qure  ejus  erat  naturam  rimendi  aviditas, 
omnes  Hiftoriae  naturalis  partes  verfavit.  Dcin 
Moiifettus lt  Anglus,  in  fcenam  prodicns,  infecta  de- 
monftrare  mcepit.  Tum  Aldrovandus ,  Italus,  in 
bac  re  magis  fudavit,  quam  profecit,  His  dcni- 
que  Jonftonus  fucceflit,  fcd  magis  ut  compilator, 
quam  aucTor. 

SECUNDA  Epocba  res  natura3  perfcrutati 
funt,  felicius  diftin&iusque  in  horum  animalium 
cognitione  procedere  coepcrunt;  namque  hi- 
ftoriam  infcctorum  ab  ovo  ipfo  ad  ultimam  fe- 
ne'6luteffl  pcrluftrarunt ,  vitam  eorum,  vicTum, 
immo  ipfam ,  quam  mireris,  metamorphofin  con- 
tueptes.  Quid,  quod  exquifitius  infecla  deli- 
neata  et  iri  incifa  propofuerunt,  &  ea  quidem 
arte,  ut  imagines  agnofcere  quivis  facile  polfet. 
IJ  uic  peragendje  rei,  omnium  primi,  fummo  in- 
ferviere  opere  Hoeffnagelius  &  Goedartus,  viri  pin- 
gendi  arte  cljri,  quos  Lifter  ingenio  acutiilimus , 
una  cum  Blancardo,  fccutus  eft,  doncc  Sivammer- 
damius ,  quo  laboris  patientior  non  fuit  alter,  hanc 
rem  ex  profeffo  tradendam  fibi  fumeret,  ita  qui- 
dem,  ut  fibi  haud  fatis  duxerit,  formam  Infe&o- 
rum  confidcraffe  extcrnam,  fed  anatomen  eorum, 
ad  miraculum  usque  fubtiliffimum  fecutus  fit. 
Mviannn  matronam,  belle  &  feftive  omnino 
curiofam,  ea  tantum,  quae  alit  Europa,  infecta 
perveftigaffe  haud  contentam,  tantus  infeclorum 
permulfit  atque  allexit  amor,  ut,  trans  mare 
infeftiffimum ,  Surinamum  usque  Americce,  fe  in- 
fecTis  delecTandi  gratia  iter  iniverit.  Rajus  ma- 
xime  laboriofus  in  defcriptiones  infecTorum  com- 

ponen- 


CFNTURIA  INSECTORUM.  387 


ponendas,  nltimum  feneclutis  tempus  impendit. 
Quae  babitant  in  Anglia,  infe.cr.orum  examina,  Al- 
linus  affabre  dtlineavit.  Frifchius  denique,  quae 
Germania  habet  infecla ,  dare  propofuit. 

TERTIA  epocha  hanc  fcicntiam  longe  abun- 
datiori  auxit  luce.  N.  D.  PRyESES  entomolo- 
gicam  difciplinam  in  formam  fyftematis  redegit, 
infeclis  in  Ordines  Naturales  difpofitis,  eorun- 
demque  Generibus  rite  conftitutis,  qua?  diluci- 
dis  &  determinatis  adumbravit  Chara&eribus ;  adeo 
ut,  e  tenebris  quafi  evocata,  in  lucem  pleniori 
procefferint  gradu.  Eodem  vero  tempore,  in  hu- 
jus  difciplinae  laudem  &  dignitatem,  nova  effulfit 
lux,  infignc  puta  Galliae  Decus  Reaumur ,  qui 
hanc  do6trinam,  a  prjmis  principiis  &  ftamini- 
bus  repetens,  quodvis  infectorum,  ab  ovo  inde 
ad  fepulcrum  usque  fcquendo,  intentiorique  ocu- 
Jorum  aci.e,  formam ,  anatomiam,  vitam,  vi&um, 
&  morcs  eorum  perluftrando,  immortalitati  du- 
dum  commendavit  nomen.  Hunc  Aulae  Mare- 
fchallus  D.  De  Geer ,  tenore  uno  continuavit  la- 
bcrem.  Paullo  aliquanto  poft,  Roefel,  Germanus, 
&  laboris  &  honoris  fe  praebuit  aemulum,  semu- 
lis  vero  palmam  praeripuit  figuris  vivido  pror- 
fus  colore  efformatis,  &  id  effecit,  ut  haec  cui- 
vis  grata  acceptaque  fuerit  fcientia.  In  hoc  dein- 
ceps  opere,  Wilkes,  Anglus,  fuum  confumfit  la- 
borem,  multa  vero  a  Roefeliis  mutuatus  eft.  VAm- 
miraly  Kollandus,  infectorum  figuras  egrcgiae  &  mi- 
rae  pulchritudinis,  omni  dfligentia  nunc  edendas  per- 
vulgandasque  curat.  Praeter  Araneas  Svecicas, 
&  Phalaenas  novas,  formofiffimis  figuris  ornatas, 
in  lucem  edidit  Noftras  Clerk,  cujus  vero  opere 
noviffimo,  de  Papilionihus  Indicis,  a  Mufeo  Scr. 
Reginae  mutuatis,  vivido  colore  illufiratis,  quid- 
quam  pretiofius,-  vel  fplendidius,  an  quisquam  in 
toto  erudito    orbe    viderit,   merito  ambigituri 

B  b  2  Sci- 


388        CENTURIA  INSECTORUM. 

Scilicet  ihi  quaii  coram  intucaris  Papilioncs,  & 
qua    formam,    &  qua  numerum,    infignes,  ea 
abundantes    venuftatc,    qua   lecliifimis  omnibus 
longe  antecellant  flofculis;  quare  nihil  eifet  opta- 
bilius,    quam   ut  hoc  typis   divulgaretur  opus, 
cujus  quidcm  unum  alterumve  exemplar  eft  im- 
preflum.     Phyfici ,  poftquam  moram,  quam  objc- 
ftorum   naturalium  feccrat  multitudo,  beneficio 
difciplinae  fyftematicae,  concinne  &  perite  confti- 
tutx*,   tollere  inccpiffent,  fi  interius  mox  pene- 
trarent  &  prcfiius  inquirerent  in  natura?  cecono- 
miam  &  politiam,  operae  pretium  fe  facturos  ju- 
dicarunt;  iic  enim  uberrimam  nobis  dari  occaiio- 
nem,  fmgularem  Surnmi  Artificis  coniiderandi  ad- 
mirandique  oeconomiam,  &,   quod  ad  prsefentem 
usque.  diem   fere  fuiflct  umbratile,    luce  palam 
intuendi,   quomodo  infefta,   animalium  minima, 
quorum  officiis  remotis,  naturae  ceconomia  torpe- 
rct ,  maxima  onera  laboris  fuftineant.     Ea  veri- 
tas ,  qua  aiTeritur,  Deum  nihil  fruftra  produxiiTe, 
fed,    quaecunquc   creaverit,   valde   fuiffe  bona, 
tam   oculos  quam    animos   naturam  intuentium 
abunde  fatis  pavit.    Quamvisenim  infecta  noftroe 
ceconomia?  faepius  officere  putemus,  eam  tamen 
pofthabenciam    efle    ceconomiae    totius  univerfi, 
nulli  dubitamus.     Quemadmodum   praeterea  me- 
dicinam  facturos,  conftitutionem  hominis  valen- 
tis,  &  naturam  corporis  prius  cognovifte,  haud 
mediccriter  juvabit,  ita,  fi  oeconomia?  privata*, 
ab    univcrfali    quodammodo  turbatae  &  afEictae, 
fuccurrere  velimus,  e  rc  certe  nobis  crit,  prius 
intellexifle ,  unde  &  a  quo  fonte  incommoda  exun- 
dent;    quem    ad  recludendum ,   perperam  adniti- 
mur,  niii  hanc  difciplinam  diligentius  colamus, 
ea  notantes  infccla,  quae  oeconomia?  noftrze  ma- 
xime  noceant.    Quod  dum  agitur,  eveniet  fimul, 
ut  ftupenda  naturai  miracula,  ad  debitam  vene- 

ratio- 


CENTURIA  INSECTORUM.  389 


rationcm  piamque  admirationem  Summi  Condito- 
ris,  totos  nos  convertant  &  rapiant. 

NOSTUA,  quEB'  jam  agitur,  Epocha  tantum 
in  cognofcendis  infeclis  profecit,  ut  tot  fibi  ha- 
beat  infeetorum  miliia  perfpecta,  quot  orbis  lit- 
teratus,  ante  dimidium  circiter  feculum,  perno- 
fccret  centurias.  Ha;c  animalcula  adeo  ordinate 
funt  difpofita,  nominibus  genericis,  characteri- 
bus,  differentiis  ip.ecificis,  fynonymis  dcnique, 
in  Syflemate  Naturce  N.  D.  Prasfidis,  editione  de- 
cima,  ut  haud  multo  pofr.  plantis  ipfis,  nihfl  vel 
parnm  ccrte,  cedant,»  &  multitudine,  &  ordine, 
quem  Botanici  numerofiflimi  diu  multum  &  multo 
hborc  qusEfiverunt.  Ante  dimidium  &  quod  ex- 
currit  feculum ,  viri  fcientia  Botanica  alioquin  cla- 
riftimi,  alto,  quod  ajunt,  fupercilio  minimos 
defpexerunt  mufcos,  qui  ranto  hodie  prctio  inva- 
luerunt,  &  asftimationc,  ut  celeberrimus  quisque 
Botanicus,  novum  detegere  potuifle,  infigni  fibi 
honori  ducat.  Greges  infectorum  veteribus  tanto 
fuerunt  fdftidio,  quanta?  cemulationi  recentiori- 
bus,  nova  qiuevis  indagandi  irife&a.  Noftris  tem- 
poribus,  quodlibet  Europce  regnum ,  plurimis 
magnique  nominis  naturce  confultis  gloriatur  & 
fuperbit,  qui  omnem  opcram ,  ftudium  omne, 
novis  copiis  fcribendis,  &  infectorum  exercitui 
jungendis,  navant.  Scopoli  Fauna  Carniolica  una 
cum  Goiiani  Fauna  Monfpelienjt ,  quarum  utraque 
plura  nova  infefta  nobis  promittrt,  communiter 
&  avide  exfpectantur. 

Ad  hanc  Academiam,  rn  literarum  ftudiis 
dum  verfor,  duas,  praj  ccceris  addifcendis,  cura 
&  attentione,  qua  poflim,  difciplinas  proponi  cx- 
audio,  Medicinam  fciliect,  &  Hiftoriam  Natura- 
]em.  Hujus  particula,  de  Infe&is,  illis  juxta, 
qure  nondum  fuere  divulgata,  accuratius  notatis, 
oble&amentum  mihi  attulit  maxime  ihfighe,  quod 

B  b  3  Pree- 


390        CENTURIA  INSECTORUM. 

Prsefes  mirificc  adauxit,  mihimet  multas,  &  eas 
quidem  rarillimas,  demonftrando  inlcftorum  fpc- 
cics,  quas  D.  D.  Garden,  in  provincia  CAROLI- 
NA  babitanti,  nec  non  Domino  Protribuno  mili- 
tum  Dablberg,  SURINAMO  rcduci;  Dom.  Nord- 
gren,  in  ipfula  JAVA  habitanti,  cseteris,  acce- 
ptas  refert;  ut  taceam  rariffima  plurima  infe&a  e 
PENSYLVANIA  Americes  fcptentrionalis,  miffa 
ad  Mufeum  Nobil.  de  Geer.     His  natura?  deliciis 
blandius  invitatus,  pctii,  mihi  ut  concedcretur 
optio,  unicam  eligcndi  ccnturiam,  quam  ad  obruf- 
fam    determinatai.-i ,    perattento  litterarum  orbi 
proponerem,  ut,  Tirocinium  Academicum  editu- 
rus,  hanc  fimul  difclplinam   aliquantulum  auge- 
rem  atque  ornarem.    Cujus  voti  fpcs  me  eo  me- 
lior  tenet,  quo  certius  conftat,  centuriam  infe- 
ctorum  rariorum,  quam  Dom.  Jfaac  Uddman,  ele- 
ganter  elaboratam,  Aboce,   fub  Praefidio  D.  D. 
Leche,  edidit,  omnibus  in  amorc  atque  in  deliciis 
fuifTe  habitam.    Verum  cnimvero,  hcec  dum  mo-  j 
lior,  fatendum  eft,   me,   &  temporis  &  chartoe 
anguftiis,  adeo  fuiffe  praepeditum,  ut  defcriptio-  i 
nem  tam  prolixam ,  tam  ornatam,  tam  dcnique 
perfpicuam,  qunm  optaffem,  conficere  haud  potu- 
erim.    Mihi  vero,  quod  habet  verbum ,  prora  & 
puppis  ea  fuit,   ut  hajcce  nova  a  notioribus  rite 
diftingucrem ,    &  diftincta  ab  oblivione  atque  a 
filentio  hominum  vindicarem.     ItaqueTibi,  Be- 
nevole  Leclor,  centum  fpecies  Infeclorum,  In- 
dicorum  &  exoticorum,  offero,  quarum  complu- 
res  digniffima?  funt,    quse  ante  oculos  argutiores  ( 
ponantur.    Equidem  vix  credo ,  quod  absque  ad- 
miratione  maxima  quisquam  vifurus  fit  Caffidam 
fpnificemj,  CafTidam  bicornemg,  Cbryfomelam  gibbo- 
fam  i^i,  Gryllum  necydaloiden 132 ,  Gryllum  perfpicil' 
latums^,  Cimicem  crijiatum  42 ,  Thripem  parado* 
xam  48 ,  &  Papilionem  eclipfih  61. 

CO- 


CENTURIA  INSECTORUM.  391 

COLEOPTERA. 

1.  SCARAB^EUS  Tityus  thorace  tricorni:  in- 
termedio  maximo  fimpliciilimo,  capitis  cornu  re- 
curvato  fimpliciflimo. 

Habitat  in  Penfylvania.    De  Geer. 

Similis  Scarab.  Herculi,  totus  lavis ,  glaucus , 
magnitudine  Scarab.  najicomis.  Thoracis  cornu  maxi- 
mum ,  absque  dentibus  lateralibus ,  flmplicijfmnm ,  fed 
fubtus  pubefcens.  Capitis  cornu  adfcendens ,  etiam  fim- 
pliciffmum. 

2.  SCARABiftUS  Moloffus  thorace  bicorni, 
capitis  clypeo  integerrimo,  cornu  erecto  ,  elytris 
]aevibus. 

Habitat  in  China. 

Femina:  Magnitudo  Sc(irab.  Rhinocerotis ,  ater. 
Capitis  clypeus  lunatus ,  integerrimus ,  margine  elevato 
&  ftria  elevata  laterali  utrinque.  Cornu  in  medio 
clypei  erecto.  Thorax  lcevis  y  retufus ,  antice  glaber: 
cornu  five  dens  verfus  latera  antrorfum  adfcendens ,  pau- 
lo  brevior  cornu  capitis.    Elytra  non  flriata. 

Similis  Scarab.  Lunari,  fed  major;  nec  clypeus 
emarginatus  ;  nec  tborax  fupra  linea  exaratus ,  nec  elytra 
flriata. 

3.  SCARAB/EUS  furinamus  muticus  niger, 
thoracis  incifurarumque  marginibus  flavis,  fterno 
j.  orrecto. 

Halitat  Surinami. 

Magnitudo  Scarab.  Stercorarii;  totus  lcevis ,  niger. 
Oaput  ovatum,  linea  longitudinali  flava.  Thorax  la- 
x  is :  marginibus  lateralibus  flavis.  Scutellum  medio- 
cre.  Sternum  antrorfum  prominens ,  flavum.  Elytra 
lcevia.  Abdominis  fegmenta  nigra,  margine  flava; 
idtimum  fupra  maculis  IV ,  fuhtus  vero  tribus  fl.avis. 
Pcdes  nigri.  Femora  lutea,  nigro  varia.  Digiti  m- 
curvati. 

4.  SCARAB/EUS  Capreolus  maxillofus:  maxil- 
lis  exfertis  apice  tantum  furcatis. 

B  b  4  Habi- 


CENTURIA  INSECTORUM. 


Habitat  in  America  feptentrknali. 

Simillimus  Scarab.  Cervo  Capite  depreffo  truncato, 
fed  maxilla?  absque  dente  laferali.    Pcdes  rufi  funt. 

5.  DERMESTES  Gleditfia  fubtomentofus  pi- 
ceus,  antennis  filiformibus,  elytris  ftriatis,  femo- 
ribns  pofticis  gibbolis. 

Habitat  in  feminihus  Gleditjia  Americes. 

Facies  Derm.  Piforum ,  fed  duplo  major.  Fe- 
jnora  poftica  valde  crajfa,  non  tamen  vidi  faltantem  ; 
funt  hcec  mutica,  dentata  uti  Derm.  Piforum. 

6.  DERMESTES  Bactridis ,  obfolete  tomen- 
tofus  fubincanus,  antcnnis  filiformibus,  elytris  lae- 
viufculis,  femoribus  pofticis  gibbofis.  Jacq.  hijl. 
t.  170. 

Hahitat  in  femine  Baclris  Americes. 

Simillimus  Derm.  Glcditfa,  fed  Elytra  vixmani- 
fefle  Jhiata.  Color  totus  glauco  fubincanus.  Tho- 
rax  absque  punMs  excavatis ;  caterum  fimillimus.  Fe- 
mora  colore  corporis ,  ncc  femiginea. 

7.  C ASSID A  fpinifex  ferruginea,  elytris  angu- 
lo  antico  fpina  porrefta. 

Hthit  i'-  Surinami.  Dahlberg. 

Corpus  fere  triangulare ,  ferrugineum.  Thorax 
lcngitudine  capitis ,  antice  attenuatus ,  angulis  pofticis 
in  fpinim  transvcrfam  productis.  F.lytra  lavia,  antice 
ad  futuram  angulata;  angulis  lateralibusque  exfertis 
in  fpinam  antrorfum  porrectam,  longitudine  thoracis. 
Latera  elytroruvi  utrinque  foramine  ovato  pervia  m 
fcmini;  in  mare  vero  elytra  nec  fpina  nec  foramine 
gaudeit. 

8.  CASSIDA  bipujlulata  viridis,  elytra  macu- 
lis  lateralibus  duabus  fanguineis. 

Hahitat  Surinami.  Dahiberg. 

Corpus  fupra  viride,  fubtus  nigrum.  Thorax 
parirn  errtarginatus.  Elytrorum  margo  lateralis  macu- 
Iis  fiuabus  fanguineis ,  etiam  in  pagina  inferiori  caru- 
lea  conjpicuis. 

9.  CAS- 


CENTURIA  INSECTORUM. 


9.  CASSIDA  bkornis  cyanea,  elytris  angulo 
antico  fpina  truncata. 

Habkat  Surinami.  Dablherg. 

Major;  tota  cyanea.  Elytra  excavato  -  punttata: 
angulo  exteriore  fiive  antko  in  fpinam  linearem  trunca- 
tam  produito.    Thorax  antice  emarginatus. 

10.  CASSIDA  leucophcea  teftacea  margine  pun- 
clisque  flavis. 

Habitat  Surinami. 

Minuta  &  reliquis  noftratibus  minor.  Margo 
clypetim  tboracem  &p  elytra  cingens ,  totas  fiavus.  Di- 
fcus  elytrorum  thoracisque  tejlaceus  five  ftaphyleus: 
fimttis  majufculis ,  plurimis ,  luteis ,  elevatis.  Elytra 
etjam  punitis  excavatis ,  vix  confpkuis ,  ftriata. 

11.  COCCINELLA  fanguinea  elytris  fanguineis 
immaculatis ,  thorace  maculis  nigris. 

Habkat  Surinami. 

Magnitudo  ut  minonbus  noftratibus.  Thorax 
viger ,  marginihus  pallidis.  Punftum  pallidmn  utrin- 
qv.e  verfus  latera  thoracis.  EJytra  verijfme  fanguinea. 
PeCtus,  abdomen ,  pedes ,  atrh 

12.  COCCINELLA  furinamenfts  coleoptris 
rubris  immaculatis,  thorace  capiteque  nigris. 

Habitat  Surinami. 

Magnitudo  Coccin.  j-punttata.  Caput ,  Tbo- 
rax,  Scutellum,  Pectus ,  Pedes ,  nigra.  Elytra  cj2  ab- 
domen  rubra.    Caput  minus  quam  in  Europais. 

13.  CHRYSOMELA  gibbofa  ovata  nigra,  ely- 
tris  tcitaceis  nigro  punctatis:  fafcia  media  poftica- 
quc  nigris. 

Habitat  Surinami. 

Corpus  magnum.  Coleoptra  medio  verfus  futu- 
ram  valde  gibhofa. 

14.  CHRYSOMELA  undulata  ovata  rufa,  eJy- 
tris  fafciis  tribus  atro  -ca?ruleis  undulatis. 

Habitat  in  Java. 
c  Bb  5  Ma- 


394        CENTURTA  INSECTORUM. 


Magnitudo  Chr.  Tanacetf:  Thorax  rufuf,  me- 
dio  atro-  caruleus.  Elytra  rufa:  fafcia  Prima  iatior 
undata  f  ad  futuram  antrorfum  porrecta;  Secunda  an- 
guflior ,  magis  undulata ;  Tertia  in  apice ,  ad  futura  n 
coisns  curn  fecunda.  Antenna ,  Pedes  &  antica  Abdo- 
minis  atro  -  carulea. 

15.  CHRYSOMELA  caflanea  ovalis  caltanea, 
elytris  margine  exteriore  teitaceo. 

Habitat  Surinami. 

Media.  Tborax  linea  longitudinali  &  margine  ex- 
teriore ,  uti  etjam  elytra,  tefiacea, 

16.  CHRYSOMELA  Gorteria  fubcylindrica 
atra  glaberrima ,  thorace  elytrisquc  punctis  IV  fia- 
vcfcentibus. 

Habita  ad  Cap.  R.  fpci  %n  Gorteria. 

Magnitudo  c?  ftatura  Chryfomela  yulga  tota 
atra%  glabra,  Elytra  .vix  manifefia  firiato - pun%qta : 
puncta  flavefcentia  IV,  in  fingulis  elytris  majufcula; 
Quorum  remota  verfus  futuram  interiorem ;  altero  ad  ba- 
(in,  altero  ante  apicem;  Tertium  ad  marginem  cxterio- 
rem  verfus  bafin,  reniforme;  Oiiartum  ad  apicem  elytri, 
Tborax  glabtTrimus,  nitidus:  punctum  ovatum  ad  fin- 
gulum  latus ;  tertium  ad  bafin,  rotundum;  quartum  ad 
fcutellum ,  bblohgum ,  vtinus ,  magis  fulvum.  Capitis 
frons  punclo  rotundo.  Omnes  macula  lutea ;  Pedes 
nigri  cf  Antenna  corpore  breviores. 

17.  CHRYSOMELA  octopunftaia  oblongiufcula 
rrigra,  thorace  teftaceo,  elytris  punclis  quatuor 
flavis. 

Hahitat  Surinami.  Dahlberg. 

Media.  Elytrorum  macula  qiiatuors  qitorum  I. 
parva;  II.  III.  parva ,  pares ;  JKmajorj,  ad  apicem. 
Abdomen  teftacenm. 

18.  CHRYSOMELA  punclatifnna  oblongi- 
ufcula  viridi  aenea  pun&atiflima,  pedibus  ferru- 
gineis. 

Habitat  Surinami. 

Magni- 


CENTURIA  INSECTORUM.  395 


Magnitudo  Cimicis ,  fericea,  viridi-  csnea,  punctis 
quafi  atmnis  mwmis  confertis  aufperfa. 

19.  CURCULIO  Oryzce  longiroftris  oblongus 
niger,  elytris  maculis  quatuor  ferrugineis,  femori* 
cus  muticis. 

Habitat  in  Oryzoe  feminibus ,  ab  exteris  'regionibus 
allatis. 

Magnitudo  grani  oryza.  Totus  niger  fize  piceo- 
iiiger ,  punctis  cavis  fcaber ,  oblongus ,  fubtiis  piceus  eft. 
Elytra  firiata;  in  fingulis  maculce  du.ce  ferruginete,  qua- 
rum  prior  ad  bafin  elytri,  pofierior  ante  apicem  elytri. 

20.  CURCULIO  furinamenfis  longiroftris  cya- 
neus ,  elytrorum  latcribus  antice  gibbis. 

Habitat  Surinami.  . 

Magnitudo  Pifi.    Elytra  pofiice  contrattiora. 
zi.  CANTHARIS  bicolor  rubra,  elytris  po- 
ftice  violaceis. 

Habitat  in  Senegal. 

Statura  omnino  Cantharidis  rubrce ,  fed  dimidia 
Elytrorum  pars  pojiica  violacea  nitidijjima.  Antennaj 
nigrce  funt. 

22.  CICINDELA  cequinoct-ialis  flava,  elytris 
fafciis  duabus  nigris  latis. 

Habitat  Surinami. 

Media.  Toium  corpus  -flavum.  Oculi  nigrt, 
miniis  prominuli.  Thorax  longitudinali  linea  excavata. 
Elytra  obtufijjima,  fingula  firiis  decem  clevaiis  acutis  ; 
Fafcice  diue  totam  fere  alam  tegentcs ,  undatce. 

23.  CICINDELA  carolina  cyanea  nitida,  ely- 
trorum  apicibus  antennis  pedibusque  flavis. 

Habitat  in  Carolina.  Garden. 

Corpus  magnitudine  Cicind.  campefiris ,  viridi-cce^ 
ruleum,  ceneo  nitens ;  at  os ,  oculi ,  antemue ,  palpi,  pe- 
des  toti  elytrorum  apices ,  flava.  Elytrorum  apices 
fiavi:  macula  fublunata  iaterali. 

24.  ELATER  ligneus.  ferrugineus,  clytris  mu- 
cronatis. 

Habi- 


39<*        CENTURIA  INSECTORUM. 


Hdbitat  Surinami.  Dahlberg. 

Corpus  fere  majus  noftratibus ,  colore  fnhferrw 
gineo  &f  fere  ligneo.  Antennae  vix  thorace  longiores, 
nk>  ra ,  excepto  pritno  articulo.  Thorax  ohlongus  ad- 
modum ,  medio  longitudinaliter  glahro.  Elytra  fub- 
ftriata,  quafi  cofla  diftinUa  longitudinali  pallidiore ,  & 
margine  laterali  fimili ;  apices  elytrorum  paliidiores  val- 
de  mucronati. 

25.  MELOE  Chryfomeloides. 
Habitat  Surinami. 

Corprs  cbryfomelee ,  totum  viridi-caridefcens,  fub- 
tus  higro-fuhviolaceum.  Antcnnae  nigrce.  Palma?  nigrce. 

i(.  TENEBRJO   Cigas  alatus  ater,  eiytris 
fhriatis,  thorace  Itevi. 
Habitat  Surinami. 
Magnitudo  Scar.  Cervi.     Thorax  marginatus, 
non  mtens.    Elytra obtufa,  ftriata  fatis  profunde.  An- 
tcnnai  ciavata ,  longitudine  thoracis. 

HEMIPTERA. 

27.  GRYLLUS  unicornis  M.  thorice  Iaevi ,  ely- 
tris  viridibus,  alis  apice  ftriatis,  vertice  fubulato, 
antenni-  peclinatis. 

Habi-dt  in  China. 
Magnitudo  (f  flatura  G.  M.  Religiofi.  Vertex 
Capiti.s  in  fpinam  antice ,  capite  longiorem,  prominens. 
Antennae  longitudine  thoracis,  utrinque  peUinatce.  Tho- 
rax  linearis ,  lavis ,  fere  triqueter.  Elycra  viridia, 
ohlique  venis  ftriata.  Alae  virefcentes ,  elytris  paulo 
longiores :  apice  fufco  ftriato.  Abdomen  plicatum.  Ti- 
biae  antice  dilatatc? ,  fpinulis  ciliata,  majoribus  fpinis 
interftincXce.  Palmae  bis  ciiiato- fpinulofce.  Tibiae  <i:di 
&  y.ii  paris  fub  apice  lacinulam  habent. 

28.  GRYLLUS  caiolinus  M.  thorace  fubciliato 
.  fubcarinato,  clytris  albidis  fufco-  nebulofis. 

Habitat  in  Carolina. 

Statura  G.  M.  reiigiofu  Thorax  oblongus ,  fere 
triqueter :  latcribus  fcabris.    EJytra  alceque  abbreviata, 

albi- 


CENTURIA  INSECTORUM. 


397 


albido  fufcoque  nebulofa.  Pedcs  antice  fubtus  duplici- 
ter  fpiuofo  -  ciliati. 

