Skip to main content

Full text of "Caroli a Linne ... Amoenitates academicae; seu, Dissertationes variae physicae, medicae, botanicae antehac seorsim editae nunc collectae et auctae cum tabulis aeneis"

See other formats 


■ 


\ 


CAROLI    a    L  I  N  N  ^  N 

EQUIT.    AUR.    DE    STELLA  POL.ARI 
ARCHIATRI  REGH 
MED.  ET  BOTAN.  PROFESS.  UPSAL. 
ACAD.     PARISIN.     PETROP.    ETC.  SOC. 

AMOENITATES 
ACADEMICAE 


VOLVMEN  DECIMVM 


ACCEDUNT 

CAROLI   a    LINNE  fil. 

MED.     D.     EJUSDEMQUE     E  T  BOTAN. 
PROF.      REG.      ET     O  R  D. 
ACAD.    REG.    SC.    HOLM.    SOD.  REL. 

DISSERTATIONES 

BOTANICAE 

COLLECT AE 

CUM  TABULIS  AENEIS 

CURANTE 

D.  10.  CIIRISTIANO  DANIELE  SCHREBERO 

5ER.  MARGGR.  BRANDENB.  ONOLD.  ET  CULMB,  CONSIL. 
AUL.  MED.  BOT.  HIST.   NAT.  ET  OEC.  P.  P.  O. 
IN   ACAD.  ERLANGENSI. 


ERLANGAE 
sumtu  10.  IACOBI  PALM 
i  7  9  o , 


G 


VIRO   MAXIME  REVERENDO 

PERILLUSTRI   ET  GENEROSISSIMO 

XAVERIO 
L.  B.  a  WULFEN 

ABBATI 

SOC.    REG.   BEROL.    NAT.    CUR.  SOD, 
HOC  VOLUMEN 

OBSERVANTIiE     GRATIQUE  ANIMl 
DOCUMENTUM 


EDITOR, 


IN   DECIMO  VOLUMINE 

CONTINENTUR 


r.      Hypothefis  nova  de  febrium  intermitten- 

tium  caufla,  difT.  inauguralis  pag.  r 

ii.  Programma  quo  mem.  anniverf.  fufcepti 

a  S.  R.  C.  Adolpho  Friderico  Cancel- 
lariatus  Acad.  Upf.  recolendam  indixit  23 

iii.  Programma  quo  diem  natalem  S.  R.  C. 

Adolphi  Friderici  ceiebrandum  indixit  30 

iv.  Programma  quo  ad  folemnem  inaugura- 

tionem  medicam  celebrandam  invi- 
tavit  3<5 

v#     Programma  quo  ad  audiendam  orat.  adit. 

M.  Joh.  Laftbohm  invitavit  41 

vi.  Programma  quo   fuccelTorem  fuum  in 

Recloratu  indixit  49 

vii.  Oratio  coram  Rege  &  Regina  Sueciae, 

cum  Academiam  Upfalienfem  invife- 
rent,  recitata  53 

viii.  Delicise  naturae,   oratio   recitata  cum 

fafces  acad.  deponeret  66 

ix.  Disquifitio  de  fexu  plantarum,  ab  Acad. 

Imper.  Petropolitana  praemio  ornata  100 

x.  dppendix.    Pan  Suecus  emendatus  & 

auftus  132. 


<*V  ovem  voluminibus  Anmnitatum  (icademicarum  b. 
Equitis  et  Archiatri  a  Linne  ,  me  curanie  partim  re- 
cufis  ,  partim  primum  editis  ,  differtationes  ,  cjuotquot 
fub  Ejus  prcefidio  vcntilata  fuerunt  ,  oinnes  continen- 
tur  ;  quibus  acceffere  programma  y  et  tres  oratio- 
nes ,  ab  ipfo  perilluflri  auttore  adjectce.  Super- 
erant  vero  alii  quidam  viri  fummi  libelli ,  fci- 
licet  differtatio  Ejus  inauguralis  ,  pro^ramraata  va- 
ria  ,  ab  Eo  cum  latine  ,  tum  fuecice  fcripta  ,  duce- 
que  orationes  ,  altera  ab  Ipfo  idiomate  fuecico  et  re- 
citata  }  et  edita ,  altera  autem  latino  fermovx  ditla, 
fuecico  evulgata.  Hcec ,  in  fupplementum  opnfculorvm 
academicorum  b.  Prceceptoris  ,  collecta  ,  et  ex  parte 
latine  verfa  ,  hoc  volumine  exhibeo.  Pfura  addere 
potuiffem  programmata:  omnia  enim ,  qua3  Linneano 
nomine  infignita  prodierunt ,  numero  feptemdecim  ,  vi- 
dendi  et  legendi  copiam  mihi  fecit  Adolphus  Modeer  , 
vir  clariffimus  mihique  amiciffimus  3  Societ.  Reg.  Suec. 
Patriot.  Secr .  primarius  rel.  aid  pro  hoc  fui  er*a  me  favo- 
ris  documento  me  fibi  habebit  obftritiiffimuw .  Sed  quum 
eorum  plura,  ut  in  literarv.m  univerfitaiibus  nws  efty 
ab  aliis  aucioribus  profeaa  effe  videantur  ;  illa  Untmn 

infe- 


inferenda  ejje  exiftimavi ,  quce  a  Linneo  ipfo  certe  fcri-  \ 
pta  effent ,  quceve ,  pro  argumento  fuo  ,  locum  in  hac 
colleCtione  expofcere  viderentur.   Qrationem  ultimam,  De-  \ 
licice  naturce  infcripta,  e  fuecica  lingua,  in  qnam  a.  b.  I 
auctore  converfa ,  et  procul  dubio  aucta ,  edita  fuit ,  in  la- 
tinam  denuo  translatam  typis  exfcribere  curavi;  quoniam9 
omni  licet  adhibita  opera ,  apographon ,  quod  eam  talem , 
qualis  concepta  et  recitata  fuit  ,  exhiberet  ,  obtinere  non 
potuu 

Ut  ne  hoc  volumen  reliquis  mole  nimis  effet  impar, 
non  folum  b.  Linnei  disquifitionem  de  Sexu  plantarum, 
ab  illuflriff.  Acad.  Imp.  Scient.  Petropolitana  prcemio 
ornatam  ,  auctam  adnotationibus  virorwn  celeberrimo- 
rum  ,  Smithii  ,  et  Brouffoneti ,  verfioni  gallicce  quce  in 
diario:  Journal  de  Phyfique  >  vol.  32.  part.  1.  p.4.^0.  et 
fqq.  reperitur  9  et  clarijf.  BrouJJonetum  auctorem  habet , 
fubjetiis  ;  et  Pana  Suecum  ,  prout  in  diario :  Hushall- 
nings  ffoumal,  Holmice  cura  cel.  Modeeri  prodeunte,  auctior 
et  emendatior  habetur  ,  addidi ,  fed  etiam  ,  appendicis 
loco  a  Differtationes  b.  Linnei ,  filii  ,  mihi  quondam% 
quod  ei  ipfe  variis  in  iisdem  locis  tejiificari  voluit,  ami- 
ciffimiy  a  compluribus  mendis  typo^raphicis  repurgatas, 
fiibjunxi.  Scr.  Erlangce  d.  xxvi.  Mart.  cMocclxxxx. 


/,  HYPOTHE- 


HYPOTHESIS  NOVA 

DE 

FEBRIUM 

INTERMITTENTIUM 

CAUSSA 

,QUAM 

PRO  GRADU  DOCTORIS  OBTINENDO 

pr  opofuit 

CAROLUS  LINN^US 

Suecus. 

Harderovici  d.  24.  Jun.  1735.  • 

PRiEFATIQ. 

|  um  materiam  quaererern  Diflertationi  inau- 
'V  J  Sura^>  ut  1113X11116  idoneam,  ita  etiam  Le- 
clori  gratam  ,  recordabar  eorum  ,  quae 
jinagnus  Hle  Sydenbam  p.  m.  61.  exclamat:  Revera, 
anquit,  fi  quis  inter  mortales  reperiatur,  qui  five 
methodo  aliqua  ,ce,rta,  five  remedio  fpecifico  ad- 
•hibito,  Febrium  inte.rmittentium  curfum  non  ,fo- 
Jum  inhibere,  fed  etiam  abrumpere  novit,  exilli- 
jno  eum  omni  jure  teneri,  ,ut  human.o  generi  rem 
illam  fummopere  expetendam  patefaciat:  quod  fi 
;non  fccerit,  ego  illum  nec  boni  civis^  nec  pru- 


/ 


2    £>E  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


dentis  viri  nomen  pronunciare  aufim;  neque  enim 
civis  boni  eft,  illud  in  rem  fuam  vertere,  quod 
toti  generi  humano  tam  ingens  beneficium  appor- 
tet,  nec  viri  prudentis,  divina  benedi&ione  fe- 
met-ipfum  privare,  quam  a  fumma  Bonitate  lice- 
ret  expe&are,  fi  ad  publicum  bonum  fe  accinge- 
ret.  Honoris  autem  &  divitiarum  longe  minor, 
apud  probos,  ratio  habetar,  quam  virtutis  &  fa- 
pientia?.  Meam  igitur  operam  Lectori  &  com- 
muni  bono  haud  inutilem  omnino,  nec  displici- 
turam  credidi,  fi,  quae  mihi  in  mentem  venerunt, 
de  Cauflis  harum  Febrium,  communicarem ;  &  licet 
toties  antea  &  ad  tsedium  usque  hunc  morbum 
a  Medicinae  Candidatis  vidimus  examinatum,  no- 
vum  tamen  erit,  quod  fub  titulo  trito  tibi  tra- 
dam,  fi  Cauffas,  ut  puto,  veras,  hactenusque  in- 
cognitas  Febrium  intermittentium  indagaverim.  Et 
quidem  ne  a&um  agam,  ne  paginas  citationibus 
&  congeftis  aliorum  verbis  augendo,  neve  ratio- 
ciniis  a  priori,  faepiflime  parum  fidis,  tempus  & 
otium  Le&ori  perdam,  mox  experientiam  &  obfer- 
vationes  meas  ordine  proponam,  ut  inde  tandem 
quid  certi  concludere  poflimus.  Cumque,  fecun- 
dum  canonem  Medicum,  non  liceatukra  experien- 
tiamloqui,  ne  in  illnm  peccem,  de  folis  Febr.  lnr. 
in  Suecia  loqui  animus  eft;  in  hac  enim  patna 
mea  hucusque  ut  verfatus  fum,  ita  obfervationes 
meas  inftitui. 

I.   LOCA  NATALIA. 

In  Suecia. 

1.  In  Suecia,  &  praecipue  parte  ejus  orien- 
tali-auftrali,  Febres  Intermittentes  admodum  funt 
frequentes. 

2.  In  Upkndia  nullus  morbus  magis  eft  ende- 
mius,  &  ibi  videtur  inprimis  proprias  fedes  fixiffe. 

«.  Stu- 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  3 


*.  Studiofi  tantum  non  omnes  Upfalienfes  illo 
corripiuntur. 

/3.  Perinde  ac  delicatuli  vel  laboriofi  Holmenfes. 

3.  Sudermannia,  Gothia  orientalis  &  occidentalis 
cum  Wejlmannia  viritim  fere  eodem  laboranC 
morbo. 

4.  Finlandia  Abose  proxima  fatis  frequenter 
etiam  febricitat. 

5.  Scania  campeflris ,  qu/e  per  reliquum  anni 
tempus  Febribus,  Continuarum  indolem  affumen- 
tibus,  Vere  folis  Intermittentibus,  vexatur. 

6.  Smolandia  &  Scania  campeftris  rarius  &  cer* 
tis  tantum  locis  Febr.  Int.  alit. 

7.  Norlandia  (Boreales  Suecia?  provinciae)  ut 
plurimum  hunc  morbum  nefciunt. 

8»  In  Dalekarlia  &  Helfmgia  rariflime  occurrit* 

9.  In  Angermannla  rarius  adhuc.  Hemozfandia 
unus  quidam  febre  corripiebatur ,  fed  Holmia  re* 
dux;  Scholares  pueri  accurrebant  quafi  ad  porten- 
tum,  ut  viderent  hominem  media  a^ftate  aJgentem* 

10.  In  ftota  Botnia  occidentali,  praeter  Merca- 
tores  et  Nautas,  eos  fcilicet,  qui  Holmia;  diver- 
fati  fuerunt,  nullus  Febrem  Int.  novit. 

11.  Ex  Lapponihus  nemo  unquam  Febre  Int» 
laboraile  affirmabatur,  unico  tantum  excepto,  qui 
tribus  feptimanis  aegrotaverat. 


A  * 


11 


4    DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 

II.    CAUSS^E  PUTATITIjE. 

12.  Medici  plurimas,  easdemque  diverfas  di» 
verfi,  fententias  de  cauflis  remotis  harum  Febrium 
foverunt:  incufatur  enim 

a.  dbus  inordinatus,  vel  crudus  cum  naufea 
fumtus.j 

@.%  Motus  deficiens,  vita  fedentaria  &  otiofa, 

7.  Animi  moerores  continui. 

S.  Temperamentum  phlegmatico -fanguineurn. 

t.  Abufus  acidorum.,  fpirituoforum  &c. 

£  Refrigeratio  abdominis  poft  fumtum  cibum* 

.jj.  Scabies  retropulfa, 

13.  Vulgus  Febri  huie  varias  affignat  origi- 
iies,  quae  veritati  congrua?  plurimis  videntur ;  e.  gr. 

■14.  Hyberm  Frigora  nimia,  quibus  infphTatus 
fanguis  calore  Veris  refolvitur  &  in  motum  exci- 
tatur. 

15.  Refrigerationes  primo  Vere.;  certo  enim 
febrim  expe&et: 

u.  Qui  in  Uplandia  veftes  hybernas  ante 
tempus  &  priusquam  frigus  ceifaverat,  abjicit. 

0.  Qui  male  veftitus  vento  vernali  fe  expo*- 
nit,  antea  Solis  ralefadus  radiis. 

7.  Quique,  ut  ftudiofi  Upfalienfes ,  poft  fu- 
dores  aerem  frigidiorem  admittunt. 

j<5.  Motus  nimius  tempore  vernali,  fub  aeris 
cenftitutione  .humida  &  frigida,  inftitutus. 

«.  Studiofi  Upfalienfes,  quam  primum  nix 
foluta  fuerit,  exeun.t  in  ca.mpum  proximum,  & 

lufu 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  5 


lufu  pilse  motum  corporis  nimium  excitant:  mox 
veftes  dcponunt;  quidam  frigida  aqua,  quidam 
la&e  in  proxima  cafa  emto  fe  refkere  ftudent; 
hi  omncs  intra  dies  pauciffimos  Febri  Int.  corri- 
piuntur. 

17.  Pifcium  recentium  efui  verno  adfcribun* 
tur  F.  I.  a  plerisque;  non  audent  ergo  potum 
fumere,  antequam  fe  hauftu  Spirituum  ardentium 
fatis  munitos  putant. 

06.  Sub  initium  Veris,  cum  Osmerus  Arted. 
Eparlanus  Rond.  Gefn.  Ald.  Raj.  a  pifcatoribus 
capitur  &  ea  copia  venum  exponitur,  ut  odor 
ejus  gravis  naufeantem  reddat  maximam  partem 
urbis  Upfalienfis,  quam  maxime  F.  I.  graifantur, 
&  exiftimatur  hoc  tempus  illis  proprium  efie. 

18.  Latiis  efus",  aere  verno  adbuc  frigido, 
unde  obftruuntur  pori,  &  fanguis  vifcido  laftis 
impra?gnatun 

19.  Fructus  arborei,  eorumque  seftate  efus  ac- 
cufatur:  e.  gr.  Poma  malortim,  pyrorum:  Drupse 
Ceraforum,  Prunorum  &c.  quod  malos  humores 
irelinquere  putantur. 

*.  Tornoenfes  (10)  Mercatores,  qui  seftatem 
Holmia3  transegerunt,  reduces,  dum  fcepiffime  F.  I. 
corripiuntur ,  id  fruclibus  ejusmodi  dant  culpae, 
cum  viftunl  nullum  alium  a  patrio  difTerentem  ob- 
fervaverint. 

20.  Veherem,  adolefcentibus  vetitam,  allegant 
faepiufcule  nuptge,  cum  videant  uxoratos  &  mari- 
tos  fuos,  non  tam  frequenter  eodem  morbo  la- 
borare* 


21.  Ven- 


6    DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


21.  Ventus  tandem      Maritimus  >  qni  tempore 
verno  admodum  Holmia?  frigidus  eft;  /3.  vel  Palu-  U 
dqfus  Upfalis  ex  campis  depreflls   (Kongsangen)j  f 
aqua  ut  plurimum  hac  tempeftate  inundatis,  in 
cenfum  ducitur. 

I 

tlt  DESTRUCTIO. 

! 

Cauffantm  putatitiarum  (§.  II.)  i 

22.  Rationes,  quibus  fulciuntur  fententia?  Me- 
(ticorum  (12)  allata?,  non  opus  eft  refutare;  Caufta?  5 
enim  allegatse  omnes  in  Norlandia  (7)  occurrunt* 
&  tamen  accolae  F.  I.  nomen  fere  nefciunt. 

23.  Quod  Caufias  vulgo  allatas  (13  —  21.) 
attinet,  neque  fingulas,  neque  omnes  fimul  ordi- 
nariam  F.  I.  excitare  pofTe  crediderim,  nifi  pri- 
maria  in  corpore  prius  exiftat  cauffa,  adeoque  ut 
occafionales ,  non  ut  remotas,  agnofcimus.  Sct- 
licet : 

24.  Frigus  (14)  non  eft  vera  eaufla,.  quia: 

«.  Rariflima  eft  F.  I.  in  frigidiflimis  terra?  tra~ 
ftibus  (9— 11.) 

&  Hyeme  nunquam  fere  exiftit,  fed  Vere 
tantum  &  iEftate  interdunu 

25.  Refrigeratio  fubita  (15)  neque  in  caufla 
eft.  Nam 

«.  Exeuntes  hyeme,  e  camera  ealefafta,  nos 
in  intenfiflimum  frigus  conjicimus,  immo  frpe 
membra  ad  perniones  usque  algent,  nec  tamen 
inde  F.  I.  corripimur. 

#  Incola  Norlandtts  (j)  veftes  bybernas  pri- 
mo  Vere  innoxie  mutat. 

A  4  y.  QJlrth 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  7 

y.  Oftrobotnienfis  (4)  e  balneo  totus  fudore  ma- 
dens,  nudus  in  nives  fe  conjicit  &  volutat,  fine 
,    F.  I.  infequente. 

1 

26.  Motns  (16)  nimius,  initio  Veris  inftitu- 
tus,  neque  cauflam  abfolvit. 

u.  Lappo  (n)  eo  tempore  ex  curfu  &  vena- 
tu  fudans  copiofifllme,  mox  aquam  ad  ftridorem 
dentium  usque  frigidam,  inter  nives  hauftam,  bi- 
bit.  Exhorrui  ego,  cum  primum,  ibidem  pere- 
grinans,  hoc  viderem,  metuens  vel  Phthifin  vel 
Hydropem;  fed  aliquot  menfium  confuetudine, 
propria  didici  experientia,  metum  hunc  omnino 
vanum  mihi  &  iHis  fuiffe;  aliis  tamen  ad  imitan- 
dum  non  propono. 

/3.  Norlandus  (7)  laborat  &  fudat  Vere  a;que 

ac  reliquis  tempeftatibus  ,  lympham  itidem  bibit 
innoxie. 

y.  Agricola  Uplandus  (2)  licet  minus  fit  labo- 
ribus  deditus,  ideo  F.I.  non  effugit. 

27.  Pifcium  recentium  efus  (17)  nec  raagis 
in  caufla  eft.  Namqxie:  . 

«.  Boreales  (7)  hoc  cibo  maxirne  abundant, 
eoque  utuntur. 

/3.  Lapponihus  (n)  non  alius  fuppetit  vernali 
tempore  cibus. 

y.  Angermanni  (9)  plurimique  alii  Borealium 
Osmerum  (27)  capiunt  &  edunt,  faltem  tanta  qua 
Upfalienfes  copia. 

Sed  hos  omnes  (u.fi.y.)  a  F.I.  nihilo  minus 
liberoseffe,  multoties  jam  diximus  (7 — 11.}. 

28.  Lattis  (18)  eadem  eft  ratio»  quod  Vere 
afllimitur. 

A  4  «.  In 


1 


8     DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


u.  In  Botnia  occidentali  illud  magis  abundat 
&  iifurpatur,  quam  in  reliquis  regni  partibus. 

/3.  Angermannus  (9)  omni  anni  tempeftate 
vefcitur  fero  Laftis  quodam  proprio,  Syra  illis 
dicto ,  omnino  fine  F.  I.  fuccedente. 

Sefim  hoc  Angermannicum  la&is,  a  coagula- 
tione  cafel,  refiduum  eft,  quod  in  cella  per  2  ad 
6  menfes  reponitur,  ibique  in  tantam  vifciditatem 
coagulatur,  ut  violenter  cochleari,  loco  cultri, 
dividere  neceffe  fit;  immo  tanta  eft  tenacitate ,  ut 
in  tenuiflima  fila,  plures  cubitos  longa,  extendi 
queat.  Sapore  acido  eft,  in  cochleari  tremit  ge- 
latina?  inftar,  ut  jurares  F.  I.  effe  in  patina;  at- 
tamen  fine  periculo  &  cum  voluptate  ab  Anger- 
mannis  editur  quotidie. 

Obfervatio  hsec  fuflicienter  fatis  negat  gene- 
rationem  F.  I.  a  vifcido  &   acido  fimul  excla- 

matam. 

29.  Frnctuum  efus  (19)  etiam  finel  ratione 
fculpatur.  Scilicet: 

a.  Hic  cibus  rhaxime  eft  conveniens  hornini^ 
tjuod  teftantur  Quadrupedum  feries,  Analogia,- 
Homines  fylveftres,  Simise,'  ftru&ura  oris,  ven- 
triculi  manuumque. 

/3,  Nps,  plurimique  alii,  maximam  cdpiam 
hujus  edulii  olim  ingeflimus,  fed  F.  I.  nos,  vel 
illos,  inde  nunquam  invaferunt. 

7  Idem  Experimentum  a  Scanis  fylveftribus 
capitur,  quorum  terra  fruclibus  ejusmodi  adeo  eft 
ferax,  ut  fuperflubs  fmitimis  vendant,  &  tameii 
inter  eos  rarae  admodum  funt  Febres.  (6) 

Queefivia  pauperculo  Mercatore  Tornoeri- 
iS  (14);  qui,  Holmia  redux^  fn  F.  h  inciderat^ 
an  pomis  vei  drupis  multum  nutrittis  fuerit;  fed 

re^ 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  9 


refponfum  tuli,  quo  Deum  teftabatur,  fe  per  to- 
tam  vitam  decies  fru&us  tales  non  ediffe,  &  pro- 
xima  praeterlapfa  aftate  ne  unicum  quidem  (de- 
guftafTe. 

30.  Venus  (20)  quam  parum  ad  hanc  rem  fa- 
ciat,  documento  funt  ii,  tam  qui  extra,  quarri 
qui  in  matrimonio,  funt  conftituti. 

«.  Corripiuntur  enim  febri  nupti  pariter  ac 
.caelibes,  licct  Upfaliae  plures  fmt  Studiofi  juve- 
ries,  quam  cives,  adeoque  pauciores  uxorati , 
adeoque  paticiores  febricitantes. 

/8.  Qui  Venere  aflidua  utuntur,  non  tuti  funt 
magis  quam  abftcmii;  quod  docet  experientia  quo- 
tidiana  nuper  nuptorum; 

31.  Ventus  (21)  tandem,  maritimus  &  paluftris 
etiam  facile  abfolvitur  a  crimine  imputato,  ii 
confideraverimus : 

«.  Norlandice  (7)  maximam'  partem  mari  ad- 
jacere. 

/3.  Habitabiles  ibidcm  (7)  terras  diftinfias 
efle  paludibus  multo  maximis ,  in  relatione  ad 
Sueciam  ceteram. 

y.  Solis  calor  in  Junio  Alpcs  Lapponice  (11) 
humoribus  &  effluviis  fumantes  reddit,  cum  nix 
ibi  citius  (per  8  f  10  dies)  qiram  alibi  folvitur; 

IV.    CAUSSA  GENUINA. 

32.  Cum  igitur,  tit  vidimtis,  ex  Cauflis,  qun* 
allegari  folent  (22 — 21),  nulla  pro  vera  agnofci 
pofTit  (22  —  2O,  necelfe  eft  ut  eam  alibi  qua;- 
ramus, ' 


33;  Sue^ 


to  DE  febrium  intermitt.  caussa. 


33.  Succurrunt  ergo  VI.  momenta  Diaeteti- 
ca,  quibus  Sanitlas  vel  confervatur,  vel  deftruitur; 
fecundum  haec  rimando  ohfervationes,  fine  dubio 
vera  aperietur  harum  Febrium  origo. 

34.  Motu  &  quiete,  fomno  &  Vigiliis,  Ex- 
cretis  &  retentis,  Animique  paffionibus  omnino 
conveniunt  inter  fe  incola?  Suecia?  auftrales  (1) 
&  feptentrionales  (7).  Aer  &  coelum  fe  habet, 
mutatur,  turbatur,  seque  fere,/eadem  ratione, 
utrobique.  Gbus  potusque  fimiliter,  fed  Aqua 
pro  varia  crufta  terrae  exteriore  variat. 

35.  AQUA  enim  «.  quas  per  calcemy  lutiim, 
ArgUl&by  &c.  fiuxit,  femper  particulas  quasdam 
lapideas  terreasve  ejusdem  naturse,  in  meatibus 
folutas,  retinet:  e.  gr. 

/3.  Qua;  per  Pyritam  aut  tophum  Martis  in  fon- 
tem  collecla,  aqua  acidularis  f.  martialis  dicitur. 

7.  Quae  per  Pyritam  cupri  >  violacea ,  corro- 
fiva  &  letalis  fit,  ut  in  fodina  Fahlunenfi. 

S.  Quaj  per  Cotem,  fedimentum  in  pulmoni- 
bus  deponit',  unde  Phthifis,  quod  exemplo  fodi- 
narum  Orfenfium  Dalecarliearum  clarum  eft. 

g.  Quae  per  Calcem  &  Argiilmn  calcaream  nivea 
fluit;  objefta  omnia  mortua  Stala&itide  obducit, 
ut  in  monte  Omberg  in  Oftrogothia. 

36.  Extimam  vero  terrae  fuperficiem  (55)  *n 
Mendionalibus  &  Borealibus  (35)  Sueci*  plagis 
confiderantes,  vidimus  priores  argilla  abundare, 
pofteriores  non  item,  nifi  quam  rariflime,  argillam 
prodere. 

37.  Mox  igitur  habemus,  quam  ream  in  qua?- 
ftione  inftituta  agamus,  Aquam  fcilicet  argillaceam ; 

rem 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  n 


rem  extra  dubium  ponent  obfervationes  &  data 
fequentia: 

38.  «.  Argilla  in  Uplandia  (2),  &  quidem 
circa  Stockholmiam  Upfaliamque,  ut  &  jn  campis 
Scani*  (5),  frequentiffima  eft,  ubi  etiam  Febres 
lntermitt.  frequentiflima?. 

39.  /3.  Sudermannia,  Gothia  Orientalis,  Occi- 
dentalis  (3)  &  Aboa  abundant  &  argilla  &  Febri- 
bus  Intermittentibus. 

40.  7.  In  Smolandia  &  Scania  fylveftri  (6) 
ut  argilla  rarior,  ita  etiam  F.  I.  illis  in  Jocis 
Smolandiae;  ubi  F.  I.  graflantur,  femper  etiam  ar- 
gillam  obfervavi,  ut  Wexionia?,  Husby  ccc. 

41.  In  Dalekarlia  &  Helflngia  (%)  nec  mul- 
tum  argillae,  nec  febres  multas  videbis. 

42.  6.  In  Angermannia  (9)  parum,  in  Weftro- 
botnia  (ro)  minus,  in  Lapponia  (11)  minimum  & 
argilla?  &  febrium. 

43.  C-  In  Penfylvania  tandem  Americae,  teftis 
oculatus  eft  Prsep.  M.  Sandel,  &  argillam  efle  & 
Febres  Int. 

44.  >?.  Vemali  tempore  argilla  tumet,  cum 
gelu,  quo  hyeme  conftri&a  fuit,  folviiur,  folvi- 
tur  &  ipfa;  tum  videbis  aquam  turbidam  particn- 
lis  argillaceis  fubalbidam,  opacam:  &  id  tempus 
Febribus  Intermittentibus  proprium  eft. 

45.  -9".  Sahlam  fluvium  Upfalienfium  vidimus 
illa  tempeftate  (44)  turbatam  &  pallidam;  obfer- 
vavi  quotannis,  omnes  familias,  quse  ufibus  fuia 

aquam 


i2  DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA, 


aquam  hanc  fluviatilem  hauferunt,  Febribus  In-  ),{ 
termittentibus   magis  fuifle  fubjectas,  quam  quag  j 
puteis  ufi  funt,  licet  nec  ii,  ab  omni  turbiditate 
immunes  eflent. 

46.  t.  HyeMe  novimus,'  beriefkio  frigofis,  |  \ 
aquam  puriflimam  effe,  quamvis  in  locis  argillofis  j 
vcl  ebulliat  vel  fluat,  ideoque  illo  tempore  Febres  j 
Intermittentes  communiter  ceflant. 

47.  k.  Aeflate  quoque  purificata  rariores  eflteie 
Febres  Intermittentes.  Sed 

48-  AutkmHo  magis  tufbida  &  mixta  illant 
tempeflatem  Febribus  Intermittentibus  magis  red- 
dit  obnoxiam. 

49.  jwj  Cel.  Hoffmannns  de  aqua  quadam  fefert 
in  loco  edito  ftagnante,  qua.-  quousque  ita  relin- 
queb^tur,  Febr.  lntermitt.  reddidit  frequentiflimas. 
Illa?  vero  mox  ceiTarunt,  quam  primum  aqua  illa, 
fodiendo,  alio  eflefe  dedu&a;  Seilicet  ex  edito  illo 
]oco  per  argillam  intermediam  pedetentim  defcen- 
dens,  reliquam  puram  aquam  inquinaverat. 

50.  v.  Quibusdam  in  Jocis  fundus  fluminum 
argilla  caret,  fed  vehunt  tamen  aquaj  argillam, 
dudum  fecum  mixtam,  quam  longo  itinere  vis  la* 
bendi  continua  impedivit  deponi;  &  hac  ratione 
argillam  cum  aqua  bibunt  homines  &  febre  corri- 
piuntur  multis  in  locis. 

51.  £.  Holmide  febricitarites  faepe   per  totum  . 
annum  Medicorum  eludunt  curam,  quam  primum 
autem   folum   mutaverint,  inque  ea  loca^  quse 
argilla   carent,  migraverint,   mox  convalefcunt. 
5ic  plurimos  Holmiae  febricitantes,  a  fe  monitos* 

ut 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  13 


ut  loca  mutarent,  inque  Dalekarliam  abirent,  no- 
bis  retulit  magnus  Gentis  noftroe  Medicus  D.  D. 
Moraus ,  qu^e  mutatio  nunquam  non  profuit. 

52.  0.  Lappo,  que.m  loquutus  fum  (11),  ipfe 
exiftimabat  fe  aegrotare  ex  aqua  pefTimae  indolis, 
quam  biberit  e  fonte  prope  Tugurium  feu  cafam 
fuam;  hunc  mihi  monflratum  vidi  in  argilla  fitumj 
folus  tamen,  in  tota  Lapponia,  hic  fons  argillo- 
fus,  a  me  vifus,  fuit. 

53.  *\  Figuli,  qui  argillam  pedibus  vertunt, 
&  formant  manibus,  in  his  corporis  parti.bus 
Fcbri  Intermittenti  particulari  corripiuntur ,  qui 
proprius  eft  Figuljnorum  morbus. 

V.  PATHOLOGIA 

feu  cauffa  proxima. 

54.  Noftra  igitur  eft  fenten.tia:  quod  indme 
folutne  particulfe  *rgil]ace#,  qu^  lubricse  funt, 
cum  aqua  fmul  potse  &  cibo  mixtae,  fanguinem 
intrent  &  tandem  in  ultimis  vafis  arteriofis  refi- 
deant  &  morbi  fymptomata  creent.  Vel  quod  idem 
eft,  UC  verbis  utar  Summi  Bcerhaavii,  aph.  755. 
Scil.  vifcofitas  (argillaeea)  JiquiM  arterwf,  (unde 
%y.<Pi*fa  Bcerh.  Inft.  709.  fupervenicnte  deinfc  cauflh 
quacunque  (tranfpiratione  fcilicet  impedita)  velocio- 
ris  cordis  (vide  Bozrh.  a.  h.  577.)  hinc  fepe  hy- 
drops  e  Febr.  Int. ,  hinc  faepe  tabes. 

55.  Impcditum  aliquid  eiTe,  quod  ftimulat  fe~ 
cerni,  docent  horror,  tremor  &  frigus. 

«.  Urina  diutius  retenta  horrefcitniis. 
/3.  Fceces  cum ,  ad  exitum  paratas ,  non  Jieec 
•deponere,  horrefciinus. 


i4  DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 

y.  Genitum  ad  exitum  ftimulante  in  juvene 
amatore,  amafiae  adfidente,  horrefcimus. 

<F.  Partus  &  Menftruationis  tempore  horror  cum 
calore  infequente. 

s.  Lac  fimiliter  frigus  &  horrores  in  puerpera 
excitat  fecundo  vel  tertio  die  a  partu. 

£.  Tranfpiratio  impedita:  cum  ex  calido  loco 
in  frigus  proceflerim,  porique  tum  aperti  aere 
frigido  ingrediente,  adftringuntur,  horrorem  fentio, 
quod  li  pori  minus  fuerint  aperti,  non  accidit. 

9.  Ira  concitati  toto  corpore  horrefcimus  cum 
pallore,  pori  enim  contrahuntur  &  perfpiratio  im- 
peditur. 

■9".  Concludimus  ij.)  horrores  efle  figna  co- 
a&ae  retentionis  ejus,  quod  Natura  expellere  & 
fecerni  avet. 

56.  Supprefla  (55.  efle  ea,  quae  per  cu- 
tem  excerni  deheant,  adeoque  fimul  tranfpiratio- 
nem  (54),  monftrant  fymptomata  Febrium  Inter- 
tnittentium. 

«.  Catis  exarida. 

/3.  Pallor ,  ubi  humores  verfus  interiora  pel- 
luntur. 

7.  Naufea  cibortim,  fapor  amarus  &  vifcofitas 
linguce  femper  adfunt,  ubi  fupprefla  tranfpfratio ; 
docente  Statica. 

Lajfitudo  &  pondus  corporis  infolitum.  vide 
Sanct.  Stat.  I.  9.  10.  11.  17.  28.  115« 

e.  Cephalalgia.    Sanft.W.  17.  IV.  36. 

£.  Sudor  femper  eft  a  caufla  violenta.  Sanct. 
V.3. 

*}.  Urince  copia;  non  enim  fimul  ftare  poflunt 
multae  excretiones  &  folita  tranfpiratio.  Sanct. 

Pan- 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  15 


■9-.  Pandiculatio,  ut  apud  pervigiles,  cum  tran- 
lpiratio  vigiliis  fit  impedita. 

1.  Bcerh.  Inft.  779.  cum  778.  Perfpiratio  im- 
pedita  fymptomata  communia  habet  cum  frigidis 
externe  applicatis. 

x.  Concludimus  ergo,  in  Febribus  Intermittenti- 
bus  Trantyirationem  violenter  efle  retentam,  vel 
aliud  quoddam  fimul  per  cutem  eliminando  aptum. 

57.  Incidimus  in  Febr.  Intermitt. ,  quocunque 
demum  modo  tranfpiratio  (56)  fuerit  impedita, 
preeexiftente  fimu!  in  corpore  caufla  primaria 
(§.  IVJ,  alias  non. 

«.  Frigus  (14.  15.)  poros  occludit,  exhaufto 
praefertim  prius  corpore  fudore  nimio(i6),  prae- 
cipue  fi  frigus  fit  humidum. 

/3.  Cibus  fero  tranfpirans,  e.  gr. 
Pifces  recentes ,  Santt.  III.  91. 
Nimium  nutrientia ,  Sanct.  III.  45. 46. 48.  e.  gr. 
Lac  recens  y  ova,  lardum.    Santt.  III.  23.  24. 
MeloneSy  ibid.  25. 

7.  Po^tf  Cerevifia,  praecipue  Holmenfis,  quae 
pbftero  die  amarorem  vel  vifcofitatem  oris  relin- 
quit  (56.  y.).  Nec  non  &  recens  adhuc  fermen- 
tans  (  Tunkanna  Suecis)  quae  in  Sanguine  fermen- 
tum  tartareum  terreftre  deponit,  &  auget  cauflam 
ut  N.  L.  accidifle  novi. 

58.  Hinc  urina  febricitantium  relinquit  etiam 
fedimentum  lateritii  coloris,  feu  farinam  argilla- 
ceam  in  corpore  coftam. 

VI.  CURA  NATUR^E. 

59.  De  caufla  hujus  morbi  certi,  indicatio- 
nes  per  fe  patebunt,  cognita  cauflfo  indole.  Scilicet: 

I.  In~ 


0  DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


J.  Internum  expellens,  f.  vafa  intendi  debent. 

II.  Pori  cutis  calore  aperiendi  funt. 

III.  Pardculae  argillaceae  liquido  diluenda?  funt. 

IV.  Cfayiiis  nimius  non  aggravari  debet. 

60.  Has  Indicationes,  has  leges  Natura  fem- 
per  &  accurate  fequitur,  &  aureus  in  Medicina 
canon  eft:  quo  Natura  vergit,  eo  ducenda,  contra 
ea  nunquam  aliquid  agendum  efle. 

61.  Natura  methodo  fingulari  ad  intendendum 
intemum  expellens  utitur;  incipit  magno  frigore  & 
horroribus,  unde  adhuc  magis  prohibetur  tranfpi- 
ratio,  hinc  vafa  maxime  diftenduntur  &  dilatanr 
tur,  quo  tandera  majori  vi  inclufa  expellant,  aper- 
tis  prius  clauftris  a  calore  infequente.  Hoc  modo 
fatisfacit  Indicat.  imae. 

«.  Simile  refert  M.  D.  &  Aff  Joh.  Rotbmarj 
in  Diff  de  Pefte  Stockholm.  §.  22.  Anno  1710. 
ad  finem  Novembris  in  pago  quodam  Roslagiae 
omnes,  excepta  unica  muliere  juvene,  peftis  fu- 
ftulerat;  cum  junior  rufticus,  qui  fpe  nuptiarum 
curn  puella  hiic  forte  fe  contulerat,  fubito  pefte 
afficitur,  quo  illa  vifo,  Procum  ad  proximum 
fontem  perductum,  omnique  nudatum  vefte,  ge- 
lida  totum  perfundit,  hirfuta  pofb  vefte  involvit 
&  femianiroem  fic  in  calidum  hypocauftum  redu- 
;ctum,  leclo  reponit;  ubi  poft  horam  copiofo  dif- 
fluit  fudore,  fanatur.  Paulo  poft  fponfus  Amafias 
par  pari  reddidit. 

/3.  Similiter  tradit  Hoffrok  ex  Africa  redux, 
Nigritas  eodem  fere  modo  a  varioiis  curari,  nullo 
fjio  experimento  fuccedente. 

y.  Fennones  ut  eo  copiofius  fudent,  ex  bal- 
rneo  in  frigus  exeuot  &  inde  iterum  in  balneum 
^edeunt  {25)0 

62.  Ojb 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  17 


62.  Calor  feu  fotus  corporis  internus  aperit 
ofcula  duftuum  excretoriorum  a  frigore  conftrifta; 
digerit  &  concoquit  particulas  argillaceas ,  quo 
minus  tenaccs  fint,  adeoque  a  calore  Crifis  per 
urinam  obfervatur.    Sic  Indicat.  2da. 

63.  Sudor  (56.  £.)  effuncfit  particulas  vifcidas 
tenaces  cum  impetu;  quoque  facilius  diluantur, 
ptis,  quae  fubcalore  adeft,  vehiculum  fudori,  fero 
&  Sanguini  follicite  quserit,  fecundum  Indicat. 
3tiam. 

64.  Naufea  (56.  y.)  ciborum  nec  nocet,  ea 
enim,ne  chyius  aggravetur  &  fero  tranfpiret  (sj.fi.) 
impediatque,  oricur;  fecundum  Indicat.  4tam. 

• 

VII.   CURA  DIjETETICA. 

65.  Plurimos  hoc  morbo  correptos,  qui  mihi 
fe  crediderunt,  Diaita  fere  fola  curavi,  pauciffi- 
mis  interdum  adhibitis  medicamentis. 

Vana  tamen  eft  omnis  cura,  ni  caveatur  fi- 
mul  a  cauffa  data  (§.  IV.),  fcilicet  aqua  argiila- 
cea,  quod  experienda  toties  comprobavit. 

•66.  Prafervans  Diaeta  in  eo  confiftit,  ut  a 
cibo  nimium  nutriente  (64)  &  a  frigore  (57.  «.) 
caveatur;  motus  augeatur  (59.  *.),  &  fomnus  (56. 
<?.)  protrahatur  folito  diutius. 

67.  Reflituens  Dieeta  fequenti  tnodo  feliciter 
inftituta  fuit:  juffi 

«.  Ut  bene  veftiti  incederent. 

Ut  quantum  potuerint  diuciffime  a  cibo  ab- 
flinerent.  Plures  fcio  fola  abftinentia  ad  tertium 
usque  diem  falvatos  fuiffe  (64.)". 

Tom.X.  £  y.Ut 


18   DE  FKBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


y.  Ut  omnino  a  cibo  caverent,  qui  nimium 
praebet  nutrimentum,  fero  autem  tranfpirat  (57-/3.)* 

3.  Biberent  quantum  placeret  (59.  3.),  non 
tamen  eodem  hauftu  fimul  nimium,  praecipue 
aquam  puriflimam  feu  potum  fecundarium,  vmo 
Rhenano  mixtum  (59.  r.)# 

s.  Quotidie  ante  paroxyfmum  dimidium  mil- 
Jiare  Suecicum  circiter  (fi  laboribus  adfueti)  am- 
bulando  emetirentur,  fumta  in  anteceflum  Vini 
generofi  aliorumve  Diaphoreticorum  dofi,  usqne 
dum  maderet  corpus  &  ftatum  tempus  paroxyfmi 
praeterlapfum  effet;  a  motu  tamen  vehementi  fum- 
mopere  cavendum  cenfeo. 

£.  Quibus  autem  non  fatis  virium  fuit,  ut 
incedere  poffent,  iis  Diaphoretica  Q56.  1.)  Jeju- 
nium  (59.  4.)  Balnea  (59.  2.)  auxilio  fuerunt. 

68.  Licet  etiam  Nonnulli  cane  &  angue,  ut 
dicitur,  pejus  fugiendum  ftatuant  in  Fehri-bus  ]n- 
termittentibus  Lac  ebutyratum;  ego  ejus.  ufum 
nqn  permifi  tantum,  fed  confului  etiam  quibus- 
dam,  ut  illo  pro  appetitu  vefcerentur,  cum  pluri- 
mos  viderim,  qui  fclici  fucceflli,  daiyJellinis 
licet  confiliis,  fanitatem  eo  modo  lvcuperaverint. 

VIII.    CURA  DOGMATICA/ 

69.  Laxantia  Febr.  Intermitt.  iufpendunt,  fl> 
perfluum  (51)  enim  cum  excrementis  alvinis  uha 
abducitur,  fed  (jmul  etiam  perfpiratio  impedita 
redditur  (56-7.).  Ceflat  hinc  fa?pius  febris,  fed 
poft  breve  fpatium  fsepiflime  redit.    vid.  Sydenb. 

P-  59- 

70.  Vomitoria  longe  majoris  funt  utilitatis, 
convulfione  enim  motu  corporis  in  vomitu,  etiam 

mini- 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  19 


minima  vafa  moventur,  &  ab  co  (54J,  quo  funt 
obftrueh,  faepe  liberantur:  Pr&'cipue  fi  ea  fuerit 
Vomitorii  vis,  ut  in  fudorem  agatur  aegrotans 
(39-  3-)  • 

71.  Sndorifcra  indicationibus  (59.  1.  2.  3.) 
fere  omnibus  fdtisfaciunt ,  &  raro  fruftrantur ;  fed 
fi  a  cibo  ajgrotans  non  abftinuerit,  nihilo  minus 
febrlcitabit.  vide  Proceflum  ciwse  apud  Sydmh. 
procef.  p.  m.  14.    Bcerh.  apb.  761. 

Balneis  eciam  optime  res  peragitur ,  .  diluunt 
liquida,  relaxant  folida. 

7?.  V.  Sectionilms  morbum  pellere  abfonum 
eft,  fblida  enim  tonum  arnittimt,  ut  minore  de- 
inde  vi  expell-ere  poffint;  a  Vena?fecl:ione  mox 
imminutam  Fequi  tranfpirationcm,  vulgare  eft:  haec 
tamen  non  di&a  fint  in  Plethora. 

73.  Acidtilce  optime  fubveniunt  Febricitantibus^ 
omnium  enim  indicationum  poftulatis  (69)  fatis- 
faciunt;  nam:  quatenus  aqu-ofa?,  diluunt;  quatenus 
copiofa?,  aperiunt;  quatenus  frigidie,  urinam  pe-llunt. 
Diasta  tandem  &  motu  wbique  adjuvantur. 

74.  Sorhitionem  calidam  These ,  Coffese  &  Zytho- 
gali  quidam  comniendant,  fed,  ut  puto,  male, 
omne  enim  calidum  &  humidum  fimul,  ftomacho 
ingeftum  folida  emollit  &  tranfpiratiqnem  fegnio- 
rem  reddit,  quantumvis  in  Febribus  potus  calidus 
vulgo  tanti  fiaL 

75.  Acria  faepe  intermittentem  febrem  in  con- 
tinuam  mutant.  Vidi  prope  Wadftenam  in  Oftro- 
gothia  rnedicamentum  ab  Agyrta  duobus  rufticis 
Febre  Tertiana  laborantibus  exhibitum5  quod  in 

m  B  2  quo- 


to  DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


quotidianam  duplicatam  mutaverat.    Sapor  medi- 
camenti  erat  acerrimus. 

76.  Terreftria  (e.  gr.^BoH,  Terra  SigilJata, 
Lemnia  &c.  quae  omnes  genuinae  Argilla?  ipecies) 
non  folum  Febrem  duplicare,  fed  &  ad  hydropemj 
viam  fternere,  cum  Waldfchmidio  affirmamus;  unum  Jf< 
enim  tale  (76),  additum  fuo  tali  (37)?  facit  illud 
magis  tale  (§.V.) 

IX.    CURA  EMPIRICA. 

Quae  non  invenit  ratio  ex  fundata  Theoria 
olim  data,  faepe  invenit  temeraria  neceffitas;  & 
quae  non  umquam  in  Febr.  Intermitt.  tentata  fue- 
l  re!    Ejusmodi  curae  tria  genera  adferam:  Amara 

fcilicet,  Auftera  &  Graveolentia. 

77.  Amara  vel  vi  fumma  propellunt  obftrufta, 
vel  etiam  ita  impingunt,  ut  difficiiiinie  exinde  re- 
duci  queant.  Hinc  nocent  in  principio  morbi, 
cumque  adhuc  multa?  particulse  argillofa;  intra 
corpus  haerent.  Hinc  obftruftiones  &  hydropes 
creant.  Hinc  vix  notabile  adferunt  detrimentum 
morbo  diu  exantlato.  e.  g. 

.  «.  China,  de  qua  Medici  omnes  videndi  ; 

Tinft.  Chinae  fuit  arcanum  maxime  excla- 
matum. 

/3.  Fraxini  cortex,  China?  fuccedaneum  longe 
/  inferius. 

y.  Artemifia,  Centaurium  &  Gentiana,  nec  non 
Nux  Vomica ,  qua^enus  amara,  agunt. 

78.  Auftera  a  nonnullis  maxime  exclamantur, 
a  me  haftenus  nunquam  exhibita  fuere:  Alumen, 
Acetunutalia  fuere. 

79.  Gra~ 


DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA.  21 


79.  Craveolentia ,  fi  ulla,  fpecifica  funt;  agunt 
in  corpus  humanum  quatenus  fumma  Diaphore- 
tica,  e.  g. 

3.  Otow  Animale  Dipp.  f.  12  CC  reftificat.  gt. 
50.  f.  40.  ante  paroxyfmum,  jejuno  ventriculo, 
fomno  per  «25.  horas  protra£lo,  curat  faepius.  Obf. 
Dormiens  duplo  plus  vigilante  perfpirat.  Sanct. 
IV.  19.  fub  fomno  etiam  abftinentia  eft. 

/3.  Succi  Cyvenaici  ufum  a  Sanflorio  didici, 
cum  quo  experientia  veritatem  theoris  compro- 
bavit. 

y.  /Hlium  rufticis  ufitatiflimum  eft,  &  antece- 
dentis  qualecunque  fuccedaneum. 

<J.  Stercom  murina,  fuilla,  canina,  quorum 
hoc -antiquiilimum  remcdium  Norvegorum ,  illud 
Matronai  cujusdam>  arcana  fuere  fumma  &  ut  pu- 
tavere  infalJibilia;  Medicis  non  placent,  Circum- 
foraneis  relinquuntur. 


X.  COROLLARIA. 

80.  Dippelii  theoria  Febrium  Interm.  a  noftra 
maxime  difFert;  ftatuit  enim  Inteftinum  Duode- 
num  ab  acri  aliquo  arrodi  &  inde  inflammari. 
Duodeno  inflammato  etiam  Duftus  excretorii  Bi- 
Jis  &  Pancreatis  cornprimuntur ,  replentur,  dis- 
tenduntur,  tandem  vi  aperiuntur,  perque  Duode- 
num  viam  parant.  Cum  autem  duttus  Pancreati- 
cus  re&a  intret  Duodenum,  prius  etiam  &  facilius 
aperitur,  liquidumque  fuum ,  diu  colleftum,  ma- 
xima  in  quantitate,  intra  cavum  Duodeni  eru&at; 
hinc  fcena  prima  Febr.  Intermitt.  cum  frigore  & 
horrore.  Pancreate  evacuato  liberior  patet  exitus 
BiJi  per  duclum  fuum  ferpentinuia,  cumque  amar# 
&  acris  fit,  adhuc  magis  mora,  calefacit  &  ftimu- 

B  3  lat 


22   DE  FEBRIUM  INTERMITT.  CAUSSA. 


•Jat  etiam  adhuc  magis  inflammatum  Duodcnum» 
Hinc  fcena  fecunda  cum  calore. 

81.  Cadaverum  demortuorum  a  Febr.  Interm. 
fe&ioncs,  Duodenum  (30)  non  in  mgrbo  hocce  \ 
infiammatum  fuiife,  docuere. 

82.  "Excrementa  alvina  tincta  in  Febr.  In- 
termitt.  negant  obftructionem  ductus  Choledochi 


83.  Ad  Thcoriam  Dippelianam  ("80)  in  ex- 
plicatione  paroxyfmorum  Febr.  Intermitt.  certis 
horis  recurrentium,  non  opus  eft  confugere;  qui- 
cunque  enim  rationem  reddere  poffit  temporis 
Menftruationis ,  Appetitus  recurrentis  cibi,  certis 
temporibus  &c.  llli  non  difficile  evit  fecundum  110- 
ftram  theoriam  rationem  hujus  reddere.  Optime 
enim  fecundum  ffftema  Tranfpirationis  explicatur. 

84.  Ohfcwatio.  N.  N.  Tertiana  corripiebatur, 
variis  fruftra  tcntatis  Vomitus  peffimus  exortus 
eft,  qui  ne  guttulam  medicamenti  vel  particulam 
cibi  admittebat.  Potus  omnis  in  ventnculo  reti- 
nebatur,  quo,  per  plures  leves  ingurgitationes  re- 
pleto,  omnis  etiam  vomitu  rejiciebatur.  Tandem 
ego  vocatus  eram,  varia  quee  vomitum  depel- 
lere  folent  interne  &  externe  adhibui,  fed  fruftra 
omnia.  Exhibui  itaquc  01.  Animalis  Dipp.  gt. 
XXV.,  quas  etiam  vomitu  tentabat,  fed  non  po- 
tuit  ejicere.  Poft  dimidiae  hora?  fpatium  immani  De- 
lirio  correptus  fuit,  quod  poft  quadrantem  hora?  in 
momento  filuit  cum  Sudore  totius  corporis  copio- 
fiffimo.  A  qua  hora  falvus  erat  patiens,  veluti  ac 
numquam  Febre  correptus  fuifiet,  remanente  [tan- 
tum  per  aiiquot  dies  Jaffitudine. 


(80.). 


II. 


II.  * 

PROGRAMMA 

QUO 

MEMORIAM  ANNIVERSARIAM 
SUSCEPTI 

A 

S.  H.  CELS. 

ADOLPHO  FRIDERICO 

Rcgn.  Suec.  1. 1.  Principe  haereditario  elefto  &c. 
CANCELLARIATUS  ACADEML-E  UPSAL. 

PIE  RECGLENDAM  INDLXIT 

CAROLUS  LLNNiEUS 

Acad.  t,  t,  Rdftar,. 

Upfalice  1750.     Febr.  24, 

Ex  fuecica  in  latinam  linguam  transhtum, 
Sint  Macenates ,  non  detriint  j  Flacce }  Marones. 

INGENIUM  firmaturfcientiis,  ut  corpus  motti; 
ingcnium  absque  doftrina  hehefcit,  ficut  cofpus 
inertia;  ingeniuiri  absque  cultura  firnile  eft 
horto  defolato.  Ingenium,  fcientiis  excul- 
tum,  homines  rcddit  habiles  ad  omnia;  nam 
absque  fcientiis  infortunati  fumus  in  bello, 
in  mari,  in  confiliis,  in  judicio,  in  alimen- 
tis  parandisa  in  pharmacopcEa. 

B  4  Is 


*4 


PROGRAMMA  J. 


Is  fe  ipfum  non  novit,  qui,  ingenio  fuo  fre- 
tus,  imaginatur,  fe,  absque  do&rina,  omnia 
invenire  poffe,  quae  alii,  ante  illum,  repere- 
runt.  Ad  quale  faftigium  autem  ingenium,  do- 
ctrina  du&um,  eniti  poflit,  fatis  oftenderunt 
Hippocrates,  Euclides,  Epi&etus,  Newtonus, 

SCIENTIiE  funt  lux,  quae  omnibus  focietatibus 
regnisque  claram  diem  largitur,  qua  difter- 
minantur  ab  obfcaritate  barbarei.  Scientiis 
illuftratus  minimus  principatus  in  Europa  lon- 
ge  clariore  luce  exfplendefcit,  quam  maxi- 
mum  in  Afia  imperium.  Scientiae  Europseos 
Barbaris  adeo  diflimiles  reddidere  animo,  quam 
umquam  Hottentotti  corpore  ab  iis  funt  di- 
Hinfti.  Scientiae  fundarunt,  fequutae  funt  & 
evexerunt  maxima  regna:  Aegyptium ,  Grse- 
cum,  Romanum,  &  plura. 

Ut  itaque  civet  doftrina  bene  inftructos  ha- 
berent,  omnes  ^oteftates  fedulo  curarunt. 

ACADEMLE  funt  regnorum  horti,  inftituti  ab  im- 
perantibus  ideo,  ut  regionis  felefriiTimi  ju- 
ventus  in  iis  nutriretur  &  coleretur,  atque 
deinceps  ex  iis  diftribueretur  per  totum  regnum, 
utpote  cultura  magis  nobilitata.  Hic  fieftun* 
tur  &  curantur  teneri  furculi,  pro  eo  quo 
hortulani  ipfi  pollent  mentis  acumine,  ardore 
ac  robore.  Sic  in  hac  mufarum  fede  An- 
tiquitates,  Philologia,  Hiftoria,  Eloquentia, 
Metaphyfica,  Mathefis  fuas  expertae  funt  vi- 
ciflitudines,  prout  a  magiftris  excolebantur. 

Juventus,  in  Gyfnnafiis  re6le  formata,  dein  in 
Academiis  ambituro  fcientiarum  cognofcit  ea- 
rumque  receffus;  ita,  ut  fi  earum  incremen- 

tum 


PROGRAMMA  I. 


55 


tum  in  aliquo   regno  fit  promovendum,  in 
1  Academiis  hoc  fieri  debeat;  quemadmodum 

illa?  certa  patiuntur  decrementa  in  regno,  ubi  1 
Acadcmioc  carent  do&ore,  qui  easdcm  fatis  in- 
telliger.ter  colit  &  aflidue. 

PROFESSORES  refte  appellantur  viri  Doftiffimi 
ac  Digniflimi ,  qui  Auditoribus  cunfta,  eousque 
in  arte  dete&a,  demonftrare  pdflunt.  A  do- 
ctoribus  dignis  difcipuli '  inftruuntur,  ut  ipfi 
novis  disquifitionibus  fcientiam  augere  poflint; 
femidodlorum  vero  difcipuli  nil  nifi  cxoletas 
proferunt  larvas,  nova  vefte  indutas.  juve- 
nis,  recte  formatus,  plus  uno  die  a  vere  do6to 
difcit,  quam  a  femidocto  intra  plures  mcnfes, 
quamquam  hoc  utplurimum  non  fentit  ipfe, 
antequam  plures  efliuxerint  anni.  Omnia  vere 
eruditorum  verba  inftar  oraculorum  funt  ha- 
benda;  femido&orum  vero  nil  funt  nifi  foni  cam- 
panarum  tinnitantium.  Difcrimen  intcr  Dofto- 
rem  umbraticum  &  Profeflbrem  publicum  ita- 
que,  fuo  tempcre,  intelligitur  efle  maximum. 

Vere  Eruditi  hoc  tempore  rari  exiftunt,  et- 
fi  fcientia?  ad  fummum  faftigium  eve&a?  * 
fint;  cum  quaecumque  fcientia  cultorem  fuum 
ita  occupet,  ut  nihil  majorem  Jaborem  expo- 
fcat,  quam  ambitum  fcientiae  re&e  emetiri. 
NuIIa  itaque  munera  his  difficilius  explentur; 
magisque  faspe  fuit  arduum,  rcperire  homi- 
nem,  ad  munus  profeftbrium  in  Academia, 
quSfrn  ad  alia,  licet  fpeftabiliora  munera  in 
regno,  idoneum. 

• 

Omnes  Magni  Principes,  hos  genuinos  fove- 
runt,  amarunt  &  excitarunt.     Sic  noftro  fe- 
culo  Sloaneus,  Wolfius,  Holbergius,  Mau- 
B  5      ,  pertui- 


%6 


PROGRAMMA  I. 


pertuifius  &  Hallerus  Baronis  dignitate  orna- 
ti  funt;  BoefhaayMis  falarium  tripiex,  &  Reau- 
murius  plus  quam  duodecirn  millia  librarum 
gallicarum,  falarii  annui  titulo,  acqepere.  Ty- 
rannide  &  contemtu  femper  deprimuntur 
fcientia?,  tantum,  qtiantum  ftimuli ,  ingeniis 
adhibiti,  a»nuilationi  in  Jkeris  favent.  Aemu- 
Jatione  &  amore  multo  plus  profecere  fcien- 
tia?,  quam  timore  &  ncceflitate.  Plinio  fi 
credimus,  oemulatione  impellitur  lufcinia,  ufc 
vicla  mortc  vitam  finiat. 

Rex  LUDOVICQS  XIV  excitatione  accendit 
ingenia  Galiorum,  fub  aufpicia  currentis  fe* 
culi,  &  PETRUS  Magnus  Paifliam  fuam,  vi- 
ris  doflis  arceffitis,  clara  luce  colluftravit, 
GUSTAVI  ADOLPHI  Regis  liberalitate  erga 
Camcenas  noftras,  tot  hic  in  fcenam  r>rodi- 
erunt  Profeflbres  digniflimi.  Regina  CHRI- 
STIX  A *  gratia,  qua  literas  fovebat,  do&ifli- 
mos  e  tota  Europa  huc  allexit  viros,  ficut 
Magnus  Dux  Hetruriae  curiofiflimosFlorentiam. 

Non  vidi  Regum  Principumque  fplendorem, 
lucidius  corufcantem,  quam   ab  ingeniorum 
iJIuftrium  claritate  quafi  refplendentem ;  quem-  ' 
admodum  illum  neque  umquam  magis  oMcu- 
ratum  confpexi,  quam  literarum  odio. 

Jtf/ECENATES  funt  ifti,  qui  ipfi  fcientiis  initia* 
ti,  illas  amant  &!promovent;  rari  vero  hujus- 
modi  viri  tales  non  facile  exiftunt,  nifi  fimul 
aucloritate  &  gratia  apud  Illum,  qui  fummas 
regni  tenet,  pojleant.  Mascenates  non  dicen- 
di  funt  illi ,  qui  cretum  eruditum  augent  idio- 
tis,  fed  qui  Doclis  favent  viris,jut  his  erigant 
fcientias  &  fimul  rempublicam.  Msecenates, 

qui 


PROGRAMMA   I.  27 

f 

qui  barbariem  e  patria  expulerunt,  tion  mi- 
nus  bcne  de  iJla  meruere,  quam  qui  rebelJes 
cxpulcrunt  perduelles. 

Docli  vin,  fine  Moecenatibus,  conculcantur 
ut  floiculi  in  campis;  non  tollitur  adamas  e 
terra,  fi  nemo  adeft  pcritus.  Sine  Maeccna- 
tibus  v.vMus  in  patria  efl  Propheta;  &  fine 
iisdcm  foli  coJuntur  San&i  Extranei.  Absque 
Maecenatibus  Canis  MQloffus  Angius  plus  va- 
let,  quam  omnis  Tychonis  Mathcfis,  Marcel- 
lique  milites  Archimcden  non  pJuris  aftimant, 
quam  culicem, 

Scientias  magis  acceptas  referimus  Mascenati- 
bus,  quam  iis  qui  ipfi  easdem  coluere.  Lu- 
culenter  hoc  demonftraret  Gallorum  Colber- 
tus,  nifi  ipii  haberemus  hujus  rei ,  de  quo 
gloriari  pofiiimus ,  documentum  reccntiflimum, 
in  rcgno  noftro  inque  diebus  noftris. 

CANCELLARII  ideo  ab  omnibus  Academiis  elecli 
fuere,  ut  earum  eflent  Maecehates;  cum  vi- 
diflent,  fe  absque  Maecenatibus  non  pofle 
emergere  &  confiftere.  Elegerunt  femper  vi- 
ros  fummos,  quibus  femper  accefllis  ad  regem 
fuum  patuit,  quique  in  altiori  gradu  fuere 
conftituti,  quam  ut  lucrum,  vel  neceflitudines, 
eorum  mentem  a  commodo  fcientiarum  am- 
plificando  defleclere  potuiflent. 

Academia  Upsaliensis  ea  fempcr  flfaita  efc 
felicitate,  ut  fummos  in  regno  viros  ha- 
buerit  CanceJIarios,  quibus  etiam  perpetuum 
fuum  florem  in  acceptis  refert.  Nupcrnrne 
tantum  venerata  eft  Mascenatem,  ut  nemo  fit 
inter  nos,  quin  dolore  afficiatur,  quoties  ejus 

nomcn 


PROGRAMMA  I. 


nomen  audiat;  fed  hoc  praefidium  fcientia- 
rum  tempus  tiobk  eripuit.    Credebamus  tum, 
fpem  nullam  reliquar»,  majusque  damnum  efle, 
quam  ut  refardri  poffit.  - —  peus  autem  O.  M. 
cui  foli  nibil  obvenit  quod  non  ab  ipfo  effici 
poffit,  alium  nobis  dedit  CANCELLAttlUM, 
cui  nullus  eft  aequiparandus!  tam  incompara- 
bilem  dotibus!  olim  totius  regni  REGEM, 
patriasque  PATREM  futurum!  Quantam  nunc 
fpem  concipers,  pbfljunt  fcienttse  !    Quanta  lae- 
titia  in   omnium  ocul is  apparuit,  cum  ille 
noftro  ccetui  praficeretur !    Quantum  &  hic, 
&  egomet  ipfe,  feiicitatem  noftram  fentimus 
auftam!    Quantum  tanto  incitamento  incre- 
menti  cepere  Htene!    Quantum  tutamen  ab 
ipfo  exr^eftarit  fceptro!    H^c  tanta  felicitas 
quurn  nobis  a  folo  Deo  fit  conceffa,  &  quum 
major  fic  quam    ut  ulla  umquam  Academia 
pari  fit  gavifa;  sequum  eft,  ut  hujus  doni  cse- 
leftis  numquam  oblivifcamur ,  fed  ejus  memo- 
riam  folennitate  anniverfaria  pie  recolamus. 
Inftat  diesfl  quo  reminifcemur ,  5.  R.  Celfitu- 
dinem,  ADOLPHUM  FRIDERICUM,  Regni 
Suecia  Principem  Hcered.  elettum  nos  &  fcientias 
in  gratiam  ac  tuteJam  fuam  recepiffe.  Celebra-^ 
bimus  illum  itaque  perendie,  d.  26.  Februarii, 
quo  D.  Qlhus  Burmannus,  Prof.  celeberrimus, 
l#titia?   noftrse  erit  interpres,  concinnoqne 
carmine  Mufarum  tripudium,  ipfo  almo  Apol- 
line  earum  chorum  ducente,  canet.   Cui  fo- 
lennitati  decus  infigne  addet  Reverendiffimi 
ArcrSbpifcopi  &  Procancellarii  D.  D.  Henrici 
Benzelii  honorifica  prasfentia,  qui,  ut  fpera- 
mus,  quo  eft  erga  nos  favore,  ordinem  no- 
ftrum  ducere  non  defetifcetur.    Maximo  quo- 
que  nobis  erit  honori,  fi  Uplandias  Guberna- 


PROGRAMMA  I. 


29 


tori  &  Ord.  R.  Stellce  polaris  Equiti,  Gene- 
rofiflimo  Dornino  Cqroh  v* \Crootb,  teftcm  efTe 
la^titicE  noftra;  placebit.  QucTs,  onmesque, 
qui  pra?l|ntia  fua  bunc  actum  condecorabunt, 
ut  ardentiflimas  pro  totius  Auguftiffima?  Regise 
Domus  incolnmitate  preces  nobifcum  fun- 
dere  velinc,  oramus  ac  rogamus. 


IIL 


V 


III. 

PROGRAMMAt 

QUO 

DIEM  NATALEM 

S.  R.  C. 

ADOLPHI  FRIDERICI 

Regn.  Suec.  t.  t.  Princ.  ha?r.  el.  &c. 
PIE    CELEBRANDUM  INDIXIT 

CAROLUS  LINNiEUS 

Acad.  UpfalienV.  t.  t.  Re&or. 
Upfalia  1750.    Maj.  2. 


Illam  mihi  P.  C.que  veniam  concedite,  ut,  dum 
jam  publicae  pietatis  facra  indifhirus  prodeo, 
&  illa  quidem  facra,  quse  ut  pulcherrimo  fafce 
omnes  Succias  neceffitudines  conjungunt,  ita  fo- 
lenniffime  omnium  celebrari  debent,  privatarn  re- 
iigionem  interferere  aufim,  &  omnium  primo 
Deum  Optimum  devotiflima  mente  venerer,  qui 
has  pulcherrimas  officii  partes  mihi  permittere  vo- 
luit,  dein  immortalem  illi  habeam  gratiam,  qui 
lic  fata  mea  difpenfavit,  ut  hoc  tempore  vivam, 
&meream,  idque  ita,  ut,  modo  ne  audeat  Neme- 
lis,  Rege  Perfaitun  beatior  vivam. 

Vati- 


PROGRAMMA  II. 


Vaticinari  ,  &  fomnia  me  mihi  tingere  exifti- 
matis  forcafiis  P.  C.que;  vcrum  li  error  eft,  pa- 
tiamini  me  erroro  meo  frui,  &  cogitatc,  quam 
parvo  diftet  intervallo  felicitas,  quam  tenctis  vos, 
quumque  tenere  fe  putanc  alii,  immo  quam  anceps 
fit  judicare ,  uter  ditior  beatiorque  fflerit,  qui 
apud  Ciceronem,  omnes  in  portum  appellentes 
naves  fuas  effe  lcetus  putavit,  aut  qui  unius  alte- 
riusve  navigii  foliciuis  Dominus,  genium  fuurri 
defraudat,  ut  numerum  augere  pbffit. 

At  vera  tamen  narro,  nec  ficla  me  felicitatis 
imagine  ludo,  dum  nie  beatutn  cenfeo,  immo  vero 
Parcis  •gratiam  habeo,  qua;  vitce  mese  fila,  nec 
citius,  nec  ferius  orf*  funt. 

Noftis,  Patres  Civesque,  quod  in  Horto  Aca- 
demico  totus  fim,  quod  hic  mea  Rhodus  fit,  aut 
potius  hic  meum  Elyfium;  vernant  hic  mihi  quo- 
tidie  jam  &  adolefcunt  nova?  voluptates;  teneo 
hic,  qux  volo,  fpolia  Orientis  Oceidentisque,  & 
nifi  me  fallo,  id  quod  Babyloniorurn  veftibus,  Si- 
nenfiumque  vafis  longe  eft  fpeciofius;  Flic  difco  & 
doceo;  Hinc  fummi  opifieis  fapientiam  ipfe,  aliis 
aliisque  documentis  fe  prodentem ,  admiror,  & 
aliis  monftro. 

Hanc  vero  tam  jucundam  provinciam,  fi  ante 
aliquot  hiftra  fortitus  fuifiem,  quam  exiliter  orna- 
tam  tenuiifcm !  non  quod  cujusdam  cura  illi  de- 
fuerit,  fed  quod  adeo  exhaufti  antea  erant  Aca* 
Bejniae  hujus  reditus  ,  ut  vix  ad  neceflarios  facien- 
dos  fumtus  fuffecerint,  inter  quos  autem  an  Eo- 
tanices  cura  referri  debeat,  eo  acrisrs  dubitatum 
invenietis,  quo  longius  a  noftris  te-mporibus  fe- 
cefferitis, 

Tam 


32 


PROGRAMMA  II. 


Jam  vcro  cura  eorum,  qui  partim  induftriae 
i\\x  mercede  hodieque  truuntur,  partim  fatis  fun- 
6ti,  id  a  me  pofcunt,  ut  pulchtrrimis,  qua.*  areo- 
las  meas  diftinguunt  .floribus  Leonuri,  Amaryllidis, 
Glor  jofeque ,  plenis  calathis  eorum  tumulos  con- 
fternam,  «factum  eft,  ut  tot  impenfis  Academias 
Facultates  fuppetierint;  ego  vero,  fi  munus  hoc 
aliquot  Iuftris  ferius  adiiffem,  occupaffet  alter 
haud  dubie  eam  voluptatem,  qua  jam  perfruor, 
rcm  tamquam  integram  fufcipiendi ,  proque  meo 
ingenio  FJoram  meam  ornandi. 

Felix  quoque  id  fuit,  quod,  quo  tempore  in 
Collegium  Academicum  cooptabar,  11] i  Viy  fcien- 
tia.s  profiteanttir,  quorum  non  folum  jucunda  con- 
fuetudo  Jaborum  meorum  taedium  penitus  levat, 
fed  qui  etjam  adeo  in  fuis  quique  numeris  excel- 
lunt,  ut  haud  adeo  peccaverim  fortaffe,  fi  dixero, 
nos  ignorare  bona  noftra.  Vfvant  modo,  &,  quod 
faciunt,  famse  praeconia  augeant:  non  enim  mori 
tanti  eft,  ut  fublata  eorum  virtus  inclarefcat;  fed 
agnofcet  tamen  pofteritas,  optime  Academia;,  per 
folicitam  Superiorum  curam,  jam  profpectum  elfe, 
&  agnofco  ego,  inque  felicitare  pono,  fi  in  tanta 
literarum  luce  ego  nimium  non  fuero  opacus. 

Quod  juventus  etjam  Academica  adeo  pulchro 
nilli,  ingenuaque  eemulatione  non  folum  in  ftudia 
fua  incumbat,  fed  &  verse  virtuti  pietatique  litet, 
proinde  laetor,  ac  id  quod  gero  Patris  Academici 
munus  decet.  Monftravit  jam,  ut  morum  fcabri- 
tiem  exuat,  opus  non  effe  Penalifmo  (rem  vere 
barbaram  nominis  barbarie  infignitam  patiamini), 
immo  vero  animadvertimus  jam,  quam  folicite 
provectiorcs  recentia  juvenum  examina  ad  lione- 
ftatem  ducant,  quam  fedulo  caveant,  ne  quos  lu- 
bricum  seutis  auferat,  quam  libenter  univerfi  nobis 

fcien- 


PROGRAMMA  II. 


fc#ntia$  profeflis  operam  dent,  quam  alacres  ac- 
ceptorum  in  examinibus  publicis  privatisque  ratio- 
nem  reddant,  &,  quod  praecipua  eorum  laus  eft, 
quam  lubenter  nobis  pro  AUGUSTO  noftro 
CANCELLARIO  vota  praeeuntibus,  fecundas 
agant. 

Laeta  haec  omnia  funt,  ut  nec  minus  id  au- 
fpicatum,  quod,  qui  toties  Reverendiflimis  Pro- 
Cancellariis  noftris  fupplicare  neceflum  habemus, 
adeo  praelentem  opem  femper  experiamur  Kminen- 
tiflimi  Rcgni  Suecfiae  Archi  Epifcopi ,  Domirji  Do- 
aoris  HENRICI  BENZELII,  qui  Mawnas  nofter, 
uti  patrocinium,  quod  nobis  indulferant  deceflb- 
res  illius  &  Germani  candoris  Fratres,  continuat, 
ita  nos  quoque  eundem  erga  illum  ac  iftos  ani- 
mum  gerimus,  nifi  forte  paullo  folicitiorem ,  quum 
ille,  Fratrum  ultimus,  idem  nobis  fit,  quod,  quam 
fecram  vocant,  navigantibus  ancora. 

