Skip to main content

Full text of "Collectio Salernitana : ossia documenti inediti, e trattati di medicina appartenenti alla scuola medica Salernitana"

See other formats 


Google 


This  is  a  digita]  copy  of  a  btx>k  ihal  was  preserved  l'or  general  ions  ori  library  shelves  before  il  was  carcl'ullv  scaimcd  by  Google  as  pari  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discovcrable  online. 

Il  has  survived  long  enough  l'or  the  copyright  lo  espire  and  the  hook  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  hook  is  one  ihat  was  never  subjecl 

lo  copyright  or  whose  legai  copyright  lenii  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  lo  country.  Public  domain  books 

are  our  galeways  lo  the  past.  representing  a  weallh  ol'history.  culture  and  knowledge  ihat's  ol'ten  dillìcult  lo  discover. 

Marks.  notaiions  and  other  marginalia  present  in  the  originai  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  lo  a  library  and  linally  lo  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  lo  digili/e  public  domain  malerials  and  make  ihem  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  wc  are  merely  their  cuslodians.  Neverlheless.  this  work  is  expensive.  so  in  order  lo  keep  providing  this  resource.  we  bave  laken  steps  lo 
prevent  abuse  by  commercial  parlics.  nicliiJiiig  placmg  Icchnical  reslriclions  on  aulomated  querying. 
We  alsoasklhat  you: 

+  Make  non -commerciai  use  of  the  fi  Ics  Wc  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuai,  and  we  reunesl  that  you  use  these  files  for 
personal,  non -commerci  al  purposes. 

+  Refrain  from  au  tornateli  //iicrying  Dono!  send  aulomated  (.|ueries  ol'any  sorl  to  Google's  system:  II' you  are  conducting  research  on  machine 
translation.  optical  characler  recognilion  or  olher  areas  where  access  to  a  large  amounl  of  lexl  is  helpful.  please  contaci  us.  We  cncourage  the 
use  of  public  domain  malerials  l'or  illese  purposes  and  may  bc  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "walermark"  you  see  on  each  lìle  is  essenlial  for  informing  people  aboul  ibis  project  and  hclping  them  lind 
additional  malerials  ihrough  Google  Book  Search.  Please  do  noi  remove  it. 

+  Keep  it  legai  Whatever  your  use.  remember  that  you  are  responsive  for  ensuring  ihat  whal  you  are  doing  is  legai.  Do  noi  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  ihc  Uniteci  Siatcs.  ihat  ihc  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 

counlries.  Whelhcr  a  book  is  siili  in  copyright  varics  from  country  lo  country,  and  wc  can'l  offer  guidancc  on  whclhcr  any  specilìc  use  of 
any  spccilic  book  is  allowed.  Please  do  noi  assume  ihal  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyrighl  iiifriiigcmenl  liability  can  bc  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google 's  mission  is  lo  organize  the  world's  information  and  to  make  it  uni  versiti  ly  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discovcr  ihc  world's  books  wlulc  liclpmg  aulliors  and  publishcrs  rcach  new  audicnecs.  You  cari  scardi  ihrough  the  full  lexl  ol'lhis  book  un  the  web 
al|_-.:.  :.-.-::  /  /  books  .  qooqle  .  com/| 


Google 


Informazioni  su  questo  libro 


Si  tratta  della  copia  di Liliale  di  lui  libro  clic  per  gcncraz ioni  e  sialo  conservala  negli  scalTali  di  Lina  biblioteca  prima  di  essere  digitalizzalo  da  Google 

nell'ambito  del  progetto  volto  a  rendere  disponibili  online  i  libri  di  tulio  il  mondo. 

Ila  sopravvissuto  abbaslan/a  per  non  essere  più  proietto  dai  diritti  di  copyright  e  diventare  di  pubblico  dominio.  Un  libro  di  pubblico  dominio  ò 

un  libro  che  non  è  mai  stato  protetto  dal  copyright  o  i  cui  termini  legali  di  copyright  sono  scaduti.  La  classi  lìcazionc  di  un  libro  come  di  pubblico 

dominio  può  variare  da  paese  a  paese.  I  libri  di  pubblico  dominio  sono  l'anello  di  congiuri/ione  con  il  passalo,  rappresentano  un  patrimonio  storico. 

culturale  e  di  conoscenza  spesso  diflìcile  da  scoprire. 

Commenti,  note  e  altre  annotazioni  a  margine  presemi  nel  volume  originale  compariranno  in  questo  lìle.  come  testimonianza  del  lungo  viaggio 

percorso  dal  libro,  dall'editore  originale  alla  biblioteca,  per  giungere  lino  a  te. 

Linee  guide  per  l'utilizzo 

Google  è  orgoglioso  di  essere  il  partner  delle  biblioteche  per  digitalizzare  i  materiali  di  pubblico  dominio  e  renderli  universalmente  disponibili. 
I  libri  di  pubblico  dominio  appartengono  al  pubblico  e  noi  ne  siamo  solamente  i  custodi.  Tuttavia  questo  lavoro  è  oneroso,  pertanto,  per  poter 
continuare  ad  offrire  questo  servizio  abbiamo  preso  alcune  iniziative  per  impedire  l'utilizzo  illecito  da  parte  di  soggetti  commerciali,  compresa 
l'imposizione  di  restrizioni  sull'invio  di  query  automatizzate. 
Inoltre  ti  chiediamo  di: 

+  Non  fare  un  uso  commerciale  di  questi  fi/e  Abbiamo  concepito  Google  Ricerca  Libri  per  l'uso  da  parie  dei  singoli  utenti  privati  e  li  chiediamo 
di  utilizzare  questi  lìle  per  uso  personale  e  non  a  lini  commerciali. 

+  Non  inviare  queiy  automatizzale  Non  inviare  a  Google  query  automatizzate  di  alcun  tipo.  Se  stai  effettuando  delle  ricerche  nel  campo  della 
traduzione  automatica,  del  riconoscimento  ottico  dei  caratteri  (OCR)  o  in  altri  campi  dove  necessiti  di  utilizzare  grandi  quantità  di  testo,  ti 

invitiamo  a  conlallarei.  Incoraggiamo  l'uso  dei  materiali  di  pubblico  dominio  per  questi  scopi  e  potremmo  esserti  di  aiuto. 

+  Conserva  la  fili  gran  a  La  "iìtignuni'  (walermark)  di  Google  che  compare  in  ciascun  lìle  è  essenziale  per  informare  gli  utenti  su  questo  progetto 
e  aiutarli  a  trovare  materiali  aggiuntivi  trainile  Google  Ricerca  Libri.  Non  rimuoverla. 

+  Fanne  un  uso  legale  Indipendentemente  dall'utilizzo  che  ne  farai,  ricordali  che  è  tua  responsabilità  accertali  di  farne  un  uso  legale.  Non 
dare  per  scontato  che.  poiché  un  libro  è  di  pubblico  dominio  per  gli  utenti  degli  Stali  Uniii.  sia  di  pubblico  dominio  anche  per  gli  utenti  di 
altri  paesi.  I  criteri  che  stabiliscono  se  un  libro  è  proietto  da  copyright  variano  da  Paese  a  Paese  e  non  possiamo  offrire  indicazioni  se  un 
determinato  uso  del  libro  ò  consentito.  Non  dare  per  scontato  che  poiché  un  libro  compare  in  Google  Ricerca  Libri  ciò  significhi  che  può 
essere  utilizzato  in  qualsiasi  modo  e  in  qualsiasi  Paese  del  mondo.  Le  sanzioni  per  le  violazioni  del  copyright  possono  essere  mollo  severe. 

Informazioni  su  Google  Ricerca  Libri 

La  missione  di  Google  è  organizzare  le  informazioni  a  livello  mondiale  e  renderle  universalnicnle  accessibili  e  fruibili.  Google  Ricerca  Libri  amia 
i  lettori  a  scoprirci  libri  di  tulio  il  mondo  e  consci  ile  ad  aulon  ed  ed  i  lori  di  filili  lumiere  un  pubblico  più  ampio.  Puoi  effettuare  una  ricerca  sul  Web 
nell'intero  testo  di  questo  libro  da|.-.:.:.  .-:  /    .;::::-..-:::  .-[le.  comi 


E  dUto    G  3  J~  ?.  /  ? 


HARVARD  COLLEGE 
LIBRARY 


FROM  THH  I1JND  Ol' 

CHARLES  MINOT 

CLASS  Ol'  i8j8 


COLLECTIO 


S  ALERNIT AN A 


08SU 


DOCUMENTI  INEDITI ,  E  TRATTATI  DI  MEDICINA  APPARTENENTI  ALLA  SCUOLA 
MEDICA  SALERNITANA,  RACCOLTI  ED  ILLUSTRATI  DA  G.  E.  T.  HEftSCHSL, 
C.  DAREMRBRG,  E  S.  DE  RENZI',  PREMESSA  USTORIA  DELLA  SCUOLA,  f 

PUBBLICATI  A  CURA 
Di 

SALVATORE  DE  RENZI 

■■DICO  RArOUT&HO 


TOMO  QUARTO. 


NAPOLI 

TIPOGRAFIA  DSL   FILIATRE-SERIHO, 

Strada  Infrascata,  N.°  Zi}. 
1856. 


Edacéssy./y 


\ 


■■ .  '-V 


/    *      \C  \      "\  "l      :  *"*'*}         j 


/ 


v..    r  i  "  t    «  ".-*.  v> 


• 


AL  LETTORE 


Pubblicando  il  IV  Tomo  della  mia  Collbctio  Salernitana, 
inetto  termine  ad  un'Opera,  per  la  quale  ho  esaurito  gli  scar- 
si mezzi  del  mio  povero  ingegno  e  quelli  ancora  più  scarsi 
delia  mia  umile  fortuna,  lo  son  cerio  che  coloro  ehe  amano 
gli  studii  storici ,  e  le  reliquie  della  sapienza  de'  nostri  an- 
tenati ,  troveranno  importanti  i  nuovi  documenti  compresi 
in  questo  Tomo  tutti  o  ignoti  o  appena  ricordati,  e  de  quali 
son  debitore  al  dotto  e  benevolo  amico  dot.  Daremberg.  che 
li  ha  scopali  nelle  Biblioteche  di  Parigi,  di  Vienna,  di  Lip- 
sia, di  Venezia,  di  Milano.  Aggiungo  a  questi  altre  notizie 
noumeno  importanti  raccolte  ne  nostri  Archi  vii  ne  ne' Mano- 
scritti del  medio  Evo  conservati  nella  Reale  Biblioteca  Bor- 
bonica ;  e  questi  possono  ben  supplire  ad  alcuni  pochi ,  i 
quali  mi  erano  stati  promessi,  e  che  indarno  ho  atteso  fino- 
ra; perchè  misere  gare  di  persone  e  di  paese  hanno  sveglia* 
to  suscettibilità  che  sarà  bello  nascondere  e  disprezzare.  La 
qual  cosa  d'altronde  fa  sempre  più  rilucere  la  rara  genero- 
sità di  due  uomini  illustri,  Henschel  e  Daremberg,  la  cui  dot- 
trina, la  bella  fama,  la  giusta  autorità,  sono  largo  compenso 
ad  ostacoli  intempestivi  (1). 

Bellissima  gloria  dell'Italia  e  della  Cristianità  è  la  Scuola 
di  Salerno  ;  e  pure  questa  gloria  era  stata  per  lo  passato  o 
dimenticata  ,  o  ancora  calunniata ,  perchè  toltane  a1  nostrani 
l'originalità,  e  data  a' barbari,  fu  dichiarata  istituzione  araba. 
Pochi  e  leggermente  fra  noi  se  n'erano  occupati.  Mazza  fu  il 
primo  che  ne  parlò ,  più  confidando  sulle  tradizioni  che  sui 
documenti  ;  e  divenne  la  sola  autorità  degli  Scrittori  poste- 

(i)  Giustizia  vuole  cbe  io  qui  manifesti  la  mia  riconoscenza  a  que'dotti  uo- 
puoi  che  bau  voluto  incoraggiare  il  mio  lavoro  ,  parlandone  benignamenta- 
aeJle  relazioni  Accademiche,  nelle  Effemeridi  mediche  e  nelle  Opera.  Son 
grato  ino  ami  tutto  all'  Accademia  Fontaniana ,  che  prima  ha  dato  lena  ai 
mìei  sforzi  e  che  ne  fece  eseguire  l'esame  dal  dot.  Mioerrinije  poscia  a*pro- 
fcsjori Pucci uptti  i"  Toscana,  Haeser  di  Greiswald,Broeckx  del  Bolgia,  Ferrto 
r?0 P. dj  Milano, Cm- Op^lk  '•'  Roma.  Taruffi  Cesd* Bologna, ecv 


riori.  Un  tedesco  avea  saputo  più  drittamente  vedere  e  fa 
Ackermann;  ma  egli  possedeva  pochi  fatti,  e  fu  costretto  a  ri- 
manere entro  i  confini  della  conghiettura.  D'altronde  l'obbli- 
go di  rilevare  questa  storia  era  nostro ,  perchè  la  gloria  ap- 
parteneva innanzi  tutto  al  nostro  paese,  le  memorie  i  docu- 
menti i  monumenti  le  tradizioni  si  conservavano  fra  noi,  né 
dovevamo  aspettare  che  venisse  dall'altro  emisfero  il  vindice 
della  nostra  storia.  Il  tempo  sembrava  maturo  ,  perchè  gli 
studii  storici  hanno  preso  grande  estensione  adì  nostri,  do- 
po l'impulso  dato  da  G.  B.  Vico,  dopo  che  le  Scuole  filosofi- 
co-storiche Alemanne  ne  aveano  avvedutamente  stabiliti  e 
svolti  i  principii.  Mal  misurando  le  mie  forze  ,  io  mi  sono 
spinto  il  primo  nel  difficile  agone,  mosso  dal  desiderio  di  rac- 
cogliere i  documenti  pe*  periodi  più  oscuri  della  Storia  della 
medicina  in  Italia.  Il  feci  forse  inconsideratamente;  ma  l'ho 
proseguita  con  coscienza  ,  non  ho  risparmiato  fatiche  e  sa- 
crifizi i,  dò  ho  chiesto  aiuti  o  mercè  ad  alcuno.  Se  avessi  avu- 
to più  mezzi  e  maggiori  conforti  io  avrei  potuto  dare  alla 
mia  Collezione  più  ordine  ed  unità  ;  ma  essa  si  è  arricchita 
per  via,  né  io  doveva  ricusare  le  nuove  ricchezze  che  la  mia 
buona  fortuna,  e  la  cooperazione  di  dotti  ricerca  tori,  han  dis- 
seppellito da  pergamene  lacere  polverose  ed  obbliate.  D'al- 
tronde la  Storia  documentata  della  Scuola  è  già  pronta  ,  e 
spero  che  l' occasione  di  pubblicarla  non  si  faccia  aspettar 
lungamente. 


DB  SEGRETIS  MULIERUM, 

DE  CHIRURGIA  BT  DE  MODO  MEDENDI 


LIBRI  SEPTEM 


POEMA  MED1CCM  MUffC  PBIHDH  IH  tCCSH  JSWTOBf. 


L 

di  8BCBRI8  Mattarne 


li  Mi 


nrcrPiT  PAOLOGGS* 


Princìpio  (f )  rerum  cum  conditor  orbi»  adirei 
Hnmaoi  generis  primes  plasmare  parentes , 
lo  gemino  sexu  fundavit  firn  generandi. 
lljs  aptaritita  genitali*  membra,  quod  alter 

9  Fuoderet  interim,  alter  quoque  spermata  fast 
Jntus  susciperet,  ut  sic  generatio  constet 
Juro  retentivo  matricis;  passio  cujus 
Moltiplicata  solet  fragilem  submittere  Seium 
Ploribus  erumpois  variisque  doloribus  ejust 

IO  Et  quia  roatricem  morborum  copia  graodis 
Sepius  infestat,  tractatus  fiat  ut  inde 
Est  opportunum,  cum  sit  plerumque  secesso 
Aique  deoeust  medico  quod  eas  pudet  ore  fateri. 
Pendere  matronis,  de  quo  confiderò  possint, 

15  Talibus  audìtis,  quod  sii  sibi  causa  salutis. 

Bxplieii  pr*logu$ 


{ i)  Paimpbrase  un  pen  tìoigaée  dn  eonméncttteift  in  ptolotne  de  Trota*» 
U:  Ùe  morbi*  mulier*m,  «te.  Voj.  Medici  aniif  ni  a*»***  fvdlatm.  Ut.  eUfe 
fenct.  iMi-  EdiU  Al  dina }  p.  70  ?/> 

Voi.  IV%  5 


tnClPIUHT  CAPITOLA  TOTIUS  LIBHf. 

De  signis  utrum  mulier  caliditate  vel  frigiditate  matricis 

laboret.  Gap.     1 

De  cara  calide  matricis.  2 

De  cara  frìgide  matricis.  3 

De  cognitione  sterilitatis  utrum  fuerit  vicio  viri  solura.  4 

De  cognitione  sterilitatis  utrum  fuerit  vicio  mulieris.  5 
De  impedimentis  conceptionis  ei  vicio  mulieris,  et  primo  de 

clausione  orificii  matricis  6 
De  impedimento  conceptionis  accidente  ex  quatuor  qualità- 

tibus  et  primo  de  caliditate.  7 

De  impedimento  accidente  ex  frigiditate.  8 

De  impedimento  accidente  ex  humiditate.  9 

De  impedimento  accidente  ex  si  ce  i  tate.  IO 

De  impedimento  ex  nimio  fluxu  menstruorum.  1 1 

De  impedimento  accidente  ex  indigentia  menstruorum  12 

De  impedimento  accidente  ex  scorto.  1 3 

De  impedimento  accidente  ex  inepto  coitu.  14 
De  impedimento  accidente  ex  nimia  gracili  tate  vel  grossicie 

corporis  mulieris  15 

De  suffocatione  matricis  16 

De  precipitatone  matricis.  17 

De  signis  conceptionis.  1 8 

De  signis  utrum  masculam  vel  fera  ina  m  conceperit*  19 

De  regimine  pregnantium.  20 

De  aborsu  (sic)  accidente  ex  causis  intrinsecis.  2  ( 

De  causa  aborsus  ex  repletione  cotyledonum.  22 

De  causa  aborsus  ex  defectu  nutrimenti  matricis.  23 

De  causa  aborsus  propter  opilationem  vena  rum.  24 

De  aborsu  accidente  a  causis  extrinsecis.  25 

De  difficili  partu  et  juvamentis  ejus.  26 

De  timore  parientis.  27 

De  primaria  in  partu.  28 

De  malfacta  (sic)  in  parta.  29 

De  egressu  fetus  preter  nataram.  30 

De  fetu  mortuo  eiciendo.  31 

De  secundina.  32 

De  nimio  fluxu  post  partum.  33 

De  ruptura  peritoneon  ($ic)  et  exitu  matricis.  34 

De  exitu  matricis  aliis  de  causis.  35 

De  ventosi  tate  matricis.  36 

De  dolore  matricis  sine  exitu  eiusdem,  37 

De  exitu  ani.  38 

De  stranguiria.  39 

De  cai  cu  lo.  40 

De  paralysi  vesice.  4 1 

De  fluxu  matricis  sanioso*  ,42 


3 

De  apostema  te  matrici*.  43 

De  prurito  matricis.  44 

De  virgioitate  sophistice  restituenda.  45 

De  inflatione  vulve  post  coltura.  46 

Expliciunt  capitola. 


INCIPIT  LIBBE  DE  SECRET»  MULIERUM. 

Càp.  I.  De  signis  uirum  mulier  canditale  vel  frigidità!* 

matrici*  laboret  (1). 

Fandere  propositum  sit  de  curis  mulierum 
Quomodo  matricis  curetur  passio  quevis, 
Cujus  eruot  signa  periecto  carmiue  nota» 
Quo  lecto  cause  pariter  fient  manifeste; 
5  Sic  mulier  noscet  si  frigiditate  laboret 

Si  ve  calore;  quod  his  poteris  perpeodere  signis. 
Accipias  oleum  laurinum  moscileonve, 
Aut  aliud  simile,  subtili  quod  sue  panno 
Adque  modum  digiti  tentata  formato  pusilli. 
IO  lmmittat  vulve  cura  dormitura  quiescet, 
Et  uectatur  ei  ilum  femorique  li  gè  tur. 
Evigilans  illam  si  tractam  ooverit  intus, 
1  rigidi  Utis  erit  expulsaque  causa  caloris. 

Cap.  2.  De  cura  calide  matricis  (2). 

IS  Si  cai  or  est  causa  doceant  te  frigida  curam 
Sic  rosa  cum  violis  et  malvis  ampne  coquatur 
Atque  super  sellam  mulier  sedeat  penetrata© 
Uodique  cum  pannis  cooperta;  foramine  tali 
Accipiat  fumum,  qui  multum  conferei  illi. 

Cap„  3.  De  cura  frigide  matricis  (3). 

20  Frigiditate  quidem  matrix  si  forte  laborat 
Est  melius  signum:  calidis  curetur  honeste, 
Accipias  folia  lauri,  baccas9  calamentum, 
Origanum,  mintam,  rutam,  rabeamque,  squinantum, 
Feniculum  sticados  cum  dauco  petroselinura, 

25  Camedreos,  anisum,  camepitheosque  nigellam, 
Marubium,  ciceres  rubeos  apiumque  ciminum9 

(  i )  Partie  do  ckap.  XXI  de  Trotula. 
(«)  Partie  du  chap,  XXI  de  Troi. 
(Sj  Partie  du  chap.  XXI  de  Tra. 


1 

Dfptannum  (sic),  mintavi  balsami  tara,  gytb,  ysopum, 

Radicem  celsi  medio  cum  corticc  squille» 

Neptara  ($ic)f  verbenam,  mentastrum  peucedanumqae, 
30  Abrotanum,  quibus  absinthum  jungatur,  et  illis 

Utraque  spica,  thimus,  arthemisiaque  sanine  (sabina?), 

Acoras  agaricas  ciperus  quibus  associentur  : 

Predictoque  modo  patiens  se  furaiget  istis 

Omnibus,  aut  illis  qoe  pronptius  invenienlur. 
3S  Fumigium  post  quod  iìli  mirabile  fiet 

Confortamentum:  recipit  spice  calamite 

Storacis  pariter  et  nauseate  nucis  ana 

Antofili  pariter.  Imple  carbooibus  ollam 

Predicto  more  conspersam  pulvere  tali. 
40  Sic  emundata  fit  conceptnra;  sed  unde 

Sit  mulier  sterilis  prius  hic  tractare  licebit. 

Caf.  4.  De  cognitiane  sterilitali*  utrum  fuerit  vicio viri $olum(\). 

Hoc  erit  aut  vicio  mulieris  sive  mariti. 
Si  Torte  foret,  istis  cognoscito  signis: 
Corporis  algor  erit,  saltem  genitalia  membra 
45  Frigescent  nudata  pilis,  gelidum  quoque  semen 
Et  liquidum  fiet*  aut  paucum;  virga  virifis 
Curta  nimis  si  sit  aut  si  tortura  sit  ejus, 
Vel  si  non  mingat  directe:  quodlibet  horum 
Signa  dabit  certa  quod  erit  concepito  rara. 

CàP.  5.  De  cognilione  sUrililatis  utrum  futrii  vieto  mulieris  (2). 

40  Noscere  sic  poteris  otrum  vicio  mulieris 
An  non  sic  fuerit  quod  fertilis  esse  nequivit. 
Si  semper  careat  mulier  mulieribus  (3),  aut  si 
Bara  nimis  veniant,  aut  currant  jugiter  illa, 
Aut  modicus  fuerit  fluxus  vel  maximus  horum, 

55  Bis  habitis  recte,  tali  roedicamioe  tempta 
Utrum  sii  sterilis,  vicium  vel  forte  mariti, 
Undique  contecta  pannis  mulier  penetrata 
In  sella  sedeat,  piena  carbonibus  olla 
Accensis  sub  ea,  projecto  pulvere  thuris 

60  Aut  aloes  Ugni  vel  storacis  calamite, 
Aut  ali  quo  simili;  mulier  se  fumiget  istis. 
Si  transire  nequit  hic  fumus  ad  exteriora 
Oris  per  medium  vel  oaris,  propria  culpa 
lune  mulieris  erit;  contraria,  culpa  mariti 

(i)  Parile  da  ebap.  XI  de  TtoU 
(a)  Partie  da  cliap.  XI  de  TroU 
(3j  Eq  glese;  umstruie. 


5 
Gap.  6.  De  impedimenti*  concepitomi  ex  villo  mulieri*, 
et  primo  de  clausione  erificii  matrici*  fij. 

6fl  Iropedit  interdum  conceptum  claasio  valve 

Et  strìctura  loci,  ne  conglobata  fiat 

Spermatis  interius  sic  informando  mone  tara. 

Aut  quedam  putredo  potest  innata  notari 

lstius  causa  que  sic  opturat  eandem, 
70  Aut  pinguedo  loci  que  vel  genitalia  membra 

Occupa  t,  aut  totum  corpus  ven triste  tumorem 

His  si  matrici»  nascentia  dat  nocumentara 

Perpendes  signis  aliqao  vel  tubero  tacto 

Duritieve  loci,  verruca  sive  tumore; 
75  Cum  nicbil  aut  modicum  prosit  dimittimus  Islam. 

Sed  pinguedo  quidem  Tacile  curabitur  his  que 

Extenuant  et  consumunt,  ut  balnea  sicca, 

Aut  exercitium  ma  gnu  no,  jejunia  crebra: 

Utatur  caltda  medie  siccaque  dieta 
80  Subtilique,  ve\ut  salsa  mediocriter  assa; 

Sublavet  ioterdum  vulvam  de  pulvere  vitis 

Iiexivia,  sit  io  bac  mirtusque  savinaque  buxus 

Cocta  dio,  coles  et  sic  servabis  ad  usuo». 

Cap.  7.  De  impedimento  concepitomi  accidente  ex  qualuor 
qualitatibui,  et  primo  de  oalidUate  {%/• 

Hatricisque  crasis  incongrua  dat  nocuraentum, 
85  Vel  calor,  aut  frigas,  aut  desiccatio  magna, 

Humiditasque  solet  illi  plerumque  nocere. 

Si  calor  est  causa,  signis  cognoscitur  istis; 

Sepius  urina  nimis  bis  incensa  patebit, 

Pulsns  erit  velox,  rubeusque  color  faciei, 
90  Sentiturque  calor  in  toto  corpo  re  tacto, 

Precipue  pudibunda  calent,  veneremque  cupiscunt. 

In  coitu  grate  sunt,  menstrua  panca,  sed  horum  (sic) 

6 p issa  tamen  fiunt  et  eisdem  sepius  assunt; 

Preveniuntque  mares  tales  in  spennate  fuso 
95  Sepius  in  coitu;  sic  delectantar  in  ilio. 

Frigida  principio  sit  eis  injnncta  dieta; 

Baliea  dulcis  aque  tales  plerumque  freqiientent; 

Sint  et  ibi  solatrum,  parietaria,  mercurialis 

Malvaque  cocta  diu,  mulier  se  sublavet  istis. 
100  Siot  rosa  cum  violis,  parietaria,  mercurialis, 

(  i  )  Chip.  XXVI  de  Tritala  avec  bien  de  modifieatìoDi.  De  /?. 

(a)  Ce  chap.  de  méme que les ehap.  lui? .  8 ,  9 ,'  10 ,  ir,  i«  ,  soni  éerìts 
avec  une  corlaine  orìgintlilé  *  qaoique  ite  traiteat  de  malièrcs  ,  qui  se  troa- 
▼ent  expriméct  compeadieuBement  et  ea  forme  differente  daos  lai  chap.  XI 
al  XXXVI  de  Trotula.  Deli- 


s 

Con  sobtro  malfa  decotte  soffirieoter, 
Ut  prescrìpta  docent,  raolier  se  fumiget  istB9 
Poatea  soppooat  sibi  trìtam  mercuriale» 
te  oleam  mixta  roseum,  calefacta  prìos  sin! 
105  Io  calido  latere,  purgato  eorpore  primo; 
Acipiant  etiam  diarodoo  rive  rosalam: 
bk  ad  conceptas  aptantor  gaedia  talea. 

Cap.  8.  De  impedimento  accidente  ex  fngid&tfe. 

Frigr'fitas  si  sit  io  causa,  orioa  remissa, 

PnKos  erit  rarus,  albusque  color  faciei, 
HO  Pallidi»  interdum,  caro  sic  io  eorpore  tote, 

Hi?  crìoes  lales  et  plani;  frigida  facto 

Est  caro,  membra  quidem  frigos  teoet  in  podiboodts; 

Non  cupi  un  t  coitom  oec  delectaotor  in  ilio. 

Heostrua  panca  nimis  veniunt  albiqoe  colora. 
115  His  igitor  calida  prios  injungenda  dieta, 

Et  salsamentis  u  tanto r  cum  speciebos 

Semper  aromatici»,  prios  ox jmelle  parato 

Simpliciter,  tuoc  paolino  purgentur,  et  iode 

Paulatim  fiat  (sic)  bec  illis  atqoe  frequenter. 
120  Ei  berbis  calidis  post  bec  et  balnea  fiant 

Et  tubfumigium.  Purgetur  postea  matrix. 

Cebi  radice  medio  cum  cortice  squille 

Badici  rubee  levisticus  associetur, 

Quatuor  ista  simul  cum  poro  decoque  fino, 
125  Adde  theodorìcon  quodvis;  colatio  primo 

Facta  sit  istorum,  post  bec  injectio  Gat. 

Que  sic  purgata  patieos  modice  requiescat. 

Hinc  subfumigiom  matrici  fiat  ab  istis: 

Castoream,  calamus  et  aromaticus,  ladanumque 
130  Ac  aloes  lignum  calamite  storax,  resoluta 

Hec  simul  aot  oleo  laurino  muscileonve. 

His  iofolfator  bombyx,  immissa  juvabit. 

Cam  vino  calido  datar  bis  et  tryphera  magoa 

In  quo  decocte  calide  sint  hec  prius  herbe 
135  Que  prescribontur,  que  promptius  iovenientur. 

Fomigium  post  quod  et  cetera  plurima  scripta; 

Egrediens  inde  sic  dormitura  quiescet. 

Gap.  9.  De  impedimento  aeeidenie  ex  humidilate. 

Homiditate  quidem  matrix  si  quando  grava  tur, 
Pinguis  erit  facies  orine  et  torbida  valde; 
140  Polsus  erit  mollis,  pinguedo,  copia  carnis, 
Et  cum  mollitie  manet  illis  humida  matrix. 
Expedil  bec  cura  que  contra  frigiditatem, 


Etcepto  torneo  hoc  qood  frigiditate  (/.  kmmidìùUe)  gravati* 

lnjungi  debent  (  i.  debet  )  desiccativa  dieta 
145  Antidoti?  siccis  adjaoctaque  baloea  sicca9 

Ut  predi  età  docent,  eadem  purgatio  fiat 

Cumque  diagridio  vel  eiactuerio  (sic)  nttidove 

Elleboro  matrix  purgetur  ut  ante  docetur. 

Istorum  quodvis  addatur  acumen  oportet. 
150  Sic  tota  oocte  teoeat  oisi  fluxus  eorucn 

Incipiat  fieri;  rursos  supponito  donec 

Matrix  incipiat  purga  ri,  terve  quaterve 

Purgetur  matrix  si  sit  tana  sepe  necesse. 

Balnea  post  dieta  fiat  purgatio  talis 
1 55  Et  fomenta  simui  et  subfumigia  dieta. 

Cap.  10.  De  impedimento  accidente  ex  skeitate. 

Ariditas  autera  matrici  si  dominetar 
Urine  tenuis  facies  et  darà  patebìt, 
Et  pulsus  durus,  habitudo  inaerà,  sed  oris 
Ariditas  magna  cura  fissura  labiorom. 
160  His  crispi  crines  aderunt  etspermata  panca; 
Ncnstnia  sic  et  spìssa  nimis,  sed  raro  parebunt. 
Ariditas  sentitur  ab  bis  matricis  in  ore, 
Asperitas  et  durities,  fissura  sub  illis 
Partibus;  has  autem  lector  curare  recuses. 

Cap.  11.  De  impedimento  accidente  ex  nimio  fiumu  menstruorum  (  f  ) 

165  Sunt  alie  qnedam  quibus  immoderatus  abundat 

Fluì us  hic,  bisque  modum  nos  subveniamus  ad  istum: 
Consolide  magne  radix  in  aqua  pluviali. 
BoIIiat  aut  thapsi  barbasci  lanceoleve 
Aut  centinodii,  matricis  ut  inde  laventur 

1 70  Per  secreta  loca,  que  constringentia  potent 
Armenicusqne  bolos,  mirtilli,  mummia,  gammi 
Qood  mittunt  Arabes,  ypoquistidos  atque  draoonk 
Sanguis,  myrrha,  rosa,  balaustia  psidia,  trita 
Et  bullita  diu  sint  hec  in  aqua  pluviali, 

175  Que  sic  colentur  illarum  potibus  apta. 
Marmore  sive  cote  lapis  ematites  agatur 
Et  pTuvialis  aqua  donec  tibi  (?)  rubra  patescat. 
Menstrua  constringunt  hec  potu  sumpte  frequenter, 
Ampnis  athanasie  talis  commixta  valebit, 

180  Si  cum  pessario  sic  immittatur  eidem. 

(2)  Coctanus  et  corous  cum  sorbo  mespilus  ornus 
Cortice  mundentur,  et  aque  pluvie  socientur, 

(i)  CI.  chap.  llf.de  Trottila. 

(a)  Ccs  dtux  feri  aool  npetét  dans  le  li?.  VII.  ci*.  68  f ars  7  57  758  0*  & 


9 
Slot  bollita  parimi.  Mirtus  sft  potitó  earain 
Istud  fomentanti  fit  eis  persepe  jamentam* 

185  Aut  sic:  pulegium  sumas  cara  lanceolata 
Et  soleas  veteres,  deeoctis  fiat  ut  ex  hte 
Sic  subfumigium.  Cinerea  de  caulibus  inde 
Commisce  vino  caiido,  formabw  et  inde 
Tentarti,  sitque  modo  digiti  formata  minoria 

190  Qoara  lini  pannus  involvat,  adbucque  tepentem 
lmmittat  vulve  sicot  prediximos  ante* 
Aut  hoc:  cervinum  corna  cum  semine  rasum 
Urtice  morientts  aqua  mixtum  pluviali; 
Aut  dabis  in  potu  vel  vinum  quod  coque  succo 

195  Cum  centifolii;  solus  quoque  succus  eisdem 
Optimus  est:  emoroidas  et  menstrua  siccat. 
Sed  non  omittas  quod  frigiditate  gravatas 
Confortat  plures  subfumigium  preciosum 
Quod  nardi  spica  dent  atque  storax  calamita, 

200  Et  nux  muscata,  garoflla  pondos  ad  equum. 
Cetera  piura  quidem  que  frigiditate  gravati» 
Humiditate  simul  prosuot:  purga tio  recta, 
Balnea  cum  siccis  herbis  et  sicca  dieta, 
Phlebotomia  manus  aut  armi  coogrua,  sive 

205  Vitrea  ventosa  mammis  subjecta  javabit. 
His  habitis  recte,  concepito  jure  sequetur. 

Cap.  12.  De  impedimento  conceptioni$  accidente  ex  indigentia 

menstruerum  (t). 

S«nt  alie  qoedam  solito  que  tempore  menila 

Menstrua  pauea  nimis  vel  nulla  videntur  habere. 

His  inducendo  sicauxiliemur  hooeste: 
210  Accipe  radicem  salicis  rubee  mediano 

Corticc  muudatam;  pistans  infundito  vinof 

Quod  modke  tepidum  patienti  mane  propina . 

Hic  etiam  potus  in  mensa  sepe  bibatur. 

Sit  cibus  hic  talis:  rubeam  si  cooteris  herbam 
215  Cum  tritici  simila  miscens  ovique  vitellum, 

Crispellas  inde  facias  que  sepe  juvabunt. 

lllud  idem  faciet  si  se  subfumiget  iMa, 

Balsama  sique  bibant  cum  vino,  menstrua  ducent. 

Hoc  òperatur  idem  jam  fomeotatio  scripta 
220  Ex  herbis  calidis  que  promptius  invenientur. 

Flebotomia  pedum  muiturn  conferre  solebat. 


(i)  Chap.  UI.  da  Trote 


Càf.13.  Di 


Sepfus 

Conculcata  mam 
Quo  retinere  im|uìl  i 
225  Suflbrt  fetern  id  Mtftft  ad 
Con  sii  hic  tato  m  te 
Scribitur,  eicepto  coita 
Hec  difersoram 


Gap.  14.  Ita 


Mentina  coni 

230  Et  si  quando  floaat,  coito  vitetBr 
Et  si  doq  feniani  consocio  moie, 
Talibus  ex  causb  eooeepUo  a* 
linde  oisi  feniani  ni  oportel 
Inde  coire  deoel:  est  iste  salnbrior 

235  Gralior  et  seaper  at  sic  ooaoeptiofiat. 


Caf.  13.  De 

gradinate  vet  gmsBk  furyerè  wmSerb  (3). 


Causa  subest  alia  mulierea  qne  dat  i 
Procreet  ut  fetum.  Qoaraaa  qoedaa 
Et  quedam  grasse,  felut  jdropke 
Basque  modo  vario  cnrandas 

240  Si  fuerit  gracilis  et  frigida,  s 
Balnea  fac  fili  qoe  stnt  a 
Facta  ?el  ex  ilio  cni  sai  non  iaaoderate 
Appooas,  Tel  aqoe  phifialis  balnea  la* 
Impooas  illis  absintbum  joniptniaqoe 

245  Laureoiam  neptam  aeatastrna 

Origanum,  stigados  arteaisiaa,  gitk, 
Et  tales  herbe*  calidat,  mora  fiat  ibidem 
Dooec  sudet  ea  satis,  bcc  lune  exeat 
Sic  cooperta  bene  ledo  capiator  beau 

250  Appetat  illa  cibom  si  fòrte,  rosata 
Pria»  detur  ei,  cibus  bine  sanisi 
Vioi  potus  erit  Ijmpbatas,  odorifcr.  irtad 
Tene  quaterte  die  faciaa  si  conferii 
Crastioa  vero  dies  optabit  idea 

255  Àtquedie  terna  subfomigium 


(i)  Oo  ne  troare  pas  trace  de  ea  ebap.  iene  JVeeaJe.  De  B. 
(s)  Meme  remarne  qae  pie*  halli, 
(3)  Cb#p.  XXXVI  da  TrMmim- 


1» 

JIed  aromattcum  quod  suprascripsimus.  Isiàm 
Caram  prosequimur  si  frigiditate  laborant 
Forte  viri,  tameo  bis  confortativa  ministre» 
Et  pariter  calida  vice  famigli  muliebris. 

260  Si  pingui»  fuerit  mulier,  velut  hjdrope  grossa, 
Stercus  vaccinum  cam  vino  contere,  tali 
Unguento  tincta  stupham  cooperta  subintret 
Undique  cum  pannis  ut  sudet,  ibique  moretur 
Ipsa  diu,  multum  sudoris  ut  effluat  inde. 

265  Sint  ibi  decocte  calide  quas  diiimus  herbe, 
Bisque  parumper  ita  purgetur  per  pudibunda. 
Si  fuerit  viride  quod  taliter  eQluet  inde 
Sicque  diu  sudet  et  multum  conferet  illi. 
figrediens  stupham  se  precedente  lavacro 

270  Abluat,  abstergens  se  fortiter;  inde  cubile 
Intret,  que  pannis  bene  sic  cooperta  quiescet. 
Hoc  ter  in  ebdomada  vel  bis  si  fiat  eadem, 
Ante  dies  paucos  gracilis  satis  invenietur. 
Est  que  prescripta  sit  eis  injuncta  dieta. 

275  Atque  viros  grossos  isto  medicamine  cure» 
Aut  aliter  si  vis  ut  tales  efficiantur. 
Tempore  vernali  vel  cum  ferventior  aura 
Torreat,  et  flatus  Notus,  Africus,  Auster  ab  boris  (oris) 
Ethiopum  ducat  clandestina  murmura,  solis 

280  Meridie  radiua  aure  quasi  scopa  rigentis 
Aera  mundificans,  fódiatur  arena  marina 
Et  iuxta  Httus  tumulo  sit  et  assimilata 
In  sabulo  fovea,  predicto  stercore  tinctos 
Imponamus  eos  in  eam  sabulo  coopertos 

285  Usque  pedes,  sicque  satis  hos  sudare  sinamus; 
Surgant  hinc  loti  cum  precedente  lavacro. 

Cap.  16.  De  suffocatione  malricis  (1). 

Sunt  quas  subsequitur  commixtio  nulla  virorum 
Ut  voto  (2)  tente,  vidue  vel  religiose, 
Virgo  diu,  corrupta  simul,  custodia  stricta 

290  Quas  tenet,  ut  nequeant  crebris  amplectibus  uti, 
Dum  petit  etatis  virtus,  carnisque  voluptas, 
Vel  sua  vota  quibus  raro  compiere  licebat, 
Sive  quibus  veneris  ftierat  creberrimus  usus, 
Nec  nirais  omissus  solito  vel  more  negatus. 

295  Gumque  nimis  grandis  coeundi  sepe  voìuptas 
Que  nequit  expleri,  constricto  spermate  tali 
Et  muliebris  adhuc  diuturna  retentio  fluius 
Preter  naturam,  mulieres  aggravet  istas. 

(i)  Trotula  chap.  IV. 
(*)  v  *ole(»ic)MS. 


300  lo  mirice.  qvai  he 

Kamqoe  dio 

Astenie»  fino»  ai 

Ipse  fea 

Vembraqoe  imUia 
505  Comprimit  et 

Sic  quoque  contrada 

Os  tulfe 

Cum  mota 

Pufeas  eril  sp«B  et 
310  Et  qmodoqoe  btet 

Jam  repatantor-  Iti  tigmasatm  » 

Restai  adhae  ao  oon:  ad 

Lane  carpite;  qui  si 

Est  signom  vile; 
315  Tas  eliam  modico»  dhoittia» 

Supra  pectos  ei;  qood  » 

\i*ere  dat  sigino»;  notte» 

Pandere  qoom 

btius  morbi,  sed  qoo»  podor 
320  Aboegct,  tene 

Morbum  debili!»  mentis,  ptgritii 

Humiditas  ocolt, 

Talibos  occurrct 

Com  prìoi  invade* 
325  Partibos  extremis  ole*» 

Laorioooi  tei  nmsrilcon, 

Albos  et  elleboro 

Karibus  appooas  bis  fetida. 

Lane  combuste,  ticinia  tada 
320  Fetenti,  castor,  a»  fetida,  ffnrrt 

Subter  odorìfera  panasti 

fiat  odorifero!»,  redpit 

Ac  aloes  Ugno»  predido 

Aut  oleum 
335  Istorum  qoodtb  tinge»  »M>Nit» 

Aat  in  bombice,  qnem  se  inpy«ijt 

Consimili*  lente  sit  qoa  predii 

Si  careas  oleo  tnrphera»  taa 

Atque  calescenti  modico  fino 
340  Imbiba t  hoc  totom  bombai  aat 

Quam  sic  suppooat: 

Seda  tu  rq  uè  dolor  et 

Pe«arium  iites.  matrìx  qoodleditor 

Si  fuerit  torta;  si  non  cooferre 
345  Teslatur  Galieno*,  ita  qood 

Isu  tei  lenta  submis»  letijkyto 


A 

Volta  sit  ex  more  coito  mulierqué  reversa; 

Homor  et  hloc  grossus  requiescere  fecit  earadem 

Sepios  egredieùa,  et  sic  curata  recessi t. 
350  Ventocas  etiam  ponas  io  pectine,  sive 

Inguinibus.  Calidis  utaotur  odoriferisque 

Antidotis;  oleis  utantur  et  ictus  et  extra. 

Et  subjungatur  subfumigium  pretiosum, 

Sermonem  reddens  et  eam  ? igilantem: 
355  Peucedani  recipit  dragmas  sei,  galbana,  castor 

Ana  bis  senas;  et  grana  piper  tibi  prestet 

Sex  et  quinqae;  prjus  in  aceto  galbana  fundas. 

Celerà  tundantur;  modicam  quoque  balsama  prestenU 

Hec  simul  admisce,  que  sic  servabis  ad  usum; 
360  Cura  sit  opus,  modicum  cujus  mittatur  ad  ignera 

Bupra  carbones;  in  naribus  accipiatur 

Illius  fumus,  qui  sic  curabit  eamdera. 

Aut  et  ventose  ponantur  io  inguine  bine; 

Partibus  bis  nulla  detractio  sanguinis  assit. 
365  Fumum  petrolei  patieos  patienter  odoret 

Naribus  appositum  vivis  carbonibus  usti. 

Gap.  17.  De  precipUatior*  mitrici*  {4^ 

• 

Precipltatur  itera  matrix  ita  quod  cadit  fpsa, 
Sive  sinistrorsum  ve)  dextra  parte  reclinat, 
Aut  pars  egreditur.  Est  causa  superfluus  humor 

370  Qui  gravai  hoc  mera  bruni,  ve)  nervi  sepe  relax! 
Hunc  ducunt  morbum,  propriis  quem  noscito  sigai9. 
Pectinis  et  renura  flet  dolor  atque  gravedo 
Ad  loca  vicina  tendens,  et  punctio  quedam 
Et  dolor  inferius  umbiKco,  retinentur 

376  Menstraa  si  Torte;  quam  sic  curare  decebit: 
Henstrua  si  desint,  instes  ducentibus  illa: 
Fetida  matrici  supponas,  fumigiumque 
Ex  bis  flat  ibi;  sed  aromata  naribus  ejus 
Apponas.  Ventosa  quidemsinc  sanguinis  haustu 

380  Sub  mammis  posila  solet  his  conlerre  medelam. 
Aut  supponatur  bomba x  aut  lana  frequenter 
Petroleo  tincta;  quod  dicitur  hoc  pretiosum. 

Cap.  18.  De  signis  conceptionis /T$J. 

Indiciis  certfe  conceptus  pandi  tur  istis  : 
Matrix  arescit;  venus  amia  primo  quiescit; 
385  In  coitu  virge  compressio;  clausio  vulve; 

(i)  Chap.  V.  de  T rotula. 

(%)  Ne  «e  trouve  pej  dans  Trot» 


Caf.  19.  De 


■ante  e*  fetori* 


Sepie  io  destro 
S95  Si  jooetìs  pedftos 
Hoferìi  incede» 
Quorum 


400 


Caf.  50.  Da 

Qoatoor  in  primis  al 

Se  nimias  mota 

Aggnrcl;  ci  Tito 

Septimas  &od 

Tei  decina 

Institerint-  Porgale 

Inter  atiumqoedea 
405  Debili?  e<t  feto,  et  posi  tot 

Fortior  efeetos 

Robore  taotflfc 

Forsitan  egTeditar 

Sic  natos  poterit; 

Fetns  item 

Vivere  qood 

Presidiaci 

Partos  impletB, 

Forte  cibi* 
415  Mali  granU 

Moscata 

l'erdices,  polka 

LWe  cam  socco 

Potet  odorifera* 
420  Puhere  fongator  carri 

Mentbe  ànziberia* 

Sique  pedes  eie»  infiali 

Sii  contrita  dio,  coi 

Et  sic  ongator,  fitei 


410 


(i)  Onp.  XIV  de  TrHmU.  «ice 
(ai  Chip.  X?  de  T rm.  aree  la 


14 

425  Atque  diuretica.  Sed  eisdem  tempore  partus 
Sepius  utatur,  et  sumat  pinguia  jura 
Carnibos  elixis.  Oleis  uùgatur  et  istis, 
lrino  vel  nardileon,  lauri  vel  anethi; 
Leuiter  et  latera  manibus  palpare  licebit. 

Gap.  21.  Da  abor  su  accidente  a  causis  intrinseci*  (1  ). 

430  Pluribus  eie  causis  fieri  cura  constet  aborsura, 

Precipua  solet  baoc  intrinseca  causa  gravare, 

Utpote  matricis  aogustia;  maxima  si  sit, 

Dicitur  hoc  vitium  non  correctibile  oobis. 

Et  quandoque  trahit  a  muscilagine  causam9 
435  Gotiledoaibus  he  fueriat  si  forte  retente, 

Quod  cogooscetur  solito  mulieris  aborsu 

Conceptus  quarto,  terno  vel  mense  secundo. 

Vel  si  fetus  item  sit  circa  cotyledones 

Cum  sit  abortivus  jam  muscilagine  plenus, 
440  Et  sic  octavus  vel  nonus  meosis  aborsu  m 

Goostabit  Tacere  matricis  corpore,  cui  si 

Flegma  supergreditur  cum  jam  conceptio  facta  est, 

Aut  mamme  graciles,  habitudo  matris  opima. 

Signat  et  hanc  causam  venarum  strictio  magna 
445  Cum  non  sufficiet  fomenti  copia  fetus 

Aut  nutrimenti  matris  defectus  habundat. 

Gap.  22.  De  causa  aborsus  ex  replelione  cotyledonum. 

Ilegraatis  ex  causa  si  forsitan  instet  aborsus» 

Et  sit  plectorica,  purgatio  prosit  opima 

Cumque  theodoricou  quovis;  post  balnea  fiant 
450  Ad  loca  vicina:  radices  decoque  malve, 

Bismalve  brance,  sticados  cum  semine  lini; 

Sique  teras  oleo  cum  lauri  mere  uria  lem, 

Que  liquefacta  nimis  in  testa  sive  patella, 

Subtili  panno  si  sit  consuta  decenter 
455  Ad  formam  digiti  tentam  formato  pusilli 

Et  supponatur  matrici;  mundat  eamdem. 

Mercuriali»  idem  facit  hoc  si  sola  teratur 

Et  supponatur.  Aliud  quod  sepe  probatum  : 

Sume  tbeodoricoa  et  forma  magdalionem 
460  Cum  dragma  semis  acuatur  et  hoc  scamonee 

Aut  elacterii  scrupulo  solo  geminove , 

Et  supponatur  cum  jam  purgatio  facta  est. 

Huic  subfumigium  dent  ista:  storax,  calamita 

fi)  Ce  ebap.  et  les  suivants  sur  l'abort  ne  se  trouvent  pas  daas  Trottila  9 
tanf  Ui  peu  «le  mota  du  chap,  XXXViU,  De  ti* 


1* 

Ac  aloe»  lignum,  gariofila  cura  cinamomo, 
165  Nux  nauseata,  rose  macis,  artemisia,  myrrha, 
Diptamnns,  ciperus  et  aromatico  specie»  qua 
Cooforteut  illam;  conceptio  grata  sequetar. 

Cap.  23.  De  eausa  aborsus  ex  defectu  nutrimenti, 

Defectus  nutrimenti  si  fecit  atonaia 
Cnjas  si  voti  (  I  )  roatris  defectio  prestt, 
470  Antidotis  calidis  otatur;  sitque  dieta 
Confortativa  similis  que  provocet  esum. 

Gap.  24.  De  eausa  aborsus propter  opUationem  venarum*  ' 

Cujus  defectus  si  slt  constrictio  vene  (2), 
lp»a  diuretica»  barba»  et  semina  snmat 
Oxymelque  dinreticum  sumatur  ab  ipsa, 

475  Scbtilesque  chimos  generans  sii  queque  dieta; 
Potus  atque  cibi  repletio  queque  fugetur, 
Yiscosas  carnes  vitet.  Cui  balnea  fiant 
lo  quibus  has  calidas  in  aquam  si  coxeris  herbas, 
Sique  sobintret  ea  molier,  vitabitaborsum: 

480  Pulegium,  folia  buri,  menlham,  calamentum 
Daucum,  camedreos,  ameos,  artemisiaroque 
Aut  bis  consimiles  que  promptius  invenientur. 

Cap.  25.  De  eausa  aborsus  accidente  a  causis  extrimeeis? 

Causa  vel  exterius  ejus  producet  aborsum, 
Ut  saltu  vario,  nimio  clamore,  timore, 

485  Ira,  dolor,  rursus  fcursus?j^  percussio,  tunsio,  casus 
Ventri»  vel  dorsi,  vel  fluxus  sanguinis  obstat, 
Morbus  acotus  item,  sic  apostema  tenasmon, 
Menstra  multa  nimis  et  sternutata  jugis 
Omnibus  his  causis  bona  preservatio  constat: 

490  Passio  cu  re  tur  que  causa  videtur  aborsus, 
Si  violenta  manet,  sed  necdum  fetus  habetur, 
Qood  tibi  monstrabit  infantis  motus  aperte: 
Major  consolida,  minor  et  bedegar,  rubus,  orni 
Flos,  rosa,  plantago,  balaustia,  psidia,  galla; 

49»  Bec  pluviali»  aqua  coquat  aut  vinum  vel  acetum: 
itine  subfumigium  predictis  fac  pretiosum. 

(t)  Kb  interli&ne  oppetitu*. 
(•)  Kn  inUrtigoe  renarvm* 


Gap.  26.  Da dt fiali parto  (t). 

Difficilis  partus  pregnaotibus  accidit  istìs 
Ex  causis:  tumida  seu  debilis  aut  quia  crassa, 
Strictio  seu  vulve,  sic  apostema  nocebit; 

550  Aut  fetus  magnus,  crassus  vel  hydropicùs,  aut  si 
Hic  fuerit  biceps,  caput  aut  magnum  sit  eidem; 
Sive  modo  recto  fetus  non  exeat,  aut  si 
Siut  plures  fetus,  aut  mortuus  esse  patescat, 
Sive  secuudioe  graviter  descisio  fiat; 

505  Aut  quia  non  facile  rumpuntur  cotyledones. 
Aeris  hisque  nocent  frìgus,  calor,  in  partendo. 
Baloea  fac  illis  in  aqua  qua  coctio  fiat 
Malve,  bismalve,  brance,  cum  semine  lini 
Et  fenugreci;  femorum  loca  proxima  vulve 

510  Ungant  cum  calidis  oleis  ac  dulcibus;  ipso 
Paulatim  mote  loca  per  declivia  vadant. 
Karibua  et  labiis  his  sternutatio  clausis 
Accelerat  partum.  Diptamni  dragmaque  sola 
Cum  fenugreco  si  sit  decocta,  juvabit. 

515  Aut  piperis  grana  bis  qua  tao r  accipe,  rute* 
Absinthi,  sticados,  artemisie,  rubeeque, 
Diptamni  pondus  equale  sit;  una  lagena 
Tini;  que  pariter  si  coxeris,  usque  due  sint 
Partes  consumpte  vel  tres,  colentur,  et  istis 

520  Bullitis  iterum  myrrhe  conjungito  dragmam 
Ex  opio  solam;  sic  a  patiente  bibatur 
Jejuna  tepidum,  quoniam  festinat  ad  ortum  (sic). 

Cap.  27.  De  timore  parientis. 

Si  patiens  timeat,  hortari  debet  ut  illa 

Bit  secura,  quod  hanc  jam  nulla  pericla  sequentur. 

Gap.  28.  De  primaria  in  parto. 

525  SI  primaria  sit  que  nondum  talia  novit, 
Sic  illam  doceas  ut  cum  venit  hora  doloris 
Spiritus  attractus  sit  ad  interiora,  repulsila 
Et  dolor  et  gemitus,  labiis  et  naribus  arctis. 

Cap.  29.  Demalfacta  inparlu. 

Que  si  malfiat,  asso  cum  pane  resurgat; 
530  Bancaqua  vel  simplex  aspergat  sive  rosata 

(i)  Chap.  XVll  dt  Trottila. 


17 
CAPt  SO.  Dì  egressu  fetus  préier  naturavi  (I). 

Si  non  egreditar  ut  oportet,  cura  prius  ejus 
Debeat  exire  caput,  in  ter  utramque  tenendo 
Coxam  ferre  manus  eitensas;  pcs  vel  uterque 
Si  prios  exierit  quorum  distorsio  non  sit. 
435  Quoslibet  egressus  alios  natura  recusat, 
Exitus  et  talis  sit  abstetrice  (2)  redactus 
Atqoe  modo  recto  sit  ad  exteriora  reductus. 

CàP*  21.  Dt  fetu  mortuo  exlraJiendo  (3), 

Mortuos  aut  si  sit,  signis  quod  pandi  tur  istis: 
Irigidus  est,  pulsum  nec  habet;  producat  euradem 

540  Si  quecumque  modo  valeat.  Si  vero  sit  intus, 
Tempore  quo  fulve  fit  apertio,  sic  sit  agendum: 
Uoguibus «bscissis  manus  intingatar  olivo; 
In  pugnum  dactara  vulve  submittat  e&mdern 
Properet  et  fetum  quod  sic  educere  possit. 

545  Aut  io  Unteok)  forti  ponat  pariefitem, 
Quatuor  et  teneant  sua  cornua  tot  malica* 
Forti  ter;  heque  trahant  huc  illuc  coftcutientcs 
Erede  capite;  pariet  sic  protinus  illa. 

Càp.  32.  Dt  iècundiua  ejioienda  (4). 

Sjqve  secondina  Tuerit  fortasse  coherens 

550  Interius,  fetus  et  sit  progressus  ad  or  tutu, 
Obstetrix  illum  tradat  presentibus  atque 
Separet  hac  illac  temptando  si  queat  illam; 
Sique  moram  faciat,  inscidatur;  reliquumcflm 
Tentare,  cura  matrix  aperitur,  ducitur  apte: 

565  Si  vero  ruptum  vel  scissura  taliler  intus 
Bapturo  se  celet,  predicto  more  redocat 
Obstetrix  illud.  A  sensu  Torte  recessum, 
Badarne  supposita  ducunt  vel  pota  secundam. 
Provocat  hanc  ipsam  sic  sternuta tio  jugis 

560  Et  aubfumigia  predicta  juvare  solebant. 
Extrabe  vel  succum  porri,  sic  pct  rosei  ini 
Pulegii,  miscens  oleo,  patiens  bibat  istud; 
Aut  succum  boraginis,  hanc  quoniam  cito  ducet, 
Tom  quia  dat  vomitum,  cujus  conamine  tarsali 

565  Egredietur,  tum  quia  succus  sufficit  iU& 

(t)  Cbap.  XVII  da  Trotuì*. 
(t)  Lites  mb  ostetrici. 

(3)  Parti*  da  cbap.  XVU  àe  Trolula. 

(4)  Parti*  des  cbap.  XVII  et  XX  de  Trottila. 

Vul.  IV.  3 


18 

Cip   33.  De  nimio  jhtau  pai  partum  (t). 

Immoderata  solet  effluxio  sanguini*  htìs 
Post  partum  Deri,  cui  subveniamus  oportet: 
Salvia  deot  succum,  pari  età  ria,  crispula,  mentila, 
Artemisia,  pulegiutn  curo  talibusex  his 

570  Et  tritici  farre  crispellas  con  fi  ce;  desque 
Gustaodas  illis.  Assuescant  balnea  tales 
Atque  ipodo  dicto  stringentibus  auxiliantmr. 
Su  me  vel  argillam  cui  commiscetur  aretum 
Et  fac  emplastrum  super  epar  nocte  ligandum. 

575  Sique  fluant  nares,  in  frontera  pooimus  istud 
Sed  ex  transverso  quod  tempora  contengat  ambo. 

Gap.  34.  Dervp(uraperiioneonetexitunia1ricis(2). 

Sunt  alieque  quibus  male  contigit  in  pariendo    m 
Aut  obstetrìcis  defectibus  aat  aliarum  * 

Que  circumsteterant,  unum  quod  idemqae  foramen 

580  Sit  duo  que  fuerant,  unus  quoque  cursus  corani. 
Exit  eis  matrix  induresdtque  frequeoter. 
Bisque  reponendo  matricem  sic  medicare: 
hi  vino  coquere  rubeo  premitte  butjrum 
Quo  foveas  illam,  que  mollis  ut  eiBcietur 

585  Leniter  imposita,  post  hec  roptura  suenda 
Cum  filo  serico  loca  ppr  tria  si  ve  quaterna 
De  lini  panno  post  ìm  immittito  valve 
Quanta m  ferre  potftt  tentarti  liquida  pice  tinctam 
Que  fetore  suo  matricem  rétrahet  àpte. 

590  Bupturam  sanare  cito  de  pulvere  facto 
Consolide  poteris  roajoris  cum  cinamorao. 
Apteturqué  sibi  lectus  sub  scemate  tali: 
Depresso  capite  jaceat  pedibusque  levàtis; 
Expleat  hac  omnes  solitos  quos  fecerat  actus; 

595  Sic  jaceat  patiens  octove  novemque  diebus. 
Balnea  vitentur  nisi  forsan  ferre  valeret. 
Omnibus  abstineat  quibus  indigestio  flel 
Et  tussis  pariter,  ne  sic  solutio  fiat 
Continui,  cui  sic  in  partu  preveniendum: 

C00  Li  ne»  13  aptatus  paonus  ponatur  in  anum 
Ad  formam  tente  cum  partus  ingruit  bora. 

Cap.  35.  De  exitu  matrici*  atiis  de  cattiti  (3). 
Preter  eas  causas  quas  diximus  in  pariendo 

(i)  Yartie  da  chap.  XX  de  TroU 
(•)  Panie  du  chap.  XX  de  Trot. 
(3)  Chap.  XXX  de  TroU 


ite»  matrix  cura  raul  titado  chymorum 

605  lpsam  sepe  gravat,  gelida  vel  sede  frequenter 
Vel  pota  gelido,  vel  partii»  ex  gravitate; 
Aut  quod  ooD  poterat  virgam  perferre  virilem 
Loogam  cum  grossa  cani  sit  patiendo  coatta 
Egredieos  indurescit;  cui  sobveniendum 
Forma  predicta.  Si  forsan  pix  tibi  desit 

SIO  Aptetur  paoous  calidoque  linitus  olivo; 
Impressus  vulve,  sit  constringendo  ligatus, 
Usqoe  retro  cedat  matrix.  Predicta  dieta 
Injungatur  ei  que  primo  scribitur  ante. 
Sumat  odorifera  per  nares,  fetida  sabtus. 

615  Horbum  si  faciat  faune  multi tudo  chjrmorum9 
Digere  materiata  purgando  cum  benedicta 
Sive  tbeodoricon  que  fiat  acuta  modesta. 
Salmacina  sed  aqua  pessarìa  de  benedicta 
Stai  resoluta  diu  cum  malva,  mercuriali» 

620  Testarum  ciais  ovorum  eoospersus  eidem 
Ex  quibos  exclusi  siot  pulii;  conferet  istud. 
Ex  tote  revocati  tur  bec  liquida  pice  sparsa. 

Ckt.  36.  De  venlosilate  malrieis  (1). 

Sant  que  susripiunt  per  vulvam  parte  sinistra 
Seu  dextrt  ventura;  cujus  distensio  tanta 

625  Aui  tortura  manet,  vjdeaiifur  quod  quasi  rapte. 
Vv  Baloea  bc  illis  obi  siot  parietaria,  malva 
Brancaque  decocte  ;  foveant  se  parte  dolenti, 
Leoiter  atque  fricent  liane  parteoa  mollificando, 
Atque  moram  (aciant  per  multum  tempus  ibidem, 

630  His  fiat  post  hoc  emplastrum  tale  probatum: 
Alfita  rapistri  succo  coojungitur;  istud 
Apponas  calidum  lateri;  repetatque  lavacrom. 
Et  quia  pruritus  partes  comitatur  easdem 
Sepius  excoriaas,  angueatum  sufficit  hoc ,  quo 

63$  Postula,  vesica  curentur  et  ustio  que  vis, 
Quod  pomi  recipit,  oleis  vini  quoque,  cere 
Mastica,  olibani;  sint  horum  pondus  ad  equum. 
His  quod  sufficiet  sit  sepi  {sic).  Conficiatur 
Sic:  fere  muodatum  pomum  prius  intus  et  extra, 

640  Yioum  cum  sepo  cerarti  miscens  oleumque 
Imponas  olle  super  ignem;  bulliat  istud: 
Cum  decocta  pateot,  mastix  imponitor  atque 
Olibaaum  trita;  per  panoum  postea  cola. 
Si  quis  ob  usturam  sic  ungatur,  locus  unctus 

645  Cam  foliis  hedere  sii  tectus.  Decoque  primo 
Hoc  vino  claro  vel  aceto,  sufficit  istud. 

IbtfUXòeTrotmU. 


19 


# 


2* 

Cap.  37.  De  dolore  mrtrieit  %im  exit*  ejuedem  (f  J/ 

Sepe  dolel  matrix  quamvis  non  exeat  Ma, 
Slcqoe  medemar  ei:  modico  vinum  caleflat 
Atque  teras  aloen  subtiliter,  isftaqoe  miscens 
650  Jntifìgas  pannum;  sic  apponatur  eidem; 
Si  dolet  aut  iuflat  matrix  curabili»  istis. 

«Gap.  38.  De  eanluani(ì). 

Istis  sive  viris  si  forsitan  exept  aous9 

Atque  fluat  sanguis,  bunc  restringendo  reponas. 

Bulliat  absiotbum  vino,  quo  primo  laveUir 

655  Et  fomentetur  Jocus  hic  omnioo,  secando 
Inceustura  liniat  vel  pix  navalis  eumdem; 
Sit  calefacta  prius  modice  resoluta  per  ignem; 
Postea  de  dice  con  recto  pulvere,  cojus 
Badix  contrita,  picis  (?)  et  cuoi  pulvere  mixta 

660  Stercus  vaccinum,  balaustia,  psidia,  galla 
Piscis  arista  simul  saliti;  sparsio  fiat 
Omnibus  ex  istis  prescriptis  sive  quibnsdam; 
Inde  reponatur  panno  bombaceve  caute: 
Sorbilibusque  ci  bis  utanlur,  quod  leviusaic 

665  Assellare  queant,  quoniam  conarame  magno 
Sepius  egreditur,  uimio  quoque  pondere  veatris. 

Cap.  39.  De  etranguria  (3). 

Est  quoque  stranguria  morbus  communis  utrique; 
Sicque  viros  cura:  naslurlia  decoque  trita, 
Ex  illis  calidis  in  pectine  foc  cataplasma 

670  His  quorum  tepida  decoctio  balnea  prestata 
Si  vero  roulier  hoc  morbo  forte  laboret, 
Tunc  subfumigium  fit  eis  nimis  utile,  nepte* 
Mentastri  cuna  pulegio  cum  pel  rosei  ino. 
Seu  vir  sea  mulier  fuerit,  sibi  balnea  fiant. 

675  Sint  ubi  decocta  policaria  juniperusque9 

Ifentastrura,  felia  lauri,  dai^cus,  calamentum, 
Absinthum,  nepta  cum  pulegio  sit  anethum; 
Hkque  diu  residens  benedictam  sumet;  et  ista 
Si  lapis  est  causa  nec  confirmata  valebunt. 

Cap.  40.  Detalcuh(4). 

680  Catartos  est  etiam  morbus  communis  utrique* 

(t)  Ckap.  XXII  do  Trotula. 
(•)  Chap.  XXXIXde  Tr*U 
(5)  Chap.  XU  de  Trot. 
(4)Chtp,XUUe7V*. 


21 

Hutc  coque  saxifragam  vel  aqua  vinove  ministrane 

IIudc  illi  polum  vel  aque  decoctio  cujus 

Ejos  aquel  ($k)  vinum.  Triduo  si  talia  potet, 

Qai  si  ooo  mingat,  lapidis  Ubi  causa  patescat. 
685  Que  si  vesioe  lapis  in  collo  sit  adhereus, 

Cam  malva  cretanus,  saxifraga,  senetiones, 

Nastur  aque,  ruta,  parietaria,  caulis  agreslis; 

lata  coquantur  aqua  cujus  sit  tertia  vini, 

Tertia  pars  olei;  sit  aque  pars  tertia  salsa, 
690  Sive  marina;  bene  fomeotes  partibus  illis 

Herbas  ducendo;  cum  fomentatio  longa 

Jam  foerit  facta,  suggendo  duci  tur  ipse; 

Sed  prius  unge  loca  virge  vicina  capudque 

Unguento  criseo;  trahe  post  suggendo  (  I  )  lapillum. 
695  Frangere  si  lapidem  vis,  balnea  sepe  subintret 

Atque  moretor  ibi  patiens.  Hilium  coque  solis  (?) 

Ac  edere  grana,  sax i fraga  feniculusque, 

Bracteos  apiuro,  sic  petroselinus  uterque; 

Cerasa  deot  nudeos,  vino  pistata  coquantur; 
700  Ista  bibet  calida  cum  sederit  ipse  lavacro. 

Flores  vel  folta  sumac  vel  grana  genoste 

Cum  siliquis;  Illa  vino  si  decoquis  albo, 

Ampoeve  fonti  no  t  quem  potum  da  patienti, 

Et  lapidem  franget,  minuens  infra  breve  tempos, 
705  Sic  emittet  eum  per  areoas  sepe  minutas. 

Gap.  41.  Da  paralysi  vesice  (2). 

Soot  etiam  quidam  aoliti  commingere  tectos 
Nolente*  etiam;  morbus  communis  et  lue  est* 
Bis  urinalis  via  fit  paralytica,  sicque 
Cam  celidis  (lerbis  hoc  fomentare  licebit. 

Gap.  42.  D#  fiuxu  matrici*  satùoso  (3). 

710  Sunt  autem  quedam  veterane  continuante!, 

Cum  sanie  fluxum  velut  apostemata  passe. 

Sunt  alie  steriles  saoiem  quasi  menstrua  dantes» 

Cum  natura  negai  bis  menstrua  frigiditatis 

Ex  causa  proprie»  vice  quorum  talia  ducunt. 
715  Quas  sic  curabis  subfumigium  faciendo; 

Janiper us  nepta  (4),  mentastram  pulegiamque 

« 

(t)  Cf.  Iftlgaigne  Irtrod-  ause  Qewtr.  d>  A.  Pari  T.  I.  p.  «4-*$.   où  il 
rrig*  le  tasto  dm  TrotoU  sur  le  Alt.  70$6,«t  tu  lieu  do  tugendo  il  lit  ;  i*a- 


— „ caput  vrrgaé  mungendo. 

(t)  Cbap.  XXXIV  <U  TVoI, 
(9)  Quip.  XXII!  da  Tn*. 
ti)  UBmuKnjL  mfka. 


22 
Cam  folils  lauri  policarìa  cam  càtamentò;    ' 
Ista  coquantur  aqua;  patiens  se  fumiget  ilb. 
Muscileon  mixta  sit,  posi  hec  trypbera  magna; 

720  Tunc  involvat  eam  bombax  aut  succida  lana, 
Lineus  aut  pannus,  quem  sic  imponito  vulve. 
Sunt  quedara  jovenes  morbara  tatem  patientes 
Meostrua  cura  desunt,  et  tales  sepe  labo?ant 
Menstrua  cuna  ducant,  est  causaque  frigiditatis. 

725  Sed  facte  steriles  raro  calide  mulieres 
Morbo  vexaotur  tali  sicce  remanentes. 

Cap.  43.  De  apostatate  tnatrMs  (ì)  • 

In  matrice  solent  bis  apostemata  nasci 
Ex  percussura,  vel  Quxus  ex  sta  t ione. 
Quod  si  sit  calidum,  febris  comitatur  acuta 

730  'Atque  dolor  nimius,  siti*  et  calor  in  pudibondi»; 
Si  gelidum  fuerit,  tumor  ingeos  duriciesque 
Et  gravitas  coxis  barum  comitatur  et  anchis. 
Sique  sit  in  prora  vulve,  dolor  accidit  illia 
Pectinis  et  renum,  dissuria  concomitatur; 

735  Sique  sit  in  puppi,  dorsi  dolor,  egerit  et  vix; 
Parteque  suprema  si  sit,  loca  proiima  ledit; 
Sique  sit  inferire,  umbilico  dolor  astat; 
Sique  sit  in  latere,  ftt  cruribus,  inguine,  coxis. 
V  ubere  jam  facto  crescunt  sintbomata  queque. 

740  Si  fuerit  calidura,  minuenda  basilica  vena 
Effluat  et  sanguis  ad  virtutem  patientis, 
Aut  tali  vena  minuatur  sive  caville. 
Accipiatur  ab  his  decoctio  de  tamarindi*, 
Adjungatur  eis  sic  cassia  fistola  mundè; 

745  Ex  oleo  roseo,  plantagioe  fac  cataplasma^ 
Ac  portulaca,  semperviva  solatroque. 
Hic  quoque  principio  fac  ut  nocitiva  repulsa 
Fiat  materia  cessetque  doloris  acnmen; 
Post  .hoc  ex  oleo  violato,  semine  lini 

750  Et  fenugreri  melliloto  quoque  malva, 
Anseris  aut  adipe  galli  pensarla  fiant, 
Tentare  supposita  matrici  sepe  juvabit 
Hanc  ad  idem  teatam  fac  vulve  durìciemque: 
Anseris  hec  adipem  reeipit  gallique,  crocumqae, 

755  Ana  sex  dragmas,  cervi  vitulique  medulie 
Ana  bis  binas,  mellis  quoque,  mastieisr  ana 
Ac  ysopi  dragmamsoìam;  lacti  mulieris 
Ac  oleo  roseo  miscens  supponìto  vulve. 
Si  fuerit  gelidum,  samsuco  semine  lini 

(.)  Ovvili,  de  TV*/. 


760  Utendom,  feoogreco,  ruta,  camomilla, 

Coosimilesque  teras  herbas;  cataplasmata  flant 
Ex  bis  aut  tente  predictis  partibus  aple. 
Si  saniem  generet,  tritici  far,  alphita,  lini 
Et  fenugreci  semen,  carice  cataplasma 

765  Maturativum  tibi  deut  et  talia  quedatn. 
Erupta  sanie  Oant  pessaria  mellis 
Etptisane,  lactis  asinini  si  ve  caprini, 
Et  qoe  mondiflcant.  Fiat  si  vulnus  ibidem, 
Hundiflcativis  licite  tunc  uterc  primo, 

770  Bine  constrictivis;  balaustia,  menta,  roseque, 
Psidia  cum  gallis,  hec  encatìmmata  presteut. 
Consolidativa  tentas  pessaria  donent. 
Aristologia  duple*  et  acacia,  myrrha, 
Thus,  liciura,  bolus,  mastix  sanguisque  draconis* 

Cip.  44.  De  prurito  matricis  (I). 

775  Snnt  autem  quedam  quibus  immoderatus  habundat 
Praritùs  vulve,  sic  ut  videantur  babere 
Affectum  nimium  coitus;  reptetio  salsi 
Flegmatis  est  causa,  cholere  vel  sanguinis  osti. 
Fiat  eis  tenta:  bombax  albumine  tincta, 

780  Campbora,  sic  amidum,  fex  argentique  cerusa, 
Ae  oleum  roseum;  sunponat  sepius  ista, 
Si  fuerit  fidila,  Set  sic  alleviata, 
Immitteodo  sibi  digitum  scalpendo  juvabit, 
Forte  tamen  melius  virgam  mittendo  virilem. 

785  Si  virgo  fuerit,  tentam  formare  licebil 

Et  modico  mollem  virgeque  virilis  ad  instar, 
De  nitro,  creta,  quibus  et  nasturtia  jungas: 
bla  simul  trita  si  sint  submissa  juvabunt. 

Gap.  45.  Ih  virginilale  resHluenda  sophistice  (2). 

Indiget  fctitó  etiam  medicamine  libri 
790  Quam  secretu»  amor  veneris  furibunda  voluptas 
Perlargam  dederant  ut  amicis  crura  relaxans 
Voto  freta  soo  privetur  virginitate, 
Nubere  cum  sit  opus,  igooret  ut  ista  vir  ejus9 
Eicecabit  euro  sic  virgo  sophistica  caute. 
795  Pulvere  cootritum  zucarinam  sumat  aluraen 
Ovi  commiscens  albumen  aqua  pluviali 
lo  qua  decocta  sint  pulegium,  calameutum 
His  quoque  consimiles  herbe  quas  scripsimus  ante; 
panoum  rarum  tingat  bis  Cerve  quale r ve; 


2J 


(i)Chap.  X<U  Trot. 

(t)Chap.  XXXV  dt  Troiula  più  stendi. 


21 

800  Ipsa,  prtus  quam  Tir  amplexibus  eias  habandót, 
Sepius  istud  idem  cam  mimerit  Illa  repooat, 
Est  quoque  predicto  matrii  prius  aropne  lavanda. 
Ilicis  aut  cortei  nuper  si  qoaodo  renatus 
Et  bene  contritus  mixtu9  sit  aqua  pluviali; 

805  Hinc  fiat  tenta  quam  sic  supponat  et  illa 
Paulo  prius  vulve  quam  debeat  illa  coire. 
Aut  sic:  plantago,  sumac,  bo!u9  et  rosa,  galla    % 
Major  consolida,  chimoleaque  thus  et  aluraen; 
Haec  pluvialis  aqua  coquat  omnia  sufficienter: 
*0  His  secreta  loca  foveat  velut  ante  docetur. 
Aut  sic:  infusas  rubeas  in  aqua  pluviali 
Uvas  per  totam  noctem  cras  decoqudt  illas 
Forliter  hic  amphis,  et  postea  colet  easdem; 
Qua  colatura  foveatur  vulva  frequente^ 

815  Fortiter  abstersa,  repetatur  sepius  istud, 
In  qua  virginea  vitulinaque  carta  coquatar 
Forliter  ut  gluten;  que  desiccata  secetur 
Ilicis  et  gumma,  cortei  medianus  et  ejus 
Sorbi  vel  quercus  medio  cura  corlice  spine, 

820  Quas  tere  cum  gallis  atramentoque  draconii 
Sanguine,  cum  rubeis  uvis,  et  alumine,  thure; 
Junge  quibus  myrrham,  gariofila  cum  cinamomo, 
Ut  redolere  queat  melius,  foveatur  et  istis. 
Ne  ninm  interius  caveat  submiUat  eidem 

825  Hoc  orfoales  claudat  ne  forte  meatus. 

Omnibus  est  melius  quibus  hunc  deludere  possitr 
Sanguisuga©  vulve  pridie  quam  nubat,  in  ore 
Cautius  immittat,  vulvam  ne  forte  subintret; 
Eieat  bine  sangui»  et  crustula  fiat  ibidem 

830  Sanguinis  ob  fluxum  vulve  strictumque  meatum. 
Sic  coeundo  virum  deludet  virgo  sophista 
Nec  meretrix  aliqua  sit  partibus  his  imitanda 
Optans  constringi  fatue  cum  pulvere  vitri, 
Quod  ledit  vulvam  quam  reddit  sanguinolentam 

835  Atque  viri  membrum  sic  vulnerat  exeoriatum. 

Cip.  46.  De  in  fiottone  vulve  pestcoitum  (1). 

Ex  nimio  vulva  coitu  si  forsitan  inflet, 
Tunc  io  aqua  calida  sedeat  qua  malta  coquantor 
Pulegiumque  diu;  roulier  curata  resurget. 
Aut  frondes  lauri,  policaria,  pulegiumque 
840  Ista  coquantur  aqua,  patiens  cum  sederit  intra, 
Per  secreta  loca  fit  fomentatio  grata 
Gaulis  et  olibanum  cui  postea  fumigium  dent. 

(i)  Chà?.  XXXI  te  Trotub* 


IL 

UBER  II. 

nciprr  frologus  libri  m  ornato  mulirru*  (1). 

Cam  sit  ab  ingressa  mandi  totius  ad  actum 
Diversi  generis  animalibus  iosita  forma, 
Precipue  formam  mulieris  pretulit  ipso 
Qui  plasmavit  eamv  prestantior  omnibus  ut  sit, 
6  Cujus  amore  queat  accendi  masculus  ejus, 
Deleclans  placidis  amplexibus  ut  generetur 
His  animai  simile.  Geni»  humanum  reparandum 
Sic  primo  stato it  ammalia  quando  creavit 
Conditor  omnigene  specie i.  Si  decorejus 
10  Non  sibi  sufficiat,  oroatus  babundet  eidem 
Arte  reformari  fuorit  si  quando  necesse 
Iste  liber  doceat  et  precipue  mulieres, 

ExplicU  Prologus* 


IHC1PIU1T  CAPITOLA  TOTIUS  LIBRI. 

Qualii  debeat  esse  mulier  per  totum  corpus.  Cap*    1 

Ite  evubioae  pilorum  2 

De  di? ersitatibos  psilotri  3 

De  pilis  evulsi*  ne  iteram  crescant  4 

De  ornata  espiUoram  ut  longi  sint  et  formosi  et  spisst  5 

De  captili*  ut  molles  siot  et  subtiles  8 

De  eapillis  tingendis  in  nigrum  colorem  7 

De  capillis  tingendis  in  citrinum  colorem  8 

De  multiplici  tinctura  alcanne  9 

De fortiori  tinctura  nobiliom  Sarrascenarum  IO 

Ut  captili  Bant  flagrantes  (fregrantes?)  et  formosi  1 1 

DecaniUejuvanda  12 

De  furforibos  capiti*  13 

Da  pediculi*  et  leotibos  necandia  14 

Da  tioea  capilloram  1 * 

De  casa  capiUoram  16 

De  ornata  faciei  et  primo  de  candore  ejus  1 7 

De  mbore  in  faciem  inducendo  1 8 

De  lentfcfoibm  feriti  tolleodis  19 

(iì  Ce  line  erf  urie  libre  el  éttndat  ftrsffcraso  jnftrifoe  da  chip.  ZL| 
è*Tm.D*B. 


De  maculis  io  facie  tollendis  qae  vocantur  rose  20 

De  ornata  labiorum  2 1 

De  fissura  labiorum  22 

De  ornata  dentino*  23 

De  dentibas  motis  et  excoriatione  palati  24 

De  fetore  oris  2S 

De  fetore  sub  ascellis  et  fastidiosis  in  amplexu  26 

De  ornata  mamillaruqn  27 

De  ornatu  maoum  28 

Evpliciunt  capitala. 

1HCIPÌT  LIBBR  DE  ORIUTU  MUMEUCM* 

Cip.  1  .  Quatti  debeat  epe  mnlier  per  totum  corpus  t 

Primus  adoràandf  modus  est  nt  femtna  quevb 
Plana  sit  absque  pilis,  in  tote  torpore  lenis 
Inferire  capite,  per  totom  deliciosa. 
Si  non  eil  talis,  huic  primo  stapba  paretur 
6  In  qua  ponantur  lateres  totiens  calefacti 
Doneo  candescant;  qaibus  aspersis  camomilla 
Atque  rosis,  violis,  ysopo,  nepita,  aalamento 
Flagret  odor  dolcfs,  subtilior  et  caro  fiat 
Lenis  et  a bs tersa;  via  sic  sit  aperta  pilorum 
IO*  Svellendo  le  vis:  cooperta  sit  ondlque  pannis, 
Ezcepto  capite,  sudansqae  moretur  ibidem- 

CU*.  1.  De  evuhtime pilorum* 

Adqoe  pilos  evellendos  hoc  noeta  psftotro 

Quod  commune  solet  dici  quia  orebrius  usuai» 

Exeat  a  stupha,  lectoque  locetar  honesto: 
15  Trita  cribrata  de  viva  sumito  calce 

Libram;  decoquat  hanu  aqua  donec  spi9sa  pateseat 

Ut  pultes;  addas  bis  dragmas  pnlveris  octo 

Aoripigmenti;  decoctio  piena  patescet, 

Intincta  penna  si  deplumatio  Qat. 
20  lata  coquendo  tibi  caveas  quia  protinus  ardet# 

Cap.  3 .  De  diversiiaiibus  ptilotri. 

Diversi  generis  quia  novimus  esse  psilotrum 
Nam  commune  quod  est  prescriptum;  sed  modo»  alter 
Nobilium  preciosus  erit:  pilus  inde  necatur9 
Beddit  odoriferam  pellem,  subtiliat  ipsaqi 
25  Atque  coloratam  sine  sordibus,  atque  nitentenu 


17 

Bojos  apud  muttas  est  usas  sepe  pagaoas. 

Badix  Tel  folia  contrita  cucomer is  agri 

Poodus  ad  eqoale  lactis  quod  amygdala  prestai} 

Bis  caleem  vivam  jungas  at  scribitur  ante; 
SO  Aaripigmento  per  noctem  galbana  fosa 

In  vino  commixta  diu  bullire  sioantar* 

Postea  colentur;  post  hoc  oleam  violatam 

Aut  roseum  juogas:  bollitis  rureus  et  istìa 

Istarum  pulvis  adjungatur  gpecieram: 
35  Olibenum,  mastix,  gariofila  flosqoe  rosarum 

Cam  noce  nauseata,  costo,  nardo,  cioamomo 

Poodus  ad  eqnale;  jongatur  pulvis  et  iste* 

Io  stupha  roulier  post  hec  ungatur  eodem. 

Ipsa  tamen  caveat  nfmicrn  ne  stupha  calescat; 
40  Sed  quia  debilius  est  istud  forte  psilotrum 

Ifobiliusque  prios  scripto,  foveatur  ab  ilio. 

Et  post  hoc  isto.  Caveat  ne  quando  fricetor 

Durius  ipsa  cotis  ne  forsitan  exeorietor. 

Lentius  ergo  pilos  vellat,  ài  Tokio  possit 
45  Hjs  fieri  leniter,  aqua  tunc  infusa  tepescens 

8it,  npnus  expansa  leviter  trahat  omne  pilonno* 

Dolcis  aqoe  calide  se  belneet  inde  lavacro. 

Sulfuris  faine  pulvis  sit  aqua  tepida  resolutos, 

In  colatura  cujus  sit  femina  Iota. 
*0  MuodiBcat  pel  lem  >  lenero  quoque  reddit  eamdem* 

Inde  lavetur  aqua  callda  dulcique,  parumque 

Abstergatur,  et  hinc  albumine  temperet  ovi 

Alcanna  m.  Moller  hoc  omnia  membra  perungat* 

Naro  caro  fit  lenis  ex  his  et  lucida  pellis.) 
15  Per  totum  corpus  dicto  medicare  psilotro9 

Deme  su  perei  lia,  tactu  quia  tolleret  Sila; 

Qoorum  ju  net  a  re  tamen  ex  hoc  sunt  medicando. 

Bestat  itero  psilotrum  predictis  fortios  unum. 

Verbene  soccum  recipit  quercus  quoque  pomum 
60  Ac  edere  succum  terrestris  pondus  ad  equum, 

Boxi  cum  gumma  myrrhe,  roodicum  quoque  succi 

Si  libi  deot  trita,  modicum  fuodalur  aceti; 

Poodus  ad  equale  sanguis  vespertilionis 

Et  sanguis  veteris  birci:  prestantior  ilio 
85  Sanguinis  est  pulvis.  Addatur  pulvis  et  iste, 

Gellarum,  sumac9  atramentique  draconis 

Saogninis  et  vive  calcia  curo  vitreo!  oque. 

Argenti  feci  jungaotur  camphora,  borax, 

Tartan»,  ambra;  siroul  bullitis  fortiter  istis 
70  Hoc  inspissato  tunc  clarificetur  aceto; 

Omnibus  his  oleum  taodem  soperadde  rosatum 

Aut  lentiscioum:  sic  unguen  erit  pretiosom. 


*  ■ 


ss 

Gap.  4.  De  piiis  evuhti  ne  iienun  trescata 

Ne  crescànt  Rerum  loca  qaelibet  unge  pilorum 

Verbene  succo  mirto  vespertilionis 
75  Sanguine:  tollit  ycor  de  sanguine  flebotbomie 

Unctus  ubicuroque  crementum  quodque  pilorum. 

Fortius  est  istod  a  multis  aepe  prbbatum 

Ne  crescat  runus  ablatio  facta  pilorum; 

Accipias  oleum,  testudinis  atque  cruorem 
80  Aut  rane*  Corpus  si  decoquis  excoriatum 

Hericii,  formica  rum  quoque  cooficis  ova; 

Hoc  post  predictam  loca  protious  unge  psilotrum. 

Cip.  Sfie  ornato  capillorum  ut  lonqi  tini  et  $pti$i. 

Proximus  ornandi  modus  est  ornare  capillos, 
Tingere  vel  canoa  vel  permutare  colorem 

65  Aut  in  subnignim,  subrufum  aite  citrinum* 
Principio  multo*  qui  gliscit  habere  capillos 
Longos  et  spteos;  quod  dat  coloquintlda  pomum, 
Mundet  ah  laterius  natia  sub  cortice  granii. 
Hoc  oleo  repiena  laurino,  jusquiamique 

90  Semine  contriti  nitidi  cura  lempniacarsen; 
Ex  bis  commtxtis  ungantur  aepe  captili. 

Ca.p.  8.  De  capititi  ut  mite»  ftantet  eubtitee  et  forte* 

Si  velit  hoa  mollea  subtiles  et  fore  fortes, 
Hos  in  aqua  tepida  lavet  in  qua  mixtio  fiat 
Pulveris  et  nitrì  ciceria  quoque  pulveria  albi* 

Gap.  7.  De  capititi  tingcndti  in  nigrum  colorem. 

95  Nigroa  ai  fieri  velit  hec  lexiva  paretur: 
Sarmenti  sumat  cineres  et  alumine  mixtos, 
Qua  loto  capite  pridie,  cras  ungat  eosdem 
Ungueuto  tali,  gallas  quod  poscit  adustaa 
Et  bene  contritas,  avellane  quoque  testas 

100  Ac  atramentum,  quara  dant  Arabes  quoque  gummam 
Vitreolumque  simul.  Vi r idem  vel  sume  tacertela, 
Absciso  capite  reliquum  coque  corpus  olivo; 
Grines  unge,  nigrossi  gliscit  habere  capillos. 

Gap.  8.  Decapititi  iingendis  incilrtnum colorem. 

Tingere  citrino»  quos  si  vult,  mittat  ibidem 
105  Alcannam:  forti  bull  ire  sinatur  aceto 
Unguenti  donec  hic  iuspissatio  fiat. 


*>  . 


4 
f 


Aot  alRer:  corali  (rie)  aiccati  frustala  mmt,     ; 
Foriiter  io  fumo  quo  per  quarteria  findat; 
lstorom  quoddam  capud  accendatur  ad  ignem, 
I  IO  Foriiter  atqtie  premat  ferrom  per  aingula  candéos» 
Bine  emanablt  oleum  quod  tingere  fertur. 
Fortius  utque  sii  hoc,  addatur  pulvis  eidem 
Istius  uogueuti  paulo  quod  scribitur  ante. 

Cip.  9.  Ve  multipari  tìnctura  alcanne* 

Horum  tincturta  alcanna  potentior  ettat* 

115  Cojirt  natura  quia  convertibilis  esse 

Dicitur:  hec  namque  si  sit  conjoncta  cimino, 
Goctaque  lexi?a,  dilutis  inde  capiliis9 
Sic  rubei  flent,  addatur  aique  parumper 
Bis  cere,  sed  aqua  tei  aceto  sit  resolata: 

120  Sic  nifi  flent.  Oleum  miscendo  nigrescent, 
Quos  sine  ticcari,  sic  vix  tinctura  recedet 
Bine,  nisi  curo  succo  mali  citri  tei  aceto. 
Si  caret  alcanna,  balaustia  suppleat  ejus 
Ergo  ?ices9  avellane  vel  corticis  usus. 

Gap.  1 0.  De  fortiori  tinctura  nobilium  Saraseeuaruin* 

114  Si  qua  telit  rufos  et  spissos  esse  capillos, 
|  lata  slot  loti  lexiva  sepe  capilli: 

■  Basqre  buii  vel  cum  foliis  sodataci 

Juoge  celidooiam;  sit  eia  agrimonia  juncta 
Cocta  din;  post  hoc  si  sumitur  olla  minutim 
130  Io  rondo  peoetrata,  super  quam  paoous  adherena 
Caodidus9  area  cui  sterni tar  uoa  cimini, 
Stramiois  altèra  sit,  quod  prestent  ordea  triti, 
1  Tertia  rasure  buxi  sit  vel  foliorum 

Tpia  (sk)  det  quartam,  det  eia  celidonia  quintana; 
13S  Stmuris  bine  una  subtilis  Bat  arene, 
lode  liquiricle  de  polvere,  sit  cinis  inde 
Fraiioua  aut  vitis,  quam  det  bis  terve  quaterve; 
Bec  coletur  aqua  talem  predicta  per  ollam. 
Ex  qua  lexiva  periati  sepe  capilli 
140  lovolvaotur  ita  dooec  siccatio  fiat. 
Tempore  sieqoe  brevi  mire  flent  speciosi. 
Pectore  cum  sit  opus,spargatur  pulvis  et  iste 
Subtilis;  gariofila,  mix,  rosa  sicca,  galaoga, 
Cum  costo,  pipare,  cardamomo,  cinamomo; 
H5  Bis  sed  aqua  rosea  mixta  lotisque  capillis 
Pectinet  inde  caput,  pecten  madefiat  ipsum; 
Addas  ai  muscucn9  magis  istud  erit  pretiosum. 


so 

Ga*  tl.lJtcopiUipMLfkgranU*ffragr<m*$?Jètf<3n*o$U 

Reftat  item  pulcros  faciens  lexiva  capillea 

Flagrantesque  Dimisi  rabee  jungas  paratelie 
150  Badicem  filicis,  flores  quos  lilia  prestaot 

Et  rosa,  decocia  sint  ista  diu,  cineresque 

Fraxineos  addas  et  sic  lexiva  paretur  ,. 

Qua  loto  capite,  sarrascenumve  sapooem 

Aut  illum  qui  fit  ex  ovi  some  viteJIis 
155  Involvens  panno  subtili,  sic  agitetur 

Hec  io  lexiva  quod  spumat  forliter:  inde 

-Abluti  cineres  involvantar  madefacii 

Donec  siccentnr  et  pedine  cootinuentur 

Sed  madefiat  in  hia  pecten  que  ficrìptknos  ante* 

Cap.  12.  De  eanUie  juvanda. 

160  Ne  cito  canescant  ablutio  beta  freqoenter 
Bit  de  lexiva  eineram  de  vitibus,  ovis 
Corvoram  fractìs  cum  testi»  ablue  post  hec, 
Peplatumque  capud  tota  dimittito  nocte. 
Fiat  idem  mane  predicta,  sed  excipis  ova: 

165  Hoc  solet  empirìcum  dici  qaod  sepe  proba  tara: 
Hinc  staphisagria,  pirethrum,  piper,  atque  nigella  . 
Dent  gargarismum;  vel  aque  tepide  sociatum 
Oxymel  accipiat  yerapigramque  dyantos 
Qualibet  ebdomada  commixtaque  pondu9  ad  equomf 

1 70  Jugis  et  bis  confert  aloes  et  masticis  usus. 

Gap.  1 3.  De  fur(uribu$  capUù. 

Furfura  sic  capitis  cures:  purgatio  fiat 

Primo  totius,  ut  videris  esse  necesse. 

Inde,  Diascorides  ut  dicit,  sumtto  succum 

De  foliis  sisami;  tolies  caput  inde  lavando 
175  Furfura;  mollescunt  longanturque  capilli* 

Vel  sic:  geilitricura  cum  summo  sume  geneste 

Et  clavellati  cioeris  lexivi  paretur,  - 

In  colatura  cujtis  capud  ipsa  lavabit. 

Urtice  semen  tritum  jungatur  aceto, 
180  Nocte  dieque  morans  ibi;  lotum  sit  capud  inde. 

Bine  aqua  pura  caleus  hanc  abluat,  aut  ubi  coctutn 

In  vino  fuerit  cidameo  sepe  lavetur. 

Gap.  14.  Depedmtà  et  lentibus  necandis. 

Bis  subjuogatur  perimens  lexiva  pediclos 
Et  lentes  pariter.  Sic  fit:  staphisagria,  nitrum, 


*1 

S  Aoripigmentu  ]        et  bolas  fiftas, 

Albus  et  ellebo       coniati  eque  liqaesceosj 

Omnibus  hfs  p         contrai*,  si  ve  qaibusdam, 
YfaC  leiiva  predictis  crinibus  apta. 
Hoc  ad  idem  fiat  unguentarli  sic  preciosum; 

0  Solfar  et  argentarti  vivum,  stafisagria  trita-, 
Porcini  veteris  adipi*  commiitio  confort. 

Gap.  15,  De  (ama  captilorum* 

Io  sommo  tinea  roda t  si  forte  e    ili 
Ferticus,  absinthom  bullire  sioi        aceto; 
Somma  eapiilorum  sic  sepios  in      n  ventar. 
ìi  Aot  miotbe  flore»  foHumve  coq        ir  i    ito 
Callitrici,  capita  tiogantur  ot  ii  i«  i     rt 
Fortem  lexivam  titeot,  quii  crii  t. 

Gap.  16*  Deeasu  eapiilorum. 

Siqoe  cadaot  crioes,  sic  restaurare  valebls: 

lododaotur  apes,  et  eas  combure  recenti 
00  Ola  contritas  oleo9  capud  inde  fricatum 

Sepios  ooge  loco  qoo  casum  noveri*  horura. 

Aot  agrimoniam  tritam  cura  lacte  caprino 

Accipe,  vel  testas  ovorum  castaneeque, 

Majorisque  nucum  et  radicem  colubrine 
0S  Et  canoe  tritas  in  pulvere;scarificatis 

Dee  asperge  locis;  oleo  roseove  resolvas 

Aot  viole  ladaoum,  facit  inspissare  capillos 

Ae  tritam  nasci.  Tritam  gith,  sed  prius  ustum* 

lofaodatar  aqua,  quamvis  locus  hic  sit  adustus 
110  MoitipUcat  crioes.  Oleum  quoq  e  sic  ladaninum; 

Qood  si  contentar,  oleo  nimiumque  coquatur9 

Dicitar  hoc  oleum  ladaninum  pluribus  aptum. 

Combarantur  apes  cuna  cortice  castanearum9 

AveOaoarom,  gallarum  pondus  ad  eqoum; 
113  lslorom  pulvis  oleo  ladani  societar 

Et  locus  oogator;  lotus  tamen  ante  sit  ille 

Hirte  lexiva,  beta  de  frondibus  ejus. 

Gap.  17.  Dtornalu  fatici  et  primo  d$  candore  eju$. 

Tertius  ornare  faciem  modus  ecce  docebit 
8epe  oecessarios;  banc  occultare  nequibit; 
£0  Hac  eteoira  mulier  placet  aut  hac  displicet  omnia. 
At  faciem  deceat  species  cuoi  bina  coloni m, 
Albi  cura  rubeo,  preter  quos  non  decet  ullus, 
Omaotes  ipsom  temptabo  docere  colores 


Tollero rie  omnes  aftoa  ipsam  maculante. 

335  Primo  lavet  fadem9  alt  ubi  resoluta  cerusa9 
Ampoe  calesceoti;  post  hoc  aqua  furfuria  ipsam 
Abluai:  abstersa  facies  oleo  madefiat 
Tartarico  nitido  quod  sic  fit:  frusta  minuta 
Ipsius  iovolvas  paooo  oitidoque  novoque; 

230  Sic  inter  digitos  tritus  madetiat  aceto; 

Pulvis  hic  immissus  in  Tas  terrestre  tei  erìs 
Demissum  modjce  vei  sex  vel  quinque  diebus 
Expositum  soli;  post  hoc  liquor  inde  liquescens 
In  vitreo  vase  collectus*  Vespe  re,  mtone9 

235  Hoc  ungat  faciem:  pateat  ne  forte  diebus 
Ampoe  lavet  rursus  quo  sint  resoluta  sagimen 
Attilia  ac  amidum;  que  sic  sine  sorde  patebit. 
Hinc  stupham  subeat,  sudansque  moretur  ibidem; 
Ungat  eam  post  hec  olei  substancia  dicti, 

240  Post  hoc  unge  modo  quo  paolo  scribi  tur  ante, 
Post  psilothri  species.  Bit  tooc  hoc  uncta  psilotro 
Cum  cera  nitida,  colophonia  cum  pice  greca 
Igne  resolvantur  terrestri  vase,  sed  illis 
Quod  mittunt  Arabes  cum  gummi  galbana  jungas; 

245  Cum  liquefacta  simul  sint,  ista  tepere  sinantur; 
Lota  sit  hinc  facies,  excepta  superciliorum 
Sint  loca;  sic  sit  ibi  donec  refrigeret  istad 
Quod  prius  hec  tollas;  pellem  subtiliat  istad 
Et  faciem  nitidam  reddit  minimeque  pilosam. 

250  Ut  nimis  albescat  facies»  oleum  violatum 
Seu  roseum  sumas  gallinarumque  sagimen; 
Hisque  simul  coctis  nitidam  conjungito  ceram9 
Tunc  vas  lolle  foco;  jungatur  et  inde  cerose 
Pulvis,  tunc  iterum  totum  bullire  sinatur; 

255  Post  hoc  colabis.  Addatur  camphora  post  hoc 
Et  nux  moscata,  gariofila  pulvere  trita; 
Ex  hoc  ungatur  quem  vult  clarescere  candetis. 
Quedam  sic  lovius  faciunt  candescere  vultum. 
Mundant  exterius  ci  eia  meo,  postea  siccant,  s 

260  Pulvere  contritum  commiscent  ampne  rosato, 
Ornatura  talem  faciunt  hoc  more  pagane: 
Badices  prestant  bis  vitiscella,  ciclaraeii, 
Yreos,  atque  brionia  laureole  sodata, 
Ac  all'odili!  colubrina,  cucumer  agrestis 

265  Si  fuerint  virides,  radices  contere;  siccis 
Pulvere  cootritis,  aqua  sic  infunditur  illis, 
Que  residens  modice  pura  tur*  et  altera  pura 
Sepius  immissa  donec  substantia  tota 
Multum  candescat.  Sit  aqua  perfusa  rosata; 

270  Post  hoc  cortimunem  solite  miscere  cerusam 
Cum  roseo  latice1,  sfecandas  sole  relinquunt; 


Com  removent,  bete  conspergunt  has  asinino; 
Hoc  cum  siccatam  fuerit  manibusque  fricatum, 
Adqoe  nucis  formato,  facies  sunt  ungere  docte. 
175  Ecce  lavatura  faciei  nobilis  una, 

Albano  dans  faciem,  macalas  rttgas  quoque  tollens: 
Mastio  et  classa  fife),  nitida?  sapo  cumque  cerusa; 
Uncia  sit  bina  pensans  de  qaolibet  horum, 
Camphora,  crystallus,  porcellaneqne  cucumer, 
280  Pendere  joncta  pari,  zucarinum  sic  sit  alumeu 
Os  sepie,  uitidus  corallus,  ut  uncia  sola 
Ex  bis  iogatur;  boracis  cono  dragaganto 
Sit  bini  poodus  scrupuli,  nitri  quoque  gipsi 
linda  sit  quina;  gemme  salis  uncia  semis, 
J8S  Soffidens  sit  aque  rosee  quo  conflciatur. 
Confice  sic  istud:  infundatur  dragagantum 
Per  totano  ooctem  rodostomati,  nitidam  quod 
Per  panoum  eoles;  triti  sint  camphora,  bora* 
Polvere  subtiii;  tunc  addatur  dragagantum 

290  Cootritom:  pulvis  addatur  tunc  aliorum; 
CooQdatur  aqua  rosea;  tunc  sic  operare: 
lo  stupham  mittas  iHam  totem,  faciemve 
Ct  oimium  sudet,  etaqua  rosea  lavet  ipsam; 
Trac  abstergatur  facies;  ungatur  et  inde: 

195  Sic  emplastrata  modi  ce  siccetur,  et  inde 
Uogat  eam  totam;  tamen  excipiantur  ocelli. 
Sic  per  totam  noctem  peplata  jacebit 
Hoc  in  aqua  tepida  totum  compone  rosata. 
Usa  dia  mulier  isto  reperire  valebit 

100  Et  faciem  nitidam,  daram,  lenem  teneramque. 
Et  nist  tit  ve  tuia,  sino  sordibus  et  sine  rugis. 
Hoc  ad  idem  fiat  a  multis  sepe  probatum: 
Alfita  somatur  ot  mixta  sit  unica  libra 
Dimidie  feougreci  quater  uncia  sitque 

303  Radictsquara  dat  siccata  brionia,  rounda 
Semina  melonis  citrulique  cucumeris  una 
Poodus  ad  eqoaie  sit  eisque  cucurbita  juncta 
Atqoe  sapo  nitidus.  His  tritio  omnibus,  ipsam 
Bioc  faciem  liniat  aqua  sed  sit  juncta  rosata. 

310  Aot  sic:  ciclamen,  vitiscdlam  colubrinam, 
Poodus  ad  equale  yaro  commixta  terantur; 
Melli  t pomato  post  hoc  infunde  cerusam 
Cono  rodostomate,  lentumque  coquantur  ad  ignem; 
Ptotee  linxiberis  pulvis  thurisquè,  sinapis 

31»  Albi,  coofice  quod  oleo  roseo  viole  ve 

Fiat  ut  unguentare,  facies  buie  uocta  sit  ilio 
Tempore  quo  debet  hec  dormitura  jacere. 
Sic  tamen  aptata  sit  ad  hoc  ut  scribitur  ante. 
Aot  in  aqua  caltela  faiem  stophare  Iteebit. 
foU  IV.  4 


33 


320  Iftde  lupinorum  fiat  lotura  forine 
Aut  raice  paois  albi  vel  furfuris  unde. 
Si  que  lapinorum»  ciceruro,  Tel  faseolorom 
Corticc  mutuata  sumetur  munda  farina 
Ampne  resoluta  tepido  cum  bete  caprino, 

335  Sed  nuper  mulso;  jungas  alburoen  et  ovi: 
6ic  fiat  per  sei  aut  odo  dies  remanendo; 
Postea  siccetur  ut  pulvis  conGciator; 
Inde  lavet  faciem*  sed  aque  ait  juncta  rosate. 

CàP.  1 8.  De  rvbore  in  faciem  inducend*. 

Sufficit  ad  faciem  quod  dicitur  albiflcandam; 

330  Qualiter  hec  fiat  eadem  rubicunda  aequatur. 
Si  cum  rasura  brasilis  jungatur  alumen 
Atque  later  roseus  in  testa  quod  dabit  ovum 
Etque  coagula  siut,  hiis  sit  bombace  Unita 
lntincto  facies,  que  sic  rubiconda  patebit. 

335  Fortius  istud  agit  faciei  dando  rubo  rem: 
Rasure  brasilis  vino  perfusa  rubenti: 
lincia  stet  bina  sub  vase  recondita  vitri 
In  calido  cinere,  aed  ab  igne  remotius  astetf 
Ne  vas  frangatur,  tamen  ipsum  sentiat  ignem; 

340  Per  bis  quinque  dies  hoc  fiat  sepe  movendo: 
Tunc  supradictis  addatur  aluminis  una 
Uncia;  perque  dies  totidem  sic  fiat,  et  inde 
Cum  sit  opus,  digito  vel  cum  bombace  locefurj 
Ad  solem  pari  ter  hec  desiccata  valebunt. 

345  Aut  quoque  vetonicam  vino  vel  aque  sociatam, 
Quam  bibat  in  facie  qui  gliscit  habero  ruborem; 
Aut  si  jejunus  manducet  sepe  lupinos, 
Si  ve  sigillata  faciem  patieos  fricet  berba. 

CàP-  19.  De  Untiginibut  faciei  iolUndù. 

Tollere  lenticulas  faciei  sic  potes  oranes. 
350  Radices  recipe  vitiscelle  colubrine 

Ana  mundatas,  triteque  coquantur  in  ampne. 

Cqmque  parum  residens  ab  aqua  substantia  talli 

Sit  divisa,  latex  omoino  proiciatur. 

Quod  stabit  in  fundo  quod  amigdala  prestet  olivo 
316  Jungas;  unguentum  quod  sic  fiat  preciosum. 

Si  crepet  inde  cuti?,  galline  «urne  sagimen 

Et  liquefa  e  igni,  quod  sufficit  adde  ceruse» 

Et  sic  unguentum  fiet  nimis  appreciatum. 

Aut  sic:  sumat  aquam  limonum  vase  receptum 
360  Argenti  sive  vitri;  mittatur  in  illam 

De  porceUqnb  quod,sofficit,  ut  coopera 


Siot  ex  hoc  ampoe;  sic  tota  nocte  morentur, 
Qoe  cras  iovenies  at  pastam.  Lota  sit  inde 
Bietola  nocte  facies  dimissa,  6ed  hoc  cras 
265  Abstergatur  a  qua  rosea  tepida.  Si  sepius  hoc  fit, 
Lentes  a  facie  cum  sordi  bus  omnibus  aufers. 
Huic  leporinus  adeps  tantum  con  fé  r  re  solebat. 

Cap.  20.  De  maculi  $  in  facie  que  vocanlur  rose. 

Fioot  in  facie  macole  rubee  vocitate 
A  ploribasqoe  rose,  quas  sic  curare  solemus* 
370  Aocipe  radices  fitiscelle  colubrine 

Aoa  mondatas;  quas  conterò:  caseos  inde 

Ut  cum  melle  recens  contritus,  et  hinc  cataplasma 

Appooatar,  quas  tollit  fuoditos  omnes. 

Cip.  IL  De  ornato  labiorum* 

Oris  ad  ornatura  liceat  procedere  librom. 

174  Oroari  labia  doceat,  que  sic  rubiconda 

Vieot.  Utque  sapor  et  odor  flagrantior  assit, 
Accipe  mei  despumatum  laticemque  rosatum, 
Juocta  brionia  sit  et  vitiscella,  cucumer 
Agrestis,  tibique  radices  dent  bene  tritas 

380  Cam  supradictis  commixtas;  pulvis  et  iste 
Addatar:  recipit  gariofila  cum  cinaraomo 
Et  cardamomo,  folium  macis  et  super  ante 
Cum  noce  muscata;  si  vis,  quibuà  addito  muscum  ; 
Ex  hiis  condì  ti s  sit  inunctio  facta  labrorum,      v 

385  Tarn  fero  quam  mane,  quod  et  post  praudiafiat 
Cam  roseo  latice  tepido;  dabit  hocque  ruborem 
Et  labra  dat  tenera»  redoleotia,  fortius  usque 
lpsa  colorentar,  corali  de  corticc  pulvis 
Rasure  brasilis  jungatur,  aluminis  eque, 

390  lode  frìcet  labia;  vel  aqua  sint  mixta  rosata 
Hec  tria  predicta,  quibus  ungilo  sepe  tabella. 

Cap.  22.  De  fissuris  labiorum. 

Propter  amicorum  complexos  si  ve  virorum 
Sepios  iocorroot  hee  fisso  ras  labiorum  ; 
Inter  se  labiis  porrectis  arida  mane 

395  Fissaqpe  sunt  sepe;  quas  sic  curamns  honeste  : 
Lilia  radices  tibi  dent  et  conGciatur 
Ex  hiis  unguentum  fissure  sepe  pmbatomx 
Aere  vel  vento  vel  causa  qualìbet  horum 
Consimili  si  forte  patet  fissura  labrorum, 

400  Unge  prìus  labia  cum  melte.  picis  quoque  Grtfcf 
Pulvis  subtilis  superaspergatur  eisdem. 


39 


*•  -, 


<**. 


36 

Cap.  23.  Dt  ornai»  Untfam. 

VX  si*  lueentes  pateént  nitidique  dentei 
Et  mundi,  pulvis  sumator  marmoris  albi 
Atque  salis  tosti,  latici»,  rubei  pumicisque, 

405  Ac  ossis  sepie.  Dentes  coro  puhrere  tali 

Mane  fricent  seroque  simili,  post  prandia  vino 
Os  lavet  albenti,  subtili  postea  tergat 
De  lini  panno;  qoos  laneus  inde  fricabit 
Pannus;  muscatamque  nucem  post  prandia  sumat, 

410  Aut  zedoar;  multum  mastix  prodesse  solebat; 
Inde  nitent  dentes  et  flagrat  hanelftus  inde* 

• 

Cap.  24.  De  élentibus  moti*  et  excorialione palati. 

Frigore  laxati  dentes  si  forte  raoventur, 
Ore  diu  vinum  teneatnr  quo  coda  galanga, 
Gingiber  atque  piper  longumsint,  pulvere  post  hee 
415  Olibani  dentes  aspergere.  Hoc  qnoqoe  liquore 
Abluat  os  intus  si  forte  si teicoriatum; 
Pulvere  contritum  post  apponatur  alumeo. 

Gap.  25.  De  fetore  oris^ 

Fetidas  oris  odor  tariis  emergere  causis 
Dicitur;  hic  elenim  vel  de  stomachi  vicio  fit, 

420  Aut  a  gingivis  ori  tur  vel  dentibus;  ipse 
Sic  cogooscetur:  digito  si  forte  fricentur, 
Fcteat  et  digitus,  vicio  flt  felor  eorum; 
Et  si  non,  vicio  stomachi.  Medicina  priorum: 
Auripigmenti  si  sumftur  uncia  sola 

425  Et  calcis  vive  semis  cum  sulfure  vivo; 
Pecia  scarlatte,  pulvisque  cucnmeris  assi 
Sint  contrita  diu;  post  hec  mittatur  acetoni 
In  vas  terrestre,  cali  primo  bulliat  io  quo; 
Auripigméutum  post  hec  addatur,  et  inde 

430  Sulfur,  et  inde  piper,  post  becque  cucumer  et  inde 
Peti  a;  quam  citius  hec  iufrigidabitor,  istud 
Sic  per  pasUllos  cultro  partire  modestos 
Sole  super  mensam  siccandos;  pulvis  ut  inde 
Fiat,  radicem  tibi  tapsia  prestet  aceto 

435  Bullitam,  cum  quo  gingivas  abluat  atque 
Dentes;  predictus  pulvis  superadditur  inde: 
lstius  morbi  radicem  funditus  aufert. 
Qua  sic  sublata,  tunc  asperga  tur  eisdem 
Pulvis  qoera  rosa  dat  et  cum  spica  cinamomum, 

440  Si  stomachi  vicio  sit,  muodiflcetur  oportet 
Cum  yera  pigra;, quibus  aurea  pillala  conferà 
Mastic»  ab  aìoes.  Vomitus  quoque  proderit  istis 


37 
Aut  aloes  pirivis  absinthi  si  societur 
Succo  cum  zucaro  vel  si  cura  roelle  paretur. 
445  Ex  hoc  sumaotar  tria  vel  coclearia  bina; 
Conferei  hoc  multimi  fuerit  si  crebrior  usus. 
Sub  lingua  teneat  folium,  garioflla,  rauscura 
Sepius,  et  si  sii  sibi  dulcis  hanelitus,  ipsum 
Emeudat;  si  non,  non  percipietur  ab  ulto. 

CàP.  26.  De  fetore  sub  aseellis  et  fastidiosi*  in  amplexu. 

450  8epe  «ab  esceUis  molte  fetere  solebaot 
Si  dissolvatur  in  eisdem  patridus  humor 
In  sudore  vel  in  coito  vel  utroque  molestus* 
Sepius  in  toto  fit  corpore  talis  habundans 
Humor,  precipue  muiiebres  inflcit  usus, 

455  Sic  quod  eas  Veneris  odiosas  reddit  ad  actus. 
Causa  subest  varia:  vel  fusio  sperma  tis  ampia 
Vel  diffusa  aimis,  vel  oleos  male,  velnimis  arapluro 
Scraper  hyans  membrum  muliebre*  Proba ta  medela 
Omoibus  hiis  fiat.  Sumas  de  cortice  mali 

460  Granati,  folia  lentisci,  junctaque  gallis 
Pentafiloo,  folia  sint  cum  radice,  minori* 
Consolide  radix  et  majoris,  foliumque 
Cam  foliis  lauri,  folium  fructusque  marini 
Boris  cum  folHs  minte,  rosa  sicca,  terantur; 

465  Bulliat  hec  pluvialis  aqua  quod  sufficit  ejus 
In  colatura  mastix  bullire  sinantur 
Galbaoa  cum  tbure,  serapinura,  gommaque,  carta 
Virginei  vituli;  rursus  coleutur,  et  illi 
Cum  follia  lauri  rosa  sicca  sit  associata 

470  Ut  melius  flagreot;  io  vase  recondita  vitri 
Ista  reserventur  veluti  preciosa.  Set  ampne 
Cum  roseo  fieri  si  possent,  tane  magis  oeseut. 
Quandocuoque  volet  ut  amicus  visitet  illam, 
Tunc  pluvialis  aqua  lavet  ipsam  partibus  iliis, 

475  Fortiter  ipsa  premens  coxas,  abstergat  easdem 
Sobilli  panno  vel  cum  bombace  parato. 
Hec  aqua  coodicta  cum  pessario  muliebri 
Cautius  iniecta  membro,  fluat  usqae  profundum; 
6e  lavet  hac  iterum;  quesi  velit  ipsa  repoaat 

480  In  vulva  te n tara  bombaci*  iu  hac  madefactara, 
Atque  moretur  ibi;  oimis  hec  desiccat  et  artat* 
Et  redolere  facit.  Post  hec  bombace  remoto 
Fortiter  abstergat.  Sumatur  pulvis  et  iste; 
Sint  nux  nauseata,  cardamomum,  rosa  sicca 

485  Cum  foliis  lauri,  gariofila  iuncta  galange; 
Polveri*  istius  partem  que  straat  in  ore, 
Ihstfctt  hàocx  rcliquo  corpus  fricet  omue.  Set  ipi 


38 
SI  fungas  roseum  tatioera,  prestantfor  enei, 
lede  sub  ascellis  et  io  ingoine,  pectore,  mammftt, 
490  Et  quocunque  volet  se  proluat;  hinc  ad  amiconi 
Aecedens  secura  nimis  se  mancipet  ilii. 
Hecque  magis  prosunt  si  primo  superflaos  hampi 
Purgari  poterit;  bine  asque  localia  teodas» 

Cap.  27.  De  ornato  mamillarum. 

Estque  necessarium  de  mamrois  sermo  sequatar9 
495  Que  nirnium  grandes  feda  re  solent  mulieres; 

Si  qucuidoqin:  breves,  graciles  in  pectore  stafites» 

Siut  tactu  dure,  sic  illas  reddere  gratas. 

Qaas  sic  formosas  reddes  si  mummia,  gallai 

Mali  granati  cortei  sanguisque  draconis, 
300  Mastix  ac  opium,  bolus  et  balaustia,  tannoa,    s 

Thus  nigre  spine  curo  cortice,  ca&taneeqoe, 

Sint  contrita  bene  cum  cassilaguite  herbe 

Succo  confecta  super  haa  cataplasmate  facto; 

Ex  isti»  roodice  flent  stantesqoe  hrevesque. 
SOS  Extrahe  vel  succura  de  cassiiaginis  herbe, 

Aut  tere  radicem  vino  tepido  sociatam, 

Masticis  et  thuris  subtili  pulvere  j aneto; 

Atque  super  mamroas  posilo  cataplasmate  tali, 

Hoc  operatur  Idem.  Sic  preservare  valebit 
510  Se  virgo  ne  turgescant  etate  seqoeoti, 

iiniat  hec  mammas  si  succo  sepe  cicuta* 

Cap.  28.  De  ornato  manuum. 

Si  vis  ut  mulier  raanuum  candore  uitescat, 
Sufficiant  quedam  que  suprascripta  patescunt 
De  facie;  tamen  hic  quedam  speciaiia  pandat 

SIS  Hic  libcr,  et  precii  levis  invenienda  frequenter* 
Accipias  malve,  blete  vel  atriplicis  andana, 
Aut  hiis  consimiles  herbe  bulli  re  sinantur, 
lode  lavetque  mentis  aqua  furfuris  atque  fabarum 
Sive  lupioorum,  éicerum  vel  faseolorum; 

520  Si  lavet  inde  maous,  tantum  conferre  solebit. 

(I)  De  prurito  manuum. 

Si  cervino9  adeps  liquefiat  et  altilis  eque, 
Qui  sic  coletur  io  vase  reconditu9  apto; 
Prurritum  manuum  solitum  curabit  et  harom 
Fissuram,  iugis  si  fiat  inunctio  talis; 
525  Et  muitis  aiiis  hoc  uuguen  erit  preciosum: 

Et  quamvis  facilis  preci i,  tamen  eppreciandain* 

.  •« 

(i)  Gedup»  ne  *  trtrart  pw  eompriatatf  l'ytfflx  foiftpéoede  oelfrje.— 


30 

in. 

LIBER  TERGIUS 

BT 

DB  CIBUBGIA  PRIMOS 

nrcim  piologcs  ubai  db  cirurgu.  fBog.  I.  Prol.J. 

Post  mandi  fabricam  Deus  ejusdemque  decorem 

Primum  notì  modico  ditavft  honore  parentem, 

Quem  de  terrestri  limo  plasmaverat;  eius 

Vultum  celesti  decoravit  lumino  miro, 
5  Inspirai»  sibi  perpetue  spiracula  vite; 

Arbitrii  tandem  qui  libertate  potitus 

PredidfcH  quid  erat  vitandum  quid  ve  tenendum. 

Cujus  precepti  transgressor  multiplicavit 

Erumpnas  varias  sibimet  variosque  dolore? f 
10  Quo  genus  humanum,  velud  heredem,  comitaotur, 

Cui  prò  scire  data  manet  igoorantia,  quique 

Pro  regoo  subit  exsilium,  prò  luce  teuebras, 

Delicias  misere  commutans,  gaudia  luctu, 

In  lacrimas  risum  vertens,  in  funera  vitara. 

19  Qui  plasmati]»  erat  in  forma  rum  meliori, 
Post  eius  lapsum  subito  flt  ceuter  et  eger. 
8ed  summus  medicus,  celesti  parte  retenta 
Curanda  sibimet,  terrestrem  reddidit  ipsi 
Humaoo  generi  medicandam.  Cumque  seeetur 

20  In  partes  medicina  duas,  quarom  quoque  prima 
Corporis  humani  cum  denotet  intus  et  extra 
Omnia  cum  causis  horum  sinthomata  sigua, 
Altera  que  ledunt  in  corpore  respicit  apte 
Practica,  que  morbis  cum  concomitantibus  obstat 

25  Extra  que  surgunt  in  corpore  continuata 

Solvendo  ledens  corruptio,  nomen  habebat 

Inde  cyrurgia  quod  eam  manuum  comitetur 

Actas.  Nostrorum  sociorum  quoniam  prece  pulsi 

Ut  consueverunt  mèdici  veteres  operar  i, 
30  Dante  Deo  (l)9  canimus  motrice  scribendo  sequentes 

Partire  Rogerum,  partim  que  novimus  ipsi. 

Si  quis  id  a  nobis  acceperit,  ut  retinere 

(i)  Ce*  deax  Ten  manqueat  naturellement  dani  Roger;  toute  foit  le  par- 
fhfmwmdmut  {priori  t%t  qn'une  tradoctioa  du:  ut  curam  guam  a  nobtM  ré- 
«P»«f,  reAser*  vaUani.  Deus  la  préfoee  da  ttl  lirre,  FAuteur  oabliant  les 
Mtieai  poétiqaee,  dit  tout  limplemeot  qu'U  a  fcradait  Roger,  Guillattfae  de 
Mt^atbeejmmpd'atitraf. 


iit,  et  exiode  tandem  mertomur  io  erra* 
Si  qoa  mious  piene  slot  hoc  in  codice  scripto, 

38  Si  stadio  polles,  lector,  «opera,  delicenler  (jfc), 
Cum  nichil  bumane  perfectum  conditionjs 
TaJiter  esse  queat  quod  sorte  frui  meliore 
Aboeget-  Est  ergo  corrodere  dente  canino 
Dedecus  hanc  lfbrum  sub  tali  scemate  factum» 

40  Emulo9  et  quivfs  detractor  spectet  in  feto 
Codice  qua  lege  curentur  vulnera  q aeque, 
Hic  contenta  legat  quecomque  cjrrorgicus  optat. 
Quatuor  in  partes  opus  hoc  distinguere  dignum 
Duximus;  et  capitis  erit  bec  par  litio  prima 

45  In  qua  cnm  curis  variis  tibisigna  patebuoL 
dm  sit  nobilius  et  roembrorum  dignius  inter 
Cetera  membra  capud,  merito  sumetur  ab  ilio 
Princlpium  libri»  quem  consumraare  rogemul. 
Qui  cum  Pàtre  manet  et  sfiCro  Flamine*  Natura, 

50  Qui  Deus  est  unus  per  secula  cuncta  triumphaoH 
Hvjus  partieule  sunt  i$la  capitola  prime 
Que  tubseribuntur  teriaUm,  Uctor,  ad  opta 
Ordine  tettato  veluti  subseripta  docebuni. 

Exploit  Prologus. 

fUGlPIUKT  CAPITOLA  I  UB&fc 

Qnibos  modb  volneretur  capud  Cap.  f 

De  signis  lesionis  dure  matris  2 

De  signis  lesionis  pie  matris  3 

De  manifesta  fractura  cranei  c&m  magno  et  largo  vulnero  4 

De  carne  superflua  si  super  duram  matrem  excrescat  5 

De  apostolicon  cyrurgico  quali  ter  debeat  confici  6 

De  manifesta  fractura  cranei  cum  strido  voloere  7 

De  fractura  cranei  in  modum  rimule  8 
De  fractura  cranei  quando  est  in  alteram  partem  tantum  de- 

pressum  9 

De  vulnero  capitis  sino  fractura  cranei  10 

De  tumore  capitis  sine  vulnero  cutis  I  f 

De  occulta  fractura  cranei  12 
De  tumore  capitis  ex  percussione  sine  fractura  cranei  vel  vulnero  13 

De  vulnere  cutis  inscise  cum  craneo  in  multa  quantitato  14 

De  cute  inscisa  cum  craneo  in  modica  quantitate  15 

De  cute  inscisa  sioe  aliqua  parte  cranei  }S 

De  vulnere  profundo  facto  in  contumace  capitis  17 

De  sutura  facienda  in  naso  vel  in  alio  nobili  ig 

De  naso  resecto  cum  labro  19 

De  vulnere  teli  in  fa  eie,  et  si  Jiabeat  lignnm  vel  ferrnm  20 

De  vulnere  sagitte  barbate  21 


oiptUsiQ 
catara  craoei 
uà  qoatiter  diti 
ita  ri  foerit  recu— 
dkotts  ibidem  natte 
m 

itagioe  mobili 
tagfoe  immobili 
■ria  vel  mriaocolia 


biaocolerom 
fiorii  coostringeodfe 
■rita  ocolorom  remo  vendo 
et  mordacitate  oculorum 
ocolorom  corrodendo 


boia  oculorum 

igeine  congregato  I  n  oculii  ex  percossone  tei  aliquo 

aailinfll 

roraatione  lobterioris  palpebre 

ala  iaxta  natami  tei  oculum 

m  debeat  mortiflcari  Jbtula 

parflaftate  qoe  nascitur  in  naso,  que  videtur  esse  poli- 

«ialnonest 

rae  ibidem  aria 

krentia  Inter  polipam  et  flcum  st  <  ficus 

Ipo  interina  qualiter  curari  deb 

hai  ri  foerit  sioe  collectione  cai 

Ipo  ri  exit  per  inferiora 

iponreodo 

no  in  labiis9  giogivis  et  palato 

aia  labiorom 

ara  f  el  pandora  labiorom 

(aoctiooe  mandibularum 

lem  com  fractura  carnis  et  onta 

ala  io  eodem  loco 

èra  dentiom 

lem  ai  foerit  ibidem  vermi» 

riatti  in  facie 

attfarfnft 

ifpnon 

Iota  aurìum  ex  reumate 

ora  aorium  ex  apostemate  ibidem  nato 

ora  aorium  ex  verme  ibidem  nato 

ino  ve!  lapillo  vel  aliquo  tali  si  in  aurem  deciderli 


% 

23 

Si 
SS 

26 
2? 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
38 
37 
39 

39 
40 
41 
42 

43 
44 

45 
48 
47 
48 
49 

50 
51 

52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
65 
64 
65 


Esplichili  capitola  primi  libri  de  Cymrgia. 


fi 

INCIPIT  LIBEft  PftltfUS 


Cai.  1 .  Bog.  I  pan  cap  i)  Qmbut  modìt  wulnerelur  eapu&* 

Plurìbus  ergo  modis  capitis  ctim  vulnera  flant, 
.    Aut  sic  ex  istts  craoei  fractura  patebit, 

Aut  non.  Quod  si  sic,  est  quedara  magna  pateasquo 

Etqaedam  parta;  sed  uterqoeaecabitur  horum 
S  Sic:  quedam  Set  cum  magno  et  vulnera  largo, 

Quedam  cum  parvo  Beri  strictoque  solebat. 

Sed  quecumque  tibi  cranei  fractura  patescat, 

Semper  in  ambiguo  sit  lesio  panniculorum; 

JVam  pia  tum  mater9tum  dura  reiiditur  ipsa. 

Gap.  2.  (Rog.  I.  p.  e.  i.)  De  tignit  letionit  dure  mairit 

IO  Si  mater  dora  ledator,  sic  tibi  notum 
Net:  oamque  dolor  aderit  capiti  patitntis 
In  facieque  rubor,  incerisio  sic  oculorura, 
Heos  alienata,  lingue  plerumque  Digrado  . 

Gap.  3.  (Rog.  I.  p.  e  i).  De  tignit  brionie  piematrit. 

Sunt  hec  sigoa  pie  qaod  Bat  lesto  matris: 
19  Virtutis  defèctus  adest,  ablatio  vocis; 

Moltiplicata  solet  io  vultu  pastula  nasci; 

Cum  sanie  sanguis  a  narlbut  eiit  et  aure; 

Et  quod  deterius  est,  constipatio  ventris: 

Inque  die  rigor  adveniet  ter  vei  quater  ima; 
10  Quod  signora  mortis  certum  porteuditur  esse. 

Omnia  que  vel  plura  solent  ioducere  mortem 

Ante  dies  centuno,  quam  nec  vitare  valebit. 

Et  qoooiam  cranei  fractura  pericula  magna 

Sepius  inducit,  ad  eam  nos  transferat  ordo. 

Gap.  4.  (Bog.  I.H  )  De  manifesta  frattura  emme 
cum  magno  et  largo  vulnereé 

25  Fracture  (tic)  craoei  si  magna  stt  et  manifesta 

Ampio  cum  magno  si  vulnera  fiat,  ut  ense 

Aut  a  consimili,  nisi  fluiti*  sanguinis  obstet, 

Aut  aliud  quicquam,  si  quid  deceat  remo  veri, 

Abstrahe;  tuoc  pannus  subtilis  lineus  apte 
30  Durara  mittatur  inter  matrem  craneumqua 

Cum  tenta,  cranei  fracture  pannus  in  ore 

Lineus  aptetor  subtilis  si  ve  vetostus  (1). 

(ti  Ce  mot  ne  se  troinre  pai  dant  Roger,  mais  dtm  les  addirtene  im  Ro> 
land,  lefqueUt*  addatane  tool  ute*  soavoiU  foprofcotéoj  dans  oolre  para- 
ohrase  méto^ue. 


Uodtqoe  tob  crftoeo,  ne  poi  pelai  Interiora  9 

Ad  doram  matrem  sic  lesiooem  radendo? 
33  Et  totano  ? olnus  iotrinsecus  undique  paoni», 

0?i  pferfosis  albumine,  cantlus  imple; 

Et  ploroaceolus  supera  ppooatur  eidem 

Pro  varia  parte  capiti*  cauteqae  ligetur. 

Bocque  dies  hiemia  fieri  tantum  semel  aut  bla 
40  Postulai;  «state  ter,  nam  àanies  generatur 

Plurima  tane.  Jaeeat  patiens  in  parte  dolenti. 

Bac  igitor  facili  poteri»  procedere  cara 

Sic,  donec  cranei  sit  restaaratio  piena. 

Cap.  5.  (Rog.  I.  in).  De  carne  superflua  ri  euper 
dufwm  matrem  ezcreecaU 

Super  qaam  matrem  caro  si  qoa  superflua  cresca! 
15  Ante  vicem  cranei  reparatam,  sic  medicare;     . 

Oscibus  altiliom  testam  si  iunxeris  o?iv 

Ex  Mia  fit  pulvis  qui  talem  rodere  camera 

Saffici t.  Emplastrum  valet  istud  si  superaddas* 

iffita  contentar  ovique  albumine  mixta. 
IO  In  reparameoto  caro  talis  si  fit  eodem9 

Tboc  istud  fiat:  corna  combure  bovinum, 

Atque  superficies  radatur;  nigra  relieta, 

Interior  ruffe  pars  si  sit  cum  sale  trita, 

Utiliter  patria  talis  loca  talia  rodit. 
19  Carpia  sufficiet  ad  vulnus  in  citeriori 

Com  solo  panno;  sequiturque  finis  hooestos. 

Cài.  6.  (Rog.  I.  ni)*  De  apostolica  eyrurgice et quaKtet 

debeat  confici. 

htod  apoatolicon  iiceat  subiuogere,  quamvis 

Totum  non  fuerit  apponère,  (/),  iussit  ut  aoctor. 

Bocque  pici»  grece  recipit  navalis,  aceti 
W  Poodere  ioncta  pari,  libram  dent  singula  semfa; 

Gelbaoa  sobiongas  sei  apino;  sic  opopanac 

Joogis  amoniaco,  quod  dragma  quartana  sit  ana; 

Oncia  ter  cere;  sic  conficiatur:  acetum 

Bolliat  in  vase  stagnato,  cui  superaddas 
ti  Gommas  predictas,  pix  greca  set  excipiatur. 

Cum  liquefacta  simul  fuerint;  mittatur  in  aropnem 

Inde  parum;  cum  se  retinet  mutatque  colorem, 

Adda  picem  greca m  tritam  cum  mastice,  thuris 

Polveri»  addatur  equaliter  oncia  semis: 
70  Com  spatola  semper  agitans  incorporet  ista. 

Com  quasi  citrinum  prémittent  ista  colorem, 

ktud  erit  sigoum  quod  sit  decoctio  piena* 

(')  Cettt  rettriction  sa  toure  dam  bs  eutdùione  et  non  Jan»  la  tata» 


41 


44 

Omnibus  adiunctfe,  addatur  et  uoeia  serots 
Hiis  terebiotine  cuna  ras  remo? etur  ab  igne. 

75  Perlotis  maoibus  hec  omnia  comprime  sacco 
Sic  quod  in  ampoe  cadant  et  malaientur  ad  igoem: 
Extracta  set  equa,  (brmentur  magdaliones. 
Istud  ad  equanda  valet  ossaque  consolidando, 
Pectora  quod  stricta  iuvat  et  precordi  tifósa, 

SO  Qoem  (sto)  dudum  lesit  percussio,  tunsio,  casus, 
Et  multi*  alita  per  pendi  tur  utile  causis. 

Cap.7.  (Rog.I.  iv).  De  manifesta  frattura  oranti cum  slrieto  vuU 

At  tibi  si  magoa  cranei  fractura  latebit. 
Ve!  fuerit  strictum  si  vulnus  in  esteriori, 
Intromittatur  digitus  vel  tenta  (!)f  probesque 
85  Sic  quod  fractura  cranei  sic  panditar  apte. 
Et  postqiiam  cranei  quantum  frangatur  aperte 
Noveris,  iode  crucis  modus  hoc  incidere  moustret  ; 
Indecutem  scarnes  cum  rugine  quantum 
Fracturam  videas,  nisi  fluius  sanguini»  obstet, 

90  Pincecariolis  os  protinus  extra  he  fractura. 
Quod  si  perlargus  sanguis  fluat,  aut  aliud  quid 
Impediat,  donec  cessabunt  Illa,  licebit 
Proposito  differre  tuo  sic  in  removeodis: 
Pannum  tunc  inter  duram  matrem  craneomquo 

91  Cautius  immittas  cum  tenta;  deinde  sequaria 
Hic  quecumque  super  faoienda  docentur. 
Constrictis  igitur  eitra  craneumque  retractis 
Jam  scarnaturis,  totum  vulnus  repleatur 
Subtilt  panno»  tamen  hic  albumine  fusus 

100  Qui  sit;  plures  alios  imponi to  pannos 

Inque  modum  crucis  inscisos,  repleant  quoque  vulnus 
Omnino,  plumaceolum  magnum  superaddas; 
Bine  varia  capitis  prò  parte  ligabitur  apte, 
Et  sic  a  mane  sero  dimittitur  usque, 

105  Gumqne  revertaris  ad  idem  vulnus,  tumefactos 
Quarterios  cernensaugmentatosque  patenter, 
Ecce  bonum  signura;  si  forte  minuta  videntort 
Aut  quasi  spasmata,  seu  mortificata,  malignum» 
Iliis  igitur  curis  insistere  convenit  extra 

110  Donec  sic  craneum  fuerit  piene  reparatum, 
Tunc  pannos  minuas  et  frustula  dieta  redire 
Usque  locum  proprium  cogas;  curare  valebit 
Carpja  cum  solo  panno  tunc  iodubitanter  (2). 


(i  )  Ce  mode  d'explortlion  ne  se  trouve  pai  <Uoi  la  textef  al 
réprout  ó  dani  lei  aad.itions . 

(I)  lei  5  t ers  barrés  deus  la  ms.  soni  la  rubriqae  D$  vulture  60JM& 
qui  se  traure  plus  loia  cap.  io,  Ou  rasle  U  fin  du.  ebap.  IV  manqut  dai 
tre  paraphrast  . 


45 
Ga*.  8.  (Rog.  I.  ▼)%  Defractera  cranei  in  modum  rimule. 

Fioditur  ioterdum  craneum  quasi  rimula,  parsqite 
1 14  Ree  depreasa  quidem  sursurove  levata  videtur 
Altera  plus  alia:  si  talis  ad  interiora 
Fioditur,  ìdqoe  velis  cognoscere,  fac  qaod 
bBrrous  teoeat  os  et  nares  sibt  clausas 
Fortiter  insufflai*;  et  si  per  eam  videas  quid 
130  Exalare,  scias  craneum  fractum  manifeste 

Dsqoe  latens  cerebrum;  cui  sic  sit  subveniendum) 
Si  slrictum  vulnus  est,  largetur,  nisi  sanguis 
Obviet  aut  aliud;  statina  trepano  penetrabis 
Parti  bos  ex  geminis;  tunc  apta  fora  mina  caute 
115  Quofquot  visa  libi  constabunt,  congrua  fiant, 
Inscidas  craneum  per  dieta  foramina,  sic  quod 
Ad  flnem  rime  veniens  inscisio  talis 
Quod  fluet  ad  cerebrum,  que  pus  emittere  possit: 
tebtili  panno  post  bec,  ut  diximus,  apta, 
130  Post  bec  curabis  ut  celerà  vulnera  poscunt» 

Cai.  9.  (Rog.  I.  v.)  De  (radura  cranei  quando  etlin  alteravi 

parleui  tantum  (lepre ssum. 

Si  eraueom  fractum  sit  quadam  parte  repressa 
Frustala  de  facili  nequeant  ab  ea  separa  ri, 
Ex  qua  parte  tenet  se  secure  penetrabis; 
Quot  Ubi  sufficere  sint  vi  sa  foramina  fiant: 
135  Postea  curabis  ut  supradicta  docebant. 


qrontit 


Si  vulnus  capitis  sine  fractura  cranei  sit; 

Station  cum  paooo  repleas  albumine  fuso 

Atqae  parum  presso,  quod  contegat  undique  vulnus; 

Et  si  tempus  adest  hiemis,  superaddimus  istam 

140  Embrocam,  donec  vulnus  pus  fecerit  ipsum, 
Malve,  hismalve,  brance,  parietaria  iuncta 
Ac  edere,  prestent  pugnata»  singula  solam. 
Biis  bene  pistatis,  olei  su pe reddito  libram 
Seais,  aut  adipem  porci  num,  trita  vicissim, 

145  Htts  tritici  farris  et  lini  seminis  ana 
Et  fenugreci  coniungitur  uncia  bina: 
Cam  Tini  rabei  (2)  sint  et  commixta  liquore; 
LantuiD  deinde  tbcum  vasi  submittere  debes, 
In  quo  bullierint;  bec  insp  issata  reserva. 

150  Eata  si  fuerit,  embrocam  ponito  talem: 
M  foliii  malve  pugnata ra  iunxeris  unam 


(i)  Atte  qaeUpes  modificatici». 

{t)Fimo  «/foHoger. Ce cUogement  est,  sani  doole,  noe  licence  poélifiie< 


Cam  soietro  mettile  tei  cassflagiois  Berte» 
Extractis  succis9hiis  additar  ancia  trina 
Bordai  veteris  adipis,  triticiqoe  farine, 

US  Et  tantum  mellfe,  spatolb  agitetar  ad  igoem 
Donec  spissari  videas,  et  sic  removebis» 
Embrocas  istas  panna  superadditnas  asque 
Vuloas  pus  dederit,  et  tunc  in  vulnero  pennoni 
Immittas  siecam  donec  siccabitur  omne 

160  Pus;  cum  sicca  tamen  fuerit,  tunc  carpia  sola 
Sufficiet;  pannum  sed  cum  caro  crescat  ipsa, 
Subtrahe:  prima  dies  fluxus  et  reumatis  usqoe 
Vulnus  siccetur,  fuscum  dare  precipit  ongoeo. 
Accipe  vervecis,  sepi,  communis  olivi» 

175  Unius  libre  pondus  par,  depice  greca 
Uncia  sit  trina,  de  navali  quoque  semis; 
Uncia  ter  cere,  set  eis  thus,  galbana,  mastix 
Deutur,  amoniacum,  serapinam  cum  terebinto; 
Hiis  opopanacis  adiuogitur  uncia  semis9 

170  Pondero  sint  equo  que  saprascripta  video  tur. 
Masticis  et  thuris  et  de  greca  pice  palvis 
Fiat,  de  reliquis  igni  liquefactio  fiat, 
Excepta  terebintina,  spatolb  agitando 
Pulvis  predictus  addatur:  signiGcatur 

1 75  Piene  decoctum  si  quando  marraor  adherena 
Gutte  suppositam  digito  vix  solvitur;  inde 
Cam  terebintinam  misces,  depouis  ab  igne* 
Cola  per  pannum;  quodsic  servabisad  usuai. 
Hoc  saniem  generat,  maturai  et  tìttrahit  unguen, 
"180  Atque  novam  carnem  generat,  nova  vulnera  curat 
In  reliquis  fiat  ut  suprascripsimus  ante. 

Cap.  1 1 .  (Rog.  I.  vii.)  De  tumore  capiti*  tiue  tmfnere  cui 

Ex  percussura  si  quem  capitis  tumor  urget 
Nec  sit  ibi  vulnus,  cranei  tum  fractio  sutetat. 
Tura  nimis  fractura  cranei  quandoque  patescit 
185  Et  quandoqoe  latet.  Quando  manifesta  videtur 
In  cruce  scindatur»  et  cetera  scripta  sequantur. 

Cap.  12.  (Rog.  I.  vili).  De  occulta  frattura  crauti. 

Si  fractura  latet  ut  ri  mula,  per  patientis 
Noscitur  indicta;  quod  si  tu  viderts  apta 
Usque  dies  quinque  vel  septem,  letior  esto: 
190  Appetit  ille  bene,  sic  dormit,  digerit,  aut  si 
Assellans  urinet  ita  vomit usque  sit  absens, 
Si  neque  febrilem  videatur  habere  calorem9 
Integritas  igilur  cranei  (e  certificabit. 
Cuhis  fracturam  contraria  signa  figurante 


195  In  crudi  ergo modum  cotis  inscSdatur,  stilla 
Ordine  proaequimur  que  suprascripsimus  ante. 

Ca*.  f  J.  (Bog.  1. 1  x).  De  tumore  capito  ex  percussione 
wme  fra  cium  cranei  vel  vuinere. 

Si  percosso!*  fedét  qoandoque  tumorem, 

Et  sine  fractora  cranei  vel  vuloere  fiat» 

Usqoe  dies  qoinqoe  vel  sex  hoc  per  patientis 
200  Rosces  indicia  qoe  soprascripta  video tnr. 

Statini  qoe  peUant  sunt  apponendo  tumorem; 

Embrocam  taiem  coi  soprapooito:  cepe* 

Absintbom,  sic  artemisa  iuncta  cimino; 

Hec  compistentu  requali  ter;  omnia  trita 
MS  Uncto  porcino  veterive  coquantur  olivo; 

Ista  oiroi»  calida  superaddito  sepe  tumori. 

Si  tamen  ex  istis  tumor  hec  cessare  recusat, 

Embrocam  talem  superaddimus:  accipe  malvalli 

Arthemis  simul,  absinthuro  sit  ponderis  equi, 
210  fioroni  pugnata  sola,  tritis  quibus  addens 

Uncinai  porcinum,  simul  hec  incorporea  atque 

Far  tritici  vino  pondus  iungatur  ad  equum, 

Et  tantum  mellis;  bec  omnia  decoquat  ignis 

Qoe  spatola  ducas  dooec  spissatio  fiat; 
215  Buie  soperaddatur  donec  roaturetur,  et  inde 

Qua  plus  dependet  locus,  hac  aperire  Decesse  est. 

Exprime  tunc  saniem;  sic  cetera  cuncta  sequantor. 

Et  aobioogetur  cum  pertractabitur  inde. 

Gap.  14.  (Bog.  I.  x).  De  vuinere  capili*  quando  cutis 
est  insci**  cum  eraneo  in  multa  quantitate. 

Si  cotte  ioscisa  cranei  cum  vuinere  fiat 
90  Cose  vel  a  simili  quocumque,  cutisque  resecta 

Pendeat,  ipsa  cotis  dependens  scinditor,  usque 

Ad  craoeuro  fractum  divisto  rugine  fiat; 

Os  qooqoe  proiectom  cranei,  cutis  Illa  soatur 

Partiboa  ex  binis  a  summis  incipiendo. 
225  Si  sobtilis  acos,  suturaque  continuetur, 

Et  pars  interior  otrinque  manebit  aperta, 

Ut  se  vulnus  ea  valeat  purgare  decenter; 

Sopra  qoam  poterit  pulvis  rubeus  superaddi. 

Sic  fit:  consolida  mai  or,  bolus  associentur 
230  Octo  per  dragmas,  hiis  ter  picis  addita  grece 

lincia  sit  semis,  dragme  bineque  draconis 

Sanguini*,  ad  pondus  eqoum  sit  mummia;  (I)  trita 

(i)Notre  testa  da  Roger  porta  teulrment  la  mention  du  tamg  ée  éraggn 
■*» Mi  TOit  par  laa  adailkim  fa  Roland  an'il  v  éìoit  mimitivmAnt  aaaatifll 

«la ^ 


18 

Omnia  «tot  pariter,  et  sic  serventur  ad  mira* 

Sanguine  strìngendo  patate  multato  valet  iste, 
2S5  Ossaque  consolidat  et  carnem;  sic  quoque  peUem 

Ioducit,  tali  suture  si  superaddas. 

Cui  superapponas  folium  plantaginis  apte 

Aot  caulis;  sed  in  extremis  immitte  tuellum 

Et  plumaceolum  paoni  superadde  decenter, 
240  Ut  compressa  parum  sanies  petat  inferiore; 

Hocque  modo  vulnus  citius  curare  valebis: 

Unaquaque  die  pulvis  superadditur  iste 

Bis,  donec  videas  utrinque  res urgere  carnem 

Et  solidam;  punctos  dictos  tunc  solvere  debes; 
245  Extrahe  tunc  filum  donec  solidatio  fiat; 

Sufficiet  cure  cuna  panno  carpia  sola 

Cam  suprascriptis  aliis.  lnscisio  facta 

A  medico»  pannum  siccnm  captabit,  et  inde 

Cetera  corentur  ut  auprascripsimus  ante. 

Cap.  15 .  Rog.I.  xi) .  De  cute  inedia  eum  crune*  in  modica  quantitata 

250  Si  cranei  modicom  sit  eum  cute  forte  resectum, 
Sic  quod  non  partem  contingat  ad  ioteriorem, 
Ossis  tantiilum  cute  tane  removemas  ab  ipsa; 
Cetera  prosequimur  ut  suprascripsimas;  extra 
Quod  non  per  medium  debet,findi  cutis  ipsa, 

255  Inter  eam  et  craueum  ne  quicquam  mittere  possis. 

Gap.  16.  (Rog.  I.  ti).  De  cute  intrìsa  tine  aliqua  parte  cranei. 

Si  catte  ipsa  sine  craneo  quocomque  resecta 
Vulnero  vel  casu  fuerit,  tibi  cure  sit  modus  idem 
Cum  supradicto;  fuscum  tamen  addimus  anguen, 
Quo  non  ad  duram  matrem  penetrare  timemus* 

CkV.ìl.  (Rog.  12).  De  vutnere  profondo  facto  in  contumace  capititi 

260  In  sommo  capitis  si  fiant  vulnera,  retro 

Anteve,  quod  peoetrent  matrem,  mortale  nota  tur. 
Si  tamen  a  sommò  descendat  ad  inferiorat 
Nec  cerebrum  ledat,  set  ad  emuoctoria  tendat9 
Non  sic  mortale,  quare  suprascripta  iuvabunt. 

Cap.  18.  (Rog.  I.  xm).  De  sutura  facienda  innato 
vel  in  alio  nobili  membro. 

265  Si  facies,  labrum,  nasus  vel  nobile  membruto 
Vulnus  habet,  suere  carnem  quod  oporteat,  ipsam 
lungo  superficiem,  teneant  quoque  singola  morem 
Atquesitum  proprium;  quanto  subtilius  ipsa 


49 
Foaait  acus  serico  subtili  consue  filo, 
270  Qoodlibei  adoecteos  filum  per  se  religando. 

Gap.  19»  (Rog.  I.  xm).  Denoto  retato  cum  labro. 

Cuna  labro  nasi»  fuerit  si  forte  resectus, 
Quelibet  ia  propria  loca  disponaraus  oportet, 
Fatte  qood  ex  gemina  oasi  sutura  decenter 
Aptetur,  plumaeeolo  superadJe  capistrum 

275  Ut  susteotetur  et  ne  pars  deviet  illa. 

Si  torneo  iostat  opus,  in  oares  mitte  tuellum9 
Ut  saoies  per  eoa  purgetur  facta  meatus, 
Suture  talis  ex  trema  tenebis  aperta 
lo  quocuoque  loco  nisi  cartillagine  soluto, 

280  Namque  locus  talis  se  purgat  sufficieoter. 
Tuoc  pulvis  rubeus  scriptus  superadditur,  inde 
Celerà  serveotur  ut  suprascripta  docebant. 

Cap.  20.  (Rog.  I.  xiv).  De  vulneri  tetti*  facto, 
et  si  habeat  ttgmtm  vel  fernm. 

Io  bela  ai  quia  percussus  vulnero  teli 
Bit  iuta  nares,  vel  maxillam,  vel  ocellum, 

Ito  Tel  qoocumque  loco*  quod  perforet  usque  profuudum, 
Subtilea  iotraus  strictos  tortosque  meatus 
Forum,  quamvis  sii  labor  bic  gravis,  extrahe  telimi 
Si  qoocumque  modo  media  ratione  valebis9 
Hi  ferma  ligoo  careat,  mittatur  ad  ipsum 

2M  Per  ligoum  tenta  sub  eodem  vulnero,  sique 
Cogooscas  ligoum  proprio  ferro  beoe  iunctum, 
Vibretur  modice  strictum,  moveatur  et  apte 
Cum  ligoo  ferrum,  modioe  tractetur  et  extra 
Sic  cum  cautela  quod  fiat  lesio  pauca. 

395  Quod  si  ooo  poteris,  set  sit  perférre  molestumf 
Dimittatur  ita  ferrum,  quia  tempore  multo 
Viveotea  ferrumplures  in  corpore  gestant. 
Extracto  ferro  slHiabcura:  tuelius 
lotromittatur;  et  si  non  sufficit  ut  sic 

300  Ad  foodum  penetret,  tentam  superaddito  lini 
De  panno  veteri  nitido  lardoque  peruocto. 
Hioc  plumaceolum,  sicque  ligetur 
Ut  putredo  fluat  quo  facta  ligatio  cepit, 
Plusque  retardetiir  si  bina  foramioa  fiant 

305  Coosoiidaoda  roinus  qoe  peodet,  parsque  suprema 
Est  citius  aolidanda;  jaceodo  tocabitur  eger 
Ut  putredo  floeua  decurrat  ad  eiteriora. 

Voi.  IV.  ,\ 


;it,  et  exiode  tandem  mertomur  io  evm* 
Si  qoa  minas  piene  sint  hoc  in  codice  scripto, 

3#  Si  stadio  polles,  lector,  «opera,  delicenter  (jfc), 
Cum  nfehil  bumane  perfectum  conditionis 
TaJiter  esse  qutat  quod  sorte  frui  meliore 
Aboeget.  Est  ergo  corrodere  dente  canino 
Dedecus  hnnc  librum  sub  tali  scemate  factum» 

40  Emuli»  et  quivfs  detractor  spectet  in  feto 
Codice  qua  lege  curentur  vulnera  q aeque, 
Bic  contenta  legat  quecomque  cjrrorgieus  optat. 
Quatuor  in  partes  opus  hoc  distinguere  dignum 
Duxiraus;  et  capitis  erit  faec  par  litio  prima 

45  In  qua  cuna  curis  variis  tibi-signa  patebunt» 
dm  sit  nofeilius  et  roembrorum  dignius  jnter 
Cetera  membra  capud,  merito  sumetur  ab  ilio 
Princlpium  libri,  quera  comumraare  rogemul. 
Qui  cum  Pàtre  manet  et  sfiCro  Flamine*  Natura, 

50  Qui  Deus  est  unus  per  secula  cnncta  triumphanfc 
Hvfu$  partieule  sunt  i$la  capitula  prime 
Que  tubseribuntur  ieriaUm,  lettor,  ad  opta 
Ordine  settato  veluti  subseripta  docebuni. 

BspUeii  Prologus* 

«G1PIDHT  CAPITO!*  I UBB* 

Qnibos  modfs  vulneretur  capud  Cap.  f 
De  signis  lesionis  dure  matris  2 
De  signis  lesionis  pie  matris  3 
De  manifesta  fractura  cranei  ctrm  magno  et  largo  vulnero  4 
De  carne  superflua  si  super  duram  matrem  excrescat  5 
De  apostolicon  cjrargico  quali  ter  debeat  confici  6 
De  manifesta  fractura  cranei  cum  strido  vuloere  7 
De  fractura  cranei  in  modum  rimule  8 
De  fractura  cranei  quando  est  in  alteram  partem  tantum  de- 
pressura 9 
De  vulnero  capitis  sine  fractura  cranei  10 
De  tumore  capitis  sine  vulnero  cutis  I  f 
De  occulta  fractura  cranei  12 
De  tumore  capitis  ex  percussione  sine  fractura  cranei  ?el  vulnero  13 
De  vulnere  cutis  inscise  cum  craneo  in  multa  quantitate  14 
De  cute  inscisa  cum  craneo  in  modica  quantitate  15 
De  cute  inscisa  sine  aliqua  parte  cranei  }6 
De  vulnere  profundo  facto  in  contumace  capitis  f  7 
De  sutura  facienda  in  naso  vel  in  alio  nobili  ig 
De  naso  resecto  cum  labro  19 
De  vuloere  teli  in  facie,  et  si  Jiabeat  lignnm  vel  ferrum  20 
De  vulnere  sagitte  barbate  21 


tfaere  oipttis  io 

% 

leetan  craaei 

23 

nee  qnaliter  dh  i           i  caratar 

U 

Bea  rf  fberit  ree 

SS 

sdfcuHs  ibidem  natte 

26 

ita 

2? 

stogine  mobili 

28 

tingine  immobili            „ 

■ 

29 

■ria  ?el  melaocolia 

30 

fcoipila 

31 

fora  oeulerum 

32 

Timi»  constringendb 

33 

«rito  oeuloram  remotendo 

34 

rara  et  mordacitate  ocolorum 

35 

ano  oeuloram  corrodendo 

38 

deoio 

37 

tbore  oeuloram 

38 

agnine  congregato  f n  ocalis  ex  percussione  vel  aliqao 

«mimili 

39 

pemtione  sabteriorii  palpebre 

40 

teda  iuxta  oatum  vel  oculum 

41 

ter  debeat  mortiflcari  Jbtula 

42 

perflaHate  que  nascitur  in  naso ,  que  videtur  esse  poli- 

ta et  non  est 

43 

me  ibidem  onta 

44 

fereotia  inter  polipom  et  Dcum  tf 

:  cordar  ficus 

45 

Kpo  interina  qualiter  curari  del 

46 

lem  ai  fnerit  aine  collectione  cai  i 

47 

Kpo  ti  exit  per  interiora 

48 

Kpo  nrando 

49 

scro  in  labile»  giogivis  et  palato 

50 

tara  labiorom 

51 

«n  tei  pandora  labiorom 

52 

jnnetione  mandibularum 

53 

dem  cnm  fractura  carnis  et  oasi» 

54 

tuia  io  eodem  loco 

55 

lore  deotium 

56 

dem  ai  fnerit  ibidem  vermi» 

57 

itoli*  in  facie 

58 

petigine 

£9 

pigioe 

60 

«phee 

61 

lore  aurìum  ex  reumate 

62 

ore  aurìum  ex  apostemate  ibidem  nato 

63 

ore  aorium  ex  verme  ibidem  nato 

64 

ino  vel  lapillo  ?el  aliquo  tali  si  in  aurem 

deciderit 

69 

Esppiiei^nt  capitola  primi  libri  de  Cyrurgia. 

- 

fi 

INCIPIT  LIBEB  PftltfUS 


Cai.  1 .  Bog.  I  pan  cap:  i)  Quiàns  modi*  wnlneretur  oopud* 

Piuribus  ergo  modis  capitis  cum  vulnera  flant, 
.    Aut  sic  ex  istis  craoei  fractura  patebit, 

Aut  non.  Quod  si  sic,  est  quedam  magna  patensque 

Et  quedam  parta;  sed  uterque  aecabitur  horum 
S  Sic:  quedam  Set  cum  magno  et  vulnero  largo, 

Quedam  cum  parvo  Beri  strictoque  solebat. 

Sed  quecumque  Ubi  cranei  fractura  patescat, 

Semper  in  ambiguo  sit  lesto  panniculorum; 

IVam  pia  tum  mater,  tum  dura  reliditur  ipsa. 

Gap.  2.  (Rog.  I.  p.  e.  i.)  De  tigni*  letionis  dure  malrit 

IO  Si  mater  dura  ledator,  sic  tibf  notum 
Fiet:  nomque  dolor  aderit  capiti  patitotis 
lo  facieque  rubor,  incensio  sic  oculorum, 
Heos  alienata»  lìngue  plerumque  nigred*. 

Gap.  3.  (Bog.  I.  p.  e  i).  De  signis letionis  piematris. 

Sont  hec  sigoa  pie  quod  fiat  lesto  matris: 
19  Tirtutis  defèctus  adest,  ablatio  vocis; 

Moltiplicata  solet  in  vultu  pastula  nasci; 

Cum  sanie  sanguis  a  narlbut  eiit  et  aure; 

Et  quod  deterius  est,  coostlpatio  ventris: 

Inque  die  rigor  adveniet  ter  vel  quater  ima; 
10  Quod  signum  mortis  certuni  pòrtenditur  esse. 

Omnia  que  vel  plura  solent  ioducere  mortem 

Ante  dies  centuno,  quam  nec  vitare  valebit» 

Et  quoniam  cranei  fractura  pericula  magna 

Sepius  inducit,  ad  eam  nos  transferat  ordo. 

Gap.  4.  (Bog.  I.ii  )  De  manifesta  f fattura  erame 
cum  magno  et  largo  vutnersé 

25  Fracture  (sic)  cranei  si  magna  sit  et  manifesti 

Ampio  cum  magno  si  vulnere  fiat,  ut  ense 

Aut  a  consimili,  nisi  fluxus.  sanguini*  obstet, 

Aut  aliud  quicquam,  si  quid  deceat  reoaoveri, 

Abstrahe;  tunc  pannus  subtilis  lineus  apte 
30  Duram  mittatur  inter  matrem  craneumque 

Cum  tenta»  cranei  fracture  pannus  in  ore 

Lioeus  aptetur  subtilis  sive  vetostus  (1). 

(iì  Cernei  ne  se  troinre  pas  dans  Roger,  mais  àme  les  addirtene  im  Bo* 
land,  tequeUtt  addatone  toni  uea  MNiVfiU  fgprywattai  dans  noke  par** 
fhiest  métópie. 


44 

Omnibus  adiuoctis,  addatur  et  uoria  semis 

Hiis  terebiotioe  cum  vas  remo? eiur  ab  igne. 
7S  Perirti*  maoiboa  bec  omnia  comprime  sacco 

Sic  quod  lo  ampoe  cadaot  et  malaxentur  ad  igoem: 

Eitracta  set  equa,  formentur  magdaliones. 

Istud  ad  equanda  valet  ossaque  consolidando, 

Pectore  quod  stricta  iuvat  et  precordia  tifosa, 
Ì0  Qoem  (rie)  dudam  lesil  perctnsio,  tunsio9  casus, 

Et  multis  alila  perpeoditur  otile  causi». 

Gap. 7.  (Rog.I.  tv).  Da  manifuta  fraetura crtuuieum  $lrkto  vulturi. 

At  tibi  si  magoa  cranei  fractora  latebit, 
Vel  fuerit  strictumsi  vulnus  in  citeriori, 
Intromittator  digitus  vel  tenta  (I),  probcsque 
85  Bic  quod  fractura  cranei  sic  pandi  laro  pie. 
Et  postqiiam  cranei  quantum  franga  tur  aperte 
No  ferii,  lode  crucis  modus  hoc  incidere  moustret  ;  i 

Inde  cutem  acarnes  cum  rugine  qoantum 
Fracturam  videas,  nisi  Suius  sanguinis  obstet» 
90  Pincecariolis  os  protinus  extrahe  fractum. 
Quod  si  perlargus  sanguis  fluat,  aut  aliud  quid 
Impediat,  donec  cessabunt  Illa»  licebit 

Proposito  differre  tuo  sic  in  removeodis* 

Pannum  tuoc  Inter  duram  matrem  craneomquo  ' 

01  Cautius  Immittas  cum  tenta;  deinde  sequaris  ' 

Hic  quecomque  super  facéenda  docentur. 

Coostrictis  igitor  eitra  craneumque  retractb 

San  acaroatoris,  totum  vulnus  repleatur  , 

Sottili  panno»  tamen  hic  albumine  fusus 
100  Qui  sit;  plures  alios  imponito  pannos 

Inque  modum  crucis  inscisos,  repleant  quoque  votali 

Oro  ni  no,  plumaceolum  magnum  superaddas; 

Bine  varia  capitis  prò  parte  ligabitur  apte, 

Et  sic  a  mane  sero  dimittitur  usque,  i 

105  Cumqne  revertaris  ad  idem  vulnus,  tumefactoa 

Quarterios  cernensaugmentatosque  patenter,  i 

Ecce  bonum  signora;  si  forte  minuta  videotar»  , 

Aut  quasi  spasmata,  seo  mortificata,  maligoum- 

fliis  igitur  curis  insistere  convenit  extra  i 

I  IO  Donec  sic  craneum  fuerit  piene  reparatum, 

Tuoc  pannos  minuas  et  frustula  dieta  redire 

Usque  locum  proprium  cogas;  curare  valebit 

Carpja  cum  solo  panno  tuoc  indubitanter  (2). 

(i)Ci  mode  d'ezplorttion  no  se  troave  pu  darn  le  ttxie»  al  mia»  9  art 
rèe rout  é  daei  les  edditioos . 

(  I)  lei  5  t ert  berrés  cUni  le  ras.  soni  It  rubrìqne  Ih  tmhmré  eapstfr  e**t 
qui  et  trau?  e  piai  loia  eap.  io.  Du  reste  U  fin  du  chef.  IV  ■aafie  daoeae* 
tre  paraphreèe. 


Cam  solata»  mettile  vel  cassflagiob  Serbe.  •     > 

Extraetis  succis,  hiii  additur  oocia  trina 

Portìai  reterà  adipis,  triticique  farine, 
115  Et  taotum  metlis,  spetolb  agitetur  ad  igneo* 

Donec  spissari  videas,  et  sic  remofebis» 

Embrocas  istas  panna  saperaddittios  usque 

Vulnus  pus  dederit,  et  tunc  in  volnere  pannom 

Immittassiccam  donec  siccabitur  orane 
160  Pus;  cura  sicca  tamen  fuerit,  tunc  carpia  sola 

Sufficiel;  pannum  sed  cura  caro  crescat  ipsa, 

Subtrahe:  prima  dies  fluxus  et  reumatis  usque 

Vulnus  siccetur,  fuscum  dare  precipit  ungoen. 

Accipe  vervecis,  sepi,  communis  olivi, 
1 75  Unius  libre  pondus  par,  de  pice  greca 

Uncia  sit  trina,  de  navali  quoque  semis; 

lincia  ter  cere,  set  eia  thus,  galbana,  mastix 

DeoUir,  amoniacum,  serapinum  cara  terebinto; 

Hiis  opopanacis  adiungitur  uncia  semis, 
170  Pondero  siot  equo  que  suprascripta  vi  dea  tur. 

Hasticis  et  tburis  et  de  greca  pice  pai? is 

Fiat,  de  reliquis  igni  liquefactio  fiat, 

Excepta  terebiotina,  spatolis  agitando 

Pulvis  predictos  addatur:  sigoificatur 
175  Piene  decoctum  si  quando  marraor  adheren* 

Gutte  supposi  tara  digito  f  ix  solvitur;  inde 

Gum  terebintinam  misces,  deponi*  ab  igoe. 

Cola  per  paonum;  quod  sic  servabis  ad  usum. 

Hoc  aaoiem  generat,  maturat  et  attrahit  unguen, 
'180  Atque  novam  camera  generat,  nova  ? ulnera  corat 

In  reliquis  fiat  ut  suprascripsimus  ante. 

Cap.  1 1 .  (Rog.  I.  f  li.)  De  Umore  cupidi  naa  tmtmerc  cutk* 

Ex  percossara  si  quem  capitis  tumor  urget 
Ree  sit  ibi  ì olnus,  cranei  tum  fractio  substat. 
Tom  nimis  fractura  cranei  quandoque  patescit 
185  Et  quaodoqoe  latet  Quando  manifesta  videtur 
In  croce  sciodatur,  et  cetera  scripta  sequantur. 

Cap.  12.  (Rog.  I.  fili).  De  occulta  fractura  crauti* 

Si  fractura  latet  ut  rimula,  per  patientis 
Noscitur  indicia;  quod  si  tu  viderts  apta 
Usque  dies  quinque  vel  septem,  letior  esto: 
190  Appetii  ille  bene,  sic  dormit,  digerì t,  aut  si 
Assellans  urinet  ita  voraitusque  sit  absens, 
Si  neque  febrilem  videatur  babere  calorem, 
Integrila*  igitur  cranei  le  certificsbit. 
Cutus  fracturam  contraria  tigna  figorant. 


19 

Omnia  dnt  pariter,  et  tic  serreotor  ri  «ani. 
Saagoioe  stringendo  pulita  muttum  valet  iste, 

235  Ossaque  consolidat  et  cameni;  sic  quoque  peUem 
lodocit>  tali  sature  si  superaddas. 
Cai  soperappooas  foliam  plaotagiois  apte 
Aat  caulis;  sed  io  extremis  iromitte  taellum 
Et  plumaceolam  panai  superadde  decenter, 

240  Ut  compressa  parum  sanies  petat  inferiora; 

Hocque  modo  vulnus  citius  curare  vslebis:  < 

Unaquaque  die  pulvis  superaddìtur  iste  ' 

Bis,  dooec  fideas  utrioque  resurgere  cameni  I 

Et  solidam;  puoctos  dictes  tunc  solvere  debes;  i 

245  Extrahe  tunc  filum  dooec  solidatio  fiat;  ' 

Safliciet  cure  cum  panno  carpia  sola  I 

Cam  soprascriptis  aliis.  loscisio  beta  \ 

A  medico,  panoom  siccam  captabit,  et  iade  J 

Cetera  curentur  ut  auprascripsimus  ante.  \ 

Gap.  15.  Rog.I.  xi).  De  cute  inscisa  eumcraneoin  modica  qw*W*k* 

250  Si  cranei  modicum  sit  cam  cute  forte  resectamf 

Sic  quod  non  partem  contingat  ad  interioremy 

Ossis  tantillum  cote  tooc  removemos  ab  ipsa; 

Celerà  prosequimur  ut  soprascripsimos;  extra 

Qood  non  per  medium  debet,findi  cutis  ipsa, 
255  Inter  eam  et  craueum  ne  qoicquam  mittere  possis. 

CàP.  16.  (Rog.  I.  ti).  De  eute  incisa  fine  aliqm  parto  cnmei. 

Si  cutis  ipsa  sine  craoeo  quocumqoe  reaecta 
Vulnero  *el  casu  foerit,  tibi  cure  sit  modus  idem 
Cum  supradicto;  toscana  taroen  addimus  oogueo, 
Quo  non  ad  duram  matrem  penetrare  timemus, 

Cap/17.  (^A2).  De  vutnen  profondo  facto  w#mi*mae* 

260  In  sommo  capitis  si  fiaot  vulnera,  retro 

Aoteve,  qaod  peoetrent  matrem,  mortale  notator. 
Si  tameo  a  sommo  desceodat  ad  inferiora9 
Ree  cerebrum  ledat,  set  ad  emuoctoria  tendat, 
Non  sic  mortale,  quare  suprascripta  iuvabunt. 

Gap.  18.  (Rog.  I.  xiu).  De  sutura  faciendainnaso 
pel  is%  alio  nobili  membro. 

265  SI  facies,  labrum»  oasus  fel  nobile  membrum 
Vulnus  habet,  suere  camera  quod  oporteat,  ipsam 
Junge  superficiera,  teneant  quoque  singula  raorem 
Atqoesitom  proprium;  quanto  subtilius  ipsa 


50 

Cap.  21.  Rog.  I.  xiv).  De  generatone  eaniei. 

Si  generare  velis  saoiera  de  vulnero  tali» 
Temporibus  vafiis  embrocas  addito  biaas 
310  Scriptas;  banc  hieme,  set  et  hanc  estate  reponaa. 
Cetera  iam  fiant  ut  predocet  iste  libellus. 
Tenta  minoretur  cura  pus  siccatio  flet 
Et  solidum  vulnus;  tunc  cetera  scripta  sequantur. 

Gap.  22.  (Rog.  I.  xv).  De  vulnere  sagùU  barbato* 

Vulneret  at  si  quem  gravi  ter  barbata  sagitta, 
315  lllam  forcipibus,  si  poasis,  extrahe;  largo 

Vulnere  barbellas  eius  torquendo  plicabis 

Vicinas  ligno:  quod  si  grave  forte  videtur. 

Bar  bel  le  quem  vis  unius  iunge  taellum 

Subtilem,  quem  sic  io  concavitate 
320  Suscipe;  tunc  al  iam  studio  sic  attrahe  cauto. 

lstud  idem  pennis  uncini*  posse  duabos 

Credas,  cum  supradictas  par  cura  iuvabit. 

Gap.  23.  (Rog.  I.  ivi).  De  vulnere  capitU  in  supremo. 

Ledi  supremam  capitis  cara  raro  sagitta 
Gontingat  partenti,  telo  vel  tali  bus  armis; 

325  Attamen  isla  gravis  roultis  quia  cura  videtur, 
Ad  presens  merito  nou  pretermittimus  illara. 
Cum  Ubi  constiterit  craneom  penetrasse  sagittem9 
Aut  aliud  tale,  quod  sic  exire  videtur 
Opposita  parte»  curam  superaddito  talem9 

330  Si  non  apparent  io  eo  mortali*  signa: 
Ex  hac  parte  cutis  scindatar  qua  manifeste 
Exivit  telum,  craneum  cum  rugioe  acaroesf 
Si  fieri  poterit9  statina  craneum  penetrabis, 
Et  circa  ferrum  formam  crocis  hic  imitando; 

335  Sic  elargatus  aptetur  et  llle  meatus 
Ut  ferrum  caute  valeas  ab  eo  removere; 
Educens  etiam  lignum  iam  parte  sub  ipsa. 
Altera  pars  cranei  si  non  penetretur  aperte 
Et  bona  signa  pateot;  donec  lux  quinta  diescat 

340  Aut  septena,  cutis  tunc  inscidatur  ut  ante, 
Et  craneum  trepano  subtili  tunc  penetrabis; 
Extrahe  tunc  ipsam  predicto  more  surgittam; 
Cetera  de  cranei  fractura  cura  docebit. 
Aut  levios  fiet;  cutis  inscidatur,  et  inter 

345  Hec  extrema  duo,  craneom  tuoc  abstrahe  fractat% 
Extracto  ligno  ferrum  removebis  et  ipsum; 
Cetera  cureotvr  ut  rimula  beta  docebat. 


51 
Gap.  24.  Rag.  I.  xvn).  Deplieatura  cranti. 

Sisinefractn         isa     ci       replicatum 
Ex  percussura9 r priora  '* 

0  Os  cranei9  cerebri  quod  motibus  illa  repagnet; 
Ut  si  cara  patieus  io  sompnis  viderit  hostes, 
Surgit  et  arma  rapii,  quasi  sit  vigilans  operando. 
Cuius  erit  cura:  cutis  (ras.  ttius)  in  cruce  scinditur  aptef 
Bugiae  scarnata  craneum  trep    o  penetretur; 

5  Àbatrahe  quod  totum,  sic  curi  patebit  aperte. 

P.  SS.  (Rog.  I.  x?  in  (l\.De  fine*,  qualiter  diverti*  moiU  cure  tur. 

Divide  sic  tiaeam:  vei  erit  curabiHs  aut  non: 

(tal  curanda  quidem  aigni9  co  tur  istia: 

Dora  cutis9  callosa  nimis,  sqaa        quoque  raultas 

Eamittens  rodensque  pilos;  noi       tibi  cure- 
M>  Reo  (2)  curanda  manet  quedam  ficio  mediconi  m9 

Baie  si  quando  nimis  emplastram  ponitur  urens; 

Ber  pluresque  dies  hoc  si  dimittitur  illic9 

Far  capud  infirmo  suspense*,  sicque  remoto: 

Tane  callosa  cutis  telut  ustio  fiet  ibidem. 
IS  Qoam  curare  potes9  species  retinet  sibi  binas: 

Quedam  aaraque  pilos  multos  emit    *e  fertur 

Atque  nimis  grossos  quosdam;  cu     <      quoque  grossa, 

Sed  nec  dura  tamen,  nec  contini    a  <    etur. 

Altera  fero  cutem  grossam  sci»      que  tenebit 
70  Et  cum  prurito  multo,  sanien  i      \ue  roittit 

Istarum  quecumque  tibi  mani  i<    a  vi  de  tur, 

Crinibus  evulsis  cura  medicai   *is  ista: 

Ellebori  nitidi  picis  et  navali»  eodem 

Poodere  sunto,  nucis  commuti  is  pondus  ad  unum 
175  Istorum  secuplum;  sint  bec  simul  omnia  trita, 

Unguentique  modum  comiten  ir;  sique  Decesse 

Wt,  Ubi  de  nucibus  h'remali  u  npore 

Tunc  oleum*  de  quo  predictui    coi     is  i      ien. 

Ex  hoc  unguento  septemve  nove     e  diebus, 
WO  Aut  plus  sive  minus9  *elut  apt      i|      videbis, 

Onge  caput;  set  cum  videas  hoc      il     atum  , 

ipsos  evellas  crìnes  radicitus  o 

Cetidie  rursus  hac  {tic)'  ungas;  cu      le  renati 

Jan  fuerint  crìnes,  lexiva  deinde      abis; 
»W  Crine  resiccato;  capud  hoc  suf  psilotro, 

(i)  Atee  fatte*  ntnbreaiei  différeaeet  et  dei  tdditioot.  Ces  additioiu  pi« 
Mtmt  Uree*  particulierement  da  Commeataire  des  Quatre-Mahres. 
Mkst  $  vsn  sui  vanti  te  retrouvent  dani  lei  Commentairei  des  Quatre- 
Wwei  (imi.)"  Je  nv  ai  pai  trouvé  de  traces  de  lei  différeaces  dao*  Guillaume 
•  Stlieet, 


52 
Tamque  diu  capiti  dimitte  quousque  capillof 
De  facili  possis  remo  vere.  Fit  autem 
Sic:  calcts  uve  dragale  trigiota  dueqae 
8i  fervenOir  aqua,  dragmas  infundito  bioas 

390  Auripigracnti,  facias  bullire,  patebii 

Jam  bene  decoctum  peunam,  si  tinxeris  fatta 
Cuvara  subtracte  si  deplumatio  fiat. 
Crinibus  evulsis  aliquemsi  forte  ruborem 
Videris  in  capite*  dicto  superunge  psilotro, 

395  Omnia  predicta  faciens  quo  diiimus  asque: 
Absque  rubore  tibi  capud  apparerò  videbis. 
Si  vero  cura  Uoee  non  proficit  bta, 
Hoc  erit  unguentam  tinee  nimis  eppreciandum: 
De  staphisagria  si  sumiUr  uccia  sola, 

400  Ellebori  tantum,  dragante  sic  et  «lumen, 
Auripigmento  jungatur  ibi  uncia  semis, 
Ana  gallarom  tantum,  que  trita  decenter 
ConHce  sic:  flaure,  fumiterre,  titimalli, 
truce,  abrotani,  lapati  jungantur  acuti 

405  1  sto  rum  9ucci  libi  quod  sint  ponderis  equi; 
Et  modicum  fecis  olei  juogatur  eisdem: 
Bulliat  ad  prutias;  addatile  et  uncia  trina 
Biis  liquide  picis.  Hoc  unguento  si  capud  uugas, 
Proderit;  in  reliquis  fac  ut  prescripta  docebaat. 

410  Fontaais  (?J  levius  tiaeam  curare  solebaut: 
Naraque  siligineam  iungunt  miscendo  fariuam 
Urine  vituli  vel  tauri;  decoquitur  sic 
Quod  quasi  sit  viscus:  capud  emplastratur  eodem; 
Pilleus  bine  coni  superadditur,  hocque  diebus 

4 1 5  Binis  sive  tri  bus,  cui  sic  dimittitur  berens; 
Postea  piHeolo  conneia  est  corda  ligata 
Firmiter  ìb  trabibus,  patienlis  stante  cabello 
Sub  pedibo9,  scanno  suspensus  ut  ille  remoto 
Dum  cadit-emplastrum  vellatur  fune  reteutum. 

420  Quo  facto  si  qui  remanebunt  forte  capilli, 
Pincecariolis  velluntur  funditus  omnes. 
Tunc  (1)  camera  generant  et  mundificaatia  poaunt. 
Urina  pueri  capud  egri  deinde  lavante* 
Unaquaque  die,  solearum  pulvere  facto 
425  Btercoris  et  bovis;  hi  soliti  generare  capillos. 
Si  dolor  est  magnus  capitis,  cum  molle  peruagunt. 

Cap.  26.  (Bog.  Bog.  1,  xvmj.  De  ptdiculis  ibidem  nttis. 

Si  vero  multos  videas  herere  pedicles, 
Jungas  argentum  vivum  extinctumque  saliva, 

(i)  Lei  ?ert  strinati  statea  parfie  repréieniéi don*  lai  Commemirx 
Qumtre-Mftitres. 


53 
Vocio  porcino;  Tel  si  locus  ilte  videtsr 
430  Rugosus,  fetori  capud  unge  sagimine  porci; 
Extrahe  deinde  pilos,  dicto  post  unge  psi latro: 
Et  taoc  procedas  ut  prima  scripta  docebant. 

Cap.  27.  (Bog.  I.  xtiiì).  De  linea  si  recens  fueriU 

gique  recens  foerit  hic  morbus  Tel  unius  anni, 

Hunc  sic  curabis  evulsis  abaque  capillis. 
435  Abrotani  agrestis,  sic  eruee  quoque  flaure 

Cam  fumo  terre  sit  et  arthemisia  iuocta 

Pèndila  ad  equale,  bene  cura  pistentur  olivo, 

Usqoe  die»  octo  vel  plus  macerabis  eodem; 

Postea  fac  ista  bulliri  sufficienter. 
440  Isto  quam  calidum  poterit  perferre  perungas 

Sero  cura  mane,  quod  per  discrimina  fiat. 

Far  loca  tuoc  eadem  pulvis  soperadditur  iste 

EHeboro  fuerit  si  staphisagria  ioncta 

Fondu»  ad  equale,  tritus  quoque  pulvis  ut  iste; 
445  Sufficienter  ibi  superaspergatur,  inuncta 

Ante  tamen  capite,  donec  curatio  fiat. 

Gap.  28.  (Bog.  I.  xix).  De  ruva; 

Estqne  soperfloitas  qoedam  que  ruva  Tocatur, 
Naacena  in  capite;  cui  tale  parabitur  unguen: 
Solfarla  (1)  dragmas  his  octo,  tiratoi 

450  Ellebori,  argenti  vif  i,  quibus  oncia  semi* 
Junge  caputpurgi;  tritis  hiis  sufficiente^ 
Porcini  Teteris  adipis  datur  uncia  sena. 

Mixta  dio  serra,  cum  quo  capud  unge  probato. 
Ad  aabom  flegma  valet  hoc  coleraroque  nigram, 

451  Crinibos  herentem  coxisVe  valebit  et  iste 
Ad  scabiem,  dextras  et  cetera  plura  iuvabit. 

Gap.  29.  (Bog.  I.  xx).  De  teìtogine  (sic)  mobili^ 

Estqoe  aoperOuitas  quedam  capitis  similata 
Scrofe,  que  Tel  erit  mollis  vel  dura  patebit. 
Qoelibet  istarum  vel  Set  mobilis  aut  non. 

460  Mobilia  est  cura  talk;  digitis  t^neatur 

Fortiter,  ipsa  cutis  in  longutq  scinditur  apte; 
Unco  capta  prius  apatumine  scrofola  talis 
Scaroetur  tuoc»  si  fieri  queat  absque  periclo, 
ftascitur  inter  quam  cum  panniculo  reraovendo; 

465  Que  ai  non  poterit  e  velli,  vulnus  apertura, 
Implebis  panno  tamen  ovi  albumine  fuso;] 

(i)  8*tfkri*  mt,  io  tcxltt  Rogerii.  Io  eoa.  V  anta. 


54 
Atqoe  sequente  die  pulvfc  superadditur  Iste; 
Plos  tameo  es  viride  frixum  cum  mette  iuvabft. 
Affodillorum  si  sumitur  uncia  sena 

470  Succi,  sic  calcia  vive  sit  ut  uncia  trina, 
Auripigmenti  jungatur  et  uncia  sola: 
Bnlliat  hic  su  ce  os;  tunc  calx  addatur  eidem:    . 
Auripigmentum  sic  perni iscebis  eisdem. 
Tee  bullire  par  uro,  spatulis  agitando  frequenter; 

475  Que  bene  petrofita  soli  siecanda  retinquas, 
Sint  ila  siccata  formentur  ut  inde  trocisci: 
Postea  siccati  melius  ser ventar  ad  usuai. 
Dicitur  hic  pulvis  talem  corrodere  camera 
Inmissus;  set  cum  videas  vulnus  tumefactum 

480  Et  desiccatum,  corrosum  noscito  pannum. 
Intus  tunc  pannum  ponas  albumine  fusum 
Sopra  quem  stuppas  ponas  evo  sodata», 
Dooec  panniculi  fiat  decoctio  piena 
Et  saniem  vulnus  emittat;  postea  curanti 

485  Jugiter  apponas  ut  celerà  vulnera  captaok 

Gap»  30.  (Rog.  I.  xi).  De  testugine  immobili. 

Scrofula  que  capitis  immobiKs  esse  patescit 
Cum  craneoque  cutim  condensat  et  inficit  una» 
Vel  mater  dura  eraneo  coniuncta  per  ipsam 
Inficiatur,  ita  quod  eam  timeamus'habere 

490  Scrofe  radice*  eraneo  mediante  latentes. 
Cura:  cutis  tota  radicitus  Illa  secetur, 
Nec  sic  infectam  noscas  utraoique  tabellam, 
Imo  supremam,  caute  trepano  penetrabh 
Infectam  craneum,  sic  cum  spaturaioe  totani 

495  Abstrehe;  difficile  cum  sit  partem  removere 
Uerentem  dure  metri,  dimittimus  illam, 
Jude  venire  solent  quia  magna  pericula  vaMej 
Aut  si  fiat  ibi  noli  me  tangere,  parce. 

Cap.  31.  (Rog.  I.  xxi).  De  mania  et  melaneolia, 

Si  maniam  coleramve  nigram  curare  nequibis 
500  Antidoto  quovis,  ista  succurre  medela: 
Preraso  capite,  cutis  in  croce  scinditur  apte 
In  summo  capitis  cranei  coniunctio  quo  flt; 
Retractis  labiis  craneum  caute  penetrabia 
Ad  formam  nummi,  quod  fumus  ad  exteriora 
505  Exalarè  queet  infeclus;  sicque  ligatus 
Eger  aervetur  dooec  curetur  temeste. 


.  •  •  \ 


55 
Càv.  32.  (Rog.  I  xxi).  Da  epiiempsia. 

Hac  autem  cura  morbo  succurre  caduco: 

Purgetur  patiens  cum  bianca  sufllcienter; 

Bine  testes  cum  corde  lupi,  sanguis  leporiuus 
510  Sint  combusta  simul;qui  pulvisconQciatur 

Cum  zucara  Vel  melle:  datum  quod  sepe  probatum  est. 

Ovaque  corvina  prodesse  contesta  solebant; 

Sumptaque  cum  vino  leporina  coagula  prosunt; 

Sic  anlimonium  solum  (1).  Post  latta  caute 
515  Partibus  occipiti?  prerasis,  ustio  fiat 

lo  fontinella  sub  nodo  in  conca  vitale. 

Cap.  33.  (Rog  I.  xxrt  xxin).  De  dolore  oculorum. 

Cum  soleant  oculi  graviter  plerumque  dolere 

Pro  variis  causis,  curas  variare  licebit. 

Nam  quaudoque  rubent  oculi  lacrimando,  pilique 
520  Preter  naturam  ciliisdominantur,  ut  ipsa 

Mordeotes,  unde  cogunt  oculos  lacrimari  % 

Tane  ex  snbscriptis  poteris  sic  auxiliari: 
'  (Rog.  I.  xx///y.  Palpebra  si  fuerit  multum  carnosa,  pilosque 

Non  videas,  folium  statini  paritaria  det  quo 
525  Palpebra  scalpetur  intra;  iam  carne  minuta, 

Saoguis  ut  egreditur  exinde  pilique  patebunt* 

Pincecariolis  vellantur  funditus  omnes. 

Aut  locus  uratur,  albumine  post  liniatur: 

Si  sii  hiemps,  fili  crocus  addatur;  quotieusque 
530  Hii  nati  faerint,  totiens  erit  hoc  repetendum. 

Vel  tic  compressa  supra  palpebra  ligetur, 

Si  non  carnosa  sit,  tic  evulsto  fiat: 

Scalpeturque  locus  qt  diximus;  inde  sequaris 

Predictam  curam  Vel  tiq  operando  juvabis 
535  Si  rubus,  absiothum  de  ci  rais  deot  libi  succos 

Ponderis  equalis  ovique  albumine  mixtos: 

Hiis  prius  intinctam  ciliis  appone  plagellam 

Aut  stuppas  sic  intinctas  porrive  liquore. 

(Rog.  /.  xx/rA  Si  lacrimando  rubent,  nec  cetera  signa  paté- 
540  Scindator  vena  fremi is,  gemineque  duobus  scuut, 

Temporibus;  tantum  permittas  sanguinis  inde 

Exeat  usque  Ubi  videatur  sufficiente!*; 

Tunc  capta  tur  acu  subtili  nec  penetretur; 

Parte  tamen  reliqua  Olo  comitante  trahatar 
545  Et  bene  nectatur  ne  plus  cruor  egrediatur, 

In  vulnus  mittas  larduro,  sit  ibique  diebus 

Trinis;  post  illos  caro  porci  macra  per  odo 
Aut  bis  quinque  dies,  donec  bene  puriflcetur; 

(i)  Ja  m  ritrai? e  pai  ai  dans  Rogar,  ni  daos  Guillaume  de  Salica!  la  ma* 
■ws  dai  vara  precedenti. 


6« 

Tnoc  carnem  retnovebis  èam,  filoqae  remoto 

550  Carpia  Tel  pannus  iotromittotur.  Ad  illas 
Stringendas  setoo  in  cartilagiois  aarli 
Fonte,  sub  aure  torneo  melius  combusto  flet 
Olibaoum,  masti*,  ladanuro,  liquefato  caleoti 
Marmore  Tel  testa,  lauri  folioqae  subecto, 

555  Qoam  poterit  calida  perferre,  ad  timpora  ponaa 
Sopra  predictas  venas,  quod  sepe  iuTabit 

Gap.  34.  (Rog.  I.  xxit).  De  lacrimi»  consiringendb. 

* 

Ad  lacrima*  oraoes  stringendas  sufficit  istad: 
Olibani  pulvis,  albomen  et  additur  otì 
Appositum  panno  grosso  lamen  atqae  recenti 
560  Per  medium  frontis  utrinque  trahatur  ad  aurem. 
Fermento  modico  mixtum  sedare  dolorem 
Dicitar  hoc  dentis9  fluxom  quoque  reomatb  onroem. 

C  ap.  35.  (Bog.  1.  xxv).  Deprurritu  oculorum  removendo. 

Si  tìs  prurritom  remotebh  sic  oculorum: 
Argenti  fecis  si  sumitur  uocia  semis, 

565  Hinc  aloesy  thuris  dragmas  duas  sociabis 
Pulvere  sub  tilt;  viole  iangantur  olivo 
Àut  cum  musceleo,  Tel  quem  celidonia  socco 
Mittit  et  agresto,  iungantur  ut  iste  Ticissim 
Unguenti  quia  modus  albi  sit  confluendo. 

570  Penna,  com  sit  opus,  oculis  immittitur  apte. 
Hoc  quasi  colli rium,  torneo  hoc  meliora  probantur 
Sic:  amidum,  gammi,  dragagantumqoe  corallus 
Albus,  eroathites;  istis  in  polvere  tritio, 
Accipe  feniculus  et  quantum  fragaria  sacconi 

575  Dent  et  lactuca,  verbeoaque,  iac  muliebre. 
Biis  bene  colatis,  oculis  immittito  guttam 
Uoam  sive  duas.  Aut  Me  operando  iuvabis: 
Feoiculi,  rute,  verbene  succus,  acetum, 
Siot  permixto  simul;  prurritum  sepe  iuvabont. 

580  Aut  succus  rute,  feniculi,  lac  muliebre, 
Tutia  iungantur  amidumque;  iuvare  soiebaot. 

Cap.  36.  (Rog.  I.  ut).  Ve  arsura  eimordaeiiaie  oculorum. 

Si  sit  ibi  quicquam  mordat,  arsurave,  tale 
Collirium  facimus largenti  fex  aloesque, 
Mastix,  trita  simul  cum  succo  conficiaotur 
585  Absintique  rubi  cimartfm,  pondos  ad  equoro, 
Cui  sit  aque  rosee  permixtio  facta  vicissim: 
Biis  et  prescriptis  multum  prodesse  solemtu . 


61 

Gap.  37.  (Rog.  I.  xxny  De  pmnoeculonm  corrodendo. 

Fanoos  corro  co 

Oogoentum  tu~.  r«.OMWVWM.  «^    udì 
N>  Am  gallitricum,  celidonia;  qin  urna 

Utqoe  dies  qaioas  iocorporeiui      uà 

Sto  no? emf  vd  plus,  olei  comi 

Start  et  mareescant,  quo  poeta  i 

Qoat  herbas  rondom  si  quando  '      m  i 
tt  Omnia  per  paomim  colabis:  ab      e  i 

Qoe  tepetant  ignem,  iungatur  et         s< 

Hiis  cere;  liqoefacta  simul  sic 

■amore  naraque  teoax  si  sit  (    »c         is. 

Sufficit.  Inde  duas  viridis  supe  si 

0  Dragmas;  Igoe  parum  leoto  bui  ma     o       r 

Sic  iterimi  Ispide;  cui  si  viridis  e  t, 

Tuoc  iterami  removebis  eam;  di  < 

Polreris  olibani  superaddito,  p< 

Da  sarcocolli;  licii  iungaolur  olir i 
*  Ae  aloes  totidem,  pulvis  subtili    et 

Sit  prios  admittus  oleo,  caute  tai       ut  sint 

Ista  parum  liquida  tria  cuna  co       mio  fiet; 

Qoe  sic  colata  panno  serventur      u     a. 

Fatala  cutn  sit  opus  oculis  ima  itito      i 
IO  Cam  foent  paonus  consumptus  si 

Acdpe  tuoc  soccum  rute,  mon  i      , 

Cuioa  Dos  robeus  cura  succo  pe   n 

àc  olei  pariter,  pannum  roacul    i      3       i       « 

Aot  si  castoreo  sit  sarcocolla  iu     s, 
IS  OHhaooqoe  duas  dragmas  cum  iimidia 

Camphora  dragmas  hiis  binas,  i     et      :ia  i 

Margarita  rum,  firidis  scrupulu        et  eris; 

friso  trita  parum  soli  siccandi         ] 

Postea  trita  magb  subtiliter;  a 
30  Campbora  trita  bene  cum  perii    i),  n         rosata 

Coefiriantor  equa  soli  siccaoda  di 

Post  trionfo  iungatur  eis  equa  dieta;  reuctis 

Hiis  iterum  soli  siccandis;  hoc  quoque  fiat 

Ter  siccata  dio  que  sic  serventur  ad  usura. 

Cap.  38.  (Rog.  I.  xxvii).  De  rubare  oculemm* 

SS  Si  robeant  ocoli,  nascens  ex  sanguine  causa 
▼d  quecomqoe  patet,  et  eis  inflatio  si  fit» 
Aut  etiam  pennin,  flant  strictoria  primo, 
Postea  mondificeot  oculum  que  oovimos  ista: 

(i)  MtfcritQè  ia  tolta  Rogerìi. 


he 

GallitrJci  gemeo  dani  vel  basflioonis, 
630  Ex  quibus  est  qoedam  quasi  muscillago  resultai», 
Que  diffusa  peroni,  statini  mundabit  eumdem. 
Postea  si  sìt  opus,  tenia  Insdsio  fiat 
De  tribus  in  fronte,  set  sii  modus  ille  capfstri , 
Hac  quoque  meusara,  manns  ut  iaceat  patientfs 
635  In  nasi  summo,  qua  parte  ligatnr  ad  armum, 
Quo  supra  fentem  malore»  terminal,  illic 
Signabis  digitum:  capiti*  premito  fiat  ; 
Deinde  tribus  digitis  super  aorem  mensio  canta 
Signans  utramqne  partem  tendatur  ad  ipsnm 
640  Prefactum  signnm  frontis,  slgno  set  ab  ipso 
Quod  super  anricnlam  est  aliud  «ignoro  faciendo 
Transversum  illins  signi  quod  distet  utrinque 
Uncia  cum  semis  ab  eo,  produc  quoque  signum 
Istud  ad  hoc;  et  idem  tibi  fiat  ab  aure  secunda. 
645  Supra  productum  cuti»  inscidatur,  et  inde 
Emanet  sangui*,  calidum  prodocito  ferrum 
Incendasque  cutim  supra  signnm;  fueritque 
Si  quis  non  patièns  tot  canmata  vel  crticiatus, 

Ut  prius  in  fronte  signabis,  trt  nncia  trina 
650  Mensuram  doceat,  et  ab  hoc  dùcatnr  ad  fflud 
Linea  trans? erse,  sopra  qne  fnscisio  fiat. 
Tunc  locus  uratur,  pannusque  albumine  fusus 
Apponator  ibi  donec  cadat  ignis,  et  Inde 

Apponas  aliqutd  quod  mitiget  et  premat  ignis 
655  Usturam.  Plumaceolum  tunc  adde  decentem, 

Sicque*iigatura  tarla  prò  parte  locetur. 

Cum  cadit  ignis,  ei  cordam  superaddito  panni; 

Per  trìginta  dies  teneas  sic  vulnus  apertum; 

Tunc  cordam  removens  permittas  consolidar!. 

Gap.  39.  (Rog.  L  xxvni).  De  $angwne  congregalo  Ai  m/ft 

ex  percussione  vel  aliguo  rimili. 

660  Ex  percussura,  casu  auocunqueve  sangui* 
Consurgens  oculis,  tei  si  tumor  accidit  extra: 
Accipe  virgioeam  ceram  tritumque  ciminam; 
Sint  igni  calefecta  din  commixtaque;  fiat 
Ex  hiis  emplastrum  sic  illa  parte  locandum. 

G65  Aut  sic:  absintbnm  «nccum  verbena  tibi  dent; 
Hiis  roseam  si  iongis  aquam,  superadde9  valebit. 

Cap.  40.  (Rog.  I.  mix).  Ve  inversolicne  subUriorì* palpebre. 

Volnere.si  facto  vel  consimili  sub  ocello 
Palpebra  snbterior  iiivereefur,  satis  fsta 
Sufficiet  cura;  supra  vulnus  male  sanum 
670  Insci  da  tur  in  obliquo,  plageHaque  facto 


Aasit  de  piombo;  foramina  etnie 
Kant,  ut  per  ea  caute  palpebra  soatur. 
In  medio  pinmaceolut  ponatur,  et  inde 
Comprime  pellieolam,  loca  propria  quod  petat  epte, 
75  Ver  bis  qninque  dies  ant  plus,  ut  v  ideria  ipse, 
Dimittatur  ita;  plagellam  postea  tollas 
Et  aie  curabis  ut  eetera  vulnera  poscunt. 

Gap.  il.  De  oràcolo  (1). 

Hascitur  In  cfliis  oculorum  passio  quedam, 
Ordeolorc  dieta,  cuius  grano  similatur. 
IO  Cuios  cura  satis  facilis  nobis  patet;  nt  si 
Pincecariolis  apte  capiator  ntrinqae: 
Tunc  inscisa  petit  ut  cetera  vulnera  coram. 


Cip.  42.  (Bog.  L  iti).  Ve  fistola  iuxla  na$um  vel  oculum. 

8i  qnandoque  locum  iuxta  nas  im  vel  ocellum 

Fistola  percossiti  saniesque  foi  strido 

15  Exterìora  petat,  oculum  ne  lei  ere  p 

Opposita  parte  duoas,  aliudqu   fon 

Elaigetur  ita:  sambuci  some  i    du 

Siccam  que  gracili*  sic  immite  ur  ut  eios 

Os  ebrgetor;  ebali  tunc  accipc     xomf 
M>  AHIta  iungatur,  quo  flstula  sic  re        ur; 

Cui  snperaddatur  emplastrum       9     obatum. 

fistola  cum  cancro  poto  curabiiur      e 

Si  caolis  folla  sumas  et  canabfa 

Atqoe  tanaceti  inngatur  pondu       sqoum; 
ìi  Kaioris  mbee  radices  decoque  vino 

Ant  in  equa  dolci,  quod  suffici  addito  raellis: 

Egroto  cyatum  sero  cum  mane  propina. 

Albus  et  ellebopua  subtili  pulvere  tritus. 

Si  super  appositi»  sit9  mire  curat  utromqoe* 
N  Mortificando  prius;  apii  quoque  succus  et  ovi 

Albomen  ponator  ibi  triticique  farina 

SI  modicum  meUis;  post  bec  ut  vulnera  cura. 

Aot  inscidatur  in  rectum  tenta;  tenta  subintret 

Uaqne  profonda  loca  prius  ovi  albumine  fusa 
OS  Ant  lardo  raso.  Qui  si  sit  deliei 

Intromittatur  cupri  ferrive  tu 

Csqoe  profonda  loca;  per  eum  lem  mitte  toellum 

Si  poteris,  ferrom  candens9  ei     ]uod  aduste 

Tiaot  radices;  Qui  si  nimis  bori      ignem, 
IO  POta  mittalor  talis  mediante  tueuo 

Unguenti  rumpeotis  ibi  quod  conficitur  sic: 

(i)HaBjne  Jaos  Roger ,  mais  se  trave  uà  pan  plus  dérelappé  da»  Re* 
M,  1|  »%  rmbr.  a. 


60 
Si  calcem  vivam  permisces  coni  capitello 
Adque  moduralacias  unguenti  confluendo, 
Utque  sit  ignotum,  tit  cum  fuligine  raixtam;  < 
715  Set  calcem  vivaio  capitello  iungere  dom  vis, 
Immittas  boi?  terna  sic  nsqoe  novenam 
Aut  decimato,  pooatur  ibi  donec  cadat  ignis 
Petia  rasura  lardi  aut  albumine  tincta 
Aut  succo  porri;  tunc  cura  patebit  ut  ante. 
720  (  I  )  Utile  cum  fuerit  ad  plurima  sic  capitellurn 
ConAcies:  pinerem  de  stipite  sume  fabarum, 
Aut  alium  cinerem,  cuius  partem  geminato», 
Tercia  sit  calci»  vive:  mittantur  in  ollam 
In  cuius  fundo  sit  pannus  lineus;  inde 
725  Inmittatur  equa,  que  sic  (*it?)\A\m\$$a  per  octo 
Si  ve  dies  phires;  apte  cooperta  sit  olla 
Argilla:  fundus  jllius  tunc  penetretur 
Inde  quod  emanat  primum  die  capitellurn; 
Inmittatur  aqua  rursus,  dicesque  secundum; 
730  Tercia  dat  terhum;  sic  et  procede  deinceps. 

Hursus  (2)  collirinm  valet  hoc  quod  conflcitur  sic: 
Sume  salisgemme  scruputos  binost  modicumque 
Eris  de  viridi,  libras  geminas  quoque  vini 
Albi;  trita  satis  bec  apto  vase  reponas; 
735  Sed  licet  in  primis  liquor  hic  sit  torbido»,  ipse 
Jam  residens  flet  ciani»;  poteritque  per  annum 
Hic  bene  servari;  flt  eoque  molestia  nulla; 
Raro  iuvat  hic  lacrima»,  ocolos  quos  Astuta  lesit  (3). 
Aut  eris  viridi»  si  sumitur  uncia  sola 
740  Atque  salis  gemme  si  iungitor  uncia  semts, 
Porcini  veteris  adipi»  coniongito  libram» 
Quem  liquefac  igni,  per  pannum  postea  cola; 
Pulvere  contrito  tunc  omnia  conAciantor.    ■' 
Unguentami  potè»  hoc  multos  servare  per  anno»; 
745  Fistola  quo  mori  tur  nec  eam  permittit  ut  ultra 
Nascatur;  sed  eam  precedere  débet  honesta 
Ut  tibi  constabit  purgatio  sufficienter  (4). 

En  subiungetur  aliud  tibi  sepe  probatom. 
Si  porcinus  adeps  lentum  liqueAat  ad  ignem9 
750  Postea  coletur,  cui  de  succo  Utimalli 

Addatur  tantum,  permixta  coquantur  ad  ignem 
Donec  predicti  Aat  consumptio  succi; 

(t)  Ce  qui  faift ne  sa  traeva  pai  deus  Rogar;  naif  Jane  lai  Additasi  de 
Roland. 

(e)  Ce  qoi  suit  manqaé  dant  Roger  et  Roland.  Je  ne  le  retroufe  -pas  aia 
plot  dana  Guillaume  de  Salieet. 

(S)  Vo/.  lei  Commentare*  dea  Qoatre-Maltree  eiléa  piai  bea. 

(4)  €ette  reeette  ae  retroure  à  peu-pré*  teitoeUement  daus  lf  Commenta 
*  radei  Qaatre-Maltres  tur  Roger  et  Roland,  p.&iy  T.  11.  de  la  CMectJafif- 
i#rfit^Mo;p.  i5ideradìtiootè>arae«  • 


81 
Bftateo  colata  vclur  ; 

Sed  si  forte  1  1  t 

S4  Cautius  inscii  u     vi      b,  i      u 

Totani  rodato.  < zovi a 

loque  modum  craoei  fiat  reparatio 

En  aliti»  pulvfe  ad  eandem  n  rtifican      i: 

Palt la  ai  nitri  fuliginis  atque  o 

10  Caoabis  ac  stranienti  sit  cum  u  >  - 

btromisBua  ei;  faciet  que  diiii 

lui  alitar  fecies:  testas  ai  so  avi 

Pkoas  prescriptis,  repieaot  qu  ]       i 

Voam,  combusta  que  sint  io  pi      -e  ima, 

>5  Quo  locus  aspersus  talis  nimis  i  le  ju 

Si  sit  perlotus  succo  plantaginù 

Omnia,  plectoricom  pereat  pur  [a 

Cap.  4  3 .  QualUer  deeeat  aio  rtificari  fistola. 

Fistola  aie  moritur:  piperi  si  cinoama  iuucta 

Aoa  cum  gallis  sint  matrisilvja,  cortei 
70  Maligraoati  cum  centa  pulvis  e       i 

lotiroitlatur;  aut  istud  sepe  probatum: 

Con  sale  porcinom  Tel  confidai     et  istud 

batiHetur  ei  viciois  partibus  uoctis 

Qagaeolo  corou  cervini,  coctio  cu 
V  Io  vioo  fiat,  oleo  quoque  cum  \    3 1 
Uogueotumque  valeos  ad  id<      li 

Porcini  veteris  adipis,  sai  gemi 

Qoatoor  hiis  dragmaa,  eris  viriais       < 

Vocia  sit,  triUa  ex  Mia  mirabil 
W  Uogoeatum  tale  quo  fistola  mor        urf 

Et  veterem  caocrum  aie  percura 

Gàr.  44.  (Bog.  I.xxxi).  De  super  fiutiate  que  nasciturin  nasot 

que  mieter  e$$epolipu$  et  non  est. 

b  oaaoqoe  superfluità»  crescen  o 

Mipus  est;  aliquando  quidem  non;         •  fi  de  tur 

Hit  eoa  (?)  io  oasi  perlargaia  par  it 

tt  A  naso,  aupra  oasum  qoandoque  m    anoo. 

Goios  erit  cura:  tellaUir  ut  usque     ofundum 

Bogioe  flebotomo  miouas  in  partii      iliis 

Utile  iti  videas  ioter  valium  faci<  ido 

Gaovaoieos,  oares  pars  si  qua  remanserit  intus 
IO  Oogoeoto  tioctum  de  viva  calce,  sapone 

Aol  eris  viridi  confetto  [sic)  mitte  taelium, 

Vosi  oleam  simplex  addas  ovique  vit$llum; 

list  igois  casaro,  dent  celerà  vuloera  curaro, 
ioguenlum  viride  tameu  illic  additur  apte, 


0f 
795  Qood  sic  oonficitor:  Celidonia  cara  acabiosa,  '    * 

Galìitricum  folia,  dent  et  levisticus  aoa; 

Alleluya  dabit  fatue  cum  radicibus  eius9 

Que  bene  pistentor;  hiis  libra  set  unica  sepi 

Ac  olei  tantum,  <{ue  sic  dimitte  per  odo 
800  Site  dies  plares,  stagnato  vase  coquantur 

Usque  peiarit  fondura,  coleotar,  postea  cere» 

Uocia  trina  quibus  estivo  tempore  detur, 

Si  sit  hiemps,  bina;  qoe  coni  fuerit  liquefaste, 

Masticis,  olibani  pulvis  superadditur  ana 
805  Uncia  dimidia;  si  sint  decocta  probantur 

Marmore;  tunc  viridis  fitte  saperadditur  eris 

Tantumdem;  rorsus  in  marmore  gutta  probetnr 

8i  fuerit  viridis;  tane  deponatur  ab  igne; 

Pulvis  hiis  aloes  iuqgatur  et  uncia  senais; 
810  Set  prius  bic  pulvis  oleo  fiat  resoluto 9 

Qood  sic  coletur  et  sic  servetur  ad  usum. 

Istud  et  unguentata  valet  ad  plagas  veterana», 

Corrodendo  inalam  cameni  generat  meliorem* 
Hoc  alitar  sic  flt:  viridis  si  sumitur  cria 
815  Uncia  sola»  sai  gemine  sit  et  uncia  semfs9 

Porcini  veteris  adipis  sit  et  unica  libra 

Ex  istis  simile  predicto  conBciatur. 

i 

Gap.  45.  (Bog.  I.  xzxu  finis).  De  carne  ibidem  nata. 

Si  vero  fuerit  Inter  nares  caro  nata 
Magnaque  striduta  situerà»  per  medium  tono 
820  Inmittas  maliterre  tentam  bene  siccam 
Caute  formatam  bis  vel  ter;  sique  decesse 
fiat,  cum  ferro  «lido  combure,  vel  ilio 
Unguento  cures  viridi  qood  scribttur  ante. 

Gap.  46*  De  di/fervuto  inter  poUpum  et  ficum  et  qualiier 

curetur  ficus  (l). 

Naribus  herentes  tantum  distare  videntoc 
825  Polipus  et  ficus;  odor  faune  tiorrendus  habebit 
Fetidus  atque  gravis;  faune  non.  In  naribus  ipsum 
Sic  cura  ficum:  Ubi  det  paritaria  sqccuoi 
Quo  linias  illum;  sic  et  curabis  eundem 
Et  guttam  roseam:  sic  pustola  tolti  tur  eris. 

Cap.  47.  (Rog.l.  xxxn).  De  polipo  inter  iu$  qualiUr  curari  dibpeL 
830  Nares  ergo  magis  consurgit  polipus  intra, 


V» 


(i)  Je  n'ai  dm  retroo?é  le  diaanostic  différentiel  òupolype  otdujfo,ai 
dans  Roger,  ni  dans  Roland* ,Qu«F<pie  chose  d'aiialogue  se  Ueuve  dent  Gail* 
laiune de  Saliceti.  17,         * 


laterha  tendens  si  quando  lit  aere  pulsus 

Ampliat  et  nares:  horum  cnrabilis  alter, 

Alterius  sigila  sunt  incurabili*  ista: 

Die  ioeus  omnino  niger  est,  oasus  quoque  durra* 
835  Illa  Dee  inferius  caro  desceudit  manifeste. 
'  Polipus  bec  sigua  nobis  curabilis  offert: 

Nasus  erit  mollis,  tractabilis,  baut  oiger;  illf 

Subveniamus  ita.  Aeri  si  possit  boneste: 

Illa  supervacua  caro  caulius  accipiatur 
840  Pineecariolis  eurvis,  et  ad  ioferiora 

Tracia  sit,  ut  tota  veniens  scindatur  oportet, 

Et  pars  non  venieos  tractetur  ad  ioferiora; 

Que  si  non  poteri!,  skeatam  impooito  tentata 

De  mafoterre  quod  nares  ampliai  illa9 
845  Inque  modura  canne  factum  subarilte  tuelh&m 

Erh  vel  frìgidi;  locus  incendatur  et  inde 

Ovi  iungatar  oleum  commune  vilellta; 

Et  sic  apponas  donec  cadat  ignis,  et  inde 

Donec  pus  fiat  cere  submitttto  tentam. 
850  Aut  socco  porri  lardi  rasura  iugata 

Albumeoque  simul,  vel  sic:  amuogia  fife)  porci 

Afasintho  ioncta  casus  quo  fit  levis  ignis  (J). 
Si  patiens  fé  r  ruta  calidum  nitnis  horreat,  ergo 

Per  nares  tentam  panni  su  biniti  Ho  tinctam 
855  Unguento  viridi*  itine  cetera  script*  sequantur. 
Morbus  si  fuerit  vetusr  illam  digere  primo 

Apte  materiam;  post  aurea  pillula  purget 

Bhncave,  torcia  lux  ei  siccis  conferei  nerbis 

Et  calidis  stupbamf  quam  sic  optata  seqoatur 
860  Aurea  vel  similis;  tunc  scariflcetio  fiat 

In  spatulis,  apte  tunc  cetera  scripta  sequantur  (2). 

Gap.  48.  Ve  polipo  ti  fuerit  sfae  cofieeUons  camis  (3).  , 

Quem  si  non  aliqua  faciat  collectio  carnis, 
Sive  soperv8cuus  eitans  in  naribus  huraor, 
Accipe  verbenam,  quem  dant  agrimonia  succum, 
865  Ac  oculus  Cbrisli,  quod  fiat  pondus  ad  equum; 
Psidia  cootrita  succis  iungentur  eisdero 

(i)  Cee  %  Mire  veri  font  représentés  dans  Roger  par  Ie§  mota  :  foitea  cu* 
n  e*  mera  vulnera. 

(a)Daat  Roger  cet  6' yen  soni  representéa  par  Ics  noti:  FiléUmm  orni  cut* 
^meemmmmi  «qo€fp0*MMM,f  f  cete  ra  oue  eupra  dixitnu*  in  alia  cura  fatti; 
**s  il  forilo  «pie  oes  6  vera  seient  la  traductioa  métrique  abrégée  d'un  dea 
ptfsgrapfcee  da  Commentain  dea  Qua  tre  Maitre*  tur  le  chapiftrequi  nòna 
«•ape  ($  a.).  Voj.  p.  i3a  et  6*8  du  T.  Il  de  la  Collectio  òmitrniiana.  Yor. 
»m\t%JdJit. de  Roland 

Mi  Cechapitre  te  retroove  presane  tout  entier  dans  le  Commentai re  dea 
fratre-Maitres. 


Ut  fieri  possit  ex  biis  sic  tenta,  sobintret 
Unam  nocte  una  oarem,  reliquamque  sequenti 
Bursus  citrooeo  diatérascos  societur, 
870  Cendelam  facieos  oleo  prius  unge  rosato. 

Super  quam  fissum  [wUnml)  tuoc  aspergatnr  alumeo, 
Naribus  immittas,  sicut  prediximus,  illam. 
Aut  piretro  cum  castoreo  coniunge  sinapim, 
Fiat  et  hioc  pulvis,  insuffles  naribus  illuni. 

Cap.  49.  (Rog. ì.  xxxn).  De  polipo,  ti  exiiper inferiori. 

875  Polipus  interdum  casu  petit  inferiore» 
Ilhim  nature  sic  espellente  vigore: 
Jntromittatur  io  naso  cerea  tenta 
Ut  superexcrescat  caro  sic  et  pellis  h onesta. 

Gap*  50*  (Bog.  I.  xxxii)*  De  polipo  urcndo. 

Polipus  urendus  si  sit,  combustio  fiat 
880  In  footinella  eapitis,  caute  tamen  uras 
Ne  craneom  tangat  inceosio9  tuoc  oculorum 
Sit  rubor  exemplum  que  cura  sit  hic  t 


Gap.  51 .  (Rog.  1.  xxxiu).  De  cancro  in  nari/mi,  labium 

gingivù  et  palato. 

Naribus  et  labib,  giogivis  atque  palato 
lnsurgit  cancer,  locos  et  corroditur  ipse 

885  Circumquaque,  locos  etiam  quandoque  rubescit 
In  versa  tque  cu  lina,  nec  eam  corrodit  at  ipsam 
loterius  carnem;  si  vero  sit  uodique  dura9 
Livida  sive  nigra  caro»  cura  gravis  tibi  Set. 

Si  vero  labrum  vel  nafes  commaculata 
Tel  corrosa  patent,  hoc  quod  corrumpitur  omne 

890  Inscidas  usque  vivum  calidoque  peruras 
loro  vel  ferro,  auperappositoqoe  vitello 
Aut  porri  succo  donec  cadat  ignis  ab  ilio; 
Postaa  rumpentis  unguenti  cura  sequatur 
Ut  predkU  docent.—  Insit  si  quando  palato 

895  Tuoc  calido  melius  est  comburatur  ut  auro. 
Ast  io  giogivis  si  sit,  prelotus  aceto 
Sit  locus  ipse  dies  per  tres  vel  quiuque,  fricetur 
Inde  locus  talis  vel  alumine  cum  zucarino; 
Abluat  os  eger  istove  liquore  probato: 

900  Vinum  decoctum  vel  mei  iuogatur  aceto 
Pondus  ad  equale,  radix  flosmi  caprifici, 
Maligraoati  cortex  adiuncta  piretro, 
Zinziber  atque  pi  per,  pulvis  iungatur  et  illi 
Poslea  sutacriptus;  locus  al  mundabitur  ante 


65 

•OS  Abetersosp     ) 

Origanum,  :  roma  ur  oiiv 

Dtctiladenl  i  io  a 

Cam  piretro9  r.^.'e  ga..<"~w,  ci  iunj 

Cuoi  noce  nauseata  et  granati  o  t  ; 

910  Omnia  prescrìpta  siot  equo  p     ere  t 
Pidvere  quo  sparsus  locos  hoc  prelatos  i 
Io  quo  bullierant  prins  ysopus  aut  ca  u    , 

Si  *U  dente  dia  tritus  levistieus  a^n 
8ife  caprifolium,  vel  si  stima      i  a 

919  Palvis  qui  remanet  postquan  La 

Ere  marna  iungantar  foliis  et     n       <    re 
Dectila  dent  ossa,  quibus  ass    ]    ita       ;ta 
Poodos  ad  equale;  subtiliter  o         ti 
Preiotoque  loco  dicto  vino  vel  aa 
930  Palvis  Me  aspersus  omnioo  curat  ei     lem . 
(I)  Si  pinpinelie  saccam  pianta]      i  addas 
Verbene,  eaprifolii,  sie  lanceolate, 
Sic  apii,  fcissam  quibus  asso<         i        n, 
lata  trocisceuUir,  quo  pulvere  ci         ooibit. 
915      Est  tameo  hec  summa  can  :rum  m       indo  medcla 
la  qoocumque  loco  sit  corpo  ris; 
In  fontioella  capitis,  quia  fluius  ;     iu 
De  facili  tendet  partes  aliasc      re      uei. 
latod  erit  gratum  si  via  e   i       e  cancrum: 
910  Extrabitur  auccus  apii  cum      ,r«         , 
Cam  sale  piatentor  simul  he   triticiqi    C 
Sic  appooatur.  Aliud  quoque     >e  prò 
Eicia  albumeo  ovi  retinesque  vi    luna. 
Tane  atramente  fuligine  cun        t     im 
9U  Impleaa  combare.  Palvis  qi  tor 
Si  fuerit,  plas  hiis  ovi  supei     le  vie 
Ea  sabiaogetar  aliud  Ubi        proi 
Terra  sigillata  faerint  si  ciò         iui    a 
Albo  cum  nitro,  quibus  atra       la  i       is 
940  Bine  Cactus  palvis  multum  e        re  »<     et, 
Si  novus  hic  fuerit  modice  corrosus,  oportet 
Ei  hiis  aabscriptis  curam  variare     obatis. 
Si  gustando  seram  teaeatur         5  capriuum, 
Inde  lavando  locum  cancrosu   i       e         »rve 
94S  Gotidie  panno  nitido,  muoda      ei     era; 
Aut  mei  iungatar  et  sic  deco    .  t 

Iste,  nimis  calida  superappom         eia< 
Bique  suppositus  sit  pulvis  i        3  gè        , 
Mortiflcabit  eum  fuerit  quo  ;i  loco 

(i)  Ce  qui  sai!  ae  figure  pai  dans  Roger.—  Je  ne  troupe  qne  dea  mpparts 
ngafaavae  lei  Gmmtntairet  dea  QualreMaUrei ,  et  avec  les  additions  de 

Tot.  IV.  G 


€6 
950  Quamvis  antiquus,  inscisio  nulla  seqaatnr 
Nec  precedat  cura,  viridi  si  iungitor  eris 
Baie  superappositus  omnino  curat  eumdem. 
Berbaque  Boberti  fuerit  si  cani  sale  trita 
Atque  soperposita,  cito  mortificabit  eundero. 
955      Contere  vel  folia  pian  teginis  addeque  roeilis 
Quod  sibi  sufficiet  ve!  laureole  foliis  sic 
Hirtis  cum  melle,  fugient  sic  fistula,  cancer. 
Tartaricus  pulvis  si  sit  cum  melle  iugatus 
Lineus  hunojpannus  liget  et  combustio  fiat, 
960  Fulvia  hoc  appositus  sit,  post  hoc  melle  perùngas» 
Si  que  receos  fuerit,  ablutio  facta  valebit 
Urine  patientis  ei  si  sit  locus  extra 
Os.  —  Si  sit  vetus,  hic  corrosio  fiat 
Eris  de  viridi  si  pulvis  cum  sale  tosta 
Sit,  fex  argenti  cum  nitro  e  rus  tu  la  donec 
965  Surgat,  pura  caro  videatur. — Pulvere  tali 

Camera  restaures;  sit  thus  cum  mastice  iunctus 
Consolideque  bolus,  amidum,  saoguisque  dracooisj 
Pulvere  quo  trito  carnis  ceparalio  fiat.— 
Aut  cum  radice  rafaoi  limacia  aigra 
970  Cortice  cum  rubeo  quercus  melli  sodata 

Pondus  ad  equale;  simul  dee  contrita  coquanlut 
Et  fac  emplastrum  quod  sic  apponilo  cancro 
Nocte  dieque  loco  quod  sic  dimittito  tali; 
Cum  locus  hic  fuerit  albescens,  ponilo  solum 
975  Hoc  semel  emplastrum  terna  vel  luce  secunda 
Cotidie  positura  nimium  cito  curat  eundem. 

Civ.  52.  (Bog.  1.  xxxiv).  De  paura  labiorum. 

Si  labia  findantur  Ubi  cura  sit  fsta  probaia: 

Pone  super  proaas  ardentes  iusquiami  sic 

Seraen  ut  emboto  fumus  capiatur  ab  iltis. 
9S0  Huicque  (1)  valent  stuppe  si  sint  albugine  liocte 

Cotidieque  frica  digito  ne  consolidetur. 

Gumma,  dragagantum  si  sint  in  pulvere  trita, 

Hiis  oleum  roseum  datur  anxungia  galli, 

Que  confecta  dabunt  unguentato  sic  preciosum.  — 
985  Hoc  ad  idem  contraque  malum  taortuum  scabiemque 

Argeoti  fecis  si  sqmitor  uocia  semis 

Cum  libra  semis  afa  quem  dabit  enula  succi 

Aut  affodilli  succive  cucii meris  agri, 

Ex  hiis  cooficies  unguentum  sepe  probatum. 
990  Anseris  aut  galli  butiro  coniunge  sagimen 

Cere  cum  melle,  locus  hic  liniatur  ut  inde.  — 

(i)  Les  ii  vert  stivante  ne  te  troivont  ni  dans  Roger  et  Roland ,  ni  da 
Ica  Comma/taire*  de«  ^ure-IUlUot.  li  I  Moelauee  trace*  de  celta 
te  dans  GuiUaiune  1»  ^ 


«7 

.Aot  abes,  fecis  argenti  vitreoliqae, 
Olibtof  palvis  ana  si  iungitur  herbe 
Fbure  cam  famoterre,  dent  fsta  maniplum 

993  Unum,  conficies  sic,  istos  extrahe  succos; 
Hiis  modicum  dicti  permlitio  pulveris  assit 
Tuoc  olei  rìole  vel  communis  superadde 
Todc  trftam  succi  (I);  post  hec  olei  modicum  sic, 
Rune  hoc  nane  illud  simul  apponendo  vicissira, 

1000  Unguentum  flet  ad  raultos  utile  morbos. — 

Deinde  vel  nucleum  communi  de  nuce  sumptum 
Quatoor  Io  parte*  sic  accendatur  earum 
Una  prius9  post  hoc  alie,  bis,  tervequaterve 
Et  aoperappooe,  melius  quo  non  reperitur  (2). 

Gà?»  52.  (Rog.  I.  xxxv ).  De  anitra  vel  punctura  tabiqrum. 

1005  Arsoram  vel  puncturam  cura  labiorura 

Ex  hiis  sobscriptis,  zucari  sumatur  alumea 

Beili  comraÌ8ceo3  intervallum  faciendo 

SU  modus  unguenti  predicti  conBciendot 

Comqoe  Decesse  loco  fuerit  superadde  dolenti. 
1010  Aot  hoc  empbstrum:  tritici  cooionge  farinara 

Con  aolatri  socco»  quibus  ovi  iunge  vitella m. 

Aot  amidam  roseo  mtscens  coniunge  sirupo  (**) 

Aot  melli;  locus  hoc  ungatur;  mitigat  istud 

Sepius  unguentum  cui  supraponitor  album; 
1015  Hic  aqoa  set  rosea  vice  permittatar  aceti, 

Comraunisque  vices  oleum  suplet  violatum; 

Lineos  (4)  et  panous  fortisqoe  novusque  vitello 

Intinctus  multum  valet;  in  succo  quoque  porri 

Dine  io  rasura  lardi  quod  conferet  omni 
1020  Datore  quocumqoe  loco  sit  corporis  extra. — 

Hoc  tameo  uogueotom  sequitur  quod  diximus  album; 

Mastici*,  olibani  si  somitur  uncia  semis 

Argenti  fecis,  usti  plumbi  simul  una 

linda,  contrite  tres  dragmas  adde  ceruse; 
1025  Bine  in  mortorio  modicum  mittatur  aceti 

Pulvb  dictorum  modice  iungatur  eidem, 

Et  post  hoc  olei;  post  hoc  ponatur  aceti. 

Itane  hoc  nunc  illud  sic  apponendo  vicissim 

Est  aignum  piena  quod  sit  decoctio  talis 
1030  Quando  oec  est  liquidum  nimis  a»t  spissum;  valet  istud 

Ad  morbos  plures,  ad  salsum  flegma;  iuvando 

Mitigat  arsuram  putridis  bumoribus  ortaro. 

(i)  Le  teste  imprimé  porte  :  idem  adjunge  de  predicto  9%cco{i  à  d  do 
Xkrkmjksmra  et  fofumuttcrre) . 

(•  J  Ces  quatre  ?en  font  panie  des  additions  de  Roland. 

(5)  Sirupo  em&eli  Roger  et  Roland,  sirupo  sculemenk  dans  Roger. 

(A)  Lei  ▼ersstriTanU  ne  se  tnrarent  ni  dans  Roger  et  Roland,  ni  dans  Ics 
Cmmentairf* 


08 

Cw.  54.  (Rog.  I.  Xix vi.)  DedUHmeUone  mfadfa&crmlL 

Juncturas  proprias  excedtre  mandibularum 

Contingit  capita»  quod  dente»  inferiore» 
1035  Non  coniunguntur  aliis,  sed  ad  interiora 

Tendunt,  nec  malam  faciunt  sic  inferiorem. 

Quam  male  conionctam  liceat  disiungere  nobta 

Et  male  disinnctam  coniungere  sub? eniendo: 

Hlarum  capita  si  caùtius  accipiantar 
1040  Adque  situm  proprium  ducantur,  et  inferiore* 

Dentea  supremi*  equentur;  tunc  liget  illas 

Fascia  perstriogens,  stuppas  albumine  tioctas  . 

Expressàsque  parum  superaddas;  atqae  dieta 

Sorbiti»  tiic  fiat  ne  mandibuie  moveantur. 
1045  Debet  apostolioon  illi  licite  superaddi 

Si  dolor  affuerit  nimius,  nullum  tamen  unguem  (I). 

Ckv.  55.  (Rog  I.  xxxvn).  De  mptura  mandibulanm. 

Set  si  mandibulam  poterla  cognescere  ruptam, 
Ruptureque  locum,  perducas  qaamlibet  afte 
Usque  situm  proprium  tibi  que  constare  valebunt 
1050  Per  suprascripta  similisque  per  omnia  cura. 

Cap.66.  (Rog.I.  xxxvif).D*  fratturai  earnis  vel  ohm  mandibularum. 

Si  fractora  patet  ossis  vel  earnis,  oportet 
Partem  cum  parte  primo  conducere  «iute 
Et  v  ulnus  auere  sicot  tibi  scripsimua  ante; 
Interior  cuius  para  dimKtatur  aperta  ♦ 

1056  Inmittaa  in  quam  teatam  sic  convenientem. 
Tunc  puh is  rubeus  superapponatur  eidem 
Et  plnmaceolos  varia  prò  parte  locabis: 
Predicte  simile»  curans  iniunge  dietam. 

CàP.  57.  (Bog.  I.xxxtiu  (2).  De  fistola  ineodei*  he* 

Fistola  mandibulam  si  quando  vulnero!*  oaque 
1060  Si  strictum  fuerit,  tunc  elargetur  ut  ante 
Diximus;  unguento  rompenti  mortificetur; 
Que  (?)  post  os  etergatura  caute  solet  uri 
Usque  profonda  loca  fèrro  candente  vel  auro, 
Imponas  tentam  post  hoc  albumine  tioctam; 
1065  Post  ignis  casum  viridi  curabitur  apte 

Unguento;  post  hoc  ut  cetera  vulnera  poscuat. 
Que  nova  si  fuerìt,  porus  hic  teneatur  aperto 
Tenta  quam  tingas9  tibi  detque  brionia  succara: 

(i)  Ces  deui  ws  né  m  tronrent  pat  font  lei  tettes  impriaéf  ,  naif 
ceux  qu'accompagmnt  le  Commentati*  dea  QuAire-Maltres  • 
(t)  Àree  quelquet  diffóreucet. 


69 

laureole  sacca*  ad  idem  valet  inveterata 
1070  Fistola  ai  fuerit,  inscisio  fiat,  ibique 

Oa  ai  corrampat  attente  prospiendom; 

Qao  lesoci  remove  donec  pateat  tibi  vivant; 

Ber  qaod  pargetur  dimitte  forameli  aperttim, 

Tooc  expectetur  ossis  reparatio,  sicut 
1075  In  cranei  cara  docuimus  sufficiente!-. 

Inde  resorgentem  santoni  cura  videris  al  barn. 

Et  groasam,  scito  quod  Ostala  mortififatur; 

Si  ?ero  liquidasi  vel  aquosum,  perspiciendum 

Fistola  ne  dentea  hec  in  radlcibos  horum 
1080  Leserit;  hoc  ai  ait,  dentea  radicitos  omnes 

Su  otevel  tendi,  aed  in  hanc  inmittito  tentami 

Post  hoc  unguento  viridi  procedere  debes 

Ac  aliia  soprascriptis,  et  postea  polvis 

Est  unponendus  degingivis  tibi  scriptus 

CaF.  59.  (Rog.  I.  xinx).  De  dolore  dentiutn  vd  gingivarum 

#4*6  cancro, 

1061  SI  doleant  dentea  taf  giogive  alno  cancro, 
la  footinella  fiat  ooctura  retrorsom 
Farla  sub  aoriculè  carnosa  io  ioferiori; 
Base  fai  eocturaof  cere  committe  n(odellum)  (  I  ). 
Uatio  aed  melior  fiet  si  cereas  ardens 

1090  loflemnwt  tboris  granoni  bis,  terve  quaterve, 
Quod  aie  oratur  donec  cotis  ustio  fiat; 
Hoq  lotoroqoe  capod  per  quadraginta  dres  sit< 
Aut  de:  jusquiami,  portulace  quoque  semea 
Et  porri;  saper  ardeotes  apponito  prunas, 

1005  lode  per  embotum  famum  quem  sumat  in  ora 
Egrotam  sopra  denteai,  qui  fuu»u&  hopeste 
Leoit  et  edacit  qaem  fecit  reuma  dolorem; 
De^polpm  follia  tritis  formato  trociscos 
Qaeaqoe  saper  pranas  ardentes  potuto,  fumum, 

1100  Emboto  eapiat  patiens  in  dentibus  ip^um. — 
Eris  (2)  cam  viridi,  piretro*  staphisagria  iuncta» 
Aut  mttor  tjriaca  valent9  aut  jgia  greca 
Hetridatum  vel  paulinum,  que  deate  dolenti 
Io  lini  panna  (3)  masticet  egei;. 

1105  Aut  maior  tjriaca  dia  teneatur  in  ore 
Cam  succo  mixia  mente;  que  sepe  iuvabi^ 


IWeaA 


m  touleaent  *.—  La  maltiera  de  la  otre  te  troove.daiia  Roger 
.  f  mjù»  non  daas  Roger  set|l.  —  Lei  qoatre  tèrt  sui? ants  ne  se  re- 
fi tana  Roger,  ni  dans  Roland,  mail  en  partie  dans  les  Quatre-Mai- 

M.faéaU».t8a. 

fi)  Gas  t  derma»  vera  peroiseent  meaifejteg&eiit  tire* da  Cctnmctlair*  dea 

■elre*IÌaJtree,eu  <Tuoe  tource  ooniung, 

>)tta  Mano  deus  le  way' 


70 

Gap.  59.  (  1)  De  dolore  deeilìm  rifiutiti/M  vemU. 

Si  dolor  ex  verme  foerit,  sic  noscitar  epte: 
Dens  penetratos  erit,  cessat  pleramqoe  dolere; 
Dum  movet  et  vermis,  movet  hic  et  postea  cessat, 
1110  Cuius  sii  cura,  ferro  candente  foramen 

Usque  profunda  loca  dentis  penetrare  licebit. 

Gap.  60.  (Rog.  L  il).  De  pastóie  in  facie. 

In  facie  nata  si  pastoia  multipticetor, 

lincia  tunc  roellis  iaogatur  sena  duabos 

De  ficos  lacte  tantomque  brionia  succi 
1115  Det  libi  vel  malum  terre;  que  mixta  simili  sint. 

In  malo  terre  sic  omnia  pone  cavato, 

Eius  si  ve  loco  radice  cucomeris  agri; 

lsta  supra  prunas  leotas  bollire  llcebit, 

Tunc  opportune  pulvis  soper&dditur  iste. 
I  (20  Albi  si  vini  feci  iongator  ahimeo 

Atqoe  sinapif  eis  albe  si  dragma  quaterna 

Ana  iungatur  leocopiperfeqoe  boracis 

lincia  bina,  qoibos  ana  iongator  et  illis 

Olibani  pori  sepie  iongator  et  ossis 
1 1 25  Ana  due  dragme  sint  hoc  confecte  liquore; 

Et  quotiens  opos  est  locos  hoc  unfcuatur  ad  ignem; 

Curoque  crepatus  erit,  unguento  inungitor  albo, 

Hicque  vices  proprias  oleom  motant  et  acetom  (2). 

Gap.  61 .  (Bog.  I.  xu).  Ve  impetigine  in  facie. 

Morfea,  serpigo,  licet  impetigo  resorgant 
M  30  Per  totem  corpus,  taraen  hic  sit  proxima  cura 

De  facie,  quoniam  moltum  detorpat  eandem 

Parte  patens  Illa;  sit  et  impetigini?  lsta: 

Auripigmentom  somens  coniunge  saponi; 

Hiis  bene  permixtis  locos  ille  perongitor  (3).  Atti  aie: 
1 135  Candenti  ferro  gemino  combustio  fiat 

Frumenti;  liquor  hic  qoi  defluet  inde  valebft 

Ad  salsum  fiegma;  faciei  postula  tali 

Tollltur  unguento  si  sepe  sit  inde  peroncta. 

Quorum  (4)  principio  lac  erit  nimis  otite  ficus, 
1 1 40  Gallicus  atque  sapo  vel  «lamine  si  sit  acuta» 

Fece  vel  argenti  vel  tempmas  arsenico;  fit 

Ex  hiis  ongoentom  predictis  sepe  probatom. 

(i)  Ce  chapitre  se  tarave  daos  les  Additions  de  Roland,  et  noa  date  le 
teite  primitif  de  Roger. 

(a)  La  paraphrase  métrìque  a  omis  la  recette  de  Vonguenl  Nane. 

(8)  Cei  deax  vera  se  retr  oavent  dans  lei  Additiont  de  Roland  finali  seti 
la  rubrique  da  eerpigo. 

(4)  Ces  qaatre  deraiefi  rem  ne  te  retroavent  ni  deus  Roger  et  RoUfiò^at 
dw  le*  Cmmentfoceiùiàà&Guflliwt  de  Silicei.  é 


71 
Gap.  62.  (Rog.  xli).  De  $erpigin$  in  faeie. 

Sepius  unguentati!  solet  hoc  serpigo  probare: 

Tartarici»  pulvis  vini  si  iungitur  albi 
114*  Osto  cuna  piombo,  det  et  usta  cucurbita  testano, 

Fuligo,  piretrum,  ciclamen  del  Ubi  succum, 

Dei  olei  communi*  eis  quod  sufficit;  ista 

Conficiantur  ita:  partim  cuna  pulvere  succus 

Sii  primo  mixtus,  oleum  tuuc9  postea  succus, 
1150  Siine  hoc  none  illud,  sic  apponendo  vicissim, 

Ex  hoc  ungatqr,  facies  non  Iota  manebit 

Per  triduum;  post  hoc  lavet  haoc,  ungat  quoque  post  jhec. 

Sic  istud  fiat  donec  curetur  hooeste. — 

Huic  valet  unguento  mixtus  sa|k>  gallicus  albo  (1).— 
Il  SS  Argenti  si  fex  oleum  iuogantur  acetum 

Aut  affodtlli,  succumve  brionia  prestent, 

Enoia  campana,  succumve  cncumer  agrestis; 

Ne  erit  onguentum  predictis  sepe  probatom. 

Set  prius  iofectus  humor  purgabitur  omnis 
1160  Tèlibos  in  morbi*,  et  postea  stupha  sequatur 

Congnia,  materia  minuatur  et  inde  nociva 

Aot  per  ventosas  aut  scarificai  io  fiat 

Aut  per  flebotomum  sanguis  minuatur  oportet; 

Post  hec  utatur  oogueutis  ut  patet  ante. 

Cap.  63.  (Bog.  L  xlii).D*  morphea  in  facie. 

H65  Morphea  dat  trinas  species,  quarum  quoque  prima 
Albe,  seconda  nigra»  set  tercia  ruffa  notatur. 
Set  species  prima  quedam  curabilis  esse 
Dicitor  et  quedam  non,signo  quod  patet  fato: 
Si  pungfrtur  acu  vei  flebotomo  locus  ille* 

1170  Exeat  et  sanguis  pori»,  curabilis  hec  est; 
Albe  si  sit  aque  par,  incurabilis  illa. 
Qne  curam  recipit  unguento  tollitur  iato: 
Tartaricus  pulvis  si  sit  coro  solfare  vivo 
Atqoe  sapo  liqnidus,  cristallus  cum  6ale  tosto 

11 7S  Auripigmentum,  nitrum  sin!  mirra  fugata; 
Argento  vivo  fex  argenti  societur, 
Albe  cum  cera  toximbrum,  thusque  piperqoe, 
Mastix  ac  oleom  laurinum  musceteouque 
Et  commone  «troul  oleum  fringuedoque  galli; 

USO  Conficiantur  ita,  que  sunt  tere  cuncta  terenda, 
Commiscem  oleis  cum  sulfure  curoque  sapone 
Fac  bollire  din,  teram  gallique  sagimen, 
Hoc  liqoefac  per  se,  reliquis  adiunge  decenter, 
Aot  si  tartaricus  pulvis  sit  cum  sale  tosto, 

<l)  Ce  vaia  faii  partle  dei  Additions  de  Roland. Les  talenti  ne  soni  rspré* 
ftt  dTane  maniere  fori  eloignée  dans  les  OmmeMairu. 


72 

85  Auripigmentum  si  cum  foligine  mixtna    .*-.    •■' 
Atque  caprifici  succus  cum  sulfuris  equo 
Pondero,  sic  oleum  iunges  hiis;  confice,  post  hoc 
Unge  locum  donec  patiens  sanettir  honeste.— 
Aut  sulfur  vivum  iungas  utrique  caponi 

1 1 90  Cum  noce  communi  bene  trita,  pondos  ad  equan* 
Uncia  sit  trina,  vini  fecis  quoque  bina, 
Tolque  siligo  Ubi  communeque  sai,  dabit  unarn 
Albus  et  elleborus,  tantum  quoque  lempntas  addata 
lincia  set  semis  scissi  sit  aluminis;  berte 

1 1 95  Flaure  curo  fumoterre  iungatur  acuta 

lappa;  dabunt  unum  per  singuh  queqae  maniptuBK 
Extractis  suecis  horum  cum  pulvere  dicto 
Confice,  tre*  dicti  morbi  cur$ntur  ut  isto 
Aut  sie:  radices  centum  capitum  solatrique, 

1200  Argento  vivo  fex  argenti  societur 

AuripigmeBto;  quod  sufficiet  det  oliva: 
Cuncta  terenda  tere,  radicum  set  trahe  socco» 
Commiscens  pariter,  sed  conficiendo  vicissim;     . 
Argentum  vivum  madidis  cum  crinibus  apte 

(205  Estingui  debet,  set  sit  ieiuna  saliva. 
Hoc  aliis  iungas,  set  sie  ntaris  eodem: 
Badices  centum  capitum  sint  cum  sale  trite 
Forti  ter;  hiis  tritis  primo  locus  ille  fricetur,     . 
Post  triduumque  diu  stupham  patiendo  submitte; 

1210  Cirius  in  egressu  facies  ungatur  eodem; 
Sic  agat  hec  patiens  donec  cureter  honeste* 
Sique  (  1  )  recens  fuerit,  solimi  staphisagria,  flaura 
Lappaque  tundentur,  et  sic  appone  dolori. 
Morpheaset  quoniam  de  sanguine  fit  putrefacto, 

1215  Ut  lepra  corrupto,  purgatio  plurima  fiat 

Stuphaque  conveniens;  post  hec  ventosa  sequatur; 
Flebotomia  tamen  et  scarificatio  fiat 
Ut  sie  materkm  miouas  ìstis  noci  ti  vara. 
Postea  coov eniet  ut  dieta  localia  fiant. 

1220  Hinc  jeralogodion  fumiterreque  sirupum 
Junge,  fricetur  eo  locus  hie  et  postea  mette 
Ungatur;  post  hoc  alcanne  pulvere  sparso». 

Sìogl.  imi).  Morpbea  set  nigra  licet  incurabili*  esse 
icatur,  tamep,  ut  iam  novimus  experiendo, 
1225  Subiungerous  ei  curam  ale  convenientem 

Que  morbos  geminos  predictos  curat  et  istùm, 
Prurritumque  iuvat  omnero;  valet  et  scabiosia. 
Tartaricus  pulvis  argenti  fece  ligatus 
Pondus  ad  equale,  fuliginis  uncia  bina 
1230  Sulfure  cum  vivo  nitro  dragmas  dabit  octo, 

(i  )  Las  veri  nilvanls  soat  représeiités,  mais  d'ima  forme  mi  peti  élosgw 
da»  le  Commcntture des QuatreMaUrss. 


71 

Aori pigtneoto  scissura  sorfetor  atameft, 

Albus  et  eDeborus;  ana  siot  lincia  semis; 

Tunc  fumitene  aucci  samantur,  agresto 

Abrotani,  eruca,  (laure,  cickmen,  acute 
1235  Lappa  iungattir;  ana  dent  ista  maniphim 

Unum;  sumatur  post  bec  utriusquesaponis, 

Addila  predirti*  equaliter  uocia  trina; 

De  succia  taydicum  cum  dicto  ptWere  misce 

Et  post  hoc  olei;  post  hòc  imponito  succi 
1340  Ruoc  hoc,  nuocillud;  quod  sicservetur  ad  usura. 

Qoatuor  (I)  antera  unguenta»  simul  commista,  valebunt* 

Srilicet  bec:  album,  fincum,  quibus  adde  citrinum 

Fkgmatis  et  salsi,  tamen  hoc  acuatur  utroque 

Aurìpigmento  cum  sulphure,  puh  ere  trito 
1145  Ellebori  pariter  et  aluminis  equiparato. 

Unguentasi  sic  fac  ad  salsum  flegma  probatum: 

Argentoni  vi?um  sumas  aloen  cicotrinum 

Olibani»,  mastix,  colophooia  ioocla  sit  Illis, 

CadinUfdtruli,  sic  melo*  cerasa,  cucumer, 
ISSO  Atque  cucurbita,  sit  borum  par  poodus,  acetoni 

Ac  oleum  simul;  bec  subtiliter  omnia  trita 

Gommiscere  licet  ut  sic  serventur  ad  usura* 

Aut  fumiterre  succus  bullitus,  et  illic 

Cera  resobatur  olaumque  addatur  eisdem. 
1355  Aut  fumusterre,  fuligo  cum  capitello, 

Bircinum  sepum,  preciosum  sic  erit  unguen. 

Acdpe  tei  nigrum  serpentem,  cui  caput  aufer, 

Atqoe  tribus  digitis  caudam  mediumque  latetur 

Cum  sale  permuto,  modico  fino  vel  aceto, 
1160  Sic  oleo  piena  quod  dimittatur  in  oKa, 

Quod  dissolvatur  caro  tota,  sagimen  ad  ipsum 

Quod  natat  in  sommo  nostroa  servetur  ad  usura* 

Cap.  64.  (B#g.  I.  xlit).  De  dolore  aurium  ex  remoto. 

Fiuot  auriculis  ex  reumate  sepe  dolores. 

Et  qoandoque  solet  in  eisdem  verrais  orirU 
1165  lUic  existens  flt  maxima  causa  doloris. 

Aut  inferro  solent  extrinseca  sepe  dolorem, 

Qoem  fecit  reuma  nec  ad  apostema  paratum  ; 

Ex  hiis  subscriptis  poteris  sedare  dolorem. 

Accipe  musceleoo,  ex  transverso  quoque  fissam 
1970  Cepam  per  medium,  que  concava  fiat,  in  illam 

InmKtas  oleum  roseum  succumque  savine 

Absinthique,  super  prunas  apponilo  lentas 

Et  bc  bull  ire,  quam  sic  appone  dolenti 

(i)  \m  van  nu? anti  sont  en  parilo  représentés  dans  la  Commeniaire  dea 


Aori  qoara  Calidam  poteri t  perferre,  valebft; 
1275  Àuribtis  instilla  oaltdum,  si  quando  Decesse  est  r 

Frigida  sic  ocuMsslnt  instillaada  decenter. 

Decoque  alfe  fafias  et  «qua  subfamiget  aurem; 

Mitiga  t  boc  talde  si  fiat  in  aure  dolorem. 

Aut  sic:  absinthum  simul,  arcbemisia,  malfa 
1280  Et  rosa  dent  succum,  quo  sie  ponaotnr  in  olla; 

Si t  cooperta  bene,  kj£o  quoque  builiat  ijpe, 

Inde  per  embotum  fumus  sumatur  in.aure. 

Accipe  ? el  succum  rute,  liti  nirois  ori 
.  Albumen,  contrita  simul  sieco  esprime  panno 
1285  Ut  predieta  doeent,  in  cepo  ponilo  succum 

De  qua  sic  facies  ut  te  predicta  docebant, 

Aut  sic:  absinthum,  calamentum,  juaiperumqu* 

Atque  Savina  simul  et  salvia,  fase  decenti 

Ista  reponantnr  et  aqua  bullire  sinantur, 
1290  Et  tunc  embotum  versatum  pone;  fei  illud 

Quod  tantum  faleat;  fumus  qui  prodiet  b*l& 
.    Pendentem  multum  patiens  assumat  in  aure» 

Telato  capite;  multum  cooferre  solebat. 

Cip.  6S. (Rog  .1.xliv).0*  dolore aurium  ex  apostemtt*  étiem  nato. 

Quod  si  non  istis  eufis  dolor  Me  remotus 
1305  Aut  repressus  erit,  tunc  scitar  tennis  ibidem 
Aut  apostema  iam  eonfirmatur  in  Illa; 
Cuius  erunt  sigoa:  locus  bic  tumet  et  rubet  atque 
Ardorem  mittit,  cui  sic  est  sdbveniendum: 
Que  saniem  genereot,  maturent  pontto,  sicut 

1300  Iste  sequens  tractatus  habet,  liber  atque  secundus. 
Omnia  (  I  )  maturai  hoc  aposteraata,  quod  fit 

Ex  viridi  ficu  veterique  sagimioe  porci; 
Sed  quoniam  ficys  generat  persepe  pediclos, 
Ponitur  absinthum  vice  ficus;  aut  aliter  fit; 

1301  Cum  rute  succia  anguille  funge  sagimen, 

Que  calefacta  parumsanam  stillentur  in  aurem 
Opposita  parte;  multum  conferre  solebent.     « 
In  causa  si  sit  bic  apostematis  humor, 
Accipe  radices  altee,  decoque  duro. 

1310  Stipite  projecto,  reNquum  contunde  licenter9 
Anseris  aut  gatti  cui  sic  eoniunge  sagimen, 
Et  fac  emplastrum  quod  mitigat  et  saniem  dat 
Maturatque  satis  bec  apostemata  cuncta. 

Gap*  66.  (Rog.  I.  xuv  (2).  De  dolore  aurium  ex  verm  ibidem  nolo. 

Si  vero  signa  tibi  non  predicta  patescant* 

:   (  i )  Las  Tert  Miranti  ne  se  troni ent  ni  dans  Roger  et  Roland)  ni  dtni  l* 
Cornmentairee. 
(a)  A  toc  qoclques  iotomrsioiis* 


75 

IS  Vermi*  in  aaricula  est;  quem  sic  interfiee  natum: 

Pertica  dent  nucleos  pistatos;  extrahe  succum 

Herbe  consimilis,  olei  qoibus  addito  lini 

Tantundem,  calidum  qaod  si*  mittatur  in  aurem» 

Coi  (I)  succos  valet  atainthi,  sic  quevis  amara, 
W  Precipue  set  cali  urine  si  societor 

Aut  vino,  calida  sic  instillentur  in  aarem. 

Auribusamurca  sic  iostillata  valebit. 

Qnemf  postquam  foerlt  hfc  mortuus,  abstrahe  canta 

Piocecariolis  subtitibus  atque  ariftutis; 
15  Aut  appooatur  ventosa  trabens  libi  vermem. 

Si  fuetiot  venfies  in  adombrò  quotBiet  orti 

EDeboms  nitidi»  albo  Tino  éocietur» 

Imnittasque  loco  qoo  verrtes  noveri*  esse; 

llios  occidet  inmissas  sepius  UH.  ' 

Cà».  67.  (Bog.  I.  ili?)  Deeieetumevertnh  ibidem  nati 

et  mitigatimi*  dotarti. 

M  forsitan  ingresèus  fbertt  si  tennis  in  aarem, 
sumas  oleum  cum  capparis  et  calamenti 
de  foliis9  calidum  stitletur  in  aurem  ; 
Bdt  hic  vermem,  miouit  sedatque  dolorem  v 

Gir.  68.  (Bog.l.  xlit).  De  grano*  pel  lapillo,  velaliquo 

tatt9  ti  in  aurem  certderU. 

Si  labe  site  lapis  cecidit  tei  si  quid  in  aurem9 
►55  Indine  capud  ad  partem  flectendo  doleotem, 
'  Et  fentosa  trabens  nimis  appooatnr  ad  illam, 

Sterautameotis  adiectis  attrabat  ad  se 

Spiritus  interior  et  ad  citeriore  repellat. 

Cum  quidam  ligno  soleant  obvolvere  lanam 
140  Aut  Unum  tei  bombacem  liquida  pice  tinctum9 

Aut  aliquo  simili ,  qaod  sic  mittatur  in  aurem, 

Ct  quod  in  hanc  cecidit,  instrumentum  trabat  illad; 

Set  cum  sit  dubium  ne  sic  inmissa  dolorem 

Augmeotent  potius  quam  sedenti  linqoimus  Illa. 

Espiteli  liberprinm  de  Cyrvrgta. 

i)  Leo  «atre  ven  «franti  ne  se  tnravent  ni  dans  Roger  et  Roland,  ai 
■  bQoatrolUitres. 


76 

IV. 

LIBBÌ  QUARTUS 

ET  DB  CYRURGIA  8BCDIIDD3 
UCIFIT  PBOLOGUS  8ECDHDI  LIBRI  DB  CYRORQ1A* 

rBog.  ProU  IL  L.J. 

Prolixi  sermonis  opus  non  argon,  lectòr  9 

Aut  incompositi,  radis  hic  stilos  appropriato 

Materie  simili,  fogiant  cam  torba  colorem 

Talia  rethoricum;  non  solam  senno  fit  iste 
5  Provectis,  immo  iuaioribas  atilis,  hecqao 

Andito  visaque  soleot  coostare  probata 

Nobis;  iste  liber  prooedeos  ordine  recto, 

Expletis  curi»  capitis,  ouoc  teodit  ad  ilias 

Guttaris  et  colli  cerv icis;  et  iaoipiatur 
10  Hic  de  vuloeribus,  hioc  apostemate;  post  hoc 

Glandola  tractetor  cam  scroto;  fiatala  quarto,  ] 

Et  quinto  bocium;  sexto  aint  inferiora 

Que  sic  consurgent  curas  et  sigoa  sequendo. 

Sxplkit  Protogui. 

WCIPICHT  CAPITOLA. 

Da  voloeribos  in  collo  cam  ense  factis  vel  aliquo  simili    Cap  •    1 
De  volneribus  factis  in  colle  cum  sagitta  2 
Da  volneribus  cervici*  factis  cam  ense  vel  consimili,  et  ai  or- 
ganica vena  inscidatar  3 
De  inscisiooe  nervi  ex  obliquo  4 
De  {incisione  nervi  ex  traosverso.  5 
De  eodem  et  si  organica  veoa  inscidatar  6 
De  vulnero  cenici»  cam  telo  7 
De  vulnere  gatturis  vel  ysophagi  8 
De  apostematibos  in  hiis  locis  nascentiboa  9 
Deflegmooe  IO 
De  carbunculo  et  antrace  1 1 
Deerisipila   '  12 
De  herpete  estiomeno  13 
De  zimia  14 
De  cancro  13 
De  testudine  et  gianduia  et  rana  et  differentta  earum  16 
De  scrofula  et  gianduia  et  differentia  earum  17 
De  inscisione  scrofole  et  gbndule  18 


n 

19 

tettata  timo  20 

D»  tede  io  gnU  21 

B»  H«lmocÌ>  81 

Db  temo  23 

24 
oab  bicollo  25 

Ssplbkmt  taptulà. 

VfX»n  XJMHt  tSCOUDW 

Gap.  1.  (Rog. II.  i).  DetutuerOmi  incolto cum en$o 

**/  attqw  staffi. 


▼e!  a  simili  si  fiant  vulnera  colli, 
In  primis  attende  locam  qui  leditar,  utram 
Os  li  quidve  sit  hic  qupd  debeat  bine  removerf* 
Cam  tenta  dìgitove  tuo  temptabitur  apte, 
5  Si  fieri  poterit,  hoc  abstrahe;  postea  vulnus 
Coosue,  tunc  robeo  spargatur  polvere  scripto; 
De  reliquia  curia  tane  suprascripta  sequantur* 
8i  multaa  sanguis  effluxerit,  aut  aliud  quod 
Ispediat  quod  sic  de  ? ulnere  non  removeri 
10  Fosrit,  trac  vulnus  ex  parte  suas,  et  apertum 
Ftrtim  dimittas,  ut  cum  monstraverit  bora 
Bdenda  loco  melius  tollantur  aperto. 
Abstracto  fero  de  vulnero  quod  removeri 
Debett  aperta  loca  sue,  pars  linquatur  aperta 
15  Qua  plus  dependet,  et  tunc  prescripta  sequaris. 
Eapbstram  (f  )  valet  hoc:  Ubi  si  deot  allia  testas 
baosas  coctasque  dia,  quibus  adde  sagimen 
Borei,  trita  loco  licite  superadde  dolenti; 
Hoc  saniem  generai  sedans  hac  parte  doteremo 
90  Aut  cum  radice  bismal ve  decoque  malte 
Tantum  de  foliis,  hiis  porci  iunge  sagimen 
Et  bc  emplastrum  quod  erit  prò  talibus  aptum 

Càr.  2.  (Eog.  II.  ì).  De  vulneribus  que  fimi  in  eolio 

tagiUa  vel  eomimili. 


Per  medium  colli  penetret  si  quando  sagitta, 
Aut  aliud  tdum,  per  dextram  sive  sioistram9 
SS  hnpooas  tentas  geminas  albumine  fusas 
Dsque  dies  trinss,  et  tunc  apponere  debes 
Embrocas  supraicrìptas  ut  tempora  poscunt. 
Cum  saniem  dederit  ut  celerà  vulnera  cures; 

(i)  La  Maree  det  Ten  s ai? tali  m*  est  incoili! uè. 


Hoc  tornea  attende  caso*  qaod  Tubiera  quoque 
30  Goosimilis  poscunt,  at  pan  ea  vuloeris  omnia 
Que  plus  dependet,  plui  procuretur  ut  hec  sit 
Consolidanda  mioos  cito,  set  suprema,  toellam 
.  Gotidie  mioaat  et  aie  coraUo  fiat. 


■»  •  • 


Cap.  3.  (Rog.  Il  il).  Devulneribus  eervkii  fisetU  eumeme 
tei  consimili,  et. si  organica  vena  inset&atnr. 

In  cervice  qaidem  si  fiat  vulnus  ab.ense 
35  Aut  a  consimili,  sit  et  orgaoa  vana  faceta: 
-  Qoesamatar  acotsedJionpenetrabitarimmof 

E*4lia  parto  filom  docator  aeosqoe. 

Et  nectotnr  ei  filoni  stricte  ne  sanguinei;  istud 

Suprema  parto  facias  et  in  inferiori; 
40  In  vulnus  pannam  mittas  albumine  fusum. 

Ree  tamen  ea  ipao  ?  ulous  moltum  repleatur. 

Aut  fem  candente  prios  combusto  fiat 

Partibos  extremia  veoarom;  postea  cura 

Vèrte  sub  opposto  cutis  inscidatur  oportet: 
45  Attractetur  acu  sottili  fona  leteeto 

Per  medium  filo  suprema  parto  Hgato. 

Si  sit  fciemps  embroea  iuf  at  pfoscripta;  set  estoa 

Si  sit,  tunc  Oli  tantum  superaddó  vitelloni. 

Cum  saniem  dederit,  in  eam  tunc  mitte  taellum 
•0  Panni,  tunc  dieta  doetiant  te  vulnera  corani* 

Cum  Ubi  aupremam  constet  pattern  putnùsse 

Ac  imam,  potoria  predictoa  tollere  filos, 

Bine  removeos  aequere  que  te  prescripta  docebeot. 

Gap.  4.  (Rog.  I.  n).  De  inseisUme  nervi  ex  oblique* 

In  tongum  fuerit  ai  Ctcta  resectio  nervi, 

55  Aut  ex  obliquo,  set  non  omnino  resecta, 
Consolidabis  eum  aie:  accipe  terre 
Lumbricoa  modico  tritoa,  albumioe  fusos 
Aut  olei  modico;  qUod  sic  appone  bis  aut'tor, 
Aut  quater  aut  sepe  si  videris  esse  Decesse; 

60  Aut  nervus  prios  uratur  velut  ante  docetur; 
Si  tamen  oblique  peteat  Ubi  sectio  nervi 
Totius,  ut  quidam  tradunt,  non  consolidata; 
Pelliculam  suere  tamen  attemptabis  honesto 
Ex  omni  parte;  post  hoc  apponilo  verasea 

65  Predkto  more,  sic  coosolidabitur  aperte. 

Càp.  5.  Rog.  II.  li.).  De  imeisicne  nervi  ex  transverso. 

Aut  ex  transverso  oervus  si  forte  secatur. 
Consolidata  ita:  vene  sic  arterieque 


Si  comburantor  fer*o,  melius  tamen  atiro, 

TaUbus  aaxilio  natura  sepe  lavante, 
70  Sfc  poterìt  eutis  il  la  sui,  rubeus  quoque  puWis 

Aspergatur  ei,  fit  cura  perutilis  iste; 
*  8i  focus  ille  tumet,  embrocam  ponimns  illam 

Que  prescripta  fuit  in  precedente  libello. 

Cip.  6,  (Bog.  II.  u.)  De  eodem  et  ri  orgànica  vena 

m 

Si . contingat  itera  cuna  dicto  vulnero  scindi 
75  Organicam  veoam,  mittas  albumine  fusum 
la  vulnus  paanuoa,  nec  tallitura  repleat  illud; 
lode  sequaris  ea  que  proxima  cura  docebat. 

Gap.  7.  (Bog.  II.  in).  De  vulnen cervici*  cum  telo, 

in  cervice  quidera  penetraos  infixio  teli 
Arteriam  afre  veoam,  nimius  quoque  sanguis 

SO  Si  fluat.hinc,  ferro  sublato  vena  suatur 
Ut  predicta  docent,  riibeo  vel  pulvere,  vulnus 
Asperga*,  asini  fimi  vel  pulvere  sive 
Bordoi;  qood  si  siccum  desit  tibi  tale, 
Accfpe  fune  viride,  qood  fbrtiter  exprime  panno, 

K  Etafe  appooas  et  pannum  déso|>er  apta. 

Hoc  ad  idem:  recipit  dragroas  de  thure  bis  octo, 
Da  aloes  octo,  albumen  sufficienter 
Atqoe  piloa  leporis,  que  iungas  conficiendo, 
Tslibus  ioscish  ponens  dimittito  donec 

•0  Doc  esdat  a  plaga;  gipsus  tantum  valet  illic 
Si  bene  conteritur  et  sic  iungatnr  arillis 
Datqoe  cipressus  idemque  si  iungatur  eisdera. 
Aut  sk:  cuoi  Collis  ebuli  coniungito  flores 
Laureole,  trita  que  sic  superaddita  prosunt. 

85  Aut  aie:  frumenti  si  grammi  masticet  atqoe 
Appooatur  ei,  sanabit  sanguine  strido 
Aut  si  cab  viva  cum  quarto  sit  capitello 
Mixta,  auperposita  panno  mediante  valebit; 
Hocque  fecit  filtrata  si  supraponitur  ustum. 

Cap.  8.  De  tumore  ibidem  tupervenienle  (I). 

'00  Si  tumor  affuerit,  empiastrum  pontto  tale: 
Fenicali  auccos,  apii,  sic  petrosilini 
Absinthi,  radix  ebuli  cum  melle,  sagimen 
Altilis  aut  porci,  si  cum  vino  socientur 
Et  tritici  farre,  facto  cata^lasroate  tali, 

(t)Gai  feri  sa  rttrottvent  daof  le  Commentaire  dei  Qaatre-Maitres. 


97 


08 
106  Provocat  hoc  antan  nimiam  sedando  dolorai. 

Gap.  9(Rog.IIit  .)•  DtmlnereguUuHsvelftopkugi. 

Si  vulnus  fiat  aat  gattaria  aut  ysophagi t 
Aut  trachea  arteria  scindatur  tei  penetretur 
Cuiuscumque  modi,  vulnus  mortale  videtur; 
Aut  si  principium  vel  finem  sumat  ab  illis, 
1 10  Sive  alt  a  telo  ?el  re  quacumque  cavendum. 
Si  cutis  aut  carois  sit  tantum,  cura  patescit. 

Gap.  10.(Bog.  lLi).Deapo$tematibuii*hH$locisna9ei*at* 

Cam  fuerit  varius  hutnani  corporis  humor, 
Quatuor  in  primis  et  precipue  dominantur; 
Sanguis  cuna  colera  rubaa,  cum  degniate  nigra; 

1 15  Et  hiis  precipue  sunt  apostemata  nata. 

Sanguini»  est  flegmon  et  ximìa  flegmatis,  herpes 
Estiomenus  erit  colere,  set  dat  nigra  cancrum; 
Quodlibet  istorum  propri  is  cognoscito  signis. 
Apostema  quidem  si  sit  de  sanguine  natura, 

120  Pulso*  erit  fortis,  dolor  et  calor  et  rubor  ingens 
Atque  tumor;  si  sit  et  flegmate,  signa  patebunt 
Hec,  albedo  loci  cum  mollicie  quoque  tali, 
Imprime  quo  digitum,  signum  linquitur  et  antri, 
A  colera  rubea  procedent  talia  signa: 

125  Cum  rubeo  miitus  citrina*  inest  color  illi 

Atque  calor  nimius;  sed  si  niger  humor  babandat» 
Ingens  duricies  est  cum  nigredine  quadam. 

Gap.  11.  (Rog.  II.  v).  De  flegtnonc. 

Flegmon  cnretar  sic:  rate  iange  ciminum9 

Lardam  cum  cepis,  oleum,  triticique  farinam 
130  Albo  cam  vino,  coque  sufficienter,  et  istud 

Appooas  calidum  donec  pus  fecerit;  isto 

Jam  maturato,  locus  inscidatur,  et  Mie 

Qui  plus  dependet,  et  fiat  apertio  Torme 

Looge,  nec  totani  saniem  semel  extrahe,  set  sic 
135  Paulatim  (I),  quod  ea  patiens  non  debilitetur. 

Cui  sic  inmittas  tentata:  mutetur  et  una 

Illa  die  bis  vel  ter:-fistula  (2)  si  timeatur 

Accipe  tunc  aloes  et  mirre  pondus  ad  equum; 

Mei  iungatur  eis,  et  det  celidonia  succum 
140  Absinthumque  simul;  sic  unica  gutta  dueve 

Instilletur  ei,  post  hec  ut  vulnera  cures. 

(i)  Le  teste  de  Roger  por  te:  et  diligente?  tota  tome*  exprimàtwr* 
(  »)  Ce  qui  suit  manque  daoi   Roger  et  Roland,  et  ne  so  troave  qu*  en 
Ite  <Uos  lei  Quatae-Mattres* 


SI 

Cute  material    ffi      reflectere  primo 

Et  prohibere  si      i  ne  fistola  surgat  in  illa; 

Cam  malve  fol  ithura  si  coquis  ampne, 

iS  Apponens  tepi ,  si  vis  sedare  dolorem 

Hoc  quoque  cura  vino;  que  maturare  solebant 

Atque  repereutiunt  primo  minuantque  dolorera; 

Aut  fac  emplastrum  de  lini  semine  factum 

Et  feougreci  veterique  sagimine  porci, 
A  Àltfcee,  malve  foliis,  cura  melle,  butiro; 

ktoran  quedam  si  desint  omnia  sume 

Appooens  tepida;  maturant  ista  iuvando  (1). 

Ci*.  12.  <Rog.  II.  vi  modiflé).  De  carbunculo  et  antrace. 

Sic  eurabuntur  orti  carbunculus,  antrax: 

Frigida  multa  iuvant;  ut  si  iungatur  acetum 
SS  Cum  socco  solatri,  mera  ite,  vel  vermicularis 

Capreoli  vitis,  oleum  quibus  adde  rosatum, 

Aut  aliud  simile;  vehemens  repriraentia  cauma 

Slot  apponeoda,  quoniam  de  sanguine  tali 

Isti  tunt  orti;  taraen  hoc  appone  vitellum 
IO  Ori  cum  sale,  vel  potum  cicorea  ministret. 

Aut  contrita  jiu  cum  lardo  sit  seabiosa, 

Quam  sic  apponas  buie,  consolida m ve  minorem 

Cum  gemino  lapide  tritare:  divinitus  ista 

Mas  occidit  curans  infra  breve  tempus, 
165  Ut  non  indtgeat  curesquod  postea  vulnus; 

Pesqoe(2)  columbtnus  ad  idem  nirais  est  preciosus. 

lodttso  bufone  tribus  sub  vase  diebus 

Obturans,  modicum  dimitte  foramen  apertum 

Quo  spirare  queat,  eiecto  deinde  veneno 
170  Soprapone  lupo,  noli-me-tangere,  quodque  * 

Tale  veneoosum  curabitur  inde  decenter, 

Oaqoe  bufonis  eius  jungatur  et  ori 

Omoo  venenosum  suggens;  appone  vel  il  li 

P«r  spinam  scissure,  faciet  que  diximus  ante; 
175  Accipe  lumbricos  vivos,  appone  lupo  sic, 

Hiis  qood  sobtractis,  alii  fiientur  olivo, 

lafectam  soleafnt  isti  core  rodere  camera. 

C/lp.  13.  (Bog.  I.  va.  vili  ).  De  heriripUa  {3). 
De  colera  rubea  sic  apostemata  cures 

(t)  làmi  mitigando  daos  V  interligoe. 

(t)  Ce  qui  «ut  manque  dans  Roger  et  Roland  et  dant  lei  Quatre-Maltrcs. 
bùi  Grillaune  de  Salieet  (1.  69),  il  est  bien  qoestioa  de  l'emploi  de  la  gre- 
■stiDe,  mais  non  do  crepand. 

(3)  Ce*  càapitre  et  les  deui  mWants  n'oat  que  de*  rapporti  fort  éloigoés 
•tee  le  teste  de  Roger  et  Rolaud  et  des  Quake-Maitre*. 

Voi.  I V.  : 


52 

Ut  docet  entrarla  te  cara;  set  eicipiatur 

160  Ne  magis  apponas  hic  frigida  quam  locus  ille 
Lividus  appareus  tibi  sii;  tunc  scarificare  • 
Possumus  hoc  ópte  flegmonis  cara  sii  ista: 
Frigida  si  timeas  quod  magna  coagula  ducaut, 
Fomentamus  aqua  loca  ctan  sale,  cum  coriaudri 

J85  Succo,  cui  imita  sit  alflta  det  cataplasma» 
fombuci  succusf  apii,  triticique  farina; 
Emplastro  facto  superappooatnr  eidem,     . 
Et  sic  *d  finem  doceant  te  vulnera  curaro. 

Càp.  14.  De  kerpeto  e$iwmeno(l). 

Hec  facilis  cura  sit  herpetis  estiomeni: 
190  Primo  materiam  purgabis  cum  colagoga; 

Acctpe  tunc  soccum  plsntaginis  et  pHoseUe 

Et  pimpinelle,  loca  talia  dilue  succo; 

Postea  detritis  berbis  mittas  cataplasma;  : 

Post  hoc  apponas  unguentum  tale:  citrinum 
195  Ad  salsum  flegma,  fuscom  fanganturet  album 

Masticis,  olibani,  apodii,  cum  pulvere  classe  • 

Ac  emathy  tis  lapidis  quod  sic  «cuatur: 

Istis  «taris  donec  videa»  ibi  guttas 

Banguineas  carnemque  rubescere,  sorgere  crustam; 
200  Bine  generare  potea  carnem  cum  pulvere  thuris 

Masticis  ac  aloes,  mirreque  boKque  draconis 

Sanguini^  bac  facili  poteris  procedere  cura* 

Gap.  15*  ZfeZimfc. 

Apostema  quidem  si  sit  de  flegmate  Batata 

Emplastro  tali  carabitur:  accipe  malte     • 
205  Raaices  et  bismalve,  lini  quoque  semep; 

Unica  sit  libra  quorum  per  singola,  sintqaQ 

In  geminis  libris  olei  bullita,  set  addaa 

Hiis  adipis  veteris  porci  libras  quoque  binas; 

Istis  colatis  argenti  spuma  teratur9 
210  Uncia  sit  binai  lentum'que  coquatur  ad  ignem;    c 

Idque  modo  mittas  emplastri:  sume  vel  illud 

Emplastrum  facile  quod  ad  apostemata  cuncta 

Est  solitum  fieri  saniem,  quod  reddit  habuode; 

Lilia  radices  tibi  deot,  bisraalvaqae  malfa 
2 15  Brancaque,  cocta  diu,  fermentum,  lac  mulieris, . 

Limacea  albas  oleo  cum  furfure  iungas; 

Bine  porcinus  adeps  butiro  iupgatur;  et  ista 

Omnia  cocta  aimul  sic  apponantur  eidem. 

(i)  Le  méme  «ijeft  est  tratte  par  Guillaume  do  Salice!  (I.  58),  m*k  <T  eb* 
ffegon  foci  differente. 


Hifs  sqprascripte  pultes  conferre  solebant 
HO  Que  saniem  generant  in  vulnere;  lilia  vel  dónt 
Badices  in  equa  coctas,  sint  postea  trite, 
Pèrdnumque  recens  illis  adiaoge  sagimen, 
Et  calefac  iter  ara,  quibus  assas  addito  cepas, 
Tooc  caulis  Colia,  memite  p  fatata,  farinata, 
22S  Semini*  et  Hai  sublili  iange  farine; 

Hec  coque  cuna  vino,  mittendo  talia  qaeque 
Far  que  materiata  sic  maturare  valebis, 
Ad  saniem  ducens  sic  apponantur  eideaa; 
Hatornsque  patens  locus  hic  aperitur  honeste 
330  Quo  plus  dependet,  et  cetera  cuncta  sequantur, 
Apostema  velut  docuit  de  sanguine  natura . 

Gap.  16.  (Rog.  II.  li.)  De  cancro. 

Interim  vicium  facit  aut  in  eorpore  cancrum 
Bomorum  ai  alt  talis  putrefactlo  natalo 
Aut  erit  extérius,  et  vuluere  non  bene  sano, 
MS  Cam  transire  solet  aut  menses  quatuor  aut  plus, 
Non  iam  dieetur  vulnus,  set  fistola,  caoper. 
Qui  qoandoque  solet  ex  multo  tempore  nasci, 
Et  quandoque  brevi;  quidam  loca  veudicat  ipsa 
Alteriti,  venis,  nervis  contenta;  locumque 

240  Carnosom  quidam  retinet;  variatio  cure 
Fiet  utrimque:  locus  cootextus  respuit  ignem; 
Sectio  nec  fit  ibi,  suramo  testante  raagistro(lj: 
Occulti  quibus  affuerint  cancri,  meltus  sit 
Non  curare  quidem,  nam  curati  pereuntes 

H5  Sunt;  non  curati  complebunt  tempora  multa. 
Set  quia  cervici*  venarum  copia  multa 
Gutturis  et  colli  cum  nervis  arteriarum 
Constat  babere  locum,  combustio  non  erit  apta 
Ree  locus  inscisus  erit  hic,  set  cura  sit  fata: 

1&0  Tempore  si  multo  fuerit  circa  loca  dieta, 
Uàgoentum  tale  fiat  sibi:  lingua  bovina 
Det  Ubi  tres  dragmas,  et  bardana  quinque,  set  uuaoi 
Det  celidonia;  sit  horuua  per  singula  radix, 
Ziuziber  et  binas,  cinnamomum  det  Ubi  solara, * 

2tt  Argentum  vivum  gemina»,  et  cera  quaterna*; 
Sit  Ubi  sufficiens  in  cooficiendo  resioa; 
I  Dragmas  quinque  dabit  vetus  hic  anxungia  porci. 

Confice  sic:  primo  siot  xioiiber  et  cinnamomum, 
Hec  contrita  bene;  radices  post  tere  dictas 

M0  Hiis  admisceodo;  sit  et  hiis  anxungia  iuactat 
Argento  vivo  prius  extiocto  sociata; 
Cera  resolvatur  lento  simul  igne  resina; 

(>)BfFtcr.Aph.VI,88. 


63 


84 

Hoc  liquefac  colans  et  sic  servatila  ad  usuo*. 
Si  non  safficiat  hoc,  pulvis  sufficit  iste, 
265  Optimus  ad  cancTum,  loca  qui  nervosa  iuvabit: 
•        Al  bus  et  elleboros  et  aristologia  rotonda 
Sint  contrita  diu,  locus  aspergatur  et  istis; 
Si  vero  fuerit  extinctus  pulvere  tali, 
Cuna  stuppis  oleum  tunc  apponantur  et  ovuro; 
270  Unguentati*  viride  tunc  apponfftur  honesle. 
Ad  cancrum  (1)  veterem  poligonia  dicitur  apta, 
Laureole  iuncta,  celidonia  sic  8it  agrestis, 
Tapsusbarbastus  et  pinpinella;  sii  horum 
Qoodlibet  admixtum  cum  melle;  iuvabit  eundem 
275  Mortiflcans  illum  quamvis  nimis  inveteratum. 
Trita  caprifolia  superaddita  morti  Oca  buot 
Tarn  veterem  cancrum  quam  si  corrosio  virgo 
Dimidie  fuerit,  quam  quis  curare  nequivit; 
Biis  curare  potes  hoc  si  medicamen  adaptes: 
280  Albo  de  uitro  factus  de  cortice  mail 
Pulv is  acetosi  granati  mortificabit 
Cancrum,  sic  album  de  piombo  ai  superaddas, 
Me  quecumque  valent  antraci,  congrua  cancro 
Sunt,  ut  siccate  ficus  et  cum  sale  trite, 
285  Atque  superposite;  crudum  sic  pone  vitellum 
Cum  sale;  sic  uvas  passas  et  cum  sale  mixtas; 
Et  quecumque  valent  antraci,  mortificata  ut 
Cancrum  sic  veterem,  que  ponantur  saper  ulcus 
Ac  assistentes  partes,  caro  mojrtua  donec 
290  Cor  roda  tur  ibi,  caro  ci  tr  mescere  tandem 
Sive  rubere  tibi  videatur,  et  effluat  inde 
Pus;  tamen  io  primis  caro  cum  tibi  rubra  patescit . 
Quamvis  non  bona  sit,  apponas  quodlibet  horum; 
Posque  diem  trinum  nigra  si  tibi  forte  patescat 
295  Post  obitam  cancri  postquaa  corrosio  facta  est 
Carnis,  cotidie  superapponas  cataplasma 
Ex  apii  suco  quod  fit  triticique  farina 
Sive  siliginea  cum  cocto  meUe  iugata. 

Gap.  1 7,  De  testudine  et  gianduia  et  rana  et  differenza  eann. 

In  quocumque  loco  testudo,  gianduia  surgant 
300  Gorporis,  ortus  erit  illarum  flegmatis;  atque 
Testudo  raaioy  et  mollior  est,  variasque 
In  membris  retinet  formas,  formamque  rotuodam 
Gianduia  presumiti  manibus  tractata  dolere 
Nescit;  predura  iuncturis  nascitur  ipsis 

(i)  Ce  qui  fuij  jusqtf  au  chap.  18  manqae  dans  Roger  et  Roland,  tt  fi'* 
pas  de  correspondence  dea*  Ics  Quatre.MaUres,  Voy.  Ltv*  I.  obap.  io  (Bt& 
1,  so)  pour  le  ehap.  17. 


105  Kertotbfae  locfe;  est  ranaque  mollior  ipsb 
Omnibus.  Est  cura  communis  io  omnibus  istUt 
Scissa  qood  io  longoni  cutis  ipsius  usque  prò  fu  aduni 
Scarne  tur;  quem  panniculum  removere  licebit; 
Hioc  suprascripta  doceant  te  vulnera  carara. 

Cap.  19.  (Rog.  I.  x.  (l)J)e  serofìda  ti  gianduia  etdi/ferentia  earum. 

110  Sepe  sub  ascellis  et  in  ingoine  scrophula  glandes 
-  Atque  gula  flunt;  ibi  gianduia  sepius  orta 

Est,  que  non  scropha;  sic  cognoscetur  utrum  sit 

Gianduia  seu  scropba,  quia  scrophula  dura  lapilli 

Taf  ta  modom  retinet,  et  gianduia  mobilia  esse 
315  Dtcitar  et  tacta  cedens  et  mollior  extans* 

Cora  sit  bic  talis:  edere  terrestris  ut  ana 

Cum  citri  foliis  oleo  bullita,  diesque 

Per  trinas  tepida  superapponantureisdem  f 

Si  minuantur  ita/ tane  instes  hac  medicina.. 
320  Si  fero  rubeant  ita  quod  duci  videantur 

Ad  saniem  posse,  tunc  maturantia  ponas*. 

Hiis  maturatfs,  inscisio  iusta  sequatur 

Eieat  ut  sanies  ot  poscit  portio  talis. 

Si  fero  crescant  iiidurescantqoe  per  annuo* 
315  Diaidium,  fel  per  mensemr  patiensque  puer  sit» 

Hoc  oleum  fiat:  Rafanus  prestabit  agrestis, 

Tapsia  radices,  olei  sit  pondus  ad  equum 

Horum,  radicum  primo  purgatio  fiat. 

Hiis  bene  contrita  oleo  bullire  sioantiir 
330  Ad  medium  fel  plus;  sit  et  boe  vas  ampne  replctum 

Ferventi  positura  super  ignem,  buliiat  in,  quo. 

Vas  aliod  cum  predictis,  hujusque  Ifquoris 

Inttiltes  sari  guttas  sic  quatoor  ajuttros 

Alterius  partis,  et  dimittantur  in  illa; 
335  Sfaglio  per  hoc  auris  oleum  sit  fraota  tumescena 

Sic  quod  ibi  sanies  bine  exalare  patescai, 

Scito  per  bancegrum  curari  posse  raedelam; 

Que  si  non  torneai,  tunc  non  carabitur  illa. 

Si  fero  sigoum  libi  det  curatio  certum, 
340  Sepius  insistas,  cum  predictoque  perungas 

Ut  predi  età  docent,  et  fiat  potio  talis: 

Dent  tibi  radices  scrophularia,  broscus,  arundo. 

Et  malum  terre»  niger  elleborus  nitidusque; 

Agrestis  rafanus  et  aristoiogia  rotunda 
345  Spatula  fel  fetens,  faba  sit  coniuncta  lupina* 

Laureole  foliis  equaliter,  omnibus  et  hiis 

Porgati»  et  pistatis,  bullire  sinantur 

Ad  medietatem  fini,  de  quo  bibaci  ipso 

(i)  Afte  des  additions  doni  qnalqucs  unes  sont  tir&s  do  Roland* 


85 

Qualibet  ebdomada  semel  aat  bis  maoe, 

350  Aat  iuvenls  si  sit,  potam  bit  odo  ministre! 
Dragmas  cum  vino  mixtum,  calicemqae  repletum 
Ebibat;  at  si  sit  horribilii  il!e  sapori», 
Aspergatar  ei  zocarum,  patiensque  cavebit 
Ut  laxatio  sibi,  nam  ter  vel  qoater  tot  plus 

355  Asseilare  facit.  Fuerint  si  forte  recente*, 
Ustio  tunc  aoris  in  cartilagine  fiat 
Io  medio;  dentis  solet  bic  sedare  dolorato. 
In  decremento  cum  non  nisi  sola  diesque 
Lane  bis  qaloque  resten  t,  bic  accipiat  tot 

300  Grispellas  primo  qoas  prestet  spatola  fetens 
De  radice  tibi,  rafonus  cum  qua  sit  agrestis 
Adianctus;  post  bec  que  decem;  post  hecqae  novem  sta 
Cotidie  roinuens  donec  lanatio  finem 
Compleat;  at  si  non  sibi  conferat  ista  rnedeh, 

3G5  Usque  cjrurgiam  regressio  fiat  oportet; 

Hecqae  notato  prius  quod  nunquam  gianduia  débet 
Scindi  vel  scropha  qoam  pertractare  nequibfs  v 

Sive  tenere  marni. Vaiet  hoc  ad  idem  cataplasma: 
Affodillorum  radix  salicisque  coquator 

370  in  vìqo,  solfar  addatar  et  hoc  superoddas. 
Aut  albas  tritas  Hmaces  cum  capitello 
Pelleque  porcino  jangas  tei  cum  pecorino» 
Et  superapponas;  emplastrum  conferet  istori, 
Potio  vel  talis:  tibi  dent  agrimonia  succuoi 

375  Butaqoe  decocto  cum  melle  coquas  et  acetof 
Sero,  mane  simul  sumatar  potio  talis: 
Quantum  testa  capit  ovi;  prodesse  solebat; 
Aut  herbas  istas  superapponas  calefactas. 

Cap.  19.  (Rog.II.  x.  2.$.).  De  toscisumescrophuUit giùntole 

Gianduia  tei  scropha  sic  inscidenda  sit  apte: 
380  Firmiter  una  manos  illam  teneat  prius,  atque 
Tunc  suprema  cutis  in  loogum  scissa  sit,  atque 
Undique  scarnet ur;  anco  sumatar  et  ipsam 
Eitrahe  quam  statini;  fuerit  quam  si  qua  sequoia»    ' 
Extrahe  quotquot  ibi  fuerint  cum  folliculis;  set 
385  Si  nimius  sanguis  effluxerit,  eiciantur 
He  successive;  repleas  albumine  fuso 
Vulnus  cum  panno;  lux  tercia  sive  seconda 
Si  quid  folliculi  vel  scrophe  det  remanendum, 
Affodillorum  pulvis  ponatur  ad  ipsom 
390  Jam  supradictus;  saoies  extracta  sit,  inde 
Ad  corrodendone  rompendum  panniculum  sit 
Pulvis  hic  immissus'et cum  vulnus  tumefoctum 
Videris  aut  siccum,  pannos  albumine  fusos 


87 

In  vulnus  mittas,  stupas  ovo  soclatas, 
305  Sopra  quod  pònas  donee  videas  putrefactum 
Paoniculutn,  videas  saniero  tibi  reddere  vulnus; 
Post  hoc  unguento  viridi  curetur  ut  ante. 

Càp.  20.  Debubonibus  (1)/ 

• 

Est  quo  superBuitas  humoris  in  inguine  nata; 
Atque  sub  ascella,  in  qua  coilectio  grandis 

400  Eopinet  et  dura»  membruta  aubit  usque  profundum. 
Dtcitor  hoc  bubo;  qoarum  curabili*  una. 
Altera  non.  Si  vero  sitim  patiendo  calorem 
Seoaerit  ingente»,  vehemefiter  et  exteouetur. 
Et  ti  magna  nimis  fuerit  coilectio  talis 

405  Atque  dolens,  pectus  si  senserit  usque  profundum 
Ipse  sub  ascellfa,  hec  incurabilis  extat. 
Rursus  cum  signis  predictis  si  caro.mollis 
SH  quocumque  loco,  quod  de  sanie  videator 
Esselatens  aliquid,  et  circdmquaque  caro  sit 

410  Tacta  nimis  dura,  sic  incurabilis  hec  est. 
Eropta  rursus  sanie  quocumque  modo  sit 
Interim,  si  qua  caro  multa  superflua,  si  ve 
Dura  sit  aut  mollts,  cui  si  positis  mago  crescat 
Sic  corrosivi*  quam  diminuatuc  et  ista.  ì 

415  Si  vero  fuerit  tumor  hic  velut  anseris  ovum 
Site  minor,  careat  tborai  omnjoo  dolore, 
A  reliquis  etiam  sinthomatibus  velut  exper8, 
Hunc  quam  vis  nimius  calar  aut  sitis  urgeat,  ilio 
Curari  poterit  habeotia  dummodo  dieta 

410  Non  fuerit  tanta.  Cui  sic  sit  subveniendum: 
Maturativi  opus  est  insistere  primo, 
Dooec  materia  modicadigesta.patescat 
Eipectans,  nullam  rationem  flebotomabis 
Quod  crepet  hec  per  se,  quia  sic  curare  valebis 

415  Bubonem  raro  vel  numquam  sic  medicando; 
Yuloeris  alterile  post  beo  curahis  ad  instar. 


Gap.  21 .  (Rog.  II.  li).  De  fistola  circa  collum  et  cenricem. 

Fistola  vulnus  habet  vetus;  bine  strictura  patescet 
Oris  ha  beni  latum  parte  inferiore  profundum; 
Alba  carocuius  et  dura;  fluit  nichil  inde 
4M  Sepius,  et  multum  quandoquej  set  os  operi  tur 
fluius  quandoque,  plerumque  recluditur  ipsum. 
Interdum  recte  quod  ad  interiora  penetrata 
Aut  ei  transverso  corrodere  talia  membra. 
Sepius  os  unum  tenet  bec  et  plùrima  se  pò. 

LO  Voj.  Rugar  et  Roland  11,  4  $  i< 


88 

435  Hec  etiam  vieto  quandoque  fit  exteriorom,  , 
Aut  sic  interius,  vel  inepte  vulnero  sano. 
Hec  quandoque  soiet  ex  multo  tempore  nasci» 
Et  quaodoqoe  brevi;  qoedam  loca  piena  subiatrat 
Arteriis,  v enja,  nervis,  carnosaque  quedam;    , 
440  Est  quedam  cameni  corroder»,  os.quoqoe  qoedam; 
Et  quedam  vivura  tantum.  Per  propria  aigna 
Noscere  aie  poterìs  manifeste  qoamlibet  harem 
Quo  caroem  tantum  corraropit*  aquam  vehit  albana 
EmHtit  saniem.  Nervi  af  lesto  fiat, 

445  Est  nigra  tuoc  sanies  buie  sanguinei  ve  coieria; 
Ossis  si  fuerit»  carnis  lotura  patebit. 
Ex  hiis  eoflìgitur  quod  sii  variatio  cute 
Corporis  in  parte  varia,  quia  gutture,  collo 
Et  cervice  solet  inscisio  nulla  probari, 

4&0  Nec  locus  inscendi,  quonlam  locus  ifte  repletos 
Predictis  tribus  est;  alRer  cui  sobveniatur. 
Si  fuerit  strictus  prius  elargato  meatom 
Cum  maliterre  tenta;  sit  et  ilio  meatua 
Tenta  repletus,  aero  dimissa  aie  usque 

455  Mane,  vel  e  con  tra;  cult»  si  vMeris  amplimi 
Os,  nisi  contextus  fuerit  locus  bic,  vel  ut  anta 
Diximus,  unguentum  rompens  immittitur  illi 
Quod  fit  de  calce  viva  aimul  et  capitello. 
Si  locus  est  talis,  pulvis  tunc  ponitur  e  *o 

460  Affodillorum;  tritus  valet  hiis  aloessi 
Pulvis  iuogatur  mirre,  quibus  associetur 
Absinthi  succus  et  mei.  Si  deliciosus 
Vir  sit  bic,  unguentum  tunc  addimus  hoc  precieaum: 
Auripigmenti,  piperà,  piretrique  sinapis, 

465  Ellebori  gemini,  galle,  viridissimul  eri*; 
Cuilibet  istorum  par  pondus  alominfc  a  ias, 
Et  calcis  vive  quantum  aimul  omnia  pensant. 
Coofice  aie:  bec  trita  din  commixta  sapone 
Cum  liquido,  tentare  sic  informabis  et  inde; 

470  Hanc  intromittas  illius  ut  usque  profondimi 
Que  liquefiet  ibi,  fit  ea  quoque  fistula  sicca 
Leniter  occisa;  set  ad  illam  mortificandam 
Eris  de  viridi  si  pulvis  conficiatur 
Cum  cocto  melle,  ait  triplaque  portio  mellis, 

476  Pulveris  et  quarta;  tuoc  intingatur  in  iste 
Unguento  tenta,  sic  et  mittatur  io  illud. 
Anseris  a  fimo  valet  hic  expressio  succi, 
Cum  foliisque  suis  anabulle  coetio  prodest. 
Ipsam  mortificans  sic  unguen  fit  preciòsum:  . 

480  Absinthum,  plantago,  simul  celidouia  suecum 
Mixtum  cum  melle  prestent  equaliter;  ista 
Sint  bullita  diu  decoctaque  mellia  ad  instar; 


80 

Hi  19  aloes,  mirre  pulvis  superadditor,  inde 

Intincta  lenta  sic  imroittattir  eidem. 
485  Sic  cognoscetur  si  (fattila  mortiflcetari 

Qoe  Hquidam  saniem  prius  emittebat  ut  ampnem, 

Bec  com  det  spissain,  patet  ipsam  mortificatala. 

Vstio  si  facta  fuerit,  tuoc  pone  vitellum 

Cum  stupis,  aut  sic  oleum  mixtumque  vitelloni 
490  Inmittas  iili  dooec  cadat  ignis,  et  iode 

Uogoentora  viride;  doceant  quoque  cetera  coram. 

Arterils  si  non  oervis  venisqoe  repleta 

Set  tantum  fuerit  cutis  hic  et  lesio  cernia, 

Aut  ex  obliquo  vel  longo  scinditur  apte. 
495  Cuius  si  fuerit  os  strictum,  largius  ipsum 

Effice  cum  tenta  Ugni,  quod  et  usque  profonderai 

Immittatur  ei;  set  si  cutis  ipsa  levetur 

Ad  suprema  loca,  sica  fundo  sit  et  usque 

Eius  ad  os,  supra  tentam  scindatur  ad  ipsam 
SOO  Dooec  pervenias,  et  tuoc  albumine  fusum 

Immittas  pannum,  quod  sic  dimittito  mane 

Usque  fere  noctem;  ponatur  postea  pulvis 

Aflòdiltorum;  cum  videris  hoc  tumefaetum 

Vulnus,  tunc  noscas  quod  Astuta  mortificatur; 
105  Tunc  com  predictis  albumen  sufficit  ovi. 

Contra  (I)  quam  cancrumque  lupum  Gt  pulferis  huim 

Optimus  hic  osns:  bufonem  suroito  vivum; 

Intestina  tnhens,  corpus  repleto  butiro, 

Inque  vera  positom  quod  sic  assetar  ad  ignem; 
510  Quod  liquefletab  hoc  in  h  onesto  vase  recoodas, 

Asseturque  diu9  sic  dessiccatus  ut  inde 

Jam  pulvis  factus  intromittatur  eidem 

Usque  profonda  loca,  set  de  pinguedine  dieta 

Instillentur  ei  tres  gutte  sive  quateroe; 
SIS  Cum  sit  opus  tali  morbos  medicamene  dictos 

Curabis.  Potu  curatur  Astuta  tali 

Interius  vicium  si  sit  Tel  ab  eiteriori: 

Salvia,  lanceola,  poligonia,  pesque  columbe, 

Pe*  lepori^  plantago  simul  celidonia  bina, 
520  Pinpioella  simul,  absinthum;  trita  parumper 

Hec  bollire  sinas  vino,  set  equa  madefacto. 

Dia  bene  decoctis  adda  tur  mei  quod  oportet; 

Abiecth  herbis  sumatur  potio  talis 

Cotidie  dooec  curatam  videris  ipsam. 

CàP.  22.  (Bog.  II.  xn).  De  borio  iugula. 
555  Fitqoe  gole  bocio  medicameo  tale  proba  tara: 

(i)  La  soorce  dei  veri  niiraotf  m'est  fnconone  ;  mais  vojos  le  Coitimela* 
*»Qnifre.liittfct  surlechap.  Defittola  mandtòule.  Jeno  tarava  non  fU| 
à«  d'analogo©  dani  GjailUome  da  Salice*, 


90 

Ter  cantando  Pater  notter  nocis  arbore  fossa 
Cam  radice  saa,  cam  stipite,  frondibas  eias 
Que  nondam  fruotam  fecit,  bene  si  teris  illam 
Cum  centam  piperis  granis,  dee  decoque  Tino 

530  Donec  dimfdie  partis  consamptio  fiat; 
Hoc  etiara  vino  pò  ti  erutta  tur  in  omni 
Sero  cum  mane  donec  curetur  honeste. 
Aut  aliud  fiat  medicameli  tale  probatum: 
Accipe  radkes  vitiscelle  sparagtqoe, 

535  Brusci,  maioris  rubee,  ciclamini*,  etqoe 
Aristologie.  polipodii  quoque  flosmi, 
Jari,  beton  ice,  burithque,  cucomeris  agri,    • 
Brance;  combuste  sint  sponglaf  palla  marina» 
Lac  scrophe  primoa  fèto*  parientis,  et  illb 

540  Jungatur  butiri  quod  sufficit;  omnia  trita 
Sint  commista  bene;  de  qae  supponilo  lingue 
Cum  dormitorus  requiescet  serp,  valebit; 
Inde  polipodiam,  etclamen  Tetooicamqoe, 
Tapai  barbanti  radices  ampne  eoquaotar 

545  Sic  ut  tres  fiale  cocte  docantor  ad  unam; 
Predictus  pulvb  modico  ponatur  ibidem 
Sero,  quem  mane  tribuas  potum  patientf  ; 
Quem  aie  colatom  tribuas  qui  scribitar  ampoem. 
Ipsa  Tero  die  non  potet  aquam,  ncque  polvfa, 

550  Potio  nec  talb  ipso  samatot  ab  egro 

Usque  diem  trinam,  set  ab  ipso  pulfis  hie  eipni 
Mane  reponator  sub  lingua,  sic  operando 
Usque  dies  bis  sex,  predictaque  potio  fiat* 
Maioris  (I)  oucis  contrita  sit  medianus 

55  5  Cortei,  cui  mixta  sit  staphisagria  trita 

Curo  mirra;  pariter  spumato  meile  coqoantur; 
Bine  fac  emplastrum  tali  bocio  nimis  aptum, 
SoWens  materiam  cuius  consumit  eandem. 
Spongia  sive  maris  trito  coniuncta  cimino» 

560  Melleque  confetto,  succo  vel  aristologie, 
Materiam  talem.  consumit  potio  tali*. 
Hoc  ex  humorum  fluxu  quia  creditur  esse 
Usque  locuro  talem,  decet  haqc  purgare  frequenter  J 
Si  non  curetur  istis  patiens  medicinis, 

565  Usque  cirurgiam  statini  progressio  fiat. 
Sit  si  forte  recens  botium,  cauteria  fiant 
Cum  nodo;  si  forte  vetus,  slot  facta  sub  aure 
Ut  fluat  hinc  sanies.  Si  sic  cu  ratio  non  fit 
Et  fuerit  solum,  ferro  mediante  calerti 

570  Appooatur  ibi  seton;  tamen  hic  memoranduo| 
Non  ex  transverso,  set  sit  pertractio  longa; 

(i)  Lt  source  des  r4  tots  solfanti  m'eit  inconnao* 


91 

Huicqee  taperponas  pannos  albumine  fra», 

Omni  mane  traheos  illuni  serdque  decenter* 

Ut  caro  truncetur  per  eora  sic  fonditur  Illa» 
578  Ree  sic  conto  botto,  si  forte  patescat 

Ex  eoa  parte  colli  nèrvisque  repletum 

Non  sit9  tane  illud  jnscidens  extrabe  sicut 

Scribitur  io  scrophis  eoa  pellicola,  set  utramque 

Si  teuet  hoc  pattern,  fiat  curatio  nulla. 
480  Insdso  (I)  bocio  oimius  si  fluxerit  inde 

Sanguis,  coretur  Ipcos  hic  ut  scribitur  ante» 

Perqtle  dies  trinas  hoc  sic  dimittito  quod  non 

Solvatur  propter  floxum;  si  quid  remaoebit, 

Allbdillorum  pulvh  ponatur  ibidem 
585  Aot  eris  viridi*;  post  hoc  albumine  cura. 

Hoc  quoque  sit  notimi  bocii  quod  folliculus  sit 

Funditus  extractus,  qui  ni  foret  adokhtlatus 

Crescet  item  facile  modica  prò  parte  manente; 

Qui  bene  porgatos  locus  est  in  parie  suendus; 
590  Aspergatur  ei  pulvis  rubeus,  velu tante 

Scribitur;  in  reliquia  soturis  cura  sequatur. 

Adqoe  modum  mamme  boclom  si  peodeat,  fllod 

Juxta  radice»  filo  serico  religetur,    #. 

Per  moltokque  dies  illud  constringere  debes, 
W5  Aut  curo  corticc  laureole,  seta  vel  equina, 

Me  osagfs  atque  raagis,  donec  per  se  cadat  illud; 

Postea  curetor  loda  hic  ut  vulnera  poscunt. 

Si  fero  megnuro  nervis  venlsque  repletum 

Sit  bodsm,  modka  quoque  virtus  sit  patieotia 
WO  Aut  etas  nimia  processiti  nulla  pateacit, 

Judice  me,  cura;  bociumque  tale  solebat 

Partibus  in  multis  herens  in  gutture  ramoa 

Figere,  quos  grafitar  aut  tix  avellere  nullua 

Sofficiet,  calido  quos  nullità  adurere  ferro 
80J  Ausus  erit,  vene  cum  nervis,  arteriene 

Ledantur  gravitar.  Quocumque  modo  tamen  istts 

■ore  cyrurgie  si  subveniatur,  oportet 

Firmiter  estrictos  hos  in  scamno  religari; 

Si  vero  (2)  bocium  poteris  compreheodere  totum, 
(10  Hoc  cum  corigia  forti  religato  per  horas 

Qoatoor  aut  trinas,  quod  sic  dimitte  morari; 

Post  hoc  inscidens  bocium  sic  extrahe  totum 


(i)Lssievsrs  satani* 


ise  ftrmtvtat  répétfc  à  la  fin  da  ehap,  aprii  la  vaia 
i,elo.C'sti  ici  lenr  vériubU  placa  d  aprét  les  teites 

(t)Le  i  vara  untanti  font  représentés  dans  le  taita  da  Roger  et  Roland 
àfm.  da  le  Massrine»  naia  aou  dans  Isa  tettai  imprimé!. 


i 


99 

Cap.  23.  (Bog.  H.  xm  (1).  D6$quinant*K 

Esse  squfoaQtiam  uasceaa  in  guttura  quoddam 

Fertur  apostema;  species  tres  esse  legùotur; 
615  Nomine  totius  illarum  prima  vocatur; 

Est  locus  istiu»  ysmon,  que  perniciosa 

Dici  tur  esse  cito  solique  beo  medicanda 

Cura  reservetur  islius;  et  altera  partem 

Interius  que  retinoti  cuius  pan  irainet  extra* 
620  Perniciosa  minus  est  prima;  dieta  siitòntis. 

Tercia  set  species  cuius  traosmittitur  extra 

Materies  tota,  minus  illis  perniciosa  ; 

Dieta  quinantia.  Sunt  hec  generali  a  signa: 

Ortomia*  cibum  nec  potum  sumere  possuntt 
625  Mittere  nec  sputum,  nec  transglutice  sali  vara, 

Et  vox  omnino  quandqque  negatur  ad  borato. 

Hiis  a  principio  sic  subveniatur  oportet*  .       . 

Si  virtui,  etas  coeant,  roinuatur  utroque 
4  Egrotans  armo,  de  cepbalica  moderate, 
630  Sive  per  antipasto  fiat  detractio  sola.         ■   -  j  - 

Vùiura  cum  raelle  balli tum  seu  sape  sola 

Sive  djamoron  sibi  gargarismatà  prestent; 

Et  si  sub  lingua  fbrtasse  minutio  fiat  * 

Et  nimius  fluxus  essit,  teneatur  in  ore 
635  Fluxuro  eonstrìngens,  aqua  set  calefacta  parampev 

Buie  gargarismum  faciat  prodease  probatam; 

Nilquo  repercotlens  morbum  ponatur  ad  istanti 

Snme  liquiriciam,  caricas,  mei  cum  dragaganta 

Et  gargariza;  vel  fiat  tale  probatum  : 
640  Sume  diureticum  de  multis  talibus  herbts 

Oxi mei  factum;  quod  gargarisma  valebit. 

Hoc  valet  emplastrtim  quod  fit  de  semine  lini 

Et  fentigreci  trito,  triliciqde  farina 

Melli  commixtis,  oleo  vino  coque  coctis. 
645  Aut  fenu  greci,  bis  malva,  semine  lini 

Coniunctis  butiro  porci  ve  sagimine,  confert* 

Aut  berule  trite  porci  coniunge  sagimen 

Sive  recens  butirum;  sic  fit  cataplasma  probatam; 

Aut  hiis  ungo  gutam,  fiet  curatio  mira. 
650  Sive  dyalthea  butiroque  simfil  liquefactis, 

Aut  appone  loco  tali  slupas  ibi  tioctas. 

Sive  cataplasma  sibi  fiat  tale  probatum, 

Tercia  quo  species  curabitur  atque  secunda: 

Accipe  radices  ebuli  nondumque  remolos 
655  Porros,  absintbura,  cardum  pariter,  benedictam; 

Hiis  bene  pistatis  ex  istis  extrahe  succum, 

(  i  )  At co  «Ics  additions  et  dea  modiflcatioat  doni  la  aomoom'eitiaàiiBI 


9* 
AMta  ioogator,  (tal  vis  de  semine  lini, 

Slot  tamen  hec  liquida;  post  hec  liquefactus  ad  igoem 

Sii  porcinus  adeps,  tantum  cui  iungilo  mellis; 

I  Omnia  bui  li  re  facias  comAixla  vicissim 
Donec  spissa  libi  pateant,  embroca  sit  instar  : 
Qoam  caliduro  poteri t  istud  cataplasma  ligetor 
Una  sepe  die,  ter  vel  quater  hoc  removendo. 
Cam  sant'eoi  dederit,  digito  Ugno ve  iicebit 

5  Imposi to  cuoeo  per  dentea  rumpere  tactum 
lstud  apostema  dictam  vitando  periclum. 

Cip.  24.  (Bog.II.  xiv).  De  branco. 

• 

Si  tornei  interius  crescens  ot  amigdala  brancos9 

Excreat  unde  graie,  flt  spiritus  anxius  eios; 

Si  non  cootulerint  huic  gargarismata  dieta, 
70  Utque  cyrurgiam  statim  migrare  Iicebit. 

Infirmos  primo  coram  te  constilualur; 

Os  speri  coius,  infra  sit  lingua  repressa; 

Ut  Yideas  illas  quot  sint9  ubi  sit  iocus  ha  rum, 

Csutius  illarum  valeaa  inscidei  ; 
75  Extrahe  quas  uncho ,  sibf  ▼icit       e  r 

Dksas,  et  aqoe  rosee  iungator  i 

Ae  arnoglosle  succus,  teneantùr     ore 

Ut  gargarismus  bine  fìat  congru     illis. 

Si  moltos  sanguis  fluat  bine,  ti      conferet  istod: 
!80  Coofert  caoteriom  factum  mei       te  tuello 

Per  ferrom  canden^  partibu      ieri o rum; 

Quod  si  dal  san  lem,  eoofert  in  :isio  longa; 

Extractts  illis  tellas  radicitus  o 

Auro  fai  ferro  Iocus  hinc  uratur  non 

CìlP.  25.(Rog.  II.  xv).  De  uvula. 

US  Sepe  rehxator  et  sepius  u?a  tomesfit; 
Ttac  coostrictivis  et  desiccaotibos  uti 
PobcTibus  liceat,  etsaltem  polvere  tali: 
Psidia,  galla»  rose,  balaostia  cum  cinamomo, 
Et  piper  et  piretrum  cum  ferro  pone  cavato 
Ut  levet  hoc  uvam;  tonc  gargarisma  sequatur 
Istud:  quod  dolce  vinum  recipit  mei,  acetura, 
Sintstsphisagria,  balaostia,  psidia  iuncta 
Et  piper  et  piretrum;  sint  omnia  pondusad  equum; 
Bolliat  hocque  parum  sero  cum  mane  bibendum. 

WS  lo  sommo  (  I  )  capitis  aot  occipiti  religetur 
Emplastrum  tale:  recipit  nastorcia,  baccas, 

(i)Les  buit  ter»  s&ivants  soni  pris  dans  les  additions  de  Roland- 


Ollbanam,  mastfx  liquida  pice  cam  resina 
Jungitur  hiis;  aat  utatar  cataptasmate  tali 
Qood  fit  de  melle  calido  boccia  quoque  lauri 

700  Polvere  contritis,  euforbia  funge  cimino, 
Origaoum  cam  palagio,  raisque  capitila 
In  summo  capiti»  aat  in  cervice  locato 
Cura  stupa.  Si  non  sic  desiccatio  fiat, 
Tane  cam  forcipibus  inscisio  recta  sequatur 

705  Inferiore  loco;  ne  radices  tamen  eius 
Tangas  evita;  quam  gargariima  sequatur 
Desiccativum,  quod  sumat  nocte  dieque; 
Atque  sibi  caveat  iaceat  ne  forte  supinus; 
Dormiat  et  modicum  per  noctes  quatuor  aut  tres; 

710  Gargarizet  equa  qua  sit  pinguissima  cocta 
Altilis;  hicf  e  prius  quam  sic  inscisio  fiat; 
Àureus  hanc  nummus  comburat,  et  inde  sequaris 
Que  prescribuntor  cum  gargarismate  dicto. 

Caf.  26.  (Rog.  IL  xvtf.  De  dumeto*  otiti  il  collo, 

Os  iugulare  loco  proprio  quandoque  recedit, 

715  Dndesolet  collum  disMhgi,  qued  vicium  fit 
Colli  iunctura:  cui  ni  ,cito  subTeoiatur9 
De  facili  montar  patiens;  cui  subvenienduoi 
Sic  festioanter:  Os  iliius  est  aperiri 
Cogendam  cooeof  digito,  Ugno»  similive; 

720  Fasceolus  sub  mandibulis  ponatur,  utramque 
Fasceoli  partem  medicus  levet  usqpe  suprema 
Firmiter  in  manibus  retinata,  sit  ffxus  in  iste 
Unus  pes  humero,  reliquus  quoque  finis  in  ilio» 
Ut  pressi»  humeris  capud  ad  suprema  levando 

725  Sic  ad  iuncturam  propriam  ducator  os  ipsom. 
Inde  dyalthea  vel  marciatoa  locus  ilio 
Uogatur,  vel  cum  butirof  vel  melle  frequenter;    . 
Super  quem  stupa  tei  succida  lana  Ugetur. 
Cotidie  talis  hic  fomentata)  fiat; 

7S0  Tercia  vero  dies  est  utilis  ad  miooeodum. 

Bxplicit  liber  uomini  d e  cyrurgia. 


v. 

LIfiER  QUINTUS 

BT  DB  CfrRUlOM  TKBTIUS. 

ncim  nunoout  libbi  tkbtii  db  cnmou. 

(Bog.  Proh  Lib.  UlJ. 

•  ■ 

Hot  operi*  tanti  libroni  Dee  scribere  cogqnt 
Oda  iermooe  metrica,  neo  premia  quorum 
Fas  erit  audire  scriptum;  set  grafia  mera     - 
Plofectos  quorum  liber  hic  prooedet  ad  aurea; 
5  Multorum  (I)  secreta  legeut  h<  e  codice,  mixtim 
Dogmata  Wiltermi  (2)f  mixtin  quoque  verbo  Roger!, 
■tetta  multorum  paodet  liber     a  virorum. 
Qoeaimus  ergo  pie  ne  quis  livoris  ocello 
Detnbat  inspteto  corrodens  d(    te  e    ino, 
10  Si  quid  in  hoc  opere  uimiumre  e  repertum 

SR  qnod  non  deceat,  humane  cooai     ii 

Mnputet,  et  potius  hoc  corrigat;  e  i 

Carnet  detrahere  pictoribus  atc  e     eiia. 

Szpietis  aliis  iam  poscit  homop    :a 
15  He  qnod  ab  hac  usque  geuitalia  i  1 1 

Tractatus  fiat  curas  et  stgna  se        o. 

Bxplicit  Prologus. 

UfaPlBNT  CAPITQLA  TEftTU  LIMI  Dfl  CYHOEGlA. 

b  ndueribos  quo  fiuot  io  homoplatis  Cap.  1 

b  bbiis  f  oloeris  retractis  2 

b  mmeribus  que  flunt  io  catbeoa  gule  3 

bame  in  catheoa  gule  fractu  vel  extra  locato  4 

b  disiuoctioue  humeri  a  superioribus  S 

b  bbiis  vulneri*  si  non  possunt  cooiuogi  6 

b  me  curando  si  a  superióribus  non  disiungitur  7 

b Tubiere  brachii  siue  lesione  ossis  aut  nervi  8 

b  viloere  brachii  cum  fractura  ossis  • 

b  nioerc  brachii  si  os  infatuai  sit  aut  inGstulatum  10 

biasdsiooe  ossis  aut  nervi  ex  trans  verso  1 1 
b  dolore  aut  tumore  aut  spasmo  aut  duricie  ibi  innatis        .  12 

b  parillcatioae  vulneris  putrefacti  1 2 

b  nperflua  carne  a  vulnero  remoti  1 4 

b  herisipila  superveoieote  vulneri  l  5 

(i)Css  tcois  vers  ne  sa  trottsot  BetareUament  pai  fona  la  testa  imprimé 
blifif. 
(i)GmUanme  de  Salicet?  Voy.  ma  préf*ce. 


De  carile  geueranda  in  vulneribus  concavis  1 8 

De  carbunculo  superveniente  vulneri  1 7 

De  antrace  superveniente  vulneri  18 

De  vulnero  brachii  cum  suspicione  lacerti  Iesi  1 9 

De  vulnero  lacertoruro,  nervorum  et  ausculorum  brachii  20 

De  brachio  telo  perforato  21 

De  vulnere  manus  cum  vulnero  nervi  aut  ossis  22 

De  eodem  si  neutrum  eorum  est  lesura  23 
De  casuali  lesione  alicuius  membri  unde  sequitur  inflatio  si- 

ne  tuberò  .  24 

De  eodem  cum  vulnerò  25 
De  disiunctione  huraeri  a  spatola                                    ,26 

De  osse  cubiti  fracto  in  iunctura  *  27 

De  disiunctione  ossis  cubiti  28 

De  disiunctura  raaòus  29 

De  superfluo  digito  30 

De  digitis  eodiuoctis  3 1 

De  fractura  ossis  brachii  aut  humeri  sine  ruptura  carnis  32 

De  eadem  cum  ruptura  carnis  3? 
De  fistulis  et  cancris  et  apostematibus  in  hiis  locis  nascentibos  34 

De  vulnere  thoracis  vel  pectoris  cum  ense  vel  aliquo  limili1  35 

De  eodem  sive  ferrum  intus  lateat  sive  non  36 

De  ruptura  costarono  37 
De  vulneribus  que  fiunt  usque  ad  intestina  et  inguina  sine  exi- 

tu  et  lesione  eorum  38 
De  intestinis  vel  syphac  exeuntibus  et  qualiter  ad  proprifim 

locum  reducantur.  39 

De  vulnere  cordis,  epatis,  stomachi,  pulmonis  et  dyafragmatis  40 

De  vulnere  splenis  4 1 

De  ezitu  epatis  per  vulnus  42 
De  intestinis  vulnerata  in  longum  vel  in  obliquami  exeuùti- 

bus  a  cor  poro  43 

De  apostemate,  cancro  et  fistola  in  hiis  locis  nascentibos  44 

De  cancro  in  mamillis  45 

De  apostemate  in  mamillis  46 

De  vulnere  virilium  membrorum  '  47 

De  caucro  in  virili  membro  48 

De  pustulis  ibidem  nasccntibus  49 
De  excoriatione  membri  virilis  et  ruptura  Oli  eius  unde  se* 

quitur  inflatio  et  duricies  *'  50 

De  rubore,  tumore  et  excoriatione  testiculorum  51 

De  excoriatione  in  virga  vel  in  vulva  52 

De  inflatione  alterius  testiculi  tantum  33 

De  ruptura  syphac  sive  magna  sive  parva  51 

De  eodem  si  cadant  intestina  in  osceuro  55 

De  hernia  sive  sit  ex  humore  sive  ventositate  56 

De  signis  lapidis  in  vcsica  et  cura  57 

Expliciunt  capitola. 


91 

ìactPtr  tiecics  uber  de  c teurgia. 

GtF.  I.  (Rog.  III.  i).  De  vulneribus  que  fiuni  in  homoplatù* 


Tel  a  simili  si  facto  vuloere  tali 

firn  komoplatùTj  statini  sic  sub  ve  ni  enduro: 

Con  fine  cocto  annidare  superflua  primo 

Dehes  et  suere  post  hoc;  liquaotur  aperta 
i  Hie  estrema,  superasperso  polvere  dicto, 

Et  soprascripta  tunc  celerà  queque  sequantur; 

Sique  feti»  fuerit  locus  hic  mundetur  ut  ante  ; 

Sanguine  producto  caute  locus  ille  suatur, 

lato  sequaris  ea  que  soprascripta  patescuut 
B  la  cera  colli  quando  telo  pene  tra  tur; 

Si  nequeat  saoguis  produci,  cristula  galli 

loaddator  et  hoc  infundas  sanguine  vulnus. 

CàP.  19.  De  latriti  vulneri*  relractis  (  I  ). 

Volaeris  at  parta  fuerint  si  forte  retracti 

Uh.  food  suere  nequeas,  sic  subveniendum: 
S  Maetiri*,  olibani  eum  polvere  poodus  ad  equura 

iMfB  pici  liquide,  panno  superadde  recenti; 

Jtptefcir  pannus  quod  vulnus  non  tegat  ipsum; 

Set  deca  labia,  paooi  quoque  primo  suautur 

jUqoe  parum  stride,  tunc  strictius,  inde  inagis  sic 
H  Doaec  fiat  ibi  sic  coosolidatio  grata. 

CàF.  3.  (Bog.  III.  li)  .  De  imlueribiu  que  fiuni  in  eaihena  gule. 

Séqoe  eathena  gule  telo  sit  forte  resecta. 

In  primis  vulnus  repleas  albumiue  panno 

Oli  per  fuso,  presso  tameo;  inde  vitellum 

©fi  cura  stupì»  appooas  desuper  illud. 
Il  Consolidati vum  autem  sic  fiat  cataplasma 

Omm  et  alterius  cuiuslibet  utile  valde: 

Mummia,  consolida,  thus,  mastii,  pixque  resina, 

Et  pix  oavalis,  nastur,  sanguisque  draconis; 

Polvere  contrita  siut  hec;  albumine  primo 
30  Sit  locai  ablutus,  cui  couiungatur  acetum; 

Sit  aoperaspersus  hic  pulvis,  vel  semel  aut  bis 

Unfoe  sit  ad  formam  digiti  grossum;  patet  inde 

Unguento  fosco,  reliquisque  medela  sequeoter 

Ex  soprascriptis  si  iector  providus  assit. 

(t)Gtdup.  ffcitpartie  da  Commentaire dei  Quatre-Maltrcl (p.  Si   éiiu 4 
!*>*«.  547  wll.  Salem.) 

rd.  ir.  8 


98 

Cap.  4.  (Bog  III.  n).  Deossei*cathenagule  frodo 

vel  extra  locato. 

35  Sique  cathena  gale  frangatar  sive  locetar 

Extra,  lune  medici  manus  hec  humerum  levet,  iMa 

Compriroat  inferios  partenti  sic  illius  ossis; 

Sitque  superposita  plagella  albumine  fusa 

Cum  plumaceolo,  feruleque  ligentur  oportet, 
40  Inque  modum  crucis  hic,  quos  fascia  tenga  ligabit 

Ex  omni  parte,  coltumque  ligetur  ad  armum 

Suspensum;  plumaceolum  submittere  debes    % 

Ascellis,  cadere  ne  possi t  ad  infervora; 

Do nec  saoetar  ne  deponatur  eportet» 
45  Si  f radura  sii  hic  cum  vulnere*  non  super  Ulani. 

Fascia  looga  liget,  set  dimittatur  apertura 

Quo  f radura  fuit,  ut  sic  locus  iìle  tuellum 

Suscipiat,  que  sic  curari  possi t  ut  ante; 

Illius  parti  superassit  fascia  longa; 
50  Aut  (I)  isti  fiat  emplastrum  tale  probatum, 

Cui  superappositum  cito  consolida  bit  eandem: 

Fix,  bolus  et  mastix,  et  thus,  sanguisque  dracoota. 

Cap.  5.  (Rog.  III.  in).  De  disiunctione  humeri a  $vpcriorib%$. 

0 

Vulneris  ob  causas  humeri  disiunctio  si  sit 

Partibuo  a  superis,  vulnus  bene  mundificetnr 
55  Primo,  sique  recens  non  sit,  reuovetnr  oportet 

Sanguis  in  hoc;  si  quid  assit  quod  ab  bine  removeri 

Debeat,  hoc  fiat:  vulnus  modus  iste  saendi 

Sit  tibi:  pars  parti  reddatur  congrua  parte 

Suprema,  capiatur  acu  pars  utraque  piago 
60  Firmiter,  et  filum  quod  adheret  ei  replfcatum 

Obvolvatur  ei  caute;  sutura  sit  ista 

Sic. ibi  dimissa  donec  solidatio  fiat 

Vulneri*,  hocque  modo  facias  quoteumque  vi  deb» 

Esse  necessarios  punctos  et  acu  revolutos 
65  Dimittas;  post  hoc  rubéo  cum  pulvere  scripto 

Sparge  locum ,  vel  ei  superapponas  cataplasma- 

Consolidativum  paulo  quod  scribitur  ante, 

Atqne  superpone  plumaceolum,  set  aperta» 

Kxtremas  partes  dimittas,  cetera  cuncta 
70  Attendens;  alias  que  suprascripta  videntur 

Cum  de  suturis  estsupra  mentio  facta. 

Deponantur  acus  et  fila  movenda,  tuellos   . 

Inmiltens,  miouas,  ut  suprascripta  docebant. 

(i)  Le  Commentaire  das  Quatrjj-MaUrei  ont  fouroi  la  matita  l*  ed  f* 
Vera. 


99 
Caf.  6.  (t)SDe  hbHs  tmlneris  si  non potsunl  coniungi. 

Vulnera  at  partes  valeant  si  raro  reduci 
75  Ad  centrano,  suere  partes  non  convenit  ipsas; 

Imroo  resolvatur  in  vulnere  pix  et  eidem 

Addatur  bolus,  mastix,  sanguisque  draconis 

TriUn  et  imposi  tu?  panno  Torti,  labiisque 

Vulneri*  appositus;  hie  pulvis  si  renovetur 
80  Cotidie,  latria  citius  prodncet  in  uoura. 

C*\p.  7#  (Rog.  III.  pars  cap.  ili).  De  osse  eurando  si  a  supsn'oribus 

non  dUtungUur. 


\ 


Sor  a  snpremis  ossis  disionetio  si  sit* 

Primo  trahantur  ea  tibi  que  removenda  Wdentur: 

Inde  sequarb  ea  que  te  sutara  docebat. 

Gap*  8.  (Rog.  III.  x).  De  vulnere  braehusine  lesione 

ossti  aut  nervi. 

Brachia  si  lesa  fuerint  sine  vulnere  nervi 
85  Ant  ossis*  tu  ne  cura  patet  facilis;  sue  partes 
Distante*  et  divisas;  linquantur  aperta 
Ora  duo  per  que  sanies  fluat,  inde  sequendo 
Que  predicta  docetin  precedentibus  auctor. 

Gap.  9.  (2)*  De  vulnere  brachii  eum  frattura  ossis. 

Si  frangator  ob  Me,  astellis  primo  ligetor 
90  Usqae  situai  proprium  tamen  ossis  sit  capnd  aptum; 
Ora  duo  linqoas  tei  toturo  vulnus  a  per  tu  m; 
lodeseqoaris  ea  que  te  prescripta  docebant. 

Gap.  10.  (Rog.  III.  xxu  avec  des  modifications).  De  vulnere 
brachii  si  os  infecium  sii  ani  infittulalum. 

Biqne  sit  infectam,  propriam  vel  habere  colorerai 

Non  videatur  idem,  vel  fistola  leserit  ipsum, 
95  Tonc  labra  non  poteris  ossis  coni  ungere  donee 

Infectum  removere  queas,  quod  sic  removebis: 

Aecipias  Colia  caprifolii,  vetus  uoctura 

Porci,  sive  recensf  pariter  contrita,  iocoqoe 

lnfecto  snperapponas,  os  proicit  istud; 
100  Set  caveas  carnem  ne  tangat,  et  bine  tibi  cura 

Per  predicta  patet  et  celerà  cuncta  sequentor. 

(»)Ce  ekap.  paroit  tire  des  Qaatre-Maltres,  p.  5i  de  l'édit.  à  par!  (Coli. 
*!•  T.  H.  547)  Voj.  plus  haut  cliap.  e. 

(t)Gf.ftog.  Ili,  wi,  rapporti  trét  éloigaés*  Beraooap  plot  court.  H  en  est 
"■é«e  par  GailUame  de  Salicet. 


100  .    ♦ 

Cav .  1 1 .  (Rog.  Ut.  iv).  De  inseistone  ouis  aut  nmio*  trwwona* 

Ossis  vel  nervi  si  scissio  facta  slt  armi. 

In  primis  panno  repleas  albumine  fuso 

Vulnus,  ei  pannimi  post  hec  immittito  siccum; 
1 05  Embrocas  etiam  siccas  ot  tempora  poscunt 

Apponas,  removens  si  que  removeoda  videbis; 

Bine  nervum  cures  ut  te  prescripta  docebant. 

Roland  111.  v.  Aot  si  lumbrioos  terre  pistaverfs,  atqte 

Vulneris  in  labia  pooas,  tribus  atque  diebus 
110  Siut  ibi,  consolidant  nervos  curantque  potenter; 

Horum  set  capita  primo  comburere  debes. 

Cap.  12.  (Dog.  HI.  v).  De  dolore,  aut  tumore,  aut  spasmo, 

autduricieibiinnàtis. 

Si  dolor  aut  spasmus,  inflatio  duriciesve 

Nervis  infuerit,  fomeùtum  fiat  ibidem 

De  feuugreco,  malva  cura  semine  lini, 
115  Allhea,  branca;  locus  ille  perungitur  apte 

Unguento  tali:  recipit  de  semine  lini 

Et  fenugreci  libram  monos9  oleique 

Trcs,  althea  duas  tibi,  sqUillaque  semis, 

Cera  duas,  edere,  gummi  sit  et  uncia  sola 
120  Et  terebintine,  tantum  Ubi  galbana  prestent, 

Pixque  resina  libram  semis,  colofonia  tantum; 

Abiue  radices  et  contere  semina,  squillam; 

Imponantur  aque  libris  sex,  pterque  dieS  tre» 

Sint  ibi,  set  quarta  simul  omnia  decoque,  dooec 
125  Hec  inspissentur,  hinc  deponantur  ab  igne; 

Exprime  per  saccum  baculis,  ferventis  et  uode 

Adde  parum,  viscosus  ut  biuc  sic  exeat  humor; 

Accipiasinde  libras  geminas  oleumque, 

DeooquQ  mixta  simul  dooec  consumptio  succi 
130  Ithineat  certa;  post  hoc  imponilo  ceram, 

Hinc  terebintinam,  spatuli»  agitando  frequente!*; 

Hinc  edere  gummam  contritam,  galbana  post  hoc, 

Hinc  utramque  piceni,  quod  deponatur  ab  igne 

Cum  coctum  fiierit,  euius  decoctio  signum 
1 35  Hoc  dat:  cum  gutta  stillans  in  marmore  sicca 

Sit;  quod  colatura  cum  sit  servetur  ad  usum. 

Pectoris  et  capitis  solet  hoc  copferre  dolori     • 

Frigoria  ex  causis  rei  feumatis  ante  gravati; 

Pleuresis  et  morbo  confert;  loca  frigore  lesa 
140  A  riditate  simul  iuvat  omnia,  qùe  calefacta 

Beddit  et  humecta;  testa  calefiat  in  ovi 

Inde  locus  lesus  ungatur;  mitigat  istud, 

Molili  et  humectat,  caletti  locus  inde  perù  rictus. 


tot 

Cap.  31.  (Rog.  III.  fi).  De  purificatione  vulneri* putrefarti. 

Si  male  curatimi  yolnus  patrescat,  oportet 
145  Unguento  tali  curari,  quod'dabit  unani 

Ex  oieo  lihram  sepi  quoque  semis  ovini; 

Uncia  trina  picis  sit  greco,  binaque  cere 

Albe,  lentiscus,  savioaque,  salvia,  ruta, 

Curo  balsamita  menta  societor  anetum; 
ISO  Omnibus  ex  fetis  pugnatam.  sumito  solam; 

Conflce  sic:  oleum,  cerarci  sepumque  resolve, 

Cunctaque  trita  simul  hiis  admiscere  licebit; 

Istud  colatura  sic  conservetur  ad  usura. 

En  sabiungetur  aliud  tibi  sepe  proba  tana: 
155  Si  plantago  bovis  cum  lingua,  lanceolata, 

Gentaurea  minor,  arthemjsie  socientur, 

Pinpinella  simul,  polfgoma,  salvia  bina; 

Omnibus  ex  istis  pugnatam  conterò  solam; 

Hiis  libra  dimidia  sepi  iungatur  ovini; 
130  Ex  hiis  contri tis  informa  roagdaliones 

Et  dimitte  simol  ut  marcescant  in  aceto. 

Post  hoc  immittas  olei  communis  in  unum 

Libraio,  stagnato  quod  sic  bollire  sinatur 

Vase  dio,  donec  herbas  fundum  repetetNta 
165  Yideris;  hoc  totum  tuoc  sic  removebis  ab  igne. 

Et  sic  colabis:  iterum  ponatur  ad  ignara 

Hec  colatore;  rursus  cura  bulliet  ipsa, 

Estas  si  fuerit,  adiungitur  uncia  trina 

Cere,  sudicie!  biemis  sub  tempore  bina; 
170  Curo  liquefata  sit  hec,  ad  da  tur  pulveris  una 

Masticis,  olibani,  sic  navalis  picis  ana. 

Cura  spatulis  semper  agitap?  incorporèt  istud; 

Tunc  vas  tolte  foco,*  quod  sic  recidere  sinatur; 

Bine  terebintine  modicum  iungatur,  et  iltud 
175  Cum  spatulis  agita,  quod  sic  servetur  ad  usuiti. 

Hoc  valet  unguenta m  nimis  ad,  vulnus  putrefaclum; 

Mire  muodificaos  i(lud,  carnem  generata' t 

De  facili,  nutribit  eaiu,  solidabit  eaadera. 

Usus  (I)  et  agrippe  tantum  conferre  solebat, 
l    180  Si  careas  ipsi$  quod  dictum  pastulat  ungucn, 

Et  preservai  idem  ne  fistula  surgat  in  illud. 

Illud  idem  faciet  hec  potio  sumpia  frequenter: 

Salvia,  pes  leporis,  poligonia,  runcia,  maior 

Et  plantago  minor,  celidonia  senationque, 
Iti  Centaurea  minor,  agrimonia  pesque  columbe, 

Absinthum,  baglosa,  simul  bullire  sinantux. 

Si  ooq  febricitet,  in  vino;,  iuogito  raellia 


0)  U  mrc«  dtt  fan  slittata  fA'eit  tAo<mmi*«| 


102 

Hlb  quod  sufficiet;  si  febrlat  ampoe  coqoaotor; 
Hiis  xuca rum  iuogas,  utotar  vespere,  mane,  . 

190  Hoc  pota  patieoa*  mire  curabit  eundem. 

• 

Càp.  14.  (Bog.  I1L  yh  (1).  De  superflua  come  a  vulture  rewuAenda. 

i 

Stque  aopervacua  cara  vulneribus  soperosit. 
Multa  solent  iRam  corrodere,  set  tamen  imam 
Plas  alio  eorrodit  eam;  prestantia  quedam 
Sunt  magis  atque  mious  et  corrodenti?  sunt  hec: 

195  Leropoas  utrumque,  cum  vitreoloqoe  cerasa» 
Tutia,  salgemma,  sai  hermodactilus,  esque 
Ustum,  sfcque  sapo,  Kos  eris,  alumeo  utrumque, 
EUeborique  pares,  aotimoniumque,  realgar. 
Et  centum. grana,  cuculi  quoque  panh  adustus. 

200  Que  quamvis  bona  siot  tamen  hermodactilus  apte 
Ponitur  bic  tritus,  si  cumbombace  salita 
Intingas,  pulvis  superapponatur  eideai 
Bine  sopra  vulnus,  et  sic  corrodet  honestc. 
Aut  sic:  de  calce  viva  queter  vocia  soli 

205  Auripigmenti  hmgatur,  aqoeque  caleotb 

Sii  quod  suffijjet;  prius  hoc  qoam  sentiat  ignem 
Com  spatulh  miseere  dio  sic  reta  licebit; 
Postea  diroitte  donec  sicceotur  ad  estum 
Solfe,  et  inde  tere  subtiliter  atque  reserva. 

2 10  Aut  fiat  pulvis  soliti  quo  sepius  uti 

Kos  sumus,  huncque  dabunt  hic  hermodactilus  ante» 
Flos  erisqoe  siroul  et  aristologia  rotonda; 
Sint  hec  trita  dio,  que  sic  servetur  ad  usum. 
Non  violentus  erit,  tamen  hic  corrodere  canea 

215  Dicitur,  et  mire  cum  vulnus  egebrt  eodem. 
Accipe  vel  caleem  vivam  cum  melleque  tritasi 
Adqoe  modum  paste,  pania  qooqoe  fiat  ut  inde, 
Huncque  super  lateres  calidos  coque,  polvere  facto 
Qui  sic  corrodit,  cancro*  rnterflcit;  hecqoe 

220  Si  coqois  in  fumo,  tantum  conterrò  solebaot; 
De  sale  communi  tosto  tantum  valet  illi 
Pulvis  subtilis  carnisque  perìcula  vitat; 
Aut  centum  grana  si  sii*  in  pulvere  trita 
Hoc  operantur  idem,  ficum  curare  solebaot; 

22$  Aut  horum  suceus  potatus  idem  facit  ipsum. 

Cap.  15.  (Rog.  IH-  vili  (2).  De  herwpUa  svpervenktUe  vulneri. 

Vulnera  sepe  solet  herisipila  concootftari 
Talia  vel  quedam  quorum  dstantia  talis 

(i)  Atte  dea  «Milioni  et  des  modifica  (ioni. 

(•)  Voj.  anni  lei  Commeutaires  dai  Qi»tra*MaJftrts« 


IO* 
flet  et  io  rfgnis  et  corls;  postula  multa 
Vulnus  coocoròitaos  si  forte  sit  alba;  locusque 

230  Si  moderato»  erit,  t  racla  bilis,  hec  bona  stgoa 
Yulneris  esse  solent;  si  pustula  nigra  locusque 
Durus  qui  totus  male  sit  fractabilis  haut  sky 
Irorocvmalum  signura;  cui  sk  sit  subveoieodum: 
Appooatur  ei  plagetla,  set  ipsa  priussit 

235  lo  succo  linda  sola  tri,  vel  vermicolari*, 
Aat  aempervive,  lactuce,  tusquiaroive 
Aut  umbilki  Venerò,  qoibus  additar  ovi 
Albomen,  rubeus  et  tritos  saodalus  albus; 
Biis  addas  oleum  vioJatum  si? e  rosatum. 

240  btoramquedap  sumas  aut  omnia,  cumque 
Ad  propriam  redeant  naturato,  desine,  curans 
Ut  predicta  doceut;  ungueotum  tamen  hoc  preciosum 
Est  bac  io  causa;  si  cadmia  det  tibi  dragmas 
Orto*  bis  totfdem  det  acetum,  cui  sit  olivum 

245  Junctum  commune;  petiens  locus  inde  perunctus 
Sit;  viscus  spine  vel  quercus  coctus  in  ampae, 
Ast  si  ait  frixa  paritaria,  curai  eandem. 

CàP.  16.  (Rog.  HI.  pars  cap.  viti)  De  carne  generanda 

in  vulnyeribu$  eoncàvis. 

Coocava  si  foerint  bic  vulnera,  sic  geoerahis 
Morirai  carne  ra;  sepi  coletur  ovini 

250  Unica  libra,  picis  navalis  sit  libra  serais 
Juocta,  duas  olei  ftalas  petit  uocia  cere 
Nultiplicata  quater;  sit  masticis  ubcia  trina 
Cum  mirra,  tbure  cootritis  pondus  ad  equina; 
Conile*  sic:  oleum  cum  sepo  cera  soluta 

555  Siot  et  colata,  iungatur  pulvis  et  iste; 

Qood  sic  cum  solidum  fuerit,  servetur  ad  usuro. 
H»c  valet  unguentum  cum  pubere  thuris  acutum 
Album,  oamque  valet  geoeraos  io  vulnero  carneo*. 

Cap.  17.  (Bog*  III.  H).  De  earbuwulo  tvperveniétUe  vulneri. 

l  Siqoe  super  venia  t  piago  carbuncoli)*,  ipsum 

260  Popoieoo  cures  unguento;  fiat  et  illud 

Sic:  oculoa  recipit  quos  det  tibi  populus  arbor, 
Unica  sit  libra  cum  serois,  iusquiamiquo 
Cum  solalri  foliis,  lactuce,  vermicularis, 
Bardana,  mandragore  foliisqoe  papaveri  atri 
*K  Cam  cimis  rubi  tenerla  motoria  iuncta;         é 
Pondera  trita  pari  per  se  cuiuslibet  borum 
Uocia  sit  trina;  veterisque  sagimiais  assiut 

I  Sive  roceatis  ibi  porci  libra  ter  repetita; 


»04 

ConBce  sic:  ocoli  primo  pistentor  et  inde  *  • 

270  Addo  sagimen  e»,  informai»  magdaliooes* 
Perque  dies  octo  tei  plus  .roventar  ut  htf  ; 
Postea  frustatilo  deehoa  decoqtifct  Igni» 
Lentus,  odoriferi  vini  iungator  et  albi 
Unica  libra,  tamen  spatuMs  agitando  freqoenter 

275  Donec  consamptom  sit  vinum;  postea  cola, 
Hetbis  proiectis,  liquor  hic  servabitur  osque 
Cras,  quod  erit  durum  tibi  conservetor  ad  osott, 
Ungnentam  valet  hoc  ad  caumata  febrfe  acute; 
Et  qui  dormire  nequeunt,  si  timpora  plaoté 

280  Atque  vote  potate  onguator  eo,  violato 
Aut  oleo  roseo  mixto,  tollitque  calore!* 
Partibu9  hiis  unctum;  sed  et  umbilicos  ioancta* 
Provocat  in  toto  sudorem  corpore  statina, 
Atque  venenosos  rapidi  (tk)  canis,  aspidis  acttts; 

285  Hinc  dolor  atque  tumor  sedator  quilibet  apte  . 
Qqos  calor  iitvasit  irci  adostio  leaetat  ignis. 
Supra  quém  ponas  hoc  ungnentum  preciosum: 
Quod  piperts  recipit  oigri  com  lempira*  (?)  ana 
Ad  libitum,  ficus  siccas;  tere  conficieosque 

280  Ree  com  mefle,  coque  donec  tibi  spfesa  patescant; 
Hoc  superapporìtum  cito  mortifieabit  eundem. 
Ut  cadat  ergo  caro  tunc  mortua,  ponitur  istud: 
Altheam  recipit  malvam,  braocaro  qooque  tritala 
Pondus  ad  equale»  porci  qaibus  adde  sagimen» 

295  Perque  dies  trinas  istud  roarcescere  ponas; 
Inde  coqoens  cola;  modicum  cui  iungito  cere, 
Masticis  et  thoris,  et  sic  servetor  ad  usuai. 
Aut  puivis  valet  hic  tantum:  lilifagus  atque 
Tartaricus  puivis  simul  hermodactilos  assusf 

300  Naraque  malam  carnem  corrodant  ista  potenter. 
Omnia  que  prosunt  antraci  dicimus  esse 
Bepe  necessaria  curetur  morbus  ut  iste. 

Gap.  18.  De  antrace  sttpervemenie  vulneri. 

Sique  superveniat  antrax,  corabitor  apte 
Ut  predicta  doeent  in  precedente  libèllo, 
305  In  quo  tractatus  fit  eorum  sufficienter. 

Gap.  19.  (Bog.  III.  x)  De  vulture  brachii  cum  imperia* 

laceratesi. 

Carnosisque  locis  armi  si  vulnera  facta 
Siot  inter  cubitos  bumerumque  trium  digitorum 
Per  spacium,  que  si  fuerint  vicina  lacerti*, 
Bec  intra  vulnus  incanta  pericula  cura 


'  MS 

I  Et  nula  dat  *     ,  rei  i< 

Nemesi  sic  di  l 

Atra  supervei     , 

Ecce  malam  signt ,  -  r — l~  ione  i 

Et  tamor  inferii)*  tendat,  bon 
5  Cora  alt  bic  eadem  qoam  supi  l 

Quo  non  est  ossia  vulnus  oec  f       > 

Gap.  30  (Rog.  Ifl.  xi).  Ve  vulnero  lacertonm,nervorm 

*t  muievlonm  braehii. 

Sfcjoe  lacertorom  cam  ner?  o  ti       a 

M  usculus  aut  scissns  si  sii,  mo  atf 

Et  ai  oec  nervus  rtec  musculos  i 

!0  Vota»  et  in  longum  fìat,  pars  i 

Bit  compressa  sue,  qae  sic  con 

Qood  roage  depebdet  dimitte  h  a 

Code  qoeat  vulnus  purgari;  cara 

Se  eadem  que  de  soturis  ante  <       ur. 
IS  Siqoe  soperveniat  herisipila,  e  ra 

Hoc  tamen  attenda*  quod  si  a         i      , 

Aot  cootundatur  ferro,  mortale  ni     it 

Si  sit  in  obUquum,  set  in  oblò  tot* 

Gap.  21.  (Rog.  III.  in).  De  braékio  telo  perforato* 

Amos  per  mediani  si  sit  telo  et 

K)  Kx  ooa  parte  lardonem  f mmit 
Ex  alia  reliqom  fsicj;  si  perfc 
Da  panno  tenta  est  vel  de  sto] 
Cnetaqoe  cnm  lardo;  flant  qu  < 
Bie  ubi  de  collo  penetrato  scribi 

Gip.  22.  (Rog.  III.  xm).  De  vulnero  matmt  omo 
vulnero  nervi  aut  o$ti$. 

US  Siqoe  manna,  os  ?el  nera»  sit  forte  resectom, 
Inmittatur  ei  pannas  (I),  velat  ante  docetor; 
Mqoe  Decesse  foret  ne  pas  se  segreget  olla, 
Exten  datar  ea  supra  tabulam  reb'gata. 

Cip. 23.  (Rog.  HI.  un).  Deeodem  iineutrvm  eorum  ett  leeum. 

Siqoe  oec  oa  lesom  foerit,  set      >  n    ri, 
140  Gooaoe  tane  supra  oervum,  ti 

(i)  Ea  Merfigne:  eciUeei  tmctue  in  ùUomhot 


105 

Predicto  more  cures;  rubcus  quoque  puh» 
Appooalur  ei,  mire  cooglutioat  ipsum 
Consolidai»  sepe;  si  lesio  neutrius  horum 
Affuerit,  more  predicto  cura  sequatur. 

Càp.  24  (Rog.  IH.  pars  eap.  xiv.)  De  captali  lemma  alicmim 
membri unde  iequitur  inflatio  sène  vulnera 

345  Accidit  interdum  percuteio,  fractio,  casus 

MembriSft  unde  solet  contingi  lesio  magna 

Et  tutnor  hic  fieri  si  forte  superfluus  humor 

Tendit  ad  has  partes;  putredo  set  hic  generata 

Ni  prius  emissa  fuerit,  cum  camibus  ossa 
350  Nervi  putrescente  Io  primis  ergo  diebus 

Quatuor  aut  quioque  si  forte  ligatio  possit 

Hic  fieri,  superappooas  albumine  stuppas 

Infusas,  modico  pressas;  religatio  firma 

Fiat  ut  hiis  mediU  nocitiva  repercutiatur 
355  Caute  materia;  quod  si  quandóque  Decesse 

Videris  hic  fieri,  sic  ipsa  repercutiatur 

Talia  (I)suot  giaudes9  galle,  chimolea,  papaver' 

Jusquiamus,  rampous,  solatrum  cum  mercuriali, 

Capreoli  vitts,  ypoquistis,  acatia,  plumbum 
360  Atque  iovis  barba,  memite  cum  vermiculari; 

Talis  materia  si  confirmata  videtur. 

Non  cum  predictis,  sed  ^um  dissolventibus  insta  (2); 

Qualia  sunt  ameos  et  ai-istologia,  cicuta, 

Balsamus,  abrotani»,  affodilli  ciperusque, 
365  Cuscute,  camadreos,  camepiteos,  cinamomum, 

Capparis  et  carice,, cardaroomum,  camomilla» 

Acorus  et  cepe,  calamentum  ccJm  coriandro, 

Allia,  castoreum,  polium,  celidonia  bina, 

Semen  cum  foliis  eruce»  ruta,  ciminum, 
370  Hericius,  fenugrecum,  bulbusque  caoinus9 

Urtice  semen,  mentastrum,  vitreolutnqne, 

Treos  et  mastii,  eupatorium,  pineeque, 

Tsopus  et  furfur,  nitrum,  pinguedo  leoois, 

Tapsia,  sambucus  et  geotiana,  Savina, 
375  Zinziber  et  grana  citri,  policaria,  lini 

Semen,  opopaoac,  scolopendria  cum  sagapino, 

Et  pix  navata,  pice  cum  liquida,  terebintus, 

Petroleum,  sisamum,  mustele  sanguis,  et  uve 

Passe,  narcissus,  euforbium,  asa  fetida,  storcila 
380  Soricis  et  vacce,  sic  vini  fei  et  aceti. 

(i)  Ea  roujp  A  la  marge  repercussha.  Tool  ce  qui  mai  flufflfue  daos  Ro- 
ller et  Roland;  Cf.  Guillaume  de  SaJicet  V.  3.  et  tuiv.  nais  lei  rapporti  tea! 

tré*  éloignes. 

(a)  En  rouge  à  la  marge  dissolutiva*  é 


1OT 

Qoe  si  dissolvi  rieqneat,  curare  licebit 

(I)  Maturativis  que  sunt  bec:  lilia,  radiz 

Althee,  sticados,  ladanum,  lioi  quoque  semai 

Et  fenugreci,  fermentumcum  sale  mixtum 
385  Ac  oleo,  branca»  porcinus  adeps,  vitolinus 

Et  gallinaceus,  ursfoos  et  anseris,  uva 

Passa,  storax  liquida»  calamita,  viri  quoque  sudor 

Hixtaque  frumento  ieiuna  saliva,  farina 

Frumenti  coda  communi  si  sit  olivo 
390  Ampneque;  sic  pania  oplrus  decoctus  eodem 

Atque  superfusus  tepida  >  botirum9  ydroleonque,     , 

Lombrici  terre  si  frisi  sibt  in  olivo. 

Si  matura  nimis  fuerit,  non  amplios  fstis  . 

Est  msfttendum.  Declivi  parte  sagitta 
395  Flebotomove  licet  inscidere,  sicqoe  trabatur 

Bine  modice  sanie»;  membrum  coniongito  membro» 

Sicque  iigatura  fiat  quod  brachia  iuncta 

8int  bumero,  crura  geoibus  coxisque  decenter, 

Et  sic  de  reb'quis  que  fiant  sepius  usque 
400  Omnia  materia  putresceus  exeat;  inde 

Celerà  cureotìir  ut  cetera  vulnera  poscunt. 

CàP#  25.  (Bog.  III.  par.  e.  xiv).  Da  eodem  cut* vubme 

Si  fit  ibi  vulnus,  os  dimittatur  apertura 
Effluat  ut  sanies;  licet  hic  immittere  tentam 
Ut  predicta  docent;  progressi  fiat  ut  ante. 

Gap.  26. (Bog.  IH.  xv  (2).  Da  dùtuncUone  kumeriatpatula. 

405  A  spatola  si  sit  humeri  disiuoctio,  cura 
Banc  sic:  accipias  ex  una  parte  rotundom 
Liguum  vel  la p idem,  magia  altera  pars  sit  acuta* 
Cui  supersppositis  filis,  fiat  quasi  globus 
Fi  forum,  quod  sub  ascellis  pone;  supious 

410  Infirmi»  iacea  t,  medicusque  diu  soper  illum 

Calcitret,  atque  diu  premat,  et  manibus  levet  ipsom 
Usque  statum  propnum  petat  os;  tameo  ipse  priusqoam 
Ablatus  fuerit,  mittas  albumine  fusam 
lo  vulnus  tentam,  quam  fascia  longa  ligabit 

41$  Undique;  set  globus  ibi  dimissus  religetur 
Cum  piuma ceolo;  sit  ibi  religatio  firma 
Ut  sic  suspensum  teneat  vel  aublevet  armum. 
Post  tres  inde  dies,  aptatum  si  bene  noo  sit, 
Bursos  adaptetur  aptandum  si  quid  babetur; 


(t)  la  rag*  à  la  aargs  malwraUmU 
ìfyCmwfiaèvm  trésatoignén 


108 

420  lode  dyalthea  licei  ungere  sicqae  ligare. 
W  tamen  bumorum  sit  ibi  oollectio  facta, . 
Tuncper  contrariato  sit  facta  minntio  partem.   . 
Si  fortasse  modo  predicto  non  valet  illud 
Aptari,  longum  qiodice  quoque  fiat  et  amplujn 

425  Lignura  sic  aptum  medio  quod  sit  penetra  turo 
Globus  utaptetur  ibi  missu*  parte  sub  ampia; 
Firmi  ter  atque  duo  lignum  teneant,  patiensque 
8tet  supra  scamnum  fixus,  globusque  sub  ala 
Aptetur;  medicus  teneat  sibi  firmiter  armimi 

430  Ac  humerura  pariter;  lignum  set  uterque  lefabit 
Qui  tenet,  a  pedibus  caute  sit  sella  remota 
Ut  quasi  suspeosus  patiens  sit  in  aere»  donec 
Membra  situm  proprium  repetant;  religatio  Arnia, 
Fiat,  et  hec  etiara  que  suprascripta  notaotur; 

435  Sique  puer  fuerit,  hoe  solum  sufficiens  est 
Quod  pugnum  medicus  mittat  patientis  in-aUs» 
Altera  vero  manus  bumerum  trohat,  et  le?et  ilfaun 
A  terra;  sic  os  resilit  redieosque  repente 
Usque  statum  pfoprium,  patiens  curabitur  apte. 

440  Primo,  si  sit  opus,  hec  fomentatio  fiat: 

Malvam  cum  branca  communi  si  coquis  ampoe9 
Et  similes  herbas,  multum  conferre  aolebant; 
Inde  dyalthea  tei  marciatoir  focus  ilio 
Ungatar,  stapa  sic  appooatur  eidem9 

445  Sicqjie  ligatura  fiat  velut  ante  docetur; 

Et  cum  iunctaram  propriara  retinere  patebit, 
Pulvere  cum  rubeo  iungàs  albumen  et  ovi 
Cum  tritici  farro  commiitis;  sit  locus  istis 
Unctus,  et  invofrat  sic  pannus  lineus  ipsum 

450  Longùs,  et  ut  primo  fiat  religatio  firma. 
Signum  perfecte  stricture  dicitar  esse 
Cum  supejexcrescit  caro  membra  ligata  sub  ornili 
Parte  liga  tu  re;  camera  livescere  cernens 
Per  bis  sex  horas,  illam  laxare  Decesse  est; 

455  Sed  prius  appopas  stuppas  albumine  tinctas, 
Perque  dies  bis  sex  religatio  facta  sin  a  tur 
Donec  iunctura  bene  conGrmata  patescat. 
Cumque  tumor  fuerit  bic  quem  constrictio  fecit     - 
Repressus,  fomentet  enm  tunc  unda  calescens 

460  Abluat  et  posita  strido  ria;  si  bene  stare 
Omnia  cognoscas,  emplastrum  ponilo  tale: 
Masti x,  oltbanum,  pix  greca,  bolusque  terantur  * 
Polvere  subtili,  sint  hec  quoque  pondus  ad  equuta. 
Cera  resolvator,  arietis  et  addilo  sepum; 

495  Jtingatur  pulvis;  quorum  liquefaci  io  fiat; 
Tliis  infusa  loco  ponatur  petia  panni, 
Sitque  tepens  istud.  Aut  appooatur  eidem 


109 
IBnd  apostolico!!  libro  quod  pan  di  tur  isto. 

Cap.  27.  De  osse  cubili  frac to  in  iunctura  (J). 

Onis  et  io  cubiti  iunctura  fractio  si  sit, 
I  Quod  cognoscetur  per  tactum  et  per  paritatem 

Alteriut  sane  parti»;  si  forte  recen*  sit, 

Fomentare  locum  prius  hiis  a  mane  licebit 

Usquer  fere  ooctem,  bismalva,  semine  lini 

Et  consimilibos  decoctis;  sique  retractum 
i  Tideris,  extende  paulatim,  postea  cura. 

Cap.  28.  (Rog.  HI.  xvi.).  De  disiunclkne  mie  cubiti* 

A  proprioque  loco  cubiti  disinnetio  si  sit 

Ossis,  sic  fili  media»  valet  auxiliari: 

Qoo  plicat  hic  armum  ponatur  fascia,  nodum 

Ex  fila  faciat  cuius  pes  fixus  in  illa 
0  Comprìmat  inferire  armum,  levet  atque  reponat 

Sic  homerum,  plicet  et  replicet,  rursusque  levetur, 

Sicque  ligetur  ut  ad  coltura  suspensio  fiat 

Eiosdem  quod  nec  fieri  replicatio  possit; 

Postqoe  dies  paucos  infirmus  sepius  ipsum 
15  Tcmptet.  si  possit  deponere  she  levare; 

Sicque  ligatura  fiat  ne  fleiio  membri 

bspediatur  ob  hanc,  et  cetera  queque  patescunt. 

Cap.  29. (Bog.  IH.  x? ih).  De dUhtnclione  manus. 

Si  iuoctura  manos  loca  propria  transgrediatur9 
Doc  manus  acrìpiens,  armum  trahat,  illa  manumqoe 
190  Usque  locum  proprium  leviter  producat;  eidem, 
Si  sit  opus,  scripta  sit  fomeotatio  facta. 
Et  loctis  aoguentis  ungatur  ut  ante  docetur; 
Inde  ligatura  positis  utrimque  tabellis; 
Fiat  idem  digiUs  si  metas  transgrediantur. 

Cap.  30.  De  superfluo  digito  (2). 

MS  Sique  supervacuus  aliis  digitus  sit  adherens 
Ortus  nature  ticio,  resecare  licebit 
Onme  saper?acuum;  plagella  albumine  tineta 
Appooatur  ei;  post  hec  cum  pulvere  rubro, 
Unguento  parìter  fosco  curare  licebit. 

(0  Ckapttre  doot  b  tonree  m*ett  inconnue. 

(t)  La  toarce  dei  deux  chap.  sui?airts  m'ast  ineonnae.  Jnsqu'  ict  \  e  n*ai 
N  ittroafé  noo  platee  suiet  tracie  dans  Guiilaume  de  Salicet. 


110 

Cap>  31.  De  digito  emùmtth. 

500  Aut  duo  ?el  plures  digiti  si  contiguentur, 
Quantaracumqae  decet  ioscisiò  fiat  eorum; 
Inter  quos  ponas  plagellas  uodique  tioctas 
Ut  predicta  docent;  religatio  flat  eoram 
Per  se  cuinsque;  curabis  postea  sicut 

505  Suprascrtpta  doceot  ot  cetera  vulnera  poscunt. 

Gap.  32.  (Rog.  UT.  xvni  (I).  De  frattura  ouis  bnn 
aul  humeri  $ine  ruptura  eamis. 

Os  sioe  ruptura  carnis  si  frangitar  armi 
Aut  humeri,  leviter  membrum  capiatar  otrinque 
Saaviter  expressum,  maoibus  corapressio  fiat 
Bios  ut  ad  propria  loca  teodat;  si  sit  io  èrmo 

510  Fractio,  discipalum  faciat  retinere  magister 
Estendendo  manus  digita,  armoni  quoque  totam; 
Assit  et  alter  ibi  teneat  qui  firmiter  egrum 
Per  spatulam  reliquam,  medicus  coniungat  et  ossa 
Adque  statum  proprium  deducat  qoelibet  apte» 

515  Hic  plumaceolura  pooens  albumine  f usura; 
Sicque  ligatura  fiat  circamdet  ut  arroum 
Hec  ter  sive  qua  ter,  stringa  tur  ut  ante  docefor; 
Petia  rursus  ei  religetur  parte  sub  omoi 
Que  sit  adequata,  ferulas  tamen  ante  parata*    - 

520  Hic  aptare  decet;  post  hec  religatio  corde 
Fiat;  perque  dies  tres  sic  dimitte,  dieqoe 
Terna  sic  facies  et  terna  luce  sequenti; 
Postque  diem  non  uro  strictoria  congrua  fiant, 
Sctlicet  ille  rubeus  pulvls  qui  scribitur  ante, 

525  Cum  quo  stringatur  àrmus  bene,  sicque  llgetur, 
Predictoque  modo  reparetur  fascia  iunctis 
Cum  ferulis,  semper  membrum  servetur  ut  eger 
Se  non  appodiet  super  illud,  sicque  sinatur 
Usque  dies  multos  donec  solidatia  constet 

530  Ossis  iam  fieri;  quod  sic  cognosce:  tumor  qui 
Propter  stricturam  fuit  bic,  iam  desiit  esse; 
Nec  tamen  omnino  debes  dissolvere  strictum, 
lmmo  relaxare  modice,  servare  decebft 
Per  mensis  spacium  sic  aut  plus;  fiat  et  inde 

535  Dulcis  aque  calide  lavacrum,  strictoria  post  hec 
Subtrahe,  fomentum  cui  salvia,  menta  ministrent, 
Absinthum,  rosa  cocta  diu  vino  vel  in  ampne. 
Os  si  sic  solidum  fuerit,  velut  ante  ligetar, 
Stuppa  superposita  sit,  fascia  cum  ferulis  sit 

(i)  Moìns  le  commencement. 


540  Addita;  set  debet  focus  ungi  marciatotive 
8ive  dyallhee;  set  si  bene  consolidatati) 
Non  pateat,  fiant  ite  rum  strictoria  scripta , 
Atqoe  modosimili  procedis  usque  patescat 
Ut  decet;  etsoliduro  cum  fit,  religatio  fiant 

545  tfnctio,  fomenta  predtcta,  diemque  per  omnem 
Donec  sanetur.  Si  forte  ligatio  firma 
Docat  berisipilam ,  focus  hic  solvatur  oportet 
Donec  curetur;  paritaria  frixa  potenter 
Curat  berisipilam,  ve.l  mortiferam  solatami,  Tel 

550  Jusquiamus  frixus  tepidas  superadditus  ipsi. 

Ca?.  33.  (Bog.  Ili  in).  De  fradura  o$$is  cvmvutnm. 


ili 


tis  torturasi  sit  cum  vulnera  facto, 
Primo  sintaliqui  membrum  lesura  retineotes 
Firmi  ter  otrimqae;  medico  templare  licebit 
Os  si  sit  fracture;  dieiunctio  carnis  ab  ilio 
555  Si  penitus  fiat»  ipsum  lune  extrahe;  si  dod9 
lotns  ducatur,  qaoniam  natura  potenter 
Consolidabit  idem;  set  os  ossi  iungito  sic  quod 
Ad  proprtum  scema  ducantur;  fascia  post  hec9 
Ut  predicta  docente  infusa  albumine,  stricte 
550  Bec  rèlfgare  licei;  set  fascia  sit  peoetrata 

Vulneri*  ad  formam;  super  hanc  aliam  penetratasi 
Addito,  dispositi?  ferulis,  ferule  nisi  quod  pars 
Ex  ima  parte  ponatur  et  altera  plage 
Ex  alia;  pannus  albumine  tioctus  ibidem 
565  Intromittatur,  omnique  die  renovetur, 
Vulneris  alterius  ad  formare;  nec  ferularum 
Copia  disiuncta  sit  ibi,  set,  ut  ante  docetur9 
De  terna  in  ternana  lucere  religatio  fiat. 
Et  fomenta  simul  que  suprascripta  patesetmt* 

S70  Si  (f  )  contingat  ibi  virtutis  debilitate 

Bon  nutrimentum  membris  prestare  potentis 
•  Aut  senio,  nequeat  quod  sit  os  consolidari; 
Et  sifit  solidom,  magnum  tereen  inde  dolorera 
Sentit,  ei  fiat  emp  lastroni  tale  probatum: 

575  Galbaoaf  navali*  pix,  greca,  resinaque,  cera 
Igne  resolvantnr,  et  quare  tolerare  valebit 
Fervida  ponsotur,  et  suaviter  ista  ligentur. 
(Bog.  IH.  24 J  Si  tribus  aut  binis  maneat  sic  mensibus  ante 
Quare  modicam  petit  hic,  os  non  fuerit  bene  rectum. 

580  Primo  fomentare  det  eis  decociio  malve, 
Absinthi,  brance,  lini  quoquq  seminis  ana 
Et  fenugreci,  quod  fiat  sepius  nsque 

(i)  Les  buil  ?eis  su  i?aob  cerrespondcot  aa  cliap.  *o  de  Roger. 


I» 

Bit  locos  hic  mollts  et  sic  rumpator,  et  ii 
Curam  prosequere  vehiti  prescripta  docebaot. 

Cip.  34.  (Rog.  HI.  xxn  (I).  De  fistulù  etca*cri$  etofoUemàUbu* 

m  hU$  loeù  noscenUbus. 


585  Fistola  coretur  et  caocer  ut  ante  docetur; 
Partibus  hiis  oata  si  vuloerii  est  ibi  causa, 
Affodillorum  ponatur  pul? is  et  uogueu 
Prescriptum;  sed  noo  ad  caocram  sufficieat  hec, 
Nam  nervosa  loca  caocrutn  curare  recusaut; 

590  Si  tameo  iosit  ei,  nec  leaio  certa  lacerti 
Affuerit,  caocrum  primo  Itcet  orere  totam 
Usqoe  booam  camera;  mittatur  rasio  lardi 
Cam  succo  porri,  vetu* aut  aniungia  porci,  ' 
Succus  et  ataiothi,  dooec  cadat  ignis,  et  ovi 

595  AUrameo  licet  hiis  aut  commiscere  vitellum;  " 
Post  hec  uogueoto  viridi  curetur  et  illis 
Vulnera  qua  poscuot.  Caocer  tameu  in  voterà  tua    . 
lo  quocumque  loco  oatus  curatur  ut  aotrax; 
Set  carnosa  loca  si  fistola  rodat  io  armo, 

600-  Uogoentum  rumpeos  immittas,  caumata  fiaot; 
Io  reliquis  sequere  que  auprascrìpta  docebaot. 
Si  sit  os  iofectum  aut  tabesceos,  erit  illod 
Abstractom  peoitos,  et  procedatur  ut  ante; 
Hoc  tameo  atteodas  quod  ai  poligooia  soccom 

605  Det  tibi,  quem  mittas  io  eam,  sic  mortificator; 
Si  latet  ioterius,  eadem  potetor  ab  egro. 

Gap.  35.  (Rog.  HI.  xin).  De  apostemate. 

Apostema  quidem  si  partibus  accidat  isti*, 
Bec  sibi  sufficiant  que  soprascrìpta  notaotor. 

Clv.  96.  (Bog.  III.  xxitt).  De  vulture  Ihmrndt  vetpeekrk 

eumemevelaliquoiimiii. 

Io  thorace  quidem  tei  pectore  Tubiere  facto 
610  Eose  vel  a  simili,  vulnus  quoque  peedeat,  ipsom 

Coosue;  si  fuerit  trans versum,  cura  sequatur 

Ut  prescripta  docent;  si  perforet  usqtte  profonduto, 

Immittator  ei  paonus  vel  tenta  madesceos 

Ex  stuppis,  albumeo  ei  ioogatur  et  o?i> 
615  Teotaque  caudata  fiat  filisque  ligata, 

Ne  trabat  ioterius  vis  attractiva;  manebit 

Vulnus  hyans  meoses  per  bioos,  aura  patebit 

(i)  Avac  dei  di&érances  comidéraMi* 


113 
Ut  sopra;  sang    idi     iti     Interiora, 
Ànt  pus,  mittatur  \       q     rosa,  minta  coquator, 

9  Absfathum  pa  la  vulnus  in  ipsum; 

Girétor  post  1  *      corpus,  et  inde 

Sopra  vulnus  ita  iaceat  quod  fluxus  eorum 
Esteriore  petat  penitus,  quotieosque  paratur 
Vptous,  io  banc  partem  patiens  vertatur  oportet 

i  Efluat  ot  sanguis  et  vulnus  mundiBcetur. 
Sic  iaeeat  patiens  donec  sauetur  honeste. 
Sique  sii  in  looguai,  nee  perforet  asque  profonduti* , 
Una  fiat  sutura,  set  boe  quod  scribitur  ante. 

Gap*  37.  <Rog.  111.  xziv).  De  eodem,  sive  ferrimi 

intut  lattai  the  non. 


Si  htet  bic  ferraio,  itioraeis  os  est  pone  tra  od  uro 
0  Cum  trepano  levitar,  et  sic  extractio  Gat; 

8i  sit  sub  costis  aut  inter  eas,  penetretur 

Inter  otramque*  locus  sit  apertus,  sit  cuoepsque 

Inter  eas  positus  ut  sic  extractio  fiat; 

Biquetrahi  facile  uequeat,  dimittimus  ipsum. 
A  Quod  si  non  ferrum  penetrans  sit  ad  interiora» 

Abstrehe,  cui  mittas  stuppas  albumine  fusas, 
'  Et  careni  sequere  quam  suprascripta  docebant. 

Siqoe  sit  interius  penetrare,  immittito  pantium 

Aut  tentam  suprascriptam,  religetur  ut  ante;  j 
IO  Getera  cureutur  ut  suprascripta  docebant. 

CàP.  31.  (Bog.  IU.  xxv  iniU).  De  ruplura  coslarum. 

Recti  si  castana  cootingat  ad  interiora, 

Primo  ducatur  patiens  ad  balnea,  loto 

Quo,  siccata  manuìs  medici  sit  tiocta  liquore 

▼et  terebintine,  tei  mellis,  quo  liniatur, 
KS  ?d  pice,  vd  visco;  loca  passa  maous  premat  ipsa 

lortiter  atque  ievet  statim;  sic  sepìus  asque 

Corta  silum  proprium  petat;  ignea  cuffa 

ld  fccit  apposita,  vel  apostolicon  calefactum, 

Aut  aliud  dorile,  si  supraponitur  il  li; 
8&0  Aut  pioe  navali  liquefacta  petia  panni 

Intingatur  ci,  sicappobatur  et  illi. 

Gap.  39.  (Bog.  HI.  xxv  fio).  De  vulneribus  que  fiunt  *$q*e 
ad  inguina  et  intestina  sine  exitu  et  lesione  eorum. 

In  quocumqoe  loco  vulnus  sit  corporis  usque 
Viscere,  que  lesa  non  siut,  aut  inguinis  ulta 

Voi.  IV.  8 


114 

Pars  cgressa  locum  propriuro,  carotar  Ut  ante 
655  Diximus  in  cura  thoracis,  sive  latescat 
Inter ius  ferrum  vel  non;  eiceptio  fiat 
Cum  latet  intcrius:  ioscisio  looga  sequa  tur. 

fUp.  40.  Rog.  HI.  xxix  {l).De  iniettine  vel  syphae  extuntihm 
et  qualiler  ai  proprium  locum  reducenlur. 

Jntestinorom  vel  syphac  exitus  ómois, 

Vulneri*  ob  causato,  sic  ad  propriutn  remeabit: 
6G0  Lineus  intinctus  sit  paonus  io  ampne  calcati  -    • 

In  quo  coda  rosa  sit  et  absintbum,  quibus  addas 

Mintaro;  qui  positus  hiis  sepe  reducet  ad  illam 

Quo  suut  iapsa  locum;  vel  saccus  conferei  istud 

Semina  quo  cocta  fuerint  diuretica;  sive 
665  Vultes  lenticule  cicerumve  coquantur  io  ampoe9 

Et  fiaut  spisse  cum  melleque  conflcientur; 

Aut  faba  fractà  modo  predicto  conficiatur; 

Sic  apponantur  calidi  ventosa  quod  horum 

Vis  sit  repressa;  sta  ti  m  sic  interiora 
670  Intestina  peteut;  et  sic  tibi  cura  patebit. 

Cap.  4 1 .  (Bog.  111.  xxvi  ).  De  vulnere  cordis,  epalis,  sfumatiti, 

pulmonis  et  dyafragmatis. 

Si  cui  cor  vel  epar,  stomachi»,  pillino,  dyafragma, 
Vulnus  habere  patet,  cure  committere  nostre 
Non  licet  hunc;  istis  cognoscito  vulnera  sigois 
Horuip:  si  fuerit  in  eorde,  niger  fluet  inde 

675  Sanguis  habundanter;  eparum,  dat  lesto  signum 
Epatis;  in  stomacho  si  sit,  cibus  egredietur 
Per  vulnus;  spumosus  erit  quem  pulmo  raioistrat 
Sangujs,  hanelitos  et  mutatur,  spfcsus  babélur 
Sanguis,  hanelitus  a  dyafragraate ,  quod  cito  mortem 

680  Procreat.  btorum  quodcumque  videmos  adesse,    - 
Ne  nostro  vicio  reputetur,  linquimus  ipsum; 
Si  tameu  in  fundo  stomachi  sit,  cura  patescit. 
Ut  quidam  tradunt;  sed  nunqoam  vidimo*  istud. 

Gap.  42.  (Rog.  III.  xxvn).  De  vulnere  splèni». 