29.  GRYLLUS  irroratus  M.  thorace  laevi 
fubcarinato,  elytris  viridibus  punftis  ferruginei* 
vagis. 

Habitat  in  Carolina. 

Similis  G.  M.  religiofo ,  fed  elytra  <y  Alce  abdi- 
mhie  breviora,  3.  /.  4.  pun£tis  ferrugintis  absque  or- 
dine  digeftis ,  apicibus  flavefcentia.  Fcmora  £5?  Tibia 
antice  a  latere  poflico  dupiiciter  fpinofo-  ciliata. 

30.  GRYLLUS  Lunus  T.  thoracis  fegmento 
pofteriore  crifka  femiorbiculata,  ejytris  nigris  fa- 
fciis  albis. 

Habitat  Surinami.  Dablberg. 

Major.  Caput  ferrugineum.  Thorax  ferrugineus 
fegmento  poflico  carinnto  Crifla  compreffa,  valde  eleva- 
ta,  femiorbiculari.  Antenn-c  flavce.  Pcdes  lutefcen- 
tes ,  lceves.  Elytra  nigra,  albo  obfcure  reticulata:  fafciis 
plurimis  albis  incennaiibus.    Alaj  nigrce. 

31.  GRYLLtJS  Cinerarius  T.  antennis  longifli- 
mis,  elytris  deflexis. 

Habitat  in  Brafilia.    De  Geer. 

Antennse  longifjimce.  Thorax  cinerafcens  poflice 
lobo  rotundato.  Elytra  lateralia,  deflexa  paginis  ver- 
ticalibus:  Cqflao  recta  venis  marginalibus ;  margine  fu- 
periore  dimidiato  ovato:  inferiore  lanceolato.  Pedes 
cinerafcentes. 

32.  GRYLLUS  necydaloides  M.  elytris  ovatis 
angulatis  breviffimis  ,  alis  longitudine  abdominis. 

Habitat  Surinami. 
Corpus  fufco  -  fuligimfum.  Caput  fupra  obfcure 
ferrugineum.  Thorax  fubelongatus ,  fupra  fcaber ,  bre- 
vior  quam  in  reliquis  Mantis  fpeciebus.  Elytra  bre- 
vifflma  onmium,  ovata  ,  obtufa  ,  angulo  bumerali  exflan- 
tia,  fupra  cinerea,  fub  angulo  ad  latera  nigra.  Alce 
obfcure  nebulofce ,  convolutce  &  plicatce,  longce.  No- 
tabilis  elytris  brevijjimis. 

33.  GRYL- 


398 


CENTURIA  INSECTORUM. 


33.  GRYLLUS  javanus  T.  cincrcus,  elytris 
fufco  maculatis. 
Habitat  in  Javra. 

Antennse  corpore  paulo  breviores.  Thorax  com- 
prejfus ,  dorfo  planits ,  pojlice  rolundatus ,  lateribus  fu- 
fcefccns.  Abdomen  ovatum.  Alte  cinerea  ut  totum 
torpus ,  fuperiofes  maculis  aliquot  lunatis ,  longitudina- 
liter  digeftis ,  aliisque  paucis  fufcis.  Enfis  ahdumine 
fen  hrevior. 

\+.  GRYLLUS  perfpicillatus  L.  alarum  rudimen- 
tis  ocello  atro,  oculis  aureis. 
Habitat  in  Indiis.    De  Geer. 

Antennce  filiformes ,  corpore  breviores.  Corpus 
fuhtejlaceum.  Alarum  elytrorumque  loco  laminula  ova- 
ta ,  minima,  ocello  orbiculari  atro.  Utrum  alas  acqui- 
rat  an  larva  fit ,  ignoro ;  ex  facie  perfecta  effe  videtur. 

35.  GRYLLUS  fpinulofus  L.  thorace  fpinis  mu- 
ricato  cinftoque,  corporc  aptero. 

Kdiv.  av.  2.  p.  161.  t.  285.  /y3.  4.  5. 
Hdbitat  in  Indiis. 

Gryllos  inter  maximos  numerandus.  Antennx  fili- 
formes ,  longitudine  fere  corporis.  Thorax  tefiaceus , 
fpinis  nnmerofis  muricatus  &  poftice  margine  fpinofo 
cinctus.  Abdomen  fupra  nigrum  maculis  tejtaccis  teffel- 
latum.    Ala  mdla. 

36.  GRYLLUS  /krmftz^  L.  cinereus,  thoracis 
carina  margineque  poftico  elytrorumque  margine 
dorfali  flavis. 

Habitat  in  Java. 

An  Gryllus  Elephas  hujus  larva? 
Carina  Thoracis  partim  elevata  tribus  incifuris, 
noial  ilis  linea  fulphurea  a  vertice  ad  caudam  &f  trans- 
verfa  per  marginem  poJHcuni  thoracis. 

37.  GRYLLUS  brevicornis  A.  viridis  capite 
prominulo,  antennis  compreflis  longitudine  tho- 
racis. 

Habitat  in  America  feptentrionali.  De  Geer. 

Simi- 


CENTURfA  INSECTORUM. 


Similis  Europceis ,  fed  antenna?  longitndine  tdvi» 
tum  tboracis ,  compreffa.  Caput  antice  fubconicitm,  fed 
vix  manifejle. 

38.  GRYLLUS  convolutus  A.  thorace  rotun- 
dato,  corpore  nigro  nebulofo,  elytris  convolutis 
albidis. 

Habitat  Surinami. 

Simillimus  Gryllo  campeftri,  fed  triplo  minor.  Ely- 
tra  convoluta  fimul,  ut  fere  fubulata.  Cauda  fetis 
duabus. 

39.  CICADA  jlammea  fronte  roftrata  adfcen- 
dente  tereti  truncata. 

Habitat    -    -    -    De  Geer. 

Minor  Cic.  Candelaria ,  tota  fiperius  fordide  fer- 
rugineo-  cinerafcens.  Elytra  ad  apices  a  pagina  fuperio- 
re  punEtis  obfcurioribus  tota  Jlrice  obliquce  fecant ,  ut  in 
fcrpentum  cute. 

40.  CICADA  truncata  viridi  albicans,  alis  de- 
flexis  compreflis,  poftice  truncatis. 

Habitat  in  Java. 

Magnitudo  Perlce.  Tota  viridi  -  albicans ,  Alis 
deflexis ,  valde  compreffis ,  reticulato  ftriatis ,  pojlice 
transverfe  truncatis. 

41.  CIMEX  ictericus  ovatus,  fupra  incarnatus, 
fubtus  flavus,  thorace  acute  fpinofo. 

Habitat  in  Carolina. 

Medius.  Caput ,  Thorax,  Elytra  incarnata.  Ca- 
put  prominens.  Thorax  argute  utrinque  fpinofus. 
Oculi  nigri ,  minutiffmi.  Elytra  fubtus  fanguinea. 
Alae  hyalince.    Totus  fubtus  &  Pedes  flavi. 

42.  CIMEX  crijlatus  roflro  auuato,  antennis 
fetacei."  fufco  -  ferrugineis ,  fcuteHo  criftato. 

Hahitat  in  Carolina.  Garden. 

Major  ullo  Europao.  Antennae  rubra ,  fctacece , 
longitudine  eorporis.  Caput  minimum,  collo  angujlo; 
Rojtro  incurvato.  Thorax  rotundatus ,  utrinque  an- 
tice  fpinula  prominens.    Scutellum  thorace  triplo  ma- 

fas, 


CENTURIA  INSECTORUM. 


jus,  nigrum,  carinatitvi  Crifla  elevata,  nfio-dentata; 
apice  bidentatum;  laieribus  angulatum.  Elytra  ferru- 
ginea.  Tibise  rufa.  Abdomen  dilatatum;  fub  ano 
puncta  aliquot  coccinca,  forte  fexus  nota. 

43.  CIMEX  fcaher  oblongiufc«r«s ,  teftaceus, 
thorace  angulato- fpinofo ,  femoribus  dcnciculatis, 
alis  nigris. 

Habitat  in  Java. 

Corpus  totum  teflaceumy  fcahrwn.  Ala?  mem- 
branacea,  nigra.  Antenna?  corpore  paulo  breviores , 
IV  articulis.  Thorax  utrinque  angulo  recto  fuhfpino- 
fits ,  Cy  fpinis  his  elevatus.  Femora  omnia  apice  fpi- 
nis  ivflructa  vix  manifsftis.  Fenwra  1 ,  1 ,  3  ,  3 , 
fubtus  denticulata  tribus  denticulis. 

44.  CIMEX  fuccinctns  oblongus,  thoracis 
elytrorumque  marginc  exteriore  femorumque  bafi 
fanguineis. 

Habitat  in  Penfylvania.    De  Geer. 

45.  CIMEX  bamorrhous  oblongus  niger,  tho- 
race  fpinofo,  abdomine  rufo,  elytris  teftaceis  pun- 
ftis  lincaribus  quinque  nigris. 

Hahitat  in  America.    De  Geer. 

Totus  niger ,  excepto  ahdomine  rufo.  Elytra  te- 
flacea  punctis  five  lineolis  duahus  &  trihus  nigris. 

46.  CIMEX  nobilis  fcutatus  viridi-auratus  ni- 
gro  -  maculatus. 

Hahitat  in  Java. 

Magnitudo  Apis  Bomhylii ,  ovatus.  Caput  viridi- 
aneum.  Thorax  viridi- aneus:  tnacuBs  7  fufco-  caru- 
kfcentihus.  Scutellum  viridi  -  aneum ,  tegens  totum 
dorfum,  maculis  trium  parium  carukis.  Corpus  fubtus 
rufo  -  aneum.  Abdominis  fegmenta  fingula  fubtus 
utrinque  maculis  duahus  caruleis.  Antenna?  fufca , 
corpore  breviores.  Femora  omnia  fanguinea.  Tibise 
carulea.  Ala?  fufcefcentes :  fuperiores  cofta  marginaii 
viridi  -  amea. 

47.  COC* 


CENTURIA  INSECTORUM. 


47.  COCCUS  capenfis  ovalis  fubtomentofus 
conico  -  gibbus  apice  operculato. 

Hahitat  ad  Cap.  B.  fpei  in  ramis  Cnaphalii  muricati. 
Simillimus  Cocco  Adonidum,  a  quo  dijfert ,  quod  1:0 
winus  orbkutatus ,  fed  magis  ovalis.  %:do  dorfo  magis 
gwho  &  fere  conico.  3:0  fuperficie  non  glabra,  nitida, 
fed  fubtomentofa.  Apex  operculo  nudo  teclus  j  dum  oper- 
culum  difcedit ,  forcmen  tvmento  repletur. 

48.  THRIPS  paradoxa  fufca,  elytris  abbreviatis, 
antennis  pe&inatis  fiflilibus  aliformibus. 

Habitat  in  Cbina.  Osbeck. 

Magnitv.do  minoris  Culicis.  Tota  fufca.  Ala? 
fufca,  latiufcuJce.  Elytra  lanceolata,  dimidio  breviora. 
Antennae  longitudine  tkoracis ,  ohtufiffma ,  fufcce ,  bafi 
albidce ,  fffiles  in  8  vel  9  partes  membranaceas.  Dubii 
generis      fivgulare  infectum. 

LEPIDOPTERA. 

49.  PAPILIO  Mgifthus  E.  T.  aliVfufcis  vi- 
ridefcenti  -  maculatus ;  fubtus  fubincamatus  macu- 
lis  vivefcentibus  rarioribus. 

Hahitat  in  China. 

Magnitudo  Pap.  Apollinis.  Ala?  onmes  fupra 
wgrkantes  maculis  numerofis  luteo-  virefcentibus ,  qua- 
rum  corpori  propiores  magis  longitudinales  ad  duttum 
corporis.  Subtus  omnes  fuUncarndtdd ,  maculis  rariori- 
bus,  minorihus,  vircfcentibus,  quarum  una  alterave  in  alis 
pofiicis  fubocellata  centro  nigro.    Similis  Agamemnoni. 

50.  PAPILIO  Polydorus-  E.  T.  alis  fubcauda- 
tis  nigris  concoloribus ;  pofticis  macula  alba  futu- 
ris  fexfida  lunulisque  fcptem  rubris. 

Clerk.  t.  33.  /.  2. 
Hahitat  in  India. 

Media.  Alae  omnes  nigrde.  Vo([\cx  concolores , 
•vix  caudata ,  fed  potius  augulatce,  marpjne  hnmlis  fe- 
ptemnigris,  fubtus  faturatioribus ;  in  medio  macula  al- 
ba  futuris  nigris  dijlincta  in  maciilas  fex ,  quarum  an» 
terior  major  bifida.  Thoracis  latera  &  abdominfs 
Tom.  VL  C  c  in» 


CENTURIA  INSECTORUM. 


iricifura  ferruginecs.  Differt  a  P.  Polyte ,  quod  tnetrgo 
alarum  careat  interjlitiis  albis ;  quod  macula  alba  anterior 
reliquis  major  ;  quod  corpus  fanguinolentum;  quod  lunuice 
pojliccs  fere  reniformes ,  nec  angujlo  lunares. 

51.  PAPILIO  Orontes  E.  G.  alis  caudatis  ni* 
-gris  albido-  virefcentc  fafciatis,  caudis  albis. 

Clerk  t.26.  f.  1. 
Habitat  in  India. 

Medius  in  boc  genere.  Alce  fupcriorcs  integer- 
rimce :  Supra  nigrce fafciis  duabus ,  virejcentibus ,  int$' 
riore  dilatiore  laliore.  Subtus  nigrce  fafciis  tribus , 
albido-virefcentibus ,  latioribus ,  qaarum  bafeos  maxima. 
Poftica?  valde  dentatct  &  breviores,  caudatce :  fupra 
fafcia  lata  dilute  virefcente,  maculaque  intcr  fingulum 
dentem  dilute  virefcente.  Subtus  dilute  virefcentes  fa~ 
fciis  duabus  faturate,  virefcentibus  prctter  puncta  aliqua 
virefcentia  ante  fafcias ;  cauda  albidce ,  obtufce ,  valde 
diftantes.    Abdomen  fubtus  luteum. 

52.  PAPILIO  Pbidippus  E.  G.  alis  fubcauda- 
tis  fufcis,  fubtus  fafciis  albidis ,  ocellisque  duobus; 
cauda  ocellis  geminis. 

Habitat  in  Java. 

Magnitudo  2.  Antenna?  filiformes ,  ferruginece. 
Alx  omnes  fupra  fufcce ,  immaculatce ,  verfus  marginem 
exteriorem  obfoletiores ;  fubtus  omnes  grifefcentes ,  fajciis 
transverfis  aibidis ,  pojlice  fafciis  transverfts  albidis. 
Pofticae  fubtus  ocellis  dnobus :  uno  ad  angulum  exterio- 
rem:  altero  verfus  angulum  poflicum;  angulus  pojlicus 
apice  fere  in  caudam  obtufam  definit ,  in  qua  ocelli  duo, 
parvi ,  approximati ,  ccerulei. 

53.  PAPIHO  Medon  E.'  G.  alis  fupra  nigris: 
primoribus  fafcialutea  apiceque  albo,  pofticis  difco 
Ccerulefeentibus.  Al.  R. 

Clerk  t.28.  f.i. 
Habitat  in  Indiis. 

Magnitudo  2.  /.3.  Ala?  primores  fupra  atrce, 
apice  albce :  fafcia  lutea.    Pofticce  nigrce ,  fupra]  difcb 

cczru- 


CENTURIA  INSECTORUM. 


tcerulefcentes.  Subtus  ofnnes  alce  cinerafcentes ,  punftis 
tribus  nigris  ad  bafin.  Primores  fafcia  dimidiata  albat 
ttpicequc  albce.  F ©fticffi '  fafcia  dimidiata  e  •lunulis  5  al- 
bis  &  alia  pofteriore  e  maculis  6  fubfufcis. 

54.  PAPILIO  Mneme  H.  alis  oblongis  integer- 
rimis  nigris  bafi  fulvis:  primoribus  fafcia  maculis- 
que  tribus  flavis. 

Habiiat  in  China.' 

Alae  primores  nigrce ,  concolores,  bafifidva  macu- 
lis  nigris ;  in  medio  fafcia  flava;  ante  apicem  punctA 
3  flava;  Margo  tenuior  niger  eft.  Pofticae  alce  fupra 
nigrce  linea  fuha  a  bafi  fere  ad  apicem  excurrente. 
Subtus  nigrce ,  antice  flavce  nigro  macuiatce,  margine 
poftico  tenuiflhne  albo  punciatce. 

55.  PAPILIO  JEdea  H.  alis  oblongis  integer- 
rimis  albo- maculatis:  fuperioribus  virefcentibus; 
inferioribus  fafcia  fiava. 

Clerk  t.  4.  /.  1. 
Habitat  in  India.    M.  R. 

Thorax  carulefcens.  Abdomen  fiavefcens.  Ala; 
fuperiores  fupra  virefcentes fafciis  tribus  ex  maculis 
albis ,  fparfis ,  incequahvus.  Subtus  medio  ccerulefcen- 
tes ,  albo  maculatce ,  fafcia  flava.  Pofticss  concolores , 
nigro-ccerulefcentes  maculis  circiter  5  albis  q?  lata  fafcia 
flava  in  medio. 

56.  PAPILIO  Melite  H.  alis  flavis :  frperiori- 
bus  fupra  nigris,  lineis  duabus  fafciaque  flavis. 
Clerk  f.44.  /.5. 

Habitat  in  Indiis. 

Magnitudo  fere  P.  Urticce.  Alae  primores  fupra 
nigrce :  Maculce  duce ,  oblovgce  ad  bafin ,  quarum  an- 
terior  lanceolata ;  poflerior  marginis  interioris ;  fafcia  in 
medio  alce  flava,  quce  marginem  interiorem  non  tangit. 
Subtus  albcs  margine  antico  flavo.  Pofticoe  fupra  fiavce 
margine  poflico  mgro>  Subtus  flavce  flrigis  duabus9 
fufcis ,  obfoletis, 

Cc  2  57.  PA- 


404        CENTURIA  LXSECTORUM. 


57.  PAPILIO  Scylla  D.  alis  flavis:  primoribus 
fupra  albis  marginc  nigris,  poiticis  margine  nigro- 
punctatis. 

Habitat  in  Java. 

Media:  Alae  primores  fupra  albce ,  margine  ex~ 
teriore  nigro;  fubtus  flava* ,  fufco  irroratee  &  punclo 
fufco  ocellari  in  medio.  Poftica?  fupra  flavce ,  margine 
poflico  pnnclis  5  nigris.  Subtus  flivce  fufco  irroratcs 
margine  poftico  punctis  7  nigris ,  fcilicet  in  alterna  cofta 
unico.    Pedes  flavi.    Oculi  brunei. 

58-  PAPiLlO  Polybe  D.  alis  integerrimis :  po- 
fticis  dentatis:  fupra  fufco - virentibus ,  fubtus  vi- 
ridi-  fericeis,  vcnis  atris. 

Habitat  

AUe  primores  fupra  fufco-virefcentes ,  fericece ; 
in  medio  anteriore  macula  gemina' undata  nigra.  Subtus 
parte  denudata  viridi  -  fericece  venis  nigricantibus ;  occul- 
tata  vero  cceruleo  fericca.  Poftica;  fupra  dirco  virefcen- 
tes  ,  fericece ;  fubtus  virides,  fericea  venis  atris  ranwjis; 
margo  interior  cceruleus  &  poftice  lobatus  dentibusque 
cceruieis :  maculis  nigris.  Abdomcn  fubtus  luteum. 
Antenna;  nigra,  clavatce. 

59.  PAPILIO  Philea  D.  alis  integerrimis  an- 
gulatis  fiavis;  primoribus  macula,  pofticis  limbo 
lureis. 

Roer.  inf.  4.  t.  3.  /.  5. 
Habitat  in  Indiis. 

60.  PAPILIO  Philomela  D.  F.  alis  integerri- 
mis  fufcis:  primoribus  oceilo  imico,  pofticis  ter 
duobus. 

Hahitat  in  Java. 

Simillimus  Pap.  Hyperantho ,  fed  triplo  minor ,  f. 
Argi  magnitudine.  Ala?  int^gerrimce ,  concolores :  fupra 
fufcce;  fubtus  nebulofe ,  ftrigis  transverfts ,  vix  mi- 
nifeftis.  Primores  utrinque  ocello  majore  ad  angulum 
exteriorem.  Poltica?  occllis  fex  five  potius  ter  duobus 
verfus  marginem  pofticum,  qaorum  duo  ultimi  vrinu- 


CENTURTA  INSECTORUM. 


405 


tifftjni;  fcd  bi  omnes  in  pagina  fuperiore  minus  evi- 
dentes. 

61.  PAPILIO  Electo  D.  alis  integerrimis  ro- 
tundatis  lutcis  margine  nigris;  pofticis  fubtus  occl- 
Io  fesquialtero  albo. 

Pet.  gaz.  t.  9.  /.II. 
Habitat  ad  Cap.  B.  fpei. 

Magnitudo  media.  Alce  primores  fupra  fatu- 
rate  lutea  puncto  nigro  in  difco ,  &  margme  poftico  la- 
tiffimo  nigro.  Subtus  fiavce  punEto  nigro;  limbo  poftico 
virefcenti  -  luteo ,  c um  maculis  tribus  nigris  ivigonis : 
fecundaria?  fupra  lutea ,  limbo  poftico  nigro.  Subtus 
lutea  puncto  in  medio  albo  &  adjetto  minore ,  margine 
ferrugineo  cinclis.  Limbus  pojlicus  virefcens.  An- 
tennte  &  Pedes  fanguinei. 

62.  PAPILIO  Helcita  D.  aJis  integcrrimis  con- 
coloribus  luteis:  limbo  nigro  punctis  fcptcm  albis. 
Clerk  t.  39.  /.  4. 

Habitat  in  Indiis.    M.  L.  V. 

Magnitudo  Pap.  Cardamines.  A\x  lutea ,  fed 
exteriore  amhitu  nigricantes ,  qua  nigredo  undatim  di- 
jlinguitur  fuo  margine  a  difco  luteo;  in  fingula  ala 
limbo  nigro  puncta  majora  circiter  feptem  alba  funt,  fed 
in  primoribus  fere  confluunt.  Corpus  fupra  nigrum  dor- 
fo  punctis  albis  ,*  fubtus  luteum.    Thorax  punctis  albis. 

63  PAPILIO  Idea  D.  alis  integerrimis  rotun- 
datis  albis  venis  maculisque  nigris:  pnmoribus  mar- 
gine k  nig.ro  albo-  punclato. 
Clerk  t.  38.  /.  r. 

Habitat  in  Indiis.    M.  L.  V. 

Major  reiiquis  omnibus  Danais.  Aloe  alba  venis 
latis  nigris  anaftomofintibus.  Anteriorcs  ala  exterius 
lato  margine  nigro,  in  quo  feries  ex  punUis  albis ;  ad 
anum  2.  qaafi  palpi  flavi. 

64.  PAPILIO  Strilidore  D.  alis  integerrimis 
nigris:  primonbus  albo  maculatis,  pofticis  bafi 
fubtusque  albis. 

Cc  3  Habi- 


4o6        CENTURIA  INSECTORUM. 


Habitat  in  Pcnfylvania.    De  Geer\ 

Magnitudo  media.  Alx1  primores  macula  alba 
transverfa  in  medio  verfus  apicem.  Alia  ad  marginem 
tenuiorem.  Puntta  alba  2.  acl  apicem;  2.  fere  in  medio; 
nonnullce  ad  marginem  tenuiorem.  Pofhca;  macula  alba 
tnagna  verfus  bafln;  at  oifines  fubtus  alba  venis  nigris. 
Thorax  alho  punctatus. 

65.  PAPILIO  Eurydice  D.  alis  fufcis:  fubtus 
primoribus  -cellis  quatuor,  pofticis  fcx. 

Habitat  in  Philadelphia.    De  Geer, 

Similis  Pap.  Hyperantho.  Alas  integerrimce,  fupra 
fufcce ;  poffica  obfoletius  ocellata,  Primores  fubtus  acl 
marpjnem  pofleriorem  ocellis  quatuor  nigris  pupilla  alba, 
Poftica?  ocellis  quinque  intra  marginem  pofticum  & 
fexto  remotiori.  ' 

66.  PAPILIO  Deniophile  D.  alisalbidis:  fafciis 
duabus  margineque  fufcis;  porticis  fubtus  fubincar^ 
riatis. 

Clerk  t.28.  f.4, 

Hahitat  in  Indiis.  • 

Statura  Pap.  Braffica.  Ala?  integra  vel  parwn 
repanche.  Superiores  fupra  fafciis  duahas  alhis ,  utro-- 
que  apice  attenuatis.  Subtus  pallidiores ,  fufca  fafciis 
duabus  alho  vjrefcentibus ,  interiore  lata.  Poftica?  fupra 
fufcce ;  difco  albo  inaquali.  Subtus  fuhincarnata  angulo 
antico  croceo. 

67.  PAPILIO  eclipfis  D.  alis  integerrimis  an- 
gulatis  flavis:  primoribus  punftis  duobus  macula- 
que  nigris,  pofticis  ocello  cseruleo, 

Pet.  gaz.  16.  t.  10.  /.  6.  bana* 

Habitat  in  America  Septentrionali.    De  Geer, 
Facies  exaciifpme  Papii.  Rbamnu     Secl  ala?  pri- 
mores  in  medio  macula  ohlonga  fufca,  intra  quam  2. 
puricta  nigra.     Pollicae  puricko  nigro  £f  ad  margincni 
exteriorem  ocellus  cceruleus. 

68.  PAPILIO  Canace  N.  alis  angulatis  fupra 
caeruleis  fafcia  dilutiori  5  fubtus  luteo  viridique 
marmoratis.  Sta- 


CENTURIA  INSECTORUM. 


Statura  Pap.  Atalantce.  Ala?  fupra  fufco-cceru- 
kce  3  dentatce ,  artgulatce ,  fafcia  communi  cyaneb  five  di- 
lute  ccerulea:  primores  fafcia  bac  interrupta  &  pone  api- 
cem  puncto  albo ;  Subtus  marmoratce  luteo  ruiridefcente, 
nebulofce.  In  medio  omnium,  fubius  punUum  angula- 
ium  luteum. 

6"q.  PAPILIO  HypermneJJra  N.  alis  nigrican- 
tibus:  fubtus  ferrugineo  nebulofis;  polticis  poftice 
ferrugineis  puncto  albo. 
Habitat  in  Java. 

Media.  Ala?  obfolete  dentatce ,  fupra  nigrce,  fed 
pofiicce  limbo  pojlico  ferrugineo.  Subtus  omnes  ferru- 
gineo  hebulofcs;  pofticce  in  medio  puntto  niveo. 

70.  PAPILIO  Talaus  D.  alis  rotundatis  fufcis: 
primoribus  maculis  albis  bafique  fanguineis;  polti- 
cis  area.   M.  L.  V, 

Clerk  M5-  /•  X. 

Habitat  in  Indiis. 

Magnirudo  &  facies  P.  Nelei  18/.  Alse  fubcon- 
colores :  macula  bafeos  alarum  anticarum  tantum  a  la- 
tere  fupcriore  confpicua;  area  alba  pojlicarum  fupray 
in\  medio ,  ovata ;  fubtus ,  magis  ad  bafin ,  angulata. 

An  fexus  tantum  Nelei? 

71.  PAPILIO  Arradne  N.  alis  fupra  fubferru- 
gineis  ftrigis  nigris  undulatis;  primoribus  antice 
punfto  nivco. 

Habitat  in  Java. 
Statura  Pap.  C.  albi.  Antennae  nigra  vix  cla- 
vatce.  Alas  angulatc  -  denticuiaice :  fupra  tejiaceo-lutea, 
5.  f.  6  ftrigis  nigris  undulatis.  Primores  utrinque 
punEto  albo  ad  marginem  anticum ,  fere  in  medio.  Omnes 
marg*ine  pofrico  albce ,  fubtus  concolores  quidem,  fed 
fafciis  ferrugincis  cinerafcentibusquc  nebulofa. 

72.  PAPILIO  Atlites  N.  alis  cincrafcentibus ; 
flipra  primoribus  ocelJis  fenis,  polticis  quinis:  qui- 
busdam  caecis. 

Habitat  in  Afia,  Clerk. 