Illud  vero  immenfum  tetor,  quod  mihi  adeo 
felici  efle  contigat,  ut,  dum  ad  hanc  Academiam 
mihi  merendum  fuit,  Cancellarium  colam,  Regiam 
Qelfitudinem  >  SereniJJimum  Principem  Remi  Suecia  Hce- 
reditarium,  ADOLPHUM  FRIDERICUM, 
cui  honori,  per  tria,  qu#  fere  numeravere  Upfa- 
lienfes  Camense,  fecula  nihil  par,  nihilque  fecun- 
dum  contigit  unquam.  Eft  boc,  fi  quidpiam  un- 
quam  fuit,  gloriofum,  quod  noftri  tutelam  regali- 
bus  curis  Princeps  hic  clementillimus  inferere  di- 
gnetur;  quod,  dum  alibi  Princeps  hic  rater  dici 
amet,  quod  nobis,  ut  in  numerofa  aulicorum  fti- 
pante  turba  admittamur,  fufliciat,  Upfalienfis  Aca- 
demias  membra  efle;  immo  vero  nunquam  admi- 
rari  fatis  poflumus,  quod  Qui  tot  alia  obeunda 
habet  Princeps  Magnanimus,  ita  noftri  curam  agat, 
ac  fi  nobis  totus  vacaret,  &  ita  folicite  quaevis 
Tom.  X.  C  mo^ 


34  PROGRAMMA  II. 

momenta  per  fe  obeat,  ut,  quod  fperare  ab  afio 
quovis  nimis  videretur  ambitiofum,  ad  fingularem 
curam  fuam  nos  pertinere  palam  declaret.  Deus 
Te  fofpitet,  ADOLPHE  FRIDERICE,  &  hanc 
Tibi  mentem  femper  confervet!  immo  confcrva- 
bit  certiflime,  nec  patietur,  ut  quorum  ardor  in 
fundendis  pro  Regia  Auguftaque  domo  indies  in- 
cenditur,  Principls  fui  favorem  fuamque  adeo  fe- 
licitatem  diminui  cernant. 

Nuncupare  haec  vota  fubiit,  dum  Sereniffimi 
Principis  Hujus  aufpicatifiimos  natales,  craftina 
luce  feliciter  redeuntes,  feftis  votis  &  fufpiriis  ac- 
cipere  meditamur:  quem  diem,  ut  Suionibus  tan- 
to  eflet  folemnior,  fors  ingeniofa  inaugura]em  efle 
voluit  Auguftiflimo  Potentiflimoque  REGI  ac  DO- 
MINO  noftro,  FRIDERICO  I.  Qiue  gemina 
pietas  quum  omnem  religionem  noftram  pofcat, 
vos  osnnes  fingulosque  Patres  Civesque  Academi- 
ci,  obteftor,  velitis  junctis  fufpiriis,  geminis  hifce 
tutelaribus  Numinibus  noftris  facra  facere. 

A  Te  certe,  Reverendiflime  Regni  Suiogathicj 
Archi-Epifcope  &  Pro-Cancellarie  Eminenciflime, 
S.  S.  Th.  Dodor,  Dom.  HENRICE  BENZELI 
hunc  nobis  promittimus  favorem,  ut  Tuo  exemplo 
alios  ad  hoc  celebrandum  feftum  invites;  nec  a 
Te  minus,  Perilluftris  ac  Generofiflime  Domine 
Uplandiarum  Gubernator,  nec  non  Eques  de  Stel- 
la  Boreadi,  D:ne  CAROLE  von  GROOTH,  id 
nobis  fpondemus,  fore,  ut  in  noftris  principiis 
Te  confpiciendum  praebere  digneris.  Vos  deni- 
que  ceteros  Patres  Civesque  Academicos  frequen- 
ter  adfuturos,  tam  veftra  in  Regiam  Domura  pie- 
tas  fidem  facit,  quam  etiam  favor  in  Oratores , 
quorum  alter  eft  D.  Ericus  Hydrcn,  qui  premit 

*  vere 


PROGRAMMA   II.  35 

vfcre  eruditi  Parentis  Sui,  Collegre  noflri  honora- 
tiflimi,  veftigia,  prior  vero  D.  Martinus  Kjeh- 
ler,  artis  Machaonise  indefeffus  cuitor;  hic  hora 
ante  meridiem  X:ma,  ille  vero  hora  pomeridiana 
P.  P.  ll:da,  in  Auditorio  Carolino,  veftram  ope- 
ram  fibi  adprecati. 


C  3  IK 


IV. 

PROGRAMMA 

QUO 

AD  SOLEMNEM  INAUGURATIONEM 
MEDICAM 

CELEBRANDAM 

INVITAVIT 

CONSTITUTUS  PROMOTOR 

CAROLUS  LINNiEUS. 

Upfalice  1758.     juh.  19. 


Homine  nihil  irnbecillius  terra  alit  a);  nulli 
enim  vita  fragilior,  nuili  tot  morbi,  tot 
curae,  tot  pericula  ti).  Cumque  fola  fani- 
tate  felices  ab  infelicibus  dignofcantur,  infeliciffimi 
diceremur,  nifi  Optimo  Creatori  placuiifet  Medi- 
cinam  infundere  plantis,  quas  calcamus  pedihus. 
Sed  merito,  dum  nemini  noftrum  lubet  fcire,  quid 
faluti  fuae  opus  fit,  alienis  pedibus  ambularnufj 
alienjs  oculis  agnofcimus,  aliena  memoria  faluta- 
mus,  aliena  opera  vivimus  c).  Inde  Medicina 
una  artium,  qua;  imperatoribus  etiam  imperac  <(); 
&  fic  Medico  ubicunque  pacria. 

Fin- 

'  a)  Homerus.  b)  Seneca.   c)  PUn.stg.M%   d)  PUn.2j..i. 


PROGRAMMA  171. 


37 


Fingunt  ideoque  fe  Medicos  omncs:  Hiftrio, 
Rafor,  AnuSj  cum  fit  artium  fruftuofior  nullae); 
jn  Medicina  enim  fola  evenit,  ut  cuique  Medicum 
fe  profeflp  ftatim  crcdatur,  cum  fit  periculum  in 
nullo  mendacio  majus  /).  Illi  periculis  noftris 
difcunt,  experimenta  per  mortes  agunt  g),  iisque 
hominem  occidifle  fumma  eft  impunitas;  quum 
nulla  lex,  quse  puniat  horum  infcitiam  capitalem, 
nullum  exemplar  vindiftae  /;);  ejusmodi  ineruditis 
certe  nequior  nemo,  imprimis  quos  aftus  &  pro- 
gnofis  pedilTequuntur  y;  Medicamenta  enim  pne- 
ftantiffima  funt  in  manibus  imperitorum ,  uti  gla- 
dius  in  dextra  furiofi  k);  hi  novitate  aliqua  famam 
aucupantes,  animas  noftras  ftatim  negotiantur,  & 
Ut  quisque  horum  inter  Medicos  loquendo  polleat, 
impcrator  iliico  vita;  necisque  noftra?  fit  /).  Semi- 
doclos  non  loquar,  qui  prodefle  ignari,  ne  no- 
ceant  cnutius  mcrcantur,  meditabundi  morbum 
examinant,  conclamatum  prcefagiunt,  venam  fe- 
cando  alvumque  referando  prieparant,  cun&anda- 
que  proficiunt  dum  Hatmibal  ante  portas,  curant 
exfpedanda,  fed  ut,  heroicorum  ofores  medica- 
mentorum  molefte  feduli,  quid  fecifle  videantur 
inertia  praefcribunt,  tamen  refra&a  dofi,  incen- 
dium  fputp  exftinguentes,  gnari  pulverem  felicem 
venire  tempore  crifeos,  ut  aeger  vel  convalefcat 
eorum,  vel  pereat  fuo  fato;  cum  interdum  dofta 
plus  valeat  arte  malum,  nec  fit  in  Medico  ut 
femper  relevetur  &?ger. 

Terram,  in  quam  Optimus  Creator  homr- 
nem  depofuit,  vegetabilibus  undique  obvelavit 
tamquam  tapetio.     Sunt  Vegetabilia  omnia  aut 

C  3  plan- 


e)  Plin.    f)  Plin,   g)  Plin.  19.  12.    h)  PMn.  zq.  /..  i)  Harv. 
concL  med.    k)  Hoffm,  fund.  I.  45.    I)  P'un\2()>u 


33 


PROGRAMMA  III. 


plantae  Efculentce,  fed  paucae,  qaae  hominem  fuften- 
tant,  aut  Toxicce  y  innumene  reliquae,  corpus  no- 
ftrum  qus  immutant,  differentes  Odore  &  Sapore 
ut  totidem  Medicamenta.  Sic  Pharmacopoea  mi- 
fero  homini  ubique  paratiflima,  refertiffima,  fed 
fimplicifljma.  At  fimplex  Medicina  optima  eft  7w)> 
in  Simplicjbus  remediis  apparere  naturam,  in  Com- 
pofitis  conjecluram  fallacem  n)  veriflimum;  ideo- 
que  Medicina  quondam  paucarum  fuit  fcientia  her- 
barum,  ignota^  tum  temporis  ad  pompam  excogi- 
tatae  Medicamentorum  compofitiones  o),  &  quo- 
rundam  fesquipedalia  complementa  p);  quicunque 
enim  longas  remediorum  formulas  prsfcribit,  is 
aut  dolo  peccat  aut  ignorantia,  non  minus  quam 
qui  Panaceas  crepat;  fed  fraudes  hominum  &  in- 
geniorum  captura?  oflicinas  invenere  iftas,  in  qui- 
bus  fua  cuique  venalis  promittitur  vita  r). 

Imperantes,  quibus  cura  falutis  Civium,  in 
omnibus  bene  inftitutis  Regnis,  Academias  erexe- 
runt,  ut  in  his  alumni  a  pueris  imbuerentur  foli- 
dis  prsceptis  Medicis,  quibus  fundarent  &  inajdi- 
ficarent  jEfculapii  templa;  hos  dein  e-ruditione  & 
fapientia  fatdrbs  voluere  Reges  titulis  condecorari, 
ut  dignofcerentur  ab  Agyrtis,  quomiferi,  qui  ne- 
fciunt  didinguere  veros  a  falfis,  ipfi  fciant,  quibus 
falutcm  fuam  tuto  committant;  Ne  vero  ejusmodi 
Agyrtse  ih  Medicorum  locum  fe  infinuent,  jufta 
lance  ponderarentur  finguli  ab  ipfius  artis  Magiftris, 
quod  fit  privatis  &  publicis  examinibus,  &  fpeci- 
minibus;  Medicum  enim  oportet  non  vacilJare, 
fed  incederc  Pedibus  duobus  firmifTimis,  co^niciono 
nempe  Morbi  &  Medicamenti;  fit  alter  Anatome, 

cui 


m)  Plctto.    n)  Plin.T2.i3*    o)  Senec.  epift.95.    p)  Ludov. 
pliarm.  550.   r)  Plin.  24.  r.  ,: 


PROGRAMMA .  III. 


pui  induta  Phyfiologia,  ut  ei  Pathologia;  alter 
vero  Botanicc,  fimiliter  induta  Materia  Medica 
&  Dixta,  iisque  Therapia.  Manibus  quoque  dua- 
bus  polleat  expeditiflimis;  Ratione  nempe  &  Ex- 
perientia;  obvelatus  demum  fit  Chirurgia  &  Phar- 
macia;  ornatus  PhjTfica  &  Chemia. 

Filios  artis  ejusmodi  o£lo  in  Theatrum  fapientise 
producit  Facultas  Medica,  quos  multiplici  ex- 
perimento  Pedibus  Manibusque  valere  certa, 
in  publicum  ad  folatium  Miferorum  emittat, 
fub  appenfo  veri  figillo.  — 

m 

Hos  Juvenes  Medicos,  examinibus  Theolo- 
gico,  Philofophico ,  Chemico,  Medicis;  DilTerta- 
tionibus,  Cafu  medico,  vita  moribusque  approba- 
tos  dignis  honoribus  &  infignibus  decorare  con- 
ftituit  Facultas  Medica,  quo  diftinguantur  ab  in- 
dofris,  dignofcantur  a  Civibus.  Eos  itaque  noftr» 
Academis  Cancellario,  Excellentiflimo  Comiti  ac 
Domino  CAROLO  EHRENPREUS,  Regis  Regni- 
que  Senatori ,  Regii  Collegii  Nomothetici  Prajfidi, 
nec  non  Regiorum  Ordinum  Equiti  &  Commen- 
datori,  debita  cum  fubjeftione  commendavimus, 
veniamque  impetravimus,  hos  folemnibus  titulis, 
honoribus  &  privilegiis  ornandL 

Ad  eundem  vero  Aftum  illuftrandum,  Hono- 
rificentiflimam  praefentiani  Veftram,  HOSPITES 
illuflres,  Magnique  Jiterarum  PATRONI,  Tuam- 
que,  qua  frui  ex  voto  folemus,  Perilluftris  &  Ge- 
nerofiffime  Domine,  JOH.  GEORGI  LILIEN- 
BERG,  Uplandiarum  Gubernator  fplendidiflime, 
nobis  fumma  expetimus  obfervantia. 

C  4  Vos 


PROGRAMMA  III. 


Vos  denique  Fautores  caeteri,  Re£lor  Magni- 
fice,  Patres  Civesque  Academici  &  Urbici,  per- 
officiofe  atque  enixe  rogamus,  velitis,  pro  favore 
&  humanitate  folita,  noftris  hifce  facris,  die  XIX. 
hujus  menfis ,  hora  X,  adefle,  P.  P.  Upfalias 
D.  18.  Junii>  1758. 


V. 

PRQGRAMMA 

QUO 

AD  AUDIENDAM 

ORATIONEM  ADITIALEM 

M.  JOANNIS  LASTBOHM 

Oecon.  priv.  Prof.  Regii  &  Borgftroemiani 
INVITAVIT 

CAROLUS  LINNiEUS 

Acad.  Upf.  t.  t.  Re&or. 
Upfalia  1759.  d.  11.  Decembr. 


E  lingua  fuecica  in  latinam  .translatum. 


Quum  Deus  0.  M.  inftrtieret  globum  telluris 
noftrae,  texit  &  ornavit  ilkim  multis  mil- 
„  libtis  diverfarum  fpecierum  PLANTA- 
-\  RUM,  quas  adhuc  quotannis  e  terra  excre- 
fcere  videmus,  ceu  totidem  teftes  infinitae 
Ejus  fapientise;  tandemque,  iit  nihil  eorum, 
qu-ce  creata  funt,  periret,  inftituit,  legibus 
ceconomicis,  ut  haec  omnia  decenter  confer- 
varentur. 

Ut  ne  ullus  in  tellure  locus  inanis  eflet  &  va- 
cuus,  his  vegetabilibus  fua  diverfa  loca  affigna- 
C  5  vit, 


| 


4% 


PROGRAMMA  IV. 


vit,  ita  ut  quaedam  crefcerent  in  ficeo,  alia  in 
hitmido;  quasdam  in  campis  apertis,  alia  in 
umbra;  alia  in  Humo,  in  Argilla,  in  Arena,  in 
Calce  alia,  atque  hoc  ea  Jege,  ut,  fi  qua? 
planta  aiium  locum  occuparet,  langueret  & 
alimento  privaretur  ab  iis,  quae  eundem  lo- 
cum  jure  poffiderent. 

Ita  quidem  multarum  plantarum  numerus,  unoquo- 

que  loco,  minor  exftitit;  attamen,  ne  ulla 
ex  iis  ita  multiplicaretur ,  ut  vicinas  expelle- 
ret,  conftituebantur  Infecta  cuftodes  cuique 
planta?  propria,  fingula  inftru£ta  inftrumen- 
tis  fiiis  &  armis  idoneis,  quibus  pofTent 
refrenare  &  intra  juftos  cancellos  coercere 
iTHi:<ime.  luxuriantes;  ea  cpnftituta  mercede 
fiferri  minifterii,  utlabore  alimentum  nancifce- 
*  rentur.  Ut  ne  autem  hi  rainiftri  inferiores 
poteftate  ipfis  concefTa,  feveritate  nimia  ab- 
uterentur,  prsficiebantur  ipfis  lnfecta  Rapacia; 
his  Pajferes ;  pafleribus  Accipitres ,  &  fic  porro, 
ita  ut  quodque  fuo  moderatori  fubje&um  efiet, 
usque  in  animalia  maxima. 

Tandem,  ut  theatrum  femper  purum  &  nitidum 
fervaretur,.  conftituebantur  alia  Infecta,  ut 
auferrent  cadavera  foetida,  ccenum  putridum, 
fordesque  in  terra  inque  aqua  imdique  difper- 
fas;  &  prasterea  Pecora,  quas  quotannis  deton- 
derent  herbas,  locumque  purgarent  pro  novo 
vere,  atque  seftate  pulcherrima.  Sic  etiam 
nihil  reftat  inutile;  nihil  negligitur;  nihil  eft 
nimium;  nihil  deficit. 

Ordine  fic  inftituto  haec  ofHcia  ita  inter  omnia  di- 
ftribuebantur,  ut  quodcumque  fua  certa  obti- 
neret  munia,  ea  tamen  lege  fub  poena  capi- 

tali 


PROGRAMMA  IV. 


tali  fancita,  ut  ne  alterum  alterius  negotiis  fe 
immifeepet,  eique  fruftum  laboris,  in  merce- 
dem  officii  ipfi  affignatum ,  prreriperet.  Hxc 
Jex  Olfaciui  &  Guftiii  eorum  infcribebatur ,  ut 
transgreffores  excufatione  carerent,  fi  ad  ve- 
nenum,  ipfis  mortale,  damnarentur. 

Omnibus  his  prsefecit  Deus  Hominem,  ut  Domi- 
num,  iis  imperantem,  qui  potentiffima  quae- 
que  intra  certos  limites  contineret,  &  in  mer- 
cedem  omnia  accipcret ,  qusecumque  ipfi  arri- 
derent  in  Regnis  Naturaei,  fcilicet  ad  viftum, 
domicilium,  utenfilia,  aliasque  neceffitates , 
mediatas  atque  immediatas;  ne  violentiflimis 
venenis  quidem  exceptis,  ut  hsec  ipfi  in  medi- 
camenta  utiliffima  cederent.  Dum  his  uteba- 
tur,  quorum  quodque  in  fe  novum  documen- 
tum  fapientiffimi  Opificis  ipfi  exhibebat,  non 
potuit  quin  intueretur  quce  in  fuos  ufas  con- 
vertebat,  atque  fic  mente  &  cogitntione  ad 
Creatorem  elevaretur,  qui  omnia  infinita  maje- 
ftate  ac  potentia  inftituit. 

Cum  itaque  Deus  Homini,  ad  neceffitatem  & 
commoditatem ,  omnia  fub  fole,  qu<e  tribus 
Natfcne  Regnis  comprehenduntur ,  &  prater- 
ea  nihil  aliud,  concefferit;  illeque  horurrT  ufu 
fuftentari  &  refici  poffit  unice,  fi  omnia  ac 
fingula  infuos  quaeque  fines  adhibere  allaborat ; 
non  aliter  fieri  potuit  inter  homines,  quam 
ut  oriretur  fcientia  quae  appellatur  Oeconomia? 
interno  enim  nifti  impellimur  omncs  ad  vi- 
ftum,  ut  primum  &  praecipuum  omnium* 
qtiTrendum. 

Quamqunm  itaque  Kaec  fcicntia  eft  fumme  neceffa- 
rh'; '■'  earfue  carcre  nequimus;.  nulla  tamen* 

nefcio 


44 


PROGRAMMA  IV. 


nefcio  quo  finiftro  fato,  hac  magis  inculta 
jacuit;  fortaflis  eam  ob  cauffam,  quod  peno- 
ris  abundantia ,  propriique  boni  ignorantia,  in- 
colas  feduxit. 

Ut  haec  fcientia,  maxime  neceflaria  &  utiliflima, 
tandem  fundamento  inconcuflb  fuperftruatur, 
necefie  eft,  ut  tres  lapides  fundamentales  fir- 
miffimi  ipfi  fubfternantur. 

Primus  eft,  ut  recle  diftinguatur  &  cogno- 
fcatur  quxcumque  fpecies  Terrarum  &  Lapi- 
dum;  PJantarum  &  Arborum;  Infectorum, 
Pifcium,  Avium  &  reliquorum  Animalium, 

a  Deo  creata. 

Secimdus ,  ut  in  cujusque  inquiratur  Spe- 
ciem  ;  Propagationem;  Locum;  Viclum;  Na- 
turam  &  Affinitatem. 

Tertius ,  ut  cujusque  Officium,  Subditi  & 
Praefectis  in  magna  Mundi  Politia  indagen- 
tur.  His  obtentis  demum  fundamentum  Oeco- 
nomias  privata?  jacitur;  quae  nihil  aliud  eft, 
quam  Scientia  Naturalis  ad  neceflitates  Homi- 
nis  applicata.  Deficiente  unico  annulo  vel 
articulo  in  catena  Naturae,  quam  ad  amuflim 
fequi  oportet,  ftatim  a  tramite  deflcclimus  in 
fylvam  obfcuram,  allidimus  ad  lapides,  Jsedi- 
mur  fpinis,  hajfitamus  in  luto,  Satyrique  rin- 
gendo  nos  irrident,  ut  confiliorum  inanium 
artifices.  (project-makare.) 

Hoc  dudum  perfpexi ,  &  de  eo  Difcipulos  meos 
convincere-  ftudui,  dum  interea  Cives  mei 
cariflimi  noviflimo  tempore,  magna  a?mulatione 
multoque  fudore  duriflima  faxa  perfodere  fat- 

ege- 


PROGRAMMA  IV. 


45 


egerunt;  dirtinclc  etjam  intellexi ,  hanc  fcien- 
tiam,  fi  velimus  ut  flrmo  nitarur  fundamen- 
to,  Hillorine  Naturali  in  x^cademiis  fuperilrui, 
&  deinde  transplantari  debere  per  univerfum 
regnum;  fed  non  potui  concipere,  quod 
edicta  faluberrima  plus  effecerint  agricolis, 
quam  nautis  ad  evitandos  fcopulos  occultos, 
tempeftatesque  imprarvifas.  Quoniam  autem 
pliirimi  Studiofi  fe  totos  Scientiis  philofophi- 
cis  mancipant,  opinati  funt  fe  a  via  recla  ab- 
errare,  fi  ab  alia  Facultate  fapientia?  fuae  igni- 
culos  mutuareutur;  quam  ob  rem  manus  ani- 
mumque  fubmifi,  magisque  in  folo  voto  fub- 
ftiti,  quam  in  fpe  certa,  fore  ut  aliquando 
illucefcat  dies  ilJa,  qua  veritas  eorum  quae 
docui,  in  claram  lucem  ponetur. 

Summus  rerum  Arbiter,  qui  fata  populorum  regit, 
faepe  uno  die  efficit,  quod  intra  hominis  seta- 
tem  vix  aliquis  fperare  aufus  effet.  Dat,  & 
aufert,  tam  fapientiam,  quam  alia  bona, 
quando,  cui  &  a  quo  ipfi  placet.  Hujus  rei 
luculentiffimum  nunc  habemus  exemplum. 

Speftabilis  Vlr.ERICUS  erici  BORGSTROEiM. 
Pofleffor  Officinse  ferrariae#in  Sodra  Borgwik 
Wermelandia: ,  quem  Deus  amplis  fortunis  or- 
naverat,  quum  liberis  ipfe  careret,  acqiuim 
elfe  cenfebat,  amicum  fuum  iniimum,  Nob. 
&  Speft;  ARVWUM  WALLS TED  J\  Ad- 
vocatum  Fifcalem  Skagersholmiae ,  portioms 
bonorum  fuorum  haeredem  facere;  Gxsmplo 
aeque  generofo,  ac  noftro  a?vo  raro !  Hic 
vero,  exemplo  itidem  non  minus  generofo 
quam  raro ,  hoc  amici  fui  donum  recufavit. 
Conftituerunt"*itaque  inter  fe,  ut  haec  portio 
in  utilitatem  patria?  impenderetur  3  modo  queui 

vei 


PROGRAMMA  IV. 


vel  ipfi  eflent  excogitaturi ,  vel  amici,  ut  op- 
timum,  indicaturi.  Hairc  fuam  mentem  aperue- 
runt  viro,  in  quo  praecipuam  coIJocabant  fi- 
duciam,  Generofiffimo  fcilicet  JO.  GEORGIO 
LILLJEINBERG,  Equiti,  Uplandia?  Guberna- 
tori  vigilantiffimo,  cujus  indefefllim  ftudium 
de  patria  bene  merendi  ,-omnibus  fatis  fuper- 
que  notum  eft.  Hic  vir  fplendidus,  amore 
Univerfitatis  defiderioque  commoda  civium 
promovendi,  du&us,  viam  iis  aperuit,  reflif- 
fime  ad  felicitatem  patrise  ducentem,  quam 
&  ipfl  jam  certiffimam  exiftimaverant. 

His  itaque  commotus  Borgftrcemius,  Academias 
Upfalienfi  donat  centum  millia  thalerorum, 
ut  conftituatur  Profefjor  Oeconomice  privatce, 
qui  e  reditu  annuo  falarium  accipiat,  &,  ut 
Membrum  Facultatis  Philofopbicce  9  Hifioriam  Na* 
turalemy  ad  Oeconomiam  privatam  applicatam,  fer* 
.  mone  patrio  tradat;  ea  lege5  ut  primo  anno 
Terras  Lapidesque,  Agriculturam  rel.  fecundo 
Vegetabilia  earumque  ufum,  plantationes, 
Plantas  tin&orias,  Plantas  ad  Sepes  utiles, 
Culturam  Silvarum  rel.  tertio  Animalia,  rera 
Venatoriam,  Aucupium,  Pifcaturam,  cultu- 
ram  Serici  cet.  atque  fic  intra  triennium  II 
omnes  partes  Scientia?  Oeconomicae  pertra&et. 
Ceterum  fanxit,  ut  haec  Profeffio  nemini  fe- 
cundum  ordinem  temporis,  vel  mercedis  loco, 
daretur,  fed  femper  viro,  qui  maxima  Hifto- 
ria?  Naturalis  cognitione,  optima  inter  omnes 
fundamenta  Oeconomia?  jeciflet;  praecipue, 
fiifieri  poflet,  Wermelando. 

Illuftriffimus  Academise  Cancellarius,   Regis  Re- 
gnique  Senator,  Regiae  Eegum  Commiffionis 

Prae- 


PROGRAMMA  IV. 


47 


Praefes ,  Regiorum  Ordinum  Eques  ac  Com- 
mendator  fplendidiflimus,  fexcelL  Comes  & 
Dominus  CAROLUS  EHRENPREUS,  qui 
hac  fundatione  utiJitatem  Regni,  &  Academia1, 
cujus  curam  gratiofe  fufcepit,  fplendorem  augeri 
exiftimavit,  POTENTISSIMO  REGI  ilJam 
commendavit,  qui  totum  inftitutum  d.  3.Sept. 
nuper  elapfi,  clementiffime  probavit  &  con- 
firmavit. 

Cum  itaque  omnia  tanto  zelo,  tanta  animi  ge- 
nerofitate  &  judicio  adeo  maturo  propofita, 
&  tam  gratiofe  approbata  fuiflent,  Borgftra;- 
mius  petiit,  ut  fibi  liceret,  primum  ad  hoc 
munus  profeflbrium  obeundum  eligere  ceJ. 
M.  Joh.  Laftbobm,  cujus  alacritas,  setas  florida 
aJiajque  dotes  ipfi  probe  erant  perfpe&a?;  cui 
igitur  Potentiflimus  Rex  Profefforis  dignita- 
tem  indulgentiflime  decrevit. 

Mearum  nunc  eft  partium,  Studioforurn  Upfalienfium 
Coronse  novum  noftrum  Profeftbrem  Oeconomia 
privatcs  Regium  Borgftr&mianum  Ordimrium,  Nobi- 
Jiflimum&DoaiflimumDn.  Magiftrum  JOHAN- 
NEM  LaSTBOHM,  Andreae  Fil.  commen- 
dare,  qui  d.  13.  Dec.  h.  10.  in  Auditorio  Ca- 
rolino  majori  locum  inter  Profeflbres  ipfi 
aflignatum  occupabit,  habita  prius  oratione, 
qua  utilitatem  declarabit,  in  focietatem  civi- 
lem  inde  redundantem,  fi  magiftratus  &  cives 
de  Oeconomia  emendanda  inter  fe  quafi  con- 
certant. 

In  hac  folemnitate  celebranda  cum  Reverendiff. 
Archiepifcopv  &  Procancellarii,  D.  SAM. 
TROILII  deCderatiflima  prsefeatia  frui  nou 

liceat, 


PROGRAMMA  IV. 


liceat,  tanto  nobis  ho.norificentius  reputabi- 
mus,  fi  Uplandiae  Gubernatori,  Reg.  Ord. 
Stellse  polaris  Equiti  cet.  Generofiffimo  Do- 
mino  JO.  GE,  LILLJENBERG  teftem  lae- 
titiae  noftrse  effe  placebit.  Speramus  etiam 
ac  confidimus,  omnes  literarum  Fautores,  tam 
e  Docentium  quam  Difcentium  numero,  feftum 
hunc  diem  praefentia  fua  effe  ornaturos. 


VL 


VI. 


PROGRAMMA 


QUO 


SUCCESSOREM  SUUM 


IN  RECTORATU 


CIVIBUS  INDIXIT 


CAROLUS  LINN^US 


bi  clepfydra  fex  menfium,  fingulis  Rectora- 


tibus  in  Conftkutionibus  Regiis  &  Acade- 


micis  prserlxa,  jam  mihi  effiuxk,  Succeflbri 
dignifHmo  fafces  Academicos  tra-diturus,  DEO 
immortali  gfatias  ago,  qui  hunc  meum  fau- 
ftum  effe  juflit. 

Hoc  intervallo,  feliciori  faro,  contigit  coram  ado- 
rare  Potentiflimum  REGEM  &  Auguftiflimam 
REGTNAM,  una  cum  Principe  Hereflit&rio 
GUSTAVO  &  Principe  Regia  SOPHIA  AL- 
BERTINA,  quorum  Majcftates  ac  Celfitudi- 
nes,  gloriofa  praefentia  fua^  Heliconem  hunc 


Equ.  aur. 
Acad.  Upfal.  t  t  Re&or. 


Upfalia  1759.    Decembr.  12/ 


Tom.  X 


illu- 


ROGRAMJJA  V. 

non  tantum  fuo  fulgore  Auditoria 
1  peragerentur  exercitia  Academi- 
ca,  lta  implere  dignatce  funt,  ut  majori  ju- 
bare  nunquara  claruerint;  verum  etiam  quae 
ad  Academiam  fpectant,  Confiftorium  Acade- 
micum,  Bibliothecam  regiam,  Numophyla- 
cium  Ehrenpreufianum ,  Hortum  botanicum, 
Praeparata  anatomica,  Mufeum.  naauaiium, 
Theatrum  ceconomicum,  Laboratorkun  che- 
micum,  Obfervatorium  aftronomicum  invife- 
re,  &  quod  maximum  eft,  cJementidime  gra- 
tiofnTimeque  teftari,  hsec  omnia  placuiffe  Sibi. 

Plures  etiam  ex  Senatorum  Regni  Excellentiflimo- 
rum  ordine,  Regum  item  exterorum  Legati, 
aliique  magni  faftigii  Viri  huc  pro?e&f,  ut 
Academi^e  ftatum  &  infbicuta  cognofcerent, 
cognita  laudarunt. 

Crevit  Academia  hoc  -eodem  tempore  nova  Fro- 
feffwne  novoque  Profeffore  Oeconomitf  prwdti  , 
Camerario  &  Rationario ,  ■Nolario  £f  Cariceiiifia 
Confiftorii,  Profeclore  anatomico,  Superiorum 
au&oritate  fingulis  in  fua  ftatione-coufirrnatis, 

Ereptum  nobis  ex  ordine  ProfeiToric*  neminem  do- 
luimus:  lartamur  potius,  felicicer  nobis  ad- 
emtum  S.  S.  TheoJogiae  Profefibrem,  D.  Do&. 
LAUR.  BENZELSTIERNA,  ad  honorificen- 
tius  munus,  Epifcopatum  Arofienfem,  vo- 
catum. 

Accefferunt  pcr  hoc  femeftre  ad  Academiam  1^6. 
noyi  Cives ,  pulchra;  fpei  pulchrorumque  po- 
rum  juvenes* 

Nec 


PROGRAMMA  V. 


5i 


Nec  ultimo  loco  commemoranda  cxoptata  tran- 
qinUitas ,  quam  Camenis  iioitris  Deus  con- 
ceiiit  fub  furente  apud  cxteros  Rellona:  Col- 
legkfc  noftros  honoratiflimos  nunquam  major 
Jimxft  conconha,  quibus  unum  fuit  &  com- 
mune  ftudium,  Scientias  omnibus  viribus  ex- 
coJere.  Nec.  maiori  unquarn  morum  fanfti- 
tate  confpicuus  fuit  ccetus  millc  &  quingento- 
rum  ftuclioforum,  hoc  frequentantium  Athe- 
naeum.  Horum  teneros  jam  &  forventes  an- 
nos  adeo  fibi  pneclara  virtus  confecravit,  ut 
nemo  criminis  vel  erroris  caufla  ad  me,  alium- 
ve!  judicem,  delatus  fuerit,  certiflimo  indicio, 
litcrarum  ftudium  vit'eque  ifttegritatem  apud 
nos  crefcere  inter  pauciora  in  dies  vitia. 

Divinam  itaque  gratiam  nunquam  fatis  venerari 
poiRim,  qua?  mihi  pacatum  dedit  imperium, 
quale  etiam  ex  animo  opto  SuccefTori  dignifc 
limo,  Philofophia?  &  Eloquentice  Profeflbri 
Ampliflimo,  Facultatis  fuae  feniori,  Celeber- 
rimo  D:no  Magiftro  PETRO  EKERMAN, 
qui  Senatus  Academici  fufFfagio,  &  auctoritate 
Illuftriflimi  CancelJarii,  S.  R.  Majeftatis  Regni- 
que  Senatoris,  Regii  Collegii  Nomothetici 
Pratfidis,  Regiorum  Ordinum  1  quitis  ac  Com- 
mendatoris,,  Excellentiflimi  Comitis,  Dornini 
CAROLI  EHRENPREUS,  per  infequens 
femeftre  Reftor  Academia?  conftitutus  eft.  In 
ejus  manus  die  14  Decembris,  figno  campana 
dato ,  in  tempio  cathedrali  fafces  traditurus 
fiim  academicos. 

Ad  haic  folennia,  in  quibus  nondum  praefentem 
venerari  licet  Regni  Archi  -  Epifcopum  reve- 
rendiflimum,  Academi»  noftras  Procancella- 
D  2  riuin, 


PROGRAMMA  IV. 


rium ,  S.  S.  Th.  Doftorem  D.  SAM.  TROl- 
LIUM,  ut  Uplandise  Prasfe&us,  de  Stella 
polari  Eques  auratus  fplendidiflimus ,  Peril- 
luftris  &  Generofiffimus  Dom.  JOH.  GE- 
ORG.  LILLJENBERG,  nec  non  Patres 
Civesque  Academici  &  Urbici  frequentes  con- 
venire  non  graventur,  ea  qua  decet  ofcfer- 
vantia  rogo  &  obteftor. 


VIL 


VII. 

ORATIO 

CORAM 

REGE  ET  REGINA 

SVECIiE 
CUM  ACADEMIAM  UPSALIENSEM 

INVISERENT 

IN  AUDITORIO   CAROLINO  MAJORI 
d.  25:  Sept.  1759. 

RECITATA 
♦  A 

CAROLO  LINN^O 

Academias  t.  t.  Reclore, 
et  juflu  Regio  edita.. 


*    E  Suecica  in  latinam  linguam  translata. 


54  ORATIO  CORAM  REGE 

REX  POTENTISSJME! 
REGINA  CLEMENTISSIMA! 

PRINCEPS  HEREDITARIE  INDULGENTISSIME ! 
PRINCEPS  REGIA  SERENISSI.MA ! 

Hic  locus,  qui  hodie  Veftra  fplendida  praj- 
fentia  colluftratur,  eft  idem  ille,  quem  fum- 
mi  Reges  noftri  doctrinis  confecrarunt, 
quemqnc  in  hunc  usque  diem  gratia^Veftra 
doftrinis  fervat  ac  tuetur. 

DOCTRIN/E  funt  lux,  quae  aeque  parum  obfer- 
vatur  ab  iis,  qui  in  eadem  verfantur,  ac 
fplendide  iis  lucet,  qui  in  tenebris  ambulant. 

Homo,  educatione  non  cuitus,  fibi  reli&us,  fi- 
milior  eft  Cercopitheco,  quam  imagini  Dei. 

Gentes  ferae,  Earbari  homincs  &  Hottentotti, 
a  nobis  diftinguuntur  folis  literis;  quemad- 
modum  acerbum  malum  •filveftre,  a  fapido 
potpo  reginula?,  unice  difFert  cultura. 

Quinimmo  literis  minimus  in  Germania  Prin- 
cipatus  illuftrior  eft  magno  imperio  Mogo- 
lico  cum  omnibus  fuis  thefauris. 

Do&rinae  ducunt  nos  ad  reverentiam  erga  Dcum. 

ad  'obedientiam  erga  Magi- 
ftratum. 

ad  amorem  erga  Alios. 

Doftrina?  facem  nobis  pratferunt  per  totam  vitam 
noftram. 

Do- 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA.  55 

Docent  nos 
per  Linguas ,  ditefccre  aliorum  experientia. 

Oeconomiam,  parare  fufficientem  rerum  <fo» 
piam. 

riijloriam>  evitare  aliorum  errores. 

Politicam,  regere  &  viverc  feliciter. 

Etbicam,  vivere  innocenter  &  morate, 

Jurisprudentiam ,  vivere  legitime. 

Tkeologiam,  incedere  via  Dei. 

JJirohomiam,  cognofcere  infinitam  Dei  po- 
tentiam. 

Scientiam  naturatom,    videre   Dei  inftituta 
cximia.  1 

Pbyjlcam,  uti  viribus  Naturse. 

Mathejin,  intelligere  vires  noftras, 

Paihologiam,  cognofcere  infirmitatem  noftram, 

Diatam,  vivere  fobrie  &  feliciter. 

Aledicinam,  prorogare  mortem. 

Qunnta  obfcuritas  foret  in  terris  noftris,  fi  vel 
tinica  do&rinarum  pars  oblivione  premeretur! 
fi  ncmo  in  regno  calleret 

Solvere  fubdifficile  Prohlema. 

Vel  explicare  obfcuras  Literas. 

Vel  in  Chinam  ducere  Navem. 

Vel  computare  cafum  Flyminis. 

Vel  refte  obfcrvare  Cometam. 

Vel  delineare  accAatam  Mappam  Geograpbicam. 

Vel  cxaminare  Mineram. 

Vcl  extrahere  Catarauam. 

D  4  Vtl 


56  ORATIO  CORAM  REGE 

Vel  dignofcere  infuetum  Morbum. 

Vel  dicere  nomen  exoticae  Plantce,  rari  Infecti 
vel  Concbylii. 

Vel  legere  Codicem  arabicum. 

Vel  fundere  gratos  Verfus. 

Minor  Iiterarum  intelligentia  efficit  apud  nos  ad- 
huc,  ut  * 

Silva  nodne  devaftentur,  neque  arbores  plan- 
tentur  vel  fepes; 

Prata  noftra  fint  fterilia,  neque  emendentur 
culcura; 

Pbarmaceuticas  plantas  adhuo  cogamur  emere  ab 
Exteris; 

Tbea9  Cbincbina,  Coccionella  caro  quotannis  eman- 
tur,  quee  tam  facile  plantari  pofTent  in  Eu- 
ropa,  quam  umquam  Jalappa  &  Rhabarbarunu 

Sine  do&rinis  necefle  foret, 
arceffere  Clericos  Roma, 

Medicos  Monfpelio. 
Arcbite&os  Venetiis. 
Mcficos  Neapoli. 
Hiftriones  Parifiis. 
immo  Naves  Serdamo. 
Lintea  Brabantia. 
CUlenawia  Lubeca. 
BraJJicam  &  Rapas  Hamburgo, 


Sine  do&rinis  adhuc 
Haleces  noftros  pifcarentur  Exteri, 


Venas 


If-KUkarffc. 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA. 


57 


Venas  metallicas  noftras  perfoderent  Peregrini, 
&   Bibliot^ecas   noftras    obruerent  Exterorum 
Opera. 

Sine  docTrinis  Oeconomise  noltrae  curarentur  a 
conliiiorum  vanorum  archite&is. 
Juniperus  deberet  ferre  Maces. 
Salix  cinerea  erogare  Goftypium. 
Avena  mutari  in  Secale. 
Sch.  lith.  gignere  Margaritas. 
Hib.  efc.  ducere  fda  Parcaram  *). 

Immo  Faunit  delitefcerent  in    omnibus  vir- 
gultis ; 

Lares  vagarentur  in  omnibus  tenebri- 
*        colis  angulis; 

Lemures ,  Larvceque  &  reliqua  Luciferi 
fefta  nobiscum  viverent  ut  Feles; 

Siiperjiitio ,  prceftigia ,  incwtamenta  nos 
circumvolitarent  ut  culices. 

Certe  absque  do&rinis  omnia  confufe  procederent 

in  Cultu  divino,  , 

in  Regimine  9 

in  Oeconomia, 

in  tota  noftra  Vita. 

Do&rins  funt  itaque  Jux  illa,  qua?  illuminat  gen- 
tes  in  tenebris  verfantes,  &  efficit,  ut  claris 
oculis  videant,  &  apertis  auribus  audiant. 

D  5  Plus 


*)  Schoenus  tithofpermns.  Hibifcus  efcuteniu».  —  Alludit 
ad  inventa  quaedam  imaginaria,  a  viris  aliquibus,  cete- 
rum  non  inciaris,  in  Suecia  &  extra  iiiam,  jactata.  S. 


53  ORATIO  CORAM  REGE 

Plus  itaque  jttre  meritoque  celebrandi  & 
honorandi  funt  Principes ,  qui  Jiteris  populos 
illuftrarunt,  quam  qui  Barbaros*tievicerunt  & 
regiones  devaftarunt,  pefllimdatis  hominibus. 

*        #    «  & 

Hic  locus  eft  cfficina,  e  qua  viri  fummi  &  dignif- 
fimi  exierunt. 

Ilic  feruntnr  do&rin»,  &  plantantur  in  peftora 

juventutis; 

Hic  docetur  Tbcologia  &  Jurisprudentia , 

Medicina  &  Sciehtia  Naturalis , 
Phyfica  &  Cbemia,' 
Maihefis  cum  AflronoMa, 
Oeconomia  &  Ethica, 
Hiftoria  &  Politica  &c. 

&  tam  doft^  mortua? ,  quam  indottas  vivae 

Linguce , 

ut  taceam  Nobilium  Exercitia. 

Huc  itaque  confluunt  le&iffima  ingenia  e  juven- 
tute  regni; 

Hic  tranfigunt  optimos  &  maxime  alacres  annos. 

Hic  illis  datur  occafio,  eas  eligendi  fcientias, 
quae  cuique  maxime  placeant; 

Hinc  per  totum  regnum  plantantur, !  ut  dein 
propagent  literas  &  doftrinas. 

Omnes  Principes  fuere  folliciti ,  ut  regerent  popu- 
lum  ^ngenio  &  fcientia  colluftratum;  propterea 
noftro  tempore  fere  in  omnibus  regionibus 

Euro- 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA.  59 

Europse  inftitutce  funt  Academia?,  Profeflbrum- 
que  munera.  Attamen  doctrin^  non  uhique 
pares  tulerunt  fructus;  nam,  fi  litera?  ad  ju- 
ftum  gradum  cum  vi  neccfTaria  cvehendaj  funt, 
necefte  eft 
ut  tegantur  fub  umbra  libertatis  aureae; 

ut  Docentibus  fatis  fit  profpeclum ,  ne  ad 
viclum  quaerendum  tempus  dividere  co- 
gantur ; 

;  ut  certantes  laborent,   nec  coafti;  nam 
coacla  nutrix  alit  privignos; 

ut  doftrinas  tam  gratas  reddant  difcipulis, 
quam  fieri  poteft;  ut  capiantur  amore 
illarum,  haud  invitij  , 

ut  juventus,  quai  in  literis  multum  pro- 
fecit,  prremio  diligentiaj  afficiatur;.  ne 
fe  fruftra  laborare  credat. 

Ubi  vero  eruditorum  merita  annis  me- 
tiuntur,  non  experientia,  ibi  fcientice 
jacturam  faciunt  graviffimam;  ibi  juven- 
tus  fibi  videtur  fruftra  operamj  in  Aca- 
demia  impendere. 

Tum  cultus  &  elegantia  vitae,  Gallici 
mores  &  Gallicus  fermo,  morumque 
venuftas,  plurimi  aeftimantur. 

Hinc  confequitur  illud,  ut  eadem  inftituta,  diver- 
fo  temporc,  diverfos  habuerint  cfrectus.  Ac- 
cidit  interdum ,  ut  ager  optime  cultus  nil  rcd- 
dat  agricola?;  nihil  enim  eft  qui  arat,  nihil 
qui  ferit,  fecl  unice  qui  incrementum  dat ; 
fine  fole  ccclique  clementia  fruflra  opcratur 
agricola;  fic  etiam  litera?  numquam  BoruerunC 
fru&usque  tulerunt,  nifi  fummi  Magiftratus 
fereno  vultu  eas  adfpcxerint. 

Doftri 


60  ORATIO  CORAM  REGE 

Do6lrina5  noftra  vivifcunt,  vehit  a  fole, 

dum  fummi  Magiftratus  eorum  cultores  maxime 
ftrenuos,  prsccipua  dignantur  gratia;  quis 
*enim  eft,  qui  magiftratui  fuo  placere  nolit? 

dum  Regi  placet  fummos  in  quaque  doftrina 
viros  doctores  conftituere, 

neque  Oratorem  facere  Oeconomum, 
Oeconomum  facere  Poetam, 
Hiftoricum  facere  Medicum, 

vel  Scientfe  natuAlis  cultorem  Oratorem 
facere,  ut  hodie  accidit. 

dum  tandem  inutilis  difcordia  &  clandeftina  con- 
filia  inter  fdocentes  eradicantur,  quippe 
qui  difcipulis  exemplo  fuo  facem  pratferre 
tenentur. 

Contra  doftrinae  inferiores  difceflerunt, 

dum  Magiftratus  ipfe  earum  dulcedinem 
non  guftavit; 

tum  enim  veftis  virum  nobilitat,  non  vir 

veftem ; 

tum  fope  pcrfona  comta  plus  valuit  quam 

do&um  capUk 

tum  eroditi  •  nugtvenduli  habiti  funt,  & 
doftr  inze  gerr<t; 

tum  Pamaflus  repletus  ftrit  Idiotis ,  qui 
tempore,  gratia,  officio  ad  macbinatio- 
nes  abufi  funt; 

&  cecidit  lapis  in  virente  valle  *). 

Num- 


*)  Lapis  itt  valle  virente ,  (Stenen  i  grSnan  dal,)  eft  lapis 
in  Jemtia,    non  procul  a  Skordalsporten  ad  fines 

Nor- 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA.  61 


Numquam  lidus  nobis  fulfit  fplendidius, 

numquam  fol  clarius  in  hoc  Parnaflb  luxit,  quam 
hodierno  die; 


Quo  TU,  Suecici  Regni  REX  potentiflime, 
irradias  doclrinarum  officinam; 

Qui  Ipfe  Cancellarius  nofter  clernentiflimus,  * 
doctrinarumque  Pater  efle  dignatus  fuifli; 

Qui  ipfe  cognofcis  noflrum  ftatum  internum, 
noftra  officra  &  onera, 
noftra  inftituta  &  negotia, 

noftram 

Norvegise,  monumento  antiquo  fimilis,  peregrinis  cha- 
ra&eribus ,  ut  videcur ,  exanitus ;  quem  a  S.  Stephano, 
Seculo  p.  C.  n.  nono  circiter,  Suionise  Apoftolo, 
ere&um  &  vatiqinio  lingua  Gothita  infcriptum  fuiJTe, 
juxta  quod  ftaturus  eiTet  lapis,  donec  piefcas  ergaDeum, 
tfultus  divinus,  virtus  bonique  mores  in  Regno  fiore- 
rent,  his  vero  everlis,  cafurus;  vetus  eft  fabula.  Hoc 
vaticinium,  veriibus  fuecicis  exprelTum,  legitur  apud 
Paull.  Gothum  in  Hift.arcloa  L.I.  c.25.  Vid.  Comitis 
Dalbergii  Suecia  antiqua  &  hodierna,  Renliormi  diff. 
de  lapiae  in  valle  virenti,  Upfalise  ventilata,  Baronis 
a  Tilas  utkaft  til  Sweriges  Mineral-hiftoria,  (Entmirf 
einer  fchwedifchen  Mineral-hiftorie ,  iiberfezt  von 
Beckmann,  Lipf.  1767.)  &  Abr.  Hiilphers  Befkrifning 
bfver  ofemteland ,  in  quibus  libris  etiam  icones  hujus 
lapidis  reperiuntur.  Sed  linese,  pro  literis  habita?, 
nihil  aliud  funt,  quam  rimse  &  mTurae,  in  fuperficie 
lapWis,  qui ,  ut  montium  vicinorum  materies,  ad  OU 
lares  (Talcum  Ollaris  Linn.  Syft.  nat.3.  p.  .)  perti- 
net,  fubftantia  molliori  injuria  temporis  exefa,  ortae; 
exceptis  numerofis  nominibus,  a  viatoribus  tranfeun- 
tibus  lapidi  infculptis :  ut  docet  perill.  Tilas  L  c.  S. 


62       '    ORATIO  CORAM  REGE 


noftram  diligentiam  ,  noftra 
incitamenta,  noftras  cu- 
ras, 

noftram  confilium  noftramque 
utilitatem; 

Non  poffumus  igitur,  quin  hoc  tempus  nobis 
&  Hteris  vere  aureum  judicemus, 

quo  Dominus  fata  noftra  moderatur. 


Quo  fimul  TU,  REGINA  clementiffima, 
Quam  Deus  efte  voluit  fui  exemplum, 
acutiflimo  ingenio  &  prudentia, 

unde  ipfum  fceptrum  accipit  fplen- 
dorem , 

exquifitiflima  artium  in  fummis  habes  de- 
liciis, 

&  in  Literis  elegantioribus,  in  Hiftoria, 
in  Scientia  naturali,  aliisque, 

fumma  ingenia  longe  fuperas; 

quantum  eft  quod  lastemur  de  hac  hu- 
manitate  aula?,  ad  cujus  ingenium 
mores  noftros  accommodare  folemus ! 


Cum  furculus  exquifitse  arboris  inferitur  in  ftipi- 
tem  dele&um ,  arbufculam  fieri  dicunt  omnium 
exquifitilfimam. 

Quan- 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA.  63 

Quanta  itaque  Istitia  cspimur,  fi  in  futuro  tem- 
pore,  quod  omniurn  noftr.um  fumma  &  ulti- 
raa  eft  cura,  poftr^m  fpcm  ponimus; 

Teque  SerenhTime*  RR&NCEPS  hereditarie!  vi- 
dernus  e^  dtiplici  tam  gencrcfa  ftirpe  oriun- 
dum!  pnccipue,  quum  infuper  a  tenerriinis 
annis,  inftitutione  tam  fapienti,  accurata  & 
matura,  utiliffimis  tjuibusque  doctrinis  fueris 
innutritus  in  iisque  exerciiatus. 

Nonne  felicitatem  pofteris  noftris,  Tuo  imperio 
aliquando  fubjeelis,  augurari  debemus? 

Tu,  Princeps  clementiffime !  aperis  nobis,  prima 
Tua  praefentia,  januam  fururorum  tempo- 
rum,  ut  eo  mente  profpicere  queamus,  quo 
•pervejiire  nobis  non  Jicet ,  ubi  Tu,  redimi- 
tus  Corona  Suiogothica,  nepotibus,  &,  quod 
optamus,  pronepotibus  noftris  imperabis,  iis- 
que,  qui  fcientia  femet  dignos  reddunt,  fe- 
licia  diftribues  fata! 

Relinquimus  ideo  eos,  dum  roundwn'  relin- 
quimus,  cum  fiducia,  Iseti  ac  contenti,  Prin- 
cipis  tam  cari  proyiaentJ^,  qui  tempore  ad- 
huc  clariori  fceptra  capelfet. 

Macle  virtute  Tua,  multos  &  tetiffimos  vi- 
deas  dies ! 


Quum  TU,  PRINCEPS  ijementiflima!  ceu  lucf- 
diffima  ftelJa,  quir  a  fuJg.idiilimo  fole  lucem 
accepit  &  fplendorem,  in  noftro  c&lo  iftW 
ris;  iflud  quoque1  genus,   quod  alias  magis 
%  ama- 


64  ORATIO  CORAM  REGE 

amavit  obfcuritatem,  de  tam  claro  igne  cae- 
lefti,  fibi  pr&lucente,  merito  httatur. 


Deits  0.  M.  qui  TE ,  REX  Potentiffime!  in  tbro- 
nitm  Suiogotbicum  evexit^ 

fofpitatorem  patria  &  prafidium  literarum, 

fervet  Te  ,•  ocellum  fuum ,  in  fanftiffima  tempora , 

ut  tranquilli  fub  itmbra  adeo  augufta  refideamus, 

Deumque  celebremus ,  &  Regem  noftrum,  qui  no- 

bis  bac  otia  fecit! 

Obfequium  noftrum  numquam  deficiet;  ♦ 

Donec   annales  erunt,  literisque  pretium  conftabit 

&  ingenio , 

numquam  filebit  Suecorum  laus ,  . 
numquam  Tibi  grates  perfolvere  ceffabmtl 


Deus/qui   TE ,   REGINA  incomparabilis !  tanto 
Regi  dedit  fociam  tori, 
Faxit ,  ut  permultos  numeres  annos  faitftos  la- 
tosque, 

Tuaqne  gratia  aias  literas ,  pupilios  Tuos , 
qua  Tibi  maufolea  erigent ,  magis  perennia, 
quam  e  Marmore  &  Granita  exfculpta. 


Deus,   qui  TE ,  PRTNCEPS  leffijfime  !  e  Jlirpe 
Regia  tam  pracelfa,  oriri  jitflit, 

IhduU 


ET  REGINA  SUEC.  HABITA.  65 

tndnlgeat  TIBI  fauftiffima  futura  tempora! 

Ut  liberi  noftri      yiepotes  Deo  gratias  habeant , 

c,ui  fibi  Regem  clidit  adeo  clementem, 

nomenque  TUUM  Hteris  infculpant  immorta* 
•  libus, 


Deus,  qut-PRINCIPEM  formoflffmiam,  ut  pulcber- 
rimum  florejn  inter  lilia  effiofefcere  jufjit , 
Largiatur  IPSI  ceflatem  jucundifjhnam , 
Ut  adolefcendo  magnos  fuos  cequet  Parentes / 
Eosque  ut  forma ,  ita  &  virtutibus ,  referat , 
Principumque ,  &  fexus  fui9  fit  exemplarf 

-fr 

Seri  Nepotes,  Auditoresl  felicitatem  noftram  nobis 
invidebunt ! 

Nosmet  ipfi  ea  nos  redderemus  indignos, 

ii  oblivifceremur  gratiae,  quam  ab  indulgentia  Re*» 
giae  Domus  tnoltrse  impetravimus, 

Dixu 


Tom.  X. 


E 


VIII. 


VIII. 

DELICLE  NATURiE. 

ORATIO  » 

RECITATA 

IN  TEMPLO  CATHEDRALI  UPSALIENSI 
anno  1772.  d.  14.  Decembris 

QUUM  FASCES  ACADEMICOS  DEPONERET 

A 

CAROLO    v.  LINNE 

Equ.  &  Arch.  R.  &c. 


Nemo  DEI  opera  effari  poteft, 

Ouisnam  miracula  EJ  US  comprebendere  wlet  ?  ' 

Sirac.  xvm.  2.  3. 


I    I  OMO,  Auditores,  diftinguitur  a  reliquis  ani- 
malibus  potitfimum  Ratione ,  qua  adeo  multi- 
farie  &  longe  ea  fuperaty-  ut  fateri  debearuus, 
Naturam  hic  maximum  feciffe  falturn. 

Homo  ne  per  boram  quidcm  fubfiftere  poteft  abs- 
que  ratiocinatione,  ad  quam  fenfus  externi 
femper  novam  ipfi  materiam  adferunt. 

Con- 


t. 


DELICI^E  NATUR.iE. 


Conftitutum  fe  videt  in  globo  Telluris,  undique 

obtefto  Tapetio,  exquifitifljmis  Miraculis  con- 
tcxto,  quse  nul!a  ars  imitari  vel  componere 
pocuic,  fed  tantum  Ens  Sapientiffimum. 

In  eo  itaque  prsecipua  hominis  &  proxima  contem- 
platio  confiftiV,  ul  in  rebus  undique  circum- 
ftantibus  Opijlch  Sapientiam  &  Omnipotentiam 
confideret. 

Haec  igitur  contemplatio  eft  naturaliffima,&  ad  quam 
homo  prsefertim  conftitutus  efTe  videtur  ab 
Ente  omnipotenti,  quod  nihil  fecit  absque 
fine.  Cum  Omnipotentis  Sapientiam  in  hifce 
admiramur,  rePiectitur  hsec  Sapientiae  lux  ab 
hominibus  (velut  totidem  fpeculis,  foli  oppo- 
fitis,)  duplicato  fplendore  Sapientiae  Creatoris 
in  giobum  Telluris  nqftrse. 

Hsec  fi  contemplamur,  Finem  noftrum  naturalem 
creationis  implemus;  tumque  confiderandi  fu- 
mus  inter  orania,  quse  creata  funt,  ut  Caput 
in  Corpore. 

Ab  hac  cctotemplatione  maximam  lucra- 
mur  voluptatem  &  delectationem  fenfuum  no- 
ftrorum. 

Hic  conftantcr  admiramur  rerum  creata- 

rum  non  defcribendam  compojiLioutuu 
'• 

Hic  Ocitlus  nobis  rnonftrat  oranes  colores 
&  picluras,  qu*£  cogitari  poftunt. 

Hic  Auris  nobis  audiendos  prafbet  omnis 
gencris  tfonos  &  harmonias. 

Kic  Lingua  omnes  fapores,  &  Nafus  mul- 
tifarios  odores  nobis  fuggerit.  Quinimmo 
E  2  nihil 


6%  DELICLK  NATURjK. 

nihil  excogitari  poteft,  fenfibusque  compre- 
hendi,  quod  hic  non  exftet  paratum. 

In  hac  contemplatione  omnia  rcpcrimus 
nobis  mceffaria.  Ahsque  hac  ne  unicum  qui- 
dem  punctum  ad  fuftentationem  noftram  nobis 
fuppetit» 

Patiamini  igitur,  Audkores,  ut  per  horulam  co* 
ram  vobis  loquar  de  hoc  argumento,  quod 
Scientiam  efficit,  qua  maxime  delectatus 
fbm;  Scientiam  ,  inquam,  quae  Naturje  di- 
citur.  Patientiam  veftrafn  fumma  brevitate 
rependam. 

*  *  * 

• 

Dottrina  olim  exftitere  pauca?  brevesque ;  vereque 
dofti  tunc  erant  Polyhiftores.  Inde  dbftHriap 
progenuerunt  plures,  &  ita  amplificata?  funt, 
ut  quaelibet  totatn  cultoris  fui  poftulet  aeta- 
tem.  AntiquirHfnse  erant  Geometria,  Aftrono- 
ttiia,  Medicina,  Oeconomia,  Archite&ura; 
pleraeque  reliquae  junioresYunt. 

Diverfis  temporibus  certa?  prarrogativam 
pfae  aliis  na£lae  funt  ad  genium  feculi ,  ceteris 
antepofitae  a  praijudiciis,  religione,  barbarie, 
faporeque  Secularium  Vkorum  aut  Regentium. 

Nolla  Scientia  debet  contemni.  Omnes 
fuam  propriam  habent  utilkatem.  Quselibet 
extollitur  &  praedicatur  ab  amatore  fuo, 

Permittite  itaque,  Auditores,  etiam  mibi,  ut  pauca 
verba  in*  bonorem  Scientice  ndtnralis  5  mihi  ca- 
riffimae,  proferam,  qijam  plurimi  cum  con- 
teratu  meram  curiofitatem  appeHant. 

Doleo, 


DELlCyS  NATURJE. 


69 


Doleo,  mc  non  poflidere  eloquentiae  colores  ad 
eam  decenter  o.rnandam,  fed  eam  ita  nudam 
proponere  debere,  ut  nata  eft. 

Jpfa  cft ,  qu:e  omnia  Omnipotentis  artificia  profert; 
quce  nobis  infinitum  Creatorem  noftrum  a 
tergo  confpiciendum  praebet;  qua?  nos  dele&at, 
&  voiuptatem  adfert  fme  faftidio;  quas  nobis 
omnia  largitur,  quaecumque  obtineri  polfunt^ 
ad  ufus  hominis;  quse  nos  docet  aperire  ocu* 
los  cum  attentione  &  obfervatione, 

Scientia  n-nturidU  ea  cft  docirina,  qua?  nos  magni- 
fiqa  Dei  opera  cognofcere  docet.  Multi  cre- 
dunt,  fe  seque  ocnlatos  elTe,  atque.  ullus  na- 
turx  confriltus;  Equus  &  Bos  titique  oculos 
habent  acfco  magnos  achomo;  ambo  non  mi- 
nus  plantas  &  animalia  vident,  quam  homi- 
mim  v-ufgus;-  fcd  codem  m,odo,  quo  in  nuncji- 
cis  difcurfare  videmus  horaines,  ficut  formi- 
cas  in  acervis,  ignorantes  cujusque  domici- 
}ium,  locum,  qua?ftum  vel  negotium;  quod 
eft  omnia  videre  in  confufionee<  Qui  peregri- 
nator  Londinum  venit,  vel  Parifios,  ibique? 
hominum  multitudinem  y  in  plateis  fe  premen- 
tium,  confplcit,  inde  noo  difcit  regni  regi* 
men,  politiam,  oDconomiam  &  inftituta» 

Copia  divitiarum  natura?  adeo  magna  eft,  ut  nulfa 
#       memoria  ei  fufficiat;  unde  etiam  evenit,  ut 
fuperiora  feciifa  abhorruerint  ab  hac  doclrina. 

C.  Bauhinus,  fummus  fui  anri  Botanicus, 
ante  hos  centum  &  quinquaginta  annos,  totos 
quadraginta  annos  impendere  debuit,  ut  fo- 
lummodo  plerasque  plantas  Eurppieas  cogno- 
fcerct,  Tota  tamen  cognitio  tantum  crat  res 
K  3  mema- 


I 


70  DELICLE  N^TURiE. 

memoriae,  nominum  fcilicet  corporum  natu- 
ralium.  Opus  erat  ergo  ,  ut  haec  cognitio 
redigeretur  in  formam  Scientiae;  fed  ad  hoc 
opus  quoque  erat  inhnito  labore  ejus  Au- 
ftori.  Equidem  in  hoc  omne  quantuiumcun- 
que  vitae  rnesa  tempus  impendi.  Cardo  rei 
in  eo  vertitur,  ut  quisque  Lapis,  quselibet 
Planta,  quodcumque  Animal,  ipfa  dicant  no- 
mina  fua  ignaro,  ita  ut  hsec  ab  omnibus  in- 
telligantur, %  qui  linguam  didicerint;  titque 
ipfum  nomen  dicat,  qui  Auclores  optime  illa 
defcripferint,  una  cum  patria,  indole  &c. 
absque  neeeffitate  memoriam  hifce  onerandi; 
quo  fafto  Naturae  Liber  tam  facile  legi  po- 
teft,  quam  quisque  alius  Tractatus. 

t 

*         *  * 

Naturas  Imperiumjntraturus,  primiim  tranfire  te- 
netur  Naturae  Templum,  ut  oculi  ibidemjpfi 
abftergantur.  In  Vejfibulo  primum  aliquantulum 
detinetur,  ut  linguam  addifcat,  quae  tamen 
neutiquam  difficilior  eft,  quam  ulla  aliajeu- 
ropaea.  Aeque  inevitabile  eft,  notas  fibi  red- 
Partes.  dere  Literas ,  qua?  tamen  non  tam  multse  funt 

Terminu  quam  noftrse.     Tum  difcuntur  Syllabce;  tan- 

demque  ad  fummum  centum  Vocabula.  His 
fi  paullulum  adfueverit,  tam  faciie  leget  na- 
tura?  librum,  quam  ullum  alium ;  immo  quam 
ipfe  Feminse,  ut  MonJfonia\  Londini,  Anna 
JBlackburnia  Orfordias,  Coldenia  in  Novo  Ebo- 
raco. 

Veftibulo  reliclo,  liberl  accefTus  patet  in 
Templum  Naturce ,  quod  conftat  tribus  magnis 
Palatils,  altero  intra  alterum. 

I.  PLU- 


DELICI^E  NATURiE. 


I.  PLUTONIS  Templum  proflindiflimum  eft, 

in  quo  pr^fidet  Vulcanur.  Parietes  funt 
nigri ,  incruftati  Cryftallis  &  Petrificatis, 
hinc  inde  refplendentes  auro  &  argento. 

Ad  latus  funt  janua?  fex ,  ad  fuam  quae- 
que  cameram  ducentes;  intra  quas 

1.  Terrce  formantur  a  Vegetabilibus  &  Ani-  Terra* 

inalibus  ;  ab  Aqua  &  Aerc. 

2.  Petrct  conglutinantur  Quarzo  &  Spsto.  petrcv. 

3.  Salia  &  Cryftalli  lapideae  poliuntur  i$  Po-  Satia. 

lyedra  multifaria. 

4.  Metalla  formantur  etiam  a  Marte.     Hic  Minera. 

intus  eft  cella  occlufa,  ubi  Metalla  igno- 
bilia,  fine  Lapide  philofophorum,  trans- 
mutantur  in  nobiliora;  fed  ncmo  adhuc 
illam  intravit. 

5.  Lapides  &  Metalla  reducuntur  in  Fojjtlia. 

6.  Antiquitates  fumma?  ,  Petrificata  ,    cum  fitrifitata. 

arte  petrificatoria. 

II.  FLOR/E  Templum,  ubi  prsefidet  Flora  ipfa 

redimita  corollis.  Parietes  funt  virides, 
pic>i  excelleutifijmis  Floribus  omnium  co- 
Jorum,  ornati  opere  cselato  multifariorum 
fru&uum.  Hoc  eft  maximum ,  multasque 
ad  latera  habet  Cameras  ,  quarum*  januas 
plurimas  primus  Vobis  aperui  :  in  quibus 
nunc  confpiciuntur  fequentia  : 

1.  Ubi  Domkilia  diftribuuntur  fingulis  Vege-  Statiwts. 

tabilibus.  Fundamentum  fcmnis  Cullurce. 

2.  Ubi  Hybernacula  exftruuntur in  quinquen*  Proiepfis. 

nium;   quocl  fummam  mihi  movit  admi- 
rationem.    Fimiamentum  Perennantium. 


3.  Ubi 


7* 


DELICLE  NATtrRiE. 

Superfides,        3.  Ubi  planta  confpergebatur  Superficie,  Hanc 
januam  aperuit  Guettardus, 

Fotiatio, 

4.  Ubi  folia  complicabantur  intra  Gemmas. 

Vematio,         5«  Ubi  folia  explicabantur  fecundurn  ordinem. 

Fundamentum  Seminationis  ;  Eductionis 
Hefperidum. 

Sommts,  <5,  Ubi  Somnus  &  quies  definiebatur, 

Metaworphofis*    7.  Ubi  Flores  forroabantur  ab  interna  fub- 
llantia, 

Caievdarium.      %.  Ubi  Ordo  nuptiarwn  conftituebatun 

riore/centia.       9,  Ubi  Vefles  nuptiales  parabantur.  Hanc 
januam  antea  aperuerat  Tournefortius, 

Spofifatia.         10.  Ubi  Sponfalia  celebrabantur  omnesque 
fuas  accipiebant  conjuges, 

Vigitice,  n«  Ubi  Vigilice  diftribuebantur  in  quamcum* 

que  horam  diei, 

Anthefis,  12,  Ubi  Nuptice  fiebant,  unione  Corculi  & 

Fovillae. 

Diff  mnatio,      13,  Ubi  D  iffeminationis  modus  imperabatur, 

Ou,  itates,        14.  Ubi  Odor  &  Sapor  infundebantur  plantis, 

Or&N&mr&es*    1$.  Ubi  Affnitates  &  Genealogice  computa* 
bantur, 

16«  Ubi  Prcefidia  imponebantur  plantis, 

Dnratioa  17,  Ubi  earum  Aetas  &  tempus  vivendi  con* 

cludebatur. 


IIL  PANOS  Templum  intim«m  efl  &  altiflimum, 
ubi  Natura  ipfe  prcefidet.  Parietes  funt  fan- 
guineij  innumeris  tecti  Epitapfaiis,  Hicfunt 

fex 


DELICI.E  NATUIUE.  73 

fex  Camerse,  in  quoque  trium  laterum  gemi- 
nae,  pro  toticlem  Copiarum  Armamentnriis. 
Ante  quamcumque  januam  flant  aliquot  dele- 
gati  cujusque  legiotiis. 

Mammalta,  pleraque  Pedites,  proceri,  prae- 
ter  aliqua  gigantea,  a  Natura  in  aequor  pro- 
jecla. 

Armamentarium :  Vefiitus  pelliceus.  Calcei 
tantum  pro  duobus  Manipulis. 

Infignia:  Vibriffe,  Sutura?,  Verrucae. 

Mufica  cafirenfis :  e  Tympanis. 

Armatura:  Dentibus,  Cornubus,  Unguibus, 
varia  pro  variis. 

Nutriunt  liberos  laEte  proprio. 

Aves,  Equites,  leves,  agiles,  fplendideque 
veftiti;  nonnulli  Clafliarii. 

Armamentarium :  Vefiitus  e  pennis  imbricatis, 
piclis,  una  cum  Remigibus  Reclricibus- 
que. 

Infignia :  Crifta  ,  Caruncula ,  Capiftrum , 
Lora,  Criflum. 

•  Mufica:  e  nftulis, 

Armatura  imbellis,  unguibus,  roflris;  omncs 
edentuli.  j  * 

Quibusdam  ex  his  commune  eft  in  nuptiis, 
ut  ornetur  Sponfus,  non  vero  SponXa. 
Plurimce  artificiofos  fibi  ftruunt  toros. 

E  3  Qu*- 


DELICLE  NATURiE. 

Quaedam  fingulis !  auftumnis,  per'!;hyemem , 
ablegantur  in  regiones  dilHtas.  (Migratio- 

nes  avium.) 

Utrisque!  (i.  2.)  Creator  dedit  Sanguinem 
ruhritm  calidum,  eo  pa£To,  ut  educarent 
liheros  fuos,  quod  Ipfe  educavit  primos. 

.  Amphibia,  Turba  fegnis,  foeda,  nuda,  pedes. 

Armamentarium   Veflitu  parco  fcatens;  pro 
quibusckm  ne  quidem  uniformi. 

Armatura  parvi  pretii;  exceptis  nonnul- 
]is,  quibus  obtigerunt  tela  jvenenata  hor- 

renda. 

Plurimi    delitefcunt    in   latebris;  quidara 

ciafliarii. 

Pisces,  genus  gracile,  lubricum?  famelicum, 
omnes  Claffiarii  optimique  Remiges. 

Armamentarium:  Vejlitus  e  Squamis  imbrica- 
•  tis,  glabris. 

Armatura  eSpinis,  magis  ad  feipfos  defen- 
dendos,  quam  ad  alios  lsedendos. 

Infignia  potiflimum  funt  Remi  &  Guberna- 
cula:  Pinns;  Branchiales,  Dorfales,  Pe- 
ftorales,  Ventrales,  Anales,  Caudales, 
cum  Linea  laterali. 

Plurimi  femel  quotarfcis  ad  litora  luflrantur. 

»  -™ 

Utrisque  (3.  4.)  Sanguis  ruber-,  fed  frigidus, 
&  nulla  progeniei  cura. 

Insecta,  genus  parvum,  velox,  fed  valde 
numerofum;  plerique  terreftres,  Velites. 

Arma- 


DELTCLE  NATUR.K  75 

Ariflamentarium :  Feftitns  tripiex,  plerisque 
diverfiffipius^  fcd  pra?cipuus  Lorica,  ut  in 
Gammaro;  his  mutationilnis  efficitur ,  ut 
difficile  fit  recognofcere  eundem, 

Armatura  parvi  momenti;  utfus  Manipulus 
tamen  armatus  eft  fpiculis,  &  praeterea 
pauci  alii. 

Injipiia:  Antenna?,  Pal})i,  Halteres,  Stem- 
mata,  Scutellum,  Elytra  &c. 

6.  Vermes  ,  genus*ignavum,  tardum,  miferum, 
nudum;  omnes  GafHarii. 

Armamentarium  vacuum,  absque  omni  vefti- 
tu;  praiter  celias  quorumdam  lapideas, 
quibus  abfconduntur. 

Hi  fine  armis,  fine  infigniis,  immo  fine  ca- 
pite;  tenacifrima  funt  vita,  renafcenr.es 
cum  trucidantur,  qufd?  qtiod  fa?pe  ka, 
ut  e  quacumque  parte  novus  obbriafer. 
Hic,  in  quibusdam,  apparere  vjdencur 
reJiquias  metamorphofeos  Ovidiana?,  Ani* 
malia  mutata  in  Arbores, 

Amborum  (5.  6\)  Sanguis  eft  frigidus,  colo- 
risque  aquei. 

Abfterfis  oculis  in  templo,  accefliis  nobfs.aperitur 
ad  Creatoris  Magnificcntiam,  ad  videndam 
terram,  refplendentem  infinka  Ipfius  Potentia 
Sapientiaque  in  incolis  ejus  innumcrabilihus; 
e  quibus  olim  gemini  cujusque  familiae  dele- 
gati  conftituerunt  feliccm  illiun  Paradifum, 
ubi  Homo  omnia  habuit  unico  m  ]oco,  qu® 
nunc  per  totum  terrarum  orbem  difperfa  in- 
veniuntur. 

iu- 


76 


DELICI.E  NATURiE. 