Corporis  in  membris  cum  splen  servile  notetur 
685  Membruto,  de  facili  patte  tur  scisnuata  sive 
Consimiles  actus;  quare  si  vulnera  passoni 
Sit,  sic  curetur  ut  suprascripta  docebant, 
Aut  penitus  lesa  pars  inscidatur  oportet. 

(i  )  Tréa  diffitrent  ci  bcaucoop  pluf  court.  Voj .  le  chap.  44.  de  aotrc  poema* 


» 

1 

1J 

ori 

i 

ipsum 

tt> 

< 

la 

• 

9 

xa 

*j 

■ 

11» 

C*r.  43.  (Rog.  III.  ixnn  (I).  De  exitu  epatit  per  vulnus. 

Si  fortassis  e]  v         strici      exit, 

IO  Et  timeemus  od       qu<  >r  i    io  fiat, 

linde  oec  audemus  buie  elargare  ni     i 

Sabveniamus  ei:  pallente  iacei  te     pu 

Et  bene  distento,  medicus  si  p 

Àcdpiendo  catini  transversam 
tt  Discipulus  pariter  Taciat,  set  a 

Fatte  teneodo  cu  tira;  sic  ambi 

ExtoUapt  corpus  patientia,  ab  i 

Compellatur  epar  metas  ne  tri 

Boo  tamen  attende  quod  supra 
O  btios  curam  manifeste,  visceri 

i99  44.  Bog.  IUU  pars.  e.  Mix).  De  inestinti  vulnerato  ì*  Lmjum 
veliti  oàliqum  exeunlibns  a  eorpore  (5) .  » 

Ac  intesthiura  si  forsitan  egrediatur 

Per  factom  vulnus  io  eorpore,  parte  manente 

Haferi  sana;  cuius  dura  scissio  facta  est 

In  longoni  vel  in  obliquai,  sic  auxiliare: 
15  lalervallatim  fuerint  si  frigida  facta, 

Pier  medium  scindas  gallinam  sive  ca  teli  uni, 

Aut  aliquid  simile  super  intestina  locatumf 

Skque  relinquatur  donec  calefactio  fiat 

Intestinorum,  naturalique  calore 
10  Sic  confortentnr  mollita  iuvamine  tali; 

Hinc  de  sambuco  liceat  reparare  tuellum 

▼nlneris  ad  forraas  intestinique  capacem, 

Qui  soperet  vulnus  in  longuro,  sit  spaciumque 

Vnitts  digiti  per  jutrumque  latus,  set  et  ipse 
Hi  Subtilis  fiat,  intromittatur  in  eius 

Vulnus  ut  aptetur  sic  ut  fex  transeat  eius 

Per  medium;  nec  suture  fiat  nocumentum 

Vulneri*,  et  subtilis  acus  filo  suat  ipsum; 

Pendeat  hoc  extra;  cuius  solidatio  cura  flt, 
720  Extrahat  hoc  medicus  leviter  si  forte  necesse  est. 

Aut  trachea  arteria  (3)  vice  commutata  tuelli 

Hic  fomenta  valent  (4)  que  suprascripta  notantur; 

Aut  cinis  in  duplici  sacco  ponatur,  et  ipsum 

Decoque  cum  vino9  tepidum  super  ipsa  reponens; 

(t)  Recar  ne  parie  quo  de  la  hernie  dapoamon  ;  mais  Roland  traile  de 
m  sa  uie  et  da  ponmon  dans  le  marne  enap.  (ili,  »4)» 

(t)OaToìt  inanifesteaieat  daos  ca  caap.  lei  tracci  da  CemmenUure  des 
Outre-Maltres. 

(S)  Precede  propre  aox  Quatre  Maitre*. 

U)Us  cinq  Tei*  tuifanU  ne  te  troni  ent  ni  dans  Roger  et  Roland,  ni  d«ins 
feQuire-Maitres. 


11» 

725  Ventnm  consumiti  infngfdatusque  calescit 
Hinc  locus,  et  con  Ira  colicam  valet  yliacamque. 
Spongia  deinde  maris  infusa  sit  ampne  caieoti, 
Eortitef  expressa,  sordes  extergat  ab  iilis  v2 

Suaviter;  hiis  sic  mundatis,  per  vulnus  idem  quo 

730  Exierant,  rursus  immittito  viscera  ventri, 
Et  paticns  supra  tabulam  sic  concutiatur 
Ad  loca  quod  propria  sint  intestina  reducta; 
Et  si  vulnus  ita  strictum  sit  quod  nequeant  hec 
Immitti  teviter,  magis  elargetur  oportet, 

735  Hiis  intromissis,  dimittito  vulnus  apertimi 
Usque  tibi  pateat  quod  viscera  consoiideùtur; 
Poslea  colidio  pulvis  rubeus  sit  eidem     . 
Suture  positus  postquam  solidatio  facta  est 
Sic  intestini.  Guratio  vulneris  extra 

740  Eit  cum  sutura  et  reliquia  que  scripsimuff  ante. 
•    At  si  sit  magnum  vulnus,  superaddimus  istud, 
Quod  pannus  longus  vulnus  mittatur  in  ipsum 
In  loogum,  metas  plage  quod  transeat  ipsas 
Egrediens;  partem  sue  cautius  interiorem 

745  Vulneris  hunc  supra  pannum,  rubeus  quoque  pulfis. 
Huic  apponatur;  pannum  qui  manserat  Intus  4    , 
Cotidie  versus  pendentera  contrahe  partem , 
Et  pannum  renova;  quod  cum  fuerit  soh'datum 
Vulnus,  tunc  illuni  totum  trahe  finibus  ipsit 

750  Nondum  conclusi»,  ut  cetera  vulnera  curans; 
Et  pronus  iaceat,  sanies  ne  perforet  intra;  • 
Sitque  dieta  levis  et  digestibilis  eius, 
Nulla  tamen  detur  per  tres  aut  quatuor  ipii. 

Gap.  45.  (Hog.IIf.  xxx).  De  apostema**,  conerà  et  fistoia 

in  hiis  locis  nascentibut* 

m 

Apostema  locis  si  flstula  cancer  in  istis. 
755  Affuerint  orta,  sic  curabuntur  ut  ante, 

Gum  carnosa  loca  teneantur  caumata  Terre 

Jnscidique  valent,  violenta  set  unguina  mitti 

Pulvere  cum  simili  possunt;  tamen  addimus  istud: 

Fistula  si  quando  ventrem  penetraverit,  ungueii 
760  Nec  pulvis  talis  immitti  debet  eidem 

Viscera  ne  ledant:  set  si  sit  forte  meatus 

Strictus,  largetur  ciclamine  site  meduMa 

Sambuci,  supra  discura  prono  patiente 

&ic  inclinato  quod  pus  petat  eiteriora; 
785  Hinc  ponatur  ibi  caute  rumpente  tuellus 

Unguento  tinctus,  ut  te  prescripta  doccbant. 

Sique  (I)  sit  hic  cancer,  fuerit  nec  lesio  sypbac,      ■  s 

(i)  Lei  veri  itiiyants  maoqnont  daas  Roger  et  .Roland. 


117 

Qm  raro  solitimi  est  contingere,  detur  eidem 
In  potu  succus  quetn  det  celidonia,  sive 
70  Abaiothum,  cura  ^oo  solo  sepe  fiebat. 

Cap*4(h  (Rog.  IILixxi.).  De  cancro  in  manilla. 

Sique  sit  in  taammis  cancer,  superaddiraus  istud: 
Si  caro  sit  tota  torrescens,  livida,  dura, 
Non  curanda  manet  disi  totam  funditus  ipsatn 
Evelhs; circa  collum  (I)  si  dura  sit  ipsa 

ì&  Tantum,  set  reliqois  tractabifis  esse  patescat 
Bartibus,  unguenti»  et  pluribus  ante  notatts 
Insistamus  ei;  vel  si  (2)  celidonia  succum 
Det  Ubi  cum  melle  coctum;  que  sufficienter 
Sint  despumata  potuque  resumpta  frequenti; 

IO  Fistola  vel  cancer  sic  mortificatili-,  et  «sto 
Preservare  potes  ne  vulnus  fis  da  ledat. 
Cam  cuius  succo  si  flos  eius  s(  jietur 
Trìtos,  et  intiogas  tentarli,  sic      rtificabit  ; 
Ordea,  sai  et  mei  testa  combure,  terensque  , 

ÌS  Àppooas  cancro,  confort  lioet  inveterato* 

Cap.  47.  Bog.  III.  xxxu) .  De  aposlemale  in  marnili is. 

Sepias  in  mamma  sunt  apostema**  nata* 
Sanguinis  ex  fluxu,  partes  muliebris  ad  iilas; 
Spoogia  cui  similis,  sic  attrahit  ista  liquori 
Saoguineam  massam  quam  transfert  betts  ad  instar 

tK)  Et  nequit  emitti  donec  tempus  pariendi 

litstiterit,  mammam  remanen?  indurat  eandera, 
Aecidit  inde  dolor  olmius;  cui  subveniamu? 
Maturativi*  que  suprascripta  docebant. 
Cum  faerit  membrum  per  talia  raollificatum, 

W5  Ut  prescripta  doceot,  inscidero  convenit,  atque 
Teotam  caodatam  sic  intromitte,  nec  ipsum 
Extrahe  pus  totum  simul  et  semel,  immo  victsstnt, 
Tentaque  caudata  sit  ibi  ne  forte  subintran» 
Ioterius  remanens  magni  sit  causa  doloris, 

800  Quod  oisi  scinda  tur  lev  iter  non  extrabet  illam. 
Si  primaria  \ 3)  sit,  cui  mamme  sepe  caput  sic 
Docitur  ioterius,  quod  eam  non  accipit  infans, 
linde  malum  sequi  tur  istud,  ventosa  sit  eius 
Appooenda  prius  capiti  quod  suggat  et  ad  se 

805  Attrabat,  hoc  vetula  poteri t  suggendo  iuvare 
Extrabet  ut  saniem;  post  bee  curetur  ut  ante. 


8 


i)  Ucwm  teste  imprimere  qai  est  une  locon  préforablo. 

t)U  leuree  dee  veri  sui? anta  m' est  iaoonaae.  Jo  n'  en  troave  nulle  Ireco 

■i  Gettarne  de  Selioet. 

P)  Ce  fii  tait  se  trouve  dan*  Roger  et  Roland!  mais  non  daai  Roge*  mL 


118  ^ 

Cap.  48.  (Rog.  IH.  xxxiv).  De  wtrnre  mriUmmnémwm. 

Vulnera  si  ledant  forta&e  virllia  membra, 
Nos  curamos  ea  cuna  sutura  facienda 
Omnibus  et  reliquis  que  suprascripta  docebeot; 
810  Istud  itera  fiat  in  testibos,  utpatet  ante; 
Quod  si  foliiculi  proprii  foret  exitus  ullus, 
Introdocatur,  proprio  quoque  scemate  sompto* 
Coosue  vulnus,  et  bine  rubeo  cum  polvere  sparge; 
Cetera  curentur  ut  cetera  vulnera  poscont 

Cap.  49.  (Rog.  IH.  xxxiv).  De  cancro  in  viritt  membro. 

81 5  Inque  Tiri  membro  foerit  si  caocer,  et  illpd 

Occupet  orane,  decet  caocrosum  inscidere  totum 

lofectumque,  parum  de  vivo  tollero,  deinde 

Auro  vel  calido  ferro  licet  nrere;  post  bec 

Cura  patet  scripta;  fuerit  si  fistula  nata, 
820  Unguentum  rumpeos  et  cetera  plura  iuvabont. 

Cap.  50.  (Rog.  III.  xnv).  Deputtulù  ibidem  mi/». 

Si  que  fcuperveniat  hic  postola  (I)  moltiplicata, 
Buio  apponatur  unguen  quod  scribitur  album, 
Ampnis  quo  roseus  commutatur  aceti, 
Communisque  vices  oleum  suplet  violatasi. 

Cap .5 1 .  (Rog.  Ili*  xxxv).  De  exeoriaUone  membri  virili»,  et  ntpturu 

jUieius  unde  (umor  et  duricia  sequ&mr. 

825  Forsan  idem  membrom  si  videris  exooriari, 

Et  Slum  rampi,  tamor  bine  sit  duriciesque; 

Buie  oleum  roseam  mittas  albumine  mixtam   . 

Aut  viole  tepidumf  sanies  ut  libera  fiat 

Et  turaor  bic  cesset;  cuius  si  stridio  magna 
830  Oris  sive  tumor  fuerit,  sibi  tenta  paretur 

Cerea  vel  sirailis,  ut  pus  petat  exteriora; 

8ed  (2)  valet  emplastrum  plus  hic  de  semine  lini, 

Aut  fenugreci,  si  siot  io  polvere  trita  • 

Ampneque  decocta;  posito  cataplasmate  tali 
835  In  borsa  tepido  circumvolvatur  eidem; 

Sicqué  llgatura  fiat,  renovetur  et  istud 

èepios;  althee  radix  decocta  iuvabit 

Si  cataplasmetur  per  se  vel  consociata; 

Aut  apii  succos,  aloes,  oleum  violatomi 
840  Albumenque  simili  iungens  imroitte;  iuvabit. 

(i)  Pbtmla,  teste  imprimé  do  Roger ;fistulaé  dano  Roger  ti  RoUsd. 
(a)  Lo  aept  Tori  sui? ante,  ne  se  trouTeal  pai  doas  Rogar  et  Roland»»  dm* 


119 
Ci?.  52.  (Rag.  TII.  xixvi).  De  ruBore,  tumore 
et  excoriatione  tesliculorum. 

Si  mbeant  testes,  tornea ot  aut  excorientur, 

Accipe  vernicem,  chirooleam  cum  ptce  greca, 

Mirramv  vetonicara,  iritis  quibus  adde  resinarti 

Commiscens  oleo;  modica  bulli  re  sinantur 
845  Ampoe  calescenti;  prelotis  testi  bus  unguea 

Hocsuperappooas;  faba  conferì  excariata 

Sicque  parala  quasi  pranderi  debeat;  aut  si 

Syphia  contrita  iuogatur  verraiculari 

Ac  oleo  «iole  iungas  alba  meo  et  ovi; 
850  Conferei  (I)  illud  idem  positura;  viole  vel  oli  vuoi 

Si  perniila  simul  fuerint  albumen  et  ovi; 

Aut  aie:  radicem  stuppis  invòlve  cicute, 

Cum  fafcrtt  coda  medio  fiodatur,  et  illis 

Appooas  calidam;  vel  pimpinella  teratur, 
853  Sepom  caprtaum  iunga?,  ponatar  ibidem 

Et  quocumqoe  loco  coosurget  lesio  talis, 

Siqae  oovos  fuerit  cancer,  carabitar  isto; 

Fistola  si  tit  ibi,  ciuis  hic  da  vitibus  ilji 

Cribrato  conferì  positus  cancrumque  iuvabit. 

CaP-  Sii  De  corrosione  in  virga  virili  nel  vulva 

760  Skjue  sit  in  volva  corrosio  sive  virili 

Membro,  tuoc  fiat  emplastrum  tale  probatom; 
Si  viridi*  brusci  foliis  anxungia  porci 
Juncta  recens  fuerit  contrita,  valebit  eidem 
In  quocomque  loco  fuerit  ;  tamen  inveterata 

865  Si  valitudo  foret.  purgetur   cum  benedicta. 

Gap.  54.  De  inftaUcne  alterili*  ieiticuli  tantum. 


si  sit  inflatio  testiculorum, 

Honc  ex  sobscriptis  poteris  curare  medelis; 

Si  fuerit  dexter  inflatus,  ab  epate  venam 

Flebotomo  ferias  venientem:  sique  sinister, 
870  Inscidas  venam  splenis,  calefactaque  sola 

Fumigium-det  aqua;  iuvat  educendo  vaporetti* 

Malerìam  solvens;  spolium  serpenti*  eidem 

Appooas  frkura  cum  melle;  vel  arida  ficus 

Mdli  commixta  demptis  ponatur  arillis, 
875  Polvere  contritura  subtili  iunge  ciminum; 

Bec  iodocta  novo  panno  superadde  tu  menti, 

Aut  apium  tritura  melli  iungatur,  et  ipsum 

Quam  calidom  ferre  poterit  ponatur  ibidem; 

Sapfos  hoc  fiat  et  sic  coratio  fiat. 

(Ollpn1*  la  aoscea  dot  voti  tai«mts;U  «a  est  da  mkm  *t  «InfuMalli 


120 

Cap.  55.  (Hog.  TIT.  txxtii).  Dervpturù  tfttàc, 

sive  magna  sto  pai  va. 

*30  Panniculus  syphac  est  intestina  reflectens 
Hec  ne  forte  cadant  in  bursam  testicolare»; 
Sepe  relaxatnr  hoc  aut  abrumpitur,  hocque 
Fit  magis  atqne  minus;  si  parta  crepitio  Oatf 
Exiet  hinc  tentus  solus,  facietqfle  tumorem 

885  Ad  nucis  exeroplar,  ad  formam  sepius  Off; . 
Que  si  magna  foret,  tunc  tiscera  parta  cteorsani 
Tendent  ad  didiraum  medium  syphac  penetrando* 
Qui  per  testicolos  procedit,  et  hernia  flet; 
Sique  crepatura  sit  parta,  et  tempore  parto, 

890  Sitque  puer  patiens,  fiat  refigatio  taire 

Que  premettane  sapra,  denturque  cibaria  panca; 
Crispellas  etfam  facias  quas  des  patientt  , 
Cum  superesse  scies  de  luna  qomque  dies  et 
Sex,  ex  hiis  comedat  donec  lunatio  finenr 

895  Compleat;  hec  (I)fiuntsic:  oti  some  titellun» 
Mixtum  consolide  succo  maioris,  et  unam 
Unaquaque  die  aumentar  diminuendo; 
Albate  ytocea  cum  nigra  dent  tibi  succanr 
Qui  despumato  cum  melle  coquatnr,  et  usu 

900  Longo  prò  pota  sumptus  carabit  eandèm. 
Si  sit  forte  recens,  quo  consolidatio  Set; 
Et  si  consolide  maioris  itmgitur  illis 
Expediet  succus,  hoc  cara  sit  sepe  probatum. 
Aut  apponatur  empTastrum  de  sale  gemma 

905  Polvere  contrita  cum  succo  lanceolate 
Ac  arnoglosse  commixtis  et  cinoglosse. 
Pulvere  tescatur  tisci  cui  stipes  adheret 
Arbori*  illius  bedegar  que  dicitur;  ilio 
Quofibet  in  fluxu  tentris  nimis  ntilis  exfaf. 

0(0  Sique  crepatura  sit  magna  out  parta,  paerque 
SH  patiens,  aut  etatis  maioris  odultus, 
Tempore  que  longo  duratit,  caumata  fiant, 
Et  licei  inacidì  sic  si  curare  telimus: 
Sit  prius  in  scanno  patiens  mensate  ligatuSf 

9f5  Ut  caput  ac  humeros  ac  spiritualia  membra 
Deprimat  inferius  ae  intestina  sequantur, 
Craribus  ac  eoxis  tamen  ad  suprema  letalis; 
Testiculum  parti*  illius  ducito  caute 
Quo  ruptura  patet,  et  signum  fiat  ibidem 

920  Incausto  tei  consimili  eircumdet  ut  illuni 


(i)  Las  troia  veri  suiran js  uè  font  reprfcentée  que  dans  le  III.  de  la  àtei* 
rine  d'aprés  lequel  j'ai^nMié  le  Commmtaire  dea  Qoetre-Majtref .  La  toef- 


ée  dea  dente  entra  ver*  m'eri  iocoaaue. 


121 

Com  didimo;  post  hec  hoc  totem  game  rotondane 

Et  primo  ferrara  calidum  mittatar  ab  quo 

Ad  signum  reliquum  (sic)  medium  qood  transeat  etas; 

Inde  stiluni  ligai  licet  iotromittere  ,  ferro 
25  Abstracto  prius,  io  longum  latamqoe9  calesceos 

Immittas  ferram  post  hos,  qui  sic  remauebuDt 

Io  crocè;  subtilis  panous  mittatar  ibidem 

Atque  ligetar  ita;  post  hec  cauteria  trinai 

Csque  stilos  fieri  ferro  candente  licebit. 
IO  Que  si  parta  foret,  pellem  tonc  accipe  solam 

Com  didimo,  dictoque  modo  signetur  ab  uoo 

Ad  reliqam  signam,  candens  immittito  ferram 

Et  bene  ducatur  bue  illue,  atque  deorsum 

Et  sorsum,  vicibasque  tribus  sic  esumata  fiaot, 
15  Et  quandoque  locum  super  hunc  ioscidito;  solam 

PeDem  com  didimo  scarnato*  esuma*  sequatur; 

Bine  superapponas  stuppas  albumine  tioctas, 

Graribus  et  coxis  sursum  patieote  levatis 

In  lectum  nrisso  coxas  ad  crura  ligabis 
IO  Re  distendat  eas,  et  culcitra  sit  penetrata 

Caute,  consota  rorsus  sub  renibus  egri 

Ct  pohioar  ibi  mittatur;  camque  necesse 

Bit,  removebis  idem  patiens  cum  ventris  egebit  • 

Officio,  Bubeus,  cam  casam  noveris  ignis, 
Ì5  Poostur  pulvis  et  que  coastringere  possint; 

Ponat  apostolteon  postquam  sanatio  fecta  est. 

Aut  despometur  mei  coctum,  cumque  ferina 

LeòticuVe  mixtum  suturami  consolidabit 

Bine  soperappositum,  quod  constat  sape  proba t uni; 

Sitqoe  dieta  lenis  et  digestibilis  eius; 

lode  ligatufa  fiat  per  quatuor  aut  tres 
;  a  coito  caveat  quia  forte  noceret 


Gap.  56.  (Bog.  111.  mi  vili).  De  eodem  si  eadani  Mestma 

'in  osceum. 

Forno  io  osceum  faciant  si  viscera  casoni, 

Primo  locum  proprium  repetant,  ut  scribitur  ante; 
5  Quod  si  non  poteruot  leviter*  clistere  pare  tur, 

Aot  purgare  licet  »  aut  molli  ficantia  ponat. 

Biis  intromissis  ut  supra  diximus  aptet, 

Et  quo  ruptura  est,  a  discipulo  teneatur 

flic  digitus,  roedicus  inscidere  debet  eandem 
0  Sopra  testiculum  pellem,  didimum  quoque  scarnet; 

Extracto  teste,  cum  clava  (1)  consimili  ve, 

i)  ?•*.  Commeni,  dei  Qaatre.lfaiftret  pag.  188.  de  Vèà'it.  4  peri,  et  pag< 
9  T.  IL  de  la  Coli*  Sai.  Lea  lattei  imprimé!  ont  flava  oja  giova,  ce  qui 
eif  ne  kfon  eJtérée,  peut  étre  par  suite  de  uielqu'itaiiajiisjiie. 


128 

Ut  stai»  veotus  ibi  sit  ad  interiora  rembsus, 

Et  suat  hunc  spagus  curii  quo  reiìgatio  fiat 

Ipsids  didimi;  caput  inter  utrumque  sinatar 
96$  Extra  pendere  rtìisstira,  pasitisque  tabellis 

Triois  cautariis  didimum  licei  urere  scftsum 

Usque  locum  spagi;  post  hec  appooito  atùppam 

Ovo  perfusam;  lectam  petat  inde  paratura, 

Ut  p  re  dieta  docent;  oleum  pooatur  et  ovum 
970  Usque  dies  ter  tres;  post  hec  cadet  igois  et  illa 

Spagus,  aqua  cocta  que  siot  paritaria»  malva, 

Absinlhum,  branca,  sit  fomentatio  facta; 

Poslea  curetur  ut  suprascripta  docebant. 

Aut  (1)  ubi  ruptura  super  ioguen  facta  reductis 
975  Est  intestini*,  ad  propria  cum  remeabunt 

Jnscidi  liceat,  et  quantumeumque  videtur 

Esse  supQrvacuum  de  syphac,  extrahe,  statini 

Filis  ceratis  transmissis  io  onice  fiat 

Apta  ìigatura  cuna  sutura  facienda; 
980  Inde  supervacuum  totum  scindatur,  et  indo 

Ferro  candenti  locus  ioscendatur  oportet 

Inscisus;  post  hec  stuppas  albumine  fusas 

Apponens,  cura  veluti  prescripta  docebant; 

Hic  tamen  attenda»  ioscisio  fiat  ut  omais 
985  Visceribus  vacuis  et  post  ieiunia  multa; 

Utatur  multa  requie  tenuique  dieta 

Noveris  usque  locum  perfecte  consolidatomi 

Cap.  57. (Rog,  III.  xxxix  eXxt).  De  fomw  ite  j*«f  toma 

$iw  veniosUate. 

Hernia  sic  fiet;  veniens  a  renibus  humor 
Si  fluat  ad  te$tes;  potéris  quam  ooscere  tactu» 

999  Nara  cedit  tacta,  statimque  revertitur  ipsa; 

•  Et  (2)  quocumque  modo  pattern  et  tempore  quovis 
Se  gè  rat,  apparet.  Cui  primo  stupha  paretur  # 
Ex  berbis  calidis,  velut  origano,  colamento, 
Marubio,  nepta;  quorum  decoctio  fiat 
995  In  vino  Tel  aqua  post  hec  fiat  cataplasma 
Ex  uvis  passis  tritis  et  melle,  cimioi 
Polvere;  vel  sfece  ficus,  demptis  set  arillis, 
Mixte  predictis  sic  apponantur  eidem; 
Hiis  maturatur  aut  hiis  dissolvitur  humor. 

1000  Que  si  sic  nequeat  curari,  fascista  fiat 
Pelicule  supra  totem;  sanie  vel  aqua  sic 

(i)  Lei  ?ert  stivante  te  trotmnt  dai»  lei  Qnatre-Afaffof  fp,  iqi  do  P  é& 
lion  à  pari,  et  p.  687  du  T.  H.  Cai.  $al.) 
(a)  La  sottro*  dea  neuf  ?  eia  stufante  m'est  iòconìuiev 


Extracta,  quo  vulneri»  hic  purgatio  fiat 
Caotios  aptatam  licet  intromittere  tentasi. 
Caoterium  fiat  hic  oe  roage  floxus  eoram 

M  Tfefedet  ad  bas  parte»  ne  forte  reciprocet  eger; 

Teaticulus  si  sit  putridus  cognoscito  primo; 

Integer  hic  si  sit,  illam  dimittito;  si  non, 

Extrahe.  De  reliquia  dooeant  te  vulnera  eoram. 

Et  si  carnosa  quedam  nascentia  ioxta 

IO  Testiculutn  foeriot,  ot  in  hoc  natura  fit  errans, 
8epe  fit  hk  morbo»;  et  tuoc  inscisio  pellis 
Piat  ut  hoc  ficiom  pateat,  coriomqoe  remotom 
Exteriussit  ab  hoc;  didimi  disdsio  fiat 
Proiecti;  locos  bine  uratur,  et  inde  suator 

115  Osceom;  post  hec  reliqooram  cura  patesciU 

Gay.  59.  (Bog.ni.  zli.  lut.  xtui.  xliv);  Designh  lapidei 

in  ve tUa et  cura. 

▼esice  lapideo  signis  cognosc 

In  acanno  sedeat  aliquis  forti     mis. 

Impressi»  peiibos  in  scanno  s 
20  Inde  saper  coxas  eins  patient        jote, 

Fasceok»  strictis  ad  collom  croi 

Otti  aedet  in  scanno,  medico:  • 

Btans,  loogom  digitom  patien    i       at 

Altera  vero  manos  focieos  in  pec     5 
SS  CI  afe  immieto  digito  vesica  I 

Ad  suprema  loca;  digito  pota  i 

Si  quid  ibi  durare,  globosom 

Aot  grave*  constat  ibi  lapide 

Volle  et  carnooom,  non  urini  no 

Est  lapis,  immo  locos  res  hec  ioe 

130      Si  lapis  in  collo  vesice  cons    t,      e 

Ad  fandom  stodeas  illom  dep      re 

Preservativa,  primo  sit  inun  ;no      a. 

Et  fomentar  locos  hic,  medie    e     i 

Petroleum  immittas  internilo  qu  o, 

MS  Caotios  ad  collom  vesice  mit    sir 

Soaviter  a  collo  fondum  pellaior  i  ;  " 

Iste  modus  qooniam  secorior  e  li, 

Precipue  senibos,  quia  non  i      dira     ih 

Omnibus  iuncturis  et  fomenl     pri 
MO  Ut  premissa  doceot,  com  noverit 

Vesice,  modici  digitus  mittatoi  , 

Alteriosqoe  manos  mittens  ii 

Ut  pressis  digit is  sic  tenda t  a<       e 

tteque  diu  talcs  nos  preservi  re  vi 


1M 

1045  At  lapidera  si  vis  edocere,  primo  dieta 
Precedat  tennis,  et  ieiuoare  diebus 
Egrotos  debet  binis  ut  stercora  panca 
Siot;  otodicnm  comedat;  post  hec  io  luce  sequenti, 
Ante  cibi  gustam,  premissis  omnibus  illis 

1050  Foraentis  suprascriptis,  lapis  inveniatur 
Ut  prescrìpta  docent,  et  perducalur  ad  eius 
Colkim,  quo  debet  digitis  in  fonte  duobus 
In  longum  inscidi  super  anum;  ferreus  uncus  - 
Quem  trahat;  inde  dies  post  ter  tres  vespere,  mane, 

1055  Huic  fomento  dabunt  paritaria,  malvaque,  branca, 
Inde  superponas  stuppas  albumine  tinctas 
Estas  si  fuerit,  si  non,  intinge  vitello. 

Sique  (I)  supervacua  caro  collo  nata  sit  ipso 
Tesice  iuita  vulnus,  removebis  eaodem 

1060  lmtcideos,  tribù)  aut  binis  quod  consoe  punctta; 
Post  ea  curetur  ut  cetera  vulnera  poscunt. 
Hicque  notes  quia  si  magnus  sit  forte  lapillus, 
Si  curare  velia,  inscidere  non  licet  illum9 
A  collo  potios  est  depelleodus  ad  ima; 

1065  Attamen  inscidi  levius  solet  ipse  lapillus 
Eos  in  vesica,  si  oeiis  cruribus  egri 
Firmiter  ad  eollum  natium  relevatio  fiat; 
Depresso  capite  digitus  mittatur  in  anum 
Ut  prescrìpta  docent;  inscisio  collateralis 

1070  Fiat,  min  medio  natium  virgeque  vifilis, 

Set  magis  usque  natem  spectet,  quem  ferreus  nnons 
Extrahat,  bine  solas  ponas  in  vulnera  stuppas 
Naro  bene  vulous  ita  aolidabitur;  attamen  illic 
Cautius  attendas  inscisio  ne  sit  in  ilia 

1075  Membrana  tenui,  quia  nunquam  consolidatur 
Vulnus  ibi  factum,  set  in  eius  parte  suprema* 


(t)  Les  vers  suivanto  reprtentent,  peor lei4  chip.la  feria  da  Unger  «Coi* 
lai  de  Roland,  a?ec  quelques  mòdifiomns* 


195 

VI. 


LIfiER  SEXTDS 


BY  DB  CYRURGIA  QUARTUS 


memi  proloous  libri  quarti  di  ctrtooa. 

{Rog.  ProL  Lib.  IV.  <wec  des  dév$loppemenlsJ. 

Amodo  propositum  sit  ut  a  genitalibds  usque 

Interiora  loca  tractatus  fiat,  et  hec  qae 

Sontomissa  prius,  postremus  ut  hicliber  addat 

Dode  samus  memores,  divinaque  gratia  compiens 
i  Omnia  coocludat  ioceptum  fine  beato 

Prosit  ut  audituS  et  visus  egentibus  ilio; 

A  qoibus  accèptus,  quibus  editus,  et  quibas  aptus 

Iste  liber  fuerit  personis  respice,  lector, 

Et  superedifica  que  videris  expedienda; 
0  Cuoi  nichil  in  nostra  perfectum  conditione 

Rover  is,  buie  operi  veniam  det  quilibet  altro. 

Cam  raro  soleant  quos  littera  tollit  io  altum 

Atta  cyrurgie  sectari  velie,  rudi    ne 

Thematis  umbra,  carens  faleris,       luminis  expers 
15  Bethorirf,  fiet  merito  verbique       iris 

Nèscius  bic  cala  mas  qui  non  su  di      a       jit, 

Incolta  facie  procedens  tendit  aa 

Imis  composita»,  sub  scemate  the 

Ima  et  ipso  stilos  iam  metam      it 

Explicii  Prologusè 

CraPlUNT  CAPITOLA  QUARTI  LIBRI  DB  CTRUROIA* 

De  volneribus  que  fluot  in  posteriori  parte  corporis  ita  qood 

spina  inscidatur  ex  transverso  Gap.  1 

De  eodem  si  fiat  in  fongam  cuna  ense  Tel  aliquo  simili  2 

De  voloere  renum  3 

De  fistola  renum  4 

De  apostema  te  et  fistula  iuxta  anum  5 

De  emoroidis  et  atricis  vel  ficubus  6 
De  stranguria  propter  vulnus  pectiois  aut  vicinarum  partium 

vesice  7 

Deexituani  8 

De  vuloere  scie  9 

De  vulocre  coxe  cura  cnse  vel  aliquojsimili  IO 


1M' 
De  lupo  et  cjus  signis  et  cura  *' 

De  vulnero  genuum  !t 

De  vulnero  cruris  quocumque  modo  facto  J  * 

De  disiuuctura  coxe  a  superioribus  JJ 

De  ruptura  ossi»  còxe  cum  ruptura  cernia  et  vomere  t? 

De  disiunctione  cruris  a  coxa  #  {• 

De  ruptura  cruris  cum  vulnero  carnfs  et  sine  •  ' 
De  fistulis  et  caocris  ih  hiis  locis  nascentibus                   : 
De  pustalis  et  ruptura  carnis  que  flunt  in  croribus  quo  d|- 

cuntur  malum  mortoum  j9 

De  verrucis  *® 

De  incendio  ignis  vel  aque  calide  ** 

De  eodem  si  usque  ad  profondimi  pene  tra  ve  ri  t  23 

De  spasmo  superveniente  vulneri  ^i 

De  eodem  et  arthetica  frigida  2* 

De  artheticà  ex  calida  causa  2* 

De  arthetica  ex  frigida  causa  20 

De  lepra  et  eius  signis  et  cura  27 

'  De  acabie  et  prurritu  2* 

De  vulnero  pedum  cum  lesione  nervorum  et  sino  29 
De  disiunctura  pedum  a  crure  -5 
De  disiunctura  digitorum  pedum  '31 
De  cauteriis  faciendis  et  aetonibua  32 

Bxpliciunt  capitola. 

1HCIPI1  UBSE  QUARTC8  DB  CYEUBGMU 

Gap.  1.  (Rog.  IU.  xlv  (ì).De  vulneribus  que  fiuti  i* posteriori 
parie  eerporis  ita  quod  spina  inseidalur  ex  lta*tvcrtQ. 

Vulnera  si  parte  fiant  in  posteriori. 
Hòc  quocumque  modo  contingant,  cura  patescit 
Ut  prescripta  docent:  spine  superaddito  dorsi  . 
Si  sit  ibi  vulnus  in  longum,  lesa  medulla 

S  Nec  fuerit,  poterit  ut  nervos  consolidari; 
Transversumque  nequit»  exit  si  forte  medulls, 
lnteriusve  manens,  cuius  eorruptio  si  sit, 
Nulla  cyrurgia  poterit  conferre  medelam. 
Si  vulnus  longum  fuerit  nec  lesa  medulla, 

IO  Non  apponamus  tentam,  set  consue  vulnus 
Si  maguum  fuerit,  et  dimittatur  apertum 
Emundare  queat  quo  se;  cui  si  dolor  assit, 
Hoic  cataplasma  dabuot  de  restibus  allia  coctis 
In  vino  vel  aqua,  porci  quibus  adde  sagimen; 

(i)  ÀTeo  de*  dételoppements  doni  la  sovca  m'est  inoonnue.  Cf.  GvBraji 
de  Salice*  (11,  i3jj  mais  lut  rapporti  aoat  trés  éloignés. 


m 

15  Aot  istud  fiat  de  lini  semine  corto; 
Aot  apponantur  omnem  sedare  tamorem 
Que  docet  iste  liber;  ex  transverso  quoque  vulnus 
Bvturam  poscit  et  que  prescripta  docebaot. 

Cap.  2.  (Rog.  HI.xLviavecquelques  modifications).  De eodem 
st  fiat  in  longum  cum  ensevel  aiìquo  simili. 

Cora  laceitorum  doceat  de  vulnero  longo 
20  Eose  Tel  a  simili  facto,  transversio  spine 

Si  foret  incisa  penitus,  set  flnibus  eius 

Sii  divisa  vel  ab  una  vel  parlibus  eius 

Extremis,  licet  hauc  spago  forti  religare 

Banc  iuxta  partem  qua  se  tenet,  et  bene  stringas 
25  Bk  quod  ad  extremam  partem  quod  nutriat  illam 

Hil  veniat;  strictum  quod  sic  dimittito  doncc 

Pars  extrema  sui  putrescat  mortiQcata 

Ut  cadat  hinc  per  se;  post  hec  iosio  (sic)  fiat; 

Bine  curam  sequere  quara  cetera  vulnera  poscunt; 
30  Coiussi  non  sit  omnioo  inscisio  facta, 

Ex  cura  fatua  contingent  sepe  pericla; 

At  si  cum  telo  sit  vulnus  forsitao  actura 

Gora  lacertorum  pariter  curare  docebit. 

Cap.  3-4. (Rog.  IH.  xLvn.(l).  D$  vulnero  renum  (1). 

Com  raro  fieri  contingat  vulnera  renura, 
35  Si  quandoque  tameu  fiant,  committere  cure 

Non  licet  bec  nostre,  quia  non  immittere  tentas 

Audemus;  natura  tamen  virtute  potenti 

Consolidabit  ea  com  potu  mundificante 

Qui  cameni  generat  et  nutrii  consolidatque. 
42  Que  tamen  et  vulnus  predictum  potio  talis 

Carabit,  set  et  ista  simul  curabit  utrumque: 

Pes  leporis,  buglosa,  bolus,  sanguisque  draconig, 

Absinthum,  gumi  quod  dant  Arabes9  dragaganUunj 

Confice  sic:  herbe  predicte  dent  Ubi  succum, 
45  Cetera  trita  bene  cum  succo  conficiantur; 

Cotidie  sumat  in  potu,  vespere,  mane. 

Quantum  testa  capit  ovi,  quia  potio  talis 

Consolidai  vulnus,  hac  fistula  mortificatur. 

CàP.  5.  (Bog,  ili.  xlviii).  De  apostemate  et  fistula  iuxta  anunu 

Ano  vicinum  voluti  carbunculus  ortum 
50  Est  apostema,  plerisque  molestia  magna, 

(i)  Atte  dea  modifications  qui  paraissent  proTenir  ea  partie  da  Cowmetr 
IsirtaesQaatreMaltret 

(t)  lo  la  nikrique  est  incomplèto  ,  car  ce  chapitre  comprend  le  3  et  4  du 
team,  da*  clupilrea  I/e  vuinere  rana*».—  De  fatata  renum.  i 


»8  __*_ 

Cap.  48.  (Rog.  III.  xxxiv).  De  vulneri  nirilim  ******** 

Vulnera  si  ledant  forta&e  virilia  membra, 
Nos  curamos  ea  cuna  sutura  facienda 
Omnibus  et  reliquis  que  suprascrlpta  docebaot; 

810  Istud  itera  fiat  in  testibos,  ut  patet  ante; 
Quod  si  follicoli  proprii  foret  exitos  oliai, 
Introdocator,  proprio  quoque  scemate  sompto, 
Coosue  vulnus,  et  bine  rubeo  cum  polvere  sparge; 
Cetera  cureotur  ut  cetera  vulnera  poscuot. 

Cap.  49.  (Rog.  lll.xxxiv)*  De  éaWeminvMHmmbro^ 

815  Inque  viri  membro  fuerit  si  caocer,  et  illod 

Occupet  orane,  decet  caocrosum  ioscidere  totum 

lofectumque,  parum  de  vivo  tollero,  delude 

Auro  vel  calido  ferro  licet  orere;  post  bec 

Cura  patet  scripta;  fuerit  si  fistola  nata, 
820  Unguentato  rumpens  et  cetera  plura  iuvabuot- 

Cap.  50.  (Rog.  III.  xxxv).  De  pmtulis  ibidm  mtfs. 

Sique  fcuperveniat  hic  postola  (1)  moltiplicata, 
Buio  apponatur  unguen  quod  scribitor  albomv 
Ampnis  quo  roseus  commotator  aceti, 
Communisqoe  vices  oleum  soptet  violatosi. 

Cap.5  1 .  (Rog.  HI.  xxxv).  De  exeonaitane  membri  vùMe,  ti  ruptem 

fili  eius  unde  iurnar  et  durieia  sequiim'. 

825  Forsan  idem  membrana  si  videris  exeoriari, 

Et  fllom  rompi,  tomor  bine  sit  duriciesque; 

Buie  oleum  roseom  mittas  albumiae  mixtam 

Aot  viole  tepidomf  sanies  ot  libera  fiat 

Et  tomor  hic  cesset;  cuius  si  stridio  magna 
830  Oris  sive  tomor  fuerit,  sibi  tenta  paretor 

Cerea  vel  simili»,  ut  pus  petat  exteriora; 

8ed  (2)  valet  emplastrum  plus  bic  de  semine  Iioif 

Aut  fenugreci,  si  siot  in  polvere  trita  • 

Ampneqoe  decocta;  posito  cataplasmate  tali 
835  In  borsa  tepido  circumvolvatur  eidem; 

Sicqué  llgatura  fiat,  renovetur  et  istud 

Sopire;  althee  radix  decocta  iovabit 

Si  cataplasmetur  per  se  vel  consociata; 

Aut  apii  succos,  aloes,  oleum  violatum 
840  Albumenque  sirayt  iongens  imroitte;  iovabit. 

(i)  Fibula,  teste  imprimé  de  Roger;  JUtulaé  àum  Roger  et  RokmL 
(a)  Le  aept  Ten  stufante,  ne  se  trouYeat  pai  dcos  Roger  et  Rolanitiii  è* 


119 
Cà*.  52.  (Rag.  TII.  xtx vi).  De  rubore,  tumore 
et  excoriatione  testiculorutn. 

Si  rubeant  testes,  tumeéot  aut  excorientur* 

Accipe  vernioem,  chimoleam  cum  pice  greca, 

Mirram,  vetonicam,  tritis  quibus  adde  resinarti 

Commiscens  oleo;  modica  bulli  re  sinantur 
tS  Atnpoe  calescenti;  prelotis  testi  bus  unguea 

Hoc  supera ppooas;  faba  conferì  excariata 

Sicque  parala  qoasi  pranderi  debeat;  aut  si 

Syphia  contrita  iuogatur  vermiculari 

Àc  oleo  «iole  iungas  alba  meo  et  ovi; 
0  Coaferet  (I)  illud  idem  posila  i;  viole  vel  oli  vuoi 

Si  permixta  simul  fuerint  albi  men  et  ovi; 

Aut  aie:  radicem  stuppis  invòlve  cicute, 

Cuoi  faferR  coda  medio  findatur,  et  illis 

Appooas  calidam;  vel  pi  topi  ne     teratur, 
&  Sepam  caprtaum  ianga?,  pona      il 

Et  quocumque  loco  coosurget  is, 

Siqoe  novo»  fuerit  cancer9  cai  o; 

Fiatatesi  sit  ibi,  Cini*  hic  da  viunus  un 

Cribrata)  confort  positus  cancrumque  iuvabit. 

Cap-  5&  De  corrosione  in  virga  virili  nel  vulva 

(0  Skfue  sit  in  volva  corrosio  sive  virili 

Membro*  tuoc  fiat  emplastrum  tale  probatom; 
Si  viridi*  brusci  foliis  anxungia  porci 
Jtmcta  recens  fuerit  contrita,  valebit  eidem 
In  qnocomque  loco  fuerit  ;  tameo  inveterata 

A  Si  valitudo  foret,  purgetur   cum  benedicta. 

Gap.  54.  De  in  fattone  alterità  tetticuli  tantum. 

Uterina  ai  sit  inflatio  testiculorum, 

Hunc  ex  sobscriptfc  poteris  curare  medelis; 

Si  fuerit  dexter  inflatus,  ab  epate  venam 

Flebotomo  ferias  venientem:  sique  sinister, 
'0  Insci  da*  venam  splenis,  cale factaque  sola 

Fumigiumdet  aqua;  iuvat  educendo  vaporemt 

Materiato  solvens;  spolium  serpentis  eidem 

Appooas  frkum  cum  melle;  vel  arida  ficus 

Udii  commi xta  demptis  ponatur  arillis, 
75  Pulvere  contritum  subtili  iunge  ciminum; 

Hec  inducta  novo  panno  superadde  tumenti, 

Aut  apium  tritura  melli  iungatur,  et  ipsum 

Qoam  calidam  ferre  poteri t  ponatur  ibidem; 

fiepius  hoc  fiat  et  sic  curatio  fiat. 

i)  Ilgaore  U  louee  dot  veri  tai«uits;U  «a  est  de  wtm  *t  eh«fuH«tli< 


130 

Quas  si  curare  pcnitus  vis,  atricus  omnia 
Aut  ficus  filo  serico  stringatur,  et  eger 
Si  jLulerit,  liceat  inscidere  quemlibet  horum; 
Quod  si  non  tulerit,  filum  dimìttito  donec 

145  Hinc  cadat;  inde  super  alricum  quemcumque  parumper 
Ungtiinis  appone  rumpentis,  capsula  cere 
Quod  capiat,  ferrumve  caitns  ponatur  ibidem. 
Set  si  non  sanguis  bine  exeat,  iromo  putredo, 
Tunc  tetoptetur  utrum  proceda t  ad  os  natium,  tei 

150  Os  longaonis;  si  sic,  dimittimus  illum; 
Si  petat  os  natium,  ferro  combure  calenti, 
Aut  per  idem  vulnus  rumpens  apponimus  ungaen; 
Hinc  ovo  posito  quasi  cetera  vulnera  cura. 

Cjlp.  7.  (Bog.  III.  L.).  De  stranguria  propter  vulm$peetóri$ 

aut  vicinarum  pariium  vesice. 

At  quia  stranguriam  contingere  sepe  videmus 
155  Vulneris  ob  causas  varias  in  pectine  factas, 
Et  iurta  partes  vesice  quaslibet,  ilii 
Subveniamns  ita:  sumas  cinerem  foliòrum 
Radicumque  simul  ebuli,  substautia  cuius 
Addita  sit;  bullita  prius  siot  omnia 'trita; 
160  Hu»c  cataplasroata  quam  fervida  ferre  valebit 
In  sacco  ponas,  urinam  protinus  edet; 
Galline  morsus,  oleo  paritaria  frixa, 
Atque  superposila,  reddent  velociter  Ulani. 

Cap.8.  De  exitu  ani* 

Hunc  sic  coremus  si  fersitan  exeat  anos: 
165  Illud  apostolicon  nostrum  calefiat  ad  ignem  9 

Quo  calido  podei  tingatur,  retrahit  ipsum 

Protioqs;  hoc  fiat  quotiens  instare  necesse 

Videris;  hinc  folia  ficus,  paritaria  cocta 

Gum  foliis  porri  siot,  aut  paritaria  sola 
1 70  Ampne  diu  cocta,  quo  sic  se  balneet  eger. 

Cip.  0.  (Bog.  IV.  i).  De  vulmr$  $*U. 

• 

Tertebra  forte  scie  vulnus  si  leserit  ensis 
Sic  ut  pars  quedarn  maneat,  si  quid  removendora 
Bit,  remove,  curans  ut  te  sutura  docebat. 
Cui  si  sit  tèlum  fixum  quod  non  queat  inde 
1 75  Educi  leniter,  inscidere  oonvenit  ipsam 

Quo  latet  hoc  carnem,  licet  hoc  evellere  nostra 
Forcipibus.  Vel  sic:  balislam  tende,  ligetur 
lerrura  cum  corda  baliste  firmiter,  assit 


lt( 
Os  qui  eootim      quara  sic  distentito,  statini 
I  Eictet  ferrura  cui  postea  cura  patabit; 
Bl  ai  non  fuer  t  os  lesum  cura  patescit. 

iW.  10.  (Bog.  IV.  il).  De  vulture  coze  cum  eusevel  aliquo  simili 

Eose  vel  a  simili  si  fiant  vulnera  coxe, 
8ive  sii  os  lesum  seu  non,  dent  brachia  curam. 

Cap.  Il*  De  lupo  ei  eiu$  tignis  et  cura  (1). 

Me. tarare  lupum  poteri*  com     ve 
5  Qoem  sigois  istis  nosces:  appoi 

Galline  morbo,  cuius  consumpi 

Cooacius  esse  lupo  fertur  nec     m        >; 

Quem  sic  mortiflces:  dent  mei,       o     a,  librai» 

Ana,  pugna tam  stuppe  de  canaoe       e; 
IO  Omnia  comburens  olla  tere;  pólvere       o 

Bunc  impone  loco  bis  cotidie  |        ti; 

Bel  prius  ipse  locus  bene  sit  p<    o  >. 

Aot  bic  flt  si  vis  pulvis  permii  ♦ 

Et  sic  appositus  quem  mire  m  ; 

tf  Bine  uicus  careni  cancri  medi  ipta. 

Càp.  12.  (Bog.  IV.  ui).  De  vulture  geuvum. 

in  geoibus  vulnus  si  sit  lesamque  patellam 
Separet  ex  magna  parte,  sutura  docebit 
Te  curam;  tamen  ex  transverso  lesa  patella 
Sive  sit  aut  non  sii,  ex  dictis  cura  patebit; 
W  Siqoe  sit  bic  telum  fixum,  si  ducimus  illud 
Ut  prescripta  doceot  et  sic  curabimus  ipsum. 

Cap.  1 3.  (Rog.  IV.  iv).  De  vulture  erurU  et  cove 
quocumque  modo  furto. 

Insistes  cara  coxis  et  cruribus  i 

Hoc  superaddetur  quod  si  sint  '        n      ta 

A  geoibus  digilis  tribù»,  inferi     e 
tOS  Parte  io  carnosa  cruris,  kilis  oq 

Si  foret  ioscisa,  verearis  adess 

Uode  lacertorum  super  istis  e    a  no     ir. 

Hoc  tameo  attende  quod  ai  tu  -a 

Duririei,  oigredo,  dolor  coosc 
210  Esse  malum  signum  dicas,  set      n 

Non  sic  mortale  quoniam  pra   *ipta 

btud  idem  fiat  si  crus  telo  pe    i 

(t)Ca  cfcap-  pargit  lire  aa  parti©  dei  Quatrc-Mailrcs  (p.  ilo). 


ili 

Gap.  (4.  (Rog.  IV.  h).  Dedistunctofa  cosce  awperurtbm. 

Vertebra  si  casus  aut  percussura  salire 

Fecerit  a  coxa,  discurrens  bamor  ad  iltos 
2 1*5  Partes  si  causa  fuetit,  qui  iunxerat  ossa 

Nefrvus  si  Tuptu9  fuerit,  semper  remanebit 

Claudus,  set  potertt  patieos  sic  inde  tatari: 

Assit  ei  medicus,  patiente  iacentè  supino, 

Oppositus  residens,  eius  pedibus  revolulis, 
22t>  Mius  fiat  «b  ea  compressio  coxe 

Crus  retinens;  alius  et  fortis  firmiter  assit 

Qui  teneat  corpus,  por  lem  trahat  usqve  «iq>remam; 

Inferius  medicus  pedibus  pretnat  «tque  reàucat 

Usque  locum  proprram;  si  viderit  expedieodunt, 
225  Fasceolis  binis  eger  religetur,  ut  unus 

Juxta  iuncturam  * edeat  capud  ipse  tenendo 

Ex  ima  parte,  sit  et  alter  idem  fedendo 

Ex  alia,  tractum  sic  «qua  lance  reaptet. 

Mensurare  pedes  hic  «onvenit  ut  sciat  uter 
230  Stet  bene,  ne  medicus  fallatur,  calcaneosque 

Mensuret  pari  ter  natis  utraque  si  iacet  eque* 

Ecce  bonum  signum;  lune  ove  petia  tineta 

Apponatur  ibi  pluraaceolusque,  liget  quem 

Fascia  magna;  loco  patiens  statualur  in  arto 
235  Ne  vagus  incoxis  motos  dishjngat  easdem; 

Unguina  predicta  simul  et  fomenta  sequantur 

Sique  (1  )  relàxentur  a  coxis  vertebra  solo» 

Humorum  vicio,  detur  purgatio  grata; 

Fortia  vel  fiant  clisteria  morsus  ut  horum 
240  Provocet  humores  et  ad  intestina  reducak 

Gap.  15.  (Rog.  IV.  vn  (2).  De  rupiura  oui$  tati»  eum  ruptw* 

carnis  et  vulnere.       j 

At  si  rnmpator  os  tòxe,  primo  reducas 
Usque  locum  proprium;  carnis  si  ruptio  fiat 
Et  vulnus,  membrum  lesura  sumatur  utrinque 
Leviter  extensum;  roanibus  compressio  fiat: 

245  Hanc  trahat  una  manus,  illam  trahat  altera  partem 
Usque  locum  proprium  repetat,  plasmare  tenetur 
Hoc  membrum  medicus  loca  propria  cum  tenet  iHed; 
Tono  cum  plagella  liget  hoc  albumine  fusa, 
Appositis  stajppis  aste  Uè  deinde  locentur, 

250  Firmiter  inde  liges,  faciatqae  coagula  sangui» 
linde  fugam  capiat  fluxus,  ne  ledat  eandem 

(  i)  La  soiirce  dea  ve»  sai? ante «'est  tooonime. 
(a)  Aveo  quelquei  deYdoppemeiiU  qui  paraiaterit  tirès  du  dup.  wr  It  h* 
cture  de  i'immerun 


listata;  strfcturaro,  si  Ifvent  membra,  relaxes, 
Et  curanl  sequere  veluti  tibi  brachia  paudunt; 
Hic  tamen  addatur  ut  mensuratio  coxe 

4  Fiat  et  alterius  pedis  unius  digiti  sit; 
Inter  utrumque  capud  o$sis  dtmissio  facta 
.Ampia  ligetur  ei  per  se  plageUa,  super  quat» 
Altera  ducatur  et  circa  vulnus  ibidem 

Ut  circa  reliqua  simili*  fi*  subdita  cura. 

Gap.  16.  (Rog.  IV*  nif\.  Di  diswnctura,  crurti  a  coy* 

•  81  era  a  co*a  disiuogitur,  hic  eadem  sit 
Ut  cubiti  cura»  que  suprascribitur  armi 
De  disiùtictura;  fomentò  unguinibiisque 
Premiasi*  ovi  sit  sic  albumjae  ttopta 
Stuppa  velut  supjra  canitur;  prius  osse  reducto, 

5  Usque  lacuna  proprium,  sopra  tabulas  relìgetur 
Primo  contractum;  post  tee  extensio  fiat; 
Postea  paulatira  moveatur  et  ire.  sinatur. 

Caf*  17.  (Rog.  IV.  ix).  Dervptura  cruris  cum  vulnera, 

cumis  et  $jn$. 

Bupture  cruris  sino  vel  cum  vulnero  carois 
Dicimus  illud  idem  quod  supradiximus  armi, 

'0  Hic  nichil  addentes  nisi  quod  spacium  digiti  sit 
Inter  utrumque  caput  ut  ppulov  scribi  tur  ante; 
Hic  attende  trium,  quod»  per  spacium,  digitorum, 
lnferius  suprave  gena  si  ruptio  fiat 
Cruribus  aut  coxis,  signis  adiuncta  sinistri  sr 

'5  Ut  prescripta  camini,  mprtalia,  sigoa  notabis. 

CkP.  18.  (Rog.  IV.  xi).  D$  fistulis  $1  canpris  in  hiis  locis 

na$$cntibu$* 

Hecloca  si  quando  cancer  vel  fibula  lesit. 

Os  qoandoque  solet  tabescere;  sepia?  ipsara 

Garaem  corrumpjt  tantum;  set  sunt  quia  parto* 

tate  carnose,  nec  nervis  arteriisve 
180  Aut  feois.  piene,  partes  securius  istas 

Incenda»  aut  inscidas,  et  eis  violenta, 

Pooas  unguenta  cum  pluribq»  ante  relectis; 

Hic  etiam  canper  sese  quandpque  e    rtat, 

Sepius  elargat;  cun\  se  cor rodit  ab      is 
Wt  Partibas  hic  laterom»  oos  elaxi     lo     'ella 

Inscidem.us  cum  vivo  teous  ujwqi  ro; 

Eflluat  bine  sanguis  expressus,  et  i      e  profundunv 

Post  hec  uremus;  bine  ovum  | 

Cetera  qOe  supj-a  Ubi  sunt  pre    :       si        \\#< 


133 


134 

290  Hic  (f)  aciem  ferri  si  forte  vel  bofreat  igneo, 

Est  corrosiva  otendum:  mortificetur, 

Elevet  et  crosta m;  coi  tane  appoaito  ptrites 

Ex  apii  succo  factos  triticiqoe  farina» 

Tamque  dio  positos  dooec  per  se  cadat  IDa 
295  Crustula;  tane  album  secure  poniraos  aogoeo, 

Donec  sanetur,  cum  pulvere  thuris  acuttun; 

Pulvis  et  olibani,  si  desit,  sufficit  illi. 

Ossi  bus  implicito  si  forsitan  eminet  ipse 

Membro,  sic  cures:  de  cera  capsula  fiat 
200  Aut  pasta  sananti  qoam  circumvblvito  cameni, 

Ungueutum  et  interius  rompere  apponito,  sic  qood 

Ipse  locus  patiens  repleatur,  mortincetur 

èie  iofecta  caro,  sic  et  corrosio  fiat; 

Quod  sic  a  mane  sero  dimittimos  usque, 
305  Aut  e  converso;  post  hec  apponimus  ovotn 

Ut  cadat  ignis  ab  hoc;  casum  cum  novérià  eh», 

Usque  locum  scindaa  ossia;  quod  viderfe  orluro 

Hic  male,  quidqnid  erit,  Tetnove  radiato*  ilHoc, 

Cautius  os  rtdentf,  qiantum  eognoverh  ossia 
310  tafectum,  Temove;  caroem  cum  nweris  aptaro 

Crescere  vel  super  oa  vekiti  craneum  reparari, 

Vulneribus  acriptam  Kceat  soperaddere  curam. 

Si  tamfen  oa  totum  videas  hoc  mortiScatum, 

Amplius  hoc  nostro  pudeat  commuterò  core. 
315  Ex  terra*  factum  solet  faune  curare  psilotrum; 

Si  niger  est  rursom*  cancer  ?el  fetidos,  ipeum 

Affodiilorom  cum  polvere  mortiflcamur. 

Cap-  19.  (Rog.  IV.  in  com  add.  xr.)-  H#  pu$tutù  et  rvptvra 
%  carni*  que  fiunt  ài  eruribus  que  dieuntur  malum  morluum. 

Pustola,  ruptora,  si  sint  in  eruribus  orta, 
Unguine  curantur  éapitis  quo  rima  iùvatur; 

370  Hic  tamen  addatur  patiens  quod  mane  levabit 
Urina  propria  circa  loca  rupta  frequenterà 
Post  hec  abstergat;  post  hoc  ungatur  eodem. 
Postula  cum  fuerit  amota  iovamine  tali, 
Sanaque  ruptura,  nitidunl  superaddimus  unguen; 

325  Hic  aqua  set  rosea  vice  permutaci r  aceti, 
Commonisque  vices  oleum  suplet  yiolatam. 
Aot  (2)  staphisagria  subtili  pulvere  trita, 
Porcìnumque  vetus  illi  confunge  sagimen; 
Unguento  tali  curatur  postala  talis. 

3  30  A  plerisque  solent  tales  mala  mortua  dici; 

<.  * . 

(i)  Les  hwt  yen  proviennent  d'une  soorca  qui  nTest  Inconno».  ' 
(fl)Lasooree  das  Yen  turanti  u'ast incannile,  II  en   est  do  mémeP0* 
le  chip-  so.  ' 


I3S 
SIgDÉ  soleot  i     e       iri;  cr 
Doriciesque  h    i,  im     \w     s  magno, 

Etquàridoquc      ie,      atee      idus  nuroor  babundaf, 
Et  quandoque  <        iic  <      re  soleraus: 

5  Primo  diureticum  datur  oiiou   accipiendutu, 
Postai  squilliticum  cura  ruta»  cuoi  scabiosa 
Decóctis  ìd  a  qua;  porgetnr  cum  benedicta 
Et  yeralagodioo;  sint  suffieienter  acuta 
Elleboro  nigro;  post  hoc  sit  già  lula  tracta 

0  Ut  prescripta  docent;  post  he<  ioc     [Ile  lavetur: 
Aot  io  aqaa  malva  tei  lappa  co  acuta, 

Aot  sarmentorum  vjtis  lesiva  ir, 

Aut  vinum  calefac;  horum  quocuiw      la 
Post  hec  unguentum  faciamus        p        i 

5  Cum  piopinella  lappam  iongao    i     itaoi; 
Eoirìa  cum  rafano:  celidonia  d   it  udì     xurn, 
Auri  pigmeo  tu  m,  tbus,  mastk,  i,  vivum 

Argeotum  exlinctum,  maiori  de  nu     e    tei, 
Sulfure  cum  vivo  porci  cooiuo  : 

iO  Sic  fac  uoguentum  predictis  a         anai    i. 
Aut  istud  fiat,  a  multis  sepe  pi  tbatum: 
Eook  cum  rafano  det  soccum,  9  masti*, 

Thusque  cerusa  simul  subiili  pulv     ;  trita; 
Milla  hec  cum  succis  oleo  iungas  ec  aneto. 

►5  Ustom  si  teritur  equali  pondo  e  plurabum 
Et  fei  argenti,  que  cooBciantur  aceto 
Ac  oleo,  vino,  set  et  hec  appone  vicissim, 
Et  he  ungueritum  predictis  sepe  probatum- 

Cap.  2ft.  De  ver  hi  eie. 

Toflere  verrocas  poterò  ste  fbntfilus  omnes: 
SO  Some  baUmcellam  cui  iuocta  beiooia  Qat; 

Hiis  bene  contritis  veterique  sagomine  porci, 

Sic  soperapponas  si  vis  ut  deleat  illas, 

Qui»  agrimonia  comodi xto  tollit  aceto; 

Aot  saper  hauc  stillaos  acceodas  sulfur  ad  igneo*; 
IGS  Aot  lignura  viride,  ve)  flore*  sume  geneste 

Vel  froodes,  toJIet  verruca*  si  fricet  inde; 

.  Qoas  etiam  tollit  quem  dat  kalendula  succus; 

Siveleventur  acus  cum  cuspide;  cali  et  aquata 

Viva  sit  apposita,  *errucas  tollet,  et  inde 
HO  Uogueoto  sanes  Ubi  quod  dent  lilia,  sive 

Unguento  fosco  cures  vel  polvere  rubro. 

Cip.  21.  (Rog.  IV.  xiv.)  De  incendio  ig*l$  vel  aque  ealide. 
ti  qiiis  ab  igne  furot  oortiboitas  aqt^ve  calatiti  % 


)i6 

Primo  latex  gelidus  communi  functus  «Ilvo   . 

Sii  beoe  coro  mixtus,  aqua  rursus  ioocta  sit  fllf 
375  Atque  diu  mixta,  qao  sit  focus  ille  perunctas. 

Aut  cortei  maligranati  inolliflcatus 

In  vino,  coctus  in  eodem,  postea  tritura, 

Ovo  commixtus,  angatur  et  hinc  locus  ille. 

Semperviva  minor  et  maior,  cressula  trita, 
380  Syphula  cum  solatro,  sint  omnia  pondus  ad  eqnum 

Hiisque  recens  porcini»  adeps  iungatur,  et  istis 

Igne  dia  coctisr,  colatis,  addito  cere 

Masticis  et  modicum;  nimis  hoc  conferre  soTebat; 

Summaque  sambaci  veterique  sagimine  mixta, 
385  Et  sepo,  trita;  tribus  hec  dimitte  die  bus 

Ut  sic  marcescant,  post  hec  aqua  decoquat  illa, 

Hec  colatura  nostrum  servetur  ad  usura. 

Sed  (  1  )  tamen  in  primis  locus  hic  corabustos  ad  fgnem 

Ponatur,  quia  sic  adapertfo  magna  pororum 
390  Fiet,  ut  exalet  ignitos  spirìtus  inde, 

Humor  et  ille  locum  qui  fluxerat  usque  dòlentem; 

In  vinum  tepidum  membrum  ponatur  adiratimi, 

Exalare  facit  si  tocius  astio  fiat 

Gumque  sapone  valet  si  iugis  inunctio  fiat; 
395  Aut  aqua  iungatur  oleo,  moveatur,  et  inde 

Dimittas  resistere  parum;  sufflabis  et  illud; 

Cui  miscens  aliam  pariter  fac  terve  quaterne; 

Tunc  aqua  iungatur  et  sit  focus  inde  perunctus; 

Atque  fabe  folia  viridis  contrita  ravabunt^ 
400  Absintho  mfxta  confort  auxungia  trita, 

Atque  vitellorum  conferre  solebat  olivum; 

Anseris  et  tepidum  confert  stercusque  bo vinum. 

Et  valent  kto^islis?)  fuerit  si  iuncta  cerasa.  (2). 

Cap.  22.  (Rog.  IT.  x?8vec  queìques  addftions).  De  evieni  tiusq  * 

ad  profundum  penetraverit* 

Ignissi  multum  penetra  verit  usque  profundum.  ' 
405  Hic  apponatur  unguentato  sepe  probatum:   V 

Usti  quod  plumbi  drag  mas  bis  quatuor  ana 

Fecis  et  argenti  reeipit  cum  mastice  thuris 

Ana  bis  binas,  sit  et  uncia  trina  cerase; 

Hec  contrita  diu  sint;  post  hec  vermieularis 
410  Accipias  succum  pariter  quem  syphuta  prestet. 

Et  solatrum  ciraeque  rubi,  sit  pondus  ad  equum> 

Supradictorum  dequolibet  uncia  trina, 

Tantum  communis  olei  sit  vel  violati. 

Commiscere  diu  liceatsaccos  et  oiivum; 

(i)Lafourcedct  veri  stivanti  m'est  intonane. 

{*)  Ce  ver»  art  ajouté  à  la  mar  gè  far  la  main  qui  a  écrit  le  resto  da  majwid»* 


137 
5  Postea  predici     pulì  ptur< 

lode  latei  ro   is,      sicut  <         s  an 

Unguentato,  I     es  \  i  ij      i 

In  folio  pooas  tei  uiu>is,  sicque  rep 

Aut  in  aqaa  calcem  vivam  din  t  il 

0  Ablde  ter,  sic  usque  dies  trine    r     i       t; 

Proicias  et  aquam,  scraper  prò  e 

Aut  cura  calce  bene  contritum  sic  vu     i 

Aut  oleum  roseum,  vel  si  com         sic 

Commixtam,  rursus  predicto  a 
15  Proicias  et  aqoam,  reliqum  servetur  m; 

Hoc  etiam  mire  confort  a  frigore 

Et  quoscumqoe  gravat  quasi  mort  nbri; 

Et  conferre  solet  hic  unctio  facta       )i 

Serrascenorum  si  primo  forte  ve        ; 
tf  Sicque  mei  apposituro  multano  con     ret  eidem 

Unguentumque  quod  ex  oleo  i    eo     ti        3 

Cera  fit,  confert;  istis  set  iung  >  <     u       , 

Sic  fit  ad  ornatum  faciei  sepe  |         1 

P.  23.  (Rog.  IV.  xvn  modifie).  De  spanno  ^perveniente  vulneri. 

Sique  superveniat  ledens  in  vulnere  spasmusy 
15  Ungnine  curetur  isto  quod  sic  tibi  fiat: 

Husceleon  dragmas  octo  det  petroleopque 

Quatuor  et  dragmas  edere  tres  gumma  ministret 

Atque  storax  rubea  calamitaque  dent  tibi  binas, 

Ana  dimidiam  licet  hiis  adiungere  dragmam; 
iO  Addito  communis  olei,  butiri  quater  octo 

Pondus  ad  equale,  cere  quibus  uncia  sola, 

Masticis,  olibani  iongatur  et  uncia  semis  ; 

Cuncta  terenda  teras9  oleum  miscere  licebit 

Cumque  liquescendis  spatulis  ducendo  frequente^ 
♦5  Polvere  cui  misso  sic  decoque  sufficienter 

Ut  spissum  pateat  et  sic  appone  storacem; 

lstud  sic  factum  nostrum  servetur  ad  usum; 

Ungere  cumque  velis,  ignes  tibi  construe  binos 

Inter  quos  collo,  spina,  cerviceque  toto 
SO  Cerpore  nudato  sibi  talis  iounctio  fiat. 

Cap.  24.  De  spasmo  etartheiiea  frigida  (I). 

Frigida  si  causa  spasmum  gravai  artbeticamve  9 
Cornu  cervinum  radatur  parte  suprema, 
Altera  pars  trita  vino  decocta  sit  albo 
Per  tres  sive  dies  binas;  substantia  vini 

0)  U  mma  de  oe  ohap,  et  dai  danx  attivanti  m'est  inapuiB  t« 


188 

455  Cum  sit  consonjpta  dietim  magis  addito  vinoni; 

Hiiiqoe  cinoglossa»  cumrom  deooctio  ferme 
Facta  sit,  addato!  bene  trita,  quod  inde  Uquescet 
Succosum  retine  co»  ian  adatto  facta  est, 

Càp«  25.  De  antietica  ex  ealida  causa* 

m 

Si  fuit  ex  calila  causa,  carabi*  eodem 
460  Unguento,  taqsen  hoc  cectMt  sit  aqua  vel  aceto* 

Aot  semperviv*:  sucoum  trabe  iusquiamìve. 

Aut  solatri,  solet  hoc  oimiom  sedare,  dotorem, 

Et  iuvat  hoc  oleum  de  cassilagine  factum, 

Sed  tamen  antidoto  fuoco  (?)  purgatio  fiat 
465  Stime  (  1}  siligiaeum  far  et  iimgatur  aeetum, 

Et  fac  emplastrma  quo  fit  dolor  ilio  tocandum; 

Si  fuerit  calida,  fietsio  alleviata; 

Frigida  si  fnerift,  plus  qùam  prius  ipsa  ddebit. 

Cap.  2$.  De  arthetica  ex  frigida  coma* 

Causa  set  arthetteum  si  frigida  leserit  all«n# 
470  Aurea  laurino  tunc  adiungàtur  olivo, 

Undo  locus  patiens  ungati*;  conferei  ktaà. 

Decoque  vel  catulum  cum  vino,  vulpeculamve, 

Pinguedo  Cuius  talea  servetuc  ad  osus. 

Anseris  (2)  ungoaritum  vel  vulpi*  plus,  prodottila 
475  Est  in  predictis,  huiusque  receptip  talis 

Est:  cum  tbure  pici  «epura  iungatur  ovinum, 

Et  porcinus  adeps,  modicum  cui  iungito  cere-  , 

Bepleto  ventre,  qui  prostituatur  ad  igoemf 

Et  sic  assetur  pioguameu  ut  eicipiatur; 
480  Hoc  erit  ungueotum  precellens  omoe  tale&tuuu 

Anseris  aut  fimum  iunctum  butiro  coque  maio» 

Atque  super  pruoaa  lentas  agitabia  eundem; 

Forti  cola  tuia  panno  servetur  ad  usura. 

Sique  necesse  foret,  primo  purgatio  fiat 
485  Ut  prescripta  doceot,  post  hecque  localia  fianL 

Sic  removebis  eam;  caprifoluim  tere  cui  sit 

Salvia  cooiuncta,  qoibus  urtica  sodata 

Pulvere  cum  piperis»  infundas  panis  aceto 

Micas;  emplastrui»  sic  Set  sepe  p  roba  tu  m. 

• 

Cap.  27.  (Bog*  IV.  xvi  (3)).  De  lepta  et em  tpeeietm 

et  signis  et  cura. 

490  Quatoor  bamores  in  nostro  corpore  regoant: 

«  ■ 

(t)  Lm  quatre  vers  salvante  soai  *a  bat  de  Ja  page* 

(a)  Lei  io  veci  staranti  mM  aubord  de  b  paga. 

(3)  Ce  chapilre  offre  aa  eomaencemeaf  et  àia  fin  beaueonp  d*a4ffitiios 
doni  quelque*  nnes  paraiieent  tirées  da  Commentaire  dee  Quatre4laitref  f  ss 
d'une  ioaree  comnaae* 


13» 

Sanguis  cum  colera  rubea,  com  Degniate  nigra; 
Quorum  si  magna  fuerit  cprruptio  facto 
Kascetur  lepra  variis  ex  casibus  orla: 
Saoguiuis  ex  «usa  surgenìa  elepbanda  nata 

»  Didtur;  ut  striglila  humorum  maior  habetur 
Sic  etepbaoa  maior  animalibus,  utque  leonem 
Teatamar  calkiam  pre  cunctis,  sic  eijt  iste; 
Aut  quia  sit  varius  leo,  sic  ? ariabitur  ista. 
Comprimit  atqoe  fricat  spoJtan  tjrrus  ut  sibi  toUat, 

IO  Sic  spedai  fsta  se  scalperò  togtter  optat. 
ABopisis  ? ulpi  simifatur  move  pilorum 
Quorum  fit  casus,  rilium  sic  dewlit  isHs 
Et  pflus  in  capite;  commixtus  pesaimus  humor 
Cuilibet  istorom  lepram  generare  solebat. 

>5  Sic  quoque  cognosces  teprosos:  tuberà  flava 
In  dacie  nàta  vd  livida»  rubra  quibusdam 
Sepius  apparent,  aliquando  sponte  recedunt 
Et  surgunt  iterom,  sanies,  prurritus  et  ardor, 
Gorporìs  asperitas,  macies,  vox  rauca,  pilorum 

IO  Casus  vd  membri,  manuum  fissura  pedumque» 
Seoguinis  et  minctus,  facies  quoque  rupia  tumesdt; 
Deficit  olfactus,  rubet  estque  rotondus  ocellus, 
Hispida  grossa  cutis,  aspectus  et  igneus  hiis  qui 
Ex  calida  oausa  patiuntur,  frigida  vultum . 

5  Obtusqm  reddit,etocellosseperotundos 
Et  madidos,  corpus  humectum;  cui  caro  molUa 
Gianduia  admixta  cutis  ad  pinguedini*  instar; 
Biis  equa  perfosa  corium  quasi  labitur  nnctum; 
Panetto  cruris  adcst  et  dormita tio  membri: 

tu  Prurritus,  scabies  aderunt  quibos,  atque  quibusdam   . 
Hoc;  set  cum  signis  predictis  postula  quechua 
Si  fti^rit  nata  coxis  maior  reliquarum, 
Hmnquam  curatur;  hec  omnia  sigila  notentur 
Ftrtibos  extremis,  facie,  manibus  pedibusque, 

A  Cruribus  et  coxis,  scrutandaque  virga  virilis. 
Omnibus  inferite  est  primo  cura  salubris 
Ut  purgemus  eos  aliquo  medicamine  forti. 
Iafectis  yera  raffini  nimis  utili»  esse 
Partir  ab  cupertis  modico  cum  pulveris  albi 

IO  Ellebori;  tamen  humorum  captai  medicinam 
Quisque  suaro  propriaro;  setsanguis  si  dominetnr 
Flebotomie  lioet  et  scarificare  frequenter; 
Bine  illis  fiat  unguentum  tale  probatum: 
Dragmas  octo  qoater  gallorum  sume  seponis, 

15  Psnis  porcini  sex  et  bis  quinque  resumas 
Socd,  iungantur  viginti  quatuor  istis 
De  succo  fiamiterre,  totidem  quoque  cere  . 
Et  spunte  vitri9  pioileqpe  sit  unica  libra, 


no 

Atque  lopinorum  dragme  sint  octo,  quaterque 

540  Odo  fuligo  dragmas  det,  tot  vetus  unctum; 
Addas  hiis  oleum  quod  sufficit  et  capitellum; 
Conflce  sic  ista:  que  sunt  tere  cuncta  tereoda9 
Cetera  sint  igne  liquefacta;  set  addito  ceram 
Donec  sint  alia  liquefacta  panini  per  et  illa 

545  Sic  adiungatur  cura  pulvere;  sicque  tepenti 
Unaquaque  die  patiens  ungatqr  ad  ignem 
Usque  dies  septero;  post  hec  ad  balnea  pergens 
Se  lavet  ut  solitus  fuerat  rediensque  quiescat; 
Postque  dies  trino*  abscisio  testiculorum 

550  Fiat,  et  in  fonte  cubiti  cauteria  fiant 

Ac  humeri,  super  auriculas  io  footibus  ambas. 
Allopicis  etiara  preciosum  cocferet  istud 
Unguentanti:  recipit  piperis  cura  sulfore  Tifo 
Octo  quater  dragmas  ana,  piretri  quoque  sola 

555  Uncia,  gallorum  sit  et  unica  libra  sapoois; 
fliisolei  fialam  iungas,  succi  quoque  porri; 
Cuucta  terenda  teras,  oleo  bullire  sioaotur 
Et  succo  modico;  posi  hoc  impone  saponem 
Atque  parum  raisce,  quod  dissolvatur  ad  igoem; 

560  Inde  fricato  locum  lana,  lanugine  primo 
Abrasa,  post  hoc  patiens  ad  balnea  perget* 
Hicque  rtìorara  faciens  multum  sudare  coactas 
In  solio,  post  hec  ungatur  et  lode  quiescat;    * 
Sicque  die  trino  faciat,  rasisque  capillis, 

565  Sic  iterum  fiat  donec  curabitur  eger. 
Precedat  tameo  hec  istius  mane  sirupi 
Et  sero  par  iter  usus,  digestio  cuius 
Et  fiat  per  euro;  Lepre  generalis  in  ornai 
Est  specie,  scabie,  serpigine,  mundificatar 

570  Queque  superfluità»  epatis,  renum  stomacique  \ 
Et  purgatur  eo;  binos  curavimus  fato 
Eiectos  penitos  leprosos;  sic  quoque  fiet: 
Mirabolanorum  fcitrinorum,  kebulorum 
Indorum  pariter  dragmas  bis  quinque  resumas 

575  Totque  polipodiam,  liquiricia  bellericusque 

Emblicus  hoc  tibi  dent  absiothum,  cuscute  flosque 
Quem  dat  borago,  thimus,  epitbimusque,  maratii 
Ac  apii  semen  ana  prestent  tibi  dragmam; 
Uncia  sit  bina  tamarindi,  cassia  tot  det 

580  Fistola,  dent  nucleis  tibi  prona  carentta  passi 
Sexaginta  tria,  viole,  manoeque,  rosarom 
Dragmis  dragmas  octo,  sucari  quoque  libras 
Tres,  fumiterre  succi  quod  sufficit;  ista 
Conflce  sic:  primo  per  se  tere  cuucta  terenda, 

585  Omnia  cara  sacco  coque  pretet*  rniraboianos» 
Et  laxativa  que  colatura  resoltat; 


141 

Coi  sic  apposi  >  zucaro  serve  tar  ad  usuro. 

Hikque  melai    A      vitetur  quoque  dieta» 

Set  porros  in  dis  Iiios  et  fasianos 

0  Et  polles  comeaant  galnnas  atqae  columbas, 

Perdices,  edos.  Serpentem  sumito  ruflum 

Aut  nigrum  nemoris,  spacioque  trium  digi  tomai 

Ex  capitis  parte  scindatur,  tot  quoque  caude, 

Et  medium  lixa  cum  porris,  set  prius  ipsos 
S  Decoque  quos  comedat;  serpeotem  cum  speciebos 

Cooditutn  post  hec,  ptedicto  more,  vel  ipsum 

Scinda*;  in  lini  sacco  maturare  sioatur 

In  fino  must  ove  dia;  patiens  quoque  vinum 

Hoc  bibet  assidue,  pfores  quod  liberàt  egros 
0  Ex  aliis  morbis;  quotiensque  si   accipiendum 

Hicaudi;donec  facies  inflata  no     ir 

Egri  ptes  solito,  spes  est  vicina  saluti; 

Si  deturpata  fuerit,  cessare  tumore 

Adque  statum  proprium  eum  *e  vii        ipsam9 

fi  Utetur  rursus  predictis.  Aut  e        ti 

Serpentet  oleo  qued  queHbet  uice     a      ; 

Ex  bumore  pari  iavat  omne  gei 

Ckp.  26.  De  teabie  etprurrilu  (l). 

Preter  eas  curas  lepre  quas  scripsroius  ante, 

Sufficit  ad  scabiem  liquide  picis  uncia  sena, 
IO  Solfara  et  vivi,  de  cera  pondus  ad  equum, 

■asticis  etthoris  equaliter  oncia  sola; 

Addas  communis  olei  quod  sufficit  illi. 
^  A«t  tamburino  mediano  corticc  trito 

Ac  oleo  cocto  coles,  oleoque  reteuto, 
15  Cortice  proiecto,  ponatur  puivis  et  iste; 

Baccarum  lauri,  mirre,  cum  mastice  thuris; 

Unguenta»  uostros  istud  servetor  ad  usus. 

Atque  celidonicum  uimis  hic  extat  preciosum 

Bocqoe  celidonie  dat  radicum  lapatique 
50  Poodus  ad  equale  succum,  cui  iungito  tantum 

Porcini  veteris  adipis,  liquefactio  cuius 

Fatta  sit,  aut  olei  communis;  iungito  ceram 

Et  fac  unguentum  predictis  sepe  probaturo; 

Eger  acruminibns  non  utatur  neqne  aalsis. 
125  Aut  (2)  coque  serpentes  in  equa,  cui  iungito  vinum, 

Addens  frumentom  quod  gallinis  ad  edendum 

Proicias  aokim  classi*  ter  quinque  diebus 

(•)  Li  sovree  de  ce  chapHre  m'est  incornine. 

(•)  La  Ter» -furfanto  sont  an  bas  de  la  page,  saas  renvoi  ;  ils  M  nt  écriU 
ttf  w  taire  mai».  Voj.  la  fin  du  chap.  87  an  quel  cett*addition  se  rapporta 


149 

Aut  plus;  ha»  oomedat. 

Intus  et  eiterios  db»  Me  mundabit  euodem. 

Cip.  29.  (Rog.  IV.  ?:)  D$  wUmn  pedam  c*m  U$km 

nervonm  et  <6at . 

*  •  * 

630  Io  pede  si  fulous  fiat,  nec  lesio  nerti 
Aut  ossis  faerit,  rei  sic,  par  cara  seqoator 

Ut  maouoai  te  cura  dpcet  qae  scribitor  etite;. 
Ast  in  calcaneo  fiat  cautisiima  core 

quia  neri osa  loca  sunt,  ceuteria  fiant. 

30.  (Bog.  IV.  x.)*  D«  dirimuto**  pmìm**m9*> 

* 

635  Pes  atiquando  loco  proprio  disioogitar,  atqv* 

Nane  hac, 'none  illac,  nec  plàntam  nec  quoque  celcem 
Respicit;  onde  priua  cum  fomentis  medicati 
Ungiiinibusque  decet  prescriptis;.inde  trabatar 
Portiter  a  medico  pes  ot  valeat  remeare 

640  Usqoe  sitam  proprium  quevis  disiunctio  nodi, 
Undique  compositi*  tabulis  religatio  fiat; 
Si  (1)  dolor  assit  ci,  vimini  cum  melle  coqoatur 
Pdndus  ad  eqoale,  quod  sic  appone  dolori. 

Cap.  31 .  (Bog.  IY.  z.).  De  dùiunctura  éKgUonm  ptda*. 

m 

Siqoe  pedani  digiti  faerit  disiunctio  bctaf 
645  Ot  prescripta  manua  eadem  libi  curi  patebit. 

Gap.  32.  (Bog.  IY,  ti.  ni  (2).  D*  ctuUrUt  H  nUméiu  fàeitwàis. 

■  ■ 

At  quia  corporibus  cauteria  commoda  prestane 

Plurima,  tractatos  ipsoram  iure  seqaatar, 

ftetooamqae  roodum  s$riatim  postea  pandat; 

A  aummo  capitis  inceptos  teodat  ad.  ima 
650  Corporia,  et  quoniam  cantoria  piala  fiebant 

Pluribus  atque  loets  apud  antiquo»,  tatueo  usos 

Qoe  retinet  noster  per  lingula  membra  noteotur. 

In  commissora  capitis  quo  cellula  ioncta  est 

Cam  ratiooali  fantastica  crinibos  ante 
655  Basis  fac  unum  ferro  candente  vel  auro 

Usque  patens  craneum,  sìt  cauteriumqoe  rotandola 

De  Uno  factum;  post  beò  immittito  nodum 

Attoria  aut  edere  set  per  mediom  penetrare, 

(i)Lasoarce  de  ces  deai  vert  m'eri  hiconiiue.  .   9  . 

(a)  La  plus  grande  parto  do  ce  ehapitre  eat  tire©  d*  ine  sowea  ew  ■  •* 
inoonuoe.  TautefoU elle  a  atee  le  Commentàri  àe*Qaàit*U*Um  «a  «f 
port  incontettaUe. 


ai 


5 


imrittu; 
tuoi, 
>itf 
plica!  WD, 


19 


SI      1 


rei 


Bk  apteter  ei  qaod  et 

»  Debeat,  ut  trac       nt  ab  hic  ì 
Tempore  qaod  longo  sic       it 
Vnaqaaque  die  quod  bis  remov< 
Cai  pannum  nltidui»,  vel  bis  vt 
Appooas  ra rum;,  sic  aptaligatio 
»  Et  qoaodoque  crucis  &td  formano  ni  e 
&cmio,  quartarife  ipsis  vétat  an     n 
Scripta  docent,  formaque  pati  e 
Fortiter  impressa  craneo;  li  Tot 
8}t  patieos  et  forte  capnd,  &ew 
ì  Hic  locus  attfue  teres,  taimissis 
De  Udo  factis,  plumacéolom  stq 
Hifa  ite  dispositis  fiat  reìrgatk  gn 
Hoc  valet  ad  manfani,  coleramq 
Et  pedicon,  fluxum  lacrime,  ci 
l  Qoemlibet;  hoc  aorìs  niraius  d 
Sedator;  reuma  *tillet  si  forte 
Partibos  a  superis  hoc  fiat  in  o 
Fiat  in  occipite  ferro  candente 
Pro  Ktargia  vel  dictis  omtiibe!         a 
It  Ut  predicta  docent,  quod  cons 
Aoris  iinnitus  si  forte  sit  hrvtf 
Fistola  site  dolor  ocults  aùt  d 
Aut  auri;  post  hanc  simili  rati 
Pro  causis  cranei  prescriptis  f 
15  Àuris  per  medium  seton,  quara< 
Per  mediani  ptllpam,  quod  ton 
Si  dolor  in  ferie  vel  deturpétio      , 
Adì  doleant  detites,  sub  mente 
Sidoleant  fauces  aut  coli  uro,  si  ve  i 
IO  Partes,  si  reuma  distillet  ad  in    riora 
Partibos  a  superis,  aut  sit  coni  rar 
Transitus,  interios  vel  ad  ette         re 
Organtcas  tutta  venas  immiti 
tetooem  dextra,  reliqum  {sic)  quo*      p 
95  Si  doleat  thorax  ex  pressura  dij 
lo  ptisicis,  vel  si  per  se  fueri  oolor 
Ad  latos  ipsius  inter  gemioas  icet  uni 
Costas  immitti,  maneat  quod  tempore  longo. 
81  peripleomonie  vicium  vel  pleuresis  assit9 
700  Aot  vicium  stomaci,  pulmonis  vel  dolor  ullus, 
lo  costis  inter  umbilicum  medio  fit 
Pectoris  et  furcam,  quod  et  obliquare  licebit; 
Ob  caosas  istas  hec  et  cauteria  fiant: 
Si  dolor  ascellas  aut  fauces  occupet,  armi 
70S  lo  medio  fiant;  si  bracbia  nudar  patescant 
Venia  et  pateat  fon?,  ioter  caumata  fiant; 


149 


Bpei 

uftus. 
«reme 


sinistra. 


144 

Si  float  osque  raanum  tumor  aut  appareat  eius, 
Si  dolor  artheticus  io  colli  posteriori 
Aerina  iofestet,  Inter  spoodilia  dorsi 

710  Caatius  uratur  ne  fiat  lesto  corde. 

Quo  iacet  hic  onde  sequeretor  forte  peridam. 
Si  (l)tometaot  humerus  aut  armus  si  doleatve» 
Retro  tribus  digitis  a  nodo  fiat  io  armo 
Ustio,  qood  causis  capitis  confort  oculisque. 

7 1 5  Si  dolet  atque  ..tumet  armus  ve  mauusve  decenter 
Pollice  vicino  digitisque  in  concavitatò 
Ac  ioter  digito»  omnes  cauteria  fiant. 
Ista  iuvant  istas  causas  veteremque  cyragram. 
Asmaticis  cauma  confert  in  concavitate, 

7S0  Pectus  epyglotum  quo  sese  cootinoantur. 
Epatis  ad  viciom  soper  ipsom  caumata  fiant. 
Spleoeticis  seton  onus  mittstor  ad  ipsum 
Aut  duo,  semotum  tamen  istud  fiat  ab  ilio. 
Si  dolet  aut  inflat  ombilicus,  sub  eodem 

725  Mittatur  seton  spacioque  trium  digitoram. 
Si  doleaot  lombi,  lumbis  in  fonte  sub  ipsis 
Mittatur  seton  cum  nodo  in  fini  bus  eius. 
Si  doleat  spina,  setonem  mittito  trinum: 
In  medio  spine  sit  primus,  et  alter  eorura 

730  Sit  supra  digitis  tribus,  infra  tercius  assit. 
Si  doleant  testes  aut  iofleotur,  sub  eisdern 
Mitte  per  osceum  setooem,  vel  duo  fiant* 
Propter  diversas  causas  emoroidarum  , 
Inter  utrumque  natem  setonem  mittimus  unum. 

735  Adque  sciam  fiant  super  hanc  cauteria  trina 
Ad  nodum,  solum  vel  tripunctale  fit  unum. 
Adque  iuvamentum  totius  corporis  una 
Fiant  cauteria  duo,  sub  genibus;  digitus  sit 
Ter  mensutatus,  tot  supra  talus  adoptet. 

740  Fiat  et  artheticis  ustura  in  concavitate 
Sub  pede  cum  nodo,  multis  conferre  solebat. 

ExplicU  l&er  de  Cyrurgia. 


(i)  Las  ?ers  suivanU  correspondenl  a  Roland  11',  4o.< 


VII. 


LIBER  SEPTIMUS 


DB  MODO  MBDEWOI. 


UfCIPIT  PRÒLOGUS  LIBRI  DB  MODO  MEDENDI, 

In  soblime  volet  Bxus  stila?  hactenus  imis. 
Et  preropta  maris  sicco  pede  transeat,  absque 
Bemigis  auxilio  vel  e  la  ss  b;  transeat  Alpes 
Incedei»  pedibus  metricis;  doceatque  mederi 

S  Ex  antiquorum  scriptis  af  diana  revelans 
ffeiibos  artatum  metrico  compaginis  istum 
Betborico  ritu  florescere  nemo  libellum 
Autumet.  At  veniam,  si  quid  peccaverit  aactor, 
Largius  expectat  dura  ras  grafia  ipsa  recusat 

10  Ene  resolveoda  metrico  vel  carmino  stringi. 
Qui  licei  incomptus  incedens  gnaviter  artes 
Pir  calle*,  doceat  que  sit  cautela  medepdi 
Quotque  modis  variare  decet  medicaminis  usumf 
Que  sit  et  utilitas,  qaibus  actis  musa,  laborem 

15  Compieat;  at  metuat  primo  livoris  ocellum, 
Dente  venenoso  ne  conterai  hoc  opus  omoe, 
Ne  nimis  ezposita  vilescat  pagina  presens, 
lncultam  faciem  lenonibus  abdita  velet, 
At  lector  licitus  otonino  revolvat  eandem, 

30  Cai»  ad  obsequium  nuper  processit  ad  ortum 

EsplicU  Prologus. 

IHC1P1IMT  CAPITOLA. 

QMUtor  se  habeat  medicus  invitatns  ad  egrum  cap.  1 

QnUter  se  habeat  ingrediens  domum  egri  2 

teliter  se  habeat  ed  egrum  ingressus  3 

to  jadicio  pulsus  4 

fc jadicio  urine  5 

Di  coafòrtatioue  egri  et  pronunciatione  judicii  B 

Qnliter  ae  habeat  ad  prandium  invitatus  7 

Witer  sit  soUicitus  de  egro  io  prandio  8 

Ito  'itatiooe  mulierum  in  domo  9 

(Nis  debeat  medicos  eligi  1 0 

Ite  modo  et  diventate  cibandi  inDrraum  1 1 

Ab  iiij  modis  medendi  et  primo  de  digestivi*  1 1 
fc  lariatiooe  digesti  vorum  ettundam  locum  et  materia m       13 
fri.  ir.                                        Il 


23 


De  dgnii  manifeste  digestioni*  14 
De  alterantibus  materiam  15 
De  evacuantibus  materiam,  si  ve  purgantibus  16 
Qoot  modis  evacuatio  si  ve  purga  tio  fiat  17 
De  evacuatione  sanguinis  et  quot  sint  attendenda  circa  flebo- 
tomi a  m  18 
Qne  complcxio  magis  aut  roinus  sit  (lebotomanda  19 
Qualiter  secandum  vires  magis  aut  minus  sit  flebotomandum  20 
Quo  tempore  magis  sit  flebotomandum  21 
Quibus  locis  magis  sit  flebotomandum  22 
Qua  parte  corporis  minuendum  sit  secundom  diversa  tem- 
pora anni 

Qua  etate  magis  flebotomandum  sit  24 

Quali  ter  secundum  consuetudinem  sit  flebotomandum  25 
Qualiter  secundum  qualità  te  m  regionis  sit  flebotomandum      26 

Quod  secundum  qualitatem  sexus  sit  flebotomandum  27 
Quod  secundum  qualitatem  sanguinis  sit  flebotomandum,  et 

de  signis  repletionis  sangninis 
De  substancia  et  colore  sanguinis  29 
Qui  morbi  magis  habeant  fieri  ex  sanguine  30 
Que  accidentia  magis  faciant  habundare  sanguinem  SI 
Quibus  horis  dominentur  singuli  humores  32 
De  signis  repletionis  colere  33 
Qui  morbi  magis  habeant  fieri  ex  colera  34 
Que  accidentia  magis  faciant  habundare  colorata  35 
De  signis  repletionis  flegmatis  36 
Qui  morbi  msgis  habeant  fieri  ex  flegmate  37 
Que  accidentia  magis  faciant  habundare  flegma  30 
De  signis  repletionis  melancolie  39 
Qui  morbi  magis  habeant  fieri  ex  melancolia  40 
Que  accidentia  magis  faciant  habundare  melancotiam  41 
Que  membra  habeant  repleri  magis  42 
De  signis  repletionis  capitis  et  qua  parte  eius  dominentur  sin- 
guli humores  43 
De  signis  repletionis  stomaci  et  ex  'quibus  humoribus  ha- 

beat  repleri  44 

De  signis  repletionis  epatis  45 

De  signis  repletionis  intestinorum  46 

De  signis  repletionis  splenis  47 

De  signis  repletionis  fellis  48 

De  signis  repletionis  renum  et  lumborum  49 

De  signis  repletionis  pulmonis  .50 

Do  signis  repletionis  vesice  51 

De  signis  repletionis  matricis  52 

De  medicinis  laxativis  et  diversi*  modis  earum  .53 

Quot  sint  attendenda  ante  purgationem  facicndam  54 

De  preparatane  corporis  ad  purgationem  55 

Quot  modis  utijour  medicinis  laxativis  M 


14* 

hts  dande  siot  medicine  laxative,  et  qualiter  oonser- 
II  sit  potiooati.  $7 

mali  bui  lupervenientibua  potionato  58 

i  69 

60 
tea  61 

flaxo  ?el  nullo  62 

a  63 

tari*  64 

0"  65 

afa  6g 

rafeoè  67 

•0  68 

m  ? entri»  69 

la  70 

.  71 

b  72 

tate  nioaia  73 
libai  dissolutis  et  qaomodo  debeant  constringi  74 
wiedteoltttis  et  debilitati  s  et  quomodo  debeant  con- 
ni 75 
hi  materia  morbi  qualiter  debeat  consumi  76 
Bt  qaibus  dande  siot  opiate  77 
fate  canstrictitis  exterlus  apponendis  78 
irativis  vel  resa  rap  ti  vis  raeJicinis  79 
ria  consumptis  et  qualiter  debeant  restaurar!  80 
rfatlooe  conval  escentium  8 1 
leaeeote  mittendo  ad  eonsuetas  operationet  82 
ile  proteoiente  ex  usu  medendi  .  83 
peteodi  liceutiam  et  recessu  medici  84 

Bmpliciunt  eaptiula. 

INCIPIT  L1BER. 

I.  Qualiter te  habeat  me  dieta  invitatiti  ad  egrum  fi). 

1  fueris,  medico,  quaodoque  vocatus  ad  egrum, 
Uiom  queras  ab  eo  qui  cuncta  gubernat;  „ 
dui  ut  Domioi  coraitatur  forte  Tobiam, 
ctom  mentis  preter  comitetur  et  actus. 
gat  atque  tuos  gressus  in  pace  salubri. 
doa  Inter  ea  tractetur  honore  decenti, 
riaitua  utrum  modico  vel  tempore  loogo 

\m  traile  :  De  adventu  Medici  •dtgrotvm  dn  Codex  de  Brasine  % 
t«  en  parti*  dant  las  Ourraget  d'Arnauld  de  ViUeneurt.  Cf.Tora- 
\  et  sui? .  daia  Coli.  Salem.  —  De  B. 


UH 

Ipse  laboravit  ad  quem  te  dùcere  qucrit, 
Qualiter  iovosit  illuni  valitudo,  quod  ipse, 

10  Si  poterli  fieri ,  sic  certificeris  ab  ilio 
Joqairendo  tua  sinthomata;  cautius  egri 
Post  hoc  urina  visa  pulsuque  notato 
Cuoi  reliquis  signis,  quamvis  non  certificeris, 
Ex  hiis  que  pridem  nosti  sinthomata  caute 

15  Pendere  sufficiet  tamen,  at  confiderò  possit 
Uiis  dictis  de  te  quasi  de  rectore  salutis. 

Cap.  2.  Qualiter  se  habeat  ingrediens  domum  e$ri. 

Cumque  domum  fuerìs  iogressus  ubi  iacet  eger, 
Protious  inquiras  utrum  confessio,  Christi 
Corpus  ei  fuerint  causa  premissa  salutis. 

20  Hiis  igitur  verbis  affari  te  decet  illos: 

Dignior  est  anima  quam  corpus;  dignior  eim 
Ergo  salus;  moneant  igitur,  queratur  ut  illa; 
Quod  si  non  fecit  faciat,  vel  poliiceatur 
Hoc  se  facturum;  morbi  quia  sepius  orti 

25  Sunt  prò  peccatis;  ablutis  funditu9  ipsbt 
Scriptura  teste,  vestigia  nulla  patebunt, 
Nam  solitis  signis  inspectis  Torte  timebit 
Si  super  hiis  sermo  est,  te  desperare  putendo 
Plus  desperabitt  quem  desperatio  ledet. 

Gap.  3,  Qualiter  tehabeat  ad  egrwningrtwu. 

30  Ingrediens  igitur  ad  eum  vultum  mediocrem 
Protendis,  vitans  cupidi  gestumque  superbi; 
Teque  salutantes  burniti  cum  voce  sahites; 
Cum  quibus  assideas  residentibus;  inde  resumaa 
Pectus,  paulatim  verbis  raediocribus  utens. 

35  Hiis  interpositis,  situs  illius  regionis 

Gommemorandus  eritt  laudanda  facetia  geotis. 

Cap.  4.  Deiudkiopulsut. 

Tandem  conversus  ad  eum  queras  ab  eodem 
Qualiter  est  illi;  post  hoc  tibi  brachia  tendat 
Ut  pulsum  tangas;  tamen  hunc  in  parte  sinistra 
40  Agnosces  melius;  sit  testis  Egidius  auctor  (I). 


(0  Getta  cttttìtn  maaqut  dui  lo  codtz  de  Bmlaw  et  tsisi  diuuAisiA 
IMH. 


149 
Ca*.  5.  D$  iudicio  urine* 

Pètt  lieo  inspicias  urine  quis  color  insit 
Cam  reliquia  signis,  et  que  substantia,  quoque 
Slot  ibi  cooteuta;  generum  variatio  quorum 
Dal  varias  species  morborum  nosse  frequentar; 
15  Hnnc  egrotare  cuoi  te  mutatio  pulsus 
Certificet,  potius  species  urina  fatetur 
Korborum,  morbamque  suum  quod  noveris  eger 
Ciedet  non  aolum  per  pulsura,  set  per  eatqdem 
De  te  eoofideos  quasi  de  rectore  salutis. 

Ce*.  6.  Do  cenfortalione  igrfet  promncialione  iudkii. 

O  Egro  pendenti  promittas  inde  salutem, 

Cumque  messeri*  hinc,  dicas  specialibus  ipsum 

Egrotare  nimis,  qoia  si  curaveris  illuni 

Sic  maioris  eris  meriti  laudisque  favore 

Dignior;  buncque  moris  si  conliogat,  manifèste 

Dicent,  a  primis  te  desperasse;  set  ipse 

Caatius  attenda»  general ia  signa  salutis 

Et  privata,  simul  nomen  retinendo  prophete. 

Gap.  7.  Qualiier  se  habeat  medicus  ad prandium  invita (us, 

Cam  te  qui  domui  presunt  ad  prandia  ducent, 
Ròd  fmportanum  gere  te,  set  in  omnibus  apte* 
IO  I»  meosaque  loco  pudeat  discumbere  primo, 
Appoaitosque  cibos  ne  spernas,  nec  tibi  potus 
Speme  propinatos,  que  sic  iute  r  equi  escent 
loqoe  tal  laudem  prorumpent  atque  favorem. 

Gap.  8.  QualiUr  sollkitus  sii  do  ogro  in  prandio. 

Fertoli  coni  varia  mentem  pri  id  horam 

tt  Mutent,  ipae  statuto  tamen  a  qu<  requiras 

Egroti,  quia  sic  de  te  coflderet  i 

Plenius,  atteodens  quod  et  inter  delie  ia  runa 

Multimodos  usua  non  oblivisceris  eius. 

A  mensa  aurgens  cuna  pervenies  ad  eundem, 
70  Dicas  egregie  te  iam  cenasse,  set  addas 

Esse  ministrataci  tibi  suflicienter;  at  ille 
%  Sollicitus  sem^r  hoc  magis  exilarabitur  inde. 

Cap.  •.  Do  Vitaliano  muliérum  in  domo. 
Xottosque  domus  ne  te  species  mulieris 


150 

Cuiusquam  fallat,  oculos  avertito  mentis, 
75  Cuius  ad  intuitura  succensus  mutuus  ìgaia 
Forte  creatoris  oculos  avertere;  leotam 
Immutare  pò  test  medici  curantis  et  egrum 
Exosum  medica  reddei  mioimeque  faventeau 


Cap.  10.  Quoto  debeat  medkue  eligi.  (1) 

Talis  adoptetur  medici»  quem  fidetetn 

SO testetur,  vitaque  mundntni; 

Plenias  instractas  sit  in  arlibus;  in  medicina 
Tempore  qui  longo  studuit;  qui  partibus  orbi» 
In  multis  residens,  multis  ditatus  amicis, 
Cognitus  a  multis,  facundus,  nobilis  orto 
65  Aut  alitu;  gestus,  09pectus  conveniens  sit 
Incessnsqae  decens,  habitu  vultuque  teoestot; 
Mori  bus  ornatus  sit  io  omnibus  et  sit  ab  ilio 
Seroper  honorandus  et  pura  mente  colendo» 
Omnia  qui  cunctis  bona  dat,  qui  dirigat  illuni 
90  Et  det  ei  nosse  quid  prosit  egenti  bus  il  Io» 
Et  post  hanc  vitam  digne  mereatur  ad  Alain 
Tendere  quam  Dominus  iostts  promiserat  olfa>» 

Cap.  II.  De  modo  et  diventiate  cibandi  mjlrmum. 

Gumque  cibare  velia  egrum,  sunt  tempora  primo 
Conspicienda  duo*  sinthomatis  et  siimi!  aimi, 
95  Quale,  quid  et  quantum  dandum,  morbi  genos9  etaar 
Mos,  regio»  victus  et  constipatio»  fluxus, 

Cap.  1 2.  De  Wjor  modi*  tnedendi  et  primo  de  iigeUM$  (V 

Cumque  modos  medici  dent  quatuor  esse  medendf, 

Digerat  et  primus,  alter  dissolvati  et  alter 

Constringat  vel  mortifica^  restaoret  et  alter; 
100  Cum  digestivi!  opus  est  occurrere  morbo 

Sepius  io  primis;  qui  bus  utimor  ìdUb  et  extra; 

Intus,  ut  io  febrìbus  putridis  aiiisque  creatia 

Humorum  vicie;  set  in  apostematis  ortu 

Utimur  hiis  extra;  varius  tamen  est  utrobiqoe 
105  Sic  operando  modus:  Intus  sic  digere  totani   4 

Cum  divisivis  per  partes  ut  liquefactam 

Natura  vibrante  queas  expellere  massaro; 

Bumida  cum  calidis  iungas  si  digeris  extra;  (3) 

(i)  Moine  rcmarque  que  plus  haut.  De  /?. 

(a)  Ce»  ragie»  génerales  aont  prises  dans  le  traile  de  Cophon  :  De  *& 
medendi.  Ver.  aussi  le  traile:  De  modi*  tnedendi,  Tom.  li.  p.  717.  DeB» 

(3)  lei  a'acWe  l' extrait  qui  se  troute  daijs  les  Ocut.  d9  Araiaiuddt  W 
!en«UTe.  De  fi. 


151 
Evacuare  qnidera  tfbi  non  licet  usqne  parata 
IO  Sic  sit  materia;  potius  quia  lederet  egrum 
Indigesta  fluens,  in  cor  por  e  nam  meliores 
Et  liquidi  fluerent  et  comparti  remanerent. 

Gap.  13.  Devariatwns  digettivorwn  secundum  iocum 

et  materiam. 

Prospectis  causis  morbi,  variatio  fiat 

In  digestivis  et  per  loca  materiamque; 
15  Nam  cum  materia  sit  quedam  fervida,  quedam 

Frigida,  sicque  locus  et  digestiva  notentar. 

Bnnt  loca  vicina  quedam,  quedamque  remota 

A  nutriti  vis,  quorum  variatio  sic  fit: 

In  nutritivis  si  fervida  predominetur, 
30  Potet  acetosum  cum  sero  mane  sirupum 

Comque  diureticis  gelidis;  at  frigida  si  sit 

Oximelle  diuretico  fungatur,  aquamve 

Consimilem  potet,  ut  virtus,  tempus  et  etas 

Et  regio  poscont,  set  aque  permixta  calenti 
29  Sint  predicta  duo.  Si  spiritualibus  insit, 

Detor  acetosum  nollum  quia  lederet  ipsa; 

Set  ptisanum  detur  in  quo  predicta  coquautur 

frigida  vel  calida  que  videris  expedienda; 

Urinam  ducunt  et  spiritualia  purgant. 
W  <l)  M  que  sit  in  capite,  detur  quod  dividat  illam 

In  fomumqne  resolvat  aam;  si  sitque  catarrus, 

Digere  fomigiis  illam;  su  mas  calamentum 

Tbw  cam  pulegio  nitidoque  decoque  vino. 

Sucipiat  patieos  hunc  fumana     >e  diuquo 
55  la  narea  et  in  os  caput,  et  tene  rtum 

He  vapor  exalet,  set  ad  interiora  suDintret. 

Sique  sit  in  splene,  detur  dee»  io  talis: 

Accipias  apii  maratri  cum  peti  osil ino, 

Badkea  brqsci,  sparagi,  sit  et  addita  nardus 
M  Linguaque  cervina,  ceterac,  Venerisque  capillus. 

Sique  sit  in  costis,  ut  pleureticis,  ptisanam  da 

In  qua  decoctum  sit  lac  quod  amigdala  prettet, 

Semina  roelonum  citrulique,  cucumeris,  extra 

Apponatnr  ei  de  ficubus  hoc  cataplasma 
U  Sfocia,  altbee  radiceqoe,  semini  lini 

Et  feougreci,  qnibus  alBta  iuncia  sit;  ista 

Cenficiantnr  ita,  tere,  decoque  cuncta,  farina 

Excepta,  rursusque  terens  adiunge  farinam 

Atque  superpone,  maturans  conferet  istud. 

[i)La  préc*ptes  tuivants  soni  beaacoup  pini  étenfas  et  plus  dttaillds  de 
tt  4m  mL  da  BreiUw.  Voj.  T.  1.  p.  77.  De  R. 


Ut' 

l  50  Si  sit  materie»  fa  renibus  atqoe  remòti* 

Partibus,  ut  pedi bua,  magia  istis  fòrtia  proamt; 
Ham  suscepta  per  oa  virtus  incorporat  tata 
In  stomaco,  resolutos  ab  biis  fumus  petit  ipaa . 
Membra;  gerens  horum  morena,  sic  digerii  Ipaoi 

I  S5  lHic  humores,  licet  a  fervore  remoto*. 

Gap.  14.  De  $\gni$  tnatùfe$u  dignfrmb. 

■ 

Omoia  quo  6ant  dooec  digeatio  panda! 
Signa  sui  certa;  que  aie  in  ffebribus  ipso 
Hosces  dupliciter:  propri!  siptbomatia  acto 
Atque  per  urinaro.  Sic  per  ainthomata:  nana  al 

160  Fortios  affligat  solito  citiusque,  patebuot 
lo  febribus  tipicis,  in  continui*  seco*  extat 
Ut  patet  inferios;  tot  namque  modia  manifesta 
Sigoa  per  uriflam  Ubi  slot,  intensa  patescena 
Et  tenui*  primo;  post  hoc  si  spissa  remiasa 

165  Aut  e  converso;  vel  si  sit  primo  remissa 
Et  teouis;  post  hoc  horum  mutatio  fiat. 
Set  si  post  spissam  tenui*  quandoque  patescat» 
Bec  duo  soot  causa:  consumptio  materie! 
Aut  eius  raptus,  què  per  sinthomata  nosces; 

170  Preterita  nocte  nam  si  fuit  hoc  alienus, 
Excubias  pecsus,  ascensum  materie! 
Coniectes,  ali  ter  eius  digestio  fiet. 
Digestiva  damus  hiis  ad  causam  preeuntem 
Non  ad  cooiunctam;  medicus  quoque  signa  diebua 

1 74  Omnibus  attendat  ostensivis  operanti* 
Nature,  viresque  simul,  quia  copia  maior 
Si  float  urine  solito*  vel  ventris  habundet 
Officium,  sic  quo  cepit  natura  iuvetur; 
Talis  apostaseoa  digestio  signa  figurata 

180  Si  locus  incipiat  albescere  parte  sub  ulta 

Atque  dolor  minai,  locos  et  mollescat,  et  album 
Et  spissum  pus  sit;  eiectio  si  facilis  sit 
Fleureticis;  io  predictis  licet  evacuare. 

Cap.  15.  De  alterantitm  mtertam. 

Intus  et  exterius  appone  qued  alteret  Ohm, 
185  Sepius  in  morbis  minuens,  ut  et  impetus  eius 
Sit  repressus  ab  hoc  et  diminuatur,  et  hoc  flit 
Si  capitis  dolor  infestet,  causamque  cator  det 
Populeon  iuvat;  in  trilei  fervore  iuvabit 
Tri  fera;  sicque  modis  solet  hoc  conferre  duobus» 
190  Si  calor  intensus  sit  ei,  minuatur  acomen. 
Altera  materia  si  vis  ut  fiat,  oportet 


153 

Impetusotn 

Qood  dm  parlai*  i 

Porgat;  fd  io  ai 

i  Didtar,  et  quem  sininomaia  ionia  r0m 

Evacuare  Hcet,  prius  hiisr  insta 

Cmm  poterit  fieri  digestio  mal 

Bet,  tonc  illam  purgare  aalob  1 

Iiitaa  et  exterius,  et  hic  est  m      * 
•  FoUbos  atqoe  cibia  hiia  instali  i. 

Caf.  16.  Di  evaeuantHm$  maUriam  tive  jmrgantìbuié 

Predichino  sequitur  alter  mod  i 

Evacuare  doceos  ai  quaodo  suj 

Bomor  in  humano  qui  corpon  i  ; 

Bine  iobet  eximius  auctor:  (1)  i 

DS  Grada  movere  vetans,  niai  forai» 

Bmnorom  fido  corpus  ai  fort   pra 

Evacuare  licet,  set  caute,  quei   i         i 

Sangui*  alit  corposf  nature  fi<  ja  a 

Bone  Cam  flebotoroo  purgabii  «  i 

10  Evaeoee  coleram  rubeam,  con  a  i9 

iatidoUs  propriis,  liber  ut  de  :    i        i 

Gjlf.  1 7.  Quoi  modis  /tot  $vacuaiio  tto$  purgatio. 

Porgandi  genera  medico  sint  ista  notanda: 
Tentar  et  urina,  vomitus  cuna  flebotomia, 
Atqoe  acaraxare  doceat  vel  scarificare; 
15  Sodor,  canteria,  rascatio,  inonctio,  spota, 
Meostroa,  emoroide,  pessaria,  suppositomque. 

Gif.  18.  Di  naeuatiofiè  $anguM$  et  quo t  tini  attnuUndù 

circa  ft€Oo(0wtxaM  [4), 


H  purgare  velli  caro  flebotoroo  patientem, 
Attenderla  crasis,  virtus,  tempus,  locus,  etas, 
Boa,  regio,  sexus,  et  quantum,  quale  sit  illud 
SO  Inde  qood  extrahitur,  ut  in  hoc  examine  tutus 
lepioa  attendas  an  raro  sit  minuendus. 

Cip.  19.  Que  emplexio  tnagd  autwinm  $il  flebotomanda. 
Multum  aanguineus  et  sepius  est  minuendus, 

(i)  Aphor.  tt.  Sect.  f .  Hippocr. 

(t)Les  próccptcì  rar  la  phldxrtomie  dans  le  teste  de  BresYaw  preconi 
biigaes  d«  kdigestion.  temerne  lei  préceptei  foni  àci  piai  éttndiisJfeA 


154 

Colerico*  taro;  torneo  ut  mfnuatur  acumen  > 
Et  calar  ipsius  colera,  tnodicum  trabal  inde; 
235  Raro  melancolicu*  et  flegtnatta»  mimiatur. 

Gap.  20.  Quodsecundum  vires  magis  aut  minus  sit  /kbofomndunti 

Debilis  at  si  sit  vhtus,  roodice  minuendus 
Quilibet  est  petiens,  sabeat  ne  forte  penduto. 

Gap.  21.  Quo  tempore  magis  sit  flcbotemandum. 

Vere  superfluità*  est  saoguinis  et  domioatur 
Sepius  et  multum,  tane  tempora  est  minuendum; 
230  Rarius  in  reliquis  modicumque,  set  in  Cane  nullus 
Tollatur  sanguis  nisi  sit  tibi  forte  necesse. 
/  Tempore  cuna  sit  opus,  omoi  licet  evacuare 
Plectoricum  corpus  a  sanguine,  tollero  massoni 
A  reliquis,  peccet  si  quando  superflous  homor. 

Gap.  22.  (1).  Qua  parte  eorporù  minuenchm  sit  secwsdtm 

divena  tempora  anni. 

235  Vere  vel  estate  dextras  fastidito  renai, 

Poscit  et  autumpnus  et  hiemps  inscidere  leva»; 
Est  utrobique  tamea  usus  f  ariandus  earum. 

Gap.  23.  Quibus  locis  magis  sii  flebotowcmdvm* 

Attendenda  loca  tibi  sunt  in  flebotomia;  ,      a  , 
Alternis  vicibus  per  tempora  quatuor  anni 
240  Brachia  percutias  hiis  in  venis:  mediana,  ^ 

Epatica,  cepbaia  (sic);  quarum  variatio  fiat 
Plures  ob  causas,  alibi  tamea  usus  babetur. 

Gap.  24.  Qua  etate  magis  avi  minia  sii  fleboiomambm* 

In  pueris  senibusque  miao»  licet  evacuare 
Banguinis;  in  iuveno  magis  aut  etate  virili, 

Cap.  25.  Qualiler  secundum  consuctudinem  sii  flsbotomandum. 

245  Altera  natura  cum  consuetudo  notetur, 

Ut  miuuat  solitum  medicus  nou  desinat  munì. 


(i)  Dai»  V  infoi  qui  précède  le  Um  ce  obap.  mal  aptfg  b  dupit  «r 

▼antOna  troipositiou.  ito  R.  .  ^ 


«55 

Gap.  26.  Qued  ucundus*  quditatem  regkmis  $H  fteboiomoMum. 

Tertida  ti  fuerit  regio  vel  frigida  falde, 
Flebotomare  mioua  eerta  latiooe  licebit. 

Cà*.  27.  Qualiter  secundum  qualitatm  ssxus  sit  flebotomandum. 

la  muliere  mini»  tollatur  sanguini*,  ejus 
250  Cam  sit  debilior  virtus,  graciles  quoque  vene, 
Frigidiorque  viro  malfar  quia  dieitor  omnia. 

CkT.  28.  Qvod  secundum  quantitatem  sanguini*  sii  flebotomandum 
et  de  tigni*  universali*  replettowi  ***.(!). 

Flebotomahdus  erit  multom  cui  moltus  babundat 
Sangoia,  et  hiis  vene  turgeotes  sunt  manifeste, 
Hiisque  frequeni  pulsus  et  telox,  atque  frequentar    . 

2W  Pleoior  et  mollis,  et  habens  urina  colorali* 
Puniceum  .fiet,  et  erit  substantia  pinguis 
Obscura  facie;  fé)  adest  dolor  anteriori 
Aut  dextre  parti  capitis,  sputum  quoque  dolce: 
Dolcia  fastidii,  litit  acriay  sompoia  cernii 

860  Rubra;  magia  solito  cui  membra  doleotque  caleatqaes 
Est  et  subtumida  facies  plnrimumque  rubescens 
Com  tumidi»  venis  oculorum  sanguine  plenis; 
Pina  infestatur  patiena  in  sanguiuis  boria. 

Cap.  29.  De  substantia  et  colore  sanguini*,  etaiionm 
humorum;  et  quantum  Iruhi  sporica* (2)< 

Sangoinis  io  primis  color  et  substantia  tracti 
265  Sunt  attendenda,  cuius  substantia  primo 

Si  fuerit  tennis  donac  sit  spissior  ipsa, 

Jtot  e  converso,  minoas  audaci  ter  ipsum; 

Sufficit  in  tractu  mutatio  facta  coloris, 

Purpureus  proprius  color  est  in  sanguine  fuso, 
370  flegmatis  albescens,  substantia  mollis  utrique, 

Citrinns  colere,  ruffus,  rubeusque  viresceus,  ' 

In  nigrom  vergens  niger  humor,  durus  uterque. 


(i)  Toni  ce  qui  fuit  manque  en  generai  dans  le  texte  du  ced,  de  Breslawt 
DsR. 

(e)  D'ìci  en  a?ant  le  poeto  tradoit  gar  nn  texte  qui  n'est  pas  arrivé  jaf- 
qo'è  noni:  mais  il  paroit  se  conformer  au  Rsgimen  Sanitatie  Saleru*.  Cf. 
Coli.  Sol.  T.  I.  p.  489  t.  i333  à  1874,  et  passim;  ou  bien il  donne  nn  abre* 
gè  dea  doctrines  enseignéef  par  Cophoa  dans  le  traile  :  De  modo  medendi* 


1M 

Gap.  30.  QuimoriimaghhabeàntjUriov$etng*inèé 


\i  corruropator  oee  corruptus  minuatur, 
Pleuresis  aut  sinocbus,  emoptob  hinc  generator, 
275  Postula  lata  rubena,  simtlis  tei  morfeo,  flegmoo9 
Aschites,  si  *it  diuturna  repletio,  tusab. 

Gap.  3 1 ,  Que  aeeidenlia  magli  furiant  ftobundare  sanguine*» 

Btcessum  focit  bone  ombrio  flebotomie, 
Btas,  et  tempus,  regio,  crasb  atque  dieta. 

Gap.  32.  Qudmt  fiorii  daminentursinguli  temerei. 

A  nona  noetb  donec  float  bora  diel 
280  Tercia,  tangoinb  est  rognoni,  colereqne  seqoeoter 

Motos  erit  donec  elusdem  nona  ait;  inde 

Wigrior  humor  adest  donec  lit  tercia  noctfa; 

Hinc  regnat  flegma  donec  sitsangoinfo  bora. 

Sic  per  circuitami  quhquis  pecca? erit  bornia 
28$  In  quadrante  suo  patientem  vexat  et  augii. 

Gap.  33.  De  signis  univenalii  repletkmU  colere. 

Si  colere  rubee  repletto  lit  generalb. 
In  ruiTum  verger»  est  et  sobstantia  Clara, 
Urine  facies  et  lucida,  torbida  sepe, 
Alba  com  spuma,  set  epar  si  compatiatur, 

290  Citrina;  pubus  durus  veloxque  frequensque; 
Secessus  colere  mixtus,  vomitus  quoque  tatto; 
Excubias  patilur,  ignea  et  fulgora  sompnus 
Docit,  amarescit  os,  lingua  fit  aspera,  dextra 
In  capiti»  parte  dolor  est  aut  anteriori» 

205  Aut  ad  radice*  ocolorom,  bnccinat  aurh; 
Citrinus  color  est  oculis  aut  corpore  toto 
Ariditas;  calor  et  macie»,  bnguescit  oretta; 
Cordis  adest  morsus,  sitfe,  et  mage  frigida  captai, 
Et  patiens  colere  plus  infestatur  io  horh. 

Gap.  34.  Qui  morbi  magishabeant  ferie* colera. 

300  Herpes,  ydrops  siccus,  herbipila,  morfea,  caosoo, 
Tctericus,  terceus,  ventri9  fluxus,  frenesisque, 
A  colera  morbi  procedunt  sepius  isti. 

Gap.  35.  Que  accidentia  magUfaeianlhalmndare  colera*, 
Moti,  etas,  tempus,  regio,  cr  aab,  ira,  dieta, 


167 
EiDMtm  còlere  te  a  tao  tur  et  eins  aeumen. 


Of  .  Uè  tignis  untomali*  npktUmU  /Ugnato* 

M  Flegmatia  excessom  sigofa  cogooscimus  istis: 
Fobia  adest  tardoset  rarus,  mollis,  inanis; 
Urine  facies  albeoa  aat  lactea. 
Molta,  gratis  sompnus,  io  q«  cer  i 

libate;  sensos  hebes,  motus  {     r  ei  i     u         , 

10  Et  rugieos  venler;  dolor  occipi 

Etcutis  et  facies  albet  cuna  corpore       ; 
Dittendit  latua  et  stomacum,  i     at, 1         irtos* 
Irritat  et  tninait  nativi  iura  caioi 
Ket  et  insipidi»  simili  de  flag        | 

IS  De  dolci  dulcis,  de  salso  salsus  et; 

Sic  et  acetosus  simili  de  flegm    e 
Et  tomitus  similis  et  multiplic  itur  oreiis; 
Et  patiens  eius  plus  infestatur  in  horis. 

Gap.  37.  Qui  motti  magis  habeani  fieri  ex  /legniate. 

Zimia,  spasmus,  ydrops,  pedicon,  apoplecticus  errorft 
IO  llorfea,  lethe,  lepra,  paralisis,  tussis,  et  asma, 
Amflroerina  febris,  ex  boc  humore  creantur. 

Gap.  38.  Que  aceidentia  magis  factanl  habundare  flegtna. 

Looga  quies,  elas,  tempus,  regio,  crasis,  esca, 
flegmatia  excessura  faciunt  in  corpore  nostro 

Gap.  39.  De  $igni$  replelionù  melancolie. 

Ifoseitur  excedens  hiis  sigriis  pessimus  humor: 
tS  Urine  tennis  facies  et  candida,  ciani. 

Migrare,  spomosa  vel  livida,  spissa  freqoenter 

Aut  tenoia,  glauca,  spumosaque,  plumbea  circum; 

Poboa  erit  tardus  aut  rarus,  durus,  inanis: 

Livescunt  ocoli,  facies,  quaodoque  nigrescont; 
0  Bootqoe  grave*  oculi  cum  lippitudine  dura; 

Acria  sputa  floùnt  aut  eructatio  talis; 

Seceisui  modicus,  egestio  livida  sive 

Migra,  timor,  torpor  et  sollicitudo,  do 

Et  mens  egrotans  et  prave  sus|  :i 
5  Visio  nigrorum,  terror,  brevit       b  < 

Atque  dolor  capitis  leve  vel  pa    t 

Parti*;  tionitus  auris,  precordia 

Et  rogiena  venter,  ventus,  dig<    io        a; 

BUqoe  melaneokicia  phm  nfesta 


15» 

Ca*.  40.  Quimtfbi  magi»  kabevU  (Uri ex  mtUmaKto 

.  • 

340  Caocer  et  emorois,  jpoearcha,  rigorque  fabrilb 
Quartanus,  pesti*  elefentica,  passio  spleni*, 
Et  tamidus  (  I  )  morbus  ex  hoc  humore  creantur. 

Clv.  Al.  Que aecidentia  magie habimdare faekaU melanoefamé 

Età»  et  tempii*,  regio»  luctus,  crasis,  esca, 
Istius  humoris  excessum  (èrre  solebant 

CkVm  42.  Que  membra  habeani  repleri  magie* 

34  5  Repleri  solita  medico  sint  membra  notanda 

Hec:  caput  et  stomacus,  epar9  iQtestioaqueft  splen,  fai, 
Benes  et  lumbi,  pulmo,  vesicaque,  matri*. 

Ckt.  43.  Designi*  repletioms  capUist  ei  qua  parte  domùmter 

singuli  humores. 

Qufttuor  humores  caput  infestare  solebant, 
Preter  prescripta,  quorum  pateant  tibi  sigila 
350  Hec:  frootem  saoguis,  et  levam  pessimus  humor9 
Et  (fextram  colera,  cervicem  flegma  molestai. 

Cap.  44.  De  signis  repletioms  stomaci  et  ex  guai 

humoribus  repleatur. 

Humores  trini  stomacum  replere  solebant, 
Per  species  varia  quorum  pateant  tibi  signa, 
Flegmatis  excessum  quedam  prescripta  doéebent, 

355  Hiis  superaddatur:  sitis  absens,  forti*  orexis, 
8i  non  os  stomaci  repleatur,  frigida  ledunt 
Atque  cibos  nimius,  fastidia,  nausea  fiunt; 
Os  si  repletum  est,  distensio,  torsio  multa 
Atque  rugitua  adest,  ructusque  sapore  carebit 

360  Et  spumosus  erit;  frigus,  gra? itasque  profondi, 
Et  quandoque  solat  nimio  sudore  resolvi; 
Albus,  spumosus,  spissus,  plerumque  liquescens 
Et  fumosus  erit  cum  muscillagine  mixtus, 
Secessus  multos,  os  Insipidum,  tibi  signa 

365  flec  naturalis  ? itrei  vel  flegmatis  assint. 

Flegmatis  hec  salsi:  quadam  salsedine  raixtum 
Os  aderit  siccum,  sitis,  ariditasque  palati,. 
Et  sputum  salsutt),  vomitus,  miouetur  orexis 
Et  predictorum  signoroni  copia  quedam. 

370  Flegmatis  hec  dulch:  erit  eructatio  talis 

(i)  Cod.  Umiditi. 


i  - 


m 

Bastoni  tal  ,         ia        cil     \ 

Et  poi»  perii  r, 

Hec  acri*:  fiunt  bus  :  -ia  i        f 

Coi  liqoor  est  tenute,  fumosi»  i 
1  Et  circa  meri  distensio;  tornio  vi 

Jttqoe  rogito*  adest,  dolor,  ind        iof  fr 

Et  stomaci  gravita*;  egestio  liv 

Bea  colere  sigoa  stomaci  tibi  si 

Aridità*  oris  et  amarus  adest  a    or 
0  Et  sputum  simile;  dolor  est  mi 

la  cspitis  parte,  focies  citrina,  ab 

Bib  aderii  sputom,  siti*,  et  mi    >  i 

Boetus  amarus  erit,  vomito*  et    re 
pariter,  stomacum  dìo 
melancolici  sunt  hec  hum  i 

iena  sunt  sputa,  par  eructatio  ri      , 

Alqoe  gratis  stomaci  dolor  est;  ;     cundria  tao» 

Et  venler  rugieos,  distensio,  tarilo  ventri*; 

frigidi»  et  stomaco*  tactu  palei  usque  profondo») 
M  Appetii  et  nimium,  post  prandia  plus  gravai  ipsom; 

Livida  voi  oigra  flt  adiuncta  egestio  vento. 

Caf.  45.  D*  *>gnù  repieiùmis  ipatU  et  ex  <fnot 

rrpleatur. 

Qusloor  humores  epatis  replere  solebant 

Simam;  set  quoniam  de  sanguine  corporis  omnia 

Copie  sumpla  patct,  Iraclatus  sufficit  eius: 
81  De  reliquia  sequitur  simam  repleolibus  eius 

Atqoe  mesaraicas  venas  aliasque  minutas. 

Fkgroalis  hec  sigoa  nìmii  tibi  sint  maniresta: 

Alba  %el  affini*  urina  patebit  in  islis, 

Pinguts  vel  lenuis,  destri  lateris  dolor  ingens, 
4M  Teosio,  tortura,  gravita*,  digeslio  pauca. 

Frigidità*  dexlri  lateris  roaoet  usque  profondami 

Corpore  Gt  loto  pallor,  pigricia  motos, 

Itotque  cibum  Set  islis  afilictio  maior 

Sigia  icelaocolie:  Tenute  quandoque  patescit 

*  Albera  vel  glauca,  vel  livida,  vcl  nigra,  spissa 
Cam  spuma  urina:  dolor  et  distensio  maior 
Post  ceoam  dexlri  lateris,  stupor,  algor  in  imo, 
Livor,  |  igrilies,  gravitas  in  corpore  loto; 
Cortio  fil  pauca,  ventris  tortura,  rugitus. 

*  *  lire  colere:  Tenuis  urina  intensa  patesccns 

<jmm  «puma  multa  citrina  live  virenti, 
Ft  cak>r  io  latere  deliro  *lans  usque  profundom; 
Puogit  epar;  silis  est  presens  oculique  citrini, 
Et  totum  corpus;  vena*  calor  amplior  angit* 


Gip.  46.  De  9igni$  reptettam  Mtittiomai  et  #0  qmt 

humorèbus  repUantur. 

415  Intestina  solent  humores  angore  trini, r  .  i#tBr-  * 

Quorum  signa  magia  egestio  testificatur. 

Si  naturale  vitreum  Tel  flegma  supersit,  M 

Secessus  albi  liquidi  cuna  Segniate  mixti, 

Aut  albi  spiasi  cum  mosci  lag  ine  malta. 
420  Et  quandoque  dolor  et  tortio  coocomitator; 

Quod  nisi  curetur,  colici»  dolor  jliacusve, 

Sive  lieotericus  morbus  fortasse  acquetar. 

Si  sabum  flegma,  tenuis  secessus  habandat, 

Ariditas  oris9  sitts  et  calor  interiorum; 
425  Si  vero  .dolce,  calor  intestina  tenebit; 

Dulce  fit  os,  fluxus  spìssus  mediocriter  aUmu  •         >y      ^ 

Si  sit  acetosum9  tennis  secessus  habandét  *  "  '"<*^ 

Et  spumoius  erit,  algor  sentitor  in  imo. 

Ileo  colere  signa  medico  flant  manifesta: 
430  Secessus  ruffus,  citrinns,  sive  viresoanst 

Punotio,  morsura»  calor  interiora  gravaboot; 

Os  fit  amarescens,  sitis,  et  nisi  cara  sequatar 

In  dissinteriam  cito  labentur  coli  cara  te. 

Signa  melancolie  sunt  bec;  Egestio  nigra, 
435  Livida,  cum  venti  sooitu,  distensio  ventri* 

Atque  rugitus  adest,  algor  sentitur  in  imof 

Sommi»  an  medili  an  in  inferioribns  hit  sfnt,      r"  '  % 

Et  dolor  et  gravita*  locns  et  si nthomata  pendant. 

Gap.  47.  l)#f{^  natati  eUagvof 

Qnilibet  homorum  splen  replet  sanguine  dempto        ')  \.^ 
440  Est  cuius  fecis  cistis,  set  flegma  secundo, 

Et  post  hoc  colera,  longis  ex  febribus  ipso 

Existente  prius,  aut  eius  debilitate, 

Sive  sit  ipsius  porus  oppilatus  ut  eius 

Vis  expulsiva  si  forte  negetur  ad  horatn. 
445  Sique  melancolie  fuerit  repletio,  signa 

Hec  aderunt:  tenui»  urine  candida,  Clara 

Et  lucens  facies,  radiosaque  sepe  patebit; 

Livida  vel  nigra  cuius  snbstancia  spissa  est; 

Hifs  dolor  atque  tumor  latus  urget  sepe  sinistrai!!, 
450  Multaque  duricies,  gravitas  et  corporis,  atque 

Hiis  color  est  fedus,  macilentia,  pigriciesque, 

Debilitas,  acida  ructatio,  talia  sputa  ; 

Livescunt  oculi,  facies,  digestio  pauca, 

Postque  cibum  gravitas;  ventris  tortura,  rogito*, 
455  Cum  vento  spumosa  fit  hiis  egestio  livens; 

Quos  iter  atque  labor  gravat  omnis;  spirilo*  ipsh 


Ì6t 

Cntoque  iefk  si  scendere  tempteut. 

Flegmatis  eie       \  sic  esi  in  splene  notandus: 

Brille  facies  aina       et  spissa  frequenter, 
19  flepius  albapaiei,  teouis9  nec  Clara  paté  bit; 

BUs  dolor  atque  iumor  latus  urget,  duriciesque 

Lei um  predictis  miooi\  atque  sapore  carebit 

Sputimi,  cum  Turno  manet  eructatie  talis; 

Bitsque  pedum  mauuumque  vola  quandoque  calescuui, 
B  Teusio  fit  stomaci,  digestio  pauca9  rugitus 

Ve&tris,  secessus  iiquidus,  spumosus  et  albus, 

àat  spiasi»  Set  cum  muscilagii    roixtus, 

Corporìs  et  .pallor  totius  debili  ; 

Quo*  iter  atque  lahor  gravai,  aut  >  quevis, 

79  Vastyue  cibum  magia,  ydrópicos  qu     sepe  videmus* 

Hib  colorato  spleni*  nimiam  cognoscito  sigais: 

Orfeo  tenuis  facies  intensa  pai     t, 
•    EtJumor  et  gnuritas  spleois  du  rie       ie , 

Et  calor  a  fundo  ingens,  sitis,  os  su        rum 
H  Ht  simun*  vomitus,  facies  quoque  tota      rina, 

Scceasn*  raffi,  citrini,  sive  vi  reo 
9  ami  rabei  liquidi,  vel  spiasi;  n  rcet  et  aret 

fettino  corpus;  bec  passio  raro      dela 

quando  volo  Jnaouumqt       dumque  calescunt. 


€at.  48.  0s  $égni*>repbiionis  felli*,  et  quo  Mimerà  repUatur* 

IO  lel^isUm  colere  soHus  dicimu 

Seta»  Jiabuudat  èie  hpmor  ei9  (     1  si  calor  ingeus 
Urge!  <g»r9  geaerabit  eam;  tra        ti  tur  inde 
■via  superfluitaa  ad  cistim,  si  e  p    orurn 

fc  ^t^^N  PS*  4<"*  ad  vi8  «      tur 

W  liuior-et  ad  stomacum,  virtut     i       iuventur. 

SI  calor  urget  epar9  -cum  spum   urina  citrina 

lUAve,  apbsa  patet,  teuuisve,  lai     quoque  dex^trum 

SoMitur  calidum;  calor  est  in  e    pore  toto 

Citriousque  color  oculisque  ég<     » 

M  Biqoe  porus  claosos  fuerit  forti  ri 

Secessus  citrinus  erit,  reliquun  uè  coq 

Bob  stomaco  tale,  supra  non;  ti      h  '     Uis9 
Citra  ipsum  fiet9  digestio  paucn,  rugitus  ; 
Si  porus  inferior  claudatur,  sig     Ubi  sint, 

te  Colerico*  vomitus,  sitis  et  fasti  ita,  siccum 
Os  et  amaresoeos;  citrinus  et  e    j     >r 
A  stomaco  sursum9  rugieos  vei  m     kue 

Teotosui;  secessus  erit  spumosi    et  4M 

Yùl.  ir.  12 


162 

Gap.  49.  D«  tigni*  repletionù  return  tt  limborum  (sfc), 

Tres  sunt  humores  renes  lumbosque  replentes; 

500  Ex  quibus  urina  fuerit  si  pinguis  et  alba 
Aut  tenuis,  si  sit  eius  compact  io  multi», 
Cuius  in  urina  9i  muscillago  palescat 
Adque  pili  formam  si  sit  resolutio  tenga, 
Renum  sentitur  gravita»,  dolor,  algor  in  imo; 

505  Tlegmatis  hec  signa  Ubi  constabunt  manifesta. 
Sigua  meloncolie:  Mvens  urina  patebit 
Et  tenuis,  spumosa,  sqt  hec  quandoque  videtur 
Spitsaf  dolor  gravis  et  frigus  sentitur  in  imo 
Et  circa  renes,  dormitio  pigricicsque. 

510  Hec  coleram  signant:  urina  intensa  patescens 
Et  tenuis,  vel  spissa,  dolor  pùngens  et  acutus 
Et  calor  immensus  renum  sentitur  in  imo; 
Adqué  pili  formam  gracilis  resolutio  flet. 

Gap.  50.  De  signis  repletionù pulmonis. 

Sunt  tres  replentes  pulmonis  concavitates* 

515  Flegmatis  hec  signa/ comitantur  tussis  et  asina 
Et  raucedo  magis  de  nocte  gravans,  gelidisque 
Leduntur  causis,  hiemis  quoque  tempore,  plusque 
Post  cenarti,  speciés  variatio  ilegmatis  offerì* 
Si  naturata  occasio  flegmatis  assiti 

530  Insipidum,  tenue  sputum  leve  Qet  et  album; 
Si  vitrei,  sonat  in  trachea,  proiectio  cult» 
Est  gravis,  insipida,  globosa,  subalbida  sepe; 
Si  salsi,  salium,  Tacile  producitur  album 
Sputum  digestum;  si  dulcis  flegmatis,  album 

525  Digestum,  dulce,  levis  est  productio  cuius. 
Flegmatis  acris  erit  hec  significatio  certa: 
Livor  et  acredo,  liquor,  indigestio  sputi* 
Signa  melancolie:  gravis  est  reiectio  sputi, 
Tussis,  respirant  graviter,  livens  quoque  spatola 

530  Est  et  acetosum  si  naturalis  habundat 

Atque  melancolie  tè  plus  infestantur  io  boria. 
Innaturale  sint  hec  Ubi  signa:  nigrescit, 
Acre  flt  et  sputum,  frigus  thoracis  ab  imo 
Mergens  sentitur,  autumpnus  hiempsque  seoectua 

535  Hos  gravai;  hiis  thorax  livet,  plerisque  nigrescit;     . 
Hiis  distensio  flt,  gravitas  puhnonis  et  oris 
Aspcritas  simul  ariditas  et  spiritus  alg$ns; 
Si  sit  cauma  recens,  fervor  thoracis  habetur 
Et  vicina  loca  magis  a  fervore  gravantur, 

540  Ex  colera  rubea  si  sit  repletio,  tussis 
Arida»  difficilis  est  respirati^  rauca 


▼«,  quibus  ariditas  lingue  fit,  et  oris  amarus 
Est  sa  por,  atqae  sitis,  que  plus  tamen  alleviatur 
Aeris  attractu  quam  potu;  cuius  ab  imo 
Est  calor  emergere,  et  fervet  hanelitus  istis; 
M  Et  colerApecies  varios  dabit  esse  colores; 
Bii  quoque  colericis  plus  infestantur  in  horis. 

Ca.p.  51 .  De  signis  repletionis  renum  et  vesicc. 

Ihmor  vesu$m  trinm  replere  SQlebat. 
Flegmatis  hec  signa  tfbi  sint:  urina  rem  issa, 
Quam  musei  lago  comitatur  multa,  vel  istis 

SO  Ut  squame  piscis  aderit  resolutiosive 
Longa,  quibus  Set  dissuria,  suria,  sive 
Passio  strangurrie;  gravi  tas,  dolor  inguinis  assunt 
Atque  peryteneon,  vicinaque  membra  gravati  tur. 
Sigila  melancolie  :  livens  urina  patescit 

SS  Et  squamósa,  quibus  aderit  dissuria  sive 
Passio  strangurie,  stupor  et  privatio  semus, 
Ad  vicina  loca  frigus  sentitur  in  imo 
Atque  perytboneoo  urgens  dolor  atque  gravesceos. 
Hec  coJerara  signant:  urioa  intensa  patescens 

60  Et  tenuis  vel  spissa  Qt  hiis9  reaoiutio  squame; 
Exitus  est  pungens,  dissuria,  suria,      e 
Passio  strangurie;  calor  hiis  sei  ► 

Ad  loca  vicina  dolor  et  pungens  et  acucus. 

CaF.52.  De  signis  repletionis  matricis. 

Replent  bumores  matricis  concavitates 

GS  Tres,  quorum  signa  medico  sunt  ista  ootanJa: 
6i  fuerit  fiegma,  matrix  humore  repleta 
Noo  delectatur  coltu ,  licet  appetat  illum 
Ree  prius,  ingrata  Veneris  reddelur  ad  usum; 
Homor  et  in  coitu  nimius  sentitur  et  algor, 

70  Vulve  mollicies,  gravitas  et  frigus  ab  imo; 
Meostrua  flegmatica  cuna  muscilagine  mi  Uà; 
Et  quaodoque  fit  hiis  matricis  passio  graudin 
Alba  fit  urina,  pingui*,  vicina  vel  albe. 
Sigaa  melancolie:  coltura  non  appetii  ista 

4  Est  ingrata  viris,  aderunt  et  menstra  rara 
Et  dolor  et  gravitas;  distensio  Set  in  imo 
Et  veatas  velut  aura  sonans  sentitur  in  illa; 
Passio  matricis  aderit  vel  sincopis  istis, 
Frigiditas  vulve,  stupor,  et  privatio  senstìs  ; 

0  Memtrua  pauca  nimis  et  livida  vel  nigra  fient; 
Talibus  urina  tenuis  venit  atque  remissa, 
Hec  eadem  fit  eia  interdum  livida,  pinguis. 


161 


10» 

Signa  dabuot  eolere,  calor  in  matrice  dolorque 

-48{>  Pungit  et  ariditas  est  vulve  duriciesque, 
Appetii  hec  coitum  que  deleclatur  in  ilio, 
Grata  viris  hec  est*  veniunt  cui  spennata  pauca, 
Menstrua  panca  simul  pernii  ita  huraore  citridl; 
Exitus  ad  collum  matricis  mordicat  eiua 

590  Ariditas  oris  cuòi  fissura  labioruro, 
Urine  tenui*  facies  intensa  patebit. 

Cap.  53,  Ve  mediarti  latatms  et  divertii  modis  eamm* 

In  laxativis  dandis  prudentia  maior 

Et  cautela  latet;  borum  que  fortia  quedam 

Et  quedara  levia»  quedara  mediocrìa  Constant',, 

i95  Quedam  composita,  quedam  medicamina  simpla* 
Scindunturque  modis  bis  binis:  comprimi t  alter, 
Attrahit  et  reliquus,  dissolvit  tercius  borum 
Etleuit  quartus.  De  simplicibus  medicinis 
Inspiciens  librum,  sic  nosces  quelibet  borum. 

600  Sua  vi  ter  et  quedam  laxant,  quedamque  doleste;  * 
Grossos  humores  hec  purgaci,  hec  leviores; 
Ileo  colere  species,  hec  flegmatis,  illaque  sigli  . 
Bumoris  vicium  propriis  purgant  medicinis. 

Càp,  54.  Quo t  tini  attendetda  ernie  purgationem  faekndam. 

Attendenda  tibi  sirìt  primo  sexus  et  etas, 
605  Mos,  regio,  virtus,  habitudo  corporis,  anni 
Et  morbi  tempus,  locus  et  coroplexio;  quantum. 
Quale,  quid  et  quando,  quotiens,  modus  atque  necQiso 
Quam  laxativam  patienti  des  medicina». 

Gap.  55 .  De  preparatione  corporis  ad  purgmtumem. 

Si  purgare  decet  laxativis  patientes, 
610  Huraectare  decet  ipso  rum  corpora,  primo 

Cum  multo  nutrimento  requie  quoque  multa; 

Et  sumaut  potus  prescriptos  vèspere  mane' 

Poscit  si  humorum  variatio  materieque, 

Ipsius  expediens  donec  digest  io  oonstet 
615  Materie,  fieri  quod  per  prese  ri  pta  sci  e  tur. 

Gap.  56.  Quoi  modis  ulimur  tmdicinù  hucatMs* 

Hiis  modus  est  varius  utendi:  pillula  naróque, 
Pulvis  et  antidotum,  cibus  et  potus,  cataplasma, 
Unguen,  apozima,  teote,  clistere,  sirupus> 
Tempore  presenti  nostro*  reparantur  ad  usui; 


ìéi 

IO  Polverìi  ttqaé  e    ,  potas ,  cataplasmatis  usua 
Uogueoìtique  s    t  occasio  deliei  a  rum 
Hobiliumqoe  lreqoeas  horror,  non  utili  tatis. 

Gap.  57.  Qutìms  borii  dande  sunl  medicine  laxalto* 
et  de  comerpaliane  poUonati. 

Pilota  aero  datar,  media  vel  ìiocte  quibusdam, 

Ante  cibura  raro»  veterura  quam  non  sapit  usua; 
S  Aotidotum  mane  datur  et  deca  tio         ne, 

Rèe  fiat  sompòas  dooec  compie  erit  actu 

Ree  cibus  aut  potus  patientis  ce      ;         >. 

A%  nimio  moto  moveantar  cori 

Corports  aperte  cuna  vis  purgai  e  rei       ; 
10  Sic  datur  Illa,  sequeos  sit  dora       d  aonec 

Motto  sii  ventri»  qui  surgere  ci    u  et 

Inde  move  corpus,  moveatur  ut  ninc       nei 

Et  iocut  obscurus  fiat  quo  man  , 

Et  manus  artifiefs  calidum  pare  aera  circum; 
15  Cumqoe  satis  ductus  fuerit,  m<       ;  requiescat; 

Inde  ctbam  samat,  post  hec  in     ce  quiescat  ; 

9itque  dieta  lenis  binis  trinisve      bus; 

Rabica  tane  fiaot  et  post  hec  fi      w     ia  ; 

Hioc  successi  ve  solitos  mittatm  . 

Gap,  58.  De  sinthomalibus  supervenient&us  potiemlo. 

40  Iste  soperveniant  sfnthomata  post  medicinam: 
Sincopi*  atque  febris,  nimium  luxus  modicusqae, 
'Art  oollus,  vomitus  et  dissenteria,  spasmus 
Aut  apoplexia,  vene  ruptura,  tenasraon, 
Tortio,  singultita,  sitis  et  defectus  orexis, 

(45  Debilitaa  nimia;  que  sic  per  siogula  cura. 

CAF.  S9.  De  sincopi. 

Sineopis  adveniens  istis  curatar  honeste; 
In  primis  motus  tocius  corporis  assit; 
Partibus  extremis  hi  ne  facta  fricatio  fortis 
Sepius  et  modice  galline  iura  resumat 
K0  Aut  piscia,  nutriqaentum  laudabile  quod  Jet, 
Aut  aliud  simile  conditura  cum  cinamomo, 
Aut  cardamomo;  modice  de  carne  cibetur; 
Cum  calida  vioum  limphetur,  odoret  et  arabram 
Aut  aloes  bonum,  muscum,  floresve  rosarum. 

Cap.  60.  De  fébre. 
^5  Si  febris  adveoiat,  in  primis  bai  nea  fiant 


Gap.  30.  Quimotii  magi*  hobeàni  fieri  ov  sanguini  s 


\i  corrompatar  oec  corruptus  minaatur, 
Plcuresis  aut  aioocbua,  emoptois  hinc  generatar, 
275  Puttula  lata  rabeos,  simili*  Tel  morfea,  flegmoo, 
Aschitea,  ai  ait  diuturna  repletio,  tinaia» 

Gap.  3 1 .  Que  aeeideutia  magis  fariard  flabundare  $*nf*i*ewu 

Eiceasom  (iacit  bone  omissto  flebotomie* 
Etas,  et  tempus,  regio,  creala  atque  dieta. 

Gap.  32.  Quibu$hori$d<minentur$ingulik*mor<s. 

A  nona  ooctfa  donee  float  bora  dfet 
380  Torcia,  aangninis  est  regnara,  colereqoe  eeqaenler 

Motos  erit  donec  eiusdem  nona  ait;  inde 

Nigrior  huroor  adeat  donec  ait  tercia  noctfs; 

Hioc  regna  t  dogma  donac  «it  sangui  oh  bora. 

Sic  per  oircuituin  quisqois  peccaverit  bornia 
28$  Io  quadrante  suo  patientem  vexat  et  angit. 

Gap.  33.  De  signi$  universali*  rilettomi  coler** 

Si  colere  robee  repletio  ait  generato» 
In  ruffum  vergens  est  et  substantia  claraf 
Urine  facies  et  lucida,  torbida  sepe, 
Alba  cana  spuma,  aet  epar  si  compattatiti», 

290  Citrina;  poiana  durua  veloxque  frequensque; 
Secessoa  colere  mixtus,  vomitus  quoque  talis; 
Excnbiaa  patitur,  ignea  et  fulgora  aompnos 
Docit,  amarescit  os,  lingua  fit  aspera,  deitra 
In  capitis  parte  dolor  est  aut  anteriori, 

205  Aut  ad  radice*  ocolorom,  bttecinat  aurb; 
Citrinos  color  est  oculis  aut  corpore  tote 
Ariditas;  calor  et  maciea,  langaescit  orexis; 
Cordis  adest  morsus,  sitis,  et  raage  frigida  captat, 
Et  patiens  colere  plos  infeatatur  io  horis. 

Gap.  34.  Qui  morbi  magis  habeant  fieri  ex  colera. 

300  Heq>es,ydropssiccus,  herisipila,  morfea,  caosoo, 
Yctericus,  terceus,  tentris  fluxus,  frenesisque,  . 
A  colera  morbi  procedunt  sepius  isti. 

Clv.  35.  Que  accidenti*  magis  faeianthabundarecolerm, 
Mos,  etas,  tempus,  regio,  cr  aais,  ira,  dieta, 


Etoeaaufli  colere  teatantur  et  eius  aeumeo. 

Cap .  Uè  ugni*  weànnalU  repletionù  fUgmatb* 

ìi  Flegroatia  excessom  sigilla  cogi        bus      i: 

Pubus  adesl  tardus  et  rama,  i  )i 

Urine  facies  albens  aat  lactea,      ta 

Molta,  gratis  sompnus,  in  quo  cernuotur  aquosa 

Atbave;  senso*  hebes,  motus  pij    (  et  silìa  abaens, 
IO  Et  ragieos  venter;  dolor  occi|       comitatur 

Et  cutis  et  facies  albet  cum  ce       e  loto; 

Distendit  tatua  et  stomacum,  <         replet  artuSj 

Irritai  et  minuit  nativi  iura  e     ns; 

liet  et  insipidi»  simili  de  flagraste  g 
IS  De  dolci  dolcis,  de  salso  salsi»  ; 

Sic  et  acelosus  simili  de  flegm    e 

Et  vomiti»  similis  et  multiplic    ur  orexis; 

Et  patieos  eius  plus  iofestatur  in 

Gap.  37.  Qui  morbi  mogi$  habeant  fieri  ex  /legniate. 

Zimia,  spasmi»,  ydrops,  pedicon,  apoplecticns  error, 
IO  Morfea»  letbé,  lepra,  parai»»,  tussis,  et  asma, 
Amflmerioa  febris,  ex  boc  hatnore  creantur. 

Gap.  38.  Que  accidenti**  tnagis  factant  habundare  flegma* 

Looga  quies,  etas,  tempus,  regio,  crasi»,  esca, 
JHegmatis  excessum  faciunt  in  corpore  nostro 

Gap.  39.  Da  $igni$  repletionis  melane olie. 

Ifoacitur  excedens  hiis  signis  pessimus  humor: 
H  Urioe  tennis  facies  et  candida,  clara, 

Higrave,  spomosa  vel  livida»  spissa  freqoenter 

Aut  tenuta,  glauca,  spumosaque,  plumbea  circum; 

Pukoa  erit  tardus  aut  rarus,  durus,  inanis: 

Livescunt  ocoli,  facies,  quaodoque  nigrescunt; 
0  Bontqoe  graves  oculi  cum  lippitudine  dura; 

Acria  sputa  fluunt  aut  eructatio  talis; 

Secessi»  modicus,  egestio  livida  sive 

Migra,  timor,  torpor  et  sollicitudo,  dolorque 

Et  mens  egrolans  et  prave  suspiciones; 
5  Visio  nigrorum,  terror,  brevitaaque  quietia, 

Atque  dolor  capiti»  leve  vel  poster ioris 

Parti»;  tionitus  aoris,  precordia  tensa 

Et  rugiena  venter,  ventus,  digestio  prava; 

BMqoe  meianaokcis  phisi  nfeatantur  in  boria* 


15» 

Gav.  40.  Qui  morbi  magù  habtant  fitti  ex  NMfaieoKr* 

340  Cancer  et  emorois,  yposarcha,  rigorqae  febulis 
Quartanus,  pesti»  elefantica,  passio  splenis, 
Et  tumidus  (I)  morbus  ex  hoc  humore  creentur/ 

Cip.  Al.Que a$cideniia magi» habuudar* faekmt ■wtawftwu 

Etas  et  tempus,  regio»  luctus,  crasis,  esca, 
Istius  buraoris  excessum  (erre  solebaot 

Cap.  42.  Que  membra  habtant  replert  magia. 

345  Repleri  solita  medico  sint  membra  notaoda 

Hec:  caput  et  stomacus,  epar,  iotestinaqueft  spleu»  fai, 
Benes  et  Iumbif  pulmo,  vesicaque,  matti*. 

Ck*.  43.  D»  signi»  replitionis  capitist  et  qua  parte  domhmtur 

ginguli  humore». 

Quàtuor  humores  caput  infestare  solebant, 
Freter  prescripta,  quorum  pateant  Ubi  sigila 
3&0  Ber.  frontem  sanguis,  et  levam  pessimus  humor9 
Et  èextram  colera,  cer? icem  flegma  molestai. 

C4P.  44.  Ve  eigni»  replefionìs  stomaci  et  ex  quei 

humoribus  replealur. 

V 

Humores  trini  stomacano  replere  solebant. 
Per  species  varia  quorum  pateant  tibi  signa, 
TIegmatis  excessum  quedaro  prescripta  doéebant, 

355  Hiis  superaddatur;  sitis  absens,  fortis  oreria, 
Si  non  os  stomaci  repleatur,  frigida  ledunt 
Itque  cibus  nimius,  fastidia,  nausea  fiunt; 
Os  si  repletum  est,  distensio,  torsio  molta 
Itque  rugitus  adest,  ructusque  sapore  carebit 

360  Et  spumosus  erit;  frigus,  gravitasque  profundi, 
Et  quandoque  soltt  nimio  sudore  resolvi; 
Albus,  spumosus,  spissus,  plerumque  liquescens 
Et  fumosus  erit  cuna  muscillagine  mixtus, 
Secessus  multus,  os  Insipidum,  tibi  signa 

365  Hec  naturalis  vitrei  vel  flegmatis  assint. 

Flegmatis  hec  salsi:  quadam  salsedine  mixtum 
Os  aderit  siccum,  sitis,  ariditasque  palati,. 
Et  sputum  salsum,  vomitus,  miouetur  orexis 
Et  predictorum  signorom  copia  quedam. 
370  Flegmatis  hec  dulosi  erit  eructatio  talh 

(i)  Cod.  timidus. 


*  * 


Et  sputam  tale,  fastidia  sepe  ciborum 

Et  poti»  pariter,  ttomacus  calet  usque  profondimi* 

Hec  acri»:  fiunt  hiis  sepias  acria  sputa, 

Gol  liquor  est  tetiba9,  fumosos  ractas  aoerque, 

K  Et  circa  meri  disiensio;  tensio  ventris 
Atque  rugitus  adest,  dolor*  indigestio,  frigns 
Et  stomaci  gravitas;  egestio  livida  ventris; 
Het  colere  signa  stomaci  libi  sint  manifesta: 
Àriditas  oris  et  amarus  adest  sapor  istis, 

t)  Et  sputum  simile,  dolor  est  mt   aus  anteriore 
lo  capitis  parte,  facies  citrina,  citrinum 
Hiis  aderit  sputum,  sitis,  et  mage  frigida  captanti 
Boctus  amarus  erit,  vomitus  colere  similatur, 
Secessus  pariter,  stomacum  nimius  calor  aogit* 

5  Signa  melancolici  sunt  hec  humoris  habenda; 
Acria  sunt  sputa,  par  eructatio  fumo» 
Atque  gravis  stomaci  dolor  est;  jpocundria  tensa 
Et  venter  rugiens,  distensio,  tortio  ventris; 
Frigidus  et  stomacus  tactu  patet  usque  profundumj 

0  Appetit  et  nimium,  post  prandia  plus  gravat  ipsam; 
Livida  voi  nigra  fit  adiuncta  egestio  vento. 

Gap*  45.  D$  tigni*  repletionis  ipaUt  et  ex  quot  humoritmt 

replcatur. 

Qoatoor  humores  epatis  replere  solebant 
Bimani;  set  quouiam  de  sanguine  corporis  omnia 
Copia  sumpta  patet,  tractatus  sufficit  eius: 

i  De  reliquis  sequitur  simam  replentibus  eius 
Atque  mesaraicas  venas  aliasque  minutas. 
Flegmatis  hec  signa  nimii  tibi  lint  manifesta: 
Alte  vel  affinis  urina  patebit  in  istis, 
Pinguis  vel  tenuis,  dextri  lateris  dolor  ingens, 

W  Teotio,  tortura,  gravitas,  digestio  pauca, 
Frigidi tas  dextri  lateris  roanet  usque  profonduti;. 
Corpore  fit  toto  pallor,  pigricia  motus, 
Postque  cibum  fiet  istis  afflictio  maior 
Signa  rcelancolie:  Tenuis  quandoque  patescit 

tt  Albeos  vel  glauca,  vel  livida,  vel  nigra,  spissa 
Cum  spuma  urina:  dolor  et  distensio  maior 
Post  cenam  dextri  lateris,  stupor,  algor  in  imo, 
Livor,  pigrities,  gravitas  in  corpore  toto; 
Coctio  fit  pauca,  ventris  tortura,  rugitus. 

0  Hec  colere:  Tenuis  urina  intensa  patescens 
Cam  spuma  multa  citrina  sive  virenti. 
Et  calor  io  latere  dextro  stans  usque  profundum; 
Pungi t  epar;  sitis  est  presens  oculique  citrini, 
Et  totum  corpus;  venas  calor  amplior  aqgiU 


I» 

CàM.  46.  De  lignis  repletiotà*nUtti**%m*l*xq*0Ì 

humonbus  repUantur. 

4 1 5  Intestina  solent  humoree  angore  trinf  v        -  > : .  *rtBt  ^ 

Quorum  signa  magia  egestio  testiflcatur. 

Si  naturale  vitreum  ve!  flegma  auperait,  •  ' 

Secessus  albi  liquidi  cuna  flegmate  mixti, 

Aut  albi  spiasi  cum  muse  ila  gin©  multa. 
420  Et  quapdoque  dolor  et  tortio  concomitatur; 

Qood  uisi  curetur,  colicus  dolor  yliacusve, 

Sive  lientericus  morbus  fortasse  sequetur. 

Si  aalium  flegma ,  tenuia  secessus  habandat, 

Ariditas  oris,  aitis  et  calor  interiorum; 
425  Si  vero  dolce,  calor  intestina  tenebit; 

Dulce  fit  os»  fluxus  apissus  mediocriter  jlbua.         .^  m 

Si  ait  acetosum,  tenuia  secessus  habundét  '  ^      * 

Et  apumosus  erit,  algor  senti  tur  in  imo.    - 

Ilec  colere  aigna  medico  fiant  manifèsta: 
430  Secessus  ruffus,  citrinus,  aive  viresctov 

Punctio,  morsura»  calor  interiora  gravabunt; 

Os  fit  amarescens,  aitis,  et  nisi  cura  sequatar 

In  dissinteriam  cito  labentur  colicamve. 

Signa  meiancolie  aunt  hec:  Egestio  nigra, 
435  Livida»  cum  vanti  sooitu,  distensio  ventri* 

Atque  rugitua  adest,  algor  sentitur  in  imo, 

Summis  an  medila  ao  in  inferioriboa  bii  sfnt,      '"     % 

Et  dolor  et  gravitaa  locus  et  sinthomata  pandent. 

Gap.  47.  Da  rignit  replitionU  $(4X  quot  rtyfa&r  htmorOm* 

Qoilibet  humonim  aplen  replet  sanguine  dempto        '  -  *.  ^ 
440  Est  cuius  fecis  cistis,  set  flegma  secundo, 

Et  post  hec  colera,  longis  ex  febribua  ipso 

Existente  priua,  aut  eiua  debilitate, 

Sive  ait  ipsius  porus  oppilatus  ut  eius 

Vis  expulsiva  si  forte  negetur  ad  horam. 
445  Sique  meiancolie  fuerit  repletio,  signa 

Hec  aderunt:  tenuia  urine  candida,  darà 

Et  lucens  facies,  rad  iosa  quo  se]pe  patebit; 

Livida  vel  nigra  cuius  aabstancia  apissa  est; 

Hiis  dolor  atque  tumor  latus  urget  sepe  sinistrimi! 
450  Multaque  duricies,  gravitas  et  corporis,  atque 

Hiis  color  est  fedus,  maci  lentia,  pigriciesque, 

Debilitas,  acida  roctatio,  talia  sputa  ; 

Livescunt  oculi,  facies,  digestio  pauca, 

Postque  cibum  gravitas;  ventris  tortura,  rogitut, 
455  Cum  vento  spumosa  fit  hiis  egestio  livens; 

Quos  iter  atque  labor  gravat  omnia;  spiritai  ipeh 


m 

Cnrtqoe  4eft  uid  si  scandere  tempteot. 

Flegmatis  eie  est  io  splene  notandus: 

Urine  facies  a      esi  et  jspissa  frequenter, 
IO"  flepius  allupa*™,  wuuu,  oec  Clara  pale  bit; 

HUs .dolor  atque  iumor  latus  urget,  duriciesque 

Levimi  predictis  minoir,  atque  sapore  carebit 

Bpatum,  cum  Turno  manet  eructatie  talis; 

Eitsque  padum  manuumque  vote  quandoque  calescuut, 
SS  lensio  fit  stomaci»  digestio  pauca,  rugitus 

Ventris,  secessus  liquidus,  spumosus  et  albus, 

ani  spissus  Set  cum  muscilagioe  miitus, 

Corporìs  et  fallar  totius  debilil     uè  ; 

Q006  iter  atque  labor  gravat,  aut  ;  >  quevis, 

M  Postque  cibum  magia,  ydropico  quos     >e  videmus* 

Hiis  colorato  splenis  nimiam  co         ito  sigois: 

Urino  tenuta  facies  intensa  paieDit, 
-    EtJomor  et  grafita»  spleais  duriciesque  > 

Et  calor  a  fuodo  ingens,  sitis,  os  subamarum 
ih  Et  starai,  vomitus,  facies  quoque  tota  citrina* 

#  flecessoa  ruffi,citrioi,  sive  virentes, 

#  Ant  rabei  liquViit  voi  spissi;  marcet  et  aret 
ornino  corpus;  bec  passio  raro  medela 

fisndet  quando  vole  manuumque  pedumque  calescunt 

4SàM .  48.  Ih  $4g*is>replflioni$felU$,  §i  quo  kumore  repleatur* 

W  lei  xistim  colere  «otius  dicimus     a, 
Soha  liabuodat  èie  hnmor  ei,  qt     si  calor  ingens 
Qrgot  epar,  fenerabit  eam;  trai      tttitur  inde 
■alta  superfluità»  ad  eistim,  sive  pororura 

*  .Biffa fondina  p§r  quos  ad  vi*  era  fertur 

m  Muìur^et  ad  stomacum,  virtut        ie  iuventur. 
Si  odor  urget  epar,  <cum  spum;  uri     citrina 
Badate,  spéssa  patiti  tenuisve,  la      juoque  deitrum 
Sentitur  calidum;  calor  est  in  <        re  toto 
Citrinosque  color  oculisque  égc    10 

W  Bignè  porus  clausus  fuerit  forti  r<      s, 

Secessus  citrine»  crit,  teliquuiz  quoque  corpus 
Bob  stonaco  tale,  supra  non;  te  sto,  ventus, 
Citra  ipsum  fiat,  digestio  pana    rugitus  ; 
H  poma  inferior  claudatur,  sig     Ubi  sint, 

•S  Colerico*  fomitus,  sitis  et  fasti       siccum 
Os  et  amarescens;  citrious  et  e    color  istis 
A  stomaco  sursum,  rugiens  vei     »  sonitipque 
Yeotosua;  secessus  erit  spumosi    et  ^lbus. 

Voi.  ir.  12 


16S 

Gap.  49.  D«  tigni»  replttionit  return  tt limbonim  (rie), 

Tres  sunt  humores  renes  lumbosque  replentes; 

500  Ex  quibus  urina  fu  eri  t  si  pinguis  et  alba 
Aut  tenuta,  si  sit  eius  compactio  multe» 
Cuius  in  urina  si  muscillago  patescat 
Adque  pili  formam  si  sit  resolutio  langa, 
Kenura  sentitur  gravita»,  dolor,  algor  in  imo;    .    >. 

505  Flegmatis  hec  signa  tibi  constabunt  mauifesta. 
Signa  melancolie:  livens  urina  patebit 
Et  tenuis,  spumosa,  set  hec  quandoque  videtur 
Spissa,  dolor  grafia  et  frigas  sentitur  in  imo 
Et  circa  renes,  dormitio  pigricicsque. 

510  Hec  coleram  signant:  urina  intensa  patesceot 
Et  tenuis,  vel  spissa,  dolor  pungens  et  acati» 
Et  calor  immeosus  renum  sentitur  in  imo; 
Adquè  pili  formam  gracilis  resolutio  flet. 

tev.5Q,D§signisrepletìoitùpulmoni$. 

Sunt  tres  replentes  pulmonis  conca? itale», 

515  Flegmatis  hec  signa^comitantur  lussi»  et  asina 
Et  raucedo  magis  de  npcte  gravali»,  gelidisque 
Leduntur  causis,  hiemis  quoque  tempore,  plusqoe 
Post  cenano,  sptciés  variatio  ilegmatis  offerì. 
Si  naturalis  occasio  flegmatis  assit, 

520  Insipidum,  tenue  spulum  leve  flet  et  album; 
Si  vitrei,  sonat  in  trachea,  proiectio  cuius 
Est  gravis,  insipida,  globosa,  subalbida  sepet 
Si  salsi,  salsum,  facile  producitur  album 
Sputum  digestum;  si  dulcis  flegmatis,  album 

525  Digestum,  dulce,  levis  est  producilo  cuius. 
flegmatis  acris  erit  hec  signiGcatio  certa: 
Livor  et  acredo,  liquor,  indigestio  sputi. 
Signa  melancolis:  gravis  est  reiectto  apuli, 
Tussis,  respirant  graviter,  livens  quoque  sputum 

530  Est  et  acetosum  si  naturato  habuudat 

Atque  melancolicte  plus  i n fetta n tur  io  horis. 
Innaturale  sint  hec  tibi  signa:  nigrescit, 
Acre  fit  et  sputum,  frigo»  tboracis  ab  imo 
Mergens  sentitur,  autumpnus  hiempsque  senectus 

535  Hos  gravai;  hijs  thorax  livet,  plerisque  nigrescit;     . 
Hiis  distensio  flt,  gravitas  putoaonis  et  ori» 
Aspcritas  simul  ariditas  et  spiritu*  algeos; 
Si  sit  cauma  recetis,  fervor  thoracis  habetur 
Et  vicina  loca  magis  a  fervore  gravantur. 

540  Ex  colera  rubea  si  sit  repletio,  tussis 
Arida»  difficili»  est  respiralio,  rauca 


▼«,  quibus  ariditas  lingue  fit,  et  oris  araarus 
Est  sapor,  atqae  fcitis,  que  plus  tamen  alleviata 
Aeris  attractu  quam  potu;  cuius  ab  imo 
Est  calor  emergere,  et  fervet  hanelitus  istis; 
44  Et  colerApecies  varios  dabit  esse  colore*; 
Hii  quoque  colericis  plus  infestantur  in  horis. 

Ci.P.  51 .  De  signis  repletionis  renum  et  vesice. 

fhmor  vesic^m  trina*  replere  splebat. 
Flegraatis  hec  signa  tfbi  sint:  urina  rem  issa, 
Quam  mosci  lago  comitatur  multa,  vel  istis 

50  Ut  squame  piscis  aderit  resolutiosive 
Longa,  quibus  Set  dissuria,  sui    ,  si  ve 
Passio  strangurrie;  gravitas,  d<  linis  assunt 

Atque  perytoneon,  vicioaqùe  mei      a  gravati  tur. 
Sigila  melancolie  :  livens  urina  t 

SS  Et  squamósa,  quibus  aderit  dis  w     uve 
Passio  strangurie,  stupor  et  pi  ì     io  sensus. 
Ài  vicina  loca  frigna  senti  tur  i    imo 
Atqae  perytàoaeóò  urgens  dolor        3  gravesceos. 
Hec  coJerara  signant:  urioa  ini  escens 

60  Et  tenuis  tei  spissa  Qt  hiis,  r«    uno  le; 

Exitus  est  pungens,  dissoda,  s  ria,  sive 
Passio  strangurie;  calor  hiis  sa     tur  in  imo 
Ad  loca  vicina  dolor  et  pungens  et     itus, 

Caf.52.  De  signis  repletionis  matricis. 

Replent  bumores  matricis  coro    itates 

H  Tres,  quorum  signa  medico  sum  ista  notanda: 
Si  fuerit  fiegma,  matrix  humore  repleta 
Noo  delectatar  cohu ,  licet  appetat  illum 
Ree  prius,  ingrata  Veneris  reddetur  ad  usum; 
Humor  et  in  coitu  nimius  serititur  et  algor, 

70  Vulve  mollicies,  gravi tas  et  frigus  ab  imo; 
Menstrua  dogmatica  cuna  mtiscilagine  miua; 
Et  quaodoque  fit  hiis  matricis  passio  grandi»; 
Alba  fit  urina,  pinguis,  vicina  vel  albe. 
Sigaa  melancolie:  coitum  nonappetit  ista 

rJ  Est  ingrata  viris,  aderunt  et  m  nstra  rara 
Et  dolor  et  gravitasi  distensio  fi     in  imo 
Et  veotas  velut  aura  sonans  sen     ir  in  illa; 
Passio  matricis  aderit  vel  sinco]     istis, 
Frigiditas  vulve,  stupor,  et  privatio  sensiis  ; 

*0  Menstrua  pauca  nimis  et  livida  vel  nigra  fient; 
Talibus  urina  tenuis  venit  atque  rem  issa, 
Hec  eadem  fit  eis  interdum  livida,  pinguis. 


161 


184 
sembra  sempre  riferirsi  a  Ruggiero  ed  a  Rolando.— I  capitoli  sul- 
le sciOfole,sul  gozzo  {botium)  sono  esattamente  nello  stesso  caso  dei 
e  ipitoli  solla  tigna  e  siri  cancro,  ec.  ;  essi  contengono  prima  le  prò* 
prie  parole  di  Ruggiero,  e  poscia  le  Glosse*. 

Il  uostrò  ms.  termina  mutilato  nel  capitolo:  •  Quia  solet  beri- 
fipila»  »  etc.  (Ruggiero  e  Rolando,  IH  parte,  cap,  9;  ? eg.  p.  557). 
Il  commentario ,  eh'  é  brevissimo ,  poiché  il  copista  ai  è  arrestato 
sulla  via,  comincia  con  queste  parole:  a  Est  berisipila  antrax  car- 
buncoli» accendere  (rie)  sepe  vulneribusapostematibos  >.< 

In  tal  modo,  mio  caro  collega ,  io  sono  stato  condótto  dalle  mia 
ricerche  successive  a  ritrovare  gli  elementi  sconosciuti  che  debbo- 
no ormai  servire  di  base  alla  storia  letteraria  della  chirurgia  di 
Ruggiero  e  di  Rolando  e  per  conseguente  della  chirurgia  Salerni- 
tana: la  pubblicazione  del  Commentario  de' Quattro  Maestri  mib 
determinare  le  sorgenti  sulle  quali  è  stato  scrittoi! poèma  medieim; 
nel  ms.  stesso  di  questo  poema  si  trova  un  nuovo  commentario  so« 
pra  Ruggiero  e  Rolando,  e  questo  commentario  costituisce  proba- 
bilmente quelle  Glosse  delle  quali  di  sopra  ho  parlato.  . 

Non  vi  è  alcuna  di  queste  scoverte  che  non  ecciti  in  me  un  Ina» 
go  o  penoso  Tremito;  ma  non  credete  che  sia  un  fremito  provoato 
da  una  piccola  vanità  di  autore:  nò  certamente  :  eecooe  la  cagiona 
che  comprenderete  meglio  di  ogoi  altro,  voi  die  a? età  scritta  Mi 
bella  Introduzione  alle  opere  di  Ambrogio  Pareo:  io  noo  apro  mai  uà 
ms.  del  medio-evo  senza  trovarvi  qualche  documento  inaspettata» 
qualche  testo  sconosciuto  che  sparge  ad  nn  tratto  un  lume  pifc  a 
meno  vivo  supra  un  punte  della  storia  di  quest'epoca  riputata  essi 
infeconda  e  eosl  barbera.  Io  deploro  amaramente  I9  incuria  di  que- 
sti storici  della  medicina  che  invece  di  ricorrere  a'  testi  manoscrit- 
ti, non  leggono  neppure  i  testi  impressi.  Io  mi  trovo  aggravatami 
to  il  peso  deìnateriali  che  da  ogni  parte  affluiscono  fra  le  mie  mani; 
io  dispero  di  raggiugnere  mai  lo  scopo  che  mi  sono  properte*  f 
che,  senza  dubbio,  è  troppo  ambizioso.  Io  comprendo  che  la  tttfcff 
molti  uomini,  ancora  i  più  laboriosi,  basterebbe  appéna  per  Afe» 
dare  questo  campo  inculto.  Allora  io  sento  mancare  il  mioconj 
gio,  certo  di  non  poter  essere  sufficiente  a  tante  ricerche  che  n* 
mangono  a  farsi,  a  tante  cose  che  bisogna  leggere  estrarre  e  metto* 
re  in  ordine,  a  tante  escursioni  che  bisogna  tentare  ahche  sol  da» 
minio  della  storia  e  della  letteratura  generale.  Io  ripeto  tristeaNa- 
te  con  Ippocrate:  V  arie  è  lunga,  la  vita  è  breve,  il  giudizio  dflMr 
se  te  circostanze  esteriori,  che  lo  stesso  Ippocrate  vaole  anoEeffr 
lui,  non  mi  favoriscono,  io  ho  almeno  la  certezza  che  gl'incoraggia- 
menti e  l'assistenza  de  miei  amici  non  mi  abbandoneranno»    . 

Ricevete,  mio  caro  Collega,  etc. 

~  Parigi  il  di  24  Gennajo  1 855. 

Dr.  Ch.  Darbhbbo. 


I 


♦        ? 


PRACTICA 


*> 


PETROCELU  SALERNITANI 


% 

t 


ncmt  ima  medichi*»  philosophobum  YPocamT* 

£T  GALlBIfi;  8IMJUTKE 

PRACTICÀ  F£TBOeBLLI  SALERNITANI  (»% 


( 


■eèkfoelb  tractatus  specialiter  secando™ 
sfera*  ,  Tpocratfe  scilicet  et  Galieni  ,  et  ;     r      d< 
ojplirnrnn  ioquisitiones  ;  et  tuoc  et  n        et      i 
)emttohratur  9  cura  Dei  auxiKo  ess        m     u  cert 

mV;  fraetaosom  opus  ad  omoes  ej  ri  et 

M  gratta  ad  curanda  corpora  vexc   i,  la     viron      i 

et  qoicquid  necessarium  cont        in  I  )      poro 

fcneniatur  io  isto  voluroine;     e 
tnque  ad  pianta*  pedum.  , 


t 

<  '  a 

3 
4 

5 
6 

7 

8 

il  * 


«ttfl  N 

3arioponto, 
>  mi  èva  per  le) 


hfcfcmv  Qoot  aonis  latoit  medicina. 
li  CMflbron  defluxiooem. 
H  afcpiliM  omnibus  capillosis. 
li  cmfUoa  ootrieodos  yel  coufortaodos. 
I|  ttwaa  ctpitis. 

li  CMtabrìedi  capitò  9  id  est  ad  farfara*, 
et  tendinea* 
capitis. 


(ij  Onesto  trattato  che  ora  pubblichi!      | 

éain  Codice  della  BibliolecVlmM      »  *»  r«n«i , 
n4% ibi  4«#  pergamena,  del  ìli  leoolo. 

tu 

«oi 


L»  limerà  eVé  in  toiU  all'opera  ti  trova  te 
«ala  Attorno*  PttroctUi  é  molto  rara,  L 
al  trattato  intorno  a  qpest'o] 
Salernitani. 

anticipare  che  l9open 
localo  ve  é  spesso  imitato,  o  ancora  trai 
■ani  i  eoli  originali  greei,  né  aveva  cogiti» 
i  ohe  al  pari  di  Garioponto  stono  fa  pom 
pesa,  o  ricolma  di  ellenismi  le  me  pagi  e. 

È  snperflao  ripetere  che  il  ms.  si  pubbi 
atti  gli  errori  oV  quali  •ceturisce,  né  tal 


I 

e 
ai  vi 


e  a 


l« 


i  ali 


e  con 


•• 


I 


186 

Ad  emtgraneom  Tel  si  ferma  suut.  9 
Ad  vertiginem  capitis  tei  quod  versatimi  cerehrom  britft       10 

Ad  fracturam  capitis  vel  Tatuerà.  il 

Ad  siculantiam  tei  taverioota  capitis.  19 

Ad  acoras,  id  est  parta  faramfoa  ia  cote  capi  Uà.  13 

Ad  gargarismum  et  capitis  vitia  porgaudum.  M 

Ad  ulcera  capitis  et  vesicas  in  raadfim  fahe,  15 

Ad  aurium  vitia  vei  surdos,  18 

Ad  parotidas,  id  est  quo  secas  aurato  nascuntor.  17 
Ad  caliginera  oculoram  vel  ampliare  et  ad  oculorum  villa*      18 

Ad  egylopam  que  est  in  angolo  oculorum.  18 
Ad  nectylopas  oculorum  qui  per  &ìem  videro  noto  (UKiutf       M 

Ad  ordiolum  qui  super  ocalos  oascitor*  31 

Ad  eos  qui  sompnum  non  captanti  3J 

Ad  yantes  qui  in  vulta  nascitur,  %i 

Ad  fatiera  lentiginosam  et  maculosara,  '  34 

Ad  maculas  albas  in  volta  et  in  alio  corpose.  M 

Ad  maculas  oigras  in  vultu  vel  in  bracUo*  V 

Ad  oarium  viiia  vel  polipum.  „  V 

Ad  sterno  tameota  provoca  oda.  p 
Ad  bucce  vitium  vel  quod  subito  Qbmoteicwik* 
Ad  dentium  dotatili  vel  gingivas, 

Aduvam.                                                             ".  JI 

Ad  tamorem  buttami  vel  raucitatem*  88 

Ad  faotium  uleeratiooes.  .33 

Ad  vocis  amputationea.  34 

Ad  synanoe*  quod  Greci  quinances  dicunt.  33 

Ad  oiteriothomiam  (sic)  que  secten  ^dicitur  36 

Ad  spasmum  vel  cervici*  dolorem.  I? 

Ad  tethsnicos  et  oposthotonas.  38 

Adscapularum  vel  braohiorum  dolorem.  .39 

Ad  manus  vel  digitos  vel  ungulas.  ^ 

Ad  anhelitum  et  ad  singultum  .  41 

Adasmaticos.  41 

Ad  pectus  vel  precordia  vel  torace  m.  43 

Ad  vomitum  provocandura.  44 

Ad  eoi  qui  multum  expuunt  salivari!.  45 
Ad  eccidi vam  vel  carbonculum  in  pectus.                     .46 

Ad  catarrosi*  .47 

Ad  mothoioos»  41 

Ad  empicos,  id  est  qui  saniem  eicreant.  41 

Ad  thisicos,  id  ist  vulneratlonetn  pulmonis.  M 

Ad  apostema  .31 

Ad  oflbcationem  pectoris.  ìli 

Ad  epilemptlcos.  U 

Ài  raucitudinem,  id  est  arteriarura  preclusionem.  44 

Ad  cordis  pulsnm*  M 

Ad  cardiaco»»  3C 


187 

qui  cor  subito  et  spasmaotnr  et  nestiunt  onde 

citar  (I).  57 

mi  andana  et  ai  58 

amhomidam.  59 

Baerai.  60 

*  oamhim  collisioni!  m  et  doloi  61 

Uhm.  42 

•mot.  63 

ipteamonicos  64 

jWi0B*.  6$ 

*»•  _                                                   65 

mUeos»  fd  est  ad  dolorem  teleria  67 

iriooe.  69 

Maoa*  70 

OMdriam,  Id  est  cornlcusas.  71 

Irta  dolorem  vel  tamoretn.  72 

ttriogendam  Tel  relaxaodi  73 

74 

75 

dolorem  76 

dolorem.  77 

«  id  est  diarriam.  78 

79 

80 
ridarà  ooo  redentea.  81 

tericoa»  82 

Étfericos  83 

84 
qood  colica  dicHar.  85 


86 

tei  nervorom  vel  muscnlorom  dolorem.  87 

là»  qood  alti  rupturam  dicunt.  88 

••  "  89 

firilem,  id  est  veretrum  80 

91 

U*.  92 

dolorem  vel  tomorem.  94 

roptas  vel  tenaas.  95 

Tel  mnlas.  96 

aa  rei  plantas  nevitas.  97 

snlomm  dolorem.  98 

tadorna*  dolorem  ?d  tumorem .  99 


I  Italo  (f.#  i3  r°)  questo  Capitolo  porta:  Ad  eoi  fidku  mòto  dokfÉ 


ras 

Cà*.  1.  Epktoto. 


U  id  est  demoostratio  quot  asnis  letuit  medicina»  et* 
ipso  certaveruet  antiqui  auctores  et  pentissi raf  medici  sagaciter 
dixeroot  per  anno»  mille  ccctos  post  diluvium  la  tu  il  medicina  w- 
qoe  in  tempos  Artaxis  regis  Persameli.  Tane  Apollo  et  filiin  eim 
Escylapius,  AsclepTus  et  Ypocras,  UH  IIII<*  artenx  medicina 
lem  inveneruot  et  ipsius  diflferentias,  id  est  raethoycanqi,  empy» 
ricam,  loycaro  et  theoperfcanu  Apolla  iovenit  raethaycanv  quo  ett 
eyrurgia,  id  est  ferramentoruro  incisio.  Escubpius  inveeit  empi- 
ricam  que  est  fàrmaeeuticum  ,  id  est  omnis  ratio  medicaminuui* 
Asclepius  if>vems  kxycam  queestlegfeetvite  Ypocfasioveoitthèe-* 
pericam  que  est  pronosticum ,  id  est  previsia  egritudinum.  Isti 
viri  reliquerunt  orgaoam  ad  exercitandam  fabricvn  et  ad  uAum* 
quemque  titoloni  augmentum  per  human*  corpora  operanti»  sa- 
nitatem.  Unus  inveoit  ftebotomum  ad  incidendas  vena*;  aluimni-t 
Kum  (?)  ad  incidendas  carnes  ;  tertius  iovenit  colera  ad  rosolie»* 
dura,  coHiriomadocuIos  iltinieedo»;  quartus  iaveoit  ventata»  coai 
scariticatiooe  ad  extrabendum  sangukiem  ercaticum  iuter  cane» 
et  cutem  quod  oportet  sepius  excercitare  io  artem  raediciailem. 
Plato  philosophus  dixit  :  Medicine  suot  partesiluo,  aed  ia 
titulum  habent  finem,  quia  unua  èst  quod  cuivis  patat*  et 
quod  dolat.  Nos  autem  dicimus  unum  esso,  finem  per  uouql 
tem  perftetom  opus.  Sunt  etiam  et  atti  Muli  *  theoriticim,9 
con ,  theylicon  et  abutilis  mathieon  :  theunlicon ,  id  est  lisihilia 
evm  modo.  Astrologi  entro  in  astra  atendunt  stella»  ;..  praUeaoi 
id  estaetualb  eum  moda  naupetici  do  curva  ligna  dolendo  fe* 
clant  rectum  et  perBciuot  opus.  Theticon  est  quando,  venato* 
res  vel  piscatores  dum  non  addunt  aliquid  9  sed  magia  illa  qaat 
extra  sunt  destruunt.  Abutilis  maticoo  est  si  perfecisaeot  oppa 
ipsius.  Secundum  istorum  significationes  ista  III W  arti  ondici* 
ne  atenduot.  Theiuraicoo.  est  quando  accedimi»  ad  egriua  ut  ?ir 
deamus  qualis  humor  habundat  aut  qualia  est.  reparatu»  ipsieia»* 
tare;  praticon  quando  agimus  incisiones  ut  ponamus  nrulkaf  p 
la.  Theoricon  duplex  est  autem  quando  ibimns  ad  egrotam  etpfr» 
simus  medicemeata  ut  sii  saniu,  aut  dum  sanus  est  cooiecjaaM» 
ipsa  sanitatem. 

Qui  spirRus  (?)  divisti  propria  ab  alienis,  ypocras  dixik  «Ara 
«  medicine  est  adiectio,  ad  detiactiooem  adderà  ribo&djgeatibfl» 
«  et  nutrire  corpus.  Detractia  est  quod  superftuum.  est  per  sa» 
«  guinis  detractionem aut  per  catartica  detrahece  (I)  »  Alexa* 
der,  amieus  veritatis,  dixk:  «  Medicina  est  ars  diete  sa  aitati?.*. 
Plato  philosopbus  dixit  duo  esse  capitula  in  omnibus  flaifaiu*iiM» 
tonuro  et  unum  malum;  maino»  est  quod  detratut  meotea  oostf» 
ad  inferiores  partes,  id  est  furari»  et  alia  illicita  que  ad  rem  odo 
pertinent  agere;  bonum  est  quod  trabit  mentes  nostra»  ad  saper. 

(i)  Ved.  Trattato  Dei  Airi,  %  i,  T.  VJ,  h  fa.  ed.  di  AL  Uttid,  ■ 


189 
M  «tiettìa*  fd  est  fateUigere  et  facere  borram  et  épetnere  inalimi- 
Àristotìles  philosophus  dixil:  «  Medicina  et  philosophia  due  qoip* 
«per»  sunt»  sed  ambe  artem  bumani  corporis  agunt  :  Medicina 
«  coret  vitia  corporis,  philosophia  vitia  anime  i.  Erophilas  dixit; 
«  Medicina  est  drciplina  sanis  et  inOrmis  proposito  :  sani»  propo- 

•  nHor  ad  operationem  qood  non  infirmet  corpus;  infirmi!  autea 
«  propooitar  ut  ipsum  corpus  rédeet  ad  naturatela  sani  tate  tu. 

•  Neutroni  est  quando  ex  egritudine  relevatar  corpus ,  cum  nec 
w-  Infimi  sit  nec  sani. 

Qui  constituerunt  empy ricam  sectam  ?  Agron,  Agranns,  Syloo, 
Bepioaet  ApoHo.  Qui  constituerunt  methoycam  sectam?  Mision, 
ftcaron,  Mkannecus,  et  Swanus.  Qui  constituerunt  dogmatica»? 
Ypocnas»  Aristarcus,  Asclepius  et  Galienus  ( I ).  In  quot  tartes  di- 
TOeruat  tnedicinam?  fai  duas,  theuriticon  et  praticon.  Theuriticon 
4ifiditur  in  tres  partes ,  in  phisiotogicon,  theulogicon  et  sioxoti* 
4M.  PhtsiologtcoH  dividitur  in  Vi  partes,  id  est  in  etementis  et  io 
temperanza  nature  <?),  in  humoribus,  mfirmissima  teca  corporis» 
in  firtvtibos  et  fai  operatmiibus.  Elemento  sunt  llllor,  ignia,  equa, 
ttflos  et  eer.  Igni*  «st  caKdus  et  siccus;  aqua  est  frigida  et  burni- 
ta; terra  frigida  et  skca;  aer  calidus  et  buroidu*.  Temperotioues 
aataralessoot  IX,  1 1 1 l<»  simpHces  et  lilla*  composite,et  una  ex  utra- 
qve  temperala  quam  temperantiam  appeHamus  ;  «alida  contiagit 
«t  fiat,  sed  non  mullam  tempus  constat  ;  sicca  et  humida  similitejr» 
Qaeemn  istis  non  Constant  sunt  111I<*,  sanguis,  colera  rubea,  flég- 
ma  et  celere  nigra.  Sanguis  est  calidus  et  tiumidus  ;  colera  rubea 
catida  et  sicca;  flegma  frigidum  et  humidum;  colera  nigra  frigida 
et  «icca;  sanguis  asiiailatur  (tic)  aeri,  colera  rubea  igni,  flegma  a- 
qee,  colera  nigra  terre. 

lefinnisskna  loca  nostri  corporis  sunt  per  qua  vette  et  arterie 
et.  servi  decantar.  Aresistarcus  (£rasistratus?)ait:  •  Vietate*  eo- 
nm  sunt  tres:  animata,  naturato  et  vitalis*  Ammalia  sunt  lllea: 
mabiHs,s0ftftibilts  et  rationalis.  Mebilis  est  que  corpora  nostra  mo« 
▼et.  Beosibitis  sunt  V;  visus,  eudites,  gustus,  odoratila  et  tactas» 
Batfeoabitts sunt  HI:  fantastica,  tegysmuset  anima. Fantastica  est 
in  interiori  (anteriori?)  parte  cerebri;  logysmus  est  in  medie  ce- 
rtbro,  quo  discernitur  bonum  et  roalum  ;  aniifia  est  io  posteriori 
parte  cerebri,  ubi  est  memoria.  SpirituaJes  virtutes  sunt  due  :  in- 
spiratio  et  respi  ratio.  Naturates  virtutes  sunt  VII,  tres  secuodap 
geoes:  una  est  os  per  quod  accepta  est  omnis  vita  homiais;  alia  est 
tesfce;  tertia  est  anos  per  quem  omne  asperum  egredituc  ve!  dis- 
solvitur.  Qoatuor  sunt  species:  una  est  occulorum  species  per  quos 
emme  videro»*;  alia  est  auriuai  species  per  quos  omnia  andina- 
far;  tertia  est  species  lingue  per  quam  interrogatiooes  et  reepon- 
sfcmes  manifestantur;  quarta  species  est  cor  ubi  omoes  species  cor- 
I  orh  contiaentur. 

(  r)  Ved.  Galeno,  Introd.  mu  medie**,  cap.  ày  T.  XIV,  pag.  685,  («J.  di 


190 

Propterea,  Ali  karissime  (?),  com  dintorno  tempore  de  teflfche 
troctaasemos,  omnipotentis  Dei  nata  admooitut,  placati  ut  ex  gre- 
cis  lodi  sectantes  anctores  omnium  causarum  dogmata:ia  brevtfr» 
quium  latino  sermone  conscriberemus.  Quod  com  perltgerb,  et 
mas  fueris  ad  curam  hamani  corporis  cuccia  experta  reperies  ; 
onde  admonemus.  Ali  dioicissime,  ne  quid  hofc  scripto  ant  adden* 
dum  aut  minneodum  existimes.  Sed  a  principio  passioni*  Cspitis 
infoiata  scripsimos  eo  quod  velaci  summa  ci? itas  corporia  est  ca* 
put  quod  Greci  eepkalan  vocant  ;  ideo  superBciem  oulis  (tato** 
strammus  infoio  ad  capillorum  curas.  ^  -. 

Cip.  2.  Ds  wptf /ù. 

Capillorum  defluito  ex  raritate  cutis  contfngft  (ito)  aut  ex  ne- 
cronoxia  kborantibus,  id  est  ex  longa  egritudine,  aot  ex  tinta  ca>- 
pitis  quod  Greci  choras  vocant.  Cervina  medulla  imposto  espilai 
fluente»  confirmat;  item  malva  cum  sua  radice  decocta,  caput  la- 
va, emendai;  item  cornu  cervini  (rie)  limatura  cum  farina  mixta 
combusta  cum  oleo  mirtino  capiti  imposita  capillos  cfonBmet  et 
renatici  facit;  item  lini  semen  combure,  adde  oleum,  commiste  et 
perunge  caput;  item  ad  capillos  confirmandos  et  notriendoa 
daraea  cum  aceto  cocta  vel  trita  fluenles  capillos  firmissii 
solidat(l). 

Cap  3.  et  4.  De  eodem  (2). 

Hec  passio  triplex  contigit  capillis  cadeotibtn  in  scemate  i** 
tundo  in  parte  cepitis,  cuius  feditas  vulpinatn  vataerlboa  mlaÉfll 
simUitudinem  (3).  Siquidem  postquam  fuerunt  corate  cairn  iM 
flavos  ostendout  capillos ,  sicut  animai  vulpecola  quod  Greci  aM 
peia  vocant.  Contemplari  oportet  quatto  sit  passio'  et  tigna,  erqtfT 
humore  generala  sit;  si  flavum  colorem  habet,  babundantiaÉsei1 
lare  rubre  signiflcat;  si  nigro  colore  est,  melancollcom  hamorèÉ 
ostendit;  ai  album  efficit  colorem,  flegmaticum  humorem  oafeptti 
Curatio  eorum  talis;  minutas  et  densas  scarifacionto  laceritoìtolt» 
cies,  quas  Greci  saunca$  vocant,  et  insuper  aceriori  epytbneper* 
fricabis,  aut  nasturcii  semen  cum  sinape  et  aceto  terea  et  fHWàii 
aut  cacle  (?)  stercoris  parte»  |ls,  sinapto  I,  cum  aceto  terea  Mi* 
linies;  itefn  avellanas  combustas  teres  com  axungia  orsino  et 
de  lucerna  commiscebis  et  illam  allopiciam  cutro  trito  eoi 
fricabis  et  super  illines;  item  adbdilli  radix  et  abrotanum  coarà- 
ceto  similiter  operatur;  item  herba  perysteon  conr  aceto  trita  al- 
topitias  inunges,  mirum  est;  item  euforbiom  tritum  et  ttiaa  feti* 
vitali  misturo,  allopitias  sanai.  Si  hec  omnia  minime  pi 


(i)  Sandaraca  ctun  aceto  oontrita  capillos  afflaera  non  patito.  T&L 
Friso.  Lh. 


(a)  Nell'indice  questo  cap.  porta  11  titolo  Adallopittat  ommib**  t^fiiUtU 
(9)  Vi  sodo  molto  cosa  prete  da  T.  Prisc  l  vi. 


sft roteo  Iterila    pi    ,  aengoftiem  aoferas  et  yem  catartica  da» 

1*%  ani  eetapodias  <        Llecipe  interi onis  dragtn.  i,  olei  dragai  ij, 

diegridii  dragm.  ij9  si    i  escinchii  dragm  ij,  commiscebìs et  colli. 

geset  facies  eatapodiu9  .n  modum  orobi,  et  exinde  acdpiat  VII  aut 

HI;  Si  tortis  est,  XV.  Homioibus  allupi  tiaa  patientibus  utilessunt: 

|Md  ai  albo  tei  rupho.  colore  sit9  colagogutn  calar  fa;  si 

mtaoa  e%ro  fuerit  colore ,  dabis  quod  colen      i      t 

Ut!  eemeo  cotnbures  et  cuna  aceto  misce      ec 

Metal  ot  captili  oascantur  herbaiA  ag        un      .riti 

caprino  fcopooea  et  oascentur;  ileo  i 

ita  otptima  die  leves  cocla  aqea;  ti        r        oeoe  e 

al  tadocea  io  capite  et  oteo  soper  il        s  per  t:  e 

pìfae  ;  iteli  ad  capiltos  notriendo  {sic)  verbena      i\  a 

io  Kxitam  coques  et  assidue  caput  lavabis  ;  it      o*  ani  i 

rioeo  Uliva  facto  caput  lavabis  cum  sapone  gaui 

CaP.  t.  Ùetinea{i). 

capiti*  in  corpore  nasci  solent ,  quod  Greci  thonu  appd- 
Maxime  io  capile  emergunt  frequenler  ex  viscóso  ec  teoa- 
heaeore  ;  nielli  similes  et  ulceralionem  coriicofeai  osten- 
ta corto  capiti*  ubi  est  pediculorum  epulatio ,  aliquando  io 
tjMaaet  palpebras,  aliquando  in  diversa  loca  corporis,  aliquando 
per  mcroooxiaBi  venil  aut  per  malam  habttudinem  corporis,  ali* 
qoaodo  per  mali  hutnoris  reiectatìones  contingit  hec  passio.— Cu- 
ra ad  amaca,  tioeaa.  Oportet  in  inilio  ob  nimietatemhumoris  pur* 
gptiooet  dare  ot  tentrem  leviter  deducant  et  cerotum  tale  facies: 
aolptar,  baccaa  lauri  ,  berbero  perdilion  singillatim  terea  ita  ot 
eolphorie plas  mitea  /cera  et  oleo  sufficienti  solvaa*  et  con  re- 
frtaaroaerit  radea  caput  et  supradictas  species  iniscèbis  et  capiti 
tonaca»  et  posto  in  latacrum  cutn  se  por  re  (ite)  fricabis?  item  ce» 
raaaoa  cobi  lacte  caprino  teres  et  super  impone*;  item  ooces  gal» 
Hcae HI,  lesena  dragm.  V,  caricas  dragin.  V,  cimini  quod  triboa 
tigitie  Imre  potoria  ;  alliorum  capita  ili,  saponis  gallici  piUolaa 
HI,  axoogie  teleria  VI,  mellis  J  f  porrorum  replantatorum  capita 
VlUft  f  hec  omnia  diligenter  super  mitas,  omoes  tioees  ocoidit  et 
fpaae  plagaa  aanat  ;  item  ad  lineas  cucurbita»  aiccam  aaaatam  io 
poberem  aopermitea  ;  ites  uvas  de  tipato(?)  sopermites*  —  Me* 
iiraairn  ad  tioeaa  roptas  et  tiniolas  quod  maximum  remedium 
cab  leeioem,  bulyrum  et  mei  ana  coque  ut  unum  corpus  officia* 
tar  »  tepidom  imponea  in  folium  avellane  quod  super  tioeaa  mi* 
taa  et  aoper  folium  laminam  plumbeam  pooea;  item  erugioe  cai», 
io  poherem  cum  aceto  distemperabis  et  super  tioeaa  inpo* 
Ad  tioeaa  io  tibias  roptas  medicamen  utillimum  (ite):  tesine* 


(0  Neil*  indice  questo  é  il  capìtolo  V.  mancando  proedeatetaente  il  eap# 
tv.  Ad  cmpllos  nutriendo*  vii  confortando*. 


m 

botyri  ma  Itbram  1 ,  toqnea  'diaUatime  In  oua  rodi  rt«nro», 

«linde  tepidum  io  folio  caalis  animati  «ut  in  tornii 
fcrtinen  impone*. 

ftifl        l    mi  tot  fruita  vocnot  «ne 

»    :  ex  i  adi  '     intemperanti»  temporfa  qnam  tì#ed 

vo      t  d  [       tor  qnfdera  pruritut  in  sunerlcfa  cartai  ia 

i      Hi       eH  amasalbitsalnrisemttiuInntaMh 

i  sii  pj  raea  aecepit. — Cnntfo net;  lacan- 

i'      n  :     i         im  cura  mclle  potuf  dabla  pernia* 

buoi     i     un       x  un    eoinero  haraoria  dulceacnt  Tel  oetna 

,      ino  cari  amplici  inductioue  Tentrern  depnrgabnai 

et     boti      i      bracato  «rit  adhibenda,  maxime  si  etate  ja* 

a        fnerit  pam     ,  Tel  Becundam  naturalo  plurimo  sangui»  aa- 

verit  e  ecl  poliemor  vocant;  item  bletas ,  cantebron, 

in        f     grecalo ,  limnl  ceqnes  et  de  iosa  eoctiene  caput  li- 

vabis  et      plasmate  tali  (iti  oportet:  recipe  mirram,  nitrum,  a- 

loca  ,        onìti  vivum,  ellebnrufl]  album  et  ptisanim 

eiccam       i|    ìoere  (  atque  cribrata  in  balneo  asperga; 

i         I  ne  cu     fino  uitre  confecta  capiti  inposita,  noi 

;  nera  ;  i  aicbincium  coieria  caput  lavatùvmeediU 

Ci».  7*Depedicvlù  etimdUbm 

Peflicinonim  et  lendmnm  panionea  pnjpMMw  $itagrim  veaat 
T>fc).  Erenit  fa  efeatrices  corporii ideal  in  mala  habiiudioe  taetat. 
Acquando  in  tote  torpore  e  gunt  et,  «t  diximts,  iu«apiUUat- 
fcent  epulatiooem  et  piarti  wntar;  nliqnendo  pruriginea  ai- 

mlam  feciuut  et  aant  duriores  et  mordacea.  Haoc  passionerà  pt- 
«ieotes  anxìeletem  et  fastidino-  babent ,  macilenti  et  pallidi  ef- 
-cfantor  et  vigilia»  paciantor  propter  acceasionem.  Curati»  eorun 
tal»  est  odo  i  benda  :  ai  gravfi  est  hec  patria  in  capita  ut  elepbte- 
tiosi  cureetur;  primam  pftjtotrom  apponat  et  enpUlos  rodateti* 
qua  marina  aut  hIu  capat  lavet;  exinde  bulbna  et  nitrum  corno- 
tao  trita  ad  meli»  spissitudiuem  et  «inde  corpua  perungea  ;  ilei 
ataphiaagria  trita  cani  oleo  et  -saie  corpus  munge»;  item  si  oiraii» 
prurito»  faerit,  sulphuris  vivi  partem  l,  atapbiaagrie  partesll.si- 
jis  partem  I,  tere  cura  aceto  et  eleo  at  pingueacant  et  in  baine» 
defrioetnr  et  caput  lavet  ex  -albana  et  papaveri  in  equa  cocìa; 
item  Mete  viridis  meco  cai  i  tnges  ;  mox.  nedàculì  et  lendine 
«ire  diwutiantw;  itera  ad  i  calo*  et  tendinea -cucurbite  virili» 
rasura»  in  cutem  inpone,  epuii  ine  pedicuierum  et  lendinnu  et'  f 
cutit  ;  item  vita  trita  ci  ipot  frica,  pediculos  et  lendja» 

mire  discutiti  item' eh     :t         oet  malie  tnixtna  et  capiti  *nai- 
aitus  pediculos  disper  gn. 


Cip.  8.  De  dolore  capite  (I). 

,  W  est  dolor  capiti»  qnc  per  multum  tempus  tenet,  id 
■si  m-HWI  *eii  velus ,  sepius  sensibile ,  mudo  plus,  modo -mi* 
n«.  Sic  fbtetliges:  solem  nimium  fere  (ite)  non  possimi,  neque ca- 
t/rtM,  oeque  frigus  nimium,  nec  voce»  nimias,  nec  vinum.  Signa 
ih  MBA:  limporum  pulsus  non  deest  et  totum  caput  grave  est  et 
b  et  eervìces  dotent  et  nervi. 
(do  media  pars  capiti»  qne  emignaeam  dfeitur  et  vertigi- 
d  Greci  tijligenih  \ocar\l  et lenebrositatem qua ra  greci  sco- 
cmt.  Universa  hec  in  capite  continentur,  et  est  cephaléa 
if  parte  capitis  inveterata  passio  quam  Greci  chorinas  clya- 
Hk  cHcont ,  et  tochis  membrane  cutis  suppostile  et  appellanti^  a 
Speda  pygraneon  aut  ipsis  membrane  parti  quam  consueti  emi- 

Contkt  eorure  talis  est:  conslitue  eos  (n  domo  ubi  nec  nimia  lux 
r..  nec  nimia  obscuritas  (2).  Post  hoc  eflciatur  eis  fomeutum:  re- 
cipe rute  fasciculum  I ,  edere  terrestri»  fasciculum  1,  foliorum 
suri  fasciculum  I ,  vel  baccaa  lauri  XI,  in  aqua  coques  et  oleo  ad- 
niito  caput  inunges,  sanabitur.  —  Strictorium  ad  capitis  dolorem 
■t  ad  reuma  et  bcriroas  qoe  in  occulis  descendere'  solent  ;  recipe 
nlmn,  ciminum,  thus,  aben,  amonìacum,  granum  mastici!  ce  et 
wlum  aua,  [ireterea  co  (?)  unamquaroque  medietatem  de  croco  mi- 
ai teleeque  in  mortario  distemperana  cum  albumine  uvi  et  in  li- 
NX>  laéacei  et  fronti  inpones;  et  si  caput  infundere  volueris.  cro- 
wm  Ma  Kites  contra  alias  specie* ,  sed  aloen  ad  medietatem  |» 
tmmm  mites  specierum  et  terei  cum  aceto  distemperai»  et  ca- 

KMaude»  — llem  si  caput sonat ,  virgulta  oleastri  coques  et 
CMwt  fovebis.—  Item  savine  fi  iculi  I,  rute  fasciculum  I, 
HMarHaWeicalum  1,  iovis barbe  I  i  I, cum  iure ipsorum 
•M*  et  oleo  et  aceto  bene  permixio  in  patella  frictb  capiti 
■Mito  Mjpooe»  et  cum  lana  succi  rolves  et  ligabis  diligeo- 
karvt  Sm  elastina  solves. —  ltem  an      flnrem  cum  oleo  coques  et 

KMMges  ;  totum  sanai,  ltem  se  o  et        (?)  (3)  et 

ritte  aot  polvere  caput  perong  3.  item  rutam  tcres  diligen- 
te- «bobbi  «lei  rosarum  coclear  pici  et  aceti  modicum,  roisce- 
lto«JmIet  itlinies  frontRm  («;— .  ltem  aprolnani  (iw)suc- 

aaiCBOi  vino  aot  oiimelle  temporibus  impones.  —  ltem  ascin- 
baa,  iliUmelederam  terrestrem  teres  addens  mei  est  albume» 
nana,  Unteo  ioti  no»  et  ad  caput  pone».  —  Item  asciuthum  ina- 
■tecoctum  fronti  impones.  — item  rutam  viridem  et  (a)  cum, 
ftM'«t  •ceto  tritura  cerebro  inpones.  ltem  oleum  rosatam  et  uvi- 
'a  commiscebis  semel  aut  bis  ebuiliat ,  contra  solem  aut 


iBiaamnio  commisceou  lemei  ani  un  euumui ,  cuiuru  su 

/ijn  aria»'  «linea  forma  una  parte  del  i  cap.  di  Garioponto. 

fa)  Q»aU  pria*  frate  li  Irova  egualmente  nel  i  cap.  di  Gariopotto. 

8) Bianco  nel  nw. 
)  Bianco  nel  mi. 


(5)  Bianco  nel  — 
Voi  IV, 


191 

lumini  fmmges  caput  (1)  frequentar  dolorem  capitii  et  rerti- 

giimm  tollit  — Itera  nucleo*  persicorum  et  medullam  cius  cuna  «teo 
lerci»  frontem  illinìcs,  mire  medicabis. —  Item  si  caput  lindi  *i- 
dealur,  cdcram  tcrrestrem  et  oleum  addes  per  liuteum  expriiw* 
ibniiiT  et  l'rooiero  et  cerebrum  illiiiies,  et  mirifico  prodest—lten 
qui  caput  noti  seutit,  mente  trite  0  UH  cum  osi  mei  le  ieiunui  ac- 
ripinl,  optime  facit.  —  ltem  ad  capiLis  dolorem  subiUmeunj  Ucee 
lauri  ci  menlnm  equo  pontiere  teres  subtililer,  addes  acetum.obti- 
liit-  cOBimisce  ut  Irquesca  t ,  cerebrum  et  limpora  et  frontoni  inaaget 
et  rum  arescet  iterum  inunges  et  sic  facies  ter  vel  queter;  n  bac- 
ca lauri  vel  mirra  uon  esimile  meli»  pattern  I  et  aceti  partea  4  et 
simililcr  iiiunge;  utique  mitigai  dolorem.  —  Polio  ad  capitii  dolo- 
rem:  aproUianum ,  sa  vinata,  trifolium  et  ederam  terrcslremext* 
qua  dislempei  aos  dabis  ei  bibere. 

Cap.  9.  De  emigrati  eh. 

Emigranicis  et  vermes  in  capile  liobentibus  swiapem  et  napeat- 
mciicquali  memora  tritum  cum  aceto  quasi  malagma  froolihftia- 
pones,  ex  um  (expertum?)  est.  —  Item  lasaris ,  galbtaiat 

calcami  singulos  tere  cum  aceto  bono  et  sic  tepefactum  dettava- 
ratum  medicameli  in  aurea  mites  ut  inbibat;  mirum  art.— 

Item  ud  emigraneum  sembucì  corlicem  medianum  tunsbm  adit- 
elo acelo  iuscido  macerabis  super  tcgulam  et  calefucn  t  et  lare- 
pcstruin  [sic)  loco  appone  ;  si  vermes  sunt  statini  exiuut  (afa)  fc- 
ras.  —  ltem  ad  emigraneum  et  capiti»  dolorem  papaver,  attraa 
cum  aceto  fronti  iropones,  cessabit  dolor.— ltem  aloe  et  Croci  par- 
tes  binas,  euforbii  pattern  1,  cum  aceto  teres  et  tinpora  illune, 
phisicum  est.  Trocisci  esperti  ad  emigraneum:  lumbricos  letfn- 
nos  et  lerram  quam  ei  se  proiciunt  eliam  li  turis,  11  lercs  addetti 
acclum  bonum,  facies  trociscos  et  siccabis  et  repoin  -  ei  cum  opus 
fuerit  cum  aceto  distemperabis  et  timpora  et  froaiem  peruiiges  ; 
proficit. —  ltem  ad  emigraneum  et  cui  humor  in  ornili*  influii: 
lerbenum  ,  apium  et  meiilam  equis  ponderibus  teres ,  adicies  ori 
el  sape  modicum ,  et  cataplasma  facies ,  et  super  caput  tolum  ia- 
poncs ,  sed  super  arteria»  nunquam  ;  Si  autem  super  occulos  el 
frontem  stillabis  in  ea  parte  que  dolet. — ltem  galbanum  carie  in- 
ducis  et  poais  io  ea  parte  que  dolet,  statim  mcdicabiuir. 

Cap.  D«  ruta  etierpillo  (2). 

Butani,  scrpillum,  satiriam,  briciola ,  tere  cum  oleo  et  butyro 
et  acelo  et  melle  simul ,  misce  et  calidam  in  lana  succida  involu- 
tum  super  cerebrum  inpone. — ltem  celidoniam,  plau  lag  incoi,  Ie- 
ri) Idem. 

(a)  Manca  b-a'eap.  dell'Indica   Invece  ha  il  liiólo:  Ad  vari  .    ..    .  capito 
tei  luodiiertalutn  certbrum  habet. 


105 
re,  adde  acetnm  et  facieiw  cataplasma  capiti  inpone  ;  mi  rum  est. 
— Polio  ad  vertiginem  capitis:  Sa v inani  et  aprolhanum  tere  cuoi 
vino  et  pipere  et  mellis  modico,  bibat  mane  et  sero  cali  cera  l. — 
Itera  ad  vertigiuem  capitis,  axungiam  veterem  salatam  fronti  in- 
pone  et  liga;  bene  fariet. —  Item  ad  vertiginem  herbara  trifoliura 
curo  equa  et  pipere.  bibat  per  dies  X — Item  blete  nigre  succo  ce- 
rebrom  et  timpora  illine,  bonum  est  —  Item  ad  idem  :  beton  ice , 
Mete,  apii  viride,  ana  fa<crculum  I,  iusquiami  ramorum  raanipu- 
taun  1,  coque*  in  acqua  ad  tcrciam  et  per  tridum  bibat  calicem  I. 
—  Ad  idem,  aprolhanum,  ederam  terrestrem  et  trifolium  equali- 
ter  fere  cuoi  aqua  et  sale,  bibat  ieiunus  per  dies  novem. 

Cap.  lì.  De fraetura  capili*. 

Fracturam  capitis  vocamus  vulnera  que  ei  humpre  nascuntur  in 
capite.  Betonia  trita  et  inposita  vulous  mira  celeritate  glutinatut 
in  lercio  die  maturet,  cuius  utilità»  tanta  corista t  ut  etiam  ossa 
lese  perlrahat  fora*.  — Item  verbene  folia  cum  sale  trita  et  ihpo- 
eita  ossa  lesa  extrahunt  et  in  quamlibet  fracturam  vel  vulnus  in- 
paaBa  cum  axungiacelerius  sanat. — Item  celidonia  cum  mefle  tri- 
ta et  vulnerato  capiti  interposta ,  expertum  est.  — Item  aranee 
tela  cum  aceto  et  oleo  capiti  (rado  inposita  mox  dolorem  tollit  et 
mal* — Item  cui  testa  inplicataest,  et  non  potest  loqui,  savinam  et 
iot ia  barbam  et  ederam  simul  tere  et  misce  et  cum  vino  bibat.  Ad 
meabraaam  quecerebrum  continet  si  fuerit  rupia:  drovocam  sic* 
ca  et  iade  fac  pulverem  et  superarsperge,  statim  sanat;  probatum 
—  Ad  capitis  fracturam  et  ossa  expellenda ,  lupo  pectinis  ra- 
et  folia  tere  et  cum  vino  bibat,  et  continuo  ossa  expellit.Qui 
te  capile  habet  os  inplicatum ,  et  obmutescit ,  violam  tritam  cum 
vfeo  da  bibere  et  si  dextra  parte  colpum  habuerit,  in  sinistro  pe- 
da  et  io  plagam  ipsam  herbam  certusam  liga  et  in  eodem  die  lo- 
qid  heiet;  probatum  est.  —  Item  betonicam  equali  mensura  tere 
et  de  iureeorum  calicem  i.  bibere  da.— Ad  os  plicatum  in  capi- 
le* ipsum  hominem  in  terram  extende  et  duo  homines  ad  caput 
aedeaot  et  duo  ad  genicula  premant  leviter ,  et  appone  cendulam 
ed  plantas  et  cum  malleo  battis  usque  loquitur  egrotus.  —  Ad  os 
plicatum  in  capite  semen  geneste  quautum  tribus  digitis  levabis 
distempera  cum  vino  et  aqua,  da  bibere,  prodest. 

Gap.  12.  De  hydneie  (l). 

Hjdracie  sunt  quedam  parva  et  examenta  in  capite 

bete  et  elementa  similia  flectenis,  sed  paulo  duriora,  et  subalbida 
et  arata  sunt  et  aqua  ipsa  que  ex  primi  tur  hamida  est  et  su  p  posila 
cuti.  Examenta  autera  est  in  suma  cute  cum  ulceratone  subrubra 
et  aspera  simili*  bis  pustulis  quo  ex  acri  sudore  nascuntur  ;  cuius 

(i)  Nell'indice  comprende  due  capìtoli  eoa  altri  tìtoli. 


106 
medicameli  subiectam  babetun  recipe  lythargtri  9  111  • 
B  IIU  stiplicie  9  II,  rute  viridis  foliorura  9  N,Jaceti  ett)lei  moti- 
ni  qvodfuftcum(?)  Hiini  loca;fcic  tamen  roagis  facit«d  humidas  et 
iupeliginosas.  liem  ad  scabieno  que  in  capite  <est,  rutan  ut  §Up9§- 
rcatn  tere  cura  mede,  cataplasma  et  inunge  caput,  ante  trahe  ra- 
ti iees.  Si  autem  necesse  est  ante  capitis  cutem  «live  coctis  fottìs 
et  tritis  cuna  melle  cataplasma.  — Item  spume  urgerti  et  cerato 
ana  9  Il  sulphuris  -f-cerotum  sopermite  et  utere  id  est  parva  fé* 
ramina  in  cute  cuius  passioni?  hec  sunt  signa  ;  in  4 psa  cute  pprva 
foramina  habet  ex  quibus  fluii  humor  similis  passioni  qua  fdOh 
tur  cbirion  quain  Greci  achor  vocaal;  «inde  ipsa  passio  acfteraap» 
polla  tur  que  nos  tabera  est  a  utero  deQuenseolericus  tal 

flegmaticus  intercido*  et  melancolicus.  Cegnoscere  argo  «portai 
ipsius  passionis  prtfprictatem  et  maxima  cura  ratione  cura  adtt- 
benda  est.  Colericus  igitur  sublilrs  est,  habundans  bumore  et  ip* 
paret  subcolerico  colore.  Si  autem  non  fuerit  subtilis,  sed  pingldi 
et  glutinosus,  flegmatkas  et  salsus  humor  augmentatur  et  fadt  a» 
cho  ras;  si  aichilhorum  fuerit,  sed  apparet  focus  ex  quo  fluii  fumar 
diirior  magis  el  cyrodis  vel  cyrosis  super  cutem  constrictam  la- 
manens  v  et  nidi  il  ex  bis  defluxerit  ,  aut  vii  eut  modicona  t  adas 
roelancolicum  humorem  esse  qui  facit  acheras.  —  Curare  aduna 
oporlet  quo  modo  quo  faabot  allopitias.  Quippe  ai  pleclorìcos  (ue- 
rit  et  cacochimus  totum  corpus  prius  purgare  opertjH»  et  aie 
postea  localisadhibenda  est  cura  sine  aliqua  diiatione.  Scire  aitai 
oportét  quia  cum  hec  passio  similis  est  acheris,  sola  magiiitadlae 
differens;  foramine  autem  unde  fluii  humor  simiMa  san  t-fa  vo  aat» 
lis  ;  unde  et  aomen  accepit  chyrott  ab  antiquis  namque  vocastor 
achore,  sed  non  videi» tur  foramina  ^ex  quibus  fluit  ttumor  ;  hefc 
omnia  de  achorum  dixisse  suflBciant;  nam  et  hec  que  ad  éMopitias 
dieta  sunt  existima  tibi  sufficere.  Sed  quoniara  multa-  suol  uo4a 
ipsa  passio  fit ,  sunt  4  fortiora  aiiqua  vel  maiorà  et  tninon  qae 
diaforesin  faciunt.  Hoc  tamen  proprium  ad  aohoras  adiutori» 
est  quod:  recipe  I  j  largir  i  9  XX  et  oalcem  viwn ,  cum  «ceto  taro 
et  superante  oleum  et  utere. 

Cap.  14.  De  medicaminibus* 

Si  mederi  volueris  onmes  passiones  in  principio  caput  pvgne 
oporlet;  hoc  est  sape  ff  1  aceti  mellis,  ff  I  in  I  masticis  9  llUpe- 
rctri  9  HI,  (ere  9  I  etf,  origani  manipulum  1,  rute  simili  ter,  ti- 
napis  9  111  ante  pridie  infusa  ;  hec  omnia  in  cacabo  postea  coque 
cola  et  repone  in  dolio  vitreo,  et  cum  opus  fuerit  gargariaa  ad  io- 
lem  aut  ad  focum  vel  in  balneo  medium  calicem. —  Gargarisoraa 
ad  caput  purgandum:  recipe  pulegii ,  rute  satureie  ,  tris,  ealaai 
et  apii  ana  manipulum  1  f  sinapis  9  1 ,  piperis  9  1  ;  bec  omnia  ia 
aceto  coque ,  per  linteum  cola ,  et  pulverem  fac  et  auprtfscriptis 
misce  el  caput  tu  um  de  melle  perungeet  garguriza  io  balneo  etad 
focum ,  aut  ad  solem  calicem  f  ut  sudes.  —  Gargarismum  ad  Ca- 


1H7 
poi  porgandum  :  ysopi- et  pulegii  comas  et  muhe  eroina  decoque 
ad  tercias  et  colatura  tepidum  gargariza.  Gargarismum  aliud: ace- 
ti M  II,  mellis  ff  1 ,  mite  in  bocciare  et  ante  una  nocte  infonde  has 
nerbai  pulegium,  satureie»,,  yreos,  rutam,  menta  m,  roarubiuro, 
yrisillificam  ana  manipuhim  1  et  quoque  ad  tercias  cunvrefrige- 
raverii  extorque  per  linteura  et  hunc  pulverem  adcfe,  plperis  est 
1*  pitecio  £M1,  staphjsagrie  9;  Il  ad  soletn  aut  ad  focum  gargarica 
(t*s)  caput*,  oaculos  et  aures  ;  mirifico  purgat  ,  visum  et  auditutit 
reddit  et  orane  corpus  advivat.  — ^Gargarisroum-  exi>erttinK  pire- 
tri 19  staphjsagrie  l,  sinapis  semini»  9  V,  pulegii  dragm.  Ili,  ori- 
pni;  biis  omnibus  polveroni  fac,  adde  careni  ff  II,  coque  ad  me-. 
dium^cum  refrigeraverit  cola  et  repone  in  dolio  vitrea  et  uiere* 
Itetn  masticatio  et  sternutati*  ad  flegma  deponendum.  do  capite 
staphjsagrianvetskKjpen>etcocognidium  ana  singulariter  commi- 
se» in  modo.trociscorum  da  masticare  contra  solero  vel  ignem. 
Porgatorium- capitis  quod  hnmores  extrahit:berbacerefolium,  quo 
comi  corpori  saluberrima  est ,  ieiuno  detur.  Purgatorium  ad  ca- 
pati» ttevoutum  scotomaticis  et  epilempticis  prodest*  ellebori  albi 
ma  dragai/ 1111%  strac  ti  i,  oastorei,  nitri,  sape,  piperis,  singulosde- 
oarios  taro  cerne  et  in  naribus.  infonde.  —  Purgatorium  capitis  : 
al  plot  purgare  voluerit  sinapis  pniverem  cuoi  o&imelle  admisce  , 
gargaricabis  (sic)  ad  solem  et  in  balneo»  —  Purgatorium  capitis  : 
piretri,  staphisagriam,  raasticero,  equaliter  et  corbella  de 

ipao  polvere  teagas  palatura  deponas  flegma  et  caperìs  (pup- 

gaberisfy.ltem  purgatorium  capitisi  balsamum  in  aurcm  stillatimi 
porgatotiiiter,AnaeoIyma  ad*  reuma  capitis  et  que  in  faucibus  de- 
taeadiL  Euforbit  —I,  mente  at  1>  picis  est  1|,  pulverem  fac  cura 
vino  veteri  comroiscers  (ite)  f  frwtem  Uline  ad  scabios  et  impeti* 
optine  faciL 

Gap*  W.De  vesicis  capili** 

Voticat  capitis  Greci  uloeratione*  vooant;  que  in  qnoiibet  loco  ,in. 
~  >.  labe  crescunt.  Corabissic:  artico  semen-  in  aqua  trito m  et 
tepoaibioi  minerà  eompescit.  Item  peponis  radix  trita  cum  raelle 
etioposite,  diversa,  vulnera  saaat.  — Itera  bleta  nigra  non  cocta 
trita  OMMDCto- ad  vulnus  optima  facit. — 'Item  menta  trita  et  inv 
potiti  vulnera. capitis.  et  humores  nato*  discutit. —  Item  si  infan- 
ti hoe-eooUogerit,  allium  cum  reste  combure  et  cinerem  eius  cunv 
ateo  impone,  optimum  est*— Itera  psiltam  et  a  lumen  equali,  men- 
tore terecunvacete  et melle,  impone;  vulnera  spissa-atque  minu- 
ta <pe  soleni incapile  velut  papille  nasci  et  de  quibus  sanies  fluity 
cfierìtet  tanah-^ltem  sarmentorum  cinis  cum  axungta  vetcri  inv 
posila  omaea  pustulas  io  quolibet  corporo  sanat* 

C\P.  15.  Ve  vieto  aurium. 

Àurium  vitto  patfuitfur  ex  antecedente  perfectione  et  frigido 


198   . 
vento  dante  aut  lavacro  frigido  et  si  equa  Ir  ipsa  iotroierit, 

aut  ex  tumore  membiani  (?)  (  I  )  i  nel  usa,  aut  ex  tordibos  aut  por- 
gameotoruro  obstrusione  facto,  que  exitum  minime  haboerint,do- 
lores  aurium  efficiuntur.  Guratio  eorum  talis  est  :  si  seoitos  tot 
tinnitus  fuerit  vel  dolor  pubaverit  in  ìnitio  fac  tale  uogaeotMg 
mitte  olei  botti  calices  11,  aneti  viridis  sorcutorum  faticatati,  * 
rute  fasciculos  II,  mite  in  olla  rudi  et  bulliat  noo  Diminuì  -m  tir- 
tns  occuli  deficiat,  cotabb  per  lintheum  et  repooe  io  dolio  vitrea) 
postea  mite  altiorum  muodatorum  9  11,  aceti  Imi  Hbraa  U  in  «le 
rudi  ut  bulliat  usque  dura  alKa  pereent  ;  postea. mito  fa.  mortorio 
et  tere  et  cola  subtiliter  dum  calidum  est  et  mito  io  vaie  vitreo; 
postea  ex  unguento  suprascripto  caput  calidum  unge  et  mimo  b- 
ducens  liga  per  noctem  ;  postea  ius  de  alliis  cuna  aceto,  io  aurata 
mite  per  singulos  dies  et  in  tercio  usque  dnm  santi»  sit;  minai. 
est.  —  Uem  ad  aurium  vitia  :  fustes  fraxineos  in  foco  mito  età* 
quam  que  deOuit  de  fustibùs  ovo  pieno  collige,  acacie  firidfa  9 
iuris  de  capitibus  porrorum  1  ,  olei  ovom  plenum,  an- 

ncas  vivas  X  vel  assellos  quos  Greci  avìoos  dicont  rivoa  X,  et  In  ipH 
oleo  coque  et  cura  aliis  speciebus  misce  et  io  dolio  vitreo 
et  in  aorem  mite;  auditum  revocat;  si  suveode  (?)  faci 
nifestum  est—  Itera  aprotbani  ius  in  aurem  mttte  et  de  tp^| 
liis  aurero  obstrue  et  aprotbanum  bibat  ieiopus,  ad  tionitom. 
riurn  prodest. —  Itèm  ad  aurium  dolorem  et  coi  sanici  ddhÌNÉ: 
auditum  adiuvandum  rute  iuris  est  I,  ciroini  est  V,  mirre  3-N|' 
opii  3  Hll,  roellis  lacrime  est  1 ,  olei  rosati  5  III),  tere  omnia  et  pftt 
lintheum  cola  io  aurem  mite  et  da  ei  fabas  masticare  ut 
infundatur;  si  bec  minime  profuerint  adiatoria 
rum  equa  auriculam  lava  diligentor  iotus  et  fona  et.[ 

conni  mites  ut  detrahas  sanguinem  ;  si  coctura  aut  saogoh  ta 
ratus  fuerit,  statina  solvitur  et  sanat. —  Itero  adqqintos(?)etffch 
stusioncs  quas  Greci  infrasm  vocaot  et  diffictles  auditiva ,  aitram 
et  nceturo  acre  et  oleum  vetus  tepefactum  infunde. — ltem  odm- 
mes  de  auribus  educendos:  ceotaurie  viride  et  marrubi!  etam- 
thii  succus  infusus  excludit  vermes. —  ltem  succia  rote 
est,  similiter  Mete  succus  cummelleaut  oleo  mixtoa  io 
jn^tillatus  vermes  natos  occidit.  —  ltem  si  cui  io  aurem  anfHf ■»; 
introierit  herbe  mercurialis  succus  tepefactus  io  aurem  ittUtoi 
mox  pr.ohicit.  —  ltem  ad  aurium  dolorem  vel  aurdicietb  rariji^] 
sur  rum  et  oleum  equali  roeosura  tepefactum  ia  ipsa  auricole  Mk 
funde  ;  sunlos  purgat,  et  dolorem  tollit.  —  ltem  ai  atyaa  fai 
ricula  includerla  caprifolium  et  alita  cum  vioo  mixta  aimdll 
et  cola  et  in  aurem  mite;  sanat. —  ltem  ad  vermes  si  lo  aoritt 
sunt  canape  succum  in  aurem  iofunde,  optiate  vermea  ocdAfc-r* 
Ilera  adype  (?)  anserinum  infonde, mire  vermea  exdudit;  domita 
aurem  ingressa  est  albumeo  ovorum  io  aurem  induce*, 
mtindatio  in  va  t. 

(i)(u  margine:  vii  taniosa fluente  aut  ex  venlosù*{le) 

e'.  ii*a. 


199 
Cap.  ti  De  parotidù. 

f circa  8nrem  nnscuntar  ;ljec  passio  duplex  est  inde  nomea 
fylms  dicunl.  Evenit  eni m  ah'quando  ex  egritudine  maligna 
Hi  qui  in  egritudine  Frigida  pottonemaccipere  presuma- 
la noasunt  pericolose  sed  facile  ctirnntur  quia  ex  plenitù-* 
>rte  veniont  cum  gravitate  et  nonpus  faciunt  si  diligente r 
r«jtootet  alte  maligne  qtjas  greci  cacoefa*  vocant  que  con-» 
adfctis  intelligufUur;contigit  iste  pprotide  moxapparen* 
fcotefrutlts  precedentibus  adiutoriis,sed  periculumsigni* 
partes  pulmonis  irruentes  aguntur,  que  ex  melate* 
natmtatem  habent  ncque  rubee  sunt  neqoe  dolorerà 
d  mot  syrodes  et  qua  magrs  in  tumore  elevate  sunt  ex, 
pntaotar.  — Curatioad  parotidàs,  u\  est  empia  tist  rum 
i|  olei  sufficiente?  commisce  et  utero  et  si  minime  va- 
mmi* épulum,  septaticon,  et  septaticon  et  serapionM 
bai  medicamen.diaforeticum  sic  fac:  crete,  amenti  par-  - 
fo,  splphur,  vinum,  cum  aceto  illine.  —  Item.butinifa 
fam  inpone  et  lanam  succidati*,  superliga- — llem,plan- 
ti  tute  solis  ortum.  collecta,cupi.  pane  in  postea  salsa  in? 

»  rinata  ;  rumpit  et  sanat.  —  Item,  si  duricia  aliqua 
òrdeiet  lini  semen  et  caricas  et  odipem.  porcinum» 
dtbpacii  radicela  cum  cataplasmate  facto.,  sanare  ma- 
il. —  Rem  ad  parotidàs  ;  lupinumin  aceto  coctum  et 
Értmpòne.—  |tem  lini  semine  cummelle  trito  illini  et 
M  pùntaginis  succujacum  axungia  tunsum  impone— 
et  p fan taginem  cu  rasale  modtco^terQ.et  impone— 
defluit  porcioum  fel  cum,  porri  succo  tepidum.imr 
iósquiafniim,  et  lapatium.cum  axungia  etcataplas- 
lottribos  diebus  impone;  mirabile  est;  postea  medica- 
otfippoiie— Jtem  cere  libras  II,  axungte  porcine  librane 
»^«  VI,  litargiri  ^  VI,  vini  boni  cotilnm  f;conftce  et 
)M  ottrearum  testas  combure,  cineres  camm.admixtos. 
18;  aolrit  dolorem— Itemjris  illirice  pulvis  et  pollionis 
Eh  coquantur,  et  utero.  — Jtem  amonjaqum  cum  poi- 
in. «qua  decoctum  superpone;  Succurrit  hoc  idem  ad 
pn  9  cum  politone  ordei  fac  similiter.  —  Ad  parotidàs 
i  optimum  :  Terebentine  libra  t ,  mastieis  ±  UH ,  cere. 
■MOtini  et  aqne  manne  suffteienter  bulliant;  repone  et 
«maxungie  porcine  -f-  sex,  cere  >-J ,  albamjnis  ovi—  llv 
daa  piena  et  farina  triture;,  sufficiente!-  tere  et  commi- 
ite  rumpit,  curat  et  sanat  —  Hem  stractem  f  Vlf  li- 
si I,  saponis^  UH,  nitri  -.  VI,  albumina  ovi^  II,  mei*. 
ai  li  Hbre  I ,  cere  terebentine  -s  VII,  commisce  et  irnpo* 
jfacit— Item  cere  al" >  litargiri  f,  olei  rosati  r-  UH» 
,  axungie  porcine  f.  II ,  metto  est  t,  ducei  Uni  semini* 
At;  tere  simili  et  impone- 


200 

Gap.  18.  De  passone  ocubrum. 

Ipocras  dixii:  «  oculoram  passio  contigit  aliquando  cum  fngen- 
ti  fervore  doloris  ,  aliquando  cum  tumore ,  aliquaodo  caio  larga 
reumatismi  curso.  aliquando  cum  frictione  et  corporis  sema,  quod 
Greci  nareo  dosisteris  vocant  »  Sapra  memoratus  senior  Ypocm 
adhibere  precepit ,  si  fuerit  ex  fervore  siccato  lavacro  et  vapora- 
tione  humectando  sanabis;  si  ex  tumore  vel  plenitudine  sanguini 
evénerit,  detractio  saaguinis  mitigat  ;  si  sine  tumore  est  dolor, 
catartico  dato  curabis  ;  si  ex  reumatismo  contingìt ,  .catartico  (fer- 
mane dato,  occulorum  dolorem  solvit;  si  ex  perfrictione  veneriti 
menta  potione  calefacta  dolor  mitigatur.  Oportet  in  initio  pesua- 
nis  ieiunium  et  abstioentiam  indicere;  In  aucmento  vero,  tarda 
vel  llllo  die  flebotomiam  aut  catarticum  operali  ;  In  declinatione 
vero  lavacro  uti  debes;  si  minus  convalescit  fortioremidbibebn, 
id.  est  pomicerò,  aut  foliuru  humolonis;  aut  os  sipie  molle  diliga- 
ter  tere ,  et  versata  palpebra  eius  asperitatem  sufficienler  Afa 
donec  bene  sanguinolentetur  9  et  cum  pinicello  pasca  frigida  «• 
presso  diligenter  ex  terge  et  desica  ;  postea  pulverem  in  oecafes 
mite;  miraberis  effectum. — Item  adocculos  ubi  sordicula  ingm- 
sa  est,  roulsam  frequenter  infunde,  aut  lac  mulieris;  postea  cera- 
sa m  et  coriandrum  viridem,  et  micam  nectam  terendo  oomarin 
etoculos  illini;  mirura  est.  Gollirium  ad  occulos  quod  Greci  mth 
vorofion  dicunt,  id  est  ad  omnes  causas  occulorum  et  bumorei 
palpebra  rum»  et  impetus  vel  vulnus  et  sanguinerà  spàrgit  et  nana 
mirabiiiter  stringit  et  sine  mendatio  super  omnia  còlli  ria.  probatfe- 
simum  est  Recipe  bec:  cere,  rose  aicce,  aloes,  acatie,  anulietofii 
aitar- 1 •  camaleonte-^  VI, giosteri^  II,  diadagra  9  II,  guano*  -ri, 
aque  celestis  sufficienler  ;illud  collirium  aoodinum  est  et  hi  omnihai 
causis  Victor  existit.  Collirium  ad  gravissimos  dolore»  occulòroa 
ex  reumate,  et  cui  nianducantur  supercilia  et  scabiuntur  ocooti: 
cathme  asse  est  II,  psimithum  —  V,  gumtni  est  Vili,  eque  pbvfc- 
lis  quot  sufficit.  Collirium  ad  Qstulas  que  in  occulis  riascuntar: 
calcantum  cale  iter  e,  auripigmentum,  verbenam,  erogipe,  rapaaf 
equalis  ponderis  tere  cum  aceto  et  fac  collirium  in  modem  Aita- 
le et  mice;  magnum  est. —  Ad  lippitudinem  occulorum  vaMajfiX- 
pertum:  verbene  (olia  cum  vino  panini  et  sale,  tortellos  inde  te 
et  super  occulos  liga  nocte  ac  die;  miraberis  effectum.— Item  ad 
lippitudinem  occulorum  caseum  in  aqua  bulli  enti  infunde  ,  et  ù- 
ciena  tortellos  superliga  die  ac  nocte.  —  Ad  occulos  permaso*  ni 
dolentea  vel  lippos  fenugrecum  plenum  in  lintheo  coque  et  in  a- 
qua  bene  coctum  et  in  ipso  lintheo  calidum  super océulaa  ligàdfr 
ac  nocte.  Ad  occulos  lacrimosos,  ruta  sicca  cum  melle  et  acetòan 
mi  ito  per  lintheom  colato  occulos  munge;  certum  est  lacriAtfa  re- 
stringere. Ad  capillos  adultera  in  occulis,  calceucee  aunéo  , 
dragagantum  et  eruginem  campane  in  mortorio  tere  v  et  apot  a- 
cetum  collige  et  in  vase  caperò  maneat  per  dies  Iti ,  et  sic  occu- 
los tange.  Item  ad  pilos  adulteros  calcucc  caumeni  pulverem sab* 


501 
ninram  spot  acetom  detempera ,  et  ipsos  pllos  exinde  tango  *> 
pfi  cadent  etalii  non  nasccntur.  Uem  ad  occulos  pilos,  nftrum 
aaortario  tere  fortiter ,  et  per  lintheum  deduc  ter  et  aloen  si- 
1  deatempera  apùt  ina  de  feniculi  radice  »  et  deinto9  oceoloa 
oge,  aut  per  lintheum  instilla  usqoe  saous  sit.  —  Item  ad  oc- 
Ionia  tomorem  qui  nunquam  sanitatem  seducit  et  licivo 

qood  ex  Damasco  adduci  solet,  ferendo  curo  vinoresolve  et 
rjwticos  occulos  ilìini,  et  aliquaiido  per  intervilioni  intrinsecus 
aiMler  fac.  —  Item  ad  lippitudines  occulorum  ,  atramentum  et 
il  ot  altomeo  ovorum  equa  mensura  tercndo  commisce  et  sa- 
liga ;  expertum  est  ;  postea  mane  et  sero  lac  muUeris 
la  occulos  mite;  mirre  (sic)  tollit  dolorem. 

Cap  .  1 9.  D$  caligin  $  occulontm. 

m 

OtfeMorum  caligine*  Greci  awphiophie  vocant.  Latini  drdcoma» 
élcwit.  decesse  est  de  occulorunm  igine  scribere  ,  quia  anti- 
I  tMet ont  occolorum  coiores  mi  tos  et  assidue  passi  fuerunt 
pitis;  onde  intelligas  qii  d  et  capite  etcerebro  humo- 
éiftrsts  coloribus  babundantia  venit,  id  est  melaqcolici,  fleg- 
>  colere  rubre,  quod  palpebras  assidue  f ricani  ;  que  f ricatta 
mutat  visura,  quara  Greci  exantimasim  dicunt. — Item 
a«pHgo  est  que  super  signa  non  I  it  sed  gravedinem  frontis  et 
patiuntur.  Caliginem  perseverantem  si  sèmper  est  ita 
:  ex  nervi  lassitudine  et  ei  eerebro  babet  initium  ,  et 
ttifpMT  usquead  occulos. — Item  caligo  que  ex  suffusione  venit* 
$m  Greci  epttforas  appellane  ex  ni  mio  frigore  aut  ex  reumatia- 
ì ombri  bum  or  flegmaticus  descendit,  et  nervi  meatoto  inter- 
rili per  quem  visus  agnitionis  turbatur.—  Item  est  et  alia  cali- 
«  nimia  egritudine  contingit,  quia  ex  f ebre  homores  de- 
et  nervi  bxantur  sensumque  visibilem  turbant.  Coito  (sie) 
■oathuraasim  ,  Recipe  la|  idem  calamitatelo  (ite)  qoem 
wAmikmton  dicunt;  ipsum  lapidem  in  foco  mite  et  coque  per  11 
ja-jpt  totideta  noctes,  et  calidum  in  aceto  extinge.  —  Item  in  i- 
rjopoiie  doncc  bene  excandescat ,  et  iterum  in  aceto  extingoe 
foe  polvis  fiat,  et  de  ipso  pulvere  tricocinato  per  linteom  ~  •'♦ 
nini,  auripigmenti ,  piperis,  bacarum  lauri,  cinnamomi,  costi» 
(Milana  bbanaBV;  hunc  pulverem  commisce  per  lintheum 
iaceiaaos?)  et  tpsum  pulverem  in  occulos  mite;  sinedubio  sanat. 
mi  ad  caliginem  et  ad  maculas  tollendas:  celidonie,  turis  coclea r 
lactii  mulieris coclearia  III,  aloes 9  I,  ce  91,  hec  omnia 

torto  tommisce  et  occulis  impone.  —  Item  ad  caliginem  occu- 
«fi  :  bedere  succum  cum  pipere  tere  et  inunge  occulos  (acris?) 
Mem-*  ,-aed  cessare  non  debes  ullo  intervallo  usqne  in  biduom; 
\rmm  est. —  Item  ad  caliginem  occulorum  calcucee  aotmenon, 
mniacum,  balsamum  et  nitrum  equali  pondere;  collirium  fac  et 
nre;  ab  indigestione  et  lavacro  assidue  abs  tinca  nt;  gestatione  et 
cts  exercitationc  utantur;  cibisabstineant  hii,  sicut  in aliis  mul- 


302 
tis  dirimi»;  el  si  febrh  non  est  viouro  album  porcina  bibeot  >  iu- 
rat;  aut  lac  bobulinum  tei  capriuum  bibendum  —  Itero  ad  aHam 
caliglnem  que  ex  nervorum  lassi  t  od  ine  commota  est  :  fa  fattfo 
dolóri*  vel  passioni»,  si  fortes  suitt.  flebothomabis  de  vena 
fica,  ita  ut  detrectio  parrà  fiat,  et  in  apoforesi  sirtiiliter  fac; 
ter  molliendus  est  ex  cibis  mollibus,  aut  suppositum  collirio»  ex 
Grecis  et  vino  albo  refteiendi  smt  quod  postini  nervo?  visibika 
reparare;  caput  eius  fomentabis  oleo  rosato  et  serpillo  colida  cui 
toni?  moodis  superligatis,  et  (etano  tornitura  pravocabis  quod  W 
maxima  cura  est.  Item  ad  eam  caliglnem  que  (ex  apormalé- 
tur,  quesigna  omnibus  nota  sunt,  a  nimio  f rigore  obsettaudl 
et  ab  indigestionibus  assiduto  Ia*acris ,  quia  maxime oppimm(f) 
coagulai*,  quibas  vomitum  provocabis  et  ventrem  purgare  facies 
assidue,  et  autidotum  pigrum  maxime  detur  et  medicamente  qua 
suprascripta  suot  adhibenda  sunt,  et  que  prò  hac  causa  cognovi- 
mus  adiutoria. — Item  ad  caligine»:  hedero  terrestri»  succi»  pio* 
pinete  succi,  feniculi  succi  et  olei  coclear  comntiscb  et  occolosil- 
Kni;  probatum  est.  Ad  occulorum  maculasi  garioOli  gran»  XXVM, 
piper  grana  XXVIII ,  ci  mi  ni  quantum  tribus  digi tis  capifes,  ari- 
ne OTum  plenum,  celidonie  similiter,  ferculi  radici*  sùcci  t**U 
fere  per  dies  IX  ,  in  ipso  vase  repone  et  utere.  —  tipllirhra  ai 
omnes  caligines  ettergendas:  cethinie  -*ll  ♦  spice  nardi  .f*II  ,  m» 
rase  -r  INI*  balsami  s.  Il,  gummi  librari*  I,  aqraa  pluviale  qui 
sufficit.  Item  ad  macula»  occukxrum  toltendas:  pulvetom  et  em- 
ula, lithii  Insarh  spice,  gariofili,  chinami,  casti,  masticis,  piparti, 
lauri  bacca  rum,  amoniàci  aloe»,  spice  cimJnt,  ana  J I;  tereonok 
addem  Tinum  et  mei  et  per  lintheum  spissum  ettorqua  etimi*» 
ne;  tum  pedes  et  manus  confricentur  et  fasclabts  striccius  etsl* 
macum  siccis  manibus  fricabis ,  et  postea  diutius  malaxjriÙi  -et' 
inunges;  deambulalo  Bat.  P&ncm  mundum  cura  pulvere  elmiii 
et  semfnis  apii  et  feniculi  coctum  manducent ,  uva  *orhilia  et  ta- 
meti  apfi  et  amigdala  et  nucleos  cum  pipere  et  mede,  comodanti;  a 
lavacri  se  abstineant  et  prius  vomuerlnt,  accetum  sqtuHMtum(fity 
ieiuni  et  post  cenata  sorbeant  Item  bethonice  manipulum  I  ^qaa 
recentis  calieem  1,  mellis  parum,  ieiunus  bibat.  Itero  salvia  oe-r 
nipulum  >,  pfperfe  grana  XI;  terens  cum  ovibus  duobus  deteropa- 
ra  et  in  oleum  fricturo  ieiunus  manducet.  —  Item  aneti  semfah 
~  I ,  piperis  f- 1  et  ciroini  «f. 1  ;  pulverem  fac  et  da  in  aqua  Ufo* 
re  ubi  decoxeris  mentam  et  adde  vini  modicuro;  iena  dormita* 
bibat.  Item  aneti  semini*  quantum  tribus  digitis  levabb ,  piparli 
granaV,  mellis  parum;  tere  et  cum  vioo  calidum  bibat.— Uomo* 
vomito? ,  est  et  non  potest  comedere ,  eloam  vei  valeriana*  et. 
millefolium  bibat. — Item  elnam  coque  in  vino  bono  et  tertasplt» 
tnm  et  rum  oleo  raisce,  et  bibat;  non  dubitet  saoari.  -?•  Itemad 
vomitum  restriogendum  ,  sulphuris  0  I ,  in  ovo  (tortili  «ccipfat  ; 
adiutoriumest. 


Cap.  20.  Ad  egi/opas. 

jkmm  et  tbolas ,  id  ilo  oc 

«  io  tnltlo  med  icaroenta  mordana  {ne)     iiu 
virare  (ne  )  possunt  et  aera  medicai     ita  < 
■oc©  so  rgant.  —  Itero  ruta  trita  cum  j 

tt  sa*at  ;  la  primis  romedit  et 
teche*  ntes  glaucum  et  oitnim  eum  croco 
«nqoeater  nota  tom  est  adhitoi 
it)  et  trita  superpones;  invetera 
9  lupinum  assatum  et  i 

Iseo  celidonie  et  panini  me 

«;  facit  et  ad  ffctulas  sanand 

adintodum  est. 


30» 


—  It< 

1 

n 

>r         i;  ia 

ti       era 

i 

ì 

— i       lopioi 

IO 

H 

■•' 


» . 


Cap.  91.  àdm*ttiopau 


tètOopas  occuloram  9  ìd  est  qui  post  solis  orturo  osqoe  ad 
l  tidìere  noo  possunt.  Epar  urrìc  num  (ne)  assum  flat9  et  ex 
Mi  inde  defluì t  dutìa  assatur  «  occulos  inunge,  et  ipsuro 
Mvai  uanducaudum  9  et  asioino  Omo  per  lintbeum  coiato 

\  Caf.  22.  Ad  ordioìmm. 

*        "       .   • 

flUm  qood  super  occulos  nasci  Tpocras  aoctor  probatus 
^  fitta  amooiaci  frequenter  io  equa  violescat  et  eam  ap- 
l'Iecra;  continuo  sanabitur.  —  Itera  farinam  ordef  cam 
loco  appone;  a  multis'expertum  est. — Itero  ad  ordio- 
U  nitrum,  equa  li  bus  ponderibus  terés  et  eptatrom 
Ili  *t  appones.  Item  ed  suffusiones  occulorum  tollendos  , 
Hjmetrium  tere  et  cum  aceto  distemperabis,  et  ad  dermi* 
occulos  iropones;  hoc  per  plures  dies  facies:  certuni 
qoi  dormire  non  possunt  umpooticum  sic  facies:  aio- 
»■•  tiquiridi  -  III,  ce  ±  I  ,  opii  miconii  ~  119  spici  ■?  ■# 
«ri  qood  sufficit;  omnia  tereodo  commisce9  nares  et  froo- 
Ifcopora  illinies. —  Item  opio  miconio  aceto  soluto  frootem 
Of»,  ittintes,  et  naribus  impositum  sompnum  facit.  Cata  pla- 
tee qui  non  dormiunt  :  micam  mitam  teres  cum  oleo  et 
k-tteo  qood  sufficit  et  factum  eataplasma  super  frootem  et 
roritet;  expertom  est.  —  Item  ab  surchium  ($ic)  cum  vino 
tolMa  bibat.  —  Item  opio  miconio  cum  lacte  trito  nares  9 
i  ni  timpora  illinies.  — Item  semen  papa  ver  is  tefes  et  cum 
iscesj  potai  da;  sagaciter  dormire  fscit,  —  Item  ad  eos.qoi 
mtant,  storacem  opium  frontei  ?l  timpora  et  nares,  opti- 
L— Itero  qui  noo  dormiunt,  pa  ere  cum  oleo  trito  fron* 
ine;  mire  sompnum  adducit.  —  au  eos  qui  non  dormitina 
t  speranno  cum  albumine  ovi  tere  et  unge  frootem  et  Uni- 


pora.— Ad  sompnom  provocando  a,  opiaot  distempera  coni  afta- 
mine  ò?i  et  inunge  frootem  et  tira  pora.  Ad  eoa  qninon  dormiuot, 
titit  viridi*  pampiiios  tritoa  in  aqua  calida  potai»  et  domtet  \ 

Gap:  23.  Ad  hianle*. 


Ad  hiantes.  Tempore  pubertati&et  medie  étatfa  hiaittes  sepia  k 
▼ulta  nascuoturv  parvotas  extantias  ostendentes,  per  qua*  ti  coite 
ungule  fuerit,abstraGtus  homor  aequitur  tractuosus  jrel  moccileDfai» 
quf  longo  tempore  fundatus  solidatur  ,  ob  calutionem  (gfe)  fada- 
oetitem  facilini  valium.  Curaiionis  tempore  accipjea  Uagtntamit 
aqua  infusam  cum  molibdiam  (sic)  trita  comroiapebis,  et.  tiotal  ta- 
les  donee  multam  crassi  tudinem  sumat  et  ad  vesperum  iUiofet  al- 
tura, et  nocte  sines  tota;  lucènte  vero  dio  cantabro.  Liete-  co— per 
so  faciem  fricas  et  timpera  et  tepida  aqua  lavabis  t  et  si  spanasti 
blando  balnea  uteris;  sed  oportet  primum  upgulas  cortich  abstn* 
bere  et  humorem  exprime  re,  et  sic  medicamine  supradictaUttaki 

Gap.  M.  Ad  fatkm  hntig\w*at** 

■  »  ». 

Ad  feciem  lentiginosam*  Erga  hoc  medicameli  faeiem  pdrgpfttt 
cuiat  et  cutem  tendit.  Spume  argentiestlHI,  tere,  punire  tei  1»» 
lam  tritare  cum  oleo  teres  et  multanti  crassitudinem  sumat  et  i* 
pones  in  vase  argentea  vet  vitreo,  et  coni  opus  fuerit  facieai 
nies. — Item  ad  lentigines  et  maculas  de  facie  tollendaa,  titb 
phenugreco  et  aceto  trita  expurgat-~-Item  napum  «raduni  ara 
le  tere  et  superpone» — Itemad  faciem  teutigiriosam,  habetortat- 
pillum  aput  radices  cum  condimento  tapinati*.  mfxJtuoK  et  «jdht 
faciem  abluerit  lentiginosam  ♦  stati m  purgai.  Ad  lentigjnes  iifc* 
eie,  leporis  sanguinei»  imiuge  et  lentigines  purgai. —  Ad  fidai 
purgàndam,  nitrum  cum  meli*  et  lacte  buboìino  terakir  et  atom 
illine.— Item  organum  ad  tenoitatem  tritura  in.  novo  linthea  là- 
positura  Uvorem  toJlit  —  Item  caseua  mollis  et  midiua  fricbBtt 
impositus  sigillationes  tollit.  .    . 

• 

Gap.  25.  Ad  maculai  migrai* 

Ad  maculas  nigras  quas  Greci  alphos  melttot  appettante 
tur  aliquando  in  vulta  velin  bradi  io,  eliqaando  in  totacorpere? 
sunt  etiam  alia  fusca  9  alia  nigra  9  alia  aspera  >  alia  granosa  «  qW 
Greci  lichinodis  vocant,  Efficiuntor  ex  melancolioahumore,  ideal 
ex  nigredine  fellis  reduodantes.  Oportet  autem  catartica  ttebaso 
licupi  purgare  non  semel  sed  frequenter.  Gonficis  sic:  dia  epiti- 
mo -f- 1  in  aqua  calicis  II,  coque  ad  tercias;  tane  dittgpdfter  Uqafc 
bis  in  ipsa  decoctione  9  addes  oximelHs  coclearia  VA  et  dàWs  W* 
no,  et  post  dies  purgationis  alia  medicamente  adbibebis.  —  ltoa 
ad  maculas  nigras  granosas  in  vultu  semine  ex  and  stane  vai 
adustione  factas,  quas  Greci  ftlliUas  vocant,  et  ad  cicatrice*  oigru 


305 
i  boc  efeiiit  ad  <nram  co  lo  rem  convertii.  Confici*  sic:  guaimi  -v 
aponiaci  et  amigdala™  m  aroararum  bene  mondata  rum  g  se- 
U  dleèeri  S  1 9  nitri  g  ti  9  radicis  cucumeris  egrestis  succi  -^ 
I;  ferendo  confice;maculas  fricabis  in  lavacro  et  simplasma  ute- 
. — Itera  sulphnr,nitrumdrat;umeeradicesevisci  radice  sfocò  ~ 
gpHs,  mite,  nigelle  sioce  «r  ellebori  nigri  radicum  et  edere  ni- 
e  4.  IIH;  tun.denda  sutit  tundes,  et  que  terenda  sunt  teres,  et  si* 
ileMMntsce  —  ltem  ad  ultimara  tevitatem  teres  et  illinius. 

»  ■ 

t 

C&P.  26*  Ad  macula*  atba$. 

li  Mcuks  albas  qua»  Greci  alpha*  kuca$  vocant.  Efascuntur  a* 
io  vultu  Tel  in  toto  corpore  ex  flegmalìco  vel  nimis  acri 
bomore;  sed  tunc  sic  probabis  si  curabilis  est  aut  non:  o» 
Éiit  soperficies  cutis  candidas  macutas ,  et  ipsam  maculam  jfle- 
tange  ut  non  nimis  penetret  ;  si  humor  lacteus  fuerit  ex- 
facurabilis  ostendiiur;  si  autem  prò  humore  sangoinis  exie» 
; ,  partem  turationis  ostendit.  Unde  nportet  cologogum  porga» 
rifa»  ilare  ve!  elactuarium  quod  conOcis  sic  :  cucomeres  amaras 
dtalia  et  in  vase  eneo  mite  ;  oleo  die  mane  esprime  et  ipsum 
ad  totem  sicebis  ,  et  cura  sicatum  fuerit ,  iteruro  adde  de 
ut  bene  a cresce t,  et  Ange  trociscos  singulos  3 
qbibus  unum  cum  mulsa  ieiuno  da  bis;  purgat  humorem 
9  ii  est  flegmaticum  ,  mai  ime  a  capile  et  a  fundo  cere* 
emats  nervosi  tas  infunditur;  Et  post  porgationem  bidoo 
I  IfMai'ex  ìacte  caprino  nutries  eum  ;  postea  adhibebts  sincaat 
•  tOMiare  valeant  temperantiam  corporis  naturalem,  ut  deste** 
pia  atoplastuata  vel  («rotarla  que  superius  in  passione  capitis 
Ad  omnes  maculas  de  corpore  lollendas  nilrum  assum, 
i,  cimotearo,  flraum  columbinum  ana  -f:  '>  hfec  omnia 
saat  commisce  et  frica  in  balneo  —  Pulvis  ad  alfos  :  arsmagop 
f,' attoria  piperis  calcis  9  U ,  facies  pulverem  et  in  balneo  fri- 
Mi  fta  «t  anera  cum  panno  loca  bene  fricando  extergas. 

Ca.P.  27.  Ad  vicia  narium. 

M  aMlia  narium  vicia  ,  vel  cui  parve  distillatiooes  per  narcs 
teeveoerint,  si  forte  in  egitudine  acuta  vel  celeri  motu  conti- 
ti! terria  vel  quarta  die,  pessimam  egriìudinem  et  prolixam  o- 
Wit,  quam  Greci  maeronoxiam  vocant.  Aliquando  passio  frene- 
a  Ntciatur.  Si  vero  in  ipso  initio  egritudinis  suprascriptus  san- 
toli fluor  factus  fuerit, in  iuvenibùs  vel  plurimo  sanguine  habon- 
rtft«s,qoos  poliemos  vocant, cum  longo  cursu  frequenter  bonam 
rmiooem  ostendit.  ltem  ad  narium  nimium  sanguinis  fluxum 
era  de  foris  restrictum  fuerit ,  convertitur  iusum  in  ventrem 
«aagalatur  ,  aut  in  aliis  locis  vel  in  vesica  ,  et  facit  tales  dige- 
ones  que  usque  ad  periculum  veniunt ,  nec  aliqui  medici  pos- 
utaguoscere  ruliouein  islam.  Oportet  ergo  illis  subvenire  sic: 


906 
apii  radice*  eoquantur  tantum  bene  et  calidemiU'(mellts?)  coclea- 
ria  IH  ,  quomodo  mulsam  facies  et  dabis  bibere  ,  ted  più  addo 
miir  ut  ad  vomitum  provocet  et  ut  iactet  illuni  coagulati»  san- 
guipem  et  visura  persolvat  et  deponat  per  ventrem  eoi  per  urinaci. 
Itera  si  ex  proximis  narium  locis  et  non  de  altitudine  fueritsao- 
guinis  fluor,  opdrtet  in  principio  sirailiter  molli  praicelluffl  {rigi- 
da aqua  madefactum  circa  maiores  occutorum  angolo*  exprimere. 
Si  vero  de  altitudine  manaverit ,  sanguini»  {sie)  infrigdandm,  et 
aanasexaqua  nimis  frigida  et  pinicellura  leviter  expressum  fronti 
etnaribus  appones  et  raanuura  et  pedura  agra(7),  id  est  aumitates, 
ligabis  et  narium  cavernas  molli  lintheolo  diligeoter  obstruda. 
Itera  si  varo  permanserit  sanguinis  fluor  9  cucurbitatn'  prfaes  rèo 
capite  conglutinando  occipitio  oppones  cura  ingenti  flamine  et  plu- 
rimo borarum  tempore  immorando.Quod  si  dee  abstinuerit,  6tis» 
acarisabis9  sic  enim  faciens  sanguinis  detrazione  facta  narium  flg* 
xum  medebis.  Item  ad  sanguine»  iu  nari  bus  sisténdum ,  optine 
facis  siipsum  sanguinem  excfpias,  combura* ,  et  puiverem  ipeua 
nari  bus  nesciente  insufflabis  ;  Si  de  sinistro  fui  t  /in  sinistro;  ride 
dextro,  in  dextró.  —  Item  ad  oares  que  nimis  sanguinant,  ta- 
be strumi  succum  lana  intinguat  et  in  naribus  roitat  ;  minta 
stringit.  —  Item  ad  narium  niroium  sanguinis  fluxum  :  capri- 
num  pilum  ustum  cum  aceto  mistura  mite.  —  Item  iatytìpd 
(tic)  de  avellana  asti  inter  duas  tegulas  pulvis  naribus  per  Astata 
inroissus  proflcit;  a  multis  proba  tura  est.  —  Item  adsangofoisai- 
mium  fluxum,  ruta  pulverata  in  naribus  per  fistolam  ImnfllfrUBi 
raberis  effectum.— Item  de  fimo  porcino  usto  puiverem  fadafeie- 
mite,  prodest. — Item  iusde  porro  non  piantato  ovo  pieno,  etpea- 
num  lineum  ustum  et  in  ipsum  ius  intinctum  appone.— Rem  ori 
aanguis  nimius  manaverit ,  ex  pongia  cinerem  factum  ad  ofeiei 
raites;  utile  est. — Item  rutam  cum  aceto  tere  et  ius  ipsioa  toefc- 
ribus  instilletur,  statim  restringiti —  Item  ad  male  olentee 
meote  et  rute  succum  mite;  prodest  (1)— Item  mirrano  lem 
aqua  tepida,  in  nares  mite;  sanat.  —  Item  ederam  cum  vino  in 
res  mite;  fetorem  tollit. — Item  febrifugie  manipulum  uoum 
vino  bibat;  sanguinem  restri  ogit. — Pulvis  ad  nares  male  ofeatus 
de  strucio  g  lll9  arsiriagon  g  1111,  cincidas  g  UH,  lapidiscald  gft 
de  omnibus  puiverem  facias  irmi  g  III  et  in  nares  raites*  Adii- 
res  male  olentes,  sive  ad  cancrum  uariuro  :  aristotagiam  cu»  pi- 
pare et  dracerteam  simul  tere  cum  melle;  emendai.  Ad  polipo* 
et  ozenas:  utrasque  passiones,  polipum  scilicet  et  ozenas,  queste» 
tores  narium  dicimus ,  communiter  medicamentis  et  siccatoriji, 
priusraso  capite,  inpositis  curabfe,  id  est  diateon  epulani  aut  li- 
bata aut  illud  quod  appellant  diacodiou  ,  id  est  exeodies  'Goal* 
sic:  mirre ,  thuris  masculini—  ,  singulas  cocléas  integns  carnai 
testa  V,  ovorum  albuminis  g  I,  id  est  ginia  contusa  dillgeniar  si- 
mul comroisce,  et  capiti,  sicutsupradixi,  raso  illine  et  superilo- 

(i)  In  margine:  Item  de  MangninitfiuTu. 


ao7 

ohm  pone  et  «ine  medicameli  manere  diebus  Vili,  et  sic  topicis 
edicamentis  id  est  localibus  ,  ipsis  locis  uteris  id  est  qaod  Greci 
Mfem»  dicunt  :  recipe  alumiitis  scissi,  mirre,  sandarace  g,  sin- 
ilo§  Migeiiler  tere  et  per  calamum  insaffiabis  prelotis  fino  bono 
iribos.  Itero  ad  polipum:  seponjs  gallici  pillulàmlcum  herba  va- 
riane tere  In  mortorio  plumbeo  cum  pistillo  plumbeo  et  mite  in 
iribnSt  et  supino*  iarcat  una  hora  ut  ipsum  medi  carneo  mterius 
irida  t. —  Item  ad  poliporo:  e u forbii,  aluminis,  saponis  ana  metti» 
ira  mellis;  que  surtt  tereoda  (uè)  commisce  et  illioe;  oplime  fo- 
L  Jtcm  ad  polipum  de  naribus  per  sternutamentum  eiciendum, 
pi  virgiois  suo  (tic)  cum  assume,  Ha  ut  de  ligno  lundatur  et  io 
ifheofede  vase  infonde  et  riarès  eius  obstrude  et  tàmdhi  recto 
file  cootioe  dooec  pondqs  sternuti  sentias,  et  ubi  senseris,  sub* 
ms.lkitheum  et  foras  ipsum  polipum  ciciet;  expertum  est.  Si- 
ifiiér  caseum  viridem  cum  melle  appone  ad  polipum  f-  mirre  % 
R,  cere  %  VII  t  aluminis  infecti  £V1  ;  tere  et  simul  repone  et 


Cip.  28.  Ad  $(emu  lamenta  provocando. 

fé  sjtenmtamenta  provocanda  sunt;  mutatio  fit  de  capite  reca- 
iMto^terebro  autem  frigdato  (sic)  aut  humectato,  eoqood  ca- 
li €■!  motim.  Subito  eis  aer  qui  in  eo  est  sonat  quod  perango- 
Wflkm  exitus  est.  Ad  steroutamenta  provocanda,  euforbii  etpi- 
Ì8*at  elleboro  uigro  et  albo,  et  castoreo;  ex  unoquoque  pulverem 
alai  al  naribus  impositus  stehiutaraentnm  provocat.  ltem  de  eu- 
fMp,  piffero  ,  castoreo  ana  pondero  pulvere  m  facies  et  naribus 
(fOM;  validissima  sternutaroeotetio  est.  Uem  ad  ipsum,  ellebo- 
tBI,  storci  9  I,  (nel  margine  :  castorei  91),  nitrì  rubei  9  19 
pjr  (?)9UI;  tere  et  cerne  et  naribus  impone.  Ad  sternutamenta 
pfctt,  scotomaiicis,  epilempticis  prosont;  ellebori  albi  9 MI,  stur- 
if  nitri  rubei  piper  (?)  ana  2  I ,  pulverem  facit  et  na- 
;  puhim  (sic)  ad  sternutum  iste)  facit  etiam  scoto- 
epilempticum  ,  cephalargicis,  emigrenicis  et  ad  omnes 
diiituroas,  id  est  cocognidii  g  1111,  ellebori  g  UH 
H»  navarci  $  II,  ec  homnia  iu  pulverem  rediges^  et  naribus  in- 


Cap.  29.  Ad  bucce  vitium. 

kd  bocce  vitium  vel  ad  eos  qui  subito  obmutescunt.  (I)  Quaro  pas- 
ita  apprebendimus:  ex  humiditate  spulum  fluente  et  nau- 
com  fastidio  et  accepti  cibi  corruptione  patiuntur  :  o%  lin- 
palatum,  labia  ,  bocce  decoctionem  sustinent ,  aut  difficile 
tei  potum  sorbeaot;  gargarizoat  calidam  obidecocta  fuerit 


(•)fe«pe*U  una  forma   analoga  a  quelle  adoperate  da  Gnrioponto,  dal 
:tutt>  Escuta  pio,  e  dagli  autori  di  quel  periodo  di  tempo. 


2TO 
rosa  ricca;  os  lavent,  ani  exinde  amiros  medicameli  in  potione  ac- 
cipiant  f  tei  oximel  vel  unfagan  9  mellis  ex  caljda  elixatora  asoli 
sfoent  «ut  apii  viridis  in  qqua  (lecceta  aut  cidotria  matura  in  fina 
cocta  et  cipresso  succo  utantur.  —  ltem  ad  orla  Vietai  Tel  Hngae 
aut  gole  ,  qui  u  que  foliuro  pulverabis  et  mixto  melle  os  friceHi , 
tei  arte  ri  a  s  rei  fauces  purgat* —  ltem  ad  omnia  oris  vicia  aut  ad 
ranam  vel  uvom  Tìve  vulnera ,  roris  sirìaci  3  II ,  alummis  aeW  f 
IH ,  puiverero  inde  facet  impone  ad  vulnera  in  ore  nata;coeUMa 
tonde  et  cribeila  et  ulcera  que  in  ore  sunt  fricabia,  et  sanai.  Pri- 
vi* ad  oris.  ulcera:  sandarace,  yreos,  ana  g  111  *  ciperi  g  VII  ,  care» 
smitnis,  stipticras  cistis  ana  3  11  ,  florum  rose  g  1 ,-  fads  {mirerai 
et  uteiis  aut  perse  aut  oximelle  Ad  oris  vitia  aut  lingue  aut  gole, 
herbe  pentasileon  radtcem  in  aqua  coctam  dabhgargaritare, 
arterias  purgat.  ltem  ad  os  graviter  olens,  polverìi  ordei 
pulum  l ,  ciceris  albi  maniputum  I  ;  torre  in  cacato  doto,  tetti 
addefolri  parum,  tamen  prios«um  melle  fricabia,  delude  oufe fi- 
no lavabis  et  sic  pulverem  in  vulnera  oris  impones.  Ad  eoa  sfa 
subito  obmutescunt,  pulegium  mite  in  aceto,  ip  panno  iuduqeflfc» 
pone  sub  naso  etdiptannum  bibat,  mox  loquitur.  Ilem  diurna  a* 
roma  ad  cicatricem  e  i  per  tu  m  :  erugo  ferri  que  de  incude  cecidi 
trita  tìim  melle  et  aceto  imposita,  optimum  est  -r-Ad  rauam  fus 
subtiis  linguam  est,  de  melle  sepius  cum  digito  frica,  predest.-r 
ltem  ad  ranam ,  dragaganti  partes  II  ,  saiis  pars  1,  piparla  moMr 
cum,  tere  et  cum  melle  distempera  et  cum  digita  (rkébis  àim* 
nam  sub  lingua,  punge  eam  et  si  adhuc  non  desinit,  facies  eipri* 
verera  et  miscebis  pfperis  grana  XXVII  et  gallami  1  et  talk  faa- 
cum;  bec  omnia  commisce  et  inde  ai  sepius  fricabia,  sanai.  Ad  tì- 
bia scissa  vel  Ossa,  cere,  medulle  cervine,  olel  rosati,  ana  aup* 
ra  eeretum  facis  et  uteri*.  —  Ad  (abiorum  scissura!  que  dittala 
curari  solent,  sevum  caprinum,  adipem  anserinum,  roeduUam 
vinamet  resinano  terebintinam  equis  ponderibus  in  unum 
ace  et  labia  inunge;  predest  efficacissime.  Aliud  medtcaioen,  lapa* 
cH  radices  coròide,  extrahe  partes  U ,  buliri  pars  1  ;  ccuuqriane  et 
utero.  —  Ad  labia  scissa,  gallam  asianam  tere  et  ysopum  adda  et 
terebentinam  et  inunge. — ltem  sevum  caprinum  aut  bubullium, 
resinam  aut  addipem  anserinum ,  terendò  eommisee  et  utete.  -r- 
Medicatìaen  ad  putredinem  sub  lingua  :  folia  de  alba  vite  IBM  A 
auccnm  misce  cum  melle  et  calcidii  ana  g  1  et  penna  intinge,  tt 
purgat  putredinem  ;  postea  facies  pulverem  de  yreo  et  ìflipW* 
ipsam  plagam. 

Cap.  30.  Ad  dentium  doiorem. 

Efficiuntur  denthim  dolores  subaquoso  et  frigido  flegmeleJtaa- 
matizantibus  gingtvis  ipsi  dentes  cavernaiitur,  et  maxime  ipsi  M- 
lores  (5tcj  qui  llllradicibus  fixi  nascun  tur,  quos  Greci  reUirmtkm 
vocont ,  et  putridi  facti  aut  lividi  aut  nigri ,  aut  in  parva  frinii* 
(sic)  comminuti,  relictis  radicibus,  relaxoti  caduut.  Curalioqoo- 


209 
i  fcecest:  si  oim  js  fuerit  dolor,  prios  putredioem  sacculo  sa- 
jmfeeto  loca  de  itia  forinsecus  vaporabis ,  et  masticatorinm 
astienili  adhibem,  quod  Greci  massinitrum  vocant  Gonficis 
tUphisagriam 9  masticen  9  erucam ,  piritrum,  equali  pondero 
ss,  cere  modicuro  addes,  et  rotulos  finger»  quod  Greci  troeiscos 
intf  ex  quibus  ad  masticandum  dabis  et  inclinato  capite  flegraa 
irrere  sines.  —  Itero  ad  dentea,  vel  si  caro  super  eos  crescit, 
m  ex  osse  dactilorum  et  pipere  cum  modico  roellis  dentes  fri- 
i;  boom»  videtur.  —  Item  ad  dentiuro  dolorerò,  sinphoniace 
in  vino  et  verbene  folia  coquis  et  ipsum  vinurn  ore  teneat 
berbas  coctas  a  foris  ligabis;  utilissimum  est.  Ad  dentes 9 
f,eltnDen,  porri  semeny  sai  et  mei,  misce  simul  et  sic  dentes 
Ms  nsqoe  dum  malitia  auferatur.  —  Item  libanum  9  baccas 
U  tere  cum  aceto  tepefacto  v  iti  ore  teneas.  Item  ad  dentes  si 
Dfnturj,  affronitro  scalda  intus  et  foris.  Item  panugulam  que 
irle  dentes  iacet  inflalam  flebotomo  percutias  usque  dum  san- 
exeat  ;  prodest.  Ad  dentium  dolorem  ,  masticen ,  olibanum, 
e,  mipbur,  ciminura,  asbestum,  ana  pondere  assumas,  et  inde 
«rem  Aris  9  addas  etiam  ovorum  albumen  et  commisce ,  et 

I  ftepa  saper  maxillam  impone.  Ad  dentes  restringpndos  vel  si 
Mei  patrefiunt ,  vel  sanguinante  vini  austeri  ff  l9 porri  sue- 

I I  \  mque  ad  medium  coques  et  tepidum  in  ore  diu  teneat. 
jpgms  et  dentium  commotionem,  porri  non  piantati  succi  ca- 
li l9  aceti  calicem  1  9  mellis  coclearia  111  ;  coque  ad  tercias  et 
tata  In  ore  teneat  ;  cum  unum  iactas  alium  remites  ;  mirum 
ài  gfogivas  et  si  caro  super  dentes  creverit,salem  ustum  tera 
I  pipere  et  cura  digito  fricabis  usque  dum  reducat,  et  oportet 
far  nares  aut  per  flebotomum  sanguinem  deducere.  Item  ad 
(tomai  et  labiorum  vitia  ,  eruci  et  caules  teneros  in  vino  co- 
rei nterh  in  ore. — Item  ad  gingivas  que  reumatitant  (tic)  lin- 
Ml  feovtun  in  mede  madefactum  combure  et  pulvere  ($ic)  gin* 


Gap.  31.  Aduvam. 

14  ras  quam  Greci  ac  me  (ite)  stafileti  vocant.  Sic  intelliges 
iedid  veteres  scripserunt  :  uva  multa  foramina  habet  sicut 
■fBaittuliérum,  cum  suis(?)  vocabulis,  et  quatuor  sic  ostendit 
IÌM«  Si  fuerit  rotunda  et  similis  acme  stafUen  uvam  dicimus; 
lerit  kmga  et  tenuis,  ut  fodiculi  sumitas9  et  multum  habuerit 
Rtmorem,  fórni*  appellatur;  si  crossa  vel  obesior  fuerit,  ex  suo 
ire  fauces  iroplet ,  gargalion  vocatur  ;  si  robusta  et  veheroet» 
lerit  et  pietosi*  dicitur.  Ipsa  denique  uva  distillando  super 
nooes  tussem  generat  et  inBrmitatera  augmentat.  Ypocras  (m 
f¥Mco)  autem  auctor  scripsit:  •  Gargalion  periculosus  est  ad 
deadum,  quanto  magis  si  grandis  et  robustus  esteius  turaor  in 
m  locis  nasci  tur  vel  sanguinis  insesabilis;  fluxus  efficeri  (sto)  ad 
I  tntnores  uve  incisio  provencrit  9  aut  cicatricem  facit  aut  fo- 
Yot.ìV.  15 


210 
ramina  concludentur,  eut  latiora  fiunt  ad  distillandolo  super  poi» 
moties.,  et  sic  certe  ad  peniiciem  hominem  adduci t,  aut  pittici 
fluot  et  rabidi  moriuntur.  Curalio  talis  est  adhibenda:  io  inttioad 
ovam  tumentem  ad  missam  •  quod  Greci  filictommom  Tocaot,  gar- 
garismum  facies  ex  cantabro  Don  nimis  tenui  et  in  lii\theo  libalo 
mites  in  ollam  rudem  adiectam  dulci  aqua  et  rosa  sicca;  addi»  e- 
tiara  pamillas  pingues  lenticula  admixta  equali  mensura  ;  coqws 
lenticulara  donec  bene  cogatur,  et  ipsum  sùccum  colabis  tempera* 
tura  non  viscosum  nec  aquatura;adde  modicum  meilis  dispumati; 
gargariiandum  dabis  tepiduro  ut  lac  mox  mulsum,  qood  Greci 
lalodis  vocant.  Confectio  optima  ad  uvami  siccandam  et  a$ 
oris  vitia,  quod  Greci  radicum  I,  mirre,  caie, 

yria  iliirice,  ciperi  ana  g  11;  lere  et  cerne  diligenter  et  atere  ali- 
quando  cuoi  melle.  —  Itera  pulvis  ad  uvam  optimus:  gallan^ar 

I ,  aluminis  scissi  —  I  »  piperis  albi  g  '  »  tere  et  cerne  et  uvantu* 
bus  vicibus  coiìtingens  malutinis  horis.  ltem  pulvis  ad  uvaù)  t  tit 
piritro  et  costo  et  pipere  ana  pondere  et  salis  assi  modico,  gqlva- 
rem  facit  et  ex  inde  uvara  reprime  ;  a  multis  probatum  est*  Iftfì 
acetum  acre  et  salem  et  mei  commisce  et  gargaritet  Itera  (riferii 
grana  ce ,  cimini  quantum  proprie ,  rute  cimas  teneras ,  earipi 
mensura  teres;  postea  meUis  calicem  I  et  aceti  calice©  I,  aisfest 
tamdiu  coquatur  ut  agitando  conficiator;  sic  tepefaclum  inapaét 
aero  gargaritandura  est  et  traosglutiat  coclearia  II  ;  si  satani  ari? 
nus  prevalet,  spatumicula  fervente  tanges  uvam,  aut  cum  cupreo» 
lido  aut  cura  flebotomo  incides  sumitatem  uve.  Ad  uvarappe^* 
sam:  si  nimium  sanguinis  manaverit,  succus  coriandri  cuna;  opta 
aut  aceto  si  gargaritetur ,  restringi t  sanguinea.  Item  distill^t)»- 
nem  uve,  ex  camedio,  aristologia  rotunda»  aua  pqtverera  fafaÓMt 
exinde  quantum  in  tres  digitos  levare  poteris  cura  tqua  calidtbt> 
bat.  Itera  baccas  lauri  ,  geo  ti  ana  ro,  aristolpgiam  »  iqirràpt,  apif 

II,  cura  aqua  mulsa  gargaritet.  Ad  uvara  castigandam  Cftap^  ir 
vara,  vas  vini  9  cacidium ,  arsinagon  ana  ~  l«  dragagaotyaifìi 
saponi  gallici  3  Ml>  strade  quod  sufficit;  conflce  et  utero. 

Cap.  32.  Ad  honorem  fautium. 

Ad  tumore  fautium  et  dolorem  sive  asperitatem  qoan^  Greci  qf»: 
teriacos  appellaci,  qui  aliquaodo  nihil  proficiuot,  aliquandopipgaì; 
et  glutinosum  expuunt  flegara  9  interdum  et  febricula  SQquitftf ;jf 
macillenli  corpore  efliciuntur.  CureUo  eorum  becest:  aìoqfemfi 
constitutis  cibos  glutioosos  ministrobis,  id  est  sorbiles  cum  datola 
aut  inulsa,  et  pultes  cum  lacte  vel  cerbellara  ,  et  carnea  glutianss 
et  vinum  pingue  et  spissura  et  dulce  circa  collusi  et  falces  et  thors- 
cera;  venere  utendum  est;  aerem  serenjssiroum  et  temperatura  fieri 
iubeas»et  arteriacas confortationes  sub  lingua  tenere  faci,  elehct 
diapasios,papaver,  dragagaotum,  nucleos,  mei  et  bis  similia;  epM- 
thima  desicatoria  ut  de  capite  humorem  deducuot.  Confectio  traesti 
(nc)ad  fautium  fenorem  sive  rubicundos  tu mores: recipe  rose  fioro» 


211 

U  Mdaormn  pini  VHf«  ave  pane  nucleoni  m  Villi;  teres 
lese  aaelHs  disfamati  et  iUines.  Ad  fautiam  tei  oris  vul- 
mfl*  fèl  sordida  utilissimum,  id  est  yrreom  f  aluminis 
tc  M»~l»  pulverem  fecit  et.cum  opus  fuerit  addesmel 
mfclenter;  commisce  et  utere.— Item  ad  faociara  car- 
wedium,  costura,  piper9  mirraci,  nitrum,  gallale  eoa 
adde  erugiois  campane  modicum  ;  hunc  pulverem 
oovuid  9  addes  melila  et  saponis  gallici  quattoni 
wk  et  ad  lentum  igoea  modice  ferveat  9  agitando  bene 
i  post  fotiens  fusticolos  in  linlheo  involves  9  et  in  vicem 

•  HgMo  eotidie  deintns  fauces  curabts;  et  item  caseum  re- 
«  mette  mandocet  et  vinum  vetus  bibat. — Gargarismns 

•  •keratiooes:  mirra,  aloes,  salvia,  litio,  aprothano,  aoa 
■U  hee  omnia  ferendo  commisce  et  otere.— Ad  bulloni 
m9  quara  Greci  fUaiomios  vocant  :  faotium  ulceratio  si 
i  aorta  hi  egritudine  evenit  spissa  9  exitialis  ostenditur  9 
graodbeurn  scara  fuerit  nata. — Item  alia  ulceratio  pro- 
in  thoraticis  spatio  efficitur  alba  vel  nigra,  aut 

frascata  (ite)  quam  tedefroden  vocant  9  et  Greci 
latine  oris  decoctio  dicitar  ;  alia  interior  mortifera 
test;  in  infantibos  autem  brevissimi*  lactentibos  ob  té- 

•  etatis.  Que  fuerit  alba  in  similitudinem  grandium  9 
fa  lingua  obtumuerit,  periculum  babet.  Curatio  eorum 

i  grandi»  foerit  scara  cum  robore  aub  mento  in  gutturis 
taaditor  quam  Greci  anterim  vocant  ;  si  fuerit  egrotus 
9  flebotomom  adhibebis  ita  ut  apoforesin  facias  ;  et 
fecerit  9  acriori  clistere  dedocea.  Infantibus  vero 
ria  |  id  est  de  squarto  {pe)  medicamine  adroiito  melle 
acara  sanando  cadet  non  vioieoter  de  tercio  sit  medica- 

ra  it  emorroida  non  sequantnr.  Si  oris  eoctio  fuerit 
ttk  appellant  9  lac  caprioum  9  mirto  modico  passo  • 
'  aainandam  dabis9  et  magis  si  nigra  fuerit  astia  vel  sor- 
ptredioe  effecta  fuerit  herbe  pollini  tenui  aut  mixto 
ifaspoatea  viuum  tepidum  collueoduo  dabisjnqooao- 
i  eft  rasaa  (  I  )  nigras  et  albas  ulcerationea  que  in  ore  na- 
est  balaustie  et  corticum  granate  sicce  g  Villi  9  galla- 
UH  g  II  9  masticis  g  1,  aluminis  g  I  ;  que  tundenda  aont 
Mado  commisce  et  usitaodpm  serva  bis  ;  quod  magoum 
St.  Ad  cocturas  fautiuro  que  exardescont  mei  dispuma- 
lieo  teres  exiade  gargaritabis  ;  ad  omoes  usturas  facit. 

C*P»  33.  Ad  vocis  awputationem. 

i  aapatatkmem  ♦  quam  Greci  eaielempHeos  vocaot  9  id 
i  voeam;  oflrfom  motu  caret  et  .corpus  sensn  ;  circa  fa- 


ggfau:  meta  nenia  meta  eijUia  viride  \  Urne  meikamm  *ie* 
fmodfaetl  umieerea*. 


»1 

tis  durfmus;  el  si  fetore  non  est  vinum  album  perciò*  bibaut  «  ta- 
vat;  aut  lac  babulinum  rei  capriuum  bibendum . —  Itera  ad  aUam 
caliginem  que  ex  nervòram  lassitudine  commota  est  :  fa  Mtio 
dotorJs  vel  passionis9  si  fortes  suut.  flebothomabis  de  vena  capila- 
Kca9  ita  ut  detractio  parva  fiat,  et  in  apoforesi  sirtiiliter  fac;  nà» 
ter  mollieiidus  est  ex  cibis  mollibus,  aut  siippositumcollfrianes 
Grerìs  et  fino  albo  reficiendi  suot  quod  postini  nervo*  visibile! 
reparare;  caput  eius  fomentabis  oleo  rosato  et  serpillo  colida  eoa 
toni?  mondis  superligatis,  et  ieiupo  vomitum  pravocabìs  qnod  W 
maxima  cura  est.  Item  ad  eam  caliginem  que  ex  apor  mate 
tur,  quesigna  omnibus  nota  sont,  a  nimio  frigore  observandi 
et  ab  indigestionibus  assiduis  lavacris ,  quia  maxime  oppimra.(?) 
coagulai*,  quibus  vomitum  provocabis  et  ventrem  purgare  facies 
assidue»  et  antidotum  pigrum  maxime  detur  et  medica  menta  qua 
auprascripta  sunt  adbibenda  suntv  et  que  prò  hac  causa  cognovi- 
mus  adiutoria. — Item  ad  caliginem:  hedere  terrestri»  succi,  pio- 
pinele  succi,  fenico!!  succi  et  olei  coclear  commise*}  et  occokìail- 
Mni;  probatum  est.  Ad  occulorum  macula»;  garioOli  grana XXVH, 
piper  grana  XXVIft ,  ci  mi  ni  quantum  tribus  djgltls  capta,  ori* 
ne  ovum  plenum*  celidonie  s imi  1  iter,  fenicuji  radici*  succi  r**U  a 
fere  per  dies  IX  ,  in  ipso  vase  repone  et  utere.  —  Collirtam  9Ì 
ompes  caligines  ettergendas:  cethinie  -«Il  «  spice  nardi  .^11 9  ce- 
rose-f-  INI,  balsami  s.  Il,  gummt  librane  I,  aque  pluviali»  qaai 
sufficit.  Item  ad  macufas  occulorum  tollendas:.  palvetenv  et  catth 
fila,  lithii  lasaris  apice,  gariofili,  cinnami,  conti,  mastlcis,  piperh« 
lauri  baccamm,  amoniàci  aloes,  spice  cimfnt,  ana  $ I  ;  tereoooìa 
addem  vinum  et  mei  et  per  lintheum  spissum  ettorque  et  lopt- 
ne;  tum  pedes  et  manus  confricentur  et  fesciabls  stricciua  atti*' 
raacum  siccis  manibus  fHcabis ,  et  poste*  diutfua  malaxaUi  ft 
inunges;  deambulatio  Rat.  Pancm  nuindum  cura  polvere  dmiai 
et  semfnls  apii  et  feniculi  coctum  manducent ,  ova  *orhilia  et  ai- 
meli  apfi  et  amigdala  et  nucleos  cum  pipere  et  me  fl^  comodarti  a 
lavacris  seabstineant  et  prius  vomuerint,  accetumsquiUicttum(fi4 
ieiuni  et  post  ceoam  sorbeant  Item  bethonice  manipulum  f 
recentis  calicem  1,  mellis  parum,  ieiunus  bibat.  Item  salvie 
nipulum  f ,  piperfe  grana  XI;  terens  cum  ovibus  duobus  detempa» 
ra  et  in  oleum  frìctum  ieiunus  manducet.  —  Item  aneti  aerateli 
~  1,  piperis  f- 1  et  cimini  -f- 1  ;  pulverem  fac  et  da  io  aqna  Mfo- 
re  ubi  decoxeris  mentam  et  adde  vini  roodicum;  iena  donate* 
bibat.  Item  aneti  seminis  quantum  tribus  digitis  levabis  v  piparli 
granaV,  mellis  parum;  (ere  et  cum  vioo  calidum  bibat.— Item  coi 
vomito? ,  est  et  non  potest  comedere ,  elnam  vel  valer  lanari  4ft. 
millefolium  bibat. — Item  elnam  coque  in  vino  bono  et  tereaqrit- 
tnm  et  cum  oleo  misce,  et  bibat;  non  dubitet  aauari.  —  I  tettai 
vomitum  restriogendum  ,  sulphuris  9 1  f  in  ovo  dUctilì  accipfat  ; 
adiutorium  est. 


MS 

Cap.  20.  Ad  egilopat. 

Ad  egilopat  et  tbolas ,  id  est  passio  io  angolo  Decoloralo.  Egl- 
oph  mot  io  ioitio  medicaroenta  mordatia  (ite)  adhibeoda  soot,  si- 
inique  viscare  (sic)  possuot  et  aera  medicamento  coni  melle  bela 
itte  tumore  sorgaot.  —  Itero  ruta  trita  cum  prima  gota  beoeo- 
peratar  et  sanat  ;  io  primis  romedit  et  postea  prodeoter  aaoat.  Ad 
igitopes  iochoantes  glaocom  et  oilrora  euro  croco  teres  et  saper 
Hmì;  freqoenter  mota  turo  est  ad  torroni.—*  Itero  allia  io  aceto 
«lo  (  tic)  et  trita  superpooes;  ioti     *a  reeeotes  egilopat  sa* 

Mi.  Ai  egilopat  ,  lopinum  assatum  et  scoi  i  ;  farioam  ipsam 
■bea  coni  soco  celidonie  et  parun  nel  rac  empJastrom  ($ie) 
*  taperpone;  facit  et  ad  fistulas  sa  .—itero  lopinum  in  ace- 

la Cadmo  adiutorium  est. 

Ad  aoctilopas  occulorom  9  id  est  qui  post  s^lis  orturo  osqoe  ad 

ridere  non  possuot.  Epar  urricinum  (ite)  assom  fiat,  et  ex 

.._  qui  inde  defluit  dutìa  assa      «  occulos  inunge ,  et  ipsom 

daMs  ad  manducaudum  ,  et  asu    o  Omo  per  liotbeom  colato 


Cap.  22.  Ad  ordioìnm. 

Adofdfotam  qood  super  occulos         Tpocras  aoctor  probatos 
tiadidit;  gotta  amootaci  freqoenti         iqua  Wolescat  et  eam  ap- 
ad  loculo;  continuo  sanabitur.  — ■  Itero  farioam  orde!  coni 
aisce,  loco  appone;  a  roultis  sxpertomest. — Itero  ad  ordio- 
galbenura,  nitrum,  equa  li  bus  ponderibus  teres  et  optatami 
(«Ir)  beies  et  appooes.  Itero  ed  suffusiones  occolorum  tolleodos  » 
caroetrium  tere  et  cum  aceto  distemperabis,  et  ad  dermi* 
soper  occulos  impones;  hoc  per  plures  dies  fàcies:  certuni 
est.  Ad  eosqoi  dormire  non  possunt  umpnoticum  sic  facies:  sto- 
rade  -r  IHf  liquiridi  -  IH.  ce      ±  I  ,  opii  miconii  ~  11,  spici  -1  ■# 
mellit  boni  qood  sufficit;  omnia  tereodo  commisce,  oares  et  froo- 
tem et  timpora  illinies. —  llem  opio  miconio  aceto  soluto  frontoni 
ci  timpora  illinies,  et  oaribus  impositura  sompoum  facit.  Catapla- 
ad  eoa  qoi  non  dormiunt  :  micam  miteni  teres  cum  oleo  et 
et  vino  quod  sufBcit  et  factum  cataplasma  super  frootem  et 
tioipora  roites;  ex  per  toro  est.  —  Itero  ab  surchium  ($ie)  cum  vino 
et  aqaa  calida  bibat.  —  Item  opio  miconio  coro  lacte  trito  nares  9 
froatem  et  timpora  illinies.  — ltem  semen  papaveris  teres  et  cum 
vino  misces;  potui  da;  sagaciter  dormire  facit.  —  Item  ad  eosqoi 
non  dormioot,  sto  race  m  opiom  frontem  et  timpora  et  nares,  opti* 
me  Cscit. — ltem  qui  non  dormiunt,  papa  vere  cum  oleo  trito  froo- 
tem illine;  mire  sompnum  adducit.  — ■  Ad  eos  qui  non  dormiunt, 
micooii  tperroum  cum  albumine  ovi  tere  et  unge  frootem  et  tim-» 


904 
pora.— Ad  sompnum  provocando  a,  opiaot  e        ipera  cani  ani- 
mine ò?i  et  inunge  frootem  et  tira  pora.  Ad  eos  qni  non  dormiuot, 
vitit  viridi*  pampiiios  trita  in  aqua  calida  potai,  «I  doratirt. 

Gap:  23.  Ad  hianle*. 

r 

Ad  hiantes.  Tempore  pubertati&et  medie  étatis  hiaittet  sepia  i» 
▼ulta  nascaotur,  parvutas  extant  as  ostendentes,  per  quas  si  corta 
ungule  fuerit,abstraGtus  hamor  sequitur  tractaosus  tei  moccileotm, 
qui  longo  tempore  fundatus  solidatur ,  ob  ealutionem  (ite)  fafc- 
oentera  faciunt  vultum.  Curattonis  tempore  accipies  tragtniumit 
aqua  io (usura  cum  molibdiam  (ne)  trita  commiscebis,  et  tirili  la- 
les  donec  multamcrassitudinemsuiaatetad  vesperum  iUiniei  nt 
tum9  et  nocte  sines  tota;  lucènte  vera  dio  caotabro.  liete- cosper- 
so faciem  fricas  et  timpera  et  tepida  aqua  lavabis ,  et  ai  spasoti! 
blando  balneo  uteris;  sed  oportet  primunt  upgulis  eortich  abstra* 
bereethuraoremexprimere>et8ic 


Gap.  24.  Ad  faeton  hntigitwiam*  - 

• 

Ad  feciem  lentiginosank  Ergo  hoc  medicamo*  faeiem.  porgrtat 
cuiat  et  cutem  tendit..  Spume  argenti  est  IBI,  tere,  punire  tei  1»» 
lam  tritam  cum  oleo  teres  et  multam  crassitudtnem  surott  et  n- 
pones  in  vase  argentea  vet  vitreo,  et  cani  opus  fuerit  faciem  flH- 
nies. — Item  ad  lentigines  et  maculas  de  facie  tollendas«  villi 
phenagreco  et  aceto  trita  expurgat— Item  napum  erodalo  am 
le  tere  et  superpone. — Itemad  faciem  lentigirtosam,  habetormi^ 
pillum  aput  radices  com  condimento  tapinati*  mixJtuaK  si  mattar 
faciem  abluerit  lentfginosam ,  stati m  purgai.  Ad  lentigines  iàlh 
cie,  le  pori  s  sanguinerò  inuuge  et  lentigines  purgai. —  Ad  ftchÉ 
purgandam,  nitrum  cum  melloet  lacte  bubulino  teratur  etoton 
illine.— Itera  organum  ad  tenuitatem  tritura  in.  novo  iinthea  taK 
positum  livorem  toJlit  —  Item  caseua  mollis  et  midlua  frirfail 
impositus  sigillationes  tollit* 

Gap.  25.  Ad  maculai  nigras. 

Ad  maculas  nigras  quas  Greci  alpha  melttot  appellante  Haaeab- 
tur  aliquando  in  vulto  ve!  in  brachio,  aliqaaodo  in  totacorpere* 
sunt  etiam  alia  fusca ,  alia  nigra  9  alia  aspera ,  alia  granosa ,  qW 
Greci  lichinodis  vocant,  Effichiotor  ex  melancolicohuraore,  Idssl 
ex  nigredine  fellis  redundantes.  Oportet  autem  catartico  ttahM*" 
licum  purgare  non  semel  sed  frequente!*.  Gonficis  sic:  do  epttU- 
mo  -r  I  in  aqoa  calicis  II,  coque  ad  tercias;  tane  diligenter  Uqafe 
bis  in  ipsa  decoctione ,  addes  oximeltis  coclearia  VA  et  dàWs  tifa- 
no, et  post  dies  purgationis  alia  medicamente  adbibebis.  —  Ito* 
ad  maculas  nigras  granosas  in  vultu  semine  ex  and  afone  fé 
adustione  factas,  quas  Greci  fdliUas  vocant,  et  ad  cicatrices  ofgM 


305 
ivenitad  unum  colo  rem  convertit.  Confici*  sic:  guaimi  ~J 
bei  et  amigdala™  m  aroararutn  bene  roundatarum  g  se- 
fceri  $  I  t  nitri  g  11  v  radicis  cucumeris  egrestis  succi  -^ 
sndocanfice;fnacu!as  fri ca bis  in  lavacro  et  «implasma  ute- 
ri» sul|tar,nHrumdraqumeeradicesevisci  radice  siccè  -i 
«ite,  oigelie  sioce  «r  ellebori  nigri  radicum  et  edere  ol- 
ii; ton.denda  sutit  tundes,  et  que  terenda  sunt  teres,  et  si* 
—  ltem  ad  ultimarli  levitateti)  teres  et  illinius. 

»  * 

CàP.  26%  Ad  macula*  alba*. 

•Ibas  quas  Greci  atphas  kucas  vocant.  Efascuntur  a* 
l  far  folto  Tel  in  toto  corpore  ex  flegmalico  vel  oimis  acri 
femore;  sed  tunc  sic  probabis  si  curabilis  est  aut  non:  o» 
Mperffcies  cutis  candidas  macutas ,  et  ipsam  maculam  jfle- 
fMge  ut  non  nimis  penetret  ;  si  humor  lacteus  fuerit  ex- 
mpabilis  ostenditur;  si  autem  prò  humore  sanguinis  exie- 
rio*  turationis  oslendit.  Unde  oportet  cologogum  porga- 
tare  ve)elactuarium  quod  conOcis  sic  :  cucumeres  amaras 
i  el  in  vase  eneo  mite  ;  oleo  die  mane  exprime  et  ipsum 
•I  «lem  sicebts  ,  et  cum  sicatum  fuerit ,  iterum  adde  de 
ÉO.tttbene  acresce t,  et  flnges  trociscos  singulos  3 
kfhibos  unum  cum  mulsa  ieiuno  dabis;  purgat  bumorem 
k%Ìà  est  flegmaticum  ,  maxime  e  capile  et  a  fundo  cere- 
INAmis  nervosi tas  infunditur;  Et  post  porgationero  biduo 
tt'ex  bete  caprino  nutries  eum  ;  postea  adhibebis  sincaal 
imm  vsleant  temperantiam  corporis  naturatene  ut  desic- 
pÉplasmata  vel  cerotaria  que  superius  in  passione  capitis 
imèé  omnes  maculas  de  corpore  lollendas  nilrum  assum9 
■aat,  cimotearo,  fimum  columbinum  ana  ~  I,  hfec  omnia 
MMMtisce  et  frica  in  balneo  —  Pulvis  ad  alfos  :  arsmagop 
Noria  friperis  calcis  9  U  ♦  facies  pulverem  et  in  balneo  fri- 
i  ut  anera  cum  pauno  loca  bene  fricando  extergas. 

Ca.p.  27.  Ad  vieta  nariutn. 

Mia  nariutn  vicia  ,  vel  cui  parve  distillationes  per  narcs 
merini,  si  forte  in  egitudine  acuta  vel  celeri  motu  conti- 
Mia  vel  quarta  die,  pessimam  egriìudinem  et  prolixam  o- 
quam  Greci  maeronoxiam  vocant.  Aliquando  passio  freno* 
datar.  Si  vero  in  ipso  initio  egritudinis  suprascriptussan- 
bor  facto*  fuerit, io  iuvenibùs  vel  plurimo  sanguine  habun- 
i»qoos  poliemos  vocant, cum  longo  cursu  frequenter  bonam 
ioetn  ostendit.  ltem  ad  narium  nimium  sanguinis  fluxum 
le  foris  restrictum  fuerit ,  convertitur  iusum  in  ventrem 
Jatur  ,  aut  in  aliis  locis  vel  in  vesica  ,  et  facit  tàles  dige- 
foe  usque  ad  periculum  veniuut ,  nec  aliqui  medici  pos- 
Kttcere  rulionem  islam.  Oporlet  ergo  illis  subvenire  sic: 


\ 


906 
apii  radice»  eoquantur  tantum  bene  et  calideroiir(raetlts?)  coclea- 
ria  III  9  quomodo  mulsam  facies  et  dabis  bibere  ,  aed  pio»  addo 
mill'  ut  ad  vomitimi  provocet  et  ut  iactet  illum  coagulata»  san- 
guinem et  viaum  persolvat  et  deponat  per  veotrem  aut  per  arima. 
ltem  ai  ex  proximis  narium.  locis  et  non  de  altitudine  fuerit  san- 
guina fluor,  oportet  in  principio  similiter  molli  pmicellum  frigi- 
da aqua  madefactum  circa  maiores  occutorum  anguloa  exprimere. 
Si  vero  de  altitudine  manaverit ,  sanguini»  (rie)  infrigdandm,  et 
aanaaexaqua  nimis  frigida  et  pinicellum  lev  iter  expresaum  fronti 
etnaribus  appooes  et  maouum  et  pedum  agra(?)t  id  est  aumitates, 
ligabis  et  narium  caverna»  molli  lintheolo  diligenter  obstrade». 
Item  si  vero  permanserit  sanguini»  fluor  ,  cucurbitam  priniÉo 
capite  conglutinando  occipitio  oppones  cum  ingenti  flamine  et  plu- 
rimo horarum  tempore  immorando.Quod  si  dee  abatinuerit,  'etim 
acarisabis,  sic  enim  faciens  sanguinis  detrazione  facta  narium  la* 
xum  medebis.  ltem  ad  sanguinem  iu  naribus  sisténdum ,  opttaa 
facis  siipsum  sanguinem  excfpias,  combura»,  et  pulverem  ipaaa 
naribus  nesciente  insufflato»  ;  Si  de  sinistro  fuit  »  in  sinistro;  fido 
dextro,  in  deitro.  —  Item  ad  oares  que  nimis  sanguinante  fot- 
be  strumi  succum  lana  intinguat  et  in  naribus  roitat  ;  minta 
stringiti  —  ltem  ad  narium  niroium  sanguinis  fluxum  :  eapri- 
num  pilum  ustum  cum  aceto  roixtum  mite.  —  Item  iatyttpd 
(sic)  de  avellana  asài  inter  duas  tegulas  pulvis  naribus  per  Ariate 
inmissus  proBcit;  a  multis  proba  tura  est.  —  Item  ad  sangaiafkri- 
mium  fluxum,  ruta  pulverata  in  naribus  per  fistolam  inaoHatajai' 
raberis  effectum. — ltem  de  fimo  porcino  usto  pulverem  f aritela* 
mite*  prodest.— ltem  iusde  porro  non  piantato  ovo  pieno,  etpaa- 
num  lineum  ustum  et  in  ipsum  ius  intiactum  appone.-^- ltem  cai 
sangui»  nimius  manaverit ,  ex  pongia  cinerem  factum  ad  aim 
mites;  utile  est. — Item  rutam  cum  aceto  tere  et  ius  ipsiut  fete» 
ribus  instilletur,  statim  restringit. —  ltem  ad  male  olentea  afera, 
meote  et  rute  succum  mite:  prodest  (I)— Itemmirrem  terelopo 
equa  tepida, in  nares  mite;  sa  nat.—  Itera  ederam  cum  vino  in*»- 
res  mite;  fetorem  tollit. — Item  febrifugie  manipulum  unum  eoa 
vino  bibat;  sanguinem  restringit. — Pulvis  ad  nares  male  oleata 
de  strucio  %  III,  arsiriagoo  3  MI*  cincidas'g  UH,  lapidi» cald  gli, 
de  omnibus  pulverem  facia»  irmi  g  III  et  in  nares  mites*  M*h 
re»  male  olente»,  sive  ad  cancrum  uarium  :  aristo'ogiam  cu»  pi- 
pere  et  dracerteam  simul  tere  cum  meli  e;  emendata  Ad  polipi* 
et  ozenas:  utrasque  passione»,  polipum  scilicet  et  ozenas,  quas fe- 
tore» narium  dicimus,  communiter  medicaraentis  et  aicceteripi 
prius  raso  capite,  inpositis  curabfe,  id  est  diateon  epulani  aut  te* 
bata  aut  illud  quod  appellant  diacodion  ,  id  est  exeodies.  Cete* 
sic:  mirre ,  thuris  masculini-r  »  singulas  cocleas  integns  carnai 
testa  V,  ovorum  albuminis  5  I,  id  est  gitila  contusa  diligenter  tir 
mul  comroisce,  et  capiti,  sicut supradixi,  raso  illine  et  superbo- 

(1)  In  margine:  Item  de  MangminisfuTu. 


ao7 

sohim  pone  et  sine  medicameli  manere  diebus  Vili,  et  sic  topicis 
ìedicamentis  id  est  locali  bus  ,  ipsis  locis  uteris  id  est  qood  Greci 
àmécmmdicuiit:  recipe  aluminis  scissi,  mirre,  saòdarace  g,  sin- 
ufos  Migeuler  tere  et  per  calamum  insaffiabfs  prelotis  Tipo  bono 
•ribes.  Itero  ad  polipum:  saponis  gallici  pillulàmlcum  herba  va- 
ìriona  tere  In  mortorio  plumbeo  cum  pistillo  plumbeo  et  mite  in 
«rito,  et  supino*  iarcat  una  hora  ut  ipsum  niedicamen  mterius 
■ridai. —  Itero  ad  potipum:  e u forbii,  oluininis,  saponis  ano  me** 
mrm  mellis;  que  surtt  tereuda  (uè)  commisce  et  illine;  optime  fe- 
ii.  Itesi  ad  polipum  de  naribus  per  sternutamentum'eiciendum, 
gri  virgiots  suo  (rie)  cum  assume,  Ha  ut  de  ligno  lundatur  et  io 
«tkeolede  vase  infunde  et  narès  eius  obstrude  et  tàrodhi  recto 
(file  contioe  dooec  pondqs  sternuti  seutias,  et  ubi  senseris,  sub- 
Ippts.lintheum  et  foras  ipsum  polipum  eiciet;  expertum  est.  Si- 
ajìitér  caseum  viridem  cum  melle  appone  ad  polipum  j  mirre  % 
A»  cére  %  VII  t  aluminis  infecti  %\\  ;  tere  et  simul  reppao  et 


»  • 


Ca.p.  28.  Ad  $temu lamenta  provocando. 

,  fté  sftenurtamenta  provocanda  sunt;  mutatio  fit  de  capite  reca- 
•  ^  cerebro  autem  frigdato  (sic)  aut  humectato ,  eo  qood  ca- 
vacotim.  Subito  eis  aer  qui  in  eo  est  sonat  quod  perango- 
exitus  est»  Ad  sternutamela  provocanda,  euforbii  et  pi- 
|Ép>*t elleboro  pigro  et  albq  et  castoreo;  ex  unoquoque  pulverem 
■tee!  naribus  impositus  stehiutaraeiitiim  provoca  t.  Item  de  eu- 
atWp,  ftritro  ,  castoreo  ana  pondero  polvere  m  facies  et  naribus 
ÉptM;  validissima  sternutameotatio  est.  Itero  ad  ipsum,  ellebo- 
!#■*  sturci  9  I,  (nel  margine  :  castorei  91),  nitrì  rubei  9  19 
Jpqr  (?)9UI;  tere  et  cerne  et  naribus  impone.  Ad  sternutamenta 
jftiti,  aootomaticis,  epilempticisprosunt;  ellebori  albi  9IM,  stur- 
Ut  attorci,  nitri  rubei  piper  (?)  ana  2  I  v  pulverem  facit  et  na- 

;  puhim  (tic)  ad  sternutum  iste)  facit  etiam  scoto- 
epilempticum  f  cepholargicis,  emigranicis  et  ad  omnet 
diuturoes,  id  est  cocognidii  g  1111,  ellebori  g  UH 
I»  earitorei  $  II,  ec  homnia  iu  pulverem  redige* ^  et  naribus  in- 


Cap.  29.  Ad  bucce  vithrn. 

•         * 

Ad  bocce  vi tium  velad  eos  qui  subito  obmutéscunt.  (I)  Quara  pas- 
ita  apprebendirous:  ex  hum  idi  tate  sputum  fluente  et  nau- 
com  fastidio  et  accepti  cibi  corruptione  patiuntur  :  o%  lin- 
palatum ,  labia  ,  bocce  decoctionem  sustinent ,  aut  difficile 
tei  potum  sorbeaut;  gargarizoat  calidam  obidecocta  fuerit 


(i)t£<pe*ta  una  forma   analoga  a  quelle  adoperate  da  Garioponto,  dal 
Etculapio,  e  dagli  autori  di  quel  perio-du  di  tempo. 


288 
iosa  ricca;  os  lavent,  aot  eiindé  amiros         a     «  in  potine  a£> 
cipiant  ,  tei  oiimel  vel  unfagan ,.mellis  elixatura  inètf 

ricent  aut  apii  viridis  in  qqua  decurta  aul  cìooaia  matura  fai  vi**? 
corta  et  cipresso  succo  utaotur.  —  ltem  mi  ora  vicia  tei  HQga# 
aut  gole  ,  quinque  foltum  pulverabis  et  mixto  nelle  os  frtedbi 
vel  arterias  vel  fauces  purgat. — ltem  ad  omnia  oris  vicia  autaC 
ranam  vel  uvomMve  vulnera  9  roris  siriaci  3  Il  f  felumivria 
111,. pulverem  inde  fac  et  impone  ad  vulnera  in  ore  nata; 
tunde  et  cribeìla  et  ulcera  qie  in  ore  sunt  fricabi«f  et  sénat. 
vis  ad  oris. ulcera:  sondarne,  yreos,  ana  g  111,  ciperi  g  VII, 
amitnis»  stipticras  cistis  ana  5  H  9  florum  rose  5  I,  focfs  poi 
et  uteris  aut  perse  aut  oiimelle  Ad  oris  vitia  aut  Uqgae  art 
herbe  pentasileon  radtcem  in  aqua  coctam  dabisgergarftare, 
arterias  purgat.  ltem  ad  os  graviter  olenst  polveri»  oitM 
pulum  1 ,  ciceris  albi  manipulum  I  ;  torre  io  cacabo  do? o  , 
addefolri  parom,  tamen  prius<rum  melle  fricabis,  dotale  oujt 
no  lavabis  et  sic  pulverem  io  vulnera  oris  impone».  Ad  eoa 
subito  obmutescunt,  pulegium  mite  in  aceto,  in  panilo 
pone  sub  naso  et  diptannum  bibat,  mox  loquitur.  ltem  ctaete 
roma  ad  cicatricem  eipertum  :  erugo  ferri  qtie  de  incude  ced^i 

trita  tuoi  melle  et  aceto  impostò,  optimum  est  -r  Ad  iihi 

subtus  linguam  est,  de  melle  sepius  cura  digito  frica,  proda*- <*£ 
ltem  ad  ranam ,  dragaganti  partes  II  ,  salta  para  I,  piparla 
cum9  tere  et  cum  melle  distempera  et  cura  digite  ftìchbia 
nam  sub  lingua,  punge  eam  et  si  adhucnon  desioit,  ftoièa 
verem  et  miscebjs  piperis  grana  XXVII  et  gallam  1  et  saBs 
cum;  beo  omnia  commisce  et  inde  ai  sepius  fricabis,  taòat. 
bla  scissa  vel  fissa,  cere,  medulle  cervine,  ole!  rosati,  ana  sopfe- 
ra  cerelum  faci»  et  uteris.  —  Ad  labiorum  scissura»  qtie  dijKÉ^ 
curari  solent,  sevum  caprinum,  adipem  anserioom,  meduUaai  tj£ 
vioamot  resiiwra  terebintinam  equis  ponderibus  in  uoum  cmmJEt 
acé  et  latria  munge;  predest  efficacissime.  Aliud  medfcaioea,  lipte 
di  radice»  conoide,  extrahe  partes  U ,  butiri  pars  1  ;  comqaisce  et 
utero.  —  Ad  labia  scissa,  gallam  asiaftam  tere  et  ysopum  pila  et 
terebentinam  et  inunge. — ltem  sevum  caprinum  aut  buboDiuB» 
resinam  aut  addipem  anserinum ,  terendo  commisce  e  t  utett. -r 
Medicatnen  ad  putredinem  sub  lingua  :  folia  de  alba  vfteJaAffr 
auocum  misce  cum  melle  et  calcidii  ana  g  1  et  penna  inuqgs*  A 
purgat  putredinem  ;  poatea  facies  pulverem  de  yreo  et  kÉfJrtk 
ipsam  piagato, 

Cap.  30.  Ad  denfium  dolorem.  %     ,i *i 

■  :  ...  .  •  i 

Bfficiuntar  dentnim  dolores  :    >  aquoso  et  frigido  flegmateJUo* 
matizantibus  gingtvis  ipsi  ftvernantur,  et  maiime  ipaltt* 

lores  [sic)  qui  INI  radicibus  mi  nascun  tur,  quos  Greci  r$Urm*im 
vocant ,  et  putridi  facti  aut  lividi  aut  nigri  y  aut  in  parva  frastia 
(sic)  commiiiut^  relictis  radicib  s,  relaiuli  cadutiti  Curalioqoa- 


209 

:  ti  dìo  i     Fuerit  dolor,  prias  putredioem  sacculo  sa- 
rtufaclo  loca  d  forinsecus  vaporabis ,  et  masticatorium 

Mtmm  adhitx  quod  Greci  tnassinitrum  vocant  Conficis 
ll^hisagriam ,  masticen  ,  erucaro  ,  piritram,  equali  pondero 
fc*  etere  modicum  addes,  et  rotulos  finges  quod  Greci  irociscos 
B,  €X  quibus  ad  masticaodum  dabis  et  iuclinato  capite  flegma 
aioes.  —  Item  ad  dentes,  vel  si  caro  super  eos  crescit, 
;  osse  dactilorum  et  pipere  cum  modico  mellis  dentes  fri- 
Iftoonoi  videtur.  —  Item  ad  dentium  dolorerò,  sinphooiace 
Ék  la  vino  et  verbene  folta  coquis  et  ipsum  vinum  ore  teneat 
EU fcèvbat  coctas  a  foris  ligabis;  utilissiraum  est.  Ad  dentes, 
tfofcnaen,  porri  semen,  sai  et  mei,  misce  simul  et  sic  dentes 
Éi  ttaqoe  dura  malitia  auferatur.  —  Item  libanum  f  baccas 
Intere  cum  aceto  tepefacto ,  iu  ore  teneas.  Item  ad  dentes  si 
tfMttrìt  affronitro  scalda  iotus  et  foris.  Item  panugulam  que 
HfetfcDtes  iacet  inflalam  flebotomo  percutias  usque  dum  san- 
flMM  ;  prodest.  Ad  dentium  dolorem  ,  masticen ,  olibanum, 
|{  aalpbur,  ciminum,  asbestum,  ana  pondere assumas,  et  inde 
■Mtaa  tocis  9  addas  etiam  ovorum  albumen  et  co m misce ,  et 
WHpaaoper  maxillam  impone.  Ad  dentes  restringpndos  vel  si 
|Nt  potreflunt ,  vel  saoguinant ,  vini  austeri  ff  1 ,  porri  sue- 
pty  coque  ad  medium  coques  et  tepidum  in  ore  diu  teneat. 
M|ma  et  dentium  commotionem,  porri  non  piantati  succi  ca- 
ri^ acati  calicem  I ,  mellis  coclearia  111  ;  coque  ad  tercias  et 
ore  teoeat  ;  cum  unum  iactas  alium  remites  ;  mirum 
gfogivas  et  si  caro  super  dentes  creverit,salem  ustom  tere 

gin  et  cum  digito  fricabis  usque  dum  reduca  t,  et  oportet 
nares  aut  per  flebotomum  sanguinem  deducere.  Item  ad 
hd  et  labiorum  vitia  ,  eruci  et  caules  teneros  in  vino  co- 
rotatoria  in  ore. — Item  ad  gingivas  que  reumatitant  {tic)  Un- 
ÉIlKmrai  in  melle  madefactum  combure  et  polvere  (ite)  gin- 


Cap.  31.  Aduvam. 

m 

H  «fan  qoam  Greci  ac  me  {tic)  stufiteli  vocant.  Sic  intelliges 
ittici  veteres  scripserunt  :  uva  multa  foramina  habet  sicut 

loliérum,  cum  sois(?)  vocabolis,  et  quatuor  sic  ostendit 
Si  fuerit  rotunda  et  similis  acme  stofUeri  uvam  dicimus; 
•erit  taiga  et  tenuis,  ut  fodiculi  sumitas,  et  multum  habuerit 
annorem,  tionis  appellatur;  si  crossa  vel  obesior  fuerit,  ex  suo 
NO  fauces  implet ,  gargalion  vocatur  ;  si  robusta  et  vehemens 

et  pielusis  dicitur.  Ipsa  denique   uva  distillando  super 

tussem  generat  et  infirmitatera  augmeotat.  Tpocras  (m 
fmmtìco)  autem  auctor  scripsit:  «  Gargalion  periculosus  est  ad 
deodum,  quanto  magis  si  grandis  et  robustus  esteius  tumor  in 
m  locis  oascitur  vel  sanguinis  insesabilis;  fluxus  efficeri  (tic)  ad 
1  tomores  uve  incisio  provenerit ,  aut  cicatricem  facit  ani  fo- 

Vol.lV.  15 


210 
ramina  concludentur,  aut  latiora  Bunt  ad  distillandolo  saper  poi* 
mones,,  et  sic  certe  ad  perniciem  hominem  adducit,  aut  ptkki 
fiuot  et  rabidi  moriuntur.  Curatio  talis  est  adhibenda:  la  iottioad 
uvam  tumentem  ad  missam ,  quod  Greci  fiiiciominom  Yocaat,  gw- 
garismum  facies  ex  cantabro  non  nimis  tenui  et  in  liiUheo  ligalo 
mites  in  ollam  rudem  adiectam  dulci  aqaa  et  rosa  gioca;  addi»  e- 
tiara  pamillas  pingues  lenticula  admiila  equali  menante  ;  ooqaes 
leu ticu laro  donec  bene  cogatur,  et  ipsum  succam  colatila tempera* 
tum  doq  viscosum  Dee  aquatum;adde  modicum  raellis  dUpunati; 
gargariiandum  dabis  tepidum  ut  lac  mox  .mulsum,  quo4Grecf  p? 
lalodis  vocant.  Coofectio  optima  ad  titani  sicoandam  et  «4  eawia 
oris  vitia,  quod  Greci  radicum  1,  mirre,  cere, 

yris  Mirice,  ciperi  ana  g  11;  lere  et  cerne  diligenter  et  uteniH- 
quaodo  cura  meile.  —  Itera  pulvis  ad  uvam  optìmus:  gallanpBr 
1  ,  aluminis  scissi  —  I  *  piperis  albi  3  i  t  tere  et  cerne  et  ovantO" 
bus  ricibus  coni  in  gens  matutinis  horis.  Itera  pulvis  ad  utent  t  <K 
piritro  et  costo  et  pipere  ana  pondere  et  salia  assi  modico,  pelv* 
rem  facit  et  ex  iude  uvam  reprime  ;  8  multis  probatum  est-  I|cÉ 
a  ce  tum  acre  et  salem  et  mei  commisce  et  gargaritet  Item  piperil 
graoQ  ce ,  cimini  quantum  proprie ,  rute  cimas  teneias  v  etdp 
mensura  teres;  postea  mellis  calicem  I  et  aceti  calicelo  I,  iniifatf 
tamdiu  coquatur  ut  agitando  cooficiatur  ;  sic  tepefoctum  ONptÀt 
sero  gargaritaodum  est  et  transglutiat  coclearia  II  ;  si  autécn  ad? 
nus  prevalete  spatumicula  fervente  tanges  uvam,  aut  cum  cuffie* 
lido  aut  cuna  flebotomo  incides  sumitateni  uve.  Ad  uvam  ppe0- 
sam:  si  nimium  sanguini»  manaverit,  succus  coriandri  cuna;  optai 
aut  aceto  si  gargaritetur ,  restringa  sanguineo*,  item .  diatiljptje* 
nem  uve»  ex  camedio,  aristologia  rotunde,  aua  pqlverem  ferifJMt 
exinde  quantum  in  tres  digitos  le  vare  poteris  cum  tqua  calkfefei» 
bat.  Item  baccas  lauri  9  gentianam,  aristolpgiam  »  njirrfun,  af«f 
11»  cum  aqoa  mulsa  gargaritet.  Ad  uvam  castigandolo  ctàjpt  ir. 
Tarn  f  vas  vini  9  cacidium  f  arsinagon  ana  ~  i ,  dragagairtliflpjtl» 
saponi  gallici  3  MI,  strade  quod  sufficit;  conflce  et  utere. 

Gap.  32.  Ad  tumortm  fautium. 

Ad  tumore  fautium  et  dolorem  si  ve  asperi  tatem  quan^Gred^, 
teriacoi  appellane  qui  acquando  oihil  proflciunt,  aUquandonlpfl!: 
et  glutinosum  expuunt  flegma  ,  interdum  et  febricula  sqquityr  4 
macillenti  corpore  efficiuntur.  Curatio  eorum  beceat:  sU^fftrtff* 
constitutis  cibos  glutinosos  ministrobis,  id  est  aorbilea  cani  datore 
aut  mulsa,  et  pultes  cum  lacte  vel  cerbellam  ,  et  carnea  glutinosi 
et  vinum  pingue  et  spissum  et  dulce  circa  collum  et  falces  et  thort- 
cera;  venere  utendum  est;  aerem  serenjssimum  et  temperatila, Ieri 
iubeas,  et  arteriacas  confortationes  sub  lingua  tenere  facis,  et  etoct 
diapasios, papa  ver,  dragagaotum,  nucleos,  mei  et  hit  similia;  epM* 
thima  desicatoria  ut  de  capite  humorem  deduci;  nt.  Coofectio  traesti 
(j<c)ad  fautium  fenorem  sive  rubicundos  tumores:recipe  rose  flonua 


211 

M,  Meteora  plol  VB?f  ave  passe  nodeorom  Villi;  teres 
leu  fmtUk  disfamati  et  iMioes*  Ad  fantina  tei  oris  vul- 
flgtfi  ?el  sordida  utilissimuro,  id  est  yrrenm  ,  alominis 
misirli  polvere»  facit  et.cum  opus  fuerìt  addes  mei 
snMnnter;  commisce  et  utere.— Itera  ad  bacioni  car- 
nosediam,  costura,  piper,  mirram,  nitrum,  gallavo  aoa 

addo  erugiois  campane  modicum  ;  hunc  pulverem 
novum  ,  addes  mellis  et  saporita  gallici  quaotum 
iris  et  ad  lentum  ignem  modiee  ferveat  ,  agitando  bene 
*  post  tsciens  fusticolos  in  liotheo  involves  t  et  in  vicem 
m  Ugeto  eotidie  deintns  faoces  curabts;  et  itera  caseam  re- 
sas  nelle  mandueet  et  vinam  vetus  bibaL— Gargarismus 
m  «leentkMies:  mirra,  aloes,  salvia,  litio,  aprothano,  aoa 
BD;  bec  omnia  tarando  commisce  et  otere.— >Ad  fautium 
so»,  quam  Greci  filatomios  vocaot  :  faotiom  ulceratio  si 
l  aorta  in  egritudine  evenit  spissa ,  exitialis  osteoditur , 
tgraodis  cam  scara  fuerit  nata. — Itera  alia  ulceratio  pro- 
io  thoraticis  spatio  efficitur  alba  vel  nigra,  aot 

frascata  (tic)  quam  tedefrodeo  vocaot ,  et  Greci 
latioe  oris  decoctio  dicitar  ;  alia  interior  mortifera 
test;  in  iofaotibos  autem  brevissimi*  lactentibos  ob  te- 
m  ctatb.  Que  foerit  alba  in  similitudinem  grandium , 
I  fai  lingua  obtumuerit,  periculum  babet.  Curatio  eorum 
I  graodis  foerit  scara  cura  robore  sub  meoto  in  gutturis 
Aonditor  quam  Greci  anterim  vocaot  ;  si  fuerit  egrotos 
tate ,  flebotomum  adhibebis  ita  ut  apoforesin  beias  ;  et 
isos  fecerit  ,  acriori  clistere  deduces.  Infantibus  vero 
iris  f  td  est  de  aquario  fcfe)  medicamioe  admizto  molle 
;acan  aanando  cadet  non  vioieoter  de  tercio  sit  medica- 
aio  ot  emorroida  non  seqoantnr.  Si  oris  coctio  fuerit 
m  «Jfc  appellsnt ,  lac  caprinam ,  mixto  modico  passo  • 
r  csBoandum  dabis,  et  magia  si  nigra  fuerit  astis  vd  sor- 
putredine  effecta  fuerit  herbe  pullini  tenui  ant  mixto 
fge;poatee  vioum  tepidum  collueiidum  dabis,  in  quo  an- 
i  sit  rosas  (  I  )  nigras  et  albas  ulcerationea  que  in  ore  na- 
ost  balaostie  et  corticom  granate  sicce  g  Villi ,  galla- 
toti g  II ,  masticis  g  I,  aluminis  g  I  ;  que  tundenda  aant 

commisce  et  usitandpm  servabis  ;  qood  magnam 
Ad  cocturw  faatium  qae  exardescunt  mei  dispuma- 
sraco  teres  exiode  gargaritabis  ;  ad  omnes  usturas  facit. 

Gap»  33.  Ad  vocis  amputationm. 

k  ompotationem ,  quam  Greci  eatelempiicos  vocaot ,  id 
i  voeum;  oftrium  raotu  caret  et  corpus  sensn  ;  circa  fa- 


siglat  :  mceo  mini*  ima  eiftUm  mfrith  i  Ime  mrffaMfli*fe» 
fmodfmeil  tmtj*r«af . 


212 
l\cm  subila  conimelo,  freqaentes  metnbrortm  frigtn  et  oufelitfeft  % 
color  in  fecie  piumbo  similis  et  tarda  intelllgentìa;  oceli  petest  te* 
inolia  palpebri*,  visti  obtorto*  et  ai  clamati  feerie hm' 
sed  occulorum  respectione  converse  vieflsse  nosfcufltur  et 
tur.  Odoramene  si  «dmitis  aliquo  ciboram  gusta  9  ingenHSOMtf 
ai  linguam  eorom  tara  dnfci  ve!  amaro  taugis,  non  Beattaott  ecat- 
punt  se  et  non  sentiunt;  circa  toracem  et  faciem  fcabeot  pmUhs 
vituperosa»  et  rotundas,  et  kifrigdant  tei  inaibescent  freqoeMtri 
atuporem  patiiintur  ut  Iftargifi.  Hec  causa  eveirit  ex  eternane» 
mio  aut  ex  frigore  vel  ex  ardore  seu  «stura  et  fatici  boi  esperitola! 
et  obtusi  sonitus  emissione  vel  spirito  vocis  gravati*  tacutfe.  — 
Guratio  eomra  talis  est:  quietos  esse  iubebh  et  abstioeotiemdbi 
indices,  et  spongias  in  aqua  frigida  eipressas  inguttaire  appeaeBct 
flebotomi] m  adhibebis  ;  etcì*  serbilibus  tiutrieniH  saut  (  gaigari» 
mum  facies  ex  oleo  caiido  et  dulci  hi  muba  vel  in  decoetme  ca» 
tabri  et  palmarnm  et  pinguium ,  vel  4ìquiritie  succo  aut  tifane* 
electuarium  facies  ex  nieHe  et  tini  semme  et  ovorum  vibelKs,  jet 
dagraganto  sohilo  in  vino;  omnia  cemmisceienter  al  aorbeaatc  ie» 
lìcies  autem  eos  levtbus  cibis,  et  vino  utendum  est  «icetatiperim 
ad  scotomaticos  scripsimos  ;  vomitum  autem  ex  radiciboa  prove- 
cabis  et  embrocas  vel  epitimata  et  omnia  adiuteria  que 
prosunt,  adhibebis. 

■ 

Ckv.  ti  «  Ad  itnanùes  1 1  )• 

Ad  sinances  vel  galani,  qaod  Grefci  qutoumees  appettai, 
cis  passio  ab  eo  quod  ex  humore  ni  mio  in  semitate  gule  vel  &■• 
cium  eveoit.  Shrancis  due  cause  sunt  »  qeas sic  inteHiges «  «ne.etf 
que  in  faucibns  nascitura  que  facile  patet;  alia  est  qua  io  gutatn- 
scitur.  Que  pantera  in  faucibus  nascuntor,  cum  es  aperturisti 
bor  magnus  et  tumor  apparet  ;  qui  etiam  enhelar  e  fion 
prevocationis  (sic)  causa ,  neque  aliqoid  ingiù  tire  ,  et  Joqri 
possaot  bene,  quin  etiam  vox  detmetur  prò  ipsa  offocatioM; 
sinancis  periculosa  non  est.  Alia  vero  que  est  periculosa,  tdmt  qBs 
in  gula  nascitur ,  hec  sigaa  habet:  hii  pene  bob  locunUir? 
etiam  in  ipsa  (fogna  vel  collo  nascitur  neque  anhelitaa 
cervicem  torqoere  non  possunt  neque  caput  inclinare ,  et 
bilicnm  videant;  hanc  cansam  Ypocras  nou  amaocemeppeiiavit; 
hii  autem  si  continue  medicina  bob  auccuraerit,  terciatiiefnb* 
cati  morinntur.  ...... 

Curatio  eorum  talis  est*  oportet  in  principio  si  una  pari  ta- 
cium  fuerit  tumida  ,  ex  ipsa  parte  hi  bracino  flebothomo  9  qaod 
Greci  cataeisin  vocant,  et  snfficienter  sanguinem  detrattore;  si  ree 
ro  in  utrasque  fautium  partes  timor  (sin)  infuderit  cuoi  reher- 
igni  acri  simili  ,  quem  Greci  erisipela*  vecant,,  in  utroqee  èra- 

(i)  Questo  capii,  comprende  parto  de'eapit*  ai  a  ti  dal  i«*  libra  di  G* 

rìopooto. 


2l3 

cUo  veoaa  incides  et  sanguineo*  itetrahes  quantum  etas  et  vires  et 


letamila  tumentibus  partibua.  Si  vero  senilis.  etas  vel  infanti*  , 
quod  rariua  ia  infantili  etate  contigit,  flebotliomo  uti  prohjbue- 
Xit,  iater  scapola*  circ*  spondili*  ctjcuj bitaro  conglutioabis,  etad- 
ttte  ecarifactione  competenter  sanguinerà  detrahes;  venier  si  noa 
fiperit,  acridi  clistere  deduce*  j  dabit  etiam  et  rwilsam,  gar gari* 
Uodma  et  decoctiooem  pulegii  vel  iliaci  quod  cljapithiraa  vocant, 
4  est  i|»4mentuiiiquadappel|alur  cliatori,  cedenoa,  i*  est  yruo- 
dtott,  fecieoa  ad  sinaoces  et  adomnes  foutiura  turaores,  et  sor.did* 
ulcera  ia  ore  bene  purga t:  recipe  yyundinum  agrestiu/a  exùstor 
*m»  HI,  spice  ce  3  II,  indice  et  mirre  gsiegulas,  mellis  dispuma- 
upartes  II,  passi  eretici  parujn  (*c)  I;  opprtet  antera  pullo?  yruft- 
«nuin  partosalf ì  aspergere  et  in  oliane Qctilem  mittere,  et  sic  coo- 
perine urere;  etiamex  lana  pinicelhim>in  aqua  exprossuro  in  ore 
petienlis  applicare  alterna  mulatione  ;  oportet  iugiter  applicane 
ava  admopitione  ut  ad  se.  ipsam.  egrotus  spiriUim  vapora  tapiat, 
foopo^iot  interiora  membea  FelaxaHoais  medelam  accipere.et 
Mb  meofoguturis  parles  quas  antonimi  Greci  vocant  Uibus  semi- 
■tbus  iaaqua  mulsa  concoctis  cataplasmabis.,  id  est  ex  Cenugreci, 
polline  et  tritici  et  liniseminis;  debiuc  cerotarium  conficies.  et  a<t 
ventre* appeues; recipe  ceram  et  butyrum.ed:  addipani  tauriujiui 
tei  porcinum  si  tausinu*  non  fkierit  ,  equali  meosura  ,  et  gattpnc^ 
quod  sufficit;  confice  et  utero. — Item  ad  sioances:  eris  ftyreoi  te-. 
n  tum  molle  et  sic  ai  sinances.  pone  ;  si  sqtis  tornente*  suat  vel, 
chete,  patterei*  de  eris  flore»,  impone.  —  Ite» si  minime  beo 
profoerint  ad  tutoria,  si  videris  njjnis  iotumescene*  de.flebotlioa&o» 
loogo  scarificabis  intus ,  et  insufflabia  pei;  fistola  in  pulvirent 
m  ex  piritro.ot  costo  et  piperà  et  sala  assaja  equali  pontiere; 
ai  sepie*  faci* ,  sine  dubio  curai»  Gargarisroum  facis  talora  :  folta, 
nm  sfece  et  lenticulam  et  dactilos  coque  sijroul.  in  aqua  ,  addes 
eoekeria  H<  mellis,  etsuccuro  ipsum  gargaritet. —  (tem  gargaris* 
icalicis  I,  Kquiricier"  1  et  carice  bulliant  ci  ipsam  a-. 
Deetgargaritet.  Hoc  nocte  de  foris  cataplasma  facis  ex» 
polHoe  feougreci  etordeiana-etcoquis  io.  mulsa.  et  *  foris  p)agel: 
Imi  Impone  caldano.— Jtem.quam.vis  in  estate  hedau.samagislty-. 
bel  pericolimi,  tamen  facies  eis  clistere  iuscidura,  et  ai  iuyeois  fue*. 
rit.  flebotomabis  eumjex  vena  quo  sub.  lingua  est,  et  secundumcli?. 
Mere  fteie  ex  aqua  et  oleoset  affirooitro.etexiode  clisterijabis.lteo^ 
citoplasma  *  foris  caricis  elixis  in,ajqua  et  semine  papaveejs  agre- 
sti* et  polline  ordei  et  fenugreti  spatulas  et  pectus  et  gutur  caUL- 
deoi  cataplasma,  pulverem  assi  rauces  vel  uvam.  panis  Qtdei,  pul- 
terisf-  K  auripigmeotiet  costi  ana^r  11  piperis  Q  II,  eiiude  puk 
verem  facies  et  cum  fìstulu  insuflabis  vespere  et  mane;  istud  me«i 
dicamentum  vaide  tilih*  est.  Ad  sinances,  |rni  yryndinufn  u<ti  *\\K 
oEacion  3  VI,  méteg  1111 , (eoe Uù?)jlt  pi^U^  albi  &l,salv>  «moQM^ 


211 

ci  g  Mere  diligeoter  et  coni  mdle  eommisee  et  Mei  cam  Agi- 
to intos  et  foras  perunges.  Polvi»  ed  sinances:  galla,  nitro,  pipe» 
re,  scortia  mediana  de  firaxioo ,  staphisagria  aoa  pulterem  tas  ; 
ad  sinances  utili»  est.  Ad  guhm  vel  colli  dolore»  fisbes  frena 
vino  et  aceto  com  oleo  aot  adippe  io  patena  baHi  qoasi 
et  curo  lana  soccida  ubi  dolet  impone.  Item  ad  morato  nk, 
pi  «etneo,  cauli  aemen,  taaris9  opopanaci;  tereet  eonmkeei 
melle  dispumato,et  sic  iopooe  ubi  dolet  et  bene  operatnr. 
ad  gule  dolorero,  florem  gladioli  curo  bete  coofectum  impooe.bo- 
ne  videtur.  Ad  tolas  qui  in  gutore  oascuntur,  pipar  et  pollerei 
de  cucurbita  in  ipso  loco  superpooes.  Ad  toli  dolerea,  piperb  gra- 
na Villi,  verbene  cimas  Villi,  tere  ed  addes  melila  eodetr  I;  «m 
aqua  calida  bibat  et  in  ipso  htere  iaceatinqoo  dolet— Item  men- 
tastri succum  cura  allunine  gargaritet.  — »  ltem  lac  caprinum  ma 
malve  modico  coctum  gargaritet. 

Gap.  35.  Ad  infirmitatem  prò  qua  fUimoWo. 

Ad  arteriothomum  quod  Greci  HeUmm  vocont  (ito):  rade*  oe- 
cipitium  (  I  )  et  UH  digitis  ab  aure  incides  ex  otraqué  nére,  ili  il 
digito  depresso  sentias  venam  quam  incides  in  btitudioeai  iti- 
rum  digitorum,  ita  ut  vertes  (sic)  sectionem  unom  locum  exlstt- 
ma,  et  ut  ferrum  osque  (ad  oasom  perveniat ,  quia  iteratio  li  wm 
loco  pericolum  facit;  et  post  iocisionem  rade  oasom  dili§eathrita 
ut  possit  iterum  caro  recrescere;  si  nimius  sangufciis  (tic) 
fuerit,  et  videris  hominem  lassare,  twutm  ipsam  ligabh  (4)  et  i 
vino  et  aqua  lavabis  ;  postea  minutis  lintheolis  aridis  coocoleabb 
aéteionem  usque  ad  assum,  et  desuper  latum  quadratimi 
lum  impones  cum  pusca  tinctum,  et  liga  diligenter  maxime 
continuo;  loca  postea  irrigabis,  cui  tercia  die  solvea  ligatarafet  < 
tetrafarmacum  solves  cum  oleo  rosato,  lintbeo  inducea  et  ai 
impones  taro  dio  donec  cicatrix  seqoatur.  Sectio  vero 
est  si  ab  imperitis  facta  sit,  quia  musculoa  secante!  intanati 
tem.  Veteres  auctores  nostri  nullum  periculum  passi  toot 
super  ipsam  venam.  Duo  homines  namque  tenebant  ipaam 
et  lento  ad  aperiendum  ferro  secabant  venam ,  et  poatqi 
verint  sine  pericolo  etsanguiuis  nimio  fluore  siccabant; 
me  hec  sectio  epilepticis  et  maniaci*  et  scotomaticia  prodesbEmt- 
granicis  vero  non  satis  prodest  ;  emigramela  namqoe  Barilai  alt 
super  timpora  venam  seccare  propter  sonitus  aurium  et 
occolorum  ,  quia  si  venas  bas  hanc  propter  curam  inciderli 
magna  cautela  oportet  seccare,  quia  ibi  sunt  nervi  et  maacaH 
to  et  sanguine  pieni;  set  maxime  cutem  incides  propter  veoaas«  il 
per  acum  trahitias  sub  ipsa  vena  linum  dupplex,  ita  ut  indaafcai 
locis  liges  ipsam  venamf  et  inter  duas  ligatorai  inddo  propter  ai» 

(i)Ved.  OribtiioVII,  i| 

(<)  Si  noti  questo  importante  mansione  Mia  lagatamie'vaal. 


915 

n  sanguini*  fluii»  ;  preterea  roedkamen  Impose  et  cum 
Ucraine  Houm  ipsum  putrire  facies,  Dee  ipanm  linum  sol* 
laddere  oportei  ;  epileptiois  mai i  mura  adkitorium  est* 
r  ventai  qtie  puisanao  aurem  preoedit  si  ferro  incideris  f 
bis  nimium  fluxum  flaoit,  pericolimi  babet;set  est  melina 
Iorio  diligeoter  transigere  et  venam  seccare;  nam  cepha- 

*  dentium  doloribus  non  minimum  remedium  est. 

Gap,  36,  Ad  spatmum. 

mmnm  et  cenici*  dolorem:  spaso  tensio  vel  contro* 

ira  nervorum  vel  vicioorum  uorum  cum  cervicis 

fomenti  maxime  eontigit  parente  re;  os  facile  aperi-* 
oesont,  et  sub  hoc  Ululo  varie  sunc  siones.  Spasmus  e- 
omne  corpus  frigidam  habet  d  ;rantfam,  et  ita  at- 

ri sub  uno  scemate  iacentes  t  me  lesta  et  in  flexu 
'taoeantur;  aut  ▼ero  per  ner?<  oont  ionem  habet  al- 
tra ex  pulsa  parvo.  Islam  tale  onem  a  corda  no- 
i  dixeroot  Curatio  spasmi ,  id  vap<  itiones  quosunt 
■•  Adlutorla  2  ubi  causa  constneca  i  et  ungere  o- 
to  titionio,  et  cataplasma  laxatihile  lacere  et  colluviones 
\  post  colluviones  clisterisabis  oleo  rutatio  cum  castorea 
i^ofbalarura  provoocatiooem,  et  vaporationes  ex.  satibus  lo* 
socellis  missis  calidos  et  fervente*  locis  dolentibus  impa 
agere  debes  fortiter  ex  ipoa  vaporatone  ex  unguentis 
■  hiis  etiam  locis  ponemos  medicamen  diaquiton  et  oleum 
to  et  calidum.  Tpocras  auctor  dixit  :  e  ai  super  spasmum 
tfebrb,  signum  saluti*  est  ;  si  autem  super  febrem  spa- 
eberit,  malum  est  (I)  *.— Curatio  ad  cervicis  dolorem  et 

•  fftdlgeotes:  mente  manipnlom  I,  vini  veteris  ff,  olei  li- 
liMbisoe  et  coque  usque  oleum  remaneat  ;  tolles  mentam 
de  lana  flocos  II  et  in  ipsa  decoctione  calidos  intinges  et 
1 1  unum  pones  ubi  dolet ,  et  cum  refrigera  verit ,  pones 
rf  et  sic  sepius  focit  vel  XV  facias  vkibus  nervo  ;  poste* 
Mira  soperimpones  et  iterum  post  horas  II  alios  floscel-. 
Rbr  commites  donec  dolor  cesset  ;  res  probatissima  est» 
eerviois  dolorem  :  artemisiam  contundes  et  succum  e  ina 
i:  tddes  oleum  quantum  succi  habueris  ;  bis  autem  addes 

ì  fedi  cerotum  simplex,  et  hoc  pòrmixto  inunges; optimum 
ervirìs  vel  scapularum  dolorem  quod  statim  dolorem  mi- 
est  titargiri  vel  1  et  3  MI,  olei  ciprini^  Il  sem.  lapidìs  cai- 
lumiois scissi  -r  1  s.  terebintioe  -r  I»  aspaiti  iudaici^  I  s, 
r  1;  laque  marine  9 1111;  confice  et  impone;  celeriter  sanat. 
cervicem  vel  scapulas  vel  in  quolibet  membro  dolor  fue- 
lelle  piiflB  locum  perungea  et  supersparges  farinaio  de  fa- 


,.  Coaf»  seni.  1 56  e  1*7,  e  ved.  «alla  no*?*  adizione  d'fppoci afe, 
1  Dftranbarg  U  nota  sopra  quatta  dna  scaleaia,  pag  •  «65, 


116 

bis  et  Colia  de  edera  vel  caulis  superligabis.  —  ItefB  ed  certi* 
cis  dolorem ,  cere ,  coriandri ,  simul  bene  binde  et  arai  attwmi- 
oe  ovi  dissolve  et  ad  dolorem  appone:  aagacitersanat.— Item  post 
fomentationes  unge  loca  dolentia  excalestico,  oleosidoo io  et  sco- 
pa calidiora  adhibebis;  dabis  etiam  ioterea  potiooes  castoni  prive» 
rem  cum  meliicrato;  aliquotiens  dabis  silfium  cam  piperò  et  md- 
licrato;aliquotieos  dabis  diureticas  potiooes;  setti  dee  minime pn- 
fuerint ,  ciisterem  fortiorem  adhibebis  que  squibalas  depooat,  et 
inter  scapulas  cam  scaripbatione  et  ventosa  sanguinem  detraile». 
Cibum  et  potum ,  sicat  in  febrientibus  demoostravimas  ,  miot- 
strabis. 

Cap.  37.  Ad[Uianieo$. 

Ad  tetanicos  vel  opistotonicos  aut  emprostotonicos.  TeUnicam 
passionem  tres  distancias  habere  manifestum  est  ;  idem  tetapv. 
Alia  est  epistotonus.  Tercia  eroprostotonus.  —  Tetaoicum  sic  it» 
telligis  :  cervicem  habet  rigidam  et  ioflectibilem  ,  nervorum  et 
rousculorum  tensionem ,  buccam  et  gutar  infiectibile,  positiaoo 
dura, et  ut  mutus  os  aperire  non  possunt  contractiooe  nervonm.** 
Opostotonum  vero  sic  cognoscis:  ad  posteriorem  partem  mmcvls- 
rum  vel  nervorum  conducta  cervicem  ad  dorsum  cam  nimia 
sione  est  dolor  cum  frigore  dorsali  nimio  et  plus  quam  possit 
tura  corporalis  ferre  laborem  in  spinali  medulla  ,  quod  Grecfeo* 
tìomuclon  vocant.  Sicut  Tpocras  in  Aphorismis  scripsit,  omnc  fri- 
gidum  medulle  dorsan  (sic)  et  nervi*  hostile  et  inimicum  est;  quod 
vero  calidum ,  amicano  et  bonam  videtur.  —  Emprostotonum  sic 
cognosces  :  ex  conduzione  ,  guturis  in  anteriori  parte  effecta  et- 
que  mento  pectori  adiuncto,  tensio  yliorum  et  precord iorum  ooo» 
tigit.  Si  insuper  dieta  passione  vulnera  evenerint  effecta. pericolo- 
sa et  incurabilia  esse  demonstrantur.  Cura  tetanicorum  hec-af  : 
tetanicos  et  opostotonicos  uniter  curare  convenit,  in  ioitio  ooote- 
nit  lectum  calidum  ministrare;  si  corpus  plectoricum  babent,qafid 
Greci  habile  dicunt,  Latini  corpus  succo  plenum»  et  si  etas  vel  li? 
res  permiseriot,  et  febris  non  est,  flebotomandi  sunt  de  voto  me- 
diana; et  si  minus  prevaluerit,  sangui»  detrahendus  est  per  acari- 
fationes  inter  scapulas;  post  hec  calasticum  sic  conflee:  resine,  te- 
rebentine, ysopi,  artici  succi,  cere,  punicei- INI,  galbani,  appopo- 
nacis  —  t  sigulis  {sic)  olei  veteris  —  IH  9  diligenter  conficies  *.qt  A 
durior  fuerit,  oleum  ciprinum  addes  et  ad  prunas  resolves  etcoa- 
gulare  movendo  facies;  tunc  manu  calefacta  perungea,  postea ta- 
na molli  loca  rutaderis  et  falciabis;  set  primum  oportet  loca  doko- 
tia  simul  cum  spnali  (sic)  sacellis  calidis  cum  cantabro  vaporare 
confecto,  et  sudorem  tenuem  excitabis  et  lintheo  calido  detergo», 
supradicto  medicamino  sic  perunges.  Si  emprostotonicos  foeritet 
mentum  pectori  inffcum  fuerit ,  inter  scapulas  cucurbitare  cum 
scarifatione  oportet,  et  tapsie  succo  exteosuram  perunges.  Polio- 
nem  da  eis  ex  castoreo  et  rute  folio  admixto  aut  opopanace  obo- 


919 
las  11  ?d  celerà»  potiene»  ei  castoreo  confectas  diuturni» .  diebos 
potare  oportet  in  declinstione  teroporis  ;  cerotum  ex  diaquiloo 
medicamioe  conflcis  sic:  cerara  albana,  adippem  porcinom  sfne sa- 
le» medicamen  diaquiloo  pari  pondero  cum  lento  igne  rosolie,  ro- 
solatura lolle  et  move  donec  crescat  et  rade  et  utero.  Castoreom 
cum  motsa  et  modico  piperis  potui  da.  Unguenta  et  acopo  cali- 
diora  adhibebit  et  cataplasroate  (ite)  calastico  loca  dolentia  medi- 
cabie,  pulverem  ex  castoreo  cum  mellicrato  dabis.— -Item  ertemi* 
slam  cum  axungia  cerotum  facies  et  illioies;  bene  discutit— Item 
vinoni  vetus  cum  veteri  aiungia  bulliat  ut  cola  resolvatur  et  inuo- 
ges  lanam  succidam  et  expressam  ad  loca  dolentia  appones  ;  et  ta- 
le» cibos  accipiat  qui  digestibiles  sint ,  apoie ,  bucellas  conditas  in 
equa  calida  maturate  et  frequenter  accipiat. 

Cap.  38.  Ad  seapulas. 

Ad  scapulas  tei  brachiorum  dolo  rem,  quem  curabis  aicut  in  te- 
tanica scripsiznus,  Item  ad  scapulas:  satvinam  (tic)  et  verbenam 
tmsam  et  fabam  fresam  in  vino  coctam  cum  axungia  tonde  et  a- 
onm  corpus  office,  in  panno  induces  et  ad  dolentia  loca  appone»; 
sanabile  est  — Item  si  bracia  inmortiscant,  mentam,  sai viam,  cimi- 
naia,  garioDIum,  cinnamomum,  spicam,  mastico m;  bec  omnia  si- 
militar  tare;  addes  mei  et  albumen  ovorum  ;  terendo  commiste; 
paino  iodoces  calido,  dolorem  involves;  sagaciter  sanat* 

Cap.  39.  Ad  manne  pel  digitai* 

Ad.  mentis ,  ? el  digito» ,  vel  ungulas  curaodas*  Digito»  fero  et 
ungula  sic  convenit  curare  sicut  in  articulorum  et  digitorum  pas- 
sione demonstravimos,  quod  Greci  pernwnes  dicunt,  Latini  perni* 
tmm  vocant.  Item  unguentum  ad  manus  cui  levant:  libano,  cero- 
sa, litargiro,  sulpbure,  ana  pondere;  pulverem  facies,  et  cum  mo- 
dico oleo  sino  foco  misce  bis  et  uteris.  Item  ad  manus  cui  scabiunt 
vel  crepant:  una  rentiolam  agrestem  cum  butiro  teres,  inde  pernn- 
ge  sepe;  bonum  est. — Item  cinerem  de  feno  supersparge.—  Item 
dracantoe  (dracuntee?)  radicem  tere  cum  melle  et  impone.— Item 
ad  nnguhrum  passionerai:  adarcis  et  crisocolle  ana  g  i,  arsinagon. 
g  ii,  bentinam  admisce;  tere  et  impone  per  die»  vii,  item  calcuci, 
cancnmeri»  r-  U  sulphurisf-  i,  aspaiti  —  i;  solve  et  utere  :  ampu- 
tat  dolorem.  Item  sulphur  cum  sevo  vitulino  et  ceram  impone  per 
die»  iiii  mutando.  Item  ad  ungulas  scabiosas  et  earum  dolore»  ! 
Cantaride»  et  sulphuris  —  ii  g  ii,  arooniaci  g  ii;  terebintinam 
admisce,  tere,  facies  ad  mo  (sic)  leotum  et  utere. —  Item  sevi  ca- 
prini 3  i,  olei  parum;  malaxas  et  facis  emplastrum  et  impones. 

Cap.  40.  Ad  aneliium  {sic). 

Ad  anhditum,  quod  Greci  oriamo*  vocant,  Latini  dùpmam.  Sic 


918 
totetttges  ex  difficili  respirati one  et  prefocatioM  scosoum;  et  g* 
mratio&e  tcnracis  cum  febre  plurima ,  et  lateram  cooduettone  ad 
eaperfcmft  facto  partes,  extensio  effecta  cum  yocìs  debilitate;  vè- 
to* rubro  colore;  tussis  cdm  sputfo  humorosis  ♦  teoulbtia  et  et»* 
sia.  fttverta  est  fenhelltuum  eausa»  Anhelitus  frequentar  spirando 
dohnrem  sftghificèt  et  ttimorem  in  superiori  bus  precordionna  lo- 
da. Altum  resplramentum  per  multoa  dies  alienationem  •%■*' 
cat;  frigidutn  respiratfientum  per  nares  et  oa.interitum  tlgnttkat 
Baouin  anhelituftì  oportet  cali  dura  habere  respiramentqm  ,  <fc  la 
caant  egritudine  bontim  est  falde.  Anhelitus  ortoflila  qufcata* 
proficit  foras,  tantum  ad  se  retrahit  Anhelitus  dispoe  fertrta^b 
vominalur,  semper  interios  trabeiw  anhelitum  ad  ae  et  mar  rei* 
dit.  Hec  passio  evenit  ex  multis  borooribus  croaab  et  liquida  aat 
ex  plenitudine  purulenta  et  effusione  sanguini*  ?el  ex .  mornÉb- 
rum  continentia  ;  molieribos  maxime  oontingit  quia  n<m  purgat* 
tur.  Contigit  hec  causa  ex  temporibus  frigidis  et  iramidia.  Say^ 
tur  haec  causare  in  initio  gravitudo  toracb  et  immobilitai  fbdaa 
corporis  et  expigricia  et  stupore  et  pavore  et  eoaattrtctfane  apW- 
tua.  AoeMtus  ?ix  bborantibus  ex  eordis  pobu  sft;  itìfrlgtdairtar* 
moia  articubmenta  et  vicinitates  pulmonum,  et  turatalo  àoflbff- 
tio  fit  maxime  in  yeme»  et  vultus  in  facie  rubet  quomodò  iii* 
porca  aedeant;  fetidissfmus  anhelitus  est;  pectorb  fenice 
eb  tumescit,  et  sternutanti  et  scabiunt  nares;  alfqootiena 
uarium  prohiciont;  tuasis  sequitur  et  vigilie,  et  difficile  spani  frf4 
jacent;  in  altum  caput  tenere  volunt  et  frequenter  sedere  derida- 
rant;  in  summo  gntturb  diverso»  aonoa  ex  polmone  Yeoieataa  a- 
mitunt  ex  accessione  facta  Curatio  eb  talw  est  adhibenda:  ia  ca- 
bicato  calido  et  iecto  pensili  Jaceant  ;  abstinentiam  et  aifcatin 
efasenrent  ;  pedes  et  tnamis  fricentur  eb  et  cooperìatur  torax  ex 
hna  molli  et  alio  die  aolfatur,  ita  ut  bf iter  ungae  ex  Jba 

intacco,  aut  sitienio,  aut  glaucino.  Quod  si  accessio  anfanila  A* 
perat*  vi  etas  an  vires  perroiserint,  flebotomentur  ex  cubito  et  > 
poforesin  phirimem  facit;  tercio  irei  quarto  die  vomitila  ax  n# 
cibua  fiat  ;  et  memineris  ut  omnia  adiutorìa  secundtlm  tiraa 
ne  egrotus  bssetur.  (Jnguentum  et  accopum  tertnantfeum 
taplasma  aut  embrocas  appone»;  vel  sacelli  triticela  te  rio* 
diu  vaporeat  toracem.  Si  autetn  hec  minime  prevatoertat 
ria,  Inter  acapulas  ubi  regione?  pulmonum  sunt  et  toracem ,  b 
precórdioram  internilo  cucurbite  imponende  sunt  et  aangub  far 
menauram  trahendus  ;  et  post  paucos  dies  purgentur  ex  feri  ca- 
tartico et  clistere  fortiori  ex  decoctione  coloquiotidb  9  nepte  tat 
centauree  9  aut  absinthii.  Cibos  calidos  et  aimplieea  accipiaot  « 
elica  factos,  et  panem  subeinericium,  et  soccum  tipsaoe;  ova  apa- 
la et  sof  bilia  et  muham  calidanf.  Utilissimi  sunt  cibi  atmilkerqai 
ventrera  movent,  id  ist  malte*  blitus,  blete  corte  io  equa,  Apor- 
tima  ad  anhelitus  ex  decoctione  aneti  etglicani,  ysopi  aut  origaA 
aut  marrubii,  aut  et  raphani  radicis  sucum  cum  uatum,  aut  irrem; 
hanc  apozinaro  multi  probaverunt*  Hoc  cibo  et  hac  eportùaa  a- 


919 
hi  tempore  wten  dedioatioois  dm  est  contrariai»  bel* 
yÌmbs  album  optimum  ,  et  sabameota,  et  caroes  moltoe 
^et  pllamm  f  et  medicameota  amila  ex  Noi  aemioe  et 
mise  etpiper  tritoni  datimi  eom  melle  post  cenam;  pisees 
i,«t  dtfmel  com  piperò,  et  stoziber  cam  Tino  et  melle,  et 
•petkxns.  Emplastrom  ad  aohditom:  tmtlri^-  VI,  adlpia 
?»l,ee*i  taurini^-  V,  castorei-»  «#  olei  dprioi~  VI»  ftfr- 
t-  iiii,  opopanaci*  r  V,  cere 7-  VII  v  eoforbil  *•  i» 
librasti;  pooas super  toracem.ltem  ad  anbeHMMat 
iti  fi,  radidt  apii,  huriperi  l>  gallicani  maolpelam 
ita  ceeabo  doto  ed  tardata  et  f reqoeoter,  et  aero  accipjat 
sii.  llem  squille  eocte  socdf*  iiii»  selphuris-r  i;  solfe»  et 
siseri  mioos  io  ezirneHe  calido.  Item  amoniad  thymia» 
I,  aolpberif  g  if  aprothani  %  ii,  assomas  et  fac  puherem, 
irociscoa,  et  dabis  com  aqoa  et  melle  cyatom  i. 
com  piperò  et  melle  tereodo  oommisoe  et  coqoe  vi- 
■rii  et  otere;  phisicom  est;  et  si  transacti  fuerlnt  dica  xf 
i-egtotos  libaratos  sit »  per  siogulos  anoos  flebotomorom 
pretermittas,  et  iera  catartica  ot  sanguina  et  ho- 
fiaot  %  et  operatiooes  adiotorio  horom  esitare 
I  ai  passio  iterom  e?enerit,  circa  toracem  dropacas  ?apo- 
et  si  mioos  pre?alesdt ,  caoteriom  accipiaot  io  to- 
tempus  vulnus  paleat  ;  medicameotom  fiat  ex 
I  et  snooìs  et  nitro,  adarce  miscebis  et  resinato,  et  oleum 
|pe  (ste) ,  et  otere  circa  tboracem. 

Gap.  il.  Ad  stogulhm* 

Sic  Ipocras  alt  io  Apborìsioo:  •  Ex  t ribes  caosis 
io  stomaebo:  aot  ex  frigdore  aot  ex  oimio  cibo  et  pò- 
'  1  lassitodioe  • .—  Caratar  sic;  si  ex  frigore  asseo 

,  ai  ex  oimia  setietate,  abstineaot;  si  ex  laasitodhe 

meritoria  accipiaot  |Si  riderla  febrem  faabentem,  et  non 
proooociator  periculom;  qood  si  tardaverit,  trod- 
1  aot  aotidotum  dabis  per  ooctem  coclear  i;  ei  fé- 
calida;  sino,  com  vino  dabis.  Si  aotem  ooosoccor- 
_  latoo  oogoeotum  9  aot  «ardatoo  oogoeotom ,  aot 
m  eopeotameroo.  — |ltem  si  ex  frigore  est  singulto*,  da  ei 
etpiper  io  vino  calido  coclear  iv  aot  piretri  com  muha 
ati  partem  if  piparlo  partes  ii,{cum  colatore  dabis. 

Cap.  42.  Ad  mmoikoi. 

qood  Gred  edio$  ?ocant,Latioi  nupHo$ot  (#fe),qoi 
weeobdaat,  id  est  difficultas  reqriratkmis  et  calor  pecto- 
aadator.  Seqoitor  reumatismo»  et  roalom;  io  facie  babeot 
1  qoasi  de  igne  sit  factos.  Setquod  cesoiate  iaceotea  eliqai 
etaubtile  expouot  et  oarìam  sanguine*  kitardam,  et  fé- 


22* 

brinai;  et  sic  ir»t<  ab  arterifa  de  r 

unde  subito  decoctio    .  ciborum  laborani      g        oet 

poris  sequi  tur  oppr    io,—  frigida     1       >  «  captati*  ■* 

sckur  hec  causa  ex  an  e  i  woiunua  inf  ragrauoae  et 

lo  cibo  eccepto  et  iodig     i<         patiuntur.  Cura,  edhim 

culum  caKdum.  et  temperi    im,  ]  «r  escis;  et  si  vires  peri 

et  corpus  hahent  succi  plenum*   uod  Greci  plectoricòa  dicanole» 

botomaodi  suol  fn  brachici  ;  set  si  etas  aot  virtas  tei  tempus  1* 

botomum  prohibuerjnt.  inter  a  ipulas  cicca  spoedilia.  loca  _ 

curbitas  saogumem  sufficienter  detrahere,  ita  ol  uni  ; 

tempus  advenerit,  et  herbe  polli  le  i»  aqua  cocto-  (ite)  Baccello 

labro  pieno*  in  ipsa  decoctione  caMdos  vel  in.  decoction»  maHtikii 

diligeotissime  vaporandi  sunt  inter  scapulas  ;  et  %l  minus  fetale» 

scit  t  ventosas  et  scari       ion    circa  storaaehumei  toracem,  ia 

pulmonem ,  et  ungente  i        n   i  caKdis  circa  stomachamo  et  te» 

cem  sicut  superias  in     »nn     scripsimust  utendumcst^  et  lana* 

mollem  io  oteo.  ciprino      do  mungat  et  super finciabis  ;  aerotaa 

de  aynape  in  collo  et  torace  el  dropacea  frequentar  impone.  Ea* 

plastrum  de  rutnxet  piperò  impone,  ut  catefa cero  possi!;- piperà» 

aagapinovpenaco,  nardo  medicamen  faotum  da  iapotiooe^do  paai 

sii  decoctione*  sicut  kv  ptisica.  passione  dirimi»  <huei&;  «oorilaà 

ex  ratonis,  sicut  ia  multis:  diximus;  et  a  vino-abstìnendi  auo^asi 

moba  et  sorbilia  danda  sunt  ;  esercitatone  et  ambularono  oftdbr 

bent  usque  passio  decime^ 

Cap.  43;.  Adptctorù  vel  gnóordium  (sio)  doforem^ 

Ad  pectoris  vel  precordiorum  dolorem  sive  toraci*.  Iq. 
autem  niraium  pregravamen  et  ta  ipsum  multas  lesione* 
Sed  scient  hoc  nescienles  quod  omnis  humor  stomaebuor 
et  vulnerai  peetus,  et  quando  sanguis  suggerii,  flebotomarfeepo* 
tet  io  brachio  proptcr  gravi tatera  pectoris  et  tuosaraoL  ffiipl* 
jnentem  et  vicinas  membrorum  eoutusionas  rigor  tonata» 
aus  ;  propter  hoc  sileot  vene ,  tremunt  nesvi  febricitat 
frigidum  est  ;  condolent  numeri ,  constringuatur  spatole-, 
puogituv  i  cervices  irrigescunt.  Quando  hec  sigoa  reperto  ^ 
hhis  fcstinanter  flebotomi consolari,  et  hoc  stneglexAriat* 
leriorem  declinant  damnationem.  Quia  vene  et  viscere 
Irido  sunt  piena,  inde  antiqui  {sk)  ceciderunt  io  aliquem- 
rem  peiorem,  propterea  rogamus  aiiquam  etacuattaftem 
diosam  ,  id  est  primum  vomitum,  curentur,  ut  vene  et  torax  rt- 
lazamcntum  accipiant,  ut  colera  que  in  corde  et  capite  malignai 
seditionem  faciunt  deiciantur.  Scias  enim  magnum  auxiliua  p*' 
ctoris  et  precordiorum  vomitum;  simHiter  et  pulmonia el *&i& 
et  jecoris  et  cootra  siriugta  vel  toracem  et  cootra  «n»iwi  atti 
superiorum  parcium  mirifico  satis  est,  et  quicquid  incromeatM 
iucomptum  est,  liberal  vomitus.  Sed  et  secundum  naturai»,  et  ri*» 
tu  te  in,  vel  necessitatemi  non  juxta  illius  volunlatem  qui  pattttf* 


■tgofets  ttilaaqtiantftalera.  Qnod  slfletotomam  acclpete  a< 
>  nolla  ratio  tribuni  cis  dèneget  vel  excludat  onde 
il,  «ni  itkid  quod  pestulat  inftrmites  non  abstrahator,  quia 
Bèi  éhideKtath  vastaKones  habenl ,  1d  est  infestissime*  indigna- 
lanca*  Otaervandum  uamque  est  usque  dum  «onvaiescat  ne  flebo* 
toOKtsr  in  labore  valido  -,  sed  dUigentiam  habeet  nt  aliqni  possi* 
consolari,  hoc  est  per  potiones  et  ciborum  bonitatem.  Si  salivam 
abniam  apuerint ,  scias  fiegmattci  humoris  repletionem  ha  bere, 
lem  de  pectns  deprimit  et  sompnum  de  ti  net.  Scimi»  e* 
quod  in  ipsom  suspirhim  repulsimi  faciunt  et  quasi  sarcinam 
gravem  potlant,  si  resumit  qui  hoc  patitur.  Bubor  est  in  occulis 
et  aoinpno  coostriogunUir ,  et  post  accessionem  coierem  et  impes- 
tala asperitudinis  obfelliscunt  et  ligantur  aut  mflantur  prò  nimio 
«ternarissimo  humere.  Occupet  «nim  omnia  loca  obi  spirare  de- 
*;,  et  si  cito  non  ftierint  curati',  subito  hì  apostema  vertitur* 
fa  btis  signis  nonoportet  ad  pencolìi m  reservare. 

Cxp»  44.  Cura  co  rum  ttrfistiU 

a 

-  Con  eorum  talis  est.  Oportet  nt  abstinéant  nimfo  potu  et  car- 
avatis  et  quadrupedibus  ruminantibus.  Yiaum  molle  brbant 
flftim  non  generet  >  sed  maxime  gramim  mastica m  et  stali* 
ooiidie  ieionus  masticete  Hoc  scias  qui  assidue  spuerit  cum 
,  iaandatio  coleram  hoc  facit.  Siccum  manducete  et  nolhim 
manducare  presumat,  et  peoitus  frìgus  uthle nu$  sentiat. 
Sedstfafìquid  melhis  possiti  balneis  favetur  usqoetkim  color  re* 
ctiperetur  te  faciet  vel  genis  ;  postea  cum  radicibus  ciperi  et  gta- 
et  menta  nigra  et  artemisia  ana  mensura  facit  pulverem,  et 
cam  iglandis  farina  et  eruoe ,  vel  vrtis  et  frumenti  cum 
et  resina  et  pfeis  modico  et  aceto  et  addippeanserino;  in  ol- 
la ■etili  coques  9  et  cataplasma  fecit  f  et  cum  lana  succida  calida 
peetaa  coastringes,  et  de  intervallo  cum  scalfaturis  et  medicammo 
devastatala  ;  utile  et  bonum  est.  Cotapucias  accipiant  mane  et  se- 
ra. «1  ceafictenda  illa  que  sunt  insalubiiia.  Quarum  talis  sit  com- 
perine, at  ventrem  et  pectus  uniter  purgent  ;  postea  panem  sob- 
cioeridam  levatura  per  dies  multos  calidum  manducent;  post  hoc 
osati  et  petroselci ,  et  spara  gè  montane  et  personatie  radices  et 
leapeuticum  bibaot,  ut  vesica  purgetur  ,  et  rafanum  manducent 
al  provocaoda  colera  nociva.  Ova  sorbilia  cum  roolsa  calida  trans- 
glattant,  et  cimaa  brassice  et  malvas  et  sparage  radices  coctas  cum 
gariofiiis,  thimo  et  piperis  grani  V;  simul  manducent  taneteim^  vel 
ctadnom  bibantad  confirmandum  stomachum.  Item  gallicano  ab- 
siathov  lauri  baccis  masticent  ana  tritis  ,  et  addes  oleum  rosaturo, 
et  aages  pectus.  Item  ruta,  aprothano ,  lauri  baccis  pulverem  fa- 
cica*  et  antea  precord ia  melle  inungas;  postea  ipsum  pulverem  su- 
perapargas,  et  folia  scaldata  caulis  superponas  •  et  fasciabis.  Item 
feaugrecum  cum  vino  et  melle  bibat  Item  pulegium  in  Tino  co- 
quaa  et  cum  oleo  carino  bibat.  Item  mentam  nigram  cum  vi- 


ns 

m  et  pipare  et  melle  parom  frequentar  bibat  ItemedpectiB 
rata  aprothauo  et  marnino  eoa  pulverem  toclt 
ctnn  vino  bibat  Aotidotum  ad  omnea  passionea  qoe  io  teme 
econtar,  id  est  opopanecem  g  VII 9  sagapioi  g  110  •  genUanegH, 
bori  beooorumgllli,  melila  qood  sufficit—Rem  id  tornea*  WlM 
recenti*  partes  U,  mellis  dispumati  partea  V;  tereodo  commhoa; 
exkide  ieionus  accipiat  coclear.  Emplastrum  ad  toraeem,  bnflrir 
Tl9  adipis  aoserini  ~  l9  sevi  cervini  *•  l.  sevi  taurini  ir  Vf  ohi  ci- 
prini t*  VI.  isopir-  Il  II,  galbaoi- 1111»  opopaoaeom  ~  V»  coatow 
~  111,  euforbii  ~  Ijcere^  V  J,auxungie  veleria  vei  11; contee  «Intera. 