Cc  4  Cor- 


408        CENTURIA  INSKCTORUM. 


Corpus  cinereum.  Antcnnce  fufca.  Pedes  pal- 
lidi  antuis  mutatis.  Ala:  primores,  fupra  cinerafcen- 
tes:  ad  marginem  anticum  lineola  transverfa,  fufca, 
undata ;  intra  marginem  exteriorem  ocelli  6  >  quorum  4 
(j  6  caci.  Poftica?  fupra  cinerafcentes ,  intra  mar- 
ginem  ocelli  5,  quorum  3  &  4  caci;  intra  ocellos  & 
viirginem  linea  2  fufca  ,  repanda.  Subtus  omnes  pal- 
lida  linea  fufca,  transverfa,  repanda;  intra  priorem 
lineola  fufca  fubundulata ;  extra  lineam  in  fingula  ala 
ocelli  2  &  puncta  aliquot  in  eadem  linea. 

73.  PAPILIO  Jatmpha  N.  alis  angulatis  pal- 
lidis  Jineis  undatis  maculisque:  primoribus  pun&o 
unico  :  pofticisque  duobus  nigricantibus. 
Merian.  Surin.  4.  t.  4. 

Hahitat  in  Jatropha  Amcrices. 

74.  PAPILIO  Dido  N.  alis  oblongis  dentatis 
fubconcoloribus  nigris  viridi  maculatis;  pofticis 
fafcia  maculisque  feptem  transverfis. 

Merian.  Surin.  3.  t.  3. 
Clerk  t.  30.  /.  2. 

Hahitat  in  America  Meridionali. 

Statura  alarum  Pap.  Heliconiorwn ,  fed  poflica 
fuhdentata.  Primores  hafi  macula  longitudinali ;  Po- 
ftica?  fafcia  lata  bafeos  fafcia  e  maculis ,  omnibus 
carulefcentihus. 

75.  PAPILIO  Hyperhius  N.  alis  dentatis  lu- 
teis;  primoribus  extimo  nigris:  fafcia  alba;  pofti- 
cis  fubtus  argentatis  quinqueocellatis. 

Hahitat  in  China.  Clerk. 

Struftura  Pap.  Paphia,  fed  duplo  major.  Alae 
primores  concolores ,  verfus  hafin  lutea ,  verfus  apicein 
nig>~a :  nigra  area  verfus  apicem  fuhtus  pallidior  ma- 
culata  argentata.  Fafcia  alba  in  area  nigra  utrinque, 
cum  punclo  albo.  Arca  lutea  utrinque ,  lituris  4  trans- 
v&Jis  ad  coftam  poftice  punctis  4  nigris.  Ala?  po- 
flica-  fupra  lutea  punctis  15  f.  18  nigris ;  margo  pofli- 
cus  iunulis  duplicatis  caruleis.    Subtus  ha  ala  pallidio- 

res 


CENTURTA  INSFXTORUM. 


res  fve  virefcenti  grifea ,  nigro  argenteoque  obfoleto  ne- 
bulofee,  cum  ocellis  qitinque  pupilla  argentea:  in  difco 
poftico  intra  margimm  ppjticum  linea  repanda  nigra. 

j6.  PAPILIO  Cydippe  N.  alis  dentatis  fupra 
nigro  caerulefcentibus  albo  ■  maculatis;  area  com- 
muni  rubra;  fubtus  marmoratis. 
Clerk  t.  36.  /.  1. 
Habitat  in  India. 

Magnitudo  Pap.  Populi:  Ala?  fupra  omnes  nigra, 
cd-ruleo  refplendentes ;  ad  marginem  exteriorem  luntila 
lineares ,  albce,  duplici  ferie.  In  anticis  plaga  trans- 
xcrfa  ex  maculis  albis.  Arza  communis  alarum  omni- 
um  in  medio  ad-  bafin  rubra.  Subtus  omnes  marmoraia 
e  tejiaceo  maculis  carulefcentibus  &  albis.  In  pojlicis 
feries  duplex  e  maculis  nigris  aibo  margine. 

77.  PAPILIO  Peleus  P.  alis  intcgerrimis  utrin- 
que  atris:  primoribus  fafcia  lineari  rubra,  exterius- 
que  luteo  maculatis. 

Clerk  t.  45.  /.  5. 

Habitat  in  Indiis. 

Habitus  &  omnia  Pap.  Pherecli  155.  fed  extra 
fafciam  rubram  macula  confluentes  lutefcentes. 

An  femina  Pherecli? 

78.  PAPILIO  Actorion  P.  alis  fubcaudatis  fu- 
fcis:  fuperioribus  fafcia  lutefcente  exteriore  macu- 
laque  ca-M-ulea  poftica;  fubtus  ocello. 

Clerk  t.  36.  /.  2. 
Habitat  in  Indiis. 
Magnitudo  media,  vix  P.  Urticce.  Ala  mar- 
gine  repandce:  fupra  fufca.  Primores  fafcia,  lerfus 
apicem,  tefiacea  cum  punctis  duobus  obfoletis  in  apice; 
margo  pojiicus  macula  ovata  cyanea.  Poftica?  fufcce , 
fubcaudatce.  Subtus  omnes  teflaccce  grifeo-unduiata : 
Primores  ocello  ad  apicem.  Poftica?  macula  rotunda, 
farva,  pallida,  intra  marginem  anticum. 

79.  PAPILIO  Arcius  alis  caudatis  nigris  fafciis 
duabus  hyalinis,  caudis  ceeruleis. 

Cc  5  Clerk 


4to        CENTURIA  INSECTORUM. 


Ckrk  t.  46*  f.  6. 

Habitat    -    -    M.  R. 

Magnitudb  Sphingis  Statices.  Ala?  primores  con* 
colores,  atrce,  ovatce,  integerrimce,  fafciis  duabus  lyalinis: 
altera  in  medio;  altera  bafm  verfus.  Alac  poftica?  aircey 
defimntes  in  caudam  ipfa  ala  longiorem ,  azuream ,  me- 
dio  fafcia  hyalina  transverfe  longitudinaii.  Macula  mi* 
tiima  coccinea  ad  bafin  anteriorem  alce  primoris  &  alia, 
paulo  mmfft  ad  angulum  ani.  Antennae  clavatce ,  atrce, 
Sub  abdomine  ctjam  rubedo  apparet. 

80.  PAPILIO  Augias  P.  alis  integerrimis  diva- 
ricatis  fulvis;  fafcia  obliqim  margineque  poftico 
nigris. 
Habitat  in  Java ,  Cbina. 

Simillimus  Pap.  Commatiy  fed  paulo  major.  An- 
tcnnoe  capitatce  terminatce  fpina  curva.  Alas  fubconco- 
lores ;  Primores  lutece ,  in  medio  fafcia  nigra ,  obiiqua, 
qucc  marginem  exteriorem  non  tangit ,  &  margine  pofico 
latius  nigra  ex  maculis  conflruclo.  Poftica?  nigricantes 
maculis  duabus  magis  fulvis :  anteriore  minore.  Subtus 
omnes  fiavce  nigro  irroratce ,  nec  fublus  albis  quadratis 
maculis  adfperfce  ut  Comma. 

Si.  SrHINX  fexta  alis  integris:  omnibus  mar- 
gine  poftico  albopunttis;  abdomine  ocellis  duode- 
cim  fulvis.   Broivn.  jam.  438-  ^43«  /« 17. 
Habikat  in  Carolina,  Jamaica. 

Sdatura  Sphing.  convolvidi.  Corpus  cinereum* 
AIt  cinerece  rmrgine  poflico  feptem  punctis  albis.  In 
alis  fuperioribus  pitnclum  albmn  verfus  lants  exterius. 
Abdomen  cinerpum  ocellis  6  parium,  fulvis ,  annulo 
nigro. 

82.  PHAL/ENA  gangis ,  alis  fuperioribus  fub- 
incarnatis  litura   longitudinali   nigra  poilice  ab- 
rupta,  abdomine  fupra  fanguineo. 
Habitat  in  Java. 

Magnitudo  Pap.  Plantaginis.  Antennas  non  vidu 
CapUt  rubrum*  Alee  fuperiores  fupra  pallide  incamata. 

Sutu* 


CENTURIA  INSECTORUM.  411 

Sutura  tongitudinalis  nigra  a  vertice  ad  fcntelhim  ducta. 
JL,itura  injingula  ata  fuperiore  nigra  longitudinalis ,  fed 
verfus  pofteriora  obliqne  interrupta.  Ate  &  corpus 
fubtus  fufcuffi,  Abdominis  dorfum  fangiiineum ,  dijlin- 
cium  a  fufco  punctis  nigris. 

83.  PHALiENA  Phalonia  N.  fpirilinguis ,  alis 
flavis :  pafticjs  concoloribus  difco  flavis  lunula 
ambituque  nigro. 

Clerk  t.  48. 

Habilat  in  Indiis. 

Media.  Alas  patulce  flavce.  Superiores  fupra  co~ 
tore  vario  modo  in  divcrjis  variegato.  Stibtus  medieta- 
te  exteriore  nigricantes  fafcia  alba.  Infcriores  concolo- 
res  flavce ;  limbo  lato  nigro  margine  quaji  albo  dentato,  £f 
in  medio  hinula  nigra.  ■ 

84.  PHAL/ENA  heteroclita  N.  ?  fpirilinguis , 
alis  fuperioribus  angtiilioribus  fufcis  maculis  3  fla- 
vis,  pofticis  flavis  extimo  fufcis. 

Hahitat  in  Indiis.    M.  L.  V. 

Magnitudo  mcdia.  Antennae  defunt.  A]x  fu- 
periores  lanceolatce ,  obtufce ,  fufcce ;  fafcia  in  medio  fla- 
va,  qua  non  tangit  margineni  pofticum;  alia  abafi  ver- 
fus  tronsverfaleni  lanceolata.  Tcrtia  a  bafi  ad  medium 
marginis  pofiici.  Subtus  albce  excepto  margine  antica 
flavo.  Inferiores  tatiffimce ,  ftavce  margine  pofiico  fufco. 
St  btus  flavce.    Thorax  dorfo  nigricans. 

NEUROPTERA. 

85.  LIBELLULA  carotina  alis  hyalinis:  pofti- 
cis  tota  bafi  fufcis. 

Habitat  in  Carolina.  Gardcn. 

Media.  Alce  fuperiores  tanceotatce;  inferiores 
verftts  bafin  dilatatce ;  omnes  hyalince ,  reticutatce  vafis, 
Ante  marginem  anticum  omnes  macula  fufca.  Pofticae 
alce  tota  bafi ,  ab  interiore  ad  pofieriorem  marginem  & 
quidem  ad  j  totius  fere  atce,  funt  fufcce  rufo  reticulatce. 
Thorax  grifeus ,  immaculattis .  •Abdoraen ferrttgmeum 
fegmento  icltimo  nigro, 

86".  U- 


412        CENTURIA  INSECTORUM. 


86".   LIBELLULA  variegata  alis  patentibus 
fufco  -  crerulefcente  flavoque  varicgatis  apice  hya- 
linis.    M.  L.  V. 
Hahitat  in  Indiis. 

Magnitudo  Libell.  vulgata.  Oculi  brunnei;  Tbo- 
rax  viridis.  Abdomen  Jupra  nigricans  linei  viridi. 
Aln?  variegata  ex  caruleo  &  luteo;  fed  carule>is  color 
antice  magis  fufcus  ;  apices  hyalini  magis  in  anlicis  quard 
pofiicis.  Alse  poftics  multo  latiores  funt.  Jn  primori- 
bus  verfns  apicem  antice  litura  illa  libellulis  communis. 

87.  HEMEROBIUS  peclinicomis  antennis  pecti- 
natis,  alis  albidis  fignaturis  nervisque  fufcis  albo 
articulatis. 

Habitat  in  Penfylvania.    De  Geer. 

Magnitudo  inter  maximos.  Antennae  nigra  und 
tantum  latere  peUinata. 

HYMENOPTERA. 

88-  SIPvEX  columba  abdomine  mucronato  nigro 
fafciis  teftaceis. 

HaHtat  in  America.    De  Geer. 

Affinis  Sir.  Giganti.  Abdomen  in  apicem  v  m 
exiens.  Caput  £f  antenna?  tcflacece.  Thorax  i- 
lofus ,  tejlaceus  &  nigro  varius.    Pedes  flavi. 

89.  SPHEX  penfylvanica  abdomine  plicato  ai.ro, 
alis  fubviolaceis. 

Hahitat  in  Penfyivania.    De  Geer. 

Magnitudo  Qtabrmis  ,  totus  niger.  Thorax  vil- 
lofus.    Abdomen  thorace  minus. 

90  SPHEX  carulea  Cctrulea,  alis  fufcis. 
Catesh.  Car.  p.  5.  t.  5. 
Habitat  in  Philadelphia.    De  Geer. 

Pedes  atro-carulei  funt.  Simillimus  figura  Ca- 
tesbai ,  fed  absque  puncto  nigro  in  apice  alarum.  • 

91.  VESPA  maculata  nigra,  thorace  albo  ma- 
culato,  fcutelloque  quadrimaculato,  abdomine  po- 
ftice  albo  maculato.  . 
Hahitat  in  Penfylvania.   De  Geer. 

Sta- 


CENTURIA  INSECTORUM.  4r3 

Statura  &  magnitudo  Crabronis.  Frons  maculis 
tribus  albiSy  maxillarum  latera  alba.  Thorax  ante 
alas  macnla  curva;  fub  alis  puntio  albo.  Ad  fcutel- 
lum  2  paria  maculaaum  dlbarum  remota.  Abdomen 
atrum,  pofliceMbo  macuiatum. 

92.  VFSPA  quadridens  atra,  thorace  qu^dri- 
dentato,  fcutello  primoque  fegmento  abdominis 
niveo. 

Habitat  in  Pcnfylvania.    De  Geer. 

Tota  nigra.  Thorax  utrinque  bafi,fupra9  macula 
alba.  Scutelli  loco  alba  macula.  Thorax  poflice  trun- 
catus  ,  utrinque  2.  dentibus  notatus.  Abdominis  fe- 
gmenticm  primum  maxima  ex  parte  album.  Alce  atro- 
fubviolicea. 

93.  VFSPA  annularis  fufca,  gcnubus  anten- 
narum  apicibus  margineque  primi  fegmcnti  abdo- 
minis  flavis. 

Habitat  in  Penfylvania.    De  Geer. 

Media.  Ala?  plcncc.  Thorax  maculatus,  ante 
alas  magis  ferrugineus.    Tibiarum  bafes  flavefcenies. 

94.  FORMiCA  binodis  nigra,  abdomine  g!a- 
berrimo:  fcgmentis  duobus  primis  fubglobofis. 

Habitat  in  Jamaica. 

Magnitudo  Formicce  nigrce  noflratis.  Ala?  hyciHna. 
Corpus  totvm  nigrum.  Abdomen  atrum,  nitidum; 
Segmentis  2  primis  anguflioribus  gibbofls.  Antenme 
apice  fufcce  £f  vrqfliores. 

DIPTERA. 

95.  ASILUS  cefluans  cinereus,  abdominis  tri- 
bus  ultimis  fegmentis  albis. 

Habitat  in  Peniyivania.   De  Geer. 

Genitale  fingulare ,  comprefjum ,  atrum  caudce  ad- 
bceret ,  ut  noflratibus. 

APTFRA. 

96.  CANCER  Dormia  brachyurus  hirfutus, 
thorace  utrinque  dentato,  pedibus  poflicis  ungui- 
bus  geminis» 

Rumph. 


414 


CENTUIUA  INSECTORUM. 


Rumpb.  Muf.  t.  ir.  /.  i»    Cancer  lanofus. 
Seb.  Muf.  3.  t.  ig.  /.  r. 

Habital  in  Indiis. 

CANCER  Vocans  bracbyurus ,  thorace  fub* 
quadrato  inermi,  chela  akera  magna. 
Syft.  nat.  10.  p.626.  n.6. 
Marcg.  braf.  184.  Maracoanu 
Pif.  braf.  77.  f.78. 
Rumph.  muf  14.  t.  ro.  /.  3. 
Catesb.  car.  2.  t.  25.  Carcnaritis* 
Seb.  muf.  3.  M8.  /.  8. 

Habitat  in  utraque  Indin. 

Tefla  lcevis  ,  inermis ,  e.r  quadralo  antice  Uterali- 
bus  dilatata.  DifcuS  quafi  H.  imprejfo;  iatera  quajl 
2  y??-m  obliquis  ;  inter  oculos  integra.  Anguli  anterio- 
res  prominuli.  Chela  dextra ,  mierdum  fitfha,  fcmper 
altera,  maxima,  oblonga,  albida,  leevit.  Pollex  mobi* 
lis ,  compreffus ,  arcuatus ,  introrfum  granulatus.  Di- 
gitus  comprefjus ,  rectus ,  apice  fubtridentatus ,  intror- 
fum  rrranulatus ,  medio  denticulo  notatus.  Chela  minor 
n.inuta  digitis  reclis  ciliatis.  Pedes  variis  pilis ;  ungui- 
bus  acutis  omnes. 

97.  CANCER  cordatus,  brachyurus  thorace 
laevi  cordato  integerrimo,.  chelis  fubtus  muricatis. 

Habitat  Surinami. 

Majufculus.  Tefta  cordata  apice  pofteriora  refpi* 
ciente ,  lcevis ,  margine  fubcarinato;  difco  lateribus  gib- 
bo ;  in  medio  quafi  H  dcpreffum.  Inter  oculos  vix  cmar- 
ginata.  Oculi  cylindrici.  Palpebra  inferior  crenulata. 
Cbela  lceves ,  fed  fubtus  valde  muricatce  verrucis  coni- 
cis  nigris.  Brachia  triangula  angulis  muricatis.  Pedes 
reliqui  omnes  fubtus  maxitne  barbati. 

98.  CANCER  epbeliticus  brachyurus,  thorace 
laevi  mutico  maculato:  margine  crenulato,  mani- 
bus  criftatis. 

Rumph.  muf.  t.  8-  /•  5« 

Hahitat  in  Carolina.  Garden. 

Te- 


CENTURIA  INSECTORlM.  415 

Tefta  latior  quam  longa ,  convexa ,  fubcequalis , 
poflice  anguftata  flava  maculis  variis  fulvis ,  ruoro  mar- 
gine  pifta;  Margo  crenulatus.  Rollrum  obtufum  ,  .in- 
tegrum.  Chelae  intus  plajice;  extus  convexce  murioaUe, 
margine  fuperiors  criftatce. 

CANCER  parafiticus  brachyurus,  thorace  in- 
aequali  orbiculato  ciliato,  pedibus  dorfalibus  qua- 
tuor. 

Habitat  in  America  intra  Chamam  Lazarum  D.  D. 
jfacquin. 

Tefta  magnitudine  dimidii  imperialis.  Thorax 
orbiculatus,  integerrimus ,  convexus ,  cinereus ,  lcevis , 
fubinaqualis  tuberculis  paucis  minutijjimis.  Iu  Dorfo 
pedes  4  minores ;  unguibus  duobus  cduncis.  Pcdes 
fubtus  4  prceter  manus.     Cauda  inflexa  brevis. 

99.  CANCER  filiformis  linearis  medio  chela- 
tus,  pedibus  quatuor. 

Habitat  in  Malacca.    And.  Gronberg.  ' 

Corpus  lineare ,  teretiufculum,  magnitudine  culi- 
cis.  Antenna?  longce ,  articulis  3.  ultimo  ex  innumeris 
minutifjimis  articulis  fere  fetaceo.  Palpi  2,  incurvi , 
3  articulis.  Thorax  linearis  1  articulis ,  corpore  \  bre- 
<uius.  Brachia  fetis  1,  hreviora.  Manus  ovatce,  magnce, 
Carina  uno  alterove  denticuio.  Corpus  pofterius  arti- 
culis  2,  longitudine  thoracis ,  fub  his  2.  paria  ovario- 
rum.  Caudae  corpus  2  parvis  articulis ;  ad  Jingulos  hos 
articulos  par  pedum  breviorum  articulis  3.  f.  4.  brevif- 
fimis  &  digito  incurvo  fubhamofo;  hi  4.  pedes  vident&r 
quafi  in  cauda  hcsrere.    Cauda  obtujijfima.^ 

100.  ONISCUS  linearis  cauda  qua.drjdentata. 
Habitat  in  Oceano  Sunnami. 

.  Linearis ,  lougitudine  pollicari ,  utrinque  quafi  derfc 
tatus.    Antennae  longitudine  corporis,  urticulis  1,  2,  3. 
crajjioribus ;  reliquis  in  fetam  aitenuatis.     Cauda  lon- 
givr ,  emarginata  deutibus  duobus ,  cui  foliola  -■ 
lateralia  adnata,  unde  quadri- 
dentata  fit. 

CXXIL 


CXXII. 

LIGNUM  QUASSI& 

QUOD 

PRiESIDE 

D.  D.  Car.  von  Linne 

Pro  Gradu  Doctoris 

propofuit 

CAROLUS   M.  BLOM 

Smolandus. 

Upfalia  1 7  63 .    Maji  2  8 . 


/.    N.  S. 
CAP.  I. 

Quoniam  Sanitas  fola  felices  &  miferos  dis- 
criminat;  MEDICINA  quidem,  quse 
illam  tuendatn  reficiendamve  docet,  mor- 
talibus  inter  primas  Scientias  eft  reputanda,  omni- 
que  ftudio  excolenda.  Medicina  duobus,  quod 
ajunt,  nititur  pedibus,  quorum  alter  PATHO- 
LOGIA  eft,  in  notitiam  ducens  morborum, 
THERAPEUTICA  alter,    cognitionem  tradens 

rae- 


LIGNUM  QUASSI#>. 


medicamentorum.  Utrumque  hoc  Medicina?  ful- 
crum  perinde  necefTarium  Medico  eft.  Quem- 
admodum  enim  non  refici  horologium  fractum 
poteft,  vel  in  motu  ordinato  turbatum,  nifi  vi- 
tio  probe  perfpecto ,  &  inftrumentis  idoneis,  qui- 
bus  refkiatur,  aptatis;  fic  etjam  nec  tollitur  mor- 
bus,  nifi  natura  ejus  primum  cognita,  medica- 
mentisque  aptis  propinatis.  Hae  vero  Medicinse 
partes,  vario  tempore,  varia  fubiere  fata.  Ve- 
teres,  pro  ratione  fui  aevi,  celebrandam  utrius- 
quc  habuerunt  notitiam,  &  aeque  in  dignofcendis 
Medicamentorum  fimplicium  viribus,  ac  in  Se- 
mioticis  &  Prognofticis  verfati  funt.  Revocatis 
autem  fcientiis,  cum  clarior  lux  littcris  affulfiffet: 
omnibus,  ea  cumprimis  pars,  •  qua.*  flatum  ho- 
minis  fanum  morbofumquc  docct,  fummo  ftudio 
fummaque  cura  Anatomicorum  &  Phyiiologorum 
mechanicorum ,  ad  fummum  fere  pervenit  per- 
feclionis  cacumen;  dum  contra  illa,  quse  de  Vi- 
ribus  medicamentorum  agit,  in  primis,  faltim 
diu,  cunabulis  hxfit,  nefcio  vix  quo  fato  ne- 
glefta.  Sic  pleraque  planta?  noftrae  ofKcinales 
ufu  tantum  coluntur  Antiquorum ,-  Gr.TCorum  nem- 
pe  &  Arabum,  a  quibus  quidem ,  prcejudicio  fae- 
piflime  virium  fedtiiili ,  rcccntiores  amplas  fuas 
concinnarunt  medicamcntorum  formulas,  potius 
tamen  credo  in  detrimentum  &  opprobrium ,  quam 
robur  &  emolumrentum  Medicinae.  Cauffa  vero, 
cur,  per  tot  fecula,  proficua  hasc  Medicinae  pars 
fuccubueric,  ca  praefertim  effe  videtur,  quod  Me- 
dici,  nec  quantum  oportuit,  nec  quantum  decuit, 
in  Scientia  Rotanica  vcrfati  fuerint:  cui  etjam 
addi  potefl  illa  divulgata  nimium,  per  orbem 
medicum,  quorundam  thcoria,  qua  artis  falutifera? 
Cultores  fedulo  a  medicamentis  toxicis  caverent, 
eaque  prorfus*  e  foro  exftirparent  therapeutico. 
Sed  nefciunt  erronece  ejusmodi  fe&atores  fenten- 
Tom.VI.  Dd  tis, 


4i8 


LIGNUM  QUASSLE. 


tioe,  qucmadmodum  praeclare  monuit  Nobiliff. 
Dn.  PRiESES  in  Mater.  Medic.  1749.  edita,  Ca- 
non  16.  &  17.  in  Toxicis  maxima  latere  medicamen- 
ta,  Vencnaque  a  mcdicamentis  non  nifi  fola  do!i 
differrc;  cujus  rei  clariflimum  omnino  cft  exem- 
plum  Mercurius  fublimatus  corrofivus,  quo ,  ut 
venenatiflimo ,  pertinaciflimi ,  &,  alioquin  curam 
feepc  vcfpucntcs,  tuto  tolluntur  morbi. 

Jam  vcro ,  poftquam  fauftiflimum  tandcm 
Scipntiee  Naturali,  &  pra:fcrtim  Botanicse,  illuxit 
uivum,  quo  in  formam  difciplinge  redacta  eft, 
fcrutinium  quoque  medicamcntorura  magis  ma- 
gisque  excoli  cocpit.  Hinc,  noftris  temporibus, 
Vicnnenfcs,  cura  Illuftr.  Dni  L.  B.  VAN  SVIE- 
TEN,  medicamcnta  tcntatum  iverunt  antea  mi- 
nus  fpcclata,  utpote  Mcrcurium  fupra  nomina- 
tuni,  Lythrum  Uvam  urfi,  Conium,  &  plura. 
Nec  defuerunt  qui  ab  America  multa  nobis  attu- 
ierint,  recentiori  sevo,  medicamenta  prseftantifli- 
ma,  quorum,  ut  excmpla  qiuedam  proferam ,  me- 
moraite  fufiicit  Chinchinam,  Guajacum,  Saffafras, 
Contrajervam ,  Ipecacuanham  ,  Ialapam ,  Parei- 
ram ,  Sarfam  Parillam,  Tacamahacam,  Vanil- 
lam,  Copaivam,  Tolu.  Profecto  cortex  chin- 
cbince  folus  tanti  eft  momenti,  ut  Medicorum, 
hoc  cimelio  deftitutorum,  curae  commifli  multi, 
mifere  fi.non  perirent,  diu  tamen  torquerentur 
aegri.  Nihil  enim  illo  prsftantius  in  fcbribus  in- 
termittentibus  eft,  utilius  nihil  in  morbis  plu- 
rimis  a  laxjtate  &  acido  ortis,  quod  eo  magis 
apparet,  quo  accuratiori  lance  confideramus  tum 
frequcntiflimum  illum  prsefcribendi  ufum,  tuni 
ftupcndam  illam  copiam,  qua  e  Chili  &'  Peru 
quotannis  exportatur,  unde  tantum  certe  Hifpa- 
nis  lucri  redundat,  ac  unquam  c  ditiflimis  Ame- 
ricai  fodinis  argenteis.  Itaque  mirari  fatis  non, 
polTum>  cur  Medici  Europee  Auftralioris  ne  uni- 

cam 


LIGNUM  QUASSLE. 


cam  quidcm  tanti  nominis  arbufculam  in  fuas  re- 
giones  inferendam  ,  ibique  plantandam,  curave- 
rint,  ubi  tamen  adeo  facile  crefccret ,  atque  ubi, 
fi  verbis  loqui  liceat  poeta? : 

-  Nntura  beatis 

Qmnibus  effe  dedit ,  fi  quis  cognoverit  uti. 
Verum  mentionem  Chinchinse  fic  faciendo, 
medicamcnti  fane,  quod  in  Materia  medica  pri- 
mum  merito  fibi  vindicet  locum,  animum  fimul 
in  id  intendo,  ut  Benevolum  Lectorem  excitem  ad 
confiderandum  aliud  quoddam  Pbarmacum,  quod, 
me  quidem  judice,  Chinchinam  longe  fuperat.  An- 
tcquam  autem  defcriptioncm  ejus  virtutesque  de- 
dero,  verbo  indicare  decet,  fummas  deberi  gratias 
Nobiliflimo  Dn.  CAROLO  GUSTAVO  DAHL- 
BERG,  militum  Protribuno  virtutis  gloria  prae- 
figni,  cujus  induftria,  fhidioque  rei  femper  infer- 
viendi  publlca?,  novum  hoc  medicamentum  nobis 
innotuit,  cujusque  cura  fimul  ab  India  occidentali 
ad  nos  translatum  eft. 

CAP.  II. 