Incol»  hic  funt  mifti  e  duabus  nationibus:  Vtge-  1 
tabilibus,  fenfus  expertibus,  &  Animalibus,  fen- 
tientibus;  tamquam  e  duplici  diverib  mundo 
congregatis. 


( 

REGNUM  VEGETABILE  tam  numerofum  eft, 
ut  totum  globum  telluris  tegat,  quoad  ficcus 


Gramina,  fimplici  fuo  veftitu,  conftituunt  hic 
plebem;    plurimi"  funt,   plurimumque  contri- 
buunt;  optime  vigent,  quamvis  quotidie  cal-  1 
centur  &  mul&entur. 

HERBiE  efficiunt  Ordinem  Nobilium;  fuperbientes 
veftitu  artificiofo,  floribus  fplendidis,  odore 
&  fapore, 

Arbores  funt  Proceres ,  caudicibus  perennantibus, 
frondofis;  inumbrant,  arcent  ventos  a  cete- 
ris,  refociliant  vaporibus.  Fruttces  'fpinoft 
&  aculeati,  fub  his,  ut  Milites  ftationarii, 
armis  fois  tuentur  teneriores  plantas,  ad  fe 
confugientes. 

Filices  funt  Cotom,  in  remotioribus  terris  habi- 
tantes,  novaiia  colentes. 

Musci  appellantur  Servi,  pkntis  famulantes,  quas 
obtegunt,  ne  tedantur  a  frigore,  neu  exuran- 
tur  ardore  folis,  vel  corrumpantur  putrore 
auclumnali;  at  cedunt  omnibus  aliis.  ] 


eft. 


% 


Fun- 


DELICLE  NATURiE.  77 

Fltngi  funt  turba  Nomas ,  rapientes  omnia  Ause 
ipveniunC  reiiqua,  poftquam  FJora  verfus  au- 
fturnnurh  in  hibcrna  feceffit. 

*  *  * , 

Gens  Vegetabilium  frruftura  fingulari  ab  omnibus 

aliis  diftinguitur. 

Radici-s,  eorum  Ora,  funt  tubuli  fuftorii  graci- 
fes  fiiiformes,  quibus  e  tellure  fugunt  tinftu- 
ram  aquofam,  potiffimum  humi. 

Folia,  eorum  jtla,  quibus  volitant  &  moventur; 
ut  robur  colligant,  attrahunt  aerem  vivifican- 
tem,.fine  quo  decidunt.  Intra  quodque  fo- 
lium  continetur  Gemma,  vifibilis  vel  invifi- 
'biiis,  conftrufta  e  fquamis  vel  foliorum  fu- 
turorum  rudimentis;  quum  vero  nulla  fquama 
exiftere  poffit,  quee  non  in  finu  fuo  contineat 
novirrn  gemmue  rudimentum,  videtur  inde  fe- 
qui  progreffio  infinita,  quae  tamen  fubfiftit  in 
quinquennio,  ut  generatio  Volvocis,  Aphi- 
dis  &c.  'quas  Prolepfis  plus  quam  admirabilis 
eft.  Folia  flaccefcunt  languore;  defieftuntur 
a  frigore,  ut  plantam  tegant,  expanduntur 
aere  calido;  dormiunt  noftu,  fitu  particulari,  in 
mukis,  conni.ventra,  dependehtia,  erefta,  in- 
volventia  &c.  fingula  fecundum  fuam  fpeciem, 
plerumque  tamen  ita,  ut  tueantur  partem 
planta?  teneriorem,  vel  rlores,  a  noftis  afperio- 
1  ri  Climate. 

Flores  funt  Vegetabilium  Genitalia  demuteta,  ubt 
planta  metamorphofin  fubit  feii  partes  inter- 
nas  explicat,  &  fubftanciam  intimam  oftendit. 

Tunc 


78  DELICLE  NATUR^. 

%Vnc  tranfjt  Mednlla  in  partes  femineas; 
Lipw.p.  in  mafculas;  Liter  in  aulaeum;  Corfex 

in  ihalanium. 

Flores  accipiunt  .vitam  a  Sole,  verfus  quem  con- 
vertuntur,  quique  eos  copulat,  ita  ut  Pollen 
Mafculum  delabatur  in  Stigma  Feminas  madi- 
dum,  ibidcmque  elfundat  Fovillam  fuam,  quae 
reforbetur  &  deorfum  fertur  ad  rtidimenta 
Germmfs ,  &  Fovilla  unitur  Corculo  in  novum 
corpus;  quod  diftincuffime  confpicitur  in  Par- 
naflia,  Saxifragis,  AmarylUde.  Ut  ne  hoc 
Fallat,  eriguntur  Caules  proftrati,  tempore 
fiorefcentice;  in  aqua  demerfl,  emergunt.  Plan- 
tarum  vcrnalium  flores  plerumque  funt  pen- 
duli;  alii  nutant  inftante  pluvia.  Calyx 
clauditur,  ingruente  nocle  &  pluvia'.  Petala 
in  quibu^Jam.  flexa  funt  ut  te&um,  in  aliis 
ut  tecta  navicula,  &  lic  porro,  centenis  mo- 
dis.  Huc  etiam  referenda  funt  Infetta  minora, 
qua?,  dum  mel  florum  quseritant  floresque 
perreplant ,  Cupidinum  vice  funguntur;  quid? 
quod  certa  infecta  (Cynips  Ficus  &c.)  Cupi- 
dines  1  icus  exiftunt. 

Fructus,  Iquamdiu  immaturus  eft,  quocumque 
modo  occultatur.  Majores  frudus  plerumque 
fublirees  funt  conftituti,  ut  ne  Sues,  aliaque 
animalia,  eos  perdant  immaturos.  Maturi 
fponte  aperiuntur  vel  decidunt,  colore,  odo. 
re,  fapore  aliisque  modis  animalib.us  apretetv 
tiam  cibi  excicantes. 

Semina   tum  Ionge  lateque  difpergenda  funt,  ut 
„    feminentur,  quam  ob  reih  cuaedam  accepe- 
runt  aUts,   pappos,  caudas,  h  mos,  gluten; 
qujedam  excutiuntur,  ejaculantur,  evolant, 

re- 


DELICLE  NATURJE, 


79 


repunt,  adhaerent  animalibus;  alia  aliter.  Sed 
Baccarum  &  Pomornm  femina  comeduntur  ab 
animalibus  ;  &  quae  integra  ingefta  fuerunt, 
egrediuntur  illaefa  ,  ac  fimul  ftercorata  ,  prse- 
terquam  e  ventriculo  Gallinaceorum.  Sic  ubi 
nova  incipit  vita,  definit  prior  ;  nam  ramus, 
ceteris  paribus  ,  crefcit  in  infinitum ,  nifi  ru- 
dimentum  floris  accedat ,  quod  vegetationem 
terminat. 

Tempus  mihi  non  permittit  loqui  de  planta- 
rum  manibus,  glandulis ,  utriculis  multisque 
aliis. 

Ceterum  in  floribus  Vegetabilia  confpicimus  in- 
ternc  ;  in  iisdem  videmus  ,  qualis  proprie 
fit  qusque  planta  ;  nam  absque  fiore  planta 
fub  larva  fua  occultatur.  Si  in  horto  habe- 
mus  plantam  aliquam  ignotam  ,  quas  nondum 
floruit;  quantum  opera?  impendimus,  ut  illam 
videamus  florentem  !  tumque  iliico  cernimus, 
quale  fit  ejus  nomen  ?  num  antea  fuerit  cogni- 
ta  ?  fin  minus  ,  novum  ipfi  &  diftinctum  dare 
fcimus  nomen,  cum  chara&eribus  diagnofti- 
cis  ;  novimus  ejus  naturam  ,  &  reliqua. 

Opobalfamnm  quoad  fiorem  ignotum  erat  ,  & 
crebebatur  affine  Pinui  &  Abieti  ,  donec  b. 
ForshJtnius  mihi  mififtet  florem  ,  quo  faclo  in- 
notuit,  iilud  ejusdem  natura?  efie ,  atque  Ame- 
ricanorum  Amyris. 

Terr  a  diftributa  eft  Vegetabilibus  ab  eorum  Crea* 
tore  ,  ut  quodcumque  habeat  fuam  Stationern^ 
perinde  atque  Exercitus  bene  collocatus  ;  ita 
ut  ,  qu:imquam  ignarus  fibi  videatur  videre 
omnia  in  fumma  confufione  ,  tamcn  in  fum- 
mo  vivanC  ordine. 

Teh 


DELICI#  NATURiE. 


Tellus  divifa  eft  in  [terras  calidas  ,  temperatu, 
frigidas  &  gelidas ,   tam  a  boreali  quam  auftrali 
parte  iEquatoris.     Eodem  modo  plantae  funt 
diftributae.     Quodcumque  ex  his  Clirnatibus  j 
divifum  eft  in  Alpes.  Rupes,    Colles ,  Vallesy 
PaludeSj  Ccefpites,  Ripas ,  Lacus ,  Mare;  inque 
Silvas  ,  Nemora,  Campos  &c.    Vegetabilia  iti- 
dem.    Omnes  iftse  ftationes  dividuntur  fecun- 
dum  Terras  ,  quae  funt  Humus ,  Argilla,  Are- 
na,  Calx;  plantae  pari  ratione :  ita ,  ut,  quum 
in  Suecia  nondum  duo  millia  fpecierum  Vege- 
tabilium  habitent ,  vix  eodern  loco  quinqua-  i 
ginta  reperiantur  ,  e  quibus  alia  Vere  prove- 
niunt,  a\ia.  AuEtumno ,  alia  Aeftate.    Sine  hac 
diftributione  vegetabilia  fe  invicem  premerent 
propter  anguftiam  fpatii  ,  atque  extruderentur  | 
debiliora.     Si  quae  planta  extra  fuam  ftatio- 1 
nem  evagatur,  ijiterit',  nifi  hominis  cura'fer- 
vetur. 

Si  e.  g.  Dentaria  nemore  fuo  egreditur  in  cam- 
pum  apertum ,  diffringitur  a  ventis  &  confu- 
mitur  a  Chryfomelis  faltatoriis. 

Pinus  filveftrisj  e  terra  fua  filvatica  in  optimum  i 
hortum  plantata  ,  laete  quidem  crefcit  ,  fed  | 
intra  paucos  annos  a  plus  quam  vigenis  In-  | 
fe&orum  fpeciebus  funditus  evertitur. 

Quaedam  VegetabiJia  gaudent  privilegio  exclu-  j 
fivo    nullosque  tolerant  vicinos  ;  ut  Ranun- 

culus  Ficaria .,  Allium  urfinum  &c. 

Plantae  Succulenta  habitant  in  rupibus  ;  hirfufce 
numquam  in  aqua  ;  duree  plerumque  in  alpi- 
bus  ,  campis  afperis. 


PJan- 


DELICIiE  NATUR^E.  81 


Plantae  Aphytlce  pleraeque  funt  Parafita?,  absque 
propria  radice  in  aliis  arboribus  vel  radici- 
bus  crefcentes;  ingrati  Cuculi  erga  nutrices 
s  fuas. 

\  Templts  certurn  omnibus  ftatutum  e(t  pro  ajtate, 
flore  &  maturatione.  Omnes  Perennes  certtira 
fervant  Ordhum,  quo  iis  non  Jicet  egredi; 
omnes  oportet  florere   fuo   ordine,  neque 

tt  alteri  alteram  anticipare  licet;  hoc  vero  fit 
modo  prsecocius,  modo  tardius,  ficut  aeftas  vel 
feftinat  vel  tardat;  &  ut  alterum  procedit,  fe- 
quitur  &  alterum.     Fundamentum  genuinse 

c         pra&icse  rufticae!   E.  g.  florcfcit 

i  Galanthus  nivalis ;  folvitur  Glacies  &  aqua  fub- 
;  fidet.  • 

Priinus  Padus ;  emergit  Hirundo  e  fundo  la- 
cuum. 

Oxalis  Acetofella;  incipit  Cucaius  cuculare  in 
arboribus. 

Cardamine  pratenfis ;  adfcendit  Salmo\  &  prodit 
Lihellula. 

Fritillaria  Meleagris ;  parit  Brama. 

1         Tulipa  Gesneriana;  parit  Rutilus. 

Sedum  acre;  ingruit  Solflitium. 

Scahiofa  Succifa;  metendum  eft  Secale  hihernum. 

Colchicum  auctumnale ;  approperant  Noftes  ferreat 
|.  &c.  &c. 

Pauca  Vegetabilia  ultra  14  dies  florent. 

Plurimi  Flores  aperiuntur  mane,    clauduntur  poft 
1         meridiem;  .aliqui  tam  accurate,  ut  in  media 
filva  podimus  fcire,  ex  vegetabilibus,  quse- 
nam  fit  hora  diei? 


y 


Tom.  X. 


Aperhin- 


8* 


DELICIJE  NATURjE. 


Aperiuntur  Clauduntur 

hor.  hor. 

3.  Tragopogon  pratenfe»  Tragopogon  praterfe.  10. 

4.  Crepis  teaorum.  Portulaca  oleracea.  12. 

5.  Sonchus  oleraceus.  Hieracium  Pilofella.  2. 

6.  Hypochceris  maculata*  Calendula  arvenfis.  3. 

7.  Nymphaea  alha.  Calendula  ptuvialis.  4. 

8.  Hieracium  Pilofella*  Nymphsea  alba.  5. 

9.  Arenaria  rubra.  Papaver  mdicaute,  7. 
Anagallis  arvenfis,  Hemerocallis  fulva.  $. 


Ufus  Regni  Vegetabilis  adeo  magnus  eft,  ut  omnia, 
quae  ad  neceffitatem  noftram  impetrare  poflli- 
mus,  ex  eo  defumantur;  immo  tantus,  ut 
,  Vegetabilia  lint  bafis  totius  Regni  Animalis. 

Hic  nobis  paratur,  a  Natura  ipfa  absque 
prceparatione  noftra, 


A([u&0  Tittandfia  utricutata,  Continet  inter  folia  ad  radicem  Aquams 

Vinutn*  Patma  vinifera,  Stillat,  ubi  fauciatur,  Vinurn. 

Lac.  Cocos  ttucifera  t  Habet  in  nucleo  Emulfionem. 

Mel,  Metianthus  major,  In  floribus  multum  Mellis. 

Saccharum,  Saccharum  officinaU,  In  culmis  efflorefcit  Saccharum. 

Cera.  Myrica  cerifera,  Baccarum  fuccus  eft  Cera. 

Sebum.  Croton  fehiferum ,  Circa  femina  habet  crailum  Seburn* 

Pannuio  Mufa  paradifiaca ,  Folium  totum  eft%membranaceus  Pannua 

Orbis.  Cotcoioba  grandifotia,  Folium  eft  rotundum  &  craflum  ut  Orbi 

Scutuli,  Nymphcca  Netumbo,  Folium  concavnm  adhibetur  pro  Scutul 

Olla.  Lecythis  Ottaria,  Fruftus  cum  operculo  refert  Ollam. 

Ampulla.  Crefcentia  Cujete,  Fruftus  fimilis  Lagunculis. 

Dolium.  Cucurbita  iagenaria,  Fruftus  pro  Camella,  Patera. 

Farina,  Hymencea  Courbarit,  Circum  femina  Farina  pro  Pane. 

Clavus.  Cratagus  Crus  galii ,  Spinae  Ramorum. 

Funis.  Catamus  Rotang ,  Caules  tenuiores  pro  Funibus. 

Tuba.  Cecropia  pellata,  Caulis  abfciffus  &  inflatus. 

Stentorea,  Fucus  buccinatis,  Stirps  ficcata.    (Trompet- gras  dtftus.) 

Culcita.  Bryum  hypnoides ,  Totus  cefpes  folutus  rr.ollisque. 

Stragulum.  Polytrichum  commune ,  Detrahitur  a  terra  ut  Corfum. 

Ltnteum.  Sphagnum  paluflre ,  Siccatutn ,  Lapponum  Lintea  pro  infanti 

Denticulh  Daphne  Lagetto,  *)  Cortex  interior  albus,  fimiiis  Reiiculo. 
Hygrometrum.  Mnium  hygrometricam,M\iiu  Pedunculus. 

Fomes.  Tuffilago  Farfara,  Radix  vetutta,  pro  excipiendo  Igne. 

Nola.  Hernandia  fonora ,  Fruftus  maturus  tiiwtt,  erepitat. 

Nidus.  Afplenium  Nidus ,  Tota  planta  in  arboribus,  hr.itans  pilam  pl 

Diverticulum.  Scrophularia  nodofa ,  Planta  circum  radicem  ad  pagos. 

Fucus.  Phytotacca  decandra ,  Succus  Baccarum  pro  Bezettz. 

Bombarda.  Hura  crepitans ,  Fruftus  diililit  cutn  fragore. 

Marfupium,  Ariftolochia  maxima,  Fruftns  tseniis  conftrictus. 

Aciarium.  Botetus  fuberofus,  Acus  in  eo  non  fiunt  rubiginofafc 


*)  Swartz,  prodr.  63* 


DELICLE  NATUR^E. 


83 


Ut  innumera  alia  taceam,  &  omnia  quaj  e  Ve* 
getabilibus  praeparantur. 

Mirabiles  plantae,  inprimis  oculos  fenfusque  noftros 
oble&ant. 

Aldrovanda ,  Utricularia,  Sarracena^  Nepenthes* 

Gorteria  ciliaris,  Caclus  Meloca&us,  Euphorbia 
aphyllae ,  Mefembryantbema. 

Valismria  femina,  pedunculo  fpirali;  mares  fe  a 
pedunculo  feparantes. 

Ophrys  infectifera  cum  fuis  mufcabus* 

Oxalis  fenjitiva,  &  Mimofce ,    fe  contrahetitea » 
cum  tanguntur* 

Dionaa,  mufcas  capiens  &  retinens  donec  cicu« 
rentur. 

Peloria,  femper  aliena  facie  apparens* 

Mufa,  quae,  fola  omnium*  mtmquam  femina 
fert 

Pulchritudo  florum  admirationeffl  ipforum  infantitim 
movet;  &  quis  fine  deleftatione  primum  vi* 
dere  poteffc  flores  in  nativa  fua  venuftate? 

Mdgnolia  grandiflora  fert  maximosomnium  arborum» 
Gardenia  florida,       duplicatos  la&ei  coloris» 
Gloriofa  fuperba ,       flammis  fimiles* 
Amaryliisformokffma^  rubros  fundo  aureo. 
Plumeria  rubra ,  ruberrimos. 
Nerium  pleno  flore  *  purpureos. 
Catlus  grandiflorus ,   longiffimos;  floret  no£u  per 

bihorium» 

Phlomis  Leonurus ,    fceptro  aureo  fimiles» 
Protea  Lepidocarp»      coloratos  hirfutos, 
Xerantb/proliferum )  fanguineos  nitidiffimos ,  (radio 

calycisj  Regina  Aethiopi» 

di&um. 

F  %  Pro- 


84 


DELICI^:  NATURiE. 


Protea  argentea  filentio  non  elt  praetereunda ,  cujus 
folia  referunt  argentum  excoftum  pojifumque, 
&  qua?  facit  nemora  argentea  Promontorii 
bonae  fpei. 

Odor  quarumdam  plantarum  novam  quafi  vitarn  in- 
fundere  videtur  Janguenti  corpori. 

Cinnamomnm  in  Zeylona,  Marum  &  Kosmarinus 
in  Hifpania. 

Hefperidum  nemora,  florentia  in  Europa  auftrali. 

Plumeria  pudica,  odoris  fuaviffimi,  in  America. 

Nyttantbes  odore  Jasmini  gratiffimo,  in  Aegypto. 

Flores  trijies:  Ceflri,  Crucianeilce  9  Refedce ,  Hefpe- 
ridis,  Polianthi?  interdiu  inodori,  no£tu  fo« 
poriferi. 

Guflus  hic  maximum  invenit  oble&amentum  in  fer- 
culis ,  quse  Natura  ipfa  nobis  coxit  &  paravit 
in  Pomis,  Drupis  &  Baccis. 

Reficimur  maturis  Ficubus,  Uvis,  Malis 
Jinenfibus ,  Perficis ,  Armeniacis ,  Melonibus.  Si 
vero  fefta  Naturas  fercula  guftare  nobis  con- 
cederetur,  longe  aliud  fentiremus;  puto  Ano- 
nasy  Mangas ,  Mangoftanas,  Duriones ,  Jaccas , 
Mufas,  Jambos ,  Guavas. 

Unicus  ex  his  fru&ibus ,  quem  nuperis  an- 
nis  (1726)  in  Sueciam  iJIatum  poffidemus,  eft 
Ananas,  in  Magnatum  Hortis  plantari  ccspta. 

Sed  Karatas !  Karatas !  Fru&us  in  Ameri- 
ca  terrae  ipfi  incumbit,  ut  caput  Bradica;  bo- 
tryitidis,  ad  maturitatem  usque;  folia  aloasfor- 
mia,  humanam  altitudinem  fuperantia,  mar- 


gine 


DELICIiE  NATURjE. 


85 


gine  fpinofii,  denfe  circumftant  forma  pilae 
plurnata?,  ita,  ut  nnllum  animal  audeat  attin- 
gere  fruclum.  Fruclu  maturo  dehifcunt  folia 
ad  radicem,  reclinantur  circumcirca  in  terram 
iisque.  &  frufhis,  colore  fuo  aureo,  odoreque 
jucundiffimo,  quo  aerem  ad  quadrantem  mil- 
ljaris  implet,  invitat  hofpites  ad  epulas  lau- 
nffimas,  nunc  a  Natura  paratas. 

Medicamenta ,  quae  tam  faepe  vitam  noftram  fervant, 
totius  mundi  auro  argentoque  nobis  cariorem, 
pleraque  a  Vegetabilibus  petuntur.  Medica- 
menta  agunt  fecundum  odorem  &  faporem,  in 
his  adco  multiplicem.  Venenata  vegetabilia 
cognofcuntur  fucco  lacTeo  odoreque  tetro* 
HafC  noviffimis  temporibus,  cum  ratione  adhi- 
bita,  pr#ftantiffima  exftitere  Medicamenta. 

Vanus  elTet  conatus,  intra  horulae  fpatium 
loqui  velle  de  divitiis  Naturae  in  Vegetabili- 
bus;  dies  non  fufficeret  ad  ea  folummodo 
enumeranda.  Natura  nobis  omnia  fervat  ii\ 
gremio  fuo;  quodcumque  defideramus,  nan- 
cifcimur  illico.  Naturae  fcientia  dicit  nobis, 
unde  illud  fit  petendum;  omnia  vegetabilia 
alicubi  fponte  nafcuntur,  absque  fepe,  abs- 
que  teclo.  Si  laborem  impendimus,  accipi- 
mus  omnia.  Natura?  fcientia  docet  deinde, 
quomodo  omnia  ac  fingula  fint  colenda,  con- 
fulto  catalogo  ftationum;  fi  enim  in  hortis 
noftris  arte  imitamur  naturam,  lucramur 
omnia. 

Witfmius  primus  eripuit  Coffeam  Arabibus, 
maximo  eorum  detrimento.  Tbea  primum  in 
Horto  Upfalienfi  eft  vifa,  alJata  e  Cbina;  alii 
inde  didicerunt,  iJIam  ita  colere,  ut  intra 
feculum  planta  in  Europa  auftrali  communis 

F  3  fit 


Z6  DELICIiE  NATURiE. 

fit  futura.  Myriflica  fata  efle  dicitur  ab  Anglis 
in  America, 

Infefta  ftationes  fuas  obtinuerunt  in  omnibus  ve- 
getabilibus;  fed  in  diverfis  plantis  diverfa. 
A  Pandora  difcendum  eft,  quaenam  in  qua- 
cumque  planta  habitent;  cognofcendae  funt 
eorum  Jarvae,  &  arcendas  ab  iis  quae  plan- 
tata  fuere, 

Quodfi,  Auditores,  egredimini  in  campum,  fplen- 
didis  Creatoris  operibus  vos  dele&aturi;  in 
unoquoque  Vegetabili  fequentia  a  Vobis  funt 
inquirenda : 

jf  Syftema,  Cujusque  Nomen,  tale  quod  per  to- 
tum  mundum  intelligitur. 

2.  Stationes.   Secundum  folum  &  terram. 

3.  Struttura*   Nam  in  quocumque  aliquid  eft  fingu- 

lare, 

4.  Superficies,   Pilorum  Fabrica,  microfcopio  fpe- 

ftata, 

5.  Duratio.    Num  fit  arbor,  vel  frutex,  annuumne 

fit,  quotannis  ferendum,  an  radice  perennet. 

6.  Florefcentia,   Magnificentia  Nuptiarum,  in  pe- 

talo,  thalamo, 

7.  Sponfalia,  Sponfi  &  Sponfae  fitus, 

8.  Anthefis.    Quomodo  fiant  nuptiae. 

9.  Fruftefcentia.  Struftura  Fruftus  &  Seminum, 

10.  Diffeminatio.  Quomodo  femina  plantentur 
fponte. 

ir.  Calendarium.    Quo  ordine  floreant. 

12.  Ho- 


DELICLE  NATURiE.  87 

12.  Hoi:ologiim,    Num  planta?  ftatuta  hora  aperian- 

tur  &  claudantur. 

13.  Somnus.  An  folia  aliam  direclionem  noflu  ac- 
cipiant. 

14.  Fernatio,  Quomodo  folia  in  gemma  fe  ha- 
beant,  cum  prorumpunt. 

15.  Aejtivatlo.  Quomodo  petala  fint  complicata , 
antcquam  aperianttir. 

16.  Gcmmaiio.    Stru&ura  Gemmarum  in  caudice 

vel  radice, 

17.  QrJo  niturttfis.    Affinitas  cam  aliis  plantis. 

18.  Q;ia!i;::zes.    Odor  &  Sapor  diverfarum  partium. 

19.  Pan.    Quce  Pecora  illud  comedant,  quae  non» 

20.  Pawiora.  Qua?  Infefta  in  illo  domicilium 
nacla  fint. 

21.  Gallce.    Num  domicilia  paret  praefidiariis  fuisa 

*        *         • . 
*  *      *  •      *  * 

REGNUM  ANIMALE  continet  Animalia  omniav 
quce  quafi  a  Natura  huc  translata  efTe  viden- 
tur  ex  alia  terra,  ad  fervandam  Politiam  bene 
ordinatam  inter  Vegetabilia. 

Natura.  Regina,  Filia  Dei,  rerum  omnium  Ma- 
giftra,  autodida&os,  indefinenter  laborat, 
omnia  quae  neceffaria  funts  nihil  vero  inuti- 
]e;  proprias  habet  leges;  omnia  e  dtiobus 
contrariis  facit;  orditur  femper  a  minimis; 
perocculte,  &  pedetentim ,  omnia  ordine;  via 
breviflima;  numquam  feftinat3  nifi  deftru&ura 
F  4  cor- 


88  DELICLE  NATURjE. 

rupta;  numquam  fe  perfuaderi  patitur,  nifi 
a  confuetudine. 

Politia,  a  Natura  inftituta,  in  tribns  potiflimum 
confiftit  momentis : 

Ut  omnia  conferventur  in  vigore  fuo, 

Ita9  ut  ne  Una  familia  expellat  aliam;  • 
Ut  nihil  in  oeconomia  profundatur, 

6d9  ut  omnia  impendantur  in  a]iquem  ufum; 
Ut  theatrum  femper  fervecur  purum  &  mundum, 

Ita>  ut  cadavera,  foetor,  puiredo  &  acor  auferantur. 

Ad  haec  efficienda  Animaha  conftituit  Miniftros 
fuos. 

Leges  fundamentales  >  quas  Natura  in  Politia  fua  fan- 
civit,  funt  fequentes: 

1.  Omnes  fpecies  creatfe  confervari  debent: 

ut  nibil  eorum  pereat ,  quce  fecit  Deus. 

2.  Omnia  in  vigore  fuo  confervantur: 

fenio  confecta ,  morbofa  &  mifera  e  medio  tolluntur. 

3.  Omnia  multiplioantur  repetita  generatione: 

ut  nihil  fit  vacuum,  utque  minifterium  numquam 
deficiat. 

4.  Omnia  continentur  intra  fuos  limites: 

ut  ne  multitudo  feipfam  fuffocet. 

5.  Omnia  fervantur  in  peculio  fuo: 

ut  nullum  alterius  locum  occupet. 

6.  Omnia  impenduntur  in  aliquem  ufum  in  oeco- 

nomia: 

ut  nihil  profundatur. 

7. '  Omnes  fordes  expurgantur  e  theatro  renovato: 

putredoy  cadavera,  quitqidLice ,  fiercora  auferuntur. 

8-  Omnia 


/ 


DELICLE  NATURJE. 


89 


8.  Omnia  tnunia  ornata  fint  miniftris,  legibus 

fufficienter  inftruclis; 

4    Tot  ammalidy  quoi  mitnia ;  Leges  in  odore ,  fapore. 

9.  Miniftri  debent  efle  propter  munia: 

neque  munia  propter  miniflros. 

10.  Nulli  licet   alterius   officium   turbare,  fub 

gravi  poena, 

plerumque  capitali  mneno  proprio. 

11.  Praemium  tribuitur  eadem  proportione,  nt 

opera; 

eo  confliiere  dehent ,  uhi  vittus  facillime  paratur. 

12.  Labore  au&o,  ii  opem  ferunt,  qui  habent 

officia  proxima, 

itt  dum  multce  exiftitnt  fepulturce,  &  Jimilia. 

Jam  nunc  ut  omnes  fpecies  Vegetabilium  conferva- 
rentur,  necefle  erat,  ut  prt)  quaque  conftitue- 
rentur  Miniftri,  ad  proportionem  numeri  fer- 
vandam,  ne  fe  invicem  fufFocarent.  Hoc 
fcopc  inprimis  tot  Infetta  conftituta:  funt. 
Haec  fi  magna  elfent,  ut  equi,  deftruxif- 
fent  ipfum  hominem :  jam  vero  parva  quidem 
funt,  at  non  pauciora,  Jicet  magis  diftributa, 
ideoque  difficilius  exftirpanda.  Omnia  vege- 
tabilia  fua  habent  infefta:  immo  faepe  radix, 
rami,  cortex,  folia,  flores,  fruftus  diverfa. 
Si  unica  plantarum  fpecies  ab  his  fuiflet  li- 
bera,  totam  jam  occupaflet  tellurem.  Ut 
ne  vero  Infefla  ipfa  nimis  augerentur  nume- 
ro,  fuos  &  ipfa  nacla  funt  arbitros:  Infefta 
fcilicet  alia,  Aves  &  Animalia  majora. 

Omnium  animalium  eft,  vi&um  opera  pa- 
rare  ac  labore;    eo  igitur  potiffimum  con- 
fluunt,  ubi  facillime  paratur,  &  recedunt  a 
F  5  locis 


9o 


DELICLE  NATUR.E. 


Jocis  ubi  parcius  obtinetur,  quod  etiam  facere 
folent  homines. 

Arbores  ad  Fru&us,  Poma  fcilicet  Baccasve,  feren- 
dos  fuere  necefTariae,  qux  haic  a  terra  eleva- 
rent  in  akum,  ut  ne  Sues  aliaque  animalia  ea 
devorarent,  ^ntequam  ad  maturitatem  perve- 
nerint.  Bacca?  ac  Poma  fuere  neceffaria  ad 
tegenda  femina,  ab  animalibus  cum  fterco- 
ratione  ferenda.  Ut  ne  vero  ha?  arbores  ni- 
mis  multiplicarentur ,  plura  hijectorum  genera 
in  iis  domicilium  fortita  funt,  ut  eas  conti- 
nerent  in  proportione  congrua.  Huc  itaque 
convolant  Aves ,  Infe&is  vicfcitantes ,  hicque 
ifti  telluris  Mufici  fuas  habent  orcheftras,  in 
quibus  concentus  inftituant;  inter  quas  quo- 
que  famelicus  Cuculus  cuculat  fuamque  advo- 
cat  novercam, 

Abietes  in  magnas  denfasque  excrefcunt  filvas, 
in  quibus  Strobili  tum  fere  inutiles  funt.  Pha- 
lcence  Pinetellce  cibus  funt  femina  Abietis;  fua 
itaque  in  his  mater  parit  ovula,  e  quibus  ex- 
clufae  larvae  rodendo  fibi  in  femina  viam  pa- 
rant.  Tum  Ichneumon  Strobilella  longam  fuam 
caudam  in  Pinetellaj  foramina  intrudit  fuaque 
ova  in  ejus  Jarvas  deponit,  ut  ne  Pinetella 
omnia  perdat  femina.  Deinde  accedit  Jchneu- 
mon  Moderator ,  intrat  per  foramina ,  &  larvis 
Ichneumonis  Strobilella?  ovula  fua  imponit, 
quibus  exdufis  devorantur,  ne  his  omnes  e 
medio  tollantur  Pinetell-de.  Huc  quoque  con- 
VQniunt  Sciuri,  ftrobilos  defquamaturi,  Loxice^ 
que  Curviroftra ,  roftris  peculiaris  ftru&urae 
femiaa  e  ftrobiJis  enucleaturae. 


Gra- 


DELICl^;  NATUR.E. 


9i 


Gramina  faepe  in  pratis  adeo  luxuriant,  ut  omnes 
cxcludant  herbas.  Ubi  Phalcvna  Grominis  tale 
invenit  pratum,  innumera  in  co  parit  ova, 
e  quibus  enataj  larva?  totum  depafcunt  pra- 
tum.  Hoc  obfervantes  Cornices  convolant, 
menfamque  inveniunt  apparatam;  fub  noclem 
Vc/peitiliones  &  Caprimulgi  in  auxilium  advc- 
niunt,  larvis  in  phalaMias  mutatis;  pratumque 
fit  varium  multitudine  herbarum ,  deftrufto 
gramine  denuo  femine  fe  propagantium. 

Campi  quotannis  detonderi  debent,  ad  repnrgan« 
dum  theatrum,  ut  ne  reftent  herbae  putridas 
ficcasque  eos  tegentes.  Pecora  &  Beliua?; 
Boves,  Capra ,  Oves  ,  Eqiti ,  Sues  noc  munus 
acceperunt;  ex  his  quseque  fpecics  jcge  tenetur, 
inta&um  reJinquere  quintum  quodque  vegeta- 
bile,  utpote  iibi  venenatum.  Alia  vero  ve* 
getabilia  venenata  funt  certis  fpeciebus,  ne* 
que  eadem  omnibus. 

Fencnata  dicitur  planta,  fjua  a  Creatore 
alicui  fpeciei  interdictum  eft;  eadem  vero  fa- 
Jubris,  nec  venenata,  eft  aliis.  Si  omnes 
ab  omnibus  comederentur,  eveniret,  ut,  ubi 
Vacca?,  Oves,  Equi,  Sues  omnia  confum- 
fiflent,  Capra,  his  ferior  accedens,  fame  peri- 
LT.  ret,  ante  quam  fuum  cepiflet  alimentum,  quum 
tamen  ad  eadem  munia  legitima  obeunda  con- 
llituta  eflet;  jam  vero  Capra  reperit,  ceteras 
reliquifie  Cicutam,  Aconitum,  Euphorbiam  &c. 
illis  venenatas,  fibi  vero  faluberrimas  &  fa^ 
pidiflimas. 

Semina  jacent  multa  fupra  terram  fiecata,  dere* 
Hcla^Natura,  in  propagatione  prodiga;  ut 
ne  vero  illa  inutilia  jaceant,    leguntur  a 

Craffi- 


92 


DELICLE-  NATURvE, 


CraRiroftribus  Pafferihus ,  Alaudis ,  Fringiilis ; 
hse  aves  fi 'plus  edant  quam  necefle  eft,  ex- 
ccrntint  femina  indigefta,  eaque  ferunt  fter- 
corata.  Majores,  ut  Nuccs  &  Glandes,  a 
Suihus  aliisque  partim  eduntur,  partim  con- 
culcantur.  Corvus  glandarius  multas  diverfis 
locis  defodit  easque  oblivifcitur,  ut  dein  ex- 
crefcant.  Mures  eas  congerunt  fubter  terram. 
Muflela  Ermima ,  Striges  &  Feles  capiunt  mu- 
res,  tumque  femina  fata  funt  ut  crefcant. 

Arbores  emortuae  *diu  ftant  triftia  fpeftacula. 
Dermeft^  autem  feminia  fua  larvasque  fab  cor- 
ticibus  deponunt.  Ceramhycum  larvae  truncos 
fecundum  longitudinem  &  transverfe  perte- 
rebrant,  ut  putrefcant.  Pici  tandem  illos  fin- 
dunt  roftris  fecuriformibus,  ut  praelonga  fua 
lingua  extrahant  larvas.  Quo  magis  putrefcit 
arbor,  eo  pluris  generis  larva?  ad  ejus  interi- 
tum  cooperantur;  quod  diftinfte  videri  poteft 
in  caudicibus  putridis,  quando  efFodiuntur. 

Cadavera  majorum  animalium  nidore  fuo  aerem 
inficerent,  nifi  in  filvis  illico  accurrerent 
Ferce  odoratu  praeftantes:  Urfi,  Lupi,  Vul- 
pes,  Canes,  immo  Leones,  Tigrides  &c.  con- 
vivium  funebre  celebraturae. 

Corvus  fagax  funus  mox  odoratur,  ac  fine 
mora  naenias  occinit  fodalibus,  qui  advolan- 
tes  epulis  adfident  cum  feris  (privilegio  odo- 
ris  proprii  a  Natura  muniti;)  quod  imitari 
non  fuaferim  reliquis  avibus,  nifi  Buceroti  vel 
Accipitrihus. 

Cadavere  ad  pagos  projefto,  quo  ifti  ap- 
propinquare  rion  audent,  accedit  Nufca  car- 
nivora,  carnes  jugiter  circumvolans  &  de  iis 

cum 


DEUCIM  NATUR.E. 


93 


cum  coqua  concertans;  parit  ifta  plus  quam 
centena,  immo  miJlena  ova,  e  quibus  con- 
feftim  prodeunt  larvae,  intra  oftiduum  devo- 
rantes  mortuum  equuni ,  dein  in  Mufcas  mu- 
tatus  avolantcs,  relicto  fceleto  arido,  ipfa* 
avibus  in  pnedam  ceflura?.  Sic  Mufca  car- 
naria  equum  confumere  poteft  aeque  cito  ac 
Leo. 

Minoribus  animalibus  demortuis,  Derme- 
jhe,  Silpha  Vefpillo,  Carabi ,  Tenebriones  ■  For- 
ficnUe  paratse  funt  ad  exfequias  faciendas. 

Animalibus  fub  aqua  morientibus,  adfunt 
AnguiLla,  Squillcs,  Myxince  pluresque  alise ,  de 
hasreditate  rixaturae. 

Aqua  putrida  in  paludibus,  laciinis,  foflis,  fit  viri- 
dis,  craila,  foetida,  infalubris.  Culkes  in  eam 
ova  tua  deponunt,  tumque  larvae  eamdem  de- 
purant  claramque  reddunt. 

Nix  in  Alpibus  Lapponicis  abundans  aeftate  liquatur 
etLapponiam  campeftrem  inundat,  utfiat  palus, 
Culicumque  patria,  plurium  quam  ullus  alius 
locus.    Innumeris  autem  huc  convolant  copiis 

Aves  migraXorice ,  ut  Anferes  ferce ,  Anates ,  Sco- 
lopaces,  ut  Culicum  larvis  pafcantur;  reliquse 
tandem,  poft  folftitium,  prius  vel  ferius,  ex 
aqua  evolant,  fruticibusque  infidentes  in  efcam 
cedunt  Tetraonum  pullis;  e  quibus  tot  millia 
Urogalloruni ,  Tetricwn,  Bonafiarum,  &  f*agopa- 
fh&i  quotannis  in  civitates  afportantur. 

Nili  inundatione  in  Aegypto  finita,  tot  Vermes, 
Infecta,  Ranse,  Serpentes  &c.  remanent,  uc 
nemo  fe  ab  iis  tueri  poilit;  tum  eft  auclumnus, 
quo  Aves  noftraj  migratorise :  Ciconi<e ,  aves  rna- 

rince, 


94  DELICLE  NATURjE, 


rinx ,  Scotopaces  ,  Upnpa  e  Septentrione  eo  ve» 
niunt,  ut  ibidem  genio  fuo  indulgeant,  donec  i 
Vultar  Perenopterus ,  agris  Palseftina?  a  nimiis  i 
Muribus  purgatis,  in  Aegyptum  redeat,  feque  | 
avibus  migratoriis  immifceat;  quae,  hujus  con-  i 
vivae  perta?fe,  reditum  parant,  tum  inftante 
tempore  vernali. 

Pecora  funt  tarda  et  tamen  magnam  cibi  ingufgi- 
tant  copiam;  unde  facile  morbos  contraherent 
perniciofos,  nifi  Oeftrus  ovula  fua  in  eorum 
dorfo  deponeret,  unde  totidem  nidi  larvarum, 
totidemque  vivi  oriuntur  fonticuli;  atin  regio- 
nibus  calidis  plura  faepe,  immo  longe  plura, 
quam  opus  eft;  propterea  Buphaga  avis  eft  in- 
ftituta,  quae  roftro  peculiari,  ad  hoc  aptato, 
fine  dolore  larvas  extrahit. 

Similiter  quando  pueri  voraces  corpus  non 
fufficienter  movent,  intumefcunt  glandulae  iii 
collo  ,  ubi  humores  diu  ftagnant  &  acrimoniam 
contrahunt,  qui  per  caput  evacuari  debebant. 
Tum  Q  caput  non  manat,  infans  coecus  fit  vel 
furdus  vel  epilepticus»  Humore  in  capite 
multiplicantur  peBivuli,  cutem  arrodunt,  ul-  ! 
cufcula  manantia  foeda  oriuntur,  fed  morbi  j 
memorati  avertuntur» 

Nullum  rnultiplicari  >ebet  ultra  moduto,  ne  i 
quiclem  exceptis  utilibus  Apibus ;  qtise  fi  nume- 
ro  nimis  augentur,  accedunt  Phalcence  MelU-  \ 
nellce  &  Colonellce ,  perterebrant  apum  favos  eos- 
que  deftruunt;,  atque  ut  ne  Apes  excubito* 
res  eas  impediant,  nent  circum  fe  retia,  ficut 
progrediuntur.  Tum  advenienS  Attelabus  apia* 
rius  finem  facit  Phalaenis ,  inta&is  apibus, 
quemadmodum  Attelabus  formicarius  Ptino  perti- 

naci, 


DELICLE  NATURiE.  95 

naci,  dum  utenfilia  noftra  primaria  confumere 

aggredicur. 

Ceflb  plura  adducere  exempla,  quomodo  Natura 

Politiam  fuam  fervet,  dies  enim  prius  deficeret,  * 
quam  eorum  numerus. 

Nunc  diccndum  effet  de  fpcciali  Naturae  Oecono- 
mia;  fed  vaftus  hic  oculis  obverfatur  Oceanus. 
Deberem  dicere  de 

Animalihts  volantibus :  (praster  Aves  &  Infecfo) 
Vefpertilionibus ,  Nohilione,  Sciuris  volantibus 
&  Mure  volante,  Draconibus ,  Pegafis ,  Pifci- 
bus  volantibus:  Gafterofteo,  Trigla,  Exoc&tis  9 
exagitatis  ex  aqua  a  Cyxypbcenis ,  ut  Aquilus  in 
aere  fufpenfus  eos  jaculari  poflit ;  immo  quo- 
que  de  Velella  veio  navigante  &  Argonauta*  De 

Simiarum  mirabili  Hiftoria.     .  Aiammali« 

Vampyroy  fanguinem  e  dormientibus  hauriente* 

Putorio>  horrendo  foetore  fe  defendente. 

Duklpbide,  puJIos  intra  ventrem  recipiente* 

Pecoribus  eorumque  ventriculis  quatuor  diftinftis, 

Hippupotamo  y  jiehemothe  ejusque  elemento. 

Bdana,  maxiroo  animalium  cum  pullis  fuis* 

Grypbe,  defcendente  cum  fragore  velut  tonitru*  Avu. 

Ovpbcoi  ejusque;  voce  divina. 

C;,u  !o,fcmet  in  cataraftas  rapidiiTimasfubinergente, 

M&gOj  pifces  venante,  ut  Pelecanus  &  Ctqco* 
dilus, 

Excu- 


96  DELICLE  NATURiE. 

Excubitore,  Falconum  adventum  avi  indicante. 

Chavaria,  Galiinas  ab  Accipitribus  cuftodiente. 

Pfophia,  ore  cantante  anoque  refonante. 

Cucnloy  ih  nido  alieno  excludendo  &  educando. 

Hinmdine,  in  fundo  lacuum  hibernante. 

Pavone,  omninum  pulcherrimo. 

PelecaiiOy  aquam  in  roflro  ferente. 

Diomedeis  y  volandi  ambulandique  impotentibus. 

Struthioney  qui  equitatur  velocifEme  currens. 

TrochilOy  minima  ave  &  aurata  3j. 

AmpbibU.      Boa  ferpente,  qui  Thtegrura  bovem  deglutire  va- 
let;  long.  uln.  20  —  30. 

Rana  cornuta,  adfpeftu  horridiflima. 

Crocodihy  Leviathane  ejusque  depopulatione. 

Sirene,  in  aqua  cantillante. 
Pifcts.  Torpedhie  &' Gymnoto  eletiricOy  ictus  eleftricos  dante. 

Cyprino  aitratOy  auro  candenti  fimili. 

Callichthy ,  ex  una  pifcina  in  alteram  transeunte, 
lnfe&a.         Aranearum  aliorumque  Infeftorum  oeconomia. 
Vtrmtu         ConchiSy  ipfos  lapides  erodentibus. 

GordiOy  Argillam  transeunte  ut  Pifcis  aquam. 

Pinna,  quae  a^Cancro  cuftoditur/ 

Aplyfia,  qu2B  capillos  aufert  ut  non  renafcantur. 

Ut  infinita  alia  taceam. 

Sed 


DELICI^:  NATURJ5. 


97 


Sed  hoc  •'Vigidum  sequinoftium  ;  frigidum  hoc 
templum;  anni  mei  frigidi,  &  patientia  vefta, 
Auditores!  quae  frigefcere  incipit,  me  jubent  fini- 
re.    Finio  itaque  cum  Davide: 

O  Jehova!  quam  amplfl  /iflH  Tua  opera! 
Oitam  fipienter  Ea  fecifti ! 
Ojtam  plena  efl  terra  gloria  Tita! 
Nemo  enunciare  poteft  opera  Tua ; 

Quis  poteft  comprebendere  Tua  miraculal 
Infipiens  non  cognofcit  ea, 

Stultusque  non  animadvertit  ea.  —  — 

*  *  * 

Antequam  perorem,  non  poflum  quin  paucis  ver- 
bis  Vobis  valedicam ,  Commilitones  cariffimi, 
Studiofi  in  hac  Academia  honoratiffimi! 

Quum  honorificum  hocce  munus  adirem,  mentem 
meam  Vobis  omnibus  aperui  per  Curatores 
Veftros  honoratiffimos,  hique  per  Veftros 
Seniores.  Quod  a  Vobis  mihi  expetebam, 
pollicebamini  mihi,  &  promiffis  fidelker  fte- 
tiftis;  pro  quo  favore  Vobis  per  omnem  vi- 
tam  meam  ero  obftriftiffimus. 

Vos  Commilitones!  hunc  meum  Re&oratum,  tatn 
fecularem  illuftremque  reddidiftis,  ut  haec  Aca- 
demia  fimilem  neque  viderit  neque  audiverit 
umquam. 

Nemo  Veftrum,  ne  unicus  quidem,  propter  vitium 
vel  minimum  commilTum,  coram  me  compa- 
ruit  per  totura  Re&oratum. 


Tom.  X. 


Q 


Nul« 


DELICLE  NATUR.E. 

Nullus  clamor,  &  ne  minimus  quidem  crepitus, 
auditus  eft  noctu  in  plateis. 

Nulli  ftrepitus  aut  turbse  exftitere  uspiam. 

Nemo  larvatus  vifus  eft  ullo  in  loco. 

Nullae  rixa?,  nullse  lites  inter  vos  obortae  funt. 

Si  quis  mihi  monftrare  poteft  in  ullo  Regno,  in 
ulla  Academia  Europsea,  Studiofos  qui  vixe- 
rint  innocentius,  honeftius  &  moratius,  is 
mihi  erit  magnus  Apollo. 

Vos  flc  documentum  virtutis  exhibuiftis,  quale 
Academia  numquam  vidit  inde  a  primo,  quo 
inftituebatur,  die. 

Vos  hunc  metim  Recloratum  reddidiftis  maxime 
honorificum,  mihique  leviflimum. 

Habeo  itaque,  qaod  Vos  femper  &  ubique  extol- 
Jam  &  laudem. 

Omnigenam  Vobis  npprecor  felicitatem.  Pergite  in 
hoc  virtutis  tramite,  qua  procedit;  &  habe- 
tote  hoc  certiflimum,  eundem  vos  recliflime 
ad  honores,  ad  mercedem,  ad  fortunas,  ad 
omnem  felicitatem  du&urum  efle. 

Valete,  favete! 


Recf.oratu  depofito  poftridie  mane  omnium  Natio- 
rium  Curatores  Delegati  me  accedebant;  Nationum  fua- 
rum  nomine  gratias  mibi  agentes ,  &  petentes  >  ut  hanc 
orationem  y  in  linguam  vernaculam  transiatam,  typis 

ex- 


DELICL/E  NATUR.E. 


99 


txfcribi  permitterem.  Hoc  defiderium,  mihi  perbonori- 
ficum,  finguktris  Studioforum  erga  me  amoris  teftimo- 
nutva ,  ejj^ecit ,  ut  id  recufare  nec  potuerim  nec  debue- 
rim ,  quamvis  ipfe  fatis  perfpexijjem ,  quam  impolitum 
effet  hoc  opufculum,  fijiinanter  in  cbartam  conjectum 
intra  aliquot  dies ,  quibus  minns  firma  utebar  valetudim 
anteqitam  fafces  deponerem. 


IX. 

LINNtEI 

Equ.  &  Archiatr.  Reg.  &c. 

DISQUISITIO 

DE 

SEXU  PLANTARUM 

ab  Academia  Imperiali  Scientiarum  Petropolitana 
pnemio  (*)  ornata  4 

an.  1760.  d.  6.  Sgntembr. 

CUM  ANNOTATIONIBUS 

D.  JACOBI  EDUARDI  SMITH 

ET 

P.  M.  AUG.  BROUSSONET. 


Famim  extendere  fatiis. 

I^exus  plantarum  antiquiffimos  jam  naturs  fcru- 
tatores  Jatere  non  potuit,  ab  hujus  vero  a?vi 
philofopbis  palpari  etiam  poffit,  oportet.  Hoc 

enim  phamomenon  adeo  in  omnibus  plantis  natura 

fpe&andum  praebet,  ut  nullum  prorfus  vegetabile 

eo  carere  patiatur. 

Ab 

(*)  Qn<e  problema:  Sexnm  plantarum  argumcntis  &  ex- 
pernuenti.s  novis,  prceter  adhuc  jam  cognita,  vel  corro* 
borr.rc .  vei  impugnare ,  prcemij/a  sxpo/Uione  hiftorica  & 
phyjka  omnium  plantce  partium,  quce  atiqmd  ad  fcccmu 
dationem  &  perfeit/onem  jeininis  &  fruffas,  conferre 
ereduntur,  in  ann.  1759.  pro  prsemio  propcfuerat. 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  lor 


Ab  ultimis  retro  tcmporibus  potiffimum  viftum 
Arales  fumfere  a  Phcsnice,  feu  Palma  Daclylifera, 
Perfa  ab  illorum  Terebintho,   Aegtel  a  F:cu,Chii 
Majiichcii  coluere.    His  omnibus  fexui  plantarum 
inha^rerc  ncceffe  fuit,  maris  in  fceminam  a&ionem 
eadem  methodo  promoturis,  qua  hodieque  utun- 
tur;   rcm  itaque  adeo  apertam  ignorarc  prorfus 
nequivere,  in  bis  certe  arboribus.     Quodli  vero 
fata  fcientise  illius  perja^ndimus ,  qua?  vegetabiiium 
cognitionem  tradit,  facile  in  cauiTam  incidimus, 
cur  haec  theoria  tam  fero  in  plenam  lucein  pene- 
traverit.    Veterum  fcripta  minin^e  teftantur,  Bo- 
tanicos   in   fua  fcientia  Ionge  progreilbs  fuiffe, 
quamvis  Mathefis  &  Aftronomia  .hoc  jam  tempore 
ad  magnum  pervenerit  faftigium.  Opera  Theophrqfti, 
Diofcoridis  ac  Plinii>  priftinae  eruditionis  promtuaria, 
nullam  ccrte  Philofophiam  in  hoc  ftudiorum  genere 
nobis  exhibent,  tanta  licet  cura  Diofcorides  fimpli- 
cium  ufus  conquifiverit,  nec  minori  induftria  Geo- 
ponici,  inprimis  apud  Romanos,  in  re  Ruftica  ex- 
polienda,  laboraverint.    Poft  palingenefiam  littera- 
rum  primum  Botanicorum  opus  fuit,  ruinas  in 
veteris  fapientise  ruderibus  excutere  et  pervefti* 
gare,  quo  labore  cum  non  magnas  colligi  divitias 
animadvertifient,  in  ipfam  demum  naturam,  ocu- 
los  animosque  converterunt,  plantas  ad  autopfiam 
defcribere  coeperunt,  donec  adeo  obruebantur  illa- 
rum  copia,  ut  viam  exitumque  invenire  in  fuis 
hortis  ipfi  prope  defperarent,  inprimis  cum  India 
utraque  tanta  illis  quotidie  fupplementa  mitteret, 
ut  his  omnibus  comple&endis,  nulla  jam  fufficeret 
memoria.    Syftematicis  tandem  fatis  negotii  facef- 
ferunt  plantae  univerfae  ex  fruftificatione  defcriben- 
dae,  inque  fuas  diftribuendae  phalanges,  immo  ad 
hunc  usque  diem  hce  illos  curae  occuparunt.  Cum 
vero  Syftematici  ipfi  Corollam  prsecipue  fpeclarent, 
quae  oculis  maxime  obludit,  &fru6tum,  qui  rnaxi- 

G  3  mum 


102  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


mum  habet  ufum;  fa&um  eft,  ut  ad  minimas  flo- 
rum  particulas  rite  confiderandas  tempus  fibi  non 
fumferint,  donec  majores  illas  partes  minime  fuffi- 
cere  fenferint  ad  tot  difcernenda  vegetabilia,  qui- 
bus  in  dies  Florae  exercitus  augebatur.  flaec  res 
Botanicos  recentiflimos  coegit,  omnia  illa  attentif- 
fime  perveftigare,  quae  in  fructificatione  inveniri 
potuerunt,  &  operae  pretium  fecifle  fibi  vi(i  funt, 


fent.  Inter  haec  ftamina  atque  piftilla,  parva  ple- 
rumque  corpufcula,  &  ob  eam  rem  alto  fuper- 
cilio  prioribus  negle&a,  adeo  tamen  eflentialia 
deprehenderunt,*ut  nulhis  flos  fit,  qui  his  non  in- 
ftruatur.  Hae  deinde  particulse  magni  momenti 
cenfebantur,  peculiaria  his  imponebantur  nomina, 
&  harum  porro  diverfae  partes  enumerabantur. 

Exa&e  dicere,  quis  primus  plantarum  fexum 
invenerit,  res  eflet  difficultatis  maximae,  nullius 
ufus.  Pleraque  enim  inventa  per  gradus  fenfim 
excrevere,  non  aliter  ac  flumina,  quae  parvis  orca 
e  rivulis,  pluribus  fenfim  additis,  magis  magisque 
adaugentur,  navibusque  etiam  ferendis  apta  eva- 
dunt.  Veteres  Palmarum,  Ficuum,  Piftaciarum 
cultores,  hoc  fcivifle  negari  neouit,  certe  quan- 
tum  ad  has  ipfas  arbores  attinet,  in  quibus  flores 
mafculi  fupra  foemineos  fufpendendi  femper  erant, 
fi  quis  fructus  obtineretur.  Nec  minus  vetuftiffi- 
mos  fcriptores  fexus  plantarum  diferte  mentionem 
facere  conftat.  Sed  quam  parum  tamen  folidi 
cognitio  illorum  habuerit,  quamque  lubrico  innixa 
fuerit  fundamento,  inde  patet,  quod  mares  &  foe- 
minas  feparatas  ftepe  cocuerint,  ubi  non  erant. 
Immo  poft  reformatas  literas,  &  fuperiori  etiam 
faeculo,  priftinae  ignorantia;  adeo  inbaeferunt  Bota- 
nici,  ut  fummi  artis  doclores  fexum  diftinfturi 
perfspe  marem  vocarint  plantam,  quse  foemina 


fi  vel  hac  ratione 


notas  eruif- 


erat, 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  103 


erat,  quo  certius  infcitice  documentum  hac  in  rc 
dare  nequivenmt  a). 

Angli  Millingtonum  b)  fuum  primum  verum 
inventorem  doftrinse  hujus  fujffie  tradunt,  fi  modo 
inventorem  appellare  Jicet  eum,  qui  aliquod  per- 
fpexerit,  fed  publico  fcripto  non  docuerit.  Hunc 
circa  annum  i6j6  rem  totam  jam  pervidifle  con- 
tendunt,  &  revera  paulo  pofl;  illum  Grewio  &  Rajo, 
utrique  Anglo,  pleraque  aperta  fuifle,  patet.  Rud. 
Jac.  Camerarius  &  alii  permulta  explicuerunt,  nemo 
autem  melius  Vaillantio,  magno  illo  Gallorum  Bo- 
tanico,  qui  oratione  Academica  a  Boerhaavio  edi- 
ta,  fe  rem  accurate  novifle  oflendit,  quamvis  argu- 
mentis  eam  non  demonflraverit. 

Ab  illo  tempore,  id  vero  efl  ab  anno  17185 
multi  hoc  faxum  volvere  aggreffi  funt,  inprimis 
autem  fyftematis  fexualis  auftor  0>  variis  operi- 

G  4  bus 


tij  Auctor  in  Philofophia  fua  Botanica  %  270.  infimulat 
Rajo  Tournefortio ,  eos  hoc  peccatum  commififle. 
Sed  non  memini,  me  tale  quid  in  Raji  operibus  re- 
perire;  e  contrario  Cannabim  marem  &  feminam  ut 
plantas  ejusdem  fpeciei  recenfet,  &  fimiliter  de  Urti- 
ca",  Mercuriali,  Humulo  &c.  loquitur.  Tournefortius 
vero,  antiquos  fequutus ,  in  errorem  iftum  incidit;  il- 
luftris  enim  hic  Botanicus  omneni  attentionem  in  con- 
ftituenda  genera  direxbTe  videtur,  quze  ei  tam  bene 
fuccefferunt.  Smith. 

h)  Thomas  Millington,  Eques,  fuit  Profefibr  Savilianus 
Oxonii.  Grewius  in  opere:  Anatomy  of  plants,  refert, 
Tvlillingtonum  fibi,  dum  inrer  fe  de  natura  antherarum 
in  floribus  colJoquerentur,  dixiffe:  has  partes  forte 
organis  fexus  mafcnlini  animalium  effe  analogas,  & 
fccundando  fruftui  iniervire.  Hsec  omnia  funt,  quae 
hac  de  re  novimus.  Linneus  Fil.  in  Supplem.  pL  ge- 
nus  Millingtoiiiam  dixit.    Smith.  Vid.  Anat.  ofpL  f.i?u 

c)  De  feipfo  lo^uitur  Iinneus.  Sm. 


104  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


bus  apertam  &  jam  transaftam  rem  ratus  eft,  li- 
cet  eam  refutare  Pontedera  tentaverit,  &  recentif- 
fime  etiam  Alfton  riferit. 

Ut  refte  res  ^nfa  intelligatur,  ante  omnia  ne- 
cefle  eft,  corpora  vegetabilium  rite  cognofcere. 
Cognofcuntur  autem  optime,  fi  naturae  magnam 
catenam  fecutus,  ad  primum  usque  initium  re- 
grelfus  fueris,  hoc  eft,  fi  naturam  fpeftare  in  ho- 
mine  exorfus,  perque  Quadrupeda  dj9  Aves,  Am- 
phibia,  Pifces,  lnfefta,  Vermes,  progreifus,  in 
Vegetabilibus  demurn  fubftiteris.  Corpus  huma- 
num  duplici  conftare  principio  videmus,  nervofo 
&  vafculofo,  vel,  quod  idem  eft,  medullari  &  cor- 
ticali  fubftantia.  Illo  indigito  altera  extremitate 
in  cerebruin  organifatam  medullam  fpinalem,  ner- 
vos  exferentem;  hoc  vero,  cum  affixo  corde,  va- 
fa,  quae  alteri  illi  nutrimenta  afferunt.  Perfeftio- 
ribus  animalibus  multa  inftrumenta  infunt,  qui- 
bus  carent  pofteriora  viventium  genera,  ut  fenfus 
varia  organa,  aliaque.  Serpentes,  Pifces,  immo 
omnia  animalia,  praeter  quadrupeda  &  amphibia 
nonnulla,  aures  non  habent  e);  in  infeftis  &  ver- 

mibus 


d)  Nunc  Mammalia  appellata.  Broujfonet. 

e)  Ex  illo  tempore,  quo  hsec  differtatio  evulgata  eft,  or- 
ganon  auditus  in  Pifcibus  detectum  fuit;  Camperus 
enim  partium,  e  quibus  iliud  componitur,  defcriptio- 
nem  in  Affis  Societatis  Harlemenfis  1^63,  &  in  uno 
Voluminum  AtYorum  Academice  Regice  Scientiarum  M 
quoe  Eruditos  Exteros  auttores  habent,  cum  phyliophi- 
lis  communicavit,  $ok.  Hunterus  de  auditu  Pifcium 
dilferuit  in  AtYorum  Philojbphicorum  Vol.  LXII,  & 
Monro  in  opere  de  Anatome  pijcium ,  idem  argumen- 
tum  perfequutus  eft.  Smith. 

Has  partes  non  ignorarunt  primi  Acad.  Regiae  Pa- 
rifieniis  Anatomicij  obfervarunt  ipfum  foramen  audi- 

torium 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  105 


mibus  nafus  deeft;  pedibus  ferpentes  &  pifces  ca- 
rent;  maxima  certe  pars  yermium  oculis ,  pj4moni- 
bits  pifces,  infecla  &  vermes,  machinis  certe 
pnevmaticis,  qualibus  quadrupeda,  aves  &  am- 
phibia  prsedita  non  funt.  Ita,  quo  longius  na- 
turalis  hzec  catena  a  nobis  extenditur  &  difcedit, 
eo  etiam  fimplicior  redditur,  adeo  ut  in  vermibus 
poftremis,  in  Ta?nia,  in  Gordio,  in  Lumbrico 
permulta  defiderentur ,  quae  in  animalibus  adfunt, 
quae  perfectiora  dici  folent;  &  in  ultimo  demum 
regni  animalis  limite  conftituti,  Zo.ophyta  anim- 
advertimus,  animalia  compofita,  ramis  diffufa,  bafi 
radicata,  fiores  explicancia,  verbo,  plantis  fimi- 
liora  quam  animalibus,  nifi  quod  ea  re  fola  ad 
haec  propius  accedant,  quod  motum  voluntarium 
fyftematis  ope  nervofi  habeant,  iinde  horum  flo- 
res  fentiunt,  &  fua  fponte  vibrantur,  cum  atre 
externo,  qui  plantas  concutit,  non  poffint,  ut- 
pote  in  maris  voragine  plerumque  delitefcentes, 
ut  Sertularice,  nuper  demum  fida  &  accurata  Ellifii 
opera  illuftratae. 

Ad  haec  ipfa  naturalia  qnando  venerimus,  in 
confinio  utriusque  regni,  animalis  &  vegetabilis, 
h^remus  prope  incerti,  cujus  cives  finguli  cen- 
fendi  fint,  nec  aliam  habemus  notam,  qua  incolas 

G  5  tam 


torium  externum,  ut  in  Hiftoria  Societatis  iflius  vi- 
dere  eft.  BrouJJbnet. 

Geoffroy  organa  auditus  complurium  Reptilium ,  ut 
Bufonum,  Ranarum,  Viperarumque  defcripfit;  &  Fa- 
bnciuS)  in  Acad.  Kilonienfi  Profefibr,  operibus  ento- 
mologicis  celeberrimus ,  in  Gammaris  &  Cancris  par- 
tes  auditui  dicatas  detexit,  earumque  defcriptionem  de- 
dit  in  Novor.  Actor.  Soc.  Haffhienfis  Volumine  II. 

ojo.  Hmter  reperit  inftrumentum  auditus  in  Scpia. 
Smith, 


io5  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 

tam  diverfi  imperii  hic  difcernamus,  quam  hanc 
unam,  quod  animalium  medullae  bafi  in  cerebrum 
organifatae  nervi  annexi  fint,  quibus  percipere  ob- 
jeclta  &  fponte  moveri  poffint;  vegetabilium  vero 
medulla  cerebro  &  nervis  prorfus  careant. 

Duplici  ex  fubftantia  planta  contextse  funt* 
ficut  animalia,  medullari  atque  corticali.  Corti- 
calis  alit  plantas,  &  radice,  &  omni  fuperficie. 
Ramulus  enim  a  trunco  evulfus,  &  aquae  immif- 
fus,  poris  alimenta  imbibit.  Nec  aliter  Fucus, 
aliaeque  plantae  marinae,  fine  radice,  poris  folis, 
per  omnem  fubftantiam  difperfis,  nutriuntur.  Cor- 
tex  arborum,  ab  interiori  parte,  librum  gelatino- 
fum  deponit  in  Hgnum,  quotannis  indurefcentem. 

Medullaris  plantarum  fubftantia,  pars  altera 
eflentialis  vegetabilium ,  multiplicatur  protruditur- 
que  in  infinitum,  ita  ut,  ubicunque  hasc  evane- 
fcit,  planta  neceflario  moriatur.  In  hujus  confi- 
deratione  duobus  locis  vaide  cavendum  eft,  ne 
decipiamur,  primum  in  culmis,  feu  caulibus  cavis, 
ubi  medulla  corticem  interne  veftit,  deinde  in 
majoribus  arboribus,  ubi  caudex  arboris  prorfus 
folidus  evadit,  praster  fumma  ramorum  cacumina. 
Lignum  enim  oflium  vicem  praeftat,  quando  me- 
dulla  opus  non  eft,  atque  cavae  arbores  nihilo- 
minus  crefcunt,  modo  in  ultimis  ramulis  medulla 
fuperfit.  Ha?c  namque  ut  radicata  fit,  non  necefle 
eft,  cum  fe  non  ipfa  nutrlat,  fed  a  fubftantia  cor- 
ticali  alatur,  ideoque  apice  tamen  femper  augetur, 
ubi  vis  nulla  obfuerit  in  infinitum.  In  illis  ani- 
malibus,  quorum  medulla  tegmento  ofleo  circum- 
datur,  ut  in  majoribus  ac  perfeftioribus,  hsec 
medulla  e  clauftris  fuis  non  emittitur,  &  cum 
plus  induruerunt  haec  tegmenta,  terminus  ei  ulti- 
mus  praefixus  eft;  at  in  vermibus  minimis,  ubi 

cru- 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  107 


crufta  illa  minus  riget,  animalium  perpetuum, 
nulloque  coercitum  fine,  incrementum  ccrnitur,  ut 
vegetabilibus. 

Qui  Jucem  accendet  in  generatione  plantarum, 
primum  facem  in  regno  animali  mutuetur,  opor- 
tet,  &  naturae  curfus  catenam  ac  feriem  ad  vege- 
tabiJia  usque  perquirat.  Ad  Phyfiologos  autem  li 
accefleris,  quorum  eft  animales  fun&iones  illuftra- 
re,  ipfos,  quod  ad  generationis  doclrinam  attiuet, 
in  fpiflis  palpare  tenebris  deprehendes.  Harvcci 
quidem  feclatores  nos  docent,  rudimentum  futuri 
foetus  in  matris  ovo  latere,  patris  vero  genitu- 
ram,  fuo  halltu,  fpiritu,  vel  fi  cum  novatoribus 
nonnullis  Joquar,  elechica  fua  vi,  in  embryone 
inerti  punfti  falientis  primum  motum  excitare. 
Leuvcnhcekiani  contra  aflerunt,  punftum  vitae  vitelli 
vacuum  efle,  genituram  maris  vermiculis  fcatere,  ^ 
horumque  unicum  in  cavum  illud  punftum  per- 
reptare,  ibique  fe  transformare  in  embryonem; 
vereor  ne  fallatur  uterque,  nec  tamen  meum  erit 
tantas  componere  lites.  Leuvenk&kii  certe  fententia 
perquam  paradoxa  mihi  videtur,  qui  in  femine 
mafculo  fpermaticos  fic  di&os  vermiculos  quidem 
confpexi,  &  hos  eflb,  qui  matris  ovum  foecun- 
dent,  perfuafiffimum  habeo,  fed  adduci  tamen  non 
poflum,  ut  hos  vivos  vermes  credam,  aut  cor- 
pora  organifata  viva.  At  dicere,  qua  ratione  res 
ipfa  peragatur,  illorum  foro,  quorum  intereft,  re- 
linquo,  &  mihi,  fi  faciem  intueri  veritatis  hic  non 
licet,  terga  tamen  vidifle  fatis  erit.  Exemplum, 
quod  obfcurifllmae  rei  aliquam  lucem  praebeat,  e 
partubus  hybridis  defumam;  e.  gr.  e  genere  Equi, 
cui  duplex  eft  partus  hybridus.  Nam  ab  Equa 
marre,  patre  Afino,  fit  Muliis ,  qui  natura,  feu 
fubftantia  medullari  &  fyftemate  nervofo,  Equus 
eft,  at  fubftantia  corticali  &  exteriore  forma,  fci- 

licet 


io8  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


licet  juba,  cauda,  apice  fetofa,  eft  Afinus.  2)  Ab 
Afina  autem  matre  &  Equo  patre  Hinnus  nafcitur, 
cujus  natura  feu  medullaris  fubftantia  Afinum  re- 
fert,  corticalis  Equum.  | 

Quotidiana  idem  apud  nos  confirmat  expe- 
rientia,  quod  cum  Caper  angorenfis,  Tournef.  itin.  185, 
mifceatur  cum  Capra  vulgari ,  Hsedus  inde  natus 
anduit  patris  ftru&uram  externam  &  lanam  prse- 
ftantiflimam,  Oeconomis  magnopere  aeftimatam; 
contra  dum  Caper  vulgaris  init  Capram  angorenfem, 
Hsedus  inde  prognatus,  externam  ftru&uram  &  la- 
nam  patris  viliflimam  gerit  f). 

Hinc  mihi  verifimillimum  eft,  fubftantiam  me- 
dullarem,  cum  Carina  ilJa  Malpighii  &  fyftemate 
nervofo,  in  matris  ovo  delitefcere,  ccrticalem 
autem  fubftantiam,  feu  vaforum  fyftema,  patri 
deberi;  propius  vero  modum,  quo  haec  uniuntur, 
aperire,  altioris  eft  indaginis.  Quidquid  fit,  a 
pofteriori  tamen ,  feu  experientia  ipfa ,  edocemur, 
in  cognitis  omnibus  animalium  fpeciebus  generatio- 
riem  efle  prorfus  neceflariam,  nullumque  ovum 
producere  novam  foboJem,  nifi  genitura  prius  ma- 
ris  fcecundetur. 

Vegetabilia  in  Zoophytis  minimis  tam  pro- 
pe  ad  animalia  accedunt,  ut  in  quibusdam  haefi- 

temus, 


f)  Hoc  experimentum  feliciter  in  Ovibus  inftitutum  fuit. 
Cel.  Daubenton  obfervationum ,  per  viginti  annos  di- 
fiinclre  &  prudenter  fafrorum  ferie  comprobavit, 
praeftantiam  lanse  arieti  deberi,  certiffimamque  gre- 
gem  emendandi  viam  effe,  ut  optimi  mares  ipfi  im- 
mifceantur.  Generofiff.  Aiftroemer  hanc  theoriam  evol- 
vit  iti  fermone  coram  Acad.  Regia  Scient.  Stockhol- 
mienfi  habito.  Broujf. 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  109 

temus,  animantiane  fint  an  plantce?  Fentricalwn 
quidem,  feu  tubum  inteftinalem,  plantae  non  ha- 
bent,  cum  eo  non  indigeant,  utpote  quae  vaiis 
lafteis,  feu  radiculis,  chylum  ex  humida  terfa 
fugant;  at  perquam  diffieile  etiam  erit,  hunc  in- 
teilinalem  tubum  in  Sertulariis  &  Hydris  minimis 
g)  demonftrare.  Corde  porro  vegetabilia  deftituun- 
tur,  neque  eo  opus  habent,  quod  calor  aefbivus 
horum  liquores  expandit,  eoque  ipfo  verfus  mi- 
nimam  refiftentiam  fummitatum  protrudit;  fed  ne- 
que  in  illis  animalibus,  quorum  proxime  mentio- 
nem  fecimus,  ullus  cor  oftendere  valuit. 

Infe&a  metamorphofin  fubire  videmus,  &  hac 
demum  perafta  generationi  apta  reddi.  Sed  h^c 
transforrnata,  e.  gr.  Papiliones,  non  magis  erucaj 
fuse  five  larv«  diilirniles,  quam  herbis  fuis  flores, 
funt. 