Cap.  45.  Ad  vomito*. 

Ad  nimium  vomitum  9  quod  Greci  emétto  vocant  9  id  eat  qnl  et 
barn  acceptum  non  cootinent  Notum  sii  omnibus  quod  quiefrii 
acceperint,  statina  revomunt,eliquando  coofectum  cibata, 
do  iocoofoctum  9  et  dolorem  io  stomacho  tei  infletioneop 
aentinot  et  ind(gestionem  patiuntor  ;  siti  assidue  laboront, 
et  pedes  tumescunt,  et  maeri  fiunt,  et  urina  appare!  subalbida, et 
festina*  (sic)  est — Curatio  eia  talts  est  adbibenda.  Si  eleo  voi  .  *■ 
rea  permiserint,  flebotomandi  sunt  de  utrisque  pediboa 
looes,  et  tantum  detrabes  sanguini*,  ne  penitua  matafortio 
hi  qui  stomachum  premuot  visu  depoosntor;  et 
sub  lingua  fieri  debet,ut  stomaebum  relevet;  post  gebotonshanon* 
pletam9  yera  eatarlica  de  coloquintidum  dabis  et  catapodiaa  jet 
cuna  biberiot9  marni*  et  pedes  calidos  stricte  ftsciabis,  et  aokmto; 
et  cum  expurgati  fueriut  9  post  uoum  diem  diatrioo  deMe,  et  fi 
medio  ypoooodriarum  ,  id  est  oa  veotris  9  veotosaa  inpoaea. 
melios  est  si  scarificationes  feci*  et  sale  loca  Mesa  9  et 
adhibea  ei  pollioe  feougreci  et  semine  malve  cum  oleo  et 
equa  modico  codoni  inpones  per  triduum;  aimiliter  jeran 
rem  cum  picola  superfasciabis  ;  post  hoc  carota  adbibebis9  idert 
oleum,  oeram,  castoreum,  galbaoum  ,  opopanecem,  mastice» et 
ecetum;  bec  omnia  solfe  et  iopone-  Item  aloen,  mirane 
cum  albumine  ovorum  tere  et  comroisce;  et  cum  stoppe 
iopooe,  et  postea  embrocabis  ex  oleo  ubi  sii  decoctum 
et  anetum;  pedes  et  maous  calefriceotur  et  fesciabis  strktbrat 
stomachum  siccis  maoibus  fricabis;  et  postea  diutius 
iounges;  deambulatio  fiat;  paoem  muodum  cum  pulvere 
semine  apii  et  feniculi  coctum  maoduoet  Ova  sor  bilie  et 
epii  9  et  amigdalas  et  nucleo»  cum  piperò  et  molle 
lavacri  abstineant;  et  si  post  vomitum  ecetum  quillitieum: 
et  post  ceoam  sorbeaot.  Item  betonica  manipulum  l9  aqo» 
tis  calide  I,  mellis  partem  ieiunua  bibat.  Item  salvie  mantpnlourlt 
piperia  grana  XI  tere,  et  cum  ovia  U  distempera,  et  in  oleo  tari** 
ieiuous  manducet.  Item  aneti  acilicet  quantum  trìbos  digitis  levt» 
bis,  piperà  graoa  V,  mellis  partem  tere  cum  vino,  et  calidum  tir 
bat— Item  aueti  seminisi  li  piperia  (riti  l9cimini<r  Spolvero  facto» 


823 
i  dabis  in  aqoa  ubi  decoxeris  mentara  9  et  addes  vini  modici»*  ; 
ieea  dormitimi  bibat. — Itero  rum  vomitus  est,  et  noo  potest  come* 
late,  elnam  aat  valerienam,  vel  miliefolium  bibat.  — -  Itero  ekMtm, 
coque  io  vino  Ipno,  et  tere  espaltum  ;  curo  oleo  misccu  et  bibat  ;. 
•oa  dubitet  saoari. — Itero  ad  vomitum  restringendone  aelplutfeflfc 
E) 1,  io  oio  dottili  accipiat;  adiutoriuip  est. — Itero  eloam  et  ttpat» 
Um  coques  io  tino,  et  dabis  bibere  ;  optimum  adiutorioi*  eik 

Cap.  46.  De  vomite. 

Vomitos  qoidem  bonus  ante  cibum  est ,  sed  otilior  est  post  oi- 
•  Sic  aotiqoi  scripseroot.  Magnano  est  auxilium  vomì  tua  ad 
craissitudioem  (sic)  flegmatis,  capitis,  vel  ad  orooes  qui  tho- 
conti ngunt  ynondationes  exegitatas,  id  es  flegma ,  et  cole- 
atque  humorero  felliticum  evacuat,  et  non  permitit  congre- 
gar! ioatomacho  bumores  nequissiroos.  Quem  facies  sic:  Babai 
iiflicm  miootatas  in  oiiroelle  super  noctero  (sic)  iofundes;  et  i[*a*> 
ad  satietatem  ;  tuoc  super  bibat  aqoam  calidam  ;  posti 
io  oleo  iotinctam  vel  digitum  in  gulam  roites,  et  movendo. 
n  provocabis.  Si  sepius  feceris  9  oportuoum  esse  seottee. 
Itam  eliod  mites9  salis  calicem  l9  aque  calicem  1;  bene  miscebn,  et 
fai  ime  vitreo  per  noctem  inpones;  in  crastino  diligenter  per  lio- 
oolabis  ut  non  turbetur,  et  dabis  ei  bibere  ;  postquam  Wr 
mete  ceperit,  dabis  sepius  aque  oalide  roodicum  bibere,  ut 
voroat  — Itero»  quod  est  levius,  equam  calidaro  da  ei  bibere, 
et  imeper  pena  oleo  intiocta  vel  digito  vomitum  provoca. —  itero 
holgagioit  (olia  IX.  aut  XI  mite  nocte,  id  est  in  vino  maoere  io  cn« 
iUBo;io4pso  vino  tere  ipsa  fòlio,  et  colatura  bibat— Itero  ioris.de 
e  partes  II,  mellis  tertiaro  partem  ieiunus  bibat.  —  Itero 
moDipolum  1,  curo  vino,  nelle,  aut  sioe  mede,  io  confata 
Mbit;  vomitum  provocat. 

Ca.p.  47  De  saliva. 

lólirau)  oimiom  expuentes  et  os  stomachi  homiduro  bebeotee. 
Oportet  providere  quod  oon  uno  modo  omnibus  eoo tigit  bec  passio. 
AUqoibes  eoim  ex  flegma  te  capitis,  aliquibua  ex  colore  (?)  cootigiL 
Atiqeaodo  iovenis,  (ieiumsF)  aliquaodo  modico  cibo  accepto  eveoife 
llem  fieqoeoter  patiuntur,  et  non  resumunt  salivas  proicieodo  doeec 
dbem  eccipiaot.  Mani  testura  est  neroque  quia  ex  calore  solvitor 
albi  et  ex  profondo  evenit  efusio  caloris,  quemadmoduoi  de  li- 
pia  ardeotibus  effluii  humor  aquosus.  Curare  oportet  e©*  qoi  de 
calore  multa  saliva  rum  efusione  laborant  ♦  ex  medicaroioUm  qua 
infrigidire  possint  viscere  interiora, et cibosqui  ooo  Tacile  digerae- 
lor  dereeia.  Simili  ter  ethii  quiexbumectationeprohiciunt  silvam 
{tatwam)  ex  medicaminibus  calidis  etcibisdesiccativiscorabootur9 
a  ecidiva  vel  carbunculus  m  pectore  vel  in  stomaebo  coquitor  quasi 
aqua  calida  ;  pacieutes  autem  aque  salse  bibaot  ciatos  V  ;  mitigat 


dotarmi.  Itera  cimai  absintht  coques  in  aqaa,  et  cui*  Tino aridi, 
coctiooem  bibat.  Item  piperis  grana  III  aut  V  masticai.  Ite»  leu- 
ticulas  G  vel  pissas  L,  manducct  crudas;  juvat.  Item  betootoft.  8\ 
aque  calide  cfatoa  li,  ferendo  commisce  et  da  telano  ut  bttaLlm 
ratam  cura  aceto  tunsain  ieiuno  potai  da.  Item  anetum  ma4kot 
et  transglutiat  ;  accidiva  de  stomacho  recedet.  Item  ad  carimfeca- 
lum:  meHis  dis|>uineti  eminam  I,  galicani  polverìi  f* I  *  mHnma- 
niaci-7- 1;  tere  et  commisce,  et  da  coclearia  Hit  ieiuno;  benehdL 
Item  ad  carbuuculum  vcl  accidivam,  cinnamomum  maaticetetia- 
glutiat;  optimum  est.  Item  ad  accidivam  vel  sputami  nimiam  art 
1,  piperis?- 1 ,  ertiaticir- 1»  mellis  1111,  t-  ;  omnia  tereoa  cornata; 
ieiunas  accipiat  coclearia  bina  tei  terna. 

CàF.  48.  De  catarro.. 

■ 

Catarrus  per  mnltura  tempus  digeritur,  aliquando  per  nmeoo^ 
ot  facit  gravedinero  Inter  cilia  et  frontem  et  tempora  ooostrictto* 
nem  facit  et  aohelitum  per  os;  bine  catarri»  evenftet  sternuta» 
facit  Sed  sepius  in  pectus  descendit,  aliquibus  etiam  in  palOMmt* 
bua  et  tysicos  facit.  Aliquando  in  arteriaa  contingit  ,  qui  arttffc 
eos  facit  et  anhelitum,  vel  humores  nimioa.  Cara  eoratn  taHi  etti 
pone  eos  in  loco  mediocriter  lucido  9  abstinentiam  indicem  iiqpt 
in  tercium  diera,  quera  Greci  diatrion  dicuot,  et  requiem  colf* 
ris  et  anime  fac  ,  et  post  in  olio  calido  lanam  mollem  intinga,  et 
pone  ad  locum  ubi  tunc  ad  catarrum  senseria  pulsare,  rei  saccel- 
los  cantabris  assis  obstrue,  cibos  sorbiles  et  potiones  lene*  sicat  i 
raultis  dictum  est  accipiant.  Gataplasmata  relaxativa  iraponendi 
aunt,  etspongiis  relaxativis  vapora ,  et  scariflcationea  etcocurbt- 
tas  adhibe ,  egarismum  dabis  mulsam  calidam  quilicie  succomtf 
aternutamenta  adebis  (sic) ,  et  de  nitro  caput  lanam  non  aaaldÉU 
et  in  balneis  lava,  et  ventrem  molliendo  et  leniter  deduceodovef* 
aterem  mollem  adhibe.  Item  cimini  est  I ,  piperis  est  U  apii 
nia  est  I,  dabis  exinde  g 1,  cum  aqua  calida.  Item  oleum  et 
cuna  vino  bibat.  Item  piperis  grana  XXVII,  et  lassarla 
cum  vino  bibat. 


Gap.  49.  Ad  rtjecttonem  tangiUnis. 


Amopthois  grecutn  est,  quod  latini  consuete  sanguinia 
nem  appellante  bed  auctores  antiqui  1111  dixerunt  esse  io 
hec  passio  est  consti  tuta ,  quod  greci  anepheasticos  vocantiìf  ti£ 
in  pectore,  in  stomacbo,  in  renibus,  in  intestini*.  Gatenoa  iiw 
Pronosticis  ait  :  •  si  fuerit  sanguis  in  pectore  aut  in  atotmdtV 
per  vomitum  agoosces  ;  Si  ex  renibus  aut  ex  vesica ,  per  iriM* 
intelliges  ;  si  ex  fntestinis  per  egesti  onera  manifestum  erit?«* 
intelliges.  Aliis  ex  capite  sanguis  erumpit  ;  aliquibus  in  artérib 
rumpitur  vena;  aliquibus  degula  manat  sanguis;  aliquibus  de  bd- 
cibus  effluii  ;  aliquibus  ex  thorace  ;  aHis  ex  pulruonibus  ;  aliis  e* 


285 
coatingit;  alila  et  ventre,  aliis  ex  reoibus.  Sanguini*  di* 
«■atte  hee  •mot  sigili.  Si  de  capite  sanguis  e? eoerit ,  sic  intelli- 
gratis  est,  et  Sanguineo!  mundissirnura  eipount.  Si  ex 
erompit,  sic  intelliges:  per  uvara  distillai  sanguis  su- 
ssr  ttagaam  que  subiacet  canali  et  vomitola  facit.  Si  degula  san- 
igli aveaerit,  sic  agnósces:  quurn  tussuerit,  tititationes  patiuntur 
et  sanguinem  cura  flegmate  mix  turo  expuunt,  et  pociu*  est 
qoam  sanguis.  et  dolor  aphoris  in  ipsa  gulasentitur  Si  de 
feratur,  sic  intellige*.  Sioé  tosse  sanguinem  expuunt,  non 
t.  Siaperoeriseis  nostrum,  tumeot  arabe  fauciuro  partes,et 
tttpb  la  etemoo  invenitur,  et  inglutire  non  possunt  aliquid.  Si 
■ [Storace  sanguinem  eoriserint,  ita  intelliges  :  tussiunt  cum  do- 
et  fomitum  (ne)  sanguineum  copiosuro  9  et  ambutaverit  do* 
pectorts  et  mamillas  torbatas  habent  ;  et  cam  hec  videris 
idea  vanta  crepoisse  que  in  thorace  sunt  posile.  Si  autem  ex  palmo- 
fiaxerit,  sic  intelliges:  sanguis  est  roseus,  mondus,  et  spumo* 
allargo»,  cum  tosse  sine  dolore.  Si  exstomachocontigerit,  sic  in- 
:  foqsunt  sanguinem  satis  nigrum  sine  tosse,  et  naoseant  as- 
at  aangoinem  aiiquanJo  proiciuot.  Si  de  ventre  eflDuerit  san- 
lata*  Idi  est  ex  val6eratione  intestinorom,  causam  intelliges  per  e- 
,  per  annum  (uè)  enim  sanguinem  emitunt  coro  stercore 
Si  de  renibus  aut  lumbis  in  ?  esteam  descenderit  sanguis, 
li'  iJleMgea:  urine  eorum  sunt  nigre  aut  robee,  et  ex  morbi  pò* 
atea»  bic  casus. 

Cap.  50.  Ita  subvenitur. 

la  caHcalo  calido  et  stiptico  et  mediocriter  locido  para  eh  lo- 
at lectos  eorum  ad  terram  fiat,  non  pensi lis.  Abstidere  de- 
hia«  éadMsatiooibus  ,  ab  iracondia ,  a  venere ,  ab  ecrimoniis,  « 
ab  oami  impatientia.  Si  ex  plenitudine  sangoinis  vene  ra- 
tei sua  site  intemperantia  corporis,  quam 
appellant ,  ex  Ypocratis  senteotia  intelliges  qùod 
Qai  eorpora  (?)  latiores  venas  habent  calidiores  esse  natura 
*  fri  aagustiores  ,  frigidos  esse  ooscuntur.  Calidum  corpus  so- 
pra — eulimi  passiooem  ostendit  Qoi  flebotomandi  sunt  in  br^- 
Ma  ri  ficea  penaiserint,  et  emplastrom  quod  Greci  baròarum  ap- 
ia.doabuft  alotis  indoceodom  est  ;  et  una  ad  pectos  ,  alia 
acapaht  appooenda  est,  qood  Greci  melhophreno*  dicont,  et 
paacaro  dabis  ut  gargariteot  ubi  gargarismos  pervenire 
Si  autem  ex  alto  sanguis  manaverit,  poscam  dabis  bi- 
troefeca  diacoirihom  et  cum  oximeile,  de  peone  loca  co- 
abi  sanguis  manaverit  obi  poterit  attingere;  de  gola  foerit, 
rie  ;  Spoogias  f  rigidas  cum  pasca  et  sale  a  foris  inpooes  ; 
pbilonium  bibant;  Vinom  autem  mentinom  otililerda- 
àti  atamfatìoh  cum  melle  prodest  Si  de  pulmooibos  sanguis  (lu- 
tarli, poscam  non  dabis  etsj,  sed  soécum  arnogkae  et  soccom  y- 
mmtoiilff*  bibaut,  et  gommi  cum  amHo  soluto  cum  aqoa  frigida 
Tot.  IV.  IO 


dabh  et  menlam  aut  seatice  succo»  iofusdm  et  codÉtti  dabisbi* 
bere.  Si  exthorace  sangui*  eveoerit  ,  curabfa  expo*»  fHgMtsri 
coinmisce  ns;  cum  spongii*  poctus  fòvebis,  et  poscam  site  sale  W- 
bant:  et  si  iuveiiis  fuerit,  flebothomandus  est,  et  potieasupra  pe- 
ctus  medicamen  cowtrictorium  ,id  est  barba  rum,  ut  lotum jnetoi 
tegat;  lune  barbaro  ad miscebis  stercas  caprinum,  secundum  dad» 
plinam  que  io  dinamidiis  est  Si  vero  ex  ventre  aut  ex  alotacfco 
sanguis  veherit  9.  mites  in  pusca  gessamias  et  gisaasterka  jet 
ypoquistidos  et  pulverem  exomfanoo,  et  dragagenti  et 
munì,  etnlabis  eis  bibere  in  pusca.  Si  ex  renibu*  in  vesfca 
tui*  sanguis»  et  per  unnam  signum  intellexeris,  curabis  sic; 
ne  radices  bene  mundatas  conterei,  et  succum  earum  ami 
modico  piperis  bib&nt  ;  sepius  sagaciter  sanitatem  adduciti 
cardò  ponis  radices  simililer  bibant  vel  manduoent;  optimum  ad)* 
toriiim  est  Iteri)  ad  emopthoycos,  lenticulam  in  aceto  bibant.  ftiat 
caseum  veterein  in  vini  ff  I ,  in  olla  rudi  coques  ad  terdun  v  par 
triduum  bibant  calicem  I .  Item  haquariim  iuniperi  iibràs  Ulvtiil 
calices  IX*  coques  ad  tercias,  et  exinde  accipient'pèr  iridami .ca- 
licem I;  reroedinbilur  Item  dabis  pnnero  inlusum  in  puaea  W- 
gam  aut  oriiam  elixam  cum  aceto ,  in  estate  frigidaiti,  in  tytafea 
calidum,  cum  vino  stiptico;  et  cetera  ministrabis  que  valeènt 
glutinare  venas,  ut  est  orobi  polline ,  et  glicani  radices 
tercias,  eddens  cimini  pulverem  sufficientem  ;  potui  dabis, 
calidum,  estate  frigidum.  item  tipsana  cum  adippe  caprino  i 
ti,  et  sipjilti  radices  coctas  comedendas  dabis.  Item  rosaio 
seni  ice  m,  viridem  mentam,  nigellam  siccam  et  gallas  otnsaridailD- 
viier  quassaias;  simul  omnia  in  pusca  decoctp  ad  gargaritandumdl- 
bis.  Item  celidonie  radicis  et foliorum  mauipulum  I,  gariòWtfifas 
X  et  quartam  partem  de  cinnamo,  in  vino  bono  sine  turile  Mpaa 
per.  triduum  accipiat.  Item  polveris  fenugreci  cuoi  lade'dafriM 
calido  cocléar  I  bibat.  Item  nucleos  de  amigdalis  et  amilumajK 
mentastro  ma  od  u  ce  t.  lieto  vetonice  5  IH  cum  laclis  caprini  aM^ 
tribus  et  piperis  grama  XXX  dabis  io  potiooe  per  triduMi  ikm 
succurrit.  Item  flores  de  salice  dabis  cuoi  vino.  Item  sespÉMl 
cum  pusca  bibant.  item  quinquefolium  tritum  ieiunis  p^tìft  j<|!. 
bis.  Item  pulvig  de  ture  cocleari,  in  vino  recenti  ferendo  ^epttg 
scebis,  et  dabis  bibere  per  triduum;  roiraberis  etiactum.  ItafMli 
nam,  valeriana»  et  millefolium  cum  aqua  bibit;  ooo  dobitenìkifr; 
uitatem.  Itemmasticem  crocum  (?)  pel  lem  cervioam^quo  poni*, 
re  combures,  et  pulverem  factum  ieiunus  bibat  per  dina  II  +m\ 
raberis  effectum  eins.  Item  de  porris  capita  cum  capìllis  manif* 
lum  1,  aceti  calices  II  t  mellis  coclear  TI  coques  ad  mediymiWfe 
accipiat  ieiunus  per  triduum  calices  ternos:  Item  anjnagMJMli 
et  sulpburis  9  1,  simul  tere  cum  olei  libra ,  inde  actipiat  Umm 
per  dies  III ,  terciam  partem  siugulariter.  Item  sanguinateti*.' 
cum  cum  vino  austero  tepidum  ieiunus  bibat  diebus  V;  rem  jptt-' 
ficentissimam  experieris.  —  Item  proserpinatie  succum  éum  vtaa 


227 

iutiero  tepefactom  ieionus  bibat  per  dies  IX  ;  ntraberis  virtutem 
cjae. 

Cap.  5 1 .  De  apoUemaii. 

Apici  saniem  reiciunt ,  aut  puralenta  excreapt-  Signa  eortini 
font  quibus  apostema  in  pulmone  ,  aut  in  epate  ,  site  in  thorace 
croperH.  Per  rostrum  .saniem  putridam  emitunt  aut  reiciunt,  et 
fcbricitant  cum  tosse*  et  macri  fiunt.  Si  ex  epate  fuerit,  mixtum 
mpgolnem  habent,  et  dolor  laleris  est ,  et  tussiunt.  Si  sanies  (aie) 
ipaam  In  carbones  ignitos  poaueris  ,  putebit.  Quibus  est  (rie)  pul- 
•ooibos  evenerit,  alba  et  spumosa  purulenta  prohiciunt  siue  tus- 
ae  et  «ine  dolore,  et  non  putet.  Si  vero  ex  thorace  cotitigerit,  gra- 
vedioem  pecloris  patiuntur  «  et  non  excreaut,  sed  toraunt  puru- 
lentum  ($ic)  et  vulnus  cis  tumet ,  et  venti  em  non  fatiunt.  Quod 
comuni  aliquantulum  aquosum  est  Si  ex  epate  contigerit  hec 
ij  io  epate  et  latere  dextro  tumor  et  dolor  pulsat. 

Cap.  5*2.  Decurotiotu.  .  . 

Goratlones  has  intelligas  te  debere  omnibus  empicis.  Si  fuerit 
ci  epate,  mubam  in  aqua  ubi  sit  decoctum  anetum  et  ruta, 
yris  illirica  mirra  et  dragagantum  in  dulcore  infusum,  et 
triduum  adde  dragagantum  quod  sit  in  dulcore,  et  mellis  ca- 
Ifcea  I;  omnia  equis  ponderibus  commisce,  et  de  ieiuno  coclear; 
vulnera  purgat  et  cicatricem  inducit.  Epitima  empicis:  olei  sicio- 
hb  e*  VI,  ciclamina  est  V|9  lini  seminis,  pollini*  est  II,  opii  yrio- 

É,  ernginfo  campane,  galbaiiis,  turis,  radicis  malve  agrestis  ,  fo- 
aprothani,  stercoris  columbini ,  pireti  ana-r  ;  singula  q*ie  tun- 
dende  aunt,  tunde,  et  terenda,  tere,  et  opopauacum  et  galbanual 
inoxicnelle  infusum  die  et  nocte  tere,  et  extra  solve  ceram,  etoum 
herft  raolutam  \*ic)%  misce  in  unum,  et  inpone  cum  plagella  ad  loca 
Data  est.  Hoc  epitima  omnibus  empicis  utile  est;  et  me* 
in  acetum  uoo  esse  miteudum  in  hac  passione  galbanutn, 
et  opopauacum,  nec  ceram  quidem,  sed  galbanum  et  opopauacum 
in  omnibus  trituris  et  coctionibus  misceoda  sunt.  Electuarium  ad 
ampicoi  optimum:  gummum  in  aqua  resolutum  est  I,  lini  seminìi 
mA  flit  II,  croci  3  II,  mente  seminis  assi  est  II,  et  aloes  est  li,  mellis 
dnpumati  sufflcienter  ;  que  terenda  sunt  tere  cum  aqua  ;  crocino 
htade  in  aqua  ;  post  hoc  omnia  in  mortario  coromisce  terendo; 
citale  da  ieiuno  coclear  I.  Antidotum  empicis  ,  quod  dici  tur  dia- 
trino  pipereon,  quod  desiccat  flegnra  et  vulnera  purgai.  Potio  ad 
qui  purulenta  vomunt:  aneti,  glicani ,  rute,  ros  marini ,  cen- 
U  synitonis,  plantaginis  et  tbauacete  aua  fasciculum  I  ;  ista 
«noia  io  olla  radi  mite  cum  vini  veteris  optimi  ff  III,  mt  tlis  ff  I, 
et  olei  libra  ;  hec  omnia  coque  ad  tercias ,  et  bibat  calicein  I  per 
singolo»  dies  «  ita  ut  antea  manducet  ;  et  hac  deBcieute  aliara  fa- 
tiast  et  aimiliter  bibat  usque  dum  sanus  fiat,  ltem  ad  eoa  qui  pu- 


intenta  excretnt  cum  sanguine,  plaarariah  toccala  di  ab  faSurei 
probulUsimum  est.  Cibi  eorum  ni  mot:  bc  caprtoom  cotidJe  W- 
baiit  et  olerà  manducent  que  ventrem  tnolliant.  l'omini  et  pmii- 
tncamcoctam  ieiuni  manducent,  et  ipsa  decoctio  line  aaìa  sii,  naia 
juducet  et  implebit  acstricem  ;  et  hkcus  tisane  ttuus  acclpial  ahi 
deroctuni  sit  ysopucn  ,  ebrolemun  et  succos  lenugreci  «U  Jaeocta 
carice;  utiliter  datar  et  amba  ubi  decoquìlur  giliceaua  et  jaàpaB 
etoriganum,  ieiuni,  tei  non  ieiuni  accipiant,  et  vhium  aUnaat 
candid  um  et  vetut  nou  multino,  sed  modicum  bibaal.  Nacaeaaaa 
in  huipidis  abitent  locis,  nec  in  frigidii  aut  rauiine  carliaUff.  cipri- 
no obstineant  a  lavacro  et  a  salila  rebus,  recentibua, 
el  legumiuibut,  vel  a  rarnibus,  sed  olerà  a 
pradictum  sepias  accipiant. 

Càf.  53.  De  ti/sica 

llysica  ppssio  est  vulneralo  pulmonis  aut  fn  vicinitele  *j 
tboracis  cum  Lnsse  molesta  et  debilitate  icorporii  ;  et  spuunl  |di- 
versis  et  variissignis  purulenta  cui»  fetore  nimic  Veteres  auleta 
auctores  diieruiit;  ■  Si  fuerit  in  iu^enibus  passio  cuusala  ab  acci- 
dente, reiectatione  sanguinis,  quod  Greci  ematina  un»go</i-  dietim, 
mergititr  (*u)  in  puimouibus  Iunior  aut  in  thoracc,  et  |«r  longalos 
in  pulmonibus  reumatismo»,  facit  ulcera  et  putrida  vulnera  el  ah 
lectiones  sordidas;  et  cum  erupcrit,  et  minine  infen^r!  parie  fue- 
rit. desicrala,  in  pthyskaài  Tertitur  paniotìem.  Alienando  filler* 
capedioem  interiorum,  quem  Greci  drallponta  tocaul ,  menti  ti- 
mor; elsi  per  oegligentiam  non  fuerit  curatus,  in  aposteme  ver- 

-  tilur.  Sì  ìk per itu s  non  inlellexerit  si  plliìsica  passio  -il  an , 

ila  probare  oportet.  Mitatur  aqua  in  coneba  erei  ante  lecitici  in- 
firmi, et  Degna  quod  de  se  prohicil  io  ipsa  coacha  eipust.  et  «oti- 
te mane  aquam  bullientem  io  ijjsam  coocbam  super  lUgnm.si  su- 
per  aquam  apparet  quasi  gula  olei  superoatani ,'  et  llegma  ij*tm> 
coagulati!  r,  scias  ei  pulmouem  putrire,  et  non  sine  passiono  pljsi- 
caj  et  hne  passione  peierante  eicluduntur  purulenta  cum  n:^!  - 
dorè,  et  rubor  in  vultu  ostenditur,  et  lociua  corporis  pefluxo  (*t) 
el  consumptio  febris ,  et  sonni  ex  conspiràtione ,  et  mali»  odor 
ex  ora  flagranti  emittitur,  et  per  longum  tempus  deficiente!  dm- 
rlunlur. 

Caf.  54.  Decurtinone. 

Ex  cinere  de  sarmenti!  lixivam  iàc ,  et  de  ipsa  ìiiiva  mite  ci- 
licem  I,  de  biitiro  calicem  I,  olei  calicem  1,  tpellis  calicem  I;  vi- 
ni veleria  calicem  I,  lactis  caprini  calicem  1:  nec  omnia  coque «1 
tercÌ8J.,*Jnde  ieiuni  accipiant  coricar  111,  et  borì- .  \  1  ab  alio  ci- 
bo et  pota  ebstineanU  ltem  patio  probala:  plperis  ~  111 ,  costì  r 
111 ,  prasiii  radicis  ~  111 ,  pulverem  inde  ine,  addctis  meli»  et" 
licem. I,  butiri  calicem  I;  in  olla  ru<H  coque,  ut  aut  unum  Gau- 


229 
pam  teaiat  ;  ac  delode  coclear  III  per  tre»  dies  ieiuni  accipiant'; 
io  fatta  die  bibant  pinguamen  porcinum  elaram  ad  mensuram  ca- 
lida  I.  ilem  probatissima  res  est  et  valde  utilis ,  id  est  evisei  ra- 
dteb  Hbras  VI,  malie  radici*  libras  VI,  aque  ff  XV  coque  in  calda- 
ria  erea  dlligenter  usque  ad  ffllll  veniat,  colando  ettorque,  el  ite- 
ini  recoque  usque  ad  ff  f  veniat,  et  adde  mellis  ff  I,  et  aceti  ff  5; 
NTrtibi  ff,  viti»  g,  et  rute  fasciculum,  salvie  maiiipuluni  I ,  de  lau- 
ri Itech  bene  tritis  roanipulum  I  ;  hec  omnia,  simul  coque  ut  ad 
ff  I  redeent.  Item  cola  et  repone  in  Vase  f  itreo,  et  cum  opus  fuori tf 
acripe  eodear  I  in  vini  ealidi  calice  I,  et  unum  diem  d  imita  t,  alio , 
die  usitet.  Sic  ftciat  donec  saoum  sit  quod  patitur;  et  alati* 

a  aahis  carnibus.  Vinum  leve  autaquatum  bibant.  Potiead 
pthfcfro*  zedoaria  (?)  coltura,  piper,  ana  poodere,  reo  pontiei,  et  ga« 
riollH  contra  medie  totem,  et  istas  benedictas  mite*,  et  teres  omnia, 
et  cum  morato  ieiunus  accipiat  calicem  I  cum  olei  modico ,  qua 
hors  vomerit;  et  quanto  plus  usi  ta  veri  t,  tanto  cicius  ad  sanità  lem 
adducetur.  Item  ad  pthisicos,  mite  fenugreci  eminam  I,  panacis  ra- 
dici* contra  fenogrecunf  pensum  medietatis  aqùe  ff  UH;  t»que  ad 
terdam  et  oolans  repone  in  dolio;  da  tu  bere  cui  patitur.  Ilem  ad 
ptfchicos,  et  maxime  ad  thoracem:  butiri  recent  is  partes  H,  mel- 
Hatepumati  partem  I.  in  vino  resolvo  ,  et  eiinde  ieiunu»  acci- 
pbt  coclear  I .  Item  potio  :  marrubio  et  oentaurea  confini*  «iddò 

depumati  quantum  eitimaveris,  etexinde  cum  aqua  calida 
bibat.  Electuartom  ad  pthisicos  laudabile  et  valde  proba - 
toni:  Rote  viridis  foliorum^  I,  apii  seminisi  f9  mente-r  ifgen- 
tianef-l,  cimini^  I,  aristologie  rotunde  I.  buri  bacoarura<r 1;  hec 
fa  polveroni  redige  et  carne*  addem  mellis  librami ,  et  in  mor-: 
tarlo  lare  fbrtifeer,  et  comiscens  repooe  in  vase  vitreo;  et  inde  ie-, 

accipiat  cum  vino  3  11  ;  sed  si  febricitat ,  cum  aqua  calida 

Kem  electuarium  ad  pthisicos:  piperis^  1 ,  rute>  I ,  cimU 
rtfr  I,  apK  seminis  -r  H  ;  ex  omnibus  pulverem  fac  9  mite  in  olla 
vidi  metti*  Hbram  t,  aceti  libra  ro  ì,  et  coque  ad  terciam,  et  ia 

decoctionem  mite  pulverem  suprascriptum,  et  ia  morta  ria 
bene  commisce,  et  postea  in  vase  vitreo  repone;  et  e xi ri- 
de aeeipe  mane  et  sero  coclear  l  ;  et  si  febris  non  est,  omuem  ci* 
bum  coni  aceto  manducet  doaec  Ulud  electiwiunv  usitet  ;.  expec-. 
traeat* 

CikP.  55.  De  aptlemal*. 

Apoeteaia  quod  Greci  steotroma$  appellante  Que.  genere  et  «k 
vel  loca  habent  plurima»  Sed  unumquodquese  ipsom  et  o* 
rigaoem  sue  nature  et  loca  manifestai.  Aliud  oamque  apoatem» 
art  hrterctttaneura,  quod  Greci  vocant  acroma;  aliud  io  pectusau- 
pia  reticulum ,  quod  Greci  *pima  appellant  ;  aliud  in.  pulmonem 
«ri  ejui  vichi  ita  lem  ,  quod  Greci  inoalxa$is  vocant  ;  aliud  eatiu  e-. 
pale,  quod  Greci  anaprorsis  dicunt;  aliud  in  splene  vet  lutere,quo& 
Greci  miuoptuinm  dicunt;  aliudi&rtomacbo  vel  iaint&Uoia,  quod 


2Ì 
Greci  <         »       ■«?      ;  ariod  in  n  oaobai  Mi  h- 

w    a       i  <  qitoJ  Greci  e»  .  [otaràban^i 

■1  sic  in     lift      Habet  gì  si       un  doUi* 

,  unirai  liti      k     idi       et  cancrenai  caraU,  fàttaU^p 
cum  li    <re,  lo  a  tur  tumor  ri  torto  tnUufa,€t  ietti 

est  la  himor  i  per  cu  pam,  id  est  per  sadtoaenwwififa 
fiat,  «  ile  curatur.  Nani  (  ntus  sf  fuerlt  erùptum  enapbM  et- 
sedii  cui  oportet  medi       ine  ani  alio  adiutori»,,  vd  cWs 

carerò.  Apostei  a  fa  pectus  hoc  aigoa  habet:  su- 
cri et  litui  ■  untar,  et  ciò  non  delectat,  et  gféf edtooni  ta- 
citi» 111  s  nnt;fflbri  as  minuto*  paliunUir;  tiusùV'aaa 
deest,  et  Tirtu  corpo  luantur.  Cuoi  hic  apostema:  erapert, 
oportel  atra  per  »  pn  re,  «  per  »eotrwn,  alio»  por  renani 
ad  veaieam  transeat  et  ari  m  purgentur.  Si  in  pwlauKKswl 
ejus  (ii«)  vicinitates  eruperit  a|  istema ,  ita  cognoscea  :  llrJaa.aa* 
rum  est  subalbida  et  spumosa ,  et  cum  sanguine  mixu  ;  piai  ba> 
nwr  allus  viscidità  super  veneril  io  pillinone  «ut.  in  paripolaMala, 
potrefacit  hic  apostema,  et  in  v  «tre  dolor  com  morsa  soaUtur, 
el  piando  aliquod  accipiunl  cibtim  vetpoliooea,  nansèant,1  «tu 
puteteis,  et  quod  prohiciunt  su  iguinosum  apparet  et  pulii  aftai 
'  cUiisoeludinem.  Apostema  si  io  Opale  contigerit  Ita  ioteUìajactv 
riua  eururn  in  colore  conversa  est,  et  in  uigrediue,  et  grafaaaaj» 
bel  retorem,  et  horripilationes  corporis  et  pubi»  Com  dotar***? 
tiuptur;  et  tussiunt  cum  habundantin  ,  et  saoiem  expount  sjatofc 
damr  et  vari!  coloris,  et  cum  calamitate  saniem  emilunt.  Si  aàsalr 
ne  vel  in  lalere  apostema  natam  foerit.  sic  intelliges:  Orina 
ladra  est  et  habet  multum  fecis,  et  aliquaudo  quasi 
paret,  quod.  Greci  anuptoiit  «ocant.  Apostema  si  in 
scil'ur,  nec  sunt  signe;  dolor  cum  pulsu  senti  tur,  duriciam  et  for- 
vila lem  patiantur  in  slomacho ,  et  ipse  dolor  micat  [mìb)  I»  tat- 
trem  et  fastidia  m  faefl;  et  cum  eruperit  apostema  ,  dolor  nafcaoV 
tur,  et  per  veirtrem  saniem  emitunt,  durili»  et  tumor  volaariM 
de  slomacho  recedit.  Sic  intelliges  adirne  :  frigida  bibere  * 
rant,  et  nudi  lacere,  et  agilationem  patiuntur,  torpore 
tenua'ntur.  Si  io  reni  bua  vel  in  lumbìs  apostema  fuerlt 
in  orificio  vesice  meatus  demonstrat.  Signa  hoc  sic 
«a  rene*  frigidum  sentiunt  poudus  cum  dolore:  Venter 
est;  et  cum  apostema  eruperit ,  refrigerium  et  requii 
est.  Apostema  si  in  intestini*  aut  longaone  cotingerit,  bec 
precedunt:  defectionero  in  omne  corpu*  babent,  et  troia*  ft 
tidas,  et  pigriliam  ad  ambulandum  ,  el  arugo  in  eis  domi» 
dolorerà  in  ano  habent ,  et  pnirigine»  de  intus  paliuiilnr. 
coriim  aquatica,  et  frequens  per  noctera  et  multa  Ut.  Alimi 
atema  est  qnod  Greci  eucatacrisiu  vocant,  et  hoc  apostema 
sum  est.  Eveuit  enim  ex  laleris  dolore  rei  acuti  egritudini! 
pericnlosii.  Quia  cum  ferrar  nìmins  egritudini»  ex  omn' 
coHectus  recedere  in  ima  parte  veneri!  ,  locum  ipsum  putrì 
cil,  ex.  qua  putredine  apostema  nascituri  et  ex  lougua  cgril 


32M 
sfattili  modo  no»  ir  ;  et  qui  grave  poodus  levare  pregumpserint 
per  hognm  temi  is,  hi»  simile  nascitur  apostema-  Sed  istud  peri-* 
cotonai  est  quia  ex  nuli»  sigili*  supradicto  esse  natura  manifesta- 
tor.  Nani  nec  ex  se  ipso  signa  demonstrat,  nec  augmeoto,  oec  de* 
dfaatione  ouitatur.  In  hac  egritudine  viri  et  mulieres  cuoi  perì- 
flrio  eaduot;  sed  iofaoles  non  grave  periculum  habeot* 

Gap.  56.  Cura  de  opo&mat*. 

Cora  ad  omnia  sapradicta  apostemata  parile?  ouraoda.  Hoc  est 
Mdfcameo  probatum  :  mellis  ff  11,  butyri  ff  1 9  vini  veteris  ffl, 
merrubii  fasciculum  I,  fel  terre  fasciculum  I,  betonice  fasciculum  I; 
bee  omnia  mite  in  olla  rudi  t  et  lento  igne  coque,  ubi  ad  ff  11  ve- 
aie*;  et  cum  refrigeraverit,  sic  tepìdum  por  linlheum  extorqw  ; 
piperis  polverem  i*  I,  E&inde  acci  piai  qui  patitur  ieiunus 
r  V  aut  VI;  post  ceoam  autem  III  Item  ad  ipstim:  Cuilbaui  % 
■*  Mopiui  8  I,  opopanaci*  g  I,  spice  3  I.  celtice  %  Il ,  cere  3  Ul, 
bassice  albe  assate  g  1 9  de  nucibus  pineis  assali»  ~  lll.^ìio 
soot  tundes  ,  et  pulverem  faties  ;  lactis  caprini  cremata 
desaper  eolliges  f  -r  IH  ;  et  dum  coqties  9  miscebis  sopra- 
ipeciest  et  coqiiendo  bene  rcsolves;  et  quod  in  olla  renia- 
cramam  collegisti  9  da  ei  bibere ,  et  de  confectione  ipsi 
die  coclear  UH  acci  piai  9  alio  vero  die  addes  ,  tantimuliwi' 
MBtquaoi  vulnus  intelligis  crepuisse  9  aut  per  os  9  aut  per  annuiti 
(*!■)•  aut  por  urine  meato»;  et  cui  i  purgari  ceperit,  et  venerit  in 
i»  da  ei  antidotum  Euribasii  (Uribasii)  quod  facit  apostema  in- 
veì extrinseci»  Item  apostema  ;  vini  veteris  ff  III  9  co- 
rtoodrif- 19  piperis  grana  C,  marrubi!  fasciculum  *,  rute  fascini*» 
too  R9  aut  ff  I;  remaneat.  Exinde  siogulas  potiones  acci  pia  1 9  sed 
io  MI  die  cum  oleo  bibat.  Item  polio  proba ta:  de  oioere  vitis  albo* 
Ixlvtiro  foc  oalicem  I.  Item  vetunice  et  camitii  iua  calioem  I,  vi  • 
ai  fotofit  calicela  I  ;  misoe  et  per  triduum  bibat,  et  usque  ad  ve- 
ipaiam  ieiunet  ;  mirabiliter  succurrit.  Item  marrubi!  fascicolimi 
■  «  epii  radicem ,  liustici  (uc)  radicum  9  costi  radicum ,  sclareie, 
«  rote,  gavine,  salvie,  satureie,  betonice*  agrimonie,  pian-*, 
verbene,  elne,  aneti  manipulum  l9  appii,  fenioulu  coriatt- 
inkest  I9  capridium  medium  cum  osse  et  carne  nimiura 
;  Vinj  ff  III,  "selli* ,  bali  ri ,  oJei  ana  calicem  Ul  ;  coque* 
ai  o*dium,  et  cola;  exinde  tepidum  accipiat  coclear  I  in  asso  bai-. 
ne  et  sero  Si  vires  permiserint,  postea  fac  calidum  ex  ciiir 
eoslo,  garioOlacio*  spica9  piperò,  boccis  lauri,  lioziberis,  ce- 
lo, dorino  et  meUe;  calidum  bibat  Item  marrubi i  l'ucci  ff  l,  aceti 
fàfciam  U  polii  fasciculum  l9  aneti  sicci  fasciculum  I  ;•  hec  omnia, 
io  olia  rudi  leoto  igne  coque  ut  veoiai  ad  densitatem  mellis;  postea 
telai  de  loco,  addens  intus  oleum  et  picem  ciatos  III*  larice  ciatoa 
H,  labe  frese  pollinis  trutiooem  1 .  Item  piperis  pulveris?*  1 9  olei 
beai  trulionem  I  ;  ex  quo  roedicamine  tepido  dabis  coclear  II  in  vw 
stf,fta  ut  ente  nodelli  parum  cenci  Item  poi  vis  pcubatus:  Gentil 


33* 

nè-r  ini,  petroselfoi  est  aneti  est  HI,  fenugreci  est  |t;  Unì  telerai 
▼erém,  et  da  coni  Tino  calidoet  butiro;  bonum  ert.fiBpbtfràa  Et 
apostema  tale  fae  obi  dolor  est  apponas  f  api!  semen  ,  JenkaK, 
riandri  semen  assomes  9  et  In  pul  verem  rediges  ;  adder  cena, 
vnm  et  piceni;  resolveet  commiste,  et  utere.  tJngoentaarid 
ctus  et  latos9  et  brachia,  et  pedes  cotidie,  quod  aie  coofidtoa .  Sàtf- 
naro  tere  9  adde  cerara,  oleum,  et  sartagloe  resolver  et  cola  ;  cnm 
refrigerai erit,  uoges  in  stava  vel  ad  foconi.  Cataplasma  a  ferii  sfc 
fac:  feniculi  semen  et  ordpi  pollinero  io  vino  et  meDe  coque;  et  vice 
cataplasroatts  iopooe  auper-dolorem. 

CkV.  57.  Cura  apottemttib. 

Cora  apostematis  quod  fi»  ipsa  die  ruptom  faerit.  In  (*k)  a  d- 
bte  abstinere  et  ipsa  loca  lana  mùnda  in  oleo  et  vino  éelido  Mu- 
data faseiabw.  Seciindo  vero  die  dabis  mulsam  et  liiatùram  fsiflp 
eéroti  et  mellis,  quia  velde  espurgai  vulnus  apostematis.  Ài  AmMt 
recnperat  corpus,  in  latere  sano  jaceant,  ut  supini  sfnt,  et  uaNft 
mutami  calidam  bibent,  et  suceum  tptisane  (sic)  cum  ortmeUe  OH 
r te;  et  si  digerere  possunt  da  eis  elixituram  ysopf.  rei  tMml;ait 
rute,  vel  centauree,  aut  roarrubii  %  quia  hec  omnia  erupUoMim  e- 
po?tematis  reparaut.  Electuarium  compone»  ex  semina  rafani,  iA 
remine  nasturcii ,  aut  sinapis  polline  ;  addas  mei  despumatMBi*fll 
facies  elactuarium  ut  acci  pian  t;  hec  omnia  (bagnar»  babent  vfMfr 
tem  ex term mandi  aut  incidendi  apostema.  Cibos  dabb  eia  Jfcafl* 
ces  et  digeribile*,  id  est  panem  bene  coclum,  aùt  similam 
et  coctara  cum  mulsa  calida,  et  ova  fcorbilia  et  tepida:  et*ai 
non  ssot  in  usu  pigmeo  torum,  mubum  assidue  bibant* 

Cap.  58.  Cura  de  #<*  «portano. 


Cura  ad  apostema  intefeutaneum  quod  Greci 
Talem  diligentiam  babeant ,  ut  paulatim  flndatmr  par 
non  gravem,  quia  si  sectio  nimis  finditur,  (>ffòcatiot>eaift£Ìtat*»» 
lutionem  membrorum;  et  si  apostema  in  periculo  postano 
leàdiutoriom  pones  ut  adrumpere  possit,  aut  purgare,  ani 
do  spargere,  di  autem  minus  invalescit,  aut  per  ferramèntma  sat 
per  medicamina  erumpendum  est.  Sic  fomenta  t  fonata  adUbebb: 
aquam  calidam  cum  spongiis  majoribus  vaporatrfs,  et  cataplasma  às 
polline  ordei  et  oleo  modico  eque  que  sufficit  commisce ,  -et  di- 
dura  impone,  lpsum  autem  apostema  semper  caiiduo  slkȓi*aal 
purulentum  ex  sabanfs  calidis  et  calefactis  ,  quia  cieMi  altana* 
tur  coriom  carnis  et  maxime  apostematis;  et  yera  catartica  AMI 
diacoloquintidas,  que  accepta  et  nobilissime  faci  t  apostemattMMK* 
ptiones  ,  etinter  cibos  catapodias  acci  pia  nt  cenantes  111  aafrVt 
et  tornitura  alia  die  post  ceoam  provoeabis  ex  raphairia  v  sjeat  ia 
mullis  dictum  est.  Tercio  vero  die  ex  oleo dulci.  tepido  ungeqjet 
est  ipse  locus;  post  hoc  fomeotabis  spongiis  calidis»  afoni  anatri* 


233 
lixtarae,  et  catef  >oes  ex  i         or    !  i  > 

il  Mha  qood  tu    :ic  ;  et       t      ordei  ci 
boa  TI;  et  com  y  r      exurea  voi 

per  sputum  proicete,  curo     e  si      ? 
purgatura  et  doloreol  i     ti      r      e  avo* 

ti  forinaecos  est  f  mite  coria  et  iti  h 

et  mieti  simoi  tere,  et  vice  le      et 

ferii 

Gap.  50.  De  apo$iemale. 

Apostema  qood  in  inferioribus  partibos  nascitur,  td  est  io  in- 
testini*, aut  in  longone,  si?e  in  vesica,  tei  in  eorum  vicinitatibns. 
Becimdum  autem  Filomini  dieta,  istuà periculosuro  est  apostema» 
al  quia  aerata  febris  seqoitur,  et  niraium  oreiin  facit  ;  et  si  quii 
ad  illod  apostema  venerit,  dolorem  et  pondus  sentiunt  in  eo- 
beo.  In  initio  non  oportet  tumorem  et  molestiam  apostema- 
tir  eehere,  et  si  tempos  vel  etas  annuunt  f  flebothomia  consolari. 
Qattma  etiam  embroce  et  calide  fi  iones  et  cataplasma  imponeo- 
di  aoat-  Si  igitnr  bec  signa  minus  wtlescunt.et  collect  ione*  ad- 
ite apparente  alia  adiutori»  adhti  bis,  id  est  ut  aut  rumpaùtur, 
est  ppargaotur;  aut  maturentur.  Apostema  per  medicam  in  cibos 
al  petkmes  consolaberis ,  et  maxime  per  clisterem  ut  exteooetor 
et  Miope  ter  corium  apostemstis.  Ideo  salsamente  maoducent  quia 
leadant  apostema,  et  aquam  biba  t,  et  elixirram  rote  et  yris  il* 
Hrfce,  et  iris  pollinem  cum  melle  :tam  vice  electoarii  sumaot; 
pnporaot  bec  ruptiones  apostem  tis.  li  mòdo  terebentinam 
fi  medum  Tabe  transglutiat.  Sed  si  ire  non  poterit ,  solve 

eeat  in  vase  sorbili,  et  da  curo  squali  ei  elexituram  marrubi!, 
bora  autero  qua  videlicet  apostema  1  um ,  abstinebb  eos  ab  o- 
saai  cibo  et  ab  omni  potu.  Alia  vero  aie  dabis  ei  mubam  in  qua 
cectus  sit  ysopus  vel  buie  similia  que  superius  docta  sunt  ;  et  pa- 
iea  cum  melle  mixtum  manducent ,  et  lac  bibant  si  febris  'non 
est,  quia  lac  omnibus  febrienlibus  venenum  est.  Elecuarium  facit 
ex  aepbani  semine ,  aut  ex  polline  cardamorum9  aut  semine  apii. 
Biaaililer  ex  semine  orobi  fac  pultes  molles  si  leviter  acceperiùt  , 
simile  terciam  partem,  et  dabis  ut  melius  purgentor 


Cap.  60.  Ad  suuffocationem  (sk). 

Aè  oSbcationem  et  strangnriam,  quod  Greci  cerominen  vocant, 
M  est  duas  divisiones  passionisi  quamvis  in  uno  tempore  sint  scri- 
pte. Cbo  est  ex  respiratane  toracis  et  ejus  vicinitatis  •  qood  La- 
tini post  oflbcationem  vocant  respiramentum;  alia  est  in  inferioria 
viscerom  partes  mulierum,  quod  Greci  stere  appellant.  Cura  offo- 
cationh  qui  in  torace:  Grana  piperis  XXVII,  baccas  iòoiperi  XXVII, 
larici  ceclear  IL  bothyri  coclear  l9  mellis  coclear  I ;  tereodo  com- 
exinde  dabis  coclear  I  per  dies  plures.  Itera  cine  radiano* 


231 
inaratri  radicum  9  centauro  ana  maoipulum  I  ;  ioide  ot  bo|yro 
coque; per  tfuteum  extorque  et?repone  ih  vaae  stoppina  ;  érioda 
bibit'omnl  mane  in  potiooe  tepida  coclear  l;  optiiaoio  eat  Iten 
picule  virginia,  mellis,  butyri,  pinguaminis  porcini  noa/codear^v 
aimul  buHiat  modicum;  repone  in  vase  vitreo,  eilnde  ieianuBae- 
cipiat  per  tres  dies  coclear  I.  Hem  aceti  calicuro  (tic)  U  Itelvit*- 
licem  lf  salta  modico m;  aioiol  coque  cum  but  yroi  et  bibatt 
tur.Item  sai,  acetum  et  oleum  ieiunusbibat.Hem  tedi  piagali 
nipulum  I,  marrubii  manipalum  I»  mite  in  olla  rudi  cara  aqaaf 
1  et  coqoe  ad  tercias  ;  adda  Uricum  et  bùtyrum  et  mei  ;  sed  de 
hrico  minus  et  da  bibere.  Si  hoc  minime  proftorit,  tatti»  al? 
iotoriia  et  dlllgentia  auceurrea  egroto  qua  aoperiuatd 
scripeimus. 

Chw.6t.Qiio  modo  nuvlur. 

Cura  ad  ofibcaUooem  stare.  Queroadmodum ,  omnia 
passio  quamvis  et  io  acatis  possiooibus  signa  eiua  di lima, 
et  in  hoc  libro  curationes  ejus  memorarous.  Io  iidtio  Imam . 
nis9  ai  vires  permi<erint9  flebolhomaodi  sunt  saper  .takmeaJiM 
si  vena  ipsa  inpedimeotum  facit,  prò  nimia  necessitate  .in  jhméUfc 
fiebotomabis  ;  postexpletum  fletatomum  purgabfts  epa  w  f«i 
catartico  dyacokxpiintidis.  Ipsa  vero  mei ius  purgata  In 
fectione  addis  aloes  g  XX9  acirobalsami  g  III,  crocimi  I, 
IVI;  bis  omnibus  pulverem  factum  commiste*  et  in  dolio  vArUta» 
pone;  et  elinde  g  H  dabis  vel  plus  secunduna  virea  in  muhè  eiatk 
tribus.  Si  vero  allquid  invaluerlt  ut  aecipieodo  ex  inde  lutar* 
dabis  coclear  )  cum  miibe  ciatis  tribus  9  et  quia  iam 
nero  fecerit,  aliud  adiutoriom  eis  egeris,  quia  .istori  protriamo! 
curam  et  purgatiooem  commovet  sumam,  et  atoiiiiHditaqà 
et  bec  cura  àie  peracta  sanitatem  adduqit.  Si  tee  oiiaua 
scunt  adinlorià ,  faties  eis  pe&sariom  ad  melasaiMiuifc  stare  9 
putìice  g  VI,  olei  rosei  g  11  ,  adjpis  anserini'g  t9  vitelloraos.-a» 
rum  31,  topi  gì,  miconii  obolos  II;  dee  omnia  tereado  rosato, et 
lanam  eiiude  perunctam  suppones,  et  tifa  malagma  fa  pe- 

ctine et  renibus  imponenda  snnt;  et  si  in  aUquo  loco  percuttfe 

fuerit,  vel  effocatio,  tuhc  eis  encatismata  sucis  coofocta.adlfr 
beas  ,  et  aqoam  ubi  decoctum  sit  fenugrecum  et  lini  semeo  il  al- 
tee radicum  9  et  dabis  eis  succum  absiuthyi  tribus  diebua  afltH 
continui»  in  modùm  orobi  cum  aque  frigide  ciatis  III,  et  ilòti +- 
paticum  solum  tritum  coclear  I  in  mulsa  ut  il  iter  datar,  qatawlr 
IHfcat  ventrqm»  etresumit  stomachum»  et  efflisiopeai)  pt&9* 
cause  adhibebis,  et  ventole  ad  ignera  cum  scarificatioóè  tdhOm* 
de  sunt ,  ita  ut  eductio  ipsa  ruborem  faGiat  et  per  totanr  peata* 
usque  ad  ingpeu  addes  cerotarium  ut  cieatricem  acarifatfaqls  y- 
eludere  fatiat.  A  leguminp  et  carrnibns  omnjno  abstirioaoL  lai* 

ero  auterji  aquarum  aliiminosarom  et  sulphureasum  inali 
adiutorium  est  9  prcter  molìeribus  9  frigida  uaaqpie  Ima* 


01 

FHfl 

1X10. 

e 

0      i       v 

ia  s 

i*    re     ; 

cu 

)C      friRd 

915 

per  contraria  sui       ;irco      per      li  ai  est  squfe  nataralibus  et 
lekifaus  uti,  et  <  t*  rial  scripta  iterare. 

Gap.  63.  De  tpilmtkù. 

ài  epilemtieos.  Epilemptlcoru  d  et  a 
ritma  iniecta  anagalla  que  habet  flore     r 
totem  restituii.  Debes  itera  noscere  qi 
dfeem  habet,  «ed  differì,  quoniam  epi 
■atto,  id  est  frenesia  cum  febre  flt.  I    n 
leaUaierit  miringas,  et  pre  habundanua 
lM|Kilem  Don  habent,  Urne  dem  srr         j     tu. 

Cap.  63.  Ad  mviedtnen. 

■ 

àé  raueedinem  qoe  consuete  arterfarum  preclusio  vocator.  Ca- 
nMt eie:  Ltquiricte  3  XII,  cassie 3  NI,  croci,  mirre,  foHi  nardi  cel- 
Uee»  Hbeirff  ypoqoistidos,  lieti,  gun  mi  3  II;  tere  omnia  et  com- 
ft  addes  terebentinam  ut  stri  lur  ;  faties  catapodies ,  et  e- 
aeb  lingua  teneat  dum  rem  iur,  et  ipsum  ras  transghitiat. 
porri  succum  gergaricet.  Ite  fabam  aut  pisam  coctam  cum 
calido  bibet.  Item  polio  marruDii.  betonice,  nepte  ana  mani* 
lllf  leras,  eiterqueas  ioterius,  et  vini  calicem  VI,  pinguaml- 
nie Galardo  veterl,  tei  de  deo calicem  III,  tere,  commiace,  et  ca- 
Un  feimras  bibat  per  dies  IX;  sanabitur.  Item  aloes  epatici  91 
terecom  vino  ut ieiunus  bibat; prodest.  Item feougrecì lemeo et 
Natan»  siccam  tere,  cum  aceto  distempera,  et  tepidum  gargara 
tal;  legna  solvit  et  fistulas  curai,  quia  per  phires  anctoreeexper* 
tam  est*  Item  vetooice,  ius  caulis  crispi,  vini  booi  ana  calicem  I9 
Mia  ternis  vicibos  bibere  cum  oleo;  remediabU.  Item  botyri  ©- 
ftìmi  calicem  U,  mellis  calicem,  terebentine  codear  I,  bene  com? 
dabis  ieiuoo  per  singuloa  dies  calicem  11;  eipertam  est  a 


Gap.  64.  Ad  cordi*  pulsum. 

.  àà  eordis  pnbum.  In  corde  cervi  in  veni  tur  ossum,  combore  ut 
fatine  pulverem,et  da  bibeie  cum  equa  calida;  iniuriam  lenititela 
velonicam  ,  benedictam,  marrubium,  verbenam  ana  mensura  co* 
qwa  io  vino  ad  lercia*  et  cum  modico  meUe  bibat.  Item  piper , 
mastinim  tenacetam  cum  vino  bibat,  curabitur.  Item  laricum,  co- 
slum,  folium,  piper,  roasticum,  ciminum,  i  um,  coralhim ,  sai- 
vie  auccom  y  aprothani ,  gamandree ,  ecuro  9  mei  despuma- 

Imb  ,  vini  qood  sufficit  ;  terem  e  >  ut  bibat  Item  plan- 

tagtaam  et  dactilos ,  acatiam  cun  vino  ve  et  cordi  appone  ;  sa- 
■alar.  Item  baccas  lauri  tere  cun  fini  ri  calicibus  tribos ,  et 
ceqne  ad  lercia*,  da  ei  bibere;  lei  tur  \  *.  Item  costoro,  piper, 
maatkum  aoa  B I,  tere  cma  vino  e  ;  bonus  est  Ile» 


236 
grana  mattici! t  gariofilluoa  ,  spaltrum  ,  hqmolooeai  ,  mèi,  viaop 
vetos  mane  ieiunus  Ubai  9  et  ad  corda  ($k\  doktrem  totali  Jtem 
coQtnm  ,  fenugrecum  f  opopanacum  ana  pondera  pulvereoi  latta, 
da  lode  cura  equa  calida  tetano  coclear  I,  et  stomachi  pmrlintonaM 
sanat.  Itera  ad  oordis  piibum  gariofllli  9 1,  castorei  01,  opopaot* 
co  9  lt  coralli  MI,  ocoia  a  1;  pulvereoi  ex  hi»  tatuai  dahia  feiapo 
tino;  eipertum  est. 

Gap.  85.  Ai  cardiaco*. 

i 

0 

•  ■ 

Ad  carthyacoe,  qoos  Greci  diaforeticoa  dlcoot  Carditene  Alai 
teHiges  ;  cor  eorum  inflrmom  est,  poo  stomachos  ♦  qaj*  4M  aÉ 
cor  et  alius  stomacbus.  Stomachns  est  bucca  veotrie  *  fcor  aria* 
est  ex  quo  vene  et  arterie  oriuntur  et  pulsile.  Bed  lameo  caga» 
sces  cardiaoos  esse  quando  accuta  febris  est  et  pdbna  sobtills,» 
nos  et  pedes  sunt  frigidi,  et  sudor  a  faUe  usqoa  ad  peetoa.  ef  ipe 
frigidi»  i.  sudor  epatis,  incongrui* ,  qui  neo  erettalo»  t$dL  fa 
quo  sudore  vario  periodo  urgetur  9  et  ipsum  sodorem  Greei  sfa-, 
tomata  vocaot.  Nascitur  hec  causa  ex  sfoocho.aot  caucoo,  4  Ino 
signa  certissime  videris»  et  nimium  sudanlem  aio*  intprmiaiioaa 

Cak  66*  Gino.  -»  ■'.     . 

■.  *    ■  ■ 

■ 
*  ■  ■  .  ■  ■ 

Corabitor  sic:  de  presenti  fae  eis  lectom  frigido»  ex  paaÉfiia 

In  pavimento;  aut  in  cellario,  aot  in  ;  et  maxima  okp» 

vandum  est  ut  locus  stipticus  et  recens  sii  et  frigida  spam»  *  et 

non  desini  frondes;  ex  malogranato  ornetur;  et  poelle  presto  sfai 

epm  fa  bello  venlilantes  fatiem  ejisa  et  yen  t  rem  et  tatua,  «t 

et  rorem  frigidom  et  humidum  prestari  possit,  et  spoogiis 

ejus  refrigererà,  et  in  fronte  miles  acattemcum  -àeetoft 

piretri  mixte.  Stmiliter  brachiti  et  coxas  usque  ad  gentaib  de  Jpa 

medicamine  penjnges.  Hec  adJutoria  sine  inlecmis*iora  adUksB- 

da  sunt,  et  cataplasma  factum  ex  pane  nitido  cum  vino  et  aqoald- 

gida,  quia  multum  utuntur  aqua  frigida,  qui  bus  danda  est;  diaca- 

dion  mane  et  sero  dandum  est  coclear  I.  Stmiliter  rodomel  datar, 

quia  utile  est.  Similiter  rute  fasciculum  1  cum  rosa  io  acetocoda, 

adiecta  oleir*  I;  exinde  si  unges,  sudorem  repelliti  CataplMamifr 

per  ipsum  cor  et  latus  quo  dolet,  habens  dactilos  et  mei  acetoni* 

Tosam  siccam,  flores  vinee,  acatiam  ypoquistidoe ,  atriptiriMi 

hec  omnia  in  vino  conficies,  adderà 'modicum  mellis ,  et  iapee* 

frigidum;  optimum  est.  Item  sai,  oleum,  aqoam,  guftam,  Wie* 

meo  cum  melle  coofice  et  utere.  Si  autem  videriseumfobremka- 

bentem  et  pedes  frigidos,  hec  mortai  ia  sunt  signa.  Iteci 4*tafb« 

sma  lixoperitum,  acetum  et  acatias  acidas;  quod  si  attor  i 

portnlacam'solam  vice  cataplasma tis  frigidam  super  inpooe. 


ait  sodor  noxius  reprimi*  Item  succo  sempertive  nloioarlmlnp» 

runge;  medicabitur.  Item  cataplasma  lixoperitum  mite,  et  Kaiss» 

meo  in  recenti  f  et  cum  moUierit  f  terens  cottmisgexasaraaic» 


tS7 
e!      modum  cataplasmstis  frigidom  atomacho  Im- 
u  Polio  vero  eorum  sii  a  qua  frigida  àut  violini  frigidom ,  ut 
porte  llorum  aut  cervellata  ,  a  ut  volatili!  9  et  ipsa  frigida 
Dtoducent. 

Cap.  67.  Ad  eo$  quibus  subitus  dolor  circa  cor  obvenerit: 

Ad*eos  quibus  subttus  dolor  circa  cor  evenerit,  et  spasmant,  et 
Mfdunt  nude;  febrifugia  cura  sale  et  vino  bibant.  ltem  quibus  cor 
it  et  precordia,  marrubium  et  glicanum  coque  ;  et  ai  febrfs 

rio  «qua,  ai  febris  noo  est  cum  vino  bibant.  Item  qui  spasmant, 
ii  triti  coro  aceto  calieem  II  bibant.  Item  quibus  cor  dolue- 
rft,  ooriaodrum  virìdem  cum  suo  semine  et  glicanum  f  et  sacci* 
•te  radice*  cum  equa  calida  bibant.  Uem  ad  corde  dolorem  f  ci- 
■ima  et  apium  siccum  manducent  et  succum  eius  transglutiant 
Utn  ad  pectoris  et  corde  pulsum  sine  dolore,  pulegiom  tritura  cum 
vfco  et  melfe  bibant;  roirum  est. 

Cap.  68.  Ad  totsim. 

Ad  tussim  aridam,  id  est  siccaro,  quod  Greci  serobatal  vocant. 
Heaciter  hec  causa  ex  perypleumonicum  vel  pleureticum  ,  ant  ex 
m  vel  duricia  epatis,  vel  a  fauci um  reumatismo,  vel  de  salsa 
i  comestione,  vel  ex  siti  acerrima,  vel  potu  frigido,  vel  ex 
,  àut  fumo  nimio ,  aut  ex  habundantia  sanguinis ,  si  vene 
de  fatua  jrupte  sint.  Aliquando  ex  preclusione  pulmonis  vel  epa* 
ti»  tumore  eonlingit  hec  passio.  —  Curatio  talis  est  adhibendtf: 
arfefctftci  ovum  plenum  tere  et  supermite.Ova  trita  terendocom- 
■riace  et  in  oleo  frige  ;  ieiunus  manduoet  ;  ipse  tortellus  non  alt 
versata  per  horas  V|9  postea  quicqoid  voluerit  manducet  preter 
he  et  pisces  et  caseum  usque  in  dies  X;  probatum  est  Item  isopi, 
mate  sicce ,  glicani  sicci ,  marrubii  viridiis  ,  papaveri*  seminia, 
sulphorem,  mellis  cocti  ana  f- 1;  terendo  commisce  et  da  pacienti 
ceni  vino  ceclear  I  ;  utile  est.  Itero  ciminum,  piper,  roentam  aie- 
cete  tere  cùm  melle,  et  utere  per  singulos  dies.  Item  elne,  fenico- 
H>  piperis ,  mellis  ana  3  II  •  tere  cum  vino  et  utere.  Item  mellis 
librài*  I,  galbani  est  I,  simul  coques,  ed  dabis  ad  anelli  magnitudi- 
ni ad  emoptoieos,  si  in  oximelle  accipiaot. 

Cap.  69.  Ad  tu$Hm. 

Ai  tossii»  aridam  vel  humidam  res  probatissitta:'arsinagonf  ero- 
i,  piperis  ana  3  I»  tere  et  digtempera  cum  vino  et  melle  mo- 
dico, et  da  bibere  cum  oleo  tepido;  roirum  est.  Item  aalviam  cum 
aquà  coque  io  vase  fidili  et  cum  vino  condito  mane  et  aero  recipiat; 
Unsi  et  atomaebo  utile  est.  Item  ad  tussiro  vel  angustiam  pectoris: 
gtieaet  sicci  «f- 1 ,  mente  similiter ,  piperis  grana  XL,  mellis  qood 
suBdt,  exiode  accipiat  post  ceoam  oodear  I.  Item  li  oxiber  et  reo- 


pooticom  eom  tino  et  oleo  calido  bibat  Itera  proto**  :  poltrii 

art  8,  clmioi^  ♦  aneti  at  II,  vetooice  sfece  est  ti,  ■pilli  4psd  «■- 

dt.  Eiiode  mane  et  aero  oociear  unum  da  bis. 

j 
Cap.  70.  Ad  &irf*.   . , 

■.■■■"•■ 
Ad  tpssim  homidam  vel  solutam ,  quod  Greci  catara*  «watt. 
Nasdtur  hee  causa  ex  hamore  cspitis  ♦  el  ex  catarro  «al  «  Isa- 
cium  reumatismo,  et  per  guttur  in  pulmonibos  descendit, 
de  reiectio  tussis  nata  est.  Signa  hec  suot:  flegma  pqtiw 
et  est  fautium  tensio,  et  gravedo  toracum  vel  cocytriccfo  ex  vk 
scoso  flegmate.  Ali  quando  ioter  scapulas  dolorem  tentimi 
Greci  menta  femicy  vocant.  Cootingit  aliquando  «  entec 
per  frictionem  vel  adustionem ,  quia  Oegmatieum  humoreae  fife 
dor  nntrft  in  cerebro,  et  nimius  Calor,  vel  ex  ealefacto cere)*», 
humorem  supradictum  ad  inferiores  partes  liquefactam  ikpptit 
Cura  eorum  talis  est:  cònstitue  eos  in  cubiculo  calido  et  bene* 
lenti.  Si  tussis  soluta  fuerit ,  tale  (elactuarium  fac  quod  eos  coo- 
atringat,  id  est  lini,  costi  serainis,  e  imi  ni  tosti,  glicani  sino  dm 
ana  %  IH  ,  sinapis  seminis  3  I ,  nucleos  tosto*  I ,  amegdala*  tosisi 
XXX,  uve  passe  enucleile  grana  C,  mellfs  dispumaU  qood  suAdt, 
et  dabis  secundjim  vires.  Quod  si  longa  fuerit,  timi*,  ex  tfÉQfril* 
bus  flt  sino  sputo  sanguineo,  stomachus  curetur,  et  aportii 
cipiat  et  elèxituram  origani  aut  isopi,  aut  radksb  yreoe  avi 
et  unam  ex  fetis  in  mulsam  potui  da.  Si  cum  aobelitam  (s^to 
rit  tussis,  fenugrecum  in  aqua  coctum  deturpi  cum  vomifcfejoii» 
mei  sccipiat  ;  si  cum  dolore  vel  meosura  yreum  et  ysopuaa  tv» 
cum  melle  mixtum,  autrosroarinum,  coatum,  aut  aocèuaa  ptffkn 
cum  melle  acctpiqnt.  Si  antiqua  tussis  est  ♦  saccellare  opoitétts^ 
racem  et  ungere  ex  apotherroantico.  Giboa  vel  potioaea  aodffaalft 
aicut  in  moltis  est  ordinatum» 

Ckv.  7 1 .  Ad  itomachum. 

Ad  stomacum.  Stomacus  bucce  ventri» ,  quod  Gred  pia**  a* 
cani,  ubi  una  et  alia  multa  sunt  pericolosa,  quod  Greci  a 
siam  vocant,  id  est  esca  inconfecta  et  congregata,  et  flegma 

aut  dulce ,  aut  spiasum  ♦  aut  aquatum ,  aut  colera  al  super. 

et  fecit  indigestione*  et  inflationes  ,  aut  tumorem  cum  réumatfc- 
mo.  Stomacus  ex  diversis  rebus  cqnfligitur,  ex  frigdore  et  Sa** 
re  ex  nimio  vomitu  vel  ex  varietale  ciborum.  Uitde  stoit  diri- 
mila «multas  culpas  habet  stomacus ,  et  in  iipsas  omissione»  W 
multas  lesione*  sentimus,  quod  Greci  epneumatotim  dient  ia»« 
diversis  rebus  et  varietale  ciborum  sentimus  et  tensuram.  Beat* 
inflatio  stomaci,  quam  sic  intelliges:  Exterisa  est  para  stomaci  det- 
terà, ubi  subiacet  subita  ructatio  et  eventationes  per  anuum  (*) 
assidue  patiuntur,  et  ventrem  infialimi  habent;  et  si  ventrem  psr- 
casserà,  sonai  diutius  sicut  ulris,  et  sitim  patiuntur.  Alia  e*  A 


919 
(legntone,  id  est  turno  r  tei  fervor,  quod  Greci  scirosin  dicoot,  id 
èst  aagastias  patiuntur  ut  ci  bum  ioglutire  non  possunt,  et  assidue 
raetaot;  delerem  in  :  «IH,  et  dorso,  et  renibas  patiuntur.  His 
risiile  deest,  cum  .«„.  .1  dolor  sine  deritfa  Os  aridlim  babent.  Ilo* 
aiocain  ,  manus  calidas,  pedes  frigldos  ;  sitim  et  indigestio- 
patiuntur,  et  intetdutn  quasi  aves  volante»,  multuna  intra  se 
sentiunt  frigdorem,  et  fervorem  ei  tornita  nimio.  Alia  èst  fasti- 
dkun,  quod  Greci  anorrxh  appellati  t ,  quod  agnoscitur  sic:  lo  se 
sentiuot  quasi  aKquid  Ingiutiant  ;  mane  antequam  excreant  san- 
guineo) proiciunt,  et  intermixtam  saniem  albani  excreant,  et  in* 
tardimi  sanguineró  mixtum.  Si  de  stomaco  est,  sic  iutelliges:  cum 
excreant,  dolores  In  stomaco  sentiuot  et  quasi  morsura  statini  pa- 
thotor*  Alia  est  ex  vomita,  quod  Greci  e  miti  vocaut,  id  est  quic- 
qnidneceperint  statini  revomuot  ,  aliqoando  crudurn;,  aliquendo 
dfeaétum;  et  dolorem  stomaci  sentiuot;  et  siti  assidue  laboriant  fa- 
tica; et  pedes  tumescunt,  et  macri  flunt;  et  iuflatione  stomaci  gra- 
tular. Urina  subalbido  colore  efficitur.  Alia  est  vulnerato  atonia* 
ci  ?d  collectio  quod  Greci  apostema  dicunt*  Quod  sic  intelKges  : 
et  gravedo  stomaci  non  deest  Ipseque  dolor  micat  (tic)  io 
i  et  festidium  facit.  Si  hoc  apostema  ruptum  foerit  mlnùi- 
'  et  per  urinam  saniem  mieguut,  et  dolor  stomaci  minuitvr; 
fHgldam  bibere  desiderali  t  et  nudi  iacere  ;  agi tationem  patiuntur 
ci  cOrpora  attenùantur  Alia  est  duricia  stomaci,  quod  Greci  sclé- 
iwnadictHit.  Sic  intelliges:  grave  quasi  aliquid  habentin  stomaco, 
at  eacara  ioglutire  non  possirit ,  et  pondus  sentiunt ,  dee  se  iodi- 
poasunt-  Supini  iacent,  in  latere  se  vertere  non  possuot,qoia 
gnvantur  iu  stomaco  ;  venter  eis  facilis  non  est.  Si  ma- 
super  stomacum  posueris ,  dolorem  sentiunt.  Alius  est  dolor 
tedrts  stomaci,  qood  Greci  algema  vocant»  Quod  si  solus  fuerit  do- 
ler, paagitur  stomacus  et  vomica  consequitur;  febres  graviorea  e* 
rasi,  et  urine  eorum  inbecilles  suol,  et  vigilias  patiuntur;  et  olai 
ara  sedicine  aubvenerit,  in  ciliacam  vertitur  passioaem. 

Cap.  72  Cura pneumat osit. 

Cara  pneumatosis.  In  inicio  cum  hec  signa  cognoveris,  vomito» 
Mann*  provocando  est,  sicut  in  multis  faciendum  est  Sabameo- 
la  ctMsedant;  carnea  agrestes  non  sunt  contrarie,  id  est  aprine,  le* 
,  perdices  ;  cibi  digestibiles  dentur.  Vinura  album  et  lene 
bibatur.  Malagma  in  stomaco  inponendum  e  diaspermatoo  \ 
et  roane  uoges  eos  oleo  in  quo  ruta  et  absinthium  bulliantur»  Ci* 
tiplasma  ad  tensuram  stomaci  vel  inflationem:  apii  seminisi-  l,a- 
netiàeroinie  est  I,  cimini  est  II,  fenictrii  seminis  est  I),  absinthii  se* 
minia  est  II,  tabe  pollini*  ff  I,  farine  ordei  emina  I,  lini  seminis  emi- 
na l,  meilis  pondera  III ,  olei  emioa  I  y  mite  in  bocolare  liquiduot 
et  vice  cetaplasmatis  impone. 


Cu.  73.  CumfUtmmii. 

Cura  Begmome  et  ferraris  stomaci-  Catipasma  triefcdfefcw- 
gnauli,  panca slccum , carieaa eHnt,  baca* bari ae*  awaeun 
io  daloore  tere.  Adda  mei,  ut  cataplasma  fisi,  et  super  down 
fanone;  et  in  pothwo  da  oUiuccum  feeugrrai  cuoi  roéUe  eoelear  l, 
et  suceum  ptisaue  eotidie  eccipe ,  et  antidotou  Adriaci  act  à%> 
trioo  pipereoo.  Et  malagma  poliarcfcm ,  sai  dimperàutea  Ibsb»» 
modani  est.  Cibo»  et  potfooes  digesti bile*  aocipiint ,  sieat  u  ■**• 
tlaastordinatum. 

Cu.  74. Cura  stomachi. 

Cura  stomachi  si  faatidium  patiuniur.  Dabis  eb  ebitntfataab 
Tito  et  bucellas  in  mero  austero  ;  et  si  fortes  mot ,  flebotoawafa 
eoa.  ltcm  ad  faslidium  :  aneti  «etneo  et  ciminomi'  tritum  de  eie 
cowperges,  et  oleo  fructum  manducent  IUmil  prò  fastidio  stonaci, 
torteilum  de  pulegio  in  melle  frictum  manducent.  Alia  cura  atosMd, 
aeflicet  febris  cum  nausee,  quod  Greci  perfel  condicnnL  Sic  iataV 
liges:  Si  aliqnid  inglatieriut ,  dolorem  sentiunt,  et  quod  epa»* 
sanguineo!  (iù)  rantum  est  et  pulet,  et  cum  eicranetfnc,  don- 
rem  ja  stomaco  aentiunt- 

Gap.  75.  Cvmper      eeeUm  file). 

Cura  per  dee  est.  Lae  caprfonm;  noi:  mattimi Mfc* 

an  bihat  usqne  ad  vomicani.  Amilum ,  jsopum  cum  mutai  tentati 
et  antidotum  diatriou  bibaot-  EiacUurinm da  eia,  Id  est  drapaganl 
iodulcore  infusi  est  I,  croci  I,  mirre  est  1,  tere  orafa  (•*)!{  a*b 
meliti  quod  sufficit,  da  ieiunts  coclear  I;. cataplasma  tate  ferita- 
ctulot  eoctos  io  vino ,  et  sidias ,  et  mala  mattana  ;  masticasi  mai 
melle  tri  tuoi  ;  cataplasma  bis  factum  impone ,  et  cuor  ammaot- 
ptos  dabis  eia. 

Cu.  76.  Cara  Witu  qui  eteam  aeeepUm  km  nmtmwt  ."■ 

<     •  e       ,  id  ii  teceptam  non  cootinet.  In 

Mini  ,  h       in  ambobu*  ped  ibus  super  tatoi 

e    rat  no  e  penitus  aaairaclio  Gat:  post 

non»     ,  yera.  a,  diecoloqnintidis  dabis  sci 

u  i  et  »    t ,  id  est  ex  polline  fenugreci  et 

cum  et       le      oleo,  ubi  abstalhium,  et  anrtuta, 

et  i     ut  cocl      .  A         iis  abalineant,  el  panem  manda» 

da  i     ,      o?t  sorbi      ,  et     per  cum  melle  comedaut    Quod  ti 

a       romunt ,  ac  J    ti  toiuni  et  post  cenata  acciptut 

co         i. 


itone  a 

Osltiplf 

.«Ita- 


MI 
Cai».  77.  Curo  vulnerationit  tfmachi. 

Gora  TOtoeratfoois  stomaci.  Iris  filinomi  frotellos  V,  croci -~I, 
I  Meri  fenngreci  emina  I  cum  vino  ubi  infusum  sii  iris  illiricum; 
■mia  Olisce  preter  iris  illiricam;  ieianis  dabis.  Malagma  diasper- 
■atoo  aopoliartion  inpone,  sed  antea  spongiis  ex  equa  calidis  va- 
arabi*,  et  sic  epithima  saprascripta  imponendo  sunt.  Quibusova 
pala  et  succi  simpliciier  ex  duìcore  prò  cibo  dandi  sunt.  Eiacula- 
tami aodpiant.  Nucleos  recenies  pi  gatos  et  butiruro,  et  pollinem 
idei  in  se  omnia  cocta  dabis  ieit  i  <  dendnm ,  et  farinaio 
mtfeaba  cum  melle  dispumato,  ubi  <  tuarium  ieiuni  accipiant. 
ierótom  tale  fadt,  oleum  rosatum,  iudaicum;  exiode  ce- 

Dtoor  hcias  durum  et  imponas. 

Cap.  78*  Cura  telefonie. 

Cara  scleronfe  sic  est.  Caricas  iafunde  in  muha,  et  quoque  ni- 
twm  tara  et  cerne,  et  sai  similiter,  eMoel  et  caricas,  trita  omnia 
itatela  io  piagella  super  stomacum  ponas.  Fomentum  tale  fac: 
Io  quo  ateinthium  et  affodillum  et  mastice  decoctum  sit  et 
vtoo  fomeotaUs,  et  lana  succida  super  fasciabis;  potionem  da 
li  I  n  (?)  naia  mattana  in  vino  infusa  nocte  I ,  mei  et  piper,  o« 
coque,  et  da  mane  coclear  I  cum  equa  calida. 
Coiatio  algemere,  id  est  calefazione*  ex  oleo  calida,  io  quo  in- 
fenugreci  -r  III ,  lauri  bocce  XX,  aneti  seminis  -r  l  ;  terè 
al  commisce,  et  stomacum  fovebis  per  triduum;  postea  jfo- 
filonium  dabis ,  aut  trociscos  diaspermaton  resolutum  io 
tea,  al  febris  non  est;  si  febris  est,  in  succo  p tisane. 

Cap*  79.  Cura  ad  cmnét  collisionu. 

Con  ad  omnes  collisiones  vel  dolores  stomaci,  id  est  costi,  boli 
«BUI,  piper ,  masticum,  lauri  bacca  rum»  reupontici  ana  9  II  ; 
arai  omnia,  adda  mellis  quod  sufficit,  et  cum  vino  da  bibere;  con- 
io stomaci  collisiones  optime  facit.  item  apii  semen,  aneti  semen 
totano ,  tare  omnia  et  da  egrotanti  cum  aqua  calida.  Item  ad 
saeceUandum  vel  confortandom  et  calefaciendum,  bac- 
laori  4-1,  masticum  ^-8,  piperà,  ciraioi^S,  piperà  —  *♦ 
III  aaoUais  v  feougreci ,  lupini,  petroselci,  apii ,  feniculi ,  rute, 
éatt*  lavistici,  nasturcii,  oliseri  ana  ?•  I ,  pastinasce  seminis.  co- 
lioitt  cauli»  seminis  9  sinapis  seminis ,  glisteri  seminis» 
seminis  ana  9  III.  Sape  et  vinum ,  oleum  vetus  ratiodabi- 
aritaa,  coques  et  uteris  Item  ad  stomaci  inflamraationes,  fé- 
rica^jt  apii  radice*  in  vino  veteri  infandes,  et  ietunus  bibat  ca- 
leem'f  \  probatom  est.  Cassie,  xioiiberis,  cesie  folla  cinnaml  ana 
l  H,  aloe*  9 1,  beo  omnia  teres  et  cum  vino  réaolve,  da  exw- 
la  siogulos  dies  terciam  partem  de  staupo  ;  tepidum  bibat  Si  ai- 
utalo foerit  flegma  kio  stomaco ,  earticis  feniculi  radicelo  -r  Vi9 
Voi.  IV.  17 


3*2 
Iris  mirice  radicum  vel  1,  isopl£-  liti,  meli!»  ? el  I, «ceti f  I, 
deinde  lento  igne  coque  douec  acelura. medium  coomimatar  et  ut 
densilatem  ineUfs  venial;  et  inde  ornai  mane  dette  feiuoii  io  aqa* 
«alida  coclear  IH. età  foris  epilbima  poliarcion  uLeudun  efl.lteai 
medica  mentum  ad  stomacum:  oleam  In  qao  absinthlura,  TTisfJìrwrt 
et  enetum  infuodes  per  triduum,  lenta  igne  decoquvs,  et  icfetV 
do  ienstn  mollem  intioges  ,  et  stomocum  fovebis,  et  post  esina 
boa  expressa  stomachum  fesctabis;  poste»  epilhlma  iopOMifaùl 
lic  conflcies.  Aloen,  mastlcum,  'absinthlum,  dactuloa,  mala  Me,tja> 
sa  et  meli»  mediconi,  cetani  et  oleum,  et  omnia  commiste,  et  u> 
tles  cerotum.  et  inpones  stomaco-  Pulvls  -ad  stornatila ,  vetoaici 
rivola,  consolida,  inmuta,  centinodia,  ataro,  forsfolruiii ,  aajrine- 
ria  ;  ex  omnibus  pulverera  facìt ,  et  cum  vino  et  pi  pere  et  asole 
modico  ieiunus  bibat.Embroee  aite calefactiones.ad stomàeiusie» 
rortandum  live  calefaciendum.  Absiotli  licci,  aneti,  arUatfd,  pa- 
legii,  rute,marrùbii  viridisaoa  maiiipulum  I,  salii  nuoti  piene,, fi- 
ni ffl,  coques  ad  terciam,  et  per  lintheum  colabis,  eddes  oteitakV 
oem  1:  commisce  et  utere.  Item  medicamen  ad  stonaacum: pdf f  i 
lini,  linziberis,  folii,  plperb,  melili  aiias- 1;  bec  omnia  ìnfpisVat  ii 
vino  per  triduum;  facit  ad  orane*  stomacos  et  voosicam  atnlhM.  ri 
aamil  stomacum,  duri  ciani  solvi!,  (aslidium  tollit,  digatlionea  fa- 
vai, apostema  rumpit  et  sanai.  Epithima  ed  itomacum:  fejriaaj|aa> 
minia,  cimini,  fenugreci,  Tarine  tritkee,  lini  seminh  u»-~  1^ aeri 
librai  IH,  axungie  porcine  vel  I  ;  quo  lerciida  aunt  tare,  il  fiajo,asl 
venda  suol  resolve ,  leuiter  commisce,  et  utere.  Item,  ad  firn* 
stomaci:  apium  elanisum  maratrum  In  equa  caUda  da  Jbiftefecwi 
opus  est  Émbroca  ad  itomacum  conTortaodùm  et  caJefaeMdatfc 
SI  post  potiones  dolor  fortis  fuerit  ìu  stomaco  aut  In  ventre»  «tal 
reliquas  itilrigdationes  stomaci,  roites  viaum  et  oleum  eqaaUatat- 
sura  et  calidum  in  panuo  infundes,  et  calefatiea  itomacuoi* 

Cap,  80.  Adfoitfdium. 

Ad  fastidium  qood  Greci  anorexiam  appellaot.  Nascitur  h« 
passio  ex  febre  et  ex  colere  fervore,  et  aliquotiens  sine  febre  coo- 
tingit.  Hec  molestia  quamvis  est  in  omnibus  agritudiuibus,!*- 
men  in  febri  si  plus  comedet  inutile  est ,  maxime  in  crilicas  (*- 
sionet.  Auctor  Ypocras  testatur.  Qui  initio  egritudini*  fosli<fiu« 
habent,  in  dimissione  melius  comedsnt,  et  bene  curanlur.  Et  qui 
initio  egritudiuis  plus  comedunt  io  dimissione  faslidiuut  Tamn 
inutile  est  fastidium  febri ,  quia  vapor  coleram  ex  slomBcho  va- 
nietis  pertransit  fouees  et  fastidium  facit.  Similiter  ex  e r uctatiow 
fumua  facium  (me)  orificio  noeius  est,  et  quoscumque  cibos  vel  po- 
tiones acceperint,  nuUum  seporem  generaci,  aut  anioni m  vel  I"-' 
moaura  ,  quia  ex  stomaco  teoiunt  cum  nausea.  —  Cura  in  don» 
splendida  lacere  debent,  et  odor»  bene  oleutes  apponendi  suri; et 
ai  fortes  suut  exercitalione  utantnr;et  oxirnelutcipioiit.  aut  ali-in 
thiuro  cum  vino  calido;  et  cibos  beue  oleutes  et  digesti bik-s  acci- 


213 
it  obi  deiectaUonem  faciant  comedendi ,  ac  ruminantia  (?)  et 
eomedant  ubi  originem  laudani  tei  or»  extergatit,  et 
tòt  acetura  sorbeant,  vel  rafanum  manducent,  et  quem- 
Ma  cibum  desiderant ,  accipiant.  Et  si  cibi  contrarli  fuerint, 
tfBgtdos  cibos  parvitatem  accipiant  %  cimini  >  aneti  et  semen 
M  de  ovo  consperges  f  et  io  oleo  f  rigtum  manducent.  Ad  eoa 
Cibo  fd  poto  oti  non  possunt ,  et  amare  ructant,  centaurie  9 
litfgiri  9  I,  tere  subtiliter  et  comaque  ealide  ciatis  tribos  da- 
Mono  per  dies  IH  ;  discutit  dolorem.  Pulvis  ad  fastiditisi:  éo- 
ftt, ;  masttaim  ,ifniiberis,  libani ,  lauri  baccarum  ina  g  U; 
ido  •ecipiat  eoclear  I  cuna  eque  partitala  duabua  et  vini  tordi. 

Gap.  81.  AdMkmot. 

hi  feoHsmoa  et  fagidinicos.  Boltemus  sic  intelliges  :  animi  defe- 
4.  IMmbra  corporis  frigida ,  nervorum  tremor  atque  «tornaci , 
Ì  éèbtli tationes  >  pulsus  tardus  et  umilis.  Que  supradicta  si 
susceptiooein  acceperit  ♦  faoilius  tolerat  egrotus  ;  cì- 
t  multum  et  non  saciatur  ;  neqne  corpore  incrassator, 
eflcit.  Cootingit  bec  passio  maxime  iter  ageotibus  : 
et  Inai  fiont,  et  subito  cadunt;  infrigidantur  et  vis  ano- 
ti  cito  non  iuvantur,  ceieriter  propter  ciborum  gravedi- 
celeriter  cibum  noo  dtgerunt.  Guratio  eorum  taiis  est: 
ftooos  odorent,  aqua  frigida  aspergantur,  et  sorbitiooes  ca- 
pefctorfs  accipiant.  fticcum  comedant;  et  si  gravedines 
lies  fuerint,  periclitantur;  cibos  accipiant  a  iquantos 
buiosmodi:  Castoreom,  elixaturam  de  ruta  et  iera  acci- 
i,  et  ad  Tornitura  sepe  provocentur ,  et  cibos  digestibi- 

aptant  9  et  noo  sevende  (tic)  eoa  delectet  comedere.  Isti  fe- 
i$k)  intelliguntur  f  sci  licei  ex  ni  mia  apetitiooe  ciborum , 
so*  ppnasticantes  ad  transvorationem  properaot  f  dehioc  se- 
tir  gravatio  et  teosio,  atque  acceptum  revomuut. 

Gap.  82.  Ad  pertpteumetico$  (sic)» 

li  pripleomooicos,  id  est  tumor  et  dolor  in  pulmooibua.  Na- 
if et  reumatica  febre  que  ardet  pulmooea,  qui  per  negiectom 
kfefctfa  operatur.  Cuius  aigoa  bec  sunt;  fot  dolor  tocius  tori- 
«Éttfcitantor  acerrimo  lateris  dolore  et  intolerabili  maxime  io 
lb  tetterà,  et  io  mamilla  graviter  pungens ,  ascendit  usque  ad 
fjilii  «t  bumerum  et  per  ipsum  latus  ;  febris  et  anhelitus  non 
*,  Wgorem  querunt  et  tussiunt  minitim  assidue;  et  dolor  per- 
it  toracem  ,  et  post  scapulas,  pulsus  ingens  et  spissus ,  et  quod 
wnit  rufum  et  spumoaum  est.  Vultus  eorum  rubet  et  gene» 
lai  iltts  est  nitida  et  grata»  id  est  decentior  solito ,  et  uon  pos- 
A  lupini  iaceref  neque  super  latus  dextrum,  aed  magia  sedeu- 
11  toferaat,  et  frequenter  se  versaut  voi  exagitantur.  Hee  ai- 
loalmdet  (sta)  eaae  tumore^  iti  pulmones  caiidum  et  igneum. 


54* 
lice  colera  contigli  Io  ealido  tei  barn! do  tempore ,  nalierfbu 
*el  adofesceotibus  corpus  calldom  rei  humldam  tatentibnii  fece 
cauta  nascltur  adofescentibuft  usqoe  ad  annos  XXV  ,'at  catti flk 
periculum  quod  vix  evadenti  feralnia  aulem  post  XX  an&qm  ean- 
tingit,  et  ai  evenit,  grave  periculum  non  est  illis,  «ed  facili»  ea* 
rantur .  Cenlingit  hec  causa  in  tempora  calorie  et  aere  humtdwEi 
de  catarro  eliquando  contingft,  et  ex  pleure»!  recedenti  «fldur. 
Si  hec  causa  Xltll  dies  transierit.  et  postea  non  doiuerkit,  nee«a> 
guf  nem  excreaverit .  cito  curabitur  ,  eot  saniem  emisertt ,  dkoi 
qola  ai  XXI  diem  transierit,  et  hec  tigna  non  destuent,.d 
est  gravia  et  non  dubia  mors. 

Cip.  83.  Cura. 

Cnratio  eomm.  Per  vomitimi  curandl  sunt,  hoc  est, 
est  III ,piperis  est  1, 8, espellir  S,  aloes  9 1;  hit  fedi  pulverem,  et* 
in  aque  calide  cocleare  1.  Uem  merrubiisuccum  assumale?'  paiàtl- 
gioii  succimi,  verbene  tuccum,  febriftigiisuccora,  retooice  aaceaMt, 
agrimonie  succum,  sinicionis  miccuiii,  his  omnibmena  meaunjat 
quantum  iurii  bsbebis,  tantum  méllis  adda»,  et  coque*,  poetdajfc 
ieiuno  cocleria  IH.  Item  absinthium  jn  equa  coque»  cititi  irai  fami 
et  isopo ,  et  dabis  ieiuno  quantum  biberfi  voluerit.  Mem  nta  aV 
Ila,  ceticum  semen,  dragagantum  in  dulcore  infus«m>t  «afe  A- 
spumati  quantum  sufficit  commisce  et  da  eiinde  ieiuno  cocleari 
Item  elne  radicum  ,  feniculi  radicum.  cenleiiree  roiooruai(7]Mi 
manipuluni  1,  coque»  ad  lercio»  et  de  cum  butfro.  Item  Ina Hant 
de  radice  mentirne  vimelleinlinctasper  singulosidicsietoBiui  HM- 
ducet  polio  slve  futura  ed  ipsum  liniiber  est  I ,  costi  est  I,  nar 
pontici  est  S,  gariòflli  est  5,  benedicte  herbe  est  I.  similtté  et  caai 
morato  et  oleo  mane  ieiuous  acci  piai  calicem  I,  aire  per  dieta  t* 
bora  voluerit,  et  quantum  sepius  visitarerit,  tantum  celerini  ah 
nuserìt. 

Cip.  84.  Ad  reumatùmum  mptlmonitm. 

Ad  reuma  tiara  am  in  pulmonibas  et  torace.  Hec  causa  ei  »p 
stoniate  facto  contingit,  quia  ad  cicatricem  difficile  addncittir ,  < 
per  vena!  ad  pulmones  minutino  transient  reuma  fleg  malica  ina 
tit  vulnera  ,  qna>  venas  Greci  tiringias  vocant.  Colidie  coliigiti 
flegma  in  eodem  vuinere  et  impedii  cicatricem,  et  simtltter  tota 
torneem  implet  reuma,  et  totum  corpus  reuma  ticum  facit>  Et  ni 
sunt  sigoa  manifesta  reumatismi  in  pulmones. 

C»p.  86.  Cum  eomm. 

Cora  coroni  est:  Ebctuarinm  cliapitufdon  dabfa,  id  est  •pÙw 
men  purgatum,  nucleo»  pallio»  purgato» ,  amigdala!  amanti  par* 
gatas,  lini  semen  in  patina  pone ,  et  in  fari»  calido  mite;  bec* 


pondero  tere  et  ce      ,  et  in  passo  oodige ,  addo  inedia 
1  eminan  I,      cu     i     nibus  misoe,  et  lento  igne  coque» 

t  fu  vitreo  dolio  r  ,  ne;  .  i j  exinde  ieiuno  coclear  1,  et  ante 

para  tbniliter.  Quod  si  minus  convaleacit ,  abatinentiam  cibi  et 
itafe  indie»,  et  sanguini*  detraotione  leviter  sucourrea  si  etaa  et 
fra  permiserint  et  ventris  purgationem  ex  catartici  vel  clisteri» 
MMltone  ooo  tardabts.  Ipsius  namque  loca  reumatismi  prò 
Mtitate  eataplasmabis  pane  in  pusca  infuso  et  trito  superimpo- 
tot  Si  aotem  videris  locora  reumatismum  pustulara,  et  dolor  fuo^ 
ft  lagena  et  intolerabilis  9  per  minutionem  sanguinis ,  vel  caute- 
la oorabis  9  quia  contraria  est  in  bao  passione  fomeotatio  »  et  a- 
m  eelida,  et  oleum,  et  farina*  et  cataplasma,  et  pinguamen.lsta 
aarfi  incongrua  et  bostibilia  sunt  reumatismo;  booum  est  namque 
l^edioandum  gravem  dolorem  oleum  rositum  oum  modico  ce- 
lt  e*  lento  igne  aimol  resolve,  et  io  lana  pinguissima  succida  su* 
aréolorem  impone,  estate  frigidum  et  ieme  cnlidam,  que  pò*» 
Él  rieoere  et  reprimere  reuma  et  confortare  locum.  Utilis  et  sua* 
fcMrit  pfoicellus  oum  ruta  et  vino  austero  infusa,  aut  pusca«m  fri- 
Ma  foris  adhibere  oum  oleo  aut  aqua.  In  istovubiere  reuma* 
p$  pereeootionem  non  adhibeas;  sed  si  forte  necesse  est  4t  lavetur, 
Mdaa  aut  oum  vino  puro,  aut  cum  Vino  et  molle  diluas  ;et  si 
tamorve)  fervor  est,  eataplasmabis  ex  lenticula  usque  fervo? 
•  Si  vero  sine  (fervore  aut  tumore  locus  fuerit,  spongiam  in 
ìm  Mslero  iotinetam  aut  in  pusca  aut  sale  et  vino  mjxto  super po^ 
ae.  Rem  enim  aliquod  pinguedinis  aut  aliquod  uoctuoaam  mfcdi- 
mmb  In  iato  vulnere  adhibebis ,  sed  siewe  oportet  \tdmy  rei*- 
«ttMm,  mn  inpinguare  ve|  fymiecUre. 

Cap.  86.  Ad  Alphidte$% 

àà  alphiaHes,  quod  Greci  cacoqu  vocant.  Conkkigit  toc  paa* 
o  et  mqHo  ciba ,  et  indigestione  ir  jenter  laborant ,  et  ex  ca*. 
id  est  malo  huroore  et  habun  tia  sanguinis,  Aliquande 
ipoo  per  ftntasticam  gravatici)  opprimuntur,  ut  loqui  non 
at}  aHquando  expavent  in  sompna  et  putant  fantasiam.  vidis- 
^  «I  lacrimare  votunt  et  non  possu  t,  >a  vox  eia  suQpcaci  vide* 
ir.  Sed  si  labi*  fuerint,  et  pallidi  i  U  vultum,  perioalum 
il  BKk  Aut  ai  frequentar  per  vigi  suie  sompna  sqffocaiUur, 
t  mk*  pernicioeum  est.  Et  huìup  passionis  bec  sunt  tigna»  Evtv 
Il  Éntom  hec  maKcia  ex  multo  ci  do  accepto,  sicut  ipocras  testa- 
irJ  Singultii  et  canoeHatia  ai  fuerit  mW  o*  pieottudiue  auJfc 
(  vacqatiorve  cibi  vel  potus  coutiogit* 

Gap.  87.  Cum. 

Curabitor  afe:  Oportet  cui  ex  nimia  ciba  aut  polo  eveoit  i&l  I* 

ter  accipiat;  hic  autem  cui  evaouatione  evenit,  potiua  accipiatt 

doo  subito  corpus  moveat,  fakulii  eiorcitetur,  et  capilti  capiti* 


?4S 
abetntawtor,  et  fectee  aqoa  aspergator  \  marna  Iwertot  a|  palei 
ot  hb  omnibus  prius  temi»  revoceutur;et  al  etas  fri  tini  perati- 
serint,  flebotomandus  est.  ita  ut  antea  stonucom  cuti ,  et  pesta 
eceiplat  ellxaturam  absinthif,  et  afe  flebotometnr.  Qui  pottea  j*- 
gram  acctpiat  et  iera  coloquintidos  ,  at  hnmores  mail  pergentar 
et  crani.  Cibo*  digesti  hi  !es  accipiat,  exorcilatiooea  et  animi  tea* 
ritatea  (rie)  habeet,  ne  iracundiam  patiatar,  quia  exinde  ioqojoa- 
tur.  Narei  urgeantur  admf  adone  dropaci  et  uocUoofboi  aipej  la- 
terroisskne  otantor. 

Cip.  88.  Ad  tpntket.  V* 

Ad  epathteoa.  Habet  epar  causas  VI,  hoc  est  apostasia  la  tacerà, 
flegmoo,  fdest  fertor  *el  dolor  epatis:  Sirexis,  M  est  rupUoay*» 
steraatis  in  iecore;  ekosta,  id  est  vulnerati»  locarla.  Signa  epawii)' 
matls  qood  fit  in  iecore  ita  agoosces:  frigus  assidue  et  tmaoraai 
ut  tipici  patiaotur.  Si  infra  X\V  dies  non  eroperjt ,  sdraila  •)- 
pellantur,  Quos  bis  sfgnls  agni  a  :  fatiea  eoram  robicuad#{«ij 
et  subtumet  ;  et  si  super  iecur  manum  posneris,  dolor  grath  est 
illis.  Apostema  vero  quod  in  e  ile  venit  ex  equa  Joutìle  est.«J 
escam  bonsm  non  accipiunt,  vel  qui  in  egritudine  aqow  Maj^a 
itimiam  aut  plurimum  vinum  bibuot,  bi  hnlmnt  innstnaaa  sij.flBt* 
te.  Sigmim  flegmoois  in  epate.  Tumor  est.  io  parte  duini t/Af 
pocondria,  et  dolor  seqaitur  et  gnvedo  pertem  Ipslua,  et  extaa- 
fllonera  ibi  sentiunt.  et  quasi  aliquid  ibi  penderò  puUnt;  «tealir 
osque  ad  iugulimi  ascendi! ,  aliquendo  scapulu  et  bqntorfla,  aer- 
culere  solet.  Urina  eoram  tubsanguinea  apparet,  et  colar  tisi 
palleacit,  et  fastidio  laboraot  ;  febris  et  ohripilatkt  non  deest , el 
vicina  loca  epatis  poasfdet  tumor.  Et  hecsont dblorh  epaUasJgt«- 
tigna  sirexis,  id  est  ruptio  apoatematis  in  epate.  SI  eolio  fato* 
gis  apostema  iam  maturato  et  ruptom  fuerit,  neceaae  est 
rinm  de  ipso  epostemate  emittere.  Muli»  namqoe  par  0 
egieitur,  aliis  per  vesicam,  id  est  per  (irinam,  alienando  arobìgi- 
nosara,  allquando  sanguineem,  aliquando  vero  cum  cibo  post  e*o- 
mout,quod  lignum  satispericulosum  est.  Si  pectiiiem  perem'fri* 
aanum  facltt,  et  duini  testura  est  eruptionem  apostemalis  ewe.  Et 
hec  sunt  tigna  manifestissima  sirexis.  Signa  elcosis,  id  est  vitine- 
TBtìonis  iecoris  sic  intelliges.  Quod  egieitur  quasi  loltiram  ur- 
nliim  aaniosam  cum  putredine  emitunt  ;  et  cum  tetigeris  locum , 
dolor  nlmiut  fnfestabitur  ;  et  sepe  macri  effiemntur  et  fastidio  la- 
borant, qood  antiqui  entiticos  vocant.  Maacitur  hec  causa  «pio» 
in  mulferibus  quam  in  viris-  Signa  sclerie,  id  est  durine  incpnif 
ita  intelliges.  Item  scleriem  et  scliriosira,  qoamvis  in  ip*a  duritii 
dicatiir,  et  siroilia  habeant  nomina  et  signa,  tamen  inde  agnow- 
tur  teleria  ante  aclirosin  esse.  Multe  enjm  esose  floot  epatie,  ■  "~ 
aclirosii  esse  non  potett  nisl  prius  flegmoo  iecoria  aot  dolor  n 
rit.  Signa  acirosis  tic  intd  in  dextra  .parte  tumor  ìgueei  0* 

cum  duricia,  quam  cara  tengo  i  duriciam ,  lentia'-  io  ai  "~ 


2*7 

pidfa  Gum  ingenti  tumore,  qui  tumor  tactu  insensibili*,  ita  ut  nec 
nana  tactus,  nec  digito  punctus  sentitur,  sed  gravedinem  albi  es- 
se sentiunt,  velud  ibi  aliqoid  nascatur,  etdipsma  sequa  tur.  Quo- 
rum corpus  et  facies  inutili  colore  sunt  ;  anorexiam  et  vomitolo 
patiuntur  et  faties  eorunr  et  pedes  intumescunt  egressi  (sic)  ,  et 
gravedinem  ventris  iropediuntur.  Hecauot  maxime  scirosts  sigoa. 

Gap.  89.  Curvi  ophostematù  ài  ephaU. 

Cora  apostematis  io  epate.  Cum  videris  in  alto  esse  epostema  , 
il  carnem  soperiorem  coostringat  9  cataplasma  tsle  facies  f  quod 
de  iotos  rampat,  id  est  polline  ordei  et  caricas  in  lixWa  coctas,et 
iterai*  col  limbi  miro,  mellis  quod  sufficit  impones  in  plagella;  sta* 
Un  mahxat  et  intus  rumpitur.  Si  autem  ruptum  in  aigois  supra- 
dfetis  intelliges,  calidis  adiutoriis  succurres,  id  est  potionibus  ex 
orfra  et  piperò  confectis,  quia  tales  potiones  atenuant  apostema  ; 
cona  autem  cognoveris  (sic)  eum  esse  ruptum  et  ceperit  fundere 
post  ♦  et  per  urioam  aut  ventrem  digerere  aut  per  mucillagines 
UlUler  et  festinanter  adhibeas  adiutorium  ,  iti  i paura  vulnus  in 
cancrena  non  verta  tur  v  quibus  frequenter  mulsam  calidam  dabis 
libere,  et  laccaprinum  mot  mulotum  utiliter  dabis,  et  aquam  in 
fMcastoreitm,  carica  et  centauria,  et  petroselinumet  absinthium 
decocta  ftjerint  dabis.  Epithima  diaspermatico  impones  cotidie  • 
Ila  ot  oon  tollas  per  diem;  et  interdum  vomitum  leniorem  fatias, 
etforgationes  ventris  lenes,  et  aepius  et  clisteris  ut  purgentor  ; 
et  aliqoando  tale  cataplasma  habeant  ut  totum  ventrem  tegat  pro- 
pter  stomaci  resupinationem.  Tuoc  soccurrendom  buie  cause  dcun 
adhoc  fortes  sunt,  ut  possint  vim  medicaminis  sustinere.  Si  autem 

Cr  Of gKgeotiam  eoram  matris  (eoa  attenuaverit ,  difficiles  erurit 
omnibos  curis.  Gibos  digestibilea  accipiant,  sicat  in  multis  er- 
dMoatom  est.  Vinom  asperum  et  atipticum  bibant  cum  booisj  oda- 
li ooo  multum.  * 


Cap.  90.  D§  kcore. 

Gara  flegrooois ,  id  est  tumori*  iecoris.  Cum  signa  aupradicta 
cogooverfe,  io  initio  flebotomandi  sunt  in  brachio  de  vena  latera- 
na9  et  io  loco  epatis  dolorem  fomenta  bis  oleo  disici  in  quo  decocta 
art  rata,  et  miconium,  et  anetum,  et  semen  apiiv  et  exiode  laoia 
moUibos  dextrum  fomentabis  latus  ,  et  ipsam  lanam  super  fascia- 
Mi;  post  triduum  cataplasmabis  et  polline  ordei  et  dactilis  invino 
«eteri  infusi*  et  mala  ritorna,  et  caricas  elixas  9  et  radices  cappa  - 
ria,  mei  et  acetum,  omnia  trita  et  eocta  io  plagella  mitte  ,  et  ca- 
Bdom  appooe.  Quibus  ventosas  adhibebis,  et  cerotaria,  et  malag- 
BMta,  maxime  diaspermatoo,  hec  omnia  utiliter  appooet.  Si  veo- 
ter  difBcilfs  foerit9  clistere  adhibebis. Potiooea  talea  accipiant:  ab* 
sfothium,  centaurcam  ,  rute  agrestis  semen ,  petroselini  semen  9 
netti  diapomati  quod  sufficit  ;  dabis  iciuuo»  et  elactoarium  co* 


848 

dear  I,  irei  fai potione  cura  aqua oeUda ,  dboi quale» auperiaa dir 
ximos  accipiant.  Si  longo  tempore  periracta  fuerit  hoc  cma»  umk 
lax  ature  et  uactiapee  doq  deficiapt. 

Gap.  91.  Da  ftawt. 

Cura  rirexi$%  fi  eit  ruptionis  apoatenatia  in  iecore.  Cam  Mai 
ftierit  dolor,  apostema  iecori  instabit,  et  descenderft  per 
et  per  urinam  album  mingeteli*.  Qoibus  maxima  diuretica 
est  polio,  ut  omnis  Illa  calami tas  per  ventremet  urinaci  amilatai,, 
Si  per  os  emiserint,  ita  curabis:  faties  ebctuariam  poilinia  arabi 
-j-f  nuclei  assati~ll,  croci- UH,  dragaganti ~1,  meBia diapopatl 
quod  sufficit.  Grocum  autem  et  dragagautum  fa  dotarne  infinto 
teres  omnia  et  commisces  >  dabis  inde  mane  et  sera  codear  L  H 
postea  sordidum  fuerit  et  puteat ,  et  quod  excreant  .carbedfe* 
impositura  si  peius  putescat*  Toc  eis  medicameli  purgatoria*  rM 
est  orobum  cum  melle  dispumato,  et  dabis  inde  mane  et  aeraci 
elcar  1,  et  postaa  bibànt  lac  caprioum  utiliter  roox  muletiub  81 
nus  roundum  fuerit  ita  intelliges:  quod  exereaot  album  et  mua 
cstf  tuno  saoabitur  sic:  mire^- 1,  cimioi  i-ll,  croci?- Sv  toria^S; 
hec  omnia  tuodes  et  cernea  v  et  cum  melle  dispumalo  eoa— isces; 
dabis  mane  et  sero  coclear  I»  et  a  foris  epithima  impone»  diaaper- 
maton ,  aut  crete  barbare  super  impooes ,  et  tisanam  ■  arai  mdb 
mattduceot.  Sed  maxime  oxiporia  eis  dentar  Cimioi  «ari ±hfar 
liberisi  I;  piperis^  9  S|.  lini  seminis  assi  ~  U»  rute  agresti*  jipi- 
db  f.  9  S,mellis  quod  sufficit,  tereos  commiscebis,  et  dabis  ut  afe 
ituarium  mano  et  sero  coclear  1;  ventrem  molliet  et  ckatricemìa- 
ducet.  A  baloeis  abstiuebis  et  ab  omnibus  pomia  et  areaceotibjp. 


Gap.  92.  De  kchor$  (sic). 


■  ■-  ? 


Curatio  ekhoris,  td  est  rulnerationis  iecoris.  Necesae  cai  ,  jatf 

eruptionem  apostematls»  vulnerationis  iltius  curare  vicluaa.  Diab 
iac  caprinum  inox  muictum  bibendum  vel  manducandoti*,  tit  epa» 
dabis  que  resumunt  stomacum,  et  intervallo  potiooem  diore0cqe 
ministrabis.  Et  ante  mitridaticum  aut  tiriacam  in  modum  WM 
cum  vino  aut  aqua  bibant;  et  si  plus  bibere  volunt,  non  imipliw 
nisi  aqoam  ubi  absinthium  et  centaurea  et  pollgouium  cocta  he*. 
rint  ;  et  fomentabis  ex  aqua  dulci  io  qua  elixata  est  centaurea jà 
absinthium  et  lauri  bacce»  et  puleium;  loca  doleutia  spongtis  lie- 
tissime vaporabis.  Epithima  ad  quod  supra:  picis  libram  V  maona 
thuris  est  11,  storacum  est  II  v  olei  est  V;  couficies  et  imponi».  $1 
hec  omnia  invalescunt,  chirurgia  adhibenda  est;  tameo  cam  fap 
eminens  parebit,  non  io  alto»  sed  lene  manus  tactu  expecte^  (jj|- 
rurgìaro,  propter  emorrorgiam  (sic);  id  est  fluxionem  sanguiaii; 
et  cum  tatigeris,  uon  simul  fundenda  est»  sed  partibue,  nq  boni* 
nera  ipsum  malflat  et  pericukim  commoveaL  Sed  si  perlina  dram- 


1S! 

09  emiserit,  muham 
moniacum  masticato 
impooes»  Cataplasma 
na  farina  con  v ioo  et 
recuperai ,  io  aqua  ca- 
irn corion»  maodocet. 
na  I,  abafotbii  fasciai- 
nto  igne  coqoantar  to» 
intinge  et  super  inpooe 
■iloes  folii,  costi.  Ceno* 
et  repone  f  quando  vo- 
ris  non  est,  com  vino;  si 
latere  iaceant ,  mano  et 
i,  croci,  eupatori!,  petro- 
I  no  et  molle  et  pipere,  si- 
piperis  grana  XV,  fcnu- 
.is  cum  molle,  et  dabis  e- 
lius  fcties.  Polio  ad  epar 
oarum  decornu  cervino* 
r  triduum  coclear  I,  si  ooo 
.  gariofilace,  arciatico  ana 
)  centauriam  maiorem  io 
Polio  epeticis  (rie)  costi  j- 
■■*  potiones  divide ,  per  tri* 
ìreat  per  duas  horas;  postea 
» ,  spica  ,  asaro  •  bulgagine, 
lias,  omni  mane ,  al  non  fa- 
si febricitat ,  com  aqua  ca- 
epathicis:  coati,  aloea  et  ma- 
uni,  cola,  extorqoe,  et  ipsum 
romite  in  ipsum  ius  et  coque, 
\er  lintbeum  cola ,  com  refri- 
id  unam  potiooem  coclear  f.  I. 
re  et  bibat ,  et  in  ipso  latere  ia- 
,  et  de  foris  caldameota  inpooe* 

dolorem  lateris. 


m  lateris  qui  babet  signa  simplicia, 

ripleummoticumquamvis  una  non  sit 

itelliges:  febribus  exagitantur  acerri* 

iis  dextri  vel  sinistri  lateris.  Bis  signis 

\ei  super  costas  fert ,  etiam  retro  costas 

et  omne  lati»  dolet  >  et  pervenit  dolor  ad 

i  post  scapulas  et  humerum,  et  file  tenet  do- 

idoe,  non  cum  impeto,  sed  mfnutim ,  assidue 

<t,  et  sanguinem  exereant,  et  cum  ipso  sanguine 

iiorem  rufum.  Vigilias  patiuotur.  Inlatusdeitrum 


250 
tosai  curo  scarifationibus  locis  dolenlibus  iopones  ut  melius  co- 
Tentar.  Glbos  et  pota*  steut  supertos  in  araMs  dimimittnalmns 
acclplant ,  et  omnia  preter  pattern  manducent ,  nec  re  tentoni  M- 
bant,  quia  epati  hec  omnia  contraria  sont.  Da  iefanis  oliva  etsal- 
sementa,  et  rafanum,  et  hh  «imi Ila,  «ed  maxime qùod  ex  parte  di- 
mifragje  est  diversa  dabis»  Vomitum  digestionem  cllsterem , 
acrem  sed  lenem  et  intervallo  ntendum  ministrabis ,  quodk 
mura  adiutorinm  est  ot  rene  ieoorta  mollesoant  et  apèriintar  ai 
rédpfjenda  ea  que  prò  corationes  dande  sunt.  NuHateom 
dfgirièm  ad  ventrem  dimitas,  sed  curtntur.  Si  darleiaa 
abeèdlandum  est  ex  vino  calidoautsale,  irei  centauro  natta,  atìp* 
per  dojorem  mites  mutando,  ntcalorem  dia  reservent;  et  fisiaea- 
tatione»  faties  ex  calida  obi  decocfam  est  ebeinthiam,  et  tNan  ri- 
dice», et  Tenogrecum,  et  rata  agresti»,  et  centauria,  et  bea 
tìa  dhitfesime  vaporibh.  Si  dee  omnia  pertracfa  faerint,et 
dieta  àdiutòrla  minus  iovaleacnnt ,  fbmentabh  eoa  ex  demilìaas 
centauree  et  caroeteoote  et  radidbus  cncumeris ,  coctom  ip  afM 
calida,  oleo  et  spongiis  dhtthsime  vaporetto,  vai  aexfee  te  He, -et 
duro  bene  molle  vtderfs  9  rei  menu  tactom  submcointarit  »  In» 
taoge,  ut  ex  parte  efandàt  et  ctopum  fotias;  al  noo 
mul  fundatur ,  ne  ipse  egrotus  nimfa  effusione  lasaetaret 
lum  vite  aastineat,  sed  coro  aperueris,  permftte  modica  tnexke, 
et  paratom  habebfe  ex  lenlheolo  factum  vehrt  epinm  qpoè  W  W- 
crai  et  claudas ,  et  cum  euro  effundere  voluerh ,  sotxtocee  «ptaa 
qood  IH  misfetf,  sed  non  rouftum  eflbodat  ut  fadat  pefiealnaat  ■< 
paulatim  ptirgetur.  Etcuni  bene  purgatura  foerit  totani,  apari» 
eom4eyiter,  ut  non  sit  angostum  forameo,  et  cotkHe  ex  snÉhapt 
aan'òn  yertee  clistere  vulnus  lavabis,  et  snperponea  molila  aaeik*- 
nlna  ,  i<J  est  levianiscum  cum  basilico  resolulo  in  oleo  raate  li 
per  hec  omnia  non  foerit  vulnus  mundum  et  sordido»  Artrite 
Wc^mint  addatur  mèi,  ot  melius  purgetur.  Quoti  cum 

E'  turò  fiierlt,  retrahes  mei  et  curabis  ex  medicaminé  s 
>  sopra  scripto.  Cum  iam  ceperit  vulnus  implori,  barbara 
nes,  quod  componitur  sicut  in  dinamidiis  est  scriptum.  St 
medicus  non  est  qui  hoc  faciat,  melius  est.aliis  adiutori!»  i 
re  quam  ad  periculum  concitare:  post  hec  Tao  eios  epithfaae*  lé«t 
carciaru'm'  in  lixivà  irthisarum,  et  aceti,  et  centauree,  polleria  ab» 
aiothii,  salis,  anetbi  et  sinapis  ana  est  II,  cere  f  adipi*  anaeiWst 
gallinacei  ana  libram  1  ;  que  sicca  sunt  teres;  que  remiteoda  aaat 
remite* ,  et  commisceos  super  dolor  e  m  inpones.  Antidoto»  Ma- 
xime diathosiron  dabis,  quia  desiccatoriom  est,  quod  confici  tur  rie*, 
piperis  communis,  cìmini,  piperis  longi,  mirre,  costi,  croci  ana  % 
111,  cassie  s,  galbani  ana  g  II,  cimitii,  castorenm,  operi»  tahafci,  e- 
pii  meconii ,  piperis  albi  ana  3 1  ;  que  sicca  sont  tema  jet  qoaaol- 
venda  sunt  solves,  addeos  mellis  quod  sunt  (sta),  et  lode  natati 
sero  accipiat  cnm  equa  calida ,  secundum  virea.  Antidoto»  ejpli- 
cis,  yrei  ~  I ,  mire  albi  storacom  ,  apii  seininis  ana  eat  8  ,  awHft 
quod  sufficit,  exinde  dabis  in  uiodum  avellane  cum  equa  càtide.  Si 


1S! 

min»  plot  sordidom  foerit ,  et  saoiem  per  os  emiserit,  malsana 
cuna  sopradlcto  antidoto  dabis.  Cataplasma  amooiacum  masticnia 
cuna  aceto  terens  in  liotheo  Induce»  et  saper  f  mpoaee»  Cataplasma 
epatici*,  fenagreci  et  lini  semine  •  ordeo  ,  ana  ferina  con  fino  et 
Mette  commiscens  super  inpooes .  Si  corpus  recoperat ,  in  aqna  ce- 
Udo  batoeatur  secondum  vires ,  postea  pallaio  codoni  manducai. 
Ad  «par  cslefaciendutn ,  olei  ff  I ,  vini  emina  1,  absinthii  facto» 
Inai  I,  rate  fascieuloan  1 ,  et  in  ipso  oleo  lento  igne  eoqnantar  Uh 
U  die»  in  ipsa  decoctiooe  lana»  succidam  intinge  et  super  inpone 
et  Uga.  Pulvis epiticis  («*).  Piperis-  D,  aloes  folii,  costi,  fan- 
greci,  nsasticum  ana  ir  I  »  polvere»  fatles  et  repone  f  quando  vo- 
loeris.  da  exinde  ieioois  coclear  I ,  si  febrb  non  est,  com  vino;  si 
fsbris  est,  com  equa  calida;  et  in  dextro  falere  iaceant ,  mano  et 
pede  et  temo.  Pulvis  epathicum,  (enugred,  crod,  eupatori!,  petro- 
aeliol  ana  pulverem  fatieset  dabis  eom  tino  et  mei  le  et  pipere,  si- 
est  sopra  diximos.  Ite»  baccas  lauri  IX,  piperis  grana  XV,  fenu- 
gred  plenum  pugnum;  bec  omnia  conflcias  cum  melle,  et  dabis  e- 
jriade  9  UH  cum  vino;  si  addis  atoeo,  melins  fcties.  Polio  ad  epar 
et  aplencUcoa  probata,  fenugred,  scophinarum  de  coroo  cervino* 
caati  eoa  %  I;  Caci!  polveroni,  et  dabis  per  triduum  coclear  I,  si  non 
fcbridtat ,  com  vino  bono.  Item  costo ,  gariofibce,  ardatico  ano 
potlenem  hetem  com  vino  bibat.  Item  centauriam  maiorem  in 
tino  booo  coctaro  potui  da  ,  et  sanat.  Polio  epetids  (rie)  costi  rr 
B*  piperis  gnna  XX  simul  tere,  in  tres  potiones  divide ,  per  tri* 
fai  vino  bibal,  et  in  ipso  iatere  faceat  per  doas  horas;  postea 
ositet.  item  reupontieo  costo ,  spica  ,  asaro ,  bulgagine, 
fé— greco,  ahoe  (ifc)  ana  pulverem  (alias,  omni  mane  ,  si  non  fc- 
bridtat, com  vino  bono  ieiunos  bibat;  si  febridlat ,  com  aqoa  ca- 
,  secoodom  vires.  Pulvis  et  polio  epatbicb:  costi,  aloes  et  ma* 
eupatorii~  Il  coque  non  multum,  cola,  extorqoe,  et  ipsom 
fcnogrecum  in  morlario  tere;  item  remile  in  ipsom  ios  et  coque, 
et  de  ramis  polegiis  agitas ,  et  sic  per  lintbeoro  cola  ♦  com  retri* 
genverit,  de  polvere  supra  scripto  ad  unam  potionem  coclear  f.  1. 
meUis  dispomati  coclear  s.  commisce  et  bibat ,  et  in  ipso  Intere  ia- 
ceatt  laterpositis  diebos  hoc  faciat,  et  de  feria  caldamente  iopooe* 

Cap.  96.  Ad  dolorem  lateris. 

Ad  pleoreticos,  id  est  dolorem  lateris  qui  babet  signa  simplicia, 
aed  aimilis  est  epaticum  et  peripjeummoticum  quamvis  una  non  sit 
pesalo.  8ed  pleureticos  sic  intelliges  :  febribus  exagitantor  acerri- 
■ris  et  dolor  est  inloierabilis  dexlri  vel  sinistri  lateris.  Bis  signis 
agnotdtor;  dolor  molles  vel  super  costas  feri ,  etiam  retro  costas 
novissimas.  Aliquotiecs  et  omne  la  tua  dolet  >  et  pervenit  dolor  ad 
f ogolum,  percotieos  et  post  scapulas  et  humerum,  et  ilio  teoet  do- 
lor, et  tossiunt  assidoe ,  non  cum  impeto ,  sed  minutim ,  assidoe 
qoidem,  aed  leviter,  et  sanguinem  excreant,  et  cum  ipso  sanguine 
•HquoUeot  humorem  rofom.  Vigilia*  patiuntur.  Iglatusdeitrum 


flsa 

iaceps  imposto*.  81  beo  slgna  dtatlài  teriaèrint,  perkàtomeul 
dublam  eril  at  doo  cuireotor  {tk).  8ed  com  Kee  intelle*effc,qo*< 
ras  ab  eo  qui  patitur  al  eliquando  lo  Ipso  latore  percnmua  Mt 
vai  ante  pìuret  dies  al  oeciderit;  et  ai  inde  eritv  tellina  ennbttmv 
Qnod  ai  hoc  de  frlgore  pessus  est,  aot  de  reumatismo  aliqoo,  ed* 
fldliua  ourabitur,  Qood  ai  ante  eh  doloerit,  aut  de  polmone  «Ida 
pleura!  evenerit,  malum  perioulutn  habeut.  Aut  ai  e* 
rit  «  et  dolor  aioiatri  hteria  e?eoerit  ♦  grave  pericolili* 
Quodai  iatn  doo  cessa  ole  morbo  paasos  ftierit,  et  figurati»  eaL  ■ 
latérla  dolorem  ioteHigea  ex  reomatiamo  òontegbm,  babent  park 
culaia}  oeo  minai  queres  abete  ai  ventrata  coostrictam  hahontoafc 
al  urinata  minime  fationt,aot  albi  aolum  aentioat  dolorem  emela 
Ipso  btere,  aut  quod  e*o*eaot  divora»  eolorea  htfaeifc»  Beo  ajgm 
mortella  euot. 

Cap.  Ì7.  fimo  fammi 

Coretto  eomm  taKa  est  adbibenda.  Frequente!1  naohmt  érak 
leiunia  Ubere  vel  non  ieiunb;  et  embroo»  ei  òleo  uM  decotta** 
mira  et  anetum  aot  ysopum ,  et  inde  spongih  eaHdb  dtatlBÉlaii 
ipasm  hto»  vaporabh,etlanamaobcldam  ibi  taUactaraetetprasdtt 

inponee. 


farfara  ht  aqoamtea  autmaritlmacoeta  ntiltter  mltando  (rfa|  -km* 
Dea.Quodai  miouB  invalescit,  flebotomandl  swit  detona  ha  bmtffk 
non  de  ea  parte  qoe  dolet,  et  ad  clbterem  provocami!  aonti 
fcopum  et  orlganum  rnuba  decoques,ut  teloni  blhanl.  Malaga^  r__ 
xtticMUarglri  tibram  I,  abslnthii,  piperis  albi,  galbatù,  uponamsl 
eoa  est  I,  vini  veteria  qood  sufficit;  terende  sont  apedee,  alia  ali* 
Tenda,  conflce  et  in  abita  exteode  et  aoper  dolorem  impone  i 
rifice  aanat.  Emplasma  pleureticis  :  Mttes  oaultom  tiraoa  cam 
dkibus ,  et  de  aarmeotb  vioeis  aoa  cioerem  factum  onoe 
«face  ,  ut  emplasma  fiat,  in  panno  induce* ,■  super  dolorem  tifftr 
nee,  per  trlduum  non  hventor;  bene  facit.  ttem  oomam  bobfcMt- 
rea  eom  axuogla,  et  vice  cataplasmatia  super  dolorem  impooatffc' 
tapbsma  tale  feo:  aansuce,  rute  agresti»  Colia,  lauri  baceasroÉaìl 
tunde  et  cura  melle  coque,  in  plageila  inpooe ,  ut  totani  talee  W 
get,  et  loca  dolentia  vaporabis;  post  vapora tionem  tegeo  boia  cafr 
dbetcerotum  fasciabis.  Quod  si  adliuc  dolor  non  mionitar  9  ma» 
minerb  quando  veheraentius  dolebit ,  sacceHoa  non  hibeea(trt i 
«ed  maxime  scariBcabb  loca  dolentia,  ut  de  latore  uuguinemw* 
ducas  ;  post  triduum  inpones  cerotum  ex  oleo  oapriMMrt 
tura  agariste  id  est  carpobalsami,  geotiane,  isepi,  rote,  p 
lini,  y lirici,  yperici  aoa  est  I,  mellis  dbpumati  quod  soflWt; 
flcies  omnia,  et  dabis  inde  coclear  I,  in  modum  electuarii , 

vino  si  febris  non  est.  Cibi  vel  potas  eorum  sinteiéot  in _ 

ordinatum  est.  Itera  feougreci- 1,  piperis  g  I,  coati  aimUUars  di- 
fendo commisce  ,  adde  mei ,  et  da  exinde  coclear  I.  ttem  i 
lium  tritum  cum  axungia  veteri  in  patena  calefimtum 


ISi 

foni,  tetontam    llf      iveterìscial    ItUi  p       (ITU 

;Cilebctom  tei         mi  ri  ?)  . 

Ip  oleo,  postai  exp*  m<    ano     -e,  >indi 

ir  doforem  inpone,  ei  per  tridu»   i  non  i        tur.  i        a    - 
màm  l9  piperà  est  I,  mire  g  III  «  lere  et  a         i       le 
ncdpiet  coclearia  malora  II»  Item  pi      i     tic       o  > 

lo  tépe  hwoge;  dolorem  tollit.  I      cela      i        t>c      «e 
icra  aiuDgia  veteri  tepefaetam  impone  ;  \ 

Item  lauri  baccas  lere  cura  oleo  ,  et  in        : 

Ipaqptrdolorem  inpone,  alia  die     ve,      leoit» 

m 

CkP.  98.  Ad  splennn* 

ni  spteoem  qni  positi»  est  in  latere  sinfstro ,  cuius  sigoa  hec 
l.  Todùs  epatis  cauais  subiacet,  aed  nunquam  de  ictus  vulnus 
tt  ti  facilius  duriciam  tolerat  Aliquaodò  fastidiura  non  grate 
Mtor,  aed  post  cibum  io  ipso  loco  tensione  laborant,  et  aspe- 
Hoguatn  seotiunt  ut  piceni  ;  vulneratio  corporis  oascitur ,  et 
ftp*  curari  poasuot  f  eo  quod  putredinem  meiancolicus  gene- 
%aia  spissus  et  oiger  superhabundat  in  ipso  splene  ♦  et  maxi- 
Éituloerosis  locis  ;  et  ipsa  vulnera  proprie  incurabili*  auot. 
Marne*  splenetici  mixtura  habent  vultura,  et  macillenti  flunt. 
§  fi  naturali  ter  sunt  pingues,extenuantur,et  frigidi  incipiunt 
,  ft  iwter  eorum  difficile  est  et  non  habent  naturalem  urine 
M),  aed  colorem  (ite)  subnigro  aut  viridi  efficiuotur  ;  et  ai 
■hot  ve!  currunt,  anhelitum  non  suflferunt,  sed  Ityuasi  contra- 
ir  dolore  spleni*.  Quod  si  causa  per  longum  tempus  fuerit 
neta9  idropera  facit,  que  idrops  incurabile  est  falde. 

Cap.  90.  Cura. 

mhitar  aie  t  acetum  squilliticum  mane  per  singulos  diea  bi- 
|hb  coclearia  IN  f  aut  vinum  ferro  calefactum  et  ustum  ,  et 
jfadkem  coctam  luna  decrescente  bibat.  Item  cortioam  sali- 
oocHtcfr  et  mitea  in  olla  radicem  cura  aqua,  et  coque»  ad  ter- 
K  dabis  Ubere  ieiunis  v  et  in  illud  latus  iaceant.  Ad  splenem  r 
LJgcces,  amoniacum,  miram  terc  et  cum  aceto  distemperane 
a  Mbere*  et  in  ipso  latere  iaceant.  Item  polipodii  radici*  9  III, 
Otta  tini  calice  I»  da  laboranti  \  bibat.  Polio  ad  splenetico! 
ittlmtatt  polipodii  radicem,  edere  foliorum,  satureie  aua  ma- 
ta» I*  piperis  grana  XXX;  teres  <  ia,  et  commisce  cum  vini 
ttpa  HI,  et  colans  dabis  ieiono  ca  em  lf  et  in  ipso  late  iaceat. 
leotabis  antera  sic:  lofundes  in  a<  >  camitiura,  capanno,  aco- 
driam,  organum  (sic),  polipodiu  a  riera  isiàm,  rosam,  cen- 
iam ,  et  coques  taec  ,  et  fomentami  splenem  cum  spongiis  ca- 
.  Epilhimam  talem  fac:  ceppai  i  radicum,  sideratice  et  vi- 
aitaapts ,  et  camipitiana  est  I,  cere  vel  I,  resine  frixe  vel  I S,  a* 
iaci  est  V;  que  terenda  aunt  cum  aceto  tare*  et  que  fundeoda 


854 

■art  fonde*  In  mortario.  ut  corotum  tempera»,  et  impeaa*  per  tei 
«overa  et  milite  dum  unus  erit.  Verni  tua  prorocebk  ex  iiAmIi 
eoa  aqua  calila ,  et  falle»  eoi  notare  in  aure  ni  la  «qua*  am> 
nlitsr  calldas;  rei  dfopace*  Inpoaens  la  bajneo,  ei  fesa*  Maaa*, 
habet  «aleni  et  sinapem  et  nltrum  lubandartter;  et  ri  forte*  saat 
lletìotomflra  adhibebia  in  manu  sinistra  super  minimum  dlajjiw. 
Cucurbrtam  eum  scariBcatfoaibus saper  spleaem  adMbeaTi&Yhat 
natatoria  si  minime  seuserit ,  cauteriom  luper  iptenem  per  trtl 
panda  inponendam  est,  et  dìatias  vulnera  Ipsa  aperta  afat  et  ém 
clandaotur  ,  ut  pus  per  eadem  volgerà  pergetur.  Hoalaerf*  •*■ 
tem  potiones  et  adiutori*  ^upradicta  que  cotldie  adhfbeada  ant 
Item  rei  terre,  marrubii,  rute  eoa  fasciculuoi  1,  viai  «TI,  aaaèe- 
minam  1;  coque»  ad  tercias ,  exinde  111  aecipiat  potfoaes  tehiaai 
per  tra  mane*  (ite) ,  et  in  ipium  tatua  iacea*.  Item  brHanfee  W- 
ridi)  folla  et  radice*  tome  cura  vini  optimi  ciati*  tribù»,  et  ptbri 
da;  mire  proflcit.  Item  gladiolum  maturtaiaMm  skeatam  etpaV 
veratum  io  tino  lenissimo  potui  dabis  i  mire  iploassa  é&tótd. 
Item  eliotropie  snccum  cam  piperis  granii  XVH  per  trUoaal  at- 
tui dabis';  miraberis  effectum.  Item  milfolfam  cuoi  axaaefa  tri- 
tum  «Ieri  Untum  ealeractum  m  patella  super  dolorata  taaaa*; 
remedtabitar.  Item  agrimonia  fn  cibo  sampta  tpleaeea  osatateli 
et  ea  qne  secunda  sunt-  Trocisci  splenetici*  :  ericit  caraa^ahaai 
piperis  albi,  amoutacl  3  II,  tati»  pulverem  amonlacua,  eaat  Mi- 
to teres,  et  mltes  puWerem  ,  et  modulabb  trocheo*  habeates  Ba- 
golo* sugala*  2,  et  dabli  cum  vfut  ciati*  tribù*  per  die*  tre*. 

Cip- 100.  Ai  fetente*. 

Ad  (eterico*-  Hec  passio  multa  habet  Domina  ,  sed  diritta  <— 
habet  differentlas.  dia  est  cum  febre,  quod  Greci  oKileaapfMBTJt, 
latini  auriginem  dicunt.  Alia  est  line  febre,  quod  Greci  comiien 
«cant,  Utini  morbum  regium  eppellant.  Oliti*  ex  tumore  epaU 
■Ieri  aolet.  Sic  lotelligea:  MuUlio  calori*  est,  «un  io  passione  sunt 
coniti  tati,  cam  albugine  occulor  iim  et  conca*  itole  in  parlibus  pah 
pebrarum  et  veni*  devectlone  i  ala.  Medicamioibus  antem  et  el- 
fi* ad  veatrii  fluxnm  nibreaiendi  sunt.  Aliqoaodo  abslioentié  et 
«gestione  subalbida,  bis  aignis  proditus  est  iunior  ieccorìs,  eul  »- 
■atto  «t  duriti*.  Aliquando  cam  febre,  aliquando  sioe  febre.  Crt- 
inacis  ex  felle  diswlutione  contingit  quia  fortitudo  felli»  io  trio 
corpore  cum  magna  cousumptioue  dÙTunditur  ;  ■eaaritbr  earaa* 
pallor  cum  aurfgine  et  olei  crocei  Tel  aurei  colorii.  Seauftarapr 
tum  veatris  eiectio  liuraida,  et  urioam  (ellidan  emUufttj  vjt  ara* 
ritus  corporis,  et  color  peasimu*. 

Ct,v.  101.  Curaao  timori*  faean*. 

Garatfo  anriglnis,  quod  Greci  oxiten  TOcant,  ld  est  qOsm  rtht- 
mora  iecoria  Beri  cognoveris.  Flebolomabii  eum  fa  bbuhi  dexUrii 


*5S 
caoameta;  post  dies  ex  pletos  flebotomi*  oleo  aoetioo  din- 
otar Iota»  corpus  perunges,  et  in  lavacro  calido  cum  aqua  dnl- 
levabis,  ila  ut  ai  e  balneum  aplum  cani  aceto  eoqùaa  ad  tercias, 
ipeam  decoetionem  cum  modico  inellis  potui  da  ieiuois  ante  la- 
erra  ,  quia  per  urinam  ipsos  humores  educit.  Alia  pollò;  fidbl 
riottb  est  II*  piperis  g  1,  anici  g  I;  dabis  coclear  I  cum  multa  ca- 
lè cbtia  tribos  in  batolo,  lieta  rute  aicce  semen,  melam'entiùm, 
dalia*  f  cimimi»,  nitrum .  bernicarium  ana  g  I  «  tundés  et  el- 
ida dabia  ieiunis  ante  la  m rum  cocleari,  cum  vini  cai  idi  I.  SI 
otrem  diffidlem  habent,  disteritabis  de  codione  fortiori. 

Cip.  102»  Da  morbo  regio* 

Coito  [tic)  morbi  regii  quod  Greci  eromaniaien  vocaot.  Si  emi- 
na fuerint  passio,  flebotomie  usus  non  est  conlrarius.  Si  aliquam 
srkiam  io  visceribus  intellexeris ,  cataplasmabis ,  et  clisteri*  cu* 
adhibeode  sunt,  absinlhiura  siccum,  aloen,  dìagridii  mo- 
i,  et  eoloquiotidas  in  iera  confectas  dabis.  Item  siili  coclear 
vino  mulso ,  ante  balneum  boris  duabus  potui  dabis ,  aut 
itrnibii  succi  viridis  coclear  l9  cum  vino  mulso  ciatis  tribus,  aufc 
sconta  cum  vini  cocleare  I.  Si  flegmaticum  humorem  senseria  9 
mi  tal  passione  capi tis  scripsimust  succos  naribus  infundes. 

Cjlp.  103  Cura. 

Corallo  {eterici  et  morbi  regii  pariter  curandi.  In  Initto  por- 
ai*,  poatea  potionare9  maxime  illos  qui  in  cute  colorero  mutava- 
bt,  ià  est  ex  rafani  succo  frequenler  iu  balnéo  perunges.  Item 
sHdoole  et  lapacii  radices,  et  ortice  simul  teres  cum  vino  et  md- 
i»  et  piperò,  et  exinde  fac  calices  IX,  et  per  onumquemque  diem 
i  Wmrn  rilirrm  I  bibat,et  miriflce  curabitur;  probatum  est.  Item 
salperò  io  aqua  cocto  balneum  facies,  et  in  ipso  baloeo  bifcet  abiur- 
ai ami  murato,  miram,  Ihus,  savinam,  piper  cum  vino  et  mdlb 
mèteo,  et  bibat  per  dies  IX;  probatum  adiulorium  est  Purgatori um 
derida:  Eoforbii  gute,  ternosB,  et  toc  cum  succo  beflarum  adml- 
ea  al  oaribus  infonde;  miraberis  beneficia  purgatioois  aurigeois. 
laaà  (bliacaulium  Vllt  piperis  grana  V  dabis  ieiuno  cum  vioo;  mire 
tscotit.  Item  apii  seminis,fenlculiseminis,livistici8eminis  coclear 
,  raaore  de  osse  eburoo  g  V,  savine  ubi  existimaveris,  per  singu- 
sa  dies  leiuous  bibat  ciato»  Il  usque  dum  sanetur.  Item  certa  cu- 
atio  qne  jam  desperalos  salubriter  curat  :  Rafaoi  succum  io  bal- 
«0  bibat.  Si  potius  bibere  voluerit ,  lapacii  radices  cum  vioo  bi- 
at;  mire  auriginem  tollit  et  colorem  restaurai.  Item  rute,  sart- 
ie, agarici  aoa  g  II,  atriplici  seminis,  lapacii  radicum,  apii,  semi- 
li*  ,  boleti  seminis ,  nasturcii  seminis  aua  3  I ,  piperis  9 1111,  vini 
alices  VII,  Ulive  de  sarmeutis  calices  11,  roellis  coclearia  Ili  bibat 
«r  dies  IX ,  dies  UH  sine  balneo  intermisso  per  dies  T ,  io  asso 
alueo  bibat.  Item  si  minime  su prascripta  adiutori*  sucòurrerint, 


Wbat  manipomm  !  cuoi  vini  alice  1  et  uHhs  Hh, 

■t  mattoni  remat.  lo  cmtiuo  hi  medio  tonchio  ftebtftfeM* 
nabli,  post  dia  111  urine  bibat  muipfdimi  1  eoa  Tfno  et  tasanM- 
dico  per  dles  HI  calicem  U  Item  gettale  Borei  et  fotta  eam  raalO 
boa  coque  hi  Tini  caHcibua  IX  ed  terdas.  et  cetano  da  ««  tyaat  jef 
dies  111  osqofl  dum  sanetur.  Item  ceroci  g  I  letama  con  amM  Ù- 
Ut.  Item  centaureara  hi  aqna  coctam  Libai. Et  meaatoecfa  «t  418- 
bus  intennissis'stiviem  osltet.  Purgatfones  «ut 
potfcmes  ad  urlnem  provocandam  ne  tardanti , 
adiutorium  est;  potura  et  cibos  dfgertlbilc*  accipfaat,  et  t 
et  porrom  crudura,  et  omnia  acrumina  maoducent. 

Cap.  104.  Ad  Ktattcam  patttonem,  a  ut  et  ùwkis. 

Ad  «ciani  Tét  ptsHam  passiocras.  Otreqoe  vario  mbaqupM  et  (ri- 
gido renmate  efficitor  hi  ch»e  sinistrò,  phàdans  Greci  diesati  11 
est  In  Tenebro  cnm  frigo»  fuerit  infusum,  qnod  Greci  clcotdBaà 
Yocant.  Alta  est  passio  qoam  [«tini  oesciam  diami.  PrinWBBM^ 
vum  dolorem  in  osse  et  moscato  petiuntur  lotta  spine  fiat* ,« 
interloribus  iunctora ,  eo  qnod  Hio  flegma  deacendeaa  in  vertjlWa 
ooxe  compagi  tnmergltur  aitante  forarafoe,  eam  dlffieetKato  aa* 
tot  et  dolori»  pooctiohe  et  fervore,  tnciptens  m  eam  aamieatt- 
nem  genicnloram,  et  a  tlbfis  asque  ad  tatoaei.  Qood  al  iaftrfeMi 
faerit  bec  passio,  Claudi  efflciuotur. 

Gap,  105.  Cura, 

Core  arie,  rei  pisane ,  Id  est  nescie ,  qne  qoam  vis  dum  distan- 
ti» babeMt,  cum  arni  tenore  curare  opoftet,  quia  in  tino  lotte*- 
M  tnaolfestantur.  Primum  oportet  saccelHs  calidis  torrido  sale  re- 
pletii  vaporare  loca ,  et  sub  Ipaa  vaporatione  oleo  simulici  tepido 
mungere,  post  vaporatioaem  cum  tinte©  mondo  sudorem  eiler^e- 
re  et  oleo  laurino  ant  aco  (rio)  perfrteare  dooec  f  irtutem  medica- 
minia  bene  retineat  cutis  ;  postea  lana  monda  cooperies.  (juitw 
emptaitrum  sic  fattes:  alumtnis acini  est  VI,  terebentine  librami, 
ole!  veterh  rei  1;  omnia  terendo  commise*,  et  iopone.  Deinde  mi- 
tea  cataplasmata  fortiora,  et  clisterei  acerrime  cootìnuentur,  id 
bis,  rei  ter,  ut  multare  deponant,  quod  marini  dm  adiutortum  est- 
Cataplasma  autem  fatica  ale  :  Mito  cere  et  sevi  taorìni  et  colofo- 
nie aoa  est  INI ,  cantaridarum  est  1  ;  cum  aceto  teres  et  super firn- 
des  reaolutfs  spectebui,  et  in  panno  loduces,  et  uteris.  Itera  aiun- 
gtam  v eterem  ferve»,  et  de  ipsa  loca  fbvebis  per  duo:,  dies  aul  III. 
et  lavetur  eam  spongiis  et  equa  calida;  postea  mite  cmplastmra. 
fd  est  colophouie  est  V,  resine  mtmde,  cere  eoa  est  IMI,  inasticuni 
CBt  1;  oleum  vetos  et  albumea  ovorum  mfsces  et  raties  em  piastroni, 
et  Miperponaa.  Item  petroselionm  coqoes  et  facies  aporti  ma  et  ds- 
bls  bibere  per  tridoom;  postea  enem  facies  ex  gentiane  puKero 
cum  vini  calidi  tribts  et  meliti  modico;  sddes  sai  et  «inde  ente- 


M7 
li.  Fatto  sciatit  s:  radianti  manipulum  1 9  briscouie 

pahm  I,  suptus  »  pulura  I,  nasturcii  aquatici  succi  ca- 
1 1*  piperis  gran  l,  <  i  caljces  Ili;  ieiunus  bibat  per  dies 111; 
Itaa  est.  Itera  potio:  *..„  rentiole  agrestis  manipulum  I,  bri- 
e  ridicuro  manipulura  I,  edere  terrestris  raanipulum  t,  pipe- 
rana  XXX;  hec  omnia  tere,  et  cùm  vini  cai  iti  bus  111  dabisie- 
rr  dies  HI;  ad  san  ita  te  ra  perducet.  Alia  potio:  piperis  grana 
masticpm  XXXII,  caniculate  radicum  manipulum  l9  reto- 
■anipohira  I;  omnia  terea  cum  vini  calicibus  1a;  dabis  ieiano  ' 
He»  novera.  Potio  sciaticis,  pluribus  auctorib  us  probata:  Po- 
IH 9  mare,  herbe  altee  ana  vel  S.  centauree,  agrimonie,  eboli 
mìa»  frefolii,  pipinelle  ,  pulpedii  ana  est  UH  ;  mites  in  brasi- 
ril»  et  coques  ad  roedias  herbas  f  et  brasitiam  pònes  levare , 
m  cola,  et  adde  piperis  grana  XXI,  et  in  asso  balneo  bibat  ca- 
a  I  cyéi  exierit  de  balneo,  cooperies  eum  ut  sudet ,  et  usque 
Biperem  iehinet.  Itera  bene  probata:  aspaiti,  agrimonie,  be- 
lo» piperis  ana  g  1 ,  mellis  panini ,  vini  cafices  III,  coramisces 
*p  decrescente ,  bibat  per  dies  III.  Potio  sciaticis  :  masticis, 
ili,  piperis  grana  ana  XXI,  fuci  ex  radici  bus,  eboli  coclearia 
Noe  et  eommisce,  ieiuous  at  bibat;  probatum  est.  Potio  qjiam 
ilkia  disdpults  dictavit;  experta,  Lapacii  radicum,  agrimonie 
ma,  verbene  ana  manipulura  I,  bene  tundes  ♦  mite  iu  vini  ff 
iti  Hfl  ;  post  extorque  et  tere  piperis  grana  XXV,  et  commi- 
1  balneo  descendens ,  ut  umbilicus  habeat  finora  ,  et  sic  ter- 
i  partem  bibat  tt  et  aquam  calidam  addat,  et  hoc  per  triduum 
L  Si  autem  hec  passio  acrior  fuerit,  ventosas  cum  scarifipatio- 
i  y  aut  tanguisuge  inponende  suot,  ut  sanguinis  detractio  fiat 
glabro.  Emplastra  et  malagmata  desiccativa  imponenda  suot. 
adhac  dolor  non  mfnuitur ,  si  tempus  aut  etas  permiserint  9 
Annodi  suot  in  brachio,  non  in  ea  parte  que  doiet.  €alastica 
la  timllia  paragoricam  virtutem  que  vim  doloris  aut  tumoris 
gmaat.  Est  enim  ad  hoc  panis  in  aqua  infusus,  et  decocta  al* 
6t  ipsara  alteam  bene  coctara  curo  rosaceo  tritam  super  inpo- 
fomitus  et  ventris  detractio  vel  urine  sepius  fiat,  sicut  et  sa- 
Siimi  sermo  iussit,  in  omni  tumore  frigida  cpntra  calida,  et 
•  epotra  frigida  imponere  secundum  tempus.  Et  cum  acerba- 
wtt  passio,  tenia  adiutoria  iuponeoda  sunt,  et  calasticura  ca- 
ia vertebra  inpones  ex  cantaridis  cum  aceto;  aut  ptiscam 
cam  pipere  iu  scarfia  nucis  gallico,  ut  vulneret  cutera  et 
fotoos  diu  decurrat.  Gibum  autem  «elle  simplicem,  dige- 
aorbilera  et  calidum  accipiat.  Vinum  purum  et  leoe  cum 
bibat  ;  deambulata  et  exercitatio  non  suot  contraria.  Si  hec 
la  mious  invalescunt ,  da  ei  bibere  iusquiami  aut  mandragore 
adi  f  Tel  eorum  similia ,  et  cauteri um  inpones  in  locii  verte- 
fi  te  ea  parte  coxe  ubi  ver  ti  tur  latus  unum  sit  positura  cau- 
m9  et  de  ipso  loco  dare  cauteriis  usque  investigatura  dolorem 
it  per  loogom  tempus  vuluus  pateat.  Sed  si  supradicta  patio 
Voi.  IV.  «8 


in  som  no  converlitiir,  canterine  ima  eA  ntfcestarloiD,  mail  li* 
pilatein  adducit. 

C*P.  (06.  DedblorivgnMt. 


Ad  ipocondrias  secundum  Grecos,  lattai  roAfee  1 
cunt.  Sic  inlelliges  i  si  dolor  èst  ,  quasi  scissimi  •eotiDtft  fa  fa» 
treni,  et  dolor  assidui»  est;  interdum  tussiuut,  et  poodaiSstjMr 
cor  sentiunt,  et  quod  expuunt  in  albo colore  est  U  WMé .£■» 
hec  est:  collige  herbatn  dotnam  ,  id  est  lanacetam  agresteà,  ari 
potfor  est  alba,  manipulum  1;  in  mortorio  tereentnoto  tmontaaV 
dippe  porcino  satis  modìcc,  in  patina  leviter  coctam|iduaniBaa> 
ducet,  et  post  ieiunet  horis  VI.  Si  doma  viride  (berti ,  pahem 
eius  et  scardati)  mediana  de  «vo  similiter  («Mas.  Aut  sìcut  sape- 
rius  dixìmus  vìsitet  per  dies  plares  ,  usqae  moih  sii.  Ilei»  si  iu- 
nior est,  mellis  est  VI,  cere  est  Vili,  addìpls  porcini  rerantis  £■  H; 
elinde  catapbsmabis,  et  leolam  usqne  umbiiicum  fascia  bis,  sant- 
bìtur.  Hem  sì  ruplura  in  ipocondri»  esse  contigerit ,  mei  coque 
ut  «pissimi  sii ,  ci  Zac  pulverem  de  anapalico ,  bolo  et  mastice  ;  et 
addens  pilo*  lepor inos conficies,  et  facies  catapodias  in  tnoduni  6* 
be  grece  ,  et  dabis  ieiuno  (Il  per  dics  VN1.  Itero  ai  ceciderint ,  e 
intus  leti  sint,  cinerìs  de  vite  alba  cribate  caitces  ìli  iti  i  ini  calin 
boa  II,  commisce  et  permite  residerej  et  caro  cxd.i  rav«ri \  e 
cum  oleo  bibat  per  dies  II ,  postea  sanguioem  d  puiltre  l 
proba.ium  est ,  et  tisicis  olile  est.  Itero  ambrosiani  [.^tin* 
grestem,  masticem  briUnicem,  et  pipW,  cóusolilBih  rmili; 
bibere  per  dies  XII:  sine  febre,  cum  yino;  postea  branchu- 
cte  coctam  super  ventremìascia&is  ei  lenta  nsque  ad  am 
Item  ad  ipsum  satnreìam  mane  et  sera  io  potione  caKda  i 
debet*  Si  minus  hec  senserit  adiutoria ,  cauterium  impafM 
est  punctis  tribos,  subter  leolam  et  utrasqoe  moHes  cesta*,  itaat 
per  multos  dies  non  curetur  et  notiooes  nsitet  «;uales  cogtwTerft 
interno  celici»  prodesse. 

Cai-.  107.  Ad  ventrù  dotare*. 

Ad  ventris  dotorem  aut  dnriciaro,  Tel  iufiaUoaeni.  Herbe  quin- 
quelblii  succi ,  coclearia  II  dabis  ;  sine  /opra  dotorem  tolht.  Item 
plantaginis  sucum  tepefactum  dabis  ;  sine  mora  dolorcm  toliit  SI 
luroor  fuerit,  tnnsa  et  ioposita  dotorem  et  tumorem  discuta. Ufo 
pulegium  masticatura,  nmbilìco  impositumcontinuodolorem  tallii- 
itentova  II  et'piperis  grana  1111  cum  vino  eslido  minto  ieiunis  putuì 
da,  si  febrisest.  Anetum  in  equa  coctum  ad  tercJss  bibat;  dolorem 
tollit-  Item  ad  ìnflalionera  ve n tris  :  Butam  trìtoni  in  putione  \"-- 
quenter  bibat.  Item  ad  omues  «entria  inflationea  plonlaginis  sur- 
cum  cum  oleo  bibat.  Ad  tortiones  «entria:  slareie  seme»  in  mirisi 
decoctum  detur,  et  cum  tino  et  oleo  mirto  venlrem  fricabis.  Au( 


259 
bii:  tuceimi.  cotti  boa  sacida  impone*.  Itera  ad  tortionem 
1 1  mirabile  :  folta  rute  XV ,  piperis  grana  IX  9  aùt  seraen , 
m  tra  digiti  levanti;  terescutn  aqua  calida,  calicem  1  bibat, 
pi  tollet ,  et^nura  [sic)  facit.  Aliud  ad  tortiones  ventri»  et 
UÀpii  serainh  est  I,  feniculi  sera  in  is  est  I»  piperis  est;  pul- 
Jbdt  delicatissimum,  et  dabis  in  coclea r  II,  cuoi  aqua  calida, 
m  folue ris.  Aliud  ad  inflationes  compescendas  :  Apii  radi- 
jpthili  radicùm,  rute  tolte  in  aqua  coquesvin  estate,  da  bi- 
li teme  addes  porro»  aut  caules,  et  sic  dabis,  et  petroselci 
frin  èqua  calida. 

.Ca*.  1 08.  Ad  ventrem  ttringendum  vel  relaxandum. 

• 

jwitrem  ttringendum  vel  laxandum.  Malva*  coques,  et  ih 
flptetiooe  de  cervisa  levante {ìnfundes ,  et  bibat  ;  statini  ven* 
fclpttbit.  Item  herbam  leporinara  terem,  dabis  cura  vino;,  si 
■li,  cum  aqua  calida .  et  mox  solvei.  Aliud:  herbam  merci» 
«ttam  coques,  et  cura  carino  dabis  bibere;  statini  solvet-Ad 
taaetringeodura,  plantaginis  in  aceto  de  cogti  (sic)  vacci  ca- 
iphimis  bibat,  et  stringetar.  Item  railfoiii  manipulura  1  te- 
p^tai  calidi  calice  I,  et  bibat,  et  restringiti  Aliud  ?  coaga- 
jpfit  II,  et  gallas  11,  cura  vino  veteri  bibat;  ventrem  strin- 
ici bties  aportunam  et  gallis,  et  lenticulam,  et  dabis  bibe- 
■tfem  etringit,  Aliud  :  aceti  et  olei  ana  pondera  coques  in 
iti  ad|  tercias,  et  cura  lana  molli  in  ventrem  inpone  ;  bene 
gii*  Item  farinam  ordeaceam ,  et  ovorum  albumen  ferveas 
late  oim  sevo  buccitio,  et  manducet  qui  patitur  ;  ventrem 

CàP.  109.  Ad  umbilkum  Iaborandi. 

■Ébfficnm  laborantes.  Farinam  quam  vermes  de  fustibtn  et 
ita»  profciunt  molutam,  teres  bene,  addeos  oleum,  commi* 
liaunge,  et  sanas.  Item  cui  urobilicus  dolet ,  pus  prohicit , 
bene  monda  tura,  in  modam  collirii;  superiate;  si  . 
!  «interi*  effectum. 

Gap.  HO.  Ad  lunària*. 

,  qnod  Greci  almingos  vocant.  Lumbricorum  ge- 
feria,  lougi ,  lati,  et  rotondi.  Nascuntur  ex  varietate  ci* 
y  fai  indigestione  frequenti*  Loogi  nascuntur  in  intestinis 
a,  aliquando  et  tu  maioribus.  Quos  umnes  ita  intélliges: 
__  loogit  et  delicati,  infinita  mensura  nodosi;  alii,  rotondi, 
trtcolo  nascuntur  ;  qui  simHes  sunt  himbricis  terreni» ,  sed 
ore*,  et  acuti,  et  duriores  sunt  ;  Alii  lati  sunt ,  in  modo* 
jfte  semints, quos Greci  ascariades  vocant  Svigna  eorum bec 
feri  de  tambricis  Uborant  loogis  et  oodos»,  in  parte  poeti- 


580 
msethwigaone  et  ompanctloneiD 
ftilestfiwrum  ;  et  quicquid  egerunt  w 
lato  subralb  colo  emltuirt,  et  non  cum  .     o  .     colo 
cum  Bomptio  turbati  sunt  peasime,et        tremiaeunt.  ~ 

repentino  cani  smerli  qurescnnt ,  tot  «rio  ónta 

Contingit  aatem  hoc  egrotenti ,  donec  eger  morbrdnt  [et 
deficit  carpare.  Si  hoc  desidera  probare,  fac  eh  diatet 
conlinenter  II ,  Tel  III  ;  lune  omnia  suprascripta  sigila  i 
tac  acitu,  et  nifi  cito  fuertnt  curati,  grani  pericutum 
SigM  eornm  qui  dò  latis  lumbrtcrtn  (ite)  «xantflr,  qms  firetir 
«aride*  vocant.  Egesti  per  ventrem  et  per  oblciurn  eorporis,o«- 
sisemencucurbìterum.authis  simili»;  et.elt  naltor ,  et  corpo™ 
debilitalo,  qood  Greci  atroBan  vocant;  et  mordiouionetn  paunt- 
;ur  quo  umbilico  adiacent,  et  maxime  ante  cibum,  et  sentina!  p> 
tritum  iongeonis,  etque  freqaeoter  libìdJaem  ventris  habent  ee> 
rendo.  Si  hec  passio  egrolo  verlìtur  In  pallidinem,  velerei  rostri 
nieminerant  ci  eo  ignem  lumbrkorum  omnem  obmutescere,  b> 
minem  et  alienare,  sicat  litergicos  et  epitempticos.  Sigila  eom 
qui  derolondis  laboranU  Nauseant  cum  fastidio,  et  pallor,  eia 
cies,  cum  tussiscuia  fwr)  parva,  et  animi  defectione,  quoti  Greci  L 
potbomian  vocant.  AKquibus  dormtentibus  dentes  striuguntur  &V 
militerei  pneris  dormieatibus ,  masticatto  eBfcitur  cum  mota 
lingua  delusione  ,  sematilato  {sic)  ore  taceales  ,  cum  elanwciba 
exurguat,  et  Mem  se  cita  deponimi. 

CiP.  1  '  I.  Cura. 

Curatioeorumquidelongiset  Bodosis  lumbricis  labaraabXib- 
plasmenlur  ex  lupini  feri — labsinthto,  rum  m  r  Inutili  ■niuttaaia' 
cardamoMo,elheccoctasinral  inpone.  Aliufclnpinum  camaM '" 
et  caricas  cum  mellis  modico  manducet  ;  et  melatilium  cum 
coctum  poltri  da;  fortioribns  aatem  nastnrtinm  cum  melie.el  nn* 
num  da  ,  et  suecam  eorum  bibant.  Confcctlo  diamoron  sii  apai- 
ta,  et  ipsas  mora  manducent,  et  sfnapem  tritum  cum  oleo 
inistum,  et  sacum  ptisane  bibant  ubi  cocte  fuerint  radice* , 
dii  tunse;  aul  cornu  cervini  combusti  et  triti  codear  I,  cm 
sa  potul  da;  lumbricos  mire  excludit.  Si  milite  r  ex  roeiiuka 
na  totam  spina  m,  ex  colle  usque  ad  anmim  fifa),  coatta, 
solem  fortissime  inuages,  et  similiter  umbilicum- 

Cap.  112.  Cara. 

Corallo  centra  ascarides,  qal  snnUambriri  lati:  Aquamal 
bibant,  et  elixaturom  centaurìe  ,  cura  modico  mene.  Quod  si 
maco  asuiciuflt,  et  aversio  ventris  sursam  eootingit,  operici  io  « 
sòlem  tenere,  et  conquassare,  et  ingtothre,  quoti  sic  commoti  &* 
cutiuntur.  Quod  si  nec  sic  esclurianlur  ,  lane  ubsinthìuni  >irlik* 
tritum  in  umbiKco  ponatar;  et  abiinthium  pooticum  bibat ,  sai»- 


361 

4  al  alixataram  a    auria  potetur,  et  folta  par- 

ti l«li  ventri  ec  ;o  wp<         ir  f  el  nucleo»  persicorum 

Mritoft  tetani,  t   t  crii  mo  veJ  aceto  bibaot;  deambu- 

li» et  «àereitatio  utniter  Dona  esi.  Cibi  digestibilessiat.,  mail* 
m  aiepa  de  lardo  porcino.  tfemineris  autem  cltsteris  fortioris, 
|»  |p  dimissione  otendom  est,  et  alita  manducent  et  alia  aerami* 
tffl  fornitimi  prevocent;  postea  catarlicum  ex  caraonea  cura  la- 
t  cocogoidró,  et  nitro,  et  bis  siraiiibus*  cum  moisa  acci- 


W* 


Cap.  tt3.  Cura. 

m 

fe  - 

~  aerata  quibna  ex  lumbriets  rotundis  contingtt  passio. 

io  infantibus  evenire  sotet  ;  roaioribus  autem.  in  febribus 
Mia  indigestione  evenit.  In  initio  cataplasma  età  fatias  ex 
et  lapilli  fot  ina,  ana  mensura,  cum  aqoa  mulsa  coque* 
fjip  cataplasmabis,  et  postea  oleo  violaceo  umbilicum.  illiuies,  et 
^  "  ""       sucida  fasciabis  ;  post  absinthio  et  oleo  ciprino  veutrem 
ibii  asque  ad  umbilicum.  Quodsi  venter  abstitiuerit,  voi 
par  iniecttoiies  depones ,  per   ctis  ad  etatibus  cKsteritabis 
et  mede  mixto,  maxime  pueris,  coriandroet  menta  tri- 
lla: Epithima  lumbricis  necandts  vel  excludendis  :  lupini 
I,  absiàthii  triti  et  creti  est  l,  mente  viride  (sic)  est  5, 
colligas,  et  in  tintheo  medicameli  exlteudena,  super  ven- 
iopoaes. 

Cip.  114.  Cura. 

io  ad  omaes  himbricorom  causas     i     p 
passio  non  fuerit  cum  solutio     vi    ;ns,  et  veiut  i      - 
_  coastrictiora  adhibebis  medi  ka,Asicut  in  e     nie- 

verie  prodesse.  Item  odlumb     *  e      ndo*:  Dj|      i  fcn. 

trita  cura  vino  autero  (sic),  veten      tarii  parte     i    in 

^io  ipsa  die  discutit  lumbrico    I  ìtum  et  ;      itti 

jrimal  coquens  extorque*adde  upini,  et  ex    le,  dura 

est,  panno  inducens,  ventri  inpj      i  et  subtus 
prodest.  Aliud:  Absintbii  e        •  telterre  e         ,  persici 
tapinata  viridem  tcre,  et  infame  urojalico ,  e     i  ; 

„ Jei  depooontur.  Emptestruia  vali<      ntum;       t.  n  tri  .- 

ri»  faHfe  taurini ,  semea  cucumer    ig        ,  i      $ 
HSé  ambilico  iapone.  Cum  aatea     le     vei         rovere,  toue 
adiearoeo  ;  lombrico*  utilUer  exci     t.  m  u 

t 'apri  caolis,  et  scofinarum  de  cori    i      ino     iut  i .  À- 

ai  :  kipinum  amarum  manducent  .,  el  i      m  vw  dì      fc. 

IM,  baocarum  lauri  est  I,  lupini  ci,       t  puh  ica 

Ma»  adde  fei  taurinura,  et  commise*      vice  cai  ti 

mMlinim  appone»;  miraberts  potè  itu     eius.  Iti       tona         :-*. 
;  4  et  folia  olive  aut  samlftice  sopei        li  i    ►  e 


«ciudi t ,  et  somim  focft.  Aliud  ed  lombrico!  ,  sfltt  toh*»  iM, 
sto  materia  etatis  :  pinguaminfa  de  lardo  coclearia  ■  imm  Wa> 
bus  bfbat  Item  rute  semcn  fa  o!eo  coctum  per  dfaterem  Metal; 

omnium  inlestinorum  dolorerai  tollit,  et  luqnbrkm  cidadtL  ■■ 

C*P.  115.  Curo, 

Ad  hraborum  dolorem  et  libidinh  restrìcefooem  *  gnosi  CM 
afyicùi  voeant.  Alti  nleus  hoc  palientéa  in  reni  bue  babeòt laalnìa, 
quitto*  apostema  et  vuliierolio,  et  effuslo  sanguini!  per  nastratoti 
a  renibus  egestio.CogncMitùrtegmoii  io  renjbua  aie:  dolor  eri  et 
ntraque  parte  renum,  et  unum  illuni  dotet,  et  poodur  fa.  radia 
sentinnt  et  gravedinem,  et  fenor  est  in  ipsis  loris  hitoleraMRafst 
quando  urinam  fatmnt,  lipothomiam  patiuntur,  h\  est  angustiata, 
et  non  possunt  urinam  Tacere;  frigna  seni  inni,  et  vomunt  colerai 
cimi  Regniate.  His  signis  demonslratis,  scita  tumorem  esse  in  re. 
nibas,  *el  iu  lumbis,  aat  foris  ;  aliquibus  eolio  cofttiugìt  intrinseci». 

Gap-  116.  Ora.  |H 

Cnratio  eh  tana  est  adbibenda:  Oleum  ,  piceni  liquidami,  sai- 
phur  vivuni,  nitrum,  cubi  aceto  in  patina  ferme  faeit,  lana  uc- 
cida intincta  calida,  ut  ferre  possìt,  bis  in  die  HimtHM  et  rosei  cu- 
rabó  et  fasciaa.  Item  betonica  quinquefolii,  •parole  aita  mawpu- 
lum  I,  piperta  grana  C,  mellis  coclearia  UH,  vini  ff  I,  teres,  <■<><»■ 
miste  da  mas»  in  balneo  coclear  I;  post  belnenm  ,  tensis  maaibui 
et  pedibus  in  lecto  ealido  iaceat,  ut  sudet,  noria  VI;  per  dies  phi* 
res  simili  ter  faciL  ltem  herbe  smicio»  trita  cura  sale,  ut  gtiius  sii 
matagmatis,  rambis,  renibus  et  coxis  inposita  mire  facit .  Itera  agri- 
monte  et  artemisie  podiees  Mia  teres  cum  exungia  et  aceto:  ■> 
militer  succurrit.  |tem  vetooice  g  II  in  mulse  riatis  trìbus ,  si  fc- 
bririlat,  ex  equa  calida.  Item  marrubio™ , absiMhium  ,  tupinun, 
fa  vino  multato  corta  bibàt ,  et  ipsam  trituram  super  lumbos  io- 
pone.  Aliud:  porrornm  non  phntatorum  de  eapitibus  U ,  coque, 
tcres,  addes  cere  tei  TI,  ©tei  vel  I  ;  terendo1  commisce ,  et  qtaii 
eerotwn  bimbta  et  renibus  inpone.  Item  galkaof  fascìculom  I,  l<- 
les  con  aceto  ,  addes  oleum,  quasi  mabgma  In  linteo  erigi» .  «i 
auperponea.  Item  petroselinum  anima tuin,  modk-e  trìtum,  super 
inpono;  dolorem  tollit.  Aliud:  sinicion  per  se  triton  potui  da;  *■■ 
lidisaimum  est.  Item  «etooice  vel  il,  cum  vini  boni  ciati»  III,  pipe- 
ria  grana  XVII;  tritura  etcalefactum  ieiunus  bibai.  Item  bl  -t  ■■■■■'■■  '■ 
in  mona  potui  da,  si  febris,  in  equa  calida; dolorem  tollit. 

CàP.  117.  Ad  dolorem  renum. 

Ad  nefretieorom  cura»,  quam  latini  remira  dolorem  dicunt.lte 
anni  signa  quibus  noscuntur  ides  in  renibus:  dolor  ombuUtKl 
t  erg  uni  ;  ad  rene»  frigidi  .iunt  pondus  cum  dolore.  1  ;:■■'■■ 


261 
tetani  «  et  ni     |         U  veoter  fcciKs  non  est  Contingit 
peak»  ex  fervore  re  flegmatis  in  reojÌMist  et  facit  apo- 

taet  vulnerarti < hoc  apostema  ruperit,  refrigeriutn 

A  vequies  est  dolori*.  SI  non  ruperit  apostema,  curatur  viciam  per 
natia»,  tot  per  urinane  aut  per  cauteriuro.  Si  aulem  ruperit  a* 
a ^vulnera  facta  sic  inteMiges  r  Urinane  fatiunt  subsangui- 
el  io  ipsa  urina  apparent  quasi  furfures,  et  pruriginem  in 
aapathmtor;  et  cuna,  urinarii,  fecerint,  natura  eorum.  dolet,  qua- 
Itoanibun  eomméndatur.  Qui- hecstgnanesciunt,  rotteci  esse-pu* 
■al.  Bdredebes  has  causas  propter  vicinitatem  coli  et  intestinoi- 
vH*  quia  eorum  causa  talia  non  habet  signa.  Renuia  dolor  tene! 
quo  pattern  reami»,  et  ambo.  Aia.  Altquotiem  et  tipa  pars  re- 
e*  unum  iKum  dolet.  Aliquandò  frigus  patiuntur  et  vomunt 
■a  corti  flegmate.  Bis  sigois  demons  tratta,  scias  tuiborem»  ès- 
t'ia  reato»  iaUkueciy,  vefeqjtf  rinsecus. 

£hp,  tb&.Cura. 

GaretfanefrfticonmK  et  flegmonis,  et  qui  lanamjn  rem  bus  ha- 
8i  virès  permiserkit,  flebotomum  adhibebis  de  ea  parta  ubi 
t;-post  dies  III  embrocas  faties.  Oleum,  et  vimini,  et  fe- 
et  radices  malve  agreste,  eV  pa papera. simul  bulliautur < 
soccida  intincta  dolorenvfovebis,  et  ipsam  lanatasuper  fu- 
célidaro*  postea  m  ieradi&tt  :  iutidis  purgabis ,  aut  alik 
stortici*  bis  simtiibus  ,  que-adreou  t  wem  prodesse  cognove- 
la.  Cataplasma  fccit:  aprothanurn,  siercu*  cobinìbinum,  picem  re- 
[9  thus  galbanum  in,  se.coqpc  \  ;:  addes  oleum,  et  in  plagella. 
i i  •  et  super  dolorem  mites.  Al  ndv  cpiod  Eribasius  eiposuit 
ft  leoain  dolorem  et  ad-somnuflK  i  apii,  petroseliru,  olisari, 
pica»  donami,  mente,  castorio,  sino  is9  cocogridii,iusquia- 

il  «ndìdìs,  ana  %  II;  saxifrage,  bet onice. .  ie ,  cimiti! ,  ana  2  1% 
ms,  et  cernerà,  addes  mellis  quod  sol  ir,  ieiunus  accipkt  in, 
lodane  adattane,  si  oon.  febricitat,  cum  vino;  probatum.  est:  fran? 
il  lapidea  in  vesica,  et  reaum,  dolorem  toHit.  Itero,  ad  renumdor 
mi  piperia,  petroselini ,  asari,  bacca  rum  lauri ,  ana  vel  1;  fatie* 
tfvèrem,  et  dabis  coclear  i,  passo»  tepefacto,  ieiuno,  per  dies  Ili, 
i  faamobiHter  ambulet  egrotus,  et  satiro  sanabitur.  Aliud:  picrir 
et  aMiun&veonaticum  diligenter  fere,  et  inpone;  moi  dolorerà 
t.  lieto  vetonice  suci  ovunv  plenum,  vini  ovuov  plenum,  mei- 
é  codeer  h  piperis  grana  XI,  tere  simpl,  et  da  ieiuno,  per  dies  Hit 
sabatina  sanabitur.  Item*  eboH  meotuscura  irv.vino.  coctora,  et 
axungia  tritura  ;  addes  farinam.sUigineam  ;  comraisce  et  ia- 
b  Aliud  conditum  neTreticum,  petroseiis  spicata,  cassiam.  Or 
talana,  vetoaicam,  ziniiberis,  dauci  semeo,  assatum,  aga«. 

icaos,  aaxifragam,  pi  per;  hec  assume*,  ex  singulis  J  111,  mellis  di- 
ramati IT  I ,  vini  veleria  ff  VI ,  commisce ,  et  utero.  Potio  ad  re* 
obi  dolorem  valde  utilis,  et  probata:  Ori  ice  grecanica  foKa  et  ra- 
ices,  votante  (olia  et  radices ,  aoa  maoipuiwn  i9  tere  cum  pipe* 


*,- 


29* 

re ,  et  fin!  calicum  IH,  bibat  per  dies  IB  t  ti  fobridtet 
alida.  Si  opus  est,  usque  dies  Vili  similiter  tatiat.  Aliod: 
ci  g  MI,  libani  3  11,  cuna  lacrimo  de  oro  distempera,  et  ubi  doto! 
inpooèj,  et  ìioura  ealidum  super  ligabis.  Itera  ad  renimi  dotassi 
milfolii,  foliorum  de  buio,  morelle,  absiothii  comarmn,  ana  pm- 
nipulom  lv  teres,  addes  albumen  ovorum  liti  9  aceti ,  «t  bàttei,  et 
mellis  ana  of  una  plenum ,  axungie  porcine  qood  sufficit;  cornai 
scena  omnia,  panno  induces  et  super  delorem  inpoóes. 

*  Curatio  eorum  talis  est  qui  laoam  io  renibus  oabopt:  De  elite- 
funi»  bibere  semen  malve  agresto,  et  semen  apii,  6t  anatrai,  al 
absinthium,  et  cirainum  alexandrinum;  bec  semper  bibant  tomo)- 
sa,  et  fac  eoa  la  vari  in  balneo  in  quo  mites  oleum  baboodanter.vt 
embrocis  fiat,  et  omnia  diuretica,  et  hoc  tale  qood  sic  oonOèi|*r 
Saxifrage,  cimini,  cucuraeris,  semen  pastinasce,  semen  esari,  0* 
ci  ana  manipulum  I;  de  passo  quod  sufficit»  ei  commtafts  tari* 
da  eis  ut  bibant. 

Cav.  119.  Curato  renibus. 

•  ■ 

1 
*    •  f 

Cutatio  mlnerationis  in  renibus  intrinsecus  :  per  sf  ngbfaa 
bibant,  clistere  eis  facies  ex  oìeo  ubi  decoctom  sit  noeta», 
rum  sic,  mura  sic,  et  ruta,  et  ipsum  oleum  colatura  iaitias.  CU 
eorum  debent  esse  :  asparagom  agrestem  manduceift  •  porrtea  et 
pastinacam  coctam  ieiuni  accipiant.  Vinum  album  et  lépe  WÈÌI» 
et  ioterdum  balneis  utantur,  et  omnem  frigdorem  fugiaaU\. 

Cap.  120.  Àddfabetem. 

Ad  diabetem.  Hec  passio  multa  habet  nomina.  AHI  idropqm  ip- 
sanabilem,  alii  diarriam,  olii  diapiden,  alii  dtapsacoy  voeant  Ab; 
nus  enim  renum  essci  hanc  passionem  dicebat.  8éd  hec  posto 
conlingit  in  hominibus;  sed  quando  evenir,  sentiunt  abaq 
sura  atoma  in  renibus ,  et  quicquid  biberint  statim  per 
transit.  Curatio  diabete»  Bufi  auctoris  affirmaotil  maiionris 
toriupi  esse  in  passione  ut  statim  revomant  potum ,  vel 
quam  frigidissimum  (tic)  invenire  possunt,  etomnes  cibos,  et  pe- 
tiones  frigidissimas  accipiant;  holera  cotta  frigida  raanduoent,  et 
ipsum  muscellum  frigidura  bibant],  ptisane  saccum  frigidaì  isfr 
beant.  Sed  nec  aliquas  pò  tiones,  nec  cibos  diureticoa  acdpfatt  ifii 
urinare  provoceot,  sed  sudare  oportet  et  tenere  caput  forar  M* 
ut  per  os  trahat  frigidura  aerem.  Aliud  corpus  ealidum  batata! 
sudet.  Alia  vero  adiutoria  invenerunt  auctores  ex  alfita  eoa  hot 
to  temperata,  et  oìeo  modico  roseo  mixto  cataplasma  in  ipoesairli 
iopone.et  Mia  vitis  moltissima  teres,et  herbas  vertigimemfr),  et.jer- 
caclam  da  eis;  et  succum  poligonii  frequenter  accipiant,  et  erifcha 
in  vino  datam  nigro,  et  dactilos  io  vino  infuso*  manducete;  ipefl 
vinum  bibant  frigidum ,  et  mkam  simili  ter  bibat ,  id  est  moto* 


■bili  ;  Oebotom     i  mot  fai  brachi o ,  et  medfeuaiM  oaroodosh 
itoadanat. 

CàP.  121;  Ai  doh$9m  tutee. 

Ad  veslce  dolorem,  qood  Greci  siothomata  appellanti  Velica  tri* 
■Metter  ex  contexta  interraneis  membranis  :  coius  figura  kmgum 
hebet  coBum  f  et  ibi  vincta  suot  foramioa ,  et  teouissime  Tene  » 
per  qua»  meditila ,  a  ipina  descendens  ,  venit  in  testiculii  mtoi- 
itraotlbot  semen,  quo»  Greci  spermatico»  poros  vocant*  Poma,  jà 
sai  forameli  aeminis  et  arinarum  egestionis  inde  veoteotis  fistole 
MÉb  ipia  vesice  cervice  inseruutur,  et  inter  membrana»  sparguntur. 
Quibus  iogens  perfuccio  (sic) ,  aut  f  rigus ,  eut  venenosus  humor  9 
aut  morbi  vitiom  contingi  t,  maxime  illis  habitudines  male  fieri  ao- 
Icmt,  quod  Greci  eacoxiam  vocant  9  quibus  sangui»  de  vena  apatia 
com  felle  mixto  in  vesica  depurgare  solet,  et  facit  ulcera,  aot 
aaperitatem  in  vesica  •  et  debilitatem  nutrit ,  et  difficile  caro- 
tar; fcec  aoot  autem  periculoaa  que  io  totum  urinaa  denegante  qood 
Gied  snriam  dicaot  ;  aut  quibus  urina  difficili»  est,  qoam  Greci 
déumriam  vocant  ;  aut  urinare  per  gutas  minimas  emitunt  »  qood 
Greci  g**orrtam  appellant»  id  eststranguriam;  et  antecedente  uri- 
te aot  finita,  morsum  cum  dolore  sentiunt.  Sic  intelliges:  Si  san- 
gui» parvua  manaverit,  eruptionem  véne,  aut  putredine»,  aut  de- 
bBitiooes  vesice,  quod  Greci  atomou  dicunt;  alii  per  aompnum  in- 
vofanUrie  orinam  emitunt.  Sed  si  bec  passio  in  vesica  frequenter 
evenerit,  paralisum  (sic)  signat  et  sine  periculo.  Si  disuria  in  ve- 
aita  fuerit,  ulcera  ad  lapides  ex  renibus  irruente»  in  vesica  osten- 
dit,  quod  Greci  terrubrum  appellant;  et  ipse  urinali»  meatus  fberit 
ofeatniau»,  hec  causa  in  egritudine  pessima  contingit,  quìi  meatua 
saturale  of ficium  non  prevalet  efficere.  —  Cura  eorum  quibus  ex 
frigdore  vel  profunda  perf  ri  elione  dissurie  causa  evenerit.  In  ipw 
Ito  oleum  rutaceum  per  clisterem  egroto  frequenter  inicies;  femine 
vero  matrix  infundenda  erit,  et  extrinsecus  pectinem  et  inguinem 
ex  oleo  ciprioo  calido,  et  cum  lana  succida  fasciabis.  Aliquando  ad- 
miacebiscastoreum,  si  forte  plus  calidum  fieri  oportet,  et  ai  veoter 
abttiuuerit,  clistere  deducendi  suntexdecoctione  feougreci  aut  ra- 
diami malve  cum  oleo  mixto  et  calefacto,  qood  Greci  encatùmala 
vocant;  et  si  fuerit  constricta  vesica,  sublili  fomento  relaxareet  uri- 
Barn  deducere  oportet;  et  si  minime  fuerit  urina,  et  in  periculum 
fberit  initium,  sicut  superius  diximus,si  vires  permiserinttoportet 
in  ciirribos  super  talos  venas  interiores  incidere.Si  dolor  non  mi- 
■uitiir,  cataplasmabis  ex  lini  semine,  et  fenugreco,  et  polline  ordei, 
et  semine  agrestis  papaveris,  et  resina  pinea  pice.  et  resina  frixa, 
et  iaopi  succo»  et  guta  amoniaci;  addens  oleum»  faties  cerotum,  et 
uteri».  Antidotum  ad  vesice  preclusionem  probatissimum:  et  saxi- 
Jrage,  spice  ,  vetonice,  squinuanti,  cinuami  t  carpobalsami ,  costi» 
absinthii  succi  »  croci  •  spine  »  suci  liquiricie,  acori ,  iperici,  reu- 
poalici,  camekonte,  petroselioi»  dauci,  yrei,  opopanaci»  ana  e»t  I; 


aoaBpeet  olere*  IteotaA  vesfeanttpetrosetioam,  sarifrapnst  tpfa» 
ùmili  bibat,  el  saoabitor.  Ite»  arteinisiant  et  dragagpnto*  (feltri 
non  febricitat  cum  vitti  ciato  U9  potai  da.  ABtxL  ad  veefcftmr  m*« 
.  w  agresto  foJioram  et  radicato  libraio  I  io  eerrigja  equa  coqa* 
ad  medium*  et  cola  bis;  bibat  et  sanabitur.  Pul  vis  ad  eoa  qui  iotrtar 
aecua  «esice  vicia  tabedi:  saxjfrage,  asari,  guromi,  netoiriòe,  pipe- 
i»,  ana  est  k,  nullis  libraio  1,  vini  quod  suflfcit  »  in  haltieo-bttiai; 
Aliodì  si  febri*  est;  ^etroselini  est  l9  aarifrage^l,  ¥elooieè^ltpr- 
peria^l;  hoc  tutta  et  critellatoia  limcoclAwrfptot^cochari 
cum  eque*  caUda  oalte*  t 


v 


Gapv  m.  Sigmt  •onmqtd  htpidet  fatati  i»  tòm*    • 

Sfgaa  eortm  qpf  teptò* habeat  io  ròta.  Hatara  sohtapH* 
est  ;  prtuiginem  in  ano  patiuntur ,  et  cujn  mingti*  voto* *  dab- 
tea  patiuotur,  et  Boa  possuut  mitigare*  NattUàr  hiec  cfcuat  Biagio 
ìb  infattibile  quam  io  iu*enibus ,  qjiia  minora  lapidei 
Uva  haoe  eausan  oesoiunt  ,  oefreticos  aufc  colerico*  ékat- 
Nam  defatica  noa  iatonlibua.  sei  iuvenibot  contusi 

.1 

Catello  eommi  tsJfs  esfe  petroseHnJi  aemen,  api!  seme* 

te,  saxifnge,  slnxibeiis,  sin»  radici*,  sketet,  artiafcfcK  tauri  ti*' 

aafum,  ortica  maioria  semeo,  asari  radicai*,  apice,  totie  pàfMk 

costi  oriyani  radicon,  cardopaais  radicato,  agafkti,  narraMI  * 

Mi  aneti,  ana  ali,  mellis  modicuoi;  leres  omnia;  dabfequi  bobH* 

bricftot,  roaRe  et  aera ,  tura  7ina  aJbcx  Itero  aiiafcubrium  gal* 

ectfide ,  et  in  grosseria  e*»  iaveois  lapidea  aJboa  ,■  qptta  éuteriitf 

tare,  et  da,  si  febricitat,  cum  aq,ua  calida;  uelbciter  otta*  Corri* 

pat,  mirare  esperieris  virttUem.  Ad  lapidea  ftangeitdds:  UiirtbÉ^ 

eàrutn*  rafcnf  seminio,  damasonis  ortulani ,  atitignigtiu',:  petrift** 

Mfeit,  apli  Semini*       ana  est  i,  meuko  pulverem  fatica  scortai  Ih 

olla  Mtceo&s,  ut  pohrts  Bat;  cum  supradictis  specièbus  mise*,- 

de  pfperis  est  £;e*inde  accipiat  in  bahiea,  si  non  febricitat, 

vino  S  H.  Sigila  ptitiasis,  id  est  qui  furfures  mingUiiT,  qpof  Ora* 

ti  encadmnn  dìdiiìt,  qiie  per  urinalo  m  calice  nntaot.  Sfhec  rifcH 

videris,  scias  lapides  maiores  habere  in  vesto;  non  enfya  fotta 

nascuntur  io  vesica ,  sed  duro  lapides  maiores  fiuat  ia  variai  t  ri 

naturami  eorum  róabibus  eoofricaverint,  intra  redeuot1  !■$■?,  Ito 

ex  ipsa  coofrictione ,  io  labiis  vesice  fuerit  scabiev,  etemlttÉtar 

per  urinasi  vehit  furfures  super  natontes.  —  Curatio  eorua  (ri 

furfures  mingont:  dulcia  comedant,  et  lac  caprioum  mox  iÉriWB 

bibant  si  non  febriunt,  quia  febrieotibus  lac  f eneftum  fiat.  DI  ril 

cancros  fluviales  manducare.  Antidotum  eia  tate  foci  difàaufk*  •*■ 

pii  semen,  mei  atticum ,  siseleum ,  equis  pónderibos  9  com  àsHi 

et  lactis  siogulis  calicibus,  omnia  commiscens,  dabis  maue  kiurii 

coclear  1  ;  olerà  talia  maoduceot ,  malvas  >  pastinacaa»  spartfA 


Citai  auleta  tate»  ;  ova  aorbifia ,  et  succimi  ordei  cu»  ddkere  et 
pipare  ootidie  accipiant;  balneis  utaatur,  et  passala  bibant,  et  mei 
""       >  et  aristologiam,  et  petroseUnun»,  omnia  eBia  noi  passo 


Cap.  I M.  Ite  aasft  (afe), 

Mgna  quiriash,  W  est  qui  lanam  vekit  captile*  mfngunt.  Grate- 
et  poadas  I»  pectine  sentiunt,  et  morsnm  i»  bramine  mea~ 
patiuatur. —  Cura  quiriasis:  Caldamente  fecit  coi»  oteo  codtò, 
et  super  sedeant,  et  da  eia  bibere  passum,  et  sema»  apii,  et  pipe- 
rjs  grana  XX ,  et  epitbima  diaspermaton  inpoues  super  pectine»! 
et  testfddes,  et  bibere  dabis:  mirte  est  fi,  mie  passe  purgate  est  a, 
■eUe  disporoati  -r  I;  «Mine  accipiaot9  Cam  eque  calide  eoclearibus 
L  Item  fisallidom  curo  equa  ealida  naturali  colore  bibant  «  quoti 
6rad  ofkidata  vocant  •  ut  in  eretico  valeaot  natoralera  corporb 
lemperaotiem  revocare. Signa  eoram  qui sanguinem  raingunt:  do- 
lori» fa  coxis,  Tel  super  pectinem  sentiunt',  et  tnmorem  in  vesi- 
cn  et  stranguria.  Et  bis  qui  sanguioem  mingont  contiogit  et  reni- 
boa  alceratis  9  aut  sanguinolentis  ,  aut  saniosis ,  v el  subalbida  mi- 
liti. Aliquando  cuna  gravi  dolore  stai  et  Hicorum  dolorem  pattai*» 
tar.  Si  tero  saugnis  purus  maneverit ,  eruptiouem  vene  ,  aut  pu- 
Uedinem  ipaius  vene  significai.  Cura  eorom  qui  sanguinem  iata- 
gani. Si  fortes  sunt ,  inponeode  sunt  eis  ventose  soper  renes  f  ut 
detrabas  sanguinem ,  et  curo  pusca  frigida  spongiam  saper  pecti- 
aaa  iapooes ,  et  ad  testes  cataplasma ,  sicut  in  aliis  demonstravi- 
bmh  ;  et  clisterem  fac  eis,  ut  bumores  purget.  Cibam  et  potum  t 
afeat  la  multis  dictum  est*  accipiant.  Salsum  cum  oximellc  manda- 
caat.  Si  calorem  super  pectinem  senseris ,  acetum  et  oleum  cum 
has  socida  inponendum  est.  Item  ad  sanguinem  mingentes  res  pro- 
:  aliorum  ($ic)  capita  VI,  cum  siseli  rsdicibus,  et  tatua  aquam  et 
calicuro  IX  in  olla  rudi  coques  ad  tercias,et  colai»,  da  bibe- 
ie  per  dies  III;  sine  dubio  curatur  Itero,  vini  calicum  a,  ole!  cali- 
caaa  a,  commisce  ut  bibat;  statini  liberatus  est.  Item  radices  fisa- 
ttdi,  radices  apii,  radices  pet roseli™,  et  radices  feniculi  coques  io 
▼ino,  et  cum  refrixerit,  ieiunus  bibat  cfilicem  1,  et  ad  dormitionem 
afmiliter.  Item  ,  malve  agrestis  semen  solves  cum  vini  vel  meHto 
diala  I,  dabis  bibere  ieiuois,  et  post  cenam;  phisicum  est.  Itero  ad 
eoa  qui  sanguioem  cum  urina  mingunt ,  vel  nigredinero  fellitam  9 
ax  radicibus  blandoni  et  cardopanis,  mundatis  et  tritissuccum  ex- 
torque,  et  cum  vino  calido  mixtum  bibat,  ad  unamque  per  se,  et 
quantum  plus  suci  addideris,  tantum  cicius  curabitur.  Adsubme- 
vik»,  id  est  incontinentes  urinami  cer veliero  leporis  coctam  et  tri- 
tata cum  vino  bibant.  Item,  timbrano ,  pinpinellam ,  serpilluro  e- 
quali  mensura,et  mellis  modicum  cum  vioo  coque,  et  bibant.  Item 
ossa  de  perna  salata  in  fumo  mite ,  donec  albescant  ;  post  terens , 
e  ribella;  adde  ciroini  est  S,  cere  g  li,  petroselini  %  II,  piperis  grana 
LXXX,  saxifrage  libram  1,  vetonice  9V,  pulverem  faties,  et  dabis 


W8 
cocleer  I  ieiuno  febricitanti,  cure  aquacalida.  Item  ad  incottine»- 
tiam urine:  GeKtiat»,  quantum  tribus  digiti*  rapoeris,  dikftoróer* 
ciim  vinooptiroo,  et  dabb  per  dies  multa,  uno  die  tòbis  (I$g *  biiU 
alio  vero  ter.  Item  cimioi  /quantum  tres  digiti  rapuerint ,  tqte* 
cura  aqua  frigida;  da  ut  bibat.  Similiter  de  lactuce  semine  blies. 
Item  gallas  que  in  foli»  roboris  nascontyr  cuna  vino  bibat.  Adgo- 
norream,  id  est  ad  stranguiriam  vesice,  id  est  qui  urinato  vii  b- 
tiunt:  agni  sperma  et  piper  cura  vi  no  ciato!  bibat;  ipta  die  san» 
erit.  Idem,  (rie)  ad  idem:  Eviscus  in  aqua  coquatur,  et  ipsatique  ca- 
uta, potai  data,  rebxat  urinam.  Item  potio  ad  urinam  pròfocp* 
dam, api! radices  V mite* in  yocabo novo,*  cura  aqua ttl, mellis db- 
pùmati  coctearibus  UH,  addes  acetum,  ut  in  mo^urn  pàsce  fiat,  et- 
coquatur,ut  radices  liqnescant;  et  inde  per  dies  UH  lingula*  pottenes 
aecipiant  ieiuni  in  baloeo.  Si  hec  minus  invalescuotf  memiuerbmi* 
nbtrare  supradictas  diuretica»  potiooes  et  oportunas,  véi  qua*  seb  ad 
nriùam  provocandani  prodesse.  Aliud  ad  urinam  provocandàm.;8i, 
flégmon  fuerit,catapbsma  super  pectinemootidieinponea  ex  potine 
fenugrecì,  cum  melle  et  oleo  cocta;  et  super  pectinem  cucurbite  là* 
ponendo  sunt,  etsanguis  detrahendus,  et  fomentatioàem  e*  oleam- 
stereo  et  euforbio  commiscens,  super  pectinem  inpònès.—  Ad  cai* 
delucium,  orticam  grecanicam,  balsami temtere  cum  unctos-etsdr 
per  umbilicum  impone.  Itam  rutam  coctam  addens  ceraro;etiarit 
'  cerotam,  et  inpones.  Item  gladioli  radicum  cum  vino  et  aqua  Jrf- 
bat.  Item  milìefoliura  cum  aceto  bibat.— Si  ex  fopidibus  aut'bara- 
nb  evenerit,  curabis  sicut  in  nefreticis  monstravimus.-r--  Si  ex :(p 
cexia,  aut  huatore  venenoso,  et  mordaci  esperitale  cum  dolore.  Ine 
caprinum  mone  mulsum  ieiuni  frequenter  aecipiant,  si  febrfo  non 
est,  quia  lac  febrientibus  venenum  est. — Ad  eosquibus  semeo  flait 
sempcr,  aut  per  somnum  iniuriam  facit,  lactuce  sem'en  cura  fina 
bibant;  prohibet  semen,  et  ad  somnum  similiter  faci*.  Item  ad  s*- 
minis  fluì  uni:  Rutam  cum  liquamine  in  balnèo  mnndutieni.  Aliq£ 
bis  coctum,  non  multum,  nec  album  nimium,  et  in  pulverqro  re- 
dactum,  et  de  cimino  coclear  S  desuper  sparsum,  cum  aceto  mafr- 
ducet  et  quantum  sepius  visita  veri  t ,  tantum  cicius  ctirabitur.  A- 
liud:  si  masculus  aut  femina  urinam  cum  dolore  feeerit ,  ipeeoet 
manum  digito  initiat  :  si  durum  senserit ,  ex  lapidibos  evenit';  si 
molle  est,  ex  semine  ipsius  e^.  Cui  dabis  lasaris  in  aqua  calida  iU 
petroselini  g  I,  piperis  g  I  ;  in  pulverera  jredactam ,  inde  acrìpbt 
cum  vino  veteri  siliquas  IlUor.    . 

Gap.  125.  Adcalculorum  curo*.  \    " 

*        ■ 

Ad  calculorum  enras ,  quod  Greci  limicton  vocant ,  et  wàmfm 
difficultates,  quod  Greci  deteruntas  appelbnt.  Sic  inteOiges  i  Ti- 
mor evenit  et  vulneratio  apostemate  in  vesica  4  inde  emorroidi 
nascuntur.  Signa  hec  sunt  :  Tumor  et  dolor  super  pectinem  pul- 
sai. Si  manum  super  inposueris,  nou'possunt  fere  (ib)L  Uripaa 
cum  dolore  beiunt»  et  fnflationem  ventri*  patiuntur,  et  futidbgj 


969  . 
et  vomitum ,  et  vigilia*  sustinent  ;  ventrem  difficflem  habent.  81 
hec  tigna  'rider»  ,  sctas  esse  calculosos.  Cura  eorum  talis  est-  Si 
In  asfaltate  nec  morsum  curi  dolore  sentiunt,  collirioiD  delicati*- 
limoni  ,  argenteum  ,  lene  ,  et  iepidum ,  non  nimium  calidom  nec 
•apertum  sii.  In  collo  vesice  porcine  alligabis  et  in  ipsa  natura  (?) 
aaa  aatis  in  interios  initias ,  ita  ut  in  ipsa  vesjca  porcina  habeas 
medulltfm  cervinam  in  oleo  roseo  resolutam,  et  cura  butiro  recen- 
ti» ant  addippe  assenno,  ve!  pullitio  ,  tepidum  injciendum  est  ,  et 
emphstfum  diation ,  qnod  Greci  barbarum  appellai*  9  renibus  et 
qoe  circa  pectioem  et  testes.  sunt  imponeodum  est ,  et  feneta  t 
qnod  Greci  emplastrum  artagenis  (Arcbigents?)  appellane  nosau- 
teai  diacalcidins  dicimus.  ProBdenti  vero  egroto  cibi  et  potionea 
temperate  et  lenes  dande  sunt ,  sicut  in  aliis  de  mica  egrotanti- 
boa  dare  deroonstravimus,  ut  vesice  queretam  purgare  possint.  Un- 
feties  huiusmodi:  sutphuris,  vini,  piperis,  et  euforbii  ana 
llf  pulveritalis  (tic)  addes  olei  est  II,  cere  punice  qnod  sufficit,  et 
facit  cerotum  tenero  m,  ut  sit  vice  unguenti;  et  inde  omnia  usque 
adumum  peranges.  Si  hec  prò  ni  mielate  caose  minime  profue» 
rfat,  adiutoria  fortia  adhibetida  sunt.  Si  fortes  sunt,  flebotoman- 
tfsont  devena  brachii.  Post  dies  flebotomi,  da  eis  iera  catartica, 
•ut  celerà  antidoto  ,  vel  potiones  quas  buie  cause  cognòveris  prò- 
desse,  ut  est  tiriaca  tarlica,  aut  adrianucn,  vel  filonium,  aut  tro- 
cncum»  diaspermeton,  et  celerà  bis  simililiaqueexperimenta  sunt 
buie  cause  profuisse  cognovirous.  ltem  calculosis  utile  petroselis  , 
jétooioe,  saiifrage,  thimi  aua  est  I,  pirìtri ,  lauri  baccarum  zin- 
sìberb,  feniculi,  sparagi  seminis  ana  g  I,  apii  seminisi  II  ;  hec  o- 
mnia  teres,  ed  addes  vini  albi  ff  VI,  nielli*  dispumati  pondera,  vi- 
ai,  piperìs-r  HI;  commi9ce  et  cola,  et  inde  calicem  quartanarium  bi- 
bant,  et  ante  in  nocte  parum  cenent.  Sofora  ad  calcuhim:  saxifra- 
ge,  petroselis  radicum,  sparagi  radicum,  elne  radicum,  li  vistici  ra- 
dicum,  feniculi  radicum ,  apii  radicum  ,  aneti  raroorum,  rute  ci- 
■mrum  ,  cardopanis  radicum ,  ortice  greganice  ana  manipuhim  I 
ki  aqua  coques  ad  terciam  ,  et  per  singolos  dies  ieiuni  accipiant 
calicem  I,  cum  vino  bono  temperatum;  cerlissimum  remedium  est. 
ltem,  feniculi  est  III ,  petroselis  ~  Il ,  apii  seminis  est  11,  vetonice 
est  8,  agrimonie,  sparagi  seminis,  glicani,  marrubii  ana  est  I,  pi- 
peris~ll;  puherem  facil,  et  uteris.  Aliud  ad  lapidesexpellendos: 
hederc  baccas  IX  teres  diligenter  ,  et  dabis  cum  vino  calicem  8; 
l>ostea  in  drappo  lineo  urinam  digerat,  et  colans,  sic  lapidea  vide- 
bis.  ltem  baccas  X  tritas  cum  aqua  bibat;  mire  calculum  in  vesica 
freogit  et  expellit.  Aliud  ad  calculos:  Ebuli  radicem  cum  aqua  ad 
terciam  coctam  ieiunus  bibat;  miraberiseflectum  ltem  aliud:  sa- 
xifragam  tritato,  si  non  febricitat,  cum  vino  bibat;  febriens  autem 
cum  aqua  calida;  statim  eiusdem  effectus  perfectos  est  ad  sanità- 
lem,  ltem  rutam,  apii  radicum,  asparagi,  ana  manipula  ìli,  si  non 
febricitat,  coques  in  vino  veteri  ad  te  re  ias,  et  cum  oleo  et  pipere 
uteris;  experturo  est.  Aliud  ad  calculosos^  sive  intrinseci»  sentiunt 
dolorem,  petroselci,  bclonicam     ciminum,  arliaticus,  eluann,  ur- 


aro 

oh  et  tongaone  et  conpuitctionem  muta»  tanltont,  ettortJeawai 
falestliiarum  ;  et  quicquid  egerunt  squibnlascam  degnate  Mg* 
bto  subrufo  colo  emflunt,  et  non  cum  parvo  pericolo  evadeot,  et 
cum  somprw  turbati  sunt  pessime.et  tretoiacunt.  Et  etavaJM 
repentino  easy  emersi  qutesctmt ,  eat  vario  tnotu  cecNtocaMtar. 
Conlingit  autem  hoc  egrotanli ,  donec  eger  morfaidut  {et  palila 
deficit  carpore.  Si  hoc  desidera  probare,  he  éb  daterà  acrtarai 
continenter  II  ■  vel  IH  ;■  tane  omnia  suprascripta  tigna  maarilortai- 
tar  «iiii,  et  nisl  cito  fuettnt  curati,  grave  pertcuhitn  hwiuwt. 
SigM  eoram  qui  de  latis  lumbrìcitis  (ne)  vexantir,  quoeGrada- 
KarMet  vocant.  Egesti  per  veolrem  et  per  offiefum  corporato»! 
si  semen  ciicarbitarum /aut  hia  simllia;  et  .est  pattar ,  «t  carpari 
debi1itot.ro,  qood  Greci  atrofia»  vocsnt;  et  mordicaUone»  pattaa- 
:ur  quo  umbilico  adiacenl,  et  maxime  ante  cibino,  et aeotraat fa- 
trilum  iongoonis,  alque  freqoeoter  libìdiaem  ventri!  habeat«f> 
rendo.  Si  hoc  passio  egroto  verttlur  in  pailidirier 
nieminenint  ci  eo  igneiri  lumbrMorum  e 
minem  et  alienare,  sicnt  litargicos  et  ephempticoa.  Una  cerata 
qui  de  rotundis  laboranU  Nauseaci  cum  fastidio,  et  palnr,  etaaV 
cies,  oum  tussisciHo  («■)  parva,  et  animi  detectione,  qood  Greti fc 
potaomiam  vocant.  ABquibus  dormienti  bus  dentei striagootaftaV 
ntilfter  et  pueris  dormieatibus ,  masticatio  effieitur  «un  i  '  ™" 
lingue  eiclusione  ,  sematjtato  {ile)  oreiacéntes  , 
esurgunt,  et  Mera  se  cita  deponimi. 

Cap,  III.  Citm. 

CuratioeoTumqaide  longiset  nodosis  Inmbrkis  laborarA:"CaU- 
plasmeotur  ei  lupini  farina  et  absinthìo,  cum  melanti* >.< 1. 1. -!!:.».  < 
cardamonio.ethec  corta  simal  inpone.  À1iud:lupìnu ni  <wm  abginlhio, 
et  caricas  cum  mellis  modico  manducet  ;  et  metantium  cum  nula 
coetnm  potui  da; fortioriaas  aatemnasturliuoi  cominelle,  et  rad- 
■  num  da  ,  et  succa'm  eorum  bibant.  Confcctio  diaaaoron  sit  bjkw- 
ta ,  et  ipsas  moras  manduceot,  et  sinapem  tritura  enra  uleo  modi» 
mintimi,  et  sucura  ptisane  bibant  ubi  cotte  fuerfnt  radice*  potlp»- 
dii  tunse;  aut  corna  cervini  combusti  et  triti  corteo r  I,  caio  mi- 
aa  potui  da;  lumbricos  mire  escludi!.  Similiter  ex  medulle  «fi- 
na totem  spinam,  ex  collo  usqne  ad  aunùm  fife),  centra  focum  »t 
solerà  Tortissime  iaunges,  et  similiter  umbilicum. 

Cap-  112.  Cura, 

Curalio  centra  ascarides,  ani  sunt  timbrici  hrth  Aqnarosabnn 
bibant,  et  elixatoram  centaurìe  ,  cum  modico  mette.  Quod  ti  «t<^ 
maco  aspiciuot,  et  aversio  ventris  sursam  cootiogil,  oportet  io  « 
sàlein  tenere,  et  conquassare,  et  ingluthre,  quod  ale  corninoli  <I«- 
culiuntur.  Quod  si  bcc  sic  etdudanlur  ,  tane  absintiiium  vìride* 
Uitum  in  umbiKco  ponatar;  et  absintbium  ponticvm  bibot  ,  scrn- 


srm  bibot  ,  a» 

1 


261 
•et  et  elixaturam  ilHus»  Siroititer  centauria  potetur,  et  JbUa  per- 
sici tonai  ventri  et  urobilico  inponantur ,  et  nucleo*  pefaicorum 
comedant  tetani,  aut  tritos  cum  careno  vel  acela  bibant;  deambu- 
Mia  et  exercitatio  utrliter  bona  est.  Cibi  digestihi lessiate  maxi* 
ma  adepsde  lardo  porcino.  Bfemineris  autem  clisteris  fortioris, 
mmo  io  dimissione  utendom  est,  et  alita  manducent  et  alia  acromi- 
et  fomitum  provocent;  postea  catarticum  ex  caraouea  cum  la- 
et  cocognidio,  et  nitro,  et  bis  similibus*  cum  malsa  acci- 


Cap.  tt3.  Cura. 

m 

Carati*  eemm  qutbua  ex  lombricis  rotondi*  contingft  passio. 
■tfkne  in  iafantibus  evenire  sotet  ;  maioribus  autem  io  febribua 
•  cum  indigestione  eveoit.  In  ini  tic  cataplasma  cis  fatias  ex 
temine  et  lupini  tutina,  ana  mensura,  cum  aqua  mulsa  coque, 
4  aie  cataplasroabis,  et  postea  oleo  violacea  umbilicum.  illiuies,  et 
lana  sucida  fasciabis  ;  post  absinthio  et  alea  ciprino  ventrem 
iptasmabu  osque  ad  umbilicum.  Quod  si  venter  abstinucrit,  vel 
,  per  iniectiones  depones ,  perfectis  ad  età  ti  bua  clisteritabis 
abriathto  et  meHe  mrxta,  maxime  puerìs,  coriandroet  menta  tiri- 
ti admftta  Epithima  Itimbricis  necandis  vel  excludendis  :  lupini 
farine  est  N,  absinthii  triti  et  creti  est  I,  mente  viride  (sic)  est  S, 
fa  nelle  colligas,  et  in  linthea  medicamea  exteuden* ,  super  ven- 
tiem  inpones. 

Cap.  114.  Cura. 

Corallo  ad  omnes  himbricorum  causas  pariter  curaadas,  %l  himr 
hrieorum  passio  non  fuerit  cum  solutione  ventris,  et  velut  rasu- 
m  egerant,  constrictiora  adhibebis  medicamenta,ésicut  in  disinte- 
ficia  cognoveria  prodesse.  Item  adlumbricos  efeiendos:  Dj plani  fo- 
Ne  bene  trita  cum  vino  autero  (sw)  veteti  sextarii  partem  ieiunus 
;.in  ipsn  die  discutit  lumbricos.  Itero  acetume*  absinthitun 
•imul  coqueos  extorque,adde  Earinam  lupini,  et  exinde,  dum 
i  est,  panno  inducens,  ventri  inpoaes  et  sobtus  umbiiicun*; 
mirifce  prodest.  Aliud:  Absiottói  ci  mas ,  felterre  cimas  ,  parsici 
Min  9  lupinum  viridem  tcre,  et  inpane  umbilico ,  cum  saccellis  ; 
timbrici  deponuntur.  Emplastrumvalidiasimum; nitri,  polliois  tri- 
tici, felNs  taurini ,  seroea  cucumeris  agresti»  >  aoa  $  UH ,  commi- 
Moai.  umbiltco  iupone.  Cum  autem  ceneri t  veotrem  solvere»  tolto 
medicaroen  ;  lumbricos  utiltter  excludit.  Item,  plaojtagiojj  sgroen.,. 
et  mei  caulis,  et  scofinarum  de  corou  cervino  detur  coclear  I .  A- 
Rad  :  lupinum  amaruro  manducent ,  et  vinum  viobeeum  bibant. 
Item,  baccarum  lauri  est  I,  lupini  estl,  facit  pulverem  delicatfesi~ 
Mb,  adde  fel  tauriruim,  et  commisceoa»  vice  cataplasmaUs  super 
Mibilkum  appones;  ipiraberis  poientiam  eius.  Item,  foli  a  persie^ 
ai ,  et  foli»  olive  aut  samftice  super  umbilicum  pone»  i  lumbricos 


S62 
exclmlit .  al  soDum  fecft.  Alrad  ad  lombrico*  ,  afre  htatatW, 
sive maSeris  ctatts  :  praguaminfs  de  lardo  coclearia  B  Mia  iato* 
■ras  blbat  Itero  rute  lemeo  in  oleo  coctum  per  distenda  faide); 
omnium  inlestinorura  dolorem  tolIU,  et  rumbrico»  exetadtt,  - 

Cip.  llb.Cura, 

Ad  tomborom  dolorem  et  tibidinis  restricefooem  .  quoti  flead 
algicin  vocant.  Atii  nlcus  hoc  pallente»  io  reoibui  babent  bpldè-, 
quibu*  apostema  et  vulnerai»,  et  cflusio  saaguinfs  per  oataraavet 
■  renibus  eRestio.Cygnosciturflegroofi  in  reoibus  sic:  dolor  est  et 
utraque  parte  renilo»,  et  unum  iliun  doiet,  et  pondi»-  hi  renAai 
sentiont  et  gravedinem,  et  fervor  est  in  ipsis  (ocb  htoJerabMi'el 
quando  urinarii  fatiunt,  lipothomiam  patiuntur,  M  est 
et  non  possunt  uri  ne  m  tacere;  frigi»  sentiont,  et  «Hi 
cimi  ttegmate.  Hi»  signis  denionstratis,  sciai  tumoreaa 
nibw,  iti  in  kunbis,  aut  foris;  aliquibus  eoim  cootiogit  ' 

Cap.  Itd.Cxro. 

Curati»  eh  talb  est  adhibenda:  Oleum  ,  piceni  DqoMsm.aaV 
phor  mum,  nitrum,  cum  aceto  in  patina  ferrere  iaeit,  " 
trite  intincta  calida,  ut  terre  posstt,  bis  in  die  nimbo*  et 
Tobia  et  fascias.  Item  betonice  quinti  uefolti,  sparai  ama 
lum  I,  piperia  grana  C,  mellìs  coclearia  UH,  vini  ff  I,  leni, 
miscc  da  mane  io  balneo  coclear  I;  post  balneum  ,  tensii  m 
et  pedibus  in  lecto  ealido  teceat,  ut  sudet,  bori*  VI;  per  dias  ah- 
res  simili  ter  bcil.  Item  nerba  sinicion  trita  cum  sale,  ut  geni»  al 
mahgmatis,  lumbis,  renibus  et  coiis  inposila  mir<3  facit  Itero  agri- 
monie et  artemisie  podices  (olia  teres  cum  axungia  et  acelo;  «* 
militer  sticcurrit.  Itera  vetonice  %  Il  in  mukw  riatis  trìbus ,  si  k- 
briritat,  ei  ai  ida.  Itera  marrubiunt,absinit)tum  ,  lopinun, 

rinomi       se    a     aatt ,  et  ipsam  triturami  super  lumbos  ia- 
e.  Aliua:       -ror  |     itatorura  de  eapitibus  II ,  coque». 

ten     i  -e  t«i  ti,  i       veli;  terendocotomisce.  et  *lU:1,i 

eer  a       strenibusi    one.  Item  galkani  fasciculum  I,  le* 

b  aceto  ,  addes  oleum,  quasi  tnangma  in  linleo  eriges,  et 
aaperponea.  Item  pe  t  roseli  num  anima  lum,  modìce  trituro,  super 
inpohe;  dolorem  toltit.  Aliud:  sinicion  per  se  trìtoli  potui  da;  »- 
ridisalmum  est.  Item  «etonice  vei  II,  cum  vini  beni  citilis  Iti,  pipo- 
ris  grana  XVII;  trituro  et  calelacturo  ieiaons  bftwt.  UembMeesU 
in  multa  potui  da,  ai  febris,  in  equa  ealida;  dolorem  toUil. 

Cap.  117.  ^d  dolorem  rema*. 


Ad  nefreticorom  curas,  qoam  latini  renurn 
stmt  signa  quibus  nosCUOtur  lapide*  in  renibus:  dolor 
tergimi,;  ad  rene»  lijgidura  seoliunt  puadus  cum  Rotore,  tra** 


261 
wkmt  ,  et  noa  pessunt  ;  veater  ftciHs  noo  est  Contingit 
aio  ex  fervore  et  tumore  flegmatis  io  reotòus,  et  focit  epo- 
et  volneratiooenv  Cura  hoc  apostema  ruperit,  refrigerium 
il  requies  estdotoris.  Si  non  roperit  apostema,  curator  vicium  per 
il  per  urinarti,  aot  per  cauterium:  Si  autem  ruperit  a- 
vulnera  facta  sic  inteNiges  :>  Urinane  fatiuot  subsangui- 
el  io  ipsa  urina  apparent  quasi  ftuTures,  et  pruriginera  ih 
pationtor;  et  cum  urinarii  fecerint,  natora  eorum  dolfet,  qua- 
i  commeodatur.  Qui  hec  signanesciunt/cottcos  esse-pu* 
•  Sdredebes  has  causas  propter  vicinitatem  coli  et  intestino- 
quia  eorom  causa  (alia  non  habet  signa.  Remi  m>  dolor  tenet 
pattern,  renum,  et  ambo.  ilio.  Àliquoliens  et  upa  pars  re- 
el  unum  iHum  dolet.  Àliquandò  frigus  patiuhtur  et  vomunt 
m.  cum  Segniate.  Bis  sigAis  demowtratis,  scias  turóorern,  ès- 
feifc  reato*  ioUHtfecu?,  vefcejtfrinsecus. 

€*p*  It&.Cura. 

Cbratio>iiefMHcorafiH  et  ffegmonis,  et  qui  fonane  in*  renjbus  ha- 
Si  virès  permisermfc,  Oebotomum  adhibebis  de  ea  parte,  ubi 
pobat;-post  dies  IH  embrocas  faiies.  Oleum,  et  vinum,  et  fé- 
Égreoam»  et  radices  malve  agresto* /eW  papayera  siraul  bu|lianiur< 
fbM  soccida  intincta  dolorem  fovebis,  et  ipsam  lananvsuper  fu- 
oitMi  califfati*^  postea  io,  ieradifccoloquiiitidis  purgabis ,  aut  aliis, 
glarticfe  bis  similibus ♦  queadretuim.  dolorem.  prodesse  cognove* 
fc.  Citoplasma  focit:  aprothaoum,  stercuy  columbinum,  picem  re- 
i  »  Ihus  galbanum  ini  secoqjies  ;  addes  oleum,  et  in  plagella 
\  el  super  dolorem  mites.  Àliud*,,  cpiod  Eribasius  exposuit 
né  renani  dolorem  el  ad-soomum:  aneti,  apii,  petroli  ini,  olisari, 
pfot»  esnnami,  mente*  castorio*  sinpni  seminis,  cocogridii,iusquia- 
pi  «aaaiais,  ana  2  II,  saxifrage,  betonice,  cassie  »  ci  mini  »  ana  5  U 
et  cernei»,  addes  meilis  quod  sufficit,  ti  ieiimus  accipwt  in, 
avellane,  si  non.  febricitet,  cum  vino;  probatum.  est:  Tran? 
jft  lapidea  in  vesica*  et  remi  m,  dolorem  tollit.  Itera,  ad  renum, dor 
imàl  piperà,  petroseliui ,  asari,  baccarum  lauri ,  ana  vel  I;  fattesi 
«tvòrem,  et  dabis  coclear  h  passo,  tepefacto,  ieiunot  per  dies  III, 
Ì  immobititer  ambulet  egrotus,  et  stiitiro  sanabitur.  Aliud:  piciir 
MB  et  aHiumvennaticum  diligenter  tere,  et  iupoue;  mot  dolorerà 
aMit.  Item  vetonice  suci  ovum  plenum,  vini  oviun. pleoum,  mei- 
ia coclear  K  piperis  grana XI, tere simul,  etdaieiuno,per  diesili^ 
nufestin»  sanabitur.  Item  eboH  menluscum  in.  vino  cootorn.»  et 
axungia  tritum  ;  addes  farinara.siligineara  ;  commisce  et  ia- 
Aliud  conditura,  nefreticum,  petrosetis  spicaav*  cassiam*  Or 
vetoaicam,  rinzi  beris,  dauci  se  meo,  assatum»  aga-*. 

1eaai«  aaxifragam,  pipar;  hec  assumea,  ex  siogolis  5  HI,  meilis  di- 
pooiati  OT I  *  vini  voleri*  IT  VI ,  commisce ,  et  utere.  Potio  ad  re* 
Mia  dolorem  valde  utilis,  et  probata:  Orlice  grecanico  foKa  et  ra- 
Kcv»  votouie  (olia  et  radices ,  aua  maoif  uJam  1 1  tere  cum  pipe* 


3M 

m.  et  fini  ealicum  IR.  bibst  per  dia  IR ,  ti  fefarfefat  dm  «ami 
alida.  SI  opas  est,  usque  dfes  Vili  al  mlllter  fatisi.  Aitai-  —nili 
ci  2  UH,  libaci  8  11,  cuna  lacrimo  de  ovq  distempera,  et  «bt  Jafet 
ioponej,  et  Unum  calidum  super  ligabfs.  Itero  ad  reown  dolorai 
milfolif,  foUonim  de  buso,  morelle,  abslnthii  eoamran.  Mie  ■*• 
nipulum  I,  terea,  addes  albumen  ovorum  UH ,  aceti ,  «t  battei,  al 
Melila  aita  omn  plenum ,  axungie  porcine  quod  sufBdf;  comari- 
scena  omnia,  panno  induccs  et  super  dolorem  inpooes. 

Curatio  eorum  talis  est  qui  lanam  in  renibus  babent:  Dnafete* 
funfi  bibere temei)  malve  agrastis,  et  semen  apii,  et  anebtavst 
absiiithium, et  cìminum  alesaodrlnum;  hec  seroper  Mbant  marni- 
na,  et  fec  eoa  lavar!  in  balneo  in  qno  mitea  oleum  babumlanter,  et 
embrocis  fiat,  et  omnia  dioretica,  et  boc  tale  quod  ale  euttOcHsr- 
Saxifrago,  cimìni,  cucuraeris,  soinen  pnstiuasca,  semen  asari,  em* 
ci  eoa  manipulum  I;  de  passo  quod  sufficit,  «I  commiaceM  .ornai* 
da  efe  nt  bibaot. 

Gap.  1 19.  Cura  m  renSmt. 

Curatio  vufneratfoms  In  renibus  Intrinsecua  :  per  ìlngalna  db 
Mbant,  clistere  et»  facies  ex  oleo  ubi  decoctam  Bit  anetUm.  6MM- 
rum  sic,  mura  sic,  et  ruta,  et  ipsuih  oleum  colatomi  MiUaa.Cfsl 
eorum  debeot  «se  :  asperagom  agrestem  mandueent ,  portila  al 
paslfnacam  coctam  ieiunf  accipiaut.  Vimini  album  et  few  Matte, 
et  ioterdnm  balneis  utantur,  et  omnem  frigdorem  rugiaatU '„ 

GlP.  120.  Addiabetem. 

Ad  dfabetem.  Hec  passio  multa  habet  nomini.  Al»  idropem  in- 
sanabilem,  alii  drarriam,  alii  diepiden,  ali!  diapsM  »j  vocaitt  Ha- 
noi enim  renum  esse,  hanc  passionem  dicebat.  Séd  hec  pa-  ■■  i a  raro 
contiflgit  io  homlnibus;  eed  quando  evenit,  «entfunt  absque  mor- 
sura atonia  in  renibus ,  et  quicquid  biberint  statini  per  ariano 
transit.  Curatio  diabetes  Rufi  auctoris  afiìrinaotf*  maximum  nitiii- 
torium  esse  in  passione  ut  statini  revomant  potum  ,  rei  potionun 
quam  frigidissìmum  (rie)  invenire  possimi,  et  omnes  ■  ■  ■■  ■!  .  - .  et  pò* 
tiones  frigidissima*  accipiant;  boterà  cotta  frigida  manducc'it,  et 
ipsuro  muscellum  frlgidum  bibant),  ptisane  succum  frigidum  wr- 
beant.  Sed  nec  aliqnas  potiones,  nec  cibo*  diuretico*  accipiant  qui 
urinato  provocent,  sed  sudare  oportet  et  tenere  caput  fora;  dolio, 
ut  per  os  trahat  frigidum  aerem.  Aliud  corpus  calidum  habet  vt 
sndet.  Alia  vero  adiutoria  invenerunt  auctores  ex  aitila  curi  ve- 
to temperata,  et  oleo  modico  roseo  misto  cataplasma  iti  ipocondrii* 
iopODe.ct  folia  vitis  moltissima  teres.etherbaspwtó,  -  .  "  ,  i  | 
caclam  da  els;  et  succum  poligoni  i  frequenter  accipiant,  et  enolan 
in  vino  datam  nigro,  et  dactilos  in  vino  infuso)  raandiiecnl;  i|*uoi 
vimini  bibaot  frigidum ,  et  mtram  similiter  bibal ,  id  est  aattW 


letotMMDdi  mot  io  brachto ,  et  nedlaniot  un 

Clt.  llt .  Ai dolomn  te**. 

Ai  vesice  dolorem,  quod  Greci  sinthomata  appellant.  Velica  tri* 
■(ter  ex  eontexta  interraneis  membranis  :  coius  figura  longoni 
akel  coOuni  f  et  ibi  viocta  sunt  foramioa  f  et  tenuissimé  veoé  f 
•r  W*  meditila ,  a  spina  descendens ,  venit  in  testicolis  mini- 
iraUbua  semen,  quos  Greci  spermatico»  poros  vocant*  Póma,  jd 
ftfbremeo  aeminis  et  orinarum  egestionis  inde  venientis  fistolo 
rib  ipta  felice  cervice  inseruutur,  et  inter  membrana*  sparguntur. 
tatti»  fogeos  perfuccio  (sic) ,  aut  f rigus  ,  aut  veneoosus  humor  , 

*  sorbi  vitium  contingit,  maxime  iliis  habitudines  male  fieri  so- 
nt,  quod  Greci  eocoxiam  vocant  ,  quibus  sangui*  de  vena  apatia 
wtm  fede  miito  in  vesica  depurgare  solet,  et  facit  ulcera,  aot 
■peritatemi  in  vesica ,  et  debilitale!»  nutrit ,  et  difficile  earan- 
mr;  hoc  sunt  autem  periculosa  que  in  totum  orinas  denegante  quod 
ìred  smrtam  dicunt  ;  aut  quibus  urina  difficilis  est,  qoam  Greci 
Ummriam  vocant  ;  aut  urinam  per  gutas  minimas  emitunt,  qood 
Sfeci  gmorrtam  appellant,  id  eststraoguriam;  et  antecedente  uri* 
m  rat  finita,  morsum  cum  dolore  sentiunt.  Sic  intelliges:  Si  san- 
pria  pan us  mariaverit,  eruptiooem  vene,  aut  putredine»,  aut  de- 
iBHowm  vesice,  quod  Greci  atomon  dicunt;  alii  per  sompmjmin- 
«botarle  urinam  emitunt.  Sed  si  bec  passio  in  vesica  frequeoter 
teaerit,  paralisum  (sic)  signat  et  sine  periculo.  Si  disuria  in  vo- 
te fuerit,  ulcera  ad  lapides  ex  renibus  irruentes  in  velica  osten- 
ti!, quod  Greci  tembrum  appellant;  et  ipse  urinai is  meatus  fuerit 
Aatpisus,  hee  causa  in  egritudine  pessima  contingit,  quia  meatua 
laterale  officiano  non  prevalet  efficere.  —  Cura  eorum  quibus  ex 
ijflore  vel  profuoda  perfrictione  dissurie  causa  evenerit.  In  ipn 
Jet  oleum  rutaceum  per  clisterem  egroto  frequenter  inicies;  remine 
pero  matrix  infundenda  erit,  et  extrinsecus  pectinem  et  inguinem 
»  oleo  ciprino  calido,  et  cum  lana  succida  fasciabis.  Àliquando  ad- 
tjkebiscastoreum,si  forte  plus  calidum  fieri  oportet,etai  ventar 
fclttaoerit,  clistere  deducendi  sunt  ex  decoctione  fenugreci  aut  ra- 

malve  cum  oleo  mixto  et  calefacto,  quod  Greci  encattsmato 
;  et  si  fuerit  constricta  vesica,  subtili  fomento  relaxareet  uri- 
deducere  oportet;  et  si  minime  fuerit  urina,  et  in  periculum 
borit  faiitiuro,  sicut  superius  diximus,si  vires  permiserint9oportet 
b  airribos  super  talos  venas  interiores  incidere.Si  dolor  non  mi- 
mitur,  cataplasmabis  ex  lini  semine,  et  fenugreco,  et  polline  ordei, 
i  semine  agrestis  papaveris,  et  resina  pinea  pice,  et  resina  frixa, 

*  iaopi  succo,  et  gota  amoniaci;  addens  oleum,  faties  cerotum,  et 
ileris.  Antidotum  ad  vesice  preclusionem  probalissimum:  et  saxi- 
rage,  apice  ,  vetonice,  squinnanti,  cinnami ,  carpobalsami ,  coiti, 
bainthii  succi ,  croci .  spine ,  sud  liquiricie,  acori ,  iperici,  reu- 
oatici,  cameleonte,  petroselioi,  dauci,  yrei,  opopanaci  ana  est  1; 


MA»  et  utero*.  Itemad  vestaimpetroaehoam,  sexilVagemp  apf** 
umul  babai,  el  saoabitur.  Item  artemisiaia  et  dragagpnludaQtl, .al 
non  febricitat  coni  via!  ciatis  II,  potui  da.  AUod  ad  vesieftm:  ni* 
,  io  agrestis  Ibliorom  et  redictua  libram  I  io  oerri&k  equa  coqcat 
ad  medium,  et  colabis;  bibat  et  sanabitui*.  Pul vis  ad  eoe  qui  intim* 
aecus  «esicé  vicia  habedi:  saxjfrage,  asari,  gurami,  mtonice,  pipa- 
li*, ana  est  k,  mallb  Kbram  I,  vini  qaed  sufficit  ♦  in  htriaeo.bibafc 
Aliudt  si  febria  est;  petfoseliniestlt8adfrage^l9  felanfc*rJ9pt' 
periati;  hoc  taaaa  etcfibellalaia  tìm ^ocUt accipiat» cocleare 
cobi  aqjaecalide  calie*  k 


*+• 


Sigoa eorm qiat lkpidfia habeot  laverie*  Watara  iiiMniMl 
est  &  proiiginem  io  ana  pattanti* ,  et  cupi  minge»  Totani -,  data- 
lem  petiuotur,  et  non  possunt  mingere,  NaseiCiir  hietfefcuaa  magli 
ili  iofantfbus  quam  io  iiwenibus ,  qfiia  mioores  lapidea  miafsit. 
Qui  bene  causato  nesciunt ,  nefreticòe  aut  colerico*  èM'  — ■*-** 
Nana  detratte»  non  inftatibt*.  sed  iutenibas  coutiilgU* 

Crtatto  corami  taMs  est?  petrosettai,  seroeft,  apK  aèrno, 

te,  saxifirage,  liozibeiis,  eta»  radici*,  sfeetet,  artiettei,  tauri  ti* 

caftan,  ortiae  maiorie  semen,  asari,  radicaci,  apice,  aoaia  parìfc 

coati  ortolani  radicom,  cardopaais  radicare,  agarici,'  manrubH  al- 

Mv  aneti,  ana  ali,  mellis  raodicivn;  teres  omnia;  dabfcqui 

bricitet,  mane  et  aera,  cum  vio* albo*,  Item  afiniculalwm 

eedide ,  et  ia  groèsorie»  eius  i&veuis  lapidea  alboa ,  qpòe  cute  tiaa 

toro,  et  da,  si  febricitat,  cum  aqjua  calada;  «èt'ociler  Vena*  corrai 

pat,  miram  esperierb  virtutem.  Ad  lapidea  frangendo*:  lattribalK 

eànim,  miteni  semini*,  damasonis  oltuianì ,  o^rugiuivfetiU** 

Mni, apii  «eminia       ana  est  t,  merito  pul  verero  faticrf,  acorcai  Ita 

olla  Htcencies,  ut  puhis  fiat;  cum  supradictis  9peribbu*  mhc*Y 

de  piperis  est  S;  exinde  accipiat  in  bahieos  st  non  ftshridtefe» 

vino  JH.  Signa  ptiliasis,  id  est  qui  furfures  mingkmt,  qpadTflnH 

ci  encaUmnn  dicuiìt,  qtte  p<er  urinam  in  calice  notant.  SFheci%pi 

videris,  scias  lapidea  maiores  habere  in  vesica;  non  enfyn  forteto 

nascuntur  io  vesica ,  sed  dum  lapidea  maiores  flnàt  ia  voice  (  41 

naturam  eorum  maoibus  confricaverint,  intra  redeuot1  h^MR  U* 

ex  ipsa  confrictione ,  in  labiis  veaice  fuefit  scabièr,  etetiAtiÉÉ* 

per  urinam  velut  furfures  super  nataotes*  —  Curati*  «orni  fri 

furfures  mingont  dulcia  comedant,  et  lac  caprimim  mox  Iftitaal 

bibaot  si  non  febriunt,  quia  febrìentibos  lac  veoeOutn  est.  Di  d* 

cancro»  fluviales  manducare  Antidotum  eh  tate  fcc;  cfaptoapt  e- 

pii  semen,  mei  atticum ,  siseleum ,  equia  póoderibos ,  com  mdV* 

et  lactis  siogulis  calicibus,  omnia  commiscens,  dabia  mane  ieiarii 

coclear  I ;  olerà  talia  manduccot  9  malvas^  paaUnacaa,  apua^Ék 


9B9 
Cita  totem  tato  ;  ova  sorbìlfa  ,  et  auccum  ordei  cut»  ddlcore  et 
pipere  eotidie  accipiaot;  balneis  utantur,  et  pam»  btttfnt,  et  mei 
•ttknm,  et  aristologiam,  et  petrosetìnua»,  omnia  eBia  cuoi  pasao* 


CàP.  1 2*.  Zfe  imm*  (afe). 

Mjgne  quirlasfe,  H  est  qui  lanam  vefct  capiflos  mfisgunt.  Grave- 
et  poudus  in  pectine  sentiunt,  et  morsimi  i»  (bramine  mea~ 
petiuntur. —  Cura  quiriasis:  Caldamente  focit  cum  oteo  coctò, 
e*  super  sedeant,  et  da  eia  bibere  passum,  et  seme»  apii,  et  pipe- 
rje  grana  XX  v  et  epitbima  diaspermalon  inpones  super  pectinem 
et  testfctites,  et  bibere  dabis:  mirte  est  R,  «te  passe  purgate  est  a, 
«nife  dispumati  £■ 1;  mane  accipiaot,  cum  eque  calide  eoclearibos 
I,  Item  fhallidom  cum  aqua  ealida  naturali  colare  bibant  •  quo* 
Gtod  officiata  vócant ,  ut  in  eretico  valeaot  naturateti!  corporò 
tomperaoUem  revocare.  Signa  eorum  qui  sangoioem  reingunUdo» 
lami  in  coxis,  vel  super  pectinem  sentiunt',  et  tumorem  in  vesi- 
ca  et  straoguria.  Et  bis  qui  sanguioem  mingunt  eonlingR  et  reni- 
koa  ulctratis ,  aut  aanguinolentis ,  aut  saniosia ,  vel  subalbidi  mi* 
stia.  Aliquando  cum  gravi  dolore  stai  et  ilicorum  dolorem  patiuo- 
tur.  N  vero  sauguis  purus  roanaverit  f  eruptionem  vene ,  aut  pu- 
ipsius  vene  significata  Cura  eorom  qui  sanguinem  min- 

•  Si  Cortes  sunt ,  inponeode  sunt  eis  ventose  super  renea  ,  ut 
detrabaf  sanguinem ,  et  cum  pusca  frigida  spongiam  super  pecti- 

iupenes  f  et  ad  testes  cataplasma ,  sicut  in  aHis  demoostravi- 

;  et  disterem  fac  eis,  ut  bumores  purget.  Cibum  et  potum  » 
aieut  in  multis  dictum  est»  accipiant.  Salsum  cum  oximelle  mandu* 
eant.  Si  calorem  super  pectinem  seoseris  f  acetum  et  oleum  cum 
lana  socida  fopocendum  est.  Item  ad  sanguinem  mingente»  rea  prò- 

:  aliorum  ($k)  capita  VI,  cum  aiseli  radicibus,  et  intua  aquam  et 
calicum  IX  in  olla  rudi  coques  ad  tercias,  et  cotona,  da  bibe- 
re per  dies  III;  sine  dubio  cura  tur  Itero,  vini  calicum  a,  olei  cali* 
tana  a,  commiste  ut  bibat;  statim  liberatus  est.  item  radices  fise- 
tidi9  radices  apii,  radices  petroselini,  et  radices  feoicoli  coques  in 
vino,  et  cum  refrixerit,  ieiunus  bibat  otlicem  I,  et  ad  dormitionem 
rimiliter.  Item  ,  malve  agrestis  semen  solves  cum  vioi  vel  melila 
dato  I,  dabis  bibere  ieiuois,  et  post  cenam;  pbisicum  est  Item  ad 
eoa  qui  sanguinem  cum  urina  mingunt ,  vel  oigredinem  fellitam  9 
a  radicibus  blandoni  et  cardopanis,  mundatis  et  tritissuccum  ex- 
torque,  et  cum  vino  calido  roiitum  bibat,  ad  unamque  per  se,  et 
quantum  plus  suci  addideris,  tantum  cicius  curabitur.  Ad  subme- 
vilos,  id  est  incontinente*  urinami  cervellam  leporis  coctam  et  tri- 
tam  cum  vino  bibant.  Item,  timbram,  pinpinellam,  serpi  li  um  e- 
quali  mensura,et  mellis  modicum  cum  vino  coque,  et  bibant.  Item 
oaaa  de  perna  salata  in  Turno  mite ,  donec  albescant  ;  post  terens , 
cribella;  adde  cimini  est  8,  cere  g  II,  pet  rosei  ini  %  ||v  piperis  grana 
LXXX,  saxifrege  libram  1,  vetonice  9  V,  pulverem  fatica,  et  dabis 


268 

cocleer  I  ieiuoo  febWcitaoti,  cure  aqua  calida.  Itera  ed  incottine»- 

tiam urine:  Gelisiam,  quautum  tribù*  digiti*  rapaeris,  dUtoatfere 

cum  fino  optirao,  et  dabb  per  dies  multos,  uno  die  bwi*  (bg.  bis), 

alio  vero  ter.  Itera  cimioi  ,  quantum  tres  digiti  rapùeriot ,  tqte* 

cum  aqua  frigida  ;  da  ut  bibat.  Simili  ter  de  lactuce  semine  Mie*. 

Itera  gallas  que  in  foli»  roborts  nascuntur  cura  vino  bibat*  Adgo- 

norream,  id  est  ad  siranguiriam  vesice,  id  est  qui  urina»  vii  b- 

tiunt:  agni  sperma  et  piper  cura  vi  no  e  iato  1  bibat;  ip*a<jtte 

erit.  Idem.  (ifc)  ad  idem:  Eviscus  in  aqua  coquatur,  et  ipsa  «gna 

lata,  potai  data»  rebiat  urinata.  Itera  potio  ad  orinana  profpcp* 

dam,  api!  radices  V  mite*  in  yocabo  novo,  cum  aqoa  tf  1,  orili*  db- 

pòmati  coclearibus  MI,  addes  acetum,  ut  in  ràodura  pince  fiat,  ft 

coquatur,  ut  radices  liqnescant;  et  inde  per  dies  Illl  lingula*  pollane* 

aecipiant  ieiuui  in  balneo.  Si  bec  minos  invalescunt,  memineri*  ari* 

nistraresupradictas  diuretica»  potioneset  oportuoas,  vél  qua*  adi  il 

ariùam  provocaodatn  prodesse.  Aliud  ad  urioam  provocandola.  ST 

flegmon  fuerit,catapbsma  auper  pectinem  cotHieinponea  ex  potine 

fenogrect,  cura  melle  et  oleo  cocta;  et  saper  pectinem  cucurbite  li* 

ponendo  sunt,  etsanguis  detrahendus,  et  fomentatioàem  ex oleaa- 

storeo  et  euforbio  comraiscens,  super  pectinem  inpòoe*.—  Ad  eri? 

deludono,  orticam  grecanicara,  balsami  teratere  cum  uhcEot«tabr 

per  umbilicura  impone.  Itam  rutam  coctam  addens  cerara;  et  Jaeit 

ceratura,  et  inpones.  itera  gladioli  radicum  cum  vino  et  aquafrf- 

bat.  Item  millefoliura  cum  acéto  bibat.— Si  ex  lapidibus  autbara- 

nis  evenerit,  curabis sicut  in  nefreticis  rooostravimus.—  Si  ex  fr 

cexia,  aut  huoiore  venenoso,  et  mordaci  aspettate  cura  dolore,  He 

caprinum  mox  mulsura  ieiuni  frequenter  aecipiant,  si  febris  non 

est,  quia  lac  febrientibus  venenum  est. — Ad  eos  quibus  semen  flait 

serapcr,  aut  per  somnura  iniuriam  facit,  lactuce  semen  cum  vino 

bibant;  prohibet  semen,  et  ad  sommi  m  sirailiter  facit.  Item  ad  •*- 

mints  fluiura:  Butani  cum  liquamine  in  balneo  maudutienf.  Aliad: 

bis  coctbm,  non  multura,  nec  album  niraiura,  et  in  pulverQm  re- 

dactum,  et  de  cimino  coclear  S  dtesuper  sparsum,  cum  aceto  -bn*- 

ducet  et  quantum  sepius  visitaveri  t  >  tantum  cicius  curabitar.  A- 

liud:  si  raasculus  aut  femina  uriuam  cum  dolore  fecerit ,  ipeeoMt 

manum  digito  initiat  :  si  durura  senserit ,  ex  lapidibus  evenit';  si 

molle  est,  ex  semine  ipsius  e^.  Cui  dabis  lasaris  in  aqua  calida  {I, 

petroselioi  %  I,  piperis  g  I  ;  in  pulverem  jredactam ,  inde  acciptat 

cum  vino  veteri  siliquas  llllor. 

Gap.  125.  Adcalculorum  curo*.  ^ 

•  ■ 

,   ■ 

Ad  calculorum  enras ,  quod  Greci  timida*  vocant ,  et  adattai* 
difficultates,  quod  Greci  de$ermta$  appellane  Sic  inteOiges  :  Ti- 
mor evenit  et  vulneralo  aposteraate  in  vesica;  inde  emorroida 
nascuntur.  Signa  hec  sunt  :  Tumor  et  dolor  super  pectbftaoi  pal- 
sat.  Si  manum  super  inposueris,  noo'possuiit  fere  (**e):  Uripaa 
cum  dolore  iaciunt»  ctfnflatiooeni  ventria  patiuntur,  et  fasUdkiB/ 


et  vomitam ,  et  vigli  m     ;  vi      em  .  si 

hec  tigna  vMerfc  .  s  e<  .  i     a  eoi  is        Si 

fa  «raiitate  nec  i     rsum  cu     lolore  <    iti     t,  ©     r      i      i 
tluwmi ,  argenteum  ,  lene ,  et  tepida  n  tee 

espersom  sit.  In  collo  vesice  porcine  au     dìs  i       ra  (?) 

bm  satis  in  interios  initias ,  ita  ut  in  ì       vesj     p 
medulltfm  cervi  nana  in  oleo  roseo  reso      m,  et  <       twin 
li»  ani  addippe  assenno,  vel  pullitio  t  teptdum  inpc  ,  et 

eoiplastrum  diation ,  qnod  Greci  barbarum  appel       ,  r     d     et 
qoe  circa  pectinem  et  testes.  sui    impouendum  <     .  et 
qnod  Greci  emplastinm  artageni!  [Arcbigents?)  appe       ,  n 
tea  diacatcidius  dicimùs,  Profici     i  vero  egroto  i      et 
temperate  et  lenes  dande  sunt  ,  s    it  in  aliis  de  vesica      uta     - 
bus  dare  deroonstra  v imus,  ut  vesi  e  querelano  purgare         it.  « 
Ceties  huiusmodi:  sutphuris,  vini,  piperis,  et  euiorbii  a 
11,  pulveritatis  (.«&)  addes  olei  est  II,  cere  punice  qnod  sufficit, 
facK  cerotum  tenerum,  ut  sit  vice  unguenti;  et  inde  omnia  usque 
ed-anum  pernnges.  Si  hec  prò  ni  mietete  cause  minime  profue» 
rintf  adiutoria  fortia  adhibeuda  sunt.  Si  Cortes  suot,  flebotoman- 
ditont  de  vena  bracini.  Post,  dies  flebotomi,  da  eis  iera  catartica, 
•ut  celerà  anlidota  ,  vel  potiones  quas  buie  cause  cognòveris  prò* 
desse,  ut  est  tiriaca  tartica,  aut  adrianucn,  vel  filonium,  aut  tro- 
ciscum,  diaspermeton,  et  cetera  bis  simililia  que  experimenta  sunt 
buie  cause  profuisse  cognovimus.  ltem  calculosis  utile  petroselis  , 
tétooioe,  saiifrage,  Ih  imi  ana  est  I,  piritri ,  lauri  baccarum  zin- 
riberis,  feniculi,  sparagi  seminis  ana  g  I,  apii  seminisi  II  ;  hec  o- 
naia  teres,  ed  addes  vini  albi  ff  VI,  nielli*  dispumati  pondera,  vi- 
«It  piperis-r  III;  cooimi9ce  et  cola,  et  inde  calicem  quartanarium'bi- 
bant,  et  ante  in  nocte  parum  cenent.  Soford  ad  calcuhim:  saxifra- 
ge,  petroselis  radicum,  sparagi  radicum,  elne  radicum,  li  vistici  ra- 
dica», feniculi  radicum ,  apii  radicum  ,  aneti  raroorum,  rute  ci- 
viarum  ,  cardopanis  radicum ,  ortice  greganice  ana  manipuhim  I 
in  aqua  coques  ad  terciam  ,  et  per  singulos  dies  ieiuni  accipiant 
calicem  I,  cum  vino  bono  temperatum;  certissimum  remedium  est. 
ltem,  feniculi  est  III ,  petroselis  ~  Il ,  apii  seminis  est  11,  vetonice 
est  8,  agrimonie,  sparagi  seminis,  glicani,  marrubii  ana  est  I,  pi- 
peris~ll;  pulverem  facil,  et  uteris.  Aliud  ad  lapidesexpellendos: 
hedere  baccas  IX  teres  diligenter  ,  et  dabis  cum  vino  calicem  S; 
postea  in  drappo  lineo  urinam  digerat,  et  colans,  sic  lapidea  vide- 
bis.  ltem  baccas  X  tritas  cum  aqua  bibat;  mire  calculum  in  vesica 
fraogit  et  expellit.  Aliud  ad  calculos:  Ebuli  radicem  cum  aqua  ad 
terciam  coctam  ieiunus  bibat;  miraberisifleclum  ltem  aliud:  sa- 
xifragam  trita  od,  si  non  febricitat,  cum  vino  bibat;  febriens  autera 
cum  aqua  calida;  slatim  eiusdem  effeclus  perfeclos  est  ad  sanita- 
tem.  ltem  rulam,  apii  radicum,  asparagi,  ana  manipula  ili,  si  non 
febricitat,  coques  in  vino  velcri  ad  tcrcias,  et  cum  oleo  et  pipere 
uteris;  expertum  est.  Aliud  ad  calculosos,  sive  intrinsecus  sentiunt 
doiorem,  petroselini,  betonicam     ciminum,  artiaticus,  e  Ioana ,  ur- 


lice  semen,  asartna, -Inori  bacca*,  spìcam,  ros  marìnom 
caatom ,  agaricum  «  marrubium  orni  vino  potai  da  v  ai  fcbris  art 
codi  èqua  calida9;  et  ri  plus  «Mar  creverit  •  evoeoathmp  tiaoUfj 
per  dtsterem  fecit,  quia  hoc  permaximom  adiotoriom  èst.  Sale* 
ra  ad  calculosoa:  petresdini  radica»  *  feaicutì,  albatri  radicalo, 
opti  radiaino,  lupopectiais  radicato,  costi  ortolani  radiedm  rt  fc- 
lioram,overentiae  radicato,  asparagi  radicarli»  livhtfct  radicom , 
aerpulli  radicum,  ipericum,  betooice,  agrimÒDie ,  saxifrage  aenrf- 
ois,  alia  maoipulom  U  io  cocuraa  aut  olla  manda  cam  aqua  arile* 
bullire9  ei  inde  acrìpiat,  dermitnm  eondo,  caNcedi  I,  si  èf*l  **t 
ieiono  aimiliter*  Patio  ad  idem  esperi  mentala  :  hoc  poUs  Ubera- 
trft  legfem  Teodoricom,,  et  alii  malti  per  ipsam  fbtiònea  *qri 
iam  desperati  erant ,  liberati  suot:  Sangnioeas  farinaio  in  aàfòb 
la  vitrea  reclode,  luna  decrescente,  diebas  IX»  et  ad  soletti  -et  hh 
fiam  ipsam  aoopoHam  desiocandam  designa;  leporóm  eapies  lw*4»- 
curso, et  pellemeios  recentem  saagoinoleotam  super  marmorari 
ut  fattes  polveroni  ;  postea  aoes  assomes  codear  I ,  petresdioi  sa* 
condoni  coclear  1 ,  croci  9  11 ,  et  de  saagaiais  irdoi  polveroni 
dearia  IH  v  et  de  polvere  pelli*  leporine  codearia  II  ;  hoc  on 
oemmisoe  in  tino,  et  in  carino  de  iooipero  facto  tepMiioa  tata*: 
oeebibot. 

Cjlp,  126,  Ad  eoi  qtiitereom  (rie). 

Ad  eosqoi  stercora  non  redduot.  Hoc  caosa  eveoit  ex  strktnrà 
febriom  et  deloribus  renato,  com  niraio  fèbris  ardere  storcerà  sfc- 
cantar.  Corabitor  sic:  Opoitet  disteres  Cartiera  adicere,  steat  ia 
aecondo  Epidimiarum  Kbro  scriptom  est;  ei  ai  hoc  mira  senerit, 
et  tensio  fuerjt  atemaci  et  precord  iorum  «  stomaco*  fovendot'al 
cum  oteo  et  vino  ,  prime  ptgen  nati  bus;  secondo  vapoigtieoibtfi , 
com  lanis  rodlibus,  lercio  cataplasmatibus  ;  et  com  impeto  tHsta^ 
rem  mite*  ;  bdtarom  radices  f  cantabrom  triticeom ,  aulte  Mi 
cum  equa  coque»,  et  colaos,  miscebis  mei  et  salem,  oltana  .et  ri» 
oum;  et  sic  mixtum  et  tepidom  iaitias .  Item  afeaitram  io 
calida  adiecto  eleo  iaitias.  Aliock  carinom  ,  salem  f  elooi 
eoa  S  Hi  omnia  hec  commisceos,  calida  iaitias. 


Cap.  127.  ÀdlimUrieou 


»»  — 


Ad  Hentertcos.  Lienteria  daobos  modis  iU  Una  est  imltmflaala 
dissenteria,  cum  intestioornm  debilitate  ,  et  impetom  ti  ooloil 
leoicolerem  non  habent.  Cibum  quem  accipiootstatta  loiUgjwiiaa 
aut  crodom  tanquam  leni  iotestioerum  lapso  egenint.  Beo  paiola 
lienteria  dicitor ,  et  est  incurabilis  9  maxime  in  estate  lahoràpfr 
bus»  Si  hec  passio  iocurata  preterierit ,  ydropeu  fteit.  Alla  a* 
lienteria ,  quo  post  longam  disshiteriam  evenit  f  et  ex  rateerò* 
cicatrioem  liquidum  homorem  dncit  in  ihtestinis;  licot  aqpa  per 
lapidea  frequeater  decurreas  ianagioem  focit,  aimilitec  fit  lieate- 


271 
h  in  superficie  wnlrte  t>rìs  vi  fatestfaortmH  Bis  tfbus  <el  allo  ** 
eritur  liumectus  «t  spumoais,  et  subaUms,  et  urina  aimiltter  pau* 
itim  coacenatura  tmm  dolore,  «Iris  sine  dolore;  et  rie  intelligea» 
fanteria  diety  <esi  ™  fatestmorutn  Jeuitate,  ee  quftd  jcUms  JaSea- 

Caf.  123*  Vara. 

tVina  bolus  ftossfotris  telis  est  $  fbrttoribds  titetntam  est.  Dabis 
>ro  catartico  polipodhitii,  quod  ipsam  lanuginera  abluat  et  eUer- 
pt  ;  «t  cibi  fortiores  dentur  ;  bolerum  radices ,  tauliuip  cime,  et 
atwwwuta  dentur.  Stnapis  et  ptiseue  succum  sorbendomi  debis  : 
nbulatio  et  eiercitatio  fiat  frequentius.  Cerotum  ventri  appone^ 
X  oko  ciprino,  aut  vino  irino  habente  rutam  et  ciminum,  et  un*- 
pento  acapo  totum  corpus  perunges ,  et  malegtna  diaspennaton 
ut  poliamoti  otetidum  ;  et  omnes  potiones  vel  adiutoria  dentur  » 
Ini  in  disseutericis  ordìnavitmis  ;  et  toc  cepriuum  moderate  su- 
or tarbones  in  cacabo  rudi  coque»  ,  adtniscens  amilum  recentem 
t  sofficieoter  ad  sorbendum,  ieiunis  dabis  diebus  plurìmis,  et  a- 
quondo  pattern  siccum  dabis.  Calapodie  ad  dissentericos:  stringunt 
luxfonetn  ventris.  Gallanmi  tundens  cribeHabis$  Il ,  opii  §  I  in 
qua  colliges  t  fociens  trociscos  in  modum  labe  ;  et  quamvis  post 
mdh  confeceris  ,  dabis  ad  dormitionem  in  ovo  sorbili  grana  HI 
ni  ▼,  tecundum  vires.  Encatisma  ad  idem;  croci,  storace,  mire, 
aitoreum  opii  ana  g  I,  (huris  roasculi  g  III;  cooflcies  omnia  in  su* 
•o  plentaginis,  ooligens  ubi  Gat  colli  ri  una,  et  iniciendum  est. 

Cap.  129.  Ad  diutnterkQì* 

ih 

Ad  dininterfcorum  causas.  Hec  sunt  signe  a  teteribus  radicata* 
icut  Ipocras  in  libro  Epidimiarum  IV  demonstravit  dnas  esse  cau- 
sa dMntericorum.  Una  est  que  St  in  intestinis  minoribus  qùeau- 
crina  sunt;  alia  est  qne  in  mei  ori  bus  intestinis  evenit,  que  infe» 
iua  depositano  (sic)  est;  ad  que  potiones  et  ciborum  virtutes  perve- 
rrà non  possunt,  sed  magis  clistere  curabuntur.  Si  ergo  de  supe» 
ioribus  toc»  dysinteria  evenerit,  hec  signa  procedei:  dolorem  su- 
er  ombilicum  sentiunt.  Scspule  ambe  gravi  dolore  tenentur,  io* 
«im  super  umbilicum  in  intestinis  minoribus  patiuntur.  Sitim  et 
istidium  habent,  et  gotas  minutas  et  sanguineas  per  annum  emi- 
oni, «t  egeationes  saoguinoleutas  aut  fedita*,  velut  est  mutetkxie 
amorfe.  Sed  illa  nausea ,  a  veteribus  indicata,  ab  ioitto  per  ma- 
jnas  egeationes  manifestabitur.  Si  hec  signa  videris,  scito  faune  in 
uperioribos  intestinis  causam  habere,  quorum  per  cibos  et  polio- 
curando  sunt. 


Cura  eh  talìs  adhibeatur.  Qui  in  intestinis  minoribus  labo^ant, 
et  potiones  accipere  debent  que  stomacum  oon  ledant,  id  est 
tquam  ubi  decocta  sint  citonia,  aut  mirta,aut  sari  sucum  an  or- 


Omo,  ni  ifllca  greca,  aot  tenticele,  noi  town,  m!  mala  malia»*, 
ut  Jpoqufntfdos,  «ut  gommi,  tot  dragtgaotam,  ht  smilum,  out 
groawm  maligranatam.  Ccnstrictorka  cibot  dabjb)  eis,  qui  storoa- 
cumooo  ledaut,  ut  est  ptlsaju ,  aut  sparagnai ,  ani .caulicoli  cime, 
autpormm  peoiter  eoctum ,  aot  sorbo,  aut  ctwta  utere  assi.  Ti- 
vum  album  bibaut,  et  paoem  afrum  siccum  meoduorit.  Ree  si  mi- 
nime profuerint,  da  eis  troefeenra  diaBpermatooJaut  UrttcaBi,*** 
adrianum,  aut  flionium,  et  celerà  que  in  dina  mtdiis  prò  hac  cau- 
ta rèpperìerii  necessaria.  Ad  [dissintericos  :  Nelle  radices  munda- 
'  tas  et  trita*  cum  bete  caprino  aut  vaccino  montico  lento  igne  co- 
qnes  ad  tercias;  colaoi  uterh  ad  manducandum  vel  bibendum;  o- 
ptrmefacit.  Itera  rei  phisica  ad  dolorem  tollcndum:  lenticule  poi- 
Unii  cum  aceto  et  vino  velcri  fermentata  in  panno;  Il  Induca,  et 
inpooes  frequenter  mutando  unum  ad  ventrem.  Atiud  ad  reni*. 
Ad  dusintericos:  buthjrì  libram  1,  pipcris^- 1;  unum  corpnt  biciU 
et  bec  io  potìooea  divida»  singulat,  in  polione  dabis  in  bameo  per 
tridoum  nane  potionem  antiquos  dissintericos  sanare  manifrainm 
est-  ltem  quinqoefolil  radicum  manipulos  III ,  vini  veleria  calia» 
IX,  mellis  coclearia  111  ad  tercias  coques ,  et  bibat  ieiurun  per  tri- 
duum  calicum  1.  ltem  de  pane  nitido  fosca*  III,  defor  (?)  litivam, 
ruttano  ara  commiste,  etassidue  bil.nl;  utile  est  dissinterinh. Tor- 
mentine rodicum  cum  gariodlo  et  pipere  in  vino  bibat  cotidie.  A- 
liud;  teoaceta  silvatica,  tartallia  in  laete  cocta  de  ovo  et  r^rrn^tira 
condita  manducent.  ltem  apii  9  I,  galbani  g  111,  strami  scrupulra 
Iti;  inter  digitos  commiste  ,  et  inde  per  tridiium  accìpfuiit  grani 
HI,  dormilum  eundo.  Iufantìbus  autem  non  maiora  grana  dentar 
quam  grana  pipèris- 

{l)Giratico?lll,ovorum  teste»  IH,  nuccm  gallicani  1.  Omnia  h« 
corantur.ubi  carbone!  in pulverem  rcriigantiir,decÌminusov-um|)fe- 
num.  Cum  supradictopulvere  misce  in  vini  veleris  calice  I,  et  jw* 
nem  calldam  accipiat  cum  fosco  ircino  coclcar  11.  ltem  sevum  ir- 
ciòum  remissum  et  lac  caprlpum. 

Jtem  bolum  in  modum  fabe  cum  aque  frigide  calicem  I,  et  k- 
iunus  bibat-  ltem  centinodie  suci  calicum  S,  aceti  calicum  S;  com- 
misce tepidum  ut  bibat,  et  sanabìtur. 

ltem  plantaginem  in  eceto  coctam  bibat  cum  vini  mensura  caHì- 
cum  S.  Causam  dissi nteriorum  qne  intestinis  maiorìbus  contin- 
git ,  id  est  in  inferiori  porte  longuaonis  qui  ano  coniungitur.s* 
intelliges:  super  pectinem,  et  reoes,  et  umbilicum  dotGr  teuet;  et 
cum  egerunt,  flegma  sanguineum  deponunt,  elsquibulas  cum  «ti- 
gnine mixtas  assellant,  cum  odore  gravissimo;  et  a  ssellai  ione  fc*> 
ctaulur  cum  pondere,  et  uon  poasunt;  ci  prorsus  se  levare  volimi; 
dolor  io  ambobus  testiculia  et  renibus  tenet ,  et  sanguineo)  rum 
mncillagine  et  tatis  BOtdidum  ealtuut  ;  et  solent  palliai  et  duciì 
effici.  Signa  sic  intelliges  ex  quibus  vulneribus  in  bis  locis  sangue 

(i)  I  tegnenti  cuupu  vani  som  ■  pi*  di  pigiai  «ai»  ri 


f 


373 

fasMrift  Si  vulnus  mondani  est  in  intestino  malori,  nego»  di- 
venta (ite)  colori»  manat,  id  est  nigro,  subalbido ,  et  spumoso,  et 
Mero  Avena  assellantur.  6i  autem  vulnus  mundum  foerit,  nu- 
golo poma ,  aine  stercore ,  et  non  cam  Unto  fetore  emititor ,  et 
carnea  iogebtas  habent.  Curatio  eorum  talis  est  :  oleum  rosatum 
tapMooi  cura  lana  sacida  super  pectinem  et  renes  impoooodum 
sai,  6t  io  ipsis  locis  ubi  seothiot  dolore»  cataplasmabis  cum  polli- 
ne faoogreci  et  polline  tritici  cam  oximelle  et  pusca  oooficiea  ,  et 
ateria;  pòstea  oleum  simplex  et  ova  duo  eliia,  id  est  vitella,  teres, 
ot  Jefefisctum  hòc  per  cltsterèm  ioities.  ltem  alium  disterem.  Ca- 
ste me  caprioum  cum  ptis*na  miscebis,  et  inities.  ltem  alia  cliste- 
ri» jlaotagiuis  viridi*  calicum  S,  lactis  caprini  caKcum  8  f  ovo- 
lo* vitella  cruda  UH;  ipsa  teres  et  permiscebis,  lac  addens  ,  mel- 
li  coclearia  HI,  et  tepefectum  initias;  probatissimum  est.  Alia  io- 
ieclio  aptissima:  feougreci  et  lini  semeo  separatim  infuodes  in  a- 

C  9  ot  eoqnes  beoe,  et  colabis,  et  exinde  mites  de  unaquaque  ca« 
m  I,  et  ioter  mei  et  oleum  calicem  I ,  oommiscens  calidum  co* 
taèfe,  et  tepefactum  initias.  Cibi»  et  potionibus  utaotur  9  atout  in 
lAriaotibus  demoostravirous.  ltem  ad  dissintericos,  et  super  ege- 
et  sanguiois  fluxum  patientes:  arnoglosaam  ot  (artalia  fe- 
■aodeceot;  maxime  striogit.  ltem  plantaginem  berbam  cum 
i$ie)  maoducent  ;  mox  striogit.  Cura  omnium  disstnte- 
pariter  curandoram:  utilissimum  babea  manducet  ioitium 
ilice  danarius  III,  apud  vinum  obi  tritam  et  calatam  bibat, 
i  fcbrfcitat  cum  aqua  calida.  Coque  mei,  ut  vice  emplaostri  fiat, 
H  io  peooos  II  masticom  pulverem  super  sparge  ;  unum  pone*  ad 
v  et  alium  ad  renes  ;  statini  stringit  ;  et  ai  nimium  strin- 
ine eis  cataplasma  evisci  radices  coctas  et  axuugia  trito  so- 
feotrem  et  reoes  inpones,  et  leni  ter.  Aliud:  pollini*  ordei,  lini 
i#  feougreci  semen,absinthii  flores9plantagiuis8emen9cimini 
;  bec  omnia  pulverem  rediges  et  apud  mei  conficies,  pao- 
feetri  etrenibus  ìnnnnfts.TKHfocua  fustini  dissintericis 
et  valde  otilis;  qui  per  disterem  inlcìendus  est. Recipe caU 
■(«*)  3  Stepidiscale!  g  II,  sandaraci  3  II,  arsinagon  g  MI; 
combatte  g  llll9  calcia  viver- 1, aspaiti  g  INI;  hec.omuia  polve* 
io  socco  arnoglosse  colliges ,  et  formabis  trociscos  singulos 
S  H;  exinde  unam  resolves  in  soci  lenticule  calidbus  11, 
or  efisterem  initias ,  ita  ot  antea  initias  eia  sai  marinum,  non  sa- 
tonnieni ,  cum  aqua  calida  ,  coclearia  II.  ltem  babe  proaerpioaoe 
110,  aceti  tantumdem;  ieiunus  mane  et  dormitum  cuudo 
Si  de  bac  potione  non  curabitur  ,  desperatio  est  gravis.  A- 
ptebatiasimum  in  omnibus  mediciois:  macrum,  tormenttliam, 
eoa  poodere  teres  cum  vino  et  melle  modico,  et  eoquea 
ti  leiciom  vel  ad  medium,  et  dabis  ieiuoo  per  hebdomadam.  Sed 
neHor  est  macrum  quantum  habet  per  se  bibere  Q I S,  piperis  gra- 
ia V,  meUis  parum  ,  cum  vini  calice  minore  bibat  per  dies  MI. 
food  ai  non  succurrit  mite  macrum  ubi  (?)  9 1,  peoset,  terens  corn- 
ifico cum  pipere  et  melle,  et  vino,  sicut  superbis  dixiuius;  aliud 

Voi  IV.  I» 


374 
non  inveniUir  melius.  Itera,  daini  01 
mirò»  da  bibere.  Item  garofllii  Cam  melJé  et  adipe  veranda  U- 
bat;  titique  sanabitur.  Polio  disseolerìcis  optimi:  d«  aóstn,  pipa- 
re, mette  et  «ino  bene  factam  potionenvet  de  lardi  pingutaUiQ, 
ot  cepes  supermites;  cslicem  bibat.Ad  idem  probafam:  clmlp^MT 
plenum  cum  ipaa  tetta  asauin  et  tritum,  adde  owllls  ornai  stala*, 
olef  plenum,  aceti  plenum,  tereodo  commbce;  dm  «tata*  ajkat. 
81  insani  potioflem  vomit,  pericukim  oatendit.        . 

CAP.  130.  Adqmiliaoo*,  "'    .  V;.; 

Ad  quilìacc*.  (  ■  i  hIìo  assUJoa  ,  et  satis  sordida  ,  et 

difficili!  Evenit  ex  reu  amo,  et  vulnerationes  Qunt  intrinseco*, 
morbum  tenente»,  et  inno  fluxura  Teotris  babent  qui  hec  patiua- 
tur.  Sigua  hec  mot:  aitim  influitam,  et  iaslidium  ciborum,  et  de- 
fectioDem  babent  membrontm.Cui  Disi  cito  medicina  auccurrerit, 
grave  nerìculum  babent,  et  non  est  dubfa  mors.  Cura  eorumbec 
esse  debet  :  Cataplasma  faties  ex  diaftateoo  j ,  dactilos  V  io  fiat 
inrundea,  et  eilonium  imam  purgatimi,  et  mala  maliana  duo  bai- 
lìant  cum  pane  afro  et  sicco  ',  i  Ade  melila  quod  sufficit,  et  coque, 
et  vice  cataplasmatU  super  inem  et  naque  ad  umbilictun  per 
triduum  inpone  ;  et  si  opus  ,  per  toluni  ventrem  faiias  simili- 
tèr  ,  ita  ut  ipaa  die  potiooem  dea.  Siliquain  grecam  ,  et  semen 
plantaginis,  et  nucleo»  sardina:  m,  et  in  aqua  bulliaut,  et  d^bis  t* 
eadem  dia  aquam  bibere:  per  aliud  triduum  bibant  truciscos  dui- 
aperroaton,  rei  filonium  aut  adrianum,  secùndum  discipliuam  <|u*b 
in  Dinamidfà  legiuius,  et  critera  raanducent .  et  succum  ipsiiH  bi- 
bant; et  lec  caprinum  cum  tepidi  bus  fluminalibus  coque»  ed  ler- 
cia»; et  inde  dabis  calicem  I,  si  noaTebricitat  egrolus,  quiaomni- 
bus  (ebrientibus  iac  venenum  est-  tàimiliter  easeu  m  recenlera,  na- 
ia granata  vetusta,  roespila,  et  aorba,  leoticulim,  et  meoiaui ,  ci- 
tonfai  et  rqs  airiacom,  cuoi  imuie,  et  ipsum  ius  bibant,  ot  cin- 
cia que  quiliacis  p'rosùnf.'a  t  in  dinamidits  habeotur.  Sì  beco- 
mnia  roiuus  invalescunt ,  fac  i  trociscus  fauslmi  ad  dlssintenctt 
et  iliaco», quod  est  illud  i  ti<  i  probatissimum:  Poterò  (i/cjqui- 
liacis  et  dissintericis  aptii  Urici»  est  T,  nielli»  dispumati  eri 

Ul,  ovomm  vitella  duo  cocw,  vini  veteris  g  1111;  hec  didiiii  mali 
tam  diu  terea  douec  densitatem  mellis  babeanl;  in  biiide  rcjwoe, 
et  inde  dabis  in  modum  avellane,  si  non  febricitat  in  vino  «alido; 
deiade  ipsum  medica  meo  sub  lingua  tenet  douec  liquescat,  et  Mot- 
glutini  ;  incredibililer  sucenrrit  egroto.  Item  cineres  coque*  ci- 
lidas  cribrata», aceto  commisce,  et  «entrain  et  rene»  illinies;  cita- 
sime  habundantiam  venir»  stringi!.  Pollo  ad  quiliacos:  inserì,  ■*- 
riofili ,  mar  moria  pulverìs  ona  91,  dabis  com  vino  velcri  eaud»; 
mirabile  est. 


275 
Cap.  131.  Ad  Mi  colui*. 

Ad  OH  colaci,  quod  est  colica  et  ilii  passio.  Sic  iotelliges  :  sen- 
timi! quasi  scissi  siot,  quod  Greci  ilii  colum  vocant.  Consueti  coli- 
eoa  appellant  ,  hoc  est  qui  bus  stercus  et  urinalis  mealus  io  labore 
poajte  tuoi,  et  noo  valent  naturale  offici um  reddere,  sed  tumor  et 
dolor  super  pectinem  et  usque  ad  umbilicum  ascendi  tv  et  io  parte 
deitra  ?el  sinistra,  et  in  tota  inferiori  parte  ventris  vel  intestini» 
paioribus,  usque  ad  annum.  Aliquaodo  ad  renes  et  ilia  revertittir 
dolor,  et  usque  ad  splenem  vel  pa  rtes  epatis  ascendit.  Sic  idtelli- 
fea:  quaodo  urioa  et  digestio  vertitur  io  naturali  officio  suo  ,  do- 
lor ariouitur.  Sequitur  laborantes  parva  febricula,  et  nauseami  pa- 
tiaoUr  ;  veotrem  focileiu  non  babeot ,  veutositas  conclusa  est  in- 
ler  corium  et  membranum  ,  quod  Greci  phytouiam  diciint  ,  con- 
eeete  vulgus  mappam,  que  ventrem  sub  cute  circumvestit.  Sigila 
hoc  auoUstercus  quod  egerunt  senguineum  est, et  iotermi&tum  cum 
hatye  flegmatico;  etest  in  longaone,  qui  ano  coniungitur,  flegma 
JHgidam  illigatum,  quod  Greci  cardapsum  vocant,  id  est  molesta 
4t  oecotiasima  passio  cum  abstiuentia  ventris.  Sic  ipteliiges  :  fri- 
patiuntur ,  oec  ventura  vel  quibalas  egerere  possunt  ;  pondùs 
eoa,  et  obsequium  ventris  ,  sed  non  fatiuut,  et  nichil  ac- 
dfore  tei  trahicere  volunt,  et  non  possunt.  Nasci  tur  bec  causa  ex 
mptiooe  aot  quassatione  viscerum  ;  vel  si  fungos  comedat  aut  a- 
cibum  indigestibilem  \  et  si  malorum  crudelitatem  (uè)  su- 
,  quod  Greci  dilenterion  denominant ,  aut  in  ipsis  vitalibus 
tuia  coostriogit  dirivatio.  Si  imperiti  medici  non  iotellexe- 
jrtet,  errorem  patiuntur,  putantes  eos  esse  nefreticos ,  cum  causa 
tfgflh  eat  :  sed  tamen  magnam  inter  se  babeot  distantiam ,  quia 
■efrolid  aanguinem  mingunt  aut  arenam  cum  urinam  emituut , 
eolici  talia  non  fatiunt  ^  quia  quod  egerunt  per  annum  emi- 
Aliquando  cum  in  parte  sinistra  evenit  dolor,  spleoeticos  es- 
dieunt  ;  aed  loogam  inter  se  distantiam  habent  ;  colici  vero  in 
et  iotestinis  laboraot;  et  propter  bec  colici  a  splenetica 
alieoati  suot. 

Cap.  1 32.  Cura. 

Gvobitor  aie:  In  partibus  dolentibus  cataplasmabis ,  id  est  su- 

-  pectioem  oaque  ad  umbilicum  ,  et  ilia  usque  ad  renes  et  an- 

t  et  obicumque  dolor  pulsaverit.  Si  dolor  est  •  ad  balnea  de- 

■_^t  funt  ^pjoj^  e^  in  |eC|0  ealido  cooperiantur ,  ut  levitar 

it  i«fc)  ;  pottea  unguento  ydroleon  in  cubiculo  calido  cootra 
.__  fortiter  perunges,  maiime  partes  doleotes  manibus  perfri- 
cabii  quam  diu  ferre  poterunt  ;  et  memineris  quod  clisteres  sicut 
od  iatriosecas  passiones  demoostravimus  ;  et  post  diem  tercium  , 
diaterea  expleta ,  dabis  catapodias ,  prima  die  IX.  Item  die  VIP, 
IX;  die  V,  IX;  die  111°,  IX.  Ipsas  autem  catapodias  aie  facies:  alaoe 
{ùe)  S  111,  agarici  g  I»  ioteriooum  g  I ,  diagridii  g  III  :  hec  omnia 


1Ì6 
In  pulvetem  deHtstrtnmm  rediges,  et  fai  «eco  onHinfflgei,  et 
laties  calapodies  XC  ;  posi  hec  manta  danti  ei  «iilMotut»  ìmtU 
coricar 1,  cantane  ceiide  calice  1,  et  Mbat  per  dfei  V;  porte»  eVota- 
be  mniifpM*»  Hlcumaqueff  IH  coquea,  ut  nm  ff  deflcfct,  at> 
des  piperto  grana  XC,  et  calMam  cubi  ffoo  pillimi  Wbnt  km»  et 
«ero;  et  ti  plus  bffaere  votuerit ,  iman  ferra  oaMactuQ)  bUM.'flt 
intervallo  ujedtaim  vfnun  frigHum  et  album  Mbat,  et  Banane**-. 
Cibi  eerum  tale»,  ifcut  in  multa  dictutn  est.  Si  hec  omnia  mlaat 

Erevarueriut ,  flebotornendi  suflt  Hi  curhbus  (>ict  super  late,  ■ 
iter  ioti  vena,  et  clistere»  fcrlbra  adhitiebts  iti  {»«)  veni  rem  mot- 
liaut  et  purgeni,  et  super  loca  dolentia  corni  urtiijtidi  sunt,  il*  ut 
eotea  sub  cumeurbitas  ungas  eleo  burhio;«t  hec  si  minime  proS- 
chiut  ediutoria,  colltge  nerbai  bona»  XX  ortemes  similiier  sia  m- 
uipuluni.l,  aetis  elesendriui  gslusenes  11,  tnites  in  caklariam  rua 
eque  tnodiis  II ,  et  ten»  dhi  coquea  donec  solionlur  ;  poslea  ipsant 
decoctiouein  temperateti!  cui»  uleo  babundanlissirne  milles  in  am- 
phoram.et  ipsumegrolim  nHuspones,  ul  finis  umbiliciis  liubett,!* 
mauus.et  reues,el  pecten  usque  adanmimetumbilicuni  Coicnduoi 
est,ulomoia  intrinseca  et  fortoaeca  mollia  Boni,  lune  subito  «Ur- 
gas,  et  ih  lecto  calido ,  cooperiaa,  «tdisieritabiscuincjilido,  quia 
clistere  rrigidum  coolniriuin  ert;etanltclislerem  sedabiseuiDjpo- 
atea  ciniinum  torrere  fatiet  91,aalis9l,pi|>eris  gran»  XW.tcrendo 
comnisce  in  «no  caline, ni  bibat  cum  equa  calida.OporU't  colico)  et 
dtaurwK.-quod  Greci  epilfaesin  vocaot,  disteni  (tic) ci  culai lice cu- 
rare, utsteTcora  vetusta  deponenti  et  si  non  posso  nt,  tutte  ex  fcielculo 
curaBBdUbeaflstipradlcUm,etadÌBteMii>onim\erticuiadiHg«ii>- 
tòtioebuluro  cubiti  noma,  et  supino  tacenti  et  clumbus  supponi* 
per  podicein  mitias  foHiculim),  etormrtato  vento  innubi»  ,  mque 
dunf  egrotot  vealum sd  itomacun  sentiti  ;  lune  ceùscum  eilraa*», 
et  spongia  calida  expressa  podicem  obtrudes.  Sed  cutn  immuni,. 
sellare  voluerit,  bolle  spengiean,  et  sk omnia  «vetusta  sterconm- 
cluduntor.  Deinde  ventri  et  precordiis  ex  cateeeetionibos  cum  «le* 
•ufficienti  stigmate  edhibebis;  pestea  atte  rape  semwiis  libreoi  t, 
tube  I ,  stercoris  columbioi  1  ;  lerens  cum  melle  coquea  vice  cali' 
plasmati»  in  linleo  extensum  catidum  super  pectiuem,  et  ili* .  t* 
rene*  inponea,  et  ibi  sit  nocle  una;  fnodest.  Itera  ad  ilii  cokMi,et 
quamvbt  velas  sit,  tamen  sanabitur.  Mentastri  purgati  quwUm 
trea  .digiti  rapnjot ,  maretri  semmis  coclearia  ti ,  pipvris  triti  co- 
clearia UUhec  mimitiashne  lerens,  polverem  fatias,  et  de  ipso  poi' 
veiem  (i*c)  quod  due  digiti  levaot  cum  vini  optimi  ciatis  Hll  ieiti- 
ili»  binai,  et  per  tridumn  continuo  «tatui;  digesiiouem  (sci,  d 
aaultatem  reduck.  Ad  Hii  cotona  •  interruscus  de  sambuco  simili- 
ter  et  de  obolo,  detrimo,  cipero,  alumee,  brasskam,  elaoero,  uirf, 
mica*  de  pane  *na  eaenaura  asswneu,  «nnm  corpus  fatìos ,  et  i* 
sarlagine  cetefactum  saper  ombMican  lapoiies,  et  non  ioli w  «*!»« 
dum  maiareaiet  mtoorea  wlrUoauaaa.et  teneccetam  bittatcun 
piuiiiagrauispiperis.  AdilM  colum:caainri.  crocuin,  DHrr<im,cu- 
h  yruuji  radicuiu ,  xìlubulsamum  «nu  r»~ 


Vi 

et  cun  albumine  ovi  colligens,  floges  ttociscps 
^1;  exinde ,  secondata  tire»,  mane  iefam»  ac- 
ciaiati ti  febrkiUU  cum  equa  cali**.  T 

Cap.  133,  Ad  fxmgaonet*. 

Aèlongaooem,  quod  Greci  tenesmo*  vocant  9  id  est  pàssio  iot^ 
causa,  quia  sine  colica  passione  laborant  patieates,  id  eat^ 
im  ventriscum  magna  pondero  et  reumatismo,  et  ventri^ 
oom  spina  mtiecilenta,  et  sanguinea  stercora  reddet. 
JqpiRattaee  ventri*,  et  difficukates  egestioois  cum  magno  labore» 
#1  ritmato  sino  morso.  Sic  inteHìgea  ;  iotestinum  erassuai  irf,se 
èi0tPt  flegma  frig*dum,et  pnx  hac  causa  stercus  per  offici<vn|suma 
0gmj  non  potasi,  sed  magis  in  flegma  frigidum  colligatuin  est.  E- 
faK  hec  causa  maxime  io,  (ngdpre  lumia*  e*  indigestione  ,  tei 
*fcU«m(^poUooibu8. 

Cap.  134.  CWro* 

.  Ctantlo  eorom  t»Ns,  est  afcat  G.  (Galenos)  ad  Claadiom,  script 

calida  et  unguenta  adhtbend*  sunt,  et  coostcicti  cibiuteiv 

(Mastica  et  aatidota  quo  hujc  cause  pxodesse  cognaveris* 

Ms,  ut  est  tiriaca  9  at&t  adriaoum,  aut  fljooiujn,  aut  trocir 

éiaepermatoa.  Et  si  beo  minime  senserint,  catapodfe  et  diate* 

fcrtiores  adhibende  sunt ,  ut  ad  intrinseca*,  passiones  scripsk 

hoc  est  unguentata  tetcaAurmacuia,  aut  ex  lepore  (?)  ungea 

etsobtos  umbilicum  usque  ad  aiyium,  et  maxime,  loca  do,- 

IHcabie  cataplasmabis,  et  calidis  vaporstkmibus  utiliter .  mn-\ 

et  bahieb  utantur  aliquando,  et  ia  asso  balneo^oleo.pjuro.Uftn 

omoia  membra,  maxime,  loca,  dolenti^ 

Gap.  >35.  Ad  anwn. 

AI  asm.  Anns  enim  multa  habet  nomina.  Alii  edram  vocanK 
,  aKi  stalem,  alii  codon,  alii  Bcterum.  Anns  namqot* 
pfopter  inanitionem  ventris  et  corporis,  et  ab  anuli  etìarn, 
f#B*4itate  nomea  acoepit;  et  est  circukis  ductilis  qui  rectum  re- 
agii kmgaonem,  et  per  ipsum  sunt  steroora  egesta  et  restrictiva  t 
Afcslpsoani  orificio  multe  Sunt  cause.  Bagadie  sciiicet  et  bianjtea 
9coodilomatet,acuscordjne8v  vertice,  eroorroide;  et  ibi  pur 
Aversorum  generum  ftunt  ia  magnitudine  gcanorma  tabe.*. 
aal  pisi.  Aliquando  ut  avellane  ftunt  aliquando.  tumor  emjnein,  ni 
Ijmm  oriAtium  olaudere  videa  tur.  Et  prò  bis  omnibus  suprascri- 
ptia  pessiooibus  reperto  adhibeoda  sunt  adiutoria  ;  et  cum  causa 
■I  tarpiasimo  et  iodecora posila  sit  loco,  non  curando  decidqot  * 
fata  non  solum  ipse  tumescit  anns  9  sed  et  alia  membra  qne  pro* 
pò  anot ,  et  ventri  iamunda  vulnera  9  et  sordida  ,  et  maligna  ia* 
de  tot  Sed  medici,  si  non  propter  taipiMutinem,  tei  fefcreau 


378 

Ipsas  inroundteies  ettergant  ditigenter,  curando  m     

sucpirreront  egroto.  Tooc  roanifestantor  eotiqaorata  flirti  4  4P* 
medici  vocbotor,  aed  pauci  bonetti  opere  reperteatar. 

CkV.  136  Curo. 

Coretto  ad  sopramemoratas  ani  passi ones ,  qoaa  ah  lottltM. 
Si  ex  longaone,  quod  Greci  $tatem  dicont  evenerit  dolor,  tot  MI  ' 
fora»  exlerit  v  dtsteritabis  sic.  Mites  cantabri  ex  francato  Èli 
malva  rum  fascicolali,  brionie  radicum  fasciculom  1,  aqdaot  ffffc  - 
et  coque*  ad  lercias  9  et  colabis,  de  ipa  ante. codione  matiMB'eritf 
cem  II  9  et  intos  oleum'  et  mei  mundom  calicela  l9 -  àkn*toÉtk'9\- 
et  tepefactum  initias  per  triduum.  Aliud  :  li  li  va  de 
▼ino  focta  in  cubiculo  calido  faciendum  est  an  cootri  Iberna 
pini  cellis  calidif  ;,postea  diligenter  eiterges  cum  tpoogih 
scentibus  9  et  inunges  ,  et  reprime  intos  ;  poste*  doerea  ex.  4* 
te  factos  et  cribratos  9  et  aloes  pulverem  commisces  9  soperspar- 
ges ,  et  aloem  et  viscum  de  lacrima  de  ovo  tere  »  et  inunge  la 
circuita  annro;  et  si  nimis  exit  fomentabis  ex  àqua  salsa,  et  exit 
clamine  cocto  similiter  fatias.  Item  si  flcteris  exit  «  fac  puhewaa 
de  gallis  %  Vf  aluminis  g  I;  prius  annnm  corea  de  rino  vfeteri 
do,  deinde  supersparges  pulverem  ;  statim  revèrtitnr  tan 
fùit  Medicameli  ad  ragadias,  quod  Greci  candilomato  appettatola 
largir!  est  HI,  cerase  est  III,  masticum  est  III,  cereest  VI,  li 
siici  libram  1,  olei  mirtini  libra  ai  I;  que  seca  ($to)  sunt  teres, 
miscens  cerotom  facit;  et  curo  opus  fuerit,  tolles  de  medicatati 
et  teres  in  mortario  plumbeo  cum  oleo  rosaceo  aut  mirtiao, 
nec  piinguescat,  et  illines  locum;  et  si  volueris,  de  Ipso 
ne  falies  ut  emplastrum,  et  uteris.  Item  ad  annoia,  et  coadtaÉtf' 
tas,  et  ignita  [$ic)  inflamationes,  et  dolorero  nimiom:  oàf  rflftUÉE 
sa  teres  cum  oleo  et  vino,  et superinpones.  Aliud  ad  scabieta,vri 
vincerà  v  quod  Greci  ragadiat  vocant:  Mites  oleum  rosaceoi*  caQ 
albumine  ovi  mixtum9  et  unge  loca.  Si  collectiooes  facit  eterna* 
ritv  mox  de  absinthio  inpones.  Quod  si  flstolaverlt,  cuat  ealjplltia 
Jnflamabis  et  combures  9  sicut  in  Cirurgti*  scripsinraa,  Ites  fctffc 
mortariolum  y  et  pistilum  plurobcum  ;  mites  elei  rositi  portarì!} 
vini  optimi  partem  I;  simul  teres,  ut  spissitudinem  melila  haMt 
et  nigrescat,  et  inde  dolorem  perunges  dormitola  eondo9  UaM 
antea  vapore*  dolorem  ex  calida  nbi  coieria  lini  aeraea  et'l 
grecum,  aut  al  team,  et  cum  spongia  etterge,  et  caliduia 
de  roedicamine  suprascripto:  et  si  magnos  est  tqmor  In  oriteli*? 
ni,  ut  eum  eluda t,  vitellum  ovi  durum  et  rosaceo»  cum  éMf; 
vini  veteris,  ut  spissum  sit  et  nigrescat  coquesv  et  indo  ong^te» 
tua  et  foras.  Item  ad  ragadias  et  emorroidas  ani  et  ficaia  qeLÉfc 
demdominari  solet.  Arsinagon  et  sulphur  equali  pondero  allatli 
mortario  plumbeo  9  et  olei  modicum  9  tamdio  teres  ut  spMtNMt 
nem  habeat  et  plumbei  (*fc)colorem  hnbeat9et  iMe  freqoenter  lahfN 
ges  ;  utilissimum  est.  Emplastrum  ad  causai  ani  :  cere  porósi 


279 

edypta  amert  li,  cerne  5 1111,  lytargiri  J I;  cooflcieos  ute- 
Ad  ragadias,  et  rroidas,  et  ficum  in  ano:  Galfanom ,  risi* 
pineam  et  butyrum  solves  ;  addes  aloes  pulverem  et  piperis 
nodicuro  ;  commisce ,  cum  lana  calida  inpone  ;  si  opus  est ,  sepe 
aalabia.  Item  ad  emorroidas  que  sanguinei©  manaverint  :  folio- 
sfccari  summam  tere  usque  dura  leniscant,  et  in  vini  nigri  é- 
I  bibat;  profluvium  reprimet.  Item  capriflci  de  caprifoliia 
B  fatias,  et  inde  bibat  in  aqua  calida;  mirum  est.  Item  ad 
i:  in  mortario  plumbeo  et  in  pistello  cerusam  et  oleum  te* 
Jooec  densitatem  media  habeat  et  nigrescat,  et  inunges;  bene 
retar.  SI  folueris  cicius  sanare  •  galtanum  misccbis  cum  eque 
iodico  ubi  cocta  ftoerit  malva  ;  turiones  de  nucano  siccas ,  et  pi- 
la pondere  pulverem  faties,  et  cum  digito  tangas,  dormitimi 
;  cum  dles  clarescet,  mirabei  ?ctum.  Item  ad  anum  qui 
a  babet  ex  ipso  natos:  pulmo  cai  i  inox  sublatos  ano  appo* 
;  statim  vermiculi  ad  polmone  adherebunt;  cum  extraxe- 
R«  tornite  ;  ai  sepius  facies,  celerios  n     iatur. 


.  GàF.  137.  Ad  otta,  pel  nervorum,  vel  musculorum  dolorem. 

li  am  9  ve!  oervorum  ,  tei  musculorum  dolorerà.  Eostacciua 
ft  aaedicaroen  expertum  tradidit:  resine  friie  lib.  I,  cerebre  (*ic)> 
Éfceelibtaml,  galbani  osti,  cosli-H,  reupontiei-r  l>  olei  libras 
>  Galbamim  et  ceram  primo  in  oleo  resolvos .  alias  species  lenta 
pe  edm  oleo  coques,  et  repones  in  vaseo  sta^ueo,  et  inde  loca  il- 
aanare  certuni  est.  Poterò  (*t<  )  ad  nervorum  et  musculorum 
:  Do  spica  et  costo,  ptpere  et  rafani  semine,  ana  mensura, 
a  faties  ,  et  inde  dabis  in  bel  ieo,  aut  in  loco  ealido  9 I;  sino 
feti eat,  cum  vini  veteris  calice  I, i  uno  an  in  mulsa  calida.  Item 
danbfani  cum  axungia  teres,  et  a  :o  conipersam  dolorem  coo- 
Briee.  Item  pavoni*  flmum  curo  m  >  et  molle  modico  9  aut  per 
>,  aaperimpone;  magnum  remediui  Aliud,  ad  dolorem  inck 

aaHeai:  Libanum,crocum,  grana  «  (cum  et  licium  teres,  cum 
iato*  dbtemperabis ,  cum  pena  itti  di  ,  et  super  fasciabis.  Henv 
attillo  in  oleo  cocto  colato  pera  corpus ,  et  cessai  labor* 
m  Bttha  agresti»  cum  axungia  ti   a  dolorem  tollit. 

Cap.  f  38.  Ad  inguini*  tumortm* 

'ài  ingoiala  tumorem.  Cicute  folta  super  tegubro  eafefacta  do 
ala  saperfondes,  levitar  tunsa  quasi  malagma  inpone;  spargit  do* 
reai.  AHud:  Hni  teroen  in  aceto  et  oleo  coctum  tere,  et  vice  ca- 
pbimatfo  inpone.  Item  sinphoniace  radicum  fundens  super  to- 
mai toties;  lenit.  Item  lapacii  teres  partes  II ,  axungie  partem 
rtnnlagma  iopone;  mlreaperit,  sanai  et  redudit  vulnus. Alfud; 
iham  agrestem  elitaro,  cum  axungia  tritam  ,  et  radices  evisci 
dea  commise,  et  hoc  roedicameo  inpone;  prodest.  Item  absia- 
fon,  aarcocollam  et  wlviam  coque*,  et  de  ea  aqua  inguinem  fo* 


?80 
veto,  Mper  peettneet  mqne  ad  anMn>  Rea  «A 
Tiridem  in  oh»  coctam  quasi  eerotna  «pttfapM.' 

Cap.  139.  dd  fetfMaf. 

Ad  ernlsni,  qood  Gred  Meriettin  voeant,  cootoete  Mrtnànft»*' 
n  dittar ,  fd  al  testiculis  descendentia  vbceri.  Ipwa  Hjif 
ligans  per  ambos  pedes  sospende  nt  rapai  ioMm  ift  ;  tane  d 
ter  interim  reprime  vboera;  et  rauterium  adhibebia, 
medicamea:  et  de  fesda  itringé  leviter  ,  et  per  d* 
aflibulet.  Polio  eius  sìt:  crod,  cassie,  Bastardi  r  "' 
ebieauaS  Ili,  mirala,  spica  ana  91,  et  S;  Mao 
addo  melhs  quoti  sufficit,  et  inde  cotidieaccipiat  eodeerL.  ì 
tericeliccw:  amoniaci  j- 1,  Urta  - 1,  mire  •*■  I,  masticatati-  U  ■ 
coclea r  I,  albuminis  ovorom  quod  sufficit;  bec  omnia  tereaao 
miscc,  et  utere.  Ad  erniaro  repdmendam,  lenUcubneD%ueaa  {am 
et  ad  ktcum  cnlidam  per  triduum  inpone;  mex  ad  ae feffertifavJI 
liec  minus  éonvalescuot,  ipaum  egrotum  sospende)»,  tieni  eaym 
diximii*,  cfrurgiara  adhibebb  ad  perfecliooem,  ad  aperiaodaaam] 
tem  ;  et  cum  cutis  aperta  fuerit,  cum  spongia  lengiiliwm  deUaaaV 
l>is,  et  cum  reaardes  per  itomam  ,  quod  mlgo  mappe  dkttpf>;jt 
medicameli  tale  appouens  quale  ad  Vulnera  utile  esse  acrfaidavaii 
et  Immobilitar  ambulet,  quia currere  et  exerdtare  rnntriilwad 
illb.  ,   . 

C»p.  140.  Ad  ctrgam  tiriìem   : 

Ad  Tir)       Tiri         qu      re  itrutn  0  wertirm)  didtar  ;  et  ad 
ohlo  ,n         "        nlon      cub,  ?eooao  membrano  coopertnm, 

tx  i    a     In  n    no,  abinitio  osque  ad  surnmum fora- 

li i,  «une  un  ;tg  itale  :rma  dìfluodilur.  Cacutuen  eli»  (li- 
citar cacala.  Ani  ti  i  tot.  Natura  eius  musculosa  et  fieno- 
sa, et  semper'inli  gain  reaeffldt  teiwrias.  Seqnitur  inhoctilu- 
lo  ventri  et  v  vitium ,  et  gonorrea  ,  id  est  qui  seminio  laptu 
Texantur;  et  e  |  >  grece  norrea  dlcilur.  Contingit  hec  utrì- 
que  semi,  uro  ac  ilierib  Sevissima  et  valile  turpis  est  hec 
causa  ,  quia  newiunt  quando  quomodo  genitale  sperma  rijmi- 
tunt,  quia  meatusfluxum  retinerenon  potest  ex  substantia  spense 
propter  debilitatem  nature.  Et  est  urina  coroni  canuta  et  ratei. 
acerrima  et  aquosa:  sperma  ai  raerosa  (<*>),et  frequens  cum  aot- 
qtis  eicitur  Aliquotiens  cor]  nirgat  et  spargilur,  et  frequento 
debile* Bunt  osu  teuerio. ì  iec sunt:  Genitelia  et  coxe  alatoli- 

tur  [tic)  curo  pallore  cori  ■  >t  macrescunt.  Seqailur  lassiludo 
mentis  et  turbatio,  et  iodiiii  a  corports;  et  circa  coxarum  bei 
et  pectinis  est  dolor,  et  propter  laborem  ìtioeris  coitnro  noe 
dunt,  et  permixtum  i  fi    imina  exelndit,  et  |inde  morbi  ; 

nerautur  et  obd  diiìgon  adhibeatur,  periculum  maximi 


Mi 

Gonfio  «tram  Ulis  est,  slrat  In  omnibus  reomatimtiboa  disf- 
alli. Circa  coiai  et  pediatra  usquè  ad  aroom  couperrfatur  chi 
lana  tacetela  in  oleo  rosato  intiocts,ao  lentbdno,  aotoetinoet  pl- 
Lhjrab  iptantur  qoe  constringant.  id  est  epithyma  quinari  (?);  et 
li  virea  perraiserint,  in  aqua  frigida  naturali  oatent,  et  castoreom 
hi  pollone  bibant.  Aliqoanti  eracam  bibent  ad  dormitiooem ,  et 
spfcom  eierceot  cara  molieribus.  Si  febrb  est],  leoia  adkitorb  af- 
fiora e»;  cibis  digestibilibus  ntantqr.  lneathmata  fatieseb  stipti- 
ce,  eicot  ki  reumatbrao  yesiee  dixiraus.  Uoctiooibos  utaoturdr- 
m  peritootam  testura  9  et  veretnim  ,  et  pertioem,  et  lomboa  ex 
acacia  et  ypoqointide ,  et  papavero ,  et  cicuta  anà  ex  eorom  anco 
Mi  eleo  miilo  fortiter  perfricabb.  Itera  herbe  salvb  aiocat  et  re- 
atringit  yeratrom  et  testi  ora  caosas  ,  si  ea  in  aqua  ad  terciaa  co» 
dai  foveotur.  Aliud:  si  pruriginem  babent,  salvb  in  .vino  decocta 
al  assidue  verecundorom  loca  foveentur,  omoem  {pruriginem  otri- 
jafue  sexus, virorom  ac  malie  rum,  emeodant  Itera  aneto»  eom- 
Mr*  et  potrerem  cuoi  nelle  perrafecens,  calidum|  inpooe.  Emtar- 
asirabile  ad  ventri*  raotiones  ;et  calami  stabilitatem  :  Eruca 
i,  eiuapb  semini»,  panace  seminis  eoa  g  IH,  naStorcii  semi- 
■feg  UH.  piperis  grana  XL  teres  9  corani isce  cnm  aqua  aut  eroce 
~  9  Vili,  et  faciens  trociscos*,  dabis  cura  vino  biberej,  dormi- 
Bando.  Item  satorioois  masculi  grana  XX,  eroce  seminb  g  lf 
polveritabis,  et  cara  equa  colligeos  modulabis  trociscos  pensantea 
S I,  et  dabis  bibere  cura  vino,  fac  trociscos.  Ad  ventri  motÌooei|, 
«ruce  aemiois  est  l9  panacura  radicami- 1,  piperis?- 19  cuna  vino  fise 
trociscos  peosaotes  3 1,  da  cura  vino  puro  bibere. 

Chi.  \M.  Ve  vérga  viriti. 

Ma  aatjrìasin.  Satjriasis  est  impeti»  desideri!  dita  veretnm 
■eosura.  Sic iotellige :  ex  nimia  detentiooe  sperme  fltcom 
ac  fervore,  atqoe  pruritum  curo  modico  ventre,  pubos  ere- 
cura  anhelitu  et  celerissima  respiratiooe.  flec  passio  turphsi- 
est  et  pericolosa.  Satjriasis  impeti»  est  veoerius  incessautor 
crectiooe  nervorum  Tortissima  et  turpissima.  AHqoando  cosa 
terilene  sperma  iactaot;  et  quando  explicaotur  9  sperraaltixare  vis 
Cureotur  sic  In  superioribus  partibus  frequeoter  friceo- 
%  et  exerritatio,  et  bis  simiiia  quo  in  gonorrea  diximos,  et  un- 
adiutorie  adbibeode  sunt.  Silentiuro  et  deambulatiooes  ha- 
et  abstineant  se  a  cibis  calidis  et  pingoibus  carnibus  9  et  a 
fiso  nimio,  et  bete,  et  bis  aimilibua  onde  satyriasb  dilecta  est 

Gap.  142.  Da  eodem. 

Ad  prbprbmum  Uk).  Prbprfamus  est  tensio  veretri  sino  dele- 
datiooe  libidinb,  cura  tensu  plurimo  perseverante;  qood  satb  pe- 
ricvkim  oateodit.  Priaprbmua  et  ntjrbsb  in  uno  loco  videntor 

1,  sed  babent  inter  se  dbtaoUamf  qub  satyriasb»  io- 


381 

perfetto  nanfe,  vtrga  est  nurrelda:  io  prfoprisnio,  antoa  *  post 
ofwnUaoeoi  maria  (sfa)  virga  recto  permane*.  Goti  wl  te» 
Uo  e-4,  limt  ta  tyriasim  diiimui  Beri  debere- 

Ctf-  143.  Dteodem. 

Ad  pratoa  (?)  tc!  praxùt  amarkm ,  fd  est  ad  eos  qui  non  ade- 
eUntur  ncque  per  opus  fotienlh  venerlura.  Qui  hoe  puliuntur  Mì- 
qootfetn  impetum  fatiunt ,  et  debile»  flunt,  et  deflciutil  -ineope- 
ratiooe  spermatica;  et  hoc  quam  maxime  contfoe.it  senior  ibu<  iuì 
cupiBDt  ad  molferes  accedere;  et  cum  eas  viderlnt,  'cndunt.clde- 
ficiuat  Cura:  esercitare  te  debeot  frìctfones  fn  parlibiis  inguinon 
et  laasborutn,  et  unguenta  utenda  sunt  que  roorsum  presterà  $x 
piperò  et  euforbie-  frfcentar  fortini  loca;  cacai  ecciptant  naturali- 
ter  calidas.  Turani  dabft,  porrnm,  et  erncam,  et  porcacla  ad  bibeti- 
dum  datar  Satyrion  et  eruca  serata  eqoaliter  trilum  cum  vino 
potut  da;  ulilinimuTu  est.  Item  lauri  bsccamm,  rute  semini*,  sul- 
pborfe,  vini,  aasturcli  semini» ,  itereoria  cohimbini .  piperls ,  «• 
lia,  aria  £- 1,  cere  terebentine  anaf-  s,  ole!  vateris  libras  II;  omnìi 
bec  mlsceantur ,  et  bh  loca  sabungintnr.  Trocisei,  tei  potiona 
dentar  que  in  dinamidlis  scrlpsimns. 

Cap.  144 .Adtmticwlm.  .  ■*'■'■ 

Ad  testtauos,  quod  Greci  ertmasient  vocant.  CnaBMmmfM 
nervi  qut  testfculea  cootinent.  Multa  enim  nomina  habent  tesai** 
li,  scilicet,  didimi,  osceltn,  et  orcus:  qui  coniuncti  sant  ano  et  te- 
retro,  habentes  in  medio  nerrum  qui  eoa  reparat,  qui  cremasterii 
Tocatur  ;  ipsi  enim  sunt  nervi  qui  bus  testici!  h  continentur.  Quo- 
nim  ner-orum  media  pars  causa  est  que  genitale  sperma  iram'un- 
diL  Absctsis  namque  testiculis ,  virtù»  denegatur  .  quia  furamiiu 
aona-  ooJligantur,  et  conclusa  est  dispositio  corum  itisi  Ani*  inte- 
rior dal  snbsiderit.  Cura  testiculorum  est:  alleom  animaiam  ter» 
emn  axungia,  et  superpooes.  Aliud:  farinam  ile  (alia,  addert*.  rimi 
dori,  cum  incile  coques,  et  panno  inducerei,  saperfa=ciabis,  et  w- 
'.  Item  pollipsa  lini  semini* ,  et  iucca--  coriandri  cum  -ino 
it  ad  spiuitud inora,  et  panno  hoc  inductum  testiculis  appo- 
ne; renedium  est.  Aliud:  de  Baio  bnbalino  panem  Qguratom  in  fu- 
ma combure, et  cu»  aceto  resolutum  calidum  appones;  nios  dolo- 
rem  toliit.  Item  rutara  terens  appone  ;  magnum  èst.  Itera  ad  te- 
sticutornm  vel  feretri  dolorerà:  manne ,  Ihuris  et  amili  aua  cuni 
albumine  ovi  commiscens  panno  inducens  {$k)  et  inpones  1  t-.-m  ."i 
testìculorum  vel  veratri  vulnus,  aat  testiculis  resUtendum;  roaMi- 
curo,  nitrutn,  sulphur,  arsinagon,  oleum  de  ovo,  acetum  ;  hec  o- 
muia  litnul  commisce,  et  panno  mdoceos,  luperpone.  Item  ad  tu- 
raorem  testìum,  vel  percussuras,  aut  eootusiones  fubam  leren*  in 
cacabo  rudi  cum  urina  coques  pueu  (rie) ,  et  admisce  suflidenter 
mei,  et  cum  refrigera*  erlt ,  cum  pur»  annone*  ;  ùmt.  ltcm  ad 


WS 
amareni  et  dola  oro:  spongia  con  para  alidi  fteqoeo- 

ter  vaporabb,  et     r        trita  coni  tortai  orde!  apposite  bene  o- 
peratur. 

Cap.  145.  Ad  dolorem  coxarwn. 

Ad  coxaram  dolorem  vel  tumorem.  Herbam  siriacam  tomai 
•terrore  ovium  et  modico  aceli,  quasi  mahgnta  appooe;  do- 
et  tomorem  spargit,  et  sana t.  Itera  vetooice  3  II ,  tere*  *  et 
h  «uba  polui  dabis;  prodest.  Itero  ad  coxaram  vel  sciatici  dolo» 
rem:  brtaeoni  radices  teres  com  vino  ▼eteri,  coques  ad  tercias,  et 
trteos  eiatoa  dabis  ieiooo  bibere;  s  rit  dolorem.  Item  ad  coxarum 
dolorem:  orticam  grecanicam  coqi  in  aqua,  et  ex  ipsa  decoctio- 
M  lanam  fomenta  bis  dolorem;  et  postea  ipsam  herbam  co- 

dam  poram  superpones;  expertum  est.  Ad  geniculorum  dolorem 
*e|  tumorem  spargendone  Altee  folia  curo  axongia  voleri  trita  ge- 
dolorem  tollunt  Item  ad  geniculorum  dolorem.  Agri* 
io  aqoa  coctam  ad  tercias  ieiuous  bibat9  acilicet  calicem  I, 


et  team  herbam  io  suffragine  geniculis  involvat  ;  mire  lenita  A- 
Ited  :  lepticulam  palodensem  in  equa  coda  (He)  excalda  et  liga. 
Itmmorooee  et  levistici  radices  io  melle  teres,  et  soperiòpones; 
paat  tercium  diem  solve  Item  pullinis  centaurie,  lapacii  radiami, 
addippis  amerini  ana  mensura  conflcies ,  et  vice  cataplasmatb  su- 
per iopones.  Ad  geniculorum  dolorem,  sive  luxum:  calicis  (f*:)  vi- 
ve cribrate  libram  I,  adippis  porcini  roodicom,  et  pice  liquida  as- 
sumes,  et  in  modum  ceroti  faties ,  quod  geniculis  inpositum  me- 
dicameli est. 

Cap.  146.  Ad  tibias  curandai. 

Ad  tibias  corandas,  vel  earum  rupturas  aut  teneas  cooeideodas, 
medicamen  mirabile:  Risine  librare  I,  roellis  librami,  in  olla  radi 
diullutroe  coqoes ,  et  colans ,  mite  in  folio  caulis  animati ,  aut  la- 
plumbea  ,  et  super  dolorem  inpone.  Itera  ad  tybias  cancro- 

alia:  scortico»  de  pomario  modios  III  assumes,  aque  modios  II  ad- 
,  et  ut  ad  ff  I  redeat  decoques ,  colando  extorque ,  iterom  ìb 
olii  radi  repooe,  et  ad  spissitudinem  mellis  recoque,  et  com  pen- 
m  dolorem  illine,  et  spissum  fuerit  in  aluta  semper  inpone;  siae- 
ptaa  faties,  sioe  dubio  curat.  Ad  tibias  inflatas  vel  pedes:  Eboli  ra- 
dici» coctarum  in  aqua  scorticam  soperiorem  tolles ,  mediamo! 
eolliges,  et  com  axungia  urina  panno  inducens,  tibiis  vel  pedibos 
appones  ;  dolore*  et  duricias  solvit  et  lenii.  Item  ad  tibias  levius 
telerendo,  vitem  albam  combure ,  et  inde  toc  polverero,  et  cum 
axoogia  urina  tere,  et  super  dolorem  inpone;  et  de  ipso  cinere  li- 
xiyiam  faties,  et  inde  ante  et  post  medicamen  laves;  cerUssimam 
est.  Medicamen  ad  tybias  sanaodas  :  pulverem  litargiri ,  balsami- 
te ,  slnitionis,  betonice,  mente,  race  succum.  Sivum  de  monoo 
ait  verbeeioom,  resinata  pioeam,  mcdoHam  cervinim,cerim,pi« 


184 
capa ,  aoa  memora  congregato,  et  in  patemi  Modica  MMI,  al 

reaotrantor,  et  io  aluta  superpooes,  Ha  otaria*  deecatolarm.  . 

■  ■  • 

CàP.  Hi.  Aitato. 

9 

Ad  tabonm  dolorem.  Sition  per  ae  tritoni  et  pelai  datm  laH- 
dittimaiQ  est.  Item  sparagi  radieem  et  Colia  terea,  et  con  riaope- 
tiri  da;  talonum  dolorem  mitigai.  Item  retoòice  folioràui  Mcaa  li 
cam  tini  boni  ciati»  111,  piperh  grana  XV||9  hoc  totem  ajmrijhfr 
tum,  et  colatura,  et  calidum,  ieitmua  bibat.  Item  ad  taloimmiplo 
rem,  rei  inflattonesr-gticanum  terecum  mie  et  aceto,  aopertig^ 
Uà.  Item  sugiam,  saponem,  mal  et  oleum»  pollare*  deoalidjil 
mfliter  Hgabis* 

Gap.  148.  Da  aatemae.' 

«        » 

Ad  rnuba  hi  ealcaneò.  Anteqoam  eroperft,  de  aapene  1mmg0« 
et  ad  fbcum  tostare  Catfes  uaque  dom  apomare  eeperH;toM*di»fc- 
co:  si  opus  est,  sepius  fati»;  mdins  non  iafetica.  Et  a)  rapfctpa» 
rft  mala,  felle  porcino  mane  et  aero  illinea;  sanare  certami  est»I- 
tem  felle  taurino  locum  illinea,  et  alotam  super  ioponea;  pandi* 
Item  pellem  de  sorice  recentem  aupermite  ;  miram  eak.  Itemei 
muhs:  medicamen  fatica  aicot  aoperius  ad  pruritom 
nare  manifesta  vimos. 

Gip*  149.  Mpìd*. 

Ad  pedum  dolore»  tei  tomorem.  Fenugreci  ITI,  Hnleemiafcf 
I,  efisci  radicum  tunsarum  libra»  M,  maire  radiconi  Kbras  I;  fcas 
omnia  tunsa  infundes  in  aque  IT  VI;  ibidem  sint  per  tridoum;  fre- 
atea  lento  igne  coque  douec  spissom  ait,  et  colato  addea  iaopl 
rfa  g  I,  colofonie  %  II,  resine  carici»  g  II;  hec  omnia  tentai 
eoquea ,  bene  agitaos ,  postea  repones  in  rase  ritmo,  et  mattai 
aero  uteri».  Item  ad  pedes:  aristologirm  rotonda*  et  canai trìi, 
rutam  silrestrem  ana  mensura  in  polrerèm  redigea  «  et  CKtadaé 
HI  cura  equa  calida  bibat  Item  camitrium  cum  piperà  et  riao  bi- 
bat. itera  ad  pedes  :  farine  siliginee  parte*  II  et  lontiarie 
pertem  I  cum  mede  et  aceto  coque»  et  superponea  ; 
Item  sparage,  sarmine,  salvie,  apii,  milfoliii,  singolos  urap«Mi 
tes  (tic)  butiri  coclearia  lladdes,  mellis  coclearia U,  allmmlnaraH' 
rum  II  terens  coramisce  et  cataplasma  factum  super  inpmiua  ftp 
aimphoniaca  tunsa  cum  sua  radice  super  dolorem  iopoafta  pfe* 
dolorem  et  tumorem  totlit.  Item  artemisia  tonsaeum 
sa  pedibus  inposita  utili»  est.  Item  sioitioo  cum  axui 
dum  dolorem  tolltt  9  et  de  aingulis  herbis  singuloa  mealfriaa*  et 
piperis  est  II,  pulrerem  fatias,  et  cum  vino  bibat  ;  aed  m  fthW 
tat,  cum  calida.  Item  ai  datelli  in  pedes  oascnntor  ,  flaaam M$* 
rioum  reoeot*m  et  calidum  super  impone;  aloe  OMimdiscitilJtM 


-.  ^ 


«ss 

ad  pianta  tenta»  vel  dotata:  cimino  trito  cmn  oteo  alito  pUa- 
Ut  perunge,  et  folta  caulis  animati  super  inpones,  et  fasciato;  ari- 
mi facit.  itera  folia  persicorum,  et  tolta  dice  9  et  folia  de  casnio 
cmn  tino  teres,  et  cum  acelo  dislemperaos9  cataplasma  foctum  sa- 
per ìopoiieì  et  si  non  subveoerit,  scarìQca»v  vel  sausugiaa  mittea» 
et  cucurbita  iupooes  in  medio  piatile,  et  uogea  ter  calasticom;  ae- 
ptea  usit  aie,  et  probatum  est 

Gap.  150.  Adpernwmu 

Ai  perniooes  f  qood  Latini  a  peroitie  patieotiam  ioconim  no- 
■riMferunt, ;Greci  vero  ychimcna  vocant,  ab  hyemis  tempore  qood 
Tettimene  vocant;  siqutdem  ipso  tempore  supradicta  passio  nasci- 
|«rf  cum  terrena  corpora  grattali  f rigore  fuerint  adusta.  Sequttur 
patienles  circa  artkuiomm  loca  pruriti»  quidam  et  inflatio  digi- 
torum.  Oportet  ut  in  ipso  ioitto  ex  decoctioue  rute  et  mirre  |ad- 
salila  y  et  modico  aceti  et  sale  loca  dolcntia  fovere  f  et  diligentèr 
"  rgere;  tutte  alumen  liparì  cum  oleo  teres  usqoe  ad  crassitudi- 
mellis,  et  ttliocs*  Itera  ad  articulorom  dolorem  vel  percussu- 
_  Uuinquefolia  tunsa  cum  aiuugia  teteri  kiposita  mire  prodest. 
tyca  ad  er  Uculor  um  dolorem  :  ad  besti  (*ie)  —  if  cerase  ~*  i9  sevi 
(tartari?-  M,  stipèrtie  «r  lf  misce  et  utere.  Itera  ad  ungularum  do- 
lorem: aandaracam9  arsinagon  9  equa  (sic)  mensura  teres,  et  lere- 
beotinara  colligens  9  super  inpooes.  Uem  ad  ungularum  dolorem  : 
fraanentum  masticatura  super  inpones.  itera  frumentum  cum  al- 
ivi terens  y  super  inpones  9  et  crescent.  itera  ad  uugulas 
et  digitos:  Alumen  cum  aceto  et  galla  combusta  mixtum 
Ut  coito  {tic)  et  pernione»  emplastrum:  ruta  trita,  et  me- 

cervina  prò  modo  miita  »  ex  eo  peruiooes  frkabis  ;  optime 

faesk  Uem  ad  uogulas  in  pollice  pedum  qui  putrire  solent.  Alumen 
«I  asfam  equali  mensura  coramisce,  et  aceltim,  et  in  iugulasi  vai 
teitias, 

Cap.  151.  Epistola  Ypocratés  etGaiienL 


Epistola  Ypocralket  Galieoi  contemplantium  quatuor  esse  tema» 
m  te  humano  corpore,  id  ea,sanguis,flegraa9fel  rufum,  lei  nigroa, 
propter  quos  homo  sanus  est  et  egrotaus.  Hujusmodi  vero  bumorca 
Mller  te  se  dteit  essecommixtos;  qui  si  mensuram  suam  man  excesae- 
hot  9  perpetua  sauitas  est  in  homioibus.  Quod  si  minuuntur9  aut 
aóperhabuodant,  vel  spissantur9  vel  teneautur  tf.exienuamt*r),*\it 
eioednot  naturata,  aut  accerviores  fuerint,  vel  sedes  suas  mutavo* 
rmt,et  locum  incognitum  occupaveriut,  valde  emergeot  valitudinea 
te  hominibus9sicut  ipseauctor  in  libro  UpidimiarumVI  demonstraU 
Oportet  humores  alios  expeileudoa  ;  alias  uutrieodoa  9  alios  exte- 
nuaodos,  alios  coinpissaudos  ($ie)  ,  alios  adtemperandoa»  lslos  hu- 
morea  te  liti  partes  corporis  sedes  habere  di&imus.  Flegma  nato- 
talea  lecum  cerebruut  osteudit:  sangui»  verona  arteria»  et  veifts 


lèdei:  fel  rofum  in  iecore  eoe  testator;'nigrut»  fero  ^mi  fon- 
ie manifestimi  est.  Superar  autea  ut  v irtuténa  colorii  et  «hata- 
dioem  dicami».  Flegma  oolorem  babet  candidila,  saogub  art  ro- 
Mcaudua,  fel  rafum  est*  roseum,  Tel  nigrum  eptanm.  Virtotes  eo- 
m  hee  tunt:  flegmaest  fl rigidum  et  humidom,  senguk  esteslides 
et  humidus*(l):  (fel  rafum  est)  calidum  et  siccum,  M  sigma  fri- 
gidum  et  siccum.  Hos  bumores  per  diversa*  etatee  regnare  mai* 
festoni  est.  Maxime  in  iofantibus  fel  ruphuni,  in  iuvenibus  fel  ai- 

£qm,  in  matutiuribusaanguis,  in  seni  bus  ?ero  flegma-  Ideino  la- 
na humidos  et  calidus ,  iuvenis  iiccus  et  calidus  ,  maUira  autea 
etate  frigidue.  et  humidoa  Igitnr  in  illlar  pertibea  enea  eyaii- 
. DNts  eiee  etatea,  verno,  estate,  avtumpno  et yeme.  lsloreaaaÉflaa 
tenporum  temperationes  aunt:  vernnm  tempoa  celidme  et 
dum  f  estivami  calidum  et  siccum ,  autumpnni  frigidue  et 


yemps  frigida  et  Bieca,  lati  Illlar  bumores  per  bte  Illlar  tempia 
habendare  sotait.  Terno  tempore  sangui»  habondat,  optate  fif  afc- 
fom  9  aotumpno  fel  nigrum  ,  yetne  flegma  doraioatuf.  Colevi  fi 
habundantia  singolorum  bumornm  esse  dinoscitar,  akot  IpeéfA- 
cepa  fere  medicine  in  libro  periclimenon  de  humoribus  dbìMb- 
lera  ex  bumorìbua  est  generata.  Ergo  ut  dixi  singoli  huNpoe^*- 
gulia  domioantur.  Sangui»  facit  aoimumi  Iettare»;  M  nifmi,  ft 
locem  atque  audacem  ;  fel  nigrum  9  flrmiorem  atqoe  graffate: 
flegma  pigrum  atque  inmobilem.  Sic  ergo  infanta  raWantfit 
leti  suot;  iufeoes  amariorea  et  f dociorea  atque  audacea;  mataiÉ* 
rea  etate  grafiores  sunt;.senes  fero  propter  flegola  ant  pigri* 
inmobiles.  Ita  est  io  egrituJinibus  specie»  humoris_  que  " 
cum  alienatiooe  mentis.  Quicumque  enim  habundantia 
alienantur,  cum  risu  et  cantico  sunt:  qui  felle  info  babondaVJb- 
rktforem  sustioet  mentis  turbatiooem.  Sicut  Tpocraa  dfiit.?  Qai 
com  risu  alienantur  9  securiorea  ;  qui  autem  magna 
aollitiorea  (sic);  qui  vero  felle  nigro  habundant,  cuna 
et  tristicia  alienantur:  qui  ex  flegma tis  habundantia  allànantmtj 
elei  matiem  sustinent.  Curatiooes  autem  eorum  ipsi  aoc  torca  Ift- 
cras  et  Galieous  amici  ventate  dixerunt.  Si  quia  autem  btoa  ap- 
tem  (sic)  bumores  separando,  vel  congregando,  aut  spargendone 
inteilexerit  curare  9  in  altea  et  infeslisaimaa  inddont  egritolp»: 
acilicet  inde  flunt  scotoraaci  v  epiiemptici  >  maniaci ,  paraÉhl.  £ 
targicif  et  eorum  eimilia. 

•      *  ■ 

ExpUcU  pwmu  Uber. 


•  -     à 
■*.  »  •    . 
■  »■■■■■  ■■ 
:  ■  ,  i  /ii  » 

.     ;  ij  .  »  ■ 

■ 

-      •     -     i 


(i)  La  parole  palle  Ira  gli  aatariaabi  sene  a  pie  £  9HP*  ni 


387 
FBAGMENTA 

SECO  KOI  LIBB1  PBATICAK 

PETROCELLI  (i) 


ffOPIT  LIBCR  8SC0HDCS  YPOCBATtg  gg  CALIERI. 

M  aootoniatioQB.  —  Ad  epilempticos.  —  Ad  apoptexiam.  —  Ad 
mlUm. — Ad  (renetta».  —  Ad  litergieoa.  —  Ad  roaniam. —  Ad 
erJee  manie.  —  Ad  caducos.  —  Ad  luoatiooa.  —  Ad  coleram  et 
ajrriam* —  Ad  roelaocolkoa. —  Ad  flegmaticoa.—  Ad  eoa  qui  ta- 
nk (a*).— Ad  omnes  febres. — Ad  plurima  Galieoi  de  febribua. — 
|  ttwem  aioocbam.— Ad  cotidianaa. — Ad  terciaoaa.— Ad  quar- 

— Ad  aipplicea  (ebrea — Ad  febres  ioceodiores?  —  Ad  fra- 
.—  Ad  idropico»  —  Ad  iremeotes. —  Ad  defectiònea  vel  e- 

noa.— Ad  tabescentes  vel  calore*.—  Ad  tollendoa.—  Ad  ca- 
li (fife)  rabidi  morsura  vel. — Ad  serpentium  morsura. —  Adspa- 
(■teak  morsura.  —  Ad  serpenti»  moreum.  — Ad  fugando»  aer- 
IBUl,  Ad  tumores  innalurales? — Ad  sanguineo  erraiicum  — 
Irfadorem  provocandum  vel  fugendum  (sic). —  Ad  aque  turoeo- 
a.  — •  Ad  sciatta». —  Ad  demoniacoa.  —  Ad  caducqa.  —  Ad  car- 
d  eat  malam  pustulam  vel  davoa  ac. — De  pusiella  per  to- 
HMhmd. —  Ad  podagrico»  et  arteticoa. — Ad  gutam  maligaiam 
($)•— Ad  sanguinerà  erraticum. — Ad  collectiooes  io  corporo.— 
i  pvatellas  ruptaa.  — Ad  laurenciam. —  Ad  membra  sicca  —  Ad 

■M.  —  Ad  scrofea.—  Ad  gianduia*. —  Ad  vetucea.  —  Ad  fi- 

.—  Ad  furunculoa. —  Ad  fa  rei  m  (2), —  Ad  fbtulas.— Ad  vul- 
cornatura — Ad  cancrum.—  Ad  flebolbomiam. — Ad  eoa 
lUaa  vena  in  bracbio  male  incisa  est.  —  Ad  apinam  vel  aagilam 
il  aarculum  tollendum. — Ad  eoa  qui  bus  os  vel  arista  picis  in  gu- 
adfcnirrit — Ad  maleflcium  datum — Ad  eos  quibua  serpeoapar 
aVtnt.  —  Ad  fungos  veuatoa. —  Ad  eoa  qui  drosceroa  bibunt.— - 
1  eoa  qui  subilo  comedunt  vel  bibunt —  Ad  crapulam  vel  cru- 
aitaftem.  —  Ad  scrofas.— Ad  verrucos. — Adomoes  ficoa  (3). 

1.  Ad  xotomiam  (4).  —  Ad  scolometicos.  Hii  qui  scothomiam 
attentar  beo  signa  habent  :  ante  occutos  rotare  caligine»  asaidoe 
t  volumioa  celi  girare  sibi  video  tur  et  quasdam  vertiginea  ni- 
aed  quotiens  ad  terram  se  iDclinaverint  vel  intenti  fuerint, 


V 

(i)  il  sacralo  ed  il  terso  libro  fono  sognilo  si  primo  toste  pubblicata.  Por 

ino  eotisia  ne  riportiamo  solo  alcuni  frammenti. 

(s)  /afe/  tarme*  carnale*.  Non  riporta  altro  che  ricotte. 

(9)  Questa  tavola  ch'é  premessa  al  libro  non  corrispondo  esattamente  agli 

rgoanenti  trattati,  né  per  l'ordine,  né  pel  nomerò,  né  per  la  materia. 

(4)  fi  é  imitato  e  sposto  treschilo  Garioponta. 


aduni.  Gapud  eli  gravitar  quasi  roti»  correntìe»  immram  -et 
queque  stwgub  al toItcm  cur.tlculu»|  sibt  t iitaatur; atj rifa  subbi 
«Ueadant  aut  in  «qusm  lipidi  flmnfnia,  statua  circuBMaal,  U  a* 
verttginem  paUuotur  et  eadunt  palliatila  plectaatea.  Ne*  laaata»- 
dos  stonaci  et  nauseasi  f requenter  et  vomiuua  paUmtatr,  et  Ba- 
lera prohiciuDt,  et  assidue  triste»  sunt  et  midi  Boat,  et  narici- 
.  to  fueriot  curiti  amentia  id  est  insania  epilempUct  attolualaT. 
Hescitur  (rie)  hae  causi  hi»  quibus  sangui»  da  oariba»  aaridaem- 
luto»  fuetit  aut  urina  se  constrinxerit ,  et  bob  per  ubWbbi  aanei 
effuia  fueritj,  et  lune  hic  morbus  eorum  caput  tese*  et  Araste». 
Cura,—  Cura  eorum  talia  est:  Cam  occlueilot,  unoo?  ÉM  Maa> 
rum  bodorìbus  berbarum ,  id  est  pulegium  aut  tbknamt  ad  ■** 
eia  iDpooes,  et  applicans  aurea  vel  capiilo»  ipaoram  trubes.  et  ca- 
put teuena ,  maous  et  pectua  vel  (tomaeum  fricabi».  i'omenlun 
capiti»  tale  beiasakot  cepnahrgfcis  Beridiiimui  Hi  ima  i» 
priaclpto  flebotomaodi  aunt  de  v  eoa  mitriceli,  et  post  dies  flebo- 
tomie ieralogon  autem  tacila ,  ctmroum  ,  lauri  bacca» ,  curicas  io 
a  et  paaem  siccutu  trilun, 
t.  Aibt  die  tribù  cucurbita) 
a  rude  et  aule  fervido  drop. 
eem  iopooeos ,  et  preterea  ante  dieta  antidoti'  lo  modurp  atei»- 
se  accipiant-  HI  etiam  lebotkwmiudi  luot  et  caput  eorum  pur- 
gaadum  et  steroutamenU  arovocandi  ;  et  oziami  (curo  radiata 
jéjuoi  accipitut  quatodiu  ompioo  manducare  pemunt  t  et  post  «- 
lidam  equini  usque  ad  satietilem  bibaat;  postai  mitenlea  «ligilo* 
■a  ore,  vomitum  pròvocabunt.  Euforbia*  «atea  et  ptper  trllua 
aut  atructum  ad  ■ternutaodum  appone»,  et  per  aurea  capud  pur- 
oaodam  aaagalliei  aut  meato  aut  calameoti»  iut  blete  albe  mku. 
(jeod  ai  hoc  minime  senserfat,  dibfi  caUrtieum  ex  elleboro  steut 
aubtus  purgalioues  scripte  sunt,  et  iu  balueo  caput  sinapiUre  (f) 
debrai  et  omnia  supradicta  ajutoria  adhibere.  Tlarcia  die  llebolo 
■■■odi  sunt  ;  cibo»  autem  tale»  accipiant  :  pasUaicam  et  porrtua 
coetnm  parfum  et  apioa  io  patena  maoduceot ,  que  untiam  pru- 
votent  et  salsa  comedaot  et  carnee  igreatea ,  ut  est  perdi x ,  lept- 
rf  ni,  aprine  et  alia  tale»  (iw)  ;  vimini  album  et  parcius  ;  qued  u 
plus  toluerint,  eum  equa  alida  accipiaot.' 

2.  id  eptiimptiam.  —  Ad  epitompsiam  quae  afc  greca  flHnn?, 
Latini  autem  vulgo  demoniaco»  vocant.  Epilempaia  flt  cornai  Ua- 
ctkwe  BMmbrorum  et  cervici» ,  et  tremorem  nalhmlw  là«W 
brum ,  et  omob  nervosità»  que  a  cerebro  descèudlt  a*£aBBnaaV 
Ileo  laborat  humoreet  frigido  Segniate,  la  stomKo  awsaemffcav 
vatur  base  passio.  Geoera  autem  duo  suot:unumcumcaaiaa^a«Ma 
nesciaBteB;  aliud  cum  spumaotea  cum  sterluot  et  non  o 
membra,  sed  sub  metoocolìco  bumore  laborant  et  dlflcUei 
autem  siue  senso  aunt.  Hoc  causa  Duellar  ex  ÉMumaB»'  ri 
miro,  vel  de  felle  nigra  'isctato;  qui  cum  de  abeaerint 
peUiut  bulliendo  in  quo  anima  principaliter  habitat,  amo 
baio  cadet  et  morniutur.  Nascitur  nec  causa  in  mutante! 


tinriatit  mobilitala;  nascitor  airtem  omni  tempore,  set  maxime  ver* 
no  tempore  frequentare  manifestilo»  est— Cara/io.— Curatioeorum 
Calia  estObaervandum  est  quod  minime  ne  indigestionem  patiuntur 
ei  ne  balneis  utantur;  sed  inprimis,  si  Cortes  sunt,  da  eis  juris  ex 
brieae  radice  calicem  i I  v  vomilum  provocet;  preterea  inter  scapulasf 
circa  spondilia  loca  cum  oleo  vaporabis;  preterea  iteram  spongiis, 
caltdis  aqua  expressis  aut  cantabro  bene  calido  in  saccello  in  aqua 
ioruao  et  ex  presso  mutando  vaporabis,  postea  scarificabis,  etoom 
cucurbitit  potenter  sanguineo*  detrabes;  et  ad  stomacasi,  ubi  fer- 
raio operari  non  potest ,  sauguisugas  apponas  sicut  in  epiamatis 
acripsimui;  post  detractionem  sauguinis  uno  vel  duobas  diebus  si 
teoter  naturale  officiuin  suumobtinuerit,  clistere  deduces  ex  de- 
eoctiooe  coloquintidis  et  blete  et  eaotabrì  cum  tirelle  et  oleo  et  a- 
frooitro.  lìruut  preterea  duabus  ebdomadis  in  lecto  custodieodi 
«I  capud  embrocis  curabis  ex  rosaceo  et  aceto,  aliquando  castoreo 
•inizio  maxime  si  ieme  eontigerit.  Sed  ana  oportet  caput  pres- 
titi fondere  9  postea  embrocabis  et  lintheò  calido  cooperies  ;  post 
Ine  mauus  et  pedes ,  digito*  et  articulos  oleo  veteri  aut  ex  lucer- 
ai perooges  et  tenuibus  faseiolìs  ligabis  ;  preterea  castorei  9  t 
mmm  jejuois  in  potioue  hi  aqua  mulsa  dabis  siiigulariter ,  aut  fe- 
ti» rute  orteusis  aduriscebis.  5i  vero  sub  melancotico  humore  ia 
•oapoietate  fuerit  passio,  epitimi  decoctione  diuturnis  diebus  aut 
inter  diem  jejuois  dabis.  Post  hec  cucurbita  cum  scarificatione 
uteri*  in  utraque  parte  capiti»  jaita  auriculas  in  ipsis  arteriis  et 
•Hquando  venam  medianam  in  fronte  incides,  et  post  terciam  vet 
quiotam  detractionem  sternntamenta  provocabis ,  sicut  in  litargi- 
di  dkemus.  Si  crasso  vel  tenascissimo  humore  sit  passio,  da  jeju- 
ofe,  in  oximelle  coofectum  isopum  et  pulegium  et  origanum  ;  si 
minia  prevalueriot,  da  eis  manducare  radices  rafani  cum  oximel- 
le, sicut  in  scolmatici*  supradmmus,  similiter  ubi  vomitum  pro- 
toni Quod  si  vomere  inmissis  digitis  non  poterit,  tunc  eris  usti 
et  triti  3  '  •  cum  olei  coclearia  li  comroisce,  et  pennam  intingena 
io  ore  mites  et  sic  vomitum  provocabis.  Item  ad  epilempticos  qui 
•obito  tenebras  ante  occulos  paliuuliur  et  slomacum  inflatum  taa- 
beot,  trociscos  facies  felli*  leporis,  castorei,  turis^  mirre,  3  sin- 
gate. 

Ad  eardiaùam  passionem  et  sìncopim.  —  Ad  cardiacam  et  sinco- 
pim  cujus  signa  sunt:  defectus,  color  (sic)  circa  pianta  manuum  et 
pedum;  pulsum  habent  defeclum.  In  principio  si  videris  defectoa 
ut  000  loquantur,  licinium  iotinctum  io  amurca  succende ,  et  fu- 
mum  illum  per  uares  recipiat;  quod  si  non  profuerit,  accipe  apon- 
gtam  mariuam  coctam  in  aqua  saUa  et  oleo  et  super  stomacum  ca- 
lidam  iupoue;  si  urina  fuerit  alba  et  spissa ,  si  in  estate  vomitum 
provocabis;  si  fuerit  ex  colera ,  urina  erit  rubea  ;  accipe  triferam 
laraceuicem  supradictam;  si  ex  sanguine,minue.  Si  debilessiot,  et 
fundaverunt ,  et  sudor  erit  frigidus ,  da  diamargariton  aut  diairia 
aut  garioiilatum  aut  niuscatuni. 

Incipit  bpùiola. —  Epistola  conQ ictus  duorum  philosophorum 
Voi.  IV-  20 


130 
(%tc)  f  Piatente  et  Aristoteli» ,  de  anima  bornio»  et  de  Bebethonia 
disputantium,  in  quoliumore  volvaturspiritus  esanima  beone* 
re  humauo  ve!  merobris,  aut  ubi  integitor  io  bbrica.  Hatophria- 
sophus  suo  asserebat  iodtcie  quod  in  tres  parte»  divina  fuiact  la- 
bri ca,  et  ipsam  animam  dicebat  in  bumore  sanguini»  habere  man- 
siooem.  Aristotele»:  de  ipso  domine  judicare  non  potere  quia  ipae 
homo  io  quatuor  parte»  divisus  ^st  et  celi  cardini»  atteodlt  ralla- 
nem ,  vei  ipsam.UH  tempora  in  quibus  divorai»  morHwa  .falajt 
ipsa  fabrica  et  diversas  virtate»  vql  sigoa  fatoerlt.  Piato  dixfcEp 
dico  tria  esse  dementa  de  quibus  uoa  efficitur  anima .  Arhtntahi; 
Cognoscere  hoc  volo  quoraodo  in  horum  probatiooe  glemeoWw 
possis  asserere  proba tiouera.  Tunc  piato  jussit  sibi  addocere fcoal» 
nera  cui  neeesse  fuerat  flebothoma  (sic),  et  jam  ligato  brocfcfofM 

presenti  flebothomandus  est.  etc.  ,v 

•  ■• 

FfiAGMEHTA  TBRTI1  L1BBI  PETfiOUCBLLl.    '   ' 

_  • 

De  amochis  febribus,  —  De  causon  febre.—  De  febriboa  qm  m 
igne  sacro  nascuntur.  —  De  ethica  febre.  —  De  euiitriteb  fcM- 
bus-  —  De  pestileutia  et  morbo  communi. —  De  colerico  htnaan 
laberantibus.  —  De  dolore  lócorum.  —  De  disainterici*.— -  De  la- 
voramela te. —  De  vulnero  fiasi De  vulneri»  {tic)  aiti»,  r-'jk 

dardo  cicatricantibus.  —  De  carne  vulneri  supercresceote.  —  Di 
calido  igne  sacro.  —  De  saoguiois  sputo.  —  De  empicir-emoptd* 
cis  — De  ptisi.  —  De  asmaticis.  —  De  marni»  tumeotibut.' 
siugultu. —  De  stomaco  nausea  vexato. —  De  capiti*  (de)  ad 
De  carbunculo  et  acide  ructantibus.  —  De  teusura  et  Trntoaltaln 
De  inflatiooe  ventris. —  De  fluxu  ventri».  —De  teoaaib*.  —  Jka 
«lissiriteria  —  De  ventris  fluxuatione.  —  De  ileo,  -r-  De  Mi  vttb* 
tie  patis  (sic)  passionibus. —  De  epatis  debilitate.  —  De  ciUfìai, 
mate  idropicorum.  —  De  cacexia.  —  De  idropici» — De  spkHjrttr 
eia.  —  De  renum  et  vesice  vidi».— De  duricia  renum.  -nKA 
steri»  paralisi». — De  lumbricis  rotundis. —  De  purgationè  eapttji 
Di>  menstruis  provocandi». —  De  calefatiooibua  catapla 
vfrtute  esca  rum.  —  De  scabie  vesice.  —  De  corrupUoao 
renum.  —  De  diabete  id  est  renibus.  —  De  inquiniboa  voi  la 
vulnero. —  De  renibus  et  lumbricis  et  inguiiiibus.—  Qe  gunòiwi 
vi  satiriasi  —  De  podagricis,  arteticis  et  sciatici».  —  De  pbtlaM 
ad  despera tas  passione».— De  trociscisasclepiadis.^-De  pteuieU» 
De  polione  podagricorum.  —  De  ermodactili  potfone  ad  idea».  ^-* 
l>e  fa(ifc)  qui  sanguinem  assellant  —  De  ventre  stringendo.  —Ha 
claudo.  —  De  vesice  dolore  et  qui  urioam  non  Taciunt.  —  Diac- 
ci ilorura  lacrimis  stringendis.  — Deoccuìis  miraotibua.—  De  OC- 
culorum  epiforis. —  De  coiiFricationibus. —  De  vectatiòois 
ra. — Degcneribus  vectatiouum. —  De  vocis  exercilio.— De 
ris  coitu.  —  De  flebothomia.  —  De  a  pò  foresi.  —  De  veni»  tari- 
dendis.  —  De  arleriis.  —De  ventosis  id  est  ctwis. — De  capUonife* 
Apolliuis.  —  De  sanguisugi».  —  De  purgationè  Galioai.  —  Da  di- 


«91 
versitate  specierum  que  ventrem  pùrgant.  —  De  his  qui  frequen- 
tar Tomunt.  — De  vomita. — De  vomica  provocanda. —  De  vomica 
prohibetida. — De  clisteri  bus. — De  torcionibns*— De  clistere  adsan- 
guinis  fluxum  — De  teneasmo  et  vulneribus  intcstinoruro.— De  su-' 
dorè  provocando.  — De  aere  apio  et  contrario.  —  De  senapismo  et 
dropace. —  De  vjrtute  specierum. —  De  his  qui  colera m  nutriunU 

»...  .in  effimerinp  vero  qof  cotidte  solet  «ine  f rigore  Aeri, solùm 
el  pedes  frtgescuut  et  orripHatio  modica  nascitur.  HI  ne- 
frigus  ueque  cauina  patiuatur  ita  ut  semper  algescant,  qui  ca- 
iMt  videnlur,  quia  ip*e  humór  frtgidus  et  humidus  et  spissus  est. 
Detitqoe  skcuramus:  in  tnitio  curationts  oximedis  dabis  et  diure- 
tìeam  oportunam  (tic)  calefacere  precordium  et  vornitum  provoca- 
re de  rafani»  et  de  sere  purgare  eos  convenite  etc 

De  reni*  (sic)  et  vtiea.  —  Quicquid  fuerit  aquosum  in  venia  et 
foperoatal  per  renes  et  vesicam  deduci  tur  ad  urinarii  et  spisaus 
hnnor  ad  renes  pervenit;  locns  nature  illius  colore  u^uritur  et  4- 
tooa  vel  lapis  inde  eflicitur  sicut  in  cucumeris  in  quibus  aque  fre- 
qoepter  coguntur,  quia  quicquid  spissum  fuerit  in  limo  converti- 
target  ideo  calidh  et  humidis  uti  nccesse  est,  vel  ni*  incipiente*  pe- 
Un  frangere  possint  et  spjssum  qui  fuerit  dissipare  el  per  urinala 
deddcere.  Hoc  facnint  radices  asparagi  et  semen  spine  egiptiaco 

J «od est  vulgare et  uitrum  combustone  et  radices  graminis  età* 
randus  et  Medium  et  lauri  radices  corice  et  nido  semen  et  cicis 
trioni  et  preterea  nigrum  gramen  de  ceraso  aut  de  pruno  et  ci- 
et  tributi  semen  idest  catello*,  et  et  tpongfa  Villi  pet'rea- 
squillilicum,et  malve  silvatice  et  radices  et  rute  agrestis  ra- 
dices. Hec  omuia  in  vino  et  aqua  dabis  bibere  et  sine  omnia  in-  * 
veneri*  mite  quod  habes.  Non  in  omnibus  etatibus  petre  in  reni- 
eascuntur  ,  sed  senibus,  qnoniam  maxime  ei  flegmatico  bu- 
io renibus,  in  vesica  vero  infantibus  autem  sive  in  renibus 
rive  iu  vesica.  Ad  petram  que  In  renibus  fuerit»  pulegium  %  mal- 
ve aflvatice  semen  equis  ponderlbus  tundeset  depulvere  dabis  Mu- 
gola coclearia  bibere  sive  a  foris  inunges  opobalsami  Si  tumor  no- 
tai fuerit  in  hisdem  locis,  dabimus  meljicratum  cum  suprascriptis 
ipeèiebus.  Item  lini  semen  3  "•  anuli  3  I .  dabis  in  aqua  bibere. 
IH  totem  dolores  circa  ylia  et  orripilationes  id  est  febres  nascun- 
tnr«  apostema  io  renibus  designant  quia  post  maturatum  per  ori* 
oam  egreditur  quo  vulnere  neglecto  ex  tumore  et  dolore  patieos 
eoosumitur.  Si  circa  inguine  id  est  pectinem  maxime  dolores  na- 
sroutur,  vesice  apostema  signiflcant.Si  autem  in  vesica  oatam  fue- 
rit.facitstranguriamet  dissenleriam. Ex  renibus  verouoooascuntur 
otsi  sana  quibus  ruptissanguis  posteadigeritur.  et  muli  moriuotur. 
Si  renum  debili las  nata  fuerit,  omnibus  boria  mingere  et  delec- 
tat;  bis  opus  est  slipticis  et  modis  supra  memotdtis  et  omnes  é*ce 
stiplice  dande  Mini;  et  poligoni!  succus  aut  dragaganlium  in  «ino 
infusum  aut  sautpichi  radices  in  vino  et  lactc  apoziuia  bibant  et 
thticum  crudum  mauduceuL 


PRAGMENTA 

C0DCCI3  B1BLI0TH.  AfcfBBOSfAlfA.B  MED10LAHE1SB,  CUI  TITOLIMI 

INCIPIUNT  CURE  PETR0NCELL1  [A), 


Ceput(T.Il  p.l34)muliif  passionibos.diversisque  homoritafal 
in  se  eiistenttbus,vel  aliunde  procedentibas,uta  ttoaiflòo9tepMÌpt 
mokttatur.  Quandoque  est  ex  frìgiditate  aeris,  et  calidi  dntaa^t* 
raatie  et  calore  aolis  teditur.CerebrumesttleHceture  membra*;  si 
dliqua  frigidi  aeris  distemperantia  infrigdatum  vefcoslipeùimfiaarit, 
humores  a  se  per  diversa  membra  quasi  spotigia  piena  «qua  api» 
sa  emittit.  Si  vero  et  cai  idi  aeris  vel  istius  dìstempereniia  GaJe&r 
ctum  et  desiccatum  fuerit,  \elut  ventosa  huroorea  a  membrif  ad  n 
adtrahens,  per  eadem  membra  effundit,  que  diversarum  egritndi- 
num  causa  eisistunt,  et  sepe  ex  reumate  capiti»  branco*»  aaina*» 
tiam,  aurium  dentium  dolorem,  et  perjpleuiiioniaai,  qipUftiinjet 
multas  alias  egritudine*  procedere»  et  postmodum  mortemi  q«he 
péritua  medicus  circa  bas  egriludiues  studiosi»  debet  esae,  et  m 
oonncgligat.  ■  /: 

Si  sit  dolor  capiti*  ex  humore.  Dolor  capitis  ex  quolibet  fai 
in  capite  eisistente  faclus ,  continuus  erit  ;  si  vero  ex  alia; 
bro,  interpolalus.  (  Tom.  11.  pag.  134.  lin.  32);  Si  dolor  capiti!  tfft 
sanguine  fuerit ,  hec  sunt  sigua  :  dolor  cura  calore  et  ^gravédtal 
frontis  ;  oculi  rubescuut  et  vene  ti  rapo  rum  piene  vfdentur  ;  pd- 
sus  plenus  >  urina  rubra  et  spissa ,  et  membra  omnia  curo  qqadpt 
tnalfuctione  gravescuut ,  et  quandoque  future  signa  aimt  sù*- 
che.  In  principio,  si  virtus  et  etas  permiseriut,  vena  dextri  b^t* ■ 
cbii  minuatur,  vel  de  collo  et  spatulis  cum  venio*is  t&nguinem  rifa 
virtulem  iufirmi  abstrahe.  Si  per  hoc  cura tus  non  fuerit,  decoctit- 
nero  istam  adsauguinis  murìdiGcalionem  post  qua r tu  m  diea  wfc 
uutionis  da:  Capillum  veueris,  pruois,  violarum  in  aqua  ad  media* 
tatem  facias  bullire,  et  cum  aqua  illa  3  ij,  cassie  sivé  maone  3 Mf- 
tempera  et  cola,  et  mane  cum  sirupo  violaceo  propina;  daettms 
ra;  sive  clisterizentur  si  Decesse  fuerit.  Quod  sic  facies  :  malvaja\ 
semen  lini ,  furfur  in  aqua  bullire  facies  ,  et  in  colatura  mndkpji 

(i)  Il  Cod.  dall'Ambrosiana  ,  dal  quale  ricaviamo  questi  frammenti  é**; 
pattante  perché  contiene  alcuni  degli  articoli  del  trattato  Uff  éyrrMÉrit/ 
euraltone  del  Codice  di  Breslayia  (Ved.  Tom.  II.  dalla  pag.  8i  a  J&ii.flelir 
dimostra  chiaramente  che  Petronio  e  Petroncello  aieno  la  stesa*  piirVffjÉejjmt 
inoltre  i  duedodici  reciprocamente  ricevono  e  danuo  autenticità.  XgU  •}■/*• 
ro  che  comunque  spesso  concordino  nella  sostansa,  spesso  disTerisco—  BfjPa 
forma  :  laqual  cosa  ha  potuto  avvenire  o  perché  nel  Codice  di  fatala  vip  tf 
compilatore  ha  compendiato  a  suo  modo  l'opera  di  l'etroncelld  ;  o Maia  par 
che  il  Codice  Milanese  non  consone  l'opera  originale,  m*  un  raajavntisY 
quella.  Noi  citeremo  in  ciascun  frammento  l'articolo  corrisponderrt*  JalCo» 
uice  di  Breslavia.  Mei  resto  si  legga  ciò  che  io  seguito  sartia  per  fibra  W 
maestro  Petronio,  o  Petroncello. 


,4  ,i      •       •  ■ 


903 

mellis,  et  olei  violacei  vet  communi* ,  et  sitcom  mercurialis  adde, 
et  per  instrumentum  pone.  Frons  et  timpora  abluantur  cum  aqua 
decocttonis  malve,  et  mirtus,  et  salicis,  et  rosa  rum,  et  simplici  ca- 
liffo; pedes  cum  suprodicta  calida  abluantmr.  Si  dormire  non  potè* 
rit,  Tronti  emplastrum  fatud  impone:  Semen  iusquiami  et  papave- 
ris  albi  vel  rubei,  et  lactuce,  et  cortices  mandragore,  et  gummi  a- 
rabicum  tere,  et  cum  lacte  mulieris,  vel  albumine  ovi,  vel  utroque 
distempera.  l'nctiones  et  epithimata,  que  dixi  Ceri  in  dolore  copi- 
ti» facto  ex  distemperantia  calteli  seris,  si  necesse  fuerit,  facias.  Si 
beiet  intumuerit,  cum  aqua  in  qua  lenticule  cocte  fuerint  lavctur; 
terra  etiam  fictilis  cum  aqua  pluviali  vel  rosarnm  distempera  ad  mo- 
dano emplastri  faciei  impones.  Dieta,  si  febrem  patitur ,  scariolas, 
eucurbitas,  portulacas,  pruda  damascena  et  similia  còmmedat.  Si 
febrem  non  patitur,  pullos,  hedos,  fasianos,  perdices,  et  pisces  a- 
spratiks  comedat:  vinum  limphatum  bibat. 

Dfi  epilempua  et  cura  e/usdem.  —  Kpifempsia  ab  infantia  usque 
ad  prima m  iuveututem  curam  poscet  ;  mulier  autem  ante  purga - 
tionem  mcn*truorum;si  vero  post  supervencrit,  incurabili*  est.  Sì 
fortis  fuerit  paliens,  purgabitur  ut  supradictum  est  in  dolore  capi- 
tis  de  flegmateet  malincolia.Purgetur  cum  bianca  et  potione  san* 
di  Pfeull,  etdiacastorium  accipiat ,  que  proprie  sunt  lontra  ha  ne 
pasaioncm.Deum  teslor  quemdam  cum  sola  bianca  curavi,  et  sepia- 
lime  de  pliris  arcoticon,  mitridato,  et  sancti  Pauli  curatus  est;  de 
mitrìdato  et  sancti  Pauli  semel  In  septimana  et  de  pliris  tribus  vici* 
bus  in  die  sumebat.  Experimcntum  probatumcoutraepilemsiam, 
quo,  Deum  tester,  multi  curati  sunt  iufantes:  R.  oppopanacem,  ca- 
storcum,sanguinem  draconis,  antimonium  e  quali  ter;  tere  et  quo- 
eumqiic  modo  dare  poteris,  paticnti  da.  AMud.  Sotum  antimonium 
fomtum  curat,  et  si  cum  aqua  benedi' da,  quarn  greci  in  Epifania 
benedicunt,  snmatur  cum  dominica  oratione  cantata  tribus  vicibus 
io  nomine  pati»  ntis  arrepta  ;  ,vel  succus  vel  herba  peonie  data  po- 
tante/ valet  Cum  pntiens  ab  epilempsie  insultu  captus  fuerit,  ma- 
rni*, pedes,  pectu* ,  nares  fortiter  fricentur,  e  nari  bus  aprotortanoi 
de  eondiso  et  castoreoapponantur.  Apponantur  et  odorifera  nari- 
Ite.  Dieta:  comedant  gallinas ,  pullos ,  fasianos  ,  perdices,  turdos  % 
oerulos.  edos,  capreolo*  agrestcs,  aliquando  de  carne  porcina, ati- 
qoantulum  salsata  fumata  ,  ncque  multura  magni  ncque  parvi.  A 
pKcibus  abstiueant,  sed  quandoque  descamosis  comedat  De  oleri- 
btts  burragines  ,  fcnuculum ,  cerfolium,  petroselinum  ,  brusco*,  a* 
iparaguos,  sinapes.  Ab  apio  omnino  abstiueant;  ius  cicoria,  risaia» 
A  tumuliti,  ira,  coitu  se  costodiat. 

De  tinnii*  et  cara  (11.  p.  163).  —Si  tinnitila  aurium fuerit  ex 
frigidis  humoribus,  ut  supra  dictum  wt,  cum  jerts  per  nares  pur- 
cetur,  et  post  yera  pigra  et  pigra  simplex  dentur  ,  ut  supra  dictus. 
buco»  artemisie  cum  castoreo,  nitro  et  bono  vino  decoctus  et  co- 
lata et  auribus  missus  proba tum  est.  Succus  etiam  porri  cum  vi- 
no decoctus  idem  facit ,  et  aliquid  supra  dictis  oleis  inmissum  va* 
Jet.  Caput  subfumigandum  et  larandum  est  cum  aqua  in  qua  sa- 


994 
?lna,  pulegfum.  lauro?,  calamentum,  sansucm,  (tafer**'*  * 
rana  )  corta  fuerlnt,  et  sternutato)  provocaoda  est»  etimi  iter- 
notat,  teneat  se  per  nares.  Si  ex  caHdis  sii  bumòribuft,  ut.aepefll 
post  acuta*  febres,|detur  yera  pigra  e.  (Constantini?)  et  trlfentte- 
racenica  ,  et  si  purgando»  est ,  purgetnr  cura  is  (ito)  supradfctfe, 
cura  oximelle  psillitico  vel  cum  decoctione  ista:  sene.  epithimM» 
yiole,  semen  feniculi  in  aqtia  dècoqoantur  hi  qoa  colata  est  Si  ari- 
Tobalanorum  citronoruro  3  s.  kebuli  3  s  dod  contrita  •  et  Sfji» 
cari  ponantur,  et  colaturajin  roane  detw,  et  post  auribip  ofeo  vie» 
laruni  Tel  rosarum  calklo  imponatur.  Aliud:  Ova  elixentur  etfjut 
de  albumine  ovi  cum  equa  rosea  abstrftcla -  fqerit  aùribu*  ftfiii; 
probatum  est.  Et  passionibus  auriùm  ventosa  sapposita  sine  éoaA- 
factione  valet.  Ad  dolorem  aurium  ex  irigidttyte,  apopgia  marina 
infusa  vino  in  quo  abscintii  >  parìetaria  cocta  sint  et  eipressa  al 
auper  auricularo  posila,  valet  ;  vel  etiam  calefacU  vale!  cuoi  cleou 
Aliud:  Abcinthium  contrituro  et  oleum  calefocturo  valet.  Artidi 
aia  idem  facit.  Idem  facitaprotanum.  Abaintium,  parietariaib  ifaa 
aliquo  liquore  calefacte  volent.  Aliod:Ruta  cum  vino  et' baoda  hÉl| 
contrita  et  cum  oleo  calefacta  et  super  aurkuhm  potila,  prota* 
tum.  Oleum  muscelinum  vèl  puleginnm  in  roatoterre  cajefactMrtf 
In  auribus  positum,  valet.  Aliud:  Oleum  rosarum  vel  violarti*  i* 
tra  posi  tum  valet.  Succus  sòlatri  cum.  oleo  roaarum  impositui<talQt 

De  catarro. —  Carila  fit  a  ptora  capiti»  ad  nares  descendentita* 
quaodoque  ex  frigi dis  quandoque  ex.calidis.Si  ex  calidb  faerijbi^ 
put  cum  a  q  uà.  i  sta  subfumigetur,in  qua  rose.wik tus,  oUbpMm,kn- 
danum  corta  fuerint.Odorent  ro*as  et  a  qua  re  rpaerum  ellaodipaai 
Accipiant  etiam  rubeam.  A  sole  et  mentis  se  eustodiant. 
die  tee  tur,  et  vinum  odorifcrum  bibent.  Si  de  frigidi*  feerit. 
èqua  in  qua  pulegiùm,  aansucus  et  camomilla  corta  fuerhrt.  Ufi* 
etiam  subfumigetur  cum  storace  vel  laudano  ,  vel  cum  NgM»aBft 
aopra  prunas  positis.  De  tur  etiam  aurea  vel  mitridatuoi  vrf 
et  si  infirmus  plenus  fuerit  et  indigeat  evacuationè, cum  leu 
ciija  purgtetur. 

De  fluxu  tanguinit  e  naribus  (Il .  1 69).—  Sanguini*  fhlxua  e 
Ira*  diversi*  roodis  fit.  Fit  ex  plenitudine  sanguini*  ut  iir 
scenti  bus;  fit  ex  calore  aeris  sanguinem  calefaciente;  flt  ex 
ra  venarum  in  naribus;  fit  in  acutis  febribus  ;  fit  ex  compi 
bus  epatis  et  splenis,  epar  etiam  et  splen  curentur,  ut  io  iiqutatt, 
bus  dicetur  et  que  ad  presens  fronti  apponenda*  auper  eper  " 
nabtur,  et  diaquilon  sepe  detur.  Si  de  plenitudine  aanguinir 
rit,  si  virtus  et  etas  permiserit,  minuatnr  de  parte  Uh  unto 
guis  fluxerit,  et  si  necesse  fuerit,  de  air.bobus  brachila  minatati 
et  testiculi  in  forti  aceto  impcnantur,  et  si  necesse  futfriù? totanìi 
equa  frigida  imponatur.  Si  de  calore  aeris  fuerit,  in  frigida  tfél 
Infirmus  constituatur  et  epithima  de  sandalis  albi»  et  rubasi  fti*. 
Bis  et  gummi  arabico  in  aqua  rosarum  distemperatone  *  4IW ^ 
fronti  imponatur,  et  si  expedit,  minuatur.  Si  de  ruptur*  aqgrpaj 
narium  fuerit  %  pulvis  de  sanguine  draconis,  vel  de  beh»  vel  pU* 


295 
qfle  naribus  imponatur.  Àliud:  Licinium  encaustro  infusnm  nari- 
bus  apposttum  valet.  Aliud:  Galla  contrita  et  cum  aceto  distempe- 
rata nlet.  Itera  pulvis  de  corticc  ovi  valet.  Itera  gipsum  cum  aceto 
distemperatum  fronti  imposi  torti  valet  Item  terni  aarraceiiica  vel 
figlili  cum  aceto  distemperata  valet,  (e*t\inter.  è i  ree.  man.  'vefiìa- 
sUarcii  seminiscomedat).ltem  bolum,  curami  arabtcum.  olibenum 
trita  cum  aceto  distemperata  valent.  ltem,  stercus  asininus  com- 
busturo  naribus  iwufflatura  valet. item  filtrato  combustilo»  valet.  Et 
peDis  leporina  combusta  valet. 

De  dolore  dentium  (II.  p.  1 77).—  Denti  ora  dolor  diversis  modis 
ft:  quandoque  fit  ex  bumoribos  a  capite,  ex  fumositate  a  stoma- 
cho  ascendente;  Ot  ex  f rigidi  tate  aeris;  tit  etiam  ex  ruptura  et  pu- 
tredine Cum  quis  aliquem  curare  desposuerit  secondum  supradi- 
ctem  doctrinam  in  dolore  capitis  causam  agnoscat.  Quodsi  de  san- 
guine fuerit,  de  cephalica  vena  sanguis  minuatur,  vel  ventose  su> 
■ento  ponantur  ,  vel  sanguisuge  in  gingivis.  Si  de  colera,  pur- 
getur cum  trifera  «yrracenica  vel  cum  oximelle  et  similibus ,  et  si 
plenus  fuerit,  ut  dictum  est,  minuatur,  et  si  dolor  non  cessaverit, 
solalrì  cum  aceto  in  ore  teneatur.  Succus  scariole,  vel  sue* 
portulace  cura  aceto  et  oleo  rosa  rum  timpera  et  frons  lingua- 
ter.  Si  de  Oegmate  et  melai  i  e  boi  ia  fuerit ,  ut  dictum  est  in  doloro 
capili*  de  melancholia,  purgetur,  et  per  nares  que  propria  est  pur- 
ghilo buie  pensioni ,  et  si  necesse  fuerit,  supra  dieta  gtiarguarisma 
efficiantur.  Post  detur  aurea,  vel  mitridatum,  vel  esdra,  vel  adria- 
mnd,  vel  paultnum. Ponantur  etiam  supra  diete  medicine  que  sic  po- 
lite medelam  auferunt,  et  solilro  castoreum  in  ter  dentes  positura, 
fai  me  probevi.  Aliud:  Galbanutn  impositum  Aliud:  Pulegioroet  fin- 
giber  in  bono  vino  decoquantur  et  cum  colatura  mei  rosaruntaut 
bhH  conmune  disteroperetur,  et  caiidum  in  ore  diu  teneatur;  prò- 
btlum  est. 

'  De  fetore  ori*  (II.  1 74).—  Fetor  oris  quandoque  fit  ex  putredine 
giogivarum  et  dentium»  quandoque  exputridis  humoribus  existeu- 
tibus  iu  slomacho.  Si  fetor  sit  continuus,  vel  si  digitus  in  gingivis 
poaitus  vel  denlibiis  feteat,  certificatur  et  gingivis  et  dentibus  es- 
le.  Superiori  disciplina  dentes  et  gingive  curentur,  et  ne  cibus  in- 
ler  dentes  renaaneat ,  sludeat  et  post  comestione  de  puro  vino  os 
hvetur.  Si  de  stomacho  certificatur,  si  nielli!  obstiterit ,  secundum 
qsod  fuerit  humor,  purgetur,  et  si  io  venis  fuerit ,  minuatur.  Si 
colerico!  fuerit  9  cum  catartico  imperiali  vel  oximelle  et  simili- 
bui  «  et  ai  leviter  vomere  poterit ,  cum  patriarcha ,  vel  scarpello 
pergetur.  Si  flegraaticus  fuerit,  cum  vera  logodii ,  paulino ,  yera 
pigra  et  putire  n>ntro%  vel  clarclo,  vel  frigtello  de  polipodio,  vel 
oximelle  et  bis  similibus.  Sepe  post  purgationem  in  mane  cura 
ealida  mei  rosarum  acci  pia  t.  Accipiat  et  diamarguariton. quan- 
doque et  Diliscata  et  similia.  Dietetur  suavi  et  subtili  dieta;  vinum 
avete  et  aubtile  bibat. 

De  tutu  (  II.  p.  20S  ).  —  Tussis  diversis  modis  fit  :  quandoque 
eiim  fit  ex  humoribus  a  capite  ,  aliquando  ex  passione  epatis  et 


996 
spleni», et  stomachi  ventosità  te,  tei  ex  apoatematiboe  JU  dwmU* 
bus,  ul  est  peryplemonia,  pleuresfe,  tei  ex  dfetemperantfe  frigidi- 
tatis  et  canditati»  et  ex  niroia  pectorìa  aiccilale  Vii  etiam  eipol- 
▼eje  et  fumo.  Ex  quacumque  causa  faerit,  inqpfraidpm  cpt,  ri  ex 
humoribus  a  capite  descendenti  bus  fuerit,  quod  cognoecflor 
rium  constrictione  et  ex  humoribus  per  uvam  ad  pedo*  ~ 
tìbus.  Ad  roundificandum  pectus  accipiat  rubeem,  diapraritnh,  ti» 
ajrisf  diapruna,  aquam  in  qua  pinea  cum  resina  soa9ote  po»e,teii 
6icce,ysopus,liquiritia  cocta  fuerint  bibat  Que  bene  pecUw  moiri» 
ficat  vel  alia  in  qua  prassium,xinzi  ber,  radice*  feniculi  et  apii.  Uni 
aicce.  cncte  fneriut.  Aliud:  Galbanum  si  acci piatur^ talet  eThèmMeri 
antique  tussi.  Deturet  mitridatum,  aurea «Caput  sàcelletur,  ut 
dictiim  est  indolore  capitis  de  reumate.  Comedant  gallioas, 
perdìces.Aves  muscello  condiantnr  cum  passulis,  ficobm  et  leietb, 
far,etiaro  pultes.  Vinumcumsupradictis  aquis  bibat  Si  exiuujpawii 
ne  epatis  vel  splenis  fuerit,  ut  in  subsequenti  dicetur,  epar  et  uhi 
coretor,  et  si  expediat  de  basilica  minutlnr,  tri  da  Mann  rientri 
Si  de  ventositate  vel  stomachi  indigestione,  aquam,  in  qpa  narthfc 
semen  feniculi  et  anisi  cocta  fuerint  bibat  Post  cibala  .et  sottri* 
barn  elee  tua  ria  confortati  va,u  ti  diaciminum,diacalamentqm  acdpÉt 
et  a  cibi»  ventositatem  generantibos  abstineat.  Si  ex  càlkHUto  il 
aiccitate,  cognoscitur  sic:  calore,  siti,  esperitale.  Si  iiivenb  et  fb» 
dus  fuerit  et  de  consuetudine  habuerit,  de  basilica  mfnaatar 
■tituatur  in  frigido  et  humido  loco.DetiiuUadjeagagantim  et 
ver  etdiamicouis.Sirupum  istum  bibat  :iuiubas,capiHum  n 
gagaotom,  liquiritia,semen  citrulli%melonis  et  cucurbite,  giungi  V 
rabicana  in  tribos  lib  aquejet  rnedietatem  fae  bullire.cole  et  in  edMfc- 
78  illa  lib.zucariaddens  ad  decoctionem  fae  bullife  et  eumaqot  faqaa 
ordeum,  dragagantum  ,  succus  liqoiritie  cocta  foertnt,  bibont  tri 
airupum  de  aqua  cucurbite  bibat,  quem  sic  facies:  cucurbita!  tati)» 
gres  et  virides  et  io  pasta  involvens  in  clibano  decoqoi  fodaa  celi 
aquam  quam  inde  extraxeris  semen  papaveri*  t  laetoee  9 
tum,semen  citonfe  imponas  et  lucarum  quantum  expiedH:  ah 
facies  qui  vatet  ptisicis,  eticis  et  ealide  et  sicce  tossi.  In  ore 
aemeo  citonii,  dragagantum  et  succum  liqoiritie.  Ungetar 
cum  butiro,  hujusmodi  unguento:  Malvam,  fen u grecano,  aei 
ni  cum  aqua  et  cum  modico  oleo  violarum  et  botiro  butirre  fee  .^ 
cola  et  quod  supernataverit  collige.  Comedat  amiduno ,  far'OfflA 
succum  furfuris,  lac  amigdalarum  calidum,  micam  penta  raotff* 
psano.Si  febres  non  patitur,  pullos,  avesf  edos,  fasianoe, 
Vinum  cnm  supradicta  aqua  bibat.  Si  ex  frigiditate  , 
aie:  non  sitit ,  a  quolibet  f  rigore  ledi  tur  et  calore  iovatnr;' 
alba  et  pinguis.  Constituatur  in  domo  calida,  et  igni»  de  rieèMp 
gnis  vel  de  prunis  ante  eum  accenda  tur.  lingua  tur  peetoataéirilri' 
tea  et  agripa  vel  oleo  muscelino  vel  pulegino  vel  borio*,  HoeMb' 
adiutorio  multi  curati  sunt.  Detur  diaciminum,  gario8Iateot,ribJ^ 
ris»  diasopus,  et  simllia.  Aquam  io  qua  bacco  lauri,  elminiNB»  v 


«97 
iiber«  gahogoa  oocta  sunt  ,  bibat  cnm  Tino  et  line  fino ,  et  sf  oe* 
cem  fuerit,  supn    iclas  quas  dixi  in  lutei  ex  retimele. 