Surinamum,  provincia  Americcs,  ad  latitudi- 
nis  6:um  verfus  Septentrionem  gradum,  ditioni 
Bclgarum  adjecla ,  Regio  amosniflitna  c(t,  &  per 
frequentiflimam  CofTea;  aliarumque  plantarum  cul- 
turam  fatis  nota,  at  folo  valde  bumido  laborans. 
Kjusmodi  loca  fanitati  admodum  officiunt,  qua 
de  re  Belgium  focderatum,  in  Europa,  nos  fatis 
evincit.  In  Indiis  autefn  tanto  majorcm  talis  fe- 
des  noxam  infert,  quanto  calor  ibi  fervidus  Solis 
plus  putredinis  cxcitat,  foctoris  plus  atque  me- 
phitis,  qua?,  poris  corporis  apertis,  facile  attra- 
huntur,  horrcndasque  incendunt  febres.  Certe 
teltantur  omnia  fere  itineraria,  Surinamum  huic 
incommodo  inprimis  obnoxium  effe,  adeo  ut  vix 
tertia  pars  advenarum,  qui  ilkic  appellunt ,  falva 

D  d  2  redeat, 


420 


LiGNUM  QUASSIiE. 


redeat,'  fed  morbis  moriatur  cndemiis  regionis, 
qunics  funt  febres  exacerbantes ,  Amphemerirja  pu- 
trida  ,  Tritatus,  Tctartophia,  Hasmitritrea ,  atque 
Hectica.     Kt  quamvis  incolse,  longo  quidcm  ab 
hinc  tempore,  tam  interfcindendo  filvas,  quo  libe- 
rior  regioni   redderetur  aura,   quam  etjam  huc 
illucque  ducendo  canales,  atque  cxcogitando  me- 
dicamcnta  appropriata ,  omni  in  id  ftudio  incu- 
buerint,  ut  malo  huic  fatali  mederentur;  vix  ta- 
iriteii    quidquam   eiTecerunt,    usquedum  obfcurus 
quidarn  fervus  nigrita,  nomine  QiiaJJi,  mcdicamen- 
tum  quoddam  invenerit,  quo  uti  contra  malignas 
confervorum  fuorum  febres  tanto  fucceiTu  ctspit, 
ut  ejus  auxilium  pctcre  vel  ipfi  domini  cogerentur. 
Hoc  vero  fuum  mcdicamcntum ,  tantum  abfuit, 
ut  detegere  voiucrit,  ut  potius  id  femper  fanctifii- 
irium  celare  arcanum  ftuduerit.     Nec  brevi  de- 
teftum,  credo,  fuiffet,  nifi,  magna  Publici  aeflu- 
matione  dignus ,  NobilitT.  Dn.  CAROL.  GUST. 
DAHLBERG  tantam  fibi  a  Quaflio  hoc,  Socrus 
fuEe  tum  temporis  fervo,  vencrationcm  &  amo- 
rem  conciiiaflet,    ut  cordate  non  folum  ipfum 
ipfi  medicamentum  obtulerit,  fed  &  arborem,  e 
cujus  radico  defumtum  effet,  oitendcrit:  quaj  ar- 
bor  circa  Surinamum  fatis  frequens  eft,  extra  ve- 
ro  ilhid  raritlime  reperitur.     Tandem,  dicii  Viri 
Nobiliffimi  cura,  Quaflii  arcanum  hoc  ad  Nobi- 
]iiT.  Dn.  PRtESIDEM  pervenit,  qui  fummas  ejus 
Qualitates,  Vires  &  Ufum,  nuper  in  prseleclioni- 
bus  publicis  de  Materia  Medica,  expofuit,  unde 
tanta  me  cepit  cupiditas,-  illud  cum  Orbe  medico 
communicandi,  ut  tcmperare  mihi  haud  potuerim, 
quin  publico  fpecimine  illud  exhibendum  rogarem, 
fore  ea  opera  fperans,  ut  de  genere  humano  me- 
rear,  atque  fic  proficuo  argumento  compenfem, 
quod  elegantice  fimul  in  fcribendi  ratione  defide- 
ratur. 

CAP. 


LIGNUM  QUASSLTC. 


421 


CAP.  III. 

QUASSI/E  Lignitm  nomen  iilud  eft,  qtiod 
novo  huic  Medicamento  impofuit  NobiliiT.  j  Dn. 
PR^ESES.  Cujusnam  autem  arborum  generis 
elTct,  cognitu  perquam  fuit  difficile.  Dominus 
ROLANDER,  qui  ante  aliquot  annos  Surina- 
mo  domum  rediit,  &  praeftantiffimas  hujus  Phar- 
maci  vires  celebrare  novit,  illud  radicem  erie 
Zygophylli  aftuantis  ratus  eft,  cujus  defcriptio  efh 
data  in  Spec.  Plant.  edition.  2.  pag.5$2. 

At  NobilifT.  quem  nominavimus,  Dn.  DAHL» 
BERG  verum  ejus  nobis  patefecit  genus,  qui  arbo- 
rcm  Surinami  fuo  in  horto  copiofe  fevit,  &  Surina- 
mo  antc  annum  in  Patriam  redux,  adert  curiofus 
fuit,  ut  non  folum  raccmum  fiorum  ejusdem,  fed 
etyam  friiStu?  s  &cfo!ia  feparatim,  fecum  Spiritu  vini 
confervata  duxerit,  quorum  infpeftione  fequcns  fic 
Defcriptio  condita  ell: 

QUASSIA. 

CAL.  Pe.riemth.ium  pentaphyllum,  brevifllmum: 

foliolis  ovatis,  perfjftentibus. 
COR.  Petaia  quinque,  lanceolata,  clongata ,  fef- 

filia,   aequalia,    Ne&ariim  fquaniis  quin- 

que,  ovatis,  villofis,  bafi  fikmicntorum 

interiori  infertis. 
STAM.  Fitamenta  decem ,  filiformia,  ajqualia, 

longitudine  corolhr.     Anihera  oblonga?, 

incumbentes. 
PIST.  Receptaculum  carnofum ,  orbiculatum,  ele- 

vatum,  germine  latius.    Germen  ovatum, 

ex  quinque  compoTitum.     Stylus  filifor- 

rnis,  longitudinc  ftaminum. 
PERIC.  quinque,  lateralia,  diftantia,  recepta- 

culo  carnofo  orbiculato  inferta,  ovata, 

obtufa,  bivalvia. 
SEM.  folitaria,  globofa. 

D  d  3  CAUL. 


422  LIGNUM  QUASSLF. 

CAUL.  terctcs ,  arborci ,  cinerci :  tamis  raris 
ncc  multum  fubdivifis:  ramulis  ukimis 
viridibus:  pun&is  impalpabilibus  albis  ad- 
fpcrfis. 

FOLIA  pinnata,  altcma,   petiolata ,  patcntia: 
Petiolis  communibus,  fpithamaeis,  utrin- 
que  marginatis  membrana  latiuscula,  ad 
ortum  foliorum  contraela,  terminatis  in 
mucroncm  mollem,   fubulatum,  marce- 
fccntem,   pubefcentem.     Pinna  f.  foliola 
trijuga  feu  quadrijuga,  feflilia,  rarius  ex- 
acte  oppofita,  Janceolato-  ovalia,  acumi- 
nata,  irtegerrnna,  lcevia,  glabra,  non- 
nihil  venofa,  patetrtia,  pervigilia,  coc- 
cis  hefperidum  (in  hybernaculis  noftris) 
valde  obnoxia,  ante  explicationcm  con- 
duplicata,  digiti  longitudinc ,  duorum  pol- 
licum  latitudine,  mcmbranacea,  nec  rigi- 
da,  perfiftentia  fepe  pcr  totum  autumnym, 
non  tamcn  perennia,  lcete  viridia. 
FULC.  Stipula  nulla?  funt,  nec  Arma.  RACE- 
MI  terminales,  fimplices.    BraSteis  alter- 
nis,  linearibus  reflexis:  corollisque  magni- 
tudine  &  fere  ftatura  Dictamni  albi. 
Ex  dato  itaque  Charactere   omnino  quidem 
liquet,  QUASSIAM  noftram  proxima  cum  ZVGO- 
PHYLLO,  quod  etjam  fquamas  ad  bafin  filamento- 
rum  habet  neftariferas ,  affinitate  conjunftam  effe. 
Utramque  vero  arborem  non  ejusdcm  elTe  generis, 
fatis  indicat  fru&us,  qui  in  Quafiia,  more  OCH- 
NES,  ad  idem  receptaculum  Carnofum  pcricarpiis 
quinque  gaudet  diftantibus,  monofpermis;  in  Zy- 
gophyllo  vero  capfula  5-locuIaris  eft  atque  poly- 
fperma.     Atque  fic  genus  QUASSLE  in  eodem 
a  ZYGOPHYLLO  differt  gradu,  quo  differt  a  Ruta 
Diclamnus. 

1.  QUAS- 


LIGNUM  QUASSIiE. 


4*3 


I.  QUASSIA  amara.  Spec.  Plant.  2.  pag.553., 
unicum  verum  nornen  eft,  quod  huic  vcgetabili 
impofitum  efle  reperio. 

Nux  amcricana,  foliis  alatis  bifidis,  Cemm. 
bort.i.  pi  183-  94«  juvenis  eft  arbor,  qua>  no- 
ftram  admodum  refcrt,  utut  nondum  fatis  adulta. 
Non  me  quidem  fugit,  quod  D.  BROWNE,  alii- 
que,  Melicoccam  hanc  Figuram  Commelini  ha- 
beant;  vero  tamen  ell  fimile,  illam  Quaffiai  potius 
adjiciendam  eflfe,  nec  forfan  ullo  modo  ab  illa 
differre.  Cetcrum  nulla  alia  hujus  vegetabilis  in- 
venire  potui  fynonyma. 

Quod  ad  arborem  Quaflia?  attinct,  illa;  pluri- 
bus  abhinc  annis,  in  horto  noftro  Academico  iiete 
viguit,  adque  altitudinem  oclo  pcdum  pertigit. 
Quoniam  vero  flores  heic  proferre  nunquam  vifa 
eft,  femper  pro  fpccie  quadam  Sapindi,  cui  multum 
facie  externa  aflimilatur,  habita  eft,  donec  tandem 
Nobiliff  Dn.  PRiESES  folia  fupra  commemorata, 
in  Mufaeo  Dalbergiano,  obtinuit,  &  eadcm  effe 
cum  foliis  arboris  noftra;  obfervavit,  unde  fic 
verum  hujus  nomen  nobis  innotuit. 

LIGNUM  QUASSIiE  eft  caudex  defcendens, 
feu  radix  prsedifta  arboris,  a  plurimis  tamen  lignis 
milla  fe  deftinguens  nota  fingulari.  Albicans  eft, 
craflitie  brachii  humani,  at,  aeri  per  aliquot  tem- 
pus  commiifum,  nonnihil  flavefcens.  Medulla 
cum  alburno  cohasret,  nec  ab  illo  ullo  modo  fepa- 
ratur.  Cortex  eft  tenuis,  colore  grifeo,  inacqua- 
Jis  &  rudis;  interdum  fiffuris  quafi  exulceratus. 
Hinc  ratione  ftrufturaj  .externe  difficillime  ab  aliis 
dignofcitur. 

CAP.  IV. 

QUALITATES  hujus  ligni  dum  quaero  in 
ODORE  &  SAPORE,   Odor  nullus  obfervatur, 

D  d  4  Sa~ 


LIGNUM  QUASSI.fi. 


Sapor  autem  Amariffmus ,  nec  inter  omnia,  quot 
ego  novi,  medicamenta  fimilem  fui  habens.  Eft 
enim  omnium  fortifiimus  &  maxime  eoncentra- 
tus,  fine  tamcn  ullo  flyptico,  vel  ejusmodi  quod 
Chinchina?  incft,  quodque  eam  nobis  adco  ingra- 
tam  rcddit.  Hinc  fi  minima  hujus,  aut  Jigni,  aut 
corticis,  lamina  fumatur,  quae  nec  tenuiffimo  pa- 
pyro  craflior  neque  femine  melonis  major  eft, 
atque  illa  lingua  excipiatur,  mox  tam  puram  tri- 
buit  amaritiem,  ut  purior  &  faturatior  cogitari 
nequeat,  quae  tantum  abeft,  ut  mox  evanefcat, 
ut  potius  linguam  quafi  penetrare  fentiatur,  eique 
quam  diutiffime  immutata  &  fixa  inhaereat.  Pari 
modo  fefe  res  habet,  fi  infufum  Quaflia?  guftetur. 
Unicus  namque  pulvens  ejus  fcrupulus  tanto  in- 
tegram  aquae  ferventis  libram  fapore  amaro  im- 
buit,  ut  mirari  fane  conveniat,  in  tam  parva  ra- 
dicis  mole  tantam  latere  virtutem.  Nec  amarum 
hoc,  quemadmodum  fupra  monuimus,  ullo  modo 
eft  ingratum,  fed  potius  placidi  quid  praebet, 
cum,  viribus  tandem  exhauftum,  a  Jingua  rece- 
dit.  Unde  merito  dici  poteft,  hoc  ipfum,  inter 
omnia  aroara,  una  effe  &  fummum  &  fimul  gra- 
tiffimum  *'). 

VIRES 


*)  Cum  hac  noftra  [quoniam,  in  'qualitatibus  &  viri- 
bus,  multum  convenit  GENTIANA  INDICA,  in 
Pharmacopoea  Wiirtenbergka ,  pag.  141 ,  propofita, 
quamvis  hanc  ab  ilJa  diverfam  eile  fpeciem,  ex  ra- 
dice  crocea  geniculata,  facile  novi,  lubet  ex  laudata 
PharmacoDoea  hujus  delineationem  addere.  . 

GENTIANA  INDICA.  Sub  hoc  nomine  a  Lu- 
fltanis  radix  quaedam  geniculata  pallide  flavefcens, 
variis  nodulis  ac  circulis  inftar  Hypecacuanhae  ca- 
lamiftrata,  ante  aliquot  annos  ex  America  allata 
fuit.  Tantae ,  &  tam  penetrantis  aromaticee ,  neuti- 
quam  tamen  ingratse  amaritudinis  deprehenditur .  ut 
gentiana   noftra,    centaurium  minus,  colocynthis, 

alia- 


LIGNUM  QUASSIiE. 


VIRES  vero  QuafHa?  quod  refpicit,  quicun- 
que  ad  theoriam  Saporum  animum  attendere  vu!t, 
facile  percipiet,  iilas  admodum  Balfamicas  e(fe.  Bal- 
famica  autem  dicuntur,  quae  per  amarprem  &  acido 
refiftunt  &  putredini,  quo  duplici  Principio  folvun- 
tur  &  deftruuntur  tam  vegetabilia  quam  animalia 
omnia.  Quod  autem  amaris  acida  &  putrida  fran- 
gantur,  omnique  modo  inhibeantur,  quotidiana 
edocemur  experientia.  Sic  Abfmthium,  asftate,, 
cerevifiae  acefcenti  immiiTum,  intra  pauca  minnta, 
aeidum  frangit  &  domat.  Idem  etjam  valet  de  Lu- 
pulo,  qui,  cum  cerevifia  coftus ,  ab  acore  illam, 
&  ingrato  mucore,  diu  pra^fervat.  Quaproptcr 
cenopolae,  rei  hujus  optime  gnari,  vina  marcida 
arraris  corrigunt,  eaque  dein.pro  ftomachalibus 
divendunt.  Jam  autem  qualem  amara  vim  in  acida 
exerccnt,  talem  etjam  in  putrida  conferunt.  Car- 
nes  namque  Scordio  involutas  a  putrcdine  confer- 
\Tari  immunes,  veterum  eft  tam  nota,  quam  quae 
notiflima,  obfervatio.  Et  neminem  unquam  fugit, 
cadavera,  Aloe  &  Myrrha  condita  a  putredine  in- 
tegra  pcrdurare  fecula.  Hae  etiam  Quaffiae  noftrae 
funt  vires:  ne  dicam  illam,  quemadmodum  cetera 
fumme  amara,  tmncam  quoque  efle,  atque  adeo 
valde  ftomachicam. 

Dd  5  USUM 


aliaque  amara  cum  hac  collata,  infipida  ac  inertia 
vocari  mereantur. 

De  chara&ere  hujus  botanico ,  ficut  de  multis  aliis 
ex  America  allatis ,  nihil  nobis  conftat.  Laudatur  ad- 
verfus  omnium  nialc  moratarum  febrium  indokm,  at- 
que  unicum  hujus  radicis  fcrupulum,  adfebrile  fer- 
mentum  ex  vifceribus  excutiendum ,  plus  e'0cere ,  quam 
plures  corticis  chince  drachmce.  Quin  imo  plurimos  ex 
fola  hujus  radicis  Gentiance  indicce  majiicatione ,  &  fa- 
liva  degiutita,  tanquam  incantamento  rejlitutos  fuijfs 
Excell.  D.  Schendo,  Ruflbrum  exercitiujm  Meuicus, 
pcrhibet.   Aft  ph.  med.  Vol.ii 


426 


LIGNUM  QUASSI^E. 


USUM  denique  hujus  dum  perpendimus,  in 
genere  dicendum  e(t ,  illam  in  omni  morbo  con- 
ducere,  ubi  conducunt  reliqua  medicamcnta  ama- 
ra:  fpeciatim  autem ,  &  praxipue,  fumma  laude 
inclaruit  ih  Febribus  Intermittentibus  atque  Exacer- 
bantibus.  Phyfiologica  edocti  expericntia  novi- 
mus,  maflam  fanguineam  ex  fanguine  rubro  & 
fcrofo  conftare.  Ruber  fanguis  putrefcit,  ferum 
acefcit.  Quando  fcrum  vitiatur,  tranfit  illud  m 
acidum  multiplicabilc,  quemadmodum  in  Tertiana, 
aliisque  Intermittentibus,  ubi  fudor  adeo  acidus 
percipitur,  narcsque  ferit,  ut,  folo  fere  odore, 
dicere  poffis,  quo  morbo  aeger  laboret.  IIoc  au- 
tem  acidum  tollitur  amaris:  unde  itaque  Chin- 
china  facra  fcmper  eft  anchora  in  febribus  inter- 
mittentibus,  ut  &,  ante  ejus  tempora,  fuerc  Gen- 
tiana,  Centaurium,  Chamomilla,  Faba  Ignatii^ 
Nux  Vomica,  caetera.  Idcm  quoque  valere  opi- 
nor  de  febribus  Exacerbantibus,  quae,  meo  qui- 
dem  judicio,  non  nifi  Intermittentes  funt,  cura 
tamen  tam  protraftis,  atque  contiguis,  paroxyfr.is, 
tit  alter  vix  demittat,  cum  alter  incipit.  Minc 
etjam  eft,  ut  febres  Exaccrbantes ,  a  quibus- 
•dam  Medicis,  dicla?  fint  Subintrantes ,  c:  Re- 
mittentes  feu  Exacerbantes  primo  vcre,  prove* 
ftiori  acftate,  typum  faepe  induant  Intermjtten- 
tium.  Nec  cura  Exacerbantium  ullo  modo  dif- 
fert  ab  illa,  qua?  in  febribus  Intermittcni iL-us  ad- 
hibetur;  utraque  enim  abfolvitur  Emcticis,  Di- 
geftivis ,  Cortice  Peruviano.  Quando  autcm  fe- 
bres  Exaccrbantes  male  moratas  indolis  funt, 
quemadmodum  non  raro,  pr&fertim  in  America, 
accidit,  ufus  chinchina?  faepe  irritus  eft  &  fallit. 
In  tali  tum  cafu  Lignum  QUASSIZE,  inter  omnia 
hucusque  detecla  medicamenta,  palmam  fibi  vin- 
dicat,  tantajque,  fecundum  plurium,  ab  America, 
virorum  fide  dignorum  obfervationes,  virtutis  & 

effica- 


LIGNUM  QUASSLE. 


427 


efficacias  eft,  ut  prefentanea  cenferi  merito  poflit 
medicina. 

MODUS  Ojiajfam  prafcribendi  varius  effe  po- 
teft.  Dari  enim  conducit  vel  in  Pulvere,  vel  in 
Pilulis ,  vel  in  Electuario,  vel  in  quacunque  forma 
alia.  Quafli  ipfe  radicem  rafpatam  fumit,  digerit 
cum  fpiritu  vini  gallico  per  unum  altcrumve  diem, 
]oco  tepido,  tincturamque  inde  ortam  decantat, 
filtrat  &  propinat.  Quoe  autem  Nobis  maxime 
c.rridct,  formula  ha?c  effc : 

Lign.  Quafliaj,  rafpati  drachm.  j. 

Aqu.  fontan.  ebullient.  Libr.  j. 

Stent  in  digeftione  per  horulam,  &  infuji 

d:r  flepius  Unc.  j.  pro  dofi. 
Si  vero  quis,  vel  gratioris  faporis  conciliandi 
caufTa,  vel  etjam  alia  conditione  dudus,  infufum 
ejus  vinofum  vclit,  etjam  id  tuto  parari  atque  pro- 
pinari  poteft.  Nec  dofis  ullo  modo  eftmetuenda, 
fed  porrigi  potcft  ad  duplam,  triplam,  imo  qua- 
drtiplam,  fine  omni  formidine,  violenti  vel  cor- 
rofivi  vcneni:  ne  reticeam,  quod  ne  eccoprotica 
quidcm  fit;  unde  omnino  patet,  eam  nature  no- 
£re,  reliquis  extreme  amaris,  multo  amiciorem 
elTe. 

Ccetcrum,  quamvis  Quaflia,  in  quantum  ego 
rovi,  non  nifi  in  diclis  febribus  Intcrmittentibus 
atque  Exaccrbantibus  hucusque  inclarucrit,  nul- 
]im  tamen  cfl  dubium,  quin  in  reliquis  morbis, 
ab  acido  ortis,  preftantiflimo  fe  eifectu  probatura 
fit,  utpotc  in  Hypochondriafi,  Artliritide,  Leu- 
corrhoca,  imo  ipfo  putridiflimo  Sphacelo.  &c. 

CAP.  V. 

EXPERIMENTA,  cum  Ligno  Quaflia?, 
in  Patria  noilra,  inftituta,  pauciora  adhuc  funt, 
c,uod  fane  non  mireris,  cum  in  copia  nondum 
obtincri  potuerit.    Ex  pauciflimis  tamen,  me  rem 

haud 


LIGNUM  QUASSLE. 


haud  injucundam  Leclori  fa&urum  fpero,  fi  ali- 
quot  heic  inferta  fiftem. 

r.  iEgcr,  fere  oftogenarius,  calidus  fe  ex- 
pofuerat  concjavi  frigido ,  unde  non  multo  pofl: 
vehementiflitna  eft  corrcptus  febre  Exacerbante 
'Hemitritaa.  Vires  ejus  dcbiles  canaque  fene&us 
Medico  non  perrniferunt,  ut  Ipecacunnham ,  vcl 
a!iud  quoddam  cmcticum,  prafcriberct.  Kt  prce- 
terca  quoniam  Chincbinam  adco  avcrfatus  aeger 
eft,  ut  eam  nullo  unquam  modo  ferre  potuerit, 
propinabatur  ipfi  infufi  Ouafike  unc.  j,  quavis  ho- 
ra;  &  eo  quidcm  evcntu,  ut  febris  poit  diem  fes- 
quiakcrum  prorfus  fedata  fit. 

2.  Podagricus  LX  annorum,  a  materia  po- 
dagrica  ad  abdomcn  &  peclus  retrograda,  fcrnel 
inopinato  fufFocanti  adeo  Afkhmate  metaftatico  af- 
feetus  eft,  ut  omnino  putaret  fe  in  agonc  mortis 
efle.  Mcdicus,  ad  illum  vocatus,  accc.kiiS  mox 
prafcripfit  radicem  Quaflice ,  more  fupra  expofito 
bibendam,  qua?  tam  prasfentanea  segro  fuit  Mcdi- 
cina,  ut,  poft  aliquot  horas,  non  Aithma  folum 
penitus  fublatum  fit,  fed  cruciatus  etjam,  quos  in 
abdomine  paflus  fuiflfet,  quoad  maximam  partetn 
fuerint  fedati. 

3.  Fcmina  XXX  annorum,  ante  aliquod 
tempus,  humida  fe  infinuante  tempeftate  vcrna- 
li,  cameram  petiit,  ad  res  culinares  peragendas, 
minus  calidam.  Sentiebat  quidem  mox  abdomen 
frigefaclum,  fed  nullis  tamen  utebatur  remediis. 
Elapfo  itaque  uno  alterove  die,  atrociflima  infe- 
ftata  eft  Colica,  quae  non  folum  noctes  inlbmnes, 
verum  etiam  tempus  inprimis  pomeridianum ,  prae 
dolore  torminibusque,  graviflimum  reddidit.  Ad- 
hibebautur  evacuantia,  fomentationes ,  carmina- 
tiva,  anodyna,  digeftiva  &c,  fed  omnia  incaf- 
ium.  In  urina  confpiciebatur  fedimenttim  pau- 
cum  lateritii  coloris.    Hinc  quoque  prasfcribeba- 

tur 


TaL.lV. 


LIGNUM  QUASSLE. 


tur  China,  quam  copiofe  fumfit  tam  in  fubftaiy 
tia ,  quam  in  infufo;  at  eodem,  quo  reliqua, 
effe&u,  nempe  prorfus  irrito.  Tandem  propina- 
tum  fuit  infufum  ligni  Quaffis,  cujus  libra  unica. 
primo  die  haufta  tantum  effecit,  ut  urina  fta- 
tim  plus  fedimcnti  craflioris  depofuerit,  &  aegra, 
poft  paucos  dies ,  priftinam  recuperavit  fanitatem. 

Itaque,  quum  ex  allatis  liqueat,  quamdivinum 
Lignum  QUASSI/E  medicamentum  fit,  Pharma- 
copolas  Regni  noftri  non  fatis  unquam  monere 
pofllim,  ut  illucl  fibi  ab  Amcrica  follicitc  acqui- 
rant;  unde  Medici  fic  fpecificum  efficaciffimum  ha- 
beant,  quo  miferae  fuccurratur  mortalium  vits, 
imprimis  cmn  Hemitrita;a  hodie  apud  nos 
frequentiflima  efTe  coeperit. 
S.    D.  G. 

EXPLICATIO  TABULJE. 
a.    Ramulus  recens  arboris. 
bb.    Racemus  florum. 
cc.  Calyces. 

d.  Flos  explicatns. 

e.  Stamen  fquama?  ne&arifers  infertum. 

f.  Piftillum  cum  Germine  quinquepartito. 

g.  Pedunculus  partialis. 

h.  h.    Receptaculum  fru6lus  carnofum. 

i.  i.i.    Fructus  diftin&i,  receptaculo  inferti. 
k.k.    Petioli  alati. 

1. 1. 1.  Foliola. 

m.m.    Petioli  apex  molliufculus. 
n.  n.  Bractece. 


CXXIIL 


CXXIII. 

RAPHANIA 

QUAM 

PR^SIDE 

D.  D.  C  AR.   VON  LlNNE 

PRO    GRADU  DOCTORIS 

Propofuit 

GEORGIUS  ROTHMAN,  phil.  mag. 

Smolandus. 
Upfalice  1763.     Maji  27. 


D.  D. 
CAP.  I. 
§.  I. 

Numerofi  funt  morbi,  qui  improvifo,  quafi 
ex  alto  delapfi,  miferis  fuperveniunt  mor- 
talibus,  camTarum  ignaris.  Stipendia  pec- 
catorum  habentur,  &  fa?pe  generatione  dquivoca 
provenire  creduntur,  quamvis  &  illis  fua  femina, 
fuseque  fint  caufla».  Quse  a  Medicis  follicite  fie- 
runt  quaefitse,  ut,  ipfis  fublatis,  effe&us  tolle- 
rentur ,  contraria  medicina.  Caufla  vero  mor- 
borum  duplicis  ordinis  eft,  proxima  &  remoti. 
Multas  Mechanicis  habemus  Medicis  gratias,  qui 
tanta  induftria  proximam  detegere  laborarunt,  ut 

plerum- 


RAPHANIA. 