Phalaena  Bombycis  ore  caret,  illique  poftme- 
tamorphofin  unicum  negotium  eft,  genus  propa- 
gare,  id  eft  generare  &  parere.  Eodem  modo 
plantae  omnes  metamorphofin  fubeunt,  larvam 
herba?  exuunt,  &  nudw  in  rlore  confpiciuntur , 
cujus  &  hoc  unurn  opus  eft,  eandem  fpeciem  au- 
gere  propagatione.  Ipfa  etiam  exutio  Jarvaj  in  in- 
feclis  &  vegetabilibus  confimili  prorfus  more  per- 
agitur;  Cortex  dehifcit,  abitque  in  calycem,  fuper- 
ftitem  quidem,  ut  flori  vel  tenello  fruclui  exterius 
tegmentum  fit;  Liber  vero,  mollior  ac  diaphanus, 
ulterius  extenditur  in  corollam  coioribus  ornatam, 
quae  velut  alse  papilionum  fixa  vibratur  volatque  ven- 

torum 


g)  Organon,  in  plurimis  aniinalibus  hujusce  ordinis  pro 
'    conie   inferviens ,   fuperncie   externa   ventriculi  vice 
fungitur;  lic  faltem  fe  habet  res  in  Medufa.  Broujj'. 


iio  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


tbrum  op£,  atque  ita  motum  ab  aere  ambiente 
accipit,  quem  parare  fibi  ipfa  non  poteft.  Cor- 
poris  autem  florentis  proecipuas  partes  fiamim  & 
\la  funt,  utpote  quibus  carere  flos  nullus  po- 
teft.  Huc  usque  enim  inter  tot  cognitorum  flo- 
rum  millia,  nullus  prorfus  verus  flos  exhibitus  eft, 
qui  hsec  duo  vifcera  non  habuerit.  Stamina  ori- 
ginem  ducunt  a  fubftantia  ligni,  quas  prius  liber 
fuit,  atque  adeo ,  fi  generationem  loquemur,  a 
fubftantia  corticali.  Hoc  evidentiflimum  eft  in 
Afaro,  cujus  12  ftamina  e  12  fibris  ejusmodi  ex- 
furgunt  intra  librum.  Flores  pleni  idem  illuftrant, 
in  quibus  ftamina  nutrimento  nimio  ita  folvuntur 
ac  emolliuntur,  ut  lignea  fubftantia  redeat  ad  le- 
nitatem  libri,  unde  orta  eft.  Stamina  omnia  con- 
ftant  vafculis  pollen  continentibus,  quod  emittunt 
quidem,  at  non  fine  fumma  obfervantia  Iegum  na- 
turalium  b).  Vaforum,  quce  anther«e  appellantur, 
non  minus,  quam  capfularum  fructus,  accuratifli- 
me  definita  eft  figura,  loculamenta,  dehifcendi 
modus,  pollen,  &  hujus  ipfius  pollinis  non  minus 
quam  feminum,  certa  &  conftans  eft  magnitudo, 
color,  figura  propria. 

Pifiiihim  unicum  eft,  quod  e  medullari  pro- 
reptat  fubftantia ,  unde  in  medio  femper  fitum  eft. 
In  hoc  rudimentum  feminum  femper  adeft,  quod 
temporis  fucceflli  in  fruftum  adolefcet.  Germen 
illud  vocatur,  cui  femper  aliud  annexum  eft  vifcus, 
itigma  dictum,  florendique  tempore  maxime  ve- 
getum. 

Atten* 


h)  Conf.  hac  de  re  D.  Desfontaines ,  Botanici  celeberri- 
mi,  peregrinatoris  indefefti  &  obfervatoris  accuratifli- 
mi,  dhTertationem  lectu  digniflimam,  Actis  Acad.  Reg. 
Parifeenfes  &  Diario  phyfeco  (^fournal  de  Phyfique)  in- 
\      fertam.  Broujf. 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  m 


Attentione  denique  dignum  eft,  quomodo  e.  g. 
in  &qpa's  radix  pulpa  medullari  primo  anno  im- 
pleta  &  crafta,  in  fequenti  mox  anno  cava,  cum 
caulem  fert  florcsque  ac  femina,  puJpam  hanc  ex 
imo-  fundo  in  florem  usque  tollac,  adeo  ut  tota 
in  femina  ingredi  videatur,  totque  in  vitas  difper- 
tiri ,  quot  inde  novai  plantae  oriantur. 

Ita  ergo  metamorphofi  immutantur  vegetabi- 
]ia,  ut  infecta,  eo  folo  difcrimine,  quod  flxi  flo- 
res  fuo  loco  haereant,  nequeantque  avolare,  quod 
item  pcculiaria  organa  chylopaea  alimenti  caufla 
non  habeant.  Ita  cortex  in  calicem  innovatur, 
liber  in  corollam,  Jignum  in  ftamina,  medulla  in 
piftillum.  Ita  fructificatio  partes  internas  plantse 
nudas  &  explicatas  commonftrat.  Ita  porro  frufti- 
ficatio  vcgetationi  finem  imponit  eo  loco,  ubi 
innafcitur,  &  medulla,'  protrudenda  alioquin  per 
ramos,  in  infinitum,  hic  fiflitur,  ubi  in  plures 
vitas  &  femina  difpefcitur.  Cumque  in  germine 
medulla  denudata  lateat,  ali  &  crefcere  fine  ex- 
teriori  &  corticali  fubflantia,  quam  exuit,  non 
poteft,  ideoque  aliunde  heec  vitse  adminicula  ac- 
cipiat  necefle  efl.  Accipit  vero  iJia  a  ftaminibus, 
eorumque  polline,  ortis  ex  fubftantia  lignea,  quce 
liber  fuit,  atque  ex  cortice  generata  eft.  Quodfi 
vero  corticalis  fubftantia  rudimentum  feminis  me- 
dullare  in  ipfo  flore  veflire  poteft,  vivipara  plan- 
ta  evadit;  ut  Fejluca ,  Aira  &  Poa  vivipara ,  qua- 
rum  eadern  ferme  ratio  eft,  ac  illins  medullae,  qua 
ramis  ipfis  inh&Tet,  quaeque  varie  difpergitur,  fi- 
mulque  cort::e  fuo  tegitur  atquc  alitur,  ut  novos 
emittat  ramulos,  ita  prorfus,  ut  fieri  folet  in  ani- 
malibus  compofitis,  feu  Sertulariis. 

Communia  plantarum  organa  funt:  i)  Radix, 
cum  fuis  vafis  capiilaribus  alimenta  fugentibus. 

2)  Fo- 


H2  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


2)  Folia,  five  artus,  qua?,  ut  motus  organa,  pedum 
&  alarum  loco  funt,  plantamque  ab  aere  externo, 
perculfa  ipfa,  concutiunt.  3)  Truncus ,  continet 
medullarem  fubftantiam,  qua?  cortice  nutritur,  & 
faepius  in  plures  plantas  compofitas  multiplicatur. 
4)  Fructificatio  autem  verum  plantae  corpus  efl 
metamorpholi  liheratum,  folisque  conftans  genita- 
libus,  calyce  fepe  munitur,  petalisque  inftruitur, 
quibus  volitat  quafi  in  aere. 

Multi  funt  flores,  qui  calycem  non  habeant, 
Ut  plerique  liliacei,  Hippuris  &c.  multi  qui  corolla 
careant,  ut  graroina  &  apetali  difti;  at  nulli,  qui 
ftaminibus  &  piftiJIis  deftituantur,  fruftui  perli* 
ciendo  infervituris.  Expcrientia  itaque  difcimus 
&  a  pofteriori,  ftamina  organa  efle  genitalia  mafcu- 
lina,  piftilla  foeminina;  cumque  plerique  florum 
ambobus  fimul  inftruantur,  fequitur  etiam,  ple- 
rosque  hermaphroditos  efle.  Neque  id  mirum  vi- 
deri,  fed  hoc  potius,  debet,  quod  aliqui  in  diver- 
fos  fexus  dividantur;  quia  planta?  loco  fuo  im- 
motae  infident,  nec  migrando  conjugem  quaerere 
valent.  Sed  eft  tamen  in  quibusdam  plantis  fexus 
vera  differentia;  ha?  e  feminibus  unius  matris  pro- 
deunt,  qusedam  vero  floribus  ftamina  fine  piftillis 
exhibent,  ideoque  mares  re6le  appellantur;  quae- 
dam  piftilla  fine  ftaminibus,  fceminceque  jure  dicun- 
tur;  idque  adeo  conftanti  lege,  ut  nulla  unquam 
planta  vifa  fit  flores  foemineos  protulifle,  nifi  alii 
flores  ftaminiferi ,  vel  in  eadem,  vel  diverfa  plan- 
ta  ejusdem  fpeciei,  deprehenfi  fuerint,  &  verfa 
vice. 

Quam  necefle  eft,  ut  omnia  pericarpia  femi- 
na  habeant,  tam  necefle  etiam  eft,  ut  ftamina  pol- 
len  ferant.  Semina  omnia  membrana?  fuae  medul- 
lare  quid  includunt,  quod  in  aqua  tepente  intu- 

mefcat. 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  113 

mefcat.  Omne  etiam  pollen  intra  mcmbranam  fuam 
elaftici  aliquid,  quantum  vis  fubtile  vifumque  p:ene 
effugiena,  fervat,  quod,  in  aquam  tepidam  incid-ns^ 
vehementia  quadam  fepius  exploditur.  Florenti- 
bus  plantis  pollen  ex  antheris  decidit  &  difpergi- 
tur,  ut  femina  a  planta  fua,  maturo  fructu,  dila- 
buntur.  Eodem  florendi  tempore,  vel  quod  idera 
eft,  decidente  polline,  pilTillum  ftigma  fuum  ex- 
ferit,  vividiffimum  tunc  &  roridum ,  certe  per  ali- 
quam  diei  partem.  Stamina  vel  circumfUnt  hoc 
lTigma,  vel  fi  florcs  nutant,  ad  latus  dellect-.mrur, 
ut  erumpens  polJen  facile  irruat  in  hoc  ITi^ma* 
uhi  non  modo  rore  cjus  afiie^tcr,  fed  &  .in  liu- 
mido  ifbo  f#pe  finditur,  &  quod  continet,  exfpi- 
rat.  Hoc  vero  cum  lympha  ftigrnatis  mixtum,  ad 
rudimenta  feminum  abforbetur.  Ejus  rei  multa 
funt  aperta  indicia,  nullibi  tamen  manifefTiora  vidi, 
.quam  in  AMARYLLIDE  formofijfima ,  cujus  flos, 
calido  loco  explicatus  i) ,  piiTillo  nutat,  ex  eius- 
que  ftigmate  guttularii  limpidam  circa  meridiem 
exftillat,  tantaj  molis ,  ut  brevi  delapfuram  cre- 
deres.  Senfim  vero  circa  horam  3  aut  4  in  (Ty- 
lum  reforbetur,  &  penitiis  evanefcit,  donec  po- 
ftridie  circa  decimam  horam  denuo  prodeat,  meri- 
diano  tempore  faftigium  fuum  aflequatur,  ac  pofl: 

meri- 


i)  Pluribus  obfervationibus  demonftravit  Celeb.  Abbas 
Spallanzani ,  rudimenta  plantarum  jam  formata  adefle 
in  feminibus  non  fecuudaris ;  probavit  etiam,  vafa 
ftyli  in  quibusdam  plantis  tam  tenera  effe,  ut  viiltm 
fugiunt.  Non  tamen,  ut  cel.  Adanjou,  ftylum  elle  ttOt 
perforatum,  &  fecundationem  ppe  aiiorum  canalium 
fieti  poffe,  putat.  Cujusque  borum  cL.virorum  opinio 
^  firmat  fenteutiam  Linnei,  fcilicet  id ,  quod  poilen  an- 
therarum  ad  embryonem  mittit,  effe  liquorem  fubti» 
liifimum.  Smith. 


Tom.  X 


H 


ii4  DISQUISITIO  m  SEXU  PLANTARUM* 


meridiem,  lento  &  vix  obfervabili  decrcmento,  in 
fuum  fontem  ipfa  refluat.  Quodfi  vcro  antheras 
fupra  ftigma  concufferis,  ut  pollen  ftaminum  in 
hanc  guttam  decidat,  tum  vero  deprebendes  ,•  li- 
quidum  ilJud  paulo  poft  conturbari  &  flavefccre, 
ac  poftremo  rivulos,  feu  ftrias  opacas,  a  ftigma- 
te  ad  rudimenta  feminum  perreptare.  Poll  autem* 
quam  guttula  tota  evanuit,  pollen  confplcitur 
ftigmati  adhaerens,  fed  irregularis,  nec  proprise 
fu2e  figurae  eflTe.  Nulius  autem  fibi  perfuadeat* 
Vera  elfe^  qua?  Moriiandus  &  alii  affeverarunt, 
pollen  intrare  ftigmata,  decidere  per  ftylum,  in- 
trare  in  tenella  rudimenta  feminum,  methodo  ver- 
miculis  Leenvenbcekii  ovis  praefcripta.  Evidentifli- 
mum  exemplum  fiftit  MIRABILIS  quaecunque,  cujus 
pollen  jnaximum  femper  cadit  fupra  ftigma,  fere 
ipfo  fuo  ftylo  craflius,  ibi  haeret,  exhauritur,  vel 
exfugitur,  a  ftigmate^  tamquam  a  fepia.  Circa 
vefperam  menfe  Augufti  auferebam  ftamina  omnia 
in  tribus  floribus  Mirabilis  lorsgiflora ,  reliquos 
omnes  flores  explicatos  deftruebam ;  hos  adfperge- 
bam  polline  Mirabilis  Jalappce;  germina  intumefce- 
bant,  at  vero  non  maturefcebant;  altera  vefpera 
idem  inftitui  experimentum ,  fed  irrorabam  anthe- 
ris  ejusdem  fpeciei*  &  omnia  femina  maturefce- 
bant. 

Fuere  fcriptores,   qui    crediderunt,  ftamina 
nori  eflfe  nifi  eas  partes  fru&ificationis ,  quaj  im- 
puri  aliquid  excernerent,  nec  tanto  deftinatas  ope^-  I 
ri,   quantum  generatio  plantarum  eft  k).     Hos  I 
vero  non  fatis  rem  examinafte  vel  inde  patet,  quod, 
in  multis  vegetabilibus*  flores  alii^  interdum  etiam  I 

iri  i 

 :   *] 

i 

k)  Hcec  fuit  opinio  Tournefortii ,  cui  tamen  non  admo» 
dum  firmiter  adhaefit.  Sw* 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  115 


in  plancis  diverfis,  ftamina  fola  ferant,  alii  piftilla 
fola;  ubi  fieri  non  poteft,  ut  itamina  tanto  re- 
mota  fpatio,  impuri  aliquid  auferant  ab  embryone 
fru&us,  in  alio  ramo,  vel  in  alia  etiam  planta  col- 
locato. 

Neceflitatem  fcecundandi  ovi  ope  genitura; 
mafcul<e  in  animalibus  nullus  Phyfiologus  a  priori 
evincere  valuit,  at  experientia  iliam  extra  omne 
dubium  ponit.  A  pofteriori  igitur  &  in  piantis  de 
eodem  efiecUi  potiilime  judicabimus. 

Menfe  Januario  hujus  anni  in  feneftra  ccena- 
culi  mei  fToruit  ANTHOLYZA  Cnnonia,  teftae 
impofita,  at  frucium  nullum  tulit,  quod  aer  parie- 
tibus  inclufus  pollen  ad  itigrrAi  vehere  nequiverit. 
Die  quodam  circa  meridiem  ftigma  prorfus  rori- 
dum  videns,  forcipe  fubtili  decerpfi  antheram, 
eamque  fupra  unum  expanforum.  (tigmatum  leniter 
fricavi.  Perftitit  poftea  fpica  8  aut  10  dies  flo- 
ribus  ornata.  Tum  vero  caulem  in  herbario  afler- 
Vandum  abfcindens,  obfervavi  demum  fru&um  in 
illo  uno  flore,  cui  antheram  prius  demferam ,  in 
fabae  magnitudinem  intumuifle.  Hunc  igitur  aperui, 
vidique,  non  nifi  unum  ex  tribus  loculamentis, 
femina,  eaque  multa,  fovere,  cum  reliqui  duo  lo- 
culi  prorfus  exaruifient. 

Menfe  Aprili  femina  Qannabis  in  cluabus  teftis 
fevi.  Prodierunt  tenellne  herba?  tanta  copia,  ut 
triginta  ad  quadraginta  tefta  fingula  haborct.  Ad 
lucem  feneftrie  utramque  collocavi,  fed  in  diver- 
fis  &  ne  vicinis  quidem  cameris.  Utroque  loco 
Cannabis  optime  viguit.  In  altera  autem  telta- 
rum,  plantas  mafculas  &  fcemineas  paftus  fum  una 
crefcere,  florere,  fruftumque  parere,  qui  menfe 
Julio  maturuit,  aj  poftea  aqua  maceratus,  &  terrjj 

H  2  com- 


ii(5  DISQUISiTIO  DB  SEXU  PLANTARUM. 


commiiTus,  intra  12  dies  progerminavit;  Tn  altera 
autem  mafculas  omnes  plantas  evulfi,  quam  pf\i 
mum  ea  aetate  erant,  ut  antherifcras  mafculas 
difccrnere  a  piftilliferis  fcemineis  poffem.  Super- 
ftites  fceminae  Joete  quidem  crevcrunt,  longa  pi- 
ftilla  copiofe  exferuerunt,  fed.flores  diutiffime  pcr- 
durantes  exfpectavere  quafi  conjugem  tam  'longo 
tempore,  ut  interea  in  altera  tefta  fructus  ad-riia- 
turitatem  perveniret,  ubi  etiam  piftilla ,  nrorfus 
alio  more,  ftatim  emarcuere,  poftquam  mares 
omne  pollen  demififfent.  Jucundtim  fane  eft  hoc 
fpeclaculum  &  vere  admirandum,  fceminas  innuptas 
adeo  diverfa  mora  piftilla  viridia  vegctaque  fer- 
vare,  nec  prius  haec  finere  collabi,  quam  cum 
diutiffime  poliinis  mafculi  affiatui  expofita  fuerunt. 
Denique  'cum  a?tate  jam  adfici  easdem  ha?  plantae 
vir.gines  CcepilTejit,  una  cum  botanicis  pluribus 
calices  omnes  perquifivi,  hos  magnos  &  vegetos 
deprehendi,  fed  germina,  quotquot  erant,  fufca, 
compreffa,  membranacea,  exfucca,  &  ne  mini- 
mum  quidem  indicium  cotyledonum ,  aut  pulpse, 
prsebentia.  Unde  certiflime  mihi  perfuafum  eft, 
quod  memoria?  prodidere  au&ores:  Cannabim 
mare  orbam  femina  fubinde  tulifle,  non  aliter 
effeclum  e(Te,  quam  pollinis  ope,  vento  aliunde 
advecti.  NuIIa  enim  experientia  hacfacilior,  ma- 
nifeftior  nulla,  in  demonftranda  generatione  plan- 
tarum  efle  poteft  /). 

CLU- 


l)  Hoc  experimentum,  Spallanzanianis  e  diametro  oppo- 
iitum,  multum  facit  ad  corroborandarn  fentcntiam  Lin- 
neanarm  Cel.  Abbas  SpaHmizam  non  ioquutus  eft  de 
ftatu  piftiliorum  .in  iis  Cannabis  individuis,  quae  nul- 
lum  pollen  antherarum  accepiffe  dicic;  fructum  illa 
eodem  tempore  tuiiffe  narrat  cum  reliquis  itirpibus 
fibimet  ipiis  reli6tis,  at  femina  multo  fuiffe  minora, 

quod 


BISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  117 


CluIITIA  temlla  per  totos  Junii  &  Julii  men- 
fss  fitldem  in  cadem  feneftra  camera?  mea*  ferva- 
batur.  Mas  &  foemina  diverfis  teftis  indita  crant. 
Fcemina  tum  fru&ibus  abundabat,  &  ne  vel  uni- 
cus  quidem  fios  fcemincus  delabebatur.  Tefhas 
deinde  diverfis  feneftris  in  eadem  camera  disjunxi, 
nec  minus  foeminei  *  omnes  flores  fruftibus  foeti 
cvaferunt.  Marem  porro  removi,  prorfus  folam 
reliqui  foeminam,  atque  in  ea  flores  omnes  prae- 
teritos  etiam  cxplicatos  abfcidi.  Prodicre  quotidie 
novi  e  qualibet  axilla  folii,  moram  8  aut  12  die- 
rum  pcrtulcrunt,  poftea  vero  flavefcente  pedun- 
culo,  frugibus  cafti  deciderunt.  Amicus  quidam 
&  Botanicus,  qui  mecum  hoc  phaenowcno  oblecU- 
batur,  fuafit  aliquando,  ut  unicum  e  caidario  horti 

H  3  mafcu- 


quod  nemo  mirabitur,  qui  pofitionem  illarum  coaclam 
penfitabit.  Ceterum  dimcile  fuerit  cel.  Spallanzani , 
comprobare,  fe  pollini  aditum  ad  quosdam  flores  fe- 
mineos  penitus  occJufiffe,  vel  etiam,  plane  nullos  in 
ftirpibus  femineis  fuiffe  flores  mafculos.  Smith. 

Accidit  aliquoties,  ut  in  hortulo  meo  domeftico, 
&  quidem  tam  in  areolis,  quam  in  fictiiibus,  flirpes 
mere  femineae  Cannabis  e  reliquiis  feminum,  quibus 
FHnojilfse  Canariae  nutritae  fuerant,  abjeclis,  orirentur, 
e  Seininibus,  quse  igftur^  dtim  Cannabis  in  cibum 
harum  avicularum  contereretur ,  iltasfae  manferant. 
Hx  pJantx4  jufto  tempore  floruere  quidern;  at,  quum 
pcdibus  ,  hortulum  iucludentibus ,  •  omne  pollen  ab 
iis  arceretur,  neque  inter  flores  ullus  effet  mafciu 
lus,  idem  iis  evenit,  quod  floribus  a  b.  Linneo 
fupra  commemoratis ,  ut  nempe  ftyli  diu  perfifrerent 
viridcs  &  fuccofi,  usque  dum  planrjfc,  in  ipfa  terra 
enatae  rigore  caeli  deftruerentur,  ilia;  vero,  quac  in 
iictilibus  ortae  fuerant,  cubiculo  quo  gelu  pertingere 
non  poterat,  illatae,  fen/im  exficcarentur.  Iri  utris^ae 
tum  femina  dcprehendebantur  exiiia,  ficca  cc  vacua, 
ne  ullo  quidem  excepro.  Sr?hr. 


ii8  DISQUISITIO  DE-SEXU  PLANTARUM, 


mafculum  florem  afferrem,  quem  ille  recenti  flori 
foemineo  pronum  impofuit,  piltillumque  ferico 
rubro  circumligavit.  Poftridic  florem  marem  fu- 
ftuli,  hoc  vero  deinde  unum  germen  perftitit, 
fn.ctumque  dedit.  Quo  faclo,  aiium  florem  mafcu- 
lum  eodem  ex  caldario  fumfi,  ejusque  unicam  an- 
theram  forcipe  fubtili  decerptam ,  piumula  leniter 
rafi ,  ut  parum  admodum  pollinis  in  unum  floris 
foeminei  ftigma  decideret,  cum  duo  reliqua  ftigma- 
ta  pap^TO  conteda  effent,  Hic  etiam  fruftus  ad 
folitam  magnitudinem  excrevit,  deinde  autem  trans- 
verfim  diffectus  unico  ex  tribus  loculamentis  gran- 
de  femen  fovit,  reliquis  duobus  vacuis  relictis. 
Cteteri  flores,  foecundationem  non  paifi,  demar» 
cidi  deciderunt  omnes.  Quod  experimentum  non 
minus  facili  negotio,  quam  prius  illud,  inftitui 
poteft. 

DATISCA  canndbina  ante  10  annos  in  horto 
meo  ex  femine  prodiit,  &  radice  perenni  augebatur 
quotannis  in  multas  plantas.  Floribus  omnes 
abundabant,  fed  mere  foemineis,  iisque  abortien- 
tibus,  Sollicitus  itaque  de  mare  acquirendo  Lu- 
tetia  Parifiorum  nova  femina  mihi  comparavi,  Pro- 
germinaverunt  ex  his  aliquot,  fed  quod  indignabar, 
&  hae  omnes  foeminse  fuere,  floresque  flne  fructu 
ediderunt.  Anno  demum  1757,  denuo  alia  fcmi- 
na  accepi,  Plantae  qua?dam  inde  enata1  mafculas 
fuerunt,  atque  anno  1753,  floruerunt.  Has  terra* 
commiferam  Ioco  a  fceminis  remotiilimo.'  Cum 
igitur  flores  rnafculi  pollini  demittendo  maturi 
effent,  papyrum  fubtus  tenui,  &  digito  fpicam, 
vel  paniculam,  leviter  commovi,  donec  fcheduh 
poilinc  flavo  prope  tegebatur.  Hanc  fupra  foemU 
nas  florentes  &  diflitas  inverfam  alicubi  collocavi, 
Noclurnum  frigus  hoc  anno  Datifcas  hafce  cum 
multis  aliis  plantis  folito  maturius  corrupit.  Flo- 

res 


DISQUJSITIO  DE  SF.XU  PLANTARUM.  ir* 


res  tamen  cum  perveftigarem ,  in  illa  planta,  quam 
polline  confperferam,  femina  juftae  jam  molis  depre- 
hcndi,  ac  in  reliquis  Datifcis  magis  remotis,  nullo- 
que  animntis  polline,  nulia  etiam  apparebant  fe- 
minum  veltigia.  t 

MOMORDICiE  varia%  quae  apud  nos  in  clau- 
fis  coluntur  caldariis  una  cum  reliquis  plantis  In- 
dicis,  flores  ibi  focmineos  explicuere,  at  hi,  quam- 
vis  initio  admodum  vegeti,  brevi  marcefcere  ac 
flavefcere  ccepenint,  nec  femina  pepererunt,  donec 
hortulanum  docui,  quam  primum  fcemineum  flo- 
rem  videret,  mafculqm  decerpere,  &  fceminae  pro- 
num  fuperimponere.  Hac  jam  arte  tam  certo 
fruclus  paramus,  ut  vel  pignore  certare  cum  quo- 
libet  audeamus,  florcs  fcemineos  quo^cunque  pla- 
querit,  ferciles  fore  m)< 

JATROPHA  urens  floret  in  caldario  quotan- 
nis,  fed  flores  fceminei  mares  antevertunt,  atque 
8dies  ante  petala  deiiciunt,  feu  deflorefcunt,  quam 
flores  mafculi  aperiuntur,  Unde  fit,  ut  fruftum 
non  ferant,  fed  germina  ipfa  decidant.  Ita  ad 
annum  usque  1752.  fruchim  nullum  Jatrophae  obti- 
nueramus.  Hoc  autem  anno  fiores  mafculi  vegeta 
setnte  erant,  in  elatiori  arbore,  cum  parva  alia 
Jatropha,  tefta?  horSen.fi  indita,  flores  fccmineos- 
inciperet  emitterct  Hanc  teftam  fub  maribus  ar- 
boris  illius  coflocavi,  eaque  re  effeci,  ut  fcemi- 
nei  florcs  femina  darent,  quae  in  terra  confita  pro- 
germinaverunt.     Poftea  facpius  memet  obleclavi 

H  4  mari- 


m)  Ccl.  Dmhejhe  fic  pro  lubitu  feptiridavit  flor.es  femi- 
neds  Fragariae.  Conf,  hae  de  re  obforv.il  ionrm .  kvtu 
dignifiimarn  j  in  trimeliri  auftumnali  /tfomm  Societatis 
Rririic  ad  Agricv.lturam  prowovei/dam  inJUtutai,  au. 
1  ~'66.  BrouJ]\ 


120  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


maribuS  e\*  altera  planta  fumtis,  quibus  foeminas 
in  alia  adfperfi,  femperque  tum  femine  imprxgna-  d 
tas  vidi.  n 

Ante  duos  annos  florcs  hofce  mafculos  papyro  £ 
impofui,  donec  ibi  pollen  deciderat,  hunc  convo- 
lutum  fervaveram,  fi  probe  memini,  4  aut 6  heb- 
domadas,  cum  in  endem  {atropha  alius  ramus  in  I 
caldario  flores  proderet.    Tum  pollen  illud  in  pa-  1 
pyro  tam  diu  reconditum  fuperftravi,  fed  non  nifi 
tribus  floribus  foemineis,  qui  eo  tempore  cxpli-  1 
cati  erant.    Hae  tres  foemina?  frugifera;  evaferunt,  1 
reliqua?  omnes,  in  eodem  prodeuntes  corymbo, 
abortientes  deciderunt. 

•  i  ■   ■    :  ■.     •        -  !  i 

ORNITHOGALUM,  Camdenfe  perperam  vul- 
gd  diclum,  connivet  ita  petalis  exterioribus,  ut 
aeri  pateat  aditus  ad  germen,  vix  vero  pollini 
alterius  plantae;  hoc  quotidie  novos  flores  &  fru- 
ftus  dabat,  nec  fefellerat  in  ullo  foecundatio;  ideo- 
que  fufpenfa  manu  caute  antheras  uncinata  acicu- 
]a  abftraxi,  &  quod  fperaveram  accidit,  quod  hic 
folus  flos  abortiret.  Iterabam  experimentum  in 
alio  poft  oftiduum,  fimillimo  eventu. 

CHELIDONIO  corniculato ,  in  remota'area 
horti  nafcenti,  auferebam  omnes  antheras  in  flo- 
re,  quam  primum  explicabatur,  &  removi  flores 
reliquos;  altero  die  idem  in  alio  ejusdem  plantas 
flore  experimentum  feci,  fed  hujus  piftillum  ad- 
fperfi  polline  floris  ex  altera  planta  ejusdem  fpe- 
ciei  mutuati:  fucceflit  ita  ,  ut  prior  flos  nftllum, 
pofterior  .perfeftiflimum  dederit  fruftum ;  ne  quis 
putet  ulterius,  ablatas  antheras  efficere  per  fe 
fterile  germen. 


NICO- 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  12  r 


NICOTIAN/E  fraiicofic  in  olia  nafcenti,  qua? 
dabnt  flores  fruclusquc  copiofiflimos,  antheras 
nondum  dehifccntes  in  nupcr  explicaro  flbre  cx- 
traxi ,  &  rcliquos  flores  diflecui;  hoc  germen  nec 
fructus  dabat,  nec  intumefcebat. 

ASPHODELUfl  fifluUfum  in  urna  nafcentem 
fepofui  ad  angulum  horti ,  &  in  flore,  eodem  die 
nuper  explicato,  antheras  aBftali;  fefellit  inde  ge- 
neratio  ;  altero  die  in  alio  flore  idem  inflitui,  & 
routuato  flore  ex  altera  planta  horti,  piflillum 
hujus  irroravi,  fertile  evafjt  inde  germen. 

IXIA  Cbrriciifs  floruit  in  bypocauflo  intra  clau- 
fam  feneflram,  quotquot  floruere  abortiebant; 
fumfi  itaque  anthcras  forcipe,  iisque  adfpergebam 
ftigmata  llorum  duorum,  &  altera  die  tantum  uni- 
cum  fligma  tertii  iloris;  perfiflebant  in  his  ger- 
mina ,  intumefcebant  &  femina  proferebant ,  at 
vero  tertius  fruftus  tantum  in  uno  loculo  femina 
maturefcebant. 

Plura  pra?tereo  experimenta,  non  nifi  oneri 
futura  lecloribus.  Rem  claram  loquitur  natura 
omnis,  teflantur  flores  finguli  n).    Quilibet  etiam 

H  5  face- 


n)  Non  abs  re  erit,  hic  adnotare,  fuiffe  qui  Linneum  ac- 
cufaverint,  eum  fyftenia  fuum  fexuale  nimis  g^Jgij" 
fuperftruxiffe  obfervationibus  ;  ^"^uncs"  in  ejus 
fundamento  deftitutum  ^iJ^^Swt  dederunt. 
openbus  verfati ,  qui  rei  l~  nnnH  ;n 

<k  Abbas  SmltMxMi  ^prehendit  ^"ijg&j? 
prima  Logices  pnnctpia  pcccavent,  dnm  expenmen- 
ta,  fexum  concernentia ,  non  inftituit  m  unoquoque 
individuo  plantarum,  orbem  terrarum  obtegentuim ;  no- 
vnmque  fe  opinioni  fua:  robur  addere  fibi  videtur, 
aUcgando  locum  e  cl.  Neckeri  opere  de  mufcis ,  ob 
&  ftylum 


122  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


facere  periculum  ipfe  poteft,  in  quavis  fere  p'an- 
ta,  modo  illam  teftre  impofitam  feorfim  in  feneftra 
cocnaculi  fui  fervet,  &  cautionem  adhibeat,  quo 
fa&o,  quovis  pretio  fpondeo,  eum  nunquam  fru- 
dtum  oblaturum,  nifi  piftillum  polline  irroratum 
fuerit. 

Logani  teftamina  in  Zea  evidentiffima  funt,  & 
manifefte  docenr,  pollen  non  ingredi  in  ipfum 
ftylum,  nec  in  germen  decidere,  fed  lympha  ge- 
nitali  piftilli  exfugi.  Ut  enim  in  animalibus  nulla 
fit  conceptio,  nifi  lympha  genitalis  fa^mina?  eo* 
dem  momento,  ac  genitura  maris,  affiuxerit,  ita 
in  plantis  ctiam  nulla  generatio  locum  habet, 
nifi  ftigma  roridum  fuerit. 

Ruricola?  omnes  longa  norunt  experientia,  cum. 
pluvia  florentis  fecalis  pollen  in  antheris  combibit, 
multas  inde  glumas  in  fpica  feminibus  reddi  vacuas* 

Hortulani  idem  quotannis  in  arboribus  frugh 
feris  animadvertunt,  Flores  enim,  ex  longo  pluviae 
contaclu,  fruclus  fpem  omnem  fallunt. 

Plan- 


ftylum  confufum  magis  memorabili,  quam  quacum* 
que  alia  de  caufla.  Praeterea  fuum  facit  judicium 
clariiT.  Bonncti,  cujus  merita  quidem  in  dubium  vocari 
nequeunt,  fed  cujus  auftoritas  plus  omnino  haberet 
ponderis  in  quaeftione  aliqua  theoretica  vel  abftrufa, 
muffi  circa  foctum,  ubi  oculis  tantum  opus  eft  com- 
fangu]nem'nfe^L>mi»mue  L?Sici  ifti.  Wcarati, 

quod  experimenta  Han'£,  ommbuS  "llbus> 
™««-«  fi,™  ^    vr  nnn  in  omnibus  ammabbua 

capta  luerunt^    Numne  exfpt-aauuum  Clu,  uunec  cel. 

Spallanzani  omnibus  animalibus,  ab  Homine  ad  Aca« 

rum  usque,    feminalia   ferica  induerit,    ut  fciamus, 

partes   fexuales  cunclorum  animantium  ad  generatio. 

nem  efie  deftinatas?    (Vid.  pericula  Ejus  in  bufoni- 

bus  facta  &c.)  Smitk 


Tab.IV. 


Tab  V 


LF.r.BmJi< 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  123 

Phr.tce  aqiiaticct  florendi  tempore  fupra  aquam 
eriguntur,  poftmodum  denuo  fubfident,  non  alia 
de  caufiTa,  quam  uc  pollen  poflit  ad  ftigmata  per- 
tingere, 

HYM9HMA  alha  quotidie  mane  ex  aqua  tol- 
lifrur,  floremque  dilatat,  adeo  ut  meridiano  tem- 
pore  tres  omnino  pollices  pedunculo  aquam  fu- 
peremineat.  Sub  vefperam  penitus  claufa  &  con- 
tefta  demergitur.  Circa  horam  enim  4  poft  me- 
ridiem  contrahit  florem,  agitque  fub  aqua  omnem 
no6lem ;  quod  nefcio  an  cuiquam  per  bis  mille 
annos  notatum  fit,  id  eft,  inde  a  Theophrafti  ccvo, 
qui  hoc  obfervavit  in  Nymph&Q  Loto,  in  planta, 
noftrae  Nympbaeap  albae  adeo  fimili,  ut  vix  ab  ea 
difcerni  potht,  nifi  foliis,  quae  in  Loto  dentata 
funt.  Scripfit  autem  Theophraftus  lib.  4.  c.  10.  bfe 
Jforice  fuae  plantarum  de  Loto  ea  qua?  fequentur: 
In  Euphrate  caput  floresque  mergi  referunt ,  atque  de- 
fcendere  usque  in  medias  nocles ,  tantumque  ahire  in 
allum ,  ut  ne  demifja  quidem  manu  carpere  fit  dilucu- 
lo,  deinde  redire  &  ad  diem  magis ,  fole  oriente  jam 
extra  undas  emergere  floremque  patefacere ,  quo  patefacto 
amplius  infurgere ,  ut  plane  .ab  aqua  ahfit  alte,  Idem 
prorfus  mos  eft  noftrae  Nymphaese  albae. 

Plerique  flones  nodlu  clauduntur,  &  pluvia 
adventante,  ne  pollen  confluat;  at  polline  amiflb 
aperti  perfiftunt.  Qui  vero  claudi  non  folent, 
iisdem  temporibus  nutant,  quod  in  plurimis,  qui 
vere  humido  prodeunt,  perpetuum  eft.  Qua 
ratione  Parnaffia  &  Saxifraga  antheras  ftigmati  ad- 
moveant,  notum  eft.  Ruta  graveolens .  com-  "*'JJl! 
fima  planta,  fingulis  diebus  aU—  t  ««cneram  orevi 
fuo  piftiiio  fup/rimmn^,  ^unec  ibi  ordine  omnes 
pollen  reiiquerint. 


ORNI- 


i24  DISQUISFTJO  DE  SEXU  PLANTARUM. 

*0 R X LTHG G A LU M  madm  fex  filamcnta  Jata 
&  in  catnpanae  formam  conniventia  habe:,  quorum 
tria  cxtcriofa  rcliquis  .dimidio  breviora  funt,  adeo 
Ut  horum  antberse  nullo  modo  ftigma  polline  con- 
tingere  pofle  videantur;  fed  natura  miro  artificio 
exteriorum  antheras  intra  tubum  inflexit,  ut  mu- 
nere  fuo  perfungi  poflint. 

MUSA  dpplfrHs  fpeciei  floribus  hermaphrodi- 
tis  gaudet,  prioribus  anthefis  imperfeflis ,  pofte- 
rioribus  ftjgmatibiis  obfoletis;  cumque  hi  prodeant 
poftquam  UU  floruerunt,  nequivere  flores  priores 
foecundari,  ideoque  nec  femina  in  hortis  noftris 
obtinent,  vix  in  Jndiis  fataei  Quod  diu  opta- 
veram,  florucre  mihi  hoc  anno  binae  Mufae  tam 
apte,  ut  una  promeret  fiores  priores  foemineos, 
dum  altera  fuos  mafculos  inceperat  aperire.  Ad- 
currebam  confeftim,  antheras  prioris  plantae  colle- 
cturus,  iisque  infperfurus  novos  flores  foemineos, 
ut  demum  viderem  femina,  quae  viderat  certe 
nullus  Botanicus.  At  vero  dum  antheras  exami- 
narem,  ut  ut  grandes,  obfervo  eas  pdiline  omnino 
cafTas  &  vacras,  adeoque  nunquam  fcecundas,  at- 
que  in  hortis  femina  nunquam  obtinenda.  Nul- 
lus  autem  dubito ,  quin  in  Joco  natali  detur  plan- 
ta  mas,  quae  promat  flores  absque  fru&u;  hancce 
neglcxerc  hortuiani,  dum  foemina  ferat  groffos  abs- 
que  feminibus,  uti  Ficus  fcemina,  &  tanquam  illa 
multiplicatur  facile  ftolonibus.  Ideoque  etiam 
fructus  vix  grandefcit  in  Mufa,  fed  grofilora  ger« 
mina  maturefcunt  inania. 

vivm^:  pyjis  deficeret  quam  exempla.  PHOE- 
NIX  dauyhrerarce^na  BeroVml  diu  fioruit  fteri- 
Jis.    Sed  cum  Berohnen*..  a  Mare  LipfiaB 

«orente,  per  tabellanum  publicum  afFerendos  cifr 
rafient,  fruftum  horum  ope  fecit,  ejusdemque  ge- 

neratio- 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  125 

nerationis  dacryli  aliquot  in  meo  horto  confiti  pro- 
germinarunc,  I«cq«e  etiarnnu-m  crefcunt.  Ka-mpfe- 
rus  dudum  retulit,  quam  neceffe  fit,  ut  orienta- 
les  populi,  palmarum  prorentti  victitantes ,' 'veri- 
quc  Lotophagi,  mares  quasdam  arbores  foeminis 
interferant,  f:  fructus  fpeftabunt;  unde  &hollibus 
morem  :clfe ,  palmas  mares  fuccidere,  ut  annonaj 
ileHtia  domini  premantur;  interdum  etiam  idcolas 
ipfos  arborcs  mafculas  tollere,  ubi  obfidionem  ex- 
fpectantcs  impedire  velint,  ne  hoftes  in  fua  -terra 
alimenta  inveniant. 

Hcuc  vero  &  innumcra  alia  cum  in  tanta  Bo- 
tanicos  Ittce  rcs  fint,  qu:s  nova  face  minime  in- 
digeant  0),  cumque  in  dubium  vocari  a  nemine 
queant,  nifi  qui  naturam  ipfam  non  viderit,  vel 
vidcre  noluerit;  ad  novum  propcro  argumentum, 
in  quo  multum  etiamnum  luminis  defideratur,  ad 
plantas  ncmpe  HYBRIDAS,  quae,  num  vere  exor- 
tx  fint,  &  qua  ratione,  difpiciemus. 

Trcs  ego,  vel  quatuor,  veras  plantas  hybri- 
das  meo  primum  cxftitiflb  tempore,  his  oculis 
vidi,  quas  ordine  entimerabo. 

1.)  'VERONICA  SPUPJA  />),  defcripta  in  Amoe- 
nitar.  Toin.  III.  p.  35.  Veronica  maritima  matre, 
&  Verbtm  ojficinali  patre,  nata  eft,  taleis  fa- 

cile 

ft  ___________  

0)  Meminilfe  debemus,  Academiam  non  nifi  nova  deftde- 
raffe  afgumeuta.  Hanc  ob  cauffam  plures  hic  non  re- 
petiic  obfervationes,  quas  jam  dudum  iri  operibus  fuis 
adduxerat;  quales  funt,  quae  inftitutJK  fuerant  in  Val- 
LUneria,  Ficu,  Celofia,  plurimisque  aliis  plantis.  Sm. 

f)  Diverfifiima  ab  ifta ,  quse  hoc  nomine  in  Speciebus 
pkmkarum  defcripta  exftatt  Schr. 


i%6  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


cile  propagatur,  fruftificatione  matrem  tota 
quanta  refert,  &  foliis  patrem. 

3.  )  DELPHINIUM  HYBRIDUM  q)  in  area  horti 

prodiit,  ubi  Delpbinium  elatum  &  Napellus  una 
creverant;  internis  partibus,  feu  fruclificatio- 
ne,  mutri  tam  fimile  eft ,  ac  externis,  feu 
foiiis,  patff;  &  quia  plantis  adeo  aflmibus  ori- 
ginem  debet,  fuis  propagatur  feminibus,  quo- 
rum  aliquot  vobis  nunc  mitto. 

30  HIERACIUM  HYBRIDUM  r),  leftum  1753 
in  noftris  alpibus  a  Domino  D.  C.  S.  calyce 
craftiufculo,  fufco,  lanato;  fcapo  fuperne  htay 
futo  &  bracleis,  omni  fructificatione  adeo  fpe- 
ciem  matris  fuse,  Hieracii  alpini,  prae  fe  fert, 
ut  quivis  hoc  tiro  pervideat;  at  folia  glabri- 
tie,  dentibus  ac  tota  ftruclura,  tam  manifefte 
patris,  Leontodontis  Taraxaci  funt ,  ut  a  nemine 
in  dubium  vocari  poflit. 

4.  )  TRAGOPOGON  HYBRIDUM  ante  duos  an- 

nos  naftus  fum  circa  autumnum  in  areola 
horti ,  ubi  Tragopogon  pratenfe  &  Tragopogon 
pcrrifolium  plantaver;  vn ,  fed  hyems  fuperve- 
niens  deftruxit  femina.  Proxime  pra?terito 
anno  dum  Tragopogon  pratenfe  florebat,  pri- 
mo  mane  abradebam  pollen,  &  circa  octavam 
matutinam  adfpergebam  piftilla  polline  e  Tra- 
gopogone  porrifolio,  &  filo  circumligato  no- 

tabam 


q)  Noi)  reperitur  in  Speciebus  plantarum,  neque  etiam 
in  earum  Mantijfa;  fed  fpecimina  ejus  funt  in 
Herbario  LintoeaB©;  &  cel.  Gouan  illud  defcripfit  ia 
Illuflratiombus  fais  Botanicis.  Smith. 

r)  Hieracium  Taraxaci  Sp.  pi  a  Solandro  in  Lapponiae 
alpibus  repertura.  Schr. 


X 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  127 


tabam  calyces.  Matura  inde  fcmina  collegi, 
circa  autumnum  ea  in  loco  feparato  fevi, 
qux  germinabant,  &  hoc  anno  1759  dabant 
ilores  purpurcos,  bafi  luteos,  -cujus  femina 
nunc  mitto.  Nefcio,  num  experimentum  aliud 
certius  monftret  generationem ,  quam  hoc 
ipfuni  s). 

Hsc,  quin  vere  fint  novx  fpecies,  gene- 
ratione  hyhrida  producla?,  dubitari  nequit.  Ex 
his  vero  omnibus  difcimus,  partum  hybridum, 
qimd  ad  medullarcm  fubftantiam ,  fcu  internam 
plantam,  aut  fructificationem ,  matris  exaclam  ima- 
gincm ,  fbd  quoad  folia,  &  alia  externa,  patris 
effe.  Ha.jc  ergo  novum  fundamentum  naturce  pe- 
ritis  fternunt,  in  qua?  multa  imcdificent.  Nam 
inde  fequi  vide  ur,  plures  iJJas  plantarum,  in  eo- 

dem 


s)  tyidi  in  horto  botanico  Edinburgenfi  plantam  hybri- 
dam .  a  Papavere  orientaii,  &  Papavere  fomniferp 
genitam.  Refeclis  prius  ftaminibus  omnibus  Papa- 
Veris  fomnifcri,  ante  explicationein  florum,  fufpenfi 
fuerunt  flores  Papaveris  orientalis.  fatis  expanli ,  fu- 
per  piftilla.  Haec  obfervatio  quotannis,  eodem  even- 
tu,  repetita  fuit.  Brouf/bnet. 

Numemfiilimis  experimentis ,  in  compluribus 
planrarum  fpeciebus  eapcis .  non  folum  plantas 
hybridas  artiricio  humano  produci  poffe  evicit,  verum 
etiam  fimilit  dinem,  quam  cum  parentibus  habent, 
quoad  fieri  potuit,  deiinivit,  quin  immo  certa  qua- 
datn  ratione  alteram  plantam  in  alteram  mutari  poffe, 
oftendit,  ffof.  GottL  Koelreuter ,  Vir  multis  nominibus 
in  re  naturali  ciarifumus.  Vid.  quae  de  plantis  hybri- 
dis,  ejus  artenatis,  difleruit  in  libro :  Vorlanfige 
nachriclit  von  einigm  das  gefchiecht  der  pflanzen  be~ 
trcffenden  ver/itehcn,  Lipfiae  1761,  ejusque  continua- 
ticmibus;  inque  Novis  Affis  illuftriif.  Acad.  Imp. 
Scieut.  Petropolitatue ,  ubi  fimul  quarumdam  icones 
habentur.  Schr. 


128  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 


dem  gcnere,  fpecies  initio  non  nifi  unam  plan- 
tam  fuifle,  &  cx  hac  generatione  hybrida  exortas 
efle.  Multa  illa  Gerania  africanay  quae  omnia  ad 
promontorium  Bonae  fpei  crefcunt,  nec  fua  fpon- 
te  extra  Africam  m<j?ridionalem  vivere  unquam 
vifa  funt,  qu&que  ut  a  reliquis  omnibus  Geraniis 
differunt  calyce  monophyllo,  pedunculis  multiflo- 
ris,  corolla  irregulari,  ftaminibus  feptem  fertilibus, 
&  tribus  caftratis,  feminibus  non  calyptratis,  fed 
arifta  pilofa  inftruclis,  ita  in  his  omnibus  notis 
inter  fe  confentiunt,  quantumvis  radice,  caule  & 
foliis  diflimilia:  ha?c,  inquam,  Gerania  facile  Bo- 
tanicos  adducent,  ut  credant,  fpecies  ejusdem 
generis  in  vegetabilibus  efle  diverfas  plantas,  quot 
in  una  fpecie  florum  commixtiones  fac"lae  fmt,  & 
viciflim  genera  nil  aliud  efle,  quam  plantas  ea- 
dem  matre,  at  diverfls  patribus ,  ortas.  At,  num 
omnes  hae  fpecies  temporis  filia?  fint,  an  vero  in 
ipfo  rerum  primordio  has  vias  definito  quodam 
fpecierum  numero  Creator  limitaverit,  certo  pro- 
.nunciare  non  audeo.  Id  autem  perfuafum  mihi 
eft,  hanc  multiplicandi  rationem  naturae  fyftema 
&  ceconomiam  non  tollere,  cum  quotidie  animad- 
vertam,  infecta,  qua?  una  fpecie  generis  ejusdem 
aluntur,  akera  etiam  contenta  elfe. 

•  Qui  Achyranthen  afperam  vel  femel  vidit,  ejus- 
que  fpicam,  partes  floris,  minima  etiam  &  pecu- 
liaris  forma?  nectaria,  atque  calyces  fructiferos  re- 
flexos,  facile  crederet,  fe  hofce  flores  ab  omni- 
bus  in  orbe  univerfo  nullo  negotio  pofle  diftingue- 
re;  cum  vero  flores,  quod  ad  minimas  etiam  par- 
ticulas,  prorfus  eosdem  in  Achyranthe  indica  de- 
prehendit,  fed  folia  hic  crafla,  magna,  obtufa, 
undulata  animadvertit,  videre  eandem  herbam  fibi 
videtur,  fub  larva  Xanthii  Jlrumariu  Ut  alia  multa 
prseceream.  . 

Movus 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  129 


Novus  hic  aperitur  campus  Botanicis,  in  qun, 
diverfarum  plantarum  polline  diverfis  foeminis,  vi- 
duis  factis,  infternendo,  novas  tehtent ;  efficbre  fpe- 
cies  vegetabilium.  Et  fi  hsec  non  difplicui.iu 
animadverto,  magis  incitabicur  animus,  ad  illud, 
quod  vitaj  mihi  reliquum  eft,  hifce  confecri-  diirri 
experimentis ,  quae  &  jucunditate  &  ufu  qja  imo 
fe  commendant.  Multis  enim  argurnentis  addutfus 
plerasque  illas  &  prasftanthlimas  varietates  planta- 
rum,  in  culina  expetitas,  ejusmodi  generatione 
enatas  elTe ,  ut  multae  illoe  Brajfficce,  Lactncce ,  &c. 
&  ob  hanc  cauflam  a  loco  non  mutari,  opinor. 
Unde  illi  regulce  fidem  habere  non  poffum,  que 
varietates  omnes  ex  foli  diverfa  natura  oriri 
tradit;  quae  fi  vera  foret,  plantae  etiam,  cum 
loco  denuo  mutantur,  priftinam  recuperarent  fa- 
ciem. 

Dari  itaque  fexum  plantarum,  a  priori,  ab 
ixperimentis ,  a  generationibus  bybridis  patet. 


COROLLARIUM. 

Plantae  Cryptogamicae,  &  prcefertim  Mufci, 
fruftificant  modo,  qui  Botanicis  perparum  fuit 
cognitus.  Plures  Auftores  negarunt,  his  plantis 
organa  genitalia  efle;  e  quorum  numero  funt 
Tournefort,  Adanfon  &  Necker;  hic  inprimis 
mentem  fuam  hac  de  re  explicat  verbis,  quae 
certe  cuique  paradoxa  videbuntur  veritatem  bona 
fide  quaerenti,  eamque  gratam  habenti  ratamque, 
undecumque  veniat.  Conftitui  mecum  ,  inquit, 
omnia  quse  de  partibus  fexualibus  &  fecundatione 
mufcorum  vel  di6la  fuerunt,  vel  inpofterum  di- 
centur,  ut  figmenta  &  fomnia  confiderare.  Linne 
jTom.  X.  i  & 


i3o  DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM. 

&  Dillenius,  meliores  hoc  Scriptore  Philofophi, 
fecundum  obfervationes  &  analogiam  judicabant, 
mufcos  ncque  flore,  neque  femine  carere;  quin- 
immo  credcbant,  fe  has  partes  detexiflb,  qua  in 
re  vero  decepti  fuerunt.  Michelius  primus  ftami- 
r»a  &  piftfljfl  mufcorum  cognita  habuit  &  perfpe&a. 
Attamen  obfervationes  a.b  eo  faclae  negligebantur ; 
omnes  Auctores,  eo  pofteriores,  vix  iis  fidem  ad- 
hibuerunt,  donec  tandem  excellens  obfervator, 
D.  Hedwig,  anno  1782  Fundamentum  Hiftoria? 
nat.  Mufcorum  frondoforum  publici  juris  faceret. 
In  hoc  opere  organa  fruclifidationis  mufcorum,  in 
t^nto  fpecierum  numero,  indicavit,  organifatio- 
nemque  &  fun&iones  pajvarum  harum  particuJa- 
rum  tam  diftincle  evblvk,  ut  nullum  hac  in  re 
fuperefle  poffit  dubium.  Demonftrat  Capfulam  a 
Dillenio  diclam,  quam  Linneus  Antheram  appel- 
lavit,  quamque  ambo  pulverem  fecundantem  con- 
tinere,  crediderunt,  nihil  aliud  quam  fruflum, 
pulveremqne  intus  contentum,  Semina  efle;  de- 
monftrat  etiam ,  partes,  a  Linneo  aliisque  pro  fe- 
mineis  habitas,  flores  efle  mafculos.  Dudum  hoc 
fufpicatus  fuit  cel.  Prof.  Schreber;  vid.  ejus  diff. 
de  Phafco. 

Hedwigii  fententiae  accefterunt  omnes  rei  her- 
bariae  notitia  inftrucli.  Is  etiam  omnes  aiias  plan- 
tas  cryptogamicas  disquifltionum  fuarum  materiam 
fecit,  librumque  compofuit,  ab  Academia  Petro- 
politana  praemio  ornatum,  in  qtio  fruftificationem 
Filicum,  Algarum,  Mufcorum  Fungorumque  ex- 
pofuit  *).    Equifetum  ab  eo  refertur  ad  Tetran- 

driam 


*)  Sententise  clariff.  Hedwigii  de  organis  fra&ificationis 
plantarum,  gravia  nuper  oppofuit  argumenta  UL  Gsert- 
ner?  in  introdu&ione  generali  in  cognitionem  partium 

iructi- 


Tab.VI. 


Kltrartji.tfumi. 


DISQUISITIO  DE  SEXU  PLANTARUM.  131 

driam  Monogyniam.    Agarici  organa  mafculina  re- 
pcrit  in  parte  interna  volvse,  lamellas  fungi  ado- 
Icfcentis  obtegentis,  pofteaque  in  annulum,  ftipi- 
tem  cingentem,  aheuntis.    Piftilla  vero  in  lamellis 
jpfis.    Lichenum  Scutcllfe  ipfi  funt  Capfulve,  Se- 
mina  continentes,  &  Tubercula  Lichenum  tubercu- 
latorum  ab  initio  Scutellas  fuiffe  credit;  qua?  qpinio 
omnibus,  in  harum  plantularum  ftudio  paulhijum 
verfatis,   probabilis  videbitur.     Lichenis  ciliaris 
ciJia  pro  radicibus  habet,  ut  &  partes  annlogis, 
in  pluribus  aliis  Lichenis  fpeciebus  reperiundas. 
Axioma,  quod  in  dcliciis  habet,  eft:  omnis  planta  ex 
fenijne;  ut  Harva^us  illud:  omne  animal  ex  ovo.  Sta 
tuit,  fluida  circnmire  in  vafis  plantarum,  quemad 
modum  in  vafis  animalium;  &  regnum  vegetabile 
optime  diftingui  ab  animali  organis  mafculis,  in 
omnibus  vegetabilibus ,  fecundatione  facla,  per- 
euntibus,  qux  contra  in  animalibus  reftant,  fuo- 
que  rnunere  pluries  fungi  pofllint.    Plura  tamen 
circa  hanc  fententiam  moneri  poflent;  naturam 
nullos  inter  utrumque  regnum  pofuifle  limites,  & 
tranftum  ex  uno  in  alterum  modo  inobfervabili 
fieri,  forfitan  probabilius  eft.  Smitb. 


fruttificationis,  e^regio  operi  de  fruttibus  &  femini- 
bus  plantarum,  Stutg.  1788-  prsemiffa,  ad  quae  refpon* 
fiqnem  cel.  Hedwigii  avide  exfpettamus.  Schr. 


1 »  z 


APPENDIX. 


PAN  SUECUS 

EMENDATUS  ET  AUCTUS 

AUCTORE 

PETRO  GUSTAVO  TENGMALM  *). 


iftoriam  Naturalem  in  folidiflimis  Oeconomia* 
fundamentis  babendam  effe,  eo  minus  dubitari 
poteft,  quo  certius  eft,  nos  e  tribus  Na- 
turse  Rei»nis  omnia  nobis  neceflaria  depromere. 
Non  facile  in  ufum  vertitur  res  quam  non  cogno- 
fcimus ,  &  fruftra  de  commodis  cogitatur,  ubi 
media,  iJIa  obtinendi,  ignota  funt.  —  Res  her- 
baria  eft  pars  Hiftoria*  Naturalis  non  minus  efien- 
tiaJis,  quam  utiJis;  maximus  ejus  ufus  in  Oeco- 
nomia^  cumprimis  Re  ruftica ,  indubius  eft.  Agro- 
ritm,  Pratorum,  Syivarum  cultura  &e.  in*ejus 
fcientia  nituntur.  Porro:  Res  pecuaria  femper 
maximum   ruricolis  attulit  quaeftum;  fed  ratio, 

eam 


*)  Exftat  in  Diario  utiMitno,  quod  Soc.  Regia  Suec. 
Patriotica  fub  dtulo:  Hush&Uning's.  -  ffoumql ,  edere  fo- 
let,  an.1779.  m.  0&.  &  Jeqq.  iygo.  m.  gfan.  &  feqq. 
unde  illum  prdpter  utilitatem  ftiam  in  linguam  latinam 
converfuni  huc  tifaustuumus.  £. 


PAN  SUECUS. 


m 


eam  rectc  tractandi,  fine  illms  cognitione  cogi- 
tari  vix  potcft.  Quis  enim  pecorum  curam  gerere 
poteft,  absque  (ufficicnte  quantitate  pabuli,  abs- 
que  bonis  pafcuis,  absque  pratis  jufto  tempore 
fecandis  bonoque  fceno  pro  quacumque  fpecie 
congerendo  ? 

B.  Eques  &  Arcb.  a  Lime  jam  anrio  1749  edi- 
dcrat  Pana  fuum  Succwn        feu  Catalogum  plan- 
tarum,  qux  a  pecoribns  vel  eduntur  vcl  refpuun- 
tur.    Ex  eo  tempore  Agricultura  infjgnia  cepit  in- 
crementa,  multisque  modis  emcndata  crt.  Nemo 
facile  erit,  qui  boc  ignoret.    Etiam  b#c  pars  oeco- 
nomiae  rurticae  non  jacuit  inculta;  fufiicit  nomi- 
naffe  Kalmiumy  Gaddium,  Bergios ,  Lailbomium  &c. 
quorum  bac  de  re  merita  omni  mea  laude  majora 
funt.     Tam  borum  virorum,  quam  quorumdam 
exterorum  bene  meritorum,  &  .meis  propriis  ob- 
fervationibus,  fuperrtruxi  boc  tentanien  Panos  emen- 
dati.    Quicumque  novit,  quantum  tcmporis  &  cura? 
requiratur,  ut  obfervationes  rccle  'inrtituantur ,  & 
quam  fepe  debeant  repeti,  antcquam  certi  quid 
ex  iis  concludi  polfit,  non  mirabitur,  fi  boc  opufcu- 
lum  paffim   nsvis  quibusdam  laborare  reperiet. 
Sperare  tamen  licet,  foce  Oeconomos  fedulos  & 
peritos,  qui  data  occafione  in  hanc  rem  experi- 
mentis  ulterius  inquirere,  eaque  cum  civibus  com- 
municare  non  detrectabunt ;  a  quibus  certe  non 
fine  voluptate  excipientur.  ■—  In  notis  adje&is  ve- 
getabilia  indicavi,   quse,  juxta   optimos  fcripto- 
res,  pecori  vel  damnum,  vel  peculiarem  quamdam 
utilitatem  adferre  poflbnt.    Advenit  jam  tempus, 
quo  ruriculae  cceperunt  prata  colere,  pafcua  emen- 
dare,  novaque  inftituere.    Quam  neceiTarium  ert 

I  3  ita- 


*)  Reperitur  in  Amotn.  Acad.  vol.  2.  p.  225. 


134 


PAN  SUECUS. 


itaque,  optimas  quasque  eligere  pofle  plantas  pa- 
bulares,  fcire,  quaenam  vere  crefcant  vel  seftate, 
qu^nam  utiles  fint  vel  noxic?,  &  quidem  refpe&u 
cujusque  pecorum  fpeciei  habita  —  *)  —  Adji- 
cienda  etiam  eft  explicatio  fignorum,  quibus  ufus 
fum : 

JX  indicat  plantas,   quibus  quseque  fpecies 

delectatur  ; 

X  illas,  quibus  vefcitur  # 
q  a  quibus  abftinet; 
joquas  tantummodo  interdum  attingit» 

B.  denotat  genus  Bovinum, 

C.  Caprinum, 
0,  Ovinum, 
E.  Equinum, 
S,  Suillum; 

r,  Radices, 

Baccas; 
/.  Folia; 
/r,  Fructus; 
yi%  Nuces  f,  Glandes; 
g.  Gemmas; 
p.  Paniculas; 

j,  jimiores  tantummodo  plantas, 

MONAN- 


*)  Notavit  Cel,  Auftor  etiam  plantas  quse  avibus  dome* 
fticis  alimenta  prsebere  pailint,  e  cel.  Holmbergeri 
diQertatione  de  efca  avium  domeflicarum  ;  quse  quum 
vol,  8«  pi  2°5-  reiufa  exftet,  has  hic  denuo  repetere 
ftperflijum  efie  exifUmavimus,  $< 


PAN  SUECUS. 


*35 


MONANDRIA. 


Salicornia  europcea  a) 
Ilippuris  vulgaris 
Callitriche  utraque 


B. 
I  I 
o 
I 


C. 
r 

j  r 


O. 
r 

o 


E.  s. 

O  I 

o  - 

10 


DIJNDRIJ. 


T  l(rnff nim  trvitJtr/iYA 
J-#I£ZUIH  UIIJ  ^LL^i^lllO 

t  t  r 
1  I  l 

T  T 
1  1 

0 

0 

Circsca  ufrhque 

10  r 

I  l 

Veronica  maritima 

1  11 

1  1 

10 

0 

—   —  longifolia 

11  1 

I 

1 

—    —  fpicata 

1  0 

II 

10 

—    —  ojfcimlis 

1  1 

I  I 

11 

1 

—    —  Anrgaliis 

1  1 

I  I 

1 

0 

—    —  ffeccabunga 

1  1 

O 

11 

1 

—    —  fcrpyllifoiia 

1  1 

1  r 

1 

1 

—    —  fcutelLna 

1  1 

11 

11 

—    —  Cbaina>drys 

1  1 

11 

1  r 

0 

—    —  -ar-venfis 

1  1 

11 

r 

1 

' —    —  agrefis 

1  1 

1 1 

1 

10 

—    —  hederifolia 

1  r 

1 

1 

—    —  verna 

1  11 

1 

1 

Pinguicula  vuigaris  b) 

0  0 

0 

0 

0 

—     —  alpina 

0  0 

0 

0 

Utri- 


a)  Noti  fola  Salicornia,  fed  etiam  omnes  aliae  plantae 
falfic,  ut  Triglochin,  Salfoke,  Atripiices  &c.  avide  a 
bobus  confumuntur.  Oves  etiam  hoc  pabulo  bene  va- 
.lent,  fed  lanoe  pretium  eo  aiiquantum  imminuitur. 
Linn.  Fl.  fitec.  1.  Gadds  ftjflematifka  Inledning  til  Land- 
fkolfeln  2  del.  p.  216. 

b)  Pinguiculum  ovibus  noxiam  eife  cenfent  Angli;  quod 
tamen  non  valde  metuendum  eft,  quoniam  illam  non 
tangunt.   Barthol.  ac£.  dan.     p.  162. 


PAN  SUECUS. 


ry 
Ji. 

c. 

u. 

77 
LL. 

o. 

Utriculana  vulgans 

O 

o 

o 

o 

o 

Verbena  officinalis 

o 

0 

II 

o 

Lycopus  europceus 

o 

I 

I 

o 

Salvia  pratenfis 

o 

I 

II 

o 

Anthoxanthum  odoratum  c). 

II 

II 

II 

II 

IO 

'  TRIANDRIA. 

Valeriana  officinalis  d) 

IO 

1 1 

II 

10 

o 

—   —  dioica 

I 

II 

1 1 

I 

■ 

—   —  Locufta 

I 

I 

I 

I 

Iris  Pfeudo  Acorus 

IO 

I 

10 

o 

o 

Schoenus  Marifcus  e) 

o 

o 

o 

o 

o 

—    —  albas 

IO 

I 

o 

IO 

Scirpus  paluflris 

II 

I 

o 

II 

II 

—   —  cefpitofus 

I 

I 

o 

II 

II 

Scir- 


c)  Anthoxanthum  eft  unum  ex  illis  graminibus,  qnse 
prima  omnium  vere  pecoribus  fe  offerunt.  Mollities 
&  fragrantia  ejus  gratiam  iiii  conciliant.  Ex  obfer- 
vatione  Cel.  Prof.  Laftbomii  autem  ferius,  ipfaque 
seftate,  a  pecoribus  omnino  intaftum  relinquitur;  tunc 
ficcum  eft,  folia  ftant  emarcida  &  culmi  aridi.  Hoc 
tamen  non  foli  accidere  folet  Anthoxantho;  fed  omni- 
bus  fere  graminibus;  quippe  quorum  culmos  pecora, 
dum  pafcuntur,  raro  vel  numquam  tangunt,  ut,  foliis 
fuperftites,  femina  ferre  poffint.  Ceterum  Anthoxan- 
thum  apud  Exteros  colitur,  Germanis  Lavendelgras , 
Anglis  Soring  - grafs ,  Vernal-grafs  diftum. 

d)  In  Linnei  itin.  Weftgoth.  p.  6.  hsec  ut  equis  noxia 
notatur.  Aeftate  iis  &  bobus  parum  fapida,  vere  au- 
tem  grata  eft  &  medicamenti  vice  fungitur.  In  Nor- 
vegia  proverbium  habent:  Tjere  Spo  og  Vendel-rood, 
fkal  give  din  ko  god  helfehood.  Gunn.  fl.  norv.  i.  p.  6i* 
Gadd.  I.  c.  185. 

e)  Folia  fpinuiis  abundant,  quare  bcbus  efculentus  non 
f&;  nifi  ifti«  ilageiiando  fatis  exculfis.  It.  Gotl.p.iro, 


PAN  SUECUS. 


137 


B. 

C. 

0. 

E. 

5. 

Scirpus  lacuftris  t 

JO 

1 

0 

1 0 

1 

—    —  maritimus 

j 

0 

T 
X 

T  T  • 

x  x  r 

— —    —  Pvlvaticus 

1  j 

1 

T 

X 

T 

X 

O 

Eriophorum  polyflacbyon  f) 

10 

1 

I 

IO 

O 

—    —  vaginatwn  f) 

10 

T 

X 

IO 

O 

Nardus  ftricta 

10 

1 

I 

I 

Phalaris  arundinacea 

1 1 

1 1 

I  I 

II 

O 

—    —  phleoides 

1 

T 

X 

T 
X 

T 

X 

Panicum  Crus  galli 

1 

I 

I 

I 

O 

Phleum  pratenfe  g) 

11 

I 

I 

II 

O 

Alopecurus  tvatenfis  *  ) 

1 1 

I 

I 

I  I 

I 

—       —  geniculatus 
Milium  efftifum 

1 

I 

I 

I 

O 

11 

II 

I  I 

II 

II 

Agroftis  Spica  venti 

1 1 

I 

O 

II 

I 

—    —  arundinacea  h) 

11 

O 

II 

II 

I  5 

Agro- 

f)  Primo  vere  hsec  duo  gramina  libenter  comeduritur  a 
bobus,  maxime  cum  primum  germinarunt;  quo  tem- 
pore  nigricant  &  caudas  vulpinas  referunt,  Swart- 
kufwud  tunc  dicta.  Serius  autem  &  seftivo  tempore 
reque  boves  neque  equi  iisdem  delectantur ,  eorum- 
que  femina  pappofa  occafionem  prasbere  poffunt,  ut 
Aegagropilse  in  boum  ventricuiis  nafcantur.  Rothofs 
Hushdils  -  Magazin  p.  fiq..  Gunnerus  l.  c.  p.  66.  Gadd 
l.  c.  18. 

g)  Timothy -grafs  Angiorum,  quod  Oeconomi  magnis 
laudibus  extuiere.  Piura  habemus  gramina,  qu*e  culta 
nulli  exotico  cedunt;  qualia  funt  Avena  elatior,  Hol- 
cus  lanatus,  Alopecurus,  Feftuca  elatior,  Da&ylis  , 
Lolium,  Bromus  giganteus,  Aira  cefpitofa,  Agroftis 
&  Pbalaris  arundinacese  (?)  &c.  ut  de  Leguminofis 
nihil  dicam.  Vid.  Gadd  l.  c.  383  ftfl»  Bergii  tal  om 
SwenjWa  cings  -fkotfcln  &c.  1769. 

*)  Alopecurus  pratenils  ad  gramina  primo  vere  prodeun- 
tia  referendus  eir.  De  ejus  utilitate  &  cultura  difleruit 
C  el.  ^forlin  in  Golheb.  IVitterh.  Siillfk.  Hancllingar  1. 
V-  57- 

ti)  Caprce  prius  fame  periclitantur,  quam  haitc  attingant; 
It.  Scan.409. 


138  PAN  SUECUS. 


D 
/>. 

c 

77 

C 
»  j  • 

JKgroius  vubra 

I  I 

O 

T  t 
i  I 

I  I 

T 
X 

—    CffHWd 

I  I 

I 

T  r 
I  I 

—    —  Jlolonifera 

J  I 

o 

I 

I 

XI 11  d.   uCjtt  Jl  :  ICI 

T  r 
1  1 

1 

T 
1 

—  cefpittfi 

I  I 

1 

1 

I  I 

I 

  10)  1 

I  I 

1 

I  I 

I 

—  montana 

1 

1 

I  I 

I 

—  alpina 

1 

I  I 

— — •      CuhcJ  LcllS 

—  ccerulea 

1 

1 

1 

I 

Melica  nutans 

I  I 

1 

i  r 

—      —  riliot/i 

ii  lltlULd 

T 
X 

r 

Poa  aquatica  /:) 

I  I 

1 

1 

I 

I 

—  alpina 

1 

I  I 

— —  trivialis 

T  T 
I  I 

1 

1 

t  r 

T 
I 

—   an^ujiij  olia 

1 

1 

1 

I 

r 

—  pratenns 

l  l 

I  I 

r 

—   tffrw^  /) 

II 

I  I 

II 

ii 

—  compreffa 

I 

r 

—  nemoralis 

I 

Briza  wz^w 

II 

II 

Dafty- 


k)  Eft  absque  dubio  maximum  intcr  gramina  Sueciea, 
(polt  Arundinem  Phragmiren  S.)  utpote  cujus  altitudo 
confueta  ad  3  ulnas  adfcendit,  Ploret  reliquis  ferius, 
<  hoc  eft,  auciumno;  crefcit  unice  in  humidis  &  aquo- 
fis,  propagatur  facillime  radicibus,  optimumque  eft  pa- 
bulum  boum.    It.  Weftg.  Act*  Holm,  1?$?*    Berg.  tai 

.  0  Optimum  fertur  efle  pabulum  ad  augendam  copiam 
la&is  in  vaccis  la&antibus ,  ex  fententia  StiUingfleetii9 
qui  in  Suffolcia  fuperiore,  unde  optimum  butyrum 
Londinum  aftertur,  totos  campos  folo  hoc  gramine 
plenos  vidit.  Eft  quidem  liumilc  &  inconfpicuum , 
majora  autem  incrementa  capere  dicitur,  11  cylindra 
modice  comprimitur,   Berg.  tal  p.  67. 


PAN  SUECUS. 


139 


B. 

c. 

0.  E. 

S. 

JLvrlLiy  11  O  ¥t/UlllCf  lll/Cb   Ifl J 

T  T 
J  X 

T 
-l 

j  i 

Cynofurtis  criftatus  11) 

o 

o 

I  io 

IO 

~ IsCVrllLtll} 

T 

T 

J. 

T  T 

^™™»      1  t)flntrpiic 

Ullllili  Ctl  j. 

T 

X 

X         x  1 

X  CllU^n    VUlflU'   \J  J 

J 

I 

II  I 

— —  — — ■     —  —  "yyuiUlitCi 

T 

J. 

T 

X 

t  r 

—  —  rubrci 

I 

I 

I  I 

-—  —  decumbens 

I 

I 

I  I 

I  jfr 

m            mmmm     pl /it  j  f)Y 

T 

J. 

T       T  T 
x  xx 

T  /) 

—  jluitcifis 

IO 

I 

T  T 

■M.  X 

T5romn  .  fpralinus 

I 

I 

T  T 

J.  X 

T 

X 

—    —  arvenfts 

■         i  tPciciYUYri 

II 

I 

I  I 

II 

I 

T  T 
X  X 

mmmwm         m.      0~j  ffflMtPllC 

T  T 

JL  J. 

T 

J. 