Db  sincopi  et  evra  tjmdem  (  II.  p,  233  ).  —  Sincopis  est  cordi* 
lefatio ,  que  subito  hominem  (quasi)  mortuum  derelinquit:  Fit 
makh  roodiM  ex  ni  mia  plenitudine  vini,  cibi  et  potus  ;  ex  multa 
iwaHtòne,  ut  hi  accipienti  ptnrgationem,  et  ex  naturali  fluxu  ven- 
tritet  vomito,  vel  ex  fluxu  sanguini»  e  naribus,  ve!  ex  emorroida- 
li», et  memtrtiorum,  et  tristitia,  et  ex  nimio  dolore,  et  ex  leti- 
di  et  ex  timore,  et  subita  mutatione  calici?  in  frigidum  et  e  con- 
tnrio.  De  qualicumque  causa  fuerit,  equa  in  faciem  infirmi  pro- 
biefeoda  est,  pedes  et  manus  et  nares  fricentnr  Si  de  plenitudine 
banérum  ,  considera  quis  Humor  sit  in  causa.  Si  sanguis  ,  ut  di- 
ttm  est  in  cardiaca  curetnr.  Si  de  colera  purgetur  cum  oximelle 
politico,  cum  Infera  sarraceji/raJdecoctione  mirobalanorum.  De- 
db  rodon.  Togata,  zmyftim  rosami^  Odorifera  naribus  appp- 

*  ~,  Si  de  Degniate,  ptirgetur  cum  paulino,  yeralogodion  et  si- 
,  et  cum  eia  reto  f«fVr)  laxativo,  vel  fiorirò  pu/vtre,.  et  post 

pifgatiooem  dentur  confortativa  electuaria,  oli  diamargarrton  , 
,  pliris  et  sirorlra.  Cassante  sincopi ,  qualiscunque  fiierit 
♦  ot  convenit  curetnr ,  uti  iu  cardiaca  dictum  est.  Dietetur: 
tur  in  quibus  de lectentur. 
»0r  pn*$iontbv$  $fomori. — (II.  239  ).  Stomaci)*  ex  diversis  cau- 
li! et  ex  diversis  passionihus  sepius  molesta  tur.  Deffectio  appetitela 
paftioque  fit  ex  plenitudine  humorum,  quandoque  ex  distempe- 
imtìè  caloris  et  ex  defectione  naturalis  caloris  virtutif.  Si  de  ple- 
ÉW»iii»e  bumorum,  quis  humor  in  causa  fuerit ,  considerandum 
Si  fero  sanguis,  hfe  signis  cognoscitur:  calorem,  gravedinem 
i  qoadam  malfari  ione  infirmiB  patitur,  quod  adolescentibus  et 
tamiibiis  minulionem  facere  consueverunt  etposlea  iterum  utun- 
'  eichil  obttiterit,  de  media  vena  dextri  brachi!  miouatur  et 
faulionem,  si  expediat,  decoctionem  cassie  fistole,  manne  et 
li  vieta  et  prunis  damascenis  et  capillis  veneri»  da  ,  vel  supradi- 
clistere  moltiflcativtim  faties ,  et  ut  scribetur ,  confortativa 
Si  de  colera  feerit,  sitim  et  oris  amaritudinem  patietur.Si 
obatiterit,  purgatur  cum  oximelle  vel  psillitico,  vel  triterà 
Mrraeeoica,  vel  decoctione  mirobalanorum  vel  tamarindis,  vel  vo- 
lita ,  si  in  estate  fuerit  et  patiens  iuvenis  et  lev  iter-  movere  pi»- 
<L  Detur  airnpns  acetosus  vel  oxizacara  in  mane  cnm  mlirifl.  limi- 
tar fjoatTStTBrRTTvTr^rodon,  trìasandait,  rosata  novella  Stim- 
ili etooMcho  sepe  apponantur  spongia  marina  in  aceto  calefacta , 
Ni  eplthimata,  sandalum  album  et  rubeum,  rosas.  gammi  arabi- 

•  Tere  et  cum  aqua  rosarum  vel  agri     i  distempera  et  pannum 
tefosum  stomacho  sepe  appone.  G       tnatnr  in  frigido  aere* 

•  Comedat  pnllos,  fssianos.  pe       »•  edos,  aves  et  omnia  coni 

vel  agresti  vel  cum  salsa  de  li       ibus  (inter  I.  i.  e.  de  pomis 

)  vel  cum  aceto  et  menta.       tucas,  portulacas,  herbam 

com  aceto.  Si  de  flegmate  f  \u  dolorem  circa  stomachum, 

,  os  iosipidum  babet»  In  pr        >  da  oximel  simplex  quod 


398 
flt  de  aedo  et  melle,  vel  oxiroel  de  squilla  quod  sic  fetidi  :  *quB> 
km*  radice»  feniculi  el  rafani  minutlm  incide  et  in  aceto  fòrti  per 
triduum  infonde;  quarto  vero  die  ad  medietatem  bollire  facei co- 
la et  io  colatura  medietatem  mellis  disumali  et  aeméh  KmìcéH  • 
ahiai,  squinanti.spice  addensjterum  adcwsumptiooeai  buHirefet, 
de  quo  de  iiwto  in  in  stura  diera  duo  eoe  tea  ria  cum  aqoa  ealida  la 
mane  bibere  da.  Si  Decesse  fuerit,  purga  cum  stornati eo  leiatlte  v 
Tel  cum  puivere  nostro*  vel  cum  paulino,  vel  pillulfa  aurei*  et 
libus.  Post  purgationem  dentur  elettila  ria  confortati ?a  ut  " 
gariton,  gariofllatum,  rouscata  et  similia.  Ungatur  stotnacos, 
ta  iste,  costum,  mastice,  berberis,  olibani,  gariofika.  Ter»  et 
oleo  roseo  et  cum  modica  cera  parum  bollire  fac  et  ateret 
dant  que  magia  appetunt  et  que  comedoni  assale  cum  àueoa  t 
monum  vel  cum  viride  iu*:parentur  cibaria  cum  eneo  et  ^eefcilb* 
luantur  pedes  curo  aqua  marina  vel  salmacioa  et  ffkenlur  piatto 
pedum  cum  sale  et  aceto.  Si  distemperantia  solfa  TtftfriU redatta» 
tur  in  loco  frigido,  et  frigldum  epithima  stomacho  tapoaatarqead 
sopra  dietimi  est,  vel  spongia  calefacta  in  viride  fus.  W  et  deferti» 
ne  naturalis  virtutis ,  dentur  confortativa  et  acida .  et  poòtiaa^t 
apongia  in  viride  ius  «epe  calefacta  stomaco  inpooatoft 
obsonia  garum  et  agreste  et  aceto  curo  osmi  comestiene 
fatasi:  Rorem  marinum,  mentam,  cinnamomum  et  parata  pipeA 
tare;  micam  panis  assi  in  aceto  infusi  amiaoens  caia  aceto  «tei? 
pera  et  parum  bollire  fac.  Imponatur  supradicta  cerata  stoaaaahfc 
Pedes  ut  supra  dictum  est  abluantur  euro  aqua  marina.  ^ 

De  cruclaiione  H  curaHu*.  (11.247).  —  Eructatfo  quaadoqee* 
et  frìgido  stomacho  cibum  non  valente  digerere,  quandoqoe  IfcÉl 
frigidis  humoribus  quandoque  et  calida  fumositate  clbra  ad 
perfora  in  pel  lente.  Si  ex  calida  fumositate  •  eruetnatio  fa 
calida  cum  aqua  frigida  accepta  hec  èructnatiosedptiuvfel-  ai 
dus  fuerit,  detqr  otitacarum  cum  aqua  calida  lo  mane  et 
provoca  cum  oximelle,  vel  psillitico  et  his  similibus.  Purgatori 
post  trifora  sarracenica  detur,  Si  ex  frigidis  sit  homoribm» 
erit  erurtualio.  In  ipsa  molestatone  aqua  calida  in  qua 
retri,  anisi,  roastix  cocta  ftieriut,  detur,  et  si  non  cesaaverit» 
sumptus  evo  ma  tur.  Purgentur  frigidi  bumores  cum  y era  pigra* 
pillulis  aureis  et  pigra  et  similibus,  vel  cum  puìvère nostre, tei 
ycrologodion  aptatum  seciindiim  morem  nostrum»  tei  datar 
simplex,  vel  stipradictum  oximel  sqBnntlcfiTirBpwrdWH 
dianisum,  diaspermaton,  garioOlatum  et  similia.  UogatÌMr 
chus  cum  macellino,  laurino,  marciaton  et  similibus.  &  de  fr{0-» 
do  stomacho  fuerit,  frigiditatem  et  gravedioem  circa  HiHBrtfcaa 
sentiunt.  Gibus  modicus  et  levfc  detur  et  vinam  matoruai  Mai* 
beum  bibant;  ab  acri  et  ab  acetoso  omnino  ahatkieant. 
pradicta  electuaria  et  jera  pigra  et  pigra.  Uoguator 
unguentò  stomachus.  Aqua  amisceatur  in  vino,  io  qua 
ratri,  anisi,  maslix  cinnamomum  cocta  fuerint. 

De  vomUu  et  cura(  li.  p.  251  ).  -.  Vomitai  ditetela 


lOMiioqne  eeim  fit  ex  <  hi  «  q     dpqqe  ex  ptaufc 

mIIm  htnnoriiai  ,  qui  ci  et  in  witis  febfU 

es,  qui  vomita*  i   fi  !    i  co     ri      nd      hos quomodo  ca-r 

tri  debet  ili  febnbus  ■■■^■•■etur.  M  ex  defectìooe  stomachi  fue- 
rit»  io  tornita  nihil  aliud  nisi  cibi»  inveniet  Dentur  electron* 
oefortativa,  que  conforlant  storna  i,ut  <  diamargariton,ple?> 
{sareoticof),  muscatam,  diaciminìi     et  i  Detur  etiana  pau~ 

ìbodb  et  supradieta  cala  stomaco  u  tur,  tei  alia.  Tantum  (m*K 

Mfltaa,  cinfismomum,  cressuro  (?),         i  a  marina  bullir$ 

bdaa  et  .ibi  spongiam  roarinom,  ve)  i  artennam  infunde  ,  et 

appena  stomécho  bene  impone.  I  uro  quod  et  tornitura 

flpatrlogit  et  slomachnm  confortai:  K.  mastica  macis ,  olibani» 
mei*  muscate,  costi,  storacis,  boli,sanguinÌ9  draconis  ana  3li»  i*>. 
m  S  Hi*  tère.  el  in  oleo  rosarom  vel  communi  cum  modica  caliBa 
l^quantulum  bollire  fac  et  stomacho  impone. Comedat  lene»  eiboa 
f  emtos^tcum  supradicla  saporibus  et  risoni  et  similam.Dentuu 
M$€Ìbom  coctana  asseta, pira  et  mespila  Si  fuerit  de  plenitudine 
•Iprtt  cognoscitur  ex  oris  amaritudine  et  siti  et  ex  colera  que.vo* 
V  Si  fbrtis  fuerit,  purgetur  cum  òximelle,  vel  eteciuarie  de 
,  rorfaruip  vel  cum  similibus.  Quod  si  medicìném  sumere  non 
pÉ(ÈKrUr  elisteriietur  cum  clistere  mollificati vo,  et  epithima  istud 
impqnatur.  Sandalum  album  et  ruheum  ,  rosas  ,  guaimi 
,  spodium,  sumac,  balaustie,  corticc  moli  granati,  caler 
Mtffeetéxpressa  superposita.  Alind:  ablnantor  testicoli  cum  ace-  ^r> 
•;  probetnm  est.  Detur  zuearum  mm  rosi*;  detqr  tetrafarmacon  ^4€€rr* 
jt  Iriasandalts  9  diarrodon  abbati* .  et  similia.  Detur  amiduro  di- . 
jtaflyeiatvm  cum  equa  frìgida,  vel  sirupus  de  sandalo  detur.  Die- 
m  fUoSf  fasianos,  perdices,  parvas  ave*,  edos  comedant,  vela*- 
jflieNn  salsa  de  limonibus,  vel  cum  aceto  vel  agresti  paratosmi- 
hMKfttmUam,  risum,  pira,  coctana,  mespila.  et  qnidquid  deside- 
•Mi  ;  et  si*  contrarium  videtnr  parum  comedat  Pedes  abloaotur 
wm  *eeto  tepido,  manus  cum  aceto  et  menta.  Si  de  fleumate  fue- 
A  cognoacitur  per  id  qnod  eicitnr  et  per  insipiditatelo,  et  lingue 
feqridìtatem.  Si  nihil  obstiterit,  purgetur  cum  da  reto  laiativo  > 
Iaconi  frictellis  de  poli  podio,  vel  cum  brodìo  notfro,  tteteumpml- 
mn  nostro,  vel  cum  paulino,  vel  cum  yerapigra  vel  similibqs.Vel 
leter  oximel  supradiclum,  vel  clisterizetur  cum  polipodio,  agari- 
Bii  nitro ,  semine  feniculi ,  apii ,  anisi ,  que  omnia  aqua  marina  • 
alnacina  decoquentur,  in  qua  pigra  vel  benedicta  distemperetor. 
Net  porganone*  dentur  supradicta  electuaria,  et  supradicte  une- 
JiNt,  que  diete  sunt  de  defectione  stomachi,  imponantur;  et  si- 
ai  W  dicium  e*t  de  dieta  sic  dietetur. 

P0  dolor*  tlowchì. —  Dolor  stomachi  quandoque  fit  de  distem- 
terwtia  frigidilatis,  quandoque  fit  de  dominio  frigidorum  humo- 
«■a,  qqandoque  de  distemperantia  colere.  Si  de  distemperantia 
olere ,  dolor  erit  acutus ,  pungitivus,  sitis ,  et  oris  amaritudo.  Si 
aflrttnts  leniter  vomere  poterit ,  aquam  frigidam  snfficienter  bi- 
«t,  et  digitis  positis  in  ore  vomitum  provocct.  Quod  si  non  po- 


•« 


300 
test  vomere,  paratn  de  equa  frigida  bibat  coni  qua  dotar  eedatyr. 
Quidam  invenis  huius  civilatis  dolofem  de  colera  perfeps,  Heèid 
causati)  negligentes  calidam  dantes  dolor  augmentatotar.  Ad  qoem 
veniens, colerai»  sciens  esse  in  causa,iM]uam  frigidaiti  dedico!  MS 
utbibit,dolor  sedatusest  Vel  detursirupus  acetosus  cum  caHda,iel 
oxizacara.vel  si  expediat  pnrgetur  ctim  psillìtipo,vel  oxiqpelle;  tal 
trifera  sa  rr  scenica  el  his  similibos.Detor  trifora  sa  recente»  itmpfc& 
Unguaturstomacusoleorosarurrt,  ?el  malva, vel  herbe  violeruifréa* 
età  in  equa  stomaco  «epe  imponàtur.Dietetor  sabtili  dieta  et  fin** 
aobtiie  et  adaquatunrbtbat.Si  de  flegmate  etmelanchòlia  faerttidqbr 
erit  ante  cibum  et  post  cibum,  et  cum gra fedine  stomachi "et  niaia 
sputo  et  non  vomit.  In  principio  ad  mitigandum  dolorein  débtr  pi- 
gra vel  jerapigra;  post  detùroxlmel  simplex, et  posi  detar  aitavi 
squiliiicum  cum  equa  de  semine  cappa  rum  et  radids,  tpiod atefc- 
ties:  semina  contrita  rum  aqua  calida  adtemperata  et  còla.  JW 
purgetur  cum  yerapfgraGaleni.et  pigra,  et  yera  logoàif ,  peelhe 
et  bis  similibus,  et  cum  semine  mirice,  w/  eumpufvere  «otihvial 
pillulrs  de  titimallo,  quas  sic  falies:  Cinnamomtm,  meaticeap,  *- 
men fenicoti, et anisi ana  3 ij;  tantamdem addens aloe*  lete et 
bete  lilimalli  distempera.  Si  per  porgationes  dolor  noo 
dentar  supradicte  yere  simplices  et  triterà  iroagrta.  Dentò? 
benda  electnaria  et  snbscribenrie  unctiones  et  apposlttai^qae  Ac- 
centar in  dolore  facto  de  frigid  itale.  Si  dolor  foerit  de  dluteeìyi1 
rantia  frigiditatis  post  cibum  patietur  rugitom  .cum.  frlgldiWi«hi 
rit  dolor.  Statim  post  ?'k"T  'l?im  *mrr  '"idjp  getóiga  urtati»  il 
aemeri  maratri  anisi  sint  cocta.  Si  dolor  non  cessaverit  cibum 
•dsumpsit  voroat ,  et  iterom  supradictain  aquaìn  bibat  et 
in  mane  vel  in  sero  triferam  magnam  vel  pigrata  Tel  yeraàt  #• 

Srarà  cum  calida  in  qua  semen  fenipuK  coctum  sit .  De  diadinìnM} 
iatrion  pipereon,  diaspermaton,  electuarium  quo&valèt  noeti* 
omnia  que  secondimi  frigidum  nocent  stòmacho  ,  diegingibewEV 
diacalamentum,  gariofilatum  et  umilia.  Unguatùr  stomachi»  cip 
marciàton  arrogon,  oleo  laurino,  pulegino  et  similibtis  Poieghil 
sicut  calida  bibatur,  multum  valet.  Absinthium  calefacta» 
sine  aliquo  liquore  ,  vel  paritaria  stòmacho  sepe  soppesile 
Spongia  marina  calefacta  vino  in  quo  absinthium,  eiminum; 
lauri,  mentastrum  cocta  fuerint  stomaco  sepe  imponetur. 
tur  atomachus  cum  pulegio,  cimino,  baccis  lauri,  cerata  de 
qood  dictum  est  in  defFectu  appetitus.8tomaehos  inungattir, 
de  costo,  semine  feniculi  9  anisi  cum  equa  calida  dettatili 
probatum  est.  Stercus  bovinum  calefactum  in  testa  sepe 
valet.  Tegula  etiam  calefacta  valet.  Si  stomachili  frketar, 
valet  rouscum  cum  cimino  snmptum.  Pulveren  tatuò 
comestione  comedat:  R.  cinnamomi,  galange,  necis 
ziber,  anisi,  semtnis  feniculi,  carvi,  cimini,gariofUi:  tere  et 
Dieta:  gallinas,  fasiaoos,  perdura,  aves,  edos,  capreoloa, 
porcìnam  annualem  pa rum  salita m  cum.salvta  et  cimino. 
rubeuro  et  maturum  bibat. 


801 
te  fuoco pauionè  et  cura  (li.  p.  256) .  —  Tleos  diventi  modig 
It  e*  fcomoribus  frigidi»  existeotibiis  in  «oblili  intestino,  vel 
ricb  pmgentibu  ,  vel  ex  apostemate  ibi  vel  io  vesica  nato,  vel 
I  Ballale  topidts  tu  renttws  vel  in  vesica  nato,  ve!  grossa    ven- 
ute. Signa  :  dolor  pungitivos  in  dextro  vel  in  sinistro  latere 
te  «troqoe),  et  vomitus.  Si  ex  lapide ,  dolor  in  renibus  v  tor- 
i  et  pressura  in  pectine,  et  orine  cura  modico  ardore  enrissip, 
efcs}jpatto  Qualiscomque  fuerit  causa  ,  clistere  mollificalirutn 
qaibalas  emitteodas  Tacito.»  et  si  comederit  vomaU  et  in  tioà 
e  valide  impoaatur  simplicfs ,  vel  in  aqua  in  qua  radices  brtr- 
af  «*patagi,  gramen,  malva,  paritaria,  caales  veteres,  qdinque- 
!»  atonerioues  et  similes  cocte  fuerint.  Paritariam  *el  absiothi* 
ael  seoaUooes  calefacta  sine  liquore;  vel  tegulam;  vel  similari* 
I  aale  celefactam  ,  sopra  dolentem  partem  posila  valeot.  Ven- 
terai igne  aaperposita  probatum  est.  Ungu8tur  lalus  cuna  er- 
aa,  marciatoo,  diallea,  agrippa,  muscelino,  laurino,  pttlegino, 
rateo,  quod  probatum  cst.Ltiam  istud  clistere  Tacito  ad  mundi- 
■iato  groasum  flt*gma:  agaricum,  turbit,  radices  Teoiculiet  se- 
i^faa  %  et  apii ,  anisi.  Epithimum  in  aqua  marina  bollire  fac, 
Étaeeinft,  in  qua  colata  mei  et  benedictam  et  yeram  pigmei 
Benedici*  vel  jrerapigra  vel  infera  magna  curo  aqua  io 
Baratri,  aitisi  fuerint  cocta.  Dentur  elactuarìa  et  poi- 
iifOiM  m  curatione  lapidis  dicemus  Tacito*  Delur  etiam/mfoff 
ar.  Cum  autem  sedabitur  accessio ,  prout  fuerit  humor ,  pur- 
i?  porgatio  enira  huic  passioni  roultum  conferì,  Purgetur  cum 
flirta,  yerapigra,  diaflnicon,  filantropo*,  et  pillulis  de  beoe- 
It'ta  quibus  addatur  tati  tu  intera  aloes  quantum  de  apeciebus, 
pMtur  cum  succo  absiuthii   Si  autem  Tuerit  de  colera,  pur- 
ir  eom  pillulis  de  qiiinquegeueribus,  vel  oxrraelle ,  vel  psìlll- 
.  lo  ipso  dolore  paciens  aquam  Trigidam  bibat  et  vomitum  ptfo- 
A.  Efficiatursuppositorium  de  licinio  vel  salgemma  ,  vel  felle 
tea.  Si  de  apostemate  fuerit,  sumet  latus,  calorem  et  sitim  pa- 
f  iaBrmus,  mal  vara  coclam  in  aqua  sepe  inponatur.  Aliud:  mal- 
i,  fenugrecum ,  semen  lini  decocta  in  aqua  superposita  valet. 
4:  JUdices  altee  cocte  in  aqua  valent.  Ad  ultimum  ficus  sicce 
e' io  vioo  supposi  te  rumpuul  apostema.  Detur  postea  decoctio 
haaia  fistula  ,  manna ,  violis  et  prunis  Clisterizetur  cum  molli 
ari.  Si  de  lapide  fuerit,  lapis  ut  dicturi  sumus  expellatur.Die- 
r  de  viscellis  pullorura  ,  fasianorum  et  similium  ,  vel  cum  vi- 
li 'deeris  et  senationibus.  Vinum  subtile  et  odoriTerum  bibat. 
ttu^brias  et  cura  (II.  267).  —  Ad  lumbricos  succus  absinlhii 
a  valet.  Succus  approtaui.  Aliud,  vinum  in  quo  corticea  mali 
pti  cocte  fuerint,  valet.  Aliud:  pulvis  cornu  cervi  valet. Aliud, 
m.  persicis  frondiura  \ulet.  Aliud,  pulvis  de  absinthio  póntico 
L  Aliud,  indicura  valet.  Aliud,  semina  canapis  valent,  et  sue- 
pelroselini  valet.  Aliud,  stercus  vituli  valet.  Omuia  supradicta 
ut  et  cum  vino  dculur.  Era  piasi  rum  ad  lumbricos:  lupiooa  a- 
os,  git ,  aloes,  menta  ;  tere  et  cum  succo  foliorum  penici  di* 


301 

ttaityefttur.tt  ili   i    li         ir.  AIM... .  rb» tori* 

min  ditìeifaperalu     :u     sci    ■  ei       a  I  ttMt.  AMM) 

puM«  herbe  qu-,      luir  ai  .ora  «ai      i     4rM  laavJMai 

curò  oleo  et  succo  aosinthii  circa  umbilicum  pulitina  vak*.llanfc 
Cobi  aceto  contesta  valet,  et  e     i  omiii  coroeriiooe  velei.  .    '  f. . 

U»  Bmomiyiu,  —  Emorrolde  proprie  eunt  Tene  qaw  aps> 
riuntar  in  andò  fliej-ei.  quibus  sanguis  fluii.  Oitemiflcitattèl 
pesalo  Becundurta  causai  et  gecundum  iocabula  (  add.  ■*r»>a> 
eunduro  vocabula,  ul  cmbrróvdo ,  otriei  ,  ficus.  KraoiToidiuptt- 
priò  dicrtur  Biuta  sanguini*  ,  strici  pròprie  caro  superfta^n 
pebdet  circa  anuin),  ficus  vero  est  superflua  caro  quedaea  "jjWMj 
circa  fuodamentuni  inter  dùas  naie»  granala  tiabeiis  qùut  t»v 
dtfìbus  saojes  prpeedit.  Que  quandoque  ex  calidls  .  quaadeqaélti 
frigidis  procreantur  humoribus  et  quia  hoc  |»a«Ìo  grat  is  art  et 
non  leviter  curalur,  ideirco  medicus  stiidiosui  debel  casa.  Si  tu- 
tu* et  etas  permiserint,  humor  est  evacuando*  cura  express»»  ut 
Ȉn\  mirobalani  citrini,  kebuli. indici,  emblici.  Si  calidus  fueritin* 
mor,  ventose  ponantur  In  renib  s  ve)  in  anca»  et  aecundum  iir- 
tutem  palEentis  sanguis  extn  ir  et  postsangainein  emurrojdi- 
ru'n  stringe. Cura. Buecns  planiaginis  cura  bolo  dalur;  cunslriiigit. 
Atanatia  sumpu  valèt. Mietete,  aurea  idem  vatet  t'umigium  tate* 
ed  constringendum  fluxum  sanguini!. Ferri  batilura  et  erugo  fon 
et  cortices  meli  granali  in  aceto  decoquantur  et  indo  furaus  inf.- 
rius  recipiatur.  Alìùd.  Calendula  cocU  in  vino  **[«  imposta  «■ 
lei.  Fomentatio  v'alena  ad  noci  Conche .gtanJwm,  cortices  mail  gra- 
nati, cortices  castanearum,  baiaustia,  galla,  eri igo  (erri  et  sq-uo* 
ferri  in.aqua  pluviali  et  aceto  decoquantur.  In  qua  paliuns  sediti, 
et  dura  eiierit,  polvi*  iste  in  fondamento  ponalur:  h  i-aiigubm 
dragoni», ernalitis,  boli ,  olibani,  concas  marinai  titcensus.que  oiuub 
tèràntur  etsuhtiliter  cribeiiUr  Empiastrum  ad  lioc  valens.  R  et 
batii,  maslices,  aspaiti,  bdellii,  boli,  balaustie,  eolophomo,  cortich 
mali  granati,  que  omnia  teranlur  et  èuro  oleo  et  modica  cera  eoo - 
ficlaulur  et  super  anchas  et  renes  hnnouantur.  IMhile  valente*  ad 
éraoroidas  intus.et  eitra.B. bdellii  3  lvi(?)  kebiili  .belli rìci  ano 3  ìij, 
et  cum  succo  porri  distempera  et  pillulas  Informa.  Da  viiij  >el  ìj. 
Ttifera  valet  ad  emorroidas  inlos  et  extra  ficus  et  alricu.  K-  ke- 
buli, betlirici,  emblici  ano  3  vj,  bdelli.  gummi  arabici,  mirtilli,  ro- 
se, maslices  a»a  3, ivi,  auisi,  gariofili,  ligui  aloe-,  epanimi  atwjj, 
et.fs,  buliri  bovini  3  j.  olei  rosarum  quantum  «iflicit. 

Pefieulit  ortii  in  imo.  —  Ad  llcus  fruclus  euconujria  agra)» 
flatus  et  impositus  valet-  Aliud  ,  radix  aaron  ira  posila  vite,  iv 
stea  inpouator  unguentutn  istud  :  PulVerem  pluiubi  usti  ,  otiba- 
ni,  mastices,  litargiri,  gummi  arabici  eoa  3  iji  ceiuse  3  j.  Tempe- 
ra  cum  oleo  seminìi  lini  vel  rosarum  ih  morlario  ulumtico.  Aliud: 
fabar  (  add.  inter  l.  sole  que  in  veniuutur  sub  lupìdibus  J  aloe,  un- 
alices,  olibani,  cerusem,  litargirum,  parum.de  auripigme«w,l*nj 
et  cum  oleo  seminìi  lini  distempera-  Aliud.:  l'a'baroius  <(i>e  in>e- 
nhUiltir  (db  la'ptdìbus  cum  olibano  et  cera  et  lilargiro  tere  e(  (un 


903 
supradicto  oleo  distempera.  Aliud.ad  dolorem  emorroidarum,  ficus 
et  atricoa  et  teoasmon:  Abcinllrium,  roalvaro,  paritariam,  tapsam 
berbetum,  breocam  ursinam,  tere  et  curo  oleo  seminis  Udì  tallire 
be  et  elevato  ab  igne  Irla  vitella  ovoruin  adde,  et  cum  opus  fuerit» 
aepe  io  pone.  Ad  dolorem  supradictarom,  vitellum  ovi  asstim  cadi 
oleo  rosaruro  distemperatum  superpositum  valet.  Unguenlnmad 
dok>reai  et  ardorem:  R.  rosarom,  lentium,  dragagantum,  semea 
palili  i,  cerose,  medulle  bovine,  fronde»  iusquiami,  olei  rosaruufc; 
confice  sic  :  dragagantum,  semen  psiliii  in  equa  infunde  et  mede* 
factis  adde  vitellum  ovi  assi,  cum  frondibus  tere,  pulverem  sopra- 
dfetarum  addes,  cum  oleo  et  medulla  unguentato  informa*  Atrìcoa 
Nga  cum  cortice  laureole  vel  cum  serico  vel  cum  ferro  incidantor. 
ifiud  ad  ficus:  Pulvis  de  aristolochia  rolunda  cum  fermento  valet. 
Apostolicum  positum  valet.  Aliud:  Sarcocollam,  vitreolunt  ustum, 
ettbenum  9  colofoniora  ,  equaliter  tere  et  pulverizatum  asperge. 
Baatqnam  ficus  desiccate  fuerìnt  .  unguento  de  plumbo  usto  un» 
fHOtor  vel  citrino.  Si  atrici  ingrossantur  et  patiens  fuerit  inve- 
nta» aaogpisuge  inponantur  (add.  marg.  et  posiquaro  cessa verit  du- 
na, abluatur  cum  vino  calido  et  desiccatur  cum  aliquo  panno  pa- 
io. lHiatea  inunganlur  molle  et  defcupcr  proiciatur  pulvis  iste:  Ry 
Sahiam  combustami  sai  combuslum,  piper,  galhm  et  vitreohim 
cenriMisturo  equaliter  quod  quantità»  sit  ad  oculura  tantum  de  uno 
sicut  et  de  alio.  Pul  ver  izelur  subtiliter  et  ponatur  suprà  utator  mei* 
lm  tantum  indieflat) 

Da  Um$mon  (II.  282').—  Tenasmon  est  difficolta*  egerendi  f  ai 
subito  evenit,  nulla  precedente  infirmitate,  quod  fit  ex  h  umori  bus 
ad  aaum  desceodentibus,  cum  eipressivis  purgetur  iuflrmus  ,  ut 
mirobalani  citrini,  kebuli.  Posi  purgatiooem  subscribenda  ef- 
tur.  Si  vero  cum  dissenteria  \el  aliquo  fluiu  leolria ,  qae 
dieta  aont  in  dissinteriu  et  diarria  facito  ,  et  ad  teoasmou  fumi- 
ghim  istud  fiat.  Su|>er  lapidem  mola  rem  calidum  folia  porri  con- 
trita inpone  et  aceto  infundes,  patiens  fumum  recipiat  et  in  fuma 
(cor  r.  infirmo)  reuesel  anche  melle  inunganlur  et  pul  vere  seminis 
Maturai  aspergantur  et  curo  fascia  ligei.tur  Aliud:  Abslnlhium  vel 
paritariam  vel  mentastruro  sine  aliquo  liquore  calefacta  sepe  su- 
perpoaita  valet.  Aliud:  Uuguentum  quod  dictum  est  in  cura  emor- 
vnjdaram  quod  coulìcitur  cum  oleo  seroìntim  lini  sepe  positum 
probatum  est.  Aliud:  Spongia  marina  calefacta  in  aceto  in  quo  la- 
nata, cortices  mali  granati ,  mirtus  cocta  fuerìnt  ;  sepe  imposita 
probatum  est.  Aliud:  Allii  deus  superpositum  probatum  est*  Aliud: 
Mnscdltiium  calel'actura  et  anum  iuur.ctum  probatum  est.  Aliud: 
si  patiens  super  tabula  in  jacuerit  populisederit,  vel  super  suberem, 
probatum  est.  Si  auletn  (?)  erit  fomcntum  islud  fiat:  Cortices  mali 
granati,  tanti um,  mirlus,  cortices  castaneoruro,  conche  glandium. 
Mia  aorbi  et  rosa g ini,  rose  canine,  in  aqua  pluviali  bollire  fac,  et 
inde  iuflrmus  fomeutetur,  et  post  pulvis  iste  aspergatur,  quod  ^f 
sanguinis  draconisi,  ebolum,  rosarum ,  gummi  arabici ,  olibani  et 
post  cum  lana  vel  spongia  marina  auus  iutromittatur»  Aliud:  Cri-, 


30« 
spula  marina  in  acelo  et  aqua  marina  calettata  aepaiapoajt*  nkt 
Fomeotum  valet  ad  teaaimoo  et  attico»  et  eawrroj daK  JlmMU- 
om,  paritarlam,  meotastrum,  tanum,  mali  granati,  ha  [apatia,  te- 
coquantur  io  aqua  in  qua  iofirmus  fomentelnr.  Detur  ■iciatai  at- 
tanasia  ve)  trifora,  que  dicitur  valere  ad  emorroidas;  raitrtéabPi 
vel  (triaca  vel  esdra  cum  muscelino  vel  viro  calido  diaH  ■awati 
et  inuncta  valet.Aliud:  Anguilla  vivo  super  prunai  iiBpoaHa~atiV- 
mus  receptus  probatum  est. 

De  Jistùmptrmtia  epatù  et  cura  ipiìm  (II.  200). ,— Epa*  Ma. 
doqtie  disteni  peralur  in  calidilate,  quaudoque  in  (rigÌditplB.Mai 
caliditate  epar  distemperatum  fuerit,  ha  signus  cagnotcibpriadH- 
na  qoaudoque  rubea ,  vel  subrubea  aut  citrina  «el  tubcitria*  «tal 
quidam  io  superficie  oletale  (fu),  calorem ,  aiti*  ,  oria  aaudht- 
dinem,  dolo:  jra  epar,  color  faciei  citriuus,  'if  r-iw  tatUr 

Cora;  ai  virtua  et  i       perm     rint ,  de  mediana  veni  destri  bri 

ii  mio      ur,  et      infirmi»  p  nus  ruerit,  purgetur  cum  pani- 
co        «     ,  tri    i      n  laxativa  eteetuuria  de  succo  rwi- 
1                                                 IÉ.U  iMaMiMus  f ueri  t ,  purga* 
tenone:  capii     a  veneris,  viobs,  pruna  damasca- 

,         team  in  bulli  re  lac ,  cum  aqua  {mUii.  inter  t.  io  q»( 

itir       ì  fistole  ei  j  manne  d     impera  et  bum  cura  colatura  di; 

3     coctio  valet  ictericie.  Si  luerit 

ir,  si  infans  Fuerit.  Si  infirmi»  n 
I  di  ir  trifera  sarracenica  simplex  in 
i         in  merìdie  detur  triasanrlali  vel  diarodoo 

tur  etiam  sirupus  violarum  vel  etiaa»  ttrupus  de  psiilràet 
> ,  qui  scriptus  est  in  cura  causonidU-  Un  guattir  uleo  vieta- 
i  i  vel  roseo  et  populeoo.  Epithimetur  epar  euin  epilliimaLibui 
Ulia:  Epilhima  valena  ad  celefactionem  epatis  et  disleraperantitai 
caloria: II.  sandalis  albi  et  rubei,  rosarum  aoa  3  fs,  gummì  arabici, 
dragaganti,  semiois  portulaca,  spedii  aua  5  i|,  tere  et  distemperi 
cum  aqua  rosarum  et  paunum  ibi  inhnum  et  epali  aepe  impone. 
Aliud:  succus  solatìi,  succus  cimi  rum  rubi,  succus  rasure  cucur- 
bite  cum  modico  agresti,  oleo  violaceo  distempera  et  panaum  ibi 
infusum  epati  sepe  inpone,  que  omnia  faeienua  suul  diana  purgae- 
lis.  Post  purgationem  detar  etiam  succus  scariola  cum  ai  rupo  vio- 
laceo. Si  coastìpatus  fuerit,  cum  clistere  de  malva  et  (urtare  et  «* 
mine  lini  clislerizelur.  Dieta  si  febricitet  infinnus ,  scariola,  por- 
tulaca, cicoreas  elixas  cum  agreste.  Comedal  cucurbita*  assai,  n- 
trulos  elixos,  pruna  eli»  damascena,  granata,  Ói{iia-n  iu  qua  seta*- 
uà  citrulli  me  (melonis?)  code  sint  bibant.  Si  sii  Bine  Itbre,  pai; 
os,  edos,  perdices,  fasiauos,  comedal.  Vinnm  libai  lirophaium.&i 
epar  in  frigiditate  distemperatus  fuerit,  urina  alba  et  tenui»  «• 
quandoque  glauca,  quandoque  alba  et  spissa  ,  color  Inciti  juilni» 
et  labia  albescuut.  Dolorem  super  epar  et  circa  ipocondrìa  et  p<*t 
comeatiouem  gravedlnem  et  inflationem  paliuntur. 

Da  cura  ipiius.  —  Si  nono  pleotu  sit  et  nifait  obttìtarit  pwat 
tur  cum  jerapigra,  eie. 


,  cu  10  aqua  reuMr- 

fuerit ,  et  doica- 

>  cuti)  caiida  (rigida 

*el  oximel 


305 
De  Tdr9pi$i(\L  301).  —  Ydropisis  species  sani  iif]  ♦  Iposarca  f 
«Ktites,  timpanites,leucofiemantia;  que  quamvis  diversorum  mem- 
brorum  e*  vicio  fit,  ut  a  splene»  renibus,  matrice  et  emorroydis, 
tMien  proprie  proprium  ex  vitio  epatis  non  valentis  bonum  san- 
guioem  generare.  Yposarca  fit  ex  aquoso  sanguine  per  omnia 
Membra  eorporis  diffuso,  onde  totum  corpus  inflatur,  que  species 
dtha  aliis  cura  tur.  Cuios  urina  est  rubea  aut  subrubea ,  et  supe- 
rivi lucida ,  tussis.  Asclites  fit  ex  enfraxi  splenis  et  epatis  ,  et  so- 
bmmodo  venter  iuflatur.  Si  cura  calore  epatis  fit,  urina  superiori 
abailis.  Si  Cam  frigiditate ,  alba  et  tenuis9  et  bec  curabilis.  Tim- 
panite* ex  modica  aquositate  et  multa  ventositate ,  urina  aquosa, 
et  dura  venter  percutitur»  quasi  timpanum  sonat,  que  incurabili» 
art*  Leucofiegmantia  fit  de  (legniate  et  per  totum  corpus  tumor  > 
eriar  subpallidus,  et  si  digitus  iu  aliqua  parte  corporis  infigatur  > 
fovea  apparet;  strina  alba  et  spissa  et  curabilis  Si  fuerit  yposarca 
at  iofirmus  iuveuis  et  fortis,  de  epatica  vena  minuatur  parum ,  et 
il  expedit  omni  oportet  se  purgare  cum  ista  decoctione:  Capillutn 
hiiubas  in  oleo,  et  radice  feniculi,  scolopendra,  adiantos, 
fen acuii,  aaisi,  citruli ,  melonis.  Epithima  spondilidon:  E- 
patkam  io  aqua  bullire  fac  in  qua  3  J  mirobalanorum  citriuorum 
et  mediana  indico  rum  impone  et  i)3  zucari  et  in  mane  colaturam 
da  et  de  supradicta  aqua  cum  sirupo  violarum  omni  mane  accipiat. 
Ptargetur  etiam  cum  trifera  sarracenica  vel  cum  oximclle.  Detur 
triterà  sarracenica  simplex ,  diarodon.  Detur  trifera  que  fit  cum 
fumi  terre,  et  succus  fumiterre  cum  sirupo  violarum.  Detur 
mu$  cum  quo  Deum  testor  ili  curavi.  Si  sit  sine  febre  un- 
goatar  totum  corpus  de  stercore  bovino  distemperato  cum  aceto, 
at  post  io  arena  calida  sepeliatur,  vel  in  stabulo  et  fimo  cohope- 
riatar,  vel  in  fovea  in  terra  efficiatiir,  et  ibi  sarmeuta  accendantur 
6t  proieeto  igne  in  cinere  calido  sepelietur,  et  post  cum  aqua  ma* 
ripa  velsaba  abluatur.  Si  balnea  naturaliter  prope  fuerint  calida 
bdoeatar  iofirmus  ibique  sepe  intret.  Detur  sepe  diaquilon.  Un- 
guatur  cum  agrippa  vel  dialtea.  Si  fuerit  asclites,  spie»  ut  in  sub- 
aeqseotibus  dicetur,  curetur,  et  sepe  cum  radice  altee  cathaplas-» 
netur,  et  superiori  doctrina  purgetur.  Deum  testor  cum  supradi- 
eta  docrina  et  diaquilon  curavi.  Utatur  bis  electuariis  ,  pliris  ar- 
coUcoo,  diaothos,  diamargariton,  vel  hoc  electuarium  detur  leuco- 
fiegmaticis:  R.  cionamomum  ,  pruna ,  zinziber  f  hermodactilum, 
pipar  oigrom  ana;  mei  quod  sufficit.  Limatura  ferri  quautum  de 
amibus.  Quodlibet  mane  et  sero  3  j  accipiat  cum  vino  calido  pu- 
ro. Viat  balneom  de  lapidibus  calefactis  cum  vino  superasparso  (sfe) 
da  tertio  io  tertiura.  Dietetur  leni  cibo:  pullos,  fasiano*,  perdices, 
edea,  aves,  capreolos  ,  sparagos,  bruscos ,  lupino*,  feniculos,  cico- 
naav  «cariote*,  virgam  pastori*  comedant.  Si  leucofiegmantia  fue- 
rit porgetur  cum  yerologodion,  yerapigra  et  pulvere  meo,  benedi- 
CU,  batitura  eris  no >  ics  abluta.  Detur  quaudoque  oximel  squilliti* 
com.Unguatur  quoque  marciaton»  arrogon,  agrippa  et  vetere  ster- 
core bovino.  In  fovea  sepe  miltatur  ut  dictum  est ,  et  aqua  salsa 
Voi.  IV.  21 


30& 

sepe  ablualor,  «t  si  batoca  tiatoralia  prope  fnerint, 
abluatur.  et  in  arena  calida  onctus  stercore  bovinp  seplffbnaaepa» * 
liaiur.  Sudor  artHìcialiter  provocetur;  hoc  artificiali  batoeo  aMna- 
tur:  Tribiili  marini,  policaria  maior  et  minor  v  iuniperat,  laqhtt, 
Savina,  ruta,  pulegiam,  salvia,  serpillum.  Omnea  herbe  sup  raduto 
io  equa  marma  \el  salmacina  et  modica  fino  decoquaptur  et  ma 
sepe  Oat.  Si  timpanites  fuerit,  que  specie»  iocurabiUs  cai,  «oppio» 
ti  modo  curekir.  Et  trifora  magna  et  diaspermatoa  et  diaciml— 
et  sùiiilia  sepe  datur. 

De  pastài*  splenis.  (TI.  307  ).  —  Pàssio  spleoh  qoandoqaa  It 
lum  calere  epati^qaandoque  cura  friglditate  q*e  pano,  ai  rea» 
fuerit,  leviter-curatur.  Si  vero  diHtaraa  et  in  aclirosiqacoofema 
fuerit,  graviler  curatur,  quod  padana  est  sensei;  sinistrai*  lata*  4* 
rum  est  et  totum  lalus  et  venler  crescit;  facies  paUescit,  et  ootm 
macrescit,  et  tibie  quandoché  rumptmtur;  infirmila  etiam  tifetjttr 
et  piger  exisiil.  Si  cum  calore  epatis,  urina  rubea  tei  subrubv4 
tenuis,  quaudoque  spissa  quod  bonnm  signum  est.  Si  oichtt  ofatir 
terit,  de  sinistra  man»  miuuatur  vel  sanguisuge  saper  splene»)* 
fiantur,  et  post  supra  vulnera  ventose  apponantur,  et  aangaia,  part 
expedit ,  extrahatur  et  post  pannus  de  sepo  et  cera  et  modico  ipfc» 
stice  et  olibano  inunctus  superpouatur,  quod  facieudum  eatpatijar 
ti  asclitem.  Post  quarUim  diem  munitioois  de  tur  hec  decoctis: 
Scolopendra,  capillum  veneris,  radiees  rubee  maioris  et  pariti^ 
et  fenuculi  et  apii  et  semina  fenuculi,  cilriili,  meloni*,  decoqap- 
tur,  squinantum  in  aqua  in  qua  cujus  colatura  oncia  j  mirplialsBir 
rum  citrinorum,  media  indonna  ponatur,  et  zucarum  et  mane  is- 
tanti colatura  detur.  AJia:  Mirobalauorum  citriaorum  3  j  ityifc*- 
rum,  kebuli  ana  3  j  ;  (Centriti  in  sero  caprino  in  noeté  poointaR 
mane  colatura  patienti  detur.  Si  patiens  deiiquatus  fuerit,  .fHUgK 
tur  cum  oximellc,vel  triterà  sarracenica  Iaxativa,vel  rum  aqua  {«•» 
barbari.  Detur  dinrodon.  Unguatur  latus  sinistrum  cum  buttai, 
vel  diallca,  vel  oleo  violaceo  et  calhaplasmetur  cum  malva*  sapi- 
de lini  et  fenugreci  vel  etiam  radice  altee,  que  omnia  in  aqua,4s» 
coquantur.  Delur  sepe  diaquilon.  Gomedaat  cicoreas,  brusooa»M* 
ragos,  scariolas,  lupinos,  burragines,  pullos  elixos,  edos,  aves.  «• 
num  cum  aqua  decoctionis  seminum  citruli,  melonis  bjbat'feiffpp 
calore  epatis,  urina  vi  detur  alba  et  tenuis,  color  faciei  paludati* 
bia  sublivida ,  in  principio  radiees  altee  in  aqua  decoquaataK|jt 
per  iij  dies  supra  splenem  ponaatursepe  in  aqua<*lefacte  Po0tf#r 
getur  cum  catartico  imperiali,  cum  pillulisde  Vgeneribus,vclc)ìl' 
diasi:ene  vel  yera  pigra  vel  pigra  vel  paulino  vel  hUsimJibuMfar* 
getur  etiam  cum  apozimate  isto:I)f radicis  capparis,  fenile  idi, ,^4 
brusci,  ruboe,squinanti,  asari,  ciclaminis,  eupatorii  (-uhiaìiji** 
stis),  polii,  sticadosauaS  t i i j ;  nardi,  anisi,  fenuculi,  semini* qpjkk 
mi,  sene,  costi,  zedoarii  aria  3ij,  que  contrita  in  aqua  decoqpjialpr 
et  ornili  mane  cum  melle  rosarum  accipiatur.  Si  infirmila  flqfi* 
ticus  fuerit,  cum  supradicto  apozimate  semel  in  septimaoa  oxipd 
cquiilittcuu)  accipiat.  Detur  etiam  decoctio  ilio;  Sene,  polipodtt  * 


ì 


307 
»  3 1,  epithitoi,  >fi     A,  fui      ili,  semiala  squillanti,  radi* 

5b  rebee  et  pari   rie,  a<    ni  idrie  ana3  fs.  In  aqua  bol- 

lirò fac  io  qua  xu  p<        ,  cum  opus  fuerit,  patienli  da.  Do- 

tar lapis  lazuli,  purgetur  cum  si™  o  nostro,  et  eis  batitura  eris  et 
ttnetura  ferri  curo  congruis  electuariis  de  tur.  Post  purgatane» 
«sgatur  spleti  cum  dialtea  et  agrippa  et  cum  oleo  isto:  Sfalum  te- 
re,  cortices  capparis,  yreos;  in  oleo  bollire  fac  cum  quo  colato  aple- 
■Mt  intinge.  Aliud:  malum  terre,  costum,  masticem  in  oleo  bulli- 
m  toc  etraodicuro  cere  adde.  Emplastrum  probatum  ad  splenem: 
Anaoniacum  in  aceto  nocte  inpone  et  ad  decoctiouera  bollire  fac; 
ìm  mortorio  iufunde  pulverem  nitri,  funugrecum,  semen  lini  et  fa- 
rfara ordei  addeos,  emplastrum  informa.  Aliud:  Limum  molle  fer- 
nrti,  «acukim  irople,  quem  in  acelo  sepe  calefuctum  spleni  inpone. 
Afoatolicoa,  oxira  crocea  ,  ceroueum  ad  hoc  valente  Dentar  eie* 
afaaria,  ut  diacimitium,  diaspermaton,diacostum,  diacalamentunt 
atainilia.  Sepe  baliieum  intret.  In  parapside  de  tamarisco  come- 
et  barrile  et  coclearia  inde  efficiantur.  Cortices  lama  risei  in 
decocte  valent,  et  si  fuerint  bibita  cum  vino  et  sino  vino  va- 
iati Cortices  raphant,  lingue  bovine  in  vino  cocte  et  vinum  bibi- 
valet  Eiercitium  et  »ptenis  (ricatio  et  purgatio  valet  Dieta: 
arietinas  et  porcinas  annuas ,  gallina*,  fasiauos,  perdices, 
edos ,  capreolos,  borragines,  fenuculos,  spinachias,  butirooi,' 
,  petrosillinos,  brusco*,  sparagos,  lupinos  et  similia,  ius  ri- 
letti. Yinurn  subtile  cum  supradicta  aqua  bibat. 

De  diflUition*  febru  (1 1 .  75 1  ) . —  Febris  autem'diffinicioneii)  bre- 
filati*  causa  tacentes  ab  ipsius  divisione  incipiamus.  Alias  ex  pu- 
tfedtae,  alias  in  membris ,  alias  in  spi  riti  bus.  Qua  autem  in  spiri- 
est  duobus  modis:  Qt  eoim  intrinsecus  et  extrinsecas.  Extrin- 
ut  calore  so|is  et  ignis  ,  et  propter  halneum  aque  calide  et 
HrlgMe  infusione*,  et  bis  similibu*  Intrinsecus  autem  ut  ex  ira* 
trtefeia,  si  ve  tumore,  et  eiercitium  ultra  vires,  sive  ex  aliis  que 
■eeent  anime. 

De  Effimera  {\\JZ>\). —  Febris  itaque  effimera  inspirilibusaba* 
qw  putredine  facta  ,  si  bonus  medicus  fuerit,  diem  tercium  vix 
Iraaaire  poterit;  unde  qui  se  illam  curare  promittit  stiidiosus  cir- 
si flkn  debet  esse.  Hec  autem  effimera  in  hoc  differì  a  putrida, 
|«od  in  prima  accessione  minuetur,  facilius  tamen  si  inflrmus  su- 
dHerit  alleviatur.  Calor  non  tam  aculus  et  fervens  ut  in  putridi*, 
levi»,  urina  sanosimilis  est;  post  cibum  graviti*  incumbit.Ci- 
enimest  causa  febris  putride, putrida  vero  nominala  est. Seconda 
nto  ejus  accessi»  priore  gravior  est,  cum  sii  calor  acutior  prop- 
ter putredini*  ebullitionem.  Causam  autem  effimere  per  inflrmum* 
ngmaces.  Laventur  infirmi  pedes  cum  aqua  in  qua  cocte  sint  he 
herbe:  viola  rum,  malve,  foli  a  salicis,  mirtus  ut  sudet,  et  calor  e- 
raporet,  et  ut  leletur  studeas,  si  ex  animi  passionibus  contiugat. 
M  autem  ex  malis  cibis,  da  sirupum  acetosum  cum  calida  et  pro- 
vaci vomilum.Si  ex  calore  aeris  vel  solis  distemperantia  fuerit,  su*- 
pradicta  aqua  frons  lavetur ,  et  Mmpora,  et  oieo  violarum  et  agre* 


■rti  (uinnus  infusus  fronti  sepe  Imponàlor.  fìonitfttmltirt  fa  éatm 
frigida  et  aquu  aule  infirmimi  ctirrot.  SE  de  calore  callidi  Morite- 
riiit  istmi  epithima  fronti  impone:  sandalnm  album  et  rubeuaM*- 
men  norliiiucc  ana  ^-s;  spodii,  gnmme  arabicc,u>ag*nti«B«  $%, 
sere  et  rutn  aqua  rosa  rum  distempera,  «t  pannimi  iufaiMB  apafj 
et  fronti  impone  ;  vel  de  succo  solatri  et  cucurbite  ,  -et  oteo  roav> 
rum  et  agresti  teraperelur  idem  Tacere  potoria;  si  de  iafilpM  a* 
que  frigide  fuerit -patiens  in  aqua«alidaintret  et  prfua«obtforirij 
se  ni  sudel  et  Hberabitur .  Dietelur  levi  cibo  qai  levitar  digsratur, 
ut  sunt  cucurbite, portulBce,  Iac  amigdala™».,  faanMt  «qua,  fvjp* 
sane  lactuose. 

Deethieaetrura{U.  765).  —  ElMca  fcfcrit ,  da»  tliWtdterit 
■dici  tur  ,que  fil  viti»  membroniro,  diversis  il  causi*.  Hi  quoquxK 
precedenti  bus  diuturni*  febribus,  et  passionibui  Buimi ,  ut  logga/ 
ira  solicitudfne  trisHcia  ,  et  siraio  studio,  et  loogo  ménatraanaai 
fluxu ; <6t quoque  ex  precedenti  poripleumouia  vel  pleure»,  i 
■curabilts  est.  Cujus  iij  sutit  species.  Ei  qnoque  vitio  raemb 
fit  magti  consumi  tur  ki&mius  ,  quam  «e  aliqua  egritudine ,  «fi 
quoque  putride  oonjungitur.  Prima  species  Di  ex<QraunpUoaa  m  < 
«norised-Fegitncu  membra  rum  venienti)  ab  opale.  Cujas  hw.lpat 
«igna:  Calur  cotitinuus  et  levis  tussicula,  modica  membroram gra- 
vita, urina  rufa  et  mediocrrter  sprasa.  Seconda  species  fall  ex  eut> 
sumpto  humore  membris  assimilalo,  non  tamen  ex  tate  JHMtxtf> 
to,  cujus  hoc  sunt  signa:  Color  continui»  et  maiorpoal  praadMa, 
tussis  maior  et  sicca  »  el  quandoque  quoddana  densom  oailttitssV 
«sodimi  orobi  ;  urina  rufa  vel  su  bruta  et  aicdiocriter  spissa,  cua 
quibusdam  resolutìonibus  albis  et  rotuudis  'Ferlìa  species  lìt  ex 
coDsumplioae  membrorum,  cuius  hoc  suol  signa,-  Caler  continuai 
curo  major!  fervere,  arida  subrufa  et  mediocNlcr  spissa.  superi!» 
apposita  mena  livida,  cum  quibusdam  attorni*  nlbis  et  rotondi*,  et 
quandoque  superius  quasi  gutte  elei  supenuttaut.  I  ìonsuir.ptia  et 
punctio  omnium  membrorum,  facies  squali*  l  ; ,  capii  loruro  Qtnitf  et 
unguium  csntractio,  que  omnia  viciiiam  mortem  denuntiant  Citim 
tamen  si  fluius  ventris  saperveniet-cura  putrida  coujuitgilur.quod 
GOgnoscttur  cessante  filrido  stipe, calor  elhiccleuis  pcrmaucUSit 
cura  tur  :  si  ea  putrida  fuerit  ,  expressivis  vel  muiidificalivi*  cita 
muudiflceUr  ,  al  ai  fuerit  Degnisi  ica  cum  decoclionu  pelipodii  > 
epilbimi,  et  mirobalani  iufusioue.  Si  coler*  cum  cassia  fislula,  U- 
morindis  et  mirebalanis  posi  mundi  Beat  iooem ,  ut  eiUempore  e* 
retur.  Io  principio  sii  io  aere  temperato  et  domo  s  pacioso  watt- 
lutti  infirmus,  et  quibas  delectetur  exerceatur.et  a  labore  aniniiat 
tionperis  abstkieatur,  et  que  carnem  reparsut  et  caloietn  alteraci. 
aocipìat.DeturdiaBapaver,elB  succusliquirilic, draganti, gunuM 
arabico  ana  Sx;  seminìi  papaveri! «Ibi.  peunlii  ana  g  xi;  aroigdV 
ruro  §  *i  amidi,  seminìi  citonit  et  portuiace,  Jose  ana  ^v.cocuiU- 
te,  cucuineris,cttriali,  meloni*,  JacUtce,  miK ti  .  suiiguiuii  d 
«na  3  intere  et  palverem  tempera  cum fiuococto  vel  sapo 
cliam  diawdeo  abballi,  «un  difipapawre.lVtm  elioni  cfaluont* 


309 
fom  quo  e  Itos  curavi.  R.  papaveri*  albi,  amigdale,  pineer 
peoidie,  dragagai  ,  guaimi*  arabici  ona  3  x,  buccus  llquiritie,  san- 
dthn  albus,  et  n  rum  folia  f  i  re  ♦  lactuce  •  portulace ,  homi» 
«*  J  ▼•  Ugni  atoes,  cinamomi,  me  irci»,  semini*  ci  toni  i,  ci  tri  oli  r 
meloni»,  cucurbite,  sanguini*  dtaconis  ana  %  iij.  siropas  rosarum*. 
Beter  tefrafarmacon ,  quod  R.  sandalum» album  et  rubeunr  ,  rose 
«naial  arabican»  dtagaganti  ana  ~  siruptis  iwarnm  qood  supra. 
Wtar  diegagadtom,diaperadron,  diasandali,  diarodon  abbati*. Su- 
Mt  sfrupum  de  cucurbite,quod  sic  fit:  cucurbita  in  pasta  involve,. 
eft.eeqoe  ;  postqoam  cocta  fuerit  et  aquam  quei»  ex  e»  extraxcri» 
cmi  éragaganto*  gumma  arabica»  semine  lactuce*  et  malve,  sanda- 
li tiri  et  rubei  bulli  re  fac  9  et  zueherum  sectmdum  proportionetir 
pene,  et  siropum  fae.  Detur  et  siropus  de  psitlio  :  R  psillii , 
"  albi  et  rubri*  rosa  rum  v  dfageganti,  gummi  arabici  ana  «r 
tffc  ipodti,  berberi*,  folia'  portulace,  semini*  citrioli»,  melonis  ana  % 
Vkfuem  sic  facies  psillinm  in  subitissimo <  panno*  ligatum  et  super 
pAverem  IH;  VI,  tei  aqua  ad  medietatem,  bull  ire  fac,  in»  qua  co* 
Ma,  vetiien,  zurheri  imponcns  ad  decoctronem  bullire  facias  ;  in 
§M  deferto  ^  \\\  camphore  appone,  et  cum  opus  fuerit  cnm-aqua 
MOeetienis  dragagatiti  et  gammi  arabici  dai  Alius  siropus  B.  et 
unguanlur  pectue  et  spatole  cum  oleo  rosoniti*  in  quo 
decoctas  fuerit;  detur  etiam  diaoodion, Dieta  si  prima  spe- 
ftoerit  el  putride,  ptipsanum ,  far  order  cum  lacte  amigdala - 
eaetum  y  pira  cocta  ,  et  coctana ,  et  similia  comedat.  Si  vero- 
AeMKs  faerit,  vetin  secutida  vel  in  lercia  specie ,  pullos, 
bsianos,  perdices,  aviculas,  omnia  elixa;  vel  impasta  come- 
éet  étoilem,  risani ,  vermicello»  ,  et  farinam  ordeU  cam  tacte  co- 
,  cam  lapMibus  paratum,  quandoque  vitella  ovorom,  cancro» 
fhiviales  beneablatos ,  cum  orde©,  vel  as^os  comcdaat.  Vi- 
album  subttle  cum  aqua  decoctionis  gu mroi»  arabici  et  draga- 
Itmphatum  bibent. 
Ih  medio  emiiriteo  (ftl .  7G0).  —  Medius  emitriteus  fit  de  colera 
potaefota  extra  tosa  et  fleumate  intus.  Cuius  hec  sunt  signa:  Ri- 

Eie  lercio  in* tereium diem  inclioens  a  sex  ita*  vel  nona  hor* 
•  kabcfi*  xxx  et  vj  horas  in  labore  et  xij  in  falsa  quiete ,  xxiifp 
tal  sommo- labore,  xxij  in  leptopericii9.  Urina*  in  principia  mia  vel 
et  subrubea  et  raediocriter  tennis ,  in  superficie  aliqueutu- 
Htidaet  oigra;  sitis,  lingua  arida  et  aspera,  vigilie,  consti  pa- 
H»f  palma  velo*,  et  snbtilis,  aliquando  a  principio  fluxus  ventri*  et 
mmitas.  Qoi  debili  existente  infirmo  mortem  ,  forti  longam  de- 
■HMiantegritudiRem.  Si  urina  in  criticis  diebus  panca  fuerit  vel 
rpa-adaque  livida  et  pauca  apparuerit  mortem  denunciai  et  si  pul- 
Ma  parvus  et  inordinatus  fuerit ,  et  spiritus  auxins ,  mortem  de- 
.  Cora  eiusdem:  In  secundo  vel  tertio  die  rainuatur,  si  vir- 
et  ttaa  permiserit;  et  post  minutiouem  detur  sirupus  violarum 
Vd  rosarum  cum  aqua  frigida  ad  confortandum  ;  po6t  alium  diem 
mteotionis  omni  mane  detur  sirupum  acetosum,  vel  oiizacara ,  vel 
,  vel  succo  granati.  facta  si  in  vij  crisis  aut  non  facta aut 


310 

perfetto  non  fuerit,  in  octavo  dctur  hec  decoctio:  il  h  ertalo  fai» 
rit  iiij  r*  tamarindi  in  aqna  ,  in  qua  itole  prona  coc|a  fiperìot  di- 
stemperentur  et  cum  cecia  coletur,  et  in  antea  detor  voi  decotti» 
de  cassia  fistola  et  tamarindi!,  ? el  hec  decoctio  ~  Ij  tameriodonoa 
distemperentur  et  ibi  ~  }  mirobalanorum  et  per  nectem  li 
tur,  et  mane  coletur  et  cum  sirupo  violaram  detur  9  vel 
barbari,  et  in  i  et  in  xvj  et  xviij  et  ultra  ,  ai  necesae  fuerfUP»- 
getur  in  jeme  vel  autumno,  detur  oxi  ?  el  psillitieaio,  vel-  dottar 
rium  de  succo  rosari! m,  si  Torte  fiuxua  rei  vomitoa,  ot^dictuA  db 
fuerit ,  non  dimitlatur  q'uin  purgetor.  Si  infirmu»  iRtyiaalélNi 
fortia  fuerit,  Deum  testor,  multos  curati  hoc  modo.  Ego  enti 
dam  vice  hanc  febrem  patiens,  fluxus  ventri»  et  nariom  et 
tura  habui ,  et  tamen  fluxus  ventri*  nsque  ad  xiv  diein  fiuacapi 
decoctiones  ex  quibus  satis  purgatus  fui  •  et  quia  multa  TuK  Ma- 
teria, tandem  oxi  eccepì  et  sanus  fui.  Detor  et  deaqua  frigidi p^ 
tis  ad  bibendum  in  magno  calore,  et  digiti»  poaitia  io  ore  voatttt 
et  psilliom  quinquies  ablutom  prò  calore  et  aiti  aepe  detor;  Ài- 
pus  etiam  de  psillio  et  violis;  lingua  com  psillio  «epe  aUoator.  B» 
pati  et  fronti  supradicta  epithimata  et  uncionea  impooantor  pefei 
supradicta  aqua  ablùantur.  Si  dormire  non  poteat  eropiaatnm  ai 
aoronum  fronti  imponatur.  Si  constipatus  vero  fuerit  cliatere  mI- 
lificativum  fiat  vel  aliquid  suppositorium.  Domus  atteretof  otdt 
ctum  est.  Dieta:  pania  et  aqua ,  pruna  damascena  cotta,  graaab» 
mas  judaicas,  meditila  citriolum,  melones  paladini,  cucurbitai*- 
saa ,  scariola1} ,  portulaca»  elixas  cum  agresti  vel  cujo  lavi  aortl* 
lactucas,  at  quandoque  grossa  pira,  aquam  in  qua  semina  dtikl 
roelonis  cucurbite  cocta  fucrint  bibat.  Lac  etiam,  de  predirti!  •* 
minibus  sepe  bibitum  valet. 

De  ternana  vera  (11.  744). —  Si  autem  colera  extra 
acat  tercianam  dici  mas  generari.  Cuius  apecies  due  aont:  alia 
alia  notha.  Vera  autem  fit  ex  colera  rubea  ,  et  magia  ioteoje«4l 
pocius  in  iuvene  colerico  et  in  estate.  Cuius  sìgna  aont  hec:  te 
ingenti  rigore  incipit,  sed  parum  durata  calor  vero  magona*  fair 
sua  magnus  et  velox,  sitis  magna,  abominatio,  oria  amaritpdjK  àfc- 
lor  autem  frontis  et  renum  acutus  et  continuum  vomitala  eUajf* 
pe  colericus ,  urina  rubea  et  tenuis ,  que  tura  multotieoa 
apparct  vel  aurea. 

Cura. —  In  principio  dabis  siropom  acetosom  usque  ad  ii} 
aiones  vel  iiij  ;  postea  vero  si  stomachum  occupa verit  com 
atriplicis,  vel  his  similibus,  vomilum  provocabis  in  fervore 
in  quarta  vel  tercia  accessione  infirmus -aquam  frigida» 
ter  bibat ,  et  digitis  positis  in  ore  vomitato  provocpt  ;  quoiiWpi 
fiat;  hoc  modo  multos  curavi;  et  si  necesse  fuerit  patriarci»* h* 
modo  dabis  :  Duarum  porcionum  quantitatem  in  aqoa  frigidi  ii 
stemperabis,  et,  substantia  proiecta,  colaturam  dabis  bibeiav<ae 
temperata  per  diero  et  noctem  esset  otilior.  Si  vero  in 
teria  Iransierit  decoctio  roirobelaooruro  citrioorum-^  ij  et 
ij  zucberi  in  aqua  frigida  per  noctem  impone.  Mane  autem 


3*1 
eofoturam  dabts  bibere;  aiiC  cassia  fistola  et  Camarille*  r 
td  equam  reubc    «ri  cum  supradicla  decoctione,  aut  psillitico, 
MI  dteprtmfe,  vei  91    us  rosarum,  aut  oximelle,  aut  triferanv,  si 
flMtii  e*  egtr,  laiauv am.  Deinde,  si  necessita*  incubuerit.fiet  cli- 
fel  eliqued  supradictum  snppositoriiHn.  In  accessione  erti  ra  et 
com  aupradieta  aqua,  iitqoa  malva  mirtus  et  cetera  ablmn- 
;  front  etiam  et  tempora  prò  dolore  capita  supradicta  aqua  > 
ir,  et  supradicta  epittriroata  f  roti  ti  et  epa  li  imponantur.Op- 
ir  etiara  capiti  oleum  rosarum  cum  agresti  et  lacte  mulieri*,. 
equa  rosarum  et  oleum  rosarum  et  agresti, et  succus  rasure  cii» 
fronti  impositoro  valet  ;  prò  dolore  renum  oleo  rosarum 
nnguaotur,  et  summitates  tenerrime  mirtus  fasciculus  in  aceto 
renibus  sepe  positus  dolorem  mittrgat ,  epar  oleum  ? iola- 
et  rosarum  et  agresto  unguantur.Si  calide  eomplexionis  fuori t 
psillium  ablutum,  ut  incausam  dictum  est  ad  refrigerandum, 
ti  ad  sitimextinguendam.  Dietabis  autem  frigidi*  et  humidis,  ut 
pnrtubcisscariolislactucis  cura  cucumeris  et  miccam  citreoliet  me* 
palesimi;  panem  et  aquam,  prunam  damascenaiii  et  uvas  da- 
et  bis  shnilibus. 

-v  Dt  eotidùina  interpolatagli.  748). — Coli  «liana  alia  continua  alia 
interpolata, alia  vera  alia  noi  ha.  Veni  fu  de  fTeuuiate  naturali  infre- 
na in  seoibus  et  in  roulieribus,  in  flcum;iticis.Ciijus  liec  sunt  stgna: 
frffns  magnum  etcottdianum  maxime  in  ve«perls;  calor  le  vis,  urina 

Cidi  et  spissa,  pulsus  parum  citatus  et  plenus.  Quam  sic  curabili 
tisoxirael  simplex  cum  aqua  calida  usque  ad  iiij  accessionem; 
post  quinlam  accessionem  hanc  dabis  dccoclionem:Que  R.  agarici* 
ennodattili,  polipodii  3  iij,  semini*  apii,  pctroselini  ana  J  iij:  liec 
emnii  tere  info  j  aque,decoque,ct  diligenter  colaci  cumsiropoda 
Ubere.  Detur  hoc  apozima  :  semen  ra|>e  et  radicum  tere,  et  cum 
1—  calida  distcmpera,etcolaturamcum  oximelle  da. Detur  etiam 
pltfis mirice, vcipu/vis witu,veloximcl  squilliticiim,vel  bcnedictaiii 
lauti  varo,  vel  catarticum;  purgentur  cum  dardo  laxativo,  quoti 
rie  iKies:  polipodium  recens  contrilum  cum  borio  vino  bu'lire  fac, 
hi  qno  colato  modicum  mcllis  et  ciunarooniuiu,  fotiuni,  spicam, 
Mnbmomum  ana;  fustcs  guai  ioiilorom  addcns,  iterum  per  sac- 
MD  eoli  diligenter,  quon^nc  clarus  liat.  Da  ettam  puiverem  mi  • 
lice,  et  si  Decesse  fuor  il  parurn  ante  lioram  accessioni*  comedut 
cibaria,  ubi  sint  cepe,  caseus,  carnetn  salitam,  radices,  Bcus 
etaimilia;el  dum  access  io  eum  invaserit  da,  aquam  calidan» 
eaflcienter  bihat,  et  post  vomitum  provocet.  Si  post  purgationes 
emetti*  non  fuerit  detur  mitridalum,  adrianum,  aurea  et  similia 
lioram  accessionis  cum  aqua  calida,  et  renes  arrogon, marcia- 
oleo  pulegino,  laurino  et  bis  similibus  ungantur;  et  bahieum 
in  cura  quartane  scriptum  est  intret,  et  ibi  quandoque  opia. 
aliquod  accipiat.  Dentur  electuaria  confortativa,  ut  sunt  hcc: 
Diaealamentum,  diamargariton,  dianthos,  et  similia.  Dieta:  pulk>st 
fatano*,  perdices,  aves,  edos,  crura  pedes  aures  porcinas,  olea  te . 


313 

nerlma,  far,  ova  sorbilia,  pira,  poma  magna  astata,  et 
quandoque  elevatum  (I) 

De  cotidiana  continua.  (II.  748). — Cotidiane  CODlfBM  fcee 
signa:  Calor  continuus  sine  rigore,  vene  turgide,  pubos 
plenus,  infirraus  gravis,  urina  rufa  etiam  spissa,  aliqoasido 
requiem  babet.  Curabis  hoc  modo:  si  tempus  etetas  et 
roiserint  secundo  die  minuere  debes ,  sibi  post  ea  oasi  die 
siropum  acetosum,  et  si  constipatus  foerit  et  in  estete  daMsdw- 
ctionem  tamarindi,  et  cassie  Ostale,  aut  trìferam  saraceokeas  «d 
clistere  facias,  et  secundum  curam  minori*  etnitrltei  curabis.  flis» 
tabis  ut  acutam  sed  aliquautulum  grossior,quia  statua  longioqritf 
est. 

De  quartana.  (  II.  753  ).  —  Quartana  altera  vere  alien 
vera  quartana  de  naturali  melancolia  in  autumpno,  et  sene,  et 
Nere»  Cujus  signa  sunt  hec:  frigus  magnum  v  calor  levh  ,  et 
durare,  urina  alba  et  tenuta.  Cura:  a  torcia  accessione  da 
Jstod  omni  die  mane  cura  calida:  Badicum  semen  il  forti  oeetepar 
triduum  dimitte,  in  tercio  vero  die  ad  medietatem  bollire  far, si» 
dens  ibi  pulverem  squinanti,  etseminis  fenicirii,  petreselinf,  la 
quo  colato  terciam  partem  mellis  dispumati  addens,  bollire  fe 
Post  vi)  'ero  octava  accessio  si  fortis  fuerit  modo  digesto  IP* 
gabis  cum  yerapigra  Galieni,  vel  pigra,  vel  paulino,  vel  tcoM- 
ton  yperiton,  vel  yera  fortissima  et  bis  similtbtis,  vel  dabb  ~ 
decoctionem  cum  qua  multos  curavi:  R  epithiroata,  sene» 
te,  ellebori,  camedreos,  tum  squinanti,  sticados,  seminis 
anisi,  petroselci,  corticem  capparis:  que  omnia  contrita, 
ad  terciam  ad  quartam  bullire  fac,  in  qua  colata  addens  ir  a.  ék 
robalani  kebuli,  et  s.  indorum,  et  3j  lapidis  laziali •  -r  ij 
vel  mellis,  in  matutinis  colatum  aliquantulum  tepefactum 
ti  in  die  accessionis  da  bibere.  Si  vero  patiens  mannara 
poterit,  cum  oxiroelle  isto  eum  pur  gè  tur  :  Badices  rafani,  et  fph 
culi,  et  apii,  et  parum  squille,  per  triduum  io  aceto  infonde  »Ji 
tercio  ad  medietatem  bullire  fac,  quo  colato  terciam  parte*  mKi 
dispumati  impone,  addens  pulverem  squinanti,  semeti  epi tbiantlb 
spice,cinamomi,  semen  feniculi,  et  anisi,  et  iterom  bollire  fac»dt 
quo  dabis  cum  equa  seminis  capparum  et  radicuiq.Si  vere  hai.* 
scipere  non  poterit,  purga  eum  curo  aqua,  in  qua  sene  deeejMl 
fuerit,  vel  cum  3  j  lapidis  lazuli,  vel  in  die  accessionis  contadi 
bene  farciatur  cibus,  et  bono  vino  potetur,  et  post  Tornitovi 
aqua  calida  provoca,  et  bis  duabus  a  tribus  aocessionibns 
cipias.  Certe  multos  sic  curavi.  Postqnam  si  non  curate  fiieriUd 
purgata,  da  mitridatum  ante  horam  accessionis  cum  calida, 
ream,  vel  esdram,  vel  adrianum,  vel  mutami,  aut  ppopiraa et  tot 
suroanlur  aut  in  balneo,  aut  sine  balneo.  In  balneo  hoc 
licariam  minorem  et  majorem,laurum,etserpiUum, 
rorem  marinum,  salivano  in  aqua  bullire  facias,  et  cufaos  ìHm* 
qua  imple,  et  ubi  infirmus  intrans,  opiatam  suscipiat;  vel  in  ftflr 
neo  sicco  patieotis  crura  et  renea  arrogoo,  vel  marciata, 


SI3 
rék  polegtoo,  ? el  raoscellDo  unguentar,  et  Ibidem  alfqoam 
snscipiaot;  vel  si  opiatara  suscipere  non  poterint,  cum  sa* 
miktis  ongnentis  Inter  daos  ignes  crura  et  renes  infirmi  linguali, 
■n  moltos  etiam  curatos  hujasmodi  vidi. Da  etiam  electuaria  con- 
fattitiva,  ot  diamargariton,  dianthos,  rouschata,  gariofilata,  et  si* 
;  diacalamentmn  etiam  qaod  probatam  est  quartanariis.  Si 
apii  bibatnr  in  die  accessionis  multom  valet.  Similiter  ipe- 
,  silliuro,  radix  genciane9  pulvis  coctani  datum  cara  mulsa 
accessionem  9  valet.  Dieta:  fasianos,  perdices  •  carnem  etiam 
aasatam,  et  coro  bonis  oleribas  coctam,  arietinam,  caprio- 
li» agiestes,  pullos,  gallinas9  bonas  aves  ,  pisces  aspratiles;  de  ole- 
burragines,  fenoculom,  apium,  spinachia,  asparago*,  et  bra- 
getroeelinum.  De  leguminibos  far  9  et  fitimentom ,  ius  cice- 
ri* «tbonoro  vinum  bibet. 

#  MpUmfeU  (11.219).— Pleuresis  dieta  est  a  pleara.  Est  apostema 
io  tenerrimis  cottis,quandoque  sub  diafragma,  quandoque 
quandoque  in  dextero,  qoandoque  in  sinistro  latere,quando- 
utroque  fit.Que  diversls  modis  flt  si  ei  diversts  humoribus, 
ÉJÉéiversis  temporibus, et  in  diversi*  complexionibus.  Quandoque 
■|m  flt  desolo  sanguine,  quandoque  de  sanguine  et  colera,  quan- 

anIefleumateetsanguine,quandoquede  melancolico  sanguine* 
sanguine  fuerit  urina  a  medietate  inferius  est  rubea,  etsupe- 
dMJHida,  tussis  modica ,  exereatus  multus  et  rubeus,  calor  conti- 
pubi»  plenus  et  velox  ,  sltis  modica ,  facies  rubea.  Si  colera 
itur,urlna  citrina  et  non  tamen  spissa, tussis  major  et  non 
exereatio  et  citrina,  sitis,  et  oris  amaritudo,  pulsus  velox  et 
Si  de  fleumate  fuerit,  orina  io  principio  pallida,  et  tenuia, 
subrufa  et  in  superficie  Iivida,tussis  magna, dolor  magooa  in 
exereatio  alba  et  modica,  calor  le  vis,  et  non  cootinuus,  pul- 
ttardus  et  plenus  Si  de  melancolico  sanguine  fuerit,  urina  cineri- 
zi velsoboigra  etsuperius  livida,  exereatus  lividus  et  roodicas,  io 
dolor  acutos  in  costia,tussis  continua,  anelito»,  et  ortomia, 
[issi ve  minus,sed  in  omnibus  superius  livescit  urina-Si  ve- 
parum  tussiendo  multum  etleviter  exereat,  bonum';al 
malum.  Et  si  in  principio  spotum  usque  ad  trinum  diem 
vel  vi  sanguinolentus  et  putridus  apparuerit,  boous;  si  vero 
alus.  Si  in  principio  usque  lertium  diem  fluxus  ventris  vene- 
4Mel  v,  bonum;  si  vero  circa  status,  vel  in  fine,  pessiroum,et  mor- 
si vero  urina  colorata  et  non  livida  fuerit,  malum. 

ipshts — Cura  in  «ecundodie,  si  virtus  et  etas  permiserint, 
facienda  est  minutio  de  basilica  vena  ,  et  secundum  vir- 
patientis,  extrahendus  est  sanguis.  Si  collectio  confirmatur 
toceroptatrum  impone,  etc. 

Ih  perépitumonia.  —  Peripleumonia  est  apostema  nascens  circa 
ptaMflein.  Hec  sunt  signa:  tussis  continua:  nullus  tamen  erit  do- 
Mr,  palmo  est  enim  membrum  insensibile  ;  facies  rubea;  urina  ka- 
per  totum  spissa  et  livida  Cora:  omnia  fiantque  in  tractattt 
dictum  est. 


314 

Da  ultimo  ecco  i  Capitoti  di  questa  Opera,  il  col  Indice  nomi 
trova  nel  Codice,  contro  l' uso  di  quel  tempo  t  te  cui  aokvari  pro- 
porre ad  ogai  libro  l'elenco  de*  Capitoli. 

De  passienibus  capili*.  —  De  dolore  capiti*.— ~  Si  mi  Mar  capiti 
ex  caliditole  aeri*.  —  Si  sii  dolor  capiti*  ex  knmore.  —  De -doto* 
cum  e*  colera.  —  De  dolore  eum  ex  ftegmaie.  —De  dolore  atm  e* 
snelaneolia.  —  De  dolore  capki*  ex  humorém  existonlMm  è*  si*** 
co.  — Side  edera  exhtente  in  stomachi  — .  Si  dolor  patos*  scafa- 
ne.—Si  dolor  capiti*  fiat  ex  indigestione.  — .  De  epileuuin  etmm 
efusdem. —  De  apoplexia. — De  tcotomia  et  cura  efusdem.— Dot** 
omnibus  oculontm  et  tura. —  De  panno  qui  cornargli  in  eeoHb  ***** 
ra.  —  De  tenebrositate  oculorum.  —  De  auditu  et  eum  ejusi  >*ft 
ttmku  et  cura. —  De  fetore  narium.-—  De  catarro.  —  D*  /fa*aW 
gutnis  a  naribu*.  —  De  fi**vra  iabiorum.  —  De  dolore  denti***-- 
De  putredine  et  perforati  un*  ipsorum.  —  De  fetore  orla.—  Ai  afe* 
rationeork.  —  De  postuli*  ori*.—  Dodealbatiene  /&*«.— OM* 
nanlia  et  cura  ejusdem. —  De  g  induli»  circa  wutam.---Djr9*4* 
U$  et  cura. —  De  voce  et  cura.  —  De  tasse.— De 


diaca  passione  et  cura  ejusdem-  —  De  sincopi  et  cum  eptìàm*** 
De posskmibus  slomaci.  —  De  eructatìone  t  et  cura  epa*.-*  BNÉ* 
gultu  et  cura.—  De  vomilu  et  cura. —  De  dolóre  stomachi  — 4>fr#fr 
wu  ventri*.  -—  De  yliaca  passione  et  cura*  —  De  eolica 
cani.—  De  timbrici*  et  cura. —  De  emorrofdis.  —  De 
in  ano.  —  De  tenasmon. —  De  distemperanUa  epati*  et 
fdropisi.  —  De  ycterkia.  —  De  passione  spleni*.  —  De  deh***- 
•una.  —  De  apostema/e  rcnum.  —  De  diabete.  —  De  opoaMUlfft 
elee  et  muttisaliis  passtonibus  matrici*.  —De  diskmpui mito  ilttrf 
ne  frbri*.  —  Dm  JMummi-  —  Ite  Eìkiea  al  OmOi  *-*♦ 


et  cura.  —  De  ternana  vera.  —  De  notha  tortiana.  —  De  ttffkl 
tardona.  —  De  cotidiana  interpolata.  —  De  cotidùm  natta.  ^4* 
eotidiana continua.—  De  qTètoUm.—Deqpartamnofoì—D$]/& 

nsi.  —  De  peripleutnonla.  '^ 


ut 


m 
I 

i  , 


;»V  ."■ 


■"     t 


SIS 

SULLE  OPERE 

CHE  VAJDTÌIO  80TTO  IL  KOMJ5 

DI  PETRONCELLO. 


1  {fallati  finora  riportati  o  per  intero ,  o  per  semplici  fram- 
tf,  vanno  tutti  sotto  il  nome  di  Petroncello.  Ne  è  un  solo  l'Ali- 
?  È  desso  quello  stesso  che  sotto  il  nome  di  Petronio  è  stata 
ttapendiato  dallo  scrittore  del  codice  di  Breslavia?  È  lo  stesso  del 
Metallo  citato  da  Bartolomeo,  da  Trotula.  da  Pleteario,  da  Rio- 
?  Ecco  le  diverse  quistiotii  che  naturalmente  qui  si  preseti* 


B  prima  di  tutto  a  me  par  chiaro  che  Pétrfceìlo,  Petroo*t/o,P*> 
tmmilo,  Peironseilo  e  Petronio  sieno  sinonimi;  esprimendo  f  pri- 
ro  il  diminutivo  e  vezzeggiativo  di  Pietro;  e  l'ultimo  è  m- 
tinonimo  di  Pietro ,  cui  si  è  data  la  desinenza  alla  greca  , 
ai  è  fatto  abantico  per  molti  nomi  nelT  Italia  meridionale  % 
aempre  conservato  molto  dal  greco.  Io  pensava  così  quando 
le  cose  medesime  attribuite  ora  ad  un  Petronio  ora  ad  ni 
»  quando  nel  codice  di  Breslavia  vedeva  chiamato  Fé» 
quei  che  Plateario  Gio:  chiama  Petricello;  e  mi  sono  in  eie 
ora  che  nel  codice  di  Milano  è  attribuita  ad  un  Pfr- 
la  stessa  opera  che  nel  codice  di  Breslavia  si  dice  scritta 
ift  m  Petronio  ;  e  da  ultimo  ciò  è  provato  ancora  da*  diplomi  del 
•  XIII  secolo  ne'  quali  la  stessa  persona  ora-  è  chiamata  Pietro* 
Atomo.  Dirò  infine  che  il  Petronio  è  un  modo  di  leggere  una 
ri||li  del  Codice  di  BresUvia  ,  Pr troni;  la  quale  non  esclode  che  si 

rm  leggere  Petrorvellus,  perchè  ne'Codici  del  medio  evo  riguar- 
di «orni  le  abbaiatore  erano  maggiori ,  spesso  convenzionali* 
éi  rado  i  nomi  stessi  erano  espressi  con  una  sola  lettera*  maa- 
per  nomi  a  tutti  cogniti.  In  ogni  modo  ancorché  si  legga  A» 
,  ciò  non  esclude  che  sia  sinonimo  degli  altri-  Tuttavia  co» 
que'nomi  si  tengano  per  sinonimi,  sarebbe  assordo  di  at- 
tribuire allo  stesso  Autore  le  tre  opere  che  vanno  sotto  il  nome  di 
Petroncello ,  e  ciò  per  le  seguenti  ragioni: 

I .°  Perché  uno  stesso  Autore  non  avrebbe  scritto  due  opere  deBe 
iteaao  argomento  di  Medicina  pratica,  esprimendo  sulle  stesse  co- 
le dottrine  diverse  con  forma  diverta.  Basti  soltanto  di  osservare 
gl'indici  9  e  gli  articoli  qui  pubblicati. 

2.°  Perchè  il  primo  trattato,  compreso  fra  le  peg.  185  a  287 
eridentemeote  è  molto  piò  antico.  Lo  stesso  chiar.  Daremberg  lo 
evede  della  primissima  epoca  dell  medicina  de*  basai  tempi.  Da 
ilcone  note  che  lo  stesso  Daremberg  vi  ha  segnate  al  fede  che  le 
dottrine  e  la  forma  di  questo  trat  •  non  solo  hanno  molte  ana- 
k#e,!iia  alcane^-**"15——  e u  Garioponto  È  chiaro  che 


MB 

derivi  direttamente  da'  preci  de'  bassi  tempi  iena  che  tf  tiprri- 
aca  ta  fisonomia  che  prese  la  medicina  Salernitana  dopo  la  rada 
dell'undccimo  secolo.  L'onera  è  piena  di  parole  greche  MMxata, 
per  modo  che  il  linguaggio  medico  della  bassa  latinità?  non  eraata- 
porc  formato.  Si  avrebbe  potuto  fare  per  questo  trattato  ciarla 
Daremberg  fa  \>er  Aure/fa»,  cioè  mettere  a  pie  di  pagina  qnesle  para- 
le formate  dar  greco.  È  fuori  di  dubbio  che  questo  trattato  apear- 
partenga  o  ad  on  collega  o  ad  uno  degl'immediati  discepoli  di  Gs- 
rioponto.  la  lettera  che  precede  fi  trattato  si  trevo  separata  la 
«n  gran  nomerò  di  manoscritti.  Io  area  creduto  che  fonie  4f  AM 
pio  recente  prima-  di  leggerlo  Intero  (IH.  3*5).  ■■','■ 

3.°  Perchè  il  tener  libro  di*  qnesto  trattato  naT  arto  draatrs- 
forma  posteriore  e  si  allontana  interamente  dal  primo;  e  ssssaai 
non  poterne  essere  stato  uno  l'Autore.  Ha  fra  queste  Hbro sta* 
ed  il  secondo  vi  è  ancora  nna  notabile  diBèrema,  per  modo  darti 
secondo  si  avvicina  pur  ni  primo ,  comunque  sòl  meno1  rogatari 
di  ellenismi;  mentre  il  terrò  n' è assolutamente  drrenoi  t?ea*H 
aecondo  potrebbe  sema  difficoTta  riurini  al  prfmov  mentre  ftttf 
zo  si  deve  assolutamente  considerare  come  aggiunti  *  "" 
tratta  della  stessa  materia  del  seconde  in  mode  più? 
più  empirico,  limitandoci  albi  sola  indrcaaionedeti 
dendosi  sulla  cura,  mentre  ri  precedente  fibr»  mostre  piboWgaf 
n  nella  parte  diagnostica .  Inoli  re  nel  terso  libro  vi  sono  cRassMl 
eorne  l' Bfatttarttm  Dani»,  che  lo  ripostane  atmeno-  al  eternit 
f  undecimo  secolo.  ■  ..-»** 

4.  Perchè  le  Cuna  fotrmcr/fi  del  Codice  striane»  aeaearl 
dentemente  diverse  da' tre  libri  del  Codice  Parigino.  Sete  som 
dubbio1  di  un'epoca  posteriore  al  prime  ed  al  secondo  Kore, te 
anteriori  alla  introduzione  deXibrl  arabi,  ile' quali  non  appa  ' 
traccia.  Esse  sono  state  scrìtte  e  da  un  Medico  contempo») 
Costantino,  o  anche  anteriore  e  certamente  prima  del  e  a» 
fandeetmo  secolo,  anche  per  altre  ragioni  ehecsammerenioori 

Dalle  quaR  cose  ritevnndmi  che  questi  trattoti  compirei 
meno  tre  opere  diverse,  scritte  in  tempi  diversi,  ne  risulta 
ro  che  non  ne  possa  essere  imo  l'Autore;  sebbene  non  è  in 
bhe  che  siero  omonimi  Se  PetrrèeHo,  Petroncello  e  Peti 
no  dinmusionr  o  varianti  rlr  Pietro,  essendo  questo  nome 
nissimo  in  quei  tempi,  massime  m  Salerno,  qnol  difficoltà 
aleno  stati  due  o  tre  medici  scrittori  dello  stesso  nome  ?  ffanirs* 
viamo  forse  fra'  medici  Salernitani  conosci) 'i  i  un  Pietro  Vaccs* 
e  medico  nel  050 ,  un  Pietro'  maestro  net  886  ,  un  Pietro  clerica 
e  medico  nel  1035  e  però  contemporaneo  a  Gorioponto;un  Pietri 
Siciliano  medico  nel  POCO  e  probabilmente  u  iste  polo  di  Gariopoa- 
to;  un  Pietro  medico  e  nolajo  nel  1 090  poco  dopo  la  morte  di  Co- 
stantino; un  Pietro  ;dico  noi  M  78  ;  un  maestro  Petrosa»  «ai 
1210;  un  Pietro  di  teo  nel  1 228  ;  un  Petronio  o  Pietro  hV 
rangio  nel  1 280 ,  ec.  ?  Essendo  ciò  non  potrebbe  essere  asm 
scritte  il  primo  libro  e  wra  il  secondo  libro  di  Patti* 


su 

rtco  *  medito  di   viveva  nel  1035  9 1>  almeno  dal  Pfetro  afciliaoo 

lei  1060?  Inoltre  <K>n  possono  le  Curve  Pctroncelli  del  Codice  Mi» 
i  e  «quindi  ^  i  orticoli  del  Codice  di  Breslavia  (che  come  te- 
sone stali  estratii  dalla  medesima  opera)  essere  stati  scritti 
hi  Pietro  medico  e  notaio  nel  1090?  Moti  poteva  avere  scritto  it 
tono  libre  dèi  Codice  Parigino  uno  de'tanti  aJtri Pietro  de'templ 
totteriori,  come  quello  del  II  78  ,  il  Petronio  del  1 210  f  e  fono 
il  Petrolio  Marangio  del  1280  ?  Anzi  è  da  credere  che  I'Aih 
dime  PelrunceUi  potessero  essere  più  del  Pietro  del  1060, 
fm  di -quello  del  1090  $  non  solo  perchè  è  citato  da  Bartolomeo,  e 
piolo  da  Plateario  ♦  il  quale  rappresenta  una  ter»  geocra*iooe| 
M  ma  ancora  perdio  tanto  Peironcello  quanto  Bartolomeo  sono 
Ulti  cmsoltati  da  Giovanni  che  si  dà  il  titolo  di  discipuhu  Consta* 
Pl*(*eg.  T.  H.  *«) 

Qnei  che  a  noi  importa  di  -dimostrare  è  ohe  le  Curve  PelnmeelU 
lì!  Codice  Ambrosiano  sieno  compendiate  sull'originale,  da  cai 
gJM  alati  traiti  gli  articoli  compresi  nel  trottato  De  aegrimdimm 
n^mOemibus  del  Codice  di  Breslavia  scoperto  ed  illustralo  dal  eh. 
L  *  Bensehel.  Bastano  i  semplici  -confronti  degli  articoli  da  noi 
i.  Inoltre  41  Codice  di  Brescia  talora  conserva  il  titolo 
ivo  Cura  Petr.  (11.  301).  Egli  è  vero  che  non  -vi  è  una  coe- 
ttpjaoia  esatta  io  ogni  cosa  4  ma  il  Codice  Milanese  sembra  esso 
j|ÉÌM,  eomeabbiam  detto,  più  un  .compendio  che  I  originale  ope- 
tfó  48  Fetroocello  Su  di  ciò  non  può  cadere  alcun  dubbio  ,  e  lo 
tftaeò  Aavemberg  non  aveva  ripugnatila  di  riguardare  i*  Autore 
del  Codioe  Ambrosiano  come  il  vero  Petrenoello,  sol  perchè  con- 
tfeoe  gli  articoli  compresi  nel  Compendium  Salcrnitanum  di  Bro- 
riarii. 

È  chiaro  inoltre  che  il  relricelle,  Petreocello,  o  Petronio  an- 
imi ed  Codice  Milanese  sia  quello  citato  da  Plateario  Giovanni , 
il  Bartolomeo  e  da  Trottila  Ha  tea  rio  lo  cita  due  volte  nel  capi* 
é$  arlhetiea  (II.  350  e  351)   Inoltre  lo  stesso  Petricedo  9  col 

nome  e  per  le  stesse  cose  è  citato  due  volte  da  Berto- ^  *  W 

.  cioè  «di'  art.  de  lumbriàs  (  11.  268),  e  nell'ari,  de  Splene 
(B.  30t).  Da  ultime  lo  atesso  Petricello*  citato  da  Trotula  nel- 
tei.  de  ventris  tolutionc  {II  .202).  Ed  è  fuori  di  dubbio  che  il  Po* 
citato  da  costoro  sia  X  autore  delle  €urae  del  codice  Mila- 
«degli  articoli  del  Compendium  SaUmitanum,  perchè  quel- 
li CttilieM  riguardano  alcune  Po/veri  di  Pedicello  purgative f<kn 
afe*»  ^rano  divenute  celebri  ,  e  che  non  possono  esaere  di  altro 
ri  prava  con  questo,  die  lo  stesso  Pel  ricello  cita,  «00  meno  di  dieci 
folle  le  polveri  sue.  Che  sta  inoltre  io  stesso  del  PetriceUe  uno  do- 
fjk  autori  delle  Pt/hlae  arlheticue  citati  da  Riccardo  neRa sua P*e- 
o|ìm  ai  può  provare  dall'epoca  a  cui  si  riferiscono  quelle  pilluiae. 
la  filali  essendo  riportate  da  Plateario  Giovanni,  e  da  Niccolò  nel- 
VAnàdolurio  debbono  essere  per  necessità  anteriori  al  XII  secolo. 
Biguardo  al  tempo  in  cui  fu  scritta  quest'opera  ai  può  provare 
evidentemente  che  aia  stata  pubblicata  aoo  più  tardi  del  cadere 


Slt 
dell'XI  secolo .  Risaltando  dalle  precedenti  ci        il-che  Tetticeli 
doveva  fiorir  o  poco  prima  o  eoo  tempora  e  a  BàrtotoMf 

da  cui  è  citato;  e  molto  prima  di  Gio  io  che  dia 

lo  Bartolomeo  quanto  Petricello  ,  uè  risulta  che  Baiato  11 
pò  in  cai  fiorì  Plateario  rimane  in  un  certo  modo  deten 
quello  io  cui  fiorì  Pelroncello.Ora  Plateario  vivea  sicumfetBtte 
più  tardi  deprimi  anni  del  secolo  XII,  imperocché  è  provato  par 
le  ragioni  esposte  in  altri  luoghi  dell'opera, che  Giovanni  era  palli 
di  Matteo  Plateario,  e  che  questi  era  contemporaneo  di  naefofc- 
lerno  morto  intorno  al  li  66,  e  lo  stesso  Matteo  è  citato  comèdi 
morto  dal  suo  discepolo  Egidio  di  Corbeil  verso  il  1 180  opti» 
dopo.  Dalle  quali  cose  rimane  ristretta  la  cronologia  entro  fècai 
anni,  in  maniera  che  il  Petroncello  dovea  essere  o  contempo*]»** 
di  Costantino  Affrica  no,  o  di  poco  posteriore  GK  stessi  dtifiwr*1 
civili  ne  forniscono  prove  molto  probabili,  perchè  apparendo  M»r 
sto  maestro  col  nome  di  Petronio  come  uno  degli  autori  dtfcfe 
pendium  SalernUanum ,  gli  altri  debbono  essere  se  non  attoM? 
mente  suoi  coetanei,  almeno  suoi  contemporanei,  e  poter  t&M 
sere  il  Pietro  clerico  e  medico  del  1 09 1  ;  il  Giovanni  discettate! 
Costantino  essere  il  Giovanni  medico  figlio  di  Costantino 


del  i  103  ;  il  Bartolomeo  essere  il  Bartholomaeus  Preibyter  §l1* 
nacut  del  1 109;  il  Ferrarlo  essere  il  Giovannaccio  Ferrerie  fate 
di  Giovanni  Signor  di  Gragnano  e  medico  di  Guglielmo  II,  ftpP 
le  Giovannaccio  aveva  il  soprannome  di  Fermrfo,  come  riletali  jì 
un  documento  posseduto  dal  mio  culto  amico  doti  Mauro  tìà  ' 
di  Amalfi  (I) ,  non  potendo  essere  lo  stesso  Signor  di 


fi)  In  nomine  domini  Dei  Salvatori»  nostri  Jhesn  Christi:  anno 

nttione  eia»  millesimo  ducenterimo  septoageMmo  «minto,  et  narfòc 

regni  domini  nostri  Karoli  gloriosUsimi  Hegii  Sicilie  ducati»  Apatia  ti  fin)» 
dpatns  Capue ,  alme  Urbis  Senatoria,  Andegavie  Provine*  alone)  ImasV 
«raerìi  illustri*  Comitis,  et  Romani  imperii  in  Tuscia  per  sanata*  Bai 
Ecclesiasti  Vicari us  generali*.  Et  quarto  anno  princìpatus  illnetsjs) 
nostri  baroli  primogeniti  prefali  domini  nostri  Regis  magnifici  Prf  ' 
lernitani,  et  honoris  montia  Sancti  Angeli  domini ;  mense  jaanaria 

diotionis.  Ante  nos  MàtheumFerrarium  et  Bobbertnm  firialas»  m „ 

aenlibus  domino  Jnhaone  Scillato)domino  Riccardo Veterense  ja**satAJana> 
dro  KPilhenrico,et  Nicolao  Marancio  puplico  Salerni  notano  •  ti  *        •     •  - 

ad  hoc  specìalifer  rogati,  Bartholomeus  qui  dicitur  Ferrartue      

prefati  Mathei  Ferrarti  judicis,  fi. iu*  quondam  Johannis  oliai  genttorlfi 
ani  fuit  filine  Thoroe,  filius  mogietri Johann**  domini HtfièGniUUm' 
di  medici  et  familiari*,  oiim  JJominu*  eaetri  uraniani^  r*niaartae 
Andrea  qui  dicitur  Cappasancta  genero  suo  filius  Johannis  olia  o»iè_ 
Amalfi,  nunc  citis  et  habitalor  Salerni,  filius  quondam  BernaxdL.oai 
line  Mathei  judicis  Alrani,  filius  Sergii,  filius  Johannis  da  Aitano*  h 

#1 •«  17»«       ■  i   >         •    n  i>        i  m  •«  -  .-. 


Cornile.  Et  sicut  ipsi  Bartholomeo  placuit  sponie  per  convenienti  ani 
chartam  vendidit  ipsi  And  ree  genero  suo,  integrami  ternani  parlai 

tholomeo  prò  indiviso  pertinentem  de  omnibus  terris  Uboratoriie 

ribus  fructileiis,  castaneti,  querqueti  et  sii  toso,  et  eidem  "■■ìoòlosnai  gfit 
ma  teneretnr  interalia  bona  patrimohiaKa  eto.  Filano  Jff  HKimmwSt'ju 

Beco  il  primo  Diploma  da  me  trascritto  nelP  Archivio  Caveane  (Ann 
3LXXV1  n,  ioti).  In  nomine  Domini  Dei  eterni  et  SriveJeria.  antri  Jan  Ori* 


À 


SI9 
ptccbfc  Jfarario  è  Giovanni  Platearfo  nell'articolo  De  ar- 

A0tmr  e  costui  I  riva  a  io  60  anni  prima  di  Guglielmo  IL  E* 
gli  è  iero  che  m  Codice  ai  1J  reste  via  si  trova  nell'articolo  De  or* 
theUoa  di  I'Iateario  cilalo  \ Oleum  regi*  W.(Willeltni):  ma  questi 
4ev*^ssere  una  variante  introdotta  dal  copista,  perchè  tanto  nelle 
edWfQ^della  Praelica  brevi*,  quanto  negli  altri  Codici»  si  legge  0~ 
ì$mm  regium  soltanto. 

Bilornaodo  alle  opere»  a  noi  pare  che  la  lettera  posta  innanzi  al 
trillato  del  Petroncello  del  Cod.  Parigino  abbia  tutte  l'aria  di  es- 
alata scritta  dallo  stesso  Autore,  tanto  pel  gran  numero  di  el- 
ii9  quanto  per  la  Torma  e  per  lo  stile.  Il  senso  è  stato  preso  da- 
gli Scrittori  de'bassi  tempi;  ed  imita  anche  Teodoro  Prisciano  nel- 
rfediriiao  che  ne  fa  al  figlio.  Nel  primo  libro  di  quel  trattato  tro- 
vie***  ci  tati  alcuni  autori  conosciuti,  ma  con  guasta  ortografia»  ed 
■Uri  Mcora  ignoti  Cita  Ippocrate,  Galeno,  Bufo,  Archigene,  il  Re 
EaaAMTico,  Oribasio,  veleres  anelar  e*  nostri  »  Filomene,  Naccario, 
faMlino,  Eustacck).  Cita  iooltre  tre  sue  opere  De  paseionibus  acu- 
BvbTBTJT De  Cirurgiis  (e.  136),  De  Diuamidiis  (e.  143):  ma  forse 
'  ultima  citazione  trovasi  in  qualche  passo  preso  Ada  Gario- 


I»  prava  dell'antichità  di  quest' autore  può  anche  osservarsi 
cfc'c^i  non  citi  mai  lo  zucchero.  Malgrado  ciò  vi  si  trovano  molta 
parete  die  poi  passarono  nel  dialetto  italico,  come  cernere  (per  cri* 
vallare),  sternuto ,  scaldare,  la  cima  di  ruta  >  ec.  Merita  inoltre  di 
carata  osservata  una  certa  predilezioue  che  l'Autore  mostra  perla 
idroterapia,  come:  rpongia*  in  aqua  frigida  expre**a*  in  guiture  ap- 
pone*  (e  33),  tpcngiu*  frigida*  cum  pasca  el  sale  a  fori*  imporne  (C* 
SO)»  cum  ipongii*  peclus/ovebis  (e  20)»  sed  *i  aliquid  meline  pomi, 
jpsfaAseii  lavelur  usque  dum  color  recuperelur  in  facie  nei  genie  (C 
44).  Da  ultimo  nel  cap.  35  si  trova  una  certa  indicazione  dell'ope- 
mfktte  della  legatura  de*  vasi.  Incisa  l'arteria  se  1'  emorragia  era 
venam  ipsam  ligubit;  ed  io  altre  circostanze  credeva  meglio  di 
la  cute  presso  il  vase  ,  et  per  acum  trahitia*  sub  ip*a  vena 
dupplex,  ita  ut  in  duobu*  loci*  liges  ipsam  venam%  el  inter  duo* 
Kgnturu*  incide. 

Xe  Curae  Petroneclli  del  Codice  Milanese  presentano  molta  diver- 

sjf.  Anno  ab  iacaraatione  eius  millesimo  centesimo   octogetitno  ocla?ot  et 
■o  tertio  anao  Regni  domini  nostri  Guilyelmi  Sicilie  et  Italie  gloria)* 
lì  regi*»  mense  dece m bri*  septima  Indictiono.  Ante  me  tohannem  jndf» 
aaagitter  Ioliannes  medicus  domini  nostri  gloriosissimi  Regìi  atoue  da* 
granari  filius  quondam  lokannaoii,  coniuoctum  est  cum  Rogeriomo* 
snonasterii  Sancte  et  individue  Trinitalis,  quod  constructum  esftbris 
Salernitanam  ci*itatcm  in  loco  Metjliano,  cui  dominai  Benincese  Dai 
a\  •feoerabilis  et  religiosus  Abbas  preest.ipsa  tamon  Rogerins  per  par* 

aàuadem  Monasterii  Et  »>icut  ipsi  magisiro  lohanni  coogruum  fuii  sposto 

«taso  iure  per  ha  do  causam  vendidit  ipsi  Rogerio  per  partem  supradkti  Me* 
e  est  tini  integra»  duas  peti&s  de  arbusto  qua*  ipso  magisier  lohannes  sibi  per* 
Ifscre  disil  foras  hac  Salernitana  ci  viti  te  in  loco  TrussianOj  quanta  OD*  et* 
ne  dicitur,  ubi  proprie  a  Luscarpom  vocatur  ctc.  etc. 
Vi  é  il  consenso  di  Sicelgeita  mogli*  di  Giovanni. 


■ita  dall'opera  analizzata.  L'Autore  non  cita  alcuno,  ed  In  tolto  I 
trattato  si  trova  indicata  una  sola  volta  l'autorità  di  Galeno!  e  po- 
dio altre  volto  la  ierapigra  di  Galeno;  un9  altra  volta  dia  la  im- 
pigra di  Costantino.  Per  l' opposito  mette  sempre  innanzi  k  saa 
autorità  ,  e  fa  tti  della  propria  clinica.  Quasi  non  v*  è  capitolo  ad 
quale  non  dica:  Deum  lettor  hoc  modo  multos  curavi;  e  talora  rifa* 
.  risce  con  una  certa  jattanza  alcuni  fatti,  come  quando  nel  capitola 
dell'apoplessia  riferisce  tre  casi  di  restituzione  della  parola  ad 
corso  di  una  notte  soltanto  con  porre  del  castorio  sotto  la  lingua. 
Nel  cap.  De  dolore  stomachi  da  noi  riportato  si  trota  uno  di  questi 
fatti  ;  nel  cap.  della  diarrea  cita  la  cura  di  un  giovine  ;  altra  nel 
cap.  dell'epilessia;  ed  inoltre  nel  cap.  De  auditu  ai  serve  di  quote 
parole:  Quadam  vice  quidam  francigena  ad  me  verni  qui  prorm  «f- 
kii  audiebat,  quumper  narespurgans  auribus  supradictum  vinum  Eh 
po***%  qui  diadi  se  illieo  curntum  esse:  quod  edam  in  multis  proèmi. 
Ma  la  citazione  più  curiosa  è  quella  da  lui  fatta  neH  art.  de 
ti**  perchè  trattasi  di  un  fatto  che  ha  relazione  ad  un  altro 
narrato  da  Piateario.Ecco  le  parole  di  PetrooceUo:Q«0<4a«i 
quidam  nobilis  homo  hums  civitatis  hac  pastume  tantum  futi 
ut  prò  eius  funere  omnia  parata  essente  credens  ab  amidi  subfemti. 
Clavem  ante  se  inveniens  in  gutam  iniroduxit,  et  fratto  ùpmÈme* 
Kbemtus  est.  Ora  pongasi  questo  fatto  a  riscontro  di  un  htto  al- 
logo che  Giovanui  Plateario  attribuisce  a  suo  padre»  e  che  tremi 
nel  Tom.  II.  p.  202.  dum  eum  quodam  Salernitano  Inderei,  afe  e  ri 
vedrà  quali  rapporti  abbiano  fra  loro. 
Petroncello  iooltre  spesso  dice  di  esporre  il  fretto  della  sua  e^a- 

rienza:  Quodutitius  consideravi  subscrtbam  fDc  murò-  capiLJ;  (|Ér 
modo  curari  potes  que  feci  rescribam  (De  opoplex.J.  E  cootiMMii 
in  questo  sistema  di  autonomia  cita  rimedii  di  sua  composisisae* 
Abbiam  detto  che  propooe  dieci  volte  le  sue  polveri  comeutUW- 
me  in  malattie  diverse.  Cita  un  suo  brodo  nèll'  art.  Do  vmtK  » 
suo  sciroppo  nell'art.  De  passione  splenis;  un  suo  elettuariotMfa» 
mmlios  curavi  nell'art  De  ethica  febfe.  Ma  le  sue  polveri  ei 
nute  famose  e  son. citate  anche  da  altri  pratici,  come  ai  è 
probabilmente  la  loro  composizione  è  segnata  al  margine  dsUtft 
De  dolore  capitss  ex  flegmate  dove  dice:  putgabis  et  cumputomi* 
stro9  e  presso  di  queste  parole  si  legge:  Qc.  Esule  3  ij9 
g  /,  liermodactUorum  3  vj  vet  turba  g  J,  seminis  fenduti 
Sebbene  Plateario  le  dice  composte  di  sola  esulav  di  liniiamnaMyi 
semi  di  finocchio,  e  di  mastice. 

Fra  le  particolarità  di  quest'Opera  è  un  sistema  dell'Alitai  * 
distinguere  sempre  il  morbo  idiopatico  dal  consensuale,  mani* 
dello  stomaco  e  del  fegato  ;  e  di  tener  conto  non  solo  de' fasto» 
umori,  ma  ancora  delle  distemperanze  del  caldo  e  del  f radia  llfl 
già  prescrive  assai  spesso  lo  zuccaro,  e  fra  le  parole  del  diaWla  * 
lui  adoperate  meritano  essere  ricordate  I  vermicelli^  e  le 
per-lumache. 


PRÀCTICA 

MAGISTRI  BARTHOLOMAEl 

SALEHII1TA5I 


1HCIPIT  PRÀCTICA 

HAGISTBI  BABTOLOMEI  (I). 

Predica  dividttur  in  duo,  in  scientiam  conservativam  aanitatia 
caretivam  egritudiuis.  Sanitatis  autem  custoditivi  scientia  apud 
arai  medico*  multum  frequentabatur,  et  alii  similiter  prefere* 
A;  quum  melius  et  certius  fieri  potest  sanitatem  preseatem cu* 
Are,  quam  amissam  recuperare.  Dicunt  quidam  saaos  sine  ar- 
do intani  tate  sua  posse  custodirla  unde  dicitur  sanis  non  osto- 
t  Medicina,  sed  male  ha  beoti  bus;  de  bac  igitur  dicam.  Et  quo- 
ajt  iatiui  usus  expetitur  frequentius,  et  propter  utilitatem  ma- 
■m  que  inde  aequitur  tractatus  istius  prefereudus  est,  postea  de 
•  teactabimus. 

DifMitur  autem  scfentia  egritudini*  curativa  in  tria,  scilicetin 
battana  egritudinis,  et  in  scientiam  morborum  in  quibus  fiunt  e- 
ItafHaea  et  scientiam  eorura  in  quibus  curantur  egritudine*.  De 
nbris  autem  in  Jvnamenio  sufficienter  tractabimus  9  adeo  da 
a  tractabimus  de  quibus  curantur  egritudines. 
Ileram  dividitor  in  tria,  scilicel  in  dieta  9  potione  et  ciruri 
lid  autem  sit  dieta  io  dietis  uni  ve      ibusdicetur,  et  partici 
lar  al  adfauc  et  in  sequentibus  i    ca      etur.  Ci     i     d 
rima  qood  est  manus  et  già  quod       i  >pe- 

Ha;  tal  dicitur  ferramenta  quod  \\  e  opor 

lata  ferro  et  etiara  ferro  calido  cri,  ai 

Ilaria  (2)  sicut  convenit  Ostulam  ce       a        p  it  fa 

ridi,  et  celerà  quia  non  est  nostri      >i    m  m 

autem  aut  nichil  forsitan  di  i 

iosa  dictum  est,  quod  anqu;     o  )  » 

prò  nomine  scientie  accipitur.  noe  vero  do 

Uécet  complexiones,  virtutes,  operationes.  Ut  eui 
caa  aparetur  oportet  eum  cognoscere  complexioi  gradi  • 

* ,  ut  cognoacat  que  herbe  et  que  species,  et  sic  e  ria  qua 
imaoum  corpus  deserviaut  :  que  calide,  que  frigi  <  hurai- 
t  al  qoc  aicoe  cura  gradi  bus,  ut  in  corporib  li     e  et  bu- 

fi) Da  an  Codice  della  Biblioteca  di  9.  Marco  di  Veneti*-  Codia.  Latin, 
NL  Cla*.  ?U.  pag.  5o  recto.  MS.  dal  lioo, 
(t)  Glosamaa,  stu  litui,  marginale?? 

Voi.  IV.  21 


322 
midifutc  frìgidi  girci,  et  sic  de  celeri*  distemperato  ? 
bus  io  eodeni  gradii  distemperatis ,  in  contrarili  quaifUUbea  ca- 
rnai od  lemperamenlum  reducamui  virtutes;  tf  .uparlet  coguace- 
te  ut  sciutur  que  sint  iaiative,  que  constrirlive,  conferaot  sea  an- 
leaut.  Item  oportet  esse  mediami  soliatum  contrai  openUoacsit 
sciat  que  frangant  lapideo),  que  urinam  proroceot,  que  veotoatn- 
lem  dissolvane  que  menstrua  edurant,  que  dolore»  mrtigeet,  (al 
isiiaetilliB  cognilissupradictis  perfecius  etsecurus  mediòai  fànt 
onerari.  v 

De  difinititiw  wilicìnr.  —  Item  medicina  in  duo  dividilo*,  ah 
autera  simplex  ul  nerba .  lapis  et  species,  et  sic  de  celeri*.  Alia  com- 
posi la  ut  elacluarium,  unguenta  et  quecumque  srtiBclo  coarponaa- 
tur.  Quarum  medicina tum  seu  simpticium  séu  compositarum  oa> 
plexiones,  virlules  et  operetiones  vi  modis  cogrjoscuntur,  adlieet» 
frequenti  probaliont: ,  in  cita  operatiooe  vel  tarda ,  In  cotoni  fa 
■iiltire,  fn  sapore,  de  quìbusaingulsriter  dlcetur.  Et  primo  depre- 
tiaiiooe  lioc  modo.  Probalio  duplex  est,  alia  enim  Bt  in  portarla» 
sitila,  alia  in  egris,  alia  in  egrotantibus,  que  flt  Viu  modk  -     ■'■ 
l'rimus  modus  est  puritas  medicine  ut  ipsa  medicina  para  aita 
estrinseci»  accidentibus,  veialadmixliooe,  ne  propiar nfWlInV 
nera  aliarum  ad  islam  islius  effetti»  rette  commnlatur.'  Ioana 
modo  a  pnirefaclione  cavendum  est-  Bea  enim  ex  qua  potrantt 
stalim  sue  complexionis  vìrtutem  et  opcratiooem  anrUtmtv-it- 
cutidus  modus  est  Bimplicitas  egritudini!  in  qua  (" 
dicine  prubatio,  compositio  namque  eiosdei 
lus  quandoque  impedii:  verbi  gratis  aliquU  nerhant  n 
asma  siue  commistione  alterius  morbi  alieni  potandam  deoit.at 
conlutit,  pustea  eam  eandem  asmatico  febrkilanti  dedlt,  laUu  lìfc 
cium  habuit  equaiem  ilio  propter  rebrisadiuDotioDens^et  téef ó> 
tendendo  est  morbi  simplicitas  vel  qualità».  Tertlua  taodoi  «afoni 
trarielas  morbi  ad  fpsam  medici nam  hoc  modo  riictam.  Si  mortai 
est  calidnj,  medicinam  distemperatam  In  frigidi  tate  adii}  beami»; 
si  morbus  est  frigidus,  calidam  adibeamut  decentranti,  contrari! 
numque  centra  ri  is  curantur  competentlna.  —  Quartus  rnmli»  est 
propòrtiooalilas  medicaminum  ad  ipsam  egritudine™  coiisi<fmlaaj 
hoc  modo:  iste  disteni peratus  est  in  calore  in  h  gradu,  nos  autem 
e  contrarlo  diiudicantes  medicamina  in  frigidtUtle  in  n  gradii  di- 
stemperata adhibeamus.  Quintus  modus  est  tarditas  sive  veloci- 
tas  operatiouis  medicaminum-  Quedam  enim  tarde,  quedam  cito 
operantur.  Sunt  enim  quedam  medicamina  que  interius  renpia 
primo  infrigidant,  pustea  calelaciunt  et  laxant.  Magister  .11 . r ì u!-i 
meuscuidamdedit  rosatam  io  mane  que  in  sero  eum  lavavi t.  Qmxl 
non  vi  medica rainis  processi!,  set  magis  ex  disposi  l  ione  smnpien- 
tis.Sestus  modus  est  identitns  medicaminum  ut  idem  medicameli 
per  diversa  t.imeu  corpora  in  simili  egritudine  sepìssimc  probstar, 
quod  quidem  vulde  periculosum  est-  Sunt  namque  quedam  spoeto 
et  herbe  que  quibusdam  animalibos  sunt  cibarla,  que  st  ab  otnni- 
bus  (huinmibuit)  iu  multa  quonti{ale  recipiuntur,  taterfoa  BHnanl 


•03 
■pndlcto  oleo  distempera.  Aliud  .ed  dolorati  emonoidarum,  fieni 
elatrkos  el  tenesmon:  Abcintliium,  roalvam,  paritariam,  tapsom 
tarketom,  brancata  ureiuem,  fere  et  rum  oleo  semiols  Udì  bollirò 
fa  et  elevato  ab  igne  Irla  vitella  ovorum  adde,  et  era  opos  foerK, 
ape  iopocie.  Ad  dolorein  supradictarora,  vitelloni  ovi  assam  cui 
rosarum  di  stemperatola  soperpositom  valet  Uoguentom  ad 
etardorem:  R.  roftarom,  lenUom,  dragagaotum,  semen 
priUi,  cerose,  meditile  bovine,  frondes  iusquiami,  ohei  rosaruaft; 
coaice  sic  :  dragagaotum,  semeii  psillii  in  aqua  infonde  et  made- 
betis  adde  vitellum  ovi  assi,  cam  frondibus  tere,  pulverem  sopra* 
addes,  cum  oleo  et  roedulla  ungoentom  informa.  Atrieoa 
cimo  cortice  laureole  vel  cum  serico  tei  cum  ferro  incideator. 
ad  ficus:  Pulvis  de  aristolochia  rotonda  cum  fermento  valet. 
m  posi  tuoi  valet.  AHiid;  Sarcocollam,  vitreolum  ustomy 
v  cotofoniam  ,  equaiiter  tere  et  pulverisalum  asperga, 
ficus  deskeate  fueriot  •  unguento  de  plumbo  usto  uh 
sei  citrino.  Si  alrici  ingrossanti*  et  palieos  foerit  love- 
isuge  inponanUir  (add.  marg.  et  posiqoam  cessa verit  fio* 
aMoatur  cuoi  vino  calido  et  desiccatur  cum  aliquo  panno  po- 
fostea  inungantur  melle  et  dekuper  proiciatur  pulvis  iste:  Bt 
combustalo,  sai  combustura,  piper,  gallam  et  vitreohra 
equaliter  quod  quantitai  sit  ad  oculuro  tantum  de  ma 
et  de  alio  Puherizetur  subtililer  et  ponatur  sopra  utatnr  mal* 
hs  tastato  in  die  flat) . 

Or  itm$mm  (II.  282*).—  Tenesmon  est  difficultas  egereodl  ,  si 
salila  evenit,  nulla  precedente  inOrmitate,  quod  flt  ex  humoribos 
aiasmm  desceodeulibus,  rum  exprensivis  purgetur  iufirmus,  ut 
irobalani  citrini,  kebuli  l\wt  purgationem  subscribenda  ef- 
ur-  hi  vero  cum  dissenteria  tei  aliquo  fluiu  teotris ,  qua 
suoi  in  dUsiuleriu  et  diarria  Tacito  .  et  ad  teoasmou  fumi- 
istud  fiat.  Su(»er  lapidetn  mola  rem  caltdum  Mia  porri  eoo* 
faipooe  et  acelo  infonde*,  paliens  fumum  recipiat  et  in  fumo 
.infirmo)  rene*  et  anche  melle  inungantur  etpulvere  semini* 
Bastardi  aspergantur  et  cum  fascia  ligei.tur  Aliud:  Abslnthium  vel 
Pritaneo*  vel  mentastrura  sino  aliquo  liquore  calefacta  sepa  su- 
psrpaaita  valet.  Aliud:  l  nguentum  quod  dictum  est  in  cura  emor- 
lejdaram  quod  couficitur  cum  oleo  semìuiim  lini  sepe  posHum 
pohetum  e>t.  Aliud:  Spougia  marina  calefacta  in  aceto  iu  quo  te- 
am, corlices  mali  granati ,  mirtus  eoe  la  fuerinl  ;  «epe  imposita 
pehotum  e*l.  Aliud:  Allii  deus  superpositum  probatum  est.  Aliud: 
Mmcrllioum  calelaetuin  et  anum  iuucctum  probatum  est.  Aliud: 
li  pattern  super  tabulam  jacuerit  populi  sederit,  vel  super  suberem, 
prubatum  est.  Si  autem  (?)  erit  romentum  istud  fiat:  Corlices  mali 
stanati,  lanuum,  mirtus,  corlices  caslaneorura,  conche  glandi um9 
Um  sorbi  et  reggini,  ro*e  canine,  in  aqua  pluviali  bulli  re  fac,  et 
ftJeiufirrou*  fometilelur,  et  po*t  pulii*  iste  aspergatur,  quod  I& 
«sagomi*  draconici,  ebolum,  rosa  rum  ,  gommi  arabici  9  olibani  et 
PM  cum  Uua  vel  spongia  marina  auus  intromittatur»  Aliod:  Cri* 


3W 

De  od  ut*.—  [ii'stnt  ìlai|iie'  oi     e  *.St4 

quod  r«  non  aaeo  mas  portate  c<    plexioues  pero- 

dorem  sirut  per  gustare.  Tania  re*  que  (,      i  perdpitur  totum  in- 
stromentun  gustili  ampleclitur,  et  sic  cerliu»  rei  compie*  io  seo- 
mi  manifesta  tur,  per  odorem  vero  mini».  Sublìlior  enim  pan  sub- 
itanee in  fumos itale  mollila  aieri  sdtnlscetur  que  »euiens  ad  iu- 
re» odorai»  instrumentum  odorati»  inOcit.  Fumus  quia  sublìlior 
pan  est  sub-lautie  lotius  non  edeo  perfette  rei  compiei  io-iem  re- 
presenta t  ;  hec  est  tlilFiiilìo  odori».  Odor  est  re*  fumosa  aieri  ad- 
mixla  l'i  odor  eflVi»lur  (ria  eiiguntur,  scillcet  ralor,  humìdit» 
et  sublilìta*  substanlie.  Calor  %  wilicet  quod  dissohat  ;  fauinìdib» 
qua  dissohetnr  ;  siibtilitas  substautie  que  dlasolulionem  litri  per- 
nii tiat.  —  t-ecundum  quondam  «ero  duo  reliquirunlur  [are),  «ili- 
gel  calor  et  subtilitas  subsianlìe,  linde  per  contro  ri  uro  impedii  o- 
dtrem  frigidilas  ut  grossities  substanlie.  Item  res  illas  que  suoi 
■xlores  couiplexiones  ma  ni  festa  ut  iij  sunt  quo  perfeclius  hoc  fo- 
Giuiit,  amare  ut  aloes  et  celerà-  Acuta  pturìmum  prestai  odorea, 
ut  est  piper,  pi  re  t  rum  et  simìlia  per  calorem  et  subtHilolem  sub- 
vUntie.  Acetosa  odorem  prestai  propler  lublilìlMt-m  substanlie,  ut 
"return  et  celerà.  Opponet  aliquis:  acelum  frigidum  est  et  siccuo, 
odor  autem  est  re»  fumosa  aieri  admiita  quod  Bt  per  calorem.  la 
aceto  nullus  est  calor,  cura  sii  frigidum  et  sEccum  ,  ex  frigidilsle 
autem  et  sublimate  substantie  non  solet  odor  Seri.  Ergo  falsara 
videiur  quod  acelum  propler  aubtiliialem  tubtiantìe  sue  odorem 
reddat.  Solulio  Dicitnus:  licei  acelum  sii  rrigldum  et  aiccutn,  Umen 
et  in  eo  calor  ex  compoaeutibus  ;  set  cum  In  eo  frigidità»  ma- 
gi» quam  calor  habundot ,  et  ad  malori  denoatinalur  tei,  sed  illa 
color  quam  vii  sii  minimi»,  tasnen  magli  a  aubliliori  subuutii 
resolvit  quam  sf  maior  esset  a  groisiori  lubstaotia,  et  faac  de  ow- 
si  ex  se  odorem  eoi i iti t.  Acuta  vero  magnani  odorem  prestaot  pro- 
pler calorem  et  sublilitatem  substautle,  ut  est  piper,  pirelrom  et 
velerà.  Calide  autem  aecundum  genui  cognoscuntur  eodem  modo- 
Omnia  rubea  io  eodem  genere  calidiora  su  ut  minus  rubea,  verbi 
gratis;  rosa  rubea  magi»  calida  est  minus  rubea,  et  sic  de  reterai. 
Uve  modo  cognoscuntur  complexione»  medicina  ru  m    Sed  noUt- 
dum  est  quod  inter  omne»  istas  notiti»  cerlior  est  Illa  que  proba- 
lione  habetnr,  sed  periculosior,  sicut  sopra  dictum.  Probstio  ao> 
dem  alia  artiQcialjs ,  elia  casuali);  de  artificiali  tali»  superiti;  diti- 
mas.  Casuali»  verodividilur  in  trio:  alia  est  per  somnia,  alia  per 
casuale*  hemioum  operationes,  alia  abita  est  par  naturale»  aniow- 
linm  operationes. Per  somnium  hoc  modo,  cum  aliquis  Medicai  vi* 
gilaii*  circa  egrotanlern  in  die  solicitus  fuerit ,  ili  micie  doriciett 
idorosibi  ncere  videtur,  quod  forte  herbae»  lave»  iens  in  locumds- 
Jorosum  apponebat,  quia  juvabat  vel  nocebat  memorie  commeod»* 
Aat-  Per  casuale»  vero  operationes:  sic  aliquia  in  expeditiooe  per- 
geo»  percuwns  ab  sliquo  nerbato  aliquam  desuper  ponebat ,  ji»i 
meotum  vel  uocumenlum  memorie  comtneodabat.  Si  cooferetat. 
in  siuiiJibiu  rgritudinibus  slmili  ter  feeieM  ;  ai  ooo,  eoa.  Per  os- 


32» 
turale»  anìtnalium  operationes,  sicut  refert  Galienu*9  animalia  prò* 
piar  tempori»  frigidilatem  in  cavernis  terre  in  yeme  inverse  se*e 
abaoooduot  que  in  sequenti  tempore  a  cavernis  terre  exeuntia  ini- 
perfecte  vident ,  siculi  contingit  in  serpentibus  qui  justa  fenicu- 
hai  transeuntes  comroestis  frondibus  abstergebant  oculos  maru- 
tfcn»  et  ftsum  recuperabant.  Hoc  videntes  Medici  eum  in  cullì- 
rUa  pesuerant.  Item  in  Libia  ubi  scorpiones  habitant  si  Torto 
aliquem  ,  dabant  ei  exagium  camphore  ad  potanduin 
equa  et  faciebant  eum  minui  qua  enim  (?)  hoc  est;  causa  hec 
inter  casuales  quam  Inter  naturale»  opera tiones  computati* 
e  videtur.  Item  Tpocras  justa  iitus  maris  vidit  quemdaoi 
que  plurimos  pisces  commedebat ,  nec  tamen  egerere  pò  le- 
ni ;  auriens  aquam  maris  rostro  infundebat  per  aoum  %  cujus  in- 
foine intestiti  is  remolitis  per  anum  exquilabat.  Hec  videa*  Ypo- 
hominibus  idem  posse  Aeri  auimadvertit ,  inde  sumpta  occa- 
;  disterium  autem  tteri  bis  modis  et  multi*  aliis  animadv^r- 
aecondum  medicinarum  complexiones  et  virtutes  que  ad- 
faveniri  possunt. 
Unto  Tpocras  :  Vita  brevi* ,  ars  vero  longa;  vita  brevi*  ad  ar- 
ile comprehensiooera,  ars  vero  longa  propter  inuliitudinem  et  ro- 
ma difflcuitatem  bilicarti  subiaceutium.  Multi  ludo  manet  ;  de 
dttkaltate  autem  palei.  Difficile  est  quidem  medicinarum  viriti 
•aa  favenire, cura  unius  herbe  virtutes  sint  (?)  la  co(?)  anplius  (?;, 
oan  Dondum  inveole  sint  ex  eis  Disi  xx  aut  plus  aut  minus  et  »i« 
deeeteris. 

Or  vèrtute  operationum.  —  Viso  quot  modis  complexiones  sim- 
pKdeai  medicinarum  cognoscuntur  .  restai  iiuiic  ut  de  virtù  le  et 
operatone  dicamus.  Licei  enim  propter  prediclas  cognitio:ies  vir- 
tutes airoplicium  medicaroiiium  cognoscantur,  non  tamen  adeo  per- 
itele sicut  compleiioiies;  que  virtutes  vi  denominalionibus  desi- 
r. 
D**irtut&ut  malumnlibu*. —  Virtù*  enim  alia  est  maturativi  9 
alia  mollificati  va,  alia  indurativa,  alia  opilaliva,  alia  rarificativi , 
eMa  ysptssativa  ♦  alia  indurativa.  Maturativa  virtus  operalur  per 
falMilatrm  et  humiditatem  cuius  calor  debet  esse  vicino*  calori 
BSMplexkMib  humane.  Sicut  enim  imerius  per  caliditatem  flt  pti- 
tonate:  aie  etiam  illa  que  supponuntur  vicina  debeat  esse  calori  illi 
par  qaens  flt  putredo,  ut  oleum,  farina  tritici  eum  aqna  btillitu  us- 
|W  ad  tpissitudinem  et  ad  pò*  ila;  similiter  mica  pauis  faclu*  eodem 
mìo:  hec  enim  maturant  et  ad  putredinem  adducunt ;  frigidità* 
st  hmaiditas  idem  laciunt.  Per  frigidilatem  enim  clauduutur  pori 
A  rttioetur  calor  per  quem  humor  in  membro  collectus  ad  fa- 
ieodom  apostema  maturutur;  per  frigidilatem  retardatur  adusilo; 
lac  modo  sillium  albumen  ovi  et  celerà.  Quot  modis  maturativa  o- 
pamitor9cuiusmodi?  Maturativa  operantur  per  caliditatem  et  hi^ 
Méttete  m,  per  frigidilatem  et  siccitatem,  per  caliditatem  et  sic- 
totem.  Quot  modi*  flt  indurai  io?  sicut  enim  tribus  modis  flt  iu« 
i  acilicet  i»»r  •'i/u1''  rikm.  et  mccìUIcuj,  ut  iu  poliooatis, 


346 
quando  nervi  contrauntur  ex  i  nani  tione,  ubi  valet  diakat  qua  hi- 
mida  mùttum  e*t  et  parum  cnlida.  Valet  et  penom  aqoe  et  ote  b- 
fusoa  et  super positus.  Fit  enim  induratio  per  frigiditatem  tiafap^ 
contra  quam  valefit  calida,  ut  est  arogoo  et  simula»  '  :  \. 

Rimedia  ad  fluxus  humorum  ubicunque  diumrrmU. 
profluxus  humorum  ad  locum  aliquem  influiionem  hdeotlaflw 
tra  quem  fluxum ,  si  reeens  sit  9  valent  primum  frigida  ai 
que  locum  constringant  et  humorem  repellant;  et  ai  non 
cera,  calida  et  sfoca  sppooantur,  ut  diastaceos,  apoatoliroo 
Ha  qua  materiam  digerant  et  dissolvaot  Item  tamea  fatanti*  |p£. 
frigiditatem  et  «iccitatem,  ut  si  aliquis  habeat 
aumantur  galle  balaustie,  hypoquistidos,  anetum,  aeatia 
et  bis  cum  aqua  adstemperatis  fiat  emplastram  et  carni  'i 
euperponatur.  Valent  et  calida  et  sicca.  et  magia  tamea  aleea^ 
apostema  et  similia  que  membrum  desiccando  indurasi.  .    •'  •.  . 

Operrativa  vero  virtus  operatur  per  frigiditatem  et  buaidft* 
tem  curo  optusa  substantia ,  ut  est  dragagantum  9  albomea  ortefc 
sillium  io  aqua  temperatura,  quibus  uti  solemus  coatra  diafofmjar 
accipimus  namque  sillium  et  dragagantum»  io  aqua  pooimal<tft 
cum  aqua  Illa  totum  corpus  abluimus;  per  viscositatem  etafanr) 
replet,  per  frigiditatem  vero  constringuutur.  .  ■  .u 

Virtus  comparativa  operatur  per  caliditatem  et  siceitatem*  ?* 

Aperitiva  vero  virtus  operatur  per  caliditatem  et.  aiodhtam 
cum  aspera  substantia  ut  sunt  araidale  amare  et  rtl>mli)iiami|dp 
oleum,  sinapis9  yris,  siliza  et  similia.  *--* :i- 

De  viriate  rarificativi*.  —  Barificativa  virtus  operatur 
ditatem  et  humiditatem;  calor  namque  cutim  diktat, 
ro  dilatatiouem  permittit,  ut  malva,  malvaviscua,  mediami 
aambuci  fn  oleo  cocto;  hec  enim  cutim  rariflcaot  . 

De  virtute  intpissativa.  —  Inspissativa  vero  virtus  opentar 
frigiditatem  et  humiditatem*  ut  oppium,  mandragore  et 
hec  enim  cum  aqua  distemperata  et  super  cutim  poatta 
spiasi  orem  reddunt.  ■  ò  «v 

Devtrhtiemundificativa. — HundiBcativa  vero 
quando  per  frigiditatem  et  humiditatem,  aliqoando  par 
tem  et  siccitatem,  aliquando  per  caliditatem  et  4ÌeciUtam*>A|hK 
modi  sunt  lata  ut  semen  mellonum9  cocomeri»,  eitro, 
be9  faseoli9  brionnie  radix  9  jari  serpentina ,  cerase  et 
aordes  faciei  et  totius  corporis  muodiflcant.  .  ■    *  *¥ 

Aperitiva  vero  virtus  operatur  per  caliditatem  et 
Bubtili  substantia  >  ut  sunt  cepe,  allium,"  sucua  porri v 
gcr  et  cum  ex  istis  facta  coofectio,  et  in  ano  podtaa 
provocat  aperiendo  venarum  capita.  ■*   ■  •»  ureto»!  - 

Sunt  et  quedam  alic  virtutes,  ut  liquefatta,  putfehotlvaycVb' 
rizativa,  carnis  generativa,  attrattiva»  salvativa,  d<dorharilMHW 

De  vèrtute  tùptefacliva.  —  Liquefarti  va  vero  virtus  t)petm^#r 
caliditatem  et  siccitatem,  ut  est  viride  es,  lartarum. Verbi  fn&K 
aliquis  habet  terrucam  in  aljgoo  membro,  primum  eas  iadde 


3*7 
flebotomo,  posU  i  accipiatur  (arlarum  prius  decoctum  hoc  modo  : 
Accipe  tartarura  unciam  j  et  in  voi  ve  in  panno  vel  folio  aceto  ben  e 
infuso  et  pone  sub  prunis  *  et  bene  decoquatur,  et  iterum  verte 
eum  et  coque  bc  le  ,  et  in  vase  vitreo  vel  ferreo  eum  pone  ;  post 
doos  autem  dies  humiditatem  vel  unguentalo»  quod  ibi  erit  lenti* 
gioes  et  verrucas  prius  iu&ssas,  ut  dixi  9  delet ,  et  cancrujn  ai  se* 
pe  angatur 

De  virimi*  putte furtivi  et  quomodo  operetur.  —  Putrefaceva  ex 
ealiditate  et  siccitate  opera  tur,  sed  io  interioribus,  ut  sunt  canta» 
ridee,  et  viride  es  ustum,  auripimentum,  alumen,  flamula  et  simi- 
lia. Aliquis  habeat  uogues  iocompositas;  rade  eas  desuper  ut  subti- 
Heator  bene  et  apponatur  superili*  pulvis  cantaride  runa  et  viride  es 
em  aceto  ;  iovolvat  digitum  eum  cera  ut  per  totem  noctem  mò« 
retar  pulvis*  in  mane  unguem  invenies  eradicatum  ;  similiter  et 
eetera  similia  fociunt. 

De  vèrtute  cicatrizativa.  —  Cicatrizativa  vero  virtus  operatar 
sHyindn  cam  ealiditate»  aliquaodo  eum  siccitate,  utapostoconfrò), 
tane*  lignorum,  galle,  aristologia  combusta  et  celerà. 

De  camis  generativa.  Carois  generativa  sunt  hec,  mirtus  ,  tus, 
ilas,  mica  paois  vino  infusa  x  masti*  et  multa  alia  bujus  similia 
bI  celerà. 

De  aUraeUvi$.  —  Attractiva  vero  virtus  opera  tur  per  calidita- 
et  siccitatem,  ut  sagapiuuro,  oppouacis,  armooiacum,  galba- 
et  dictamum:  unde  imponuntur  in  emplaslris  et  stercus  co- 
ioom  et  alia  stercora. 

De  vèrtute  taxativa. —  La  iati  va  vero  virtus  operatar*  sed  vche- 
sentias,  onde  illa  que  vehementer  attrabunt  laxativa  dicuntur,  ut 
carMoea,  agaricus,  titimallus  et  similia. 

De  vertute  comervativa.  —  Salvativa  vero  virtus  operatur  quan- 
loqiie  per  frigiditatcro  et  siccitatem;  aliquaudo  per  caliditatem  et 
iecttatem. 

Qvemedo  consumuntur  venena.  —  Per  caliditatem  et  siccitatem 
ovmtmintur  venena  que  corpus  custodii  «  vel  in  sudorem  resol- 
il  et  veoeoum  desiccatur  et  consuroitur  ut  sumtum  ioterius,  ut 
er  aUom  9  geotianam ,  dittamum ,  aristologia  rotunda  et  multa 
Ha  herbe. 

Ad  «a  que  vatent  eontra  venenum.  —  Alia  sunt  quedam  calida 
«eeootra  venenum  aliam  habent  efficatiam  operandi  9  ut  ti  naca 
■e  ex.  carnibus  viperarum  est  composita  ♦  et  multis  aliis  calidis 
italivteexterìus  apposita  atlrait  propter  similitudinem  et  consu- 
lti per  caliditatem;  iuterius  recepta  consumi!  et  dissolvit. 

De  mitigativa  dolorisi.  —  Doloris  mitigativa  virtus  duobus  mo- 
ia operatur*  aliquaudo  per  caliditatem  et  siccitatoro  oviando  au- 
gnai. Aliquis  patitur  yliacani  passionciu,  absuitliiura9cuuiioum9 
itera  magna  que  ventosi  tatem  coiisumit. 
Beosam  doloris  auferre  damus  frigida  et  sicca  que  somnum  et 
aaosibiiitatem  adducuut,  ut  mandragora,  iusciaraus,  oppium,  pa- 
iter  et  similia  De  acliouibus  vere  uiediciuaruii)  sjfmplicium  qìj 


thil  ad  presew  dicetur  :  in  tequentibus  naajqoe  de  bli>  cotapea 
dtoae  dicetur. 

lntroducendis  ad  praticaci  ipsioi  pratica  fecfenda  est  pria*  #- 
tìsìo  ut  per  divisione»  aut  subdi  visione»  eiuadeso  pratica  afflai 
Uot  dottrina  procedat. 

Df  vidi  tur  autem  pratica  io  duo,  In  sdentiam  conervatlvaalav 
nitetts  ,  et  scientiam  curslivam  egritudini!.  Sanitati»  cuatedMIil 
■ctentia  est  fila  ut  perfette  Batic-rum  Tel  neufroram  mmìmem- 
tium  ab  egritudine  declinantium  qui  impetfecte  uni  videeta*  Ca- 
irn initlo  Kientia  in  tribus  constai,  scilicet  dieta  et  t  "  " 
medicina;  de  dieta  satis  io  libro  dietarum  dietimi  e 

De  tompetenti  dieta.  —  Dieta  est  compete»  et  d 
ti  rerum  non  naturalium.  Sex  rea  vero  non  naturale*  tana  few 
vai  appello  line  quorum  usu  humanum  corpus  non  Tiritmebfcnna, 
ut  aer,  cibus,  potus,  aomnus,  vigilie ,  repletw  et  est. 

De  Nocumento  et  fiivamento  aieri*.—  Dieta  autem  adtenttaf  ni 
alere:  afer  cnim  calidus  nocet  quibusdam,  ot  colerici»,  iuftt  «ari 
flegmaticos. 

Slmiliter  frigidus  eer  iavat  colerico» ,  nocet  vero  flegaettoV. 
Sfccui  eier  iuvat  humidoa  ,  nocet  vero  siecfs.  Humidna  alar  Iplat 
alccos,  humidis  vero  plurimum  nocet:  unda  vìdemu»  noli 
ci  mutatio  quibusdam  est  utili».  Prccepit  et  Gallenot  In  Vi 
ut  quia  videat  quam  piogeni  domus  ina  respiciat  i 
aier  subintrans  eoa  ad  lemperantiam  reducat 
positura  aeptentrìonalis  confert  ut  infrigidentor.  Sed 
quiete  boccogooscendum«t,quoniem  wercitiacorporacaleraciont, 
al  Immodoratos  sft  nimium,  desiccat.  Et  eo  utatur,  moderate  ve- 
io  stallone.  QuJes  vero  infrigidat  et  humectat  et  ideo  eslidi!  ro- 
vai et  simili!. 

Trio  aftendantvr  circa  eitmm  et  pofurn. — Circa  eibum  vero  et  DO- 
tuoi  irla  altenduntur ,  videlicet  qoantitas  et  qualità*  et  numeri». 
Caliditu,  ut  rum  sit  caiidum  et  frfgìdum,  bumMom  et  slccura,  ili 
gestibilis  vel  indigestibilis,  laxativua  vel  coustrictlvus  Calidus  fri- 
gidii  est  utilis,  frigidus  eslidis.  Indigestibilis  ealidos  venir»  hi 
bentes  levis,  et  digeslibilis  frigido» ,  laxativns  utilis  constipstis , 
constrictìvus  latnlis.  Quanlitas  attenditur ,  sellici  I  utnim  muTtm 
cibus  sit  aut  paucua  aut  mediocri»:  Hutto  cibo  so  ih  refiriendi  qui 
ex  calore  stomaci  fortetn  Habent  digestiooem  cam  tsmen  indige- 
atibilts  sit  appetitus.  Numerus  autem  refectioots  attenditur  quia 
quidam  bene  se  habent  cum  semel  Indie  refiemntur  ,  male  vera 
cura  bis  rei  amplius,  alii  vero  e  converso.  Itera  naturaliter  homi- 
di  brevibus  somnìs  utantur  quum  desiccant  vigilie ,  sfeci  vero  prò- 
lixforìbos  quum  somnus  humectat.  Rota  quod  motus  et  quies  ■" 
dieta  adtenduntur  Motus,  id  est  exercitfutn,  confert  humidis  et  li- 
gidis,  nocet  calìdis  et  siccia  nimium.  Qufes  confert  calidls  et  ric- 
cia, frigidi»  et  humidis  nocet.  " 

De  iwamento  òalnei  et  Monumento, —  Balneam eudem  modo  qui- 

bndam  confert ,  ut  in  isagogi!  dictum  est ,  et  de  coilu  salii  iti 


321 
dfctom  est;  quibusdam  vero  oocet,  ut  coler  icis  qui  sape  u  tuo  tur; 
iodocit  eis  etticam,  et  etiam  per  nimiam  concussiooem.  De  acci- 
dentibus  aoimi  manifestum  est  ;  quum  omnia  desiccant ,  excepto 
gaudio  quod  humectat-  Quedam  calefaciunt,  ut  ira»  nude  confort 
melancol'cis,  nocet  vero  colericis.Inanitio  et  repletio  predictis  ad* 
iuvat ,  aier  vero  humidis  replet  ,  siccus  inani  tionem  parit.  Eo- 
dem  modo  61  inanitio  mi  tnodis  quibus  videri  poterit ,  alia  per 
flebotomiam ,  alia  per  medicinam.  De  flebotomia  in  libris  de  fle- 
botomia setis  dicetur,  bic  autem  notaodum  est  quod  maxime  per 
flebotomiam  fit  sanguini*  inanitio,  maxime  dico,  quia  materia  pur- 
gaotur  etiam  alii  bumoressed  specialiter  sangui».  Nota  cum  vide- 
■uia  aliquem  pinguem  et  rubeum  et  venas  latas  babentem  et  uri- 
noi  rubeam  et  pinguem,  iubemusut  flebotometur.  Similiter  per 
medicinali]  laxativam  purgantur  humores.  Cum  videmus  aliquem 
dtriaam  fociem  babentem,  et  pulsum  durum  et  fortem,  et  urinare 
iateesam  et  tenuem,  damus  medicinam  purgativam,  ut  triterà  sa- 
meeoica  et  sylliticum  ;  simiiiter  de  aliis  h  umori  bus  diiudicetur. 
Foat  predicta  restat  de  medicina  tractatio. 

De  medicina  que  purgai  confortando.  —  Medicinarum  alia  eoo- 
fertativa,  alia  laxativa,  alia  immutativa.  Confortativa  tribtis  mo- 
di* operatur  :  aut  calefacit  aut  infrigidat  aut  mediocritatem  con- 
eenat-Medicina  quecalefaciendo  operatur  membrorumactiones(?) 
«I  ai  aliquis  babeat  stoma  eh  una  infrigidatum  ,  damus  ei  diacitoo- 
nitem  calidum  ,  diamillion.  Infrigidando  confortant  membri  aub- 
ataotiam.  Vel  si  aliquis  babeat  substantiam  epatis  calefactam,  da- 
musei  epar  infrigidautia ,  ut  rosatam  novellarli  vel  triasandalis 
et  accanire  rosatum,  et  utatur  capillos  veneris  cum  aqua  osque 
ad  medium  ooquatur  et  sepe  bibat.  Ad  conservationem  mediocri- 
tolia  damus  diamargariton  et  diautea  unaquaque  earum  medicina- 
rum  convalescentibus  et  debilem  virtutem  habentibus,  ut  autem 
ose  soletqui  et  neutri  sanandi  congruo  nomine  appellabeotur.No- 
taedum  autem  quod  confortativa  medicina  presenterò  cooservat 
«aitatesi,  laxativa  vero  a  futura  egritudine,  preservativa  ab  ha» 
bHudine  mala.  Sunt  alii  causarti  egritudinis  jam  in  se  habentaa  et 
hji  neutri  egrotaturi  vocantur  :  quorum  alii  sunt  egrotaturi  spia 
ex  qqalitatis  distemperantia,  alii  ex  superflui*  humoribus.  Qui  ex 
toh  qualitatis  distemperantia  egrotaturi  4uot  dande  sunt  medicine 
ja  cootrariam  qualitatem  proportiooaliter  distemperate  et  non  la- 

stive. 

Ad  eaUfactoi  uve  infrigidatos  et  cura  eorvm.  —  Infrigidatis  da* 
■hb  calefacieotes  eos  ut  oecesse  est,  calefactis  damus  iofrigidantea 
et  aie  de  ceteris.  In  habentibus  vero  h  umor  era  superfluum  primum 
adtcadeadom  est  quis  huraor  babuodet;  repletiooem  sanguioia  fle- 
botomia aolvit,  aliorum  humorum  vero  medicinam  laxativam  da* 
mas,  sed  hoc  utimur  tripliciter:  aut  enim  intrinseci»  accipiatur, 
aut  extriosecus  pooatur. 

De  medicina  interioribus  laxativa  ai  vomititm.  —  Interior  enim 

jnedicioa  io  vj  modis  subdividitar  :  alia  enim  est  polio ,  alia  pil 


ritti  dall'opera  analizzata.  L'Autore  non  cita  demo,  ed  In  tatto  I 
trattilo  il  trova  Indicata  una  sola  volta  l'autorità  di  Galano,  e  po- 
che aure  tolta  Io  terapigra  di  Galeno;  un'  altra  rotta  cita  la  lera- 
pigra  di  Coilantino.  Per  l' opposito  mette  sempre  fonanti  la  ara 
autorità  ,  e  Tatti  della  propria  dioica.  Quasi  noò  t*  A  capitolo  ad 
quale  non  dica:  Deum  lettor  hoc  modo  multo*  curaci;  e  talora  rttV 
.  rìsce  con  una  certa  jattanza  alcuni  (atti,  come  quando  nel  eapitok) 
dell'apoplessia  riferisce  tre  casi  di  restituzione  della  parola  ad 
corso  di  una  notte  soltanto  con  porre  del  castorio  sotto  la  lutimi. 
Nel  cap.  De  dolor*  ttomachi  da  noi  riportalo  si  trova  uno  di  qatatf 
fatti  ;  nel  cap-  della  diarrea  dia  la  cura  di  un  giovine  ;  altra  ad 
cap.  dell'epilessia;  ed  inoltre  nel  cap.  De  audUu  si  serve  di  gasato 
parole:  Quadam  vice  quidam  francigena  ad  me  venit  qui  pronta  af- 
hìl  audiebat,  quumper  naretpurgan*  attribuì  tupradictum  vtnmtn  **■ 
mi,  qui  dixil  te  ittico  curatum  ette:  quod  etiam  tu  multi»  preumi. 
Ma  la  citazione  più  curiosa  è  quella  da  lui  fatta  nell'art,  de  aarara- 
tia,  perchè  trattasi  di  un  latto  che  ha  relazione  ad  un  altro  inala 
narrato  da  Pia  Icario.  Ecco  le  parole  di  PetronceUo:OmNaMi  teumtm 
quidam  nobili»  homo  huhu  civtiatit  hoc  postime  tantum  futi  panna*, 
ut  prò  enti  funere  omnia  parala  meni,  eredent  ab  amìcU  tmbfmtmri. 
Ctaven  onte  te  invenient  in  gulam  Mnduxit ,  il  fratto  emmmmnit 
liberatuM  al.  Ora  pongasi  questo  fatto  a  riscontro  di  uà  tatto  «t- 
logo  che  Giovanni  Plateario  attribuisce  a  ano  padre,  e  che  lineai 
nel  Tom.  li.  p.  202.  dumeumquodam  Salernitano  lodarmi,  et*,  tu' 
vedrà  quali  rapporti  abbiano  fra  loro. 

Petroncello  inoltre  spesso  dice  di  esporre  II  fratto  della  MB  ovat- 
rienw  Quod  utiliui  consideravi  tubtertbam  (De  marò.  capii,/;  Qtf 
nodo  curari  potei  que  feci  reicribam  fDe  apoplex.J.E. 
in  questo  sistema  di  autonomie  cita  rimedi!  di  sua  < 
Abbiano  detto  che.  propone  dieci  volle  le  sue  polveri 
nw io  malattie  diverse.  Cita  un  suo  brodo  nell'ari.  De 
suo  sciroppo  nell'art.  Depattione  /pieni*;  un  suo  elettuario  cum 
multo*  curavi  nell'art  De  etilica  febfe.  Ha  le  sue  polveri  erano  dive- 
nute famose  e  son  citate  acche  da  altri  pratici,  come  sì  è  veduto, 
l'robabilmente  la  loro  composiiione  è  segnata  al  margine  dell'art. 
De  dolore  capiti*  ex  /legnate  dove  dice:  purgubis  et  cum  pulvere  as- 
siro, e  presso  di  queste  parole  sì  legge:  §i_  Esalo  5  >>',  òcuoibimm 
£j,hermodaclilorum  3  vj  vet  turili  3  J,  teminà  fiutati* ,  Molliti- 
sebbene  Plateario  le  dice  composte  di  soia  esula,  di  cinnamomo,* 
semi  di  finocchio,  e  di  mastice. 

Fra  le  particolarità  di  quest'Opera  è  nn  sistema  dell'Auto»  & 
distinguere  sempre  il  morbo  idiopatico  dal  consensuale,  rosola* 
dello  stomaco  e  del  fegato  ;  e  di  tener  conto  non  solo  de'  quitUv 
umori,  ma  ancora  delle  distemperarne  dd  caldo  e  del  freddo.  Et* 
già  preacme  assai  spesso  lo  cuccerò,  e  fra  le  parole  del  dialetto  di 
lui  adoperate  meritano  essere  ricordate  1  vermicelli,  e  le  mm* 
perlumache. 


PRACTICA 

MAGISTRI  BARTHOLOMAÉI 

SALEHMTA5I 


1HCIPIT  PRACTICA 

HAGISTBI  BABTOLOMEI  (I). 

Pratica  dividitur  in  duo,  in  scientiam  conservativam  taaitatia 
corativam  egritudinis.  Sanilatis  autero  custoditivi  scientia  apud 
lerat  medico*  multum  frequentabatur,  et  alii  similiter  prefere* 
ut;  qutiiB  melius  et  certius  fieri  potest  sanitatem  preseotem  cu  * 
liire,  qiiam  amissem  recuperare.  Dicunt  quidam  saoos  aine  ar- 
ido in saoitate  sua  posse  custodir!,  unde  dicitur  saois  non  esto- 
la sedicina,  sed  male  habentibus;  de  bac  igitur  dicam.  Et  quo- 
btius  usus  expeti  tur  frequentius,  et  propter  utilitatem  ma- 
qua  inde  sequitur  tractatus  istius  prefereudus  est,  postea  de 

Dividitur  autero  scfentia  egritudinis  curativa  in  tria,  scilicet  in 
laotiana  egritudinis,  et  in  scientiam  morborum  in  quibus  fiunt  e- 
ritadioes  et  scientiam  eorum  in  quibus  curantur  egritudine*.  De 
oosbris  autero  in  Jvvameuto  sufficienter  tractabimus  9  adeo  da 
la  tractabimus  de  quibus  curantur  egritudine*. 

Memm  dividitur  in  tria,  scilicet  in  dieta ,  pollone  et  cirurgia. 
•fai  autem  sii  dieta  io  dietis  universalibus  dicetur,  et  particula- 
ot  odfauc  et  in  sequentibus  de  ca  dicetur.  Cirurgia  dicitur 
qood  est  maous  et  già  quod  est  actio ,  quasi  manualia  ope- 
Aio;  vai  dicitur  ferramenta  quod  quaodoque  oportet  voloera  ta- 
lare ferro  et  ettaro  Terrò  calido  cauteriiare,  ut  nervino,  et  etiam 
«torta  (2)  sicut  convenit  Qstulam  et  cancrum  pulverìbus  et  berbta 
«Mi,  et  celerà  quia  non  est  nostrum  officium  ad  preseot  dicere» 
ma  autem  aut  nichil  forsitan  dicetur.  Medicina  io  Ymgofistè- 
i  ceoqModiose  dictum  est,  quod  aliquando  nomine  iotfrumenti. 
Igeando  prò  nomine  scientie  accipitur.  Hoc  fero  sub  te  cootinet 
fHeet  complexiones,  virtutes,  operaliones.  Ut  enim  perfecte  tne- 
ieoa  operetur  oportet  eum  cognoscere  complexiones  cum  gradi  • 
m  9  ot  cognoscat  que  herbe  et  que  species,  et  sic  de  ceteris  quo 
inaoum  corpus  deserviant  :  que  calide,  que  frigide,  que  burai- 
ì  ot  qoe  aicce  cum  gradibus,  ut  in  corporibua  in  caliditate  et  hu- 

Ci)  Da  tu  Codice  della  Biblioteca  di  9.  Marco  di  Veneti*-  Godio.  Lati* 
VÌI.  CU».  VII  pag.  5o  recto.  MS.  dal  lioo. 
(t)  Gloisom,  seti  litui,  marginale?? 

Voi.  IV.  21 


322  " 

miditaic  frigidi  sirci,  et  sic  de  celeri»  distemperati*  (ftedmariai- 
bus  in  eodem  gradu  distemperatis  9  in  contrarila  qnatitetibos  ea- 
rum  ad  temperamentum  reducamus  virtù  tes;  eì.operlet  rognose** 
te  ut  sciatur  que  sint  laxative,  que  constrirtive,  cooferaot  sea  ao- 
ceant  Itera  oportet  esse  medicum  solicilum  cantra  opera  tioees  at 
sciat  que  frangant  lapidem,  que  urinam  provocent,  que  ventosfta- 
tera  dissolvane  que  menstrua  edtirant,  que  doloren  mftigeet,  |rt 
istis  et  illis  cogniti*  supradictis  perfectus  et  securua  medMi 
operari. 

De  diffinilwnr  medicine.  —  llem  medicina  io  duo  dÌTÌditorvl 
autera  simplex  ni  herba.  lapis  et  specie*,  et  sic  de  cetéria".  Alia 
posila  ut  elacluarium,  unguenta  et  quecumque  artificio  compooaa- 
tur.  Qua  rum  medicinarum  seu  simplicium  seu  coropositarora  com- 
piei iones,  virtutes  et  operationes  vi  modis  cognoscuntur,  sdlketfa 
frequenti  probatione ,  in  cita  operatioue  vel  tarda ,  Ih  «fora',  fa 
odore,  in  sapore,  de  quibussingulariter  dicetur.  Et  primo  depfa- 
Catione  hoc  modo.  Pro  bai  io  duplex  est,  alia  euifti  flt  tn  eorporite 
snnis,  alia  in  egris,  alia  in  egrolantibus,  que  flt  Viu  modfa  • 

l'rimus  modus  est  puri tas  medicine  ut  ipsa  medicina  pumafNh 
extrinsecis  accidentibus,  velut  admixtione,  ne  propteredmlitlt* 
nera  aliarura  ad  islam  islius  effectus  recto  commutatar. 
modo  a  putrefactione  cavendum  est.  Bes  enim  ex  quo 
statini  sue  complexionis  virtutem  et  operatiooem  amHt«r&  ih 
cundas  modus  est  si  mp  liei  tas  egritudinis  in  qua  defaet  Aeri 
dicine  probatio,  compositio  namque  eiosdem  operatiooem 
tus  quaodoque  impedi t:  verbi  gratta  altquis  hertràni 
asma  sine  commixtione  alterius  morbi  alieni  potandam  dedit ,  tf 
contiriit,  postea  eam  eandem  asmatico  febricilanti  dedit,  de&aib- 
ctum  habuit  equalem  ilio  propter  febris  adiunctionem? et  idèa  et- 
tendenda  est  morbi  simplicitas  vel  quali  tas.  Tertius  modoi  art  Can- 
tra rie  tas  morbi  ad  ipsam  medicinam  hoc  modo  factam.  Si 
est  calidos,  medicinam  distemperatam  in  frigidi  tate  atfbyl 
si  morbus  est  frigidus,  calidam  adibeamue  et  e  contrario* 
namque  contrariis  curantur  competenti».  —  Qaartoe 
proportionalilas  roedicaminum  ad  ipsam  egritudine** 
hoc  modo:  iste  distemperatus  est  in  calore  in  11  grada,' 
e  contrario,  diiudicantes  medicaroina  in  frigiditate  hi  n'  giadèdi* 
stemperata  adhibeamus.  Quintus  modus  est  tardi  tas  rifa 
tas  operatkuiis  nfedicarainum.  Qiiedam  enim  tarde, 


operantur.  Sunt  enim  quedam  medica  mina  qoe  irrterio»  vernato 
primo  infrigidant,  postea  calefaciunt  et  laiant.  Magiator'  fcl(flp* 
meuscuidam  dedit  rosatam  io  mane  que  in  sero  eum  laxaftl.$M 
non  vi  medicaminis  processi  t,  set  magia  ex  disposinone 
tis.Sextus  modus  est  identità»  medicaminum  ut  idem 
per  diversa  l.mieu  corpora  in  simili  egritudine  sepisaime 
quod  quidem  valde  periculosum  est.  Sunt  namque  quedam  sperici 
et  herbe  que  quibusdara  aniroalibus  sunt  cibaria,'  que  ai  ab  ctoni- 
bus  (hu/nmibun*)  in  multa  qua  nivale  recipiuntur,  interim  morali 


323 
inferunt  •  Verbi  gratto,  "us  est  cibo*  pernicum:  qood  si  ab' 
omnibus  (lumini  *$?)  n  ur  in  multa  quantitate,  mortale  est; 
hoc  Mmo  dubit-t  Eoe™  .nodo  jusquiamus  est  ci  bus  passerum  , 
qood  si  ab  bominibus  sumatur  in  magna  quantitate,  mortali*  est* 
■ne  de  causa  homines  habent  venas  latissiroas  per  quas  defertur 
rumos  jusquiami  ad  cor ,  ipsura  infrigdat  et  sic  interficit  ;  pas- 
sera habent  quiriem  venas  strictas  circa  cor ,  unde  fumus  non 
habet  liberar»  ad  cor  transitum  et  in  stomaco  remanet  et  ibidem 
digeritur,  et  sic  flt  de  multis  diis;  quare  in  animalibus  prius  de* 
bel  Beri  proballo,  postea  in  bominibus. 

Septimus  modus  est  operatio  medicaminum  ad  corpora.  Suot 
Dtmque  contra  melancolie  impedimenturo  composita  que  sangui* 
neis  non  conferunt.  Itaque  medicamina  quibus  conferunt  egritudi- 
nibos  oognoscere  studeamus,  illorura  ad  ista  operationem  facientes« 

Octavus  modus  est  differentia  mcdicaminum  ad  cibaria  ;  sunt 
nuque  quedam  medicamina  que  sol um modo  sunt  medicamina  : 
sont  et  alia  que  sunt  medica  mi  uà  et  cibaria;  bis  modis  fit  probatio 
qgritudinum.  In  veloci  mutatioue  seu  tarda  cognoscatur  hoc  mo- 
lo. Inplurimam  appositum  vel  plus  unctionem  vel  aliquid  suprt 
epòram  vel  frigidum  morbum  et  velociter  levare,  non  valet  leva- 
re in  yeme  vulnera  >  tamcn  mixH  frequentius  minus  valet  quod 
mnfes  retardatur,  que  cito  calefaciunt  et  tarde  infrigidantur.  Sunt 
et  alia  calidiora  cum  subtili  seti  spongiosa  substancia  ,  ut  cala- 
mo* vel  canna  que  spongiosam  habent  substantiam  et  e  conver- 
to. Que  vero  cito  iofrigdant  et  tardius  calefaciunt  frigidiora  sunt 
coni  terrestre  substantia  seu  grossa.  In  tarda  seu  cita  coagulai  io- 
ne eodem  modo  quo  supra  cito  calefaciunt  et  tarde  coagulantur 
calidiora  sunt  et  subtili  substantia  ;  que,  fero  cito  calefaciunt  et 
Inde  coagulantur,  sunt  frigidiora  cum  grossa  substancia.  In  sa- 
pore etiam  flt  siroiliter. 

Da  taportbus.  —  Sapores  autem  sunt  vm;  quinque  pertinent  ad 
calorem  et  ni  ad  f rigidi  totem.  Acetosus  est  stiticus  pooticus;  dulcis 
est  ealidus  et  huroidusin  n  gradu  cum  grossa  substantia,  ut  est  iu- 
cuwn,  dactili  et  similia.  Hunctuosus  est  calidus  et  humidus  in  n 
grada  cum  subtili  substantia  seu  grossa  propter  eius  viscositatem, 
al  est  sapor  olei  et  similia.Salsus  est  calidus  et  siccus  in  11  gradu  cum 
mediocri  substantia,  ut  est  caro  gallorum  et  carnes  salsa»  et  simi- 
li*. Amarus  est  calidus  et  siccus  in  un  gradu  cum  terrestri  sub- 
stantia  subtili ,  ut  est  aloes.  Acutus  calidus  et  siccus  in  mi  gradu 
rum  substantia  subtili ,  ut  est  sapor  piretri  et  similia»  Acetosus 
iongitur  cum  complexione  frigida  et  sicca  in  m  gradu  cum  subti- 
li substantia  ut  acetum  Stiticus  frigidus  et  siccus  in  m  gradii  cum 
mediocri  substantia  ,  ut  èst  sapor  cotonorum  crudorum  et  msspi- 
lorum  atque  sorborutn  et  similia.  Hec  est  differentia  ioter  ponti- 
cum  et  stiticum,  quod  quidam  fructus,  ut  sorba  et  nespila  et  coto- 
na, io  principio  sunt  pontici,  cum  stipt  matura  stitici  sunt.  Insipi- 
da sapor  iungitur  cum  complexione  frigida  et  humida,  ut  «por 
aque  et  reterà.  A 


331 

.  De  tnlun-.—  Hrctat  iterine  ut  de  odore  dlcai 
quoti  res  non  aaeo  mas  perfectc  manifestar*  conrpfcxìoan  per  e- 
dorem  jinit  per  gustai».  Tania  r«quegu9tuneffcfpilurta|uiB> 
strameiitum  gusti»  ampleclitur,  et  sic  certius  rei  cumplexio  Mu- 
nii oianifestntur,  per  odorera  vere  minus.  Subliiior  enim  pars  sub- 
stantie in  fumosi  tale  revoluta  aieri  admisretur  que  veniens  ad  m- 
re»  odorans  instrumentum  odoratus  infii  il   t'umus  quia  subliiior 
pari  est  subslanlie  totius  non  adeu  ferrerie  rei  coaiptexionein  re- 
presentai  ;  hec  est  diffiniiio  odor».  Odor  est  res  fumosa  aieri  id- 
mixla  l'I  odor  effciiittir  irta  eiiguntur,  sciticet  calor,  humiditii 
et  subtilitss  sitbslantie.  Calor  ,  sci  lice  t  quod  dissotrat  ;  huoiiJiUt 
qua  dissohatur  ;  sobilliti»  substaittie  que  dissolutionem  Aeri  per- 
mitlat.  —  Secundum  quondam  *ero  duo  rei iqui rutilar  (**e),  sciB- 
cet  csJor  et  subtilitas  subslanlie,  linde  per  contrarimi)  impedii  o- 
derem  frigidità!  etgrossities  subslanlie-  Hem  res  Mas  que  sua 
«dorei  compie xiortes  manifestaut  ìij  suiti  que  perteclius  hoc  Ci* 
cigut,  smare  ut  aloes  et  celerà.  Acuta  plurìmum  prestai  odorao, 
ut  est  piper,  piretrum  et  similia  per  calorem  et  subtililalem  sub- 
Mmi tie. Acetosa  odorem  prestai  propter  subtilitatem  subslanlie,  ol 
jiwlum  et  eetera.  Oppone!  aliquis:  acetum  frigidum)  est  et  sìccua, 
odor  autero  est  res  fumosa  aieri  admìita  quod  61  per  calorem.  là 
acelo  nullus  est  calor,  cum  sii  frigidum  et  siccum  *  ex  f  rigidittU 
aulem  et  Bubt  ili  late  subetaolie  non  solel  odor  Seri.  Ergo  hhm 
videtur  quod  acetum  propter  subtilitatem  subslanlie  sue  odorea 
reddaU  Solutio  Dicimus:  licei  acetum  sit  frigidum  et  siccum,  tanno 
est  in  eo  calor  ex  contponeotibus  ;  set  cum  in  eo  frigidità»  na- 
ni» quam  calor  habundat ,  et  ed  maiori  denominalar  res,  sed  ilio 
calor  qua tn  vis  sit  minino» ,  tamen  magis  a  subliliorì  stibsUnlia 
rewlvit  quam  si  maior  esse!  a  grossiori  suolanti»,  et  bac  de  «u- 
*n  ex  se  odorem  emiltit.  Acuta  vero  maguum  odorem  prestaot  pro- 
|iler  calorem  et  subtilitatem  tubstautie,  ut  est  piper,  piretrum  et 
celerà.  Celide  aulem  secundum  genus  cognoscuolur  eodem  modo. 
Omnia  rubea  iu  eodem  genere  calidiora  suut  minus  rubea,  serbi 
gralia:  rosa  rubea  magia  calìda  est  minus  rubea,  et  sic  de  «'  J 
Uoc  modo  cognoscunlur  complexiones  medieinanim.  S 
dum  est  quod  inter  omnes  istas  ootilias  certior  est  Illa  qi 
trono  he  belar,  sed  pericuiosior.iicut  supra  dicium.  ~ 
dem  alia  artificiali! ,  alia  casual»;  de  artificiali  satis  superi i 
mus.  Casuali!  vero  dividilur  in  Irla  :  alia  est  per  somnia,  alia  per 
casuale!  tiaminum  operationes,  alia  abita  est  per  naturale»  «oFout- 
Itum  operationes. Per  somnium  hoc  modo,  cum  aliquis  Medi  cu»  ri* 
gilan*  circa  egrotantem  in  die  solfcitus  fuerit ,  in  notte  dormteoi 
idem  libi  facere  videtur,  quod  forte  herbatn  inveì) iens  in  locura  od- 
Jerosum  appoiiebat,  quia  juvabat  vel  nocebat  memorie 
Aat.  l'er  caiuales  vero  operationes:  sic  aliquis  in  expedilioi 
geni  percussiu  ab  aliquo  ber  barn  aliquam  desuper  ponebat , 
BenUim  *ei  iiocumonlum  memorie  uommendabat.  Si  con  fé  i 
io  situi  libui  egritudinìbus  simfllter  faoJebat  ;  si  Ma,  Ma.  Per  «*- 


ocum  do* 
mmeoet- 
woe'par- 

•l.j'i'S 

ifereb-t. 


turale» animalìum  operationes,  sicut  refert  Galienw,  ammalia  prò* 
piar  tempori!  frigiditatem  in  cavernis  terre  in  yeme  inverse  sese 
abecoodunt  que  in  frequenti  tempore  a  cavernis  terre  exeunlia  im- 
perfette vident ,  siculi  conlingit  in  serpentibus  qui  juUa  fenicu- 
Imi  Irameuntes  commestis  frondibus  abstergebant  oculos  uiara- 
thro  et  fisum  recuperatane  Hoc  video tes  Medici  eura  in  culli- 
rik  posuerunt  Item  in  Libia  ubi  scorpiones  habitant  ai  Torto 
toeut  aliquero  ,  dabant  ei  exagium  campbore  ad  potànduin 
•qua  et  faciebant  eum  minui  qua  enim  (?)  hoc  est;  causa  hec 
ioter  casuales  quam  inter  naturale*  operatiooes  computane 
videtur.  Item  Tpocras  justa  litus  maris  vidit  quemdam 
que  plurimo)  pisces  commedebat ,  nec  tamen  egerere  potè- 
rat  ;  wrieaa  aquam  maris  rostro  infundebat  per  aoum  t  cujus  io- 
farioae  intestiti  ts  remolitis  per  anum  exquilabat.  Hec  videa*  f  pò- 
bominibus  idem  posse  fieri  auimadvertit ,  inde  suropla  occa- 
;  disterium  autem  fieri  bis  madia  et  multis  aliis  animadwjr- 
aecundum  medicinarum  complexiooes  et  virtutes  que  ad- 
faveairi  possunt. 
Uode  Tpocras:  Vita  brevis ,  ars  vero  longa;  vita  brevis  ad  ar- 
ile camprehensionera ,  ars  vero  iooga  propter  multitiidinem  et  ru- 
na diOcultatem  bilicarti  subiacentium.  Multitudo  ma  net  ;  de 
iUkaltate  autem  palei.  Difficile  est  quidem  medicinarum  virtù 
tm  Éiveaire,  cum  unius  herbe  virtutes  sint  (?)  I  a  co  (?)  aoplius  (?/# 
oaai  aondum  ùveo  te  siot  ex  eis  oisi  xx  aut  plus  aut  miuus  et  »ic 
deoeteris. 

B$  vèrtute  operalionum.  —  Viso  quot  modis  complexiones  sim- 
pUctum  medicinarum  cognoscuntur ,  resta t  nunc  ut  de  virtute  et 
operatone  dicamus.  Licet  enim  propter  predictas  cognitio.ics  vir- 
iate* siroplicium  medicaminum  cognoscantur,  non  tamen  adeo  per- 
sicut  compleiiones;  que  virtutes  vi  denominatiouibus  desi- 
r. 
Dtwirtutibus  malu ranlibu*. —  Virtù*  enim  alia  est  maturativi  t 
alia  modificativa,  alia  indurativa»  alia  opilativa,  alia  rarificati  va , 
atta  jripiseativa  ♦  alia  indurativa.  Maturatila  virtus  operatur  per 
raMilalfini  et  humiditatem  cuius  calor  debet  esse  vicious  calori 
saaiplaxioois  humane.  Sicut  enim  imerius  per  caliditatem  flt  pu- 
aie  etiam  ilio  que  supponunlur  vicina  debent  esse  calori  fili 
qmm  fit  putredo,  ut  oleum,  farina  tritici  cum  aqua  ImiIIìIu  us- 
|W  ad  spissitudinem  et  adposita;  similiter  mica  panis  factu*  eodeui 
ao4a:  bec  enim  malurant  et  ad  putredine  in  adducunt  ;  frigidità* 
I  hvflNditas  idem  laciunt.  Per  frigiditatem  enim  clauduntur  pori 
t  retioetur  calor  per  quem  humor  in  membro  collectus  ad  fa- 
ieadom  apostema  maluratur;  per  frigiditatem  retardatur  adustio; 
toc  nodo  sillium  albumen  ovi  et  celerà,  yuot  modis  maturati  va  o- 
mutorfcuiusmodi?  Maturativa  operai) tur  per  caliditatem  et  hur 
aMiUtem,  per  frigidilutem  et  siccitatem,  per  caliditatem  et  sic 
iUtem.  Quot  modis  Ut  indù  rat  io?  sicut  enim  tribus  modis  fit  in* 
«ratio,  salaci  ixt  'M'it1-'  t.'ui.  et  *jcciutciuv  ut  iu potionalis. 


as6 

quando  nervi  contrauntur  ex  inanit ione,  ubi  valet  diakea  que  Im* 
mida  mùttum  est  et  parum  cnlida.  Valet  et  panna  aqne  etoleb  fa- 
fusa»  et  super  positus.  Fit  enim  induratio  per  f rigidità  te*  UbIm, 
cootra  quam  valeut  calida,  ut  est  arogoo  et  sim(lia*  - 

Bemedia  ad  fl*xu$  humorum  ubieunque  dùeurmiti. 
profluias  humorum  ad  locum  aliquem  iofluxioaem  betatlniBK 
tra  quem  fluxum ,  si  recens  sit  9  valent  primula  frigidi  ai 
que  locum  constringaot  et  humorem  repellant;  et  ai  non 
ceni,  calida  et  cicca  apponantur,  ut  diastaceos,  apoatolicoo 
Ha  que  materiam  digerant  et  dissolvaot  Item  tameo  indurai  iìi  pmi 
frigiditatem  et  «iccitatem,  ut  si  aliquis  habeat  carnea  itonaoljl 
aumantur  galle  balaustfe,  hypoquistidos,  anetum,  acath  -ni 
et  Kb  cuna  equa  adstemperatis  Bat  emplastrom  et  earni  'i 
auperponatur.  Valeot  et  calida  et  sicca,  et  magia  tamea  afeca, 
apostema  et  similia  que  membrum  desiccando  iodumnt,  - 

Operrativa  vero  virtus  operatur  per  frigiditatem  et 
tem  cura  optusa  substantia ,  ut  est  dragagantum ,  albume* 
sillium  in  aqua  temperatura,  quibus  uti  solemus  cofttra  diafocmyat 
accipimus  naraque  sillium  et  dragagantum,  in  aqua  poni  me  *  tt 
cura  aqua  illa  totum  corpus  abluimus;  per  viscoeitatem  etefeamJ 
replet,  per  frigiditatem  vero  constringuutur.  •  j 

Virtus  comparativa  operatur  per  caliditatem  et  sicdtatem.    * 

Aperitiva  vero  virtus  operatur  per  caliditatem  et 
coni  aspera  substantia  ut  sunt  amidale  amare  et  ibrotamime|t< 
oleum»  sioapis,  yris,  siliza  et  similia.  "'--  v 

De  virtute  rarifieativa.  —  Bariflcativa  virtus  operatur 
ditatcm  et  humiditatem;  calor  oamque  cutim  dilètat,  tamii* 
ro  dilatationem  perraittit,  ut  malva,  malvaviscua,  mediai— j 
aambuci  fooleo  cocto;  hec  enim  cutim  rarificaot.  . 

De  vèrtuta  intpissativa.  —  Iospissativa  vero  virtoa  operatar 
frigiditatem  et  humiditatem,  ut  oppium,  mandragore  et 
hec  enim  cum  aqua  distemperata  et  super  cutim  poeto 
apissiorem  reddunt.  e  ** 

De  virtute  mundi  fica  tiva. — MuodiBcativa  vero 
quando  per  frigiditatem  et  humiditatem,  aliqoando  per 
tem  et  si  celta  tem,  aliquando  per  caliditatem  et  4iccitatea^< 
modi  sunt  lata  ut  semen  raellonum,  cucumeris,  eitro, 
be,  faseoli,  brionnie  radi* ,  jari  serpentina ,  cerasa  et 
sorde*  faciei  et  totius  corporis  mundificant.  .  ■    »  w 

Jfcperitiva  vero  virtus  operatur  per  caliditatem  et  sicdtatav 
aubtili  substantia ,  ut  sunt  cepe,  alliura,'  sucua  porri» 
ger  et  cum  ex  istis  facta  confectio,  et  in  ano  positaa 
provocat  aperiendo  vena  rum  capita.  •  nn/nr*' 

Sunt  et  quedam  alle  virtutes,  ut  liquefactiva,  pnttaftUliajepI^ 
riiati va,  carnis  generativa»  attractiva,  safvati  va,  dotorit  ttttìgMlte' 

De  virtute  liquefactiva.  —  Liquefactiva  vero  virtua  upamM*frf 
caliditatem  et  siccità  tem,  ut  est  viride  es,  tartarum.VeiM  gfaUft 

aliquis  habet  terrucam  io  aljgoo  membro,  primum  eai  tadde 


337 

flebotomo,  postea  accipiatur  lartarum  prins  decoctum  hoc  modo  : 
Accipe  tartarum  uuciam  j  et  involve  in  panno  vel  folio  aceto  ben  e 
infitto  et  pooe  sub  primis,  et  bene  decoquatur,  et  iterum  verte 
eum  et  coque  bene,  et  in  vase  vitreo  vel  Terreo  eum  pone;  post 
dnos  autem  dies  humiditatem  vel  unguentano  quod  ibi  arit  lenti* 
gioea  et  verrucas  prius  inlìssas,  ut  dixi  f  delet  ♦  et  caucrum  ai  se* 
pe  ungatur 

De  vèrtute  putre furtiva  et  quomodo  operetur.  —  Putrefactiva  ex 
ealidiUte  et  aiccrtate  operatur,  sed  io  iuterioribus,  ut  sunt  canta-» 
rides,  et  viride  es  ustum,  auripimenturo,  alumen,  flamula  et  simi- 
Ite.  Aliquis  babeat  unguea  iucompositas;  rade  eas  desuper  ut  subti- 
Meotnr  bene  et  appooatur  superili*  pulvis  caiitaridprum  ei  viride  es 
cui  aceto  ;  in  voi  va  t  digitum  cuna  cera  ut  per  totani  ooctem  mo- 
ntar pulvis,  in  roane  unguem  inveniea  eradicatum  ;  similiter  et 
celerà  aimilia  faciunt. 

Da  vèrtute  cicatrìzatwa.  — -  Cica  tritati  va  vero  virtus  operatur 
alienando  camcalid  ila  te,  aliquando  eum  siccità  te,  utapostocoo(ucJf 
carica  lignorum,  galle,  aristologia  combusta  et  cetera. 

De  cuna*  generativa.  Carnis  generativa  sunt  hec,  mirtua ,  tua, 
abaa,  mica  pania  vino  infusa ,  masti x  et  multa  alia  hujus  similia 
et  celerà. 

Dia  oUractwii.  —  Attractiva  vero  virtus  operatur  per  candita- 
ti siccitatem,  ut  aagapiuura,  oppouacis,  armoniacum,  gal  ba- 
ci dictamum:  unde  imponuntur  io  emplastris  et  stercus  co- 
tinnm  et  alia  stercora. 

De  vèrtute  laxaliva. —  La  iati  va  vero  virtus  operatur,  sed  vehe- 
■Dentina*  onde  illa  que  vehemeoter  attrahunt  laxativa  dicunlur,  ut 
aamonea,  agaricus,  titimallus  et  similia. . 

De  vtrtuie  eomervutiva.  —  Salvativa  vero  virtus  operatur  quan- 

que  per  frigiditatem  et  siccitatem;  aliquando  per  caliditateui  et 
ricettitela. 

Quomodo  ecnsumuntur  venena.  —  Per  caliditatem  et  siccitatem 
ponanmuotor  venena  que  corpus  custodii,  vel  iu  sudorem  resol- 
vit  et  venenum  desiccatur  et  consumitur  ut  sumtum  ioterius,  ut 
per  aBium ,  geotianam ,  dittamum  9  aristologia  rotuoda  et  multe 
din  herbe. 

Ai  ou  que  veleni  contra  venenum.  —  Alia  sunt  quedam  calida 
|neeontra  veneoum  all'ara  habent  efficatiam  operandi ,  ut  tiriaea 
|M  ci  caroibus  viperamm  est  composita ,  et  multis  aliis  calidis 
evali  vis  exterius  apposita  attrait  propler  similitudinem  et  coosu- 
nit  per  caliditatem;  interius  recepta  consumit  et  dissolvi!. 

Do  mitigativa  dotoris.  —  Doloris  mitigativa  virtus  duobus  mo- 
lta operatur,  aliquando  per  caliditatem  et  siccitatem  oviando  au- 
erant»  Aliquis  patitur  yliacam  passionem,  absiulhiun^cumioum, 
rifera  magna  que  ventositatem  consumit. 

Bcnanm  doloris  auferre  damus  frigida  et  sicca  que  soronum  et 
uensibilitatem  adducunt,  ut  mandragora,  iusciamus,  oppium,  pa- 
pier et  similia.  De  aetiouibus  vere  uiediciuaruuo  sjrmpUcium  nij 


39S 
tfcfl  ad  presero  dicelur  :  in  aequentìbus  nanjqne  de  faita  ceaapeB- 
diosa  dlcetur. 

Introducendo»  ad  praticai»  ipaius  pratica  racfeoda  est  pria»  dt- 
v'wiu  ut  per  divisione»  aut  Bubdivisiooes  ehndem  pratica  mUtm 
tior  doctrina  procedei. 

DIvIditur  autem  pratica  lo  duo,  In  scfenUam  couaemUnai*> 
nitatis  ,  et  scientiem  curativatu  egritudini!.  Sanltatli  epuMRha 
selenita  est  fila  ut  perfecle  sanorum  rei  neufrorum  coBitJawaa- 
tlum  ab  egritudine  declinantlum  qui  imperiese  sani  vMeatar.Ot- 
lui  loitlo  «lentia  lo  tribus  constai,  sdlicet  dieta  et  Bebeteaahtt 
medicina;  de  dieta  satis  In  libro  dietarum  dietimi  est. 

De  tompeund  dieta.  —Dieta  est  competeni  et  daterai  mal  aaai 
ti  rerum  non  naturaliom.  Sex  re*  vero  non  naturale*  Hai  v*m 
Tel  appello  line  quarum  nau  humanum  corpus  non  vivft  li 
ut  aer,  cibus,  potua,  somnus,  vigilie ,  repletlo  et  eet. 

De  nocumento  et  ntvamento  aierir. —  Dieta  autem  adi 
aiere:  afer  enfm  calidus  nocet  quibusòam,  nt  coierie»,  inrwt  tatt 
flegmaticos. 

Similiter  frigidus  aer  iovat  colerico! ,  nocet  fero  flegmatfch. 
Siena  sler  iuvat  humidos  ,  nocet  «ero  licci».  Bumldtai  alar  IjM 


aicco»,  humidis  vero  pluiimum  nocet:  onde  videmua  q-oodaj 
ci  mutstio  quibusdara  est  utili».  Precepit  et  Galtenoa  la  hMÉi 
ut  quis  videat  quam  plagani  domus  sua  resplciat  per  qaamcaUal 


aier  aublntrant  eos  ad  temperantiam  reducat  ;  a  contare  H/kW 
positura  septentrìonali»  conferì  ut  InfrìgideoUr.  8ed  de  aMÀVl 
quiete  boccognojcendiimest.quoniem  erercitia  corporà  riliiMmat, 
si  immoderatus  alt  nimfnm,  desiccat.  Et  eo  atatur,  moderatile- 
to  statone.  Qujes  vero  infrlgldat  et  bumectat  et  ideo  calidh  io- 
vat et  si  mi  li  a. 

Trio  attendantur  eirta  «farsi  et  polkm.— Circa  cibitm  vero  et  pò- 
tnm  tris  attenduntur,  videlicet  quantitai  et  qualità»  et  numera. 
Caliditas,  ut  rum  sit  calidum  et  frfgidum,  huuudi  im  et  siccum,  di- 
gestibilis  tei  fndigestibilis,  laxativus  vel  conttrictìvus  Calidus  fri- 
gidi» est  utills,  frigidus  calidis.  Indfgestibilfs  ealidos  ventre  ha- 
beotes  levis,  et  digestibilis  frigido» ,  lsxativtn  utilìs  comlipali* , 
coostrìclivu»  laxatis.  Quantità»  altenditur  ,  acllicet  ulmm  muli» 
elbus  sit  aut  paucua  aut  mediocri».  Multo  cibo  cunt  reliciendi  qui 
ex  calore  stomaci  fortem  habent  dlgestiouem  cum  tamen  tndli*- 
atibili»  alt  appelìtua.  Numera»  autem  reTectionfs  Bttendilur  qaia 
quidam  bene  se  habent  cum  semel  In  die  reficiuntur  ,  mele  ver» 
cum  bla  vel  ampliua.  alii  vero  e  converto.  Item  naturali  ter  homi- 
di  brevibus  sotnnis  utantur  quum  desiccant  vigilie,  sicci  tero  ptv- 
lixlorìbai  quum  somnus  humectat-  Nola  quod  motus  et  qnìea  i» 
dieta  adteoduntur  Motus,  id  est  exercitium,  conferì  humidis  et  fri- 
gidi*, nocet  calidis  et  siccia  nimiom.  Qnlea  conrert  calidis  et  ric- 
cia, frìgidi»  et  humidis  nocet. 

De  iMoamenlo  baimi  et  nocumento. —  Balneum  codcru  modo  q"' 
a  confert ,  ot  in  jsagogis  dictun  est ,  et  de  coilu  wt»  il» 


313 
licioni  est;  quitM  am  vero  oocet,  ul  oolericis  qui  tepe  utuotur; 
iododi  eis  ettfca  ,  et  etiam  per  nimiam  coocussioeem.  De  tcci- 
dentibos  animi  e  ifestum  ett  ;  quum  omnia  deskcaot  ,  excepto 
gaudio  quod  bua  at.  Quedara  calefaciunt,  ut  ira,  onde  coofort 
mdancolicis,  nocel  vero  colericis.Ioanitio  et  repleiio  predicttsed- 
ievat ,  aier  vero  humidis  replet  ,  siccus  ioanitionem  perii.  Eo- 
dem  modo  fit  ioanitio  un  modis  quibus  videri  poteri! ,  alia  per 
flebotomiam ,  alia  per  medicinam.  De  flebotomia  io  libris  de  fle- 
botomia setis  dicetur,  hic  autem  notandum  est  quod  maxime  per 
febetomiam  fit  sanguinis  inanitio,  maxime  dico,  quia  materia  pur- 
poter  etiam  alii  bumorested  specialiter  sanguis.  Nota  cum  vide- 
Mie  alkjuem  pinguem  et  rubeum  et  venas  latas  habentem  et  uri- 
Km  mbeam  et  pinguem,  iubemusut  flebotometur.  Similiter  per 
medicinam  laxativam  purgantur  huroores.  Cum  videmus  alique» 
dtrìaam  faciera  habentem,  et  pulsum  durum  et  fortem,et  urinam 
et  tenuem,  damus  medicinam  purgalivam,  ut  trifera  sa- 
et  sylliticum  ;  similiter  de  alii*  humoribm  diiudicetur. 
Boat  predicta  restat  de  medicina  tractatio. 

Di  medicina  que  purgai  confortando.  —  Medicinarum  alia  eoo- 
hctativa,  alia  laxativa,  alia  immulativa.  Confortativa  tri btjs  mo- 
0$  operatur  :  aut  calefacit  aut  infrigidat  aut  mediocritatem  eoe- 
Mfiat  Mr  dirimi  que  calefaciendo  operatur  membrorumactionesf?) 
etaialiquis  habeat  stomachimi  infrigidatum  ,  damus  ei  diacitoo- 
calidum  9  diamillion.  Infrigidaudo  confortant  membri  sub- 
Vel  si  aliquis  hubeat  substantiam  epatis  calefactam,  da- 
ei  epar  infrigidautia ,  ut  rosatam  novellam  vel  triasandalie 
et  mcoruro  rosalum,  et  utatur  capillos  veneris  cum  aqua  usque 
ad  medium  coquatur  et  sepe  bibat.  Ad  conservationem  mediocri- 
Utia  damus  diamargariton  et  diantea  unaquaque  earum  medicina- 
eonvalescentibus  et  debilem  virtutem  habentibus ,  ut  autem 
soletqui  et  neutri  sanandi  congruo  nomine  appellabaotur.No* 
taedum  autem  quod  confortativa  medicina  presentem  cooservat 
aapitatem  ,  la xa ti  va  vero  a  futura  egritudine,  preservativa  ab  ha» 
bitudiue  mala.  Sunt  alii  causam  egritudinis  jam  in  se  habentes  et 
feii  oeutri  egrotaturi  vocantur  :  quorum  alii  sunt  egrotaturt  spia 
ex  qealitatis  distemperantia,  alii  ex  soperfluis  humoribus.  Qui  ex 
«ria  qualitatis  distemperantia  egrotaturi  Sunt  dande  sunt  medicine 
te  contrariato  qualitatem  proportiooaliter  distemperate  et  noe  la- 
stiva. 

Ad  emUfacto*  uve  infrigidatot  et  cura  eontw.  —  Infrìgidatis  da* 
■mb  caleteieotes  eos  ut  necesse  est,  calefactis  damus  inf rigidaetea 
et  aie  de  ceteris.  In  habentibus  vero  humorem  superfluum  primum 
edtefideodom  est  quis  huraor  habuodet;  repletiooem  sanguina  fle- 
botomia solvit,  aliorum  humorum  vero  medicinam  laxativam  da* 
bis,  sed  hoc  utimur  tripliciter:  aut  enim  intrinseco*  acdpiator, 
aut  extrinsecus  ponatur. 

De  medicinis  interwribus  taxaiivh  ei  vcmi/tim.  —  Interior  enim 

pedicioa  io  vj  modis  subdividitar  ;  alia  enim  est  polio ,  alia  pil 


330 
Iute,  alia  apozima  »  alia  pulvis  taativus,  alia  stomatico*  f  «Hai  ci- 
bai ve!  potai  tarativi».  Superiore  vero  contiftentur  laaatilrtirto 
potiones  laxative,  appellautur  el  electuaria  hxatfva,  satMeta  kxa- 
tiva,  et  vomitus. Potiones  dicuntur  qne  amare  seatiabtar  et 
ra  recipiuntur,  ot  aloes,  agarici,  coloquintide  et  hcUrideig 
reoh  et  similia  ;  lactoaria  dicunlur  in  gusta  aoavia  antMoU*  qua- 
rum  nomina  ab  a  iocipiunt ,  ut  aurea  alexaodrtoa  et  fcetonrciitt 
maxime  contra  plurima  vitia  capitis  et  alternai  rkionua  àtMi 

Da  prfpamlione  compositìonb  anteqmm  dotar  medicina,  al  jjMRls- 
do  debeat  aceipù  — Circa  medicinam  vero  attendeaJuflfr0tt1|jiaÌ 
sit  faciendum  anteqoam  medicina  detur  reeepturb.  Ditteri 
tot  per  iij  dies  vel  doos  cum  syruppfc  competentibas,  vel  cnp 
porcina ,  vel  cura  herbis  laxativis  t  ut  atriplices .  menarfaUt  ttf 
porroa  coctos  cum  carne  porcina ,  vel  cum  carne  gattonai» 
galli  sui  quadam  salsedine  solvit,  et  similia.  Carnai  galline 
tant  et  constringunt  si  coquatur  fortiter  et  pisletaf  tùm 
et  illud  potetur.  -  '  v** 


De  ponderibus  medlcinarum. —  Detur  eis  medicina  aootl  dkÉff 


dii  5  j  apposito  que  est  dosis  minima,  vel  ij  dr.  qne  eat 
dia ,  vel  tribns  que  est  dosis  maior.  Considerandola  est 
groiantis  cum  exibitione  medicine,  tempos,  regio,  etaa,  vft*# 
loca,  et  cetera;  hec  omnia  impedire  aolent  Scropulna  tetk'MÌr 


est  3«  dragma  vero  viii  pars  uncie  est.  Snnt  et  alia  quii 

dna  canvenienter  acuì  potest,  ut  agarico*,  etactuariom 

sed  quando  frequenlius  hoc  flt  diagridio  9  de  eo  exetBpfajrfÉM^ 

mns  et  cetera.  #v"   "fa' 

De  cautela  medicine,  utrum  di  nimie  acuta  vel  pMM. 
dat  antem  medicus  diligenter  otrum  medicina  ex  sai 
panino  aut  multum  acnminis  habeat ,  quum  secundum 
tem  acumini!  ex  receptione  est  minuendum  vel  addeodoa  top* 
diete  pondero  diagridii. 

Quomodo  loco  elactuarH  datar  medicina.  —  Datar  arittm  titt^ 
dna  in  ore  elactuarii  convenienter  >  vel  distemperata  9  vef  h& 
quo  liquore  soluta.  .        y!V'W 

Quibus  datar  medicina  OacluaNata.  —  Pinguibue  et  taÉMM^ 
ventrata  habentibus  in  ore  elactuarii  dari  potest  contonlaalgf  *• 

De  lesione  cibi  laxativt.  —  Dieta  in  modum  dactnarii  ààHàW** 
dicina  ventrem  et  intestinum  ledit.  "•  =*»■»■ 

Quomodo  sofvatur  sfomacut  vel  partes  remote.—  Solyitnr 
medicina  cum  aqua  calida  ad  purgandum  tstomacum,  seo 
no  solvitur  ut  a  remoti»  partibus  ut  articnkis  et 
tium.  ."■*> 

Quando  debeat  et  quomodo  aqua  calida  dari.—  SI  lat-pUpite 
rum  aqua  calida  distemperetur,  ad  purgandum  stotaàctri*  ef|li*f 
tes  propinqua*.  #     ^ 

Quomodo  debeat  dari  medicina  quando  homo  afamténm.  frÉf 
et  qui  saporem  medicine  abhorrent  qnlbtis  conrenit  dari  taf fi- 
bula involuta  ìpsa  medicina. 


1 


331 
Quo  tempore  med  w  deb  et  dori  ut  ad  remoti*  partibut  puryet. 
didna  diana  dar  potest  mane  et  sero,  taraeo  coovenientius  se- 
modo  electuarii,  ut  a  remotis  partibus  fiat  purgatio;  etiam  su- 
rdormire  debent  donec  materia  moveatur. 
Aé  purgandum  partes  propinqua*.  —  Maxime  fero  distemperata 
ur  ut  partes  propinque  purgentur;  noo  superdormiant:  cito  e- 
a  movet  et  operatur,  et  ita  timendum  est  ne  impediretur  actio 
operatio  et  ne  febris  vel  soffocatio  aoperveniret 

Qua  ora  et  quo  tempore  $tve  in  vere  swe  in  alto  tempore De- 

'totem  medicina  in  fine  verta  vel  estatis  principio  9  ot  calor 
ifritetur. 

Quando  satus  medicina  detur.  —  Sanis  vero  in  principio  ver» 
divina  detur  cum  fine. 

De  cautela  medicine  quando  absuncla  (sic)  /tori/.—  Tempore  ye- 
s  in  mane,  vel  de  die  ne  noeti»  frigidità»  effectum  medicine  im- 
Bat;  autumno  tempore  sicut  in  vere  est  eius  determinano  dan- 
;  io  btis  temporibus  medicina  danda  <stf  in  aliisaatem  nequa- 
NS  obi  necessitate  cogatur 

ma  regimine  post  medicinam. —  Si  timeas  ut  medicinam  vomat, 
■rìaqoa  calida  a  bl  uà  tur  ne  sapor  medicine  vomitum  provo- 
; vopgtipoem  masticete  vel  si  masticet  et  non  transgrutiat,  vel 
Mia  panb  assa  ori  apponatur  et  naribus;  brachia  vero  eius  ali- 
io  rinculo  alligata  et  constricta,  et  sic  fumi»  et  spiritus  ad  locum 
■atrictrim  concurrat  nec  medicina  taro  cito  in  stomaco  moveat 
I  uftinum  spongìa  vel  lana  aceto  frigido  vel  aqua  infusa  sub  Al- 
dina vel  collo  alligetur.  Retenta  vero  medicina  aut  solvetur  aut 
«•Si  solvilur,autcompetenler  aut  incompetenter.  Si  competeo- 
r  aolvitur ,  nullo  indiget  artificio  ;  si  incompetenter,  aut  panini 
t  moltum  aut  laboriose  solvit. 

Quando  medicina  inobedienler  dveit  vel  parum  dueaL  —  SI  ni- 
b  solvit  parum  et  ora  iam  transsit  qua  debuit  solvi*  vel  si  io 
inripio  fuit  estatis  mane  medicinam  sosceperit,  et  ante  meri- 
en  non  solvator  quod  contingit  ex  debilitate  medicine  aut  ex 
intositate  eius  vel  pravi  tate  acumini»,  aut  ex  obedientia  medici, 
ìod  si  non  sit  nimis  tarde ,  scilicet  ut  sufficiat  virtus  bomiois 
lunare  quousque  sit  purgatus  a  medicina  ;  eiusdem  generis  me- 
lina recentior  vel  acutior  detur  secundum  virtutem  eius. 
Quando  medicina  mate  operatur  ex  inobedienlia  tuscipieniis  eam. 
aotem  contingat  ex  inobedientia  soscipientb  vel  humorum,  quod 
ix ime  eertiBcatur  quum  eadem  medicina  prius  data  cum  ooden 
rarine  multos  eiusdem  complexionis  eiusdemque  etatis  in  eodena 
spore  et  in  eadem  solutionc  (purgavit)  alia  competentior  dao- 
est  medicina  laxans.  Quosdam  enim  solvit  clactuarium  vel  aga- 
m  vel  titimallus,  quos  non  solvit  scamonea.  Si  autem  qui  medi- 
um suscepit  ieiunium  non  sufferat  donec  a  sccunda  purgetur  9 
pectabis  dies  duos ,  vel  Ires  vel  totam  settimaoam  ,  hominem 
rtando  cum  cibis  laxativis,  sicut  superius  dictum  est. 
De  accidentta  medicine-— Quod  si  cum  labore  et  tortione  ventri* 


US 

oraria  et  iutestioorura  rugitn  solverli,  i  1  e  Mrtmgit  ex  im- 
porti frigidi  tale  ani  ex  humorum  e  [  rei  viseatibte,  di 
«I  bfbere  aqcam  calidam  et  spoogla  vino  tu  palvere  dai- 

ni lofusem  aliquantiihitn  expressam  ori  Nomaci  et  veotrk  appo- 
natur;  ai  necena  fuerit ,  iti  eodem  vino  piper ,  rato ,  dm' 
«torneatimi  bullias,  Tel  lac  (?)  ad  ignem  calefactas  et  tuo 
et  panno  lineo  inveiva      et  ventri  apponatur.     ^^^^^^ 

Ke  qui*  format  poti  ab  um  medicine  —  Vide  ne  dormili 

anscipieni  et  precipue  si  >rn»  in  medicina  fuerit  quarti  su«e- 
pit;  cofiwmodi  est  jerap  vera  ruffini,  yeragodion,  ut  si  dor- 

nierit ,  trae  eum  per  capili  votando  cum  nomine.  Septus  entro 
•oBbcatfonem  adduci!  :  ha  re»  enim  In  stomaco  retenti  et  caro- 
noti  plurimam  fumositatem  generaot;  qua  fumositate  storoacw  re- 
pletut  spirituelia  comprimi t ,  onde  et  auffocatìo  quam  plurimua 
io  tonnls  flt  porìs  constrictii,  et  calore  ioterius  rotento. 

Si  quii  «Aiti  aneltaverit  poti  medietnam  *  fiu  ti  balw.um.  —  Si 
vero  immoderate  docalur  in  pollone  ,  eum  baloeo  aque  tepide  la- 
va quia  poro*  aperit  :  por»  enim  aperti»  vii  medicine  qua  ba- 
morea  movet  evaporai;  et  noe  facto  lac  ei  pultes  de  gallina  vetri 
bene  corta  et  trita  curi  ossibos  et  de  ilio  brodi»  mica  paois  [ni 
nienti  vel  farina  decoqualur  coni  pulvere  cimini  gariofilorum-Yd 
bc  e!  poltes  de  bdellEo  pulveriiato  et  appone»  3  ij  boli  armeni  5  ni 
pnlveritato  et  atiingetur.  Vel  polvi»  aoroac  cum  3  j  turi»  et  tu- 
ra» cere  nove,  guaimi  arabici,  mastici»  ana  3j  pultibus  misoelur 
et  quoquatur  et  comedat.  Vel  da  ei  diacodlon  cum  pulvere  gua- 
ni arabici ,  vel  ove  viscello  galline  cum  polvere  suroac  et  boli  or- 
nielli et  multa. alta  dtntoria  ,  ut  restringatur.  Vel  da  ei  rosala» 
Dovellam  eum  gummi  arab.  vel  in  puherem  centra  dissenleriini. 
ot  alibi  dicetur. 

Stana  quando  qua  fuerit  bene  purgatiti. —  Utrtjm  autem  sit  com- 
petenter  a  potione  li  barati»  eognoscea  com  cesante  fluxu  non  sta- 
tft  moton  medicine  nec  tortionem  in  ventre  ncque  rugitum  in  iu- 
teatini».  Si  contingat  quod  oblime  non  sii  Irberalus  a  pollone,  da 
atatim  aquam  calidam  cum  parum  olei  et  penna  in  ore  mhss  pru- 
Tocet  Totnitunl.  Vel  aqua  frigida  inveniens  corpus  humortbt»  en- 
eoatom,  et  propter  natoralem  calorem  circi  vitolia  et  circa  corpw 
dimnratom  ,  recepta  fn  enate  non  potasi  aotmeli  calore  calefieri, 
aed  frigidilatc  sua  paucum  calorem  in  epate  tuffucat  ,  et  sangui- 
ne» qoem  recipit  in  eadem  congelat  et  venera  concatam  queab 
•pale  ad  cor  protenditurconstriiigit  et  corrugai,  ita  quod  sangui! 
ad  outrìmentum  cordi»  et  ad  generationem  Titoli»  calori»  et  spi- 
rine non  babet  tranasttum,  onde  sequltur  wnVcatio  et  ita  non, 

Da  mmU  ateidenUa  poit  purgatavi*. —  Solent  iste  supervown 
in  aoBbcatione,  sìncopi» ,  singulto!,  spasola*  febris  et  nimia  aita 
cum  tenesmo- 

Ad  tmeopin  pati  nudicixam.  —  Contri  aineopìu  si  non  bene 
purgato  super  veneri  t ,  move  siucopixaotem  per  capillos  vel  per 


3*3 
i  et  mici  ,  et  sparge  «uper  facfem  aquam  »  aequens  vera 
•olvit. 

Um  qui  per  medi  igidati  sunt.  —      Tei     ìX  frigi, 

ileris  contingit  su     riis9ìgnieum      \  < 

Iuguli*  +nte  euaeualùmem.  —  Sii      [       <      ne  a. 

no,  qui  contingit  ex  fumositate  < 
\  attraaDtur  laxatio  ex  medicine     \\  vii. 

wdm$tkm9  post  meditino*.  —  <  >  inenitiooem 
Aieat  ex  ioaoitiooe  excitantar  et  ob  e  eootracti ,  refe- 
neoieoter  cibi  sedat,vel  furata  i  i       ii  oaribus  ap- 

atea  aiogultom  remote!;  proba! 
ne  epemnm  in  eruribue.  —  Contri 
peatiia  circe  erari  evenire  aolel  locu  1 

vel  cum  pernio  aqua  calida  et  e  i  circa 

li»  iovolve  vel  uogueotum  agri    e  voca      et  «       lie. 
lèfiit  que  jlt  poti  medicmam  ex  i  .  —  1 1 

mperveoerit  ex  acumino  medicine,  rei      a    is 
bigiditate,  que  debilibus  et  piene  purga     v      re 
Vm  effimera ,  balneum  solviti  Quod  ai  non  i 
imi,  caieflat  eger  et  coboperiatur  peonia  caiidu 
Mar  dormire  ut  audet. 

Jjoffli  qui  ett  ex  reliquie  humorum.  —  Si  vero  febria  super* 
iTeliqnis  humoribus  «  quod  inde  certificatur  quod  neque 
vriiecuoda  die  solvitur  per  balneum.  Detur  tunc  priua  da- 
kf  vel  alia  laxativa,  non  tamen  nimia  fortis:  cavandosi 
io  eodem  die  vel  in  nimia  qoantitate  detur  quia  po- 
ol febrem  inducunt  humores  quos  medicina  educere  ooo 
hrgabis  ergo  eoa  cum  prius  data  medicina  in  meiori  quao- 
oai  prius  recepta;contingit  enim  moltotieos  quod  boroor 
pe  ex  medicina  movetur  et  moti  non  omnea  educuntur  « 
aeotor  interius;  et  propter  motum  calefecti  et  collecti  qui- 
alio  loco  sese  cooculcantes  (sic)  putrefiont  et  febrem  lodo- 
io.. 

i  perfeele  purgatimi.  —  Si  autem  piene  purgati  foeriot  v 
gooadtur  ai  patiens  satia  assellaverit,  noe  motum  aliqoem 
oaaotlt(i)  aitim  magnani  pali  tur,  ooo  est  febris  putrida. 
Ho  el  meenùium  post  medkinam.  —  Cootra  aitim  et  ioceo- 
iritoalium  da  bibere  aquam  io  qua  sii  silHum  temperatum 
nmo  tempos  vel  dragaotum  aut  gumma  arabkom  aut  eoe* 
H  sitta  stringe  tur.  Cave  tamen  io  prime  aut  aecuoda  dio 
o  daa  quanti  la  te. 

oeimao  posi  purga  tUmem.  —  Centra  tenasmoo  oates  et  pò* 
pleote  pedis  curo  milio  caltfacto  sacellentur,  vel  alitar  co* 
«  vel  resina  in  olla  carbonaro  ardeotiom  appooator  et  fo- 
r  aoum  recipiat  cum  imboto  inverato. 
lem  queratur  quibus  geoeribos  potiooom  utamur  ad  sa- 
mo  diapositoa  egrotare  >  ad  purgandom  collera»  rubeam 

eentiU 


3*4 

tttimur  trifera  saraccmcu,  diapnmii,  scUHUe», 
inelle  et  teiera. 

Ad  purgami*»  fUgma.  —  Ad  purgandum  Oegina  jcratogiaMa, 
benedicla,  yerapigra,  et  quibusdara  alita  hib  ataailUto.'  -    -•  ' 

Adpurgamlmm  me/ancottam.  —  Ad  purgandoli  ■naanroUmi 
tinnir  teodoriton  anacardinum,  jera  comUatioi,  yen  brUÙMa, 
yera  raffini  et  multi*  aliis  ilmilibot.  .   i  ■ 

Adpmrgamhm  eotteram.  —  Ad  purgandolo  inlnriM  anjras  «al 
melaneoitam  rei  (legata  vitreoa  utimur  Tornitimi  km Jiau  m  M 
nuda  vomke  quam  cooBcimui  cuna  meUe  et  tic  Baaatew  acripun 
men  rape,  atri  plicii,  mentri  ana  gj.aque  aaarrae  mi  ailMaiaaa 
salse  aubtripluni,  cuna  melle  coquatur  ad  eoasunctioneaB  equa,  et 
hoc  diligenter  colato  pulvfa  tomitus  cooflciatur.  Quidam  svagai* 
efcsctuaria  rei  antidoti  acuunt  et  daot,  exceptì*  optati*  et  cottivi 
ctii  eiactuarlis,  qutbua  nullot  utatur  cum  scammonea  voi  oMaavv- 
quo  acumi  ne:  cito  enim  mortem  inducuat. 

Ad  purgandum  faticati»-  —  Ad  delicato!  vero  utimar  «Kit qn- 
rum  unum  recipit  cinamomum,  liniiber,  rosa,  lurbit,  liquiritiaa, 
maona,  viole,  seminìi  melloni*,  cucuoaerò,  cucurbite  ani  S,  ali- 
ce mastice*,  asari,aneti,  aniil,  marathri.  Modali ,  dragatiti  Marft 
inccanim  2  iv.  Confice  in  Teme  cum  melle,  in  estate  cala  *y*aa 
semplici,  vet  addantur  tamarindi,  mednllam  cassie  Ostata,  «ta» 
Hut  erlt  et  aoWit  auaviter. 

Pitulead  oeutos  et  caput  purgandum.  —  Pillularuni  Insalivami 
queottaim[ceTOcanturmultorumgeDerum,etileponuntcro»«MlN- 
moree  de  capite  et  viaum  clarificant  et  cataractas  proibent .  q* 
•ieflout:  Accipeavoea,  diagridil  ana  3iij,  colloquintidis  interi»- 
ria,  epithimi,  dauci  eretici,  agarici,  mastici*,  rute,  sileri  motia- 
ai,  abainthii  ane  3  ij  :  terantur  et  cum  micco  strigai  in  moda* 
nocelle  formentur  da  eis  v  vel  *u  mane  et  vespere.  -        ... tm 

Patata  cookie.  —  Sunt  alia  pillole  cotle  que  sie  flutti.  B.  aloa, 
colloqulntide,  absrnthii  succi,  scammonee  pondua  equale;  pirop- 
oelle,  centauree,  basilicon,  bectooice,  origani,  rute  ,  siler  monti- 
nom,  filici*,  salvie,  radici*  ebuli;*ucci  frtarom  ana  cum  melle  «V- 
coqoe  et  tee  plllulas  in  modom  afellaoe  et  atalur  mane  et  sera  vq 
Tel  xi.  Caput  et  stomachimi,  yliacum  dolorem  et  colici»  praV 
ciont. 

Pitiute  fetida.  —  PJIIule  fetide  cootra  paralisi n  et  epifef*Mv«B 
et  cootra  omne  vltium  quod  flt  ex  flegnute  grossa  et  humorc  fri- 
gido et  ventositate  erticulorum  dantur  et  membra  dissolata  e**- 
fbrtant  ;  sciatici*  ,  podagrici*  utile*  sunt.  B  turbit,  colloquiatile, 
aloe*  ana  3  iiij,  serappini,  oppopanacn,  galbani,  bdellìi,  ase  feti- 
de, «arcocolle ,  castorii ,  diagridii ,  eoforbii ,  titiraalti ,  ceulavrer, 
sUcsdos  ana  3  ii  cicute;,  piretri ,  aetnen  appii,  ciculì,  siuapii,  *■ 
men  naiturtii  agresti*  ana  5  j,  tare  et  conBce  cum  succo  pome! 
semen  brassice  ana,  et  da  cuoi  aqoo  calida  Sj  mane  et  alia  «ero. 

IHttute  ad  eapitù  dolorem.—  Pillule  probuie  ad  capiti*  dolora*, 
si  per  plures  anno*  passai  foerit,  eosMrat  optitne.  Omo»  medi- 


335 

ni  geafcrat  leti        mt  tristiciam  io  pi      pio.  ! 

letiUam  generane ,  i     lem  acuunt ,  visi      redi 

ritai  reiinendi ,  |  t  scotomiam  et        i{  ?s , 

gmehe  maxime  conieruni,  dentes  el         ras  eia         ti 

\  corpus  de  malia  humoriboe  pur      t  f  et 

mt  el  omnes  coroplexiones  conili       t.  d  ri* 

d  mutieriboa  conveoiunt.  B.  tìc        ifj, 

m,  brionie,  garioflli  agresti*  ara  f      <        tomi, 

,  cardamomi,  aristologte  i     oae      ,  e  , 

miooris  et  maioris,  betto  peoo       p 

iatarum  berbaram  3  iij  que  su  a  urei 

iteoqoantur  et  mellis  i.  j,  usque      e  i 

>r et  5  iij  confice  et  toc  piilulas  cu     puiv     >  eieDori      i,     i]9 
■arici  insimul  et  da  cum  vino  si  n<  st  f  vel 

kae  fai  aero  v.  Maximum  remedium  t. 

tornado  dattiur  pillale  laxative.—  Pilli  laxativas  muttia  mo- 
jhotur;  pillulis  aureis  et  cochiis  ad  r|  um  stomacom  ,  e- 
ètcqmt,  sed  frequentius  alita  pillulis  sine  quibua  esse- nolo  u- 
stomaci  fumositatem  ad  caput  adscendentem  ;  visual 
,  et  contra  gn>9*os  et  viscoso*  humores  ,  que  sta  fioot. 

tmiroballani  citrini,  indici,  chebuli  ana  3  iij*  siici  liqtriri- 
K  faettirici,  emblici  ana  3  ij,  cassie  Astute  tigni,  folii,  aqtti- 
i,  rosa  rum,  mastice*,  olibani ,  colloquintide ,  agarici,  viole* 
absjnthii  et  marathri  ana  ;  que  debent  teri  teraotur 
con  fi  eia  n  tur  et  5  iij  zuccari  et  mellis  mediam  tibram; 
ie  ai  apiasitudinem  mellis  et  confice  piilulas  in  modum  noeta, 
•  if  Moe  cum  vino  subtili  et  iij  in  sero. 
Màthde  *kc  ie  ride.  —  Utimur  pillulis  de  elacteride  que  pur- 
; JÉferiai  et  superius  suaviter.  Si  queratur  quem  humorem 
pptt  respondemus:  non  unum  solum  purgaot  humorem, 
li  lei  trea  :  nulla  eniro  medicina  iaxativa  unum  aohim  pur* 
»  aed  plores  ,  sed  precipue  1  posi  alios  ,  verbi  gratia  diegri» 
Ipredpue  purgai  flegma, secundario  coleram  rubrara,  et  aie 

jrtmrArm  da  eocummeris.  — Elactuarium  sic  fit.R.  tuccom  cu- 
laia agresti»  maturi  ix  et  decoque  donec  ad  t  vel  ij  reverta- 
^aatee  aloes  patices  pulvis  3  iij,  mastices  3  ij,  cinaroomi  pul- 
ii t  el  decoque  iterum  usque  ad  spissitudiuem.  Da  maoe  et 
iij  in  modum  avellane.  Purgat  colleram  rubeam  el 
et  flegma.  Si  vis  electuarium  diutius  servare,  decoque  us» 
id  mellis  spissitud  inerti,  et  quod  superius  nataverit  proice  et 
lo  madaleones  iuforma  et  reserva,  et  cupi  volueris  uti,  addo 
ptieoem  alicui. 

UmU  de  UUmallo  que  purgata  colleram,  flegma  et  meianeotùtm. 
tfcuir  et  pillulis  de  lacle  titimalli ,  que  fiunt  de  farina  triti- 
bete  titimalli  ad  magnitudine!»  Tabe;  vel  ut  magia  valeaat, 
Avere  receptionis  j  e  repigra  et  de  predicto  bete  titimaM,  et 
de  istis  quantum  de  supradiclis.  Hos  trea  humores  purgaot, 


330 
•ed  debili  bui  et  stomacici!  ne  doler»  qaoniaaa  et  uttaatiae  ti  «ta- 


ri ledunt. 
Pdlule  ad  purgando  melaneholiant .  —  UliaKir  piuaHaed , 
dum  melancholiam,  que  recipiunt  pulterem  receptiooit  da  un*>- 
riton  et  de  tepide  Iaculi,  duplum  euacardonjm  in 
qnod  sic  conBcilur:  lapis  in  morUrio  tentar  et  m  . 
ad  iBOdum  cotonim  iterino  molator,  poste*  in  aqaa 
««•tur  et  ambir,  et  quod  supematat  proidator,  et  hocmaTtsttem 
fiat  scraper  aquam  mutando  donec  puri  laiuli  color  in  fundo  sp- 
pareat,quo  bene  purgato  ex  predicto  puhere  pillulas  contfcc  cum 
lette  titimaUi.  Buavius  tameo  deducum  cum  suco  absjtilhn  tei 
marrubi!  rei  mentri  confecte ,  rei  si  tantum  de  diagridio  addi- 
tar, quantum  sufflciat  ad  acumeo  pillularum  Disi  superfluità*  bu- 
anonim  et  erudite*  repugoet.  Misi  multi  tomen  sii  superfluità!  v. 
crnditas  taumorum  cum  lacte  conflce;  anaioris  efficatie. 

Piliule  fetide.  —  Ulifflur  pillulis  fetidi*  que  proprie  suol  atti- 
cutorum  et  epileolfcorum  et  arteticorut» 

Gtlmor  et  pillulis diacastoreis,  ted  non  interìus  recipìantur;  qot- 
rum  una  parva  ad  modum  ciceris  in  equa  calida  soluta,  naribrai- 
ncui  snppfni  iacentia  infusa,  flegma  capi Mi  mirabiiiler  purgato- 
«at  «utem  infondeos  ut  aliquìd  inoculo  insti  I  leti)  r;et  ulimur  mol- 
ti» alile  pillulis  quo  in  Antidotario  inieuiuutur;  frequealiui  un» 
tredktil  utimor. 

QmliUr  debet  dictari  U  qui  pttklat  lunctertt.  —  Qal  suleai  H- 
seepturui  est  pillola»  eodem  modo  debet  dietari  quam  ille  qiriu- 
ocaptorua  est  potionem,  et  predicta  accidenti!)  que  circa  polione» 
evenire  solent  circa  pillulas  enervare  conveuiunt ,  eicepto  *]■■■■ 
in  nocte  dentur  et  in  principio  noctis  ,  si  non  sunt  recente*;  " 
receoles  fuerint  vel  si  liquide,  circa  medium  nuclem  ;  recenter  •*■ 
TMbsolveutur  et  cito  movebunt;  post  moverit  fticj  qui  suserpt- 
rit  non  debet  dormire-  Dentur  autem  piliule  cum  iiebula  ve!  pV 
Ubo*  betta  vel  per  te  vel  cum  vino  vel  cum  ovo  molli 
Quomodo  detoni  regi  ani*  abnmtìiotictn  medicine.  ■ 
autem  medicus  dlligenter  quooiam  qui  pillulas  est  acceplufas,  is 
die  precedenti  mane  sufflcienter  refici  debet  cum  cibi*  cootewt- 
tibus  laxativts,  aero  vero  abstioeat. 

De  diviiionUw  medicinarui*.  —  Notandum  est  tamen  quod  plo- 
ra sunt  genera  potionum  et  plllnlarum;  illas  «ero  pollone»  et  pi- 
mtos  enameravimus ,  quibus  frequentine  utimur  ,  et  quas  «mpsf 
debemus  babere  paratas.  Sed  sciendum  est  quasdam  et  pittai»  « 
lussi  et  pillulas  ad  asmam  et  ad  vocem  clariflcandam  que  sv* 
lingua  tenendo  et  multe  alie  de  quibus  suo  loco  dicetur.  Visnqw 
bus  uti  debemus,  videamus  quot  dari  contingit. 

Quot  piliule  de  etaeterio  debent  dori    —  Pillulas  iiij  oportet  di- 
re de  illis  que  bete  sunt  de  elacterio;  pillulas  v  conventi  dare* 
Ulit  que  carent  nomine  et  de  illis  qi*  facle  sunt  de  Ispide  Im* 
Oportel  trattare  da  fiiej  apotimate. 
Àdpwimm  ad  coilcram  tutu**.—  Centra  colleram  rubun 


337 
faclmos  apostata.  Accipe  scruni  caprinum  qoantum  uni  potuisuf» 
Beiat,  effci  serum  defuerit,  aquara  accipe,  sed  melius  est  Rerum, 
et  decoque  in  eo  violarum  5  ij  et  fenum  grecum  secundum  quon- 
dam, et  cola,  et  poatea  infonde  medulle  cassie  fistule  3  ij  et  toma- 
rfodorum  medullam  ana  ,  et  miroballanorum  citrinorum  pnlvis  5 
ij  «  et  per  totam  noctem  in  aliquo  vase  per  mi  t  la  tur  stare  et  cra- 
aliai  die  cola  ut  substantia  miroballanorum  remaneat,  et  postea  in- 
fonde medullam  cassie  fistule  et  taraarindos,  ut  dictum  est,  et  da 
Nbere  medietatem. 

Adpùzima  ad  purgandum  flegma  ■—  Ad  pnrgandom  flegma  fac 
apetima  pollipodii  3  iii  asari  3  j,  decoque  cum  aqua  usque  ad  me- 
dtetetem  et  remanens  tantum  sit  ut  sofficiat  oni  potui;  et  ibi  ap- 
pone agaricum  3  j,  semen  appii,  petroselini  ana  3  j.  Quidam  ve- 
ra edduut  coloquintide  interioris  3  j;  sed  notandum  quod  quedam 
•uot  mortifere,  ut  ille  que  nascuntur  in  arboribus  nisi  una  vel  due 
tantum  nascantur,  ut  aittialenus;  mortifere enim  sunt  quoniam  to- 
tiaa  tira  arbori»  retinent,  et  ideo  usque  ad  mortem  solvunt.  Su- 
pndicta  vero  aqua  tota  nocte  sub  divo  maneat,  et  cola  et  fortiter 
«itorque  et  da  bibere  per  se  vel  cum  yerapigra  si  placuerit  >  aut 
eoaa  benedicta. 

ApòJima  ad  purgnndam  tnelanccliam.  —  Ad  purgandam  melaft- 
coKam  tale  fac  apoiima  :  pollipodii  pulveris  3  >j  vel  iij  ;  in  aqua 
mi  medietatem  coqunttir  et  decoctioni  adde  eleborum  nigrum,  cu- 
teate  ,  epithimi ,  semini*  meràthri  ana  3  j  et  in  aqua  tota  nocte 
temperetur;  mane  vero  cola  et  extorque  fortiter  et  da  per  se  aut 
con  teodoriton,  anacardium  et  diamaratro. 

JVptìfm*  ad  febres  acuta$.  —  Ad  febres  acotas  tale  fac  apoiima 
ed  ekieodem  febrem:  B.  cassia  fistula  3  iij,  tamarindorum  3ij,  et 
f  idem  addunt  violarum  3  j  et  s.  (umis?)  manne 3  j,  et  confice 
Deal  eoperioa. 

Adteotendum  est  et  virtù*  et  compiei  io  et  tempus  anni,  regio 
aojcipientis ,  et  cetera  que  impedimentum  esse  possunt.  Dantur 
pMMe  que  darì  debent  febrici  Unti  bus  cum  aqua,  saois  vero  cui 
-fiofe  fced  notandum  quod  pul  verità  te  speciea  vel  herbe  citò  a- 
feftttrot  virtutes  suas,  :  un  de  competentius  est  ut  succi  in  unum 
■  e— gmtitient  (*fc)  et  inde  trociscos  informa,  cum  uti  eia  vohieria 
eeeuodom  virtutis  suscipientis  dentar. 

Sfamahcon  laxatteum.  Wunc  de  stomatico  dicendum  est  et  ideo 
^e  uooqooque  exemplum  ponamus.  Est  autem  stomatico!)  là- 
Htivem  quod  I£  cinnamomi,  gariofili,  spice  ana  3  Ut  turbit  31» 
aecearum  I.  ij;  tere  et  in  puherem  redige  et  «ontice aie:  Zucca- 
rum  io  aliquantulum  aque  decoquatur ,  et  aqua  per  caliam  dili- 
geoter  coleturetscamonehe  Su  cum  isla  colatura  decoquatur. Cum 
fuerit,  pulveres  predictarum  specierum  appooaotur  et 
apetala  agitetur ,  et  proba  si  sufficieoter  coctum  fuerit ,  ut 
et  gutta  super  marmorem  posita  statini  inspissatur,  sigoym  est 
decoctioni*  ;  si  vero  non,  amplius  decoquatur.  Marmor  vel  tabularti 
prius  unge  oleo,  ut  ipai  non  adereat,  et  superius  infunde,  et  cuut 

Voi.  IV.  1* 


3;s 

inrrigWfllum  fucrit,  rum  culteHo  Toc  tabulai  e*  uwl  naerTtilitNt 
«o»»trcou  dicitur  laiaiiwm.  \  . ...;. 

.  DtcibotaxaHvo.  —  Eibum  tniNttvum  aie  facilM»;  IJf  i*iu|oa*ii 
pulverem  3  iij.  Decoque  «»  gallina  ni  «me  peicne,  <ete*BMPe- 
dal  gallinaio  tei  carnem  porrinamel  iuibibal  etluaàiUtf.a^iNlr 
«tur.  Tel  accipe  ctnwt  porcini*,  et  decoqtier  et  fòmè  f**  Si*»- 
monebe,  et  quando  roc tuia  fnerit ,  coanedal  cenai  .al  tafbìft  tr> 
èhm  et  lohélur.  ■•.--■■,  '■','■' 

ItcM  n/iler  potei!  jt'ri  ribtil  /axui  fWg.  taxatìmtj/.— .&&&**!*» 

ehm  no»am  et  cum  Inde  lìliirmlli  Interim  unge  Yunn  et  CiMìm 
die  ilertint  fnonge  br  tie  cum  ip*u  liete  et  peate*  io- ffaa  "àÉaVja) 
coque  que  tolueris  et  cemmedet  quod  intuì  cqehum  fiinHntlw 
dium bibsl et solvetur.  -    ■,Ì-',-'.>  , 

Km  a/iter  pqiett  p-rì.  —  tfnn'IHrf  irripr  nlhi»  ■nfmujièl 
«tempera  cum  equa  3h  Bcomonehe,  ex  fife  equa  interi*»  otti  In» 
tur  et  dimitte  sfecare  ;  cresli oa  die  decoqae  galle  fai  aerane, fair" 
lìnea ,  aed  olla  non  ablualur ,  et  quaudo  coctena  ttmrìt ,  ooteeeat 
cantei  et  brodium  bibat  et  tohetur. 

Sfai/iter  rie  fit.  —  Aliter  flt  clbum  lautiram  et  sf ne  eeetake 
educit.  Eleborum  album  decoqualur  Io  aqua  bene  jaedia.  blbjEatf 
deeoque  ibi  orde  uni  vel  f  leu  un ,  ita  (amen  ut  lolaoi  aqoaa 
lf«utn  grsuum  vel  ordèi  areni  et  nicbil  remanserit;  illuter* 

denm  nel  grani       1  ci      medanlur  per  iij  dies  ;  torli©  die 

orcfde  et  deeoque  1  lii  ;  commede  et  brodium  bibe  et  *o- 
lulionem  co  une  molestia. 

Aliter:  bcc  ie         te      idullim  3iij  et  coque  cum  gallici 

ve!  carne  porcina  '         te  aqua.  Carnea  commede  et  bro- 

dium bibe  et i     « 

Dtptfiloxt  —  tum  làiatifunt  sic  facis:conficc  picawt- 
tum  in  more  ito,  et  m  speclebus  cum  quo  solel  Gerì,  et  adde 
scamonee  3  '  i  uno  hi  ini  dare  volueris  ,  el  si  duobus  dare  10- 
lueria,  add«3  uij  scarni  eetbi  it  et  Cariai  offaset  iolieiurU* 
(amen  ne  eolem  acamon  li  alili  apeciebus  des  aiicui:  «ola  e- 
11  ira  ecammooea  appetita  e  mtatur.  De  tnediciois  que  interini 
recìpiuntur  que  dieta  a  ìia'nt. 

Dt  vfm  iaxative.  —  >in  11  iali*iim  sic  fit  artificiali  ter  :  ir- 
rorameli in  vite  veterl  gri  1  medio  ipsius  vitis  ,  ila  ut  ih* 
iranseat  aliam  partem",  »  s  ad  medullam  viti»;  et  hoc  fui 
tempore  mariti,  et  mitte  in  1  fora  mi  ti  e  pulveretn  elebori  3  » 
«el  iirj,  tei  tcatnonehe  3  iiij  et  ciaode  exlerius  cum  (?)  vd  aliquo 
taliter  ut  nichil  <  posiit  esfre-  U'  illius  viti»  erunt  tosatine  tm 
liler  vinam  quod  inde  factum  t   ?rit  ehi  luxativum. 

Deplmtnto  iaxalfvo.  —  Sf  1       «ere  pigmenlum  IsxativiiDl,  W 

facies:  io  predfeto  tìim  forami     vel  fn  alio  sic  facto  mitte  specie* 

euro  quo  fit  pimentimi  et  Claude  fbramen  et  di  mi  ite  ut  diiimui 

de  vino.  Vinum  quod  inde  Del  pigmqatum  erit. 

PtwipUittta  *t  otta  ioxatmi.  —  Euri  1;.   sutem  apposi!*)  Quei 


3*1 

icUm  est;  quibusdem  vero  oocet,  ut  oolericis  qui  aepe  utuotur; 
■dadi  e»  ettfcam,  et  etiam  per  oimiam  coocoasiouem.  De  ecei- 
eutibue  aoimi  maoifostum  est  ;  quum  omnia  detieceot  ,  exeepto 
audio  quod  humectat*  Quedam  calefaduot,  ut  ira,  onde  eoofort 
nebocoicts,  oocet  vero  colerici».  Inani tio  et  repletio  predkiiead- 
avet ,  aier  fero  bomidia  replet ,  ticcus  ioaoiUonem  perii.  Eo- 
lem  «odo  flt  ioaoitio  mi  modis  quibut  videri  poterit ,  alia  per 
lehotomiam  •  alia  per  roedicioam.  De  flebotomia  io  libila  de  fle- 
«lumia  satis  dicetur,  hic  autem  ootaodum  eat  quod  maxime  per 
lebetoaiam  fit  aaoguiois  ioaoitio,  maxime  dico,  qoia  materia  pur* 
potar  etiam  alii  bumoresaed  specialiter  sangui*.  Nota  cum  vide- 
aua  aliquem  pinguem  et  rubeom  et  veoaa  lataa  habentem  et  uri- 
tam  mbeam  et  pinguem,  iubemusut  flebotometur.  8imiliter  per 
aedkioam  laxatitara  purgantur  humores.  Cum  videmua  aliquem 
fodero  habentem,  et  pulsum  durum  et  fortem,  et  uriaam 
et  teooem,  demos  medicinam  purgati vam9  ut  trifora  sa- 
et  sylliticura  ;  similiter  de  ali»  humoriboa  diiudieetur. 
tal  predicta  restat  de  medicina  tractatio. 

De  wmàkina  que  purgai  confortando.  -—  Hedieinamm  alia  COU* 
Motiva,  alia  laxativa,  alia  immutatile.  Confortativa  tribqs  mo- 
Hu  eperatur  :  aut  calefacit  aut  iofrigidat  aut  medioeritatem  coo- 
•nuLlledicina  que  calefaciendo  operatur  membrorum  octkmesf?) 
*ai  aliquis  habeet  stomachum  iofrigidetum  9  damua  ei  diacitoo*» 
calidum  9  diamillion.  Infrigidendo  eoofortant  membri  aufc- 
Vel  si  aliquis  habeal  sufotaotiam  epatia  calefactam,  de- 
uusei  epar  infrigidantia ,  ut  ro*atam  novellarli  vel  triasandalie 
etauocamm  maturo,  et  ulatur  capillus  veoeris  cum  equa  osqoe 
id  aaedium  coquatur  et  sepe  bibat.  Ad  eonservationem  mediocri- 
tatia  damus  diamargariton  et  diantea  unaquaque  earum  medicma- 
ooovalescentibus  et  debilem  virtù  lem  habentibue,  ut  autem 
soletqui  et  neutri  sanandi  congruo  nomine  appellabeotur.No* 
laodum  autem  quod  confortativa  roedicioa  presentem  cooaervat 
■oitatem ,  laxativa  vero  a  futura  egritudine,  preservativa  ab  ha» 
Mtodiue  osala  Sunt  alii  causam  egritudinis  jam  io  ae  habentea  et 
Iti  aeutri  egrotaturi  vocaotur  :  quorum  alii  sunt  egrotaturt  aola 
etqualitatis  distempera ntia»  alii  ex  superflua  humoriboa.  Qui  ex 
aria  qualitatis  di*temperantia  egrotaturi  sunt  dande  auat  medicine 
ia  eootrariam  qualitatem  proportkmaliter  distemperate  et  bob  li- 
alive. 

M  cmUfactoi  uve  infrigidatos  et  cura  eonm.  —  Infrigidatia  de- 
■uà  calefaciente*  eos  ut  necesse  est,  calefactis  damus  inf rigidaatea 
et  sic  de  ceteris.  In  habentibus  vero  bumorem  superfluum  primeea 
adtaudcodom  est  qui*  humor  babundet;  repletiooem  saoguiois  He- 
tetomia  solvit,  aliorum  humorum  vero  medicinam  laxativam  da- 
mo», sed  hoc  utimur  tripliciter:  aut  eoim  intrinsecoa  acdpiaturf 
aut  eitriosecus  ponatur. 

De  wodicimù  inlerioribus  laxmtivn  et  vomilitm.  —  Interior  cairn 

medicina  in  vj  modis  subdividitur  :  alia  eoim  al  potio ,  alia  pil 


3*0 

Jor  oii'nilitoruD  iniriim  a  calore  naturali  acrior;  ormi  Mt.i 
tura  disiai»  a  sana  ,  aliquantnlam  tamen  interni  et  •uhùlaj,  (m*> 
m)  duro»  velox  et  frcqucns,  tton  ntiiltum  •  ter  "  ~ 
relique  virtutrtm  operaliones,  velul  appetiti»,  i 
et  alle  pò  rum  ira  mutati  tur .  Nótsndum  tanien  hic  errar  q 
mediconim  patientibns  febrem  eflìmeram  jefuoiui 
caiisam  febris  ignorando.  Vernm  *epe  paliens  putrida»  I 
Huìua  autem  febris  que  flt  in  huimiribus,  alia  simplex,  »Ha 
sita.  Simplex  eri  que  flt  ex  uno  hiimore  Mio.  Cornpoatta  mtqW 
fit  ex  plorino*  humoribus.  lterum  simplieiuiri  ephtmeta  «tì*-%- 
lerpolaln,  alia  continua.  Interpolala  est  qOe  flt  a  malaiii  e«M|t 
cala  extra  *asa,  continua  est  qua  fit  ex  materia  intra  Tara.'  • 

Dt  interpolata  febre  ex  fltumato  {  (I.  p.  752).  —  Ifllerpolattlh 
brìi  est  et  fidimele  factfl,  que  colìdie  acrenBionenrUell»  -aftnijK 
tur  cotidiaua.  Item  colidiano  alia  vera,  alia  non  vera.   ',."'- 

Deverà  eolidiana  {\l .  p.  749).  — Vera  cotiriÌana«atq«e  Ha* 
(legniate  insipido,  et  sunt  alia  fero  ex  fleuniaie  salse,  dolci,  aerami 
vitree.  Vere  colidiane causa  est  fleumatis  habundanlìa  et  reptelio 
tiumida,  dieta,  otio,  etate,  temporibus  anni,  completorie,  regio- 
ne  et  celerà.  Signa  eius  ex  rebus  naturalibus  et  non  naturalihoi, 
et  que  auiit  centra  naturam  digrtoscuntur.  Ex  rebus  naturalibus 
quod  flt  in  fleumattco  sene  et  pingue.  Ex  rebus  non  nrilurolìbu» 
qiiod  fit  in  nomine  oso  frigido  et  numida  diela,  in  (rigida  et  hu- 
mìrin  regione  et  in  venie  In  uso  multo  olio.  Ex  rebus  contro  na- 
turam quod  cotidie  accidit  febris  circa  eamdem  fiorarti  cura  ponce 
furore  (f'igore],  pauco  calore,  aiti  multa  tei  pauca.  Urina  pingui) 
et  remttsa  a  principio,  pulsus  parvus  et  (ardus  respeclu  elisrum  (e- 
briiim.  Alio  modo  declarat  pulsos  febris  efimera  eo  quod  circa  ma- 
ntim  diastelem  faci  un  t,  qoam  nos  alleviatici  iem  dicimus.  iSistolcm 
nulem  in  dispnsìtionem  arterie  seniores  habent  et  tantum  equale. 
Qunm  sic  carabi*  cum  dieta  et  medicina.  Diela  vero  sii  potcntiatis, 
ralidn  et  sicca,  actualis  vero  humida  *  sicut  galline  et  pulii  conditi 
irmi  pfpereet  cimino  et  fasiani.  Angui  aonnoles,  caro  ìuvenisarietis, 
polli  columberuro.  De  piscibus  autem  damus  pisces  marino*,  squa- 
moso* etrecentes  in  quantità  te  communi;  de  oleribus  vero  porro* 
torte*  et  betas,  sinapim  et  naslrutium,  pane  iti  cottura  bene  ferfnrn- 
totum,  bonum  vinom,  medielas  acque. Dentm  autem  a  principio  ut 
digerantmoleriamoximelle  in  quo  decoquantur  radkes  rafani.spìi, 
maratri  et  petroselini.  Dabis  etiam  electnaria  ad  materioro  dige- 
rendam  diaiucarum,  diatonìtoo  pipereon,  diacalome ntum  et  simi* 
lia.  Cam  autem  post  *  vel  vi  accessione*  videris  materium  dige- 
stnrn  ,  sen  eum  videris  urinam  intensam  et  subtiliaiam,  hubrnlera 
tenuia  corpuscula  per  totum  diffusa,  dabis  benedielam  tei  ycrapi- 
grani  cura  agarico  £-  1,  in  aqua  calida  distemperala  et  folata,  tei 
simpltciter,  tei  ciim-f  I  diagridii  secondalo  virlus  egrntanlK,  vfl 
elas,  vel  coinplcxio,  tempi»  anni  et  regio  postutoverit  Quod  si  fe- 
bris nondiim' ecscavent ,  aliquantum  opiaUiruin  unte  urani  sr«>- 
sionis  dabis  ut  riialropion,  vel  musini  ennm  ,  vel  mctridaluou  **' 


3fl 
patrimoni,  vel  paxaron,  vel  deidorairi  veladrianum.  In  optati*  ap- 
ponantor  quedam  ut  pi  per  ,  et  etiam  que  consuraatit  ti  quid  de 
materia  vel  medicina  remanserit.  Sunt  euira  quedam  frigida. 

De  hit  que  millantar  in  oppiati*  ad  conslringendwn  humorem—  In 
omoi  enim  oppiata  aliqua  istarum  ponuutur,  ut  mandragora,  pa- 
paver,  insquiamum,  opium.  Ista  vero  interius  recepta  coustrin- 
goot  rena*  ne  permittant  humores  discurrere;  supra  dieta  vero  ca- 
lila coosumuut. 

Sigma  febrium  ex  salso  fleumate  (li.  p.  750  ).  —  Si  vero  febris 
fberit  ex  salso  fleumate,  hec  erunt  signa:  Urina  intensa  et  pingui* 
•liqoaatulunM  principio  aiiquando  tenuis,plus  vel  minus  seenndum 
qood  fuerit  infectionis  quantitas  colere  rubee  et  acumen  ipsius 
febris,  puhns  vero  veloxl  et  spissus  respectu  aliarum  febrium  ex 
fleumate.  Sputum  in  ore  sentis  salsum:  accidit  cum  magno  calore, 
recedit.  Dieta  istis  debet  esse  actualiter  humida  sicut  io  vera  co- 
tidiana,  set  tamen  minus  calida  et  sicca  potenlialiter. 

De  dieta  febrium  in  eitale  nascentium.  —  6i  vero  febris  mul- 
tom  calida  fuerit  et  io  estate,  damus  ei  frigida  et  potenlialiter 
kunrida  ,  ut  lactuca  ,  atriplices  porcellaoas  et  cucurbitas ,  et  spi- 
.  Dabis  autem  a  principio  hoc  ad  digestione  in  materici ,  gy- 
acetosum  ,  quod  flt  ex  acceto  et  zuccaro.  Ad  purgaudain 

ter iam  dabis  triferam  magnam  cum  benedicta  vel  cum  ycrapi* 
gra  cam  scamonea  g  ij  ,  vel  ita  secundum  quod  virtus  egrotautU 
poatohverit.  Dabis  etiam  vomitum  Andrehe  {stc)9  bis  addilis  que 
anperius  dicimus,  vel  tale  vomitivum  facies. 

Vomitivus  ad  [ebrei,  -t-  Accipe  semen  rape,  atriplicis;  tere  et 
bulftai  in  aqua  et  coque  et  cola  et  da  bibere  et  vomet  paruin. 

Putti*  bonus  cantra  fleumate  conversum  et  gianduia*  et  yavvnes. 
Item  pulvis  bonus  contra  fleumate  grossum  et  gianduia*  et  ga- 
vone! vel  in  gula  vel  sub  ascella.  Cuius  Recipe  turbiti  glj,  zucca- 
ri,  et  zinzemberi  aria  equaliter  quantum  de  turbiti,  comuudat  vel 
bibet  et  purgabit  fleuma  grossum.  Item  si  dabitur  sine  zuccaro  et 
tioe  zinzimbero  purgabit  fleumate  suolile. 

EiaUuarium  ad  vomendum.  —  Ad  vomitum  hoc  dactuarium. 
Becipe  turbit,  viole,  liquiritium,  diagridium  aoa  3  *•  sandali  ci- 
trial  et  albi,  polipodium  ,  masticem ,  cinamomi,  maratri  ,  anisi, 
garioflli,  asari,  semen  cucurbite ,  dragatiti  ana  —  I  »  conUce  cum 
eyrupo  simplici.  Si  vis  ut  melius  solvat  appone  diagridium  ad  po- 
taodum  ad  pondus  diagridii  turbit  et  vioJarura.  Purgata  autem 
materia  si  necesse  fuerit  aliqua  predictarum  oppiatarum  dabis  ut 
ydrotopioo,  musam  eneam. 

Si  (11.  p.  750)  autem  febris  fuerit  de  dulci  fleumate,  erit  urina 
minui  intensa,  quarn  in  febre  que  flt  ex  salso  fleumate  ,  et  erit 
magia  pioguis ,  pulsus  vero  velox  et  spissus  et  mollis  et  plenus, 
Sputum  autem  crii  dulce.  Accessie  eius  sine  fervore  vix  habetm 
vel  un  horas  in  quiete.  Quicseius  irnperfeeta  propter  in  feci  ione  m 
languinis.  Quc('uti<|tie  sit  materia  febris,  continuum  prestat  labo- 
rcm.  Huic  autem  cadem  couvenit  dieta  ci  cura  que  et  febri  et 


34» 

salso  flenmate  ,  exceplo  quod  febris  e  r  dulcl  fleumate  émrwmè- 
tomiom  solvilor.   .  "       ■■:>■••. 

De  ftbre  gue  fil  ex  arri  fleumata  et  tigna  (IT.  p.  750),  -^-lUiMi 
outem  qae  flt  ex  acri  fleumate  et  vitreo  eadem  eroot"ilgw'.*1hk 
enim  utraque  febris  megnum  frigus ,  nec  magnani  MtortraB  MaV 
réns;  pulsus  durus  et  tardus  io  utraque  cooperatone  sifoni»  Ài 
nerum  febris  continue.  In  ea  tamenqne  flt  ex  Beri  fleomata "apt*> 
tura  est  acram,  urina  tennis  et  alba.  Ita  vero-  non  flt  ex  fcttw 
vitreo:  sputai  est  insfpidus.  Urina  alba  et  tartro  lènta.  <;  " 

Ve  dieta. — Dieta  istorum  eonvenienter  debet  esse  calida  tem- 
perate, ot  J»nt  pulii  galline ,  et  gallina  follarli ,  caro  animai»  ti- 
gni. Comunlter  ntendum  est  piperatls  et  bibant  \inum  bono  a»- 
do  linfatum.  Et  da  eis  oximel  diureflenm  ad  mnteriam  dineren- 
dam.  In  olimele  decoquantur  radice*  appii,  petrosilini,  colamen- 
ti, pulegii,  origani,  fenicull  et  simillà.  , 

De  cura.  —  [llis  qui  pati  un  tur  ex  acre  fleumate  denlnr  disifn- 
ziberli  conditi,  dìatoniton  pipereon,  diacalameotom,  dispiretrum, 
ve)  fac  tale  emplastrum  de  melle  et  fermento  et  stipraponitur.Cu- 
ius  Recipe  semen  lini ,  fenam  greci ,  jiopt  conficiator ,  set  ante 
terantur,  et  curo  melle  et  oleo  farina  tritici,  et  superpone  stoma- 
co ad  dlgerendam  materiam  ,  adde  semen  petroselci ,  fenlruli  et 
uaslrutii  Bna-  Materia  dtgesta  cum  predlctfs  purgabis  eum  per  to- 
mitam  hoc  modo  ante  cibom. 

(Nota  vomitus  optimi»  in  mnrg.)  Recipe  radices  rafani,  incito 
per  rotula»  et  cum  osimele  comedant  panem,  porros  crudos  et  re- 
pas  usqué  ad  replctioiiem  Postquam  commederit  jj  oranim 
spatìum  digitia  missis  in  ore  aquam  calidam  priu*  pulci  et  evomtt 
lotum.  Et  poste»  ai  necesse  fuerit  dabls  jerampigram  vel  beo  " 
etani  cum  agàrico ,  et  si  oondum  febris  cessaverit  dabls  allq 
predictarum  oppiatarum. 

De  tertiana  vera,  (II  p.  745) Tcrtiana  alia  vera,  olia  non  fe- 
ra, naturali  patrefacla  extra  vasa-  Cuìus  hec  sunt  signa.  Crina 
rubea  vel  subrubea,  pulsus  yelox  et  spìssus  et  durus;  accesalo  eitn 
cum  magna  frigiditate  et  postea  magnus  calor  subscquilur,  et  in 
eadem  ora  de  terlio  in  tertium  diem. 

De  dieta.  — :  Dieta  autem  Istorum  debet  esse  frigida  et  humiA 
tìcut  panis  et  aqua  ;  et  sì  habet  sanum  caput  in  tempore,  spina- 
chia,  atriplices,  porcellane,  cucurbite,  fructus,  pira  cocta  etpro 
no.  Et  ai  fuerit  necesse,  in  principio  fleubotomctur  post  tertium 
diem.  In  diebus  fnterpolatfonis  commedat  pullos  cum  agresti  li 
flet  necesse,  vel  cum  summitates  et  capreoli  viti-; ,  et  confiow* 
lur  aliquantntum  aceti  admisceanlur.  Si  febris  cessaverit,  galline 
carnea,  arietis castrati  porci  mescoli  etsutnia  et  rostra  porci  cnm 
predicto  agresto.  Solet  auletÉfeec  febris  sola  dieta  curari.  Srd  U- 
men  ut  videa  tur  roeliùs  agenret  perfeclìus  post  ij  vel  post  iìi  " 
ce»iones  damus  siliiticum,  diaprunis  laxativum  cum  scamonea  J" 
cocta  hoc  modo. 

D*  codione  icsmotue.  —  Diagridii  Icrc  et  io  pasta  tovolve ,  ci 


.1t3 
in  folio  cauli  postoa  in  fumo  decoque";  coon  bene  codina  fuerit 
et  desiccatum,  fortiter  tare,  et  da  ut  Ubi  videtur. 

Ad  purfamlumiereianariot.  —  Ad  purgandutn  etiam  fac  tale  e* 
lactuariuro:  Diarodoo9  triasaudali,  requies  oppiata,  vel  rubea  tro- 
ciscata. 

De  Urciana  no(ha  (II.  p.  745).  —  Ter  ciana  notha  vel  non  fera 
qne  fit  ex  realiocolta  vel  colera  innaturali ,  vel  ex  colera  citrina, 
vd  vitellina. 

a  (lo  marg.  De  tigni*).  Sed  nothe  tardane  bec  sunt  sigila:  Acces- 
ilo eius  horas  permutai  et  cum  pravo  fit  fervore,  et  magi*  ex  ten- 
diti»» eioa  acoessio  qnant  io  vera  terciana.  Urina  est  aliquantu- 
taospioguis  et  intensa,  magis  tamen  quam  ea  que  fit  ex  vitellino 
femore  ,  et  minus  intensa,  tfotandum  hic  tamen  error  esse  quo* 
rundam  medicorum  dioeotium  jejuaare  patientibus  tercianam  uo- 
thaaa,  et  eos  dietantium  cum  pane  et  aqua.  Dicimus  quod  potius 
debeot  bibere  bonum  vmun  et  temperatura  cum  fortiori  cibo  prop- 
pter  febris  tongitudinem. 

De  dieta  non  vere  torciate.  —  Dieta  vere  terciane  erit  sicut  alla 
qne  eat  ex  salso  fleumate,  minus  tamen  calida  et  sicca;  comedoitt 
magia  temperata,  vinum  bonum  bene  temperatura  bibant.  P«Uieu 
tira  vero  ex  colera  rubea  vel  vitellina  detur  oximelle  ad  diga? 
reodam  materiam  et  vomitura  Andrehe,  ut  sepius  dictum  est;  vd 
fi  vomitura  non  habueris9  da  eis  triferammagnam  et  beuedictaiM 
**!  jerapigram  -f-  ij  vel  iij  circa  tres  obulos  scamonehe.  Ad  ulti- 
■metta  lem  ,  si  necesse  fuerit  ,  da  ei  aliquam  supradictarum  op- 
piataruo.  Nota  quod  istis  fleubolomia  confert  post  iij  dies ,  ao 
ceosioae  tamen  iucoacta  ;  qui  si  non  curantur  fleubotomia ,  polio 
reiteranda  est.  Ut  enim  le  gì  tur  in  Passionarlo»  diligeos  cura  adj- 
benda  est  circa  istos,  qtiare  ydropisim  cito  incurrufit. 

De  quartana  febre  v*ra  et  siyrri  eailem  (II.  p.  754  ).  —  Febris 
quartana  alia  vera,  ali»  non  vera.  Vera  autem  quartana  est  qua  flt 
Cf  colera  rubea,  vel  melaocolia  naturali;  cuius  hec  sunt  aigna:  Uri- 
na est  tenuis  et  alba  a  principio,  pulsus  durus  et  tardus  respectu 
aliarum  febrium;  duobus  diebus  interpolatis  accedit  iiij  die,  fere 
tira  earadem  horam  intestat.  Dieta  autem  eorum  sit  calida  et 
buida  poteotialiter  et  actualiter.  Dentnr  eis  pulii ,  galline  cum 
rimioo  condite  et  similia;  vinum  bonum  temperatura  si  febris  de* 
fuerit,  in  quo  decoquatur  ypericou,  caraedreos,  pulegium  ,  cala- 
menturo,  origaoura,  ysopum  et  similia.  A  principio  detur  eia 
exiaael  ad  digereudam  materiam  ,  et  dentur  eis  dieta  frigida  et 
humida  et  fleiibotomcutur.  Dentur  elecuaria  ut  diacalamentuin  , 
diatoniton  pipereou  et  similia.  Sed  ante  v  vel  vi  accessione*  non 
daberi  dare  medicinam  la  xa  ti  vara  donec  materia  morbi  sit  dige- 
sta, quod  cognoscilur  cum  urina  ali  (uanlulum  colorata  r  ci  in- 
groasatur.  Digesta  vero  materia  ,  purgabis  cum  cum  teodorìton 
aaacardinum;  adde  scamonehe  g  ij,  vel  fac  pillulas  de  recepitone 
teodori ton  ,  et  lapido  lazuli  duplex  in  pondero  anacardoruos ,  et 
confice  cum  latte  tìiiiuaAim,  ut  supra  dicium  est  iu  Intelaia  pi> 


3*4 
lularum.  Quoti  si  materia  fuerit,  ci  fcb:  sveni,  «Inaia  m 

batheo  alìquidopiatarum.  Vel  dabistirji  itwilMw- 

ri*;  quartannrios  Bine  mora  sol  vii  Vel  fa  noe  ilMatamt  lari* 
pesulphuris  vivi,  oppii,  melano  plperts,  omnium  —  iij,  ca-sie  fì- 
stulc ,  apice ,  xylobalsamf ,  euforbji ,  castorei ,  pel  rosili  ni,  appii, 
ju  squia  mi,  stnoni.  dauci  alexandrini,  ana  f-tij,  ga  rinfili  ^-iij  tan- 
tum, et  coDDciantur  cam  melle,  dentar  in  modum  nuriscum  a<]tu 
tepida.  Cui  receptioni  addimua  gentìanam  ,  centeuream  ,  arnlo- 
logiam  rotundam,  et  mandragora  m.  et  totum  insimul  incorpora 
tur,  et  utatur,  et  ad  balneum  vudat:  et  si  non  est,  pstiuntom  un- 
ge ad  igoem  cum  marciatoti  ,  vel  dìaltea  fortiler  fricanrto  spinsi» 
et dorsu m  ,  et  spinam  et  ventrem-  Vel  fac  bullire  in  olea  p»!<» 
piperis ,  piretrum  et  synapis ,  et  limiliter  unge.  Vel  pone  snlftr 
vivum  in  acqua  et  calefac.  Et  pone  in  aliquo  vase  aimiliter  ìgnea 
et  decoquatur  pulegium,  mauipulum  origani,  colamenti;  et  eger 
Bit  io  al  Èqua  tina  cura  illa  aqua  et  erbis  bullitis  usque  ad  geiiua,[K 
coboperiatur  et  audet  bene ,  et  unam  predictarum  oppiatarum  tic 
auscjpiat;  et  cura  diu  moreverit  et  sudaverit,  fac  ei  talem  stolta 
qoe  prevale!  balneo.  Aceipe  caldariam  plenam  acque  et  decoqua- 
tur mtusrnta  mauipulum  catamenh,  origani,  pulegii,  bectonìw, 
ebuli,  et  mille  totum  in  tina, et  eger  undiqtie  cohoperialur  ne  (*• 
npis  eialet,  et  totus  ungalur  marci»  ton.  Item  conferì  eis  paulicwa 
ante  boram  BCcessionia  trib.ua  horii  datum. 

De  quartana noikaqve  fii ex  eollam  (ti.  p.  755). —  Quartana  na- 
tila vel  non  vera  eat  que  St  ex  collera  nifjra  naturali  sive  malia- 
colia',  ve)  ex  colera  adusta  vel  sanguine  adusto.  Quartane  e\  evi- 
terà innaturali  adusta  heesunt  sigivi,  terlianam  vero  interpolati» 
vel  continuano  soletsubsequf,  et  mngis  solai  subsequi  circa  fin«a 
estati*  io  colerico  et  plurimum  adusto,  in  uso  calida  et  sicca. 

Pulsus  vero  velox  et  spissus  et  durus,  urina  autem  a  principio 
tenui*  et  intensa,  rubea  sclllcet,  et  omnia  sintomata  eius  intensi 
Accesslo  eius  cura  fri  gore  et  orripilatioue  multa,  vero  semper  ai- 
dem bora,  set  pretermini!. 

Dt  dieta  quartane  ex  tollera.  —  Dieta  autem  eis  frigida  et  ba- 
mida  ait,  ut  in  vera  tertiana,  mfnus  tamen  frigida  ut  pedes  patti 
et  roslra  galliharum  ;  galline  si  necease  fuerit,  non  tamen  mulina 
pingue»,  quarum  pinguedo  febrem  irritai.  Herbe  ut  spineutt«- 
triplices,  porcellanas  cum  agr    a,  cucurbitaro  et  similia. 

De  medicini*  ditjerentibui  et  purgaMJbus,  —  Medicìtn  unico  oV- 
lur  in  principio  quod  materiato  digerat,  et  calorem  deponat.  si«t 
syropi»  acetosus  vel  violaueui,  sive  quod  caloris  intera»  digit. 
Mùltoliens  huiusmodi  febrem  patìenlcs  colidianam  inairrunt,  tàa 
beneficio  medicine  succurrantur.  Digesta  vero  materia  delurnv 
riicrna  laiativa  ad  purgandam  msteriam.  Nota  in  prinripio  eis 
frigida  csseiit  danda;  calore  enira  rpprcsso.scriindum  quod  urina  >■>- 
dicabit  recurrendom  est  ad  vere  quartane  adiulorinm.  lì-ihi»  ctixm 
aporimam  la  saliva  m  cum  aero  caprino,  cum  cassie  lìgule  et  tarai- 
rindorum  et  miroballanis  cilrjnis ,  de  quo  sunerius  in  trattali!  j- 


1 


345 

foiimarum  dieta  sunt.  Vel  dabis  tri  fera m  saracenicam  cum  sca- 
monea decocla  et  per  diera  io  ea  temperata.  Postea  ?ero ,  si  ne* 
cewe  fuerit,  detur  rubra  trociscata ,  aut  aliqua  oppiatarum  predi- 
ctarum,  vel  musa  enee,  vel  ydrotopioo-  Cave  in  huiusmodi  quar- 
tane non  vere  calida  aiutoria  adhibenda  epaticam  incumint  pas- 
tiooem  9  vel  jtericam  similiter. 

De  quartana  ex  adustione  $anguini$  (IT.  p.756).— .  Si  flt  quartana 
ex  malincolia  generata  ex  sanguine  adusto,  bec  erunt  signa:  Uri- 
m  eius  rubea  et  pioguis,  qualis  esse  solet  in  sinoca,  quia  aliquando 
febris  acuta  ex  sanguinea  procedit.  Pubus  vero  velox  et  spissus, 
■ine  fervore  accidit  et  cum  siti  parva.  Tu  diebus  interpolationis 
falsa  quies  9  et  eger  pigrior  quam  in  aliis  :  sapor  in  ore  sentitur 
dulcis  et  somnus  multus. 

Dieta  et  medicina  debet  esse  eadem  qae  in  quartana  ex  colera 
robea  adusta.  Precipue  tamen  debemus  festinare  ad  curandaio 
Mteriam  cum  flebotomia.  Ad  ultima m,  si  Decesse  fuerit,  aliquam 
yredktarum  oppiatarum  demus  ;  trociscos  ad  quartanam  probati 
ieeundura  magistrum  Vallis  pietà vense  (')• 

PilluUad  quartanam  ex  adustione  sanguini*.  —  Accipe  origani, 
croci,  yaopi,  mente,  colloquintide,  epithimi,  agrici,  squillanti,  co- 
cotidij  giiii,  piperis  longi  et  albi,  gariofili,  galange,  spice*  lap'dis 
buH  ana  §  iiij  ,  zucca  ri  ±  iiij,  ambre  musei  «r  ij ,  ossis  de  corde 
cervi  r- ,  margaritarum  perforatarum  §j,  terantur.  et  postea  con- 
Adantur  cum  petroleon.  Pillule  tormentar  et  excitentur  in  um- 
bre, et  cum  opus  fuerit  da  ei  —  ij,  ante  bora  accessioois  cum  de- 
codione  eupatorii,  idest  lilisfragi  decocti  in  vino. 

Atepillulead  quartanam.  —  Recipe  croci,  origani,  hisopi,  pi- 
geni,  mirti,  epithimi,  ellebori  nigri,  colloquintide,  pollipodii,  a- 
garici,  squinanti,  coconidij,  aloes  ana  i-  j,  tere  et  distempera  cum 
aocco  cauli  agrestis  ,  et  fac  pillulas  ad  modum  avellane ,  et  cum 
•pus  fuerit,  et  da  iij  cum  aqua  calida  distemperata  ante  oram  ac- 
ceasionis. 

De  febre  cotidiana  et  eius  gpecies  (II.  p.  749). —  Cotidiana  febris 
est  que  flt  ex  materia  putrefacta  in  vasis  ;  cuius  iiij  sunt  species 
timplices  secundum  iiij  humores ,  solus  sinocus ,  quod  flt  ex  san- 
guine putrefacto  in  vasis.  Ason  vel  tertiana  continua  ex  colera  ru- 
bea. Cotidiana  continua  ex  fleumate.  Quartana  continua  ex  ma- 
liocoiia  extra  vasa  putrefacta.  «inoche  continue  hec  sunt  signa. 
Urina  a  principio  rubea  et  pinguis,  pubus  velox  et  spissus  et  pie- 
ni» laborts,  continuus,  sine  omni  febre.  Quibusdam  tamen  accidit 
mgnuro  frigus.  Urina  a  principio  est  remissa,  sed  raro  contingit. 
Cura  eius  est  cum  medicina.  Dieta  eius:  sit  in  acqua  missus  panis 
et  coramedat  herbe  spina tia  cum  lacte  amidalorum  absque  sub* 
stantia  Et  cucurbite  cocte  eodem  modo  ,  porcellane  crude ,  sicut 

fi)  Questa  citaiione  manca  nei  Codice  di  Breslavia.  Non  sappialo  m  sia- 
vi stata  aggiunta  dal  copista  ,  o  ti  §i  M  stato  in  realtà  un  Maestro  Valle  del 
feilna* 


348 
Decesse  est  cura  agresto,  cucumeres  parvnlos eadem mUot  9tkmr. 
oa  vero  «per  omnia  cibaria  conferì  vel  farrui».  tfleboto«éa«fn>  , 
ma  medicina,  et  li  (uerit  necessaria  ini  vai  ij  t«1  if j die, «H f ir* 
tuf  egrotantis  impediat  ve)  aliud  accldens  ;  medie  Ba>i«naarrMl^ 
ria  morbariim  pooatur;ovi8Bdoeniw  «ccideutibos  rnortì* 
Accideutia  morbi  tunt  insomnietaUw,  dolor  capitisi 
tiua  corporis,  fastidili»,  ventri»  cootrietìo,  et  aaperitaa  bag 

Vnguentvmaddota'eateapitìi. —  Gonlra  dolore»  casftajè 
tor  frons  et  tempora  da  populeo, .rei  de oJeoroaeo,  fola    ; 
albumine  ovl.  Prodest  autem  àblulio  pedia  in  equa,  io-ajM jbM»-< 
cium  rit  papaver.  Jusciarnus ,  wropervivam  ,  et  de  eìoaaìeaji  fjffc 
erodi*  pistis  saper  otrumque  pulsum  impomatar.  ;  .   .     -v-  '■;.«*  ' 

Ad  nuomnielalem.  —  Co  ti  tra  insortimela  lem  ilelur  rubea  troci- 
sesta,  ve)  requie»,  vel  totvatur  oppium  orni  lacte  mulieris  addila 
croco  rei  storacum  calamite  »  et  ungsnlur  aure*  eius  et  tutres  io- 
terius  ut  provocelur  iternutetio  ,  cuin  pena  uncta  et  oloo  rosee. 
VelTacempIasIrum  de  semine  locUice  iusciami  porlulece,  papa- 
veris  in  duplo  et  distempera  cum  aqua  rosala,  vd  mucilagioe  sv- 
ili, et  in  panno  fronti  et  temporibus  impana  tur.  Solus  papete- 
rii  viridi»  tritus  et  Tronti  et  temporibus  appositi»  multino  Tale). 
Cave  tamen  ne  in  die  cretica'istud  focias  ,  quoniam  sic  pori  opi- 
larentar  ,  etcrisis  retardaretar.  Hoc  in  estivo  tempore  fidai  ■ 
febribus  lentia  in  quibus  materia  est  eroda.  Sed  si  noceste  fueril 
istut  empiasi  rum,  post  iij  rei  iìij  dies  onte  crisim  tocias.  Nota  quoti 
quauloque  eger  magi*  calore  infesta  tur ,  quoniam  materia  mor- 
bi, qua  ex.  urina  magia  intensa  dignoscittir. 

Cantra  silim  et  ineen'iium Con  tra  incendimi]  totiuscorporUet 

sì  tira  détur  gyropus  roseus  rei  violaci  ì-.  Si  ventraia  consthcuitn 
habiierit  fac  talam  svropum.  Decoquitliir  zucearuui  lib.  j  in  u^u 
diligenter  et  pnlvts seminis  laetnne,  papaveri  nigri  aria  —  iij.  -,'>■>- 
dii,  sandali  albi  et  citrini,  cum  flore  uenufarion,  violaceo  vel  ra- 
tto 3'j'  et  coquantur  bene  insimul.  Cum  bene  cocturn  fueril,  co- 
la et  usui  reserva  et  cum  bibere  egrotans  volnerit ,  una  pars  sii 
sjropus,  et  ix  pars  aqne  tepide.  Detur  eliam  eleclua riunì  sviiiti- 
cnm,  diaprunis,  si  ventrem  con«trictura  habuerit. 

Ad  eotulringewdum  vtntren.—  Si  vero  solutnm  ventrem  habitfl- 
rit,  diacodion,  dia  papa  ver,  vel  sineutrnm,  triasandali,  dìarodton, 
rosata  scille  ,  scamonea,  et  valet  contri  fastidimi].  Locus  tri  qm 
eger  jacet ,  frondibns  salici*  et  vinebe  aspergatur  aqua  et  juncunt 
«militer  et  sunt  facienda  si  sit  tempo-  callidum. 

De  retifuationt  uteri*. —  Siro  il  iter  hoc  modo  artificialiter  .l.f-»i-i- 
Infrigidetur.  et  Rat  pluvia:  accipiantur  iarre  et  minutilo  in  fumli 
plora  foramina  fiant,  impleantur  aqua  et  sus  pendant  ur  tinto  Inlir- 
mirm.  Domus  prirmltis  mundetur  et  regoletur  ,  loto  cum  aqu*  . 
et  postea  frondes  lierbarum  frigidarum  aspergantur,  et  tosa  jsrre 
predi  e  te  justa  infirmimi  snspendaolur,  et  ita  aier  in  fri  si  dalli  dir 
artiflciDllter  ,  et  ista  infrigidirti^  mi;-  conferì  cgrotaAi  qua 
inlerius  recepta  medicina  ,  quìa  lubn  =  euim  e*l  caloi  corde.  »' 


34  7 

ter  frigidi*  infrigidal  ipsura,  et  contra  quem  calorem  cordi*  ma- 
lia tetnperat  frigidi»  aie*  qaam  medicina  interim  nscepta  dada 
medicina  in  stomaco  prius  recipitur,  secondario  fai  epate,  et  tic  plu- 
rima» debilitatur  anteqoam  ad  cor  veniat. 

Alter  cantra  constrktionem  ventri*. — Contra  constrfctioOem  *eo- 
Uia  detor  cassiaflstula  cum  tamarindis  ana  ^,  in  aqna  distempera- 
la et  colata  ;  solvit  enim  ? entrem  feces  eidendo.  Tel  fiat  cristo* 
ridai  simplex. 

Ad  asperità  t*m  lingue.  — '  Si  lingua  inflrmi  fuerit  aspera  ,  acci* 
pet jflitmi,  vel  semen  lini,  melius  torneo  sillium  f  et  roitte  in  pe- 
Ua  lini  ad  quantitatem  Jij,  et  pone  in  aqna  tepida,  donec  infletur 
et  f  ncosum  fiat.Lioguaro  cum  stelca  canne  bene  rade  et  monda,  et 
petia  cum  syllio  sepe  frica  iingoam  y  et  dentea  limosi  Beot  cura 
Immd  aspera  tei  sicca  • 

M  Hmceilatem  eiu$.  —  Si  vero  limosa  lingua  fuerit ,  prius  rade 
eMret  frica  cum  paoni»  albis  et  monda. 

Di  tigna  mortit  vet  vite.  —  Cum  accesseris  ad  egrum  memora- 
bHiter  adtende  et  considera  omnia  sigua  mortella  «  qoe  sunt  iste. 
Fimi  quidem  rubet.  Superciliumdeclinatur.ÒcctiH  minuuntur,sed 
mgis  ainister.  Nasus  io  summo  albescit  «  quasi  totum  mentoli 
mtédL  Polsus  autem  currit.  Venler  defungitur,  pedes  frigescunt. 
si  moriuntur  vigilante  senes  autem  dormiunt. 

Ad  Mot  qui  non  locuntur.—  Si  patiens  non  loqoatur,  accipe  poh 
aloes  palici  et  distempera  curo  parum  aque  et  mitte  ih  ho- 

et  sub  lingua,  et  statini  loquetur.  Unde  adtende  raemoraliter, 
et  considera  signa  predicla  a<piciendo  eius  vultura,  et  ore  elusa- 
perto  linguam  previde  et  ungues  et  celerà. 

Deeauson  et  cura  eius  (Il  p.  743).  —  Omnia  autem  que  circa 
timeotn  fa  ci  end  a,  eadem  et  circa  couson  ,  excepto  quod  In  sinoco 
sangois  in  minori  qiiantilate  est  exserendus,  et  quod  ea  que  adhi- 
bentcr  in  causon  vel  tertiana  continua  debeot  esse  frigidiora  9  ot 
equa  frigida  et  similia  in  maiori  quanti  tate. 

De  9*yni*  causon  a  tertiana  continua  et  sinocu*.—  Dignoscitur  cav- 
ami a  tertiana  continua  et  sinocho  bis  stgnis:  Urina  est  magia  In- 
tensa et  pinguis  no  in 05  quam  in  sinocho,  polsus  velox  et  freqoen- 
tior  et  durus,  iocendium  totius  corporis  vehementios  et  sitb  est 
nagna. 

De  cotidiana  continua^).  —  Cotidiana  continua  est  que  Ut  ex 
Scornate  putrefacto  intra  vasa  In  hac  autem  febre,  urina  est  pin- 
guis, et  parum,  intensa  a  principio.  Pulsus  est  tardus  mollis  et  ra- 
ras  respectu  aliarum  febrium  et  continuitas  labori»;  maior  infesta- 
tio  per  x?iij  oras ♦  minor  vero  per  vj  oras  ;  eger  quandoque  est 
stupidus  propter  abuudantiam  fleumatis  io  cerebro. 

De  tmtomatibus  a  princìpio.  —  Sintomata  omoia  a  principio  len- 
ta et  remissioni  respectu  precedentium  febrium.  Verbi  gratta  ca- 
lur  non  roagnus,  dolor  capitis  non  magnus  et  sic  de  ceteris. 

(«)  È  iiferso  disarticolo  de!  Cod.  di  Brcilar.T.  II.  f.  7Ì9. 


325 
foingldfltum  fuerit,  rum  culteHo  foc  tabulai  et  u>rilwim,|W 
ttoailico»  dicitur  iBislvTum.  ■  *.  -  '        *  ..:.;.■ 

.  De  ciba  Insalivo.  —  Citium  limttiTHin  air  faci»**;  Ijf  f«aU{Q-Ui 
pùlverem  3  i'J-  Decoque  nn  gallina  Tel  carne  petcim,  «t  cmaae- 
ilit  gallinam  vel  cameni  porrinam  et  tu»,  bibat  et  kuafcitar  aa*aV 
vetur.  Tel  accfpe  carne»  powlnea,  et  decoque-  et  fomt  tea  5J4aa- 
moDebe,  et  quando  roctum  forrìt  ,  comedàt  carnea  et  Mae*  ag* 
dram  et  sohetur.  '.'>■■  '"'." 

Item  ntUtr  polttt  fori  ribtit  laxvt  flrg.  taxatìvatj.—. Hflefj*a(jpa 
«Varo  oovam  et  cuoi  Inet*  lilirhalli  interina  unge  bao»4tcxMm 
die  Uerniti  inunge  brne  cimi  ipso  lode  et  poslea  io  fraaa  eleva)) 
roane  qua  \oluerìa  et  cemrnèdat  quod  hrtui  coeltua  ria)iii|iataaB 
dium  bihalet  solvetur. 

lim  a/iier  paini  ftrri  — Slmilfter  accipe  o 

stempera  cum  equa  3»)  scamonehe,  ex  Illa  aqua  . ,.. 

inr  et  dimitle  sfocare  ;  creatina  die  deeoqae  galla  veti  tarati  jaar 
cinai ,  acd  olla  non  abluatur,  et  quaudo  corta»  fBertt ,  onaacéat 
contea  et  brodium  bìbat  et  aoltetur. 

Sfmittteriicfit.—  Ali  ter  fit  clbum  laxativum  etiineaMfariN 
educìt.  Eleborum  album  decoquatur  in  aqua  bene  media  tiaca  al 
decoque  ibi  ordeum  *el  frumenlum ,  ita  tameu  ul  totani  aqno 
IpMim  graoum  \el  ordeum  polateritfltnichil  remanserit;  illni  in- 
denni nel  gram  e  edantu'r  per  iij  die*  ;  lertio  dia 
orclde  et  decoq  gai  ;  commede  et  brodium  bibe  el  so* 
bilione  a   ine  molestia. 

Aliter:  accipe  te  ale  riullam  Buj  et  coque  cum  gallici 
ve!  carne  porcina  '         Nn  aqua.  Carne»  cotamede  el  aro- 

dium  bibe  et  solve    . 

De  potk  lexativo  —  tativum  aie  facis:  confìce  picrae»- 

lum  In  more  solito,  et  cum  speciebus  cum  quo  solet  fieri,  et  adde 
scamonee  3  U  si  uno  boro  ini  dare  volueria ,  el  si  d-jobus  dare  >o- 
lueri»,  odùe 3  iiij  scarno  atb  at  et  facJal  oflaset  sohetur  Caie 
tornea  ae  aolam  acamom  li  alila  apeciebus  des  alicui:  sola  <- 
nim  scammonea  apposita  co  idatur.  Jaa.  medici  dìs  que  mtent-i 
reclpiuntur  que  dieta  ao     n     :iant. 

Dt  tino  iaxative.  —  Vin  u  latitai»  aie  Gt  artificiali  ter  :  Tir 
furameli  in  vite  vetcri  gri  i  ned»  Iptìus  vii  is  ,   ila  ul  ww 

nauseai  aliam  porterà',  uaq  e  ad  aedo  Nani  viti»;  a  bue  lisi 
tempora  mariti,  et  mine  i  (bramile  puhervtn  elebori  3  < 

«el  ili*  *•!  acai  iiij  et  ■  Buda  exteiius  cum  (?)  \H  aliquo 

taliter  ut  nichii  pi  it  ealre-  Uve  illjua  vili»  eruut  laxiune;  lirai- 
liler  vinai»  quod  inde  foc        I  erlt  eril  laxativum. 

Depimtnlo  laxulwo.  —  si  i  [acero  pigmentum  temiuio),  tic 
facies:  io  predicto  vitti  j  vel  in  alio  sic  facto  mitie  specie 

cum  quo  fil  pimentimi  eli  de  forameli  et  di  mi  Ite  ut  dntimm 
de  vino.  Vinum  quod  inde  net  pigmentum  eri). 

Ptm>pl\iStTBtìot«*ÌaMti*a.  —  Exleriu:  sutem  appositi)  liuti 


tuoi 


339 
cmplastra  et  unguenta  laxativa  ex  eisdem  tpeciebus  que  interiuf 
recepte  laxanl  et  similiter  exlerius  apposite  laxant. 

Accipe  ebetuarium  superius  dictum  quod  fit  de  fructibus  cu- 
csmeram  agresiium  5  i)  ♦  scamonebe  3  ij ,  agarici,  cocomdii  ana. 
Goofkietur  cuna  felle  taurino  vel  oleo'communi  vel  axuagia  por- 
cina vel  butiro  et  fiat  emplastrum  et  super  stomacum  apponatur 
et  ducet  superius. 

Ve  unguento  h salivo. —  Si  ex  eisdem  unguentimi  feceris  et  un* 
xeris,  deducet  te  superius  et  inferius,  si  totus  te  ungeris. 

Si  vis  servare  fel  laurinum  desicca  illud,  r&lve  cum  vino  Uh 
pèdo  et  vomes  >el  solveris. 

Notandum  tamen  quod  utilius  solvunt  medicine  sucte  (sic)  an- 
tenna quam  apposite  superius,  unde  periti  medici  raro  aut  num- 
quam  utuntur  exterius  neque  idem  valeut  quam  alie. 

Dicium  est  de  medicina  sanilatis  conservativa  ;  nunc  dicamut 
de  medicina  egritudiois  curativa  difliiuendo  et  dividendo,  et  signa 
et  curain  ponendo. 


DE  DIVERS1TATE  EGJUTUD1HUM. 

Egritudo  vero  alia  universali*,  alia  particularis,  alia  quasi  uni- 
versale, alia  quasi  particularis.  De  universali  vero  que  freqaen- 
lius  occurnt ,  et  msgis  igtolautein  infestata  primum  de  ea  dica- 
mua. Luòersalis  egiitudo  est  que  totum  corpus  (add.  infettai). 
Liriversalia  egritudo  alia  ab  aliquo  principalium  membrorum  si- 
cut  a  eorde  et  a  cerebro  >  ab  e  pale  originem  sumit ,  alia  ab  om- 
nibus membris:  a  corde  eoim  trahit  originem  cardiaca  passio,  sia- 
popi  •  de  quibus  uuuc  dicendum  est ,  et  prius  de  febre  ,  que  fre- 
quenta* iulrequentius  infestat  patientem. 

ito  uivinone  febrium  effimeruruvt  et  ce  ettica  et  putrida.  fTom.Il. 
p*iQ.  152  (I J  ).  —  rebus  alia  tìt  in  spiritu  ,  et  dicitar  effimera, 
idia  in  humore  et  dicitur  putrida  ,  alia  in  solidis  membris  et  di* 
èitur  hectka.  De  effimera  vero,  que  per  se  vel  levi  artificio»  sicut 
Ittlneo  et  dieta,  curari  solet ,  prelermittimus  de  ea  quum  ad  raro 
jrocalur  medicus,  iu  ij  vel  iij  vel  in  iiij  die  solvitur.  Cuios  diver- 
sità* et  curatio  in  libro  febr;uoi  Gostanliui  satis  diligenter  di  ce  tur 
et  de  eiuscura. 

Notandum'  tamen  quod  febris  effimera  quaodoque  fit  ab  acci- 
dentibus  velud  ira ,  solliciludine,  sincope  et  aliis  multis  de  cau- 
aia  ;  quaudoque  ab  oc(  ideutibus  corsoi  is  ut  exercitio  vel  calo- 
re aieiis  vel  Irigidiorc  baltico  stilico.  Cognitioues  quibus  a  prin- 
cipiocoguoscuulur  non  esse  a  iebri  putrida  vel  etica,  sunt Ite:  ca- 

(i)La  pratica  di  macitro  Bartolomeo  venne  traicrittanel  Compendi**  Sa- 
lernilanum  del  Codice  di  Uresla?ia,  nel  trattato  de  aegrùudinum  curatione 
da  noi  pubblicalo  nel  lt  Voi.  dalla  p.  81  a  p.  385.  ed  inoltre  da  pag.  787,  a 
p.  768.  Da  ora  in  poi  quando  l' articolo  ti  trova  compreso  nel  trattato  pub- 
blicato noi  •*?«■  cura  di  citarne  la  pagina. 


3*0 
lor  oiiMiilxormn  fi» rum  a  calore  naturali  acrior;  orine 
tum  distai»  a  sano  ,  aliquantnlom  taroen  inietta  et  subtilb,  (pafr 
$*s)  duri»  velox  et  frequcns,  non  rriultum  a  temperato 
relique  virtiitum  operationes,  velut  appetiti»,  mòto 
et alie  parum  iramutantur.Notandum  tamen  hkerror 
medicorum  patientibus  febrem  effiroeram  jeiimiom-  indieandl 
causam  febris  ignorando.  Verum  «epe  patiens  putrida» 
Huius  aatem  febris  qtie  flt  in  humoribus,  alia  simplex,  alia 
sita.  Simplex  est  qve  fit  ex  uno  humore  solo.  Gompoaita 
fit  ex  pluribtift  humoribus.  Uemm  simpliciuiri  ephiméjta  «U»4»» 
terpolstn,  alia  continua.  Interpolata  est  qoe  Dt  a  materie  féÙ$e 
cete  extra  fase,  continua  est  que  Ot  ex  materia  intra  taafet  - 

De  interpolata  febre  ex  fi  fuma  te  (  II.  p.  752).  —  tflterpolUalh 
bris  est  ex  fleumate  facto,  que  cotidie  accensionenf fadt*  M'MÌ$ 
ter  cotidiana.  Item  cotidiana  alia  fera,  alia  non  fera.   \  /v 

he  pera  cotidiana  (II.  p.  749).  —  Vera  cotidianatetqM  Itat 
degniate  insipido,  et  sunt  alie  fero  ex  fleuroale  labe,  doti,  neriet 
vitrea.  Vere  cotidiane causa  est  fleumatis  habundantia  et  raptapt 
humida,  dieta,  otto,  etate,  temporibus  aoui*  complexioAe,  rfcgle-; 
ne  et  celerà.  Signa  eius  ex  rebus  naturalibas  et  non  netUratibav 
et  que  suut  contra  natura m  dignoscuntur.  Ex  rebus  datorftfto 
qnod  fit  in  flenmatico  sene  et  pingue.  Ex  rebua  non  naia; 
quod  fit  in  nomine  oso  frigida  et  numida  dieta»  in  frigida  H i 
midn  regione  et  in  yeme  in  uso  multo  otio.  Ex  reta»  cooMft* 
tu  rara  quod  cotidie  eccidi  t  febris  circa  eamdtm  borato 
furore  (frigore),  paoco  calore,  siti  molta  vel  panca.  Urina 
et  remissa  a  principio,  pulsus  parvos  et  tardos  rnnrrtn  nliarnO)  ^ 
brinm.  Alio  modo  declarat  pulsus  febris  efimera  eoquòdc&ràaw 
num  diastalem  faci  un  t,  qoam  nos  allef  iationem  dicimoa.  f  "  ~  " 
autem  in  dispnsitionem  arterie  seniores  habent  et  tartan 
Qunm  sic  eurabis  cum  dieta  et  medicina.  Dieta  vero  sii 
ralida  et  sicca,  actualis  vero  bumida  ,  sicut  galline,  et  juitlt 
«rum  pipare  et  cimino  et  fa$iaui.Angniennnale5,caroiuteoii^tf4fe 
pulii  columbarum.  De  piscìbus  autem  demos  piscee  luriioiiaÉkh. 


mosos  et  recentes  in  quantità  te  commoni;  de  oleribo*  tela 

roctos  et  betas,  sinapim  et  nastrutium,  pattern  coctum 

tatua,  bonum  f  inum,  medietas  acque.  Dentur  autem  a 

digerantmaleriamoximelle  in  quo  decoquantur  redtces 

maratri  et  petroselini.  Dabis  etiam  electoaria  ad 

rendam  diazucarum,  diatoniton  pipereon,  diacalamentam  M 

lia.  Cum  autem  post  f  vel  vi  access iones  viderts  mety 

stnm  ,  seu  cum  v ideris  urinam  ihtensam  et 

tenuia  corpuscnla  per  totum  diffusa,  dabis  benedicavi  Vjd'jjfljfr 

gram  cum  agarico  ^-  I,  in  aqua  cali  da  distemperata  et  cetSH9k 

simpliciter,  \el  rum?*  I  diagridii  secundum  virtus  egrotaMÉMll 

etas,  vel  complexio,  tempus  anni  et  regio  postulavano  QeodfHl* 

bris  nondum  ces*averit ,  aliquantum  opiatarum  ante,  ornar  àree? 

sionis  dabis  ut  diatropion,  vel  musam  eneam ,  Tel  metrUttam»  ffl. 


I 


3fl 
paoltnom,  vel  paxaron,  veldeidomiri  veladrianum.  Inopiatisap- 
pontmtor  qoedam  ut  piper  ,  et  etiam  que  consuraaut  si  quid  da 
materia  vel  medicina  remaoserit.  Sunt  euim  quedarn  frigida. 

De  hit  que  mittanturin  opppilU  ad  constringendwn  humorem.—  In 
omoi  enim  oppiata  alfqua  istarum  ponuutur,  ut  mandragora,  pa- 
paver,  insquiamum,  opium.  Ista  vero  iuterius  recepta  coustrin- 
goot  vena»  ne  permittant  humores  discurrere;  supra  dieta  vero  ca- 
lli* coosumunt. 

Sigma  febrium  ex  salso  fleumate  (  II.  p.  750  ).  —  Si  vero  febris 
fberit  ex  sebo  fleumate,  hec  erunt  signa:  Urina  intensa  et  pingui* 
•fiquantulunM  principio  aliquando  tenuis,plus  vel  minus  secundum 
qood  fuerit  infectionis  quantitas  colere  rubee  et  acumen  ipsius 
Cabri* ,  pubus  vero  velox)  et  spissus  respectu  aliarum  fé  bri  una  ex 
fleumate.  Sputum  in  ore  mentis  salsum:  accidit  cum  magno  calore, 
recedit.  Dieta  istis  debet  esse  actualiter  humida  sicut  in  vera  co- 
tidiana,  set  tamen  minus  calida  et  sicca  potenlialiter. 

De  dieta  febrhtm  in  eitale  nascentium.  —  Si  vero  febris  mul- 
tai» calida  fuerit  et  io  estate,  damus  ei  frigida  et  potenlialiter 
bomkla  9  ut  lactuca ,  atriplices  porcellaoas  et  cucurbitas ,  et  spi- 
mela. Dabis  autem  a  principio  hoc  ad  digestionem  materici  9  sy- 
ropum  acetosum  y  quod  flt  ex  acceto  et  zucca ro.  Ad  purgaudain 
jHteriam  dabis  triferam  magnam  cum  benedicta  vel  cum  yerapi* 
gre  cam  scamonea  g  ij ,  vel  ita  secundum  quod  virtus  egrotuiiti* 
poafuhverit.  Dabis  etiam  vomitum  Andrene  (sic),  bis  addilis  quo 
anperius  dicimus,  vel  tale  vomitivum  facies. 

Vomitimi  ad  (ebrei,  -t-  Accipe  semen  rape,  atriplicis;  tere  et 
bulli»  in  aqua  et  coque  et  cola  et  da  bibere  et  vomet  paruui. 

Puivit  bonus  cantra  fleumate  conversum  et  gtandutas  et  ytvonet. 
Item  pulvis  bonus  contra  fleumate  grossum  et  gianduia*  et  ga- 
vone* vel  in  gula  vel  sub  ascella.  Cuius  Recipe  turbiti  glj,  zucca* 
ri,  et  xinxemberi  ana  equaliter  quantum  de  turbiti,  cominzdat  vel 
Mimi  et  purgabit  fleuma  grossum.  Item  si  dabitur  sine  zuccaro  et 
rise  xioximbero  purgabit  fleumate  subtile. 

Eiattuarium  ad  vomendum.  —  Ad  vomitum  hoc  elactuarium. 
Becipe  turbit,  viole,  liquiritium,  diagridium  aoa  3  *•  sandali  ci- 
trini et  albi,  poiipodium  ,  masticem ,  cinamomi ,  maratri  ,  anisi, 
gallofili,  asari,  semen  cucurbite ,  draganti  ana  —  *  >  conlice  cum 
tjrapo  simplici.  Si  vis  ut  melius  solvat  appone  diagridium  ad  pò- 
taodum  ad  pondus  diagridii  turbit  et  violarura.  Purgata  autem 
materia  si  necesse  fuerit  aliqua  predictarum  oppiatarum  dabis  ut 
ydrotopioo,  musam  eneam. 

Si  (II.  p.  750)  autem  febris  fuerit  de  dulci  fleumate,  erit  urina 
minus  intensa,  quam  in  febre  que  flt  ex  salso  fleumate  ,  et  erit 
magia  pioguis ,  pulsus  vero  velox  et  spissus  et  mollis  et  plenus. 
Sputum  autem  crii  dulce.  Accessie  eius  sine  fervore  vix  habetne 
vel  un  horas  in  quiete.  Quicseius  imperfeeta  propter  in  feci  ione  m 
sanguints.  Qucrunque  sit  materia  febris \  continuum  prestat  labo- 
rem.  liuic  autem  cadem  eomcnit  dieta  ci  cura  que  et  febri  et 


343 
salso  Detraete  ,  exceplo  quod  febris  ex  dulef  fleumate  Dtf  BeoM- 
tomisro  solvitar.  ,  :'-''- 

De  fibre  que  fit  ex  aeri  perniiate  rt  tigna  (IT.  p.  7  *•()!,  —  Pelili» 
outem  qne  flt  ex  acri  fleumate  et  vitreo  eodem  enint  signa.  Est 
enim  utraque  febris  ma  gnu  m  frigus  ,  nec  magnimi  calorem  info- 
rens;  ptilsus  durus  et  tardi»  io  utraqiie  cooperatone  aliorum  ge- 
nerum  febris  continue.  In  ea  (amen  qiie  fit  ex  acri  fleumate  spu- 
timi est  aerata,  urina  tennis  et  alba,  ita  vero  non  fit  ex  fleumate 
vitreo:  sputo?  est  insipidi»,  orina  alba  et  tarbulenta 

Ite  dieta.  —  Dieta  istoram  convenienter  debet  esse  calida  tem- 
perate ,  ut  glint  pulii  galline ,  et  gallina  'asiani ,  caro  nrmualb  ■• 
gfli.  Como  ritte  r  utendum  est  piperà  tis  et  bibant  vimini  bono  mo- 
do linfatum.  Et  da  eìs  osi  mei  diur-ii  cnm  ad  materiali)  digeren- 
data.  In  ozimele  decoquantar  radlcesBppìi,  petrosilìni,  calamen- 
ti,  pulegii,  origani,  feniculi  et  similia. 

De  cura.  —  Illis  qui  patiuntnr  ex  acre  fleumetc  dentar  diszin- 
ziberii  conditi,  diatooiton  pipereon ,  diacalamentum,  diopirrt rum, 
vel  fac  tale  erapla=trum  de  melle  et  fermento  et  supraponitur.Ca- 
ius  Recipe  semen  lini ,  fenam  greci ,  ysopì  conuctotor  ,  set  ante 
terantur,  et  cura  melle  et  oleo  farina  tritici,  et  superpone  stoma- 
co ad  digerendam  materiam  ,  adde  semen  petroselìnì  ,  feninili  ri 
nastrati!  ana.  Materia  digesta  cum  predictis  purgabis  eum  per  io- 
imtnm  hoc  modo  ante  cihom. 

(Nota  vomita»  optimus  in  mnrg.)  Recipe  radices  rafani,  incide! 
per  rotulea  et  cum  oximele  comedant  panem,  porros  crudo»  et  ra- 
pa» usque  ad  replclioiiem.  Postquam  commederit  jj  orarum 
spalili m  digiti»  mìssis  in  ore  aqaam  calidam  priu*  potei  et  cvomat 
totum.  Et  postea  si  Decesse  fnerit  dabis  yerampigrnm  vel  benedi- 
ctam  cum  agarico .  et  ai  nondum  febris  cessa  veri  t  dabis  alìquani 
predictarum  oppiatarum. 

De  terfùma  vtra.  (II  p.  745J— Tertiana  alia  veni,  alia  non  re- 
ra,  naturali  putrefatta  extra  vasn  Cuius  bec  sunt  signa.  ITrioi 
rubea  vel  subrubea,  pulso»  velox  et  sptssus  et  durus;  accessio  eiw 
cum  magna  frigidi  tate  et  postea  magnus  calor  subsequilur,  et  in 
eadem  ora  de  tertio  in  tertium  dìem. 

De  dieta.  —  Dieta  autem  istoram  debet  esse  frigida  et  liiimi-.1» 
sicut  panis  et  aqua  ;  et  si  habet  sanum  caput  in  tempore,  spina- 
chia,  atriplices,  porcellane,  cucurbite,  fruclus,  pira  cocta  el  pni 
na.  Et  si  fuerit  necesse,  in  principio  fleubotometur  post  teriium 
diem.  In  diebus  iuterpolationis  commedat  pullos  cum  agre*)*  w 
flet  necesse,  vel  cum  summitates  et  capreoli  vitis ,  et  confinai:- 
tur  aliquantulum  aceti  admisceanlur.  Si  febris  cessaverit,  galli» 
carnea,  arietis castrati  porci  masculi  etsuinia  et  rostra  porci  ram 
predicto  agresto.  Solet  aulegMiec  febris  sola  dieta  curari.  Sed  U- 
meo  ut  videalur  meliùs  agenfet  perfectìus  post  ij  vel  post  ili  *"- 
regione»  damus  silliticum,  diaprunis  laxativum  cum  scamonea  di*- 
cocta  hoc  modo. 

D*  codione  teamonte.  —  Diagridiì  terc  et  in  pasta  ittiche,  « 


su 

in  folio  cauli  postea  in  fumo  decoque';  cum  bene  coctum  fuerit 
et  desiccatum,  fortiter  tare,  et  da  ut  Ubi  videttir. 

Ad pnrgandumUrcianarios.  —  Ad  purgandone  etiaco  fae  talee- 
lactarium:  Diarodoo,  triasaudali,  requies  oppiata»  vel  rubea  tro- 
cacata. 

De  Urciana  nodia  (li.  p.  745).  —  Terciana  notha  vel  ooq  vera 
qne  fit  ex  maliocoHa  vel  colera  innaturali ,  vel  ex  colera  citrina , 
vel  vitellina. 

^  (Io  marg.  De  tigni*).  Sed  nothe  tardane  bec  sunt  stgha:  Acces- 
tio  eius  horaa  perrautat  et  cum  pravo  ftt  fervore,  et  roagig  eiten- 
ditor  eius  acoeasio  qaaot  in  vera  terciana.  Urina  est  aliquanlu- 
km  pinguis  et  iotensa,  magis  tamen  quam  ea  que  fit  ex  vitellino 
kmore  ♦  et  minus  intensa.  Notandum  hic  tamen  error  esse  quo* 
nmdam  medicorum  dioentium  jejuuare  patienti bus  terciana m  no- 
filata,  et  eos  dietaniiuni  cum  pane  et  aqua.  Di  ci  raus  quod  potius 
debeat  bibere  bonum  vhhmi  et  tempera  tura  cum  fortiori  cibo  prop- 
pter  febris  kmgitudinem. 

De  dieta  non  vere  tentane.  —  Dieta  vere  terciane  erit  sicut  alla 
q«e  est  ex  salso  fleumate,  minus  tamen  calida  et  sicca;  comedant 
nsagis  temperata*  vinum  bonum  bene  temperatura  bibant.  Patieo- 
liom  vero  ex  colera  rubea  vel  vitellina  detur  oxtmelle  ad  diger 
nolana  materiam  et  vomitum  Àndrehe,  ut  sepius  dictum  est;  vW 
si  vomitum  non  habueris,  da  eis  triferam  magnam  et  benedi' dui* 
fd  jerapigram  -f-  ij  vel  iij  circa  tres  obulos  scamonehe.  Ad  «Iti- 
OBoa^utem  ,  si  necesse  fuerit  »  da  ei  aliquam  supradictarum  op- 
piatarum.  Nota  quod  istis  fleubotomia  confert  post  iij  dies ,  ac- 
cecarne tamen  incoacta  ;  qui  si  non  curanlur  fleubotomia,  polio 
reiteranda  est.  Ut  enim  legitur  in  Passionarlo,  diligeos  curaadj- 
benda  est  circa  istos,  qnare  ydropisim  cito  incurrunt. 

De  quartana  febre  wra  et  siyni  eatlem  (IL  p.  754  ).  —  Fetori* 
quartana  alia  vera,  aliti  non  vera.  Vera  autem  quartana  est  que  Ot 
ef  oderà  rubea,  vel  melaocolia  naturali;  cuius  hec  sunt  sigua:  Uri- 
na est  tenuis  et  alba  a  principio,  pulsus  durus  et  tardus  respectu 
aiiaruio  febrium;  duobus  diebus  interpolatis  accedit  iiij  die,  fere 
circa  eamdem  boram  intestai.  Dieta  autem  eorum  ait  calida  ut 
bonaida  poteotialiter  et  actualiter.  Dentnr  ei?  pulii  >  galline  cum 
riaioo  condite  et  similia;  vjinim  bonum  temperatum  si  febris  de- 
fuerit,  in  quo  decoquatur  y  pericoli,  catnedreos,  pulegium  ,  cala- 
mentimi,  origaoura,  ysopum  et  similia.  A  principio  detur  eia 
•xiosel  ad  digerendam  materiam  ,  et  deotur  eis  dieta  frigida  et 
huosida  et  fleubotomentur.  Dentnr  elecuaria  ut  diacatamentum  % 
dtatoniton  pipereoti  et  similia.  Sed  ante  v  vel  vi  aacessiooes  non 
daberi  dare  mediciuam  laxativam  donec  materia  morbi  sit  dige- 
sta, quod  cognosci tur  cum  urina  ali  |uaiituhnn  colontur  et  in* 
groasatur.  Digesta  vero  materia  ,  purgabis  cum  cara  teodoritoo 
aoacardinum;  adde  scamonehe  g  ij,  vel  fac  pillulas  de  receptione 
teodoriton  ,  «?t  lapido  lizuli  duplex  in  pondere  anacardoruio ,  et 
confice  cum  lai  te  tiiimarum.  ut  supra  die  Lira  est  in  traclato  pil- 


3(4 
lularum.  Quoti  si  materia  fuerit,  et  febi      hai  c     aterH,  dato»» 
balneo  aliquidopiatamm.  Vel  dabis  tirva         pr    aiMaftataa- 
ris;  quartanarios  slue  mora  loWit  Vel  e     IkSaUa»  Reci- 

pe aulphuria  vivi ,  oppiì,  melano  piperis.  omnium  ~-  iij,  cassie  6- 
stule ,  apice  ,  xylobalsami ,  euforbii ,  castoreì ,  petrosi  lini,  appii, 
jusquiami,  slnooi.  dauci  aleiandrlti i,  erra  ~Hj,  gariofili  £■  iij  tan- 
tum, et  confiriantur  cum  melle,  denlur  iti  modum  nucis  cura  apii 
tepida.  Cui  reception»  eddimus  genti  unni  ,  centauream  ,  aristo- 
logiom  rotundam,  et  mandrsgoram.  et  totum  insimul  incorpore- 
tur,  et  utatur,  et  ad  balneum  «dai;  et  sì  non  est,  palientem un- 
ge ad  igoem  cnm  marciatoli ,  vel  dhiltca  l'urti  ter  f  ricamiti  spinta 
et,dòrsum  ,  et  spinarti  et  ventrem.  Vel  fac  bullire  in  oieo  pai» 
piperis,  piretrum  et  synapis  ,  et  limiliter  unge.  Vel  pone  solfar 
vivaio  fn  acqua  et  calefac.  Et  pone  in  aliquo  vase  similiter  ignea 
et  decoquetur  pulegium  ,  manipulum  origani ,  dilanienti;  et  eger 
alt  in  aliqua  Una  aita  illaaqua  et  erbìs  bullilis  usque  ad  genua.jet 
coboperiatur  et  sudel  bene ,  et  imam  predictarum  oppiata  rum  tic 
Buscipiat;  et  cura  diu  moraverit  et  sudaverit,  fac  eì  lalem  stufai 
qoe  prevale!  balueo.  Accipe  caldariam  plenam  acque  et  decoqut- 
tur  Hitus  ruta  manipulum  calameni  i,  origani,  pulegìi,  beclooicc 
ebuli,  et  milte  totum  in  tina,  et  eger  undique  coboperiatur  ne  h- 
nuis  eiaiet,  et  lotua  ungatur  marciaton.  Itero  confert  eh  paulioua 
ante  horam  accessioni»  tribù»  horii  datum. 

De  quartana  notkaqveflt  ex  eUler»  (11.  p.  755).  1 — Quartana  M- 
dia  Tel  non  vera  est  que  flt  ex  collera  nigra  naturali  sive  malia- 
colia  ,  vel  ex  colera  adusta  vel  sanguine  adusto.  Quartaoc  eì  col- 
lera Innaturali  adusta  hecsuot  ifgiw,  tertionam  vero  iiiterpolauci 
vel  continuare  solet  subsequl,  et  magi»  soletsubsequi  circa  finta 
estati»  in  colerico  et  plurimu      idesto,  in  uso  calida  et  sjeca. 

Pulsili  vero  velox  et  spissus  et  durus,  urina  autern  a  principio 
tenuis  et  intensa,  rubea  acilicet,  el  omnia  sintomata  eius  Intensi 
Accesilo  eius  cum  frfgore  et  orripilatioue  multa,  vero  setnper  ei- 
dem bora,  set  pretermini!. 

Dt  dieta  quartane  ex  collera.  —  Dieta  aulem  eÌ8  frigida  et  nu- 
mida sit,  ut  in  vera  tertìana,  fflfnus  tamen  frigida  ut  pedes  eorà 
et  roslra  gallinarum  ;  galline  si  necesse  Tuerit,  non  tamen  mulina 
pingues,  quarum  pioguedo  Gebrem  irritai-  Herbe  ut  spinatra,»* 
triplices,  porcellana»  cum  agresto,  cucurbìtam  et  simili*. 

De  meditine  digerenUbiu  el  purgo  nlil'us.  —  Medicina  .lulem  ur- 
tar in  principio  quod  materiam  digerat,  et  calorem  dep>wiat,MC*t 
syropiH  acetosità  vel  violacea*,  sive  quod  calori»  inlensio  eiigii- 
Multotiens  huiuimodi  febrem  patienies  colidianam  ineurrunt.nN 
beneficio  medicine  succurrantur.  Digesta  vero  materia  delur  me- 
dicina la  iati  va  ad  purgaudam  malcriam.  Nota  in  principio  e» 
frigida  esserti danda;  calore  enirt)  represso, seetindum  quod  uriw  in- 
dìcabit  recurrendum  est  ad  vere  quartane  adìutorium.  Daini  bUìbI 
aporimam  laxativam  cum  seru  caprino,  cum  cassie  thiule  et  uni- 
TJodoruui  el  miroballaois  citrini» ,  de  quo  superi 


I 


345 

fotimanim  dieta  sunt.  Vel  dabis  triferam  saraceaieam  cum  sca- 
monee decocta  et  per  diero  io  ea  temperata.  Postea  fero ,  si  ne- 
ewae  fuerit,  detur  rubra  trociscata ,  aut  aliqua  oppiatarum  predi- 
ctarum,  vel  musa  enea,  vel  ydrotopion  Cave  in  huiusroodi  quar- 
tane non  vere  calida  aratoria  adhibenda  epaticam  iocurrunt  pas- 
iiooem  ,  vel  jtericam  similiter. 

Da  quartana  ex  adustione  sanguinis  (IT.  p.756).— -  Si  fit  quartana 
ex  malineolia  generata  ex  sanguine  adusto,  hec  erunt  signa:  Uri- 
na eius  rubea  et  pioguis,  qualis  esse  solet  in  sinoca,  quia  aliquando 
febrìs  tenta  ex  sanguinea  procedit.  Pulsus  vero  velox'  et  spissus, 
•ine  fervore  aecidit  et  cum  siti  parva.  In  diebus  interpolationis 
falsa  quies ,  et  eger  pigrior  quam  io  aliis  :  sapor  in  ore  sentitur 
dulcis  et  somnus  roultus. 

Dieta  et  medicina  debet  esse  eadem  que  in  quartana  ex  colera 
adusta.  Precipue  tamen  debemus  festinare  ad  curandam 
iriam  cum  flebotomia.  Ad  ultimum,  si  necesse  fuerit,  aliquara 
yredictarum  oppiatarum  demus  ;  trociscos  ad  quartaoam  probati 
aacandum  magistrum  Pallia  pictavense  ( f  ). 

PilluUad  quartanam  ex  adustione  sanguini s.  —  Accipe  origani, 
enei,  ysopi,  mente,  colloquintide,  epithimi,  agrici,  squillanti,  co- 
cenidij  giiii,  piperis  longi  et  albi,  gariofili,  galange,  apice,  lap»dis 
fari!  ana  J  iiij ,  zuccari  £•  iiij,  ambre  musei  4-  ij  f  ossis  de  corde 
cervi  r- ,  margaritarum  perforatarum  ^j,  terantur.  et  postea  con- 
■claBtnr  cum  petroleon.  Pillule  Tormentar  et  excitentiir  in  um- 
bra, et  curo  opus  fuerit  da  ei  ~  ij,  ante  bora  accessionis  cum  de- 
coctioae  eupatori),  idest  lilisfragi  decocti  in  vino. 

AHepiilulead  quartanam.  —  Recipe  croci,  origani,  bisopi,  pi- 
geni,  mirti,  epithimi.  ellebori  nigri,  colloquintide,  pollipodii,  a- 
garici,  squinanti,  coconidij,  aloes  ana  -r  j,  te  re  et  distempera  com 
tocco  cauli  agrestis  ♦  et  fac  pillulas  ad  modum  avellane ,  et  com 
#p«ts  fuerit,  et  da  iij  cum  aqua  calida  distemperata  ante  oram  ac- 
ceastonis. 

De  febre  eoiidiana  et  eius  spteies  (II.  p.  749). —  Cotidiana  febrìa 
est  que  Ut  ex  materia  putrefacta  in  vasis  ;  cuius  iiij  sunt  species 
eimplices  secundum  iiij  humores ,  solus  sinocus ,  quod  fit  ex  san- 
guine putrefacto  in  vasis.  Ason  vel  tertiana  continua  ex  colera  ru- 
bea. Cotidiana  continua  ex  fleumate.  Quartana  continua  ex  ma- 
liocolia  extra  vasa  putrefacta.  8inoche  continue  hec  sunt  signa. 
Urina  a  principio  rubea  et  pinguis,  pulsus  velox  et  spissu»  et  pie- 
mia laboris,  continuo»,  siete  omni  febre.  Quibusdam  tamen  aecidit 
nsegnum  frigus.  Urina  a  principio  est  remissa,  sed  raro  contingit. 
Cura  eius  est  cum  medicina.  Dieta  eius:  sit  in  acqua  missus  panis 
et  commedat  herbe  spina tia  cum  lacte  amidalorum  absque  sub- 
alaotia.  Et  cucurbite  cocte  eodem  modo ,  porcellane  crude ,  sicut 

fi)  Questa  citaiions  manca  nel  Codioa  di  BresUma-  Non  sappiano  sa  sia- 
vi  stata  aggiunta  dal  copista  ,  o  ti  fi  si*  stato  in  realti  un  Maestro  Valla  del 
fitta- 


346 

Decesse  est  cum  agresto,  cucumeres  panfolw-e^dem  mtfc,  Wmv. 

uà  vero  super  omnia  cibaria  confort  vel  fammi,  F 

ma  medicina,  et  si  fuerit  Accessoria  in  ì  vel  ij  vel  iij  d 

tu!  egrotantls  unpediat  vel  aliud  accldena  ;  medie  tu* 

ria  morborum  pooatur;  oviando  eniu  arcideutibas  morbi]*1 

Accidentia  morbi  sunt  insomnietstes,  dolor  capita,  ^twet>dlaatil» 

tius  corporis,  fastidìum,  veutris  contr  iotio,  et  asperità»  boa**.'  ' 

Vngueatvm  ed  dolaretn  capiti'. —  Contra  dolorerò  capite  «*#•*' 
ter  frons  et  tempora  de  populeo,  vel.de  oleo  roseo.  lèi  •eetofsva 
albumine  «vi,  Prodest  autem  àblutio  pedi»  in  aqua  fa  sf*B#ied- 
etuniit  papaver.  Jusciamas  ,  sempervivam  ,  et  de  eiasdiai  Mfc 
erodi*  pistis  super  utrumque  pulsimi  impoi;ator.^^^^^^jj>  ' 

Ad  momnieiaUm.  —  Coatra  insomnietatem  delur  rubea  traci- 
scala,  vel  requie»,  Tel  solvstur  oppium  ctim  lacte  mulieris  addilo 
croco  vel  sloracum  calamite  fc  et  ungantur  aurea  eius  et  nere*  in- 
terina ut  provocetur  sternutetìo,  cum.  pena  uncta  et  oleo  roteo. 
VelTacemplestrum  de  semine  lactuce  iusciami  portulace,  pana- 
veris  in  duplo  et  distempera  cum  «qua  rodala,  vel  raucilagiuesy- 
IH ,  et  in  panno  fronti,  et  temporibus  importa  tur.  Solita  papaie- 
tìs  viridis  tritus  et  fronti  et  temporibus  apposito?  mulinai  ■..■!..■!. 
Cave  tamen  ne  in  die  cretica'istud  facies  ,  quoiuam  sic  pori  op- 
larenlnr ,  et  crUis  retardaretur.  Hoc  in  estivo  tempore  fedai  n 
febrlbus  leiit's  in  qnibus  materia  est  cruda.  Sed  si  necesse  (unii 
istutemplaslrum, postiij  vel iìij diesante  crisim  facias.  Notaq»>l 
quan  leque  eger  magi*  calore  infestatur ,  quoniam  materia  mar- 
II,  qoe  et  urina  magi!  intensa  dignoscitiir. 

Cantra  sili/n et  incenliUm Contra  incendi'iim  tntitiscorporfcet 

sitim  détur  syropus  roseus  vel  violaceus.  Si  ventre m  coostrictam 
habuerit  fa.c  talem  syropum.  Decoquatur  zuccanira  lib.  j  in  ai]ui 
diligenter  et  pnlmiemìnis  lactuce,  papaveri;  digrignai-  iij,  lau- 
di!, sandali  albi  et  citrini,  cum  Dorè  nenuforion,  violaceo  vel  ro- 
seo Jij,  et  coquantur  bene  insimul.  Cum  bene  cortina  fuerit.  tu- 
ia et  usai  reserva  et  cum  hi  bere  egro  tari-  voluerit ,  una  p.in  iti 
syropus.  et  ix  pars  aque  tepide.  Delur  etiam  electua  ritiro  nylltii- 
cum,  diaprunis,  si  veutram  con-trietuin  habuerit. 

Ad  conitringewdvm  ventrem.—  Si  vero  solutum  veri t rem  habue- 
rit, diaeodion.  diapapaver,  vel  si  neutroni,  trasandati,  diarodìoo, 
rosata  scille  ,  scamonea ,  et  valet  centra  finiidium.  Cocus  in  quo 
eger  jacet ,  frondibns  salìcis  et  vinehe  aspergali! r  aqua  e)  julienni 
simili  ter  et  sunt  facienda  si  sii  tempi»  calli  dura. 

De  rttijieation»  altrit. —  Si  mi  li  ter  hoc  triodo  arti  fidai  iter  ilomi* 
Infrigidetur,  et  fiat  pluvia:  accipiantur  iarre  et  minutiai  io  fuwfn 
plora  forarn ina  fiant,  impleantur  aqaa  et  suspendaotur  iustu  infir- 
mum.  Dora us  primitus  minutato  r  et  regoletur ,  Iota  cum  at[iM  , 
et  postea  frondes  lierbarum  frigidarum  asperganlur,  et  ipse  jarra 
predicte  insta  infirmiim  sus  pendati  tur,  et  ila  aier  iqfrtgHtao{lw 
iirtiftciàliter  ,  et  isla  fnFrij*  idillio  magi*  ninfei  l  egrotaair  qujtn 
interina  recepta  medicioa  ,  quia  iebris  euira  ci  cdlor  corde,  *■ 


347 

far  frigidi*  infrlgidat  ipsuro,  et  contra  queni  calorem  cordi*  ma- 
tto temperat  frigidi»  aiefr  qaam  medicina  interim  recepta  Unde 
sedicina  in  stomaco  prius  recipitur,  secundario  in  epate,  et  tk  plu- 
rimam  debititatur  aoteqoara  ad  cor  veniat. 

alter  canina  comtrictionem  venirti. — Contra  coustrlctioftem  ven- 
ir» detor  cassiafistula  cum  tamarindis  ana  ^,  in  aqna  distempera- 
la et  colata  ;  solvit  enim  ventrem  feces  eidendo.  Tel  fiat  «iste- 
riunì  simplex. 

Ad  asperilatem  lingue.  —  Si  lingua  infirmi  Rieri t  esperà ,  acci- 
pesjttium,  vel  semen  lini,  melina  tamen  sillium  ,  et  mitté  in  pa- 
tii lini  ad  quantitatem  3}ijf  et  pone  in  aqna  tepida,  donec  infletur 
et  tfccosum  fiaLLinguaro  cum  stelca  canne  bene  rade  et  monda,  et 
petia  cum  syllio  sepe  frica  lingnam  9  et  dentea  limosi  flent  cum 
tamen  aspera  vel  sicca 

M  ftmciilatem  eiu$.  —  Si  vero  limosa  lingua  fuerit ,  prios  rade 
eam  et  frica  cum  pannis  albis  et  monda. 

Ito  signa  morti*  vel  vite.  —  Cam  accesseris  ad  egrum  memora- 
MHter  adtende  et  considera  omnia  signa  mortalia  9  que  sunt  iste. 
Tnm  quidem  rubet.  Supercilium  decltnatur.Òcculi  minùuntur,sed 
ainister.  Nasus  in  summo  albescit  ♦  quasi  totum  mentirà 
Pnbus  autem  currit.  Venler  defungitur,  pedes  frigescont. 
ri  moriuntur  vigilante  senes  autem  dormiunt. 

Ad  Mot  qui  non  locuntur.—  Si  patiens  non  loquatur,  accipe  poh 
aloes  patici  et  distempera  cum  peroni  aque  et  mitte  in  bo- 
ro et  sub  lingua*  et  statini  loquetur.  Unde  adtende  memoraliter, 
et  considera  signa  precida  aspiciendo  eius  vultum,  et  ore  elusa- 
pertoliogoam  previde  et  ungues  et  cetera. 

Deeavson  et eura  sius  (Il  p.  743).  —  Omnia  autem  que  circa 
tiaocutn  facienda,  eadem  et  circa  cnuson  9  excepto  quod  in  sinoco 
aang ois  in  minori  quantitate  est  exserendus,  et  quod  ea  que  edhi* 
bentcr  in  causon  vel  tertiana  continua  debent  esse  frigidiora  »  ot 
aqna  frigida  et  similia  in  maiori  quantitate. 

De  stani*  causon  a  tertiana  continua  et  sinocus.—  Dignoscltur  cau- 
son a  tertiana  continua  et  sinocho  bis  signis:  Urina  est  magis  In- 
tensa et  pinguis  m intra  quam  in  sinocho*  pulsus  velox  et  freqoen- 
tior  et  durus,  incendium  totius  corporis  vehementios  et  sitb  est 
magna. 

De  eotidiam  continua  (I).  —  Cotidiana  continua  est  que  Ut  ex 
fleomate  putrefacto  intra  vasa.  In  bac  autem  febref  urina  est  pin- 
guis, et  parum  intensa  a  principio.  Pulsus  est  tardus  mollis  et  ra- 
na respecto  aliarum  febrium  et  continuitas  laboris;  roaior  infesta- 
ta per  xtìij  oras ,  minor  vero  per  vj  oras  ;  eger  quandoque  est 
stupidus  propter  abuudantiaro  fleumatis  ia  cerebro. 

De  stnlomaHòus  a  princìpio.  —  Sintomata  omnia  a  principio  len- 
ta et  remissioni  respectu  precedentium  febrium.  Verbi  gratis  ca- 
lar non  rosgnos,  dolor  capitis  non  magnus  et  sic  de  ceteris. 

(i)  fe  diverto  dilTarticpIe  del  Cod.  di Brc*!av.T.  II.  p.  749. 


348 

Da  ditto.-  Diala  eorum  Bit:  Ti      i  tei  fa  il  «ks  paftfcGt- 

quantor  In  aqua  et  ipisni  bibal    vei       tir  Isa  ,  que  sic  tu, 

nelle,  decoquatur  et  purificete     Post      x  i  oque  cum  prt- 

dicto  melle  coqusntur,  et  quando  erti  infr  iridata  de  illa  potei 

Multo  diurètica  tic  fU.  —  i}m\  si  urina  fuerit  iniiltum  remi*», 
fiat  mulsa  diuretica,  que  aie  flu  i  adi  ■■-  bene  ahluantur  et  poni- 
celi tur.  Radtoes appi,  petroseilitM,  sparagi,  teranlur  et  semini  m 
rum  cnm  radicibós  coquantur  in  aqua  ad  medietalem  et  coleotur, 
eteam  opus  fuerit  bibat,  etbec«staqua  diuretica. 

De  fteùbotomia  ti  competei.  —  Dieta  eorum  sii  sic.  Prius  fleubo- 
tometur  io  tertìo  die  vei  iitj.  Dicitur  conferre  non  solara  in  liac, 
■ed  io  omo!  continua,  oiaf  virtus  egrotantis  impediat.  Hec  est  ra- 
tio: quando  languii  tnfnuitur  non  ila  sese  conculcai  humor  per  >.i 
■a.sethabensliberiorem  motum.eventatur,  unde  noa  tameitopa- 
trascit.  Io  Rinocho  vero  maior  mguinis  detraclio  debet  fieri  qwa 
In  eliii.  Medicina  laiativa  ante  dige«tionem  materiei  non  detnr , 
quandoqoidem  opportet  eipectair- emim,  et  ydeo  ad  digestione! 
maxime  intende,  et  syntomatiW  morbi  oviare, 
.  De  medioinis  et  tyrvppit.  —  Digeratur  autem  materia,  eiiTrapa 
aceto»,  et  muha  diuretica  superili*  dieta.  Contra  «ynlomaUeodea 
modo  oviandum  est  aicut  supradictis  febribus  con  tinnii ,  tvx- 
ptu  qood  li  sit  ventris  constfpalio,jus  galline  io  quo  decaduto  1ÌI7 
iy  polvii  polii  podii,  detur. 

De  pMtgatitmibuM.  —  Tel  datur  aqua  in  qua  per  totani  nodai 
■it  temperati»  ^  j  polvii  agarici  ;  et  sì  ita  venter  non  moveaur, 
fiat  eutem  cristerinm  qoia  a  parli ln«  sub  umbeltico  purgai,  t\mt 
aie  flt  clisterium:  Recipe  aquam  et  coque  intus  a  mogia  no  parci- 
■an,  et  maina,  et  mercuriale") .  et  oleum  et  sai  ,  quibus  beo» 
decoctis  cola  et  aquam  retine  et  per  clisterium  eice  ut  tibi  iìb- 
tur,  fiat  tale  luppc  irium.  Vel  decoquatur  mei  cum  sale  tati*. 
ita  ut  bene  spisau  ]i  ad  modum  cere  et  toc  madaleoon  n 
longitodinem  digiti  et  ini  gupponantur.  Est  atius  occidew 

auiui  morbi  proprium,  11  imositas  lingue,  quam  sic  remet- 
bn.  Primum  io  ore  teneai  ;  iium  pacum  et  postea  otioad  ewa 
«qua  gargariiet ,  postea  lavetur  os  cum  aqua  calida  ,  p-ntea  am 
cultello  ligneo  et  rade  et  cum  |  anno  muiido  linguaio  et  p*Wo« 
esterge.  Hoc  autem  contra  lintamata.  Sed  cave  ne  dum  predirti 
■iutoria  coatra  dolorem  capitia  apposueris,  m'mis  frigida  oppooca- 
do ,  In  litargiam  inducas.  Post  crisi m  si  uecesse  est  da  lauti»* 
in  continua  interpolata  predicta,  et  eisdem  reroeitiis  coni  ri  qua' 
tarara  otaria.  Sciendum  est  quod  si  vomitus  superfuerit,  nibil  cu»- 
tra  faciendum  conferre  ei  aolet.  Sì  (amen  diu  infirmum  inferi  ■■ 
rit,  hoc emplastrum  facies.  Recip  rosas,  sanguinerò dratonis,  th«*. 
bolum  ,  mastieem  ,  laudanum  ,  cimimmi  ;  ture  et  distempera  cum 
ovi  albugine  et  aceto  et  supra  atomaeiim  cum  panno  impoaelur.De 
duplici  febre  que  dieta  suo t  sufi  :iant 

Da  dìvfrtiifiif  ftfiris  putrùle  (Il  p  758). —  Composita  autem  fe- 
bi  ii  alia  fit  ex  duplici  materia,  alia  e*  triplici  x  «lù  ex  iiii  h\im°- 


ì 


349 
ribut.  Sed  auclores  9  ut  proli*  iti  lem  vitarent  et  ambigli  ita tem  « 
tridattili)  de  illis  que  fiunt  ex  duplici  materia  tractaverunt,  et 
etiam  de  illis  de  iiij  humoribus  edere  voluerunt.  lllam  autem 
que  flt  ex  duplici  materia  que  sic  detìnitur  tractaveruot.  Compo- 
sito labri*  que  flt  ex  materia  putrefacta  duplici  intra  rasa.  Alia  ex 
Valeria  putrefacta  intra,  alia  ex  materia  putrefacta  partim  extra* 
Ex  materia  putrefacta  partim  intra  vasa  duplici  multe  sunt  diver* 
aitate*,  ut  est  duplex  cotidiana,  duplex  tertiana,  duplex  quartana, 
duplex  continua. 

Eadem  cura  est  adhibenda  quam  in  symplici,  hoc  excepto  qood 
in  aimplici  multum  oportet  atendere  tempus  quieti»,  qood  breve 
est,  et  tane  egruro  reficere.  In  tertiana  vero  adtendendum  est,  hoc 
qood  tertiana  duplex  putatur  esse,  aliquando  cotidiana,  que  tameii 
ex  Brina  et  puhibus  et  syntoroatibus  cognoscitur ,  et  maxime  in 
apeamiooibus,  accedit  enim  cum  multo  frigore  et  recedit  cura  ma* 

Ci  calore.  Urina  multum  est  intensa  et  (enuis;  pulsila  autem  ve» 
9  fortis,  et  durus;  appetitus  eque  frigide  potius  quam  vini,  la 
cotidiana  jstis  contraria  eveniiml. 

Da  febribvs  et  eiut  divisioniùus,  sive  de  putrititi  (II.  p  76 1  ).— Fe- 
Wfa  vero  que  flt  ex  materia  duplici  putrefacta  intra  vasa  partim 
extra,  multe  snnt  species;  tres  autem  ab  auctoribus  assignate  mot9 
aeHket  emitriteus  minor,  mediocri;,  et  roaior. 

Ih  minori  etni/nteo.  —  Minor  emitriteus  est  qui  flt  ex  colora  ro- 
be* putrefacta  extra  vasa  et  fleumate  intra,  cui  conveniont  minoa 
frigida  et  humida  quam  in  ceteris  emitriteis.  Potus  autem  eorom 
debet  esae  muha  et  oxircel  ad  digerendam  materiam ,  poatea  de- 
tur  eia  jdrotopion  ad  sudorem  provocandum. 

Ih  medio  ewùriteo  (Il .  p.  765)  —  Hedius  autem  emitriteuf  est 
qui  fit  ex  colera  rubea  putrefacta  intra  vasa ,  et  ex  fleumate  pò* 
trefolo  extra  vasa ,  cui  convenit  dieta  roagis  frigida  et  humida 
qoam  io  minori  emitriteo  ;  convenit  etiam  syropum  acetosum  al 


Ih  «tatari emitriteo  (Il  76 1  ).  —  Maior  emitriteus  est  qoi  flt  ex. 
colera  nigra  putrefacta  intra  vasa ,  et  ex  colera  rubea  putrefacta 
eptra  vasa.  Eadem  dieta  convenit  ut  in  aliis.  INotandum  tameii 
qood  tigna  eadem  istis  tribus  emitriteis  que  insunt  febri  cotidia* 
M  continue;  que  diete  sunt  sufljciant,  excepto  hoc  qood  non  solum 
qaantitas  diete  in  frigidis  vel  calidis  est  conservanda ,  sed  etiam 
(telila»,  et  qnietes  et  tempus;  circa  tempus  laboris,  et  io  ipso  la* 
bore  nichil  est  offerendum  nisi  necessita»  cogal:  plus  enim  aumeo- 
Ut  materiam  quam  eger  recipiat, et  eger  plus  infestatur.  Inquie- 
te vero  reflciendus  est,  sed  qnalitas  est  observanda. 

ih  refeclwne  egrorutn  in  febnbu*  /enfis.—  in  febribus  lentia  eger 
reflciendus  est  copiose  ne  virtus  deficiat  ante  quam  materia  dige- 
Tatur  et  consumatur. 

De  refectwne  acularum.  —  In  peracotis  autem  et  tennis  et  sobil- 
li* dieta  offercnda  est,  et  maxime  in  crisi.  Sed  est  noiandum  quod 


3&0 

in  III      i      i  et  d  r      eoolra  co  »  est  obsorvao- 

•t  i irati 

.     a  ne       ti  edhice  (il.      76.j(lj).—    ebrh  etnica  e* 

co         >no-Mt       u  i*1    ■ .  Min»  uuw  «*  in  solidi»  mem- 

t,      ì  tic  ab  i      oni       i       lar.  Eebris  ethica  est  coiisuropti* 
i      i     a,  vel  sul  i(      nioiiatis  membrorum.Sed  non  que- 

lli     consumplio  renna  e     i     lai  appellar!" ,  al  consiinclio  *- 
io  iciiio  eintenti      ,  a      Illa  cuius  cau>a  est  dielenif» t.hiù» 
■ondi!  membr»  de  q      nuoc  dicemus.  t'ebris  ethica  alia  Di  per 
i  jrboru,  ut        ei  reliqi  ■  (èfaris  putride,  aut  ex  ctimera, 

diuturno  dolore        js,  »d  alterius  membri  ;  vel  et  «patii 
api  lei  leu  poi      mi  i       il  maco,  vel  ex  dolore  inlestiuorun 

urno,  aut  ei  diari      (         leria,  et  lienleria . 

ee     a      !M  aliarli  ex  accidenlilwscorpofit, 

i       n  «odi  mi.  •    «  flt  ex  accidentibus  corporis,  atei 

,  ei  Si  flt  ex  labore  et  calore,  et  njboc 

H     rei      ir,     imi      :ura  iMt  eradicanda,  sciiiret  labor ,  f*- 

i  egrituoo.  Simili  ter  si  flt  proptei  sludìum,  removefidnm  al 

•Udium,  poste*  veoiendam       idegiitudiuero.  Eodem  modo  lift 

ex  amore,  primum  remo'      ina  ett amor,  et  sic  faci  eodum  est  fc 


Ad febrem putridi  i    a -Si  vero  propter  febrem  polri- 

otoerìt,  etadhoc  tebrtii  rida  perseverel,  qiiod  cugBosribr 
JÓiam  iaterpolalione iufi  prjmum  febris  remo  venda  etti  f» 
..  aalia.  Si  vero  non  flt  febni  id  humures  ad  putrefoclìoiiein|t- 
tietur,  prìmam  purgaitdi  si  iddi  levi  catartico  supradicid.qàa' 
flt  de  miroballaofs  et  aero  caprino.  Cui»»  hmnor  sii  in  ««•«,  « 
gooKaa  ex  accidentibus  egri ,  qui  pali  tur  fastidiurri  ,  et  unni  e» 
piuguu,  Sednotaodum  est  quodfebrb  composita  ex  putrida  et»* 
ihica,  aut  vix,  aut  uuoquam  curatur-  Quooiam  putrida  ex  dfaw- 
lutivisetconsumplms  iudiget,  ethica  vero  confortativi»  etnatrfta- 
tibas.  Queaulem  flt  per  lesine  aiuoct:  alterius  morbi,  aut  81  e* 
calore  aut  ex  kmgo  tempore  accenao.  i  in  vero  qui  vomunt  et  a- 
lore  incenso,  magia  laborant  ex  calore.  Qui  vero  ex  calore  no'iw 
inceiuo  i  magia  laborant  ex  aiccitate,  lllius  vero  que  flt  et  calore 
febrii  novilerioceuosignabecgvit.  Irous  est  arida,  tempora  sb- 
db,  narea  acale,  occuli  coricavi ,  color  Tacici  plumbeus  ,  et  o»iu* 
compago  apparet,  cutii  duobos  digitis  elevata  supra  non  redit- 

D*  aitto  (hbrium  pulrùttmm.  __lH|us  autem  que  recenti  olir'1 
distemperata  flt  curam  primum  imponamus  cum  dieta  que  talb <**- 
DcUir  eia  mica  panis  Iota  in  aqua,potu>  au  Lem  ci*  si  tnqm  frìgi*- 
vel  ptisana  nel  fero  (taro?)  ulatur.  Coinmedanl  pullos  et  )»■'.■■■-• 
roatra  porcorum,  caveaal  a  perdicibus  et  sìmilia.  Commedant  «( 
go  nerbai  frigidaì,  lactuca,  portulaca-  cum  agresto  ,  ca:amerd. 

(>)  Qaefto  ed  i  «gmetìti  arti»  praatLtano  molle  Tararti  da  q»"»*' 
Calice  di  BrotUfii,  ael  erode  ■>  ra  aoa  «sere  siala  truchtti  l«torJ»»* 
le  la  IniBM  di  W.  ButoJomiB,  i      iole  cwnpeodUt». 


35! 
mellone!,  et  spinachia,  cucurbite,  maligranali,  antidate.  Conferì 
eisaulem  frigidus  aitr  ut  doraus  eorum  iusta  fiuinina  %e)  aquas. 
l'orla  domos  seltentrionaliter  rcspondeat,  ut  aier  frigi  dior  sii 

De  reitificaiione  aitris.—Òi  vero  està*  fuerit,sepe  inundelur  do- 
mai, et  aqua  spergatur,  et  supra  ipsam  herbas  frigidaì  ut  iuncum 
d  Ulcero,  fronde*  et  similia,  et  gladiolus.  Lia  tur  somuo  et  vigilia 
nedaocriter.  Exercitium  eia  nocet.  Otium  veroprodest,  gaudium 
prodest  quia  huracctat. 

De  unguenti*  frigidi*  quibus  bene  ulimur  in  estate.—  Ungttur  su* 
ItfB  ex  frigidi*  succia  herbarum,  ut  atriplicia  9  sempervive  t  por* 
«aliane  et  similia,  tei  unguento  topqleo,  et  oleo  roseo»  violaceo. 
Ila  dico  nisi  bumores  interius  sint  parati  ad  putrefactiooem  quia 
cooitrictis  poris  pqtreflereot.  Inde  postea  alia  febris  geoeratur  9 
ci  lune  difficiiius  curaretur ,  -sul  nuuquam  forsitau.  ÌJentur  eia* 
laaria  ut  liiasaudali,  vel  rosata  coofecta  cuna  sjrupo  roseo  coofe* 
<^a»li  veotrem  laxatum  habuerit  Si  vero  corsine  tura  habuerit, 
cuna  violaceo  vel  zuccaro  roseo,  (jui  vero  propter  distemperaqtiain 
ex  tango  tempore  generatati),  rum  medicina  et  dieta  curttur. 

De  mela.  —  Dieta  auiem  sii  lue,  aier  frigidus  ei*  conferì,  lin- 
de domus  eorum  debet  esse  qualiter  sequens  (?)  supradicta  est. 

Depotu  etlìice  ftùti*.  —  lu  potu  autem  accipiant  lac  asini num 
Statini  mulsuin,  quia  melius  diventar.  Inde  precipil  Galienns  in 
fregategli!  ut  asina  iaceat  iuxta  lectum  egrotantis  et  bene  dicotiir* 
ul  cubi  iac  mulsum  fuerit  Stalin)  accipiat  ;  precipil  etiam  ut  ti* 
liei  et  exleiiiiBli  mulierum  sugant  mamillas.  Cernieri  etiam  lacca- 
prinum  et  bullitum  quousque  acqua  consumatur  ,  et  detur  bene 
tepidum  ut  con\euil ,  et  hoc  mane  et  meridie  et  sero  cum  pana 
Olindo  bene  cocto.  Polus  vero  sit  \iuuu»  etale  quidem  mediat- 
ine pure ,  colore  albi  >el  subrubei,  et  sit  sanum  saporera  9  oeque 
amarum  neque  dulcem. 

.  De  cibo  tihict.  —  Gibus  eorum  sint  pulii  perdices  cum  cimino 
conditi  et  cardamomo.  Co  m  meda  ut  et  carnea  porci  masculi  ia- 
venis  et  arietis.  Hec  est  dieta. 

De  battito  et  ala*  remeuiis  bonis.  —  Medicina  est  hec.  fiatatati 
aotam  eh  sit  in  Una  iuxta  lectum  egrotantis  mediocriter  calidufe 
ni  intra  stetar  bene  cohoperturo,  ut  bene  humectelur  in  balneo  et 
xcmolliatur  et  sanguis  melius  discurrit  per  venas  et  uutrit,  et  in* 
Irei  lectum ,  cohopertum  dormiat  9  quod  conferì  eis  valde ,  quod 
prolixus  somuus  huroeclat,  isti  vero  bumectatiouem  indigeni;  sint 
in  olio,  ungatur  tolus  cum  lacte  ut  Inxetur,  isti  vero  nutrimento 
indigeni  temperato  ,  et  dieta  bona  que  bene  nutria!  eoa.  Postea 
sequitor  de  cardiaca  passione. 

De  camitica  passione  vtt diaforetica  (li.  p.  236).— Cardiaca  pes* 
sin  est  que  corpus  resolvit  iu  coutiuuum  sudorem,  quam  auctores 
diaforeticam  passionem  vocant.  Diaforesis  enim  est  poro  rum  a- 
persio,  onde.dicitur  passio  diaforetica. 

Unrte  procedat  diaforetica  passio  voi  cardiaca.  —  Notandum  ta- 
meu  quoi  hec  passio  (il  quandoque  a  corde ,  quandoque  a  sto- 


353 
miai ,  qnaiutoqoe  ab  epate ,  qaandoqac  ex  abaodanUa  angMi, 
«ed  tamen  natta  passio  proprie  appeHatur  cardìaca,  .  trìsiìsai  «se 
a  corde  summit  exordium.  Cardias  euim  greco  ,  lattee  ter  #- 
citar.  -    ■    ■      -: 

De  canìiaca  evm  febre  lenta.—  Et  nota  qood  cardiaca  passio  ali- 
quando  flt  tiim  fobie,  aliqoeodo  line  febre.  Qne  vero  nini  febre 
Bt,  alia  ex  febre  lenta  alia  ex  febre  «cala. 

De  cardiaca  evm  febre  acuta. — -Si  lit  cum  febre  acuta,  cicuta 
febre  canon  cootingit,  quatti  tic  curabìs.  Primnm  aiero  friRidis 
herbis,  et  domus  bene  spassala  cum  aqua  qtiam  plarioium  iniecU 
et  lupra  herbas  frigidaì,  ut  narravimus,  suprascriptas  per  doniuoi, 
et'giarre  perforate  impleaninr  aqoa,  et  totiim  illuci  facias  Risici 
bene  infrigidetur.  Colem  eius  frìcabis  cum  mucillagine  sillii  et  dra- 
ganti io  aqoa  temperatura  ut  soperius  culis  fricetur.  l'osica  poi- 
tis'  rosarum,  galhirum,  bolli  armeni,  acatie ,  ipoquistidos  et  simi- 
lìom.  Dabis  etiam  hoc electuariam,  triasandali,  diarodou,  ro»Um 
et  aimHia. 

IV  ydropisi  cum  febre  (I).  — 81  vero  febris  lenta  fileni ,  prius 
purga huraorea,qoc4TldeaMiperabaiiJ,irc,  ut  dictum  qualHerqw- 
toor  butnores  purgantur. 

De  ydrvpiti  propter  eonttùmm  Monguinù  el  cura. — SI  sangui*  ha 
bondabit.quod  cognoscea  quia  orina  est  intensa  et  pingui*,  llenbo- 
tomabis  eum  do  réna  basilica,  qae  est  in  ìnferius  implicala»]  bn- 
chff,  secnodnm  virtutem  patieutis. 

De  ydrvpùi  em collera  tvbea,  et  tigna  etcura.—~  Si  colera  ruba, 
et  meiencotia  habundaverit,  qood  cognosces  quia  timor  et  tremo? 
Ibìsnnt,  porgabis  com  predictoanoximate,  quud  islos  hnmorc  pur- 
gai qood  flt  de  aero  caprino  et  mlrobatlanis  citrinis  et  Ihimo ,  et 
cassia  biuta,  et  tamarindi!.  Dotar  etiam  diarodion  magnino  ,  «H 
julti  et  aimilia.  fiat  etiam  eis  «oepisma  supradiclum. 

De  ydropiti  ose  fi!  a  stomaco,  Ugna  et  cura  eius. —  Si  hec  pass» 
a  stomaco  fuerit,  qood  cognoscitor  ex  dolore  stomaci  et  fastidio, 
velli  sit  ex  repletione  vasorum  et  sine  febre  ,  porgabis  eum  ca- 
tartico predicto,  qood  flt  de  aero  et  celerà. 

De  tura.  —  Si  erit  ibi  timor  ai  tremor,  dabis  rotiscatam  ant- 
ram,  que:  Recipe  masticis ,  croci  gj ,  sqninatiti ,  absynthi,  oasili- 
con,  gariofllì,  epilhimi  ana  Sì,  musei  5  s.  zéduari i  ,  beloni»  m 
Sii.  cantabre,  sene  ana  giij,  ajoe  g\  j.  Uubis  hoc  cum  vino  disteni- 
pereto  et  prius  pistato  si  cotuenit,  si  oon  rum  sjrupo  roseo  mi- 
ne et  aero  gii. 

Ad  frigioitatem  riamaci  et  màlgettionem.  — Contra  dolorem  do- 
maci propter  frigiditatem,  etlindigestionem  quod  Invetria  in  li- 
bro aureo.  Recipe.,  castoni,  oppi!,  cinamomi  ana  gì  et  semH,  mi- 
re; leocopiperiset  nlgri(galbani, costi  «mariana  giiij,  croci  Zi rt 
semi)  ,  semini»  dauci,  asari  ana  gj  et  semis,  tere  et  tempera  cnm 

(■)  Qui  il  titolo  non  corriiponJe  alla  naiarU.  Hèl-Cadiba  h  snaWrii 
oociti  articoli  nh  lotto  il  titolo:  He  fWtiVwf  èarmtmtm  (p^alS). 


353 
nelle  in  vitreo  vase  repone ,  et  sub  ordeo  remaneat  per  vi  men« 
aes.  Dabis  cam  vino  vel  syrupo  roseo ,  secundam  quod  est  neces- 
se,  «i-  j  et  semis,  roane  et  sero. 

Eiectuarium  ad  stomaci dolorem.  —  Qaod  si  fuerit  sino  tremore 
et  timore,  hoc  electuariam  dabis:  Recipe  galange,  spice  ,  cinamo- 
mi,  zinziberis,  zetoarie,  liquiritium,  rose,  viole,  garioflti ,  biade 
bfsaotine  ana  J  j,  eboris  3  iij,  ossis  de  cornu  cervi  ana  g  j,  mosci* 
ambre 3  j,  Ugni  aloes  giiij,  reabarbari  gij,  utriusque  sandali  ana  £; 
tere ,  et  mei  quantum  satis  ut  sit  spissum  mediocriter  ;  da  maue 
et  aero  in  modum  nucis  cum  vino.  Vel  hoc  quod  invenies  in  Libro 
Mano,  io  tractata  cardi  a  ce  passionisi  Accipe  cinnamomi,  lingue  o- 
ceBI,  Dos  orni,  aluminis  assi  gv,  carabbe,  coralli,  gemme,  petre  ar- 
aenice  ana  gij,  coriandri,  pollipodii,  rose,  galle,  ana  gij,  tigni  a- 
bea  g  HQ  ;  tere  subtiliter ,  da  ezagium  j ,  cum  vino  odorifero  in 
■adoni  oucis,  qualibet  vice.  Fiant  etiam  eis  sinapisma  supradicta. 

De  syncopi  et  eius  definitione  (II.  p.  233). —  Sincopisest  defectio 
mota  cordis,  que  a  quibusdam  auctoribus  malphatis,  ab  aliis  ex- 
aolotio,  ab  aliis  limpotomia,  vulgo  vocatur  spumano  (?)  ;  q«ie  Dt 
ex  afecttonibus  animi  vel  corporis  ,  et  accidentibus  animi,  ut  ex 
Ira,  gaudio,  dolore. 

De  cura  syncopis.  —  In  omni  sincopi  statini  in  ipsa  accessione 
opportet  succurrere  externtitamento  nari  bus  apposito ,  et  postea 
cum  odoriferis,  ut  rose  et  similia;excitetur  capillus  duobus  mani- 
boa»  et  etiam  nares,  et  (ricattane  extremitatum. 

De  syncopi  ex  gaudio.  —  Contra  syncopi  ex.  gaudio  nuntietur 
el  aliqua  tristitia.  Si  fuerit  ex  tristitia ,  nuntietur  ei  aliquod  ma- 
gona) gaudium,  quod  videatur  esse  verum. 

De  syncopi  quot  tnodis  potest  supervenire ,  et  tigna.  —  Syncopis 
▼ero  ex  actionibus  corporis,  alia  fit  ex  mala  complexione,  alia  ex 
ioaoitiooe ,  alia  ex  repletione,  alia  ex  sudore ,  alia  ex  opilatione, 
dia  ex  composi t ione.  Si  vero  fit  ex  mala  complexione,  aut  eri t  ex 
calore ,  aut  ex  frigidi  tate.  Si]  ex  calore,  sicut  dicitur  in  Viatico, 
refrigidare  opportet ,  oam  huic  magis  prodest  aieris  infrigidatio 
qoam  alterius  rei. 

De  custodia  syncopizantis.  —  Nota  quod  sincopizanti  magis  no- 
ceot  circumdantes,  quia  aìerem  calefaciunt;  quare  statini  remove 
drcamstantes ,  quoniam  spirando  aierem  calefaciunt ,  et  patiena 
dthis  extinguitur  et  suffocatur. 

De  syncopi  ex  frigiditate.—  Si  fit  ex  frigiditate,  calcfiat  et  aier 
et  eger,  sicut  continetur  in  Viatico.  Sed  si  fit  ex  inanitione,  vel  ut 
•ceidit  mulieribus  ex  fluxu  menstruorum  ex  matrice,  restringe 
meostruas  confortando  eas  ovis  sorbilibus  et  brodio  gallinarum. 

De  syncopi  ex  fluxu  sanguinit.  —  Si  fit  ex  fluxu  naritim,  sanguia 
reatrìngatur,  ut  dicetur  in  tractatu:  De  sanguine  capitis. 

De  syncopi  ex  fluxu  humorum  a  stomaco— Si  fit  ex  fluxu  humo- 
rit  a  stomaco,  restringatur  humor,  de  quibus  suo  loco  dicetur. 

De  syncopi  ex  repletione. —  Si  ex  repletione  fuerit,  evacuare  op  < 
Voi.  IV.  24 


354 

portet  bumorcm  Si  sanguini*  est,  fleboiometur .81  attorni 
rum,  purga  bis  eos,  ut  superius  dictum  est 

De  ?y ncopi ex  sudore.  Si  fuerit  ex  sodore,  Ipsum  reprimere  o- 
porlet,  sicut  dictum  est  in  cardiaca*  passione. 

De  tyncopi  ex  complcxionr,  et  tigna  etiti.  —  Si  ex  complexioM 
fuerit  vene  concave  sanguinem  cordi  ministrante*.  Unde  montn- 
bitanea  supervcnit,  quod  cognosces  ex  causa  latenti,  ex  freqeeati 
sy  ti  co  pi,  et  ex  pulsu  deficiente. 

De  cura  syncopis.  —  Dabis  ozimel  et  quod  bumoree  •  porge!  et 
Incidat,  ut  sunt  in  quibus  decocte  sint  radices  appi! ,  petrrariliii, 
rafani,  moratri. 

De  pwgatione  in  tyncopi  ex  repfciione.  —  Si  vero  ex  rephtiOM 
stomaci  fuerit,  vcl  matricis,  ut  mulieribus  sepé  oontioglt ,  q~^ 
cumqtie  tetorum  fuerit  in  causa,  purgetur,  sive  stomaco»  viri 
trix  de  omui  vero(?)  contingi t  ex  replelione  stomaci,  qood  ~ 
purganti us  ex  bumore,  quem  suprabundare  cogooveris  ; 
omnibus  suo  capitulo  dicetur. 

De  eie  et  a  ar  io  èonfortativo  in  ftjncopi.  —  Notanduni  est  qoqS-rib- 
chiaria  muscum ,  aurum ,  perlas ,  o«sa  de  cornu  cervi  reclpieota, 
buie  egritudini  maxime  sunt  valentia  9  sed  tamen  diamargaita 
super  omnia.  Hec  siquidem  precepta  si  servare  voluerìs,  egrilai- 
nem  sanitati  restitues. 

De  morbi»  itti*  qui  a  cerebro  principium  ha  beni.  —  Dixfmsfc 
morbi s  universalibus  a  corde  causam  trahentibas,  nunc  auto*  A* 
cemus  de  bis  qui  a  cerebro  principimi)  ha  ben t,  et  sunt  v,  IcOW 
apoplexia,  epilemsia,  spasimus,  ydro fobia,  artetica. 

De  artetica.  — -  Artetica  ex  repletione  venerami  per  totaMCff- 
pus  existentium,  unde  Ypocras:  quodcumqoe  doleos  ir»  dona,  ri 
transierit  in  cubitos,  fleubotomia  solvit. 

De  apoplexia.  —  Apoplexia  est  exuberatio  quatuor  buMnÉ 
in  cerebro  animalis  virtutis  operationes  destrueos.  Apoplexia  Ij 
sunt  species,  major  et  minor  et  media. 

De  maiori apoplexia.  —  Major  apoplexia  est  qoe  aofert  peritai 
seosum,  et  molum  voluntarium,  cum  maiimo  impedimento  ^M- 
tualis  vlrtulis,  et  difficultate  respirandi,  in  qua  stataontor 
tts.  Huius  hec  sunt  signa  :  stupor  et  amissio  sensoam  ut 
grotans  quasi  mortuus ,  et  hic  quidem  iocurabilis  est,  «latta 
vel  in  eadem  die  interficit. 

De  motori  (leg.  minori)  apoplexia.  —  Maior  (minor)  vero.lfi- 
plexia  est  que  operationes  virtutis  naturalis  et  spirituale  diti- 
tat ,  non  enim  ex  toto  aufert,  quare  audiunt  et  seottoajt ,  et  rf- 
dent,  sed  imperfecte  In  bac  enim  egritudine  quanquam toqpiasa 
posset,  monibus  et  digitis  loca  patientia  constantius  indiai;  ftd 
diflicultate  inspirandi  et  spiritualis  virtutis  impedimèoto.SOfcta^ 
tem  infestare  eg rotante m  aliquando  per  vii  diea  conlioooe,et  hoc 
cito  in  paralisim  convertitur. 

De  cuia  medie  apoplcxie^  —  Media  apoplexia  est  quo  noo  bikri 


355 
forila  ayntomata  sicutin  ma  Jori;  eamdera  enim  sic  curabis:  Si  sita 
sanguine,  quod  cognosces  ex  rubore  faciei  et  habitudine  totiuscor- 
poris  et  complexioue  patientis  y  per  fleubotòmiam  materiam  pur* 
gabis. 

•   De  tnedicinis  digerendis  et  purganti*. —  Si  autem  in  fleuraate  fue- 
rit  cura  aliis  hurnoribus  aduaixtis,  primum  da  oximellead  mate- 
riam purgandam  vel  digerendam.  Deiude  cura  yerologodion ,  Tel 
teodoriton  yperiston,  vel  cum  benedicta,  vel  pillulis  de  euforbio, 
Tei  cum  pillulis  fetidis,  que  in  tractatu  apoplexiein  Viatico  repe- 
riootur  ad  materiam  digerendam,  purgetur.  Postea  vero  fìat  gar- 
garismi de  piretro,  sinapi,  schaphisagie  (sic),  pipere,  pulegio,  cala- 
nento  cum  oximelle  decoctis  collatis  et  distemperantis.  (Quod  de- 
bet  dare  opiata  (l)).Dentur  etiam  unaqueque  oppiata  vel  esdra,  vel 
•urea  alexandrina,  vel  tiriaca,  vel  metridatum;  isladentur  distem- 
perata cum  aqua  in  qua  coctura  sit  diacostum ,  castoreum  et  saP 
via.  Fiant  autem  sternutationes  de  euforbio,  castoreo,  piretro,  si- 
napi ;  terantur  et  distemperentur  cum  succo  rute,  et  raso  capite, 
appone.  Quod  si  ex  istis  febris  supervenerit,  ipsa  stimma  erit  me- 
dicina. Et  nota  quod  in  principio  egritudinis  sive  accessioni*,  egro- 
tante  stupido  et  debili  existente,  non  debent  ista  fortia  aiutoria  a* 
dyberi,  sed  que  materiam  digerant,  ut  oximel  vel  aliquid  supra- 
dictorum  antidotorum,  ut  est  esdra,  oppopira,  et  reterà.  Quo  qui- 
dam convalescente  postea  dentur  fortiora  que  materiam  purgent 
et  coosumant ,  ut  sunt  potiones  supradicte  et  pillule.  Nota  quod 
eadem  valent  medie  apoplexie,  quam  majori  et  minori,  set  media 
apopiexia  dificilis  est  curationis. 

De  diffinitione  epilepue.  —  Epilemsia  est  morbus  ope rat  ione*  a- 
nimalis  virtutis  penitus  auferens,  quousque  natura  sese  expediat. 
Baro  autem  contingit  quod  istius  morbi  accessio  ultra  unius  bore 
apatium  extendatur.  Hec  autem  morbi  specics  vulgariter  caducus 
vocatur.  Quidem  ab  apopiexia  differt,  (jVioniam  apopiexia  conti- 
nuo labore  in  festa  tur  egrotans  quousque  morialur. 
-  Da  divertitale  epilepsie.  —  Epilepsia  vero  est  que  cum  interpo- 
latane infestat  ;  quosdam  enim  semel  in  anno ,  semel  in  mense  , 
aemal  in  ebdomada ,  semel  in  die ,  bis ,  ter ,  vel  iiij  quampluries. 
Cuius  autem  tres  sunt  species,  ut  totius  nominis  partis.  Est  una 
que  habet  principium  a  cerebro,  que  proprie  epilepsia  dicitur,  co* 
ius  hec  sunt  signa  :  non  presentitur  casus  ante  accessionem,acce- 
dil  cum  magno  timore,  maniura  et  pedium  palpitalione ,  et  spu- 
masi emittunt  per  os.  Dieta  eius  talis  est. 

De  dieta  epilepsìe. — Levis  cibus  et  digestibilis,  ut  sunt  pulii  gal- 
line* et  perdices .  caro  juvenis  porci ,  sed  potius  pedes ,  et  rostro; 
caro  arietis  juvenis  et  castrati  et  ova  sorbilia.  Potus  autem  eo- 
rum  sit  vinum  subtile  temperatum.  Caveant  vero  a  cibis  crossum 
bumorem  et  melincoliara  generatiti  bus  ,  ut  est  caro  bovina,  vacci- 
na, caprina  ,  cervina,  leporina  ,  scrophina  ,  verrina  et  similibus. 

(i)  Nota  marginato. 


,.  i  -i 


/ 


Ma 

Caveànt  codem  modo  a  legumioibua,  et  precipro  tatti,  IntitoJ 
le;  ab  herbis  eodem  modo  se  abstineant,  et  precipue  i  caotibos,*! 
bete,  eteaseo.  Piacessero  quandoque  Commodore  pnaanet  a» 
ris,  ut  sunt  pisces  rotales,  rubeos  et  iuvenes.  Sed  notandolo,  fari 
omnium  piscium  capita  epilenticis  sunt  nociva.  Caveant  eUpil 
bellico  exercitio,  coi  tu,  ira,  clamore,  calore  et  frigidi  tato;  nato- 
riam  aatem  irritant  et  morbum  inducunt.  Medicina  eidem  qua  et 
apopleiie  f  confert  etiam  eia  yerapigra  et  branca  «  precipue  tab- 
doritoo  anacardinum.  Sciendura  est  quod  ai  frigidaì  potioOM 
aborriunt ,  purgare  debent  cum  pillulis  fetidia,  vel  pittala  ée  ea- 
forbio  ;  .confert  etiam  eis  epar  asininorn  assatam  :  detor  mane  al 
aero.  Coitfert  etiam  radii  pionnie  per  rotolas  incisa  9  et  folto  fi 
paono  novo  et  mundo  de  lino  et  collo  alligata  »  et  ex.  aneti  ìfìm 
pionnie  fit  syrupus,  et  mane  et  sero  potet. 
^  Itera  poliura  herba  teratur  etsucus  misceatar  cam  aceto  syl« 
lieo  ettotusante  access  ione  m  unga  tur,  et  de  hac  ipaa  herba  inai* 
loligetur;valde  iuvat  eos,  et  si  lunaticuserit,  verona  nonqoaai  ei  vé- 
re rtetur.  Sed  istud  sic  die  tura  fieri:  Iste  herbe  debent  colligi 
magna  reverentia  9  et  Evangelium  Sancti  Johann»  Baptiate.i 
rius,  et  pater  noster  iij,  et  iij  ave  maria,  et  circondare  eoa  aipfcsl 
argento,  rogando  deura  qui  eas  creavit,  et  invocando  ut  haoa  *• 
tutem  tibi  ostendat,  et  quicumque  super  se  portaverit,  maafpi 
ei  revertetur,  et  postea  colligantur.  Uem  dentar  eia  t rodaci*  40! 
«  Recipe:  Tel  lepori? ,  castorei ,  mirre  9  turis  ana  é-  siogula*  et  en- 
i  fice,  et  fac  trociscos,  et  distempera  cum  aceto  et  Succo  pompimi 
j  polii,  et  da  g  j  cum  mulsa.  Fiat  etiam  eis  aternutatio  ftapani; 
m  'Betur  etiam  eis  oximel  cum  castoreo ,  vel  detur  cura  anco  fpki 
peonnie  vel  polii ,  ut  supradictum  est.  Infundantur  etiana  pffc- 
le  diacastoree  per  nares,  fiat  etiam  eis  emplastrum  do  oastoiMa9 
sinapi  f  euforbio  «  piretro ,  et  distempera  cum  suco  rute  9  et.m 
capile  impone.  Valet  etiam  eis  pliris  arcoticon.  Detur  etiam  eir  li- 
ria  ca,  esdra,  opopira  et  ce  tera. 

De  Catalepsia  (II.  p.  1 15sine  tit). — Secunda  apecies  est  eaÉ»- 
lempsia,  cuius  origo  est  a  cruribus  et  manibns  et  brachila*  Ceto 
hec  sunt  signa  :  Accessio  presenti  tur,  antequam  veoiat  febrfc|ft' 
tiuntur,  etspumam  non  emittunt.  Dieta  est  similia  predicte.  ÓNI 
vero  maxime  fit  per  fleubotomiam  et  farmatiam,  extremitaÈnal- 
gationem  et  eorum  fricationem  assidua  m. 

De  Amiepsia  (II.  p.  115  sine  tit.).— Tertia  apecies  est  qp* Ari- 
tur  analepsiay  cuius  principini  est  a  stomaco.  Couvenit  ei  dare  Ih 
cisiva  crudi  humoris,  ut  otiroel;  postea  purgetur  horoor  qoi jet* 
urine  judicium  vi  de  tur  habundare,  cum  yerapigra  Tel  beanT  "" 
Detur  etiam  ei  aliqua  opiatarum  predictarum.  Oportét  ètiaai 
•bstinere  ab  omnibus  cibis  melancolicis,  et)  ventositatem 
tibus. 

De  spasmo  nervorum  et  de  ehi»  diffiniikme  (l|.p  198J.  — -$ptf* 
tnus  est  contractio  nervorum  voluntarium  motum  impedieos.Cor 
trahuntur  autem  nervi  ex  inanitione  et  repletiooe  et  frigidità tof' 


357 
rttimus  in  yeme ,  quoniam  ita  infrigidantar  manus  et  bracbia  et 
latria  9  quod  vix  al    lis  potest  aliquam  manuum  plicare ,  tei  ver- 
buro  formare  ir   ore.  Huius  outem  spasmi  qui  per  se  solvitur 
Medicamento  noi   ine  „  t. 

De  spasmo  ex  inanilione  (li.  p.  (99).  —  Spasmus  antera  qui 

ex  inanitione  hec  sunt  signa  ,  quod  fit  ex  fluxn  humorum  ha- 
feoodanti  aut  immoderato  artifici  i  9  seti  naturali  ex  vomita,  ve) 
ex  floxu  mestruorum  vel  sanguini  ex  utraque  parte,  vel  ex  pre- 
cedente febri,  seu  ex  colera  morbo  dessicanti,  quod  quidem  si  du- 
rafrerit  incurabile  est. Qui  Umen  si  recens  est,  hec  cura  adhibea- 
tar.  Holgeatur  lac  mulieris,  roasculum  puerum  nutrienti*,  super 
IM*cuk>s,  renes,  colum,  et  spinai  i,  ut  bene  per  totum  nervi  ha- 
Mcteotur,  et  fiat  sepe.  Et  si  hoc  i  ì  valet,  fiat  hoc  emplastruro, 
cptot:  Recipe  semen  lini  ±  ij ,  fé  greci  f-  ij  >  siili  -f-  ij  f  farina 
•robi,  radicem  althee  bene  lavata  ,  teratur  et  coquatur  fortiter 
•qua  ad  quartana  partem,  coletur,  semina  terantur  et 
ferina  et  parure  olei  coquantur  et  incorporentur,  depone  ab 
Igne  et  pone  ij  -f-  agrippie  unguentum,  et  istud  ponatur  ubi  roa- 
gk videatur  proficere,  supra  cervicem,  collum,  fauces,  et  spinam 
«t  nervi  humectentur  :  collum  et  cervix  est  origo  omnium  ner- 
telimi  in  corpore.  Vel  accipe  pannum  lineum  vel  tanara  sue  idem 
et  iotingc  in  aqua  frigida  et  oleo,  et  pone  supra  dolentero  loeum. 
^el  accipe  dialteem  in  testa  ovi  calefactam,  et  unge  tocum;  velac- 
dpe  agrippam  et  locum  contractum  unge,  quia  piene  valet. 

Da  spasmo  de  repletione  Uh  p.  I9fy*  —  Si  vera  spasmus  de  re- 
pletiooe  fuerit,  qui  quibusdam  pinguibus  et  carnosis  contiogK  ho- 
atafbus ,  subito  (?) ,  aut  erit  ex  repletione  sanguHiis  ani  alte- 
riot  bumoris. 

De  spasmo  ex  fteubotomin  et  stgnù  eius.  —  Si  spasmi»  fuerit  ex 
repletione  sanguinis  ,  ut  cogaoscatur ,  vena  mediana  fleubotome- 
tar  ,  vel  appooantur  ventose  cum  scarificatone  supra  collum  et 
eedpot;vel  vessica  enea  piena  oleo  calido  et  ungo  tur  cottura  et  cer- 
jfx,  vel  oleo  roseo.  Detur  etiam  mei  et  castoreum. 

De  spasmo  qui  fit  ab  aiiis  humoribus  quarti  ex  sanguine*  —  Si  ve- 
r*  ex  alio  bumore  fuerit ,  purgetur  humor  iUe,  qui  justa  urine 
Joiidum  videtur  babundara ,  cum  yeralogodion ,  vel  teodoriton  % 
taperistoo,  vel  cum  benedicta;  vel  dentur  pillole  iste:  Accipe  op- 
popènacum  9  castorei ,  ase ,  serappinii  f  zinziberis ,  piperis,  oppii 
mn  -^  ),  tere  et  distempera  cum  vino;  da  mane  et  sera  semis  vel 

De  unguento*  prò  $pasmo*is. —  Ungentar  etiem  unguenti»  heben- 
tflmeealidam  et  siccam  qualitatem,  ut  arogon,  martiaton  et  simili- 
bos;  mane  et  sere  ungatur  cum  olea,  ruta ,  tbeo  supra  locum  do- 
leritem. Ponatur  etiam  vescica  enea. Detur  etiam  eis  diacestoreuro;. 
^ood  ti  non  babueris ,  distempera  castoreum  cum  melleet  da  ei , 
vel  da  ei  antidotum  cum  castorea  et  ruta;  quod  si  buie  passioni  fé- 
Mi  aopervenerit  summum  erit  remedium. 

Deydrofèbria.  (11.  p.  2O0L  tt.De  ydrofobia)  —  Ydiofebrk 


358 
est  passio  qnam  sequitur  timor  in  pota  recipiendo,  quod  ex  ini*» 

ctione^rebriUndespiritu  invisibili  pertarbatoqoislibHpotBityr* 
batas  apparet,  quasi  fit  ex  roorsu  cani»  rabidi,  tei  ex  spana 
nosa  aieris.Contingit  enim  sepissime  qood  f limosità»  quedam 
daveribus  resolvitur,  que  tota  aieri  admiscetbr,  et  ex  ea  propia- 
quus  aier  inficitur,  elevatar  et  ingrossatur  et  io  equara  redudta* 
que  aqua  mota  ex  aiere  spumam  facit,  que  maxime  inflcil  aiarapt 
quem  quidem  aliquis  transsiens  spira  verità  secandum  hoc  quoi Uh 
xime  ipse  ad  aliquam  egritudinem  paratus  ex t i  ter it,eger  inde  it- 
tici tur.  Inspirato  enim  intus  corrupUxaere,  corrumpuntur  spiritai 
et  ex  illis  eodem  modo  superfluus  humor  corrumpitur  al  infletta» 
onde  patìens  aut  maniacus  aut  yetericus  aut  jdrofebrius  aotsitt 

efficitursic. 

De  proba/ione  ydrofebria  a  morsu  cani*  rabidi.  — ?  Fit  enim  jilt» 
febria  ex  veneuo  aliquo  interius  recepto  ;  utrum  auteui  ti  tesali 
rabidus  qui  egrotantem  momorderit  sic  probatur. 

Bmpfastrum  ad  cognoscendum  utrum  cani*  aliquem  momarier&mt 
non.  (II.  p.  200).—  Recipe  mica  panis  frumenti  recens  et  nomi 
epponatur,  quousque  ex  veneno  vulneris  infici  poteit;  desuper  9r 
nrittatur,  que  infecta  alio  cani  detur,  et  si  canis  rabidus  fiatai 
commederit »  tunc  ille  qui  momordit  eum  rabidi»  esse  profetai 
cujussigna  heesunt. 

De  morsu  canis  rabidi  vei  ydrofebria  que  poleti  fièri  ex  eornf/Uh 
ne  aieris.  —  Indiscrete  omnia  timent  et  magis  pòtum.  Est  tota 
tremor  omnium  membrorum  et  rugitus  et  ventris  infletta,  Potfab- 
sumta  cibaria  pallidi  sunt  et  exsangues.  Cura  bis  eos  àie 

De  signis  (cura)  morsus  canis  rabidi.  —  Vulnus  serv$tur  diis* 
pertum,  et  si  clauderetur,  cauterio  aperiatur,  ut  putredo  et 
efDuat.  Recipe  herbam  bectonicam  et  collige'  eam  munde,  et 
piagano  impone  pista  tam,  et  sucum  com  vino  calido  potei, 
tem  accipe  tyriacam  probatam  et  bibe  eam  com  tino  vel  tipjfr 
no,  caratar.  Item  rutam  collige  devota  oratione,  tere  eam  eteaft 
vino  bibat,  et  superius  apponatur  et  sanattir.  Solet  iste  noctti 
per  vi  menses  late  re  vel  amplius.  Itero  gentiana  cuna  bono  vjnajfr 
tatam,  idem  prestat.  Aristologia  rotunda,  dictamom  prevalete* 
de  hujusmodi  passiones  patientibus  conferunt  elactuaria  audiltaf 
induceutia  ,  quod  muscura  recipiunt,  ut  est  dfamargaritoè,  fNÉ 
arcolicon  et  similia.  Confert  etiam  teodoriton  anacardhraoi,  :  :: 

De  artetica  passione  (II.  p.  353).  —  Àrtetica  passio  est  fife  jta 
cturis  membrorum  %que  volgari  ter  gutta  appellatur;  et  diciUrat» 
letica  ab  articulis  co  quod  in  articulis  habet  Aeri;  que  fit 
do  a  cerbero  [sic),  aliqunndo  ab  aliis  membris.  Ut  sutem 
concludamus,  omnis  artetica  aut  fit  ex  repletione  nervonuu^èÉ 
ex  repletione  venarumet  arteriarum.  Sed  quocumque  muda  MI 
eadem  erit  cura.  Artetice  autem  sunt  due  species  :  eut  fit  eu^ 
guine  calidis  humoribus  exìstentibus,  aut  fit  ex  frigidi»  humrita 
existentibus ,  aut  fit  ex  frigidis  humidis  humoribus.  Que  entri 
lit  ex  callidis,  aut  fit  ex  sanguine  aut  ex  colera  rubea.  Si  «itf 


3*9 
inguine  fuerit,qi  cognoscitur  ex  urina  rubea  et  pingui  et  vc- 
arum  plenitudine  :  pulsus  velo*  et  spissus  pieno  et  molli ,  et 
'aeies  egri  rubicunda ,  prima  cura  erit  fleubotomia  ;  postea  adhU 
mntur  epitimo  supra  locum  patienti,  quod  fit  ex  jusquiamo  (iu- 
giamo) ,  solatri ,  sempervive  ,  papaveri  ,  farina  ordei ,  et  pauco 
Mitrare  turis  apponatur  ut  locus  confortetur  et  materia  inde  flueos 
repercutiatur. 

De  tigna  febrium  ex  colera  rubea. —  Si  vero  ex  colera  rubea  fue- 
ritt  alia  erunt  signa.  Urina  rubea  vel  subrubea  et  tenuis,  pulstis 
relax  et  spissus  et  durus.  Totum  corpus  purgetur  cum  triterà  sar- 
raetpica,  vel  diaprunis  vel  sillitico,  postea  fiat  predictum  epilhi- 


Jipitkùna  ad  slomaeum  vel  ungvenlum.  —  Vel  ex  eisdem  herbis 
Bai  unguentano.  Coquantur  predicte  herbe  in  oleo,  postea  addstur 
poi? b  turis ,  mastice  et  cera  et  fiat  uoguentum  :  sed  prius  ben? 
Dofentor  herbe. 

ilimà  unguenium.  —  Vel  fiat  unguentum,  quod  Recipe  succum 
mandragore  ,  viole  ,  iusciami  ,  papuveris  acute  ,  solatri ,  lactuco 
un  Si  •  pulvis  masticis  -f-  ij  ,  olei  violarum  vel  communis  quatì- 
bna  sufficit,  et  cere  ~  iiij ,  pulvis  turis  ^  ij  ;  coque  et  incorpora 
Bl  «sui  reserva,  et  adde  f-  ij  oppii  ut  melius  fiat. 

'Dabalneo. —  fac  etiam  ei  balneum  de  recenti  stercore  bovis  ; 
|Ood  si  ultra  vi  dea  3  morbum  prolungare,  suprapone  diastaceos. 