43i 


plerumque,  quo  in  Praxi  gaudemus,  luminen,  illis 
referamus  acceptum.    Quidam  enim  morbi  a  fibra 
laxa,  quidam  a  ftricta  oriuntur;   adeoque  facilis 
eft  curandi  ratio.    Nempe  Stricta  humeclatur  aquo- 
fo,  attenuatur  acido,  impinguatur  dulci,  lubricatur 
vifcido,  emotlitur  pingui.    Contra  vero  Fibra  La- 
xa  exficcatur  ficco,  corroboratur  amaro,  abftergitur 
falfo,  corroditur  acri ,  adftringitur  ftyptico.  Sunt 
&  alii  morbi,   qui  ab  ipfis   exiftant  fluidis,  & 
eorum   quidem   vel  Diatbefi  vel  Crafi.  Eodem 
itaque  modo  Diatbefis  Acida  ahforbetur  ficco,  figitur 
amaro;  &  Diathefis  Putrida  infringitur  acido,  figi- 
tur  amaro.    Crafis  fanguinis  vel  Tenais  eft  vel  Den* 
fa,  Vifcida  vel  Acris;  fimiliter  ideoquo  Tenuis  ab- 
forbetur  ficco,  infpiffatur  ftyptico;  Denfia  mundifica- 
tur  aquofo,  inciditur  acri ;   Vifcida  penetratur  falfo, 
refolvitur  acido.    Acris  invifcatur  vifcido,  ohtundi- 
tur  pingui,  edulcoratur  dulci,  mundificatur  aquofo. 
Iniquioris  autem  indagationis  res  etiam  in  cor- 
pore  nofi.ro  latet,  motus  principium,  heerens  in  in- 
timis  medullis  &  encephalo,  quod  ad  omnes  cor- 
poris  partes  emittit  nervos ,  fenfiles,  in  quos  fola 
volatilia  &  olida  agunt.    Principium  illud  nec-in- 
telleftu  ceque  facile  eft,  nec,  ubi  laeditur,  cura- 
tu.    Commemoratae   cauflae  proximse  &  mecha- 
nica?  fuas  quoquc,  quas  remotas  vocant,  cauflas 
habent,  qua?,  maximam  partem,  Diaetam  agnofcunt 
fontem  &  originem;   quaidam   vero  ipfam  seta- 
tem ,  quaedam  contagium.    Pleraeque,  nti  dicium, 
inferuntur  per  Disetam,  quam  conftituunt  fex  m 
diftse  non  naturales ,  nempe  Refpiratio,  Ingefta,  Mo- 
tus ,  Somnus ,  Excreta  &  animi  Pathemata.  Fruftra 
faepe  optimis  medicinis  conatur  medicus  cauffam 
proximam  tollere,  Diaeta  remotam  continuo  iufli- 
ciente.     Medicorum  itaque  efle   debet,  majori 
cura  &  follicitudine  de  caufla  remota  inquirere. 
Detegitur  autem  illa  difficillime  fine  folida  cogni- 

tione 


43  ^ 


RAPl  IANTA. 


tionc  Dioetetica?,  in  qua  non  multos  fane  progref- 
fus  fcceris,  fcientia  Naturae  penitius  non  intel- 
Jcfta;  utraque  cnim,  vciuti  lapidcs  muri,  iirmo 
nectitur  vinculo. 

§.  II. 

Cum  in  tenera  adhuc  retate  I754,  primum 
ad  ftudium  medicum,  ut  mihi  proprium,  animum 
appuii,  intcr  primas  hominum  mifcrias,  qux  fcn- 
fus  meos  affecerunt,  dirus  fuit  Morbns  Spasmodi- 
cus-i  qui  Patriam  mcam  horrcndis  maximc  crucia- 
tibus  circumcirca  vexabat.  Mifcr  agricoia,  ab 
ipfis  quafi  Furiis  infernalibus  agitatus ,  omnis  fo- 
lfltii,  omnisque  remedii  inops  fuit,  usque  dum 
intolcrabilis  dolor  vitae  tandem  fiium  rumperet. 
Omnes  Medicos  omncsque  Sapientiae  fama  cultos 
ncmo  non  rogavit,  undenam  tantum  proveniifet 
malum.  Alii  accufarunt  obfcuras  Epidemias,  alii 
vitia  acris,  contagium  aiii.  Immo  non  defuerunt, 
qui  Sidera  in  morbi  cauffa  effe  contenderint,  & 
eum  quidcm  e(Te  pocnam  immediatc  ccelitus  de- 
miflam.  Quot  capita  tot  fcnfus,  totidemque  The- 
oria;;  quarum  nemo  genuinam  dare  potuit.  De 
hoc  morbo  confulti  Medici  funt,  fed  ab  initio 
plerumque  nequicquam.  Tum  Agyrtce,  circum- 
foranei,  Seplafiarii,  Circulatores,  Unguentarii, 
Errones,  Magi,  Medicaftri,  Aniculec,  veiuti  fe- 
ra?  ad  cadavera,  congregati  funt,  qiueque  &  con- 
grua  &  inepta  temcre  tentantes,  effectu  parum 
proficuo.  Quae  hcec  omnem  animi  mei  attentio- 
nem,  juvenilibus  annis,  arripuere,  ut  Hidoriam 
obfcuri  adeo  morbi  illuftratam  usque  optavcrim. 
Plurima  autem  requiritur  cognitio  ad  cauflTas  de- 
terminandum  remotas,  ad  quam  nemo  perveniet, 
nifi  dignum  fe  fatis  praeftiterit,  qui  in  fanfta  Na- 
turce  penetralia  intromittatur.  Variorum  audivi 
Theorias,  nulla  autern  vero  fimilior  mihi  vifa  eft, 
quam  quae  N.  D.  Prsefidi  debetur.    Illam  ii;  fpe- 

cimine 


RAPHANIA. 


cimine  hocce,  afferre  certum  mihi  eft.,  illamque 
jugiter  meditari ,  &  obfervationes  atque  experi- 
menta,  quibus  ulterius  dilucidetur ,  dum  oceafio 
feret,  initituere.  Felix  ter  &  amplius  mihi  yi- 
debor,  id  fi  hac  opera  effeccro,  ut  dirum  adeo 
malum  a  popularibus  meis ,  poft  hsec,  averrunce- 
tur,  quod  in  pofterum  aaque  temere  fevire,  ac 
antea,  poterit. 

CAP.  II. 
§.  I. 

MORBUS  SPASMODICUS,  noftratibus  Drag- 
Jjuka.)  calamitas  haec  difta  eft,  omnibus  fcre  Pro- 
vinciae  incolis,  cum  infcftaret,  vivcntibus  ignota; 
quse  per  totius  Regionis,  non  pagos  folum,  fed  in- 
tegras  fepe  Paroecias  &  Tcrritoria  repens  diftufa 
eft.  Sic  miferi  contaminati  pafli  funt  1:0  ftupo- 
rem  in  extimis  articulis  manuum  &  pedum,  mox- 
que  ibidem  punctionem  atque  pruritum ,  tandemque  re- 
ptatwn  in  valis  &  dorfi  dolorem.  2:0  Deprehenfi  ftint 
manus  &  pedes  rigefcere  cum  tenfione  &  nervorum 
cmvidfimibus ,  vafisque  titmentihus  &  lividis ,  dolor 
*vehemcnt((];mus  fuit  in  nervis  mufculisque,  quafi  a 
violentiilimo  Spasmo  Crampo  diftentis.  3:0  Brachia 
ad  os  violenter  admota^  digiti  implicati  manibus  fue- 
runt,  &  oculi  diftortu  iEger  alte  vociferatus  eft ,  irt 
pavimentum  fubindc  proftraius ,  menteque  fub  accef- 
fum  captus,  &  quo  fe  verteret,  pra?  dolore  cru- 
deliflimo  nefcius.  Nonnulh  igne  quafi  ufti,  ultro 
citroque  difcucurrcrunt.  Quidam  dcliri  in  parietes 
infiluerunt,  vel  in  aquam  ignemque  prascipites  fe 
dederunt.  4:0  Tum  &  fuperiores  partcs  fpasmi 
corripuerunt;  nempe  os  cynice  diflra&um  efi,  Ungua 
morfu  lacerata  &  retracta,  utlamentari  ulterius  a?gro- 
tus  nequiret;  Oculi  continuo  convulfi  fucrc,  donec 
vifus  omnino  perierit.  Denique  Spafmi  thoracem  in- 
feftarunt,  qui  id  effecerunt,  ut  mifero  graviftimam 
Tom.  VI.  E  e  vitam 


434 


RAPiiANlA. 


vitam  cum  morte  commutare  tandem  licuerit.  Tra- 
geedia  hasc  variae  fuit  durationis,  nam  in  quibusciam 
cirior  &  vchementior,  in  quibusdam  lentior  acta 
fuit.  Rnro  intra  oftiduum  defiit,  interdum  vero 
duos  continuos  menfes  duravit  *). 

§•  II- 

Defcripta  eft  Epidemia  hujus  morbi  1746.  & 
1747.  graflantis  a  Cclcberrimo  Lundenfium  Profef- 
forc  D.  D.  EBERH.  fcO$E'N  in  Diirertatione  Aca- 
dcmica  vcre  aurca  Dc  Morbo  Spasmodico  convulfivo 
Kpidemico ,  Refpondente  Exper.  D.  D.  HEILIG- 
TAG,  Lond.  Gothor.  !).  i^Decembr.  1749.  ibi- 
tjue  graphice  adeo  lineatus  morbus  eft,  ut  magiftri 
manuni  facile  agnoveris.  Quod  addam,  fatcor, 
nil  habeo,  fed  Benevolum  Lectorem  illuc  ablego, 
qui  decurfum  morbi,  cum  fignis  &  facile  omnibus, 
de  eo  memoria?  proditis,  cognofcere  cupit.  Cum 
vero  non  cuivis  fortc  Differtatio  illa  fuppetat,  prae- 
Cipua  heic  in  unum  colle&a  fummatim  tradavn: 

Symptomata  morbi  omnibus  Eegrotis  commu- 
nia  fuerc:  (§.8-)  formicatio,  convulfiones ,  fpafmi, 
dolor ,  rigiditas  membrorum ,  qux  omnia  per  vagos 
recurfus  a:grotantes  exercuerunt,  &  cum  Bulimia 
atquc  ftatu  epidemico  pathnogomica  morbi  figna 
conltituerunt  (§.  9.).  Frequentia  multis  pranerea 
fucrunt  naufea  &  vomitus ,  pulfus  incequalis ,  magnus , 
tardus ,  formicationis  fenfus,  &,  poft  iteratos  inful- 
tus  convulfivos  &  epilepticis  fimillimos,  tumor 
membrorum  &  inflatio ,  fiepe  etiam  tubercula  &  ve- 
ficiM  humore  ferolb  &  vifcido  plena?;  Diarrbwa 
taiidem  fepius  per  totum  morbum  duravit  (§.  10.). 
Phamomena  vero  vaga  magis  &  incerta,  fuere, 

ab 


*)  Hanc  in  Parcecia  Wireftad  obfervati  morbi  Hiftoriam 
a  Plur,  Rev.  D:no  Mag.  &  Paftore  GABR.  HOOK  rela,  | 
tam  accepit  N.  D.  Prsefes. 


RAPHANIA. 


435 


ab  initio:  horripilatio ,  temulentia,  capiplenium;  in 
progreflli :  fenfus  frigoris  vel  ignis  urentis ;  porro 
exanthemata  Miliarice  rubra  veJ  Uredinis  urticata, 
faciei  rubor ,  fudor ,  agrypnia  vel  fomnolentia ;  etiam 
pectoris  violenta  diftentio.  Ulterius  Ociili  minus 
flexiles ,  lingua  non  fatis  expedita,  digiti  incurvi. 
Tandem  vera  Epilepfia  vel  Paralyfis;  rarius  Apople- 
xia,  Hcemorrbagia ,  Hamoptyfis ,  Pbtbifis  (§.  I  I.). 
Finito  morbo  alia  in  aliis  remanfere  diu  fympto- 
mata:  Vertigo,  Syrigmos ,  Cophofis ,  Amblyopia ,  Te- 
tanus  per  aliquot  feptimanas  (§.  12.).  Quae  di- 
verfa  fuerc  pro  diverfa  hominum  temperie.  Di- 
verfse  Auftorum  de  morbi  caufla  opiniones  cnume- 
rantur  §.  §.  14  - 21.  infra  nobis  dicenda?.  Auctor 
vero,  quin  cauffa  in  frumento,  vel  faltem  intra 
frumentum  lateat,  nullus  dubitat  (§.  21.).  Quid- 
quid  efl,  morbus  vim  fuam  in  ventriculo  primum 
faepius  manifeftat,  unde  Vomitus,  Naufea,  Buli~ 
mia  (§.  26.).  Prognofis :  1:0  Diutius  durans  mor- 
bus  in  Kpilepfiam  degeneravit,  vel  lethalem,  vel 
fanabilem ,  vel  diuturnam.  2:0  Mentis  alienatae 
integritas  rarius  rediit.  3:0  Convulfio  peftoris 
faepiflirae  lethalis  fuit.  4:0  Non  difficillime  fana- 
tus  eft  morbus.  5:0  Voracitas  vero  recidivum 
fecit,  &  fanationem  reddidit  difficilem.  6:0  Mor- 
bus ,  faltem  apud  nos ,  non  fuit  contagiofus 
(§.  §.  27,  28,  29.).  Cura:  1:0  Vomitoria,  La- 
xantia.  2:0  Excretionem  ieniter  promoventia, 
Liqu.  C.  C.  fuccin.  &  anod.  Hoffm. ;  Tincl;.  vifce- 
ralis  ex  Tincl.  antimonii  &  Liqu.  terra?  fol.  Tar- 
tari  pp:ta;  Sulphur  auratum  antimon.  tertia?  prae- 
cip.  3:0  Pulveres  temperajntes,  refolventes  &  dia- 
phoretici  e  Tartaro  vitriolato,  nitro,  conchis 
citrat.  'antim.  diaph.  pulvere  lumbr.  terreflr.  & 
rad.  Valer.  fylv.  Hi  pulveres  Liquori  C.  C.  fuc- 
cin.  junfti  egregiam  praeftiterunt  operam;  item 
4:0  Pilulae  fequentes:   Rec.  Aifaj  fcetid.  drachm. 

E  e  2  1 .  flf. 


43* 


RAPIIANIA. 


i.fli  Caftor.  drachm.  r.  Camphorae  drachm.  1T.  01.  C. 
C.  q.  f.  ut  f.  pilulae.  dof.  gr.  3-6.  imminente  pn.ro- 
xyfmo  ("§.  30  ).  Cauieics:  1:0  Frigus  vkandum, 
nam  revocare  folet  morbum.  2:0  Terror  etiam. 
Vater.  yX\o  Labor  conducit  convalefcentibus;  per 
otium  vero  tenfiones  &  flupores  diutius  conti- 
nuant.  4:0  Extenfio  convulforum  membrorum. 
violenta  primo  dolorern  auget,  mox  fedat,  fiti 
autem  juris  reddita  membra  de  novo  contrahur:- 
tur.  5:0  Ubi  fatuitatis  metus,  opiatoruin  ufus 
evitetur  §.  31.  Prophylaxis :  1:0  diligentiffima  mun- 
datio  frumentorum,  olerum  &  fructuum  ingeren- 
dorum;  2:0  devitatio  injuriarum  acris  &  errorum 
Dia?ta?. 

Cajterum  ne  quid  in  Hiftoria  Epidemia?,  in 
vSmolandia  &  Blekingia  annis  1754.  &  1755.  gras- 
fantis,  hcic  defideretur,  illam  ex  mifiis  ad  Regium 
Collcgium  Medicum  Relationibus  Cariffimi  mei  Pa- 
tris,  Afleflbris  &  Docl.  TOH.  ROTHMAN,  Me- 
dici  Ciaffici  D.  D.  FJELLSTROEM,  Dni  Afleflb- 
ris  &  D.  P.  WICKELGREN,  D.  D.  HF.ILIGTAG 
&  Prsepofiti  quoque  Carlshamnienfis  Dni  Mag.  E. 
TRiEGARD  colleftam  &  in  libello  Celeb.  D.  D.  & 
Profefioris  P.  J.  BERGII*),  fub  Titulo  Dragfjukan 
five  Epilepfia  acutce  epidemica ,  infertam  brevillime 
enarrafTe  juvabit. 

ln  Stadio  I.  Inquietudo ,  fenfus  punclionis  per  to- 
tum  corpns,  reptatus  in  vafis,  dorfi  dolor ,  inter- 
dum  per  unam,  duas,  immo  tres  feptimanas  mo- 
leftarunt.  Stad.  II.  Ingravefcente  lenfim  morbo 
&  prcegrcffis  Tremore  genuum,  Stupore  manuum 
pedumque,  punclione  atque  reptatu  in  pedum  digi- 
tis  orto,  mox  totum  corpus  pervagante,  nec  non 
in  quibusdam  Odontalgia  &  Syncope;  Convulfivi  ac- 

ceffus 


*)  Forfoh  til  de  Gdngbara  Sjukdomars  ntriinandt,  for  ar 
1754.  och  /f5j.  Stockholm  1755.  och  1756. 


RAPHANIA. 


437 


ceffbs  periodice  fupervenerunt  cum  Artuurn  ten- 
fione  &  rigiditate ,  vel  eontra£tione  violenta ,  pollici- 
bus  implicatis,  pedibus  verfus  nates  revuljis.  incer- 
ta  prseterea,  quorum  alia  alios  male  habuerunt, 
in  hoc  ftadio  fymptomata  fuere:  Sariiajis,  iinguce 
Laceratura,  Ofcitatio  perjiftehs,  Trismos ,  lingtrx-  re- 
tratlio,  Strabismus ,  AJlhenia  vel  robur  infolitum, 
Deliria,  furor ,  vox  gallinas ,  boves,  ovesve  imita- 
ta,  Vociferatio,  Cantus ,  Rittus ,  Flctus  fimulatus. 
Singuli  acceffus  ad  2  horas,  fcilicet  in  an- 

nofioribus  diutius,   in  junioribus  brevius,  dura- 
runt.    Cum  Pandiculatione ,  Rigore  &  Vojnitu,  vel 
etiam  Colica  &  Diarrbcea,  cum  excrementis  ova 
putrida  redolentibus,  ingruerunt.   Tum  calor ,  Jitis, 
&  memorata  deliria  fefe  adjunxcrunt;  pidfu  vero, 
fub  labore,  legitimo  vel  tardiore.     Sed  conti- 
nua  Agrypnia  protracriorem ,  minusque  tolcrabilem 
reddidit  morbum.    Acceifus  in  quibusdam  Sudore 
fcetido  &  Sopore  finiti  funt.    Poftmodum  contractis 
inembris  priftina  rediit  flexilitas;  fuperfHte  tamen 
Stupore,  &  nonnunquam  accedcnte  Tumore,  prae- 
cipuc  ubi  nullus  proruperat  fudor.    Sedata  etiam 
fuir  iitis,  &  in  ejus  Iocum  fupervenit  Bidimia  no- 
centiffima.     Nervi ,    per  intervalla,  ca^teroquin 
lucida ,   nguerc ,  quce  ab  initio  morbi  longiora, 
poflea  vero  magis  magisque  brevia  fucrunt.  In 
Stadio  III.  Languor  poit  accefTus  major  fuft,  cum 
pavqre,  &  quibusdam  Ameniia,  vel  Lipothyraiis, 
vel  Syrigmo.     Tandem   in  Stadio  IV.  Languor 
convalefcentibus  ceiTavit,  acccffus  Jeviorcs  fuere, 
nervorum  Rigiditas  fponte  abiit,  viresque  refeciaj 
funt.    Senfim  haec  omnia  proecffcrunt,  intcrdum 
per  3.  vel.  4.  feptimanas.    Epilepfia,  Apoplexia, 
Mania,  Paralyfis  morbum  excipcrc  in  hac  Epide- 
mia  non  obfervatas  funt.    Qui  fato  fuccubuerunt, 
aut  Diarrhoea  aliisque  fymptomatibus  confumti, 
aut  eonvUifionibus  peck/ris  fuffocati  periere.  Ad 

E  e  3  men- 


438 


RAPHANIA. 


menfem  ufque  Aprilis  in  Provincia  Cronobefgenfi 
faeviit  hic  morbus,  quem  in  calido  regimine  Suda- 
mina  vel  Achores  folverunt. 

§.  III. 

Novus  adeo  morbus  hic  non  eft  atque  non 
nemo  opinatur,  diverfis  enim  in  locis  tam  intra, 
quam  extra  Patriam  fceviit,  a  variis  dcfcriptus, 
quos  etiam  e  laudata  Differtatione  &  libello  in  me- 
dium  proferre  liceat: 

3596.  &  1597.  omnium  primo  Epifcopatui  COLO- 
NIENSI,  WESTPHALI/E,  HASSLE,  &  vici- 
nis  locis  Epidcmius  fuit,  a  Medicis  Marpurgenfi- 
bus  defcriptus  Morbus  conmdfivus  malignus  & 
epidemius,  cujus  hiftoriam  pulchre  tradit  HOR- 
STIUS.  Oper.  Mcdic.  Tom.  2.  Lib.  8-  p.  444. 
edit.  Goudenf.  1661.  Subfequentibus  quoque 
luftris  in  Haflia  graflatus  eft,  narrante  eodem 
HORSTIO. 

1648-  &  1*549.  nec  non 

1675.  in  Circulo  VOIGTLANDICO  circa  Plauiam 
graffatus  eft,  tefte  GEORGIO  LEISNERO. 

1702.  FREYBERGAM  vexavit,  a  BUD^EO  defcri- 
ptus  in  Confil.  Med.  von  der  Krampf-  Sucht.  Bu- 
difl*.  17 17. 

171-.  per  SAXONIAM,  LUSATIAM,  HELVE- 
TIAM  ac  HOLSATIAM  frequens  fuit.  Act. 
Wratisl.  1717.  Jul.  p.  90.  91.  &  Dec.  p.  397. 
W.  H.  WALDSCHMIDT  DnT.  de  morbo  Epide- 
mico  -  convulfivo  per  Holfatiam  graflante,  Kil. 
17 17.  J.  C.  WOLFF  DifT.  de  Morbo  fpasmodico 
epidemico  maligno  in  Saxonia  &  Lufatia.  Jenae. 
1717. 

1722.  &  1723.  SILESIAM  infeftavit.  VATER  Difl*. 
de  Morbo  fpasmodico  populari  Silefise.  Wit- 
temb.  1723.  Iisdem  quoque  annis  Territorium 
MOSCOWLE  &  NIESN/E  infeftavit,  obfer- 
vante  G.  SCHOBERO.  Act.  Wrat.  1723.  Jan. 
p.  37.  1746". 


RAPHANIA. 


439 


1746.  &  174-.  Tn  ELFSBORGENSIS  Provincis  ter- 
ritorio  Kindenfi  graifatus  eft,  defcripttis  a  CeJ. 
Prof.  ROSE'N.  I.  c. 
1754.  &  1755.  In  Smolandiae  Provincia  CRONO- 
'BERGENSI,   nec  non  in  BLEKINGIA  circa 
Carlshamn  fsviit. 
Defcriptus  praeterea  efi:  ab  Anonymo  in  Libro 
Freyberg  i725..edito ,  fub  titulo:  Nothige  Gedanken 
von  der  Krampf-  und  Kriebel-  feucbe,  ut  & 

Ab  H.  LUDOLF  in  Dilf.  fift.  cafum  novi 
niorbi  Spasmodico-  Convulfivi,  rigidi  difti ,  vulgo 
Steifnifs ,  Steiffe  Kranckbeit ,  die  Krampf- Sncbt ,  Zie- 
hende  Seucbe  und  Kriebel-  Kranckbeit.  Erford.  1727. 

§.  IV. 

Cauffam  fatalis  mali  diligenter  non  pauci  an- 
quifiverunt:  num  autem  illam  invenerint,  vaJcle 
dubito.  Interim  Hypothefes  Auclorum,  quas  1.  c. 
allatas,  refellit  Celeberrimus  Rofm,  repetere  haud 
poenitebit.  Morbum  deducunt 
A  confiitutione  Aeris  WQLFF,  WALDSCHMID  T, 
VATER; 

A  Clavis  Secalinis  BUDMUS,  WILLISCH ,  HA- 
BERKORN,  LONGOLIUS  &  alii; 

A  Seminibus  Loliaccis  SCHOBERUS ; 

Jl  venenatis  mucilaginibus  &  vaporibus  in  pane  impuro 
&  male  cocto  HORSTIUS; 

A  Larvis  frumentum  depafcentibus  Rufticus  Terri- 
torii  Kindenfis; 

&  ab  aliis  alii. 

§.  V. 

Ubi  commifl-e  ca?dis  dubia  res  eft,  nec  ocu- 
lati  fuppetunt  teites,  detcgere  patratorem  fi  yelisf, 
rou'ta  opus  eit  &  diligerrti  inquifitione,  omnesque 
circumflantias ,  quoaci  ejus  fitri  poteft,  conferre; 
qiiibus  equidem  rebus  fape  fit,  ut  ille  inveniatur, 
qiicm  nulla  rationc  detegi  polfe  credercs.  Quam 

E  e  4  ob 


RAPIIANIA. 


ob  caufTam  &  hcic  tot  obf.Tvationes  afFerrc  conful- 
tum  duxi,  quot  conquircre  ex  utraque  Epidemia 
Svecica,  annorum  1746.  &  1754.  potuerim. 

1.  Morbus  graffatus  eft  per  Blekingiamy  Sca- 
jiianij  Snmlandiam  >  inferioremcjue  partem  Wefiro-  Co- 
tbice ,  non  vero  in  fuperforibus  Regni  Provinciis. 

2.  Non  ante  incepit,  quam  novum  autumno 
agricoloe  e  Novo  frumenio  panem  ccunederint,  fen- 
fimque,  verc  appropinquante,  defiit. 

3.  Obfrrvarunt  aegrotantcs,  Panem  hujus  fru- 
menti  fibi  nocuiffe,  reccntem  prcecipue  &  a  clibano 
calcntcm. 

4.  Ruftici  &  pmtperes  vcxati  funt  hoc  mor- 
bo,  nunquam  vero  homines  melioris  fortis  vel 
ditiores. 

5.  Qui  frwnento  ufi  funt  impuro  &  granis,  in- 
ter  fegetes  ingerendum,  per  tribularii  aream  elapfis, 
huic  malo  magis  fuerunt  obnoxii.  Quam  obrem, 
fubfequenti  anno,  frumenta  curatius  qui  purga- 
runt,  immunes  evaferunt. 

6.  A  pane  comefto  fepe  Vomitum  &  Hcemorrba- 
giam  ante  ingrucntem  morbum  Spasmodicum  pafli 
funt. 

7.  Dein  correpti  funt  Spasmis  maniium  pedum- 
quc  cum  rctraclis  pollicibus,  tandemque  diflortis 
ad  nates  pedibus. 

8.  Symptomata  per  paroxyfmos  vagos  &  convul- 
fivos,  a>grotos  torferunt. 

9.  Quidam,  durante  diutius  accefTu,  mentis 
impotes,  muti  &  qua.fi  paralytici  facli  funt. 

10.  Multi  demum  pericre. 

11.  Gattfo  ,  Meleagrides ,  Suesque  idem  mor- 
bus  fubinde  infefiavit. 

12.  Tnfantes  lacte-i?es~  mali  exfortes  exfliterunt. 

13.  Pr:ecedens  morbo  eeftas  bumida  fuit  &  plu- 
viofa,  ita  ut  plurimo  herbarum  alienarum  vitio  agri 
Jaboraverint. 

14.  Dn. 


RAPHANIA. 


441 


14.  Dn.  Mags  SAM.  LINN^EUS,  Stenbro- 
hultenfium  Paftor,  qui,  auctore  Nobiliflimo  fuo 
Fratre  Domino  Pn?fide,  praeter  alia  animalia  hoc 
morbo  defuncta,  Meleagridem  diflecuit,  cujus  in 
Ingluvie  nihil  aliud  fe  '  invenifle ,  quam  iiliquas 
aliquot  articulatas,  fcribit. 

15.  In  familia,  Eodem  cibo  nutrita,  cum  in- 
ceperit  morbus  in  unum  hominem  fevire,  cseteris 
non  pepercit;  &  apud  homines  melioris  conditio- 
nis,  folos  famulos  &  anciilas,  viliori  utentcs  men- 
fa,  infeftavit. 

CAP.  III. 
§.  I. 

1.  His  omnibus  rite  pcnfitatis ,  tuto  colligere 
poflumus,  FRUMENTUM  in  caufla  fuifle  morbi, 
quippe  quo  vexatus  nemo  fuit,  novo  frumento 
nondum  ad  cibum  coliato.  Ab  initio  autem  men- 
fis  Octobris  per  tempus  aliquod  morbus  continua- 
vit,  appropinquante  vcre,  pro  diuturniori  fru- 
menti  in  horrcis  mora,  magis  magisque  evanuit. 
Propterea  &  infantes  ubera  ducentes,  nec  alium 
fimul  cibum  affumentes ,  falvi  fucrunt.  Eodem 
modo  Celcb.  Dn.  Profefibr  Rofen  argumerjtatus 
legitime  eft,  in  frumento  cauflam  morbi  finc  dubio 
latuifle. 