T        T  T 

T 
1 

«—    —  pinnatus 

I 

I 

I  I 

Avena  /z£z/„  t 
—  —  efefwr  *) 

II 

I 

I  II 

I 

II 

I 

I  II 

ii  r 

—  —  flavefcens 

I 

I 

I  I 

i 

—  —  pratenfis 

II 

I 

I  I 

i 

Arun- 


m)  Orchard-grafs  Anglorum,  in  eorum  libris  cecono- 
micis  decantatum.    A  vaccis  avide  ingurgitatur.  Berg\ 

n)  Cel.  Holmberger  in  Azt.  Acad.  Reg.  Holm.  i7?6. 
f.  226.  Cynofurum  crillatum  a  veneni  fufpicione  non 
elTe  liberum,  autumat.  Boves  eum  non  libenter  attin- 
gunt,  quamdiu  crefcit,  ficcum  vero  in  fceno  venena- 
tum  non  eiTe  credibile  eft,  cum  ad  culturam  foleat 
comiuendari.  Kalm.  it.  amer.  i.  p.  505.  Gadd.  383» 
Laflb.  dijj: 

0)  Gramen  iftud  celebratum,  quod  in  Gotlandia  oves  fa- 
ginat  earumque  carnem  fapidilfimam  facit.  It.  gotl.92. 
256.  284. 

*)  Avena  elatior  vere  mature  prodit.  Utilitatem  multi- 
plicem  laudat  Berg.  in  orat.  ciU  Cf.  Hush.  ^oum 
Pec.  1777, 


PAN  SUECUS. 


7? 

x>» 

r 
c  • 

o 

/Yiunuo  rm  agiuttes  pj 

I 

T 
I 

o 

T 
1 

I 

1 

I 

Lolium  temulenlum  q) 

IO 

o 

o 

o 

— ——       — pcr  tiltlr. 

1  1 

x 
l 

T  T 

1  1 

T  T 
1  l 

Elymus  arenarius 

I 

I 

o 

II 

Hordeum  murinum 

I 

I 

I 

I 

Triticum  repens  r) 

II 

I 

I 

II 

TE  TRANDRIA. 

Scabiofa  arvenfis 

I 

I 

I 

I 

~    —  columbarm . 

I 

I 

I 

I 

—    —  Succifa 

II 

I 

I 

I 

Sherar- 


p)  Arundo  1  Phragmites  aliquando  ad  culturam  admodum 
commendati  coepit.  De  ejus  multiplicatione  per  femi- 
na  cf.  Patriotifka  Sallfkapets  ^fournaler.  Metenda  fta- 
tim  poft  fcenifecium;  quo  tempore  vaccis  laclantibus 
gratnTimus  efc  cibus,  lac  infigniter  augens,  meliorem- 
que  cafeum  &  butyrum  praeftantius  dat  quam  quod- 
cumque  aliud  pabuhim.  Vaccis  tamen  non  eft  porri- 
genda,  antequam  pepererint,  lac  enim  tam  fortiter 
pellit,  ut  inde  emacientur,  &  periculum  abortus  im- 
minere  poffit.  HushdUnings-^fournal  i?ZZ*  A7oi>.  p>5&8» 
i/~8.     6go.    Hushdlls - Lex.  p.  ipj.. 

q)  Semina  funt  valde  noxia;  continent  enim  in  fe  vene- 
num  fubtile  volatile,  quod  in  corpore  humano  gravia 
fyrnptomata  excitat.  Noxia  etiam  funt  pecori;  equi, 
vaccce,  fues,  canes,  anferes  &  gallinae  inde  mortua 
funt.   Gmel.  pflanzengiftc  25?. 

r)  B.  Linneus  in  it.  fc.35.  radices  Tritici  repentis  a  fui- 
bus  non  comedi,  tradit,  contra  fententiam  ruricola- 
rum.  Secundum  cel.  Holmberger  vero  foliis  tenellis 
pafcuntur.  Herba  gratum  eft  pabuium  boum,  loeis 
convenientibus,  colenda.  Aft.  Hoim.  iZZ^*  Berg. 
tal.  65.   Gadd.  389. 


FAN  SUECUS.  141 


x>. 

c. 

u. 

XL. 

O 
O. 

Sherardia  arveiijis  ) 

0 

1 1 

1 1 

1 1 

/lipcruid  Oiioi  uiLi 

1 

j 

T 

1 

T 

■                           LillUlUI  llb 

1 

T 

Jl 

T 
X 

T 

J. 

m  —  0  1  >  » 1  fV>      "(/7  tM/:ji     p  1 

ijaiijrn  -ca  Lini  sj 

T  T 
J.  J 

T 
1 

T 
i 

/~\ 

u 

yJ 

— —  — —   hoYCdiC  s) 

1  O 

T 
I 

T 
1 

O 

I 

•**•""*       ■  lYlULLtlllU 

J 

T 

X 

-— *  — -  palujlvc 

O 

I 

I 

T 

P"-      —    lUlghlOj  (lifl 

T 
1 

T 
1 

T 
1 

—    —  Aparine 

I 

I 

I 

O 

1  lolililiiU  lutllui 

T 
1 

T 
1 

T 
X 

— .  HlCClld 

/-v 

u 

T 

T 
1 

\J 

T 
J. 

—    —  lanceolata 

0 

I 

I 

I  I 

•     —  ninvitiiMfl. 

^^^^                         1 1  i ( i- /  Ll-llil\.* 

1 1 

I 

I 

I  I 

Sanguiforba  officinalis  t) 

II 

I 

I 

I 

Cornus  fangvrinea 

0  . 

I 

I 

II 

—    —  fuectca 

0 

I 

I 

I 

Alchermlla  vulgari?  u) 

II 

I 

I 

II 

IO 

Alche- 


*)  Vaccse  &  vituli  fame  potius  perire,  quam  Sherar- 
diam  guttare  dicuntur. 

s)  Galium  vemm  &  boreale  equis  noxia  effe  feruntur. 
Boves  iliud  libenter  edunt,  ipiisque  dicitur  elfe  medi- 
cina  conrra  Hamacuriam.  Poteft  etfom  in  confectione 
cafei  adiiiberi:  eodem  uti  dicunrur  pro  coagulo  la&is, 
qui  in  Cheftria  Anglise  cafeum  parant.  It.  IV-goth.  6. 
Jcan.311.  Gunu.  40.  Raj.  hiji.i.  p.^j.  1H.  Bergius 
tamen  Jac  neuriquam  Galio  coagulari  reperit,  ecli  ex- 
perimentum  pluries  fuerit  repetitum.    Mat.  tned.64. 

t)  In  Anglia  copiofe  colitur  fub  nomine  Burnet;  viret 
per  totnm  annum,  lac  auget  vaccis,  ut  ex  eo  multum 
boni   caiei  parari  poifit.     Equos  primum  aliquantum 
purgare  dicitur,  fed  poftea  eo  melius  valent,  a  multis 
1  morbis  immtines.    Gadd  4.05.    Berg.  tal. 

tg)  Bovino  generi  gratus  cibus,  unde  vaccarum  lac  fifc 
bom.m  &  pingue.    v.  Halier.    Equi  iUam  appetunt  re* 
i   centem,  refpuunt  ftccatam,  Gimnerus. 


PAN  SUECUS. 


Alchemilla  alpina 
Cufcuta  europcea 
Potamogeton  natans 

—  perfoliatum 
Sagina  procumbens 


B.  C.  0.  E.  S. 

1    I  o    o  o 

I      IO  I      I  - 

I      I  O     O  I 

O     O  O     O  O 

•    I  I   -  - 


PENTANDRIA. 


Myofotis  fcorpioidcs 

o 

io 

o 

o  0 

—    —   paluftris  v/ 

o 

o 

o 

o  o 

—  — -  Lappula 

o 

I 

o 

o  o 

l^itnoipermuni  ojjiCinaie 

o 

I 

o 

■    1             ~"~      (li  UCtl/o 

T 

1 

T 

1 

O      I  J 

Anchufa  officinalis 

I 

I 

1  *i 

CynogloiTum  officinate 

o 

o 

O  0 

Pnlmonaria  officinalis 

I 

o 

I  0 

Symphytum  officinale 

o 

IO 

I  o 

Afperugo  procumbens 

I 

I 

I  I 

Lycoplis  arvenfis 

I 

II 

I  I 

Echium  vulgare 

I 

I 

o  - 

Diapenfia  lapponica 

o 

o 

IO 

0  - 

Androface  feptentrionalis 

o 

I 

I 

II  o 

Primula 

o 

I 

IO 

IO  o 

—  farinofa 

o 

I 

o 

II  - 

Menyanthes  trifoliata  x) 

o 

II 

IO 

I  o 

Hottonia  paluflris 

I 

I 

10  o 

Lyfimachia  vulgarfs 

I 

I 

o 

o  o 

—       —  thyrfifiora 

lo 

I 

IO 

10  o 

—       —  Numularia 

I 

I 

o 

I  - 
Anagal- 

v)  Ovibus  noxia  effe  creditur;  Wiiingfoese  inde  mortuae 
effe  dicuntur.    Linn.it.  Oel.335.   Herba  tamen  infipi- 
.  da  &  inodora  eit.   Fl.  fuec.56. 

Editur  recens  ab  equis ,  non  vero  ficcata  &  in  fcenOi 


PAN  SUECUS. 


143 


B: 

c. 

0. 

E. 

Anagallis  aryenjls 

1 

1 

0 

- 

- 

Convolvulus  aryenjis 

1 1 

I 

I 

1 1 

0 

—       —  fepium 

0 

I 

I 

11 

Polemonium  cceruleum 

11 

I 

II 

11 

- 

Campantila  rotundifolia 

1 

I 

I 

1 

0 

• —       —  perficifolia 

10 

I 

10 

1 

—       —  latifolia 

1 

I 

I 

1 

1 

—       —  Tracbelium 

1 

0 

I 

0 

1 

—       —  patula 

- 

%  1 

- 

1 1 

1 

S  a  m  0 1  u  s  V alerandi 

1 

I 

I 

0 

- 

Lo  n  i ce  r a  Periclymenum 

1 

I 

I 

0 

0 

* —    —  Xylofleum 

0 

I 

I 

0 

- 

Verbafcum  Thapfus 

0 

0 

10 

0 

0 

—      —  Lychnitis 

0 

r.;... 

10 

0 

- 

—      —  nigrinn 

0 

O 

0 

1 

1 

Datura  Stramonium  y) 

0 

O 

0 

0 

0 

Hyofcyamus  niger  z) 

0 

O 

0 

0 

0 

Solanum  Dulcamara 

0 

I 

I 

0 

0 

—    —  nigrum 

0 

O 

0 

0 

0 

Rhamnus  catbarticus 

0 

I 

I 

11 

R 

—    —    Frangula  a) 

0 

II 

I 

1 

E 

vony- 

y)  Planra  qualitate  fua  narcotica  jam  diu  notiflima,  ve- 
nenaca,  etiam  pecori;  eradicaoda,  ubicumque  crefcit. 
Gmel.  206.   Gadd  167. 

z)  Hunc  vericnatum  efle,  inter  omn.es  conftat.  Vaccis, 
vituJis,  capris  noxius  effe  dicitur;  Gndd  267.  AX\i 
vaccis  &  fuibus  Hyofcyamum  non  nocere  contendunt. 
GmSU  221.  Equifones  in  Gallia  femina  cum  avena  com- 
mifcent  &  equis  porrigunt,  ut  cito  pinguefiant, 
gfouni.  de  Med.2X.  p.243.  Anferes  l^yofcyamo  mov- 
tuae  funt, 

t)  Folia  bobus  grata  effe  vaccisque  lac  augere,  Dodo. 
nceus  refert;  Rajus  vero,  propter  vioientam  hujus  ve- 
getabilis  aftionem  in  corpus  humanum,  <3e  veritate 


PAN  SUECUS. 


Evonymus  europceus  b) 

B. 

C. 

0. 

E. 

i 

ii 

I 

I 

- 

Kibes  rubritm 

i 

i 

I 

IO 

if 

 alpinum 

i 

i 

I 

I 

i 

—  —  nigrum 

i 

i 

I 

I 

i 

•  Uva  crifpa 

i 

i 

IO 

I 

i 

T  T  J  „      T  J    1  • 

Hedera  tielix 

o 

0 

I 

I 

Glaux  marttrnia 

i 

I 

- 

I 

- 

Afclepias  Vincetoxicum  c) 

o 

II 

o 

10 

o 

Herniaria  glabra 
Chenopodium  bonus  Henricus 

I 

o 

I 

I 

o 

o 

IO 

o 

o 

o 

—       —  urbicum 

o 

I 

I 

o 

- 

—       —  murale 

I 

" 

I 

" 

—       —    rubrum  d) 

I 

I 

I 

o 

I 

j  j 

—       —  album 

I 

I 

I 

I 

II 

—       —  viride 

I 

I 

I 

o 

o 

—       —    hybridum  e) 

I 

o 

I 

o 

- 

—       —  glaucum 

I 

I 

I 

I 

I 

—       —  Pulvaria 

I 

I 

I 

I 

o 

—       —  polyfpermum 

I 

o 

I 

0 

—      —  maritimum 

I 

I 

Salfola  Kali 

I 

o 

o 

o 

o 

Ulmus  campefiris 

II 

I 

II 

I 

I 

Gentia- 

hujus  teftimonii  dubitat.    Covtex  nt  medicamentum 
purgans  boum  proponitur  a  Rajo  hift.  pl.2.  p.1605. 

Pecoribus  nocere  creditur;  folia  vero  a  capris  avide  * 
edi,  teftis  eft  Ciufius.     Ex  obfervatione  Sckwenkfeidii 
necat  fruclus  oves,  quod  a  virtute  ejus  purgante  de- 
rivandum  effe  videtur.    Raj.  I.  c.  1621. 

c)  Summitates  in  deliciis  habent  caprse.  Ab  equis  non 
editur,  niii  geiu  ta£tum.  FLjuec.??. 

d)  Suibus  noxia,  Schwenkf.  fd.20. 

e)  Odor  valde  naufeofus.  Sues  inde  moriuntur  homi- 
nesque  naufeant,  GmeL  262.  Proxima  eft  Vulvaria, 
etiam  fcetida, 


PAN  SUECUS. 


145 


£5. 

L. 

0.  £.  S. 

oenuana  tuteci 

T 
I 

— "~      jlluCll  CiLCl 

O 

I 

I 

0 

■— ■    —  ccimpeflris 

O 

I 

T 
I 

0 

«— —     •—      LCJiLClu}  IUIH 

IO 

T 
1 

^9  tfi/^nl  t  p",ivr\1~\/T>n 
OdlJHfcLIJtl    Cf£/  Ui>Cl(l 

T  l"» 
1  W 

1  U 

T 
I 

0 

•> 

1  oiuyiiurn  jcihidi  ijcus 

I 

1 

I 

T  T 
I  I 

Daucus  Ccirotci  f) 

1 1 

I 

T 

I 

I 

I 

v^oniUui  mcicuiciium  gj  * 

0 

1 

T 
1 

O 

oLJJllUtll  jjallljLic 

T  T 
1  I 

T 
X 

I 

I 

Xiinamania  LtWfinoiis 

c 

T 
X 

T 

1 

T 
X 

KJI  LUJ  LLLlLlLlll 

1  vj 

I 

I 

Laierpicuim  latifoliwni 

I 

I 

T 

X 

T 
X 

T 

T-?praHpnm  Sfihnnrtvlium. 

T 
X 

I 

I 

I 

Ligufticum  fcoticum 

O 

I 

I 

I 

Angelica  Arcbangelica  b) 

O 

I 

O 

—    —  filvejiris 

I 

I 

I 

I 

I 

Sium  latifolium  Q 

O 

0 

I 

II 

r 

Oenan- 


f)  Folia  commendantur  ad  pabulum  pecorum;  lac  enim 
augent  vaccis  &  butyro  gratum  dant  faporem.  Extra 
Sueciam  copicfe  colicur,  &  in  ea  a  quibusdam,  fed 
paucis,  oeconomis  coli  coepit.    Gadd  403.  Berg.ip. 

g)  In  regionibus  auftralioribus  venenata  eft,  quod 
experimenta  Stcerkiana  teftantur.  Cunicuii,  canes, 
anleres  aliseque  aves  ea  mortuas;  equi  vertigine,  fues 
furore  adfecii  perierunt.  A  capris  ovibusque  impune 
comeditur;  a  bobus  non  attingitur.  Ciceta  antiquo- 
rum  fuiiTe  creditur.  Stocrk  de  cicuta.  Gmel.  ijo.  cfr. 
it.  Scan.  i6g.  Ex  mente  Gaddii  169,  hominibus  magis 
noxia  eil  quam  pecori. 

h)  Equis  noxia  dicitur  in  Pane  Su.  p.  4.  &  tt.  Sc&% 
p.  0. 

0  "Radicem  poft  folftitium  bobus  noxiam  effc,  obfervatio 
quse  in  Act.  Acad.  Hoim.  1750.  legitur,  oltendit.  Cir- 

e$ 

Tom.X.  K 


I45  PAN  SUECUS. 


B. 

C. 

0. 

E. 

S. 

Oenanthe  c*0Mte  fc) 

i 

* 

o 

r 

• 

—   —  #w/o/fl  0 

i 

* 

o 

o 

- 

Pbellandrium  aquaticum  m) 

i 

i 

I 

1 

i 

Cicuta  virofa  n) 

o 

o 

o 

o 

o 

Aethufa  Cynapuim  o)  , 

I 

i 

I 

I 

I 

Scandix  Cerrfoluun 

J  i 

i 

I 

o 

—    —  Antbrifcus 

i 

i 

I 

I 

Chaero- 


ca  Chrifiianffadium  quotannis  gravis  lues  bovilla  graf- 
fatur,  quam  ill. ,  Rojcnblad  ab  efu  Siorum,  ibi  vuiga- 
rium,  provenire  demonftravit.  Tankar  om  bojkaps  dooi 
&c.  p.i6.  B.  Schreber  hanc  plantam  ante  loiftitium 
a  pecoribus  invite,  impune  tamen,  edi  teftis  eft. 
SamL  vermifchter  Schriften  3.  p.  go. 

ft)  In  it.  Scan.  negatur  quidem,  hanc  b.obus  nocere; 
fapor  tamen  eft  acris,  naufeofus;  canes  intra  triduuni 
necavit,  &  a  bobus  non  fme  maxima  naufea  editur. 
Gm.  6f. 

I)  Tam  hominibus  quam  animalibus  venenata  eft.  Folia 
contrita  naribus  admota  cephalalgiam  efficiunt.  Phil. 
tr.    Gadd  156. 

m)  Hemiplegiam  equorum  ab  hoc  oriri ,  a  plerisque  cre- 
ditur;  veram  autem  cauffam  efle  Curculiouem  para- 
plefticum,  demonftravit  JJmi.  it.  fcan.  lgj.  Fl.  fu. 
Xf8.  (?) 

n)  Hominibus  &  pecori  venenatiffima.  Succus  luteus, 
intus  contentus,  planta  vulnerata  effluit  &  aquam  in- 
ficit.  Homines,  in  foeno  recenti,  cui  admixta  eratCicuta, 
cubantes  evigilarunt  cum  deliriis  &  tumore  totius  cor- 
poris;  diiflcviiier  fanati.  Ubi  aliqua  copia  provenit, 
frequenter  inde  mori  foient  boves;  caprce  quoque  illa 
moriuntur.  Linn.  Fl.  iapp.  103.  Juec.yz.  it.  WeftgJ^S^ 
92.   Gadd  156. 

0)  Radix  hominibus  noxTa,  bobus  innocua  effe  fertur, 
quod  tamen,  fecundum  aiios,  dubio  non  caret.  Ehrh. 
PflanzenhijL-.  p.3*5-   Gmei.331.   Gadd  16$. 


PAN  SUECUS.  14? 


B. 

c. 

0. 

E. 

s. 

Chairophyllum  filveftrc  p) 

i 

I 

i 

r 

I 

Paftinaca  fativa  q) 

i 

I 

i 

i 

T 

Carum  Carvi 

IO 

I 

i 

IO 

I 

Pimpinella  Saxifraga 

ii 

I 

i 

II 

I 

Apium  i^ravcolens 
Aegopouium  Podagraria 
Viburnum  Opulus 

10 

I 

i 

10 

II 

I 

i 

I 

It 

I 

I 

i 

II 

ii 

Sambucus  nigra  r ) 

o 

o 

1 1 

o 

— -    —    Ebulus  s) 

o 

o 

o 

o 

o 

Alfine  niedia 

II 

I 

i 

I 

ii 

Parnafiia  palufiris 

0 

I 

IO 

I 

o 

Statice  Anneria 

o 

I 

io 

I 

0 

—    —  Limonium 

I 

i 

m 

Linum  catharticum 

1 

i 

% 

i 

m 

 Rhadiola 

i 

i 

Drofera  rotundifolid  t) 

o 

o 

o 

o 

o 

—  longifolia 

o 

o 

o 

o 

o 

Myofurus  minimus 

I 

i 

I 

as 

K  %  HEXA& 


p)  Etfi  hSrba  faepe-a  bobus  edatur,  radix  iis  tamen  eft 
venenum  mortiferum;  ex  obfervatione  Gmelini  in  Si- 
biria  fa&a.  Fi.  feb. i.  p.211.  Hieme  etiam  hominibus 
periculofa  effe  dicitur.  Gmel.322. 

q)  Paftinaca  lac  auget;  ea  pecora  cito  pinguefcuht.  Pro 
pabulo  extra  Sueciam  colitur.    Bergius  jp.    Gadd  4.03*, 

r)  Baccse  gallinis  venenatse*  Fl.fu.pf. 

3)  Ovibus  noxius  effe  creditur.   Amocn.  acad.4. 

t)  Ovibus  noxiam  effe  &  tuffim  excitare,  Bartholimis 
auctor  eft.  AtY.  hafn.4.  p.  162.  Lac  bovinum  ab  efti 
fungorum  noxiorum  corruptum,  corrigitur#  per 
Droferam  filtratur.   FL  ju.  ioik 


148 


PAN  SUECUS. 


HE  XA  ND  RIJ, 


n. 

La 

U. 

o 
fcj. 

Allnim  urjmwn  u) 

I 

I 

o 

o 

—  Scorodoprafim 

10 

0 

o 

— —  — -  Dfo   1 

I 

I 

J  r 

o 

I 

—  —  ScbcnnLrapTfi 

I 

10 

o 

o 

6 

rritiijaria  jfieietigris 

i 

I 

CrnithcgaliiTT}  Jutewn 

o 

I 

X  I 

i  i 

t 

— —     —      7J.:  wHilW. 

o 

I 

i  r 

i 

o 

Anthericum  ojfifrAgwh  x) 

T 

I 

6 

0 

—    —  cntyciUannn 

0 

o 

o 

" 

—    —  r)ahiofthn 

i  o 

I 

Afparagus  ^j/i cinalis 

I 

i 

I 

o 

o 

Co □  vailari a  majalis 

o 

i 

I 

1 1 

o 

—   —    Ppiygonattini  y) 

o 

i 

1 

1 1 

II  r 

—  * —  mvldflora 

I 

i 

I 

II 

II  T 

—  i —  OTjWd 

o 

i 

o 

1 1 

Acorns  Calamus 

o 

o 

0 

o 

o 

Juncus  conglomeratus 

IO 

I 

o 

IO 

—  —  eftf/"* 

IO 

I 

o 

I 

—  —  fniformis 

I 

I 

, —  —  fquarrofus  zj 

I 

o 

I 

—  —  articulaius 

I 

I 

I 

I 

Jun- 


u)  Allio  urfino  liliisque  comefro  lac  odore  &  fapore  for- 
ti  ailiaceo  inficitur,  cV  iplum  butvrum  vitiatur.  FL 
fii.  ioj.    It.  goil.  pL.  292. 

x)  In  Smolandiu  ovibus  noxia  efie  cenfetur,  &  fecun- 
dum  BxrthoUnum  etiam  bobu:;  &  vaccis  nocet.  FL 
lapp.  136.    Ad.  hnfn.  2.  p.  226. 

y)  'Bacca:  vaccis  &  vitulis  venenatre.  Radix  vaccis  gra- 
j&j  cremotem  laciis  atfgere  creditur.    //.  tVejtg.106. 

Z)  a)  Utrumque  ovibus   noxium    elTe  perhibent.  lt* 

'  Wtfig*  60.    Gadd  jt6. 


PAN  SUECUS. 


149 


B. 

C. 

0. 

E. 

S, 

Juncus  bulhofus 

i 

i 

I 

i 

—  —  bufonius 

I 

i 

I 

i 

- 

 ft7a^j  <z) 

o 

i 

o 

ii 

— -  —  campeftris 

o 

i 

- 

i 

- 

Borberis  vulgaris 

I 

i 

i 

Q 

o 

Rumex  crifpus  b) 

I 

o 

i 

I 

I 

—   —  aquaticus 

o 

o 

i 

II 

c 

—   —  acutus 

I 

; 

- 

I 

o 

—   —  Acctofa  c) 

II 

1 

ii 

I 

I 

—  —  Acetofella 

o 

I 

1 1 

I 

I 

Tr i gl  o  c h  i  n  marit  im um 

II 

I 

i  r 

I 

I 

—  paluftre  d) 

II 

I 

1 1 

I 

I 

Alisma  Plantago  av.i.  e) 

0 

I 

o 

0 

0 

,  HEPTANDRIA. 
Trientalis  europaa  io  r    i    i  - 

OCTANDRIA. 

Epilobium  anguftifolium  n  i    n  o  o 

K  3  Epi- 


b)  Radix  Rumicis  crifpi  avide  devoratur  a  vaccis  & 
fuibus.    Gmm.  fl.  nbrv.25. 

()'  Dicitur  augere  febum,  quam  ob  rem  cL  Rothof  ar- 
menta  in  locis  ubi  Acetofa  crefcit,  pafcere  fuadet. 
Husft.  Magaz.  710. 

d)  Si  pecora  paullo,  ante  quam  mafrantur,  in  pafcuis 
ubi  Triglochin  provenit,  nutriuntur,  caro  inde  fit  fa- 
pidior.  Gunn. 

e)  Acris  efl  pianta,  fuccusque  veficulas  in  cute  facifc 
Vacc?e  &  alia  pecora,  ea  comeira,  interierunt,  equi 
segrotarunt.  Ovibus  pariter  noxia  eft;  caprae  vero  il- 
lam  impune  edere  dicuntur.  L»  it,  IVgotlu  6*  Huslu 
Lex.  4j.   Gadd  rfo 


150  PAN  SUECUS, 

Epilobium  hirfutum  f) 
_    _  montanum 
—    —  paluftre 
Vaccinium  uliginofum 
Myrtillus 

— *  Oxycoccus 
JLrica  vulgaris 

Tetralix 
Daphne  Mezereum  g) 
Polygotmm  aviculare  h) 
_    _  viviparum 
«—    _    amphihium  i) 
mm    —    Perficaria  k) 
wm    4*   Fagopyrum  l) 


B. 

c 

0. 

E. 

S. 

ii 

I 

i 

i 

o 

i 

I 

i 

IO 

I 

i 

I 

i 

I 

o 

o 

i 

i 

I 

I/ 

o 

I 

1  o 

I 

T 

I 

o 

i 

o 

o 

I 

o 

i 

o 

o 

I 

1 

10 

io 

I 

o 

- 

o 

1 

1 

- 

I 

- 

o 

- 

I  b 

I 

1 

I 

I 

II 

II 

I 

IO 

I 

II  r 

o 

I 

I 

II 

i 

o 

I 

II 

I 

io 

II 

I 

I 

IT 

o 

Poly- 

f  )  Mature  germinat  bonumque  dat  pabulum,  durum  ta^ 
men.   Gleditfch.  Mem.  de  Berlin  1770. 

g)  Tota  ftirps,  folia,  flores,  cortex,  prsecipue  baccae 
&  radix  infigni  funt  acrimoriia;  interne  infiammatio- 
nem  &  externe  veficulas  in  cute  excitant,  Sex  baccae 
necant  canes,  lupos  &  vulpes.  Pecoribus  dyfen- 
teriam ,  haematuriam  &c.  efficiunt,  Gme l. 167.  Schreb. 
eecA  Saml.  6.  thA 

h)  A  fuibus  adeo  avide  devoratur,  ut  feminse  ruftic» 
herbam  in  eorum  pabulum  seftivum  colligere  foleant, 
Abl.  holm.  1750^ 

j)  Pabulum  dat  pecori  infalubre,  exficcans  &  obliruens, 
Mfan.  de  Bert. 

k)  Succulenta,  pabulum  prseftaris  ovibus.  Semina  fari^ 
nacea,  fapida,  cum  aliis  cibis  commixta  ad  pinguefa^ 
cjenda  pecora  adhibentur.   1.  c. 

I)  Fagopyrum  feritur  in  Anglia  &  Germania  pro  pabu^ 
}q  ylricli  pecorum;  vaccis  lad:antibus  faluberrimum  efle 

opU« 


PAN  SUECUS.  isi 


Polygonum  Convolvulus 
—    —   Hydropiper  m) 
Paris  qnadrifolia  n) 
Adoxa  Mofcbatellina 
Elatinc  Hydropiper 


B. 

C. 

U. 

h.. 

c 
o. 

1 1 

I 

I  I 

I 

o 

o 

o 

O 

o 

o 

o 

I 

I 

o 

o 

I 

I 

I 

I 

o 

II 

O 

o 

o 

ENNEANDRIA. 


Butomus  nmbellatas 

o  * 

o 

o 

o 

DECANDRIA. 

•Ledum  paluftre 

o 

I 

I 

I 

Andromeda  polifolia  o) 

o 

I 

I 

o 

—    —  ccerulea 

o 

o 

10 

o 

—    —  calyculata 

o 

10 

o 

o 

PyroJa  rotundifolia 

I 

I 

o 

o 

—  niinor 

I 

I 

o 

o 

—  fecunda 

I 

I 

o 

o 

—  umbellata 

I 

K  4  Pyro- 


optimumque  butyrum  &  cafeum  reddere  dicitur.  Equi 
eo  deleftantur  citoque  pingiteflunt.  Gadd  j-op.  Fen- 
nones  ruftici  glumas  Fagopyri  ad  faginandos  fues  ad- 
hibent.    Att.  Holm.  i?$o. 

m)  Pianta  acris  eft  &  auftera,  unde  veficiilae  in  cute 
&  interne  inflammationes  oriuntur.     Ovibus  noxia. 
Gadd  276.  Gmel.154.    Scrofce  gravidae  ante  &poftpar- 
tum  verfus  vefperam  hac  planta  pafci  folent,  obfer-. 
vante  ch  Holmberger.   AU.  Holm.  17? 6. 

fi)  Paris  ut  animalibus  noxia  fufpecla  eft.     Gadd  J~6. 
Baccae  gallinas  necare  dicuntur.'  Gmin. 

0)  Andromedse  ovibus  venenatae  habentur.   Gadd  1.  c. 


15* 


PAN  SUECUS. 


B. 

c. 

0. 

E. 

s. 

Pyrola  umflora 

i 

I 

o 

o 

- 

Arbutus  Uva  urjl 

o 

o 

o 

o 

i  b 

— -    —  alpina 

• 

o 

o 

f 

Saxifraga  granulata 

o 

I 

0 

o 

o 

Scleranthus  annuus 

o 

I 

o 

II' 

Gy pfophila  faftigiata- 

II 

o 

I 

I 

-**    —  muralis 

II 

- 

I 

I 

Dianthus  Armeria 

I 

I 

I 

I 

• 

—    —  deltoides 

I 

I 

1 

I 

o 

—    —  arenarius 

I 

" 

1 

I 

Cucubalus  Behen 

II 

I 

1 

I 

i  r 

Silene  nutans 

o 

I 

I 

II 

«~-  rupeftris 

o 

- 

I 

- 

StelJana  graminea 

I 

I 

I 

I 

I 

Arenaria  peploides 

• 

m 

I 

I 

«— »  — -  trinervia 

m 

• 

1 

I 

m 

—  — «  ferpyllifalia 

* 

- 

1 

" 

• 

«—    —  nz£rfl 

I 

o 

1 

I 

- 

Sedum  Telephium 

I 

I 

1 

I 

I 

— ~  rupeftre 

o 

- 

«F 

o 

I 

I 

o 

o 

o 

I 

o 

o 

o 

—  fexangulare 

o 

I 

o 

■* 

Oxalis  Acetofella 

10 

I 

1 

I 

Agroftemma  Githago 

I 

I 

I 

- 

Lychnis  Koy  CwcM/i 

I 

I 

1 

I 

—    —  Vijcaria 

o 

I 

I  I 

I 

I 

Ceraftium  vifcofum 

o 

I 

1] 

c  - 

mm    —  femidecandrum 

I 

I 

I 

~m    —  arvcnfe 

I 

—    —  alpinum 
Spergula  arvenfis  p) 


i  - 
Ji  i 


ili 

Spergu- 


p)  Colitur  in  Flandria,  Silefia,  Lufatia,  Poxnerania  & 


PAN.  SUECUS. 


153 


B. 

c. 

0. 

E. 

S. 

Spergula  nodofa 

i 

I 

I 

DODECAND 

RIA. 

• 

Afarum  europceum  q) 

o 

o 

o 

o 

o 

Lythrum  Salicaria 

i 

I 

II 

I 

o 

Agwmonia  Ettpatoria 

I0 

I 

II 

10 

o 

Refeda  Luteola 

o 

o 

IO 

o 

o 

Kuohorbia  heliofcotia  ?*) 

o 

10 

I  o 

1 1 

o 

—    —  Peplus 

o 

IO 

IO 

II 

o 

— •?          paiujn  is 

o 

I 

I  o 

o 

o 

Sempervivum  tectorum 

0 

I 

I 

o 

K  5 

/cd- 

I  t    ■    '  II  -  — 

Marchia  Brandenburgica.  Vaccis  eft  pabuldm  nutriens, 
lac  augens,  butyrum  fapidius  firmiusque  reddens. 
Angli  oves  Spergula  faginare  folent.  Ad  culturam  ta- 
men  Gypfophila  faftigiata  prseftantior  eft.  Bergius  2jm 
Gadd  412  —  /7. 

q)  Aqua  radicibus  infufa  &  fuibus  potui  data,  eos 
pinguefacere  dicitur.    Acf.  Holm.  p.  261,  PuU 

vis  radicis  convenienti  quantitate  cum  avena  com- 
mixtus ,  equis  ad  arcendos  ^morbos  dari  folet. 

r)  Omnes  Euphorbise  fuccum  lacleum  continent,  vefi- 
culas  in  cute  cientem  &  in  lingua  urentem.  Saporem 
k&is  &  carnis  vitiat.  Ovibus  dyfenterias  periculofifii- 
mas  eiiicit.  NihUcmimis  tamen  a  vaccis,  ovibus  & 
capris  evide  devorari  dicitur.  Act.  Holm.1750.  p.ioo. 
(Euphorbias  mitiores,  ut  Peplum  &  heiiofcopiam,  ca- 
prse  libenter  edunt  iisque  absque  ullo  damno  purgan- 
tur.  Equi  has  piantas,  iis  chiatas,  utpote  inodoras, 
ore  arripiunt  quidem,  &  maiticant,  ied  fimul  atque 
acrimoniam  in  lingua  fenferunt,  cibum  ingratum  ex- 
fpuere  allaborant,  iibique  poftea  ab  eo  caveut.*  S.) 


I 


iJ4  PAN  SUECUS. 

JCOSJNDRU. 


B.  C 

0. 

E.  S. 

Prunus  avium 

o  I 

i 

o    l  fr 

—  — ■  domefiica 

o  I 

T 
X 

o    i  fr 

—         Padus  r ) 

10  I 

T 

J. 

o  o 

—    —  fpinofa 

10  I 

I 

I   I  £ 

Crataegus  ^rz^ 

I  I 

—    —  Oxyacantba 

I  I 

Sorbus  aucupavia 

J 

i  r 

Pyrus  communis 

J  J 

I 

—  M&lus 

-  r 

I 

i    i  fr 

Mefpilus  Xlotoneafter 

I 

i    i  b 

Spirsea  Filipendula 

J  J 

I 

O  I 

—    —  Ulmaria  t) 

I 

o    I  fr 

Rofa  canina 

J  J 

I 

o    i  fr 

Phinofiflinui 

J  r 

I 

o  I 

— —  Kzlantevia 

I 

O 

PYafaria  rcefca 

II  I 

I 

o    1 1  b 

Rubus  fvuticofus 

I 

o    I  b 

—  ccefius 

J  J 

1 

o  I 

—  idceus 

I  I 

I 

0  10 

—  faxatiiis 

I  I 

I 

O  I 

—  avcticus 

I 

O  I 

—  Cbamamorus 

10  I 

Potentilla  fvuticofa 

I 

I  o 

—    —  Anfevina 

0  I 

o 

o    i  r 

—    —  rupeftris 

I  I 

I 

i  - 

Poten- 

s)  Padum  averfantur  equi  ita,  ut  fi  forte  hoc  lignum  ad 
conftruendum  peftinem  pabularem  adhibitum  fuit,  per- 
cepto  ejus  odore,  foenum  optimum  averfentur.  Capris 
etiam  ingratiifima  efie  dicitur,  inprimis  florens.  Gadd 
Saiag.  p.  53. 

Vaccse  &  vituli  fame  pereunt  potius  quam  hanc  gu- 
itanc.   Gadd 202.  FI.  Jlt.i7o. 


PAN  SUECUS. 


155 


B.  C. 

0. 

E. 

5. 

Potentilla  argentea 

0  1 

0 

0 

1/ 

—    —  jeptans 

1  1 

1 

1 

1  r 

—    —  norvegica 

11  11 

11 

11 

1 1 

Tormentilla  erefta 

1  1 

1 

0 

11  y 

Geum  urbanum 

II    I  #IO 

1 

1  r 

—  rivale 

10  1 

1 

10 

10 

Dryas  oUopetala 

0  0 

0 

0 

0 

Comarum  palufire  11) 

10  1 

0 

0 

10 

POL  TANDRIA. 

Aftaea  fpicata  x) 

0  1 

1 

0 

I 

Chelidomum  majus  y) 

0  0 

0 

0 

0 

Papaver  Argemone 

0  1 

10 

0 

0 

—    —  dubium 

1  1 

10 

0 

0 

—    —  Rbozas 

1  1 

10 

0 

Nymphsa  alba 

0  10 

0 

0 

1  r 

—    — .  lutea  z) 

0  10 

0 

0 

1 

Tilia  europaa  a) 

11  1 

1 

1 

1 

Ciftus 


u)  Cibus  durus  pecori,  exficcans  &  obllruens.  Glcd. 
Mem.  de  Berlin  1770. 

x)  Pecori  noxia  cenfetur,  nec  iine  ratione;  foetet  enim, 
veficulas  in  cute  ciet,  et  unica  bacca  gallinas  aliasque 
aves  necavit.  Gmel. 

y}  Succus  luteus  acris,  mterne  venenatus.  Non  fine 
periculo  a  pecoribus  ediftir.    Gm.  189.    Gadd  179. 

z)  Fructus  necat  fues;  radix  equis  ingratiiTima ,  cujus 
odor  iis  intolerabilis  eft.    Gadd  175.  Holmberger. 

a)  Folia  non  optimum  funt  pabulum  vaccarum ;  iis  enim 
copiofius  comeftis ,  lac  fit  tenax  &  ingrati  faporis ,  bu- 
tyrum  vero  durum,  febaceum,  male  fapit  &  in  hyemem 
aon   facile  confervari  poteft.    L.  it.  fcan.  256.  An 

plus 


PAN  SUECUSL 


B. 

c. 

0. 

E. 

,9. 

Ciftus  Heliantbemim 

i 

I 

i 

] 

o 

Delphinium  Confolida 
Aconitum  Napellus  b) 

o 

I 

i 

1 1 

o 

o 

o 

o 

IO 

o 

—    —    Lyc  Klonum  c) 

o 

I 

o 

I 

o 

Aquilegia  vul^avis 
Scratiotes  Aloiaes 

o 

I 

IO 

o 

o 

o 

o 

o 

o 

I 

Anemone  Hepatica  d) 

o 

IO 

I 

o 

o 

— >    —  P: 

o 

I 

I 

o 

o 

—    —  pvatenfis 

o 

I 

o 

o 

Q 

—    —  vcvnalis 

o 

r 

o 

o 

o 

—    —  (ilveflrfc 

o 

i 

o 

o 

o 

—    —  nemovofa 

Jo 

i 

I 

o 

o 

—    —  ranunculoides 

o 

IO 

0 

o 

Thali £lr ura  aquilegifolium 

I 

I 

I 

I 

_ 

—    —  flavum 

I 

I 

I 

I 

IO 

« —    —  mnus 

I 

I 

I 

I 

I 

Ranunculus  Lingua  e) 

o 

O 

0 

o 

o 

R 

anun- 

plus  obtineatur  cremoris,  il  iac  in  vafis,  e  ligno  tiliaceo 
factis,  pro  butyro  paranda  colligitur  igiioro.  Cf. 
Kalmii  it.  bahuf.  302. 

b)  Planta  venenatiilima ,  qua,  ubi  crefcit,  quotannis  mul- 
ta  peeora,  inprimis  nuper  allata,  pereunt.  Equis  mi- 
nus  noxia  eil:,  quum  eam  non  nifi  ficcam  edant.  Act. 
Holm.  1739.  p.  41.  1745* 

(?)  Yenenatum  tam  hominibus,  quam  pecoribus,  ex- 
ceptis  equis  &  capris.  (?)    GmeL  454* 

d)  Multae  fpecies  hujus  generis  funt  acres  &  corrofivse, 
ut  non  fne  darano  a  pecoribus  edi  poifmL  Sic  Ne- 
morofa  dyfenteriam  &  hsematuriam  pecoribus,  cum- 
primis  infuetis,  excitat.  Pulfatilla  veficulas  ciet,  flcut 
&  pratenfis  &  ranunculoides ,  qua  Kamtfchadali  fagit- 
tas  fuas  venenant.  Gvjel.  $2»  438.  L.  it.  Wg.  164* 
Gunn.  166. 

e)  Ranunculi  tantum  non  omnes  adeo  acres  funt,  ut 
pro  Veficatorio  adhiberl  poiliut,   Sceleratus  &  hulbo- 

fus 


PAN  SUECUS.  157 


B. 

C. 

0. 

E. 

sf 

Rannnculus  Flammula 

0 

0 

0 

1 1 

0 

—  i —  reptans 

0 

1 

1 

—    —  Ficaria 

0 

1 

I 

0 

1  r 

—    —  auricomus 

1 

1 

I 

0 

1  r 

—    —  fceleratus 

0 

1 

0 

0 

—  ■  —  bulbofus 

c 

1 

0 

0 

0 

— »•    —  repens 

0 

1 

10 

1 

—  \ —  acris 

0 

1 

1 

0 

0 

• —  ' —  aquatilis 

0 

0 

0 

0 

0 

Trollius  europtsus  f) 

0 

1 

1 

0 

Cakha  palujlris  g) 

0 

1 

1 

0 

rf 

DIDYNJMIJ. 


Ajuga  pyramidalis 

1 

1 

1 

0 

Teucriuiu  Scordiuin  b) 

0 

1 

1 

0 

0 

Nepeta  Cataria 

0 

0 

1 

0 

0 

Betonica  officinttltt 

0 

0 

1 

0 

Mefitha  aixenfis  i) 

0 

1 

0 

1 

—    —  aqiiatica 

1 

1 

1 

1 

0 

Glechotaa  hederacea 

0 

0 

1 

1 

0 

Lanii- 


fus  funt  acerrimi.  vFJammula  oves  necat.  Raro  re- 
centes  ab  animalibus  eduntur,  fed  ilccati.  Gadd  169. 
208.    Bergius  fi.    Gm.  $0.  fqq. 

f)  Ovibus  noxia  cenfelur.    Gadd  176. 

g)  Butyro  colorem  flavum  impertire  fertufc;  quod  tamen 
falfum,  quum  vacCce  illam,  ceu  acrem  &  infalubrem 
cibum  ,  averfentur.    Hall.  hifl.  2.  p.  &2.    Gmcl.  89. 

4t)  Lac  vitiat,  fi  a  vaccis  editur.    L.  it.gotl.2g2. 

i)  Ingefta  paullo  majori  copia  Menthce ,  lac  minuitur  vac- 
cis  6c  ad  conlicieneium  cafeum  fit  inuriiis,  Gadd  i~yt 
Fl.  oec.  16. 


158 


PAN  SUECUS. 


B. 

C. 

0. 

E. 

s. 

T  aminm  nlhwiYi 

T 
X 

T 
X 

o 

—  pitrpureufH 

r 

I 

I 

to 

—    —  arnplexicauU 

I 

I 

x 

OaleoDfis  Tetrahit 

TO 

X  \J 

I 

I 

— —     1  .irtflinMl 

-                                 JL-JwLLl  l-l  LLvi  1  v 

T 

X 

o 

^.fachvs  filii/iti c/i  k) 

T  T 

X  X 

I 

o 

I  t 

—    —  palujifis 

o 

o 

I 

o 

1 1  t 

Ballota  nigra 

o 

o 

o 

o 

o 

Marrubiuni  vulgart 

o 

o 

o 

o 

o 

T  pnnnrns  Ccly  dinrd 

T 

T 
X 

T 
X 

o 

Clinopodium  vulgare 

I 

I 

I 

o 

Orip^anum  vnlpare 

o 

T 
X 

J 

T 

X 

Thvmus  Serttvllurn 

o 

r 

X 

I  I 

o 

,  .               /7  r  /*|  /i  c 

o 

o 

TO 

X  \J 

T 
X 

i^racorerjhahim  Ruvrchi/Miti 

o 

T 

X 

Scuteliaria  galericulata 

I 

I 

I 

o 

o 

Priinplb    1757//'~/7}*7  C 
X  1  LlllCJltt    l/tWc  />.) 

T  T 
X  X 

T 
X 

T 
X 

o 

Barttia  vulgaris 

o 

1 

I 

l 

Rhinanthus  Crifla  galli 

i  i 

I 

I 

IO 

Euphrafia  officinalis 

i 

I 

I 

I 

o 

—    —  Odontites 

i 

I 

I 

I 

o 

Melampyrum  crijlatum 

ii 

I 

I 

I 

—    —  arvenfe 

ii 

I 

I 

I 

— ■    —  nemorofum 
—   —   vulgare  l) 

ii 

I 

I 

I 

ii 

I 

I 

I 

Melam- 


Jt)  Vaccas  hanc  fcetidam  herbam  appetere  &  lac  inde* 
augeri,  narratur.  Gunn.  36.  Animalia  non  femper 
odorem  ingratum  herbarum  curare,  demonftrant  La- 
thyrus  fiiveftris  &  Vicia  filvatica,  vegetabilia  non  mi^ 
nus  fcetida. 

t)  Vix  reperitur  herba,  cujus  tam  avidae  fint  vaccfe  & 
qua  affumta  tantam  reddant  lactis ,  quam  hsec.  Buty- 
rum  inde  fit  bonum ,  pingue  &  fapidum.  t—  Idem  quo- 
que  enicit  Melampyrum  nemorofum.  Kalm.  it*  bahuf 
j8&*  Bergii$  Z9*   Rothof  280. 


PAN  SUECUS.  159 


B. 

c 

0. 

E. 

s. 

Melampyrum  filvatkum 

1 

I 

I 

i 

m 

Lathra?a  Sqmrrmria 

o 

I 

I 

IO 

I 

Pedicularis  paiu/lris  mS 

o 

I 

o 

o 

io 

—    —  filvatica 

o 

I 

o 

o 

o 

—    —    Sceptrum  Caroiin. 

I 

I 

o 

o 

_ 

—    —    lapponica  , 

I 

I  • 

« 

Antirrhinum  Linaria 

o 

10 

o 

o 

o 

—    —  minus 

I 

o 

I 

o 

IO 

—    —  Orontiitm 

10 

IO 

o 

Scrophularia  nodofa 

o 

I 

o 

o 

o 

Linnea  borealis 

o 

X 

I 

o 

o 

TE  TRAD  TNAMIA. 


Myagrum  fitivum 

—  —  panicidatwn 
Draba  verm 

i —    —  mcana 
Thlafpi  arvenfe  n) 

—  —  campefire 

—  —  Burfa  pafioris 
Lepidium  faiivum 

—  —  ruderale 
Cochlearia  ojjmnalis  o) 


ii  i  ii  I 

i    -  i    i  • 

IO  I  II  o 

IO   I  I      I  - 

I     1  O    o  s 

I      I  O     O  T  f 

I    I  III  I  / 

I     I  I     I  o 

I     I  I     o  o 

I    o  o    o  - 

Cochlea- 


m*)  Sapor  acris.  Raro  editur  a  pecoribus,  iisque  haema- 
turiae  mortiferse  caufia  elt;  ovibus  hydropem  efficere 
dicitur.  Optimum  fcenum  pecori  inlipidum  rcddit. 
L.  fl.  ju.  Gunn. 

fi)  Si  pecora,  antequam  mactantur,  hoc  edunt ,  vitiatur 
fapor  carnis.  Lacti,  butyro,  &  cafeo  ingratum  fapo- 
rem  impertit.   Act.  holm.  1750.  p.  ioo. 

o)  Oves  ea  dele&antur  &  pinguefiunt;  fed  faporera  car- 


PAN  SUECUS. 


jj  . 

n 

V 

V^ULillCai  Ja  ilLliiiLU, 

T 
1 

T 

VJ 

——  — —  /IvWOYflcifL 

jl  1  l  1 1 i\J  1  LLIj  iiiM 

\J 

o 

x 

o 

IO 

A 1  v  flli  m  ifi  c  ttnitwt\ 

T  n 

T 
X 

T 

J. 

o 

T  11MISt*n    /77777  / 

T 
I 

T 

JL 

T 

"Dentaria  buli/ifprft 

\J 

o 

o 

o 

(^nrria  rni  np  livntpnfic 

v/(ll  Util  111  liC  JJt  ULCIlJCa 

i  u 

T 
1 

T 
X 

o  '; 

{L  1 1  1-l.C  /  £«* 

VJ 

T 
X 

o 

o 

LllLpilllVfLb 

o 

U 

vj 

r\ 
\J 

SifvmforiirTi   TsfalJnvt  tiiitat* 

T 
X 

J 

m  Jl 

CUILUtJ  luliAMl 

1 

T 
1 

1  U 

T 

X 

— —                    \JUUlJ  UM 

H  /*>i 
i  U 

T  r> 

T 

Tn 

1  vJ 

o 

— —  Tvin 
  _£/  /.y 

T 
1 

x 
1 

T 
1 

<j 

i 

"Prvfimnm  nfv  rinnl  p 

J_>1  V  UIIJ  U  LiJ    V  iji/Lr  LIIUI/O 

\J 

T 
1 

T 
1 

o 

o 

■          i          TZnvhnv Pfi 

T 
X 

t  n 
1  u 

T 

^/ 

o 

..              i      /tl  1 1 nvi n  ii  t 

"                          yj.LtLili  Llv    IJ y 

J. 

T 

\j 

o 

K/IJCli  LitlllJUtUfUO 

r 

.1 

T 
1 

T 
± 

r 
i 

I 

XiraUIjb  LrJCoLLUiLCu 

T 

T 

HTnrriti5?  vlfihrrt, 

J 

I 

o 

I 

Z-i  i  v  / .)  /  t  n 
——  — "  fJLlJUiU/ 

T 
1 

T 
1 

\J 

vj 

"RraiTim  raifiDsflri^ 

UL  Uill^.w     v  C£  /  /  L  tJ  o  f  / 

J 

T 

X 

o 

I  I  T 

•— —  — —  ±\upus  LJ J 

T  I 

T 
I 

T 
1 

vj 

TT  f 
11» 

OiiidUlo    «/  UClLjLi 

T 
1 

T 

T  O 
1 VJ 

T 

X 

—  — •  nigra 

j 

I 

I 

O 

Raphanus  Raphaniflrum 

j 

I 

O 

Bimias  Caliik~ 

I 

Ifatis  tinctoria 

l- 

II 

o 

I 

Crambe  maritima  r) 

II 

I 

I 

II 

II 

MONJ- 

p)  hMciX  lac  fapore  allii,  fi  a  pecoribus  comeditur. 
i9^.  mat.  med.ffi*.. 

<f)  Colitur  in  Anglia  fub  nomine  Turnips  pro  pabulo  vi* 
ridi  pecorum;  optimum  pabulum  ovibus,  vaccis  laclan- 
tibns  aliisque  animalibus.  Gadd3'j6. 

r)  Commenciatur  ad  culturam.  Ruftici  marls  accolse  iU 
lam  quinquies  vel  fexies  quotannis  metunt  &  vaccae 


9 


PAN  SUECUS.  itfi 


MONJDELPHIA. 


B.  C. 

0. 

E.  S* 

Geranium  fanguinewn 

O  I 

I 

1  0 

—    —  Jilvatfctim 

i  i 

I 

0  1 

*—    —  pratenfe 

i  i 

I 

1  1 

—  robcrtianum 

O  I 

I 

10  0 

* —    —  lucidum 

I  - 

I 

*  *■ 

—   —  rotundifoliurn 

o  r 

I 

10  0 

—  columbinum 

O  I 

1  i 

»  0 

—    —  molle 

O  I 

1 

—   —  cicutarium 

I  o 

0 

1  - 

Malva  rotundifolia 

IO  I 

1 

0  1/ 

*—    —  Jilveftrts 

I  - 

i 

1 

—    —  Alcea 

II  I 

1 

1  - 

—    —  mofcbata 

I  i 

0 

1  » 

DIADELPHIA. 

Pumaria  officinalis 

I  10 

1 

0  0 

—    —  huibofa 

1  i 

1 

0  - 

Polygala  vulgaris  s) 

II  i 

1 

1 1  0 

Spartium  fcoparium 

I  i 

1 

1  - 

Gejiifta  tinctoria 

i  i 

11 

ir  1 

<—   —  pilofa 

i  i 

0 

1  0 

Ononis  fpinofa 

I  I 

1 1 

0  0 

Anthyllis  Vulneraria 

l  I 

1 

11  - 

Pifum  arvenfe 

I  I 

1 

11  1 

«—  maritimum 

II  I 

1 

ir  1 

Orobus 

la&antes  hoc  pabulo  bene  valcre  dicuntur. 

Adhibetuf 

tantum  pro  pabulo  viridi. 

Gadd  403. 

5)  Lac  augere  dicitur  vaccis,  quo  nomine  jain  veterL» 
bus  fuit  cognita.    Berg.  tal  35. 


Tonu  X.  L 


i6% 


PAN  SUECUS. 


Orobus  vermis 

—  —  tuberofas 
*—    —  niger 
Lathyrus  filveftris 

—  —  latifolius 

—  —  heterophyllus 

—  —  pratenfis 

—  —  paluftris 
Vicia  t  tvmetorum 

—  filvamus 

—  fephtm 

—  Cracca 

—  fativa  t) 
Ervum  tetrafpermum 

—  hirfutum  u) 
Aftragalus  glycyphyllos  x) 

—  —  alpinus 

—  —  campejlris 


B. 

C.  0. 

E. 

S. 

i 

i  i 

ii 

i 

i 

i  i 

i 

U  r 

i 

T  T 

i 

i 

I  I 

T 

- 

1 1 

I 

I 

- 

I  I 

II 

m 

ii 

I  I 

ii 

I 

i 

I  I 

i 

1 

i 

I  I 

ii 

1 

i 

I  I 

i 

I 

ii 

I  I 

ii 

I 

i 

I  I 

i 

I 

1 1 

I  I 

1 1 

I 

j 

I  I 

1 1 

I 

I  I 

ii 

I 

i  r 

III 

ii 

I 

o 

I  I 

Trifo- 


f)  Abunde  colitur  in  Scania,  dat  pecori  pabulum  fapi- 
dum  &  falubre,  vaccisque  lac  auget.  Pro  his  &  ovi- 
bus  colligi  clebet  dum  fioret:  pro  equis  vero  non  a<n- 
tequam  detloruerit.  Semina  viridia  avibus  domefticis 
gratiffima  funt.  Cfr.  L.  it.  fcan.  283.  Bergius  23. 
Gadol  421. 

u)  Inter  plures  rilantas  pabulares  quibuscum  Cl.  Laftbom 
experimenta  initituit,  nullius  cukura  melius  fucceiiit, 
quam  hujus,  quod  in  terra  pingui  (fubhumidaj  laetiiii- 
me  crefcit.  Avide  confumitur  ab  omni  pecore.  Su- 
lpicatur  Cl.  Lafrbom,  hoc  Ervum  fuifle  inter  LenteS 
ab  antiquis  Romanis  cuitas. 

x)  Vix.  reperitur  planta,  quam  pecora  tantum  appetent, 
atque  haec.  Sapof  eft  dulcis,  ad  Glycvrrhizae  fapo- 
rem  accedens;  pcteil  etiam  fimiiis  fuccus  ex  ejus  ra- 
dice  parari.  Berg.jj.  Aci.  kolm.  1744.  (Sed  planta 
toca  quanta  prccumbit,  umbramque  amat.  S.) 


PAN  SUECUS. 


163 


T> 
XJ  . 

Intolium  M.  ojficin.  y) 

1 

1 

1  11 

—    —  bybridwu 

1 1 

1 

1  11 

mmmm         ,               y  0  h  /717  {• 

I  f 

r 
1 

T          T  T 
1  11 

T 

L 

—    —   pratenfe  z) 

I  I 

I 

I  II 

I 

~—    ~—  momanum 

1 

T 
I 

T  T 
1  1 

—    —  a^jenfe 

I 

I  O 

— —    —   fragiferum . 

1 

T 
1 

T  T 
1  I 

—    —  agrarium 
• ■ *  — ■  fpadiceum 

1 

I 

I  II 

m 

1 

T  T 

—      —      1)Y  nnr.nhpn  ? 

/y/  UL  Lll  1 L UC  1  Lo 

T 
1 

T        T  T 
1  11 

Lotus  comiculatus 

I 

I  II 

IO 

—  maritima 

Medicago  falcata 

1  r 

I 

I  II 

—  lupulina 

I 

I  I 

POLYADELPHIA. 

Hypericum  quadrartgulart  11  1  1  o  0 

—  —   perforatum  1 1  1  1  o  o 

—  —    birfutum  1    o  1 

—  —    montanum  11  o  -  o  - 


L  2  STNGE- 


y)  Odor  gratus,  diu  durans,  qui  tamen  lac  vitiat.  ^fourn. 
oecon.1-62.  p.ior.  (ln  Italia  a  quibusdam  pro  pabulo 
boum  colitur;  fed  in  Germania  a  vaccis  nor^editur, 
nifi  paullatim  ci  adfuefcant.  S.) 

z)  Trifoiinm,  hifpanicitm  diclum,  eft  fola  varietas  Trifolii 
pratenfis,  quod  in  foio  pingui  cultum  magnitudine  illi 
nihil  cedit.  —  Multos  generat  Jlatus,  durn  adhuc 
tenerum  eft,  caute  pecoribus  preebendum,  ut  ne  noceat. 
Berg.  21.  jo.  187.  Gadd  336.  Ex  Halleri  fententia 
pinguedinem  pius  auget  quam  lac.  HalL  de  pl.  pabular. 


164  PAN  SUECUS. 

S  YNGENESIA. 


t 

V 

ij . 

r 

0 

E. 

VJ  a 

TYacmnofJon  fiYntpwCp 

T  T 
X  1 

Tn 

T 

X 

i 

y  i  T 

Scoivonera  humih\ 

IJV<\./|  ZiVUVlH  IJLlitlLLLo 

T  T 
X  X 

T 
X 

T 

X 

i 

I  I 

Sonchus  arvenfis 

I 

I 

I 

ii 

I 

«- —  — —  oleraceus 

T  T 

X  •* 

I 

| 

1 1 

I  I 

— .  — .   albimis  a ) 

T 
X 

I 

II 

ii 

I 

Prenantbes  muralis 

I 

I 

II 

i 

I 

T.eontodon  TaiYnxaruwi 

T 
X 

T 

IO 

o 

T 

• —    —  aurtumnale 

T 

X 

10 

1 1 

X 

t — *    —  hiCtiiduwL 

'                 IJLIjJlL-  iSL  1 1  V 

X 

l 

o 

T 

X 

Hieracium  Pilofella 

o 

10 

I  I 

. —  Auvicula 

T 
X 

I 

»— —             t>r &rnor  fum. 

I 

I 

T 

X 

1              -             lfllt'l  Ul  tlllL 

J 

T 
X 

T  t 
x  x 

umbellatum 

I 

I 

I 

T 

X 

CVpnt<!  fpffnvum 

vl  Cmo  l/CULUf  t/Hlb 

T 
X 

T 
X 

T 

T 
X 

T 
X 

11 vnochccris  maculata  b} 

o 

I  I 

o 

I  I 

I  V 

Lapfana  communis 

II 

O 

I 

I 

i/ 

Arclium  L^p^ 

I 

I 

o 

o 

I  r 

Cichorium  Intybus 

o 

I 

I 

o 

i  r 

Serratula  tinctoria 

o 

I 

I 

I 

o 

—    —    arvenfis  c) 

o 

I 

II 

I 

i 

Carduus  lanceolatus  d) 

10 

o 

II 

i  r 

0 

Carduus 

#)  Gratus  eft  pecorum  cibus,    fed  faporem  jngratura 
amarum  lacli  impertit.   Att+  Holm.  1/50. 

V)  Sicca  ab  equis  non  editur,  quoniam  caules,  cum  prat^ 
ferii^  fecantur,  lignefcunt,  Gadd.204. 

c)'  Serratulam  arvenfem  ab  ovibus  non  edi ,  L.  diff.  de 
pve ;  Pan  fu, 

4)  Flores  ilngulari  Jac  coagukndi  vi  pollere  dicuntur* 
at  nullum  hujus  indicium  reperire  potuit  Cel.  Bergius* 


PAN  SUECUS. 


Carduus  nutans 

—  —  crifpus 

—  —  palaftris 

' —    —  heterophylLuS 

—  —  acaulis 
Cn^rus  oleraceus 
Onopordon  Acanthium 
Carlina  vulgaris 
Bidens  tripartita 

~    —  cernua 
~  Eupatorium  cannabinum 
Tanacetum  vulgare 
Artemifia  vulgaris 

—  —  campeflris 
< —    —  rupeftris 

—  —  maritima 

' —    —    Ahfinthium  e) 
Gnaphalium  dioiam 
< —    —  arenarhcm 

—  —  filvaticum 

—  —  uliginofum 
Erigeron  acre 

• —    —  uniflorum 
Taffilago  Farfara 
<—  ^ —  Petafites 
Senrcio  vitlgarh 

—  —  vifcofus 

< —    —  ^facohcea 
Solidago  Virgaurea 
Inula  Helenium 

—  dyfenterica 

l3 


B.  C.  0.  E.  S. 


10  I 

o 

II 

— 

1 

I 

1 

I 

— 

J 

I 

I 

1 1 

1 

1 1 

I 

I 

I 

o 

o 

I 

I 

o 

" 

o 

I 

o 

1 1 

I 

o 

o 

0 

o 

o 

o 

I 

I 

I 

0 

I 

0 

o 

I 

o 

I 

o 

o 

I 

o 

o 

o 

II 

o 

1 1 

1 1 

o 

I 

IO 

o 

I 

0 

I 

10 

0 

* 

J. 

T 

1 

I 

I 

o 

o 

r 

1 

T 

X 

I 

IO 

I 

I 

o 

o 

o 

I 

o 

I 

o 

1 

l 

I 

o 

o 

I 

0  o    o    o  o 
I    -    -  - 

IO  I  I  o  o 

1  T  I  I  I 

I      I  O  O  I 

0  O  O  O 

II--- 

1  I   I    I  - 

O  I  O  II  o 
J0  O     Q     I  - 

Inula 


e)  Ovium  et  alium  anitnalium  caro  amara  ct  ingrata  fk, 
fi,  prius  quam  maffcantur,  Ablintlrium  ederunt.  Roth. 


itftf 


PAN  SUECUS. 


B. 

c. 

0.  E. 

s. 

Inula  Pulicaria 

o 

o 

I 

o 

• 

—  falicina 

i 

I 

I 

I 

- 

Arnica  montana 

o 

II 

I 

o 

- 

Bellis  perennis 

o 

o 

o 

o 

Chryfanthemum  Leucanthemufn 

IO 

II 

I 

II 

o 

—    —  fegetum 

o 

I 

I 

I 

- 

Matricaria  Chamomilla 

I 

I 

I 

II 

o 

—    —  inodora 

I 

I 

I 

I 

o 

—    —  fuaveolens 

I 

I 

I 

II 

o 

Anthemis  Cotula 

o 

IO 

o 

o 

o 

—    —  arvenfis 

I 

I 

I 

I 

- 

—    —  tinEtoria 

o 

I 

IO 

II 

o 

Achillea  Millefolium 

I 

10 

I 

II 

l/ 

—    —  Ptarmica 

I 

I 

I 

I 

1 

Centaurea  Scahiofa 

o 

I 

l 

II 

1 

—    —  jfacea 

I 

I 

I 

I 

1 

—    —  Cyanus 

I 

I 

I 

o 

1 

Calendula  arvenfis 

I 

IO 

I 

io 

1 

Filago  germanica 

o 

o 

I 

- 

—  montana 

o 

o 

I 

o 

- 

Jafione  montana 

IO 

I 

I 

o 

Viola  fdorata 

I 

10 

- 

* 

IO 

—    canina  f) 

I 

I 

I 

o 

I 

—  paluftris 

1 

I 

o 

o 

\J 

- 

—  hirta 

T 

T 

X 

I 

I 

—  mirahilis 

I 

I 

I 

o 

9 

—  tricolor 

I 

I 

o 

o 

IO 

Impatiens  Nolitangere 

o 

I 

O 

o 

IO 

GYNANDRIA. 

Orchis  hifolia 

I 

I 

o 

—  Morio 

I 

I 

0 

Orchis 


/)  Corrigit  Jac,  fungis  noxiis  comeilis  vitiatum,  fi  per 

iJlatn  filtratur,    L.  it.  Wg.  2,0. 


PAN  SUECUS. 


D 
JJ  • 

r 

v-  • 

o 

77 

c 

i_J  • 

urcnis  maculata 

IO 

I 

I 

o 

O  T 

— —  conopjea 

I 

I 

T 
I 

o 

—  latijolia 

I 

• 

m 

o 

Satyrium  viride 

o 

I 

I 

o 

—    —  nigrum 

o 

o 

o 

o 

Ophrys  ovata 

I 

I 

o 

o 

m 

— —  — —  covdata 

I 

o 

o 

—    —  Monorchis 

I 

I 

I 

o 

Serapias  Helleborine 

IO 

I 

o 

Cypripedium  Calceohis 

o 

I 

m 

o 

CalJa  paluftris  *) 

IO 

o 

o 

o 

o 

Zoftera  marina 

O 

o 

o 

o 

ir 

MONOECIA. 

Typha  latifolia  fif  anguflifolia  io  -  -  i  i  ? 

Sparganium  erectum  g)  io  o  o  n  i 

—  —  natans  io  o  o  II  I 
Carex  £ofoi  i    -  i  o  - 

—  pulicaris  I    i  -  o  - 

—  arenaria  I    -  io  i  - 

—  uliginofa  i    I  -  i  - 

—  leporina  I    -  i  o  - 

—  valpina  I    I  -  I  o 

L  4  Carex 


*)  Radicem  Callse  omnino  edunt  fues,  illa  enim  in  Sa- 
xonia  ad  Albim  faginantur.  S. 

g)  Tn  pafcuis  pecori  noxium  effe  fertur.  Hall.  hift.300. 
ficcum  nihilo  melius  eft  pabulum,  quum  durum  et 
tenax  fit  alvumque  obftruat.  Gled. 

h)  Omnes  Carices  pabulum  funt  durum,  vaccis  quidem 
fapidum,  fed  equis  non  nifi  neceflitate  urgente  dan- 
dum;  ovibus  noxium.  Citius  fecandx  quam  alia  gra- 
mina,  ne  nimis  iiant  durse.   Rothof  kvfli.48?. 


i6t  PAN  SUECUS. 


B. 

C 

0.  E.  S. 

Carex  muricat» 

i 

i 

* 

I  - 

—  canefcens 

i 

- 

i 

o  - 

—  digitata 

i 

i 

—  montana 

i 

i 

o  - 

—  globularis 

- 

i 

i 

o  - 

—  filiformis 

ii 

- 

i 

I  - 

—  limofa 

i 

- 

i 

—  capiilaris 

II 

- 

i 

o  - 

r-  pallefcens 

i 

- 

i 

- 

—  panicea 

ii 

i 

i 

o  - 

—    Pfeudo  Cyperits 

ii 

i 

i 

I  - 

— -  cefpitofa 

ji 

i 

i 

I  - 

vefcaria 

i 

i 

i 

I  - 

—    tfrata  0 

io 

IO 

10 

I  10 

Betula  a/^rt 

i 

I 

i    i  a 

—  ^in^ 

1 

1 

X 

l  - 

—  Alntis 

i 

1 

II 

i    i  a 

Urtica  «rww 

o 

o 

o 

o  - 

—    dioica  k ) 

II 

o 

o 

0  o 

X  a  n  th  i  u  m  Jtrumarium 

o 

I 

0 

I  o 

Myriophyllum  fpicatum 

o 

0 

o 

o  - 

Sagittaria  fagittcefolia  l) 

JO 

I 

o 

II  I 
Quercus 

f)  Pecoribus  noxia,  et  quaft  venenata,  ficcata  minus 
periculofa  quam  recens,  Gadd.i?6,  (Ab  hac  avidius 
ingefta  gregem  vaccarum,  fat  numerofum,  in  Saxonia, 
mteriiffe  memini.  S.) 

tt)  Urticse  bobus  cibus  falubris  fnnt,  a  quo  pinguefcunt, 
&  lac  augetur  ac  pingujior  fit.  Sunt  etiam  bonum 
pabulum  ovium.  Ab  initio  blande  laxant,  L.  it.  GotL 
302.  Gadd  192.  94.  (Ambae  Urticce  palato  pecorum 
non  conveniunt,  quamdiu  urunt;  contufae  vero  tan- 
him  non  omnibus  grat?e  funt.  Tundendo  in  pultem 
fcre  redacta  Urtica  dioica,  anjTerum  puliis,  ceu  medi- 
camenfcum  przefervans,  in  Germania  dai  folet,  S.) 

t;  Ab  Hallero  animaiibus  noxia  habetur.   Hiji.i,  p*30Q% 


PAN  SUECUS. 


Quercus  Robur 
Fagus  filvatica  ui)  ' 
Carpinus  Betulus 
Corylus  Avellam 
Pinus  filveftris 
—  Abies 
Bryonia  alba 


B. 

C. 

0. 

E. 

S. 

i 

I 

i 

i 

iin 

i 

i 

i 

I 

ii  n 

IO 

i 

i 

i 

- 

i 

i 

o 

i 

i  n 

o 

i 

10 

o 

I 

i 

o 

o 

I 

o 

o 

o 

DIOECIA. 


Salix  pentandm 

—  fragilis. 

—  bsrbacea 

—  reticulata 

—  myrtiiloides 

—  Caprea 

—  viminaUs 

—  cinerea 
alba 

Empetrum  nigrum 
Hippophae  Rbamnoides 
Tylyrica  Gale 
Hurnulus  Lupulus 
Populus  tremula  n) 

—  —  nigra 
—  alba 


I 

I 

I 

I 

o 

I 

o 

o 

o 

II 

II 

II 

II 

I 

I 

I 

I 

II 

II 

II 

II 

I 

I 

I 

I 

I 

I 

0 

I 

I 

I 

I 

I 

o 

I 

o 

o 

ib 

10 

I 

I 

I 

ib 

o 

I 

o 

I 

I 

I 

I 

I 

I 

10 

I 

I 

II 

o 

I 

I 

I 

I 

JO 

I 

I 

I 

Mercu- 


pi)  Fagi  quculae  fuibus  gratus  funt  cibus;  fed  fi  illis  fa- 
-ginantur,  adeps  fapore  ingrato  inficitur.  (Rotkof  /.  c.) 
(Ouod  non  evenit,  fi  glaudibus  quernis,  quibus  haud 
nnnus  delectantur,  faginantur.  S.) 

f)  Equi  dcle6lantur  foliis  Populi  tremulae,  isque  cibus 
illis  falubris  eft;  idem  vero  ovibus  nocet,  quippe  quae, 
&  paftic,  lanam  cerdunt  calvaeque  fiuut,  Qadd  213*226 


170 


PAN  SUECUS. 


Mercurialis  annua  o) 
Rhodiola  rofea 
Juniperus  commimis 
Taxus  baccata  p) 


B.  C.  0.  E.  S. 

O     I  o  o  - 

O     I  I  o  o 

io  I  i  i  i  b 

o    I  I  o  - 


POLYGAMIA. 


Holcus  lanatus  a) 

—  —  odoratus 
Atriplex  Portulacdides 

—  —  laciniata 

—  —  patula 
Acer  Platanoides 
Fraxinus  excelfior 


II 

ii 

ii 

ii  - 

II 

i 

i 

i  - 

I 

i 

i 

i  - 

I 

i 

i  - 

I 

i 

i 

i  i 

I 

ii 

i 

1  IO 

n 

i 

i 

o  o 

CRTPTOGAMIJ. 

Equifetum  Jilvaticum  o    i    -    n  - 

—    —   arvenfe  r)      ^  oiooo 

Equi- 


o)  Hominibus  &  ovibus,  aliisque  animalibus  noxia  eft. 
Raj.  L.  it.  IVg.pp. 

/?)  Arbor  venenata  eft  Taxus;  hominibus,  vaccis  & 
equis  nocuit.  Gmei  266.  (Non  ita  pridem  necavit 
aliquos  equos,  quibus  rami  abfciffi  cum  gramine  dati 
fuerant.  S.) 

q)  Eft  unum  e  noftris  praeftantiffimis  graminibus ,  molle, 
fucculentum  &  fapidum;  facile  multiplicatur  &  in  arena 
fterili  crefcere  non  recufat.  Ejus  prseitantia  laudatur 
ab  Hallero  hift.  2.  p.229.    Berg.Hal  62. 

r)  Non  facile  editur  a  vaccis;  fi.  vero  eo  pafcuntur  ex; 
uno  loco  in  alium  translatae,  dentes  iis  corrumpuntur, 
evadunt  phthiiicse ,  &  plerteque  moriuntur.  Ovibus 
abortum  facit.   Gadd  117.   Bergius  36. 


PAN  SUECUS. 


Equifetum  palujlre  s) 

—  —  fluviatile  t) 

—  —    biemale  u) 
Pteris  aquilma 
Afplenium  Trichomanes 
Polypoduim  vulgare 

—  —    Fiiix  mas 

—  —    Filix  femina 
■Tt  —  fragUe 


JJ. 