■D*  tigni*  arte  lice  ex  frigidilate.  —  Si  vero  sit  arteticaex  frigi- 
Ita  hraoribus,  hec  erunt  signa:  Urina  erit  rem  issa. 

Da  tigni»  ex  fleumale  per  urinam.  —  Si  sit  ex  fleumate,  urina 
erit  pioguis  et  alba. 

t  Quando  fU  ex  malincoiia.—  Si  sit  ex  malincolia,  urina  erit  te- 
rais  et  alba. 

IV  cura  quando  fit  ex  fleumaie.  —  Quando  aulenti  ex  fkumate 
Bit  ,  primura  debel  purgari  cum  yerapigra  et  benedicta  vel  ya- 
rakgodion  vel  pillulis  de  electuario  (elataio?),  vel  pillulb  istisqua 
rie  flunt  :  Pulvis  yem pigre  -^  s,  diagridii  —•  i  *  ber  modactali  -r  U 
Varici,  colloquiente,  reubarbari,  miroballani,  indij  ana  ~«  ij,  ca~ 
lorait  oppopanaci*  serappinij,  bdellii,  armouiaci,  euforbij,  sarco* 
olle  ana  i-j,  croci  orientalis ,  calamenti,  spice ,  melano  piperis, 
miai,  accori  ~  j;  tempera  cum  suco  feni. 

Da  cardiaca  cum  ex  malincolia  (il:  —  Quo  vero  fit  ex  malincolia 
orgetor  primura  cum  teodoriton  a  naca  rdi  muri ,  vel  cum  pillulis 
cedktis,  que  bene  purgata  opponantur  locativa  adiutoria,  empia* 
tram  acilicet  ceroueura,  diateraceos  et  diadascalia  vel  usta. 

Uoguentum  sit  agrippa  et  martiaton.  Sed  riisi  essent  primo 
•rg*ti,  non  valet  nisi  parum.  Si  euim  ante  purgationem  ungere- 
ir9  magia  ad  locum  patientem  bumores  purgarentur  quam  consu- 
ltore posseot. 

Fiat  autem  eis  hoc  uoguentum.  Recipe  eu  forbii,  casto  rei,  piro- 
ri,  sioapis,  piperis ,  rute  et  salvie  ana -r  i;  conficiantur  cuoi 
leo  communi  vel  butiro,  vel  oleo  uardino;  addii  cera  ut  conveuit 


360 
Coquantur  radices  cucumeris  agresti»  et  cucurbite  operài, 
tur  et  colentur  ,  sed  cocte  sint  ad  medietatem  et  colata  Ini  toh- 
aa  supra  locnm  dolentera  appouatur. 

De  ruplorio  si  dolor  non  cessaverit.  —  Quod  si  noodam 
rit  dolor,  adponatur  ruptorium,  quod  fit  boc  modo: saetti 
cum  pulvere  cantaridarum  confice,  et  fac  supra  panuoi 
ex  latitudine  vel  rotunditate  ut  tibi  f  idetur ,  et  sopra  locati  la* 
lorosum  liga.  Uri  fac  sic  pulverem  cantaridarum  et  elleboro»* 
bum,  et  parum  aceti  conflce,  et  luco  dolenti  appone, 
bm  magnato  invenies,  et  sepe  eitrahe  aquaro,  et  ita  humor 
cuabitur  et  folium  cauli  vel  plantaginis  impone  donec  per 
cetur  sine  aliquo  aiutorio;  quod  si  sic  non  sanaturv  eaoterfaait  <9* 
portet  et  teneat  apertura  xl  dies.   • 

De  egritudinibus  que  ab  epate  provenhmt.  —  Beatat  noie  il 
uni  versa  libus  passionibus  tractare  que  ab  epate  aunrant  ml^lwi 
que  sunt  ytericia,  ydropisis,  cathetlca. 

De  Ytericia  (II.  p.  295).  —Ytericia  est  imroutatio  nttmaUic* 
loris  in  cute  in  citrinum  colorem  ex  felle  rubeo.  Vel  ytericia* 
egritudo  fedationem  cutis  efficieus,  que  aliquando  fit  ab  eptfe,  a- 
liquando  a  felle,  aliquando  a  splene,  lllius  autem  que  fitibap 
duplex  est  causa,  aut  fit  ex  distemperantia  epatis  aut  ex 
ne  eius. 

Quo t sunt  specie*  distemperantie.  —•  Ytericia  qoe  fit  ex 
perantia  in  calore  duas  habet  species ,  aut  fit  ex  distempanalh 
epatis  cum  apostemate  aut  sine  a  postema  te. 

De  distemperantia  epatis  cum  apostemate.  —  Si  autem  fìiQrittt 
distemperantia  cum  apostemate,  hec  erunt  signa:  teoaio, 
et  dolor  circa  dextrum  ypocondrium ,  totius  corporis 
cum  debilitate  digestive  virtutis.  Urina  rubea  aliquanfuha 
ticipaos  colorem  sangui neum.  Hec  eadem  eront  aigna9 
distemperantia  epatis  sine  apostemate,  exceptis  rogitu  M 
que  sequuntur  signa  comunia,  scilicet  color  oculoram  dtrifB  tf 
faciei ,  vel  subeitrinus ,  aut  viridis.  lllius  autem  yteride^M  ft 
cum  apostemate  cura  in  Passionano  |n?  enfes_gl  io  Ygglfcfc,  Qm 
*  ero  fit  ex  sola  calori?  distemperatio  9  cum  medictna^etSah  ca- 
rabi tur. 

De  dieta.  —  Dieta  sit  frigida  et  humida,  ut  polli ,  9pioatJe»*- 
pium  coctum  et  crudum  «  pedes  porci  cum  aceto,  et  agraria  «  fri 
ex  succo  pomi  granati.  Fructus  sint  pira  cocta  prona  io 

Decocto  in distemperationi epatis.- -Caput  tenerla 
ad  medium  et  colatura  cotidie  potetur,  multum  vatet 
tis  calorem  ;  appium  coctum  et  crudum  idem  facit.  Herftaa 
medat ,  spinatia  cocta  cum  pedibus  porcelli  mescoli; 
lactucas,  atriplices  et  siroilia  utatur. 
Purgatio  ad  distemperalionem  epatis.  —  Purgatio  fero  flt 

predicto  apozimate  ex  roiroballanis  et  cassie  fistole  et 
cum  sero  caprino,  tei  cum  trifera  saracenica  acuta.cum 
cocta,  f  e!  cum  illlitico ,  vel  cum  diaprunb.  Detor  etiam  patfcatf 


361 
utraqoe  die  tri  fera  simplex  si  ventrem  strlctam  habuerlt,  et  dia- 
rodoo  *d  triasandali.  81  ventrem  babuerit  soluturo ,  secundum 
qoosdam  detur  triterà  in  mane,  et  item  triasaudali  seu  diarodon. 
Circa  meridiem  succus  plaotaginis. 

Bmpiastrum  ad  distemperantiam  epatis.—  Fiat  aotem  eis  empia- 
•tram  de  farina  ordei ,  suco  solatri ,  jusquiami,  et  roris,  sandali 
«Ibi  et  rubei  et  super  epar  ponatur. 

De  opiiathne  epatis  et  porro  fellis.  —  Si  autem  fit  iteritia  ex  o- 
pttatione  epatis  ut  opiletur  porrus  per  quem  superflui  tas  colere 
rubee  solet  transire  ad  via  m  fellis.  Cuius  bec  sunt  signa:  Urina 
iotensa  et  pinguis,  dolor  circa  dextrum  ypocondriuro  remotis  si- 
gob  quibusdam  ut  in  hac  specie  debilis  est  eger,  nec  extenuatur, 
quod  melius  propenditur  si  predicta  aiutoria  locai ia  apposita  non 
proficiant.  Si  bec  in  qua  est  curabitur  cum  predrcto  apozimate. 
Becipe  radices  rafani,  celidonie,  lapatii  acuii»  appìi.  camedreos, 
sed  plus  de  rafauo  radice.  Hec  bene  purificentur  et  taveotur  et 
terantur  et  coquantur  in  aqua:  dentur  mane  et  sero  j  cifum.  Pro- 
deal  multum  trifora  saracenica  data  in  apozimate  prediciamo! 
berberum. 

De  cpilalione  porri  veniens  ad  stomaeutn  et  signa.  — -  Fit  autem 
ytcricia  ex  repletione  porri  per  quem  de  pò  ria  tur  fel  ad  stoma- 
con*  Cujus  bec  sunt  signa:  egestiones  sunt  plurimum  citrine,  ro- 
giti)* et  inflatio  stomaci;  buie  ilerilie  eadeni  convenit  curatio  vel 
dieta  fieri,  qua  ylericia  opilatione  epatis. 

De  yterìeia  que  fit  ex  maiancoiia  redundans  ad  eparem.  — -  Fit 

ctiam  ytericia  ex  malincolia  redundante  ad  epor9  in  qua  conve- 

nit  dare  teodori  ton  unacardinum  et  paulinum.  Dici  tur  etiam  a 

quibusdam  quod  urina  egri  recepta  et  data,  ipso  nesciente,  in  alt* 

quo  cibo  vel  medicina  cum  suco  plassyi  albi  maxime  confort. 

De  diffmitione  ydropisis  et  ex  qvibus  eavsis potest  generare  (II.  p. 
303).  —  Ydropisis  est  defectus  digestive  virtutis  in  epate,  enfla- 
tiooem  membrorum  generans.  Defectus  autem  aut  fit  ex  calore  9 
Mt  fit  ex  frigiditate.  Defectus  autem  digestive  virtutis  que  fit  ex 
calore  9  duas  ha  bel  species.  Aut  fit  ex  asclite  aut  timpanite  9  in 
qoibas  speciebus  urina  est  rubea,  venter  inflatur,  et  quandoque 
maona  pedes  et  crura,  facies  macie  extenuata  et  ideo  incurabiles 
Minino  relinquimus. 

De  jfdropisiex  frigiditate  epatis.  —  Sunt  alie  due  species  ydro- 
pisis  ex  distemperantia  frigiditatis  epatis ,  leucofleumantia  et  y- 
poaarca.  ^     / 

De  leucoflemantia  et  signa  eju*.  —  Leucoflemantie  hec  sunt  si-  Cì±^** 
goa:  urina  est  alba»  totum  corpus  inflaturo  molli  inflatura;  si  di- 
gUumimprexeris,caro  cedit  velut  facto  foramine,  sed  postea  red- 
dit  in  ydipsum.  Dieta  autem  eorum  callida  et  sicca  et  digestibi- 
Us  et  diuretica,  et  pulii,  galline,  caro  annualis  agni  9  et  condiatur 
cuoi  pelroselino  cimino  pipere  et  similibus.  Vinum  autem  subtile 
et  album  ,  panis  mundus  et  bene  coctus.  Olerà  sint  isummitates 
•paragi,petroselioi,  appii  et  cum  diuretica.  Fructussint  nuces9  a- 


•  J     ir 


•    .4 


369 
vellaoe,  amigdale*  Caro  autem  taba  noti  detur,  ut  quidam  nduat, 
quoniam  sitino  maxime  generat,  quod  bumores  sua  sabedtM  con- 
suarit.  Medicina  autem  duplex. est;  oporlet  primo  dare  apoafaoaa 
eis  ex  predicta  decoctione  radicura  reni,  petrosellioi,.  appii,  et  la- 
mina eorum  ;  postea  purgetur  cum  jeralogodion  9  Tel  benèdidk 'f 
irei  yerapigra  acuto  cum  agarico.  Agaricus  autem  istia  mixim 
subvenit,  pondas  viij  denariorum  ponatur.Vel  purgetur  cum  pfl- 
lulis  de  eiactuario  ;  post  purga  tionera  dentur  eis  ebetuaria  caKdi 
et  sicca,  qae  suot  propria  ad  huoc  morbum  •  ut  dialacca,  diarae? 
barba  rum. 

Tertio  vero  Bat  stufa  de  hebuli  9u  romita  ti  bus  et  sambuche!  de* 
coquatur  in  aqua  seu  vino  ;  et  ibidem  in  tina  bene  sudet,  et  mit- 
tantur  intus  in  cuba  lapides  calidos,  et  sit  idtus  io  tuba  telai  |a 
aqua  eger  sedeat,  et  sit  bene  cohopertus,  preter  oa  al  poteri!  at- 
ti ;  lectus  eius  sit  in  terra ,  et  cum  exiverit  a  stufa  ypoqunlMfa 
foliis  coctis  cohoperialur,  et  postea  totus  sit  ibi  cohopertus  uf  ibi? 
dem  sudet. 

Quarto  vero  loco  flaot  ei  balnea  de  aqua  marina  et  Cam  eÙ|r 
ter  iste  balnea  u  la  tur.  -  ,  ;< 

De  tigni*  ypouirie.  —  In  specie  autem  ydropisiev.que  dfcNat-' 
ypòsarca,  hec  sunt  sigoa:  inflatio  totius  corporis,  durior  qoaafclà 
supradicta  ,  urina  minus  cruda  et  huiasmodi  cura  ideai  est  IP| 
supradicta. 

De  decoctione  yposarre.  —  Herbas  eum  utatur,  camedrio*  Mf  " 
et  coquatur  in  bono  vino  et  bene  coctura  mane  et  aero  potei» 
fum  j ,  et  valde  prodest  ;  tyria  ultra  maria  probata  aepe  utabtft 
valde  consumi!  humorcs  venenosos. 

Nunc  resta  t  trattare  de  passionibus  que  6unt  vitio  drenai 
bra  per  iiij  humores  9  et  ista  sunt  iiij  species  t  elephautia  9 
fea,  scabies,  apostema,  et  primo  de  elefanti*. 

De  clephantia  quam  vulgares  iepram  vocanl  (II;  p.  357). — Jb* 
faotia  que  vulgariter  lepra  v  oca  tur  .,  est  corruetio  putriiqaa)f 
membrorum  cum  putrefa  et  ione  eorumdem  ,  que  iocepta  ìuflp* 
guine  perficitur  in  membris.  Corruetio  autem  intelligeftda  mk 
principio  usque  ad  fiuem  membrorum. dissolutio  et  putrefatti!» 
Omnis  autem  elefontia  a  putrefactione  malincotie  habet  pttijm 
pium.  Putrefactio  humorum  ex  putrefactione  malinconie,  p<?|Ét* 
ipsius  malincolie  admixtionem  sanguiuis  utraque  qualilat^^t 
trefactioni  repugnantis  in  vasis  non  potest  compleri  tanta  putita 
factio  quousque  incorporetur,  et  moram  faciat  in  membrh  ;  tini) 
mora  in  membris  completur  putrefuctio  et  sequitur  elephaotEJr 

De  melancolico  h umore.  —  ftlelancolicus  humor  ooa  parta  M|r 
ra  ad  sui  putrefacliouem  expetit,  et  si  in  vasis  putrefieret» 
febrem  inducetur  quam  elepbautia. 

De  quatuor  tpeeiebus  lepre  — Sicut  sunt  iiij  homorea  ale  HHllaai 
tuor  species  lepre;  prima  dicitur  elefantia,  que  flt  do  mnlinioófc 
et  dicitur  per  similitudiaem  a  quodan*  auimali9  qyod  diciliir  ab- 


363 
iani,qoia  ceterit  aniroalibns  est  maior,  tic  et  hec  egritudo  cete- 
i  maior,  quia  magia  deturpat  patieotem. 

De  tyria.  —  Secunda  fit  ex  fleumate  quod  dicitar  tyria  ,  quia 
cut  tyrus  perfricatione  apolium  amittit  f  sic  et  isti  scrapere 
\ealpere?J  se  desiderata. 

De  alopilia.  —  Tertia  fit  ex  sanguine  et  dicitur  alopitia,  quod 
cut  sanguis  major  in  corpore,  sic  et  hec  passio. 

De  leonina. —  Quarta  ex  colera  rubea,  que  dicitur  leonina,  quia 
cut  leo  fortior  est  omnibus  animalibus,  sic  et  hec  passio  totiiis 
ie)  operatur  et  infestai  patientem. 

Sigia  elephantie  et  lyrie. —  Elefantie  vero  et  tyria  que  sunt  e* 
rada  materia  et  viscosa  convenientem  causarti  ponamus.  Signa 
onim  talia  sunt:  Urina  alba  et  cruda.  In  elefantia  urina  est  te- 
nia. In  tyria  urina  spissa  ,  cutis  eorum  grossa,  turpem  ha  ben  t 
ipectum,  quia  ex  calida  patientium  materia  ex  colera  rubea,  vel 
ingoine;  alii  vero  obtusum  qui  patiuntur  ex  frigitla;occuli  etiam 
Mi  rotuodi,  supercilia  espilata,  caro  unctuosa:  si  aqua  supra  in- 
■datar,  non  madefit  cutis,  sic  quasiacorio  uncto  elabitur:  forrai- 
iUq  erurium  et  punctio;  quibusdam  fit  dormitatio,  et  insensibili- 
sa  aorumdem  ,  quibusdam  pruritus  cum  scabie  et  aliis  sine  sca- 
fo. 

Deiigm's  pustuiarum  mortiferi*  que  nunqvam  sananlur.  —  Et*  no- 
l^quod  si  predictissignis  iiiterpustulastibiarumquaradam  pustu- 
m  ttaiorem  inveneris ,  nunquam  sanabitur;  siroiliter  signa  circa 
xtramitates  adtendenda  sunt  circa  faciem,  manus,  pedes,  tibias 
t  croia.  Primtim  dieta  sorum  sit  digestibilis. 

De  quibus  isti  se  custodire  deb  mi.  — .  Abstineant  a  cibis  melanco- 
nia, ut  est  caro  bovina,  corvina  et  porcina ,- ab  omnibus  herbisf, 
aazime  a  lenticulis  ,  faseolis),  caulibus  ;  a  lacte  et  caseo.  Porros 
eoe  eoctos  commeda nt,  pullos,  gallinas,  perdices,  columbos. 

De  purgatione  illorum  qui  habent  pustutas  venenow.  —  Prima 
sedicina  circa  egrotantem  sit ,  primo  purgetur  cum  jerologo- 
Uoa,  tei  yerapigra  vel  yera  raffina.  Vel  fac  ei  tale  apozima:  Re- 
jpe  auccum  Turni  terre,  et  decoque  bene  in  aqua  et  cola,  et  v  par- 
ca mellis  ad  pone  in  eodem  succo,  et  pone  pulverem  polipodij  -r 
i j  ;  ti  decoque  usque  ad  roedietatem  ,  postea  appone  pulverem 
Jtebori  nigri ,  cuscute,  epithimi ,  absynthij  -r  i.  et  decoque  ali- 
oaotulum  et  dimitte  temperare  per  i  horara  noe  te  m,  et  cola  for- 
iter  extorquendo,  et  da  bibere  in  eodem  apozimate  prediclas  me- 
icteaa,  acilicet  yerologodion,  yerapigram,  vel  yerafuflinam,  di- 
lempera  et  da  patienti,  et  sic  si  receus  fuerit  purga  tur,  si  vetus 
cura  tur. 

Attui  me  die  amen  lum  optimum.  —  Aliut  medicamentum.  Accipe 
grpentem  ruffum  do  nemoribus  et  occide  ex  parte  capitis  in  «pa- 
io iij  digitorum  ,  et  ex  parte  caude  in  duplo  ;  exeoria  eum  et  a- 
Jue  et  fac  eum  in  undam  bullire  ,  et  extrahe  spinas  parvissimas, 
t  postea  cum  porris  bene  decoquatur,  ita  ut  serpens  consumatur; 
pioa  eius  proiciatur  f  et  ejus  carnes  mi  liutai im  cum  porris  mi* 


30» 
■oeantur,  et  ntantur  seplus,  istud  valde  eh  confort 
lisca  probata  utatur,  quia  consumit  venenosos;  ut  de. ceco  dicttor, 
quod  prò  aaguilia  serpente  si(ii')  apposito  ab  more  ot  eam  a- 
lerficeret  com  allei»  commedit  et  multo  etnisso  radon  TMR. 

Médicamenttitn  bonum  de  lerpente  ad  curandum  eiefmniitm.  — 
Itera  accjpe  serpentelli  vivuin  ve)  ij,  ebieetis  capKibot  et  orali , 
ot  dictuni  est ,  et  pone  eoa  in  sacco  lineo  et  viiiartì  mltte  ,  •atrà- 
fiantinqooYJno.patiens  continue  bibat.  linde  de  quodaaa  idapraa 
so  dicitur.  qui  (acfebat  (?)  indiani  eoeam  et  dbeohopertan  lo  ihp 
dimisit,  et  serpens  intravit,  et  ibidem  compii truit  ;  paltoni  «n 
potam  assidue  illod  vinoni,  Mbit  et  liberati»  est. 

De  eìefuntia  gue  ett  ex  tangume.  —  EleTantwfl.De  est  nn> 
golne  maxime  confort  fleubotomia.  Culi»  bec  sunl  siano  :  «rw 
Tubea  et  pinguts,  color  racle!  rubeos,  et  dispositfo  totfi 
sanguinea  ,  comuni»  est.  Cura  propter  quod  augii' 
botomia  in  hac  specie  et  frequentila  facieada  est. 

Ve  dieta  tiontm,  —  Dieta  eorum  ilt  pori  sangaiots 
Furgetur  hoc  electuario:  Recipe  mirobaHani  oitrloi,  ' 
ini,  maratrl ,  polipodlj ,  boraginis ,  maune ,  viole,  i 
—  j,  cuscute ,  abeynthii,  epatorii ,  appfi ,  kebuli ,  IwÙlrstf  ~ \ 
tamarindi,  medulle  cassie  Astute,  carnium  prunòrum  ÓMmmm 
rum  ano  ~  "'j  >  syrupl  de  fumoterre  quod  sufficit.  Hate  In* 
quod  ijrapus  absque  succaro  ieri  non  petest.  . 

Syniptii  optinoli  ad  tUfantiotor. —  Nota  quod  BJTQfUt  èbtm 
terna  rum  cassia  fiatala  ,  medulle  et  tamarindi*,  et  uvts  patata, c 
prunìs  et  zuccaro  confeetus  et  purgatus,  ad  pustulaa  tadol  éaat 
scenda»,  et  eolorem  pallidum  et  rubeom  deponendam. 

Àdfaciendam  fuciem  cawlidam, —  Ut  facies  fiat  candida.  Recise 
apurama  argenti  i-  iij  ,  cera  —  vj,  cerosa  ■f-  *j,  nttrum,  ole!  ■> 
terfs  ~  vj;  insimul  conflce  et  Hat  ooguentum.  itera  si  vis  rttgudt 
belo  vel  de  aliis  locis  remoiere.  Tei  caprinem  ~  U,  farina  lupino- 
rum,  panini  mellis  insimul  misce,  ita  ut  sit  liquidimi,  et  in  nari* 
faciei  illam  pa riero  quam  vis  unge  ,  omoeai  fMitredinera  et  ruga 
et  lentigines  tollit. 

àliud  ad  faeiempurifitathiam.  —  I  lem  ali  ut.  Accipe  lartwua 
unum  puglllum  prunum  et  involve  folio  esali  ;  sed  primo  lo  pus» 
lineo  infuso  bene  in  aceto,  et  sub  pruni*  decoquti tur  bene  ,  et  pl- 
atea volve  ut  iterum  decoquatur  «patio  fj  ora  rum .  et  ab  igar  ri- 
trae ,  et  pone  in  vase  vitreo  ne  humìditaa  coastimelur  ,  el  sletur 
ibi  per  iij  vel  ilij  dies,  et  per  se  fiat  unguentali)  optimum  qui  il 
frilionibus  superpone;  et  loca  facie  et  bis  in.  db  pecunia  qwa»- 
que  opostemala  vel  inilutiones  rumpantur;  quod  si  duritie*  «ito 
ut  cito  non  rumpalur ,  scarifica  aliquantulum  hi  rnodum  crac» 
apostemata,  et  impone  hoc  ungucutum  et  per aaitte  putrefattici** 
ut  sanies  educai,  et  si  uree  sit  aliquantulum  exprine  ut  nwliiit 
iuvet  et  unge  cuoi  unguento  a  ».  Aliler  fachiri  t  quidam;  rpiva 
tartarum  decoqunt  ilerusa,  i  soiperant  cum aceto  ter  vel  iiiji 
et  postea  cum  felle  tauri  mise    t  et 


365 

hàvk  ai  idem.  —  Pulvis  ad  idem.  Àccipp  ermodectali  y  pipe- 
k,  euforbii,  ellebori  albi,  vJrJdls  erte,  tartarum,  et  pulverem  fac 
ipoi  pattuita,  tuberibus  suprapone, 

J4  àtó*m  depelkndam.  —  Solet  autem  tota  cutis  auferri  hoc 
odo;  de  cimino  ethiopico.  et  cantaridibus  fiat  pulvis  et  disteni* 
wretur  cura  aceto  et  superponatur:  cu  lem  aufcrt;  sanie  tatis  ex* 
rtcU  cutem  sic  induces. 

Ad  cutem  remiUendam.  —  Pulverem  turis,  sanguinis  draconft  f 
italici,  citiamomi  distempera  cura  axungia  et  superpone. 

Ornando  humores  fluunl  ad  locum.  —  Si  vero  apposìtis  ruptoriis 
onores  fluant  ad  locum  et  tumore, fac  emplastrum  de  pulvere  tu- 
li, galla  rum,  et  farina  ordei  cum  aibumioe  ovium  et  superpone* 

Vi  occulu*  non  tumetcat.  —  Si  vis  defendere  oeculura  ne  tume- 
*t,  fac  emplastrum  de  cervina  masticis,  turis  et  albumine  ovi  et 

***•  % 

M  totam  faciem  comprimendovi.  —  Si  vero  totem  faciem  comA 

rliaere  volueris,  distempera  cimoleara  vel  argillam  cum  aceto,  et 
|p  fa  die  cataplasma;  et  hoc  incipias  slatim  Tacere  post  purgatio*  •% 

m*.  Uaguenturo  fuscum  ad  generandam  cutim  valet,  et  unguen- 
ti album  ad  tumorem  faciei  removendum  vel  reprimendum. 

Uh  aeeidenivs  que  fiunt  in  fucie.  —  Sunt  autem  huius  egritudi*» 
faphuna  accidentia,scilicet  faciei  rubor,  expilatio  supercilforum, 
tfcftfira  narium,  raucitas  vocis,  pruritus  totius  corporis  et  prò* 
ppatrarium  et  insensibilitas. 

Ad  rwborem  fatiti  auferendum.  —  Ad  ruborem  faciei  auferen- 
m  ,  searificamus  occipitium  cum  ventosa  ,  postea  hunguentom 
lod  «àfert  ruborem  et  grossitiem  cutis.  Recipe  cimolee,  radice» 
VgMtehe,  emuli  ,  seminis  citrinus  (sic),  meltonis,  amjgdalarum 
laureai  ana  3j,  rad  ice  m  jarj,  brionie  sucus,  istarum  duarum  et 
tri  W  3J»  radices  viticelle  ir  ij>  ceruse  non,  quia  nocet  denti* 
f  A  faciem  cor  rugat  ;  conBce  sic  :  quatuor  supradicte  terantur 
us  cum  ex  presso  rio  vi  extrabatur  et  ponatur  in  scuteiia 
et  residere  permittatur,  et  quod  in  fundo  est  permittatur 
altketur,  et  terantur  cum  supradictis  et  miscentur  cum  succo 
pfctdicto,  «t  postea  cura  oleo  amigdalion  conficiantur  et  melle  et 
nmaque  rose,  fiat  autem  in  modum  emplastri,  raanu  laxaodo 
apra  apponendo  per  totam  noctem  super  faciem  dimittatur  ; 
ÌÉè  mkam  panis  frumenti  in  aqua  tepida  et  move,  et  facies  ex 
n  hvetur,  et  cum  eadem  aqua  mica  fricetur;  lentigines  maca- 
idè  facie  aufert  et  ceresatam  (?)  et  lucidano  faciem  reddit  si  sepius 
alar.  Sed  si  cum  hoc  unguento  mittis  succus  anagailis  «r  iiij ,  et 
M  nitri,  prevalet  omnibus  et  tota  vice  cum  aqua  et  mica  fri* 
•do  ut  dktura  rst.  Item  ad  ipsum  ruborem  scarificare  narium 
H  ia  tummitate  prodest,  etiam  multum  scarificare  iu  tibiis  to- 
r  musculum  et  cavillam;  superciliorum  pilos  inducit  et  crescere 
:1t ,  atercus  muris  tritus  distemperatus  et  inlinitus  supercilio- 
m  pilos  crescere  facit  et  nasci.  Idem  faciunt  apes  combutte  et 
(temperate  cum  "»•"•  et  aceto.  Idem  facit  triticum  astom  >  et 


*  * 


/ 


950 

Caveant  eodem  modo  a  legu minibus  9  et  precipue  teeotU  leofttaM 
le;  ab  herbis  eodem  modo  se  abstineant,  et  precipue  a  «aotibos, fll 
bete,  cteaseo.  Pisces*ero  quandoque  comqiedere  posami -wm* 
risf  ut  sunt  pisces  rotales,  rubeos  et  iuvenes.  Sed  uoUodom.qeri 
omnium  piscium  capita  epileiiticis  aont  nociva*  Caveant  etlta  a 
bellico  exercitio,  coitu,  ira,  clamore,  calore  et  frigidi  tate;  vate* 
riam  autem  irrilant  et  morbum  inducunt.  Medicina  e  idem  qua  et 
apopleiie  ,  confert  etiam  eis  yerapigra  et  branca  ,  precipue  tst» 
doritoo  anacardinum.  Sciendum  est  quod  si  frigidas  poi  inani 
aborriont  .  purgare  debent  cum  pillulis  fetidis,  vel  pillnUs  deea- 
forbio  ;  ,confert  etiam  eis  epar  asininum  assatam  :  detur  naie  st 
sero.  Confert  etiam  radii  pionnie  per  rotulas  incisa  9  et  folio  ve. 
paono  novo  et  mundo  de  lino  et  collo  alligata ,  et  ex.  suco  ipria 
pionnie  Ut  syrupus,  et  mane  et  sero  potet. 
^  Item  polium  herba  teratur  et  sucus  misceata  r  cam  aoeto  pi- 
tico et  totus  ante  access ionem  ungatur.  et  de  hac  ipso  herba  iaeri* 
loligetur;valde  iuvateos,  et  si  lunatici»  erit,  veroni  naoquaaiei  li- 
re rtetur.  Sed  istud  sic  dictum  .fieri:  Iste  herbe  debent  coliigi 
magna  reverentia ,  et  Evangelium  Sancti  Johann»  Baptiste. 
rius,  et  pater  noster  iij,  et  iij  ave  maria»  et  circondare  eos  aoriMt 
argento,  rogando  deom  qui  eas  creavit,  et  invocando  nt  haoe  4h 
totem  tibi  ostendat,  et  quicumque  saper  se  portaverit,  mwfpa 
ei  revertetur,  et  postea  colligantur.  Item  dentar  eia  trocisci,qMÌ 
Recipe: fel lepori* , castorei «mirre 9  turis  ana i*  singulas  et an- 

Ufice,  et  fac  trociscos,  et  distempera  cum  aceto  et  Succo  peoonfs Jt 
polii,  et  da  g  j  cum  mulsa.  Fiat  etiam  eis  steroutatio  freqoeai; 
Betur  etiam  eis  oximel  cum  castoreo .  vel  detur  cum  sueo  (pria 
peonnie  vel  polii ,  ut  supradictum  est.  Infundantur  etiam  pfla» 
le  diacastoree  per  nares ,  fiat  etiam  eis  emplastrum  de  castani t 
sinapi ,  eufòrbio ,  piretro  t  et  distempera  cum  suco  rute,  et.m 
capite  impone.  Valet  etiam  eis  pliris  arcoticon.  Detur  etiaas  eh  li» 
riaca,  esdra,  o  pò  pira  et  ce  tera. 

De  Catalepsia  (II.  p.  1  I5sine  tit.). — Seconda  species  est 
lempsia,  cuius  origo  est  a  cruribus  et  manibus  et  brachila* 
hec  sunt  signa  :  Accessio  presentitila  antequam  venia!  febrk|* 
liuntur,  et  spuma ra  nonemittunt.  Dieta  est  similit  predieté»  GM 
vero  maxime  Qt  per  fleubotomiam  et  farmatiam,  ext  remi  tatti*  t- 
gationem  et  eorum  fricationem  assiduam* 

De  Anaiepsia  (II.  p.  1 15  sine  tit.). — Tertia  species  est  qpeJM* 
tur  anaiepsia  y  cuius  principium  est  a  stomaco*  Coovenit  ei  dare  il" 
cisiva  crudi  humoris,  ut  oximel;  postea  purgetur  humor  q ài  jetÉ 
urine  judictum  videtur  habundare,  cum  yerapigra  vel  " 
Detur  etiam  ei  aliqua  opiatarum  predictarum.  tfportèt 
•bstinere  ab  omnibus  cibis  melancolicis,  et)  ventosità  tea 
tibus. 

De  spasmo  nervorum  et  de  efas  diffiniinme  (II.  p  1 98|.  —  Sptf* 
tnus  est  contractio  nervorum  voluntarium  motum  impedleos^Cor 
trahuntur  autem  nervi  ex  inanitione  et  reptetiooe  et  frigidità!^ ^ 


ridimi»  io  yemc ,     i       i       Infi  n  et  et 

tibia  9  quod  vix         is  pò  1 1  vei  ter- 

bum  formare  ii    ore.  Hu  »|          <     per  vitur 

Medicamento  nc_  jl  _  0et. 

-,  De  spasmo  ex  inanitione  (li.  p.  199).  —  Spasmus  autem  qui 
fit  ex  inanitione  hec  sunt  signa  ,  quod  fit  ex  fluxu  humorum  ha* 
fendenti  aut  immoderato  artificiali ,  seti  naturali  ex  Tornita,  ve) 
0  faxa  mestmorum  vei  sangoinis  ex  utraque  parte,  vel  ex  pre- 
cedente febri,  seu  ex  colera  morbo  dessicanti,  quodquidem  si  du- 
ntorH  incurabile  est. Qui  tanten  si  recens  est»  hec  cura  adhibea- 
tar.  Muigeatur  lac  mulierk,  mas  ilum  puerum  nutrienti*,  super 
IMacoloa,  renes,  colum,  et  spina  ut  bene  per  totum  nervi  ho- 
■MCteotur,  et  fiat  scpe.  Et  si  hoc  non  valet,  fiat  hoc  emplastruro, 
i:  Recipe  semen  tini  ±  ij  •  feou  greci  ~  ij  *  siili  £«  i j  ,-  farina 
I9  radicem  althee  bene  lavati  ,  teratur  et  ooquatur  fortiter 
•qua  ad  quartana  partem,  coletur ,  semina  terantur  et 
ferina  et  parum  olei  coquan  r  et  incorporentur,  depone  ab 
tee  et  pone  ij  -f-  agrippie  ungue  et  istud  ponatur  ubi  ma* 

jjp  tideatur  proficere,  supra  cervicem,  collum,  fauces,  et  spinam 
«t  nervi  humeclentur  :  collum  et  cervix  est  origo  omnium  ner- 
19twn  in  corpore.  Vel  accipe  pannum  lineum  vel  knnam  sucidam 
et  iotingc  in  a  qua  frigida  et  oleo,  et  pone  supra  dolentero  locum. 
^el  accipe  dialteam  in  testa  ovi  calefactam,  et  unge  lecum;  velac- 
€lfe  agrippam  et  locum  contractum  unge,  quia  piene  valet. 

th  spasmo  de  repietione  Uh  p.  199)*  —  Si  vero  spasmus  de  re- 
pietione fuerit,  qui  quibusdam  pinguibus  et  carnosis  contingH  ho- 
nioibus ,  subito  (?) ,  aut  erit  ex  repietione  sanguini*  aut  alle- 
rto*, hurooris. 

De  spasmo  ex  fteuboiomim  et  signis  eius.  —  Si  spasmi»  fuerit  ex 
vtptetione  sanguinis  ,  ut  cognoscatur  ,  vena  mediana  fleubotome- 
tar ,  vel  appooantur  ventose  cura  scariOcatione  supra  collum  et 
•adpot;vel  vessica  enea  piena  oleo  calido  et  ungo  tur  coHum  et  cec- 
fix9  vel  oleo  roseo.  Detur  etiam  mei  et  eastoreum. 

De  spasmo  qui  fit  ab  alti*  humoribus  quam  ex  sanguine*  —  Si  ve* 
n  ex  alio  bumore  fuerit ,  purgetur  humor  ilie,  qui  justa  orina 
Jodidom  videtur  babundaro ,  cura  yeralogodion ,  vel  teodoriton  % 
eoperistoo,  vei  cura  benedicta;  vel  dentur  pillole  iste:  Accipe  op- 
popànacoro ,  castorei  y  ase ,  serappimi  f  zinziberis ,  piperis,  oppii 
aoa  ^~  j,  fere  et  distempera  cura  vino;  da  mane  et  sera  semis  vel 

De  wsguenlk  prò  spasmosis. —  Ungentar  etiam  ungueotis  haben- 
tflboa  calidara  et  siccam  qualitatem,  ut  arogon,  roartiaton  et  simili- 
bos;  mane  et  sere  ungatur  cura  oleo,  ruta ,  theo  supra  locum  do- 
ledtem. Ponatur  etiam  vescica  enea. Detur  etiam  eis  diacestoreuro;. 
qood  si  non  babueris ,  distempera  eastoreum  cura  melleet  da  ei , 
lèi  da  ei  antidotum  cura  castorea  et  ruta;  quod  si  buie  passioni  fe- 
bris  soperveoerit  summum  erit  remedium. 

De  ydroftbria.  (Up.  20O>  fi*»  De  ydrofobia}  —  Ydiofcbrk 


Caveont  codem  m'odo  a  teguminibus,  et  precipue. hwoD,  jWtaW 
le;  ab  lierbis  eodetn  modo  se  abstineanl,  et  precipae  ■ 
bete,  eteaseo.  Piacessero  qunndoque  commedere 
ris,  ut  Sun t  pisces  rotales,  rubeos  et  iuvenes.  Sed 
omnium  piscium  capita  epìlenticia  snnt  docìt».  Caveant  etfajnu 
bellico  etercitio,  coilu,  ira ,  clamore,  calore  et  frigldlteto;  Mb* 
riam  autem  irrìlant  et  morbum  fndocunt.  Medicina  «idem  fatai 
apoplexie  ,  confert  etiam  eis  yeraplgra  et  branca  .  precipae  tae- 
dorilon  anacardinom.  Sciendom  est  quod  si  frigidaì  poUea* 
aborriunt ,  purgare  debent  cum  pillulis  fetidi»,  Tel  piUeUs  eeat- 
forbio  ;  .conferì  etiam  eis  epar  aaininum  assatum  :  detnr  mese  et 
sero.  Confert  etiam  radii  pionnie  per  rotnlas  incisa  ,  et  MI»  lai 
panno  novo  et  mundo  de  lino  et  colio  alligata ,  et  ex  loco  Ubi 
pionnie  Ut  syrupus,  et  mane  et  sero  potet. 
•*"•  Item  poliuru  herba  teretur  etsucus  misceatur  cnm  acetotjaV 
tico  et  totus  ante  arcessionem  ungatur,  et  de  hac  Ipaa  berba  faeaV 
loligetnr;valde  invai eos,  etsi  Iwiatìcuserìt,  veruni  naoqaaBaelM' 
rerletur.  Sed  islud  sic  dictum .fieri:  Iste  herbe  debent  colligi  on 
magna  reverentia  ,  et  Evangelium  Sancti  Johannis  OaptUte  iaat> 
rius,  et  pater  nosteriij,  et  iij  ave  maria,  et  circondare  etwnaaat 
argento,  rogando  deom  qui  eas  creavi!,  et  Invocando  ut  base  va> 
luteo»  libi  ostendat,  et  qnicumque  super  se  portaverit,  tNuaaaaa 
el  revertetur,  et  postea  collfgantur.  Item  dentar  eia  trochei,  awl 
Recipe:  Tel  lepori* ,  castorei ,  mirre ,  turis  ana  s>.  singulas  et e» 
flce,  et  fac  trociscos,  et  distempera  cum  aceto  et  succo 
ilii,  et  da  g  j  cum  multa.  Fiat  etiam  eis  sternuta tio 
dur  etiam  eis  oximel  cum  casloreo ,  vel  detur  cum  auto 
peonnie  vel  polii,  ut  supradictum  est.  Infundantor  etiam 
le  diacastoree  per  nares ,  fiat  etiam  eis  emplastrum  de 
sinapi ,  euforbio,  piretro  ,  et  distempera  cum  buco  rute  «et  ma 
capite  impone.  Valet  etiam  eis  pliris  arcoticon.  Detur  eliaca  ab  ti- 
riaca,  esdra, opopjra  et  ce  tera. 

De  Calalepiia  (II.  p.  I  lesine  tit). — Seconda  specie*  est  eatht- 
lempsfa,  cuius  origo  est  a  cruribus  et  manibua  et  brachila,  Caht 
hec sunt signa :  Accessìo  presentitur, antequam  veoiat  febrtsai- 
liuntur,  etspumam  non  emlltunt.  Dieta  est  simili*  prediete.  CM 
vero  maxime  ut  per  fleubotomiam  et  (armaliam,  extrami  talami- 
gationem  et  eorum  fricationem  assiduam. 

De  Analeptia  (II.  p.  1 1 5  si  ne  tit.). —  Tertia  species 
tur  analepsìa,  cuius  prlncipium  est  a  stomaco.  Conventi 
cisivu  crudi  humoris,  ut  oximel;  postea  purgetur  hnmo 
urine  judicium  videtur  habundare,  cum  yerspigra  vel 
Detur  etiam  ei  aliqua  opiatarum  prediclarum.  Oportet 
abstinere  ab  omnibus  cfbis  melaocolicis,  eli  ventosità! 
tibus. 

De  tpatmo  nervorum  et  de  efui  iliffinUùme  (lì  p  (08/. — Spu- 
mila est  coutnictio  nervorum  volontà  riunì  motum  impadteos-Csa- 
trahuolur  autem  nervi  ex  inaaitlone  at  repietiooeetaigiditata,*! 


iwainiwwBr 

iese-i  quatto 
enfi  ei  dare  b- 
amor  quijuiU 
Tel  beoedkti. 
rteteUaaiéM 
tate»  geo*».- 


357 
ridiraus  io  yeme 9  quoniam  ita  infrigidantar  manus  et  bracbia  et 
Uria,  quod  vix       iris  potest  aliquam  manuum  plicare,  vel  ver- 
terti formare  ii    ore.  Huius  autem  spasmi  qui  per  se  solvitur 
Medicamento  do    indiget. 

-.  De  spasmo  ex  manitione  (II.  p.  199).  —  Spasmus  autem  qui 
fit  ex  ioanitione  hec  sunt  signa  ,  quod  fit  ex  fluxu  humorum  ha* 
bordanti  aut  immoderato  artifici  1 9  seti  naturali  ex  vomita!  vel 
0  faxa  mestruorum  vel  sanguini*  ex  utraque  parte*  vel  ex  pre- 
pedante  febri,  seu  ex  colera  morbo  dessicanti,  quodqaidem  si  du- 
ittorit  incurabilis  est.Qui  tanten  si  recens  est,  hec  cura  adhibea- 
tar.  Molgeatur  lac  mulieris,  raasc  ilu  rum  nutrienti^  super 
«Wtfcolos,  renes,  colum,  et  spinai  ne  per  totum  nervi  ha- 

■MCtentur,  et  fiat  scpe.  Et  si  hoc  et,  fiat  hoc  emplaatruro9 

orini:  Recipe  semen  tini  ^  ij  f  fé      ?r      ~  ij 9  siiti  £«  ij  9  farina 
l9  radicem  althee  bene  lavata  tur  et  coquatar  fortiter 

•qua  ad  quartam  partem9  a  ,  semina  terantur  et 
ferina  et  parum  olei  coquan  tur  et  orporentur,  depone  ab 
tene  et  pone  ij  -f-  agrippie  unguentu  ei  istud  ponatur  ubi  ma- 
ghi videatur  proficere,  supra  cervici  coltura,  fauces,  et  spinami 
«t  nervi  humectentur  :  collam  et  cervix  est  origo  omnium  ner- 
ejttmn  in  corpore.  Vel  accipe  pannum  lioeum  vel  kanam  sucidam 
et  intinge  in  aqua  frigida  et  oleo,  et  pone  supra  dolentero  locum. 
Iht  accipe  dialteam  in  testa  ovi  calefactam,  et  unge  lecum;  velac- 
dpaagrippam  et  locum  contractum  unge,  quia  piene  valet. 

th  spasmo  de  repietione  (II*  p  199)*  —  Si  vero  spasmus  (te  re- 
flettane  fuerit,  qui  quibusdam  pinguibus  et  carnosis  contingH  ho- 
ttMbus  9  subito  (?) ,  aut  erit  ex  repietione  sangumis  aut  alte- 
wimr  bnmoris. 

De  spasmo  ex  fteubotomin  et  stgnis  eius.  —  Si  spasmi»  fuerit  ex 
Mptetione  sanguinis  9  ut  cognoscatur  9  vena  mediana  fleubotome- 
ter ,  vel  appooantur  ventose  cura  scarificatone  supra  collum  et 
eedpot;vel  vessica  enea  piena  oleo  calido  et  ungotor  coHnm  et  cer- 
nii, vel  oleo  roseo.  Detur  etiam  mei  et  eastoreum. 

De  spasmo  qui  fit  ab  aliis  humoribus  quam  ex  sanguine*  —  Si  ve* 
I»  ex  alio  bumore  fuerit ,  purgetur  humor  ille9  qui  justa  orina 
jedidum  videtur  babundare  9  cum  yeralogodion ,  vel  teodoriton  % 
eoperiston,  vel  cum  benedicta;  vel  dentar  pillale  iste:  Accipe  op- 
popenecom  9  castorei  9  ase ,  serappinii  9  zinziberis ,  piperis,  oppii 
mn  -^  j9  tere  et  distempera  cum  vino;  da  mane  et  sera  semis  vel 

De  imguentk  prò  spasmosis. —  U         i 
tfboaealidam  et  siccam  qualità tem   utarogon,        il  ai 

!■§;  mane  et  sero  ungatur  cum  o    t,  ruta ,  io- 

leotem.Fooatur  etiam  vescica  enea,     tur  etiam  <  i 

food  ai  non  babueris ,  distemperi        ori  et      ai  » 

?el  da  ei  antidotum  cuna  castorea  et  u  fe- 

bris  sapervenerit  sammum  erit  ri     < 

De  ydrofebria.  (IL  p.  20O>  ti  >       ]      Tobia >  —  Ydrofcbr* 


170 

tur  uun  yeralogodloo,  Tel  yen  1 
fleumam.  Delude  fiat  eia  t  un  im  ponetur.  ab. 

aynliitm  ,  rota  ,  marrubium  et  e     a  vei      t  eis  bakieum  in 

quo  ponatur  sai  et  aulphar;  vel  etiam  eia  flat  stufa  de  nerbi*,  que 
in  balneo  predicto  ponantur,  et  unge  eoa  unguento  albo  (I)  Nota 
etiam  quud  scabies  sepius  ftt  ex  salso  fleumate,  cui  maxime  confort 
hoc  unguentimi:  accipe  calcem  vivam  et  lava  eam  in.jtjuo  oplime, 
et  aquam  illam  turbuleutam  ex  calce  in  raso  proice.  Calcem  vero 
grossam  proice,  et  expecta  quousque  «qua  turbolenta  superili*  (li- 
eta cl&ra  efficiattir  ,  qua  clan  exislentb  a  «ose  proice  ,  illud  tero 
quod  io  fluido  residet  relineatur,  et  ibradmisce  oleum:  in  qua  con- 
iunctione  illut  aque  quod  a  calce  separetur,  proice,  permise?  bene 
oleum  et  calcem.  Deìnde  sepum  arietiuum,  et  admisce  argenti  fi- 
fi  ad  libitum.  Cave  tamen  ne  hoc  unguento  uugas  habeotes  qtwUm 
npostemata  livida  in  tibiis  et  coxfbos,  quod  quiJem  rulgus  cunsue- 
vit  appellare  malum  mortunm.  lottai  «nini  gulam  et  fatica  nude 
quidam  suffocautur.Ad  malum  mortuum  accipe  cinerea  sarme  mimo 
(  ideal  lentisci  )  et  cribella,  et  sanguineo)  arieti»,  et  radicem  pi»- 
tagìnis  et  misce  simul  et  unge.  Unguentum  flaxitteuin  nlet  d  >■ 
dem.  Vel  aliter  accipe  lemmi  humidum  et  sub  co  v  vcl  iiij  arto- 
nes  vivos  repone  ut  inde  apissus  fumus  exeat,  et  litibeus  secaràii, 
et  parte  illa  cum  qua  non  incidilur  (ignora  diu  super  fitmwn  k> 
ncns  quousque  fumus  compresami  ibidem  in  aquo  redigitur,  die- 
cipé  aquam  illam  cum  pena  galline  et  pone  super  apostemaU  et 
desiccabitur. 

De  prurito.  —  Ad  pruritom  fac  hoc  unguenlum:  Accipe  mti'a- 
nnm  corlicem  aambucij,  et  coque  io  oteo,  et  coctum  ab  igne  culi 
per  pannum,  et  retine  oleum  et  corlicem,  proice,  deìnde  pone  w 
oleo  pulverem  roaslicis,  olibani,  baccarum  lauri  et  minori  cine- 
rem  lentisculi  et  fac  unguentum. 

De  parn/isi.  —  Scquitur  do  paralisi.  Pan  I  i-i  s  est  lesto  pirtis . 
Tel  nervorum  remollitio.  Notandum  est  tamen  quod  illut  quod  in 
cerebro  opoplexia  vocatur,  in  nervis  Tocatur  paratisis.  Unde  t-adeo 
cura  conrert,  quam  apoptexle.  Paralisi*  alia  uuiversalis,  aliopir- 
ticularis.  Universalis  est  que  tìt  per  tatuai  corpus  ,  partttua- 
ris  que  flt  in  parte,  ut  io  manu,  vel  pedo  ,  labio  et  celerà.  IV 
ralisia  alia  vera,  alia  non  vera.  Non  vera  est  illa  que  Ol  ci  fieurofc. 
to.  in  qua  aufertur  motus  voluntarfus,  scosti  taraea  retami 
Sangui»  autem  humidltale  Boa  iiervos  remollit  et  prolongat.awc 
molus  eius  nega  tur,  calor  autem  eiusdem  sensum  attribuii.  Cèht 
nervos  dilatai,  unde  spiritus  licei  paucus  io  eis  coniinetur,  et  io 
sensus,  et  hec  quidem  Di  magis  in  puerili»  ve!  iu  venule  el  crai 
bilis  est. Vera  autem  est  que  Ut  ex  fleumate,  in  qua  aufèrtar  ow 
tus  et  sensus.  fleutna  euim  frigidum  eal  et  liumidum,  [rigidiUU 
■uà  nervo* constringit,  unde  negatur  trantitu*  spii -iiuum,  et*' 

(0  él mmyine:  Mola  ad  «cubicoi  et  ad  Donna  salsuia.   Accipe  *•*•* 
lenliicum,  cum  furti  «cela  diitemper-ata,  ilinftrfn  ili  rtlel,  et 

cwmetj  nccipo  et  oppuue;  meliiu  otii. 


irpuiU  valel,  et  c«  irrf» 

I 


371 

erto  r  sensi»,  hu  tiditate  sua  eosdero  remollit  unde  moto*  au- 
tor, et  boc  magi  a  acciditsgpibua  et  incurabilis  est. 
[  II.  p.  121  ).  Il  autedTqul  flt  ex  sanguine  in  qua  senso*  io* 
lilur  sic  curabis;  si  urina  cruda  fuerit,  fleubotometur  per  anli- 
lim,  idest  per  contrarium:  verbi  gratis,  si  paralisis  est  in  sini- 
a  parte,  fleubotometur  de  dextera.  Prima  quidem  ante  pran- 
dabis  oximcl  et  rotulas  rafani.  In  prandio  quidam  cottine* 
irnes  assatas  suflìcieuter  et  parum  bibat.  Post  prandiom  ve* 
accipianl  aquam  calidam,  bibant,  et  digitis  immissis  in  ore  vo- 
si, et  si  vomere  non  poterint  pone  in  equa  parum  salta  et  olel 
battiture  cris  et  bibant  hanc  aquam,  et  digitos  in  ore  missis 
■ito»  protocent .  In  aero  autem  dabis  opopiram  vai  esdram  v 
oskridatum  cum  decoctione  Castore  i,  savine  et  costi,  et  si  pas* 
inveterata  fuerit  facian^coctm'M  in  patienti  parte.  Ungantar 
arogon,  vel  martiaton  vel  agrippa,  vel  hoc  unguento. 


al  Becipe  piretri,  olei  laurini,  sambucini,  staphisagre  aoa  ^  j, 
fi  sioepis  ana  «f-  <j  >  piperis  J  ij,  euforbii,  vinci,  Castore!  ^ii|, 
i  et  cere  quantum  sufficit  et  unge.  Piretrum  et  grana  ataphy  • 
[rio  osasticet  ut  fleuma  educatur.  Uac  eia  trosisco*  de  pulvere 
fhjsagrie,  piretri,  nigelle,  confice  cum  cera  et  mastice.  Vel  ha- 
italoaieo  scissum  pulvcrizatum,et  illiniat  oris  palatum,  linguaio 
flngivas,  et  purgabitur  fleuma  et  confort.  Recipiat  enim  fumus 
ierei  per  os  et  nares  et  casto reum  sub  lingua  teneat  ;  habeat 
ohi  nucem  muscatam  in  ore  sub  lingua  et  inspiciet  in  speculo 
jiptoia;  confort,  quod  tamen  mingetorium  videtur.Ftat  etiam 
ignb  de  lignis  multum  dessiceantibus ,  ut  de  quercu,  buxo,  et 
■ent  igne  aliqueoi  lijjnum  habentem  in  ter  dentes  quodf^^L 
Hberìus  possit  aier  actraorc  dislocatila*  ex  igne.  UtanW^aF- 
risolata  de  <|uibus  dictum  eU  in  trartatu  apoplexie  et  balneis 
Iphoreis.  Fiaut  etiam  eis  slciphe  hoc  modo:  accipe  tinam,  et  co- 
peri  eam  de  panno  lineo  ;  habeas  ollam  plcnam  vino  optimo  et 
ne  intus  herbas  istas  artemisia,  montasti  um,  raarrubium,  ni- 
va,  origami m,  calamcntum,  quod  tinam  intret  ut  pereum  porte* 
r  faroositas  interius,  quam  eger  sedens  intuì  super  sellano  reci- 
ti. Tel  easdem  herbas  pone  in  tina  et  calefacias  cum  tegulia 
lidia  et  eger  intus  evisteus  cohopertus  fumum  recipiat,  sed  su- 
iroipcrge  tegulas  primum  cum  pauco  vino  ut  maiorem  fumum  e* 
MtanU 

Ite  dieta.  (  II.  p.  122  ).  —  Talis  est  dieta.  Vinum  album  et  sub* 
la  et  temperatura  bibant;  vinum  enim  forte,  licei  uri  nani  reflus- 
si babeot,  eis  uocet ,  quum  nervo*  humectat ,  et  nertos  ab  eo 
ocedeotc*  debilitai  A  carne  dura  abstiwant ,  ut  est  vaccina  , 
prioa,  cervina  et  cetera.  Herbas  vero  non  rommcd.tnt,  nisi  ce* 
h  et  porr  os  bis  elixatos:  non  pisces  commedant  nec  legumina. 
Momedant  uto  digestihilia,  ut  sunt  pulii  gallinarum  et  perdices, 
ro  annuale  agni  et  similia  cum  cimino  et  pipere  et  aliis  coodi- 
s.Utantur  salvia  in  cibariis,  abslineant  a  coito,  qoi,quamviseva- 
*t,  aagis  taraen  humorcs  motet,  umle  augelur  paralisis,  a  eia* 


3?» 

moreetji       o.  Ex     i     » 
emrvet  huraot  i     non  «de  augeturpa* 

nlhiKet  hec  «n  de       i  itantur  in  nwmT 

jejuni  vel  post  cimi  ti      tfc).8etipoialvieBicce^.ii  rei  \'n, 

de  viridi,  caglerei,  piretri,  raragore  ana  f-  j ,  piperh  nigri  f- 
Betnis,  contunde  in  mortane  »  e,  deteJe  coqoe  ih  vino  albo,  et 
cola  et  da  pallenti  ut  dictum  «si. 

De-d9fortbiu  copia,  (ll.p.139).  —  Dictum  est  de  universali!*» 
norbis,  uuricdioetnrdeparticularibus.tt .primum  a  capite  ptinri- 
plamus.  Copitis  dolor  out  est  coni  febre*deillo  vcroquod  csttm 
febre  superius  dictum  est;  qaodeutcm  sine  febre  €st,aut  Dteiif» 
eo,dolor  est  continuum,  capite  ant  ex  stomiico.Si  autem  ex  tìtma- 
pitia  materia  esistente  in  quandoscilicet  aliquisiiij  humorummen 
habuod»nt,et  hoc  maxime  fitju  indpjjebitudo  corporia  nabuodet 
haliitudiai,  Ht  ti  caput  patiatur  bx  cabdis  humoribas  et  reliquia 
corpus  sii  calidum.  Si  autem  fltastomoo  interpolati»  est  caler  Cam 
autem  fitex  fitto  ipsius  capitis,  aut  est  ex  sanguine,  aal  cxcolen 
rubea,  aut  ex  fleumate,  aut  ex  i  wliicoHa.  Si  ex  colera  rebe*,  hec 
cruntsignoi Urina intensa  etalli  antuluri  tcmiis.color  fariei  cilri- 
nuii  fostidium,  sepor  amiti  fn  ore  aatan  videtur.  Delur  ets  «potimi 
supredietum  de  ,  et  mtréballanis  citrini*,  viole; eoa- 

fico  ut  super      are  ;      rgetur  cum  trifera  saraceaka , 

et  finn*  eia  s  -ni  m  ta  cu  reta  mutieris,  et  cum  pena  tfada 
inarco  i      i  ve)      eoae  .Ungantur  nares  interina,  aMuat- 

tur  eUam     d     :um  ne  actoce,  papaveris,  resis  ntbce.  Si 

autem       i<      ir  i     mnieti        cum  oppio,  cum  lacte  mulicrs  di- 
si    tra  tempora  Ungantur  ftarescsa 
a  tei  re.        Confert  etiam  si  dederis  aliqu.ua  op* 
■         lero,  distempera  o      lana  callida  et  da. 

Ve  ttoion  capUti  qui  fu ,  tangume.  (  I!  p.  1 39  (.  —  Si  dolor 
capitis  nt  ex  tMiguiae,  urina  erit  Intsran  et  pinguts,  facies  ruba), 
numida  et  «Hata  ,  et  sepor  in  ore  duleis;  cuius  prima  cara  est 
wmgulnem  de  vena  capiteli  minùere.  Fiat  eliam  sternutati*  ex  o- 
leo  violaceo,  et  ungetur  caput  ex  oleo  rubro,  vel  populeo  «tacete 
et  albumine  avi  simul  mixtfe  et  inde  ungantur  tempera.  Vel  at- 
cipe  nitro»,  sai  album  et  pulve  ita,  et  farina  ordei  et  pul»errm 
tarla  et  masticis,  et  diateli  a  cum  albumine  ©vi,  «t  pone  qaui 
empantrum  sopra  pulsus  uir  ;ue  parti*;  doiorem  stalim  m  lì- 
gat .  Kant  etiam  predicte  peau  i  abbrtiones.  Si  vero  ex  neonate, 
eront  «igne  bec  urina  pian  &  remfcsa ,  facies  alba  et  infiali, 
quam  primum  curabis  aie:  Purgetur  cum  ycrapigra  acuta  et*»- 
inenea  cocta  ai  epar  iuAnnum  habuerit,  scamonea  enini  crudi  e* 
par  inBrmum  reddK,  sanat  vero  nervo».  Sed  cum  temperata  fot- 
rit  in  electuario  per  dies  xv,  unga  tur  etiam  caput  cum  oleo  caaw* 
melino,  anelino,  laurino  et  marciatoti. 

Dt  deiore  capìtii  tx  vielancotia.  (  li.  y,  I  io  l.  —  Datori*  fero 
capitis  ex  malincolìa  signa  nec  «ini:  Urina  tenui»  et  remi**,  fl- 
etei livida  et  macilente,  saper  tu  ere  acris.  Si  cero  mutuai  f 


373 
kfcnter  frstMfam,  quemadmodum  oocet  flRs  qaf  ex  finivate  la- 
beraat,  Mi  totem  purgati  debeut  tua  jerepigra,  jerabgedkmv 
lesiaritoo  aneeardinuuN  jera  fortis,  paulioo,  piHuKs  aureb  ei  co* 
Ma.  Proèst  btb  et  ilis9  qui  pstiontur  ex  flbumate,  aUntfo-pedie. 
la  ama  amie  ex  deeoctione  mente»  ealamenti,  pulegtj,  origani  et 
ÉmfaaXonferunt  io  utraqoe  cum  aero  caprino  hecoppieto,  ari- 
9  auree  afcxandtfna  9  precipue  sotira  *  vel  diacestorenm» 
etiam  amplailnini  ex  euforbkvpiretro,  sinspt,  fd  sotus  ai- 
mattoni  cooferre  aolel.  Prodest  etiam  Mia  qui  patiirnUv 
k  colert  nibea  vef  Bennate  v  omitus  post  praodimiK  ConCsrt  a- 
tal  iotoribw  eapitis  ex  ealidis  burooribos  empbstniaté»  galben» 
*  eppiecua  equa  frigida  distemperatimi  el  potitumsupra  pulsaoK 
Meta  patieotiim»  talis  sit,  pania  bene  coctus,  vioom  attmmetsub»» 
Ila,  hc  nimis  forte;  cara  digestibHisM  agni  annosità  et  annuali» 
f&nt,  galline  et  putii  eanrai9  perdices,  fasiani  el  stallia  Cave*»» 
•  carne  bovioa,  faccine,  et  generantibut  v entositatam,  et  pre* 
a  kgumimbu99  a  frht»  et  aiatis,  set  elixatis  ntantur. 
D$ ceffaUa.  (  II.  p.  f  40  >.—  Sequitur  de  ceffate*,  quo  quandi 
peft  ex  vHio  capiti* ,  ut  dietimi  est9  quandoque  ab«aliis  lo- 
da* «t  a  stomaco ,  quod  cognoseitur  ex  doieris  intetmone»  ut  di» 
6Stsuperios,et  per  abhorainationes  ipsius  stomaci  et  torsione» 
etiam  quaodoque  ex  ventotitate  stomaci  gonetat* 
e.  Quod  si  fuerit  ex  habuodantia  triumbumorum9qui» 
non  babet  locum  extra  rasa,  pnrgetur  bumor  qui  te  cens» 
? idetur,  cum  ajotoriis  predictis  in  traeteti*  de  doloris  capitie» 
ex  ventosità  te  fuerit,  ponator  hoc  emptastrom»  sopra  item» 
Bacipe  ciitóraorar,  beccarmi  lauri  r  caricai,  idest  ficus  siccae» 
in  vino  dulci,  masticati*,  absyotiuru  et  paiiem*attum*  dh- 
cum  dulci  vino  et  pooe  super  standomi  ;.  vel  cucurbita* 
rifteatione  super  os  stomaci  appone. 
D$  migranea.  (  II.  p.  140  >.  —  Emigranea  passio-est  io  roedw* 
arte  capita  ♦  aut  in  «lextra  aut  ir»  sinistra,  que  acquando»  6t  ex 
acquandoci  alita  burooribos.  Si  sanguis  itteausa  fuerit, 
cognoseitur  per  ortnem  et  babitudinem*  patieotts,  minuas  de 
•  si  vi  reset  etas  permiserint.  Si  vero  alias  humor  in  caos» 
asrit,  pnrgetur  cum  predirti»,  postea  vere  sacelletor  locus  cuna 
de  furfure  et  farina  ordet,  vd  tritici  panis,  et  calefaciis  it> 
,  et  supra  locum  pones.  Valet  etiam  pturimum  pauk- 
locum  doleutem  posi  tam  cum  altpta-  Fiat  etiam  stupba 
Recipe  allam  et  imple  vioo  albo  et  pooe  intus  beri»* 
rotare,  salviam,  abrotanoio,  artemisiam,  origaoum,cala- 
,  sisimbrum  et  eetera;  sic  olla  preparetur  ot  eger  fumom 
,  coboperto  capite,  per  os  et  per  nares  suscipiat.  ài  vero 
,  accipe  piper ,  euforbium9  asefetida  equaKter  et  di* 
tempera  cam  vino  et  iostilla  in  aurem  contrarie  parti*. 

Ih  mfUmaUone  tmbri.  (  II.  p.  1 42.  ftub.  De  inflatione  cerebri). 
->  Inflamatio  ce  rebri  est  passio  eapitis  per  qoam  facies  inflator  et 
solito  altiora,  obtasus  auditusy  vene  erecte,  ruber  in  iuIp 


374 
lo ,  et  orali  prominnnt  ut  in  slranguli  xnM  fit  «m  ta- 

ire, qoandoque  sine  febre.lil  etiam  quai  i     ia^aièe,ojQB>- 

doque  ex  aliis  humoribus.  Si  Bit  ex  juine  eeeM  sft  fMriti 
fleubotometur  de  cephalica  vena  contrarie  parti».  81  «ennoM» 
eadem  parte  incidatur  vena  ,  qua  est  sub  lingua,  et  fW  «jbb  a* 
jnxta  policem  pedum,  ai  virtus  et  etai  permiserint.  SI  tot»  rifai 
hnmor  in  causa  fuerit ,  predicth  aiutoriìs  purgetnr ,  t«1  fedai 
tale  cataplasma' su pra  locum  dolenlem.  Accipe  medi  "" 
et  seme»  lisi,  farinaio  ordei,  oleum  coque,  et  saprà  li 
lem  appone. 

Dolor  Tero  capitis  aliqnando  flt  ex  frigiditite,  alfqn 
loie,  aliquando  ex  opilatione.  Si  ex  calore  aferis  hoc  isM>rlt,iÌvjp> 
tur  cam  populeo  et  oleo  roseo  et  aceto.  Sì  taro  ex  frigi  "~ 
galur  cum  oleo  rutaceo  et  anelino  et  camomeJìioo.  W  « 
lattone,  ongalor  cum  oleo  ructaceo  et  anetino  vel  lauri 

De  Scotomia.  (11.  p.  142). — Scotomia  est  passio  capitis  ove 
vertigo  dici  tur  Scotomia  greco  ,  tenebrosità»  latine.  Fit  aoten 
qaaodoque  ex  vitio  stomaci  interpolato  cum  aboroinatroneel  tor- 
sione. Fit  autem  quandoque  ex  collegantia  omnium  membroroa, 
BcUicetcum  calar  in  eishabundat,  dissoWit  aliquid  a  membri)  n 
ventositalem  ,  que  redundsns  ad  caput  facit  scolosiro  ;  et  si  do- 
lor capitis  fuerit  sangui»  in  causa  flèubotometur  de  vena  cepWi- 
ca,  nisi  etas,  tempus,  virtus,  cansuetudo  proli  ibcant.  61  .intero  ilii 
fanmores  in  causa  l'aerini,  cum  mediciuU  prcdiclis  purgetur  $eg» 
dolor  ex  vitio  stomaci  fuerit  in  cura  emigrane?  dieta  adhibettur 
Dieta  vero  talia  sii:  Abstineant  vero  a  vino,  a  cannine,  toc  tuea.lenti' 
cuhs.et  ab  omnibus  leguminìbus  et  ab  omnihus  inflativa  e|  iiiJi- 
geslibiiibas  carnibus,  ut  est  caro  bovina,  cervina,  leporina,  capri- 
na etc.  Abstineant  vero  ab  omnibus  volatilihus  degentttMM  .  absti- 
neant a  jejunìo  (?),  a  tarda  cena,animia  commestione,  ncalidìUte 
et  Frigidità  te  Utantur  piscibus  aspratilibtis  et  fi  lualìbus.  DeW- 
lalilibus  utantur,  perdicibus,  fasinnis,  pallia  giiliinaects;  carne  su- 
tem  «rietina  annuali  et  porcina  utantur.  Supra  omnia  ti mrQ  ab- 
stineant a  coito.  Sumraant  vero  verapigram  bis  in  ebdomada  vel 
teodoriton  anacerdinum.vcl  piliulas  aurea*,  vel  pillulns  roltas,  wd 
raro.  Detor  eis  oximel  et  in  nocte  aqua  esitila.  Vomnnt  etiam  posi 
prandium.Quod  si  uri  nani  crudi  m  babeent,  detur  eisapoiima.iu- 
perìus  diximusde  agarico  ad  binendum.  Post  scotomiam  vere  que 
fit  io  fantastica  cella  diccndum  est  de  freni  si  que  Ot  ineadem 

De  freneti. —  Est  autem  freoesis apostema  incerebro  vel  iddi» 
ningis  cerebri  anteriori*  partis  capitis  cum  acuta  febre,  cajni  htt 
sunt  signa:  Pulsus  velox  et  sprssus,  fortitudo  membrorum ,  «te 
conversio  vultus  et  occulorum.  Urina  renmsa  significai  coleriam 
nuteriam  sursum  delalam  ,  alii  uando  tanti n  est  intensa-  Dece* 
cura,  primosi  virtus  et  etas  permiserint, deceffalica  vena  minoen? 
que  est  intus  gubiti  Adponanlur  etiam  nnguivuge  in  summilslr 
nasi  cum  calamo  ne  petatiir  cerebrum  ;  vel  incidali  tur  hh  uw 
intus  sunt  in  summilate  narium  ;  vel  mitwatur  ile  «eoa  muliaw 


qu6  est  la  fronte.  Si  atitem  smt  ni  mie  vigilie,  hoc  emplastrum  op- 
pooator  quod  Recipe:  castorei,  mandragore,  papaveri»,  jusquiaroi, 
eeminis  lactoce  equale  pondus ,  oppii:  ponatur  tantum  ut  supradi 
ctorum  skit  due  partes  oppii,  terlia  distemperetur  cura  oleo  roseo* 
Tel  aceto,  vel  diacodion,  et  cum  bete  mulieris  seti  cum  succo  pa« 
paveris  et  panno  inducto  supera ppona tur  capiti.  Lac  mulieris  se- 
pe  infundatur  ,  vel  fiat  onguentum  de  eisdem  in  aqua  et  oleo  co*- 
ctum,  et  ungantur  interius  narcs  et  aure?.  Ktiam  fiat  unguentari» 
ìfMlltectpe  cMBreum,  serpillum,oppium,  et  capita  papa  veris  al- 
bi et  coque  io  aqua  et  oleo  et  unge  nares  iiìtus.  Ungantur  etian* 
Ifttriosecus  de  oppio  et  greco  cum  lacte  mulieris.  Si  autem  egritu- 
<lo  valida  fuerit,  fiat  hoc  emplastrum:  Accipc  succura  morelle,  scu 
teapervive  et  lac  mulieris,  et  oleum  roseum  et  acetum  equali  pon- 
dero et  inunge  pnnoum  ibi ,  et  sepe  mutualo  ne  calefactat  ,  pone 
aopra  frootem  ;  fiant  autem  scarrificationes  de  cruribus.  Si  véra 
consti  patus  fuerit  fiat  eis  cristerium  de  malvis  et  aqua  et  oleo  et 
forfore  et  sale  et  mercuriali,  iniciatur.  Vel  detur  eis  apozima  do 
taaariodis  et  cassia  fistula  et  viole.  Notandum  tamen  est  quod 
Madicta  aiutoria  v  aleni  frenesi  facte  in  calido  tempore;  si  veroia 
Frigida  fuerit,  hoc  cataplasma  supra  copkera  adhibitum  valet; Acci- 
se malva*  f  semen  lini ,  fenum  greci ,  et  coque  in  aqua  et  oleo  el 
jpcte  mulieris  et  pone  supra  caput.  Omni  siquidem  frenesi  valet 
jMlno  pecorinus  super  capitem  posilus,  sed  capite  raso,  vel  cara 
jalli  calida,  caprioli  calida,  vel  catulus  scissus  et  suprapositus*  Die- 
ta corum  sit  frigida,  ut  mica  panis  Iota  in  aqua,  lactucas,  portula- 
caa  :vinum  nunquam  gustent.  Conferì  etiam  omnibus  freneticissi 
Jb  damo  obsctira  et  lecto  obscuro  jaceant.  Non  utantur  publicis  ho- 
Binum  confabulatioDÌbus,nec  voces  varias  audiant,  nec  diversa  vi- 
deant.  Hagis  iusani  ligentur  fortitcr  si  fortius  iufatuere  videan- 

ter» 

De  mania  (11.  p  124).  —  Mania  (I)  est  infectio  rationalis  cellu- 
la cum  desipientia;  que  infectio  vel  est  ex  colera  rtibea,  vel  ex  san- 
guine; ex  fleumate  autem  dou  immutatur  cerebrum  a  proprio  co- 
lore, quia  album  est  ut  cerebrum.  Quando  vero  fit  ex  colera  ru- 
.Wa  naturali  hec  sunt  signa:  Urina  subtilis  et  intensa ,  pulsus  ve- 
k>x,  eger  litigiosus  et  iracundus ,  incurrit  obslaotibus  se ,  et  alio* 
attraclare  morsibus  et  ferro  non  dubitat.  Differt  autem  a  frenesi, 
quia  frenetici  nunquam  si  ne  febre  sunt.  Maniaci  ex  colera  rubea 
aiae  febre  insaniunt. 

De  dieta. —  Horum  autem  dieta  debet  esse  frigida,  et  huroida, 
ut  betuca,  por  loia  ce,  spioantia  et  similia,  caro  porcina  ,  agnelli- 
Potus  vero  detur  trifera  saracenica  cum  apozimate  de  cas^ 
fistula  et  viole,  tamarindi,  vel  cum  sero  caprino.  Detur  sviliti- 


ci» vel  letitia  nnnA  iftVPiìityr  in  Antj^ftrirì  r.on^nntint    Hor  au- 

teo  species  manie  que  fit  ex  colera  rubea  raro  occidilur.  Si  sint 
autem  maniaci  ex  sanguine  semper  rident ,  urina  corum  intensa 

(i)  Nd  Cod.  di  Brad.  Mekmcolia  ut  infectio^  ctc. 


376 
et  pingtrfs,  pofrus  plcnus  et  moli».  Qui  fo  principio  partita»» 
tomixaodi,  et  postea  eadem  dieta  est  adhìbenda  qua  maariad  tff  et- 
fera  rubea.  Si  vero  ex  ma  lincolia,  timidi  saut,  arìni  eaiiH  tMrii 
et  renósa.  Hii  purgentur  cum  teodori  ton  anacardinam,  Tel  tffla>- 
le  facte  de  suprascripta  recepitone  teodoriton  anacardini  cuti  li- 
pide (aiuti ,  Tel  ponantur  ellebori  nigri  5  ij  et  albi  §  j  in  aqo»  et 
per  noctem  onam  temperentur,  et  mane  extorquetur  et  dbtempe- 
reutur  cum  yerapigra,  et  sic  dentur  electuatia.  Sint  eia  moscata , 
quod  est  magnificimi,  raitridalum,  veldiamargsrtton,  velltrbea. 
Dieta  autem  eornm  alt  calida,  ut  polli  galline,  caro  agni  annoat», 
qoe  condisti  tur  cum  gariofilo  et  cimino  et  pipere.  Poti»  tero  sft 
motta;  vinum  vero  maniii  m  irritai.  Verumtamen  si  egritudo  len- 
ta fuerit  cum  timore  indiscreto ,  «inferi  eia  vinti  m  calidum  ali- 
quantalum  forte.  Curam  in  libro  mclancolie  inieniea  ,  in  quo  de 
diversis  melencolie  speciebus  tractatur. 

De  liturgia.  —  Litargta  est  apostema  in  puppi  cerebrt  ex  risca- 
tti et  crudis  bumoribus-  Cujus  signa  hec  suol:  Eger  est  soonoleo- 
tos,  et  ti  a  som»  «citati»  fuerit  statini  ad  idem  revertttor  ;  gn* 
vltas  etfam  capiti*.  Quando  hec  egritudo  flt  cum  acuta  febre,detar 
ab  dieta  qualis  datur  petientibus  coulinusm.  Primo  Bai  ledei  1- 
groUntii  in  loco  lucido  et  clero ,  ut  a  sonno  excitenlur,  colloqui* 
circoostaDtfum  utatur ,  et  coufabulatiooibus,  pulselur  membnim 
corporis,trahalur  per  capili. ).,fitr,]tin's,  nocilando  euro  proprio  »- 
mine,  fricentur  piante  pedum,  manibus,  et  cum  squa  et  sale,  fia- 
tar quidem  lyrupo  acetoso  cum  aqua  calida  » el  oximelle;  et  si  un- 
um erodaci  habuerint.fac  ei  aternutalionem  ex  oleo  costure!,  ni- 
gella, et  insufiletur  pulvis  cum  calamo  in  naribus,  v._l  idem  pul»« 
inofeoinfundalnr  et  in  panno invol»atur,qui postea  candela  occenaV 
tur  ot  fumai  inde  exiens  naribus  egrotanlis  adaptetur;caput  ipsim 
bene  radatur,et  nngatur  cum  succo  rute  et  oleo  laurino,  et  anelino, 
uisi  febris  acumen  contradicat.  Si  vero  03  limosum  habuerit.rtdì- 
tur  lingua  cum  ligneo  cultello,  postea  abloatur  cum  accio, et  Iniqua 
calida  tegatur  bene  cum  panno  madido  foterius.  Si  vero  strido» 
Tentrem  babuerit.fiateis  cristerium  de  malvis,  mercuriali,  oleo  et 
nitro, et  Mgimìne,  coquaiitur  in  aqua  que  postea  iniciatur  Soletbee 
egritudo  large  appellari  lilargia,  scilicet  qualis  mentis  obli v io.  abt- 
que  febre,  quam  sic  curabis:  Paulino  primo  purgetur  ,  rei  teodo- 
riton  anacardìcum  ,  vel  cum  medicinis  anacardos  reciprentitai. 
Vtatux  gargarismatlbus  ex  piretro,  staphisagia  et  pipere  et  cel.Fs- 
nanlurpillule  diacastoree  in  naribus  eorum.  Utantur  etisni  sler- 
nutationibut,  fiat  etiam  embroca  super  os  stomaci ,  ut  audur  pro- 
vocctor,  et  egritudo  allerictur  hoc  modo.  Accipe  lanam  suridso 
et  intinge  in  oleo  calìdo,  et  pone  supra  os  slomaci.  l'ngalur  etìiat 
caput  ex  oleo  rutaceo  et  anetiuo.  et  hoc  unguenta  u  cui  :  Recipe  ni- 
forbij,  piretri ,  aloapis ,  asfodilii ,  caslorei.'pìperis  longi  ana  t*j. 
tempera  cum  sacco  rute  et  oleo  ila  quod  sucus  rute  sit  septre*  Un- 
tum,  et  coque  usque  ad  cousunclionem  succi,  apponea  cera  panML 
fiat  etiam  empJaalrum  de  eo  ,  ila  tamea  quod  ptus  et»  affa» 


379 
violami.  Primoro  purgctur  pillai»  predici»,  alidi*  herb'n  ebsyn- 
tbinm  et  similibus  ,  et  predicto  modo  fiat  etiam  predictom  ster- 
DaUtoriom.  Ad  ultimum  unguentare  auribin  6at ,  quod  Recipe 
elabori  albi,  costi,  castorci  ana  §  j,  rute,  nitri,  mire,  piperisni- 
(ri  g  il,  euforbii  5  j,  et  bec  pul vis  cura  oleo  conflciatur  Tel  cuoi  bu- 
liro  ti  oleum  desit. 

Cmira  sanse**  aurium  et  curar*. — Contra  saniem  aurium  dtstem- 
peretur  cum  aceto  et  melle,  mirra  et  alumine  et  inmittatnr,  vel  al 
suprahabundaverit  pre  ceteris  addatur  ca«toreum  et  op- 
,  cum  felle  bovino  et  aceto  disterapcretur.  Si  sanguis  ab  euri- 
foat,  galle  puh w,  thuris,  boli,  masticis,  et  in  aceto  coquator 
dio  auribus  instillctur.  (U.  p.  IG5,  Ilub.  De  dolore  aurium). Con* 
In  doiorcro  et  percussionem  lana  oleo  roseo  infusa  site  butiro  va- 
et  tepida ,  si  ve  adjpe  galline  liquefacte  auribus  immitatur. 
aliquid  sive  pulveris  vel  aliut  in  auribus  eeciderit ,  aure 
apposita,  si  illut  videri  poterit  acu  incurvata,  vel  simili  artifi- 
ci* tttrshatur,  aliquam  cannam  vel  cornu  perforatum  aurl  finpo- 
per  illut  quidem  quasi  aerem  sugendo  primum  trabendo 
eeciderit  extraheris ,  et  ut  facilios  sternutata  adhibeatnr 
de  foliis  penici  tritis  extractus,  et  aceto  immixtos  aure  la- 
•  Itera  sulpbur  vivum  cum  calce  viva  et  melle  et  aceto  di- 
r,  auri  infundatur. 
D*m*f*ini$  flvxu  a  dextra  aure  (sic)  (Il .  p.  I G9) .  —  SI  fangaia 
a  intra  nere  fluxerit ,  a  cefalica  destri  brachi i\  si  virtus  et  elei 
rint,  minuatur.  Similiter  si  de  sinistra  parte;  et  frana  ar- 
acelo distemperata  et  de  bolo  armeno,  quod  melius  est,  Mlinia- 
.  Si  vero  (lux us  sanguini*  nimius  erit  et  f requens,  emplastrunft 
falde  farina  ordei  et  hms  et  succo  solatri  vel  sempervive  ,  et  e- 
patisuperponatur  et  supra  pulsus.  Si  a  sinistra  parte  narfs  Ooxe- 
tit  aenguis,  spleni  anponatur;  si  a  destra,  epoli  Fiat  etiam  hoc  un- 
um quod  naribus  immittatur,  quod  Recipe  ccrusam,  aca- 
bolum,  litargirium,  thus,  mastirem,  gallai,  rosas.  Si  autem 
cessaverit,  utrtimque  brachium  supra  cnbitum  stringe  for- 
;  et  supinus  iacent.  Vel  arcipe  sp<  ngiam  sive  lanam  et  equa  fri* 
gUa  vel  succo  sempenive  infunilo,  et  super  caput  |K>ne.  Si  vero 
Ìbw  sanguini»  e\  colore  totins  enrporis  fuerit ,  arripe  pannum 
et  in  aceto  forti  et  sucro  sempervive  inongatur  et  in  eo 
eger  involvatur  et  tcsticuli  et  virgo  in  areto  tcneantur.  Vel 
rantur  solco  et  adiuncto  sanguine  drarotin  et  pul  vis  inde  la- 
iosuflletur  naribus  ;  voi  stercus  porcinus  cum   aceto  distem- 
psralus  et  addiuncto  sanguine  draconis  ,  bolo  armeno .  thure  aa- 
fkm  imponatur;  vel  sangui*  paticntis  comburiti*  in  patella  et  pul- 
ita tede  factus  naribus  insiifflclur  ;  vel  fumus  recipiat,  vel  pulve- 
trulle  lupinaribus  recipiot.  vel  e\  rnsuram  per  game  ni  ptiWis 
naribus  insuflletur;  vel  fìltrum  u<tum  et  pulverizatum  super 
locom  ponatur;  \el  urtice  bardature  ,   blesi  urlica  greca  pistetur 
etsuperponalur,  qiiomnm  Mini  quidam  qui  sepe  in  die  fluxum  na- 
rium  patiuntur,  circa  quo*  dieta   est  ad  hi  benda  con<crvatio.   Co- 
veaot  autem  sibi  ab  umili  genere  legunnru.in  et  a  carne  tocciiin  , 


378  —* 

afne  aliqua  estua  manifesta  fprom  in  f  e,    >d  cujus  resta»* 

ratlonem  tale  faci»  collirium:  Accipesuc  tuli,  rute,  mali- 

granati,  absyntiì,  celidonie,  et  pulm  i  ana,  et  pone  io 

melle  et  coque  usquead  consunctionem  .ueius,  ei  ut  Tortili»  opere- 
tur  adde  fel  volatilium  ex  rapina  vivenlium.  Sed  primo  purgdur 
eum  ycrapitra  Constant»».  Qua  Recipe  aloes  el  pone  in  ornili* 
polferaST.  Acefpe  ternum'granum  mirobauani  ,  seminis  manto, 
itleri»  montani,  cinnamomi,  levistici,  foliorum  rute,  celidonie  a- 
na  3 j,  et  xiniiberi,  cardamomi  r  semi-,  fac  pulverem  et  ulere  e 
uni  die  ante  prandiom  et  post.  Ad  fluxum  oculorum.  si  fui  per 
TBoatanterioris  partii,  quod  cognoscitii!  ix  pruritu,  dolale  ritta 
frootem,  hoc  emplastrum  de  thure  facies  et  farina  et  succo  capi- 
itri.SJ  «ero  fuerit  i  venia,  detur  aero  diolibanum,  Vel  aceipe  llius 
pulvernatum  et  pone  super  assereni  et  accende  cum  r^iuleb  et 
pone  deraper  ras  eneum,  ita  quod  fumus  in  eo  cuncludiitur  et  pul- 
ven™  quem  superba  in  fundo  iovenies  in  oculis  iopuue-  Coatm 
pennoni  lx  «rana  bombici*  et  fiat  ex  eia  farinvi  ,  et  slercii*  pucri 
adde  et  fac  einerem,  et  insimul  misce  et  in  occulis  mille,  Uem  *) 
pannam  maeulam  et  ungulato,  fac  pulferetn  de  asa,  arraoniaeojil 
gemme,  litargirio ,  de  quo  minus  intus  sit  quam  de  ali»,  et  pone 
aupn  morbum  Salis  etiam  gemina  etimi  idem  per  se  operata. 
Panno*  est  qtiod  tantum  oculus  cohoperit. 

Ungula  macula  inveterata  ,  camera  superlTuam  toDes  cum  ber- 
nodactali  viride  erìs  sparso  super  eaadem . 
.  D»pauUmemtaurhim\\\.p  164..). — Auresquandoqueabeitri* 
■ecis,  qoandoque  ab  Intrlnsecis  l  molti  r,  quare  primuro  considera 
formam  «uria,  et  ai  viderh  ntiquid  intus,  provoca  slcrnutamenltii» 
ut  exeat  Tel  appone  desuper  cucurbita™  ut  e  jus  sctractu  quod  lauri 
est  exeat.Si  antem  forameli  atiris  vMeris  «acuum  et  operliim.wì» 
veraciter  quod  ab  extrroaeco  est  surditas.  Quare  prùnum  purgebu 
cum  puìulia  aureis  vel  cocthìis  ,  vel  yerapigra;  deinde  IWl  mt- 
fomigaliones  cum  enbuto  suri  pallenti  posilo  hoc  modo  Acciai  «V 
lam  et  reple  eam  his  herbis, absvnthiì,  menta,  ne  pi  la,  fiai<  uli. tu- 
lle aquam  desnper  et  eom  he  bollire  cum  herbis,  sed  supra  oltam 
ait  imbutum  siipradirlum  ut  per  cum  eger  fumum  recìpùt  (V 
qostur  rafani»  fn  orco  in  quo  dhtempcretur  pulì  is  ellebori  Bigri 
et  in  aiirem  infundatur,  vel  oleum  eaaiomellinum  vel  rucUium 
vel  anclinum,  vel  rose  cum  laete  in  quo  enduro  sit  anisum,  e  ini- 
num  et  castorenm.  et  coletur  et  inkiator  enlÌdum.Garfiari»eWlÌ»n 
oximellc  et  sapan  eum  scaphisagrìa,  pipere,  piretro;  post  iute  »&- 
tem  provocabilur  slernutatio  ,  et  dura  eger  slernutavt-rit ,  ai  ci 
nere*  claudat  ut  medieamentum  non  exeat  ne  desiccetui  inlerntf, 
et  magis  anres  opilet.  Si  dolor  aurìum  proventi  ex  calido  burao- 
re,  inicialur  oleum  roseti m  cura  latte  mulieris  et  albumine o»i 
et  eddutur  aliquantulum  oppii.  Si  autem  ex  frigido  li  umore  »i- 
tìuntnr,  inice  olea  ealida,  sìcut oleum  ructaccum  et  lauriuutn,  io 
quo  rorlum  flit  nnisum,  castoreum,  spira,  vel  istud:  Kectji*  croci, 
easlorei.mirrojitium,  tempera  cum  inaile,  resolvuturquc  cum  bku 


S77 

NT.  Fltt  etien  stermriatio  de  catterei  et  senio©  «he ph  et  rati 
vMdb  et  aopra  occipiti»  ponantur. 

D*  pms*me  ocutonm  (II.  p.  158).  —  Occoli  petiootor  ex  san- 
§*!**,  vel  malincolia,  tei  neonate,  rei  colera.  81  totem  ei  sanguine 
neritthec  eront  tigna:  robor  occulorom,  et  infletto  tenermi,  ori* 
ne  vnbea  et  pingait.  Hit  qaidem  fleobotonia de  iena  cefftlfcaopn- 
fcrt.  M  eotem  ex  colera  rubea  fuerit,  bec  eront  tigna  :  rifior  et 
f  ctlo  •  irina  intenta  et  sub  t Afe  :  hii  fleobotomentar  9  et  pottee 
pwguiltfr  com  apotimate  roirobellanorora  et  tamarindornm  et 
caaaie  fittole,  tei  cuoi  trifora  vel  ritmico;  pottee  apponator  albooi 
•H  lo  oleo  con  aqoa  rotea  vel  com  bete  nulieris  matcolom  m* 
trieatit;  pottee  in  angolit  oecolorom  tmgoeotom  albom,qood  repe- 
ritnr  in  Viatico,  apponator  Valet  etiam  et  hoc  ongoeotam  ad  Menu 
qaod  Becipe  cerine  9  acatie,  boli  armonici*  litargirl 9  draganti  ana 
~  J  ci  semis,  contee  in  oieo  et  aceto;  tedtamen  com  interralo 
poaatnr  oleom  et  ecetom  9  fiat  eorom  aeparatio  et  diotittime  te- 
ttar ed  fervorem  sotis. 

(H.  p.  159  ).  Ad  tangoinem  oecolorom  coqoe  dmlnom  In  vino 
et  Infonde  In  eodem  vino  tocora  rote  et  tocco  ceKdenie  et 
socco  et  Ipto  fino  appone  fai  occtrio  Et  accipe  erottam  peata 
%  et  de  polvere  ilio  et  socco  rote  io  predicto  Tino  he  eaa* 
t  desoper  pone.  9ed  tameo  notaodun,  qood  hoc 
valet  In  principio,  ted  primomponetor  In  occolo 
parietariecon  oqoa  rosee,  vel  soccos  verbene  comaBwmtoe  ovl9  et 
iper  occolom  con  stoppe  Vel  aecipe  puUcron  dmMf 
e  et  acetom  et  mitee  timo!  et  pone  Ili  occolo.Acdpe  tn- 
iutam  et  distempera  com  spato  vel  socco  naligraoetl 
et  anperpone  9  et  ponis  piriti»  idem  opera  tor. 

Dipintale  oeeuiorum  ex  fleumaU  vel  melanconie.—  Si  vero  00- 
crii  ex  lleomate  patiuntor  vel  ex  melancolia9  qood  cotonacee  ex  R- 
vidHate  fteiei  et  tomore  ejusdem  ♦  accipe  aretum  calidom  et  pone 
in  me  eneo,  et  intos  sint  mirobellani  citrioi  et  dimitte  infrigMe- 
|00  Infrigidato  accipe  quoddam  viride  qood  vasi  adhereet  et 
in  occolo.  Solent  etiam  pati  nimiom  fervorem  qoem  remove- 
Acripe  psillium  et  pone  in  aqoam  congelatam  com  sitilo;  pone 
m  ir  occolom  com  stoppa. 

M  meloncoliam  nvferendam.  —Ad  mdancoliam  aofereodam  «in- 
sfter  coqoe  com  vino  et  pone  io  vate  eneo  et  permitte  in  eodem 
et*  malt un,  et  pone  in  eo  occolo.  Vel  antimoniom  piti  verità  et  pe- 
ran  nasci  adde,  et  pulvr rrm  honc  super  maculato  pone.  Omnia  e- 
aia  hec  macula m  delent.  Vel  accipe  tutiam  et  arde  et  intinge  in  ori- 
■  poeti  virginia  et  misce  bene,  et  bene  corami xtum  dimitte  sic* 
ore,  et  intinge  iterum  in  cadem  orina  et  dimitte  sfocare,  et  sic  fe- 
ria aepties  vel  x,  ad  ultimimi  pulveriia  et  pone  in  oculo.  Item  lima- 
tian  rubea  m,  accipe  eam  et  cum  testudine  sua  combore  9  et  saper 
mocabm  pulverem  nsperge,  et  diebus  tribus  dicitor  aoferre.  Qood 
liei  isti*  provocabili^  ouguispredicli*  adioloriis  removebitor. 
De  oscuritele  visus  (II.  p.  152).  —Visus  obscurator  quoodoqoe 


ETi 


380 

■  canto  vaccina,  cervina,  leporina,  botto*  et  alfb  lafflgnalMnaai 
Cnveant  a  clamore,  a  frigore,  a  colla,  ab  exerdtio  al  a  aMaM& 
Coromedant  cantera  annasila  agni,  puDos  gatHnapeoà,  perHeae,  ftF 
siano».  Et  etiam  v inum  album  bibant  et  «untile.  81  fluxaa  asaajsf- 
ola  ex  plaga  fuerìt,  accipe  pfloa  lepori*  ostai,  albuneea  ovj  etpaV 
vercm  tburis  mlsce  et  superpone.  (II.  p.  108.  Bob.  Da  agaaji); 
Coriza  art  ttrictura  oariura  ex  fluxu  humorara  frataaatarafaK 
rw  floeotiura,aliquando  frigldomm,aliquamtotiaHitonjHi.Qaaia1  a* 
ei.eaiidtB.quod  eogooacitor  ex  ardore  nerium  et  punctione  capita, 
frequentar  abhiatur  aqua,  io  qua  aint  rose  cocte,  solatrum,  portu- 
bce  et  similia  frigida.  Epithjnw  capiti  fiat  ex  oler>  rnra  citi- 
momelltno  Si  rerofltex  (rigidis  bumoribm,quod  cognosoiur  a 
gravitata  capiti*,  et  lignfa  priorlbus  conlrariis ,  ablualur  caput  a- 

Sua  la  qua  deeoquatur  pulegium,  ruta,abrotauuoi,absynihHjn>et 
ebJImb  eaìii»  ,  et  Caput  semper  calidum  tenentor  ,   et  ex  ehdem 
berbfai  inaerò  fiat  fumigium  qnod  eger  naribtrs  recipiat.  Ca«eniua 
.  aero  est  rie  in  fnKk>  morbi  medicina  alla  adhibeatur  donec  raate- 

i  ria  inciplat  digerì ,  qnod  cogaoaciUir  ex  spissatione   rouscilagini) 

„    •  ■■;     et  dealbatione.  Quod  ai  febris  ex  corìn  innascitur  ,  quod  sepe  fit 

^  t\  j  /c  i  .    eadena  esosa,  nec  alia  cura  febris  eri  adhibenda 

Ih  dolore  dentimi*.  —  Dolor  deotiuai  quandoque  ex  calidis  lui- 
moribtB,  quandoque  ex  frìgidi»  fltSiexcalidis.qaod  cognnscitora 
acatiiiirao  dolore  et  ex  eitrf  nitate  ledei,  »  ci  rubore.  vel  ex  nabi- 
tadloe  patfeoUB ,  alvo  ex  tempore,  teneatur  io  ore  *  inum  album , 
vai  aostani  lene,  in  quo  sint  rose,  solati  udì,  jusquiamum  et  sin»- 
Ua  ulrigidantla.  Prius  a  cephalìca  mlnuatur  ,  vel  a  duabus  venii 
cme  anat  sub  lingua;  purgetur  trifera  vel  aliquo  apoximate  ruteram 
a  purgante.  Si  vero  ex  frigidi»  lui  mori  bus  fuerit,  qaod  ro- 
tar ex  albedine  faciei  ve!  IlvidiUle  sive  pallore  ,  purgetur 
«va  verapigra  vel:  alila  frigido*  humores  purgautibus.  l'inni  par- 
aarlsmeta  et  ateroutationes  eosdem  bumores  purgante».  Tenwtar 
tlnam  in  ore,  in  quo  coctuca  ait  piretri  i  iti ,  ysopum  ,  euforbuira, 
alvo  piper.  Fìat  emplealrum  de  armoni, m.  et  gnlbano  mamXMo  «d 
tgoem.et  pulverem  sulphuris  vivi,  et  imbietti  in  supra  tctiuem  p*o- 
num  aupn  locum  patientem  io  ore  potistur  ;  gingivas  eiits  cuo 
scarpello  incide.  Exteriua  vero  fiat  sacetlum  de  sale  tosto  et  tepi- 
do. Iter»  fnhindantur  pillale  diacastorene  quod  multo»  juvant.  Ju- 
vat  etiam  qnoadam  aliud  superpoaltum  pulsu  brachii  dolenti*  par- 
tii; prodeat  multum  pattentibus  ex  frigidi»  humoribtK.  Fiat  ctiw 
fumigatioex  temine  jusqulami,  et  porri,  et  shiapts,et  per  imbulan 
supre  dolorem  recipiatur.  Suecus  primeveris  herbe  ma  lille  con- 
trarie partii  infunda tur  ,  vel  gargarizet  «inum  album  in  quo  ut 
eoctui  pulvia  ataphisagie  et  piretri.  Tel  accipe  pulverem  Ihurit, 
mattici,  spice,et  distempera  cuna  albumine  ovi,  et  cum  aiuta  sa- 
per veuas  (?)  pone  tepere.  Post  accipe  atlium  et  in  eo  fac  foranea, 
In  quo  repone  menlam,et  coque  parom  sub  cioere;  poslea  lere  lo- 
tum  in  morta  rio,  et  ex  bis  porte  super  iocura  dolentem.Vel  accìpo 
cepam  et  burbam  ejua  incide,  et  forimeli  fac  iu  e 


38» 

storine,  et  omnia  illa  combures,  sicqoe  fnlneri  adhibeaa 
aneto r.  Ilem  soprapooes  vermes  terre  vlvo*r  ij  in  die  do- 
ee  osoriantur.  6igoa  curationis  hec  sunt:  si  ioveneris  vermes  mor- 
soa,  eaoeer  scias  esse  incaratom;  si  vero  vivos  inveneris  ,  mor- 
Man  scias  esse  cane  rum.  Ad  carnero  generandam  iste  appooentor 
|M  io  etefantia  dieta  soot  Vilet  etiam  ad  carnem  generandam  f 
olvie  tlraris,  masticis,  aristologia  rotonda,  mica  pania  equaliter 
iateosperata  cum  vino  et  pone  desuper. 
Ai  fatala.  —  Solent  autem  hec  aposiemata  ad  flstolam  transire 
pooa  otaiom  bumectantnr.  Cujus  sigoa  hec  sunt:  foramfna  toot 
■  arto  aqoam  diversi  colori*  emittentia,  modo  alba,  modo  citrU 
*,  et  si  foramioa  in  uno  loco  claodantur  in  alio  alia  nascontur. 
Da  Cum.— Prima  cura  hec  sit:  fiat  tenta  que  intus  ponator  do 
■alo  paritelle,  tdest  topati,  et  superponatur  emplastrum  de  follia 
ritta  dusdem  herbe ,  vel  foc  tentam  de  tuello  marsilij.  Si  autem 
faerit,  et  cornu  fecerit  idest  quadam  duritie  vel  limositata 
exterius  existeote9  talem  facies  tentam.  Accipe  succi  be- 
ai melle  aceti  et  salis  ~  j,  atramenti  Si,  et  permitte  bollire, 
quoosque  coctum  sit  in  modom  empiastri,  ut  lode  possiot 
lari  magdaleooes;  extrabe  ab  igne  ,  et  cum  martello  super  inco- 
iali iofonna  magdaleones  quasi  durum  ^  et  impone.  Hoc  autea 
la  tonai  si  servare  volueris  ,  sospende  in  suffumigstorio  su- 
et  iovolutus  magdalio  polvere  viridts  erb  pooalor  fi- 
at extracto  corno  apponantor  carois  generativa,  de  qolbos 
■perii»  dkrtom  est.  Vel  aliter,  accipe  aoripigmentom,  et  saponosa 
et  misce  et  impone.  Vel  habeas  sapooem  gallicum,  et 
ellebori  albi ,  et  misce  et  fac  tentam  et  impone  ;  solvit 
et  soperius  et  inferius  Si  receus  foerit  fistola,  de  serpen- 
iaa  et  salgemroe  simol  tritis  fiat  tenta  et  tmponatur.  Item  farina 
fligiois,  sioapis  et  melle  facies  tentam  (I). 
Da  bona  malanno  ide $t  anirax.  (11.  p.  381). —  Est  quoddam  apo- 
quod  vulgo  bonum  malannum  dicitur ,  ab  aoctoribus  vero 
aive  carbunculus,  quod  fit  ex  sanguine  et  alias  humoribus 
Cujus  signa  hec  sunt:  Rubor  est  a  principio  et  quamdam  ni* 
poiioem,  in  cujus  principio  cura  ut  de  uiroque  brachio  saogoi- 
i  osiouere,  postea  socum  latuce,  semen  scariole  teraotur,  et  a- 
dbtemperata  dentur.  Vel  anus  galline  apostemati  imponatur, 
Aabitur,  eodem  morbo  liberabitur  patiens.  Valet  ad  hoc 
radi*  lilig  trita  et  superposita,  et  apostoUcoo  soperpositum  et 

Da  tonò*  et  prurito.  (  II.  p.  368  ).  —  Seqnitnr  de  scabie  et  pru- 
rito. Saogois  si  in  causa  fuerit  miouitur.  ài  alii  humores  purgeu- 

(•)  Noi*  ai  margine  di  caratUrt  aaatariara  :  Nota  ad  antraeour.  Usarne 

perei  vel  ejut  polferem  calcfactum,siipra  tpotteauU  appo*»,  ci  h  aie- 

i,  ooo  dimitut  cum  dooac  icciud  eitrahat.  Si  eoa  alerei  norie- 


(•)  Manca  gran  parte  dell'articolo  Veg.  11.  p.  38i. 

Voi.  IV.  25 


371 
moreetje     io.  Ex  x  lo 

wovet  humor  non  ria. 

ralisiscet  hoc  so 

jojuni  vel  posi  oii  ,i     rie)  .Recipe  mlvie  aiata  &-g  art  4i 

de  viridi,  castorei,  piretri,  loragoce  stia  ~*  j  f  piperb  aferi  r 
semis,  contonde  in  mortorio  oene,  dotede  coque  hi  ?  tee  mé^M 
cote  et  da  patienti  ut  dictum  esU 

Dedtlotibvs  capiti*. (ILp.ì 39).  —  Dictam  est  de  wa&\ 
morbis,  Rime  dioetar  de  particularibus,  et  primum 
piamus.  Capiti»  dolor  aut  est  cum  febre4  de  ilio  veroqùod 
febre  superius  dictum  est;  quòd  altero  «ine  febre  €tMot  ftefrlfpt 
eo,dolor  est  continuus,  capite  aut  ex  stomaco.Si  autfem  m  vMfet 
pitis  materia  èxistente  inquande  Bcilicet  aliquitiiij  ÌtamoÌPumÌB«i 
habuodant,  et  hoc  maxime  it,  ^ftdfl jpbitudo  empori* 
habitudini,  ut  si  roput  patiatui  ex  calidis  humorifcaa  et 
corpussitcalidum.Siauterafltt  tomaoo  interpotatul  art  calai  Jtta* 
autem  6t  ex  vitto  ipsius  capitis,  aut  est  ex  sanguine,  aa 
robea,  aut  ex  Acumate,  aut  ex  MliacoHa.  Si  ex  colei» 
erun  t  signe:  Urma  intensa  etaliq  lantulum  tenufs,coler  CmM 
nus,  festidium,  sepor  sputi  In  ore  satous  videtur.  Dotargli' 
sopradictum  de  cassia  Astuta,  et  mirobalbnis  citrini»; 
fico  ut  superius  dictuui  est  ;  rgjstur  cum  Urifèro 
et  flant  eis  sternutamenta  cum  lete  muHerb,  et  cum 
in  oleo  roseo  vel  in  eod<      lacte.Ungantur  nana  interim,  aiNpK 

:<       ipe<     e      h    KXìoae  lactoce,  pepa  verta»  raatafétyHift 
;     sm  |     iun      li         e      m/cum  oppio,  con  bete  " 

ui  h  extra  tempora  Ungàeter 

ita  -     requie.  Con  ert  etiara  si  dederta 
i  <o,  (         pera  <      aqua  ealida  et  da.  </:> 

Ve  dolore  ea\     \  i    '  fUi         yuine.  (  II.  p.  f  39  >. 
ex        j     «uri     a   ;  intensa  et  pioguta, 
nurai     et  f  eU        inoredulcb;  coiua  prima 

ne    ne1       ^      uni     io  iure.  Fiat  etiam  si 
ieo  vie       ,     un)     ir  e    ut  ex  oleo  rubro,  vel 
et  albumine  evi  simui  mixtis  et  inde  ongantur 
cipe  nitruah  sai  album  et  pul<   rita,  et  ferina  ordeì  et 
turis  et  masticis,  et  distèmpera  cum  albumine  avi,  et 
etnptastram  supra  polsus  utrii    pie  partii;  dotoretn  stalÌM 
gal .  Fiaot  etiam  predkte     dum  abtotiooea.  Si  vera 
ertint  aigna  faec:  urina  \  et  remino ,  Eadea  alba  et 

quam  primum  curabis  sic:  rargetur  cum  yerapigra 
moaea  oocta  si  epar  infirmum    abuerìt,  scamonea 
par  infirmum  reddK,  sanai  vero  nervo*.  Sed  cum 
rit  m  electuario  per  dies  xv,  uogatur  etiam  caput 
melino,  enei  ino,  laurino  et  marciatoli*  ■-.»*«- 

De  dolore  capiti*  tx  tnelancolia.  (  II.  p.  1 40  )•  —  Datari!  MI 
-capitis  et  maHncolia  signa  iiec  Miut:  Urina  tenuta  et  lemtaNb  fc* 
cies  livida  et  macilenta,  sapor  iu  ore  acrié.  Si  «era  amltaii  1* 


371 

aderta  r  aensus,  bumiditate  sua  eosdera  reroollit  unde  motiu  au- 
fertor,  ci  boc  magia  acciditsgpibtis  et  incurabili»  est. 
•  ( II.  p.  121  ).  Illa  autèdTqul  fit  rx  sanguine  in  qua  sensus  in* 
tritar  tic  curabis;  si  urina  cruda  fuerit,  fleubotometur  per  anti- 
pMin,  idest  per  contrarium:  verbi  gratia,  si  paralisis  est  in  lini- 
era parte,  fleubotometur  de  de  x  ter  a.  Prima  quidem  ante  pran- 
di dabis  oximel  et  rotulas  rafani.  In  prandio  quidera  comme- 
Ut  carnei  assatas  suflìcicntcr  et  parum  bibat.  Post  prandinm  va- 
ie accipiant  aquam  calidam,  bibant,  et  digilis  immissis  in  ore  ?o- 
■aat9et  si  vomere  non  poterint  pone  in  aqua  parum  salii  et  olei 
C  kneiiture  cris  et  bibant  hanc  aquam,  et  digito»  in  ore  miss!» 
Milani  provoccnt .  In  sero  aulem  dabis  opopiram  tei  esdram  f 
m  ■Kridatura  cum  decoctionc  castorei,  sav ine  et  costi»  et  li  pas- 
to inveterata  fuerit  faciant^turtt  in  patienti  parte.  Ungantur 
tìmm  oim  arogon,  vel  martiaton  vel  agrippa,  vel  hoc  unguento» 
fmà  Becipe  piretri,  olei  laurini,  sambucini,  staphisagre  ana  ^i9 
JM  ainapis  ana  -f-  ij  i  piperis  g  ij,  eu forbii,  vinci,  castoni  i-  ii|, 
lai  et  cere  quantum  sufficit  et  unge.  Piretrum  et  grana  ataphy- 
igrie  masticet  ut  fleuma  educa  tur.  Fac  eia  trosiscos  de  pulvere 
tapkjiagrie,  piretri,  nigelle,  confice  cum  cera  et  mantice  Vel  ha- 
«atatamen  scissura  pulvcrizatum,et  illiniatoris  pala  tu  m,  linguam 
i  gtagìvas,  et  purgabitur  fleuma  et  conferì.  Recipiat  enim  furaus 
i  per  os  et  nares  et  castorcum  sub  lingua  teneat  ;  babeat 
nucero  muscatam  in  ore  sub  lingua  et  inspirici  in  speculo 
le  jipaoia;confert,  quod  tnmen  mingetorium  vidctur.Vtat  etiam 
A  igois  de  ligrtis  raultum  dcssiccaiitibus ,  ut  de  quercu,  buio,  et 
■■est  igne  aliquecu  li^num  ii.ibentem  inter  dentea  quod^ra^L 
itliberius  povsil  aù»r  artraere  d'SiuMttim  ex  igne.  UtamW^ar- 
prismata  de  quibus  dictum  e*t  in  trartatu  apoplexie  et  balneii 
■Iphurei*  Fiant  etiam  eis  btuphe  hoc  modo:  accipe  tinam,  et  co- 
mperi eam  de  panno  lineo  ;  ha bea s  ollam  plen.im  vino  optimo  et 
intus  herbas  istas,  artemisia,  mcntastium,  niarrubium,  ru- 

,  orìganum,  calamentum,  quod  tinam  intret  ut  pereum  porta- 
ta fumosità*  interius,  quain  eger  sedens  inlus  super  sellara  reci* 
piaL  Vel  easdem  herbas  pone  in  tina  et  calefacias  cum  tegulia 
cafcdit  et  eger  iutus  evislens  cohopertus  fumum  recipiat,  sed  su* 
perasperge  tegulas  primum  cum  pauco  vino  ut  maiorem  fumum  e- 
■rfttant. 

Ih  dieta.  (ll.p.  122).  — Talis  est  dieta.  Vinum  album  et  sub* 
Ila  et  temperatura  bibant;  vinum  enim  forte,  licet  urinara  rerais- 
om  habent,  eis  nocet ,  quum  nenos  humectat,  et  nenos  ab  eo 
precedente*  debilitai.  A  carne  dura  abstineant ,  ut  est  vaccina  , 
caprina,  cervini»  et  celerà.  Herbas  vero  non  roramedant,  nisi  ce* 
pai  et  porro*  bis  clivatos:  non  pisces  rommedant  nec  legumina. 
(omroedanl  vero  di£estibilia,ut$unt  pulii  gallinarum  et  perdicela 
faro  annuali*  acni  et  «imilia  cum  cimino  et  pipere  et  alns  coodi- 
tos.L-lanlur  salvia  in  cibarli*, allinearli  a  euitu,  qui.quamtiseva- 
cuet,  magia  larocn  humores  motel,  unde  augelur  paralisis,  a  da* 


374 
tu ,  et  ocoll  promiuf nt  ut  in  slraogulatis.  Kpw  m «■  ■> 

tre,  quandoque  sine  febre.FUetiam  quando  a  ttagfl&e^qtaav- 
doqae  ex  alìis  htimoribus.  Sì  sit  ex  sanguine  :  mot  ait  pai* 
fleubotometur  de  cephalica  vena  contrarie  porti».  SI  vero  fatai, 
eadem  parte  incidatur  vena  ,  que  est  sub  lingua,  et  im  ejoaeat 
juxta  policem  pedum.si  virtns  et  etos  permiserint.  Si  m#i 
Jiumor  in  causa  fuerìt ,  predictia  aiutoriis  purgetur,  tal  Jbpbì 
tale  cataplasma  supra  locum  dolentem.  Accipe  med 
et  lemen  lini,  ferinam  ordei,  oleum  coque,  et  sopra  I 


Dolor  vero  capiti»  aliquando  Bt  ex  frigiditale, 
loie,  aliquando  ex  opilatioue.  Sì  ex  calore  aìerta  hoc  fuerttvi 
tur  cum  populeo  et  oleo  roseo  et  aceto.Si  fero  ex  frigldltatè* «a- 
gatur  cum  oleo  rutaceo  et  anelino  et  camomeHino.  SI  moaftajfr 
latione,  ungatur  cum  oleo  ructaceo  et  anetino  vel  laurino. 

De  Scotomia.  (11.  p.  142). — Scotomia  est  passio  capilìsqne 
vertigo  dicitur  Scolora»  grece  ,  tenebrosità  •  latine.  Fit  antera 
quandoque  ex  vitio  stomaci  Interpolato  cum  abomina  t  ione  et  tot- 
tiooe.  Fit  autem  quandoque  ex  collegaolia  omnium  membroruoi, 
stificeteum  caloria  eh  nanundat,  dissolrit  aliquid  a  membri*  in 
ventositatem  ,  que  redundBns  ad  caput  facit  scotosira  ;  et  si  do- 
lor capiti!  fuerit  sangui»  in  causa  fleubotometur  de  vena  rephiii- 
ca,  nisi  etas,  tempus,  virtus,  consuetudo  proli:  .  an t.  Si  anioni  ali* 
fanmores  in  cauta  merini,  cum  medicinis  predictis  purgetur. Sedii 
dolor  ex  vitio  stomaci  fuerìt  in  cura  emigrar,  dieta  adhibeator 
Dieta  vero  lai»  sii:  Abstineant  veroavino,acaalibus,lacl(ic3.l<Mit[- 
culis.et  ab  omnibus  leguminibus  et  ab  omnibus  inflativi!  et  indi- 
gestibilibos  caroibus,  ut  est  caro  bovina,  cervina,  leporina,  capri- 
na etc.  Abstineant  vero  ab  omnibus  volatilibus  <].-?t  nlibus .  absti- 
neant a  jcjunio(?),  a  tarda  cena.animia  commestione.  acaiidiUte 
et  frigiditate  Utantur  piscibus  aspratilibua  et  fluvfalibus.  De 
latilibus  utantur,  perdìcibua,  fasianis,  pallia  gnllinaceis;  cai 
tem  arielina  annuali  et  porcina  utantur.  Sopra  omnia  tai 
stineant  a  coitu.  Summant  vero  ycrapigram  bis  in  ebdom. 
teodoriton  anacsrdinum.vel  pillola»  aurea»,  vel  pillulas  coti 
raro.  Delur  eis  olirne)  et  in  nocte  aqua  «alida.  Vomant  etii 
prandium.Quod  si  urinanrerudam  babeant.detur  eis  apodi 
perii»  diximus  de  agarico  ad  bibendum.  Post  scntomfoni 
fit  in  fantastica  cella  diccndum  est  de  frene&ì  que  fit  im_. 

De  frettiti. —  Est  anlem  fr  sis  apostema  in  cerebro  ve! 
ningis  cerebrì  anteriori»  par  «pitia  cum  acuta  febre,  coji 
sunt  signa:  Pulsus  vetox  et  spi  ut,  fortitudo  membrorum ,  *M 
conversio  «ulto»  et  occulorum.  Crina  remisBa  significai  coierie»» 
maleriam  sunum  delatam  ,  aliquando  lanieri  est  intensa-  BeeeM 
cura,  primo  si  virtus  et  etas  permiserint,  deceflalien  rena  nfaaen? 
que  est  intus  gubiti  Adponantur  etiam  aanguisuge  in  akaamMi 
nasi  cum  calamo  ne  petatur  cerebrum  ;  rei  inciéantur  vèto  a* 
intus  sunt  io  summitate  narium  ;  Tel  nittoatur  du  luiu  ■ajiaw 


*75 

10  est  la  fronte.  Si  autem  sint  nimie  vigilie,  hoc  emplastrum  o[>- 
nator  quod  Recipe:  castorei,  mandragore,  papaveri»,  jusquiami, 
miai*  lactoce  equale  pondus  9  oppii  :  ponatur  tantum  ut  supradi 
tran  sint  due  pt..  tes  oppii,  terlia  distemperetur  cura  oieo  roseo* 
I  aceto,  vel  diacodion,  et  cum  bete  mulieris  sen  cum  succo  pa* 
Paris  et  panno  inducio  superapponatur  capiti.  Lac  mulieris  se- 
l  iaftmdatur  9  vel  fiat  onguentum  de  eisdem  in  aqua  et  oleo  co*- 
MS,  et  ungantur  interius  narcs  et  aures.  Ktiam  fiat  unguentari» 
Idtf.IWWpe'BWWreum,  serpillum,oppium,  et  capita  papaveris  ai- 
rei  coque  in  aqua  et  oleo  et  unge  nares  iutus.  Ungantur  eliaca 
Iriosecas  de  oppio  et  greco  cum  lacte  mulieris.  Si  autem  egritu- 
t  valida  fuerit,  fiat  hocemplastrum:  Accipe  succum  morelle,  scu 
■ipervive  et  lac  mulieris»et  oleum  roseum  et  acetum  equali  poiv- 
sra  et  inunge  panoum  ibi ,  et  sepe  mutarlo  ne  calefaciet  9  pone 
ipra  frontem  ;  fiant  autem  searrificationes  de  cruribua.  Si  vero 
laatipatus  fuerit  fiat  eis  criterium  de  malvis  et  aqua  et  oleo  et 
nrfora  et  sale  et  mercuriali,  inicintur.  Vel  detur  eis  apozima  do 
tqmripdte  et  cassia  fistula  et  viole.  Nolandum  tamen  est  quod 
N4Jfcta  aiutoria  v  aleni  frenesi  facte  in  calido  tempore;  si  veroia 
igjHt  fuerit,  hoc  cataplasma  supra  capkera  adhibìlum  valeUAcci- 
Qjpalvas  9  semen  lini ,  fenum  greci ,  et  coque  in  aqua  et  oleo  et 
mulieris  et  pone  supra  caput.  Omni  siquidem  frenesi  valet 
pecorinus  super  capitem  positus,  sed  capite  raso,  vel  cara 
calida,  caprioli  calida,  vel  catulus  scissus  et  suprapositus.  Die- 
l  torom  sit  frigida,  ut  mica  panis  Iota  in  aqua,  lactucas,  por  tuia- 
aa^vioum  nunquam  gustent.  Conferì  etiam  omnibus  freneticissi 
s  damo  obscttra  et  ledo  obscuro  jaceant.  Non  utantur  publicis  ho- 
lioum  confabulutioDÌbus>nec  voces  varias  audiant,  nec  diversa  vi- 
eaat.  Hagis  iusani  ligentur  fortitcr  si  fortius  iufatuere  videan- 
ur. 

th  minia  (II.  p  124).  —  Mania  (I)  est  infectio  rationalis  cellu- 
tjCOOi  desipientia;  que  infectio  vel  est  ex  colera  rubea,  vel  ex  san.- 
aloe;  ex  fleumate  autem  non  immutaturcerebrum  a  proprio  co- 
re, quia  album  est  ut  eerebrum.  Quando  vero  fit  ex  colera  ru- 
m  naturali  hec  sunt  signa:  Urina  subtilis  et  intensa ,  pulsus  ve- 
ttU  eger  litigiosus  et  iracundus ,  incurrit  obslantibus  se ,  et  alio* 
Anelare  morsibus  et  ferro  non  d ubi  Ut.  Differì  autem  a  frenesi, 
ila  frenetici  nunquam  si  ne  febre  sunt.  Maniaci  ex  colera  rubea 
ne  febre  insaniunt. 

De  dieta. —  Horum  autem  dieta  debet  esse  frigida,  et  huroida^ 
;  Jactuca,  por  tuia  ce,  spioantia  et  si  mi  Ha,  caro  porcina  ,  agnelli- 
I.  Polus  vero  detur  trifera  saracenka  cum  apozimate  de  cas^ 
l  fistula  et  viole,  tamarindi,  vel  cum  sero  caprino.  Detur  sviliti- 
la Vel  letitia  nnnd  i^ypmt^r  ìli  Ant^ftrin  rnn^nntini^  Hec  au- 

md  species  manie  que  fit  ex  colera  rubea  raro  occiditur.  Si  sint    . 
utem  maniaci  ex  sanguine  semper  rident  «  urina  cortina  intensa   f 


(i)  Nal  Cod.  di  Brasi.  Mekmcoita  ut  infeclio,  etc 


876 
etpfngoh,pal)>DS  pienti»  et  moli».  QuHd  principi»  •■*!■■» 
tombBodi,  et  poste»  eadem  dieta  est  adhibenda  qm  malici  et  «a- 
fera  rubee.  Si  «ero  ex  mflliucolia,tfniidisoDt,  orìa*  eofM  fcakajb 

et  remìsBa.  Hii  purgentur  cuoi  teodoriton  rmacardinam,  vel  pilla- 
le facte  da  iDprascripta  recepiione  teodoriton  anacardìni  cut»  li- 
pide Vacui] ,  vel  ponantur  ellebori  nigri  f}  ij  et  albi  5  j  in  aqoa  et 
perDOCtem  unam  temperentur.it  maneextorquetur  et  distenipe- 
reotur  coni  yerapigra,  et  sic  dentur  electuaria.  Sint  eis  moscata , 
quod  est  tnagnificum,  mitridalum,  vel  diatnargsnton,  vel  Urlici. 
Dieta  eutetn  eornm  lit  ealida,  ut  polli  galline,  caro  agni  annoilo, 
q«e  ccndiantur  cuoi  garioBla  et  cimino  et  pipere.  Poti»  «ero  tit 
natia;  vinum  veromaoiam  irritat.  Vertimtamen  si  egri  ludo  len- 
ti fuertt  cum  timore  indiscreto  ,  confort  eis  vinum  calidnin  ili- 
quantulum  forte.  Curato  in  libro  mclancolie  invenies  ,  la  quo  de 
divenìa  melencolie  spedebus  tractatur. 

De  litargto.  —  Litargia  est  apostema  in  puppi  cere-bri  ex  firn- 
ih  et  erudii  homoribus.  Cujus  gigna  hec  suol:  Eger  est  lonnolea- 
tas,  et  il  a  sonno  exeltatua  fuerit  statini  ad  idem  revertitur  ;  gra- 
vitai etiam  capiti».  Quando  hec  egritudo  flt  cum  acuta  febre,detur 
ab  dieta  qui»  datur  patfentibus  continuato.  Primo  Bet  lectof  *■ 
grotantis  in  loco  lucido  et  claro ,  ut  a  sonno  excitentur,  oolloqaib 
drconslanllum  atatur,  et  confa bulationibus,  pulsetur  metnbnja 
corporìs.trahaturpercapillos.per  aiires,  vocitando  eum  proprio  no- 
mine, fricentur  piante  pedum,  mairibns,  et  cum  aqua  et  sale.  V Li- 
tur  quidem  sjrupo  acetoso  cum  aqua  calida  vel  osimeli»;  et  si  uri- 
nani  crudam  babuerinl.fac  ei  sternutationem  ex  oleo  cnstorei,  ni- 
gella, et  inaumetur  palvis  cum  calamo  in  naribus,  vel  idem  ptilvii 
jnoteoinfundalur  et  In  panno  involvatur.qui  postea  candela  accend»- 
tur  ut  fumos  inde  exlens  naribus  egrolantis  adoptetur;cap«t  ipsdius 
bene  rada  tur,  et  ungalur  cum  succo  rute  et  oleo  laurino,  et  aneti», 
uisi  febrit  acuroen  contradicat-  Si  vero  os  limosum  habucril.nd». 
tur  lingua  cum  ligneo  cultetlo,  posten  abluntur  cum  aceto, et  iniqua 
calida  tegatur  bene  cum  panno  madido  interius.  Si  vero  strìduti 
ventrem  babuerit.Rat  eis  criiterium  de  malvis,  mercuriali,  olea  et 
nUro,etsagimfne,coqiiantur  in  aqua  que  postea  inicietur  Stoici  hec 
egritudo  large  appellari  litargia,  scilicet  qualis  mentis  oblivio,  abt- 
que  febre,  quam  sic  curabis:  Paulino  primo  purgetur  ,  vel  teoda- 
Titon  anacardicum  ,  vel  cum  medicinis  anacardos  recipienti»», 
litatur  gargarismo tibus  ex  piretro,  staphisagia  et  pipere  et  (vt.Po- 
nantur  pillule  diacastoree  in  naribus  eorum.  IHantur  etiam  iler- 
nutationibut,  fiat  etiam  embroca  super  os  stomaci  ,  ut  sudor  pru- 
Tocetur,  et  egritudo  allevietu  r  lioc  modo.  Accipe  lanam  sotìdam 
et  Intinge  in  oleo  calido,  et  pone  sopra  os  stomaci.  Tngatur  etiam 
caput  ex  oleo  rulaceo  et  anetinn.  et  hoc  unguentalo,  u  od:  Recipe  eu- 
forbij,  piretri ,  sinapis ,  asfotfilli ,  cast orei.'pi peris  longì  aria ~U 
tempera  cum  succo  rute  et  oleo  ita  quod  sucus  rute  sit  septies  tan- 
tum, et  coque  usque  ad  consunclionem  succi,  apponea  cere  pMtm, 
fiat  etiam  empiostnim  da  eo  ,  ila  taméo  quod  plus  cete  affa*- 


S77 

far.  Flit  etfam  sternutati*  de  castoro!  et  semioesfoapis  et  rata 
vfrMb  et  aupra  octfpHiom  ponantur. 

D9pm$$iome  oculonm  (II.  p.  158).  —  Occuli  peMoutur  ex  san- 
gufBe,vd  nsalincolia,  vel  fleomate,  rei  colera.  Si  aotem  ex  sanguine 
fberit,bec  eront  signa:  robor  occolororo,  et  inflatio  venerimi,  ori- 
na robe*  et  pinguii.  His  qoidem  fleobotomia  de  vena  ceflalictopo- 
fari.  M  au^em  ex  colera  robea.  fìierit,  bec  eront  signa  :  robor  et 
pmdOo  ,  ririna  intensa  et  sub  tilis  :  hii  fleubotomentur 9  et  poalea 
pvrgenttfr  com  apotimate  miroballanornm  et  taroarindorum  et 
casale  fittole,  vel  com  trifera  vel  sillitico;  pdatea  appooator  album 
ori  fa  oleo  cun  equa  rosea  vel  com  bete  mulieris  mascuhim  no* 
trieatis;  postea  io  angulis  occolornm  dngoentum  aIbum,quod  repo- 
rter fa  Viatico,  appooator  Valet  etfam  et  hoc  ungoeotum  ad  idem* 
fuod  Bedpe  cerase  9  acatie,  boli  armenici,  litargiri ,  draganti  ana 
~J  et  semi*  9  confice  in  oleo  et  aceto  ;  sed  tamen  com  Intervallo 
oleum  et  acetum  9  fiat  eoram  separatio  et  diotissime  te- 
ad  fervorem  solis. 
(H.  p.  159).  Ad  sangoinem  occolorom  coqoe  ciminum  In  vino 
et  Infonde  In  eodetn  vino  socom  rote  et  succo  celidonie  et 
et  Ipso  vioo  appone  in  occolo.  Et  accipe  crustam  pania 
et  de  polvere  ilio  et  socco  rote  in  predicto  vino  fac 
et  desoper  pone.  Sed  tamen  notandom,  qood  hoc 
valet  In  principio,  sed  primum  ponatur  in  occolo  soceua 
equa  rosea,  vel  succo»  verbene  com  albumine  ori,  et 
occulum  com  stappa.  Vel  accipe  polrerem  ciminl9 
rute  et  acetom  et  misce  simul  et  pone  iti  occolo.  Acdpe  tu- 
pdveriiatam  et  distempera  com  sputo  vel  socco  maligraoatl 
et  aoperpone  9  et  poros  polvis  idem  operator. 

Ih  passione  oceuiorum  exfleumate  vel  melanconie.—  81  veto  00- 
esU  «  fleomate  patiuntor  vel  ex  melancolia9  qood  cognosces  ex  H- 
▼Mitate  faciei  et  tumore  ejosdem  9  accipe  acetom  calidom  et  pone 
la  uee  eoeo,  et  intos  sint  miroballaoi  citriol  et  dimitte  infrigMe- 
ìef:  quo  tnfrigidato  accipe  quoddam  viride  qood  vasi  adfiereat  et 
me  fa  occulo.  Solent  etiam  pati  nimiom  fervorem  qoem  remove- 
ìh.  Accipe  psilliom  et  pone  in  aqoam  coogelatam  com  stillo;  pone 

per  occolotn  com  stoppa. 

Mmelancotiam  a* ferenti  am.  —Ad  melancoliam  aoferendam  tin- 
ifter  coqoe  com  vino  et  pone  in  vase  eneo  et  permitte  in  eodena 
lutami,  et  pone  in  eo  occolo. Tel  antimoniom  polverisa  et  pa- 
losci adde,  et  pul  ve  rem  honc  soper  maculato  pone.  Omnia  e- 
■Ina  hec  macolam  delent.  Vel  accipe  totiam  et  arde  et  intinge  in  ori- 
na poeri  virginis,  et  misce  bene,  et  bene  commi xtum  dimitte  sic- 
care,  et  intinge  iterom  in  eadem  orina  et  dimitte  sfocare,  et  sic  b- 
des  aepties  vel  x9  ad  ultimimi  polveriia  et  pone  in  ocolo.  Item  lima- 
tiam  robea m,  accipe  eam  et  com  testodine  sua  combure  9  et  super 
macolam  pulverem  asperge,  et  diebos  tribus  dicitor  aoferre.  Qood 
ai  ex  islis  provocabitor  saogois,predicti<  adiotoriis  removebitor. 

D$  otturitene  visus  (il.  p.  152).  —  Visos  obscoratur  quaodoque 


378  "~  ~~  

«Ine  aliqua  causa  manifesta  (paoni  fnfon  :,I  cujus  rr-lau- 

ratlonem  tale  facies  collirìum:  Accipe  mcc  :uli,  rute,  mali- 

granati,  absyntii.  celidonie,  et  pubis  noa,  et  pone  in 

■neHe  el  coque  ssquead  consunctionem  meilis,  »  ut  l  .>>  tiu*  opere- 
tar  adde  fel  volatiliom  ex  rapina  viventium.  Sed  primo  purgelw 
cumjerapigra  ConsUtitini.  Que  Recipe  aloes  et  porte  in  occulit 
pulfertJhT  Acefpe  ternum  granum  mirol  allani  .  semini?  martiri , 
■fieri»  montani,  cinnamomi,  levistici,  foliorum  rute,  celidonia  »- 
h  3  j,  et  tiBiiberi,  cardamomi  —  semis,  fac  pulverem  et  utete  o- 
tnni  die  ante  prandiam  et  post.  Ad  fluxum  oculorum,  si  hai  per 
TAoaa  anteriorìs  partii,  quod  cognoscitur  i  \  pruritu,  dolati  dui 
frpotem,  hoc  empta&trum  de  thure  facies  et  farina  et  turco  cì|m- 
stri.Si  Tero  fuerit  a  venia,  detur  sero  diolibanum,  Vei  aci-ìp?  uM 
pul  verna  turo  et  pone  saper  assereni  et  accendo  curo  candela  et 
pone  desuper  vas  eneum.  ita  quod  fumus  in  eo  coucludntur  et  pul- 
verem  quem  superios  in  fundo  ioveniea  in  oculis  iitpoue-  Coslra 
pannuro  lx  grana  bombici*  et  Hat  ex  eia  Tanna  ,  et  storci»  putrì 
adde  et  fae  einerem, et  insimui  misce  et  in  occulh  mine.  Itt-in  al 
im  maeulnm  et  ungulato,  fac  pulvercm  de  osa,  armoni;ico,sl 
te,  Iftargirio ,  de  quo  minus  rotiH  lit  quam  do  aliis,  et  paté 
i  morbnm.  Satin  eliam  gemma  etiam  idem  per  se  operatili 
randoa  est  quod  tantum  oculus  eohoperit 

Ungula  macula  inveterata  ,  cartiera  soperDiiara  toUes  cuce  a» 
nodactali  viride  eris  sparso  super  eaodern . 
.  JDtpauiim&ntauriumfll.p  164.). — Auresquandcqueabeilna- 
ncK  quandoque  ab  intrinsecis  pattooUr,  quare  primura  consideri 
formam  auria,  et  si  viderh  ntiquid  Intua,  provoca  stormii  Jincitlua 
ut  exeat  Ve)  appone  desuper cticurbi tam  ulciusactracluqueilìili» 
est  exeat-Si  autem  forame»  aurìs  v idem  vacuum  et  apertom.*i»* 
veraclter  quod  ab  estrinseco  est  surditas.  Quare  primum  purgeni! 
eum  piflulia  anreis  vel  coethiis  ,  vel  jerajiìgra;  de  inde  font  «i(- 
fomlgstionea  eum  enbuto  auri  pallenti  posi  lo  hoc  modo  AccÌMtt 
lam  et  reple  eam  hts  herbis,  absjnlhii,  menta,  nepita,  feoiculi,  f- 
ne  aqtiam  desnper  et  eam  fac  bullire  cam  herbis,  sed  supra  ulliffi 
■it  imbnttim  aupradictum  ut  per  eum  eger  lUmum  recìpùt  O 
quotili-  rafaniw  in  oleo  in  quo  dìsteni  perctur  putì  is  ellebori  uigri 
et  in  anrem  infunila  tur,  nel  oleum  eamomellimim  vel  rucUconn 
vel  anetinum,  vel  rose  eum  lacte  in  quo  cric  twin  sit  dBJsum,  tini- 
num  et  castoreiim.  et  coletur  et  inklatur  mi  idum.Gorgarùel  vibra 
oximelle  et  lapan  eum  scapafragria,  piperà,  piretro;  post  bue  to- 
tem provorabilur  sternuta  tio  ,  et  duro  eger  sternuta  ver  it ,  «  ti 
rare*  elaudat  ut  m edica men tu m  non  exeat  ne  desiccelur  i»il«riin> 
et  mngis  aure*  opilet.  8i  dolor  au riunì  proventi  ex  calido  bum©- 
re,  inicialur  oleum  rosetim  cu  i  lacte  mulieris  et  albumine  o" 
et  eddatur  aliquantulum  oppii.  ai  autem  ex  frigido  li  umore  »t- 
tiuntnr,  inice  olea  calida,  sirut  oleum  ructaceuin  et  la  urinimi,  » 
quo  roclum  Bit  nnisum,  casto ronra,  spica,  vel  isiini:  Itc-cipe  croci. 
caslorei,inirra(litium,  tempera  eum  mene,  resoivutu  rque  eum 'A'-' 


177 

r.  Fiat  etirai  tternotatio  de  enferei  et  senioetloapb  et  reta 
riffa  et  tupri  occipiti»  ponantor. 

Ih  passione  oculonm  (11.  p.  158).  —  OcceN  patlootUT  ex  nn- 
foe,vd  malincolia,  tei  fleomate,  rei  colere.  SI  aoten  ei  sanguine 
lherlt,hec  eront  tigna:  robor  occolorum,  et  infletto  venarom,  ori* 
■e  rifece  et  piogait.  Bis  qoidero  fleubolomb  de  iena  cefblÈcaepe- 
hrt.  M  eotem  ex  colera  robea  fuerit,  bec  eront  tigna  :  rem  et 
pnctlo  ,  erina  iotenta  et  sub  t  flit  :  hii  Beobotomentur ,  et  poitea 
porgenti*  ano  apoiimate  miroballanorimi  et  tamarindorum  et 
cavie  fittole,  Tel  con  trifora  vel  afflitto;  pbatea  apponatar  album 
etl  h  oleo  cuoi  equa  rotea  vd  coni  bete  mulieris  maatubie  mi* 
Irieatb;  pottea  in  angolìt  occolorum  unguentano  albom,qood  repo- 
rter io  Viatico,  apponatur  Vatet  ettaro  et  hoc  ungoeoton  ad  idem, 
poi  Becipe  cerase ,  acatie,  boli  armenid,  litargirl ,  draganti  eoe 
f-j  et  tenia  9  confice  in  oleo  et  aceto  ;  aed  tamen  con  intornio 
pooolor  oleom  et  acetum  ,  fiat  eorora  aeparatio  et  dlotisaime  le- 
ttor ed  fervorem  aolis. 

(II-  p.  1 59  )•  Ad  sanguine»  oecolorum  coqoe  dmlnom  In  vino 
le  et  infonde  in  eodem  vino  aocom  rute  et  tocco  celidonie  et 
son  tocco  et  ipso  vino  appone  in  occoto  Et  accipe  eruttati  pania 
*  cantare,  et  de  polvere  ilio  et  socco  rote  in  predieto  vino  bc 
t  desoper  pone.  8ed  tamen  notaodun,  qood  hoc  < 
valet  in  principio,  sed  primom  ponator  io  occrio 
con  aqoa  rosee,  vel  toccai  verbene  cotnelbomlee  ©ti*  et 
•per  occulam  com  stoppe  Val  aeripe  pulveren  dniol, 
ite  et  acetum  et  misce  simul  et  pone  hi  occnlo.Acdpe  to- 
trintam  et  distempera  com  spoto  vd  socco  aadigraoatl 
il  aoperpone ,  et  ponis  puhis  idem  opera  tur. 

Da  passione  oeeulorum  ex  fleumate  vel  melanomi*.—  Si  vero  OC- 
coli  ex  fleumate  patiuntor  vel  ex  roebncrib,  qood  cognosces  ex  H- 
viditate  fadd  et  tumore  ejosdem ,  accipe  acetum  calidom  et  pone 
b  vaee  eoeo,  et  intos  sint  miroballani  citrini  et  dimitte  infrlgMe- 
ref:  quo  infrìgidato  accipe  quoddam  viride  qood  vasi  adtiereat  et 
ne  io  occob.  Solent  etiaro  pati  nimiom  fervorem  qoem  remove» 
ab.  Aeripe  psillium  et  pone  in  aqoam  coogebtam  com  tinto;  pone 


occolom  com  stoppa. 

M  meiancoiiam  nuferendam.  —Ad  mdancoliam  aoferendan  tin- 
riber  coqoe  com  vino  et  pone  in  vase  eneo  et  permitte  in  eodem 
esse  nultom,  et  pone  in  co  occulo.  Vel  antimoniom  pulveriia  et  pa- 
rvi mosci  adde,  et  pulvcrem  bone  super  macobm  pone.  Omnia  e- 
aho  hec  macolam  delent.  Vel  accipe  totiam  et  arde  et  intinge  in  ori* 
n  poeri  virginia,  et  mfocc  bene,  et  bene  corami xtom  dimitte  aie- 
care,  et  intinge  iterom  in  eadem  urina  et  dimitte  siccare,  et  sic  to- 
ries  eepti»  vel  x,  ad  oltimum  polveri»  et  pone  in  oculo.  Item  lima- 
bea  rubeam,  accipe  eam  et  com  testudine  sua  combure ,  et  super 
nacobm  polv erem  asperge,  et  diebus  tribos  dicitor  auferre.  Qood 
jex  istìs  provocabitor  smguispredicti*  adiotorii*  removebitur. 

Da  oscuritele  visus  (II.  p.  153).  —  Visus  obscuratur  quaodoque 


// 


380 
a  carde  vaecioa,  cervina,  leporina,  bovina  et  alib  iodigestiWNbos. 
Giveant  a  clamore,  a  frigore,  a  coita,  ab  exerdtio  et  a  aMIte 
Gommedant  carnem  annuali»  agoi,  pulk»  gallioeceoé,  pevMeaa,  fc* 
aianoa.  Et  etiam  vinum  album  bibant  et  aebtile.  81  duna 
Dia  ex  plaga  fuerit,  aocipe  piloa  leporb  ustoa,  atbumeo  otfi 
verem  thuris  misce  et  superpone.  (II.  p.  109.  Bob.  0*  asftfef). 
Coriza  eat  atrictura  oarium  ex  fluxu  humoram  frequeotur  afa* 
rea  llueotium,aliquando  rrìgidorumfaliquamb>caUdonni.QM4rf*; 
ex  calidia,  quod  cognoacitor  ex  ardore  oarium  et 
frequenter  abloatur  aqua,  in  qua  aint  rose  cocte,  aolatrana, 
lece  et  aimilia  frigida.  Epithyma  capiti  fiat  ex  oleo.naee  eHe» 
monellino  Si  verofltex  frigidis  humoribu39quod  cogooeukor  éc 
gravitate  capito,  et  aignb  prioribus  contrarila ,  aMoetar  capa** 

Sua  io  qua  deeoquatur  pulegium,  ruta,  abrotaoum,  abayatUamMt 
milia  calida ,  et  caput  semper  calidum  teoeator  ,  et  ex 
berbb  fai  aero  fiat  fumighilo  quod  eger  nariboa  redpiatrCat 
vero  eat  ne  in  initio  morbi  medicina  ulla  adhibeator 
ria  incipiat  digerì ,  quod  cogooacitur  ex  apiasatiooe 
r    #  et  deelbatione.  Quod  ai  febrh  ex  corba  innaacitur  t-  q^^.  „riF 

£ /O  A.  -'.   eadem  causa,  nec  alia  cura  febria  est  adhibenda.  'PVr 

D$  More  denimm.  —  Dolor  dentium  quandoqoe  ex  — "^"-^ 
moribua,  quandoqoe  ex  frigidi»  fi t  Si  ex  caIidb,qfiod 
acutissimo  dolore  et  ex  eitrinitate  faciei,  vel  rubore,  vel 
lodine  patieotia ,  aive  ex  tempore,  teoeatur  in  ore  viaoaa 
vel  acetum  lene,  in  quo  aint  rose,  aolatrum,  jusquiamam 
Ha  iofrigidaotia.  Prìus  a  cephalica  minoatur ,  vel  a  deeb 
qoe  auot  sub  lingua;  purgetur  triterà  vel  aliquo  apoxi  aiate  < 
rabeam  purgante.  Si  vero  ex  frigidis  humortbua  fuerit, 
gnoscitur  ex  albedine  faciei  vel  lividitate  si  ve  pallore  ,pqirgal|a 
cum  yerapigra  vel:  aliis  frigidos  humorea  purganti!*».  HaafcfHM 
garbmata  et  sternutationes  eosdem  bumorea  purgaotea. 
vioum  in  ore,  in  quo  coctum  alt  piretrum ,  ysopons  9 
aive  piper.  Fiat  emplastrum  de  armooioco  et  gabbano 
ignem,et  pulverem  sulphuris  vivi*  et  inductum  sopri 
min  sopra  tocum  patientem  in  ore  ponatur  ;  giogivea 
scarpello  incide.  Exteriua  vero  fiat  sacellam  de  aste  taeto.afctfll* 
do.  Itera  infundantur  pillule  diacastorehe  quod  moHaa  joiaat  da 
vat  etiam  quosdam  aliud  auperpoaitum  paisà  brachi!  dolejth|» 
tia;  prodest  multum  patientibus  ex  frigidis  humoribe^  Fipfc*ti|> 
fumigatio  ex  semioe  jujquiami,  et  porri,  et8inapb«et  per 
aupra  dolorem  recipiatur.  Succus  primeveris  herbe 


trarie  partia  infundatur ,  vel  gargariiet  vioum  adorna  iMMrifr 


coctus  pulvis  staphisagie  et  piretri.  Vel  accipe  poi 

mastici»,  spice,et  distempera  cum  albumine  ovi,  et 

per  veoas  (?)  pone  tepere.  Post  accipe  alliom  et  io  eo  he 

in  quo  repone  mentam,et  coque  parom  sub  cioere;  poatea  temi»1 

tum  in  mortorio,  et  ex  bis  pone  super  locum  dolente».  Val 

cepam  et  barbato  ejua  iocide,  et  forameo  fsc  io  eam  9  el 


381 

In  polveroni  pfperb;  postea  accipe  barbara  sopradictam  et  io  lo* 
do  ili  quo  abadaa  fuerit  remitte;  posi  totani  io  stappati!  Involte  et 
poste  sob  carbonibus,  et  cum  codoni  fuerit  tere  bene,  et  saperlo* 
Bona  dolentem  eiterius  pone. 

Do  dolore  dentium  perforatomi*.  —  De  dolore  dentfam  Cam  eo- 
ronadem  perforatane,  quod  cootiogit  similiter  (ll.p.178)  qaando- 

E  ex  calidis  humoribus  9  quandoque  ex  frigidis  9  quod  ex  pre- 
li  rigai*  oognoseetor ,  et  secundum  Illa  signa  corpora  predi* 
dia  medWnis  aoot  purganda.  Deinde  galle  perforate  pulveriiateet 
n»  terebentina  distemperate  denti  f  mittantur,  quod  moltom  va- 
let  Si  excalido  flant  bumore»  mirre  coclitem  pulvis'cum  socco  ru- 
te distemperati»  eidem  immisaos,  aive  piretrum  eodem  modo  con- 
multum  vai  et.  Coofert  eodem  modo  avena  alexandrina  et 
,  tei  phylonium  immissam  eidem.  Si  vero  vermis  hoc  mo- 
i  iuterierit,  similiter  piretram»  gallam»euforbium  in  vino  dl- 
r,  et  immittatar.  Sin  aatera  post  prandium  semper  (?) 
foraneo  et  totus  deos  Terrò  extra  ha  tur,  vel  facilius  hoc  modo. 
Farina  tritici  cum  bete  titimali  distemperata  in  foramioe  et  circa 
denteai  immitutur,  et  sic  deos  cadet  Vel  accipe  radicem  jusquia* 
al  et  caletto  Ibrtiter  et  bene  calidum  pone  super  denterà»  et  cir- 
ca radicem  eius.  Cavendum  est  taraen  oe  vicini  taogaotar  den- 
tea, fnare  similiter  cadereot.  Sont  autem  etiam  alle  medicine  mol- 
ta ad  idem,  aed  iste  prevalente 
Do  oommoikme  dentium.  —  De  commotkme  dentium  qoe  quan- 
ti ex  calidis  humoribua  »  quandoque  ex  frigidis ,  ex  qui- 
tat  cognoacetur  per  signa  predicta ,  et  predictb  modis  e* 
reot  purgandosi  vero  sit  ex  calidis,  prodest  de  cephalea  vena  mi- 
tei  in  cervice  scarificari.  Demum  teneatur  acetum  in  ore]  in 
cada  sit  galla,  sumac,  alumen,  cortei  mali  grana  ti,  et  hec  per 
infundantur  »  et  deinde  seccala  et  pulverixata  super  gtagt- 
aspergantor.  Si  vero  Gat  ex  frigidis  humoribus,  alumen  et  aal 
et  pulverizata  super  denteai  ponantur  et  de  hla  friceotor. 
M  potredo  et  limositas  fuerit  in  dentibus,  ex  sale»  nitro»  tirare  et 
pomice  marino  pulveriiatis»  et  alia  multa  ad  idem. 

Do  divedatene  gingivarum  a  carne.  —  Ad  gingivarum  dividatio- 
mtm  a  carne  accipe  farinam  orobi, conterrei  pulverixa  et  alumen  in- 
flricn  dentes  frequenter  de  pulvere  radicis  ciperi»  bc  idem  et  sai. 

Do  fetore  arie.  (  II.  p.  1 74  ).  —  Fetor  oris  est  qoandoqoe  ex 
potredioe  giogivarum  et  dentium  f  nascitur  quandoque  ex  flott- 
ante in  stomaco  putrefacio.  Si  ex  gingivis  9  dignoscitar  ex  digi» 
Uà  superfricaotibus,  et  deinde  na.ribus  admotis,  qui  bus  fetentiboa 
ex  gingivis  cofislat  esse  fetorem,  quas  cum  aceto  fortiter  frica  et 
lava,  in  quo  decocla  sit  mirra  vel  menta  cum  balaustiis,  de  pulve- 
re eorum  ;  cuoi  pulvere  thuris  et  gellarum  et  rosarum  frequen- 
tar dentes  et  gingivas  frica.  Abstinendum  est  a  casco  et  lacte  et  ab 
omnibus  que  flunt  de  lacte»  et  medicinis  utendum  est,  qoe  ea  red- 
dant  odoriferuro.  Si  vero  ex  fleumote  fuerit  in  stomaco  putrefa - 
cto9abstiueaot  ab  ornai  genere  piscium9  et  grossis  carnibua,  et  ber* 


183 

Mi  fleuma  generontibus.  UUtor  yerapigtsm  rei  pflWh  aatofc,  voi 
cotfaili  io  xi  dieta»,  f  rcquenter  ai  abuiatur  la  eqoa  trfW<fcW 

quatur  anhum,  mei,  mente  soccns  et  vimini  odorifero!*  É||l 
Doclibus.  Et  i»  mane  teneat  sub  lingua  in  oro  ij  ni  I(J  huóilf^ 
tobrum,  donec  fiqucQant.  Que  Recipe  drwmouil,  allibii;  trini 
garioflli,  nucis  muscate,  masticis,  Ugni  aloe»,  rete  ana  exa£fa*H 
sandali  albi,  ipira,  cubebe,  cardamomi,  galle  muacate,  eaJBpttOrafj, 
fac  pulverem  de  omnibus  ,  et  cum  vino  odorìfero  dhleokjm,cl 
inde  he  pillulas.  .' rj>.  ■■ 

De  tentigine*  facto.  (  li.  p.  1 85).  —  Coni™  lentigines  (acid  po- 
ne in  acerrimo  eceto  vìjova  integra,  et  tam  diu  ibi  dimiltedoKC 
eiterior  cortei  Bit  in  tnodum  pellicole  interiori*.  Tunc  eis  muce 
pulverem  sinapi  g  iij,  et  simul  tere  et  Intinge  faciera  frequentar. 
ìtem  accipe  sucum  radicia  viticelle,  cictominis,  draguntehe,  j»ri 
equo  pondere,  et  com  libbra  j  melila  miace  istos  succo*  ad  mcn»- 
iun  dimidij  ovf  aourini;  deinde  accipe paruro de  cerusa,  el  dlrtcìa- 
pera  in  equa,  et  supradictfa  admtsce,  et  ad  lentura  iguem  fac  bol- 
lire et  postea  mediani  ebnllitlonem  pone  iatus  zìnziber,  tritura  e- 
libinum,  idest  Ihus  minutus,  siuapis,  live  ali  j  urti  agreste  equo  poi- 
dure,  et  cum  ibit  dormitala  extra  fortiter  unge  ,  sed  prius  facie 
desodala  fumo  egrediente  de  olla  aque  calidc  piena.  In  mane  vero 
fortiter  cum  farina  lupini  vei  mica  pania  cum  aqua. 

De  tquinattlia  (  11,  p.  204  ).  —  81  squillanti,!  fuerit  ex  sangui- 
ne, quod  cognoscltur  ex  plenitudine  pursus  el  venaruro,  de  »ea» 
cenatici  minuatur,  et  utatur  diacodlon  ut  vene  constringantiir  ne 
flatus  fiat,  et  diarundinis  ut  faciatititica  gargu  risma  la  molli»» 
tam  de  ysopo,  liquiritiàm,  fenumgrecom,iiactili  carnium.  Site» 
fuerit  ex  colera,  quod  cognoncitur  ex  nlmia  angustia,  nimia  siti , 
et  duritla  pulsus,  eadem  cura  adhibenda  est,  excepla  sanguini*  oV- 
traclione  ,  loco  cujui  fiat  apoxima  de  lamarindis  ,  cassie  thtule , 
mirrobellanl,  citrine  et  maniie-Sunt  etiam  quidam  abborenle»  pò- 
tfooea,  quibus  flet  dotraclio. Utile  est  enim  in  utroque  fieri  crfete- 
rem  si  rea  expetit.  Si  vero  fuerit  ex  fleumate  quod  indicai  dotar 
rcmiwus  et  sllis  nulla,  purgandus  est  potionihus  purganlibusuat- 
ma,  scilicet  benedicta  et  apo limate  de  agarico  el  oliis.  Facieiidui 
est  etiam  gargarisrous  de  oxi molle  cum  aqua  mista,  in  qua  de»- 
ctum  sit  piretrum,  radii  rafani,  aquinanlium,  cassia  lignea  et  «- 
milia,  que  inveuiuntur  io  Autidotario  ad  gargorìsina  dissolutimi 
faciendum.  Velai  etiam  ad  idem  stercus  t.  lammi  rum  «tisana  dì- 
atemperatum ,  aive  muta  ,  et  cum  panno  supra  locum  duta- 
tem  positum,  sive  gargarizent-  Vel  accipe  limaccias  de  salici!»». 
«el  de  alìis  arboribus,  et  tere  cuto  foliis  rubi  sive  rose  et  supcr- 
pone. 

Definii.  (Il  p.  209).  -ContratusiimqaeextiMWlr», 
quod  cognoscitur  ex  caliditate,  et  nrina  intensa,  alti  eta*#òr*li 
gutturii ,  coufert  etiam  multum  diapapaver,  diadragaotoai  WpV 
dum  dalum  cum  sjrupo  liquiritie,  vel  «tisana  et  apovimate,  etif 
rupus  cisuem  herbù  ex  quibus  oleum  couficitur.  Co«ferlelKa* 


tnspelverem pipette;  postea  aedpe  barbai*  supradktani  «Ita I* 
oo  ta  quo  absdsa  fuerit  remitte;  posi  totm  In  slnppem  Inveivo  et 
poneenb  carbonibos,  et  com  coctum  fuerit  fere  beoe,  et  anperle-» 
bhì  dotentem  exterius  pone. 

Do  dolore  dentium  perforalomm.  —  De  dolore  dentini 
innubi»!  perforatiooe,  quod  cootiogit  similiter  (Il  .p.  178) 

E  ex  calMis  hnmoribus  t  quandoque  ex  frigidi*  9  quod  ex  pre- 
ti slguis  cognoscetur ,  et  secnndum  illa  tigna  corpo»  predi* 
ctiemedfcinii  mot  purganda.  Deinde  galle  perforate  pu  toriate  et 
cmi  terebentina  distemperate  denti  imittantur,  qnod  meRnm  fa* 
fot  Si  ex  calido  flant  humore,  mirre  coditem  pulvii'cum  aneeo  rn« 
•a  distemperati»  eidem  immitaoav  tire  piretrtim  eodere  modo  con- 
multum  vai  et.  Confort  eodem  modo  avena  alexandrina  et 
,  Tel  phyloniam  immimom  eidem.  Si  vero  vermb  hoc  me- 
i  interierit,  similiter  piretram,  gallam,euforbiom  in  vino  di* 
ir*  et  immittater.  Sin  aotem  poat  prandinm  aemper  (?) 
Ibramcn  et  totus  dens  Terrò  extrabator  ,vel  facilini  hoc  mode, 
tritici  curo  bete  titimali  distemperata  in  (bramine  et  drct 
immittatur9  et  sic  dens  cadet  Vel  accipe  radice*»  joaquin* 
eri  et  calete  fortiter  et  bene  calidum  pone  super  dentem,  etete» 
ce  radfcem  eius.  Cavendum  est  tamen  ne  vicini  tingantnr 
tacquero  similiter  caderent.  Snnt  antem  etiam  alio  medicina 
•a  ad  idem,  sed  iste  provateti!. 
A*  oommotione  denthm.  —  De  eommotione  dentinm  qna 
ft  ex  calidis  humoribue  ,  qnandoque  ex  frigidi!  9  ex 
tat  eognoscetur  per  signa  predieta ',  et  predJctii  atolli  e» 
pergami!. Si  vero  sit  ex  calidis,  prodest  de  cephalea  vena  mi- 
ne^ vel  in  cervice  scarificari.  Demum  teneatnr  acetum  in  eie]  li 
cada  sit  galla,  sumac,  alumen,  cortei  mali  grana  ti,  et  dee  per 
infundaatur  ,  et  deinde  siccata  et  pulverixata  super  gtagt* 
espergantur.  Si  vero  Gat  ex  frigidii  bumoribus,  abmen  et  sai 
im  et  pulverizata  super  denteai  ponantur  et  de  bis  frkentnr. 
Si  pntredo  et  limosius  fuerit  in  dentibus9  ex  sale,  nitro,  tbnre  et 
pernice  marino  pulverixatis,  et  alia  multa  ad  idem. 

Do  divedatene  gtngivarum  a  carne.  —  Ad  gingivanim  dividatie» 
aa*  nearneaccipe  farinam  orobivcontere,et  privatila  et  alumen  in» 
triea  dentes  frequenter  de  pulvere  radicis  ciperi,  fac  idem  et  sal- 
ite fetore  oris.  (  1 1 .  p   1 74  ).  —  Fetor  oris  est  qnandoqee  ex 
pliedioe  gingivanim  et  dentium  ,  nascitur  quandeque  ex  Ben- 
nate in  stomaco  putrefacio.  Si  ex  gingivis ,  dignoseitnr  ex  digl» 
Ussuperfricaotibus,  et  deinde  naribus  admotts,  quibns  feteatibns 
«  gingivis  constai  esse  fé  torero,  quas  cum  aceto  fortiter  frica  et 
fava,  in  quo  decotta  sit  mirra  vel  menta  cum  balaustiis,  de  pelve- 
teeerum  ;  cum  pultcrc  tliiiris  et  gallarono  et  romrum  frequen- 
te dentea  et  gingivas  frica.  Abstinendum  est  acaseo  et  tede  et  ab 
omnibus  que  Ount  de  iacte,  et  medie inis  utendum  est,  qua  ea  red- 
dMtodoriferum.  Si  vero  ex  fleumote  fuerit  in  stomaco  putrefai 
cio.abstiueant  ab  omni  genere  piscium,  et  grossi!  cernitola,  et  hcr- 


384 

De  omA  (H  p.  213).—  Contri  ■»  il  aft  ex  iiia^u,  tasti 

cognotcibir  ex  plenitudine  veoaruni  et  ribore  fadef  «  CHI,  poV 
usura  de  iena  mediana  minui  opportat  Sedai feerit ex eavaaisfaaa 
huinorum  habundanti», purgeturbomof  tii|i(iihaliMdiiB^|Ì 
lulii  electuariis,  Tel  cuoi  benedicta,  vd  Cam  rorapigTi,  ni  ettari 
eoedem  humores  precipue  detur  diasulphar  Tel  dia— eie*»  et 
olimela  distemperato  cam  aqna  alida.  8ed  ti  oximl  emataajmV 
lilicus,melias  caset;vel  eedem  electparìa  dealur  cumapoomma» 
lamenti,  jsopi,  iris  illirice,  prassi!,  ideal  marrubil,  Itqtjiritta,  t> 
rice.  Conferuot  etiam  pillale  bEchieh*  muRam  in  noeta  éasspss- 
dicte  contri  tiifm  Prosunt  etiam  mattum  pittale  cJawajinatW,  ajw 
fa  AntidMario  babentur,  eodem  modo  date,  predpae  tj  asaaaltt- 
rit  ex  catarro,  qnod  cognoscitar  ex  allietare  narlu,  dotare  apt» 
tternulatione  frequenti.  Veleni  etiam  iati  trocUcl  otri  leaafleaB* 
tur  aie:  ex  anfso,  salphure  viw,  armoniaco,  castorio,  mwlaiiK* 
equo,  triti»  cum  aqna  mirti»  et  oximelle,  qoos  skeatoa  desMaJtV 
tea  dati  coutenit.  Aliai:  sammatar  luripigmenlatn  et  eaaai  4M 
temperetor.et  ex  eo  paonaa  liniatnr  qui  deinde  siccatus  super  car- 
bonai eomburatur,  et  patiens  ore  aperto  fumum  ex  eo  recipiatl, 
qtiod  miro  modo  confert.  Allut:  coatra  (  c.r?  /  noctne  assuro  fre- 
quentar commedat,  quod  ad  idem  tilde  confert.  Si  nutem  fuerit 
ex  siecftate,  confort  dragantum  frlgfdum  et  hoc  apoiima,  quod  et 
ficubus  siccis  Bt,  et  draganti  et  yrb  illirica  et  succo  liquirilie. 

De  peiipneummia,  (  11.  p.  317  ).  —  Peripneumonie  bec  suol 
tigna.  Strictura  pectoris,  tussia,  dimeaUas  respirando  febris  eoo- 
tfnua.  Quod  si  biuta  fuerit, cibua  eoram  sint  pultes,  et  amidabbu 
pota»,  muUa  in  qua  decocta  sit  mica  pani».  Fiat  etiam  infoio  bue 
modo:  decoquaUir  cum  vino  et  eleo  teme  ri  sinapis  in  quo  lana  in- 
fiala et  postea  expresta  tepida  peetorl  superponaiur  ,  et  hoc  fre- 
quentar flat-Etiam  exercilium  (?)  appotitum  confert. Maxime  fero 
late  senapUmui  confert,  carice  io  vino  cocte  et  postea  trite  cum 
ainapi  trita,  et  mei  immixerit,  et  sic  simul  cateratte  pectori  in  no- 
duli emplastri  apponatar.  Cum  vero  raplum  fuerit  apostema,  ut 
tVcllius  purgetur,  utaotur  diairi»  etdiavsopum,  et  precipue  trace- 
lectuarium  quod  Becipe  folla  rute,  ortice  semiua,  draganti  eoa  ia 
dulcore  iofusum,  et  nielli»  spumanti»  8  semis.  Ex  bis  committii 
dabis  iejuDo  coclearie  j.  81  vero  febris  acuta  fuerit,  cibus  sit  pti- 
sana  vel  pultes  de  ordeo  ;  potui  «ero  sit  syrupus  violaceus  cura  i- 
qua  lemperatut,  in  qua  miaceantur  semina  citrolis,  cucurbita,  aw* 
Ionia.  Valet  etiam  iatis  predicta  coofèclkt  sine  sinopi.  naturiti 
ptisaoo,  in  quo  decocte  sint  é-  iij  fisci  quercini-  Nota  quod  si  itti 
urina  remiaaa  fuerit,  pubus  velox ,  eger  debìlis,  quod  mortetur, 
et  maxime  sf  spulum  sit  debile  et  subtile. 

De  piaureii.  (II.  p.  225  ).  —  Pleuresfs  signa  hec  sunt:  Dolor  Is- 
teria, tussia  ,  anelitus,  febris  continua,  Solel  vero  nasci  quendoque 
ex  sanguine  ,  quauòoque  ex  danniate  «  et  ex  mabncolta  iti  «ul 
minquam.  Ex  quo  humore  uaacitur  solet  dignosci  vel  diserai 
quandoque  ex  sputo  sanguineo  »  si  alt  ex  sanguine  ;  ti.  «  esitai 


385 
feo;  si  ex  fleomj  x>;si  ex  melancolia  livido.  Quod  si  in  prin- 
io  non  possit  discer  3X  quo  sit  humor ,  quod  si  fuerit  ex  co- 
I  tei  sanguine,  de  ni  iana  vena  in  primis  minuatur,  et  pultes 
I  continue  prò  cibo  de  farina  ordei,  et  ptisana  prò  potu  utatur. 
jNMMtur  etiam  emplastrumsupra  locum  patientem  hoc  modo  con* 
tira,  quod  coquaotur  radices  malve  in  aqua  et  deinde  terantur» 
liiscontritis  semina  lini,  fenu  greci,  pulverizata  comraiscean- 
,  et  pulvis  jsopi  spici  (sieri?),  si  febris  lenta  fuerit,  et  hec omnia 
prie  predio  te  eque  simul  cum  farina  ordei  etoleocommiscean- 

*  Quod  si  non  facile  assellaverint,  detur  laxativum  ex  tamarin- 
et  Cassia  fistula  et  violis  confectum;  detur  ptisana  cum  pollipo- 
predicto  modo.  Accipiant  autem  hoc  electuarium  in  mane  et 
»  et  in  meridie ,  quod  sic  conQce  :  Sume  equale  pondus  liqui- 
eetejus  succi,  amidi,  draganti,  gummi  arabici, seminis  citrali, 
loois  cucurbite,  et  tempera  cum  syrupo  violaceo.  Si  vero  fae- 
ex  fleumate,  sit  cibus  pultes  ex  farina  triticea;  apponatur  etiam 
m  emplastrum,  nisi  quod  prò  farina  ordei  ponalur  item  nastur- 
■  et  ysopus,  et  prò  oleo  mei.  Detur  etiam  idem  laxativum,  si 
É  fuerit,  et  idem  electuarium,  additis  in  eoysopo, iride  illirica, 
ara  melle  tempcreutur  cum  tertia  parte  aque  decocte.  Item  em- 
tftnm:  accipe  solatrum,  licci  siccas,  seminis  lini  cum  fenugreci* 
|M  in  aqua,  in  qua  distempera  farinam  ordei  et  impone. 

0$  m.  Kestat  t  rada  re  de  ptisi.  (  11.  p.  226  ).  —  Ptisis  enim 
m  aliquando  largo, aliquando  stride  accipitur  Large  ut  in  se* 
»squicornumptisuntex  elate,  et  utinpatientibus  febremethi- 
ltdequa  dictum  est  superius  in  traclatu  febrium;  stricte  accipi- 

*  ex  vitio  pulmonis,  que  sic  difBnitur:  Ptisis  est  consunctio  to- 
leorporis  ex  vulucratione  pulmonis,  de  qua  modo  dicetur.  Que 
e  ex  vitio  pulmonis  tit  duobus  modis  :  aut  enim  fit  ex  prece- 
lti fùlnere  in  pulmooc,  que  species  magis  in  calida  et  sicca  re- 
lè. Aut  Gt  ex  agregatis  humoribus  in  eodem  membro,  que  ma- 
■t  in  humida  et  frigida  regione.  Illius  vero  ptisis  speciei  que 
n  vrulneratione  pulmonis  heesunt  sigua:a  principio  emoptoici 

*  postea  empiei.  Illius  autem  que  Gt  ex  agregatis  humoribus 
;  font  signa,  a  principio  empiei  fiunt.  Hoc  modo  perpenditur  de 
ftù  utrum  sit  ptisicus  aut  non.  Si  ptisicus  est,  continue  febrici- 
,  téd  calor  febrilis  parum  distat  a  naturali,  acrior  tantum  sen- 
ir  in  cute;  tabescit  totum  corpus,  ungues  habent  in  medio  eleva- 

et  lateraliter  curvas ,  sputurn  fetidum  si  positum  supra  carbo- 
fit.  Et  si  spotum  in  nocte  recipiant  in  aliquo  vase  et  in  mane 
ia  calida  infundatur,  appai  et  in  superfìcie  aque  quedam  crassi- 
I,  et  in  fondo  putredine  remonente.  In  fino  etiam  morbi  Captili 
unt.  In  tisi  que  (il  ex  vulnero  pulmonis  hec  est  (  11.  p.  227  ) 
a.  Uabis  ei  bolum  armenum,  draganti  et  liquiritia  cum  aqua 
iperata.  Postoa  dabis  eis  trocisco*  Johannis  Damasceni.  Recipe 
inamidi  anu  §  iiij,  carabro  seminis,  mirto,  coralli, spodii,  ema- 
s  ana  3  j,  fac  pulverem,  tempera  cum  succo  arnoglosse,  fiant 
:iscosj  exagii,  deutur  j  cum  succo  portulacc  velcucumeris.Uta* 
Voi.  IV.  2G 


386 
tur  hoc  electnar io: Recipe  semiuis  cacameris^coearbite, 
r  j,  lactuce, viole,  liqairitie  et  sacci  cjus,papa  veri*  albi,  «aridi,  dra- 
ganti ona  g  ij,  conflciantar  cura  equa  libris  iij,  in  qua  temperata 
dragantum  cum  sirapo  simplici,  ih  qao  cocta  sint  Ifquirilie,  dragao- 
ti  et  similium,  sumantur  mane  et  sero  nane  io  modum  mirili 
scate.  Dabis  etiam  trociscos:  Recipe  rose  3  x,  xoccari,  spodiiyaic- 
ci  liqairitie  ana  3  v>  amidi,  portulace,  scariole  aoa  S  Hj.  comU- 
te,  cucumeris,  melloni*,  sandali  ana  3j,  tempera  cum  sacco  psiBH  et 
viole.  Notandum  quoniam  ptisicorum  siropus  hoc  modo  conttd  dèh* 
et  valde  confert:  Accipe  vas  stagnatom  interina,  et  in 
rupum,  postea  accipe  aliud  vas  aqoa  plenum  et  in 
vas  cum  syrupo  ,  bulliat  a  qua  et  ex  calore  aque  bulliet  strepe  et 
sic  conflciatar.  Si  febricitcl,detur  ptisanom,  paltes  de  spella  9  et 
muba.  Sciendum  est  quod  si  empiei  rigidi  sint,  nonqoain 
tur  postea, propter  eorum  contrarietateimuteuim  vulnus 
cctur,  opportetut  tussis  prpvocetur.Tossis  vero  et coocossio Mgh 
aumentat  vulnus,  et  imo  incurabilis  fit  propter  tisim  ant 
purgatur  Si  vero  ptisis  ex  horaoribus,  primum  dandam  est 
num  simplex,  theodoriton  anacardinum;  si  fortis  fuerit  egi 
otatur  etiam  tyriaca,  vel  diaprassion,  veldiayreoa,  vel  diapenMioa. 
Sed  quoniam  hec  sapradicta  species  cum  reumatismo  soM  Ieri  • 
dandum  est  io  estate  diapenidion,  diaprassion.  Dieta  eorum  fri 
patiuntur  ex  vnlnere  polmonis  sit  frigida  et  humida.  congbtiaM, 
ut  pedes  sunt  et  crura  porcorum,  et  galline  et  pulii  earum, 
annualis  agni  et  similia ,  panis  mundus  ,  et  vimini  album  et 
le.Si  sine  febre  fuerint, detur  etiam  mulsa  eis  cum  anco  lk|«tritia, 
draganti.  Patientibas  ex  humore  grossior  dieta  detur  «  «t  chs 
porcina,  vacci oa,  agnellina  et  similia,  pisces  fhmales,  de  fròtta 
Qcus  sicce  et  hujusmodi . 

De  dolore  stomaci.  (II.  p.  240).  —  Dolor  stomaci  qnandajastf 
frigidis  humoribìis  cum  ventositate,  quandoque  ex  ealidia.  8i« 
ventositate  fuerit,quod  cognoscitur  ex  eruditale,  pallore  et  ex  tu- 
more frigido,  primum  purgetur  cumyerapigra  vel  agarico  shafBd 
vel  acuta  freqtienter  data, vel  pillulis  aureis,  vel  pillulis  de  dateria,*! 
benedieta,  vel  diaraaratrum. Deinde  hiis  ulimhii  nini  Inai  111  ifclfW 
pipereon,  diaciminum,  diaspermaton ,  qood  proprium  ert  cu* 
veutositatem  aufereodam;  aurea  alexandrina  et  tyriaca  conta-  U 
vero  fit  dolor  ex  ventositate,  quod  contingit  ex  ventositate  friM* 
giditate,  omnia  hec  electuaria  conferunt  multum.  Detnr  ettaV* 
z. ima  in  mane  cum  cimino  et  semine  apii  ;  laterea  etiam  in  fi* 
infusi  et  calefacti  panno  lineo  involvanturetsuperpooaataret  *■ 
pe  commutentur;  vel  lana  calido  vino  infasaet  expreesa,  vel^*- 
già.  Si  vero  fuerit  ex  calidis  huraoribus,quod  dignoacitareiM* 
sione  urine,  et  faciei  citrina  cute,  purgetur  cum  trifora  swacs» 
vel  psillitfco,  vel  diaprunis;  detur  etiam  apoiima  de  tamarWb  ' 
cassia  Bstula,  et  miroballani  citrini,  vel  pillulis  elacterioo,  vri  tta 
maratroo.  Utantur  frigidis electuariis,  ut  rosata,  diatodou  frV" 
dum  et  triasaodali. 


387 
De  fastidio.  (  II.  p.  545  ).  —  Fastidium  est  immutatio  appetì» 
tot  ex  «ilio  stomaci  9  quandoque  ex  caliditate  eius  ,  quandoque 
ex  calidis  humoribus ,  quandoque  ex  frigidi*.  Si  ex  caliditate  sto- 
maci ,  qaod  cognoscitur  ex  intensione  urine  sive  nausea  ,  uten- 
dutn  est  syrupo  rosato ,  rosata  novella ,  diarodon  frigido  ,  trta- 
sandali,  diacitonitem  sci I ice t  et  zucca ro,  quod  Qt  ex  novi*  ro9is  pi- 
ttitis  vel  incisis  minutatim  et  simul  mixstis  diuque  raalaxatis,et  sit 
ibi  rosa  ni  m  libra  j,  iucca  rum  libre  iiij.  Si  vero  sit  ex  calidis  hu- 
moribns  in  stomaco  habundantibus,  quod  cognoscitur  ex  urina  in* 
tenia  cum  nausea  et  citrina  faci  e,  purgetur  cum  trifera  saraceni- 
ca,  tei  psillitico  ,  vel  diaprunis  ,  vel  vomitu  Andree.  Sive  ut  le- 
viti* voroat,  semini*  rape  £  j ,  et  atriplicis  triti  ana  4-  jt  coque  in 
aqua  per  duas  partes,  et  colatura m  da  bibere;vomat  parum.  Si  au- 
tem  fiat  ex  frigidi*  humoribus,  quod  cognoscitur  ex  urina  remissa 
et  pallore  faciei ,  purgetur  cum  y  era  pigra,  vel  pillulis  de  elatterio* 
vel  pillulis  aureis;  accipiat  vomìtum  de  seminibus  rape  et  atripli- 
ce addito  gj,  diagrìdii,  et  maxime  illis  quibus  stomacus  inflatur,et 
repletur  humoribus.  Reliqua  vero  membra  extenuata  et  nutrimen- 
to indigentia  reperiuntur,  quod  fit  ex  convalescentibus  a  morbte* 
Oximel  dabis  eis  in  mane  cum  radice  rafani.  Post  horam  cibabis 
fllum  a  carne  assa,  duro  pane,  sive  porris  cum  quibus  fienaia  pos- 
tit  inviscari.  Inde  cum  parum  dorraierit  deambulet,  unde  humo- 
rei  moveantur.  Postea  dabis  aqua  calida  cum  oleo,  et  missis  in  ore 
.  penoa  vel  digitis  vomìtum  «ibi  provocete  Post  horas  hunc  reQcies 
panim  jussello  galline  et  similibus.  Hoc  deponit  fleumatis  super- 
ftailatem,  hoc  retardat  canitiem  et  conservat  sanitatem.  Semel  in 
hebdomada  vel  in  duabus  utatur  etiarn  diarailon,  diarodon*  diaga- 
langa,  diaconiten  calido,  diatron  pipereon  et  similibus. 

De  frigidilale  stomaci (II. p.  2  io) — Frigiditatis  stomaci  quam  se- 
qoitur  indigestio,  signa  hec  sunt:  Appetitus  mttltus,  urine  erudi- 
ta» et  ventris  indatio,  rugitus  et  sensibilis  frigiditas  stomaci. Con- 
tra  banc  utendum  est  calidis  electuariis,  ut  zinziberi  condito,  dia* 
troo  pipereon.  Apponenda  hec  emplastra  sunt  supra  storaacum:ce- 
ronium,  oxicroceum  ;  vel  hoc,  quod  Recipe  absyntium,  mentano, 
thus,  et  masticem  equaliter;  confice  cuna  melle  et  landano  et  oleo* 
Pnrgandus  est  etiam  quandoque  cum  yerapigra  et  pillulis  cothiis, 
precipue  si  frigidus  humor  in  causa  fuerit  frigiditatis  stomaci,  et 
etiam  sepe  vomendum  post  prandium,  sumptis  cum  oximelle  ra- 
dicibus  rafani  ante  prandium  et  post  cum  carne  assata  porcina  • 
cui  inviscatur  fleuma,  et  post  similiter  cum  vomitu  educitur.  Sed 
illud  precipue  faciendum  est  convalescentibus  ab  egritudine  et 
babentibus  locum  repletum  fleuma  te  >  nec  farmacias  valentibus  ac- 
cipere.  Utendum  subtili  dieta,  sicut  pullis,  perdicibus  et  similibus» 
et  vino  rubeo. 

De  canino  appetito  quum  fitex  frigidilale  (II.  p.  240).  —  Si  vero 
sit  bolismus,id  est  caninus  appetitus  ex  frigidità te,quod  cognoscitur 
ex  predictis  sigois,ex  pallore  faciei,  et  roembrorum  macie  et  de- 
fectu  virtutis ,  eadem  cura  est  adhibenda.  Gontiogit  autem ,  testo 


378  ~~ _^^^^^^ 

aloe  altqua  causa  manifesta  I  n  d  cujus  rctaii- 

ratfonem  tale  facies  colli  riunì:  j    :ipei  :ulj,  rute,  mali- 

granati,  absyntii,  celidonie,      pai  atta,  et  pone  in 

nelle  el  coque  nsquead  a  nctionem  nielli?,  m  ut  fortius  opere- 
tnr  adde  fel  vobtilium  ex  rapina  vivenlium.  Sed  primo  purjteìur 
migri  ConsUntini.  Qua  Recip.    aloe*  et  pone  in  occuli» 


polferamT  Àeelpé  ternuni  graoum  miroballoni ,  seroinis  maruUi, 
■fieri»  montani,  cinnamomi.  Iettatici,  foliorum  rute,  celidonie  »- 
H  3j.  et  liniiberi,  cardamomi  ±  semU,  fac  pulverem  el  uti-re  o- 
noi  die  ante  prandium  et  pott.  Ad  lluxum  oculorum,  si  Sai  per 
veoaa  anterioris  partii,  quod  cognoacitur  ex  prurito,  doUre  eira 
frootem,  hoc  emplaitrum  de  thure  facies  et  Corina  et  Borea  capi- 
atri.SI  fero  fuerit  a  venia,  detur  aero  diolibamirn,  Vel  arti  pi-  iIiih 
pulverizatum  et  pone  snper  assereni  et  accende  cum  candela  et 
pone  deniper  Taaeneum,  ita  quod  fumus  in  eo  concludntur  et  pul- 
verem quem  superfos  in  fuodo  iovenies  in  oculrs  iopone-  Coati* 
pannam  r.x  grana  bombici*  et  fiat  ex  eia  farina .  et  storci»  putii 
adda  et  fac  rinerem,  et  insinui!  misce  et  in  occulte  miti,?.  Itera  *I 
■  maeulam  et  ungulato,  fac  pulverem  de  asa,  .trmoniacoi»! 
i,  litargirio ,  de  quo  minus  mltis  sit  quaro  de  ali»,  et  pò» 
■  morbnm.  Sai»  eliam  gemma  elìam  idem  por  se  operatili' 
JBi  est  quod  tantum  ocultn  cohoperit 
Ungula  macula  inveterata  ,  cameni  soperlìuana  tolles  cum  ber 
Bwdactali  viride  erìs  sparso  super  eaodem . 
.  DtpfutùmAtuaurtumfM.p  164.). — Auresquandociueabeitna- 
■Beni,  quatidoque  ab Intrfnsecis  pattuntur,  qnare  primum  cousiilra 
formam  «uria,  et  si  videris  atiquid  intua.  provoca  sternulaiucntua 
nt  exeat  Tel  appone  desuper  cucurbita»)  ulcjusactraclii  quod  ÌbIiii 
est  etest.  Sì  autem  forameli  auris  videris  vacuum  et  apertura  jtfbs 
ntraciter  quod  ab  estrinseco  est  surdltas.  (Junre  primum  purgete 
cum  pululia  aureis  vel  coethiis  ,  ve)  yerapigra;  ti  e  inde  Raul  suf- 
fumfgationes  cum  enbuto  auri  pallenti  positi-  hoc  modo  Ai-tipe  et- 
iam et  reple  eam  bis  herbis,  absvnlhji,  menta,  ttepita,  Ftuicuti.  po- 
ne aquam  desuper  et  eam  fac  bullire  cum  hetbis,  sed  supr*  «luat 
aìt  fmbnlum  su  predir  tu  ai  ut  per  eum  <^er  fumimi  rccipbl  O 
quatur  rafanus  in  orco  in  quo  dfetemperctur  pulvie  ellebori  mgt> 
et  in  anrem  infundatur,  voi  oleum  camomellinurn  vel  rutUaum 
vel  aneliamo,  vel  rose  cum  bete  i»  quo  cottura  sit  aatsuro,  e  uni- 
imi»  et  cbs lo ren m.  et  cotetur  et  ìniciator  «-nlidum.GargariietrlitD 
oximelle  et  sapan  eum  scapbisagria,  piprre,  piretro;  post  bue  **- 
tem  provocabitur  slcrnutatie  ,  et  duro  eger  slernutaverit ,  »  ti 
nares  elaudat  ut  medicamentum  non  exeat  ne  desiccclur  mirri», 
et  mngis  aurea  opilet.  Si  dolor  aurhim  proventi  ex  colick»  tumo- 
re, inicialur  oleum  rosenm  cii  ■  lacte  mulieiis  et  albumine  £»< 
el  eddatur  aliquantulum  oppii.  oi  autem  ex  frìgido  buwore  p*' 
tiuntnr,  inicc  olea  ealide,  sirut  oleum  ructaceum  et  lauriuuio,  ';i 
quo  rorlum  sit  nnisum,  casto  reom,  spira,  vel  istmi:  Recipe  dòti, 
castorei,tiiÌrra,lilium,  tempera  cu»  molle,  icsolvaturquc  cumsk» 


177 

>•  Fiat  etiora  sternotatio  de  castoro!  et  eerafaieeioapb  et  reto 
rMb  et  tupra  ocrfpitioB  ponantor. 

Ikpmkme  oeuianm  (11.  p.  158).  —  OoceN  patlootOT  ex  san- 
be,vel  malincolia,  vel  (tornate,  rei  colere.  M  eotem  ei  sanguine 
iritthee  croni  tigna:  robor  occolorom,  et  infletto  tenermi,  ori* 
rakee  et  pingui*.  Bis  qoidero  fleobotoosia  de  tene  ceftlkipo- 
t.  8i  eotem  ex  colere  robee  fùerit,  bec  erant  signa  frofior  et 
ietto ,  ririoa  intensa  et  subtfìfs  :  hii  Seubotomentor ,  et  poitee 
rgeoMr  com  a  poti  ma  te  roirobellanorom  et  tamarindo™»  et 
aie  fistole,  vel  com  trifera  vel  siditko;  poatea  apponatar  alba» 
i  te  oleo  coni  equa  roeea  vel  com  bete  molieris  mestolo*  mi* 
erte;  postea  in  angulis  oeculormn  tragoentom  altam,qood  repe- 
•r  fa  Viatico,  apponator  Valet  etiara  et  hoc  ongoeotom  ed  Idem, 
id  Beeipe  cerase ,  acatie,  boli  armonici,  litarglri ,  draganti  ane 
i  et  setnis ,  conflce  in  oleo  et  aceto  ;  sed  tamen  con  interralo 
•ter  oleum  et  acetum  ,  fiat  coroni  seperatio  et  diotissime  te- 
lar ed  fervorem  solis. 

[II.  p.  1 59  )•  Ad  sanguineo!  occolorom  coqoe  cbntnom  lo  vtoo 
e  et  tafoode  in  eodem  vino  socom  rote  et  socco  celidonie  et 
•  eocco  et  Ipso  tino  appooe  in  oca*)  Et  eccipe  erostaoi  penb 
5,  et  de  polvere  ilio  et  socco  rote  in  predictovinobe  oae* 
t  desoper  pone.  Sed  tamen  notaodom,  qood  hoc  < 
valet  io  principio,  sed  primato  poootor  lo  ocerio 
hjashicooi  eqoa  rosee,  vel  suecos  verbene  com  altwmtae  ott,  et 
ler  occolom  com  stoppe  Tel  accipe  poltereea  dmiol, 
et  acetum  et  misce  slmol  et  pone  hi  occolo.Acdpe  to- 
tataro  et  distempera  cara  spoto  vel  socco  auligraaetl 
raperpone ,  et  pan»  pulvis  idem  opere tor. 
Jhfùnkm  occulorum  ex  fleumate  vel  melanconi*.—  SI  vero  00- 
I  ex  Scornate  patiuntor  vel  ex  roelancolia,  qood  cognosces  ex  H- 
litate  ledei  et  tumore  ejusdem ,  accipe  acetum  calidom  et  pone 
vaee  eneo,  et  intos  sint  miroballani  citrini  et  dimitte  infrigMe- 
:  qoo  infrigidato  accipe  quoddam  viride  qood  vasi  adtiereat  et 
te  hi  occolo.  Solent  etiaro  pati  nimiom  fervorem  qoem  remore» 
.  Accipe  psillium  et  pone  in  aqoam  coogelatam  com  sidio;  pooe 
ter  oecolom  com  stoppa. 

idweloncoliam  nuferendam.  —Ad  melancoliam  aoferendam  tin- 
nr  coqoe  com  vino  et  pone  in  vase  eneo  et  permitte  in  eodem 
»  moltom,  et  pone  in  co  occulo.  Vel  antimonium  poi  verta  et  pe- 
s  oraci  adde,  et  polveroni  bone  snper  macolam  pone.  Omnia  e- 
i  hec  maculam  delent.  Vel  accipe  tutiam  et  arde  et  intinge  in  ori- 
poeri  virgini*,  et  mijcc  bene,  et  bene  commixtum  dimitte  sic- 
e,  et  intinge  iterum  in  eadem  urina  et  dimitte  sfocare,  et  sic  fa- 
i  eeptie*  vel  x,  ad  oltimum  pul^eriia  et  pone  in  oculo.  Item  lima- 
a  rubeam,  accipe  eam  et  rum  testudine  soa  combore ,  et  saper 
rafani  pulverem  asperge,  et  diebns  tribus  dicitor  auferre.  Qood 
x  tstis  provorabitor  s<nguis,predicti*  adiotoriis  remorebitur. 
De  oscurUate  vùus  (II.  p.  153).  —  Visus  obscoratur  qoaodoqoe 


>#*2/L' 


380 

a  carte  vaccine,  cervina,  leporina,  bovina  et  aliis  indlgcsUbilibu*. 
Caveaut  a  clamore,  a  frigore,  a  coitu,  ab  cxercitio  et  a  similitw*. 
Comiaedant  cantera  annnalis  agni,  pullos  gallinaceo»,  perdiccs,  fa- 
aiaoos.  Et  etiam  vioum  album  bibant  et  subtile.  Si  fluxus  sangui- 
Dia  ex  plaga  tuerìt,  aceipc  pilos  leporis  ustos,  albumeo  otri  et  pul- 
verem thuris  misce  et  superpone.  fll.  p.  109.  Bub.  De  coriza). 
Coriza  est  atrlctura  oariuin  ex  Bum  humorum  frequenter  ad  na- 
na fluentium,aliquando  frigidorum,aliquando  calidornm.Quod si  «it 
excalfdia.quod  ccgnosciturex  ardore  narium  et  panettone  capiti», 
frequentar  abloatur  aqua,  in  qaa  sint  rose  corte,  solai  rum,  portii- 
bee  et  limili»  frigida.  Epilhyma  capiti  fiat  ex  oleo  roseo  et  a- 
momellino  8f  veroni  ex  frìgidi»  humoribus.qiiod  cognosulur  et 
grafitate  capite,  et  sigili*;  prioribus  conlrariis ,  ablualur  caput  «• 

Sta  fa  qua  deeoquatar  pulegium,  ruta,  abrotanum,  absynlliium  et 
milia  calida  ,  et  caput  semper  calidum  teoeatur  ,  et  ex  chden 
nerbi*  fu  aero  fiat  fumigium  quod  eger  naribos  recipiat.  Cavendum 
,  vero  eat  ne  fa  latito  morbi  medicina  ulta  adhibeatur  donec  ratte- 

fL  ria  fneipfat  digerì ,  quod  eognoscitur  ex  spisMtione  muscilagioit 

.    »  ~i     et  dealbatfone.  Quod  it  febris  ex  coriza  inoascitur  ,  quod  sepe  fit 

r^t\  5  /^  t .    eadem  causa,  nec  alia  cura  febris  est  adhibeoda. 

De  attor»  dentàm.  —  Dolor  dentium  quandoque  ex  calidisln- 
noribus,  quandoque  ex  frfgidis  (it  Siexcalidis.quod  cognnacilora 
aeuUarimo dolore  et  ex  citrinilate  faciei,  vel  ruttore,  vel  ex  hal-s- 
tudiae  palieotis ,  live  ex  tempore,  teoeetur  in  ore  vimini  album  , 
vai  acetum  lene.  In  quo  sint  rose,  solalrum,  jusquiomum  et  limi- 
Ila  talrlgideotta.  Prius  a  cephelica  minuatur  ,  vel  a  doabus  veni* 
quo  HOt  sub  lingua;  purgelur  trifora  vel  aliquo  apozimate  rwtergm 
robeem  purgante.  SI  «ero  ex  frigìdis  humoribus  fuerit,  quod  eo- 
gBOtdtor  ex  albedine  faciei  vel  lividitate  live  pallore  ,  purgelur 
com  verapfgra  vel  aliis  frigidos  humores  purgautibna.  Piani  gar- 
gartsmata  et  aternutatfones  eosdem  bumores  purgante».  Tentauir 
Tfonn  fa  ore,  in  quo  coctum  sit  piretrum  ,  ysopum  ,  euforbiuni, 
aire  plper.  Ffal  emplaslrum  de  arnwniaco  et  galbano  malaxato  ad 
igoem,et  pulverem  sulpliuris  vivi,  et  inductum  sopra  teiiuem  p*fl- 
dub>  sapra  tocum  patientem  in  ore  ponetur  ;  gingivas  eri»  can 
scarpello  incide.  Cxterlus  vero  fiat  sacelium  do  sole  tosto  et  lepi- 
do. Itesi  infuodantur  pillule  diacastorehequod  mullos  juvanl.  Ju- 
vat  etiam  quotdani  aliud  superpositum  pulsu  brachti  dettoti*  par- 
tii; prodest  multino  patientibui  ex  frigidi»  humoribo;.  Fiat  cium 
fumigatio  ex  semine  jusquiami,  et  porri,  et  sinopis,et  per  imbolato 
sopra  dolorera  recipiatur.  Succus  primeveris  herbe  maxilhi  con- 
trarie porli s  infundatur ,  vel  gargarizet  vinutn  album  in  quo  sii 
coctus  pulvis  stsphissgie  et  piretri.  Vel  Bccipe  pulverem  thuris  i 
roastic»,  spfce,et  distempera  cum  albumine  ovi,  et  cum  aiuta  su- 
per venas(?)  pone  tenere.  Dosi  accipe  ellium  et  in  eo  fac  forameli, 
in  quo  repone  mentam.i  t  coque  panim  sub  cinere;  postea  lere  to- 
tum  in  mortorio,  et  ex  bis  poi»  super  locom  dolentem.Vel  accipe 
cepan»  et  barbara  ejus  incide,  et  foraioen  fac  in  eam ,  et  pone  io- 


379 
violaceo.  Primari»  porgctur  pillai»  predirti*,  calidis  herbis  sbsyn* 
thium  et  similibus  ,  et  predicto  modo  fiat  etiam  pradictum  ster- 
outatorium.  Ad  ultimum  unguentum  auribus  fiat ,  quod  Recipe 
ellebori  albi,  costi,  castorei  ana  §  jv  rute,  nitri,  mire,  piperisni* 
gii  3  ii«  eu forbii  3  j,  et  hec  pulviscum  olco  eonficiator  vel  cuoi  bu- 
liro  ai  oleum  dcsit. 

Cernirà  sanie**  aurium  et  cvram. — Contra  saoiem  auriom  dfctem- 
peretur  curo  aceto  et  melle,  mirra  et  alumine  et  inmittatur,  vel  al 
tanica  auprahabundaverit  pre  ceteris  addatur  ct*toreum  et  op- 
pimi, coro  felle  bovino  et  acelo  distemperetur.  Si  sangui*  ab  auri* 
bns  Boat,  galle  puh is,  thuris,  boli,  masticis,  et  in  aceto  coquatur 
et  io  auribus  instillelur.  (II.  p   IG5,  Rub-  De  dolore  ovi*w).Con* 
tra  dolorem  et  percussionem  lana  olco  roseo  infusa  aive  batiro  re- 
centi et  tepida ,  sive  adype  galline  liquefaci  e  auribus  Immitator. 
Si  vero  aliquid  sive  pulverb  vel  aliut  in  auribus  eeciderit ,  aora 
nli  apposita,  si  illut  videri  poteri!  acu  incurvata,  vel  simili  artifi- 
cio extrahatur,  aliquam  cannam  vel  oornu  perforatum  auri  impo- 
aaUir  per  illut  quidero  quasi  aerem  sugendo  primom  trahendo 
"  eeciderit  extraheri*  ,  et  ut  facilius  sternutato  adbibeatar 
de  foliis  penici  tritis  extractus,  et  aceto  immixtos  aure  In- 
tffletur.  Item  sulphur  vivum  cuna  calce  viva  et  melle  et  aceto  df- 
tfeaperetur,  auri  infundatur. 

Do$emptini$  fl*xu  a  ilextra  mire  (sic)  (Il .  p.  109) .  —  SI  sanguis 
a  dextra  nare  fluxerit ,  a  cefalica  destri  brachi i\  si  virtus  et  etaa 
pemiserint,  minuatur.  Simililer  si  de  sinistra  parte;  et  frena  ar- 
gHa  aceto  distemperata  et  de  bolo  armeno,  qnod  melios  est,  illinia- 
tnr.  Si  vero  flimis  sanguini*  nimius  erit  et  frequens,  emplastruns 
fiat  de  farina  ordei  et  ro*is  et  succo  solotri  vel  sempervive  «  et  e- 
pati  super pona tur  et  supra  pulstis.  Si  a  sinistra  parte  naris  fluxe* 
tìt  sanguis,  spleni  apponatur;  si  a  destra,  epati. Fiat  etiam  hoc  un- 
guentum quod  naribus  immittatur,  quod  Recipe  ccrusam,  eca- 
tiam,  bolum,  litargirium,  thu«,  masticem,  galla*,  rosa*.  Si  autera 
tondum  cessa  veri  t,  ulrumque  brachiiim  supra  cubitum  stringe  for- 
titer,  et  supinu*  iaceat.  Vel  nrcipe  spengiam  sive  Innam  et  equa  fri* 
gida  vel  succo  sempervive  infunile,  et  saper  caput  |*>ne.  Si  vero 
fluus  sanguinis  ex  ralore  tolius  rorporis  fuerit ,  arripc  pannum 
Koeom  et  in  aceto  forti  et  sucro  sempervive  inungatur  et  in  eo 
totas  eger  involvatur  et  tesliculi  et  virga  in  areto  teneantur.  Vel 
comburantur  solee  et  adiuncto  sanguine  draconw  et  pulvis  inde  fa* 
dns  insuflletur  naribus  ;  vel  stercus  porcinusrum  aceto  disteni* 
peratus  et  addiunclo  sanguine  draconi*  ,  bolo  armeno ,  thure  na- 
ribus imponatur;  vel  sangui*  paticntis  rombu*tus  in  patella  et  pul- 
lis  inde  fari  11  *  naribu*  iiMifflelur  ;  w\  fumus  reeipiut,  vel  pulve* 
rem  trulle  lupinaribus  recipiat,  vel  e\  ra*uram  porgameli!  pulvis 
faetns  naribus  insuflletur;  vel  fìltrum  u*tum  et  pulverizatum  super 
lorom  pnnatur;  vel  11  ri  ice  bardanire  ,   idest  unica  greca  pUlelur 
ttsuperpoiiiitur,  qimm.im  ^ìinl  quid.im  qui  sope  in  die  fluxum  na- 
rium  paliuulur.  circa  quo*  dieta  est  ndhihriidn  coti«ervatio.  Ca- 
vcaot  autem  sibi  ab  orimi  genere  le^unmicin  i-i  .1  carne  vaccina  , 


m 

bit  fleama  gerwrantibus.  Utotur  yerapìgram  «fl  pflkriti  «toh;  fa* 
eothili  inxi  diebi»,  freqiienter  us  abtaatur  Lei  «qa»  hrqwdfc* 
qoatur  anfeum,  mei,  mente  snccus  et  linam  odorifenrn*  ttlgrik 
noctibus-  Etiu  mane  teneat  sub  lingua  in  oreij  Tdff j  hunik  at- 
to b  rum,  donec  fiqueflant.  Que  Recipe  citiamomi,  ofitbjl,  trini 
gariofili,  nucis  tnuscate,  maatici»,  tigni  aloes,  rose  so*  exaefaatj, 
sandali  albi,  ipice,  cubebe,  cardamomi,  galle  museale.  eanphettf& 
fac  puherem  de  omnibus  ,  et  cuoi  vino  odorifero  dblenfHt,  tf 
inde  (ac  pillulas.  ■' ■■-»•'  ■• 

D»  lentiginet  forisi.  (  II.  p.  185).  —  Contri  lcntigines  fac!»'  po- 
ne in  acerrimo  aceto  vij  ova  integra,  et  tam  diu  ibi  dimilte  donec 
eiterior  cortexait  in  raodum  pellicole  interiori^  Ttmc  eis  misce 
puherem  sinapi  g  iti,  et  simul  tere  et  iimnge  faciern  frequentar. 
Item  accipe  sucum  radicia  viticelle,  rielarainis,  dragualcbe,  jsri 
equo  pondera,  et  cam  libbra  j  melili  misce  ittos  succo*  ad  racnso- 
Tara  dimidii  o*i  awerini;  deinde  accipe  panini  de  cerasa,  et  dinera- 
P«n  fa  equa,  et  lupradictia  admisce,  et  ad  lenlum  ignem  fac  bui- 
lire  et  poitea  mediani  eballitionem  pone  intus  zinziber,  tritura  o- 
libsoum,  idest  thus  mtnutns,  sioapis,  site  alliatn  agreste  equo  pon- 
dere, et  com  ibit  dormitom  extra  fortiter  unge  ,  sed  [trias  tacie 
(tendati  fumo  egrediente  de  olla  aqoe  calide  piena.  1»  mane  i 
fortiter  cura  farina  lupini  «vi  mica  pania  com  aqua. 

De  squinantia.  (  il.  p  204  ).  —  Si  sqnlnaD lia  fitcrit  ex 
oe,  quod  cognmeìtur  ex  plenitudine  pulius  et  venarum,  de 
ceflalica  mlnuatur,  et  atitur  diacodioo  ut  veot;  conslrìngan 
fluxus  fiat,  et  diarundiiiis  ut  faciatititica  gargarismo  la  io 
tam  de  ysopo,  liquiritiàm,  fenumgrecom,  dat  i  !■■  carnium.  Si 
fuerlt  ei  colera,  quod  cognoncitur  ei  ninfa  angustia,  nìmia  i  . 
et  durftta  pulsi»,  eadem  cura  adhibenda  est,  exccpla  sanguini*  óe- 
tractbne  ,  loco  cujus  fiat  apoainu  de  tamariinlis ,  cassie  flttafer, 
mirroballaui,  citrine  et  maone. Suoi  etlam  quidam  abborenles  [»• 
tiones,  quibus  flet  dotractio. Utile  est  euint  in  utroque  fieri  crfilc- 
rem  si  rea  «petit.  Si  vero  fuerit  ex  fleamate  quod  indicai  dolor 
remissus  et  sitis  nulla,  purgandus  est  potionihus  purgantibus  dea- 
ma,  scilicet  benedicta  et  apozimate  de  agarico  et  aliis.  fac'  ' 
est  etiara  gargarismus  de  oiimelle  cum  aqua  mixla,  in  qui 
cium  sit  piretnim,  radii  rafani,  squinantium,  cassia  lignea  I 
nilia,  que  inveniuntur  in  Autidotario  ad  gargarismi  dissali-, 
faciendum.  Valsi  elioni  ad  idem  atercus  Cuninum  cam  ptisani  di- 
alemperatum ,  sive  mulsa  ,  et  cum  panno  supra  locuro  d'>k«- 
tem  posilum,  sive  gargoritent.  Vel  accipe  limaicias  de  salici!»», 
tei  de  aliis  arbnribns,  et  tere  cmn  foliis  rubi  sive  rose  et  super- 
none. 

Ottetti.  (Il    p.  209).  -Centra  tuasim  qoo  ex  «Ha***, 
quod  cognoscitur  ei  caliditate,  et  nrina  intensa,  aiti  et  aMrNaa 
igMnBlitV- 


gulluris ,  coofert  etiam  multimi  diopapaver, 

dum  datura  cuoi  syrupo  llquiritie,  voi  ptisena  et  apòSdnub.etsr- 

rupus  cisdem  nerbis  ex  quibus  oleum  couùcitur.  CosrfortetiKii* 


381 

tua  priverai  pfperfa;  postea  acdpe  barboni  sopradfctam  cita  lo* 
absdsa  fuerit  remine;  post  totani  io  stoppam  inveivo  ot 
earbooibos,  et  com  coctom  fuerit  tere  bene,  ot  super lo- 
exterius  pone. 

Or  dèloredentium  perforatomi*.  — .  De  dolore  deottom  con  00- 
xwmkm  perforatone,  quod  oootiogit  timiliter  (ll.p.178)  qoaodo* 

aBK  cnlidts  bamorìbot  9  quaodoqoe  ex  frigidi» ,  qood  ex  pre- 
tigli»  cognoscetur ,  et  lecoodum  Illa  tigna  corpora  predi* 
dbaMtfctaii  suot  purganda.  Delude  galle  perforate  pulveriate  et 
cum  terebentina  distemperate  deoti  imittantur,  qnod  nrattmi  va- 
let  Si  ex  calido  fiant  bomore,  mirre  coditem  pulvis'cum  tocco  ro- 
ti ittemporatos  eidem  immisaus,  tive  piretmm  eodem  modo  con- 
multali  tal  et-  Coofort  eodem  modo  aveoa  alexaodr ina  et 
9  f d  phyloniom  immitsom  eidem.  Si  vero  vermi»  hoc  mo- 
i  fcaterierit,  timiliter  piretram9  gallam,euforbium  In  fino  di- 
ir,  et  immittator.  Sin  aotem  post  prandiom  temper  (?) 
forameo  et  totut  deos  Terrò  extrahatur,vd  fadlius  hoc  modo. 
Karin  tritici  cum  bete  titimali  distemperata  io  foramioe  et  circa 
aerimi  knmitlatur,  et  sic  deos  cedei  Vel  acciperadicemjusquia* 
mi  ot  colefac  lòrtiter  et  bene  calidiim  pooe  super  deotem,  etdr- 
eius.  Caveudum  est  tamen  ne  t idni  tangaotor 
timiliter  caderent.  Soot  autem  etiam  alle  medicine 
•a  ad  Idem,  ted  iste  prevalente 
Or  mmmotiomf  dcntwm.  —  De  commotione  deottam  qw 
It  ex  calidis  humoribus  ,  quaodoqoe  ex  frigidi»  f  ex  qui- 
lat  eogooscetur  per  signa  predici» ,  et  predietia  modia  6- 
purgandi.Si  vero  sit  ex  calidis,  prodest  de  cephalea  vena  mi* 
vd  Tu  cervice  scarificar!.  Demum  teueatur  aoetum  io  ore] Il 
eocta  sit  galla,  suinac,  a  lumen,  cortex  mali  grana  ti,  et  hoc  par 
infundaotur  ,  et  deinde  siccata  et  pulveriaata  super  gfagl- 
aapergantur.  Si  vero  fiat  ex  frigidi»  humoribus,  aluuieu  ot  aal 
et  pulverizata  super  denteai  pooantur  et  de  bis  f ricontar» 
Si  putredo  et  limosità»  fuerit  in  dentibus,  ex  sale,  nitro,  tburo  ot 
marino  pulveriiatis,  et  alia  multa  ad  idem. 

Or  divedanone  gtngivarum  a  carne.  —  Ad  giogivarum  dividatìo- 

amaa  carne  accipe  farinamorobi%cootere,etpul?erixaetalumeoii- 
trita  dente»  frequenter  de  polvere  radici»  ciperi,  bc  idem  et  tal. 
Or  fetore  ari».  (II.  p  1 74  ).  —  Fetor  ori»  est  qoaodoque  ex 
line  giogivarum  et  dentium ,  nascitur  quandoque  ex  flou- 
in  stomaco  putrebcio.  Si  ex  gingivis ,  dignoseitor  ex  digi» 
Us  auperfricantibus,  et  deinde  naribus  admotis,  quibus  feteutita» 
ex  giogivis  constai  esse  fé  lo  rem,  qua»  cum  aceto  fortiter  frica  ot 
lava,  in  quo  decoda  sit  mirra  vel  menta  cum  balaustiì»,  de  polve- 
re eerum  ;  cuoi  puh  ere  thiiris  et  gallarum  et  rosarum  frequeo- 
ter  dente»  et  giughas  frica.  Abstinenduro  est  a  casco  et  lacte  et  ab 
emnibus  que  Guai  de  lacte,  et  medicinis  utendum  est,  qoe  ea  red- 
dant  odoriferurn.  Si  vero  ex  fleumole  fuerit  in  stomaco  potrete* 
ctof  abstioeaot  ab  omui  genere  pisciuin,  et  grossi»  camita»,  ot  ber- 


m 

Mi  fleoma  gdnerantibus.  UUtar  yerapigram  vèl  plthrib  teiéb,  fi 
eothiis  io  x?  diebus,  freqoenter  os  abhiatur  io  «qua  lo 
qoator  anisum,  mei,  mente  soccus  et  vinum  odorifero!* 
ooctibus.  Et  in  mane  teneat  sub  lingua  io  ore  ij  vel  ii)  bara»  ffl- 
lularom,  doncc  (iquefiant.  Que  Recipe  cinaifaomi,  alithii,  oobUNi 
gariofili,  nucis  muscate,  mastici»,  Ugni  aloes,  rose  aoa  exacfemj, 
sandali  albi,  spice,  cubebe,  cardamomi,  galle  museale,  caapèeceQ, 
fac  pulverem  de  omnibus  ,  et  com  tino  odorifero  distempm  v  41 
inde  fac  pillulas. 

D#  tentigines  faeiei.  { li.  p.  I 85).  —  Contra  leotigi 
ne  in  acerrimo  aceto  vij  ova  integra,  et  tara  dio  ibi  dimitte 
exterior  cortex  sit  in  modum  pellicole  inlerioris.  Tuoc  di 
pulverem  sinapi  3  iU«  et  simul  tere  et  inunge  faciem 
Item  accipe  sucum  radici»  viticelle,  ciclaminis,  dragaoieho,  jsrl 
equo  poodere,  et  com  libbra  j  mdlis  misce  istoa  suceoa  ad 
iam  dimidij  ovi  a  ose  ri  ni;  deinde  accipe  parum  de  cerosa,  et 
pera  in  aqua,  et  supradictis  admisce,  et  ad  leutum  ignea  fce 
lire  et  postea  mediam  ebullitionem  pone  intus  zinxiber, 
libaoum,  idest  thus  minutus,  sinapis,  sive  allium  agreste  aqMMfr» 
dere,  et  cum  ibit  dormitum  extra  fortiter  unge  ,  sed  prtas  Ub 
desudata  fumo  egrediente  de  olla  aqoe  calide  piena,  lo 
fortiter  cum  farina  lupini  vel  mica  pania  eum  aqua. 

De  squinantia.  (  11.  p  204  ).  —  Si  squinaotia  fuerlt  cà 
ne,  quod  cognoscitur  ex  plenitudine  pulsus  et  venerimi, 
ceSilica  miouatur,  et  utatur  diacodion  ut  vene  constrtogasftoroe 
fluxus  (laL  et  diarundiuis  ut  faciat  «litica  gorgarfcmata  "~ 
tam  de  ysopo,  liquiritiam,  feuumgrecom,  dactili  caro! 
fuerit  ei  colera,  quod  cognoscitur  ex  nimia  angustia,  nhsia SÈI, 
et  duritia  pulsus,  eadem  cura  adhibenda  est,  eicepta 
trectione  ,  loco  cojus  fiat  apozima  de  lamarindis  ,  cassie 
Birroballani,  citrioe  et  manne  Sunt  etiam  quidam  abboreotos  pt- 
tkmes,  quibus  Set  datractio.  Utile  est  enim  in  utroque 
rem  si  res  expetit.  Si  vero  fuerit  ex  fleumate  quod  indiept 
remissus  et  sitis  nulla,  purgandus  est  potionihus  purgaoUbm 
ma,  scilicet  benedicta  et  apozimate  de  agarico  et  eliis.  ""  " 
est  etiam  gargarismus  de  oximelle  cum  aqua  mixta,  io 
ctum  sit  piretrum,  radix  rafani,  squinantium,  cassia  Ugéeotltf- 
milia,  que  inveuiuntur  in  Autidotario  ad  gargarisma 
fnciendum.  Vaiai  etiam  ad  idem  stcrcus  caiiinum  com 
stemperatura ,  sive  mulsa  ,  et  cum  panno  aopra 
lem  positura,  sive  gargarizent.  Vel  accipe  limaccias 
vel  de  aliis  arboribus,  et  tere  cum  foliis  rubi  sive  rose  et 
pone. 

De  (uni.  (Il  p.  209  ).  -  Contra  tussim  qoe  ex  caBflMe *» 
quod  cognoscitur  ex  caliditate,  et  nrina  intensa,  siti  et  saporii* 
gutturis ,  confert  etiam  multum  diapapaver,  diadragaotao  iHgi" 
dum  datum  cum  syrupo  liquiritie,  vel  ptisana  et  apozinMte,4«7* 
rupus  cisdem  herbis  ex  quibus  oleum  coulicitur.  Conferte!»** 


183 

basilica  minai  innlcos  (?),  ti  vene  repiote.  81  veroex  frigore, 
mtrarib  signis  cognoscctur .  Valde  confort  hoc  oleum  diaÌreot,dia« 
rtepam,  diairon  pipereon.  diapratsium,  et  preeipoe  iilod  qood  in- 
-eflitar  in  Libro  aureo.  Quod  Recipe  a  meo*  -f-  ij,  prassii,  palegii9 
sriaroenti,  ficus,  squille,  ysopi,  uuclei  piuei  ~  et  semi*  Conton- 
botar  et  in  equa  die  ac  nocte  infusa  sufficienter  coquiotor  et 
ofeotur,  deinde  et  cura  roelle  usque  ad  consunctionem  eque,  pò» 
tea  temperentur  cuoi  pulvcre  isto,  qood  Recipe  liquiritie  g  j,  sue- 
i  liqairitie  g j,  draganti,  gummi  arabici,  amili  ^»j,  aniai,  temi- 
di feniculi,  yreos,  ameo*r  i,  seminit  citooiorum,  cucumeres,  cu- 
artrite?-  iij,  da  mane  et  aero  cuna  vino  voi  tjsano.  Cotiferunt  etiam 
focimata  ex  eisdem  speciebus  confecta  ex  quibus  clectuaria  pre- 
Ifeta.  Conferont  etiam  hec  pillole,  precipue  si  tossii  fuerit  ex  et- 
antique  asmatici*  volent.  Recipe  mirre,  gslbani,  catterei,  dra- 
pÉl,  oppii,  storacis  g  j,  croci  g  iij*  teneantur  sub  liogua-MaxiiM 
i  tosth  est  sicca  talent  pillole  «te:  Recipe  suci  uve  passe,  liqui- 
Me,  pinehe,  cucumeris,  dactili  5  iij.  papaverfs  gvj,  semiobeito* 
dormi  g  v;  vel  etiam  hec  pillule  quod  Kecipe  draganti,  golii,  d* 
roti  g  j%  succi  liquiritie  g  iiij,  peniti  g  iij;  valeut  etiam  pittateci* 
ogkmke  ad  idem;  hoc  omnia  valeut. 

De*pumUbitt  sttnrjéinem.  (ll.p/232)  (  I). —  Sputum  tanguiMQflt 
[■fdoque  a  capite  ,  cujus  hec  suut  tigna  :  capitis  gravita*,  tea- 
io  veoarum  in  naribus  cum  titilotione  et  inf  racttone  ;  quaodo- 
pe  a  polmone  quod  sangue  signatur  clarus  et  spumosi»,  camtus- 
i  et  exereotione  missus  ;  quandoqae  etiam  fit  ex  veoarum  sto* 
noci  ruptura,cujus  sunt  signatsanguis  niger  cum  vomitu  emmoi* 
tiqotodo  vero  <  larus  ;  qiiaudoquc  etiam  fll  ei  vicinit  membrie 
itontm,  sicut  a  gola,  faucibus,  gutture  et  similibm.  Undccumque 
ero  fluat,  confort  minui  a  \ena  ccffalica  vel  malia  frequentar, 
lire  etiam  confort  hoc  electuarium,  quod  Recipe  olibani  g  iij,  a- 
lidi  3  iiij,  psvmphiti  3  vi'j ,  sanguini*  draconis ,  oppii  ana  g  »j  f 
caperà  cum  dia<o<Jion  vel  syrupo  mirtino ,  et  succo  arnoglotte 
■ni  bolo,  dragantou,  amido,  ypoqimtidos  in  potum  datus.Si  tao- 
ais  a  polmone  venerit,  confert  apozima  si  ex  eisdem  fiat,  et  cum 
ielle  et  tertia  pai  te  aque  usque  ad  consunctionem  eiusdem  aqoe. 
i  vero  a  capite  de*cenderit,  confort  atanasia  et  agarico*. 

De  empiei*.  — -  Km p irò  dandum  est  diadragantium  in  inaile  et 
M»,  diapeni<lioii ,  diapapatis  ,  ne  in  tisim  transeat  et  perfecte 
orgetur.  I  latur  hoc  elertuario,  quod  Kecipe  liquiritie,  fenogro» 
i,  amili,  semini»  Imi,  api:,  amiriali,  prassi i  jj,  draganti,  gami  J  j 
t  semis,  piretri  5  >iij,  quo*  Milicfi  da  mane  et  sero.cum  ptisauo 
»cto  cum  liquiditi  ,  u*l  maligninoli ,  in  quo  cocta  sint  ysoput  , 
limus,  jreos  li^ui:  ilu,  «*l  li.it  rata  plasma  do  ticubus  et  radil  ti- 
nte cum  farina  oiilfi:  maxime  autori)  caveant  ab  ira,  venere,  cla- 
uore,  fumo  et  poh  ero. 

(1) i  A«/  CoJ.  di  Urtai  Einoptoicì  Miat  MjiguiAca  voaeaAta9  vai  sfata» 

u.  Spulimi  auleta  tauguiuvuiu  Uc, 


384 

Df  ama».  (II  p«  213).—  Contri  mm  d  itt  a 
cognotcitar  ex  plenitudine  feoarum  et  ribore  Asciai  v  «9  paft- 
muro  de  vena  mediana  minai  opportet  8ed  ti  fuerit  ex  aliqneram 
hamorum  hebundantia,  purgeUir  homor  auperhabomtanaCHipl- 
lulia  electuarib,  tei  cura  benedicta,  voi  cam  yerapigra,  fai 
eoadem  humorea  precipue  detur  diasulphur  vel  diamai 
oximelle  distemperato  cam  aqaa  ealida.  8ed  ai  oximel 
liticua,meliut  eaaet;vei  eadem  electuaria  dentar  cumai 
lamenti,  jaopi,  iris  illirica  pratili»  ideal  marrubii,  Hqoirilta, 
rice.  Cooferuot  etiam  pillole  bichiche  muRom  te  noeta 
diete  contro  tiaim  Proaunt  etiam  moltam  pillale  cinogloaiice^ 
in  AntidMario  habentor,  eodem  modo  date,  prerìpoe  ai 
rit  ex  catarro,  quod  cogooscitar  ex  atrfcUira  nariem,  doloro 
aternutatione  frequenti.  Valent  etiam  iati  trochei  qui 
tur  aie:  ex  aniao,  aulphure  vivo,  armoniaco,  caatorao, 
equo,  triti»  cum  aqoa  mixtia  et  oximelle,  qooa  ticcatoa 
tea  Ari  con? enit*  Aliot:  aommatur  auripigmentom  et 
temperetar,et  ex  eo  panooa  liniator  qui  deinde  aiecetaai 
booea  eomburatnr,  et  patieos  ore  aperto  fumum  ex  eo  widjU^ 
quod  miro  modo  coofert.  Aliut:  contri  feorfj  ooctao 
queoter  eommedat,  quod  ad  idem  falde  coofert  Si 
ex  aicdtate,  coofert  dragante»  frigidum  et  hoc  apotii 
flcoboa  aiccia  flt,  et  draganti  et  jrb  illirica  et  tocco  liquiritifc 

Ito  pripneummia.  (Ih  p.  21 7  ).  —  Peripneumooie 
tigna.  Strictora  pectore  tusab,  difflcultat  respirando  CaMa 
tinoa.  Quod  ai  bota  fuerit,  cibua  eorom  atnt  pultea,  et 
poti»,  multa  in  qua  decocta  tit  mica  panb.  Fiat  etiam  li 
modo:  deeoquatur  cum  tino  et  oleo  aemen  tinapia  in  quo  lana  ta- 
rata et  pottea  expreasa  tepida  pectori  toperpooator ,  et  hec  b» 
queoter  fiat.EUam  exercitium  (?)  appotitum  cooferlllaxlatt  Wa 
iato  aenapiamua  confort,  carice  in  fino  eocte  et  pottea  trita 
ainapi  trita,  et  mei  immixerb,  et  tic  timul  calefacte 
dam  emplattri  appooatar.  Cum  vero  ruptura  fuerit 
fedite  purgetur,  utaptur  diairb  et  diayaopum,  et  precipita 
lectaarium  quod  Recipe  folla  rute,  urtice  aemina,  doganti  aaala 
dulcore  infuaum,  et  atellb  tpumaotia  g  aemb.  Ex  hb 
dabb  iejuno  coclearie  j.  Si  fero  febrb  acuta  fuerit, 
tana  f el  pultea  de  ordeo  ;  potut  vero  alt  ayrupoa  fi 
qua  temperatala,  in  qua  mbceantur  aemina  citrolb,  coartata, 
lonb.  Valet  etiam  btb  predicta  coofoctio  tino  tiaapl.  Di 
ptiaano,  in  quo  decocte  tint  ^  iij  f  bei  quercioi.  Nota 
urina  remiate  fuerit,  pubus  f elox ,  eger  debilb,  quod' 
et  maxime  ti  tputum  sit  debile  et  tubtile. 

Depteuresi.  (II.  p.  225  ).  —  Pleuretit  tigoa  hec 
feria,  tussit ,  anelitus,  febria  continua.  Solet  fero  naad  _ 
ex  sanguine ,  quandoque  ex  Oeumate  >  et  ex  malaacotia  vix  art 
nunquam.  Ex  quo  buonore  uaacitur  tolet  digooeci  fd 
quaodoque  ex  sputo  sanguineo  ,  ti  tit  ex  tanguiue  ;  ai  ex 


38S 
o;  il  ex  fleutnate  albo;si  ex  melancolia  livido.  Qaod  si  In  prin- 
aoo  possit  discerni  ex  quo  tit  humor ,  quod  ti  foerit  ex  co- 
rei sanguine,  de  roediona  vena  io  primis  minuatur ,  ei  pultes 
continue  prò  cibo  de  farina  ordei,  et  ptisana  prò  potu  utatur. 
Mtur  ettaro  emplastramsupra  locum  palienlera  hoc  modo  con- 
ni, quod  coquanlur  radices  malve  in  aqua  et  deinde  terantur, 
scontrili*  semina  lini,  fenu  greci,  pulveriiata  coromisceen- 
rt  poi  vis  jsopi  spici  (sfeci?),  si  febris  lenta  fuerit,  et  bec  omnia 
rie  predirle  aque  simul  cum  farina  ordei  ctoleocommiscean- 
Jood  si  non  facile  assellaverint,  detur  laxativora  ex  tamarin* 
,  Cassia  fistola  et  violis  confectum;  detur  ptisana  cum  pollipo- 
redicto  modo.  Accipiant  autem  hoc  electuarium  in  mane  et 
st  in  meridie ,  quod  sic  confice  :  Suine  equale  pondus  liqui- 
elcjus  succi,  amidi,  draganti,  gummi  arabici, seminis  citrali, 
ois  cucurbite,  et  tempera  cum  syrupo  violaceo.  Si  fero  fue- 
:fleumate,  sii  cibus  pultes  ex  farina  triticea.  apponatar  etiam 
emplaslrum,  nisi  quod  prò  farina  ordei  ponatur  itera  nastur- 

el  ysopus,  et  prò  oleo  mei.  Detur  etiam  idem  laxativum,  si 
fuerit,  et  idem  electuarium,  additis  in  co  ysopo, iride  illirica, 
m  mede  tempereutur  cum  tertia  parte  aque  dccocte.ltem  em- 
rum:  accipe  solatrum,  licci  siccas,seminis  lini  cum  fenugreci9 
s  in  aqua,  in  qua  distempera  farinam  ordei  et  impone. 

Usi.  tiesUt  tractare  de  ptisi.  (  II.  p.  22B  ).  —  Ptish  enim 
i  aliquando  larg^, aliquando  stride  accipitur  Largo  ut  in  se- 
qui cotiMimpti  sunt  e\  elate,  et  ut  in  patientibm  febrem  ethi- 
lequa  dicium  est  superius  in  traclatu  febrium;*lricte  accipi- 
x  nitio  pulmonis,  que  sic  difBnitur:  Ptisis  est  consunctio  lo- 
orporis  ex  vulneratone  pulmonis,  de  qua  modo  dicetur.  Que 
ex  vitio  pillinone  tit  dunbus  modis  :  aut  enim  fit  ex  prece- 

Tubiere  in  pulmouc,  que  specie*  magis  in  calida  et  sicca  re- 
.Aut  fit  ex  agregalis  humoribus  in  eodem  membro,  quema- 
t  in  humida  el  frigida  regione.  Min*  vero  ptisis  speciei  quo 

vulneratone  pulinonis  bec  sunt  sigila:  a  principio  emoptoici 
poslea  empiei.  Illius  autem  que  Ut  ex  agregalis  humoribus 
unt  signa,  a  principio  empiei  iìunt.  Hoc  modo  perpenditur  de 
)  ut  rum  sii  ptisicus  aut  non.  Si  ptisicus  est,  continue  febrici- 
ted  calor  febrilis  parum  distat  a  naturali,  acrior  tantum  scn- 
in  cute;  tabescit  tutu  in  corpus,  ungues  habent  in  medio  eleva- 
t  lateraliter  cuna*,  sputimi  felidum  si  poMlum  supra  carbo- 
it.  Et  si  sputimi  in  iioete  reepiunt  in  aliquo  \asc  et  in  roane 
calida  intundatur,  appi: et  in  superfìcie  aque  quedam  crassi- 
t-t  *n  fu.M.io  putredine  lem-meiiU:.  In  fin*»  jtia  in  morbi  Capii  li 
il.    In  twi  i\\\:  lì t  e\  miIii, T    pultuouii  lire  est  (  11.  p.  227  j 

l>,il>i-  e:  l->:«im  nrnieiium  ,  draganti  ci  liquiritia  cum  aqua 
«•rati  r«»t«i  «I  ibi*  ei>  tu»  \<c>>*  J;»h.iuni>  D.imav'eni.  Recipe 
«muli  aita  .1  ih).  «  u  il. i<-  MiiMiiis,  mirle  rnralli,  spojii,  enia* 
aia  5  j,  ii  {ii!\<iein,  tempera  cum  su.vo  uriiogiosse,  (Unt 

tl>jc\:n   ii.. iit  :i  »  lUui  mj«co  porlulucc  tei  cucinieri*.  L'ta* 
IV.  li'.  20 


S86 

tur  hoc  clectaar io: Recipe  seminis  cacnme^cocarbfte, 

r  j,  lactucc, viole,  liqairitieet  sacci  cjus,  papa  veri*  albi,  amidi,  dra- 

ganti  aria  1  i],  conflciantar  cum  aqua  libri»  iij,  io  qua  temperata 

dragantum  cum  siruposimplici,  ih  quo  cocta  sint  liquiritie,  drt{ 

li  et  simHium,  sumantar  mane  et  aero  nane  io  modano  ancia 

«caie.  Dabis  etiam  Irociscos:  Recipe  rose  3  x.  toccar!,  spodii^ 

ci  liquirilie  ana  3  ▼*  amidi*  portulaca,  scariole  ana  g  iij, 

te,  ciicumeris,  melloni*,  sandali  ana  3J«  tempera  cum  succo  paflUi  41 

viole.  Notanduro  quoniam  ptisicorum  siropu*  hoc  modo  confd  dabet 

et  valde  conferì:  Accipe  vas  stagnatum  interim,  et  in  eo  pone  si- 

rupum,  postea  accipe  aliud  vas  aqoa  plenum  et  in  eopoaatar 

vas  cum  syrupo  ,  bulliat  aqua  et  ex  calore  aque  bulliet  atropa*  et 

sic  conflciatar.  Si  febricitcl,detur  plisanom,  pultes  de  spelta ,  et 

mulsa.  Sciendum  est  quod  si  empiei  rigidi  sint,  nunqaam 

tur  postea ,propt e r  eorum  contrarietatem:utenim  voloos 

cctur,  opportetut  tussis  provocetur.Tussis  vero  et  contuselo  magli 

aumentat  vulnus,  et  imo  incurabilis  fit  propter  tisim  ani 

purgatur  Si  vero  ptisis  ex  huraoribus,  primuin  dandum  est 

num  simplex,  theodoriton  anacardinum;  si  forti*  fuerit 

otatur  etiam  tyriaca,  vel  diaprassion9  vei  diayreos,  tei  diapeaMieB. 

Sed  quoniam  hec  supradicta  species  cum  reumatismo  «ahi  tari  « 

dandum  est  in  estate  diapenidion,  diaprassion.  Dieta  eoruia  fri 

patiuntur  ex  volnere  palmonis  sit  frigida  et  humida.  congbtiaoB, 

ut  pedes  sunt  et  crnra  porcorum,  et  galline  et  palli  earum, 

annuali»  agni  et  similia ,  pania  mundus  ,  et  vi  num  album  et 

le. Si  siue  febre  fuerint,delur  etiam  mulsa  eis  cum  sino  iìqdritia, 

draganti.  Patientibus  ex  humore  grossior  dieta  detnr , 

porcina,  vaccina,  agnellina  et  similia,  pisce*  fluviale*,  da 

Qcus  sicce  et  hujusmodi . 

De  dolore  ttomaci.  (IL  p.  240).  —  Dolor  stomaci  qnandafaatf 
frigidi*  humoribus  cum  ventosi  tate ,  quandoque  ex  calidn.  Si  ai 
ventositate  fueritquod  cognoscitar  ex  eruditale,  pallore  et  ex  tre- 
more frigido,  primum  purgetur  cum  yerapigra  vel  agarico  shaftid 
voi  acuta  frequenter  data,vel  pillulis  aurei*, vel  pillulis  de  elalerfe,*! 
benedicta,  vel  diamaratrum  Deinde  hi»  aUntarelectoarib,dHiti 
pipereon,  diacimìnum,  diaspermaton ,  qood  propria*  est  eaatrs 
ventositatem  auferendam;  aurea  alexandrina  et  tyriaca  confai  M 
vero  fit  dolor  ex  ventositate,  quod  contingit  ex  ventositate  tal  fri* 
giditate,  omnia  hec  electuaria  conferunt  multom.  Detor 
zi  ma  in  mane  cum  cimino  et  semine  apii  ;  lateres  etiam  fa 
infusi  et  calefacti  panno  lineo  involvanturetsuperpooaatoret 
pe  commulentur;  vel  lana  calido  vino  infusa  et  expreasa,  vai 
già.  Si  vero  fuerit  ex  calidis  humoribus.quod  dignosciturexiatea- 
sione  urino,  et  faciei  citrina  cute,  purgetur  cum  trifora  aeiacM 
vel  psillitlco,  vel  diaprunis;  detor  etiam  apozima  de  tamarindi  ti 
cassia  Astuta ,  et  miroballani  citrini,  vel  pillulis  elacterkm,  vd  dia- 
roaratron.  Uantur  frigidi*  electuariis,  ut  rosata ,  diarodon  frigi- 
dum  et  Uiasandali. 


387 
De  fastidio.  (  II.  p.  545  ).  —  Fastidiare  est  immettilo  appetì* 
taf  ex  «ilio  stomaci ,  quandoque  ex  caliditate  eias  ♦  quandoque 
ei  calidis  humoribus ,  quandoque  ex  frigidis.  81  et  caliditate  sto- 
mei ,  quod  cognoscitur  ex  intensione  urine  si  ve  nausea  ,  uten- 
dum  est  sjrupo  rosato,  rosata  novella,  diarodon  frigido,  irta- 
tardali,  diacitonitera  scilicet  et  zuccaro,  quod  flt  ex  novis  rosis  pi* 
statis  ?el  incisis  minutatim  et  simul  mixstis  diuque  malaxatis,et  ttt 
ibi  rosa  rum  libra  j.  iucca  rum  libre  iiij.  Si  vero  sit  ex  calidis  hu- 
■oribos  in  stomaco  habundantibus,  quod  cognoscitur  ex  urina  in- 
lessa  cum  nausea  et  citrina  faci  e,  purgetnr  cum  trifora  saraceni- 
ca,  vel  psillitico ,  vel  diaprunis  ,  vel  vomita  Andree.  Sire  ut  Ie- 
ttai vomat,  semini*  rape  g  i ,  et  atriplicis  triti  ana  £•  h  coque  la 
equa  per  duas  partes,  et  colatura  ni  da  bibere;vomat  parum.  Si  au- 
tem  fiat  ex  frigidi*  humoribus,  quod  cognoscitur  ex  urina  remisaa 
et  pallore  faciei ,  purgetur  cum  yerapigra,  ?el  pilhilis  de  ehtterlo* 
vel  pillulis  aurei*;  accipiat  vomitum  de  seminibu*  rape  et  atripli- 
ee  addito  Jj,  diagridii,  et  maxime  illis  quibus  ttomacus  inflatar,et 
repletur  humoribus.  Reliqua  vero  membra  extenuata  et  nutrimen- 
to indigenza  reperinntur,  quod  flt  ex  con  vai  escenti  bus  a  morfei** 
Oximel  dabis  eis  in  mane  cum  radice  rafani.  Post  boram  eibabis 
fflum  a  carne  asse,  duro  patie,  sive  porris  cum  quibus  detraia  poa- 
sii  inviscart.  Inde  cum  parum  dormierit  deambulet,  unde  humo- 
ras  moveantur.  Postea  dabis  aqua  calida  cum oleo,  et  mtssis inoro 
penoa  vel  digitis  vomitarci  sibi  provocete  Post  horas  dune  re&cies 
parum  jussello  grilline  et  similibus.  Hoc  deponit  fleumatfs  super- 
fluità tem,  hoc  retardat  canitiem  et  conservat  sanitatem.  Semel  in 
hebdomada  vel  in  duabus  utatur  etiam  diamilon,  diarodon,  diaga- 
langa,  diaconiten  calido,  diatron  pipereon  et  similibus. 

De  friqidilale  ttomaci  (II. p.  2 15) — Frigiditatis  stomaci  quam  se- 
guitar indigestio,  signa  hec  sunt:  Appetita*  mtiltus,  urine  erudi- 
ta* et  ventri*  inflatio,  rugitus  et  sensibilis  frigidità*  stomaci.  Con- 
tra  banc  ulendum  est  calidis  electuariis,  ut  zinziberi  condito,  dia- 
troo  pipereon. Apponenda  hec  emplastra  sunt  supra  stomacum:ce- 
looium,  oxicroceum  ;  vel  hoc,  quod  Recipe  absyntium,  mentam, 
thus,  et  masticem  equaliter;  conflce  cuna  melle  et  laudano  et  oleo- 
Purgandus  est  etiam  quandoque  cum  yerapigra  et  pilhiliscothiis* 
precipue  si  frigidus  humor  in  causa  fuerit  frigiditatis  stomaci,  et 
etiam  sepe  vomendum  post  prandium,  sumptis  cum  oximelle  ra- 
dicibus  rafani  ante  prandium  et  post  cum  carne  essate  porcina  • 
cui  inviscatur  (leu  ma,  et  post  similiter  cum  vomita  educitur.  Sed 
iflud  precipuo  faciendum  est  convalcscentibus  ab  egritudine  et 
habenlibus  locum  repletum  fleuma  te,  nec  farmacias  valentibus  ae- 
cipere.  I  terni  uro  subtili  dieta,  sicut  pullis,  perdicibus  et  similibus» 
et  vino  rubeo. 

De  canino  appetito  quum  fitex  frig'uWate  (II  p.  240).  — Si  vero 
sit  bolUrou*,id  est  caninus  appetita*  ex  frigidità  te, quod  cognoacitur 
ex  predictis  signis,  ex  pallore  faciei,  et  membrorum  macie  et  de- 
fechi virtutis9  eadem  cura  est  adhibenda.  Contiogit  autem,  testa 


588 
Galeno,  bolismum  ex  col  idi  tate  i  mia  sci  omnium  niembroriitn,  qoe 
mediante  membra  a  vcnis  multum  atrahunt,  vene  ab  epete,  epar 
a  stomaco  per  meseraicas  venas  ,  quod  dignoscitiir  ex  intensione 
urine,  et  quia  cito  advenit,  nec  tamen  peremo  tirtnsdeflcit« coa- 
tra quam  utenilum  est  syropo  frigido  ,  sicut  roseo  et  violaceo  v  et 
electuario  ,  sicut  trifora.  Danda  est  enim  grossa  dieta,  fiotto» 
bovina,  castanee,  panis  azimus  et  similia  ad  digerendum  dura. 

De  sin  (  I). — Sitis  aliquando  fit  a  spiritualibus,ut  exdistemperae- 
lia  cordis  et  pulmouis  in  calore ,  cui  magis  conferì  iuspiretio  fri- 
gidi aieris  quam  medicina  interius  adhibita  f  et  imo  magia  datai 
vivere  circa  fontcs  et  fluuos.  lit  autem  sitis  quaodoque  a  atomi- 
co ,  et  tunc  fit  aut  ex  calore  cura  humidiiate  ,  aat  ex  calore  ime 
liumiditatc.  Si  ex  calore  sine  hu  midi  tate,  deest  fastidium,  etto 
magis  confort  frigida  dieta  ut  lactuce ,  portulaca,  cucumeri  et  ri- 
milia.  Confortini ,  ctiam  frigida  elcctuaria ,  ut  rosata  novella,  tra- 
sandati, et  simiiilcr.  Confcrt  etiam  aqua  frigida  bibita.  Que  verolt 
t3x  calore  cum  humidiiate,  fastidium  patiunttir,  Qt  autem  ex  cole- 
ra rubca,  aut  ex  fleumate.  Si  fit  ex  colera  nigra,  os  habeot  amari- 
calum.  Si  Qt  ex  salso  fleumate,  in  ore  salsedo  senti  tur.  Si  fit  ex  ca- 
lerà rubca,syrupo  frigido  et  elecluaiiis  et  ptisauo  utendnm  est,  41 
lierbis  frigidis,  ut  portulaca  ,  vel  est  purganda  etiam  cum  trite- 
rà saracenica ,  vel  psillitico ,  vel  diapruuis ,  vel  cum  apozimafc 
predicto  ad  co  (?),  vel  cum  vomitu  Andree  superius  posilo.  Ite- 
ma  vero  salsus  purgaudus  est  cum  apozimate  prediclo  in  traete- 
tu  febrium.  Ad  purgandom  fleuma  etcoleram  nigram  taoeoif 
su  ut  trocisci  isti  etiam  sub  lingua,  qui  sic  fiuot:  Becipe  portata 
scminis  et  cucumeris,  draganti  ana  giij,  semini»  melloni&,cucurfci- 
te,  lactuce,  viole,  sandali,  gummi  arabici,  psilli  anagtj ,  facpol- 
verem  et  tempera  cum  aqua  rosata  vel  mucillaglne  psiliii ,  et  for- 
ma in  modum  Tabe  et  sub  lingua  pone,  fit  etiam  sitis  ex  minia  eoa*- 
mestione  et  potatioue  quam  solvit  sorauus  et  abstinentia;  pioptar 
fiimiam  in  stomaco  congerie:»  ciborum  geoeratur;  multa  Ci 
las1,  naturalis  enim  calor  movet  cibaria  et  multam  general 
Mtatem,  quam  non  polest  consumere ,  qui  etiam  circa  <ft  al 
iiiducit  sitim ,  quam  solvit  somnus ,  quia  in  eo  calor  confertatorY 
qui  postea  consumi t  fumositatem  et  digerit  cibaria.  Unde  Ypaon* 
tes;Quicumque  nocte  sitiunt,  si  superdormieriot,  faonum;  idem  fc° 
cit  abstinentia.  Sitis  ctiam  quandoque  fit  ex  distemperaulia  n* 
num  et  lumborum  in  calore,  de  quadicetur  in  tractatu  illtaegri* 
Uidiuis. 

De  singulto  (II.  p.  249).  — Singulti»  quandoque  fit  exie- 
pletione  ,  quandoque  ci  inanitione,  quandoque  ex  frigiditata.  H 
ex  repletione  fuerit,  quod  cognoscitur  ex  urine  pinguedine  et  ria- 
maci humiditate  et  capilis  gravedine  et  fastidio,  purgandoseli 
cum  y  era  pigra  vel  pillulis  aureis,  deinde  uteudum  hiia  elofita' 

(t)  Questo  artìcolo  é  compreso  ael  Compendiai*  Sakrmtamm dal Ga& 
ce  di  Ureskvia,  ma  sciua  il  nome  dell'Autore.  Veg,  Tom.  U.  p.  «fy- 


J 


•  B89 
rife:  diafani  pipercon,  dlagalanga  ,  zinziber  conditura  et  antidoto 
Julii  Cesarfs.  Recipe  castorei,  succi  liquiritie,  cassie,  piperis  nigri 
et  longi,  storacis,  oppii,  croci,  nardi,  anagij,  zedoari,  betonice, 
perle  non  perforate  ana  -r  semis,  da  solidum  j  cum  cali  da.  Troci- 
sci  etiam  erocoraedes  conferunt  cum  castoreo  et  suco  mente.  Hec 
eadem  elactuaria  dande  sunt,  si-  sit  singultii*  ex  frigiditate,  gario- 
fili  in  bore  detinendi  singoltum  curant  Confert  etiam  fumigio  na- 
lium  cum  albo  lineo  asso  vel  reubarbarum  datum  cum  oximello 
vel  aliqao  hujusmodi.  Confert  etiam  ungere  corpus  cum  calidis  un- 
gaentis  et  oleis.  Si  vero  ex  inanitione,  est  replendum.  Nota  tamct* 
quod  ex  panno  lineo  fumos  factus  et  naribus  appositus  skigultuiA 
sedat.  Idem  facit  remotio  b&nelitus  si  quamdiu  poterit  intra  so 
letioeat  hanclitum  :  fumigationis  adhibitio  valet,  et  reubarbarum 
datum  cum  oximelle  valet,  vel  syrupum  acetosum.  Idem  facit  ex* 
tremitatum  ligatio,  Ungatur  etiam  os  stomaci  cum  oleo  nardino» 
muscellino,  rutaceo,  roartiatoa,  arrogion  et  similibus. 

De  in/latione  wnirk  (II.  p.  261).  — Ventris  inflatio  ab  ydropisi 
hoc  modo  dignoscitur,.  quia  per  ca  non  comraittitur  bona  corpo* 
rìs  habitudo,  nec  bonus  color  quod  Gt  per  ydropisi  et  subito  con* 
Ungit  Contra  hanc  observanda  est  dieta  non  inflativa,  ut  caro  bo- 
vina, legumiua,  panis  azimut,  et  similia  ,  hec  enim  nocent.  Uti 
fero  debent  diacimino,  dicalamento,  diaspermaton,  et  pulvere  fa- 
tto ex  cimino,  pi  pere,  cardamomo,  carvi,  et  maratro.  Et  hec  era- 
piastra  super  ventrem  sunt  adhibenda.  Ceroniura  diactaneos ,  vel 
■oc  ex  absyntbio  et  cimino  et  melle  confecto  cum  laudano. Vento- 
sa etiam  ignita  super  stornacelo*  sine  scariBcatione  pooatur  et  con- 
fert. 

De  vomito  (II.  p.  252>. —  Voroitas  qttandoqtie  fit  ex  frigiditate, 
qaandoqueex  habondantia.  Quod  si  fuerit  ex  frigiditate,  quod  de- 
eia  rat  cruditas  et  habundantia  sputi  insipidi ,  detur  oximel  assiV 
due,  et  purgetur  si  multum  non  fuerit  debile  cum  yerapigra  ,  vel 
agarico,  voi  pillulis  aureis  vel  cotiis.  Utantur  diacimino  calido,  vel 
eleo  confecto  ex  aniso  'et  mastice  et  zinzibere  cum  melle  equali  ter 
coufectis;  vel  ita  tantum  ex  aniso  quantum  ex  aliis  duobus,  gii]  da 
singutis  accipiat  et  de  menta  in  eodem  oleo  tantum  ponatur  quantum 
de  aniso.  Apponatur  supra  stomacom  cmplastrum  cum  laudano  con* 
factum  ex  mente  succo,  absynthii,  mirtini,  ture,  mastice,  seminio 
Mstrocii,  rute. Si  vero  fuerit  ex  caliditate,  quod  cognoscitur  ex  uri- 
ne intensione  et  salsedine  sputi  sine  amaritudine  ,  expectabis 
quousque  purgetur  cura  psillitico  vel  diapruuis  ,  si  fortis  fuerit  e- 
ger,postea  ulatur  hoc  clectario:  Recipe  sumac,  rose,  spodij,  herbe- 
ris,  acatie,  masticis  —  iij-  ConGciantur  cura  syrupo  rosato;  quod  si 
deest,pulveribus  utatur.  Fonato*  etiam  super  stomacom  emplastrum 
quod  Ut  ex  rosis,thure  et  farina  ordei  distemperata  cum  albumi -i 
ne  ovi  et  acelo.  Si  vero  ex  repletione  fuerit  voraitus,qiiod  cogno- 
scitur ex  urine  pinguedine ,  purgabis  humorem  qui  est  in  causa 
secundura  urine  judicium  Ubi  videbitur;  postea  emplastra  supra- 
dicta  adhibebisj,  et  di  gesti  bilia  eommedaut.  Sunt  et  alia  vitia,ut 


390 
apostema  stomaci  et  paralisi*  et  eetera ,  de 
Passionarlo  et  io  Viatico  in  libro  gtnmfljjfji 
Eractatu  universalium  membrorum  dictum  est" 
vero  dicetur  de  vitiis  splenis. 

De  passione  splenis  (IL  p.  308).  —  Splee  qoandoque  pattar  ex 
caliditate  quandoque  ex  frigiditate ,  quod  optime  per  tumorea 
ipsius  cognoscitur.Quod  si  ex  frigiditate  patitur,  quod  QLguoxÀta 
ex  urina  remissa  et  alba  et  faciei  pallore,  otatur  aingnHa  dieta»  il 
mane  oximelle,  in  quo  decocte  sint  radice»  rafani,  hpatQ, 
et  squilla  et  mediana  cortei  fraxini.Bis  in  ebdomada  vel  temei 
dum  est  paulinum,  teodori ton  anacardioo  simplex.  Utaotar  diapn* 
nis,diacosto  vel  trociscis  frigidisex  eomm  de  eleborum  pulveribei 
confectis  com  succo  absinlhii  vel  maratri.  Appooautur  saper 
ventose  vel  sanguisuge,  deinde  cerroneuin  vel  oxira 
velsjnapismus  vel  amoniacum,  fermentato,  menta  temperata 
aceto  loco  emplastri  superpone.  Minuatur  atiam  de  vana  abito 
manus  que  est  inter  minimum  digitum  et  medium ,  quod 
confert  patientibus  ex  calore.  Faciaut  etiam  sibi  fieri  vi 
ut  cifum  de  tamarisco,  in  quibus  vinum  suum  reponaot  et 
dem  bibant,  et  in  eodem  temperetur  radix  capparis  et 
cortei  fi aii ni.  Si  vero  spleo  patiatur  ex  calore,  quum 
reeens,detur  trifora  saracenica,  unoquoque  mane,  scolopendra*! 
captilo  venei  is  existentibus  in  penso  minori;  et  scolopeodriacpli 
apieni  superponatur.  Bibat  etiam  vinum  in  quo  candene 
decies  sit  extinctum.  De  tur  etiam  eis  diarodon  frigidum. 
quod  in  principio  dum  recens  est  morbus  debet  confortari 
caliditate  patientibus  cum  frigidis,  postea  reddeuudum  est  ad 
nem  9  aliter  enim  sine  nocumento  epatis  non  potest  fieri.  Atatt- 
neant  ab  inflativis,  ut  ieguminibus ,  carne  vaccina  et  cataria  iaft- 
gestibilibus. 

De  dissenteria  (II.  p.276). — Dissenterie  signa  hee  soot: 
nolente  egestio,  tortiones  et  pungitivi  ventri»  dolorai.  Hoc 
quandoque  ex  superioruro  intestinorum  excoriatiuna , 
ex  mediorum.  Cum  autem  ex  superiori  solet  primum  exira 
a tio  ,  et  deinde  purus  sangui»,  ittico  dolores  et  pooctiooee,  et 
per  umbellicum  punctiooes.  Cum  autem  ex  inferiorum 
aanguis  feculetitus  egreditur,  deinde  egestio  et  sub  urobelìiGe  da- 
tore* et  punctiones.  Cum  vero  ex  mediorum  circa  umbelliaui 
dolores  graves.  Si  autem  superioribus  intestini»  est 
rie  et  egestiones  sint  citrine  vel  nigre,  vel  virides,  utaotar 
dion  cum  succo  arnoglosse,  et  pulvere  confecto  ex  guaaaai  araMd 
et  bolo  distemperato  cum  syrupo  mirtino  et  in  omnibus  dUs  dfr» 
bis  hunc  pulverem:  Recipe  boli,  ypoquistidos,  sumac.  acatiaoMpo- 
dium,  sanguinem  draconis,  guromi  arabici,  semeo  syli  amtiaaas, 
et  distempera  com  aqua  rosata  et  pluviali  vel  comuni  equa  flrty» 
da  vel  succo  plantaginis  vel  succo  pentafllon  et  propina  eia.  Qasi 
ai  non  patiuntur  tortiones,  admiscebis  ciminum  prnnum  per  "" 
etem  in  aceto  infusuoa,  accipiant  etiam  frequentar  io 


J 


391 
cb  cam  equa  pluviali,  vel  com'syrapoquinque  nervie  hoc  elactua* 
riam :  Recipe  gariottli,masticis,  coralli, seminis  papaveris  nigri,ano 
g  i,  cioamomi,  ciceris,  boli,  jusquiami  J  iiij,  dragantom,  sangui* 
nb  draconis,  acatie,  oppi],  cardamomi  in  aceto  infusi,  et  apii  aiu» 
g  ij,  spedii,  amomi,  sileris,  seminis  malve,  seminis  quinquenervio 
aaorum  aoa  %  iij ,  campbore  g  j  ,  temperentur  cura  diacodion. 
Cot&medaot  ptisanam  de  ordeo,  vitella  ovorum  elixorum  aceto  in- 
fitta, et  asm  carnes  arictines,  gallinas  veteres  quibus  dum  coquan- 
tur  cera  addetur.  Si  vero  egestio  fleumatica  fuerit,  polegium,  na- 
strotium  panini  tritura  et  assum  et  aceto  infusum  et  deinde  pul- 
verizatum  datur  cum  cimino  et  gariofllo;  et  ptisana  tritkea  utan* 
tur ,  et  post  eam  bibaot  lac  caprtnum  cum  fluviali  bus  lapiHis  fer- 
feotibas  calefactum.  Stiticos  froctus  ante  cibum  commedant,  sicut 
aorba,  Despila  ,  castaoea  cocta  vel  cruda.  Si  vero  ab  inferioribus 
iotestiois  fluxus  ,  et  egestio  sit  colerica  vel  oigra  vel  viride,  fiat 
criterium  ex  decoctione  galle,  et  aliorum  in  predicto  polvere  as* 
tigna  toni  ra.  Quo  d  si  non  su  (fi  ci  un  t  predicte  decoctiones,  addatur  se- 
fon  arietinum  liqoefactum,  vel  vitella  ovorum  predicto  modo  pre- 
parata ,  et  in  ilio  apozimate  distemperata.  Succo*  arnoglosse ,  et 
per  cristerium  iniectus  tepidus  multum  confert.  Si  vsro  egestio 
fcomatica  fuerit,  ut  in  ea  quasi  mucillagines  Qant  vel  appareant, 
decoquatur  iu  aqua  galle  et  pulvis  fecis  aceti  assi ,  et  sotèarum  at« 
aarom,  vel  carte  asse  et  inde  6at  cristere  Si  vero  egestio  colerica* 
qood  frusta  carnis  non  appareant  aliqua,  potest  aroisceri  lotoro 
eaids  vive  in  cristeriis.  Confert  etiam  valide  in  cristeriis  succos 
malorum  macianorum,  idest  agrestium.  Fiat  emplaatrum  de  roais 
et  mica  panis  frequenter  Iota  infusis  in  aceto,  et  skcatis,  et  pul- 
vere  olibani  ,  sumac  et  mente  cum  oleo  distemperatts  ,  vel  succo 
selorum  granatorum  et  citoniorum  vel  macianorum  cum  butiro. 
Fiat  suffumigalo  suprafuodum  patelle  ex terius  calefacte,  vel  cum 
aepo  arietino,  pice,  cera,  vel  ex  cimino  predicto  modo  temperato* 
Si  aenserint  tortiones,  Qant  madaleooes  ex  cera  et  butiro ,  cimino 
afanol  liquefactis,  et  sic  immissis  in  modum  suppositori j.  Valet  ad 
koc  pulvis  masticis  distemperatus  cum  albumine  ovi  et  positussu- 
pra  umbellicum.  Item  accipiatur  ovum  et  extrahatur  albumen , 
ita  quod  solumodo  albumen  (vitellura?)  in  testa  remaneat,  et  piper 
tatis  pulverizatum  desuper,  et  hoc  totum  combure  et  fac  pulverem 
quo  utatur  eger  singulis  diebus  supra  cibaria  sua  ,  et  sanabitur. 
Aotidoturo  roiclete  expertum  est  ad  hoc  :  Recipe  nastrutij  assi  % 
xxx,  cimini  aceto  infusi,  lini  seminis,  porri  ana  g  ij,  masticis giij, 
mi  roba  Ila  ni  indij  in  butiro  vaccino  infusi  et  assi  3  iij,  mellis  quan- 
totn  sufficit.  Idem  facit  pulvis  onfacij ,  masticis,  boli  armeni,  su- 
mac, saoguinis  draconis  equaliter.  Pulvis  etiam  omfacij  ideai 
facit. 

De  fanteria  (H.p.277).—  Lienteria  est  ventris  solutio  sioe  cibi 
immutatione,  quum  scilicet  taliset  tantus  cibus  erai ttitur  qoalis  et 
quantus  recipitur.  Lienteria  quandoque  flt  ex  viscoso  fleumate  le- 
nificante stomacum  vel  villos  stomaci  et  intestina  ,  quandoque  ex 


099 
deferta  virtutis  retentl? e;  quandoque  ex  vulnero  tfomad  et  Ma- 
Btinorum.Si  ex  viscoso  fleumate.quod  cogaoadtur  ex  poodere  sto- 
maci, et  acri  ructatione  et  mucillaginibus  io  egestiooe  appereoti- 
bus ,  primo  purgetur  cura  jore  gallioe  in  quo  deeocte  slot  «r  Q 
polipodii  quercini,  vel  f-  j  colloquintide.  Deinde  atator  Mséb- 
ctunriiscum  > ino  distempera tis,  velaqua  in  qua  extinctnm  rit  €■■ 
dens  ferrum,diamastix,  trifora  magna  ferruginea,  diacit  rarità  O- 
lido ,  diacosto.  Quod  Recipe  costi ,  cinnamomi  9  garìoflli  ,  apice» 
carpobalsami ,  xilobalsami,  cassie  ana  g  vi],  nuces  moscate,  oh- 
menti,  cardamomi,  meliloti,  anisi,  besilicon  ana  gii),  maatirisft 
xeubarbari ,  aristologie  longe  ana  g  ij ,  cipperi  g  z ,  piparla 
gi  g  ij,  zinziberis  g  xxx,  mirobalani  indij  g  x,  beHirid  g  zilL 
miois  mente  libram  j ,  mellis  quantum  sufficit.  Dieta  eadeoi  < 
in  dissenteria  cum  cimino  et  gariofilo.  Si  vero  foerit  ex  itt* 
ctu  retentive  virtutis,  quod  cognoscitur  ex  cibo  recepto ,  tfa* 
tim  in  eodem  colore  emisso  et  odore ,  utator  étectoarfo  sei  fi* 
lulis  recentibus.  Quod  Hecipe  storaci»,  oppij,  castoro!  9 
mi ,  croci ,  balauslie.ana  -f-  j  distemperabis  hoc  cuna 
glosse ,  et  dentur  cum  succo  quinquenervie ,  voi  succo 
rum  citoniorum ,  et  sumac,  et  pirorum.  Fiant  enim  eia  pattai  da 
tritico  asso  in  aqua,  in  qua  decocte  sint  sorbe  vel  inespile  vai 
nee ,  vel  pira ,  vel  mirtilli,  sumac  ;  et  detur  etiara  eia  milk» 
aum  cum  sumac,  coslum,  et  vitella  ovorum  predicto  modo 
rata.  Si  vero  ex  defechi  virtutis  digestive,  quod  cognoscitur  mi» 
bo  per  paucas  oras  retento  ,  sed  tamen  delude  crudo  emisao  9  -é 
Bit  hoc  ex  calore,  ntatur  diacodioo ,  rosata  ,  triasandali  et  diaci* 
toni  te  m  frigidi»  et  pulveribus  stiticis  ex  bolo,  et  predictis  ia  US- 
ctalu  dissenterie  et  molli  dieta ,  ut  poltibus  ad  digerendo»  fc- 
cilibus.Si  vero  fit  ex  frigiditate,  eadero  sunt  facienda  qua  ia 
specie  que  est  ex  viscoso  fleuroate.Ex  his  qua  dieta  auot  io 
teria  et  in  lienteria,  collige  que  sunt  necessaria  io  diarrea,  qas  SÉ 
fluxus  ventris  sine  exeoriatione  intestinorum  et  cum  immatatfcas 
cibi.  Eadem  enim  que  valent  contra  dissenteriam  et  lienteriala #- 
lent  contra  diarriam  et  ulceralionem  stomaci  et  intestino»*  •* 
quibus  fit  fluxus  ventris. 

Cura  cantra  iumbrieos  (II  p.268).  —  Contra  lumbrieos  cara  ite 
tur  in  mane  clectuarium  :  quod  Recipe  libram  centooid,  aa* 
xniuis  cappari^  iiij,  zuccari  ^  iij,  cardamomi  gjij,  cornu  eerrirj 
et  semis,  mellis  quantum  sufficit.  Solent  etiam  addi~  iiij  cavia i- 
stule  ut  sic  moveatur ,  sed  tamen  sine  cassia  fistula  et  toccato  tiri 
potest  ;  sufficit  enim  si  ex  sola  ce  atonica  fiat  electuarium.  Detsr 
etiam,  si  eger  potest  sufferre,  post  tertiam  actiooem  electoarii  vai 
v  pillule  de  yerapigra  acuta  cum  agarico,  ut  lumbrici  mortai  tt 
cilius  educantur.  Valet  multum  tunc  succus  absynthii,  sbrattai* 
ceutaurehe,  foliorum  persici  cum  lacte  bibitus  frequentar,  vai  H* 
vis  eorumdem  cum  lacte.  Fiat  etiam  emplastrum  ex  eisdem  caa 
felle  taurino  ,  aceto  et  oleo  super  umbellicum  ponatur»  Uogatsr 


399 
et  de  eodcm  fello  cum  succo  absinthii  venter  9  a  fructibus  absti* 
oeant  (I). 

De  colica  pacione  (TI.  p.  258).  — Colica  passio  est  in  intestino 
colon  site  in  intestinis  ejus  vicini*  a  quo  dici  tur  colica  ,  quod  est 
continuum  longaon.  Hujus  passionis  signa  hec  sunt  :  Punctio  sub 
umbellico,  tortiones,  dolora,  fastidium,  vomitus  etiara  in  quibus- 
dam.  Hujus  sunt  diverse  cause:  repletio  et  inflatjo  cum  ventositato 
et  viscoso  fleumate  aggregato  ,  egestioues  ibi  existentes  in? tscate 
cum  duritia,  ex  calore*  ex  siccitate,  sicut  ex  stiticis  cibis  vel  fru- 
ctibus,ut  mespile,vel  caseo  et  consimilibus,  vel  ex  apostemate  ibidem 
■iato.  Quarta  repletio  est  ex  lumbricis.  Quintam  no  tat  Consta  nti- 
dus  in  Viatico  ,  que  nulla  est ,  vel  aliqua  predictarum  y  defectus 
seosusiquaridoquc  enim  intestinum  non  sentit  se  gravari  egestioni- 
bus,  unde  intestinum  quia  non  potest  a  se  expellere  egestiones 
quoniam  non  sentit  ,  sequitur  postea  dolor  et  toreiones.fSivero 
foeritex  inviscato  fleumate,  quod  cognoscitur  ex  viscSfs  et  fleu- 
maticis  egestioni  bus.et  quia  est  sine  siti,  et  estindigestio  et  vento- 
sità* multa, primum  ungatur  locus  patienti  ex  marciaton  vel  arro- 
goo  vel  dialtea.  Quod  sic  Gt  :  coque  rutaro  agrestem  vel  domesti- 
cam  in  oleo  vel  sagimine  porcino  vel  butiro  cum  radice  cucumeris 
agrestis  et  petrosellino,cipperi:  deinde  eiectis  corticibus  adde  de- 
cozioni ceram  liquefactam  et  hunc  pulvarenrr.Quod  Recipe  calcem 
vivamvpiper,nitrum.eurorbium,piretrum,sinapem,sulphurvivum9 
feces  vini  assas;  ex  bis  facias  unguentum  et  emplastrum  si  feceris 
sptaius.  Deinde  purgetur  cum  yerapigra  vel  theodoriton,  vel  pil- 
lulis  de  elacterio  que  multum  conferunt ,  vel  pillulis  cothiis ,  vel 
pillulis  de  sarappino  ,  que  sunt  ad  hoc  precipue:  Recipe  serapi- 
Di  9  turbiti  aloe*  g  v  ,  cacabre  ,  frondiura  titimalloram ,  polipo- 
di),  sticados  g  ij,  seminis  cicute,  castorei,  bdellii,  hermodactilt , 
nasticis,  ca lamenti,  oppopanacis,  sarcocolle,  appii,  maratri,  anisi, 
tapsie  g  j ,  tempera  cum  succo  calamenti.  Utaturetiam  diacala- 
mento,  trifera  magna,  Cufe  sive  ventose  ignite  sine  scarifica tione 
super  locum  dolentem  apposite  multum  conferunt.  Confort  ettaro 
multum  assum  milium  in  panno  superpositum.  Idem  facit  suffu- 
migatio  ex  vino  lateribus  infuso.  Idem  facit  spongia  io  oleo  infusa 
ealido,  et  vino  in  quo  coctum  sit  ciminum,  infusa  et  expressa,  et 
super  stomacum  vel  supra  locum  dolentem  posita. Sedai  flat  etiara 
oleum  in  quo  coctum  sit  serpens  valet  precipue  ad  ungendum  lo* 
cum  patientem;  et  de  co  spolio  si  fiat  emplastrum  cum  carne  salsa 
et  lana  in  eodem  spolio  infusa  supra  locum'dolenlem  ponatur.  Sed 
stercuslupi  in  vino  dicitur  multum  conferre.Item  emplastrum  quod 
Recipe  elacterii,  scamonee  ,  colloquintide  ,  fellis  tauri  ana  ^  j  et 
cere  quantum  satis,  confort.  Fiat  suppositorium  ex  bdellio,  nitro , 
colloquintide,  draganti,  melleet  felle  tauri  coofectis,  vel  boc  aliut: 

(i)  Nel  Cod.  di  Bros!.  (Vod.  Tom.  II.  pag.  «63)  cjal  seguo  un'aggiunzione 
col  titolo  :  Ad  lombrico*  puerorum,  che  evidentemente  vi  ó  stata  unita  dal 
Copiata,  perché  vi  licitano  le  polveri  di  Petrìcello. 


394 
Becipe  apij ,  draganti  3  ilj  »  cimioi  ,  ellebori  nigri  %  gammi  aia- 
bici  3  ij,  coofice  cuna  lacte  mulièris.  Fiat  cristerium  sic:  Filtrata, 
salgemma,  arnoniacus,  scamooea  cum  cimino  coqnantar  persia  et 
equa  colata  per  criterium  immitatur.  Decoqoatur  etisia  ani  cnp 
sale  in  sartagine  usque  ad  spissitudinem,  flant  lode  madalesnai  fc 
modum  candele  et  permittantur  indurar!  et  postea  subpoaautar. 
Si  vero  fuerit  colica  ex  aposteroate,  quod  digooscitur  ex  loci  ièA 
tia  nostro  tactui  subiacentis,  et  per  sitim  et  urine  intensione»  et 
febrem,  fleubotometur  de  brachio  Deinde  succns  solatri  et 
rom  frequenter  ad  bibendum  detur ,  et  cassia  Astuta  in 
'  stemperata  cum  predictis  succis;  et  Qat  cristerium  ex  decòcMsai 
malve  et  lacluce  et  furfuris  colatura.  Si  vero  fuerit  ex 
squibalarum  retentarum,  quod  dignoscltur  ex  stiticts  prlus 
mestis,  vel  precedenti  colore  febrili  ,  et  quia  hmge  ante 
ielflReRLfociant  crhteria  mollifica  ti  va  ex  meHe,  mercuria)!,  afe 
oleo  et  sraRlibus.  Si  vero  ex  lumbrlcis,  quod  cognosdtur  ex  dpi 
lumbricorum,  eadem  cura  adhibeatur  que  et  lumbrids.  SigusllÉ 
bricorure  sunt  hec;  quod  quandoque  de  himbrieis  quosdam  SflaMfc 
contingit  etquibusdam  eosdem  per  vomitum  educere,  prarftÉftii 
summitate  nasi  sentiunt ,  macilenti  sunt  et  pallidi,  vigilias  fàtt+ 
tur,  in  ventre  babent  tortiones  et  subito  damant. 

Da  iiliaea  passione  (II.  p.  257).  —  ltliace  paaslODb  hec  aaati- 
goa:  vomitus  frequens,  dolor  ventrb  uiroius  et  tortura.  DAftl 
colica  passione  quia  colica  9t  in  inferiori  intestino»  hec  vere  it  SS? 
perioribus  gracilibus.  Bee  flt  vel  ex  apostemate  ibi  limato  té% 
crudis  bumoribus  et  viscosi*  ibi  reteotis.  Si  fit  ex  a  postemele,  fili 
laro  fit,  digooscitur  bis  signis:  Siti  nfmla,  veotris  tumore  atii- 
tensiooe  urine.  Primum  de  vena  mediana  sanguis  t  rabatur,  data» 
de  apoxima  detur  confectum  ex  cassia  fislula,  viola  et  maonaJilt 
etiam  cristerium  ex  decoctione  cum  farina  ordei.  Quod  si  aW 
viscosh  bumoribus,  quod  sequentibus  signis  post  precedente  éfi 
cum  remissa  urina  dignoscitur9  eadem  cura  protiousest 
da  que  in  colica. 

De emmorroidis  (II.  p  285).— Emmorroide  sunt  iena 
minantur  in  ano  ,  per  quas  solet  sanguinis  fluxus  Aeri,  qui  ^ 
fluxus  emmorroidalis  dioitur.  Appellantur  eliam  vene  iste  téfr 
ficus.  Patientium  emoroidas  signa  hec  sunt:  Mutatio  coloris  ieÉK 
lorem  citrinum  vel  pallidum, tortiones  in  ventre  patiuotur,MMpt 
in  dorso,  gravitatem  crurium.  Hos  vero  sic  curabis:  ai  finuilljh 
rit  receos, omnia  capita  venarum  cauterio  restringi  poteruet-llf 
inveteratus  fuerit, non  omnia,  ne  gravior  seqoeretur  morbus 
autem  exterior  constrictio  molestiam  inferro  solet  9  interina  i 
stringitur  hoc  modo.  Si  vero  sint  in  illis  qui  calide  sunt 
quod  digooscitur  ex  citrinitale  faciei  et  urine  intensione, 
io  intestino,  dentar  pillule  quod  Becipe  kebuli ,  bellirici 
ci  3  ij ,  bdellii  3  vj,  distempera  cum  succo  porri;  vel  olentnsriy 
confectum  ex  eisdem  cum  butiroet  molle  sive  succo  porri  AafMt- 
ter  detur.  Si  autem  patieus  sit  frigide  nature,»»  predirti*  i** 


395 
iìRuHs  addo  ligoora  aloes,  mastfcem,  anisi  et  gariofili  eqaatiter.  81 
rero  fluxiK  ille  fuerit  ex  ventositate  ora  vena  rum  aperiente»  pro- 
Iktis  addentar  anisi ,  ameos,  ciminum,  zinzimberi  t  carvi,  pire- 
nra:  hec  eoim  ventositatem  consamunt.  Item  ex  acatia  et  ceru- 
a^  et  draganti  pulterìzatis  cura  aqua  fiat  emplastrum  9  et  panno 
■Unito  super  oates  ponatur  f  et  pulvis  de  fuligine  et  piumbo  osto 
locum  patientem  aspergatur  frequen ter. Nota  quod  si  fluxo* 
Mtiquus  fuerit  et  parvus,  non  ex  toto  debet  constringi,  quum 
■t nature  quasi  purgativum,  et  postea  maior  egritudo  frequentar 
nfoitur.  Quod  testatur  Ypocras  :  Emorroidas  sananti  antiquas  et 
i.  Ad  provocanduro  vero  emoroidas,  Recipe  elleboruni  ni- 
et  cum  suco  cepe  distemperatum  super  aoura  per  tres  die* 
■paitte  ,  acutis  roedicinis  prius  datis  ;  quibus  hemoroydarum 
qtU  etiam  adeo  egrediuntur  sine  fluxu  sanguinis  f  tamen  utse- 
hlitea  et  equitantes  impediant.  Cujus  cura  hec  est:  Accipe  pulve- 
Éb  radicU  appìj  etnorroidarum  (?)  et  super  panoumcere  vel  pioe 
Éppetum  sparge  et  sic  loco  patienti  su  per  pone  per  iii  dies.  Item 
PlfMriooes  ani  que  propter  turpitudine™  occultautur,  ut  aposto* 
^Jaaoo,  paralisis,etc.,  de  quibus  modo  dicetur.  Sed  primum  de 


{II.  p  286).  8i  vero  in  natibus  alia  passio  quam  emorrois  tana* 
OStar,opportet  quod  etiam  unde  sit  intelligamus.  Si  enim  aposto- 
li aaittamus  hoc  cataplasma: Recipe  lentes,  rosam  distemperatasi 
KB  tacco  solatri  et  oleo  roseo  et  fiat  inde  cataplasma.  AKuditto* 
ipe  ftoodes  iusquiami ,  portulacam  9  micam  pania ,  vitellum  ovif 
le  cataplasma  et  desuper  pone.  Si  autam  in  natibus  habeant  fis- 
mm  et  arsuram,  mitte  viscum  de  semine  citoniorumv  et  viscuaa 
imputi,  et  axungiam  galline,  anatis,  oleum  violarum,  cerato  al* 
medullam  vitali,  oleum  rosa  rum,  albomen  ovi.  Si  dolor  sit 
,  detur  ad  bibeodum  psillium  cum  syrupo  roseo  vel  oleo 


th  exit*  ani  qui  paralitU  appellato  (II.  p.  288).  — Cootra  ani 
xJtem  talis  cura  adhi  bea  tur:  Accipe  vites  vinee,mirtum,draganto» 
90»,et  eombure  totum  et  faccinerem;  postea  accipe  vinum  rubrum 
tftfcam  et  exeofac  leziviam  cum  predicto  polvere,  ita  quod  par 
itmdiem  maneat  in  vino, postea  cola, et  exeo  vioocristerium  fiat 
tll  eosedeat  egrotans.Vel  aliter:  accipe  draguntee  radicem  et  de* 
isea  et  pulveriza  et  cribra  velut  farinam,  et  cum  ea  adde  parum  de 
«tee  tritici,  et  distempera  cum  aqua  et  fac  pauem  subeinericiumet 
l  patienti  uteommedat,  vel  fac  inde  f ricellos  vel  pastellos  cum  oleo 
t  da  Sedeat  egrotans  etiam  in  aqua  in  qua  decocta  sint  hec:  gal- 
•  belauslia,  cortices  maligranati,  sumac,  glandes,  jpoquistidoset 
«ailia;?el  fac  pulverera  de  bdell io  et  accipe  viscum, idest  malve  et 
d  et  unges  inde  manus  et  intromitte  intus  in  ano;  et  similiter 
vitello  et  visco  psillii,  quo  intromisso  fomentemus  cum  rebus 
jam  dictis. Deinde  accipe  gallinam  et  coocham  marinam  in- 
•oa  g  j  et  semis ,  nuces  cipressi  f  bahustias ,  cortices  mali 
ranati,  accattato,  ypaquistidos  ana  Sjf  fac  pulverem,  pone  super 


396* 
anum  bora  ima,  post  horom  imam  fomenteoras  Cam  réte  stili* 
predictis;  tei  accipc  corticera  arboris  leniteci  g  rilj,  nodi  oprai 
g  ij ,  cerosa  m,  toc  pulverem  et  saper  anara  pone.  Hec  omnia  sari 
utilia  ad  relaxattonem  ani.  Utatur  etiam  diascosi,  diaxiloce,  dW- 
tronitcm,  triterà  maiore  et  minore. 

De  passione  renum,  lumborum  et  v'esice. — Tradendolo  eat  ébfm» 
sionibus  renum  et  luraborum  et  vesice  etaliorum  membrorwkfc 
accedentium .  (II  p.3I4)  Dolor  fero  lumborum  apod  greon  aafo* 
aia  appellatur,  qui  dolor  qoandam  habet  affinkatemcom  coKctftt* 
sione,quoniam  in  utraque  dolor  sentitur  in  renibus. Sed  dohreoto- 
rara  instabilis  est ,  routatur  coti  die  de  uno  Intere  in  aliuC.  flahe* 
ticorum  ?ero  dolor  stabilis  et  per  urinano  meliti*  disceroèlor, 
nìara  urina  nefreticorum  aliquando  arenosa  ,  alÈqoando  sq 
aliquando  sanguinolenta  apparet,  quod  non  Bt  in  colica, 
est  quoniatn  lumbi  aliquando  ex  tumore  ,  aliquando  patiimtnr 
lapide:  tumor  vero  fìt  aut  ex  ealidis  humoribus  aut  ex  frigidkS 
ex  ealidis,  hec  erunt  signa:  Urina  intensa,  dolor  acato»  al 
tivus  ,  quem  sic  curabis  :  Primum  fleubotometur  patfeos  da 
mediana  ,  si  virtus  et  etas  et  tempo»  permiaerint  ;  vel 
me  tur  de  vena  que  est  sub  talo;  postea  vero  fomentetor  ex  looa4l 
eleo  calido et  vino  infusa  Si  hoc  non  }uTerH,calMe,idest  ignita» 
fe  naribus  ponantur  et  supra  locum  dolentem  adhibeaotor.  T  ' 
etiam  dragantum  paticnti  in  lacte  aut  io  viuo  infinom.  SI 
ventrem  strictum  haboeritv6at  cristerium  ex  decoctiooe 
ex  pinguedine  porcina  cum  oleo  et  furfure  et  ioiciatur  ; 
getur  cura  cassia  fetula  et  tamarindi*.  Utatur  dieta  frigida» 
ctucis ,  portulaca  ,  cncumcre  et  sMntlibm.  Dabis  etiam 
istos:  Recipe  draganti,  papaveris  albi ,  cucumeri»,  ci  troll, 
nis9  cucurbite»  portulace  ana  g  i],  amidi,  malve,  semini»  viale 
3 1  et  semis,  ciceri»  g  j,  tempera  cum  succo  maratri»  fot  trad 
3  j,  et  da  bibere  cum  aqua  rosata.  Si  vero  ex  frigidi»  patia  tarlar 
moribus,  quod  cognoscitur  ex  orina  cruda  et  lento  dolore  r  pnr- 
gabis  primo  cum  yerapigra,  vel  yeralogodion,  vel  beoedietnp* 
stea  ungendus  est  loeus  ex  oleis  ealidis,  ut  ex  laurino,  aoeUaat* 
rogion,  martiaton  ,  litoniripon  et  simiiibus.  Utatur  etiam 
mine  petrosillini,  appi},  maratri,  dauci,  asari»  gratulai*, 
ris  ana  3  j;  bullres  in  aqua  et  da  aquam  Ulani.  Utatur  etiam  jarfh 
no,  litontropion  et  similibus.  Utatur  etiam  frigida  dieta*  81 
trem  conatrictum  habuerit,purgetur  eum  cristerio  fortiori, 
ponantur  colloquintide ,  elacterium.  Ponatur  etiam  supra 
patientem  hoc  empiasi  rum,  scilicet  diastrascoa. 

De  lapidei*  renum  ve l  vesice  frangenlibu*  (\\.  p.  314). 
est  de  dolore  renum  ex  tumore,  nunc  vero  restai  dicere  do 
re  renum  ex  lapide.  Lapis  autem  aliquando  geoerator  io 
et  renibus ,  aliquando  in  vesica  ,  sed  tamen  diffarant  boa 
Quuai  in  renibus  lapis  gencratur,  sentitur  ingena  dolor  et  _ 
circa  rencs  et  lumbos;  miogunt  cum  magna  difficoltate,  et  ia  ip* 
urina  opparcnt  quedam  corpuseola  ad  modani  pili.  Quum  vero  il 


397 
a  lapis  gener«tor,scntitur  dolor  et  tortio  circa  pectfflem.Tan-* 
etiam  pruritum  circa  collum  virgo  patiunlur,  quod  nolentes 
otor  se  ibi  scalperò.  Quandoque  eliam  furfures  in  orina  ap- 
it.  Talea  Iwc  raodocurabis:  Priraam  purgabis  eoa  cum  corn- 
ili medicamine ,  postea  ntantur  his  electuariis,  fustino,  lito- 

0,  antidoto  instine:  vel  hoc  antidotum:  Quod  Recipe  garioflli, 
tram,  folij  antiphili,  gabnge,  cicadarum  assarum,  vel  sicca- 
>  melanopiperis  ,  petrosillini  ,  seminis  sparagi,  seminis  lini 9 
nati»,  levistici,  saxifragie  ana  gij,  mei  quantum  sufficit;deo- 
ft  eo  g  ij,  cura  lacte  xij  die  bus  continuis,  et  si  de  pufvere  an- 
i  dare  volueris  cum  lacte,  utilissimum  est.  Qui  hujus  antidoti 
giani  probare  voluerit ,  hoc  modo  probet:  In  ampulla  vitrea 
i  puJverem  Japidem  conde  et  ibidem  die  ac  nocte  una  dimit- 
Uo  die  si  mane  requisieris  invenies  fractum.  Nota  quod  si  cum 
ptidotis  ponatur  pulvis  sanguinis  yrci  triennalis,  nutriti  ex  fo- 
adere  in  aceto  coctis  ,  quod  multum  confert  ;  vesicam  etiam 

CHI  urina  sua  et  tantundem  sangoinis  ibidem  missi  siccare 
itte,<et  cum  opus  fuerit  da  g  ivi  cuoi  apozimate  nardi ,  amomi 
mari.  Hoc  enim  adiutorium  proba  tum  est  a  muHis-  Ad  idem 
aoalis  yrci  aut  veleris  secundum  disciplinam  Dinamidiorum 
m,  et  cicadarum  siccarum  pulvis,  cum  apozimate  nardi  et  ci- 
i  datus  eodem  die  mirabiliter  confert  ;  testes  galli  etiam 
aqua  multum  conferuut,  corpus  vero  reliquum  non  da- 
Ad  idem,  accipe  oleum  et  radicem  appij ,  petrosellini,  mara- 
et  reliquarum  bei  barum  diureticarum  et  coque  in  patella  v 
et  cola  et  oleum  in  cucurbita  pone,  ita  quod  hi  cucurbite  col- 
incidatur.  Postea  iucadem  cucurbita  pone  lateres  calidoscom 
>f  postea  cum  virgo  naturali  collum  cucurbite  obtura,  ut  fu- 
i  totus  intromiltatur;  stalim  juvat  Postea  dabis  hoc  apoiima: 
ift  radicis  appij  ,  maratri,  petrosillini ,  graminis,  granoram 

1,  polipodii,  agarici,  assari,  seminis  cucumeris  ana^-  iij; omnia 
idiutoria  in  balneo  facies.  Jaceat  eger  ut  renes  capite  sint  ai- 
re», et  manibus  ventrem  circa  pectinem  moveat  ut  lapis  a  col- 
to concavità  tem  vesice  cadat. 

Ji  mi  nere  'renum  (Il  p.  321). — Nunc  de  renum  vulnero  etsan- 
aiamictu,  sedprimumde  vulnero dkalur.Cujus  signa  hec  sunt: 
ór  sentitur  circa  renes  in  emissione  urine,  que  etiam  aliquaa- 
aquamosa,  aliquando  sanguinolenta  apparet,  et  quedam  corpu- 
la  in  modum  pilorum  ibi  videntur.  Quidam  etiam  in  ano  pra- 
tili patiunlur.  Cura  :  'primum  ponatur  emplastrum  super  re- 
:  recipe  lenteset  mirram  et  fa  ri  nani  mole  molendini,  tere  et 
ipera  cum  aceto  et  oleo  roseo.  Da  eis  seminis  cucumeris,  mel- 
ia,  draganti ,  medulle  tritici ,  boli  armeni,  et  seminis  citonio- 
n  equale  pondus.  Omne  lac  utiliter  istis  conferì.  Dentur  etiam 
Irocisci  qui  :  Itecipe  seminis  papaveris,  seminis  lini ,  seminis 
rumeris,  draganti ,  medulle  tritici,  boli  armeni,  seminis  cito- 
•rum  equale  pondus. 
De  fluxu  sanguinis  u  nnibus  (  li.  p.  313).  —  1  lux us  sanguinis 


399 
alfapurado  flt  a  reftibus,  aliq  ■  flt  a  mica  te 

aunt  tigna:  Dolor  sentittir      peritoti       a  ieglefaaMtatal- 

ger  io  fu  odo  urine  api  lo  vero  a  r       n,  dotai  i* 

boa  aentiturv  et  sangt     ad     tuia  per  totaoi  orioaaa.  Htfajflt 
rabis:  primom  fleuboi       t     de  «eoa  basilica,  ti 
etat  permiserint.  Pi     a        tur  emplattran  hoc  aopra 
Accipe  armoniacum  ,  miram ,  thus  ;  tere  et  distempera 
to;  dabis  etiam  eis  troc  Los,  quod  Recipe  citratti, 

ria,  mellonis ,  cucurbite,  pormlace,  apodi]  ,  succi  liquiritie 
vj,  lacluce,  malve,  rose,  gummi,  amidi,  dragatiti , 
ana  g  i»j •  semiois  citooiorum,  et  herbe  acetose  ano  g  Q, 
tie  ana  li  et  semis,  croci  gj,  cum  spuma  paiDij  foc  trafcoo.  Ih 
cum  succo  quinquenervie  vel  cum  syrupo  cotonforam. 

De  diabete  (11.  p.  3  11).  —  Diabete»  est  immoderatot 
ne,  uode  et  a  quibusdam  diarria  urine  appellata!1.  Fit 
passio  ex  distemperantia  renami  et  lumborum  in  calare  ; 
calorera  enim  aperiuntur  capi  ires  vene ,  scilieet  nwta 
rum,  qui  proprie  flt  urine  transitus  assidera*,  vel  distillatio  ad  va* 
cam,et  sic  inanitur  epar  et  in  Lina,  epar  inaoitom  trahit  a 
co,stomacus  inanitus  sentii  (siut?).Ista  vero  (hit  (sitis?)cai 
tione  urine  multum  tennis  et  albe  sigoum  est  hujoa 
ra  istius  frigida  dieta  ex  herbis  frigidis ,  ut  est  portulaca  v 
meres,  et  cet.  Camera  etiam  porcinam  et  pingoem 
vinum  temperatura  bibant  et  s  ipticura,  quale  flt  ex  uvb 
naturts:  A  diureticis  se  abatini  antv  ut  ab  appio*  petroiMhaJt 
nes  etiam  laminam  più m bea m  uper  renes  minutissime 
tam,  que  tr ibus  vicibus  mute  •  in  die.  Ifocte  vero  pooet  bae 
plastrum  super  renes  :  accipe  rosam,  farinara  orde!  «  tatari  fl- 
atempera  cum  succo  morelle  vel  sempervive.  Provocata 
tudorem  artificialiter,  os  taraen  cohopertum  habeant  ut 
aierem  inspirent  Dabis  etiam  eis  electuarium  hoc ,  qood  iNf- 
pe  spodi jf  rose  ana  g  x,  portulaca,  aucci  liquiritie,  boH  MB  f  vfc 
lactuce,  sandali,  berberis  ana  g  iij,  draganti,  gummi,  gatta*  Hbt- 
ttie  ana  g  ij,  camphore  g  semis,  conflcecum  syropo  roaeo,  vdn 
eisdem  pulveribus  toc  trociscos  g  j ,  quos  conficiea  cotn 
latri ,  seu  plantaginis  si  succum  granatorum  acetosonm 
bueris. 

De  passionibus  vescice.  —  Dictum  est  de  pasaioniboa  iwa  6 
lumborum,  nunc  vero  sequitor  de  passionibus  vesice.  (  II.p.  14 
Est  autem  quedam  passio  que  guttatim  fucit  mingere.  HeeeakB 
passio  duabus  de  causis  fit:  aut  enim  flt  ex  calidh  huaaoriMfc  ad 
ex  defectu  vesice.  Si  auten\ex  calidis  humoribus  ,  ardore! 
ctio  sentitur  in  emissione  urine ,  quooiam  ex  acnmhM 
excoriatur  vesica,  et  inde  humores  acuti  veniente*  ad  km*  M- 
neratum,  ipsum  pungunt.  Ex  qua  punctione  flt  titiktio  et 
nervorum  vesice ,  et  sic  urina  statim  recepta  atatim 
Huic  autem  primum  detur  psillium  cum  oleo  roaeo  et  equa  Mg*" 
da  vel  draganti  et  seminis  cucumeris  ana  Si,  cum  oleo  rosea, *• 


199 
btsgij  tei  iij  cura  syrupo  roseo.  Dieta  eorum  frigida  sit.  Si  ?ero 
hec  pomo  ex  defectu  vesice  fuerit,  idest  ex  debilitate  oervorum, 
detor  tiriaca  maior,  trifora  magna,  diarodon  et  similia.  Ponatur 
etiam  hoc  emplastrum  super  pectinem:  accipe  rutam ,  castoreum 
coni  oleo  et  misce  et  titere,  et  pone  super  rene»  diastaneoa  et  ce* 
roniuro.  Experiroentum  valens  mingentibus  guttatim  ex  calore. 
Mingat  patiens  quoties  mingere  voluerit,  per  tres  dies  saper  orti- 
Ctt  majores,  que  semel,  et  si  siccabilur,  qui  patitur  sanabitur. 

Defluxu  sanguinosa  vesica  (II.  p.  323).  Sanguis  aliquaodo  t  te- 
lici, aliquando  a  reuibus,  aliquandoa  remoti»  partibus  mingitur.Si 
a  vesice,  hec  erunt  signa:primum  mingitor  sanguis,deinde  urinalo 
fondo  vasis  etiam  urinalis  apparet  sanguis  niger  et  trumbosus,  et 
dolor  sentitur  circa  peritoneon.  Si  aotem  a  renibus  faerit,  hec  e- 
ront  signa:  dolor  sentitur  in  renibus  et  sanguis  cum  urina  mix  tua 
mingitur.  Si  ab  hepate  fuerit,  primnm  roingitur  urina,  postea  san- 
guis. Bis  confert  flebotomia  de  vena  basilica.  Si  aotem  fuerit  a 
vescica,  quod  predictis  signis  cognoscilur,  fleubotometur  de  vena 
que  est  super  cavilla*.  Postea  ne  sanguis  in  vesica  coaguletur  et 
ningendi  pariat  diflScultatem,  hunc  dabis  palverem:  Recipe  semi- 
nia  maratri ,  radicis  appii,  absynthii ,  dauci,  et  nucis  ,  mellonis  9 
ffrondium  appij ,  et  fac  pulverem ,  da  cum  lacte  asinino  t  vel  cum 
.apozimate  de  radicibus  ex  ciceris.  Etiam  dabis  hos  trociscos  coatta 
vesice  vulnerationem  ex  urinis,  quod  recipe  seminis  lini,  cucume- 
rb,  draganti ,  jusquiami,  papaveris  albi  ana  g  ij,  amidi  3  iiij  v  fac 
trociscos  cum  succo  plantaginis.  Alii  trocisci  ad  idem:  Recipe  se- 
minis cucumeris,  portulace,  cucurbite  ana  £  xx,  pumi,  boli9  dra- 
ganti, malve  seminis  ana  J  x ,  appii ,  ciceris  ana  g  iiij ,  pulveriia 
et  cum  syrupo  violaceo  tempera  et  da  in  modum  nucis.  Valet  ad 
idem  athanasia  cum  succo  plantaginisdata,velacaristonaccipiatur. 
De  reumatismo  veske.{\\  p.323). — Sequitur  de  reumatismo  ve- 
ake  et  su  fiòca  t  ione  eiusdem,  que  a  Grecis  disuria  appellatur;  Rea- 
matismum  autem  vesica  patitur  quando  tltinam  ex  se  insensibiliter 
eurittit>que  passio  vesice  paralisis  potest  appellar!. Sic  anus  paralisim 
pati  dìcitur  dum  egestiones  insensibiliter  egrediuntur.Fit  ergo  hec 
passio  ex  remollitione  et  mortificatione  nervorum  vesice  ex  fleu- 
matico  humore:difTcrt  autem  a  diabete  quoniam  in  hac  passione sea- 
titur  ea  infrigidata  que  sunt  circa  testiculos  et  virgam.  Pruritum 
etiam  patiuntur  circa  vesicam,  et  hoc  in  diabete  non  accidit.  Pa- 
tieotibus  etiam  diabetem  conferunt  frigida  ,  aliis  vero  tantum  cal- 
lida; quo*  sic  curabis  :  Primum  detur  his  menta ,  betonica ,  et  li- 
gnum  aloes  cum  mulsa;  detur  etiam  his  pigra  cum  vino;  detur 
etiam  menta  et  mirta  cum  vino  odorifero  et  similibus;  glandes9 
mirra  ,  thus  ana  g  ij  in  vino  coquantur,  quod  vinum  bibatur  cum 
oleo  mirtino.  Vesicam  etiam  apri  et  tauri  incensam  detur  eisbi- 
berc  curo  aqua  et  aceto  ;  hiis  etiam  precipue  confert  tyriaca  ma- 
jor. Inganlur  etiam  ex  calidis  unguentis,  ut  exarogion,  roartia- 
ton  et  similibus. 

De  impedimento  meatus  urine  (II.  p   324  ).  —  Impedimeotom 


100 

qaidem  transttus  arine  vd  veslce  suffocatur  daabos  cam  :  h» 
peditur  eoim  qaaodoquo  ex  deferta  virtù  Us  expulsto,  q* 
que  ex  constrictione  urinalium  meatuum.  Defectas  vero  ex 
età  tirtutis  expulsive  fit  propter  nervorum  coostricUoneaK 
trahuolur  vero  nervi,  quandoque  ex  frigiditate  ;  quandoqoe 
repletione.  Urinalis  autem  via  multò  de  causi»  strìagitur.C 
stringitur  quandoque  ex  lapide,  quandoque  ex  apostemate»  4PÌ* 
doque  ex  sanguine  ,  qaandoqae  ex  aliquibus  nasceotibas  tnéÉ* 
vesice,  ut  est  verruca,  caro  superflua.  Si  hec  egritudo  ex  defeda 
virtutis  espulsive  esse  cognoscitur,  quod  per  remisskmeoi  sg»- 
rum  subsequentium  facile  perpendi  potcrit,  angatar  priaMnla- 
cus  patiens  et  spina  dorsi  ex  unguentiscalidi8,ut  arogioo,etsta.fti- 
cetur  etiora  sepissime  pccten  manibus.  Kant  etiatn  sobfoaigÉtit- 
nes  ex  herbis  calidis  diuretici^  ut  appio,  petrosilioo  et  ilmilllas 
Utantur  etiam  simplicibus  medicinis,  ut  estjpica  nardi,  acori,  tf 
similibus  ;  utatur  etiam  tiriaca  majore,  distacca,  athanasia,  Jfc4- 
roilibus.  Balneo  utantur,  et  in  eodera  pertinenti  uogant  et  Mori» 
et  dorsum  ex  oleis  calidis,  ut  exnardileon  et  muscelIeon.SI  fèntt 
apostemate  via  urine  constringitur,  quod  cognoscitur  ex  dotati! 
tumore  et  tensione  loci  et  calore  et  febre,  primo  DeubotoaaaÉB 
est  de  vena  mediana.  Emplastrum  etiam  positura  alt  sopra 
patientem ,  quod  fit  ex  succo  sola  tri,  oleo  roseo  •  et  forine 
Postea  ut  mollificetur  facies  emplastrum:  Recipe  ce rusam, 
radicem  malve ,  axungiam  anserinam  ,  et  galline  9  coque  et 
misce  et  pone  super  locum  patientem  Cum  vero  crepoerK 
atema,  detur  dragantum  v  semini»  melloni»,  semini»  e 
bibendum  cum  lacte  caprino. Si  ex  lapide  fuerit,  quod 
ex  urina  que  sepe  arenosa  mingitur,  et  quia  pmritutn  fodt 
pectinem  scalperò  ibi  volunt ,  et  quod  a  tactu  medici  et 
quisitionem  cognoscitur,  curabis  eos  cum  medica  minibus 
ctis  in  tractatu  renum  et  lumborum,  ex  arenis  vel  lapide . 
tium.  Dcntur  etiam  elcctuaria  calida  et  diuretica,  ut  est  Ittadkt» 
pion  et  cum  diuretica.  Si  vero  ex  sanguine  fuerit,  dentar  il 
sanguinea)  subtilient ,  vel  saniem  exire  faciant ,  de  quibus 
nies  in  tractatu  sanguinem  mingentium.  Si  vero  ex  nascente  M*1 
rit,  nihil  confert  nisi  per  algalia  immittatur,  de  quibus  in  iriflh- 
tario  satis  invenies.  Contingit  autem  hcc  passio  quandoqoe  Afe 
precedentibus  causis  et  signis ,  sed  solum  ex  repletione  v 
in  collo  vescice  existentium  ex  sanguine,que  replete  opibnt 


urinalem  et  tunc  urina  ex  loto  retinetur.  Uec  vero  egritudo  Éè* 
prie  scurria,  idest  suffocatio  vesice  dicitur.  Bis  vero  confert JH- 
botomia  de  vena  que  est  sub  tallo.  jContingit  autem  hec 
consortio  nobilium  existentibus  qui  urinano  quam  debent 
retinent.  Ex  eadem  vero  urina  rcplctur  postea  caro  colli 
et  nervi  et  vene  inflanlur  ejusdem  et  replentur,  et  ex  ilh  iaflUk- 
ne  et  repletione  opilatur  porus  urine  9  unde  quam  volunt  psrioi 
mingere  non  possuut;  hec  autem  passio  non  indiget  medicina,  fl* 
per  se  solvitur. 


«01 

De  àefeeiu  eotfta .— Restat  tmctarc  de  membris  ad  exercendutn 
coitum  generatis,  et  de  passionibus  eorumdem  membrorum  ad  hu- 
jusmodi  oflìcium  creatorum,  hec  sunt  virga,  testiculi,  et  matrix  : 
primo  de  defechi  coitus.  (II.  p.  328).  Ad  exercendom  coitum  trìa 
sunt  necessaria,  calor,  humor  etspiritas.  Calor  qui  humoremmo- 
veat;  humor  qui  moveatur  et  expellatur,  et  sperma  efficiatur ispi- 
riti» qui  sperma  possit  expcllere.  Quolibet  istorum  deficiente  defl- 
dt  coitus.  Contra  igitur  defectum  coitus  hec  sunt  adhibenda  reme- 
dia.  Utatur  eger  calidis  et  humidis  et  ventositatem  generantibus  , 
skut  sunt  ciceres,  caro  recens,  fabe,  ora,  et  precipue  vitella  ovo- 
rum,  frumeutum  eoe  tuoi,  cepe,  et  amigdale,  et  pinee,  et  eruca,  et 
eetera  calida,  et  humida ,  et  ventositatem  generantia.  Conferì  e- 
tiam  eis,  ut  in  Passionarlo  inveuitur,  visus  et  alloquium,  conta- 
etus;  postea  osculum  factum  formosarum  puellaram.  Utaotur  etiam 
hh  etectuariis,  diasatirion,  et  hoc  Joannis  Damasceni:  Recipe  ita- 
ttmberis,  piperis  longiana  ^  viij,  seminisceparum,  dauci,  urtice,  e* 
noe,  semiois  anisi,  lingue  uccelli  aoa?  jx,  seminis  sparagi,  salici*, 
caode  stinconis,  et  umbellici  ejusdem,  latirionis  ana  g  xv,  fac  pul- 
verem,  multum  sufficit.  Et  si  hoc  non  inveneris,  dabis  hoc:  accipe 
tesUculos  herbe  satirionis  ,  caudam  stinconis,  erucam,  equali  poo- 
dere,  distempera  cum  melte,  et  da  in  modum  electuarii. 

De  immoderata  virge  ereetùme  que  satinasi*  dicitmr.  (  II.  p.  327)^ 
—  Satiriasis  est  immoderata  virge  erectio  sine  voluntate  coeuodi, 
td  atiquando  cum  voluntate.  Traxit  quidem  hec  passio  nomen  a 
aatfris,  quos  fama  divulgavit  pronos  in  veoerem.  Hujusautera  pes* 
afoob  causa  est  sola  ventositas,  que  oervos  in  fiat  et  virgam  erigit. 
Baie  passioni  illa  conferunt  que  ventositatem  reprimiint  et  reper» 
Catfant,  nec  ipsam  generant.  Ungatur  in  primis  dorsum  patientift 
et  virga  et  anus  et  testiculi,  cum  succo  solatri,  portulace,  aemper- 
vfve,  jusquiami,  lactuce,  acatie,  cerose,  et  oleo  roseo  etsim.  Cin- 
gnlnm  plumbeum  renibus  superponatur  et  sepe  mutetur.  Acdpe 
aeroen  rute,  lactuce,  portulace,  cum- succo  coriandri,  da  etiam  agri- 
sperma  cum  eodem  succo.  Super  locum  doleotem  sedeant  et  dor- 
niant  laceant  semper  in  latere  non  supioi;  omnis  eoim  qui  supi- 
nus  jacet  calefit  dorsum, vene,  arterie,  uudeaugmentatur  virge  ere- 
ctio. Dieta  eorum  frigida  sit. 

De  gonorea.  (II.  p.  326).  —  Gonorea  est  fluxus  spermatis  invo- 
luntarius;  gonos  enim  gens  dicitur,  rais  fluxus,  inde  gonorea,  idest 
fluxus  spermatis ,  ex  quo  fit  gcneratio.  Contigit  autem  hec  passio 
trìbus  de  causis;  flt  enim  quandoque  ex  calore  vasa  spermatis  ape* 
riente,  quandoque  ex  tcnuitate  et  liquiditatc  ejusdem,  quandoque 
ex  lenifica t ione  vusorum.  Quod  si  ex  calore  fuerit,  quod  dignosci- 
tur  per  urinarci  que  incensa  est,  et  per  habiludinem  corporis  pa- 
tientis,  que  colerica  est,  dentur  que  in  satiriasi  dicuntur.  Dentur 
etiam  semen  portulace,  seraen  agrestis  kictuce,  semen  rute,  semen 
aruoglosse  ana  3  ij,  gladij  5  j»  cum  vino  acerbo  ad  bibendum. Die- 
ta eorum  sit  frigida.  Si  bec  quidem  passio  ex  leniOcatione  vaso* 
rum  vel  teuuilate  spermatis  cootiogit,  detur  eisprimum  caoda 
Voi.  IV.  27 


«* 

stmconis  et  satis  coheant,  ot  vssa  mwnditfwitars  porto  Qtt  faa> 
tinlmt  vara  adhibcantur,  ut  castoreurn  cu»  lino  dutenpecalaa. 
detiir  ad  bihendum,  et  similia. 

De pitmonitmi  virge et  tetlirulit  aecidentitm.  (Il  p.  329). —  l'i- 
ettali est  de  possionibus  genitalium  vir  gè,  Seu  leatiru  lorum;  rt slul 
(itine  trattare  de  accidentibus  pessionibus  eoruiidein,  que  Munì  ite 
tumore  lestium  et  virge  ex  perrussura  tei  aliqiiu  carni.  Si  ttimut 
curo  ardore  fuerit  ungatur  citm  unguento  albo  ,  m/1  l,.r  hoc  un 
guentum  qnod  rrmltum  valel:  accipe  cerusam  ci  plombum  uMwn, 
et  Htargirium  et  lere  et  distempera  cura  oleo  rusco  el  pauto  w 
lo  et  unge.  Ad  idem  stercua  caprinum  illìnituoi  <lc»ttper  Ina* 
rem  reprimi!  Aliud  ad  idem,  accipe  radium  la  lui  rum  et  disteni' 
nera  cum  molle  et  urina  oneri,  et  coque  panini  ni  iaapissetwr,  qua 
■  feclo  pone  super  alutam  sivecorium  et  tepioum  iupone-  Alaci 
'  accipe  Ihus  amtlum  et  distempera  cum  albumine  ovi  et  vildloc 
jnsdem  et  cliam  Biiperpone  cum  corio.  Ad  'Meni  si  magno  dumrt 
fuerit,  accipe  alleem  eoctam  et  tere  cum  axuogia  porcino  et  taftf 
pone  Bota  etiam  trita  et  apposita  mullum  conferì.  H  wru  'iiliu» 
ftierit  in  tesliculis  etsiccum  sii,  pulvis  a|oct:stinerp<)sit.u<  •■■<<•  t 
et  consolidai  Si  vero  vulnus  humidum  fuerit  eloes  ci  cortei  pulì 
si  pulvis  inde  fìat  et  stmerponatursanatetcooaoliuUji;  poUis  etiun 
nitri  albi  si  lurierponalur  sanai  et  consolidai  buim  r  omnia,  si  yen 
cancer  virge  tei  lesticulis  forte  supervenerit  Bdhibeu<l«  cura  que 
in  tracia  tu  de  cancro  posila  est,  (II.  p.  330j,  SoJet  in  *  tu-  ot* 
rus  supervenire,  qui  tiibil  aliud  est  quam  caorer  turi.  juIU  li^f, 
cui  conferì  cura  qiie  in  concrosis  ronvenil.  Puh  is  pruUtiwimw 
ad  cancrum  si  ve  fistulam.  Becipe  auripigmentum ,  «iride  eris,  a- 
tramentum,  sai  gemma,  cornu  cc-r  vinoni  uslui»,  hos  lepvl  muro  u- 
stum,  slercus  iimaiuim  toro  Los  turo,  Lesioni  eli  tomi»  cwttwrtw 
sangui»  diaconis,  larlarum,  puhcrem  centrigalli,  caoironini  llu- 
vialium  net  uni,  colcem  vivam,  herbam  lìnariam  sitcom,  pipati* 
grum  et  album,  zenzìberi,  thus,  masti*,  nitrutn,  boleti  vetertsriw 
botte:  hec  omnia  simui  pulvériia  cqualiter,  alumen  gemma  V"*' 
turo  de  aliquo  supradictorum  dupplicitcr.  Primo  ublualur  l»«i>» 
cancro  vel  lìsiuln  occupata»  cum  aqua  tepida,  in  qua  decotti  «i 
cortes  medianus  orni, m  ve  cum  aceto  vel  urina  pueri.el  poslta  pul- 
vis aspergatur  vel  inilialur;  qued  si  cancer  vel  (ìstula  in  pioli/tte 
penetra verit,  et  pulvis  illue  ionici  non  possi i.  coulìuAlur  idi» 
pulvis  ad  leutum  ignem  cum  metlc  dispumalo,  delude  boa  Ufi 
da  nigra  rasn  confectioue  intincta  In  modum  tenie  opu-tur  el  m- 
tDillalur,  et  si  alique  specierum  defuerit  non  mullum  impedii 
De  mtiis  mutrie»  (H.  p.  335).  —  Dicium  est  de  virge  el  loti- 
cu  lorum  vitiis.  ilesini  nunc  de  vitiis  matricis  dicunms.  et  primola 
de  illis  qui  frequentila  ut  est  nimia  menslruori  un.  ila  quud  lelW- 
tio  mullis  de  causi»  Di.  ì il  enim  quandoque  propU-r  guuguinùpc- 
nurlam,  ut  Ec  mulieribuscolidam  etsiccerocomi  n  ■■  ■.. -min  bain-uii- 
bus,  in  quibus  volile  sangui»  consumitur,  qm>  etitmi  s  un  enee  api"* 
tBUlùr.Quod  cogooscilur  ex  habitudiue  p  " ' 


403 
Ule  flt  et  ex  urioe  earum  Intensione,  et  teoaessunt.FIt  etiam  qnao*' 
doque  propter  opilatiooem  memtraorum  tango  iois  ut  transitai  san- 
guini* non  habent;  vel  propter  spissitudinem  que  contiogft  ex  frigi- 
ditate  et  decitale  intensa.  Utreqoe  enirn  qualitates  veoas  coostrÌo«- 
gunt.  Fitsimiliter  quandoqoe  propter  sanguini»  crassilatem  ,  q«{ 
tramire  propter  suam  grossitiem  per  vena*  non  potest9quod  Ot  quum 
sangui*  nielancolicus  est  in  causa.  Hujus  etiam  precedenti»  musa 
signum  est  urine  remissio  et  tenuità*  ejusdem.  Coutingit  etiam  alia 
de  causa  vel  cura  sangui»  menstruosus  ad  alia  loca  deportatar  ut  ad 
memillas  stomaci;  unde  Tpocrates  :  Molieri  sanguinato  fomenti 
menstruis  erumpentibus  solutio  flt  et  cetera.  Si  meostrua  propter 
sanguini*  penuriaro  cesaaverint  nihil  aliud  Set  quam  plenarie  re* 
Iciatur  et  infrigidantia  fili  dentur  ut  aie  non  morbo,  aed  qjna  af- 
fettai obviemus.  Si  vero  propter  opilationem  meetuum  eut  san- 
gninis  grossitiem  boc  factum  fuerit  ano  modo  curando  soni  Ut*» 
tar  igitur  primum  bis  antidotis  unaquaqoe  nocte  •  trifera  magna 
qtie  ad  boc  experta  est,  vel  teodoriton  anacardinum,  rei  teodori- 
tana  nostrum,  quod  in  libro  aureo  inveni  tur,  vel  teodoriton  eupe- 
rislon  quod  ad  boc  est  peculiare.  Sed  quia  sentitur  in  gusti  aesa- 
rnm  in  folio  cauli,  costi,  vel  nebula  involvatur.lleubotometnrda 
vena  que  est  sub  cavilla.  Fiant  etiam  eia  suffumigalknm  dee  ma* 
do  f  artemisiam ,  savinam ,  centauream  majorem ,  mUm,  absjB- 
thium,  salviam,  daucum,  corlicem  ameoa ,  spicam  celtica*,  abro» 
Unum  ,  calamentum  et  celerà»  herbas  calidas  que  sunt  aperitivo 
virtutis  et  pone  io  olla  rudi  et  reple  vino  albo  et  toc  bulire  et  ma- 
lier  fumosi  tatem  exeuntem  per  vulvare  recipiat  Sed  ut  perCactiue 
eperetur  boc  modo  fac.  Accipe  scutellam  in  fundo  perforatala,  et 
super  ollam  posi  la  m  ita  quod  fumus  sit  frigidior  et  io  bramine  pre* 
dicto  baculum  concavum  pone,  ut  cava  quantitatesit  kmgitudinia 
quod  vulvare  po^U  attingere  et  per  ilUim  fumum  reeipfet  Fiat 
item  subfumigalio  ex  trociscis  factis  ex  mira ,  spim 
nardi ,  castoreoo ,  quibus  addatur  etffiMfflRr; 
fiigidi  conGce  cum  melle  et  pone  super  carbones  troriscos  at  Ih- 
mas  recipiatur.  Vel  accipe  teodoriton  anacardinum,  vel  teodoriton 
eoperiston,  vel  trifera  magna  et  pone  in  sacculo  subtilb  paoni  cnm 
«r  iij  diagridii  et  in  modum  digiti  Qat ,  vel  lana  eisdem  medicinia 
cnm  succo  rute ,  vel  arlhemiMc  distemperatis  infusa  immittaUir, 
Item  accipe  vij  pillulas  elaclcrij ,  et  fac  madaleones  in  modum  di- 
giti et  inpooe.  Uabis  etiam  bue  opozima  quod  Recipe  aristologie 
looge,  geotiane ,  bacca  rum  lauri ,  reupontici  ana  gii  «  aticados,  se- 
miuis  petroscllini ,  salvie  cala  menti ,  prassi  ,  polij,  eamedreoa  aat 
5j,  dauci,  squ inan li,  anisi,  maralri.  appij,  ana  3j  et  a.  eiceris  —  j, 
coque  io  aqua  et  da  libere  3  ili  in  mane. 

Cvr<*  canini  effuséonem  mew'fuarum  nimiam.— Cura  Contra  men- 
struorum  nimiam  retentiooem  possumus.  Si  autem  eadem  meo* 
•trua  magis  quam  oportet  effundantur ,  hoc  modo  restriogaotur. 
Primo  fleubolometur  patiens  de  vena  epatica,  que  ingubilo  infe- 
riori reperitur ,  si  virtus  .permisero.  Poatea  detur  atbanasia  cum 


tf:? 


m 

«rocco  plantaginis  vel  htud:  quoti  Recipe,  ci  fltutfe,  énpriU 

dna  3  iij,  thtiris  5i>  bollì  g  iij,  gummi  arab    %         icU«ia5j/— 
pera  cimi  succo  arnoglosse  et  da  3  j  cu»i  eocfcm  miaco.  Sei  ti 
tur  efe  pulveres  receptionh  attanasfe  swe  mette  cum  ave    ' 
ginis  dtiw  operobitur.  Sedeat  etiam  mulier  in  aqua  In 

4fnt  flalle,  toalaustie,  cortices  castanehe  glande»  et  mfrtua;  ^ 

non  fiaimeris  pone  burum  loco  ejus  postquam  de  fomento  exiarit, 
pnlvis  bolli,  coralli,  mastici»  et  galle,  in  vulvare  HiHiatur.  Vi 
rtiam  super  marni!  las  ponatnr  «ine  scarrificatkxie.  Itr 

frusta  tepidis  emutitis  fortitcr  msimul,  et  cum  aqua 

aqua  ad  bibendum  da  bis.  et  pulverem  dabis  senUacNabuati  ai 
medendum  cuti)  succo  plantaginis;  accipe  pannai*  HneometìpMu 
hi  succo  plantaginis  et  morelle  et  barbe  jovia,  etauper|N 
pone,  mutando  eliam  sepe-  Dabis  elioni  succubi  {Hgidartuu 
rum  ad  bibendum  ut  morelle  plantaginis  et  similium. 

IH  $tif[octì tane  matricis.  —  SuBbcatio  metrici*  est  i 
spiritealigm  ex  vitto  matricis  stomaco  mediante*  onde 
liifliciiltalem  patiuntur;  spiritualia  enim  idest  cor,  pulmo, 
<1ilatarì  non  possunt  ut  aierem  satis  recipiant,  quo  passio 
bus  sepe  solct  eccidere,  et  precipue  in  viduis  quo  >irte 

mr.  In  matrice  enim  sperma  retinetur  et  retepftu  dio 

tur,  et  venenosom  naturam  rei  it.unde  humores  malfida  io  __ 
tosjlatem  resolvit  et  sic  vir  infiala  spiritualia  comprimi!,  C*> 
tingit  etiam  hec  passio  alia  oe  <  isa  velut  ex  conlractioue  mn+ 
rum  matricctn  suspensam  i  ne  tiun  que  eontracUo  ex  frigida 
tate  efficitur.  Ut  oontingit  cui  1  molieri  qoe  a  febro  aeatam- 
valescebat,  que  caput  pedinare  v<  boa,  ut  ita  dioam,  se  frfgidaabri 
exposuit,  unde  nervi  contracti  i  ìt ,  et  matrix  contraete  frigia* 
et  passa  est  sincopi.  Utriusque  tanteo  causi»  aatiscomooia  cara 
venit;  ex  hac  supradicta  causa  (  dam  exaniraea  reputante, 
relsiLConalfllUinus  in  V  iatico.  Uuedam  buiusmodi  passione» 

ftiit  quaro  mulli  monuara  es&e'crediderint, flatus  enim  in  èa  et| 

non  reperiebatur.  Sic  vero  certificar!  voleos  laoem  minutàp  £■• 
carpioatam  ori  et  naribus  eius  apposuit,  ex  cu jus  motafrautt  * 
vere agnovit.Hanc  passiooem  sic  curabis.  Primum  ex  qboedqp- 
tantem  veneris  manus  et  pedes  fricentur  cum  oleo  lauifno  ;  rivi* 
bus  etiam  abominabilem  odorem  apponamus  Ut  fuatanuin  etfrii* 
lam  in  oleo  intinctam  et  accensum  et  extinctum  nafiboa  ^ipantfÀ 
ut  fa m ii8  recipiat  facientiaei&sternutamcntum  cum  elleboro;  h- 
migemut  etiam  eam  in  feri  us  cum  odori  feri s,  sicut  lignotlam*  ai* 
rq,  castoreo,  spica  celtica,  et  pone  in  igne  et  fumum  reripfe!,  etf* 
ne  .oleum  calidum  ibidem  utnardinum  muscelleoo  et  catara»  ••■ 
tur  etiam  eis  exogium  agarici  ad  bibendum;  lavehir  eliam  Tdh|* 
aqua  in  qua  coctumsit  absintium,  anetum,  squinintom,  cassai- 
la ,  sansucuro,  calamentum,  et  si  damus  etiam  diacimiaai*  *d+ 
rappini  cum  absyntio.  Si  autem  cibis  repleta  furi  il  cum  aifyi 
tulum  eril  fortis  purgabis  cum  teodoriton  euperistoo  atìrt» 

quod  pass  iooibus  matricis      ai     e  p-»  *"  •■■•—  ^frjgWHMft^ 


passio  fderit  empiastnim  superpones.  Recipe  eastoreum,  piper, 
rutaeuforbium,  sinapis,  piretri,  tere  et  distempera  cuna  melie  et 
oleo  et  patico  aceto  et  pone  inter  pannos  lineoa  duos ,  et  priua  su- 
per-caput pone,  ita  ut  pannus  inter  emptastrum  sii  ne  ntmiscaleriat, 
slatini  hebet  eflecturo  passioni  buie  et  supradicta  conferì  cura. 

De  impedimento  conceptionis.  —  Dictmn  est  de  sufTocatione  ma- 
trici*. Restai  igitur  ut  causas  per  quas  iti  impedtmenttim  conce- 
ptionis eum  curis  impedimento  repognantibus  assignemus.  Impedh 
tor  autem  conceptio  quandoqoe  ex  mola  coroplexiene  matricis  9 
quaodoque  ex  nimio  fluxu  menstruorum  sivereteotione.quandeqtie 
«x  «Mila  corporis  habitudine.  Si  ex  habitudine  bec  sunt  aut  Ot  ex 
■insta  tenui  tate  et  macie ,  aul  ex  nimia  pinguedine.  Si  ex  tenui- 
tate  hec  sunl  utatur  bono  cibo  et  potu  ut  pingui»  fiat.  Si  ex  nimia 
pinguedine  extenuetur  calidis  cibi*  et  potibus  et  labore  et  jejuniis- 
ài  propter  menstruorum  retentionem  vel  fluxura  fuerit  sopra  dici  e 
néhibeentur  cure.  Si  ex  mala  matricis  complexione  hoc  fuerit,aut 
Ut  propter  distemperantiam  matricis  incaliditate ,  frigidi  et  hu- 
■ridietsicci.  Si  ex  distemperantia  in  caliditatc  hec  erunt  sigua. 
Urina  intensa  et  pulsus  velox,  paucitas  menstruorum  cura  dolore» 
tibetani  valde  coi  ti  ira,  et  ulcera  pudendorum,  et  calor  mesi  loto 
torpori.  Hujus  autem  dabis  mediocriter  infrigidantia,  ut  lactucas, 
violas,  roalvas,  portola cas,  cucumeres  et  celerà.  Cibum  et.potum 
IHgidum  ut  electuaria  frigida.  Si  vero  ex  frigida  materia  hoc  fue- 
vk9  quod  cognoscitur  propter  menstruorum  retentiooera,  et  quia 
isrina  est  rem  issa  et  pinguis  ,  stupor  eliam  circa  reues  et  lumboa 
et  pectine  senti  tur,  coire  non  desiderarli.  litsquidem  conveuiunt 
cibi  calidi  et  potus  et  labor;  dentur  eis  electuaria  calida  ut  Infera 
calida  magna  in  mane  et  sero  data;  detur  etiam  eis  cas  tor  eu  in  cuoi 
▼ino,  in  quo  coclum  sii  ciminum,  petrosellino,  et  daucus  crelicus. 
Dabis  etiam  hoc  electuarium  quod  Recipe  epitimi,  euforbia  pipe- 
ri»,  petroselini,  dauci  eretici,  fac  pulverein  et  da  3  ij  vel  j.  Susci- 
piat  etiam  inferius  fumum  ex  aqua  in  qua  cocte  sinl  herbe  calide, 
mi  artemisia,  ruta,  et  celerà,  in  sero  aut  in  mane.  Accipe  triferam 
nagoam  ut  predictum  est,  purgetur  cura  teodorito  nostro,  utau- 
tur  teodori ton  euperiston.  Si  vero  propter  hurniditaterauou  conci  - 
pioni  hec  erunt  sigua:  in  coito  oimis  humectanlur;  roenstrua  sunt 
multa  et  tenuia.  Dieta  sicca  bis  utile  est  ;  illa  et  eadem  cura  quo 
conferì  bis  que  patiuntur  ex  frigiditate  conferì  que  patiuotur 
ex  bumiditate.  Fiat  tauien  eis  lalis  leu  via.  Accipe  vioum  rubruta 
forte ,  poslea  mirta  et  vites  vmee  que  portant  albos  racemos ,  et 
combure  et  ciuerem  illum  in  vinoni  pone  et  fac  lexiviam ,  et  io~ 
pone  polve  rem  dragantee,  et  immillai  sibi  mulier  per  pessarium, 
conferì  mullum.  Nota  si  mirlum  non  habueris,  loco  èjus  pone  bu- 
xum  Si  vero  propter  siccitalem  matricis,  contraria  erunt  sigua  : 
urina  tennis  et  mcnstrua  pauca  et  celerà*  His  vero  magis  confort 
hnmida  dieta  quam  aliut,  fomenlettir  etiam  vulva  ex  aqua  iu  qua 
cocta  sii  malva,  fennm  grecum  et  similia. 

De  sciatica  passione.  —  Restai  tractare  de  passionibus  sciatico- 


«06 
Tuqp'et  podagromra;  primora  de  sciatici  qw  noe»  fcebet  a  adi. 
Scia  eoim  compago  est  quidem  oasis  rotondi  ad  os  coocawu;  11- 
Ind  totum  scia  appellatur;  hujtis  autem  pastoia  cassa  Kot  basso 
res  ad  coniunctiooem  discurrentes  t  qui  quandoqoe  stint  calili, 
quandoque  frigidi.  Si  vero  calidi  bumorea  in  causa  bario!  lae è- 
ruot  signa  :  circa  locom  dolor  pungiti?»  etacvtaa  senti  tur,  -la» 
bitudo  corporis  colerica  v  urina  intensa.  Si  vero  humiditai  tf 
frigiditas  in  causa  fuerint,  hec  erunt  signa,  dolor  circa 
aentitur  pungitivus,  sed  magis  divisi? us  et  poodes  Mena 
Urina  est  remissa  et  pinguis.  Cura  vero  scie  eedem  fiate  Maina 
core  artetice.  Si  vero  calidi  bumores  in  causa  fuerint; 
bis  primum  de  vena  mediana  brachi}  contrarie  partisi* 
proficiunt  fleubotometur  iterum  de  vena  grosgiori  qua 
cavilla  invenitur9  postea  purgetur.  Experimestum 
cipe  d igei  la m  pulverizatam  et  parum  aalia,et  pareri  de 
temisiev  et  tantundem  de  aceto ,  et  ex  bis  fac 
perpone. 

BxptlcU  praetica  mgistri  BarMowiejé 


i 


morii  nACTAfib  wìhaboii  (i) 


mtatt»  feto  de  iiriob  itt  jerprtacipatiter  swtf  detertninaoda: 
quid  Bit  urina  el  unde  dieatur,  et  ex  quo  et  qualfter  et  ubi 
target  ettaro  quomodo  et  quando  colligenda,  et  ubi  et  quo* 
<l  quotreos  debeat  intuerhaecundo*  quot  sinit  genera  sigui- 
buoi  a  quibua  sumuotur  significata  urinarum,  et  etoam  quot 
*er»  et  specie»,  et  que  predi  da  genera  siguificationura  ba- 
livtrsificare  et  alterare;  tertio*  que  et  quot  suui  speciessinv 
tignificationum  predtctorura  geoerum,  et  a  qutbus  unaque- 
irta»  causatur,  et  per  consequens  super  quidsignifcet;  quar> 
iNter  secuodom  compositiooew  sia*plicittm  specierunt  pre- 
Mi  stgpiScaltomim  dispositiones  cor  por  is  cognoscaotur  ,  el 
*r  super  quasdaro  prediciamo  disposi  lionuro  pratice  sit  ope- 

ndum  est  nodo  quid  sit  urina.  Ipsa  sia  diffinitur  afe  Y- 
Jrina  est  colancientuin  sangui  ms  et  ccterorum  si  mi  li  ter  bu- 
ll, de  actionibue  quidcm  nature  naturi*.  Dici  tur  autero  urina 
►t  Km,  eo  quod  ipsa  urit  et  essiccai  loca  super  que  codit. Vel 
r  uria*  ab  uriht  greco,  quod  idem  est  quod  demonstratio  in 
,  Vel  dicitur  urina  eo  quod  ipsa  fk  una  in  reni  bus  ,  scilicet 
m  speeiGcam  sumit  hi  renibos.  Ad  meliorem  et  faciliorero 
iedtffinitionis  Riteltigentiam,  primo  videndum  est  et  quo 
et  qualfter  urina  generetur.  Ad  quod  prescicndum  est  <juoJ 
orptis  humanum  a  calore  interno  et  naturali  corporis  nostri 
ilwre  exterìoris  aeris  nos  circumdantis  continue  reso!  va  tur 
Mitetur  et  consumatur,  natura  contra  illius continue  resola- 
et  consoni  pi  ionis  et  iumutationis  nocumentum  adinvenit  re* 
m>  et  illud  fuit  cibus  restaurativus  deperditorum,  et  gratia 
mi  tur  potus  ut  ciburo  deportet  et  |K>natur  cuin  membri*  : 
tx*,  ore  acceptus,  et  dentibus  contritus,  aliquantulnm  dige- 
st incauta  tur;  post  tatem  ejus  inroutationem,  a  stomacho  at- 
&r  et  ab  ore  transroittitur,  et  sic  usque  in  fundum  stomachi 
idit,  qui  locus  carnoso»  et  spissus  est  et  calidus.  Ibi  vero  a 
cho  amplexator,  a  proprio  stomachi  calore  et  aliorum  meni- 
li adjacentium,  ut  epatis  et  fellis  et  splefiis  et  diafragmatis 
dis  adiutus,  in  quandam  massam  tysanariam,  similem  deco- 
ordei  transmntatur.  Pellicola  vero  interior  stomachi  partem 
russe  lysane  sibi  similem  iubibit  et  exinde  se  nutrit , 

jro,  teste  Galeno  in  libro  de  virtutibus  naturali  bus  ,  quedam 

)ueste  Trattato,  scoperto  dal  sig.  Daumbiag  nello  stesso  Manoscritto 
•ibi  di  Vienna  N-  96,  é  attribuito  a  Mauro.  Noiabbiam  pubblicate  le 
k*  Urinarum  di  Mauro  nel  Tom.  1 1 1 .r  p .  %y  del  quale  questo  traUato  è 
atto;  e  p^rò  ci  sembra  inutile  di  riportarla  per  intera,  *>  per  darne  un 
e  pubblicbiauio  il  solo  principia* 


408 
pòrse  vene,  licei  pance,  infiguntar  fondo  stonachi,  per  mm 
partem  illius  maise  ad  se  trahit  ut  interim  doq  vacata  arie  0[ 
tiooibos.  Residuum  vero  mane  tysane  desceodit  per  Inferiore* 
partem  stomachi  in  queadam  intestinon  qood  vocator  portan 
rioni  co  quod  ipsi  porte  adheret.  De  porteoario  fero  desooadit  in 
duodenom  intestinum  sive  rectum9  et  dicitar dnodeonm  ideo 
longum  est  ad  mensuram  IH  digilorum.  De  duodeno  vero 
dit  in  iehinnm  intestinum  qood  est  multe  revolution!»,  cai 
vene  sunt  infixe  que  vocantur  meaaraiee»  per  quaa  portar  peri  il- 
lius masse,  et  membra  assimilabilis,  trshitor  ad  qnamdan  an» 
gnam  venam  et  albani  que  in  sima  epatis  est  locata,  qoe 
lactea  porta,  a  qua  ille  vene  mesaraice  exeuotetfn 
tur.  Illa  vero  parva  pars  et  membri*  assimilabili» 
per  illas  venas  roesaraicas,  aliquantulum,  licei  modico,  ab  ali 
mit  transmutationem  et  alterationem.  Altera  vero  pan 
et  impura  que  remansit  in  intestinis,  descendit  ad  grossi 
et  per  ea  vadit  usque  ad  anum,  onde  mutilar  ad  exlcrieia. 


u 

4 


400 

REGULÀE  UBIN1RUM 

MAC  J0ANN1S  PLATEARH  SALERNITANI 

BMC  SVKt  REGULE  UBIHiaUM  8ECUHDUM  IQHAXIgaf  l 

PLATEARICM  (I). 


de  urinis  sgere  debeamos,  tideodom  ett  quid  alt  oiìnJD» 
■a  est  colamentum  sanguini*  et  aliorom  bumoraoi.  firieodooi  eal 
od  cibi  et  potus  in  stomachino  recepii  transmotaotor  fai  qoaav 
■  ayccosilatero  similem  ptisane,  que  mittitur  ad  foteatioe.  Ejoa 
o  pura  pan  mittitur  ad  sacconi,  et  flt  stercos;  et  est 
i  prime  digestioni*;  quod  vero  purios  est»  per 
ittftyr  ad  epar  et  ibi  per  caliditatem  et  homiditatem  mitUtor  fa 
laotiani  iiijor  humorum,  quorum  molte  soat  spiritoalaa  aqper- 
itates.  Urina  ergo  coro  ipsis  per  eapillarea  Teoas  nJttftor  ad  re* 
s,  obi  a  iiijor  decolatur  et  per  uritidea  poroa  deaeeodit  ad  fesl» 
oa.  Com  ergo  in  epate  geoeretor  priocipeUter,  dJsposttfcmeni  b- 
rom  et  epatis  per  que  transit  sigoiBcat  ;  De  aUis  fero 
liter.  Circa  urioam  vero  quatuor  coosideraotor:  color» 
i,  qoantitas  et  cootentum.  Uode  adeodua  est  qood  qoatoor 
alitate*,  scilicet  caliditas,  frigidità»,  siedtaa  et  bumiditas.  Dw 
rum  dispoount  urinam,  scilicet  colorem,  scilicet  caliditaa  et  Ari- 
dità*; et  due  sunt  substantie,  scilicet  sfoconi  et  homidom.  CaHdf* 
i  reddit  orìnam  coloratam  ebullitiooem  prestando  io  arteria  ; 
igiditas  discolora  taro  infrigidendo;  et  qoia  tepescit  ealort  saalci 
a  orine  remanet  indigesta  et  cruda,  et  ideo  urina  diseokrttar* 
ccitas  atteouat,  sicut  per  siccitatem  spiritus  rarefioot; 
sim  rareGunt,  et  ideo  urine  attenuator  bumiditaa 
r/  amixiione  (2)  sui.  Scieodum  enim  est  qood  ooo  «Me  homi» 
im  amixtiooe  sui  inspissat  urinam,  sed  omoe  bumidom  eojassob- 
intia  composita  est  ex  spiasis  partiboa  oatoraUter amiitiooe  ori* 
ì  eam  inspissat. 

Sicut  ergo  iiijor  sunt  qualitates,  ita  qoatoor  soot  bomeree:  saev 
iis9  colera,  flegraa  et  melancolia,  quorum  unicoiqoe  due  qualità- 
s  sont  attributo  Sanguis  est  calidusetbumidus;flegma  frigido» 
;  bumidum;  colera  rubra  calida  et  sicca;  melancolia  frigida  et  sic- 

(i)  E*  qaesto  il  titolo  di  onesto  breve  trattalo  scoperto  dal  sig.  Dismise, 
ascritto  dm  on  Codice  delle  Biblioteca  di  Vienne  N.°)f  foE*  ÈUmmtmm  N. 
•).  Sembra  che  il  trattato  non  sia  intero  ,  e  ebe  inoltre  aia  stato  ceaseJtalo 
i  Magro  neUo  seri? ero  le  sue  Rt$ula*  urinano*  (  Veg.  Tom.  III.  peg.  s)« 
MS.  é  chiaro ,  ma  le  lince  di  Abbreviatione  spesso  sono  sul  paste*  Per 
iet  anni  PJateario  riscontrasi  il  Tom.  I.  pag,  i6i,e  i8ow 
(a)  QnesU  frase  troiaii  al  margine  ed  e  nna  glassa. 


410 
ca.A  quibos  diversi  cotores  fai  urini»  appara*,  mter  quo*  fati  coe- 
siderantur:  albus,  lacteus,  glaucus,  karopos;  subpallktas,  paUidui  ; 
subcitrinus,  eitrinus;  subrufus,  rufus;  subrubeus,  rubeus  ;  suhru- 
bicundus,  rubicundus  ;  inopos,  kianos,  viridis,  lividi»  9  olger.— 
Horum  autera  cotonina  quidam  signiflcant  calorem  temperale*  v 
quidam  intensum,  quidam  remissum.Similiter  quidam  significa* 
frigiditatem  intensa  m,  quidam  mediocrem.  £ubruffii%  rufiì«,mb- 
rubeus  calorem  temperatura  signiflcant  ;  citrini*,  jsubcitriaus,  re* 
missuro;  rubeus,  (sub)rubeus,  rubicundus,  inopos,  quianoa,  viridi» 
intensum  calorem  stgniGcant;  albus  et  lividus  intensa*  frigidità* 
lem;  glaucus,  karopos»  subpallidus,  pallido*,  mediocrem:  Rigar  au- 
lem  quandpque  calorem  ,  quandoque  frigiditatem.  Si  precedati!- 
vidus  et  sequatur  niger,  frigiditatem  significai  ;  ai  vero  virirUsat 
aeqoatur  niger,  calorem  significai. 

Curo  ergo  iiijor  alnt  humores,  unusquisque  dispooit  urta*  se» 
eundum  colorem  et  substantiam  Flegma  vero  naturale  *  qjufe 
frigidum,  et  frigiditatis  est  discolorare,  et  humiditatis  i 
urina  ergo  karopos  et  spissa  equaliter  cotidianam  de 
turali  significata  Sanguis  vero  reddit  urinam  rubicunduoa  eoi 
rubicundam  et  spissa  rn.  Inde  est  quod  urina  rutricunde  vd 
bicunda  et  6pissa  equaliter  siuocam  signiOcat.  Colera 
calida  est  et  sicoa,  et  caloris  est  colorare,  siocitatb 
dit  urinam  coloratam  et  tennero,  subrubeam  vel  rubeem;  talfrU» 
rina  signiflcat  tercianam.  Melancolia  vero  reddit  urine» 
et  teouera,  et  signiOcat  quartanam. 

Bestat  ergo  ut  videamus  de  humoribus  qui  flunt  per 
nem  vel  iufectionem,  qualem  disponant  urinam,  et  quid 
aperiebus  flegmatis.  Flegma  innaturale  aliud  est  acetoaum , 
dulce,  aliud  salsum ,  aliud  >itraim.  Flegma  acetoaum  uriuaaa  dfc 
acotoratam  et  tenuem  mediocritcr  facit;  urina  ergo  paMda  vdaab- 
paHida  et  tenuis  mediocriter,  superius  vero  obumbrata,  flegma »• 
cetosum  signiflcat.  Ille  ergo  cuius  lice  urina  fuerit,  aut  laberatca- 
iidiana  de  (legniate  acetoso,  cimi  bore  sunt  circa  sere,  aut  in  eeMa 
ernnt  sintomata  :  dolor  capitis,  gravai»  renum  ,  dolor  sUMBaei  fi 
acetosa  rucliiario.  In  mulieribus  tuli*  urina  signiOcat  viriamo*» 
tricis  aut  prescns  aut  futurum. —  l  Vina  que  signiflcat  flegma  ari* 


sum  apparet  ruffa  vel  subrulla,  vel  citrina  inedìucrtter  spiate  auia» 
rius  obumbrata,  si  quid  fuerit  citrina,  et  lune  febre  labortt.  lai  et 
sintomata  lice  aderunt  :  dolor  front  is,  pectoris  astrktio,  sabedaia 
ore  et  scabies  in  aliqua  parte  corporis,  maxime  vero  in  enrihes, 
vel  in  manibus,  vel  circa  collutn,  vel  in  tibiis. —  Urina  vero  rad 
vel  subrufa,  mediocritcr  spissa,  superius  obumbrata ,  interratela* 
rior,  cotidianam  signiOcat  de  flegraate  salsot|cuius  acoemio  cri 
ikouain  et  vesperas.  —  l'rina  vero  subrufa,  rufa,  aubrubee  « 
liter  per  totum  spissa  ,  supcrius  obscura,  cotidianam  de 
dulci  signilicat,  cuius  bore  sunt  a  vi*  bora  noctis. — Urina  alba  et 
tennis  in  qua  apparet  qua>i  gkbra  Immuri*,  cotidianam  Mgaifirai 
de  llc^matc  vitreo.  —  Uriiw  alba  et  teuuis  et  multa  , 


4I« 

febrh  significat— Urine  subcitrine  irei  citrine  et  dare  eéteram  ta- 
iigeetam  significai  cum  de  mela  digestione.  Culos  hee  eunt  «foto- 
nate:  dolor  capitis,  gravedo  stomachi  com  ventoaitate:  talh  urtai 
ipperet  hi  ternana  notha.—  Urina  rubea  et  «pian  mediocrlter,  cnias 
tfreatas  est  obscums  ,  minorem  emitriteum  significat  ;  cofos  hee 
mot  siotomata:  Triglia  circa  extremitates ,  et  continuila  tabor,  et 
tppressio  ;  falsi  sompni  et  gravita*  palpebra  rum.  —  Urina  subre- 
tta et  epista  mediocriter,  coius  circukis  livescit ,  medium  emKri- 
Leaaa  significa t;  in  qoo  bec  sunt  signa:  rigor  tercianna,  iosompatah 
tee»  dolor  capitis  nimica .  —  Urina  sobruflh,  inferii»  dare,  sopo- 
ri** pigra,  maiorem  emitriteum  significat  ,  in  quo  bec  aecMuatt 
rrigos  quartanuro,  amissio  sensus  in  bora  acccaalonte  —  Urina  te- 
leria! rufa ,  superios  livida  ,  pleuresim  «ignita*  ;  eoius  hee  sul 
lign  iintomata  (I):  dolor  lateris  acutns,  febris  contiuoe.— Urine 
w  vel  subrubea  (fcp.subrufla),  soperiua  livida,  fn  qua  appena! 
sohrtiooes  a  latere  vaste  distente,  catarroni  significat;  ai  verogr*» 
eaie  euperiua  eppereent  distincte ,  apostema  io  gutture  vel  sapa» 
rias  eigatteent.—  Urina  livida  et  panca  fluxum  ventris  significa*. 
-Orlaa  inferii»  subrubea,  in  medio  sobnigra  soperiot,  eppoaite  la. 
livescit,  equaliter  spissa  ,  peripteumontetn  significat  ;  la  ali 
comitaotia  pleuresim  et  dolor  sinistre  neemiBe.  —  Urine  In- 
ferite aigra  vel  rubea ,  superila  livida ,  equaliter  turbolenta,  rat 
katioaem  meostroorum  significat;  et  hee  eroot  signa:  feetldhaa» 
nido  cibi,  sompni  fantastici  et  gre  vedo  ab  oasbiHoo  infarina.  — 
Uriaa  livida  vel  nigra  et  panca  io  febre  mortem  signifiost;  al  vara 
fuerit  multa  et  sepe  mincta,  purgationem  significat.— Urine  viri* 
dia  in  febre  acuta  spasmum  sigritflcat. — Urina  albe  et  spissa  hobaa- 
daatfam  bumomm  significa;  et  inde  dolorem  capitis,  gravedioeas 
et  pleoitudinem  stomachi;  talis  etiam  guttam  significat. 

Urina  alba  et  tenuta,  in  cuius  fundo  arenale  substent,  Hthiesln 
renani  vel  vesice  significant. — Urina  subrubea  et  tenute»  fn  eutae 
fondo  resolutiones  rubee  apparent,  ardorem  vesice  significeot  prn- 
pter  emissiooem  urine. —  Urina  rubea  vel  subrubea  et  tenute ,  iti 
qua  apparent  resolutiones  rotonde',  in  fine  egritudinis  heticem  si- 
gnificeot ;  cuius  bec  sunt  signa  :  consumptio  membrorum ,  celor 
circe  volas  manuum  et  pedum,  et  dolor  spatule  sinistre.  —Urine 
io  qua  apparent  resolutiones  quasi  fila ,  dolorem  renum  vel  ernia* 
siooem  «pennati*  signiGcant. — Urina  alba  et  tenute,  in  qua  nubee 
apparent,  gravedinem  capitis  significat;  talis  diu  apparena  arotosio 
significat;  cuju-  hee  sunt  signa:  obtenebratio  spiritus  tisibilis  anta 
oculos,  ut  si  se  fleitat  ad  terram  capite  elevato,  visu  privetur:  ta- 
lis vicium  splenis  significat;  cuius  hee  sunt  signa:  dolor,  durities, 
gravita  sinistri  ypocondrii  et  color  faciei  lividus. —  Urina  alba  et 
tenute  in  fine  omnibus  febribus  acutis  ,  febre  manente,  mala  ;  si- 
gnificet  enim  aceenMim  malum  — Urina  talia,  in  qua  diu  y posta- 
se,  plurimam  debilitatelo  membrorum  significat.  — Urine  in  qua 

(i)  Fona  U  parola  iintomata  4  un  glets?ma  aggiunto. 


409 
stmconis  et  Mtis  coheant,  ut  vosi  imnidltraMteri  postea  qua  m- 
fortent  vbso  adhibeantur,  ut  castoreum  cuoi  vino  diilcmpentaar, 
detiir  od  foihendum,  et  similia. 

Ve pattionSnu  virge  et  lettirufimccidcntilw.  (II  p.  329). —  l'i- 
Cium  est  de  pessionibus  genilalium  virge,  ku  test  i.  -,  lorum;  n  «al 
lume  traclare  de  accinentibus  passionibus  eoruinli  mi.  quo  tinnì  de 
tumore  testium  et  virge  ex  perrussura  vel  aliqac  e  «su.  si  tuowr 
cum  erdore  fuerìt  ungatur  cum  unguento  albo  ,  vel  lite  hoc  iw- 
guenttim  quod  rmiltum  valet:  accipe  cerutam  et  plumlmm  uslwn, 
et  titargirium  et  tere  et  distempera  cum  eleo  roseo  ci  pauto  ur 
lo  et  unge.  Ad  idem  stcrcus  caprmuai  illini  tuoi  desuper  ;■■■■■■■■• 
rem  reprimi!    Aliud  od  idem,  cecine  laniwm  fobarum  et  disteni- 

pera  cum  tnelle  et  urina  pneri,  et  coque  perlina  ui  ius]  :>■- ■.  -,  i 

i  facto  pone  super  slutem  sive  corium  et  lepidum  Hipooe.  Alitcr 
'  arcipe  thus  amìlnra  et  distempera  cum  albumine  ovi  et  vitellne 
jasdem  et  eliaca  superpone  cum  corto.  Ad  Idem  si  nwtgoo  duiurc 
ftierit,  aceipe  alleam  coctam  et  tere  cum  axuogia  poi  cina  i-I  npn> 
pone  Ruta  ctiam  trita  et  epposila  mullum  coufeil.  si  vero  mima 
fiterit  in  tesliculis  et  siccum  sit ,  pulvii  akwr  superpositus  santi 

et  consolidai  Sì  vero  vulnus  hutnidum  fuerit  aUiv  vi  curia  | 

si  pulvis  inde  fiat  et  tuperponatur  sanai  elccosolìil.ii:  uuhisetMH 
nitri  albi  si  mperponatur  sanai  et  consolidai  supt  r  omnia.  M  ttre 
enneer  virge  vel  tcslicuiis  forte  supervenerit  adbil  i  mi  cura  qnc 
in  tracia  tu  de  cancro  posita  est.  (li.  p,  SSOj.  Sol-:  i  in  i  r  g»  tin- 
nii snpervenire,  qui  nibil  aliud  est  quam  caocer  cum  iulMiuoe, 
Cui  conferì  cura  qne  in  cancrosis  convenit.  Pulvis  proUl'MiBV 
ad  cancrtim  sive  Bstulom.  Recipe  auripigmentuin,  viride  ens,  ► 
tramentum.  sol  gemma,  cornu  ccrvjnum  ustum,  lios  It-poriuu»  •• 
slum,  sterrus  umanum  combùstum,  lesioni  alimi  um  rnmliirir'i 
sanguis  draconis,  (arlarum,  pulvcrem  centrigaUi,  camro'iim  uV 
vialium  u'-lum,  calccm  vivam,  iierbam  linariam  aiccam,  pipcrm- 
grum  et  album,  leni  beri,  Dms,  maslix,  uilrum,  a*  l<  .  ■,  ..■h.-iesew- 
buste:  hcc  omnia  simili  pulvèriia  cqualiter, oJuokii  scìsmji»  <\>-- 

(um  de  aliquo  supradictorum  duppliciler.  Primo  ubluiitur  ! ■■ 

cancro  vel  fislula  occupalus  cum  aqua  tepida,  in  qua  <■:■...  •-  «l 
corlex  medùmus  orni.sivc  cum  aceto  vel  urina  poeri.et  poslca  poi- 
vii  aspergelur  vel  inilialur;  quod  si  cancer  tei  fistola  in  pt  oblilo 
pene  tra  ieri! ,  et  pulvis  jlluc  inuici  non  pottsit*  coidleiafur  idi» 
pulvis  ad  Icntum  ignem  cum  melle  db punialo,  dcmdc  lana  wp> 
da  nigra  fpsa  con  feci  ione  in  t  inda  In  modum  tenie  uptetur  et  » 
mittatur,  et  ai  aliqua  specierum  defuerit  non  mullum  impedir! 
De  viliis  mainai  (li.  p.  335).  —  Diclura  est  de  virge  el  tali* 
culorum  viliis.  Beslut  nuiic  de  viliis  matrici»  dicami. >  et  piimuni 
de  illis  qui  frequentius  ut  est  niraii  meuslruorum,  Ku  quod  relen- 
tio  mullis  de  causis Gt.  lit  enim  quandoque  propter  sanguini»  [■-■ 
nuriam,  ut  in  mulierfbuscalidem  et  siccam  compi*  \ioueni  batwii- 
bus,  in  quibus  valdesanguia  consumitur,  que  «lumi  siuiericeajH»^ 
lautur.Quod  cogooscilar  ex  habiludiae  psiieniiuiii.quura  ex  leour 


403 
taurine earai  ,  et  tenuessunt.Fit  eliam  quatH 

ropter opilatiooe  nstruorum  sanguina  ut  transiti»  san- 
ali habent;  vel  propter  spi9situdinem  que  cootingitex  frigi, 
t siccità  te  intensa.  Utreque  enim  qualitates  venas  coostrin* 
it  firn  il  iter  quandoqae  propter  sanguini»  crassilatem ,  qui 
propter  suaro  grossitiem  per  venas  non  potest,quod  flt  quuoa 
melaocolicus  est  in  causa.  Hujus  etiam  precedeotis  causo 
est  urine  remissio  et  tenuitas  ejusdem .  Contingit  etiam  alia 
i  vel  eum  sanguis  menstruosus  ad  alia  loca  deportatur  ot  ad 
ts  stomaci;  unde  Ypocrates  :  Mulieri  sanguinem  vomenti 
aia  erumpentibus  solutio  fit  et  cetera.  Si  menstrua  propter 
da  penuriam  cessaverint  nihil  aliud  fiat  quam  plenarie  re* 
et  iafrigidantia  fili  dentur  ut  sic  non  morbo,  sed  ejos  ef- 
obviemus.  Si  vero  propter  opilationem  meatuum  aut  san- 
grossitiem  hoc  factum  fuerit  ubo  modo  curande  sunt.  Uta- 
tur  primum  his  antidotis  unaquaque  nocte  ,  triterà  magna 
boc  experta  est,  vel  teodoriton  anacardinum,  vel  teodori- 
qtrum,  quod  in  libro  aureo  invenitur,  vel  teodoriton  eupe- 
food  ad  hoc  est  peculiare.  Sed  quia  senti  tur  in  gusto  ama* 
folio  cauli,  costi,  vel  nebula  involvatur.  Heubotoraetur  de 
ne  est  sub  cavilla.  1  iant  etiam  eia  suffamigationes  hoc  mo- 
lemisiam ,  savinam ,  centauream  majorem  ,  rutam  t  absyn- 
salviam,  daucum,  corticem  ameos ,  spicam  celticam,  abro- 
,  calamentum  et  celeras  herbas  calidas  que  sunt  aperitivo 
\  et  pone  in  olla  rudi  et  reple  vino  albo  et  fac  bulire  et  mu- 
nositatem  exeuntem  per  vulvare  recipiat.  Sed  ut  perfectiua 
ir  hoc  modo  fac.  Accipe  scutellam  in  fundo  perforatalo,  et 
Oam  positam  ita  quod  fumus  sit  frigidior  et  in  foramioe  pre- 
tculum  conca  vum  pone,  ut  cava  quantità  te  sit  longitudini! 
olvam  possit  attingere  et  per  illum  fumum  recipiat.  Fiat 
ibfamigatio  ex  trociscis  factis  ex  mira .  soica  cellfc .  spjca 
casloreon ,  quibus  addatur  edtWDWft:  91  (Ullemes  toerinl 
conflce  cura  melle  et  pone  super  carbones  trocisoos  ut  fti- 
clpietur.  Vel  accipe  teodoriton  anacardinum,  vel  teodoriton 
too,  vel  trifera  magna  et  pone  io  sacculo  subtilis  panni  cum 
iagridii  et  in  modum  digiti  fiat ,  vel  lana  eisdem  raedicinia 
eco  rute ,  vel  arlhetnisie  distemperatis  iufusa  immittatur, 
ocipe  vij  pillulas  elacterij ,  et  fac  madaleones  in  modum  di- 
inpooe.  Uabis  etiam  boc  epozima  quod  Recipe  a r istologie 
jeotiaoe ,  baccarum  lauri ,  reupontici  aua  3ij ,  sticados,  se* 
etrosdlini ,  salvie  calamenli ,  prassij ,  polij,  camedreos  ana 
ci,  squinanti,  anisi,  roaratri,  appij,  ana  3j  et  8.  ciceris  —  i, 
in  aqua  et  da  bibere  3  iij  in  roane. 
conlra  eflusivnem  menaftuorum  ttimiam. — Cura  contra  men- 
sm  nimiam  rctentionem  possumus.  Si  autem  eadem  meo- 
aagis  quam  oportet  effundantur ,  hoc  modo  restringautur. 
fleubotometur  patiens  de  vena  epatica,  que  in  gubito  infe- 
eperitur ,  si  virtus  .permiseril.  Postea  deter  athaoasia  cun 


m 

«tjrro  plautaginis  vel  hlud:  quoti  Recipe,  ,  1   Itottfe,  énpiti 

dna  3  iij,  thuris  5i>  bolli  g  iij,  gummi  «rabici.  1       tetto»  Su- 
pera cum  succo  arnoglosse  et  do  5  j  cum  eoi^n.  Mitico.  Sed  ti 
tur  eis  ptrircres  reccptionh  allenaste  sme  inelle  cum 
ginis  citius  operabiiur.  Sedeat  eliam  mulier  in  equa  fai 
sfnt  fenile,  toalaustie,  oortices  castanehe  glande»  et  mirtea;  qmià 
non  habneris  pone  burum  loco  ejus  postquam  de  f  omento  estorti 
puhis  bolli,  coralli,  masticis  et  galle,  in  vulvare  initiatur.  Ti 
rtiam  supor  marni!  las  ponattir  sine  scarrificatione.  UeBied| 
frusta  lapilli»  ematiti*  fortiter  rnsimul,  et  cum  aqoa  lataUtfftli 
aqua  ad  bibendum  da  bis,  et  pulverem  dabis  sentiicwribiiBti  aiqrtH 
medendum  funi  succo  plautaginis;  accipe  pannala  HnenmctìtfMN 
m  succo  pioni  api nis  et  morelle  et  barbe  jovis  f  et  super  pedkn 
pone,  mutando  eliam  sepe.  Dabis  etiani  succum  Mgifknim" 
rum  ad  bibendum  ut  morelle  plautaginis  et  similium. 
De  suffocaffane  matrici* .  — .  Suffocatio  nietrìcis  est 
spiritnalium  e*  vitio  inatri     stomaco  mediante,  imde  V 
frificnltatem  patiuntur;  spit        ia  enlni  idest  cor,  palmo, 
dilatori  non  |*>ssunt  ut  aien        ttis  recipiant,  qua  passio  nmfcri 
bus  sepe  solet  eccidere,  et     ectpue  in  viduis  que  tiria  nop 
mr.  In  matrice  enim  s]    r      retinetur  et  reteqtii  dio 
tur,  et  venenosam  naturi      recipit,  linde  humores  mal  ridi  te 
tositatem  resolvit  et  sic  tiri      Enfiata  spiritualia  comprimi!.  GB» 
tingit  ettaro  hec  passio  a     ae    usa  vehit  ex  contrectione  ■««* 
rum  matricem  suspensam  reti     itium  que  contraete  ex  frigia 
late  efficitur.  IH  oonttngit  culi    n  mulieri  que  a  febre  ecatatv» 
valescebat,  que  caput  pedinare  •/<  lens,  ut  ita  dioam,  sa  frigidaaM 
exposuit,  unde  nervi  contracti  !    nt ,  et  matrix  contrada  frigU* 
et  passa  est  sincopi.  Utriusque  tamen  causi*  satis  conranii  cara  "~ 
venit;  ex  hac  supradicta  causa  q   ìdam  exanimes  reputante, 
retetLCopataptinusin  Viatico,  Uuedam  bujusmodi  passionasi 
fuit  quam  mumtHWfllara  esbé  crediderint,  flatus  enim  ioèaetj 
non  reperiebatur.  Sic  véro  certificali  voleos  laoam  mimila 
carpinatam  ori  et  naribus  eius  apposait,  ex  cujus  motjfr 
vere  agnovit.Henc  passionem  sic  curabis.  Primum  ex  quo 
tantem  veneris  manus  et  pedes  fricenlur  cum  oleo  laurino  ;  i& 
bus  eliam  abominabilem  odorem  apponamus  ut  fuatanufn  etptfs* 
lem  in  oleo  intiiictam  et  accensum  et  extinctum  nari  boa  qfrneaBtfi 
ut  fumus  recipiat  facientiaei&sternutamentum  cum  elleboro;  fc- 
migemus  eliam  eam  in  feri  us  cum  odoriferis,  sicut  Ugno  aloe*  *  ni* 
rq,  castoreo,  spica  celtica,  et  pone  in  igne  et  furoum  reripiat,  et  f* 
ne.oleum  calidum  ibidem  ut  nardinum  muscelleoo  et  cetetfa~D* 
tur  eliam  eis  exagium  agarici  ad  bibendum;  lavetur  eliam  vdM * 
equa  in  qua  coctumsit  absintium,  anetum,  squinantamvcaMÉÌ' 
b ,  snnsucura,  calamenlum,  et  si  damus  etiam  diacimfm»  vai* 
rappini  cum  absyntio.  Si  autem  cibis  repleta  fuerìt  cum  aHqa»- 
tulnm  erit  fortis  purgabis  eam  cum  teodoriton  euperistoo  acri* 
quod  pass  ioni  bus  ma  tricis  peculiare  est*  Si<Mift^exflrigkVttBfcc 


*0à 

passio  fuerit  ecnplastrum  superpones.  Recipe  eastoreum,  piper* 
rutaeuforbium,  sinapis,  piretri,  tereet  distempera  cuna  melle  et 
oleo  et  patico  aceto  et  pone  inter  pannos  lineoe  dtios  ,  et  priua  su- 
per'caput  pone,  ita  ut  pannus  inter  eraplaslrum  sii  ne  nttniscalefìat, 
atatim  habet  efiectum  passioni  huic  et  supradicta  confert  cura. 

De  impedimento  conceptionis.  —  Dictmn  est  de  suffocatione  ma- 
tridB.  Bettat  igitur  ut  causas  per  quas  fit  impedtmentom  conce» 
pliotriseum  curis  impedimento  repugnautibos  assigneraus.  lmpedh 
tnrautem  conceptio  quandoque  ex  mala  cemplexiene  matricis» 
quandoque  ex  nimio  fluxu  menstruorum  si  ve  retentione, quandoque 
«t  Mah  corporis  habitudine.  Si  ex  babiludine  bec  sunt  auttite* 
«tela  tenui  tate  et  macie ,  aut  ex  nimia  pinguedine.  Si  ex  tenui- 
lito  hec  sunt  utatur  bono  cibo  et  potu  ut  pinguis  fiat.  Si  ex  nimia 
•pinguedine  extenuetur  calidts  cibi*  et  potibus  et  labore  et  jejuniis- 
M  propter  itoenstruorura  retentionem  vel  fluxum  fuerit  supradicte 
néhibeentur  cure.  Si  ex  mala  matricis  complexione  hoc  fuerit,ai*t 
flt  propter  distemperantiam  matricis  incaliditate,  frigidi  et  hu- 
■ridietsicci.  Si  ex  distemperantia  in  cah'ditate  hec  erunt  signa* 
DHna  intensa  et  putsus  velox,  paucitas  menstruorum  cura  dolore, 
nlbetant  valde  coitum,  et  ulcera  pudendorum,  et  calor  inest  toto 
éorpori.Hujus  aiilem  dabis  mediocriter  infrigidantia,  ut  lactucas, 
viotas,  malvas,  por  tuia  cas,  cucumercs  et  celerà.  Cibori»  et  potu  rn 
ftrfgidum  ut  electuaria  frigida.  Si  vero  ex  frigida  materia  hoc  fue- 
vH«  quod  cognoscitur  propter  menstruorum  retentionem,  et  quia 
Brina  est  rem  issa  et  pinguis ,  stupor  etiam  circa  renes  et  lumbos 
et  pectine  senti  tur,  coire  non  desiderante  Htsquidem  conveuiuut 
cibi  calidi  et  potus  et  labor;  dentur  eis  electuaria  calida  ut  t rifera 
ealida  magna  in  mane  et  sero  data;  detur  etiam  eis  eastoreum  cuoi 
▼ino,  in  quo  coctum  sit  ciminum,  pet  rosei  lino,  et  daucus  creticus. 
Dabis  etiam  hoc  electuarium  quod  Recipe  epitimi,  euforbia  pipe- 
ria,  petrosel  ini,  dauci  eretici,  fac  pulverein  et  da  3  >j  vel  j.  Susci- 
piat  etiam  inferius  fumum  ex  aqua  in  qua  cocte  sint  herbe  calide9 
nt  artemisia,  ruta,  et  cetera,  inseroaut  in  mane.  Accipe  triferacn 
magnani  ut  predtctum  est,  purgetur  cura  teodorito  nostro,  utau- 
tur  teodoriton  euperiston.  Si  vero  propter  humiditatem  non  conci  - 
pinot  hec  erunt  signa:  in  coitu  oimis  humectantur;  menstrua  sunt 
Multa  et  teouia.  Dieta  sicca  his  utile  est  ;  illa  et  eadem  cura  qua 
confert  his  que  patiuntur  ex  frigidi  tate  confert  quepatiuotur 
ex  huroiditate.  Fiat  tamen  eis  talis  lexivia.  Accipe  vinura  rubruta 
forte  ♦  poslea  mirta  et  vites  linee  que  portant  albos  racemos ,  et 
eombure  et  cinerem  illuni  in  vimini  pone  et  fac  lexiviam ,  et  iu~ 
pone  poi  ve  rem  dragantee,  et  immittat  sibi  raoiier  per  pessarium, 
confert  multum.  Nota  si  mirtum  non  habueris,  loco  èjus  pone  bu- 
xum  Si  vero  propter  siccitatem  matricis,  contraria  erunt  signa  : 
urina  tennis  et  menstrua  pauca  et  cetera.  His  vero  magis  confert 
bnmida  dieta  quam  aliut,  fomentetur  etiam  vulva  ex  aqua  iu  qua 
cocta  sit  malva,  fenum  grecum  et  similia 

De  sciatica pauiiwe.  —  fiestat  tractare  de  passiooibus  sciatico- 


«06 
rtnp'et  podagrorom;  primum  de  sciatta  que  amen  hebet  •  ade. 
Scia  eoira  compago  est  quidem  ossls  rotondi  ad  os  mutami;  fi- 
lud  totum  scia  appellatur;  bujus  autem  passioois  causa  acot  Ino» 
ras  ad  cooiuoctiooem  discurreotes  f  qui  quandoqoe  sont  catti) 9 
qu8odoque  frigidi.  Si  vero  calidi  bumores  io  causa  fuerfot  heee- 
runt  sigila  :  circa  locom  dolor  pungitivus  etacutas  seotittir,  -fta- 
bitudo  corporis  colerica  9  orina  intensa.  Si  vero  hamiditai  et 
frìgiditas  in  causa  fuerint,  hec  erunt  tigna  >  dolor  circa  ~ 

aentitur  pungitivus,  sed  magia  divisivi»  et  poodus  idei 

Urina  est  remissa  et  pingui».  Cura  fero  scie  eadea  fere  est  dm 
cure  artetice.  Si  vero  calidi  bumores  in  causa  fuerint; 
bis  primum  de  vena  mediana  brachi!  contrarie  partis 
proflciunt  fleubotometur  ilerum  de  vena  gro^iorì  qua 
cavilla  invenitur,  postea  purgetur.  Experimeottm  pi 
cipe  nigelkm  pulverizatam  et  parum  salia,  et  paraaa  de 
temiate*  et  taotomdem  de  aceto ,  et  ex  bis  fsc  magi"  * 
perpone. 

Bxphcii  praclica  magidri  Bariélomef* 


491 

marti  nACTAfes  VBIHABUII  (t) 


traviali»  istorie  uriois  iKjarpriocfpatiter  suat  determiocmda: 
i  quid  sit  urina  el  unde  dieatur,  et  ex.  quo  et  qualfter  et  ubi 
AWVet  etiam  quomodo  et  quando  colligenda,  et  ubi  et  quo- 
«tquotrens  debeat  intueri;  secundo,  quot  sint  genera  sigili- 
buoi,  a  quibos  sumuDtur  significata  u  i  et  eliaca  quot 
faera  et  species,  et  que  predi  da  g  Jitcatiooum  ba- 

li versificare  et  alterare;  tertiov  q  3  et  (  suuJt  speciessinv 
signiOcationum  predtctorum  gè  n  et  a  quibus  unaque* 
irto»  catssatur,  et  per  coi Bequen  r  quid  sigoiuVet  ;  quar- 

tMter  aecundum  compositionerp  si  iiicium  specierunv  pre- 
ili  «goi6catk>wim  dispositiones  coi  >ris  cognoscaotur  9  et 
vt  super  quasdaro  prediciamo  d     Kitionuro  pratice  sit  ope- 

keodum  est  nodo  quid  sit  urina.  Ipsa  sic.  difììnitur  ob  Y- 
Jrina  est  colamentum  sanguini»  et  ccterorum  si  mi  li  ter  liu- 
»,  de  actiooibus  quidam  nature  natum.  Dici  tur  anioni  urina 
►f  uris,  eo  quod  ipsa  urit  et  essiccai  loca  super  que  cadit.Vel 
r  urino  ab  uriht  greco,  quod  idem  est  quod  demonstratio  in 
.  Vd  dicitur  urina  eo  quod  ip*a  (K  una  in  renibus  ,  scilicet 
as  speeiGcam  sumit  hi  renibus.  Ad  meliorem  et  (nciliorenn 
:te  difTTf>itionrs  mteltigentiam,  primo  videndum  est  et  quo 
et  qualfter  urina  generetur.Ad  quod  presciendum  est  <juoJ 
erpus  huroanuni  a  calore  interno  et  naturali  corporis  nostri 
■tare  eiterioris  aeris  nos  circumdantis  continue  reso!  va  tur 
Mketor  et  comumatur,  natura  contra  illius  continue  resolu- 
et  consumptionis  et  iamulationis  nocumentum  adinvenit  re- 
ni, et  illud  fuit  cibus  restaurativus  deperditorum,  et  gratta 
tmilur  potus  ut  ci  bum  deportet  et  ()onatur  cutu  membri*  : 
bus,  ore  acceptus,  et  denti  bus  contritus,  aliquantulom  dige- 
st incauta  tur;  post  tatem  ejus  inroutationem,  a  stomacho  st- 
ar et  ab  ore  transmittitor,  et  sic  usque  in  fundum  stomachi 
idit,  qui  locus  carnoso»  et  spissus  est  et  calidus.  Ibi  vero  a 
eho  amplexator,  a  proprio  stomachi  calore  et  aliorum  menv 
tii  adjacentium,  ut  epatis  et  fetiis  et  splenis  et  diafragroatis 
dis  adiotus,  in  quandam  massam  tysanariaro,  similem  deco- 
ordei  transmntatur.  Pelliccila  vero  interior  stomachi  partem 
n-isse  tv*ane  sibi  similem  inbibit  et  exinde  se  nutrit , 

ira,  teste  Galeno  in  libro  de  virtutibus  uaturalibus ,  quedam 

)uesto  Trattato,  scoperto  dal  sig.  Djlbbm  bcau  nello  stessa  Manoscritto 
libi  di  Vienna  N-  96,  è  attribuito  a  Mauro.  Noiabbiam  pubblicete  le 
K  Urinarum  di  Mauro  nel  Tom.  III.'p.  «,  del  quale  questo  trattato  è 
-atto;  e  p**rò  ci  sembra  inutile  di  riportarla  per  iaterò,  o  per  darne  un 
e  pubblichiamo  il  solo  principio* 


408 


fondo  stomachi,  permep* 
interim  ooo  faceti  soft  m 


partem  illius  masse  ad  se  trahit  ut  ioterfm  ooo  vacati  sub  open* 
tiooibus.  Residuum  vero  masse  tysaoe  deseeodit  per  tafariom 
partem  stomachi  in  queadam  iotestioom  qood  vocator  porteai 
riam  eo  quod  ipsi  porte  adheret.  De  porteoario  vero  dteseeadit  ia 
daodeaom  iotestinum  sive  rectumf  et  dicitardoodetmoi  ideoqoii 
longum  est  ad  meosurom  III  digitorum.  De  dnodeoo  fero  demo- 
dit  in  ieiunnm  iotestioom  quod  est  multe  revolotionn,  eoi  molla 
veoe  sunt  infixe  que  vocantur  mesaraiee,  per  quaa  pnrior  ptrt  B- 
lios  masse*  et  membrts  assimilabiNs,  trahitor  ad  qqamdaai 
gnam  venam  et  albam  que  io  sima  epatis  est  locala,  qoe 
lactea  porta,  a  qua  iile  vene  mesaraice  exeuotetin 
tur.  Illa  vero  parrà  pars  et  membris  assimihbilb 
per  illas  venas  mesaraicas,  aliquaotolum,  lrcet  modiee,  ab  eli 
mit  transmutationem  et  alterationem.  Altera  varo  paia 
et  impura  que  rcmansit  in  intestinis»  deseeodit  ad  gtom 
et  per  ea  vadit  usque  ad  anum,  oode  mitUtor  ad  eiterieva. 


40S 

REGULÀE  UBINÀBUM 

MAG.  JOANN1S  PLATEARII  SALERNITANI 

BK  SOTT  RECULI  UBIHMtUM  SECUHDUM  JOHAUM  l 

PULTEABICM  (1). 


m  de  minto  agere  debeamos,  videodom  est  quid  ai!  oriaa.0- 
esl  cokmentum  sanguini*  et  aliorom  bomoron.  firiradam  art 
cibi  et  potus  in  stomachino  recepii  transmutaator  fai  qtiae*- 
succosi utero  sirailem  ptisane,  que  mittitur  ad  intestina.  Ejae 
wra  pan  mittitur  ad  sacconi,  et  flt  sterco*;  et  est 
rime  digestionis;  quod  fero  purius  est,  per  mesaraicaa 
tur  ad  epar  et  ibi  per  calidilatem  et  homiditatem  aritjftar  in 
tieni  iiijor  humornm,  quorum  multe  soot  spiritatine  nw> 

•aire* 


Ics.  Urina  ergo  coro  ipiis  per  capillarea  venne  mHtitor 
obi  a  iiijor  decolatur  et  per  uritidea  poros  desceodit  ad  tari* 
Com  ergo  in  epate  generetur  priocipeiiter,  dbpoaHiooem  b- 
a  et  epatis  per  que  transit  significai  ;  De  alito  fero  coriacea» 
sr.  Circa  urinam  fero  quatuor  coosMeraator:  color,  anate* 
ioaotitas  et  contentum.  linde  adeodum  est  quod  qoateor  sm! 
tates,  scilicet  caliditas,  frigidità*,  sicdtaa  et  bumtditas.  Dan 
m  disponunt  urinam,  scilicet  colorem,  scilicet  caliditaa  et  W- 
k;  et  due  sunt  substantie,  scilicet  siccum  et  homidoat.  Gelidi- 
eddit  urinam  coloratati)  ebullitiooem  prestando  la  materia  ; 
ditas  discoloratam  infrigidendo;  et  quia  tepescit  calor,  mate» 
irioe  remanet  indigesta  et  cruda,  et  ideo  urina  dtocoloratar. 
tee  atteouat,  sicut  per  sicdtatem  spiritua  rareflunt;  bomoraa 
i  rareQout,  et  ideo  urine  attenuatur  bumiditaa  impiieacione 
xmixttene  (2)  sui.  Scieodum  enim  est  quod  ooo  omoe  borni- 
amixtione  sui  inspissat  urinam,  sed  omoe  bumidom  cojassob- 
ia  composita  est  ex  spiasb  partibua  naturaliter amiitioae  ari* 
im  inspissat. 

•cut  ergo  iiiior  sunt  qualitates,  ita  quatoor  soot  bumores:  san- 
,  colera,  flegroa  et  melancolia,  quorum  onicoiqoe  due  qoalita- 
unt  attribute.  Sanguis  est  calidus  et  humidus;  flegroa  frigidum 
umidum;  colera  rubra  calida  et  ticca;  melancolia  frigida  et  sk> 

E*  netto  il  titolo  di  questo  breve  trattato  scoperto  dal  sig.  DanamEnc, 
ritto  da  un  Codice  della  Biblioteca  di  Vienna  N  .•  ai  (oliai  Médien»  N. 
Sembra  che  il  trattato  non  sia  intero  ,  e  ebe  inoltre  aia  alala  eaoaaHato 
taro  nello  temere  le  tuo  Reyula*  urinano*  (  Veg.  Tota.  111.  pag .  «)• 
S.  é  chiaro ,  ma  le  linee  di  abbreviarono  spetto  tooo  Mèi  fasta*  Par 
inni  PJateario  riscontrati  il  Tom.  I.  pag.  i6i»e  i8a» 
i  Questa  frate  troT*ti  al  margine  ad  e  una  glassa. 


410 
ca.À  quibns  diversi  colore*  iu  ufinfc  appaia*,  ioftar  qooa  bticon- 
aiderantur:  albus,  lacteus,  glaucus,  karopos;  siibpallkkn,  paffidu; 
subcitrinus,  citrini»;  subrufus,  rufui;  subrobeus,  rubeoa^iubri- 
bicundus,  rubicundus  ;  inopos,  kianos,  viridi»,  lividi»  9  nfger.— 
Horum  autem  colorum  quidam  significant  calorem  temperale» , 
quidam  intensum,  quidam  remissura.Similiter  quidam  significpat 
frìgiditatem  intensa  m,  quidam  mediocrem.  Subruflftn,  rufliM,aÌA- 
rubeus  calorera  temperatura  significant  ;  citrini»,  jsubcitrini»,  ni- 
missum;  rubeus,  (sub)rubeus,  rubicundus,  ioopoa.  quianos,  f  irUi 
intensum  calorem  significant;  albus  et  lividus  internare  frigidità» 
tem;  glaucus,  karopos,  sobpallidus,  pallidus,  mediocrem:  Rigar  m- 
tem  quandpque  calorem  ,  quandoque  frigidi  tatara,  ài  prèeattfc- 
f idus  et  sequatur  niger,  frìgiditatem  significai  ;  si  fero  viriéfcél 
aeqoatur  nfger,  calorem  siguificat. 

Cura  ergo  iiijor  slnt  humores,  unusquisque  dhpòoit  uria*»» 
cundum  colorem  et  substantiam  Flegma  vero  -qatarele  «  ìdà  fi 
frigidum,  et  frigiditatis  est  discolorare,  et  huniiditatie  Mptofttfy 
urina  ergo  karopos  et  apissa  equaliter  cotidiàoaoi  de  fleg#ikMÌIt 
turali  significat.  Sanguis  vero  reddit  urinam  rabicandsiot4aNrik| 
rublctmdam  et  spissara.  Inde  est  quod  urina  rubicunda  vètiÉift 


bjcunda  et  spissa  equaliter  sinocam  significat  Colera  *erà^  4(1 

km 


est  et  sicoa,  et  caloria  est  colorare, 
dit  urinam  coloratane  et  tennero,  subrubeam  vel.  rubeole;  MlHjft 
rma  significat  tercia  tiara.  Heluiicolia  vero  reddit  urinam  gptftyl 
et  tenuem,  et  significat  quartabam.  ""'   ;«Pt*! 