2.  Hic  autem  morbus,  bis  jam  intra  Patriam 
obfervatus,  non  ultra  Provincias  auftraliores,  puta 
Scaniam ,  Blekingiam,  Smolandiam  &  infimam  par- 
tem  YVeftro.-  Gothia?  fe  diffudit,  quod  certo  in- 
dicio  eft,  cauflam  in  FRUMENTO  VERXO  ibi- 
dem  folemni  delitefcere,  ubi  agri  reftibiles  funt, 
nec,  ut  in  reliquis  Regni  Provinciis  obtinet,  al- 
tero  quovis  anno  quiefcunt. 

3.  Circa  ha;c  memorabile  omnino  eft,  mor- 
bum  omnes  ditiores  vel  lautioris  vita?  homines 
inta&os  reliquifle,  famulis  eorum  a?que  ac  rufti- 
cis  cc  pauperioribus  correptis.    In  hac  re  Dia?- 

Ee  5  tam 


442 


RAPHANIA. 


tam  Regiorrts  &  confuetudincm  cognovifle  juva- 
bit.  Ncmpe  ruftici  &  vilioris  conditionis  plcbe- 
cula,  ut  &  ditiorum  famuli,  panem  e  folo  Ilordeo 
conficiunt,  ut  Secali  vcndendo  parcatur.  Sic  le- 
gitimc  concluditur ,  caulfam  morbi  HORDEO  con- 
tincri. 

4.  yEftates,  graflanti  morbo  pra?cedentes,  uda 
&  pluviofa ,  frumentum  impurum  &  agros  vitian- 
tium  hcrbarum  plcnos  reddiderunt,  hinc  itaque 
cauffam  repetcre  oportct.  Cum  vero ,  a?que  hu- 
mida  eeftatis  tempeftate,  fupcriorum  etinm  Pro- 
vinciarum  agri  alienis  plantis  ncceflario  viticntur, 
nec  ideo  morbus  ihi  exftiterit,  fequitur,  ut  in- 
feriorum  Provinciarum  agri  vitio,*in  his  non  ob- 
vio,  fingulari  fcateant.  Multi  fuere  agricolse,  qui 
cauflam  morbi  in  frumento  immundo  latere  divina- 
rint,  cum  fibi  videre  vifi  fint,  huic  caiamitati 
eos  inprimis  obnoxios  fuifle,  qui  impuris  frumen- 
tis  &  primitiis  fegetum  inferendarum  variis,  in 
aream  tribularii  intercidentibus,  nutriti  funt,  il- 
los  vero,  qui  frumentum  diligentius  purgarint, 
morbum  evitaffe. 

5.  Itaque,  ut  id  vitii,  quod  principem  &  ha- 
£ienus  ignotam  hujus  mcrbi  cauflam  conftituitJ 
propius  attingamus,  frumentum  e  re  eft  follicitius 
perfcrutari.  Agri  cujusque  Regionis  fuis  laborant 
vitiis,  quibus  fegetes  opprimerentur,  ni  agricul- 
tura  prudenti  confilio  inftitueretur.  Jam ,  in  au- 
ftraliori  Suecia,  ubicunque  obfervatus  fuerit  mor- 
bus,  duobus  inprimis  laborant  agri  vitiis,  quo- 
rum  fere  exfortes  funt  Seotentrionem  fpectantes 
Provincis,  BRASSICA  campefiri  &  RAPHANO 
Rapbanijlro.  Quorum  illa  in  agris  Secali  vel  Hor- 
deo  confitis,  hic  autem  non  nifi  in  agris  Hordeum 
ferentibus  crefcit. 

6.  Cum  ergo  morbus  asque  late,  ac  mos  agros 
reftibiles  colendi,  patuerit,  illos  tantum  occupans, 

qui 


RAPIIANTA. 


443 


qui  Hordeum  comederint  impurum,  &  humidis 
quidem  aeftatibus  prasgreflis,  agrorum  vitiis  fic  fru- 
mento  copiofius  admiilis;  fequitur,  ut  RAPHA- 
NUS  Rapbaniftrum  omnium  horum  malorum  incu- 
fandus  fit. 

§.  II. 

Praeterea  omnes  tere  Tetradynamas  udo  folo 
cceloque  Icetari  &  luxuriare,  fatis  cognitum  eft , 
quare  plerneque  illarum  humido  vemali  tempore 
optime  vigent.  Itidem  conftat,  plurimas  earum, 
&  in  his  Raphanum,  acri  volatili  fcatere,  »quod , 
ubi  raditur  Armoracia,  teritur  Sinapis,  diflecatur 
Raphanus,  vel  manducatur  Lepidium,  ad  nudio- 
res  nervos  exhalans,  adfcendit  ibique  rodit  &  pun- 
git,  ut  oculi  delacryment,  nafus  ftillet,  os  hu- 
moribus  repleatUr,  &  IVatura  omni,  quo  fieri 
poffit,  modo,'  hoc  fibi  adeo  inimicum  ejicere  & 
expellere  -tentet. 

Tetradynamas,  folo  coeloque  humente,  acri- 
ores  foiemniter  fieri  plurima  exempla  common- 
ftrant.  Scilicet  Armoracia,  fi  propter  aquam  cre- 
vcrit,  adeo  erit  acris,  ut  illa  vix  uti  poflis.  Et 
ipfa  Rapa,  in  ficcis  dulcillima,  udis  in  hortis  acri- 
moniam  contrahit  infignem.  Ut  taceamus  herbas 
aquaticas  pcr  fe  femper  acriores,  e.  g.  Perficariam, 
Flammulam,  Ranunculum  fceleratum  &c. 

Hisce  pofitis,  fequitur,  ut  Raphanus  nofter 
non  laetius  tantum  in  agris,  aeftate  humida,  mul- 
tiplicetur,  fed  folito  etiam  acrior  exiftat.  Nec 
reticendum  hic  cft,  quod  Tetradynama?  tantum 
non  omncs,  in  ufum  medicum  vertendae,  fervari 
ficcatae  non  debeant.  Sic  enim  plerumque  virtu- 
tis,  id  eft,  principii  volatilis  amittunt:  id  quod 
exemplo  Cocblearice ,  Nafturtii  &c.  conftat.  Semi- 
num  vero  alia  ratio  eft. 

Videmus  autcm  Raphaniftri  effeftum  inprimis 
mox  a  collecliis  frumentis  fuilTe  noxium,  fenfim 

vero 


444  RAPFIANIA. 

vero  ad  vcr  infequens  imminutum,  poftquam  diu- 
tius  ficcatum  fuiffet,  ejusque  acre  avolaflbt. 

Verum  enim  vero,  ut  noxius  ejus  effe&us 
penitius  intelligatur ,  quotidiana  expcrientia ,  re- 
rum  magiftra,  confulenda  cft.  Nempe  nimiam 
copiam  Sinapis  trits,  Annoraciae  rafee,  vel  con- 
fcifli  Raphani  afTumfiiTe  fi  cui  contigerit,  fpasmi 
exiftunt  narium,  oris,  oculorum,  digitorum,  to- 
tiusque  fere  corporis,  hoc  acre  ita  molientis  ex- 
pellere.  Eundem  ad  modum  in  morbo  hoc  fpasmi 
agunt,'  feminibus  Raphaniftri  cum  cibo  in  corpus 
infinuatis,  humoribusque  admiftis;  &  nulli  rei  me- 
lius  affimilantur ,  quam  effectui  affinium  Raphani, 
folis  guftatorum  labiis:  adeoque  potuiifet  hoc  unuiri 
ad  indicandam  morbi  cauflam  fufficere. 

Recentia  Raphaniftri  femina  vix  ullis  ordinis 
naturalis  acrimonia  ccdunt.  Semina  vero  Brafficas 
campeftris,  uti  omnis  Braflicai,  fere  inertia  funt. 
Fru&us  Raphanifbri  Siliqua  eft  articulata,  matura 
non  dehifcens,  fub  ipfa  vero  tritiya,  ad  fingu- 
lum  geniculum  frangenda;  articulo,  perfiftentis 
inftar  putaminis,  femen  obtegente.  Quando  ita- 
que  ventilatur  frumentum,  articuli  hi,  beneficio 
ponderis  fni,  grana  hordei  ad  parietem  usque  co- 
mitantur,  fordibus,  quse  leviores  funt,  in  media 
area  fubfidentibus ;  ec  quia  ejusdem  fere  craifitiei 
ac  grana  hordei  funt,  cribo  vel  vanno  vix  fecer- 
nuntur;  itaque  aegre  evitari  pofTunt. 

Ante  aliquot  annos  N.  D.  Prasfes  nonnulios 
Siliquarum  manipulos,  a  Fratre  arceflitos,  cibo 
Meleagridum  mifccri  juflit,  ut  res  experimento 
conftaret.  Qua  autem  diligentia  periculum  an- 
ciJla  fecerit,  ignoratur;  at  certe  uni  Galiopavonum 
maximo  contracti  fuere  pedes.  Plura  experimenta 
debita  cura  ipfe  inflituam,  dum  occafio  id  per- 
miferit. 

Qu£ 


RAPHANIA. 


445 


Quae  cum  ita  fint  humidis  pluviofisque  sefta- 
tibus ,  herba  hsec,  cum  in  auftraliorum  Provincia- 
rum  agris  lu^xuriat,  prohe  e  frumento  expufgetur, 
quo  demum  modo  id  potiffimum  fieri  pofle  Oeco- 
nomis  Mcchanicis  vifum  fuerit,  vel  etiam,  in- 
cipiente  morbo,  ab  Hordeo  omnino  abftineat 
agricola:  &  quanti  demum  conftiterit,  panem  com- 
edat  fecalinum,  hac  pefte  non  infe&um;  nullae 
enim  flavuTse  fanitate  pretiofiorcs  funt. 

§.  III. 

Itaque  fumma  totius  rei  ha?c  eft: 

1.  Morbus  recens  collecto  frumento  originem  de- 
bet;  poft  enim  meffera  demum  exftitit,  &  iatten- 
tes  incolumes  reliquit. 

2.  In  Hordeo  caufla  latet,  quod  illorum  arguit 
immunitas,  qui  fecali  pafti  funt,  nec  non  excmplum 
Gallopavonum,  Gallinarum  &  Suum,  qui  eodcm 
Hordeo  vefcentes,  morbo  funt  vexati. 

3.  Caufla  intra  frumentum  vernum  delitefcit, 
nam  obfervatus  non  eft  morbus,  ubi  agri  colun- 
tur  novales. 

4.  Plantae  auftraliorum  Provinciarum ,  quas 
in  agris  Hordeo  confitis  vitia  dixeris,  nec  in 
fuperioribus  Provinciis  obvia?,  non  nifi  Braffca 
campeftris  &  Raphanus  Raphaniftrum  funt;  id  quod 
per  obfervationes  Botanicas  exploratiflimum  eft. 
Quarum  illa  iners,  hic  vero  acris  cuique  pericu- 
lum  facienti  judicabitur. 

5.  Acres  Tetradynamas  imbrifera  aeftate  lu- 
xuriare  acrioresque  fieri,  omnes  confirmant  ob- 
fervationes;  &  morbus  non  nifi  humida  prcegrefla 
aeftate  faeviit. 

6.  Acres  Tetradynamse,  &  in  his  Raphani- 
ftrum,  Syftema  nervofum  tentant,  cui  rei  Armn- 
racia  &  Sinapis  documento  funt. 

7.  Caufla  hujus  morbi  eundem  effectum  in 
maflam  fanguineam,  poftquam  eo  penetraverit, 

quem 


446" 


RAPHANIA. 


quem  Sinapis  &  Armoracia  in  os  atque  nafum, 
cdit;  quod  ex  fymptomatibus  liquet. 

Quare  autem  morbus  recurrcntibus.  paroxysmis 
infeftet,  non  magis  apparet,  quam  cur  alterni  in 
intermittentibus  febribus  accclfus  fint,  ubi  mafTa 
fanguinis  acido  eft  infecta;  ve!  cur  alvi  &  urinse 
fecretiones  folitis  ftimulcnt  temporibus.  Nervofi 
enim  Syfternatis  Hiftoria,  nondum,  quod  fatemur, 
ad  umbilicum  perducta  eft. 

§.  IV. 

Hac  occafione  in  confiderationem  fui  Siliquae 
Raphaniftri  me  trahunt.  A  Signatura  externa  vi- 
rcs  Plantarum  defunferunt  Veteres,  rati  Creato- 
rem  O.  M.  non  pofuiife  homincm,  in  tanta  vene- 
natarum  plantarum  multitudine,  fine  ideis  innatis 
&  natura?  inftin&u,  quo  fibi  cavere  poflet.  Id- 
circo  cuiquc  herbre  infcriptas  efie  fignaturas,  ne- 
mini  non  intelligendas,  ftatuerunt.  Sic  Rubras 
mederi  Hamorrbagiis ;  Flavas  Ictero,  Luridas  elfe 
venenatas  f  Spinofas  non  efculentas ,  &  id  genus  plura. 
Quce  vero  Theoria,  ubi  Jate  nimis  eam  extende- 
rant  mcdici,  &  jufto  plura  fibi  finxerant,  derifa 
abiit,  Non  mei  eft  propofiti,  caulfam  hujus  agere 
vel  excitare.  Sine  debita  vero  obfervatione  mit- 
tere  Raphaniftri  filiquas  non  debui,  conftantes  ar- 
ticulis,  quorum  geniculi  attcnuati  funt  adinftar 
geniculorum  Digitio  laborantis,  vel  diu  jam  vio 
lentifiimis  fpasmis  cruciati.  Quafi  Natura  ita  de- 
pi6tos  voluifiet  fpasmos  geniculorum,  ab  ifto 
fruftu  excitandos.  Flores  prasterea  Raphaniftri 
lividis  diftimSti  funt  lineis,  perinde  ac  fi  vaforum, 
in  hoc  morbo  tumentium,  color  fimul  indicaretur. 
Excogitavit  Natura  aliquas  adfpectu  bifpiclas ,  tactu  tru- 
ces ,  ut  tantum  non  vocem  ipfius  Natura  fingentis  ratio- 
ncmque  reddentis  exaudire  videamur.  Plinius.  Sed 
haec  in  tranfitu. 

Quod 


RAPHANIA. 


447 


Ouod  vero  morbus  hic  ncftra  m  Patria  ante 
1746.^0011  innotuit,  quamquam  &  antea  forte  ex- 
ftitit,  id  obfervationum  defefhri  tribuere  liceat, 
aut,  quod  verius  videtur,  fequioribus  forte  tem- 
poribus,  Raphaniftri  femina,  ab  cxteris  terris, 
cum  frumentis  huc  allata  funt,  non  aiiter  ac  plu- 
alirTe  herbae,  &  nominatim  Chryfanthemum  fege- 
tum.    Fl.  Suec.  2.  n.  762. 

§.  V. 

Cura  hujus  morbi;  facilior  fuit,  quam  fympto- 
matum  atrocitas  vifa  eft  polliceri.  ln  illa  vero 
tractanda  non  multi  erimus,  noftri  cum  prajcjpue 
fuerit  inftituti,  caulfam  mali  aperuifle.  Omnia  fere 
medicamenta  contra  hunc  morbum  tcntata  a  Cel. 
D.  Prof.  ROSE'N  enumerata  habemus.  Aft  vero, 
intcr  omnia  illa  remedia,  pulveres  Rad.  Valeriana 
min.  &  Angelicce  fylv.,  cum  additis  Nitro,  Caftoreo 
&  Camphora,  aufpicato  adeo  cum  fucceffu  in  Pro- 
vincia  Cronobergenfi  Pater  meus  adhibuit,  ut 
omnes  facile  numeros  iisdem  abfolvi  abunde  ex- 
pertus  fit.  Ad  flnem  Epidemia;  Cortex  China?,  &, 
ut  ejus  fuccedaneum,  Cortex  Fraxini,  Diaphore- 
ticis  junctis,  ibidem  ufurpati  profuerunt.  Tinftu- 
ra  itidem  foliorum  Alchemillce  vulgaris  Fl.  Su.  2. 
n.  141.  ufi  funt  A.  1754.  ruftici  Smolandi,  herbam- 
que  inde  Draghlad  appellarunt.  In  paroecia  Wire- 
ftad  Tinctura  haec  prsccipue  ufu  venit,  ubi  inter 
omnia,  qua;  adhibuerunt  remedia,  plurimum  eam 
potuiffe  Epiftoh  Dni.  Paftoris  Hbok  N.  D.  Pradi- 
dem  certiorem  fecit. 

CAP.  IV. 

§.  I. 

Dete&um  vero  fceleris  auclorem  maxime 
intereft  ita  delineare,  ut  quivis  ab  illo  cavere 
fibi  poffit.  Mirum  fatis  eft,  frequenti  adeo  her- 
bce  nomen  fingulare  rufticos  non  impofuifle.  Vo- 

cant 


448 


RAPHANIA. 


cant  autem  hanc  &  Braflicam  campeftrem,  nomine 
communi  Akerkal,  utut  di verfiflimas.  Braflica  jure 
Akerkal,  Raphanus  vcro  Raphaniftrum  Akerrcittikz 
dici  dcbct.  N.  D.  Prcefes  illi  in  Fi  Su.  a.  612. 
nomen  Krampfro  addidit,  &  ipfum  morbum  in  Ge- 
neribus  morborum  ab  hoc  Raphano  appellavic 
RAPIIANIAM,  cum  hoc  charactere:  Articiilomm 
contractio  Jpaftica,  cum  agitatione  convulftva,  dolore 
violentijfmo ,  periodica.  Sed  ad  cognitionem  Rapha- 
niftri  botanicam. 

§.  II. 

RAPHANUS  Rapbaniftrum.    Syft.  Nat.  2.  p.  1130*. 

n.  2.    RAPIIANUS  filiquis  teretibus  articulatis 

laevibus  unilocularibus.     Sp.  plant.  1.  p.  66$; 

2-  P-9Z5*  Suec.  1.  568.  6f  2.  612.  Hort. 

clijf.  340.   /tyy.  Ivgdb.  344.  /Zr?//.  fa/u.  555.  Dalib. 

parif.  198.  monfp.  285.     -^n/.  /w/.  123. 

Goiian.  monfp.  334.     Zw2?2.  go«£r;.  333.    It.  Gotbl. 

258.    /£.  Weftrogoth.  69,  107.    It.  Scan.  110,162, 

1 78 ,  295 ,  422.    Me*/!  /n/".  42. 
Raphanus  iylveftris.  Ger.bifl.iSS- 
Raphaniftrum  filiqua  articuiata  glabra  majorc  & 

minore.    Morif.  bifl.  2.  fp.265.  f.  3.  f.  13.  /.  12. 

Tournef.  inft.  230.  /wn/.  r,  />.  63.    Pluck.  «///2.314. 

/fo/.  ««gZ.  296.    Rupp.  jen.  72. 
Raphaniftrum  flore  albo  ftriato,  filiqua  articulata 

ftriata  minore.     Morif.  hift.  2.  p.  266.  Pluck. 

alm.  3  r  4.    Rupp.  jen.  7 1 . 
Rapiftrum   flore  albo,   filiqua  articulata.  Baub. 

pin.  95. 

Rapiftrum  flore  albo  ftriato,  Sinapi  album  agrefte 

Trago.    Bauh.  bift.  2.  851. 
Rapiftrum  album  articulatum.    Park.  theatr.  163. 

Raj.  hift.  805. 
Rapiftrum  flore  albo.    Merr.  pin. 
Sinapi  quartum  candidis  floribus.    Trag.  hift.  100. 

j3.  Ra- 


RAPIIANIA.  449 

0.  Raphaniftrum  fegetum  flore  Iuteo  vel  pallido. 

Tournef.  inft.  230.    Bcerh.  lugd,  2»  p.21.  Rnpp, 

jtn.  72.    Scguier.  veron.  r.  398. 
Rapiftrurri  flore  luteo,  filiqua  glabra  articulata. 

Raj.  hifi,  805. 
Lapfana  ilore  melino.   Tahern.  hift.  793.  ic,  408.  hene, 
Ranhaniftrum  arvenfe^  flore  albo.  Tournef* 

inft.  230» 

Rapiluiim  flore  albo,  eruca;  foliis.    Loh.  ic.igg. 
f.  int, 

<S.  Rapiftrum  flore  albo  lineis  nigris  depi&o.  Bauh, 

pin.  95. 

Eruca  birfuta,  hieracii  afperi  folio,  floribus  albis, 
nigris  Imeis  dcpiclis.    Morif.  hift.  2.  p.22§.  /.3. 

Lampfana  apula  Plinii  &  Diofcoridis.  Column.  ecphr. 

r.  p.261.  t.  263.  bene. 
e.  Raphaniftrun  fegetum,  flore  purpureo  f.  dilute 

violaceo.    VailL  parif.  171. 
Belgis  Keyk. 

HABITAT  in  Barharia,  Italid,  Hifpania,  Gal- 
lia,  Anglia,  Hollandia,  Germania,  Dania,  Ruffla  & 
Suecia  auflraliori,  ubi  agri  reftibiles  coluntur,  e.  g. 
Scania,  Blekingia,  Smolandia,  Wcftrogothia, 
Oelandia,  Gothlandia. 

Crefcit  inter  fegetes  in  agris  potiflimum  arcno- 
fis.  L^tiflime  viget  inter  Hordeum ,  quod  heic 
feritur  cum  gelu  noftium  ulterius  non  timetur; 
parce  inter  Secale,  &  vix  inter  Triticum  repe- 
ritur. 

Planta  efl:  annua,  in  apricis  non  crefcens.  Va- 
rietas  lutea  |3  apud  nos  frequentiflima  eft,  cujus  co- 
lore  agri  faspe  navent.    It.  Scan.  p.  295. 

§.  III. 
DESCRIPTIO, 
Tota  Planta  fubhifpida. 
Tom.VI.  Ff  RA- 


45« 


RAPHANIA. 


RADIX  annua,  ribrofa. 

COTYLEDONES  dno,  petiolati,  obcordati,  in- 
tegerrimi,  glaberrimi,  venofi, 
fubcarnofi. 

CAULIS  herbaceus,  fesquipedalis,  crafiltie  pennae 
columbina;,  erectus,  teres,  hifpidus;  pi- 
lis  rigidiufculis ,  reflexis,  albis,  fparfis; 
fimplex. 

Rauii   pauciores,    alterni,  ereftiufcuii, 
breves. 

FOLIA  caulina  alterna,  remota,  patentiflima , 
petiolat3;  inferiora  lyrata;  pinnis  altcrnis, 
cordato-oblongis ,  ferratis,  infimis  mini- 
tnis;  impari  maxima  ovata,  apice  rotun- 
d.ica,  crenata;  fuperiora  obiongo -lan- 
ceolata,  crenato- ferrata;  venofa,  piana, 
membranacea. 

Peiioli  femiteretes,  foliis  vix  breviores. 
CORYMBI  f.  RACEMI  terminales,  &  axiilares, 
folitarii,   erefti ,    nudi,  pedunculati: 
Pedicelli  clavati,  comprefiiufcuii ,  uni- 
flori. 

Bractea  hul?*<£, 
CALYX  Periantbium  tetraphyllum ,  ereftum ,  hifpi- 
dum,  bafi  glaberrimum :  folio- 
lis  oblongis,  parallelis,  conni- 
ventibus,  dcciduis,  hafi  gibbis. 
COROLLA  tetrapetala,  cruciformis.    Petalci  a!ba 
f.  lutea,    vei   fubviolacea,  venofa: 
venis  nigricantibus ;  obcordata,  in- 
tegra,  patentia,  fenfim  in  ungues  ca- 
lyce  paulo  longiores  attenuata.  Glan- 
dulce  v.ectarifcra  quatuor:  unica  utrin- 
que  inter  ftamen  breve  &  ptftillum; 
unica  vcro  utrinque  inter  ftamina  lon- 
giora  &  caiycem. 

STA- 


TakV. 


RAPHANIA. 


45i 


STAMINAj  Filamenta  fcx,  fubulata",  ere&a,  quo- 

rum  duo  oppofita  lcngitudine 
calycis:  quatuor  vero  ungui- 
bus  iongiora. 
Anthefa  oblorigae,  eiecloe,  fagittata?, 
Jutea?. 

PISTILLUM  Germen  oblongum,  ventricofum,  at- 
tenuatum,    longitudine  fta- 
minum. 
Stylits  vix  ullus. 
Stigma  capitatum,  integrum. 
PERICARPIUM  Siliqua  teres,  articulata:  articu- 

lis  3-6".  fulcatis,  unilocu- 
laribus,  monofpermi>' ;  ge- 
niculis  attenuatis,  bilocu- 
laribus,  apice  roftrata: 
rortro  lineari,  compreifo; 
glabra. 

SEMINA    fubrotunda,    ferruginea,  glaberrima, 
magnitudine  feminum  Raphani  fativi. 

§.  IV. 

Foliorum  fapor  magis  herbaceus  quam  acris; 
radicis  vero  ut  Raphani,  ideo  foliorum  ufus  cibo 
aptus,  cum  fit  olcraceus.     Indigenis  cibus  eil; 
herbis  namque  facile  vefcuntur,  Lapfanam  etiam 
appellantes.    Column.  Acris  &  valentis  odo- 
ris  eft.    Haller.  Editur  ab  equis, 
non  vero  a  bobus. 


cxxir. 


CXXIV. 
A.    S.  M. 

GENERA 
MORBORUM 

QUiE 

P  R  /E  S  I  D  E 

D.   D.  Car.  Linn^eo 

acad.  h.  t,  RECTORE  MAGNIFICO, 

PRO   GRADLT  DOCTORIS 

propofuit 
JOHANNES  SCHRODER, 

Gothoburgeniis. 
Upfalia  1759.    Decembr.  5. 


3. 

PROOEMIUM. 

Ut  reflitutio  fanitntis  amiffce ,  quce  Morjjorum  cura 
peragitur ,  Scientice  Medicce  finis  efl  prcccipuus , 
ita  illis ,  qui  arti  buic  falutari  manus  admove- 
ant ,  boc  inprimis  efl  agendnm ,  ut  Morbos  recte  digno- 
fcant.  Tripliciter  autem  digmfcuntar  Morbi ,  ex  Caujfa 
fcilicet,  Efeclu  atque  Signis.  Primum  efl  Tyronis  ex 
Signis  morbos  dignofcere ,  ut  bos  aliis  determinet ,  & 
ex  dignotis  morbis  auciores  evolvat  atque  confulat. 
Morborum  nomina  fixa  evadere  non  poffunt ,   nifi  cha- 

racte- 


GENERA  MORBORUM. 


453 


racteribus  nb  Externis  ftgnis  petitis  rite  determinentur , 
atque  a  fe  invicem  difiinguantur ,  cum  quce  intra  cor- 
pus  fiunt ,  non  ubique  pateant,  neque  Jine  fufficientibus 
cbdraheribus  atque  conjiitulis  generibus ,  in  tanta  ca- 
latnitalum  copia,  qua  obruitur  corpus  humanum,  fdci- 
le  dijiincte  tradi  pojfimt  morbi,  dignofci  atque  denomi- 
nari.  Syftcmatica  divifione  &  definitione  Botanici  plan- 
tas  fuas  di/iincte  fervant ,  ne  conhmdantur ,  qmruth  imi- 
tando  exemplum  Medici  ceque  dilucide  cognitionem  Mor- 
borum  traderent ,  fi  Morbus  in  Claffes ,  Genera  &  Spe- 
cies  redigerent ,  parique  modo  definirent.  Hanc  igitur 
Methodum  Syftematicam.  incrboriim  plerique  cordati  Me- 
dici,  pracipuc  auttm  recentioris  cevi  fummi  AuUores  > 
ut  Sydenhamus ,  Boerhaavius ,  HofFmarmus ,  aliique 
in  arte  Heroes,  commenclarunt  &  elaborare  annifi  funt; 
at  non  omnes  cequali  cum  fucceffu ;  quicumque  cnim  cauf- 
fam  fignis  immifcuerunt  in  morborum  diagnofi,  rem 
perdidcrunt  fnam,  Attamen  varii  varias  pulcbre  con- 
diderunt  Clafjes ,  pauciffimi  plurimas ;  adeoque  deficiebat 
Syfiema  Morborum,  usque  dum  llluftris  Sauvagefius, 
Profeffor  Monfpelienfis ,  Gallice  &  orbis  Decus ,  abfolu- 
tum  ederet  Syflema  Morborum,  quod,  mejudice,  ordine 
naturaii ,  cbaracteribus  &  perfettione  ita  aliorum  omnium 
Methodos  fuperavit ,  ut  nullum  cum  hoc  comparari  pof- 
fit.  Nob.  Prajfcs  ad  hanc  Academiarn  primum  accedens 
Aifcipulis  fuis  eandem  cognitionem  Morborum  Syjtema- 
ticam  inculcare  omnibus  viribus  annifus  eft ,  quam  etiam 
tertio  quolibet  anno  indefejfo  ftudio  bucusque  eft  perfecu- 
tus.  Ego,  cui  per  decennium  N.  D.  Prsefidem  dc  mor- 
bis  doctifjlme  differentem  audire  contigit ,  probe  obfer- 
vavi  metbodum ,  tam  quoad  Genera ,  quam  Species  opera 
Praceptoris  quotannis  pulchriorem  exfurgere ,  &  fimul 
deprebendi,  quam  vitiofe  Commilrtones  mei  fcepius\calamo 
currenti  boc  annotare  foleant  Syfiema ;  binc  ojfcium  non 
injucundum  Medicince  Tyronibus  me  facturum  putavi ; 
Ji  Genera  tantinn  adcurato  ordine  &  certis ,  quantum 
jieri  pojfit ,  cbaracteribus  propriis  propofuero ,  ut  habeant 

F  f  3  Stu- 


454  GENERA  MORBORUM. 

StvMofi  Medicifia  hoc  qvafi  filum  ariddmaum  j  quod  in 
poflerum  fequantur.  Jn  cbaracteribus  notioms  ac  notas 
fufficientes  paucijfimis  vcrbis  expriniere  fum  conatus ,  ne 
fuperflua  immifcerentur  necejfariis. 