C 

o 

JLLi» 

o. 

u 

1 

D 

U 

o 

1 

T 
1 

T 
1 

1  V 

1  T 

/-\ 
U 

T 
1 

U 

T 
1 

t  r\ 
I  O 

f~v 
V/ 

T 
± 

vj 

/~v 

U 

yj 

U 

VJ 

U 

T 
1 

IO 

I 

O 

O 

i  y 

o 

I 

O 

o 

o 

o 

o 

O 

o 

o 

I 

I 

I 

I 

I 

Quod  ad  reliquas  plantas  hujus  claflis  attinet, 
de  iis  tam  paucae  exftant  obfervationes ,  ut  non 
fit  operae  pretium,  eas  figillatim  recenfere. 

Mufci  vix  ab  ullo  animali  domeftico  guftantur. 

Licbenes  funt  deliciae  caprarum ,  a  reliquis  vero 
intafti  relinquuntur. 

Fuci  ad  littora  maris  a  bobus  &  fuibus  eduntur. 

Fungos  boves  interdum  edunt,  maxima  vero 
eorum  pars  venenum  deleterium  in  fe  continet; 
e  quibus  nominari  merentur 

Phallns 


s)  Noxium  habetur  inprimis  eqnis;  oves  eo  paffoe  peT- 
dunt  lanam.    Kalm.  L  c.  105.    Gadd  l.  c. 

t)  A  V%ccis  cupide  appetitur  iisque  lac  augere  perhibe- 
tur.  Radices  in  pabulum  hibernum  fuum  colliguntur. 
Att.  holm.  1743.  p.  124. 

u)  Vaccis  &  ovibus  nocet  dicitur;  ambae  eo  paftse,  ab- 
ortus  pati  &  fteriles  fieri  dicuntur.  Dentes  iis  he- 
betat.  Gadd  /.  e. 


i46  PAN  SUFXUS. 


j). 

L. 

u. 

vJCnanuiC  irncaia  kj 

T 
1 

o 

I 

  fifhtlbfit  >  ) 

r 
I 

c 

O 

"Dl-iollanrlri  1  im  ,ini"yf  icfnn  m  ) 

T 

r 
1 

1 

1 

i 

r 
J 

Cicuta  wyq/i 

O 

o 

o 

o 

0 

Acthufa  Cynapiutn  o) 

I 

I 

I 

r 

I 

Scandix  Cerejvlivm 

I  I 

I 

I 

o 

—    —  Antbrifcus 

I 

I 

1 

I 

Chaero- 


ca  Chrifnanfradium  quotannis  jrravis  lues  bo\  illa  graf- 
fatur,  qitam  ill.  Rojcnbiad  ab  efu  Siorum,  ibi  vuxga- 
rium,  provenire  demonftravir.  Tankar  am  bojkaps  dod 
&c.  p.i6.  13.  Schreber  hanc  piancam  ante  iblttitium 
a  pecoribus  invice,  impune  tamen,  cdi  tcftis  eft. 
Samk  vcrmifchter  Schrifieu  j.  p.  $o. 

k)  In  it.  Scan.  negatur  quidem,  hanc  bobus  nocere; 
fapor  taraen  eft  acris,  naufeofus;  canes  intra  triduum 
necavit,  &  a  bobus  non  fine  maxima  naufea  editur. 
Gm.  6-f.  i 

l)  Tam  horainibus  qnam  animaiibus  venenata  eft.  Folia 
contrita  naribus  admota  cephalalgiam  efficiunt.  Phil. 
tr.    Gadd  Jj6. 

m)  Hemiplegiam  equorum  ab  hoc  oriri ,  a  plerisque  cre- 
ditur;  veram  autera  cauffam  efle  Curculionem  para- 
plefticum,  demonftravit  Lnin.  it.  fcan.  jSj.  Ft.Yu9 

tfS.  CO 

n)  Hominibus  &  pecori  \  enenatifilma.  Succus  lureus, 
intus  contentus,  planta  vulnerata  effluit  ec  aquam  in- 
ficit.  Homines,  iu  fieno  fecenti,  cui  admixtn  eratCicuta, 
cubantes  evigilarunt  cum  deliriis  &  tumore  totius  cor- 
poris;  diiile.  .cer  fanati.  Ubi  aliqua  copia  provenit, 
frequenter  inde  mori  folent  boves;  caprae  quoque  illa 
moriuntur.  Linn.  Fl.  lapp.  JOj.  Jitec.yi.  it.  /Vcjrg.  jX,. 
92.    Gadd  ij6. 

0)  Radix  hominibus  noxTa,  bobus  innocua  efle  fertur, 
quod  tamen,  fecundum  aHos',  dubio  non  caret.  Ehrh. 
Pflanzcnhijl.  ~.  p.  3*5-    (hml  331-   Gadd  16$. 


PAN  SUECUS.  r4? 


0.  E. 

c 
o. 

v^uccruuuy  uliiji  jll  ucjli  t,  pj 

i 

-r 
I 

T 
I 

I 

r 

X^JUUdLd.  JCLILUU   Cj J 

T 

I 

T 
I 

T 

X 

t 

wurunj  Lstii  vi 

1  O 

T 

X 

I 

T  r\ 
X  O 

T 
X 

Pimninplln    C/tvj  TYflryfl 

jt irnpiijiCJitt  dcijiij i  tcgib 

T  T 

T 

I 

T  T 
II 

T 
X 

/\piurn  Qruveuicud 

I  O 

1 

I 

T  /~% 

10 

A  o rr /-w  1  i 1 1 m  Pn/J/JCrv/lvf/t 
XlcHUpULI  1  UUl  JT  UtlClgr  Ctf  IC& 

T  T 

T 
1 

T 

X 

T 

X 

X  X 

ihiirn  iirri  Ofiufnc 
V  JULll  ULJUl  KJJJUlUi 

T 
X 

T 
X 

T 

X 

T  T 
X  X 

T  t 

X  X 

OdUJUUCLio  Ulgi  u-  i  j  i 

/S 
V/ 

f\ 
\J 

T  T 

X  I 

o 

—  — -      AliVlLLlls  oj 

O 

o 

o 

o 

o 

xiiiinc  vizciiu 

I  I 

T 

I 

I 

1 1 
I  X 

jrarnallla  pClLUJlTlS 

o 

i 

xo 

I 

o 

Ql*i  H  /l\"",novifl 
OLciLlCC    jtJ.l  ItLdt  LU 

o 

T 

IO 

I 

O 

T   7*171  /111 11/111 

—~  JLmLIILuhLLIIIL 

T 
X 

I 

Linum  catbarticum 

I 

i 

I 

i 

—  —  Rhadiola 

i 

I 

Drofera  rotimdifolid  t) 

o 

o 

o 

o 

o 

—    —  longifolia 

o 

o 

o 

o 

O 

Myofurus  minimus 

I 

i 

I 

IJk 

K  %  HEXA& 


p)  Etfi  herba  faepe-a  bobus  edatur,  radix  iis  tamen  ei\ 
venenum  mortiferum;  ex  obfervatione  Gmelini  in  SU 
biria  fa&a.  Fi.  Jib.  i.  p.  211.  Hieme  etiam  hominibus 
periculofa  effe  dicitur.  Gmel.322. 

q)  Paftinaca  lac  auget;  ea  pecora  cito  pinguefcuht.  Pro 
pabulo  extra  Sueciam  colitur.    Berguis  jp.  Gadd^o^ 

r)  Baccse  gallinis  venenatse.    FL  fu.  9?. 

s)  Ovibus  noxius  effe  creditur.   Amoen.  acad.^ 

t)  Ovibus  noxiam  effe  &  tuffim  excitare,  Barttibtimis 
auctor  eft.  Act.  hafn.  4.  p.  162.  Lac  bovinum  ab  efu 
fungorum  noxiorum  corruptum,  corrigitur^  fl  pef 
Droferam  fiitratur.   FL  fiu  wi* 


148  PAN  SUECUS. 

Phallus  impiulicus,  odorem  cadaveris  foetidiffimi ' 
fpargens,  filvas,  ubi  crefcit,  nidore  pe- 
ftifero  implet,  unde  homines  febre  &  de* 
lirio,  pecora  gravibus  morbis  corripiuntur* 

Agaricus  mufcarius ,  & 

Boletus  bovimis ,  a  quibns  comeftis  lac  naufeo- 
fum,  tenax  &  cohserens  redditur,  quod 
vulgo  occafionum  prsebet  credendi,  illud 
effe  incantatum.  e.  f.  p. 


CAROLI   A   LINNE  FIL. 

MED.   D.  EJUSDEMQUE  £T  BOTAN.  PROFESSORIS 
REG.  ET  ORD.  IN  ACAD.  UPSALIENSI 
ACAD.  SC.  HOLM.  SOD. 

DISSERTATIONES 
BOTANICiE 


i.  Nova 


I.    Nova  Graminutn  genera,  Refp.  Daniel 

Ericus  Ncezen  pag.  i 

ii.  Lavandula.   Job.  Daniel  Lundmark  41 

111.  Methodus  Mufcorum   illuftrata.  Olof 

Swartz  69 

iv.  Erica  Sparrmanni.  123 

m 


r. 


NOVA 

GRAMINUM 

GENERA 

QUiE 

PR-^SIDE 

CAROLO  a  LINNfi 

M.  D.  MED.  ET  BOT.  PROF.  REG.  ET  ORD. 
PUBLICO  EXAMINI  SUBJECIT 

DANIEL  ERICUS  NiEZEN 

VESTROGOTHUS 

REG,    ACAD.    SC.    S  T  O  C  K  II.  ADSCR. 
D.  21,  DECEMBR.  MDCCLXXIX. 


Hic  fegefces,  illic  veniunt  felicius  uvse:  , 
Arborei  fetus  alibi  atque  injuffa  virefcunt 
GRAMINA. 

VIRGILIUS. 


1S-  I. 
ndefeflae  SCHEUCHZERI  operce  veram  Grami- 
num  cognitionem  primum  debent  Botanici.  Ce- 
leberrimus  hicce  vir  ordinem,  rflis  temporibus  ex- 
plicatu  difficillimum ,  magna  inveftigafe  ccepit  affi- 
duitate,  &  eo  usque  proccilit,  ut  in  claffes  Grami- 
na  diftribueret,  exaftiffimasque  cujusvis  fpeciei  de- 
fcriptiones,  ubi  ad  minimas  &  leviffimas  eorum  par- 
tes  attendebatur,  traderet;  &,  quo  cognitio  ho- 
rum  adhuc  facilior  effet,  figurse  quoque  partium 
tantummodo  effentiaJium,  quse  verum  charafterem 
praecipue  conftituunt,  adponebantur.  Hoc  modo 
omnia  Europ»  Gramina,  eeque  ac  nonnulla  exoti- 
ca,  parvo  compleftebatur  libro;  diftinftio  autem 
illorum  in  genera,  diverfis  nominibus  expreffa,  ibi 
non  adeft;  unde  eadem  fcientise  noftra?  pars  nihilo 
tamen  fecius  difficilis  erat,  eamque  ob  cauffam  Re- 
formatori  totius  Scientia?  Botanicce,  b.  m.  Arch. 
&  Equit.  CAROLO  a  LINNE'  deferebatur,  qui 
Gramina,  una  cum  ceteris,  in  plura  genera  difpefce- 
bat  &  juftos  charafteres  genericos  formabat,  quos 
poftea  Doft.  HENRICUS  GAHN,  Affeff.  h.  t. 
Reg.  Collegii  Medici,  in  Differtatione  de  Funda- 
inentis  Agroftographia,  1767  habita,  propofuit,  ubi 
genera,  a  Generof.  Suo  Prsefide  conftituta,  cha- 
rafteribus  fuis  effentialibus,  qui  notam  cujuscum- 
que  generis  determinant,  &  figuris  flofculorum, 

A  2  qui- 


4         NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


quibus  eo  clarius  cognofci  poflunt,  illuftrantur.  ( 
Quantum  elegantiflima  hsecce  Dififertatio  cognitio-  $ 
nem  Graminum  expediverit,  neminem  Botanico-h 
rum  fugere  poteft;  quce  quidem  adeo  me  ccpit,  ut  n 
inftar  fupplementi  hoc  Specimen  editum  voluerim,  5 
quod  illis  in  primis,  qui  in  certam  &  folidam  Agro-  J 
Itographiae  notitiam  incumbunt,  inferviturum.fpero.  f 
Ut  quisquam  Botanicorum  accuratiorem  Graminum  < 
indaginem  fufciperet,  cum  defcriptionibus,  in  hac  jc 
fcientia  ufitatis,  &  nitidiflimis  ejusmodi  atque  ex-  ( 
quifitis  figuris,  quibus  jam  fe  commendant  plura  l( 
Botanices  opera,  diu  optatum  eft.  \ 

Pofterioribus  demum  annis  Scientia  hsecce  qui-  j 
busdam  generibus,  perfpicaciftimorum  Botanicorum  ( 
ftudio  inventis,  eft  aucta,  qui  multis  longisque  iti-  I 
neribus,  quorum  inftituendorum  illis  fuit  occafio, 
eadem,  &  quidem  maxima,  attentione  omnes  na-  i 
turae  fetus  fcrutati  funt,  Graminibus  &  Mufcis  mi- 
nime  negleclis,  quippe  quorum  notitiam  ceterorum 
vegetabilium  confideratione  non  minus  efle  utilem, 
fatis  fuperque  intellexerunt.    Bot.  Demonftratori  ! 
Docl.  THUNBERG,  atque  Doft.  KOENIG,  in  ! 
Tranquebar  jam  commoranti ,  nonnulla  Gniminum  ' 
genera,  quaeTuis,  B.  L. ,  oculis  hic  fubjiciuntur, 
accepta  referimus. 

Nihil  magis  omnium  defiderio  hac  occafione 
fatisfaceret,  quam  fi  tales  traderentur  Defcriptio- 
nes  &  Figurae,  quales  plurium  vulgatiflimorum  Eu- 
ropae  Graminum  cum  Orbe  Erudito  communicavit 

Ceie- 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  5 


Celeb.  SCHREBER,  in  Defcriptfone  fua  Grami- 
mim ,  cum  figuris  naturse  congruentibus ,  Lipfits 
1769,  fol.  Tab.  24.  qualesque  nonnullorum  gene- 
rum  Calamanarum ,  a  jam  dicto  Konig  atque  Dom. 
ROLANDr.R  colle&arum,  fiftit  Celeb.  FRIIS 
ROTT»>0;r.LL,  in  Dcfcriptiomtm  &  Icommi  rariornm 
fi?  />ro  maximi  parte  riovds  plantas  illitfrantium  lihro 
prhno ,  Havnioe  1773,  Fol.  Tab.  21.  quorum  qui- 
dem  opera  mHar  normae  funt,  cui  convenienter 
omnia  Gramina  exponcrentur.  Sed,  dolendum  eft, 
quod  plura  a  confpicui.s  bisce  Viris  expectare  no- 
bis  vix  Hceat,  quandoquidem  Ille  multis  aliis  Iii- 
ftoria?  Naturalis  partibus,  a  fe  explicatis ,  in  publi- 
cum  edendis,  jam  efl  occupatus,  Hic  vero  vale- 
tudine  praepeditus  minus  commoda,  ab  Opere  con- 
tinuando  prohibetur.  Spem  tamen  noftram  inftau- 
rat  illuftre  illud  fui  fexus  Decus,  du  GAGE  de 
POMMEREUL,  cujus  ardens  Botanices  amor,  ne 
nlla  quidem  difficultate,  quanta  demumcumque  fue- 
rit,  huc  usque  imminui  potuit,  fed  pluribus  abhinc 
snnis  difcillimctm  Graminnm  Familiam  enodare  in- 
ffitiift,  ubi  nectempori,  neclabori,  nec  impenfis 
parcit.  Pretium  &  utiHtatem  hujus  operis,non  fine 
maximo  gaudio,  jam  dudum  prasfenfimus,  utpote 
quod  confcribit  Virago'in  Mufarum  palseftra  non 
minus  literarum  laude,  quam  ingenio  ftudioque,  fa- 
tigari  nefcio,  ornatiflima.  Atque  huic  operi  ampli- 
ficando,  ut  tanto  perfcclius  evadat,  omnes  in  unt- 
verfum  Botanicos,  fuam  addituros  fymbolam,  id- 

A  3  que 


6         NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


qne  non  folum  officii,  fed  etjam  honoris  caufla 
lubenter  agitaturos  fore,  nos  non  tam  fperamus 
quam  certo  confidimus. 

Tantum  abeft,  ut  Gramina  in  numerum  Vege 
tabilium,  cognitu  facilium,  referri  queant,  ut  po 
tius  vera  &  fuccinfta  eorum  cognitio  maximis  ob 
fita  fit  difficultatibus.    Raro  enim  accidit,  ut  vera 
differentia  quaedam  Specifica  ab  aliqua  herbae.parte 
fumi  poffit;  hsec  vero,  aeque  ac  characler  ipfe  ge 
nericus,  ex  infiorefcentia,  vel  e  partibusfructificatio 
»is  tutius,  hauriantur,  oportet.    Radices  eorum, 
culmi,  folia,  fsepiftime  etjam  pars  qusedam  inflo- 
refcentiae,  confiftentia  glumarum  &  fitus  parum  in- 
ter  fe  differunt,  adeo  ut  notse  characeerifticae,  qui- 
bus  adcurate  diftingucntur,  vix  ac  ne  vix  quidem 
inde  peti  poffint. 

Difficuitas  haecce  caufta  fuit,  cur  Gramina  mi- 
ntis  grata  fuerint  Botanicis,  &  cur  horum,  atque 
Mufcorum,  inveftigatio  magnis  noftrce  fcientise.Do- 
ctoribus  fit  relifta,  &  in  praBternaturaiem  fpecierum 
multiplicationem  feepius  redacta,  qui  tandem,  quum 
in  differentia  Graminum  determinanda  eo  majora 
animadverterent  impedimenta ,  quo  plures  Species, 
ab  antea  cognitis  diverfae,  quse  vero  recte  inter  fe 
difcerni  nequibant,  quotidie  detegerentur ,  eadem 
in  hortis  plantanda  curarunt,  &  exinde  tandem  va- 
riationes  eorum,  in  Species  rautatas,  cognofcere 

coepe- 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  7 


cceperunt.  Quam  maxime  tamen  crefcit  illtid  ma- 
Jum,  quum,  experientia  tefte,  Gramina  habitum 
&  formam  externam  pro  natura  foli  variaque  ejus 
indole  mutent. 

Qua  de  re  certiores  nos  faciunt  illa  gramina, 
quae  propria  accretione,  radicum  &  ca?fpitum  in- 
cremento,  folum  fuum  fenfim  ita  commutarunt,  ut 
ipfis  valde  fiat  alienum  &  a  nattirali  difcrepans;  ni- 
hilo  tamen  minus  radix  graminis,  huic  jam  ad- 
fueta,  pcr  aliquod  tempus  vegetat  &  culmos  pro- 
ducit,  pritisquam  ipfa  berba  exftinguitur ,  folumque 
hoc  modo,  legibus  natura?  convenienter  praepara- 
tum,  aliis  vegetabilibus ,  eodem,  utpote  fibi  ac- 
commodato,  deleclantibus  indeque  kete  vigenti- 
bus,  ofFert. 

Perfsepe  itaque  comperimus,  Gramina  illa, 
quorum  natale  folum  efl:  aqita  &  locaaquofay  ibi  cre- 
fcere  altiora,  culmis  craffis,  foliis  latis  &  glabris, 
inflorefcentia  expanfa  &  glumis  inermibus,  laevio- 
ribus.  Hoc  autem  fitu  mutato,  radicibusque  gra- 
minum  eundem  elevatiorem  atque  ficcum  redden- 
tibus,  culmi  exoriuntur  breves  &  angufti,  foliis 
angufticribus  &  rigidis,  paniculis  in  capitula  co- 
arclatis. 

Quae  in  planitie  aperta  inveniuntur  Gramina, 
culmis  folidis,  foliis  latis  &  mediocribus,  pani- 
culis  ramofioribus,  glumis  multifloris,  fub  fiore- 
fcentia  exparifis  &  tete  coloratis,  plerumque  gau- 
dent.  Eadem  vero5  fi  locum  occupent  magu  umbro^ 

A  4  •  fum> 


8         NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


fum,  longe  aliam  nobis  praebent  faciem:  culmi 
eorum  tunc  funt  angufti  &  debiles,  articulorum 
jnterftitiis  elongatis,  foliis  longis  &  anguftis, 
paniculis  tenuioribus,  glumis  paucifloris,  fubat- 
tenuatis,  pallidioribus  &  albefcentibus.  Ha?c  ite- 
rum,  \fi  colles  translata,  evadunt  breviora,  fo- 
liis  filiformibus  vel  fubulatis,  panicula  demura 
coar&ata.  Sub  fruiicibus  fi  habitent  &  ab  impetu 
quocumque  hoc  modo  defendantur,  priftinam  fuara 
figuram  &  formam  utcumque  confervare  pofllint, 
vel  faltem  medium  quoddam  inter  utramque  tenere. 

In  fojps  fi  alantur,  caules  eorum  fiunt  laxi, 
procumbentes,  foliis  inferioribus  elongatis,  natan- 
tibus,  ut  Feftuca  Fluitans  >  Agroftis  Stolonifera  ^  Alo- 
pecurus  Geniculatus* 

Ulterius,  fi  ejusmodi  Gramina  in  campos  are- 
nofos  tr&nsferantur,  in  primis  juxta  ripas  maris, 
tantam  fubeunt  metamorphofin,  ut  alias  omnino 
fpecies  te  videre  putares;  gramina  enim  fimpli- 
crtBma,  in  infinitum,  ut  ajunt,  ibi  accrefcunt,  & 
ut  primum  arena  eadem  obvolvit,  culmi  eorum 
fufrrutefcunt,  &  unusquisque  articulus,  cui  folia 
antea  fuerunt  affixa,,  plures  profert  ramos,  inter 
fe  ftolonibus  vel  farmentis  repentibus  conjugatos, 
quemadmodum  Panicum  Dactylon,  quum  tamen 
rami  graminum  alias  flnt  folitarii;  quo  fit,  ut 
priori  cafu  caulis  verticillis-  ramulorum  quafi  fuf- 
fultus  videatur. 

Si 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  9 

Si  hoecce  tandem  ad  litora  maris  fubfiftant, 
undarum  in  lapides  incurfui  expofita,  culmi  eo- 
rum  generantur  robuftiores,  fublignofi,  ab  inter- 
ftitiis  articulorum  coar&ati  &  undiquaque  brevio- 
ribus  &  intumefcentibus  vaginis  obducti,  foliis 
brevibus,  divergentibus,  convolutis,  glabris  & 
pungentibus,  involucris  elongatis,  fpinefcentibus, 
glumis  mucronatis  &  fubinde  ariftatis. 

Gramina,  angufliori  loco  nata,  altitudine  au- 
geri  videmus,  fcepiflime  uno  vel  duobus  culmis; 
quum  vero  vajlior  illis  eft  locus  fefe  extendendi, 
breviora  fiunt  &  magis  magisque  complicantur, 
donec  fupra  radicem  inveniantur  fubbulbofa. 

Undeautem  evenit,  ut  plurima  gramina  in 
regionibus  extra  Europam  calidioribus ,  in  fru- 
tices  quafi  permutentur,  &  altitudine  ceteris  longe 
antecellant,  culmis  lignofis,  glabris  &  tenacibus, 
quam  maxime  ramificantibus,  coronasque  vel  ca- 
pita  denfa  formantibus,  quorum  ramuli  funt  bre- 
ves,  fed  copiofi,  veltiti  foliis  approximatis,  pla- 
nis,  latioribus,  vaginis  fummitates  eorum  arfle 
obvolventibus,  ramulorum  rudimentis  faepe  in 
fpinas  abeuntibus;  rarius  florentes  &  paniculas 
paucifloras  proferentes ,  c$  g.  Anmdo  Bambos  &c.  *) 

A  5  velu- 


*)  In  montibus  Paliacatticis,  quorum  unus,  metiente 
Dom.  Chambel,  5000  pedes  altus  eft,  ignem  ex  fri- 
ctione  Arundinum  Bambos  faepius  oriri,  accola  nar» 

rabat. 


jo       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


veluti  nonnulla  gramina  Alpina  fiunt  Vivipara? 
Nunme  algore  inflorefcentia  horum  impediatur, 
ita  ut  germen  absque  fccundatione,  quae  tamen 
eft  neceflaria,  in  rudimentum  novi  germinis  ex- 
crefcat,  quod,  ftatim  poft  delapfum,  radici  agen- 
&e  eft  idoneum,  quod  quidem  eo  majori  attei> 
tione  dignurn  eft,  quum  nonnifi  pauca  horum 
per  cukuram  mutationi  fint  obnoxia?  Omnia, 
qua?  nunc  attuiimus,  seque.  ac  multa  alia,  quas 
Obfervatores  labore  improbo,  maximaque  dili- 
gentia  haclenm  explicare  non  potuere,  difficilia 
funt  indagatu.  Attamen  gramina-  haecce,  arbori- 
bus  affimilia,  declivia  &  aprica  loca,  ubi.  ventis 
vehementius  quatiuntur,  plerumque  occupare* 
&  folo  fertiliori ,  compa&iori  &  ad  vegetationem 
jriaxime  conducente  gaudere,  compertum  habe- 
mus.  Haec,  ratione  habita  formae,  graminibus 
annuis  valde  funt  fimilia,  qu#,  licet  in  Vapora- 
rio  non  feneftrato,  quod  ventre  equino  eft  in> 
pletum   caloreque  continuo  agitatur,  fint  plan- 

tata, 


rabat.  Qucd  ut  demonftraret ,  duas  harum  fle&ens 
inter  fe  frieabat,  unde  ignis  ftatim  excitabatur ,  qui* 
ventis  agitatus,  per  gramen,  ibi  crefcens,  tres  pedes 
longum  &  jam  liccum  citiffime  ita  vagabatur,  ut  no- 
bis  omnibus  admirationem  moveret,  Ejusmodi  incen-.. 
dia  nonnumquam  faciunt  cives,  tam  ut  pellantur 
Tigrides,  quam  ut  cinere,  imbribus  poftea  eluto» 
plantationes  eorum,.  ad  radices  montium  fitse,  pin« 
guefiant,    (Utt,  Doft  KOENIG.J 


NOVA  GRAMINUM  GENZRA. 


ii 


tata,  ibi  quidem  crefcunt  &  undiquaque  ramifi- 
cantiir,  fed  nullos  emittunt  flores,  Ramuli  eo- 
rum  foliis  approximatis  funt  obvallati  &  veluti 
in  infinitum  multiplicantur, 

Ad  probanda  ea,  qux  de  metamorphofi  Gra- 
minum  jam  fuere  dicla,  exempla  adferam,  quae 
Curiofo  Le&ori  ulterioris  inquifitionis  &  obferva- 
tionis  anfam  praebere  poffunt,  ut  fententia  noilra 
hac  de  re  pluribus  fuffulciatur  argumentis.  Ufc 
vero  piura  illa,  a  Nob.  Praffide  benigne  mecum 
comtnunicata,  filentio  preetermittam,  ne  moram 
jufto  iniquiorem  Le&ori  Benevolo  injiciam,  paucis* 
qua?  fequuntur,  contentus  ero: 

i)  Scirpus  Laciijlris ,  qui  ubique  in  aquofis  no- 
ftris  invenitur,  tantas  interdum  mutationes  nobis- 
met  monftravit,  ut  nifi  eumdem  per  gradus  fecuti 
fuiffemus,  neminem  ejus  degenerationis  convincere 
poffemus,  quamvis  eadem  effetradix,  idemque  in- 
d&iduum.  Haud  raro  accidit,  ut  gramen,  cujus 
jam  mentionem  facimus,  litora  noftra  parvis  qui-t 
busdam  infulis  augeat,  quae  tandem  terrae  continenti 
connectuntur,  &  fenfim  fupra  fuperficiem  aquarum 
ita  attoliuntur,  ut  folum  ejus  naturalc  in  ficcius  & 
durius  transformetur.  Quamdiu  tunc  veteres  ejus 
radices  vivunt,  £:  vi  quadam  herba?  producendaj 
gaudent,  quod  quidem  qualitercumque  fieri,,  negari 
nequit,  menfuram  pedis  vix  fuperat,  foliis  anguftis, 

brevi- 


12       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 

brevibus  &  obtufis,  involucro  diphyllo,  fubfpinofc  C  l 
fpicis  binis  vel  ternis  feflilibus,  parvis,  involucro  no 
longioribus,  &  glumis  plurimis  flerilibus. 

Carcx  Cce/pitofa,  qux  paludes  noftras  &  loc 
ttUgjnoft  nd  ridentia  prata  proeparat,  huc  quoqiv 
referenda  videretur,  quippe  quse  mutationem  ipC 
quoque  patitur;  quum  vero  ex  alia  cauffa  pendea 
illa  mutatio,  ejusmodi  proponamus  gramina,  qua 
femina  fua  in  variam  differunt  humum,  &  varietates. 
quarum  inveftigatio  nobis  eft  facilior,  exhibent. 

2)  Poa  Alpina,  qua?  in  fummitatibus  Alpium 
vix  quidem  dimidiam  digiti  longitudinem  adfequitur, 
panicula  magna  ex  parte  intra  vaginas  foliorum  tefta 
h.  e.  fubclandeftina  (quod  in  graminibus  exoticis 
Indiee  frequentius  obfervavimus,  quas  fub  dio  ferun 
tur,  &,  calore  minus  fufficiente,  paniculas  intra 
fupremi  folii  vaginam,  quae  quidem  tunc  intumefcit 
&  fingularem  monftrat  formam,  involvunt,)  &  to- 
tam  herbam  longitudine  exaequat,  fenfim  tamen  ita 
accrefcit,  ut,  quum  tandem  in  ipfas  valles  defcen- 
dit,  communis  noftrae  Poce  Pratenfis  altitudinem. 
affumat,  cum  qua  Clar.  HUDSON  in  pofteriori 
editiona  Florae  Anglicae,  jure  fortaflis  meritoque, 
eamdem  conjunxit. 

3)  Po.a  Trroialis  etjam  in  folo  fpongiofiori  & 
fertiliori  cum  Poa  Pratenfi  commutatur.  Haec  autem, 
in  lucos  &  nemora  introducla,  vel  fub  umbra  ad 
fepes,  ubi  mollior  eft  terra,  seque  ac  in  arenofis, 
Poam  nobis  oftendit  Angufiifoliam ,  quee  quidem  in 

colli- 


cita 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


13 


collibus,  ubi  plerumque  marcefcit,  plantata,  folia 
radicalia  emittit  fctacea.  Fieri  quoquc  potcft,  ut 
Poa  Paluftris  difcrepantiam ,  qua  a  reliquis  jam  re- 
citatis  diftat,  folo  fuo  aquofo  debeat;  hoc  enim 
fublato,  parum  a  fupra  memoratis  differt. 

Longe  clarius  elucet  ha?c  variatio  ex  alio  gra- 
mine,  nullum  folum,  quo  dcmumcumque  modo  fit 
comparatum,  quominus  ibi  diffeminetur  &  crcfcat, 
refpuente.  fuam  tamen  figurarj}  conditionibus  libi 
oblatis  fempcr  ita  accommodantc ,  ut  figna  foli, 
cui  infixa  fuit,  manifeftiflima  nobis  det.  4)  slgro- 
Jlin  Ioquor  Stoloniferam ,  quas  una  cum  Aira  C&fpi- 
tofa,  optimum  &  pecoribus  delicatiflimum  prato- 
rum  noftrorum  focnum  conftituit.  Succulentum 
pratum  atque  dcpreiTum  annunciat  herba  noftra 
ulnas  duas  vel  trcs  alta,  culmo  refto  fccalis  inftar, 
panicula  magna,  effufa,  fpadicea.  Ut  vero  humi- 
ditas  prati  deficit,  ita  ficcior  evadit,  macilentior, 
altitudine  &  craflitudine  minor,  adeoque  gracilior, 
brevior,  foliis  anguftioribus  &  panicula  arftiori. 
Si  autem  colles  incolat,  eos  gramine  adhuc  bre- 
viori  ornat,  culmo  foliisque  anguftioribus ,  pani- 
cula  attenuata,  ferruginea  &  inftar  Feftuca;  Ovinx 
fere  fecunda. 

Quod  fi  co  in  loco  dieeta  nimis  macra  debi- 
litetur,  priori  quoque  minus  crefcit,  p]uribus  radi- 
culis  fefe  obveftiens,  panicula?  funt  fubfeflilcs  & 
glumcc  loco  ftaminum  &  piftillorum  fuligine  adim- 
plentur,  &  revera  Agrofiin  Pamilam  nobis  praebet. 

Hsc- 


14       NOVA  GRAMINUiM  GENERA. 


Hzcce  in  prato  reperta,  fluviis  paffim  perfo* 
rato,  declivia  eorum  litora  gramine  luxuriante 
egregie  circumveftit,  cujus  culmi,  quo  propius  ad 
aqtiam  accedit  herba,  craditie,  foliaque  latitudine 
augentur;  panicula  tunc  evadit  magis  coarctata, 
oblonga,  ramulis  fuis  frequenter  fubverticillata, 
multiflora,  obtufa,  viridi  -purpurafcens.  In  filvis 
autem  inclufa,  perfsepe  faciem  Agroftls  fylvaticce 
induit,  quse,  propter  mutabilem ,  fub  nuptiis,  pro- 
portionem  glumarum ,  morbofa  videtur. 

In  Sabulofis  vero,  arena  mobili  teftis  &  prope 
mare  fjtis,  hujus  culmi  fiunt  elongati,  crebro  per- 
ennantes,  ad  genicula  radicantes,  fsepitisque  far- 
mentofi  $c  vaginis  membranaceis  pof:  caftim  folio- 
rum  perfiftentibus  obvaliati,  articuli  culmorum  ple- 
rumque  hirfuti,  &  e  quolibet  articulo  plures  ramos 
producunt  breves  &  divaricatos,  ut  culmus  verti- 
cillatus  videatur,  folia  exiftunt  fubulata,  fubplana, 
brevia,  rigidiora,  panicula '  coarftata ,  faepius  ver- 
ticillata,  nec  e  vaginis  multum  produfta. 

Propius  tamen  ad  litora  maris,  vel  ad  oras  inter 
fcopulos,  iibi  gramen  noftrum  a  ferocibus  undis 
agitatur,  culmi  ejus  abbreviantur,  fiunt  erefti, 
ftrifti,  &  priusquam  inflorefcentia  expanditur,  plu- 
ribus  foliis  circumdantur,  vaginis  brevibus,  arfte 
approximatis,  tumidis,  foliis  fubulatis,  involutis, 
reftis,  rigidis,  acumine  pungente  terminatis,  ut 
in  Agrofii  Virginka. 

In 


.    NOVA  GRAMTNUM  GENERA.  ij 

In  paludibtis  le£ta  formam  slproffis  Albce  haud 
raro  habet,  obfervante  Dom.  HUDSON. 

Si  angufto  &  ficco  loco  propagetur,  culmos 
erectos  format,  &  veluti  Aira  Caefpitofa  complicat 
radices;  humidiori  autem  &  fpatiofiori  accrefccns, 
culmi  ejus  funt  proftrati ,  unumquodque  folium  ra- 
mos  emittit,  &  plnres  longos.atque  molles  culmos, 
radicem  capeflentes,  foliis  folum  obteftos,  h.  e. 
ftolones,  format,  indeque  nomen  /Jgrojiis  [lolo- 
niferce  meretur. 

Ejusmodi  hujus  graminis  viciffitudines,  a  di- 
verfo  folo  &  ftatione  tantummodo  orta?,  Cele- 
berrimis  aevi  noftri  Botanicis  impofuerunt,  licet 
omnem  cautionem  &  diligentiam  adhibuerint,  ne 
numerum  fpecierum  varietatibus  augerent.  En  er- 
rorem,  quem  ipfi  in  herbis  examinandis  maxime 
dilexerunt,  quamvis  eumdem  anteceflbribus  fuis 
tam  vehementer  exprobrarint.  Quum  vero  Gra- 
mina  non  prius  in  genera  &  fpecies,  quam  noftris 
temporibus,  fuerint  redafta,  &  tam  raro  in  hor- 
tis  colantur ,  varietates  eorum  magnos  hofce 
viros  fugerunt,  quo  faclum  eft,  ut,  in  Mufeis 
fuis  his  rebus  occupati,  minutiffimo  faepe  fpeci* 
mintim  exficcatorum  charactere,  quem  maximo  la- 
bore  detexerunt,  occafionem  praebente,  fpecies, 
Operibus  receptas,  limitibus  fuis  circumfcripferint. 

Si  cognitum  illis  fuiflet,  quantum  hsecce  Agro- 
llis  polymorphae  forma.  ex  ipfo  folo  pendeat., 
Agroftin  Stoloniferam ,  Albam,  Pumilam,  Vir- 

gini- 


16       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 

ginicam,  Silvaticam,  fortaftis  etjam  Capillarem,  ! 
ut  putat  HUDSON,  varias  efle  fpecies  haudqua- 
quarn  contendiflent;  nec  Poam  Alpinam  a  Triviali, 
Pratenfi,  Anguftifolia  &  Paluftri  diftinxiflent.  Hos 
vero  maximorum  hominum,  fummis  laudibus  ad 
coelum  usque  ;jure  elatorum,  errores  ante  oculos 
ponendo,  tantum  abeft,  ut  magnam  eorum  famam 
imminutam  velimus,  ut  potius  errores  illorum  tales 
efle,  contendamus,  qui  ab  ipfis  inventoribus  evi- 
tari  vix  potuerint.  Quae  quum  ita  fint,  inventa 
eorum,  quibus  fcientiam  noftram  ditarunt,  grato 
agnofcenda  funt  animo,  &  unumquodque  gramen, 
varietatibus,  ad  quas  pronum  eft,  frequentiori  ob- 
fervatione  definitis,  exactaque  differentia,  qus^ 
femper  eadem  manet,  conftituta,  ad  debitas  Clafles 
fenfim  reducendum. 

Exempli  caufla  ulterius  ponatur  5)  Triticwn 
Repens ,  quod  in  cultis,  arvis  &  pratis  valde  variat, 
inermetamen  exiftit,  &gramen  quam  maxime  difcre- 
pans  reprsefentat.  In  maritimis  vero,  foliis  brevi- 
bus,  ftri&is,  involutis-&  pungentibus,  glurpis  ari- 
ftatis,  villofis.  Faciem  itaque  vulgari  difiimillimam 
habet,  adeo  ut  nullus  dubitaret,  quin  alia  eflet 
fpecies,  cujus  contrarium  eadem  radix,  in  hortis 
plantata,  facile*  oftendit. 

Huc  etiam  pertinet  6)  Fejlnca  Fluitans ,  quse 
vulgaris  eft,  &  ab  omnibus  nullo  negotio  cognofci- 
tur,  in  foflis,  primo  vere  aqua  repletis,  decumbens. 
Aquam  tunc  foliis  longis,   planis  &  aatantibus 

tegit, 


/ 


NOVA  GRAMINLJM  GENERA.  17 


tegit,  &,  nifl  aqua  ftatim  abeat,  fed  diutius  duret, 
paniculas  profert  expanfas,  flofculj$  Hnearibus, 
«longatis,  multifloris,  glabris,  muticis.  Foflavero 
vel  tota  vel  quoad  partem  aquis  orbata,  folia  una 
cum  culmo  evadunt  breviora  &  ereftiora,  pani- 
cula  magis  coarftata,  flofculis  ovatis,  magis  fefli- 
libus,  paucifloris,  glumis  fubacumin&tis ,  fcabris* 
&  inde  faciem  Feftuca  Elatioris  gerit,  Dom.  IJLTD- 
SON  Feftucam  banccc  Fiuitantem  in  hortum  in- 
troduxit  &  inde  primo  anno  gramen  fpicatum,  fpi- 
culis  alternis,  feililibus,  compreflis  muticis  melfuit ; 
fequenti  vero  anno,  quum  folo  huic  adfuefceret, 
in  gramen  grandiori  panicula,  eaque  fecunda,  fpi- 
culis  linearibus,  muticis,  foliisque  planis  mutaba- 
tur.  Quod  fuit  caufla,  cur  ha?c  ab  immortali  &  in 
Botanicis  quoque  ceJeberrimo  ae  HALLER,  qui 
praeter  ea  in  multiplicandis  Graminum  fpeciebus  fa- 
tis  juftos  fibi  non  conftituit  cancellos,  in  plures 
diverfas  fpecies  fuerit  redacla. 

Nodos  Radicum  &  Cidmorum  Botanici  attentis 
intuiti  funt  animis,  eosdemque  charafterem  gra- 
jninis,  licet  jam  cognitis  fimillimi,  conftituere 
eflentialem  opinati  funt;  attamen  novae  &  repetitre 
obfervationes,  hos  ex  ftatu  morbofS  originem  fo- 
lumjducere,  &  prsefertim  graminibus,  folo  fpon- 
giofo  confuetis,  pofteaqne  duriori  &  anguftiori 
coa&is,  accidere,  nos  docuerunt.  H|c  in  primis 
notandum,  qiiod  haecce,  alii  licet  infixa  humo, 
per  nonnullos  infequentes  annos;,  quosdam  reti* 

B  mie- 


18 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


nuerint  nodos ,  e.  g.  Alopecurm  Bulbofus ,  quem 
faepe  nominatus  HUDSON,  in  aquofis  fatum,  in 
Alopecurum  Geniculatum  converti,  obfervavit.  Nec 
minus  fingulare  eft,  quod  Pbleum  Bulbofum ,  cultura 
adhibita,  radicem  ceperit  fibrofam  &  culmum  re- 
ctum,  adeoque  in  Pbleum  Pratenfe  fuerit  commuta- 
tum;  veluti  Fefluca  Dumetorum,  in  ollis,  fsepe 
morbofo  fimili  ftatu  laborat,  articulis  culmorum 
nodofis,  at  in  folo  laxiori  &  aptiori  culta  articu- 
los  culmorum  nodofos  deponit.  Hordeum  Nodofum 
in  horto  Academico  Upfalienfi  nodos  radicum  fen- 
fim  deferuit  &  in  habitum  Hordei  Murini  receflit. 
Neque  incredibile  eft,  Hordeum  Bulbofumy  hifce 
affine,  folo  tubercula  fua  accepta  referre. 

Hinc  fatis  patet,  quanta  opus  fit  prudentia 
quantaque  accuratione  in  fpeciebus  Graminum  rite 
explicandis  &  determinandis ,  &  negotium  hocce 
pluribus  implicatum  elfe  moleftiis,  quam  putant 
nonnulli  Rei  Botanicae  fcriptores,  qui,  ut  nomen 
Inventoris  attingant,  ob  minimam  fibi  vifam  difcre- 
pantiam,  ad  novas  formandas  fpecies,  fingulari 
pruritu  ftatim  funt  parati. 

Exempla#,  jam  allata,  ad  fententiam  noftram 
demonftrandam  fufficiunt,  &  aliis,  quibus  tempus 
eft  &  opportunitas,  ejusmodi  vaiietatum  porro 
obfervandarum  &  inquirendarum  occafionem  dare 
poifunt,  quibus  nixi,  firmiora  cert^  &  ftabilis 
Graminum  cognitionis  &  diftinftionis  fundamenta 
jacere  queant  pofteri. 

§.  IV. 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


§.  IV. 

Quam  neceflarium  fit,  ut  cauiTas  dignofcamus, 
unde  Varietates  Graminum  oriantur,  nc  hujusmodi  • 
ftatuanuis  charadteres,  qui  ab  ipfo  folo,  idcoque 
facillime,  mutari  poffunt,  ex  preecedenti  paragra- 
pho  inteiligitur.  Quam  ob  rem  Gramina  Vivi- 
para  propriam  non  conftituere  fpeciem,  Botani- 
cis  jam  diu  fuit  perfunfnlimum. 

Si  ex  prgecedcntihus,  aliisquc  nonnullis,  ob- 
fervationibus  quidquam  judicare  Hceat,  exinde  con- 
licitur: 

1)  Ut  Radices  Graminum  nodofa  1,  tubcrculofa, 
a  quibusdam  falfo  dictae  bulbofa,  quas  tanta  dili- 
gentia  atque  attentione  confiderarunt  Botanici,  ut 
his  folis  fpecies  graminum  definiri  pofle  credide- 
rint,  in  nota  chara&eriftica  ftabilienda  omittendse 
fint,  quoniam  pauci,  quos  novimtis,  cafus,  nodos 
iftos  nihil  aliud,  nifi  ftatum  herbae  morbofum,  in- 
dicare  &  in  fertiliori  foJo,  vel  gramine  culto, 
evanefcrfe,  fatis  demonftrare  poiTunt. 

2)  Culmi9  ratiorce  angitfiia  loci ,  fiunt  cafpitofi 
&  folitarii.  Ramofi ,  diffufi,  perennantes ,  fioloniferi , 
radicantes  in  arenofis.  Vaginis  foliorum  approximatis 
tetti,  quum  in  arenariis  9  in  locis  markimis  inveniun- 
tur  &  in  fiffrntefccntibits.  In  filvaticis  funt  elongati 
&  denudati.  Altitudo  &  proportio  Culmi  propter 
folum  tantummodo  variat.  Culmi  vertidilMi,  in 
Maritimis  &  Arenariis  nullam  patiuntur  difTerentiam. 

B  2  3)  Fo- 


20       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


3)  Foliorum  longitudinis  &  latitudinis  in  folo 
etjam  tmice  quaeratur,  oportet,  cauffa.  FoJia  funt 
ccefpitofa,  Jetacea,  fuhalata,  &  flepe  incurvata  in  Ari* 
clis.  In  Uliginojis  vero  plana,  latiora  &  a  prioribus 
non  diftinguuntur,  fi  reliquis  partibus  inter  fe  con- 
veniant.  Si  folia  in  una  eademque  herba  fint  di- 
verfa,  fingulare  quidem  eft,  fed  conftantem  non 
femper  exhibet  differentiam ,  fiquidem  graraen  uli- 
ginofum  in  Aridis  folia  fua  plana  in  teretia  conver- 
tit.  In  folo  vero  medio  folia  radicalia  evadunt  fili- 
formia,  caulina  vero  plana,  quod  haud  rarum  eft  in 
vulgatiflimis  Graminum  fpeciebus,  folum  mutanti- 
bus;  neque  gramen  maritimum  foliis  fuis  involutis> 
rigidis ,  mucronatis  &  glaucis  >  unde  tamen  nota?  ejus 
funt  erutae,  ab  aliis  graminibus  fatis  diftinguitur. 

Vagina  fupremi  folii  tumida  &  obovata  graminis 
Alpini  vel  Indici,  in  frigidiore  climate  culti,  diffc- 
rentiam  conftituere  neque  poteft. 

4)  Inflorefcentiam  fi  refpexeris,  ad  conficien- 
dum  chara&erem  graminis  aquatici  panicuh  v.iagna> 
divaricata,  effufa  non  eft  apta^  idem  enim  gramen, 
in  colle  carptum,  inflorefcentiam  racemofo-fpicatain 
interdum  prsebet.  Spka  &  capitula  tam  crebram 
non  fubeunt  mutationem,  ac  panicuke,  quae,  quum 
antea  funt  effufe,  cito  evadunt  coarctatce ,  fpicifor- 
mes  &  ab  ipfo  folo  faepiffime  vcrticillatce. 

5)  Numerus  Flofculorum  aliquando  eft  incon- 
ftans,  prsecipue,  quum  flofculi  intra  unumquem- 
que  calycem  continentur  tres,  accidit,  ut  06I0  vel 

novem 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  21 


novem  evadant.  Glwna,  quae  in  aquaticis  gramini- 
bus  funt  mut\ca ,  in  ficciori  humo  fiuqt  fubarijiata, 
fcilicet  acumine  terminali,  non  vero  dorfali.  Glu- 
fna  &  calycina  &  corotiina,  a?que  ac  involucra,  in  ma* 
ritimis  excrefcunt  &  acumine  rigido  longiori  ter- 
minantur. 

METHODUS    GRAMINUM  CALYCINA. 
L  RACHIDEA, 
MANISURIS.  S.  N.  Ed.  xiii,  pag.762. 

charact.  Rachis  articulata  >  comprejfa,  unila- 
kssentia-  teralis :  calyce  orUculato  ,  operculato,  con* 
1,1  s.  vexo,  marginato,  florem  bermaphroditum 

in  cavitate  articuli  inclu&enu. 
charact.         Rachis  articulata,  linearis,  com- 
natvral.  prefTa.    Latere  plano-  altero  Jongitudi- 
naliter  per  feriem  unicam  imbricata: 
flofculis  hermaphroditis  in  ipfam  cavi- 
tatem  rachis  iramerfis,  valvulis  arfte 
claufis.  Margine  rachis  flofcnlis  neutris* 
bifariis,  alternantibus,  exffcantibus. 
Flores  Hermaphroditi  Laterales;* 
.calyx,       Gluma  uniflora,  bivalvis.    Valvula  exte* 
rior  fubcartilaginea  vel  coriacea,  opercu- 
lata,  difco  convexo,  radio  plano  ad- 
pre(Fo,  rotundata,  integra  vel  apice  .& 
lateribus  emarginata.     Valvula  interior 
-83  i| 


22 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


in  cavitate  racbis,  ubi  reconditur  flos,j 

adglutinata,  apice  tandem  libera^  lan- 

ceolata,  membranacea. 
coroll a.    Gluma  bi valvis,  ealyce  brevior,  membra- 

nacea,    in  fovea  rachis  fub  valvula 

exteriori  calycis  recondita. 
stamina.    Filainenta  tria,  filiformia,  exferta,  ca~ 

]yce  longiora.    Antberce  incumbentes, 

lineares. 

pistillum.  Germen  ovatum.  Styli  duo,  breves, 
filiformes.  Stigmata  barbata,  ad  bafin 
glurnarum  ab  utroque  latere  exferta. 

pericarp.    Calyx  immutatus. 

semen        unicum,  ovatum. 

Rachis  per  articulos,  maturo  femine,* 
difcedit. 

Flores  Neutri  Marginales. 

calyx.       Gluma  bivalvis,  uniflora,  teretiufcula: 

valvulis   parallelis,  ftriatis,  margine 

fcariofis. 

corolla.  Gluma  bivalvis,  membranacea,  inclufa. 
stamina.    Filamenta  nulla  vel  tria,  bfeviflima. 

rottboellia. 

char.  ess.  Rachis  articnlataj  teretiufcula ,  in  plurihus 
filifonnis :  calyce  ovatoc  lanceolato ,  plano , 
fimplici  vel  hipartito.  Flofculi  alterni  in 
rachi  flexuofa. 

char.  nat.  Rachis  cylindrica,  filiformis,  ftri&iflima, 
articulata:  articulis  deorfum  verfus  arti- 

culum 


NOVA  GllAMINUM  GENERA.  23 

„ 

culum  infcriorem  oblongo-  excavatis. 
Flores  rachis  finubus  excavatis  inclufi, 
folitarii  l  bini,  alter  mafculus,  alter 
hermaphroditus. 

calvx.  Gluma  univalvis :  valvula  bmyMci  vel  bi- 
partita,,  cartilaginea ,  ad  bafin  truncata, 
finus  operculi  inftar  claudens,  rachi 
articulatione  mobili  junfta,  ovato-ob- 
longa,  acnta,  plana. 

corolla.  Gkima  hermaphrodita,  bivalvis:  valvulis 
lanceolatis,  acutis,  concavis,  ina?qua- 
libus,  membranaceis,  calyce  breviori- 
bus;  mafcula,  fi  adeft,  priori  fimilis. 

stamina.  Filamenta  tria,  capillaria.  Antherce  linea- 
res,  utrimque  bifurcatae. 

pistillum.  Germen  oblongo-lineare,  truncatum, 
capitello  inftru&um,  hinc  convexum, 
inde  concavum.  Styli  duo,  capillares. 
Stigmata  plumofa  vel  penicilliformia. 

pericarp.  liullum,  nifi  finus  articuli,  calycis  gluma 
claufi,  femen  maturum  non  caducum 
continentes,  donec  per  articulos  difce- 
dit  rachis. 

semen        unicum,  figura  germinis. 

Obf  Differt  a  Nardo:  fpica  articulata,  calyce 
&  ftylis  binis;  a  Lolio:  fpica  articulata, 
glumis  unifioris  vel  bifloris,  calyce  bre- 
vioribirs,  valvuiis  non  contrariis.  Huc 
pertinent  /Egilops  Incurvata  &  Exaltata9 
4  S.  N. 


24       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 

< 

S.  N.  p.  7<J2,  acjfre  ac  Panicum  Dimi- 
diatum  S.  N.  p.  90. 

In  tnemoriam  Cel.  Anat.  &  Botan. 
Profeff.  Havn.  Doft.  CHRIST.  FRIIS 
ROTTBOELL. 

II,  AMENTACEA. 
KYLLINGA. 

char,  ESS.  Amentum  ovatum  l.  oblongitm,  imbri- 
catum.    Flores  calyce  coroilaque  bivalvi. 

char,  nat.  Amentum  imbricatum,  fquamis  oblon*- 
gis  flores  diftinguentibus. 

calyx,  Gluma  inaequalis,  comprefla,  bivalvis: 
valvulis  lanceoiatis ,  canaliculatis,  acti- 
tis,  corolla  multa  brevioribus,  altera 
breviore. 

corolla.  Gluma  calyce  longior,  comprefla,  bival- 
vis:  valvulis  carinatis,  insequalibus, 
apice  divaricatis;  altera  majore,  lanceO' 
lata,  acutiffima,  complicata,  marginem 
alterius  ample&ente;  altera  brevior, 
anguftior. 

stamina.  Filamenta  tria,  fubulata,  plana.  An- 
thcrce  lineares,  ereclas. 

pistillum.  Germen  obovatum ,  complanatum ,  mar- 
gine  altero  gibbum.  Stylus  unicus ,  fili- 
formis.    Stigmata  duo  vel  tria,  capillaria. 


PERI' 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  25 


fericarp.  nullum,  fed  glumre  corollinre  ad  matu- 
ritatem  femen  confervantes. 

semen  oblongum,  triquetrum,  villis  deftitutum. 
Qbf.  A  Scirpo  feparandam  fuadent  calyx  & 
corolla. 

In  memoriam  Botanici  Dani  KYL- 
LINGI.    (RottbolL  Gram.) 

FUIRENA. 

ciiar.  ess.  Amentum  imbricatum:  fquamis  arifla- 
tis.  Calyx  nuUus.  Corolla  glumis  tribus9 
petaliformibus ,  obcordatis ,  cirro  termi- 
natis. 

char.  nat.  Amentum  oblongum,  teres,  imbricatum: 
fquamis  canaliculatis ,  cuneiformibus , 
tricarinatis,  apice  ariftatis:  arifta  tereti, 
recla,  gluma  breviore.  Flos  intra  fin- 
gulam  fquamulam  folitarius,  minimus, 
tuberculo  infidens. 

calyx  nullus. 

corolla  trivalvis :  Gluma  tres,  petaliformes,  ob- 
cordata?,  fubmembranacese ,  planae,  in- 
tegerrimse,  in  emarginatura  apicis  filo 
incurvo  terminatae. 

stamina.  Filamenta  tria,  linearia,  inter  glumas 
corollinas  receptaculo  inferta.  Antberte 
lineares,  ereeta?. 

pistillum.  Germen  magnum,  triquetrum.  Stylus 
filiformis.    Stigmata  duo,  revoluta. 

B  5  PERI- 


26       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


pericarp.  nullum,  nifi  corolla  emarcida  femen  in- 
cludens. 

semen  triquctrum ,  nudum  &  viilis  deftitutum. 
Obf.  Singularis  eft  corolla  hujus  Grami- 
nis,  quae  refert  corollam  petaloidesm, 
&  filo  parvo,  cirri  inflar  incurvo,  fin- 
gula  giuma  in  apice  terminatur.  Facil- 
]ime  prajter  ea  ab  omnibus  &  a  Sclrpo 
diftinguittir ,  cum  quo  figura  amentorum 
maxime  convenit,  fquamis  tricarinatis, 
apice  ariftatis.  Rariflinmm  hocce  Gra- 
men  non  vidimus,  nifi  fpiculas  aliquot, 
quas  ex  unico  fpecimine  gratiofe  com- 
municavit  primus  illius  defcriptor,  Prof. 
ROTTBOELL. 

In  memoriam  Bot.  Dani  FUI- 
RENI.    (Rottboll  Gram.) 

RESTIO.  s.  N.  P.  737. 738. 

char.  ess.  Amentum  imbricatum.  Flores  calyce 
corollaque  trivalvi.  Gennen  nettario  miil- 
tipartito  in  femine  perfijlente  calyciforme. 

M  AS. 

char.  nat.  Amentum  oblongum,  imbricatum :  fqua- 
mis  coriaceis,  oblongis  vel  ovatis,  cari- 
natis.    Flores  intra  fingulas  fquamas. 

calyx.  Gluma  trivalvis:  valvulis  in^qualibus: 
duabus  lanceolatis,  acutis,  naviculari- 

bus, 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  27 


bus,  compreflis:  tertia  faepius  lincari, 

oblonga,  plana. 
corolla.    Ghima  <  tirivalvis :  valvulis  fubinTquali- 

bus,    oblongis,    obtufis,  concavis, 

membranaceis. 
stamina.    Filamenta  tria ,  fubulata,  plana,  ere&a. 

Amherce    oblongae,    ereftse,  cymbi- 

formes. 

F  E  MI  N  A. 

Florcs  intra  amentum  fquarrofum  fepe 

folitarii,  terminales. 
calyx.       Ghima  trivalvis:  valvirfis  ere&is,  aequa- 

libus ,  fubemarginatis. 
corolla.  ut  calyx,  fed  brevior. 
nectarium  ex  Jquamis  cartilagineis:  exterioribus 

tribus,    interioribus    fenis,  interdum 

sequalibus,  interdum  inaequalibus ,  al- 

ternantibus. 

pistillum.  Germen  oblongum,  magnitudine  floris. 

Styli  duo  vel  tres.  Stigmata  fimplicia, 
recurvata  vel  penicilliformia,  erefta  vel 
barbata. 

pericarp.  Gluma  funt  corollina?  &  calycinae  per- 
manentes,  campanulartae,  alternae,  bre- 
viores. 

semen.  in  finu  harum  efl  oblongum,  rotun- 
dum,  glaberrimum,  bafi  neftario  car- 
tilagineo  permanente  cinftum. 

Obf. 


28       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


Obf Defcriptio  feminis  valde  fait  difficilis, 
quia  duarum  fohim  fpecierurn,  a  Do- 
aoribus  THUNBERG  &  SPARRMAN 
rnihi  traditarum,  femen  vidi,  in  qua- 
rum  pericarpio  triquetrum  quoddam 
fatiscoar&atum  inveni,  quod  flne  du- 
bio  pro  diflepimentis  ab  aliis  habitum 
fuit;  quum  vero  parietibus  neque  ad« 
haereret,  neque  rudimenta  qusedam  fe- 
minum  adparerent,  hoc  ipfum  Coty- 
ledones  effe,  exiflimo. 
Flos  femineus  rariflimus  &  unicus  fo 
iummodo  a  nobis  vifus. 

III.  CAPITATA. 
CHRYSITHRIX.  s.N.  p.773. 

char»  ess.  Capitulum  laterale  fimplex.  Corolt» 
ghimis  fafciculatis  niticlis.  Stamina  pht- 
vima  mixta  glumis. 

char.  nat.  Capititlum  parvum  laterale  intra  fpatiam 
diphyllam:  fuperiov  e  fcapo  continifata, 
fuhulata,  refta:  inferior  patens,  ovata, 
concava,  carinata,  coriacea. 

calyx  multivalvis,  imbricatus:  Valvidis  ob- 
longis,  cartilagineis,  giabris,  adpref- 
fts,  poft  florefcentiam  deciduis, 

corolla.  Giuma  vel  paleae  numerofiflirna?,  recepta- 
culiim  opplentes ,  in  fafciculum  unifor- 

mem 


s 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  29 


niern  congefbe,  fubulatT,  nitentes,  ca- 
]yce  longiores,  perfiftentes. 

stamina.  Filamentnm  intra  fingulnm  glnmam  foli- 
tarium,  capillare,  longitudine  gluma- 
rum.  Amherce  apici  finguli  filamenti 
adnatce,  fubulatse,  paj-va?. 

pistjllum.  Cermen  in  medio  capiculi,  imicurn ,  ob« 
longum.  Siyliis  filiformis,  longitudine 
glumarurn  &  ftaminum.  Stigrna  quin- 
quefidum. 

pericarp.  

SEMEN.  -         -         -         -  - 

Mas?  in  diftinfto  individuo. 
calyx.       uc  in  hermaphrodito. 
corolla.    ut  in  hermaphrodito. 
stamina.    ut  in  hermaphrodito.    Anlberce  incum* 

bentes,    lineares,    utrimque  acumi- 

nata\ 

Obf  Hujus  generis,  quod  ex  unica  folum 
fpecie  huc  usque  conftat,  character 
adhuc  fatis  eft  obfcurus.  Neque  ul- 
teriorem  illius  explicationem,  quam 
quod  narravit  Doft.  KOENIG,  Stig- 
ma  efle^  quinquefidum,  jam  tradere 
poftlimus,  quandoquidem  eadem  tan- 
tum  nobis  adfunt  fpecimina,  qum  ab 
Arch.  &  Equ.  a  LINNE'  olim  funt 
defcripta. 

Magis 


3o        NOVA  GRAMINUxYl  GENERA. 

Magis  Enfatis  quam  Graminibus 
limile  quidem  videtur,  fed  confiften- 
tia  &  figura  coroll*  glumas,  non  vero 
petala,  conftituunt,  ideoque  ad  Grami- 
na  reducendum. 

SPINIFEX.  s.  n.  P.  757. 

char.  ess.  Capitulum  terminale ,  compofitum  ex 

fafciculis  involucratis ;  involucris  mucrona- 
tis ,  involventibus  ariftas  longiffimas ,  flo- 
fculofas. 

char.  nat.  Capitulum  involucratum :  involucrum 
diphvilum,  aequale:  foliolis  lanceolatis, 
ranaliculatis,  apice  teretibus,  fubula- 
tis,  mucronatis,  incequalibus:  ex  fa* 
fciculis  pluribus  compoiitum:  Fafciculi 
tres  vel  quatuor  fefliles,  alterni,  appro- 
ximati  etjam  involucrati,  continentes 
Arijias  folitarias,  palmares,  re&as, 
teretes,  fubulatas;  fupra  harum  mfer- 
tionem  impreflio  lateralis,  in  qua  re- 
conduntur  flofculi,  gluma  calycina  te- 
fti.  Flofculus  fingulae  arifta;  unicus, 
hermaphroditus,  (ariftae  hae  variae  in 
eodem  capitulo,  fine  impreffione  atque 
flofculo)  dente  infertus,  parallelus. 

calyx.  Gluma  uniflora,  bivalvis:  valvulis  in- 
sequalibus,  lanceolatis,  fubulatis:  ex- 

terior 


NOVA  GRAMINUM  GEPJERA. 


terior  interiore  ipftque  corojla,  quam 
in  fovea  aHftae  includk,  Jongior. 

corolla.  Gltima  bivalvis  vel  trival  vis,  valvulis 
lanceolatis,  convolutis,  quarum  inte- 
rior  genitalia  obvolvit.  Filamenta  tria, 
filiformia.  Anthera  ut  in  mare,  fed 
minores,  forte  fteriles. 

pistillcjm.  Germen  oblongum.  Stylus  unicus,  fili- 
formis,  glumis  longior.  Stigmata  duo, 
villofa,  exferta. 

semen.       unicum,   oblongum ,  glabrum. 

Mas  in  diverfa  planta. 
Capitiilum  ut  in  priore.  Fafciculi  ut  in 
priore,  fed  glumis  brevioribus,  termi- 
natis  mucrone  longiore,  rigidiore, 
magis  pungente.  Arifta  ut  in  priore, 
opplent  totum  fafciculum,  fed  brevio- 
res,  fubtrigonae,  dentat#:  dentibus  flo- 
riferis,  hinc  floriferas  a  bafi  fere  us- 
qtie  ad  apicem.  Flores  in  ariftis  al- 
terni,  quinque  ad  feptem,  feffiles,  bi- 
farii,  paralleli,  ovato  -  oblongi ,  mu- 
tici ,  mafculi. 

calyx.  Gluma  biflora,  bivalvis :  balvulis  inae- 
qualibus:  exteriore  breviore,  oblongis, 
obtufis,  ftriatis,  canaliculatis,  corolla 
brevioribus,  flofculo  imo  hermaphro- 
dito,  fed  fterili, 

COROL- 


32      NOVA  craminum  genera. 

corolla.  Gluma  bivalvis:  'valvulis  lanceolatis, 
canaliculatis,  convolutis,  interiore  an- 
guftipre, 

sTamina.  Filamenta  tria,  a  valvula  interiore  co- 
rolJse  involuta,  filiformia.  Antherce  li- 
neares,  longse,  utrimque  biftirae,  ex- 
ferta?. 

pistillum.  nullum,  vel  fi  adeft,  emarcidum  absque 
ftigmate. 

Obf.  Stipa  Spinifex,  S.  N.  p.  104.  eft  gra-  G 
men  hocce  hermaphroditum.  Spinifex 
vero  fquarrofusy  S.  N.  p.  757.  gramen 
eft  mafculum,  obfervante  KOENIG. 
Gramen  hoc  ab  omnibus  reliquis  nunc 
quidem  bene  diftinguitur ,  attamen 
optandum,  ut  alii  mandetur  folp,  loco 
alii,  ubi  figuram,  quam  e  folo  arenofo 
maritimo  trahit,  exuere  poffet,  quo 
forfan  fieret,  ut  Lolio  magis,  quam 
nunc  opinamur,  affine  foret.  Prseter 
ea  feminibus  hujtis  jam  maturis,  Capi- 
tula  prope  receptaculum  decidtmnt,  &  L 
vento,  quafi  pilae  emiffae,  volant,  unde 
Belgice  dicuntur  WINTBOLL.  (Litt. 
KOENIG.)  Huc  etjam  pertinent  verba 
RUMPHII  in  Herb.  Amboin.  T.  VI. 
p.  6.  „  Lufui  incolis  inferviunt  capitula, 
„nempe  caput  boc  abfcifum  plano  imponi- 

tur 


ft 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  33 

tur  litori ,  ac  ventus  flans  hoc  propellit ,  ac 
fi  diabolus  ijiud  profequeretur.  „ 

IV.  SPICATA. 
POMMEREULLA. 

mk 

CHAR.  ess.  Calyx  turbinatus  >  hivalvis:  valvulis 
quadrifdis ,  dorfo  ariftatis. 

char.  nat.  Gluma  turbinata ,  triflora  vel  quadriflo- 
ra,  bivalvis:  Valvulis  aequalibus,  cunei- 
formibus,  bafi  divaricatis:  ungue  in- 
curvo,  lineari,  fenfim  ditetato,  quadri- 
fido:  laciniis  in  orbem  dilatatis  &  flofcu- 
los  involventibus,  inaequa]>bus:  Jatera- 
libus  majoribus,  lanceolatis,  acutis: 
interioribus  vel  intermediis  fesquibre- 
vioribus ,  fubulatis  ^frariftatis.  Arifla 
dorfalis  inter  lacinias  minores  infer- 
ta,  folitaria,  refta,  erefta,  valvulis 
longior. 

roROLLA*  Gluma  bivalvis i^valvulis  insequalibus: 
exterior  calycinis  fimillima,  etjam  ari- 
ftata:  interior  breviffima,  fimpliciffima 
vel  indivifa,  ovata,  plana,  mutica. 

{tamina.  Filamenta  breviffima.  Antbera  Iinearesf 
longitudine  valvularum. 

>istillum.  Germen  unicum,  lineare.  Stylus  fim- 
plex.   Siigmata  duo ,  latere  villofa. 

C  PERI- 


34       NOVA  GRAMINUM  GENERA. 

pericarp.  Corolla  immutata  continfef  femen  ad 
maturitatem ;  quo  fafto,  dehifcit,  idem- 
que  demittit. 
semen  unicum,  oblongum,  latere  interiore 
planum,  exteriore  convexum,  pelluci- 
dum,  glaberrimum. 
Obf.  Unicam  pulcherrimi  hujus  generis  fpe- 
ciem5  huc  usque  a  nobis  vifam,  Clar. 
KOENIG  debemus.  Flos  refert  figu- 
ram  Dianthi,  tubo  angufto,  limbo  pa- 
tente,  fubradiato,  nam  flofculi  in  centro 
floris  in  acumen  convergunt.  Herba 
fimilis  eft  Ixice  Pumila. 

Naturalem  hujus  floris  formam  a 
nobis  exprimi  non  pofle,  dolemus. 
Difficillima  ifta  floris  cavitas,  noftra 
fententia,  inftrumento  illo  luforio  vo- 
latili^ex  pennis  fafto,  vulgo  Volant 
di£lo,  quam  proxime  affimilat. 

In  memoriam  illuftr.  Dominae  du 
GAGE  de  POMMEREULL. 

V.  paBticulata. 
EHRHARTA. 

CHAR.  Ess.  Gluma  Calycina  bivalvis>  abbreviata,  uni- 
flora.  Gluma  Corollina  duplex:  utraque 
bivalvis :   exterior  comprejfa,  acinacifor- 

miSy 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  35 

!  1      mis ,  transverfaliter  rngofa^  hafi  excifa* 

Stamina  fex,  utrimque  pifiillo  tria9  linea 
parailela. 

ch.n.calyx.  Glnma  abbreviata,  uniflora,  bivalvis: 
ifalvulis  ovatis,  concavo-  canalicuhtis, 
pa%tentiufculis,  glaberrimis,  fubinaequa- 
libus:  altera  breviore,  acutiore,  alte- 
ram  bail  ampleftente:  in  alis  villis  al- 
bis,  glumis  brevioribus. 

corolla.  Ghtma  duplex,  mutica,  calyce  duplo 
longior.  Gluma  exterior  non  expanla, 
acinaciformis,  apice  truncato,  bival- 
vis:  vnlvulis  amplexantibus,  complica- 
tis,  oblongis,  bafi  excifis:  excifura 
utrimque  foramen  ovatum  formante. 
Valvula  exterior,  quse,  ante  florefcen- 
tiam,  maximam  partem  interioris  ob- 
volvit,  vix  major,  fed  latior,  dorfo 
recurvato,  apiceobtufo;  carinata,  ba- 
fi  rugofa,  alias  polita.  Valvula  interior 
incurvata,  rugofa:  rugis  fafciatis,  ele- 
vatis,  furfum  verfis;  hifpida,  retror- 
fum  fcabra.  Gluma  interior  anceps,  bi- 
valvis:  valvulis  inaequalibus:  exterior 
fimilis  valvulse  exteriori  glumae  corol- 
linae  exterioris:  interior  fubulata,  falca- 
ta,  anguftior,  margine  membranaceo. 
NeStarium  ex  duabus  membranis  tenui- 
bus  minimis  genitalia  ;obvolventibus. 

C  2  STA- 


6        NOVA  GRAMINUM  GENERA, 


stamina.  Filamenta  fex,  breviflima,  in  linea  pa- 
rallela  receptaculo  compreflb  iaferta. 
Antberce  ere&se,  lineares,  apice  bifida?. 
pistillum.  Germen  ovatum ,  comprefliufculum ,  mi~ 
nimum ,  glabrum.  Stylus  filiformis , 
breviflimus,  glaber.  Stjgma  fimplex, 
longum,  jubatum. 
SEMEN        unicum,  ovatnm,  glabrum. 

Obf.  Genus  graminis  certe  diftin&iflimum. 
Facies  primo  intuitu  eft  Melica,  quam- 
vis  ratio  reddi  nequeat. 

In  memoriam  Dom.  FRID.  EHR- 
HART,  Helveti.  (THUNB.  in 
Att.  HolmO 

GAHNIA. 

char.  ess.  Stamina  fex.  Stigma  dicbotomum. 

ch.n.calyx.  Gluma  irregularis,  bivalvis:  valvulis 
fubinaequalibus:  exteriore  longiore,  la- 
tiore;  lanceolatis,  canaliculatis,  acu- 
minatis. 

corolla  ve!  Calyx  quadrivalvis,  fi  dicere  pla- 
cet.  Gluma  bivalvis,  figura  glumse  ca- 
lycinae,  at  brevior.  Nectarium  hyali- 
num,  bivalve,  filamenta  involvens: 
valvula  exterior  major,  cuneiformis 
cum  acumine:  interior  vero  minor, 
ovata. 

sta- 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


stamina.  Filamcnta  fex,  brevia,  glabra,  fub  flo- 
refcentia  elongata.  Anthera  lineares, 
ereftae,  acuminatse. 

pistillum.  Germen  oblongum,  glabrum.  Stylus 
filiformis,  ere&us,  apice  bifidus.  Stig- 
mata  bifida,  fimplicia,  glaberrima,  re- 
curvata. 

pericarp.  nullum. 

semen  unicum ,  oblongum ,  fubangulatum ,  gla- 
brum,  cinchim  filamentis  perfiftentibus, 
elongatis,  flofculis  duplo  Jongioribus, 
pendentibus. 
Obf  Magnam  fimilitudinem  cum  Schceno  ha- 
bet  hoc  genus. 

Specimen,  quod  examinavi,  a  Do- 
minis  FORSTER  mecum  communica- 
tum,  adeo  maturum  erat,  ut  unicum 
tantum  videre  pofTem  flofculum.  Alio- 
rum  itaque,  quibus  commodior  eft  oc- 
cafio  illius  examinandi,  utrum  nume- 
rus  Staminum  &  divifio  Piftilli  adeo 
fit  conftans,  ut  jure  pro  diverfo  gene- 
re  habeatur,,  nec  ne,  judicio  permitto. 

Corolla,  quam  MICHELIUS  Gra- 
minibus  tribuit  &  Dom.  FORSTER 
huicGeneri,  gramina  pleraque  gaudent; 
noftris  vero  temporibus  Ne&arium  vo- 
catur,  utpote  nudis  oculis  vix  mani- 
fefta. 

C  3  In 


I 


38        NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


In  memoriam  Reg.  Coll.  Med.  Ad- 
feff.  Dott,  HENR.  GAHN.  (FORST, 

Gen.) 