,  Bestat  ergo  ut  videamus  de  humoribus  qui  Sunt  per.  MNhty 
nem  vel  iiifectionem,  qualem  disponaut  urinam,  et  quid  prtHUli 

speciebus  flegmatis.  Flegma  innaturale  aliad  est  ecetoauitt  ,étà 

......  ...  .  £g 


dulce,  aliud  salsum ,  aliud  vitreum.  Flegma  aeetoeum 

acoioratam  et  tenuem  mediocriter  facit;  urina  ergo  pattda  tilBtf 
pallida  et  tenuis  mediocriter,  superius  vero  obumbrata,  Betft^jr» 
cetosum  significat.  Ille  ergo  cuius  bec  urina  fuerit,  aut  kberifj£ 
tidiana  de  flegmate  acetoso,  cura  Imre  sunt  circa  sera,  dui  la4 
erunt  sintomata  :  dolor  capitis,  gravalo  renum  ,  dolor 
acetosa  ructuacio.  In  m  ni  ieri  bus  Uilis  urina  significai  wfcSÉjW 
tricis  aut  prescns  aut  futurutn. —  Urina  que  significat  _ 
sum  apparet  ruffa  vel  sn bruita,  vel  citrina  mediocriter  tpiaàftWP 
rius  obumbrata,  si  quid  fuerit  citrina,  et  tiinc  febre  labora&fltf  d 
sintomata  hcc  aderunl  :  dolor  front  is,  pectoris  astriclio»  aWf 
ore  et  scabies  in  aliqua  parte  corporis,  maxime  vero  la  ciériUK 
vel  in  manibus,  vel  circa  collimi,  vel  in  tibiis* —  Urina  vetVMl 
vel  subrufa,  mediocriter  spissa,  superius  obumbrata ,  inferiasdr 
rior,  cotidiauam  significat  de  flegmate  salso9|cuius  écoami&wtìÈ* 
nonam  et  vesperas.  —  Orina  vero  subrufa,  rufa,  subrabea  * -1^$ 
liler  per  totum  spissa  ,  superius  obscura,  cotidiauam  db  ftÉMf 
dulci  significat,  cuius  bore  sunt  a  vi*  bora  nocth.-— Oria^attaat 
tennis,  in  qua  apparet  quasi  glcbra  humoris,  cotidiauam  aìgaifed 
de  ll^matc  vitreo.  —  Uriuu  ulba  et  teuuiset  multa  ,  tfthrii"^ 


4M 

febrh  signiflcat.— Crina  eubdtrioa  irei  citrini  et  darà  eéteram  ta- 
iigeetam  significai  cura  de  mela  digestione.  CoIqs  hee  flint  arato- 
nata:  dolor  capiti*,  gravedo  stomachi  com  ventoaftate:  talh  urtai 
ipparet  hi  terciana  notha  —  Urina  rubee  et  spfow  mediocriter,  cnioa 
:irtolus  est  obscums  ,  minorem  emitrìteum  signHIcat  ;  ceto*  hee 
net  eintomsta:  frigus  circa  extremitates ,  et  continuo*  tabor,  et 
tppressio  ;  falsi  sompni  et  gravitai  palpebra  rum.  —  Urina  subre- 
tte et  apissa  mediocriter,  cairn  circukis  livescit  •  medium  emttrf- 
jtmm  signi 8cst;  in  qao  bec  sunt  tigna:  rigor  tardanti*,  iosompntah 
tea,  dolor  capitls  niroius.  —  Urina  sohruflh,  Inferius  dare,  sopo- 
ri** oigra,  maiorem  emitriteum  significai  •  in  quo  bec  ecddontr 
frigi»  quartanum,  amissio  sensns  in  bora  acccsafcmh  —  Urina  te- 
fcrtas  rufa ,  superins  livida  ,  pleoresim  significai  ;  cofcis  hee  sul 
tigna  gmtomata  (I):  dolor  lateris  acutos,  febris  conttooa.— Urine 
refe  vd  subrubea  (fcp.subrufla),  soperioa  liv{dar  hi  qua  appaimi 
sohrtiooes  a  latere  vasis  distente,  catarrom  significai;  al  verogre- 
arie  auperius  appareant  distincta  ,  apostema  fn  gotture  vel  aspo- 
rtai fignificant—  Urina  livida  et  peoca  fluirai  ventila  significai. 
-Orfaa  inferius  subrubea,  in  medio  sobnigra  eoperioa,  appoaita  li. 
livescit,  equaliter  spissa  ,  peripteamoniam  rigtrificat  ;  In  eli 
comitaotia  plearesim  et  dolor  sinistre  mamille.  —  Urine  fa- 
fcffae  nigra  vel  mbea  ,  superins  livida ,  equaliter  turbolente,  rat 
tootfcmem  meostroonim  significai;  et  hee  erunt  signa:  taatldhNO» 
retalo  cibi,  sompni  fantastici  et  gravedo  ab  uasbiHeo  infarina.  — 
Crtan  livida  vel  nigra  et  panca  in  febre  mortem  significat;  al  veni 
fecrit  multa  et  sepe  roincta,  pargationem  signiflcat.— Urina  viri* 
db  io  febre  acuta  spasmum  sigrflflcat.— Urina  alba  et  apissa  heboo- 
dsntiain  bumomm  significai;  et  inde  dolorem  capitis,  gravedioefll 
et  pleoitudinem  stomachi;  talis  diana  guttam  significai. 

Urina  alba  et  tenui*,  in  cuius  fundo  arenale  substant,  Hthlaslo 
ramo  vel  vesice  significane— Urina  subrubea  et  tennis,  fn  cutaa 
fondo  revolution»  rubee  apparente  ardorero  vesice  signiflcant  prò- 
pter  emissiooem  urine. —  Urina  rubee  vel  subrubea  et  tennis ,  Ih 
qua  apparent  resolutiones  rotonde',  in  fine  egritudine  heticam  al- 
gnificaot  ;  cuius  bec  sunt  signa  :  consumptio  membrorom ,  calor 
drca  volas  manuuro  et  pedum,  et  dolor  spatule  sinistre.  —Urine 
io  qoa  apparent  resolutiones  quasi  fila ,  dolorem  renum  vel  ernia* 
siooem  spennati*  signiGcant. — Crina  alba  et  tenui»,  in  qua  nubea 
apparent,  gravedinem  capilis  significai;  talis  din  apparens  arotosio 
significai;  cuju-  hee  sunt  signa:  obtenebratio  spiritus  visibilio  ante 
oculoi,  ut  si  se  flectat  ad  terram  capite  elevato,  visu  privetur:  ta- 
lis vicium  splenis  significai;  cuius  hee  sunt  signa:  dolor,  durities, 
gravito  sinistri  ypocondrii  et  color  faciei  lividus. —  Urina  alba  et 
terni»  in  fine  omnibus  febribus  acutis  ,  febre  manente,  mala  ;  sh 
gnificat  enim  accenMim  malum  — Irina  talis,  in  qua  diu  y  posta - 
s»,  plurimam  debilitatcm  merobrorum  signlficat.  — Urina  io  qua 

(i)  Falle  la  parola  iinlcmaia  4  un  gtesfma  aggiunto. 


413 


. —  Urine  ra- 


circulvH  grossus  fiieril,  grafediaem  eapftn 
bea  vel  snbrnbea  et  tenuis,  superba  obscura,  '4 
Bipriflrat.—  Urina  inopos,  io  calta  superficie  spumi  «ppiret citri- 
na vel  viridis,  jctericiam  signiflcat.—  Urina  tnopot  et  spasa,  ah 
fin  circulus  apparai  niger,  flegm  ooem  epatis  significa*;  hoc  erari 
•totomata:  dolor  el  gravedo  dexlri  vpocoDdrli,  febrii  coatiasta 
■iogoltos-  Scito  has  regulas  esse  prot»las. 

De  toton  citrino.—  Urina  citrina,  multimi  temh  fa  estri*,  d 
fuerit  in  atlqao  invera,  fu  tu  rem  tercianam  significai. —  UrbaaaV 
citrina»  moltum  tenuis  in  autumpno  futuram  quartanan  asarjat; 
et  hec  sunt  siutomata:  gravedo  capiti*,  dolor  laleris  siuislri.cte,- 
Urina  citrina,  mediocriter  spiasti,  in  convalescente  bona.  —  Urtai 
ruffa  vel subruBà,  equaliter  perturbata,  eioadem  per  totumcob- 
ria,  medium  declami  emitriteum  vel  tercianam  continuato.  Cm 
colera  putreDteztra  vasa,  frcit  duplice»!  vel  rimpliceni  icreiaaint.- 
Urìna  rubea  vel  \  brubea  et  subtitis,  eiusdea;  coloris  per  touira, 
tercianam  dece  a  significai. — Urina  albael  tenuis,  cuius circa- 
Ina  ett  viridis,  fr  ira  significai.  Si  vero  in  tali  urina  circolai  n* 
niger,  mortelo  signii  &.—  Urine  spisu  et  plumbea  circa  mediai 
reglonem  nigra,  ai  1  signiflcat. —  Urina  rubea  vel  subrabn 
et  tenuis,  et  circa  aerile  aerei  corporla  aliquatitulum  algre, 
duplicem  tardóna  il)  l  .  —  Urlai  limpida,  babeli*  virpiai 
extensas,  splenetici  iif  ticat. — Urina peuci  et  spissa,  ruba  ri 
lubrnbea,  (rulla)  (1  j  vel  tu  ,  superna  taabens  particulit  boi 
et  rubros,  diasentcr  it.  —  Urina  rubicuoda  ,  equtlila 

perturbata ,  colori  n  vi  sinocum  ligniti  r  ,it  —  Urlai  ■> 
rim  pallida  dolore     reni  mulierìbus  vicium  matrici*  sìrpì- 

flcat. —  Urina  cirri  rei  :  urina ,  pallidi  vel  subpallida',  cita 
superflciem  «ere!  corporis,  cum  granulia  vel  sino  granuli*,  pii>i» 
lignificai.  —  Urina  tenuis  et  al  a,  superius  citrina,  dibassa  m 
gnificat.  —  Urina  subeitri  vel  limpida ,  pallori  vicina,  superili» 
quaai  viridis,  in  viria  d  ri  itonuchi,  in  mulierìbus  IWgnuii 
umbflico  superius  ad  guiiur  aitim  significai.  —Urina  in  mi.  ■ 
polatis  tenuis,  poltra  ci  pìt  inspissare,  magnani  digt-stiom 

aigniflcaL—  Urina  rol  rei  irubea,  inferii»  et  superius  ufcw- 
trita,  circa  mediam  r    1        1   lara,  epaUcum  significai. 


(«) U  voce  patii  fr*  te  pareule«(tii0ìi) 


«3 

RUBRICA  DE  PULSIBTJS 

SBCCBDUsf 

MAGISTRUN  EOMUALDIM  SALERNITARDIf  (I). 


Morbus  est  sensibile  nocumentum  action!  membrorum  iofeteoa, 
imllo  mediante.  Sed  morbus  aliquaodo  fit  ab  exterioribua,  ot  eli* 
«era,  aliquando  ab  interioribus,  ot  putrida.  Sed  cimi  effimera  sii 
dimrco,  merito-  fadt  diverto!  pulsa:  pobtis  eoim  effimere  a  polst 
putride  i*cdiffer1);  pubus  eoim  effimere  maior  est  in  diastole qoam 
io  sistole,  eo  quod  calore  solo  iofestatur;  pota»  vero  putride  ma- 
ior est  sistole  propter  putredinem- —  Sed  effimera  ex  calore  bdt 
potami  velocem  et  spissum.  —  Effimera  ex  frigore  fadt  pubum 
velocem  et  parvum:  pervom  qoldem  propler  agftravatiooefli  tir* 
tatb,  propter  fumum  remanentem  intrimecu*  ;  molta m  velox  ex 
eoariosione  calori».  —  Effimera  ex  ablutione  stiptkarum  aquarum 
fadt  pulsum  debilem,  tardum  et  durimi:  debilem,  quia  pori  omk 
gfc  sunt  opilali  in  istis,  onde  magis  aggravato  r  virtus;  tardos  et  ra- 
ro» frigiditatc  et  siccitate  organicorum.—-  Effimera  propter  Wo- 
nimn  fecit  fmlsum  debilem,  subtilem  et  velocem:  debilem  propter 
ttrtotem  debilitatane  subtilem  propter  parvitatem  spiritus  et  sic- 
citatera  extrn«am ,  velocem  ex  calore.  —  Effimera  ex  labore  ftdt 
pubum  parvum,  subtilem  propter  dtoohitionem  spiritus  et  virtutis 
et  defertionem  ex  niinio  labore. —  Effimera  propter  bubonem  poi* 
sum  facit  rongnum,  plenum,  velocem  et  spissum  :  magnum  ex  for- 
titudine et  calore,  plenum  ex  multo  sanguine  et  spirito;  velocem  et 
spissum  ex  intenso  calore. —  Kflimera  ex  vigilia  pubum  facit  par» 
vissimum,  subtilem  ,  quod  contingit  ei  debilitate  nimia  in  vigilila 
et  siccitate  facta.  —  Kffimera  ex  ira  facit  pubum  magnum  et  for- 
te© ex  forti  virtute  et  re  quam  diligit ,  in  qua  anima  delectatur, 
et  ex  hoc  maior  Ot  motus  circa  spiritualem  virtutem,  ex  qoo  mo- 
to innascitur  maior  corpori  calor,  unde  fit  febris,  et  ex  calore  se- 
quitur  magis  pglsus  et  aliqoantulum  velox.  Aliquando  fit  trbtitia 
n  aliqua  re  in  qua  nulla  est  delectatio  ,  sed  potius  inde  sequator 
cootrarìum. 

Putrida  alia  cotidiana,  alia  terciana,  alia  quartana. Terciaoa  poi* 
*»m  facit  velocem,  spissum,  subtilem  et  durura  —  Cotidiaoa  fadt 
pubum  tardum,  rerum,  mollem  et  la  tura.  — Quartana  Urdbrcm 


dì  Que*to  articolcllo  col  tìtolo  medesimo  trovasi  nello  stesso  Codice  dal* 
I*  Biblioteca  di  Vienna  n.  96,  scoperto  dai  sig.  Daazmssso.  Aneto  «peata 
^*iUto  non  sembra  intoro.  Non  saprei  dire  qual  «edico  Ramuaìd*  sesia 
'Aulo  re.  Due  ne  ahbiam  trovali  in  Salerno  di  questo  nome  e  medici.  Eo> 
»miai«l©  Diacono  e  Medico  elio  faceva  il  suo  testamento  nel  11 54  (Ut  .p.  9af)| 
t  poco  dopo  Komualdo  Guaina  ,  Arcivescoto  celebre,  cronista  e  medica  (L 
•i3S;.  Di  essi  arrcino  occasione  di  parlare  fra  braft  iaaMr*  eJtkttJet 


m 

*ìcti\  plantaginis  vel  hlud:  quoti  Recipe,  cori     ,  1   bottfe,  Jraptfi 
#na  3  iij,  thuris  5i>  bolli  g  iij,  gummi  ami)    ,        idi  e*a8j /~ 
per»  cum  succo  arnoglosse  ci  do  5  j  cum  eoucm  Mirco.  Sed  ti 
lur  eis  purlveres  reception!*  attorniale  sioe  melle  cum 
ginis  cHius  operabiiur.  Sedeat  etiom  tmilier  in  aquo  In 
sfottile,  toalaustie,  oortices  castanehe  giaiwies  et  mfrtw; qaoi à 
non  habneris  pone  burum  loco  ejus  postquam  de  fomento  esistiti 
ptiivis  bolli,  coralli,  masticis  et  galle,  in  vulvare  initiatur.  V( 
rtiam  supor  mamiilas  ponattirsinescarrificatione.  Ifem  aed| 
frusta  lapidi*  ematiti*  fortitcr  insimul,  et  cum  equa  lataMs  et  Mi 
aqua  ad  bibendum  dabis.  et  pulverem  dabis sentii coasbosti  ad 9» 
medendum  funi  succo  plantaginis;  accipe  pannala  Hneom  et  ipwhi 
m  succo  plantaginis  et  morelle  et  barbe  jovis  v  et  super  pc  " 
pone,  mutando  etiam  sepe.  I     >is  elioni  succum  frigiftaruai 
rum  ad  bibendum  ut  morelle      ntagiois  et  similium. 
De  $uffucQlh>he  matricis.  —    uffoestio  matricis  est 
spirìtnalium  ex  vitio  matricis  stomaco'  mediante,  imde  ì 
frflìcultatem  patiuntur;  spiritatila  enira  idest  cor,  potato,  piemrii 
dilatarì  non  possunt  ut  aierem  satis  rerìpiant,  qoe  passio  muto» 
bus  sepe  sokrt  eccidere,  et  precipue  in  viduis  que  tiri* 
lur.  In  matrice  enim  sperma      inetur  et  retentn  din 
tur,  et  venenosnm  naturam  r     pit.onde  humores  mal  ridi  la 
tosjtatem  resolvit  et  sic  viri      i  iflata  spirttualia  comprimi!.  G*> 
tingit  etiam  hec  passio  a     ae    usa  vehit  ex  cootrantioae  «ore- 
rum  matrice™  suspei        n        itium  que  contractio  ex  fragili* 
late  efficitur.  Ut  oonttngit  cu  11    n  mulieri  que  e  febre  acato  m» 
valescebat,  que  caput  pedinare  v<  lens9  ut  ita  dioam,  sa  frigideafari 
exposuitf  unde  nervi  contracti  sunt ,  et  matrix  contrada  ftityii 
et  passa  est  sincopi.  Utriusque  tamen  causi*  satis  comooìs  cara  "~ 
venit;  ex  hac  supradicta  causa  quedam  exanimes  reputontùr, 
refetLCoustapUnus  in  V  ittico.  Quedam  buiusmodi  passfaaeai 
fuit  quam  mumìRSRBam  esbé  crediderint,  flatus  eoiai  ioèoetpÌÉai 
non  reperiebatur.  Sic  vero  certiflcari  volens  lanam  iniqui  ' 
carpinatam  ori  et  naribus  eius  apposoit,  ex  cujus  motgfr 
vere agnovit.Hatic  passionem  sic  curabis.  Primtun  ex  qpo 
tantem  veneris  manus  et  pedes  frieentur  cum  eleo  huryoo  ;  ad* 
bus  etiam  abominabilem  odorem  apponamus  ut  fuataoum  et  ptfb* 
lem  in  oleo  intinctam  et  accensum  et  extinctum  naribus  ^poasM 
ut  fumus  recipiat  racientiaei&sternutamcntum  cum  ellebara ;t* 
migemu»  etiam  eam  inferius  cum  odoriferis,  sicut  Ugno  ehm  »■* 
rq,  cnstoreo,  spica  celtica,  et  pone  in  igne  et  furoum  reriptst,etf*' 
ne  .oleum  cai idum  ibidem  utnardinum  muscelleoneteeterfi-ltafr 
tur  etiam  eis  eiagium  agarici  ad  bibendum;  lavetur  elfrm  rifaé 
equa  in  qua  coctumsit  absintium,  anetum,  squinintomvmaiBBÌ* 
la ,  sansiiciiin,  calamentum,  et  si  damus  etiam  diacimiaum  idi* 
rappini  cum  absyntio.  Si  autem  ci  bis  repleta  fuerìt  cum  aVqM- 
tulum  erit  fortis  purgabis  eam  cum  teodoriton  euperisloo  ta* 
quod  pass  ioni  bus  matricis  peculiare  <■"»• *"  ■uit—**  ~\  frigidfttefcc 


*0à 

passio  fuerit  ecnpiastrum  superpones.  Recipe  eastoreum,  piper, 
ruta  euforbium,  sinapis,  piretri,  tereet  distempera  cuna  melle  et 
oleo  et  patico  aceto  et  pone  inter  pannos  lineoe  duos  ,  et  priua  su- 
per caput  pone,  ita  ut  pannus  inter  eraplastrum  sii  ne  nimis  calettai, 
statini  habet  efifectum  passioni  huic  et  supradicta  conferì  cura. 

De  impedimento  concepHonis.  —  Dictmn  est  de  suffocatione  ma- 
tricis. Restai  igitur  ut  causas  per  quas  fii  impedknentum  conce- 
piionis  cura  curis  impedimento  repuguautibus  assigneraus.  lmpedh 
tur  auleta  concepito  quandoque  ex  mala  cemplexiene  matricis» 
quaodoque  ex  nimio  fluxu  menstmorum  si  ve  retentione,  quandoque 
ex  nah  corporis  habitudine.  Si  ex  babiludine  bec  sunt  aut  file* 
wnia  tenui  tate  et  macie ,  aut  ex  niraia  pinguedine.  Si  ex  tenui- 
tote  hec  sunt  utatur  bono  cibo  et  potu  ut  pinguts  fiat.  Si  ex  minia 
pinguedine  extenuetur  calidis  cibi*  et  potibus  et  labore  et  jej  uni  is- 
ti propter  menstruorum  retentionem  vel  fluxum  fuerit  supradictu 
aihibeantur  cure.  Si  ex  mala  matricis  complexione  hoc  fuerii,ai*t 
Ut  propter  distemperantiam  matricis  inaliditale,  frigidi  et  hu- 
nidiet  sicci.  Si  ex  distemperantia  in  cah'ditate  hec  eruut  signa* 
Urina  intensa  et  putsus  velox,  paucitas  menstruorum  cum  dolore, 
affectaiit  valde  coitiim,  et  ulcera  pudendorum,  et  calor  ioest  toto 
torpori.  Hujus  autem  dabis  mediocriter  infrigidantia,  ut  lactucas, 
fiolas,  malvas,  portola  cas,  cucumeres  et  ccterd.  Ci  bum  et  potu  rn 
fHgidum  ut  electuaria  frigida.  Si  vero  ex  frigida  materia  hoc  fue- 
rit, quod  cognoscitur  propter  menstruorum  retentionem,  et  quia 
«rina  est  remrssa  et  pinguis  ,  stupor  etiam  circa  renes  et  lumbos 
et  pectine  senti  tur,  coire  non  desiderarli.  Htsquidem  conveuiuiit 
cibi  calidi  et  potus  et  labor;  dentur  eis  electuaria  calida  ut  trifera 
calida  magna  in  mane  et  sero  data;  detur  etiam  eis  eastoreum  cuoi 
▼ino,  in  quo  coctum  sit  cirainum,  pel  rosei  lino,  et  daucus  creticus. 
Dftbis  etiam  hoc  electuarium  quod  Recipe  epitimi,  euforbii,  pipe- 
ris,  petroselini,  dauci  eretici,  fac  pulverem  et  da  3  i  j  vel  j.  Susci* 
piat  etiam  inferius  fumum  ex  aqua  in  qua  cocte  sint  herbe  calide, 
ut  artemisia,  ruta,  et  celerà,  in  sero  aut  in  mane.  Accipe  triferaw 
magnam  ut  predictum  est,  purgetur  cum  t  eodor  ito  nostro,  utau- 
tur  teodoriton  euperiston.  Si  vero  propter  huraiditatem.nou  conci  - 
piunt  hec  erunl  signa:  in  coitu  oimis  humectantur;  menstrua  sunt 
multa  et  lenuia.  Dieta  sicca  his  utile  est  ;  illa  et  eadem  cura  qua 
conferì  his  que  patiuntur  ex  frigiditate  conferi  quepatiuntur 
ex  huroiditate.  Fiat  tatnen  eis  talis  lexivia.  Accipe  vinum  ru bruta 
forte ,  poslea  mirta  et  vites  vinee  que  poi  tant  albos  racemos  ,  et 
corobure  et  cinerem  illum  in  vinum  pone  et  fac  lexiviam ,  et  in- 
pone  pulverem  dragantee,  et  immittat  sibi  raulier  per  pessarium, 
conferì  muttum.  Nota  si  mirtum  non  habueris,  loco  èjus  pone  bu- 
xum  Si  vero  propter  siccitatem  matricis,  contraria  erunl  signa  : 
urina  tennis  et  menstrua  pauca  et  celerà.  His  vero  magis  conferì 
humtda  dieta  quam  aliut,  fomentetur  etiam  vulva  ex  aqua  iti  qua 
cocla  sii  malva,  fenum  grecum  et  similia. 

De  sciatica  puntone.  —  Restai  tracUre  de  passiooibus  sciatico- 


'408 
nnp'et  podagrorum;  primora  de  sciatica  qua  pgmmn  habet  a  aria. 
Scia  enim  compago  est  quidem  ossia  rotundi  ad  os  educati»  ;  B- 
lud  totum  scia  appellatili*;  hujus  autem  passioois  caosa  acot  haao- 
res  ad  coniunctionem  discarreotes  9  qoi  quandoque  aaot  caHU9 
quaodoque  frigidi.  Si  vero  calidi  bumorea  io  causa  foeriot  bece- 
xuDt  signa  :  circa  locum  dolor  pungiti?»  et  acuto*  aeatUur,  ka- 
bitudo  corporis  colerica  9  orina  intensa.  Si  vero  tmmiditai  al 
I rigiditas  in  causa  fuerint,  hec  erunt  sigoa,  dolor  circa  lacon  ase 
aentitor  pungiti*!»,  sed  magia  divisivi»  et  poodna  idea  jaaÉtor. 
Urina  est  remissa  et  pingui».  Cura  fero  scie  eedem  fere 
cure  artetice.  Si  vero  calidi  humores  in  causa  fueriat^l 
bis  primum  de  vena  mediana  brachi)  contrarie  partii*  alai 
proficiunt  fleubotometur  iterum  de  vena  groagiori  qaa 
cavilla  invenitur,  pqstea  purgetur.  ExperimeotuSB 
cipe  nigellam  pulverizatam  et  panini  salia,  et  panui  de 
temiate,  et  tantundem  de  aceto  9  et  ex  bis  fsc  magdafeoopct* 
perpone. 

ilpraettea  vtagi$tri  Bartalomejé 


ì 


4!7 
Dissolvendo  cnira  tribus  modi*  roeJemur  ,  dissolv eodo  f  altri* 
brodo,  espellendo ,  et  hoc  ?  anelile  looorum  in  quibus  est  mala* 
ria;  dissolvendo,  ut  benedirti,  catartico  et  siroilibus;  attrabeodo, 
ot  aloe  et  scammonea  eie.  espellendo  ,  ut  psillio  loto  in  aqua  ta- 
marindi* et  huiusmodi  que  sic  expelluol  quod  non  dissolvaiiL 
De  loto  in  quo  eonlinctur  materia  que  (ieòet  purgati,  — i  Pro  VI- 

rietite  item  locorum  in  quibus  est  materia  quam  evacuare  iotea- 
dimoi,  una  ?el  pluribus  succurrendum  est  pò  t  ioni  bus,  nodo  dili- 
genti in? estigatione  medicus  investiget  iòcum  materie  ut  secua- 
dam  loci  proprietatero  nnam  felpluros  tritolai  medicinas.  Si  enim 
materia  fuerit  in  stomaco  ? el  in  epate,  Tel  in  locis  bis  vicini*,  non 
detur  polio  secundum  materiei  proprietatem.Si  fero  malaria  fuo- 
ri! io  remoti*  partibus,  sicut  in  podagrici),  in  quibus  materia  mor- 
bi est  in  pedi  bus f  damus  plures,  quia  prius  damas  medicioam  dis- 
soluti vani  que  bumores  remotos  dissolva!,  ut  est  jus  polipodU,jas 
agarici, pillole  catartice  et  umilia,  àecuodo  damus  attractivam  me- 
didoam  que  bumores  dissolutoa  ad  stomacom  attrahat  et  magia  a* 
tiam  disaolvat,  ut  est  bene  di  età  et  sica!  est  yeralogodion  pigra  et 
calerà.  Amara  enim  cicius  penetrant  ad  remotas  parles  et  altra* 
ma  magis  purganl  quam  alie  medicine.  Terno  dumos  expubivaoi 
que  bumores  congregato*  in  stomaco  ex  pellai ,  ut  psilliom  et  ce- 
lerà. In  quibus  tali*  est  ordo  :  mane  damus  uoam ,  merìdie  alte- 
ra m,  in  v espere  terciuro  ;  vel  si  materia  exigerit ,  in  sero  damai 
primam,  in  media  nocte  damus  secundam ,  iu  fine  notte  tercitta* 
Cavea!  tamen  ne  post  secundam  dormiat,  ne  niroia  fiat  humorum 
dtasolutio.  Post  primam  vero  potest  dormire  »  et  hoc  prò  minori 
medicine  virtù  te.  Sed  sunt  quidam  qui  tot  medicinas  ferra  ne- 
queunt,  quibus  damus  duas,  dissolutivam  scilicet  et  expubivam* 
Quidam  etiam  sunt  qui  propter  debilitatene  duas  pati  non  potauot, 
quibus  damur  uuam  solam  ,  talem  tamen  quo  triura  impleat  offl- 
cium  ,  scilicet  que  dissolva! ,  attrahat,  id  e»t  espella!  ;  et  hoc  se- 
pius  faciunt  moderni;  raro  enim  vel  tres  vel  duas  tribuunt,  in  quo 
peccant ,  quia  si  una  tantum  posse!  evacuare  quanlum  et  tres  vel 
due,  tamen  una  non  ita  bene  opera  ri  potest  sicut  trea  vel  due*  li* 
tei  fehemeutior  si!  Curo  enim  dalur  vehemens  medicina  portai 
vicinai  stomaci  cicius  ex  loto  inanit  quam  ad  estrema ,  stcnt  ad 
caput  tei  pedes,  posse t  penetrare  Itera  virtus  medicine  priosde- 
Iriens  evaoescit  quam  per  membra  non  aperta  ad  estrema  perve- 
nire posse l;  quare  cum  extrema  purgare  totendimus,  damai  dote 
«t  in  lercia  liberatiorem  (sic)  viam  ioveniat.  Quod  ai  unara  sobna 
dire  voluerimus,  demus  sepe  et  parum  ut  paulatim  purgelor,  non 
repente ,  quod  tit  quando  trigt^ies  vel  quadragesies  assella!  ;  re- 
penlina  enim  purgano  multum  noce!  corpori  quia  el  corpus  ea 
debililalur  et  plus  quandoque  de  bonis  quam  de  roalis  humoribas 
expeUitur.  Linde  Ypocras ,  sed  multum  et  repente  evacuare  aat 
replere,  calefacerc  aut  infrigidare,  fallax  es!  el  omuino  inmicum 
(a tu  re 

i>€  prrparaUon'  pocKjwmii.  —  Cum  igilur  voluerte  dare  medi- 
Vo/.  IV.  28 


908 
|>arve  vene,  licei  pance,  infiguntar  tondo  stomachi,  per  _ 
partem  illius  masse  ad  se  trahil  ut  interim  non  taoetambopm- 
tionibus.  Residuum  vero  masse  tysane  desceodit  per  inferiore* 
partem  stomachi  in  quendam  intestinali  qood  focator  portaaa* 
rinm  eo  quod  ipsi  porte  adheret.  De  porteoario  fero  dteeeodit  ia 
duodeaum  intestinum  site  rectum9  et  dici  ter  daodeotun  Meeqria 
longum  est  ad  mensuram  III  digitorum.  Dednodeoo  verodeMxa- 
dit  in  ieiunnm  intestinum  quod  est  multe  revototionb,  cui  mirila 
vene  sunt  infixe  que  voeantur  mesaraice,  per  quat  potìor  pari  il- 
lius masse»  et  membra  assimilabilis,  trahitor  ad  qoamdaa 
gnam  venam  et  albam  que  in  sima  epatis  est  locata,  qw 
lactea  porta»  a  qua  ille  vene  mesaraice  exeontetfaeemterp 
tur.  Illa  vero  parrà  pars  et  membris  assimilabili*  quando  tnatt 
per  illas  venas  roesaraicas,  aliquantulum,  licei  modico,  ab  ali» 
mit  transmutationem  et  alterationem.  Altera  vero  pan 
et  impura  que  remansit  in  intestinis»  deseendit  ad  graaai 
et  per  ea  vadit  usque  ad  anum,  onde  mittitar  ad  oxtorieva. 


400 

BEGULAE  URINARUM 

HAG.  JOANNIS  PLATEAR1I  SALERNITANI 

BEC  8UHT  BEGULE  OBI» ABUM  SEGUBDUM  JOHABBEM  l 

PLATKARICM  (I). 


Gm  de  tnrinis  agere  debeamus,  videndum  est  quid  sit  orioa.II* 
est  colamentum  sanguinis  et  aliorom  humorum.  Sciendum  est 
quod  cibi  et  potus  io  stomachum  recepti  traosmutaotor  io  quam- 
succositatem  similem  ptisane,  que  mittitur  ad  intestina.  Éjus 
para  pars  mittitur  ad  saccum,  et  fit  stercus;  et  est  superflui* 
tao  prime  digestioois;  quod  vero  purius  est,  per  mesaraicas  teoas 
ndttitur  ad  epar  et  ibi  per  caliditatem  et  hamiditatem  mittitur  io 
cseentiam  iiij©*  humorum,  quorum  multe  suot  spiritualea  super* 
ibritates.  Urina  ergo  com  ipsis  per  capillares  vena*  mittitur  ad  re- 
obi  a  iiijor  decolatur  et  per  oritides  poros  desceodit  ad  tesi* 
i.  Com  ergo  in  epate  generetur  principaliter,  dispositiooem  lo* 


coroni  et  epatis  per  que  transit  significat  ;  De  aliis  vero  cooiectu- 

ibatu 


raliter.  Circa  urinam  vero  quatuor  considerantur:  color,  sol 
tia,  qoantitas  et  contentum.  Unde  sciendum  est  quod  quatuor  suol 
qualitates,  scilicet  caliditas,  frigidità*,  siccitas  et  humiditas.  Due 
baroni  disponunt  urinam,  scilicet  colorem,  scilicet  caliditas  et  fri* 
giditas;  et  due  sunt  substantie,  scilicet  siccum  et  humidum.  Calìdi- 
tua  reddit  urinam  coloratam  ebullitiooem  prestando  in  materia  ; 
frigiditas  discoloratam  infrigidendo;  et  qoia  tepescit  calor,  mata* 
ria  urine  remaoet  indigesta  et  cruda,  et  ideo  urina  discotoatar* 
Siccità*  attenuai,  sicut  per  sicdtatem  spiritus  rareflont;  bomorea 
enim  rareflunt,  et  ideo  orine  attenoator  humiditas  impiwafkmn 
«ti  amixUone  (2)  sui.  Sciendum  enim  est  quod  noo  omoe  homi- 
dum amixtiooe  sui  inspissat  urinam,  sed  omoe  humidum  cojoasob» 
atantia  composita  est  ex  spissis  partibua  oatoraliter  amiitfcme  ori* 
ne  eam  inspissat. 

fticot  ergo  iiijor  sunt  qualitates,  ita  quatoor  sont  bomores:  san- 
gufa*  colera,  flegma  et  melancolia,  quorum  unicuiqoe  due  qualita- 
tes sunt  attributo.  Sanguis  est  calidusethumidus;  flegma  frigidi» 
et  humidum;  colera  rubra  calida  et  sicca;  melancolia  frigida  et  sic- 


(i)  E9  mito  il  titolo  di  quatto  breve  trattato  scoperto  dal  tig.  Dabehbim, 
trascritto  da  mi  Codice  della  Biblioteca  di  Vienna  N .•  96  (ofim  Jfofer»  N. 

Ì5).  Sembra  che  il  trattato  non  sia  intero  ,  e  che  inoltre  aia  state  contattato 
a  Haaro  nello  seri? ere  le  sue  Regulae  urinano*  (  Veg.  Tom.  III.  pag.  *)• 
Il  MS.  é  chiaro ,  ma  le  linee  di  abbre? iasione  spesso  sono  sul  poste*  Per 
CiofJuraiFJetaario  riscontrasi  il  Tom.  I.  pag.  161,  e  180. 
(a)  Questa  frase  Uotm»  al  margine  ed  é  una  glassa. 


410 
ca.A  quibos  diversi  colore*  fu  urial»  eppattot,  Mer  qnaafaUaoa- 
aiderantur:  albus,  lacteus,  glaucus,  karopos;  subpallidoa,  paffil»; 
aubcitrinus,  eitrinus;  subrufus,  rufus;  aubrabeea,  rubeua?iokf- 
bicundus,  mbicundus  ;  inopos,  kianos,  viridist  li? idus  9  ntger  — 
Horum  autem  colorum  quidam  significant  calorem  temperala» , 
quidam  iotensum,  quidam  remissum.Simililer  quidam  tigoifioat 
frigiditatem  intensam,  quidam  inediocrem.  Subruffin,  rufft«,iak- 
rubeus  calorem  temperatura  significant  ;  citrini*,  (aubcitriom,  it- 
missum;  rubeus,  (sub)mbeus,  rubicuodus,  inopos.  quianos,  ? irtfi 
intensum  calorem  significant;  albus  et  li v idus  internato  frigidità- 
lem;  glaucus,  karopos,  sobpallidos,  pallidus,  mediocrem:  nijpra* 
lem  quandpgue  calorem  ,  quandoque  frigiditatem*  ài  pracadlftl- 
f idus  et  sequatur  niger,  frigiditatem  significai  ;  ai  furo  vitfékÀ 
aequatur  niger,  calorem  significai  ■' -"**,/ 

Cura  ergo  iiijor  slnt  humores,  onusquisque  dbpòoit 
cundura  colorem  et  substantiaro  Flegma  fero  naturale  • 
frigidum,  et  frtgiditatis  est  discolorare,  et  humidliUtia 
urina  ergo  karopos  et  spissa  equaliter  cotidianam  de  fleg*ékMft 
turali  significat.  Sanguis  vero  reddit  urinami  rabicondèttluNi' 
robicuudam  et  spissam.  lode  est  quod  urina  rubiconda  vèlatfNpi 
bicunda  et  spissa  equaliter  sinocam  significai.  Colera  tentato 


est  et  sicoa,  et  caloria  est  colorare*  siccitatis 
dit  urinam  coloratam  et  tennero,  subrubeam  ?d.  rnbeam;  UMP 
rina  significat  tercianam.  Melaiicolia  vero  reddit  uriwm  g^Nfll 
et  tennero,  et  significat  quartatiam.  "'  ;;<JMìi 

.  Bestat  ergo  ut  vidcarous  de  humoribus  qui  fluat  per. 
nem  Tel  iufectionem,  qualem  disponaut  urinam,  et  quid 


apeciebus  flegmatis.  Flegma  innaturale  aliod  est  acétoaum , Ém 


dolce,  aliud  salsom ,  aliud  vitreum.  Flegma  aeetoaum 
scoioratam  et  tenuem  mediocriter  facit;  urina  ergo  pallida  vijftÉ? 
pallida  et  tennis  mediocriter,  superiùs  vero  obumbrata,  MégÉffr 
eetosom  significat.  Ille  ergo  cuius  hec  urina  ftierit,  aut  fabaiÉp» 
tidiana  de  flcgmate  acetoso,  cum  liore  sunt  circa  aero,  àut  h 
eront  sintomata  :  dolor  capiti*,  gravalo  renum  ,  dolor 
acetosa  ructtiacio.  In  mulieribus  tulis  urina  significat  vi 
tricis  aut  prescns  aut  futurum. —  Urina  que  significai  llcgtfii 
sum  appare!  ruffa  vel  su  brulla,  vel  citrina  mediocriter  àpMrtMP 
rius  obumbrata,  si  quid  fuerit  citrina,  et  lune  febre  ìaborut.  wl 
sintomata  hec  aderuut  :  dolor  front  is,  pectoris  astrktio,  aaba^fl 
ore  et  scabies  in  aliqua  parte  corporis,  maxime  fero  far  crutMti 
vel  in  manibus,  vel  circa  collum,  vel  in  tibiis* —  Urina  vaMnW 
vel  subrufa,  mediocriter  spissa,  superiùs  obumbrata ,  inferrai d^ 
rior,  cotidianam  significatile flegmate  sabo,,cùjus  àcceaaìoetf  M* 
nonam  et  vesperas.  —  Urina  vero  subrufa,  rufa,  aobrubea,  0f# 
li  ter  per  totum  spissa  ,  superiùs  obscura,  cotidianam  de  ftjnft 
dulci  significat,  cuius  bore  sunt  a  vi1  bora  noctis.— - Uriaf  ~Sèm 
tennis,  in  qua  apparet  quasi  gkbra  humoris,  coUdiànaai  sigaifed 
de  (limate  vitreo.  —  Urina  alba  et  tenui»  et  multa. 


4M 
fcfarb  signMcst. — Urina  aubeitrìna  Irei  citrina  €t  dare  «fera*  M* 
digeetam  significat  cum  de  mala  digestione.  Cui»  hec  aunt  amto» 
mata:  dolor  capitis,  gravedo  stomachi  coni  ventoaitate:  talis  orina 
appare*  in  terciana  notha .— Urina  robea  et  spiaae  ntedioeri  ter,  enina 
circolus  est  obscurus ,  minorem  emitriteum  significai  ;  calia  beo 
Mot  aintomata:  frigus  circa  extremitates  f  et  oootinona  tabor,  et 
oppressio  ;  falsi  sompni  et  gravitas  palpebrarono  —  Urina  subito* 
bea  et  splssa  mediocriter,  coiti*  circnloslivescit ,  medium  emKri- 
tema  signi  Beat;  in  qoo  bec  sunt  signe:  rigor  terrianns,  insompofl** 
taa,  dolor  capitis  nimius.  —  Urina  sobruflh,  inferii»  darà,  supe- 
rna nigra,  maiorem  emitriteum  significai ,  in  400  bec  aecMont; 
frigas  quartanum,  amissio  senso*  in  bora  aceesaionts  —  Urina  In* 
feri»  rufa ,  superios  livida  ,  pleuresim  significai  ;  eoios  bec  aooC 
signa  rimtomata  (I):  dolor  Isteria  acutos,  febris  conttaoa.— Urina 
nifi  vel  subrubea  (/tp.subrufla),  soperios  livida,  in  qua  apparali 
aolntiooes  a  latere  ?  aste  dislente,  catarroni  significai;  ai  vero  frro- 
Mia  auperius  appareant  distincta ,  apostema  in  gottore  tei  sope>- 
ita  tignificant.—  Urina  livida  et  paocafluxom  ventri*  significasi. 
—Urina  inferios  sobrubea.  in  medio  soboigra  soperios,  apposita  tm. 
ttvescK,  equaliter  sphsa  ,  peripleomontam  sigoificat  ;  In  di 
coasitantia  pleuresim  et  dolor  sinistre  mamflle.  —  Urina  fan 
ferina  nigra  vel  rubea  ♦  superi»  livida ,  eqnaliter  turbolenta,  ro» 
teotiooem  meostroonim  significat;  et  bee  eront  signa:  fastidhM, 
micio  cibi,  sompni  fantastici  et  gravedo  ab  uasbiHco  toferios.  — • 
Urina  livida  vel  nigra  et  panca  in  febre  mortem  significat;  al  veni 
fnerit  multa  et  sepe  mincta,  porgationem  significat.— Urina  tiri* 
dis  in  febre  acuta  spasimino  sigfrfflcat. — Urina  alba  et  apissa  habno- 
dantiam  bumorum  significai;  et  inde  dolorem  capitis,  gravedineoa 
et  plenitudinem  stomachi;  talis  etiam  gottam  significat. 

Urina  alba  et  tenute,  in  cuius  fundo  arenole  substant,  Nthlastn 
renom  vel  vesice  signiflcant.— Urina  sobrubea  et  tennis»  in  cutaa 
fondo  resolutiones  rubee  apparent,  ardorem  vesice  signiflcant  pro- 
pter  emissionem  urine. —  Urina  rubea  vel  sobrubea  et  tennis ,  Hi 
qoa  apparent  resolutiones  rotonde,  in  fine  egritodinis  heticam  si- 
gnificaot  ;  cuius  bec  sunt  signa  :  consumptio  membrorom  ,  calor 
circa  voto  manuum  et  pedum,  et  dolor  spatule  sinistre.  —Urina 
io  qoa  apparent  resolutiones  quasi  fila ,  dolorem  renum  vel  emis- 
sionem spermatis  signiGcant. — Urina  alba  ettenuis,  in  qua  nubea 
apparent,  gravedinem  capitis  significat;  talis  din  apparens  scotosin 
significat;  cuju>  hec  sunt  signa:  obtenebratio  spiritus  mibilis  ante 
oculo«,  ut  si  se  flcctat  ad  terram  capite  elevato,  visu  privetur:  ta- 
lis vicium  splenis  significat;  cuius  hec  sunt  signa:  dolor,  duritieav 
gravitas  sinistri  ypocondrii  et  color  faciei  lividus. —  Urina  alba  et 
tenute  in  fine  omnibus  febribus  acutis  ,  febre  manente,  mala  ;  si- 
gnificat  enim  arccnMim  malum  — Urina  talis,  in  qoa  diu  yposta- 
sis,  plurimaro  dcbilitatcm  membrorum  significat.  —Urina  io  qua 

(1)  Fono  U  parola  tiniowuua  6  un  gtesfoe  aggiunto. 


411 

circuii»  grum  fuerit,  gravedinem  «piti»  tlgofflcat. —  Drta» 
bea  vel  aubrubea  et  tenuia,  (uperìos  obscura,  alohctiaiMi  epMit 
aignincat.— Urina  inopoa,  in  calos  superficie  ipama  apparetdtri* 
db  vel  Tiridis,  jctericìam  significai.—  Urina  inopoa  et  asta,  ea- 
itn  circulus  apparet  niger,  flegmuoetn  epatte  tigni Beat;  hecenat 
ajntomata:  dolor  et  gravedo  deliri  ypocoodrii,  febrte  coatiaaaet 
•ingoi tus.  Scito  haa  regulas  està  probalas. 

De  colon  citrino.  —  Urina  citrina,  tnulttim  tonate  In  estete ,  ri 
fuerit  in  aliano  inveire,  futuram  tercianam  lignificai.—  Urìmaaa- 
citrina,  maltum  tenui»  in  aatumpno  futuram  quartana*  aancfat; 
et  hec  «uni  ginlomata:  gravedo  capiti),  dolor  laleris  sinistri,  etc— 
Urina  citrina,  mediocriler  >,  in  convalescente  bona.  —  Urlai 
rulla  vel  subriiffa,  equaliter  perturbata ,  eiosdem  per  totum  cult- 
ria,  medium  declarat  emitriteum  vel  tercianam  continuano  Om 
colera  pulreBt extra  vasa,  faci  tdupiicein  vel  ■Implicein  tcrrianaii.- 
Urina  rubea  vel  aubrubea  et  uibtilis,  eluderà  coloris  per  lolum, 
tercianam  de  colera  significai. — Urina  alba  et  tenui*,  cuiut  cirta- 
It»  est  viridis,  frenesim  aignincat.  81  vero  io  tali  urina  circuii»  M 
niger,  morlem  significai. —  Urina  spiata  et  plumbea  circa  mattai 
regiooem  nigra,  paralinim  aignincat. —  Urina  rubea  vel  subrubn 
et  tenui»,  et  circa  superfieiem  aerei  corporte  alinuiintulum  nigrc, 
duplicem  tercianam  liguìflcat.  —  Urina  limpida ,  habens  vtrgute 
extensas,  spleneticum  significai — Urina  panca  et  spisw,  rubea  ti 
aubrubea,  (runa)  (I)  ve):  i,  wperim  habens  particul»  Un 

et  rubras,  dtewnte  jj  u  it.  —  Urina. rubicmida  ,  eqtuliler 
perturbata ,  colori  i  vici  linocom  sigoiiicat.—  Urini  info- 
riiu  pallida  dolorein        i  mulieribua  vicium  matricù  ug* 

ficai.— Urina  cirri  vel  a  rina,  pallida  vel  subpatbda.cim 
superfieiem  aerei  co  ria,  et  granulia  vel  sino  granuli*,  atuin 
aignincat.  —  Urina  teni  ita  «,  superbis  citrina,  dyabelciii 
gnificat.  —  Urina  subcii  v  |  limpida ,  palluri  viciua,  super» 
quasi  viridi*,  in  vii  e     itomachi,  in  mulieribu-i  Degnili 

uoabilicd  superiua  ;  guuur  et  sitim  aignincat.  —Urina  in  tour- 
potette  tenute,  ]  acuto  ini  it  inspirare,  magnani  iligesiiawe 
lignificai. —  Uri  rubea  vel  irubea,  inferii! .  et  superiusotenv 
brata,  circa  regioi       etera,  enaticam  significai. 


(i)  U  voce  poita  fra  te  paranleti  (rajb)  asiaca  nel  CoOW 


RUBRICA  DB  PULSIBUS 

SECGBDUsf 

MAGISTRUM  ROMLALDIM  SALEBNITAITOlf  (I). 


Morbo*  est  sensibile  Documentimi  action!  menbronun  lofarew» 
imito  mediante.  Sed  morbus  aliquando  flt  ab  exterioribaa,  ut  ed- 
«era,  aliquando  ab  interioribus,  ot  putrida.  Sed  cum  effimera  alt 
dtorn,  merito-  facit  di  versoi  pubos:  patos  enim  effimere  a  potai 
putride  {sc.dtfferf);  pubus  enim  effimere  maior  est  in  diastole  qoam 
te  sistole,  eo  quod  calore  solo  iofestatur;  puhus  vero  putride  ma- 
ior est  sistole  propter  putredinero —  Sed  effimera  ex  calore  heK 
pohnm  vetocem  et  spissum.  —  Effimera  ex  (rigore  faeit  pulsimi 
trincero  et  parvum:  parvom  quidero  propter  aggravatiooem  tir» 
tati»,  propter  fumum  remanentem  intrimecus  ;  muHum  velox  ex 
conclusione  calori*.  —  Effimera  ex  ablutiooe  stipticarum  aquanm 
ferii  ptilMim  riebilem,  tardum  et  durum:  debilem,  quia  pori  ma- 
gi* stint  opilati  in  istis,  unde  magfa  aggravatur  virtus;  tardus  etra- 
tos  (ripulitale  et  siccitate  orgauicorum.— -  Effimera  propter  ièta- 
ninm  facit  pulsum  debilem,  subtilem  et  velocem:  debilem  propter 
virtutem  debilitntam,  subtilem  propter  parvitatem  spirilus  et  aie* 
ritatem  e  \  te  risani ,  velocem  ex  calore.  —  Effimera  ex  labore  fecit 
pristini  parvum,  subtilem  propter  dissohitionem  spiritus  et  virtotia 
et  defectionem  ex  niroio  labore. —  Effimera  propter  bubonem  poi* 
ttim  facit  rongnum,  plenum,  velocem  et  spissum  :  magnum  ex  Cor* 
Mudine  et  calore,  pltnum  ex  multo  sanguine  et  spirita;  velocem  et 
spissum  ex  intenso  calore. —  Kflimera  ex  vigili»  pulsum  facit  par- 
vissimum,  subtilem  ,  quod  contingit  ei  debilitate  nimia  in  vigilila 
et  siccitate  facta.  —  Effimera  ex  ira  facit  pulsum  magnum  et  for- 
iero ex  forti  virtute  et  re  quam  diligit ,  in  qua  anima  delectatur , 
et  ex  hoc  maior  Ot  motus  circa  spiritoalem  virtutem»  ex  quo  mo- 
to innascitur  maior  torpori  calor,  unde  fit  febris,  et  ex  calore  se* 
quitur  magi*  pulsus  et  aliquantulum  velox.  Aliquando  flt  trbtitia 
ti  aliqua  re  in  qua  nulla  est  delectatio  >  sed  potius  inde  sequatnr 
cootrarium. 

Putrida  alia  cotidiana,  alia  terciana,  alia  quartana. Terciaoa pul- 
**ni  facit  velocem,  spissum,  subtilem  et  durum.  —  Cotidiaoa  fadt 
Pufeum  tardum,  rerum,  mollem  et  la  turo.  — Quartana  tardiorem 


(})  Questo  artiroIcUo  col  titolo  medesimo  trovavi  nello  stato  Codice  del» 
!«  Biblioteca  di  Vienna  n.  96,  scoperto  dal  sig.  Daachmio.  Aacto  {«est» 
kaiuio  non  sembra  intero.  Non  saprei  dire  qual  asodico  RammmUlé  ■•sia 
1"  Autore.  Due  ne  ahbiam  trovati  in  Salerno  di  questo  nomo  0  medici.  EaV 
■*>u*ido  Diacono  e  Medico  che  faceva  il  suo  testamento  Bel  1 1 54  (111  •».  3**J| 
*  poro  dopo  Komualdo  Guaina  ,  Arcivescovo  celebre,  cronista  e  medie* (1* 
t  ìJS).  Di  essi  arremo  occasiona  di  tartara  fra  Watt  in  aMn 


4f4 

pulsala  focit  et  Altura  et     k  NbaM  tefoeW- 

mum  et  spissum  plenum,  et     me  a     — Canno  bejtptl- 

buri  vclocissiinum  et  sptssum  in  d  su  ,  liccio  et  olita 
et  sublilem.  —  Frenesia  facit  pulsum  spiasum ,  fortem ,  doma  et 
parvum,  eo  quod  apostema  est  in  anteriori  capiti*  perle ,  parnai 
et  romm  et  tardimi  ,  debilem  ex  virlutls  defeclione  ,  tarditi  ex 
(legniate  et  rerum.  —  Apoplectlci  tethinoiura  habent  pulsa*  ex 
repletione  pellicularum  et  nervorum.— Epilepsia  fiicit  puUum  de- 
bilero  ex  yirtutuoa  defeclione,  pissum  et  velocem  et  fortitudine, 
leihinosum  supradicta  ratfone.  —  Spasmi  facit  puUum  tremea- 
tem  ex  tensione  nimia  arteriarum  ;  et  ex  duricie  quasi  fori»  tee- 
titur. —  Asma  facit  puNum  durum  ,  «errai um  ,  pnrvuni ,  spisuti, 
si  in  nervis  et  arteriis  fueril  apostema  ,  erit  durus  ex  tluriiic  et 
estensione  arteriarum,  unde  arterie  in  parie  plus,  in  parte  minta 
dilatantur  ;  parvum  ex  parva  dilatatane  propter  duniiam,  sps- 
snm  ex  calore.  Si  in  carnosa  parie  fuerit,  magiium  pulsum  etrool- 
lem  proplcr  molliciem  et  virtutem;  slautem  non  fuerit,  peripkf- 
móiiiam  significai:  cum  enimstntlacertonim,  materia  levitile» 
deacendil  ad  pulmonem  et  fai  il  peripleumoniam  Si  pulsuvptf- 
vus  et  rarus  sit,  suffocalionem  signiQcat  Asma  facit  pubum  danai 
et  inordinalum  :  humores  eoim  virtutes  operanles  parvum  et  de- 
bilem reddunt  ;  virtiite  vero  superante  humores  ,  puUus  ut  qiwd 
fortis  et  mngnus.  Curo  autem  morbus  augmenlatur,  p-ilsus  e*t*pa* 
bus  ;  si  intìrmus  auffocatur  piene  in  rarilale  inulatur  cilinctiaw 
caloris  naturali!. —  Vleureticorum  pulsus  et  vulox  et  spiss  is ,  oMd 
conlingit  calore  et  duricie  arteriarum.  81  autem  mullum  fuerit 
spissus,  peripleumoniam  vel  sincopin  significai.  Iste  fi(  spivi»  ah 
mium  ex  acuto  colera  rubea  ,  qua  levitate  suo  asccndit  cor  et  (vit 
sincopili  ;  ad  pulmonem  veniens,  facit  perypleumotiiam.  Si  vero 
fueril  multum  spissus,  innuit  flegmalicam  materiam,  in  quadusi 
flt  ebullitio,  fumua  asccndit  cerebrian  et  facit  alieualìonem.—  Pu- 
Jor  stomaci  facit  pulsum  parvom  ,  rarum  et  debilem  :  parvum  et 
rama  ut  frigiditate ,  debilem  ex  virlulis  debilitale.  —  CaWli- 
cuin  eccepitila  facit  pulsum  (i)  et  humorum  liquefai» 

ad  slonuchusn  si  sua  virlute  attrahalur ,  latus  est  pulsus  pnjrtff 
humiditatem,  debilis  ex  gravatiooe  virtuiis.  Espleta  purgatio*  •! 
conventi ,  fit  pulsus  magis  et  aliquantulum  fortis  ex  virlutew 
Talescente  ;  si  vero  purga tio  ultra  modino  fuerit ,  ut  sìncopi*  *J* 
riat ,  pulsi»  fil  ut  vermictilosus  ex  nimia  defecliotic.  si  augoenU 
ad  Fpiwmum  vciier.ul,  Gt  liemulus ex  arLriarum  e  ■ li  rcione. 


ft)n«ssuT«fltd' 
ùbmjknmoHtm. 


i 


GOPHONIS 
ARS  MEDENDI  (i) 


4f9  ;J£ 


nodo  medondi.  —  Quot  et  quibus  modis  medemur.  -—  Do 
rt  prius  secundum  locum  in  quo  continetur  materia,— De 
itione  pockmandi. —  De  prepara  (ione  medicine. —  Dedan* 
He  ina  san»  et  egris.  — -  Quibus  signis  cognoscilur  quis  hu> 
t  pnrgandus  in  sanis  Tel  habundeU  —  Que  medicine  quos 
t  humores.  —  De  dieta  et  custodia  in  medicina  et  post  me- 
li. —  De  dnndis  catarticis  secundum  diversitotem  tempo- 
umorum  et  regronum.  —  De  prepnratione  loci  ubi  est  ac- 
la  medicina.  —  Que  medicina  in  sompnis  ,  que  in  vigiliis 
»t.  —  l'trum  durus  sit  ad  purgandum  qui  purgo  tur  et  de 
ita  medicina.  —  De  delicatis  medicinom  suscipere  nequeun- 
.De  divertitale  farmatie  secundum  diversitatem  datura.-* 
arsitale  farmatie  secundum  diversitatem  corcplexioijum.—- 
ersi taf e  ('vel  quantitate  )  medicine  secundum  quantitatem 
e.  —  De  dura  et  liquida  medicina  quibus  est  dando.  —  Do 
natibusque  eveniunt  potionatiset  primum  de  febre. —  De 
meiouatis.  —  De  periculis  que  accidunt  pociooatis  si  bibc- 

eopiatoda  nn  Codice  in  4-°  nitido,  e  di  buona  nota  della  Biblioteca 
Vienna,  in  pergamena,  scritto  nel  secolo  XIV.  (Coti. medie.  Vindo* 
CXCltlj.  Codice  iniporlanlc.  perché  contiene  non  so!o  un  trattato  co- 
Cotone  Ars  medendt\f>ìà  pubblicato  nelle  opere  di  Mcsuc  (Ved.A/e- 
d.  dar.  Opera  a  lo.  Costa  med.  Land,  nunc  recogn.  eie  quibus  e- 
Htus  nunc  est  Ciiophonis  med.  doclis.libel  de  arte  medendi  inscrip- 
Penetiù  apud  Junias  1 570.  pag.  3o<j  )  ;  ma  contiene  altresì  la  tua 
l  pratica.anteriormente  incognitaje  della  quale  avevam  da  poco  co- 
gli articoli  compresi  .nel  Compendium  Salcrnitanum  del  Codice  di 
a  scoperto  da  Ilenscbel,  e  pubblicato  nel  secondo  volume  da  p.  Si 
Iella  Pirelologia  non  vengono  citati  i  nomi  degli  autori  degli  artico- 
trattato  separato  sulle  febbri  (pag.  7^7  a  768)  non  vie  alcun  artico- 
la col  none  di  Cofone.  Ma  riscontrando  la  Piretologia  premessa  al 
sfiata  é  agevole  riconoscere  che  essa  sia  in  gran  parte  scritta  secoa- 
Urine  di  Cofone ,  massime  per  le  indicazioni  che  prende  dal  prede- 
r'diversi  umori  e  delle  varie  stagioni  dell'anno.  Gli  articoli  del  Cosa* 
1  Salernitanum  non  corrispondono  mai  perfettamente  a  quelli  della 
adi  Codice  Viennese,  anzi  spesso  sono  più  pieni,  e  contengono  dot* 
«ne.  Sembra  che  l'Autore  del  Compendium  abbia  trascritto  da  ma 
liverso  da  quello  da  cui  é  estraUa  la  copia  del  Codice  di  Vienna;  ari- 
die  questo  contenga  più  un  estratto  clic  l'opera  originale  di  Cotone* 
ravvisa  anche  più  chiaro,  osservando  che  anche  il  trattato  De  arte 
r'  é  pia  compendioso  di  quello  pubblicato  fra  le  opero  di  Mesue-  AH* 
ito  trattato  é  stato  scoperto  dal  sig.  DiaMmio. 
Baeser  (•/che  Cofone  dovea  essere  nn  Ebreo  perché  corrisponde  il 
abbinica  ad  El  Coph%  o  E  lima. 

hrbuck  der  Geschicht*  dar  medivn  Fon  De.  B  Bacar  Prtfant. 
fswaid.  —  Jena  i853. 


L 


116 
rint.  —  De  his  qai  neqaeuDt9  assetiate  aecepta  medicina.  —Db 
medicina  que  non  quantum  debet  duxerit.  —  De  medicina  ri  ri- 
miura.  —  De  dissinteria  ex  pockme,  —  De  potiooe  dedottiti.  — 
De  tenasmone  et  pò t ione.  —  De  defectu  appetitili  ex  potiate.—» 
De  vomitu.  —  De  ruptura  veue  ex  conamine  fomepdL— Deria- 
guttu  ex  vomitu.  —  De  spasmo  ex  nimia  evacoatione  materia.  — 
De  secundo  modo  medendi  et  prius  de  humoribos  dissolutii  qm 
modo  debent  constringi.—  De  membri*  dissoluti!  et  dèbffitstilf» 
modo  debeant  confortar!.  —  De  superflua  morbi  materia  qurittv 
est  consu menda. —  Quali  ter  et  quibus  dande  sint  et  qnandeapb- 
te.  — De  medicinis  constrictit is  exterius  appositii.  —  De  tenia 
modo  medendi  et  prius  de  restaurandis  hu  mori  bus.  —  Da 
bris  cònsumptis  qualiter  debeant  restaurar!.  —  De  quarto 
medendi  et  prius  de  digestivis.  —  De  diyersitate  digesto 
cundum  di  versi tatem  materiei  et  loci  in  quo  est  materia.— Di 
signis  quibus  cognoscatur  materiei  digestio  tam  febrium 
stematum. —  De  alterantibussecundum  qualitatem  et 
De  modo  conflciendi  et  primo  de  electuariia  opiatis.  — -  Dà 
cioa  laxati?a  et  non  laxativa.  —  De  coofectioaibù*  syniporaa^ 
cundum  diversitatem  eorum.  —  De  confectiotie  cerotl.—  Dai 
dicinis  quibus  proprie  valeant  egritudinibua  et  prius  de 
De  electuariia  quibus  proprie  dari  debeant  et  de  laxatiris. 

Explieùmt  capitola* 


iaGIPIT  MODUS  OOPHOÙS  KIDKHDI. 

In  medendis  corporibus  et  maxime  purgaodb  varib 
stamur  incommodis,  non  quia  raedici/ja  que  datur  ait 
sed  quoniam  ab  imperiti*  incongrua  èst  oblata»  Ego  namqtei 
dum  hoc  opus  de  modo  medendi  a  Cofani*  ore  suisqoe 
rum  scriptis  compendiose  collegi ,  qùaliinus  si  àliquando 
pocionato  super venerit  incoogruum .,  tuìhi  eeterisque  in  hMJlP 
nondum  provectis  conveniens  presto  sii  remedMftm  v  8i  qekfriÉ 
hoc  opus  ad  manus  habuerit,  perfectamhabebit  mederfR Mfcfc* 
et  in  farmatiis  letum  inveniet  etótMujlh  nam  et  ftt  potkffAtri 
pericola  filare  f  et  si  qua  forte  eoHtigépnt ,  ad  plenum  iriri !► 
motere.  -4  SJ 

Quot  modi*  medemur. — Tribus  ergo  modis  medemor,  diariM" 
do,  constringendo  vel  mortiOcando,  restaurando.  Aqt  eniai  f^Éji 
inanimus,  aut  dissoluta  restringi  rous,  aut  perdita  in corpora lippa- 
ramus.  Inanimus  medicinis  dissolutivi!,  ut  scammonea;  Nstriagi- 
mus  conatrictivis,  ut  acatia,  opiatis;  restauramua  dbia  et  prifca 
congruisque  medicinis  ut  diarodon,  triasandali  9  diamargarìtpa  et 
similibus.  Est  et  quartus  medendi  modus,  quando  sdlicet  eoi 
età  et  cruda  ad  digestifoem  ducimi»,  de  ouo  dtaelur  in  Bua. 


417 
Dissolvendo  enira  tribus  modi*  roedemur  ,  dissolvendo  ,  altra- 
bendo,  espellendo ,  et  hoc  varietà  te  loco  rum  in  quibus  est  mate- 
ria; dissolvendo,  ut  benedici*,  catartico  et  similibus;  attrabendo, 
ut  aloe  et  scammonea  etc  espellendo  ,  ut  psillio  loto  in  aqua  ta- 
marindi* et  huju smodi  que  sic  eipelluul  quod  non  dissolvunt. 

De  loco  in  quo  conlinetur  materia  que  debet  purgati.  ~  Pro  va- 
rietale item  locorum  in  quibus  est  materia  quam  evacuare  inteo- 
dimus,  una  vel  pluribus  succurrendum  est  polionibus,  nude  dili- 
genti invesligatione  medicus  investiget  lòcum  materie  ut  secun- 
dam  loci  proprietatero  nnam  velplures  tribuat  medicinas.Si  enim 
materia  fuerit  in  stomaco  vel  in  epa  te,  vel  in  locis  bis  vicinis,  una 
datur  polio  secundum  materiei  proprietatem.Si  vero  materia  fue- 
tti io  remotis  partibusf  sicut  in  podagrici*,  in  quibus  materia  mor- 
bi alt  in  pedibus,  damus  plures,  quia  prius  damus  medicinam  dis- 
aefativam  que  bumores  remotos  dissolvati  ut  est  jus  polipodii,jus 
agarici, pillule  catartice  et  similia.Secundo damus  attractivam  me- 
dlcieam  que  bumores  dissolutos  ad  stomacum  attrahat  et  magis  e- 
tbm  dissolvat,  ut  est  benedicta  et  sicut  est  yeralogodion  pigra  et 
catara.  Amara  enim  cicius  penetrant  ad  remotas  partes  et  extre- 
magis  purganl  quam  alie  medicine.  Tercio  dumus  eipulsivam 
bumores  congregatos  in  stomaco  expellat ,  ut  psillium  et  ce- 
lerà. In  quibus  talis  est  ordo  :  mane  damus  unam  ,  meridie  aite- 
raro,  in  vespere  terciaro  ;  vel  si  materia  exigerit ,  in  sero  damus 
prunaio,  in  media  nocte  damus  secundam  ,  in  fine  notis  terciaìn. 
Cfeveat  tamen  ne  post  secundam  dormiat,  ne  uimia  Dal  humorum 
dteolotio.  Post  primam  vero  potest  dormire  ,  et  hoc  prò  minori 
medicine  virtù  te.  Sed  sunt  quidam  qui  tot  medicioas  ferre  ne- 
qoeunt,  quibus  damus  duas,  dissolutivam  scilicet  et  expulsivam. 
Quidam  etiam  sunt  qui  propter  debilitateti)  duas  pati  non  possunt, 
qaibus  damur  unam  so  laro  ,  la  lem  tamen  quo  trium  impleat  ofll- 
ctotn ,  scilicet  que  dissolvei ,  attrahat,  id  est  expellat  ;  et  hoc  se- 
pine  faciunt  moderni;  raro  enim  vel  tres  vel  duas  tribuunt,  in  quo 
peccent ,  quia  si  una  tantum  posset  evacuare  quantum  et  trai  vel 
dee,  tamen  una  non  ita  bene  opera  ri  potest  sicut  trea  vel  due,  li* 
tft  veberaeutior  sit.  Cum  enim  datur  vehemens  medicina  partes 
vicina  stomaci  cicius  ex  loto  iuanit  quam  ad  extrema ,  sicut  ad 
vel  pedes,  posset  penetrare  ltem  virtus  medicine  prius  de- 
evaoescit  quam  per  membra  non  aperta  ad  estrema  perve- 
nire posset;  quare  cum  extrema  purgare  intendimus,  damus  dosa 
•Ito  lercia  liberatiorem  {sic)  viam  inventai.  Quod  si  unam  solam 
dare  voloerimus,  demus  sepe  et  parum  ut  paulatim  p  urge  tur,  non 
repente ,  quod  tit  quando  trigesies  vel  quadragesies  assellat  ;  re- 
pentina euim  purgatio  multum  nocet  corpori  quia  et  corpus  aa 
debilitatur  et  plus  quandoque  de  bonis  quam  de  malia  humoribus 
espelli  tur.  Unde  Ypocras  ,  sed  multum  et  repente  evacuare  aut 
replere,  calefacere  aut  infrigìdare,  fallax  est  et  omuino  inimicum 
nature 

De  preparatone  pocivwndi.  —  Cum  igitur  volueria  dare  medi* 
Voi.  IV.  28 


413 
tinam  kfealivnm  ,  prfn*  per  otjquos  die»  »  voi  II  irei  IH  »  dtetabis 
eum  cibis  solubilibus  et  diuretici»,  ut  iure  piscium,  jure  carmina, 
reps  roctis  cum  carne  cocta  porcinn  pingui  bw  vel  semel  cUrtb» 
ovis  sorbilibus  coctis  in  aqun  et  condili*  cum  cimino  et  pinco  pt- 
pero  ,  hei  bis  moli  ienti  bus,  ut  etriplire  malva  et  similibos.  Vièb 
Y porro?,  uhi  quis  volt  conerà  purgare  oportet  Duxe  feoere;eliaa 
hoc  fieri  debet  in  his  tnexime  qui  sunt  dure  comptexionis  neelh 
eile  solvuntur.  Quod  si  nou  fiat,  poliun  enfrexim  faciunt  qwa  » 
vacua  tionem.  l]nde  Cnlienus,  Metodici ,  non  Attendente»  prepm- 
ti  onem  medicine,  potius  humores  concludebant  quem  evacaarcaA| 
ideoalios  asmaticos,  olios  podegricos,  alios  arietta»  fariebaet. 

De  prepara  itone  medicine.  —  Preparetur  item  hoc  roodd  Ma- 
cino. Si  voluoris  medicinam  acuere  cum  scamonea,  acoalor  peri 
dies  XII  aut  XV,  antequam  delur,  ut  scamonea  tpeciebusbeaepe* 
sit  incorporare  prius  cliam  fricetur  scamonea  cum  okoraolo«d 
violaceo  inter  manus,  et  sic  misceetur  medicine,  addilo  pannar» 
slice  ;  mastix  cnim  probi bet  ne  adhcreat  multum  stomaci  « 
«epe  est  causa  dissintcrie;  sic  enim  aufertur  maliria  sua 
mus  quod  inde  proveniat  periculum  aliquid,  et  si  pro veneriti, da 
et  facile  curalur.  In  hoc  cnim  multi  fiunt  homicide  qui  daatM- 
dichiam  cui  statim  ammixta  est  scamonea  antequam  incorpartìl 
speciebus.  Quanto  enim  diutius  cum  speciebus  fuerit ,  leoto-at» 
lius  ducit  et  levius.  Quod  si  non  habemus  medici  ria  m  ita  prepara» 
tam  ,  et  necesse  sit  ut  demus  alicui  ,  fricemus  scamonea 
modo  cum  oleo  vel  sirupo  et  cum  pauco  mastice  ,  et 
dicinam  ,  et  post  unum  diem  vel  duo*  dies  dimittamus  et  afe 
mus  vel  coquamus  eam  sic:  accipe  citonium  vel  pomum  •  at 
per  medium,  et  fac  Ibramen  in  medio,  et  pone  ibi  pulvti 
monee,  et  sic  conjunge  partes  et  involve  slupa  vel.  panno  Ui 
defacto  in  aqua  et  pone  sub  cincrem  ;  cumque  coctiim  fuerit,  < 
Ira  he  et  miscc  cum  medicina  per  unum  diem  et  debis.  Moaati 
lem  subtiliter  pulverizanda  scamonea  ne  adhereus 
ci  feciat  dtoenteriam  ,  sed  aliquantulum  crossa  est  dtaitteadt'dt 
moram  in  stomaco  facicndo  humores  in  remotis  partibus  paìA0h 
solvere.  Si  volueris  dare  decoctionem  cui  admisceolur  I  tuli  (ariani 
vel  miroboianum  ,  vel  agaricum  ,  fac  ipsam  decoctiooem  ,  pÉÉH 
cola  et  colature  addo  pulverera  ejus  cum  quo  purgare  votaeria^ft» 
licei  reub  vel  mirobolani  ,  vel  agarici,  et  dimitte  per 
et  diem,  et  secuodum  quod  materia  purgari  debet- 1%  eligafti 
ne  vel  sero ,  de  quo  dicetur  inferius  ;  et  si  fuerit  fortis 
substantia,  si  vero  debilis,  detur  colatura. 

De  donila  medicina  sanis  et  egrig.  —  Datur  autem  de 
medicina  quandoque  egris  ad  expellendam  egritudinem  9 
custodicndam  sanitatem.  Cum  igitur  egris  dare  volueris, 
egritudinem  et  materiam  egritudini»  et  locum  et  locum 
et  secundum  hoc  edhibeas  competcntem  medicinam,  sicut 
dicetur  et  dictum  est  superius.  Non  est  autem  danda  flMikiM 
donec  materia  sit  digesta.  Unde  Tpocrasv  digesta  medicar!  ctaa- 


419 
vere,  non  cruda.  Cognoscltur  autem  digesto  materie!  per  insph- 
nttooero  urine  si  tenuis  precesserit  et  persigna  qu$  dieta  sunt  m 
trattati)  febrium .  Prius  ergo  digerenda  est  materia,  si  fuerit  in- 
digesta, per  divisiva  scilicet  et  diuretica,  et  postea  delur  medici* 
uà.  Si  vero  sano  volueris  dare  medicinam  soluti  va m,  debes  consi- 
derare h umo rem  habundantem  et  paratum  Tacere  egritudioem  » 
et  secundum  hoc  dare  medicinam  purgantem  illum  humorem.  Si- 
cot  enim  diversi  humores  sunt  in  corpore,  ita  diverse  sunt  medi- 
cine que  il'os  habent  purgare.  Si  enim  que  datur  medicina  non 
pargat  humorem  qui  est  in  causa,  magis  molestatur  patiens.  Unde 
Ypocras,  si  qualia  oportet  purgari  purgentur,  et  confert  et  bene 
forunt;  si  vero  non,  contrarium.  ilis  signis  poter iscognoscere  quia 
huroor  purgandus  est  vel  habundet  in  corpore. 

Québus  signis  cognoscatur  qui*  humor  sii  purgandus.—  Si  quis  ma- 
cOentus  sit  vel  albus  carnosus,  et  habeat  os  salsum  cum  amaritit- 
dine  9  et  sputum  sit  ejusdem  saporis ,  salsum  flegma  habundat  et 
pargatione  indiget.  Si  vero  dulcedinem  oris  patiatfir  cum  pieni  - 
Udine  venarum,  maxime  faciei,  et  sputum  circa  dulcedinem  ver- 
*etnr ,  et  abhominationem  cum  vomitu  vel  sine  vomì  tu  patiatur, 
et  orina  aliquantulum  rufa  et  unctuosaet  spissa,  dulce  flegma  ha- 
bundare  significai  Si  vero  acetosi tatem  in  ore  senserit,  et  appeti- 
ti» vigeat ,  et  non  siliat  et  omne  sputum  quod  ori  committitur 
circa  acetositatem  versetti r  ,  acetosi!  m  flegma  dominatur  et  exce- 
dit;  purgetur  vero  cum  purgantibus  flegma  acetosum.  Si  vero  os 
fuerit  insipidum  et  sputum  ,  et  receptum  in  ore  nullius  saporis 
tentiatur  ,  et  appetitus  et  sitit  deficiat,  signum  est  quoniam  fleg- 
gma  insipidum  poscit  purgari.  Quod  si  amaritudo  insit  ori  et  spu- 
to et  ore  susceptis  sine  salcedine ,  et  urina  fuerit  tenuis  et  citrina 
*d  subcitrina  vel  subrubea  ,  simplicis  colere  ruòte  (?)  dominium 
declarat.  Quod  si  abhominatio  fuerit  cum  vomitu  vel  sine  vomita, 
emaritudo  oris,  et  urina  citrina  vel  subcitrina,  et  non  multum  te- 
ooil,  coieram  infectam  habundantem  signiflcat.  Quod  si  minut  fue* 
rit  tenuis  et  rubra,  et  amaritudo  oris  minor  fuerit,  signum  est  co- 
lere vitelline.  Si  vero  magis  tenuis  et  spissa,  et  oris  amaritudo  ma- 
jor »  signum  est  colere  citrine:  unde  purgari  debeteum  competen- 
tibus  medicinis.  Si  vero  pigricia  fuerit  major  solito,  et  appetitus 
•ugeatur,  et  sitis  minoretur,  et  aggravatio  membrorum  fuerit  .si- 
gnum est  quod  melancolia  poscit  evacuari.  Quod  si  vene  piene  fue- 
rfait  maxime  faciei,  pulsus  pleuus,  gravedo  spatularum,  oris  dui- 
cedo,  gingive  sanguinolente,  labia  ulcerata  ,  preter  solitum  urina 
spissa  et  colorata,  sanguis  dominatur ,  quod  per  vene  apertionem 
vel  ventosas  minili  debet  ;  si  per  venam  non  potest  minui  propter 
temporis  repugnantiam  etc. 

Que  medicine  qvos  purgarti  humores.  — Simplex  flegma  purgatur 
beoedicta,  catartico  imperiali  cnm  decoctione  polipodii  et  agarici 
et  timilium  Salsum  flegma  pigra  usuali,  theodorico,  anacardamo- 
mo  et  theodoriton  et  periston.  Dulce  flegma  ,  theodoriton ,  ana- 
cardamomo,  yerapigru,  yeralogon.  luteosum  flegma,  yera  fortis- 


420 
situa,  ycralogodion  ,.  morpheo.  Colera  rubra  vai  intensi  pargalor 
cum  tri  fera  sarracenica,  elecuario  frigido,  oximéHc  cum  decedi*» 
ne  mirobalani,  diri,  cassie  fislule,  te  mai  indi,  manne,  violanna-Et 
colera  infccta,  (cum  yerapigra  usuali)  ,  theodoricoa,  anacarismir 
mo.  Mclnncolia  ,  cum  yera  fortissima  «  yeralogodion  f  decoctiooe 
sene,  epi  ili  imi  et  similium.  Quod  si  composita*  fuerit  humor,OM» 
posila  del ur  ei  medicina  ;  simplex  enim  nocet  quia  burooran  t* 
num  purgai  et  non  alium.  Unde  fit  quod  cum  datur  medicina  ter 
danari*  colere  purgativa  nocet  quia  fl<  gnia  admixtum  est  Sangaii 
minuitur  per  tene  epertionem1,  ut  dicium  est,  aul  per  ìeetom. 
Si  caput  est  in  causa ,  cephalica  ape  ria  tur  ;  si  stornar  us  vai  eprir, 
epatica;  si  pnlmo  vel  torax,  mediana;  si  metrix  aut  renesavt  te» 
sica  ,  vena  tali.  Si  non  est  tempus  aperieudi  venam  ,  appoaaawr 
cufe  vel  fiant  sceriGcationes  secuudum  quod  Iqcus  et  humor  al  Imh 
pus  requirit. 

Ve  dieta  et  eutfodia  in  medicina  et  pò  fi  metlicinam*  -—  PodqùB 
medicina  cessa  veri  t ,  signum  èst  quod  atnpKus  non  ducit  et  nahi 
dolor  vel  torcio  sentitur  in  stomaco  vel  in  ventre  ;  detur  jus.f^ 
line  vel  piscitim  vel  amigdalarum  secundum  quod  tempus  exigjL 
Datur  autem  hoc  utstomacus  vel  intestina  mundiflcentur;  siqiH 
de  materia  remanserit  in  eis ,  jejunent  per  horam  9  et  Ione  detar 
membrum  galline  paratura  cum  cimino  ,  vel  deotur  pisees  vda- 
migdalesi  tempus  exigit;  detnr  vinum  adaquatum  multata  clan 
bibat  vel  mnnducet  gtilose  ne  febris  sequa  lo  r  effimera.  Seconde*- 
ro  die  eat  ad  balnea  et  caveat  a  f rigore;  caveet  et  a  labore  per  Ubi 
dies  et  utatur  cibis  bonos  humores  generantibus. 

De  dandis  cafarfiets  secundum  divertitale!*  tempontm  9 
elregionuM.  Consideranda  est  in  pnrgationibus  diversità* 
rum;  humorum  et  regionum  per  quas  fit  purgatio.  Divertitasi 
lem  te  m  poni  m  duppliciter,  scilicet  secundum  tempora  anai  et 
cundum  tempora  dici  et  noctis  in  quibus  humores  babeflt  dot 
nari.  Secundum  vero  tempora  anni  varianda  est  purgatio  aacM0" 
tate  Ypocrotis  dicentis ,  Estate  vero  superiora  >  hietne  aata  I* 
f eriora  purgare  debemus.  Hii  mores  enim  sequuutur  proprieWBi 
temporum  ;  in  estate  purgamus  per  vomitum  ,  in  yeme  tempi 
interiora,  considerata  habitudine,  etate  et  morbo;  habilufliaMP* 
hubentes  strictos  meatus  spiritus  non  purgamus  per  vomttfct" 
tate,  quia  senes  propter  frigiditafom  coroplexionis  non  pnrgrafli 
superius;  morbo,  quia  paticulcs  in  spiritalibus  non -evacua*!* 
vomitum  propter  limorem  suffocationis;  itera  in  estate  maae,  tÈt 
me  inferius  purgamus  sero;  item  mane  superius,  aero  et  memi* 
ferius;  secundum  autem  tempora  dici  et  noctis  considerato  ddM 
liberi.  Cum  enim  XXIIII  bore  dici  sint  et  noctis,  uousquisqoa  Ir 
nioY  VI  horis  domina  tur;  sanguis  enim  a  nova  hora  noctis  aqp 
mi  terciam  diei  ;  JMelancolia  a  nona  hora  diei  osqoe  ad  lari» 
nodi?;  flegma  a  lercia  noctis  usque  ad  oonam  noctis.  Si  argo  A*» 
rit  csias  et  volucris  purgare  coleram  per  vomitum  v  debes  dsn 
vomitum  ante  terciam  horam  diei  parum ,  ut  cum  fccirt 


421 

mai  in  stomaco  hi  bori*  colere  operetur  et  purget  colorarti.  Efs- 
ilem  horis  dare  modicinam  debes  si  volueris  purgare  per  infer/o- 
ni  Si  vero  volueris  purgare  melancoliam,  debes  dare  ante  uonam, 
ul  in  horis  melancolie  medicina  operetur  et  deduca!  eara  Si  vero 
volueris  purgare  flegma  ,  dormiat  per  tres  horas  uoctis  vel  IMor, 
et  lune  aule  mediana  noctem  detur  medicina  nec  postea  dormiat. 
Si  volueris  minuere  saiiguinem  ,  mane  minuas  ,  nisi  senex  fuerit 
vel  egritudo  vel  aliud  repuguet.  Quod  si  in  aliis  horis  purgamus 
humores,  quandoque  magis  nocet  quam  conferai,  quoniam  humor 
qui  lune  dominium  obtinet  expellitur ,  non  humor  qui  purgan- 
do* est. 

Humorum  diversitas  considerarla  est,  quia  si  babundavèrit  san- 
gui», flebo  tomamus  ;  si  colera,  per  vomitum  purgamus ,  nisi  fue- 
rit cum  sanguine  et  lucie  purgatur  per  flebotomia  ai ,  et 
frisi  fuerit  in  intestinis  inferioribus.  Si  fuerit  flegma  vel  melanco- 
lia,  purgamus  inferius  nisi  fuerit  circa  os  stomaci  voi  circa  supe- 
riora partes.  Atlendendum  tamen  tempus  est  in  omnibus  hiis  , 
quia  precipue  medendum  est  tempori.  Diversitas  regionum  cor- 
poris  per  quas  evacuantur  humores  consideratur ,  ut  infcrior  et 
auperior,  et  per  nares,  per  paiatum  per  venas. 

Locus  in  quo  dari  debet  medicina  considerando  est  :  an  sit  ni- 
Oiis  ealidus  sicut  in  estate  calore  solis,  an  sit  nimis  frigidus  sicùt 
frigiditate  yemis  vel  regionis.  Si  ergo  fuerit  nimis  ealidus ,  teiu- 
poramus  cum  infusione  aque  frigide  et  uppositione  mirti,  viole, 
salici*,  vitis  et  cetera.  Si  fuerit  nimis  frigiduro,  facimus  ignem  ile- 
ri  sine  fumo,  ut  carbonibus,  et  paciens  sit  Indutus  pelliciis  et  cai* 
ciatus  et  sella  sit  juxta  ignem  ,  et  paunis  vel  aliis  circumdata  ne 
fumus  possit  subintrare  per  inferiora  et  ledere. 

Medicina  quandoque  datur  in  vigiliis,  quandoque  in  sompnis;  in 
tigiliis  da  in  us  liquidas  medici  nas  et  leves,  ut  stomaticoii,  et  maxi- 
me quando  partes  vicinas  stomaci  et  leves  humores  purgare  volu- 
nus.  Cum  enim  liquida  medicina  cito  solvatur  et  cito  operatur.  Si 
eoira  tunc  dormiret  cum  uaturalis  calor  tutu  incendatur,  medicina 
amitteret  vim  suam  et  in  fumo  vel  sudore  resolveretur  et  sic  cui- 
paremur  ab  inQrmo.  ltem  cum  liquidi  et  leves  humores  cito  et  fa- 
cile solvautar,  cito  et  facile  teuiunt  ad  viam  expulsiouis.  Si  ergo 
dormi rent ,  posset  coutingere  quod  medicina  non  debilitaretur  , 
aediterum  resolveret  humores  et  attraheret  quod  fieret  magna  e- 
luvio  humorum  qui  remanentes  putreiioreut  et  facerent  pessimos 
morbos.  In  sompnis  autem  damus  pillulas  et  duras  medicinas  et 
(brtes  maxime  cum  crudos  et  duros  humores  in  remotis  partibus 
existeutes  purgare  volumus.  Cum  enim  pillale  vel  medicina  alia 
dura  sit,  fortem  exigit  calorem  ut  dissolva  tur.  Cum  ergo  sompuus 
sequi  tur  v  calor  augetur  et  dissolvit  pillulas.  ltem  cum  humores 
auut  compacti  et  duri  et  remoti  in  sompnis  peuetrat  milius  vis  me- 
dicine ad  extremas  partes  quam  in  vigiliis.  Deutur  ergo  pillule  in 
aero  et  supcrdormiat;sed  postquam  iucipiat  ducere,  non  dormiat; 
possuut  autem  licri  pillule  de  quolibet  wediciua. 


423 

Conltnglt  sepiin  ut  no»  oportet  dareinedldnam', 
taro  subito  cogiiosccrc  complexionem  :  habeamua'raediciaam  qui 
et  viam  paremus  et  utrum  facili»  sit  ad  solveodum  ah  darai  or 
gnoscamus;  detur  ergo  aliquid  quod  leiiiter  solvit,  sicut  et 
dieta  ,  stomaticon ,  catarticon  imperiale  ;  vel  demos  aliquai 
pillulas,  decoctionem  polipodii  vel  claretum  qui  flt  de  polipodift  v 
dyacito  ,  hermodactili;  tere  et  tempera  cuna  vino,  et. addi- 

to melle  despumato  permitte  residere  et  da. Vel  idem  fae  cuoi  po- 
lipodio  et  esula  cum  pauco  cioamomo;  hoc  flegma  bene  aolvtt.  Vd 
accipe  herbas  solubile*  sicut  mercuriallsf  malva,  Meta,  atripta, 
coctas  cum  pingui  carne  porcina  ;  quod  si  aliquid  illorua)  solverit, 
secundum  quantiiatem  solutionis  possuftus  cognoaeere  utram  fi* 
leuta  vel  levi  iudigeat  purgatiooe  et  secundum  hoc  detur  UMdi- 
cica. 

Cum  vero  aliqui  delicati  qui  medicinas  soscipere  nequeuatid 
propter  medicine  nigredinem  vel  amaritudinem,  qulbua  damai  ih 
return  laiativum  qui  sic  fit:  recipe  vini  lib  x,  polipodii,  tteBbda- 
spumati  ana  lib.  1 .  agarici  ana  ?  ij,  cinnamomi  gariotU  rifc 
galaogere  ana  E  5V  pipcris?  5.  Confice  sic:  vinum  et  mei  et  pai- 
podium  bene  trituro  coque  ad  terciam,  cola  et  puliremo  spedami 
cum  colatura  ista  distempera  et  pone  in  sacculo  et  fae  pigamalMb 
cola  sepe  donec  sit  cloruro  et  da  secundum  vires  uDiuacujaiQBK 
Postea  potet  aquam  frigidam.  Et  si  volueris  stringere ,  d-T 
fortiter  ducit ,  da  aquam  calidam  ;  hoc  suave  est  et  omnibus 
\enieiis.  Item  accipe  species  secundum  humorh  qui  purgaads 
proprietatem,  et  fac  inde  syrupum  etdabis  etiam  hoc  moda:  fem 
species  et  coque  positas  in  sacculo  vel  sino  sacculo  ;  postea  coktf 
addita  zaccara.fac syrupum  Item  fiat  inde  aqua  et  detur;  flt 
hoc  modo:  accipe  species  et  pulveriza  et  pone  cum  aqua  eU 
pera,  postea  in  vas  mitte  et  superposito  vase  alio  vitreo  fae  _ 
sicut  fit  aqua  rosata  9  et  apposito  panini  zuccari  si  sit  amen,  at 
aie  dabis.  Sed  nota  quia  magis  apponendum  estdespeciebmedfc- 
ciendam  aquam  quam  in  aliis  ,  quia  aliquando  tum  vim  amitlaaL 
]tem  accipe  eleborum  album  et  coque  in  aqua  cura  fomento  etlM 
fomentum  coroedat  gallina  per  VII  dies;  tunc  occide  et  coque  ini- 
qua et  detur  ad  comedendum  et  jus  ad  sorbendum  ;  «atis  et  " 
molestia  ducit. 

Di  versi  tas  etatum  considerarla  est  In  farmacia,  nap  alitar 
bus;  aliter  juvenibus,  aliler  damus  et  pùeris.  Seoibus  eaim  et 
ris  non  damus  dissolutivain  sed  solutivqm  medicioam ,  piai 

sitas  egritudinis  cogat;  nec  damus  fortes  medicinas,  sed  ìan 

cuim  senti m  sint  debilia  et  dissoluta  corpora,  sienim  darei—  far* 
tes  medicinas  et  dissoluti  vas ,  magis  dissolverentur  et  debililam- 
tur;  nec  pueris,  quia  cum  humiditas  puerorum  multa  sit  et  ' 
si  darentur  dissolutiva  vel  fortiora  medicamioa ,  cito  Bei* 
eorum  humiditas,  undesequeretur  spasmusSed  suntquedem 
Uva  quo  damus  facilia  sicut  reubarbari,mirobolani;  tamen  Xiamam 
.-j*  quia  lùmis dejiccanUterum  nec  pueraneè  aeoaipurgMN»  fc 


efilate  propter  resoluttoncni  eorom  que  fit  ex  colore  9  De  scilicet 
idinia  sequatur  resoJutio.  Quod  sì  necessilas  urge  rei  ,  paretur  to- 
rti* ut  expedit.  Juvenes  autem  et  solutiva  et  dissolutiva  et  orniti 
tempore  possimi  purga  ri  medicina,  secundum  compleiiouis sue  e- 
xigenciam  et  materici  et  humorum  proprietatero.  Magi*  etiara  de 
medicina  e&igunt  juvenes  quam  senes  vel  pueri  propter  fortitudi- 
nem  virtutis  eorum  ;  magis  enim  dandum  est  juveuibiB  quatti  se- 
«ibtis,  senibus  magis  quam  pueris. 

Diversità*  complexionis  consideranda  est  io  formatta,  quia  plus 
danms  de  medicina  flegmaticis  quam  colerieis  t  et  plus  melancoli- 
da  quam  flegmaticis  ;  flegmaticis  ideo  plus  quam  colerieis  ,  quia 
majoretti  habent  bumiditalem.  Iternm  forliorem  flegmaticis  quam 
rolericis  et  forliorem  tneiancolicis  quam  flegmaticis  quia  durior  est 
flegmate  roelancolia.  Si  ergo  detur  colerieis  scamonea  pondero  u- 
mim  denarii,  flegmaticis  detur  in  pondere  11,  tneiancolicis  in  pen- 
dere trium.  Colerici  quidera  parum  de  scamonea  debent  aocipere, 
nam  si  roultum  accepennt ,  cum  calidiores  et  sicciores  sint  ,  altis 
tcamooea  eos  plus  ealefaceret,  et  potius  parvam  eorum  bumidita- 
lem consumeret  quam  humorem  nocivum  purgar  et;  et  quanto  quia 
temi  io  r,  tanto  miuus  repentina  inJiget  medicina  ;  et  quanto  car- 
•  tanto  melius  potest  fcrre  repeutinam  medicinam,  quiaeo- 
molta  est  hutniditas. 

Materia  quandoque  multa,  quandoque  pauca  est,  undedanda  est 
aedicioa  9  quandoque  multa ,  quaudoque  pauca,  Icnis  vel  fortis  ; 
peuca  est  materia,  pauca  et  levis  solvitur  in  eadèm,  nisì  Torte  ni- 
mia  sit  compatta  ,  et  tuuc  prius  debet  digerì  et  postea  purgati  ; 
multa  enim  materia  multa  iudiget  medicina  et  fortiori  ;  tameu 
non  siuiul  evacuauda  est  tota,  sed  per  intervalla  et  paulatim,  ma- 
xime si  sit  de  remotis  partibus ,  nam  Ypocras  ait:  sed  multum  et 
repente  evacuare  aut  replere,  cale  face  re  aut  ìufrigidare,  fallax  est 
el  omnino  iuimicum  nature. 

Medicina  dissolutiva  alia  datur  dura  ,  alia  distemperata  ;  dura 
datar  vero  ut  sompuus  seqnatur  illis,  scilicet  in  partibus  quorum 
remotis  a  stomaco  bumor  coutinetur  quem  purgare  inteudimus  et 
iot  idimus,  ut  podagricis;  et  hoc  ideo  ut  morani  in  stomaco  faci  on- 
do a  naturali  calore  calefiat,  et  fumus  ab  ea  resolvatur  quousque  dd 
portes  remotas  in  qui  bus  est  causa  ieviter  perveuiat;  super  dormi- 
re debet  quia  in  souipnis  cai  or  naturalis  augetur  et  mediclnam  ad- 
juvat,  unde  ipsain  melius  purgai:  dauda  est  etiam  cum  vino  ut  vis 
vitti  ad  remotas  parles  peuetret.  Dissolutiva  medicina  datur  cum 
materia  est  in  stomaco  vel  in  partibus  vicini*  stomaco,  sicut  iti  in- 
testini* vel  in  epate.  Quaudoque  purgare  debemus  cum  calido  , 
qunndoque  cum  calida.  Datur  cum  calido,  ut  in  sauiset  fortibus; 
cum  calida  ,  ut  egris  et  debilibus  ,  quia  vis  mediciue  per  aquaut. 
reaolule  quod  in  slomaco  et  intestini*  reperii,  resolvit,  di  vidi  t  et 
expellit. 

àupervenit  febris  pociouato  dirersis  de  causi* ,  sicut  ex-nimiu 
ioauiciouc,  uude  spititus  caiefit  et  sequi  tur  effimera,  aut  ex  uituh 


424 
pota,  ve!  ex  nimia  commestione  tei  golosa,  aot  ei  frigote 
mia  humorum  ottractione  ad  stomacom  qui  qaia  (eia)  prodaMB- 
tate  medicine  vel  pauci tate  uequeunt  expelli  remaneoteevcl 
trefiuot  vel  faciunt  febrero.  Si  ergo  febfis  adveoerit,  fitte 
cantar  ad  balnea;  quod  si  balnea  defuerint,  6at  ignia  duplex»! 
medio  ponatur  eger  nudus  et  unguento  dialtea  vel  mertiataaf 
et  retro  ungatur.  Cum  vero  balneum  exieriot  vel  noeti  bufai, 
cooperiunt  se  bene  ut  sudent.  Si  sic  solvitar  febria,  eMmafi  Mfc 
quod  si  non  solvatur,  facta  est  vicio  humorum  a  medici»  nsele- 
torum  et  in  siomaco  congregatorum;  debent  igttur  iterum  pmgari 
et  si  nondum  recesserit  febris  t  lercio  purgetar  vel  quoi 
bris  recedat.  Taroen  si  debilts  fuerit,  Inter  medidmua  et 
nam  reficiatur  et  postea  levis  purgatiò  detar.  Solent 
bricitantes  sitire*  qui  bus  damus  aquam  in  qua  coqa 
dragagantum  infrigidatum  ,  vel  aqoain  frigidam  tepe 
ore,  gargarizeot  et  eiciaut,  vel  aquam  in  qua  psflHum  alt 
peratum. 

Supervenit  etiam  sitis  nimia  pocionatis  qoaodoqee,  qiai 
nere  quidam  uequeunt.  Hiis  ergo  damus  aqoem  tèvktam 
coquitur  gummi  ,  dragagantum,  vel  mica  pania  bulìot.  Ut 
alia  sitis  quam  quidam  signum  bone  purgaUoofa  apeua  em< 
maot  decepti  auctoritate  Tpocratis  diceolis:  Qoicuoqqe  èmmfà* 
gantur  non  sitiunt,  non  quiescunt  dooec  eteiant.  Non  eotebMN 
purgationero  semper  significat  verbitenoa.  Si  esita  qelt  " 
corpus  pleutoricum  post  V  sellas  vel  VII  elciat,  mehim  est 
ficat  enim  calidos  et  siccos  bumores  ad  storoaeum  attractoa 
expukos ,  a  quibus  fumus  calidus  et  siccos  resolutua 
et  spiritualia  desiccando  v  sitim  generant  ;  Mia  ideo  [ 
est  vomitus  vel  danda  est  medicina  solutive  quousque  s)tiacentft 
quod  signum  est  bone  purgatioois.  Est  aotem  sitis  aignom  beffai 
perfecte  purgationis  cum  corpus  non  pleutoricum  hobenalsrifl 
assellaverit  et  postea  sitiet.  Sitis  enim  illa  ab  omnibus  meoiffct 
et  non  a  stomaco  solo  ;  quod  si  ante  purgatiooetn  attieni pnjP** 
tur  quousque  sitis  cèsset.  V"  ■  *■ 

De  pericuiis  que  accidvni  pocionatis  ti  biformi.  Contiagft  taftfB- 
ter  quod  sitim  ferre  nequeuntes,  aquam  frigidam  vel  rieea*  e*» 
sciente  medico,  bibunt,et  inde  maguum  pericoloni  fncurroob^ 
cut  inflaturam  vel  ventris  torsionem  et  celerà.  Sì  autem  * 
tiiat,  vomitum  provocamus  cum  bibitione  aque  celide  et 
ne  penne  in  ore  tincle  in  oleo,  vel  etiam  digiti;  vel  bibeat 
cum  oleo  pauco  et  sic  digitis  positis  in  ore  vomitum  pi* 

De  hiis  qui  nequeunl  assettare  aeeepta  wtodicma.—  Eventie#|0 
ut  potionati  assellare  non  possunt  vel  prò  debilitale  meiiciakf  *l 
prò  paucitate  ejusdem  9  vel  prò  suscipientis  nirola  frignitele  i*- 
cut  in  melancolicis,  iu  quibus  sudor  quandoque  frigktas 
alia  maxima  sequitur  ;  vel  propter  nimiam  bumoria  i 
medicina©  extinguentis,  ut  in  flegmaticis  f  io  quibus 
incipit  reaolvi  extioguit  medicioam  sicut  ceti 


4S5 

»  emisi  humores        dissoluti  et  net  «  I 

ir  iotolerebills  et  l    k>  valida  circa  sio     cu     et  H     • 

alio  ninia  que  e    periculum  mortis.  u     Hoc  e         t , 

ir  patta»  ad  bafaiea  vel  juxta  magnuro     n      sta  ec 

lux»  calidis  unguentis  pecten  et  ve         i  et  re 

tlidam  stomaco  superpone  ut  caior       u  et  tir- 

■  medicine  eicitetur.  Quod  si  sic    n  i  e      si 

t  clisteri  molliGcativo  quod  Bt  de  ro 

Jtarieo  tritis  et  coctis  in  aqua;  coi;        i<  i      di     h         i 

al  de  eadem  medicina  quam  suswpii       cns 

i  eaforbium  quod  cito  fscit dissin  r 

aa  eleo  et  tepida  aqua  digitis  miss  i.  v        ti 

ilores  vel  torciones,  non  est  muitu     e  i;  la 

Nr  aitai  membrorum  adbereat  aq       cali  w 


i 


Ùe  medicina  que  non  quantum  debet  dvxeril.  —  Bolet  etiam  con 
quod  medicina  incipit  ducere  t  nec  tantum  ducit  quantum 
et  hoc  prò  debilitate  vel  paucitate  medidoe  ;  otri  adhibee- 
sr  remedium  Ypocrate  diceute  :  Si  vis  ducere  elleboro* ,  move 
Pooantur  ergo  in  motu  et  deambulent  per  dormirà ,  non 
cum  iropetu,  qui  per  sudorem  posset  medicine  virtus  exba- 
Quod  si  non  valet,  etstoroacus  non  sit  indignati»»  dentar  a» 
dulcia  la  iati  va,  sicut  oximel,  catarticum  imperialet  xac- 
aa  violata,  stomaticon  etsimilia;  vel  habeasW  obolos  scamonea 
tate  et  cura  jure  pingui*  galline  detur  ;  vel  jg nter  ungatur  cn 
■gaeoto  hxativo. 

De  medicina  que  nimium  ducit.  —  Medicina  modum  excedit  in- 
accado  sepe,  et  hoc  vitio  medici  vel  potionati;  vitio  medici  si  ni* 
js  acalamdat  roedicinam;  vitio  potionati,  ut  si  se  exposoerit  fri- 
nì vel  locos  ubi  asellet  vento  sit  expositus.  Contiogit  et  habilita- 
\  homorum  ad  expulsionem  nirois  preparatorum,  sicut  lo  puerie 
;  in  repletis  calidis  humorìbus.  Ex  tali  vero  ni  mie  tate  fluxus  ae- 
aitor  dissinteria  ,  quod  est  maximum  periculum.  Me  fiat  ergo 
■sioteria,  restringamus  fluxum  cum  aqua  in  qua  coquatur  gura- 
«s  arabici»,  bolus,  sanguis  draconis;  vel  damus  aquam  in  qua  co* 
aitar  gommi  arabici,  amigdale,  vel  cerasa,  vel  pulvis.tegule  no- 
U  vel  diacodion ,  vel  sirupum  mirrinum,  vel  sirupura  de  citoniis, 
il  roeatam  cum  decoctione  gummi  et  cetera.  Pooator  etiam\  ai 
K  ooo  valet ,  in  tina  aque  calide  ;  prius  tamen  considera  utrum 
t  tepida. 

De  dissinteria  ex  potione.  —  Dissinteria  sequitur  ,  quod  scitur 
ir  aanguinolentam  egestionem.  Ponatur  super  ventrem  etanchas 
aia  ordeaceus  sic  preparatus:  paois  per  medium  findator  et  mi- 
anferatur ,  exteriori  in  aceto  forti  bulliant  et  tepida  ubi  die- 
ta est  ponantur.  Deinde  de  tur  sirupus  quod:  recipe  decoctioois 
se,  mirtus,  galle,  balaustie  UH,  cui  addantur  II  vel  de  succo  phn- 
ginis  cocto  et  dispumato  f  coquatur  ad  terciam  et  addila  sacca- 
fiat  sirupus  et  detur  t\im  pulvere  boli. 


126 

Ito  debilitate  potionati.  —  Debilitai  lotot  fatata* 
post  V  tei  VII  sellas ,  quod  esl  rigoum  bonoe  tamoma 
evacuar!,  ex  quorum  evacuatione  natura  debito  èfldtw»  Hata 
tlm  damos  ad  bibendum  vtouro  In  quo  temperala  alt 
mei  et  predictia  constrictivis  ooostringas. 

De  tememme.—  Tenasmoo  vero  est  volante 
fottu*  Proventi  aotea  io  poetanti*  vel  ex  medicine  acanfaat  nt 
ex.  atoltieia  assettato  egerere  oimium  cornette.  Hie  aedeal  li  *i 
postante  quod:  recipe  cortices  mali  graoati,  bahoatioa»  gate»  a* 
madrose*,  corticem castane ,  corticato  cebi  et  lattieri oi eirii- 
cea  radicis  sorbe  et  dtooioram  et  acatlam,  ypoqofeUdoe,  omnia* 
XH,  omnia  ana  terantor  et  coqoaotur  in  aqtn  et  in  ea  aqoe  JepMi 
aedeant  et  utantor  diacodion  cam  croco. 

De  defectu  appetito*.  —  Appetite  deficit  poetante  .fneaa  n» 
ataùramas  cum  succo  mali  granati  acetosi  vel  mali  mariani 
acerbe  cum  pauco  piperef  et  slmillbus;  vel  cibum  quam 
comedant  cum  coodito  quod:  Recipe  aucci  mento  OH, 
gli,  piperb  g  II  et  a  ;  aceti  ~  in  ;  post  datar  alrapae 
diarrodoo.  omsi 

De  vomito. — Vomite  datur  polissimoa  (eie)  in 
alidi  fcumorea  et  leve»  solent  habundare*  Humorea  eplaa 
tur  temporia  proprietà  lem.  Datur  etiam  sanb  ad  antodi 
sitateti!  et  egris  ad  expelleiidam  egritudinem.Si  ergo 
dandua  est  post  cibum  ut  bumor  superflui»  cibo  favtanlaa 
mitum  expellatur.  Ait  enim  fiJBfftMtJP'tr  vomitaa 
te  cibum,  sed  melhfr  posi  cibum.  »i  ergo  datur  egria, 
te  cibum,  in  roane  scilicet,  cum  stomacum  facto  digeationafrtto- 
dentis  Doctii  a  cibh  et  potibus  liber  est  et  vacuus;  et  ai  ait  dstifc 
prius  cibetur  duobus  ovis  sorbiiibus  ut  atomacua  confortata1*! 
materia  nociva  facilius  expellatur,  preparando»  ettanto  v 
et  temperandus  Si  fuerit  colericus ,  cibaodus  est  aero 
sorbiti,  ut  stomacus  flat  lubricus  sicut  ovis  sorbiiibus,  iure 
Jure  galline  et  simili  bus.  Quod  si  fueriut  flegmaljci  tei 
ci ,  per  duos  diea  vel  per  unum  hoc  modo  preparentnr» 
etiam  debemus  utrum  facile  an  difficile  vomat.  Detur 
airupus  acetaus  cum  calida  vel  semine  rape  et  radioo 
eia;  tere  et  ferventem  aquam  superfluide  et  per 
cola  tu  raro,  et  secundum  hoc  quod  vomunt  da  faciloni  vel 
vomitum.  Non  est  autem  dandus  vomite  patientiboa  fa 
libus  vel  asmaticis  vel  strictum  pectus  habeotibua,  gàia 
guatiantur  et  timeoda  est  in  eis  suffocatio»  *    *i 

Itevi.  —  Fit  quandoque  nimius  vomite  voi  acumi 
vel  quantitate,  vel  bumorum  habiiitate;  qui  ut 
mua  pedes  ejus  in  equa  frigida  et  damua  bibero 
mi  vel  sanguini*  dracouis,  boli,  vel  polveroni  Gorami 
decoctioue;  vel  pulverem  masticis  et  guaimi  cam 
damus,  vel  pulverem  muroie,  vel  damus,  paoom  aaaom  favfaa  «d 
aqua.  f  iut  etiam  empiastrum  de  sanguine  diaconi»,  Inlé* 


427 
libano,  gummi;  omnia  fero  et  tempera  cura  socco  mastice  niente? 
t  stomaco  superpone;  vei  spongiam  in  aceto  bollitolo  stomaco  au- 
lica; dentur  etiam  et  constrictiva  quo  scripta  sunt  in  niulio  Ausa 
entrò. 

De  ruptura  vene  ex  vomii».  —  Bolet  etiam  contingere  qaod  ex 
Ittb  vomenti  conamine  vena  rumpatur  interius  et  voraaot  san- 
oinem,cotitra  quod  damus  pulverem  mumie  cum  frigidaii  pdt- 
erem  salvie,  vel  pulverem  mastici»  et  olibani  et  amidi,  veldtacO^ 
iODt  et  superponatiir  stomaco  emplastrum  de  sandalo  albo  et  ri- 
ro,  bolo,  gommi,  mastice;  tere  et  tempera  cum  acqua  rosata  tei 
ecoctione  gummi. 

De  singultii  ex  vomiti».  —  Sitigultus  supervenit  sepe  fomenti- 
ne sed  aliquando  humoribus  attractis  ad  stomacum  et  inde  exptll- 
ksv  qood  scitur  si  parum  vomuerint,  et  sequitur  singultus  altqoan- 
e'ex  inanitione,  quod  scitur  per  nimiam  evacuationem.  Si  ergo 
al  de  humoribus  ad  stomacum  attractis,  tunc  detur  vomittto;  ta- 
tto si  debili»  fuerit,  coufortetur  prius  duobus  ovis  sorbilibus.  Si 
aro  fiat  de  nimia  evacuai  ione ,  solvatur  per  contrarium  sciita* 
ma  plenitudine  quam  innuit  Ypocras  dicens:  Indigentiam  replc- 
b  solvit.  Gibentur  ergo  levi  et  sorbili  cibo. Detur  namque  suocus 
iati  granati ,  sirupus  violaceus ,  sirupus  gileus  (ite)  9  jus  tritici  « 
uri*  amidi,  ju*  galline,  vinum  album  temperatura.  Quod  sinoa 
alaot  hec,  damus  castoreum  cum  succo  mente;  damus  etiam  ele- 
varla confortativa,  sicut  diamargariton  cum  musco,  diantoa,  ro* 
itatn  noveilam  ;  damus  etiam  triferam  magnani ,  vel  solom  mu- 
soni dbteraperamus  cum  aqua  et  damos. 

De  spasmo  ex  nimia  evacuatane  *—&i  ad  spasimilo  perveoiatshi- 
oltos,  mortale  linde  Ypocras:  Spasmi»  ex  elleboro  mortale.  Vel 
Heborom  enim  quamlibet  acuta m  medicinam  intedexit:  faciamu* 
meo  quod  possumus.  Accipe  farinam  fenugreci  Tel  psillium  et 
irioam  or  dei,  mei  et  oleum  violaceum  vei  coromune  quot  sufflcit 
t  bc  emplastrum  hoc  modoiin  oleo  et  roelle  coquantur  malve  via* 
ì  et  radii  malvavisci ,  cola  ,  et  additi»  farinis  fac  emplastrum  et 
ooe  sub  utraque  asella  et  rousculis  maxillarum  et  super  nncbator 
iqoe  ad  lumbos  et  mulgeatur  capiti  lac  asininam  vel  ovinom  vel 
mKerfs  puellam  lactanlis.  Lavetur  sepe  caput  in  aqua  in  qua  co- 
te sunt  malve,  viole,  rose,  ordeum,stercus  caprinum;  post  ea  un- 
star  cum  oleo  et  medulla  porcina,  gallinacea  et  anserina ,  disso- 
lti* instami  mixtis,  pooantur  etiam  in  balneo  tepido  in  quo  posi- 
no sit  oleum  rosatum  vel  commune  sufficienter.  Prius  tamen  co- 
uantor  in  oleo  ilio  capita  papaveris  albi,  jusquiami;  viole  et  mal- 
a  et  similia. 

De  secundo  modo  medendi  et  prius  de  humoribus  dissoluta  con* 
'ristgendù.  — -Posquam  de  primo  modo  medendi  sufficienter  trac- 
avirous,  restat  ut  ad  secundum  transeamus.  Est  igitur  secondus 
aodendi  modus  qui  in  constrietivis  vel  mortiflcandis  (sic)  morticini* 
oosistit.  Constrictiva  vero  medicina  vel  mortificativa  est  illa  que 
nembrum  dissolutum  constrigit  tei  bumorem  in  aliquapurtecor- 


428 
porti  rasohituro  et  mortificai  el  cooaumrt,  ut  auat  optate  qua  eoe- 
atrictive  etmortiflcalive  dicunlureoqugd  bunormatBKMmdp- 
aoiulo  per  eas  soloiit  constringi  et  confortar!,  morbi  quoque  «t  do- 
lora .corporis  mortifica  ri  etsopiri-  Eia  sulem  quaoduqimniau«ei 
.  dissoluto»  humores  canstringimus ,  quandoqae  membra  djaaile- 
/  ta  et  debilitata  confortamus ,  quandoque  sapèrfluam  nrarbt  «tir 
rlam  consumimus.  Si  eiiim  humores  in  aliqua  porta  oorpori>fat> 
riot  dissoluti,  quod  sepe  contingit  in  rerebro  paclento  catarnav 
dande  sunt  medicine  constricti ve,  sicut  aurea,  diaolibanum et  io- 
tara,  que  digerantur  et  in  sanguinea!  convertantur ,  et  ad-M» 
brnm  venientes  confortent  ipsum  et  consti- ingant  et  i 
ab  eo'pronibeanl.ln  tali  namquc  dissolutionu  n 
dare  dissolutiva  ne  ex  materie!  dissolutione  ma, 
malisrous  qui  deflueosad  pulmonem  vel  ad  aliedp. 
brum  ulcerarci  illud  et  corrumperet.  Dalia  eoim  opjatia  et  Maia* 
ribua  conslrictis  ,  dande  sunt  competente»  pillole  vai  alia  a 
tens  medicina  que  humores  prius  dissoluto!  -aed  Jam  codi 
competenter  educai  ne  ibi  remsneolea  vel  ad  allam  parta 
ea  discurrentes  putrefiant  et  febreta  inferaut  vai  a" 
nem;  detur  autera  medicina  per  intervalla  et  p 
lina  fiat  purgatio.  -  v  , 

De  membri»  dùiatutù  et  debilitali»  quo  Mode  eonfortenùu-.—mm- 
bra  dwsolvuntur  et  debllitantur  Mpiuime  sicut  In  crooida  eajrjk- 
dioìbus  et  interpolati»  Eis  ergo  dare  jubemua  opiatas  qua  ajaa> 
bra  ex  egritudine  nimis  debilitata  coostringeodo  coaforlaai,  «ap 
conrortata  et  acumini  morbi  melius  resistaot ,  .et  carnami  ■àU 
eonstrictam,  quam  disiolutam  expeliere  non  poteraot.  •  aecBaaar- 
tata  repellant.  Bis  autem  non  orane»  opiataa  dare  pnciulaw.aal 
temperatlores,  minus  siecilatìs  habenles  ,  ut  est  ruuoa  indiai), 
et  similia.  Membri»  ergo  confortatis  aecurfu*  poterimua  ali  «ps; 
lutivis. 

De  superflua  morbi  materia  eontumende, —  Ecmanent  multucìeo» 
humoris  nocivi  reliquie  post  febrium  dissoluti,  meni  in  torpore  . 
que  aliquando  ad  membrum  dirivale  gravant  illud  ,  el  apoitcau 
vel  alios  generaci  morbo»  ,  vel  etiam  sunt  causa  recìdivaliuuii  ; 
unde  Ypocras:  que  relinquunlur  in  morbo  posi  crisim,  suburra*- 
oes  Tacere  consuevcruiit.  Quia  enìm  hujusmodi  noa  audemus  (mi- 
gare  tuna  quia  debile*  sunt,  turo  quia  pauca  solet  in  eis  esse  mate- 
ria, ne  sequaulur  pericula,  damus  opiatas  que  et  uatu  rana  debiiiU* 
tam  confortent  et  paucam  materiam  consumimi  ;  et  hoc  nuiioe 
beiendum  est  in  bis  qui  frigidi»  laboraverinl  humoribus.  Si  qui* 
etiam  laboret  de  humore  inler  corium  et  cameni  contento ,  quoJ 
gararaantes  ignorant,  ei  dande  sund  opiateque  humores  cousuuuiii. 
oam  si  purgarentur,  magis  ledentur.  _ .-,.-■ . 

Qualiter  et  quibut  el  quatulo  tutti  doni»  optate.  —  Optatone 
sunt  oum  vino  calido  distemperate  vel  aqoa  c&IEda,  cura  ihafwia    . 
febr  iellati  ti  bus.  cura  aqua  vero  febricitautibua;  ooo  U««a  data* 
t  ;ìana>aajBÌipJ 


omnibus ,  sed  tantum  bis  qui  iaterpola.14 


423 
quia  non  in  accessione  nani  cabro  carom  febrilfo  calor  an- 
eti 111  horis  vel  1111  ante  accessionem,  ut  materia  que  in* 
bum  consuma  tur.  In  principio  quoque  febrium  interpola- 
ti materia  fuerit  pauca  et  natura  fortis,  post  terciam  et 
accessionem  dande  soni  opiate  fortiorem  et  calidiorem 
otes,  sicut  est  aurea*  mitridatum,  musa  et  similia;  et  hoc 
ta  ter  ia  consuma  tur.  Curo  enim  materia  sit  pauca,  ai  ve  pro- 
ive  remota,  non  est  tutoro  dare  dissolutiva,  ne  prò  mate- 
itale  bonòrum  potius  quam  ma  lo  rum  fleret  resulutio  Quod 
la  ilia  sit  nimis  cruda  ,  prius  damus  que  eam  dlgerant  ut 
ra Galienì,semen scamonee,  theodoricon,  y  pensione!  cete- 
la  vero  materia  et  divisa, dentur  opiate  que  desiccent  illam 
nani;  videndum  est  si  materia  sit  pauca  et  caloi  sit  multa** 
e  non  sunt  opiate  dande  eo  quod  nimium  sunt  calide,  sed 
tfrigeraliva  dentur  que  calorem  possint  reprimere*  ut$nnt 
leduaria  frigida  ,  sicut  trifera  sarracenica  ,  triasandali  et 
et  celerà.  Siroiliter  si  multa  fuerit  materia  in  febribus,  ut 
piantesse  diuturne,  damus  opiatas  ut  materia  calefacta  le- 
jratur  et  digesta  consumatur  eyusque  discrasia  citius  alte- 
araltticos  etiam  juvant  opiate  multuro  9  nam  et  matertam 
;  et  eoruro  membra  nimis  infrigidata  calefaciuut  et  con- 

•dtefnis  consirfe/ivis  rac(eriusopponendi$.~  Sunt  et  alle  coti~ 
medicine  vel  mortificative  que  non  interius  recipiuntur» 
rios  tantum  apposite  eundem  effectum  quam  opiate  conaè- 
,  nam  et  humores  resolutos  mortificant  et  membra  dfoso- 
brtant  et  materiam  consumunt  superflua  ,  sicut  sunt  frigi- 
a,  verbi  gratia  ut  bolus  ,  sanguis  draconis  et  similia  que 
alia  membro  cataplasmata  ipsum  confortant  et  fluxum  in 
n  constringunt,  sicut  lacrimas  si  fronti  apponantur  vd  hu- 
luentem  ad  oculoa  ,  si  timporibus  super  venas  cataplas- 
ma modo  medendi  et  prius  de  restaurondis  Atimort&tii.-— Re* 
[it  ordo  ut  de  ter  ciò  modo  medendi  tractemus.  Est  autem 
ledendi  modus  quo  perdita  et  consumpta  io  corpore  reatau- 
itboc  genus  medendi  resumptivum  sive  enutriens  poteat 
;»,  eo  quod  maxime  conveniat  bis  qui  reparari  indigeni  et 
ut  convalescentes  et  ex  aliquo  casu  nimium  consumpti. 
tio  vero  consistit  in  duobus  modis ,  scilicet  electuariia  et 
ait  consumptio  in  duobus  repperitur,  scilicet  h  umori  bua 
iris.  Consumuntur  cnim  humores  ut  in  causonide,  consa- 
et  membra  ut  in  ethica  et  ptisi.  Si  ergo  volumus  humores 
ref  principaliter  utendum  est  electuariia  confortativis  et 
livis  ut  est  diapendion,  diamargariton,  diantos,  diarodoo, 
ili  et  similia,  rosata  novella,  zuccarum  rosa  turo,  zuccarum 
n;  secundario  vero  cibis  convenientibus  et  restaurativi!  , 
uHi  gallinacei,  carolactantiscapreoli,  ptsces  aspr  atites,  ove 
jus  galline,  carnes  castrati  juveuia  f  t  similia.  fadeoda  est 


430 

Alain  resburatlo  hnnwrnm  per  limile,  ot  il  colera  A 
et  eun  volumus  restaurare ,  dami»  ejoctoarium  qood  digettam 
mlttatur  in  colera,  utdiacalamentum,  ilotiber  coadilumeftaunJaB. 
-  Simililer  damus  pipcr  et similin. 

Ve  membri»  contvmptit  qua/ilrr  dtbeant  retOmrmri.  —  Vessici 
consumpta  si  volumus  reparare,  uteódum  cai  prioctpettter cam 
Kolubilibus  et  facile  d  iresti  bìlibus  et  membri»  fòrtiter  ■dhewati» 
biis,  nt  est  farina  orde!  cum  decocttone  pulii ,  ve.  galline  cotta  al 
tacte  amigdalarum  vel  pinearum  condita,  caro  pulmnuaj,  semi 
cum,  fasianorum,  jnra  galline,  o»b  sorbHla,  ficus,  uvestameiaV 
milia.  Potus  sit  vinum  album  vel  eliquantulum  rubrtim,  taaaaesv 
tamaro)  ptisana  in  qua  sint  corta  guani  arabici,  piote 
et  celerà.  Dande  luntetiam  electuaria  que  et  calotem' 
conforlent  et  humiditatem  in  membri»  perditaro  restaurasi, 
ettjelrafarmacon,  diadoron  et  alia  •upràdlcta.  Facténda  eat 
restauratio  membrorum  per  simile  sicut  huaXHUai.  Si  em 
»it  potlus  consumptio  caiidorum  humorum  in  corporei 
«unì  temperate  calida  que  et  naturalem  calorera  ex  coni 
caiidorum  debilitatimi  conforlent  et  calidam  anbetantiam  ■  aaia> 
brh  perditam  restaurant.  Similitenl  frlgidorum  '  major  at>«n> 
■uraptio,  frigida  sunt  offerente  temperate*  CofurfderaademlSBai 
Dtrum  calor  accidentalis  uimis  intendati]  r  in  corpore  et  eaMai 
aiterei  discraaiam,  sicut  flt  in  hi*  qui  post  cotidianMD  a*tant ita 
calefactum.  Sint  autem  frìgida  que  oflèruntur,  lev»,  MV>anja# 
bilia  et  cito  in'  nutrimentum  corporis  transeontia.  SI  calor  ausai 
multus;  et  frìgidorum  perditio  att  multa ,  dande  «ini  petiaiJn» 
gida  quam  calida.  Calor  tamen  taturalii  quia  debili*  est,  temperi- 
te  calidls  prius  confortetur.  C  n  enlm  calore  febrili  coruumenti 
aubatantfalem  humiditatem  dei  litatus  sft,  prius  conrorletor  in- 
cesse est  ut  oblatiooe  frlgidon  i  magia  debili  tatus  suffòcelur.Siat 
autem  omnia  que  dantnr  ,  i  Hecluaria  quam  cibaria  ,  liquidi , 
nt  prosai  liquiditele  per  membra  leti»*  fluenti»  citta»  tocorpo- 
rentur  et  melios  nutriant.  Unde  Tpocraa  :  facilius  potu  repfcri 
quam  cibo.  Per  potum  intellexit  liquida,  per  cibum  spisaa- 

D«  quarta  modo  medendi  tt  primi  dt  digetùvu.  —  Qmmi|iaa 
quarto»  medendi  modus  ab  ali™  acrìptoribus  non  sit  commendi- 
tns,  quia  tamen  utili*  est  velde  et  necessarìos,  de  eo  tracleaiw-  H-i 
igitor  quarti»  medendi  modus  qui  in  digesti  vis  etalteranlibuscw 
listfL  Digestiva  enim  vocamus  que  morbi  matcriarn  digerii»!  et *l 
eipulalonem  faciiem  imperant  etobedienlem.  Eis  autem  dajaftt- 
ter  ntimqr,  intus  scilicel  et  ex  erius;  intuì,  ut  in  lebribus  nd  di- 
gerendam  earum  matei  i;  extra1,  ut  io  apostematibusadBfflt- 
randam  putredinem  In  ili  »  1  aliti  et  allls  modis.  Si  enim  »('*• 
mus  digerera  egritudini»  1  ariam  interim  contenlem ,  damn 
diuretica,  ifcut  est  apium  et  ■  ìilia  que  materia  m  por  parla  di- 
vidant  qualinus  In  partib  efactionem  operetur  natura  el  oc 

eam  expellat  quam  in  loto  opcrari  non  poterai;  verbi  gratis,  uni 
magnum  fruitum  carmi  bulliat,  quia  futegrum  ncqntt  dtrcoqai . 


«f 
per  pertes  a  roquo  sapiente  dividitur  ut  dlvisum  cilios  et  levius  de* 
roquntur.  Si  enim  volumus  digere  moteriam  apostematis,  utendum 
est  calidis  et  humidis  sirut  fenugrero .  redice  altee,  caricis  et  si* 
milibus.  Omnis  cnim  pulredo,  ol  dicit  Galenus,  per  calprem  fit  et 
humiditatem.  Digerere  enim  matcriam  apostematis  nichil  aliud  est 
quam  ad  putrefectionem  adducere  eam  ut  pulrefactn  expeUatur. 
Nam  si  apostema  immaturatum  apereretur  ,  ex  dolore  major  fiere! 
humorum  discursio,  et  sic  rnagis  lederetur  quam  juvaretur  egro- 
tans.  Dolor  enim  fit  ex  dn  isione  sensibilium  partium ,  reuma  vero 
aequi  tur  dolorem.  Prius  ergo  ducenda  est  materia  ad  putredinem, 
post  ea  putrefacta  est  expellenda.  Item  digerere  materiam  febris 
nichil  aliud  est  quam  eam  per  partes  dividere  et  liquefactioni  vi- 
cinam  reddere  ut  divisa  et  liquefacta  per  poros  leviti»  educatur  a 
natura,  quod  Tacere  non  poterai  dum  crat  integra  et  compacta  eva- 
cuare, velprop  ter  sui  debili  te  tem,  vel  propter  parvitatem  pororum; 
qoam  si  medicus  indigestum  eam  evacuare  presumerei  potius  e- 
grotatem  lederet  quam  jutaret,  nam  citius  humores  boni  liquidi 
emitlerentur  quam  mali  et  coropacti  per  mediciuaro  dissolvere!!* 
tur.  Inde  Ypocras:  si  qualia  oportet  purgari,  purgentur,  et  eoo- 
fèrt  et  bene  ferunt;  si  vero  non,  contrarium.  Primo  ergo  digere- 
tur  materia  divisivi»  ;  dehinc  utendum  est  ex  pulsi  vis,  et  hoc  au- 
doritate  Ypocratis  dicentis;  Digesta  medicari  et  movere  non  cruda. 

De  d tremiate  digettivorutn  fecunautn  diversitatem  troierie*  et  loci 
frqvo  *$t  materia.  —  Considerando  est  autem  diversitas  materie! 
ia  digestione  facienda  et  loci  in  quo  est  materia.  Nam  sicut mate- 
rierum  quedara  est  frigiJa,  quedara  est  calida ,  et  sic  digestivo- 
nini  qoedam  sunt  frigida,  quedam  calida.  Item sicut  loeorum  qui- 
dam sunt  remota  a  nutrilivis,  quidam  vicinarle  quidam  sunt  dia* 
retica  qui  magis  penetrantad  remota  quam  ad  vicina.  Si  ergo  ma* 
feria  fuerit  calida,  ut  in  terriana,  ulendum  est  diureticis  frigidi*, 
ut  est  seroen  citonie  vel  mellonis  et  cucurbite,  sirupus  acetosi*  et 
aimilia.  Si  fuerit  frigida ,  ut  in  cotidiana ,  danda  sunt  calida,  ut 
amt  semen  apii,  maratri,  petroselini ,  aneti  et  sirupus  acetosi» 
qui  comrouniter  datur  propter  sui  lenilatem  tam  calidis  quam  fri- 
gidis;  dandum  est  oximel  diureticum ,  maxime  hiemi  et  frigida 
vagkme.  Semina  vero  hoc  modo  danda  sunt:  terantur  et  eoquantur 
fa  aqua,  et  aqua  ilio  colata  detur  ad  potandum.  Sirupus  autem  et 
oximel  dentur  cum  calida  nam  et  ipsam  dividit.  Quod  si  materia 
foerit  media,  sicut  est  salsum  flegroa,  misceautur  frigida  cum  ca- 
Hdb  ut  semen  citroli  cum  apio  et  celerà.  Si  materia  magia  pei- 
linei  ad  calorem  ,  ut  colera  citrina,  plura ,  sunt  apponenda  frigi- 
da et  e  converso. 

Diversitas  loci  in  quo  est  materia  multiple!  est,  nam  aliquando 
fn  nutritivi*  ;  aliquando  in  spiritualibus  conlinetur,  aiiquando  in 
eapite ,  aliquando  in  spione  ,  aliquando  in  pleuresis,  id  est  coatta, 
aliquando  ctiam  in  pedihus  ctc.  Si  ergo  fuerit  in  nutrilivis ,  sicut 
in  stomaco,  velepate,  vel  intestinis,  detur  oximel  diureticum,  vel 
sirupus  acetosus  cura  calida  ,  vel  aqua  decoctionis  apits,  martiri , 


429 

Conltnglt  sepiin  ut  no»  oportet  daremedldnera',     .  w 

taro  subito  coguosccrc  complcxionem  :  habeamus  medicinale  qua 
et  viam  parcmus  et  utrum  facili»  sit  ad  solvendolo  ab  darai  or 
gnoscarous;  detur  ergo  aliquid  quod  leni  ter  solviti  sicut  et  btm* 
dieta  ,  stomaticon ,  catarticon  imperiale  ;  vel  demus  aliquas  levai 
pillulas,  decoctionem  polipodii  vel  ciaretum  qui  fltde  polipodift, 
dyacito  f  hermodactili;  tere  et  tempera  cimi  vino,  et  addi- 

to melle  despumato  permilte  residere  et  da. Vel  idem  fac  cuoi  po- 
lipodio  et  esula  cum  pauco  cioamomo;  hoc  flegma  bene  aolvtt.  Vd 
accipe  berbas solubiles  sicut  mercuriali*,  malva,  Uefa,  atrfpte^ 
coclas  cum  pingui  carne  porcina  ;  quod  si  aliquid  illorum  solverit, 
secundum  quantiiatem  solutionis  possuóaus  cognoscere  etraflivfi* 
lenta  vel  levi  iudigeat  purgatone  et  secundum  hoc,  dotar  umìL 
cioa. 

Cum  vero  aliqui  delicati  qui  medicinas  soscipere  poqueuotfd 
propter  medicine  nigredinem  vel  amaritudinem,  qufbuadaons  eb- 
rei um  laiativum  qui  sic  fit:  recipe  vini  lib  x,  polipodii,  meflbi»- 
spumati  ana  lib.  1 .  agarici  ana  ?  ij,  cinnamomi  gartoOU  rt» 
galaogere  ana  =  5,  pipcris?  5.  Conflce  sic:  vinoni  et  mei  et  pai- 
podium  bene  trituro  coque  ad  terciam,  cola  et  polveroni  spedami 
cum  colatura  ista  distempera  et  pone  in  sacculo  et  fac  pigmeatoat 
cola  sepe  donec  sit  da  rum  et  da  secundum  vires  uoiiacHJeiQBfc 
Postea  potet  aquam  frigidam.  Et  si  volueris  stringere*  ai-T 
fortiter  ducit ,  da  aquam  calidam  ;  hoc  suave  est  et  omnibea 
\eniens.  Item  accipe  species  secundum  humorhqui  purgaads 
proprietatem,  et  fac  inde  syrupum  et  dabls  etism  hoc  mode:  tono 
species  et  coque  posilas  in  sacculo  vel  siue  sacculo  ;  postea  cab  al 
addita  zaccara,facsyrupum  Item  fiat  inde  aqua  et  detur;  fit 
hoc  modo:  accipe  species  et  pulveriza  et  pone  cuna  aqua  et  < 
pera,  postea  in  vas  mitte  et  superposito  vase  alio  vitreo  fac  . 
sicut  Qtaqua  rosata  ,  et  apposito  parum  luccarì  ai  sit  amai»,  4 
sic  dabis.  Sed  nota  quia  magis  apponendum  estdespeciehiaadfe- 
ciendam  aquam  quam  in  aliis  ,  quia  aliquando  tum  tim  amittaaL 
Item  accipe  eleborum  album  et  coque  in  aqua  cum  fomento  et  Ahi 
fomenlum  coroedat  gallina  per  VII  dies;  tunc  occide  et  coque  ia* 
qua  et  detur  ad  comedendum  et  jus  ad  sorbendum  ;  aatia  et  rial 
molestia  ducit. 

Diversitas  etatum  considerarla  est  in  farmacia,  natp  alitar 
bus;  aliter  juvenibus,  aliter  damus  et  pùeris.  Seoibus  eolia  et 
ris  non  damus  dissoJutivain  sed  solutivam  medicioam  •  pisi 
sitas  egritudinis  cogat;  nec  damus  fortes  medicioas,  sed  ìavt 
euim  senum  sint  debilia  et  dissoluta  corpora,  sienim  dar  pimi  fcr 
tes  medicinas  et  dissolutivas ,  magis  dissolverentur  et  debilitane- 
tur;  nec  p  uè  ris,  quia  cum  humiditas  puerorum  multa  sii  et 
si  darentur  dissolutiva  vel  fortiora  medicamioa ,  cito  fiere! 
torum  humiditas,  undesequeretur  spasmusSed  suntquedaa 
Uva  quo  damus  facilia  sicut  reubarbari,mirobohDÌ;  tatoeo  ti 
>.-«§  quia  uimià  d^MccanUlterum  oec  pueraoeè  aera  pugnai 


rj.ì 


etilate  propter  resoluttonciii  eorum  que  fit  ex  calore  ,  uè  sciita* 
idiota  sequa  tur  re9olutio.  Quod  sì  necessilas  urge  rei  ,  pareiur  Io- 
nia ul  expedit.  Juvencs  autem  et  solutiva  et  dissolutiva  et  orniti 
tempore  possimi  purga  ri  medicina,  secunduro  compkxionis sue  e- 
xigenciam  et  materici  et  humorum  proprietatero.  Magi*  etiam  do 
medicina  exigunt  juvenes  quam  senes  vel  pucri  propler  fortitudi- 
Bea  virtulis  eorum  ;  magis  enim  dandum  est  juveuibus  quam  se- 
ftibus,  senibus  magis  quam  pueris. 

Diversitas  complexioni*  consideranda  est  io  formatta,  quia  plus 
daroes  de  medicina  flegmaticis  quam  colerieis  t  et  plus  melancoli- 
cfe  quam  flegmaticis  ;  flegmaticis  ideo  plus  quam  colerieis  ,  quia 
atajorem  habent  bumiditalem.  Iternm  forliorem  flegmaticis  quatti 
rolerkis  et  (brtiorem  melancolicis  quam  flegmaticis  quia  durior  est 
Segniate  roelaucolia.  8i  ergo  detur  colerieis  scamonea  pendere  u- 
•ivi  denarii,  flegmaticis  detur  in  pondere  11,  melancolicis  in  pon- 
dera trium.  Colerici  qu  idem  parum  de  scamonea  debeot  acci  pere» 
nam  si  multum  accepennt  9  cum  calidiores  et  sicciores  sint ,  aliis 
tOMBooea  eos  plus  calefaceret,  et  potius  parvam  eorum  humidila- 
leni  consumerei  quam  humorem  nocivum  purgaret;et  quanto  quia 
teimior,  tanto  miuus  repentina  indiget  medicina  ;  et  quanto  car- 
,  tauto  melius  potesi  fcrre  repeutiuam  mediciuam,  quiaeo- 
multa  est  huiniditas, 

Materia  quandoque  multa,  quandoque  pauca  est,  undedanda  est 
Medicina ,  quandoque  multa ,  quaudoque  pauca,  Icnis  vel  fortis  ; 
peuca  est  materia,  pauca  et  levis  solvitur  in  eadèm,  oisi  Torte  ni- 
mia  sii  compacla  ,  et  tuuc  prius  debet  digerì  et  postea  purgaci  ; 
multa  enim  materia  multa  indiget  medicina  et  fortiori  ;  tameu 
non  siuiul  evacuauda  est  tota*  sed  per  intervalla  et  pau latini,  ma- 
xime si  sii  de  remotis  partibus ,  nam  Ypocras  ait:  sed  multum  et 
repente  evacuare  aut  replere,  calefacere  aut  iuf  rigida  re,  fallai  est 
et  omnino  inimicum  nature. 

Medicina  dissolutiva  alia  datur  dura  ,  alia  distemperata  ;  dura 
datar  vero  ut  soropuus  seqnatur  illis,  scilicet  in  partibus  quorum 
remotis  a  stomaco  bumor  coutinetur  quem  purgare  intendimus  et 
invidiami  ut  podagricis;  et  hòc  ideo  ut  moraui  in  stomaco  facieu- 
do  a  oaturali  calore  calefiat,  et  fumus  ab  ea  resolvatur  quousque  ad 
portes  remotas  in  qui  bus  est  causa  leviter  perveuiat;  super  dormi- 
re debet  quia  in  sompnis  cai  or  uaturalis  augelur  et  medicinali)  ad- 
juvat,  unde  ipsam  melius  purgati  danda  est  etiam  cum  vino  ut  vis 
viai  ad  remotas  parles  peuetret.  Dissolutiva  medicina  datur  cum 
materia  est  in  stomaco  vel  in  partibus  viciuis  stomaco,  sicut  in  in- 
testini* vel  in  epate.  Quaudoque  purgare  debemus  cum  calido  , 
quniidoque  cum  calida.  Datur  cum  calido,  ut  in  saniset  forti  bus; 
cum  calida  ,  ut  egris  et  debilibus  ,  quia  vis  medici  uè  per  aquam. 
revolute  quod  in  stomaco  et  iniestiuis  reperii»  resolvit,  dividi t  et 
expellit. 

àupervenit  febris  pocionato  diversis  de  causi* ,  sicut  eutimia 
manie  kwe,  uude  spiiiius  calcili  et  sequi  tur  effimera»  aut  ex  itimi j 


424 
pota,  vel  ex  nimia  commestione  tèi  golosa,  aot  ex  (rigo**  art  ai- 
mia  humorum  ottractione  ad  stomacom  qui  qola  (ai*)  predata 
tate  medicine  vel  paucitate  uequeunt  expelli  remamotesvdpa- 
trefiunt  vel  faciunt  febrero.  Si  ergo  febris  adveoerit,  alalia  de- 
cantar ad  balnea;  quod  si  balnea  defuerint,  6at  Ignto  duplex,  ài  la 
medio  ponatur  eger  nudus  et  uogueolo  dialtea  tei  mai 
et  retro  ungala r.  Curri  vero  belneum  exierint  vd  aneti 
cooperigli t  se  bene  ut  sudent.  Si  sic  solvitur  febris,  aBmara  M; 
quod  si  non  sdvatur,  facta  est  fido  humorum  a 
torum  et  in  stomaco  congregatorum;  debent  igttur  II 
et  si  nondum  recesserit  febris  9  lercio  purgetor  vel 
bris  receda t.  Tamen  si  debilis  fuerit,  Inter  madidi 
nam  reficiatur  et  postea  levis  purgatio  detur.  Solent 
bricitantes  sitire*  quibus  damus  aquam  in  qua 
dragagantum  iiifrigidatum  ,  vel  aqoam  frigidaì 
ore,  gargarizeot  et  eiciant,  vel  aquam  in  qua  psflHom  alt 
peratum. 

Superami  etiam  sitis  nimia  pocionatls  quandoqee,  qÉM 
nere  quidam  uequeunt.  Hiis  ergo  damus  aquam  tepida* 
coquitur  gummi  ,  dragagantum,  vel  mica  pania  bollai.  Ht< 
alia  sitis  quam  quidam  signum  bone  purgatimi 
maot  decepti  auctoritate  Tpocratis  dicentis:  Qufeuuqqe 
gantur  non  sitiunt,  non  quiescunt  dooec  eiciant.  Non 
purgationero  semper  significai  verbilenus.  Si  ente  qeW 
corpus  pleuloricum  post  V  sellas  vel  VII  elciat,  mahii 
ficat  enim  calidos  et  siccos  bumores  ad  stomaeiim  attractoa 
cxpubos ,  a  quibus  fumus  calidus  et  siecos  resolutus 
et  spiritualia  desiccando  v  sitim  generant  ;  Mia  ideo 
est  vomitus  vei  danda  est  medicina  solutiva  quouaque 
quod  signum  est  bone  porgationis.  Est  aulem  sitis  sigma  ftaei* 
perfecte  purgatioois  cum  corpus  non  pleutoricum  habemlaslfl 
assellaverit  et  postea  sitiet.  Sitis  enim  ilia  ab  omnibus  maaÉris, 
et  non  a  stomaco  solo  ;  quod  si  ante  purgationem  attieni  |jajli* 
tur  quousque  sitis  césset.  '.-j^ 

De  perieulit  que  accidvntpocionatis  si  biformi*  Contiagfttafatt- 
ter  quod  sitim  ferro  nequeuntes,  aquam  frìgidam  tei  rieum,  et* 
sciente  medico,  bibunt,et  inde  maguom  periculam  facurraat*^ 
cut  inflaturam  vei  ventris  torsionem  et  celerà.  Si  autem 
niat,  vomitum  provocamus  cum  bibitione  eque  calide  et 
ne  penne  in  ore  tincte  in  deo,  vel  etiam  digiti;  vel  bibant 
cum  oleo  pauco  et  sic  digitis  positis  in  ore  vomitum  _ 

De  hiis  qui  nequeunl  assettare  accepta  tnedicma*—  Evenire*!* 
ut  potiooati  assellare  non  possunt  vel  prò  debilitata  medidnlf  fi! 
prò  paucitate  ejusdem  9  vel  prò  suscipienth  nimia  frigidità*?*» 
cut  in  melancolicis,  iu  quibus  sudor  quandoqoe  frigidaì  et 
alia  maxima  sequitur  ;  vd  propter  nimiam  humoris 
medidnam  extinguentis,  ut  in  flegmaticb ,  io  quiboa 
Incipit  reaoh i  extinguit  medicinam  aicnt  cari. 


4S5 
i  emisi  humores        i  tor  do- 

►f  fatolerabilis  el  I     io  vali     ;ir     sto  et  et 

■tio  aiata  quo  e    periculu     mi  Luna      e  evi       i, 

nr  patta»  ad  bafaiea  vel  juxta  mi  gni  stat  et 

calidis  unguentis  pecten  et  Te  et  re        et 

stomaco  superpone  ut  caloi        u        co     r         et  ?ir- 
0  medicine  eicitetur.  Quod  si  sic     n 1  t,  ri 

t  clisteri  modificativo  quod  flt  de  ro  m  et 

gkrfeo  tritis  et  eoctis  in  aqua;  cola,      i<  i      9     et        >; 

il  de  eadem  medicina  quam  suscepit       i 
t<oolbrbium  quod  cito  facit  oissin  i         tvocet     vi      I 

in  deo  et  tepida  aqua  digitis  miss        o     Vii*     ti  n 

ilores  vel  torciones.  non  est  moltu  n; 

Nr  aitai  membrorum  adbereat  ac  i< 


Ù*  medicina  que  non  quantum  debet  duxeriL  —  Solet  etiam  con 
quod  medicina  incipit  ducere  t  nec  tantum  ducit  quantum 
et  hoc  prò  debilitate  vel  pa licitate  medicine  ;  cai  edhibee- 
ir  remedium  Ypocrate  diceute  :  Si  vis  ducere  elleborum ,  move 
Ponantur  ergo  in  motu  et  deambulent  per  dormirò ,  noo 
euro  iropetu,  qui  per  sudorem  posset  medicine  virtus  exba- 
<jood  si  non  valet,  etstoroacus  non  sit  indigna tust dentare 
dulcia  laxativa,  sicut  oximel,  catartkum  imperia)et  xac- 
m  violata,  stomaticon  etsimilia;  vel  habeaslll  obotos  scamonea 
irte  et  cura  jure  pingui*  galUoe  djetjjrjjreljenter  ungatur  cn 
sgoeoto  hxativo. 

De  mancina  que  nimium  ducit.  —  Medicina  modum  excedit  io* 
accado  sepe,  et  hoc  vitto  medici  vel  pò  lionati;  vitio  medici  ai  ni- 
fe ecutaradat  medici  nani;  vitio  potionati,  ut  si  se  exposuerit  M- 
tri  vel  locos  ubi  asellet  vento  sit  expositus.  Cootingit  et  habilita- 
i  hmnorum  ad  expulsionem  nimis  preparatorum,  sicut  In  puerie 
;  in  repletis  calidis  humoribus.  Ex  tali  vero  nimietate  flatus  se- 
sitar  dissinteria  ,  quod  est  maximum  periculu m.  Me  fiat  ergo 
Materia,  restringami  fluxum  cum  aqua  in  qua  coquatur  giun- 
ta erabicus,  bolus,  sanguis  draconis;  vel  damus  aquam  in  qua  co* 
sitar  gammi  arabici,  amigdale,  vel  cerasa,  vel  pulvis.tegule  no- 
ì9  vel  diacodion ,  vel  sirupum  mirrinum,  vel  sirupum  de  citoniis, 
I  roaatam  cum  decoctione  gummi  et  cetera.  Pooatur  etiam*,  si 
e  aoo  valet ,  in  tina  aque  calide  ;  prius  tameo  considera  utruns 
i  tepida. 

De  dissinteria  ex  portone.  —  Dissinteria  sequitur  ,  quod  scitur 
tr  senguinolentam  egestionem.  Ponatur  super  ventrem  etanchas 
iris  ordeaceus  sic  preparatus:  panis  per  medium  fiiidator  et  mi- 
ooferatur  ,  citeriori  in  aceto  forti  bulliant  et  tepida  obi  die- 
os  est  ponantur.  Deinde  detur  sirupus  quod:  recipe  decoctioois 
se,  mirtus,  galle,  balaustie  illi,  cui  addantur  II  vel  de  succo  piso- 
liate cacto  et  dispumato  f  coquatur  ad  terciam  et  addita  sacca- 
fiat  sirupus  et  detur  eum  pilifere  boli. 


ISO 

De  debilitate  potutati.  —  Debilitai  aofet  fatata*  poltcaat— 
post  V  vel  VII  sellas ,  quod  est  lignum  bonos  ktumma  cm  ari» 
evacuar!,  ex  quorum  evacuatiotte  natura  debUis  eflcitw .  lek  afe» 
tim  dami»  ad  bibendum  vtnum  fai  quo  temperali  alt 
aasi  et  predicth  constrictivis  coostringaa. 

De  Utmmm*. —  Tenasmon  vero  eit  voluntae 
fècty*  Pro? eoit  autem  in  podooath  vel  ex  medioiiie  acai 
ex  atultieia  assettato  egerere  nimium  oooaoUt.  Hle 
potimele  quod:  recipe  cortices  mali  granati,  hahuatiaa,  gaflast** 
are,  rosea,  eortioem  cutanee ,  ottUeem  cebi  et  tatiaci  ei  eartt< 
ces  radkis  sorbe  et  citooionim  et  aca  tiara,  ypoqubtMee, 
XI,  omoia  ana  teraotur  et  eoqoaotur  la  equa  et  lo 
eedeant  et  utantur  diacodion  cum  croco. 

De  defeetu  appetitili.  —  Appetiti»  deficit  poetami*  jpmaiaai 
ataùramus  cum  succo  mali  granati  acetosi  vel  nnli  mariani 
acerbe  cum  pauco  pipere,  et  similibus;  Vel  cibum  quaat 
comedant  cumcoodito  quod:  Recipe  succi  mente.  &  II, 
8  llt  piperis  2  II  et  s  ;  aceti  ~  HI  ;  post  detur  alrapos 
diarrodoo.  cthH 

Devomitu. — Vomitus  datur  potissimi»  (M)  in 
calidi  humores  et  leves  solent  habundare.  Humorea 
tur  tempora  proprietà  lem.  Datur  etiam  sanis  ad 
nitatem  et  egris  ad  eipellendam  egritudinem.fti  ergo 
dandus  est  post  cibum  ut  humor  superflui»  cibo  inv iacatae- 
mitum  expellatur.  Ait  enim  fftflMairtr,>)r  vomitila 
te  cibum,  sed  melio?  posi  cibum.  et  ergo  datur  egris, 
te  cibum,  in  mane  scilicet»  cum  stomacum  facto  digestkmefrta- 
dentis  noctis  a  cibis  et  potibus  liber  est  et  vacui»;  ei  ai  aiti 
prius  cibetur  duobus  o? is  sorbilibus  ut  stomacua 
materia  nociva  facilius  expellatur,  preparando»  est  aule 
et  temperandus  Si  fucrit  colerica,  cibandus  est  aero 
sorbiti t  ut  stomaci»  fiat  lubricus  sicut  o  vis  sorbii  ibi»,  iure 
Jure  galline  et  similibus.  Quod  si  fuerint  degnatici  vai 
ci  9  per  duos  dies  vel  per  unum  hoc  modo  preparetatar* 
etiam  debemus  utrum  facile  an  difficile  voraat*  Detur 


sirupus  acetosi»  cum  calida  vel  semine  rape  et  radine  et  ahM» 
cis;  tere  et  ferventem  aquam  superfluide  et  per  panni—  ftetoH» 
cola  tarara,  et  secundum  hoc  quod  vomunt  da  faciloni  lelJMtf 
tornitura.  Non  est  autem  dandus  vomitus  patieoUbos  fasvspUMV 
libus  vel  asmaticis  vel  strictum  pectus  habeutibus,  qòiadhjNt 
gustiantur  et  timeoda  est  in  eis  suffocatio.  '    *\ 

Idem.  —  Fit  quandoque  nimius  vomitus  vel  acumi** 
vel  quaotitate,  vel  humoruin  habilitate;  qui  ut 
mi»  pedes  ejus  in  aqua  frigida  et  damus  bibere 
mi  vel  sanguini*  dracouis,  boli,  vel  pulverem  corami 
decoctioue;  ve!  pulverem  mastlcis  et  gommi  com 
damus,  vel  pulverem  muroie,  vel  damus,  panem  aaaom  iaviaa  t# 
aqua.  Fiut  eliam  emplastrum  de  far^iine  diaconia,  rhotoy 


ucirrr  fiAcnc»  <  oetiuins  jBfxsmr*  rcnok» 

ET  PllMO  OS  FEBtilBUS. 


LIIÌEH  CQPHOJflS  l'Ili  MI  > 
t>s  ruffiiDiisrr  *u*kum  ecaiTuupruu  cunis. 


Ctta  unitxrojiKtjqe  humani  torpori*  natura  UH  ad  *uJ  romer- 
«atiouem  eiigat  hutnom,  tcilicel  llegma,  ■iiii^ninem,  colera-n  ne 
wtanculinin.  rloctut  HtitM  professioni*  arttfei  ignorare  rum  dobet 
Hit  in  naturili  proprietali)  esistenti  bus  hum.inum  corpus  iltnilu- 
■pc  duci  ;  «ed  in  cantra  rium  codentibu*  de  sfinitalo  in  neutralità- 
l  m  *d  egritudine™  traosmutantur,  et,  quod  pejus  vai,  loti  ip*iu* 
ajaacttinii  tendi  t  ad  ruinnm.  (.'unniam  ergi  et  istorimi  disteinpo- 
nolia  diverse  oriuntor  egritudine* ,  rilo  ne  human  a  natura  tur- 
turo  tot.  est  ei  succurrendum.  Dicami»  rgitur  aingularum  causar» 
ci  ocigiuem  modotique  rurattnnis,  et  priu*  de  febribu*.  deinde  ce- 
lerà prosequamur.  OUlempenotor  quandoque  in  vasi*  et  runtt- 
auain  fanoni  ;  quandoque  eitra  el  interpolata*  ruddunt  :  el  cunt 
wnl  UH,  -fi-iiinlitin  tcilicet  IMI  tempora  anni  distempera  «tur  et 
facilini  mtkliaunin  ,  tcrciaram  et  quar tonarli  et  continuam-  Cura 
1. 1! :; i  il-  singulto  «il  diecndum  ,  a  cotidiana,  quu  Italici  (Ieri  in e- 
tUli  et  in  imene,  e  lordi  uro  taciti  mus.  Quando  Regina  in  estate  in 
■■  i  ■<:  >.  a  dislemperalur.  urina  spisso  est  et  prò  qualitate  tempuri* 
intensa  Dieta  eorum  sii  pania  el  aqi»  bollila  et  iofngidoU;  atri- 
alice*  ,  scariola* ,  portulaca*,  cunameres  comedant.  Si  qui*  uppo- 
weril  direna  contro  ralionem  esse  frigida  in  tali  l>lirt!  oflerre  cuoi 
fiat  ei  (rigida  materia,  respoudemus  tempori  medemur  dicendo  : 
T.  il  [ut.  i-, ti  ninni  est  et  t'itimi  corpus  tum  febrili  calore  lumet  tem- 
porali dissolutimi  est.  Si  daremut  ralida,  Uti*  incoromodalibuscgM* 
evtinguerettir.  In  principi»  egritudini*  ita  sut-currimus  :  «iuguli* 
diebus  kirupum  acclusimi  cunt  calida  darmi*  ;  si  autem  illuni  non 
habucrimu* ,  damus  aquaro  in  «pia  bullierrnt  feiMigrecum  Tel  ani- 
tum  tei  a  meo»,  Qui  si  Cortes  fuerint  et  natura  flegmatici  darmi* 
wimel  vel  o\iiacara  qui  sic  lit  :  accipimus  X  parte*  laccare  et  unain 
■ceti  el  Uillire  farimus  usque  ad  consti  rnptionern  aceti  ;  et  pxntea 
dimittiniusinfrigidiiiiet  cumcalidd  darmi*.  1)1  eliam  quedamsin- 
Ibomata  prava,  sicul  frenesia  ellitargia,  ritentar,  et  etiara  ut  dor- 
miaiil  siugulU  noeti  ho*  ,  ab  ipso  principi»  pedet  fomentarmi*  uè 
mi  Munitoli*  el  malia  el  rosi*  el  papa  vere  nigro.  C.um  autem  ma- 
teria finTit  digita,  in  quarta  dio  vel  post  quartata  diem  acoe*si«- 
nb,  n.  i'.  1 1  ni!  purgubi*  ]u\la  Ypnrulrm diccnlcm,  estate  quldem 


428 
porto  radutimi  et  mortiOcat  ei  consumi  t,  ut  iuot  optata  qua  on- 
■tricUve  et  mortificative  dicunlur  eoquod  humoreaet*«sabra*>. 
soluti  per  eas  soleut  constringl  et  confortar i,  aorbi  quoque  et  «V 

lores.corporis  mortificati  etsopiri.  Eis  eulem  quaadoqiHaiauaai 
,  dissohitoe  humores  constringi  mus ,  quandoqoe  membra  dimb- 
/  ta  et  debilitata  conforlaroua,  quandoque uperfluam  morbi,  mA»; 
ritta  consumìmus.  Si  eolm  humores  fa  aliqua  parte  coipoiìa  ebb> 
rint  dissoluti,  quod  «epe  contingit  in  cerebro  pacteota  catarrtav 
daude  sunt  medicine  constrictive ,  sicut aurea,  diaohbejwot  et  jpa- 
tera,  que  digeraotur  et  in  sanguinerà  convertaìnUir,  at adi 
bruni  venleotes  con  fortent  ipsum  et  constringaot  et  r 
ab eo.prohibeant.Io  tali  namque  dissolutiene  nequeqi 
dare  dissolutive  no  ex  materiei  diisolutione  major  laqoeretttr  raa- 
matismua  qui  defluensad  pulmoneiu  Tel  ad  ollud  prlntjpakiasiav 
bruna  uiceraret  illud  et  corrumperet.  Dalia  enlm  opiatia  et  aqaa- 
ribus  constrictis  ,  dande  sunt  competeotei  pillule  vai  alia  ttpj£ 
tens  medicina  que  humores  prius  dissoluto»  -aed  jaoa  <_iMiatah.a«| 
competenter  educai  ne  ibi  remanentes  velad  allam  parte*  Mi 
ca  diacurrentes  putreflant  et  febrera  inferaut  fel  aUam  egiÉàa> 
nem;  detur  autem  medicina  per  intervalla  et  paulatbn  ne  .ragia» 
Una  fiat  purgatio.  ■  ■  t. .,, 

De  membri*  dissoluta  et  debilitata  quo  modo  0OMfori*nùtr.—MÌ^r 
bra  dimoivi! ntur  et  debili tantur  aepissime  aleut  in  cronica  taajb- 
dinibus  et  inlerpolatis.  Eis  ergo  dare  jubemus  optata»  qua  aiyijt- 
bra  ex  egritudine  oimis  debilitata  coastringendo  cooforteit^Mi 
confortata  et  acumini  morbi  meliin  resistaci ,  .et  causaci  aiart| 
conatrictam,  quam  disiolutam  expellere  non  poteraot,  a  wojaìfcr- 
tata  repellant.  Bis  autem  non  omnes  opiatas  dare  piudipiuaayle} 
temperatiores,  minus  siecilatii  habenles ,  ut  est  rubo*  trar1"^ 
et  siraìiia.  Membri»  ergo  coofortalia  tecuritu  poLerimOa  ali 
lutivi». 

De  superflua  morbi  materia  consumatila. —  Rerannent  multocieoi 
humoris  nocivi  reliquie  post  febrium  dissolu  >  . .tu  ih  torpore, 
que  aliquando  ad  membrum  dirivale  gravaot  illud,  >:L  iiputldiu 
vel  alios  generaci  morbo» ,  *el  etiam  suat  cousa  recidi  vatiuuù; 
undu  Ypocras:  que  relinquuntur  in  morbo  post  crisim,  subienì* 
oes  Tacere  consuevcruut.  Quia  enim  buUumodi  non  audemus  pur- 
gare tum  quia  debiles  sunt, tura  quia  pauca  wiiet  io  eis  esse  nut- 
ria, oe  seqnantur  pericula,  damus  opiatas  que  ci  natii  ram  debiliU- 
tam  confortent  et  paucam  materiata  coosumanl  ;  et  hoc  raaiine 
faciendum  est  io  bis  qui  frigidi»  laboraveriul  humoribus.  Si  i]ui( 
etiem  laboret  de  humore  inler  corium  et  cameni  contento ,  'l'i"  ' 
gara  mante»  ignoraot,  el  dande  sund  opiateque  humores  cou»uuu"<r 
oamsi  purgateli  tur,  magia  ledentur. 

QualUer  et  quibut  et  quando  sunt  dande  optate.  —  Optate  doni" 
aunt  oum  vino  cnlido  distemperate  rei  equa  calida,  cura  rfw  iw« 
febrici  tanti  bus.  cum  aqua  vero  febricilanlitnis;  nou  lumen  doiAut 
omnibus ,  sed  tantum  bis  qui  inleipoiiU  laboraut  ;  uun  iHwlikt 


mpore,  quia  non  in  accessione  nam  calore  canini  febrflfo  calor  aa- 
estur,  sed  111  horis  vel  UH  ante  accessionem,  ut  materia que  in* 
ut  morbum  cònsumatur.  Jn  principio  quoque  febrium interpola- 
tram  ,  ai  materia  fuerit  pauca  et  natura  forti 8,  post  terriero  et 
Milani  accessionem  dande  sunt  opiate  fortiorem  et  calidiorem 
m  habeotes,  sicut  est  aurea,  roitridatum,  musa  et  similia;  et  hoc 
kbut  materia  cònsumatur.  Curo  enim  materia  sit  panca, sivepro» 
inqua  si  ve  remota,  non  est  tutum  dare  dissolutiva,,  ne  prò  mate- 
bi  peucitate  honorum  potius  quam  roalorum  fleret  resulutio  Quod 
latteria  Illa  sit  nimis  cruda  ,  priusdamus  que  eam  dlgerant  ut 
era  pigra  6alieni,seroen  scamonee,  theodoricon,  yperistonet  cete* 
kDigesta  vero  materia  et  divisa, dentur  opiate  que  desiccent  illarn 
t  consumanti  videndum  est  si  materia  sit  pauca  et  caloi  sit  multo*, 
tfa  tunc  non  sunt  opiate  dande  eo  quod  nimium  sunt  calide,  aed 
pttom  refrigerativa  dentur  que  calorem  possint  reprimere,  ut «nnt 
hi  et  electuaria  frigida  ,  sicut  trifera  sarracenica  ,  triasandali  et 
itane!,  et  celere.  Similiter  si  multa  fuerit  materia  in  febribus,  ut 
pee  iocipiant  esse  diuturne,  damusopiatas  ut  materia  catefacta  le- 
tal  digeratur  et  digesta  cònsumatur  efusque  discrasia  citius  alte- 
eUir.  Paralitico*  etiam  juvant  opiate  multum  ,  nam  et  materiali! 
eakcant  et  eorum  membra  nimis  infrigidata  calefaciuut  et  con- 
NMant. 

De  meih'cfnig  comtrtctivh  eaterius  opponendi$.—  Sunt  etaliecoa- 
triethe  medicine  vel  mortificative  que  non  interius  recipiuntnr9 
b4  exterius  tantum  apposite  eundem  effectum  quam  opiate  consè- 
•untur,  nam  et  humores  resolutos  mortificant  et  membra  disso- 
lte coofortant  et  materiam  consumunt  superflua  ,  sicut  sunt  frìgi- 
a  etakea,  verbi  gratia  ut  bolus  ,  sanguis  draconis  et  similia  que 
•piti  et  alii  membro  cataplasmata  ipsum  confortant  et  fluxura  in 
a  factum  constringunt,  sicut  lacrimas  si  fronti  apponantur  vd  hu- 
erem  fluentem  ad  oculos  ,  ai  timporibus  super  venas  cataplta- 

Detereto  modo  medendi  elprius  de  restaurandis  humoTtbus.—He* 
ìm  eiigit  ordo  ut  de  lercio  modo  medendi  tractemus.  Est  auteoa 
«dna  medendi  modus  quo  perdita  et  consumpta  in  corpore  reatau- 
MBoa;  et  hoc  genus  medendi  resumptivum  sive  enutriena  poteat 
ppeiiari,  eo  quod  maxime  conveniat  bis  qui  reparari  indigent  et 
etrìri ,  ut  convalescentes  et  ex  aliquo  casu  nimium  consumpti. 
Meuratio  vero  consistit  in  duobus  modis ,  scilicet  electuariia  et 
lete,  sicut  consumptio  in  duobus  repperitur ,  scilicet  humoribua 
t  membris.  Consumuntur  enim  humores  ut  in  causonide,  cooaa- 
mtur  et  membra  ut  in  ethica  et  ptisi.  Si  ergo  voluroua  humores 
staurare,  principaliter  ulendum  est  electuariia  confortativis  et 
estaurativis  ut  estdiapendion,  diamargariton,  diantos,  diarodofl, 
rieaandali  et  similia,  rosata  novella,  zuccarum  rosatum,  xuccarum 
iolaceum;  secondario  vero  cibis  convenientibua  et  restaurativia  , 
t  sunt  pulii  gallinacei,  caro  lactantis  capreoli,  pisces  aspratiles,  ove 
►rbilia,  jus  galline,  carnes  castrati  juvenia  $t  similia.  ìadeoda  eat 


430 

«tieni  lesbnntlo  hnmoraiA  per  slmile,  dì  il  coler*  di 
et  Min  volumi»  restaurare ,  damili  eJcctoarhim  qnod  Attuta* 
tnftlatur  in  colera,  utdiacalamentum,  xioxiber  cooffllunetafael*, 
•  Simitiler  dumus  piperei similia.  ■.' 

De  membri»  corwmpti*  qua/iler  dtbeaM  nU-umri.  —  ■eaahn 
cotnumpta  al  TolumuR  repanre,  uteridum  est  princlpattler.  cU 
•olubilibus  et  Tacile  dfgestibitihuB  et  raetnbrìi  fortiter  adheraep> 
bua,  nt  est  farina  orde!  cura  decocttone  pulii ,  «d  galliate  eocta  al 
bete  amigdalarum  vel  pinearum  condita ,  caro  puUorwa  *  fpteV 
cui»,  fasianorum,  Jnro  galline,  oia  sorbilla,  Bcus,  uve  tfceeftaV 
mllla.  Potiin  sii  vinum  album  tei  aliquantulum  rubraao,  taansn- 
tnucura  ptisana  In  qua  slnt  cocta  gumtnl  arabici,  place*  aeUgaati 
et  reterà.  Bando  suntetiam  electuarìa  qua  et  calato»  oatanhei 
confortent  et  humlditatem  in  i  mbris  perditaro 
ett^etrafarmacon,  diadoron  et  alia  supradicta.  Facbsoda 
Testaoratio  membrorum  per  slmile  sicut  humoram.  SÌ 
■ft  potlus  consumptio  calidorum  humoram  in  corpore 
sunt  temperate  calida  que  et  naturalem  calorem  ex  cooi 
calidorum  debilitatimi  confortent  et  calidam  «abatantiaoi  hi 
brh  perditam  restaurent.  Similiter  si  frigidorum  major  rito» 
sumptio,  frigida  sunt  ouerenta  «mperate.  Considerando  Ibbm 
utrum  color  accidentalis  nimis  tntendelur  in  corpore  et  cattai 
altoret  dncratiam,  sicut  Bt  in  bis  qui  post  colidianara  hiiem  eej 
calebctum.  Sint  antera  frigida  que  oHerantur,  levi»,  fette  aBjèlt- 
Ulta  et  cito  In  nutrimentum  corporis  transcuntia.  81  calar  ansi 
mnltus;  et  frigidorum  perditto  stt  multa  ,  danda  «uni  potioi  fri- 
gida quam  calida.  Calor  lai  «turali*  quia  defcilis  est,  tenipcn- 
te  calidh  prius  confortetur.  \  n  entra  calore  tebrìli  condimenti 
■ubaUntialem  humidila  i  itati»  sft ,  prius  confortttw 

cesse  est  ut  oblatione  fngiaor  i  maghi  debilitata  suflbcetur.Siat 
autem  omnia  que  danlnr  ,  tam  elecluaria  quam  cibaria  ,  liqnid» . 
ut  prò  sai  liquidiate  per  membra  letiiis  lluentia  citius  ukstbo- 
rentur  et  melius  nulriant.  Unde  Ypocras  :  facilius  poto 
qoara  cibo.  Per  potum  intellexit  liquida,  per  ciburu  spina. 

De  quarto  modo  medendi  et  priui  de  tìigettivit-  —  Qua..., 
quarto»  medendi  modus  ab  alila  acriptoribu*  non  sit  commò»u- 
tus,  quia  tameo  utilis  est  valde  et  necesn  rius,  de  eo  traclcmos.  tt 
Igttnr  quartus  medendi  modus  qui  in  digesti  vis  etalteraiilibwaa- 
slitit.  Digestiva  enim  vocamus  que  morbi  maieriani  divenirti ttal 
eipubiooem  facilem  imperant  etobedientem.  Eis  miteni  duppliri- 
ter  otimor,  fntus  sciHcet  et  eiterius;  Ictus,  ut  in  febribus  ad  i» 
gerendan  earum  materiam;  extra',  ut  in  apratematibusailgvor- 
randan  putredinem  In  illis;  sed  alili  et  olii*  modis.  Si  eni»  nh- 
mus  digerere  egritudinis  teriam  interim  contentare ,  àtìm* 
diuretica,  sicut  est  apiura  li  lilia  que  materiam  por  porto*- 
Tfdant  quatiues  in  partib  imctioocm  operetur  calura  ti  « 

eam  eipellat  qoam  in  loto  op»-ri  non  poterai;  verbi  gralia,  É" 
magnano  frattura  caruis  ballisti  quia  integrum  ncqui  t  defoqui  > 


W 

per  porle*  a  roquo  sepicnto  dividitur  ut  dltfcum  cillos  et  le? ina  de* 
roqualtir.  Sicnim  volumus  digere  matcriam  apostematis,  utendum 
al  calici i?  et  humidis  sicut  fenugrero .  radice  altee f  cericis  et  ai* 
milibus.  Omnis  cnim  pulredo,  al  dicit  Galenus,  per  catprem  flt  et 
humiditatem.  Digerere  enim  matcriam  apostematis  nichil  aliudeal 
quatti  ad  pulrefactionem  adducere  eam  ut  putrefactn  expeHatur. 
Barn  si  apostema  immaturalum  apereretur  •  ex  dolore  major  fiere! 
humorum  discursio,  et  sic  magis  lederetur  quam  juvaretur  egro- 
tana.  Dolor  enim  fit  ex  dh  isione  sensibilium  partimi)  v  reuma  vero 
•equi  tur  dolorem.  Prius  ergo  ducenda  est  materia  ad  putredinem, 
posi  ea  putrefacta  est  expellenda.  Item  digerere  maleriam  febris 
nichil  aliud  est  quam  eam  per  partes  dividere  et  liquefactioni  vi- 
cinam  reddere  ut  divisa  et  liquefacta  per  poros  levius  educatur  a 
natura,  quod  Tacere  non  poterat  dum  erat  ìntegra  et  comporta  eva- 
cuare, tei  propter  sui  debilitatemi  vel  propter  pamtatem  pororuro; 
quam  si  medicus  indigestam  eam  evacuare  presumerei  potius  e* 
grotatero  lederet  quam  juvaret,  nam  citius  humores  boni  liquidi 
eanitterentur  quam  mali  et  comparti  per  mediciuam  dissolverei!- 
tur.  Unde  Ypocras:  si  qualia  oportet  purgari,  pur  gentu  r,  et  con- 
ferì et  bene  ferunt;  si  vero  non,  contrarium.  Primo  ergo  digerii- 
tur  materia  divisivi*  ;  dehinc  utendum  est  expulsivis,  et  hoc  au- 
ctoritate  Ypocratis  dicentis;  Digesta  medicari  et  movere  non  cruda. 

De  ditrnélate  digestivorutn  fecunaum  diversUatem  ftateriei  et  loci 
4w  quo  est  materia.  —  Considerando  est  autem  diversitas  materìei 
la  digestione  facienda  et  loci  in  quo  est  materia.  Nam  sicut  ma te- 
rierum  quedam  est  frigida,  quedam  est  calida ,  et  sic  digestivo- 
rum  quedam  sunt  frigida,  quedam  calida.  Item sicut  locorum qui- 
dam sunt  remota  a  nutritivis,  quidam  vicinale  quidam  sunt  diu- 
retica qui  mogis  penetrantad  remota  quam  ad  vicina.  Si  ergo  ma* 
feria  fuerit  calida,  ut  in  ternana,  utendum  est  diuretici*  frigidi*, 
ut  est  semen  citonie  vel  mellonis  et  cucurbite,  sirupus  acetosua  tit 
timilia.  Si  fuerit  frigida ,  ut  in  cotidioua ,  danda  sunt  calida,  ut 
font  semen  apii,  maratri,  petroselini ,  aneti  et  sirupus  acetosua 
qui  communiter  datur  propter  sui  lenitatelo  tam  calidis  quam  fri- 
gìdis;  dandum  est  oximel  diureticum ,  maxime  hiemi  et  frigida 
mgkme.  Semina  vero  hoc  modo  danda  sunt:  terantur  et  coquaotur 
in  aqua,  et  equa  ilio  colata  detur  ad  potandum.  Sirupus  autem  et 
oximel  denlur  curo  calida  nam  et  ipsam  dividit.  Quod  ai  materia 
fberit  media,  sicut  est  salsum  flegma,  misceautur  frigida  cuoi  ca- 
lidis ut  semen  citroli  cum  apio  et  cetera.  Si  materia  magia  pei* 
tmet  ad  calorem  ,  ut  colera  citrina,  plura ,  sunt  appooeuda  frigi- 
ila  et  e  converso. 

Diversitas  loci  In  quo  est  materia  multiple!  est,  nam  aliquando 
in  nutritivis  ;  aliquando  in  spiritualibus  continetur,  aliquando  in 
capite ,  aliquando  in  splene  ,  aliquando  in  pleuresis,  id  est  costi*, 
aliquando  etiam  in  pedi  bus  etc.  Si  ergo  fuerit  in  nutriti?  ia ,  sicut 
in  stomaco,  velepate,  vel  intestini*,  detur  o\imel  diureticum,  vel 
sirupus  acetosus  curo  calida  ,  vel  aqua  decoctionis  apiis,  maratri» 


4» 

petradlnl  tèi  cucurbite ,  dti  akreBOmsk, 

voi  ettam  suecum  grai  a  iwemàmai- 

gentiam  materici.  Si  vero  mem      ipi  ,  DM  dotar  al- 

quld  «eetosum  quia  npìril  niit.wi  aerar  praaoa  laqaasMSi 

raot  radices  velscmina  atri,  apii,  pelrosettod  eie,  tsÌ nata 
cucurbite,  melonis,  citrulli ,  et  hoc  lecuDdutn  ef  Igeali—  ssas- 
riei(  I  J.Omnia  enim  qoe  protocant  urinato  purgant  apkltBaSa-QsNl 
si  fuerlt  io  capiti*  essentia,  licut  (e  epilenticis,  dotar  qaod  ijp 
rat  et  io  fumum  resolvat ,  divfdat  materìam  la  cerebro.  Qwtlf 
catarrus  sit  in  capite,  ut  est  cor  ta,  digeratur  cum  fiiorigitf  «ilfei 
ergo  pulegium,  calamentum,  tnus  ,  et  coque  Io  forti  ilau  gì 
et  suscipiat  fumum  paliens  per  os  et  mare*  sepe  «I  din  et  WÙt 
coopertum  caput  ne  exalet  fumui.  Si  fuerit  lo  splene,  stasi  fcjqaV 
netiefa,  detur  decoctio  apii,  ma  rat  ri ,  petroselini ,  tgfa,  *#■ 
cenine,  sparagi,  brinci,  adiaoti  et  similium.  Si  alt  taeaatftfrt 
eit  pleuresis,  detur  ptisanum  in  quo  lit  coctuu  scatta  eitratad 
meloni»,  cucurbite  cum  lacle  amigdalarum.  Exterha  asrtaaMBf»* 
natur  emplaustruro  quod  flt  de  flcubus  siedi ,  de  radica  afluitdi 
temine  lini,  de  fenugreco  et  farina  orde);  conflce  sic,  tonava* 
et  coque  in  aquo  preter  farinaio  ,  postea  bene  tere  et. 
na  et  aqua  decoclìonis  fac  emphntruni  et 
turat.  Si  sit  in  renibus ,  dentur  urinano  provocatiti*  ;  ■al  al  «Ir* 
niul turo  remoti»  par tibus,  siroit  io  pedibui  quid  pmua 
ca  data?  Prosunt  quia  digeruntor  et  per  membra  diriH 
porantur,  etaic  dividuot  mate  im  quam  invenloat,  «d  stilai 
atomaco  flt  eorum  ebullitio ,  i  olvitur  rumi»  ah  eh  eatwtaf* 
nens  proprietalem  qua  post  ea  pirìlui  unitus  ioo^t ipasasaWe 
ad  membra  aimul  In  oivldunt  unitariani  qua  la  «art* 

Uomo  cum  io  taro  remour      tibus  volumus  digerere  ,  ul 
est  fortioribus  et  diureti-      qi    liam  parte*  ille  remote  sant 
tarali  cabro,  uode  est  quoa  eg  tudinea  que  Gunt  in  eis  aut 
quam  aut  difficile  curantur,  sicut  podagra. 

Ite  tigni*  qutbui  cognaica  i  igaiSo  wmleriei  lam  feltrìum 
mpwlematum.  —  Cogniti»  qutl  i  materia  digeratur  ,  di), 
aigna  pooamin.  In  "ibi»  eri  hoc  suol  signa:  si  occew» 
et  lbrtius  affligat  i  ,  signum  est  digestioni».  Hoc 

fltmaterieiliq         ione  uro  fortitudine.  Curo  enim 

darà  sit  et  compieta,  lame  aigeritur  et  punirò  de  ea  resoM 
undeet  accetsio  tordat  et  parura  affligit;  tatndiu  enim  dorai 
aio  quamdiudurat  materia  que  digesti  est  a  naturali 
ne-  Quod  si  materia  fuerit  liquida  et  mulinili  de  ea  resoli 
citfus  coosurgit  natura  ad  eipellendam  roBteriam  ,  unde  et 
aio  citius  arripit ,  et  quia  durai  maleriei  consumpiio  tei  expub» 
durai  et  febrilis  accessio;  quod  ignorant  Idiote,  unde  est  qnoi  d 
imperiti  in  quartanartis  cum  <  ent  in  niente  febrem  ntonri  «• 
parum  afllfgere  ,  pulant  esse  «t  um  salutis  cum  sit  signum  pr°" 


0)1" 


433 
tritati!  egritudinis.  Non  enim  hoc  fìt  nisi  ex  materici  durici*. 
Man  ti  orina  non  mutatur  a  principio  et  incipiat  mutart,  signum 
*t  digestioni*  ;  quod  enim  non  mutatur  fìt  ex  duritia  materiei  , 
pod  fero  mutatur  Dt  ex  liquefatone  vel  aeris  frigiditate.  Coo- 
parieada  est  ergo  ne  denptamur  aeris  frigiditate.  Item  si  urina  a 
principio  fuerit  teouis  et  postea  insp  e  tur ,  signum  est  digestio- 
ni» teouitatis  enim  a  principio  ca  erat  materiei  compactio  a 
Ci  quia  nichil  resolvebatur  nec  un  i  issabalur;  quod  autem 
spilla  liquefactio  materiei  est  ltem  si  urina  fuerit  in 

principio  spissa  et  postea  fiat  subtilis,       uro  est  digestionis  ;  hoc 

yelad  locura  trasitione ,  quod 

m ^egrum;  bSm  si  benese"!         \  pop  gì  ijjp^i^  purga  do 

et  non  tratisilio;  srvénTcSoTrar  iun  ,  contrario,  Quod  autem 
*tea  in  principio  spissa  videtur,  hoc  nanet  fieri  ex  multitudioe 
Mteriei,  similiter  et  in  aliis  egritudini  bus  quibus  utimur  divisi- 
tfc,  8i  urina  prius  fuerit  subtilis  et  postea  inspissetur,  signum  est 
■gcstioois;  tunc  ergo  secure  poterimus  purgare.  Digestio  vero  iu 
ipciteaiite  bis  comprehenditur  signis  ;  si  locus  incipiet  albescere 
Jtfelor  roinui,  si  prius  affuerit  loci  mollities ,  pus  album  et  spia- 
na* fccilis  eiectio  ut  in  pi  e  u  resi,  cuoi  hoc  videris  securius  poto- 
il  «perire  si  per  se  non  aperiatur  in  exterioribus.  Signa  digestio- 
ti  là  catarro  hec  sunt  :  spissitudo  superQuitatis  f  albedo  et  facili» 


De  altenmt&us  qualilalem  e{  materiam.  —  Non  solum  digestivis 
atttteadum  in  egritudinibus,  sed  et  frequenteraltcrantibus.Alte-* 
Mita  vero  dicimus  que  impetum  egritudinis  reprimimi  et  mi- 
mot,  ut  populeon  dolorem  capitis,  trifora  sarracenica  fervorem 
«ciane.  A  Iteranti  uni  vero  quedara  alteraot  et  purgant,  ut  trifa- 
li lerraceoica  ,  quedam  alterantct  non  purgant ,  ut  triasandali. 
tfteratio  vero  consisti t  in  duobus ,  in  qualitate  et  materia.  Alte- 
•lor  enim  qualitas  %  alterata r  materia.  Alterare  qualitatem  est 
fai  acumen  reprimere  ,  ut  si  calor  intendatur,  qui  ipsum  repri- 
debeot  dari9  sic  de  frigiditate,  sic  et  de  huraiditate.  Aiterare 
materiam  est  ejus  impetum  minuere,  ut  si  colera  Impetuosa 
in  aliquo,  deberous  adhibere  que  ejus  impetum  minuant; 
enim  fortia  audemus  purgare  cum  materia  noodum  sit  dige- 
eger  tantum  impetum  colere  potest  sustinere.Demus  ergo 
pa  coleram  temperent  et  egrum  allevient  ut  iterurafm^r/.  interim) 
mài  Aeri  digestio  materiei  et  sic  post  ea  salubris  erit  purgatio. 
Il  totem  alteratio  quandoque  in  interioribus,  quaodoque  io  exte- 
tariboi.  Io  interioribus  quandoque  quali tatis,  ut  dicturo  est ,  quao- 
Itqae  materiei.  Si  ergo  a  Ite  re  tur  qualitas,  principaliter  est  alte- 
màk  alterantibus,  que  sic  alterant  quod  non  purgant,  ut  triasan- 
aH.  Si  materia  alteretur,  alterari  debet  precipue  alterontibus  que 
te  alterant  quod  purgant ,  ut  est  trifera  sarraceni  et  psillium  to- 
rni in  aqua  frigida,  et  similia.  Similiter  in  exterioribus  quando- 
oc  fit  alteratio  qualitatis,  ut  doloris  capitis  per  populeon,  quan- 
>que  materiei  ut  in  apostemaUbus.  Ea  vero  que  alterant  mate- 
Voi.  IV.  29 


%3I 
TÌam  apostematam  9  qaedam  alteranl  tantalo  ,  ut  est  aoblnoo  et 
semperviva,  quedam  alterami  et  maturante  al  malva,  viteflino  «fi 
curo  ofeo  \iotoceo.  Si  ergo  materia  «irai*  fuerit  impetuosa,  ole* 
lera  \iridis,  et  angustiai  egrum  maxime,  ut  nec  digestionem  Ma- 
terici post  angustiarti  possi t  expertare,  utendum  alterautibos  prìai 
st  repressivis.  Accipies  ergo  solatrum  et  sempervivam  et  lanci 
superponc,  ve!  (olia  lilii,  vel  sambuci,  et  (ere  et  soperpooe;  arin 
mitigant  et  reprimunt  impetum  colere  et  sanguina.  Facta  vara 
miligoliorie,  melius  poteris  digestiva  congrua  appoaere,  atout  art 
malva  cum  violoceo  vel  rosato,  vel  vitellum  ovi  sorbiliter cacti 
oleo  rosaceo  vel  violaceo. 


^___    ^  tam  dbia  al  pali- 
bus  quera  roedicinis  convenieutibus. 

Be  modo  cohficiendi  et  primo  de  eltttuariu  opiatU.  —  Ex  aecÉto 
modo  medetidi,  egendum  est  de  modo  couBciendt.  Osteodaom  ty- 
tur  quomodo  deteacit  confici  medicine  et  qulbus.uuequaqoe«di- 
cina  proprie  valeat  egritudinibus.  Cum  ergo  voluer ja  conBeen 
dichiaro,  prius  considera  species  ut  sint  bone,  non  nimia 
te  consumpte  ;  similiter  etherbaset  earum  radice*  coosidmet 
semina,  ut  scilicet  sint  congruis  temporibus  colteci*  et  lo  ama- 
nienlibus  locis  reposita  et  congrue  sfocata,  non  ad  fumum,  ni  d 
bolero,  vel  in  umbra  secundum  quod  exigitur.  Teratitur  oaafas- 
queper  se.  auctoritate  Constantini:  nam  cum  siroul  teiaatar ,  * 
"quedaofcllius  pulveritenlur,  plus  de  ea  in  aerem  io  fumo 
tur  quam  de  alia ,  et  sic  virtus  medicine  iomoratur. 
autem  trite  et  pulverizate  fuerint,  species  per  se  poodaraalar 
cundum  quod  exigit  medicina ,  et  debioc  addito  (nelle  vai 
conficiatur.  In  conQciendo  consideraoda  santpuritaa  melltt, 
decoctk)  et  eorum  quod  sufficit  appositk).  Puritas  meMia 
tiuet,  scilicet  ne  sit  aquosum  vel  ninris  coctum  et  bene 
turo.  Sirupi  decoctio  bona  est  cum  ad  aqoe  coosumptiooeoi 
rit,  quod  scitur  cum  gutta  adberet  cathie  vel  posila  super 
non  spargitur.  Quod  sufficit  sic  intellige  et  ut  species 
servare  et  eadem  per  membra  deducere.  Sit  ergo  m 
in  roedicinis  talis  :  si  fuerit  libra  pulveris  ,  appooaotur  Ul 
mellis;  sirupi  vero  similiter.  Hel  autem  poni  tur  tribù  da 
io  roedicinis;  prima  est  ut  conserve!  species ,  quia 
est  valde;  secunda  ut  ducat  species  per  membra,  quia  falda 
vum  est  et  roundiQcativum;  tcrcia  ut  dulcedioesua 
specierum  teroperet.  In  tritura  specie  rum  duo  coosideraoter, 
aliter  debent  teri  species  laxative  f  aliter  noo  laxative. 
aliquantulum  crosse  debent  teri  ut  in  stomaco  morato 
bumores  a  remotis  parlibus  dissolvati  et  villis  stomaci  adberashi 
dissinteriam  genercut,  sicut  est  scamonea  ,  euforbiom  et  swdfc 
Non  laxative  \ero  subtilissimeterantur  ut  Carile  incorporeotar  4 
cito  quod  suum  est  perficiant  ;  et  maxime  hoc  fieri  debet  io  dee* 
tuariis  conforlantibus  et  restauranti!». 


i 


435 
De  eonfeeticnihus  $yrvporvm  secundumdiverritatem  tnorborum.— 
Siruporum  varia  confectio  est,  nano  aliquando  fit  simplex,  aliquan- 
do  cotoposi t us.  Simplex  est  qui  fit  de  sola  zaccara  cum  aqua;  com- 
posita* qui  fit  de  speciebus  vel  aliis.  Compositus  autem  multiple* 
est,  oam  aliquando  fit  de  tpeciebus,  aliquando  de  herbis,  aliquaodo 
de  semini  bus,  aliquando  de  radicibus  ,  aliquando  de  floribus  ,  ali* 
quando  de  succi»,  aliquando  de  fructibus.  ltem  sirupus  alius  fit  cla- 
rus, alius  non  clarus:  sed  clarus  debilior  est  non  darò  quia  non  fit 
ctonia  oisi  ex  specierum  absentia.  quod  fit  per  albuminis  appositio- 
oem  cui  pulvis  specierum  adheret;  fit  autem  clarus  vel  ad  delectan- 
dum  vel  ad  vendendum.  ltem  sirupus  alius  fit  de  zaccara,  alius  de 
Belle.  Si  ergo  fiat  sirupus  de  zaccara  simplex  ponatur  zaccara  in 
•qua  et  bulliat  ad  lentum  ignem  quousque  gutla  adhereat  cathie  9 
vel  super  unguero  posita  non  dispergatur,  et  hocsignum  decoctio- 
obestin  omni  sirupo.  Si  vero  fiat  de  speciebus  compositus,  teran- 
lur  subliliter  et  ponantur  in  saculo  et  saculus  ille  ponatur  in  acqua 
cum  zaccara  et  bulliat  diu  et  exprimatur  sepe  saculus  ut  via  spe- 
cierum transeat  in  sirupum;  postquara  diu  bullierit,  coletur  et  co- 
quatur  ad  perfectiouero  sirupi.  Si  vero  fiat  sirupus  de  herbis  aut 
de  floribus  ,  coquanlur  prius  in  aqua ,  postea  colentur  et  zaccara 
adda  tur  colature  et  coquanlur  in  modum  sirupi-  Si  vero  fiat  de  se- 
minibus  vel  radicibus,  terantur  et  coquantur  in  aqua,  colentur  et 
addita  zaccara  fiat  sirupus;  tamen  si  de  psillio  Tacere  volueris  prò» 
pter  sui  viscositatem  ponalur  in  saculo  facto  sirupo.  Si  visconfice- 
re  electuarium  ,  addautur  species  et  conficiantur  in  mortorio  vel 
io  cacabo  secuudum  genus  medicine.  Poni  tur  autem  sirupus  io  me- 
dicinis  propter  zaccare  teropcrautiam  ut  medicine  acutisetealidis 
pn>rbis  secure  possint  adhiberi ,  sicut  terciane ,  causonidi  ;  neque 
enim  calidis  roorbis  audemus  dare  medicinam  cum  melle,  maxime 
acutis,  et  hoc  propter  sui  calorem  et  ventositatem  ;  licet  enim  cs- 
lorem  et  siccitatem  mellis  per  apposita  possis  roinuere  ,  nudate* 
ous  tamen  veutositatem  ex  toto  posses  removere.  Si  vis  facere  si- 
rupum clarum,  a  principio  vel  post  sirupo  tamen  infrigidato  pa- 
nini prius  per  motum  spatule,  ponatur  spuma  albuminis  ovi  turni 
et  moti  cum  cathia  vel  manu  in  aqua  frigida  et  dimittatur  diu 
tallire  ad  lentum  ignem  ne  prò  nimia  ebullitione  continuità*  s|mi- 
ne  pereat,  nam  quanto  magis  erit  continua,  tanto  magis  adhere- 
buot  ei  superflua;  nec  moveatur  sirupus  ut  magis  adhereat  4pame 
que  sirupum  debet  inspissare;  postquam  diu  bullierit*  removeatur 
spuma  illa  et  consideretur  sirupus  in  ampulla  vitrea  utrum  sit  sa- 
lto clarus:  quod  si  non,  alia  spuma  albuminis  apponatur  et  bulliat, 
et  sic  quoad  usque  sit  clarus.  Sirupus  aceto*us  fit  de  aceto  et  zac- 
cara sicut  fieret  de  aqua  et  zaccara.  Si  vis  facere  de  fructibus,  tere 
et  coque  in  acelo  \el  aqua  secuudum  quem  vis  facere  sirupum.  Si 
v/is  facere  sirupum  de  succo  ,  pone  et  addila  zaccara  colature  fac 
sirupum,  pone  zaccaram  in  eo  et  dissolve  ad  ignem  et  cola  et  post 
coque  in  sirupo-  Quod  si  vis  de  herbis  et  speciebus,  herbe  deco- 
quaci  tur  in  aqua  et  in  colatura  ponatur  zaccara  et  pulvis  specierum 


«36 
fu  saciilo  et  Bat  sirapnsot  di  cium  e*t  miperìos  Quod  si  «h  boere 
lirupum  de  melle,  prius  bene  dispaine  tur  mei  et  peateo-cem 
ponatur  et  buMiat.dtu  et,  ut  die  tu  hi  est,  etere  Qat.  Dillicilhu 
t?larescit  quam  de  Baccarà  et  potcst  dari  cotidianariia  in  hkmt  ti 
frigidis  morbis.  Si  vis  facenj  ut  videatur  rosacene  ,■  priva  eoqae 
rosas  vel  radices  rubrassicut  parietarie,  in  aqua  cola  et  «Mite  wh 
fec  sirupum.  Idem  faede  violissi  vis  quod  appena t  viahoana.  Ilja 
ai  vis  Tacere  airupum  spissum  ut  electuariom  et  deferte  io  pixM* 
de  tribù»  partibus  zaccare  fac  sirupum  et  coque  plus  {nato  et  pan 
io  mortario  et  addo  ibi  quartato  partem  succare  beoe  pulvertale 
et  tere  din  quousque  album  sii  et  spfesum  modo  dregpgaeti  vd 
emidi,  et  terantur  ut  supra.  Et  ootaodum  est  quod  io  principi! 
sirupi  et  decoctionis  major  debet  ieri  ignis  quia  major  est 
ditas;  lo  fine  vero  parvus,  oe  Oat  adustio  vd  corruptk^et 
ditatte  nimia  consumptio. 

De  confectione  cervie.  —  Orane  cerotum  ad  huoc  modulo  caefct 
tur:  prius  ceraio  resolveet  si  qua  fuerint  ibi  resol vantar  ut 
me  et  cet.  depone  ab  igne  et  specierum  pulverem  appone 
do  cum  spatula;  et  si  volueris  epithimarey  fiat  mag»  apiaaun;  ai  va? 
ro  volueris  cum  eo  ungere  vel  f  ricare,  fiat  liquidum» 

De  medkinis  quibus  valeant  egritudmibus  et  primo  de  cpttlfr.  — 
Bestat  ergo  ut  ostendarous  que  medicine  quibus  proprie  vakaat 
egritudmibus,  et  principaliter  et  primum  de  optati**  Auree  |rt- 
prie  facit  ad  omne  vitium  capitis  ex  frigidilate,  maxime  ad 
et  gravedinem  oculorum,  et  viciis  matricis;  temperate  etiam 
vino  et  per  nares  injecta ,  caput  optime  purgat  e  Degniate, 
oum  proprie  facit  coutra  omnem  frigidi  tatem,  maxime  capilh»al 
oontra  gravedinem  oculorum;  datur  lo  modum  avellane*  aera,caa 
vino  in  quo  decocta  sit  salvia;  detur  etiam  quartanariis  eole  ha* 
ram  aoce*sionis  cum  vino.  Acaristum  proprie  datur  contra  mtsr- 
rum  et  omne  vitium  pectoris  ex  frigore  ;  datur  io  aero  cum  viaa 
io  modum  avellane.  Athanasia  proprie  datur  cootre  fluxunsaapi- 
nis  in  muliere  cura  aqua  pluviali  in  qua  cocta  ait  praaerphata  al 
plantago  in  qua  fricatus  sit  ematithes  cum  eote  ;  datyr  autem  *• 
stemperata  cum  tali  aqua  ad  potandum  et  supponitur  bomkM 
tincto  in  ea;  eodem  modo  distemperata  et  potata  valet  emoptefcfc; 
eodera  modo  attraete  naribus  sedat  fluxum  sanguiuia.  DiaoUfaaaua 
proprie  constringit  lacrimas  oeulorum  et  reuma  capitb  et  coni 
dolorem  ciliorum;  datur  sero  in  modum  avellane  cum  vino  in  f* 
coctum  est  olibanum.  Esdra  magna  proprie  datur  melaocoiidi  t 
timidis  et  quibus  abest  rationalis  appetito  ,  ut  qui  appetoatear» 
bones  et  cet.  Valet  etiam  ad  niroiam  frigiditatem  cerebri  data  «re 
cum  vinocalido  in  modum  avellane.  Valet  quoque  ed  nariumd* 
lorera  et  earum  putredinera  distemperata  cum  careno  et  insultato 
vatet  ad  scissuras  labiorum.  Mitridatum  proprie  detur  Ucntorieb 
cum  decoctione  galle  vel  mirti,  et  contra  venenum  curo  succo  aita- 
te distemperatura  ,  et  quartanariis  ante  horam  aoeesaionis.  Min 
proprie  datur  quartanariis  ante  horam  accessioni*  in  modum  avet 


4ìf 
htm  rum  cafidfe,  et  quitas  urina  penitus  oegatar  cemsoèro 
ctoni*  dator.Quod  si  eum  tepida  distempcratur,  et  timpora  et  pul» 
sua  inungentur,  in  aeutis  et  sudorem  provocat ,  significai  evasio* 
mm:  si  fero'  non,  morfei»  Opopira  proprie  vate*  paralisi  tingile  , 
riniti,  orh,  pittori»,  manuum  et  pednm.  dal.)  seroiitmodtimavet- 
fcne  eum  vino  in  quocoeta  sint  «al? ia  el  eastoreum.  Ruberà  traci- 
^BlfeUPpriedatur  tercianarris  eum  aqua  rosacea  ante  secessione» 
iSìnoSum  avellane;  datar  etiam  contro  ttvam  da  reoa^^j^jf^.. 
firn  et  tessieotrbw  eum  fino  Trifera  magna  proprie  attor  conti* 
4ok>rem  stomaci  euro  dfeeoctione  fenrcali>  aneti,  ma  rat  ri,  mastici»; 
datar  etiam  eoiitra  viti*  matrieis  ex  frigorecum  vino  ealido  in  quo 
eeete  iR  artemisie  ;  provocai  menstrue  eum  artemisia  bene  tritìi 
et  eleo  musceltino  intincta  et  eum  bombace  ea  intìncto  in  vuket» 
•bea.  Mnlieri  etiam  non  eoeci  pienti  si  dotar  cwn  vino  io  quocoeta 
alt  mandragora;  multimi  prodest.  Pueroa  ettaro  qui  dormire  non 
foasrot  et  fai  nocte  nimis  garriunt  distemperata  eum  laete  mulie- 
lit  et  in  modiim  eiceris  curat;dissinteriam  et  ttcoleriam  eum  vino 
wmpta  optirr.e  constringH.  Tgia  proprie  valet  ad  viti*  dentium 
vinecalide  bibita  in  medum  avellane,  vel  etiam  giogivisfri- 
Mem  operatur.  Diacastoreum  proprie  datur  paralilicis  eum 
et  per  mres  iniectum  optime  purgat,  scilicet  flegma  capitia. 
Brftedicta  proprie  valet  ad  guttam  arteticam  et  podagram  ei  fri- 
gMItate;  renes  et  vesicam  purgat;  detur  eum  tepida  in  mane.  Dia- 
premium  preprie  vàlet  ad  frigidi  tatem  pectoriaet  cetarrum  et  tua. 
■ini  de  frigiditate;'calefae»t  etiam  cerebrnm  infrigidatom  ;  datur 
cms  deeactioue  jsopi  vel  dragaganti  in  roodum  nucis  eum  vino. 
Diarodon  proprie  valet  contro  omnem  fluium  veutris  eum  aqua 
pluviali  vel  eum  rosata  vel  aqua  in.  qua  cocta  flit  mirtus.  Diadro- 
gaganlum  proprie  datur  contro  vitium  pulmonis  ex  calete  vel  pe- 
cunia peripleumonicis  ;  pleureticis ,  eticis  si  tussiant  ♦  empiei* 
eum  decoctione  ordei  bene  trìti  et  dragaganti.  Dteiria  proprie 
restaurai  vocem  perditam  et  ad  orane  vitium  pectoris  ex  frigi- 
ditate  valet  eum  vino  in  quo  decoctus  sit  ysopus  datura  Diapooi- 
dHoa  proprie  valet  contro  siccam  tossirà  et  vitiym  pulmoois  el 
laueedmem  vocis  eum  decoctione  ordei  serfc  eternane.  Diapapa- 
ter  proprie  datur  empiei» ,  ptisicis  eum  ptisana  vel  aqua  in  qua 
ceduto  sit  dragagantum.  Diaprunis  proprie  datur  io  aeutis  tut- 
te eum  frìgida  et  contro  omnem  calorem  valet  plurimuua»  IMa- 
■mrgariton  proprie  datur  cardiaci*,  diaforeticiset  tristibus et  ornai 
debilkatioiM  cordis  et  stomaci  valet;  eum  aqua  rosacea  vel  eum  fri» 
gkie  mane  et  sero  datur.  Electuarium  frigidum  proprie  valet  ad 
purgaiidam  colcrara;  tercianarios  curata  datur  eum  frigida;  etiam 
faecutis  datur.  Philouium  et  philoantropos  et  justinum  proprie 
dantur  calculosis  et  contro  ylii  dolorem,  dissuriametstranguiriam 
aolum  rum  aposimate  saxifrage  et  mMiisolis  Gariofilatum  roagnum 
datur  stornai ic in  et  acide  ructautibus  et  indigestionem  pacientibus 
eum  >m<>.  Catarticum  imperiale  proprie  datur  jliosis  et  utram- 
que  colcram  purgat;  datur  eum  caiida  mane  ci  sero  Lithootripoo 


'438 
proprie  datur  lapidosi;  cum  vino  in  quo  coquitur  aaxifraga;  oanl 
hora  datur.  Oximel  proprie  datur  con  tra  causooidem  etsfaocbam 
etcontra  omnes  acutasegritudines  cum  frìgida  mane.  Siveroaqia- 
tur,  valet  iercianariis  et  calori  epatis.  Pigra  proprie  dalur  comca- 
lida  ad  purgandurn  caput  et  stomacum  et  reoes.  Rosata  novett^  pio- 
prie  facit  ad  calorem  stomaci  et  debili  tatero;  con  valeste  tea  coijfoc- 
tat  et  diaforeticum  sudorem  constrìngit  et  diarriam  tollit  Trjfen 
jjjy^^flym^roprie  datur  epaticis,  yctericis, quartaoariis SaSP* 
stacolen^Tvisui  obscurato  ex  colera  rubra  et  dolori  capitis  9  et 
tercianariis;  datur  in  roane  cum  tepida.  Triatapdali  proprie  datar 
contra  calorem  epatis  cum  calida.  Tera  ruflni  proprie  datur  «a- 
biosis  f  elefantiosis  •  iropeliginoris  et  utramque  morpbeem  cnrat 
Yeralogodion  proprie  datur  flegmaticis,  scabioab,  elefantiasi» 
scamonea,  epilenticis  vero  cum  cocleario  salis. 


4 .  'srfc 


IBGIPir  PflACTICà  C0PB09IS  SECUNDjftt  HOUOfc» 
ET  PEIMO  DB  FEBUIBU8. 

UBEB  COPHONlS  PBIVIUS 

■ 

%  K  rnaiBus  n  au arum  EG&nrumff  un  cubis- 


r     • 


Imi  unioscojnsqoe  bomem  eorporis  natura  UH  ad  sui  r&nser» 
oucm  exigat  bmnores,  scìlioet  flegroa,  sanguineo»,  colorasse 
ttocoliaro,  doctus  tstius  professioni*  artifex  ignorare  non  debet 
ito  oatorali  propri  eia  te  existentibus  humanum  corpus  incolu- 
doct  ;  sed  in  coutrarium  cedentibos  de  sanitate  in  neutralità* 
\  fai  egritudinem  transn»utantur,  et,  qoodpejus  est,  totaipsiu* 
cMoa  tendit  ad  ruinam.  Quonian  ergo  ex  istorum  disterape- 
tia  di? erse  oriuntor  egritudine*  9  erto  ne  huroana  natura  suc- 
■bat,  est  et  soccurreodom.  Dicatmis  igitor  singuhrumì  causare 
wigioem  modosque  curationis,  et  prius  de  febribus,  deinde  ce- 
i  projequarmir.  Distemperantur  quandoque  in  vasb  et  conti- 
mb  fociont  ;  quandoque  extra  et  interpolata*  redduot  ;  et  cum 
1 1111,  secundttm  scilicet  UH  tempora  anni  distemperanfur  et 
jvnt  cotidianam  ,  tercianem  et  qua  r tanno»  et  continuata.  Cam 
tur  de  singulis  sit  dicendum  9  a  cotidiana,  que  habet  fieri  i»  e- 
le  et  in  juvene,  exordium  taciarous.  Quando  Regine  in  estate  io 
naeo  distemperatur,  urina  spissa  est  et  prò  qualilate  tempori* 
Dieta  eorum  sit  pania  et  aqoa  bollita  et  iofrigideta;  atri- 
,  acariolas  ♦  portulaca»,  cucomeres  ceroedeot.  Si  qois  oppo- 
>rit  dieens  eontra  ratiooem  esse  frigida  in  tali  febre  oflerre  eoa 
i  ex  frigida  materia,  respondeoMis  tempori  medepuir  dicendo  : 
mpes  calidum  est  et  toturo  corpus  turo  febrili  calore  tumet  tem- 
raK  dissolutum  est.  Si  daremus  calida,  istis  iocommodetibu*  eger 
tlngoeretur.  In  principio  egritudini*  ita  succurriraiw  :  singulis 
èus  airupum  acetosum  cum  calida  damus  ;  si  autem  illum  noo 
buerimus  ,  damus  aquam  in  qua  bullierint  fenugrecum  ?el  ani- 
■  vel  ameos.  Qui  si  fortes  fuerint  et  natura  flegmatici  damus 
imel  vel  oxixacara  qui  sic  8t:  accipimus  X  partes  laccare  et  imam 
sti  et  bullire  facimus  usque  ad  consumptionem  aceti  ;  et  postea 
nittimus  infrigidari  et  cum  calida  damus.  Ut  etiam  quedam  sto- 
rnala prava»  sicut  frenesis  etlitargia,  viteotur,  eteUao»  ut  dor- 
ant  singoli»  noctibus ,  ab  ipso  principio  pedes  fomeotamus  de 
rto^violis  et  malva  et  rosis  et  papavero  nigro.  Cum  autem  ma- 
is fuerit  digesta»  in  quarta  die  vel  post  quartam  diem  accessio- 
ni mate  ruta»  purgpbi*  juxta  Vpocratem  dkcotem,  estate  quidam 


440 
superiora,  hieme  vero  interiora.  Dabb  ergo  pArfaraB'OneriU 
da,  sed  si        volueris  quod  ducat  per  inferiore  et  superiora, 
frigida  dabis ,  diuUus  enim  in  stomaco  monitor  ctim  aie 
Si  autem  debilis  fuerit  et  etiam  patriarche  accipere  ooiuerit  v  h|i 
tantum  dosis,  id  est  unius,  accipe,  et  in  atropo  acetoso  vd  foaqaa 
calida  dtmitte  usque  mane  et  cola  et  colaturam  petfeotl 
Caveas  tamen  ne  post  vomitum  aquam  frigidaii!  tribuas» 
enim  cito  incurrere  posset. 

De  vomitxbus.  —  Alius  vomitas:  accipe  asaran  baccaram  viri- 
dem  et  tere ,  succumque  exprime ,  cui  tantum  tnellb  admhee  il 
ad  mellis  spissitudinem  fac  bullire  et  sic  utere.  Si  autem  vfrMsa 
faabere  nequiveris ,  siccam  tere  et  cura  aceto  fae  bullire  usqaa  al 
medietatem  aceti  ;  deinde  cola  et  duabus  iUiua  partibus  aedi  ter» 
ciam  addis  mellis,  iterumque  ad  medietatem  bollire  dimitte  aUb 
oonde  et  usui  reserva;  si  autem  adjungas  buie  meUi  petriaftbamft 
rotea  et  colaturam  illam  des ,  melioa  erit.  Itera  alius  vomltra,  le» 
mina  rape  et  atriplicis  duarum  pondere  ondarum,  fortiter  Une 
triture  calidissimam  aquam  infunde  et  diu  minibus 
que  panno  cola  et  cum  sirupo  acetoso  vel  modico  mdle 
gire;  sed  considera  ne  offeras  frigidum,  qoooiam  abhomii 
facit  eximism;  sed  tepidum,  secundom  quod  tibi  ?  bum  fberft  IMI 
in  supradicto  pondero  cimino  aqua  infunde  et  buiHre  dhaftte.tf 
equa  vim  ipsius  usurpet  v  deinde  cota  et  aneto  trito  colati 
persparge  calidari)  opti  me  commiscendo  ntrutnque  eoh  et 
tribue.  Nota  vomitum  rusticorum:  radicem  brionie  tere  et 
subatantiam  offer.  Nos  aliter  sic  facimus  :  radix  brionie  ai' 
désiccetur ,  postea  fortiter  teratur  et  polvere  aubtiliter 
cum  aqua  calida  utere.  Vel  aliter  radicem  ipsius  fortiter 
comque  eiprime  et  ad  solem  desiccari  permitte,  postea 
aqoa  pluviali  vel  cum  aqua  in  qua  gommi  arabici  bullierU 
pera,  demum  tenui  panno  cola  diuque  reaidere  dimitfe  ; 
tantem  vero  aquam  proicias,  gersam  in  fundo  reaidentem 
va  et  cum  aqua  calida  roodicum  distempera  et  pacieoti 
tem  ebuli  radicem  fortiter  tere  ac  bullire  permitte  et  elixafflUa 
cum  sirupo  vel  zuccaro  tribue.  Vel  aliter,  succum  radlcfa  IpabaÉt 
lige  et  cum  aqua  calida  vel  simpliciter  vel  syrupo  pedanti  <Amc 
mirabile  est.  Idem  dico  de  isto ,  illud  idem  de  radioe  seaAed* 
de  succo  ipsius  radicis.  Itero  9  II  elactuarii  cum  calida  trihostt 
vomitum  facit.  Clactuarium  vero  ita  facies  :  agreatia 
roeris  tere  v  succum  extrahe  et  sale  secundum  libitum 
pu trescai;  demum  ad  solem  optimo  vase  siccari  desine, 
de  et  usui  reserva.  Nota  quod  nonnulli  istius  artb  espi 
staneolaque  nonnullos  anima  expoliaverit  vomitum  (bdaat*  fM 
non  laudo  sicut  nec  vomitum  ellebori  albi  qoem  alii 
duoa  9  in  aqua  per  totam  noctem  quiescere  fedoni;  dia 
cente  colaturam  tribuunt.  Item  alius  vomitus,  VOI  vel  II 
eie  grana  tere  et  in  coloquiotida  medulta  evacuata  aqua  pone  *r 
que  in  fila  aqua  trita  per  totem  noctem  dimitte; 


441 
coli  et  Alias  colature  prò  viribos  indigenti  tribue.  Itera  vomiti» 
quo  Galieous  mopla  (ne)  eooctus  est  usus  :  seraeo  mirice  tere  et 
caHdaro  aupersparge  et  cola  cura  sjrupo  acetoso  vel  xuccaro, pro- 
péna. 

De  pulveribu*  laxathm. —  ffactenus  de  vomitibos,  deinceps  est 
dicendum  de  soiutivis  ;  sed  considerandum  quod  isti  genere  soot 
obacari  et  rustici  nuncupantur.  Isti  vero  nobilitato  genere  dati 
soot  et  nobiles  vel  delicati  appellantur.  Nobilibus  ergo  pulverem 
istum  damus:  reubarbari  optimi  3  III  et  bene  tritas et  cribellatas 
potai  damuscum  aqua  calida- Rusticis  vero  roirobalani  citrini  dimtr 
diam  ~  terimus  et  per  totam  noctem  in  aqua  tepida  infundimos; 
sommo  mane  colamus  et  colaturam  cum  zuccaro  vel  simpliciter 
tribuimus.  Nonnullis  vero  uoiuscnjusqueconditiooisoxi  laxativam 
dedi  cum  calida  et  curati  sunt.  Hoc  modo  curamus  cotidiaoar  ios  a 
principio  estatis  usque  ad  medie  la  tera  autumpni. 

De  cotidiana. — Si  vero  a  medietate  autumpni  in  antea  quis  co- 
tidiana  vexari  inceperit ,  alia  dieta  uti  debet ,  pane  melle  et  vino 
temperato  et  gallinis.  Urina  autem  io  talibus  solet  esse  spissa  et 
panno  rabee.  Statina  in  principio  utaris  inxla  colerico»  sirupo  a- 
catoso,  iuxta  alios  oximelle  quod  ita  confici  tur  :  semina  tamburi  9 
OfoiHam  radicem  apii  et  maratri  tritis  in  forti  aceto  ad  roedieta- 
tem  bullire,  dimitte  et  cola,  et  colature  mei  adjunge  iteruroque  ad 
cOMomptionem  aceti  bullire  dimitte  et  calida  utere.  Post  quartata 
acceasiooera  purga  sic:  radicem  polipodii ,  apii  9  maratri,  caroepi- 
theos,  camedreos,  vel  centauream  minorem  ,  vel  epithimum  in  a- 
qua  Jac  bullire  et  cola  et  colature  ~  Il  rairobalani  citrini  pulveri- 
iati  junge  et  per  totam  noctem  dimitte,  mane  cola  et  colaturam  io 
duplici  rase  calefactam  largire.  Itero  alia  purgatio:  polipodium aut 
agaricum  equali  pondero  tere  cum  reupontico  indico,  et|pulverem 
in  aqua  per  noctem  jacere  dimitte,  mane  totam  substantiam  eoa 
aqua  indigenti  tribue.  Nota  quod  si  calidum  fuerit  tempos  uti  po- 
teris  vomitibus  supradictis.  Sunt  quidam  qui  has  estivate  usque 
ad  hoc  tcmpus  debilitati  conducunt,  istos  non  ita  purga  bis  prò  ni- 
nria  debilitate,  sed  mitridatum  vel  aliquam  idooeam  opiatam  cuoi 
calida  dabis  vel  yera  pigra  Galeni  et  procul  dubio  liberabitur. 
Solntivte  etiam  utimur  supradictis  oxi  laxativo  et  catartico  impe- 
riali cum  diagridio,  si  vires  permiseriot.  Intenditur  flegma  in  Me- 
me et  facit  cotidianam  cum  pauca  materia.  In  talibus  urina  tennis 
et  alba,  isti  neque  sirupo  acetoso,  neque  oximelle  uti  debent;  die- 
ta eorum  calida  sit,  panem,  vinum,  pullos,  ciminum,  et  temperate 
calida.  Curabis  sic:  ad  balneum  vel  ad  bonura  ignem  ducas,  et  spi* 
nani  isti*  unguentis  inunge ,  sci I ice t  arrogon  aut  dialtea  aut  frale* 
gloo  oleo  aut  isto  oleo  quod  sic  confici  tur:  semen  rute,  amai,  ma- 
ratri ,  p;retrum  in  oleo  usque  ad  medietatem  bullias  et  project» 
herbis  inunge  et  sic  liberabitur. 

De  eotidmna.  —  Quandoque  secundum  quantitatem  et  qualità- 
tem  flegma  intenditur  et  facit  cotidianam.  Urina  istorum  spissa 
est  et  aliqoantulum  colorata;  utantur  calidis  cibarli»,  et  ai  colerici 


443 
fuerint9  siropo  acetoso;  si  allerto  complexiofHSi  oxitnel 
toni  curi  ealida  dami»;  post  quartam  accessione*  eoa  tigna  4tga- 
ationis  occurrerini ,  purgabis  eoa  vel  cum  [catartico  imperiali  sei 
benedicta  cum  scamonea;  vel  accipias  polipodiuio  ,  egàrfcooi ,  a»* 
men  apii,  maratri,  vel  radice*,  et  coque  et  colaturam  triboa.  D*- 
cit  enim  per  se  quater  vel  quinquies.  Vel  aliter  panini  polipedii dk 
agarici  vel  parum  reubarbari  et  reuponlici  trìtia  io  coloquiatMa 
pone  et  aquara  ad  libitum,  revoluta  nocte  delicatia  colatorim*  et? 
teris  vero  totam  tra  de  substantiam.  Multi  uaqoe  ad  Ueaaam  afa. 
veoiunt  ;  sed  si  tempus  hiemale  fuerit  calidum  •  qood 
cootingit,  et  si  urina  aliquantulum  fuerit  colorata  et 
nutione  liberamus,  rainucione  non  proficiente ,  annoio  adi 
dieta  beneficia  estende* 

De  cotidiana.—-  Gorrnmpitur  flegma  in  spiritualibosjManltlB» 

pore  et  cotidianam  f&cit.  Primum  de  Illa  dicatur  que de  Ialina* 

et  in  tali  loco  in  estate  habet  fieri.  Urina  aliquantulum eat spia*  A 

colorata  in  istis9  circa  superiora  spissior  invenitur;  isti  quidam  ap»? 

petunt  cibum,  sed  illi  qui  de  materia  stomaci  pai  iunior  oop  appa 

tuqt  et  nauseim  patiuntur  et  in  hòc  differuot.  Dieta  eorom  Affo 

gida;  panis  et  aqua  cum  feniculo  corta  et  infrigidata, 

tulaca,  atriplex,  lactuca ,  cucurbita  .  et  celerà  similia.  A 

airupo  acetoso  utantur;  quarta  vero  accessione  traosacte,  al 

non  fuerit  multum  colorata,  purgabis  eos  cum  justioo  tal 

gra  (Costantini  acuta  parum,  vel  cum  paulino  aimplici  adi 

sed  si  multum  fuerit  colorata  urina,  hoc  modo  purgabis: 

feniculum  et  ameos  in  aqua  decoque  et  cola  et  infila  colata*. sr 

pulveris  mirobalani  citrini  per  ooctem  dimitte  ;  maoe  cola  atti1 

bue;  vel  aliter  radicem  apli,  polipodii,  feniculi,  camedreoa, 

pitheos,  epilhimi,  centauree  minori*,  triti*  ad  mediatatela  " 

et  in  colatura  3  I  reubarbari  mitte  et  tribue;  hoc  modo  oaqaaaA 

medìetatem  autumpoi  succurrimus.  A  «medie tate  aaUuopoi  taHpr 

tea,  urina  spissior  et  ooloratior  videtur;  dietabis  eoj  paae  et  W 

temperato,  pullis,  (asiani»,  perdicibqs  et  simitibùs,  et  ut 

ximus  oximelle  est  utendum.  Sed  ut  dieta  sit  aalubrior  9 

quam  componas,  que  non  solum  istis  verum  etiam  ptauetidMI* 

let:  radicem  apii,  feniculi,  aneti  et  ameos  cum  ordeo  io  equijtafe 

Ila»;  quibus  decoctis  cola  talique  aqua  cum  vino  vel  aimpBcMgjj 

possont.  Si  autem  istas  non  hebueris,  sparagi  et  broad  al  fodii 

idem  operatur.  Et  nota  quaodoque  ista  collectio  io  aptritoaUfeiM 

vicini»  membris,  qoandoque  a  capite  habet  fieri;  a  ?iciok,  JMIP 

a  stomaco  vel  ab  epate  de  succositate  plus  quam  poaait  leear|Mllt 

transmittitur  ad  spiritualia;  qua  remanente  io  concert  tate  pjlftt 

ris,  febris  generatur;  a  capite  duppliciter;caliditate  adMeat  JÙK- 

giditate;  caliditas  humores  dissolvi!,  frigidità*  vero  celebra*  A* 

stringiti  unde  humores  exire  coguotur  qui  reeepti  io  umoilKI 

bus  spiri tualium  et  putrefarti  febrem  generante  tati  sopradktea»- 

do  cu  rati  tur.  -, 

De  coiidiana.  —  Corrumpitur  Manin  lo  fave  flegaw  h^pfri- 


44S 

■  mirabolani  citrini  in  aqoa  per  totem  ooctem  dlarfttae'; 
di  et  da  ;  vel  mane  aquam  lolle  et  in  ea  iucca  ras  mitte  et  ~  I 
trinomio  IriUs  et  aliquantulum  bulliat,  postea  cola  et  da;  vélae* 
ipe  4: 1  pulveris  citrinorum  et  pone  in  aqoa  con  xuccero  et  alt 
A  per  noclero;  mane  aquam  com  substantia  pacieoti  propina.  Ito» 
iris  etiam  domo  infrigidota,  salici  bus,  mirto,  iooco  et  elmiMboe» 
ledoerits  frigidis  vel  oximel  vel  triferam  sarracenfcam  laxativf 
ire*  Contingil  multocien*  casualiter  medicum  tuia  prifarl 
bla»  coi  ita  consulimus:  diagridii  3 1  tere  et  io  pomo  carato  mit» 
b,  pomom  fero  indue  pasta  ;  hoc  facto,  in  fumo  pooas  et  mqne 
I  combustione!*  paste  dimittaa  f  et  ejecto  diagridh»  pomam  dea; 
mviter  enim  duci!:  tei  accipe  asaram  et  pone  in  aceto  boMatqutt 
I  medi  età  lem;  de  succo  solatìi  duas  partes  aceto  conjuogas  et  ita 
a  et  continuo  liberabitur  ;  hoc  modo  succurras  laborantibot  de 
mite  materia  et  pauca  qualitate ,  scd  vexatis  de  multa  qualitata 
(modica  materia  tali  ter  congrui»  medicine  beneficile  armatua  pio* 

i:  bta  etenim  supradictis  signis  manifesta  est;  primo  loco  si- 
acetosum  damus  et  prò  cibo  panis  micam  bit  tei  ter  lotaoa 
a  frigida;  deinde  iosistimus  epithimatibus  que  sic  factum*: tenda 
m  albo*  et  rubros,  scmeu  portulaca  et  lactuce  bene  trite;  trita  f$- 
aqua  rosata  distempera  vel  cura  succo  solatri  lioeumquo 

im  intinge  et  epàti  sepe  superpone;  vel  paillium  in  aqoa  pn» 
e^cnmque  panno  inmisso  psillium  adheserit,  supersparge;  suocua 
•latri  per  se  idem  procurai  et  succus  crassule  minorb  idem  fcdt* 
nmtem  et  faciem  supradicta  equa  in  qoa  rose  et  f  iole  bolUeriot 
amectca  ;  et  etiam  supradictis  epithimatibus  plagellam  iolingea 
t  epati  appooes  Ut  sompnus  provocctur  •  opium  ,  jusquiamum  f 
spateris  nigri  semina,  gummi  arabici  teres9et  cum  lacle  mulieria 
■stempera,  tei  curo  albumine  oti  mitte  in  panno  et  fronti  appo* 
e.  Fomentum  de  mirto,  malva»  rosa,  violi*  et  similibua  facies  ad 
epooeodum  calo  rem.  Si  aliquantulum  calor  defecerit*  tamarindan 
am  equa  ablue  et  post  quartam  accessionem  trìbue  ,  vel  osalvam, 
emen  lini  et  cantabrum  bullias  cum  sale  vel  equa  marina  et  in  co* 
itera  tuccum  raercurialem  mitte  et  parum  olei  et  distorto. 

liem  de  u retano.  —  In  autumpno  vero  de  multa  qualitate  et 
ama  materia  febrem  fieri  raro  cootingit,sed  de  multa  quantità- 
e  et  pauca  qualitate  nonnullos  exacerbari  videmus.  8ed  nota  au- 
fidictam  curaro  temporis  ratione  usque  ad  medium  autumpoi 
roteodi.  Reliquo  vero  tempore  sic  medemur:  pueroa  et  seues  hoc 
sorbo  laborantes  pane  et  vino  temperato  refociUamus  ;  invesca 
otero  supradictis  fovemus  quorum  urina  tenuis  et  rubea  inveni- 
or  et  signa  supradictis  fere  siroilia,  isti  non  recipiuut  epithimata 
•ropter  frigiditatem  temporis  ,  quoniam  amplius  pori  lune  obU* 
autor  In  initio  sirupum  acetosutn  demus  cum  calida  ;  deiode  fac 
aroentum  de  malva,  >  iolis,  mirto,  rosh,  ter  vel  quater  io  die;  poat 
uartam  accessionem  aliquo  vomito  de  supradictis  si  potoria  pur* 
a  vel  mirobolanis  cum  calida,  veloximelle,  vel eloctuario  frigido» 
ut  tri  fé  ra  sur  raceuica  la xa li  va  ad  officium  veotiis  profocaojam  t 


444 

tate  diverso  modo  affligli,  dapplicem  iota  tercianam  bcKetfja»- 

cem  etcausonidem  caro  in  subtilissimis  venia  cordfs  et  epatis 

trefit;  extra  vero  tercianara  ioterpolatam  reddit;  coi 

extra  pu trescai ,  de  fila  dicendum  est  qoe  in  stomaco  et  ia 

pntrescit  et  facit  tercianam;  de  aliis  qoe  in  diverti*  loda  flontfie- 

oedens  sermo  docebit;  sed  rnemoriter  habeaa  qnod  qoandeqàe  It 

de  multa  quantitate  et  paaca  qualitate,  urina  magia 

aotem  flt  de  multa  quantitate  et  pauca  qualitate  urina 

apissa  quam  si  fiat  de  multa  qualitate  et  pauca  quantitate» 

in  utraque  tenui»  est  et  colorata.  Illa  autem  de  molta  qariNaloef 

panca  quantitate  flt  coloratior.  Signa  quando  a  stomaco 

hec  sunt:  abhominatiooem  habent ,  oris  amaritodo ,  dolor 

et  timporum,  ardor  manuum  et  pedutn  f  sitis  magna  9  teMak 

illa  que  flt  de  qualitate  major.  In  Initfo  sirupo  acetoao  Piatti  ^rt 

nulla  unctione  frigida,  quoniaui  frigidia  unctionibua  (frateria  aao- 

gelaretur  et  calor  naturalis  deflceret  ad  disaohreodam  ipam;àil 

In  illa  que  fit  ex  multa  qualitate  et  pauca  quantitate  aatfc  pfift- 

ciunt  unctiones.  Differentia  Inter  Hlam  et  islam  taKa  est  riÉfkA 

de  multa  quantitate  laborant,  per  XII  horas  et  eo  ampUoa 

tur  et  multum  sudant  ;  alii  vero  per  Hit  aut  f  horaa 

patiuntur  et  infinitam  sitim  habent  parumque  homoctantpr 

re.  Illorum  qui  patiuntur  de  multa  qualitate  talli  alt 

et  aquam  comedant,  non  tamen  in  multa  quantitate,  oee  ai 

ri  totem,  quoniam  virtns  naturalis  deficeret  ad  cibum 

et  morbi  matenam  expellendam;  parom  ergo  detor  i 

pediatur  ,  sed  sufficiat  ad  exclusionem  materici.  Si 

nat  quis  minua  esse  offerendum  in  ea  qoe  fit  de  multo  humus» 

in  supradicta,  respondemus  juxta  Tpocratem  dicentemmicHMl* 

terius  quam  debilita*  egri.  Cum  igitur ,  si  parom  datar  «min 

debllitatur  et  non  valet  insorgere  contro  materiata  nwHaa  «flA 

debilitata  succumbit.  Dieta  tauTsif:  paflh  et  afllM,  ISortafap,  fc» 

ctuca ,  scariola  cum  modico  aceto  ;  vel  dolore  fronti*  roaaaf'fiÉ) 

in  aqua  bullias,  de  qua  facies  lavetur  eliamque  oariboaatttàiklH^ 

Ad  deponenda  squibala  unde  fumosità*  caput  ascenditi  tetai 

ponirous:  politricum  vel  capillos  Veneris  seu  ceterac  io 

limus  ad  decoctionem  et  in  colatura  111-^  tamariodorom 

sic  potui  tribuas;  cassiam.  fs.         istis  non  damoa  pio  wtmtfD 

quam  general;  ejus  est  enim  flegmaticos  deponere  Ira 

colericos.  Vel  facias  suppositorium  de  melle  et  sale  io  _ 

ctis,  et  in  marmore  ducas  et  supponas.  Si  fueriot  delioatf, 

rum  in  patella  bullias  et  post  bolli tionero  salem  appooas,  et 

etiam  marmore  ductum  supponas;  vel  accipe  imiumialM  4tpP 

axungia  fortiter  tere  et  informa  magdalionem  ìet  aappooe; 

cipe  stercus  murìum  et  tere  et  cum  melle  in  patella  coqa 

ducto  marmore  suppone;  idem  facit  medulla  samboai  olèa 

et  supposta.  Post  quartam  accessione!»  solutivi*  est  ateoèoi,* 

si  pati  voluerit ,  aliquem  de  supradictia  votirfti^na  impertiam;  * 

autem  accipere  ncqui? erit,  mcdirìnaui  ad  inferiore 


445 
-r  II  mirobolani  citrini  in  aqua  per  tolam  noctem  dimittas';  mane 
cola  et  da  ;  tei  mane  aquam  lolle  et  in  ea  luccaram  mitte  et  «h  H 
dtrioorum  tritas  et  aliquantulum  bulliat,  postea  cola  et  da;  vel  ac- 
cipe  4: 1  pulveris  citrinorum  et  pone  in  aqua  ctim  luccaro  et  alt 
ibi  per  noctem;  roane  aquam  cum  substantia  pacienti  propina.  Po- 
teris  etiara  domo  infrigidata,  salicibus,  mirto,  iunco  et  similiboa» 
electuariis  frigidis  vel  oiimel  vel  triferam  sarracenicam  laxativam 
dare»  Contingit  multocien**  casualiter  medicum  suis  privari  medi- 
cinis,  cui  ita  consulirous:  diagrìdii  5 1  tere  et  in  pomo  cavato  Drit- 
te, pomum  vero  indue  pasta  ;  hoc  facto,  in  Turno  ponas  et  usque 
ad  combustionem  paste  dimittas  f  et  ejecto  diagridio  pomum  des; 
taaviter  enim  ducit:  vel  accipe  asaram  et  pone  in  aceto  bulliatque 
ad  medielatem;  de  succo  solatìi  duas  partes  aceto  conjungas  et  ita 
da  et  continuo  liberabitur  ;  hoc  modo  succurras  labórautibus  de 
Butta  materia  et  pauca  qualitate  ,  sed  vexalis  de  multa  qualitate 
et  modica  materia  taliter  congruis  medicine  beneCcìis  armatus  prò- 
videas:  ista  etenim  supradictis  signis  manifesta  est;  primo  loco  si- 
ftpum  acetosum  damus  et  prò  cibo  panis  micam  bis  vel  ter  lotam 
io  frigida;  deinde  insistimus  epithimalibus  que  sic  facinius:  sanda- 
kit  albos  et  rubros,  semen  portulace  et  lactuce  bene  trite;  trita  ve- 
lo cum  aqua  rosata  distempera  vel  cum  succo  solatri  lineumque 
paaoum  intinge  et  epàli  sepe  superpone;  vel  psillium  in  aqua  po- 
ne»cumque  panno  inmisso  psillium  adheserit,  supersparge;  succila 
toiatri  per  se  idem  procurat  et  succus  cressule  minoris  idem  focit. 
Frootem  et  faciem  supradicta  aqua  in  qua  rose  et  viole  bullièriot 
buroectes  ;  et  etiam  supradictis  epithimalibus  plagellam  intinges 
et  epati  appones.  Ut  sompnus  provocetur ,  opium  ,  jusquiamum  , 
papaveris  nigri  semina,  gammi  arabici  teres,et  cum  lacte  mulierit 
distempera,  vel  cum  albumine  ovi  mitte  in  panno  et  frooti  appo- 
ne. Fomentum  de  mirto,  malva,  rosa,  violis  et  similibus  facias  ad 
depooendum  calorem.  Si  aliquantulum  calor  defecerit,  tamariodoa 
cuoi  aqua  ablue  et  post  quartam  accessione!»  tribue  ,  vel  roalvam, 
aemeo  lini  et  canlabrum  bullias  cum  sale  vel  aqua  marina  et  io  co* 
latura  succuro  mercurialem  mitte  et  parum  olei  et  clisteriza. 

Ilem  de  Urciana.  —  In  autumpno  vero  de  multa  qualitate  et 
parva  materia  febrem  fieri  raro  contingit,  sed  de  multa  quantità* 
le  et  pauca  qualitate  nonnullos  exacerbarì  videmus.  Sed  nota  su* 
pradictam  curaro  temporis  ratione  usque  ad  medium  autumpoi 
protendi.  Reliquo  vero  tempore  sic  medemur:  pueros  et  sene»  hoc 
irorbo  laborantes  pane  et  vino  temperato  refocillarous  ;  iuveoes 
autem  supradictis  fovemus  quorum  urina  tenuis  et  rubea  ioveoi- 
tur  et  signa  supradictis  fere  siroilia,  isti  non  recipiunt  epithimata 
propter  frigiditatem  temporis ,  quoniam  amplius  pori  lune  obtu- 
raotur  In  inilio  sirupum  acelosuin  demus  cum  calida  ;  deinde  fac 
fomentum  de  malva,  >  iolis,  mirto,  rosis,  ter  vel  quater  io  die;  post 
quartam  accessionem  aliquo  vomitu  de  supradictis  si  poteri*  pur* 
ga  vel  mirobolanis  cum  calida,  veloximelle,  vel  electuario  frigido, 
aut  trifera  surraceuica  laxativa  ad  oflìcium  venUis  provocandola  • 


446 
•upndictis  otarii  supposi  torti»;  vel  babets  aloe  Uoetattfev  ohe,  ìd. 
•algentmara  simplicem,  ve)  sslem  cammuue»,  Umea  inora  Uhm 
propler  remo  venderà  asperitatem;  vel  liciniam  timpHciler  ìaariav 
ce  circutnvolulum  ut  noit  cognoscetur  ;  Tel  pormm  caprine  Hi 
fnductum  (sic) ,  vel  alercora  inuriiim  ila  ut  mot  superpoM , art 
fai  jumenti  siccura;  sed  istud  non  fedendomi  pacientibae  BHié 
dai  quia  nimium  urìl;  tei  habeas  tiranni  esulta  tenermi  atea  te* 
tinctiim;  *el  habeas  sepiim  juvenci  ad  ignea  liquefactuaiet  aria» 
cura  capitello ,  quod  ila  flt  i  accipe  cinerem  et  calce»  vinai  fcn 
cribratam  et  simul  miste  in  cacabo  vel  in  torcuujri  boc  «nfcli 
priua  stramentum  unum  de  ci  nere,  poste»  aliud  dealceeaaH** 
nas  ;  hoc  facto  simul  comprime  ;  postea  fac  conca  tua  la  Ma* 
ubi  aquam  ponas  et  dimitte  ut  gultatim  cadat,  et  habew  mese 
tua  in  quo  recipias ,  et  illud  est  capitellum;  quod  ai  iulinjtTiaji 
bare  utrum  bonura  sit  necne,  accipe  o*um  et  pone  (ne  "  "  * 
nichil  appartieni  de  ovo ,  non  est  boiium  ;  ai  allquld  i 
bonum ,  in  quo  supradiclum  sepum  per  XI  dies  ad  tote»  «■» 
te  ,  tamen  oinni  die  (Discendo  capitellum  cum  aepo  et  agitali) 
cum  spatula;  post  X  dies  mullum  de  capitello  ponas  Ita  qood  laaf- 
tlum  fiat  diu  agitando;  postea  ad  ignem  ponas  et  coque  anfar 
cum  spatula  agitando  donec  inspissetur  et  Inspissato  inforaMnif- 
daliooes  et  superpone.  Cum  autem  In  hieme  hac  materni  Ualr 
vertt,  urina  ejus  tenuis  et  rubea  atque  per  totum  equalai.  dWl 
eoa  prò  diversi  late  complexioan  ;  si  cotericus  fuerit  *  ftfgfà«?ai 
flegntaticus,  caltdis,  pane,  vino,  pullisest  nutriendua,  et  afcdtt* 
liis;  sirupo  acetoso  singulis  diebus  utantur;  post  quartata  ao***- 
uem  purgabis  eos  oximetle  vel  trifora  sarracentea.  Tei  esodarla 
frigido.  In  vere  sola  miuutio  liberai  ose;  si  ea  non' conta asrtfcvi 
supradicta  trenseamus  beneficia. 

De  lirciama.  —  Itero  fit  ternana  de  colera  cor  rupia  in  epale  ti 
in  estate,  cujus  urina  tenuis  et  rubea  et  superins  adustioni  •  rrìa». 
Slatini  in  principio  minuliooe  utìmur  et  sirupo  acetoso.  Nobilita 
vero  talemsirupum  facioius:  psillium  pone  in  iaculo  etraìtte* 
aqua;  deinde  sandalo»  albo*  et  rubeos,  berberis,  Bemencttroli.ne- 
ronis,  cucumeris,  cucurbite,  portulace,  lactuce  ,  scariola ,  gumw 
arabici,  dragagaiitì  et  reuborberl ,  et  in  'aqua  Illa  od  plenum  btt- 
lias;  postea  cola  et  in  colatura  luccarum  mi  Ite  et  sirupum  «mah 
ne;  valde  infrigidat  et  tercianam  escludi t;  eptlhimatibui  suin-adit- 
tis  iocessaoler  utere  de  sandalo  albo  et  rubea  el  celeri*  frigidi*,  se" 
succo  Bolatri.sempervive.venuicularisetandigmii-.^;';  id  estere»»" 
le  minor»  ;  el  plagellam  intinge  et  epati  ac  fronti  sepe  appone  : 
fomenlum  vero  fac  de  viola,  rosa.,  justa  faciem  et  circa  pedes** 
malva,  mirto  et  sioiilibus.  ltem  ederam  terrestrem  ve]  aliam  to'1 
aesuccum  exprime  et  junge  cum  oleo  rosato  vel  vietata  et  fronti 
ac  timporibus  prò  capili*  dolore  appone  ;  probalmn  est.  !.";■■■■■  : 
de  edere  succo  habere  ncqui  ver  is,  agreatam  cum  c«  tcre  i'l  eXptf 
me  ;  tantumdem  valet.  Hngulis  diebua  de  oh»  rosato  tei  rtaM 
{uita  predìcla  loca  ter  vel  quater  in  die  unge.  Dieta  sii  &*#■ 


447 
in  Ala  gtomagH  nrediximus.  vel  siti  psfflium  terablutomsob- 
slnnlialilef  dflHfllV'ct  etiam  de  eo  epithima  fieri  precipimu»  et 
flebotomari  jubemus,  quod  non  facimus  his  qui  de  materia  stoma- 
ci patiuntur  nisi  urina  multum  fuerit  rubea  ;  post  quartam  accea- 
tionem  cum  equa  in  qua  capillus  Veneris  bullierit  tamarindo*  ab* 
lue  et  da  ;  sed  ne  videarour  dare  potionem  clistere  molliflcativum 
tale  facimus  :  malvam  et  cantabruro  cum  sale  in  aqua  bullimus  , 
deinde  cola  et  parum  olei  admisce  et  clisterixa.  Item  terciana  flt  (q 
Mtumpno  de  materia  epatis;  sed  osque  ad  roedietatem  autumpoi 
tupradicto  modo  curantur;  a  medietateautumpni  in  aotea  laboran- 
tibus  de  multa  materia  alio  modo  subvenius  ;  sed  hoc  non  levitar 
Al  nisi  in  pueris  et  mulieribus  :  hanc  ilaque  sic  cognosces  :  orina 
•liquantuliim  prò  multa  materia  videtur  spissa  et  non  multum  ru- 
bee,  et  etiam  per  predicta  signa,  scilicet  per  horas  laboris  et  quie- 
ti*, ab  Illa  quc  fit  ex  parva  materia  et  multo  calore  ita  discernitur: 
namque  laborantibus  de  multa  materia  et  parvo  calore  per  XX  ho* 
rat  patiuntur  et  amplius  et  multum  sudant  ;  istis  coofertim  siru- 
pura  ecetosum  des  ad  materie  divisionero,  panem  et  vinum  tempe- 
ratum;  pullos,  agninam  carnem,  edulinam  comedant  ut  virtus  con- 
fortata ad  exclusionem  materie  sufficiat.  Si  necessarium  fuerit  9 
•upradictis  utaris  enematibus  ,  id  est  clistere  vel  parum  acriori , 
quod  sic  fit:  malvam,  cantabruro  et  salerò  bullias  9  et  colature  mei 
d  anccum  mercurialem  junge  et  misce.  Tercia  vel  quarta  accessio- 
ne transatta,  purgafrs  eos  oximelle  vel  trifera  sarraceoica  vel  elec- 
tuario  frigido;  et  etiam  aliter  poteris  purgare ,  semina  maratri , 
aneti,  scariole,  portulace,  apii,  melonis  y  citroli ,  cttcumeris  9  cu- 
curbite» atque  paritariam  bullias.  demum-~ I  pulveris  mirobelaoi 
citrini  cum  oleo  rosato  ablue  ne  multum  desiccetur,  et  io  colatura 
per  noctem  appone  ;  summo  mane  vel  juxta  matutinum  offeras. 
Quod  si  hec  febris  usque  ad  finera  autumpni  venerit,  et  his  benefi- 
ci is  eiclusa  non  fuerit,  yeram  pigram  Constantini  ad  ultimum  da- 
bis;  caveas  tamen  ne  te  negligeutem  offeras  circa  infirmum  ;  som 
cnim  tunc  prò  multo  tempore  tunc  prò  multa  materia  io  quarta* 
nam  converti. 

De  eodem.  —  Patientibus  vero  de  multa  materia  pauco  calore  et 
«Milla  materia  panem  et  aquam,  scariolam,  portulacam  dabis.  Uri- 
na istarum  tenuisest  et  multum  rubea,  et  initio  sirupo  acetoso  u- 
taris,  epithimatibus  vero  minime ,  ne  frigiditate  temporis  et  epi- 
thimatum  vapores  nequeant  exire;  sed  quia  prò  maximo  calore  io- 
tolcrabilem  juxta  caput  seutiunt  do  lo  rem,  ameos  ,  rosas  ,  violas  io 
aqua  bullias ,  et  strido  (bramine  patienti  naribus  vaporem  aquo 
calide  haurire  precipias  ;  post  quartam  accessionem  levi  medicina 
purges;  ameos,  anisum,  rosas,  violas  ,  bullias ,  et  in  colatura  tali 
tamarindo*  et  cassiam  frigidam  ablues  et  dabis;  sed  nota  quod  mul- 
ta materia  sine  purgatone  curari  non  potest  ,  parva  vero  ut  ista 
solo  sudore  multociens  curatur;  unde  balsamitam  aquaticaro,  mal- 
vam, violas,  mirtum  in  caldano  bullias,  et  patieutem  nudum,  un- 
diquc  tamcn  coopertum,  ita  quod  aquam  non  taogat9  supersedere 


'438 
proprie  datur  lapidosi*  cum  vino  in  quo  ooquiter  taxi  fraga;  ornai 
hora  datur.  Oximel  proprie  daiur  contro  cauaooidem  et  stoochaa 
etcontra  omnes  acutas  egritudine*  cum  frigida  mane.  Siveroaqia- 
tur,  valet  tercianariis  et  calori  epatb.  Pigra  proprie  datur  eoaica- 
lida  ad  purgandum  caput  et  storoacum  et  reoes.  Rosata  noTelh)  pro- 
prie facit  ad  calorem  stomaci  etdebilitatem;convalesecntesconite- 
tat  et  diaforeticum  sudorem  constringit  et  diarriam  toUit  Trjfaa 
jgmcgOj^)roprie  dalur  cp^ticis,  yctericis,  quartanaribSfMa^ 
stacoIer^Tt  isui  obscurato  ex  colera  rubra  et  dolori  capiti!  9  et 
tercianariis;  datur  in  mane  cum  tepida.  Triasapdali  proprie  datar 
contro  calorem  epatis  cum  calida.  Yera  ruflni  proprie  datur  ica- 
biosis  9  elefantiosis  ,  impetiginosis  et  utramqoe  morpheaoa  curat 
Yeralogodion  proprie  datur  flegmaticis,  scabiosb,  etefanttosis 
scamonea»  epilenticis  vero  cum  cocleario  salis. 


4 .  'ssfc 


URCJP1T  PDACTIC.%  COPROMS  SECUTintf»  RCtfOftfiS 
JST  PAINO  DB  FEBUIBUS. 

LIBER  COPHONIS  PBIVIUS 

1>£  F£BRIBUSETAUARUM  £Ga!TUlMNUM  CUBI&. 


Cum  umuscojnsque  trameni  eorports  nature  UH  ad  sui  corner^ 
vationem  exigat  humores,  sctlicei  ftegma,  saoguinem,  colerai*  ac 
metancoliam,  doctus  istius  professionis  artifex  ignorare  non  debei 
isti»  in  naturali  propri  età  te  exi stenti  bus  humanum  corpus  incolu- 
me duci  ;  sed  in  coutrarium  cedentibus  de  santtate  in  neutralità* 
lem  vel  egritudinero  transmutantur,  et,  quodpejus  est,  totaipsiu* 
machina  tendi t  ad  ruinam.  Quoniam  ergo  ex  istorum  distempe- 
ranti a  diverse  oriuntor  egrìtudines  ,  erto  ne  huroana  natura  suc- 
eumbat.  est  ei  succurrendum.  Dicamus  igitur  singu  tarara  causai» 
et  originem  modosque  corationis,  et  prius  de  febribus,  deinde  ce- 
lerà prosequamur.  Distemperantur  quandoque  in  vasis  et  conti- 
nuaci! faciunt  ;  quandoque  extra  et  ioterpolatas  redduut  ;  et  cum 
sinl  1111,  secundum  sci  li  ce  t  II  II  tempora  anni  distempera  ufur  et 
faciunt  cotktianam  ,  tercianam  et  quartanamet  continuali*.  Cùm 
igitur  de  singulissit  dicendum  y  a  cotidiana,  que  habet  fieri  me- 
state et  in  juvene,  exordium  faciamus.  Quando  ftegma  in  estate  io 
stomaco  dislemperatur,  urina  spissa  est  et  prò  quali  tate  tempori? 
intensa.  Dieta  eorum  sit  panis  et  aqua  bollita  et  iofrigidata;  atri- 
plices,  scariolas  ♦  portulacas,  eucumeres  comedant.  Si  quisoppo- 
suerit  dicens  contra  rationem  esse  frigida  in  tali  febreoSèrre  cum 
fiat  ex  [rigida  materia,  respondemus  tempori  medemur  dicendo  : 
Teropos  calidum  est  et  totum  corpus  tum  febrili  calore  tumet  tem- 
porali dissolutum  est.  Si  daremus  calida,  istis  incommodatibuseger 
extingueretur.  In  principio  egritudini^  ita  succurrimus  :  singulis 
diebus  sirupum  acetosum  cum  calida  damus  ;  si  autem  illuni  non 
habuerimus  y  damus  aquam  in  qua  bullierint  fenu  greco  cu  ve!  ant- 
sum  vel  aroeos.  Qui  si  fortes  fuerint  et  natura  flegmatici  damus 
oximel  vel  oxizacara  qui  sic  8t:  accipimus  X  partes  laccare  et  unam 
•ceti  et  bull  ire  facimus  usque  ad  consumptionem  aceti  ;  et  postea 
diraittimusinfrigidari  et  cum  calida  damus.  Ut  etiam  quedamsiu- 
thomata  prava»  sicut  frenesis  et  litargia,  vitentur,  et  etiam  ut  dor- 
miant  singulis  noctibus  v  ab  ipso  principio  pedes  fomeotamus  de 
roirto^violis  et  malva  et  rosis  et  papavero  nigro.  Cum  autem  ma- 
teria fuerit  digesta»  in  quarta  die  vel  post  quartam  diem  accesalo- 
nis,  materiali»  purgabi*  juxta  Vpocratem  diccntem,  estate  quidem 


440 
superiora,  hieme  vero  inferiore.  Debb  ergo  pftrfareaaiieBB  criL 
da,  sed  si        voluerls  quod  ducai  per  inferiore  et  superiora, 
frigida  dabis ,  diulius  enìm  in  stomaco  montar  cum  afe 
Si  autem  debilis  fuerit  et  etiam  patriarcfae  aecipere  nokierit  ,  Mi 
tantum  dosis,  id  est  unius,  accipe,  et  in  si  rapo  aceto»  td  in 
calida  diroitte  usque  roane  et  cola  et  colaturem  pattanti 
Caveas  taroen  ne  post  vomitum  aquam  frigidam  tributa, 
enim  cito  incurrere  posset. 

De  vomitibui.  —  Alius  vomitus:  accipe  asarem  baeearqm  ibi- 
dem et  tere ,  succumque  exprime ,  cui  tantum  meUia  admbee  àt 
ad  mellis  spissitudinem  fac  bullire  et  aie  utere.  Si  anioni  viride» 
babere  nequiveris ,  siccam  tere  et  cum  aceto  fac  bullire  oaqua  ai 
medietatem  aceti  ;  deinde  cola  et  duabus  illius  partibos  aeeti  tor- 
ciera addis  mellis,  iterumque  ad  medietatem  bollirà  dtaritte  etili 
conde  et  usui  reserva;  si  autem  adjungas  buie  mdli-patrlaichHtf 
j»les  et  colatu ram  illam  des  9  melius  erit.  Item  alias  votnftaa,  a* 
mina  rape  et  atriplicis  duarum  poodere  ondatimi,  fortiter  tetttf 
triture  calidissimam  aquam  infunde  et  diu  maniboa  malaxatflM^ 
que  panno  cola  et  cum  sirupo  acetoso  rei  modico  nella  pattanM» 
gire;  sed  considera  uè  offeras  frigidum,  qoooiam  ablioininalhapf 
facit  exiroiam;  sedtepidum,  secundum  quod  tibi  f  iaom  ftoorltlM 
io  supradicto  pondero  cimino  aqua  infunde  et  bollirà  Affnittati 
equa  viro  ipsius  usurpet ,  deiode  cola  et  aneto  trito 
persparge  calidam  opti  me  commiscendo  utrumqoe  cola  et 
tribue.  Nota  vomitum  rusticorum:  radicem  brionie  tere  et 
aubatantiam  offer.  Nos  aliter  sic  facimua  :  radix  brionie  ai 
dókeetur ,  postee  fortiter  teratur  et  pult ere  subtiliter 
cum  aqua  calida  utere.  Vel  aliter  radicem  ipstus  fortiter  lare 
camque  ex  prime  et  ad  solem  desiccari  permute,  poatea 
aqoa  pluviali  tei  cum  aqua  in  qua  gorami  arabici  buMerit 
pera,  demum  tenui  panno  cola  diuque  residere  dimitte  ; 
tantem  vero  aquam  proicias,  gersam  io  fundo  reaidenteni 
va  et  cum  aqua  calida  modicum  distempera  et  pacieoti 
tem  ebuli  radicem  fortiter  tere  ac  bullire  permitte  et  elixa{a*ai 
cum  sirupo  vel  zuccaro  tribue.  Vel  aliter,  succubi  radida  i 
lige  et  cum  aqua  calida  vel  simpliciter  vel  syrupo  poetanti 
mirabile  est.  Idem  dico  de  isto ,  illud  idem  de  radice  aaoAoM 
de  succo  ipsius  radicis.  Item  9  II  elactuarii  cum  ealida  trikoall 
vomitum  facit.  Elactuariuro  vero  ita  facies  :  agreatia 
roeris  tere ,  succum  extrahe  et  sale  secundum  libitum 
pu trescai;  demum  ad  solem  optimo  vase  siccari  desine, 
de  et  usui  reserva.  Nota  quod  nonnulli  istius  artia 
ataneola  que  nonnullos  anima  expoliaverit  vomitum 
non  laudo  si  cut  nec  vomitum  ellebori  albi  qoem  olii 
duos  9  in  aqua  per  totani  noctem  quieseere  facioot,  die 
cente  colatu  ram  trìbuunt.  Item  alius  vomiti»,  VDI  vel  XI 
eie  grana  tere  et  in  coloquiotida  medulh  evacuata  oqoa  peoe  * 
qoe  io  Illa  aqua  trita  per  totam  noctem  dimitte; 


441 
coli  et  Alias  colature  prò  viribos  indigenti  tribue.  Itera  ▼orniti» 
quo  Galieous  inopia  (*fc)  ooactus  est  usus  :  scroeo  mirice  tere  et 
caHdam  supersparge  et  cola  cura  syrupo  acetoso  vel  xuccaro,  pro- 
pioa. 

De  pulveribw  laxatbis. —  ffactenus  de  vomitibus,  delnceps  est 
dicendum  de  solutivis  ;  sed  consìderandum  quod  isti  geoere  soot 
ohecuri  et  rustici  nuncupantur.  Isti  vero  nobilitato  genere  dar! 
soot  et  nobiles  vel  delicati  appellantur.  Nobilibus  ergo  pulverem 
istum  damus:  reubarbari  optimi  3  III  et  bene  tritaset  cribellatas 
potai  damuscum  aqua  calida Rosticis  vero  mirobalaoi  citrini  dimlr 
dtam  -h  terimus  et  per  totam  noctem  in  aqua  tepida  infuodimus; 
sommo  mane  colamus  et  colaturam  cum  zuccaro  vel  simpliciter 
tribuimus.  Nonnullis  vero  uoiascojusqueconditiooisoxi  laxativum 
dedi  cum  calida  et  curati  sunt*  Hoc  modo  curamus  cotidianarios  a 
principio  estatis  usque  ad  medietatem  autumpni. 

De  cotidiana. — Si  vero  a  medietate  autumpni  in  antea  quis  co- 
tidhrn  vexari  inceperit  9  alia  dieta  uti  debet ,  pane  melle  et  vino 
temperato  et  gallinis.  Urina  autem  in  talibus  solet  esse  spissa  et 
perum  rubea.  Statina  in  principio  ntaris  jnxta  colericos  sirupo  a- 
eatoso,  iuxta  alios  oximelle  quod  ita  conficitur  :  semina  tamburi  9 
aqsMain  radicem  apii  et  ma  retri  tritis  in  forti  aceto  ad  medieta- 
bullire,  dimitte  et  cola,  et  colature  mei  adjunge  iterumque  ad 
iptionem  aceti  bullire  dimitte  et  calida  utere.  Post  quarta» 
accessione™  purga  sic:  radicem  polipodii ,  apii  9  maratri,  caroepi- 
theos,  camedreos,  vel  centauream  minorem  ,  vel  epithimuro  in  a- 
qua  Jac  bullire  et  cola  et  colature  ~  Il  mirobalaoi  citrini  pulveri- 
aatf  junge  et  per  totam  noctem  dimitte,  mane  cola  et  colaturam  fa 
duplici  vase  calefactara  largire.  Itero  alia  purgatio:  polipodium art 
agaricum  equali  pondere  tere  cum  reupontico  indico,  et|pul?erem 
in  aqua  per  noctem  jacere  dimitte*  mane  totam  substantiam  cum 
aqua  indigenti  tribue.  Nota  quod  si  calidum  fuerit  tempus  uti  po- 
teri* vomitibus  supradictis.  Sunt  quidam  qui  has  estivale?  usque 
ad  hoc  tempus  debilitati  conducunt,  istos  non  ita  purgabis  prò  ni- 
nrfa  debilitate,  sed  mitridatum  vel  aliquam  idoneam  opiataro  cum 
calida  dabis  vel  yera  pigra  Galeni  et  procul  dubio  liberabilur. 
Solutivis  etiam  utimur  supradictis  oxi  laxativo  et  catartico  impo- 
li cum  diagridio,  si  vires  permiserint.  Intenditur  flegma  io  Me» 
et  facit  cotidianam  cum  pauca  materia.  In  talibus  urina  tennis 
et  alba,  isti  neque  sirupo  acetoso,  neque  oximelle  uti  debent;  die- 
ta eorum  calida  sit,  panemf  vinum,  pullos,  ciminura,  et  temperate 
calida.  Curabis  sic:  ad  balneum  vel  ad  bonum  ignem  ducas,  et  spi* 
nm  istis  unguentis  inunge  ,  scilicet  arrogon  aut  dialtea  aut  pule* 
gioo  oleo  aut  isto  oleo  quod  sic  conficitur:  semen  rute,  anisi,  ma* 
retri ,  p;retrum  in  oleo  usque  ad  medietatem  bullias  et  projectis 
herbis  inunge  et  sic  liberabitur. 

De  cotidiana.  —  Quandoque  secundum  quantitatem  et  qualità- 
tem  flegma  intenditur  et  facit  cotidianam.  Urina  istorum  spissa 
est  et  aliqoantulum  colorata;  utantur  calidis  cibaria,  et  si  colerici 


443 
fuerint,  siropo  acetoso;  si  allerius  complextoois*  oxitoet 
tom  curi  calida  damus;  post  quartam  accessione*  con  sigaa  diga- 
siionis  occurrerint ,  purgabis  eoa  vel  cuna  [catartico  imperiali  fd 
beoedicta  curo  scamonea;  vel  accipias  polipodiuai  9  egàrkum ,  a»* 
men  apii,  maratri,  vel  radices,  et  coque  et  colatanm  triboe.  D*- 
cit  enim  per  se  quater  vel  quinquies.  Vel  aliter  panini  polipodii* 
agarici  vel  parum  reubarbari  et  reupontici  tritìi  in  cotoquiattfc 
pone  et  aquara  ad  libitum,  revoluta  nocte  delicatis  colatoram*  ca- 
teris  vero  totani  tra  de  substantiaro.  Multi  usque  ad  hiaaaaBiÀ 
veniunt  ;  sed  si  tempns  hiemale  fuerit  calidum  ,  qood 
cootingit,  et  si  urina  aliquantulum  fuerit  colorata  et 
nutione  liberamus9  roinucione  non  proficiente ,  maaum  adi 
dieta  beneficia  estende* 

De  cotidiana.—-  Gorrumpitur  flegma  in  spirìtuaIibas4MBBÌtlB» 

pore  et  cotidianam  facit.  Primum  de  Illa  dicatur  que de  Ialine* 

et  in  tali  loco  in  estate  habet  fieri»  Urina  aliquantulum  mi  spasi  A 

colorata  in  istis9  circa  superiora  spissior  invenitur;  iati  qokbaaqti 

petunt  cibum,  sed  i Ili  qui  de  materia  stomaci  patiuntur  oop  fgti 

tuntet  nawetm  patiuntur  et  in  hoc  differunt.  Dieta  eorum  eiljtf» 

gida;  panis  et  aqua  cum  feniculo  corta  et  infrigidata,  scariola,  |lfc 

tulaca,  atriplex,  lactuca ,  cucurbita  .  et  celerà  simili*.  A  priajjjfr 

airupo  acetoso  utantur;  quarta  vero  accessione  traosacte,  al  vip 

non  fuerit  multum  colorata,  purgabis  eoa  cum  justino  tal 

gra  Coostanlini  acuta  parum,  vel  cum  paulino  aimplici  atft 

sed  si  multum  fuerit  colorata  urina,  hoc  modo  purgabis: 

feniculum  et  ameos  in  aqua  decoque  et  cola  et  io  >  ilio  cofatoaa  9 

pulveris  mirobalani  citrini  per  noctem  dimitte  ;  mane  cola  etlffc 

bue;  vel  aliter  radicero'apli,  polipodii,  feniculi, 

pitheos,  epithimi,  centauree  minoris,  triti*  ad  mediatatela 

et  in  colatura  3  I  reubarbari  mi  Ite  et  tribue;  hoc  modo 

medìetatem  autumpoi  succurrimos.  A  «medie tate  aatompoi  mm 

tea,  urina  spissior  et  coloratior  videtur;  dietabis  eoa  paso  et  tipi 

temperato,  pullis,  fasianis,  perdicibus  et  simitibùs,  et  ut 

ximus  oximelle  est  utendum.  Sed  ut  dieta  sit  salubrior  9 

quam  componas,  que  non  solum  istis  verum  etiam  pleoraticM* 

let:  radicem  apii,  feniculi,  aneti  et  ameos  cum  ordeo  ia  aqanjÉ# 

lias;  quibus  decoctis  cola  talique  aqua  cum  vino  vel  aimpUdlerjli 

poasant.  Si  autem  istas  non  habueris,  sparagi  et  braad  al  fadijtf 

idem  operatur.  Et  nota  quaodoque  ista  collectio  io  aptritaaUllJM 

vicini»  membris,  qoandoque  a  capite  habet  fieri;  a  vMd^  atnè 

a  stomaco  vel  ab  epate  de  succositate  plus  quam  poaait  iacorpsnri 

transmittitur  ad  spiritualia;  qua  remanente  in  coocavitaiepatf* 

ris,  febris  generatur;  a  capite  duppliciter;caliditata 

giditate;  caliditas  humores  dissolviti  frigidità*  vero  e 

stringiti  unde  humores  exire  coguntur  qui  recepii  ia  uiouaiiMi 

bus  spiritualium  et  putrefarti  febrem  generante  bti  aopradidaa»- 

do  curantur. 

De  coUdtana.  —  Gorrumpitur  ilarum  lo  fere  Degan  io  4^ 


443 

toalibos  et  facit  cotidianam  ;  istis  simpum  acetosom  non  damo*  f 
sed  oxiroel  qood  ita  cooficitur:  polipodium,  agaricum,  feniculum* 
Mitum  io  aceto  forti  ad  medietatem  bullirous  et  colamos,  demtm 
duabus  partibus  aceli  terciam  mellis  adjungimuset  ad  consumatio* 
Mtt  aceti  bullimus  et  utimur  cum  calida.  Multociens  sola  minatio 
Uberai  eos.  Dieta  eorum  sit  prout  dixerit  urina:  si  rubea,  frigfdb 
•tentar;  si  vero  alba  ,  temperate  ealidis utantur;  Corruaapitor «• 
tiara  flegmo  in  spiritualibus  inter  corium  et  carnea,  sed  in  estale 
et  in  autumpno.  Signa  istorum  talia  sunt:  multum  cono* 

et  bibunt,  nec  tameo  inpingantur ,  sed  semper  debilitantor. 
Urina  in  principio  nunc  tenuis  apparet,  mine  vero  spissa,  ideoqne 
per  urinam  cognosci  non  possunt  usque  ad  VII  accessionem  ;  post 
tH  vel  Vili  accessionem  urina  istorum  subtilis  apparet  et  aliquan- 
taflnni  colorata.  Dieta  istorum  in  estate  sit  panis  et  aqua  et  por- 
tata et  scariolis  9  cucurbita  ,  atrìplices  et  celerà  bujusmodi.  In 
principio  utimur  sirupo  acetoso;  fomentoro  super  quod  sedeant  ita 
feda*»:  mirtum,  malvam ,  rosam,  balsamitam  aquaticam  et  vio- 
lante aqtia  bullias,  super  quod  patieos  sedeat  in  coflno  fenestrato» 
IMqoedum  sudaverit  oleo  pulegino  et  rosaceo  simul  miitis  ioun- 
gator  joxta  spinam  magis  quam  alibi.  Aquam  etiam  sic  compooaa 
ai  potandum.-gallinam  cum  ordeo  in  aqua  ad  dissolutiooem  galline 

\,  deinde  cola  et  aqua  curo  sirupo  vel  simpliciter  utator,  ante 

rfooem  vero  rubeam  et  athanasiom  cum  calida  cotidie  triboe. 
Itfeenim  opiate  potius  ad  coofortacionem  quam  ad  dissolutiooem 
tallir  temperate  si  quidem  sunt  et  digeruntur  ;  perum  etiara  opti 
recipiunt  et  electuario  nostro  tetrafarmacoo  post  quartam  accesale» 
sen  co»  calida  utantur.  Isti  etiam  enrantur  in  estate  et  in.  princi- 
pio aotnmpni  tantum  sudore. 

.  Um  de  cotidiana.  —  In  autumpno  vero  pauci  curantor  ohi  poe- 
ti; hii  entro ,  testante  Constantino  ,  dupplicem  habent  calorem  ; 
ad  nolfilRMlUIB  ,  H1IUUI  Veioad  augmentum  ;  Ideoque  he- 

sobeutaneus  autumpni  frigtditate  congelato»  dupplicate  calore 
dttas  dissolvitur.  Isti  quidem  supradicto  modo  cognoscuntor  9  sci- 
Beat  appetita.  In  tantum  enim  appetunt  quod  quidam  ignorantea 
dfeunt  eos  pati  febrero  cum  bolismo.  Isti  per  urinam  non  cogno- 
eeootor  quia  roultis  modis  variatur.  Dieta  eorum  sit  panis,  vinam9 
polli,  Castani,  perdices  et  bis  similia.  Curantur  etiam  unetiooibua 
aapradictis  et  cum  isto  oleo  pueros  et  supradicto»  ungere  poterla* 
■ecipe  cinnarnomum,  a  net  uro,  piretrum  et  aropliora  calida  si  vo* 
teeris;h!s  tritis  ad  libitum  bollire  facias  cum  oleo,  pacientem  inuo* 
gaa,  curator  etiam  sudore  ut  supradiximus.  Facimus  etiam  babieum 
io  Una  in  quo  ista  pouuntur ,  mentastrum  ,  balsamita  aquatica  , 
rairtos,  rose,  branca  ursina,  laurus,  pulegium,  matersilva;  omnia 
fata  in  aqua  bulliant  et  in  aqua  illa  patieus  balneetor  qooosque  sa- 
noa  fiat. 

Detereiana.  —  Iterum  nature  cursum  extendit  omni  tempore 
colera,  scilicet  estate  et  autumpno  ,  vere  et  hi  eroe  ,  et  tercianam 
facit;  sed  nota  qood  intra  vasa  et  extra  putretìt  et  pio  loci  di  veni- 


444 

late  diverso  modo  affligit,  duppHcem  intns  tercianam  facit  itsya»- 

cetn  et  causonidem  com  insobtilissimis  venia  cordfa  et  epaliipo- 

trefit;  extra  vero  tercianam  interpolatalo  reddit;  con  èrgo  fatai  a( 

extra  putrescat ,  de  illa  dicendum  est  qoe  fai  stomaco  et  io.eNt 

patrescit  et  facit  tercianam;  de  aliis  qoe  in  di  veni*  loda  flontpca- 

oedens  sermo  docebit;  sed  memoriter  habeas  qaod  qoaodoqoe  II 

de  multa  quantitate  et  panca  qualitate,  urina  magia 

aotem  flt  de  multa  quantitate  et  pauca  qualitate  urina 

apissa  quarti  si  fiat  de  multa  qualitate  et  panca  quantitate. 

in  utraque  tenuis  est  et  colorata.  Illa  autem  de  molla  qualHitoat 

panca  quantitate  flt  coloratior.  Signa  quando  a  stomaco 

hec  sunt:  abhominationem  habent ,  oris  aroaritodo  v  dolor 

et  timporum,  ardor  manuum  et  pedum  9  sitis  magna  ,  la  amia 

illa  que  flt  de  qualitate  major.  In  initio  sirupo  acetoao  titarh  ;tf 

nulla  unctione  frigida,  quoniam  frigidia  onctiontbua  (frateria 

gelaretur  et  calor  naturalis  deflceret  ad  disaolteodam  ipaam;  a 

In  Illa  que  flt  ex  multa  qualitate  et  pauca  quantitate  eatia  piti 

ciuot  unctiones.  Differeotia  inter  illam  et  islam  taHa  est  ;  iÉfMl 

de  multa  quantitate  laborant,  per  XII  bona  et  eo  ampUoa 

tur  et  multum  sudant  ;  alti  vero  per  INI  aut  f  horaa  aedi 

patiuntur  et  inflnitam  sitim  habent  parumqoe  humectafltar 

re.  Illorum  qui  patiuntur  de  multa  qualitate  talli  ait  dietepaMi 

et  aquam  comedant,  non  tamen  in  multa  quantitate,  noe  ad 

ritatem,  quoniam  virtos  naturalis  deficeret  ad  tibuaa 

et  morbi  maten'am  expellendam;  parom  ergo  detasr 

pediatur ,  sed  sufficiat  ad  exclusionem  materiei.  Si 

nat  quis  roiiìus  esse  offerenduro  in  ea  qoe  flt  de  multo  bismuto* 

in  supradicta,  respondemus  juxta  Tpocratem  dtcontemzuicfcl Ifr 

terius  quam  debilita*  egri.  Cum  igitur ,  si  parom  datar  »  oÉtan 

debilitatur  et  non  vale!  insorgere  contro  materia»  motta*  «JlA 

debilitata  succumbit.  Dieta  talgìi^pèflMiet  mi  TSortulajatfc» 

etnea ,  scariola  cum  modico  aceto  ;  vel  dolore  froolfa  roaaa v*Mi 

in  equa  bullias,  de  qua  facies  lavetur  eliamque  oariboaaltnfealOF» 

Ad  deponenda  squibala  unde  fumosità»  caput  ascenditi  istoédO^ 

ponimus:  politricum  vel  capillos  Veneris  aeu  ceterac  io  aqaaM- 

limos  ad  decoctionero  et  in  colatura  111-^  tamariodorom  aNÌnfi 

sic  potui  tribuas;  cassia ra.  fs.         istis  non  demos  pio  otanififjft 

quam  geoeral;  ejus  est  enim  flegmaticos  deponera  moMmVJffc 

colericos.  Vel  facias  suppositorium  de  melle  et  sale  io  féC 

ctis,  et  in  marmore  ducas  et  supponas.  Si  fueriot  delicati,' 

rum  in  patella  bullias  et  post  bolli tionero  salem  apponai,  et 

etiam  marmore  ductum  supponas;  vel  accipe  iimmiiiakan 

axungia  fortiter  tere  et  informa  magdalionem  et  aoppooe; 

cipe  stercus  murium  et  tere  et  cum  melle  io  patella  toqo 

ducto  marmore  suppone;  idem  facit  medulla  samboai  oleo 

et  supposta.  Post  quartam  accesskmem  soluti  via  est olanda»  *d 

si  pati  voluerit ,  aliquem  de  supradictia  votoittyoe  impertiarói* 

autem  accipere  ncquiverit,  medidnam  ad  inferiore 


j 


445 

-h  0  mirobolani  citrini  in  aqua  per  tolam  noctem  dimittas';  mane 
cola  et  da  ;  tei  mane  aquam  lolle  et  in  ea  zuccaram  mitte  et  -h  H 
dtrioorum  tritas  et  aliquantulum  bulliat,  postea  cola  et  da;  vel  ac- 
cipe  4: 1  pulveris  citrinorum  et  pone  in  aqua  cuoi  zuccaro  et  alt 
ibi  per  noctem;  roane  aquam  cum  substantia  pacienti  propina.  Pfc- 
teris  etiam  domo  infrigidii  la,  salicibus,  mirto,  iunco  et  similibas» 
electuariis  frigidis  vel  oiimel  vel  triferam  sarracenicam  laxativam 
dare»  Conlingil  multocien>  casualiter  medicum  suis  privar!  medi- 
tioif,  cui  ita  consulimus:  diagridii  5 1  tere  et  in  pomo  cavato  mit- 
te, pomum  vero  indue  pasta  ;  hoc  facto,  in  fumo  ponas  et  usque 
ad  combustionem  paste  dimittas  f  et  ejecto  diagridio  pomum  des; 
auaviter  enim  ducit:  vel  accipe  asaram  et  pone  in  aceto  bulliatque 
ad  inedietatem;  de  succo  solatìi  duas  partes  aceto  conjungas  et  ita 
da  et  continuo  liberabitur  ;  hoc  modo  succurras  laborautibus  de 
Bulla  materia  et  pauca  qualitate  ,  sed  vexatis  de  multa  qualitate 
et  modica  materia  taliter  congruis  medicine  beneCciis  armatus  pro- 
▼ideas:  ista  etenim  supradictis  signis  manifesta  est;  primo  loco  si- 
mposi acetosum  damus  et  prò  cibo  panis  micam  bis  vel  ter  lotam 
io  frìgida;  deinde  insislimus  epilhimatibusque  sic  facimus:  sanda- 
lo» albos  et  rubros,  semen  portulaca  et  lactuce  bene  trite;  trita  ve- 
lo cum  aqua  rosata  distempera  vel  cum  succo  solatri  lineumque 
paeoum  intinge  et  epàli  sepe  superpone;  vel  psillium  in  aqua  pò* 
oe»cumque  panno  inmisso  psillium  adheserit,  supersparge;  succia 
aolatri  per  se  idem  procurat  et  succus  cressule  minoris  idem  fecit. 
Prodiero  et  faciem  supradicta  aqua  in  qua  rose  et  viole  bullièrint 
buroectes  ;  et  etiam  supradictis  epithimatibus  plagellam  inlinges 
et  epati  appones   Ut  sompnus  provocetur  •  opiuro  ,  jusquiamutn  , 
papaveris  nigri  semina,  gummi  arabici  teres,et  cum  lacte  mulieris 
distempera,  vel  cum  albumine  ovi  mitte  in  panno  et  frooti  appo* 
ne»  Fomentum  de  mirto,  malva,  rosa,  violis  etsimilibus  facias  ad 
depooendum  calo  rem.  Si  aliquantulum  calor  defecerit,  lamariodoa 
cuoi  aqua  ablue  et  post  quartam  accessione!»  tribue  »  vel  roalvam, 
aetneo  lini  et  cantabrum  bullias  cum  sale  vel  aqua  marina  et  in  co- 
latura auccum  mercurialem  mitte  et  parum  olei  et  clisteriza. 

Item  de  Urciana.  —  In  autumpno  vero  de  multa  qualitate  et 
parva  materia  febrem  fieri  raro  contingit,sed  de  multa  quantità- 
le  et  pauca  qualitate  nonnullos  exacerbarì  videmus.  Sed  nota  su- 
pradictam  curaro  temporis  ratione  usque  ad  medium  autumpoi 
protendi.  Reliquo  vero  tempore  sic  medemur:  pueros  et  senea  hoc 
norbo  laborar.les  pane  et  vino  temperato  refocillarous  ;  juveoes 
autem  supradictis  fovemus  quorum  urina  tenuis  et  rubea  ioveoi- 
tur  et  signa  supradictis  fere  siroilia,  isti  non  recipiunt  epithimala 
propter  frigiditatem  temporis  ,  quoniam  amplius  pori  tunc  obtu- 
raotur.  In  initio  sirupum  acetosum  demus  cum  calida  ;  deinde  fac 
fomentum  de  malva,  violis,  mirto,  rosis,  ter  vel  quater  io  die;  post 
quartam  accessionem  aliquo  vomilu  de  supradictis  si  poteri»  pur* 
ga  vel  mirobolanis  cum  calida,  veloximelle,  vel  electuario  frigidof 
aut  Infera  surraceuica  laxaliva  ad  oflicium  venUis  proiocaodum  t 


44S 

■upradictia  utaris  luppositoriis;  rei  babeu  aloe  tioetaift  io  alea,  fd 
■algeramara  simplicem,  nel  salerà  coromuoem,  tstnen  In  ore  team 
propter  removendara  asperitatero;  tei  Ikintam  simpHcUer beari»- 
ce  clrcumvoliitum  ut  non  cognoscatur  ;  Tel  porniip  caprtae  Mi 
fnductura  (sic) ,  vel  alercora  muriura  iti  ut  «rat  auperpeee  (  Ht 
fel  pimenti  siccuin;  sed  islud  non  faciendaro  pacienlibai  OMié 
dai  quia  nimium  urit;  vel  habeas  tirsum  caulis  teoerura  «fa»  ■*• 
tinctum;  *el  habeas  sepum  juveoci  ad  ignem  liquefatiti»  et  afta 
cum  capitello ,  quod  ila  flt  :-  accipe  cinereo»  et  calce»  vivasi  beat 
cribratam  et  simul  misce  in  cacai»  Tel  in  torcnlarl  hoc  «resati 
priui  Btramentiim  unum  decinere,  postea  allud  de  calce  e0ena> 
nas  ;  hoc  facto  simul  comprime  ;  postea  foc  conca  vuoi  bjM 
ubi  aquam  ponas  et  (limi ite  ut  guttatim  cadat,  et  habeas  vaua*- 
tus  in  quo  recipias  ,  et  illud  est  capitellum;  quod  ai  f ohaefli tu4 
bare  ulrum  bonuni  ait  necne,  accipe  ovum  et  pone  in  eapiteavri 
nichil  appartieni  de  ovo,  non  est  bouum  ;  ai  aliquid  «pparwrt, 
bonum ,  in  quo  supradictum  sepum  per  XI  die*  ad  wriemDiÉr 
te  ,  tamen  omni  die  misceudo  capitellum  cura  aepo  et  •guelfe 
cum  spallila;  pòstXdies  mullum  de  capitello  panai  Ita  qooaliaV 
dura  fiat  diu  agitando  ;  postea  ad  ignem  ponas  et  coque  MBfar 
cum  spallila  agitando  donec  inspisselur  et  Impianto  inforna^ 
daliooes  et  superpone.  Cura  aulera  in  hieme  bac  materia  We» 
»erit,  urina  ejus  tenuta  et  rubea  atque  per  totum  equaUt.  cAaaft 
eoa  prò  divertitale  complexionii  ;  st  colerici»  fuerit ,  frÌgaNr.*'tl 
Qegmalicus,  calidia,  pace,  vino,  pulliiest  nutriendin,  et  sfcdi> 
li»;  airupo  acetoso  singulis  diebus  utantur;  post  quartini  eeOÉla. 
nero  purgabis  eoa  oximelle  rei  trifora  tarracenlcetel  efaetaarii 
frigido,  hi  vere  sola  miuutio  liberal  ose ì  si  eanoffcootalerrt,*! 
aupradlcls  transeamus  beneficia. 

De  terciana.  —  Item  fit  terciana  de  colera  cormpta  in  opale  et 
in  estale,  cujus  urina  tennis  et  rubea  et  superiti»  adustioni  vicini. 
Statini  in  principio  minutionc  utimur  et  airupo  acetoso.  Piobilibot 
vero  taiemsirupum  facimus:  psillium  pone  In  iaculo  et  mille  ii 
equa;  deinde  sandali»  albos  et  rubeos,  berberis,  Kemcu  citrali,  mt- 
Ionia,  cucumerìs,  cucurbite,  portulaca,  lactuce  ,  scariol»,  gumoi 
arabici,  dragagauti  et  reubarbarl ,  et  in  aqua  fila  ad  plenum  ba- 
lia»; postea  cola  et  in  colaiurazuccarum  mille  et  sirupum  <waf 
ne;  valde  ìnfrigidat  et  terciana m  excludìl;  epìthimatibui  supradN- 
tis  Incessanter  ulere  de  sandalo  albo  et  rubeo  eteeteris  frìgi.)»,  «I 
succo  solatri,seinpervivè,verniicutariselandigniij^;(:1)  id  c*i  crewr 
le  minori»  ;  et  plagellam  intinge  et  epati  ac  fronti  sepc  appone; 
fumenlum  vero  fac  de  viola,  rosa.,  juxta  facicm  et  circa  peìfcffe 
malva,  mirto  et  similibus.  Itera  ederam  terreatrent  vcl  aliam  ttn 
aesuccum  exprime  et  junge  cum  oleo  rosato  vel  violato  et  Fronti 
ac  timporibus  prò  capilis  dolore  appone  ;  probalum  est.  "■■  ;  ' 
de  edere  succo  habere  ncquiverls,  «gres  tara  tura  en  tere  et  expri- 
me ;  tantundem  vaici.  Hngulfs  diebus  de  oleo  rosato  tei  vjoiif 
juxta  predicla  loca  ter  vel  qualer  in  die  unge.  Dieta  sit  Frigto 


447 
qnqpm  in  illa  stomayi  prediximus»  vcl  siti  psillium  terablutumsub- 
stantialilct  tì!MflR*ct  tliam  de  co  epithima  fieri  precipimu»  et 
flcbotomari  jubemus,  quod  non  facimus  his  qui  de  materia  stoma- 
ci patiuntur  nisi  urina  multimi  foerit  rubea  ;  postquartam  acces- 
sione») cum  aqua  in  qua  capillus  Veneris  bullierit  tamarindo*  ab* 
lue  et  da  ;  sed  ne  videarour  dare  potionem  clistere  molliBcalivum 
tele  facimus  :  malvam  et  cantabrum  cum  sale  in  aqua  bullimus  , 
deinde  cola  et  parum  olei  admisce  et  clisterixa.  Item  tercjana  fit  in 
Mtumpno  de  materia  epatis;  sed  usque  ad  medietatem  autumpoi 
wpradicto  modo  curantur;  a  medietateautumpni  in  antea  laboran- 
tibus  de  multa  materia  alio  modo  subvenias  ;  sed  hoc  non  leviter 
Ut  nisi  in  pueris  et  mulieribus  :  hanc  ilaque  sic  cognosces  :  urina 
atiquantuhim  prò  multa  materia  videtur  spissa  et  non  roultum  ru- 
bea, et  etiam  per  predicla  signa,  scilicet  per  horas  laboris  et  quie- 
tò, ab  illa  que  fit  ex  parva  materia  et  multo  calore  ita  discernitur: 
oaroque  laborantibus  de  multa  materia  et  parvo  calore  per  XX  bo- 
na patiuntur  et  amplius  et  roultum  stidant  ;  istis  confertim  sire- 
pum  acetosum  des  ad  materie  divisionero,  panem  et  vinum  tempe- 
ratili»; pullos,  agninam  carnem,  edulinam  comedant  ut  virtus  con- 
fortata ad  exclusionem  materie  sufficiat.  Si  necessarium  fuerit  f 
•iipradictis  utaris  enematibns  ,  id  est  clistere  vel  parum  acriori  , 
quod  sic  fit:  malvam,  cantabrum  et  salem  bullias ,  et  colature  mei 
et  snecum  mercurialem  junge  et  misce.  lercia  vel  quarta  accessio- 
ne transacta,  purgabis  eos  oximelle  vel  trifera  sarracenica  vel  elec- 
tuario  frigido;  et  etiam  aliter  poteris  purgare ,  semina  maratri  9 
aneti,  scariole,  portulace,  apii,  melonis ,  citroli ,  citcumeris  ,  cu- 
curbite, atque  paritariam  bullias,  demum-r:  I  pulveris  mirobalanl 
citrini  cum  oleo  rosato  ablue  ne  multum  desiccetur,  et  io  colatura 
per  noctem  appone  ;  summo  mane  vel  juxta  matutinum  offeras» 
Quod  si  hec  febris  usque  ad  finem  autumpni  venerit,  et  bis  benefi- 
ci is  eiclusa  non  fuerit,  yeram  pigram  Constantini  ad  ultimum  da- 
bis;  caveas  tamen  ne  te  negligentem  offeras  circa  inàrmam  ;  som 
caini  Urne  prò  multo  tempore  tunc  prò  multa  materia  io  quarta- 
Siam  converti. 

De  eoUem.  —  Pallenti  bus  vero  de  multa  materia  pauco  calore  et 
VMiHa  materia  panem  et  aquam,  scariolam,  portulacam  dabis.  Uri- 
se  istarum  tenuisest  et  multum  rubea,  et  initio  sirupo  acetoso  u- 
taris,  epithimatibus  vero  minime ,  ne  frigiditate  temporis  et  epi- 
tbimatum  vapores  nequeant  exire;  sed  quia  prò  maximo  calore  in- 
tolerabilem  iuxta  caput  sentiunt  dolorem,  ameos  ,  rosas  ,  violas  io 
•qua  bullias  ,  et  stricto  (bramine  patienti  naribus  vaporem  aque 
calide  haurire  precipias  ;  post  quartam  accessionem  levi  medicina 
purges;  ameos,  anisum,  rosas,  violas  ,  bullias  ,  et  io  colatura  tali 
tamarindos  et  cassia m  frigidam  ablues  et  dabis;  sed  nota  quod  mul- 
ta materia  sinc  purgatone  curari  non  potest  ,  parva  vero  ut  Uta 
solo  sudore  multociens  curatur;  uude  balsamitam  aquaticatn,  mal- 
vam, violas,  mirtum  in  caldario  bullias,  et  palientem  nudum,  uo- 
dique  tamen  coopertuin,  ita  quod  aquam  non  taogat,  supersedere 


448 

feci»  et  ad  ultinmm  ai  hoc  non  profuerit 


De  terctana.  —  FU  iterum  terciana  in  falene  te 
tenta  io  epate,  cujus  urina  similis  est  auprodide-  Dieta  :  |HaÉi , 
viuum  temperatuin,  pullos,  lasianos  damus,  et  sirupum  Bceiuiaio 
cum  calida  offerirai»;  solet  Istis  ventri*  oflìcium  denega ri  prò  mul- 
to calore  in  humid itale  agente.  Ad  véntris  ergo  solutioaem  ag- 
iata Veneri»,  cenlaurea  vel  ceterec,  feniculura  et  ameos  bullitsct 
io  colatura  cassiam  bstulam  lava  et  solito  more  tri  bue;  post  casi  ne- 
cessarium  fuerit,  cliateria  et  suppositoria,  prout  dictum  est  in  sa- 
perìoribus,  appone*;  quod  sireplelione  laboraverìt,  solutive  sob- 
veniaa  medicina.  Bene autem  ita  cogno-.r - ■  si  in  principio  allevit> 
lionis  dura  manaverit  egestio  ,  et  post  ipsarn  liquidarli  «equatur , 
ex  repletione  patitur;  ai  coutrariurneveniat  entro  quibus  hoc  moda 
sabvenias,  dabis  olirne! ,  ve)  triferam  sarraceoicam  ,  vel  cloctiu- 
rium  nostrum  de  fumoterre  ,  et  ti  volueris,  paritariam,  armoni  , 
feniculura,  portulacam.scariolam,  cicorcam,  semen  lactuce  et  ipa- 
ragi ,  brusci  radicem  bollias  et  in  colatura  cassiam  fisi  ulani  et  u- 
marindos  ablue  et  tribue.  Memento  tamen  prò  dolore  capiti*  eoa 
epithima  oon  facimui ,  multociens  siquidem  talis  frenesia  *p*ff!l 
maleriam.  Mota  quod  cenlaurea  minor  trita  et  in  pulierem  reiU- 
età,  et  cum  aqua  data,  tercianarioi  de  materia  stomaci  et  epatiti 
medietate  autumpni  in  antea  usque  ad  medietalcm  ver»  mire  K- 
berat.  In  vere  similiter  de  materia  epatis  tercianai  insurgit ,  «ai 
minutio  multociens  istos  liberal;  fata  non  immite,  feslinamui  post 
terciam  vel  quartana  accesaioaem  cum  oxìmclle  vel  trifora  samee- 
nica  purgamus,  vel  aliter—  1  et  s  de  sene  tere  et  de  rcubarbinù- 
militer,  et  pone  mane  in  aqua  et  cola  et  tribue.  Si  autem  IX  tt- 
nurum  fueritT*  U  de  sene  tere  et  in  aqua  per  noctem  pone,  ause 
tolam  substaiitiam  tribue.  Dieta  iatoram  sii  pani»  et  vimini  tqut- 
tum  et  pulii  et  his  similia. 

De  leniana.  —  Dicamus  iterum  de  illa  ternana  quo  in  estate  Gt 
de  materia  spiritualium;  istis  etenim  lignis  a  ceteris  liisccniilur  : 
quanto  magìa  biberint  ,  tanto  magia  ailìunt  ;  habent  prò  aQiniUle 
loci  linguam  aduatam  ,  eliamque  appetunt  quod  febhs  non  babai 
stomaci  :  Urina  islornm  etiam  tenuìs  et  rubea,  circa  superfuwa 
obacura  ;  statini  sirupum  acetosum  mane  damus  ,  nichil  enim  ili 
purgat  spirituali*  Bicut  acetosa  ,  undeoximel  dare  asmatici*  tua- 
mnB]  remedium  est  ;  dieta  eorum  sit  panis  et  aqua  coda  et  in(n- 
gidata,  quare  quia  nichil  ita  nocivurnspirilualibus  sicut  aqua  frigi- 
da vel  cruda;  portulaca,  luca,  cucurbita  et  similibus  focili  epi- 
thimata  aupradicta  super  e  r  timpora.vel  oleo  rosalo  vel  vwk- 
to  ipaa  loca  perungas,  fac  i  fomentBtìones  supradiclas;  supp»- 
aitoria  vel  clistere  cum  lieo  lerit,  oblivioni  non  tradas;  citte- 
re  his  de  malva,  violis,  aq  et  ale  cum  succo  mercurìalis  faci»; 
vel  aquam  cum  sale  bulli  et  tepidum  succum  Mete  cum  oleo  ti 
junge  et  sic  inice.  Quarta  <  :  ne  transacta,  anisum,  fenicuhfln, 
portulacam,  lactuce  ,  i      iole,  cicoree  ,  semina  citriotì,  me- 


449 
bota  bullias  et  in  colatura?  Il  mirabolani  citrini  ponas,  mane  tribuas; 
aed  ai  fuerint  macilenti,  prius  cumoleo  rosato  mirabolani  ablue  ; 
delude  per  tioctem  in  colatura  dimitte  ,  mane  tri  bue 

Item  de  eodem.  —  ltem<x>lera  putrescit  in  spiritualibus  in  au- 
tampno  et  curamus  stipradiclo  modo  usque  ad  medium  auturopni; 
ar  nedietate  in  antea  sirupum  acetosum  fiamus  et  flebotoroiam  ad- 
Mtomus.  Dietabis  eoa  pane  ,  vino ,  jure  pullorum  et  etiam  pulite. 
Urina  aliquantulum  spissa  et  colerica  fomenta  singulis  diebus  fa- 
cto, aed  epithimata  minime  prò  ventris  constipatione;  ad  roanum 
htbeas  supradicta  suppositoria  et  ci  iste  ria.  Quarta  accessione  tran- 
feKfta,  polipodium,  anisum ,  feniculum,  semeu  citrpli,  melonis,  ca» 
anneri*  ,  cucurbite  bullias  et  in  colatura  mirabolani  pone*  mane 
sectindum  predictam  disciplinam  tribue  ;  macris  vero  ,  ut  dictum 
«I  saprà,  apta  curo  oleo;  vei  aliter  purga:  ordeum  et  uvas  passas, 
alai  passe  defuerint,  prò  eis  amigdala*  pone  ,  et  ad  medietatem 
bullias;  deinde  cola  et  colatura  rubeam  pone  et  da,  et  si  hac 

aai  fuerint,  sani  erunt. 

Item  de  eodem.  —  De  hac  materia  etiam  laborant  in  hieme.  Sta- 
tini sirupum  acetosum  damus  et  flebotomia m  revocamus.  Dieta  su- 
pn  dieta;  disteni,  si  necesse  fuerit,  utimur  et  suppositoriis  siroi- 
litar.  Dieta  sit  supradictis  similis,  panem,  vinum ,  pullos.  Sine  in- 
termissione fomentis  precipimus  uti.  Post  quartam  accessiooem 
yarga;  anisum,  feniculum,  apium,  ameos,  semen  citroli,  melonis, 
oscumeris,  cucurbite  bullias,  et  in  tali  colatura  dabisoximel  veltri- 
feram  sarracenicam  vel  electuarium  frigidum  ;  vel  aliter  purga  : 
prunas  XXX  ,  ordeum  et  esulam  bullias  eamque  colaturam  tribue 
«un  wiccaro  vel  sirupo.  Nota  quod  isti  per  calidum  cibum  aliquao- 
do  iocurrunt  istam  passionem  in  hoc  tempore;  unde  labora  nefun- 
daroentura  consti  tua  t. 

D^Mtmna.  .-*-  JajLfiJ^&ùniliter.  quidam  terciana  infestantur  , 
quibus  mox  in  principio  flebotomo  et  sirupo  acetoso  succurrimus; 
dietamus  pane  et  equa  cocta  et  infrigidata  et  jure  et  similibus,  da- 
ma etiam  in  ferculo  amiduro  et  ferinentura  distemperatum  cum 
bete  amigdalarum  et  radices  vel  summitates  sparagi,  brusci  tener- 
rima*.  In  purgatione  cicoream,  anisum,  feniculum,  apium,  ameos; 
quo  omnia  omnia  bullias  et  colaturam  curo  ni  bea  vel  reti- 

barbara  vel  sene  patienti  propina.  Item  putrescit  colera  in  intesti-, 
aia  et  terciauam  facit.  Si  isti  juvati  non  fuerint,  ad  dissinteriam 
festinabunt.  Signa  sunthec:  dolorem  ventris  patiuntur,  sitiamoti 
babeot,  appelitum  non  amittunt.  Ir  ina  istorum  non  est  intensa, 
aed  nimis  tenui*.  Succurras  ergu  frigidis  quam  citius  poterla  ar- 
gumeutis,  ut  pane,  aqua,  scariola,  portulaca  et  similibus;  ut  autem 
boni  faumores  stomaci  atque  epatis  non  iuficiantur,  w*d  insuapro- 
prìetate  cooscrventur,  sirupum  acetosum  damus,  etstatim  in  prin- 
cipio clistere  ei  facimus  ita:  polipodium,  sene,  semen  fumiterre  vel 
berbam  coquimus  et  incolalura  cassiam  Hstulam  lavamus;  demum 
oleum  rosatum  vel  violatum  adjungimus  et  sic  clisterizamus.  8unt 
enim  nonoulli  eroorroidas  vel  ficus  patieotes,  qui  propter  verecup- 
Vol.  IV.  30 


ut» 

tom  fri  (Mon  ere 

(tuli pud iuiiu  un     m,  felli 
Tiirumeris,      fi     ce 
hm  et  hn  li 

quia  &     tiii*  nn        i.  r 
twm  et  hn-o  dolenti  appot 
pnalea:  et  nota  quod  m 
re,  quare  nulltrtn  <enran  a 
D*  qvartumt.  —  Bue 


dantn?  •  iutp  ite  inlTòbulinoi  93 , 
di  tare  venlris  rMaplasrna  romponi. 
;  hoc  modo  ruratmis  ili.ioi  hiiIubc 
■quam  in  hìetne  rontiiigil  net  w 
(  .lliilutmus  tiisi  supra  mcnronUn». 
ne  diiìgetiter  de  coltdiane  ,  terciani 


Clporiiilmis;  hactenua  de  quarti  nis  difendimi  est;  sed  diligcra  *«• 
tor-deoirmi  humore  tiolrt  mani  geoerari.  rk-g-no  enim  per 

mremionem  trigiditalis  r*  .tonem  humiditotis  quarUnain  ge- 
neral. Pwignis  et  colera  per  no  slionem  ìllaraes-adeoi  laciunt.  De 
melnncoKco  tnrmore  fieri  I  ìesital.  Cum  aliterò  otimi  lempira 
couimoveat  perai  ce  ini  ia  sptenis  et  efwlis  et  cisti*  aìqw 
apiriluelium,  slitui        er  isens  deestiva  stomaci  stgos.mitt 

et  causa»  elìcial  ad  al  Irsi  turos.  Sed  nota  atm  modo  curari*!* 
*enetA  mehmcolicinn,  «ira  colericum ,  «iio  (k-gmaUcum  ,  alio  uà- 
guineum,  tue  (amen  sperolatkmi  iii l'i tror  commi Ui-odoio.  In  prin- 
cipio darnus  si  ru  pimi  eeetosum.  Dietamua  eos  usque  ad  wcooira 
pmie«t  vino  et  ovi-;  sorbilibus;  post  scriiridam  ««*- 


sionem  piriloset  arietmam 
tris  liabènt,  sitim  intofenb 
nuiset  alba  et  equalis"  di* 
reauea.  Sella  Accessione  re1 
Tel  aurino.  ConEcimus  *»  e 
feBicuhmi ,  etneo*  et  carvi 
raedietatem  colature  mei  ad) 


11  noniiik-rcikinins.  Dolore»  «■■ 
,  appetiti]  non  deficiente;  iifiMle- 
rpradicta.cum  decesse  fueril,  «w 
a  ,  vomito  patrierchali  pttr|iWs 
tale  oiimcl;  polìpodiaro.  Misuro. 
li  s  io  aceto  forti-si-mo  ;  demdtai 
bull  io  ti]  uè  osque  ad  coii*u»pli«- 


nem  eceti  et  cum  calida  utere-  vp»d  si  vomitimi  dare  nequima. 


it^jeram  p_ 

itrom  ihipei 


«».e  reouwverit^: 
ratartkum  nostrum  no  pei 
dorleoo  •nacardimHB. 

De  quartana De  eadem 

quartana  movotur,  sed  modo 


'.onstantinicum  colitt-tj 
1  Itieodorkon  -,- per  istmi" 


*bj- .  wl 


teria  et  m  stomaco  in  aolnmpoa 
redicto  us-jue  ad  medium  auloBi- 
pni  curamos.  A  medietale  Butun  mi  in  anleo  siitgulis  drebuioiirod 
damua,  quod  ita  contici  tur:  poi  jilìum,  Bgericutrj,  aoelum.  cani 
bullimus  fu  «ceto  ad  medietai  ;  dekide  terciam  part-.-fn  «Ih 
adjungimus  et  bullit  usque  ed  cofisomplronem  aceti  et  talìutÌDK 
cum  «rida.  Dietabis  eos  pane  et  vino,  pullis,  porceKioii  rame,  o> 
sìanis,  perdicibus.  Sìgna  talia  ut  supradicta;  post  VI  wl  VllacoB- 
afonetn  purgabia  eos,  sed  vomitum  tiondemuspropterfrigìdiUtc* 
tempori»,  nini  quibusdam  colerici s  qui  causa  cusiodiemle  Minuta 
io  estete  frigidis  fungiKilurexquilm-  Immores  stomaci  ititrigiàro* 
tur  etpoulatim  putresoendo  inquarlanom  transeuitt.  Siergo-** 
ria  quod  parati  suot  ad  vomitura  ,  in  buliieo  salernitano  ve)  «uh 
vel  Gelida  domo  eoa  priu»  collocea  ut  bene  calcitali  t;  quibus  caleue- 
tli  vomftum  patriarcfealem  velatai  inum  daUh  npinamque  et  sMW 
cumcwuarrQgOBiiHMujt-a;  Telcooiice  oleum  quod;  recipe  pi  relraa- 


451 

,  anetam  vel  mmorem  policariaro  cum  aliquo  fstorum ,  et 

bolliti  io  oleo  et  de  ilio  inungas.  Si  autem  vomitum  despexerit  9 
polipodtum  ,  agaricum  ,  vinum  hermodactilum  ,  seraen  citroli  % 
■ttloais,  cucumeris,  cucurbite;  tereet  in  aqua  bullias;  deiodecola 
et  ad  rosaceura  adjunge  et  da  Mei  rosa  ce  um  ita  facimus  :  rosi» 
minutatila  incisis  et  albo  projecto  magnum  vas  impleraus  atquefer* 
fentissimam  aquam  superspargimus  et  vaso  bene  cooperto  per  Uh 
Un  noctem  dimittimus  ;  mane  rose  mauibus  exprimanturet  prò* 
jeetis  roais  aqua  reservetur.  De  eadera  aqua  alias  rosas  modo  supra* 
dieto  paratur  caldissima  infundimus  maoe  et  projectis  roste  aqua 
nsenretur.  lercia  iterum  vice  illud  idem  facimus  et  cum  tali  aqua 
Masi  tempore  fecimus  mei  rosaceum  quod  modo  airupi  cum  apo- 
itaate  ista  demos.  Oleum  similiter  rosaceum  cum  eadetìa  aqua  fa- 
dm».  AHi  ita  laciuut  :  accipiunt  mei  et  beoe  dispumant ,  et  post 
habent  roias  minutatiti!  iocisas  et  adjungunt  dispumato  molle  beoe 
«avendo  ut  incorporeotur  et  usui  reser  ventar.  Quod  si  fueriotfor- 
tai  f  et  telo  noo  movebuotur  ,  appooas  1  «f-  de  mirobolaoia  «  mane 
oda  et  tegjd^mtylj^j^vd^  nostrum  imperiale  , 

vd  tJnuIa^^jmjSgroSSiHWW^  theodoricon  yperiston,  vel 
inrdirffflrproPlePvlBbHIU!lll"|lS?lóris  et  tussis,  sirupum  de  aoc- 
cocurbitarum  triboe,  soccum  ita  dabis:  cucurbitas  io  pasta clau- 
"  i  fumo  decoque,  postea  manibus  exprime  et  sirupum  compooe 
_  xoccaro. 

D§  quartana.  —  Itera  fit  quartana  in  hyemeex  hac  materia.  Die* 
ti  carnai  sopradicte  aimilis,  urina  tennis  et  alba,  per  totomeqoa- 
lia.  et  sopradicta  signa  apparent  io  istis.  In  principio  accessiooia 
oxbodeis  tale  facimus:  polipodium,  asaram,  radicemapii,  feniculi 
otqoe  aneti  semina  in  aceto  bullias  ad  medietatem;  projectis  berbts 
tantum  de  melle  colature  adde  ,  iterum  ad  consumptkmem  aceti 
tallire  desine  et  tali  cum  calida  utere;  nec  vilipenda*  quoniam  mol- 
tocieos  solo  isto  beneficio  liberantur.  Si  voloeris  cito  monetam  (?) 
babere, penultimo  die  accessioois  eos  refice  totaque  nocte  nichil  dor- 
■ueates  summo  mane  juxta  magnum  ignem  ,  ut  videamini  aliquid 
boere  ,  spinam  de  oleo  pulegiuo  vel  aliquo  unguento  inungimue 
eaaque  cibis  et  potibus  calidissimis  uberius  reQce;  deinde  ad  som- 
cogas  ut  tota  nocte  dormiant,  et  sic  febris  accesaionem  vita- 
Vel  purges  tali  tempore  supradictis  purgationibus.  Item  vere 
aupradicta  dieta  et  oximelle  quartanam  consuevimus  liberare. 
M  lata  non  profuerint,  supradicta  postules  beneficia. 

Ha  quartana. — De  materia  spiente  quartana  moveturomni  tem- 
pore* aed  dicendum  est  ad  presens  de  quartana  estiva,  cu jus  urina 
teouis  et  alba  prò  siccitate,  tenuior  tamen  circa  inferiorefi  partena 
quod  non  babet  quartana  (in  fnter/.al.  vera)  urtna  que  fit  deatomaci 
iteria,  sed  equalis  per  totum.  Dietamur competenti  tempore  pe- 
,  vino,  pulite,  fasianis,  perdicibus  et  similibus.  Caveat  tamen  ne 
io  die  accessioni*  aliquid  pulmeuti  ofiferas  pacienti ,  neque  vinum» 
aed  aquam  talem  in  qua  bulliat  ameos  et  anisum  vel  simplicem  a- 
quam  coctam  et  infrigidatam.  Si  autem  cibum  obtoleris  post  ac- 


■MMB 

ha*. 


(52 
tessionem,  delibile  sR  di  amfcqra  fiatare,  da  alrapaM 

ainpuifc  dirima  ,  ut  si  qua  materie  kt  stomaco  conUoélur  * 

beneficio  ex  pellt) tur  neeiron,  et  spleois  materia  ajuaqua  aatm 

ttliclur;  post  VII  accessione»)  poJipodiam  ,  agarico*  ,  caariahvfr 

gneam,  eltehorum  nigrum,  camedreos ,  cànepitheae,  a— U» «ffc» 

nicuhmi.anisiim  in  aqua  kniMias  el  in  colatura— 

ver i9  pone,  manci'tiain  col»  et  da.  Nota quod  diSeìNor 

dum  ài  precedat  splen  quartanem  quam  ai  sapenraftiat 

ne;designatur  ciiinri<quod  collectio  facto  e*l  et  coaBnnala 

dium  habeiii  ^ipsa  quartana  minteti.).  Sì  ergo  recto 

dere  iokiens,  prius  meteriam'spleuis  dissolve;! 

quartana  triiimphabis.  Dialtea  igiturspleiieticum 

alteam  sen  nwham  et  fortitìr  bullias.;  postoa  super 

donecaqua  sua  sponte  catte  t;  d imitte  deinde,  teaothai 

rHecolature  oleum  et  cerajm  aujunge  feciasque  u 

sokirp  his  valet,  verum  etìam  pectore  letamiti  bua.  Qiabcfia4u?» 

gabis  eos  cutii  supradicia  purgalkme  ,  tamen  ai  agarico** 

ut  sua  lanugine  diutius  si 

vocendo  divida  t  et  expellat? 

gmosum  diucius  hi  stomaco moréHJFBHOTBIWTHIG^ll^  vn.« 

De  quartana*  —  Item  etiam  quartanam  ta  au 
ria  eadeni  spleais  nascitwr  ,  cujus  signa  supradictie 
milia;  usque  ed  medium  autumpni  estive  curane  adhibaiiatqi 
dietale  ni  antea  modo  predicto  eos  dieta  bis  t  aed  teli 
guli*  diebas  utere:  radicerti  mirice,  polipodhim, aniBoav 
in  fortissimo  aceto  pone,  bulliatque  ad  medietatèm  {■ 
tare  mellis  tantumdem ad  junge  Kerumque  ad 
lecito  igni  buHialet  per  singotos  diescum  «alida;  poet  VM 
nem  cum  sigua  digestioiiis  appartiene ,  coni  prediete 
celeris addilo  cocegnidio  et  agarico  purgea.  7    \,  .*- 

De  eodem*  —  In  hieme  vero  de  materia  slmili 
na  supradictesimilis.  Dieta  sii  vioum  lumpirmlmn,  paaiej. 
fasiani,  caro  «rietina  ;  dabis  siagulis  diebua  osi  aqaUtftkamari 
ita  facies:  duas  Jibras  squille  et  dnnidiam  aneti  al  iliml^iamfcé 
culi  in  fortissimo  acelo  builire  fadas  ad  medietatèm  ;  " 
mei  optimum  in j  unge  bulliatque  ad  coasummatiooem 
cum  laUda  utere  prò  nimk  orripilatioae  ,  frinrio 
gnem  ,  vd  cuòi  testa  ex  arrogou  iaungas  vai  «ostro 
anelino  oleo  quod  ita  facias:  auetam,  ruteni,  piretrum  fati 
lias  usque  ad  medietatèm  et  sic  cola  et  utere;  post  VII 
purga  sic:  polipodium,  agarfcum,  epithimum,  cocog 
dreos.oamepilheos^aiiisHmJeniculum^ceiiUuceam 
bullias  et  in  colatura  inirobolaaorum  citriaorum  posa  al 
Ut  auleta  non  mullum  f  rigescant,  balsamitam  aquaticamtpplajto*» 
ealamentum  ,  mcntastrum  in  maglio  caldario  bulliaa><9 
patiens  colino  fenestrato  sedeatuudus  ,  uadiqùa  toaaai 
pertus,*nle  II  horas  accessioni»,»  ungasque  aedantani  oleo 
satina  bullierit  vel  minor  policus.  Ceo4iagit«Oftii 


feto,  te»  «Htm  sptritueNuai  gratedinew  Urine  fetorom  supradt, 
de  eMIts  est ,  debilitate*  patiuntar  iiitolerebileai  t  abhorratifr 
■em  teda»  cibi.  Dieta  eorum  supradictc  simili*  ;  pani*,  vinia»  « 
poli,  totani,  perdices;  el  etiem  ut  nondeteiant,  de,  si  appetunt» 
sansoni  vaccinata  et  sbatti».  Dnbis  etiam  oxim»  ^  quod  ila  confet- 
tar? poHpedfum,  egericum  ,  anisum,  feoiculum ,  ameos  al  sanila» 
in  scelo  buMa*?  fetale  colatore  terciem  molli*  adjanflaal 
ad  eonaumptiooem  aceti  boHias,  al  sic  omoi  esano  omsvcjk 
Mi  debfc;  vet  rigore  supradictis  otaris  uactiooibus;|vel,  si  tahierk* 
betonitela,  sqoatfcem,  polegforo,  mentastmm  al  melane*  in  sqpa 
bsJto  al  saper  aero  pouatnr  cottnos  super  quem  patienasedaet  al 
aaMqw  bene  cooperine  spinani  supradictis  unguenti*  munge*  pae- 
*jpaa.Qeare  spinai»  precipue  et  non  pectus?  Quia  magra  est  vicina 
ap|rftuoHbe8,qood  potes  videre,qois  si  quis  in  «pina  vulneraUir  ailiua 
qoam  si  in  pectore.8ed  ut  plenarie  sanità  lem  hebeeetaute 
eeerifatioae  fri»)  in  sespulfc  appone;  sed  non  facies  da  coOi  uhi 
hi  labro  que  St  da  materie  spirfcuattum;  post  VNI  aeeenioham  .porga 
Mtor»  potfpodhim,  sgerleum,  cooogoidlum,  aneti,  fenico!!,,  anacoe 
st  penna  aHebort  nfgirt  buRto  et  in  colatura  fH  snirobofenorua» 
tftrlaarum,  privs  taman  cani  eleo  violaceo  vai  rosacea  absasaraa» 
piapter  nimtom  stecRstem  quem  hebent  et  cuni  ilHs  paruoa  rea- 
smaropone,  mane  eoli  et  db.  Si  quis  obiciat  diceos  9  cani  in  *> 
Ida  asajorem  Ifeoerent  sfccftsteai  qoam  in  Meme,  cor  ahlaaatar 
leMease  de  olso  rosaceo  te»  violaceo,  et  in  estala  eoa?  reepoafe* 
Me  sto  :  dlchnoB  quia  fci  esteta  homines  praceHditete  temperie 
Masohuator,  et  st  demus  mhrobotenos,  non  moranlor  iq  stomaco, 
ad  stetim  purgeni  materlsm  et  eieunt;ied  yeme  materia  dura  est 
Il  eoaipacta  ,  quare  diutios  In  stomaco  moranlur  prò  diseohatione 
seterie  Aiclenda,  et  nisi  siccitas  ìpsorom  mitigaretur,  iototerahi* 
am  fheerent  desiccationem.  AKquando  contingit  dotali  materia 
•boreale*  ab  estate  cum  taK  egritudine  usquo  ad  hootempos  per- 
reatre.  Quapropter  tantum  debile*  efBciuntur  utla*ativaaa  aeqtien 
at  ecripere.  Confortabis  ergo  eoa  opiatis,  scilicet  jdrolopioo,  mi- 
tritelo, pancbrhto  et  tyriaca.  De  Illa  que  Qt  in  vere  nìchfl  aliod 
Ubi  dicam  nfci  quod  de  ipu  contornavi,  preter  mioutieoem  ;  beo 
«leu»  imidooiens  islam  per  se  sol  vii  egritudiueto. 

Ih  quartana.  —  Corrumpitur  colere  in  stomaca  atque  in  splana 
t  In  epete  omni  tempore  et  quartana  general.  Quanta  {gilar  a* 
britar  in  stomaco  in  estato  colera  et  fbcit  quartaaem  «  urine  re» 
>ee  est  et  parum  tenuis  propter  ftegme  stomaca  domioens  ;  nau- 
ta* patiuntur  et  matfact  kmem(*i(^.  Dieta  sii  pania,  viuum,cera 
riatina  et  simHia  ;  prò  nausta  singulis  diebus  slrupuaa  acetoenat 
ceiplant;  post  VII  access  ionem,  prout  cooditio  uaiuscujosqye,  noe 
«litote  scilicet  vel  rustìcitatis  toerll ,  dea  de  supradictis  vomiti* 
ws.  81  autom  levius  Tacere  voluoris ,  teraiam  acati  caaa  duabaa 
arceri  misce  et  offer  cum  coKda;  post  parvaaa  borem  peana  in  ara 
Bissa  vomitum  provoca.  Rbnnunquam  contingit  eoa  nulla  esoda 
romitum  sustinere;  laxativam  ergo  debù  iaediciaaai  polipodhio^ 


454  

in  acato  bullimus  ad  medium;  poslca  colatore  menta  Miami  ■■»■ 
lem  adpingimus  et  ad  consumptionem  aceti  buHnm  et  Wt  •* 
mei  usui  servdmus.  Urina  § upradicte simili*,  atgi  wé aaTttla,  mW 
licei  oausia  et  appetì  tus  derectio  ;  prò  rigore  sopraatictìa  twaìnr 
nnctionibaa,  vel  arrogon,  Tel  pulegino  ;  vel  accipfnra  vuÌhbpM* 
Utsimum  et  mei  et  oleum  ,  et  bullimus  ad  formimi* bum  Mal 
tali  iDungimus  patientem  ,  maxime  circa  spiniti  et  dettami  fisi 
facimui  fumigium  de  calamenlo,  pufegb,  mentastro  et  balsamita 
aquatica  et  aupersedere  facimus  tamdfn  quod  ri^or  receda!  et  w- 
dor  supervenfal  ;  et  si  fuerrt  frigide  eomplcxionis  odiungimi»  ■*- 
Tinam,  rutam  et  alfa  «alide  virlutfs  ;  post  VII  accesaionem  piwp- 
mw  eoa  amarh  quibus  gaudet  stomaci»  melliti  vera  nfora  Comim- 
lipj.  jheodortron  vperBton,  vel  enaeardinum,  scu  catartico  taf* 
fiali,- vel  polipodium  ,  igaricum  ,  radites  apii  et  fenienli  bulltau» 
et  colature  mirobolanorum  addimi»  et  damus  De  niente  et  ieri 
cur  vestras  honerarem  *erbisaurleabB?ìsloi»mque  modo  eis  w 
currimus  eedemque  signa  apparent. 

Dt  eoàem. —  ltem  de  raderti  materia  spìrilualia  in  estate  oo» 
pantor,  unde  flt  quartana. Urina  tstorum  alba  et  ampullosa  et  sptw, 
tamen  apiaaior  circa  superficie™  ;  aitkn  habent  prò  ardore  spìri- 
tualium  et  Disi  frigido  aere  sedar!  pequeont.  DiciLgnim  Cesatagli- 
*"*■  «.rom^l  ■"'"■  potu  sedarf ,  spiritualium  autero  liquore  SaSpér 
aere  temperato  frigido.  Dieta  eorum  alt  ealida  ,  scilicet  pani»,  ti- 
nam, pulii,  fagiani,  perdicea  et  his'sfmflia  ;  singulti  diebuj  davo* 
ijrupum  acctoBum;  nichil  ita  purgai  spirituali»  Iste  non  inferi  ri- 
gorem  propter  calidilatem  lemportadominantem.  Purtamus  tua 
post  TU  acceaaiOBem  sic:  polipodio  ,  agarico,  anisum,  ffniculim, 
ameos  etradicem  apii  buUimuset  est  tali  apozimate,  damuimin» 
bolanoa  si  tempus  optimum  eognoscamns  ,  sub  spatulis  cufa  cam 
scarifactiooe  (tic)  apponimi»  et  liberanlur . 

De  quartana.  —  Similiter  fn  aolarapn-.  de  eadem  materia  et  in 
spirttualibus  fil  quartana  usqtw  ad  medium  eultimpni;  curenws  »• 
cut  fn  estate.  A  medielate  in  ante»  sletit  supradicta  urina  imeni- 
tur;  panem  ,  vimini ,  pullorum  carnem  non  interdicimus  ;  prò  ri- 
gore supradiclis  unguento  et  (bmenteeionibus  utimur  et  etiani 
spongiam  magnam  et  latam  calidam  super  scaputes  ponimi».  Si 
autem  sudore  piena  fuerit,  eiprimatur ,  iterum  ponalur.  Sragah 
dfebus  Olirne!  iquiltiticum  dimus.  Post  VII  access  ione  m  tamen  In 
tantum  polipodium,  agaricum  qnam  In  aupradicta  ponantur;  deia- 
de  coloquintide  interiora,  aneti,  feniculi,  carvi,  omnia  in  aqoa  bui- 
lisDt  et  colature  mei  rosaceum  jungimui  et  damus  Multneie»  »e- 
ro  ab  estate  veuiunt  ad  aulumpnum  quartanurii  et  debita  impe- 
iltia  medicorum  causar»  Ignoranlium  cum  malos  crederent  hun»- 
res  purgare  bonos  purgabant.  Isti ,  quia  debiles  aunt ,  purgatoria 
debili  tari  non  debenl;  Opiatls  ergo  conforlamus  cos  siculi  \droto- 
pio  aut  mitridato,  vel  opopfra,  vel  pancóristo. 

Da  quartana. — Cornimpitur  flegraa  tri  spiri  toalihan  ali 
quarUaam  facit.  Irti  rijuidem  malfiunt  (rifiutai 


45? 
Bom>  ,  qui  con  qoendam  iaOrnraaa  da  eposteasale  apatia  labore» 
Imi  ignorar*  causare ,  abainthto  porga- it  potalo  ,  qaaaa  Gettarne 
causare  cognoscens  redarguii  diceos:  81  parure  aodaverit  al  fto>- 
«m  tlico  peribtt.  Ipso  tamen  Consilio  Galiani  noo  edquievit,  aad  at 
imparai  perseveravi!,  et  suda? it  eger  parure  et  vhcoeum  et  aor* 
tooa  est.  Qua  fuerit  causa  ad  preseos  videemus.  Sdeodum  estqaod 
hamiditas  epatis  parva  est  et  tiscosa ,  et  ex  nireia  purgatiooe  da- 
tiUtatum  est  epar  ,  et  core  non  esse!  qood  purgaretar  hamiditas 
epatis  per  sadorem  parure  et  viscosum  emanavi!*  l'ropter  ioaaa- 
deratumcalorere  frigidi*  utendum  est'epitfaimatibas  et  sieda  et**» 
cttooibos,  ut  superius  eiplicuimus  in  alila  Salta  accessione  trai- 
mela, purgami»  ita:  roaas  seu  violas  vel  capiHaas  Veoeris,  aoisasa, 
tentai  hi  m.  ameos,  sanbuci9semen  citrioli,  reelooia,  cucurbita  atipie 
berberi»  bullimus  et  in  colatura  HI  roirobolanorum  citrlnorure,  eleo 
roaato  ablutorum  ponimi»,  mane  damua.  Nobilibua  seoe  et  portala* 
ca  semen  terirous  et  in  pul I  ve  rem  cum  caKda  siogulis  diebas  tene; 
aaqae  ad  medium  autumpoi  sic  medemor.  A  mediatala  fai  aotea  ai-, 
rapum  acetosum  accipiat  Urina  non  differt  a  supradkta.  Dietabia 
eoa  in  pane,  vino ,  caroibosque  opuleotia,  trifora  sanraeeoiea  +  ea- 
aia  polvere  supersparso  ♦  btos  post  VII  accessiooem  liberal.  Bla- 
amles  al  vernales  eodem  modo  curamus. 

Dà  quartana.  —  Colera  adusta  de  materia  spiente  estate  qoerte- 
aaaa  fach;  urina  cujus  rubea  et  tenuis  et  circa  infariorem  partena 
teauior.  Dieta  eorum  pania,  vinum,  pulii,  portulaca  et  hujuaroodi; 
tirupum  acetosum  accipiant.  Multi  sunt  qui  florea  mirice  pooaat 
ad  eoletn  in  oleo  per  X  die*  ,  XI  autem  colant  et  colatura  paniaa 
cere  adjuogunt,  splenemque  inungunt.  Nos  ad  ejus  moUiflcetioncaa 
virìdes  ipsius  radice*  geneste  terimus  et  succum  exprireivnas  et 
cum  succo  olei  addimus  parumque  cere  adjungimiie,  al  dato 

siagulis  diebus ,  utimur  similiter  et  oleo  rosaceo  ;  airupum  acato* 
aam  facimus  de  sene*  aneti,  feniculo,  reubarbaro  et  violis,  oecaoQ 
et  ruccaro  ;  post  molliflcationem  spleni  s  polipodium ,  ogaricam,  a- 
nati,  feniculum ,  sene ,  reuponticum  bullias  et  in  colatura  i-diri- 
aorom  mirobolanorum  et  indorum  pone,  mane  cola  et  da.  Ita  fa* 
ria*  usque  ad  medietalem  autumpni.  A  mediatale  autumpoi  io  ao- 
tea largiorem  prò  tempore  dietaro  concede  ;  sed  urina  noo  diserà* 
pai  a  precedenti,  tnctiones  facies  circa  splenem  da  dialtea;  pala- 
gio, et  hujusmodi  calidis,  foroentationes  tamen  non  desint  circa  pa- 
rie* de  supradictU,  ut  mirti»,  violis ,  rosi*,  bahamita  et  similibue. 
Mollificato  splene  purgantus  cum  yera  pigra  Galieoi ,  et  ai  semet 
vel  bis  non  proficiat.  supradictam  purgationem  triboas.  lo  vare  al 
hieme  cura  illa  sit  %obis  communis. 

Da  quartana. —  Corrumpitur  sanguis  in  spiritualibos  et  quarta* 
aam  facit;  sed  hec  non  fit  ntsi  aliqua  acutarum  precedente,  al  cea- 
soo ,  sinochus  ,  qui  postea  terminantur  in  quartana».  Urioa  iato- 
rum  rubea  et  spissa  circa  superficiem,  tamen  livida  ;  urina  a  fai* 
busdam  indicatur  pleuretica.Nota  quod  ioistis  nichil  ita  congni am 
sfcut  mutacio  frequeos  aeria  vel  io  excdso  loco  vel  io  haaaili  oW 


456* 
BiKti,  agaricam,  feniculum  buTlion  et  in  colatati  fmn  jalnih 
agarici .  mirobolanornm ,  renbarbari  pone,  mane  cola,  .trine,  li, 
autem  persevera  verri .  istls  tnntum  instante  auxiliiset  l" 
osque  ad  medielatem  aiitumpni.  A  medietale  auti 
lio  modo  cursmos.  Urina  similis  est  tupradiete  et  e 
militer,  et  quia  in  hoc  tempore  copia  est  acetorum  g 
per  se  simpliciter  vel  cum  luccnro  singulis  diebus  nrriplnjar  i  Wall 
similis  erlt  precedenti;  purgabis  eos  post  VH  accesafooeos,  ajottaa-. 
diom,  agaricum,  parum  ellebori  nìgri,  aniium.  fenicuraaa.  aafiir 
demum  colature-^-  I  de  mirobolanorum  citrinorum  et  alja*  dsìs- 
dis  aiijunge  ;  mene  poeienti  propina.  Nota  torneo  quod  in  a%St- 
cessionls  prò  nimia  debilitale  panerò  et  succos  sorbilea  aiate t*at 
et  vino  accipere  possuut.  amaaaa^aaaaaaaaan 

Item  de  quartana.  —  Itero  in  hieme  Colera  rttbca  adarìtur  « 
stomaco  et  facit  quartanam.  Urina  in  ìstts  rubea  est  et  eliquinlu- 
him  tennis ,  tnmen  equalis  per  totem.  Nausiarn  patiuntur  ,  mil- 
fiunt  nimiumqne  debilitantur.  Dieta  eorum  alt  panis,  vinum, nul- 
li, fasiani  et  similìe.  Slatini  a  principio  oimtel  damus  tale:  semi- 
na étriplicis  trita  cum  aceto  bullimus  deinde  multarti  colature  A- 
jungatur,  ad  consumptionem  aceti  bollisi  et  hoc  cura  calìda  singu- 
lis diebus  datur.  Pro  rigore  autem  temperatami  compooiturolcun, 
balsamita  aquatica,  menlastrum,  pulegium,  «iole  din  cum  oleo  W- 
liant  et  projectfs  herbis  spinam  et  Ijbias  oleo  unge.  Post  VII  acot- 
sionem  sic  purgabis:  polipodium  ,  agaricum,  anisum  ,  feniculun, 
ameos  et  reuponticum  trita  fortiter  bullias  et  in  colalora  —  Il  io- 
dorumcnm  oleo  rosaceo  rei  violaceo  priusablutorum  ponas,  rww 
cola  et  da-  Nobilita»  vero  reu barbari,  sene,  aneti,  feniculi  bulla* 
et  cum  sirupo  acetoso  nostro  de  mclle  vel- do  zuccaro  da-  Sunt  su- 
tem  multi  qui  ab  estate  usque  ad  hoc  tempri*  permiiunt,  qiwpro- 
pter  multum  debilitantur,  quibiis  medicina  dati  vìdetor  conino)* 
tionem;  hos  ad  belneum  docimus,  nec  in  extremo  solio  sed  in  tepi- 
do collocarmi»,  et  resumpla  virtute  atque  corroborata  in  ipso  ba!- 
neo  vel  in  domo  calida  que  bene  eli) usa  sit  ondique,  tomilum  prò- 
vocamus  sic  :  Atriplicis  semen  teras  -j-  Il  et  snper  ess  ealidi^inwm 
intorniasi  aquam  et  cum  d ultore  sopradicto  offeras-  Nobiliuus  >u« 
ita  compone:  polipodium  ,  agaricum,  sene ,  aneti ,  feniculum .  «- 
men  citrali,  melonis,  cucurbite  bullias  et  in  tali  aqua  sirupurowm- 
pone.  Islo autem  singulis  diebus  post  VII  accessi utiern  utere.  Inte- 
re similiter  occurrat,  preter  miuutionem,  curatio. 

De  quartana.  —  Contingit  aliquando  colera  in  odustam  in  ente 
et  in  splene  nature  cursumexcedere  et  quartanam  facit;  sed  cum 
■  splene,  ipse  intumeseft;  cum  est  ab  epate,  non.  Sive  a  splene  *i- 
ve  etiam  ab  epate,  urina  tenuis  et  rubee,  valuti  in  lercienarìw;  wc 
oertificari  valemus  nisi  ore  pacientis-,  Dìcamus  de  quartana  epatii 
in  estate  orta  ad  reliqua  transitori.  Dietantur  ut  lerciaaarii,  pre- 
ter  vinum  ;  sirnpum  acetosum  singulis  diebus  ;  ab  ipso  principio 
minutione  ulaniur ,  solutivas  medicina*  non  damus  propter  epai» 
debilitatem,  ne  nobis  eveniat  qood  coutingft  cuidam  corredo  ad- 


4M 

mi  con  tura»  mercuriali!  et  pimi  oM  per  dittato  Mot,  «ti 
tarai  ?k>bceum  cum  tocco  mercurialit  idea  fadt;  et  ohe 
co  ni  violaceo  predicta  loca  poterli  peruogere, 
ero  bit  tei  ter  te  die  ut  materia  dirifetor  ad  inferiore  «  eporteC 
le  mirto,  malva,  riolis,  papavero  et  timilibut.  Propter  aitim  ilrt- 
«a  fatimi»  de  tendalo  albo  et  rubeo,  portulaca  f  tcariola  et  pad* 
io,  berberk,  aemeo  citroli  9  melooU|9  cucurbite,  cocomeri!  et  pi» 
-om  roobarbari  coque  et  io  aqoa  Illa  tiropom  eompooe  et  etere. 
M  iato  babere  nequiver»  ,  prò  imompnietate  oeoofer  com  vioUa 
et  in  colatura  tiropom  eomponat  et  triboat.  Porgabia  eaa 
cernia  Attuiate  abluta  in  apoiimate  viohrom.  Com  lingua* 
aveoerfa  atperam ,  ptHlium  in  paono  liga  et  eum  eo  Hogoam  ab- 
largo;  cum  tigno  ctiam  vel  canna  rade  tpeam.  Predpitnua  etiedi 
atto  diem  cum  apoiimate  captili  Veoerit  cataiam  dari.  BiogoAa 
tiom  diebot  piillum  triboat  cum  equa  ad  potandomi  mitigat  eoim 
Mb  et  kibricat  iotettfna  ti  nimio  calore  elfecti  feerie*  ita  qood 
atoro  toperiora  occupentur,  oleum  rotaceom  com  mie  tot*» 
•  pleotaiqoe  pedi»  eo  diligenter  frice.  Gootidera  tameo  ne  io  dio 
ritmo  aliqufd  digestioni  repugnant  ofleras  pecieotibot  ;  ottura  e-  ■ 
doppiaci  bello  aflligeretur  et  tenderei  ad  minam  Si  videria 
Vl>  vd  XI  diem  urìnam  attenuar!,  tuccurrat  atteooativia  ol 
r  egritudo  a  natura.  Adhuc  alia  rettaot  qoe  boia  egritodi» 
d  oefrHom  ette  amica,  tamen  tuo  committimut  eiamioatiooi^VI* 
letta  otiam  tigna  digestioni*  et  de  qoo  fluere  taogoinem  fotorooi 
at,  et  tooc  tanguitugat  naribut  vel  mperugioem  vel  digito*  oppile» 
t  aaogo totip  provoca. 

Htm.—  Item  io  tpiritoalibuttangoitcoiTumpitor  etacotam  pò» 
A  «Crine  rubea  et  tpitsa  et  circa  tuperBciem  livida.  8ed  io  boc  dif« 
erta  pleoretica  quod  il  la  mutatur  poti  VII  diee  ;  itta  vero  diotto 
cneverat   Curabit  ittam  ut  predictam  acutam. 

D§  gwrilriteii.  —  Post  sanguinerai  de  (legniate  est ageodum qood 
lotoa  et  extra  putrescit  et  mino  rem  generai  emitriteom(l).Nee  Mie 

fi) Qatata  dottrina  noo  é  perfettaattate  analoga  a  qaetla  dagli  offri  Sa»  -^ 

hi  aitai,  i  qaali  (aceTano  dipendere  l'eia  itr  ileo  de  dopata  aaaare,  oaa  ebo  al    AC^^*  « 
ilo  rata  antro  i  vati  e  l'altro  fuori  i  tasi,  come  ti  pad  rilegare  dalla  dettriae   *^T     %€ 
E  atoraeleateo,  dì  G.  AflUcio,  e  di  Petrooio,  che  ai  leggano  boI  Tom.  II.  a.   #•**  +*  *  Y* 
rX,  *5$.  760  a  761.  Gentile  da  Faligao  Dell*  Opera  E*f*it»  nmer  prèié    jf//Jl~ 
Feo  tm—mi*  Avvenne,  fernet*,*  i5i4  «I  Ub  IV.  Fen  /.  Trmet.  IF.  Cajt.  '*1Y 
XFli,  €.  paj*  idt  etpone  an ch'egli  la  dottrina  de'Saleraitaai  ia  aaeete  par   <~£_  +Sfa^ 
mmt  e  Ceatiderandum  quod  antequaa  libri  Gal  Uni  ai  Atjeeaoe  ▼eaireatad  .  .     j 

alt  io  anentia  emitritee  multa  fiebat  diflicultat:  dititemat  taro  Salernitaai  a*  /*~#  " 
Bàtriteaai  la  majorem  et  minorem  et  mediam:  et  in  hoc  discordati  taat  Plav  / 
a  Pawionario.  Posuit  nempe  Paj*ionariut  quod  auier  aaailritaot  tal 
Ot  quartane:  minor  quotidiane:  medi  ut  tcrtiane  .Salernitani  ▼oro  pò- 
qood  aiaior  etnitriteut  ett  quando  colera  putrefit  iatat  et  aulanoetie 
tttra:  aiiaor  quando  colera  putrefit  intus  et  flegma  et  tra:  media  qaaado  le» 
poa  patrefit  iotut  et  colera  extra:  et  omnia  hec  tnnt  diefa  pance  atilitatia* 
)ai  vero  Toh  te  in  his  dictit  proli x tre  querat  Gilocrtaei  Anglicani  ».  «~Oti 
natia  poi  conoscere  le  dottrine  di  Plateario ,  della  quali  ani  paria  Gaatifta  9 
me  leggerle  nella  Prmeiicm  orava  comprete  aotle  opera  di  aatofèane  Ja> 

l*94**i  per  Jacvtnm  **k  ihS/oi.  CGFs 


458 

eerpurm  et  frigidi»  ettlnceran  mvealtar.  Bec—dB  w#èit. 
•allo,  ted  temen  panini  ne  i irta  debfUtetar.  li  principia  Bariamo 
aeetoeum  damai  et  pra  «Uditelo  epitomata  frigido  «peti  amo** 
pone  Diete  fetorum  sit  pania,  eque  bene  cotta,  poitakM»  aaàb* 
b,  betuce,  cucurbita,  ut  hi  ecuti*.  Facies  sìrupum  de  sandalo  alba 
et  rubeo,  seminibus  portulaca,  aneti,  feniculi,  berberi*,  K-utait»- 
ri  ;  psfllium  et  zucceram  jungsset  istoiiogulisdiebus  ulanlurpnv 
pter  catorls  represstonem  et  sltim  fototerabi  lem  .Succimi  etnmtcì- 
rtole,  portuhce,  apii,  fenkuli  et  semina  aneti  in  stagnato  *i«e  tal- 
lire facies  ed-  daritstem  et  cola,  eique  auccarum  adjungc  et  Cac  it> 
nipum  et  da  Purgai»  boi  tempore  competenti  cum  cascia  attilla- 
ta et  tamarindhineiMifmatevMBsOBoabJutis  usque  ad  ntedietalco 
aulutnpnf.  Amedietate  autumpol  in  «atea  talis  est  urino  ut  apn- 
dieta.  Dieta  alt  sfmiHs.  Pro  maferla  falde  «dida  sirupo  acetoso  e- 
tendoni  e*t,  nncHooibos  ettaro  ai  merito  necessarie.  Purgabii  ile 
potipodiuro,  aene,  anali,  feufoull,  aemen  citrolì,  meionis,  cucurbita 
bolHes  et  io  colsture  mirobotonararo  pone;  mane  cola  et  da.lubw- 
■e  et  vere  tfmilera  causalo  aaslgnamus;  sed  nota  quod  uuriiuoa  et 
oer  et  ninolio  Mi  muRata  eonnroat  egritudini. 

De  oomtimuii  febrìbm.  —  Hujus  la  principio  t  radali»  numero 
fcitue  et  extra  pulreBeri  genértaque  diversi  et  eis  egritudine!  feri 
dirimi;  ted  cura  nostre  stilue  onlloab  de estrinseci*  pleoarie per- 
currhaet,ed  intrinseca*  »alHudi*es  deblne  traumi  igreimK.Cum» 
•eoi  ex  ornili  huroore  exaeerbetiooef  ori  mi  tur,  de  sanguine  ad  pn- 
■eoe  fui  In  epate  etque  vesta  malahir  dieendum  est.  Corruspiliir 
«rgo  hi  epate  vel  rasi*  «lai»  tempore  et  slnocham  faci  l.  frinì  ru- 
ta est  et  iptast  ataee  per  lotum  ecmelta  In  spiritiulibus  verona» 
■riM  robeeetsphn,  circa  superBcieoi livida;,  et  tunc  sitwchi  in- 
saliva dicitor;  de  Iste  ad  presetn  «'mHbmus  ed  sinocham  insula- 
ri. Signe  autem  linochi  hec  suol:  dolor  fronti*,  ocuJi  rubei ,M*psfe 
ethm  fctis  eompatiootur ,  nee  mlrum ,  oum  nnteriar  para  a  Mngui- 
ne,  posterkrr  a  (legniate,  deitra  a  eden  ,  sinistra  a  raebncolia  Ji- 
sponetur.  ITtarh  a  principio  mluuUoae,  considera  tumori  causate- 
gritudinh  nociva!  *el  juvatiias,velscilicet  si  età*  tei  «irti»  furai  • 
tariti  da  etiara  sirupum  aceloium  ;  dieta  sii  satis  porteuun  «note 
In  TU  crisi,  ut  mica  penta  ter  aMuta  io  amia,  portulaca,  betta,  so> 
riole.  prona  damascena;  (inora  non  bibaut  net|uu  carnea  cnnwdjet 
81  vero  noverh  XI  vel  Xllll  crisim  ftitunm,  ihmi  abluas  in  equo  pt- 
nem ,  quia  minus  tribueret  nutrimenUim  et  natura  dc*irts  tet- 
cumboret.  Faciss  epithinuta  de  sandalo  albo  et  rubeo,  »Wb,  por- 
tulaca, lactuce  seminibus;  tatadtatemperentur  cura  oleo  rossmet 
plagelta  iotincta  epstiet  fronti  leptaaiine  mutando  superpouttr 
Cum  tata  habera  nequi  veris,  alita  otaria  ;  psill  ium  in  equa  pone  <t 
supermitte  pannum,  et  cum  psillium  panno  adheserit,  epati  »per- 
ponatur  et  fronti .  Succi»  soìatri  idem  procurai ,  et  sacca*  terrai- 
cularis  et  lempérvive  rum  agreste  dtatomperatns  non  nicfail  con- 
fert,  et  succus  crassula  mioorta  similite»  Si  negatur  officium  «en- 
tro ,  statim  melTam  con  «ie  et  oaiUbro  buUis» ,  et  colata- 


I 


461 
b  no  rctnovcas,  tolde  otta  tlomacum  dissipai.  Dieta  alt  falde  Io- 
nia, pania  tantum  et  a  qua  usque  ad  XII  dies,  in  TU  dieoiehil  fera 
aflMn  ,  «  V||  in  antea  melioretur  dieta.  Urina  in  iatit  spiata  et 
ibrnfa.  Cum  spissitudtnem  videris ,  voroitum  provocati»  ;  Tel  de 
«fradici  >s  \el  etiam  etri  pi  kit  semina  tere  el  calida  aupenfyarge 
t  eeloluram  Iribue.  Cesteria  etiam  e»  facimus;  malvam  cui  arie 
ullias  et  in  colatura  su  ce  uro  mercurialis  addaa  et  fnicfas  ;  ?d  te 
ili  epocimate  aloes  distempera  et  ìnice  ;  vel  in  eodem  apotimate 
ilgemmem  cum  rosaceo  tei  violaceo  distemperatum  adjungecam 
loco  mercurialis  et  inice*  Multociens  autera  jereai  Galieui  dia- 
«operatati!  vd  benedictam  acutam  inicimus.  Statini  in  quarta  die 
empore  considerato  o por tuno  ,  oximel  tei  frigidum  eiertuarium 
rftriferom  harracetiicam  polcris  oompetenter  offerri*. 

Ih  mtmjri  etnitriteo.  —  Itero  intus  et  extra  flegma  putreacit  in 
ieaw  et  minorem  focit  emitriteum  ;  cojus  urina  spissa  eat  et  pt- 
mb  colorata.  Dieta  sit  panis  et  aqua  cocta  et  iiifrigtdata  ,  vimini 
an  damus,  miuuliouem  non  facimus  si  locua  fuerit;  oximel  damila 
•  priocipio,  quod  ita  componitur  :  radicesapii  ,  Teniculi  et  aneti 
Maina  in  aceto  bullias,  deinde  tantumdem  mellis  in  aceto  pone  et 
i  eonaumptionem  aceti  bullire  desine  et  cum  calida  tribue.  Clia- 
eria  etiam  de  |M)lipodk> ,  malva  ,  tale  et  oieo  rosaceo  vel  violaceo 
ani  socco  meuurialis  vd  blete  juxla  illos  exercees.  In  quarta  ou- 
-ni  die  sic  purga:  polipodium,  anisum ,  feniculum  in  aqua  bullias 
t  te  colatura  rltrinos  ponas  et  tribuas  supradicta  disciplina»  et  isti 
mlloclens  teiidunt  ad  lippotomiam,  quibus  ut  materia  non  molti* 
licetur  oximel  *ei  tri  fere m  sarracenicam  aut  elecluarium  frigi- 
um  damus.  Si  qui*  opposuerit  quare  iste  tribuimus  cum  sint  fri- 
ida  et  tempus  similitei  et  materia  ,  respondemus  sic  :  iste  aiqui- 
em  sccundum  rullici  toluiitatem  ducunt  ;  si  parum  tribuunt  ita 
eapoudent,  si  multuro,  siroililer;  uec  purgaut  nisi  penuperfluum 
ueniunt,  alia  \ero  ,  ut  benedicta  acuta  »  non  solum  quod  super- 
•um  iuteniunt  ,  purgaut,  veruni  etiam  remoto*  dùjaolvunt  et  vi 
ttractiva  retocanl  lui  more*.  In  VII  vel  Vili  die  purga  eos  levi  pur» 
aUooe,  ita  lumen  ut  alicui  medicinam  dare  nou  videaris.  Contin- 
it  multociens  acuitale  materie  hominem  cito  mori;  ita  ergo  ince- 
as  tam  in  hac  quaro  in  alias  ut  libi  non  imputetur  :  reubarbarum 
eie  et  cum  sirupo  rosaceo  tei  violaceo  per  noctem  dimitte,  mane 
ola  et  tribue.  ^i  inoluro  et  sensum  amiseri  ut,  licinium  in  amurta 
oue,  deinde  accende  et  exliuctum  uaribus  appone  pacientis  utfa- 
Sub  procurcl  (ioruu  \n  inum  accendes  et  extinctum  naribusm^ 
nodo  liqualuro  ;  idem  procurai  Uomini*  captili  accensi  et  joxtt 
ares  exliucli  siiniliter  operautur;  >el  licinium  terebentina  intin* 
tua  etaceeusum  ,  (Mjslea  uaribus  extinctum  non  minus  virtutia 
ébet.  fodero  modo  prowdemus  in  vere  laborautibus. 

De  meato  cìnitrittu.  —  Deinde  trarisearous  ad  medium  emitri- 
ium  qui  de  colei  a  lutus  el  extra  putrefarla  geuerari  habet.  Cum 
ulem  de  maleiia  Coniaci  liabel  lìeri,  letius  curatur  quam  si  fiat 

e  materia  tasoruiu  et  qutis.  Matti  la  cxisleute  in  vae*»  urina  ni- 


460 

■Muliniti  «ti  eoteram  extra 

tritai  aateo  assc-nmt.  Si  eti(  ultra  le  lercio  in 

dora  diedi  naaufturn  beerei,  quod  e  ;it   Si  vero  ini» 

flegnn  esset ,  urina  nimio  e  re  colorata  redderetur  et  wUilè 
etiam  prò  materia.  Restai  ergo  Segma  mlu»  et  extra  putrefcri  rt 
mhmra&i  emilriteun  generare.  Quod  totem  de  Segatole  polli» 
guinem  agimus  ,  dlgnitatii  privilegio  Aeri  non  negamut  Potestt- 
nim  ex  degniate  sangui»  geoerari  et  edam  defleienla  sanguineo*- 
poi  talet  «iitentare.  quod  ab  alila  humorlbus  peregrinami  e»e  a> 
dotar.  Cam  luti  ini  st  extra  putrescit,  sigi»  beo  suol  zarina 
■pfasa  est  et  subnm  et  per  lo  im  equalfo;  labta  et  narmm  *wn- 
rollateionol  die  lai  tibia  f  gida  ooeurrunt,  aut  in  VII  t»!» 
IX  aeu  alia  aliqua  ho  diei  ;  vii  poteri  perei  pi  itisi  «ubtiliter 
pencratetur.  Nota  tu  od  de  pauca  materia  et  multo  ntev 
Dunqoam  hujusmodi  lebrem  'I  contingit*  sed  sepii»  aut  ile  mulU 
materia  et  multo  calore  aut  ae  multa  nuteria  et  patito  calore,  li 
estate  siquidem  propter  multarti  matertam  etcalorem  eximium»- 
Tupum  acetoinm  ab  ipso  priDciplo  tribulmus.  Flebotornum  ett» 
minio»  negamus  ;  ti  iuxta  ipsam  febrem  medicine  heneBcn 

nature  aoccurras;  il     m  illesa  qui  dteunt  :  lercia  lui  aia- 

Otis  etC.  Dieta  sit  et  portulaca  et  similia  :  fomwtLK»- 

dh  assint;  elisie  i|       <oi    itur;  riiquantiiliim  stinteti  acrio» 

icilicet  de  polipodio  ,  ■  iva  et  irum  cotoqitlnlide  interior»  ;  il 
quorum  apoaii  te  !  et  si  un  mereiiri.ilotn  nono  et  mise . 
post  quartum  di.  ipodiu     ,  aalsum  ,  feiiieulum  bulli» dia 

tali  aqua  cassiam  astuletam  abiuas  et  triboa»  Sunt  antera  ououuiii 
qui  verecondia  non  pati  un  tur  ci  isteria,  quitti*  ila  providcredia.nua 
eae  duximus:  polipodium,  aneli  et  fesvieull ,  scariole  .  parliilrr, 
■amen  citroii ,  melònis  et  cucurbite  bollini  us  .  et  in  tali  elitari 
lirupum  componimus;  sirupusenlm  Iste  duett  eoa  ter  vpIquMeirt 
multum  juvat.  In  islis  autem  egrlludìoiba*  ifllwiiou  i 
tempora,  principium,  augmentum,  suturaci  declinativi 
do  multa  est  materia  ,  incipit  cgrfturio  et  usque  ad  It  lì 
tur:  A  quarto  usque  ad  Vfltàgmenutnr;  a  V||  jn  XI 
in  XIIII  vel  od  bonum  vel  ad  malam  declinano  :■<....:■.  latw 
ergo  videris  juxta  XI  diem  ftgna  salutis  ,  jtixta  \  n  1 1  judros  m 
talea.  Si  vero  sudor  fuerit  aniius  ,  febre  non  deliciente  ,  ab  fi 
usque  ad  XIN1  sigfliBcatur  libi  naturam  ai  loto  maleriein  tibia»- 
elvam  non  posse  expellere.  et  sic  multlplicìtute  ceilit  subacta  ;  I*- 
meo  juxta  Vili  seti  IX  rei  X  vel  XI  alternativi;  et  ju  vali  vis  snerar- 
reoduro  est  nature  ;  a  XII  lo  antea  aitenlium  habere  meliw  r*i 
Pene  transieram  quod  primo  loco  fuerat ,  scilieet  cotaquiriaa» 
Yiolas  in  aqua  bulliaa  et  in  tali apoximate  mirobolanos  porte  et  iri- 
bue.  In  aliisrebrlbusestivalemcuram usque  ad  roedietatemaalan- 
pni  protendimi.  Multa  i  existenti-  curo  multo  calore  dm- 

nutione  funga ris.  Si  vero  multa  fuerit  materia  et  calor  malfai . 
sanguinem  trabere  interdicimus,  debilitaictur  enim  calor  natui> 
111  et  infirmila  wrxumberet.  Sirapua  atetoNiu  tribù»  et  oliavi 


■  tetaaauj  '■ 
«tata*-.  Op> 


461 
ab  «o  removeas,  enim  ttomacum  dissipai.  Dieta  sit  falde  te* 

pania  tantum  et  aqua  usque  ad  XII  diesf  io  VII  dienichil  fere 
*e  VII  io  antea  melkiretur  dieta.  Urina  io  htis  spissaet 
delire  fc.  Cuoi  spissitudioem  videris ,  voroitum  provocabis  ;  tei  de 
aefndtciis  \el  etiam  etripiicis  semina  tere  et  calida  supen^arge 
et  celatoram  tribue.  Cesteria  etiam  eis  facimus;  mal  va  tu  cum  sale 
hpHiee  et  io  colatura  succubi  oiercurialis  adda»  et  Inicias  ;  tei  fai 
IW  apetimate  eloes  distempera  et  inice  ;  vel  io  eodem  apozimate 
aofeemmam  cum  rosaceo  vel  violaceo  distempera  tura  adjunge  cum 
■peo  mercurialis  et  inice»  Multociens  autem  jeram  Galieui  dia* 
I— ipei  atam  vel  benedictam  acutam  inicimus.  Statim  in  quarta  die 
tampore  considerato  oporlutio  9  oximel  vel  frigidum  electuarium 
me  Iriferom  sarracenicam  poleris  oompeteoter  offern». 
►r  th  minori  emitritto*  —  Itero  ìntus  et  extra  flegma  putreacit  io 
et  minorem  facit  emitriteum  ;  cuius  urina  spissa  est  et  pa- 
cplorata.  Dieta  sit  panìs  et  aqua  cocta  et  infrrgidata  9  vinum 
MI  4emus,  minuliooem  non  facimus  si  locus  fuerit;  oximel  damua 
(|t  principio,  quod  ita  componi  tur  :  radicesapii  *  feniculi  et  aoeti 
Ipfwa  io  acelo  bullias,  deiude  taulumdem  roellis  io  aceto  pone  et 
|^0NHumptiooem  aceti  bullire  desine  et  cum  calida  tribue.  Glia- 
llpia  etiam  de  polipodio  ,  malva  ,  sale  et  oleo  rosaceo  vel  violaceo 
jÉmteucoo  mercuriaiis  vii  Mete  juxla  iilos  exerceas.  lo  quarta  au- 
«ae  die  sic  purga:  polipodium,  aoisum  ,  feniculum  io  aqua  bullias 
dita  colatura  cilrinos  ponas  et  tribuas  supradkta  disciplina,  et  isti 
fcpaltocieiis  tetiduot  ad  lippotomiam,  quibus  ut  matèria  ooo  malti* 
(Nettar  oximel  >el  trirerem  sarracenicam  aut  electuarium  frigi- 
darous.  Si  quis  op|>osuerit  quare  ista  tribuimus  cum  slot  fri- 
et  tempus  simililer  et  materia  ,  respoodemus  sic  :  iste  siqui- 
secuodum  medici  voiuntatem  ducunt  ;  si  panini  tribuuot  ita 
tespoodent,  si  multum,  similiter;  nec  purgaot  itisi  persuperflooÉi 
iMeoiuot»  alia  vero  ,  ut  benedicta  acuta  ,  non  solum  quod  super* 
É*um  ioveniunt ,  purgant,  verum  etiam  remotos  dissolvunt  et  vi 
aMneUva  retocanl  humores.  lo  VII  vel  V| Il  die  purga  eos  levi  pur- 
ptioof»  ita  tameu  ut  alicui  roedicioam  dare  oou  videarts.  Cootio* 

6 multociens  acuitale  materie  homioem  cito  mori;  ita  ergo  ibee- 
lem  iu  hac  quam  io  alias  ut  tibi  ooo  imputetur  :  reubarbarum 
ti  cum  sirupo  rosaceo  vel  violaceo  per  ooctero  dimitte,  maoe 
et  tribue.  Si  motum  et  seusum  amiserint,  licioium  io  amuita 
deiude  accende  et  extiuctum  oaribus  appone  pacieotis  ut  fa* 
procuret.  Coruu  yrcinum  accendes  et  extioctum  naribos  taf| 
liquatum  ;  idem  procurai.  Hominis  capIITI  accebsfèt  joxta 
extincii  simililer  operaotur;  vel  licioium  terebentina  iotio* 
et  acceosuro  ,  postea  oaribus  extioctum  ooo  mious  virtutia 
babet.  Eodem  modo  providemus  io  vere  laboraotibus. 

De  medio  emitriteo.  —  Deinde  transearous  ad  medium  emitri- 
teum qui  de  colera  lutus  et  extra  putrefacta  generar!  habet.  Cum 
autem  de  materia  fornaci  habet  Gerì,  levius  cura  tur  quam  si  fiat 
de  materia  vasorum  et  cpatis.  Materia  existeote  io  vaat*>  urioa  m- 


4M 

bea  et  tante  ert  et  per  tota»  itaUoM  minatur  per  pertìnent  ») 
nigredlnem.  Beai  quocooque  nodo  Art  ,  officiosus  inveniarò  juitì 
fofirmum.  Dieta  irt  perteouis  ,  ut  tate*  peni»  ter  abitila  in  aqua  ; 
vini  usai  interdicstur  et  earnbim  ;  sirapuni  aeelosum  tributi ,  et 
statarli  epatis  et  vasoram  cognita,  de  matrice,  id  est  mediar»  ve» 
destri  brachii  sanguineo)  ducei  ;  fomentai  io  ne?  non  desini  de  imi- 
va,  «olii,  mirto,  papavero  et  slmlliboa  circa  pedes,  isti  outem  «- 
lorem  paliuntur  per  totum  eorpui:etÌaaa  titim  intolerabilem:wpot 
radi  debet  et  oleo  rosaceo  infondi.  Iterati)  sonda lum  album  et  tu- 
beum,  «emina  porluisce ,  lactuce  ,  tcarlole  ,  tere  alque  cara  turo) 
totatri  distempera  et  pannimi  intlncium,  preraso  capile,  superflui- 
de; quibtisdeflcieotibus,  solatmm,  merco rialem,  cressulam  mina- 
rem  ,  vermicularem  ,  plantaginem  ,  Mai  pervi  varo  tere  et  sacconi 
ex  prime;  et  in  tali  succo  plagellas  intinge  alque  capiti  et  tìmpani*! 
et  fronti  superpone  ;  idem  fscit  epati  et  cordi  ut  eorum  calkiJW 
temperetur;  prò  cerebri  huraectatione  in  naribus  oleum  rosacee» 
per  transjeclorium  infonde;  pattern  caput  admoveat  pelvi  aquari* 
gìda  pieno  que  cura  alio  line  intermissione  spendendo  exaf[il«aT 
ut  aer  temperetor  et  cerebri  siccità)  remiUalur  ;  prò  sompno  st- 
pever  nigrum  ,  fiolas  ,  malvam  ,  jasqulanii]  m  bullias  t  ' 
pedes  abluas  ;  nerba*  bene  coelas  capiti  appone  ,  et  lai 
quod  superius  dixtmos,  vioelicet  psilliuot  in  aqua  pone, 
et  m  colatura  saodalom  albam  et  nibeum,  semina  porta 
tace,  cucumern  ,  citroli  et  meloni»  bullias  et  cola  ;  quii 
in  tali  equa  parum  reubarbari  cum  iucca ro  in  salilo  pone  ri 
pum  compone  ;  facto  sirapo  camphoram  adde  et  tribue  ;  r 
arioam  cum  psillio  lava  et  eoa  Ugno  vel  canoa  rade,  l't 
provoca  officium,  utaris  suppoiltorifs  ,  tneicurialem  cum  tiuafO 
tere  et  facto  magdaliuncolo  suppone;  Itera  de  sale  et  incile,  *ri  «a 
tale  et  xuccaro,  vel  de  salgemma  ,  vel  de  sale  puro  ,  vel  de  aloe» , 
vel  etiam  de  diagridb;  medulla  sambact  m  folte  lincia  multato  ae- 
fert.  Album  porri  ilroiliter  Inunctum  idem  factt;  fel  caprioun  «t- 
eom  vel  taurinum  similiter.  CapitelHuto  cum  sevo  tauri  mii  '" 
ter  ductt,  sieut  superius  diximus;  vel  facies  disteriade  malva, 
eantabro  cum  succo  mercurialis  et  Mete;  ve)  in  tali  apoiimeta 
siam  fittulam  lava  et  colaturam  per  clistere  inice .  Quamdìo 
tenui»,  fuerit  et  rubea,  non  utarbj  purgatione,  sed  tantum  rei 
vis,  ut  oleo  violaceo  super  frontoni  et  epar  et  cor  apposito  ; 
eeperit  insplssari,  eiectuarìum  frlgidum  tantum  dabis,  et  non, 
ftfflt  rrrw!eilic*.m  nec  0li  lautivum  ;  quare  ?  quia  in  eie* 
frigido  scamonea  decoquitur  et  amtttlt  ferocitalem  suam;  sed 
hoc  Ut  in  allqoo  illorum.  Si  vero  forte»  fuerint ,  ita  purgato* 
pilhim  Veneris,  violai,  catene  bullias  et  in  tali  colatura  r-  iH 
riodorum  et  11  cassie  natole  abluas  et  ad  potandum  tribue;  vd 
lipodium,  capillum  Veneris,  ceterac  et  cassiera  fistnlam  et  tamii 
de*  supradicla  disciplina  largiarìs  ,  agreslam  et  oleui 
super  caput  pone  et  etiam  capriolo!  viti*  similiter  trito*.  Si 
frigidum  babet  frigiditale  vel  vtaeoifute  Itumorum,  totum  coi 


463 
catidom,  «occum  api!  cani  eleo  rosaceo  distemperi  et  intinge  pan* 
ttttm  ci  copili  appone. 

In  autumpno  urina  tcouis  et  rubea  atque  per  totumequalia.  Die» 
la  sit  panis  et  aqua,  scariola,  portulaca.  A  principio  utarii  nino* 
liane  de  vena  predici*  ,  simpo  acetoso  singulis  uteri*  diebos  ;  fo- 
pRntacioiiesnon  differas;  clìsteria  facies  ut  sompnurocapiat,  opium, 
jnequiemum,  pò  pater  album  et  nigrum,  semina  lactace,  portulaca* 
cucurbite*  berberi*,  gumam  arabicam  tere  et  in  pulverem  redige» 
dekide  distempera  rum  laclemulieris  vel  albumine  ovi  et  fronti  at- 
que timporibu*  appone;  facies  et  aliter:  succum  jusquiami  ,  papa- 
ìrerà  albi  et  nigri,  succum  vermicularis,  sempervive,  crassule  mi- 
non*  et  malve  «  lactuce  succum  et  scariole  et  portulaca  et  soia  tri 
nec  noti  et  mandragore  et  omnes  succos  frigidarum  herbarum  ac- 
tìpe  et  spongiam  intinge  et  super  igoem  suspende  et  ibi  siccetur  « 
postea  intinge  et  eodem  modo  facias  quo  ad  totum  succum  ebibat, 
(ne  foclo  repone  spongiam ,  cumque  opus  fuerit  iusqoiamum  ,  pa- 
pero album  et  nigrum  bullias  demum  ita  quod  aquam  non  Un* 
gal,  aed  ejus  vapore  htiroecietur  ,  super  caldarium  ponas  cumque 
hninectata  fuerit*  capiti  superpone  et  de  aqua  Illa  fomentabis  pe- 
des  et  tibia*;  paritaria  etiam  trita  et  occipitio  superposita  sompnunt 
ptovocat  et  multum  juvat.  In  quinta  die  purgafois  ita:  polipodiura, 
iene,  aneti,  feniculum,  ceteroc,  violas  bullias  et  in  tali  colatura  mi- 
rotolano»  pone  et  tri  bue.  Sesta  autero  die  sirupum  acetosum  tri- 
buas.  In  VH  si  habuerit  crisim  v  tonuro  erit  ;  sin  autem  in  Vili 
airapom  ita  eis  fucias;  ceterac,  capillum  Veneris  %  violas,  nenufar 
et  reufaerbara  in  aqua  bullias  et  in  tali  colatura  sirupum  componas 
curo  auecaro  quem  paciefiti  propines.  In  nono  autem  diecum  apo- 
afanate  supradiclo  et  cassia  fistola  et  tamarindis  eos  purgabis.  Si 
vero  juxta  decimum  diem  videris  urinam  spissam,  confugias  ad  ali- 
quam  curam,  neemateriam  per  sudorem  purgati  eipectes  ;  ai  fue- 
rit tennis,  juvabis  naturato  sic:  malvam  vk>leceemf  nrirtum  in  aqua 
bullias  et  super  aquam,  ita  tamen  quod  non  tangat  eam,  pacienteoi 
•edere  facies.  Unctkmes  non  desini  et  alia  omnia  que  Ubi  visa  fue- 
rint  necessaria.  Istis  medio  emitriteo  laborantibus  seva  accidentia 
contingunt:  quandoque  freoeticl,  quandoque  litargici,  quandoqua 
cardiaci ,  quandoque  alia  quasi  passione  rumpuntur.  Si  autem  vi- 
deris quod  loquelam  subito  amittunt  et  stupidi  efficiuntur,  aquam 
roaaeeem  super  faciem  sparge.  Si  vero  cognovensqoodocolis  apa- 
tia laboret  ex  siccitate  cerebri,  oleum  rosaceum  vel  violaceum  cunt 
Inatrumento  quo  pueri  aquam  spargunt  naribus  infunde  vel  cam- 
pboram  tritam  naribus  insuffla;  pedes  etiam  fortiter  fricea  de  oleo 
violaceo  cum  aceto  et  sale  bullito.  Contingit  multociens  quasi  li- 
targicoa  disponi  et  falso  sompno  opprimi  ;  quibus  ut  exeitetur  aaa- 
ram  fetidam  naribus  applicabis,  vel  serapinum  accensum  et  extin» 
dura  9  vel  amurcam  ,  ut  supradixirous.  Isti  autem,  ut  supredixi- 
mus  ,  frenetici  sunt ,  quod  testatur  eorum  insania  et  quod  aliena 
locuntur.  trina  istorum,  si  flaut  frenetici  aote  XI1II  diem»  alba  et 
leuuis  apparet.  Si  vero  post  IUU  diem9  aliquantulua  colorata  at 


Ita,    I 


■pina  redditnr.Hec  est        s       i *  !  ite  XII  II 

vediti  lo  IX  «ut  in  X,  ?        ai,        ai  a  est  et  indige- 

sta; ideoquc  urina  ti    :       u  ei  i       ;  \lll  I  «ero  dwm 

materia  dissoluta      ,       rea       a  reddkur  et  rubea.  Quibui 

gallimi  evi    ;rat  ermo  Capite  appone,  vel  ratulum 

vel  pulmonem  arieti»  celidum  ;  vel  succo  apii  plagellam  intinge  et 
superpone  eh;  talem  |         tiooem:  polipodium,  malva»,  no- 

las.celerac  bullias  et  in  ai  u  iimarindorum  —  1  11  et  caule  Usui- 
lo 1  tantum,  quia  celide  co  lenoni»  est  lava  et  tribue.  llli»  (or- 
tibus  existentibus,  oximel  vei  triferam  sarracenicam  ,  vel  el«ii* 
riunì  frigidum  dare  non  postponamus.  Aquim  ad  potandum sic fr> 
cles;  ordeum  in  equa  fontina  pone»  et  cum  eo  rusas,  violai,  pruni 
damascene,  mantieni,  esulam,  jujube  et ounifar  (sic)  etgen«tca 
ad  medietalem  bullias  et  ab  igne  deponai  ;  ista  enim  aqua  non  <o- 
lum  medio  conferì  ernitrìleo,  veruni  etisoi  ali»  multi*  passioni)»!». 
De  nac  enim  materia  homines  hieme  Infestantur  quorum  orini 
rubea  est  et  tenui».  In  principio  sfrupum  acetosum  darmi*  et  in 
prima  die  vel  secunda  minutione  fungimi]  t .  circa  ipsum  tenui»  die- 
ta iudicetur;  ut  venter  provocetur  dìsteni  Oant  de  malva,  tieJii, 
Meta  «  sale  ,  et  io  apotimate  luccurn  mercuriali*  pone  et  inice.  lo 
V  vel  VII  die  vomitimi  provoca  nec  dilatabis  prò  materia  stonaci 
de  aurino,  molle,  velde  atrìplice,  vel  de  lupradiclis,  prie»  limai 
domo  magnum  caìorem  reddeute ,  vel  in  balneo  idem  Tacere  ti» 
negamus.Quod  ai  superiora  juvare  nequiverin  t,  per  inferiore  duca. 
Materia  aie  facta,  polipodium,  aneti,  fenlculum,  capillum  Venera, 
catene  in  equa  bullias  et  in  colatura  mirobolanos  ablutos  l-u«o|hì 
rosaceo  vel  violaceo  ponai  et  tribues.  Coniingit  tnultociei»  qod 
nec  iitia  juvantur  auiiliis,  qulbus  forlibus  existenlibus  oximel,  tri- 
feram  sarracenicam  vel electuarlum frigidum  dare  poteri».  Sedquii 
ista  prò  diagridio  austera  videntur  ,  trifora  Cophonis  eia  auiilii- 
rour  quo  tic  ni:  violai,  cepilli  Tenerla  plenarie  in  aqua  bullinan 
et  in  tali  colatura  sirupum  orai  «mot  cui  pulveres  Infere  umee- 
nlce  adraisceotur  geminati!  tam  jn  cassia  fistola  c\  maona  et  uw- 
riodb.  bla  autem  quot  et  i  a  fedi  bona  dicere  oequeo.  Si  »i- 
deri»  io  Vili  die  urinam  at  i  ifi ,  sign  ifieatur  materia  per  indo- 
rem  purgari.  lutea  igitur  eam  iDmenteciDiiibus  predictis  ut  fili» 
morbus  excutiatur.  In  alti»  autem  preceptum  est  ut  raso  capitene- 
neficia  perciperentur.  Istisaulemnegatur  prò  tempori»  fri^iditite 
ne  reumaticam  Incurrant  passionerò.  De  fomenta  lionibu*  predicti» 
et  cllateribus  et  unctiooibua  juxta  tuum  disponatur  arbitrino).  In 
vere  non  sedei  lalis  generah  egrlludo,  sed  si  continget  fieri  eaoaeai 
curaro  preci pirnun  quam  io  celeri»  temporibus  exsecuti  simus. 

Dt  ma/ori  emitrUeo.  —  Itera  melancoliam  intus  et  extra  poirt- 
fleri  raro  contiegit ,  ex  cuins  perniciosa  qoalilate  major  moietur 
emitri  tea»  cui  amminiculo  medicine  moxsuccurreredcbcmu».&i- 
gna  hec  sunl:  motum  et  aensum  amittuut  cum  ab  uiia  tantum  in- 
festantur materia'  Sed  quando  ex  duabus  laborant,  lune  iucipiunt 
loqut  et  sentire  et  moveri,  quia  natnradupplici  incipit  cumnwfco 


465 
Ugnare  fortiter,  >  nimio  calore  urgentur.  Urina  rubea  est  pro- 
ter  oimium  calorem,  et  teouis  propter  siccitatero;  dentes  autem 
peertim  iiivicem  claudunlur:  stali m  oleo  rosaceo  frontoni  et  tira- 
mi, eparf  cor,  pedumque  plaulas  et  manuum  palmas  etiam  unge* 
*.oportet;  clisteribus  ter  in  die  vel  1111  ne  fumosità*  ascendat  ca- 
pi et  cerebrum  con  tur  bel,  Sirupum  nostrum  qui  fit  de  sandalo  et 
mtorb  frigidis  ,  ut  superius  diximus  ,  tribuas  per  transjectorium 
lonfilum  cultello  apertis;  sì  videris  quod  non  sii  ei  sufficienssd  mi- 
atoeotum,  roicam  pani?  optimi  multocieus  in  aquaaMue,  et  illud 
pianai  quod  iude  exierit  ea  ,  capite  concusso  ,  supradicio  modo 
Ifgiaris;  purga  bit»  eum  isto  sirupo  continuo,  polipolio,  aneti ,  fe- 
lìcolo,  berberis  in  aqua  builias  et  in  colatura  sirupum  componas. 
(Me  autem  si  cum  aqua  calida  usi  fueriut  ter  vel  quater,  ventrera 
provocat 

De  causon.  —  Diximus  de  colera  multarum  egri  ludi num  Beri 
spècie*;  adhuc  eiusdem  humoris  circa  subtilissimas  vel  infra  cordis 
Iti  efttis  venas  causon  generan  asserimus.  In  aliis  febribus  quan- 
|f%ee  de  materia  multa  et  calore  multo,  et  e  converso  febris  mo- 
Mjtar  ,  aed  infiuitus  calor  est  in  ista  et  parva  materia,  unde  lio- 
wmm  babent  siccaro  et  os,  et  totum  corpus  nimio  estu  disponibile 
fl^frimm  autem  dicunl  hanc  febrem  fieri  ex  sanguine  secundarie  , 
et  principaliter  de  coltra,  quibus  non  coutradico,  quia  unushumor 
m  potest  putrefieri  in  venisquin  etaliusaliquiscorrumpaturcuni 
.  Urina  eorum  rubicundissima  est  et  tenuissima.  In  principio 
tribuas  eis  sirupum  acetosum,  quoniam  valde  attenuai  et  ab  ex  tre- 
mh  partibus  humores  ad  stomacum  revocat  ;  facies  eis  congruarn 
domum  in  estate  obscuram  scilicet  et  undique  clausam  ne  aer  cali- 
im  eelorem  egritudini  augeat;  pavimentano,  straluna  foli  issa  licita 
Mirti»  rosarum  inveniatur;  quod  si  habere  nequiveri*  -,  juncos  vel 
aoerum  proslernas,  sed  in  die  bis  mulentur  ne  putredinem  incur- 
IMt  ;  pluviaro  eis  artificiale!»  compouas  ;  prò  siti  psillium  ter  in 
aqaa  ablulura  tribuas;  dieta  sii  tenuissima,  ut  mica  panis  cum  si- 
rupe  a  blu  la  ;  fomeulaliones  non  desini  de  malva  ,  violis  ,  rosis  , 
■irte  «  jusquiamo  ,  papa  vere  ;  etiam  in  aqua  ista  buttila  sirupum 
tepooere  poteris;  ut  bene  dormiant  radatur  eis  caput  et  oleo  rosa- 
eee  vel  violaceo  caput,  epar,  cor,  frontem  et  timpora  infunde.  Si 
aatem  isti  dormire  nequeunt ,  oleum  rosaceum  vel  violaceura  Co- 
■beotsjiredictum  per  transjectorium  naribus  inicias,  et  etiam  ad 
dormi  taci ooera  opium,  jusquiamum,  sambucum,  lactucam,  scario- 
lam.  portulacam,  sandalos  albos  et  rubeos  tere  ,  et  cum  bete  ma« 
Meris  distempera  vel  cum  succo  solatri  vel  cressule  minori»  seu  ver* 
miculeris  vel  aliarum  frigida  rum  herbarum  et  fronti  superpooe  ; 
«iis  non  liabitis  cum  succia  operare  plagellis  intinctis  et  tuperpo- 
sitis  aerem  frigidurn  dupplici  vase  aquam  sublevando  infrigidatam 
per  os  et  nares  recipiant.  Magis  enim  valet  frigida  aeris  attractio 
quatn  frigidorum  suppositio.  Clisteria  non  debent  esse  ociosa  de 
malva,  viola,  cantabro,  sale  et  succo  mercurialis,  vel  in  tali  apost- 
atate; tamarindo*  «blue  et  hi  ice,  aut  prò  medicina  tribue  tatuatine 

Vii.  ir.  31 


4Sff 
aneti,  agaricom,  feniculum  bullias  et  in  colatori  HW  fahera 
agarici,  mirobotanomm ,  reubarbari  pone,  mane  cola,<tr1baa.  RI. 
antera  persevero  veri  t ,  istis  tantum  inslabfe  auxiliti  et  ak  bea». 
usque  ad  medielatem  aiitumpni.  A  mediente  aotumpni  la  aaisfa-. 
]jo  modo  curamns.  Urina  similis  est  «upradfete  et  ceteia  (tgeaak 
militer,  et  quia  in  hoc  tempore  copia  est  aceturum  gì aiMliil— . 
per  se  simpliciter  vel  cum  mecaro  singulto  diebua  acciplalBt.  Ohm 
similis  erit  precedenti;  purgati»  eos  post  VII  accesaiooeni,  poMp* 
dinm,  agaricum,  parum  ellebori  nigri,  aniaum,  feetailui  eaBav 
demum  colature-}-  1  de  mirobolanorum  eitrinorum  et  aljaai  dèj*> 
dis  ad  j  unge  ;  mane  pacienti  propina.  Nota  tameo  quod .  ia  die  ac- 
cessioni) prò  nimia  debilitale  panerà  et  succos  aorbilea  aaMCava 
et  Tino  accipere  possimi.  *■"-*- 

Item  de  quartana.  —  Item  in  hieme  colera  rubea  adaritur  ia 
atomaco  et  facit  qoartansm.  Urina  in  istis  rubea  est  et  alìquanU- 
lum  tennis  ,  tamen  equalis  per  totoin.  Nauiiam  pa  limilo  r  ,  nul- 
fiuut  nimiumqoe  debilitantur.  Dieta  eorum  alt  pania,  «inura,  pul- 
ii, l'asiani  et  similie.  Slatini  a  principio  olirne!  damus  tale:  senti- 
na atriplicis  trita  cum  aceto  bullimus  deinde  muitum  colature  ml- 
jungatur,  ad  consumptionem  aceli  bulliatet  hoc  curo  calida  singu- 
lto diebus  datur.  Pro  rigore  eutem  temperatami  componitur  oleum, 
balsamita  aquatica,  mentastrum,  pulegiuro,  viole  din  cumoleobul- 
liant  et  projectis  berbis  spinam  et  tiblas  oleo  auge.  Post  TU  »cc«- 
slonem  sic  purgabis:  poiipodium ,  agaricum,  anisum,  feiiiculu» , 
ameos  et  reuponticum  trita  Tortller  bullias  et  in  colatura  -  Il  in- 
dorumcnm  oleo  rosaceo  vel  violaceo  priuaablutorum  ponas,  nana 
cola  et  da<  Nobili  bus  vero  reubarbarl,  sene,  aneti,  fenicuti  bulli»' 
et  cum  sirupo  acetoso  nostro  de  mette  vel' da  zuccaro  da.  Soni  »u- 
tem  multi  qui  ab  estate  usqne  ad  hoc  tempus  perveitiunt,  quapro- 
pter.multum  debilitantur,  quibus  medicina  da  ri  vtdetur  centra  rj- 
tionem;  hos  ad  balneum  docimus,  nec  inextremo  solio  sed  io  lepi- 
do collocamus,  et  resumpta  vfrtute  atque  corroborata  in  ipso  Ul- 
neo  vel  in  domo  calida  que  bene  riausa  sii  undique,  vomitum  pro- 
vocami» sic  :  Atriplicis  semen  tersa  ~ H  et  super  eas  calìdissiDum 
inluudas  aquain  et  cum  d ulcere  aupradicto  offe  j  Nobilititi*  >eio 
ita  compone:  poiipodium  ,  agaricum,  sene ,  aneti ,  feniculum ,  se- 
men citrali,  tnelonis,  cucurbite  bullias  et  in  tali  «qua  si rupum  com- 
pone. Istoaulem  singulto  diebus  post  VII  accessi  onero  ulere.  line- 
re  similiter  occurrat,  preter  minutionem,  curati.- . 