MORBI. 

fEXANTHEMATTCI.  I. 
'Febrik-8  (e  fangu.  in  medullam) < GRIf ICI.  II. 

[PHLQGISTICI.  III. 
rSenuitionis  I    'L-  »ROSI.  IV. 

9j               fNFervini  Judicii  MENTALES.  V. 

^                         1»,  /CT  TETALES.  VI. 

S             3          [Motos  \MOTORII.  VII. 

rp         ..]_.  ...  c     t.    .  /SUPPRESSORII.  VilL 

lemperati  jriuiai  Secretiunis  SEVACtlATOJRII.  IX. 

Lc  ....  rinterm  DEFORMES.  X. 
Solidi  <LExterni       VITIA.  XI. 

EXANTHEMATICI  Febris  c.  effiorefccntia  cutis 
maculata. 

CRITICI  Febris  cum  Urinae  hypoftafi  lateritia. 
PHLOGISTICI  Febris  cum  rullu  duro,  Dolore 
topico. 

DOLOROSI  Doloris  fenfatio. 
MENTALFS  Judicii  alienatio. 
QUIETALES  Motus  abolitio. 
MOTORIT  Motus  involuntarius. 
SUPPRESSORTI  Meatuum  impeditio. 
EVACUATORII  Fluidorum  evacuatio. 
DF.FORMES  Solidorum  facies  mutata. 
VITIA  Externa  palpabilia. 


I.  EX- 


STMP  TOMATA  fe  habent  ad  Morbnm ,  ut  Folia  &  Ful- 

cra  ad  Plantam. 
FEBRIS  dignofcitur  Pulfu  citato. 


'GENERA  MORBORUM.  455 

I.  EXANTHEMATICI. 
I.  CONTAGiOSi. 

1.  MORTA.    Pblyttcena  (27$)  aliquot  in  Abdo- 

mine  f.  Artubus ,  maenitudine 
avellana?. 

Febris  Diaria  (11)  maligniffima,  fu- 
neitiffima. 

2.  PESTiS.    Anthraces  (271)  feu  Bubones  (271) 

gangraenofi  (23$). 
Febris  Synocha  (12)  acutiffima',  fu- 
neftiffima,  Vertigo  (74) •>  Anxie- 
tas  (89.).,  Lipyria. 

3.  VARIOLA.  Pufiula  (274)  eryfipelace?e,  fuppu- 

rantes,  efcharoticae  (2&0),  deci- 
'  duce,  cicatrifantes  (317)- 
Fehris  Synochus  C13),  Cepbalalgia 

(40),  Lumbago  (62). 

4.  RUBEOLA.    Papulce  (275)  uniformes,  rubra?, 

evanefcenti  -  furfuraceae. 
Fchris  Synocha  (12),  Sternutatio 
C154.),  Epiphora  ( 172J,  Tnffis 
(155)  ficca. 

5.  PETECHIA.   Sudamma  f 32  r )  liyido- Jurida,  fu- 

perficialia,  infenfibilia. 
Fehris  exacerbans  (2%),  Afthenia 
(92J,  Agrypnia  (.130). 
6.SYPHILIS.  N0MC262 Ulcufcula,Mynnecia( "27 9). 

Febris  Lenta  (14)  noer.urna,  doiore 
(61),  Marcore  (209),  Stranguria 
(196)1  Angina  (46). 

ii.  SPORADICI. 
7.  MILIARIA.  Papulce  (275)  rotuncke ,  immcrfe, 
diverficolores ,  canfcrta?,  intacla 
facie,  pruriginolajj 
Eebris  Syfiocha  (12),  Sudore  (207) 
fcetido,  punftorio. 

f  4  gi  URE. 


45<5  GENERA  MORBORUM. 


8.  UREDO.  Sudamina  (321 )  ina?qualia,  ruberrima, 

dilatabilia,  pruriginofa,  fugaci;  ,  re* 
cidivnntia,  furfuraceo  -  e  vanefcentia, 
Fchris  Hectica  (24)  beni^na,  brevis, 

9.  APHTHA.  Efcbara  (2$o')  albids,  rotundu-,  ducti- 

bus  cxcrctoriii  internis  Lnnapp. 
Febris  Lenta  (14)  obfcura,  cum  So- 
mnolentia  (96). 

III.  SOLITARII. 

10.  ERYSIPELAS,  Macula  rubens,  urens,  prefllo* 

ne  diflimulanda,  tumic!ii;fcu* 
la,  iuperficialis,  dilatabilis, 
defquamatione  finienda, 
Febris  Synocha  (i2j,  initio 
acuta,  cum  inquietudine. 


IL  CRI- 


Protypus  Exanthematicorum  Eryfpclas  (10)  eft, 
Dyfcntcria  (191)  ad  Contagiofos  referretur,   modo  Sca- 

bies  (263)  interna  in  oculos  caderet. 
Mcrli^nitatis  fymptomara  imprimis  funt:  Lipothymia  (93), 

DeHrimn  (65),  Vcrtiqo  (74),  Oblivio  (107),  Anafthe* 
fia  (118),  Lipyria,  Carphclogia  (135) ,  Anhelatio  (157), 

ApUonia  (115),  Agiutitio  (164). 


GENERA  MORBORUM,  457 

IL  CRITICI. 

I.  CONTINENTES. 

11.  DIARIA.  Febris  terminanda  intra  feptimanam 

diirpdiam. 

12.  SYNOCHA.  ^ebris  terminanda  intra  feptima- 

nam  unicam. 

13.  SYNOCHUS,    Febris  terminanda  intra  fepti- 

manas  duas  f.  tres. 

14.  LENTA.  Febris  protrahendaultrafeptimanastres. 

II.  INTERMITTENTFS. 

15.  QUOTIDIANA.    Febris    paroxyfmi  fimiles 

'  nycthemeris  lingulis. 

16.  TERTIANA.  Febris  paroxyfmi  fimiles  nyfthe- 

meris  alternis. 

17.  QUARTANA.  Febris paroxyfroi fimiles  ny&he- 

meris  terfiis. 

1 8-  DUPLICANA.  Febris  paroxyfmi  fimiles  alternati. 

19.  ERRANA.  Febris  paroxyfmi  diffimiles  omnes. 

III.  EXACERBANTES. 

20.  AMPHEMERINA,  Febris  continens  (14)  cum 

Quotidiana  (15). 
21*  TRITiEUS.    Febris  contincns  (14)  cum  Ter- 
tiana  (16). 

s  2,  TETARTOPHIA.  Febris  continens  (irQ  cum 

Quartana  (17). 

23.  HEMITRITJEA.    Febris  Tritsus  (21)  Cum 

Amphemerina  (20). 

24.  IIECTICA.  Febris  Lenta  (14)  cum  Duplica- 

na  (18). 

F  f  5  III.  PHLO- 

Protypus  Critkorvm  Tertiana  (16)  fit,  aat  potius  Rheu. 

matifmus  (62). 
Apyria  efl  deflagratio  febris. 

Phthiiis  (208)  poffet  pojl  He&icam  (24)  collocari,  fi  ordo 

naturalis  admitteret  6?  expe&oratio. 
Lethargus  (98)  cum  Febricula  his  ajfinis  ejl* 


458 


GENERA  MORBORUM. 


27.  PLEURITIS. 


111.  PHLOGISTICL 

l  MEMBRANACEI. 

25.  PHRENITIS.  Inflammatio  (231)  Mentngum. 

Febris  Synocha  (12),  Ccphalal- 
gia  (409.  ruror(68),  Anxie- 
tas  (89),  Syrigmos  (72)* 
Ophthalmia  (43),  Carpholo- 
gia  (135),  Obiivio  (107). 

26.  PARAPHRENESIS.  InflammaCio  (231)  Dia- 

phragmatis. 
Febr.  Pcripneumonia  (34), 
Phrenitis  (25). 
Inflammatio  (231)  Pleurce. 
Febr.  Synocha  (12),  Dyfpnoea 
(169),  Tuflis  (155),  Haemo- 
ptyfis  (179),  Pleufitica  C53)« 
25.  GASTRITIS.  Inflammatio  (231)  Ventriculi. 

Febr.  Amphemerina  (20),  Lipy- 
ria,  Anxietas  (89) »  Vomitus 
C183)  ingcftorum,  Cardialgia 
(48). 

29.  ENTERITIS.  Inflammatio  (231)  Inteftini. 

Febr.  cum  evacuatione  abdomi- 
nis;  Colica  C50)  atroci,  ten- 
l  fiva,  calente. 

30.  PROCTITIS.  Inflammatio  C23O  Ani. 

Febr.  Proctica(59)  cumTenefmo 
(193)- 

31.  CYSTITIS.  Inflammatio  C23r)  Veficaz, 

Feb^.  Dolor  Hypogaftrii  cum  tu- 
more   iiTflammatorio,  Dyfuria 
(57),  Tcnefmo  C*93)' 
II.  P A 1 l  ENCHYM  ATI C I . 
3  2.  SPHACELISM  US.  Inflammatio  (231)  Encepbali. 

Febr.  Synochus  (1 3)  ,  Deiirium 


(65),  Carphologia(i 


r),  Aithe- 
nia 


GENERA  MORBORUM.  459 


nia  (92),  Immobilitas,  An- 
scftheiia  (118),  Aphonia  (r  15). 

33.  CYNANCHE.  Inflammatio  (231)  Faucis. 

Febr.  Synocha(i2),  Tuflis  (155), 
Aglutitio  (164)  Orthopnoea 
(162),  Angina  (46),  Suffoca- 
tio  (158),  Linguas  intume- 
fcentia. 

34.  PERIPNEUMONIA.  Inflammatio  (231)  Pul- 

monis. 

Febr.  Synocha  (13),  Tuf- 
fis  (155),  Hasmoptyfis 
(179),  Dyfpnoea  (160), 
interfcapulii  dolor,  Cu- 
batus  fupinus. 

35.  HEPATITIS.  Inflammatio  (231)  Jecinaris. 

Febr.  Amphemerina  (20),  Tuflis 
(155)  Sicca,  Afthma  (r<5i), 
Singukus  (153),  Hypochon- 
drii  dextfi  tenfio  calens. 

36.  SPLENITIS.  Inflammatio  (231)  Lienis. 

Febr.  Tctartophia  (22),  Refpi- 
ratio  inrerfecta  (149) ,  Hypo- 
chondrii  finiftri  tumor  pulfa- 
torius. 

37.  NEPHRITIS.  Inflammatio  (231)  Renis. 

Febr.  Synochus  (13)  irregularis, 
Naufea  (182),  Singultus(i53), 
Ruclus  (181),  urinae  varietas, 
Obftipatio  (1(56),  Lumbago 
(62)  urens,  Femoris  ftupor 
(105). 

38.  HYSTERITIS.  Inflammatio(23r)  Uteri. 

Febr.  Delirium  (65),  Spasmus 
(111),  Sardiafis  (125),  Dolor 
Hypogaftrii  tumorque  calens. 

III.  MU- 


460  GENERA  MORBORUM. 


III.  MUSCULOSI. 

29.  PHLEGMONE.    Inflammatio  (231)  Partis 

exlerncc. 
Febris  ex  partis  extemce  Tu- 
more  pulfatorio,  Rubore 
tenfivo,  calente. 


IV.  DO- 


Lipyria  dam  externa  frigent,  inferna  fervent. 
Protypus  Phlogiflicorum  Plilegmone  (39)  eft. 
Delirium  (65)  qnafi  primtts  gradtts  Plirenitidu  ejl. 


GENERA  MORBORUM.  461 


IV.  DOLOROSL 

I.  INTRINSECI. 

40.  CEPHALALGIA.   Capitis  totius  aut  potioris 

dolor  gravativus. 

41.  HEMICRANIA.  Capitis  lateralis  dolor  tenfivus. 

42.  GRAVEDO.  Frontis  dolor  preiforius. 

43.  OPHTHALMIA.  Ocidi  dolor. 

44.  OTALGIA.  Auris  dolor. 

45.  ODONTALGIA.  Dentis  doJor  maxillaris. 

46.  ANGINA.  Faacis  dolor  cum  Suftocatione(r58). 

47.  SODA.  Oefophagi  dolor  rancido  -  deurens  Ructi- 

bus  (181)  calidis. 

48.  CARDIALGIA.   Car&ia  dolor  fcrobiculi  fub- 

fyncopaJis  (94). 

49.  GASTRICA.  Ventriculi  dolor  Epigaftrii. 

50.  COLICA.  Intejiini  dolor  umbilicalis  cum  torrrJ- 

nibus  (123). 

51.  HEPATICA.    Jecinoris   dolor  hypochondrii 

dextri. 

52.  SPLENICA.   Lienis  dolor  hypochondrii  fini- 

firi ,  Sufpiria  (150). 

53.  PLEURITICA.    Tboracis  dolor  lateralis  pun- 

clorius. 

54.  PNEUMONICA.  Pulmonis  dolor  cum  Ortho- 

pnoea  (162),  Tufii  (155), 
Hsmoptyfi  (179). 

55.  HYSTERALGIA.  Uteri  dolor, 

56.  NEPHRITICA.  Renis  dolor. 

57.  DYSURIA.  Veficce  dolor. 

58.  PUDENDAGRA.  Genitalis  dolor. 

59.  PROCTICA.  dolor. 

II.  EXTRINSECI. 

60.  ARTHRITIS.  Cenkulorum  dolor  periodicus; 

a  Synovia  corrupta. 

61.  OSTQCOPUS.    Articulorum    dolor  internus 

fixus;  a  Periojleo  infefto. 

62.  RHEU- 


462  GENERA  MORBORUM.  • 

62.  RHEUMATISMUS.  Mufculorum  dolor  ad  mo- 

tum ; 

a  Tunica  cellulofa  infecta. 

63.  VOLATICA.  Vaforum  dolor  migrans. 

64.  PRURITUS.  Cutis  tillilatio  occulta,  Scalpmdi 

necefjitatem  inducms, 


V.  MEX- 


Raphania  (145)  dolore.  intenfo  his  affinis ;  ob  Spctsmos  verc 
&  Convuljiones  Jequentibus._ 


GENERA  MORBORUM.  463 

V.  MENTALES. 

I.  IDEALES. 

65.  DELTRIUM.  Infania  acuta,  tranfitoria,  fym- 

ptomatica  cum  fcbre. 

66.  PARAPHROSYNE.  Infania  acuta.,  periodica, 

fine  febre. 

67.  AMENTIA.  Infania  chronica,  univerfalis,  in- 

nocua. 

68.  MANIA.  Infania  chronica,  univerfalis,  furi- 

bunda. 

69.  D^LMONIA.  Infania  chronica;  partialis,  fu- 

ribunda,  meticulofa,  de  Dae- 
monibus, 

70.  VESANIA.  Infania  chronica,  partiajis,  tran- 

quilla. 

71.  MELANCHOLIA.  Infania  chf oniCa ,  partialis, 

mcefta ,  meditabunda.  . 

II.  IMAGINARIT. 

72.  SYRIGMOS.  Perceptio  Soni  tinnitantis  falfi. 

73.  PKANTASMA.  Perceptio  Vifibilis  objefti  falfi. 

74.  VERTIGO.  Perceptio  circumgyrationis  falfae. 

75.  PANOPHOBIA.   Imaginatio  mali  falfi  in  foli- 

tudine. 

76.  HYPOCHONDRIASIS,    Imaginatio  fati  ktha- 

lis  e  levi  maio, 
Borborygmi(!23), 
Ructus  (118)  aci- 
di ,  Palpitationes 
(132),  Praecordia 
trcmuia,  Perfuafio. 

77.  SOMNAMBULISMUS.    Imaginatio  fomniantis 

fortior,  qua  mo- 
tus  voluntarii  ex- 
citantur. 

ui  pa- 


464  GENERA  MORBORUM. 


III.  PATHETICI. 

78.  CITTA.  Defiderium  mn  Efculenti  ingerendi» 

79.  BULIMIA.  Defiderium  Cibi  inexplebile. 

80.  POLYDIPSIA.  Dcfiderium  Potus  continuum. 

81.  SATYRIASIS.  Defiderium  Veneris  cnorme. 

82.  EROTOMANIA.    Defiderium  Amantium  pu- 

dicum. 

83.  NOSTALGIA.  Defidcrium  Patria  Afliniumve. 

84.  TARANTISMUS.   Defidcrium  Cborea  (fcepe  a 

morfura  Infecti). 

85.  RABIES.  Defiderium  Mordendi  lacerandique  in- 

nocuos  (fcepe  a  morjura  Mammalis)* 

86.  HYDROPHOBIA.  Averfatio  Potulentorum  cum 

Rigorc  (141)  &  Sardiafi 
(125J);  fcepius  prcecedenti 
maritata). 

87.  CACOSITIA.  Averfatio  Cibi  cum  horrore. 
38.  ANTIPATHIA.  Averfatio  objetti  particularis, 
89.  ANXIETAS.    Averfatio  mundanarum  rerum. 

(Cordis  dolor). 


VI.  QUIE- 


GENERA  MORBORUM.  465 

VI.  QUIETALES. 

I.  DEFECTIVI. 

90.  LASSITUDO.    Debilitas  conftans  mufculo 

rum  ponderofa ,  quietem 
inducens. 

pr,  LANGUOR.    Debilitas  fucceffiva  virium  vi- 

talium,  non  reparanda  quie- 
te  &  cibatione. 

92.  ASTHENIA.    Debilitas    fucceffiva  virium 

omnitim» 

93.  LIPOTMYMIA.    Defetfio  motus  fenfusque 

fubita;  fuperftite  Pulfu 
Menteque. 

94.  SYNCOPE.    Lapfus  virium  vitalium  fubita- 

neus;  abolitis  Pulfu,  Refpi- 
ratione,  Scnfu,  Calore. 

95.  ASPHYXIA.    Lapfus  virium  animalium  vita- 

liumque  perfffteiis. 

II.  SOPOROSI. 

96.  SOMNOLENTIA»  Sopor  vigiliis  protractior. 

97.  TY P H 0 ty. A  NI A ,    Sopor  apparens  cum  A- 

grypnia  (130). 

98.  LETIiARGUS.    Somnolentia  conftans,  levis, 

Febriiis,  Delirio  (65)  ob* 
liviofo. 

99.  CATAPHORA.    Sopor  conftans  allocutione 

cvigikms. 

100.  CARLTS.    Sopor  eonftans  cum  infenfibilitate, 

Rcfpirr;cioueque  tacita, 

101.  APOPLEXIA.    Sopor  conftans  cum  infenfi- 

bilitate,  Refpirationeque 
ftertorofa  (156). 

102.  PARAPLEGIA.    Sopor  conftans  partium  fub 

thorace. 

103.  HEMIPLEGIA.    Sopor  conftans  lateris  al- 

tcrius. 

Tom.  VL  Gg  104.  PA- 


466  GENERA  MORBORUM. 


104.  PARALYSIS.  Sopor  conftans  partis  alicujus. 

105.  STUPOR.    Sopor  tranfitorius  partis  alicujus 

cum  fenfu  formicationis. 

III.  PRIVATIVI. 

106.  MOROSIS.    Imaginationis  defeftus. 

107.  OBLfVIO.    Memorke  defectus. 

108.  AMBLYOPIA.    Vifus  obfcuritas  fine  vitio 

fenfibili. 

109.  CATARACTA.   Vifus  privatio  cum  vitio  ob- 

fervabili. 

110.  AMAUROSIS.    Vifus  privatio  fine  vitio  fen- 

fibili,  pupilla  dilatata. 
iu.  SCOTOMIA.    Vifus  Lipothymia  (93)  mo- 

mentanea. 

112.  COPHOSIS.    Auditus  defeftus. 

113.  ANOSMIA.    Olfatlus  defeftus. 

114.  AGEUSTIA.  Guftus  defectus. 
iit.  APIIONIA.    Loquelc?  privatio. 

116.  ANOREXIA.    Famis  defedus. 

117.  ADIPSIA.    Sitis  defe&us. 

118.  ANJESTHESIA.    Tactus  fenfationis  defeftus. 

119.  ATECNTA.    Libidinis  defeclus. 

120.  ATONIA.  Fibrarum  Mufcularium  contra&io- 

nis  defe&us. 


VII.  MO 


GENERA  MORBORUM. 


467 


VII.  MQTORII. 

I.  SPASTICI. 
121.  SPASMUS.    Artus  diftentio  violenta,  fubi- 

tanea,  fugax. 
J22.  PRIAPISMUS.    Penis  fpaftica  intumefcentia. 

123.  BORBORYGMUS.     Inteftinorum  contraftio 

boans. 

124.  TRISMOS.    Mandihlk^um  claufura  arfta. 

125.  SARDIASIS.    Or.is  retradio  rifum  mentiens, 

fugax. 

126.  HYSTERIA.   Trcecordiorum  preffio  fub  pefto- 

re  cum  flatulentia  (16*5), 
S.uffocatione  (158),  Anxie- 
tate (89)5  Palpitatione (132), 
verticis  prefiione. 

127.  TETANUS.  Corporis  rigiditascum  fenfibilitate. 

128.  CATOCHUS.    Corpmis  rigiditas  cum  infenfi- 

bifitate. 

129.  CATALEPSIS.    Corporis  totius  recepta  for- 

ma,  conftans,  flexilis, 
cum  ihfenfibilitate. 

130.  AGRYPNIA.   Smforii  rigfditas  fpaftica,  con- 

tiuua.    (  Peruigilium.) 

II.  AGITATORU. 

131.  TREMOR.    Partium  agitatio  continua,  chro- 

nica,  absque  frigoris  fenfu. 

132.  PALPITATIO.  Cordis  Vifcerisve  motus  fub- 

(ultorius. 

133.  ORGASMUS.    Arlerinrwn  fubfultus. 

134.  SUBSULTUS.    Tmdinum  fubfultoria  elevatio. 

135.  CARPHOLOGIA.    Digitorum  tremula  con- 

tractio  infcia. 

136.  STRIDOR.    Manducntio  fonora,  vacua. 

137.  HIPPOS.  Palpebrarum  niditatio  frequentiffima. 

138.  PSELLISMUS.   Loquela  titubatio  in  quibus- 

dam  literis. 
Gg  2  139.  CHO- 


4<58  GENERA  MORBORUM. 

139.  CHOREA.    Lateris  agitatio  tremula,  conti- 

nua,  inordinata. 

140.  BERIBERI.    Partium  trcmor (131),  Gcnuum 

contraclura  (299)  ,  Stupor 
(T05),  Raucedo  (146)' 

141.  RIGOR.    Partium  vibratio  periodica,  cum 

frigbris  intercutanei  fcnfu. 

142.  CONVULSIO.  Pariium  agitatio  violenta,  pe- 

riodica,  cum  fenfibilitate. 

143.  EPILEPSIA.  Corporis  agitatio  pcriodica,  chro- 

nica,  cum  infenfibilitate. 

144.  HIERANOSOS.    Corporis  agitatio  continua, 

indolcns,  convulfiva, 
cum  fenfibilitate. 

145.  RAPHANIA.    Articulorum  contra&io  fpafti- 

ca,  cum  Agitatione  convul- 
llva,  Dolorc  violentiflimo, 
periodica. 


V-/J. 


ym.  sup- 


GENERA  MORBORUM.  469 

VIII.  SUPPRESSORII. 

1.  su^focatoril 

146".  RAUCEDO.    Vocis  fibilans  elocutio  ab  are- 

fcentia  pneumatica. 

147.  VOCIFERATIO.   Vocis  dolorofa  exaltataque 

exclamatio, 
Ad  Corpus  indurandvm. 

148.  RISUS.    Exfpiratio  profunda,  agitatoria,  cum 

Sardiafi  (1 25). 

Ad  fanguinem  e  Corde  ex- 
pellendum. 

149.  FLETUS.    Infpiraiio  interfccta,  fmgultuofa, 

cita,  fufpiriofa,  cum  moeftitia* 
gemitu,  lacrymis  (172). 

Ad  fdngifymm  intra  Pulmo- 
nes  inglutiendum. 

150.  SUSPIRIUM.    Ivfpiraiio  profunda,  agitato- 

ria,  lenta. 
Ad  fanguinem  e  Pulmonibus 
expellendum. 

151.  OSCITATIO.  lnfpiratio  tarda,  adau&a,  hians, 

fpafmodica; 

Ad  fanguinem  propellendum 
per  Peclus. 

152.  PANDICULATIO.    Infpiratio  profunda,  pref- 

foria  cum  extenfione 
corporis  artuumque ; 
Ad  fanguinem  per  Vaforum 
anajlomofes  propdlcndum. 

153.  SINGULTUS.   Infpiratio  celeris,  convulfiva, 

momcntanea,  iterata,  fo- 
nora. 

Ad  Cardiam  evacuandam. 

154.  STERNUTATIO.    Exfpiratio  fonora,  con- 

vulfiva,  celeris,  infpi- 
rationi  tentx  fuccedens. 
Gg  3  Ad 


A7o 


GENERA  MORBORUM. 


Ad  finum  Fror.iis  evacuan- 
dum. 

155.  TUSSIS.    Exfpiratio  fonora  convulfiva,  perio- 

dica. 

Ad  Tracheam  evacuandam. 

156.  STERTOR.    Refpiratio  fonora,  rauca  narium 

agitatione. 

Ad  mucum  Faucium  fubigen- 
dum. 

157.  ANHELATIO.    Refpiratio  citatiflima,  pro- 

funda ,  Jevis ,  fugax. 
Ad  fmgninem  per  Pulmones 
accekrandum. 

158.  SUFFOCATIO.    Refpiratio  anguftatione  fau- 

cium  continua,  fine 
febre. 

A  Trachece  anguftatione. 

159.  EMPYEMA.    Refpiratio  gravis  cum  fluctua- 

tione  in  cavo  thoracis, 
pofl  febrem. 

A  Pure  in  cavum  Thoracis 
ejfufo. 

160.  DYSPNOEA.    Refpiratio'  anhelofa.  (157),  Ia- 

boriofa;  fine  fenfu  angufta- 
tionis  faucium. 

A  Pulmonum  fubflantia  op- 
pilata. 

161.  ASTHMA.  Refpiratio  ftertorofa  (156),  labo- 

riofa,  difficilis,  chronica. 
A  Bronchiis  oppilatis. 

162.  ORTHOPNOEA.  Refpiratio  fufpiriof  (150), 

fuffocatoria  (15  ),  ocu- 
ta,  fubitanea. 
A  fanguinis  per  Fulmones 
difficili  tranfitu. 

163.  EPHIALTES.    Refpiratio  profunda ,  fuffocans 

(158),  dormientis  in  dorfo 

cum 


GENERA  MORBORUM.  471 


cum  Somnio  laboriofo. 

Ab  Inteflinorum  inflationt 
premenie. 

II.  CONSTRICTORII. 

164.  AGLUTITIO.    Deglutitio  impedita. 

1.55.  FLATULENTIA.   Ructus  (181)  Crepitus- 

que  (194)  impeditus 
cum  abdominis  intu- 
mefcentia. 

166.  OBSTIPATIO.    Facum  exoneratio  impedita. 

167.  ISCHURIA.    Mittus  impeditus. 

168.  DYSMENORRHOEA.     Menjlrua  fuppreffa 

f.  dolorifica. 
3  69.  DYSLOCHIA.    Lochiorum  fuppreffio. 
170.  AGLACTATIO.    Lactis  defeftus. 
STERILITAS.    Genitura  fupreffio. 