ANTHISTIRIA. 

char.  ess.  Calyx  cequaliter  ad  bafin  fiffus  in  lacinias 
quatuor  cecjuaks. 

ch.n.calyx.  Gluma  quadrivalvis:  valvulis  sequalU 
bus,  oblongis,  planis,  ohtufiufculis, 
coriaceis,  erc&o-  patentibus,  apicepa* 
pillofis:  papiliis  pilofis;  trifiora  vel 
quadriflora. 

Flofculus  hermaphroditus  feffilis:  ma- 

fculi  pedicellati, 
corolla.    Gluma  bivalvis:  valvulis  lanceolatis, 

acutis,  muticis:  exteriore  majore. 
stamina.    Filamenta  tx'\z )  brevia,  filiformia.  An- 

tbera  oblongse,  ereftae. 
pistillum.  Germen  oblongum,  e  bafi  germinis  ari- 

fta  torta.    Styli  duo.     Stigmata  clava- 

ta,  pilofa. 
pericarp.  nullum,  nifi  qalyx  claufus. 
semen        oblongum,  glabrum,  fulco  exaratum. 

Flores  mafculi  pedicellati,  in  eodem 

calyce  pkircs,  hermaphroditis  fimillimi. 
Obf.  Primo    intuitu   ab  omnibus  -cognitis 

Graminum  generibus  Calyce  quadri- 

valvi  diflingoitur ,  nam  divifio  calycis 

in 


NOVA  GRAMINUM  GENERA.  39 


I'  in  charactere  Graminura  formando  ma- 

xime  eft  eflentialis. 

EXPLICATIO  TABULiE  I. 
gahnia.     /.  1.  Semen  cum  Filamentis  elongatis. 

2.  Stamina  &  Piftillum. 

j  3.  Flos  completus  cum  Glumis  diva- 

ricatis,  ut  Ne6larium  pateat. 

•  kyllinga.  /.  i.  Amentum. 

,  2.  Flos  cum  Calyce  &  Corolla. 

•  zizania.    /.  1.  Piftillum, 

I  2.  Flos  femineus. 

3.  Idem  expanfus. 

4.  Flos  mafculus. 
jtESTio.      /  1.  Amentum. 

,  2.  Stamen. 

3.  Flos  mafculus  completus,  a  la- 
tere  vifus. 

4.  Ejusdem  Calyx  &  Corolla. 
.  spinifex,  /.  1.  Flos. 

2.  Idem  expanfus  cum  Corolla,  Ne- 
ftario,  Staminibus  &  Piftillo. 

3.  Arifta  feparata  cumFlore  folitario. 

4.  Arifta  capituli  hermaphroditi  cum 
1             -  Involucro. 

5.  Arifta  capituli  mafculi. 

;  chrysitr.  /.  1.  Capitulum  hermaphroditum. 

2.  Capitulum  mafculum  nondum  bene 
expanfum  cum  Spatha  &  Calyce. 

C  4        *  RQTT- 


NOVA  GRAMINUM  GENERA. 


rottboell. /.  i,  Spica  R.  Exaltata. 
pommer.    f.  i.  GJuma  Corollina. 

2.  Flos  integer. 

3.  Spica. 

manisuris./.  1.  Spica  M.  Mynri  magnitudine  na« 
turali. 

2.  Ejusdem  Gluma  exterior  Calycisj 
floris  hermapbroditi. 

3.  Ejusdem  Flos  hermaphroditus  & 
neuter ,  vel  totus  articulus ,  a  la- 
tere  vifus. 

>  4.  Spica  M.  Granularis  grandis  fafla.' 

5.  Ejusdem  Spica  magnitudine  na- 
turali. 

6.  Ejusdem  Flos  hermaphroditus  & 
neuter  ,  a  ventre  vifus. 

7.  Ejusdem  Flos  hermaphroditus  &  ) 
neuter,  a  latere  vifus. 

FtJiRENA.    /.  1.  Flos  oculis  armatis  vifus. 

2.  Amentum  magnitudine  naturaliV 
anthist.    /.  1.  Calyx  grandis  fa&us. 

2.  Calyx  magnitudine  naturali. 
EMrharta./.  i.  Flos  integer  expanfus. 

2.  Idem  absque  Calyce. 


ir. 


II. 

LAVANDULA 

QUAM 

PRiESIDE 

CAROLO  a  LINNE 

M.  D.  MED.  ET  BOT.  PROF.  REG.  ET  ORD. 

PUBLICO  EXAMINI  SUBJECIT 

JOHANN.  DANIEL  LUNDMARCK 

NERICIUS. 


D.  XX.  DEC.  MDCCLXXX, 


I 


* 


-"J?Zund*nafci;  dd  ■  J  C.Aoc/c  /c . 


Ad  certiffimam  Individuorum  in'  Regno  vege- 
tabili  cognitionem  conducunt  accuratiores 
plantarum  deferiptiones,  eamque  ob  cauffam 
ab  omnibus  recentioris  aevi  Botanices  Cultoribus 
exoptat£e  fuerunt.  De  neceffitate  novas  &  cla- 
riores  elaborandi  defcriptiones,  fatis  fuperque  per- 
fuafi  fuerunt  mediae  aetatis  Botanici,  maximis 
obruti  difficultatibus  in  antiquiffimorum  Aufiorlim 
brevibus  &  obfcuris  explicandis  adumbrationibus. 
Hoc  tam  arduum,  quam  laudabile,  optis  adgreffi 
funt  plures,  quos  inter  praecipue  eminent  Rajus, 
Morison  &  Bauhinus,  qui  in  maximum  fcientiae 
emolumentum  integra  confcripferunt  volumina  de 
iis,  quas  perfpe6tas  fibi  habebant,  plantis;  quo- 
rum  autem  pofteri  exemplum  rarius,  quam  par  eft, 
fuerunt  imitati.  Quid?  quod  occupata  potius  vi- 
detur  induftria  Botanicorum  in  condendis  Syfte- 

mati« 


44  LAVANDULA. 


matibus,  charafteribus  &  differentiis,  una  cum 
infatiabili  novum  invcniendi  cupjdine.  Ingens 
etiam  plantamm,  quss  indifcs  detegebantur ,  copia 
effecit,  ut  contenti  effent  Botanfci  defcriptionibus 
breviorlbas,  quarum  autem  faepius  apparuit  vi- 
tium ,  ii:  nova  fuit  reperta  fpecies. 

Defcriptsones  exa&iflimae  &  longiores  eis  etism 
taedium  movent,  qui  totos  fefe  botanico  devo- 
verunt  ftudio;  in  cafu  verb  necefiitatis  eo  redafti 
fumus,  ut  verbofior  etiam  placeat  auftor,  qui 
naturalem  plantae  ftru&uram  eum  in  finem  accu- 
ratilfime  adurobraverit,  ut  inde,  quid  maxime  ef- 
fentiale  fit,  colligere  queamus.  .  Eam  ob  caufTam 
haud  contemnendae  funt  Monographia?  Generum, 
quibus  omnes  unius  ejusdemque  Generis  Species 
inner  fe  comparari  pofTunt  &  definiri;  ea  vero 
tunc  obfervanda  Methodus,  ut  primum  riat  defcri- 
ptio  generalis  earum  proprietatum ,  quse  natura- 
lem  Generis  ftrufturam  conftituunt,  &  deinde  pro- 
be  notandum,  qua  in  re  fpecies  qusecumque  a 
Generali  dilferat.  Tali  modo  breves  fatis  evadunt 
defcriptiones  fpeciales;  &  quando  terminis  artis  & 
fcientias,  non  vero  cujusvis  regionis  propria  uti- 
mur  iingua,  inde  accidit,  ut  paucis  plus  erudiat  ver- 
bis  Defcriptor  peritus,  quam  pagellis  integris  fcien- 
tias  ignarus. 

In  votis  effet,  ut  plures  ejusmodi  haberemus 
defcriptiones  Generum,  inprimis  majorum,  quae, 
quando  magis  naturalia  fuerunt,  ob  differentiam 

fsepe 


s 


LAVANDULA. 


45 


fiepe  miniroam  Specierum,  diflicillime  enodantur. 
Incommodum  hoc,  eevo  recentiori,  haud  parum 
auxit  nimia  Specierum  multiplicatio ,  inde  exorta], 
quod  varietates  &  fpecies  non  feparaverint  Bota- 
nici,  &  plantae  plures,  Cquae  Varietates  eJTe  debue- 
rant,)  fejunctae  fint  ob  differentiam  jxiguam,  hir- 
futiem  nempe,  contorfionem ,  ramificationem  ma- 
jorem,  &  qua?  funt  cetera  a  cultura,  climate  & 
folo  pendentia  figna.  Hujus  indolis  funt  errores, 
quos  vigilantior  Botanicus  evitare  conatur,  fed 
qui  facilius  fefe  infinuant,  quando  non  omnes  fpe- 
cies,  nedum  Genus  ipfum,  fufficienter  cognofcit  Scri- 
ptor.  Prorfus  vero  impoffibile  eft,  ut  effugi  pofc 
fit  confufio,  fi,  quando  nova  defcribauur  planta, 
omifice  fuerint  notafc,  quibus  ab  antea  cognitis  di- 
fcerni  polfit.  Hoc  mihi  seque  abfonum  videtur, 
ac  fi  quis  rem  quamdam  demonftrare  vellet,  non 
vero  indicaret,  quaenam  a  praemiflis  fequi  deberet 
conclufjo. 

Haec  perpendens,  genus  LAVANDULS  pro 
virili  illuftrare  conftitui,  quod  ob  ipfam  paucitatem 
fpecierum  mihi  prse  aliis  placuit.  Tuum  erit,  L.  B. 
conatuum  meorum  mitem  agerc  cenforem. 

NOMEN. 
In  explicanda  ratione  norhinis  Lavandulas  non 
omnes  confenfere  Auctorcs,  jam  hanc,  jam  aliam 
fingentes  denominationis  originem;  quum  vero  pa- 
rura  profit  enumerare  omnes,  paucis  tantum  no- 

minare 


46 


LAVANDULA. 


minare  lubet,  vero  fimillimum  efle,  quod  Lavan* 
dulee  nomen  defumtum  fit  a  lavando,  quia  herba 
in  lavacris  &  balneis  frequentiffime  fuit  ufurpata. 

ORDO  NATURALIS  •). 

VERTIOLLATjE  variis  apud  Audores  no- 
ffiinibus  occurrunt;  funt  enim 

Verticillatce  &  Galeata,  Moris.  Raji. 

Labiatce     Perfonata,  Tourn.  Ponted.  Adans» 

Ringentes,  Royeni, 

Gymnotetrafpermce  ,  Halleri. 

Dimacrojlemones ,  Wachendorfii. 

Petaloflemones  Tetrandrce,  Gleditsch. 

Monopitali  Irregiriares ,  Rivini. 

Charafterem  earum  Eflentialem  potiffimum 
conftituunt:  COROLLA  irregularis,  FILAMEN- 
TA  4,  quorum  duo  longiora  femper  fertilia, 
STYLUS  unicus,  plerumque  intra  Germina  pofitus, 
SEMINA  4  nuda,  folo  Cdlyce  perfiftente  confer- 
vata. 

In  eo  etiamplerumque  conveniunt  Verticillatce , 
quod  fit 

CAULIS  tetragonus,  vulgo  ere&us,  articulatus, 
brachiatus. 

FOLIA  plurimis  oppofita,  fepius  indivifa  &  ra« 
riflime  diflefta,  pilofa,  punftata. 

/  FUL- 


*)  Palmariam  artis  effe,  inquirere  in  Ordines  Naturales, 
dudum  ftatuit  Caefalpinus. 


LAVANDULA. 


4? 


I  ULCRA.  Stipuke  &  Cirri  nulli.  Spince  rarifli* 
mse,  fed  Pili  glandulofi,  faepius  ramoli,  plumofi. 
Braclecs  faepius  verticillum  involventes. 

INFLORESCENTIA  plerumque  VertkilU  in  axii- 
lis  foJiorum,  intcrdum  magis  remoti,  inter- 
dum  confluentes  in  Racemos,  rarius  fpicatos, 
fepius  fpiciformes. 

CALYX.  Perianth.  i-phyllum,  ereftum,  tubulo- 
fum,  limbo  plerumque  5-fido,  perfiftens. 

COROLLA  monopetala.  Tubus  calyce  vulgo  lon- 
gior,  cujus  bafis  tubulofa  faccum  melleum  con- 
tinet  &  vices  NeStarii  fubit.  Limbus  ampliatus, 
5-fidus,  in  plurimis  &  vere  verticillatis  ringens. 
Labium  fuperms  ereftum,  bifidum:  Lobis  fepe 

^  connatis  in  galeam  fornicatam,  genitalia  Jon- 
giora  confervantem.  In  floribus  magis  regula- 
ribus  obfoletum  eft.  Lauium  inferius  3-fidum, 
fa?pe  diJatatum,  elongatum,  Lacinia  intermedia 
in  plurimis  ^otundata. 

STAMIN.  Pilamenta  4,  fupra  bafin  tubi  inferta, 
fub  Jabio  fuperiore  adfcendentia,  jn  galeatis  cur- 
va,  bafi  infra  infertionem  cum  ftria  elevata  de- 
currentia  ad  receptaculum :  horum  duo  fuperiora 
longiora,  reliqua  duo  in  noni:nllis  p*arum  bre- 
viora,  in  aliis  breviflima  &  quafi  rudimenta  ib- 
lummodo  ftaminum,  nam  fteriiia.  A^hrr,-  \vi 
Didynamisj  ,  in  Diandris  2  (reliquarum  vix  ru- 
dimenta)  plerumque  conniventes  &  fere  conju- 
gacse,  apicem  Styli  involventes. 

PI- 


48 


LAVANDULA. 


PISTILL.  Germen  minimum,  faepe  fulco  cruciato 
exaratum  &  fuperum.  Stylus  unicus,  filiformis, 
dire&ionem  Filamentorum  fequens,  fsepe  lon- 
gior,  apice  incurvatus.  Stigma  vulgo  bifi<5um: 
Iaciniis  acutis,  altera  longiore  dorfum  coroll» 
fpe&ante. 

PERICARP.  Calyx  permanens,  rigidus,  in  cujus 
finu 

SEMINA  4,  aequalia,  conniventia,  interdum  an- 

gulata,  truncata. 
QUALIT.  amara  cum  Acredine,  fpirantes  (in  pri- 

mis  fuffruticofae  aprica*  &  ringentes). 

Olidum  in  epidermide  herbae,  in  vafis  minimis 
oleo  volatili  plenis.  * 

Sapidum  in  corticali  &  fibrofa  fubftantia. 
VIRES  primariae  Orgafticae,  tonicse,  ftimulantes, 

binc  pellentes. 

Externe :  Refolventes. 

GENUS. 
Ad  verticillatas  Ringentes  &  Irregulares  relata 
eft  Lavandula,  cujus  hucusque  charafterem  Ef- 
fentialem  conftituit  Corolla  Refupinata*) ,  hoc  eft, 

corol- 

*)  Figuram  Corollx  Refupinatoe  &  priorem  Generis  La- 
vandulse  Chara6terem  reprsefentat  Tabella  ab  initio 
duTertationis  adpoiita;  Genitalia  vero  refupinata  con- 
fpici  non  poiiunt,  quum  intra  Tubum  Corollae  lateant. 
Fig.  i.  CoroIIa  &  Calyx  cum  Bractea;  Fig.  2.  CoroJU 
cum  Calyce,  bractea  ademta. 


LAVANDULA. 


49 


corolla  irregularis,  cujus  Labium  fuperius  inferiore 
majus  fuit.  Quam  notam  chara&erifticam  nuper 
dete&a  Lavandula  Carnofa  fruftraneam  &  inutilem 
reddidit;  labium  enim  illius  fuperius  inferioris 
duplam  fere  habct  magnitudinem :  quum  vero  in 
ceteris  adeo  conveniat  cum  Lavandula,  ut  habitus 
ipfe  oculis  periti  Botanici  indicare  pofiit,  quod  ad 
hoc  referri  debeat  Genus,  eam  inde  feparare  mi- 
nime  licuit;  fed  ut  fub  eodem  cum  Lavandula  Ge- 
nere  contineri  pollit,  a  Flore  refupinato  chara&e- 

,  rem  defumendum  efle  putavimus;  partibus  enim 
floris  primariis  gaudet  rcfupinatis.  Eum  vero  ap- 
peliare  placuit  florem  refupinatum,  qui  Corolla 
conftat  irregulari  &  genitalibus  ad  labium  inferius 

flreflexis  &  infertis;  perinde  eft,  five  corolla  refu- 
pinata  fuerit,  nec  ne. 

Hoc  modo  non  tantum  ab  Hyflbpo  Lophantho 
&  Ajuga  Orientaliy  quibus  corolla,  non  vero  flos 
refupinatus,  diftinguitur ;  fed  etiam  ab  Ocymo, 
cujus  ftamina  ad  bafin  proceflum  emittunt. 

CHARACTER  ESSENTIALIS. 

CALYX  bilabiatus,   FLOS  refupinatus,  FILA- 
MENTA  absque  proceflu. 

CHARACTER  NATURALIS. 

PLANTA  fuffruticofa ;  pedalis,  vel  fesquipedalis. 
RADIX  ramofa. 

D  CAU- 


LfgRARY  UVANDULA. 

CAULIS  panieuhtus,  brachiatus,  incanus,  folitJus. 
RAMI  cretti,  tctragoni,  oppofiti. 

FOLIA  oppofita,  plerumque  feflilia;  inferiora  fae- 
pius  petiolata.    Petioli  canaliculati. 

SPICA  terminalis,  peduncnlata,  folitaria,  erecta, 
pollicaris.  Brattece  calycibus  breviores,  oblongae, 
patentes,  cum  fruclu  perfiftentes.  Flores  fub- 
verticillati,  coar&ati,  brafieis  fuffulti. 

CALYX:  Pmanthium  monophyllum,  tubulofum, 
refupinatum,  ftriatum,  ore  dentatum:  dentibus 
breviffimis;  perfiftens,  fcariofum. 

COROLLA  monopetala,  irregularis,  ringens.  Tu- 
bus  cylindraceus ,  calyce  longior.  Liifibus  pa- 
tens.  Lahium  fuperius  bifidum;  ihferius  trifidum, 
vel  integerrimum. 

STAM.  Filamenta  4,  deflexa,  quortim  duo  bre- 
viora  intra  tubum  corolla?.   Anthera  fubrotundee. 

PISTILL.  Germen  4-partitmn.  Stylus  filiformis, 
longitudine  tubi,  verfus  ftamina  deflexus.  Stigma 
bilobum,  lobis  emarginatis,  connivens. 

PERICARP.  nullum.    Calyx  femina  fovens,  conni-  j 
vens,  usque  dum  maturefcant,  quo  fafto  hiat. 

SEMINA  4,  obovata. 

PLACENTATIO.  Quando  germinaverit  femen^ 
oritur  Corculum  femine  veftitum ,  cujus  jam  exui- 
tur  .Epidermis  &  duo  fefe  cxpandunt  Cotyledo-  1 

nes  i 


LAVANDULA.  51 

nes  ovati,  bafi  transverfe  difle&r;  hinc  quafi 
triangulares  angulis  obtufis,  diu  perfiftentes. 

GERMINATIO  in  terra  frigida  15  aut  18  dierum 
fpatio  peragitur. 

FOLIATIO  revoluta  oppofite. 

jESTIVATIO  imbricata. 

TEMPUS  FLORENDI  per  totani  fere  a>ftatem  in 
noftris  terris. 

METHODUS  DORMIENDI.  Circa  fomnum  La- 
vandul»  nihil  fingulare  occurrit,  fed  (uti  vulgo 
in  plantis  accidit)  appropinquante  nocle  folia 
majora  latera  (bperiora  catili  adjungunt,  bina- 
que  oppofita  includunt  quafi  &  complecluntur 
foliola  interiora,  quae,  haud  aliter  ac  rudimenta 
ramorum,  in  axillis  foliorum  fafciculatim  funt 
pofita. 

SPECIES. 

DIFFERENTI/E  SPECIFIOE  id  continent, 
quod  maxime  effentiale  &  feleftiffimum  eft  defcri- 
ptionum  omnium,  eas  tantummodo  comprehen- 
dentes  notas,  quae  ad  fpeciem  ab  aliis  omnibus 
antea  cognitis  diftinguendam  conducunt;  quum 
vero  numquam  adeo  fint  fufficientes,  ut  per  il- 
las  ab  incognitis  &  in  pofterum  detegcndis  difcer- 
ni  poffit  fpecies  qucecumque,  inde  patet,  quod 
perpetuis.  fubjeclce  fint  mutationibus,  quotiescum- 
que  nova  ejusdem  Generis  planta  detefta  fuerit. 

D  2  i.LA- 


52  LAVANDULA. 

1.  LAVANDULA  Spica,  foliis  feffiKfctis  lancco- 
lato-linearibus  margine  revolbtis,  fpica  intcr- 
rupta  nuda. 

2.  LAVANDULA  Stczcbas ,  foliis  feflilibus  linea- 
ribus  margine  revolutjs,  fbica  coarftata  comofa. 

3.  LAVANDULA  Dcntaia,  foliis  feffilibUs  line- 
aribus  peclinato  -  pinnatis,  fpica  cofrSata  co- 
mofa. 

4.  LAVANDULA  Pinnata,  foliis  petiolatis  pin- 
natis,  foiiolis  cuneiformibus,  fpica  imbricata. 

5.  LAVANDULA  Multifida,  foliis  petiolatis  pin- 
natis:  foliolis  decurfive-  pinnatifidis':  fpica  qua- 
drangulari:  angulis  fpiralibus. 

6.  LAVANDULA  Carnofa,  foliis  petiolatis  ova- 
to-cordatis  ferratis  carnofis,  Ipica  tetragona, 
calycibus  recurvatis. 

DESCRIPTIONES  SPECIERUM. 

Lavandula  Spiea. 

CAULIS  tetragonus,  acutangulus,  tomcntofus. 

FOLIA  Janceolato-linearia,  obtufa,  margine  re- 
voluta,  incana:  fuperiora  feflilia,  inferiora  pe- 
tiolata. 

SPICA  longe  pedunculata,  verticillata,  interrupta; 
verticillis  6-  vel  10-floris,  inferioribus  remotio- 

ribus 


» 


LAVANDULA. 


53 


ribus.  Brattea  Iato-ovat<e,  ariftata?,  acumina- 
tae,  venofae.    Flor es  ere&i ,  breve-pedicellati. 

CALYX.  Periantb.  cylindricum,  fulcatum,  caeru- 
lefcens.  Limbiis  5-dentatus,  bilabiatus:  denti- 
bus  tribus  fuperioribus ,  quorum  intermedius 
maximus,  fubrotundus,  ereclus;  inferiores  duo 
lateralibus  majores. 

COROLLA  refupinata,  violacea ,  'calyce  paulo 
longior,  ere&a.  Labium  fuperitis  majus,  lobis 
crenulatis ;  infeftui  brevius,  lobo  intermedio 
majore. 

STAMIN.  Filamenta  omnia  intra  tubum  corollas. 
Antherce  violacea?,  peltatee,  quadrilobae,  ciliatse. 

SEMINA  oblongo- ovata ,  nigra. 

Obferv.  Tota  planta  tetta  tomento  ex  pilis: 
ramulis  furcatis. 

Lavandula  Stoechas. 

CAULIS  obtufe  tetragonus;  ramuli  acute  tetragoni. 

FOLIA  feflilia,  linearia,  integerrima,  fupra  fulco 
longitudinali  exarata,  margine  revoluta,  fubtus 
transverfim  venofa,  rugofa,  rachide  elevata, 
approximata,  cana. 

SPICA  breviter  pedunculata,  tetragona.  Bra&ea 
lato-ovata?,  fubtrilobae:  lobo  intermedio  pro- 
dtfctiore;    fubtomentofe ,   purpurear,  venofae; 
in  fummitate  fpica?  fteriles  dilatantur  in  folia 
D  3  oblon- 


54 


LAVANDULA. 


oblonga,  majora,  viohcea,  Comam  fpica?  con- 
ftituentia.  Fhres  initio  florcfcentiae  in  verticillo 
quaterni;  fed  tandem  augentur  gemmis  laterali- 
bus ,  unde  fpica  fenfim  teres  evadit. 

CALYX.  Periantb.  cylindricum,  bilabiatum :  Labio 
fuperiore  ovato,  inferiore  fubquadrifido. 

COROLLA  refupinata,  purpurea.  Tubus  vix  ca- 
lyce  longior. 

FRUCTUS  SPICA  teretiufcula,  brafteis  flofculis 
paucioribus. 

Lavandula  Dentata. 

CAULIS  tetragonus ,  angulis  'prominentibus  ro- 
tundatis  utrinque  fulco  exaratis,  hifpidus. 

FOLIA  feffilia,  linearia,  peciinato- pinnata:  folio- 
lis  linearibus  brevibus  truncatis;  hifpida:  pilis 
punclis  eminentibus  infertis. 

SPICA  longius  pedunculata,  pedunculo  tetragono 
tomentofo.  Bractece  lato-ovata;,  apice  rotun- 
datae;  hifpidee,  coloratai,  venofae;  terminales 
majores,  faturatius  colorata*.  In  ceteris  cum  L. 
Stcscbade  convenit. 

Lavandula  Pinnata.  T2b.1i. 

CAULIS  ramofiffimus. 

FOLIA  pinnata:  foliolis  cuneiformibus,  emargina- 

tis; 


LAVANDULA.  55 

tis;  impari  faepius  praemorfo.  Petidli  canaliculati, 
infcriores  longiflimi. 

SPJCA  tetragona,  lanceolata,  acuta.  Bractea  lan- 
ceoIat&,  holofericea?,  quaterna?. 

CALYX.    Periantb.  quadridentatum,  incanum. 

COROLLA  refupinata,  purpurea.  Tubus  ere&us, 
calyce  duplo  lo.ngior. 

STAMIN.  Filamenta  omnia  intra  tubum  corollae. 
Anihi)\2  rotunda?. 

Lavandula  Multifida. 

CAULIS  tetragonus,  angulis  acutis,  villofiflimis. 

FOLIA  pinnata:  foliolis  decurfive  pinnatifidis:  la- 
itiniis  4  ad  5,  (quarum  tres  marginis  fuperioris 
&  fblitaria  inferioris)  lanceolatis,  obtufis;  folia 
inferiora  pctiolata,  fuperiora  feflilia;  omnia  pla- 
na,  pilofa;  fuprema  pilis  duplicis  figurse  veftita: 
fimplicibus  paucioribus,  compofitis  copiofiori- 
bus,  femper  madidis  &  fubglutinofis  a  transfpi- 
rante  graveolente  oleo. 

SPICA  longe  peduncolata:  pedunculo  tomentofo; 
tetragona,  lanceolata.  Sub  florefcentia  fenfim 
elongatur  &  tandem  cylindrica  evadit,  angu- 
Jis4,  fod  fpiralibus,  hinc  fingularis  Spica  frvllus. 
Braaecd  lanceolatee ,  tomento  cana?,.  breviores, 
Flores  in  verticillo  quaterni. 

D  4  CA- 


LAVANDULA. 


CALYX.  Periantb.  ovattim,  verfus  faucem  fenfim 
coarclatum.  Labium  fuperius  reftum,  truncatum, 
denticulis  tribus  valde  obfoletis;  Inferius  biden- 
tatum,  denticulis  acutis,  ereftis,  tubo  corollae 
adpreffis. 

COROLLA  refupinata,  violacea. 

FRUCTUS  SPICA  quadrangularis,  fpiralis,  bra- 
cteis  &  calycibus  emarcidis,  dentibus  calycinis 
hiantibus. 

Lavandtila  Camofa.   Tab.ui.  fig.i. 

CAULIS  tetragonus:  angulis  rotundatis,  vix  pu- 
befcens. 

FOLIA  ovato-cordata,  carnofa,  ferrata,  venofa, 
fubtiliffime  pubefcentia,  tempore  florefcentiae  de- 
cidua,  petiolata;  petiolis  longitudine  foliorum, 
horizontalibus,  femiteretibus,  canaliculatis. 

SPICA  primum  pyramidata,  tetragona ;  fub  florefcen- 
tia  diJatatur  &  evadit  teres:  foecundatis  vero 
Germinibus  in  cylindrum  elongatur.  Braftea  car- 
nofae,  pilofas,  ciliatse,  acutae,  ereclse.  Flores 
in  verticillo  quaterni,  recurvi. 

CALYX.  Perumtb.  apice  recurvcim,  bilabiatum: 
Labium  fuperius  indiviflim,  ovatum,  fcnriofum, 
venofum,  racbide  elevata,  actitum,  incurvatum, 
tubum  coroJIse  deprimens  &  faucem  Jabiumque 
fnferius  Calycis  pera&a  florefcentia  arfte  obte- 

gens. 


LxWANDULA. 


57 


gens.  Labium  inferhts  indivifum,  breviffimum, 
rotundatum,  lunare,  refiexum.  Fanx  calycis 
coarftata,  cum  gibbofitate  utrinque  prominentc, 
villofii. 

C(  ROLLA  cairulea.  Tubus  filiformis,  calyce  multo 
longior,  primum  reftus,  poftea  refraftus,  fenfim 
verfus  faucem  ampliatus,  compreffus.  Limbo 
ringente:.  Labio  fuperiore  bifido,  utrinque  reficxo, 
rotunclato;  Faucc  lineari,  perpcndiculari.  &a- 
hhim  hiferius ,  tjU&G  operculum  fnucis  expanfo 
florc  dependet  horizontaliter ,  concavum,  oblon- 
gum,  bafi  nttenuatum,  integerrimum. 

STAMIN.  Filamenta  Iatcri  inferiori  faucis  inferta, 
Jabio  inferiori  incumbentia  &  apicem  verfus  ad- 
fcendentia,  labio  vix  breviora.  Antherce  rotunda?. 

PISTILLUM  ut  in  reliquis. 

FRUCTUS  SPICA  rcfert  Strobilum  cylindricum , 
fquamis  recurvatis.    Tab.  III.  fig,  2. 

Obferv.  Planta  difficilius  conjungitur  cum  re- 
liquis  hujus  Generis,  quas  optime  determinavit 
figura  CoroIIae;  hanc  tamen  conjunftionem  fua- 
dent  calyx  bilabiatns  &  genitalia  refupinata ,  qui- 
bus  ab  omnibus  fui  ordinis  Generibus  probe  di- 
ftinguitur. 

VARIETATES. 

Oriuntur  a  cultura  plures,  quarum  non  nifi 
maxime  fingulares  nominare  ftatui,  omittens  eas, 
quse  diverfitate  colorum  unice  differunt. 

D  5  LA- 


58  LAVANDULA. 

Lavatldlllae  Spicae  3  exiftunt  varietates: 

«)  angiiflifolia  foliis  linearibus.    In  Hortis  vulgaris, 
calyces  producit  copiofiores,  fragrantiores.  fii 

@)  latifolia  foliis  latioribus  ovalibus,  floribus  caly- 
cibuscjue  rflinoribus.    Ha?c  laitius  crefcit,  annua. 

y)  tomentofh  foiiis  plerumque  albidis.  Enafcitur 
e  ferninibus  ab  Hifpania  allatis,  ramulis  laterali-  m 
bus  propaganda. 

Lavandula  Multifida  duas  comprehendit   .  „ 
varietates : 

*)  monoftachya  cana,  fpica  fimplici,  caule  villofo I 
foliis  brevioribus  obtufioribus  mollibus. 

#)  polyftachya  fruticofa,  glabra,  fpica  polyda&yla , 
caule  glaberrimo,  foliis  majoribus  acutioribus  j, 
glabris.     Planta  annua,  magnitudine  priorem 
fuperat. 

t 

Lavaildula  Stoechas  triplici  modo  variat. 

«)  purpurea  foliis  latioribus,  fpicis  feffilibus  angula- 
tis  apice  purpureo  comofis.  ' 

£)  pedunculata  foliis  angtiftioribus ,  fpicis  elonga- 
to  -  pedunculatis  rotundatis  apice  viridi  comofis.  1 

y)  aphylla  cauliculis  non  foliofis.  C.  B. 

SYNO- 


LAVANDULA.  59 

SYNONYMA. 

Omnia  ea  recenfere  fynonyma ,  quibus  ab  Au- 
ftoribus  defcriptum  eft  hoc  Genus,  inutile  foret, 
quapropicr  non  nifi  pauca  &  iifitatiflima  ejus  nomi- 
na  adferenda  exiftimaverim. 

1.  Lavandula  Spica  foliis  lanceolatis  integerri- 
mis,  fpicis  nudis.   Lin.  Sp.  Plant.  p.  800. 

Lavandula.  C.  Bauh.  Pin.  p.  216,  ubi  omnia 
ante  hujus  Auctoris  tempus  enumerantur  Syno- 
nyma. 

Lavandula  anguftifolia.  Garid.  plantes  <FAix 
t.  60. 

Lavandula.  Blackwell  tab.  294* 

La  Lavende  femclle.  Regnault  Botanique 
mife  a  la  portee  &c.  Fig.  optima. 

2.  Lavandula  Stachas  foliis  lanceolato-Uineari- 
bus,  fpica  comofa.  Lin.  Sp.  Plant.  p.  800. 

Sttiechas  purpurea.    C.  B.  Pin.  p.  216. 

fii&amne  de  Crete.  Regnault  Botan.  fig.. 
pulcra. 

3.  Lavandula  Multifda,  foliis  duplicato  -  pinna- 
tifidis.  Lin.  Sp.  Plant.  p.  800. 

Lavandula  folio  diffecio.  C.  B.  Pin.  p.  216". 

Lavandula  folio  dijfetlo.  Barr.  Icon.  789. 

Lavan- 


60  LAVANDULA. 

Lavandula  folio  longiore  elegantius  &  tenuius  dif- 
fetto.  Comm.  rar.  27.  t.  27. 

Lavandula  canarienfis  maritimax  fpica  multiplici 
caridea.  Pluck.  alrp,  209.  t.  203.  f.  5. 

4.  Lavandula  Dentata  foliis  pinnato  -  dentatis, 
Lint.  Sp.  Plant.  p.  800. 

Stozcbas  filio  ferrata.  C.  B.  Pin,  p.  219* 

StcecJms  folio  ferrato.  Barr.  Icon.797. 

5.  6.  Lavandulae  Pinnata  &  Carnofa  a  nemine* 
quantum  novimus,  nec  depiflas-  funt,  riec  no- 
minata?. 

LOCUS. 

Lavandula  Spica  fponte  crefcit  per  totara  Eu- 
ropam  Auftralem  usque  in  Helvetiam,  nec  non  in 
Africa  Algirenfi  &  Oriente,  paflim. 

Lavandula  Stcechas  Europam  quoque  auftralem 
agnofcit  patriam,  &  in  Gallia  crefcere  definit. 

Lavandula  Dentata  non  nifi  in  Hifpania  & 
Oriente  reperta  cft. 

Lavandula  Multifida  regionis  Bseticse  in  Hifpa- 
nia  indigena. 

Lavandulae  Pinnata  folum  natale  nondum  in- 
notuit;  fed  unicum,  quod  videre  licuit  fpecimen, 
liberalitati  debco  D, D, C.P.Thunberg,  qui  pro 

folito 


LAVANDULA. 


61 


folito  fuo  in  me  favore,  plantam  hanc,  in  Anglia 
acceptam,  mecum  communicare  voluit. 

Lavandula  Carnofa  bahitat  ad  SadrafTam  Indiae 
brientaljs,  ubi  I n  ficciffimis  crefcit  rupibus  &  mu- 
ris,  tempore  calidifiimo  florens,  quando  eam  adeo 
vexavit  seflus ,  ut  folia  mitterc  coa£ta  fit.  Konig. 

m  .  CULTURA. 

Qui  genuinam  plantarum  culturam  cognofcere 
itudet,  is  folum  earum  natale  fibi  perfpe&um  red« 
dere  debet;  deficiente  autem  hac  notitia,  e  re 
eft,  ut  a  proprietatibus  aliarum,  quae  cognatio- 
nem  cum  illa  habent,  quid  faciendum  fit,  judi- 
cet;  hoc  etiam  raro  fallit,  quando  ad  Ordines  rite 
formatos  pertineat  planta. 

Verticillatse  omnes  Ringentes,  fufFruticulofie 
&Spirantes,  textura  gaudentes  fibrofa  &  denfiore, 
minorem  fucci  nutrientis  copiam  ad  fuftentationem 
requirunt,  eamque  ob  cauflam  in  folo  arido  & 
duro  potiflimum  crefcunt.  Quum  rigidiores  fint, 
coclum  amant  apertum ,  ut  ventis  femper  pateant. 
Majorcm  denique  folis  caJorem ,  cjuam  alia?  com- 
plures  plantai,  fufFerunt,  cujus  fufficiens  fatis 
exemplum  praebent  colles  HifpanicT,  ubi  omnia 
fere  vegetabilia  seftate  confumit  ingcns  &  intolera- 
bilis  calor;  verticillat»  autem  fufFrttticdfe  plera> 
que  hoc  praefercim  tempore  pulchre  virent  vigenc- 

que. 


61 


LAVANDULA. 


que.  kaque  LavanduJa,  titpote  hujua  Ordinif 
planta,  iicciorem  &  (abulofam  in  primis  adamat  } 
tcrram,  aercm  nudum,  locumque  apricum;  faepius  c 
tamen  accidit,  ut  fpongiofiori  etjam  adfuefcere  \ 
poffic  folo,  unde  Letius  crefcit  &  folia  profcrt  ^ 
majora;  fed  nec  tanta  calycum  copia,  nec  odore  i 
adeo  firagrante  abundat,  quam  planta  Hifpanica, 
antequam  confenuerit  frutex. 

*  r 

MukipJicatur  autem  &  propagatur  Lavandula  f 
non  folum  ramuJis,  ut  verticiliatae  omnes  fuffruti-  f 
cofa?,  fed  etjam  adnatis  junioribus  pJaotuHs,  quae 
verno  tempore  avelluntur  &  humo  apta  tefitfB  per 
dies  aliquot  irrigantur,  donec  radices  protrudere  t 
coeperint.    Hsec  propagandi  methodus  inprimis  ne- 
cefTaria  eft,  quando  varietatem  quamdam  rariorem  i 
fervare  &  individua  augere  volumus.     De  cetero  I 
obfervandum,  quod  melius  vigeat  planta ,  fi  ve-  i 
tuftiores  caules  tertio  quovis  anno  de  novo  trans-  j 
plantatse,  fjbi  convenienti  humo  imponantur.  i 

( 

Lavandula  Camofa  inter  congeneres  non  tan-  i 
tum  folum  pofcit  aridiflimum,  fed  calorem  etjam  l 
ingentem.  Eodem  modo  ac  facciilentce  omnes,  ra- 
mulis  propagatur,  qui  tamen,  poftquam  abfcifli 
fuerant,  modice  ficcari  debent,  donec  curatum 
fuerit  vulnus,  quo  fa&o  macilentse  committantur 
humo,  ut  radices  agere  poflint.  < 

Cultu- 


LAVANDULA. 


63 


Cultura  minus  idonea  Lavandula?,  ut  &  aliis 
nocet  plantis.  Si  fertilior  fucrit  tcrra,  &  inde 
citius,  quam  par  effet,  adoJeverit  hcrba,  Flpres 
quidcm  mature  producit  &  magnitudo  foliorum 
mirum  in  modum  augetur;  fed  jam  vix  nifi  unico 
durat  anno,  nec  macura  perficere  vaifit  femina. 

Lavandulae,  tit  omnibus  bujus  ordinis,  dam- 
num  adfert  humiditas  nimia,  quce  intra  lignum  & 
corticem  haeret,  unde  feparatur  a  frutice  cortex 
&  planta  ipfa  nigrefcit. 

Ab  aere  ftagnante  motuque  privato  debilitan- 
tur  ramuli,  pallefcunt  &  pereunt. 

Iiavandula?  omnes,  Carnofa  excepta,  femper- 
virentes  funt  &  folia  earum  per  ipfam  hyemem, 
in  Europa  Auftrali  eis  minime  noxiam,  fub  dio 
perfiftunt.  Gelidas  Upfalise  noftrae  hyemes  adeo 
pulchre  fuftinet  Lavandula  Spica,  ut  ramis,  vel 
alio  quocumque  modo  eam  tegere,  vix  opus  fit; 
fi  autem  Iocum  habeat  hurnidiorem,  periculum  eit, 
ne  vehementia  frigoris  liedi  pofllt. 

QUALITATES. 

Et  olidum  &  fapuhim  in  hoc  Genere  facile  per- 
cipi  podunt. 


OLI- 


64 


LAVANDULA. 


OLIDUM  fpirat  Lavandula  fenfibus  noltris 
amicum,  fragrans,  fuave  &  reficiens;  fenfus  au- 
tem,  quem  excitat  odor,  verbis  difficilius  expri- 
mitur. 

SAPORRM  conftituit  amarities  cum  calore 
conjuncla,  quem  tamen  levior  fenfus  frigoris  tollit 
(ut  in  Mentha  Piperita.)  Eo  quoque  tempore, 
quo  manditur  herba,  obfervatur  fragrantia  olidi, 
tinde  ipfum  fapidum  aromatis  nomine  adornave- 
rinfc  honnuHi  Materiae  Medicae  Scriptores.  De 
cetero  fapor  herbae  idem  fere  eft,  ac  in  fupra  me- 
morata  Mentha;  fed  qualitas  ejus  calefaciens  &  re- 
frigerans  debilior. 

In  L.  Anguftifolia  fragrantia  foliorum  minor, 
quapropter  L.  Latifolia  illi  anteferenda. 

L.  Stcscbas  fortiorem  quidem  &  odorem  & 
faporem,  quam  L.  Spica,  habere  videtur;  fed  ut 
minus  grata  locum  priori  dudum  cefiit  in  officinis. 

L.  Multifida  non  tantum  odore  omnium  for- 
tiffimo  &  bituminofo,  fed  etjam  amaritie  gaudet 
majori. 

L.  Dentata  cum  Stozcbade  in  plurimis  conve- 
nire  videtur. 


L.  Pm- 


LAVANDULA/ 


L.  Pinnata  nondum  innotuerunt  qualitates; 
forte  ejusdem  eft  indolis,  ac  L.  Multifida. 

L.  Camofa  odore  caret,  ut  ptantae  omnes  fuc- 
culentae,  quarum  infenfibilis  fere  eft  transfpiratio ; 
fentiri  autem  poteft  fapor  amarus,  ablata  inprimis 
taateria  aquofa,  quse  initio  qualitates  ejus  amara* 
quafi  involvit* 

Olidum  Lavandulae  in  plantis  fpontaneis  'po- 
tiflimum  quaerendum,  quum  cultae  magnam  hujus 
proprietatis  partem  amiferint;  praecipue  vero  ca* 
vendum  a  plantis  apricis,  folo  uliginofo  crefcen* 
tibus,  quae  &  faporem  &  odorem  habent  magis  in* 
gratum» 

Qualitates  Lavandul»  in  fummitatibus  herbae' 
praefertim  confpiciuntur;  funt  enim  oleo  pcrpetuo 
exfudante  madidae» 

Fragrantia  majori  gaudent  ante  florefcentiara 
calycis;  hac  vero  perafta  &  maturis  fere  femini* 
bus,  pars  major  olidi  eVanefcit;  unde  conftat,  quod 
colligi  debeant  hujus  Ordinis  herbae,  vel  ante  flo- 
refcentiam,  vel  eo  ipfo,  quo  florere  incipiant,  mo< 
mento.  Si  gravior  fuerit  aeftus,  tempore  matutino 
legantur  plantse,  in  ufum  medicum  deftinatae,  vel 
potius  fiat  colleftio,  poftquam  plurium  dierum  an- 
teceflerunt  pluvia?;  quum  enim  eas  diutius  vexarunt 

E  radii 


66  LAVANDULA. 


radii  folares,  adeo  exfudat  olidum,  ut  ingruente  1 
nocle  vix  quidquam  fuperfit.    Nonne  major  mi-  < 
norve  quantitas  Olei  Eftentialis,  quod  deftiilando 
obtinetur^  magnam  partem  a  diverfo  colle&ionis 
tempore  dependet?  t 

Obfervandum  praeterea  putavimus,  quod  omnes  r 
herb3B  verticillatae  inOfficinis  accurate  tegidebeant, 
&  in  vafis  vitreis,  probe  obturatis,  fervari,  ne 
evanefcat  olidum  volatile.  f 

VIRES.  j 

Ad  vires  Lavandulae  facillime  concludi  potefl;  j 
a  qualitatibus,  &iis,  qtiae  Ordini  communes  funt,  fc 
proprietatibus ;  nec  quidquam  fingulare  hac  in  re  ), 
de  herba  noftra  novimus,  nifi  quod  gratiflima  fitij 
Orgafticarum  omnium  hujus  ordinis,  &  Refolvens 
conftituat  fragantiflimum. 

USUS.  { 
L  U.  MEDICUS.  Singulos  enumerare  ca* 
fus,  quibus  utilitatem  praellare  poffet  Lavandula, 
nec  e  re  elfe  arbitror,  nec  angufti  permittunt  3imi-,); 
tes  noftri.  Paucis  nominaflb  fufficiat,  ufurpari  $ 
noftro  tempore  Flores  (velre&ius  calyces  L.Angu-  f 
JlifolicB)  vix  interne,  fed  folummodo  externe,  ut  n 
refolvens,  fo  facculis.  Spiritus  Lavandulae  externe  i 
inParalyli  lingu^ ,  animd  deliquiis,  &  quando  exci-fe 
htdm  fmtvires  yitales,  commendatur,  QleumL*?\} 

van- 


LAVANDULA, 


67 


i  vandula  vel  Spica  plerumque  reliftam  eft  a  Medi- 
•  cis,  quum  vix  obtineri  poflit  iincerum. 

i  II.  U.  DOMESTICUS.  In  Hortis  planta* 
tur  Lavandula  ad  ornamenta  arearum,  ubi,  ob  flo- 
res  pulcherrimos,  &  odorem  fuaviflimum,Buxo  pai* 

'  mam  praeripit. 

Verticillatae  *  inpfimis  Ringentes,  tubum  eo» 
rollae  magnam  partem  fucco  melleo  habent  corn- 
pletum,  unde  incipiente  florefcentia  a  Lepidopte- 
ris,  Hymenopteris  &Dipteris,  ut  mel  extrabant 
t  advolantibus ,  fedulo  vifitentur;  hinc  planta  Api- 
>  bus  gratiffima  &  frequentius  hanc  ob  caulfam  co- 
f  lenda,  praecipue  quum  mei  reddat  odore  Lavan* 
t  dula?  fragrantiflimum. 
t 

Oves  Hifpania?,  pafcentes  in  collibus,  in  quibus 
copiofiflime  crefcit  Lavandula,  carne  gaudent  fa- 
pore  praeftantiflima. 

m  >*  ^*/'  '  > 

\  Var.  Latifolia  in  condimenta  farciminum  & 

i-  favacra  adhibetun    Calyces  cum  corollis  Rofarum 

f  Species  conftituunt  aromaticas,  Pot  pourri  diftas. 

t-  Foliis  Lavandulas  Ocymo  mixtis  &  in  pulverein 

Jt  reda&is  utuntur  Mulieres  Arabicse  ad  confpergen* 

|  dos  crines,  non  tantum  ob  odorem  gratiflimum, 

it  fed  etjam  ut  firmentur  &  fortius  crefcant  capillf. 

i*  Pulvere  eodem  malas  fricare  foIentt  ut  excitetiu: 

i*  E  3  rwbor 


6S 


LAVANDULA. 


rubor  &  tonus  fibrarum  cutis  augeatur  *),  querti 
etiam  in  finem  Acetum  Lavandula?  in  Gallia  adhi- 
bet  fequior  fexus**).    Oleam  eflentiale  Pomata 
quaelibet  fuaveolentia  reddit   Spiritus  (vulgo  Eau 
de  Lavmde)  adeo  frequentis  &  varii  eft  ufus, 
ut  longum  foret  omnes  et  fingulos 
enumerare. 


*J  ForsskSl  in  litteris. 

**)  Laboratoire  de  Flore,  p.  368» 


UL 


III. 


METHODUS 

MUSCORUM 

ILLUSTRATA 

QIIAM 

PRiESIDE 

CAROLO  a  LINNfe 

M.  D.  MED.  ET  BOT.  PROF.  REG.  ET  ORD. 
PROPOSUIT 

OLOF  SWARTZ 

NORCOPIA-GOTHUS, 

XIV.    APRIL,     Clo  l3  CCLXXXI. 


f 

r 

n 

£ 

t 

1 

it 
ai 

n 
m 

r 


Progrejfus  cognitionis  mufcorum. 

Tenuiflima?,  quibus  componuntur  Mufci,  par- 
tes,  utpote  oculis  non  armatis  vix  con- 
fpiciendas,  difficultas    eosdem  inveniendi 
florentes,  nec  non  loca,  in  quibus  plerique  eo- 
rum  habitant,  inamcena,  &  ad  quae  fepiflime  non 
nifi  difficillimus  datur  accefllis,  in  caufla  fuere, 
eiir  hi  diutiffime  inter  omnium  familiarum  vegeta- 
bilia,  incogniti,  atque  iit  abjefti  &  indigni  ad 
quos  animus  adverteretur,  fuerint  habiti.  Nec 
itaque  mirum,  cur  tritum  illud  inficetae  plebis 
adhibitum  fuerit:  Mufcos  6?  Mitfcas  legat ,  cui  aliucl 
non  fuppetit  negotium.     Eadem  ipfis  in  hoc  fere 
noftrum  usque  Seculum  fors  manfit.    Nam  licet 
Floras  plurimi  confcripferint  Botanici,  alioquin 

E  4  maxi- 


72  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA,  JI 


maxime  induftrii,  eae  tamen  ipfis  in  illis  exami- 
nnndis  fefe  obtulerunt  difficultates, '^ut  fsepe  eos 
pr<eterire  cogerentur,  Inde  eft,  quod  ad  tempus 
usque  Casp.  Bauhini,  (cujus  Pinax  de  ante- 
cefforum  teftatur  indnftria,P  quique  amplius  fibi 
iion  fumfit  negotii ,  quam  a  fuperioribus  nomina* 
tos  recenfere)  XV  tantum  fpecies  exftent  de* 
fcriptae, 

Aft  lumen ,  quod  ex  Bauhini  Pinace  rei  her- 
barige  affulfit,  anfam  dedit  follertiffimis  Europae  Bo- 
tanicis,  plures  ventilandi  herbas,   quam  quas  de* 
fcripferat  Bauhinus.   Itaque  hi,  antecedentium  fuf- 
fulti  qognitione  intentioribus  oculis  herbas  indagan- 
tes,  minutiores  etiam  obfervare  non  erubuerunt, 
Hinc.  Mufci  aeque  ac  reliqua  vegetabilia  in  or* 
dinem  funt  redafti.   Tournefort  fpecierum  fum- 
rne  dives,  (quippe  qui  diftinguere  nondum  didi- 
cerat  fpecies  &  varietates,)  CII  fpecies,  connu* 
meratis  etiam  varietatibus,  recenfuiffe  fatis  habuit, 
Brevi  autem  major  in  hifce,  quam  in  ceteris  ve- 
getabilibus  dignofcendis,  apparuit  difficultas;  muU 
titudinem  enim  diverfarum  fpecierum,  quas  in- 
veniebant,   non  femper  iis,  quibus  utebantur, 
defcriptionibus  commode  notari ,  nt  aliis  innote- 
fcer^nt,  facile  animadvertebant,  perfuafi,  ad  ho- 
rum  indagationem   opus  effe   viro,  qui  omne 
fuurn  tempus,  omnemque  induftriam   huic  rei 
dicaret. 

Acre 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  ?j 

Acre  Michelii  judicium,  &  intentiflimum 
obfervandi  ftudium,  affliftis  hifce  rebus  qualiter- 
cunque  mederi  potuerat,  modo  occafio  tulhTet, 
eadem  hofce,  qua  gramina  &  fungos,  perftrin- 
gendi  accuratione,  (quemadmodum  pollicitus  erat 
jn  Tomo  fequenti  II:do  Gen.  Plant.  quem  oibi 
crudito  videre  non  contigit.)  Dillenio  autem, 
eo  tempore  Botanico  confummatiffimo ,  optime 
de  republica  litteraria  mereri  anfa  dabatur.  Is 
Mufcos,  ab  excellentifiimo  Reformatore  Toujr- 
nefort  omiffos,,  aeque  ac  reliqua  tunc  defcripta 
vegetabilia,  explicari  dcbere  nuilo  negotio  per- 
fpexit.  Ad  focias  jungendas  marnis,  reliquos 
hortatus  eft  Botanicos,  qui  -ad  ejusmodi  opus 
perficiendum  obfervationibus  communicatis  adeo 
gloriofum  duxerunt  contribuere,  ac  fi  proprium 
eorum  fuiflet.  Mufci  in  genera  jam  difpefceban- 
tur,  fpecies  diftinftis  infigniebantur  Charafteri^ 
bus,  Sy nonyma  Auftorum  addebaniur,  &  figuris 
fingulae  fpecies  illuftrabantur  nitidiflimis,  eoque 
accuratioribus,  quo  ftudiofius  A  :ctor  ipfe  pri- 
mas  harum  ]ineas  in  lamina  ftannea,  cui  infcul- 
pi  debebant,  duxerat.  Hac  ratione  magna  moles 
fpecierum  prodiit.  Opns  Au&ore  dignwm,  bucusquo 
hac  in  parte  Scientia  primum.  Quo  faftum  eft,  ut 
impedimenta,  defeftum  loquor  nitidarum  fatis 
figurarum,  fufficientiumquedefcriptionum,  per  lumen 
a  Dillenio  accenfum,  prorfus  remota  fuerint,  & 
Mufci  mjgis  njagisque  arriferint  Botanicis,  qui 

E  $  certo 


74  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


certe  non  minimam  in  his  deprehendebant  cauf-  de 
fam,  admirandi  celebrandique  Conditoris  Maje- 
itatem.  ;fc 

•  en 

Quo  naturae  convenientius  hanc  fcientiam  tra- 
fkrunt,  eo  pluresipfi  conciliarunt  ejus  ftudiofos,  qui-  ib 
que  novi  aliquid  detexerunt.  Non  tamen  ideo 
omni  ex  parte  rei  noftrae  bene  confultum.  Qui 
enim  eorum  volvebant  fcripta,  non  potuerunt 
non  dubii  h^rere,  quum  animadverterent,  hos 
in  defcriptionibus  non  convenire;  nec  fortafle 
artis  fatis  fuifle  gnaros.  Hinc  facile  patet,  quam 
neceflarius  fuerit  novus  Reformator  Botanices. 

Paulo  poft  quum  univerfale  Syftema  Vege- 
tabilium  condere  inftituiftet  b.  m.  Arch.  &  Eques 
k  Linne',  comprehendendo  fcilicet  fub  generibus 
fpecies,  quse  generalem  quandam  prse  fe  ferebant 
convenientiam ,  &  varietates  a  fpeciebus  difcernen- 
do ,  adaequatos  indicando  characteres  &  differentias 
eflentiales,  fa&um  eft,  ut  Mufcos  etiam  recenfere 
aggrederetur ,  quorum  numerus  amplior  fuit  cen- 
tenario. 

Novum  jam,  idque  florentiffimum,  oboritur 
Hiftoriae  Naturalis  Seculum.  Namque  non  folum 
prius  defcriptas  plantas  examinare,  novas,  etiam 
minutiflimas,  quaerere,  fedMufcorum  quoque  ordi- 
nem  inveftigare  tcceperunt.   Multum  in  hac  parte 

de 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  75 

defudarunt  Botanici  fagaciffimi,  qui  opera  fua, 
eleganter  elaborata ,  quteque  maximam  nobis  prae- 
ftant  utilitatem  in  Mufcis  cogn  ofceu  d  is ,  cum  orbe 
erudito  communicarunt.   Hi  funt  inprimis 

ab  Haller  in  Hift.  Stirp.#  Helvet.    Tom.  III. 

dedit  defcriptiones  £f  figuras  alujuot  ni~ 
tidiffimas. 

Hudson       in  Flora  Anglica, 

differentias  fpecificas  reformavit  &  de- 
fcriptiones  y  absque  fig. 

Oeder        in  Enumeratione  piant.  Flor.  Dan. 

absque  iconibus. 

Weis  in  Plantis  Cryptogamis  Fl.  Gottingenf. 

defcriptiones  accuratiffimas  fine  fig. 

Lightfoot  in  Flora  Scotica. 

defcriptioncs  Hngua  anglica  confcriptas  cam 
icon.  paucis  optimis. 

Weber       in  Spicilegio  Flor.  Gottingenf. 

adumbrationes  &  fynon.  accurata  cum  fig. 
illum. 

Dz  Necker  in  Methodo  mufcorum  omnium ,  & 
in  Deliciis  gallobeJgicis  fylveftribus; 

proprias  defcriptiones. 

Schmidel  in  DhTertationibus  de  Boxbaumia,  Bla- 
fia,  Jungermannia,  cum  iconibus  niti- 
diffmis. 

SCHRE- 


76  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


Schreber    in  diflertat.  de  Phafco. 

wm  tab.  ceneis. 

Scopolx      in  Flora  Carniolica, 

diagnof  Mufcorwn, 


ne 

CC! 

tic 

ct 

« 


IL 


Sententice  AuUorum  de  fruEtificatione  Mufcorum. 

Apud  antiquioris  asvi  Au&ores,  fruftra  quid^ 
de  mufcorum  fru&ificatione,  fcriptum  vel  obferva- 
tum,  qu#rittir.    Hi  enim  diutiffime  inter  vegeta- 
bilia  generatione  oriri  aquivoca  exiftimabantur.  j 

Immortalis  ille  TOURNEFORT,  qui  ex  c<h  11 
rdlis  florum  fuam  inftituit  claJTificationem ,  mufcos  f 

Plantce  genus  floribus  carens  appellat, 

Lynceus  ille  MICHELIUS  primus  veras  Mu- 1  { 

fcorum  obfervavit  partes  fru&ificationis.   Flores  il-  i 

Jis  efle,  maresque  &  feminas  diftin&os  videre  fibi  vi*  ff 

fus  eft,  ut  patet  ex  iis,  quse  in  Nov,  Plant,  Gen.  | 
p4  io8,  hac  de  re  fcripfit:  Mufcorum  florum  batte- 
mis  quatuor  tanium  novimus  fpecies }  qiiomm  illi  ad  Ut* 

teras  a  >  b  r  funt  vulgares*  Hujusmodi  flores  in  iisdem  \ 

flaniis  perniixti  femper  reperiuntur »  idcirco  fufpicandi  \ 

dnfam  prcebuere 9  alios  effe.  mav.es. ,  alios  fiminas >  quem--  j 

admoditm  in  complexit  florum  radiatorum  evenit,  f=?  a&  \ 

eorum  Jmilitudinem ,  impares  numero  deprehenduntur  *  -  , 
-  -  -  Hi  flores  femper  reperiuniur  in  Mufcis  fruttum 
tm  proferentibus* 


Htc 


■METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  ?j 

Hsec  quoque  fumma  qua  fieri  potuit  aceuratio- 
ne  exprefllt  in  Tab. LIX.  Fig.  A,  B,  C,  D,  in  qua 
confpiciuntur  &  Stamina  &  Piflilla,  nec  non  fih  ar± 
ticalata  Hedwigii,  flofculis  interfperfa.  Quod  Sta- 
mina  &  Piftilla  tunc  temporis  minus,  quam  noftra 
eetate  cognofcerent,  in  caufla  eft,  cur  ifta,  quaei 
Magnus  ille  vir  obfervavit,  obfcura  videbantur. 
Tamen  fuit  hocce  crepufculum  in  iilis  cryptis* 
qu*  exprimenta  pofteriora  colluftrarunt. 

Mirari  certe  convenit,  Dillenium  prorfus  in- 
defeflum,  adque  eos  perfcrutandos  revera  natum* 
non  attendifle  ad  id  quod  notaverat  Michelius; 
quod  facile  colligimus  ex  verbis  ipfius  in  appen- 
dice  Flor.  Giflenf.  p.  77:  Mvfcus  eft  plantce  genus  > 
femine  prorfus  carensy  fioris  vero  loco  proferens  capi* 
iula^  fdrinam  fioridam  continentia>  cujus  beneficio  fo* 
lid  extrema  germinandi,  £f  fe  propagandi  facultatem 
acquifere  videntur ,  cui  eximie  favent  ramuli  fif  folia 
perennantia^  atque  hitmore  quovis  revivifcentia. 

Nec  non  iii  Hift.  Mufc.  introduft.  p.  xiij,  de 
Mufcis  fequentia  :  QyJbus  illce  componuntur  e  parii- 
bus ,  non  tantum  diverfa  figura  praditis ,  fed  organis 
prceterea  gaudcnt  >  quibtis  continetur  pulpofa  materia^ 
qua  coUioiie  ficcefcit,  6?  per  maturitatem  fubtiiiffinii  pul- 
veris  forma  evolat ,  planta  propagationi  inferviens.  Ita» 
que  ut  ejus  ferebat  opinio,  capfula  erat  ioco  fia- 
mmis,  quod  polkn  veluti  theca  quadam  eontinebat, 


78  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


I 


Stellulce  vero  loco  Piftiilorum,  quibus  corcula  erant 
nuda,  matura  ad  germinandum,  limul  ac  foecundata  & 
'elTent. 


IlluftrifT.  ab  HALLER,  fuetum  ad  omnia  con- 
fideranda,  quse  obfervaverant  priores  Botanici, 
fugere  non  potuit  animadverfio  Michelii.  Et 
quamvis  ipfi  fatis  effet  perfuafum,  Mufcos  non  ma* 
gis,  quam  alias  herbas,  partibus  florum  efientialibus 
carere,  fidem  tamen  hac  in  re  Michelio  non  ha- 
buit.  En  judicium  ejus:  Micheliance  microfcopicce 
particulce ,  articulatce  &  tubiformes ,  quas  pro  floribus 
ntriusque  fexus  AuZtor  optimus  habuit  9  nihil  certi  ha- 
bent. 

Eodem  loco  fententiam  de  floribus  Mufcorum 
ulterius  prbfert:  Ejl  denique  in  Mufcis  bene  multis 
feminum  quoddam  imitamentum,  fummo  in  caule  non 
florifero  congejlum,  aut  in  folio  fejfile:  quod  quidem 
mihi  in  plerisque  fimilius  videtur  gemmce;  nam  funt, 
iibi  antherce  propius  eft>  Harum  particularum  >  florum 
feminmnque  funiliumy  vera  natura  tamen  adque  fexum 
alterutrum  reprcefentandum  aptitudo,  nondum  evidenti- 
bus  experimentis  Jiabilita  habetur  *). 

Illuftriir.  a  LINNE',  qui  a  Sexu  Plantarum 
Syftema  fuum  contexit,  ex  analogia  concludebat 

omnia 


*)  Hift.  pbntar.  TomJII.  p.  i& 


i 


I  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  79 


omnia  Vegetabilia  per  Semina  propagari ,  Semina 
non  exiftere  fine  praeeunte  fcecundatione ,  fiorcm- 
qite  ita  antecedere  omnem  fructum ,  ut  gcneratio  par- 
tum*).  Sic  non  dubitabat,  quo  minus  Mufci,  fi 
vegetabilia  dicerentur,  fuos  etiam  baberent  llores; 
&,  ut  omnes  eas  in  ordinem  redegerac  herbas, 
quibus  fru&ificatio  erat  confpicua,  illas  fubinde 
adgreftus  eft,  quaruin  partes  fruftificationis  adeo 
erant  occult»,  Ut  defcribi  non  potuerint,  quas- 
que  Cryptogamarum  nomine  infignivit,  comprehenden- 
tes  fiores  occultos,  quorum  Mufci  erant,  qtdbus  Antbera 
cibsque  Filamento }  remota  a  flore  Feminco  defiituto 
Piftillo ,  Semina  vero  prvpria  tiinica  cotyledonibusque 
carere.  Phil.  Bot*  p.  37.  Ideoque  exifiimavit  Sum- 
mus  Vir,  Mufcis  efle  omnibus  capicula  fua  pollini- 
fera  five  antheras,  etiamque  flofculos  femineos, 
non  tamen  Piftilla,  Stylo  &  Stigmate  ornata,  fed 
loco  Germinis,  Pericarpii  aut  Tunicse  feminis, 
Embryones  Seminum  nudos  &  decorticatos ,  in 
quos  Pollen  immediate  ageret  **). 

Iios  novi  hujus  Reformatoris  progrefilis, 
segre  ferentes,  nafti  funt  occafionem  contraoicendi 
methodo,  quam  eum  formaiTe  dicebant  ex  ejusmodi 
partibus,  quae  omnibus  non  inefient  herbis;  quod 
tamen  non  fregit  eum ,  qui  ad  finem  usque  vitee 

fen- 


*)  Phil.  Bot.  p.  99. 

**)  Stfmiua  Mufcorum  illuftraU  Amcsn.  Acud  Tqt»i  1T. 


So  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 

fententia?  fuae  tenax  permanfit,  ofFenfus  tantum, 
quod  adverfariis  non  pofiet  probare  ea  quse  con- 
jecerat;  &  abiit,  priusquam  hypothefm  hanc  pro* 
batam  noviffet* 


Neque  vero  firmiori  ftat  talo  affertio  ifta 
ADANSONJI  (Celebris  illius  Auftoris  Plantarum 
unifexualium  &  afexualium) :  M:r  Linnaus  ignore-t-il> 
qiCil  y  a  dans  certaines  plantes,  cornme  dans  les  animaux, 
des  familles  entieres ,  ou  il  nfy  a  point  de  fexe  aifiindct 
ni  fenfible  ,  ou  tous  les  individus  fe  multiplient  ou  dt 
graines  ,  ou  de  bourgeons ,  ou  de  rejettons  9  fans  aucune 
fecondatioru  Mirum  videtur,  quod  Auftor  ifte 
seque  peculiare,  atque  contra  omnem  experientiam, 
ferre  non  dubitaverit  judicium;  magis  vero  rni* 
ramur,  affenfum  illi  prsebuilie  plures,  inque  his 
NECKERUM,  alioquin  Celeberrimum. 


Cel.  HILL  &  MEESE  operam  quoque  infutii* 
ferunt  in  qua?rendis  partibus  Miifcofum  fruUifica^ 
tionis  ope  microfcopiorum;  partes  mafculinas  fe" 
animadvertere  credebant,  &  pulverem  ex  capfula 
terra?  commifTum  germinare  fibi  perfuadebant;  prae* 
terea  cllict,  ftu  dcntes ,  in  orificio  capfula ,  abjefta  ca* 
lyptra  &  operculo,  vifibiles ,  effe  antberas,  tnufcosque, 
tiliorum  ob  multitudinem,  effe  Polyandros.  Cito  tamen 
hasc  fententia  cecidit,  nec  aiTenfum  iis  prebefe  po^ 
tuerunt,  qui  Mufcos  cognofcebant  orificia  capfula* 
rum  nuda  hahentes.  Inter  eos,  qui  id  probarunt, 
merko  numeratur: 

Cel. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  8r 

Cel.  SCIIREBER,  giii  in  dilTertatione  fua 
de  Phafco*),  dicit:  Pulverem,  qui  in  vafculis  Mu* 
fconmi  omnhtm  invenitur ,  nihil  aHud  effe ,  quam  verum 
Mufcorum  femen,  nullum  ejl  clubium,  quum  femen  plan* 
tarum  perfettiorum  exatte  referat ,  neqae  alia  pars  in  ple* 
risque  Mufcis  occurrat  ,  quce  pro  eorum  feminibus  ba~ 
teri  pojjtt;  accedit ,  quod  terrce  commiffum,  prolem 
tjusdem  fpeciei  produxijje,  experimentis  Stjejielini  & 
Meesii  conjtitit.  Aliud  vero  pollen,  antherarum  pollini 
aquiparandum ,  ifti  pulveri  admixtum,  vel  opiimis  mi- 
crofcopiis  detegi  nequit.  Granum  igitur  f  thecam,  in 
vafculo ,  cui  pulvis  inefl ,  non  receptaculum  commune 
pollinis  feminumque ,  fed  verum  pericarpium  effe^  patet> 
unde  Jequitur ,  illud  in  cetate  tenerrima,  antequam  par~ 
tes  intus  contentce  evolvantur ,  cum  germine  plantarum 
perfectiorum  comparari  pojfe.  Stylum  acumen  caly- 
ptrcs,  totam  capfulam  eo  tempore  involveniis  &  veftien- 
tis ,  reprcefentat ,  neque  apcx  ejus  ab  indole  Jligmatis 
tnultum  abludere  videtitr.  Fila  articulata,  bulbillo  fetcz 
cd  bafin  contigua,  ratione  fabricce,  fedis  &  durationis 
ftirpium  perfectiorum  Jlaminibus ,  e?  in  fpecie  horum 
antheris ,  cequiparari  poffunt.  His  pofitis ,  vafculum, 
dum  adhuc  tenerrimum  ejt,  e?  fetulce  cylindricce  ajjimi- 

latur , 


*)  Elegantiflimum  ex  monographicis  fcriptis:  J.  C.  D* 
Schreber  De  Phajco  objervationzs,  qaibus  koc  geuus 
mifcorwn  vindicatur  atque  illuftratw.  c.  Tab.  seu, 
Lipf.  1770. 

F 


82  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  1 


latur,  multo  antcquam  feta  elongari  incipiat ,  a  filorum  jj 

genitura  fceamdari  credibile  eft.    Adeo  folide  hac  in  c 
re  judicat  llluftr.  Schreber,  atque  alii  nimiam 
prodiderunt  malevolentiam  contra  argumenta  foli- 

diflima,  forte  propterea,  quod  illi  ante  eum  hxc  j 

ipfa  excogitare  non  potuerint.  p 

Minus  accurate  Celeberrimum  NECKER  ob-  |i 

fervafle,  &  more  Adanfoniano,  cujus  fententis  ad-  i 

ftipulatur:  iniquum  vero  de  ceterorum  obferva-  t 

tionibus  judicium  ferre,  deprehendimus.    Ex  pro-  i 

feflb  Mufcos,  Palatinatum  incolentes,  illuftrans,  j 

multa  verba  circa  fexus  Mufcorum  fundit,  ad  re-  j 

futandos  fexum  ftatuentes.    Sufficiet  tamen,  pau-  j 

cis  adferre  verba,  quibus  de  praefentibus  &  fu-  j 

turis  obfervationibus  fententiam  fuam  exprimit:  i 
Ouidquid  de  Mufcorum  fexualitate  &  copulatione  di- 

ttum.aut  propofttum  eft>  &  qiddqitid  in  pofterum  did  { 

poterit,  id  omne  nobis  figmentum  eft ,  eritque  femper  < 

fomnium.    Et  porro :  In  Mufcis ,  cetate  noftra  cogni-  \ 

'  tis  y  copulativam  propagaiionem  a  nemine  feculorum  < 
omnium  demonftratum  iri9  certo  perfuaft  fumus. 

In  commentatione  de  Mufcorum  Generatione, 
A6L  Palat.  Tom.  II.  p.  423.  inferta,  pergit  Idem 
Cl.  Auclor  demonftrare,  nec  organa  diverfa  mafcu-  < 
lina  &  femimna9  nec  femina  vera  Mufcis  effe  y  quod 
tamen  plures  Viri  perfpicacis  ingenii  fufpicari  aufi 
funt;  &  obfervationibus ,  per  fex  annos  conti- 

nuatis, 


I 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  83 


nuatis,  fententias  auctorum  circa  fexus  &  femina 
confutare,  frullra  fibi  proponit. 

Judicium  etiam  proponit  fuum  Celeb.  OEDER 
iniEnumeratione  Plantarum  Florce  Danicae  p.  77.  de 
propagatione  Mufcorum,  &  quidem  de  germinatione 
quadam,  ex  foliolis  compofita,  aut  in  apice  caulis  ra- 
mive  flellas  forma,  aut  in  lateribus,  aut  in  ipfo  de- 
nique  apice  fetse.  Videtur,  inqnit,  autern  hcec  germina- 
tio  vera  fructificationis  nomen  non  mereri ,  fed  comparan- 
da  tantam  effe  iflis  infolitis  propagationis  modis ,  obviis 
interdum  in  plantis  manifefto  flore  prceditis ,  cum  aut 
juxta  folititm  florem  bulbiformia  germina  prorumpunt , 
nunc  decidua,  nunc  in  matre  perfiflentia ,  aut  viviparo 
fiore  femen  in  ipfa  planta  germinat  &  varie  excrefcit. 
Nimis  pauca  numero  funt  fpecies  Mtifcorum,  in  qui- 
bus  tales  vivipartus  apparent.  Potius  perpendentibus 
crtum  Mufcorum,  quos  quotidie  fub  oculis  noflris  vide- 
mus  fuccrefcere  denflffimis  agminihas ,  tantus  plantula- 
rwn  novarum  numerus ,  fuadet  probabiiemque  reddit 
crtum  ex  minimo  pariter  ac  copiofijfimo  femine ,  cujus 
clius  quam  in  capitulis  quarendi  locus  non  efl. 

Celeb.  KOELREUTER  ex  libro,  qui  infcri- 
bitur:  Das  entdeckte  Gebeimnifs  der  Cryptogamie, 
(Carlsruhe  1777,)  inclytus  eft.  Librum  ipfum 
mihi  nondum  fuit  occafio  videndi;  quantum  vero 
cx  recenfionibus  colligere  potui,  Koelreuter 
capdem  adhibuit  diligentiam  in  exploranda  fruftifi- 

F  2  catione 


84  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


catione  Cryptogamarum ,  quam  aliarum ,  quae  in- 
genia  Botanicorum  vehementer  torferunt,  ut, 
exempli  caufla,  Asclepiadar.Ux\i  *).  Miror  ta- 
men,  Illum  obfervafle,  Stellulas  &  Rofulas  Poly- 
trichi  &  Mnii  componi  ex  clavis  Mteis  &  corpori- 
hiis  fujiformibus  >  hasque  luteas  clavas  auram  fcmmalem 
continere,  corpora  vero  fufiformia,  effe  femina  fingu- 
laris  natura;  nihilo  tamen  minus  flatuere  fructifi- 
cationem  unicutaneam ,  h.  e.  calyptram  corticalem>  va- 
fculofam  &  fucci  plenam,  mafculam  partem  effe  >  plu- 
ribus  quod  confirmare  conatur  experimentis;  dum 
v.c.  calyptram  feftinanter  nimis  &  intempeftive  ab- 
ftulit,  anthera,  quae  dicitur,  exaruit.  Quse  argu- 
menta  funt,  iis  improbata,  quos  non  latet  dam- 
num,  quod  integumentis  ablatis  eas  coritrahunt  her- 
barum  partes,  quae  vel  elongari  vel  dilatari  de- 
bent,  quod  fciJicet  fubita  vegetabilium  exficcatio, 
cum  ruptione  praematura  puppse  papilionis  exafte 
coincidat. 