De  quartana.  —  Contingit  aliquando  coleram  adustam  io  epate 
etili  splene  nature  cursum  eccedere  et  quartana  in  focilj  sed  cuoi 
a  splene,  ipse  intumescit;  cum  est  ab  epate,  non .  Sive  a  splene,  si- 
Te  etiam  ab  epale,  urina  tenuto  et  rubea,  valuti  in  tercìanarìis;iKV 
oertiflcari  valemus  nisi  ore  pacientis.  Dicamus  de  quartana  epatii 
io  estate  orla  ad  reliqua  transituri.  Dietantur  ut  lercianarii,  pre- 
ter  vinum  ;  sirnpum  acelosum  singulto  diebua;  ab  ipso  principio 
minutione  ulanlur ,  solutiva»  medicina»  non  damus  propter  epotls 
debilitatelo,  ne  nobia  eieniat  quod  conUogit  cui-. 


4M 

meo  esercu  rial»  et  pero*  oM  per  diate*»  larice  ♦  eel 
bceom  cuoi  tocco  merairialis  Idem  fedt;  de  ohe  ita»» 
ibceo  predicta  loca  poterle  perungere,  fneseniationea  fe- 
ri ter  ìd  die  ut  materie  diritetar  ed  inferiore ,  opertet 
nativa,  fiolis,  papavero  et  ainilibm.  Propler  aitiaa  ehm* 
m  de  sandalo  albo  et  rubeo,  portulaca ,  scariola  et  pall- 
ia, tetnen  citroli  #  metoait|9  cucurbite,  cncwerla  el  pi* 
irberi  coque  et  in  eque  Illa  sirupam  cocnpooe  et  sten» 
bere  nequiveris  #  prò  tasoinpnietete  nemfar  eoa  wktk 
in  colatura  airopom  compone*  et  trita*.  Purgete  eae 
i  Muleta  abluta  in  apocimate  viobron.  Cuoi  tinga** 
atperam ,  paHlium  in  panno  lige  et  cani  eo  Hngeeei  eb- 
m  ligno  etiam  vd  canna  rade  ipaam.  Preeipitmls  etiedi 
i  cu»  apoEimate  capili!  Tenerla  cessioni  dori.  Stegola 
m  piilluin  tribù**  cuoi  equa  ad  potandaai;  mitigai  caia* 
ibricat  ioteatine  ai  nimio  calore  affarti  foertnt  ita  qnoé 
tortora  occupentur  v  oleum  roaaeeum  cum  mie  acci* 
q«e  pedis  eo  diligenter  f rice.  Considera  team  ne  in  dio 
|uM  digestioni  repugnans  ofleres  pocieotiboa  ;  natura  *> 
id  bello  affligeretur  et  teoderet  ad  ruinam.  Si  riderla 
vel  XI  diem  urina»  attenoari,  auccorr»  atteonathia  ni 
egritudo  a  natura.  Adhuc  alia  rmtent  qoe  buie  egritadt» 
m  esae  amica,  tamen  tue  cummittimus  eiamioatioiii.fi* 
■  tigna  digestioni*  et  de  qao  fluere  sanguinee*  futura** 
ic  sanguisuga*  naribus  tei  esperuginea  tei  digito*  oppile» 
lem  provoca. 

•  Item  in  spi  rituali  bus  saogukcoiruitipitor  etocotem  po- 
robea  et  spissa  et  circa  superBciem  livida.  Sed  inboedif* 
iretka  quod  il  la  mutatur  post  VII  dica  ;  iste  vero  diati» 
t.  Curabis  istatn  ut  predictam  acuta**. 
SrfMi.  —  Post  sanguine™  de  (legniate  estageodumqood 
itra  putrescit  et  mi  no  rem  generat  emitriteum(  I  J.Nee  iWa 

la  dottrina  doo  é  perfettamente  analoga  a  gialla  degli  «HH  Sa»  ^^     f%r^ 

i  quali  faceTano  dipendere  l'emitriteo  da  doppio  amara,  uao  uba  ai    ribC^**   JL//  y 
ilio  i  Tasi  •  l'altro  fuori  i  tali,  come  ti  noe  rUetare  dalla  dottrioo    •^T      -t~Jw-À 
tee,  di  G.  Afflacio,  e  di  Petronio,  che  ai  leggono  ael  Tea».  II.  p.   0+*  +*  *  Sf 
r6e  a  761.  Gentile  da  Fuligno  Dell'Opera  E»p—Uié  ntptr  frtmé   /*//*€—•*'*    * 
is  Jvicenne.  tentili*  i5i4  «I  Uh  JF.  Fin.  /.  Trmct.  JF.  Cam.  f*9Y  , 

m*.  i4t  espone  an  ch'egli  la  dottrina  de'Selaraitaai  ia  quarte  par   *^r  ^SG+^  —M~ 
itiderandum  quod  antequam  libri  Calie  ni  ai  Atìaaana  veoireatad  .  .     ^"'r-^ 

olia  emitrile*  multa  fiebat  diflicultai:  di»i»erunt  varo  Salernitani  a-    /*-r     ##    «4    \  * 
in  aiajorem  et  mi 00 rem  et  mediani:  et  in  hoc  discordati  tant  Pia-  /  J 

iasioni  rio.  Posuit  nerape  Pantionariufl  quod  maier  emitrtteas  eoi 
quartane:  minor  quoltidiane:  medins  tert tane. SalerniUai  vereae» 
od  maior  amitriteus  eat  quando  colera  patrefit  iatai  at  mainare!  ia 
or  quando  colera  putrefit  intus  et  flegma  e&tra:  media  quando  Ba- 
ll intuì  et  colera  extra:  et  omnia  hec  inni  dida  panca  utititatie. 
ih  te  in  ni*  riictis  prolixare  queral  Gtloertum  AngHcum  ».  —  Cuti 
coooteero  le  dottrine  di  Piatendo  ,  della  quali  qui  parla  Cantila  , 
ria  netta  Prmcticm  tre**  oompcean  natie  apara  di  eWpufiane  A*> 

>»«*o»t  j>cr  Jactùum  Mgt.  1MJ9L  CCF% 


A 


4M 

sor  pam  et  frigidaì  et  lincerai  famfter.  gei—ab  —■■■»■*■ 
■otto,  ned  Ihkd  panini  ne  t irto  uefafliletar.  la  ■riaffila  abreeaai 

acetosuia  dimus  el  pio  «Uditale  epithimala  Erigida  epati  sapri- 

rie.  Diete  istorili*  sit  pani»,  eqea  bene  eotta,  portulaca,  sari»- 
betuca,  cucurbita,  ut  hi  acuito-  Ficfcis  sirununi  de  sandalo  libo 
et  rubeo,  seminibus  portulaca,  aneti,  feniculi,  berberi»,  nubibt- 
TÌ  ;  psIIKum  et  xiiccaram  jiragMetfatoiingulisdiebus  ulanlurpta- 
■ter  celoris  repressione™  et  sltim  iatoler&bitetn.Succum  etiaiMa* 
rlole,  porlufoce.  apri,  fenlcull  et  semini  aneti  in  stagnato  M*e  bui- 
lire  faci»  ad-  daritatem  et  cola,  etani  luccarum  adjungc  et  toc  ti- 
rumini  el  da  Purgato*  boi  tempore  competenti  cum  cascia  Ifatula- 
ta  et  tamarindi  inapoaimateTiobceoabliitis  usq.ue  ad  mcdii-taleo 
aututnpni.  A  medlelate  autumpnl  in  aotee  tali:--,  est  uriua  ut  su  fra- 
dicia. Dieta  ail  situili).  Pro  materia  filile  «-alida  simpo,  acetoso t- 
tendum  est,  oocHoolbm  eliam  ti  reerlbt  necessarie.  Purgati*  Ai: 
potipodium,  iene,  aoeti,  fetricull,  semea  eitrolf,  melonis,  cucurbita 
ballila  et  io  colaliire  mlrobotenoruuì  pone;  mone  cola  et  da.  la làa- 
■eet«ereilmllemceinamiislRnMiiUB;aedno(&quod  uocliuseitì 
aer  et  «inolio  isti  muHam  conrerunt  egritudini. 

De  mmMmìi  /boriimi.  —  Hujua  tn  principio  I radali»  nummi 
fatui  et  extra «ulrefieri  gencritque  divani  ex  eh  egritudine*  bri 
dhrfmm;  ud  cum  nostre  siili»  onkionh  de  est' rinaecis  plenario pr* 
eurrìt*ét,ad  intrinseca*  f alHudmes  dehine  t'rrutsmigr  emù*. Cuna* 
temexomnlhimoraeiaeerbetioaeforluntur,  de  sanguine  adi» 
•eoa  qui  Tn  epate  atout  tasis  mulahlr  dicendum  est.  Corrumpihv 
ergo  fa  epate  rei  vasli  eslalN  tempore  et  slnocharn  facil.  Urim  re- 
beo  est  et  tphaa  attua  per  tolum  eojQalb  In  spiritualibus  vero  ùul 
■rlna  rabea  et  sphaa,  circa  luperBciem (irida;,  et  tonc  sinocb*  ia- 
iatifa  dicitori  de  tata  ad  preaeos  dimttlamiis  ad  sinocham  Imma* 
ri.  (Igne  auleta  linochi  hec  suat:  dolor  fronti*,  oculi  nibej.xteefc 
etfaas  htia  eomnatiuatur ,  noe  mlrum  ,  eum  onterior  para  a  sangui- 
me,  posterfor  a  (legniate,  delira  a  colera  ,  sinistra  a  ntclancoiia  di- 
aponatur.  Claris  a  principio  mluutlone,  considera  tamon  camue- 
gritudinh  nociva!  »el  juvatifM,fetacilIcet  si  etas  tei  f  irtiu  perai- 
serit:  da  etlam  lirupum  acelosum  ;  dieta  sii  satis  per  tenui*  utqiw 
fa  TI)  crisi,  ul  mica  pania  ter  abbiti  In  aqua,  portulaca,  laeth,  «ci- 
riole, prona  damascena;  fintini  non  bibaut  net|ue  carne*  ciimMmt. 
81  vero  noveri*  XI  vel  XIIII  crisim  futura  m,  nun  iibluas  in  oqua  fa- 
Sem,  quia  mini»  tribueret  nulrimentutn  et  oalurti  de*trli«- 
camberei.  Facias  epithimala  de  sandalo  albo  et  rubeo,  »iotb ,  ear- 
tulaca,  toc  tu  ce  seminibus;  fatai  diatempereiitur  curo  oleo  rowcwrf 
plagella  intincta  epati  el  fronti  sepiasime  mutando  euperpmitur 
Cum  isla  haberenequiveri»,  aliis  otaria  ;  psilliurn  io  equa  pone  et 
aupermitte  pannum.etcum  psillium  panno  adheserit,  epati  wnci* 
ponatur  et  fronti.  Succus  aolalrf  Idem  procurai ,  et  succi»  terrai- 
ciilaris  et  sempérfive  cum  agreata  diatetnperatn»  non  nielli!  o»' 
feri,  et  succus  cressula  minori*  limilfter  Si  nega  tur  oIKcium  i«- 
tris ,  stalia  aMlvam  com  sale  et  cu  labro  buUias ,  ot  cubia- 


J 


461 
b  eo  removeas,  relde  eoim  stornatolo  ételpat.  Dieta  sit  uJde  te- 
ak, penis  tantum  et  aqua  osque  ad  XII  dies,  io  VII  dieoichil  fare 
laosas  ,  a  VII  in  antea  meliorctur  dieta.  Urina  io  blk  spiata  et 
abrefc.  Cum  spissitudinem  videris ,  vomitum  provocabb  ;  vel  et 
wpradictis  \el  eiiem  etriplicis  semina  tere  el  calida  supertyarge 
t  ealaioram  tribue.  Cesteria  etani  eia  facimui;  malvans  cum  salo 
«llias  et  in  colatura  succubi  mercuriali*  addas  et  inkias  ;  tei  li 
ali  apoti  mate  eloes  distempera  et  inice  ;  vel  io  eodem  apoiimata 
algemmam  ctim  rosaceo  vei  violaceo  distemperatum  adjunge  cena 
•eco  mercuriale  et  inice»  Multociens  autem  yeram  Galieoi  dia- 
esuperatum  vet  benedictam  acutam  in  iti  in  ut.  Statini  io  quarta  die 
empore  considerato  oportutio  9  oxiraei  vel  frìgidun  efertuarium 
cltriferom  sarracenicam  poteris  competenter  offerrr. 

Ito  mmvri  cmitriteo.  —  Itero  intus  et  extra  flegma  putreacit  io 
faoe  et  minorem  faci!  emitriteum  ;  cujus  urina  spina  ast  et  pa- 
lai colorata.  Dieta  sit  panis  et  aqua  cocta  et  iofrigtdata  ,  viuum 
im  demus,  niiuuliooem  non  facimu*  si  locus  ffuerit;  oxiaiel  damila 
m  principio,  quod  ita  componi  tur  :  radicesapii  •  fieniculi  et  aoeti 
eaaioa  io  aceto  bullias,  deinde  tanlumdem  mellis  in  aceto  pooe  el 
li  coosumptionem  aceti  bollire  desine  et  cum  calida  tribue.  Glia- 
cria  etiaro  de  polipodio  ,  malva  ,  sale  et  oleo  rosaceo  vel  violaceo 
wo  succo  merturialis  vii  blete  juxta  illos  exerceas.  lo  quarta  au- 
cm  die  sic  purga:  polipodium,  anisum  ,  feniculum  io  aqua  bullias 
i  io  colatura  dtrioos  ponas  et  tribuas  supradicta  disciplina,  et  isti 
Mritocieos  teudunt  ad  lippotomiam,  quibus  ut  materia  non  omMI* 
ilieetur  olirne!  *el  tri  Te  rara  sarracenicam  aut  electuarium  frigi- 
lum  dsmus.  Si  <|uis  opitosuerit  quare  iste  tribuimus  cum  sint  fri* 
(ida  et  tempus  similitei  et  materia  ,  respondemus  sic  :  iste  siqui- 
lem  secundum  medici  voluntatem  ducunt  ;  si  parum  tribuunt  ita 
espoodent,  m  mullura,  similiter;  uec  purgant  nisi  penuperfloum 
eieoiunt,  alia  vero  ,  ut  benedicta  acuta  »  non  soluto  quod  super* 
luum  iii%eniunt  ,  purgant,  verum  etiam  remoto*  dtssolvunt  et  vi 
tttraotita  revocanl  humores.  In  VII  vel  V|  lidie  purga  ees  levi  pur- 
ptiooe,  ita  tameo  ut  alicui  medicinam  dare  non  videaris.  Cootio* 
(it  multociens  acuiute  materie  hominem  cito  mori;  ita  ergo  loce- 
te tam  in  liac  cjuam  iu  alias  ut  tibi  non  imputetur  :  reubarbarum 
tereet  cum  sirupo  rosaceo  vel  violaceo  per  noctem  dimitte,  mane 
Dolo  et  tribue.  ^i  inoturo  et  sensum  amiserint,  liciuium  in  amurai 

S  deinde  accende  et  extinctum  uà  ri  bus  appone  pacieotis  ut  fa- 
procurel  Cornu  vrcinum  accendes  et  extinctum  naribusUl] 
Hndoiiquatum  ;  idem  procurai-  liominis  captili  acceosi  eT juxuf 
aares  extincli  similiter  operantur;  vel  licinium  terebentina  tatto* 
cium  et  accensum  ,  |>ostea  nari  bus  extinctum  non  minus  virtutis 
bébet.  Eodem  modo  providemus  in  vere  laboraotibus. 

De  meato  emitriteu.  —  Deinde  transearous  ad  medium  emitri- 
taim  qui  de  colei  a  lutus  et  extra  putrefacta  geoerari  babet.  Cuoi 
luiem  de  mateiia  Coniaci  habel  licri,  levius  curatur  quam  si  6at 
le  materia  >  a  so  rum  et  cpatis.  Materia  existeote  io  vasta*  urioa  ni- 


MHnw 

m 


460 

aneatinius  qot  eoteram     tra  et  1 le>  tamari  cai- 

trite»  ante»  aaserunt.  Si  i  extra  e  te  lercio  ' 

cium  diem  Maritimi  beerei,  qw  i      e  ;it   Si 

flegma  esset ,  orini  nlmio  colore  coior&ia  redoeretur  et 
etiam  prò  materia.  Restat  ergo  flegrr»  intus  et  extra  pwtrtitntt 
minorali  emitriteum  (generare.  Qiìod  miteni  de  Qegmate  pottua» 
gnlnem  agirnus  ,  dignitatis  prii  legio  fieri  non  negatimi  Poie*t»> 
nlm  ex  flegmate  sangui»  generati  et  etiam  deficiente sangui»*  wr- 
poi  valet  suslentare,  quod  ab  alila  humoribus  peres  ri  pum  esse  ti- 
dotar.  Cam  eutem  intus  et  extra  putrescit,  sigoa  hec  sunl  :atm 
spiata  est  et  subrubea  et  per  totum  equalis;  latita  et  tiarium  tua- 
mitates  omnI  die  tangenlibua  frigida  occurrunt,  aut  in  Vii  te) ìa 
IX  aeu  alia  aliqua  bora  diei  tane  ?ix  poteft  perei p»  imi  kmUìWo 
penero  tetur.  Nota  tamen  quod  de  pauca  materia  et  multo  calore 
nunqoam  hujusmodi  febrem  fieri  contingit.  sed  sepiu*  aiit  ile  multi 
materia  et  multo  calore  aut  de  multa  materia  et  panca  calore,  la 
ealate  aiquidem  propter  multarli  materno)  ctcalorern  eii.niumii- 
npom  acetcAom  ab  ipso  principio  tribuimus.  l'iebotornum  euw 
minime  negamus  :  tamen  juxta  ipiam  febrem  medicine  benditi» 
nature  anccurras;  iltrs  non  cu  itleas  qui  diclini  :  lercia  lui  cui- 
ctb  etc.  Dieta  lit  |  Is  et  a  portulaca  et  similia  ;  romenud»- 
nm  aaalot;  elisie      »     h  itur;  aliquatìtutum  anroen  acriun. 

scillcet  de  polipoaio  ,  re  et  panini  coloquintide  ìnteriurU  ;  in 
quorum  apoiimate  sali  et  s  tua  mercuri.)  lem  pone  etnia». 
poat  quarlum  diem  poiipodii  ,  «afsum  ,  fenici]  Ima  bulli*»  ci  n 
tali  equa  casslam  Bstulàtam  boi  is  et  tribuas.  Sunt  sulem  aonaain 
qui  wrecundia  non  patlunturc  leriti,  qurhua  da  prò* Mere diBausi 
esse  duiimua:  polipodium,  aneli  et  fenicull ,  seariole 
semen  citrali  ,  meloni*  et  cucurbite  bullimu» 
sfrupum  componimuj;  sirupus  enlm  Me  ducit  eoa  ter 
multimi  juvot.  In  lutisi  n  <  rlludinihii*  lfll<* 
tempora,  principino!,  auf        .  nt  atnlum  et  declinstioaem. 

do  multa  est  materia  ,  incipit  egrilu  !  o  et  usqiiead  II  II  prò. 

tur:  A  quarto  usque  ad  VfltegmentAliir:  n  Vii  jn  «il  Mal;  ah  S 
In  XIIII  rei  ad  bonum  vel  ad  mainiti  declinotio  putjeetatur;  U 
ergo  fideris  juxta  XI  diem  slgna  salmi*  ,  jiixih  \||||  judlcesaal 
tatem.  Si  vero  sudor  fuerit  anxiua  ,  febre  non  deficiente  ,  ab  U 
usque  ad  SII  II  significati]!-  ttbi  naturai»  ex  lolomalerwinulitat- 
clvam  non  posse  eipellere.  et  sic  muli iplici tute  cedit  subact»  ;  to- 
rneo juxta  VIUseu  IX  *el  X  rei  X|  attenuatili;  et  juvativbsao** 
rendum  est  nature  ;  a  XII  in  antea  silentium  baberc  nwltu.  al 
Pene  transieram  quod  primo  loco  foerut  ,  scilicet  coloquintato  • 
vfolat  io  aqua  bullias  et  in  tali  Mainiate  mirabolano*  pone  el  ln- 
bue.  In  aliisfebribiisestivale  iram  usque  ad  medietatem  auUi*- 
pni  pretendimun.  Multa  raatei  exìstente  rum  multo  calore  tot- 
nutione  fungaris.  Si  vero  ta  fuerit  materia  et  calor  ouidinif . 
sanguinerò  tranere  interdi)  a,  debilitaretur  enim  esitar  nalnri- 
lia  et  infirmili  wccumberes.  dì  imam  acetosum 


ftenaajaaa 

m 

Unum  >:■  I 
llll  nuli 


n  triljua!  CI  «M    | 

1 


461 
b  «o  femoteas,         enim  stomacum  dissipai  Mote  *it  valde  te- 

panis  latitui  et  aqua  usque  ad  XII  dies,  io  VII  diemchil  fere 
*e  VII  io  e*  melkiretur  dieta.  Urina  io  htis  sptssa  et 
pfajrafc*  Cum  spissitudinem  videris ,  voroitum  provocabis  ;  Tel  de 
jfradktis  mA  eiiam  etriplicis  semioa  tere  et  calida  supenfyarge 
kceletoram  tribue.  Cesteria  etiam  eis  faci  mire;  malva»  cum  «ale 
djHes  et  in  colatura  succum  mercurialis  addas  et  inicias  ;  vel  te 
m  epotimete  aloes  distempera  et  inice  ;  vel  io  eodem  apozimate 
jfcsaimam  cum  rosaceo  vel  violaceo  distemperatum  adjuoge  com 
|0W  inercuriulis  et  inice»  Multociens  autem  jeram  Galieui  dia- 
tam  vel  benedictam  acutam  inicimus.  Statim  io  quarta  die 

re  considerato  oportutio  ,  oximel  vel  frigidum  electuarium 
le  traforarci  sarracenicam  poleris  oompeteoter  offern». 
ri  P*  minori  emitritto*  —  Uem  ìntus  et  extra  flegma  putrescit  io 
ime  et  minorerai  facit  emitri  leu  ni  ;  cuius  urina  spissa  est  et  pa- 
fcpieolorata.  Dieta  sit  panis  et  aqua  cocta  et  infrigidata  f  vinum 
jfc  dpnus,  miouliooem  non  facimu*  si  locus  fu  eri  t;  oximel  damus 
jMprfeeipio,  quod  ita  com  poni  tur  :  radicesapii  ,  feniculi  et  aoeti 

EMpfea  io  aceto  bullias,  deinde  tautumdem  mellis  io  aceto  pone  et 
HeWMMmptiooem  aceti  bullire  desine  et  cum  calida  tribue.  Clia- 
i  etiam  de  poli  podio  ,  malva  ,  sale  et  oleo  rosaceo  vel  violaceo 
eneoo  mercurialis  vel  blele  juxta  illos  exerceas.  lo  quarta  au- 
die  sic  purga:  polipodium,  aoisum ,  feoiculum  io  aqua  bullias 
Afe  colatura  cilrinos  ponas  et  tribuas  supradkta  disciplina,  et  isti 
ìnttodeos  teuduot  ad  lippotomiam,  quibus  ut  matèria  noo  multi* 
jNeetftr  eximel  >el  tri  Te  rara  sarraceoicam  aut  electuarium  frigi- 
Imi  damus.  Si  quis  opposuerit  quare  ista  tribuimus  cum  siot  Tri* 
e  et  tempus  similiter  et  materia  ,  respoodemus  sic  :  iste  siqui- 
secuodum  medici  toluntatem  ducunt  ;  si  parum  tribuuot  ite 
itppoodeot,  si  mullum,  similiter;  nec  purgaot  uhi  penuperfloaria 
Jptoiuot,  alia  vero  t  ut  benedicta  acuta  ♦  non  soluto  quod  super* 
feum  iuveuiunt ,  purgant,  verum  etiam  remotos  dissolvuot  et  vi 
fltractiva  revocaci  humores.  lo  VII  vel  Vili  die  purga eos  levi  pur- 
pliooe*  ita  tameu  ut  alicui  roedicioam  dare  oou  videaris.  Cootio* 

6nwttociens  acuitale  materie  homioem  cito  mori;  ita  ergo  ibee- 
lam  in  liac  quam  io  alias  ut  tibi  non  imputetur  :  reubarbarum 
et  cum  si  ni  pò  rosaceo  vel  violaceo  per  ooctem  dimitte,  maoe 
et  tribue.  Si  motum  et  seusum  amiseri nt,  licinium  io  amurai 
deiude  accende  et  extinctum  oaribus  appone  pacieotis  ut  fa* 
procuret.  Cornu  yrcinum  accendes  et  extinctum  oaribusteli 
liquatum  ;  idem  procurai.  Hominis  captili  aoceosi  et  juxta 
extiocti  similiter  operaotur;  vel  licinium  terebentina  intio* 
tuoi  etacceosuro  ,  postea  naribus  extinctum  non  mious  virtutis 
libet.  Eodem  modo  providemus  io  vere  laboraotibus. 

De  medio  emiirìteo.  —  Deinde  traosearous  ad  medium  emitri- 
eom  qui  de  colera  lutus  et  extra  putrefacta  generar!  habet*  Com 
tutem  de  materia  btomaci  habet  fieri,  levius  curatur  quam  si  fiat 
le  materia  vasorum  et  cpatis.  Materia  existeote  io  vaats>  urioa  ru- 


, 


Imi  et  tewjta  «t  et  per  totani  adorilo» 'mina tur  par  pertinew  ti 
nigredmem-  8ed  quoconque  nodo  flit ,  officiosus  inveniarìs  jmU 
tofirmum-  Dieta  ait  pertenula ,  ot  ratea  jMnjs  tur  oblula  in  aqu  ; 
fini  usua  iuterdiottur  et  cambini  ;  strapom  acelosum  tributi ,  et 
Blateri!  epatia  et  vatorum  cogniti,  de  nitrire,  id  est  mediana  »«a 
destri  brachii  sanguineo!  duca*  ;  fomentatici nes  non  ilesini  de  nul- 
ti,  v ioli»,  mirto,  papavere  et  slmiHbu»  circa  pedes,  isti  antern  a- 
lorem  patiuotur  per  totum  eorpua;etiom  aìtim  intolerabÌlem;ctpiit 
radi  debet  et  oleo  rosaceo  inrondi.  Iterasi  sandalum  album  et  rv 
beum,  «emina  portulace  ,  taciute  ,  ecariote  ,  tere  alque  cura  mcm 
Mlatri  distempera  et  pennuto  intincium,  prera«o  capile,  superino. 
de;  quibus  deficientibus,  solatrnm,  merco  rialem,  cxewularnrnino. 
rem  ,  vermicularem  ,  planlaginem  .  aempermaro  tere  et  soccoii 
ex  prime;  et  in  tali  succo  plageltas  intinge  atque  capili  et  lirapuribo 
et  fronti  superpone  ;  idem  facit  epati  et  cordi  ut  eorum  calidiua 
temperetur;  prò  cerebri  humectatìone  io  naribus  Oleum  nxaotta 
pertransjectorium  iofunde;  pattern  caput  admoveat  pelvi  aquiur 
gìda  pieno  que  cura  alio  Bine  jnlermiiaionc-  suspeudendo  cvagitrtui 
ut  aer  tempf  relor  et  cerebri  siccità*  remitlatur  ;  prò  tompno  ni- 
pever  oigrum  ,  violai ,  malvam  ,  jusquiamiim  bullias  etcamtqo 
pedes  abitua  ;  herbes  beoecoctas  capiti  appone  ,  et  Caci»  prosi" 
quodauperius  diximos,  vldellcet  psilllum  in  equa  pone,  mane  art 
et  io  colatura  sandalum  album  et  rubeum,  semina  portulace ,  bi- 
luce, cucumem  ,  citroli  et  meiosi*  bullias  et  cola  ;  quiboa  o*tu 
lo  tali  «qua  param  reubèrbarl  cum  succerò  io  sanilo  pone  et  sira- 
pum  conpoae  ;  facto  sirupo  camphoram  adde  et  tribue  ;  linguant 
aridan  cum  psillio  lava  et  cani  iigno  *H  canoa  rade,  U  ventri* 
provoca*  officlum,  utaris  supposllorlfs  ,  mercurialeoi  cum  amati: 
tere  et  facto  magdaliuncoto  Mippone;  Item  de  sale  et  melle,  «I  & 
■ale et  xuccaro,  «et  de  salgemma  ,  rei  de  sale  puro  ,  tei  de  alo», 
vel  eliam  de  diagridio;  medulla  aambact  tn  felle  tincto  multum  et*- 
fert.  Album  porri  limili  ter  inunctum  idem  focit;  fei  caprini!»  »c- 
eum  tei  taurinum  almiliter.  Capitelllum  cum  sevo  tauri  minMl- 
ter  ducit,  akut  auperiui  diximus;  rei  fadas  riistoria  de  malva,  ale 
canUbro  cum  succo  mercuriali!  et  Mete;  vel  in  tali  apoiimateas- 
siam  Batulam  lava  et  colaturam  per  ellitere  in  ice  Qoamdìu  oriti 
tenui»  fuerit et  rubea,  non  alarla  purgatone,  sed  tantum  repr«i- 
vto,  ut  oleo  violaceo  super  frontoni  et  epar  et  cor  apposito  ;  «■ 
ceperit  inspissari,  elecluerium  frigldum  tantum  dabis,  et  non  Uj: 
farMO  prraceoicam  oec  oii  laiativum  ;  quarc  ?  quia  in  electw™ 
frigido  scamonea  decoquitur  etamittlt  ferocitalem  suam;  seda» 
hoc  Bt  io  allqoo  illorum.  Si  vero  forte»  fuerint ,  ita  purgabis:  a- 
piilum  Veneris,  violai,  ceterac  bullias  et  fn  tali  colatura -f-  HI  u**- 
riDdorum  et  II  cassie  Ostale  abluaa  et  ad  potandum  tribue;  vd  jo- 
lipodlum,  capillum  Tenerla,  ceterac  et  cassiam  Hstulam  et  lamirin- 
do*  aupredicta  disciplina  largiarh  ,  agrestam  et  oleum  rosaw* 
super  caput  pone  et  etlam  capriolos  vitis  similiter  trito*.  Si  caput 
ftigidun  babet  frigidftate  vel  vbjeotitate  lmmorum,  totum  corp« 


463 
plidtftt,  modini  spii  cura  ola»  romeo  distempera  et  intinge  pan* 
Mpa  el  ospiti  appone. 

hi  euturopoo  urina  teouis  et  mbea  atque  per  totem  equa!  is.  Die* 
le  sft  penis  et  aqua,  scariola,  portulaca.  A  principio  utarb  infero* 
|ijjm  de  vena  predici*  ,  simpo  acetoso  aingulia  utaris  diebos  ;  fo- 
■esUcianes  non  differas;  clisteria  facies  ut  sompnaracapiat*  opkm» 
paQuiemum,  papafcr  album  et  nigrum,  semina  lactace,  portulaca* 
spcwrtrfte,  berberis,  gumam  arabicam  tere  et  in  pulverem  rediga» 
hfmie  distempere  curo  lactemulieris  vel  albumine  ovi  et  fronti  at» 
pe  timporibus  appone;  facies  et  aliter:  succum  jusquiaroi  •  papa* 
iffis  albi  et  nigriv  succum  vermicutaris,  sempervive*  crassule  mi- 
SSfi*  et  malve  ,  lacluce  succum  et  scariole  et  portulaca  et  soiatri 
gìe  non  et  mandragore  et  omnes  succos  frigidarum  herbaruro  ac- 
Jpe  et  spongiam  intinge  et  super  ignem  suspende  et  ibi  siccetur  9 
|M4tea  intinge  et  eodem  modo  facias  quo  ad  lolum  succum  ebibat, 
pp  (peto  repone  spongiam ,  cumque  opus  fuerit  iusqoiamum  ,  pa- 
Igwer  album  et  nigrum  buliias  demura  ita  quod  aquam  non  Un* 
gìt»  sed  eius  vapore  tmmecietur  ,  super  caldarium  pooas  cumque 
IpMCtetfi  fuerit,  capiti  superpooe  et  de  aqua  fila  fomentabis  pe- 
llet tibias;  paritaria  etiam  trita  et  occipitio  superposita  sompnunt 
iMfocst  et  tnuhum  ju*at.  In  quinta  die  purgabis  ita:  polipodium, 
HMSf  aneti,  feniculum,  ceteroc,  violas  buliias  et  in  tali  colatura  mi- 
^manos  pone  et  tri  bue.  Sesta  autero  die  sirupum  acetosum  Uri* 
mass,  lo  VH  si  habuerit  crisim  v  txMium  erit  ;  sin  autem  in  Vili 
top**»  Ha  eis  fucias;  celerac,  capillum  Venerts ,  viulas  ,  nenutar 
%  reubarbers  in  aqua  buliias  et  in  tali  colatura  sirupum  compooas 
vm  macero  quem  pacietiti  propines.  In  nono  autem  die  cum  apo- 
Ipate  snpradicto  et  cassia  Astuta  et  tamarindis  eos  purgabis.  Si 
pm  jnxta  decimum  diem  videris  urinam  spissam,  contagia*  ad  ali- 
as» curaro,  neemateriam  persudorem  purgari  expectes;  si  im- 
pt-tenuis,  juvabis  naturam  sic:  melvem  vtoleceem,  mirtum  io  aqua 
afltyaset  super  aquam,  Ha  tamen  quod  non  tangat  eem,  partente* 
iftepe  facies. Unctkmes  non  desint  et  alia  omnia  que  Ubi  fisa  lue* 
ppt  necessaria.  Istis  medio  emitriteo  laborsntibus  seva  accidentia 
pptinguot:  quandoque  freoetici,  quandoque  litargici,  quandoqua 
pnliaci ,  quandoque  alia  quasi  passione  rumpontur.  Si  autem  v  i- 
ffia  quod  loqueiam  subito  amittunt  et  stupidi  efficiuotur,  aqqafll 
amasm  super  fectem  sparge.  Si  vero  cognoveris  quod  oculis  spar- 
li leboret  ex  siccitate  cerebri,  oleum  rosaceum  vel  violeceum  cuoi 
Wtmmento  quo  pueri  aquam  spargunt  naribus  infunde  vel  caos* 
Imam  tritam  naribus  insuffla;  pedes  etiam  fortiter  frices  de  eleo 
Maceo  cum  aceto  et  sale  bullito.  Contingit  muHociens  quasi  li* 
irgioos  disponi  et  falso  sompno  opprimi  ;  quibus  ut  excitetur  esa- 
lai fetidam  naribus  applicabis,  vel  serapinum  accensum  et  extio* 
Imi  f  vel  amurcam  ,  ut  supradiximus.  Isti  autem,  ut  supradixt- 
ms  ,  frenetici  sunt ,  quod  testatur  eorum  insania  et  quod  aliena 
cuotur.  Urina  istorum,  si  flaut  frenetici  aote  Xliil  dieni»  alba  et 
smi»  apparet.  Si  vero  post  XUU  diem,  atiquentuluns  colorata  et 


■pina  reddltnr.Hec  est  nte  XlllI  i 

veluti  io  IX  aut  (a  X,  vel  in  ai,         :  a  est  et  indige- 

sta, ideoque  urina  lune  et         ;  i        \llll  v\-iu  ilicm 

materia  dissoluta  est.  ideirco  api  sa  rendita  r  et  rubea.  Quibos 

gali  uni  e*  lacera  tum  preraao  capite  appone,  vel  caluluin 
vel  pulnwnem  arieti!  calidum  ;  vel  socco  apii  plugellam  intìnge  et 
superpooe  eis;  (alem  facies  purgatiooem:  pòlipodium,  malvai,  »io- 
las.ceterac  builiaiet  inaqaalalit  iinarindortim  —III  et  cassie  Twin- 
Io  1  tantum,  quia  ealide  compiei  tonis  est  lava  et  tribue.  Ili»  fw 
tìbus  exiilenlibus,  oximel  vel  triferam  serraceli  icara  ,  vel  eteclua- 
rium  frigìdum  dareoon  posine  mi».  Aqu.im  ad  potandola  sic  a> 
cias:  ordeum  in  aqua  rontina  pò  as  et  cum  eo  rosas,  viola»,  prua 
damascena,  mannaro,  esularli,  jujube  et.  no  ni  far  (  sic  )  et  genttlea 
ad  medielatem  bulliss  et  ab  igne  depone*  ;  isla  enins  aqua  non  *>- 
lum  medio  conferì  emitriteo,  verum  eliam  aliis  muli»  passiuath'a. 
De  hsc  enim  materia  homio  hieme  infeslantur  quorum  urini 
rubea  est  et  tenui*.  In  principio  sirupum  acetosum  dama!  elio 
prima  die  vel  aecunda  mEnutioue  Tunfimur,  circa  ipsiim  tenne  die- 
ta indicetur;  ut  venter  provocelur  clisteri*!  fiant  de  malta,  ridi*, 
Meta  ,  sale  ,  et  in  spollonate  sue  uni  mercurialis  poue  et  inice.  Il 
V  vel  Vii  die  vomitato  provoca  tee  dilatali*  prò  materia  stonaci 
de  aurino,  molle,  velde  atr  ,  vel  de  auprodictis,  prìu*  tinnì 
domo  magnum  calorem  redaen  i ,  vel  In  balneo  idem  Tacere  dm 
BegamusQuod  sì  superiora  lareneqniverint,  per  interiora  duo* 
Materia  sic  laeta,  polipodi  reti,  fenlciilum,  capillum  Venerii, 

ceterec  io  aqua  bullias  et  in  e  i  ara  mlrobolonos  sblulos  cu»  *o 
rosaceo  vel  violaceo  ponal  et  tnbuas.  Contingit  muUc-rieiw  qwod 
nec  filtri  javantur  auiiliii,  qulbus  forllbus  existcntibus  mime),  tri* 
feram  urracenicam  vel  electuarlum  frigidum  dare  poleris.  Sed  quii 
Iste  prò  diagridio  auslera  videnlur  ,  trifora  Coptionis  eis  amiVu- 
mur  quo  sic  01:  violai,  cai  Tenerla  plenarie  In  aqua  butlisw 

et  iu  tali  colatura  sirupi  i  on  imns  coi  pulveres  trifore  urract* 
ilice  admiscenlur  lam  a  cassia  fistola 

riodto.  Illa  auti 
dirla  in  Vili  die  ufi 


et  maona  et  t»m»- 
i  facit  bona  dicere  acqueo.  Si  li- 
ari  ,  signifii'atur  materia  per  indo- 


rem  purgari.  luv     igiiur  Hneolacioiiibus  predici»  ulclli« 

morbus  eiculiatur.  In  aliis  aule  n  preceplum  est  ut  raso  capitele* 
neficia  perciperentur.  Istis  autemnegalur  prò  le-nporisfrigiJtUt*: 
ne  reumatieam  Incurranl  lem.  De  Tomeo lalionibus  predio» 

et  ctistetibus  et  uncttooii  Ut  luum  -Jisponalur  arbilrium.  In 

vere  non  solet  talis  generari  itudo, sed si  coutinget  fieri  esoderà 
curam  precipimui  quam  io  cele  il  temporibus  eiseculi  sìmw. 

Di  ma/ori  «mitrato.  —  Ite  melaocoltem  iutus  ti  extra  pulrs- 
fleti  raro  contingit ,  ex  cu]  iwrafciosa  qualilale  major  mowlor 
emitriteqi  cui  amminiculo  cine  moxsuccurrere  debemus-  Bi- 
glia hec  suol;  motum  et         im  amittunt ab  una  Un  tuoi  h> 

Testaalur  materia-  8ed  quanao  ex  duabus  lui mi .  lune  inci->iunl 

loqui  et  sentire  et  mov eri,  e 


ipnlici  incipit  cum  morM 


465 
M  fòrtiter,  isto  nimto  calore  urgentur.  Urina  rubea  est  pro- 
limìum  calorem,  et  tenuis  propter  siccità  lem  ;  dentea  autem 
ud  tavicem  claudunlur:  statini  oleo  rosaceo  frontoni  et  tini- 
epar,cor,  pedumque  plautas  et  manuum  palmas  etiam  unge* 
ortet;  clisteribus  ter  in  die  vel  1111  ne  fumosità*  ascendat  ca- 
toerebrum  con  tur  bel.  Sirupum  nostrum  qui  fit  de  sandalo  et 
•  frigidis  ♦  ut  superius  diximus  ,  tribuas  per  transjectorium 
tei  cultello  aperlis;  si  videris  quod  non  sit  ei  sufficiensad  nu- 
otala, roicam  pani?  optimi  multocieus  in  aquaaMue,  et  iliud 
un  quod  inde  exierit  ea  v  capite  concusso  ,  supradicio  modo 
iris;  purgabi*  euro  isto  sirupo  continuo,  polipodiov  aneti ,  fe- 
>,  berbens  in  aqua  bu'lias  et  in  colatura  sirupum  componas. 
«lem  ai  curo  aqua  calida  usi  fueriut  ter  vel  quater,  ventrem 

Mal 

i  mufon.  —  Diximus  de  colera  mullarum  egri  ludi num  Beri 
si;  adhuc  eiusdem  humoris  circa  subtilissimas  vel  infra  cordis 
polis  venas  causon  generar!  asserimus.  In  aliis  febribus  quan- 
$  de  materia  multa  et  calore  multo,  et  e  converso  febris  mo- 
•f  aed  infinitus  calor  est  io  ista  et  parva  materia,  unde  lio- 
I  lubent  siccaro  et  os,  et  totum  corpus  ni  mio  estu  disponitur. 
IB  autem  dicunt  hanc  febrem  fieri  ex  sanguine  secundarie  , 
ioòipaliter  de  colera,  quibus  non  contradico,  quia  unushumor 
piatesi  putrefieri  in  venisquin  etaliusaliquiscorrumpaturcuni 
llrioa  eorum  rubicundissima  est  et  tenuissima.  In  principio 
oa  eia  sirupum  acetosuro,  quoniam  valde  attenuai  et  ab  ex  tre- 
parlibus  humores  ad  stomacum  revocai  ;  facias  eis  congruatn 
im  io  estate  obscuram  scilicet  et  undique  clausam  ne  aer  cali- 
glorerò  egritudini  augeat;  pavimentum,  straluna  foliissalicia, 
^  rósarum  ioveniatur;  quod  si  habere  nequivem ,  juncoa  vel 
igi  prosternas,  sed  in  die  bis  mutentur  ne  putredinem  incur- 
;  pluviaro  eis  artiflcialem  compouas  ;  prò  siti  psillium  ter  in 
abluturo  tribuas;  dieta  sit  tenuissima,  ut  mica  panis  cum  st- 
abbila ;  fomeutationes  non  desini  de  malva  ,  violis  ,  rosis  , 
*♦  jusquiarao  ,  papa  vere  ;  etiam  in  aqua  ista  bullita  sirupum 
mere  poter  is;  ut  bene  dormiant  radatur  eis  caput  et  oleo  rosa- 
vi violaceo  caput,  epar,  cor,  froutem  et  timpora  infunde.  81 
D  isti  dormire  nequeunt ,  oleum  rosaceum  vel  violaceum  Co- 
lt jredictum  per  transjectorium  naribus  inicias,  et  etiam  ad 
litacionem  opium,  iusquiamum,  sambucum,  lactucam,  scario- 
portulacam,  sandalos  albos  et  rubeos  tere  ,  et  cum  lacte  ma* 
i  distempera  vel  cum  succo  solatri  vel  cressule  minoris  seu  ver* 
ilaris  vel  aliarum  frigida  rum  herbarum  et  fronti  superpooe  ; 
ooo  liabitis  cum  succis  operare  plagellis  intinctis  et  tuperpo- 
aerem  frigidurn  dupplici  vaseaquam  sublevando  iufrigidatam 
m  et  nares  recipiant.  Magis  enim  valet  frigida  aeris  attractio 
n  frigidorum  stippositio.  Clisteria  non  debent  esse  ociosa  do 
a,  viola,  cantubro,  sale  et  succo  mercurialis,  vel  in  tali  apoif- 
k;  tamanmlos  v blue  et  inice,  aut  prò  medicioa  tribue  tamarro* 
Vvl.lV.  31 


■■  y* 


tios  abhitos  in  dttocUolie  Rida  de  vh  *t  i  rapitti* 
tantum)  «^  turo.  tst;i  egriliirio  juxta  Xi  u  per  radomulm 
Yialur.  Jtoves  ergo  cum  tophino  fenestrate  -adicta  fomentaci 
lindiqtic  lumen  tene  toc  per  lo.  Si  aulem  colericus  fuerH  ,  taf 
ti  pio  paitim  de  sanguine  «bslrahalur;  quare  ?  quia  inverimi 
ni  migli  te  nfotrahatur,  colera  nugmentatur  ;  tanica  bramine  1 
tato  ut  fiitiiositos  exlrnliiilur;  flegmatitovel  sanguineo  panda f 
quia  si  seni  àmguis  abtrahitur,  flegma  augmentatur  | 
tilt  iiitnia  frigirifesiniam  dubis  ad  potandum,  et  boriili 
pattilo  et  vitreo  bl  bilami;  celebrala  bibilione,  pernii mtabta 
vomii  ubi  protocabis.  hi  aliqua  fuerit  adhuc  cura  necemattaf  J 
non  juvautibus,  celeros  roiisulas  auctores. 

De  stucche.  —  In  aineche  autem  urina  ignee  irl  flamine  ti 
derstur,  nec  mirura,  cum  de  sanguine  habeat  fieri  et  de  cabrai! 
ris  mmutionc  et  supradictis  circa  causonidem  in  teli  fuugpitqi 
tudine.         . 

De  (piala  et  Hparia  *—  Item  alie  febres  ,  qoerum  ma  afhl 
alia  Hparia  nunctipatur.  In  epiala  prò  solutione  Degnatici  bum 
vitrei  interiora  videntur  ardere  9  et  exteriora  perle  MliuTjH 
flegmatis  occupata  frigescunt.  In  liparia  exteriori  Citate  diépiS 
tur  a  colera  ;  interiora  vilreo  flegmete  congelati  gtaetaBMr^Ji 
nantnr..  Curationem  in  istis  silentio  commendami». 

De  erralich  febribus.  -—  Alie  febres  sunt  quo  auae  alien» 
tione  alienis  temporibus  mutant  horas,  ut  si  cotidiana  Man 
bora  insurgat  in  tempore  sanguina,  cum  ipsius  bora  lenta 
parte  incipiat  atque  in  nona  ipsius  terminator ,  et  aie 
Isti*  magis  nocet  purgatio  quam  conferai  8i  ergo  in  bottami 
nis  cotidiana  vel  lerciana  seu  quartana  moveatur  ,  aigailcflifl 
sanguinem  iili  humoriesse  commixlum.  Sola  minnttene  cmri 
lehs  eoa  liberare.  Quod  si  volueris  purgare  cotidtafcam  taijp 
colere  farle m,  medicina  ante  duas  horas  acceasionb  nnlidpalJM 
magis  coleram  purget  quam  flegmatis  materiato  ;  et  hecflìlN 
in  omnibus  tibi  certa  occurrat.  Nota  quod  e  tercii  hondtatjiÉ 
ad  nonam  colera  regna t;  a  nona  diei  usque  ad  teretam  barsen 
tis  melancolia  regnai;  a  lercia  bora  noctis  usque  ed  tt'ipripil 
rem  flegma  dominalur;  a  nona  noctis  bora  «quo  ad  terdam.bm 
diei  sanguis  dominatun  .  ' -w 

De  tinucha  ti  c/us  speciebus.  «—  Notandum  tinocheni  totali 
cierum  divisione  par  ti  ri:  vi  delice  t  aogmasticat  epignmatie^JM 
tona.  Sed  augmasiicum  de  Ita  materia  et  pinco  calore  jjjjpfi 
cimus;  epigmasticus  de  pauca  materia  et  multo  calore 
seritur;  omotònum  vero  de  multa  materia  et  multo 
negamus.  Curantur  autem  isti  tua  opitulatiòne 
ximus  in  synocho. 

Kemdeeodem.  —  Item  dicamus  sinocham  infiali __ 

cum  synocho  f  sed  non  est  in  eo  tanta  materia  quanta  .art  tealpn 
cbo.  De  sola  enim  veutositate  et  sanguine  superhabuodanti 
bel,  non  putrido  tameu  ;  sed  quidam  ameruat  i 


467 
<gttioé  putrido.  In  hoc  etiaro  differì  a  sfnochò ,  quia  istìus  naia* 
^rt  io  spiritual  bus  latei ,  synoci  vero  in  vosi*.  In  principio  autem 
""ffcus  minutione  stalim  fungarisMJnnaistonimi^  spis- 

•i  et  circa  superficiem  livida  quf(!HP|Hrertr0!9f^ 
feruot  ,  quoniam  pleurcsis  esl  cum  dolore  magno  sinistri  ypocun- 
drii;  synocha  vero  siuc  dolore  ipsius  coste.  Peracta  ipsius  minutio- 
N,  dieleotur  frigidis;  clisteria,  epithiraata,  fomeutaciones,  et  co- 
lera circa  ista  necessaria  disciplina  supradicta  eisecutioni  mandare 
MB  vfdetur  lediosum. 

Rotabile  bonum  de  ttrinis  febrium.  —  Notandum  iterum  quod  ìq 
-eolidiaoa  urina  esse  spisfca  debet  et  alba,  et  quandoque subrubea  ; 
li  terciana  vero  tenuis  et  rubea  aliquantulum;  in  quartana  tenuis 
et  alba  seti  plumbea.  In  acutis  febribus  prò  diversitate  materie  uri» 
m  debet  considerar!,  unde  io  acutis  quotiescunque  urina  curo  egri* 
tadide  concordata  bonum  signum  est.  Mota  quod  si  a  principio  e* 
gritudinis  urina  tenuis  et  rubea  fuerit,  in  VII  vel  Villi  die  ceperit 
iesphsari  et  remitti ,  bonum  signum  est ,  quia  materia  compacta 
iecipit  liquefleri;  quod  si  in  principio  fuerit  spissa,  et  post  ceperit 
ttteouari ,  iterum  bonum  ,  quoniam  materia  ,  que  multa  fuerat  f 
(•licitati  appropinquai  Quod  si  videriseam  cum  alba  y  postasi  con- 
tinua subsidenti  et  equali,  expectabis  in  VII,  X,  crisim  futuram  ad 
ttlutem  ;  cum  autem  interiora  ardeant ,  exterioribus  existentibus 
frigidis  ,  et  uriuam  habent  albam  ,  longam  et  cronicam  designant 
-egritudinem;  unde  timeudus  est  inflrmi  defectus. 

De  elhica. — Cum  autem  stilus  noster  ad  ethicam  retorqueatur, 
-que  diversis  Aeri  habet  modis,  aliquando  iracundia,  aliquando  co- 
gitatiooe,  aliquando  ex  vestigiis  acuta  rum  egritudinum  vel  ioter- 
pobtarupi  ,  ut  in  vase  aqua  calida  pieno  evacuato  videro  potea , 
quia  aqua  projecta  r  remauet  calidum  ;  sic  corpus  humenum  post 
reeessionem  febris  continue  seu  interpolate  relinquitur  calidum 
iptius  calore;  quod  si  perseveret  quoadlibet  tussicula  superveniat, 
eihica  nuncupatur  ,  cuius  urina  aliquando  tenuis  ,  aliquando  qui- 
dam spissa  apparet  ;  quo  modo  autem  cogn  osca  tur  dicere  non  re- 
cosamtis.  Nula  regulain  generalem  :  Si  usque  ad  vicesimum  diem 
io  aliqua  intcrpolatarum  preter  io  quartana  urina  spissa  perman- 
seti^ dissolutionem  materie  vel  humorum  designat;  a  vicesimo  in 
ntee  usque  ad  tricesiinura  vel  quadragesimum  si  spissa  fuerit,noa 
*  humorum  solutionem  ,  sed  membrorum  designat  solidorum  :  isti 
Mtem  ad  ethicam  disponuntur  Si  quis  dixeril:  quare  post  vicesi- 
mum diem  purga tione  fungimur  cum  membra  dissolvantur  ?  re- 
tpoodemus  sic:  dicimus  aliam  esse  dissolutivam  medicinam,  aliata 
tolutivam;  dissolutiva  est  que  ab  extremis  partibus  corporis  usque 
ad  stomacum  dissolvendo  accersit  humores,  siculi  stmt  ilio  que  re* 
cipiunt  polipodium,  agaricum,  turbit,  euforbium  ,  scamoneam  et 
celerà  bis  similia  ;  solutiva  que  tantummodo  quos  invenit  in  sto- 
maco vel  in  intestinis  superflue*  purgai,  ut  sunt  recipientes  mjro- 
bolanos  citrinos  ,  cassiara  fhtulam  ,  tamarindo*  ;  unde  non  da- 
mus  tunc  dissolutivam  cum  Decesse  est,  sed  soluti vam.  Notandoti! 


m 

lleruin  atnìicììi  febftm  habcfe  materiata  ?       I     a  xpAàm 

trs  malcrwm  effimera  specie*  ethica  sofà     i    i     ira  po«eldett  J^, 


jj^te^ojjjJ^jUjjoii^J^^  reguit ?. .  .ralia; ai port 

lam  febrSn^eiveR^emaOi  urina  tenui»  et  nibea  appena» 
rit,  calore  in  piantis  mantium  vel  pedum  non  deficiente  cui 
dica  tussi ,  ethicam  significai  Spissa  itaqne  urina  et  ruhca  li 
Ihica  dissoluttonem  signifirat  membrorum  ;  tenuis  veto  et 
wnsoKdcittonem  eortmdem  representa  t,  ideoque  ai  spianai  vifab 
urinarii  post  licesimum  diem  in  aliqua  febre  preter  inquarti* 
romtrrctivis  utaris,  scrticet  di  codion;tamen  veteri  propter.ea&fr 
latem  mellis,  nec  non  et  rubea  utaris  quia  frigida  est;  bàati» 
tero  sirupum  de  sandalo  albo  el  rubeo  9  sanguine  draconis  v  bob, 

«osis  iti  aceto  et  simili  bus;  tiliintur  o  utero  diarodon  Cophoaboi- 
xto  curo  dianiteonist  si  vero  tenuis  faerit  urina  9  restauratila  et 
confortativi*  utaris;  galltnaceas  et  agninas  carnea  targhi  poter»; 
vimini  dabis  non  exite  et  album,  sed  odoriferum  et  rubeumatalh 
quantukim  spissuro;  vinti m  su  ile  diureticum  eat ,  et  non  sol* 
urinales  vias  ,  ve  rum  etiam  sonda  membra  purgai  ;  nicbil  piaga 
offerenduro  eat,  quia  non  nutrii,  nec  cameni  general ,  sed  fot 
lubricai  stomacuro  et  intestina ,  ut  videri  poteat  in  viaco, 
quis  uncta  manti  viscum  recipiat ,  tota  die  potest  portare  et 
adherebit ,  sed  tantum  comedet  viscosa  et  cameni  generaaùkl 
tussi  laboraverit  prò  skeitate  jemale  ,  ordeum  ut  non  sH 
vum  tegula  assetiir  calida  donec  corium  et  paleo  corneo 
roum  manibus  frka  tamdhi  ut  triticoassimiletur;  postea  cispe* 
lo  in  magno  vase  aqua  pieno  pone  et  bulliat  quoad  caro  ab**ft* 
separetur  et  colatura  utatur  cum  vino  et  cum  coieria  dbb  ;  4  d 
tali  equa  vinum  temperare  voluerit;  componas  aqoam  cum  ti** 
deo  et  pineis  et  amigdalis  tritis  inaqua  supradiclo  modoèactilrt 
ila  cum  vinoeteeteris  utantur.  In  estate  vero  prò  sieri  tate  et  tari 
tolem  fccias  sirupum  qui  non  9olum,  htis  verum  etiam 
sicca  tussi  laborantibus  mirabili  ter  aubvenit:<mcurbitani 
pasta  inciusam  in  fumo  decoque  et  extractam  esprime  et  fa 
aqua  semina  malve,  fenugreci ,  lactuce,  por  tuia  ce,  pepatcriMMi 
trita  bullias  et  postea  cola  el  in  colatura  tali  sjrapum  eoa 
eo  utatur.  Dabis  etiam  letrafarmacon  Cofocris.  Boa  «ateo 

/latos  aliquantulum  ad  balnenm  siccum  docaa  ,  tramque 
perintoleo  nostro  rosaceo  pectus,  scapola^  spinato,  tibsaaji*-„ 
gas.  Hoc  facto  statina  exeant,aquam  deordeocotidie  bibanUpaM 
aquam  nullo  modo  cognoscant ,  beo  aolem  non  aolua  pohdajrf 
cibum  excusat.  Minuas  autemeura  a  poforesi  ni  veotoaitaaanMi 
namque  ubi  calor,ibi  roetus,oi  quo  ventosità»  procreatiti  ita* 
lumen  uuferas  de  sanguine  ne  infirmns  deficiat ,  quia  <K*e£* 
aliquo  liumore  febris  ista  procreata,  lstis  non  optine  subveokatf- 
bus ,  dulcisaqua  balneum  sic  componas:  malva* ,  viohs, 
balsamilomaquaticam,feiiugrecum,  sisimbriuro  aquatico* 
tali  bullias  et  in  cadem  paciens  cum  herbis  bis  in  die  per  tridui* 
ascenda t  aut  ampliusy  et  aip  curabitur,  Sciendum  «Uè*  trifaoi 


*6fr 
dia  ethicara  fieri,  seconda m  dfesolutionem*  coa«umptioiiom  et  pul- 
■Kmis  ulcerationem  ;  sed  ille  tiltimus  modus  iiirurabilis  est,  «Ili  duo. 
cereri  possimi;  unde  si  videris  ptisicum  ethica  laborantero  ,  diro- 
ttali non  ìnsistas  ,  quia  labor  tuus  inaniter  duceretur.  Iter  un)  si 
videris  atiqoemex  longo  tempore  ethicam  pacientem  babere  rigo- 
lem,  morti  judices,  quia  propter  nimium  calorcn  febris  naturai  i& 
loembrorum  consumpta  est  humiditas,  onde  naturalis  calor  periit 
ideoque  corpus  rigore  invaditur  nec  vivere  potest.  Et  bec  dieta 
de  febribus  ad  presens  sufficiant;  nunc  ad  reliquas  tocius  corporia 
egritudines  accedamus  ;  sed  quia  caput  tocius  corporis  es  priori- 
fium,  a  passionibus  ipsius  faciamus  exordium. 

Explieil  Liber  de  febribus. 


EGR1TUD1RES  TOCIUS  COR  POR  13. 

Da  crphalico.  —  Stili  officio  executioni  mandemus  in  esordio 
eausa  rum  precedentium  signa  et  cu  ras  illius  ardue  passioni  is  et 
terribili*  que  cephalica  dicitur,  ad  alias  transitaci.  Notandum  lu- 
men quod  nisi  roansurus  fuerit  dolor  ,  et  non  unius  mensis  neque 
duorum  tantum  ,  cephalicus  dici  non  debet.  Nalivitas  ergo  illius 
miltifarism  spargitur.  Fit  enim  aut  ex  ira,  aut  ex  calore,  aut  e* 
frigiditale  et  ex  humoribus  et  multis  aliis  ;  sed  ut  ista  et  multa 
alia  omittamus,  dicamus  ad  presens  de  illa  que  fit  de  humoribus. 
Dicit  Halionus  substanti  am  capitis  li  II  disponi  humoribus ,  quod 
Ita  ostend il  :  in  primis  capitis  prora  sanguine  dispouitur  ,  pupis  I 
▼ero  (legniate,  dextra  vero  colera  v  sinistra  possi detur  a  raelanco- 1 
Ha.  Vide  tamen  quod  multociens  laborat  quis  privata  causa,  mul-  t 
tociens  remota  ;  privata,  quando  in  tempio  ipsius  capitis  materia 
est,  scilicet  in  cerebro  ;  remota  ,  cum  materia  stomaci  et  intesti* 
•orum  fumat  in  cerebrum.  In  primis  de  materia  stomaci  degni** 
tiea  ,  |>ostea  de  aliis  humoribus  ibi  contentis  est  dicendum.  Cujua 
tigna  hec  sunt  :  Dolor  est  interpolatus,  oculi  lipposi  inveniuntur  , 
fccies  livida  et  quandoque  tumida  apparet,  urina  alba  et  spissa  -  Ita 
principio  tribuas  cis  oximel,  ut  flegma  dividatur  viscosum,  et  post 
cenam  vomitum  provocabis  ut  eiciatur.  His  factis  purgahfe  cum 
yerapigra  Galieni ,  theodoricon  yperiston.  Si  autem  preposterum 
ordine  m  serva  ver  is,  non  tibi  factum  arridebit-  Medicina  namque, 
a  multitudine  humoris  suffocata,  extinguitur ,  nec  potest  operare 
ut  de  calido  ferro  patet  in  cera.  Facias  eis  in  naribus  infusioues  de 
aurea  alexandrina  vel  diacastoreo  aqua  frigida  distemperatis. Ster- 
nuta torium  postea  de  castoreo  et  euforbio  vel  de  elleboro  compo- 
nas.  Isti  tales  nec  estum  nec  frigiditatem  ferre  valent  ;  aliquando 
prò  nimio  dolore  quasi  mortili  jacent;  facias  eis  fumigium  cum  im- 
buto de  laudano,  pulegio  vel  sagapino  vel  asa  fetida.  Coittingil  islos 
muttociens  prò  uroicis  vel  sua  ingluvie  nocha  comedere,  uu.de  i^ia 


\C*~A-  ^ 


470 
medicina  istis  est  tediosa,  de  diacastorets  pilhilh  arripiant  paat  sa- 
ni est  ione  m,  vel  ipsum  castoreum;  prò  veotriaeonatrictioae  aliteli 
uteodum  est;  habeas  benedictam  vel  catartieum  imperiale i 
doricon  yperiston  ,  distempera  cum  aqua  et  per  clistere 
Dieta  istorum  sit  tenuis  et  digestibilis  •  considerati*  tai 
dispositioni  flegmatice  competentibus.  Multociens  calore  ni  frty- 
ditate  vel  atiis  de  causis  fumositas  storoaei  collecta  in  eerebrodb» 
solvitur  et  ihoroeutaneam  infert  passionerà,  cui  repentittam 
medicinam:  rosas9  pulegium,  olibanum  io  aqua  bulliaa  fui 
patiens  per  os  et  nares  recipiat;  vel  gummum  arabicum  cui 
rosacea  bullias  et  liquefacta  petra  inducas  fronti  necnoa  etltafte 
ribus  superpone;  vel  masticem  diu  mastices  in  ore,  et 
masticatura  fuerit,ad  modum  plagelle  super  timpora 
ribus  vero  quibus  multociens  contingit  causa  matrici*  bec  e  grilatoi 
ita  succurras:  Mentastrum,  sisimbrium  aquaticum  in  equa 
et  furaum  ipsarum  recipiant  per  os  et  nares  ;^qiia  caput 
et  berbas  superponant  ;  vel  ungant  calidis  ungueotie  et 
rante  fumositate  dolor  cessabit. 

Veoiendum  deinceps  ad  illum  dolorem  qui  habet  fieri  de 
ria  contenta  in  cerebro.  Isti  purgentur  yera  pigra  Galteui  Rite* 
deiode  accipe  sinapim  et  euforbium  ,  tere  et  distempera  -il  ante 
et  superpone  capiti;  vel  staphisagriam  aceto  roixtam,  idea  fcfcftt 
vel  rade  caput  et  ad  solem  vel  cum  testa  arrogon  vel  pulegtol 
gas.  Caput  purgium  facies  de  castoreo  et  euforbio  vel  de 
vel  aures  puleginum  intromissum  multum  confert,  vel 
Ad  ultimum,  omnibus  istis  non  subvenientibus,  ad  cyrurgh 
fugimus.  Jncidas  enim  venas  capitis  per  quas  fumositas 
caput  que  sunt  ih  timporibus.  Iocidantur  autem  super 
tantum  ut  lacerti  non  tangantur  cum  cauterio  calido. 

Hec  autem  passio  mulieribus  evenit  ex  conclusione  metrfck, 
quibus  hec  sunt  signa  :  negantur  menstroa ,  occulos  babestJifpi' 
sos  et  semper  humidos;  in  die  quasi  musce  ante  ocuka  votitela  *^ 
dentur,  in  nocle  fautasias  videnl.  Confestim  purgabis  etis  con  tMt 
doriton  yperiston  ;  de  V  in  V  diem  facias  eis  tale  supposUsdM 
per  nuturam:  Glleborum  in  vino  bullias  ad  medietatem  et 
mei  adjunge  bulliatque  ad  vini  consumptionem  et  etiara 
transeat  in  duritiem;  hoc  facto  suppositorium  informa  eti 
per  predicta  loca  competenti  tempore.  Iterimi  accipe  cicer 
cumjet  bullias  cum  vino  et  ipsius  colaturam  curo  trifora 
ca  tribuas  et  mullum  conferì  ;  namque  cicer  erraticua  duaa ìéà 
proprietates  quia  constringi t  et  menstrua  provocai;  ai  de  ifÉVl- 
pozimate  suffumigetur,  et  etiam  abluatur  vulva,  continuo  strfe^- 
tur;si  decoclio  ejus  cum  trifera  magna  largiatur  pèrca, 
provocai.  Vel  facimus  eis  suppositorium  de  theodoricoo 
vel  pigra  Galieni,  bombace  seu  lana  circumvoluta. 

De  cìhiyrunca .  —  Itera  nonuulli  laborant  de  materia 
in  aliqua  parte  stomaci  collecta,  ilio  pessima  egritudine  que dfdtatf 
emigrano*.  Dolpr  non  est  coutiuuus  ,  sed  intaroolatus i urial  to?1 


la»  «Ih*  et  spiata.  SI  autea  materia  fuerit  m  deitra  parte  stoma- 
i,  te  eadem  capita  parte  coHocabilur  dolor  ,  de  xmlitràiinilìlat 
Héo.  Furgabù  eos  cum  theodoricon  yperinou  slatini .  vel  anacar- 
RMi  vel  yen  pigra  Galieui;  vel  dabis  d  iaoaMareum  cum  fina  ad-, 
età* eotoquinUdis.  Hit  fKtis  oapilisporgiiim  fitcia*  de  piHuIis  dia- 
aaaaeteti  factit  de  duedecim  rebus}  iterimi  galbanum,  opxunuecuoi, 
■aBtehtoiri,  «sud  fetidam  super  carbone»  pooas,  deinde  per  eabon 
haai»  te  Inferiori  perle  lalum,  superiori  fero  itrictum,  ut  neribuY 
41  afcneuui  ,  pattern  fornata  reciptat  ut  cerebrum  coahrtetur  et 
"  a  ibi  «adunata  dfejojva  ter  et  deiiccetur.  Vel  ter*  gua>- 
■  araMoam  et  te  aquaat  nltte  et  co»  uniscala  fuerit,  paiiaaj, 
■  super  fronte»  et  timpon  pone]  ve)  aociplai  trai  predi&r 
■punii,  ufKcet  galbanum,  ugapioum,  opopenaoum,  contrite! 
ani  luto  oommiace  trita  ,  et  tuper  frontem  et  llaanora  pape.  Hot 
mSmtta*  poxtqnani  io  veteraverft ,  et  «redo  naribua  adteoerU  ,' 
Ima  ajravh,  ut  Nana  oonlrakatur,  ptoculdubia  iocunbujii  eJBcU«r 


i  ilujuindo  ftt  dotar  iste  de  materia  flegnulh  esistente  in  eera- 
Éta,  culai  hee aunt  signa:  datar  coutinuu*,  urina  istorura  tuptadicta 
amaVa.  Poroabb  tato»  cura  theodorilon  vperitton  vel  anacardiia 
m}  statini  caput  est  radendum  et  pulagino  tnTuauW 


it  «al  bahcts  eHeborqm  album  et  te  alea  bulk»  }  d 
bBM  aeram  adjnnae  et  caput  munge;  auribosreio  palegiuaa  fan». 
iaawa  voi  petroleum,  aHquaudo  per  transiectorium,  et  laaatanjar 
M.  tmkn  ante»  laHtor  mploriaj  calcen  tisana  cu»  ola*  roaiaa» 
pai  «Meteo  distempera  et  in  tota  aietbne  posila»  lift  aaueraV 
Ma»  flatm  capitit  te  quo  dolor  adesi.  IWmitte  per  lliaaì  Ijtjuaj  e» 
noeti  vero  die  carne  racla,  corrosiva  ponti,  ut  art  panvftjnnr 
lartHarum  et  vilreonini  tire  auripiunwurum.  Imi  caraauMp- 
MaHa»«Uiihim  cere  rotuitdum  intromUtas  nuMv  eaaaaaS  ap*nai 
anr  eslido  ferro  j  vel  habeas  oHebarum  (rilusi  anef 
ni  rtaatcco  et  eadem  doctriua  superpontt.  firn 
A  canai  testa  aveUane  tuperposita  idem  fitcit.  P 
ajHKiéibus  vel  sole  cantaride*  apponanter  , 
fast  tritoni  et  tuperpositrim  eodem  mulo  re* 
•■•■tir pnilutit  il  eopile. — ConLingit  altquo»  de  1 
■  canile  tubero.  quaodtMjtn-  niolto.qiiandoqte  e 
affteii  purgabii  eoa  cum  jreralogadion  tei  * 

'  wHo inacanttno;  dt-inde  fucias  ràlaVi 

n.lapelium  aculum,  aluca  cuoi  asse*»  ■ 

a  iuungea aote;cum  rupie  fnrrinl.rtil  ■  — 
r  propter  elleborutn  album  ,  eoi 
a  habet,  si  io  vultiere  poneter 
M  lacias  eia  psitatruoi  de  calce 
itt,  et  cum  pilis  fuerit  «polialu 
•atlnes  ;  hoc  quidem  Tacias  ma' 
«irtpigineoluin  cum  ptte  " 


'47* 

De  epilempria.  —  Rota  qood  epilempsia  de  omolbm 
fiabet  Aeri,  sed  precipue  de  flegmate  moveri  aaaeritor.  Oritnrto- 
men  io  frigidi»  et  multis  humoribus  habundantibet,  prècipee  Hit 
aenibus  et  pueris.  Non  tamen  nego  qui  net  in  alin  insorgati  Binai 
enim  tres  species  esse  illius:  epilemp9iam,cathalempsìam, 
psiam.Sunt  et  alie  due  species,  in  una  quarum  cadont  et 
in  altera  caduntet  non  sentiunt.  Illa  in  qua  cadont  et  senttaKia» 
curabiNs  est;  signat  enim  naturam  non  esse  intenti»  ad  èìf/ik* 
nem  materie,  et  hoc  concordat  cum  descriptione  epilempsia , 
sic  describitur;  Epilempsia  est  fumositas  asceodent  capnt, 
fantasiam,  rationem,  et  memoriam,  donec  natura  digerat 
tem  materiam.  In  pueris  duorum  me  osi  uro,  tei  trino,  tal 
plius  t  nascontur  hujusmodi  egritudines  propter  nimiaai 
tatem  et  comedendi  freqnentiam  ;  sed  quia  non  toeuntnr 
rum  sit  cognosci  non  potest,  Quibus  ita  provident  Salernitane;  qa 
penacem  minutissime  radunt  et  in  cocleario  ponont  v  ddada-Ui 
suo  infundunt  et  ad  commedendum  tribuuot;  fuurigiun  ette h 
ciunt  toti  corpori  de  opopanaco,  galbano,  ammoniaco  ,  sagspiaset 
asa  fetiJa  f  et  multi  liberantur.  Interrogare  dèbea  eoa  qua  nife* 
patfuntur,  utrum  a  stomaco  yeì  a  pedibos  eia  incipiat.  Si  diletti 
pedlbus,  scias  esse  cathalempsiam;si  a  stomaco,  acias 
aiam  Statim  catalempticum  libera  bis  juxta  Gaiienom  aie: 
re  accessionis  crura  et  tibias  fortiter  liga  ne  materia  v< 
derc;  dabis  eis  opopiram,  site  mitridatum ,  vel  aureata 
nani,  seu  diacastoreum  9  vel  «aneti  Paoli  potionem  ;  vd  fikfcuh 
de  qua  malueris  pillulas  et  in  pulvere  curo  mana  ut  ameritadhM 
perdant  inicias  ,  deinde  tribuas.  Purgabis  eos  cum  caatoreabu 
trito  et  reubar  bara  ;  dabis  etiam  eis  castoreum  bene  triluai  aiU- 
bendum.  Unguentum  ad  tibias  ita  facies  :  anacardoa  fortiter  tw9 
et  triture  pulverem  olibani,  masticis  adjonge,  deinde  ad 
tem  bulli  et  cola.  Si  volueris,  adde  ceram  et  bonum  erit  ; 
tem  non  cures,  hoc  nimis  confert  eis.  Cum  aulem  a  ai 
pit,  aliquando  humore,  aliquando  debilitacione  nervonm, 
nentiam  pationtur  et  analempsia  dieitur  ;  vel  humore  ,  ptfcantf" 
mur  oximelle  quod  ita  flt:  radices  fenicali  %  petroaelini vapBtfc 
«ceto  bullimus  ad  medietatero  et  in  colatore  mei  pooimoa 
$d  ipsius  aceti  consumptionem  bullire  facimus  sicque  osai 
ìimjs.  Dabis  eis  supradictas  opiatosad  materiei  mmiimpUoncni,  ht 
gamus  eos  cum  castoreo  et  reobarbara  ,  prò  debilitale 
dabis  sanguinem  draconis  cum  mumia  balsamita 
cum  ^  ino;  et  mirabiliter  facit.  .  ".  4V 

De  epilempsia. —  Dictum  est  de  catalempria  et  analea^ria%api 
dicendum  est  de  epilempsia  que  habet  fieri  in  joreof buaa  XtafV 
ed  XXV annumvqoia  a  XXV  in  antea  aut  vix  aot  nunquaa  Ubami* 
patientes  epilempsiam.  Nola  quod  supradisimua  quia  al  oadnrt  lt 
sentiunt,  incurabiles  suntsupradicta  rat  ione.  Videaa  autMieepfb- 
xionem  et  habitudinem  pacientiom  et  uiipam ,  quotila»  ai  afta  é 
spissa  fucrit  bona  erit;  si  vero  alba  .et  tenui»,  mahunaigaifafcfÉii 


473 
Valeria  rapta  es  ad  Interiora.  Isti  laboraot  quandoquè  pio  diver- 
silale  aogmenti  ve)  diminutionis  lane.  Considera  enim  ejus  cursom 
per  UH  ebdomadas  et  ita  succintius  poteris  subvenire.  Prima  ebdo- 
mada ab  ipso  princìpio  lune  nsque  ad  Vili  dies  computala,  tempe- 
rata dicitur  esse;  secunda  caliditatì  assignatur;  lercia  humiditali  , 
quarta  frigidi  tati.  Cum  ergo  in  frigida  patiuntor,  designatur  nobb 
qoia  de  nimia  frigiditate  et  debilitate  patiuntur  ,  onde  purgaodi 
M  sont,  sed  confortandi.  Cerebellis  et  rostrisporcorum,  pedibua 
él  inlestinis  abstineant  quia  non  bene  nutriunt .  testante  Constan;      Off* 
tfaìo  Ova  sorbilia  sine  albumine  comedant,  carnes  etiam  pollororo        / 
MMeoctas;  vinum  aquatum  acci  pian  t;  confortentur  opialis  ,  don 

Klboslibet,  sed  congruis,  ut  milridalo  ,  opopira  et  pollone  sancii 
oli  et  etiam  diamargariton  et  gariofllato.  Ungatur  caput  eorutn 
pofegino  vel  muscellino,  seu  arrogon  et  similibus,et  hoc  inbalneo 
■at  \  ot  virtutes  confortentur.  Patientibtis  in  prima  ebdomada  iati 
ttdem  cura  utaris,  sed  in  secunda  laborantes,  que  calida  est  ,  po- 
tei de  colerica  quam  de  flegmatica  materia  vexantur.  Istos  purga* 
bis  aie:  sene,  polipodium  ,  anisum  9  feniculum  et  reobarbaram  io 
tqoa  bullias  et  in  colatura  mirobolanos  citrinos  secundum  sopra* 
Metani  disciplinam  tribue;  naribus  ipsorum  odorifera,  moderate  ta- 
Hm'calida,  applices,  utmenlastrum  ,  balsamitam  ,  mirtum.  Ster- 
Mtatoria  etiam  similiter  in  caliditate  temperata  adjungas ,  ut  de 
gHÌofilo,  cinnamomo  et  hujusmodi.  Ponantur  in  balneo  de  malva, 
ffola,  tisimbrio  aquatico,  mirto  composito  in  lina  9  ut  eorum  cor- 
por*  resumantur  alque  vires  ad  materie  digestionem  et  expubio- 
et  consumptionem  sufficiant  Caput  etiam  in  tali  aqua  in  bai- 
abluatur.  Polio  sancii  Pauli  ad  ultimum  valet,  nec  alia  alia  rum 
est  ita  ut  ista  huic  morbo  consentanea,  multi  eniroaccepta  sola  isti 
Hberantur.  In  lercia  vero  ebdomada,  que  humida  dicitur,  esse  la- 
Mèo  affinitate  calorìs  ju  dica  tur  satis  epilempsia  consurgil ,  sed  hee 
cito  coratur  medico  existente  officioso  circa  ipsam.  Dabi&ergo  ef 
jeralogodion  et  theodoriton  ,  yperistonet  yeram  pigram  Galieoi. 
btisautero  diacastoreum  utiliter  dabis. 

De  auribus  —  Solet  flegmatica  materia  ad  aures  descendere  et 
foaodoque  surditalem  ,  quandoque  saniem  parit.  Iloc  autem  dico 
food  citius  saniem  facit  sanguinea  et  colerica  materia  quam  fleg- 
matica. flegmatica  tardiusad  pulredinem  reni l;ejus enim signum 
estgrtvedoauriumet  tocius  faciei  color  lividus.  Porgabis  eoscum 
jrertrtogodioii  et  theodoriton  yperiston  vel  yera  pigra,  deiode  pò- . 
leginum  infundas  et  pelroleum  ,  nisi  febrieut.  Itero  spongiam  io 
tlleo  bullias  etexpressam  ita  quod  super  illam  partem  jaceat  appìf* 
Dea;  vel  lanam  carpinalam  in  oleo  coctam  et  ex  pressato  ioprimas 
loribus  ;  lana  piscium  mollis  ita  parata  idem  procurai.  Pulegiunn 
rei  muscellinum  oleum  in  cepulla  calefaclum  ,  et  auribus  instilla- 
loro  non  parvum  beneflcium  procurai.  Item  babeas  absinthium  9 
fèougrecum  ,  malvam  et  brancham  ursinam  et  in  aqua  bullias  et 
fumum  per  embulum  patiens  auribus  auscipiat  y  maturai  enim  et 
cito  ad  saniem  duci t. 


474 

Deoeuli*.  —  lata  enlm  materia  quandoqoe  ad  oeake  teaflit  et 
diversas  egriludine9  facit,  ulpote  obtakniani  (aie),  o 
cubai,  pannura,  cathetiaro  ,  eliminai  dolorem  9  et  «Ut 
difficile  enumerare  duif.  Notandolo  est  taraen  diftreatiaai  iatcr 
obUlmiam  et  cataractas!  fili  quidem  qui  oataractaa  babeut,  da  dia 
indicai  visual  amittuiit,  nec  p^tiuntur  dolorem, et  uichil  in 
apparet  aicut  in  iliis  qui  obtalmia  laborant,  aed  tantum 
meo  per  totum  ;  quoniam  ai  hodie  parum  ,  era»  video! 
a(figpe  varjantur;  lacrima*  emittunt  et  dolorem  inOnitum  pattato 
tur.  Purges  eoa  a  principio  cuna  theodorito  euperisto  aut  y**lt'. 
gre  pai ieni;  deinde  caput  purgium  ferina  cura  pillulia  diaoaalarek; 
Hh  factis,  lacrimai  provocabis  ut  materia  lacrimi*  expeHàtor.  Jifr. 
cipe  calcucemenon  et  forti  ter  tere  et  oum  auooo  paritarie  Milli 
distempera  et  mitte  in  canna  circumvoluta  pasta,  demumadca4tt< 
nem  paste  pone  in  Turno;  hoc  facies  ter ,  ad  Qltimiim  pai  vanii  li 
oculis  pooe  ;  illud  idem  facere  poteri*  de  bpidibue  calds 
modo  paratia.  Purgabis  iterum  cum  pigra  Galletti  et 
drina;  aloe  dupplicato  idem  focit;  pillule  epta  ottonati 

ad  oimium  dolorem  pulegiom,  rosas,  masticura,  hdanom  eteffe 
num  io  bona  aqua  bullias ,  deinde  per  embotum  patieoa  par  «N 
fumum  recipiat;  valet  multociens  asa  fetida  vd  diacastoreum  qrii 
bus  immissom.  Ad  ultimum  ducasad  balnqa  et  mirabili  ter  ianqpl 
caput  pulegino  aut  muscellino,  el  ita  liberabitur.  . 

De  palpebra.— Quandoque  oascilur  caro  fatua  palpi  Inai  eia  p 
atantiam  et  visum  coutrahit.  Inversa  ergo  palpebre 
recenti  carnem  frica  ,  pilos  vero  qui  ibi  fùerlnt  I  malfalli 
mus  et  sic  libera bi  tur. 

De  cura  cataractarum.  —  Ad  cataractas  ila  subv animi  fcdp* 
putpargium  de  pillulis  diacastoreit  vel  aurea  alexandriua.  Rup* 
bis  eoi  cum  theodoriston  yperiston,  vel  anacardino,  tot  yen  pjfn 
Galieni,  vel  pigre alexandrina,  dupplicato  aloe,  liniai  rtlamtallrii 
que  geoeraiiter  oculis  valeut  ex  frigiditale  patientibua.; 
aloe,  cerusam  ,  sarcocollum  tere  et  cum  succo  paritaria 
il  in  pelvi  donec  ad  spissitudiuem  veniat  unguenti  et  aie  _ 
culos  illioe  ;  probatum  est.  Ilem  ut  ad  aimplicia  veniamo!  , 
colla  cum  vino  distemperata  vel  ejus  pulvis  per  ae  multum  codMr 
Item  pulvis  margaritarum  bene  iuter  duo  marmora  tritarmi  pfir 
num  roditet  oculis  proficit  Item  succus  pariuirie  oum  ONHtM" 
tos  idem  faci!.  Item  succus  basiliconis,  rute,  olibani,  pifetri,a# 
puerì,  in  pelvi  per  IX  dies  dimitte,  deiude  qaod  aoccua  tiagHflF*' 
pe  et  ad  solem  io  minutissimam  pulverem  redige  9  cumfoa  Jtff 
fueritsupersparge.  Item  habeas  alumeo  rotundmà  et  cmopdMr 
stempera;  dei  ode  s  tupa  madida  involutam  subpruuiiBer 
tero  dimitte  ,  mane  cum  camphore  et  succo  paritarie  d 
tum  ad  solere  donec  desiccetur  dimitte  ;  iterum  legenda  Ji  fìjpt 
rem  redige,  hoc  enim  pulvere  utaris. 

De  sanguine  oculorum.  —  Cootiogit  siquidem  aÉnguiomp  kit" 
▼ari  iu  oculis  per  duos  annoi ,  quibus  ita  "Mriwinr  *  dmiaofl  ■ 


475 
Mibtilbsf  munì  p  erem  redige  et  curo  ferina  tritici  admfece  eo- 
dem  poodere,  et  cum  succo  rute  disteroperatis  paniculos  compo- 
ne ;  deinde  coqi  iuter  duas  pastas  et  cum  opus  faerit,  paoicu- 
him  calidum  ex  transverso  per  «medium  divide  ,  ocuiis  apertis  ap- 
plica ut  fumum  oculi  recipiant  et  calorem.  Sanguis  dracotris  cum 
■■guanto  citrino  idem  valet. 

De  rubedine  ocvlorum.  —  Cum  quidem  oc  1 1  ri- 

dottate  ignia  rubescunt ,  statim  ita  succurri     s  :  <  r 

imcus  cum  rosacea  mixtos  et  panno      erpi    ;us  mulu      mm 
tacctis  solatri  cum  albumine  ovi  s  perp<         similiter  <  ; 

aliai»  cime  rubi  albi  cum  al  burnir    ovi     ;  ;  j| 

te  eodem  modo  paratum  juvat.  in  ami  ei  rul     ,  j 

mi  arabici  tere  et  eum  rosacea  a<   a  era  et      no 

ratta  superpone. 

De  UppUudine.  —  Loccipitia  est  lippitudo  dura  que  mane  ocuk» 
hcH  tenere  clausos  ita  ut  vix  aperiantur;  que  cum  flt  ex  Degniate 
bitter  curatur  :  rosas  siccas  in  aqua  bullies  et  calida  colatura  fre- 
fMOter  oculos  laves.  Si  fuerit  ex  colera,  frigidis  utaris;  vel  aqua 
fbviali  frigida  idem  fac 

De  eodem  si  pueris  svpervcnerit.  —  Ad  lippositatem  puerorum 
filaHorum ,  oleo  pulegino  vel  laurino  vel  muscelino  caput  itwin- 

#  deinde  pulegium  tritum  et  testa  valde  calefactum  saccoque  in» 
capiti  superpone. 

De  Jluxn  lacrxmarum.  —  Ad  fluxuro  lacrimarum  caput  purgiuro 
beias  de  diacas torco  et  olibano,  raasticem,  bolum  cum  succo  rapi- 
atrl  dislerape return  petia  fronti  superpone  et  timporibus  ;  mire 
■trfngit.  Cum  circa  noctem  videre  non  possunt .  de  vena  angularl 
qoe  circa  visura  est  sanguinerò  minuas,  deinde  cocturam  ibi  fociai 
et  sic  curabitur. 

De  pustolii  in  fronte.  —  Ex  flegmatica  materia  pustule  nascati» 
tar  in  fronte  que  dure  sqnt  et  coropacte  et  ad  removeodum  diffi- 
eiles;  tamen  ita  removebis:  in  primis  utaris  ruptoriis  usque  ad  vi- 
wa  corrosivis,  ad  ultimum  cousolidativis.  Ruptorium  ita  facies: 
Mripigmentom  cum  lacte  titimalli  distempera,  vel  calcem  vivaio, 
vel  cantaride*  in  testa  avellane  super  ptistulas  pone  Ruptura  facta, 
polverem  hermodactilorum  inicias  vel  pulverem  galle,  vel  calctìc- 
cmnenon,  vel  lepidos  calcis.  vel  viride  eris,  quod  cum  aceto  et  ni- 
te  io  pelvi  componere  novisti  ;  dragagantum  ad  ultimum  9  masti- 
«m,  mirre,  aloen,  singillatim  tere  et  coromisce;  deinde  intromit- 
le  et  miro  modo  consolidai;  vel  masti x  cum  aloe  cum  rosis9  vel  o- 
libanum  cum  aloe,  idem  faciunt. 

De  casu  ciliorum  et  capil/orum.  —  De  casu  ciliorum  necnon  et 
ctpillorum  dicendum  est,  quod  aliquando  canditale*  aliquando,  ut 
novisti,  frigidilate  Aeri  habet.  Cum  ex  calidilate,  cutis  calida  aen- 
titnr;quando  ex  frigidilate,  frigida.  In  primis  serpenti*  nigri  cau- 
dato et  caput  incide  et  in  patella  cum  oleo  coque  et  unguento  tali 
crebro  cilia  et  caput  inunge.  Itera  in  olla  nova  bene  accensa  anguil- 
la! nritas  in  pulverem  redige  et  distemperato  cum  oleo  et  niello 


476 
8QpercÌlh>ram  loca  incinge.  Itero  polvls  ladani  contati 
vel  melle  idem  facit,  vel  caro  marina  similiter  operatur. 
legaminum  genera  et  cura  frumenti*  poi? eriaata  et  cobi  else  al 
melle  distemperata  idem  faciunt. 

De  rubore  in  faci  a.  —  Rubor  in  fecie  aliqnaodo  de  mogoiae,  a« 
liquando  de  colera  fit,  qoandoque  ex  otroqoe  commino.  SI  ttf  sa 
sanguine,  qaod  nimio  rubore  diooscitor,  adhibebis  lebotome»  vai 
cafas  post  occipitium  ;  multeribos  antera  sangtmoges  appoom.  Et 
colera  vero  >  quod  nimio  splendore  cognoscitar  ,  ite  tiiccnrrifn 
sandalos  albos  et  rubeos  cum  camphora  tere  et  cimi  aqoa 
distempera;  deinde  panno  iotincto  sepe  auperpooe. 

De  pmtulis  in  facie Contingit  quandoque  ex  colera 

ne  postulas  nasci  in  facie ,  in  quarara  principio  hpetiàm 
cum  aloe  tere  et  poue,  vel  argentum  vivam  cuaotaxungia  poiakat 
vel  scrofina  exagitando  commisce  donec  in  onoro  oorpoi  traenti. 
Postea  vero  senetiones  in  tali  axungia  tritos  in  fede  collocake.fi 
aotem  inveterate  fuerint  et  dure,  nisi  eradiceotar  curari  wtmf* 
terur.t.  Rumpas  ergo  ruptoriis,  corrodas  postea  oorroaivia  far  ah 
que  ad  os  ;  deinde  consolidativis  utaris  et  caro  saponai 
dieta  sint  ad  presens  tale  componiraus:  auripigroentucn,  a 
cum,  gii  ,  panem  porcinum,  alumee  rotundum,  tere  al 
co  sapone  distempera  et  locis  utere  predirti».  Ifotaodum 
cootingat  pustulas  ex  sanguine  ortas  aperiri,  esse  aanraaas, 
fera  vero  generatas,  propter  siccitatem  aperta»,  aloe  sanie 
nere. 

De  eodem.  —  Contingit  nonnnmqoam  minuta*  poatolm 
bore  viris  et  mulieribus  ori  ri.  Statim  tartarom  io  stopa 
involotum  nocte  sub  pronis  ,  mane  qoidem  nitido  vose  rapano il* 
que  per  duas  noctes  sub  divo  manere  sine  ;  deinde  cimi  eo  tmìum 
line.  Vel  aocipe  calcem  vivam  et  misce  cum  axungia  galliaaMMl 
anserina  et  oleo  roseo  nostro,  et  exinde  faciem  line  quoad  saaetar. 

De  eodem.—  Si  pustule  fuerint  albe,  purga  eos  joralogottoeid 
theodoriton  yperiston,et  statini  recedunta  et  quia  iste  m 
tociens  adveniunl  et  recedunt ,  utaris  ruptoriis  ot  corèa 
disciplina.  Vel  tartarum,  ut  dictum  est,  in  ignero  dinastie  ,'partk 
malo  terre  concavo  pone  adì  ignem  et  de  tali  purtulaa  miga  elBp 
labi  tur.  ■» 

De  coriza.  —  Decurrit  humor  flegroaticus  ad  oarea  et 
rixam.  Antique  corize  non  assignamus  curaro,,  sed  ooìre  ita 
demus:  Pulegiura,  olibanum  in  aqua  bullias  et  capite  *i 
gium  per  os  et  nares  attrghatur  ;  hoc  facto  steroutatoria 
quenter  de  elleboro  albo  vel  euforb'0  vel  staphisagria 

De  uva.  — Quandoque  fluxus  iste  uvam  gravai  eomone  ftfti 
facit.  In  principio  utaris  gargarismatibus,  ut  do  sioapi 
aceto  calido  et  melle  permixta  ,  vel  de  stapbisagria , 
tro9  vel  de  olibano  per  se  aut  coromixtim  t  ut  die  ataphiaagrià  art 
olibano  vel  qualibet  aliarura.  Caput  etiam  oalidis  ungueali*  io*' 
Bue*  ;  hoc  facto ,  levabis  uvam  jaoentem  con  inatnuNato  Vp* 


477 
tri  pfcariolo  aat  ilib  qutbus  nosti  ;  ad  uRlmom  disciplina  tua  ob- 
taresipsam. 

De  offeritale  vocis.  — Decurri t  etiam  ipsius humoris  fluxos  us* 
|ue  ad  iracheam  arteriam  vocisque  asperitaiem  facit;sed  tuncdia- 
ulibMittm  tribuas  vei  pillulas  que  recipiunt  oltbanum  «  castorepm, 
aHricem  ;  cum  melle  distempera  et  istud  electuarium  tribuas  cum 
Mdis4ormitum;  quod  si  humor  iste  in  soliditatem  nares  otturan- 
te versus  fuerit ,  ita  sobvenies  :  oxiracroceura  cum  alumine  per* 
Btxtam  vel  tartaro  mandai  io  ni  bus  factis  naribus  admoveantur. 
.  De  polipo  —  Nascitur  ex  isto  bumore  quedam  caruncula  in  na- 
ribus que  indurata  in  polipurn  transit  ;  quara  si  volueris  curare  t 
Blaris  ruptoriis,  deinde  corrosi  vis  ad  ultiroum  consolidativi»  ;  au- 
ripigmeuttim  cum  lacte  titimalli  distempera  et  super  polipum  pò- 
■e;  simìliter  rumpit  cedria  cum  lacte  eodem  vel  calx  viva;  deinde 
corroda*  cum  hermodacliiibus  vel  galla  seu  viride  eris  quod  noa 
iponhnus  Ad  ultimum  consoiides  cum  simphito,  arìstologia  ro- 
i,  vel  cum  aloe  vel  cum  olibano. 
-  De  fetore  narium. —  Coutingit  etiam  sepequod  nares  fé  tentenni 
iris  in  partibus  infimis.  Purges  eos  cum  theodoriton  yperi- 
dabis  auream  ajeAjindnnam  ad  confortandum  ;  inunges  cum 
Mguento  citrino  rimas.  »!  autem  habuerit  ulcera  in  naribus  ex 
fiiibus  fetor  oiitur,  purgabis  ulcera  cum  mulsa,  deinde  consoiides 
a*  cuoi  desiccattvis  et  glutieiativis  supradictis. 

Ve  $ei$*ur«  labwrum. — Accidit  multociens  scissura  in  labiiscum 
Mieutis  vcrmibus  ;  sed  ut  vermes  cadant  semen  jusquiami,cas8ula 
iotrooiissum  super  calidum  fé r rum  ponas;  deinde  patiens  fumum 
rtcàpiat  et  sic  iiberabilur.  Sed  ut  scissure  claudantur,  nitrufn,  fa- 
barn  tligram,  Marcus  asininum  equali  pondere combures,  et  singo- 
Us  diebus  ,  pi ius  taroeu  labiis  melle  inunctis ,  pulverem  super- 
sparge* 

De  eodem  v  *t  tra  pvcris  fil.  —  Se  induri  tur  etiam  labia  in  poerte 
diquando  casu  ,  aliquando  aliqua  estrinseca  causa.  Hec  est  cura  : 
duas  acus  ex  trans*erso  ioducimus  per  labia  filoque  ligamus,deio« 
Ì5  puiverem  cinnamomi  superspargitmis  et  sic  consolidantur. 

Degingivi*.  —  Humor  aulem  flegmaticus  quandoque  decurrit 
idgingivas  et  putridas  facit,  vel  cancerosas,  vel  sanguinelentas.Ad 
itoguiuoleutas  flebotomabis  venas  que  sub  lingua  habeotur  et  sic 
Mradent.  8i  autem  fuerint  comeste ,  ut  mala  etiam  caro  corroda- 
ti, alumcn  supersparge  ;  qua  comesta  consolidativis  utaris  et  de* 
Recati  vis,  sci  licei  pulverem  ossis  olive  supersparge  vel  oasis  datti- 
li vel  cor t ice m  maligranati  cum  cinnamomo  trita  ;  mire  prodest; 
[olia  levistici  agrestis  cum  sale  trita  subtiliter  operali  tur.  In  palato 
intoni  aliquando  calore,  aliquando  calido  cibo  excoriatiooes  tìunt; 
babeas  confestim  licium  et  cum  rosacea  aqua  distempera  et  ad  man- 
liooem  inunge. 

De  lingua  usta.  —  Ad  linguam  ustam  cerusam.  cum  camphora 
(ere  et  aqua  rosacea  distempera  et  in  ore  teneat  ;  vel  mitridatum 
cum  aqua  rosacea  distempera  et  diu  io  ore  teneri  precipias;  ti  fue- 


478 
rft  contrada  ex  *o  !■# 

et  tic  curabis ,    gargari        i       aia      ai  illtl—i  il  ve 

passione. 

De  dentibus.  —  Humor  isteflegtnaticQS  ad  dentea 
mium  parit  dolorem.  Statini  pulegium  f  dibanam  et 
tallire  facies  et  paciens  fumum  per  oa  et  nares  recipiat 
te  acetum  cum  pulvere  gallarum  diu  bulliaa  ;  delude 
dura  in  parte  doloris  teneat  et  aie  dolor  mitigabitnr^  Caput 
giura  eia  diligenter  naribos  applicatum  prodest.  Quidam 
paulinum  super  dentes  et  timpora,  et  confert  eia.  ScaMeaa  trito  tf 
auperpoaita  dentibus  dolorem  fugat  Tel  in  vena  palatili  " 
pora  usturam  facias  coro  sulftire  ibi  poaito  et  candele 
Contingit  sepe  mulieribus  que  cerasa  factem  liniunt  qnod  ginglàe 
fortiter  corrodo  u  tur,  qui  bus  sic  providendo  intingo:  paàlptrui  ri* 
cara  cura  pulvere  cinnamomi  raixtum  et  gingilla  inmianii 
et  cicatrizat.  Si  forte  dentes  ceciderint ,  intromittaa  et 
tuis  dentibus  tritura  quasi  emplastrum  super  eoa  pone  et 
dabuntur.  Sed  hic  polvis  vehementer  consolidai  :  recipe 
tura,  gallas,  cinnaraomum,  masticen  et  olibaoaro,  in  pai 
dige  et  inter  dentes  super  gingivggJ^jULg^in prime. 

De  arteriacis.  — -  A  r  teriaca  passiooxflegniate  ,  tei 
f el  colera  nascitur  ;  sed  cum  ex  flegmate  nascitur  et 
aatis  exereant,  ex  colera  vero  non,  sed  habent  raucedi 
cis  debilitate.  Sic  ergo  providea»  cum  de  flegmate  odiar 
lancolia:  cum  urina  eoruro  alba  fuerit  et  tenui*,  pri 
gas  collum  butiro  vel  dialtea  et  purgabis  eoa  cum  yera  p%n&* 
lieni;  deinde  fac  eis  gargarismata  de  staphisagria  et  pirata*  iddi 
unoquoque  per  se  cum  aceto  Tortissimo  et  melle.  Caput  faqtau 
omni  passioni  capitis  aptum  juvatarteticos  ex  tali  material  ndt> 
euforbium,  piretrum,  staphisagriam,  sinapim,  ellebori»  afeanf 
mirre,  masticis,  olibani,  tcrebintiue,  resine,  omnium  Xam«~Hi 
confiriantur  cum  aceto  et  teneat  patiens  in  ore  et  mttfltft  ulna- 
aticen,  et  postea  servare  poterla  per  annumetuti  eo« 
pillulas  ex  V  supradictis  compositas,  tidelicet  olibano, 
storco,  jusquiamo  et  opio.  Si  ex  colera  fuerit,  aimiliterde 
tei  butiro  conQcias  eis  pillulas  cum  fisco,  psillio, 
mi  arabico  et  seminibus  portu  ce ,  malve  et  citonkmuu,  _ 
ris  albi,  lactuce,  scariole,  porti  lece  et  similium  ;  faefaa  dMÉpfr 
tura  quasi  de  nibilo;  sic  di  intum  in  equa  pone  et  maMpr 
paonum  cola  et  in  colatura  ina  gummi  cum  amido  tritnmpBMM 
utere;  poteri»  etiam  adderò  supradicta  semina.  t» 

De  tynancìa.  —  Flegmatica  iterum  materia  et 
in  faucibussinantiam.  Eie  dialtea  vel  butiro  partea 
lire  facias;  poteris  uti  minutione  sub  lingua  et  acute 
tium  ponere.  In  ore  mei  rosaceum  teneant  ut  moodiOoetar^pa 
tredine  locus.  Si  fuerit  sinantia  que  circa  tracheam  team  jmtt 
si  m  il  iter  rainotionem  facias,  provoces  gargarisma  demttridato  ni 
tiriaca  cara  finp  distemperatis;  cave»  ab  aliia 


«79 
«rana  materia  (fatimi  ad  locum  dolcntem.  Pro  cibo  dabb  sorbi- 
lia  et  hujusmodi Jiminges  dialthea  vel  butiroj  hoc  eoim  cito  ioter- 
Bcit  vel  cito  curatur. 

■    De  otiqtta  re  in  ytophagum.  —  Aliquando  spina  vel  oa 

Tel  aliquid  simile  ysophago  ad he re t  et  multociens  extinguit  homi* 
nem.  Lignutn  quoque  flexibile  et  levigatati)  cito  procurea  et  per 
yaohgtim  iutromittas.  Prius  tamen  caput  te  ligni,  ne  valeat  exco- 
llare, pannum  siibtilein  oleo  inunctum  circumligabis. 

De  tcruphìiti*. —  Materia  flegmatica  ad  gutturis  concavitates  vel 
•fioroni  tnemhrorum  scrophulas  gignit.  Polius  tamen  in  flegmati- 
ch,  tatn  in  viris  quam  in  mulieribus,oriuntur  quam  in  alile. Pur* 
yabi*  eo*  rum  Iheodoriton  yperiston  v  vel  yera  pigra  Galieci ,  seu 
theociorito  ai>acardino  ,  vel  yera  pigra  Galieni.  His  lactis,  confor- 
tamtam  est  cerebrum  ,  ne  defluant  humores ,  cum  aurea  alexan- 
drins,  opopira;  tamen  singulis  diebus  quandoque  pillulas  accipiaot 
tk»  diacastoreo  compositas  ;  deinde  insistendum  est  unctionibus  et 
erebris  malaxationibus  ;  quibus  mollificatis  oleo  in  maloterre  con- 
cavo bene  bullito  indugilo  scrophulas  dabisque  eia  pulverem  de  co- 
kquintida  rum  vino  jejunis,  vel  pulverem  dragonlee  cum  ovo. Po- 
lverini indurate,  ita  quodiffisDenenTu^^ 
lato,  elh»l>oriim  nigrum  et  rafanum  teras  et  more  emplaustri  super 
arrophulas  |H>ne9  ita  dissolvi t  quod'eas  poteris  manibus  exprimere. 
ltem  tapsinm  in  oleo  bullias  diu  oìeomque  illud  bene  colatum  aori 
fallenti*  loci  infonde  ;  non  solum  ad  scrophulas  ,  verum  etiam  ad 
flb  apostemata  que  in  artubus  vel  in  articulis  dura  nascun tur, mul- 
inili prode*!  r.uforbii  unius  denari!  pondus  tritura  cum  sorbili  ovo 
dalum  juvat  n^ultum;  et  notandtim  quod  sic  datum  euforbiumvd 
factum  instai  storoaticis  cunctis  glutinosi»  ei  flegmate. 

De  bibitkme  tanguiwgatvm.  - —  Notandum  iterum  quod  molto- 
deus  quis  potat  aquam  in  qua  sanguisuge  sunt  que  gutturi  adhe* 
rent;  sed  ut  removeas,  aquam  valde  salitam  vel  acetum  bene  sali- 
funi  ad  potandum  tribuas. 

De  tuui.  —  Ex  tali  materia  tussU  dicitur  procrear!:  quandoque 
xaliditate ,  quandoque  frigidilate  cerebrum  dissolvitur  et  ad  tra- 
cheem  arteriam  decurrens  materia  tussim  facit.  In  estate  tu&sien- 
tibos  ita  succurras  :  fumum  recipiant  de  pulegio  et  rosis  in  aqua 
bollilis;  aquam  etiam  frigidam  superspargant  caput;  si  colerici  fue- 
rial»  etiam  naribus  attrahatur  et  liberabuntur.  Fomentam  etiam 
facias  de  malva,  rosis,  violis;  dabis  dragagantum  nostrum  vel  dia- 
meo»  ut  pectus  humectetur  et  materia  tussis  liberius  expeDalur. 
Dabis  juxta  mansionero  mei  dispumatum  cum  vino  calido  utlocua 
mondifìcetur.  In  hieme  vero  fumigium  facies  de  pulegio  «  ladano  9 
rosis  et  olibano  in  aqua  bullitis.  Inunges  depulegioo,  aut  laurino» 
vel  muscellino,  vel  dialtea,  sp  u  butiro  pectus;  facies  fomentalo  da 
cinere  et  mirto  simul ,  scilicet  de  lexiva  ;  otantur  pttsaoa  ;  si  non 
etcreaverint,  sirupum  acctosum  tribuas;  dabis  vinum  juxta  lectum 
io  quo  bullieriot  ruta,  ciminum,  tin&iber,  mei;  de  elecluariis  quo 


470 
medicina  istis  est  tediosa,  de  diacastoreis  piltutis  arripiant  pasUs- 
mestionem,  vel  ipsura  castoreum;  prò  ventri»  consti-icttane  dttcri 
uteodum  est;  habeas  benedictam  vel  catartieum  imperiale! 
doricon  yperiston  ,  distempera  cum  aqua  et  per  clistere 
Dieta  istorum  sit  tenuis  et  digeslibilis  «  considerati*  lai 
dispositioni  flegmatice  competentibus.  Mtiltociens  calore  ni  M0- 
ditate  vel  aliis  de  causis  fumosilas  stomaci  collecta  io  ceratateli* 
solvitur  et  moroeutaneam  infert  passionerai,  cui  repentino) 
medicinam:  rosas,  pulegium,  olibanum  in  aqua  bullias  fui 
patiens  per  os  et  nares  recipiat;  vel  gummum  arabicum  cai 
rosacea  bullias  et  liquefacta  petra  inducas  fronti  necnon  et<tiafa* 
ribus  superpoue;  vel  masticem  diu  mastices  in  ore,  et  coatta) 
maslicatum  fuerit,  ad  modum  plagelle  super  timpora  pmìaiJMh 
ribus  vero  qui  bus  multociens  contingi  t  causa  matrici*  hoc  agfilafc 
ita  succurras:  Mentastrum,  sisimbrium  aquaticum  in  aqua 
et  fumum  ipsarum  recipiant  per  os  et  nares  ;equa  caput 
et  berbas  superponant  ;  vel  ungant  calidis  ungudotk  et  stceraps* 
raote  fumositstc  dolor  cessabit. 

Veniendum  deioceps  ad  illum  dolorem  qui  habet  fieri  da  via* 
ria  contenta  in  cerebro.  Isti  purgentur  ye  ra  pigra  Gallali  priÉi> 
deinde  eccipe  sinapim  et  euforbium  ,  tere  et  distempera  -il wÈb 
et  superpone  capiti;  vel  staphisagriam  aceto  roixtacn,  Maia  Wtt 
vel  rade  caput  et  ad  solem  vel  cum  testa  arrogon  «elpulegial 
gas.  Caput  purgium  facias  de  castoreo  et  euforbio  vel  da 
vel  aures  puleginum  intromissum  multum  confort,  vel 
Ad  ultimum,  omnibus  istis  non  subvenientibus,  ad  qyrurgii 
fugimus.  Incidas  enim  venas  capitis  per  quaa  fumosilas 
caput  que  sunt  ih  temporibus.  Incidantur  autem  aupar 
tantum  ut  lacerti  non  langantur  cum  cauterio  calido. 

Hec  aulem  passio  mulieribus  evenit  ex  conclusione  matrfck, 
quibus  hec  sunt  signa  :  negantur  menstrua ,  occulos  habeetKfp» 
M)3  et  semper  humidos;  in  die  quasi  musce  ante  ocuks  volitale  ii- 
dentur,  in  ciocie  fantasia»  videnl.  Confestim  purgabis  eis  con  fitfr 
doriton  yperiston  ;  de  V  in  V  diem  facias  eis  tale  suppositiva* 
per  naturam:  Elleborum  in  vino  bullias  ad  medietatem  et 
mei  adjunge  btilliatque  ad  vini  consumptionem  et  etiata 
transeat  in  duritiem;  hoc  facto  suppositorium  informa  eti 
per  predicta  loca  competenti  tempore.  Iterum  accipe  cicer 
cumjet  bullias  cum  vino  et  ipsitis  colaturam  curo  triterà 
ca  tribuas  et  multum  conferì  ;  namque  cicer  erraticus 
proprietates  quia  constringi t  et  menstrua  provocai;  ai  de  ifJta* 
pozimate  suffumigetur,  et  etiam  abiuatur  vulva,  continuo  striai 
tur;  si  de  coelio  ejus  cum  trifera  magna  largiatur  per  os, 
provocat.  Vel  facirous  eis  suppositorium  de  theodoricoo 
vel  pigra  Galieni,  bombaceseu  lana  circumvolnta. 

De  cìhigruneo.  —  Item  nonnulli  laborant  de  materia 
in  aliqua  parte  stomaci  collecta,  ilio  pessima  egritudine quedkfetf 
cmig ranca.  Dolpr  non  est  coutinuus  ,  sed  intnrnolatna j, urial  Jifr 


474 

fin  alba  et  spifta.  Si  autem  materia  fuerit  in  dexlra  parie  stoma- 
ci, m  eadem  capii»  parte  collocabilur  dolor  ,  de  sin||tro  simitile? 
dico.  Purgabis  eos  eum  theodoricon  yperiston  statim  ,  vel  atwcar- 
lino,  vel  fera  pigra  Galieni;  vel  da  bis  diacastareum  dina  vino  ad-, 
4tb  coloquintidis.  His  factis  oapitispurgium  facias  de  piHuIis  dia? 
Ctotoreis  factis  de  duadecim  rebus;  iterum  galbanum%  opopauacum, 
aagapioum,  asam  fetidam  super  carbones  ponas,  deinde  per  embo- 
Imi  in  inferiori  parte  latum,  superiori  vero  striduto,  ut  qarihus 
•K  tdoneum  ,  patiens  fumuro  recipiat  ut  cerehrum  conhrtóluf  et 
ftMoaitas  ibi  eoadunata  dissolva  tur  et  desiccetur.  Vel  tere  gum- 
■mi  arabieam  et  in  aquam  mille  et  cum  invocata  fuerit,  pettini 
ktfootam  super  frontem  el  limpora  pone;  vel  aocipias  Irea  predio* 

immas,  scilicet  galbanum,  sagapinum,  opopanaoum,  contrita* 

bolo  oommisoe  trita  •  et  super  frontoni  el  limpora  pene.  Hee 
hflrmita*  postquam  inveleraverit ,  et  acreda  naribus  advenertt , 
Imi  gravh,  ut  nasus  contrahatur,  procuUubia  incurabtyis  effioitw 
Meoqoe  curam  non  adhibemus. 

Aliquando  flt  dolor  iste  de  materia  flegmath  exisleitte  in  eere- 
kvo,  cujns  bec  sunt  signa:  dolor  continui**,  urina  istorum  supradicte 
rfarflis.  Purgabis  istos  cum  Iheodoriton  yperiston  vel  anacardioo 
y/à  yeralogodton;  stalim  caput  est  ra derni um  et  pulegina  infunden- 
i|  vel  habeas  elleborum  album  et  in  alea  bullias  ;  demum  cola? 

eeram  adjonge  el  caput  inunge;  aurihus  vero  pulegium  infun-* 
vel  petroleum,  aliquando  per  Iransieclorium,  el  multum  ju- 

Facias  autem  taHter  ruptoria;  calcem  vivam  cum  oleo  rosaceo 
vel  violaceo  distempera  et  in  lesta  avellane  positam  liga  super  lo- 
tmm  iHum  capHis  in  quo  dolor  adest.  Dimitte  per  diem  loia  mi  se- 
rventi vero  die  carne  facla,  corrosiva  ponas,  ut  est  pulvis  hjermce 
dectilonim  el  vilreohim  sive  auripigmeatum,  demum  corroda  car- 
MaKqtiantutum  cererotuhdum  inlromiltas  more  cauterii  fajcium 
cum  rglido  ferro  ;  vel  habeas  elleborum  Iritum  cum  oleo  rosaceo 
¥d  violaceo  el  eadem  doclrina  superponas.  Flammula  etiam  trito 
ttcnm  lista  avellane  superposita  idem  facil.  Unguentum  eliam  do 
canlaridibus  vel  sole  canlarides  apponantur  9  simititer  vel  apiun\ 
riaus  trllum  et  superpositum  eodem  modo  respondet. 

De  pvibifù  in  cnpite. — Contingit  aliquo*  de  hac  materia  pustole* 
fa  capite  habere,  quaudoqoe  raolles,quandoque  duras^inde  ajbas  li\ 
primis  purgabis  eos  cum  yeralogodion  seu  yera  pigra  Galieni  vel 
Ihaodorito  anacardino;  deinde  facias  eis  tale  unguentuimeUehorum 
album, lapatium  aculum,  aloen  cum  axungia  conttcias  et  ex  eo  pu- 
stulas  iuungas  anle;cum  rupie  fueriot9statira  ablue  lexivà  ul  vomitus 
•eqnatur  propler  elleborum  album  ,  quia  elleborum  album  talem 
miluram  habet,  si  in  vulnere  pooelur  9  stalim  vomitum  provocai. 
Vd  facias  eis  psilolrum  de  calce  iotincta  in  auripigmenlo  ,  ut  not- 
ati, et  cum  pilis  fuerit  spoliatum  ,  congruis  unguentis  el  ruptoriis 
festines  ;  hoc  quidcm  facias  mollifcus  pustulis*  Ad  duras  pullulai 
wripigraeotum  cum  lacle  lilimalt  distempera  el  superpone  ;  iUcu 
sobveail. 


47» 

Ve  epilemptia.  —  Rota  qood  eptl  «rtbntacaaeribi 

habet  fieri,  wd  precipue  de  flegmate  moven  i      rìtor.  Oriti? ,%> 
meo  Infrigidii  et  multis  humoribus  habunda  s,  precipue  din 

eenibus  et  pueris.  Non  tamen  nego  quia  et  In  aliti  inscrgat,  Meaal 
enfili  tres  species  esse  illius:  epileinpsiam,  cathalempraa.aealaip 
psiaroSunt  et  elle  due  species,  in  dm  quarum  eadont  et  seetM, 
ìn  altera  codimi  et  non  senliunt.  Illa  in  qua  eadont  et  seotfaMit- 
curabihs  est;  signal  eniro  naturerò  non  esse  intentasi 
nen  materie,  et  hoc  concordat  cura  descript  ione  epil 
sic  describitur;  Epìlempsia  est  fumositas  as< 
lantasiam,  rationem,  et  memoriam.donec  natura  digerati 
lem  maleriam.  In  pueris  due-rum  mensium,  tei  trioni,  tal 
plius  ,  nascuntur  hujusmodi  egritudine^  propter 
tatem  et  comedendi  frequentiam  ;  sed  quia  non 
rum  sit  coguogei  non  potest,  Quibus  ita  profident 
panacelo  minutissime  raduni  et  in  coclcario  pontini 
suo  Infundunt  et  ad  commedenduui  tribuunt;  dinrigiuni  etiamaV 
ciunt  toti  torpori  de  opopanaco,  galbano,  ammoniaco  ,  aaaifiaaa) 
asa  fetiJa  ,  et  multi  liberantur.  Interrogare  dèbea  eoa  fljte  rstaat 
patiuntur,  utrum  a  stomaco  vel  a  pedìbns  eia  incipfat.  Si  " 
pedlbus,  scias  esse  cBthalempsìam;si  a  stomaco,  sciai  eseeaai 
Siam  Statini  catalempticum  liberabìs  juxta  Celienti ro  sic:  I 
Te  accessionis  crura  et  Libia*  fortiter  lìga  ne  materia  talea! 
dere;  dabis  eh  opopiram,  sive  mìtridatura,  ve) 
nam,  seu  diacastoreum  ,  Tel  «aneti  Paoli  polionem  ;  ve) 
de  qua  malueris  pillulas  et  in  pulvcre  cura  roana  ut  amai 
perdant  inicias  ,  deinde  tribuai.  Purgati*  eoi  cara  casta 
trito  et  renbarbara  ;  dabis  eti  i  en  cesloreum  bene  trìlaai  alai- 
bendum.  Unguentai»  ad  tib  ita  Facies  ;  aDaeardoa  fortiter  leti, 
et  triture  puherem  olibani,  n  Licia  adjange ,  deinde  ad 
lem  bulli  et  cola.  Si  volueris,  sode  ceraia  et  bonum  erit 
ti>m  non  cure»,  hoc  nimis  conferì  eia.  Cum  autem  • 
pil,  aliquando  humore,  aliquando  debilitacione 
nenliam  patiuntur  et  annlempsia  dieftur  ;  nel  I 
mur  oximelle  quod  ita  fit:  radices  fenicoli  ,  pelroBeHai  ,  aefl ,fi 
«ceto  bullimiis  ad  medielatem  et  in  colatura  mei  pooii 
ad  ipsius  aceti  consumplionem  bulli  re  facimv  icque  ■ 
mus.  Dabis  eia  supradictas  opislas  ad  materiei  coiiMimp  tionei 
gamus  eos  cum  rastoreo  et  renbarbara  ,  prò  debilitale  nei 
dabis  sanguinem  draronis  cum  mumia  balsamila  ,'.■■  i .  <■-. 
cum  lino;  et  mirabiliter  Tacit. 

De  epilempsia.  —  Dictum  est  de  calalempsja  et  analempxia. 
dicendum  est  de  epìlempsia  que  habet  Beri  iDJumiibusa  Xll 
ad  XXV  annum, quia  a  XXV  in  antea  aut  vtxaot  nunquam  libei 
patientes  epilempsiam.  Nota  quod  topradiiiihu*  quia  si  cadimi 
Bcnliunt,  jncurabiles  sunt  supradicta  ratforie.  Yideas  autem  comple- 
lionem  et  hobitndinem  pecientiam  et  uiipam  ,  quoti  iaro  si  alba  al 
spUsa  fucrit  bona  erit;  si  vero  aiba_ct  tennis,  taulumsiguiEcal.qttii 


473 
feria  rapta  est  ad  inferiore*  Isti  laborant  quandoqgè  prò  diter- 
titate  aogmenti  vel  diminulionis  lune.  Considera  enim  efos  corsara 

per  II1I  ebdoroadas  et  ita  succintius  poteris  sabvenire.  Prima  ebdo- 
mada ab  ipso  principio  lune  usque  ad  Vili  dres  computata,  tempo* 
tata  dicitar  esse;  secunda  caliditati  assignatur;  tercia  bumiditati  , 
quarta  frigiditati.  Cum  ergo  in  frigida  patiuntor,  designatur  nobès 
quia  de  nimia  frigiditate  et  debilitate  patiuntur ,  onde  porgaodi 
Boa  soni,  sed  confortando  Cerebellis  et  rostris  porcoram,  pedibae 
et  intestinis  abstineant  quia  non  bene  nutriunt  .testante  Constati;  Gì/"" 
tino  Ova  sorbilia  sine  albumine  comedant,  carnes  etiam  poUonno  * 
Deoecoctas;  vinum  aquatum  acci  pian  t;  confortentur  opiatis  ,  non 

Joiboslibet,  sed  congruis,  ut  mi  Irida  lo  9  opopira  et  pollone  saocti 
tali  et  etiam  diamargariton  et  gariofilato.  Ungatur  caput  eorum 
palegino  vel  muscellino,  seu  arrogon  et  similibus,et  hoc  inbaJneo 
flat ,  ut  virtutes  confortentur.  Patientibus  in  prima  ebdomada  ista 
Mdem  cura  utaris,  sed  in  secunda  laborantes,  que  calida  est  ,  po- 
thnde  colerica  quam  de  flegmatica  materia  vexantur.  Istos  purga* 
bis  sic:  sene,  polipodium  ,  anisum  9  feniculum  et  reubarbaram  in 
aqaa  bullias  et  in  colatura  mirobolanos  citrinos  secundum  sopra* 
dfctam  disciplinam  tribue;  naribus  ipsorum  odorifera,  moderate  ta- 
tten'calida,  applices,  utmentastrum  ,  balsamita»!  ,  mirtum.  Ster- 
Mtatoria  etiam  similiter  in  caliditate  temperata  adjungas ,  ut  de 
gallofilo,  cinnamomo  et  hujtismodi.  Ponantur  in  balneo  de  malva, 
Viola,  sisimbrio  aquatico,  mirto  composito  in  tina  ,  ut  eorum  cor- 
pora  resumantur  atque  vires  ad  materie  digestionem  et  expubio- 
nem  et  consumptionem  sufficiant  Caput  etiam  in  tali  aqua  in  bal- 
neo abluatur.  Polio  sancii  Pauli  ad  ultimum  valet,  necaliaaliarom 
est  ita  ut  ista  huic  morbo  consentanea,  multi  enimaccepta  sola  iste 
Mberantur.  In  tercia  vero  ebdomada,  que  humida  dici  tur,  esseta* 
meo  affinatale  caloris  judicatur  satis  epilempsia  consurgit ,  sed  bee 
cito  coratur  medico  esistente  officioso  circa  ipsam.  Dabi&ergo  ei 
jeralogodion  et  theodoriion  ,  yperistonet  yeram  pigram  Galieoi. 
Istisautem  diacastoreum  utililer  dabis. 

De  auribus  —  Solet  flegmatica  materia  ad  aures  descendere  et 
qoandoque  surdiiatem  ,  quandoque  saniem  parit.  Hoc  autem  dico 
qood  citius  saniem  facit  sanguinea  et  colerica  materia  quam  fleg- 
matica. flegmatica  tardiusad  putredinem  venit;ejusenimsignum 
cai  grtvedo  aurium  et  tocius  faciei  color  lividus.  Purgabis  eoscum 
jeralogodion  et  theodoriion  yperiston  vel  yera  pigra,  deinde  ptt-  • 
leginum  infundas  et  petroleum  ,  nisi  febrient.  Item  spongiam  in 
oleo  bullias  etexpressam  ita  quod  super  illam  partem  jaceat  appli- 
ces;  vel  lanam  carpinatam  in  oleo  coctam  et  eipressam  inprimaa 
auribus  ;  lana  piscium  mollis  ita  parata  idem  procurat.  Pulegium 
Tel  muscellinum  oleum  in  cepulla  calefactum  ,  et  auribus  instilla* 
tom  non  parvum  beneficium  procurat.  Item  habeas  absinthium  9 
fenugrecum  ,  malvam  et  brancham  ursinam  et  in  aqua  bullias  et 
fumum  per  embutum  patiens  auribus  suscipiat ,  maturai  enim  et 
cito  ad  saniem  ducit. 


474 

Deecutit.  —  bla  enlm  materia  quandoqne  ad  ocoloa  taaditel 
diventa  egritudine»  facit,  utpote  obtabniam  (aie), 
dilani,  pannimi,  cathetiam  ,  eximium  doiorem  v  et  alta 
difficile  enumerare  duxi.  Notandum  est  tamen  diSbrealiam  ielir 
obtalmiam  et  cataractas:  Hit  quidem  qui  oataractaa  habent,  de  dia 
indiem  visura  amittunt,  nec  p^tiuntur  doiorem,  et  nicbil  ta 
apparet  licut  in  iilis  qui  obtalroia  laborant,  aed  tantum 
meo  per  totum  ;  quoniam  si  bodie  parum  ,  cras  vident 
«icao^  variantur;  lacrimas  emittunt  et  doiorem  ioBaitv 
turPurgeA  eos  a  principio  cura  theodorito  euperisto  aut  jem 
gra  Qalieni;  deinde  caput  purghino  fiicias  cura  pillulis  di 
His  factis,  lacrimai  provooabis  ut  materia  lacrimi»  eipeHàtur.  A*, 
ripe  calcucemenon  et  fortiter  tere  et  oum  meco  paritarie  Ibrtjtit 
distempera  et  mille  in  canna  circumvoluta  pasta,  demmo  ad  oacty* 
nem  paste  pone  in  fumo;  hoc  facies  ter ,  ad  ultimum  puttana  li 
oculis  pooe  ;  illud  idem  facere  poteris  de  lapidibua  caldi  cai* 
modo  paratia.  Purgabis  iterum  cura  pigra  Galletti  et  pigra  Alea», 
drina;  aloe  dupplicato  idem  facit;  pillule  epta  etite  spati 

ad  oimiom  doiorem  pulegiom,  rosai,  maiticum,  Udanom  etaftet 
num  io  bona  equa  bullias  ,  deinde  per  embotum  patieas  pv  VM 
fumom  recipiat;  valet  multocieoa  aaa  fetida  *d  diacastapeaui  uph 
bus  iroroissura.  Ad  ultimum  ducasad  balnea  et  mirabiliter  tappi 
caput  pulegino aut  muscellino,  el  ita liberabitur.  It.  ,.. 

De  palpebra. — Quandoque  nasci  tur  caro  tatua  polprhraigm.pl 
atantiam  et  viaum  coutrahit.  Inversa  ergo  palpebra  cai 
recenti  carnem  frica  ,  piloa  vero  qui  ibi  fuerlnt  tu  mutuiti 
moi  et  lic  liberàbitur. 

De  cura  eataractarum.  —  Ad  cataratta*  ila  subveoiaei  felpa* 
putpurgium  de  pillulis  diacaatoreii  vel  aurea  aleiandriaa.  Ptup- 
Mi  eoi  com  theodoriston  yperiston,  vel  aoacardino,  tei  jota  pjjpi 
Galieni,  vel  pigra  alexandrina,  dupplicato  aloe,  facies  ethaamOHl 
qoe  generaliter  oculis  valeut  ex  frigiditate  patientibm.; 
aloe,  cerusam  ,  sarcocollum  tere  et  cura  succo  paritarie 
ra  io  pelvi  donec  ad  apiaaitudiuem  veniat  ungueali  et  eie  _ 
culoi  illine  ;  probatum  est.  |tem  ul  ad  simplicia  veqiamm" , 
colla  cum  vino  distemperata  vel  ejus  pulvis  per  semtdtma 
Itera  pulvia  marganìarum  bene  iuter  duo  mannora  tritarne 
num  roditet  oculis  proBcit  Item  succos  paritarie  oum 
tua  idem  facit.  Itemsuccus  basiliconis,  rute,  olibani,  pii*Ui,ap$pi 
pueri,  in  pelvi  per  IX  dies  dimitte,  deinde  qood  aoccua  tiagttagt' 
pe  et  ad  solem  io  minutissimam  pulverem  redige  » 
fuerit  supersparge.  Item  liabeas  alumen  rotondimi  et 
stempera;  deinde atupa  madida  iuvolutum  lubpruoiapcr 

tem  dimitte  9  mane  cum  camphora  et  aucco  paritarie  d . 

tum  ad  solem  donec  desiccetur  dimitte  ;  iterum.  temde  fel  fifa 
rem  redige,  hoc  enim  pubere  utaria.  .    . 

he  sanguine  oculorum.  —  Contiogit  siquidem  ■à«g^tTnn  tièf 
▼ari  in  oculis  per  duos  annoi  9  quibua  ila 


475 
sublliJMf  munì  pulverem  redige  et  curo  brina  tritici  admfcce  eo- 
dem poodere,  et  cum  succo  rute  distemperatis  ptniculos  compo- 
ne ;  deinde  coque  inter  duas  pastas  et  cum  opus  foerit%  panicu- 
Ioni  calidum  ex  transverso  per  «medium  divide  ,  oculis  apertis  ap- 
plica ut  fumum  oculi  recipiant  et  calorem.  Sangui»  dracoois  cum 
•ogoento  citrino  idem  valet. 

De  rubedine  octtlorwn.  —  Cum  quidem  oculi  calore  solis  vel  ? I- 
doftate  ignis  rubescunt ,  statim  ita  succurrimus  :  Cìmarum  rubi 
seeeus  cum  rosacea  mixtus  et  panno  superpositus  mullum  confort. 
Bmcus  solatri  cum  albumine  ovi  superpositus  similiter  operatur  ; 
etiem  cime  rubi  albi  cum  albumine  ovi  idem  faciunt  ;  jpoquisti- 
éoa  eodem  modo  paratum  juvat  ltem  sandali  albi  et  rubei,  guai- 
mi arabici  tere  et  eum  rosacea  aqua  distempera  et  panno  infuso 
acrili  superpone. 

De  lippitìulme.  —  Loccipitia  est  lippitudo  dura  que  mane  ocoloa 
fbdt  tenere  clausos  ita  ut  vix  aperiantur;  que  cum  flt  ex  Degniate 
taliter  curatur  :  rosas  siccas  in  aqua  bullies  et  calida  colatura  fre- 
foeoter  oculos  laves.  Si  fueril  ex  colera»  frigidis  utaris;  vel  aqua 
flèttali  frigida  idem  fac. 

De  eodem  $$  pueris  svpervcnerit.  —  Ad  lippositatem  puerorudi 
vai  aHorum  ,  oleo  pulegino  vel  laurino  vel  muscelino  caput  inon- 
§Hf  deinde  pulegium  tritum  et  testa  valde  calefactum  saccoque  io* 
dysum  capiti  superpone. 

De  fiuxn  lacrimarum.  —  Ad  fluxum  lacrimarum  caput  purghila 
fceias  de  diacastorco  et  olibano,  masticem,  bolum  cum  succo  rapi- 
tili disteroperalum  petia  fronti  superpone  et  timporibus  ;  mire 
atriogit  Cum  circa  noctem  videre  non  possunt  f  de  vena  angulari 
que  circa  visum  est  sauguinem  minuas,  deinde  cocturam  ibi  fedas 
et  sic  curabitur. 

De  pustuiis  in  fronte.  —  Ex  flegmatica  materia  pustule  nasoni- 
tnr  in  fronte  que  dure  sqnt  et  compacte  et  ad  removeodum  diffl* 
dles;  tamen  ita  removebis:  in  primis  utaris  ruptoriis  usque  ad  vi- 
corrosivis,  ad  ultitnum  consolidativis.  Ruptorium  ita  facies: 

iripigmentum  cum  lacte  titiroalli  distempera,  vel  calcem  mani, 
td  cantarides  in  testa  avellane  super  pustulas  pone  Ruptura  facta, 
pulverem  hermodactilorum  inicias  vel  ptilverem  galle,  vel  cslcùc- 
camenon,  vel  lepidos  calcis.  vel  viride  eris,  quod  cum  aceto  etra- 
la  io  pelvi  componere  novisti  ;  dragagantum  ad  ullimum  ,  masti- 
ceni,  mirre,  aloen,  singillatim  tere  et  commisce;  deinde  intronan- 
te et  miro  modo  consoli Jat;  vel  masti x  cum  aloe  cum  rosis,  vel  o- 
libanum  cum  aloe,  idem  faciunt. 

De  cosa  ciliorum  et  capiliorum.  —  De  casu  ciliorum  necnon  et 
eapillorum  dicendum  est,  quod  aliquando  caliditale,  aliquando,  ut 
novisti,  frigiditale  Aeri  habet.  Cum  ex  calidilate,  cutis  calida  seo- 
titor;quando  ex  frigiditate,  frigida.  In  primis  serpentis  nigri  cau- 
dato et  caput  incide  et  in  patella  cum  oleo  coque  et  unguento  tali 
crebro  cilia  et  caput  inunge.  Itera  in  olla  nova  bene  accensa  anguil- 
la* urilas  in  pulverem  redige  et  distemperato  cum  oleo  et  malie 


476 
soperciliorom  loca  i minge.  Item  potvb  ladani  coartati 
tei  raelle  idem  lacit,  vel  caro  marina  similiter  operatur. 
kgominum  genera  et  cum  frumenti*  pulveriiata  el  am  ohe  flt 
melle  distemperata  idem  faciuat.  "      _. 

De  rubore  in  facie.  —  Rubor  in  fecfe  aliqaaado  de  «àgata,  §* 
liquando  de  colera  ftt,  quandoque  ex  utroqne  oommixto.  Si  irta* 
sanguine,  quod  nimio  rubore  diaoscitur,  adhibebis  iebotonw le  fa 
cufas  post  occipitium  ;  mulieribos  autem  sangaisugas  sppooss.  Ex 
colera  vero ,  quod  nimio  splendore  cognoscitor ,  ita  toccorrtap? 
aandalos  albo*  et  rubeos  cum  campbora  tere  et  coni  equa 
distempera;  deinde  panno  intincto  sepe  superpone. 

De  pu*lulis  in  facie.  — Contingit  quandoque  ex  Odlera 
ne  postulas  nasci  in  facie ,  in  quaram  principio  lapetfm 
cum  aloe  tere  et  poue9  vel  argentum  vivomcumaxoogia 
vel  scroflna  exagitando  commisce  donec  in  onom  < 
Postea  vero  senetiones  in  tali  axungia  tritos  in  facto  rottocefcg  > 
autem  inveterate  fuerint  et  dure,  nisi  eradiceotar  curari  aoeffr 
terunt.  Rumpas  ergo  ruptoriis,  corrodas  postea  corrosi via  far» 
que  ad  os  ;  deinde  consoli  da  ti  vis  utaris  et  cum  soperia 
dieta  sint  ad  presero  tale  componimi»:  auripigroentucn, 
cum,  git  ,  panem  porci num,  alumea  rotundom,  toro  et  JÉB* 
co  sapone  distempera  et  locis  utere  predictis.  ffotaodum  aotttd 
cootingat  pustulas  ex  sanguine  ortas  ape  ri  ri,  esse  saoiosas*  eKflt* 
fera  vero  generatas,  propter  siccitatem  apertas,  sine  sanie 
nere. 

De  eodem.  —  Contingit  nonnomqoaro  minutas  postulai  < 
bore  viris  et  mulieribus  oriri.  Statim  tartarora  in  stopa 
involutum  nocte  sub  prunis  ,  mane  qoidem  nitido 
que  per  duas  nocles  sub  divo  manere  sine  ;  deinde  ftun 
line.  Vel  accipe  calcem  vivam  et  misce  cum  axungia  galiiaacatvd 
anserina  et  oleo  roseo  nostro,  et  exinde  faciem  line  quoad  sostar» 

De  eodem. —  Si  pustule  fuerint  albe,  porga  eos  joralogoUioafi 
theodoriton  yperiston,et  statino  recedunUet  quia  iste  postulai 
tociens  adveniunl  et  recedunt ,  utaris  ruptoriis  et  corea  saph 
disciplina.  Vel  tartarum,  ut  dictum  est,  in  ignem  diroitte ,  pstf  b 
malo  terre  concavo  pone  ad  ignem  et  de  tali  puttulas  unge  ct-BÌfr 
rabitur.  ^ 

De  coriza.  —  Decurrit  humor  flegroaticus  ad  nares  el 
riiam.  Antique  corife  non  assignamus  curaro,,  sed  nove. ita 
demus:  Pulegium,  olibanum  in  equa  bullias  et  capite  fi 
gium  per  os  et  nares  attrghatur  ;  hoc  facto  sternutatnria 
quenter  de  elleboro  albo  vel  euforfro  vel  staphisagria 

De  uva.  —  Quandoque  fluxus  iste  uvam  gravai 
facit.  In  principio  utaris  gargarismatibus,  ut  de  sinapi 
aceto  calido  et  melle  per  mi  ita  v  vel  de  staphisagria  » 
Irò,  vel  de  olibano  per  se  aut  commixtira  t  ut  de  stapUssgris  jst 
-olibano  vel  qualibet  aliarum.  Caput  etiam  calidis  uogueatii  iamr 
Bue*  ;  hoc  facto ,  levabis  uvam  jaoentem  cum  iosinuMota  tip* 


477 
*el  pfcariok)  aut  elite  qulbus  nosti  ;  ad  ultimato  disciplina  tua  ob- 
torte  ipsam. 

De  a  spentale  vocis.  —  Decurri  t  eliam  ipsiatburooris  fluxus  us* 
que  ad  tracheam  arteriam  vocisque  asperitalem  facit;  sed  tuBcdia- 
oiibaoam  iribuas  vel  pillulas  que  recipiunt  olibanum  f  castoream, 
«Hricem  ;  cum  melle  distempera  et  istud  electuarium  tribuas  cam 
«idis^ormitum;  quod  si  humor  iste  fn  soliditatem  narea  otturan- 
te tersiis  fuerit ,  ita  subvenies  :  oxiracroceum  cum  aluroine  per* 
arfxtam  vel  tartaro  magdal  ioni  bus  factis  naribus  admoveantur. 
•  De  polipo  —  Na9citur  ex  isto  humore  quedam  caruncula  in  oa- 
ribos  que  indurata  in  polipum  transit  ;  quara  si  volueris  curare  * 
altri*  ruptoriis,  deinde  corrosivis  ad  ultimum  consolidativi*  ;  au- 
lipigmeiHiim  cum  lacte  titimalli  distempera  et  super  polipum  po- 
se; siroi lite r  rumpit  cedria  cum  lacte  eodem  vel  cali  viva;  deinde 
corroda*  cum  hermodactiiibus  vel  galla  seu  viride  eris  quod  noe 
cemponimus  Ad  ultimum  consolide*  cum  sirophito,  artstologia  ro- 
tgoda,  vel  cum  aloe  vel  cum  olibano. 

De  fetore  narium.—  Contingil  etiam  sepequod  nares  fetentcum 
iris  in  partibus  infìmis.  Purges  eos  cum  theodoritori  jrperi- 
dabis  auream  aUy^iudrinam  ad  confortandum  ;  inunges  cum 
Mgaento  citrino  rima^siaotem  habuerit  ulcera  in  naribus  ex 
quibus  fetor  01  ilur,  purgabis  ulcera  cum  mulsa,  deinde  consolides 
4S  cum  desiccativis  et  glutinativis  supradictis. 

De  *cù*ur<i  iaòwrum. — Accidit  multociens  scissura  in  labiiscum 
minutis  ver  mibus  ;  sed  ut  vermes  cadant  semen  iusquiamivcas8ula 
fotremissum  super  calidum  ferrum  ponas;  deinde  patiens  fumum 
ffecipiat  et  sic  liberabitur.  Sed  ut  scissure  claudantur,  nitrum,  fe- 
bei» «igram,  sktcus  asininum  equali  pondere  combures,  et  singu* 
Ita  diebus  ,  prius  tameu  labiis  melle  inunclis ,  pulverem  super- 
sparge. 

De  eodem  ,  si  in  pvcris  fil.  —  Scinduntur  etiam  labia  in  poeriÉ 
diquando  casu  ,  aliquando  aliqua  extrinseca  causa.  Hec  est  cura  : 
duas  acus  ex  transterso  inducimus  per  labia  Qloque  ligamus,dein- 
4e  pulverem  cinnamomi  superspargimus  et  sic  consolidantur. 

Degingivt*.  —  Humor  autem  flegmaticus  quandoque  decurrit 
•dgingivas  et  putrida*  facit,  vel  cancerosa*,  vel  sanguinolenta*.  Ad 
aaoguinoleutas  Oebotomabis  venas  que  sub  lingua  habeutur  et  sic 
evadent.  hi  autem  fuerint  comeste ,  ut  mala  etiam  caro  corroda- 
ti, aiumen  supersparge  ;  qua  comesta  consolidativis  utaris  et  de- 
alccati%is,  scilicet  pulverem  ossis  olive  supersparge  vel  oasis  darti- 
li  vel  corticem  maligranati  cum  cinnamomo  trita  ;  mire  prodest; 
Mìa  levistici  agresti*  cum  sale  trita  subtiliter  operali  tur.  In  palato 
autem  aliquando  calore,  aliquando  calido  cibo  excoriationes  Òont; 
habeas  contesti m  licium  et  cum  rosacea  aqua  distempera  et  ad  man* 
siooem  inunge. 

De  lingua  usta.  —  Ad  linguam  ustam  cerusam.  cum  camphora 
fere  et  aqua  rosacea  distempera  et  in  ore  teneat;  tei  mitridatum 
cum  aqua  rosacea  distempera  et  diu  io.  ore  teneri  precipias;  si  fue* 


478 
rlt  contrada  ex  «n  ni  la .  filo  snbllga 

et  ale  curabts  et       gan        d  lixiraui  io  are 


De  dcntibvt.  —  Hum  malico*  ad  dentea  desccndit  et  bV 

mJum  parit  dolorem.  Maiim  pul  igiuni  ,  oUbanuiTi  et  ladanura  dìo 
bulli™  facias  et  paciens  fumura  per  oa  et  narea  reciptal.  lieta  for- 
te acetum  cura  pultere  galla  rum  diu  bulliaa  ;  deinde  pattern  cali- 
dum  in  parte  dolor»  teneat  et  sic  dolor  mlttgabitur.  Caput  pur- 
gium  eis  diligenter  nari  bus  applicatum  prode*  t.  Quidam  ponunt 
paulinum  super  dentea  et  timpora.et  coufertei--  Seabiosa  trita H 
auperposita  dentibus  dolorem  fugai.  Vel  lo  iena  pulsatili  mxh  tin- 
pora  usturam  facias  cum  sutfure  ibi  posilo  et  candela  succcnw. 
Conlingit  sepe  mulieribus  que  ceruta  facteno  limoni  quod  cincin- 
fortiler  eorròduutur, quibua  aie providendo  intingo;  p*ilotrtim  »r- 
cara  cum  pubere  cinnamomi  miilum  et  gingivis  inmissum  «tul 
et  cicatriiat.  Si  forte  dentea  ceciderint ,  inlromiii  i*  et  mastio?» 
tuia  denti  bus  Iritum  quasi  emplastrum  super  eoa  pone  et  conwli- 
dabunlur.  Sed  hic  pubi*  vphementer  consolidai  :  recipe  simphi- 
tum,  gallas,  cinnamomum,  maslicen  et  olibaonm,  in  piihcremrf 
dige  et  inter  dentea  super  gingivuj|)|_tejjpiprime. 

De  arterioeii.  —  Arteriaca  passio  ex  flcgrW.  ,  vel  meUncoli» , 
tei  colera  nescitur  ;  aed  cum  ex  flegmale  naetittir  et  melanrolà, 
aatis  excreanl, ei  colera  vero  non, aed  habent  raucedinem  cum»- 
eli  debilitate.  Sic  ergo  provideas  cum  de  flegmate  oritur  et  «k- 
lencolia:  cum  urina  eorum  alba  fuerlt  et  tenui* ,  primo  Ice»  imin- 
gaa  collii m  butiro  vel  dialtea  et  purganti  eoa-cum  veni  pigra  *U- 
lieni;  deinde  fac  eis  gargarlsmala  de  staphisagria  et  piretro  vd  de 
unoquoque  per  te  cum  aceto  fortissimo  et  meli-  Caput  pergiura 
omni  passioni  capitis  aptum  juvat  arteticos  ex  tali  liuteria*,  retile 
euforbium,  piretrum,  staphisagriam,  ainapini ,  cileno  rum  album, 
mirre,  maslicis,  olibaui,  turebintine,  resine,  omnium  X  ans  - l!, 
conBciantur  cum  aceto  et  teneat  patiens  in  ore  et  mas  licei  ulua- 
aticen  ,  et  postea  servare  potérla  per  annum  et  uti  eo.  Acripiait 
pillulaa  ex  V  supradictìs  <  ìtas,  videlicet  olibano,  mirra,  o- 

atoreo,  jusquiamo  et  opio.  ai  ex  colera  fuerlt*  simililer  de  dialua 
vel  butiro  conflcias  eia  pil  cum  fisco,  psillio,  dragaganto.  -atm- 
mt  arabico  etseminibus  porti  ce,  malve  et  citoniomm.  papi«- 
ria  albi,  lacluce,  scariole,  porti  lece  et  «imilium  ;  facies  dragàgan- 
tum  quasi  de  oihtlo;  sic  di  antum  in  aqua  pone  et  mane  po' 
pannum  cola  et  in  colatura  ma  gummi  cum  amido  tritura  pooed 
utere;  potoria  etiam  adderò  supradicta  semina. 

De  *if mancia.  —  flegmalica  iterum  materia  et  sangaiootWt 
in  faucibussinantiam.  De  dialtea  vel  butiro  paites  estrinseca*  mal- 
lire  facias;  poteri*  oli  minutione  aub  lingua  et  *<rufn*  post  occipi- 
tium  ponere.  In  ore  mei  rosaceum  teneant  ut  mundifteetur  a  ■«■ 
tredine  locus-  Si  fuerit  sinantia  que  circa  traclicam  locum  parti, 
similiter  mina  t  ione  m  facies,  provoces  gargariBmn  de  mitritelo  «1 
Urlaci  cum  vino  disteni peretis;  cavata  ab  alita-  gargarismalibm at 


«79 
mona  materia  decurrat  ad  locum  dolentem.  Pro  cibo  dabb  sorbi- 
Ita  et  hiijusmodi,jiniinges  dialthea  vel  butiro;  hoc  enim  cito  Inter* 
Dcit  vel  cito  curalur. 

*    De  afiqva  re  in  ynophagvm.  —  Aliqoando  spina  tei  oa 

vd  aliqufd  simile  ysophago  adheret  et  multociens  extinguit  boari* 
nem.  Lignntn  quoque  delibile  et  levigatum  cito  procurea  et  per 
ytofegum  intromillas.  Prius  lamen  caput  te  ligni,  ne  valeat  exeo* 
ilare,  pannum  stibtilem  olro  inunctum  circuroligabis. 

De  *crt,phvli$. —  Materia  Dogmatica  ad  gutturis  conca? itates  Tel 
aliorum  tnemhrorum  scrophulas  gignit  Potius  tamen  in  flegmati* 
eh*  tam  in  viris  quaro  in  mulieribus,  oriuntur  quam  io  aliis.  Pur- 
ghi* eo*  rum  theodoriton  yperiston .  vel  yera  pigra  Galieci  ,  seti 
theodorilo  aimcardiuo  ,  vel  yera  pigra  Galieni.  His  factis,  confor- 
tandum  est  cerebrum  %  ne  defluant  humores ,  cuoi  aurea  alexan- 
drina,  opopira;  tamen  singulis  diebus  quandoque  pillulas  accipiaot 
ile  diacastoreo  composites  ;  deinde  insistendum  est  unctionibus  et 
crebris  malaxationibus  ;  quibus  mollificati*  oleo  in  maloterre  con- 
cavo bene  bullito  immgito  scrophulas  dabisque  eis  pulverem  de  co- 
loquintida  rum  vino  jejunis,  vel  puherem  dragontee  coni  ovo.Po- 

ftaerint  indurate,  ita  quocusTOi5nencnRi^ 
lato,  ellcltorum  nigrum  et  rafanum  teras  et  more  emplaustri  super 
arrapinila*  pone,  ita  dissohitquod.'eas  poteris  manibus  exprimere. 
lleui  tapsiam  in  oleo  bullias  diu  oìeumque  illud  bene  colatura  euri 
pitientis  loci  infonde  ;  non  solum  ad  scrophulas ,  verum  etiara  ad 
Illa  apostema  ta  que  U\  artubus  vel  in  articulis  dura  nascuntur,mul- 
tutn  prode*!  r.tiforbii  uniti*  denari!  pondus  tritura  cuoi  sorbili  ovo 
datura  juvnt  multimi;  et  notandum  quod  sic  datum  euforbium  vel 
factum  instat  stomatici*  cunctis  glutinosi*  ex  (legniate. 

De  bibùwne  tangìiisvgamm.  « —  Notandum  iterum  quod  multo- 
ciem  quis  potat  aquara  in  qua  sanguisuge  sunt  que  gutturi  adhe- 
rent;  sed  ut  re moveas,  aquam  Valde  salitam  vel  acetum  bene  sali- 
Inni  ad  potandum  tribuas. 

De  tu $$i.  —  Ex  tali  materia  tussis  dicitur  procrear!  :  quandoque 
^caUditate  f  quandoque  frigiditate  cerebrum  dissolvi  tur  et  ad  tra- 
cheam  arteriam  decurrens  materia  tussim  facit.  In  estate  tussien- 
tibos  ita  succurras  :  fumum  recipiant  de  pulegio  et  rosis  in  aqoa 
boililfe;  aquam  eliam  frigidaì»  superspargant  caput;  si  colerici  fue- 
riftl,  etiara  naribus  attrahatur  et  liberabuntur.  Fomentum  etiara 
facfas  de  malva,  rosis,  violis;  dabis  dragagantum  nostrum  vel  dia- 
ibcos  ut  pectus  humectetur  et  materia  tussis  liberius  espella  tur. 
Dabis  iuxta  mansionera  mei  dispumatum  cum  vino  ralido  utlocus 
nondificelur.  In  hieme  vero  fumigium  facies  de  pulegio,  ladano 9 
rosis  et  olibano  in  equa  bolliti*.  Inunges  de  pulegino,  aut  laurino, 
tei  rouscellino,  vel  dialtea,  sp u  butiro  pectus;  facies  fomentino  de 
cinere  et  mirto  simul ,  scilicet  de  lexiva  ;  utantur  ptisana  ;  ai  non 
eicreaverint,  sirupum  acctosum  tribuas;  dabis  vinum  juxta  lectura 
te  quo  bullierint  ruta,  cimioum,  xioiìber,  mei;  de  etectuariis  que 


gra.  pr. 

Carne 


:exji 
fere  et  e. 

d  d 


daìcceat  matertam  dabh ,  dtapnMlum , 
«imilia. 

DeamaHcii.  —  Agi  [III    _    :les  :     il.,  i     elicei  mUta. 

dispnia  ;  saasugìum  et  orto  .  Exordium  auLm  islorum  raul- 
timodum  est,  aliquando  frigido  cibo  et  potu,  aliquando  calidiblt, 
quandoque  compressione,  quandoque  Oegmatica  materia  distilla* 
te  a  superioribus  ad  canale»  pulmoois  et  optante,  cui  mine  imn\r 
mus.Huro  autem  hec  passio  oisi  de  materia  Aegmatica  fit:  in  seni- 
bus  propter  Begmalis  coplam  i  igb  quam  in  alila  tirget.  inuops 
ergo  pectus  dialtea  rei  pulegino;  unctiones  quidem  ex  sanguine  uni 
ve)  apri  seu  alicujus  aiiimalis  viventi»  ex  rapina  nirais  ju«ant.PuT- 
gabis  eoa  cum  tbeodoriton  jperiston  ve!  yera  pigra  Galieni  Acci- 
piant  pillu  singulti  diebus  da  theodorito  composita*  *el  Je  pi- 
i  risibili  ter  oximel  squilliticara  crebro  tisitatum. 
le  tasiaoi  et  vinuro  forte  bibent,  tei  ter  in  mense»! 

uri  :ipiant  et  stati     romani;  vomiti»  cuoi  penna  mò- 

provocai     [irò  <      facit.  tu  nt  multi  squillai»   terere  minai*- 
et  terrea  cum  agi  mina  et  farina  componere  va- 

rani prodesse.  Ex  |>arte  nostra  iataa  facimu*  en  pilla- 

*  jj-sjeubarbiri^- a.  aloe -H «l i, 

.  ^rTrmwflIluJas.    l'Untar  tesai 

ibili;  a  potu  a  ineanl  prò  posse;  et  nota  quod  tiri- 
li »ta  maleriam  confirmatara  osteodil  ;  alba  et  spi«, 
i  1 :  ulioi  i-  De  electuariis  accipiant  diaprastium  ,  diacirai- 
qi  ru      diairb,  diacalamenlum  et  similia.  [Vieri  qui  iobat 

io  il,  Jicinas  istaa  accipere  nequeuut»'  inungunlur  ut- 
alno  ine,  et  quicquid  comeduut,  slve  far  aite  alimi,  ssgimint 

tali  coni      j  r . 

De.  ptevreti  et  peripleumonia,  tt  primo  dt  ptrip/etimotùa .  — AH- 
quando  ex  tali  decorni  juxta  pulmunem  maleiiii  ftegmatica  peri- 
pieuoioniam  facit,  juxta  coslas  pleuresim.  Urina  in  pcriplcumonii 
turbolenta  est,  ncque  rubea  ncque  rufa,  sed  ioter  ulruranui'  (.do- 
rata. Statim  oiiruitio  fiat  de  «ena  mediana  et  botto  alqnc  «lido  sere 
cum  prunis  sine  fumo  collocentar-  Inungendi  sunl  celidis  unguo- 
tis,  ut  dialtea,  marciaton,  arrogon  ,  pulegino.  Dieta  eorum  ptr* 
num  est  amigdslarom  et  pineis,  ferntenuim  cum  lacte  amigdale™* 
furfuris  lotura;  far  possunt  accipere  da-ordeo  cum  lacte  amigdaU- 
rum.  Fac  eis  diadragagantum  sic:  dragagantum  pone?  in  aqua  »■ 
aacea,  mane  cola  et  in  colatura  linziber  ,  passa»  amigdalas  pone* 
pineas  et  isto  clcctuario  utantur  quoniam  mire  prode*t  Si  caoft- 
nierit  apostema  usque  ad  XI  diem  mei  cum  equa  colida  tribw»  d 
ad  potandum  et  ad  pectoris  irmndiBcationem;  a  XV  die  in  anta  in- 
tenta magnani ,  diaprassium  ,  diairis  et  similia  possimi  accipere  ; 
cateant  a  purgatione  et  frigore.  Hujui  autem  passioni»  hec  suol  ti- 
gna: dolor  tocias  tboracis,  et  p  octuram  patiuntur  super  smétti* 
mamillam  cum  dolore  se  i  tociui  parila  ipsius,  ;  febre  acuii 

non  deficienti  difficili tatem  11      randi  et  rmpiruiidi  patiuulur.  [ri- 
gida desiderant  ;  t  atim  ;  apumwiup  uiMlMl  J  «■ 


481 
eorum  robeot;  supini  jacere  nequeuni  ;  huc  et  illuc  frequenter  se 
tertunt. 

Depleuresi.  —  Pleuresis  hnbet  Aeri  quandoque  in  dexlra  parte* 
quaodoqoe  in  sinistra.  Quando  Dt  in  sinistra  parte,  super  dextrura 
bliis  esse  non  possimi,  et  e  converso  si  fuerit  in  dextra.  Urina  isto- 
ram  spissa  et  satis  intensa,  circa  superDciem  livida;  hecautem  pas- 
sio ex  omnibus  humoribus  movetur  et  omnibus  temporibus;  Btau- 
len  ex  fluxu  cerebri,  namque  cerebrum  canditale  dissoWitur,  fri- 
giditate  constringitur  ,  et  sic  humores  qui  ibi  sunt  exire  coguntur 
fai  a  cerebro  veniente*  in  costis  molli  bus  coiligunlur  et  pie  u  resi  m 
geoerant;  onde  si  urina»  habuerint  spissam  usque  ad  XI  diem,  et 
Materia  per  urinam  purgetur  ,  bonum  nunciat.  Collectione  perse- 
verante cum  dolore,  si  urina  in  VI  die  attenuari  ceperit ,  malum. 
lieto  si  diarria  usque  ad  III  diem  vel  IV  su  per  veneri  t  v  bonum  ,  si 
ah  Vili  vel  Villi  inceperit,  sinistrum.  In  vere,  cognita  egritudine  , 
lebotometur  de  vena  mediana  illius  brachi i  cujus  pars  patitur;  ta- 
tecundum  Constantintim  faripndfl  mjnntio  pqr  antipasim:  mul- 
minutio  llberat  eos.  l'onantur  ìuxta  Ignem  sine  fumo 
M  calidum  attrahat  aerem;  inungatur  dialtea,  butiro  et  calidis  un» 
goeatis;  usus  vini  et  aque  frigide  interdicitur  eis;amidum  possiiut 
aaaaedere,  et  jus  furfuris  et  ptisanum  acci  pian  t  in  quo  sint  pinee 
amigdale;  vel  ita  facias:  gallinam  in  aqua  usquequo  caro  ab  ossibus 
•epa  re  tur  decoquas  et  aqua  colata  pulmentum  eis  componas  cum 
amido  et  similibus.  Si  Gerii  cum  tussi  ,  significatur  tibi  quod  Ina* 
feria  nondum  cessavit  fluere.  Constringas  ergo  reuma  hoc  modo  : 
itieem  v  olibanum  ,  sanguinem  draconis  et  bolum  teras  et  cum 
rapistri  seu  oleo  rosaceo  vel  aqua  rosacea  et  plagellis  intinc- 
tia  super  frontem  et  timpora  pone.  Pro  insompnietate  utaris  som- 
periferia  prout  scripsimus  in  acutis.  Istis  proprie  valet  diadragagan- 
lam  quod  fit  de  aqua  dragaganli  ,  amido  et  gumma  arabica  et  si- 
milibus. Si  transierit  in  empirne  ,  poteris  eos  ampliori  dieta  visi- 
tare, ut  gallinis  bene  coclis  et  vino  temperato  et  hujusroodi.  Dabia 
etiam  reubarbaram  tantum  in  estale,  sicontingit  lem  pus;  coopera" 
tur  ad  sanitatem.  In  hieme  et  autumpno  prò  frigiditale  tempori* 
magnum  facias  ignem  ut  juvet  ad  maturitatem.  Notandum  est  quod 
ai  collectio  in  dextro  latere  fuerit,  urina  erit  spissa  et  valde  intensj; 
ai  vero  in  sinistra  fuerit,  mina  crii  spissa  et  minus  inlensa.  Itemsi 
urina  hodie  fueril  rubea  et  spissa,  crastina  vero  fuerit  leuuis,  si* 
gniflcat  alienationem  «fluisse  Si  autem  fuerit  tennis  et  alba  ,  jnor« 
tem  roinatur.  Aliquando  conlingit  collectioncm  perseverare  in  ma* 
terìam  ;  accipias  slatim  scmen  lini  et  fenugrecum  et  in  aqua  bul- 
lias  atque  calidum  ler  vel  qualer  in  die  peli»  iuduclum  superpo- 
nas  qooad  maturelur.  Dielentur  cum  ptisanoetlacteamigdalarum 
atque  colatura  furfuris.  Conslipantur  aliquando  nec  medicina  pur- 
gar! possunt.  Ac(  ipimus  esulam  et  cum  ordeo  et  aqua  bullimus  , 
postea  colamus  et  colaluram  illam  cum  quolibet  dulcore  largiraur  t 
vel  damus  mellicralum  et  nichil  ita  purgai  ulcera.  Aliquando  tus- 
aiunt  et  vii  reiciunt;  accipimus  marrubium,  ysopum,  pulegium  * 
Voi.  IV.  32 


482 
ralamenlum,  ex  qnibus  rincrem  facimrn  t  et  com  (pio  dterefcd» 
miis  lexiwini  et  tali  lexivo  utuntur  in  estate  cum  sciupo  v  In  Ha» 
nie  cura  melle. 

De  empicis. —  Empiei  nònnunquam  de  pleure»!  et  periphummb 
(ieri  habent;  quod  si  fueril  curo  magno  calore,  trmseunl  ini 
et  vix  ctirantur;  sine  calore,  bouo  existeute  opifice,  cito 
Do  bis  ergo  eis  singulis  diebus  ptisanum  cum  amigdaliaet  pmrifcA 
frtgiditate  caveant  quoniam  inimica  est  pectori;  e  cerne  piagai  si- 
militer,  quoniam  nocet  omnibus  vnlneribus  nec  consolidare  parafe* 
tit.  Fasianos  post  maturilatem  possunt  accipere  et  puMoe  ;  fariM 
ordei  cum  lacte  amigdularum  eorum  sit  dieta,  miro  modo 
nota  quod  diacodion  liquidili»  factum  cum  pUsano  singulia 
oblatum  liberai  eos.  Minutione  sepe  utaris  ;  materia  iste 
galur  fluxu  sed  urioa  vel  minutione  vel  sputo.  Inuneliooca  hdH 
de  dialthea,  butiro,  pulegino  et  simili  bus.  Pro  dotane  capiti*  «al 
etiant  apostema  ducatur  od  ma  tur  ita  lem,  far  inani  orde!  com  Ai* 
greco jp^aqua  olgo  buljias  et  pelia  superpooas  ;.  v^J  fenugracifaijt 
semen  lini,  folta  jusquiami  cum  oleo  frixa  idem  procuraci  ;  qm- 
gia  in  oleo  bulliat  vel  lana  dolorem  sedaot  et  malurant;  uidwariBt 
cum  oleo  bullita  sin  i  iter  parata  buie  cause  congrua  est. 

De  mngutto.  —  Singultus  est  spasmosa  stomaci  dispositi»  «mt 
nimium  repkti  vel  inaniti  ,  seu  aliqua  mordicatione  incitali.; 
gullus  quidem  alius  ex  inanilione,  alius  ex  repletione; 
ne  humorum  ita  curatur:  acetum,  oleum,  mei  et  salem  sh 
lias  et  hoc  bibant  usque  ad  sanilatem. 

De  emathoicis.  —  l'ro  sanguinis  vomito  tei  fluxu,  quod 
git  ex  ruptura  vene  vel  ex  reumate  a  superioribaa 
sanguineo),  velut  aqua  oleum,  ad  superiora  impellente  v 
consuevimus:  athanasiam  cum  aqua  pluviali  distempereUm 
vel  diaolibsnum,  et  stringi!  eum.  M  imbola  oa  et  dragagaotaui  ara 
busta  et  pluviali  aqua  distemperata  vel  aqua  de  gommi  arabici  j# 
bita  mire  stringiti  Item  aliud,  mutria  triturata  et  cum  laeteM- 
lieris  distemperata  sedat  fluxum;  succus  planlagioia  idem  ferit-N* 
vis  lanceole  cum  pluviali  sumplus  vel  cum  aqua  in  qua  gommi  W* 
lierit  arabicum.  valet;  sanguis  draconis,  bolus  multum  vale!.-  •  ^ 

De  vermibus  in  ventre.  —  Solent  in  ventre  nasci  quidam  vtMI 
longi  qui  cinguli  tocautur  ;  habentes  inflnitum  dolorem  paUmÉV 
circa  ventrem  et  potius  quando  sunt  jejuni,  et  egerunt  vi 
nutos  instar  semiuis  cucurbite.  Mulieres  Salernitane  vieni 
accipiunt,  et  hec  trita,  sciheet  cimiuum,  piper,  semen 
ejus  radicis  corlicem  ,  vel  corticem  arboris  maligrenati ,  et 
aqua  marina  vel  salsa  bulliuntad  medietatem,  postee  cobnt  eUfr 
buunt.  Nos  autem  damus  yeralogodion  cum  aqua  pluviali; 
lior  est. 

De  lumbricit.  —  Pueri  et  juvenes  lumbricoa  palinntor  ; 
bus  non  facile  curanlur  propter  frigiditalem.  Lactantibua  abietti 
pulverem  cum  lacte  muliens  damus  et  liberantur.  Omnibus  «lai 
beimus:  furiuam  lupini  cum  succo  obsinthii  dutemperaAos,  et  f* 


483 
tb  Jbper  umbilfcum  ponimus;  itera  farina  lupini  corri  aloe  et  succo» 
absinthii  posilo  et  superponitur  loco:  ltem  stercus  bovinura  cutn 
bete  vel  aliqua  re  datum  necal  eos.  Multociens  in  stomaco  flunt  ; 
vi  ergo  fomantur  necesse  est;  farinam  lupini  et  aloes  cuna  felle  lau- 
rino distempera  et  stomaco  su  per  pone,  ltem  centauree  minoris  suo- 
eos  vel  pulvis  datus  quolibet  modo  omnibus  elalibus  facit.  Si  flaut 
circa  anum9  quod  ejus  prurito  cognoscitur,  theodoriton  yperistoQ 
escludimus  ltem  corna  cervinum  combustum  cum  piretro  et  cen- 
ti oodi  a  prodesse  assemnt.  Illud  autem  nostrum  non  tradas  oblivio- 
ni, quia  non  est  omnibus  inferius. 

De  dolore  ventrù-  —  Dolor  ventris  aliquando  ex  ventositate  flt, 
dlquando  ex  humore.  Cvenit  pueris  f  juvenibus  et  aliis  ,  sed  vitro 
epetis  vel  splenis  in  viri*,  mulieribus  vitio  matrici*.  Viris  dactilog 
In  vinocoquas  et  colaturam  calidam  tribuas.  ltem  ru  tara,  ciminum, 
linziber  in  vino  bullias  eiusque  apoiima  tribuas  ad  potandum  ;  te- 
gola etiam  calida  super  ventrem  posila  multum  juvat.  Pueros  vero 
et  magnos  unctionibus  calidis  liberas;  oxiracroceum  vel  ceroneunt 
nimis  juvat.  Mulieribus  crispellas  facias  de  salvia,  paritaria  vel  ru- 
ta vel  artemisia  cum  oleo  et  farina,  eisq uè  tribuas  ad  comedeodum, 
et  etiam  supradicta  multum  juvant.  Die  tentar  digestibilibus  cibi» 
fui  venlositatem  non  generet  f  ut  aunt  pulii ,  caro  porcina  et  a- 
rietina  anuualis  ;  lamen  illam  carnem  comedaut  que  ossibus  ad- 
beret. 

De  yliaca  pnttions  —  Incurrunt  isti  iliacam  passionem  ,  id  est 
cum  dolore  fiuxum  ventris  sanguineum  ;  unde  prius  stomacus  con- 
fortandus  est  cum  garioGlato  vel  diamargariloo  vel  diaprassio  vel 
attanasia  ;  et  si  dederis  a  principio  »  magis  proderit.  Trifera  ma- 
gna quantum  buie  passioni  valeat  mani  Testura  est. 

De  udore  ventris  ex  portone. —  Dolor  ventris  accidit  ex  pollone  in 
stomaco  vel  in  intestinis  (legniate  coadunante,  et  propter  magnani 
opilationero  ab  intestinis  ad  exteriora  ex  ire  non  valente.  Ducatur 
statini  eger  ad  balneum  et  aquam  calidam  potei;  quibusnonsnbve- 
nientibus,  clisteribus  subvenias. 

Cura  de  mortibus  lumbricorum.  —  Ex  morsibus  lumbricorum  si- 
niliter  venter  dolet,  quod  cognoscitur  ex  mordicationibus  ventris; 
qoo  comperto  ,  absinthium  et  centauream  minorem  in  aceto  forti 
bullias,  et  spoogia  intincta  sepissime  loco  dolenti  superponas. 

De  ventoritate. —  ltem  ex  congestione  rapistri  exosa  nasci  tur  veo- 
tositas  que  membra  distendendo  intolerabilem  dolorerò  ventris  pro- 
curai; coofestim  stercus  bovinum  in  aceto  bull im uà  et  petia  dotati 
loco  superponimus  et  sepe  mutamus. 

ltem  de  eodem.  —  ltem  ex  congestione  cujusdam  pfscis  qui  bar* 
bus  dici  tur  ventositas  generatur  et  dolorem  infert ,  cui  sic  obvia- 
nus:  oleum  cum  sale  bullimus  et  in  eo  spongiam  intingimi»  et  do- 
lentem  locum  sepe  visitamus. 

De  dhsinteria.  —  Aroplius  dicendum  est  quidem  de  dissinteria 
que  tria  loca  dicitur  occupare  ,  stomacum  et  gracilia  intestina  et 
alia  iuferiora.  Cum  aulem  de  materia  patiuntur  stomaci  9  heesunt 


48Ì 
flfgna:  dolnrem  potinntur  illlu*  partis  et  Ddosiam.  bllf  mìa  tilt» 
MsexiMentibus,  tomitum  de  supradictis  faciami»  ut  materia 
trem  irritane  cxpcllotur.  Noleutibus  vomitum,  damur  trifeiam 
rarentcam  vel  clcctuarium  laxativum  vel  oxi  laxatirum  vel  ■ùi*- 
bolanum  citrintim,et  in  momento  sanaot  eoa.  Debilita»  cxhliÉlÉaii 
supreriicta  non  damtis,  ned  eonslrictivis  juvamus,  ui  diocodioa  etri* 
rupo  facto  de  succo  minillorum.  6i  aulem  auccum  uoo  babuerta, 
mirtillo*  siccos,  wmpuiuem  draconis,  bollini,  aratilloa,  id  ettgrpi 
Hvaruro  9  balaustias  et  sìmilie  constrictiva  teras  ;  delude  butta* 
in  colatura  sirupum  facias.  Comedant  similam  cum  hcteanrìgdih- 
rom;  potcnt  aquam  in  qua  bullierit  gummi  arabici  et  boloa;f«a> 
doque  vinum  accipianl  temperatum  ad  confortatfooem  Mime  ;jì- 
niptiui  de  succo  sortftrum  vel  sorbe  multum  valent.  Faciaa  eé  «■• 
plaslrum  super  stomaca m  de  sandalo  albo  et  rubeo,  colofonia*  fa*4 
mastice,  sanguine  draconis,  sumac,  balaustia,  cortioe  nialigiiariit 
granis  uvarum,  sorbarum;  bis  trilis  distempera  cum'  aneto 
ginis  et  albumine  ovi  et  pel»  a  stomaco  su  per  pone. 

De  secumto  genere  dissenterie.  —  Secuodum  geoua  dnableria  9 
quod  in  gracilibus  intestinis  consideratur,  bis  aigois  " 
tur:  dolor  sentitur.  sub  stomaco  ;  appetì tum  amittuot  ; 
gnam  patiuntur  propter  siccitatem  colere  exiatentia  1n  _ 
intestinis.  Isti  autem  non  curautur.  Non  ergo  la  borea  propt*  ii» 
famiam. 

De  tereio  genere.  —  Tercium  genus  est  quod  in  inferiottafc» 
testinis  fieri  habet;  dolore  loci  discernitur;  sed  notandum 
tientes  emorroidas  emittunt  sanguineo!  tei  aaniem  akut 
rici;  sed  bis  modis  cognoscitur  ;  dissinterici  stercora  niix|a 
tunt  cum  sanguine  vel  sanie.  In  emorroidas  priiia  asaellaal  pian 
stercora;  ultimo  aulem  sanguinem  fundunt  cura  magno  i 
Dieta  eoruro  sitperdigestibilis,  ut  simila,  farina ordei  vel 
mala  ma  ciana  vel  pira  vel  citonia  elixa  utiiiter  possuoi  acciyaiè  ; 
vinum  quod  potaveriunt  sit  temperatum  cum  aqua  de  gutamiaa- 
bici;  bibant  cum  terreis  vasis  ooviter  faclis,  quibua  ni  i  pollili  fri 
boli  si  defecerlt.  Parvo  in  eis  existente  calore,  purgabis  cum  trib- 
ra  sarracenica  laxativa,  vel  oximelle  lexatiyo,  seu  electuario  fcty- 
do  laxativo.  Si  calor  fuerit  augmentatus  9  mirobolanoa  dabà  àtri- 
oos  cum  decoctione  capilli  Veoeris»  ceterac,  violamm  ;  cuoi  dflia- 
ris  ei  circa  noctem  comedere,  posteenam  utventer  e  vacaetur  ma» 
barbara  et  sene  cum  trifera  vel  electuario  frìgido  veioxùtaettejtar 
plici  componas  eique  ad  mansionem  tribuas.  Hoc  Cachi!  ad 
recurrendnm,  primum  facias  ita:  corrigiole, 
stie  corticem  cum  cinnamomo  bnllias  in  aqua  et  colatura* 
raelle  iterum  bullias  et  per  clistere  inicias.  Mmidiflralii  antimi 
neribus  aliud  clistere  facias  constrictivum,  aicut  bohim, 
draconis,  sumac,  et  omnia  que  noveri»  constrictiva  in 
et  in  tali  aqua  athanasiain  distempera  simpliciterv  aipnmi"iipnflr 
tam  per  clistere  inicias. 
De  eodem.—  Aliquaudo  io  stomaco  et  inteatiuia  raajoribas  età* 


485 
liter  patluntur,  quod  poterla  cognosccre  ex  dolore  utriusque  loci  ; 
hoc  eiperimentum  memorie  comprimas  qiioniam  isto  multi  curati 
suol!  psillium  combure  et  cum  aqua  pluviali  tei  apozimateconstric- 
tiforum  tribue,  et  tali  modo  statina  liberantur. 

Dediarria.  —  Diarria  fit  multis  modis,  vilio  homorum  asope- 
rioribus  ad  storoacum  decurrentium,  aliquando  caloris  naturati*  de- 
fattane,  tei  ex  frigiditate  spiritualia  mortificante;  fit  orarti  etate, 
tamen  in  senibus  magis  viget  propter  habundantem  frigiditalem  et 
luiniditatem.  De  cura  ergo  eoruro  prius  dicendum  est,  de  aWorum 
Mtem  post  dicluri*  yera  pigra  Galieni  sine  scamonea  liberal  eoa  ; 
•Urte  calidis  unctionibus  circa  veotrem  ,  ut  marciatoli,  arrogon  t 
dialtea,  pulegino  oleo  ;  facta»  eis  emptastrum  de  odoriferis  specie» 
ìm  sic:  accipe  cardamomum,  cinnamoraum,  gariofiblum,  gatenge, 
atoracem  ,  et  in  colatura  aceti  in  quo  fueril  amoniacum  distempe-» 
latrai  trita  pone,  deinde  aiiquanlulum  buMiant  cum  colofonia  ;  ad 
•Mmum  petiam  super  stomacum  et  veutrem  pone  9  vinum  potent 
odoriferum.  Dieta  eorum  sit  de  ci  bis  constrictivis  ,  ut  de  simile  t 
farfna  ordei  et  vitellis  ovortim  in  aceto  assalorum,  sorbis,  cilonik, 
et  h(jju*modi.  Si  fuerint  juveues,  dabis  eis  yera  pigra  Gali  cui  cum 
dfagridio  ni  si  virescontradixerint;  posteaconfortabis  eoa  cum  opia- 
tis licut  aurea,  diaoJibano,  athanasia,  mU  rida  lo,  opopira,  diapras- 
■io,  diimargarkoii;  et  nota  quod  opiate  multum  conferma  buio pag- 
lioni. Puerosaulem  qui  in  bac  passione  inveniuntur  ,  ad  balneum 
docas  eosque  calidissimis  unguentis  inungas  et  opiatis  confortes  ; 
facias  eis  balncum  de  mirto  si  potes  de  foliis  salici*,  de  corticc  mar 
ligramti  et  de  aliis  constrictivis  ,  eosque  diutius  in  tali  apozimate 
fiabe»,  et  ita  statim  liberabunlur. 

Detiraferia.  —  Jjenteria  ex  reuma  le  nascitur  ,  ex  multa  pinr 
guiun  comeslione  et  defcctu  uaturaliscaloris  ,  unde  cibus  exit  in- 
digesto* a  ventre  Si  per  uvam  humorcs  ad  stomacum  decurronl  , 
gargarismatibus  succurras  de  staphisagria  et  consimilibus  supradio- 
tis;  dende  opiatis  quas  super ius  diximus  ut  materia  desiccetur  da- 
bis: hit  non  subvotiientibus  prout  novisli  uvam  combures.  Si  file- 
ni a  stomaco,  ut  ttegma  deponatur  oximellc  squilli! ico  utaris  ;  seti 
non  multum  inveterate  limitene  competit,  lumen  juvat.  \Mm  eis 
pillulas  dura*  confectas  de  yera  pigra  Galieni  vel  llicodorilou  yperk- 
Sion  ut  «li u  moratites  in  stonaco  materiam  dissolvant  ;  post  medi- 
cinam  qoiatis  utendum  ut  diaolibamim  et  celerà.  Pulvis  a r istologie 
rotonda  cum  vino  multum  juvat  ;  pulvis  simphiti  simililer  ;  oKba- 
num  trilum  cum  vino  oblalum  prodesl;  puivis  mirobolanorum  cum 
vino  datus  buie  cause  dicitur  necessarius;  pulvis  eorum  cervini  usti 
prò  eis  farit  Item  polipodiuin  in  aqua  bullias  et  in  colatura  agari- 
cum  trìh"fliVVPl  xlt\VtV^  hcynuMtòtifoum  bene  trilum  cum  agarico 
unius  deiiarii  pondus  in  apozimate  poli  pud  ii  oblalum;  mire  pfodest. 
Dabis  eis  mei  rosaceum  cum  sole  et  aqua  calida  ,  quia  mundificat 
ftomacom-  Oabis  eia  ad  comedendum  panem  ordeaceum,  quiamun- 
dificai»  et  offeras  similiter  in  vino.  Dubis  ctiam  cibo*  salso*  et  ucet- 


486 
limoli,  ot  allium .  sinapim,  cepas,  cneom,  et finirai  fotta; tt apa»- 
doque  post  cibimi  penna  missa  lo  ore  vomitata  provocatili. 

De  morroydù.  —  Emorroyde  sunt  *ene  quedam  •  capite  sape 
ad  anum  porrecte  que  muUociens  Diaoant  uogolneej  ;  mdtodaat 
vero  accìdunt  aut  fnlm  aut  extra;  cognoscuntur  ut  drittata  le  aa- 
aioleria.  Dicami»  primtim  de  iilis  qne  fiunt  extra  et  sanguinea)  et- 
cunt,  de  aliis  dfcturf.  Facies  eh  fiirniRium  de  agalloni  bus,  ideal  de 
galli*  querci  (sic!  qua  magne  sunt  cum  colophonia  et  olibano  po»i- 
ti»  super  carbone*  ,  et  per  embutunt  fumimi  recipiant  ;  *-t  *i  K 
bueriot  magna  capita,  et  fluxus  non  cesset ,  Viga  bis  QIo  serico  tei 
filo  facto  de  cortire  laureole.  Emploslrum  ponere  circa  rene*  aon 
recuses  de  mastice,  bolo,  sanguine  draconis,  olibano.  colofone.  eV 
stempera  cum  aceto  In  quo  bullierit  armoniacum.  Dieta  eoniot  ȓt 
de  constricttvi»,  ut  io  fluxu  ventri*  diximus  ;  pulveres  desiccatitui 
pooas  super  eas  de  imi  mia,  de  sanguine  draconis,  mastico,  olibano. 
bolo,  balaustia,  corticc  maligranati  etsimilibns.  Si  tali  modo  sue 
guis  non  cessaverit,  de  omnibus  isli*  constrictiiis  in  multa  quinti- 
tate  quasi  emplastrum  facias  et  in  anum  desuper  teneas.  Spongiafi 
combustolo  etiam  superspargas  et  de  filtro  combusto  vel  orti  de 
bombace  facto  combusta  pulverixata  et  supérsparsa  aiullum  ju**l> 
Pulvis  sarcocolle  multato  conferì.  Prius  fomentum  fnciaseisiennl 
va,  pulegio  ,  calameoto  ;  deinde  quidem  si  fuerit  «ne  fluxo  qo«i 
mamille  et  tumida  et  dolorem  infera  t,  ponas  sanguisuga*  et  libera, 
bontur.  Quando  autera  ab  interioribus  est  fluxus  ,  ita  succerò*  : 
radici*  topaie  corticem  lere  et  cum  oleo  laurino  commisce  et  «•!- 
delionem  in  formatura  intromitte.  Itcm  cotulam  fetidani  in  tino*» 
coquas  et  postea  cum  Regimine  teras  et  facto  megdalionibus  intn>- 
mittos.  Pulvfs  enim  iste  valei  isti*  et  extrinsecis:  corticem  radie» 
tapsie  et  aristologie  rotunde  cum  semine  tere  et  in  pulverent  redi- 
.  gè  et  patieotibus  locis  supersparge;  omnes  alii  pulveres  desinatili 
circa  inferiora  sunt  necessaria  (sic).  Nota  liquiderò  islam  esw  fcr- 
tissimam  passiouem  que  sepìssime  multo  veniente  sanguine  sul 
omnino  cessante  vel  subilam  morlem  iofert  veliti  jdropbimwl 
ptisim  trameunt- 

Ue  exit»  ani.  —  Quaodoque  ex  debilitate  emorroidATuin  rei 
crossa  fumosi  tate  anus  exteriora  petit.  Statini  in  principio  e»» 
fomentum  facias  eis  de  mirlo  et  corlice  maligninoti .  corticc  rivi 
et  simphito,  et  post  fomentum  puherem  de  folifc  mirti  fariuin  w 
per  eam  sporgas.  Hulieres  nostre  laboranlìbus  ista  passione  calen- 
dulam  coctacn  tribuunt  ad  comedendnm  more  caulium  et  liber»- 
tur.  Aliquando  profluvi  ventri*  et  ni  mio  conamine  uii'orroiile 
fluunt;  da  bis  eis  ad  confo  ria  lionem  stomaci  diacusim  elecluariuffli 
huic  cause  necessari  um ,  quod  in  Anlidqtaiio  reperì  tur  ut  dici*  T- 
pocratis  serventur  ,  si  non  una  reltcTaTuerTTperH?u7uT!r*vfiropein 
fieri  aut  ptisira.  Omnibus  curati*  cufus  singoli*  meosibus*  rari!*» 
imponilo  ,  ut  melancolicus  sanguis  qui  purgari  solebat  culi»  altra- 
he  tur.  , 


487 
IH  filrapiiì.  —  Solet  oootingere  quod  vitio  isto  nascitur  ydra- 
piriiv  cajos  UH  specie!  sont:  leucoflegmantia,  yposarea,  tUnpanitea 
et  «ohitee.  Leucoflegmantia  de  flegmate  ;  ypoiaroa  de  materia 
•egoistica  et  sanguinea  inter  corium  et  oarnem  oontenta  i  Ump*- 
«Mei  Si  de  grossa  ventosi  tate  ;  aschites  de  melancolia.  Isti  auteqi 
itiBati  sunt,  doleot ,  appetìtus  deficit  9  sed  siti»  invalesoit  a  qui  hot 
prò  aiti  damus  aquam  in  qua  ferrugo  accensa  extinguitur  usque 
ià  «edietatem;  ab  omnibus  sahamentis  caveant;  comedaot  bonun 
aMguinem  generantia,  ut  ferina  ordei,  far ,  gallinas  non  pingues* 
arietum  non  oastratorum  ;  a  pinguibus  omnibus  ae  coita- 
quia  humores  membris  informari  denegante  Tn  istis  urina  eal 
et  apissa  cum  dissolvitur  materia,  et  est  alba  et  tennis  quando 
congelata.  Est  in  multis  gracile  colkim9  de  quibus  te  non  intra- 
9  quia  nunquam  liberautur  nisi  divina  marni  In  aliis  lato- 
ale:  stercus  boviftum  in  aceto  coquas  et  super  ventrem  pooas, 
Ijaiflabh  eos  sic:  polipodium,  agarioum,  centauream  minorem,  a* 
U  feniculum,  apium,  radioes  scariolarum ,  oiooream  in  aqua 
et  in  colatura-^  Il  miroholorum  citrinorum  ponas,  mane  ca- 
lai et  tribuav,  ai  hec  non  hahueris,  serum  laotis  et  5«ll  mi  rubala  - 
eitrinorum  mane  cola  et  colattiram  tribuas.  Itera  bpideoa 
linalem  terimus  noviesque  aceto  lavami»  9  et  polvere  desio* 
cum  aliquo  electuario  damus  ;  depani t  materiam  sua  pondo* 
Nettate-  Item  steroore  bovino  cum  aceto  distemperata  eoa  intinga* 
*  oalidìssiraa  barena,  fovea  prius  facla,  couperias,  ltem  cum  aqua 
Marina  tei  salsa  balneum  flacias  in  quo  bulliat  plenitudo  anouse  al- 
le, et  bis  in  die  utantur.  Caveant  ab  omnibus  medici  nis  in  quibua 
fserit  mei  propter  ventositatcm.  Damus  ad  oonforlandum  et,  re- 
atanraiidiim  tsta  duo  electuaria  ,  qnorum  prinuira  :  recipe  ciana- 
MMii,  apice,  reubarbare,  anisura,  feniculum,  aroeos,  carvi,  cassie 
Hflaee,  cimiiii  9  ozimi,  seminis  lectucarum  9  seminia  spnragi,  man 
•Uets,  mente,  omnium  Xllll ,  ad  libitum  conflcitur  cum  melle  ro« 
Meo.  Alter u ai:  recipe  zaccare  XX,-f*kebuli9j~>VIII9  ameoa»  carvi. 
Meli ♦  feniculi ,  omnium  UH  aria,?»  UH  sene,  garioQli ,  Ugni  linea , 
IpUe  moscate ,  masticis,  ciperi,  asari ,  omnium  VM  ana9ri  VI  qt|*> 
tornaci  ;  sirupi  rosacei  quod  sufficit  ;  detur  mane  vel  vespere  cuna 
calida  vel  vino.  Et  notaiidum  quod  qui  patiuntur  ventris  solulioh 
aen,  citius  curautur  illis  qui  constrictione  laborant.  Ergaprocon- 
alrietione  clisteriaeis  facias  ita  :  polipodium,  mal  va  m,  eoloquinUt 
éam  interiorem,  salem,  anisura,  feniculum  bulliaa,  et  cum  tali  co- 
latori yerapigra  Galieni  infundas  vel  succum  blete  et  mercuriali* 
per  clistere  inicias.  Oietam  bene  senent;  carnea  qoidèro  ooòtaa  in 
(torno  sub  testa,  ut  sitim  non  generent,  possunt  comedere  ,  ut  su- 
perii*  diximus;  aquam  in  qua  fuerit  ferrugo  vel  scoria  ferri  cali- 
di  extiacta  in  potu  accipiant.  Hec  purgatio  jnultum  prodeat  eia: 
Igaricum,  polipodium ,  fustes  titimalli  et  parum  coloquintide  cum 
oleo  diu  bullias  ,  et  ih  taji  colatura  V  vel  VI  mirobalanoa  citrinoa 
fooas  et  tribue.  Cum  videris  eos  ad  melloni  progredì  9  et  eotfutn 
«vacuotis  fcamorihus  ia  rugam  coutractum  %  aU  halneum  dacas  et 


478 
rit  contrada  ex  plenitudine  oertoram  fri 
et  tic  curabis  et  gargarismatibus  ataris  ot  anpradlrl—  h  w* 
passione. 

De  dentOmt.  —  Humor  isteflej  matta»  ad  dentei  demòni*  d> 
mium  parit  dolore m.  Statini  pul  ìgium  v  olibanam  et 
bulli  re.  facias  et  paciens  fomum  per  ot  et  naret  recipiat 
te  acetum  cuna  pulvere  gallarum  diu  bullias  ;  delude 
dum  in  parte  doloris  teneat  et  sic  dolor  mitigabitur.  Caput 
gium  eis  diligenter  naribos  applicatala  prodeeU  Quidam- 
paulinum  super  dentes  et  {impora,  et  confert  eia.  Scattata  trita  é 
auperposita  dentibus  dolorem  fugat.  Tel  in  vena  pattatili  ji 
pora  usturam  facias  cum  sulfure  ibi  posito  et  candela 
Contingit  sepe  mulieribus  que  cerusa  factem  lioiunt  qood  giaglit 
fortìter  corroduutur,  quibus  sic  providendo  intingo:  pxilptnm  it- 
ami cum  pulvere  cinnamomi  roixtum  et  gingilla  inmiauim 
et  cicatrizat.  Si  forte  dentes  ceciderint ,  intromittat  et 
tuis  dentibus  trituro  quasi  emplastrum  super  eoa  pone  et 
dabumur.  Sed  hic  pulvis  vehementer  consolidai  :  recipe 
tuoi,  gallas,  cinnsraomum,  masticen  et  olibanam»  io  poi' 
dige  et  inter  dentes  super  gingwj|ij2[|tt£g^piprime. 

De  arteriocis.  —  A  r  teriaca  passiooxnegroate  9  rei 
vel  colera  nascitur  ;  sed  cum  ex  flegmate  natcitar  et 
salis  excreant,  ex  colera  vero  non,  sed  habent  raucedinem 
cis  debilitate.  Sic  ergo  provideas  cum  de  flegmate  orltar 
lancolie:  cum  urina  eoruro  alba  fuerit  et  tenui*,  primo 
gas  collum  butiro  vel  dialtea  et  purgabis  eoa  cum  yera  pigia  fit- 
tieni;  deinde  fac  eis  gargarismata  de  staphisagria  et  pirett*  nidi 
unoquoque  per  se  cum  aceto  fortissimo  et  melle.  Capai  pmgltu 
omni  passioni  capitis  aptum  juvatarteticos  ex  tali  mateiieifedpi 
euforbium,  piretrum,  staphisagriam,  sinapim,  elleboriim  atoBt 
mirre,  mastici*,  olibani,  tcrebintine,  resine,  omnium  XàMr»H 
conficiantur  cum  aceto  et  teneat  patiens  in  ore  et  mastkat  ali 
tticen ,  et  posteo  servare  poteri»  per  annum  et  oti  eo. 
pillulas  ex  V  supradictis  composita»,  videlicet  olibano, 
storco,  iusquiamo  et  opto.  Si  ex  colera  fuerit,  aimiliter  da 
vel  butiro  conflcias  eis  pillulas  cum  fisco,  psillio, 
mi  arabico  et  serainibus  portulace ,  malve  et  citonioniì 
ria  albi,  lactuce,  scariole,  portulace  et  similiura  ;  hcim  dnppe» 
tum  quasi  de  nihilo;  sic  dragagantum  in  aqua  pone  et  wmQJp 
pannum  cola  et  in  colatura  Illa  gummi  cum  amido  tritumJMltt 
utere;  poteri»  etiam  addere  suprodicta  semina.  i  .* 

De  tynancìa.  —  Flegmatica  iterum  materia  et 
in  faucibus  sinantiam.  De  dialtea  vel  butiro  parla  «si 
lire  facias;  poteris  uti  minutione  sub  lingua  et  acato 
tium  ponere.  In  ore  mei  rosaceom  teneant  ot  mondifloatar^'ft* 
tredino  locus.  Si  fuerit  sinantia  que  circa  tracheam  locuttptnti 
tiro  il  iter  minntionem  facias,  provoces  gargaritma  demitiMtle  ni 
tiriaca  cum  vinp  distemperati»;  caveas  ab 


«79 
motto  materia  decurrat ad  locum  dolentem.  Pro  cibo  dabis  sorbi* 
Ite  et  hujusmodi,!inunges  dialthea  vel  butiro;  hoc  eoiro  cito  ioier- 
Dcit  vel  cito  ctiratur. 

*    De  oiiqvn  te  in  yxophagvw.  —  Aliquando  spina  vel  01 

*d  aliquid  simile  ysophago  adheret  et  multociens  extinguit  boari* 
nem.  Lignum  quoque  flexibile  et  levigo  tu  m  cito  procura  et  por 
jnofeguro  Intromittes.  Prius  (amen  caput  te  (igni,  ne  valeat  ero» 
rbre,  pannum  sublilem  oleo  inunctum  circuroligabis. 

De  scrvphvti*. —  Materia  Begmatica  ad  gutturis  concavitates  ve! 
olforom  tnembrorum  scrophulas  gignit  Potius  tamen  in  flegmati- 
di.  tatn  in  viri*  qtiam  in  mulieribus,  oriuntur  quam  io  aliis.Pur- 
jpfcfs  eo*  rum  theodoriton  yperfston ,  vel  yera  pigra  Galieci  9  aeu 
theodorito  aimcardiuo  ,  vel  yera  pigra  Galieni.  His  factis,  confor* 
tMidnm  est  cerebrum  ,  ne  defluant  humores,  cum  aurea  alexan* 
drina,  o  popi  re;  tamen  singulis  die  bus  quandoque  pillulas  accipiaot 
4e  diacasloreo  composita*  ;  deinde  insistendum  est  unctionibus  et 
crebri*  malaxationibus  ;  qui  bus  mollificati*  oleo  in  maloterre  con- 
cavo bene  bullito  inungito  scrophulas  dabisque  eis  pulverem  de  co- 
loquintide cum  vino  jejunis,  vel  pulverem  dragontee  curi  ovo.Po- 

fberint  indurate,  ita  quo^ffisTenenCu^orw^ 
Imo,  elleborum  nigrum  et  rafanum  teras  et  more  emplatistri  super 
arrophulas  pone,  ita  dissohit  quod'eas  poteri»  manibus  exprimere. 
itrm  topsinm  in  oleo  bullias  diu  oieumque  illud  bene  colatura  euri 
fallenti*  loci  infunde  ;  non  solum  ad  scrophulas ,  verum  etiaro  ad 
file  apostemata  que  in  artubus  vel  in  articulis  dura  nascuntur,mul- 
ttim  prodest  l7u forbii  unius  denarii  pondus  tritura  cum  sorbili  ovo 
datum  juvnl  miiltum;  et  notandum  quod  sic  datum  euforbiumvel 
factum  instai  storoalicis  cunclis  glutinosi»  ex  Segniate. 

De  bibUkme  tanguiniganm.  —  Notandum  iterum  quod  molto* 
deos  quis  potat  aquam  in  qua  sanguisuge  sunt  que  gutturi  adhe- 
Tcnt;  sed  ut  removea*,  aquam  valde  salitara  vel  acetum  bene  sali- 
toci ad  potandum  tribuas. 

De  tosti-  —  Ex  tali  materia  tussis  dicitor  procreari:  quandoque 
-caliditate ,  quandoque  frigiditate  cerebrum  dissolvitur  et  ad  tra- 
«beato  arteriam  decurrens  materia  tussim  facit.  In  estate  tassien- 
tibos  ita  succurras  :  fumuro  recipiant  de  pulegio  et  rosis  io  aqua 
bolli fis;  aquam  etiam  frigidam  superspargant  caput;  si  colerici  fue- 
Tiot,  etiam  naribus  attrahatur  et  liberabuntur.  Foraentum  etiam 
feria*  de  malva,  rosis,  violis;  dabis  dragagantum  nostrum  vel  dia* 
Amos  ut  pectus  humecletur  et  materia  tussis  liberius  expeDatur. 
Dabis  juxla  mansionem  mei  dispumatum  cum  vino  calido  ut  locua 
looodificelur.  In  hieme  vero  fumigium  facies  de  pulegio,  ladano f 
rosis  et  olibano  in  aqua  bullitis.  Inunges  de  pulegioo,  aut  laurino» 
tei  ro uccellino,  vel  dialtea,  spu  butiro  pectus;  facies  fomeotum  de 
dnere  et  mirto  simul ,  scilicet  de  lexiva  ;  utantur  ptisaoa  ;  ai  non 
eicreaverint,  sirupum  acctosum  tribuas;  dabis  vinum  juxta  lectuta 
io  quo  bullierint  ruta,  cimioum,  xioiibert  mei;  de  elecUiariia  quo 


cLetteojat  rotertam  dabb ,  dlapmfom  * 
limito. 

De  amatici».  —  Asmatis  IIII  sped  it.,  i    elicet 

dispaia  ;  san-ugium  et  ortomta.  Exordium  autem  lilni—  ma 
timodum  est,  aliquando  frigido  cibo  et  potu,  acquando  a$§mh\ 
quandoque  compressione,  quandoque  flemmatica 
te  a  superioribus  ad  canale»  pulmonis  et  opilante,  cui  marne 
mus.Haro  autem  hec  passio  nisi  de  materia  flegmaUca  (Iti  là 
bus  propter  flegnulis  copfam  i  igts  quam  in  ali»  vi 
ergo  pectus  dialtea  vel  pulegioo;  unctiones  qui*  l  i  ex 
ve)  aprì  seu  alìcujus  animai  is  vii  entis  ex  rapina  i>imh  _ 
gabis  eoa  cum  ibeodoriton  vper  ston  Tel  yera  pigra  Galieni  M 
piant  piliulas  singulto  diebus  de  theodorito  composita»  velile 
gre.  prodest  eie  visibiltter  oximel  squilliticum  crebro  usiUUnt. 
Camera  quoque  fasiani  et  vinum  forte  bibent,  ve)  ter  in  fnenteai 
saturitatem  acciplaot  et  statini  voraant;  vomilus  cum  penna  nué- 
da  provocai  prò  eis  facit.  Solent  multi  squillarti  lerere  minali  - 
lim  et  in  t  e  terrea  cum  segimine  et  farina  componere  e*- 

stillo*  et  itpn         .  Ex  parte  noetra  istas  racimus  eb  pillr 

bs:exj  i^sjeubarbari— 3,  aloe -leti, 

terseti        ^Mffnrfflllulas.    (Jlantur  teaoi 

et  fl  i;  a  potu  abstineant  prò  posse;  et  nota  quod  ud- 

ìuis  et  aina  iain  confirmatam  ostendit  ;  alba  et  spi», 

ci       solution        ve  electuariis  accipiant  diupr  assi  uro  ,  dUcini- 

mm      u      diairis,  diacalamentum  et  similìa.  Pueri  qui  io  lue 
H,      idicinas  islas  accipere  nequeuiites  inungaiitur  w- 
ama       guine,  et  quìcquid  comeduut,  sive  far  sive  «liuti,  aagimiot 
tali  condiatur. 

De  pleuriti  et  perlpfeumonia,  et  prime  de  perip/eumonia .  —  Ali* 
quando  ex  tali  decursu  juila  pulmonem  materia  flegmatira  peri- 
pleumonlam facit,  juxta  costas  pleuresim.  Urina  io  per ipleu numi» 
turbolenta  est,  neque  rubea  neque  rufa,  sed  inter  utrumque  eoto- 
rata.  Slati m  miiuitio  fiat  de  vena  mediana  et  bono  alquc  cal*uoacn 
cum  prunis  sine  fumo  collocentar-  Inuogendi  suui  calidi*  ungom- 
tis,  ut  dialtea,  marciaton,  arrogon  ,  pulegioo.  Dieta  eorum  pti* 
num  est  amigdalarum  et  pineis,  fermentum  cum  lacle  amìgdabrm 
furfuris  lolura;  far  possunt  accipere  de-ordeo  cum  locte  ormgdai 
rum.  Fac  eis  diadragBgnntum  sic:  dragaganUmi  pnnes  io  aqu* ro- 
sacea, roane  cola  et  in  colatura  tiniiber  ,  pa^as  amigdala^  powe 
pineas  et  isto  elcctuario  utantur  quoniam  mini  prodest  *i  compt- 
ruerit  apostema  usque  ad  XI  dietn  mei  cum  aqnu  caliti»  tribù»  et 
ad  potatidum  et  od  pectoris  mnndiflcaliooem;  a  XV  die  in  antea  tri- 
feram  magnam  ,  diaprassium  ,  diairis  et  simili.)  possuul  accirwrc  ; 
caveant  a  purgalione  et  frigors.  Hujus  autem  passioni!  hec  sunl  ti- 
gna: dolor  tocina  thoracis,  et  puoctur^m  patiuutur  super  m\Anm 
mamiliam  cum  dolore  scapularam  tocius  parti»  ipsius  ;  febre  «a» 
non  deflcient;  difficultatero  inspiroodi  et  respiraiidi  potiunlur,  ri- 
gida desiderant  ;  tussiunt  mioutatim  ;  spum^um  exereonl  ;  gè» 


48  r 

coroni  rubent;  supini  jacere  nequeont  ;  huc  et  illuc  frequentar  se 
vertunt. 

De  pleuriti.  —  Pleuresis  habet  Beri  quandoqtse  io  dextra  parte* 
quaodoqoe  io  sinistra.  Quando  Gt  in  sinistra  parte,  super  dextrura 
latus  esse  oon  possunt,  et  e  converso  si  fuerit  in  dei  tra.  Urioaisto- 
nun  spissa  et  satis  intensa,  circa  superDciem  livida;  hec  antera  pas- 
rio  ex  omnibus  huraoribus  movelur  et  omnibus  temporibus;  fitau- 
tem  ex  fluxu  cerebri,  nomque  cerebrum  caliditate  dissolvitur,  fri- 
giditate  constringitur  9  et  sic  humores  qui  ibi  sunt  exire  coguntur 
qai  a  eerebro  veniente*  in  costis  mollibus  colliguntur  et  pi  e  u  resi  m 
yoeiant;  onde  si  urinam  habuerint  spissam  usque  8d  XI  diem«  et 
■Miteria  per  urinam  purgetur  ,  bonum  nunciat.  Collectione  perse- 
verate cum  dolore,  si  urina  in  VI  die  attenuar!  ceperit ,  malunu 
lieto  si  diarria  usque  ad  HI  diem  vel  IV  supervenerit  ,  bonum  ,  si 
ib  VIH  vel  Villi  inceperit,  «inistrura.  In  vere,  cognita  egritudine  , 
flabotoraetur  de  vena  mediana  illius  brachi  i  cujus  pars  pati  tur;  ta- 
secundum  Constantiniim  farfonda  minutio  p»r  antip^im:  mul- 
soia  minuiio  liberal  eos.  Ponantur  juxta  Ignem  sine  fumo 
M  calidum  attrahat  aerem;  inungatur  dialtea,  butiroet  calidis  un- 
gneotis;  osus  vini  et  aque  frigide  interdicitur  eis;amidum  possunt 
«nedere,  et  jus  furfuris  et  ptisanum  accipiant  in  quo  sint  pioee 
amigdale;  vel  ita  facies:  gallinam  in  aquausquequocaroabossibus 
eeperetur  decoquas  et  aqua  colata  pulmenlum  eis  componas  cum 
•nido  et  similibus.  Si  Gerii  cum  tussi  ,  signiGcatur  Ubi  quod  fra- 
teria oondiim  cessavit  fluere.  Constringas  ergo  reuma  hoc  modo  : 
maticem  ,  olibanum  ,  sanguinem  draconis  et  bolum  teras  et  cum 
succo  rapistri  seu  oleo  rosaceo  vel  aqua  rosacea  et  plagellis  intinc- 
Us  soper  frontem  et  timpora  pone.  Pro  insompnietate  utaris  som- 
poiferis  prout  scripsimus  in  acutis.  Istis  proprie  valet  diadragagan- 
tani  quod  flt  de  aqua  dragaganti ,  amido  et  gumroa  arabica  et  si- 
■lilibus.  Si  transierit  in  empima  ,  poteris  eos  ampliorì  dieta  visi- 
tare, ut  gallinis  bene  coctis  et  vino  temperato  et  bujusmodi.  Dabis 
etiam  reubarbaram  tantum  in  estate,  sicontingit  lem  pus;  coopera* 
tur  ad  sanitatem.  In  hiecne  et  autumpno  prò  frigiditate  temporìs 
negnum  facias  ignem  ut  juvet  ad  maturitatem.  Notandum  est  quod 
ai  collectio  in  dextro  latere  fuerit,  urina  erit  spissa  et  valde  intera j; 
4i  Vero  in  sinistra  fuerit,  urina  erit  spissa  et  minus  intensa.  Iterasi 
orina  hodie  fuerit  rubea  et  spissa,  crastina  vero  fuerit  teuuis,  si- 
gniflcat  alienationem  a  fluisse  Si  autem  fuerit  tennis  et  alba  ,  p>or« 
tem  roinatur.  Aliquando  coutingit  colleclionem  perseverare  in  ma* 
teriam  ;  accipias  statim  semen  lini  et  fenugrecum  et  in  aqua  bul- 
lias  atque  calidum  ter  vel  quater  in  die  peti»  induclum  su  per  po- 
ne* quoad  maturetur.  Dielentur  cura  ptisanoetlacteamigdalarum 
atque  colatura  furfuris.  Constipantur  aliquando  uec  medicina  pur- 
gar! possunt.  Accipimus  esulam  et  cura  ordeo  et  aqua  bulliraus  , 
postea  colamus  et  colaturam  illara  cura  quolibet  dulcore  largimur  , 
vel  daraus  mellicratura  et  nichil  ita  purgat  ulcera.  Aliquando  tus- 
iiunt  et  vi*  reiciunt;  accipimus  marrubium,  ysopum,  pulegium  h 
Voi.  IV.  32 


483 
ralamentum,  ex  qnibu9  cincrem  facimoa  9  et  com  lp»  rfnei*  feri* 
mus  Icxìmhii  ci  tuli  lexivo  ulunlur  io  estale  cuna  syrapo  ,  ia  Ma- 
rne cuna  melle. 

De  empicig. —  Empiei  nonnunquam  de  pleure»!  et  peripkemsaii 
fieri  habeut;  quod  si  fuerii  curo  magno  calore,  transeunt  taptWa 
et  vix  ctirnrilur;  sine  calore,  bono  disiente  opiflce,  cito  cmanlar. 
Do  bis  ergo  eis  singulis  diebus  ptisanum  cuna  amigdala  et  pmdfci 
frigiditate  caveant  quoniam  inimica  est  pectori;  a  carne  piagai  ri» 
militer,  quoniam  nocel  omnibus  vulneribus  nec  consolidate 
tit.  Fasianos  post  maluritatem  possunt  acci  pere  et  puMoa; 
ordei  cum  lode  amigdnlarum  eorum  sit  dieta,  miro  Diodo 
nota  quod  diacodion  liquidimi  factum  cum  ptisano  singoli» 
oblatum  liberal  eos.  Minutione  sepe  utaris  ;  materia  iata 
gatur  fluxu  sed  urina  vel  minutione  vel  sputo.  InuncUoom 
de  diallhea,  butiro,  pulegino  et  similibus.  Pro  dolosa  cafilhi  al 
etisia  apostema  ducatur  ad  maluritatem,  farinata  ordei 


greco jfi,aj]ua  olgo  bullias  et  petia  superpooaa  ;  t$J  fenoyortyjl 
semen  lini,  folta  jusquiami  cum  oleo  frixa  idem  procurasi  t'jm- 
già  in  oleo  bulliat  vel  lana  dolorem  sedant  et  maturant;  uialiariÉÉi 
cum  oleo  bullita  sin  i  iter  parata  buie  cause  congrua  est. 

De  ungutLo.  —  Singultus  est  spasmosa  stomaci  dispotica  v 
nimium  repk  ti  vel  inaniti  ,  seu  aliqua  mordicatione  incitali. 
gullus  quidem  alius  ex  inauitione,  alius  ex  repletione; 
ne  humorum  ita  curatur:  acetum,  oleum,  mei  et  salem 
lias  et  hoc  bibant  usque  ad  sanitatem. 

De  emathoìcis.  —  l'ro  sanguinis  vomilu  vel  fluxu,  quod 
git  ex  ruptura  vene  vel  ex  reumate  a  superioriboa 
sanguinem,  velut  aqua  oleum,  ad  superiora  impellente  »  ite 
consuevimus:  alhanasiam  cum  aqua  pluviali  distemperatam 
vel  diaolibanum,  et  stringit  eum.  Wirobolana  et  dragagaotam 
busta  et  pluviali  aquu  distemperata  vel  aqua  de  guaimi  arabili J# 
bita  mire  stringit.  llem  aliud,  mumia  triturata  et  cum  toteriÌF- 
lieris  distemperata  sedai  fluxum;  succus  planlagioia  idem  toit«M> 
vis  lanceole  cum  pluviali  sumplus  vel  cum  aqua  in  quagunuriftri- 
lierit  arabicum.  valet;  sanguis  draconis,  bolus  multum  taleU  •" 

De  vermibus  in  venire.  —  Solent  in  ventre  nasci  quidam 
long!  qui  cinguli  focantur  ;  habentes  inflnitom  dolorem  pai 
circa  ventrero  et  potius  quando  sunt  jejuni,  et  egeruot  ver» 
nutos  instar  seminis  cucurbite.  Mulieres  Salernitane  viuttt 
accipiunt,  et  hec  trita,  scilicet  ciminum,  piper,  temeo 
ejus  radicis  corticem  ,  vei  corticem  arbori»  maligrauti ,  - 
aqua  marina  vel  salsa  bulliunt  ad  medietatem,  postea  colini  aiti" 
buunt  Nos  autem  damus  yeralogodion  cum  aqua  pluviali; 
lior  est. 

Detumbrieis.  —  Pueri  et  juvenes  lumbricos  patfonlur; 
bus  non  facile  curanlur  propter  frigidilatem.  Lactantibus  abrafctf 
pnlverem  cum  lacte  mulieris  damus  et  liberantur.  Omnibus  Uri 
Cacimus:  formato  lupini  cum  succo  absinUm  distemperata»,  et  f* 


*  i* 


483 
Ila  «bpcT  umbilfcum  ponimi;  itera  farina  lupini  caro  aloe  et  succo» 
abslnthii  posito  et  superponitur  loco.  Itero  stercus  botioum  curo 
Itele  tei  aliqua  re  datum  necat  eos.  Multociens  in  stomaco  flunt  ; 
ut  ergo  vomantur  necesse  est;  farinam  lupini  et  aloes  curo  felle  tau- 
rino distempera  et  stomaco  su perpone.  Itero  centauree  minorissuc- 
ous  tei  pulvis  datus  quolibet  modo  omnibus  età  ti  bus  facit.  Si  Qaot 
dita  anum,  quod  ejus  prurito  cogooscitur ,  theodoritoo  yperistoa 
exdudimus.  Itero  corna  cervinuro  corobustum  cum  piretro  et  ceti- 
Uoodia  prodesse  asserii  nt.  Illud  autem  oostrum  non  tradas  obli  fio- 
tti, quia  non  est  omnibu*  inferius. 

0*  dolore  venirti.  —  Dolor  ventris  aliquando  ex  v entositate  flt, 
•Hquando  ex  hamore.  E?  enit  pueris  9  ju  veni  bus  et  aliis  f  aed  fitto 
apatia  vel  splenis  in  viri*,  malieribus  vitto  matrici».  Viris  dactilo* 
te  vino  coquas  et  colaturam  calidam  tribuas.  Itero  rutam,  cimioum, 
itoziber  in  vino  bullias  eiasque  a  poi  ima  tribnasad  potandum  ;  te- 
gub  etiaro  calida  super  ventrem  posita  multum  juvat.  Pueros  vero 
et  magnos  unctionibus  calidis  liberas;  oxiracroceuro  vel  ceroneucn 
uimts  juvat.  Mulieribus  crispellas  facias  de  salvia,  paritaria  vel  ru- 
ta vel  artemisia  cum  oleo  et  farina,  eisq uè  tribuas  ad  comedendorof 
et  etiaro  supradicta  multum  juvant.  Dietentur  digestibilibos  cibii 
fui  v entositatem  non  generet  «  ut  snnt  pulii ,  caro  porcina  et  a- 
rietina  annualis  ;  tamen  illaro  carnem  coroedaut  que  ossibus  ad- 
beret* 

De  y linea  passione.  —  Incurrunt  isti  iliacam  passionero  ,  id  est 
coni  dolore  fiuxum  ventris  sangu ineuro  ;  unde  prius  stomaci»  con- 
fortandus  est  cum  garioGlato  vel  diamargariton  vel  diaprassio  vel 
attanasia  ;  et  si  dederis  a  principio  ,  magis  proderit.  Trifera  ma- 
gna quantum  huic  passioni  valeat  maoifestum  est. 

De  udore  ventris  ex  pò f ione. —  Dolor  ventris  accidit  ex  potiooein 
stomaco  vel  in  intestinis  flegmate  coadunante,  et  propter  magnani 
opilationem  ab  intestinis  ad  exteriora  exire  non  valente.  Ducatar 
itatim  eger  ad  balneum  et  aquam  calidam  potei;  quibusnootubve- 
aieotibus,  clisteribus  subveoias. 

Cmrade  morsibus  lumbricorum.  —  Ex  morsibus  lumbricorum  si- 
niliter  venter  dolet,  quod  cognoscitur  ex  mordicationibus  ventris; 
quo  comperto  ,  absinlhium  et  centauream  minorem  in  aceto  forti 
bullias,  et  spoogia  intincta  sepissime  loco  dolenti  superponas. 

De  ventot itale. —  Itero  ex  comestione  rapistri  exosa  nascitur  ven- 
tositas  que  membra  distendendo  intolerabilem  dolorem  ventris  pro- 
curai; confestim  sterni*  bovinum  in  aceto  bullimus  et  petia  dolenti 
loco  superponimus  et  sepe  mutamus. 

liem  de  eodem.  —  Item  ex  comestione  cuìusdam  pfscis  qui  bar* 
bus  dicitur  ventositas  generatur  et  dolorem  infert ♦  cui  sic  obvia- 
nus:  oleum  cum  sale  bullimus  et  in  eo  spongiam  intii igimus  et  do- 
lentem  locuro  sepe  visitamus. 

De  dhtxnteria.  —  Amplius  dicendum  est  quidero  de  dfssinteria 
que  tria  loca  dicitur  occupare  ,  stomacum  et  gracida  intestina  et 
alia  inferiora.  Cum  autem  de  materia  pationtur  stomaci  f  heesunt 


481 
sigt»:  dotorem  pntiunlur  illluo  parlts  et  neosiam.  hUf  eciri  vM» 
siseniMentibu*,  «omilum  do  supradiclis  faciamus  ut  matrrb  f» 
trem  trrilaiu  cxpellalur.  Nolenlibus  vomitum,  (burnir  Irikreaav- 
rareniram  ve!  elcctuarium  laiotivum  vel  oxi  laxatirum  vdsjsn* 
bolanumntnmim.etmmomi-NlosHnauteoS.Debilfbus  exislopUitt, 
supradicia  min  damus,  ned  couslrictit is  juvarous,  ut  diocoiiioai  etsV 
rapo  filetti  de  succo  mirtillorum.  bi  auten  succino  noo  babaab, 
mirtillo*  siccos,  sooguiiiem  draconis,  bolum,  «ratilk»,  td  estjnai 
uvarura ,  balimstias  et  similie  constrietha  tersa  ;  deinde  bvlaWat 
in  colatura  siropum  facies.  Comedant  similam  cum  lacte  amìs^pV 
rum;  potcnt  aquam  in  qua  bullierit  gummi  arabici  et  botta;  taai- 
rioque  viuuro  acci  pian  t  tcmpci alura  ad  conforta  tionem  Datura  ;jé- 
nipiiui  de  succo  sorbarum  ve!  sorbe  multum  «alent.  Facies  ea  «*• 
plastrum  super  stomaco m  de  sandalo  albo  et  rubeo,  cojofook,  ssjfc 
Rinslice,  sanguine  draconis,  surwc,  balauatia,  corticc  m,aligrassU, 
grnnis  uvarum,  sorbarum;  bis  tritis  distempera  cum  socco  sfcah- 
ginis  et  albumine  ovi  et  petia  stomaco  su  per  pone. 

De  lecundo  genere  liùtìWerìe.  —  tìecundum  gema  diatbtSfljs , 
quod  in  gracilibus  intestinis  consideratur,  bis  tigna  ì,niu|inJw>j 
tur:  dolor  sentitur,  sub  stomaco  ;  appetitimi  ami t tuoi  ;  ii|Mfr«a> 
gnam  patiuntur  propler  siccitalem  colere  existcolia  fu  greaihaf 
intestinis.  Isti  autem  non  curaulur.  Noo  ergo  labore»  pras)jsrs> 
fa  mia  m. 

De  lercio  genere.  —  Tercium  genus  est  quod  io  ioferiorflaffr 
testinis  Beri  habet;  dolore  loci  discernitur;  sed  notsndum  qmtft- 
tieotes  emorroidas  emillunt  sanguinerà  tei  saniem  start  s*«ÌMft* 
riti;  sed  bis  modis  cognoscitur  ;  dissinterici  stereo»  mix^  s*jbV 
turi t  cum  sanguine  vel  sanie-  In  emorroidas  priua  imi  Baal  falli 
stercora;  ultimo  autem  sanguinerò  fuudunt  cum  magno  TTrtr" 
Dieta  eoruro  sit  perdigeslibilis,  ut  limita,  farina  ordei  tei  «nnUuis; 
mala  maciana  vel  pira  vel  ciluuia  elìxa  utiliter  [lussimi  ouipett  ; 
vinum  quod  potaveriunt  sit  temperatura  cum  aqua  de  gommi  «la- 
bici;  bibant  cum  terreis  vasis  no v iter  facili,  quibus  uh  poltri*  loco 
boli  ai  defecerit.  Parvo  in  eis  existente  calore,  purgai  cum  iriic- 
rn  ssrracenica  laxativa,  vel  oximelle  Illativo,  ktu  etecluarap  Inci- 
do laxalivo.  Si  calor  fuerit  augmentatus  ,  mirobolauos  dati»  nin- 
nai cum  decoctione  capili!  Veneri»,  ceterac,  violarum  ;  cum  iWc- 
ria  ei  circa  noctem  comedere,  post  cenoni  ut  temer  etacuvlurreu- 
barbere  et  sene  cum  Irifera  vel  elecluario  frigido  >clox  mitilo  <m- 
piici  componas  eique  ad  manaiouem  tribuai.  Hoc  facto,  ad  dwrftf 
recurrendnm,  primum  facies  ita:  corrigiole, 
stie  corticem  cum  cinnamomo  bullias  in  aqua  et  cobluramum 
melle  ite  rum  bullias  et  per  clistere  micia  s.  Mutui  iGuths  auMi  >ui- 
neribus  aliud  clistere  facias  constriclivum,  licul  bulum,  siniguiucB 
draconis,  sumac,  et  omnia  que  iioveris  couslrkliva  io  aqua  buluu 
et  iu  tali  aqua  athatiasiam  distempera  aìupliciter,  oquaro  wpndit- 
tam  per  clistere  fnicias. 
De  ew/eat.—  Aliquaudo  io  stomaco  et  ìnleslii      oujoribus  sioi- 


485 
liter  patluntur,  quod  poterla  cognoscere  ci  dolore  ntriusque  loci  ; 
hoc  eiperimentum  memorie  comprimas  quoniam  isto  multi  curali 
tuoi!  psillium  combure  et  cum  aqua  pluviali  tei  apozimatecoo$tric- 
tifórum  tribue,  et  tali  modo  statini  liberarli  (ir. 

thdiarria.  —  Diarria  fit  multis  modis,  vMto  homoratn  a  stipe" 
rioribus  ad  storoacum  decurrentiuro,aliquaHdocalorisnaturali&de- 
fcctione  vel  ex  frigidità  te  spiritualia  mortificante;  fit  Omni  etate, 
temen  in  seni  bus  magis  viget  propter  habund&ntem  f?  igiditalem  et 
|ran>iditatem.  De  cura  ergo  eoruro  prius  dicendum  est,  de  attornili 
Mtem  post  dicturi}  yera  pigra  Galieni  sine  scamonea  liberal  eoa  ; 
•taris  calidis  unctionibus  circa  ventrem  ,  ut  marciatone  arrogo»  , 
dialtea,  pulegino  oleo  ;  faeia»  eis  emplastrum  de  odoriferi»  specie* 
boi  tic:  accipe  cardamomum,  cinnamornum,  garioBbturo,  gabngOt 
aloracem  ,  et  in  colatura  aceti  in  quo  fuerit  amoniacum  distempe-» 
latrai  trita  pone,  deinde  aliquantulum  buHiant  curo  colofonia  ;  ad 
«fcimum  petiam  super  stomacum  et  ventrem  pone  ,  viniim  potent 
odoriferum.  Dieta  eorum  sii  de  e  ibis  constrictivis  ,  ut  de  simile  t 
ferfna  ordei  et  vitellis  ovorum  in  aceto  assalorum,  sorbis,  citoniia, 
M  kujii*modi.  Si  fuerint  juvenes,  dabis  eis  yera  pigra  Galieni  cum 
dfegridio  ni  si  virescontradixerint;  poslea  confortata  eoscumopia* 
Uatkttt  aurea,  diaolibano,  athanasia,  milridato,  opopira,  diapras- 
efc>,  dàmargariton;  et  nota  quod  opiate  multum  conferuni  buio pes- 
atosi. Puerosau  lem  qui  in  bac  passione  inveniunlur  ,  ad  balneum 
ducas  eosque  calidissimis  unguentis  inungas  et  opiatis  confortes  ; 
facies  eis  balneum  de  mirto  si  potes  de  foliis  salici*,  de  corticc  mar 
Ugnai  ti  et  de  aliis  constrictivis  ,  eosque  diutius  in  tali  apoiimate 
habeff,  et  ita  statini  liberabuntur. 

Detiraterifi.  —  Licnteria  ex  reuma  te  nascitur  ,  ex  multa  pinr 
gttiura  comestione  et  defcctu  naturalis  calori»  ,  uudc  cibus  exit  in^ 
digestus  a  ventre  Si  per  uvam  humorcs  ad  stomacum  decurruut  , 
gargarismatibus  succurras  de  staphisagrw  et  consimilibus  suprodic- 
tis;  de'nde  opiatis  quas  superius  diximus  ut  materia  desiccetur  ón- 
bis:  hii  non  subvonicntibus  prout  novisti  uvam  combures.  Si  fuo- 
ri! a  stomaco,  ut  Hegma  deponatur  oximelle  squillitico  utaris  ;  seti 
oon  multum  inveterate  lirnteric  competit,  tamen  juvat.  Do  bis  eis 
pillulas  duras  confectas  de  yera  pigra  Galieni  vel  theodoriton  yperi* 
aton  ut  «Itii  morantes  in  stomaco  materiam  dissolvant  ;  post  medi- 
cinamqoiatis  utendum  ut  diaolibanumetcetera.  Pulvis  aristologio 
fOtundncum  vino  multum  juvat  ;  pulvis  simphiti  similiter  ;  oHba- 
num  triln m  cum  vino  oblatum  prodest;  puivis  mirobolanorum  cum 
vino  datus  buie  cause  dicitur  necessarius;  pulvis  eorum  cervini  usti 
prò  eis  facit  Item  poli  podi  uni  in  aqua  hullias  et  in  colatura  agari~ 
cum  >rfo"jyW jl'fl  viÌMir^  yef-my^lilicnm  bene  trttum  cum  agarico 
unius  dtnarii  pondus  in  apozimalc  polipoli  oblatum;  mire  pfodost. 
Dabis  eis  mei  rosaceum  cum  sale  et  aqua  calida  ,  quia  mundifteat 
etomacain»  Dabis  cih  ad  comeuendum  panem  ordeaccum,  quiamun* 
diflcal,  et  offe  ras  similUcr  in  vino.  Dabis  clium  cibo^salsos  ot  acer- 


486 
rimo*,  ut  afflimi,  sinapim,  cepas,  caseura,  et  ritmai  forte; el 
doque  posi  cìbura  penna  missa  in  ore  vomitato  profocaMa, 

De  emorroydù.  —  Emorroyde  sunt  vene  qoedaio  a  capito 
ad  anum  porrecle  qne  multoclens  maoant  sanguinee»  ; 
vero  accidunt  aut  intos  aut  extra;  cognoscuntor  ut  diximos  in 
finteria.  Dicamus  primnm  de  illis  qne  fiunt  extra  et  sangoioeo 
cunt,  de  aliis  dicturi.  Facias  eh  fumigium  de  agailonibtia,  M  «Ida 
galli»  querci  (sic)  que  magne  sunt  curi  colophooia  et  oifteooperi- 
tis  super  carbone»  ,  et  per  embutum  furoum  recipiant  ;  el  al  la? 
buerint  magna  capita,  et  fluxus  non  cesset *  ligabia  filo  aerlaa  «I 
filo  facto  de  cortice  laureole.  Emplastrum  ponere  circe 
recuses  de  mastice,  bolo,  sanguine  dracoob,  olibano, 
stempera  cum  aceto  in  quo  bullierit  armoniacum.  Diete 
de  constrictivis,  ut  in  fluxu  lentris  diximua  ;  puiver 
ponas  super  eas  de  mumia,  de  sanguine  draconb,  mastico, 
bolo,  batoustia,  cortice  maligranati  etsimilibns.  SI  tali 
guis  non  cessaverit,  de  omnibus  istis  constrictivb  io  nulta 


tate  quasi  emplastrum  facias  et  in  anum  desoper  teoeee.  Sparita* 
combustomi  etiam  superspargas  et  de  Altro  combusto  vel  eia 
bombace  facto  combusto  pulveriiato  et  supérsparaa  ma Itma  jgèt 
Puh is  sarcocolle  multum  confert.  Prios  fomentum  facies  eb  latri- 
la* pulegio  ,  cabmento  ;  deinde  quidem  si  fuerit  sino  flue^M 
mamille  et  tumida  et  dolorem  inferat,  ponas  sangofaugeaet 
bontur.  Quando  autem  ab  interioribus  est  floxtis  ,  ite 
radicis  topsie  corticem  tere  et  cum  oleo  burino  oommfaee  el 
dalkmem  ioformatum  intromitte.  Itera  cotubm  fetidem  in  * 
coquas  et  postea  cum  sagimine  teras  et  factb  magdaiioolbov 
roittas.  Pulvis  enim  iste  valet  istb  et  extrinsecb:  oortieem 
topsie  et  aristologie  rotunde  cum  semine  tere  et  io  priverete  fl#> 
gè  et  patientibus  locis  supersparge;  omnes  alii  pilifera  di  aitatili 
circa  inferiore  sunt  necessaria  (sic).  Noto  siquidem  fateai  em^bt* 
tissimam  passionem  que  sepissime  multo  veniente  aaogafaftjdi 
omnino  cessante  vel  subitam  mórtem  inferi  tei  io  ydropbbMt 
ptisim  transeunt  j,t 

De  exilu  ani.  —  Quandoque  ex  debilitate  emorroidariufi-sd 
crossa  fumositote  anus  exteriora  petit.  Stotim  in  principio  qm 
fomentum  facias  eis  de  mirto  et  cortice  maligninoti ,  corticali 
et  simphito,  et  post  fomentum  puherem  de  folib  mirti  IiHliiHJ 
per  eum  spargas.  Mulieres  nostre  bborantibus  iste  passici  *~ 
dubm  coctam  tribuunt  ad  coroedeodnm  more  caulium  et 
tur.  Aliquando  prò  fluxu  ventri*  et  nimio  consonine  el  .„ 
fluunt;  dabis  eis  ad  confortationem  stomaci  diacusim  efecteadUPi 
buie  cause  necessarium,  quod  in  Antidotorto  renerilnr  nt  dfcb I- 
pocratis  serventur ,  si  non  una  reucia  iuenf7pePi8iiaVy^|ep 
fieri  aut  ptisim.  Omnibus  curatis  cufas  singulto  mensibus  iuSSp 
impoeito  ,  ut  melancolicus  sanguis  qui  purgali  nokibot  cuCb  pflia 
hatur. 


487 
De  fiìropiii.  —  Sole!  contingere  quod  vitio  islo  nascitur  ydro- 
pkia,  cujus  UH  species  sunt:  leocoflegmantia,  y  posa  rea,  timpanite* 
et  aschites.  Leucoflegmanlia  de  (legniate  ;  yposaroa  de  materia 
flegtnatica  et  sanguìnea  inter  conum  et  carnem  contenta  ;  timpa- 
nite* fit  de  grossa  ventosilate  ;  aschites  de  melaucolia.  Isti  autem 
iodati  sunt,  dolent,  appetitus  deficit,  sed  sitis  invalesoit;  quibus 
prò  siti  damus  aquam  in  qua  ferrugo  accensa  eitingiiitur  usque 
ad  medietatem;  ab  omnibus  salsamentis  caveant;  comedant  bonum 
saoguinem  generantia,  ut  farina  ordei,  far  ,  gallinas  non  piogues, 
earnes  arietura  non  castratorum  ;  a  pinguibus  omnibus  se  custo- 
diant  quia  humores  membris  informar!  denegant.  in  istis  urina  est 
alba  et  spissa  cum  dissolvitur  materia,  et  est  alba  et  tenuis  quando 
csl  congelala  Est  in  multis  gracile  oolluro,  de  quibus  te  non  intra* 
Jttittas  ,  quia  nunquam  liberautur  nisi  divina  raanu   In  aliis  labo- 
re* sic:  stercus  bovinum  in  aceto  coquas  et  super  ventrem  ponas, 
Fergabis  eos  sic:  polipodium,  agarioum,  cenlaiiream  minorem,  a- 
«bum,  feniculum,  apium,  radices  scariolaruw  ,  cioaream  in  aqua 
hallias  et  in  colatura-^  Il  mirobolorum  citrinorum  ponas,  mane  co- 
lei et  tribuas;  si  dee  non  hahueris,  serum  laclis  et  -J«  Il  mi  rubala - 
•ornai  citrinorum  mane  cola  et  colaturam  tribuas.  Item  lapideui 
eeleminalem  terimus  no viesque  aceto  lavarmi*  ,  et  pulvere  desio- 
telo  cum  aliquo  eketuaria  damus  ;  deponi t  matoriam  sua  ponde- 
tositate»  Ilem  stercore  bovino  cum  aceto  distemperalo  eos  inungas 
et  ealidissima  barena,  fovea  prius  facla,  cooperias.  Hera  cum  aqua 
nanna  vel  salsa  balneum  facias  in  quo  bulliat  pieni  tu  do  ancuse  al* 
be,  et  bis  in  die  utantur.  Caveant  ab  omnibus  medicinis  in  quibus 
fuerit  mei  propter  ventositalcm.  Damus  ad  confortandum  et  re- 
etaurandiim  ista  duo  electuaria  ,  quorum  primum  :  recipe  cinna- 
momi, spire,  reubarbare,  anisum,  feniculum,  ameos,  carvi,  Cassio 
lignee,  cimiui,  ozimi,  scminis  lactucarum  ,  semiti is  sparagi,  man 
stieis,  mente,  omnium  XIII 1 ,  ad  libitum  confìcitur  cum  melle  ro- 
saceo. Alternai:  recipe  zaccare  XX.-^kebuli,  j-VIII,  ameos,  carvi, 
meli,  feniculi ,  omnium  UH  ana,-r  UH  sene,  garioQli ,  tigni  aloes  , 
Halle  museale  ,  maslici's,  ciperi,  asari ,  omnium  VII  aiia,r<  VI  <IW- 
lernas  ;  sirupi  rosacei  quod  sufficit  ;  detur  mane  vel  vespere  cum 
calida  vel  vino.  Fi  notandum  quod  qui  paliunlur  ventris  solution 
aem.citius  curautur  illis  qui  constrictione  laburant.  Ergo  prò  con  - 
slrictione  clisteriaeis  facias  ita  :  polipodium,  malvam,  coJoquinli- 
óem  interiorem,  salem,  auisum,  feniculum  bullias,  et  oum  tali  co- 
latura yerapigra  Galieni  infundas  vel  surcum  blete  et  mercuriali* 
per  clistere  iuicias.  Dietam  bene  serveut;  carnes  quidem  coctas  ia 
fumo  sub  testa,  ut  sitim  non  generent,  possunt  comedere  ,  ut  su- 
perbis diximus;  aquam  in  qua  fuerit  ferrugo  vel  scoria  ferri  cali- 
da extiocta  in  potu  acci  pian t.  Hec  purgatio  jnultum  prodest  eis: 
agaricum,  polipodium ,  fustes  titimalli  et  parum  coloquintide  cum 
oleo  diu  bullias  ,  et  in  tali  colatura  V  vel  Vt  mirobalanos  citrinos 
pooas  et  tribue.  Cum  videris  eos  ad  meli  or  a  progredì ,  et  corium 
evacuati*  humoribus  ia  rugam  contrae  tu  m  t  ad  balneum  ducas  et 


«88 
calidisaimh  unguento  inungas ,  et  ut  membra  ooafortwtir,  de- 
strictiva  cibaria  dabis  et  electuaria,  ut  diacodkm  oottram.  Vide* 
autera  compitinone*  uniuscujusque;  utram  flegmatlea,  nk  coleri- 
ca, vel  sanguinea,  vel  melancolica;  et  prout  riderla,  ekctnaria 
fortantia  tradas  :  ut  si  fuerit  colericus ,  diarodoo  ;  ti 
diacalamentnm  et  similia  ;  et  siede  ceteris.  Si  ridetta  qeodaoB 
seotiunt  beneHciiim ,  balneum  do  equa  marina  vel  bene 
oleo  eis  ordines  ,  et  in  eo  singulis  diebus  usque  ad  mentnm 
ent.  Hem  spongiam  marinam  magnani  in  oleo  bullias  et  boat 
diu  et  corpus  ydropici  ea  involvatur  quoad  «toiccetnr.  ltam  npfr» 
strum  elixatum  bis  comedant  in  ebdomada  et  falde  purgati! 
et  splen  a  suis  superfluitatibus;  quod  si  non  fuerint  ydropici 
splene  et  calore  Villi  Colia  laureole  tere  eteum  farina  et 
pastellas  Villi  compone  singulisqtie  diebus  jejuno  unam  largire. 
gabis  eos  bis  in  ebdomada  sic:  polipodium,  anisum,  feoiceka,*- 
loquintidam  interiorem  bullias  et  in  colatura  V  mirobolaaoa  dM- 
D09  pone  et  tribue.  Solent  isti  leuflegmatici  pedea  et  tibia 
testiculos  habere  infiala  (tic)  et  ventrem,  et  cuna  digli 
seris,  signum  foraminis  facit  ;  quod  si  habuerint  ex  calore  « 
rabiles  sunt,  quia  si  calorem  volueris  reprimere ,  rrìgidii 
sis  aogmentatur;  si  autem  calidis  ydropisim  curare 
lor  augetur.  Sed  prò  inflettono  testkulorum  sutnant  aiogeli 
bus  aquam  in  qua  fuerit  fefrugo  oovies  extincta. 

De  epaie.  —  Modo  dicendum  est  de  inBrraitate  epath, 
vitto  multociens  nascitur  ydropisis  ;  quandoque  calescit 
febre  ,  quandoque  sine  febre.  'Urina  illorum  rubea  et 
compressione  splenis  tenuis  ertici  tur.  In  principio  minotiooe 
tur;  deinde  dieta  tenuis  observetur ,  videlicet  io  pane  et 
qua  decocta  fuerit  epatica,  capillus  Veneris,  radioea  sparagi 
sci,  fenictilum  t  portulaca  ,  scariola  ,  cicoreis  utantur; 
culi,  scariole ,  cicoree  juxta  ooctem  insimul  raixtos 
que  ad  bibendum  tribuas  ;  consequenter  facias  eis  epithtaala  di 
sandalo  albo  et  rubeo  et  ceteris  frigidis  ,  prout  dictum 
tis.  Ne  tradas  oblivioni  frigidissima  unguenta  que  cauae 
noveris  necessaria.  Purga  bis  eos  tempore  competenti 
flstula  tamarindo»  in  decoctione  aneti ,  feniculi;  polipòdii  et  db* 
reticarum  herbarum.  Post  pò rgationem  in  estate  confortaMi 
te  tra  far  ma  con,  etaliis  tempoiibus  cum  diarodon  simililer 
Si  febrem  habuerit,  oximel,  tei  electuarium  frigidum  ,  ni 
Tarn  sarracenicam  simpliciter  accipiaut  ;  si  vero  alee  fiala 
rint,  cum  diagridio  possunt  accipere. 

De  (derida.  —  Vitio  epatis  contingit  homioea  incurran  ]d> 
riciam  ,  quandoque  citrinam  •  quandoque  nigram.  Urbe  "  * — ~ 
est  kyanos,  quasi  cx.nigro  colore  et  citrino;  Cutisei 
similis  cum  oculis  colore  citrino.  Comedant  acarioba.  Meta» 
tulacas,  lactucas ,  radices  sparagi  et  brusci  ;  bibant  aquam  h 
decocta  fuerint  capili!  Veneris  tantum  vel  cum  reubarbare 
radicibus.  Si  meliorem  facerc  volueris  f  capillomm  Vi 


489 
barbere  agrestis,  aneti  et  feniculi,  radices  sparagi  et  brinci  in  aqua 
decoquas  %  deinde  coles  et  tribuas  ;  oxi  simpliciter  oblatoro  nimis 
cooferteis.  Si  purgare  volueris ,  in  equa  sunraflicta  eaytajg, jhtu- 
lam  et  tamarindos  distempera;  deinde  cola  et  lalem 'còlaiuram  of- 
fera». 

De  duro  epate.  —  Hultociens  accidit  quod  ex  longis  febribus  e* 
per  durum  remanet  et  yclericia  cum  duricia  perseverata  Quibos 
éeberous  crebris  subvenire  anctionibus  ut  molliBcetur,  aquis  taroen 
•opradictis  minime  cessantibus ,  sed  de  capillis  Veneris  et  reubar- 
bare  agrestis  radicibus  et  similibus.Purgabis  istos  sic:  polipodiom, 
aoisum,  feniculum,  radices  camedreos,  camepitheos,  sticados  bol- 
lire facias  et  in  colatura  mirobolanos  citrinos  et  kebulos  ponas;ma- 
necola  et  tribue.  Pillule  iste  etiam  de  aloe  et  parcim  masticis  cuna 
•ceto  vel  succo  aceti  citranguli  vel  mali  citrini  ve!  granati  acetosi 
disteniperatis  valent  plurimum  buie  egritudini.  Ilem  rasura  ebo- 
ria  io  decociione  capillorum  Veneris  posila  et  calefacta  et  expres- 
ot  multum  prodest. 

De  nigra  yetcricia.  —  Evenit  yetericiam  nigram  totum  corpus 
occupare  ,  cui  supradictis  obviamus  cibariis,  aquis  et  unctionibus. 
Vrioa  in  istis  alba  videtur  et  tenuis.  Ad  bonum  eis  colorem  feden- 
dosi qoedam  mulier  hoc  utebatur  ex  perimento:  carnes  receoteset 
piogoefl  vetustissime  vacce  coquebat  et  fumigium  illius  olle  rapite 
cooperto  tota  paciens  facie  recipiebat,  et  ita  multociens,  hoc  facto 
Uberabatur.  Hoc  experimentum  non  solum  nigre  yetericie  valet9 
verun  etiam  citrine.  Halum  terre  fortiter  tere  et  cum  vino  bol- 
lire dimitte;  hoc  facto  cola  et  permitte  residere;  deinde  illud  quod 
io  fondo  inveneris  ,  alio  projecto  ,  ad  solem  desiccari  permitte  et 
iterum  in  pulverem  redige,  cui  tantumtte  reubarbare  pulveris  ad- 
ibisce. In  bora  vero  dandi ,  patiens  in  baine!  solio  ut  sudet ,  ooo 
torneo  aquam  super  se  fundat,  adduca  tur,  ibique  cum  sirupo  rosa- 
ceo pondere  trium  denariorum  de  pulvere  accipiant  ;  ad  ultimata 
peonis  involvatur  ut  sudet  sicque  curabitur,  licei  sit  antiqua. 

Notabile. — Advenit  sopissimo  quod  vitio  emorroidarum  propter 
veotoaitatem  ex  indigestione ,  ex  ipsarum  retentione  procedente* 
et  corporis  ioanitione.  Facies  cum  oculis  tumida  videtur  et  colo- 
rata ,  qoo  colore  indicatur  yetericia;  cum  non  sit  nisi  causis  illis, 
istis  triferam  sarracenicam  cum  limatura  ferri  utiliter  dare  preci- 
pimos. 

De  vitiit  fplenit.  —  Ilactenus  de  splene  dicirous  quod  aliqoando 
frtgiditate,  aliquando  caliditate  indignatur;  sed  cum  canditole  vix 
curatur,  nisi  cito  in  principio  operam  demus;  bene  frigiditate  cu- 
rari poteste  quoniam  plura  habemus  remedia.  Accendendum  tamen 
od  splenem  caliditate  laborantem,  cujus  urina  rubea  est  vel  subro- 
bea  et  tenuis  ;  inunges  eos  oleo  nostro  rosaceo,  fortiter  splenem 
maialando.  Oxi  sine  diagridio  eos  valde  juvat,  vel  trifora  sarrace- 
nica;  et  quia  isti  debiles  sunt,  non  des  eis  dissoluti vas  cum  diagri- 
dio,  quia  amplius  debilitarentur;  sed  cum  volueris  purgare ,  poli- 
podiuio,  capparis  radices,  peotafilon,  aoisom,feoiculum  diu  buliias 


490 
et  fa  colatili**  i*  ci tr inora ra  alterata  indorom  pooai ,  et  piatola 
ratiooe  propines  Si  magia  purgare  volueris,  et  sloe  febee  tarla*, 

trapigra  Constantini  dabis.  quoniam  miro  modo  de  adusta 
laboraiHiDlH  !Hbténil.l)ieta  sit  digestibilas  in  pane*  vino 
pollis  et  carnibus  castratorura  arietum  ;  ab  aqua  caveaot,  qeia 
timus  eis  esse  inimicai;  facias  eraplastrum  super  splenem  aks 
xicroceum,  pulverem  costi  et  radicera  capparb  supersperge 
laiatum  supermitle;  vel  facias  istud  mirabile:  artnoaiacom  ea** 
ceto  distempera  et  residere  dimitte  et  pulverem  cepparli 
et  centauree  minoris,  projecto  aceto,  cura  gumma  Illa 
et  panno  ioducto  super  splen  pone  Nobilibus  qui  hac 
borant  ll-r  pulveris  sene,  capparb,  cam  sirupo  aceto», 
golia  die  bus  tri  bue.  Si  vero  splen  valde  fiiertt  indurati*, 
•ugas  super  splen  pone  et  cufos  cura  soarifactiooe  {&)*  *t  ao  fri* 
nera  claudantur,  unga n tur  oleo  rosaceo;  deinde  saper 
pertis  vuloeribus  hoc  emplastrum  pone  :  armoniaeam 
pulverem  calcucecumenon  et  lepfdos  cakts  et  lapidb 
cum  amoniaco  distemperato  eommisèe  et  olerà. 

ltem  de  eodem.  —  Cum  enim  splen  distenipefitar 
duro  frigiditatem  ,  urina  videlur  tenuis  et  alba  ;  sed  q 
prop  ter  grossa  m  ventosi  la  lem  ex  Indigestione  creatam  et 
res  dissolvente!»  spissa  cum  albedine  considerata!»,  la  pftedfcfc 
cootra  splenem  inungere  festines  cum  dialtea  rei  ungueale  4PJ 
ila  componas;  flores  mirice  in  oleo  per  Villi  dica  dimitte,  oawP» 
lias  et  colature  ceram  jungas  et  unge;  vel  allear*,  squillami 
niam',  vitiscellam  f  cucumerem  agrestem  tere  fórtiter  et 
bulli  re  facias  et  colature  ceram  adjunge  et  utera.  Mollificale 
ctionibus  splene  purges  ita:  polipodium,  agaricum, 
culura,  oamedreus,  caraepitheos ,  ceotauream  minorerà, 
radices,  ciperis,  roubarbare,  squinantium  in  equa  bulltai 
latura  mirobolanos  citrinos  pouas  et  mane  tribuni  3  ?el  fu 
prino  mirabolano*  citrinos  et  indos  ponas  et  aie  tribqa§«Qaftms« 
existentibus  dehiltbus,  utiliter  dare  poteri»  theodoriton 
anacardinum  vel  yeralogodion  ;  cerotariis  utarits  ,  ut  i 
vel  oxicroceo  ;  prius  taraen  pulverem  oapparis  et  ooati  et 
ree  minoris  cum  ipso  incorporato.  Cause  isti  centauree 
costura ,  radioem  capparis  recipe  9  memiooris  non  la  fine 
saria.  .  ^-^ 

Nota. —  Pueris,  quia  medie inas  supradictas  datre  non  paauatA 
aquam  in  qua  diu  bullierit  mirice  radix  quoad  saous  ffet  tantOfÉ; 
scutellas  et  etiam  cifos,  vel  etiara,  si  possibile  est  t  barrila  ' — ~ 
vinura  eorum  cooservetur ,  de  Ugno  mirice  utiliter 
berantur. 

De  yliaca  que  fU  tùlio  splenis.  —  Multocieoi  a  splene  origfcaft 
ducit  yliaca  passio,  nec  negamus  quia  a  ventositate  et  t 
more  atque  aliis  causis  Beri  habeat.  Sunt  autem  qoidaaa  qat 
asselluut  nec  mingunt  in  hac  passione  ;  sunt  qui  miqgont  et 
lant  et  qui  hac  passione  laboraat  non  bitter*  Ditta  erga* 


491 
leaUbus  «sellare  catartictim  imperiale  quia  nulla  medicina  buie 
ita  est  acceptabilis.  Ali.i  vero  vomitum  provocata  ♦  «ed  ego 
approbo  roultum  9  sed  baloeum  aque  calide  roajus  eia  est  re- 
i.'.Non  alleviatis  hoc  modo  clisteria  facimus,  aquam  eom  sa- 
la moltitudine  bullias  et  apposito  melle  per  clistere  inicias.  Nota 
«od  io  omni  clisteri  mei  debet  poni  propter  mundiflcatiooem. 
Hmd  aquam  cum  sale  bullimus  et  sai  gemmati)  bene  tritam  cum 
apponimus  et  per  clistere  inicimus.  Item  in  equa  salsa  pi- 
vel  yeram  pigram  distemperamus  et  per  clistere  inicimus  9 
id  eatarticum  imperiale.  Item  succus  blete  cum  succo  mercuriale 
io  aqua  salita  cum  melle  inmissus  mirabiliter  valet,  vel  radii  ebu- 
Nt  tei  radix  sambuci  bullite  in  aqua  cum  sale  et  melle  mirabiliter 
eamponunt  clistere.  Omnibus  istis  adhibitis  multociens  non  valent 
Mingere,  quibus  unctiones  Tacere  debes  de  dialtea,  arrogon,  pule- 
gbo.  Facies  autem  eis  calidissimam  aquam  salsa  m,  in  qua  tantum 
sint  bolliti  ad  medietatem ,  eaque  sedentes  aqua  puleginam 
oleum ,  vel  Bloantropos  accipiant  ;  portulacas  siccas  in  oleo 
et  super  pectinem  ponas.  Lanam  succidam  in  oleo  bullitam 
balneum  super  pectinem  positam  multum  juvat  ;  vel  radicelo 
MOtaBli  tritam  io  vino  bullias  ad  medietatem  atque  colaturam  tri- 
pnt ad  bibendum.  Facies  eis  aquam  diureticam,  ut  de  polipodio* 
Miao,  feoiculo,  grana  solis  et  per  clistere  inicias.  Et  notatidum  quod 
dbteria  de  diureticis  uimis  passionem  istam  juvant  quia  vesica  et 
«Kta  te  collimitant  ad  invicem.  Dabis  etiam  eis  ad  potandum  simi- 
lam  ,  io  supradicta  aqua  lexivam  faclam  de  cinere  istarum  berba- 
mai  scilicet  cala  menti,  pulegii,  caraedreos,  caroepitheos,  pentafili9 
aneti,  feoiculi,  cimini  et  similiuro,  decoctionem  etiam  polipodii,a- 
lieti,  feoiculi,  grana  solis,  baccis  lauri,  citrolis,  roelonis  et  cucur- 
bite tribues  ad  potandum  ,  quia  diuretica  multum  conferunt  huic 
egritudini;  vel  accipimus  cimicem  imiam  (?)et  in  virga  ponimus  et 
statini  mingunt  ;  vel  pulverem  scorpioni*  ad  potandum  daraus  et 
«altura  confert.  Contingit  quod  veutris  ofBcium  et  urine  non  ne- 

Satur  ,  dolore  minime  cessante  ;  istis  crebras  facias  unctiones  de 
lattea,  pulegino,  arrogon,  et  sepissime  in  aqua  iu  qua  calidissime 
berbe  ponuntur  ,  ut  calamentum,  pulegium ,  branca  ursina  et  si- 
orilia  sedeant,  facias  etiam  eis  clisteria  dej^jj^y^J^ii^fitìBi^m^^ 
jot  flegma  quod  villis  stomaci  et  intestinorum  insertum  est,  et  veo- 
tositatem  creat,  expellatur.  De  omnibus  gummis  cum  speciebusca- 
ttdis  emplastrum  eis  fiat,  et  cerola  adhibeantur,  qui  nimis  confe- 
root.  Istis  non  proficientibus  ,  siguificamus  materiam  io  stomaco 

COOtioeri;  quibus  dabis  pillulas  de  vera  niurfl  finmianlini  ;  riftind» 

post  medieiiiam  confortabis  stomacuro  cum  gariofilatoetsimilibus. 
£i  autem  hoc  electuario  usi  fuerint ,  procul  dubio  liberabuntur  9 
quod  recipe  indorum-f-  II,  spice  reu  barba  re  ana  ^- 1,  masticis,  ga- 
riofilati,  ameos,  carvi,  levistici  •  grana  solis,  amomi ,  sparagi  ♦  se- 
minis  urtice,  aneti,  cimini,  basilici  semen,  feniculi,  omnium  Xllll 
aoa-r  s,  mellis  quod  sufficit;  dabis  ad  comedendura  digestibilia,  ut 

pulii*,  viùum  temperatum;  joita  ad  maoaiooem  aemper  poleot  a- 


4M 
quam  decoctionls  masticb  et  gariofllorum;  etbn  ti  hoBarfc 
taro  in  aqua,  et  ibi  spongiam  imposuerh,  deiode  super  ' 
mfssa  beoeflcium  sentire  poter».  Àliler  etiam 
Dire  poteris  cum  senecione  recenti  in  olh  ralefeeta  et 
sita ,  ve!  cum  tegola  calida  ,  tei  cum  sacco  Milli  ealMi  fai 
vesica  enea*  lana  etiam  tei  spongia  calida. 

De  calmlo.—  Quonlam  egritudo  ista  vitium  babet 
tequam  de  lapide  traetemi»,  dolore  sedato  supradictis  enBlhtil 
amplius  non  Qat  «  purga  bis  stomacum  cum  catartico  topeffclàl 
postea  confortabh  cum  diamargariton  ,  dhcimtno,  gariolMB}lk 
pia  enim  ante  creationem  urinam  spbsam  fadr,  poat 
nem  tenuta  et  alba.  Isti  boni?  ctbis  utantur  et  eum 
oum  et  ameos  accipiant.  Dabis  etiam  eis  mei  rosaceo»  ut 
eus  mundifloetur;  semper  ad  mansionem  fileantropes  aeeipiaaUaÉ 
tino  calido  vel  cum  aqua  diuretica.  Duees  eoa  ad  balueum  Mf»' 
dabis  ad  potandum  oleum  puleginum  tei  pulì erem  wifage,  Itfr 
canina  edere ,  grana  solis  ,  lapidfe  lineh  com  aqua  ùiìifMmék 
herbarum.  Seni  bus  nec  debilitata  dabis  aquam  islam  ,  qria 
fortis  medicina  est ,  quam  sic  fàcies  2  fusti»  esole  dealeea  at 
aniso  et  feniculo  in  hieme ,  sed  fn  estate  eum  aeminibos 
melonis  et  dragaganto  tere  ;  delnde  cum  ordeo  dia  boMhe  fedi 
colaturam  cum  aliquo  dulcore  dabis  fortibua  et  ju? enibua.  Mie» 
ra  si  balsamum  accepissent  liberarentur,  v el  si  cum  eo  pitaMk 
jostino  vel  de  filoantropon  componcremus  9  nulla  mode 
momentum  duraret.  Facies  tamen  de  Moantropoa  pillato 
leo  laurino  quia  multum  conferì.  Pillulas  de  XII  rebus  dar! 
pimus  :  recipe  opium  minorem,  cestoreoia  v  apice  celtica, 
rum  album,  pi  per,  stapbisagriam,  piretrum,  nìgellan), 
piper  album,  agaricum,  omnium  XII  ana<r  s;  omnia  tere  et 
riza  et  cum  succo  blete  confteias.  Accidit  muUucieua 
nichil  sumere  valent ,  qui  bus  facias  clisteria  cum  aqua  dto  fattoi 
priustamen  mundiBcato  stomaco  cum  intesliuis  dosupiadittisflt 
veribus  Bloantropos  cum  aqua  supradicta. 


De  eolica  pus f ione.  —  Na»oitur  apostema  in  ilio  intestiaetiui 
dici  tur  colon,  et  sua  claudendo  magnitudine  atque  durltie  iafiito 
or4fiduoW£fiU.CWUKf^erat  passionem,  que  nimis  pessima  itM» 
tiferà  et  nunquam  ntsi  unum  vidi  liberatum;  diflfert  ahyNmflM 
iliaci  mingunt  et  assellant;  in  colica  vero  tantum  mingunt|ia  W* 
ca  vomunt  humores,  in  ista  stercora,  in  ilb  misso  clisteri  bmtik 
stercora;  in  ista  vero  minime;  bec  cito  ioterOcit  qui» ex 
tris  negatur  officium  ;  habeot  rugitum  et  eximium 
ca  umbilicum  et  renes  ;  quibus  debes  dare  que  etto 
a  corpore,  sed  membra,  diu  moraudo  in  corpore,  nutrienti  ì*Pm 
lumbos  domesticos  ,  vinum  purum  et  temperatura,  lonagflttft 
circa  umbilicum  de  arrogon  fortfter  ad  ignem  vel  alila  caHdbW- 
guentis  ;  deinde  facias  eis  oataplasmata  sic  :  semeo  Hai  \  ùme$t*« 
curo,  rad  ice  m  altee ,  malvam ,  braocam  ursinam  f  abstatìata  v  at 
^  Huiiue  fteias  in  aqua;  hoc  fecto  mal  alyie oleum languiti»- 


493 
I  de  wapet  locdm  pbnas;  hoc  In  dio  septles  facies;  clistere  iterum  eh 
fadendum  prcciptmus,  polipodium,  agaricum,  anisum,  feniculum, 
Mlvam ,  coloquintidam  ;  omnia  trita  bullias  in  aqua  salita  ,  et  fai 
colatura  salita  puleginum  oleum  et  laurinum,  pelroleum,  muscel- 
Imiii  et  arrogon  et  alia  unguenta  coluto  ponas  et  ita  per  clistere 
fnfeias;  hoc  autem  sepe  faciendo  maturabitur  apostema,  et  venie! 
ad  nipturam;  ex  quo  ruptum  fuerit  apostema,  mei  cum  aqua  per 
cHttere  iuicias  ut  locus  mundiflcetur.  His  modis  novimus  isti  sue* 
Qirrere  passioni. 

De  sciatica  pacione.  —  Bumor  flegmaticus  est  causa  sciatico 
lionis  ,  in  qua  quandoque  verlebrum  resilit  a  scia  ,  quandoque  J 
. . j;  cum  resilit  ita  cognosces:  supinus  juceat,  et  si  habnerit  pedesf 
equale*,  non  resilit,  si  non  ,  de  exitu  certus  eris  ;  et  propter  exi-f 
Imi  nisi  triangulum  cauterium  non  facimus,  ve)  unum  tantum  rec-I 
bHD  et  profundum.  Quod  si  humor  lantum  dolorem  facial ,  caH-l 
4Wmis  unctionibus  locum  innngas.  l'urgabis  eos  curo  benedicta. 
Benedia  ut  cito  dolor  quiescat  hec  sunt:  stercus  bovinum  in  vino 
kMHas  et  calidum  super  locum  ponas  ;  vel  Innam  succidam  io  oleo 
baOies  et  superponas  ;  vel  habeas  summitaiem  sambuci  cum  oleo 
alalie  axungia  bene  tritis  et  ad  ignem  calcfactis  et  superponas. 
din  vero  propter  purgationem  non  cessaverit  ,  clistere  facias  « 
pria*  tamen  ventre  purgato,  de  polipodio,  agarico  9  coloquintida  9 
epftkimo  ,  penlafilon  et  sale  bullias  in  aqua  ,  coles  ,  postea  inicies. 
Vel  tribuas  ei  benediclam  cum  euforbio;  vel  habeas  corticem  radi- 
eia  tapsi  mascolini  et  in  vino  coque  donec  Villi  partes  ad  tres  re* 
docantur  et  singulis  diebus  ciphum  tribuas  usque  ad  Villi  dies;  vel 
habeas  gallumim  et  opopanacem  et  ex  istis  roistis  pillulas  accipiant, 
istud  non  facias  nisi  fortibus.  Compone  eis  siccum  balneum  et  diu 
andare  et  sitire  permitte  ,  dabisque  ipsis  euforbium  cum  laurino 
oleo  in  balneo  et  ita  liberantur.  Jojunent  a  cibo  et  potu  a  sumroo 
Biene  usque  ad  medium  diem.  Multi  in  balneo  petroltum  eis  tri* 
boont  ad  bibendum  et  multum  conferì.  Si  volueris  cum  dannila 
poteri  s  locum  aperire  et  cor  rosi  vis  ita  ut  liquor  pessimus  valeat 
etire.  Sunt  humores  multociens  congestione  flegmalis  circa  nares 
et  renes  quasi  contrarli,  et  si  digitum  impresseris  ,  quasi  signum 
foraminis  facit;  quibus  facias  fomentum  dementa,  sisimbrio,balsa« 
Bitta  aquatica  ,  pulegio  ,  calamento  ,  mentastro  et  aliis  similibus 
berbis,  ita  tamen  quod  aquam  non  contingant,  sed  in  lecto  de  cor- 
dia  undique  coopertus  fiat;  hoc  facto  frequenler  purgabis  cum  be- 
oedicta  ut  intestina  stercoribus  evacuentur  et  sic  facias  eis  clistere 
quod  in  sciatica  feristi  et  diu  tibiisclevatisrclineantutflegmacon- 
gelatum  ex  ire  valc.it.  Mulieres  que  nolunt  clisteriiari  caraxeotur 
circa  loca  ilio  et  post  quarturo  diem  super  caraxionesinungas,  cum 
arrogon  vel  sto  reo  re  bovino  in  aceto  bullito  totum  inungas,  et  pa- 
rata fovea  in  calidissima  harena  cooperiaseum  ,  nec  aliquid  bibat 
ttt  materia  cousumatur. 

Dearthetica.  —  Ex  flegmatico  humore  cum  melancolico  mixto, 
vel  per  se,  artclica  non  nunquam  nascitur  passio.  Urina  eonia  alba 


est  et  tenuta  et  habet  io  se  rota 

Dilettar  ad  belneura  io  quo  fuerit  di  , 

sisimbrium,  calamentum  et  i      i  «er 

desiccat.  In  isla  eoira  calida  ei  a  issolventia  auut 

iodurent  materiam.  Post  balneum  unga  tur  forUter  hoc  ohi  fai 


ita  facias:  anacardos  curo  storace  Ibrtiter  trttos  in  oleo 
dies  diroilte;  nono  autem  bullias  et  exprimeodo  cola  et  postai 
gè.  Purgabis  eoa  ita:  polipodium,  agaricum  ♦  turbi! ,  mUwm  »fr 
niculum ,  coloquintidaro  et  ameos  tere  et  diti  bullire  à&àmtìà 
colatura  mirabolano»  citrioos  pone  per  noctem  ;  mane  eoi»  al  trt- 
*e  ^  A  >  bue.  Ita  purgabis  in  vere  atque  estate  ;  in  autumpoo  vero  rt U» 
V  \  me  calar  licum  nostrum  dabis  ,  et  singulis  diebus  pittatati  pa- 

lma edere  factas  tantummodo  ;  plinaro  herbon  acctpiaat  et  ~ 
let  curo  farina  crispellos  in  s       ;ine  lapidea  faciant  efaqna 
IPivitibu»  opopiraro  cum  plenitudine  balsami  tributi  9 
dubio  sanai. 

De  paralisi.  —  Sequitur  de  paralisi ,  que  alfquando 

pus  occupai  et  ex  febre  precedente  ,  aliquando  portesi  ;  et  IMI 

proprie  dicitur  paralisis,  id  est  lesio  parti»;  gravedinem  aprili 

aentiunt  et  pedum  etquandoque  nonlocontur.  Si  faerttssafc' 

bre,  aut  vix  aut  nunquam  curantur;  sine  febre  in  principio MM 

curari  possunt  antequam  passio  senescat  ;  aed  notandnta 

mirum  egriludo  hec  non  potcst  considerarla  quia  debet  e 

alba  et  teuuis,  muitociens  alia  videtur  ;  onde  comidera  w 

principio,  et  si  videris  euro  spissum  et  latum,  signum  alt 

moltitudine  sanguinis  facla  sii  egriludo,  Idciroo  bora  Ula 

ne  fungaris  Quod  si  fuerit  ex  flegmate,  purgabis  eam  cai 

lisde  agarico,  coloquintide,  mastice,  dupplicato  aloe,  età 

distemperati»,  \el  benedicta,  vel  catartico.  Si  autem  nobili» 

ne  forte  propter  dragridium  de  morte  causerie,  decoctioael 

de  polipoli  io,  agarico,  aniso,  fenicuk)  et  reubarbera,  tene,  triM 

bullilis  cum  zucca ro  vel  sirupo  colaturam  tribuna;  cavea 

aliquam  roedicinaro  tribuas  si  constrictura  laboraverint, 

molliBces  ventrem  de  malva ,  mercuriali ,  cum  sagimiue.  H  JHÌ 

tum  coostrictura  inquietatus  fuerit,  de  suppositoriissQpmdMM1 

cipe;  hoc  facto,  clisteria  melius  poteri»  ordinare  de  polipeitatiÉpj 

rico,  turbit,  coloquintida,  aniso,  fenicolo.  bullias  et  coinaefej|l 

clistere  colaturam  inicias;  tane  securius  poteri»  dare  pifluhesqNP 

dieta»  et  decoctionero,  catarticum,  benedictam  tei  pillola»  dti# 

gemma  ,  mastice  et  dupplicato  aloe  cum  vino  coofectas  dsrt  ~ 

ri»;  fomentum  si  debiles  fuerint  in  corde  super  inatra 

cavum  cum  testis  facias      me    »,  si»imbrio,  pulegio, 

origaoo  et  aliis  calidis  beri      unctiooe»  asaint  de  air 

pulegino;  vel  si  fuerint     r      ,  stufam  celefactam  de 

sambuco  sicco  t  pulegio  ,  e       solo  et  alita  calidis  harbis  ,  . 

siccis.  Et  unctiones  non  e      ai  »  dabis  etiam  eia  juakmrflmi* 

forte»  fuerint,  quia  hec  si     eurat  eo»;  vel  theodoritoo 

si  debile»  fuerint:  Et  hec  oe      venali  paralisi 


495 
De  varatiti  particolari.  —  Nunc  dicendum  est  de  particuhrf  4 
•liquando  iotum  caput,  aliquando  partem  ipsios  capiti*  obtinet. 
liti  autem  non  possunt  claudore  orulos  ncque  in  rugam  complicare 
.  Primo  fumigium  facias  de  galbano  ,  sarapino  ,  armoniaco  et 
naco,  quod  recipiunt  per  os  et  nares  et  ut  caput  caleOat;  dein* 
le  caput  piirgium  facias  de  castoreo  irei  obtarmicum  de  elleboro. 
ÌP^prgabis  eum  diacastoreo  vel  theodoriton  yperiston  ve^m^i^» 
■te  Constanti  ni:  facias  eis  minutionem  de  venis  que  sub  linguasuot^ 
HRlones  non  aesint  de  arrogon,  pulegino  et  similibus;  etiam  pu- 
Iqgioum  vel  petroleum  in  aure  illius  partis  injectum  eos  liberal  ; 
eeeUira  juxtaaurem  facta  prodest;  eodem  modo  sub? enias  si  in  Io- 
Io  capite  fiat. 

.  De  paralUi  lingue.  —  Lingua  paralisi  temptatur  tei  in  loto  vel 
le  parte,  quandoque  procedente  febre,  quandoque  sine  febre;  sed 
qpaoconque  modo  fiat  ,  castoreum  vel  opopanacem  sub  lingua  tene- 
Mi*  quia  multum  confert.  Facias  etiam  minutionem  sub  lingua;  et 
ai  «Meris  quod  non  proficiat,  Slum  quod  sub  lingua  estincidas.  Si 
WB*  fuerit  incurtata  et  ingrossata  pre  nimio  humore  »  minuas  si- 
■iBiter  et  caput  purgio  utaris  de  diacastoreo.  Gargarismata  ita  fa- 
Cha  :  staphisagriam  ,  tartarum  ,  salgcmmam  in  aceto  calido  cum 
qpeMa  ponas  et  ita  gargarizent  ;  deponit  flegma  et  linguam  tribuit 
ma  laquendum  dissertam.  Purgabis  eum  cum  diacastoreo.  Si  con* 
tiogat  linguam  esse  lougam,  et  loqui  non  valcat,  quod  ex  debilita- 
la  cerebri  contingit,  et  habueris  titillationem  in  oculo  9  dabis  opia- 
tpa,  auream,  opopiram,  diamargariton  cum  decoctione  salvie.  De- 
codio  enim  salvie  multum  valet  huic  egritudini. 

f/em,  de  particuhri  paralisi.  —  Descendit  humor  flegmaticus  ad 
dextrum  latus  vel  sinisirum  9  et  quandoque  motu  et  sensu  privan- 
ter,  et  lune  proprie  paralitici  appellantur;  quandoque  non  pri van- 
tar teoso  neque  motu  ,  et  gutta  dicitur  ,  de  qua  superius  dictunt 
art*  ^ed  in  paralisi  lateris  statini  unctionibus,  ut  dialtea,  arrogon, 
faUegiiM).  marciatoli,  subvenias,  etquamdiu  fuerit  urina  tenuis,  non 
porge* «  sed  yeram  pigram,  theodoriton  yperiston  et  anacardioum 
aimpliciter  offeras  ;  ex  quo  videris  urinarci  spissam  9  purgabis  eum 
faeoedicta  vel  vera  p  gra;  deinde  confortabis  eos  medicinis  confor- 
tptivis;  duceseos  ad  balneumet  ineodabispuleginumad  potandum 
et  etiam  diacastoreum  laiativum.  Pillule  autem  iste  si  date  fuerint 
liberatoti  t,  recipe  quantum  de  aliis,  aloes,  turbit,  agaricum,  epN 
thinum  ,  coloquintidam  ,  cocognidium  9  castoreum  ,  piretrum  et 
coafice  cum  vino  et  prò  viribus  tribue.  Alie  mirabiles  ad  idem  : 
recipe  agaricum,  euforbium,  salarmoniaci,  castoreum  et  piretrum, 
cooflce  cum  vino  vel  terebentina. 

De  paratiti  uniti*  partis  et  ca$u.  —  Accidit  multociens  ambulai*» 
tibos  per  estum  ex  humorum  dissolutane,  vel  per  frigusexeonge* 
lattone.  Considera  ergo  habitudinem,  utrum  pinguissit  velmacer. 
Pingui  bus  dissolutivas  dabis  medicina*,  macris  confortativas,  etiam 
quando  sola  mnnus  paralisim  habet,  undeconsiderandaest  propor- 
lo roanuum;  si  carniera  habuerit  quantitatem  ex  bumorum  babau* 


sunt  ergo  hu- 
uerit  una  quia 
idi  «unlkmpe- 


496 

danti»  et  vlrtutum  debilitato  odo         : 

morei'et  confortando  viriate*  ; 

alia  et  inaerà,  ex  siccilate  fieri  haoet, 

rate  calidis  unguenti*  ne  paucìtaa  hamorum  constimatur  caustica 

unguenlonim  virlute ,  et  facias  eia  fomentuni  de  equa  in  qua  bol- 

lierit  malva,  calamentum,  mellilotum,  et  ita  earari  puterit. 

Defittola.  —  Sequitur  de  Ostala  que  quandoque  in  caraotu, 
qnaliaaque  in  macilentis  nascitur  loci»;  etiatn  in  «rtjculi*  HgUgfi 
aed  io  flrtula  artfculoruro  non  labore*,  quia  vi*  ani  antiquate  ct- 
ranlur  ;  in  aliii  locìs  eiercitio  artis  utaria.  Purg.il.is  ergo  proot 
complexio  postulai ,  et  de  Vili  in  Vili  diebua  ,  quia  nicliil  ila  cm- 
fert  fiatulosis  et  cancerosis  ut  purgati»  crebra.  Deindo  friulani  i- 
perias  cura  radice  .lapsi  aut  curi  maloterro  aul  cum  radice  brio- 
nie; aed  ai  volueris  eam  aalis  ampliare ,  radkcm  ellebori  albi  ia- 
mitte,  quoniam  multum  dilatai  ;  est  tamen  ibi  maxima  aitsuilii; 
dilatato  vulnero,  aMuas  cum  vino  et  nelle  per  clistere  injcctti;  ai- 
re muodificant  vulnera  ;  abitilo  vulnero  «pissime,  luclUim  min- 
croci  cum  pulvere  aristolo  s  <  mode  commUtum  I  n  t  romiti*  *>• 
Dee  putredinem  habeas;  vini  ;1  mei  cum  pulvere  arHtologie  ìd 
liai  et  cum  colatura  singulis  noi  s  voi  diateli  vel  ali  ter  fciuum  b- 
vca;  miro  modo  succurrit-  Ex  quo  vulnus  ad  putredinem  «enerit, 
deaiccatìvis  et  mundiQcativis  utendum  est.  SI  dederis  \  inum  ulte* 
bendum  in  quo  betonica  fuerit  decotta  ,  nimis  confort-  Si  to» 
roumiam  et  aristologiam  rotundam  et  consolidi  m  minorerà,  (lpt1- 
vcricos,  et  talem  pul»erem  sìnguli*  diebus  cam  vino  tribù»,  ajuia 
valde  utile  apprehendiraus.  Pulvis  dediacalamento  iiifecltn  wltj- 
riace  summum  remedium  est. 

De  carbunculo.  — Illudi  grave  apostema  quei]  v  oca  tur  bontirn  «1 
dulce  si  nascitur  in  summitale  dlgitorum,  vel  in  natibus ,  aut  tii 
aut  nunquam  cura  tur  ;  in  alia*  licei  locis  difficile  saoitatem  pn>- 
mittas.  I»  inicio  ad  modum  ciceri»  sfne  tumore  nascitur  ,  tararti 
cum  ingenti  doloro.  Mjnulione  primo  loco  succurras  et  tiranni 
cum  succo  mente  distempera  et  tribue  ad  potandum;  ctiam  tira- 
ta locnm  inungas  ex  quo  cognoveri»  ejus  ortum.  Sunt  quedam  prò- 
pter  nimium  ardorem  nascentia;  lune  recipe  albume»  mi  smptt- 
ci  ter,  vel  cum  aqua  rosata  distemperatum  super  locum  poni  tur;  ui 
tamen  parum  volet.  Tu  vero  pultram  indille  i  eiiter  cnlidam  |*m 
de  semine  lini,  fenugreco,  malva,  branca  uraiuu,  altea,  briiiM*» 
et  melle,  ut  una  die  ad  maturilalem  perveniui  Cum  auteia  >ii»- 
ria  rupluram  .  scebiosa  trita  cum  axungia  et  superoo*iU  malla> 
prodest  :  vel  (lecum  siccum  et  Villi  grana  pipi  ns  et  calcerà  vinai 
cum  axungia  lerc  et  superpone  cum  melici  distemperata  llr* 
menta  cum  petroselino  dentibua  propteraalivam  tritnm  ettuper* 
posila  mire  prodest.  Ex  quo  radice*  apparaci  ini,  toluunVm,  en- 
train galli,  lupulum,  lilium,  alleluia  tere  et  su  [ver  pone-  VUrara  t- 
tiam  quercinum  tritum  cum  axungia  ctauperpositnm  multomjo- 
\at.  Contingit  multociens  quod  remota  radice  cara  putrida  tea»- 
net,  et  ut  caro corrodatur  puUerem  galle,  tartari ,  lurawdKliii 


497    % 
9  ad  oltimum  ìe  rotonde;  et  sic  liberar!  poterit.Pur* 

ilio  sequeos  mul        bis  proflcit  :  salvia  combusta  et  superposita 
MÉttomiuvat. 

Da  tremore  tnembrorum.  —  Tremor  in  nbris  aliquando  ina- 
Motte,  et  hoc  propter  coitum;  alic  )  repletione,  ut  liqui- 
a  videtur  in  ebriosis  qui  tremunt  <  ri  id  est  repletione:  Ina - 
IMaae  curantur  teste  Tpocrate.  Pc  ri  eri  eos  in  balneo  ut  diu- 
H0l  aoorentur  ;  quando  sic  humiditas  coi  mitur  abstineant  a  ci* 
b  et  potibus ,  et  cura  comederint  di  gì  tbilibus  utantur  ;  imm- 
r  cslidissimis  unguentisi  Cura  Li  :ontingit  aliquando  tre- 
ex  nimlo  coitu  ,  dieta  bona  d  ,  ut  carne  porcina  bena 

irta  ,  gallinis,  vino  bono ,  et  odori  x>  non  multum  aquato  ;  bai- 
nodi  sunt  in  aqua  in  qua  bullierioi  i  Iva,  mirtus ,  branca  urei- 
li  laenguendi  sunt  temperato  un(  le  parva  humiditas  con- 
tattar ;  fortissimis  oleum  rosacei  cum  storace  conjunge  quia 
Ipfbrtat  oervos  et  inunge,  vel  in  oieo  rosaceo  castoreum  pone  fa- 
similiter;  viola»  etiam  oleo  |  trum  tritum  bullias  et  co- 
ceram  junge  et  sic  utaris;  di  n  n  nostrum  accipìaot  quia 
coofortat.  8i  tremor  ex  sena:  acciderit,  non  labores  quia 
ooo  poteris;  sed  si  fuertnt  i  b  s,  bona  dieta  et  unguentò 
pagrub  eoa  sustentes.  Convalescent  iebiles  ex  longa  egritudine, 
i  dietam  oportet  observare  :  in  farina  ordei ,  in  ptisano 
amigdalis  et  pineis,  vel  gallina  tcum  ordeo  et  diu  bui- 
In  fcdant  dotiec  caro  ab  ossibus  s  r,  et  colatura  atque  ex- 
ptmuui  usui  reservetur. 

Deptulajuxta  anum. —  Deincc 
a  qae  Juxta  anum  nascitur;  cui  si 
primatur,  et  stercus  per  fistuk 
;  deinde  universale™  facia       rgi 
ini  si  colericus  fuerit  vel  prout  e 
rTblnus  cum  radice  ma  terre 
cura  oxicroceo  malaxa  et  iniromilte: 
sanguinolenta  appareat  tenta  >  quod 
jrirlaaugo  que  primum  lubricità!    n 
*  aquam  cum  melle  per  disteni 
m  pulverem  aristologie  rotum    v    cai 
m9  et  sic  curabitur. 

Di  earnibus  in  ano  cre$centibu$.  —  Nascuntur  carnes  tenemmo 
■ri  et  mollissime  atque  albe,  et  nimium  dolorem  inferunt  quando 
waellint;  unde  statim  serpentariam  cum  pastillis  eis  tribuas  ad  co- 
■edeodum,  vel  eius  pulverem  locum  patientem  supersparge;  ite* 
mia  tartarum  bene  tritum  et  supersparsura  multum  prodest;  pol- 
vi» oitri  bene  triti  et  supersparsi  multum  confort  Cum  autena 
maxìroam  fecerit  angustiam ,  pulverem  nitri  cum  pasta  compo- 
ne vel  tartari  ,  et  ad  modum  magdalionis  su  per  pò  ne  ;  ex  quo  vi- 
deris  quod  jara  tendit  ad  sanitatem,  fomentabis  eum  cum  aqua  ca- 
lida  in  qua  decocta  fuerit  malva  et  mirtus  ;  ad  ultimum  pulverem 
mirti  vel  rose  supersparge»  et  sicsaoabitur. 

Voi.  IV.  33 


n  di                de      ti- 
fueru  vicinus 

« 

■ 

Ras 

no 

e        >, 

L 

I- 

i;          u 

mu 

< 
at  v  re 
jt  lo* 

li      > 

cura       i, 

<      ;     st 

iuceiur; 

ntromit- 

«88 
calidisaimis  unguentis  inuogas ,  et  ut  membra  ooofprtaetaf , 
stridiva  cibaria  dabis  el  electuaria,  ut  diacodioo  nostrum*  fidai 
autero  complexione*  uniuscujusque;  utrum  flegmatice,  tal 
ca,  vel  sanguinea,  vel  melancolica;  et  prout  videris,  eledoarii 
fortantia  tradas  :  ut  si  fuerit  colericus ,  diarodoo  ;  ai  flegaMtioa, 
diacalamentnm  et  similia  ;  et  sic  de  ceteris.  Si  tiderb  quidam 
sentiunt  benetìciuna ,  balneum  de  aqua  marina  tei  ben  mkblt 
oleo  eis  ordines ,  et  in  eo  singulis  diebus  usque  ad  mentom 
ant.  Hem  spongiara  marinara  magnani  in  oleo  bullte  al 
diu  et  corpus  ydropici  ea  involvatur  quoad  de«iccetur.  ltarn  npt 
strum  elixatum  bis  comedant  in  ebdomada  et  valde  porgshiUpt 
et  splen  a  suis  superfluitatìbus;  quod  si  non  fuerint  ydropici 
splene  et  calore  Villi  Colia  laureole  tere  et  cura  farina  et 
pastellas  Villi  compone  singulisque  diebus  jejuno  unam  largire.!»» 
gabis  eos  bis  in  ebdomada  sic:  polipodium,  anisum,  fenfcalam,  #- 
Joquintidam  interiorem  bullias  et  in  colatura  V  miroUilawa  ritfl 
nos  pone  et  tribue.  Solent  isti  leuflegmatici  pedea  et  tibia 
testiculos  babere  inflata  (sic)  et  ventrem,  et  cura  digli 
seris,  signum  foraminis  facit  ;  quod  si  habuerint  ex  calore  « 
rabiles  sunt,  quia  si  calorero  voluerre  reprimere ,  frigidii  jé& 
bis  augmentatur;  si  autem  calidis  ydropisim  curare  Inmptafchj» 
lor  augetur.  Sed  prò  inflatiooe  testiculorum  su m ant  angeli 
bus  aquam  in  qua  fuerit  taf  rugo  no? ies  eitincta. 

De  epate.  —  Modo  dicendum  est  de  ioQrmitate  epatis. 
vitio  multociens  nascitur  jdropisis  ;  quandoque  calescik 
febre  ,  quandoque  sine  febre.  (Urina  illorom  rubea  el 
compressione  splenis  tenuis  efficitur.ln  principio  minutine 
tur;  deinde  dieta  tenuis  observetur ,  videlicet  in  pane  el 
qua  decocta  fuerit  epatica,  capillus  Veneris,  radioea  sparagi 
sci,  feniculum9  portulaca  9  scariola ,  cicoreis  utantur;  aoeemWt 
etili,  scariole ,  cicoree  juxta  ooctem  insimul  mixloa  calafato  ak* 
que  ad  bibendum  tribuas  ;  consequenter  facias  eis  epithfi 
sandalo  albo  et  rubeo  et  ceteris  frigidis  ,  prout  dictum 
tis.  Ne  tradas  oblivioni  frigidissima  unguenta  que 
noveris  necessaria.  Purgabis  eos  tempore  competenti 
fistula  tamarindo»  in  decoctione  aneti ,  fmiculi,  polipòdii 
reticarum  herbarum.  Post  purga  t  ione  m  in  està  te  con  fortabii 
tetra  fa  rroacon,  etaliis  tempoiibus  cuoi  diarodon  simili  ter 
Si  febrem  habuerit,  oximel,  vel  electuarium  frigidum  ,  ni 
ram  sarracenicam  simpliciter  accipiaut  ;  ai  vero  sine  felli 
rint,  cum  diagridio  possunt  accipere. 

De  icterteia.  —  Vitio  epatis  contingit  homioes  incurrae  fri* 
riciam  ,  quandoque  cilrinam  ,  quandoque  mg  ram.  Urfam  ■  -  -  — 
est  kyanos,  quasi  ex.nigro  colore  et  citrino;  CutUe 
similis  cum  oculis  colore  citrino.  Comedant  scariola*,  Uetas» 
tulacas,  lactucas  ,  radices  sparagi  et  brusci  ;  bibant  aquam  la 
decocta  fuerint  capilli  Veneris  tantum  vel  cum  reubarfaare 
radicibus.  Si  mdiorem  facerc  volueris,  capilioram  VeMfkf 


489 
barbere  agrestis,  aneti  et  feniculi,  radices  sparagi  et  brinci  in  aqua 
lecoquas  %  deiode  coles  et  triboas  ;  oxi  simpliciter  oUatum  nimis 
noferteis.  Si  pi  rgorc  volueris ,  in  aqua  suni^cta  cassiapn  ffrtu- 
|Mi  et  tamarindo»  distempera;  deinde  cola  ei  WemWaluram  of- 

.  De  duro  epa  te.  —  Hultociens  accidit  quod  ex  longis  febribus  e* 
par  dururo  remanet  et  yctericia  cura  duricia  perseverai  Quibcs 
iebemus  crebris  subvenire  unctionibus  ut  mollificetur,  aquis  tamen 
Éqpradtctis  minime  cessantibus ,  sed  de  capillis  Veneris  et  reobar- 
btre  agrestis  radicibus  et  similibus.Purgabis  istos  sic:  polipodium, 
arttnm.  feniculum,  radices  caroedreos,  camepitheos,  sticados  bol- 
lire facias  et  in  colatura  mirobolanos  citrinos  et  kebulus  ponas;ma« 
Menta  et  tribue.  Pillale  iste  etiam  de  aloe  et  parum  mastici»  cum 
itelo  vel  succo  aceti  citranguli  vel  mali  citrini  vel  granati  acetosi 
IManperatis  valent  plurimum  huic  egritudini.  Item  rasura  ebo- 
rii io  decoctione  capii lorum  Veneris  posila  et  calefacta  et  expres- 
m  multum  prodest. 

De  nigra  yctericia.  —  Evenit  yetericiam  nigram  totum  corpus 
occupare  %  cui  supradictis  obviamus  cibante,  aquis  et  unctionibus. 
Oma  in  istis  alba  videtur  et  tenuis.  Ad  bonum  eis  colorem  facien- 
qnedam  mulier  hoc  utebatur  experimento:  carnes  recenteset 
vetustissime  vacce  coque  bai  et  fumigium  illius  olle  capite 
eooperto  tota  paciens  facie  recipiebat,  et  ita  multociens,  hoc  facto 
Hberabatur.  Hoc  experimentum  poh  solom  nigre  yetericie  valet, 
urani  etiam  citrine.  Halum  terre  fortiter  tere  et  cum  vino  bui- 
lite  dimitte;  hoc  facto  cola  et  perniine  residere;  deinde  illud  quod 
te  ftiodo  inveneris ,  alio  projecto  ,  ad  solem  desiccari  permitte  et 
iterom  in  pulverero  redige,  cui  tantumfde  reubarbare  pulveris  ad- 
Vrisee.  In  bora  vero  dandi ,  patiens  in  baine!  solio  ut  sudet ,  non 
laico  aquam  super  se  fundat,  adducatur,  ibique  cum  sirupo  rosa- 
ceo pondero  trium  denariorum  de  pulvere  accipiant  ;  ad  ultimata 
fannia  iovolvatur  ut  sudet  sicque  curabitur,  licet  sit  antiqua. 

Notabile. — Advenit  sepissime  quod  vitio  emorroidarum  propter 
veutositatem  ex  indigestione ,  ex  ipsarum  retentione  procedente* 
et  corporis  ina  ni  t  ione.  Facies  cum  oculis  tumida  videtur  et  colo- 
rata ,  quo  colore  indicetur  yctericia;  cum  non  sit  nisi  causis  illis, 
Mit  triferam  sarracenicam  cum  limatura  ferri  utiliter  dare  preci- 
pimos. 

De  viliis  tplenis.  —  liactenus  de  splene  dicirous  quod  aliquando 
frigiditate,  aliquando  caliditate  indignatur;  sed  cum  canditale  vix 
curatur,  nisi  cito  in  principio  operam  demus;  bene  frigiditate  cu- 
rari potest,  quoniam  plura  habemus  remedia.  Accendendum  tamen 
ad  splenem  caliditate  laborantem,  cujus  urina  rubea  est  vel  subro- 
baa  et  tenuis  ;  inunges  eos  oleo  nostro  rosaceo,  fortiter  splenem 
malaxando.  Oxi  sine  diagridio  eos  valde  juvat.  vel  trifera  sa r race- 
nica;  et  quia  isti  debiles  sunt,  non  des  eis  dissolutiva!  cum  diagri* 
dio,  quia  amplius  debilitarentur;  sed  cum  volueris  purgare ,  poli- 
podiuiD,  capparis  radices,  pentafiioD,  aoi*uro,feoiculum  diu  bullias 


4«0  

et  io  colatura  ~  citrfnorum  alterato  Indori  as  ,  et  predici* 

ratiooe  propine»  Si  magis  purgare  volueris,  et  e  febre  tueiint, 
Teraplgra  Conslantini  dabis.  quoniam  miro  le  adusta  caler* 

JaboratiubU!  ffloteml.  Uiela  sii  digeslfbiJi*  in  pane,  *ìno  temperato, 
pullis  et  carnibi»  castratorum  arietum  ;  ab  aq<  i a  raveanl.  quia  no* 
vimus  eia  esse  inimicami  hem  empiasi  rum  sirpur  splenem  su:;  o- 
xicroceum,  pulverem  coiti  et  radicera  capperi*  supersparRe  et  m*- 
laiatum  supermitte;  ve)  facias  iatud  mirabile;  armoniacum  cumi- 
ceto  distempera  et  residero  dimitte  et  pulveren,  capparit  et  ratti 
et  oentauree  mlnoris,  prqiecto  aceto,  cum  giimma  il  Li  distempera, 
et  panno  ioducto  super  splen  pone  Nobilitai  qui  bac  passìonrla- 
borant  ll-r  pulreris  tene,  capperi»,  cum  sirupo  acetoso,  marie  ita- 
gulls  diebus  tri  bue.  Si  rero  splen  valde  fuerit  ìnituratds ,  ungili* 
■ugas  super  splen  pone  et  eufas  cum  scarifactione  [sic],  ut  no  mi- 
nerà claudantur,  unganlur  oleo  rosaceo  ;  delodo  super  «plcticni  »• 
pertis  vuloeribus  hòc  emplastru  i  pone  :  ■rmoniacum  cum  aa#) 
pulverem  calcucecumenon  e»  lei  dos  cntols  et  lapidh  calanitm» 
cum  amoniaco  distemperalo  e      mise»  et  utoi«. 

item-  de  eodem.  ■—  C  enim  splen  di&tem  perai  tir  ima- 
dum  frigiditatem  ,  urina  ria  r  tenub  et  alba  ;  sei  quoodoqvd 
propter  grossam  ventosital  ex  Indigestione  e  rea  tara  ci  humo- 
rea  dissolvente™  spìssa  cum  aib  dina  oonside  rntur .  In  principia 
centra  splenem  mungere  Festine*  cum  dialtea  v.i  un^aeMo  qood 
Ita  componas;  flores  mirice  in  oieo  per  Villi  die»  dimitte.  nonotol- 
Hai  et  colature  ceram  jun  s  et  inge)  vel  alluim,  squillai»,  fri* 
niam',  viliseellam  ,  cucum  b«  resterà  tare  far  ti  ter  ri  inol» 

bullire  facies  et  colature  ceri  adjunge  et  utere  Mollificato  »*• 
ctioninus  splene  purgea  ila:  paiipodium,  agarici!  in,  anisuai,  f«ni- 
culum,  oamedreus,  oamepitheos ,  centauream  minorem ,  cajt|um 
radices,  ciperis,  reubarbare,  squinantiuro  in  a<pin  bull»»  et  kt* 
latura  mirobolanos  citrinos  pouas  et  mane  tributi»  ;  voi  in  MM  «• 
prino  mirabolano*  cilrinos  et  indos  ponasetaic  Iribttaf.Quitnunai 
existentibus  debilibus,  utililer  dare  poteris  thouiloritoti  y  peristi*. 
anacardiiium  vel  yeralagodion  ;  cerulariis  utariis  ,  ut  adulali» 
vel  oiicrocco  ;  pritis  tamen  pulverem  oopparis  ci  costi  et  cenua- 
ree  minoris  cum  ipso  incorporato.  Cause  isti  centauri»;  muniti», 
costuin  ,  radioem  cepparis  recipe  ,  memineris  non  in  Dna  (loca- 
taria. 

Nota. —  Pueris,  quia  medietnas  supradir.las  dare  non  pontinva, 
aquam  in  qua  diu  bull  ieri t  miri  >  radix  queed  >jihi«  Qui  largimin 
acutelias  et  etiam  cifos,  vel  e  o,  si  possibile  est ,  barrile  iu  quo 
vinum  eorum  conservetur ,  de  Ugna  mirice  utililer  Cacimus  d  li' 
beranlur. 

De  yliaoa  qve  fU  vitto  spleni* .  —  Multaci  eos  a  splene  orisi»™ 
ducit  yliaoa  passio,  neo  negamus  quin  a  ventositate  et  visousoiw- 
more  atque  aliis  causis  Beri  habeat.  Sunt  autem  quidam  qui  net 
assellunt  noe  minguiit  in  hoc  passione  ;  sunt  qui  mingimi  ci  uad- 
lant  et  qui  hac  passiono  bìborant  ma  telila.  Dtbà  ergpaawtt 


491 
leatibus  niellare  catarticum  imperiale  quia  nulla  medtcioa  buie 
ita  est  aeceptabilis.  Ali?  vero  voròitum  provocaot  9  «ed  ego 
approbo  multutn  •  sed  baloeum  aque  calide  roajus  eis  est  re- 
uNon  alleviatis  hoc  modo  clisteria  facimus,  aquameom  sa* 
■a  multitudine  bullias  et  apposito  melle  per  clistere  ioicias.  Nota 
«od  io  omoi  clisteri  mei  debet  pool  propter  mundiOcationem» 
Jteaa  aquam  cura  sale  bullimus  et  sai  gemmare  bene  tritam  cum 
apponimus  et  per  clistere  inicimus.  Item  in  aqua  salsa  pi* 
vel  jeram  pigram  distemperamus  et  per  clistere  inicimus  9 
catarticum  imperiale.  Item  succus  blete  cum  succo  mercurialis 
te  aqua  salita  com  melle  inroissus  mirabiliter  valet,  vel  radii  ebu- 
W+  tei  radixsambuci  bullite  in  aqua  cum  sale  et  melle  mirabiliter 
lunt  clistere.  Omnibus  istis  adhibitis  multociens  non  valent 
tre,  quibus  unctiones  Tacere  debes  de  dialtea,  arrogon,  pule- 
Facias  autem  eis  calidissimam  aquam  salsam,  in  qua  tantum 
sint  bolliti  ad  medietatem ,  eaque  sedente*  aqua  puleginum 
oleum  ,  vel  Bloantropos  accipiant  ;  portulacas  siccas  in  oleo 
et  super  pectioem  ponas.  Lanam  succidam  in  oleo  bullitara 
balneum  super  pectioem  positam  multum  juvat  ;  vel  radicela 
faatafili  tritam  in  vino  bullias  ad  medietatem  atque  colaturam  tri- 
fnaad  bibendum.  Facias  eis  aquam  diureticara,  ut  de  polipodio, 
(eoiculo,  grana  solis  et  per  clistere  inicias.  Et  notatidum  quod 
de  diureticis  tiimis  passionem  islam  juvant  quia  vesica  et 
collimitant  ad  invicem.  Dabis  etiam  eis  ad  potandum  simi- 
Jan  %  in  sopradicta  aqua  lexivam  factam  de  cinere  istarum  herbe* 
rana  acilicet  cala  menti,  pulegii,  caraedreos,  camepitheos,  pentafilli 
aneti»  feoicu  li»  ci  mini  et  similiuro,  decoctionera  etiam  polipodii,a- 
nati*  feoiculi,  grana  solis,  baccis  lauri,  citrolis,  roelonis  et  cucur- 
bite tribues  ad  potandum  ,  quia  diuretica  multum  conferunt  huic 
egritudini; vel  accipimus  cimicem  imiam  (?)et  in  virga  ponimus  et 
ttatim  mingunt  ;  vel  pulverem  scorpioni»  ad  potandum  daraus  et 
aMiltum  confert.  Contingit  quod  veutris  ofBcium  et  urine  non  ne- 
oatur  ,  dolore  minime  cessante  ;  istis  crebras  facias  unctiones  de 
«altea,  pulegino,  arrogon,  et  sepissime  in  aqua  iu  qua  calidissime 
herbe  ponuntur  ,  ut  calamentum,  pulegium ,  branca  ursina  et  si- 
nilia  sedeant,  facias  etiam  eis  clisteria  fto  Y?rftiTOUlJiflnfltflnliai| 
jat  flegma  quod  villis  stomaci  et  intestinorum  insertum  est,  et  veo- 
tositatem  creat,  expellutur.  De  omnibus  gummis  cum  speciebusca- 
lidia  emplastrum  eis  fiat,  et  cerota  adhibeantur,  qui  nimis  confe- 
rant-  Istis  non  proficientibus  ,  significamus  materia m  io  stomaco 

COatioerì;  quibus  dabis  pillulflS  A*  vy  a  niurfl  (]nmtrtntini  ;  dt>\nti* 

post  medieinam  confortabis  stomacum  cum  gariofilato  et  similibus. 
£i  autem  hoc  electuario  usi  fuerint ,  procul  dubio  liberabuntur  f 
quod  recipe  indorum-f-  II,  spice  reubarbare  ana  ^- 1,  masticis,  ga- 
iiofilati,  ameos,  carvi,  levistici ,  grana  solis,  amo  mi ,  sparagi ,  se- 
in  iuis  urtice,  aneti,  cimini,  basilici  semen,  feniculi,  omnium  Xllll 
aoa-r  a,  mellis  quod  sufficit;  dabis  ad  comedendura  digestibilia,  ut 

pulles,  viùum  temperatilo);  iuta  ad  maoaionecn  aemper  poleot  a- 


4M 
qoam  decoctionls  masticis  et  g     ofllorum;  ri  batterli 

tara  in  equa,  et  ibi  spongiara  i  srls,  deli      super  il 

missa  beneficium  sentire  potei      J     er  e         i    in 
Dire  poteris  cum  senecione  recenti  in  olte  calchete  et 
aita ,  vel  cum  tegola  calida  ,  vel  cum  sacco  Milli  ealMi  fai 
vesica  enea»  lana  etiam  vel  spongia  calida. 

De  calcalo.—  Quonlam  egritudo  iste  vtliurn  habet 
tequam  de  lapide  traetemi»,  d<  tore  sedato  supradieth  anilh,il 
aroplius  non  Oat,  purgabissto  a  cu  in  cum  catartico  fmperttct 
postea  confortabh  cum  diai  «ariton  ,  dtftcimtno,  geriollate}b» 
pis  enim  ante  creationem  uri  n  spissam  facit ,  poat 
nera  tenuis  et  alto.  Isti  bonis  cfbis  utantur  et  eoa 
num  et  ameos  accipiant.  Dabis  etiam  eis  mei  rosaeeooi  al 
eus  mundiflcetur;  scraper  ad  mansionem  Bleantropes  oceipiaotatf 
tino  calido  vel  cum  aqua  diuretica.  Duees  eoa  ad  beloeum  feifÉ 
dabis  ad  potandum  oleum  puleginom  vel  pulveremsaxifragè,tBF 
carum  edere ,  grana  solis  ,  lapidfe  lincia  eom  equo  dturelioMrii 
herbarum.  8enibus  nec  debilitai*  dabis  aquam  Islam  ,  qrianÉf 
fortis  medicina  est ,  quam  sic  fàcies  2  fusles  esule  desteca  pliNÉ 
aniso  et  feniculo  in  hieme  ,  sed  in  estate  cum  semkiibuB  dMf  tf 
melonis  et  dragaganto  tere  ;  delnde  cum  ordeo  dia  baHhe  MI 
eolaturam  cum  aliquo  dulcore  dabis  fortibua  et  fu? etriboa,  M* 
ra  si  balsamum  accepissent  liberarentur,  vel  si  cum  eo  pitNfit 
justino  vel  de  filoantropon  componeremus  v  nulla  modo  hpkfV 
momentum  durerei.  Facies  tameo  de  Hoantropos  pittata  ém?+ 
leo  laurino  quia  multuro  conferì.  Pillulas  de  XII  rebus  darl'pMk 
pimus  :  recipe  opium  minorem,  cestoreum  ,  apice  celtica, 
rum  album,  pi  per,  staphisagriam,  pi  retrum,  nigella  mf 
piper  album,  agaricum,  omnium  XII  ana-£»  s?  omnia  laro  el 
riza  et  cum  succo  blete  conflcias.  Accidit  roultocieua  qoed-pirft 
nicbil  sumere  valent ,  quibus  facias  cesteria  c»m  aqua  dlarsttit 
prius  tamen  mundi  Acato  stomaco  cum  intestiate  dosupnriifilitfji 
veribus  Bloantropos  cum  aqua  supratlicta. 

De  colica  passione.  —  Na«oilur  apostema  in  ilio  IntaMaeJWi 
dicitur  colon,  et  sua  claudenda  magnitudine  atqiie  duritio  tatti 
^rifipiti7ìt  ffltòffUrkgffP0™*  passione m,  que  nimis  pesstae  et** 
tiferà  et  nunquam  siisi  unum  vidi  liberatum;  differì  iahyKaoeftil 
iliaci  mingunt  et  assellant;  in  colica  vero  tantum  ninnanti  io  4P 
ca  vomunt  humores,  in  ista  stercora,  in  illa  misso  clisteri  MH 
sterco  ra;  in  ista  vero  minime;  bec  cito  inlerQcit  qui»»  tòt*** 
tris  negatur  officium  ;  habeot  rugitum  et  eximium  dolortatd* 
ca  umbilicum  et  renes  ;  quibus  debes  dare  que  olio  oooMtfi 
a  corpore,  sed  membra,  diu  morando  in  corpore,  ootriaat,  #j^ 
lumbos  domesticos  ,  vinum  purum  et  teraperatum.  loangflt*1 
circa  umbilicum  de  arrogali  fortlter  ad  ignem  vel  olila  caMfc** 
gueutis  ;  deinde  facias  eis  oataplasmata  sic  :  seamr  Imi ,  ffaaagft' 
curo,  rad  ice  m  altee ,  malvam,  braocam  ursinam  ,  absiotieni* 

$*••  hiuiixe  ftrìas  in  aqua;  hoc  Cacto  meletvte  oleum  Jaogs^iiif- 


493 
la  mpet  hcùm  \  ;  hoc  In  dfc  septles  facies;  clistere  iterum  èia 
aciendum  preci  p  js,  polipodium,  agaricum,  a  ni  suro,  feniculum, 
Mitam  9  coloquintidam  ;  omnia  trita  bullias  io  aqua  salita ,  et  fai 
alatora  salita  puleginum  oleum  et  laurinum,  pelroleum,  muscel- 
ìmuh  et  arrogon  et  alia  unguenta  coluto  ponas  et  ita  per  clistere 
bfeias;  hoc  autem  sepe  faciendo  maturabitur  apostema,  et  tenie! 
id  fupttiram;  ex  quo  ruptum  fuerit  apostema,  mei  cum  aqua  per 
iHatere  inicias  ut  locus  mundiflcetur.  His  modis  novimus  isti  sue* 
Urrere  passioni. 

Dt  sciatica  pastone.  —  Bumor  flegmaticus  est  causa  sciatico-  I 
ptisionis  ,  in  qua  quandoque  verlebrum  resilit  a  scia  ,  quandoque  I 
mmi  cum  resilit  ita  cognosces:  supinus  juceat,  et  si  habnerit  pedes/ 
iquales  non  resilit,  si  non  ,  de  exitu  certus  eris  ;  et  propter  eii-l 
oisi  triangulum  cauterium  non  facimus,  ve)  unum  tantum  rec-I 
et  profundum.  Quod  si  humor  tantum  dolorem  faciat ,  caK-l 
ibaimb  unctionibus  locum  innngas.  l'urgabis  eoa  curo  benedicta. 
~  ~ia  ut  cito  dolor  quiescat  hec  sunt  :  stercus  bovinum.in  vino 
et  calidum  super  locum  ponas  ;  vel  lanam  succidam  in  oleo 
et  superponas  ;  vel  habeas  summitatem  sambuci  cum  oleo 
axungia  bene  tritis  et  ad  ignem  calefactis  et  superponas. 
(bai  vero  propter  purgationem  non  cessaverit  ,  clistere  facias  , 
jttfaa  tamen  ventre  purgato,  de  polipodio,  agarico ,  coloquinlida  9 
tttthimo ,  penlafìlon  et  sale  bullias  in  aqua  ,  coles  ,  postea  inicies. 
Vdtribuasei  benediclam  cum  euforbio;  vel  habeas  corticem  radi- 
di  tapsi  masculini  et  in  vino  coque  donec  Villi  partes  ad  tres  re- 
étteantur  et  singulis  diebus  ciphum  tribuas  usque  ad  Villi  dies;  vel 
habeas  gallumim  et  opopanacem  et  ex  istis  misti»  pillala»  accipiant9 
fctud  non  facias  nisi  fortibus.  Compone  eis  siccum  balneum  et  diu 
lodare  et  sitire  permitte  ,  dabisque  ipsis  euforbiuro  cum  laurino 
ileo  in  balneo  et  ita  liberantur.  Jejunent  a  cibo  et  polu  a  summo 
toene  usque  ad  medium  diem.  Multi  in  balneo  petrokum  eis  tri* 
baont  ad  bibendum  et  multum  conferì  Si  volueris  cum  fiamula 
poteri  s  locum  aperire  et  cor  rosi  vis  ita  ut  liquor  pessimus  valeat 
asire.  Sunt  humores  multociens  congestione  flegmatis  circa  nares 
al  renes  quasi  con  trac  ti,  et  si  digitum  impresseris  ,  quasi  signum 
foraminis  facit;  quibus  facias  fomentum  dementa,  sisim  brio  ♦balsa- 
mita aquatica  ,  pulegio  ,  calamento  ,  mentastro  et  aliis  similibus 
berbis,  ita  tamen  quod  aquam  non  contingant,  sed  in  lecto decor- 
ila tmdique  coopcrtus  fiat;  hoc  facto  frequenter  purgabis  cum  be- 
Dedicta  ut  intestina  stercoribus  evacuentur  et  sic  facias  eis  clistere 
quod  in  sciatica  fecisli  et  diu  tibiiselevalisrclineantutflegmacon- 
gelalum  ex  ire  valeat.  Nulieres  que  nolunt  clisterizari  caraxeotur 
circa  loca  ilio  et  post  quarturo  diem  super  caraxiones  inungas,  cum 
arrogon  vel  storcere  bovino  in  aceto  bullito  totum  inungas,  et  pa- 
rata fovea  in  caldissima  harena  cooperias  eum  ,  Dee  aliquid  bibat 
al  materia  cousumatur. 

Dearihetica.  —  Ex  flegmatico  huroore  cum  melaocolico  mixto9 
tei  per  se,  arteliea  non  uuoquam  nascitur  passio.  Urina  eorum  alba 


est  et  tenuta  ethabet  io  ae  rotonda  coro 
Ducato  rad  beloeura  io  quo  fuerit  balsamita,  pu 
afeimbrium,  calamentum  et  aimilia,  pretei      i 
.*    desiccat.  lo  isla  eoira  calida  et  dissolveotia  suut 

iodurent  materiam.  Post  balneum  oogatur  fortiter  bocotoofi 

ita  bcias:  anacardos  cum  storace  fortiter  tritos  in  oleo  usqoe  aivH 

dies  diroitte;  nono  autem  bullias  et  exprlmendo  colo  et 

gè.  Purgabis  eoa  ita:  polipodium,  agaricum  ♦  turbit  • 

oiculum ,  coloquintidam  et  ameos  tere  et  dlu  bullire 

colatura  mirobolanos  citrioos  pone  per  noctem  ;  mane  cola  et  tri» 

*e         ^1^  bue.  Ita  purgabis  io  vere  atque  estate  ;  in  autumpoo  vere  a 

V  \  me  catarticum  nostrum  dabis  ,  et  singulto  diebin  piUuka  de 

Ima  edere  factas  tantummodo  ;  plinaro  berbera  accfpiaot  et 

let  curo  farioa  crispellos  io  sartagine  lapidea  faciant 

IPivitibus  opopirara  curo  plenitudine  balsami  triboas  9  foia 

dubio  sanai. 

De  paralisi.  —  Sequitur  de  paralisi ,  qoe  aliquando 

pus  occu|iat  et  ex  febre  precedente  ,  aliquando  partm  ;  et 

proprie  dicitur  paralisis,  id  est  lesio  parti»;  gravedi 

aentiunt  et  pedum  etquandoque  non  locootur.  Si  foeritemfr» 

bre,  aut  vix  aut  nunquam  curantur;  sine  febre  in  prineifiosttht 

curari  possuot  antequam  passio  senescat  ;  sed  notandola 

mirum  egriludo  hec  non  potcst  considerar!,  quia  debet  e 

alba  et  tenuis,  mul  toc  iena  alia  videtur  ;  onde  considera 

principio,  et  si  ? ideris  euro  spissum  et  latum,  aignum  est 

multitudine  sanguinis  facta  «il  egritudo.  Idciroo  hors  Illa 

ne  fungaris.  Quod  si  fuerit  ex  flegmate,  purgabis  eam  em 

lis  de  agarico,  coloquintide,  mastice,  diipplicato  aloe,  età 

disteroperatis,  \el  benedicta,  vel  catartico.  Si  autem  nobilia 

ne  forte  propter  dragridium  de  morte  causerie 

de  polipodio,  agarico,  aniso,  fenicuk)  et  reubarbera,  tene,  trtfeti 

bullitis  cum  zucca ro  vel  sirupo  colaturam  iribuas;  cavea 

aliquam  medicinam  tribuas  si  const  rie  tura  laboraverint, 

mollifkes  ventrero  de  malva  ,  mercuriali ,  cum  aagiuiM.  H 

tum  coostrictura  inquietata»  fuerit,  de  suppositoriiasopradUM1 

cipe;  hoc  facto,  clisteria  roelius  poteris  ordinare  de  potipodiaiqtfj 

rico,  turbit,  coloquintida,  aniso,  fenicuk).  bullias  et  con  ■afcfjf 

clistere  colaturam  inicias;  tunc  securius  poteris  dare  piHahsaa0£ 

dictas  et  decoctionem,  catarticum,  benedictam  tei  pilhha  ' 

gemma  ,  mastice  et  dupplicato  aloe  cum  vino  confectaa 

ris;  fomentum  si  debiles  fuerint  in  corde  super  instruflaentaBttP 

cavum  cum  testis  facies  de  menta,  sisimbrio,  pulegio, 

origano  et  aliis  calidis  herbis;  uoctiooes  assint  de  arrtigon, 

pulegino;  vel  si  fuerint  fortea ,  stufam  calehctam  deaaviaask0r« 

sambuco  sicco  t  pulegio  ,  calameoto  et  alita  calìdka  herfeia  ,  MB 

siccis.  Et  unctiones  non  desiot ,  dabis  etiam  eia  jenbgodke»4 

fortes  fuerint,  quia  hec  sola  curat  eoa;  vel  theodoritoo 

ai  debiles  fuerint:  Et  hec  de  uuivereali  paralisi  auBdant. 


495 

A*  vantiti  particutari.  —  Nunc  dicendoti)  est  de  particuhrf  4 
flealiquando  iotum  caput,  aliquando  partem  ipsìos  capiti*  obtinet. 
feti  autem  non  possimi  clangore  onilos  ncque  in  rugano  complicare 
IfMa.  Primo  fumigitim  facies  de  galbano  >  sarapino ,  armooiaco  et 
opopanaco,  quod  recipiunt  per  os  et  nares  et  ut  caput  caleflat;  delu- 
de caput  piirgium  facias  de  castoreo  ? el  obtarmicum  de  elleboro. 
Purgabis  eum  dia  casto  reo  vel  theodoriton  yperiston  veL^gjajjj^p, 
già  Constantini;  facias  eis  minutionem  de  venis  que  sub  lingua  sunt; 
"iBBóTSTìonaesint  de  arrogon,  pulegino  et  similibus;  etiam  pu- 
kgioum  vel  petroleum  in  aure  illius  partis  injectum  eos  liberat  ;' 
tortura  juxtaaurem  facta  prodest;  eodera  modo  subvenias  si  in  to- 
lo  capite  fiat. 

De  paralisi  lingue.  —  Lingua  paralisi  temptatur  vel  in  toto  ?  el 
la  parte,  quandoqtie  procedente  febre ,  quandoque  sine  febre;  sed 
qpoconque  modo  fiat  ,  castoreum  vel  opopanacein  sub  lingua  tene- 
aot,  quia  multum  confert.  Facias  etiam  minutionem  sub  lingua;  et 
ti  videris  quod  non  proficiat,  Slum  quod  sub  lingua  est  incidas.  Si 
WD  fuerit  incurtata  et  ingrossata  pre  nimio  humore  ,  minuas  si- 
aifliter  et  caput  purgio  utaris  de  diacastoreo.  Gargarismata  ita  fa- 
cias :  staphisagriam  ,  tartarum  ,  salgcmmam  in  aceto  calido  cum 
qpelle  ponas  et  ita  gargarizent  ;  deponit  flegma  et  linguam  tribuit 
ad  laquendum  dissertam.  Purgabis  eum  cum  diacastoreo.  Si  con* 
tfctgat  linguam  esse  lougam,  et  loqui  non  valeat,  quod  ex  debilita- 
te  cerebri  contirtgit,  et  habueris  titillationem  in  oculo  ,  dabis  opia- 
tas,  auream,  opopiram,  diamargariton  cum  decoctione  salvie.  De- 
coctio  enim  salvie  multum  valet  huic  egritudini. 

f/em,  de  particu tori  paralisi.  —  Descendit  humor  flegmaticusad 
dextrum  latus  vel  sinistrum  1  et  quandoque  motu  et  sensu  privan- 
tor,  ettunc  proprie  paralitici  appellantur;  quandoque  non  pri van- 
tar senso  neque  motu  ,  et  gutta  dicttur  ,  de  qua  superius  dictunt 
«U  Sed  in  paralisi  lateris  statini  unctionibus,  ut  dialtea,  arrogon, 
polegino,  marciatori,  subvenias,  etqtiamdiu  fuerit  urina  tennis,  non 
purges,  sed  yeram  pigram,  theodoriton  yperiston  et  anacardinum 
timpliciter  offeras  ;  ex  quo  videris  urìnam  spissam  ,  purgabis  eum 
beoedicla  vel  yera  p  gra;  deinde  confortabis  eos  medicinis  confor- 
tativi*; duceseos  ad  balneumet  in  eo  dabis  puleginum  ad  potandum 
et  etiam  diacastoreum  laxativum.  Pillole  autem  iste  si  date  fueriot 
liberatati  t,  recipe  quantum  de  aliis,  aloes,  turbit,  agaricum,  epi* 
thimurn  ,  coloquintidam  ,  cocognidium  ,  castoreum  ,  piretrum  et 
coofice  cum  vino  et  prò  viribus  tribue.  Alie  mirabiles  ad  idem  : 
recipe  agaricum,  euforbium,  sai  armoniaci.  castoreum  et  piretrum, 
coofice  cum  vino  vel  terebentina. 

De  paratiti  uniu*  partis  et  casv.  —  Accidit  multociens  ambulao- 
tibus  per  estum  ex  humorum  dissolutane,  vel  per  frigus  ex  conge* 
lattone.  Considera  ergo  habitudinem,  utrum  pinguissit  velmacer. 
Pinguibus  dissolutivas  dabis  medicinas,  macris  confortativas,  etiam 
quando  sola  manus  paralisim  habet,  unde  consideranda est  propor- 
tio  manuum;  si  eaodcm  habuerit  quantitatem  ex  bumorum  haboa* 


496 
danti»  et  virtotum  debilitalo  tot  t 
more) 'et  confortando  vlrtutes  ;  si 
alfa  et  inaerà,  ex  siccità  Beri  < 
ratecalidis  unguenti*  ne  ci  i  homonim  consumalur  caustica 
aoguentorum  virtute ,  et  lac  :is  fomenti i : n  de  equa  in  qua  boi- 
Herit malva,  calameotum,  memiotam.et  ir  curari  poterti . 
-».  &ejhtot<*- —  Sequitur  de  Bslula  quequandoque  in  canws, 
""^quafilloque  In  macilentisnascitur  locU;etf.mi  in  nrticulia  uascìlur; 
sed  in  fistula  articulorum  non  labore*,  quia  *ix  aut  nunquim eu- 
notur  ;  in  aliìs  locis  exercitio  artia  utaris.  Ptirgabis  erga  prati 
cotnplexio  postulai ,  et  de  VII]  in  Vili  diebus  ,  quia  nichil  ita  coo- 
fert  Qslulosiset  caucerosis  ut  purga tio  crebra.  Deinde  fidnlami- 
nerias  cum  radice  .tapsi  aut  cum  maloterre  aut  cura  radice  brio- 
Die;  aed  si  volueri»  eam  satis  ampliare ,  radirem  ellebori  albi  in- 
mitte,  quoniam  multum  dilatai  ;  est  lame n  ibi  maxima  angustia; 
dilatato  vuloere,  aUuas  cum  vino  et  nelle  per  clistere  iajeclN; ai- 
re muudificant  vulnera  ;  abluto  vulnero  sepissime,  tuellum  oiinv 
croci  cum  pulvere  aristoiogie  rotuade  commUtum  inlrontitteaV 
nec putredioem  habeas;  vinum  et  mei  cum  pulvere  aristoiogie  bé 
liaset  caco  colatura  singulis  horis  vel  clisteri  ve)  ali  ter  GrtubtiW- 
*ea;  miro  modo  succurrlt.  Ex  quo  vulnus  ad  pulredinem  tcnerìt. 
desiccatms  et  mundiflcativis  utendum  est.  SI  dederis  «inumiditi- 
bendum  io  quo  betonica  fuerit  decocla  ,  iiimis  conferì-  Si  ter* 
muraiam  et  aristologiam  rolundametconsolidatn  ni  inorerà,  et  poi- 
vcriios,  et  lalem  pulverem  singulis  diebus  catti  vino  tribù»,  f" 
valde  utile  apprehendimus.  Pulvis  dediacalamenlo  injecliu  vd  tj- 
riace  summum  remedium  est. 

De  carbunculo.  -lilud  grave  apostema  quod  tocatur  bonamiGl 
dulce  si  nascilur  in  summitale  digitonrm,  vel  in  nati  bus ,  aut  rii 
aut  nunquam  curatur  ;  in  aliis  licet  locis  difficile  sanitatem  pnv 
mittas.  In  inicio  ad  modum  ciceris  sine  tumore  n  usci  tur ,  bota 
curo  ingenti  dolore.  Hinutione  primo  loco  succurras  et  lìriacaffl 
cum  succo  mente  distempera  et  tribue  ad  potandum;  etiani  Lirìa- 
ca  locnm  inungas  ei  quo  coglioneria  ejus  ortum.  Sunt  quodam  pa- 
pier uimium  ardorem  nascenti»;  tunc  recipe  albumen  ovi  «impU* 
ci  ter,  vel  cum  aqua  rosata  distempera  tun  super  locum  poni  tur;  sed 
tamen  parum  valet.  Tu  vero  pultram  Indifferenter  calidatn  [*« 
de  semine  Uni,  fenugreco,  malva,  branca  orsina,  altea.  farÌna,olw 
et  melle,  ut  una  die  ad  maturitalem  per ■  .■:,.  il  Cum  auL-m  rìde- 
ris  rupturam  ,  scabiosa  trita  cum  axungia  et  superbita  multa» 
prodest  :  vel  Gccum  siccum  et  Villi  grana  piperis  ci  calcen»  riusi 
cum  axungia  tere  et  superpone  cum  melle  distemperata  liw 
menta  cum  petroselino  dentibus  propter  salivom  trilam  et  upe>- 
posita  mire  prodest.  Ex  quo  radices  apparucrint,  totubilrm,  cw- 
trum  galli,  lupulum,  lilium,  alleluia  tere  et  superpone.  Viscumt- 
tiara  quercinum  tritum  cum  axungia  et  superpuiutn  mtiltuinjD- 
vat.  Contiogit  multocicns  quod  remota  radice  raro  putrida  remi- 
net,  et  ut  caro  corrodatur  pulverem  galle  ,  tartari ,  herniwl«u*i 


497    % 
ad  nltimunr  ai  3  rotonde;  et  sic  liberar!  poterit.Pur- 

gatto  sequens  mu         bis  pioOcit  :  salvia  combusta  et  su  per  posi  ta 
Miteni  juvat. 

.   De  tremore  memàrorum.  —  Treroor  in  roembris  aliquando  tna- 
llUooe,  et  hoc  propter  coitum;  aliquando  et  repletione,  ut  liqai- 
le  vMetur  io  ebriosis  qui  Iremunt  ebrietate  id  est  repletione:  Ina- 
aitiooe  curantur  teste  Ypocrate.  Pones  ergo  eos  in  balneo  ut  diu- 
tìm  norentur  ;  quando  sic  humiditas  consumitur  abstineant  a  ci* 
et  potibus ,  et  cum  comederint  digestibilibus  utantur  ;  inun- 
r  calidissimis  unguenti».  Cum  autem  contingit  aliquando  tre* 
ex  nimio  coita  ,  dieta  bona  dietabis ,  ut  carne  porcina  bene 
,  gallinis,  vino  bono ,  et  odorifero  n    i  multum  aquato  ;  bai- 
i  sunt  in  aqua  in  qua  bullierint        a,  mirtus ,  branca  ursi- 
fcMinguendi  sunt  temperati»  un      ntis  ne  parva  humiditas  con- 
tar ;  fortissimis  oleum  rosace       :um  storace  conjunge  quia 
OOofortat  nervos  et  f  minge,  vel  in  oieo  rosaceo  castoreum  pone  Ta- 
ne similiter;  viola»  etiam  oleo  piretrum  tritum  bullias  et  co- 
eeram  junge  et  sic  utaris;  di    rogon  nostrum  accipiant  quia 
confortai  Si  tremor  ex  sene      a  acciderit,  non  labores  quia 
non  poteri»;  sed  si  fuerìnt  i    i        bona  dieta  et  unguenta 
googrob  eos  sustentes.  Convalescei     i      iles  ex  longa  egritudine, 
fcqjJQsroodi  dietam  oportet  observare  :      farina  ordei ,  in  ptisano 
ém  amigdalis  et  pineis,  vel  gallina  i         t  cum  ordeo  et  dia  bui- 
lire  fedant  douec  caro  ab  ossibus  i    ar      ,  et  colatura  atque  e&- 
osui  reservetur. 
De  fistola  fuzta  anum.  —  Deino  i  di      li  le      il- 

io que  Juxta  anum  nascitur;  cui  si  i      t  vie        ]uo  un 

eonprimatur,  et  stercus  per  fistul  ,        j  >o 

6t  cohs  ;  deinde  universalem  facii    purgi    di  y     l  p* 

ini  ji  colerici»  fuerit  vel  prout  c<      lexio  ~« 

rTblous  cum  radice  mi       re      n         ,  '     eius  p    - 
cum  oxicroceo  malaxa  et  in   <      Ite;     uà  v        diu 
sanguinolenta  appareat  tenti ,     od  <  m     . 

lanugo  que  primum  lubricità       ti  ,  ■<*  ; 

btod  aquam  cum  melle  per  clistere     icias  ut  lo*  uceiur; 

éeoMim  pulverem  aristologie  rotun     vel  calcuce     n  omit- 

|0|  et  sic  curabitur. 

De  carnibus  in  ano  cre$centibu$.  —  Nascuntur  carnea  tenemmo 
mì  et  mollissime  atque  albe,  et  nimium  dolorem  inferunt  quando 
oowUaot;  unde  statim  serpentariam  cum  pasti  Ili»  eis  tribuas  ad  co- 
■edeodum,  vel  eius  pulverem  locum  patientem  supersparge;  ite- 
rato tartarum  bene  tritum  et  supersparsum  multum  prodest;  pul- 
vis  nitri  bene  triti  et  supersparsi  multum  conferì  Cum  autem 
maxiroam  fecerit  angustiarli ,  pulverem  nitri  cum  pasta  compo- 
ne vel  tartari  ,  et  ad  modum  magdalionis  superpone  ;  ex  quo  vì- 
deris  quod  jara  tendit  ad  sanitatem,  fomentabis  eum  cum  aqua  ca- 
lida  in  qua  decocta  fuerit  malva  et  mirtus  ;  ad  ultimum  pulverem 
mirti  vel  rose  supersparge,  et  sicsaoabitur. 

Voi.  IV.  33 


49S 

P        .  ■::<  ,'.■■.:,'■;■■;.■  ..   —   Pi  TIF*    CTtlO  Ifll  !     !nff>i.. 

ipiti  !■,■■  i.-  ■;,    i  !:!,!(-  finii  iiiftil,  nirnri  unii  pi     un!    . 

ttits  lìuiìh  liiiundil.il.-  t-ottliriRtl,  bene  pi-lrnm       uh«^^^^| 

■    ■    I    ■ 

filini  et  eo  longooii mi  mi|  erspaigunt.  Iilud  Mèo 

v,  lui ,  vtl  de  qnolil»  i  pillino  lineo.  Ego  ai  lem 

su |>ei spargo,  lei  de  Iti  ita  mini  puhercm  lu] 

Imi  limi  olibano  rohlum  el  superspnrsum  mire  prodest  Fa 

gium  facis  de  colofonia  el  «gallone,  id  est  galla  i 

De  rigatiti*  in  atta. —  filini  ragadfe  in  B""  minia  sìcdtite;  { 
pus*!»  l'orlis  est  el  n«r"ril-  Aerine  ergo  sleirus  asrninura, 
nigium  etuitruro  ruinlmie;  ragadi»  melle  iuuoctb  fu 
poni-  htuntdonec  stiiieiiitir. 

Ve  prurito  in  lettichln  —  Pruritns  ex  roVra  et  sanpuit*  u 
lur  hi  tesliculis;  querelili  do  Forti*  c-t  ad  i 
veleiala.    LtìLoi.il.i- ci;  ■  ::.  ]■  i:  r:|  ii    ...       !liir;ni 
hicme  et  vere  jnnln^dilinli  put^tii" . 
fiiliis.  Deinde  iili.nn.ii  •;.■■  ni  ii 

\el  pone»  eos  in  mina  •  Min  iblqiic  il  u  striti  ;  [HMen  i 
de  grani»  tritici  luliier :  -r.ma  ti,ii,.  tiene  sia» 
ri  frigidaiti  pone,  et  eum  alia  tu  ni  ma  cullila  intimili  coni, 
olio  quod  exìerit  simìliier  intmyalur;  ve),  quod  inclius  <  - 
5ii!phnr,Bloes,  ciminum,  vilelld  ovorum  ,  prius  tete  ci  i 
distempera  el  non  Inolimi  pruritui  tesliculorom  ,  ?ci 
pusiulis  coxarum  et  liMarui»  \ttlet.  L'iiguentum  nestrtn 
filini  tJegma  similiter  et  iimplins  immettili)  ad  seleni  opt 
unguentimi  sompnu  quoti:  recipe  liUigirurn,  maslicem . 
colofoniam  ,  cerusam  ,  opopanacuni  el  arrooniacuni  od 
ululati  ìinposilum  super  libius  ;  nimium  prodest.  M 
to  uummos  liabere,  ila  quod  slatini  cutelur  ,  psilotrs  . 
minge,  quod  una  die  ve)  tluobus  curai;  seti  poste»  rccfpn 
R'iiiiis  valeul  Lilnea  gipsea,  alumlnosa,  Eulplturva 
tiuiicm.  Diclam  super  omnia  obsencnl.  Accadi t  multi 
nwtiTui  ydrupisis  descciidit  ad  te-licutos  eosque  infialo 
linde  precipiu  ni  de  vena  ilio  que  sub  virgj  est  ruinulio  fla'„>,uu 
statini  liberarne 

He  influitone  letiicuhrvm.  —  Ad  inflotionem  testfcrjl orora  VM 
materia,  interiora  hiuarum  trita  optime  coquus ,  «t  ut  comaJ»n- 
tur  culida  superpuuus;  iti,  quud  melius  est,  golbuntmi  ii 
qite  et  cola  et  in  colatura  sponu.iam  mnrinam  diti  bultltt 
ptuiu*;  iel  ebuli  seti  satubuci  suuiniitates  dtu  in  fino  bullias,et  po- 
i-i.i  min  .ivunjiiii  teras,  et  hoc  totum  super  testi  tu  tos  poli 
Uni  maxima  «lui icia  sit  in  testiculis ,  duas  pelliculas  in 
tenia  stamina  pone,  et  tamdiu  leueal  dunec  materia  que  duricieo 
opi Litui  recedati 

U,  tumore  cere/ci  —Tumor  in  feretro  alienando  venlositale»- 
l-i,  alienando  nini  materia,  Si  vero  fuerit  e\  materia,  slatini  pur- 
gt's  cuui  Leuctitcta  vel  catartico  impellali  ;   iu  tempore  < 


501 
per  ambulimi  d   aromatici*  speciebus  ,  ut  spica  nardi  9  storax  et 
limilibos,  detqi    eis  in  nocte  triferam  magnani  cura  aqua  calida  ; 
vel  ti  multum  L.oraverint ,  bambacem  in  ea  intingaset  tuperpo- 
Msdte. 

IImi  aocidit  quod  propter  fé  ihilu<  x         i 

deeeeadit  ad  in  fé  rio  ra;  ex  qua  il         tate  aui  vii        o  n- 

bemntur;  lamen  facies  fumigiun        asa  et  sulphare,  i         e, 
drie.  et  sutpendes  eam  per  pedes    ila  <    xi      trix  ;     imi 
bemajet  tiagas  bambacem  vel  taf  M      o         vel      tur 

vulve  inmittas.  Pooas  1        u      in  aceto  bui 
i,  et  acuta ad  mamillas.  Cui    i    (       i    rit      pso  stia- 

boraverit,  sternutatorium  da  bis,  vel  l  x 

aaperponaa  ♦  quia  statini  liberal      r.  ai  c    tìi        quoa 
mortai»  in  utero  materno,  nec  exire  vak    ,i    i  iu  < 

qao  bullierit  malva,  et  di  la  tabi  tur  lo  eximt.        nensur        « 

todem  menstrua,  unde  mulieres  laborant  ;  q       «  * 

et  omnibus  calidissimis  berbis,  Savina  exc      i,  i 

éabb  theodoriton  ,  anacardinum  ^yet  y  u      it     il 

"  jm  ur'eis 


autem  exierint,  supposi toriùmuTeis  jib     qu» 

Amdum  immilla*.  Istud  autem  facies  cum  vede      quod  frij 
tenimia  retinentur.  Contingit  nonnunquam  quod  veln      i      ni* 
ditate,  quod  per  uimiam  oculonim  humiditatem  ©  ir, 

Heres  roncipere  non  possunt,  vel  prò  nimia  siccilaia  v  ou      i 
amit  siti*,  calor  in  plantis  manuum  et  pedum  ;  »     de 
intromittas.  Illis  que  de  humiditate  laborant  dabis  li    xkoi 
ristai  vel  pitlulas  de  diaprassio  faetasjetiamsi  pulven  i 

in  forti  vino  bullius  ,  et  in  colatura  triferam  magnani  u 
tam  ad  mansionem  tribuas  cum  musco  ,  proculduhio  ad  conccpuo- 
nem  parai ur  ,  et  diaprassio  similiter  muscato.  Si  post  XXX  diem 
tanguis  fluxerit,  ut  in  XI  e\  frigiditate  dicimus  esse  ,  demus  ergo 
tbeodoriton  y peritoli  vel  anacardinum  :  si  contir.gat  ante  termi- 
num  talis  fluxus,  ex  caliditalc  fieri  dicimus;  unde  que  re  utrum  fi- 
Kos  ha  bue  rit  nenie,  quia  tunc  uliliter  scufas  appones  ad  mamillas, 
si  non,  non.  Dabis  etiam  athauasiam  cum  succo  plantaginjs  distem- 
perata m.  Mitridatum  cum  aqua  calida  uimis  ju>at  ,  vel  diacodiou 
nostrum.  Faciasei*  fumigium  de  aqua  in  qua  bullierit  agnus  castu* 
etcortex  maligrauali,  auagallis,  colofonia;  pone  super  carbooeset 
per  embiitum  fumimi  recipiaut.  Mumia  cum  aqua  data  sedat  fiu- 
xum  et  elecluarium  nostrum  de  mi  robolanis  combusti*;  cornucer- 
vinum  ii'lum  et  potatum  idem  operatur.  Mulieres  autem  suutquc 
nimia  pinguedine  matricein  comprimimi ,  et  quod  iotus  est  exirc 
cogitur;  attenues  ergo  eas  medinuis  et  sic  polerunl  liberari.  Sunt 
autem  multe  que  frigiditate  sperroatizare  non  possuut  et  sincopilo 
paliunlur,  unde  dabis  eis  yeram  pigiam  et  cepas ad comedendum. 
Multe  de  terra  ista  potius  post  partum  ex  re  tene  ione  meostruatis 
sanguini*  aut  animili,  quod  arpa  vocatur  ,  laborant  et  perictitan- 
tur.  Si  ei  animali  continuai,  cujus  signum  est  ventar  minorai  u$  • 
ita  soccurrioms  :  statini  post  partum  succo»  porri  deVur  ad  bùVo* 


49S 

r>. '•4-:ivtùnyirx*.  —  Ki-ncs  cxitn  longaoris  fnfMantiir  -  ai 
i|iii:>  -Mitili*  i!i-:>ilil.i|i>  •.■militigli,  rumi  non  poaannt.  l'aeri- qaf- 
lui.  niiuia  tumiiililiiti:  (-'intingi),  Iwiie  polcrimua  aubvenfre.  Balcr- 
ii il, me  mulicrcs  hoc  l'ai  i'iiil:  fillrum  in  pnherem  combbreuóo  redi- 
filili  et  co  longaouern  mi)  nxpaigunt.  Illud  idem  facilini  do  na* 
vini ,  vd  de  qnolibrt  piumo  lineo.  Ego  alleni  aspaltuDi  tmd 
silici  sporgo,  lei  de  lu'iia  mini  pulverem  superspargo.  Aloem. 
Ipin  tuoi  olibano  iDixlum  et  superaparsum  mire  prodest.  FaaaV 
gium  fucis  de  colofoni»  et  agallone,  id  est  gnlla  eros». 

De  mgadiit  n ano.—  riunì ragadie  lo  ero  Binila  aicdtate; obi 
pas<tìu  forlis  est  et  «spora.  Acripp  ergo  stercua  aataiouni  ,  tabìa 
ingrani  et  Dìtrum  i-nihlitue;  rugudiis  melle  iuuncti»  BtiltereMaa- 
punc  i-turo  douefi  Bantu  tur. 

Ve  pnritu  m  testini',.-  —  Prurilm  ex  m'era  et  sangafne  M& 
tur  in  tesHculiiiqnef-gii'uuo  fori  is  est  ad  Luraudum  ai  riferii  fc- 
velerai*.  iaboi<iliÌs  rrj.»  tri  prinfipio  ut  lurctur;  In  autirBpsi| 
niente  et  vere  ji-iaInjji>dJiin  purpljis ,  in  ir  tute  vomitila  prata- 
faWs.  Deinde  «lumen  m-i  tirtun  il  slei.  pera  et  te-lteulot  fMjjé; 
\t  I  pones  eos  in  einjìi  salila  ibique  dm  steut  ;  f>o$fea  oleata  fidai 
de  granii  tritici  taliler:  gnuia  ti  itici  Itene  sicca  aupra  lambaaaftf- 
ri  frigidam  pone,  et  min  r.ìw  Inuma  catida  tritictim  compriaK.et 
olt-o  quod  exierit  siniiliier  inungaliir;  Tel,  quod  mellui  est,  ria», 
sulphiir,  aloes,  cimltium,  vitella  ovorom  ,  priua  teré  et  coatta» 
distempera  et  non  loulum  prurltui  testiculoram  ,  veroni  euaa 
pusiulis  coxarum  et  liHarum  \alet.  l'nguentum  nòatniin  al  in- 
silili Drgma  simìliter  et  amplili-  iimnclum  ad  solem  operaler jet 
unguentilo*  sompnu  quoti:  recipe  litargirum,  naaUcem,oJiaaaaa, 
eulufoiiiam  ,  ceruf-ara  ,  opopatiacum  et  armoniacuin  addnctuP  ■ 
aiuta  et  iinpositum  super  tibias  ;  nimium  prodest.  61  voluerit  ri- 
to nummo*  habere,  ita  quod  slatini  curetur  ,  paltolaa  ad  aasaai  ' 
i<unge,  quod  una  die  ve!  duobus  curai;  sed  poste*  recfprotular. 
Miuis  valent  luilnea  gipsea,  «luminosa,  sulphureu  propter  detta- 
ti or  icm.  Dit'lam  super  omnia  observent.  Actidit  inuUocim  f*"i 
materia  ydropM»  desceudit  ad  leslicolos  eosque  JiifiaU» retta, 
uudu  precipui  ut  de  vena  Illa  qua  sub  virga  est  miouUo  M,**) 
statini  liberatur. 

De  i*fiatione  lettìcu/onim.  —  Ai  inflationem  testimi 
materia,  interiora  lìibarum  trita  oplime  coqnas ,  «t  ut  _ 
tur  callo*  supcrpouas;  iti,  quod  melina  est,  galùnum  in 
que  et  cola  et  in  colatura  spongiam  marlnam  dia  uullias  et 
piinus;  tei  ebuli  seii  sambuci  suinmitale*  dia  In  tino  balli 
tluii  rum  giungla  teras,  et  hoc  totum  super  testku k»  poua-. 
lem  miai  ma  durici»  sii  in  lesliculis  ,  duaa  peMirni.is  incide 
tenui  stamina  pone,  et  tam  din  teneat  dunec  mate  ri,,  que  " 
opur.itur  reccilut. 

Oc  tumore  ventri. —Tamar  lo  veratro  aliqnando  Testoaflatf  a> 
la,  alit|u<iiido  rum  materia.  Si  vero  fuerlt  ex  materia,  slatta*  par- 
ge=  cum  bciwdjda  vel  catartico  kapeilalr;  lo*  '      ' 


499 
!t  byerafa  theodorlton  yperiston  vel  yera  pigra  Constantini;  facias 
mot  sedere  in  io  aqua  calida  in  qua  prius  bulliat  altea,  pulegium. 
Apoftemate  duro  esistente ,  transferas  Le  ad  maturati  va ,  ut  mal- 
rem*  feougrecum,  semen  lini,  brancata  ursmara;  fariiiam,  oleum 
Bl  mei  iosimul  bullias  et  tepidum  super  apostema  imponere  festi- 
aes  cito;  cito  enim  ma  tu  rat.  Ex  quo  ruptum  fuerit  apostema  ,  a- 
Muas  cum  aqua  calida  ci  mei  le  vel  sapone  et  aqua,  laeiasque  liei— 
Miim  oleo  iutinctum  et  per  foraraen  virge  impone  ut  locus  aper- 
tue,remaueat;  vulueribu*  in  superficie  virge  existentibus,  prius  ta- 
men  ablutis  aqua  et  melle  vel  aqua  et  sapone ,  pulverem  rosarum 
italoes  aupersparge;  unguentum  autem  citriuum  uou  tantum  va- 
iai ad  vulnera.  Tumore  repente  facto  in  virga  siue  materia  curri- 
Msed  aolatrum  tritum  et  superponimus. 
.  De  verrucis  virge. —  Verrucis  vero  vel  porris  que  Qunt  io  capite 
rirge  ita  subveuias:  in  lacte  titimalli  auripigmeulum  pone  et  mun- 
ge prius  dialthea  ut  mollescat  locus  ;  deiude  appone  super  verni- 
■atei  porros  doneccorrodautur;  ad  ultimum  pulvere  aloes,  rosa- 
m  9  otaria  ad  consolidationem.  Reduca*  ad  memoriam  qualiter 
nmooialis  veretrum  Pisani  curavit.  Si  vulva  mulieris  eicoitu  in- 
Botar  vel  matrix,  in  aqua  calida  sedeant  in  qua  fuerit  malva ,  pu- 
legium ,  et  sic  liberanlur.  Quoti  si  aliquis  gutiam  in  geou  patia- 
UÌrv  cum  ruptorio  sub  genu  liberari  poterit. 

De  podagra.  —  Ad  podagram  demum  accedendum  que  humo- 
ribus  omnibus  habet  Beri,  utpote  de  sanguine  et  colera  Ut  frigida, 
■t  de  Segniate  et  melaucolia.  Sed  de  quocuuque  humore  fiat,  non 
niratur  ex  quo  inveteraseli  iuxta  illud: 

Solvere  nodosam  nescit  medicina  podagram. 

Dicemus  tamen  remedia  que  huic  passioni  succurrant.  Purgabis 
argo  calida  laboraotem  bis  in  mense  catartico  imperiali  aut  eie* 
doario  frigido  aut  electuario  quod:  recipe  succi  rosarum  vel  llll9 
modali  albi  et  rubei  et  citrini^  lt  seminis  portulace,  spodii,  dm- 
pgaoti-r  I,  tempera  cum  succo  supradicto  et  zuccare,  in  modum 
etectuarii  super  loca  pacientia  pones  panuura  in  oleo  rosaceo  io- 
hmim  vel  succum  sambuci  cum  rosaceo  vel  albumine  ovi  vel  vitello 
bene  commisce,  deiude  panno  supersparge.  SummiUtes  rubi  cum 
oleo  rosaceo  trite  atque  ovi  albumine  multum  conferunt  Itera  mal- 
rat  ad  plenam  decoctionem  decoque  totamque  substantiam  super- 
pooe.  Mica  panis  sìliginei  bene  cocta  et  superposila  evaporatiouem 
(ferii  Dngantur  pedes  frigidis  unguentò,  ut  populeon,  oleo  rosaceo 
vel  violaceo  et  Mmilibus.  Urina  subrubea  est  vel  rubea  et  tenuis. 
btiqui  frigida  podagra  laborant  urinam  habent  albam  et  tenuem 
velalbam  et  spissam.  statina  ex  quo  ceperiut  iufestari,  ponant  pe- 
lea usque  ad  geuua  in  aqua  saimacina  vel  salsa  calida  ;  postea  un- 
gaotur  calidissimis  unguentis,  ut  pulegino ,  arrogon  et  marciatoti 
al  aimilibus;  post  teras  berbam  sancii  Pauli  majorem  vel  burit.id 
est  Bepouariam,  vel  virgam  pastoris,  et  desuper  ponas.  FtlaCumco- 


-i 


r 


rtnm  in  Icxiv*  noti  tatotnm  isti  >  veruni  etfetn  yllace  pantoei  » 
iet.  Cini*  snr montonini  in  aqna  more  lexitii  roctus  et  tuprrptti- 
tus  remedium  procurat  Purgabis  eoa  crebro  cubi  catartico  tafa- 
nali. Polio  sancii  Panli  cum  vino  distemperala  et  superpoaita  sla- 
tini stfmirrit,  vel  opopira,  vel  mitridatum ,  tei  tyriaca.  Tana* 
nacardos  el  in  oleo  bullins  et  cola  et  tali  colatura  pedea  iaaagM 
hi  baltico  rum  sudavcrit,  oleum  bibal  io  quo  bulliat  anacardifgt» 
ma  arahtra,  mastirum  el  parum  amidi;  cola  quoniam  Italia  ttm 
diuìn  prestai.  Impiastrimi  illud  quod:  recipe  INI  gummaa  et  len- 
bentinam,  espaltum,  castoreum,  mirtam  et  bdelltum, 
parum  picis,  resinarti  pituinam,  niumiam  et  petroleui 
cornice  more  emplastrum  ;  quamdiu  post  egritudine»  hataeiM 
super  genu  nichil  liniere  possunt.  Purga  eoa  de  XV  in  XV  tffefeis 
cum  catartico  imperiali  vel  electuario  ad  frigidam  podagra*  fari 
in  Antidotario  invenies. 

De  insennbiNtate  frenbforvm.  —  In  pedibna  et  maritai  tam- 
sibilitas  oritur  dupplici  de  causa  ,  concupitone  ariKcet 
ut  in  leprosis,  et  frigiditate  ut  in  illis  qui  sunt  in  frigida 
Ungantur  ergo  ex  humoribus  laboranles  vel  arrogon,  vel 
to  ad  salsum  flegma.  De  scissuris  manuum  et  pedum  illud  Manà- 
cimus  quod  de  ragadiis  ani. 

De  cancro.  —  In  pedi  bus  et  in  aliis  partibus  corporis  canora* 

vetur;  sed  si  fiat  in  talo  aut  in  juncturis  credo  non  potest  fiknari; 

in  aliis  locis  ad  artem  recurres.  Purges  eoa  cum  yeralogoéQBf 

t h eodor iton  yperiston  vel  anacardino;  deinde  put  ve  rea  constai 

ponas;  calcem  vivom  cum  melle  miscealqueatupam  involutaÉK* 

didam  sub  primis  dimitte  et  pulvere  facto  super  ceneroni  tparp* 

Pulvis  tartari  \e\  vitreo  li  vel  cantardarum  bene  corrodit.  Ex  f» 

videris  carnem  listano  ,  folio  solalri  trita  loco  dolenti  superpoai, 

et  cum  caro  putrida  separata  fuerit ,  asana  9  cslcocecunwra  sa- 

persparge.  In  estate  vero  si  fuerint,  vomitum  dabia  et  intinga  k- 

tum  corpus  cum  unguento  ad  salsum  flegma  ;  ad  soletn  crafen é 

per  sputum  tota  materia  loci  excluditur.  Experimentnoi 

mia  utile  est  :  litargirum  et  chimoleam  pulveriia  cum 

pastam  compone  qua  includas  sa  lem  9  et  poatea  anb  prnnia 

tur  donec  torrescat  ;  postea  extrahe  ns  in  aceto  pone  et  dimitte 

usque  acelum  consumatur  ;  postea  puiverixa  salem  et  super 

crum  pone  ;  vel  terra  figuli  illud  Tacere  poteria  quod  fediti 

chimolea  et  litargiro. 

Uè  matrice*  —  A  modo  de  matrice  dicendum  ,  ex  qua  difM 
oriuntur  egritudines  in  mulieribus.  Hetinentur  autemmeiHtimtf 
dolores  capitis  cum  al  iene  t  ione ,  lacrimas  oculorum  ,  ydiepUst 
elefantiam  et  alias  innumerabiles  passionea  incurrunt.  IfluuBtd" 
militer  ultra  modum  et  multociens  ad  mortem  eonducunt.  1M- 
ciunt  naturaliter  a  XII  anno  infra  et  a  quinquageaimo  in 
medio  deficiunt  multis  de  causis  quas  ad  presena 
possumus.  Acridi t  multociens  quod  post  partum  aanguh 
licus  rctiretur  et  mulieres  aliena  locuntur,  quibua  leciai  ' 


&Q1 

per  embtitom  de  aromaUcis  specicbus  v  ut  spica  nardi ,  storax  et 
ilrailibus,  desqne  eis  in  nocte  triferam  magnam  curo  aqua  calida  ; 
irei  si  mullum  laboraverint ,  bambacem  in  ea  intingaset  superpo- 
nas  die. 

liem  accidit  quod  propter  feloa  muttitudinem  reatrlx  curo  ea 
descendit  ad  inferìora;  ex  qua  infirmitele  aut  vix  aut  nunquam  li- 
berantur;  tamen  facies  fumigiuro  de  asa  et  sulphure,  amuroa,  ce* 
dria,  etsutpeudes  eam  per  pedest  ita  quod  matrix  adsuum  redeat 
locem;et  tingas  bambacem  vel  lanam  piote  in  oedria  vel  amurca,  et 
•aspense  vulve  inmittas.  Ponas  spongiam  in  aceto  bullitam  super 
leoes,  et  scufas  ad  mamillas.  Cura  autem  fuerit  in  ipso  partu  et  la- 
boraverit,  sternutatorium  da  bis,  vel  bambacem  intinotum  balsamo 
•iiperponas  »  quia  statim  liberabitur.  Si  coutingat  quod  puer  sit 
mortuns  in  utero  materno,  nec  exire  valeat,  mulier  sedeat  iu  oleo 
<|cio  bullierit  malva,  et  d  ila  lobi  tur  locns  et  exibit.  Retinentur  muN 
toriens  menstrua,  unde  mulieres  laborant  ;  quibu*  facius  balneum 
ile  omnibus  calidissimis  herbis,  Savina  excepla,  ibique  mauentibus 
dabis  theodoriton  ,  anacardinum  vel  veram  pteraro  Constati! 
cuoi  autem  exierint,  supposi torium  m  eisTnTmcfinn  usqu*adpro 
fundum  immittas.  Istud  autem  facies  curo  vederis  quod  frigidità* 
tenimia  retinentur.  Contingit  nonnunquam  quod  vel  nimia  hurai* 
ditate*  quod  per  nimiam  oculorum  humiditatem  cognoscitur,  mu- 
Heres  concipere  non  possunt,  vel  prò  nimia  siccitate  ,  cujus  sigua 
soni  iilis,  calor  in  plantis  manuum  et  pedum  ;  sed  de  istis  non  te 
intromittas.  Illisque  de  humiditale  laborant  dabis  theodoriton  ype- 
riston  vel  pitlulas  de  diaprassio  foctas;  etiara  si  pulverem  diaprassii 
in  fòrti  vino  bullias  ,  et  in  colatura  triferam  maguam  distempera- 
tam  ad  mansionem  tribuas  cum  musco  ,  proculdubio  ad  concepito- 
nem  paratur  ,  et  diaprassio  similitcr  muscato.  Si  post  XXX  diero 
aanguis  fluxcrit,  ut  in  XI  ex  frigiditate  dicimus  esse  ,  demus  ergo 
theodoriton  yperiston  vel  anacardinum  :  si  contir.gat  ante  termi- 
num  talis  fluxus*  ex  caliditate  fieri  dicimus;  unde  quere  utrum  fi- 
Kos  habuerìt  necne,  quia  tunc  utiliter  scufas  appones  ad  mamillas, 
ti  non,  non.  Dabis  etiam  athanasiam  cum  succo  plantagtius  disteni* 
pera  tam.  Mitridatum  cum  aqua  calida  uimis  juvot  ,  vel  diacodiou 
nostrum.  Faciasei*  fumigium  de  aqua  in  qua  bullierit  agnuscaslu» 
etcortex  maligranali,  anagallis,  colofonia;  pone  super  carbooeset 
per  embutiim  fmnum  recipiaut.  Mumia  cum  aqua  data  sedat  ik&- 
xum  et  eleotuarium  nostrum  de  roirobo!aniscomhustis;cornucer- 
vinuro  ustum  et  potatum  idem  operatur.  Mulieres  autem  suntquc 
nimia  pinguedine  ma  t  ri  ce  m  comprimunt ,  et  quod  iotus  est  exire 
cogitar;  atlenues  ergo  eas  medicinis  et  sic  poterunt  liberari.  Sunt 
autem  multe  que  frigiditate  spermatizare  non  possuut  et  sincopici 
patiuntur,  unde  dabis  eis  yeram  pigtam  et  cepas  ad  comedeodum. 
Multe  de  terra  isla  potius  post  partum  ex  retencione  meostrualis 
sanguinis  aut  animali,  quod  arpa  vocatur  ,  laborant  et  periclitan- 
tur.  Si  ex  animali  conlingat,  cujus  siguum  est  venier  minorati!?  f 
ita  succurrimus  ;  statim  post  partum  succo*  porri  detur  ad  bitta* 


502 
dum,  vel  arthemisie,  vel  paritarie,  vel  aptisnceos;  fkrfaotet 
sariiim  et  usquead  matricem  dirigane  de  aloe  et  atih  amsrisAais 
rebus;  faciant  etiam  statiro  fomentum  de  malfa  et  Savina.  8i 
tingat  ei  sanguinis  menstrualis  retencione,  dabis  triferam 
et  bullias  bene  malvara  et  facto  magdalione  superpone.  AiiqoHia 
mulieres  post  partum  ,  quia  sanguine  menstroali  ooo  piene 
gantur,  incurrunt  ex  putredine  febres  ;  qoibus  belneum  cuoi 
et  equa  et  herbis  cai  idi  s  procura  n  dum  est  ,  et  dum  in  eh 
triferam  magnani  propinabis  ;  malva  etiam  bene  corta  et 
tali  tempore  valet.  Si  contingat  post  partum  laborare  ,  stalla  ai 
nares  appone  aromatica,  ut  camphora,  ambra»  balsamita ,  mirti; 
aed  muscum  non,  propter  nimiam  dissolutionetn  Dabis 
cum  aqua  pluviali  distemperatum  vel  gummi  arabici.  Fadai 
fomentum  ad  pedes  ut  cerebrum  confortetur  ,  a  quo 
matrix  pendent,  quia  novimus  proferisse. 

De  capite  de  colera.  —  Ad  passione»  capitfs  de  colera  tana 
veniendum  est,  que  quandoque  epar,  quandoqoe  stomaco*,  qanh 
doque  spiritualia  alumpmunt  (sic),  corium  et  camera  optfaeLCn 
autem  est  in  stomaco,  urina  rdbea  est  et  tenuis  et  per  lotosi 
lis  et  facit  tinnitum  aurium,  dolorem  capitis  et  pectorìs  , 
tatem  oculorum  et  plantas  manunm  et  pedum  etiam  catidasradtt. 
Diverso  roodocurabis  prò  diversi  tate  temporia,  regionis  ci  aHUb 
in  hieme  naroque  dabis  triferam  sarracenicam  laxottvam,  vd  ari" 
mei  laxativum,  vel  electuarium  frigidum  ;  in  estate  vero 
bis  vomitum  si  non  fuerint  debiles ,  namque  ex  debilitale 
rumperetur  vena,  unde  major  egritudo  sequerelur.  Purgsbh 
eos  per  inferiore  ,  sic  :  iu  oleo  violaceo  polveroni  mirobotaasnis 
frica  dio  et  per  noctem  in  apozimate  violarum  pooe,  maae  colisi 
tribue;  vel  in  tali  apozimate  sene  distempera  et  largire.  Hocbcki 
semel  vel  bis  et  trifera  sarracenica  utaris. 

De  lepra  —  Sequitur  de  lepra,  cujus  UH  sunt  ipedes:  Ali- 
cia, scilicet  que  fit  ex  flegmate  ,  quando  scilicet  pili  quodaai  tor- 
pore anni  sicut  in  vulpibus  cadunt;  tiria  ,  que  fit  ex  mdaneslsrt 
dicitur  a  tiro  serpente,  qui  propter  nimium  pruritum  Inter 
sese  escoria t;  est  leonina  ,  que  fit  ex  colera  ;  hec  ocubs 
reddit  ad  similitudinem  leonis;  hec  et  tyria  cutem  scindnatat 
gnum  pruritum  faciunt,  sed  non  tantum  tumorem  quanta 
fa  que  fit  ex  sanguine  ,  unde  propter  suam  magnitudineas  dkM* 
elefantia  ab  elefante.  In  principio  flebotomabis  egrum  de  vens* 
triusque  brachii  et  de  vena  utriusque  tibie,  de  illa  scilicet  fMdl 
retro  sub  popi  ite,  semel  in  singulis  mensibus,  si  virtus  parafarti 
uno  mense  ex  una  parte,  alio  ex  alia  ;  dabis  ei  potiooeai  casi  " 
gridio  in  ebdomada  semel.  Si  ex  flegmate  vel  melancoHa,  jara 
fi:  si  ex  colera,  triferam  sarracenicam  ;  si  ex  sanguine  ,  di 
trifere  et  dimidiam  yere  Rufi;  si  ex  colera  adusta  ,  pargetnr  Citi" 
die  cum  electuario  hoc  quod:  recipe  violasi  HX,  epithinij-IXi 
manne  -r  X,  mirabolanorum*  kebulorum,  indi,  citrini  ~  VII,  ase* 

caio  3  CC,  succi  fumiterre  3  CGCC;  coafice  sic;  do  sacca d  m 


503 
afro  fac  sirupum  et  addili*  pulveribtis  aliorum  fìat  elcctuariiim  ; 
0etur  cotidie  mancami  t  alida;  si  parum  solvi t ,  dupplica  rnirobo- 
lanos.  De  tur  etiam  in  ebdomada  semel  yeralogodion.  IKiur  etiaio 
quandoque  decoctio  polipodii,  agarici,  viole,  sene  etrcubarbaroet 
mirobolanornm  citrinorutn;  dimitte  per  noctera  ,  mane  colu  et  da 
addito  pauco  zucca ro  propter  amaritudinpm.  Accepta  prima  purga- 
tiooe  vel  seconda,  pustulas  de  facie  hoc  unguento  remove  et  de  a- 
fi|s  etiam  locis:  recipe  euforbium  v  ellebonim  album  ♦  adarce,  sill- 
abar vivum,  auripigmentum  ,  saponem  gallicum  ,  capitelluin  ,  io 
quo  distemperentur  pulveres  supradictarum  specierum  et  Hat  un- 
guentimi ;  prius  tamen  saponem  cum  capitello  ad  ignem  in  te*la 
apponatur  ut  liqueQat ,  quo  circa  ungantur  pustole  ;  quibus  exte- 
Doatis,  oleo  hoc  unge:  recipe  ceni  sa  ni  vel  gerani,  sanguinem  dra- 
COQts,  olibanum,  mirtam,  aloe,  lilargirum  ,  «arcoouliuui  ,  simphi- 
tmn  ;  hec  omnia  terantur  et  distemperentur  cum  oleo  rosaceo  et 
acéto;  si  non  habueris  oleum  rosaceum,  oleum  in  quo  decocle  sint 
ime  sicce  pone  vel  virides  ;  hoc  tale  unguentimi  camini  re*taurat 
et  consolidai  ita  quod  non  appnrct  cicatrix.  Uem  alitar  :  primuui 
bogator  patiens  ex  yeralogodion  et  sic  iriunrtua  intrel  fumimi 
qDBotum  calidiorem  poterit  Terre  ,  vel  stabulimi  equorum  ,  vel  fo- 
*eam  àrenarum  maris,  ibique  tabula  supposita  lamdiu  moreturqtio- 
W|oe  pene  sudando  sincopiiet;  inde  egiesaus  sumat  tyriacam  cuoi, 
floo  bono  distemperatam.  Secando  vero  die  sequenti  vel  lercio  , 
pargetur  cura  yena  RuQ  et  yeralogodion.  Po*tquam  aatem  con  va- 
loerit  a  pargatione  lercio  vel  quarto  die  yeralogodion  inuuclus  in- 
trét  furnum  vel  stabulum  vel  foveam ut  superius,  et exiens  tyria- 
cam similiter  sumat ,  et  hoc  idem  faciat  ter  aut  quater  et  semper 
tyriacam  sumat.  Ungatur  quidem  hoc  unguento  ,  in  estate  ad  so* 
lem,  in  hieme  ad  ignem  :  recipe  salpimi*:*  viti  ,  oimini  ,  argenti 
irivi^-  III,  vitellorum  ovorum  UH,  nitri,  salK  inirru  <t  pumirfc  ; 
hec  tria  assentur  et  pulverizentur  ;  his  etiam  addatur  piretrum  , 
cameleonta,  piper,  major  a  oa,  prassium,  pouoedanum  ,  tarla  rum, 
nigella,  aristologia  rotunda,  elleborum  album,  yris  illirica  ,  fami- 
grecum  et  orobum;  hec  omnia  trita  cum  oleo  etaxungia  dissolvati- 
tur  et  cave  ♦  morbi  enim  materiam  spuere  facit.  Electuariam  ad 
idem:  accipe  stercns  columbinum,  anseriuum,  asinÌQum,bovinum« 
florem  sambuci,  salatrum  cum  granis  ,  fumumterre  et  serpentoni 
rufum  truncatum  a  capite  et  cauda  spacio  li  iura  digitai  uni  et  et- 
eorialam  et  mundatum  ab  intestini^  ;  fac  bullire  io  vino  albo  cani 
•occo  fumiterre  in  olla  rudi  ita  quod  fumus  non  exeat,  et  inde  ex* 
tratta  caro  bene  siccetur  et  puUerizetur  ;  vinum  illud  cum  mede 
niisceatur  et  usque  ad  con<umptionem  bulliat  additis  odoriferi* 
specie  bus;  cum  aliis  piilverilni*  electuariam  fac  et  de  eodem  eleo- 
tuer io  patiens  comedal  et  uUvra  nngat.  Si  puslule  fueriot  in  facie, 
rampantur  cum  hoc  electuario  quod:recipe  succi  ciclamina,  armo- 
oiaci  pulverem  ,  alumeu  rotundutn  ,  auripigmentum  ,  sapooem  ; 
confice  sic;  in  succo  ciclamiuis  dissolvi'  anionia* ;mn  in  olla  ad  ignem, 
post  remove  ab  igue  et  sic  appone  puhores  et  saponem  agitando  , 


504 
post  auge  tubero.  Si  hoc  non         sit,  eborl  algri,  je- 

squiemì  et  Urtati  suppone;  «ei  lere        iperpona,  M 

invenies  ampullas  ;  vel,  quod  melius  _.,  loc  tit._jlli  cura  primi 
canta  rida  rum.  Preparata  ampullas  ,  appone  aurlpiguentsni  cm 
pice  liquida  d  (stemperato  m  et  parum  coclura  ,  «d  pulverea  h» 
modactilorum  ,  vel  puIVeTemiitreoli.  Si  corou  supervenertt ,  m- 
gatur  cum  populeon  quousque  cadat.  Cam  ? oluerk  rariueere  ear- 
vem,  appone  calcucecumenon,  delude  pulverem  aloea  cura  radi  vd 
apostolicon.  Si  cicatrix  tarpi»  ei  mala  cura  auperveolat  ,  eaaeai 
sapooem  yspanumcom  pulvere  bermodactilorurocooreetoaiet  fri- 
cetur  iade  bene.  Ad  superciliorum  tumorem  removeiidum  recipe 
igaricum,  coloquintide  interiori»,  aloe  epatici  aiia  -~  11,  aulpburh 
vivi?-  UH.,  saponis  aarraceniri  •=•  I1II ,  lucci  squille  et  aflùdìllo- 
rum,  HI  ~  .TU  Idem  putvis  :  recipe  piperb  nigri  9  II  ,  galla  f 
Vili,  enforbii  9  II,  Boa  eris  9  11;  unge  prlua  melle  et  postea  poi- 
verem  superpone.  Si  supercilia  tumuerint ,  aanguisugas  appone  et 
acofaa  sub  mento  et  ipatulis  et  superponatur  empiasi  rum  de  ihnre, 
mastice  et  cerusa  cum  albumine  ovl.  SI  depilata  fuerinl,  ladanu» 
combure  et  tempera  cum  melle  et  intinga  foca  bis  in  dio.  A4  ds- 
TiBcandam  faciem,  unge  in  aero  de  mette  ,  nume  cum  aqua  alida 
lava.  Si  facies  rubescat ,  fiat  sepe  minutto  cum  seufls  sub  meato  : 
Abluatur  cotidie  cum  aqua  rosacea  et  unguento  citrino  ungatnr  Si 
color  manuum  sit  nimium  lìvidi»  ,  balneet  eas  sepe  et  muliniti  in 
aqua  in  qua  decoctum  sitsemen  tulphurace  tritum  «ut  mellilolun 
eut  malva  ut  caro  reducotur.  Postea  balneentur  in  decoclioneew- 
ticis  maligranati  et  galle  ;  postea  ungantur  unguento  quod  fitta 
croco  et  costo  puherixato*  et  cooBce  curaolep  puleginoaul  barin* 
et  unge  mane  et  sero  sepe  districando;  vél,  quod  meliu*  est,  un- 
gantur unguento  ad  silsum  flegma  ;  nel  exeoria  eas  cum  predici» 
ruploriis;  vel  accfpe  cantarìdes  et  cum  saponi  nigro  pulveretn  et- 
Tum  conQce  et  unge  Taciem  cum  pulvere  rote  et  aliis  solidali»». 
Si  uarea  stride  fuerint  et  vene  replete  ,  ntinalio  fi.it  de  »eaa  et 
In  collo  cum  scufls  et  abluanlur  aqua  rosacea  Sì  flegma  eas  opi- 
laverit,  purgetur  caput  cum  pillulisdiacastorcìs  et  Qant  leulede 
oxiracroceo  cum  pulvere  aluminis  et  fmpooautur  usque  adpf* 
fundum  et  sint  ibi  assidue-  Si  fuerit  ulcera  Intus  ,  ungantur  un- 
guento albo  intus  cum  digito  et  imponimi»  oxiracroccum  predi- 
tto modo  ;  post  inungimus  cum  unguento  facto  de  citromilo;  k- 
cipe  citromilum,  coque  bene  in  aqua  et  tere  et  succum  exprìtaeet 
in  vitreo  vasepermilte  residere,  et  quod  liquidum  fuerit  superna 
accipe ,  et  admisce  terebentlnam  ,  et  quousqu  fiat  in  modum  un* 
guenti  et  eo  unge  intus  nares  cum  digito  bla  in  die  ,  et  interdi1" 
ablue  cum  aqua  rosacea  vel  aqua  in  qua  code  sint  rose.  Si  allberit 
membrorum  dormitacio ,  unge  calidis  ungnentis  ,  sicut  arrogo" . 
marciaton,  oleo  sinapismoet  similibus;  inox  tunc  carantur.  DieU 
sit  levis,  facile  digeslibilis,  ut  pulii,  galline,  juvviiot  rapreoli ,  «■ 
tremitates  por cor uro  ,  perdices  ,  avicole,  (asiuui  ,  ova  sortila  e' 
clan  ;  Icgumiua  fugianL;  comedoni  borragitieuj,  feuicuium,  pcu> 


505 
aetioum,  bletum,  spinachia,  pisces  squamosos  de  aqua  corrente  et 
lapidoso  loco  et  roarinos;  vinum  sumant  album  bene  temperatura; 
mper  omnia  confert  eia  parum  comedere  ;  coltura  fugiant  et  acru- 
■Ina;  jura  fiant  de  menta,  salvia,  petroselino,  cimino,  cinnamomo; 
itnfair  baloeis  sulpbureis  et  saie.  a  . 


Explicii  CophonU  practica* 


NOTA. 

'  Oltre  quel  poco  cbe  abbiamo  indicato  a  pag.  4 1 3  di  quest*  opera 
Importante,  sogghigniamo  qui  alcune  osservazioni  relative  alle  sue 
•polarità: 

-*J *°  Alcuni  Scrittori  si  son  mostrati  dubbiosi  sulla  patria  di  Co* 
PM>  ed  ban  dubitato  che  non  aia  Salernitano:  ma  questa  Pratica 
prive  la  difficoltà:  Qui  Cotone  altro  non  cita  cbe  cose  Selenita- 
Eccome  il  Balneus  Satcrnilanus  (pag.  450,  Un.  45),  Multerei  Sa* 
èmUUm  per  la  loro  pratica  volgare  (472, 1 6.—  482, 39—498,3), 
«ÉMcbe  Multerei  nostre  nel  prolasso  dell'ano  (  486,  40).  E  talune 
# Meste  pratiche  meritano  di  essere  distinte,  come  l'uso  della  de* 
HWOM  di  corteccia  di  melogranato  nella  tenia  (vermee  lungi  qui  ein- 
§ÈRmcanturf  p.  482, 39).  Potremmo  anche  aggìugnere  alcune  pa- 
nie che  sono  nel  volgare  Salernitano,come  barrile  di  vino  (490,41)* 

2.°  Prova  altresì  che  vi  sieno  stati  due  Cotoni ,  probabilmente 

e  figlio,  c^lo  Scrittore,  eh  è  ilsreonfoT  cita  non  solo  spesso  i 

rimedi!,  ma  ancora  i  PlBIMik  cu  Lofone9  che  non  ò  lui  (464, 

.«-465,  37—468,  1 3  e  35,  ec). 

3.#  Ti  è  una  certa  cultura  maggiore  di  quella  de*  suoi  cootem- 
"  nella  forma ,  nello  stile ,  e  più  ancora  nelle  dottrine.  Egli 
per  la  diagnosi  adopera  in  preferenza  Idroscopia,  secondo  l'uso  del 
noi  tempi,  e  nella  patologia  si  appoggia  alle  teoriche  umorali,  ma 
li  riguarda  più  nel  modo  come  i  moderni  espongono  le  diatesi  che 
Mia  maniera  astratta  de  Ga lenisti;  distingue  le  malattie  sempre  per 
li  stagioni,  imitando  Ippocrate  ;  come  imita  Ippocrate  per  la  dot- 
delie  crisi;  le  sue  forra  ole  non  sono  così  complicate  come  tro- 
no* suoi  contemporanei ,  e  son  più  frequenti  i  rimedii  ester- 
mi  che  glv  interni  Egli  secondo  gli  usi  della  Scuola  Salernitana  di- 
stingue la  cura  de'ricchi  da  quella  de  poveri  (441,  6— 446,32 — 
4U9  42 —  456, 27,  e  35,  ec);  ed  anche  si  occupa  d'ingegnose  ape- 
cnbziooi  per  vincere  la  ripugnanza  di  alcuni  ammalati  (445, 8). 