Gg  4  IX.  EVA- 


472  GENERA  MORBORUM. 


IX.  EVACUATORII. 
L  CAPITIS. 

171.  OTORRHOEA.    Auris  purulentus  fluxus. 

172.  EPIPHORA.    Oculi  lacrymalis  fluxus  con- 

tinuus, 

173.  HiEMORRHAGIA.  Naris  fanguineus  fluxus. 

174.  CORYZA.   Naris  niucofus  fluxus,  copiofus, 

continuus. 

175.  STOMACACE.    Oris  fanguinea  e  gingivis 

cruentatio. 

J76.  PTYALISMUS.     Oris  falivalis  e  glandulis 

copiofiflimus  cffluxus. 

II.  THORACIS. 
377.  SCREATUS.    Faucis  muci  fonora  evacuatio. 

178.  EXPECTORATIO.    Pulmmis  ferofa  e  Tra- 

chca  evacuatio. 

179.  HiEMOPTYSIS.    Pulmonis  fanguinea  cum 

Tufli  evacuatio. 

180.  VOMICA.    Ptdmonis  purulenta,  copiofa,  im- 

provifa  evacuatio. 

IU.  ABDOMINIS. 

i8r.  RUCTUS.    Rejeclio  Flatuum  frequens. 

182.  NAUSEA.    Rejectionis  Cibi  Flatuumque  c?na- 

tus  inanis. 

183.  VOMITUS.  Rejeftio  ingeflorum  convulfiva. 

184.  H.EMATEMESIS.    Vomitus  fanguinis. 

185.  ILIACA.    Vomitus  (183)  cum  Obftipatione 

(166)  fixa  &  Colica  (50). 

186.  CHOLERA.    Vomitus  (183)  cum  Diarrhoea 

(187)-.  Colica  (50). 

187.  DIARRHOEA.    Dejeclio  Fcecum  liquidarum 

frequens. 

188.  LIENTERIA.    Diarrhcea  (187)  Cibi  immu- 

tati. 

189.  COE- 


GENERA  MORBORUM.  473 

189.  COELIACA.  Diimrhmjtir)  Chymi. 

190.  CHOLERICA.   Di-rrluea  ( i8j )  rubclh,  abs- 

cjue  Colica. 

191.  DYSENTERIA.   Diarrhoca,  (t$?)  cruenta, 

cum  Colica  (50),  Te- 
nefmo  093-)- 

192.  ILEMORRHOIS,    Dejeclio   Sanguinis  cum 

Proctica  ("59J),  absque 
Colica. 

193.  TENESMUS.  Deje&io  Mttci  frequens ,  par- 

ca,  cum  de-fiderio. 

194.  CREPITUS.  Dejecllo  Flatuum  copiofa,  crebra. 

IV.  GENITALIUM. 
395.  ENURESIS.    Urina  ftillicidium  involunta- 

rium,  indolens. 
196".  STRANGURIA.  Urinx  parca,  guttata,  fre- 

cuens,  dolorofa  mictu- 
ritio. 

197.  DIABETES.     Vnnd  copiofiflimre  frequens 

mi&uritio. 

198.  H/EMATURIA.  Urina  cruentae  mi&uritio. 

199.  GLUS.  Urincp  vifcofse  mi&uritio. 

200.  GONORRHOEA.  Genitirra  ftillicidium. 

201.  LEUCORRHOEA.    Muci  e  finu  Muliebri 

effluxus. 

202.  MENORRHAGIA.  Mmjlrmtio  copiofa,  in- 

ordinata. 

203.  PARTURITIO.   Fvtus  maturi  enixus  labo- 

riofiflimus. 

204.  ABORTUS.  Fcetus  praematura  eje&io. 

205.  MOLA.   MaJJa  carnea?,  intus  cyfticofae,  ex 

utero  cjeclio. 

V.  CORPORIS  EXTERNI. 

206.  GALACTICA.  MUis  effluxus, 

207.  SUDOR.   Seri  per  poros  copiofa,  frequens 

fudatio. 

G  g  5  X.  DE- 


474  GENERA  MORBORUM. 

X.  DEFORMES. 
I.  EMACIANTES. 

208.  PHTHISIS.  Marcor  cum  Heftica  (24),  Tufli 

(l$s),  Dyfpnoea  (160),  Ex- 
pe&oratione  (f  178 J  purulenta, 
copiofa. 

209.  TABES.    Marcor  cum  He&ica  (14)  absqut 

Expectoratione. 
2ro.  ATROPHIA.  Murcor  cum  Atonia  ( 120)  abs- 

que  Expectoratione  &  Hectica. 

211.  MARASMUS.    Marcof  cum  Aridura  (226) 

absque  Atonia,  Expectoratio- 
v.e,  Hectica. 

212.  RACHITIS.  Marcor  carnium  tumentibus  ar- 

tuum  Geniculis  Capitequc; 
cffibus  Pepe  flexilibus. 
II.  TUMIDOSI. 

213.  POLYSARCIA.   Cor-poris  pinguedinofa  intu- 

mefcentia. 

214.  LEUCOPHLEGMATIA.    Orporis  erophyfe- 

matofa  (22%)  in- 
tumefceniia. 

215.  ANASARCA.  Corporis  cedematofa  (229)  in- 

tumefcentia. 

216.  HYDROCEPHALUS.  Capitis  cedematofa  (229) 

intumefccntia,  hian- 
tibus  futuris  cranii. 

217.  ASCITES.  Abd.ominis  cedematofa  (229)  intu- 

mefcentia. 

218.  IiYPOSARCA.  Abdominis  nodofa  intumefccn- 

tia. 

219.  TYMPANITES.  Abdowinis  flatulenta  (165) 

incumefceutia,  conitans, 
fonora. 

220.  GRAVIDITAS^  Abdominis  a  fcetu  intumefcen- 

tia  nimia. 

III.  DE- 


GENERA  MORBORUM 


475 


III.  DECOLORES. 

221.  CACHEXIA.    Pdllor  corporis  oedematofus, 

C229J),  cum  debilitate,  moe- 
rore. 

222.  CHLOROSIS.    Viridi  -  cinereus  color  faciei 

feminese  cum  Citta  C73 J). 

223.  SCORBUTUS.  Opacitas  faciei  cum  Anorexia 

(j  1 6 ),  Laflitudine  (2 1 )  ma- 
tutina,Stomacace(fi75),  La- 
bario  ("309J). 

224.  ICTERUS.  FlavsJ.o  corporis  cum  urina  luteo- 

tincloria,  faecibus  albidis.  (Ob- 
fripniio  Bilis ). 

225.  PLETHORA.  Riibedo  corporis  a  diftentis  va- 

fis  fanguineis  cum  Dyfpncea 
(160). 


XI.  VI- 


HTDROPIS  nomine  veniimt  Anafarca  (215)  Afcites  (217). 
Hypofnrca  (218)  Hydrocephalus  {216)  Oedema  (229)  & 
Tympanites  (219). 


47^  GENERA  MO&BORUM. 


XI.  VITIA. 

i.  HUMORALIA. 

226.  ARIDURA.  Pars  cxfucca,  emarcida,  exant- 

latis  humoribus,  indolens. 

227.  DIGITIUM.  Aniculi  exficcatio  friabilis,  oc- 

culta.  Digiti  marcor,  Dolore 
periodico  intenfifHmo. 

228.  EMPHYSEMA.  Flatus  intra  tunicam  cellulo- 

fam  Purtis. 
Tumor  elafticus ,  concolor, 
fubdiaphanus ,  indolcns. 

229.  OEDEMA.    Lympba  ftaguans  intra  tunicara 

cellulofam  Partis. 
Tumor  digito  premente  foveo- 
lam  admittens,  concolor,  ve- 
.  fpertinus,  indolens,  Partis. 

230.  SUGILLATIO.  Cruor  effufus  in  tunicam  cel- 

lulofam. 
Tumor  obfoletus,  latus,  Iu- 
ridus. 

231.  INFLAMMATIO.  Sanguis  obftru&us  in  vafis. 

Tumor  tenfus,  calidus,  ru- 
bcr,  pulfans,  dolens. 

232.  ABSCESSUS.  Inflammmatio  fuppurata,  in  Pus 

collecta. 

Tumor  mollis,   a?qualis ,  pru- 
riens. 

233.  GANGRiENA.  Inflammatio  C  Suppuratio  fuf- 

focata,  mortua,  ferpcns  in 
tunica  ccllulofa. 
Cutislivens,  molliufcula,  pu- 
tris  cum  veficulis  fub 
cpidermide,  ferpente  vi- 
rio,  margine  fubinflam- 
mato,  fubardente. 


234.  SPHA- 


GENERA  MORBORUM. 


234.  SPHACELUS.  Gangrana  (233)  omnium  foli- 

dorum  partis. 
Moriificatio  putridaad  ofla  pene- 
trans,  indolens,  propcrans. 

II.  DIALYTICA.   (Soktiones  Qmtinm). 

235.  FRACTURA.    OJJis  folutio  citra  fubflantias 

diflblutionem. 

236.  LUXATURA.  Gtakidi  folutio  citra  fubftan- 

tiac  difTolutionem. 

237.  RUPTURA.  Tendmis  foJutio  citra  fubftantia? 

<fifiblutionem. 

238.  CONTUSURA.   Fibrarum  fojutio  citra  fub- 

ftan  ti x  diiTolutionem. 

239.  PROFUSIO.  Sangiiinis  tftiuxus  copiofus  efub- 

ftantiEe  dilfolutione. 

240.  VULNUS.  Subfkantise  diflblutio  partis  mollis, 

hians,  crucnta. 

241.  AMPUTATURA.  Vulnus  detruncatioiie  partis 

totalis  faftum. 

242.  LACERATURA.  Vulnus  Fibrarum  Cutisque 

laccralione  faclum. 

243.  PUNCTURA.  Vulnus  Tendinis  punctione  fa- 

£tum. 

244.  MORSURA.  Vulnus  punttum  armis  anima- 

lium  vcnenatis. 

245.  COMBUSTURA.  Vulnus  igne  faftum,  in- 

du6la  Efchara  (280). 
245.  EXCORIATURA.   Cutis  remota  a  Carnibus 

vivis. 

247.  INTERTRIGO.  Cuticula  erofio  madens  do- 

lensque. 

248.  RHAGAS.  Fiffura  Cutis  arida. 

III.  EXULCERAT IONES.  (Suppurationes  apertx). 

249.  ULCUS.  Vulnus  Suppuratum  p?rtis  carnofae. 
»50.  CACOETHES.  Ulcus  fuperficiale,  ferpens,  ma- 

nans,  perenne. 

251.  NO- 


478  GENERA  MORBORUM. 


251.  NOMA.  Ulcus  Carnes  integurnentaque  depa- 

fcens,  cicatricem  inducens. 

252.  CARCINOMA.  Ulcus  Stirrhi  (283)  fuppurati. 

Ulcus  putriduni ,  ferpens,  va- 
iis  humidis  radicdtum,  pc- 
riodice  dolens. 

253.  OZMNA.  Ulcus  intra  antrum  tiighhnri. 

Ulc.  occultum  c  Naribus  Uctens. 
154.  FISTULA.  Ulcus  cortice  calVofo -  vhginatum. 

Ulc.  finuofo  penetrans,  intus  cor- 
tice  obteflum,  ore  anguftatum. 

255.  CARIES.  UJcus  Ojfis  feparato  perioftio. 

Ulc.  connivens,  cum  raris  punclio- 
nibus  indolens,  fanie  paflim  ni- 
gra  fe  prodens. 

256.  ARTHROCACE.    Ulcus  Medulh  cum  pffis 

Carie  (255). 
Ulc.  malignum,  tumens, 
doiore  ofbocopo  (61). 

257.  COCYTA.    Animalculum  vcnenatum  intra 

partem  receptum. 
Pariis  ftigma  dolore  furiofo. 

258.  PARONYCHIA.  Serum  coruptum  fub  tendi- 

nibus  perioftioquc. 
Partis  rubor  dolentiffimus, 
os  deftruens. 

259.  PERNIO.  Partis  uftio  Gelu  facla. 

Pars  albo-  ca?rulefcens,  tempeftatibus 
recrudefcens ,  faepe  exulcerans. 

260.  PRESSURA.  Digiti  inflammatio  (23O  a  fri- 

gore,  in  cafum  unguis  tendens. 
Inflam.  Digiti  circum  ungues,  in 
fuppurationem  vergens. 
161.  ARCTURA.  Unguis  curvatura  lateralis  cutem 
fecans. 

Inflammat.  digiti  cum  ulceratio- 
ne  laterali  unguis. 

IV.  SCA- 


GENERA  MORBORUM.  479 

IV.  SCABIES. 

*  Multiplicativa. 

262.  LEPRA.  Pufiula  (274)  Efchara  (280)  ficca 

colorata,  cum  Nodis  fmmerfis  mo- 
bilibus  indolentibus  fufcis  Rhaga- 
dibusque  (248). 

263.  TINEA.  Pufiula  (274)  CapiUitii  ficcse;  efehara 

(280)  aibo-flavefcente,  Pilisqucsb- 
breviatis  ereclis  buibofo-radicatis. 

264.  ACHOR.  Puflula,.(,274)  exulceranr.es,  manan- 

tes  communi  pinguedinofo. 

265.  PSORA.   Pujfulce  (27-4),  ichorofae,  efcharo- 

ticce  (280),  noctu  imprimis  prit- 
rigjriofe  (64). 

266.  LIPPITUDO.  Pufiula  (274)  excoriantes  Pal- 

pebrarmn  margines. 

267.  SERPIGO.    P^ufiula  (273)  ficcaj,  obfofetT, 

ferpentcs,  iiibfarinaceo  -  defqua- 
mantes. 

268.  HERPES.  Pufiula  (274)  efcharoticae  ("280), 

bafi  comniuni  eryfipelacea  (io). 

269.  VARUS.  Puftula  (27 4)  Glandularumfebacearum 

rubr:e,  difperfa?,  chronicee. 

270.  BACCHIA.  Vari  (169)  faciei  cum  nodis  ma- 

culisque  coloratis  chronicis. 

**  Simplex. 

271.  BUBO.   Clamlula  conglomerata  inflammata,  in 

fuppurationem  tendens. 

272.  ANTHRAX.  Glandula  fubcutanea  inflammata, 

in  fuppurationem  malignam 
vergens. 
Titmor  rotundus,  eryfipelaceus 
(10),  immerfus,  dolentifli- 
mus,  fuppurandus  apice  acu- 
to,  puftula  purifera. 

273.  PHLY- 


48o  GENERA  MORBORUM. 

273.  PHLYCTjENA.  Vefcula  fcrofa,  diftenta,  pcl- 

lucida,  bafi  infiammaca, 
rupta  dolens. 

274.  PUSTULA.  Veficula  purulcnta,  turgcns,  de- 

hifcens  purc. 

275.  PAPULA.    Tuberculum  far&um,  coloratum, 

inflammatura,  vix  fuppuran- 
dum. 

276.  HORDEOLUM.   Tuberculum  cyfticofum,  ova- 

tum,  in  limbo  palpebra- 
rum ,  fuppurans  fapius 
apice. 

277.  VERRUCA.  Papilla  ncrvea  intumefcens,  in- 

durata.  Papula  durior,  fcabra, 
(iccn ,  indolens. 

278.  CLAVUS.   Verruca  (277)  callofa,  in  Tcndi- 

nibus  radicata,  bafi  feniibilis. 

279.  MYRMECIUM.  V&rruta  (277)  madftfd,  mol- 

lis,  denudata. 

280.  ESCHARA.    Qrufla  morcua,   ab  humoribus 

cxtravafatis  coagmcntata, 
decidua. 

V.  TUMORES  protuberantes. 
28r.  ANEURISMA.  drterda  dilatatid. 

Tumor  mollis,  pulfans,  cpn- 
color,  rotundatus. 

282.  VARIX.  Vena  dilatatio. 

Tumor  mollis,   quiefccns,  conco- 
lor,  rotundatus. 

283.  SCIRRHUS.  GlanMa  indurata. 

Nodus  durus  afper,  concolor, 
indolens,  rotundatus,  preffio- 
ne  infenfjiis. 

284.  STRUMA.  Glandula  infarcta. 

Nodusindolcns,  folidiufculus,  pref- 
fione  obtufe  fentiens. 

285.  ATHE- 


GENERA  MORBORUM.  481 


285.  ATHEROMA.  Tumor  tunicatus,  rotunda- 

tus,  mobilis,  molliufcu- 
lus,  indolens,  absque  cy- 
ftide. 

280".  ANCHYLOSIS.    Tumor  Geniculomm ,  liga- 

menti  capfuheque  tenfio- 
ne  exprefla  Synovia. 
Tumor  ad  genicula,  mol- 
lis ,  pulpofus  ,  concolor. 
287.  GANGLION.    Tumor    Tendinibus  innatus, 

ovatus,   mobilis,  pulpo- 
fus,  indolens. 
288-  NATTA.   Tumor  tunicatus,  mufculis  irra- 
dicatus,  eminens,  pulpofus,  in- 
dolens. 

289.  SPINOLA.  Tumor  fupra  vertebras  lumborum 

mollis,  exiguus,  Vertebrarum 
procefiibus  dehifcentibus. 

290.  EXOSTOSIS.  Tumor  durus  ex  ojfe  prominen- 

te  enatus. 

VI.  PROCIDENTLft. 

291.  HERNIA.    Inteflini  obtcdli  ultra  propriam 

fedem  protrufio. 

292.  PROLAPSUS.  Vifcus  nudilm  relaxatum;,  elon- 

gato  -  propendens  ultra  pro- 
prium  Iocum. 

293.  CONDYLOMA.  Tunica  interiore  elaxata  gibba. 

294.  SARCOMA.  Caro  nuda  enata  e  vivo  vulnere. 

295.  PTERYGIUM.-  Cuticula  excrefcens  e  cantho 

oculi ,  fuperficiem  ejus  ob- 
tegens. 

295.  ECTROPIUM.  Palpebra  inferior  refupinato- 

inverfa. 

297.  PHIMOSIS.  Prceputii  intumefcentia  inflamma- 
ta,  glandem  denudans  incar- 
ceransve. 

Tom.  VL  H  h  298. 


482 


GENERA  MORBORUM. 


298.  CLITORISMUS.  Qlitoridis  intumefccntia  ex- 

tra  (inum  pudoris. 

VII.  DEFORMATIONES. 

299.  CONTRACTURA  Geniculorum  fixatio  rigida. 

300.  GIRBER.  Thoracis  dilatatio  prominens. 
3©i.  LORDOSIS.  OJJiwn  incurvatio. 

302.  DISTORSIO.    OJJium  ad  latus  non  naturale 

flexio. 

303.  TORTURA.  Oris  ad  latus  flexio. 

304.  STRABISMUS.  Oculi  diitorti  &  inaequaliter 

moti. 

305.  LAGOPHTHALMIA.  Oculi  furfum  vifio  pal- 

pebra  fuperiore  ab- 
breviata. 

306.  NYCTALOPIA.  Oculi  vifus  nofturnus. 

307.  PRESBYTIA.  Oculi  vifus  remotus. 

308.  MYOPIA.  Oculi  vifus  approximatus. 

309.  LABARIUM.  Dentes  vacillantes in fuis alveolisj 

310.  LAGOSTOMA.  Labium  fuperius  oris  fifTum. 

311.  APELLA.  Pueputii  abbreviatio  absquc  inflam- 

matione. 

312.  ATRETA.  Meatus  corporis  imperforatus. 

313.  PLICA.  Capillorwn  contortuplicatio  indiffolu- 

bilis. 

314.  HIRSUTIES.  Pili  copiofiores  longioresque. 

315.  ALOPECIA.  Pilorum  defluvium. 

316.  TRICHIASIS.  Ciliorum  diftorfio. 

VIII.  MACVLJE.  ■ 

317.  CICATRIX.  Callus  replens  ulcerationes  con- 

folidatas. 

318.  NtEVUS.  Macula  quaecunque  congenita. 

319.  MORPHiEA.  Macula  alba,  dspreffa,  lata. 

320.  VIBEX.  Lme-s  fanguinicolores  fub  cuticula. 

321.  SUDAMEN.  Macula?  rubrce,  pulicares,  gla- 

bra?,  pungentes,  evanefcen- 
tes. 


322. 


GENERA  MORBORUM.  483 

322.  MELASMA.  Macula  caruUJcens  m  parte  te&a. 

323.  HEPATIZON.    Macula  grjfut,  fubafpera, 

pruriens. 

324.  LENTIGO.  Macula?  grifea,  conflucntes,  in- 

fcnfilcs. 

326.  EPHELIS.  Color  fnfcus  partis  infolata?. 


Hh  a  THE- 


fieu  mihil  tot  mortes  Homini,  quot  membra!  malisque 
Tot  fwnus  infeUi,  Mors  ut  Medicina  putetur. 


484  GENERA  MOUBORUM. 

THEORIA. 

1.  CORPUS  vivum  conltat  Medullari  cercbrofo,  & 
Corticali  folido  fluidoque. 

2.  VITA  fcntiens  movcnsquc  refidet  in  Medullari 
primordiali,  continunto,  multiplicativo. 

3.  MEDULLARE  arcte  cuftoditum,  nervis  ex- 
panfis  tcntaculatum ,  fabricat  fuum  corticale  fo- 
lidum  e  fluidis  vegetabilium ,  &  fluida  haec  viciflim 
pcr  folida  prajparat. 

4.  Medullare  hoc  mitritvr  tenuiflimo  Spirituofo  liqui- 
do  corticali,  fed  fitagrat  Eleftrico  pulmonibus 
haulto. 

5.  Mcdullare  fenticns  fc  pandit  ad  gratum  falutare, 
&  movens  fere  trahit  ad  ingratum  noxium. 

6.  FJuidum  corticale,  c  quo  folida,  folvitur  de- 
ftruiturque  Acidis  aut  Putridis ,  utrisque  multi- 
plicativis.  Sic  vitiatur  Sanguis  putrido,  Serum 
acido. 

7.  His  dum  rellffcit  fentiens  movens,  oriuntur  FE- 
BRES:  Critica  ab  acefcente,  Phlogifticce  a  putre- 
fcente,  at  Exanthematica  a  vivo  ?  peregrino,  mul- 
tiplicabili. 

g.  FLUJDORUM  nociva  ingrata  eliminare  ftudet 
vita  per  vias  naturales  &  artificiales,  &  quo  baec 
periculofiora,  eo  citius  per  datam  fic  portam 
ilmul  cjicit  quasvis  impura;  fed  duas  portas  fimul 
apertas  non  facile  admittit,  ne  exhauriatur  («). 

9.  Quidquid  adverfum  fentit,  prEecipue  curat  vel 
minora  majoribus  adfociat  (/3),  ut  tota  fe  his 
opponat. 

10.  CORTICALE  folidum  deteritur  vitiaturque 
quotidie,  adeoque  quotidie  reparandum;  repa- 
ratur  autem  Diata,  eaque  multiplici:  ab  appro- 

pria- 


Evacuationes  dua;  fimul  &  ferael  poffunt  vix  ftare. 
0)  Doior  Dolorem  traliit. 


GENERA  MORBORUM.  485 


priata  bene,  ab  erronea  porverfe,  unde  defe- 
cius ,  Morbi  dicb". 

11.  MORBI  toiluntur  contraria  cauffa  (7);  hanc 
ut  citius  natura  obtineat,  Toxica  mifceantur  in- 
gercndis,  Medicamenta  dicta. 

12.  CONTRARIA  ha;c  ex  Sapidis  m  Fluida  Solida- 
que,  &  ex  Olidis  in  Medullare  agentibus  digno- 
fcenda  funt:  e  contrariis  itaque  faporibus  &  odo- 
ribus  primaria  medicamenta  eruenda.  In  his  ita- 
que  Clavis  Materice  Medica. 


Hh  3  QUA- 


(y    Morbi  morbis  curantur. 


485 


GENERA  MORBORUM. 


1.  AQUOSA 

2.  ACIDA 

3.  DULCIA 


QUALITATES 
MEDICAMEN  TORVM 
I.  SAPIDA. 

Agunt  in  Corticale  Vitale: 
in  Fluidis.  in  Solidis. 

Munditicantia, 
Abforbentia, 
Refrigerantia , 
Balfamica, 


4.  VISCOSA 

5.  PINGUIA 


Kdulcorantia, 

Incidentia, 

Invifcantia, 

Penetrantia, 

Obtundentia, 

Infpiftantia, 


Humeftantia. 

Exficcantia  SICCA.  I 
Attenuantia. 

Tonica  AMARA.  2 

Impinguantia. 

Corrodentia  ACRIA.  3 
Lubricantia. 

Abftergentia  SALSA.  4 
Emollientia. 

Adftringentia  ST YPTICA.  5 


II.  OLIDA. 

Agunt  in  Medullare  Animatum. 
Senfum    Excitant   AROMATICA,  Sopiunt  VIROSA. 
Motum     Spafiicant  ORGASTICA,  Et;acuantNAlJSEOSA. 
Judicium  Acuwit     SPIRITUOSA,  Confimdunt  TETRA. 
Libidinem  Provocant  AMBROSIACA,  Suffocant  HIRCINA. 


I  N  D  E  X 


TABULARUM  AENEARUM 
VOLUMINIS  SEXTI. 


Tab.  I.     Animalia  Anthropomorpha ,  pertinet  ad 
Diff.  CV.  p.  76. 

Tab.  II.    Coffea  arabica,  ad  Diff.  CX.  p.  178. 

Fig.  media  Ramulum  arboris,  naturali 
magnitudine  paullo  minorem, 

Fig.  a  Florem , 

b  Baccam  integram, 

c  Baccam  horizontali  feclione  aper- 

tam,   duobus   feminibus  foetam, 

exhibet. 

Hce  fgurce  ex  Att.  parifm.  17 13.  f.  7.  a  B. 

Auctore  defumtce  funt. 

Tab.  III.    Alftrocmeria  Pelegrina,  ad  DhT.  CXIV. 
p.  262.  ubi  &  figurse  exphcatre  funt. 

Figura  lateralis  pertinet  ad  Diff.  CXII.  Ex- 
plicatio  vid.  p.  202. 

Tab. 


Tab.  IV.   Quaftia  amara,  ad  DifT.  CXXIL  p.  429. 
ubi  iconum  explicatio  videri  poteft. 

Tab.  V.    Raphanus  Raphaniftrum,  ad  DiflT.  CXXIII. 
p.  45o. 


VOLIT- 


VOLUMINI  V, 


anneftenda  eft 

Tab.  VI.  Spigeliae  Anthelmia?  meliorem  flguram , 
quam  quaj  DifiT.  LXXXV.  pag.  147.  e 
Brownei  Hijt.  nat.  Jamaicce  data  fuit,  ad 
naturam  accurate  delineatam,  fiftens; 
in  qua 

Fig.  1.    Planta  integra,  radice  abfciffa, 

2.  Flos  nondum  apertus ,  naturali , 

3.  idem  au&a  magnitudine, 

4.  CoroIIa,  per  longitudinem  aperta, 

naturali , 

5.  eadem   au&a  magnitudine,  ubi 

Stamina,  eorumque  aliqualis  in- 
aequalitas,  fimul  diftin&e  con- 
fpici  poffunt, 

6.  Piftilli  fummitas,  e  calyce  pro- 

minens, 

7.  8.    Capfula,  per  Jongitudinem  dis- 

fciffa,  in  cujus  altera  partc,  flg.  7., 
ftylo  coronata,  Receptaculum 
feminum,  diffepimento  utrinque 
adhcerens, 

Fig. 


Fig.  9.    Semina  duo, 

10.  Capfuloe  bafis  navicularis ,  per 
fiftcns,  in  calyce  paritcr  per 
fiftentc,  a  latere, 

ir.    eadem  defuper  vifa, 

exhibentur. 


Tabula  hujus  VI ti  Voluminis  III,  ad  iconem  accuratius  de- 
lineatam  expreffa,  emtoribus  curn  volumine  feptimo 
tradetur. 

Tabula  VI,  quam  cum  hoc  volumine  accipiunt  emtores, 
volumini  Vto  a  bibliopego  una  cum  explicatione  ag- 
glutinanda  eft. 


Die  Illte  zu  diefem  Vlten  Theil  geliiirige  Kupferplatte,  iver- 
den  die  Kaufer  nach  einer  verbefferten  Zcichnung  ge- 
Jlochen,  mit  dem  fiebenten  Theil  erhalten. 

Die  Vlte  Kupfcrplatte  zum  Vten  Theil,  wekhe  mit  dicfem 
Theil  ausgegeben  wird,  hat  der  Buchbinder  bentbfl  der 
an  gegenwdrtigen  Bogen  angefchojfenen  Erkldrung,  nock 
an  den  Vten  Theil  anzuhdngen. 


I