Tandem  Doftor  HEDWIG,  Chemnitzii,  me- 
ruit  honorem,  in  hac  defideratiffima  cognitione, 
clariorem  nobis  parafle  lucem.  Hic  infcius, 
vel  faltem  non  attendens  ad  obfervationes  Mr- 

chelii  , 


*)  Illuftr.  a  LiNNe  furdus  non  fuit  in  bbfervationibus 
Cel.  Jacquin,  Rottboell  &  Koelreuter  de  Genitalibus 
Afclepiadarum,  quod  in  nova  edit.  Gener.  Plantarum 
patebit,  quamvis  illas  decandras  effe  ftatuere  nequeat, 
ne  naturae  obloquatur. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  85 


chelii,  propria  induftria  bonisque  lentibus,  in 
omnibus  iis,  quos  deprehendit,  Mufcis  partes 
confpexit,  neceflariis  illis  fru&ificationis  partibus 
in  herbis  majoribus  confpicuo  obviis  ex  afle  re- 
fpondentes,  &  qua  ftrufturam,  &  qua  finem.  Foe- 
cundationem  eorum  Ipfe  promotum  ivit,  femina- 
que  na&us  eft,  ex  quibus  plures  produxit  genera- 
tiones,  quod  fblide  depinxit  in  Traclatu  *),  quo 
partes  defideratas  adeo  accurate  defcripfit,  ac  lo- 
cum,  in  qno  inveniuntur,  oftendit,  ut  fere  fine 
lentibus  plures  earum  animadvertere  poflimus,  mo- 
do  ad  duftum  Ulius  eas  inveftigaverimus, 

Nihil  hac  obfervatione  majori  Jaetitia  afficere 
potuit  fervantes  &  defendentes  Methodum  Sexua* 
lem ,  utque  ingeniofiflimus  peritiflimysque  obfer- 

F  3  vator, 


*)  Titulo:  Vorlaufige  Anzeige  feiner  Beobachtungen  von 
den  imhren  Gefchlechtstheilen  der  Moofey  und  ihrer 
Fortpflanzung  durch  Saamen.   Leipzig  1778« 

Elegans  illud  Specimen,  quod  fub  nomine :  Primitice 
fioroe  Holfatim  praecedenti  anno  Kiloni  editum,  ruit,  de- 
tetta  Inventoris  noftri  in  dubium  vocat,  ejusque  par» 
tes  fruftificationis,  vafa  tantum  nutrientia  &  propagi- 
nes  effe,  dicit.  Sufpicor  tamen,  Ci.  Au&orem  non 
fatis  perpendiffe  experimenta  illa  folidifilma,  quae  in 
lucem  produxit  Hedwig.  Dum  anaiogia  &  vifus, 
immo  Au&orum  experimenta  &  obfervationes,  Mufcis 
partes  aifignandas  efTc  genitates,  dilucide  admodum 
fuadeant  &  demonfrrent,  mirum  efSr ,  aliquem  elfe,.  qui 
eas  negare  potuerk. 


85  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  } 


vator,  opus  ifthoc  excellentiffimum ,  qtiemad- 
modum  pollicitus  eflr,  &  anxii  exfpeftamus,  con- 
tinuare  velit,  in  votis  eft. 

Perfpexit  etiam  apprime  Cjesarea  Scientia- 
kum  Academtje  Petropolitana  ufum  cognitionis 
florefcenti^  &  propagationis  Mufcorum,  ideoque 
quaeftionem  pro  hoc  anno  propofuit:  qua  fint  par- 
tes  genitales  Cryptogamarum ,  modus  foeciindationis 
femina,  itemque  an  analoga  fint  in  omnibus  >  qua  ad 
bum  Qrdinem  huc  usque  fuerunt  relata  *), 

§•  IIL 
Detecta  Hedwigii. 

Docet  Celeberr.  Hedwig 

i:mo  Corpora,  quce  jam  dudum  viderat  Miche- 
lius  ,  qu^que  Stellulis  Mnii  &  Gemmis  Hypni  in- 
fident,  flores  efle  mafculos  intra  turbam  foliorum 
congregatos,  hosque  filorum  articulatorum  (quae 
Saftfaden  vocat)  multitudine  eiTe  diftinclos;  nec 
non  fiores  femineos  inveniri ,  fi  in  eo  loco  quaeran- 
tur,  quo  affixi  funt  pedunculi  Antherarum  (antea  fic 
di&arum,  nunc  vero  Capfularum). 

2:do 

*)  Meruit  Celeb.  Hedwig  prsemium,  ab  Illufrriff.  Aca- 
demia  propofitum,  differtatione ,  fub  titulo:  TheoricL 
generationis  &  fruclificationis  plantamm  cryptogamica- 
rum  Linuei,  mere  propriis  obfervationibus  &  experu 
mentis  fuperfiruffa,  Peiropoli  1784.  adje&is  tabulis 
«neis  xxxvii.  impreffa.  & 


I 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  87 


2:do  Inde  demonftrari,  Stellulas  vel  rofalas , 
caules  in  quibusdam  terminantes,  rion  efle  femini- 
nas ,  fed  mafculinas. 

3:0  Antheram  (ut  antea  exiftimabatur)  vel  flo- 
rem  mafculum,  neque  antheram  nec  florem  mafcu- 
lum  efle,  &  farinam  inclufam  non  magis  efle  poU 
len,  quam  dentes,  vel  cilia,  vices  praftare  anthe- 
rarum;  hanc  autem  folito  pericarpio  plantarum 
perfefliorum  refpondere,  &  farinam  contentam, 
verum  femen  efle. 

4:0  Antheram  tubum  efle  ovato  -  oblongum , 
facco  pariter  continentem  polleny  per  fummitatem 
antherae  egrediens. 

5:0  Florem  femineum  confiftere  in  germine  pe- 
diceliatOy  una  cum  Stylo,  Stigmate  infundibuliformi 
terminato. 

6:0  Germen  poft  foecundationem  elongari  ex- 
tra  gemmulam,  mediante  pedunculo  magis  vel  mi- 
nus  produ&o,  &  hac  ratione  in  Capfulam  abire. 

7:0  Calyptram  Germinis  efle  tegumentum,  con- 
tinuatum  in  Stylum;  eamque,  prout  Capfula  pofthac 
intumefcit,  protrudi,  rumpi  &  tandem  decidere. 

8:0  Anthermn  (olim  putatam)  Capfulam  efl* 
uniJocularem  &  bicutaneam,  apice  dehifcentem, 
&  femina  emittentem,  receptaculo  (diverfo  a 
capfula)  affixa.  # 

f  4  9H> 


88  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTR ATA.  ifl 


9:0  Semina  ifta  membranis  efle  obdufta,  qui 
bus  cotyledones  funt,  intra  tunicas  feminis  per- 
manentes;  rupturas  eadem  inter  germinandura  age-;t^ 

re  plumulamque  jam  prodire  &  rojlellum. 


ferv 


10:0  Flores  tempore  verno  optime  confpici, 
&  femineos  illos  elle,  ubi  capfulae  anni  praeceden- 
tis  adhuc  refiduae  animadvertuntun 

Obf,  Excufet,  velim,  Cel.  Au&or,  quod#  licet 
maximam  partem  nitatur  cognitio  mea  iis,  quae 
detexit  Ule,  fi  in  partibus  determinandis  ab  illo 
diiceffero ,  priftinum  receptumque  fervans  cujusvis 
partis  termimim  &  notionem.  Scilicet:  Stellula 
&  P^richaetium,  quod  Calyx  illi  eft,  mih5  Gemma, 
flores  ad  vernum  tempus  obtegens,  dum  ficuti 
aliar^m  herbarum,  ex.  gr.  bulbofarum,  &  plan- 
tarum  &  arborum  vernalium,  gemmis  ejusmodi 
gaudentium,  dehifcit;  quodcunque  lllius  Stamen  & 
Fiftillum,  ftngularem  efficere  florem  ego  intelligo; 
qua?,  intra  eundem  calycem  licet  non  conftituta,  ut 
florem  Ille  confiderat  hermapbroditum ,  gemmam  autem 
vmliifloram  ego  mincupata  volo;  Fila  ejus  articu- 
lata  (Saftfaden)  funt  palece  ftores  feparantes ,  ut  in 
floribus  Compofitis  &  Liliaceis  obveniunt;  Ejus 
AdduUores  (Neben-Befriichtimgs-Ztifubrer)  quos  for- 
fitan  Nectaria  efle  exiftimat,  flores  funt  feminei  fteri- 
les;  Calyptra  demum  non  eft  nifi  exterior  Piftilli 
tunica>  capfulam  obtegens,  dum  dijatari  debet,  & 

fenfim 


1  METHODUS  MUSCORUxM  ILLUSTRATA.  89 

i  renfim  eandem  denudans,  fimul  ac  fuper  peduncu- 
lum  fuum  exfurgit,  nullas  vero  CorolI<e  proprie- 
tates  obtinet,  quod  tamen  indefefllis  nofter  Ob- 
fervator  putavit. 

sfntkera.fab  inflofiefcentia  feflilis  videtur,  poft 
pollinis  amiflionem  pedunculus  ejus  confpicous 
evadit;  Mufcis  itaque  commune  eft,  genitalia  ha- 
bere  pedicellata. 

Germinationem  Mufcorum'  quod  concernit, 
horum,  ac  reliquorum  feminum,  exteriores  membra- 
na?  fatifcunt,  &  (quod  tamen  vix,  vel  faltem  dif- 
ficulter  poteft  obfervari)  folitis  feminum  cotyle- 
donibus,  tunicas  feminis  disrumpentibus ,  &  inter 
germinandum  vegetabile  nutrientibus,  fine*'dubio 
inllrucli  funt;  hi  vero  ex  femine  non  progrediun- 
tur,  neque  folium  quoddam  ifthuc  progerminat, 
quod  corculum  in  fe  integrum  continet,  ut  in 
Liliaceis,  Palmis  &  Graminibus;  hefc  autem  plu- 
mula  ftatim  exoritur,  qua?  poftea  producitur,  & 
folia,  quae  fimul  fefe  explicant;  ideoque,  ut  a  mo- 
nocotyledonibus  diftinguantur,  Acotykdones  ab  Au- 
ftoribus  funt  appellata?. 

Cbaracter  Clajfis. 

Ex  antecedentibus  facile  colligitur,  flores  Mu- 
fcorum  folitis  carere  flornm  integumentis ,  qua& 

F  5  f  in 


90  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA  jlE 

in  majoribus  herbis  obveniunt,  &  ex  partibus  flo- 
ris   maxime  ellentialibus,    &  ad  foecundationerr.p 
fumme  neceflariis,  tantum  confiftere. 

Cycadis  &  Zamije  *)  fru&ificationes  anteaBi 
compertas  babemus,  antberis  absqne  Filamento,  &R. 
Piftillo  gaudentes;  quod  fi  integram  illius  figuramj: 
contemplari  nobis  placuerit,  cum  ifta  Mufcorumf 
exa6le  convenit.  ^ 

Chara,  Pilularia  &  Isoetes,  ficut  affines 
videntur  Mufcis,  antheras  etiam  fuas  habent  «m-v 

locitlares  &  univaives.  j 

■t 

IJruflificatio  vero  totius  ordinis  Filicum  mul-  {c 
tum  eft  implicata  diuque  quaefita.    Plurium  Au-, 
ftorum  de  his  fententiam  legi,  qui  ex  microfco- 
picis,   qu-de  inftituere  potuerunt,   experimentis,  ( 
partes  earum  explicare  conati  funt;  aft,  quum 
nullam  cum  his  agnofcant  analogiam,  de  iis  nihil  ' 
vel  affirmare  vel  negare  volo,  partes  tamen  iftas,  j 
quas  fructificationi  jam  vindicamus ,  congejlas  capfu- 
las  pedicellatas  imilociilares  ejfe  confidens. 

Ad 

*)  Cycas.  Antherce  feffiles,    fubrotundae,  uniloculares, 
/univalves,  apice  pollen  emittentes,  iibris  co- 
haerens. 

Zamia.  Antherce  feffries,  lentiformes ,  perpendicula- 
res ,  uniloculares ,  univalves ,  margine  acuto 
perpendiculari,  apice  ad  medium  bifido. 


VIETHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  91 

Ad  Algas  quod  attinet,  adumbratio  earum 
Dlerumque  obfctira  atque  ambigua  confpicitur. 

Schmidel  fcfecundationes  Jungermanni^  & 
BLAsiiE  oftendit,  quemadmodum  etiam  Schreber 
R[cci;e  definivit.  Hortim  Anthera?,  ut  totus  flos 
Mafculus,  conveniunt  cum  reliqtiis  hujus  Claffis. 
Florefcentia  vero  &  foccundatio  Lichenum  tene- 
bris  obdu&a?  huc  usque  manent. 

Fungos  aiitem  huc  referri  pofle,  vix  ac.ne 
vix  quidem  perfuadeor;  opinionem  vero,  quam 
fovent,  eos  animalia  efle,  vel  fuifle,  a  fedulo 
quodam  natura?  contemplatore  olim  ftabiiitam 
fore,  conjicere  licet. 

Ex  diftis  itaque  fufpicari  vellem ,  Chara6lerem 
Claffis  CRYPTOGAMiiE  effe  fequentem: 

FLORES  nudi. 

STAM.  Filamertum  nullum. 

Anthera  unilocularis ,  univalvis ,  hpice  de- 
hifcens ,  Jive  foramine  rotundo, 
feu  fiffa  in  lobos. 

Contentus  infuper,  fi  inter  hofce  difficilJimum 
Chara&erem  Mufcorum  ordinis  enodare  valeam. 


9a  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  f 


5-  V. 

Cbaracler  effentialis  Mufcorum. 
FLORES  nudi. 


.  L 

m 
t& 

GENITALIA  pedicellata. 

CAPSULA  pedunculata,  unilocularis ,  unival- 
vis,  circurafcuTa,  operculata,  ca- 
lyptrata. 


Obf.  Capfula  fingulis  Mufcis  efi  magis  minusve  pedun-  W 
culata.    In  PHASCO,  BTJXBAUMIA  6?  FON-  f 
TINALI  fejfilis    illa   confpicitur ;    quod  auiem 
pedunculo ,  licet  bremffimo,  &  quidem  breviori  ipfo 
pericbtftio,  fuffulta  fit,  nw  ejl  >  quod  negetur. 

Operculum  in  nullo  defideratur ;  in  SPHAGNO  & 
PHASCO  jam  dum  Botanici  idem  obfervarant. 

Calyptra,  quantum  comperire  potui,  Mufcis  non  deeft  % 
quamquam  non  femper  ceque  fit  confpicua  e?  durabi- 
lis.  Per  calyptram  non  tantum  intelligo  tegumentum 
illud  folitum .  quod  in  plerisque  Mufcis  cuculli  inftar 
capfulam  obducit ,  dum  rnagnitudinem  fuam  acquirit: 
fed  membranam  illam,  quce  fimal  valde  eft  fugax, 
cf  fub  capfula  in  SPHAGNO  deprebenditur ,  ca- 
lyptram  conftituens ;  fed  quum  in  reliquis  Mufcis 
prolrudatur  ifia,  fuperiori  parte  bcec  fefe  aperit 
finditque,  nec  diu  adbceret  bafi  Capfula. 

Hunc 


VIETKODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  93 

Hunc  cbara&crem  tuentur  omnia,  quotquot 

runt   vegetabilia ,    Mufcorum  nomine  infignita, 

duobus  gencribus"  exceptis,  Lycopodii  &  Porel- 
Lk,  quce  hujus  ordinis  non  funt. 

Lycopodilwi  tam  quoad  fructiiicationem , 
ijuam  Semina,  a  Mufcis  difcedit. 

Forellam  Billenius  unice  ficcatam  con- 
.pexit,  eamque  definivit  Opcrcnlo  (f  Calyptra  defti* 
utam;  fi  veroMufcis  eft  accenfenda,  quin  his  etiani 
It  inftructa,  minime  dubito. 

i    , ;  §.  VI. 

Cbaratter  Naturalis  Mufcorwii. 

Mufci  funt  andrcgyni  f.  dioici. 

Flores  aggregati  intra  gemmas,  f.  in  axillis  fo- 
iorum  nudi. 

Gemma  poiyphylla,  imbricata,  Qvel  Ptrkhce- 
ium  difta,  ut  illa  in  Hypxis,  Bryis  &  Fonti- 
walibus,  vel  Stellula,  ut  ijlae  patulce  in  Mniis, 
5Plachnis,  Polytrichis,  ve!  Rofula  elongata  in 
•amulum,  ipfo  capitulo  terminatilTn,  ut  in  Mniis) 
■nultiflora,  androgyna  f.  mafcula  f.  feminea.  *) 

Mares 


*)GEMiMAeft  rudiinentum  ramuli  futuri,  fejj  cantraftum, 
ut  inferviat  pro  confervatione  ramulorum  te- 

nerorum 


94  METIIODUS  MUSCORUAI  ILLUSTRATA. 

Mares 

CAL.  carent. 

COR.  carent. 

STAMEN  imicum. 

Axthera  cylindrica,  utrinque  coarftata, 
Minilgpularis  >  truncata,  perforata  unico  ter- 
minali  foramine,  e  quo  tempore  facunda- 
tionis  protrudiiur  in  altum  Pollen  glo- 
bulare,  conglutinatum9  quod  difpergitur , 
&  anthera  corrugatur  9  dum  pedunculus 
prominens  apparet. 

Femince 
CAL.  carent. 
COR.  carent. 

PISTILL.  Germen  pedicellatum ,  ovatum.  Stylus 
ereclus  fimbriis  fafciatus ,  fenfim  dilatatus 
in  Stigma  infundibuliforme,  truncatum. 

PERIC.  Capsula  peduncnlata,  circuwfciffaOpER- 
culo  gibbo ,  unilocularis  \  univakns;  ca- 
lyptrata  Calyptra  fubulata ,  matura 
capfula  operculo  &  calyptra  deciduis  ;  tunc 

orifi- 


nerorum  f.  florum.    Dum  ixi  Mniis  elongantur 
«•Stellulse  f.  Rofula?  in  ramulos,   capitulo  ter 
minatos,  demonfrrant  haec.  fteilas  f.  rofulas 
rudimentura  contrafti  ramuli  elle. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  95 

orificium  capfnlce  vel  michim  vel  pectina- 
tnm:  dentihus  fubulatis,  fimplici  f  dupli- 
ci  ordine  inflexis,  fub  diffeminatione  patulis. 

SP^MINA    plurima,  minuta,  receptaculo  columellari 
immerfa. 

Divifio  Generum. 

Htrbx  ejusdem  ordinis  naturalis,  dum  concur- 
runt,  in  genera  difficulter  difpefcuntur,  qu&  appri- 
me  determinari  poffint;  divifio  vero  tunc  prorfus 
eft  arbitraria,  magisque  facilis,  fi  artificialibus 
conficiatur  charafteribus ;  quo  fit,  ut  natura;  vim 
inferre  non  opus  fit. 
• 

A)    Orifcio  capfulce  nudo. 

SPHAGNUM.    Capsula  globofa.   Calyptra  in- 
fera,  fugax. 

PHASCUM.  Capsula  ovata.    Calyptra  fupera, 
acuta. 

B)  Orificio  Capfula  coronato  ciliis  f.  deniibus. 

*)  Capfula  difformi. 
BUXBAUMIA.  Capsula  obiique -plana,  opercut* 
conico  inclinante. 

SPLACHNUM.  Capsula  cylindrica,  erefta,  reee- 
ptaculo  gibbo  pellucido. 

**;  Ca- 


9(5  METHODUS  MU.SCORUM  ILLUSTRATA. 

**)  Capfula  oblonga  aqualu 
POLYTRICHUM.   Calyptra  pilofa. 

MNIUM.  Capsula  terminalis,  elongato-peduncu- 
lata.  Stellula  f.  rosulje  masculinje. 

BRYUM.  Capsula  terminalis,  elongato-pedun- 
culata.    Mares  in  axillis  foliorum. 

FONTINALIS.  Capsula  lateralis  f.  terminalis, 
abbreviato  -  pedunculata,  intra  peri- 
chsetium. 

HYPNUM,  Capsula  lateralis,  elongato  -  pedun- 
culata,  intra  perichaetium. 

Obf.  Buxbaumia  &  Sphagnum  facile  diftinguuntur.  \ 

Phascum  Mnio  valde  fimile  ejt ,  at  defettus  co- 
ronce  orificii  unum  ab  altero  difiinguit. 

Splachnum  ex  receptaculo  fuo  gibbofo,  in  qui- 
busdam  fui  generis,  in  umbraculum  dilatato9  cognofcitur. 

Polytrichum  Mnio  confine  efi ,  fed  calyptra 
ejuS)  peculiariter  pilofa,  perpetuum  illidat  cbaracterem. 

Brya  a  Mniis  fitu  florum  Mafculorum  difiin- 
guuntur. 

Fontinalis  &  Hypnum  proportione  peduncu- 
lorum  capfularum  difcrepant. 


0 


5.  VIII. 


ftl 


i 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  97 
§.  VIII. 

Charatteres  Generum  &  Differenthe  Specierum. 

SPHAGNUM.    Mares  in  parte  fuperiori  plantse 

inter  fila  mixti. 

Fem.     terminaies.   Capfula  globo- 
fa,  orificio  integro  nudo. 
Operculum  obtufum. 
Calyptta  infra  capfulam  fu- 
gax,  ab  apice  rumpitur. 

palujlre.  I.  S.  ramis  deflexis. 

iu  paludibus  turfofis. 

\alpinum.  2.  S.  fubramofum  ere&um? 

Alpinum ,  paluilre. 

•  PHASCUM.   Mas   -     -     -      -  * 

Fem.    Capfula  erecla,  ovalis,  ori- 
fkio  nudo. 

Operculv.m  acuminatum. 
Calyptra  minuta ,  fubulata. 

f  Capf.  owtis  fubfefflibus  >  orificiis  coarftatis. 
acaulon.  1.  P.  acaule ,  fol.  ovatis  acutis  conniven-. 

tibus, 

In  agris,  hortis,  &  ad  foffas. 

fubulatum,  2.  P.  fubcaulefcens,  fol.  fubulato-fetaceis 

patulis. 
In  arenofis. 

tt  Capf.  oblongis  pedanculatis  >  orificiis  patulis. 
pyriformt,  3,  P-  acaule,  foL  ovatia  muticis, 

G  Bryum 


1 


98  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  ] 

Bryiim  pyriforme.    Syft.  Veg.  797. 4. 
Ad  aggeres. 

truncatulum.        4.  P.  acaule,  capf.  fubrotundis,  operculo  1 

mucronato. 
B.  truncatuktm.   S.  V.  798.  18. 
Ad  agros,  fepes.  1 

BUXBAUMIA.   Mas    -  1 
Fem.    Capfula  ovalis,  latere  al- 
tero  oblique  plana,  orificio  den- 
ticulato.    Operculum  ad  latus  pla- 
num  inclinans,  conicum.  j 
Calyptra  conica,  caduca,  glabra. 

aphylia.  1.  B.  aphylla,  peduncalo  elongato. 

In  umbrofis  humidis. 

SPLACHNUM.   Mares  intra  ftellam  diverfi  in-  > 

dividui. 

Fem.   Capfula  cylindrica,  erefta, 
orificio  denticulato.  Oper- 
cuhim  obtufum.  Receptacu-  « 
lum  fub  capfula  dilatatum 
f.  gibbum. 

Calyptra  conica,  glabra,  I 
decidua. 

*  Receptaculo  iimbraculato. 

1.  S.  umbraculo  orbiculari  plano.  A 
In  paludibas  fylvaticis  borealibus. 

2.  S.  umbrac.  orbiculari  hemifphserico.  w 
Ibidem. 

**  Re- 


iutenm. 
rubrum, 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  99 

**  Receptaculc  inflato. 

ampullaceum.        4.  S»  receptac.  ampullaceo  obconico» 

In  paludibus  ftercore  pecorum  con» 
fpurcatis. 

vafculofum.  5.  S.  receptac»  ampullaceo  fubglobofo. 

Ibidem. 

tnnioides.  6.  S.  fubacaule,  receptac.  oblongo. 

Phafcum  peduncalatum.    S.  V.  794» 

Oed.  Dan.  1 192. 
In  alpibus. 


POLYTRICHUM.   Mares  in  ftella  foliis  termi- 

nalibus  feflili. 
Fem.    terminalis  &  axillaris. 
Capfula  oblonga,  ori* 
ficio  dentato.  Opercu* 
tutn  gibbum. 
Calyptra  pilofa. 

*  Capf.  angnlatis. 
r>ommufie.  t.  P.  caule  fimplici,  fol.  integris,  capfula 

paraleliepipeda. 
In  fylveftribus. 

Urnigerum*  4.  P.  caule  ramofifilmo,  ped,  axillaribus* 

Ibidem. 


alpinum. 


nanuto* 


**  Capf  non  angulatis. 

5.  P,  caule  ramofiiftmo,  ped.  terminalibus* 

In  alpibus. 

6,  P.  fubacaule,  capf.  cylindricis,  calyptris 


laxis* 


Mnwm 


^S\TY  OF  MARyl 

loo^E^I^DUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA  j 


>OL  OF 


MNIUM. 


pellucidum. 
androgynnnu 


fontamm. 


paluftre. 


Mnium  polytrichoides.  S.  V.  796. 12. 
In  ericetis  fubudis. 

7.  P.  caule  ramofo,  capf.  fparfis",  calypt. 
furfum  rurfumve  pilofis. 
Bryum  Striatum  *  S.  V.  797.  2. 
In  arboribus,  faxis. 

Mares  intra  capitulum  f.  ftellulam  ter 
mihalem. 

Fem.    terminalis  f.  axillaris.  Capfula 
ovata  f  oblonga ,  orificio  den 
tato.    Opercuhtm  acuminatum. 
Caiyptra  glabra,  fubulata. 

A.  Capitulifera. 

1.  M.  caule  funplici,  fol.  ovatis,  capf.  ojri 

ficio  4-deiitato. 
In  fucculentis  umbrofis. 

2.  M.  caule  ramofo. 

In  fylvis  afperis. 

B.  Stellifera. 

*  Capf  erectis. 

3.  M.  caule  fimplici   geniculis  inflexo 

capfulis  ilibrotundis. 
Ad  fontes  paludofos  frigidos. 

4.  M.  caule  dichotomo,  fol.  fubulatis. 

In  paludibus. 

fquar\ 


*J  Calyptra,  fola  charafrer  Polytrichi,  cogit  combinatio 
nem,  quamvis  pilijiic  caduci^  &  relinquentes  capfu 
lam  ftriatam  nudam. 


1 


ETHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  101 

uirrofum.  5.  M.  caule  ferrugineo,  tomentofo,  fol. 

quinquefariis  imbricatis  recurvis, 
capf.  ohliquis.  ** 
Bryum  fquarrofum.  *    S.  V.  798«  26. 
In  paludibus  apricis. 

6.  M.  fol.  trifariis  patulis  fubulato  -  lanceo- 
latis  carinatis. 

In  paludibus  turfofis. 

7,  M.  fol.  arefa&ione  revolutis. 
In  fylvis  &  ad  fepes. 

ndutatum.  8.  M.  fol.  lanceolatis  carinatis  undulatis 

patenHbus  ferratis. 
B.  unciuhtum.  *   S.  V. 
In  fylvis,  fepibus  umbrofis, 

omiforme.  9.  M.  capf.  fphsericis. 

B.  pomiforme  *    S.  V.  797«  3* 
In  fcopulis  humofis. 

urafe*  to.  M.  fol.  piliferis  recurvis. 

B.  rurale.  *    S.  V.7. 
In  muris,  te&is. 

vurale-.  11.  M.  fol.  piliferis  re&iufculis ,  furc.  fii». 

plicibus  cefpitofis. 
B.murale.*    S.  V.8* 
Ibidem. 

niuofum,.  12,  M.  fol.  fetaceis  imberbibus  ficcitate  re- 

torquentibus. 

G  3  B.  tor- 


**)  Omnia  h?ec,  *  quse  Bryis  antea  annumerata  fuere, 
Mnit  nomine  jamjam  iniigniuntur,  mafcutis  esuro  gem* 
mis  inftruuntur,  caules  tcrminantibus,  vel  ut  diolca  1, 
mdrogyna. 


io2  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


B.  tortuofum.  *   S.  V,  15. 
In  alpibus, 

purpureum*        13,  M.  caule  dichotomo ,  axillis  pedunculL. 

feris,  fol,  carinatis. 
In  pafcuis, 

fetaeeum*  54,  M.  operculis  filiformibus  longitudine 

capfaiarum. 
In  muris,  aggeribus, 

extmtJorium,       15,  M.  caule  fimplici,    catyptr,  ariftatis, 

laxis  aequalibus. 
B.  extinctorium.  *    S.  V.  5, 
In  arenofis. 

fubutatum*  16.  M.  acaule,  capfulis  fubulatis. 

B.  fubulatum.  *   S.  V.  6. 
In  aggeribus  humidiufculis, 

viridulum,  17.  M,  caule  fimplici,  fol.  lanceolatis  aeu* 

minatis  imbricato  -  patulis ,  capf, 
ovatis. 

B.  viridutum*  *   S.  V.  19* 

In  agris. 

pafadoftw*         X&  M«  fubacaule ,  fol,  fetaceis ,  caph  obtu* 

fiffimis  patulis, 
B.  paludofum.  *    S.  V,  20, 
In  humidis, 

Ceifiu  19.  M.  acaule,  fol.  fetaceis,  ped.  longiffirais* 

B.  Celfti.  *   S.  V.  24. 
In  pafcuis. 

trkhodes*  20.  M.  pedunculo  longiiumo,  capf.  oriflciQ 

ciliato  absque  annulo, 
B.  trichodes.  *  S*  V.  25. 
Ibidem, 


tt  Capf. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  103 


ff  Capf.  p&idulis. 

Jiygrometricum.   24.  M.  acaule,  calyptra  reflexa  tetragona. 
In  fterilibus  aquofis. 

pyriforme.  28.  M.  capf.  turbinatis ,  ltell.  mafculis  feti- 

feris. 

In  rupibus,  pafcuis. 

annotinum,         23.  M.  fol.   ovatis   acuminatis  pellucidis , 

ped.  fubradicalibus. 
In  humidiufculis. 

erudttm.  24.  M.  fol.  peHucidis,  calyptra  recurvata. 

In  fylvis  &  declivibus. 

hormtm.  25.  M.  furc.  fimplici,  fol.  margine  fcabris, 

ped.  curvato. 
In  paludofis. 

capillarts  26<  M.  fol.  ovatis  fetiferis  earinatis,  ped. 

longifiimis. 
In  ficcis  glareoifis. 

carneum*  27.  M.  fol.  acutis,  alternis,  capf.  fubglobofis, 

B.  carneum.  *    S.  V.  30. 
In  udis. 

ccefpititium.        28.  M.  fol.  lanceolatis  aeum.  fetaceis,  ped, 

ionghTimis. 
B.  ccefpiticium.  *    S,  V.  29» 
In  glareofis. 

alphium.  49.  M.  furc.  ramofis,  fol.  ovatis  acum.  ca^ 

rinatis,  axillis  pedunculiferis. 
B.  alpinum.  *    S,  V. 
^  In  rupibus. 

ferpillifol.  20.  M.  fol.  patentibus  pellucidis,  peduncu- 

lis  aggregatis. 
Tn  fubhumidis. 

€  4.  fpunfta* 


104  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 

fpunUatum,       a.  M.  fol.  obovatis   integerrimis  obtufis 

punffcatis. 

f.  cufpidatitm.      b.  M.  fol.  alternis  acutis  ferratis. 

f  proliferum*      c.  M.  foL   rofaceo  -  congeftis  lanceolatis 

acutis. 

f.  undutatum.    .   d.  M,  fol,  oblongis  undulatis. 


BRYUM,    Mares  axiJlares  f.  feffiles  in  alis  fo 
liorum, 

Fem,     terminalis.     Capfula  oblonga, 
orificio    dentato.  Operculim 
acuminatum, 
Calyptra  tevis,  fubulata, 

*  Capf.  erectiufcidis. 

fcoparium*  i.  B.  caule  declinato,  fol,  fecundis  recur* 

vatis,  ped,  aggregatis, 
In  fylvis. 

heteromaUum.       i.  B,  fol.  fetaceis  fecundis. 

In  ericetis. 

ftexuofum.  3.  B,  fol.  fetaceis ,  ped.  flexuofis. 

In  fylvis. 

jpeltucidum.  4.  B.  caule  hirfuto,  foL  recurvis  acutis. 

In  paludibus, 

verticillatum*        5.  B.  furc,  faftigiatis,  fol,  piliferis,  ped« 

arefacfcione  confertis, 
Ad  latera  coliium. 
paluftre.  6.  B.  fol.  fubulatis  diftantibus ,  capf.  fub- 

rotundis  axillaribus. 
In  paludolis, 

gtaiu 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  105 

gtaucum.  7.  B.  furc.  ramofis,  fol.  erettis  imbrica- 

tis,  operculo  arcuato.  \ 
In  ericetis  apricis  &  paludofis. 

albidum,  8.  B.  fol.  lingulatis  obtufis  patulis. 

In  infula  Providentise. 

imberbe*  9.  B.  fol.  carinatis  patuiis,  capf.  orificio 

dilatato. 
In  arenofis  gramineis. 

unguicutatum,      10,  B,  furc.  in  fummitate  crafiioribus ,  fol. 

ereclis   acutis    carinatis,  pedun- 
cuiis  axillaribus, 
In  locis  arenofis. 

ajfivum,  II,  B,  fol.  fubulatis  diftantibus,  capf.  fub- 

rotundis  axillaribus, 
In  pafcuis. 

aciculare*  12.  B.  fol.  erettis  fubfecundis,  operc.  aci* 

formi. 
In  montofis. 

hypnoidss.  13.  B.  furc.  erectiufculis ,  ramis  lateralibws 

brevibus  pedunculiferis, 
In  montofis. 


Jintplex* 


argentemn. 


putvinatum. 


**  ^aPf'  declinatis. 

15.  B.  furc.  fimpliciffimo ,  medio  peduncu* 

lifero,  fol.  fubulatis. 
In  pafcuis. 

16.  B.  furc.  cylindricis  imbricatis  Isevibus, 

In  tettis,  muris,  rupibus. 

17.  B.  fol.  piliferis ,  pedunc.  reflexis,  capf. 

fubrotundis. 
In  muris,  rupibus, 


c  5 


FON 


jc6  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


FONTJNALIS,    Mares  axillares  in  alis  foJiorum. 

Fem.  Jateralis  &  terminalis, 
Capfula  breviflime  pedun- 
culata ,  oblonga ,  peri- 
chsetio  imbricato  inclufa, 
Operculum  acuminatum. 
Calyptra  laevis,  fubulata, 

f  Aquatkce. 

,r,Hrayretk<K  F»  fol.  complicato-carinatis  trifariis  acu* 

tis,  capf.  lateralibas. 
In  fluviis. 

winor*  F.  fol.  ovato  -  lanceolatis  trifariis  acu. 

tis  paffim  geminis*  capf.  termi, 
nalibus* 
Ibidem. 

JquamofaK  3.  F^  fol.  imbricatis  fubulato  -  lanceolatis* 

capf.  lateralibus.    Cum  praeced. 

tf  Arhorece. 

pennzta*  4,  F.  fol.  bifariis  patentibus ,  capf.  latera, 

lrbus. 
In  truncis  arborum, 

fecunda.  6.  F.  ramofa,  capf,  fecundis  lateralibus.  * 

Sphagnum  arboreum.       V.  794. 3, 
In  arboribus. 

apocarpa.  7.  F.  ramofa ,  capfiilis  terminalibus ,  ca* 

lyptra  minima. 

Bryum 


*)  Ob  calyptrse  cucullatse  exiftentiam  a  Sphagno  diftin* 
guenda ,  et  Fontinati  cum  fequenti  apocarpa  accen- 
fenda,  propter  capfidas  in  perkhcetio  indufas. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  107 

Bryum  Apocarpum.    S.  V.  797.  1. 
In  faxis,  arboribus. 


HYPNUM,    Mares  axillares. 

Fem.  lateralis.  Capfula  peduncula- 
ta  e  perichaetio  imbricato, 
oblonga.  Qperculum.  acumi- 
natum. 

Calyptra  glabra ,  fubulata, 

f  Surculis  compreffts. 
a)  foliis  bifariis* 

taxifclhm*  1.  H,  furculis  fimpliciff.  Janceolatis,  bafi 

pedunculiferis. 
In  umbrofis, 

denticulatum*        2.  H.  furc.  fimplic.  bafi  pedunculiferis,  foL 

duplicatis: 
Supra  terram  umbrofam. 

bryoides*  3,  H.  furc.  fimplicilf.  lanceolatis ,  apice 

pedunculiferis. 
In  umbrolis, 

acacioides*  4,  H.  fure.  ramofis ,  apiee  pedunculiferis, 

In  Patagonia. 

adiantoides*         5,  H.  furc.  ramofis  erectis ,  medio  pedun- 

culiferis. 
In  paludofis. 

complanatum*       6,  H.  furc.  ramofis,  fol.  incumbentibus 

acutis  complicatis  compreifis. 
Ad  truncos  arborum. 

omithopodioides,    7.  H.  furc.  ramofis,  fol.  patentiffimis  ova- 

tis  carinatis  mucronatis, 

In 


ic8  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


In  Patagonia,  Java.    D,  D.  Thun- 
berg. 

fylvaticum,  8-  H.  furc.  ramofis  procumbentibus  medio 

pedunculiferis,  foliol.  acutis, 
Ad  radices  arborum. 

b)  fol.  fubiinbricatis. 
lueens*  9.  H.  fure.  ramofis ,  foliol.  pun&atis. 

In  paludofis. 

andulatum*         10.  H.  furc.  ramofts ,  foliol.  undulatis  eom- 

plicatis. 
In  montofis  fylvisque. 

crifpum.  11,  H.  furc.  ramofis,folioL  undulatis  planis. 

In  faxofts. 

f  |   Suvculis  circinalihus. 
2i)  SurcK  ramulis  bifar-iis, 
filicinwn*  12»  H.  ramujis  diftantibns,  foliol.  imbrica- 

tis  incurvis  acutis  fecundis, 
In  humidiufculia. 

Crifta  caftrenfis.  13.  H.  ramulis  approximatis ,  fol,  fecundis, 
In  fylvis  abietinis. 

comprejfum*        14.  H.  furc.  compreflis,  fol.  acutis,  capf. 

ere£riufc.  ovatis. 
In  arborum  truncis. 

cuprefliforme*      16.  H.  furc.  fubpinnatis ,  fol.  fecundis  apice 

fubulatis. 
Ad  radices  arborura. 

b)  Surc.  vagis. 
aduicum.  17.  H.  furc.  ere&iufc.  fubramofis,  foL  fe- 

cundis. 
In  uliginofis. 

rugo- 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  10; 

rugofum.     j       18.  H.  furc.  erectiufc.   fol.  fecundis  bufl 

rugofis. 
In  ficcis  apricis. 

fquarrofum.         19.  H.  furc.  repentibus ,  fol.  ovatis  apice 

fubulatis  undique  reflcxis. 
In  fubhumidis. 

pahtjlre.  20.  H.  furc.  repentibus,  ramis  confertis 

ere&is,  foL  ovatis  fecundis,  capf. 
erettiufculis. 
In  udis. 

viticulofum.         21.  H.  iurc.  repentibus,  ramis  teretibus 

vagis,  fol.  patulis  acuminatis. 
In  montofis  aridis. 

fcorpioides.         22.  H.  ramis  procumbentibus ,  fol.  fecun- 

dis  acuminatis. 
In  paludibus  profundis. 

ioreum.  23.  H.  furc.  reptantibus ,  ramis  vagis  ere- 

6tis,  fol.  fecundis,  capf.  fubro- 
tundis. 
In  montofis. 

t  ft  Surculis  fafciculatis . 

dendroides.         24.  H.  furc.  ereclo,  ramis  fafcicufatis  ter- 

minalibus    fimpliciulculis,  Capl*. 
ere&is. 
In  pratis  fubhumkhs. 

alopecurum,        25.  H.  furc.  ere&o ,  ramis  fafcicul.  termi- 

nalibus   fubdivifis,  capfulis  fub- 
nutantibus. 
tn  fylvis  luunidiufculis. 


tttt  Sur- 


iio  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


tttt  Surculis-  teretiufculis* 

a)  ratnis  bifariis* 

pariitinum*        26.  H.  furc.  plano  *  pinnatis  continuatis , 

ped.  aggregatis. 
In  fylvis. 

proliferum*         27.  H.  furc.  proliferis  plano  -  pinnatis  obtu* 

fis,  ped.  aggregatis» 
In  pratis,  fylvis. 

delicatufam»        28.  H.  furc.  fubprolif.  plano  <•  pinnatis  cufpi* 

datis,  ped,  aggregatis. 
Ibidem. 

abietinunu  29.  H.  furc.  remotis  inseqUalibus. 

In  fylvis  abietinis. 

plumofum*  30.  H.  furc.  repentibus ,  ramis  confertis , 

fol.   imbricatis    fubulafcis,  capf. 
ereclis. 
Ad  arborum  truncos. 

pralongUM*        31.  H.  furc.  decumbentibus ,  ramulis  re* 

ttiotis,  foliis  ovatis,  capf  cernuis. 
In  terris,  truncis. 

b)  ramis  vagis. 

triquetrum*        32.  H.  ramis  recurvis ,  fol.  ovatis  recurva. 

tis  patulis. 
In  fylvis,  fepibus» 

rutabulum*         33.  H.  ramis  fubrepentibus ,  foliol.  ovatis 

mucronatis  imbricatis. 
'  In  fepibus,  fylvis. 

fluitaus*  34»  H.  fol.  lanceolatis  alternis  remotis. 

In  foffis. 


1 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  iii 


eufpidatum,         35.  H.  furc.  apice  fol.  convolutis  acuminatis. 

In  paludibus  mufcofis. 

riparium.  3".  H.  furc.  ramofis,   fol.   acutis  patulis 

diftantibus. 
Ad  iluviorum  ripas. 

purum.  38.  H.  furc.  pinnato-fparfis  fubulatis,  fol. 

obtufis  ovatis  conniventibus. 
In  pafcuis  fylvisque. 

illecebrum.  39.  H.  farc.  ereftiufculis  obtuiis. 

In  pafcuis. 

turtipendalum.     40.  H.  fol.  ovatis  acutis  patulis,  ped.  bre- 

vibus,  capf.  pendulis. 
Ad  radices  arborum,  montium. 

c)  Surculis  erectis. 

fpiniforme.  41.  H.  furc.  fimplichT.  foliol.  patentibus 

fubulatis,  ped.  radicalibus. 
In  Jamaica. 


ttttt  Surculis  confertiffimis* 
a)  Surc.  repentibus. 

fericeum.  42.  H.  fol.  fubulatis ,  capf.  ere&is. 

Ad  muros,  truncos,  in  campis. 

vetutinum*         43.  H.  fol.  fubulatis ,  capf.  fubnutantibus. 

Ad  radices  arborum  umbrofas. 

filifotium.  44.  H.  furc.  ramofiflimis ,  ramis  filiformi- 

bus,  capf.  obliquis. 
In  truncis  arborum. 

ferpentK  45.  H^  ramis  filiformibus,  fol.  obliteratis. 

Ad  arbores.  iKxa. 

b)  Surc. 


U2  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


b)  Surc.  eretiiufculis. 

46.  H.  furc.  ramoiis ,  incurvatis. 
Ad  truncos. 

47.  H.  furc.  fubrepentibus ,  ramis  fafcicu* 
latis  teretibus  ereclis,  capf.  ova- 
tis  ere&is. 

Ibidem. 

48.  H.  furc.  ramofiffimis ,  ramis  fubulatis 
utrinque  attenuatis  teretibus. 

Ad  montes,  arbores. 

49.  H.  repens ,  ramulis  ereftis ,  capfulis, 
incurvis  operc.  inflexis. 

In  lignis  putridis. 

50.  H.  furc.  teretibus  imbricatis  obtulis, 
pericrisetiis  longitudine  fere  pe- 
dunculorum. 

In  America  Boreali. 

§.  IX. 

Novitia  Cryptogama. 

foUpfm  3*  BUXBAUMIA  acaulis,  capfula  fubfeffdi 

fol.  cinfta.    TAB.IV.  £4 
Linn.    Supplem.   Syft.   veg.   ed.  XIII. 
Schmidel.  diff  propr.  p.  26»  fpec.  2. 
c.  ic.   Web.  Spicil.  128. 
Sphagnum  maximum*    Dill.  Hift.  252. 

t.  32.  f.  13.  hall.  Hift.  t.  nr.  p.  24. 

n.  1725.  T.  46.  f.  3. 
Phafcum  &  Brijum  Hailerianum.  necker. 
Oed,  Dan.  T>  249.  f.  3.    Mull.  in  A&. 
Holm.J764.  p.29.  c.  ic.  mala. 

Webera 


fciuroides. 
gracile. 

myofuroides. 

claveMatwn. 

jtttacmm. 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  113 


IVebera  Diphyfcium*  Ehrhart  in  dem 
Hannoverifchen  Magazin.  Habitat  in 
udis  mufcofis,  etiam  in  Suecia* 

Obf.  A  Bryo  et  Phafco  differt ,  operculi 
inferttone  obliqua,  capfulse  figufa  & 
directione  uniformi  fui  Generis,  &  a 
Sphagno  calyptra  cucullata. 

Defcr.  Foi.  interiora  ereila  arijlata; 
exteriora  patentia ,  obtufa. 

Omnes  figuras  malae,  excepta  Schmi- 
deliana. 

fpharicum.       3.  SPLACKNUM  receptaculo  globofo.  T.  IV. 
fig.  1. 

Habitat  in  Lapponia  hdenfi,  ubi  in  turfo- 
fis  legi  cum  Rubro  &  Luteo. 

Cmlis  &  folia  ut  in  prioribus. 

Pednnculus  longimmus,  ex  viridi  rufus» 

Capfula  minima,  operculo  obtufo,  re^ 
ceptaculo  viridi  giobofo  impofita. 

anguflatum*      4.  SPLACHNUM  caulefcens ,  foliis  piliferis, 
pedunculo  breviilimo. 

Bryum  ampullaceum,  capfulis  et  foiiis 
anguftioribus.  DiLL.Hift.345.  t.44.5? 

Habitat  in  humidis.  In  Lapponia  a  me, 
lecbim. 

Obf.  Mnio  amnis,  fed  receptaculum 
gibbum,  coloratum.  et  collum  capfulae 
anguftatum.  Facile  tamen  a  reliquis 
bujus  generis  elongato-pedunculatis 
diftinguitur  pedunculo  vix  foliis  lon- 
giori,  ramuiis  faltem  fteriiibus  breviori. 

H  convo- 


/ 


H4  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 

tonvotutum*      3.  POLYTRICHUM  caule  iimplici,  foliisi 
involutis  fubulatis.    Tab.IV.  f.3* 

Linn.  Supplem.  Syft.  veg.  ed.  XIII. 

Habitat  in  Infuta  de  Bourbon. 

Varietatem  hujus  ex  Cap.  b.  Spei  ha. 
beo,  fed  duplo  minorem* 

Mageltamawh   4.  POLYTRlCHtJM  eaule  fimplici,  foliia 
C^naliculatis  cartilagineo  -  ferratis* 

Linn.  Supplenh 

Habkat  ad  Freium  Mageltanicum* 

dendroideS*  14.  BRYUM  capfulis  nutantibusj  furculo 
ereclx»,  ramis  verticiliatis  terminali- 
bus,  ramulis  alternis,  fol.  ferratis, 
T.IV.  fig.a. 
Habitat  in  $ava,  ubi  lectum  a  D,  D. 
I^hunberg  ,  &  benigne  mecum  cotn- 
municaturm 

Defcr.    Mufcus  palmaris. 

Cautis  ere&us,  fublignofus,  annotinus, 
fquamofus,  ramofus;  rarnis  termina- 
libus ,  verticillatis ,  8  f.  10 ,  recurva- 
tis,  fimpliciter  et  inaequaliter  ramu- 
lolls,  aeqitalibus,  fterilibus. 

Folia  approximata,  patula,  ampiexicaulia, 
lanceolato  *  fubulata ,  ferruta. 

Peduncuti  terminales  anni  praeteriti  cau- 
lis,  e  centro  ramorum,  elongati,  fili- 
formes,  erefti.  Capfula  cylindrica, 
attenuata,  nutans,  curva,  fulcata, 
ferruginea,  orificio  dentato  luteo, 

Halteri* 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  u5 

HallerL  14*  HYPNUM  ramulis  tipproximatis  brevi- 

buS)  foliis  planis  recurvatis. 

Hypnum  caulibus  proftratis,  fol.  lanceo- 
latis  rellexis,  operculo  conico.  Hall. 
emend.III.  n.33*  Hilh  Stirp.IIL  p.27. 
n>  1734- 

Habitat  in  AlpibuS* 

hitens.  36«  HYPNUM  ramis  breviflimis»  fol.laticeo- 

latis  fubulatis  nitentibus. 

Hypnum  paluftre,  ere&um,  trichodes; 

ramulis  crebris^  luteo  et  rufo  viren- 

tibus ,  glabris.    Dill.  Hift.  303.  T. 39. 

t  37.    Hall.  riift.III.38.  n.1754. 
tfypnuni   rtitens.      Web.   Spicil.  159, 

Schreb.  Spic.  92.  n.  1062. 

Hypnum  trichodes*    Neck*  meth*  161» 

SP.  t3- 
Habitat  in  udis. 

Defcr.  Surculi  erecYiufculi ,  cum  infigm 
nitore  lutefcentes.  Rami  breves ,  com* 
prejft,  perichcttiis  infigilibus.  Weber, 

§avanica\  3.3.  JUNGERMANNIA  frondibus  fimpliciter 
pinnatis,  furculis  ramofiftimis ,  folioh 
ovatis  imbricatis  convexis.  Tab*  V* 
f.  1. 

Habitat  in  ffava. 

Defcr.  Eretla ,  rdmojlffima ,  gtaberrima. 
Fruftificationes  laterales. 

Wginata*  jUNGERMANNIA  furculis  repentibus, 

foljis  alternis  cuneiformibus  retufis 
H  2,  com- 


ii6  METIIODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 

complicatis  amplexicaulibus.  Tab.  IV. 
f-5- 

Habitat  inter  gfavce  mufcos,  quibus  arcte 
inferitur. 

Defcr.    Rami  filiformes ,  undique  floriferi. 

Ambas  iiberalitati  D.  D.  Thunberg 
debeo. 

pukherrima.  3-4*  JUNGERMANNIA  furcuiis  ere&iufculis 
confertis,  foliis  ovatis  imbricatis  fub- 
bifidis  ciliatis.    Web.  Spic.  214. 

Lichenaftrum  fcorpioides  pulchrum  vil- 
lofnm.    Dill.  Hift.SiT.  Tab.  69.  f.3. 

Habitat  ad  arborum  truncos. 

Defcr.  Pukhcrrima  fui  generis.  Folia 
fubbifida,  per  lentem  concava,  alterni, 
fecunda,  elegantijfime  punUata,  mar* 
gine  ubique  villis  obfita  articulatis. 
Toto  coeio  a  J.  ciiiari  differt,  cuifolioL 
duplicato  -  imbricata ,  &  inferne  auri- 
culata. 

Sertularioides.  2142,.  JUNGERMANNIA  farculis  repentibus, 
ramulis  undique  rloriferis,  foL  capiU 
laceis  sequalibus  articuiatis.  Tab.  IV. 
f.  6.    Linn.  Supplem. 

Habitat  in  ericetis  udis,  plerumque  Mufcis 
tenaciter  inferta» 

Obf.  a.  J.  Trichophylla-  differtfftrc.  repen. 
tibiiSj  ramulisque  nndique  fioriferis , 
nec  non  colore  hyali.no;  a.  J.  Setacea 
Web.  (multirlora  Dxjll.  et  Linn.) 

foliis 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  117 

<         foliis  capiltaecis   crqualibus  articula* 

ttS  *■. 

n:ger,  8-9.  LICHEN  leprofiis,  niger,  tuberculis  con^ 

coloribus.    Hudson.  Fl.  Angl.  514, 
Hall.  Hift.  2084. 
Habitat  in  rupibus ,  terra. 
Crnjia  granulata,  atra,  ficca,  Tubercuja 
convexa,  atra. 

Oederi  9*10.  LICHEN  leprofus,  ruber,  tuberculis 
nigris. 

Oed.  Dan.  VIH.  8.  T,  70.  f.i.  W*b, 

Spicil.  230. 
Habitat  in  rupibus* 

Defcr.  Crufla  varians  colqre  htteo  & 
rubro;  Tubercula  copiofa,  atra. 

MufcotujA..  17-17.  LICHEN  cruftaceus',  incanus,  tuberculis 
atris  coavexis.  IVIich.  Gen,  98.  n.41. 
Web.  Spicil,  231. 

Habitat  in  terra ,  et  fapiffxme  in  Mufco- 
rum  ftratis, 

Defcr.  Crufta  ByiH  incanae.  Tubercula 
in  ficcioribus  inierdum  plana,  cetaU 
foepius  turbinata. 

frigiausK  LICHEN  cruftaceus,  albicans,  fuffrutk 

culofus ,  ramulis  brevifilmis  confer, 
tis,  peltis  marginatis  teftaceis,  T.V. 
fig.  4. 

H  3  Habi. 


*)  Mnia  trichomanis,  fijfum,  &  £?ungcrmanuia ,  omma 
Generis  ffmge-rmannics  funt,  cum  ilio  enini,  qua  fri« 
ftificationem ,  coilveniunt;,  ideoque  a.d  Algas  r.eferenda. 


ii8  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


Habitat  in  Alpibns  Lapponicis,  ubi  illum 
legi  prope  Qutmina  nivium,  &  inter- 
dum  nwfcis  infldentem. 

JDefcr.  Crufta  crajfa,  incipiens  farinofa, 
deinde  verrucofa,  et  quidem  non  ab- 
fiwilis  fig\  Dill.  T.  i?<  fj6. ,  &  de- 
mum  fcre  friiticulofa ;  tntmida  gclati- 
ncjce  inftar  evadit,  ficca  fragilifima. 
Peltse  fruticnlis  teneribus  leviter  infi- 
dentes,  crocea?  /.  teftacea,  albo  war^ 
ginatce ,  crcmdata?. 

Obf  Chara&eri  JL  Gelidi  accedit,  fed 
huic  Crufta  foliacea,  (axis  adnata, 
pe^tis  radiatis  absque  ullo  margine, 
Mant.  1. 133, 

tentigerus*  15-16,  LICHEN  cruftaceus,  albicans,  fubloba* 
tus,  fcutellis  albo  marginatis,  aetate 
flavefcentibus,   Wfb.  fpicil.248, 
Habitat  in  rupibus,  terra.  teftis,  inter 
mufcos, 

Defcr.  Crujla  candida ,  nitens ,  in  lobos 
divify ,  ut  foliacea  videatur ,  et  %n  ro- 
fulas  orbiculares  e-xpanditur  ;  fcutetke 
parvce  concavce,  margine  albido,  ex 
colore  cruflce  concotore  in  flavefcentem 
transeuntes. 

linearis.       35 -3&  LICHEN  foliaqeus,  ere&us,  dichoto- 
mus,  ramis  ljnearibus  divaricatis  ali 
tero  latere  canaliculatis ,  peltis  minu- 
tis  marginalibns. 
Habitat  in  Nova  Zetandia. 

Fitix.  LICHEN  fronde  ftipitata:  bifida;  laci- 

niata:  lobata,  lobis  obtufis  crenatis, 

fcutel- 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA,  119 


fcutcllis  fparfis  planiufculis,  Tab,  V, 
f.  2, 

Habitat  in  Nova  Zclandia, 
Miffum,  cum  priori,  a  Cel,  V.  Forster, 
ex  herbario  P,  £),  Thunberg  habeo. 
Qefcr<    Stipes  brevis ,  nudus.    Frons  bi~ 
fida,  lariniis  lobatis  profunde  incifa, 
crenala,  fcutellifera.    Scntellce  parva, 
fparfaf,  pallidce,  fubconvexce, 

rupejlris,  UCHEN  foliaceus  membranaceo-gelati- 

nofus,  lobatus;  lobis  obtufis;  fcutel- 
\[$  fparfis  minutis  concoloribus, 
Licfienoides  gelatinofum ,  lobis  cwtffiori- 
bus  fufco  viridibus,    Dill,  Hift.  138. 

T,  XIX,  22, 
Habitat  in  rupibus  aqnofis  inter  mufcos, 
Defcr.    Atrovirens.    Madidus  fere  coria* 

ceus ,  gelatinofus ,  ficcus  vero  totus  ater 

evadit,   Scutelloe  globofce,  vel  plance; 

raro  reperiuntur, 

vmnimlaris%  67-68.  LICHEN  fruticulofus  laevis  fubramofus, 
ramis  diffufis,  tuberculis  fparfis, 

Habitat  in  alpibus  Lapponicis,  inter  gra* 
mina  et  mufcos,  fruticulis  proftratis 
et  diffufis,  afcarides  primo  intuitu 
referentibus, 

Defcr,  Lichen  lafteus;  ramis  tereti- 
nfculis  fiftulofis  magis  mimisve  ramofis 
fv.bulatis,  frutYificationibus  lateralibm 
globofis. 

L.  Subulato  fimilis,  fed  hujus  color,  & 
fitus  diffuftis,  &  tubercula  globofa  ab 
illo  difcedunt, 

fj  4  trlfii^ 


i2o  METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA. 


tviftis%  69-70,  LICHEN  fruticofus,  folidus,  ramulis 
compreflis  ramofis ,  apicibus  nigri- 
cantibus,  fcutellis  terminalibus,  Web, 
Spic.  160.  Tab.  IV.  c.  icone  optima. 

Liehen  fruticofus^  durus,  niger,  repe- 
tito  dichotomus.  Hall.  Hift.  T.  IIL 
p.8o.  n.  1966.  Tab.47,  f,  1. 

Corailoides  corniculatum  fuci  tenuioris 
facie.  Dill,  Hift.  p.  11 8-  Tab.  17. 
f.37- 

JJchcn  tiorrmoerieiis ,  furculofo  -  filamen- 
tofus,  folidus  ater  fubnitidus :  ramxu 
iis  hinc  obtufis ,  jllinc  acutis ,  filamen- 
tis  ramofiiTimis,  implexis*  Gunn.  Flor. 
Norrv.  II.  973,  T.  V.  fig-9-  14. 

^Habitat  in  alpibus;  in  rupibns  BrubHeri. 
Web*  et  Norrvegice.  Glnnerus. 

Obf  Ab  omnibus  fruticulotis  diftingui-- 
tur,  quum  veris  prseditus  fit  fcutellisa 

radidformis.  73-74.  LICHEN  filamentofus ,  teres ,  ramofiffi- 
mus,  glaber,  radiciformis.  W^eb. 
Spicil,  267, 

Ufnca  radiciformis.  Scop.  DifT,  P.  1«  p.  95< 
n.  16.  T.  3. 

Habitat  in  Fodinis  Hercymcls,  nec  non 
domiciiia  jntrans.  Web. 

In  viis  fubterraneis  Hungaricis.  Scopoli. 

Obf  Subterraneus  imprimis.  Dubito, 
illum  Lichenis  generis  elfe:  Subftantia 
omnino  aliena  eft,  ad  fungofam  na- 
turam  magis  accedens.  Weber. 


Sic 


METHODUS  MUSCORUM  ILLUSTRATA.  121 


Sic  L.  B.  detefta  circa  Mufcos  recentiori  a?vo 
fa.fta,  tibi  explicavi,  quamque  ipfe  in  eorum  me- 
thodo  illuftranda,  &  Chara&eribus  emendandis 
operam  collocavi,  praefens  tibi  abunde  monftra- 
bic  Diflertatio.  Cum  vero  fperare  non  audeam, 
fore  ut  nova  hsec  omnibus  arrideant,  me  tuue 
benevolentiaa  commendatum  volo.  Sed  Tu  in- 
terim 

Vive ,  vale!    Si  qidd  novijli  reftiuf  i/iis  > 
Candidus  imperti,  fi  non,  his  utere  wecum* 

HORATIUS. 


EXPLI- 


122 


EXPLICATIO  TABULARUM. 

Tabella  initio  Diflertationis  afRxa  exprimit:  • 
fig.  i.    STAMEN,  hujus  Antheram  pedicellatam ,  et 

Po//^i  in  aitum  protrufum, 
fig.  2.    SEMEN,  cum  plmnula  &  roftello. 
fig.  3.   PISTILLUM,  cum  Gemine,  Stylo  &  Stigmate, 

Tab,  IV.  fig.  U    SPLACHNUM  Sphaericum. 

a)  tota  planta  naturali  maguitudine  cum 
Stella  mafcuk.  (c) 

b)  Capfula  cum  receptaculo  \  magnitudjns 
aucta, 

fig.  a,    RRYUM  dendroides, 

a)  Mufcus  naturali  magnitudine, 

b)  ramulus  fojiis  lente  vifis. 

fig.3.    POLYTRICHUM  convolututrn 
fig.4.   BUXBAUMIA  foliofa. 

a)  Mufcus  fitu  uniformi  et  naturali, 

b)  Capfula  foliis  cinfra,  lente  auchu 
fig<  5«  0  JUNGERMANNIA  vaginata. 

b)  fbrculus  difcerptus,  foliis  magnitudi 
ne  au&is, 

fig,tf.  JUNGERMANNIA  Sertularioides, 

Tab,  V.  fig.  1.  a)  JUNGERMANNIA  Javanica, 

b)  folium- 
fig.a,  LICHENFilix. 
fig.  3.    LICHEN  flammeus.  Ljnn,  Suppl, 

Capenfis, 
fig.  4.    LICHEN  frigidus. 
fig.  5.    RUPINA  rupeftris,  Linn,  Suppl, 

Alga  ex  America  meridionali. 


IV. 


IV. 


ERICA 

SPARRMANNI 

DESCRIPTA 

A 

CAROLO  von  LINNE 

MED.  D,  EJUSDEMQUE  £T  BOTAN,  PROF.  UFSAL. 

ex 

A&orum  Acad,  Reg,  Scient,  Holmieniis  vdl.  xxx^x, 
latine  verfa. 


i 


I 


[ 
t 


\^ix  reperitor  extra  Europam  regio,  cujus  vc- 
f  getabilia  majori  cura  fucrint  conqmfita, 
quam  Promontorium  Bona?  Spci;  cumpri- 
mis,  ex  quo  cives  noftri,  D.  D.  Tiiunberg  & 
Sparrman,  per  aliquot  annos,  eodem  ferc  tem» 
pore,  ibi  funt  commorati»  Ad  plantas  noftras 
fuejcicas  parvas  attendere  fueti,  una  cum  majoribus 
plantis  promontorii  rninores  quoque,  ab  antcceflb- 
ribus  preetervifas,  Jynceis  oculis  conquiflverunt; 
quo  labore  iftius  regionis  FJora  tam  infignia  cepit 
augmenta,  ut  jam  omnium  Florarum  facile  ditifli- 
ma  habcri  poffit.  Nulla  quoque  fuerit  regio,  qux 
genera  plantarum,  diverfis  fpeciebus  adeo  abun- 
dantia  in  fcenam  producere  valeat.  Quanturrt 
vero  hac  fpecierum  copia  difficultas,  fingulas  co- 
gnofcendi,  augeatur,  quantumque  patientia  ia 
evolvendis  characleribus  defatigetur,  Eotanici  in 
amplis  generibus  Gnapbalii,  Mefembryanthemi ,  Prv- 
tea ,  Geraniiy  et  vaftiflimo  Erica,  fatis  fuperque 
funt  experti. 

Qui  antehac  in  Promontorium  Bona?  fpej  pro* 
fefti  erant  rei  herbari^  periti,  plerique  intra  a»v 
guftos.agri,  circum  oppidum  ab  Enropa?is  inhabi- 
tati,  terminos  fe  continuerunt ;  ferociee  enim  Hot? 
tentottorum,  atque  animalium  rapacium,  quibus 

auftra- 


1 16  ERICA 4  SPARRMANNI. 


auftralis  pars  Africa  abundat,  faevitise  formidine 
fe  abfterreri  funt  pafli,  quominus  eotisqne  pene- 
trare  auderent,  quo  Thunbergius  et  Sparrmannus, 
binis  diverfis  itineribus,  progrefli  funt,  eoque 
fucceflbres  convicerunt,  ejusmodi  itinera  nullo 
modo  tam  periculofa  efle,  quam  antea  vulgaris 
ferebat  opinio, 

Botanicus  itineribus  fuis  clariflimus  acutifli- 
musque,  D.  Sparrman,  qui,  quum  in  Promon- 
torio  Bonse  fpeij  verfaretur,  occafiohe  oblata  re- 
motiflimas  oceani  auftralis  infulas  itinere  navali 
adierat,  eo  reverfus  propriis  fumtibus  iter  ducen- 
torum  milliarium  in  partem  iftius  regionis  incogni- 
tam,  inque  terram,  ab  illa,  quam  Thunbergius 
ant^a  inviferat,  diflitam  inftituit,  miranda  Dei 
opera  in  ultimis  auftralis  Africae  angulis  inveftiga* 
turus.  Hoc  iter  fperato  fucceflu  non  caruit;  op- 
portunitas  ipfi  nata  eft,  multas  plantas,  easque 
maxime  fingulares,  detegendi*  Botanicique  ha- 
bent,  quod  fperent,  fore  tit  earum  fiant  parti- 
cipes,  poftquam  ab  Aeademia  Regia  Scientia* 
mmllad,  illas  defcribendas  fuit  excitatus. 

Inter  plantas*  qitas  Sparrmannus  in  terris  a 
Proraontorio  Bonae  fpei  remotioribus  primus  re* 
pererat,  eft  Erica,  quam  defcribendam  furnfi*  in- 
venta  a  viro  celeberrirtio  ad  fluvium  Krumtne  Revier , 
ad  quem  150  circitet»  milL  belg.  a  Promontorio 

nume* 


ERICA  SPARRMANNf. 


127 


humerantur;  extra  quem  traftum  ipfi  neque  antea, 
neque  poftea  fe  confpiciendam  prsebuic.  Mefnoria 
fumtuoti  iftius  et  laboris  periculique  pleni  itfneris 
ceL  Sparrmanni,  in  locum*  ubi  nullus  antea  ver- 
fatus  fucrat  Botanicus,  fervabitur  optime,  fi  hunc 
fruticem  Ericam  Sparrmanni  nominavcro,  quem* 
admodum  aJibe  hujus  generis  fpecies  nominibus 
Plukcnetii  y  Petiveri,  Bergii*  Thunbergiique  exftanc 
infignita?. 

FRUTEX  bipedalis,  virgatust  ramis  fparfis, 
teretiufculis,  cinereo- fufcis,  rigidis,  nudis, 
aphyllis,  cicatrifatis:  cicatricibus  elevatis; 
procumbentibus ,  truncatis*  Ramuli  breves, 
hifpidi,  fulcati,  te&i  undique  foliis  imbrica- 
tis,  unde  apice  incraiTati,  obtufi. 

FOLIA  ramulorum  verticillata ,  quaterna,  ap- 
proximata,  incumbentia,  imbricata;  apice 
fubincurvata,  petioJata,  lineari-fubulata,  in- 
tegerrima,  convexiufcula,  fubtus  exarata  fulco 
longitudinali ,  profundo,  (h.  e.  acerofa,)  fupra 
glaberrima,  fubtus  &  margine  cartilagineo* 
hifpida,  unde  ciliata:  piJis  patentiflimis ,  re- 
motis,  albis,  per  quatcrnas  feries ,  margine 
majoribus,  femiunguicularia  ,  perfiftcntia. 
PetioJi  breviflimi,  lineares,  utrinque  pJani, 
glaberrimi,  adprefli. 


PEDUN- 


128 


ERICA  SPARMANNI. 


PEDUNCULI  laterales  ramulorum ,  axillares, 
foli.tarii,  patentes,  brevifiimi,  (fioribus  vix 
breviores,)  tefti  more  ramulorum  foliis  im- 
bricatis,  unicapitulati. 

CAPITULUM  (anteqtiam  flores  elongantur) 
globofum,  echinatum  inftar  Achyranthis  appa* 
ret,  ex  patentiflimis  luteis  illis  fetis  foliorum 
involucri  &  calycis,  ante  florefcentiam  ereftf," 
poftea  fubnutantis.  Involucrum  fex-  fi  ofto- 
phyllum:  foliis  magis  dilatatis,  extus  valde 
hifpidis:  fetis  longitudine  foliorum;  petiolis 
ciliatis;  quadriflorum. 

FLORES  quaterni,  paralleli,  vix  pedicellati, 
fubbradfceati ;  foliolo  calycino  fitu  -  infe- 
riore. 

CALYX:  Perianthium  trigonum,  (latere  ex- 
teriore  convexo,)  ere&um,  hexaphyllum:  fo- 
liolis  fubulatis,  bafi  carinatis  ciliatis ,  extus 
hirfutiflimis;  quinque  eorum  approximata  ex- 
teriorem  partem  floris  tegunt,  fexta  remota, 
interior,  carinata. 

COROLLA  monopetala,  infundibuliformis,  refla, 
calyce  duplo  longior,  lutea.  Tubus  tetrago- 
nus,  villofiflimus  ftrigis  patentiufculis ,  ore 
quadrifido:  laciniis  aequalibus,  breviffimis,  ova- 
tis,  integris,  patentiufculis,  intus  glaberrimis. 

STAMl- 


ERICA  SPARRMANNI.  129 

STAMINA:  Filamenta  octo,  receptaculo  infer- 
ta,  capillaria,  aequalia,  longitudine  tubi,  gla- 
berrima,  alba.  Antbera  incumbentes,  lanceo- 
latge,  apice  bifidae,  orificium  fioris  opplentes, 
purpurece. 

PISTILLUM:  Germen  turbinatum,  fupra  pla- 
num,  tetragonum,  glabrum,  apice  hirfutifii- 
mum,  album,  fulcatum.  Styhis  filiformis,  fta- 
minibtis  longior,  unde  plerumque  verfus  finem 
fiorefcentise  longe  exfertus,  glaber.  Stigma 
planum,  dilatatum,  tuberculatum. 

PERICARPIUM  Capfula. 

OBS.  Habitus  totius  plantse  Botanico  primo 
intuitu  joftendit,  hanc  Ericam  ab  omnibus  aliis 
cognitis  differre: 

1)  ramis  obtufis,  foliis  imbricatim  fibi  incum» 
;  bentibus  tecTiis; 

2)  foliis  faturate  viridibus,  nitidis,  margine  ci- 
liatis  pilis  rigidis,  albis,  ut  dentes  peftinis 
grofiioris  remotis; 

3)  pedunciilis  breviflimis,  e  medio  ramorum  fo- 
liatorum  egrediencibus ,  terminatis  capitulis 
globofis,  lutefcentibus^  e  quorurn  medio  pro- 

I  minenc 


130  ERICA  SPARRMANNI. 

minent  flores  quatuor,  longitudirie  oequales, 
cxtefne  denfifiime  veftiti  pilis  ex  albo  flavi- 
cantibus,  adeo  longis,  ut  vix  fifliira  corollac 
confpiciatur  9  flore  a  latere  infpeclo; 

4)  capUniis  florum  femper  quadrifioris,  qui  nu- 
merns  in  hac  planta  numquam  mutatur,  nec 
mutari  poteft,  quoniam  inferior  coroll®  fa- 
cies  ab  hoc  definito  numero  pendet,  quate- 
nus  flores  ibidem  arctiflime  cohaerent,  &  con- 
jun&im  cylindrum  conftituunt;  quilibet  autem 
flos,  feparatus,  eft  trigonus,  latere  exterio- 
re  rotandatus,  exacte  figuram  fectoris  cylin- 
dri,  per  axin  quadrifariam  divifi,  imitans. 

Quum  hanc  Ericam  primum  confpicerem, 
non  folum  nova,  fed  etiam  maxime  fingularis 
mihi  videbatur;  nec  tantam  in  ea,  cum  reliquis 
hujus  generis  fpeciebus,  antea  notis,  fimilitudi- 
nem  ineffe  hariolabar,  ac  poftea,  defcriptione  pa- 
rata,  deprehendebam,  quum ,  differentiam  fpeci- 
ficam  quaefiturus,  reliquas  jam  cognitas  perlu- 
ftrarem* 

Tum,  comparatione  cum  fpeciebus  quas  Pa- 
rens  in  Syftemate  naturae,  &  cel.  Prof.  Ber- 
gius  in  Plantis  fuis  capenfibus,  defcripferunt, 
inftituta,  reperiebam  onmium  partium  conforma- 
tionem  fimillimam,  habitum  vero  diflimillimum , 

Erica 


ERICA  SPARMANNI.  131 

Ericce  Cerintboidi f  cujus  flores  purpurei  ventricofi, 
deni  ad  vicenos  in  fingulo  involucro  contenti,  varie 
utrinque  inclinati,  &  capi,tula  ramos  terminantia, 
ambas  illico  diftinguunt.  At  enimvero  leges,  a 
Botanicis  recepta?,  differentiam  fpecificam  a  colore 
petitam,  in  diftinguendis  fpeciebus  adhibere  ve- 
tant.  Sequens  itaque  charafter  fpecificus  procul 
dubio  fufficiet,  ut  nova  haec  a  reliquis,  antea  de- 
finitis,  difcerni  poffit: 

Erica  foliis  quaternis  imbricatis  ciliatis  >  capitnlis 
quadriftoris ,  corollis  j  tubulofis  ftrigofo  -  hifpidis , 
antheris  muticis. 


Iconem  fiftit  Tab.  VI.