4.°  Egli  è  molto  parco  nelle  citazioni,  né  vi  si  trovano  altre  che 
Ippocrate,  Galeno,  Costantino,  Bufo,  un  verso  di  Marziale  ,  ed  un 
sconosciuto  (Seimnialis?)  che  curò  la  malattia  della  verga  di 
Pisaoo.  E  qui  vuoisi  osservare  che  nel  parlare  di  questa  cura 
(409.18)  descrive  alcune  forme  morbose  delle  parti  pudende,  che 

ptiebteio  «ero  riferite  alta  sifilide. 


/ 

r 


DE  URINIS 

SECOItDUM  1UTTHEUM  DB  ABCHIEPnCOTO  (I)» 


V. 


4..  ■      • 
"•t 


8i  fn  principio  cnim  urina  fuerit  rubea  ve?  snbrnbea  et  (end, 
poste*  fuerit  minus  colorata  et  spissa,  niateriam  digestam  signifi- 
cat. Si  vero  urina  in  principio  fuerit  rubea  vel  subrubea  et  «fin, 
et  deinde  appareat  minus  colorata  et  tenuia  9  materìam  digolM 
tigniOcat.  Urina  alba  et  spissa  pauca  significai  compectieoem 
terie  ,  signat  fluxus  ventri»  paucitatera  aasumptornoi.-b 
debetesse  urina  rubea  et  tenuis  superbis  cum  apuiu«.eniui 
lui  alt  obscurus,  et  eadem  fere  que  in  ycterick.  Urina  citrina  vi 
aabrubea  tei  rubea,  cuius  in  fundo  arenule  rubre  apparai 
rem  renum  et  lumborum  significai  Quotiescunque  videris, 
nam  rubeam  vel  subrubeam  ,  mediocriter  per  totum  ap 
perius  obambratam  ,  tercianam  duplicem  significat  vel 
nem  epatis.  Urina  subcitrina,  mediocriter  spissa  %  colera* 
nam  significat.  Urina  pallida,  mediocriter  spissa,  flegta* 
significat.  Urina  rubea  vel  subrubea,  in  substantia  tenuia. asMfc 
gniflrare  tercianam  simplicem  et  quandoque  calefni  I  Ini  ■  q0 
et  siccilate  vel  calefactionem  membrorum  ex  nimio  eurdifc 
Quociescunque  videris  urinam  rubeam  vel  aubrnbenm, 
Bubruffam,mediocritbf tipiSMIT^uiiei  hfl  uUffibf  llAu 
esse  significat;  et  debet  laborare  ab  bora  VI  inferitH,vel 
bere  dolorem  capitis  vel  salsedinem  oria  et  corwtrictionam 
ria.  Quotiescunque  videris  resolutionem  in  fundo  tasia  « 
ex  vesica  aut  ex  renibus;  quando  autem  videbia  rrsnlnlinM  a  a> 
fere  a  superiora,  a  solidis  esse  scias,  quod  fit  in  illia  qui  pnriW 
ad  ethicam.  Et  sciendum  quod  urine  iHoram  qui  paranjnr  adtJaV 
cam  sunt  que  jam  sunt  ethici:  quandoqoe  appareot  glanae*. 
doque  pallide  vel  citrine,  ruffe  vel  subruflb,  cura  bufuaaodi 
lutionibus  supradictis.  Urina  rubea  vel  subrubea ,  ruh  vel 
fa,  turbulenta,  superius  livens,  in  muliere,  si  non  febricitaft»  |s> 
gnansest.  Si  in  principio  enim  urinam  videris  nrihoa  vel  rÉMI 
vel  subrubeam,  mediocriter  spbsam,  cuius  oirculus  liveaaiWHl» 
pleumonlam  significat.  Si  autem  in  fine  egritudinh  vUerta(S)mfr 


(1)  Dal  Codio©  della  Bibl.  di  Vienna  s.  95  smerlo  le 
toro,  il  quale  pel  noorn,  e  per  le  dottrine  uraseapieha  ohe 

essere  Salernitano,  e  fono  del  seoolo  XII,  era  finora  perii 

lo.  In  Capoa  ti  era  il  cognome  del  F—cto  (afe  gfrftooyoj)  ed 

•Ila  famiglie  del  celebre  Bartolomeo  diCapna  .pali 

menti  che  il  pedi*  si  ohUmata  Almi  é$Efimtmi 

(aj  Nel  as.  si  legge  viridù. 


S07 
pam ,  minus  coloralam  et  spissam  minos  duo  potest  significare  9 
quoniara  si  eger  spuat  et  dormiat ,  bonura  est  ;  si  aatem  non,  si- 
gnificai materiem  rapi  ad  superiora.  Urina  citrina  et  limpida 
passionimi  splenis  et  desiccationem  membrorum  significai.  Urina 
karopos  spissa  scotosim  significai  Urina  ruffa  vel  subruffa  tei 
eubrubea  multa  .  mediocri  ter  spissa  ,  superius  obumbiata ,  finem 
interpolate  et  quandoque  acute  significai  Urina  glauca  quési  a- 
qoosa  quandoque  quartanam  f  aliquando  spleneticum  significai  9 
quandoque  stomaticum.  Urina  rubea  vel  subrubea  et  tenuis  ter- 
riaoam  significai  simplicem.  Urina  ruffa  vel  subruffa  mediocri* 
ter  per  totum  spissa,  duplicem  tercianam  significai.  Urina  citrina 
«et  subcitrina  et  spissa  in  muliere  retentionem  roenstruorum  si* 
gpificat  seu  pregnante m.  Guius  hec  erunt  sintomata:  dolor  fronti» 
ft  capiti»  cum  vomitu  et  a  He  ansietà  tes  Urina  pallida  vel  subcitri* 
M9  vel  quasi  glauca,  cuius  circulus  rubet,  melancolicum  futurum 
Vii  presentem  melancolicum  significai. 

,  Èk  agii  de  urini*  magi*  compendiose.  —  Notandum  quod  si  io 
4tttro  latere  urine  simma  ,  quod  huius  figure  est  a ,  apparue- 
fit,  apostema  significabit.  Nec  te  lateat  quod  urine  virginum  sub- 
Ules  et  quasi  subcitrine  debent  esse;  postquam  corrupte  fuerint  9 
ftfe  semper  spisse  erunt  Urina  vero  pregnantium  mulierum  aliis 
flfefris  evidentissimis  apparet,  que  diligenti  consideratione  attendi 
étbeot.  Si  enim  in  interioribus  matricis  cellulis  concepii,  in  fun- 
4»  vasis  quedam  alba  nubecola  quasi  anuli  rota  apparebit;  Si  vero 
fa  posterioribus ,  aliud  signum  habebimus.  Solet  enim  ymago  fa* 
éieàfttis  in  urinali  vasu  tanquam  in  speculo  apparare.  Animadver- 
tanduot  tafoen  est  quod  si  in  egritudinibushuiusmodi  ymago  fue- 
rit  fisa,  in  continuis  mortem,  in  interpolati»  et  epaticis  prolixita- 
lem  egriludinis  significai.  In  omnibus  islis  egritudinibos  ,  id  est 
ptisicis,  ydropicis,  appoplecticis,  epilepticis,  peripleumonicis,  pa- 
ralitici», colicis  ,  dissentericis ,  si  urina  rubea  fuerit,  mortem  ao- 
MDciabit  in  pleurelica,  frenetica,  synoca,  causon,  terciana;si  ve* 
io  alba  fuerit  aut  livida,  mortem  minabitur.  Urina  alba  sinefebre 
viri»  et  mulieribus  dolorem  renum  et  aliquando  laterum,  et  pre- 
gaaotem  quandoque  signiGcat  mulierem.  Urina  si  superius  cleri* 
totem  babuerit ,  et  inferius  nebulosa  et  sublivida  fuerit ,  inferios 
dolorem  renum,  anche  et  geniculorum  ;  superius  os  stomachi  de* 
feciiooem.  Urinasi  superius  fuerit  subnigra  et  piena  ,  et  inferius 
cbritatem  habuerit,  inferius  dolorem  renum,  superius  gravitateti! 
cordis,  obturacionem  aurium  et  narium  significai  :  hoc  autem  fu- 
dqs  stomachi  fac!t.  Urina  alba  et  cruda  in  omnibus  debilita* 
toni  stomachi  significai  et  frigiditatem  corporÌ3.  Urinare  sepius  si* 
gniflcat  infrigidationem  vesice.  Urina  si  superius  spumosa  fuerit  f 
stomachi  ventosità  lem  et  veneris  desiderium  aliquando  et  tussera 
significai.  Urina  pleurelicorum  quasi  fex  est.  Si  semina  urinasi 
habuerit  quasi  iuroentum  habuerit ,  dolorem  vulve  et  matricis  et 
febrem  significai  Si  doluerit  vulva  ♦  post  balneum  accipiat  trife* 

ran» ,  luodragoram ,  et  aero  mittat  de  eodem  iu  vulva.  Yirgioes 


£08 
bclunt  lucida*  orina*  et  nimis  serena*  ;  i  f  tmMta  et 

na  in  fundo  habeutes*  Urina  darà  si  rt  |  se  motaverittf 
nebolam  albam  et  spissam  habuerit  f  r.oxi — ,_  terminala  faM 
adnonciat  cum  sudore.  Urina  darà  cum  febra  acato  et 
medio  ?asis  signum  est  future  angustie  cum  detractioue 
ex  naribus,  et  terminum  bonu  com  sudore.  Urine  turhobahqu 
residem  non  daresrit,  signifl  habondantiam  ventosi  tatit;  da  if- 
noca  inddet  homo  in  causon  freoes in.  Urina  turbolenta  fea  u- 
sidens  clarescit,  ven  itera  <  m  calore  significai  f  ut 
bullit  turbolenta,  <  rrig  dare  ostenditur.  Urina  ti 
in  febre  acuta  multu  ts  malum  signiBcat*  in 

lem,  in  inicio  egrituainis  min.  Omnis  enim  qui 
git  sut  ex  eruptione  vene  si  ve  ex  epate  ,  aut  ex  naenstrais.  Ma 
sine  voluntate  exiens  cum  renum  salutoni  mortem  signttipt  Hta 
alba  et  habundans,  et  putredini  simiiis ,  epilepsiam  tignilo*.  ft> 
cilius  est  nature  aliquan  taluni  colorem  albani  tingete  qnauìl 
qood  est  subtile  ingrossare.  Prius  igitur  natura  incipit subrtirihn 
et  materiara  colorare  quam  humores  coquendo  turbare.  ANqmH 
tamen  alba  egreditur  et  grossa  cum  humores  dogmatici  ad 
desceodunt,  unde  ingrossantur.  Urina  igitur  infirmi  si  sii 
subtilis,  nimiam  frigiditatem  ostendit  vel  defectum  natonlbsrih 
ris  cibos  non  digerentis,  et  hoc  aut  in  epate  vel  in  stonato  féà 
ceteris  membri*.  Si  in  epate,  color  faciei  erit  lividu*  «  labro,  u* 
xime  palpebre  tument;  epar  gravescit.  Si  autem  naturalii  cripti* 
stomaco  deflciat,  gravita*  et  inflatio,  eruciatus  ac  ructadasrilb 
stomaco,  et  cibus  crudu*  egreditur.Si  vero  hoc  fiat  calore  ini 
bri*  deficiente,  turo  et  totum  corpus,  et  mai  ime  facies  et 
cose  sunt  debile*.  Urina  alba  et  subalba  opilationem  epelis 
beticsm  significai  passione m,  in  febre  acuta  fuluram 
et  esistente  alienatione,  mortem  expectabis;  maxime  si  in 
die  appareat,  ante  VII  diem  morietur.  In  morbi*  diuturni* 
dissenteriam  quandoque  ostendit  lapidem  vel  ydrophim 
significai  si  yetericia  apparent.  Urina  aquosa  utiliter  ($to)  lai 
et  in  egris  pessima,  excepto  quod  si  in  acuta  febre, "post  qi 
bea  fuerit,  appareat  alba  et  tenui*,  et  licei  in  die  crìtico 
in  superficie  cali  apparente  curatur  eger  si  natura 
sim  cum  a  poste  ma  te.  Urina  alba  et  grossa ,  si  prius  fuerit 
bea  et  postea  appareat  grossa  in  die ,  nunciat  bonum  qood 
bus  determinabitur  per  apostema  ,  previdens  tamen  si 
xeatet  subtilis  roanserit  ;  an  exeat  subtilis  et  post  fiat  gratta 
exiens  grossa,  pe mancai  grossa;  an  grossa  exiens,  postea 
tilis.  6ed  subtilis»  si  in  eadem  manserit  qualitate  pessii 
predicta.  Si  autem  exiens  subtilis  fiat  turbida,  bigniflcat 
ut  dictumest,  incepisse  digestionem,  maxime  si  in  una  dia 
reat  bonis  signis  existentibus.  Si  autem  que  exit  grossa  > 
grossa,  significai  grossam  venti  litatem  et  humorum  ebuHitiaau^ 
que  si  sit  cum  febre,  et  si  sit  gr  »sa  in  inicio  et  grossa  pennsau^. 
jLimorcm  nuockt,  et  maxime  ai  virtus  debilis  et  pwca  uriaas  sferi- 


609 
ieat  enim  humo      ?t     w  et  multòs  cutn  igneo  calore.  8i  autem 
èxiens  grossa,  p   i  1  temporis  subtiliatur,  aut  erit  ex  forti- 

tudine nature  ani  debili  citi*  in  ip*a  die  qua  cepit  morbi  di- 
£estionem  deficienlis  quod  tota  discernitur,  et  hoc  contingit  Torti- 
tedine  nature,  febris  calor  iam  cepil  mitigati  et  accidentìa  morbi 
Mirai  et  virtus  augeri.  Si  vero  debilitale  contigerit  nature  f  et  e 
4M?erso  scias  Beri.  Urina  alba  et  grossa  si  sit  cum  lenta  febre  vel 
4taturno  morbo  et  in  inicio  morbi,  scias  morbum  diuturnum  fo- 
M»  8ed  tamen  si  in  die  nuncia  vel  critica  appareat ,  et  maxime 
ilHj  die  ,  scias  morbum  per  apostema  sanar i.  Si  autem  post  dienti 
ffriticam  appartieni,  morbi  recuperalo  est.  Si  vero  in  die  iij  ap- 

rneat,  determinabitur  morbus  cum  aposlemate:  postauriculaset 
atiriculis  orietur  vel  circa ,  ut  materia  inferius  deponatur  et 
MMi  urina  expellatur.  Urina  alba  et  grossa  cum  febre  levi  mor- 
pn  longum  ostendit;  cum  acuta  existens,  vicinum  pcriculum:  o- 
Éfandit  enim  morbum  esse  commixtum  ex  calore  materie  et  ex 
flegmatica.  Urina  hec,  si  putrida  sit,  mala  est  in  nefriticis 

iiaqui  paciuntur  in  ypocondriis,  et  epilepticis.  De  flavo,  vitel- 
Ibo  et  citrino.  Hii  tre*  colores  cum  ciarliate  conven'unt,  quia  cru» 
dttatem  significane  Si  autem  inceperit  inspissari  ,  solutionem  si- 
gfeificat.  Hii  tamen  colores  diflerunt  in  ter  se:  flavus  enim  crudior 
flit  vitellino:  hoc  urine  diuturnitalem  morbi  signiOcant  in  febribus. 
SU  febres  sunt  leves  ,  in  acutis  malis  ,  timendum  est  ne  rooriatur 
fall  inus  ante  statura.  In  epilepticis  et  paraliticis  bone,  in  frigidis 
ambia  bone,  in  sanis  quoque  bone ,  in  egri»  male  et  maxime  ca- 
lidis  et  multo  peius  in  acutis.  Urina  ignea  et  aurea  quia  cum  eia- 
vitate  convenit  bona  secundum  colorem,  non  tamen  perfecte  bona 
quia  ostendit  bene  temperatam  esse  materiato  secundum  substan* 
Uan  quia  subtilis.  Sciendum  tamen  est  quod  unaqueque  urinati- 
le tosano,  si  ve  in  egro,  secundum  complexionem  propriam  et  na- 
turata existens  bona,  mala  vero  si  e  contrario  fuerit.  Nam  alba  et 
Uftbalba  in  puero  et  in  iuvene  laborantibus  et  ieiunantibus  coleri- 
th  et  sanguineis  mala ,  sicut  et  vitellina  flava  et  citrina  in  predj- 
Ctis  passioni  bus  mula  *  quamvis  nunquam  alba  et  subalba  In  fer- 
flùntissimis  autem  morbis  non  adeo  mala.  Aurea  vero  et  crocea  io 
aanguineis  morbis,  ut  synoca  et  p  leu  resi  et  frenesi  mala;  in  cole- 
fida  vero  et  flegmaticis,  bona;  hec  enim  urina  coleraro  don)  ina  ri 
aigni  ficai,  si  tamen  diu  sic  maneat  in  colore  et  substantia,  et  non 
jposto*in  habeat,  defectionem  tirtulis  significat.  In  yetericia  ta- 

n.si  appareat,  bona  est  ;  hec  si  cum  frenesi,  pessima,  et  maxi* 
sì  cum  dolore  sit  capitis;  significai  coleram  nimis  habundare. 
lo  pleuresi  quoque  mala  est ,  maxime  si  nebula  nigra  sit  in  ea  ; 
aigniflcat  enim  plus  pati  ex  colera  adusta.  Urina  turbida ,  rubi* 
cunda  significai  g rossa m  saniem  in  vasis  epatis  et  venis ,  ideo- 
que  significai  dolorem  pectoris  et  tussim  et  frenesim  vel  squioao- 
ciam.  Pervideas  tamen  utrum  grossicies  huius  urine  sit  ex  natu- 
rali inc<  nsione  sanguinis;  nam  si  grossicies  sit  cum  jpostasi,  et  ma- 
xime alba,  et  boob  signis  spperentibus,  bonum.  Sic  enim  hoc  est 


512 

omoes  hamores  eqoaliter  commbcentor  *  e  r  erti  m.  k 
aobtilitate  f ci  grossicie  medius  sire  equaliter  ,  coloni  flatf  • 
con? creo  ;  verbi  grolla  ,  si  sangois  eqoaliter  i  i  colera 
aceatur  ,  flt  color  ruffus  et  subrufleua  ;  ai  attieni  aangob 
excedat,  color  flt  sub  et  minus  rabeus  et  liquor  aobtiuor.  Qaod  ri 
flegma  cura  colera  nigra  commisceatur,  et  commixtio  fiat  aqmHffi 
color  erit  citrinus  ;  si  autem  flegma  foerit  ,  plumbeo»  color  app> 
rebit.  Si  autem  oigra  eiulc  et  calida  frìgida  ait  etafecaohr 
erit  lividus;  si  autem  exasta,  color  erit  viridb.  Item  ai  cobra  cai 
Degniate  commisceatur  9  et  commixtio  sit  eqoaliter  fit  calar  dtri- 
nus  grossi  tudine.  Si  flegma  vi  tre  una  fuerit,  flt  ni  vitelloni  ori  ;  ri 
vero  plus  hoc  dominatur ,  flt  color  crocetta  vel  aureoa  v  raflai  ti 
vermiculosusColores  suut  cum  sanguis  commiicetar  cma  colon,  ti 
sant  inter  rubicundissimum  et  cflriaam  f  piombina  et  dtabai 
taiit  inter  albam  et  nigram  ;  sed  piombina»  osteadit  qood  flflgm 
plus  habandet.  Citrinus  fero  <  tasi  ▼  india  et  colerai  tignai  ia- 
bandare  significai.  Si  vero  frigiditaa  ac  augia 
lividus. 


i     i 

•  ir   ir 


MAG.  MAURI  SALERNITANI 

IN  HIPPOCRATIS  APHORISMOS 
COMMENTARI  UM. 


IKCIPIUITT  GLOSULB  AMPHOR1SMORCM  SBCURDOK-.. 
MAGISTRDM  MA  13 BUM  (I). 


Cuoi  omne  corpus  animatum  vel  inanimatum ,  sensibile  Tel  io* 
ibile  a  lunari  globo  inferius  contentum  et  ab  elementi*  aliud 
BK  quatuor  elementorum  conflciatur  commixtionibus,  tanta  in  odo-   * 
qwque  eoruro  extitit  quantitas ,  quanta  secundum  sue  composi-  ? 
tionis  modnm  eititit  necessitas.  Si  enim  unus  et  idem  esse!  coni*  I 
positioois  modus ,  cum  una  et  eadem  eorum  eiistat  materia  ,  iiij/ 
leUieet  elemeota  aut  non  multiplex  immo  una  rerum  occorrerai; 
ftversitas  aut  nontam  varia  rerum  fieret  procreatio  Coostat  igi- 
fiTTffultipricemT8T#compo3Ìtionis  modum  »ecundum  multigliela 
rerum  genera,  ad  quorum  existentiam  scilicet  primam  renimeli  • 
gfoem  necesse  fuit  provida  Greatoris  constructio.  Cum  ex  se  ree 
ipso  tanquam  non  existeotes  hoc  minime  obtinere  posseot.  Ex 
processu  naroque  diversitatum  artificialiter  in  usum  redacto  ita 
quasi  oaturaliter  rebus  est  insistum  »  ut  ex  varila  varia  confidali* 
Mtr  secundum  varium  compositionis  artificem  modum.  Secuoduoi 
tene  autem  modum  res  ipse  virtutibus  variaci  tur  formis  partiva 
«I  action i bus.  Que  omnia  subtili  veritatis  indagatone,  phisici  per- 
scrutante* inter  ipsas  corporis  humani  dignitatem  persecuti  rati* 
inai  ex  ipsius  forme  pulchritudioe  ,  tum  ex  jpsius  veritatis  mo- 
dera t  io  ne,  tum  ex  sempiterne  anime  participatione  quedam  difi- 
M  Deo  sue  esseotie  paritate  approximans.  Ad  hujus  ergo  sanititis 
custodiam  egritudini*  et  neutralitatis  curationem  conati  stmt  fa- 
leres  ad  invenire.  Pro  multiplici  autem  medicorum  varie  tate  ami* 

(f )  Questo  trattato  é  stato  seoferto  da  Dissalila  io  no  Cadice  dalla  K« 
Maoteos  della  Università  di  Vienna.  Esso  é  importantissisio  non  salo 
tkà  e  ntiene  nn  contento  degli  Aforismi  d'ippocrate  eseguito  da  «a 
Salernitano  del  secolo  Xli  tanto  lodato  da  Egidio  di  Corbelli  sanasi 
eljé  l'Opera  é  citata  da  pregiati  scrittori  dal  medio  evo;  il  eoo  ad  sa 
ao  stabilisce  Pant  nticjta,  e  mostra  in  guanto  pregio  era  tesata  in  enei 
a».  Come  in  seguito  vedremo  il  comento  è  eitalo  dal  col  tensile  da  feistse 
■air  Opera  Exposùio  Gentilià  FuU'gmatii  tuptr  primm  /Vnfsjav  " 
sto  Avicttmt.  FeuHtii  1^14. 

Voi.  IV.  34 


ta  ac  dive      de        arte  s  .  Ultr  quei  Ta- 

pocrates,  vii       len  r  i.  gibnn  cmIìmm 

Operam  dedit  et  divei     ae        ir  um        i  verni.  E»  «ama 

tun  ex  se  tam  ex  alin  adùr  tis  uliliora  et  melìora  Higeaa  Ah 
unum  aggirando  opus  ctan  ifforismorun»  inveolionfa  achaatsa 
optinuit. 

In(l)  primo  ista  requi  intur:  materia, fntenlio, 
cauta,  utilità»  superscriplis operis.  ejusdem  partiti»,  modus 
irartandi.et  libri  tltulus. Materia  Y|iocratis  in  oc  opere  «l  ' 
human!  corporia  slteratio  que  flt  a  naturali  bus,  non  Mli 
et  Db  hii  que  sunt  contra  naluram.  Intentio  ejii*  est  feria 
tiones  homani  corporia  pmdenter  estendere  et  earuia 
InnuereJCauaa  intentionia  fuil  methoveorum  et  ennirieeraa  b> 
nWJÌasTseu  repugnantia  ,  qui  non  sttendentea  aigna  paithahtl 
ncque  cauus  egritudinum  de  curabili  incurabi'em  ,  de  brevi  ha- 
gara  faciebant  egrltudinem.  Olim  enim  tres  dìcebanlur  ew,a> 
Cte.  quarum  una  direbalur  esse  emp  incortini  ,  ab  empiria  end 
est  experimentum  vel  apir  quod  est  ygnis  quia  circe  igw*  aà 
operabantur  experimenla.  Alia  mei hoyconi n>  a  meritori 
Ineantatio,  quum  isti  solfa  in  cautlonibus  itisiatcbanl  vel 
dot  quod  ex  ratio,  quia  omnia  contra  ratiónem 
logicorum  qui  sunt  ralionabiles  medici. 
V.  Utilità»  ejus  est  diversarum  alteralionona  Immani 
lìa  et  certa  notilia.Supponitur  liner  iste,  medicine  per 
phutee  per  phisicam.  theorfee  per  Oieori 
Partitur  hoc  opus  in  aeplem  pai 
m  qualuor  humorum.  Ordo  Iraclandi  talli  etti 
'  in»  versiculum  vice  proemi i  in  quo  methoycorui 
ricorum  confutando  sentenliim.  mediai  m  togicum 
invitai  per  contemplai  inriera  uni  versatiti  m  el  parlieul 
ad suam accedi!  Intentionem  Agiti» prima  particule<iei 
venir»  spontanea  naturali  dicendo,  oos  imita  ri  naturatela 
oeam  purgalionem  nostra  artificiali  In  eadem  agit  de  _~ 
riandò  eaio,  secundumquanlitatem,  seamdurn  quali  Utero, 
dum  ordinerò,  aecundum  lempua  et  secondimi  numerum.  Iaa> 
cunda  particula  agit  de  sompno,  de  creticis  diebus  et  crcltch  **■ 
thomatibus.  In  tertia  particula  agii  de  mutatione  acri*,  el  squarta, 
«stendendo  primo  quod  egritudine*  habeant  provenire  ex  quel** 
eerta  mutatione;  aecundo  qu  «rpus,  cujus  compiei  ionb  ia  •*> 
tempore  bene  elegat  et  io  quo  male.  Tei  lio  que,  egnludimai' 
beant  provenire  ex  proprielale  cuiuslibet  tempori*  vel  in  teapin> 
jbua  ex  precedentium  lemporum  proprietatibus.  Quarto  que  egn- 
lodines  habeant  provenire  ei  prielate  cujuslibel  etili*,  la  quar- 
ta particula  agit  de  preg  bui  et  earum  purgalionibus  In  qoiaM 
agit  de  spasmo,  de  uau  i      n      Frigidi,  de  menslruis  et  de  bete* 

(0  Luog*  im  nUggifcit*  par  la  '  MaViena  del  Codice:  etabn  dai  in» 
aatah  ahe  aerai  dira  eayWav 


515 
de  vulneribus.  In  sexta  et  septima  comtnuniter  pooit  slgna  ?el  sin* 
Ibòmata  que  quibusdam  egritudini!)!»  ad  bonam  quibusdam  ad 
■satani  super veniunt  et  sic  flnit  tractatum  suum.  Titulus  talis  est: 
Incipit  liberamphorisraorura  Tpocratis. 

Amphorismus  dicitur  sermo  brevis,  integre  rei  sensum  demone 
Strans;  vel  amphorismus  dicitur  sermo  brevis  pauper  dictiooibus, 
divessenteutiis;  vel  amphorismus  dicitur  sermo  sulcatus  vel  colli- 
matus  qui  oec  a  superioribus  trahit  nec  ad  inferiore  dimittit;  vel 
amphorismus  dicitur  quasi  sioe  diffinilione  ab  a  quod  est  sine  eto- 
rismo  ,  quod  est  deffinitio ,  ut  quidero  in  toto  corpore  amphori- 
•morum  nec  una  clauditur  diflSnitio:  vel  amphorismus  dicitur  dif- 
llnitus,  quia  sicut  in  dilfinitione  tolum  rei  esse  declaratur  sic  et  in 
•fforismo  quod  ponitur  sub  quodam  verborum  conpeodio  tota  au- 
ctoris  intentio  denotatur.  Tpocrates  dicitur  quasi  rector  equi  vel 
rationis  suslentator,  cui  applaudens  Jat  inquiet  quod  quodam 
divino  presagio  sortibus  est  hoc  nomen  ut  diceretur  Tpocrates 
quasi  rector  equi  vel  rationis  sustentator  qui  hanc  artem  ad  nibilum 
redactam  ad  lucem  produxit  et  laude  et  opere  ampliavi!. 

Vita  brevis  etc  More  recte  scribentium  ypocrates  premittit 
quamdam  versiculutn  vice  proemii  in  quo  methoycorum  et  empi* 
ricorum  confutando  sententiam  ,  medicum  logicum  ad  hanc  artem 
invitat  per  contemplationem  universalium  et  particularium.  In  et 
enim  reddit  lectorem  docilem  benivolum  et  attentum;  docilem  dum 
ipsi  medico  logico  primum  medici  docet  offici um;  benivolum,  dum 
dicit:  Vita  brevis,  ars  longa,  docet  enim  qualiter  quis  vitam  bre~ 
artis  proliie  beneficio  valeat  prolongare  Attentum  reddit  dum 
ieit:  Ars  longa  ,  in  brevi  enim  et  leni  scientia  addiscenda  desides 
redduntur  lectores.  Super  hunc  autem  versiculutn  invehit  Oriba- 
sius  in  ypocratem  dicens,  quod  potius  videtur  ypocrates  lectorem 
eb  hae  arte  repellere ,  quam  ad  eam  addiscendam  invitare.  Leder 
enim  tum  de  vite  brevitate  ditfidens ,  tum  de  artis  prolixitate  de- 
•perans,  potius  ab  hae  arte  repellitur  ♦  quam  ad  eam  addiscendam 
invite  tur.  Set  ipse  postmodum  io  subsequentibus  se  ezcusat,  dum 
enbdit  :  set  si  mentem  auctoris  recte  velimus  investigare  potius  in- 
vitat quam  propulsit.  potius  hortatur  quam  deortetur.  Instroit  e- 
nim  qualiter  quis  vitam  brevem  artis  proliie  beneficio  valeatekm- 
gire.  Auctor  autem  super  hunc  versiculum  invehit  in  methoyeoa 
empiricos  dicens*  Quos  methoyci  et  empirici  universalia  atten- 
dente particularia  oegligentes  totam  artem  sub  brevibus  capiteli* 
prehendendo  dicebatis  {sic)  vitam  esse  longam ,  Ego  ergo  di* 
vita  est  brevis ,  variis  accidenti  bus  finibilis ,  cum  autem  Im- 
eni corpus  triplici  subjaceat  incora  modo,  scilicetfluoxui  altera- 
timi et  corruptioni,  ne  ipsis  accidentibus  subruatur  •  expetit  ar- 
tem longam  addi  scere  qua  defeodatur.  Ars  est  longa,  id  est  variis 
ngulis  et  preceptis  diffusa,  ad  hoc  enim  ut  quis  hujus  artis  perfe- 
etera  habeat  notitiam  duobus  indiget ,  ut  potè  iostru mentis  per- 
fetta, scilicet  rerum  agendarum  conteraplatiooe  et  experimento, 
ned  quis  omnium  rerum  eiperimenta  cognovit  et  ex  eia  ratkmem 


504 
post  unge  tuberà.  Si  hoc  non  rumptt,  polveroni  ellebori  alpi,  p> 
squiami  et  tartari  suppone;  vel  flamulam  tere  et  raperpoee,  mn 
iovenies  ampullas  ;  vel,  quod  meliift  al,  lac  ti  ti  malli  cura  palmi 
cautoridaram.  Preparata  ampullas  ,  Bppone  Burìpignenlun  eoa 
pice  liquida  disteni peratum  et  parure  coctutn  ,  vel  pulfereni  ler- 
modactiloruin  ,  vel  pulverem'filreoli.  Si  corau  supervenerit ,  ae- 
gatur  cubo  populeon  quousque  cadat.  Cum  volueris  redueere  e»r- 
nem,  appone  calcueecumeooo,  delnde  pulverem  aloe*  cuoi  mah  tri 
apostolicon.  Si  dcatrix  tarpis  ex  nula  cura  luperveniet ,  appaat 
saponem  yupanumcum  pulvere  bermodaclilorumcoafeetoaet  fri- 
cetur  inde  bene.  Ad  superclliorum  tumorem  removeodun  rodeo 
agaricum,  coloquinlide  interioris,  aloe  epatici  sua  r-  Hi  aalaart 
vìvìt-  11H,  aaponis  sarraceniq  ~  1111  .succi  squille  «t  bMmb- 
rum,  III  —'."Ad  Idea  pulvis  :  recipe  piperai  rtigri  0  II ,  galla  r 
TIII,  enforbii  9  11,  flos  eris  Q  II;  unge  prius  molle  et  posta  pai- 
Verena  superpoue.  Si  supercilia  tumuerìnt  ,  sanguisuga*  appone  et 
Bentos  sub  mento  et  spstulis  et  superponatur  emulasi  rum  ik  Unire, 
mastice  et  cerusa  cum  albumine  ori.  Si  depilala  fueriot,  ladanun 
combure  et  tempera  cum  melle  et  iounge  toc*  bis  io  die.  Ad  cb- 
riflcandam  faciem,  unge  in  aero  de  melle  ,  mine  cum  aqua  «lidi 
lava.  Si  facies  rubescat ,  fiat  sepe  mlnutio  cum  scufìs  sub  mento  : 
■Ablnatur  cotidie  cum  aqua  rosacea  et  unguento  citrino ungalur  Si 
color  manuum  sit  nimium  lividus  ,  bstneet  ees  sepe  et  multimi  io 
aqua  in  qua  decoctum  sit  semen  sulphurace  trituro  «ut  mellilotuoi 
aut  malva  ut  caro  reducatur.  Poslea  balneentor  in  deooctìonreur- 
licis  maligransli  et  galle  ;  poste»  uoganlur  unguento  quod  DI  de 
croco  et  costo  pulveriiatp^et  cooBce  cum  olep  pulegino  aul  leoni» 
et  unge  mane  et  ser,o  sepe  diuTrlcando;"  tèi,  quod  melius  est,  w> 
gantur  unguento  ad  silsum  flegma  ;  vel  escoria  eas  cum  predirti! 
ruploriis;  vel  accipe  cantaride»  et  cum  sapone  nigro  pulverem  ea- 
Tum  couGce  et  unge  federo  rum  pulvererose  et  olite  solidiliin. 
Si  narea  stride  fueriut  et  vene  replete  ,  mlotiiio  ILit  de  veot  al 
in  collo  cum  scufis  et  abluantur  aqua  rosacea  Si  flegma  cu  opi- 
laveril,  purgetur  caput  cum  pillali*  diacastoreis  et  Bant  leale  de 
oxiracroceo  cum  polvere  aluminn  et  fmponautur  usque  adpra- 
fundum  et  sint  ibi  assidue-  Si  fuerit  ulcera  iulns ,  ongantur  uà- 
gueuto  albo  iotus  cum  digito  et  imponimus  uxiracroceuro  predi- 
cto  modo  ;  post  iuungimus  cum  unguento  facto  de  cìlromilo  :  ac- 
cipe citromilum,  coque  bene  in  aqua  et  tere  et  succum  esprime  et 
in  vitreo  vase  pennute  residere,  et  quod  u'quidum  fuerit  superivi 
accipe  ,  et  admisce  terebentinam  ,  et  quouique  Gal  in  modom  Do- 
glienti et  eo  unge  inlus  narea  cum  digito  bla  in  die  ,  et  interdirai 
ablue  cum  aqua  rosacea  vel  aqua  in  qua  code  sì  ut  rose-  Si  siWni 
membrorum  dormitacio ,  unge  calidis  unguenti»  ,  sicut  arrogi*  , 
marcia ton,  oleo  senapismo  et  similibus;  mox  lune  curantur.  Dieta 
sit  levis,  focile  digestibilis,  ut  pulii,  galline,  juveues  capreoti,  ci* 
tremiutes  porcurum  ,  perdices  ,  avicole,  faaiuni  ,  ova  sorbitoci 
clini;  Icgumina  fugiuot;  conietlont  borngineuj,  feuiculuui,  pel»- 


605 

lelinum,  bleluin,  spinechia,  pisces  squamose»  de  equa  corrente  et 
lapidoso  loco  et  marino*;  vimini  sumant  album  bene  temperatalo; 
«per  omnia  confort  eia  parum  comedere  ;  eoituin  fugiaot  et  acni- 
Dina;  jura  fiant  de  menta,  salvia»  petroselioo,  amino,  cinnamomo; 
itantur  balneis  aulpbureia  et  saxe.  a  , 


Ezplicit  Cophonìs  practica. 


NOTA. 

Oltre  quel  poco  che  abbiamo  indicato  a  pag.  4 1 3  di  questf  opera 
importante,  aoggiugoiamoquì  alcune  osservazioni  relative  alle  sue 
angolarità: 

l.°  Alcuni  Scrittori  si  son  mostrati  dubbiosi  sulla  patria  di  Co* 
Itoe,  ed  ban  dubitato  che  non  aia  Salernitano:  ma  questa  Pratica 
tiaolve  la  difficoltà:  Qui  Cotone  altro  non  cita  che  cose  Salernita- 
ne, come  il  Balnems  Salernitani^  (pag.  450,  lin.  45),  MulieresSa* 
tornitane  per  la  loro  pratica  volgare  (472, 16.—  482, 39—498,3), 
ti  anche  Multerei  nostre  nel  prolasso  dell'ano  (  486,  40  ).  E  talune 
0  queste  pratiche  meritano  di  essere  distinte,  come  l'uso  della  de* 
Catione  di  corteccia  di  melogranato  nella  tenia  (vermes  lungi  qui  ria- 
prii vocantur,  p.  482, 39).  Potremmo  anche  aggiugnere  alcune  pa- 
role che  sono  nel  volgare  Salernitano,come  barrile  di  vino  (490,41). 

2.°  Prova  altresì  che  vi  sieno  stati  due  Cotoni ,  probabilmente 
fadre  e  figlio,  e  lo  Scrittore,  ch'fe  il  secondo,  cita  non  solo  spesso  i 
rimedii,  ma  ancoro  \  flBlMii  m  Lofonef  che  non  è  lui  (464, 

—465,  37—468,  13  e  35,  ec). 

3.*  Vi  è  una  certa  cultura  maggiore  di  quella  de*  suoi  contem- 
poranei nella  forma ,  nello  stile ,  e  più  ancora  nelle  dottrine.  EgH 
per  la  diagnosi  adopera  in  preferenza  Idroscopia,  secondo  l'uso  dai 
aooi  tempi,  e  nella  patologia  si  appoggia  alle  teoriche  umorali,  ma 
la  riguarda  più  nel  modo  come  i  moderni  espongono  le  diatesi  che 
BmBb  maniera  astratta  de'Galenisti; distingue  le  malattie  sempre  per 
la  stagioni,  imitando  Ippocrate  ;  come  imita  Ippocrate  per  la  dot- 
trina delle  crisi;  le  sue  formolo  non  sono  così  complicate  come  tro- 
vami ne'  suoi  cootemporanei ,  e  son  più  frequenti  i  rimedii  ester- 
ni che  gì'  interni.  Egli  secondo  gli  usi  della  Scuola  Salernitana  di- 
stingue la  cura  de'ricchi  da  quella  de  poveri  (441,  6— -446,33 — 
455,  42 —  456, 27,  e  35,  ec);  ed  anche  si  occupa  d'ingegnose  spe- 
cotariooi  per  vincere  la  ripugnanza  di  alcuni  ammalati  (445, 8). 

4.°  Egli  è  molto  pareo  nelle  citazioni,  né  vi  si  trovano  altre  che 
Ippocrate,  Galeno,  Costantino,  Bufo,  un  verso  di  Marziale  ,  ed  un 
nome  sconosciuto  (Sennoniatti?)  che  curò  la  malattia  della  verga  di 
no  Pisano.  E  qui  vuoisi  osservare  che  nel  parlare  di  questa  cura 
(409, 18)  descrive  alcune  forme  morbose  delle  parti  pudende,  che 

(otrobtao  «ero  riferite  alla  sifilide. 


DE  URINIS 


j 

SEGUnDUM  MàTTHEUM  DB  AUCHLEPBGOVO  (1)» 


7. 


Si  fn  principio  enim  urica  fuerit  ratea  vel  anbrubea  et  teaah, 
postea  fuerit  minus  colorata  et  spissa,  materiato  riigestam  sifnil- 
cat.  Si  vero  urina  in  principio  fuerit  rubea  vel  subrubea  et  ipin, 
et  deinde  appareat  minus  colorata  et  temila  v  materiam  digest» 
aigniflcat.  Urina  alba  et  spissa  luca  sigoiBcat  compartito 
ferie  ,  signat  fluxus  ventris  citatem  aasumptoram.-ta 
debet  esse  urina  rubea  et  tenuis  superius  cum  apome^.eeim 
fa»  sit  obscurus,  et  eadem  fere  que  io  yctericis.  Urina  citrina  fri 
subrubea  tei  rubea,  cuius  in  fundo  areoule  rubre  appararti  èft> 
rem  renum  et  lumborum  signiflcat.  Quotiescunque  YÌderisva*V 
nam  rubeam  vel  subrub  9  modiocriter  per  totum 
perius  obumbratam  9  -eia  dupHcem  significai  vel 
oem  epatis.  (Irina  subcitrina,  i  ediocriter  apiaaa  ♦  catara»  fHeV 
nam  signiQcat.  Urina  pallida*  tu  sdiocriter  spissa,  flegma  aafclÉe* 
significai.  Urina  rubea  vel  subrubea,  in  substantia  tenuta»  aaWA 
gniBrare  tercianam  simplio  t  quandoque  calofact  foneam  apli 
ai  s Eccitate  vel  calefactionem  nerobrorum  ex  minio  eaocHs» 
Quociescunque  videris  nr«  rubeam  vel  subrobeam, 
Bubruffam,mediocr  peritstiMREBMAn 

esse  signiflcat;  et  debet       i    e  ab  bora  VI  inferita* vel 
bere  dolorem  capi      rei  saisedinem  oris  et  cortslrictioata 
ris.  Qi    i  vid     s  t      utionem  in  fundo  mia . 

ex  v    ì     aut  ei  i         s;  qua     >  autem  videbis  reaolutioaaiahr 
tere  a  superiora,  a  som  cias,  quod  fit  in  iUia  qui  panala? 

ad  ethicam,  Et  sciendu  oa  urine  illorum  qui  parantvaiaNt 
cam  sunt  que  jam  sunt  e  :i:  quandoque  apparent  gsnwa,. 
doque  pallide  vel  citrine,  ruffe  vel  subrufle,  cum  hufoamodi 
lutiooibus  supradictis.  Urina  rul  ea  vel  subrubea ,  rolli  tal 
fa,  turbulenta,  superius  livens,  in  muliere*  si  non  febridtai,fel 
gnans  est.  Si  in  principio  enim  urinato  videris  ruflam  tei  friMI 
vel  subrubeam,  mediocriter  spissam,  cnins oirculoa  liveaeiUMfr 
pleumooiam  signiflcat.  Si  autem  in  fine  egritudini*  tMarlaffi«fr 

(i)  Dal  Codioa  della  Bibl.  di  Vienna  a.  9**  aoavarla  da 
tare,  il  quale  pel  none,  e  per  le  dottrina  uneeoniessi 
essere  Salernitano,  e  fune  del  secolo  XII,  era  finora  m 
lo.  In  Canna  ?i  era  il  cognome  del  Féscno  (afe  Episcopi)  a*T 
•Ha  famiglia  del  celebra  Bartolomeo  di  Capa» ,  — *  -  '  ■  " 

menti  che  il  padre  si  onianuvaj         1 

(tj  Nel  au.  ai  legge  vnidù. 


507 
,  mious  coloratam  et  spissam  mini»  duo  potest  significare  v 
quoniara  si  eger  spuai  et  dormisi ,  bonum  est  ;  si  aatem  non,  si- 
goificat  materie  n  rapi  ad  superiora.  Urina  citrina  et  limpida 

Cssionem  splenis  et  desiccationem  membrorum  significai.  Urina 
ropos  spissa  scotosim  significat  Urina  ruffa  vel  sabroffii  vet 
eubrubea  multa  .  mediocriter  spissa  ,  superius  obumbiata ,  Boera 
interpolate  et  quandoque  aeute  significat.  Urina  glauca  qufei  a* 
qoosa  quandoque  quartanam  f  aliquando  spleneticum  significat , 
qoaodoque  stomaticum.  Urina  rubea  vel  subrubea  et  tenuis  ter- 
cianato  significat  siroplicem.  Urina  ruffa  vel  subruffa  mediocri- 
ter per  totum  spissa*  duplicem  tercianam  significat.  Urina  citrina 
Mi  subcitrina  et  spissa  in  muliere  retentionem  roenstruorum  si- 
fnificat  seu  pregnante m.  Guius  hec  erunt  sintomata:  dolor  frontis 
fi  capiti»  cum  vomitu  et  alie  ansietà tes.  Urina  pallida  vel  subeitri* 
■0*  tei  quasi  glauca,  cuius  circulus  rubet,  melanoolicum  futurum 
tal  presenterò  melancolicum  significat. 

.  Èie  agii  de  urini*  magi*  compendiate.  —  Notandum  quod  si  io 
feltro  latere  urine  simma  ,  quod  huius  figure  est  a ,  apparue- 
tit,  apostema  significabit.  Nec  te  la  tea  t  quod  urine  virginom  sub- 
tfkt  et  quasi  subcitrine  debent  esse;  postquam  corrupte  fuerint  • 
fmsemper  spisse  erunt  Urina  vero  pregnantium  mulierum  aliis 
iflpi*  evidentissimi»  apparel,  que  diligenti  consideratone  attendi 
4afcent.  Si  enim  in  interioribus  matricis  cellulis  concepii,  in  fun- 
da  fasb  quedara  alba  nubecola  quasi  anuli  rota  apparebit;  Si  vero 
fm  poaterioribus ,  aliud  signum  habebimus.  Solet  enim  ymago  iu- 
dfcaotts  io  urinali  vasu  tanquam  in  speculo  apparare.  Aniroadver- 
tandum  tafoen  est  quod  si  in  egritudinibushuiusmodi  ymago  fue- 
rit  fisa,  in  contimi  is  morte m,  in  interpolatis  et  epatici»  prolixita- 
lan  egritudinis  significat.  In  omnibus  islis  egritudinibos  ,  id  est 
ptisicis,  ydropicis,  appoplecticis,  epilepticis,  peripleumooicis,  pa- 
nliticis.  colicis  ,  dissenterici» ,  si  urina  rubea  fuerit,  morteci  an- 
WDciabit  io  pleurelica,  frenetica,  synoca,  causon,  terciana;  si  ve* 
io  albe  fuerit  aut  livida,  mortem  minabilur.  Urina  alba  sine  febra 
virb  et  mulieribus  dolorem  renum  et  aliquando  la  te  rum,  et  pre- 
gaaotem  quandoque  significai  mulierem.  Urina  si  superius  cleri» 
tatem  babuerit ,  et  inferius  nebulosa  et  sublivida  fuerit ,  inferi» 
dolorem  renum,  anche  et  geniculorum  ;  superius  os  stomachi  de* 
foctiooem.  Urinasi  superius  fuerit  subnigra  et  piena ,  et  inferiut 
daritatem  babuerit,  inferius  dolorem  renum,  superius  gravi  tatem 
cordis,  obturacionem  aurium  et  narium  significat  :  hoc  autem  fu- 
mo* stomachi  facit.  Urina  alba  et  cruda  in  omnibus  debilita* 
tea»  atomachi  significat  et  frigiditatem  corpori3.  Urinare  sepius  si* 
gniflcat  infrigidationem  vesice.  Urina  si  superius  spumosa  fuerit* 
atomachi  ventosità tem  et  veneris  desiderium  aliquando  et  tussem 
significat.  Urina  pleureticorum  quasi  fex  est.  Si  semina  urinato 
babuerit  quasi  iumentum  habuerit ,  dolorem  vulve  et  matricis  et 
febrem  significat  Si  doluerit  vulva  ,  post  balneum  accipiat  trife* 

noi  |  maodragorao.  ,  et  aero  mittat  de  eodem  iu  wha.  Virgioes 


608 
feclunt  lucidai  nrinas  et  nimis  serenas  ;  vietate  v  ImMte  et 
«a  in  fundo  habentes*  Urina  darà  si  ru    a  (;      te  mataverit  ti 
nebulari]  albani  et  spissam  hai     rit  t  prox  termine!*  Mhrh 

adnunciat  cum  sudore.  Urina  •  ra  curo  febre  acato  et  nébab  il 
medio  vasis  signuro  est  future  igustie  cum  detraetene  asaphb 
ex  naribus9  et  terminoro  I  cum  sudore.  Urina  tur  botatola 

residens  non  clarescit,  sigi  habnndantiam  ? entoaitatti;  da  9- 
noca  iocidet  homo  in  e  frenesin.  Urina  turbolenti  qee  is- 

sidens  clarescit,  yen!  iiau  n  calore  signiAcat  v  ot  aqm  im 
bullit  turbolenta,  1  frigi  1  darà  ostenditur.  Urina  tarfciMl 
in  febre  acuta  multi  in     9  malum  signi  Beat,  hi 

lem,  in  ioicio  egritudn  uro.  Omnia  enitn  qui 

git  aut  ex  eruptione  v  si  ve  ex  epate  v  aui  ex  monstre*.  Ciba 
sine  vokintate  exiens  «  1  renutn  salutem  morten  signiiest  DMb 
alba  et  hsbundans,  et  putredini  similis  f  epilepsiaus  sigaifat  fr 
cilius  est  nature  aliquantulum  colorem  albore  tingere  qaae  H 
qnod  est  subtile  ingrossare.  Prius  igitur  natura  incipit 


et  materiam  colorare  quam  humores  coquendo  turbare.  àHqtmb 

I  ai» 


tomen  alba  egreditur  et  grossa  cum  humores  flegroatioi 
descendunt,  unde  ingrossantur.  Urina  igitur  infirmi  ai  sii 
subtilis,  nimiam  frigi Jitatem  ostendit  vel  defectum  naturali  «d* 
ris  cibos  non  digerentis,  et  hoc  aut  in  epate  voi  in  stomaci»  talk 
ceteris  membri*.  Si  in  epate,  oolor  faciei  erit  lividu*  ,  labi*, 
xtme  palpebre  turoent;  epar  gravescit.  Si  autem  naturali! 
stomaco  deficiat,  gravitas  et  inflatio,  cruciata*  se  ruetadeoftii 
stomaco*  et  cibus  cradus  egreditur.  Si  fero  hoc  flat  calore  i 
bris  deficiente,  tum  et  totum  co  pus,  et  maxime  facies  et 
coxe  sunt  debiles.  Urina  alba  tubalba  opihtionem  epatii 
beticam  significai  passionerò,  in  febre  acuta  futuram 
et  existenle  alienatione,  mortem  expectabis;  maxime  si  in 
die  appareat,  ante  VII  diem  morietur.  In  morbi*  diuturni! 
dissenteria»!  quandoque  ostendit  lapidem  vel  ydropbim 
significat  si  yetericia  apparent.  Urina  aquosa  utiliter  (sii)  la 
et  in  egri»  pessima,  excepto  quod  si  in  acuta  febre, "post  q 
bea  fuerit,  appareat  alba  et  tenuis,  et  licei  in  die  critico 
in  superficie  calt  apparente  curatur  eger  si  natura 
sim  cum  apostemate.  Urina  alba  et  grossa ,  si  prius  fuerit 
bea  et  postea  appareat  grossa  in  dio  v  nunciat  bonum  qood 
bus  determinabitur  per  apostema  ,  previdero  tamen  si 
zeat  et  subtilis  roanscrit  ;  an  exeat  subtilis  et  post  fiat  grastt  ; 
exiens  grossa,  permaouat  grossa;  an  grossa  exiens,  postea  lat 
tilis.  Sed  subtilis»  si  in  eadem  manserit  qualitate 
predicta.  Si  autem  exiens  subtilis  fiat  turbida,  significat 
ut  dictumest,  incepisse  digestionem,  maxime  si  in  una  dia 
reat  bonts  signis  existentibus.  Si  autem  que  exit  grossa  , 
grossa,  significat  grossam  ventositatem  et  humorum  ebuilitiome, 
que  si  sii  cum  febre,  et  si  sii  grossa  in  inicio  et  grassa  penata^ 
(Limorcm  nunciat,  et  maxime  si  virtus  debilis  et  panca  urina:  alpi- 


509 
eat  enim  humores  gros<w  et  multòs  cutn  igneo  calore.  8i  autem 
ilens  grossa,  post  panini  temporis  subtiliatur,  aut  erit  ex  forti- 
■dine  nature  aut  debilitate  citi*  in  ip*a  die  qua  cepit  morbi  di- 
estionem  defkieotis  qucnl  tota  discernitur,  et  hoc  contingit  Torti- 
■dine  nature,  febris  calor  iam  cepit  miligari  et  accidentia  morbi 
ifiiui  et  virtus  augeri.  Si  vero  debilitale  contigerit  nature ,  et  e 
•«verso  scias  Beri.  Urina  alba  et  grossa  si  sit  cum  lenta  febre  vel 
intorno  morbo  et  in  inicio  morbi,  scias  morbum  diuturnum  fo- 
e.  8ed  tamen  si  in  die  nuncia  vel  critica  appareat ,  et  maxime 
tij  die  ,  scias  morbum  per  apostema  sanar i.  Si  autem  post  dienti 
riikam  apparuerit,  morbi  recuperatio  est.  Si  vero  in  die  iij  ep- 
iteti, determinabitur  morbus  cum  aposlemate:  post  auriculaset 
a-auriculis  orietur  vel  circa ,  ut  materia  inferius  deponatur  et 
urina  expellatur.  Urina  alba  et  grossa  cum  febre  levi  mor- 
iongum  ostendit;  cum  acuta  existens,  vicinum  pcriculum:  o- 
liDdil  enim  morbum  esse  commixtum  ex  calore  materie  et  ex 
iroaaa  flegmatica.  Urina  hec,  si  putrida  sit,  mala  est  in  nefriticis 
t  iisqui  paciuntur  in  ypocondriis,  et  epilepticis.  De  flavo,  vitel- 
la et  citrino.  Hii  tre*  colores  cum  ciarliate  conven'unt,  quia  cru» 
Itatem  signiOcant.  Si  autem  inceperit  inspissari ,  solutionem  si- 
jWBcat.  Hii  tamen  colores  diflerunt  inter  se:  flavus  enim  crudior 
Il  vitellino:  hec  urine  diuturnitalem  morbi  signiOcant  in  febribus. 
I  febre*  sunt  leves  ,  in  acutis  malis  ,  timendum  est  ne  rooriatur 
llrmus  ante  statura.  In  epilepticis  et  paraliticis  bone,  in  frigidis 
sorbts  bone,  in  sanis  quoque  bone ,  in  egri»  male  et  maxime  ca- 
ri» et  multo  peius  in  acutis.  Urina  ignea  et  aurea  quia  cum  da- 
tiate convenit  bona  secundum  colo  rem,  non  tamen  perfecte  bona 
pia  ostendit  bene  temperatati)  esse  materiato  secundum  substan- 
iam  quia  subtilis.  Sciendum  tamen  est  quod  unaqueque  urinaci- 
B  tosano,  si  ve  in  egro,  secundum  complexionem  propriam  etna- 
uram  existens  bona,  mala  vero  si  e  contrario  fuerit.  Nam  alba  et 
afaalba  in  puero  et  in  iuvene  laborantibus  et  ieiunantibus  coleri* 
ia  et  sanguinei»  mala ,  sicut  et  vitellina  flava  et  citrina  in  predi- 
lla passioni  bus  mala  *  quamvis  nunquam  alba  et  subalba  In  fer- 
ìmtissimis  autem  morbis  non  adeomala.  Aurea  vero  et  crocea  io 
ioguineis  morbis,  ut  synoca  et  p  leu  resi  et  frenesi  mala;  in  cole- 
tela vero  et  flegmaticis,  bona;  hec  enim  urina  coleram  dominali 
igniflcat,  si  tamen  diu  sic  maneat  io  colore  et  substantia,  et  non 
posta»in  habeat,  defectionem  virtulis  significa.  In  yetericia  la- 
leo.si  appareat,  bona  est  ;  hec  si  cum  frenesi,  pessima,  et  maxi- 
se  si  cum  dolore  sit  capitis;  significai  coleram  nimis  habundare. 
d  pleuresi  quoque  mala  est ,  maxime  si  nebula  nigra  sit  in  ea  ; 
gnificat  enim  plus  pati  ex  colera  adusta.  Urina  torbida ,  rubi- 
■oda  signiflcat  grossam  saniem  in  vasis  epatis  et  venis ,  ideo- 
ue  significai  dolorem  pectoris  et  tussim  et  frenesim  vel  squinan- 
iam.  Pervideas  tamen  ulrum  grossicies  hojus  urine  sit  ex  naia- 
di inc<  nsione  sanguinis;  nam  si  grossicies  sit  cum  ypostasi,  et  ma* 
ime  alba,  et  boois  signis  spparenlibus,  bonum.  Sic  enim  hoc  est 


540 
ex  actione  nature.  Si  enlm  sit  e  ,  et 

esperitale  et  nigredine,  tremore  con     ,     «    ì  :rpocoedrii ,  vty- 

liis,  alienationeque,  signiflcat  tur — Jtatem  m ne  actio— ■■ 

ture,  sed  ex  niroia  adustione,  et  est  aignam  male  materie  ri  fan 
sit  urina,  lamen  si  rubra  et  gn  sa  et  multum  in  febre aorta  »  b- 
nuro,  et  maxime  si  sit  ci  Ita  ypostasi  ;  febrìa  antan  dWfr 

tur,  et  maxime  si  iocepei  si  tiliari,  et  hoc  in  Dando  dia.  Oria 
aubrubicundissima  ypocooarion  m  yetericiam  aigoificat  arianf 
dienti ,  et  tamen  pessima  si  la  mi  subtilis  fiat  et  habeal 
interius  mentis  alienationem  signiflcat.  Urina  rosea  et  _ 
ydropisi  et  pauca  nunciat  mortem.  Urina  naturalia  datetoaa# 
ra,  ideoque  hec  etiam  que  grossa  est  longom  morbom 
crudior  tamen  est  subtilis  ;  in  ea  enim  que  grossa  eat 
necessarium  et  subtiliatur  tamen  ;  in  aubtili  fero 
flt  necessarium  ,  scilicet  ut  primo  subtilielur  et  bulliat  v 
et  grossum  efficiatur,  deinde  subtili ter  et  clariBcetur.  Uri» 
que  temperamento  sunt  vicine  ,.  sont  8uree  * d  ruffe  ;  Mi 
nunciant  naturare  comenientis  actionis  esse:  unde  et  cotansatfr 
quores  vicini  sunt  temperamento  auree.  Urina  nitiiia  et  pMst 
febribus  acutis  mortalis.  Urina  nigra  io  febri  quereaohtioaeÉi 
zime  in  sta  tu.  Urina  nigra  mulieribus  quibus  ablata  aunt 
lo  ceteris  aulem  passionibus  ,  et  maxime  acutis  ,  mortab. 
hec  io  acutis  morbis  spasmum  significai.  Si  autem  ait 
tiooe  et  fastidio,  mortem  nunciat.  Hec  in  pleureticia 
na  quoque  hec  mortalis  in  omnibus  pasaiouibua  ,  excepta 
et  quibus  ablata  sunt  menstrua  ,  et  spleneticis  et  quiboa 
in  pectore.  Urina  viridis  cum  gratitudine  conventi;  hec 
nem  signiflcat.  hi  igitur  sit  cum  febre  levi,  coosumptiooemcffjp- 


ris  signiflcat;  si  vero  cum  acuta  febre,  alienationem;  in  m*M* 
smuro  ostendit,  maxime  si  ex  trema  sint  frigida  ypoataais  eariP* 
ratur  aut  secundum  locum  in  quo  est9aut  aecundnm  cotona  fàt* 
mas ,  aut  secundum  tempus  in  quo  debet  apparerò, 
com,  quia  aut  in  fundo,  aut  in  medio  ,  aut  in  sommo  ; 


colorerò  ,  quia  alba  aut  rubra  vel  ruffa  ;  secundum  hr—ifj| 
aut  continua  aut  divulse  vel  rotonda,  aut  aliter  existena;  aecnÉB 
tempus,  quia  aut  ab  inicio  morbi  apparet ,  vel  in  nuodo  dia*  ^ 
aliis  temporibus.  Si  igitur  sit  alba  ypostasis  9  et  tamen  ut  achfci 
signiflcat  naturam  incepisse  materiam  decoquere;  ai  autem  io 
dio  sit,  ostendit  uaturam  mediam  decoxisse;  in  fundo 
tam  decoctam  materiam  ostendit  esse;  sisitalbo9  levis, 
pineata,  et  in  nuucio  die,  et  si  urina  sit  crocea  et  rufflta.  81 
in  omni  tempore  non  eodem  modo  s  signiflcat  naturam  eaa 
lem  et  digestionem  morbi  deficere  et  maxime  ai  ait  in  Ud»  W* 
stasis  que  est  io  fundo  calicis  et  est  quasi  nebula  et  eat  nft  ** 
rubea  vel  aurea,  acumen  morbi  nunciat.  Si  autem  eat  _ 
si  farina,  longum  morbum  signiflcat;  nigra  ,  aflenathmem. 
nigra  in  peryodica  quartanam  futuram  nunlfat  ;  in  quartini  cri- 
ateos  coctiooem,  iam  signiflcat  incipientem9  quartane   -■--1-- 


511 
rina  citrina  vel  (  calorem  signiflcat  et  morbum  esse 

asaimurri  ;  rubea  n  n  et  coagulatasi  esse  nuuciat  et 

tòrbum  diuturna  .  .  u  „  jien  est  mortolis  nisi  mah  signa  ad- 
int.  Urina  livida  frigiditate  nunciat  nimiam  ,  et  virtus  est  quasi 
reroortua,  maxime  signis  malis  ex  entibus  cura  ea.  Urina  oigra 
rterior  est  omnibus  et  magis  morte!  aatur  vel  nimiam  incensio- 
pn  vel  frigiditatem  nunciat.  Differì  carnen  a  se  ipsa:  nam  eaque 
ilhrem  significai,  prius  propterea  vel  viridi*  aut  tartarea,  deiode 
\t  iMgra  vel  sulfurea;  que  autem  frigiditatem  nunciat,  prius  erit 
irida  vel  plumbea  ,  deinde  nigra.  Ypostasis  que  est  quasi  siraila 
it  farina  orobi  pessima  est,  quia  incensionem  signiflcat  grossi  fleg- 
iatfs  carniunr  Calorenim  acutus  camera  desiccat  eamque  dissol- 
ti et  facit  eam  quasi  similam.  Hec  enim  in  diuturna  febre,  lau> 
Étòlibus  tamen  signis  existentibus  signiflcat  febrem  determioa- 
IJkt  apostema  >  si  tamen  apparuerit  cum  apostemate  in  eadem 

F"  ditate  apparente  permaneat,  morbum  nunciat,  maxime  in  uri- 
ci in  ceteris  passionibus  pessim  signis  apparentibus.  Urina 
mRa  si  febris  est  continua ,  et  feb  is  eodem  modo  maneat ,  eoo- 
ftroptionem  signiflcat. Ypostasis  qt  sanguis  vel  sanies  morbum 
lulurnum  osteodit.  Ypostasis  fu r tu  reo  passionem  vesice  sigoifl- 
H.  Ypostasis  multa  et  rubra  cum  laudabili  liquore  io  nuncio  die 
pperetis  ,  febrem  dissolvi  signiflcat.  Urina  naturalis  cum  sudore 
t  moto  pectoris  et  ypocondrii ,  dolorem  et  turoorem  denunciai 
'rina  sintillata  pcior  est  quam  ea  que  est  quasi  farina;  dissolutio- 
em  efiim  membrorum  solido  rum  frustatim  iocisorum  osteodit. 
frin»  lurfuiea  peior  est  quam  sintillata,  quia  exeoriatas  veoas  vel 
o»iram  ostendit.  Urina  hec  habens  arena  in  fundo  urine  lapidem 
»  nnibus  vel  vesica  nunciat,  et  sccundum  colorem  eius  quem  ba- 
ci est  materia  eius  ;  alba  enim  est  ex  fi  eg ma  te  ,  ruffa  ex  colerà 
ob^a,  nigra  ex  metencolia  vel  ex  adustione  sanguinis.  Si  in  tan- 
fi v asis  sanies  fuerit ,  signiflcat  in  instrumentis  urine  vel  io  ali- 
no loto  super iorum  membrorum;  que  autem  contingit  de  vulne- 
rine ii^humentorum  urine,  vel  scias  urinam  commixtam  esse 
nei  tank'  ut  vulnera  ad  sanandum  fore  duriora.  Si  de  superiori- 
tà icnerit,  sanguis  non  continuo,  sed  aliquando  fluii ,  aliquando 
mi.  untine  vel  quasi  paniculicum  urina  exeuntes  et  fetentes,vul- 
era  in  %esica  esse  denunciant.  Sanies  cum  levi  urina  exieos  uotat 
Materna  in  \esica  esse  maturatum,  non  tamen  est  existens.  Diflert 
itern  sainYs  ab  urina  alba  :  sanies  fetet ,  urina  non  ;  similiter  io 
*icu  dt^ceudens  Argina  non  fetet.  Urina  videnda  est  que  Di  io 
>cte  per  digestionem  secudum  iiij  humores  ;  iiij  suut  urine  colo- 
s  ,  albi*  enim  et  croceus  signiflcat  flegma  ,  aureus  colera m  ru- 
atn,  rubirundus  saniem ,  niget  coleram  nigram.  Al  colera  nigra 
quando  album,  aliquando  nigrum  facit  colorem  ;  si  autem  frigi* 
est  et  sicca,  facit  album  colorem;  si  vero  calida  et  sicca,nigrum 
>piwnn  colorem  generabit.Hii  sunt  colores  simplices  ex  siropli- 
)ns  Ituiijoribus  generati,  verum  humoribus  ioter  se  commixtis  et 
loie*  compositi  eruut.  Miscetur  vero  equaliter  vel  ioeqnaliter. 


512 
81  omnes  hamores  eqoaliter  commbcent  *  e  ■  erti  m.  k 
aobtilitate  vcl  grossicie  mediua  sire  «  i  ,  odora  firtt  • 
converso  ;  verbi  gratta  ,  si  sanguis  <  m  ter  <  i  coleri 
aceatur  ,  Ut  color  ruffus  et  subrufleus  ;  si  autem  sanguis 
excedat,  color  Qt  sub  et  roinus  rabeus  et  liquor  aobtilior.  Qeod  i 
flegma  curo  colera  nigra  commisceatur,  et  commixtio  flat  equUtor, 
color  erit  citrinus  ;  si  autem  flegma  fuerit  «  plumbeo»  color  app- 
retti Si  autem  oigra  exulc  et  calida  frigida  alt  etsicca  ohr 
erit  lividus;  si  autem  exasta,  color  erit  viridis.  Iten  ai  coferacaa 
Degniate  commisceatur  f  et  commixtio  sit  eqoaliter  fit  color  cM- 
nus  grossitudine.  Sì  flegma  ri  tre  uro  fuerit,  fit  ni  vitelloni  ori  ;i 
vero  plus  hoc  domioatur  v  flt  color  croceus  vel  aoreoa ,  raffm  et 
vermiculosus  Colores  sunt  cum  sanguis  commiscetar  ano  colera,  t 
aunt  inter  rubicundissimum  et  citrinum  f  piombino!  et  dtriao 
sant  inter  album  et  nigram  ;  sed  plombinos  oateodlt  qood  flflgai 
plus  habandet.  Citrinus  vero  quasi  tiridts  et  colera*  tigna  b- 
bundare  significai.  Si  vero  frigiditaa  ac  magia  habuadet,  ' 
lividus. 


r  ■ 


MAG.  MAURI  SALERNITANI 

IN  HIPPOCRATIS  APHORISMOS 
COMMENTARI  UH. 


IKCIPIUITT  GLOSULB  AMPHOR1SMOMJM  SBC  UN  DO»-. 
MAGISTRDM  MA  13 BUM  (I). 


«  Cam  omne  corpus  animatura  ?el  inanimatimi  ,  sensibile  vel  io* 
Hfttibile  a  lunari  globo  inferius  contentum  et  ab  elemeatis  aliud 
IX  quatuor  elementorum  conflciatur  commixtionibus,  tanta  in  uno-  ' 
quoque  eorum  exlitit  quantitas ,  quanta  secundum  sue  composi-  i 
Uoois  roodnm  eititit  necessita*.  Si  enim  unus  et  idem  essetcom-  I 
pasitionis  modus ,  cum  una  et  eadem  eorum  existat  materia  ,  iii|/ 
ectlket  elemeota  aut  non  multiple!  immo  una  rerum  occorrerai; 
éttversitas  aut  nontam  viaria  rerum  fieret  procreatio  Coostat  igi- 
li^iffultipncem  T8T#  coro  posi  tioriis  modum  secundum  multiplici* 
rerum  genera,  ad  quorum  existentiam  scilicet  primam  renimeli  - 
gioem  necesse  fuit  provida  Creatori»  constructio.  Cum  ex  se  rea 
ipse  tanquam  non  existentes  hoc  minime  obtinere  posseot.  Ex 
processu  naroque  diversitatum  artificialiter  in  usum  redacto  ita 
quasi  oaturaliter  rebus  est  insistum ,  ut  ex  variis  varia  confidali* 
l«r  secundum  varium  compositionis  artificem  modum.  Secundum 
faine  autem  modum  res  ipse  virtutibus  variantur  formis  partiuat 
al  actionibus.  Que  omnia  sublili  ventati»  itidagatiooe,  phisicf  per- 
scrutante*  inler  ipsas  corporis  humani  dignitatem  persecuti  saal* 
Utm  ex  ipsius  forme  pulchritudioe  ♦  tum  ex  jpsius  veritatis  ma* 
deratiooe,  tum  ex  sempiterne  anime  participatione  quedarn  dM- 
M  Deo  sue  esseotie  paritate  approximans.  Ad  hujus  ergo  saoitatia 
custadiam  egritudinis  et  neutralitatis  curationem  conati  sunt  fa- 
lares  ad  iovenire.  Pro  multiplici  autem  medicoruoi  varietale  arai» 

(f )  Qitetto  trattato  é  flato  seoverto  da  DAaeaaiae  io  un  Cadice  dalU  K* 
Miotrca  dalla  Università  di  Vienaa.  Esso  é  importantissimo  aea  salo 
tkà  a  attesa  un  comento  degli  Aforismi  d'ippocrate  escavilo  da  «a 
Salernitano  dal  s acolo  XII  tanto  lodalo  da  Egidio  di  Corbelli  ausai 
aM  l'Opera  é  cinta  da  pregiali  scrittori  del  medio  evo;  il  eoe  ad  ss 
■e  stabilisce  Paot  nticjU,  e  mostra  ia  «.santo  pregio  era  tosala  ia  asci 
pò.  Come  io  seguito  vedremo  il  eomeato  è  citalo  dal  eeJ.Geatile  da  sTattgaa 
■air  Opera  Expositio  Geniti**  Fuk'gmati*  9%p*r  pròsa  #e*faa*  ' 
ava  Jpicttme.  Feneiiù  \o\\. 

Voi.  IV.  34 


M4 
ti  k  direna  de  hae  arte  sunt  adi a vesta  captala  telar  quei  Te. 
poerates,  vlr  laplentia  clariMimus  ,  ttadioae  iavfgmm  eaalraaaai 
operato  dedit  et  diversa  de  hac  arte  capitata  adin*ee>iL  Ci  film 
tum  ex  se  tana  ex  sliii  adinventis  utiliora  et  mdiora  esige»  atti 
nnun  Aggirando  opus  clarino  aflbriitnorum  Inventionfa 
optino  it. 

Ici(l)  primo  iste  reqofrmitur:  materia,  Interri», 
cause,  utilitas  superscriptis  operi),  ejusdem  parli tio,  modaa  alar* 
trattandoci  libri  tilulus.  Materia  Tpocratis  iuoc  opere  est  tripao, 
human!  corporis  alteratio  que  flt  a  naturalibui,  non  MlvaMaa 
et  Db  bis  que  sunt  contra  naturerà.  Inteut»  ejin  est  vari»  ama*- 
tfones  humsni  corporis  pmdenler  estendere  et  earum  nrtuaaai 
innuereJCauia  inlenlionis  fuil  methajcorutn  et  empiricanai  b> 
BBrìtas,  seu  repugnanlia  ,  qui  non  altendentea  algna'parttaan«k 
ncque  causas  egriludinnm  de  curabili  ineurabilem  ,  de  brevi  ta> 
gara  faciebant  egritudinem.  Olim  enim  Irei  dicebenter 
eie,  quarum  una  direbatur  e  :  empfrtcorum  ,  ab  ee 
est  experimentum  vel  apir  qui  d  est  ygnis  quia  dira 
operatori  tur  exnerimeiila.  A  melhovcortim  a  metbovs  oaotot 
incanlatio,  quum  isti  soli*  in  cautlonibus  tnsiatebnnt  *d  ■•"  "* 
doa  quod  ex  ratio,  quia  omnia  contra  retiotiem  fac 

.   logfcorom  qui  sunt  rationabiles  medici. 

^-  Utilitas  ejus  est  diversarum  alteralionum  hu mani 
lis  et  certa  nolitia.Supponitur  I  ber  iste,  medicine  p 
phisice  per  phisicam,  theorice  er  theoricai 
sjhlam  Pertilur  hoc  opus  in  septem  partici 
Mffim  quatuor  humorum.  Ordo  tracùodi  tali*  eoi: 
quemdam  versiculum  vice  proemif  in  quo  m^thoycorum 
ricorum  confutando  sententiam.  medicum  logìcum  ad  ' 
invitai  per  contemplationem  universali»™  et  particulai 
td  suam  accedit  intentionem  Agit  in  prima  particula  del 
ventri*  spontanea  naturali  dicendo,  no»  imi  lari  naturate» 
■team  purga tiouem  nostra  artiflciali  in  eadem  agit  de  ~ 
riandò  eam.  secuntluroquanlitstem,  •ecundum  qua  li  latrai, 
dum  ordinem  ,  «ecundum  tempus  et  aecundum  numerum.  In  k- 
ennda  particula  agit  de  sompno,  de  eretici*  dìebus  et  eretici*  m> 
Ihotnatibtis.  [n  tertra  particula  agii  de  mutatione  aeris  et  aqt»n». 
ottendendo  primo  quod  egritudine*  habeant  provenire  ex  quaiiacc 
aeris  mutatione;  secondo  quod  corpus ,  cujus  coro  pienoni*  in  om 
tempore  bene  eiegat  et  In  quo  male..  Terlio  que,  egritudine;  ht 
beant  provenire  ex proprietale  cujuslibet  temporis  vel  in  temperi- 
bus  ex  preeedentium  lemporum  proprietatibus .  Quarto  que  (fri- 
tndinea  habeant  provenire  ex  proprielate  cujuslibet  elatrt.  la  qua?* 
U  particula  agit  de  pregnantibus  et  earum  purga t  ioni  bus  Io  qua* 
agit  de  spasmo,  da  usu  calidi  et  frigidi,  de  meostruis  et  de  lattee! 

CO  tawga  rea»  ialegcìhila  ; 


tiahaaivaaM 


ialegatUlBaar  la  n  «eUettt  det  Codice;  tambra  dai  firaa- 


515 
de  f  ulneribus.  In  setta  et  septima  communiter  pooit  stgoa  vel  sin* 
Ibernata  que  quibusdam  egritudinibus  ad  bpnum  quibusdam  ad 
matura  superveniunt  et  sic  flnit  tractatum  suum.  Titulus  talis  est: 
Incipit  liberamphorismorura  Ypocratis. 

Amphorismus  dicitur  sermo  brevis,  integre  rei  sensum  demon» 
strans;  vel  amphorismus  dicitur  senno  brevis  pauper  dictionibus* 
divessentcntiis;  vel  amphorismus  dicitur  sermo  sulcatus  vel  colli- 
flatus  qui  nec  a  superioribus  trahit  nec  ad  inferiora  dimittit;  vel 
amphorismus  dicitur  quasi  sine  dilfinitione  ab  a  quod  est  sioe  eto- 
rismo  ,  quod  est  deffinitio  ,  ut  quidera  in  loto  corpore  amphori- 
smorura  nec  una  clauditur  diffinitio:  vel  amphorismus  dicitur  dif- 
floitus,  quia  sicut  in  diffinitione  totum  rei  esse  declaratur  sic  et  in 
effettismo  quod  ponitur  sub  quodam  verborum  conpendio  tota  au- 
i    ctoris  intentio  denotati» r.  Ypocrates  dicitur  quasi  rector  equi  vel 
,    rationis  suslentator,  cui  applaudens  Jat        inquiet  quod  quodam 
,    divino  presagio  sortibus  est  hoc  nomen  ut  diceretur  Ypocrates 
i    quasi  rector  equi  vel  rationis  sustentator  qui  hanc  artera  ad  nihilum 
,    redactam  ad  lucere  produxit  et  laude  et  opere  arapliavit. 
I        Vita  brevis  etc    More  recto  scribentium  ypocrates  premittit 
p   qnamdam  versiculum  vice  proemii  in  quo  methojcorum  et  empi* 
I   rìcomm  confutando  sententiam ,  medicum  logicum  ad  hanc  artem 
invitai  per  contemplationem  universalium  et  particularium.  In  eo 
U  enim  reddit  lectorem  docilem  benìvolum  et  atteutum;  docilem  dura 
t  tasi  medico  logico  primura  medici  docet  offici um;  benivolum,  duna 
É  mdti  Vita  brevis,  ars  longa,  docet  enim  qualiter  quis  vitam  bre- 
R  fem  artisproliie  beneficio  valeat  prolongare  Attenlum  reddit  duna 
didt:  Ars  longa  ,  in  brevi  enim  et  leni  scientia  addiscenda  desidea 
1 .  redduntur  lectores.  Super  hunc  autem  versiculum  invehit  Oriba- 

*  aius  in  ypocratera  dicens,  quod  potius  videtur  ypocrates  lectorem 
|*  ab  hae  arte  repellere ,  quam  ad  eam  addiscendam  invitare.  Lector 
'  enim  tum  de  vite  brevitate  diIBdens ,  tum  de  artis  prolixitate  de- 
■*  sperans,  potius  ab  hae  arte  repellitur  .  quam  ad  eam  addiscendam 

*  invite  tur.  Set  ipse  postmodum  in  subsequentibus  se  excusat,  dum 
*  snbdit  :  set  si  mentem  auctoris  recte  velimus  investigare  potius  in* 

■*  vitat  quam  propulsiti  potius  hortatur  quam  deortetur.  Instrait  e- 

*  nim  qualiter  quis  vitam  brevem  artis  proli  re  beneficio  valeatekm» 
**  gare.  Auctor  autem  super  hunc  versiculum  invehit  in  metboyooa 
■*  empirico»  dicens.  Quos  methoyci  et  empirici  universalia  alien* 
■J  dentea  particularia  negligentes  totam  artem  sub  brevibus  capitulis 

iprehendendo  dicebatis  (sic)  vitam  esse  longam  ,  Ego  ergo  di- 
vita  est  brevis  ,  variis  accidenti  bus  finibilis ,  cum  autem  bu- 
oi corpus  triplici  suhjaceat  incora  modo,  scilicetflunxui  altera- 
m  tieni  et  corruptioui,  ne  ipsis  accidentibus  subruatur  .  expetit  ar- 
m  lem  longam  ed  di  scere  qua  defeodatur.  Ari  est  longa,  id  est  variis 
■!  tegults  et  preceptis  diffusa,  ad  hoc  enim  ut  quis  hujus  artis  perfe- 
J  ctam  babeat  notitiam  duobus  indiget ,  ut  potè  iostru mentis  per- 
fecta,  scilicet  rerum  agendarum  contemplatkNie  et  experimento» 
-»  ssd  quia  omnium  rerum  experimenta  cojgnovit  et  ex  eia  rationem 


SIR  ■       . 

potuit  tubare,  Bulbi  merito:  igllui  Terapi»  scalea, 

tempus  hoc  proprie  lil  spatium  in     i et  rum  va rifilimi, 

bic  tamen  temptn  accipilur  prò  aere  «e  ai  ua-eretur,  aer  etite* 
tua.  Omne  enìro  acutu  stile  et  orooe  subtìle  variabile  et  al 

quamlibet  actionem  suscipi  in  habile  ,  et  ideo  tmpin  aculna, 
ideal  aer  est  variabili*.  Expern  tentino  fallai  ,  hic  specialiter  sv 
«ehit  In  methoycos  et  empirie  acai  dicati  Ovos  tnelhojci  elea- 
pirici  uui  versali»  atteudentea,  pari icula ria  ncgl ironie*,  tatumarlea 
sub  brevibus  capi  tuli»  comprehendéudo  dicebatis  omnia  eiperi- 
rirnenla  ose  veracia,  ego  e  contrario  dico:  experimenlum  fall». 
sed  non  viJeutur  verba  »e  patì ,  cum  eXpe  ri  mentimi  sii  id  quid 
rata  rat  ione  a  prudentibus  est  adiuvenlum.  Ideo  noUixlun  a\ 
quod  auctor  non  dicit  falsuro  sed  (atlax;  fahum  enim  est  uihmì  pe- 
nitus  fallii,  fallai  vero  quod  habile  est  ad  lallendum  ,  non  nenia 
sui  sed  merito  eiperientis  Judirium  difficile,  id  est  iudirium  dici 
est  difficile  his  qui  indiscrete  utuotar  experi  mentis,  »el  judùwa 
difficile,  id  est  iudicare  de  futura  morte  vel  vita  est  difficile,  id 
quem  effeclum  consequantur  experimenta  serre  est  difficile,  td 
dicatur  quod  auctor  ponit  quatuor  vilam  brevetti  ,  arlem  le»- 
gam  ,  lem  pus  acutum  ,  experi  mentum  fallax  ,  quorum  duo  u- 
leeedentia  ,  duo  probant  subsequenlia  tte  si  dicatur  :  Viti  ot 
brevi*  et  vere  quia  tempus  ,  id  est  aer  eli  variabìlis  et  contiseli 
Inmutet  contenlum  ul  ad  prìmam  eresiai  ,  ars  est  lo  riga  et  ie« 
quia  «peri  monlum  fallai.  Si  enim  omnia  experi  in  L-nta  cMcnt  Is- 
raele tota  art  sub  brevibus  capitulis  compre hvnderv tur  et  aera» 
judiefum  difficile  ,  idest  iudicare  de  futura  morte  tei  vili  ut  rat 
raethojri  et  empirici  faciebalia  tum  propter  titae  brevìtaU)[*,l 
tum  propter  aerìs  varietale  et  artis  proliiiluletii,  tuin  elisia  pM- 
pter  experi  meo  toni  m  falsitalem  est  difficile  Opurtct  antera  etfc 
Me  t  boy  co  rum  et  empiricorum  confutando  senteulia  ,  auctor  me- 
diconi logicum  adhancartem  invitai  per  cotitiMi>i)l.tiioi»eit>  nuitcr- 
salium  et  psrticulariucn;  Ipsi  medico  primum  medici  oMeatlcafe 
ófScium  contrario,  quia  methojci  et  empirici  uni  vursaha  allea- 
dentei,  pa  rt  icula  ria  negligentes,  in  suis  fallabnnlur  experiewuui 
Igitur  ut  medicus  locigus  non  fallatur.  Onorici  min  sulum  te  ip- 
suoi  prebere  facientem  que  oportet  eie.  Medicu»  vero  detet  pre- 
bere  se  ipsum  facientem  que  oportet  ut  non  omnia  omnibus, M* 
omnia  quibusdam,  sed  diversi!  diverso  exhibeat  m1:.iic.m>eiiU«- 
cundum  diversilatem  curandan  ra  egritudini  m  Cuu^ain  ciiimel 
modus  sue  curatiouis  insili  lia  ygnorals  et  moda*  ruftitianà 

iognorabilur.  Si  enim  mi  xis  Husam  ygeorat  quomodw  curai. 
et  si  forte  aliquis  ab  eo  curatus  e*aserit,  non  erit  sui  inuneru  kì 
fortune.  Dehet  etiam  medicus  ygrotanttum  membrorum  iwiurc 
iaqoirere.  Conliagit  eaim  natura  duo  diversa  membra  in  n*un 
calìdo  morbo  laborare,  quorum  unum  erit  calidum  ,  aliud  fiit> 
dum  utrìque  contro  discrasiaoi  illios  retori»,  insisiendum  est  cuoi 
(rigidis.  Cuf  ergo  membro  plura  erìbeaUir  frigida  membro  di- 
stemperato  in.  calore  ,  vide  tur    uod  membro  calido  propler  pn- 


$17 
tauro  caliditatem  et  calorem  ipsum  accidentalem.Hed  hoc  non  aapit 
ritto  phisicalis  quìa  plura  membra  sunt  apponenda  membro  frigi- 
lo  distemperato  in  calore  ,  quam  membro  calido  tum  ut  caloria 
liscrasia  ab  eo  removeatur,  tum  etìam  ut  ad  primum  naturam  fri- 
giditatis  reduca  tur.  Morbo  autem  calido  pandora  quia  vìdelicet 
lofficiant  ab  eo  caloris  discrasiara  removere  noti  lambii  effectum  pri- 
IM  nature  alterare.  Et  non  sol u m  se  ipsum  oportel  medicum  pre- 
mere facientem  que  oportet  sed  egrntantem  ut  egrotaus  scilicet  a 
POdico  propinata  avide  suscipiat  mediciquepreceptisobedieusexi* 
Btat.  Sunt  enim  nonulli  qui  a  primevo  ju ventutH  fi  »re  viiam  duie- 
Incolli mem,  hi  po*traodum  egritudini*  imminente  periculo,  oo- 
usus  mi  rati  tur  addhcere  ,  novisque  medicorum  precepli*  oe- 
adunt  obedire  Medicus  ergo*uis  blandi*  moniti  et  falladbus  prò- 
Mritaioiiibu*  animum  mulceat  egrotantis  ,  ut  egrotaus  confi  iat  in 
ma  tanquam  in  aurtore  sue  saluti*,  sicque  Gt  ut  -groti  couUdentia 
Medicine  juvet  effectum  et  finis  medicine  existat  laudabili*.  Et  non 
■Olam  se  ipsum  et  egrotanlem  debel  pretore  medicus  facientem 
QM  oportet  sed  predente*  Sinl  enim  tale*  presente*  «  in  quorum 
presenti*  eger  plurimum  condelertetur  ut  ex  condelectat ione  na- 
tura corporis  moltiplicati*  spiritibu* ,  reparatis  huuioribu*  et  de- 
parttis  moderate  resumat  vires.quia  auima  corpori  in  sua  passio* 
Mcompatilur,  similiter  corpus  nnimnm  confortata  natura  anime 
ptrspeciem  reparantes  liumores  et  depurante*  et  virtutes  ad  sua* 
ptragtmdas  actiones  excitante*  regenerata  corporis  virtù*,  scilicet 
virius  naturali*  fortius  suo  hosti  resistit.  Sunt  enim  tale*  presen- 
Ica  qui  medici  precepta  diligeuler  observent  qui  discoliopertum  co* 
hoperiant  et  congruo  tempore,  congrua  qualitate  alimenta  submt* 
pittrent.  Si  enim  incompetente*  facinnt  exibila  (adoranti*  medici 
fructus  deperdilur  et  cadit  in  ygnoraoniam  et  facile  non  caducam. 
Et  non  solum  se  ipsum  et  egrotantes  et  presente*  debet  pretore 
Mdicus  facientem  que  oportet, sed  ea  qu<*  extrin*ecus  idest  partii 
Miaria.  Secundum  enim  diversitatem  egritudinum  diversiScand* 
WQt  particularia.  Aliquis  enim  est  lilargicti*  ipso  locandu*  est  in 
loco  claro  picturis  pieno  diversi  vullus  hominum  debeant  adeste 
Bufante*  cimbalo  et  sistro  Aliquis  est  freneticus  ipse  locandqs  est 
Iftlocoobsniropicturis  ?acuo,  diversi*  *ultu*  hominum  non  debent 
•desse,  pò  test  et  aliter  legi  littera  ista.  Oportet  autem  non  solum 
li  ipsum  prebere  facientem  que  oportet  sed  egro,  id  est  naturala 
fai  bumaui  corporis  constitulione  existentta  et  egrotantis  humores 
aetlicet  corruptos  depurando  et  evacuando  ,  spiritus  reparaodo  et 
sembra  confortando,  et  presente*  id  est  min  naturalia,  quibutfo' 
praentiarum  corpus  humanum  ex  necessitate  alteratur  ut  corra- 
ptfooi  acilicet  obediunt  et  ea  qua  extriasecus  id  est  cantra  natii  - 


Io  perturbatiouibus  etc.  Metboycorum  et  empir ioorum  confutata 
mtentia  medico  logico  proprio  medici  ostento  officio  Ypoerates  ad 
team  redit  intentionem  ,  hic  autem  primum  voluil  Galenus  exor- 
*ifj  particulam  noo  quod  cam  fac0rat,ted  quia  fecit  eam  esse  pri- 


maro;  boe  nnlem  opus  ab  T potrete        I  dura  fumi,  itf 

quia  sui  prolixitete  lectorii  iu  animo  p  erai  itidium  genera» 
dtalinclum  full  a  Galeno  in  teptem  |ioituum-  Kidtia  Iriura  tirtt- 
tum  et  quatuor  humorum  ut  a  principio  unìuscusque  parlicule  le- 
ctorii animus  recrearelur  ,  recto  hanc  particulam  virtuli  .ìwribi- 
mus  naturali  eo  quod  signa  hic  potila  lumini  tur  secui ninni  ligorrn 
tei  vitìum  virtutis  naturai».  Inchoat  amerai  e  purgai  ione  veokk, 
que  est  effcclus  vile  naturali!,  lntentio  aulem  jpocralis  quam  hiW 
in  liac  parlicula  assignalaest  in  precedentibus;  dici  lue  ergo  iti  per- 
turbationibus  ponitcausampro  nuumperturbationem  firopurp- 
tione.Omnem  enim  pnrgalioi  precedi  t  purgatiti  quod  ipse  protri 
in  subsequenlibusd  ictus.  Cum  volueris  est  remenlum  magia  ducere, 
mone  corpus  ad  sompnos  vero  et  immobili  lo  le»:  declami  aulem  i* 
vigatioquum  raotio  corpus  turbai.  Videmluni  est  ergo  quid  iitpiit> 
gatioet  quot  sint  speeies  purgationis:  purgai  io  vero  est  supi'tDuii 
corpore  educlio.  Purgai  io  tero  alia  est  spontanea  et  alta  ertitìcaii»; 
spontanea  purgalìo  est  qui  (ti  per  ae.  artificiali*  que  Ql  ex  dato  a- 
tartico.  Purgatio  vero  spontanea  alia  est  naturali*  et  alia  siali» 
malica;  naturalis  que  Bivi  nature,  quando  sci  licei  natura  super- 
ti  uà  t  et  bene  digesta  a  corpore  evacuai  et  per  conveniente*  rei»- 
nei  ita  quiiiem  ex  ejus  eductione  eger  levior  et  suavior  efficiriur, 
fauno  insalutem  rcslilualur.  Sinlhomalhica  purga  tio  est  que  Otri 
par»i  accidenti*.  Alia  igitur  fil  ex  medicine  quanti  tate,  alia  «  #• 
juadem  quolitate  ,  alia  ex  quaulitale  limul  et  qualitale  ,  *lù« 
membrorum  incontinentiu  Ex  medicine  quantilate  ut  cnlìogHB 
lienlia  (>w)  que  provenit  ex  abundanlia  (legmatici  humorLv  leniti). 
tia  villo»  stomachi  et  inlestinorum:  exejusdem  quantilate  ut  «a- 
tingit  In  dilsinteria,  veleliam  in  colerica  passione  in  quoooiititi- 
testina  tubilo  educuntur  propler  furiosilntem  colerici  liumorisei- 
corìaiitis  et  intercidenti*  ;  ex  quàntitatc  sìmul  et  qualitale  ut  co* 
tingit  in  (1)  ex  precedenti»  dissìnleria    Ex  tnemlinwaj 

ÌDcontinentia  ut  arcidit  in  mor tifica t ione  ;  virlitles  enim  in  ne* 
kris  debilitale  et  extincte  retinenda,  nequeunt  re t inere  el  licei  ria- 
thomatica  purgatane  per  «e  nocive  medicine  educatiir,  eductio  u- 
men  alla  non  conferì  sed  polius obeit, aulem  est  id  edureredeatt- 
teria  quod  subtile  erat  et  Quidam  etretiduam  pai  lem  ii.;i*belre- 
laxare  el  obedienlem  ad  digestione™  reddere  quod  renmuit:l  «li- 
dius  et  compactius  redililur  et  sic  egritudo  prolixior  cAìc-iiur.  na- 
tie natura  debililatur  aul  sui  Cu  riosila  te  membra  per  que  InntH 
dissipat,  dissipando  inducit  pernieiem;  «ut  quantilate  sua  repietà) 
continuitatem  solvit,  solvendo  <  iosa  est  majorìs  nocumenti.  Arti- 
ficiali! purgstio  flt  quinque  modis ,  sul  adi  ve  dissol  venie  ut  ■» 
monea  aul  viscositate  coherente  ut  mlroballi,  aul  li  umorosi  tale  lu- 
bricante ut  cassia  fistula,  aul  ■  ilaotia  aggravante  ul  coda™,  tot 
qualitale  conprimente  ut  n  a.  Dlclt  ergo  in  periurbalionibar 
tentris  idest  iti  purgatiooiu       «r  f  nferiorem  regionem  faclù  tt 


(0  Sonia  vuoto  nel  codisi. 


>-*-..*.,  bHa       1LQIV1KUI    IVbtM^ 


MS 

1  atterri ,  boaiUto 
ib  toeriem  bonita- 
»  opporiUonMB  fa- 
uni in  «ode»  ma- 
oo  naturali»»  qui 
mi  ad  nadii»  adde- 
uere,  adpeiatad- 
oaitum  hoium  i|i- 
■  ec  ri  dfcatur  pro- 


irput  Kdpiat  pria* 
riis  curantur  ne  ali- 
1  contrarialo  diapo- 
i  eque  compresetene» 
.  ii  summurn  ideal  el- 
|  (alien*  cum  wauM 
nilionetn  qualb  51- 
s  Mulinerò.  Simili- 
illo  ad  ullhnum  da- 
jm  et  iteram  resu- 
rte  diete  etc.  duplt- 
p  lunmo,  auctor  hi 


idvo  primo  de  dieta  eora- 
■ire  aecundum  quan- 


H4  licei  proprie  dfcatur  a  die  U- 
Ea  acciuilur  prò  competenti  e- 
mt  "-durali  ma  aecundum  ilkid: 
1.  Ui«u  est  certa  regula  rivendi  ad 
I  •■.rp.,n«  scomodala  in  atricta  aigaia- 
it.r.  bici»  ni  competei»  exhibilio  ct- 
,  qualitalem ,  ordine» ,  tempo* 
.T|jii  ditta  alia  est  Mbtilia  et  alia  erot- 
■  al  potui  tmliuerenter  eiibitio.  Subtl- 
|  tennis  et  alla  tenuisaima.  Tenute  dle- 
i »ersui;.  ■  indura  roeliora  et  a* 
«La  iiiienuatK  ut  si  de  caroibm  dentar 
whuaIÌs  porci,  de  tolalilibue  baiano*  perdi- 
milus  ««prati Ica  degente*  io  aqnb  Bahia  dr* 
ii.f;  >ituamosos.  minus  pingue* et  magia no- 
roglric*,  fi-ni.i  ■  et  hi*  simili*;  da  legaari- 
■•"Ite  et  itera  cicenim  oigrorum.  Magia  tenuta 
quam  hoc  attenuala  uluu-ofàei.Ucaaijgde- 
iisima,  quo  multo  magia  quam  becaaaumator 
n  acqua. Et  lam  teouiaquam  magia  teaaiefm) 
ni  certa,a1ia  incerta  .certa  qse  certo  anodo  et 
«licitar  et  indirli  ab  egro  obxnatur.  locar- 


630 

onde  propter  coosumptionem  i  et 
ite  deaerlberelur  iuhertie  med  ,- 1 
rrìfUitatii  mettila  corpo™  et  »  .    lorw  ri«re 

tur  et  conslringuntur,  unde  mi  lido*  «itcepta  humoi 
dissoluto*  evacuare  noo  poleit ,  et  aie  «squittir  tuffocatìo.  Sei  « 
necessita*  urgeat  in  bis  teoiporibn»  Beri  piirgationem.qui*  nee» 
■ititi  salisfaciendum  e»l  el  dani  meat'iliquid  tempori  prohibmli, 
In  estate  debemns  artiBciaHter  aererà  iofrigidiire  el  in  hveiM* 
Macere.  In  temperati*  ve  :i  orioni,  non  est  «erendum  de  pet- 
dftione  spirituum  et  evac  humorum  nec  de  catara  deferti 

Dee  de  méatuum  conalricuone  Knpetena  poteal  Aeri  artificiali» 
purgatio;  contemplandum  e-l  lgitur  tempi»  e  grillili  ini».  Soni  M- 
tem  tempora  egritudinum  qua  or,  scilicet  principiti™  ,  sugne*' 
turo,  status  et  declinatio.  In  incipfo  egritudini»  non  est  tacici»» 
purgatio,  ni*!  lumina  nea  irgeat  propter  indigettioncni  me- 

dicine. Omni»  enimegritudoiere  ab  indigestione  tuchoal.etelien 
quia  io  principio  aut  materia  ett  furiosa  aut  viscosa  et  ronpacii 
lgitur  si  est  Furiosa  et  no*  daremus  medici  narri,  maluw  ewet.iniii 
furiosa  maleri.i,  membra  per  qua  tramit  dissinderet  et  eieotiirrt 
et  sic  mora.  Si  caduca  membra  perquetransiret  oppilaret  tnwf- 
mento  raro  occurrit  digestio,  raro  igilur  est  facienda  purgai»,  h 
■tatù  non  quia  natura  omnibus  sui  Tirino*  reuielalur  ad*er*o*  mot. 
bum,  et  morbus  adrersus  naturi  ni  ne  opu>  nature  inapediaiur,  vi- 
tanda est  artiBcialis  purgatio.  81  enim  lune  daretur  medicina. ut 
opor'erel  naturarne** atlenlamaddigeretidam  morii  mole  ùayst 
ad consequriidum  eflectum  medecfne,  aatndutrumque;  <i  addte> 
reudam  morbi  materlam  medicine  importune  iniecla  suoi  non  e»- 
aequeretiir  effectus,  si  ad  eoiiseqiiendoa  effeclu*  medicine.  m»ie"* 
digeilio  deperderetur;  Ri  ad  utrumque  debtlior  orctirr*ret  et  ni 
pericliratio  In  declina  Uone  rero  facìenda  in  equali  rrisi  beota*- 
test  fieri  purgatio  ad  eductionem  reliquorum  n»rì«nrnm  barn- 
inm.  Sed  si  r»cta  fuerit  equelli  crt*t« ,  prohibeuda  est  artiflcìasi 
purgatio  Contemplandum  est  ettaro,  tempii*  diei  et  noeti*,  Saat 
auleni  vigmii  quatuor  bore  diei  et  noeti)  ,  et  humores  naturato 
quatuor;  quibuslibet  huraor  sex  «ibi  Tendimi  horas  domini!  toc* 
pore.  A  tertia  bora  diei  usque  ad  nonam  jp«lu«,  -ole  elidente 
hoc  superiori  emi*pherio,aer  d  poni  tur  in  summa  mi  id  Hate  et 
caliditatem  dfcsolveiitem  reseti  intumenlem  in  sicciUt>\  ti»n<- 
tur  illius  hnmoris  dominiiim  comurgit  In  corpure.  quia  stani 
sflicitur  qualilatibus  ,  scilicet  calore  laborantes,  ergo  de  colera  « 
bis  horis  potius  affliguntur,  et  medicine  purgante»  colermi  in  nò 
boria  potius  sunt  dande.  A  nona  bora  dlel  usque  ad  tertiam  noeti*, 
■ole  descendente  ab  hoc  superiori  emispberio  ad  inferius ,  aer  di' 
aponìtnr  in  friglditatem  ,  et  quia  non  est  tanta  frigidità*  ut  ad- 
densando taleat  humiditatem  inducere,  remanet  dominìum  frigi- 
dilati*  cum  siccitate  in  aere.  Tunc  lgitur  illius  humoris dominino 
comurgit  in  corpore  quod  simllibua  afllcitur  qualitatibu*  scilicet 
melancholie.  Laborantes  ergo  de  meJaocholfa  in  bis  horis  poti» 


arala 
«tra 

ulta 


521 
iguntur  et  medicine  purgante*  melancholiam  io  bis  horis  po- 
to sunt  exhibeode.  A  tertia  bora  noctis  usquead  oonani  ipsius,  so- 
le omnino  existente  io  inferiori  emispherio  aer  disponitur  in  som* 
M  frigid  itale  et  per  frigidità  tem  condensante™  in  bumiditatem. 
hoc  igitur  illias  hnmoris  doroinium  consurgit  in  corpore  qui  si- 
militer  afficitur  qualitatibus  scilicet  flegmatis.  Laborantes  ergo  de 
legniate  in  bis  hosis  potiut  affliguntur  et  medicine  purgante»  de* 
jmo  io  bis  horis  potius  sunt  ex i bende  A  nona  hora  noctis  osque 
là  tertia m  diei,  sole  ascendente  ab  inferiori  emispherio  ad  nostrum 
rios  emispherium,aer  disponitur  in  caliditate  et  quia  non  est 
i  caliditas  ut  dissolvendo  res  et  consuro endo  valeat  humidita- 
inducere  rem  an  manet  (  *ic)  ergo  dominium  caliditatis  cum 
bemiditate  in  aere.  Tunc  igitur  illius  humoris  dominium  consur- 
jft  lo  corpore  quod  simtlibus  afficitur  qualitatibus  scilicet  sangui* 
ih.  Laborantes  ergo  de  sanguine  in  his  horis  potius  affiigunturet 
medicine  mundificautes  sanguinerò  in  his  dorls  potius  sunt  exi- 
beiìde  (I)  Et  non  solum  tempii*  est  contemplandum  in  artificiali 
porgatione  competenti  facienda  immo  et  contemplari  debemus  re* 
|Ìones,  scilicet  regionem  in  qua  degimos,  vel  varias  regiones  hu- 
■esi  corporis  Regionem  {sic)  in  qua  degimus  contemplanda  est  in 
Htiflciali  piirgatione  corapctetidi  facienda*  quum  in  distemperate 
regione  prohibetor  usus  artificiali*  purgationis  rat  one  predicta  • 
li  temperata  vero  non,  nec  lam  violenter.  Est  etiam  contemplali* 
li  duplex  regio  humani  corporis  superior  scilicet  regio  existeot 
Ih  ere  stomachi  et  a  diafragmate  superius;  altera  vero  exhteris 
l  fendo  stomachi  inferius  Materia  igitur  in  superiori  regio- 
ie locata  per  os  pariter  est  evacuanda.  In  inferiori  regione  bea- 
ti per  inferiosem  regionem  est  educenda.Suntautem  qoatuor  re* 
gfcmea  humani  corporis  principale*  et  altera  secondaria  velimos 
Itteadere  hoc  merito  erit  facienduro.  Si  enim  in  prima  regione 
teflicet  cerebri  et  in  parti  bus  animati*  contineatur  materia  per 
etrie  cerebri  expiracula  erit  educanda  aut  per  os  et  nares  v  aut 
per  oculos  et  aures  ;  si  in  spiri tualibus  tussibus  et  sputi*  ;  si  tal 
Stomaco  vel  intestini*  9  vel  et  in  primis  venis  mesaraycis  per  se* 
BOaaum.  Cum  autern  in  venis  capillaribtis  vel  in  renibu*  vel  tal 
SlHs  mealibus  venlralibus  exhibitione  diureticorum.  Si  secun- 
iom  cutim  caraxationibus ,  sudoribus  et  aliis  respirationibos.  Si* 
nriliter  et  conlemplande  sunt  etates  pueri  9  nanque  non  indigent 
artificiali  purgatione  ,  cum  etiam  in  eis  humiditas  fluxilb  est  et 
plorimum  habilis  ad  evacuandtim  ,  unde  facile  in  eis  fleret  immo* 
denta  ìnanilio.  Set  si  necessitas  urgeat  debemus  eis  exibere  leve 

(l)  Qmetia  dottrina  i  citata  da  Gentile  da  Fulìgno  eoeV  Mavins  liect  del 
br  Ma  unii  io  bora  motti*  humorum:  non  datin  bora  paroiismi:  -■•  ent  ber* 
matnt  cootra  naturato:  sed  in  bora  notai  naturali*  faciaado  de  dia  qeatteac 
Perita:  io  auarum  qualibet  qnarta  parto  noTelor  ■*«•  banani».  frwùL  li. 
Quaestio  XL.  pag.  4*.  (Oper.  diala).  Ed  altrove:  afaorat  in  eonuaselo  te* 
Sanii  affarismi  prime  particola  precipit  bora  motui  honorum  darì  evaceab% 
ras.  Ibidem  pay.  bi  retro. 


nedkam«i  scilicet  ili  *  |  baro 

la  adolescenti  bua  non  ;  ti  il  mUndarai 

menlatione  et  predicton  r  itraiione.  sene»  vero  et 
tate  etatis  habentes  del  i  ,  cauta  naturali  ra Itone  predìdi, 
pargationem  filare  d  n;  i  jieseentas  antera  el  juvenet  utri- 
qae  predietsrum  disposino)  eatet  facile  tuleraul  iiipeiua  «w- 

gationis.  Egritud<iie!i  td  l  udinum  material.  Si  euin  aule- 

ria  fuerit  sanguinea  i       emaaoga,  si  colerica  coUgofi.ti 

flegnalica  flegmagoga;  gì  olica  melagoga . 

Exercitantibw «le.  Ti  aui  lauetordedielaet  variatane  aia 
tecuodum  quantitaln.  leeunduin  qunlitates,  secundum  tenaci*  «t 
tecundum  numerum.  In  it  lactare  de  hatiludme  quitta  *■ 
cundum  di  vanitale*  uainum,  diversibcatur  moJui  dirtudi. 

Habiludo  vero  corpoi  alia  squali*  et  alia  iuequali*  ;  eqnlh 
qua  media  iuter  e  t  t  maciem.  lnequaln  diiidtlur  ii 
eraMieiemei  em.  l  .tei  io  hoc  loco  dici  tur  bona  repleùa, 
•trepletioa  bona  a  ila,-bonaetbonis  liumaribui,  farti 

tmoanim  vero  i  Un  i:  i  st  vere  bena  orimi  om  scilicet  òr 
onraatantian  ocriute     o  nervati*,  que  nulla  tenui  «I  sol* 

venda;  alia  vero  •  s  bona,  qua  scili  ce  t  et  temperata  boa»- 

libai  habet  Seri,  uve     i  »,  et  ipsa  dicilur  bona,  lieplefc» 

fgitur  alia  dicitur  «se  in  m  io  alia  ad  summum  ;  in  suonilo  <s 
qua  viddkel  nil  poi  II  o  tale  manente  et  hec  non  evt  «I- 
veoda.  Illa  vero  que  i  i  ddmiib  aohenJa  est  cum  rorpassai 
poaiit  ae  cohibere  ab  i  ren  non  naluraliurn  et  preci c«e  cito- 
rum  et  potuuoa  sai  iis  additui  inguini,  humor  humori,  vasti» 
anni  capacia  tantoru  abrunpuotur  et  sic  homo  »1V 

catnr.  Ad  hec  igi  a         a»  vitanda  iluplirern  innuit  anelar 

modom  solutionis,  uni  r  atea  compri  montato  et  allenai 
per  medieinam  ii  Di    i  compriroens  est  illa  que  inno* 

hujita  operis  fai  appe  ur.  a  Mtìnentia  scilicet  ciboruin  el  p> 
tuum.  corpus  etto  li  ì  etibilio  et  quia  contraria  contrari*  •> 
raotur  docitt  no*  a     or  din  ec  sumere  corti primuuU'Oi.  uqwt 

medieinam  aumera      inii  attendere  ,  quia  sic  per  «umana 

replelionem  subTocatus  is  m  i  ur,  ita  per  summaro  in.niilioaea 
deperditio  flt  spirituum  et  tuoni m  quibut  metiiantibot  ani» 
torpori  est  irretila,  undo  i  vineulU,  viucla  solmi.lur.  JMe- 
reotur  ergo  fai  duo  ut  tanti  mnaiUlem  aufei ens  oon  in»niw- 
nero  afferant  sed  quasi  ad  v  ntia  deducali  t  ;  sed  non  lidentur 

verba  senati  ut  in  eiercitantin  Dal  replelio.  Cum  per  etercitioa 
calor  in  tenda  tur,  buuores  d  ivuntur  Sed  ipse  dicit  de  eierti* 
tantibua  mediocri  scilicet  eterei  >  ulentibui  in  quìbus  proptar  a* 
dlocrilatem  motus  calor  oalu  is  cum  moderaulìa  conforlalur , 
quia  congnia  flt  bumorEi  geoeraiio,  competei»  spirituum  repin- 
tio,  decani  et  opportuna  laembroram  restauratio  ;  dicit  ergo  hi- 
Ubldlotf  ad  summum  bonam  Beri  In  etereitautìbut  mediocri 

(i)  Svaria  legnato  eoa  nuli  lai  «dice.  ^^"^^ 


icet  exercitio  uteotiboi  cura  caute  possint  afferri  «  boniUle 
tento.  Si  fuerit  in  allerius  fallaces ,  idest  sub  speeiem  borita- 
noo  fallente*  9  quia  non  possunt  tollerare  oppositionera  fa* 
D  per  oon  naturato  et  igitur  quia  non  possunt  in  eodero  ma- 
e  neqtie  quiescere  ab  usu  scilicet  rerum  non  naturalium  qui 
0  ooo  quie5cere  ut  addant  nequaquam  possunt  ad  roelius  adda- 
>  neiius  sii  iis  in  tres  positum  igitur  relinquere  9  ad  pejus  sci- 
ti quod  addat ,  ad  malum  scilicet  in  tres  positura  horum  igi* 
causa  ,  idest  gratia  horum  incommodorum  ac  ai  dicatur  pro- 
r  bec  incomrooda  emergenza  confort  id  est  necesae  est  solferò 
ara  habitudinem  et  tarde  ut  nuoc  rursus  corpus  accipiat  prio- 
iym  nutrimenti ,  et  quia  contraria  cootrariis  curantur  ne  ali- 
iputaret  quod  prepter  duplicera  modum  ad  contrariam  dispo- 
onera  corpus  esset  ducendura  ,  ideo  dicit  neque  compressiooes 
itdietas  comprimente*  debemus  ducere  ad  sumraum  idest  ef- 
lonv  fallai  enim  idest  modus  iste  est ,  nos  fallens  cubi  sumrae 
aouetsed  ad  hoc  ducere  idest  ad  la  lem  dispositionero  qualis  na* 
a  fuerit,  idest  virtus  sustinentis  vel  potenlis  sustinere.  Siraili- 
tero  et  evacuatiooes  idest  artificialis  purgai  io  ad  ultimum  do* 
Ica  et  falla  (ite)  et  hoc  probat  per  cootrarium  et  iterura  resa* 
aoas  in  ultimo  disiente  falla.  Tenues  et  certe  diete  etc.  dupli- 
a  modum  solutioois  repletionis  eiistentis  in  summo,  auctor  in 
oedeotibus  nos  docuit  attendere;  unum  per  dietam  comprimeo- 
i;aUerum  per  medici nam  inanientem,  ideo  primo  de  dieta  oom- 
raente  supponi t  docens  nos  ipsam  considerare  secundum  quao- 
item,  secundum  quali  tate  m,  secundum  ordinerò,  secundum  ou* 
rum  et  secundum  tempus.  Dieta  licei  proprie  dicator  a  die  ta- 
n  io  larga  et  strida  signiflcatione  accipitur  prò  competenti  e* 
bitiooe  sex  geoerum  rerum  non  naturalium  secundum  ilkad  : 
me»,  et  bis  ita  dieta  utenti  bus.  Dieta  est  certa  regula  ?  iweodi  al 
tra  et  hutilitatem  humani  corporis  accomodata  in  stricto  sigiai* 
tliooe  accepta  sic  describitur.  Dieta  est  competei»  exhibitio  ci- 
Bt  potus  secundum  quaolitatem,  qualitatom,  ordine» ,  teopua 
Dtimerum  attributo  Talis  ergo  dieta  alia  est  subtilis  et  alia  croi* 
Crosta  est  cujuslibet  cibi  et  potus  indifferenter  eiibitio.  Subii* 
alia  est  tenuis,  alia  roagis  leuuis  et  alia  tenubsiroa.  Teoubdie- 
eat  illa  que  ex  comuni  et  universaliori  secundum  meliora  et  o-* 
ora  a  medico  specificata  attenuato r  ut  si  de  caroiboa  dentar 
Ma  aonuelis  ogni,  annualis  porci,  de  volatilibus  fasianos  perdi* 
et  bis  similia,  de  piscibus  aspratilea  degente*  in  aquis  sabb  dr- 
acopulos  mediocros  (sic)  squamoso*,  minai*  pingues  et  magia  mar 
sa;  de  oleribue,  borragines,  feoiculos  et  bis  similia;  de  legoroi- 
<ts  far  ordei,far  spelte  et  item  e  ice  rum  nigrorum.  Magia  tenuis 
la  est  illa  que  roagis  quam  bec  attenuata  uttarordeMacaaaygda- 
am  et  similia.  TenuUsima,  que  multo  magbquam  bec  asaumatar 
mica  panis  ter  Iota  io  acqua. Et  tara  teoubquam  magia  teooistm) 
ani  teouissima.  Alia  est  certa,ali*  incerta^erta  que  certo  aaodo  et 
rU  meta  a  medico  iodkitur  et  indicta  ab  egro  obsenatur.  lucer- 


qiie  solida   SciliM  ri 
uod  action  <-m   qualitatiim  Uriti 
aintittilot    Quartana  dicitur  tra- 


tti 

ta  que  nec  certo  modo,  nee  certa  mela  a 

«ta  ab  egro  non  ob*firv«tur|.  dicit  ergo:  1 
est  tenuitsime  in  pantonlbui  semprr 

licei  sue  materie  Melhica  et  quartana  utrnque  isiarom  dicitnnliu- 
tuma  ,  aliter  (amen  et  atiler  E  ■%  dicitur  diuturna  ex  proprie- 
tate  lue  aubtlantie.  lnTerìtiir  membri 

natura  rolidartim  rerum  hoc  i 
■usetpiunl  etMisceptam  tandi 

torna  ex  proprietete  Mie  mate:  flt  enim  ex  luimore  melfwrnlio 
quia  frìgidi»  est  Pt  rìcci»  et  solide  atqiw  terrestri*  su bslanlie.  E 
thtee  igitur  inconveniem  est  tenutosi  ma  dieta  ttim  quia  facile  adii- 
reretar  et  consumeretur  et  ale  reparandorum  non  fieret  repr.- 
tio  ,  qusre  ron«umpta  naturali  h  morosità  le  ex  ipsa  proliia  *gri* 
todine  homo  succumberet,  Quartane  simili  ter  inconveniem  ci  te- 
tioinima  dieta,  quia  ex  prolixJtale  egritudini-,  natura  detrililityr 
et  humorum  non  flt  congrua  genera  tio,  nec  spiriiuurn  cornprtfm 
reparatio.  Ergo  si  tenuisiime  diete  fieret  exhitìtìo,  naturi  Mi- 
litata ex  longa  egritudine  ante  tempora,  status  succumbe>el  d  ii 
acuti»  egritudibus  quibus  non  convento nt  diffìcili*:. Est  eninumU 
egritudo  prolixa  que  ex  frigida  proven.lt  materia  ut  quartana  cwi- 
Italia,  colidiana  continua;  talis  igitur  acute  egritudini  inccmientrM 
est  exhibitio  tenuissfme  diete  lum  ex  acumino  egritudini!,  tuoi  r> 
ttam  ex  prolii itale  .natura  debilitala  succumberet  et  hoc  «rotai 
per  effectum  subdeus.  Ad  ultimimi  tenui  talis  ne  si  dicatur  vere  K- 
nues  et  certe  diete,  quibus  non  nonvenitint  difficile*  sunt,  qua  « 
anmma  insnitione  flt deperdilio  spiri  tuum  et  humorum.  quìtni 
mediantibus  anima  corpori  est  irretita  unde  soluti*  «inculi!  ttwli 
aolfnnturet  diete  que  adducontur  ad  ultimum  tinnitati*  difficili, 
quia  reparandarum  pereas  non  pi  test  Seri  reparalfo. 

In  tenui  bus  dietfs  peccant  egro  ante», Iti  est  ex  u«u  tcnuhimdia- 
tarum  peccatiim  ferunt  egrotanle*  primo  debilitali  ,  postremo  n 
debilitatione  humorum  etspirituum  •eqoilur  deferti)*  et  ideo  mi- 
gri ledentur  id  esteorum  lesio  magiseurnlioni  resistite!  bucare- 

hai  lobdein  enim  per  (tit)  quia  omne  mal q-iod  flt  ex  tanfi  <c  - 

licei  dieta  magfs  fit  magnum  id  est  difficile  ad  cu  ninnimi  si  utrua- 
que  possibile  sit  curari  quam  quod  ex  erossiori  dieta.  In  imkitiao) 
prov veniente  ex  tenui  dieta  deperdilio  fit  humorum  et  sniffatoti 
medicina  ergo  in  torpore  suscepta  suum  neqiiid  comequf  •-fleclua 
iiiiijiivetura  viriate  naturali, et  virtusnaturfllis  »ì«i  esciteturaipi- 
ritlbus.etjnvelurabhumoribus;i  is  ergodeGcieiitibus  wiusimU- 
ralla  deficit  quare  medicina  non  aajuta  a  rirtule  suum  nequid  cook 
qui  effectum.  In  malo  vero  provvedente  ex  solida  dieta  hnmoreet 
■piriti»  reparantur  et  servantur  per  quos  virtules  excilaitiur  rt 
juvantur.  Medicina  ergo  exhibita  a  firlute  naturali  adiutn  suum 
potestconsequi  aneetum  probat  etEam  auclor  quod  non  solumegro' 
taotibas  quibosdam,  ettaro  alffi  n»  usus  tenuissime  diete  est  dif- 
ficili» curo  ausa  naturai»  in  -  fortts  exìslens  non  invsniem  fi- 
lma et  potoi  sufficlentei  Id  quo*  agat ,  ennvertit  ■»  sed  naturatela 


SiS 

bamidilalem  et  eam  depasceodo  coosomit,  qaare  auUateons  poaeit 
aafficere  rem  e  di  uro.  Egri  vero  e  coatra  cum  auperfluorum  habeent 
abuodantiam  et  color  naturali»  in  eia  debilia  ait  Boa  poteat  wb* 
atantialero  humiditalem  consumerò ,  immo  polius  convertit  se  ad 
aaperfluos  humores  et  hoc  est  quod  dicit  propter  hoc  et  sanfs  cer- 
t*  et  constatate  diete  fallaccs  Aeri  valde  scilicet  cum  peccatura  dif- 
■ciltus  ferunt ,  idest  malum  quod  proventi  propter  inauitioneoi  , 
tuia  in  eis  non  Dal  ixialorum  liutnorum  generatio ,  quibus  careot 
aed  tamen  bonorum  probavit  auctor  usum  tenuissime  diete  incoo- 
teoieutem  esse  egris  et  sanis  generaliter  quod  hoc  ;  qui  inteodit 
concludere  et  probare  fallaciorem  esse  tenuero  dietam  ,  dieta  soli* 
di  dicens  propter  hoc  igitur  tenues  et  certe  diete  id  est  tenuità!* 
BM  flunt  fallaces,  idest  in  curatione  medicum  sunt  fallaces  solidio* 
ribui  id  est  crossis  Et  ne  aliquis  putaret  quod,  auctor  iutelligeret 
da  eitreme  crossis  ideo  subdit  parum  ac  ai  dicat  dietis  non  mul- 
tasi soliditatem  sed  paucam  habentibus. 

Ad  ultimas  vero  egritudine*  eie.  plurimum  vituperaverat  auctor 
sauro  tenuissime  diete  ac  ne  aliquis  audiens  tantam  vituperationem 
Ipeius,  nullatenua  circa  aliquaui  egritudinem  talde  tenuis  dieta  ea- 
B8t  iatistenduro  per  preseutem  amphorismum  intendit  removere 
diceos :  Contraria.  Tenues  et  certe  diete  in  diuturnis  semper  paa- 
afanibos  et  acuti»  egritudini  bus  quibus  non  con  veniunt  difficile»  ve- 
re proauut  ad  ultimas  egritudines  id  est  egritu<  in  acumino 
ultimata*,  ultime  curatiouea  id  est  diete  in  tenui  i  ultimate  sunt 
poteotes  ad  per  feci  ionem ,  id  est  ad  salu  ,  Api  auctor  die* 
,  cu  rat  ionem,  quia  per  eam  corpus     t      me  cu  cum  per 

congrua  fiat  humorum  generano,  ;  um  rapa* 

ratio,  deceus  et  opportuna  roembron      n    su     io. 

Ad  hoc  autem  quid  egritudo  sii  io  ;    in  Ti 

ipaum  oportet  convenire  rem  agentem,  re  »t 

ria  dtspositionem,  Bes  agens  dicitur  nociva  i    tei 
flsdtur  corpus  humanum.  Rea  agens  ideat  nociva  t 

ter  coosideralur  in  quautitate,  qualitate  et  si      in  li- 

tate  quia  alia  est  multa,  alia  pauca.  in  qualitate  qi  <  U 

la,  alia  frigida,  alia  sicca,  alia  humida.  In  dia       i      i 

lubtilif  et  alia  crossa  Si  igitur  nociva  materia  fuei  ita,  « 

gida.  ai  crossa,  hec  tria  operantur  ad  egritudii     rem      ) 

Multiludo  namque  calorem  conculcat  ;  fr     ai 
»o  tra  ria  ip*um  reprimit  Crossiciea  vero  ipsius  e     ns 
mtripit  actionem  :  e  contrario ,  si  nociva  i  luerit 

alida,  si  subtilis,  hec  tria  operantur  i  iiudims  i  , 

Miim  adest  nisi  multi  ludo  conculca  :  irigi< 

|ue  croiaities  resistens  9  et  quia  \v  inbus  |  r 

ilare,  oportet  ipsam  siroiliter  fave     idacu       .Cor 
naoum  triplici  ter  attenditur  aecun        a         ciò  (i) 

it  aecundum  etatera  Secundum  ce         ionem,  quia  i  cali* 

(i)Sfeaio  vaoto  aal  Codice, 


ttf 

de  eempleriooJt,  ant  frigide  ut  ricttMttarnide.  Secondato  tUm 
quia  ut  vt  in  alida  etite  aut  fn  frigida  .Secoodum  habitndineni  ansi 
rat  art  earuosum  aut  pingue  aut  extenmtam  .  aut  mecilentum.  SI 
ergo  corpus  fuerit  frigide eompleikmls  frigide  elatts  et  pingue.trti 
iriaoperantur  ad  egritudini*  rem  lsskmem;e  contrario  si  fuerit  alide 
coopteiioois,  calide  etatts  et  callde  habltadinis  ista  tris  operantar 
ad  acumen  ,  egritudo  erlt  nagh  acuta.  Et  quia  sola  tempori)  di- 
sposino potest  hiia  omnibus  eontra  dkere  per  suaro  rrigidilalwnd 
acumiois  remissione™  onerari  cnmeontinens  immulet  eonientsn 
et  ad  primam  eresiai  ;  et  ut  latitar  Galenus  plus  pot«t  alteriti 
solui  aer  qusm  omnia  alia  genera  remai  non  natutalium.  Oportel 
ergo  ipsum  Tarerò  ad  acumen  ,  icilicet  ut-ai t  ealidum.  Si  enitr  o- 
mnia  ista  septem  conveniant  in  callditate  egritudo  erit  in  acnmiw 
ultimata.  Ad  talem  jgitur  egritudlnem  tenuissima  dieta  est  n«a- 
saria ,  aut  coito  naturi  Bt  plarimum  debill  i  ex  summilate  acemi- 
minis  al  diete  solide  Aerei  eihibitio,  Ipsa  dieta  sua  solidità  te  a  ai- 
tura  ,  debilis  non  posset  digerì  et  sic  nocivo  materia  augmeDtir*- 
tur.ltemotoporteretnaturamesseittentani  ad  digerewdam  morbi 
materiam,  aut  ad  dirigenda  cibaria  aut  ad  utrumque.  Si  fuerit  at- 
tenti ad  digereodam  morbi  materiam  ,  cibaria  importune  inietti, 
non  digesta,  io  corruploa  transmuumtur  humores  Si  ed  digerenti 
cibaria  morbus  nooiiivenieosobataculum  coosequeretur  quoJwwn 
est  si  ad  utrumque  debilis  reperietur.  Ad  bec  igi  lur  incomoda  vi- 
Uodi  oecessarium  est  uti  tenuissima  diete  que  sua  aubliliutte  li* 
elle  posait  digerì  et  naturato  debiletn  non  Istigare  et  «  conclude- 
re  diceos  ,  ergo  ubi  Id  est;  quando  egritudo  ,  scilicet  acumea  bt- 
bet  continuos  et  ultime*  Ubores  fd  est  fq  primis  hominis  Immoti- 
bus  esm  facieotis  lune  neeesae  est  ultime  tenuissima  dieta  ite* 
quando  egrituto  fuerit  in  summo  labore,  libi  autem  non  non,  idat 
duo  est  Decessa rium  uti  ultime  tenuissima  dieta,  sed  conventi  croi- 
aiui  reficere,  idest  crossiori  dieta  Insìstere,  quìa  natura  non  ito  de- 
fatigatur  iramo  assumpta  eompetenter  potest  digerere  et  tantum 
aubius  desceudere  ab  ullimitate  scilicet  diete  quantumeumque  t- 
gritudo  fuerit  molli  id  est  remissior.  Telltnus  idest  egrtiud'miba 
in  ■cumine  ultimali!. 

Quando  vero  steterit  egritudo  etc.  diserai  auctor  in  precedea- 
tlbus  quod  quando  egritudo  nabetcontlnuosetlultìmos  labore*  lune 
necessarium  est  uti  ultime  tenolssima  dieta,  et  quis  bec  habet* 
gritudo  quando  est  in  atatu,  ideo  de  stata  supponit  ut  irsnsmittit 
nosad  coasideratiooem  psrtlcularium  incompetenti  eihibilieu 
tenuissime  diete  eompetenter  facienda  dieens  :  Quando  steterit  e- 
gritudo  ,  id  est  quando  egritudo  fuerit  la  statu  tunc  necessario» 
est  uti  tenuissima  dieta ,  ne  aliqnid  de  predictis  incomodi»  seqot- 
tur,  et  quia  visus  erat  auctor  inmitarj  methoicos  et  empirico)  quii 
tantum  universalia  docueral  attendere ,  ideo  transfert  nos  ad  eoa  ■ 
■iderationem  particulariom  dicane  :  quando  egritudo  est  in  stila 
tunc  necessarium  est  ull  ultime  tenutsslmj  dieta  autem  prosit  con- 
templari  oportet  egrotantem ,  idest  egrotantis  vires  si    sufficiai  ai 


*27 

dieta  aeiliret  tenuissfma  ad  statati!  egritudiois,  ac  si  dfeator  eoo* 
tldera  statura  et  declinationem  virium  utrum  eger  per  exWbilfo- 
Mm  talis  diete  possit  venire  usque  ad  statuiti  egritudinis  et  utrooa 
file  defici  prius  ex  acumine  egritudiniset  sub tractat ione  diete.... 
OOlide  et  prò  morbo  non  sufliciat  ei  dieta  aut  egritudo  deficiat,dum 
nociva  materia  per  eam  consumitur  et  obtundatur  idest  io  acu- 
mina reprimatur  mulliplicatione  temperatorum  humoruro  et  prius 
dfete  frigide  sub  quactem  «ero  specie  illisionis  intendere  assignare 
•quibusque  die  ta  illa  sit  sufficiens  et  quibusque  non  dicens  quibus 
Status  est  continuum,  idest  nicfvus  continuo  et  tenuiter  retici 
id  esl  ab  ip«o  principio  tenui  dieta  est  insistendum  ad  predicta  in* 
commoda  vitanda  cum  propter  acumen  egritudinis  status  pluri- 
mum  Hit  vicinus  et  natura  debili* ,  vel  si  forte  status  est  vicinus 
propter  obedienliam  materie  ad  digestionem  natura  tunc  erit  el 
diete  tenui tatem  sufficiens  tolerere  Quibus  vero  status  est  poste- 
fior  ,  idest  remotus  ad  illud  .  id  est  in  ilio ,  tunc  status  et  parami 
dnte  illud,  idest  parum  ante  illud  tunc  status  est  auferendus idest 
cibaria  solida  sunt  auferenda  vel  ut  quidam  libri  habent  afleren- 
doe  et  ipsi  legunt  ilio  tempore  status  et  ante  illud  in  fineaugmenti 
dieta  est  insistendum,  immo  eliam  congeries  nocivorum  humorum 
est  subtrahenda  ne  quomodolibet  o|  us  nature  impediatur,  prius  ve- 
ro idest  in  temporibus  precedentibus  statu m  uberius  reficere  idest 
libertari  et  solidiori  dieta  est  insistendum  ut  sufficiat  egro,  per  eum 
ocilicet  venire  ad  statura  egritudinis  remotum.  Et  ne  aliquis  puta* 
ret  quod  tantum  in  statu  egritudinis  ciborum  debeat  Aeri  subtra- 
dio,  docet  quod  in  quadaro  parte  precedentium  temporum  et  de- 
bet  fieri  subtractio,  scilicet  in  paroxismis.  Paroxismus  est  exacer- 
batk>  febrilis  calori?  $eu  febrilis  accessio  et  in  laborantibus  cootl* 
mia  summus  labor  idem  est.  Paroxismus  vero  alius  fit  cum  conti- 
imitate  et  cum  certitudine  ,  alius  sine  continuilate  et  taroen  cum 
certitodine  :  paroxismus  cum  continuiate  et  certitudine  ot  in  fe- 
bribos  acuti*,  scilicet  terciana  continua  etaliis  que  scilicet  cooti- 
nuo  aflligunt  tamen  in  horis  humorum  magis  paroxismus  sine  con- 
tiouitate  tamen  cum  certitudine  ut  in  interpolano  scilicet  io  ter» 
ciana  simptici  et  alijs  que  non  aflligunt  cum  continuitele  sed  eoa 
certitudine,  quia  de  lercio  in  tercium  ut  in  terciana,  de  quarto  io 
quartum  ut  in  quartana. Continua  igitur  febris  dicitur  habere  tuufli 
paroiismum.  Interpolata  febris  simpliciter  dicitur  habere  suun 
peroxismum.  Continua  habet  suum  paroxismum  in  primis  boria 
humorum ,  eam  facientis ,  quia  si  in  paroxismo  febris  interpolato 
natura  est  in  bello  et  in  paroxismis  febris  continue,  natura  est  in 
onmmitate  belli,  ciborum  debet  fieri  subtractio,  quia  oppositio  pre- 
dicta facit  incommoda  et  hoc  est  quod  dicit  In  paroxismis  vero 
eubtrabere  oportet,  id  est  ad  oltimum  ducere  et  etiam  nilexhibe- 
ni  quia  apponere  cibaria  per  que  fit  multiplicètio  nocive  ma- 
lerie  est  lesio  et  non  solum  in  paroxismis  continuarum  febrium» 
Ipsdo  etiam  io  paroxismis  earum  febrium  quecumque  exacuuotor 
aecuodum  circuitum,  idest  secundum  circolerei  revo!uliooesf  vide- 


«tato  b    trio 

priDi      iwnuiai     >i    t 
xem  ei       quoti  >: 

forte  diceret  aliqi      ]ua     r 
liter  statura  vicinum  et 
teodit  BBsignare  dicens:  i 
tempora  soni  declarant 
et  incrementa  circuiluum  na 
ai,  site  preter  diem  ut  in 


e  cibaria  n. 
t        or  eotibus  fqood  in 

,  »  ai  siama   c»c«  licittUS  lb  if*l 
luin.si  vero  remolus  minime  di- 
lebeat  fieri  subtraclio  diete.  Sei 
cogrtpscam  paroxisraum  etqut* 
?  pe*  presentem  affurisaum  in* 
i,    ics  id  est  egritudinum  materie Ct 
ioa  et  status  vicinos  vel  remota 
era  si  ve  Baiti  cotidie  ut  in  cauli* 
i      a,  sive  per  amplius  lemptii  nttn 
quartana  declarant  comitienliaa  id  est  status  vicioos  «e)  renditi 
egritudinum  materie,  di  obisparoxiscios  quum  si  miteni 

fuerit  colerica  ,  declarat  ni  mum  tertiane  a  tenia  bori  etiti 
nique  ad  nonam  ipsius  Si  vero  i  lateria  fuerit  me  bucolica  declini 
paroxismum  quartane  a  nona  h  a  dici  usque  ad  Lertiam  nocur,*' 
Degmalica  culidiatia  noc'e  quali  «t  a  tenia  bora  noeti»  usqueai 
Donam  ipsius.  Sed  videamus  quali  le  r  flegmatica  materia  decurti 
paroxismum  cotidiaoum  et  uoctui  num  dum  quod  MVgmatici  nule* 
ria  Labili»  est  sicut  equa  et  sicut  aqua  contiuuo  movetur  nisi  i««* 
niat  obstaeuluro,  sic  flegmatica  continuo  movetur  iu  corporee*» 
nocte  dum  calori*  revovatio  fit  ad  iulrinseca,  pori  clauduaUir, re- 
mauet  Oegma  et  redundat  ioterius,  couculcatur,  coi  ripilur  etpa- 
trescit  et  sic  propter  labìlitatem  inducit  paroxismum  cotidiiou» 
et  nocturnnm  quia  in  nocte  movetur  colerica  materia  ;  decurti 
paroxismum  tertiane  quia  de  terlio  in  tertium  diem  moteWinc 
et  melancolica  quartanum  quia  de  quarto  iu  quartini)  diem  Wte- 
tur.  Egritudinum  materie  declarant  nobis  status  vicioos  tei  re* 
motos  quum  colerica  materia  di  :larat  slalum  viciaum,  hoc  tideto 
piane  centra riura  ,  quia  colerica  materia  de  sui  propruiale  deM 
Sedarne  sUUimremolum  et  flegmotica  vicinuroutdìximus;tdba- 
dico  quod  colerica  materia  declarat  statura  «ìcinura  non  de  tua 
proprietalibui,  aed  propter  paucilatem  quantitalis  quum  ad  hoc  «t 
colerica  materia  luducat  febre  ,  parum  de  ea  eoli  iga  tur  io  cor* 
poro.  Flegmatica  materia  de  at  statuto  remotum  uon  ei  pro- 
prietaletue  materia  ted  propter  suam  multiludineru,  uam  tdktc 
ut  inducat  febrem  oportet  ultum  de  ea  colliqualur  iu  corpe- 
re.  Melancolica  materia  rat  nobis  ttatum  remolissimum  ex 
proprietate  tue  materie  et  proprietate  sue  su bstanlie.  Tempori 
anni  declarant  nobis  ita  vie  io*  vel  remotos.  Suot  autem  qu  ■ 
tuor  tempora  anni,  scili  ver,  estas,  aulumpnus  et  brempM*!* 
rum  Uria  sci I ice t  ver  auiui  n  et  hvomps  declarant  nobis  ptrv 
otos  ;  quarluro  vero  tcilicet  E>U» 
ariani  quia  suis  propneUliboi  tf 
ara  qui  suis  prophetalibus  f»«t 
luiasuis  propri-  la  li  bus  fa*e*  H*-S" 
mum  ,  quia  per  suat  proprieUt» 


xlsmot  et  statuì  vici    s  vel 
declarat  nobit       ai      iu 
veicolare  ;  i    ut 
melanmiiei  *  onui 

mali  ;  asciarsi  i    turo 


5» 
arterie  cita  flt  comamptio  él  per  poros  aperto»  evacualio.  Autunni 

^n  declarat  statura  remotum  quia  iomitatur  naturata  precedei!* 
eitatia  et  sic  propter  suam  inequalitatem  hiems  declarat  statua, 
ftasotitsiroum  prò  oiroietate  frigiditatis  et  multiplicatiooe  super- 

tram  bumorum.  Ver  detlarat  statura  vicinum  suis  proprietati- 
ad  digestionem  materie  faventibus,  ipsum  enim  temperate  ca- 
stani est  et  humidum.  Et  incremeota  circuituum  ad  invicem  de- 
darant  nobis  status  vicino»  vel  remotos;  suot  autem  tria  incremen* 
|p  cicuituum  ad  invicem  que  declarant  nobis  status  vicinos  vel  re* 
lÉeloi.  Anticipatio  vel  pospositio  acumen  afllctionis  seu  remissfo 
dmtarnitatis  affligendi  seu  brevitatis.  Egritudo  igitur  aut  habet 
Ètri  ex  acuoiiue  indigestionis  materie  aut  ex  cruditate  ipsius;  di* 
Matto  veroni!  aliad  est  quam  alteratio  nocive  materie  que  egri  tu* 
mutm  facit  vel  ad  eam  faciendam  parat.  In  calida  igitur  et  acuta 
Materia  anticipatio  et  acumen  afflictionis  et  diuturnitatis  affli  gen- 
41  hec  omnia  declarant  pereeverantia  acuminis  et  indigestionis  prò- 
prietates,  scilicet  que  egritudinem  faciunt  declarant  statura  remo* 
tH«i*  In  frigida  materia  que  frigiditate  sua  faciunt  egritudinem 
tàiem  tria  insinuant  statum  vicinum  cum  defectum  insinuant  cru- 
dllatis  pospositio,  remissioaflictiofiis  et  brevitasaffligendi  curare- 
■tàeione  acuminis  in  calida  materia  statum  promittunt  vicinum  * 
«adenti  cum  decorante  eruditati?  perseverantia.  In  calida  materia 
atatam  predicant  remotissiroum9  hoc  autem  ex  auctoritate  Galeni 

l^rium  mnfi^^ntnr  $ed  ex  apparenti* 

fon  tantum  ex  egritudinum  materiabus  et  temporiboa 

il  et  incrementis  circuituum  ad  invicem  declarantur  nobis  pa» 
rollimi  et  status  vicini  vel  remotus  sed  ex  apparentibus  quem  ad 
Maodum  sputum  in  pleureticis  9  si  in  continuo  appareat,  id  est  ab 
Ipso  principio  egritudinis  inchoante  quidem  egritudinem  abbreviati 
Mesi  incipiente™  egritudinem  indicai  esse  brevem;  si  vero  poste* 
rtas  appareat  id  est  non  ab  ipso  egritudinis  sed  post  inchoantem 
prolocigat  idest  indicat  esse  longam  et  urina  et  egestiones  et  sudor 
mi  discrilas  id  est  male  deteminabiles  et  longas  et  breves  Quatuof 
aaat  exeuntia  a  corpore,  scilicet  sputum,  sudor  et  ege*tio  et  uri-* 
M«  quorum  quodlibet  declarat  egritudinem  longam  et  eucritam  f 
Itogara  et  discritam9  brevem  et  eucritam  ,  brevem  et  disertaci. 
Sputum  vero  aliud  provenit  a  cerebro  9  aliud  a  spiritualibus  et  a* 
|i»d  a  storaacho.  Sputum  quod  provenit  a  spiritualibus  cum  limi- 
cole espuitur.  Sputum  quod  provenit  a  stomacho  simpliciter  exere- 
atar.  Licet  ergo  ab  omnibus  hiis  membris  habet  provenire  spu- 
tato cura  sit  flegmatica  superfluità?  potius  spiritualibus  habet  pro- 
ffftireet  ipsorum  potius  disposi tionem  declan 
JÉpod  vero  frigidum  est  atque  spumosum  hoc  iramt  aa  se  pi 
Saaf  calorem  mitiget  et  ut  materia  flegmatica  generet;  due  varo 
tgritudioes-fiunt  in  spiritualibus  que  per  sputum  diooacuotar  et 
4*lerminaQtur  ,  scilicet  pleuresis  et  peripleumonia  :  Sputum  bie 
mm  declarat  egritudinem  brevem  et  eucritam  9  brevem  et  dttcri* 
la»,  aliquando  longam  et  eucritam.  loterdum  loagam  et  dkeritam 

fot.  ir.  ss 


SÌ  igitur  ab  ipso  principio tputum  I 
l'p  adroixium  brevi*  declaratur  egruu  et  i  .  io,  brevhquia 
dirai  maleriam  e»-'-  *atiguiiieamutraqu.e  qua  li  une  ronsctilittite 
getlioni.  et  eucrila  propter  ad  mixlioneru  saui  spuli,  quoddtt 
rqt  rmlitinliiipm  egri  morituro  smini  Iole-rare  potenti-,  noti  eoi» 
corpus  *elde  est  permutatimi  a  priori  consislenlia.  Bteviidecbn- 
tur  t-gritudo  et  (lisci  ila  per  spulimi  si  s  principio  apparti 
vp|  nifi  uro  qttoil  declami  Bduslionem  ve)  morliucalió 
hoc  est  in  principio  quid  erit  in  augmenlu ,  quid  in 
declaratur  egriludo  et  eucrita  per  spuluro  si  a  pi  ini 
album  ilo  lamen  quod  ex  ■■  u-  educlione  natura  anu-iiu  l-1 
tata  resumal  vires  ,  quìa  igilur  tate  per  sputuin  crutbi  dedinlm 
materia  ob  hoc  longum  lempus  expoatulatur  od  sui  digestione»: 
et  quia  natura  ex  ipsius  educlione  eumslm  conturlalur  licei  lena 
ait  egriluda  taruen  ad  bonnm  determitiabitur.  funga  dccitralui «■ 
griludo  et  rliscril-i  per  sputaci  si  a  principio  upparet  album  et  e 
ejus  educlione  natura  nnu  centurtalur.  Siroiliter  sudor  decimi e- 
gritudim  longam  si  eucritam  longnm  et  discritam  ,  hre*ero  eli*- 
crilBtD,  brevi-m  et  discrilom;  si  enim  sudor  fiat  in  dieÉflf^ 
inlum  corpus  cnlidum  et  ex  ejns  ed  net  ione  eger  levìor  ti 
eflldlur  brevi»  declaratur  egriludo,  quia  materia  digola  e>t  ri 
bilis  ad  oxpletioncm,  eucrita  quia  natura  forlis  est;  bretH*~ 
ratur  egriludo  et  distrila  per  sudorum  sì  hi  cervice  el  Ctnl 
lum  fìat  et  irigidus-qwa-dfrtnrat  m  llm'tiuwwi*  mi  turati» «tali 
fise  faclam  in  al  js  parlibu»  corporis  et  in  membris  spirituali 
percervicem  et  iti  membris  animai  is  per  capti  d  fieri;  [ung»Wf 
ratur  egriludo  et  eucrita  cum  sudor  calidus  serti  per  sii  in  loto»- 
pore  cum  quantunque  infirmi  fortitudine.  Tnlis  igilur  sudar»* 
tri  u  Ita  m  indicai  esse  maleriam  longam  predicai  egritudine!*  ti 
quia  Iiabet  calorem  consetilientem  digestioni  et  natura  ut  tunaK 
Forlis  est  egriludo  ad  bcinum  dcteiminabilur.  -si  vero  sudor  ffip- 
dus  seniper  fluat  cum  nature  debililalc  quantuLicumque  long*  oV 
cloralur  egriludo  et  discrila  quia  per  frigiduai  fìt  midi  lineali»,  »■ 
tura  existenle  debilj  ad  maturo  lìl  determinatio.  bini  ili  ter  sifgfr 
Slio  apparti  subcilritia  media  intcr  solidari!  et  liquidom  que  (kdt* 
rat  lemperantiom  quiililalis  et  moderali ttam  humorum  preti!  fc- 
clarnlur  egriludo  et  eucrita;  si  vero  apparti  ab  ìp<o  principio «>- 
ridia  vel  nigra  qne  declural  aduslionem  vii  mortificalioocn  bruì» 
deriaratur  egritudn  et  discrila  ilem  si  cgeslio  opperei  «tba  tf« 
sigma  mi  lutar  ibtis  bene  se  habenlibus  longa  declnralur  egntudort 
eucrita;  longa  quia  indicalur  mnterìam  esse  crudam,  eucrita 'ut1 
mfiimmumù—mmkékmìl.  Item  longa  declorai  egritudine™  e!  di- 
strila si  apparii  ul  dixinius  alba  et  natura  fil  debili»  et  alta  «if?» 
male  se  habeiit.  Similiter  et  urina  declarategrttudinem  bietrox* 
eucritam,  brevem  et  discrilom,  lougam  et  eucrilnm,  longam  et*- 
scrilam.  Urina  igilur  ruta  vetsubrura  in  substautin  mediocrlsM» 
alba  ypostasi  continua  et  equali  in  lundoqiie  declami  par  fi-elio'»™ 
lercie  digestioni-  et  per  earasecuude  et  primi*  brucio  dedjntf 


su 

gritudinenr  et  eucritam  quum  declarat  quod  perfectam  fit  celebra-* 
I»  prima  secunda  et  tertia  digest  io  ex  quibus  congrua  fit  humoruot 
geoeratio;  et  cura  urino  igitur  viridis  vel  nigra  quo  declarat  adii* 
ntiooem  vel  mortificationem  brevem  declarat  egrftudinem  et  di- 
scritam,  urina  alba  et  tenuis  cum  nature  quantulacunquc  fortitu- 
dine longara  declarat  egritudinem  et  eucrila  {sic)  longain  quia  ostin- 
ati materiarn  frigidam  et  siccam  et  solidam,  eucritam  quum  oiten- 
dil  nature  quantulamcumque  fortitudioem;  brevem  declarat  egri- 
tudiuem  et  discritam  ,  arma  simili»  est  nature  debilitate  juxta  il* 
ima  ypocratis:  Quibuscunque  in  febribus  urine  citrine  vel  subcitri- 
M  apparent  indigestam  signe  materia™  ♦  timendus  est  ergo  infil- 
ali defectus. 

Senes  f'acillime  etc.  In  precedentibus  variavit  auetor  dietam  se- 
cnodum  diverlitates  egritudinum,  secundura  etiam  status  vicino* 
*d  remoto*,  nunc  intendit  eam  cariare  secundumetalem.  Contin- 
gH  .nani  aliquando  senes,  iuvenes ,  pueros  et  infantes  simili  morbo 
Inborare  quod  quantum  est  de  proprietate  morbi  simili  indigent 
dieta  sed  secundum  varietatem  etatum  ipsa  est  varianda  et  hoc  est 
quod  dicit:  senes  facillime  ferunt  jejunium  id  est  diete  tenuitatem 
.  el  cibi  subiractionem  :  hoc  autem  \idetur  piane  contrarium  nonna 
teoes  debiles  sunt?  ergo  eis  cibaria  plura  sunt  dauda:  ad  hoc  dicitur 
quod  calor  naturalis  in  eis  debilis  est  et  multa  generautur  in  eis  su- 
perflua unde  etsi  diete  fiat  subtractio  non  est  vereodura  quod  ca* 
lor  naturalis  possit  se  convertero  ad  substantialem  humiditatem  cor- 
poris  depasceudam  9  tum  quia  calor  naturalis  debilis  est  et  pluri- 
mum  remissus,  tum  quia  diversa  sunt  superflua  circa  que  sua  ver- 
eelur  ioteutiof  scilicet  asenibus  facile  fertur  j»junium.  (Consistei! • 
tei  idest  iuvenes  similiter  et  hoc  videtur  plano  contrarium, rioorie  in 
jliveiiibus  calor  fortis  est  ?  ad  hoc  dicitur,  quod  lictt  caler  in  eis  for- 
ila sii  tameu  bumiditas  solida  est.  linde  etst  calor  naturalis  sit  Cor- 
Ita  tainen  bumiditas  sua  soliditata  resistit  fortitudini  ipsius  calorii 
ideo  non  facile  ab  eo  potest  consumi;  non  tamenita  possunt  suffer- 
re  jejunium  ut  senes  propter  caloria  fortitudinemet  superfluorutn 
defeclum.  Minus  vero  pueri  tolerant  jejunium  quamjuveties,  pueri 
un  habent  in  se  humiditatem  satis  Quxilem,  habent  etiam  dupli- 
fera  calorein  contractum  scilicet  ex  moneta  coiiceptiouis  el  natii- 
falera  pro^enieutem  ex  influentibus  a  spiritibus  scilicet  et  humori. 
bus,  et  tertiam  calidatatem  con  trac  tara  ex  geuerantibus,  uude  pro- 
pter duplicem  caloremet  tertiam  caliditatem  illiussubtilis  humidi- 
lea  facto  subtractione  diete  facile  fieret  cousuplio  quare  minus  pre- 
dictis  tolerant  ciborum  subtractionem.  Omnium  «ero  maxime  mi* 
*us  iufantes  tolerant  jejunium.  Ipsam  nam  habent subtilissimam et 
olirà  moJum  consumptioui  deditam  humiditatem  et  calo  rem  inoa- 
|ivqm  forlissimum  propter  vicmitatem  generalioui  et  ipsiim  ea~ 
lorein  natura  lem  et  predictam  tertiam  caliditatem.  Uude  »i  qaorao* 
do  ab  eis  fieret  diete  subtractio  facile  Illa  humiditascunsumeretur. 
btis  euim  si  per  unam  horam  non  fiat  lactis  propinatio  statini  no- 
? entar  ad  fletum. 


•M  , 

Horufli  vero  ip«oru  t  ■  t^M******»-. 

nini  tunt  animostores.  i      r  area  .  Inter  jg*»- 

m  et  mìc  deceleri*.  Ai  en  inespiiilum» Ito- 

bei  fieri.  Multiludo spiri  ex  fortitudine  raion»  ptuveuil.  nul- 

lo igllur  minili  irmi  inferite!  im  exislentis  in  simili  etattoVM- 
le*  el  pusillanime»  possimi  (o  «re  jrjumum  el  qui  rroKuitl  ala- 
rimum  habent  innalum  «I  e  p»rvi  «ci licei  infinite*  :  ip*ieoil 
indigeni  eugmenta  lido  rum  ti  erriamone  et  perdiloruin  muun> 
tione  el  liec  est  theorica  seri  in,  igitur  plurimo  indigeni  mitri- 
mento  ex  eii  videiicel  congruo,  si  fero  no»  (ad*  fuenl  «hiailia 
nutrimenti  congrui  corpus  Bubtil>*sima  butnidilnte  p.-irliciisuii 
forti  calore  consumilur.  Seniorìbus  vero  prius  e*t  Cttor ,  kiIiM 
naturali!  retnfssHB  propter  hec  igilur  paucis  fomiti  bus  indigeni  Sa- 
tandumquod  dicit  foni!  aes  vero  poliu*  roventar  quamao- 

trisntiir  ,  e  mal  in  cui  extinguitur  quia  concukator  qsoé 
probet  per  alinra  m  quia  propter  defectum  celonswiw 

pancii  indigeni  cibis,  aiceni  propter  hec  et  seri ibusfebres  non  limi 
acute  quemadmodum  aliis  eletibus  nam  frigidari)  corpus  habeotu 
proprietete  elalis  et  ex  remissione  et  defectu  naturali»  calura  d 
ex  mnltiplicfltioiie  superfluorum  frigidorura,  qoe  omnia  operutor 
ld  uptusionem  calori*  naturali*. 

Ventre!  hyeme  et  vere  calidissimi  Mini  natura  ,  idesl  naturili 
calore;  qnerilur  aulem  hìcqtiareaur'or  polius  dixit  de  ventre  qsui 
de  alla  parte  corporis  et  ulrum  hoc  con? eniout  ventri  mjwlibet 
animalis  Disi  lanturo  ventribue  iltorum  animulium  que  perno* 
nàtHram  possimi  resistere  frigidilati  hvemis.  Serpenlibus  teiott 
gli  ri  bui  hoc  non  con  ve  ni  l  quia  hec  nummi  i»  frigido  tunt.  scieoAfi 
vero  est  quod  antiqui  disposi  liooern  Immani  corporis  pertentun* 
tea  eam  in  duo  diviserunt  ;  unam  a  fu  retila  pectoris  inlenus  «•«• 
ad  genitalia  et  eam  ventrem  voca*enmt  ipsomque  in  due* 
diviserunt  unam  a  diafragma  te  inferii.?  et  eam  nutritiva  r 
veruni  et  per  tentrem  hieintelligimim  regionem  conUoan 
trìliva  el  ideo  polius  discil  de  ventre  lanquam  de  centro  lotto»  «r 
paria  frigidi  nam  aeris  inspiralione  pori  dinfragmati*  cohartanl» 
et  conslringunlur  quare  calor  naturali^  et  spirita»  per  poro*  rosta* 
nequeunt  evaporare  et  sic  per  frigidi  ipsiiis  aeris  continenti*  p»ri 
Corporis  superflciales  cooslringentnr  ,  linde  per  poro*  cfMHiriclM 
calor  et  spirìtus  evaporore  non  potsimt,  retenti  ergo  in  nutriti»» 
mulliplicfintiir  et  quia  ver  in  i  or j  parte  immitalur  natura  hj*> 
mis,  infrigiditale  scilicet  ratiooepndicla  calor  isel  spiri  limai  oW* 
liplicatio  tit  in  nutritivis. 

linde  dicit  ventre»  hyeme  et  vere  calidissimi  sunt  naturi  ,  K 
tompni  longissimi  non  propter  noeti um  p  roti  xi  la  lem .  ut  quidam*- 
pinantur,  cum  quidam  in  prolii  i  noctibua  ex  perii  sint  «igibre  • 
«ed  quia  perfecta  celebrala  di  me  propter  ntutliplicationem  el- 
ioni et  fortitudini!  multa  ivi  <r  frigidità!  que  pelcns cerebrale 
lanquam  totius  corporis  ci  i  i  ejui  replendo  vcntrirulosetre- 
laiando  meniogai  prolixlta  nvpni  induci t.  In  aompno  ,  oM 


13* 
fri*  animi  vacai      ixtrinsecis  actionibus  perflcieodts  calor  et  api- 
riti*  tervantur  io     tritivi*.  In  hijs  igitur  temporibus  propter 

Mkttndinem  ips n turali*  i»  Quiriti  vis  oblationes  tuut 

laidi,  scilicet  nutriente*  accidentaliter  crosse  que  possuitt  resiste- 
vi «elioni  fortis  caloria  et  no»  plures  nutrientes  naturali  ter  subti« 
ha,  rfdelicet  que  sua  subtilitate  a  multo  et  forti  calore  facile  con* 
tftMntur.  sic  ergo  tempore  calido  plura  sunt  danda  nutrit*utia  na* 
talitar,  et  panca  accidentaliter»  que  valeant  suflicere  action!  ca- 
naturalis  debilis  et  evaporante  propler  caloria  iuspiratiofiem 
diaframmati*  aperientes  et  corpus  ciroundantes  et  similitef 
corporis  superflciales  aperientur  et  que  facile  digerantur  se* 
vero  pluralitatem  nutrimentj  ;  duplex  est  Bulrimentum  ; 
litorale  scilicet  et  accidentale.  Naturale  eutrimentum  dicUur  ha* 
Ai  ad  digerendwn  quando  virtus  digestiva  tantum  est  necessaria. 
Irtrtmentum  accidentale  dicitur  liobile  ad  incorporandola  et  co 
Ito  tantum  virtus  digestiva  est  necessaria  sed  et  virtus  spirituali* 
ItMcaiia  el  virtus  animalis  nutrimentum  impelleoa  et  quod  tal  a 
ria  plora  sunt  danda  ,  ipse  proba!  subdeoa  eteoim  calor  inia- 
ideal  infra  natus  a  spirilibus  et  hunioribus,  multo  igitur  nutrì* 
indigeni  ampliori  accidentali  scilicet  solido  et  etates  et  al* 
«uni  nobis  signa  secundum  quod  probat,  quod  sicut  existen» 
fi  etatibus  in  quibus  calor  naluralis  est  ploriamo!  kitensus  in 
non  polsini  facile  tol  erare  ieiunium  propter  ipsum  calo* 

C,  aleni  et  in  hiis  temporibus  propter  mullitudinem  et  fartilu*- 
m  ettoris  plurima  ciborumsolidoromdebet  fieri  exhibitio.  Al- 
iale dfointur  puj<iles  seu  dueHiones,  quia  igitur  ipai  sunl  intona- 
li  eiercitio  corporis  et  quasque  virea  habel  alter  eiercet  adver* 
li  alternai,  calori*  et  spiri luuro  in  eis  plurima  fit  inlenaiael  ne 
ifctflif  Numidi  tas  ipsorum  ab  eodcm  forti  calore  exaurje tur  et  con-» 
a*ator  nutrimento  solido  plurimiini  indigeni,  similiter  et  in  bis 
Wporibui  propter  fortem  ealorem  solida  dieta  debel  exhiberi. 
■imi  le  diete  conferunt  omnibus  febricitantibus.  la  precedei»  - 
bua  docuit  nos  auctor  variare  dietam  secundum  tempora  anni 
eoe  dece!  noaeam  variare  secundum  quantitatem  quali tatem  et 
merum,  dicens  h  umide  diete  conferunt  omnibus  febricitantibus, 
toc  eutem  videtur  piane  contrarium  quia  non  confermi!  cotidiana* 
fa  de  Begmate  naturali  laborantibus  quia  augmentant  materia»! 
Éldiane  scilicet  flegma,  similiter  yd rapici*  fèbricitautibuanon  chmw 
vsjìI  quia  augmeulanl  materiam  ydropisis.  Ideo  dici!  quod  ba- 
ldi non  dentur  ab  humiditate  qualitatis  scilicet  humide  humoro* 
i  ilaorbilas  quia  potius  videautur  potua  quam  cibos,  que  sua  fluì* 
lati  obediaut  digestioni,  que  cum  dtgeruutur  spirituum  el  bumo» 
ma  et  membrorum  competeos  fiat  restauratio,  generatio  et  rain- 
•alio;  vel  dicatur  humide  diete conferuutomnibuafebricilaulilMia 
li  ad  reprossiooem  acumini*  febrilis  bumiditas  nam  tecla  fronte 
•tradicunt  siccitati  que  est  lima  caloria  ,  qua  repressa  caloria 
tmseii  reprimitur  el  sic  dicil  potius  humide  ;  sed  secundum  bor 
etius  iuctot  debuisaet  dixisse  frigide  quam  humide  ad  auad  qui- 


534 
damate  respomJentes  dicnnt.qBoc  auc 
niborj ,  quia  si  humide  diete  ce  ;■■  :■■       . 
multo  magii  frigide;  oos  vero  tiii  il  quod  taui 
de  conferunl  licet  entro  frigidità*  recto  fronte  roukadicat  cilon 
taroen  propter  eius  mot  uro  ad  centrimi  cohnrfcotìoam  ci  coustntU> 
nis  ter  v  ti  tur  sicciUs  que  calore»  eiaculi  et  ita  no»  adeo  reatini 
calorera  frigida  dieta- Maxime  vero  par  via  tur»   qui*  ipsi  hal*»t 
debilem  csiorem  ,  lum  quia  propter  duplicem  calorem  ci  latito* 
calidftatem  fomento  indigent  homido,  lum  quia  eorum  miejiiiiu» 
naturai iler  numida  est  et  fluii  s  ut  per  eam   fiat  facile  aiigaet- 
landorum  augmentatio  et  perdiionim  restauratio,  et  alijs  & 
asiuelts  reliei  quia  coraueludo  est  allera  natura,  et  hoc  ip*e  WU- 
tur  .in  subsequenlibus,  ubi  dicil  oportet  ad  consueta  IransmilH* 
et  qui  bus  semel  etc    docet  i      hic  autor  variare  hic  propiie-i»- 
taro  secuitdum  quantilate     et    ìtinemm  que  variatici  fi i  conside- 
rato tenore  virlutis  appetitive  el  digestive,  utraque  enica  litania) 
virtutum  natura  est  forti»  aut  debili».  Si  virili*   appetitiva  fatti! 
forti»,  sepe  sunt  danda  cibaria,  si  debili*  raro.  Si  virtù»  digfiun 
fuerit  forila  multa  sunt  exhibenJii  cibaria,  si  debilis  paura  B"[»f 
lem  coulinuatio.  Aliquando  virlus  appetitiva  est  fortisel  Jitc4il 
ferita,  quaudoaue  appetitiva  debilis  et  digestiva  debili»,  diateti*" 
appetitiva  debilis  el  digestiva  forlis;  inlerdum  appetitiva  folliti! 
digestiva  debilis.  SÌ  virtus  appetitiva  fuerit  fot  tra  et  digerii»  fcf 
tis  sepe  et  multa  sunt  eihibenda  cibaria.  Si  appetitiva  debiiin* 
digestive  debilis .  sepe  et  panca    Si  appetitiva  debili*  et  dipo*"* 
forlis  raro  et  multa.  Si  appetitila  forlis  et  digestivi  debili* 
et  pauca.et  bue  est  quod  dicit:  qui  bus  seme)  id  est  raro  funi 
benda  cibaria  propter  debilem  viilutem  appetiti  vatn.aul  balta 
sepe  propter  fortitudine»!   virimi*  digestive  ,  aut  mini*  >fc*l 
minori  quantitale  propler  debilitili' tu  pjusdem  et  siconui*av** 
ferunt,  aut  secundum  partem  idcsl  seniudum  considerationen:  a"" 
Ucularium,  vero  prosit  ut  exhibile  secundum  ronMderutioaeflisv- 
ticularium  conferant  omnibus  predìclis  dtmdum  est  alìquid  t»r* 
ri,  verbi  gratis:  Ecce  aliquis  habet  vjrtutem  appetithaia  fori** 
et  digesti vam,  fortemquare  sepe  et  mul'um  est  rilwidii'.  *fd  &»« 
tempus  est  eslivum,  unde  ex  proprietate  estivi  tempori*  mimi» 
da  est quunlilas-el  etiam  numeiii-,  et  sic  deeet  ■  ■  t  rr-jgtoni  ti ri*0 
et  consuetudini ,  rat  io  ne  predicta  ,  et  determinai  auclur  qualiki 
secundum  diversi  la  tem  lempoinm  dandutn  sit  aliquid  de  predili" 
particularibus.  Estate  vero  et  autumno  cibos  gravissime  fafswl 
propter  debilitatela caioris  naturalis  in  nutrimenlU  :   h.tenuwn 
tacilUme. propler   fortitudinero  et  mulliludiuom    ipsius  calorii ■ 
nu  tri  mentis.  Ver  secuudo  ab  hverne  quia  aer  jumaiiediladanat- 
tulamcunque  caliditatem  caioris  evaporo  li  onem  operante 

His  qui  in  circuitibus  etc.  tepetit  auctor  quod  in  ptectdeoù- 
bus  dixerat  ut  hic  in  fine  dietarum  ad  aliato  cunpeleuLemcauleka 
summe  curalioois  nos  transferai  dicens:  Nos  ui|  debeinus  dar*  ** 
«qui  io  circuitibus  ezacuuulur  id  est  *«  und.im  ciicutares  reni1' 


su 

tiones  temporis  scilicet  afflictiouis  ne  natura  tit  io  duplici  bello  si- 
cut  predichi  m  est,  et  ad  utrumque  debilior  reperiator  ncque  ce- 
dere debemus,  scilicet  ut  accipiaut  sicut  quidam  Multi  fnciuht  fi* 
dente*  patientem  debilem  tempore  acressionis  volunt  ei  condolere 
instans  cibis  et  augent  norivam  materiam  in  corpore  et  naturarti 
plurimi! m  defaligant,  sed  auferrc  o\  appositiouis  ante  crisim  West 
eote  determuiationem  et  solutiouom  iìliu^  accessioni*  nos  debemtit 
au  Terre  ante  polita  ah  imperiti»,  voi  au Terre  ex  appositisin  corpo* 
re,  scilicet  congeriem  nocivoruro  bumorum  aut  per  vomjium  aut 
per  secessum  et  «ic  dece  ter  is 

Ca  quorum  crfcis  Bt  etc  Mentionem  fecerat  auctor  de  crisi,  ideù 
de  ea  supponit  de  tempore  scilicet  quo  natura  movetur  ad  evacne- 
tionem  nocive  materie  dicens:  Nos  vere  debemus  movere  curpora 
ea  quorum  cri«is  fit,  idest  (ieri  debet  quia  forte  medicus  ygnorat 
modus  evacuai ionis  nocive  materie  nude  natura  debeat  movorj  aut 
per  vomitum  aut  per  secessum  aut  per  aliano  regionem  ad  evacua- 
tionem  materie  dabit  forte  medicinam  cnntradicentem  inolili  na- 
ture» et  sic  motus  nature  propter  medicinam  prepedi  tur.  Medici* 
na  ergo  importune  iniecta  sumn  nequid  consequi  effeclum  dum  a 
natura  debili  non  iuvntur  sed  tantum  dissolvit  et  non  evacuat  et 
aie  causa  esset  maioris  suffocationis,  neque  debemus  movere  ea  quo- 
rum crisis  facta  est  equaiiter  9  facta  enim  coupelenti  e  vacua  t  ione 
tòt i us  nocive  materie  a  corpore  ad  quid  daretur  medicina  ad  eva- 
cualionem  ciborum  (f)  humorum  quia  dum  medicina  e  x  hi  b  ita  non 
inveniret  malos  humores  in  quos  ageret  cum  non  sint  con  vertere  t 
aead  bonoset  *ic  evacuatis  Louis  liumoribus  potius  esset  causa  iiu 
commodi  quam  utilitatis  ,  neque  aliquid  no\um  Tacere  scilicet  ali- 
quid  novum  genus  medicaminis  per  tornitimi  iel  per  tsecessum  con, 
tra  opus  nature  invertire  neque  alijs  provocationibns  id  est  rebus 
aliter  provocantibus  vel  aliter  duccntibus  scilicet  per  vani ilumvel 
per  secessom  ut  dirtiim  est  sed  sinere,  id  est  operi  nature  comi  iut- 
iere, sed  quia  oportet  ducere  pin  debemus  ducere  uudecum- 
que  maxime  natura  reperii,  facieuda  enim  in  equuli  crisi  cum  re* 
liquie  malorum  bumorum  sint  in  corpore  educende  suut  imitan- 
do opus  nature,  scilicet  regioiicm  seqneudu;  sed  plerumque  accidit 
quod  natura  tumetur  per  incori* euienles  regiones  sicut  plerum* 
que  accidit  in  debilitate  nature  trausmitteutis  superfluam  materiaui 
a  nobilihus  ad  ignobiliu  membra  ,  mule  membra  per  que  traiisit 
nortificanlur  et  corroduutur  et  caduut  quod  coutingit  in  berpete 
estiomeno,  lune  igitur  opus  nature  non  est  inuiilaudum  ideo  auh- 
dit  et  per  conveniente*  regiones  ac  si  dicatur  tuuc  natura  estimai* 
landa  quando  inotelur  per  conveniente  regiones. 

Digesta  medicari  etc.  dixerat  audor  in  precedentibus  quod  edrf- 
tetìia  debemus  evacuare,  sed  dieeret  alrqurs  que  sunt  ilio  que  no* 
debemus  educere?  per  presenterò  aflbrismum  iulouditassigiiare di- 
teti*: Mei  debemus  medicari  digesta,  id  est  a  suo  aemoiue  alterata 

(V)  Luogo  (falsato  ael  codici  a  sottosagaàU»  dà  punti. 


•t  debemus  movere  non  crudi  Idesl  ta  ;        ibu*  m  man 

nocive  materia  inducit  febrem  *el  mio  i  -    I  sua  eruditale  : 

Digeatio  vero  est  alteralio  propriebth  aUrìe  qu**gri- 

tudinem  facit  vel  ad  eam  Tacieo  m  paratili-.  Nociva  igitur  latte- 
ria priua  est  digerenda  a  sali,  :  licet  proprietale  alterarla  perca- 
lorem  excoquenlem  st  materia  fuerit  furiata  per  temperatura  ai- 
moreiD  roiligautem.  In  hijs  enim  duobui  forti  ludo  nature  carnai 
et  per  hec  duo  natura  resiitit  advemu  mot  bum  et  non  sulumt* 
sufficit  ad  competente»  purgalionem  faciendam  sed  debemm  Ba- 
vere non  cruda  idasl  di  «isa,  alterata  vero  est  proprietà*  ooci*e«- 
teriequeegriludiiiem  facit  aed  sdhuc  iotepntaUm  partitila  ter- 
vat,  tunc  nam  dMdenda  est  per  membra  ut  medicina  iiuraiem 
dissectionem  facilius  penetrai  et  evacuet  ut quod  non  pote>t  Itrttt 
medìcinam  ad  vita  a  virtute  un  ttcujuaque  membri  a  pluralità!* 
nirlutumdiversorum  membron  ìcomequatur,  neque  in  principili 
nisi  expediat,  qui»  si  ma  t  erìt  furio**  dissecando  ,  divipM- 
do  et  excoriaitdo  membri  sui  ìnliam  mortem  induci!.  Si  nulem 
fuerit  multa  Irnnsoundo  per  an<  istos  meatus  et  eos  oppìlanòo  in- 
sensibilìtatem  et  ituporem  parai  vel  sua  quanti  tate  suBòcitioaaa 
Inducit.Omnis  enim  febris  ab  indigestione  ìochoal;  ergo  si  sit  aule- 
ria  furiosa  non  obedit  medicamini  quia  sui  furiosilole  rapii  *&  '• 
liquid  membrum  nobile  (I).  Si  vero  cruda  a  medi  carni  ne  non  fa- 
tesi penetrar],  ergo  medicameli  convertii  se  ad  bonos  hutnore»  ti 
eos  evacuai ,  sic  corpus  iunuitur  et  bomo  auccumbit  ;  aut  ti  (urta 
ogit  in  noci  vani  maleriam  ideo  ex  eo  e«acuat  quod  subtileetlel 
fluidum  quod  debebat  relaxare  maleriam  et  obedieulem  aJ  dite- 
alionem  rvddere  uude  materia  compaclior  et  solidior  rodili  tur  ti  w 
de  brevi  long»  egritudo  efficitur  nisi  ei  pedi  ut,  idesl  nisi  invewi* 
fiicumbat.  Multa  enim  suol  qua  cogunt  nos  maleriam  nocino 
movere  iti  et  cruda m  existentern  sci  licei  iiialen* 

Djultitudo  ejusdem  furiosi tas  nature  ,  debilita?  piincipaii»  .  starai 
lesioetpriuupaliumoperationem  Enpedimentum  Multa  igilur  di- 
siente materia  non  est  expectandum  tempus  digestioni!  oc  Man- 
cando Qt  causa  morlis.  Si  furiosa  sito  ìli  ter  ne  furiositate  rrpeu.i-» 
ad  aliquod  nobile  membrum  et  ejus  dissipando  substautitn  ìutlu- 
cat  periiiciam.  r-i  natura  fuerit  debili*  cuoi  debililiis  nature  «Mai- 
atat  in  defectu  naturali»  caloris  atque  temi  er. ili  riunioni  non  ed 
expectandum  tempus  digestioni*,  quia  maìor  sequeretur  deferta» 
processu  lemporis  et  sic  liberius  morbus  suas  conseqncrettir  elK- 
lus.  Si  priucipalis  membri  fuerit  lesio  nipote  si  materia  rueriicol- 
lecta,  ad  frenesim  in  cerebro,  tempus  digestioni;  non  esleipertas* 
dum,  corrumpetur  cerebrum  subita  ex  diuturna  materici  pnara- 
tia  et  sic  mora  iuducitur.  Si  priiicipalium  operutioiium.  fuerit  m- 

{ i)  A  fwa  wit  ad  olir*  estimili imtonm  di  Mtmn  *i*Ìfi+ff* 

ilimm  mmàtm  irta»» 


*  di  Gentil*  da  Fuiigmo:  Uunu  pauìt  ai! 
materia  ,  »•»  raliaoa  nubililitU  partii  :  al  swlecfa 

M  II,  lune*  ximit  f.  ///.  p*»  Hi 


137 

pedimeotum  utpote  si  materia  colligatur  io  jstimo  ad  quinantiaos 
«  qua  denegatur  aclio  intpirandi  et  eipirandi  et  aditila  cibo  et 
potui  ante  tempus  digestioni»  et  longe  ante  homo  tuffocaretur  et 
koe  est  qood  dicit:  nisi  expediat  idest  nisi  hoc  rei  aliquid  bottina 
tei  altera  emergala;  multa  vero  non  expedit  idest  multa  subslan- 
tfe  quare  ab  ipso  principio  non  ex  petit  movere  noci*am  materiata 
crndam,  incommoda  sci  licei  superius  assignata  vel  non  eipetit  idast 
non  convertii  dare  medicinam  evacuantem  multa,  quia  potius  eva- 
derei bonos  humores  quam  malo*,  curo  mali  vel  cruditate  vel  fu* 
riositate  resistant  e  vacuai  ioni,  vel  multa  substantia  quare  expetit 
ab  ipso  principio  movere  matcriam  incommoda  scilicet  assignetam. 
Que  egeruntur  etc.  et  ex  premissis  docet  nos  auctor  in  presenti 
affarismo  ostendet  attendere  potius  qualitatem  quam  quantitatem 

Biirgandorum  et  regionem  purgationiset  modum  purgandi  dicena: 
on  oporlet  nos  considerare  multitudinem  eorum  que  egeruntur 
Idest  quantitatem,  sed  quomodo  egeruntur,  idest  si  per  convenien- 
te* regioues  et  in  congruo  tempore  et  qualia  oporlet  idest  si  noci* 
va  et  bene  digesta  educantur  ,  et  si  conferì  bene  idest  si  utilts  est 
tilis  purgatio  et  ne  aliquis  putaret  quod  nuiiquam  considerauda  es- 
•et  qualilas  ideo  subdit,  et  ubi  oporlet  usque  ad  defectiooem  du- 
cere vel  usque  ad  defectionem  inflrmi  secundum  quod  narrat  6a- 
lenus  de  quodam  laborante  sinocha  inflativa  qui  dum  minueret  san- 
gui nem  usque  ad  lipotomiam  et  quum  semimortuuscecidisset,  eoo* 
sanguinei  ceperunt  clamare,  quare  interfecisti  conssnguineum  no- 
strum et  ipse  respondit  non  inlerfeci  hominem  sed  febrero  et  ex- 
bibitis  postmodum  causis  resumptionis  reduxit  euro  ad  pristinum 
ttatum  vel  usque  ad  defectionem  nocive  materie  et  hoc  Tacere  ai 
•ufficiai  egrotans.  In  pai  ionie  enim  forti  tota  nociva  materia  pote- 
rit  insimul  educi  ;  patiente  vero  existente  debili  non  tota  insinui 
•ed  per  inlervallum  ut  interim  cibis  et  poti  bus  reflciatur. 

lo  acutis  passionibus  raro  in  principijs  debemus  uti  farmacifs  9 
quia  assignata  incommoda  possunt  piotenire.  Inanitio  honorum 
bumorum  eie  ergo  lune  est  insistcndum  quando  aliquod  predio- 
forum  quinque  emergit  el  hoc  facete  prius  bene  diiudicatitibua  9 
id  est  iudicium  morti*  dante*  vel  medicinam  congruam  vel  conve- 
oientem  nostro  artifìcio  intenientes  ut  per  eam  talia  educantur  a 
corpore  qualia  debent  educi ,  quia  si  qualia  oporlet  purgar!  pur- 
geotur  et  conferì ,  idesl  ulilis  est  talis  purgatio  ,  et  beoe  feruot 
Cam  patienles;  contrarie  \ero  inportune  idest  purgai iones. 

In  quo  morbo  hic  secundariam  voluit  Galenus  exordiri  pertica- 
tolo, non  quod  eam  faceret  sed  quia  fecit  eam  esse  secundarlam 
que  virtuti  ascribitur  animali,  et  quod  potius  agitur  io  eade  vigo- 
re vel  vilio  ipsius  virlutis  animalis,  est  autem  jpocratis  inteotio 
io  bac  secunda  particula  agere  de  sompno  de  creticis  diebus  etere* 
ticis  sinthomatibus  Sompnus  vero  est  quies  animalium  virtutum 
cum  inlerctione  naturalium  ,  id  est  in  sompno  animalea  virtotes 
quiescunt  licei  nonomnes  naturale*  intendunt;  quiescit  primo  tir- 

tua  auimalia  visibili»,  luleuduBt  naturate  scilicet  appetitiva,  retoq* 


531  » 

te  digesti**  el  expolsf  ra  ex      pi 

celebrata*  multipli  rooltitur       i 

quara  totius  torpori*  camini        eie       e<  fMtlicuVltitbt; 

mectendo  miringas,  san      u      D|Kreiur  repleado  etium  raulu»  ip- 
sius  cerebri  pmhihetan  rscaread  sxtrinsecas  operatila*^  p*r- 

fleiendas  :  anima  igilnr  ti  a  ab  extrinsecis  operali ouibus  cai«- 
pìs  et  spiri  tu  wn  Ut  consertino  in  iolrinsecis  ui  .j  ni  bus  virtulem- 
turate*  confortantur  et  sic  boi  qui  dici  tur  quies  animai  imo  ijr- 
tulutn  eie.  Dicit  ergo:  In  quo  orbo  sompnus  ijboreui  focit  mm- 
(late:  hoc  autem  vidc-ltir  piane coiilrari.ru  quum  sì  aliquii  IjUk 
febre  interpolala  et  arripiatur  ab  et  io  sompno  quia  cal'diorr'  p. 
■wrantur  furiostlate*  etacutior  ,  febris  palieutery  acuito*  illlipl 
et  tunc  sompnus  laburoni  facit  non  tana  -i  mortale  est.  Di .  jtur er- 
go: in  eo  morbo  in  quo  morbo  sompnus  consuetit  presure  rems- 
dium  li  facit  iBborem  moria lis  est-  Quis  est  il  le  morbus  qui  si  fut- 
rit  in  corpore  et  tuperveniat  s  ipnmab  eo  preUalur  cotpori  n- 
medium  ?  Frenai* .  quii  cum  ipsam  cooiilelur  vigiliamo]  in-ua- 
tis  ex  nimia  sìccilale  cerebrì  proveuien*  et  cum  nimietaU  doluta 
sompnus  superveniem  curi  accìdat  ex  bumectalione  paonieulonw 
cerebrì  videtur  innaere  quod  natura  prevalete  ad  versus  raorbum 
fulfiviem  opponere  eccitati  humidilatem  suOicìenTem  et  deferta 
mlligantem.  Si  »eru  post  sompnum  paiieus  deterius  se 
noe  proteo  it  quia  prò  cerebri  suolili  humiditute  esausta 
aumpta  eabr  et  siecilas  profuaditus  in  illam  croaaam  vi  si 
miditelem  ipsius  cerebri  egerunt  egerunt.  In  principio  igil 
solution  li  ipsius  cerebri ,  quia  cerebrum  ex  ea  huroerlalui 
sompnum  pattati*  habuit  ;  aed  ea  postremo  exatttla  et  cun 

pericotoshis  affligli,  quia  ergo  hoodeelarat  inani [ i  onero  cere 

rito  mora  ticina  seguitar  tei  dicatur  :  In  quu  morbo  sompnui  b> 
borem  p resta t  morlalis  est.  Sompnus  eoim  dicitur  tacere  labore* 
quum  privat  corpus  ab  actiouibus  tigiliarum  a  sensu  et  moli 
aiitem  moriate  est,  aut  eoim  de  larat  confirronl ioneiii  (ilari 
vii  aut  iiunqusR)  solvitur  .  out  per  solam    parai isira  ul 
determinatur  ,  que  si  non  (Il  mora  salii-  pena  mora  badimi 
aut  declaral  iam  morttucalìom      esse  factum  corporis  per  qi 
paralio  anime  a  corpore  seqimur.  Si  vero  sompnus  cute, 
merlala  quod  eniin  declaralur  per  hoc  caliditalis  et   siceìlal 
mastio  et  nature  forti  ludo  que  sufficit  appone  re  lemperstum 
reni  ad  acumini!  repressionem et  miligutioDem.abseniia  enii 
fiera  tur  litargia  et  roorliflcationis  et  furiosilalis  egritudini- 
ex  fumositate  conturgenle  ex  triplici  digestione  perfetto  celi 
sompnus  inducitur  in  quo  et  perfeclior  fil  digesti»  et  major 
tum  forlitudo  scilicet  quod  pleoiua  morbo  residui 

libi  desipientism  ,  eie.  <     a  si  sompnus  juterit  non  •  si 
quia  pkirhBom  per  ipum  :        tir  decipientia  et  ubi  idest 
aoidpnui  tedat  decip             ,      nato  ;  quod  enim  dotkra~.  , 
hoc  quod 'ex  triplici               ne  perfetta  cefcta*U,pgMawita**Tt 
bumiditHcalidilaUs     i    j         fieet 


»29 

bumectatum  ifaotus  est  ad  sompnum  ,  caloris  enim  naturali»  facta 
est  bumectatio  (  I  )  per  quam  furiositam  iiiGcientium  spiritum  aoi- 
malem  fit  consumplio  et  evaporala)  et  sic  desipientia  seda  tur, 

Sompnus  et  vigilie  utraque  etc.  vere  in  quo  morbo  sompnus  b- 
borem  fapil  mortale,  quia  sompnus  et  ugilie  utraque  magis  modo 
facte  roalum  nunciat.  Sompnus  enim  excedens  metani  aut  declarat 
senunam  corporis  plenitudinem  et  ex  ea  caloris  naturali»  extinctio- 
Dem  ,  aut  declarat  confirmatam  litargiam  ,  que  ut  dictum  est  aut 
•ohit  ad  periculum  mortis  aut  per  unhersalem  paralisim,  que  sa- 
lii pena  mortifera  est,  sicut  et  dictum  est  vigiliarum  iostantia  mali 
eli  ounria  quia  aut  declarat  conirmationem  frenesia  que  fit  ex  ca- 
lore violentissimo  dissipante  cerebri  substantiam,  aut  ni  mielate  do* 
lori»  alterius  membri  aut  summam  inanitionem  ;  contrario  vere 
sompnus  et  vigilie  ultra  modo  suam  metam  excedentes  malum  nuo- 
ciaut  quum  sompnus  fit  ex  suaima  plenitudine,  vigiliarum  instali* 
a4ie  ex  su  roma  inanilione  et  non  pleuitudo  id  est  repletio,  non  in- 
digenza id  est  inanitio.  Kepi  et  io  induceus  suffocationem],  inaoitio 
per  dereclionem  \inculorum  anime  a  corpore  operai  is  solutionem 
oeque  aliud  itisi  bouum,et  due  negationes  faciuntunam  vehemen- 
tem  affirmationem,  ac  si  dicalur  nulla  alia  disposilo  bona  quod- 
cunque  magis  fuerit  iialura,id  est  quodeunque  excesserit  ultra  mo- 
dino suam  metam. 

Labores  spontanei  etc.  Labor  licct  proprie  dicatur  corporis  exer- 
citium  et  motus  iiic  tamen  per  laborem  intelligimus  doto  rem;  do- 
lor ergo  alius  est  spontaueus  alius  non  spontamus:  spontaneus  qui 
•ioe  causa  manifesta  habet  fieri  sine  incisione  sine  percussione  , 
dod  spontaneus  qui  ex  causa  provenit  manifesta  ex  alio  sciiicet  pre- 
die  torum.  Dolores  igitur  spontanei  uarrant  morbus  idest  morbo- 
rum  indicant  materia»  9  alius  enim  est  infixitus  alius  pungitivua 
alius  aggratativus  alius  exlensitus  alius  deambuiativus  et  alius 
congelativi.  Intixivus  fit  ex  sanguine  et  dicitur  infixivùs  quia  io 
hoc -loco  fixus;  sanguisenim  terrestritatesuesubstantietoliditatem 
habet  partium  quantulancuuque  et  dissecatipnem,  et  motetur  se- 
cundum  inferius  semper  dum  caliditatem  suam  dissolvi!  et  humi- 
ditatem  relaxat:  sic  igitur  dum  cum  integrUatestitMitntie  penetrai 
cootinuitatem  soU il  et  sic  dolor  ex  eo  tit  infixitus  Pungitivua  flt 
ex  colera;  colera  enim  virtutem  habet  dissecativam  et  partium  rei 
dissolventi vam  \irtuie  sua  in  se  ipsam  dissecatur  et  dissecationem 
partium  qui  bus  incidit  opera  tur  et  quiu  natura  iomitatur  ignh  , 
movetur  secundum  supcrius  per  diversas  igitur  partes  loci  subbil- 
late penelrans  pungit  eas  et  monlicat  et  sic  dolor  pungitivua  ÙjL 
ex  colera.  Dolor  extensivus  fit  ex  flegmnte  cum  enim  flegmaticus 
bumor  aque  sit  filius  ,  labilitatem  habet  aqnaram  f  labili  late  tua 
bine  inde  didunditur,  diflfusus  replel,  replendo  extendii,  ex  tenden- 
do aolutiouem  fucit  continuiutis  et  sic  dolor  extensitusex  flegmt- 

(i)  Nel  margine  quella  pupi*  ai  lro?a  abuiilacaa  funi» ,  a  cornila  con» 
/orlati*. 


«40 

te.  Dolor  aggravati'  • 

atrii  est  substantié  l  i  tate  mi  e 

mHetaggrafal.co        I      itìo,  et         a  inuitatem  v 

et  ile  flt  dolor  eguravativ  si  Aocolia  Dolor  deambulati' 
tx  ventosttate  ;  cum  eni  «eo  sitai  corpo*  is  Ot  aereum  I. 
ennque  parte  vaeuitatem  n  it  ad  cena,  declinai,  et  nimia  • 
litate  et  levitate  sua  moda  ira  partasi  convertii  se,  a 

alieni,  et  aie  flt  dolor  detrai»  i  ih.  Dolor  congelati**»  ut  e> 
additate  mortiBcKiite  ut  conti  t  io  taotu  cujusdam  pitcii , 
dici  tur  torpedo  vel  lurpedo  per  iiigidilaten,  namque  coastrii .. 
tur  meati»  per  quoa  ipiril  eut  lamini  ad  vìiifkandumei 

lefacendtim  membrum  (I)  ....  mia  deficit  in  membro  ctiema 
dltas  poterttialf»  esister»  fri  eo .  it,  quod  lumn  est  dissolvi! ,  | 
•ohilui  bumor  rapici  et  aggravai,  it  quia  frigidi  tu  mi  operai»  m 
tifleaUoneoasolutioiionitaraanif  iteaaniftur,  sicque  proteiiltqiK 
dam  gravita»  dolori»  cum  stupore  et  Infrigidatione  plurimi.  Sii 
ergo  dolore»  indicarli  morbo  materia»,  causa  euirrj  modunmi 
corationia  insinuai ,  qua  igi  r  ignorata  aMdu*  curstiooi»  ignon- 
tur,  cognita  igilur  causa  reeurrltur  ad  coa»i><-t<-iit  e™  curaticuea. 

Cuicunque  dolente»  etc-  Ini  rat  auctor  in  precedenti»!»  <\<xA 
dolor  sino  causa  manifesta  eiir  teca  factus  indicat  morbo*.  iJal 
morbi  materia).  Set  accidit  lira  quod  aliquìs  ha  bel  solution» 
continullath  et  qua  dolor  il  «  eratua  aequitur  at  tamen  qui!» 
alt  dolor  con  rliscernitur  ,  i  oc  provanfant  iu  tendi  l  s«ij(n»n 

dicena:  qaicunque  do  UH     d  torpori*  plurìmum.  idettMu- 

iato  dolori»  plur  i  ente»,  doloren  noti  «enti  uni  iJ  c-4  doa- 
ri» roateriera  ni  li  •  t  hit  membri»  eg  rotai,  id  est  »ei«ibili- 
laa  est  diminuta  ul  paralisi,  litargta,  epoplexia  ,  cum  coirò  do- 
lor ait  aennut  rei  nocitive  diminuii  sensibili  lo  te  in  omnibus  pre- 
dirti* et.ientibilitate  deatructa  qnaliter  ib  ci»  dolor  divertii  po- 
test  nollomodo ,  vel  hi»  membri»  egrotat  id  est  ratio  est  diminuii 
ut  contingit  in  laborante  melsncolica  pasarane .  et  etiam  frenesi  «m 
enfm  turbati  sint  ratione  q uà I iter  speciem  dolori»  cotcnowpre  so 
uni.  Nota  quod  plurìmum  et  loco  oomiuia  et  loco  uJteibtj  legi 
potest.    ' 

Que  In  molto  tempore  eitenuantur  etc  Extenualfo  alia  ci  loa 
gi  tempori»,  alia  brevi»  tempori*.  Extenuatio  multi  lempiri»  taf- 
de  conauevit tolti,  nalura  naraque  etordo aoluttunis  exp<»iul«tcl 
ea  de  re  primo  dissolvantur  que  habillora  aunt  ad  flumm.  aagaiv 
do  que  minu»  apta,  tedio  que  longe  mfnui  apta  I  n  humaiii  igitui 
corporli  cotutructione  quedira  sunt  subtilia  .  quedm»  mediocri) 
quedam  crossa-  Subtilia  ut  pinguedb,  mediw  .  .,  ut  caro,  erosa  ul 
alia  membra  solida.  Io  ex  i  ione  igitur  multi  tempot»  depar- 
ditto  6t  subtilium  mediocri  i  crossornm,  ul  ordo  repmliona 
reqnlrit  ut  prìui  reparen  Hit,  delude  mediocri»  ,  | 

(i)  Par  TttMlà  dal  (Mica  V       -p  •  dlefiaik,  «Iihi 
stuoia  v>fn  fàba  iutcrprlruini. 


m 

4um  fero  crossn:  tantorum  igltar  repe  ratio  tempori*  elpetitton* 
glludiueiD.  In  ex  te  n  ustione  auiem  brefis  tempori*  non  raro  fll 
«Kteitninatio  *el  deperditto  subtiliuro,  mediocrium  et  crosaorum; 
oon  ergo  tarde  sed  citissime  solvi  tur.  Est  et  alia  ratio  quuro  in 
ttteouatione  multi  tempori*  plurima  flt  deperditio  apiritaum  et  bu- 
aeorum  quibn*  morbidi  virtutes  excitantur  et  iuvantur  in  suisac- 
lionibu*  peificiendi*,  quare  a  virtutibus  debilibua  cibaria  exhibt- 
la  non  ita  competenter  poisunt  digerì  et  inmutari ,  unde  repa- 
randorum  tam  breviter  non  potest  fieri  repe  ratio  et  aie  extenua- 
fio  multi  temporis  tarde  solvitur.  In  extenuatione  brevi  temporia 
ami  ita  Gt  deperditio  spirituum  et  humorum,  quare  non  aequitur 
tanta  debilita tio  quare  ab  anima  que  exhibrntur  ad  predictorum 
reatauratiuiiem  competenter  digeruntur  et  immutantur  et  ideo  ipso 
cito  solvitur.  Dicit  ergo:  corpora  que  in  multo  tempore  extenusn- 
Inr  tarde  reverti  consueveruiil  in  pristinum  statum  aalutia ,  qua 
vero  extenuantur  inmodico ,  roodice  in  modico  tempore  consocre* 
mot  reduci  io  pristinum  statum  saiutis. 

Pregnante*  purgare  si  convenit  e  te.  hic  quartato  foluit  Galeoni 
etordiri  particulam  non  quia  eam  faceret  sed  quia  fecit  esse  quar- 
ta» que  ascribitur  migrotegni  libro  scilicet  de  humana  natura  Est 
totem  ypocratis  intenlto  in  hac  particula  agere  de  pregnantibus  et 
canini  purgHtionibus  ad  ea  facilina  intelligenda  ab  ex  tenori  suina* 
unta  exemplum  9  scilicet  a  grano  frumenti  ut  per  exteriora  quasi 
apparenza  interiorum  et  non  apparentium  lucidior  tractatur  no* 
eia  (?)  Bcienrium  est  igitur  quod  graoum  frumenti  terre  manda* 
tom  si  nimis  fuerit  caliJum  aduiitur,  si  nimis  fuerit  frigidum  mor- 
ti fkatur,  si  nimis  siccuro  arescit ,  si  nimis  humidnm  putrescit,  et 
Minino  corrumpitur.  Similiter  terra  cui  manda  tur  aimilem  ha* 
boeri  t  intemperiem  eidem  provenirent  incommoda  :  si  fero  con* 
feniani  intemperie*  granum  frumenti  in  ipsa  injactum  ejua  ho* 
gomitate  relaxatur  calor  potentlaliter  existens  in  quolibet  corpo- 
re  ei*to*  inveniens  sutatantiam  frumenti  relaxatam  ager  quod  suum 
cat  dissolvit  •  plurimum  di*sol\endo  humorositatem  multiplicat  • 
Iramorositas  illa  replet  sutatantiam  frumentf  et  dura  eadem  humo* 
rositas  potius  declinat  ad  inferiora  ,  partis  inferioris  maior  flt  re* 
ptetto  9  ruptura  siccitate  terre  ad  hoc  plorimum  cohoperaote  in* 
lercidendo  Egreditur  igitur  illius  pars  humorositatis  que  conta- 
do terre  frigide  et  sicce  condensata  in  essentiam  radici*  tranoub* 
itantiatur  9  radix  terre  infigitur  et  ea  mediante  nutrimentum  a 
terra  ad  granum  frumenti  attrahit,  quo  granum  frumenti  reple* 
ter  et  impulsione  ipsius  rumpitur  granum  frumenti  a  parte  sape* 
riorj  et  egreditur  humorositas,  que  condewata  frigiditate  et  aie* 
citate  ipsius  terre  in  essentiam  herbe  tr&nsducitur. 

Que  herbe  ex  ipso  nutrimento  impellente  tom  ex  calore  aeree 
ettrahente  ad  superiora  attrahitur  et  sic  frondescit  et  fructiflcat 
aecundum  geuus  suum  Sic  contingit  in  corpore  humano  quod  ae- 
men  in  monetam  conceptiouis  iojectum  calidum  nimis  adontar  , 
(rigidum  mortifica  tur,  siccum  arescit  v  putrescit  humidum  et  eli- 


534 

damate  respondentes  diconLqood  auctor       i        stai 
nioorj  ,  quia  si  humide  diete  conferuni  tabi 

multo  magi*  frigide;  nos  vero  dicit  quod  ta ide  q«em  W#* 

de  conferunt  Hcet  eniro  frigiditas  recta  froote  coelradiCBt 

temei)  propter  ejus  rootum  ad  centrare  coharlatious  et 

nis  servutur  siccitss  que  calorero  execuit  et  ita  bob 

calorem  frigida  dieta .  Maxime  vero  pervia  tom  quia  ipai 

debilem  calorem  ,  tum  quia  propter  duplice»  calorem  et 

ca  lidi  la  lem  fomento  indigent  humido,  tum  quia  eorai 

iiaturaliter  liumida  est  et  fluii  is  ut  per  eam  Sai  facile 

landorum  augroenlatio  et  perditornm  restaurai»,  et  elija  S 

assuetis  retici  quia  consuetudo  est  altera  natura,  et  hoc  i| 

tur  .in  subsequenlibus ,  ubi  dicit  oportet  ad  consueta  ti 

et  qui  bus  semel  etc    docet  nos  hic  autor  variare  lue  proprie  dfe- 

tam  secundum  quantitatem  et  munarum  que  variatio  II 

rato  tenore  virtutis  appetitive  et  digestive,  utraque  eeua 

virtutum  natura  est  fortis  aut  debili».  Si  f  irtua  appetitive  kart 

fortis,  sepe  suttt  dande  cibaria,  si  debilis  raro.  Si  virtaa  &&*** 

fuerit  fortis  multa  sunt  exhibenda  cibaria,  si  debiti*  panasi* le* 

lem  coutinuatio.  Aliquando  virlus  appetitiva  est  forila  et  digiti* 

forits,  quandoque  appetitiva  debilis  et  digestiva  debilis,  aUqetiiM 

appetitila  debilis  et  digestiva  fortis;  interdom  appetitila  feritoti 

digestiva  debilis.  Si  virtus  appetitiva  fuerit  fortis  et  difenili** 

tis  sepe  et  multa  sunt  exhibenda  cibaria*  Si  appetitiva  MflM 

digestiva  debilis ,  sepe  et  pauca.  Si  appetitiva  debilis  et  dipÉP 

fortis  raro  et  multa.  Si  appetitiva  fortis  et  digestiva  debiKs  ,< 

et  pauca,  et  hoc  est  quod  dicit:  qui  bus  semel  id  est  raro 

benda  cibaria  propter  debilem  virtutem  appetilivam, 

sepe  propter  fortitudinem  virtutis  digestive  ,  aut 

miuorj  quantitate  propter  debilitatem  ejusdem  et  aiei 

ferunt,  aut  secundum  partem  idest  secundum  romii 

ticularium,  xero  prosit  ut  exhibite  secundum  considerai 

ticularium  conferant  omnibus  preci ic tis  dandum  est  aliqetf 

ri,  verbi  gratta:  Ecce  aliquis  habet  virtutem  appetiti' 

et  digesti  tam,  fortem  qua  re  sepe  et  muhum  est  cibanduiiSeAMl 

tempus  est  estivum,  unde  ex  proprietate  estivi  temporis 

da  est  quantità* -et  etiam  numerus,  et  sic  decet  et  risieri  et 

et  consuetudini  9  ralione  predieta  ,  et  determinai  andar 

secundum  di  versi  tu  te  m  temporum  dandum  sit  aliquid 

particularibus.  Estate  vero  et  autumno  cibos  graviaaii 

propter  debilitatem  catoris  oaturalis  in  nutrimeolis  ;  h] 

fàcili] me. propter  fortitudinem  et  multitudinem 

nutrimenlis.  Ver  sccuudo  ab  hjeroe  quia  aer  iani accediti 

tulamcunque  caliditatem  caloris  evaporationem 

His  qui  in  circuitibus  etc  Kepetit  auctor  qeed  n, 
bus  dixerat  ut  hic  in  fine  dietarum  ad  aliaro  coopeienfii 
turarne  curatiouts  nos  transferat  diceos:  Noa  mi  debewm  daaa  Mi 

.qui  io  circuiUbus  exacuuutux  id  est  secoadum  ciradam 


13* 

quia  anima  vacai  ab  extrinsecis  acttonibus  perftcieodts  calor  et  api* 
rttus  servsntur  io  nutritivi*.  In  hijs  igilur  temporibus  propter 
mal  titud  inerii  ipsiua  calori*  naturalis  in  Quiriti  vis  oblationes  sunt 
dande,  scilirei  nutriente*  accidentaliter  e  rosse  que  possuut  resiste- 
re actioni  forti*  calorìa  et  no»  plures  nulrientes  naluraliter  subii* 
k*«  videlicet  que  sua  subtilitate  a  multo  et  forti  calore  beile  con* 
amsantur.  sic  ergo  tempore  calido  plura  sunt  danda  nutrientia  na* 
toraliter,  et  paura  accidentaliter,  que  valeant  sufficere  actioni  ca- 
loria naturalis  debilis  et  evaporanti*  propter  caloria  iuspiratiofiea» 
para  diafragmatis  aperiente*  et  corpus  ciroundantes  et  similiter 
poros  oorporis  superflciales  aperientur  et  que  facile  digeraotur  se- 
cundum vero  pluralitatem  nutrimentj  ;  duplex  est  autrimentum  ; 
naturale  scilicet  et  accidentale.  Naturale  autrimentum  dieitur  ha* 
Mia  ad  dipereixlum  quando  virtus  digestiva  tantum  est  necessaria, 
autrimentum  accidentale  dicitur  liabile  ad  incorporandone  et  co 
aoo  tantum  virlus  digestiva  est  necessaria  sed  et  virtù*  spirituali* 
vivlflcan*  el  virlus  animali*  uutrimentum  impelleoa  et  quod  tal  a 
cibaria  plura  sunt  danda  ,  ipse  proba!  subdeos  eteoim  color  inna- 
ta* idest  infra  natus  a  spiritibus  et  humoribus,  multo igitur  autri* 
■sento  indigeni  ampliori  accidentali  scilicet  solido  et  etates  et  aU 
Mete  «uni  nobh  sigua  secundum  quod  probat.  quod  sicut  existen-» 
taa  fn  etatibu*  in  quibus  calor  naturalis  est  plorirnuru  iutensus  io 
cerpore  non  possiut  facile  tal  erare  ieiunium  propter  ipsutn  oelo- 
rem,  sicut  et  in  hiis  temporibus  propter  multitudiaem  et  fortilu*- 
Jloam  calori*  plurima  ciborum  solidorom  debel  fieri  exhibitia.  Ai- 
Mete  dimetti  r  pugile*  seu  dueHiones,  quia  igitur  ipsi  sunt  intona- 
exercilio  corporis  etquasque  virea  balie!  alter  e&ercet  adver- 
alterum,  raloris  el  spiriluum  in  eis  plurima  fi!  intenaiael  ne 
•atblilrs  hiimidilas  ipsorum  ab  eodem  forti  calore  exaurjaiur  et  coiu 
eumatur  nutrimento  solido  plurimiini  indigeni,  similiter  et  in  hi* 
temporibus  propter  fortem  ealorem  solida  dieta  debel  exhiberi. 

Rumile  diete  conferunl  omnibus  febricitantibus.  la  precedei»  - 
ttbue  docuit  nos  auctor  variare  dieta»  secundum  tempora  anni 
mincdocet  noaeam  variare  secundum  qiiantitalera  qualitatem  et 
namerum,  dicens  humide diete  conferuut  omnibus  febricitantibus. 
Hoc  atitem  videtur  piane  contrarium  quia  non  conferuut  cotidiona- 
vi|a  de  flegmate  naturali  laborantihus  quia  augmentant  materia»! 
ratidiane scilicet  flegma,  similiter  ydropicis  fèbricitaiitibuinoneoiK 
fferont  quia  augmenlan!  materiam  idropisia.  Ideo  dicit  quod  hu- 
mide non  deotur  ab  humidilute  qualitatis  scilicet  luimide  humoro* 
m  el  aorbi  las  quia  polius  videantur  potus  quam  cibo*,  que  sua  fiui« 
alitale  obedi*ut  digestioni,  que  cuin  digeruuturspirituumet  bomo- 
ntm  et  membrorum  competeos  fiat  restauralo,  generatio  et  rein* 
gratto;  vel  dicatur  humide  diete  conferuutomnibuafebricitantilKie 
qoe  ad  reprossiooem  acuminis  febrilis  bumidilas  nam  iec!a  fronte 
eootradicunt  siccitati  que  est  lima  caloria  ,  qua  repres*  calorif 
atoraeu  reprimitur  el  sic  dici!  potius  humide  ;  sed  serundum  bor 
fotius  auctot  debuisaet  dixisse  frigide  quam  bumide  ad  quoil  oui- 


134 

damile  respondentes  diccot,         at* 

mioorj  ,  quia  SÌ  humide  diete  0  it 

multo  rosgis  frigide;  nos  vero  dictl  ipiórf  tb< 

de  conferont  licei  enitn  frigidità!  racla  fronte  cookadical  «tori 

tamen  propter  eius  nolum  ad  ci    tram  l'obariatìoais  ei  r.-.-u-L?  u<  uo* 

nis  tervatur  siccilas  que  cai         i  exacuit  et  ita  non  ade»  rejiinut 

calorem  frigida  dieta.  Max        "ero  parvis  tum  quia  ir*'  b»**01 

debilem  calorem  ,  tum  qi         opter  duplicem  caloreia  ci  UdUsj 

CBlidilslem  fomento  indigeni       nido,  tura  quia  eorum  htmìdiut 

naturaliler  humida  e»l  et      m  ■  ut  per  eam  fiat  facile  augKS- 

tandorum  eugmentatio  et  perd    (rum  restauratici,  et  «lift  à 

assuelis  retici  quia  consuetodo  t  >t  altera  natura,  et  hoc  ip«  U9U- 

tur.in  subsequenlibus ,  ubi  diclt  opcitet  ad  consueta  Iransnultrti 

et  qui  bus  semel  eie    docet  no»  hic  autor  variare  hie  proprie  i# 

tana  secondimi  quanlitalem  et  nuiMnim  que  vorialio  (il  r««iaV 

rato  tenore  virlulis  appetitive  et  digestive,  utraque  mira  i-lanu* 

virtotum  natura  est  forlis  aut  debili-,  Si  virtù»  appetitili  (wt 

forlis,  sepe  sunt  danda  cibaria,  si  debiti*  raro.  Si  virlus  aiuoli" 

fuepl  forlis  multa  sunt  exhìbenda  cibaria,  si  debili*  pano  fot  «a* 

lem  coulinualio.  Aliquando  virlus  appetitiva  est  forlis  el  disertiti 

forila,  quundoque  appetitiva  debili*  l  l  digestiva  debili*.  aliijuoba» 

appetitila  drbilis  et  digestiva  forlis;  inlerdum  appetitiva  fortini 

digestiva  debilia.  SI  virlus  appetitila  fuerit  forlis  el  dig*»»i«>  *"" 

tis  sepe  et  multa  sunt  exhibenda  cibaria.  Sì  appetitiva 

digestiva  debili» .  sepe  et  panca,  fti  appetitiva  debili*  el  di 

forlis  raro  el  multa.  Si  appetitiva  forlis  et  digestiva  debili* . 

et  pBUca,  et  hoc  est  quod  dicit:  qoifcus  semel  id  est  raro  *i«4 

benda  cibaria  propter  debilem  virtetrm  appelitivain.aol  b«a 

sepe  propler  fortitudinem  virtutis  digestive  ,   nnt  mimi«iW« 

minori  quaiililate  propler  debilitale!"  ejiisdem  et  sìrotmutato* 

ferunl,  aut  secuiidumpartemidcstteuimluin  consideratianc*  r"* 

licuiarium,  vero  prosit  ut  exhibite  secundum  con<niivn»lroafff|iB' 

ticulaf  ium  conferant  omnibus  predii  lU  dandum  est  aliipiiil  irmi* 

ri,  verbi  grelia:  Ecce  atìqiiis  habet  virlolem  appvttijtaro  fini* 

et  digesti  vam,  foriero  qua  re  sepe  el  nini' um  est  cibmukut,  ■■alto" 

tempus  est  estivum,  unde  ex  proprie  tot*1  estivi  tempori*  miou» 

da  est  quaiilitas-et  etiara  numeri»,  et  sic  deret  et  n^rotit  ci  tW 

et  consuetudini ,  ratione  predieta  ,  et  determinai  auctur  ipiaMtf 

tecunduni  diversilotem  temporum  dandum  sìtaliquid  dcprtaSd* 

particularibus.  Estate  vero  et  autumno  cibo»  gravissime  Uro»1 

propter  debilitatesi  catoris  natura Iìk  in  nutrimenti*  :   (nerne**1 

facillime. propter   fortitudinem  et  roultitudinem    ipsius  catari)" 

DUtrìmentis.  Ver  secuudo  ab  hveme  quia  aer  jaznacceditarfqut*' 

tulamcunque  caliditatem  caloris  evaporutioiiem  operante 

His  qui  in  circuitibus  etc  Hepetit  anctor  quod  in  pn 

bus  diserai  ut  hic  in  Due  dietarum  ad  uliam  conpetetitem  raitleba 

su  rame  curatiouis  noi  trapsferst  dicetis:  Nos  mi  debctnui  dare  a* 

.qui  ÌQ  circuitibus  eiacuuulUT  ìd  est  secundum  tilcuUttl  K"* 


»»i«»  w 

.l*bi»tl 

ilit,M> 
vii  (Uv 

tb«iH 


535 
tiones  tempori*  scilicel  afflicliouis  ne  natura  sii  io  duplici  bello  si- 
ali predictum  est,  et  ad  utrumque  debilior  reperiatur  nequé  co- 
gere  debemus  scilicel  ut  accipiant  sicut  quidam  stulti  faciuht  vi- 
dentes  patientem  debilem  tempori»  acressionis  volunt  ei  condolerò 
instans  cibis  et  augeut  nocivam  materiam  in  corpore  et  naturarti 
plurimo m  defaligant,  sed  auferre  ex  apposilionis  ante  crisim.  idest 
•nte  determinationcm  et  solutiouom  illius  accessioni*  uos  debemus 
auterre  ante  posila  ab  imperiti»,  voi  auferre  ex  appositisin  corpo* 
re,  scilicel  congeriem  nocivoruro  bumorum  aut  per  vomilum  aut 
per  secessi) m  et  sic  deceterts 

Ea  quorum  crisis  Bt  etc  Mentionem  fecerat  auctor  de  crisi,  ideo 
de  ea  mpponit  de  tempore  scilicet  quo  natura  movetur  ad  evacua- 
tionem  nocive  materie  dicens:  Nqs  vere  debemus  movere  curpora 
ea  quorum  crisis  fit,  idest  fieri  debet  quia  forte  rnedicus  yguorat 
modn*  evacuationis  noci* e  materie  uude  natura  debeat  moverj  aut 
per  vomilum  aut  per  secessurn  aut  per  aliam  regiouein  ad  evacua* 
tionem  materie  clabit  forte  medicinali»  contradicentem  ino  lui  na- 
ture, et  sic  motus  nature  propter  medicinam  prepeditur.  Medici- 
db  ergo  importune  miccia  suum  nequid  consequi  effectum  duro  a 
natura  debili  non  iuvatur  sed  tantum  dissolvit  et  non  evacuai  et 
aie  causa  esset  maioris  suObcatiuiiis,  neque  debemus  movere  ea  quo- 
rum crisis  facta  est  equaliter  ,  facta  enim  con  petenti  e  vacuai  ione 
tdliu*  nocive  materie  a  corpore  ad  quid  darelur  medicina  ad  eia- 
cuationem  cibo  rum  (f)  humurum  quia  dum  medicina  exhibita  non 
ififoniret  malos  humores  in  quos  ageret  cum  non  sint  con  vertere  t 
se  ad  borio*  et  sic  etacuatis  bonis  bumoribus  polius  esset  causa  iiu 
cotnmodi  quam  utililatis  ,  neque  aliquid  no  \um  Tacere  scilicet  ali- 
5f   quid  novum  genus  niediceuiiuis  per  tornitimi  *el  per  secessurn  con, 
l'  Ira  opus  nature  mvenire  neque  alijs  provocaliouibns  id  est  rebus 
•liter  provocanlibus  vel  aliter  ducentibu*,  scilicel  per  vunùtura  vel 
per  secessurn  ut  dictum  est  sed  sinere,  id  est  operi  nature  commit- 
fere,  sed  quia  oporlet  ducere  pin  debemus  ducere  uudecuru- 

quo  maxime  natura  reperii,  facieuda  eniru  in  equuli  crisi  cum  re- 
liquie maloruiu  bumorum  sint  in  corpore  educende  suut  imitare 
«lo  opus  nature,  scilicet  regioucm  sequeiidu;  sed  plerumque  accidit 
qnod  natili  a  motetur  per  inconveuienles  regiones  sicut  plerurn* 
que  accidit  in  debilitate  nature  traiismitlenlia  superflua»!  oialeriiim 
a  iiobiiibus  ad  ignobili»  membra  ,  uude  membra  per  que  trausit 
mortiflcaului  et  iorroduulur  et  caduut  quod  coutingit  in  herpete 
estiomeno,  lune  igitur  opus  nature  non  est  inuiilandum  ideo  auh- 
dit  et  per  convenientes  regiones  ac  si  dicalur  lune  natura  est  linai- 
tenda  quando  motelur  per  convenientes  regiones. 

Digesta  medicari  etc.  dixerat  auclor  in  precedentibus  quod  edd- 

eeiida  deb£rnu3  evacuare,  sed  dieeret  airqurs  que  sunt  fila  que  no* 

debemus  educere?  per  presenterò  aQorismuin  iutouditassiguaredt- 

.  eeus:  Htn  debemus  medicari  digesta,  id  est  a  suo  acumiue  alterata 

(V)  Luogo  cassato  nel  codici  a  soUotagaile  da  punti. 


»36 

et  debemaa  movere  non  cruda  Idctt  ex 
nociva  materia  induclt  febrera  «I  wo  a  stia  eruditile  : 

Digettio  vero  est  alteralio  proprietatis  ;«e  itcrie  q ut  egri* 
tudinem  facit  rei  ad  eam  racieodam  pori  tur.  Nociva  igitur  rwie- 
i-ia  priiis  est  digerenda  a  sali,  scilicet  proprietà  te  alleranda  per  eV 
lorem  eicoquenlem  sf  materia  fi  erit  furiata  per  leir-peraiura  Bti- 
morem  miligeutem.  In  hijs  eoim  duobus  fortitudo  nature  comhlit 
et  per  hec  duo  natura  resistit  advenus  mot  bum  et  non  sulum  boc 
•uflicit  ad  competentem  purga lionera  faciendam  sed  debemus  Ro- 
vere non  cruda  idasl  divisa,  alterata  vero  est  proprietà*  nocive  ma- 
terie que  egriiudinem  Cadi  sed  adhuc  integritatom  parlimi  ser- 
vai, tunc  nam  dividenda  est  per  membra  ut  medicina  intenieni 
dissectionem  Tacilius  pentirei  et  evocaci  ut  quod  non  poteM  facere 
medicioam  ad  vita  a  virtute  uni  iscujusque  membri  a  plurallUU 
Tfirtulum  diversorum  membrorum  consequatur,  neque  in  principili 
nisi  expediat,  quia  si  materia  fuerit  furio***  dissecando ,  dii<-ipui- 
do  et  eicoriando  membri  substanliam  mori  -  i  n  iuducit.  Si  niaterù 
fuerit  multa  Iransuundo  per  angusto!  meatus  et  eos  oppilsmlo  il- 
sensibilitatem  et  ituporem  porat  »el  sua  quanlitate  siiffocMioDen 
induci l.Ooi» il  eoim  febris  ab  indigestione  iochoat;  ergo  si  sii  latte- 
ria furiosa  non  obedit  mei!  ics  mini  quia  sui  furiosiute  rapii  id  l- 
liquid  membrum  nobile  (t).  Si  vero  cruda  a  medicamiue  iioopo- 
test  penetra rj ,  ergo  medicameli  convertii  se  ad  bonos  humom  ti 
eos  etacuat ,  sic  corpus  iiiouilur  et  homo  auccurabit  ;  aut  si  forte 
agit  in  nocivam  maleriam  ideo  ex  eo  evacuai  quod  subtileelrt 
fluidum  quod  debebat  relaxare  materiam  et  obedientem  ad  dia*- 
•tionem  rvddere  unde  materia  compactior  et  solidior  reddilur  et  <* 
de  brevi  lunga  egritudo  efficitur  nisi  expediat,  idesl  imi  cieceMit» 
iucumbat.  Multa  enim  suoi  que  cogunt  reo  materiam  noci»»» 
movere  iti  et  crudam  existentera  scilicet  miteni 

in  ulti  ludo  cjusdem  furiosi  las  nature  ,  debili  tus  principali*  ,  morti 
leiioet  priucipalium  operationem  inpedimentum  Multa  igitur  esi- 
stente materia  non  est  expectandum  tempus  digestioni»  ne  sufeV 
csndo  Di  causa  mortis.  Si  furiosa  simili  ter  ne  furiositale  ri'pw*> 
ad  aliquod  nobile  membrura  et  ejus  dissipando  substeuliaa  inda- 
cat  perniciam.'  fi  natura  Tuerit  debili»  cuoi  debilita»  nature  ooai- 
atat  in  defectu  naturali»  calori»  atque  temperali  h umori»  nonsfl 
expectandum  tempus  digestioni»,  quia  maior  sequeretur  deferì» 
processu  temporis  et  sic  liberiua  morbus  suhs  consequereturetV 
lui.  SÌ  principalis  membri  fuerit  lesio  utpote  si  materia  fumi col 
lecta  ad  frenesim  in  cerebro,  tempus  digestioni»  non  est  eipecu» 
slum,  corrumpetur  cerebrum  subita  ex  diuturna  maleriei  prese»- 
tia  et  sic  mora  inducilur.  Si  priucipalium  operationum  fuerit  i* 

*ir 
(t)4  tstwasi  «sta «J  ultr*  cwwtswW Mttai  *  Jassw  afiiJsassvatjW 

la  dia&iette  di  Gentil»  da  Foligno:  Maura*  panil  aJiaai  M*asW  SBSSJStMh 

malarie  ,  sii»  ritiene  oobiliuiii  pirli»  :  aiutarla 

3mtt  ilt  Qwut,  XLlUf,  fai  ***  Mi 


»37 
pedimeotuni  utpote  si  osteria  colligatur  io  jttiroo  ad  quinantiaa 
ex  qua  deoegatur  aciio  inspirandi  el  expirandi  el  edili»  cibo  et 

Clui  ente  tempui  digestioni»  et  longe  ante  homo  suflocaretur  et 
e  al  quod  dicit:  Disi  expediat  idest  niii  hoc  rei  aliquid  borum 
te)  altera  emergant;  multa  vero  non  eipedit  idest  multa  subitan- 
ea quare  ab  ipso  principio  non  ex  petit  movere  noci*am  materiata 
erodano,  incommoda  scilicet  supcrius  assignata  vel  non  expetit  idest 
Don  con  yen  it  dare  medicinam  evacuantem  multa,  quia  potili*  èva* 
cuaret  bonos  humores  quam  malo*,  cum  mali  vel  eruditale  vel  Cu- 
riositele resistsnt  evacuationi,  vel  multa  substantia  quare  expetit 
ab  ipso  principio  movere  matcriam  incommoda  scilicet  assigoatam. 
Que  egeruutur  etc.  et  ex  premissis  docet  nos  auctor  in  preseoti 
affarismo  ostendet  attendere  potius  qualitatem  quam  quantitatem 

Biirgandorum  el  regionem  purgationiset  modum  purgandi  diceos: 
on  oportet  nos  considerare  multiludinem  eorun  que  egeruntur 
fdest  quaiititatemf  sed  quomodo  egeruntur,  idest  si  per  conveoien* 
tea  regione*  et  in  congruo  tempore  et  qualia  oportet  idest  si  noci- 
?•  et  bene  digesti*  educantur  ,  et  si  confort  bene  idest  si  ulilts  est 
talis  purgai  io  et  ne  aliquisputaret  quod  ounquam  consideranda  es* 
Set  qualitas  ideo  «ubdit,  el  ubi  oportet  usque  ad  defectiooem  du- 
cere tei  usque  ad  defectionem  infirmi  secundum  quod  narrai  Ga- 
leous  de  quodam  laborante  sinocha  inflativa  qui  dum  minueret  san- 
gui nem  usque  ad  lipotomiam  et  quum  semimorluuscecidisset,  eoo- 
aaoguinei  ceperunt  clamare,  quare  interferisti  consanguineum  no- 
strum et  ipse  respondit  non  inlerfeci  hominem  sed  febrero  et  ex- 
bibitis  post  modum  causis  resumptionis  reduxit  euro  ad  pristioum 
statura  vel  usque  ad  defectionem  nocive  materie  et  hoc  facere  si 
sufficiat  egrotans.  In  potici» te  enim  forti  tota  nociva  materia  pote- 
ri! insimul  educi  ;  patiente  vero  existente  debili  non  tota  insinui 
sed  per  intenellum  ut  interim  cibis  et  poli  bus  reflciatur. 

lu  acutis  passionibus  raro  in  principijs  debemus  uti  farmacijs  , 
quia  assignata  incommoda  possunt  piovenire.  Inanilio  bonoruns 
bumorum  eie  ergo  lune  est  insistcndum  quando  aliquod  predio- 
torum  quinque  emergit  et  hoc  facere  prius  bene  diiudicanlibus  , 
id  est  iudicium  morti*  don'es  vel  medicinam  congruaro  vel  come- 
oientem  nostro  artificio  iutenientes  ut  pt-r  eam  talia  educantur  a 
corpore  qualia  debenl  educi ,  quia  si  qualia  oportet  purgar!  pur- 
gentur  et  conferì  ♦  idest  ulilis  est  tali»  purgatio  f  et  beoe  feruot 
csm  patientes;  contrarie  tero  inportune  idest  purgationes. 

In  quo  morbo  hic  secundariam  voluit  Galenus  exordiri  pertica- 
lem,  non  quod  eam  tacerei  sed  quia  fecit  eam  esse  secuodariam 
qua  virluli  ascribitur  animali,  et  quod  potius  agitur  io  ea  de  vigo- 
re vel  vilio  ipsius  virtutis  animalis,  est  autem  ypocratis  inleoiio 
io  hac  secuoda  particula  agere  de  sompno  de  creticis  diebus  et  ere- 
tici» sinthomatibus  Sompnus  vero  est  quies  aniroaliom  virtutum 
cum  intensione  naturalium  ,  id  est  in  sompno  animalea  virlutes 
quiescunt  licei  nonomnes  naturales  intrndunt  ;  quiescit  primo  vir- 

tua  aulmalis  visibilis.  luleuduat  naturala  scilicet  appetitiva»  leteq* 


i3f 
U  digestiva  et  exptibtv»  ex  trip)  itone  io 

celebrata,  multiple*  lesolvilur  Ài: 
quaio  lotius  corpori*  cantimi      eie       re  teutricui>j*tthu- 

mettendo  miringa*,  soraptiu  >|«rt[ur  repieodci  etiom  oneatwip- 
pìus  cerebri  prohihcl  animam  '  ira  ad  extr  insecas  operai  ione»  ftt- 
Dciendn*  !  intima  ÌRÌlur  vacante  i  b  extrìnsccis  opeialiotiibus  alt- 
ria  et  sùirituum  Ol  coiiservatio  in  intrinseci»  <ìk  qinbui  tirtutetu- 
turales  con  furlan  tur  et  sic  Rompili»  dieitur  qifet  anioni!  ìmu  ut- 
lulum  eie.  Dicil  ergo;  In  que  >rbo  sompnus  i^borem  faci!  DM> 
liete:  hoeeutRm  «iilulur  i  ■  itraritn»  quum  si  aliqui*  loUtnt 
febre interpolala  et  arri)  nr  abea  In  toni j. ih»  quia  calidiorwp. 
nerantur  fiirimitate*  etaeuiions,  febrn  pulienteui  «cutius  afflati 
et  tunc  sompnus  laburern  facit  non  tamea  raort-ile  e*X.  Dtcatui  ri- 
go: in  eo  morto  in  quo  morbo  sompnua  cuntuevil  prestare  imi- 
diumti  facit  lahorem  morta  :st.  Quia  est  ille  morbus  qui  ti  fin» 
rit  fn  torpore  et  tuperveniat  :  ipnuiab  eo  pre&laiur  coi  puri  r*- 
medium  ?  Frenai*  .  quia  cubi  i|  wm  comitetur  vigiliamo)  in«uu- 
tia  ex  nimia  siccilale  cerebri  sveulens  ai  cum  ni  mietale  dotorrt 
sompDiis  luperveniens  curi  acci  t  ex  bunvcl.ii  ione  panniculurua 
cerebri  videlur  innoere  quod  lura  prevalici  adver&u*  inortno 
auRlcient  opponere  sircitali  «umidita  lem  suflkientem  et  dobieio 
ifiilifentem.  Si  «ero  post  tompnum  palieo*  delerios  te  habuml. 
non  provenit  quia  prò  cerebri  suolili  humidilete  esausta  el  ci» 
sumpla  cator  et  siecitas  profuedilus  in  fliam  in.vv.im  et  solidali  hti- 
mid itale ro  ipsius  cerebri  egerunt  egeruot.  In  principio  ig-lardù- 
soluti  ori  s  ipsius  cerebri ,  quia  cerebrum  ex  ea  liiimo-iaiuiti  H  ■ 
sompnum  patiens  habuit  ;  sed  ea  postremo  exautta  et  cutituspi* 
pertculosh»  «(Digit,  quia  ergo  hoodeclarat  inani liimeio  cerebri  me- 
rito mori  vicina  segui  tur  nel  dicatur  :  In  quo  morbo  som  pam  k- 
borem  prealat  mortalis  est.  Sompnus  enim  dieitur  facere  iaaarta 
quum  privai  corpus  ab  aclioniltus  vigiliarum  a  seusu  et  moto,  bar 
aulem  mortale  est,  aut  enim  deckrat  confi  riti. il  mnein  titani* «at 
*ix  aet  nunquam  solvitur  .  aut  per  totem  parai isim  ui<tm«akn 
determinali! r  ,  qite  si  non  Qt  inori  sslis  pena  tnort  indicali  potai 
aut  deciarat  iam  morliflcalio  tane  faclai»  torpori*  per  quan  «- 
parelio  unirne  a  curpore  seqinlur.  Si  veni  sompnus  ruteni tw 
merlala  quod  enim  declaralur  per  hoc  canditati*  et  siivi  talk  fi 
nrhaio  et  nature  fortitudo  que  sufficit  appone  re  temperatura  bua*- 
rem  ad  acumiuis  repressìonemet  miligatioiiem,  alienila  «ohe*- 
ehm  tur  li  largii  et  mortiflcatiouii  et  furiosiluL*  egritudini!,  w>-!< 
ex  fumosi  la  te  consurgenteex  triplici  digestioni*  perfidie  edearau 
sompnus  inducitur  in  quo  et  perfectior  Qt  digeslto  et  major  tir* 
ture  fortitudo  icilicet  quod  plenius  morbo  reaisiil 

Ubi  desipientiam  ,  eie.  vera  si  sompnus  ìtiwrìt  non  est  roerUk 
qdia  pkirimum  per  iptum  i  iir  decipiantiu  et  ubi  idest  quanta 
aòmpaua  tedat  decip  ,       wm  ;  qjvod  enim  declaralur  tri 

hoc  quod  ex  trìplici   o         ione  perfette  celebrata  ruwuirrmM 
numidi  tu  calidiuHis  et  uccit        aceUnmr»j<  ri  mei»  undc  cefi  ■i*i<o 


S29 
bumectatum  itootus  est  ad  soropnum  9  caloris  enim  oa  turali*  facta 
ctl  humectatio  (  I  )  per  quam  furiositam  iuficientium  spirilum  aòi- 
maleni  Bt  consumptio  et  evaporalo  et  sic  desipientia  seda  tur. 

Sompnus  et  vigilie  ulraque  etc.  vere  in  quo  morbo  sompnus  la* 
borea»  fapit  mortale,  quia  sompnus  et  \igilie  utraque  magis  modo 
facte  malum  nuncial.  Sompnus  enim  cxcedens  metam  aut  declarat 
eemmam  corporis  plenitudinem  et  ex  ea  caloris  naluralis  extinctio* 
oem  ,  aut  declarat  confirmatam  litargiam  ,  que  ut  dicium  est  aut 
•olvit  ad  periculum  morlis  aut  per  unhersalem  paralisim,  que  sa- 
lii pena  mortifere  est,  sicut  et  dictum  est  vigiliarum  instantia  mali 
est  ounda  quia  aut  declarat  confirmationem  freuesis  que  fit  ex  ca- 
lore violentissimo  dissipante  cerebri  substantiam,aut  mmietate  do- 
lorìs  alterius  membri  aut  su  romani  inanitionem  ;  contrario  vere 
sompnus  et  vigilie  ultra  modo  suam  metam  excedentes  malum  min- 
ciaut  quum  sompnus  fit  ei  summa  plenitudine,  vigiliarum  instan* 
tia  ex  summa  inauilione  et  non  pleuitudo  id  est  repletio,  non  in- 
digeotia  id  est  inanitio.  Repletio  inducens  suffocationemj,  inanitio 
per  derectionem  vinculorum  anime  a  corpore  operans  solutionem 
peque  aliud  nisi  bonum.et  due  negationes  faciuntunam  vebemen- 
tem  affirmationcm,  ac  si  dica  tur  nulla  alia  dispositio  bona  quod- 
éunque  magis  fuerit  natura, id  est  quodcuuque  excesserit  ultra  mo- 
dulo suam  metam. 

Labores  spontanei  etc.  Labor  licct  proprie  dicalur  corporis  exer- 
dtium  et  motus  lue  tamen  per  labore»  intelligimus  dolor em;  do- 
lor ergo  alius  est  spontaneus  alius  non  spontaneus:  spontaneus  qui 
aioe  causa  manifesta  habet  fieri  sine  incisione  sine  percussione  9 
non  spontaneus  qui  ex  causa  provenit  manifesta  ex  alio  scilicet  pre- 
dictorum.  Dolores  igitur  spontanei  uarrant  morbus  id^st  morbo- 
rum  indicant  materia»  9  alius  enim  est  infixitus  alius  pungitivua 
alius  aggravativi  aliu^  extensivus  alius  deambutativus  et  alius 
coogelativus.  Infixivus  fit  ex  sanguine  et  dicitur  infixivùs  quia  io 
hoHocofixus;  sanguisenim  lerrestritatesuesubslantiesoliditatem 
habet  partium  quantulauciinquc  et  dissecatipnem,  et  motetur  se- 
cundum  infci  ius  semper  dum  caliditatem  suam  dissolvit  et  humi- 
ditatem  relaxat:  sic  igitur  dum  cum  integriate  sut»tantie  penetrat 
continuitatem  solvit  et  sic  dolor  ex  eo  lit  infixivùs  Pungitivus  flt 
ex  colera;  colera  enim  virtutem  habet  dissecati  va  m  et  partium  rei 
dissolventi vam  virtuie  sua  in  se  ipsam  dissecati! r  et  dissecationem 
partium  qui  bus  incidit  operatur  et  quia  natura  iomitatur  ignis  , 
loovelur  secundum  supcrius  per  diversas  igitur  partes  loci  subtili- 
tate  penelrans  puugit  eas  et  morti icat  et  sic  dolor  pungitivus  fi^t 
ex  colera.  Dolor  extensivus  fit  ex  (legniate  cum  enim  flegmaticus 
bumor  aque  sit  filius ,  labilitatem  habet  aqnarum  ,  labilitate  tua 
bine  inde  didunditur,  diflu«us  replet,  replendo  extendii,  extendea- 
do  aolutionem  facit  coiitiuuitatis  et  sic  dolor  extensivus  ex  flegm*- 

(i)  Nel  margine  qutila  ptrpU  ti  lro?a  abulila cea  fanli ,  a  cocratla  con* 
formio. 


te.  Dolor  aggraratirus  fit  ei  mebueollfe  ,  melanoolla  Mia  tem- 
itris  est  sabstantie  et  solida  terrestritate  et  sol  id  itale  tua  eoopn- 
mit  et  aggravai, comprimendo,  et  aggravando  contino itotea)  utiit, 
et  tic  Bt  dolor  8gBra»8ti»uj  ex  meJincolia  Dolor  deambulatimi  & 
<l  sentmitate  ;  cum  enlm  ventosità*  corporis  Qt  aereum  in  qw 
conque  parte  v  scuitatem  reperit  ad  eata  declinai,  et  nitnia  suLl-- 
litale  et  levitale  sua  modo  ad  onam  pari  e  m  convertii  ».  n»dnW 
aliam,  et  «te  fll  dolor  deambulati*in.  Dolor  congelativut  et  et  &v 
additate  mortificarne  ut  contingit  in  Uclu  cujusdarn  pisci* .  qui 
dfcflur  torpedo  *el  turpedo  per  frigidità  lem,  namque  contlr  iugu- 
lar meelw  per  quos  spirititi  debent  (omini  ad  vìviBcanduuetct- 
lefacendum  membruti»  (()....  duoi  defeca  io  membro  eliaro  rati- 
dltas  potentialis  exUtens  in  eo  agit,  quod  suum  est  disio!»  il ,  dii- 
tolutui  humor  replet  et  aggravai,  et  quia  frigidità!  t-st  operali  mar- 
tiflcatlonem  solulio  non  ita  manifeste  seolitur,  sicque  proventi  qoe 
daai  grafitai  doloris  cum  stupore  et  Inf rigida liorw  plurima.  S» 
ergo  dolores  indicant  morborum  material,  cau^a  etiim  moilurau» 
coralioni»  iiHinuat,  qua  fgltur  Ignorati  modus  curationit  Ignori- 
tur,  cognita  igitur  causa  reeurrllur  ad  comnetenlem  curatiowi». 

Cuicunquo  dolente*  etc.  Innuerat  auctor  in  precedentibuia.uoì 
dolor  sine  causa  manifesta  estrinseca  factus  indica!  morbo*,  ifat 
morbi  materia».  Set  accidit  natura  quod  alrquis  hubet  ROtutìoneu 
continuitatis  es  qua  dolor  inmoderatut  sequilur  al  tamen  a,ual» 
lit  dolor  con  discernitur ,  unde  ine  proveniant  iutendit  ««sigiare 
dicens;  qnicunque  dolente*  aliqufd  eorporis  plurimum,  idetlon- 
aam  doloris  plurimam  habenles,  dolorem  non  «entiunl  id  «Unta- 
rli materiem  non  dlscernant  bis  membri  ^  egro  tal,  id  est  sensibili- 
tas  est  diminuta  ut  in  paralisi,  litargia,  spoplexia  ,  cum  etiim  do- 
lor sit  sensus  rei  nocitire  diminuta  tensibililsle  in  omnibus  pn- 
dirtls  et. sensi bililate  destructa  qiialiler  ab  eis  dolor  di«c*rni  po- 
tasi nnllomodo,  *el  his  mera  brìi  egrolat  id  est  ratio  est  iliminul* 
ut  contingit  in  labornnte  melaneoliea  passione,  et  etiatn  tm\imeiàn 
enlm  turbati  slnt  ratione  qualiter  speci em  doloris  cairncKcre  ici- 
ont.  Nota  quod  plurimum  et  loco  ootniuis  et  loco  adverb'jttfi 
potest. 

Qua  In  multo  tempore  exleimantur  eie  r.xtVhiintio  .ili»  e*t  ho- 
gi  tempori»,  alia  bref is  tempori».  Extenuatio  multi  tempori*  W- 
de  consueti t  solfi,  natura  namque  etordo  solulioiiis  etpotiulatti 
ci  de  re  primo  dtssoltantur  que  hsbillora  suiti  ad  flutum.  secai- 
do  que  minus  apta,  terlio  que  kinge  miims  spia  In  huimuii  igitur 
corporh  conslructione  quedam  sunt  aublitia  ,  quedam  medi*™ 
quedam  crossa.  Subtilia  ut  pinguedo,  mediocri»  ut  raro,  crossisi 
ella  membra  solida.  Io  extenuatione  igitur  multi  lemporis  depar- 
dllio  flt  subtilium  mediocri um  et  crossorum,  et  ordo  leparatlow 
requlrit  ut  prius  reparentur  subtilia,  delude  mediocria  ,  porta» 

< t)  Par  vanisti  «et  Codws  t*      ■pt»tflikt*mummi*tm*i4<È 

*»  u  dm  aopn  Usa  uiltfpclraiini. 


m 

éum  *<ro  crossa:  tantorum  igHar  reperatto  tenporfa  et  petit  lon- 
gitudine»!. In  ex  tenue  t  ione  aulenti  brevis  temporis  noo  raro  Bl 
«xterminotio  vel  deperditio  s ubtiliumf  mediocrium  et  crosaorum; 
non  ergo  tarde  sed  ci  t  issi  me  solvitur.  Est  et  alia  ratio  quum  ki 
ex  tenue  t  ione  multi  temporis  plurima  flt  deperditio  apiritaum  et  bu- 
■M>rum  qtiibn*  morbidi  virtutes  excitantur  et  iu? antur  in  suis  ac- 
tionibu*  peiflciendis,  quare  a  virtulibus  debilibua  cibaria  ei bibi- 
ta non  ita  competenter  possunl  digeri  et  inmutari  ♦  unde  repa- 
randorum  tam  hreviter  non  potesl  fieri  reparatio  et  aie  extenua- 
fio  multi  temporis  tarde  solvitur.  In  extenuatione  brevi  temporia 
non  ilei  Ot  deperditio  spirituum  et  humorum,  quare  non  aequitur 
tanta  debilitalo  quare  ab  anima  que  exhibmlur  ad  predictorua 
rettauratiouem  competenter  digeruntur  et  immutanturetideo  ipso 
cito  solvitur.  Dicit  ergo:  corpora  que  in  multo  tempore  extenuan* 
tur  tarde  referti  consueverunt  in  pristinum  atatum  talutis ,  quo 
vero  extenuantur  inmodico  9  modice  in  modico  tempore  consuete* 
rant  reduci  in  pristinum  statum  salutis. 

Pregnante»  purgare  ai  convenit  e  te.  hic  quartam  voluit  Galenui 
etordiri  particulam  non  quia  eam  faceret  sed  quia  fecit  ease  quar- 
tam que  ascribitur  migrotegni  libro  scilicet  de  humana  natura  Est 
miteni  ypocratis  intentio  in  hac  parlicula  agere  de  pregnantibua  et 
earum  purgationibu*  ad  ea  facilina  intell'genda  abeiteriorisuroa- 
nus  exemplum  ,  scilicet  a  grano  frumenti  ut  per  exieriora  quasi 
•ppareulia  interiorum  et  non  apparentium  lucidior  traclatur  no- 
cia  (?)  fcciend um  est  igitur  quod  granum  frumenti  terre  manda* 
tuoi  si  nimis  fuerit  caliJum  adui  itur,  si  nimis  fuerit  frigidum  roor- 
tificatur,  si  nimis  siccum  arescit ,  si  nimis  huroidum  putreacit,  et 
onnino  corrtimpitur.  Similiter  terra  cui  manda  tur  aimilem  ha* 
boerit  intemperiem  eidem  provenirent  incommoda  :  si  fero  con* 
feniani  intemperies  granum  frumenti  in  ipsa  injectum  ejua  hu- 
oiorositate  relaxatur  calor  potentlaliter  exislens  in  quotibet  corpo- 
re  «fato,  inveniens  substanliam  frumenti  relax  a  tam  ager  quod  suum 
est  dissolvit  f  plurimum  dissolvendo  humorositatem  multiplicat, 
bumorosita*  illa  replet  substantiam  frumenti  et  dum  eadem  dumo* 
rositas  potiut  declinat  ad  iuferiora  ,  partis  inferioris  maior  fit  re* 
pletio  9  ruplura  siccitate  terre  ad  hoc  plurimum  cohoperanto  in- 
tercidendo Egreditur  igitur  illius  pars  humorositatis  quo  coota- 
ctu  terre  frigide  et  sicce  condensata  in  essentiam  radiets  transub* 
atantiatur  ,  radix  terre  infigilur  et  ea  mediante  nutrimento!!!  a 
terra  ad  granum  frumenti  atira  hit,  quo  granum  frumeoti  reple* 
ter  et  impulsione  ipsius  rumpitur  granum  frumenti  a  parto  supe- 
riori et  egreditur  hu  morosi  tas,  que  condensa  frigiditato  ot  aie» 
diate  ipsius  terre  in  essentiam  herbe  transducitur. 

Que  herbe  ex  ipso  nutrimento  impellente  tum  ex  calore  aereo 
attrahente  ad  superiora  attrahitur  et  aie  frondescit  ot  fructifleat 
socundum  genus  suum.  Sic  contingit  in  corpore  humanoquod  ae- 
men  in  moneta  in  concepì  ioni*  injectum  calidum  nimis  aduritar  » 
frigidum  morttficatur,  siccum  areacit ,  putrescit  humidum  ot  ala- 


bitur.  «militerei 
ntemperiem  preaicion 
confutiti  temperie  itnmoderaia  loci  i 
Iniectum  Mimmi  cum  deleetalione  ailicilur  et  relinelur,  et  «  ipsa 
eondelecta Lione  capita  venarum  ibidem  exislentium  retaiantur  rt 
sangui*  ab  eis  in  coneavitale  matricis  in  fondo  qui  spennati  imitar 
a  quitti»  quedam  h umorosa  substantia  resoluta  et  frigiditste  et 
siccitate  terre  roatrem  ceteri  condensata  in  e^^etilia-n  retinicuto* 
rum  ei  infUorom  et  ab  ipsa  nutrimenti]  m  trahenlium  compete»- 
ter  transft,  et  sic  opere  virlut  1  primo  embrioni*  po-tmodum le- 
ti» conflcilur  gene  ratio.  Pr  i<  ntes  igitur  purgare  non  D0PVÉ 
quum  multipHci  indigeni  nutrii  lento  tum  propter  se ,  tum  ti  fr- 
uii genera liouem,  tum  ut  genei  itio  convertienter  se  ronferai.*!* 
tracio  igitur  nutrimento  par  purgationeni  mater  debilitatur  in  »• 
teqlioue  retìnacula  io  ligatione  etus  extinguitur  propter  irwnili»- 
urm  et  sic  ejus  Bl  eductio  per  attorniai  ;  sed  si  cotti entt  "1  eti  » 
necessitas  urget  a  quarto  me  utqne  ad  septimum  ut  entemltt 
jnclusivum  et  u*que  esclusi* i  In  tribu*  enim  primis  meniitw 
et  in  tribus  ulti  rais  non  est  fi  enda  purgatio.  In  primi*,  quii  n- 
tiiucula  felitm  lipntia  sunt  I  rrinw  umle  ex  levi  rncti  et  irose- 
tu  purgationis  facile  sbrumpi  ur.  tjuort  est  videri  in  pomi»  de- 
penden  ti  bus  ab  arbore  sue  gene  ationi  «ictnanlibus  ,  ijne  .-uratf 
nuitatem  habeanl  letinaculoru  i  eia  ex  levi  aura  (Inule  ruptii»- 
cile  cadunt.  In  tribus  ultimis  ensibus  nun  est  facienda  purgatio 
quum  lune  retinacula  valile  exi  i  et  debilia  sunt,  tum  propter  le- 
tta rnolam  et  magiiitudiuem,  tu  n  quia  ad  exitum  calcitrai,  «nia 
ex  tarmaci  motu  lento  leviter  adrumperentur  et  sentiretur  stor- 
si», quod  in  eisdem  pamis  patet  ab  arbore  dependenlibiu  et  t» 
compiemenlo  vìcinanlibui ,  retinacula  quoque  gracili»  ism  hibea- 
tibui,  quorum  ex  levi  eura  facililer  fu  ruptura  ,  quare  pontoni 
lequitur  casus.  In  tribus  veromedijs  mentibus  non  est  veremtat 
de  retiiiaeulorum  lenuitate,  non  de  ooruindem  felus  roolcm  el  «*• 
gnitudinem  ,  calcitratiooem  ,  debili Lationem  et  exililatem  ;  ni* 
uecetsilate  urgente  poteri  Aeri  purgatio,  minus  vero  has,  West 
minori  et  leviori  medicaio  ine  debemus  has  purgare  quam  aliai  o>« 
pregnante»,  ut  predicla  vitemur  iucommoda.  Minora  vero  et*- 
silura  verari  oportet ,  id  est  tres  primos  menscs  in  quibtis  pipwn 
-Destra  sunt  minora  et  cum  pri  »  mense*  ultimo*  in  quibut  piast- 
ra nostra  sunt  seniore  vereri  oportet.  In  farmaci^  eie.  In  prect- 
daotibua  auetor  docuit  noa  sexum  in  purgai  ione  attendere ,  oUf* 
nera  la  iem  tempui  purgalioi  et  thodum  purgandi  texumetJi 
spanare  in  aexu  dum  dixit:  pr  nanteè  lempus  purgntionis  damdi- 
xit  a  quarto  mense  usque  ad  itimum  modum  purgationis,  duo 
dixit  minus  vero  has,  nunc  docet  noi  attendere  qualtliilem  purjwi- 
dorum  ,  scilicet  ut  inmilando  opus  nature  nociva  el  indigesta  p 
farmacia!  nostra»  educantur  i  incomoda  assonata  iu  principi» 
hujus  operis  in  tracia lu  purgauonis  emerganlur  diccns:  In  Tarmi 
eijs  Ideit  per  farmaciastaliaa  carpare  debemus  educo  re  qualiaipoa 


W5 

ntentià,  tunt  titilia;  idesi  si  per  se  Tetri  retti ,  uHHtatem  salii* 

irporis  aflferent ,  idesl  nociva  el  bene  digesta  9  que  fera  con-* 
e  tenientia,  idest  nociva  et  indigesta,  quìeicere  idestsistere 
no*  et  Mtipponit  affbrismum  intercalarem  idem  proba  ntem.  SI 
a  oportet  purgare  etc.  purgare  quidero  etc.  docet  noe  auptor 
Uccidere  tempus  anni  in  a rlificieli  purga tionecoropctenter  fa- 
la  dicens:  nos  quiriem  purgare  debemus  in  estate  superiora  id 
iperiores  et  le\es  humores  ,  scilicet  colericos  qui  prchendant 
ftprietale  cstatis,  yeme  vero  interiora  ide*t  inferiore*  huroo- 
t  flegmaticos  qui  prebendari!  de  proprielate  yemis  9  vel  nos 
mus  purgare  estate  superiora  idest  per  superiore*  regioties  que 
Jores  sint  ad  cxilum  inspiratone  calidi  aeris  aperieotis  eas  et 
>er  inffi  iores  quia  cum  calor  naturalis  deficiat  in  nutrimentis 
M>re  estivo  meatum  inferiorem  arda  est  constrictio.  Si  igitur 
tur  medicina  cnovens  per  inferiora  dissolverei  et  nou  evacua- 
et  sic  fieret  suffbcalio;  yeme  vero  inferiora  idest  per  inferio* 
'rgtones,  quia  calor  naturali»  in  nutrimenti»  forlis  est  ,  unde 
utim  inferioruro  fil  elargatio,  quare  pervij  sunt  ad  exilumet 
per  superiorcs  ngiones  que  frigidi  aeris  inspiratane  constricte 
.  8i  vornitarenlur  dissolvercntur  et  non  possent  evacuare,  et 
leret  suflTocatio.  JSub  cane  et  ante  canem  etc.  Estate  purganda 
rt  yeme  inferiora  et  ne  aliquis  audiens  verba  ypocratis  putari 
I  in  qualibcl  parte  yemis  \tI  otatis  deberet  fieri  purgatioper 
rateai  epliorismum  intendit  removere  dicens:  sub  cane  et  ante 
m  paruni,  >el  sub  cane  et  ani  icone  moleste  sunt  purgationes. 
s  est  quedam  stella  existens  in  leone  ad  quam  duro  sol  advenit 
disponitur  in  suroma  calidiiate:  molesta  est  igitur  purgatiodum 
iciiiatur  ingressivus  ad  eam  tei  dum  eam  iugredilur;  quia  fer- 

plurimo  ajertio  fit  pororum,  dissolutiohumorum,eorundem 
vattoet  consumptio,  spirituum  evaporatio.  Si  exhibereturpur- 
>  summa  fieret  inanilio,  tei  dicetur  quod  molesta  sii  purgatio 
anticane;  anticanis  est  quedam  stella  ,  stella  existens  in  aqua- 
ri quam  dum  sol  adteuit  aer  disponitur  in  summa  frigiditite, 
igitur  molesta  est  purgatio,  quia  pernimiam  frigidilatemaeris 
ium  meatuum  rorporis  fit  constrictio.  Si  medicina  exhibere- 
dissolverel  et  non  consumerei  et  siccitas  fieret  suffbcatio.  Gra- 

et  facile  tornente*  etc.  Auctor  in  hoc  loco  intendit  variare 
es  purga tionis  sreundum  tempus  habitudinem  et  complexio- 
!  Sed  notanuum  est  quod  greci htas  quandoque  habet  fieri  ex 
iditate  et  siccitate  comprimentibus;  quandoque  excaliditate  et 
tate  dìssoltentibus  et  consumentibus.  ex  frigiditate  et  siccitate 
ielencolicis,ex  calidiiate  et  siccitate  in  colericisvet  quia  tam  cole* 
quam  melanoolici  sunt  graciles  ideo  ut  distingat  colericos  diett: 
iles  et  per  idem  facile  vomentes  nosdebemus  purgare  superbis, 
t  per  superiorem  regiosiera.  Quum  iti  ei«  pichendat  humor  ce- 
na qui  de  natura  levitati*  sue  pò;  in*  motetur  per  superiora  ti- 
tes  yemem,  idest  timeutero  hujtis  purgationem  Tacere  in  yeroc 

frigidi  aeris  inspiratione  superiore*  mealus  constricti  sunt , 


o<«  

faltlMBteijmwmMeitUmeatcì  m  Wfui  colerica  materia  a** 
•d  hyemis  dedocta  tempora  frigidltate  ips  in  comprimente  ad  me- 
din  deducatnr  regione*  et  ibi  corrompati!  r  et  putrefai  et  »ic  di. 
fenarom  egritodionm  cmou.  Difficile  Tornente* ,  et  quia  tara  fis- 
■atici  qoam  melaneolici  innt  difficile  romentes  cura  in  uUUqit 
prehendent  humores  grava  qnl  potia*  moventar  secundum  infc- 
riora  ad  eiclusionem  raelancoliconim ,  aubdit  et  medie  cirnoM, 
idest  habentei  mediani  natoram  carnosHalia,  ide^t  humidrlileiact 
non  calidtlatem  ,  ergo  medie  carnoso*  idest  flematiros  noa  otte- 
Din  purgare  inferii»,  Id  «t  per  inferiorem  regkmem  ,  quii  tiri- 
malicin  humor  magli  movetor  inferii»  timeules  estaten  ,  tinca- 
Ica  buj«  purgatiooem  lacere  in  estate. cara  calor  naturata  refcitt 
la  estate  in  inferioribas  et  meatus  inferiore^  sint  con* iridi  ne  etim 
ufentur  rìolenlfam  ,  rei  timentea  estati-  n  ne  hujui  materia  de- 
dncta  tnqoe  ad  tempora  estolta  dura  calore  aereo  dissolrìtnr  diter- 
aat  inducat  egritudine*. 

Plisicos  «ero  etc  Drxerat  aoctor  qnod  gracile»  et  facile -«km». 
te*  lunt  purgandì  superius  et  quia  ptiaici  sant  gracile*  et  Carile  n- 
■Dentei  aanguinem  ne  aliquis  putaret  quod  plisicl  essent  purgunii 

Cr  tuperiorem  regionem  remonetdum  subdit:  plisicos  i«ra  eV 
mua  esse  roetuentes  ad  Miperiorei  farmacia*  vel  in  fdnnaiijtltii 
babentibui  ad  superiora  ne  conato  movendi  major  fiat  rupia»  pul- 
tooaisied  patiuimuoditkandisuntper  interiora.  Melancolicm *efo 
etc-  In  purgatone,  hiiroorr»  melaneolici  docet  no?  auctor  attender» 
reglooem  purgandi  qualitalern  purgativi!  et  vehementiamdica»: 
Helancolicof  vero  Inferiui ,  idest  per  Inferiorem  regionem  H  per 
medietnam  que  tum  moverentar  per  inferma  ut  ex  lapislazali.l)- 
ph  armento»  et  ferrìsdanie,  et  veuemeatius  Id  est  cum  teh«nMi- 
Uori  medicamine,  quam  alioa  propler  melaneolici  humorUcoopK- 
tiooem  et  medica  re  ina  eadem,  id  est  simili  ratione  apponente!,  M~ 
trarla  idest  tirnenles  lempui  contrarinm  scìlicet  ver,  timenlesKt- 
licei  hnmoris  purgatiooes  vehementn  lacere  in  vere.  Cum  boa» 
rei  tempore  verls  naturalem  habeaot  vtolenliam  et  vehementia» 
ex  vehcmenli  itaque  pnrgatioMomninoeducerenlur  etsieioeMi 
Aerei  inanilio,  vel  timentes  no  hujnsmodi  rnelancolica  materia  et- 
dacia  usque  ad  tempora  veri»,  verta  proprietà  ti  bus  dissoluti  et  n> 
lazata  ;  causa  sii  passioois  podagrìce  et  maniace  et  atiarum  diier- 
sarnm  egritudinam.Iuila  illud.  podagra  et  maniaca  «ere  elsoto* 
poo  moveutur  ut  impuliibus.  Medicari  etc.  Adorimi»  iste  eqnip-t- 
let|  fere  afforismo  ilio  qui  dicit  digesta  medicar!  etc.  et  alii  :  U 
acuti!  pamionlbus  raro  io  principiti  «te.  ;  dicit  ergo  nos  mediati 
in  valde  aculis  febribus  acilicet  in  paraentis  si  expedil  idest  ti  «■ 
ceaiitas  urget ,  videlicet  si  adsit  materici  raullìludo  vel  e'iuidta 
furiositas  vel  nature  debilitai,  tei  principali';  membri  lesto  ««I  pria* 
dpalium  operatfonum  impedlmeatum,  eadem  die  idest  a  dieprin- 
eipii  debomue  medicari  idest  cubi  porgami  bu*  medicaminibui  ia- 
abitare  et  vere  enim  principio  quia  la  talìbus  differre  malum  ad . 
«I  materie)  aamque  sMlUtodiae  HMNbjocrelur  suBocmìo  ex  rari> 


S4S 

dissipatio  wbst  ntie  membrorum  principali» m  f  ex  natura 
tato  extinctio  ex  principalium  opera tionura  impedimento  et 
ipalia  membri  lesione  denegalio  vite,  sensus  et  motus  vdlun- 
et  nutrimenti.  Quibuscunque  torctiones  eie.  dolor  et  torcia 
umbilicum  aliquando  fit  ex  humoribus  inlerclusis  in  intestini* 
miibus  circa  umbilicum  et  ex  venlosilate  ibidem  residente 
quante  intestina,  aliquando  ex  eisdern  interclusi*  inter  vera- 
et  siphac.  Qui  sifac  cum  (I)  ......  colliganliam  habet  facien- 

itniliter  cum  stomaco*  por  luna  rio  duodeno  splene  et  reni  bua 
ala  aecunduro  qtiod  protenit  in  laboranlibus  timpanite  distili- 
dato  9  id  ita  si  flat  ex  humore  intercluso  in  intestinisexhibi- 
f«rmacisolvitur;siflat  ex  ventosjtateabextenuantuìu*  vento- 
sm  evanescit;  si  vero  proveniat  ex  interclusione  farla  in  pre- 
ttnu  ita  non  prosunt.  Sed  cura  ydropisis  subveniendum  est 
K  est  quod  auctor  dicit:  Quibuscunque  torciones  ex  ventosità* 
terclusa  et  circa  umbilicum  dolores  ex  humore  ibi  residente 
4or  non  fuerit  solutus  nec  farmacijs  purgautibus  humoresnec 
r  9  scilicet  et  extenuantibus  ventositatem  quod  insinuat  ma- 
m  io  intestinis,  hoc  perficitur  in  ydropem  siccum,  id  est  per 
pemsiccum  idest  per  timpanitem.Quicumquc  venlres  Uentcrici 
lieateria  est  fluxus  ventri*  cum  levitate  villicorum  stomachi 
itattiuorum  permoiens  alia  igitur  habet  fieri  ex  precedenti  dis- 
uria abradente  villos,  alia  ex  flalkorum  humorum  leniente  et 
tcaote  eoa  proveniens  ex  precedenti  dissinteria  sol\i  non  polest 
impossibile  est  villos  renasti.  Si  proveniatex  humore  flegma- 
caosa  ejus  est  vomilus  assiduta,  humoribus  enim  non  descen» 
ibotad  interiora,  color  naturalis  intesi inorum  convertit  sa  adi 
arem  flaticus  (tic)  quem  dissolvit  et  consumit  et  siccessatlien- 
u  At  na  aliquis  tempore  hjremis  presumerei  vomitum  proto- 
lienterico  quando  meatuum  adi  constrictio  et  po«set  Beri 
Citio  removet  diceas:  Quibuscum  venlres  ftientcrici  byeme 
rK»  medicali  tnalura,  ad  elleborc  bis  etc  dixerat  auctor  io 
edentibus  quod  estate  debemus  p  ;are  superiora  at  ne  aliqoit 
i  provita  ralione  presumerei  tal  purgatiouem  Tacere  cum 
em  pluraa  difDcilea  aint  ad  vomitum  ultra  molimi,  ideo  quali* 
larym  ordioanda  sit  dieta  et  stat  nule  bibitionem  per  pra. 
em  aflòrisroum  iotendit  assignara  a  *:  nos  debemus  prehu- 
tara  corpora  hit  qui  non  facile  aurtum  purganlur  ad  ellebo* 
id  est  per  elleboro*,  plurimo  nutrimento  et  requia  Elleborua 
aedam  radix  violenta  quacura  antiqui  purganbantur,  quemad- 
aai  nos  bodie  tearoonea  et  esula  I  r  elleborum  inteiligiroua 
■libet  medicinali!  laxativam  tive  rget  per  vomitum  tive  par 
aum;  ergo  ti  aliquis  purgatumt  iti  quod  non  facile  per  vomi- 
ipaa  prehumectaodut  ett ,  idest       genera  rerum  non  nato- 


Loog*  et*  ooo  ti  po6  lofjoro  oto  vertagli  eh*  oo*  si  poaooo  olerò* 
KW,  IT.  3» 


palitim  circa  ipum  Mint  ori 

tio  ex  huroorosilate.  Humoi    i  emm  i|  n         et  lubrici  cttd» 

tor  et  sic  liberior  fiat  educlio;  lalis ergo  (>.  t..»  i.,ei  buio debrt Bari 
plurimo  nutrimento.  Nutrimenti  duplex  est  di  versila»  ,  il  Mot 
naturile  et  oliud  acciilpulnte.  Nutrimenti  m  naturale  obedicm tri- 
plici digestioni,  accidentale  obedien*  tjrtuli  imtmssative,  ergo** 
cundum  quor]  divisa  e-l  natura  eorum  quod  purganti  fi!  di>*ra- 
ficatur  mitrimeli  tu  m.  Suol  enim  quidum  b;ibriit,c-  nutritivi  al*» 
et  Bieca  videlicet  ipsi  non  indigeni  nutrimento  naturali  sotlàli* 
lubtili  quia  In  eis  adiirerehir  et  sic  Aerei  rondi  pati»  :  ergo  **' 
geni  iiutrirnenlo  acciitenlnli  aliqnantulum  scilìret  solidi  quo) taf- 
ditate  mia  resistei  fortitudini  calori»,  ita  ni  per  ipsum  noti  **mr 
fur  fimi  et  alijshabentes  nutritiva  frigida  ip=i  ergo  nulripiidiiaat 
nutrimento  naturali  sorbili  et  subtili  qui  o  debili  catoni  fucila*- 
geralor  et  sic  meatus  rclaxet  lubrici  et  hnmeetet  et  non  ai-riòev 
tali  ne  grossicie  sua  oblinet  ve)  crudus  <>t  indigesta*  educaliir;  pn- 
humec landa  sunt  etiam  corpora  que  debebont  purgar)  p  ' 
multipli  reo  tur  humores  nquosi  Inbiicantes  et  relamute*. 

Cum  biberit  quis  elleborum  «te 'Quid  factendnro  sitsaM. 
getionrm  auclor  in  precedenti  aflorisrno  docuit,  mine  fntcaditaV 
cere  quid  sii  facienrium  accepta  medicina,  dicens:  Cum  bibrrit 
elleborum  (desi  medlcinam  laxativam.  noa  qufdem  magi* 
corpus  ducere  ad  motiones  sciiicet  mi:  lera  ■  per  quas 
fiat  caloris  intensio  et  per  eas  hu morir  sequatur  dissoluticeli 
dicamints  resolutio  in  fu muin,  ut  fumus  pentirci  liumore*  ttm- 
cuet  ubcrius  ;  ad  sompnos  vero  in  qtiibus  caloris  plurima  Otre*» 
catio  ad  inlrin-ere,  uude  consumptio  ut  humorum  d i»-olutanwttt 
medicaminis  prorsus  eitenuotio  et  sic  nulla  sobillo,  et  immobOtu- 
tes  mfuus,  quia  nulla  facla  mulatione  corporfc  t.im  humotesqiaB 
medicamina  in  sua  integritele  permanebunt  et  sic  nulla  Gerii  ta- 
tuilo. Sed  quod  debeai  dici  ad  motiones  medkicres  hoc  decUral; 
navigatio  corpora  turbai,  ibi  enim  mediocri*  fordis  flt  mollo,  nr- 
diocris  caloris  intentio  unde  humorum  mixlio  et  tur  tulio  ri  m 
vomiti»  et  fluxus.  Cum  voluerit  etc.  Bepetit  auctor  quod  ditent 
Ut  alibi  declami;  doret  enim  quel  iter  provocetur  fluxus  per  pur- 
gatfonem  ut  doceat  quoliler  fissatur  ;  dicit  ergo  cum  vulneri*  Au- 
gia elleborum  ducere  move  corpus  ,  cuoi  vero  slnluere  id  est  0*' 
xum  sistere  fac  sompnum  et  non  movere  :  ratione  enim  predio 
•istetur  fluxus.  Ellebori»  perkulosus  etc.  Homines  dicuntorhi- 
bere  tatins  carnea  qui  utuntur  cibls  salubrìbus  et  deticatis  ex  qui' 
bus  congnia  humorum  Bt  generano,  competens  «pirit-ium  r-j-ir»- 
tio.decens  etoportuua  membrorum  restaurotio.  Io  ei*  igilur  mi- 
la adest  presenlia  superfluorum,  que  Violentimi)  sui  resìstere 'aM 
roedicamini.  Ideoque  eis  elbborua  Klest  medicina  loxalita  ri  "»* 
lenta  est  periculosui  ,  eis  dico  «bentìbiis  sanas  carne*  pericolili» 
videlicet  ferens  tetnperantiam  et  modera  ntiam  cor  pori*  habenii* 
bus,  et  ipse  determinai  periculum  quod  inferi  diceos:  Spasmo» 
emm  fsxit,  ex  inani lione  videlicet  duo  humnrM  i«mporatoset  m- 


iuta*» 


147 
igntot  inmoderate  evacuat  quoti  npllam  habent  violentiam  per 
qpom  resistane  medicamini.  Non  febricitanotibus  etc.  per  siulho- 
90ta  humoris  prehabundanlis  mordicatione  et  regionem  purgatio- 
■ÌS  auclor  inteudil  determinare  et  prius  per  sinthomata  que  pro- 
feaiunt  ex  habundanlia  colerici  humoris  in  ore  stomachi  dicent: 
•kit  in  etili  a  que  defectus  est  appetitus  hujus  autem  deiectus  appe- 
tito sliqnaudo  fit  ex  defectu  virlutis  desiderative  stomachi.  Quao» 
0oque  habet  fieri  (I)  .  -  .  .  humoris  prehabundantia  9  quandoque 
mt  colerici  humoris  presentia  in  ore  stomachi.  Quia  igitur  tot  ex 
CMsis  habet  fieri,  nbstinentia  non  est  signum  ceilum  ad  detenni* 
tandem  colerici  habundautiam  ,  ideo  adhuc  aliud  signum  subdit 
pfwslidium  qui  est  involuiitaria  cibi  desiderati  abhomiuatio  v  qui 
lem  ex  fleginalio  tum  ex  melancolico  humore  potesl  (ieri  et  ideo 
fdbuc  signum  est  incertum.  Quare  supponit  et  cordis  morsus  idest 
pordicatio  oris  stomachi:  hujus  autem  mordicatio  variis  ex  causis 

Cest  accadere,  ex  acuta  furiosi  tale  pungente  et  mordicante  ,  ex 
[mate  accetoso  hoc  sua  acredine  operante,  ex  flegmate  salso,  ex 
veotosilate  sua  idem  facienlem.  et  ex  colerico  humore  perungeotd 
akailiter  et  mordicante.  Quare  et  hoc  cum  ex  tot  causis  accidit  si- 
gnum est  incertum  et  ideo  subdit  et  lune.  .  .  .  (2).  Que  potesfe 
Mcidere  ex  defectu  visibili*  speciei  et  ex  flegmatico  humore  obtd« 
Jjante  nervos  obtico*  et  ex  fumositate  resoluta  e  colerico  humore 
fcebnndante  in  orificio  stomachi  et  hoc  similiter  signum  est  incer- 
imi* Quare  ideo  certo  certius  signum  supponit  ultimum  et  os  a* 
flaericatum  vel  ex  colerica  per  ysophagum  ascendente  ad  palatura 
Invitate  et  multitudiue  sui  >  vel  ex  furiosi  la  te  resoluta  ab  eodem 
Jocco  colerico  humore  ;  hec  igitur  signa  insimile  copulata  siguifl- 
Càoi  habundantiam  humoris  colerici  in  ore  stomachi  quare  slgui- 
Mcèt  patienlem  indigere  farmacia  sursum  idest  medicina  purgante 
fer  votnitum,  dicit  autem  in  non  febricitautibus  quum  hec  ornai* 
ex  presentia  febrilis  caloris  colera  etiam  non  existente  in  orificio 
stomachi  possiut  accidere,  et  tu  oc  patieus  nou  indigeret  medicine 
purgante  per  superiorem  regionem  immo  secundum  proprietaten 
«t  positionem  materiei.  Super  diafragma  etc  Quia  ubi  dolor  ibi 
aerrat  egritudinero  esse,  materia  auclor  per  locum  doloris  ioten- 
4it  diversificare  regionum  purgationis  dicens:  dolor  super  diefrog* 
,01  significai  patientem  indigere  farmacia  sursum  ;  diafragma  e* 
piai  paiiniciilus  est  dividens  spiritualia  a  nutritivi».  Si  igitur  do- 
Jor  fuerit  super  diafragma  ,  materia  polius  vide  tur  lem  et  io  su- 
periori regione  posita  ex  utraque  igitur  bac  causa  per  tuperie- 
.ree  regiooes  est  educenda.  Quibus  vero  ioferius  idest  infra  dia* 
fregine  sunt  dolore*  ioferius  idest  per  inforiorem  regiouem  debet 
Aeri  purgatio;  videruot  namque  quod  et  materia  gravit  ait  potine 
et  in  inferiori  regiooe  posita.  merito  per  inferiore»  regione*  e* 
jadueaode.  Quicumque  infra  natijs  etc.  Afforismus  Mie  ahud  perai 


(t )  Pieccìo  •patì*  tsolo  •  rta#9  ferie  §m. 


S48 

aRbrisrmim  videlirel  istmi).  Qnìcntnq  l  aelJt.aftlMtw 

purgantui-  non  quiescat  doncc  non  siti.  ,  tej  ur  igìtur  lilleri rie. 
(juictimque  non  sitiunt  rum  pnrgantur  id  lo  1  purgati  debili* 
rarmucijs  illesi  per  farmacia*  non  quescnnt  idest  non  fi<saru  pvf- 
gationein  donec  sitiunt  ,  deferti»  sitis  idest  ptirgaluiis  licei  piari 
provenire  defechi  \irlnli*  desidera  li  *e  et  ei  mm  lificatione .  pt»- 
ttimque  ex  hnbiuidnnlio  flegmnlin  liumoris  huriet  fieri  rrplenliill 
liome-rlandis  os  slutunrhi  ;  lalis  igilur  est  purgnml»*  .l.nwr  sitiat 
quìa  silis  ili»  stgtiulii  bonum  pnrgulinni*  derfnrnl  ;  itamque  p« fet- 
ta m  lom  evacuationem  forte  m  esse  htimoris  flt-gruattci  *  quii  art* 
veiiil  defeelus  siti».  >itis  vero  ex  contrario  ut  quando  pro*en«ei 
Indigeni  ione  iliim  est  propler  indigeMionem  membra  p*u  perori* 
nutrimento  siigunt  a  veni*,  vene  abepote  ut  R  sua  prìiiiijno. ra* 
a  venis  me^araicum,  vene  mesaraiceab intestili i*  et  luudo  MonueW. 
etquianatttroliler  membra  non  appetititi  nisi  sin!  «imiti»  licei  nuli 
«ut  ibi  superflua  generata  per  indigeni  onero  ìn«Mn  non  «itutaa- 
tur  Inimorem, fondu*  stomachi  sugil  a  superiori  parie  Mumaihi.t* 
nitur  ergo  el  desircatur  sua  substwitiali  hiirnid  itale  pnrs  siwna* 
anpenor  nude  siti»  seguititi-.  Tslis  ereo  silis  non  indiget  purgali** 
ne  sed  procuranti  bus  digestione!».  Aliquando  aiti*  p  romulei  a- 
lore  el  txerritio  cónsumente  humidilnlern  que  polii  ,  frigidi  acHa 
tu -pire.  Mone  sed ìi tur  (Juandnque  prnvenitex  presentili  coìerinat- 
moris  in  stornai  ho  qui  dum  rallidilateanadissohit  ci  sircilalerav 
suniìt,  sitim  operatur,  talitsdis  derlaral  purga  imtiem  colerici  ■> 
moris  debere  fieri  ,  (ideo  igilur  rum  mlagogu  •>*-t  ìu*<-1<-h<1i-**I 
sitis  ressel.  deferiti*  enim  silis  lune  s'gnum  r»i  lione  pnrg-tit*i- 
Non  fé  bri  ci  lini  ti  bus  et  Utenti  bus  eie  per  sin  (Immola  nVgmalh  p* 
haliti  min  ni  is  rtiodum  et  regirmem  purgHtiouU  ip<ius,  nucli-r  »aa" 
alTuri«mo  iuli'iiilil  dUliitgtiere  direin  :  Si  (hit  slntplur*  in  uoalfr 
brìrilntilibns  exHeiilìlni*,  stroplius  comersio  vei  u  Inulti  (io  rdia- 
tcslinorum  quod  nhiiiiatidu  liabet  fieri  ex  prest-nlia  »piili^il»l»a> 
lereiume  in  tislinisnijus  prccoesl  rugilusaliqu.iu  !..  m  li  n  nini  e 
rnatiro  ibidem  preliiibundante  (-uius  preco  est  purgatili,  (Jui* 
lur  ex  tiìs  rliiabns  causis  habi-t  fieri  sigliti m  ,-i  iudiflereii*  ti 
euctor  ciilijil  el  gemnim  gravitali»  ;  gravita  miteni  gei-uum 
quando  habet  fieri  ex  deferti!  spiriluum  ut  contingit  in  inortifia- 
tiotic  iti  in  paralisi,  aliquanito  ei  flegmalico  il  umore  resistente  ài 
gracilini)*  intestini*  ea  replcute  et  aggravante  ,  onde  quia  geaa» 
collignrilintn  luibenl  rum  irr-is  rnlione  rom pus* ioti»  adgramild 
adirne  li- r  vienimi  eirludit  rnortiOratiunem  et  insensibili  intera  ma* 
cniam  est,  tenlositas  in  rem  bus  intercluditur  ut  dolore!»  Ficielat 
dolor  sensus  est  rei  nocive:  ergo  derlaral  pres m  fr-rn  bu  im-rit  aVj- 
matici  sub  dialragrriate  in  quo  plerumque  prr-veiiit  grnveda  frigi* 
dibte  lice  fumeiite  merito  significai  patieulom  indigere  htmtd» 
deomim.  (JuBro  dicilnr  in  non  frebrieìtanlibu-  quum  ex  deteCU 
spiriluum  proveniente  ex  ad  ione  febrilia  caloria  hoc  tolufn  posset 
accidere  el  non  debel  Ceri  tal  il  purgai».     ..  ,. 

lo  acuti*  morbis  eie.  Hic  teptimun  at  irHana,ariflalai 


I 


•I  particulam  i  n  quod  earo  tacerei  sed  quia  fedi  eam  eise  olii- 
topfli  fteptiaidii    Esl  autem  eadem  intentio  ypocraiit  in  hac  soplt» 
Mi  quidam  ultima  particola.  Intendit  enim  ponere  signa  fai  ufo- 
(pofutaque  quibusdam  egriludinibus  ad  bomim.  quibusdam  fero 
ià  caalum  super veniuni.  Inrhoat  namqiie  a  frigidilate  extréroi- 
litum  que  communitfer  accidit  et  in  morbi*  remiate  et  in  morbii 
Datili.  In  morbi*  remissis  non  tantum  mnlum  iiiiiitiatiir-quautunr 
|a  acmis.  In  morbis  namque  remisi*  poMtionem  innuit  material 
Ira  tasa  non  omnino  obedientis  ad  susc«»pliouem  calore  «ed  ad 
ipiendam  actionem  calori*,  nude  fumosità*  qui  ad  eas  resoMlur 
principio  grosius  existens  venieu*  ad  membra  semibilia  aut  eh 
iherendo  pungit  et  mordicat  aut  oppilmilo  causa  e«l  fringdorii 
ftppilalionis,  materia  ergo  extra  *a>a  posita  non  e«t  induclha  fé* 
tpia  mortifere  per  ycumensed  tantir.n  proibitale  equa  nature  om* 
nodo  leqoetur  dv'biiitatio  per  defectum  humorum  et  spirttutim. 
acutii  vero  morbi*  ipsarumextremitaluin  frigidità*  malum  min* 
il  quia  aut  presentarli  acuti  aposteinatis  intrinseci*  ipsurum  su* 
ra dissipantis  aut  intrinseca  membra  tanquam  mimi*  itohilia  spi* 
filmi)  et  calorem  ad  se  emittunt  ad  coroni  coadiuvamentum.  Spi* 
jiltt  argo  et  calore  paupertate  ex tr inseca  frige*r,unt  aut  enim  da- 
.  flarant  axtinctioueni  calori*  naturala  <»t  defedimi  nutrimenti  aul 
^portificaliom-m.  t'alor  enim  natur<i|i*deficiens  ea*  parte*  prirnunt 
^•Uaquit  qua*  ultimo  eipetiit;  Sic«»t  ergo  spirito*  vilificati!  tuilri- 
jMOlùm  reparans  et  servati*  posteriu*  membra  petit  remqU  aliar* 
dio**  sic  utrumque  deficiens  priu*  in  membri*  deficit  i  e  moti*   In 
quorum  defectum' calor  deficit  naturali*  corpori*  regentis  et  sub* 
Stantie  vita;  dicalur  ergo  in  acuti*  morbi*  qui  acdtaiu  liabanl  ma* 
.Striai»  qui  nutrimeutum  eihauriunt  qui  spirituum  evaporatiònofo 
•perantur,  frigidità*  exlremitalum  malum.  lno«se  eie  ossi*  egri* 
.tallo  ossi*  dici  tur  f  racla,  o*aut  fraclum  side  medio  uniii  non  |>a* 
Jotl  ♦  oecesse  est  enim  carnem  poroydem  aul  porosa  rcojdem  io 
flirdio  supere  rexcere  fractum  iu  circuitu  ligatilem.  ('onsidefanda 
••*l  igilqr  Cd  io  callosa  vel  callo*  carnosa*  super  exerescens  atteu- 
delirium  e*t  in  (orma,  utriun  rubedo  vel  albulu*  livido  odore  ©fflcia- 
|i|f#  H  enim  alBciiitur  rubedu  colore  iu  principio  bonum  est,  quia 
.%iqur  depurali*  et  rigenerati*  que  suut  necessaria  ad  ligaturnai 
.doelaratur.  lutei  est  quod  rubur  emergit  qui  ex  ininoderata  multi* 
«pikalione  iguearum  parlium   io  carne  tali  proventi,  dì  \*ro  alb»A 
colore  aIDciatur  bue  louge  meliu*  declaralur  uamque  quod  porq* 
qui  auper  excrescuil  jam  facit  omuiuo  formain  *\  uà  lumen  oesti 
.  onuimpstl:  Lividu*  vero  color  si  in  tali  carne  existit  malujo  art. 
Oaieudil  enim  quod  jam  natura  os  tale  fraclum  a.pernalur  propldr 
corruptioueiu  medulle  interi us  latitanti*  et  putrescenti-  nuda  ci- 
lor  naturali*  iara  iu  carne  ipsa  deficit  el  (rigidità*  sinedri  •  cuM» 
aclione  ignea  rum  parlium  el  acuta  mai  cdorem  excitanlium  et  w- 
cientium  coudoiiiinatio  fit  in  aquo^as  et  terrestre»  ex  qoibua  livi- 
do* provf-uit  color  ;  hoc  est  argo  quod  dteitor  iu  asse  ,  ergo  ide»t 


550 

frectio  caro  livida  .  .  .  (t)  mainai  non  lai  os  ayerfcat  ajat1 

ex  conquassione  aepe  livida  apparet.ln  vomì e.ia'ettnaaJBla>' 

gultus  inni  uni  est;  in  vomito  quia  cum  lìt  spumosi  dkpcaftfcMr' 
stomachi  primum  sìgnum  est  ad  tpasmuro  et  non  qoìlEbet  tofdf 
inanitione.  Bubor  oculorum  vituperatur  in  iiniiln  i|uiiiisuaaim' 
namine  vomendì  sepe  et  sepius  venit,  rumpitur  in  pQhrjoooetia} 
mo  coli ipa miti m  hnbet  cum  orulis  quod  patet  in  hfs  qei  tiatajH 
lanlur  \el  laqueo  suspenduiitnr  in  quibus  cum  debita  MI  MW 
fieri  a  pillinone  expiratio  spiriti»  cum  quodaro  impeto  ad  •aM 
redundant  ensque  inpellunt  et  exterius  resilere  faclont.  rie  delta' 
que  rumpitur  in  pulmonibus  ,  simiiiter  et  spiriti»  a  pala*—  af 
colligetitiam  ad  oculos  cum  impelli  venirmi,  "niguinni  itraa  ar 
pellun t  et  ruborem  in  oculis  faciuuut;  plurimo  etiam  conato  itaa* 
di  spiritus  violenter  im  pellunlur  ad  oculos  unde  vene  oculoruin  rua- 
puntur  et  sic  rubor  apnnret  in  oculis  In  sudore  rigor  non  bona». 
fiudor  proprie  est  vapor  luimidus  a  torpore  dissoluta  et  ipsim  p*- 
rag  exiens  et  cutem  humecloirs  ,  secundum  diversitalem  lororu» 
in  quibus  nociva  conlinetur  materia  faciens  egritudinc-m  etdimc 
auut  determinaliones  a  natura  statole.  Nani  materia  contentila 
ore  stomachi  per  vomitili»  potius  educitur.  Iq  fundo  vero  ttorw- 
chi  vel  intestini!  vel  io  venìs  roelius  per  secessuro .  In  spirilualtta» 
melins  per  tusses  et  sputa  et  per  urinarii,  la  gibbo  epalis  et  iena 
capillaribiis  et  tiis  urinalibns  per  urinam.  Si  «ero  continttluri* 
venis  duplex  est  princìpaliter  materies  determinatomi  ani  ijw« 
maleriei  coiisumplio  aut  ejusdem  persudorem  evaporiitio.etquw» 
sudor  vi  nature  et  vi  sin  ili  omo  ti»  polest  Beri,  auctor  in  hoc  fon 

intendit  (radere  quandam  notitiam  cumhabet  (ieri  m  sint 

Si  enim  nimio  sudore  rigor  su  per»  enit  malum  nunc  i  ut.  Halerti 
furiosa  ex's'ens  Curiositele  sua  rapiens  ad  membra  venit  tenutila 
et  quod  sub(ile  es[  ex  ea  in  vapore  exleimatum  su.lorem  cr«t,  re- 
siduum  vero  lamquom  solidms  ìpsius  membris  st-mibilibu*  (Òm> 
rens  virtnle  sua  dissectiva  pungit  et  raordicat,  mi  quorum  coadia- 
vamentum  exteriorem  spirilum  et  calorem  inmtlluut  rum  defecM 
nutrimenti  infrigidalur  et  sic  rigor  fit.  In  ntunia  del.  etc  Siftt 
predici"!»  est  vorijs  ex  causis  mania  pobest  Beri,  ex  edera  et  % 
mate  et  melancolia  et  etiam  ex  sanguine,  et  ilrut  variesunlaM 
manie,  sic  varie  possimi  esse  determinaliones  ejusdem,  qnasancur 
in  presenti  distinquit  effbrismo.  Sed  notantum  quod  quidam  dwa«t 
has  deicrminatioties  bonas  esse  quoque  ad  solu  licitici  manìe  noou- 
men  bonas  simpliciter;  dissìnterìa  enim  que  est  fluxn*  \entr»cM> 
exeoriatione  iu  tes  tinonim  deterior  indica  tur  mania  quia  motti)  cito 

est  inductiva  jdros  deterior  est  mania  cum  (2j certuni  et 

duplex  ipsius  speciessit  mortifera.  Estasia  qui  stupor  sppeltotur  ri 
mentis  insania  vel  aiieoatio  coni  iastrumeotìs  seusuum  ad  MMM 

(i)  Spaiio  Mina  KrilUirt- 
i*i  Luogo  ruolo. 


ut 

pereti»  auiem  sento  privatur  et  ipsa  deterlor  est  marnai  cam  ipta 
eeotibus  omnioo  hominem  privet ,  nos  tamen  dicimus  quod  auctor 
mo  proprie  acceperit  dissinteriam  ydropisim  el  etlasim  ,  dissin- 
teriam namque  vocat  fluiurn  veutris  qtialemcunque  colericum  Si 
igilur  laboranti  mania  de  colera  supervenicnte  dissinlerla  id  est 
Auxus  «entri»  colericus  bouum,  quum  colera  illa  que  rapicbalur  ad 
cerebruw  et  influendo  anteriorem  cellu'am  faciebat  iiiuuiaiii,  ideo 
per  fluxutn  ventris  evacualuret  sic  paliens  a  mania  convalescit.S) 
.vero  aliquis  laboret  mania  de  degniate  vel  maliucolia  et  su  per  ve- 
nìet  ai  jdropisis  idest  tumor  quidam  circa  stomachum  e  par  el  nu- 
tritiva sicut  ydropicis  accidit  boti  uni,  quum  materia  illa  flegmati- 
ea  vel  melancolica  siiniliter  ad  inferiora  missa  erat  causa  manie. 
Rem  in  inferioribus  relinetur  tumorem  patioiis  in  locis  videi  ree  t 
bebentibus  respiratila  ad  quem  medicamiiia  cum  virtule  sua  faci- 
li advenient  Si  vero  aliquis  laboret  mania  de  sanguini;  «el  melati- 
eolia  *cl  colera  et  superveniat  ei  estasis  non  perse ve**m~w44mik+ 
Momentanea  et .  .  .  quum  illa  jam  m  itti  tur  ad  loca  pervia  exilibtis 
evacuatigli  bus  in  quibus  vel  calore  cousumitur  vel  per  ipsa  espi- 
lacela evacuatur  et  *ic  homo  a  mania  liberatur. 

Si  lingua  repente  eie  iinguam  iutemperatam  inhabilem  et  fny- 
dooeam  ad  aiotum  et  loquele  fonnationem  appellai  que  iuhabililas 
Mi  oervos  motivos  inlaudi  significai  uude  privatio  molli*,  a  pò  pie- 
lieì  euira  quidam  seuliunt  aut  dcuunciaut  iufundi  nervo*  sensibile* 
Al  Ha  melaucolicura  Gerì  idest  seusibililate  privari.  Merito  autem 
lolannlirum  appcllatur  insensibile  ♦  cum  malincolia  mortificato- 
ne* babel  qualitates  et  sensu  privatorias  frigiditate  que  calorem 
ertiflcem  seusus  exliuguit  et  siccitale  que  foraeutum  caloris  idest 
humiditatem  et  vite  subslentalionetn  consumit  Si  superpurgato 
aeoiorl  singultus  supervenerit  etc.  Super  purgatus  quis  dicitur  quan- 
do ultra  quam  expectare  potest  mala,  ista  proportio  virium  corpo* 
ria  vel  euim  ed u cenili  humoris,  i>pc  humor  educilur  ex  quo  ipsa 
et  iiimia  siccitale  portenditur  adesse  spasmo*  de  itianitione,  unde 
errti*  aiotis  et  desiccatis  Gt  motus  ilie  qui  dicitur  singultus  f  da 
aciiiori  induxit  precipue  •  licet  enim  in  jutene  rnujor  siccitas  exi- 
otet  quia  tamen  senilia  corpora  uatuialiter  s  ut  dissoluta  et  ad  in- 
teriluiD  de  se  ipsa  declinantia  in  eis  corporibus  magis  tereiidura 

•eat  de  supervenieuli  spasmo  in  hujusmodi  corporibus  quam  in  eis 

quodoro  vigore  sui  possuut  melius  reluctari  vel  polest  aliler  dici  ut 
tiolentia  fiat  iu  verbo  in  eo  quod  dixit  super  purgatio  ut  dica  tur 
quia  purgari  quando  purganlur  quis  superius  idest  per  vomilum, 
onde  colericus  humor  est  educeudus  potissime  qui  polius  babuu- 
dal  io  juvenibus  si  materia  educatur  satis  congooscat  neque  ibi  ve- 
feudum  est  de  iulerveotu  siugullus  et  spasmi.  In  «enibu*  vero  qui 
auat  frigidi  et  sicci  cum  bumor  gravis  babuudet  habilis  inferni» 
deviari  si  quadam  viole  olia  trahatur  superiusj  per  vomitum  pe- 
riculosius  est  quam  si  in  alia  etale  accidat  ,  removeudi  autem  im- 

.  petu  et  tra  Le  udì  colera  ad  o$  stomachi  redundans  infusa  iuterius 

-  epaimum  «t  tingulium  inducit. 


r*" 


«52 

Si  febre,  eie  Non  habenti  f et) rem  a  colera  eflta 

ex  humore  quore  autem  ulrum  hec  tunt  generale  In  enf  ttff 
que  non  esl  de  humiditate  quod  non  videtur.  In  elhkacatafe 
cet  ea  de  humore  non  existat  non  flt  sol  ulto  eque  calide,  VlMkÉ 
quod  solutio  duplex  est  perpetua  scilicet  et  temperate 
In  etilica  ergo  fit  solutio  non  perpetua  «ed  temperata  et 
aque  miligalio  ,  dum  enim  calida  aqua  ethico  super 
membra  quomodolibet  aq«ia  qua  foventiir  et  in  sua  sfodtÉte 
peroutur.  In  estasi  autem  fit  solutio  perpetua  duna  eleeflaeatfr 
ror  spiriluum  humiditate  aque  lenitur  et  humescit  et  hcta^tfk 
tione  pororum  per  calorem  ipsius  spiriti!*  evaporasi.  Bel 
non  est  quod  non  omnis  estasi  solvilur  calido  balneo  alte  lofi 
aque  culide,  quia  alia  flt  ab  accidentibus  anime,  alia  ab 
4  bus  corporis  anime  ut  ab  ira.  dolore,  iriatiitione  et  hujmiwritrii 

'   *y  •  in  Passionarlo  legitur  suis  debent  solvi  contrari)*.  Si  e 

fàl/f******    ****gauTio,  s!  ab  ira  eam  compescendo  ;  si  ex  amore  quod 

dando  \el  promiltendo  et  siede  reliquis  accidentibus  cor porii 

tipliciter,  vel  cibarijs  calidis  ex  labore  ,  ex  aeris  calMitate  et  éjÉ 

frigiditate  et  similibus.  Si  et  (Yigiriitata  aeris  vel  cibariis  eriMb 

fuent  quum  cutis  laxatur  et  mollescit  et  pori  aperiuntor  et'JWI* 

sitates  calide  que  inlerius  distemperantur  spiritila  exalam 

febris.  In  aliis  «peciebus  effvctuam  magis  couferuot  frigida 

tantum  old  et  inunctiooes  ab  auctoribus  regantar.Mulier 

xtra;ambirie\lradicitur  que  ubique  sinistra  manti  couplet 

dextere.Mulier  ergo  cum         existat  quare  de  superiori 

generata,  et  in  frigidiori  parte  vasis  dexteram  etiam 

lidam  ha  bere  non  potest  sic  ut  etiam  si  cum  sinistra  parte  lari 

liere  dextera  parte  ejusdem  longe  existat  frigi dior  de  nkaisM- 

giditate.  non  potest  ea  per  se  ha  bere  facilitatene  movendi 

itti  ufficio  dv:xtere  partis;  potest  etiam  dici  quod  utroqne 

dextera  ulatur  quod  in  mulieribus  propter  pred tetani  reti 

non  potest  decidere.  Q  que  empiei  uruntur  etc  la 

facta  incisione  vel  ustura  quandoque  putra  sanies  et 

ditur  quandoque  cenileuta  et  mali  odoris,  puritas 

nis  pcssimiteltro  deuenciat,  unde  tanta  stercoris  malitia  aaa •* 

stai  albero,  sigmilcat  noi»  tantam  esse  mal itiam  materie  ut 

in  colore  neqi.e  'r\  qualilate  membrorura  poterunt  iti  molarla 

lius    iiiin  sulle! n  io  altero  simili  colore  immutari,  quum 

colore  ncque  in  substantia  significa  tur  ex  hoc  ipsoquaaa 

que  materici  ad  digest  ionera  obedientiam  unde  adest  apea  li 

tionis,  sanies  vero  oerulcnta,  cen u lenta  que  colorem  retii 

ptitudinem  materiei  ad  inustionem  deuwitiat  que  etiam  ia 

denuutiat  inmutari  non  potuit  ergo  e%  hoc  ipso  cruditaa 

et  saniei  longa  productio,  unde  locus  ipse  In  saniosai 

cera  conversus  est  natura  vixpoterit  vel  ustura  rei  fodsioaee*» 

nioso  materia  expurgari.  Quondam  liberi  babent  crnalentàaa  Mal 

q.  acto(?j  piena  idest  turbata  inpar  ex  qua  in  parWteieaigaifci** 

nctenei  multa  corruptio  et  ex  ea  corrupUoue  «dot  Mlilktfr 


ISS 

ria  onde  per  idem  est  evandendf .  .  .  etlam.  .  .  et  focus  ipie  el 
materia  in  putridam  naturar*  et  corruptam  significator  comma* 
totem  qua  (I)  .  .  .in  epa/r  propter  saniem  uruntur  etc.  Ustura 
flt  propter  saniem  existentem  in  epa  fé  et  lune  quandoque  sauies 
pauca  egreditur  quandoque  in  par  .  .  .  velut .  . .  idest  fex.  .  . 
tU  ergo  pauca  effluxerit  quia  significai  materiam  impelli  cutit  et 
Dimiai  epatis  contineri  bonum  est.  Si  vero  in  per  quia  significatur 
materiam  collectam  esse  in  substantia  ipsius  epatis  malum,  perieli* 
lom  enim  est  dissolvi  substantiam  ipsius  epatis.  Tdropicus  ai  tua* 
tlm  etc.  Tussis  quandoque  precedit  quandoque  sequilurinterdutn 
•open en il  et  quandoque  comitatur.  Prccedenset  subsequens  quao- 
lom  ad  idropem  nullum  maturo,  neque  coroitans  cum  in  qnadam 
specie  jdropisis  debeat  evenire  ut  in  ea  que  fit  ab  epa  te  ,  de  su- 
perveniente  ergo  intellige  que  signifirat  nutriti vum  nimia  umo- 
tum  mullitudiiie  ingravari  et  eam  mnltitudinem  ip«a  «piritualia 
refundi.  tinde  oppressis  spiritualibus  tussis  exoritur.  Stranguria  et 
dissuria  etc   Siugula  singulis  referenda  sunt  ropletio  «ini  ad  stran- 
guria  flebotomia  ad  dissuriam,  vinum  cum  dissolutivam  habet  ea- 
tentiam  solvit  stranguriam  exMentem  ex  humiditate  et  etiam  ex 
lapide  si  tinum  fuerit  diu  reti  cum  rnjusmodi  est  vinum  Calabria, 
«iliter  tamen  hic  intelligitur  precipue  de  ea  stranguria  que  fit  ex 
frigiditato  ,  vinum  cuiin  cum  sii  calidum  et  calore  suo  habeat  è» 
largare  frigiditatem  removet ,  similiter  et  oppilationem  fleboto- 
mia sohit  dissuriam  vel  de  adusto  et  grosso  sanguine  collecto  in 
collo  vescire  vel  humiditatem  sanguinis  tangere  facientis  collum 
vescica  cum  per  imminutionem  illius  bumiditas  sanguinis  probi* 
beetur  df rivari  et  (l)  et  sanguis  calore qu 

culorum  ipsius  loci  habeat  eonsummi  cum  minutione  probi* 
Menti  illuctliunde  sanguinis  non  po*sit  roultiplicari,nonautemqoo- 
modolibet  est  facienda  minutio  ilta  sed  in  interiori  vena  tali  onde 
per  continuila  lem  meatuum  ad  habilem  venam  et  ad  renum  venes 
et  vesice  facileque  interina  materiam  derivari  et  cilo  derivatur  quia 
materia  locus  pioximior  est.  A  quinoltre  habito  tumore  super  etc. 
fiinancia  in  greco  latine  est  sufibcatio.  Si  ergo  in  sinance  tumor  per 
quod  notatur  aposlemalica  colleclioet  ruborum  quod  igneitatetu 
materie  drnuiitiat ,  fupervt  nit   idest  «uperius  apparuerit  et  eite- 
rius  cum  tussis  non  apparuerit  bonum,  significat  enim  materiam  ad 
interioribus  escludi.  In  pectore  antequam  hec  egritudo  circa  loca 
tpiritualia  habeat  fieri  quso  f  ir);  cumque  immodératu*  dolor  etc. 
doloris  immoderanlia  colericam  et  acutam  designat  esse  materiam 
tt  in  interioribus  capiti*  non  in  exterioiibus  collectam  ulnonait 
fu  capite  sed  in  cerebro  acuitas  materie  ea  cum  multum  dissoluti* 
ta  existat  et  substantiecerebri  tenuitatein  dissolvit  facilitar,  et  <te- 
liquari,  eliquat  et  dissoMt  ut  motus  et  sensus  deponilur  et  matè- 
ria morbi  io  tribus  diebus  vel  similiter  computatis  propter  faMb« 

(i)  Tu* fi  loogbi  sagnati  eoa  prati  som  iUegibill. 
<i)  Spasio  seats  scrittura  a  rosa 


554 

mantieni,  tei  in  tribù*  crilicU  ad       mn  am-  Si  m  km 

effugeriot  saoi  fiuut,  duro  eoim  cu  ito  dateria  atta 

torpori»  potuit  sustinere  animo  suo         t  ;  Beat  enim  qasi 

io  putte  tum  amplili*  confortata  .  .  mi i joitate  qua  m+ 

la  tempore  perseverare  non  potest  significai  tei  uodvam  salarmi 
omnino  espellere  vel  saltem  ad  alia  transducere  membra.  Slama» 
latio  fit  a  capile  ec.  àteruutatio  est  violenta  commolio  vkteUiifr 
giti  ve  cerebri  in  moto  espulsive  consistens  ad  expellenda 
quibus  cerebrum  opprimebalur;  slernutalio  est  cuqsmotio  set 
cerebrum  naturali  ter  movetur  tuperius  el  inferii*,  nee  laHs 
sternutai  io  est;  addilur  violento*  quia  coatingit  cerebnm 
ex  causa  estrinseca  ut  ei  percussiva  non  Un  in 

notatio  adest  subdilur  regi  ti  ve  virtutis  cerebri ,  aed  quia  latori* 
regitiva  quedam  est  quasi  collectio  enim  ex  aliis  virtutibus 
quoque  virlutes  cornpleclitur, hec  scilicet  qualibct  sui  parlai 
dicunlur  operari ,  subdilur  in  motu  espulsivo  consistei*,  le 
oim  quia  sequitur  ad  expeileuda  superflua  quibus  cerebrum 
mebalur,  utilitas  sternutatiouis  exprimitur:  fit  auteos 
hoc  modo:  Contingit  cerebrum  calefieri  unde  ipsum 
solwtur  et  in  amplius  spatium  cogtyur  estendi  et  ipsa  cembri  he 
miditas  dissolvila  difundi,  et  in  qtiaro  partero  distendi  tur  amai 
maior  vacuitas  adest  ab  interiori  ;  sit  parte  tenieos  dimoiala  I* 
miditas  et  ad  nervo*  existentes  ibidem  eos  icordicat  et 
persentitur  quura  slernutalio  compleatur  eis  radicibua  et 
moveantur  et  nervi  pulmonis  et  toracis  qui  contiauantor 
et  nervis  narium.  Ex  ao  motu  spiritus  io  pulmooe 
tur  vjolenter  ascendere  et  curo  fuinositate  esistente  in 
et  in  nervis  narium  vjolenter  egredi  et  quia  per  anguata 
tionera  meatuuin  unde  spiritus  alle  ad  exteriorem  Tiolentm  miÈà 
aerem  collisus  ad  eum  sonituio  facit  vel  alitar  poasumus 
Steruutatio  est  aeris  in  fantastica  cellula  existem  iuwoioutaris 
sonitu  expulsio.  Involontaria  etiam  cum  sono  ad  dias  afltf- 

tur.  In  emunctoribus  enim  aer  •  sed  voluntarie  fine 
tur  ;  fit  autem  ut  ait  ypocrates  calefacto  cerebro  aut 
quia  h uraores  in  cerebro  in  fumositales  resolute  osajerem 
occupaut  quam  humores.  Ex  pauco  enim  humore  multus  fepMl 
illud  es  uno  pugillo  aque  fiunt  X  pugili!  aeris,  fcàsdp 

vero  vacuuro  cerebri  replens  aerem  ibidem  priue  Misleale*  • 
proprio  loco  expellit,  et  cum  impetuose  expellatur  eum  vanariMl 
aogustas  narium  vias  quum  per  angustum  est  ei  esitala  j 

cerebro  et  hurnectalo  ♦  quia  hi  nor  in  vacuum  cerebri  rsdmK 
locura  aeris  occupando  imj  e  movet  et  expellat  III  stiieaiUl 
eotidiaua  esperieotia  in  si  hunaoribna  in  vasM> 

cerebri  distillantibus  unde  sternutata  alo.  Quibuscunu|ifte  apar# 
comdohat  eie.  Non  dixit  epar  dolere  simpliciter.aed  cireuJriffk 
epar  circumdolere  est  ut  nec  in  una  parte  nec  iu  alia  nec  la  te 
dolor  babeat  presentiam  ex  quo  dolorls  circuita  M  quasi  tartP* 
eause  mobilitas  designato rt  sigoificaturnamque  veetcsttaM***" 


btt 

est  et  mobile  cauta  dolori*  existeote  %  fctmor  etiti  gitft* 
sui  non  potei t  Ita  facile  de  loco  ed  locum  deviarl,  febris  otta, 
mpervenieos  solvit  egritudinem  ? el  dolorem,  babet  eoiro  dolor  fi- 
li ti  t  enlòeitate  multa  et  grossa.  Multa  quia  pauca  veotositas  dr* 
ftlattur  in  dolorem  afferro  noo  sufficit  grassa  quia  subtilis  doto- 
ma  doq  efficit ,  de  Illa  autera  nimiam  facit  di  visionerà ,  febrilit 
•■lem  calor  et  multitudinem  consumat  et  annullai  et  grosafcieti 
tB  tenuat  mirum  si  febrilit  calor  bone  dolo» 

.  ita  habeat  solvere  influentem  .  anctor  autera  ab  hoc  ioduxit  o) 
ti  febris  non  affuerit  medicus  eam  solulionem  calidorum  eihiM- 
Mone  officiai.  Afforismu*  qui  sequitur  lectus  est  soperius.  Qoì- 
feescumque  ioter  frenes  et  ventrem  etc.  Flegma  quandoqoo  fe 
fretes  idest  in  par  lem  poster  io  rem  et  ventrem  idest  partem  et* 
toriorera  concludi  tur  umie  cum  vomito  et  subductione  noqteot 
«porga  ri ,  si  conlingerit  ip*um  per  tentrem  ad  epar  refundi  et 

frateria  ad  urinale  mealus  soWitur  egritudo  ;  quia  eootlngit  ma? 
toriam  morbi  medicina  eipurgari  ,  vel  frenes  diafragma  appai- 
Iti  inler  quem  et  tentrem  id  est  nutriti? um  plurimum  flegma  eoi- 
Hgitur  quod  grossicie  sui  et  moltitudine  dolorare  adduci!  v  ai  M- 
ttti  Hlud  cum  alumine  nequeat  expurga  ri  per  f  enas  meseraycaa  do» 
flfetur  ad  epar  et  ad  vescica m  flt  sobillo  morbi.  Oood 

•odor  induxit  propterea  ut  ai  videmus  islum  dolorem  accUott 
•eque  ejua  materiam  expurgari  inteodamus  diureticis  et  protocol*- 
gibus  urine.  Quibuscumque  etc.  epar  aqua  plenum  eie.  Rotandoti 
-food  jdropisis  non  est  frigida  passione  epatis  ai  epar  est  plorati 

-  aqoa,  aqua  prò  sanguine  inmiscitur  et  perii  epar  si  natura  note*» 
folla t  epar  aqua  repleri  est  ipsum  aquoso  humore  turgefleri et  M- 
tondi.  Si  non  afforismu*  iste  locum  babet  in  jdropisis  in  qtibta 

{  *par  ai  adeo  aquoso  humore  replealur  ut  ipso  humor  cogat 
tom  erumpere  et  in  aperimentum  intestinorum  ondo  necesso 
tentrem  idest  nutritive  eo  humore  repleri  de  moltitudine  aqte  ex. 
<qua  moltitudine  prima  digestioet  secooda  habent  crudificari,  nodo 
-teeesse  hujusmodi  homines  morì  cum  membris  eorum  nutrimet- 
Htm  non  possit  afferri  vel  ex  ip«a  moltitudine  opprimo ntor  spiri- 
lualia,  quo  oppressio  causa  est  suffocationis  et  morti*.  Abkes  o*oi~ 
iotiones,  eie.  Abices  dicunt  quidam  alarum  exteosiooes,  ma  ottona 
geoeralius  assignantes  dicimus  alices  inmulationea  noios  habitat 
aia  membrorum  in  aliam  de  qua  ipsa  membra  ottendtoUir  telcot* 
trebuntur  vel  flectontor  \el  alio  modo  variantur,  moveottr  ; 
#oot  aotem  hujusmodi  inmutationes  de  congnia  ftmoaitttt  ter- 
uà  infundenda.  Si  ergo  ai  (I). . . .  infundantur  poeteriores  tt*. 
non  taro  ipsi  posteriore*  (2).  .  .  .  flt  membrorum  it  aoterioftti 
partem.  Quemadmodum  si  posteriores  iofundantur  attoriorta  ff|t 
•oo  flt  in  posteriorem  partem  membrorum  infletta  Si.  fero  •  %  • 
fepkantur  nervis  oppositis npo  itfasis  etm ctfcta 

*  .t 

fi)  leggibile  ptr  ftccbiaiia. 
a)  Spasio  f tata.  ,  .  .      .,.    , 


t 


556 
ara  hsbeant  fii  membror       cir  \    ro  udttt 

nervos  infondi  dnm  ventosi  etu 

extensio  cum  nullus  nervoru     sili.. .'  cedat  vel  aliena  dianHerefe 
rum  «tensione*  o^citationes  vero  invohintarie  oomei 
Alice*  autem  oppilatio  et  rigor  ex  eadetn  acqui 

ìa  ex  fumositate  a  siomacho  vel  alamm  resoluta,  qui  utiquectqp- 
ris  diffusa  •  nervos  aggravai  et  pigros  ad  molimi  reddit  ex 
agravationis  nervorum  al»»  estendi mus  eadem  (inimitate 
in  lacerti^  maiillorum  agravante  fit  o*eHatiò.  Ipsa  alloca 
lia  per  transeunte  flt  rigor  et  sicca  ut  e*t  forte  f raum 

finositate*  extenuatit  et  consumimi  alice*  oscilaiiouea  el 
aoltunt  inmensurate  bìbittim  addit  ;  ai  enim  ea  quaftlitale 
ut  sofToret  naturatemi  calorem  fumosilalnm  non  aotam 
aed  etinm  augmentant  ,  sriUcet  cum  alita  ««citare  videro» 
et  nos  optare  cogumur  o..oe*t  ad  quod  dici!  oculleun  quietona! 
phisicus  tfìmen  quum  ad  id  entim  machinamiir  super  (l| . ..  sptt> 
tum  quoJ  patctquare  si  de  cibo  abhominabili  cogitamoaad 
tnm  protocandum  sed  de  bis  que  ad  vene  rem  pertifienl 
membra  venerea  ferontur  spiritus  et  virga  inflalur.  Si  da 
mate  alien  "uà  corporis  quare  illuc  fertnr  spiritili  mulini 
et  dolor  major.  Si  ergo  nos  et  alfos  o»citare  vi  dentea  quad  * 
cogitami  ad  mnxillas  ferunl  ut  spiritus  et  fumo&itntea  itili h 
ventrem  movet  unde  oscitatione  cujuspiam  alius  cito  ad 
nem  pronum  dispositus  fuerit  vel  non  alius  nequit  quam 
Quibns  pustule  fltint  in  ventre  eie.  Sanie  facto  et  erupta  i 
dienti  cum  vero  solvitur  dolor,  quia  materia  que  dolore»  Urna 
expurgattir.  Quibuscumquecerebrum  eino>um  eie  Cerebruaiaa- 
veri  est  htimorum  gravedine  repleri  exteriorum   in  quibus 
adest  ea  repletio  necesse  est  sine  voce  Beri  ,  idest  moCu  eti 
privari  ex  ea  que  repletione  cerebro  distillanti  infnnduntur 
et  motivi  et  sensibile**  unde  suo  officio  privautur  et  precipua  «ti- 
ro io  res  ut  nervi  lingue  et  hic  ab*  idest  sine  a^qua  occasione.  M 
causa  citeriori.  Sola  enim  repletio  suffici  e  ns  cauta  est  ad  priiati* 
nem  vocis  et  hnbet  locum  iste  afforismiis  in  apO|»lexla  et  epilasa 
vel  aliter  ut  dicatur.   Quibuscumque  carebriiin   est  connota* é 
aliqua  occasione  id  est  causa  exlrinseca  ut  in  percussione  cum  vi- 
gna sit  necesse  est  eos  homiues  quibus  hoc  accidit  Aeri  *iae  *•»• 
de  lesione  enim  cerebri  leduntur  et  nervi  ,  vel  aliter  ut  dicatar % 
quia  causa  ad  quamlibet  actionem  multitudo  spiritus  sit  uiam 
ria  precipue  tamen  ad  gustum  ad  vocum  fbrmationem  «  onda* 
casse  fuit  maximam  adesse  nervorum  multitud inani  ut  seeaofaa 
tarietatem  saporum  lingua  multiformiter  sufficit  iumutari  dd 
multiformém  formitionera  vocum  variari  et  (noveri.  Majorierp 
altractiva  lame»  spiri tuum  moltitudine  ad  eerebrum  doteresti* 
som  mirum  eos  nervos  suo  privari  officio  precipua  ctf 

aubtiliores  nervi  conlenti  sua  tubtilitale  nervos  ***** 

■  ■ 

(*)  Station».*. 


K 


uno  sufficiant,  un  de  tpocfttéa  qui  medfcum  volt  Me  attieniti  oaJ 
Iure  vel  .  Pateat  fili  de  h umano  torpore  feritati!  amico* 

quia  verai  eil  diceos  9  et  ticut  veritas  io  hooore  radacta  est  tic 
jnedicus  cum  Tentate  iogrediatur,  dicit  quod  aubtfliatur  quia  tri* 
pliciter  per  afctinentiam  ,  per  tjrjacam  ♦  per  lavacrum  Ideat  par 
pottonem,  sì  vero  non  (I )  •  .  .  ait  conveniens  in  lavacro  viogit  ot* 
tram  et  sai  rum  oleo  ut  quod  balneum  reparat  aer  subtiliatur 
Jatud  infundat  sed  siccet.  Si  inpigrare  vis  fac  dormire  sub 

lo  noi  est.  non  similiter  luna  .  nam  luna  aiccat  et  dee  s*tt- 
1.  C.  humidas  carnea  etc  Quidam  habent  carnes  homidas 
iiari  pingue*  naluraliter.  Quidam  accidentaliter  ut  grati 
é&  ni  mia  quantitate  ciborum  ingesta.  Cum  ergo  pfngoedo  accidea»  ' 
tolte  de  multiplicitate  ciborum  et  quantitate  habeat  tnultiplicart 
ttiam  humiditas  a  ug  menta  ri,  minuitur  ea  humiditas  et  plftguedo 
n  subtractione  nutrimenti  et  ideo  in  fine  libri  ad  humane  saluti* 
tustodiam  dune  afforismum  posuit  corporibus  humidas  carnes  ha* 
bentibus  ut  flegmaticis  et  sanguinei*  et  simpliciter  humidis.  quii 
rito  repletionem  incurrunl  famem  adbiberi  necesse  est:  famesenk* 
desiccat  corpora  id  est  causa  est  quare  si  oca  tur,  cum  miro  ab  bu- 
ttano corpore  aliquid  super  resoKeretur  et  nutrimento  deleterie 
Mod  effluii  non  restatiraretur,  corpus  desiccatur  et  hec  reptectio» 
Iris  solutio  per  ronpressionem  similiter  ab  auctore  hic  et  alibi 

■wndatur,  ^nde  sicnt  jegitur  in  Viatico  

tua  quid  esaenfirolfiamen^  umum 

facilius.  est  habitam  funjty lem  ct\n^rv*r^  j^|m  |auli|jg| 

recuperare,  peni  ila  enim  per  alias  enationes  recupcratur  »  habitatt 
magia  per  abstiuentiam  coust  rvatur. 

■ 

Bxplktimt  gto$*l$  *ff*rismonm. 


'_ii-i«i' 


i 


(0 


n* 


TABULAR 
HAGISTRI  PETKI  MARASCHI 

SALERNITANI 


ISCIP1DFT  TABULE  MAGISTB1  PET1U   MAflABCHI  (t) 

■  Cam  omnibus  moxs  {tic)  sit  quidetn  qaoddam  debi  tura  fiera 
ah  «l  minino»  scturi  provoca  ri  (.-ir)  ad  auxìlium  potenti»»  " 
torli.  Intendente*  qoarumdam  aimplicium  Rtedicinaruni  p' 
late* «ribere,  more  K-riljiMilJiim  implorf[t:n> di vinnm  operalio 
ut  de  thesauris  largitali*  sue  Felicitane  animati],  preseDtem  t\ 
gationem  felicem  faciat.  stimentes  etordiutn  a  meriicinh  t 
proprietate  est  confortare  et  non  irvariabililer(**c),  quia  ti 
sint  in  quulibet  membro  operationis  et  virtutis  instruroent 
bui  anima  exit  in  actum,  sci  lice  t  compositio  et  compiei».  Ad  H 
ergo  quod  sicut  operem  u  la  tur  illius  anima  cori  Torta  re  hoc  «tu 
cesse,  sic  non  deficit  nperatio  éi'defeCtn  vel  rmbeeìllitule  iwf" 
menti ,  sicut  et  agenti*  operai  ioin-m  ,  unumqtiodque  periati 
ttentum  opera  ni  itimi  habere  opti  Bea  tum  ad  hoc,  ut  eius  operili» 
ducalur  in  actum,  Neque  oportet  credere  iilud  nomea  equa  "lia- 
ne convenire  omnibus  illii  que  sub  eo  iacent:qaia  quedam  onoCar- 
tanl  addendo  et  spiritarti  animale m,  et  qualia  sunt  aromatici;  (■>  j 
dam  reparando  spiritum  vitalem  (ce)  ut  aromatica  moderale  «r 
g)da  sirut  equa  rosata,  margarite,  sandali  et  simìlia.  QuedaaK 
forlant  proprielalem  specie!,  sicut  aurum  a  rgentum  lapida 
tiosi,  et  aspectus  stellarum;  quedam  animato  leti  fica  mio.  ut  j  . 
ctus  pulcre  et  desiderate  mulìeris  ,  loci  delectabiles  ;  quedam  ri- 
dendo in  substantia  m  caloria  naturali*  et  spi  ri  tu<;  sicut  cibi  et  po- 
ti» ,  et  bec  simpliciter  ,  et  proprie  confortare  dicimos  ;  quedJi 
aggregando  et  uniendo  substanliam  membri,  ut  stiptica  ;  quei»* 
complexionem  membri  distemperatala  adequando  stetti  sunt***1 
rantia  compleilooi  oppo:  .  Verum  quìa  non  eadem  omnibui  iasl 
membrii  corporis  eailetn  ci  3  xio,  tdeirco  non  eadem  sunt  cft»# 
forlantis  sed  diversa  et  divei  rum  membrorum  diversa  conftf- 
taotla  medicamina.  Itaque  coufurtanlra  cerebrum  non  saat  e 
moia  conforlantia  cor  et  sic  de  alils.  Et  quia  ,  sicut  dictniu  A 
de  confortantibus  membrorum  erit  sermo  primus,  sicut  cerebfi* 
aensibiliter  primo  oobis  occurrit  suprema  positione  locaium.^ 

(1)  Da  mt  Invaie  in  un  Codio*  dalla  BiUiotaca  Batua  torbosi»  Pi  ** 
La*.  0.  a.  M.Vafguitppraa». 


ni  confortantia  ipsom  Inter  alfa  in  ordioatfone  prìmetètn  opttaf 
mt  (**);  deinde  confortantia  cor;  poit  hec  confortantia  polmoéem; 
'-éelnde  confortantia  ttoroschum;po9t  hec  confortantia  epetem;  debi- 
te conforlantia  «piene ro;  poit  hoc  confortantia  reoei;  deinde  eoa» 
ffartantia  intestina  ;  post  hec  confortantia  viscere  ;  deiode  coofor- 
fcatia  te*tic.ulo*  ;  p<xt  hec  conforlantia  matricero  ;  deiode  costar* 
lacerto*;  post  hec  confortantia  nervos  Et  eoo? enienter  eoa- 
itia  omnium  niembrorum  capitis  sicut  ocutoruro  aurfumoaii 
Inm  gingivarum  gulturis  jsophagris  (<fc)  lingue.  Ultimo  eoo* 
ilia  ionctoras  et  carneo». 

JNT  ntnl  di*t  quo*  praticus  merfieus  debet  eonridemre  ei  e  , — 
''bit  custodii,  quia  ri  quii  in  hiù  injtnnatui  fkertt mx  ami 
fuam  evadii,  et  sani  XXXI l. 

Jeooarius  babet  vi  die*  d^  tstis,  sive  n.  mi.  v.  x.  xv.  xvmf  «. 
Februarius  babet  de  isti*  diebus  ili.  aive  xvi.  xvu.  xvui. 
Jbrtius  habet  tres9  sive  xv.  xvi.  vili,  tea  xvui. 
>rilis<habef  il,  sire  vi.  xi.  seo  n  (afe), 
lius  habet  tu,  *ive  vii.  xv.  xvi. 
lios  habet  if  aive  vu. 
Jolios  habet  u,  aive  xv.  xviiti. 
Aegustus  habet  li,  sive  xii.  xx. 
}  J  ÌSeptember  habet  li.  xvi.  xvia. 
*f  Odo  ber  habet  i,  aive  vi. 
*     Hovember  habet  ij9  aive  xvaf  xxvu. 
£  Decerober  habet  ili»  sive  ti,  vii»  xv. 

Confortantia  certami*. 
Ambra.  Xiloaloea.  Moscai.  Cestoni  cattdot.  Celiali.  Ore  fc* 
éleoorum.  Caro  gaDioaruro.  Avellaoe.  Camomilla.  MeMotem.  8t(* 
eados.  Gallia. 

Confortantia  cor. 

'■  Lingua  bovis.  Enula.  Pome  odorifera.  Aorom.  Lepide*  preti»* 

%f.  Gallia.  Muscus.  esodali.  Os  de  corno  cervi.  Mirre.  EabUom. 

Seeual  et  reubarbarus.  Ozimum  et  costura.  Oximum  ortense.  Uh 

teJlus.  Qrocum.  Spodium.  Carabo.  Rose.  Omnia  ddda  etjaif 

XMtlca. 

r"      Confortantia  pnlmonm  et  pcttus. 

Sebesten.  Amigdala.  Zuccarum.  Spica  Caro  Ystrids.  fleoiAt- 

Kntum  Gammi  arabicum.  Liquiritia.  FesekNf .  Ite.  ÓrijaaMa. 
indie. 

Confortantia  itomacum.  svt 

t  Menu.  Folium.  Spica.  Cassia.  Xiloaloes;  Mastix.  BerbJ.  Cortei 
mach.  Bami  arborum.  Passale.  GarlofUos,  Kebalt.  Catasta  Afepfe* 
thium.  Cinnamomum.  Ifox  moscata. 
Confortantia  epatem. 

Bpodiam.  Berberi.  CtaneeiomNi.  Moscata,  lecca.  WMfcJpe* 


M 


diom.  Spica.  Cassia.  Xfloeioes.  Un  paaaa.  flariottaa.  affari 

Beubarbarom. 

Confortanti!*  eplenem. 
Centaurea.  Scolopendria.  Cuscute.  Capperi.  Lupini.  A 
ci.  Mellilotum.  Sticados.  Asarum.  Genziana.  Castoreom. 
scus.  Laurus.  Folium.  Acorum;  Licium.  Ysopus.  Garìoflfao.  flfc 
ttix.  Nux  nauseata.  Galanga. 
Confortanti*  renes. 
•  Lingua  arieti».  Amigdale  amare.  Asarum.  Granoni  piai.  Of{ 
pari.  Zucca  rum  album.  Ameos.  Pinta.  Cassia.  Caro  jstrids. 
Confortantia  intestina 
EmWicm.  Cappa  ri.  Maslix.  Sisamum*  Comedrefts.  |f  im.  fist- 
ila. Camepith'is    Lupini.  Sparagus.  Laurus.  Semen  aanu.Ah 
ma$  (?)   Nux  cipressi. 

Confortanti  a  vheera. 

Xiloaloes.  Treos.  Spica.  Cassia.  Asarum.  Cardamomo** 
Gallia.  Siseleos.  Scorai. 

Confai  tantia  testiculoe. 

Stincus  lauri  Semen  lini.  Caro  anatis.  !fux  iodica, 
ro  Tasianj  Tesliculus  vulpis.  Secacul  Testiculus  caob. 
et  rubrum.  Saliriones. 

Confortantia  mairicem. 

Slcrux  Linee.  Asarum.  Spica.  Squlnaotum.  Freoa. 
Ambra.  Gallio.  Laudanum.  Balsamum,  Opobahamam/ 
mum.  Mellilotum  Calamus  aromaticus.  Muscata. 

•   Con  furiant  ia  lacerto  f. 

Cipressus.  Bdellium.  Mirra.  Fai  yrcinum.  Sqoioaotom.  Jft» 
dillus.  Allea*  Radix. 
Confortarla  nervo t. 
Eupalorium.  Salvia.  Maiorana.  Squlnaotum.  Epttbtaom. 
tum.  Mirra.  Fel  jrcinum.  Cipressus.  Liiium.  Adeps  cer?L 
citry.  Auricula  muris.  , 

Confortantia  oculos. 
Corallus.  Emblicus.  Aurumfenl  (?).  Bota  orteosis.  Moscp-ia» 
timonium    Nux  muscata.  Marthasita  (?).  Coro 
tal.  Eufrasia. 

Con fortantia  aurei.  •      * 

Mellilotum.  Xiloaloes.  Kebuli.  Stick.  Laodaoom.  Dalla  ém 
Olibanum.  Oleum  de  scolopendria.  Oleom  lilii.  Ariatokgla-ffM 


Con  fortantia  nares.  ...  è 

Orane  fel.  Ambra.  Kebuli.  Storax.  Mutata,  fioi  Infilai  Air 


Bromuro. 

Confortantia  denleg  et  gingtvas. 
Lingua  arietis.  Maxtix.  Mirtus.  Mirra.  Vuoila. 
cobi.  Sandaraca.  Sanguis  dracoois.  Origaoum. 

Confortantia  guttnr  et  ysophagui. 

Ficus  sfece.  Sebesteo.  Amigdala.  Lee.  BdelU*o.  Utah* 


«     » 


Guarnì  arriderai,  ficcami  alifaa  uftmaUcumv  Smina  ppalftyi 

Bernina  terebinti.  Zuccarura.  Peoidie. 

Confortuntia  linguam. 

Cubebe,  Mastix-  Mirra.  Menta.  Xiloaloea.  Foltom.  8piea.8Uvja. 

Ccnforiantia  itmeturas.  .    .. , , 

.Oleum  vulpinum.  Caro  vulpina.  Camomilla.   Inrtnm    (Mtfà„ 
£*ab.  Decociio  vulpis.  Sticadoe.  Ossa  hominie.  Ar  moratium.  Eoa* 
bUcÌ4  Rafanum. 
m  -t .    CunforlnnUa  àarnem. 

!"  Spica.  Boia  Mastix.  Mirra.  Mirto.  Thui.  Xiloaloea  fidellfuia» 
IteUiloturo.  Sticados.  Levislicum. 

■  .ftQpia  pretjsr  has  proprietates  quedam  simpliclum  inveuiuntur 
1  nbere  aliai  virtù  tea,  Quedam  virlutem  medicioarum  tam  lauti* 
4  taniro  quam  aliorom  ducendi  ad  membra.  Quedam  per  aoceianm 

l^aorem  peccaotem  evacuando  Quedam  per  vomitum.  Quedam 
|  fpr  eudorera.  Quedam  per  os  humores  altrahunt.  Quedam  per  ne* 
Ip*.  Quedam  per  oculos  producunU  Quedam  per  urinasi  et  annua* 
Quedam  de  splene  per  urinam  educuot.  Quedam  de  opale.  Que- 
dam de  renibu*  extrahunt.  Quedam  de  thoraee  humorea  educuot. 
Quedam  uridaro  provocant  Quedam  menstrua  provocaoUQuedam 
tpea  coostringiint.  Quedam  venes  ani  aperiuat.  Mie  vero  ipeascoo- 
jlriugunt.  Nonnulle  suffocatiooi  matricia  matrici  aobveniunt.  Alia 
jfipui  ipsiu*.  Quedam  utero  feciunt.  Alie  vero  tatui»  et  aecundinam 
«bcnot.Alie  vero  lac  geoerant.  Et  quedam  educunt  per  seceasum. 
Quedam  habent  proprietatem  evacuandi  colerara.  Quedam  flegma. 
»  Quedam  malineoliam.  Et  quedam  humores  adustoa ,  et  iliaa  aeri- 
li humus,  et  priinua  de  mediciois  que  ducunt  voi  fociuot  pervenir» 
virtù  tea  soluti  varum  ad  membra  notemus. 

Bee  $unt  que  faciumt  tirtulem  iotuiivarum  pervenir*  mi  capnfm  « 

■  Nui  museale.  Piooia  Sticados*  Aeor.  Xiloaloea.  M  indiana. 
M  Bai  gemma.  Balaamum.  Spica.  Caatoreum.  Geotiana.  Pipar.  J0a* 

/  torana.  Anacardua.  Tbua.  Laudami  in.  Mirra*  Camedreoa.  CaiMt 
i    pilbis.  Squinantum.  Carpobabamum.  Squilla.  Yaopus.  Crasi  pi* 
I    ni.  Serapinum.  J 

\  Que  faciunt  ad  membra  pcctom  et  pulmonù. 

.    Treos.  Tsopua.  Crocum.  Uqoirilia.  Succus  liquidlla.  Paese. 
k    èqui  Ila*  Ameoi.  Mirra.  Serapinum.  Bafaaua.  Calamus.  Aristolegiai 
*    Gummi  arabicum  Olibanum.  Mei.  Zuccarum.  Cordumeoi.  Succus 
«aulium.  Jus  galli  antiqui»  Naslurlium.  Amidum.  Lilium.  CtftBm 
veneris.  Pioee.  Xiloaloea.  Avellaoe.  Opopanax.  Afiòdillus.  Votati* 
Ha.  Dragagaulum.  Fenugrecum.  Prasaium. 
Que  ad  epar. 
Spica.  Asarum.  Anhua.  Feuiculus.  Endivia.  FoImios.  Denota. 
Lacca.  Cuscute.  Treos.  Leurus.  Puraus  terre.  Aqua  case}  Suocai 
Jbniculi.  Polium.  Sparagna.  Aqua  cicorie.  Caaaadraoa.  Araeglosaa. 
amigdala  amara.  Abiinthium  fiupatorium.  Cinnaaao— um«  Qui* 
Voi*  IV.  Vi 


«52 

Si  febre,  eie  Non  habenti  febrem  a  e    &  a  M 

e&  huraore  quare  autem  ulrum  hec  tuni  le  fa 

que  non  esl  de  humiditate  quod  non  videmr.        etilica  crii  fr 

cet  ea  de  humore  non  eiistat  non  flt  solutio  aM«i*  catidfc,  VlMkÉ 

quod  solutio  duplex  est  perpetua  scilicet  et  temperata 

ìu  etilica  ergo  fit  solutio  non  perpetua  ned  temperala  al 

aque  mitigatio  •  dum  enim  calida  aqua  etilico  super 

membra  qtiomodolibet  aq»ia  qua  foveuliir  et  io  sua  siccHite 

peraiitur.  In  estasi  autem  fit  solutio  perpetua  dom  elceftas  et  fc* 

ror  spiriluum  humiditate  aque  leni  tur  et  humeccif  et  tota 

tione  poro  rum  per  calore  ni  ipsius  spiriti!*  evaporasi.  Bel 

non  est  quod  non  omnis  estasi  soMtur  calido  balneo  sìveinfì 

aque  culide,  quia  alia  flt  ab  acridentibus  anime,  alia  ab 

j  bus  corpori*;  anime  ut  ab  ira.  dolore*  iriaititione  et  hufcnaiedirii 

''  jy  t  mi  Kf}ssi°l,>ar'0  l^g'tur  suis  debent  solvi  contrarila.  Si  ex  " 

ftl/f******    *-*^gauoio,  si  ab  ira  eam  compescendo  ;  si  ex  amore  quod 

ti  dando  vel  promiltendo  et  sic  de  reliquia  accidentibuseorperii 

tipliciler,  vel  cibarijs  calidis  ex  labore  ,  ex  aeris  calMitata  et  éjto 
frigiditote  et  similibus.  Si  et  frigiditate  aeris  vel  cibarli*  eritt 
fuent  quum  cutis  laxatur  et  mollescit  et  pori  operiuntur  at'JM* 
sitates  calide  que  inlerius  distemperautur  spiritili  exalam 
febris.  In  ali is  speciebus  efftctuam  magia  conferunt  frigida 
tantum  olei  et  inunctioues  ab  auctoribus  regantor. Multar 
atra;  ambidextra  dicitur  que  ubique  sinistra  manu  couplet 
dextere.Muher  ergo  cum  eiistat  quare  de  superiori 
generata,  et  in  frigidiori  parte  vasis  dexterara  etiam 
lidam  ha  bere  non  potest  sic  ut  etiam  si  cum  sinistra  parte  ia 
liere  desterà  parte  ejusdem  louge  existat  frigidior  de  orafi  M- 
giditale,  iloti  potest  ea  per  se  ha  bere  facilitatem  motendi 
liti  ufficio  dv  Uere  partis;  potest  etiam  dici  quod  utroqoe 
dextera  ulatur  quod  in  mulieribus  propler  predictam 
uon  potest  decidere.  Q  que  empiei  uruntur  etc  la 

facla  incisione  vel  ustura  quandoquè  putra  sanies  et  albaai 
ditur  qunndoque  ce»  illecita  et  mali  odoris,  puritas  sanie! 
nis  pcssiPìiteUm  deuenciat,  unde  tanta  stercoris  innlilis  asairt 
stai  alheuo,  siguiQnit  non  tautarn  esse  malitiam  materie  ut 
in  colore  neqt.e  '»  qualilate  membrorum  poterunt  inmotaril 
lius  min  sulle:;)  in  altero  simili  colore  immutari,  quua 
colore  ncque  io  substantia  aigniGcatur  ex  hoc  ipsoquam 
que  materici  od  digest  ionera  obedientiam  unde  adest  apes  1 
tionis ,  sauies  vero  oerulcnta,  cenulenta  que  colorem 
ptitudinem  materiei  ad  inustionem  denaiitiat  que  etiam  ia 
denuutiat  inmutari  non  potuit  ergo  e*  hoc  ipsocruditas 
et  saniei  longa  productio,  unde  locus  ipse  In  saniosai 
cera  conversus  est  natura  vixpoterit  vel  ustura  Tel  indswWa>> 
nioso  materia  expurgari.  Quondam  liberi  babent  cennleotM  JW 
q.  acto(?j  piena  idest  turbata  inpar  ex  qua  in  parvitateaignilBtt 

Wuteriei  multa  corruptio  et  ex  ea  corruptione  adest  aNlHtatfr 


rie  trode  per  idem  est  erandendf .  .  .  etlam.  •  .  et  locue  fpta  et 

materia  io  potridam  naturato  et  corroptam  significatur  commtt- 

tetto  qua  (I) .  .  .in  efate  propler  aantem  uruntor  etc.  Ottura 

01  propter  saniem  existeètem  in  epate  et  lune  quandoque  saaiee 

fatica  egreditor  quandoque  in  par  .  .  .  ? elut  .  . .  idest  fax.  .  • 

MI  ergo  pauca  effluxerit  quia  significai  materiato  impelli  eolia  et 

Btoiat  epatis  contineri  booum  ett.  Si  vero  ioperquia  siguificeter 

tMteriam  colleclam  esse  in  substantia  ipsiua  epatis  malum,  periee» 

enim  est  dissolvi  aubstantfam  ipsias  epatis.  Ydroplcus  ai  tot» 

etc.  Tussis  quandoque  precedi!  quandoque  seqoi tur  interdirai 

.  wpenenit  et  quandoque  comitatur.  Precedenset  subsequens  quao- 

tem  ad  idropem  nullum  maluro,  neque  comitans  cum  in  qoadaoi 

«pecie  jdropisis  debeat  evenire  ut  in  ea  que  fit  ab  epale  ,  de  tu- 

♦perveniente  ergo  fntellige  que  significai  nutritivum  nimia  umd- 

•raoi  multiludine  ingravari  el  eam  mullitudiiiem  ip«a  spirituale 

fefundi.  unde  oppressi»  spiritualibus  lussi»  exoritur.  Sirangurla  et 

tìssuria  etc  Singola  singulis  referenda  sunt  repletio  vini  ad  straft- 

furia  flebotomia  ad  dissuriam,  vinum  cum  dissolutitelo  habet  ea- 

eeotiam  solvilstranguriam  existenlem  ex  humiditate  et  etiamex 

lapide  si  vinum  fuerit  diurei icuro  cujusmodi  est  vinum  Calabrie. 

«JMiter  tamen  hic  intelligitur  precipue  de  ea  stranguria  que  fit  et 

•IHgidiUte  v  vinum  enim  cum  sii  calidtim  et  calore  suo  habeat  4- 

largare  frigidilatem  reroovet  .  simililer  et  oppilationem  flebote- 

'  afflili  solvit  dissuriam  vel  de  adusto  et  grosso  sanguine  eoltectoh* 

scollo  vescica  vel  humlditalem  sanguinis  tangere  facientis  coltoci 

tescice  cum  per  imminuliooem  illiua  bumiditaa  sanguinis  proltf~ 

boetur  dm  vari  et  (I)  et  aanguis  calore qu  '• 

eulorum  ipsius  loci  habeat  eonsummi  cum  minutione  probi- 

>  Menti  illuctliunde  sanguinis  non  po*sit  moltiplicaci  ,non  ao  tem  q*e- 

modolibet  est  facienda  minutio  illa  sed  in  interiori  vena  tali  oAéo 

per  eontinuitatem  meatuum  ad  habilem  venam  et  ad  renum  veeee 

et  vesice  facileque  inferius  materiam  derivar!  et  cito  der i va tor  qtria 

materia  locus  pioximior  est.  A  quinance  habito tumore  superate. 

-  Moancia  in  greco  latine  est  suffocatio.  Si  ergo  io  sinance  tiimor  per 

quod  notatur  aposlematica  collectio  et  ruborum  quod  fgneitatdm 

materie  dcnuntiat ,  supervrnit  idest  superius  appartierit  el  ette* 

rfcif  cum  tussis  non  apparuerit  bonum,  significai  enim  materiMi  ad 

*  interiori  bus  escludi.  In  pectore  antequam  hec  egri  ludo  circa  lice 

epiritualia  habeat  fieri  quso  (  te);  cumque  immodèratua  dolor  eie* 

dolori*  immoderaniia  colericam  et  aculam  designai  esse  materie» 

et  io  interioribus  rapitis  non  in  exterioribus  colleetem  ritaorfàit 

te  capite  sed  in  cerebro  acuitas  materie  ea  cum  multimi  dissoluti 

te  eiistat  et  subsiantiecerebri  tenuitatem  diasolvil  facilitar,  et  ' 

Hquari,  eliquat  et  dissoUli  ut  rooiua  el  sensus  depooitur  et 

fk  morbi  io  Iribus  diebus  vai  simililer  computati*  propter 


0}  Tvtn  laog  bi  sega**  eeo  poeti  saea  fllegiWi. 
<i)  Spasi»  saata  sarittora  a  rase 


•%*.  * 


■»  • 


554 

mentfsm,  tei  in  tribot  criiicb  i         |on  Mi-Hwohi 


eAigeriot  sani  fluut,  duro  eoi  >        a  1  »  deferii  astm 

corporii  potuit  sustinere  anime       ui    it  ;  s     i  Beat  eeimquii 


jn  puste  tum  amplius  confortata  .  •  — ™~™  acuitale  qua 

fa  tempore  perseverare  non  potest  signiBcat  irei  oocit  am  material 

omnino  expelleru  voi  saltem  ad  alia  transducere  membra,  stw 

talio  fit  a  capite  ec.  dteniutalio  est  violenta  commotio  vkMfca* 

gitive  cerebri  in  mota  expulsive  consistei»  ad  expelleoda 

quibus  cerebrum  opprimebalur;tternutaiio  est  commotio 

cerebruro  naturaliter  movelur  tnperius  et  inforius,  nee  talk 

•temuta t io  est;  additar  violenta»  quia  coutiogit  cerebrum 

ex  causa  extrinseca  nt  ei  percussiva  non  tam  fai        4P? 

notatio  adest  subditur  regi  ti  ve  virtutis  cerebri ,  sed  quii 

regitiva  quedam  est  quasi  collectio  enim  ex  aliti  virtutibua 

quoque  virtutes  complectitur,  bec  scilicet  qualibct  sui  parte  a 

dicuntur  operari ,  subditur  in  motu  expulsivo  consistane,  la 

oim  quia  sequitur  ad  expelleuda  superflua  quibus  cerebrum 

mebalur,  utilitas  sternutaliouis  expriroitur:  flt  autens 

hoc  modo:  Contingit  cerebi  uro  caleQeri  unde  ipsum 

solvitur  et  in  amplius  spaliuro  cogtyur  ex  tendi  et  ipsa 

miditas  dissolvila  difundi,  et  in  quaro  partem  distendi  tur  iamtf 

maior  vacui tas  adest  ab  interiori  ;  ali  parte  veniate 

miditas  et  ad  nervo*  existentes  ibidem  eosmonlicat  et 

persentitur  quum  sternutalo  compleatur  eie  radicibus  et 

moveautur  et  nervi  pulmonis  et  toracis  qui  rontiouantur 

et  oervis  nariuro.  Ex  eo  motu  tpiritus  in  pulmoue 

tur  violenter  ascendere  et  curo  fumosi  tate  esistente  iu  ri 

et  in  nervis  narium  violentar  egredi  et  quia  per  auguatamdtlm» 

tionem  meatuuin  unde  spiritus  ille  ad  exteriorem  violentili  ' 

aerem  collisus  ad  euro  sonitum  facit  tei  alitar  possumus 

Sternutalio  est  aeris  in  fantastica  cellula  esistei»  in  volontaria  ma 

sonilu  expulsio.  Involontaria  etisia  cum  sono  ed  diss  sÉÉ* 

tur.  In  emunctoribus  enim  aer ,  sed  voluntarie  fine 

tur  ;  fit  autero  ut  ait  ypocrates  calefacto  cerebro  eut 

quia  humores  in  cerebro  in  fumositotes  resolute  aaajerom 

occupaut  quam  humores.  Ex  pauco  enim  huruore  muluit 

illud  ex  utio  pugillo  aque  fiunt  X  pugilli  aeris.  fai 

vero  vacuura  cerebri  replens  aerem  ibidem  prius  eahloaiaMi 

proprio  loco  expellit,  et  cum  impetuose  expellatur  cum 

angustas  narium  vias  quum  per  angustum  est  ei  exitus 

cerebro  et  humectato .  quia  humor  io  vacuum  cerebri 

locum  aeris  occupando  im(        e  movet  et  expellat  flt 

cotidiana  experientia  in  si  bunsoribus  te 

cerebri  distillantibus  onde  starnutatio  etc.  Quibuscucmpie  epsHk^ 

comdofot  etc.  Non  dixit  eptr  dolere  simplidter  sed  cinmfttMRPb 

epar  circumdolere  est  ut  nec  io  una  parte  nec  iu  dia  mc  ia  hi 

dolor  habeat  presentiate  ex  qua  doioris  dreuitu  al  quasi 

eause  mobilitas  designatur,  significaturiiamqui 


ft&t 

«I  et  mobile  cairn  dolori*  exitftnte  f  homor  ani»  gvm* 
►  4te  tui  noo  potett  Ita  beile  de  loco  ad  locum  devieri,  febris  eoim 
\  oaperveniens  sol? it  egritudtnem  tei  dolorem,  babet  eoim  dolor  B* 
r  lo  oi  fenlòsitete  multa  et  grossa.  Multo  quia  pauca  ventosità*  dr- 
r  'nlaotur  in  dolorem  afferre  non  sufficit  grossa  quia  subitila  dolo- 
\   nm  non  efficit ,  de  illa  autem  oimiam  faci!  divisionero  9  febrilie 
i    totem  color  et  multitudioem  consumat  et  annullai  et  grosaicieoa 
i  t  afe  tmuat                              mirum  si  febrilis  color  hunc  dolor 
f\Wtm  habeat  solvere  influentera  .  auttor  autem  ab  hoc  ioduxit  al 
~  fcbrU  non  affuerit  medicus  eam  solutionem  calidorum  exhiM- 
efficiat.  Afforismu*  qui  sequitur  lectus  est  superius.  Quì- 
teocomque  inter  frenes  et  tentrem  eie.  Flegma  quandoqoo  fa 
freaes  idest  in  partem  posteriorem  et  ventrem  idest  partem  an* 
tariorem  concludi  tur  unde  cum  vomitu  et  subductione  noqooot 
imTgf" 8  ♦  si  conlingerit  ipsura  per  venlrero  ad  epar  refundi  et 
ia  ad  urinale  mealus  solvitur  egritudo  ;  quia  eontingit  ma* 
foriero  morbi  medicina  expurgari  ,  vel  frenes  diafragma  appai» 
IH  foler  quem  et  ? entrem  id  est  nutriti? um  plurimum  flegma  eoi- 
?  Wgitur  quod  grossicie  sui  et  muli  Eludine  dolorato  adduci! ,  ai  att» 
?  tam  Hhid  cum  alumine  nequeat  expurgari  per  ? enas  meseraycaa  do» 
fc  ftotur  ad  epar  el                   ad  vescica m  fit  solutio  morbi.  Quod 
f  éirtor  induxit  propterea  ut  si  videmus  istum  dolorem  accideap 
epie  materiam  expurgari  inteodamus  diureticis  et  provoca** 
orine.  Quibuscumque  eie.  epar  aqua  plenum  etc.  Rotandoti 
jdropisis  noo  est  frigida  passione  epatis  si  epar  e»t  plenum 
•  aqoa  prò  sanguine  tornisci  tur  et  per  it  epar  si  natura  nafta*» 
feHat  epar  aqua  repleri  est  ipsum  aquoso  buonore  torgefleriet  OS* 
i.  Si  000  aflbrismu*.  iste  locum  ha  bei  in  idropisia  in  qoibos 
ai  adeo  aquoso  humore  repleatur  ut  ipso  bumor  cogat  omoo 
tam  erompere  et  in  aperimentum  intestinorum  ondo  nccesse  alt 
tcotrem  idest  nutritivo  eo  humore  repleri  de  moltitudine  aqoe  ex 
multitudine  prima  digest  io  et  seconda  habent  crudificari,  onda 
hujusmodi  homines  mori  cum  metnbris  eorum  nutriamo* 
non  possit  afferri  vel  ex  ip*a  multitudine  opprimuntor  spiri- 
%taltat  quo  oppressio  causa  est  suffocationis  et  mortb.  Abieea  oli- 
tati ones,  etc.  Abices  dicunt  quidam  alarum  exteosiooes,  noa  aotom 
faoeralius  assignantes  dicimus  alices  inmutationea  unios  habitué" 
■la  membrorum  in  aliam  de  qua  ipsa  membra  oxtenduntur  volCM* 
trabuntur  vel        flectontur  %el  alio  modo  vartantur,  moveotor  ; 
#ust  autem  hujusmodi  inmutationes  de  congrua  fuaàoaitato  OOT- 
ma  tafuodenda.  Si  ergo  ai  (I). . . .  infundantur  poetartene,  ai*» 
mo  tam  ipsi  posteriorea  (2).  .  .  .  flt  membrorum  io  autori* 
partem.  Quemadmodum  si  posteriore*  infundantur  aoterioree 
amo  flt  in  posteriorem  partem  membrorum  ioflezte.  Si  f 0f9  •  «• 
lepleantur  nervis  oppositts. . -  ♦  . .  opu  infesh  core coitila 

i)lnlcggibila  ptr  vscchitm. 

a)  Spasi*  vaota.  , ,  .   ■  .,.   , 


t 


i 


656 
non  hebeant  flt  membrorum  etra        i  1 

oervos  infondi  dum  ventosità*  impela 
extensio  cuoi  nullus  iiervorum  alii..  cedat  vel  «licei  d tauri* ri* 
fum  extentiones  o<c  Ustione*  vero  invohintarfo  ornile* 
Alices  autem  oppilutio  et  rigor  ex  eadem  aeqoiter' 

sa  ex  fumosilate  a  siomacho  vel  alarum  resoluta,  qui  uliqeecsqp» 
ri*  diffusa  .  nenos  aggravai  et  pigro*  ad  motti m  reddii  ex 
agrav8tionis  nervorum  ala»  extendtmus  eadem  fumositate 
In  larertis  maxillomm  agravaule  flt  o<cHatio.  Ip*a  et  loca 
Ila  per  transeunte  Ri  rigor  et  stara  ut  est  forte  f  imi» 

? inositale*  éxtemiaut  et  consumiint  alices  o*citationea  et 
aolf  uni  inmensurate  bibitum  adtlit  ;  ai  enim  ee  qiiMtitate 
utsofforet  naluratem  calorem  fumosftaljim  non  sottana 
•ed  etinm  nugmiMitant  ,  sciiicet  cum  alibs  oleifere  videi 
et  no*  orlare  cogamur  0..0 est  ad  quod  dicìt  oculteun  qaiéeMl 
ph?s;cu*  tamen  quum  ad  i<l  enum  anachinamiir  super  (I) ... 
ttim  quoJ  patet  quare  si  de  cibo  a bhom inabili  cogitami» ad 
tnm  provocandone  sed  de  bis  que  ad  venererò  perlibent  qamjl 
membra  venerea  ferontur  spirilus  et  virga  inflatur.  Si  de 
mate  alien  11*  corporis  quare  illuc  fertur  spiritila  multai 
et  dolor  major.  Si  ergo  nos  et  alios  oocita  re  videotel  quod 
cogitemu*  ad  mnxillas  ferunt  ut  spiritus  et  fumositatee 
ventrem  movet  unde  oscitatione  cujuspiam  alius  cito  ed 
nem  prono m  dìsposilus  fuerit  vel  non  alius  nequit  queiu 
Quibus  pustole  flunt  in  ventre  eie.  Sanie  facta  et  erupta  h 
dienti  cum  vero  solvitur  dolor,  quia  materia  que  dolorati  km* 
ezpurgatur.  Quibuscumquecerebrum  einoium  eie  Cerebrui 
veri  est  humorum  gravedine  repleri  eiteriorum   in  quiboi 
adest  ea  repletio  necesse  est  sine  voce  Beri  9  idest  motu  et  Sem 
privar!  ex  ea  que  replelioue  cerebro  distillanti  infmiduntur  aard 
et  motivi  et  sensibile*  unde  suo  officio  privautur  et  precipua  M* 
miores  ut  nervi  lingue  et  hic  ab.  idc*t  sine  o'iqua  occasione.  M*l 
causa  ezteriori.  Sola  enim  repletio  sufficiens  cauta  est  ad  prflirfi* 
nem  vocis  et  habet  locum  iste  aflorismus  in  apoplexke  et  epileM 
vel  aliter  ut  dicatur.   Quibuscumque  cerebrtitn   est  connotali é 
aliqua  occasione  i(ì  est  causa  estrinseca  ut  in  percussione  c«n  ■*» 
glia  sit  noceste  est  eos  homines  quibus  hoc  acculi t  fieri  Moa*a*t 
de  lesione  enim  cerebri  leduntur  et  nervi  ,  vel  aliter  ut  iltcatar  t 
quia  causa  ad  quamlibet  act»onem  multitudo  spiritus  ait  necu** 
ria  precipue  tamen  ad  gustum  ad  vocum  format iooem  ,  onda  a* 
eesse  fuit  maximam  adesse  nervorum  muititiidiiiem  ut  seeuaà* 
varietatem  saporum  lingua  multiformiter  sufficit  iuta  u  Uri  dd 
multiforméra  forantionera  vocum  variar!  et  moveri.  Major!  *f 
attractiva  tamen  spiri tuum  moltitudine  ad  eerebrum  dolora  rtb* 
som  miniai  eos  nervoa  suo  privar!  officio  prectpaa  m 

aubtiliores  nervi  contenti  sua  aubtilitale  nervos  a*»ari 

(#)Sjwo  rutto 


fc 


l 
t 
t 

f 

r 


85T 
imo  sufficiant,  unde  ypoclMée  qui  nefleam  volt  case  amicalo  oeJ 
ture  tei  .  Pateat  fili  de  humano  torpore  veritatis  amtam 

quia  versi  est  diceos  9  et  sicut  verità*  io  hooore  redacta  est  aie 
«icdicus  cum  Tentate  iogrediatur,  dicit  quod  aobtiliotar  quia  tri* 
pticiter  per  atetinentiam  ,  per  tjrrjacam  •  per  lavacrum  ideat  per 
potionem,  sì  vero  non  (I ) .  •  .  sii  conveniens  in  lavacro  vingit  ni» 
tram  et  sai  rum  oleo  ut  quod  balneum  reparat  aer  sobtiliatur  ooo 
infundat  sed  siccet.  Si  inpigrare  vii  toc  dormire  sub  aero 
o  noi  e*t.  non  similiter  luna  .  nato  luna  siccat  et  hec  Sfffl- 
t.  C.  humidas  carnes  eie.  Quidam  habent  carnes  bumidaa 
(leaomiiiari  pingue*  naturalifer.  Quidam  accidentaliter  ut  grati 
de  ni  mia  quantilate  ciborum  ingesta.  Cum  ergo  pfngoedo  accideo-  • 
tali*  de  multiplicitate  ciborum  et  quantilate  habeat  multiplicarl 
Miatn  humiditas  a  ug  mentali,  minuilur  ea  humidilas  et  plngoedo 
ox  aubtractione  nutrimenti  et  ideo  in  fine  libri  ad  h  urna  ne  saluti! 
fcostodiam  hunc  afforisinum  posuit  corporibus  humidas  carnea  ha- 
fcentibus  ut  flegmaticis  et  sanguinea  et  simpliciter  humidia.  quii 
elto  repletionem  incurrunt  famem  adhiberi  necesse  est:  fomesenko 
desiccat  cor  por  a  id  est  causa  est  quare  aiccatur,  cum  «lim  ab  ho* 
Mno  torpore  aliquid  super  resoNerelur  et  nutrimento  deflcieoto 

Si  effluii  non  restauraretur,  corpus  desiccatur  et  hec  repl+etle» 
solulìo  per  ronpressionem  simililer  abauctorehicetalibi 

•Mndatur,  unde  sicnttegilur  iti J^iatico  

gatut  quid  eSeTlS!uJSSnSellìc!!!Sl  responaii:  ansiinenlia,  uoouio 

facilJUS,  est  h^hilum  tap j|f  t»m  enmf  r«»rf  jy||n  [millUOI 

tccuperarct  pentita  enim  per  alias  eoationes  recupcratur»  habilaM 
magia  per  abstiuentiam  cooscrvatur. 

i*  ■ 
BspfkUmi  g!o$ul$  tffmrUmonm. 


I 


(i) 


■  -  • 


tabulai; 
magistri  petri  ma  ranghi 

8ALE1MTAHI 


isciMoirr  tabuli  Mioiani  mi  HAsucsn  (().    e 

Cam  omnibus  moxs  (rie)  *it  quldem  quoddam  debìtum  d 
Vh  Tel  minimi»  «turi  provocari  (.«>)  ad  auxilium  polenti»»  era> 
torli,  Intendente*  quarumdaro  simplicium  medici  nar  uni  a'  " 
tata icrlbere,  more  Kribentìumimploreinus di  vinam  uperattai 
ut  de  thessurii  largitati*  sue  felicitali*  animati),  preseulein  i| 
gationem  fe'icero  Tacint,  sumeitUs  exordium  a  meilidDii  i 
proprietate  est  confortare  et  non  irvariabìliter  (*#>),  qui 
tint  io  quolibet  membro  operationii  et  virtuljs  initmm 
bus  anima  exit  in  aduni,  scilicet  compositio  et  compiei»,  id* 
argo  quod  sicut  opera  m  ulatur  tllìus  attinia  confortare  hocatta 
usate,  aie  non  deficit  operatio  ex  defectii  vel  imbecillitale  ioH 
■lenti  «  sicut  et  agenti?  operationem  ,  ununnquodque  per  i«* 
mentimi  operar»  illud  habere  aptiScatum  ad  hoc,  ut  eius  operiti* 
ducalo  r  in  aclum.  Neque  oportet  credere  illud  nome»  equa  ni»* 
ne  convenire  omnibus  illis  que  sub  eo  facent:quia  quedam  coaf'' 
tant  addendo  et  spiritum  ammalerò,  et  qualiasunt  aromatici;  a. 
dam  reparando  spiritimi  vitalem  (ira)  ut  aromatica  a 
glda  sicut  equa  rosata,  margarite,  sandali  et  simili;).  I 
forlaot  proprietatem  speciei,  sicut  aurum  a  rgenlum  lapida  f 
tioaf,  et  aspectus  stellari] tn ;  quedam  ammaro  letificando,  ul  V 
clus  pulcre  et  desiderate  roulieris  ,  loci  deleclabiles  ;  quedw 
dendo  in  subslantiam  caloris  naturali*  et  spi  ri tus  sicut  cibi  t\  p 
tui ,  et  hec  simpliciter  ,  et  proprie  confortare  dicimus  ;  qua**1 
aggregando  et  unìendo  stibstanliam  membri,  ut  slrpttca  ;  queW 
compiei ion era  membri  dh tempera ts m  adequando  sicut  sunti** 
rantia  complexloni  opposita.  Verum  quia  non  eadem  omnibutiaat 
membris  corpo ris  eadem  compiei  io,  ideirco  non  eadem  sunt  «•* 
fortantia  led  divena  et  diversorum  membrorum  diversa  corif 
tanlia  medicamina.  Itaque  coufortanlia  cerebrum  non  soni  f 
■noia  confortantia  cor  et  sic  de  aliis.  Et  quia  ,  sicut  dielua  A 
de  confortanti  bus  membrorum  erit  senso  primus,  sicut  corsara* 
aansibiliter  primo  oobis  occurrit  suprema  positiooe  locata***  j 


fi)  Da  ■■  travata  in  un  Codi»  i  Da  BiMiotan  tatla 
Las.  D.  a.  II.  YHVa  «pprw». 


Ii« 


*f  confortantia  ipiom  inlcr  aKa  fa  ordtoatfooe  prfmattrai  opflM* 

«ut  (tre);  deinde  confortantia  cor;  post  hec  confortantia  polmonem; 

[V^tfode  confortantfa  storoachum;postbeccoafortaotlaepatem;  dei*-» 

ile  confortantia  «  piene  m;  post  hoc  confortantfa  tea»;  defodecoo» 

rfaàintta  intestina  ;  post  hec  confortantfa  viscere  ;  deiode  coofor* 

testiculos  ;  pext  hec  confortantfa  raatricera  ;  deiode  contar* 

lacerto*;  post  hec  confortantia  nervos  Et  eoo? eoi enter  €M« 

itia  omnium  membrorum  capitis sicut  oculorum  aariumoall 

loro  gfngivarum  gutturis  jsophagris  (»«?)  liogoe.  Ultimo 000* 

itia  ionctoras  et  carneo*. 

Bf  tinti  àit!»  qtio$  pratieus  medicus  debet  considerare  et  *  qdtm  Ja» 
f  *'*b*t  custodi  i,  quia  ti  quii  Ai  hiii  infirmatiti  furto  pix  mU  MÉt» 
£      guam  evodil,  et  tunl  XXXI t. 

r^Janoarius  habet  vi  dies  d^  istls,  sive  n.  mi.  ?.  z.  Xf .  xfinf  #. 
|      Fcbrusrius  habet  de  isti*  diebus  iu.  sive  svi.  xvw.  xnu. 
t4^_Jtortius  habet  tres,  si  ve  xv.  xvi.  vili,  aea  xnu. 
>rilÌS'habef  uf  sive  vi.  xi.  tea  xi  (tk). 
lios  habet  iu»  sive  vii.  xv.  ivi. 
iìos  habet  J,  live  vu. 
Jalios  habet  u,  sive  ir.  xviiu. 
Àogtwtus  habet  u,  sfve  xix.  xx. 
v  c  'September  habet  u.  xvi.  xviu. 
*f  Odober  habet  J,  sfve  vj. 
-     ifovember  habet  ijf  sive  xvj9  xxvu. 
:  Decerober  habet  tu,  sive  ti,  vuv  xt. 

Confortantia  cerebrmm. 

Ambra.  Xiloaloes.  Moscos.  Castorat  eatfdot.  laboll.  Caro  ft* 
i  ffeoorum.  Caro  gaDinarum.  Avellane.  Camomilla.  MèHUotna.  SU* 
V  cados.  Gallia. 

Confortantia  cor. 
''  Lingua  bovis.  Enula.  Poma  ck  .  Anni     1 

%f.  Gelila.  Muscus.  Modali.  Oa  d  con     cervi. 
Beenal  et  reubarbarus.  Otimum  et  e     i      Oli  \ 

.   Qllus.  Crocum.  Spodium.  Caral 
«allea. 
*?'      Confortantia  pulmonm  et  pettus. 

Sebesteo.  Amigdala.  Zuocarum.  Spica  Caro  jstrfeb.  Ffcoiftt- 

Kntum.  Gommi  arabicum.  Liquiritia.  Faseioli.  t*c.  Origmaa. 
oidio. 

Confortantia  $  toma  cut*. 
t  Venta.  Folium.  Spica.  Cassia.  Xitoab  \%. 

rtcis.Bami  arborum.  Passule.  Gì  , 

thium  Cinnamomum.  Fluì  mote  ~  J 

Confortantia  epatem. 

'  Spòdium.ft  *  ri.  C  Ucca.WaHU.lft 


.«;• 


01 


diom.  Spica.  Cash.  Motto*.  Uta  peaae.  Garioflha.  Afpris 

Beubarbarom. 

Cenforlantia  tplenem. 

Centaurea.  Scolopeodria.  Cuscute.  Capparl.  Lapidi.  A 

ci.  Mellilotum.  Sticados.  Asarum.  Genziana.  Castore».  ' 

•cos.  Laurus.  Folium.  Acorum;  Licium.  Ysopus.  Garinilm  tilt 

stix.  Nux  rauscata.  Galaoga.  ..    , 

Confortanti*  rene*. 
•  Lingua  arieti».  Amigdale  amare.  Asarum.  Granum  pini,  ùft 
pari.  Zuccarum  album.  Ameos.  Pioia.  Cassia.  Caro  jstrìds. 

Confortando  intestina 

Emblicus.  Cappa  ri.  MaUix.  Sfcamum.  Camedreòa.  lUna.Crf» 
Ha.  Gamepilh'is    Lupini.  Sparagus.  Laurus.  Semen  mare.. 

mai  (?)   iNux  cipressi. 

Confortando  vhcera. 

Xiloaloes.  Treos.  Spica.  Cassia.  Asarum.  Carda 

Galliti,  àiseleos.  $torax. 

Confurtuntia  le$ticulo$. 

Stincus  tauri  Semen  lini.  Caro  aoath.  Slux  indica, 
ro  fasianj  Testiculus  vulpis.  Secacul  Tesliculua  caois. 
et  rubrum.  Satiriones. 

Confortando  mulricem.  fj 

Stcrax  linee.  Asarum.  Spica.  Squlnaotom.  Yraae.  AmÉ^fc 
Ambra.  Gallia.  Laudatium  Baisamum.  Opobabamura.'  Cfaaipft* 
inum.  Mellilotum.  Calamus  aromaticus.  Museale.  Ca 

•   Confortando  lacerto*. 

Cipressus.  Bdellium.  Mirra,  fai  yrcinum.  Sqotoaatam.  Ufc 
diilus.  Altea*  Radir. 
Confortante  nervo t. 
Eupatorium.  Salvia.  Maioraoa.  Squtnankitn.  Epitlrimiim.Aad* 


tum.  Mirra.  Fel  jrrcioum.  Cipressus.  Lilium*  Adepa  certi.  OhM  1 
citry.  Auricula  muris.  *  1 

Confortando  oculoi. 

Corallus.  Emblicus.  Aurumfeni  (r).  Bota  ortensia.  lfaaoaLA* 
timonium   Nux  muscata.  Marthasita  (?).  Caro 
tal.  Eufrasia. 

Confortanti**  aurei.  ■      \ 

Mellilotum.  Xiloaloes.  Kebuli.  Stida.  Laudano».  Baita  4$ 
Olibanum.  Oleum  de  scolopeodria.  Oleum  lilif.  Iililnhgla  WP 

camomille. 

Confortando  nare$. 

Orane  fel.  Ambra.  Kebuli.  Stores.  Musetta.  Garl 
momuro. 

Confortando  denies  et  gingivas. 
Lingua  arietis.  Maxtix.  Mirtus.  Mirra.  Momla. 
com.  banda raca.  Sanguis  dracoois.  Origano*.  ;i 

Confortando  guttur  et  ytophagui. 

Ficus  sicca.  Scbcsteo.  Amigdala.  £ae.  BdelUjm*  U|lH» 


i 


Gnmmì  erettemi,  accana  affiti»  uanattenv  tata  P*lf4* 

lumina  terebinti.  Zuccarura.  Peoidie.  .*.-■•■ 

Confortunfia  linguam.  » 

Cubebe.  Masti*  Mirra.  Menu.  Xiloaloee.  Folkim.  8pkau8*|r|a. 

Ccnforlantia  iunetura$.  .    .. , , 

.Oleum  vulpinum.  Caro  tulpina.  Camomilla.  Aoetum.  flaUfr,, 
Esula.  Decoclio  vulpis.  Sticadoe.  Ossa  hominie.  Armoracium*  Eoa* 
Mfci4  Rafanum. 
mt*    Conforinnlia  àamem. 

.  Spica.  Rosa  Mastiz.  Mirra.  Mirtus.  Thus.  XUoaloes.  BdeUfua» 
Helliloium.  Sticados.  Levisticum. 

*  .«Qaia  preter  has  proprietatea  quedam  simpliclttm  inveniuntur 
{  fcabere  alias  virtutes9  Quedam  virtutem  roedicioarum  tam  lauti- 
4  varuro  quara  aiiorom  ducendi  ad  membra.  Quedam  per  secewnm 
Ipimorem  peccaotem  evacuando  Quedam  per  vomitum.  Quedam 
fpr  eudorem.  Quedam  per  os  bumores  altrahunt.  Quedam  por  ne* 
n,  Quedam  per  oculos  producunt*  Quedam  per  urioametanuip. 
Quedam  de  splene  per  urioam  educuot.  Quedam  de  opale.  Que- 
dam de  renibus  eitrahunt.  Quedam  de  Ihorace  humores  educuot* 
Quedam  uridam  provocant.  Quedam  mensirua  provocaot.Quedam 
Ipta  cooslringunt.  Quedam  venes  ani  aperiunt.  Mie  vero  ipsascon- 
jtringunt.  Nonnulle  suffocatiooi  matricis  matrici  subreniuot  Alia 
jBMui  ipsiu*.  Quedam  utero  faciunt.  Alle  fero  fetum  et  aecundinaoi 
yAicnot.Alie  vero  lac  generane  Et  quedam  educuot  per  secestum. 
Quedam  habent  proprietatem  evacuandi  cole  raro.  Quedam  flegma. 
r  Quedam  malineoliaa.  Et  quedam  humores  adustos  9  et  Uba  aeri- 
li Wmus,  et  priinus  de  mediciois  que  ducunt  voi  faciuot  pervenir* 
virtules  solutivarum  ad  membra  notemus. 

Bec  firn/  que  faciuni  nirMem  $oiutivarum  pervenir*  ad  caput*  « 
K  Nui  museale.  Piooia  Sticados*  Acor.  Xiktaloes,  Bel  indietlm. 
k%  Sèi  gemma.  Belsamum.  Spica.  Castoreum.  Geotiana*  Pipar.  Jpe- 
"'  iorana.  Anacardus*  Thus.  Laudanum.  Mirra.  Camedreoa.  Canaio 
'  pilbift.  Squinantum.  Carpobalsamum.  Squilla.  Yaopue.  Gnu*  |4» 
I   ni.  &erapinum.  .j 

é  Que  [aduni  ad  membra  pectore  et  pulmcnis. 

;  .  Treos.  Tsopus.  Crocuro.  Uqoiritia»  Suceoa  liquidlle.  Paaae. 
J  èqui  Ila.  Ameot.  Mirra.  Serapinum.  Rafanus.  Calamua.  Aristokgijh 
wi  Cumini  arabi  curo  Olibanum.  Mei.  Zuccarum*  Cord  u  meo  i.  Suoeus 
P  eaulium.  Jus  galli  antiqui»  Nasturtium.  Amidum.  Lilium.  Capiflue 
feperis.  Pioee.  Xiloaloee.  Avellane.  Opopanax.  Afibdillue.  Tatti? 
Ih.  Dragagaulum.  Fenugrecum.  Prasaium. 
k  Q*e  ad  epar. 

Spica.  Asarum.  Anisus.  Feuieulus.  Endivia.  Folta».  DeWBS. 
Lecca.  Cuscute.  Treos.  Laurus.  Fumus  terre.  Aqua  cescj  Suona 
r    Jsniculi.  Polium.  Sparagna.  Aqua  cicoria.  Camedreoa.  Araaglosaa. 
Amigdala  amara.  Abainthium.  Eupetorium.  Cionaaaomum.  fri* 

**  ir.  V       \l 


u 


552 

Si  febre,  eie  Non  battenti  febrem  a  colera  eoin 
ex  humore  quare  outem  utrum  hec  tunt  generale  io 
que  non  est  de  humidilate  quod  non  videlur.  In  elbia  aria  h 
cet  ea  de  humore  non  exislat  non  flt  solutio  aque  alide, 
quod  solutio  duplex  est  perpetua  scilicet  et  temperate 
In  ethica  ergo  fìt  «olutio  non  perpetua  aed  temperale  et 
aque  mitigai  io  ,  dum  euim  calida  aqua  ethico  super  hi 
membra  quomodolibet  aq»in  qua  foventur  et  io  sua  sfocitele 
pemiitur.  In  estasi  antem  fìt  solutio  perpetua  dum  tlecitei  et  fe- 
ro r  spirituum  humiditate  aque  lenitur  et  humesrit  et  fetta 
tione  uororurn  per  calumi)  ipsins  spiriti^  evaporasi.  8ed 
non  est  quod  non  ornili*  estasi  sohitur  col  ilio  bai  lieo  sire  infedsBB 
aque  calide,  quia  alia  flt  ab  acrideutibus  anime,  alia  abecdM^ 
bus  corporU;  anime  ut  ab  ira.  dolore,  inanitionn  et  huj'MMAÉU 
in  Passionarlo  legitur  sui*  debent  solvi  rontrarijs.   Si  ex 
gaudio,  si  ah  ira  eam  compcscendo  ;  si  ex  amore  quod 
1/  dando  «el  promittendo  et  sic  de  reliquia  arcidentibus  mrporis 

tipliciter,  vel  cibarijs  calidis  ex  labore  ,  ex  aeris  capitate  €t 
frigiditate  et  similibus.  Si  ex  frigiditate  aeris  vel  cìberiis 
fuent  quum  cutis  laxatur  et  mollescit  et  pori  aperiuntur  et 
sitate*  calide  que  interni*  distemperantur  spirilus  exalam 
febris.  In  aliis  ^penebus  cflVctunm  magis  conferunt  frigide 
tantum  olei  et  iiiuuitioucs  ab  aurtoribu*  regantur.Mulier 
xtra;  ambidexlra  dicitur  que  ubique  sinistra  manu  couplet 
dextere. Mulier  ergo  cum  existat  quare  de  superiori 
generata,  et  in  frigidiori  parte  vasis  Jexteram  eMem  peritai 
lidaro  habere  i;on  potest  sic  ut  etiam  si  cum  sinistre  perle  lese* 
liere  desterà  parte  e]us<lera  longe  existat  frigidior  de  nknéa  frt- 
giditate.  non  potest  ea  per  se  habere  facilitatene  movendi 
liti  ufficio  d<  xtere  parlis;  potest  etiam  dici  quod  utroqoo 
dextera  ulatur  quod  in  mulieribus  propter  predictaa  reti 
non  potest  accidere.  Q  que  empiei  uruntur  etc.  la 

facta  incisione  vel  ustura  quandoque  putra  sanie*  et  elboei 
ditur  quandoque  feculenta  et  mali  odori*,  pulita*  saniei 
nis  pcssirileUm  deuenciat,  linde  tanta  stercoris  nialitie  non  eri» 
atat  allieto,  >igm3e<it  noi»  tantain  esse  malitiam  materie  ul  M(os 
in  colore  neqi.e  '  i  qualitale  membrorurn  poterunt  iikirateri#4B* 
lius  min  Siiiie; .:  ni  altero  simili  colore  immutar»,  qnu»  ntqeoii 
colore  ncque  i>,  subslaulia  si^nitìcaturex  hoc  ipso  quei 
que  mbteiiei  ud  (jigolionem  ot>edientiam  uude  adest  spcs 
tionis,  sanie»  \ero  cerulcuta,  cenulentu  que  coloren  retine 
plitudinem  materici  :ul  inustionem  dennutiat  que  etiem  in 
denuutiat  ìnmutari  non  potuit  ergo  ex  hoc  ipso  erudita 
et  saniei  long»  productio,  unde  locus  ipse  in  san  iosa  i 
nero  cootersus  ot  natura  *ix  polerit  \c\  ustura  vel  incisione  er- 
niosa materia  ixpuruari.  Quondam  liberi  habentccoulentem  idfll 
q.  arto (?;  piena  idol  turbata  inpar  ex  qua  io  partitole signilnlBr 

isterici  multa  corruplio  et  ex  ea  corruptiooe  edest 


ma 

ItUmdM. 'ArfaUkgia  rotoli.  Hec  dantff  cum  nrik  et  aqaa  te* 
fili  deooctioue,  et  attrahunt  humoree  croaeos  et  tkcoaoe.  ' .' 

Sed<UbiliomÌK$$*ntkee. 
Seliodos.  Nitritili.  Sinapfs*  Semeti  radica»,  et  AtrìpUch. 

(Mero  rubrmm  ducettia  nmt  hee. 
Semen  atriplicb  et  fructus  coctus  in  equa.  Aqoa  baeoQ.  Beffai 
jreos.  Malta  cocU  coni  actrupo  acetoso.  Aqoa  ordei  coda 


Sdmcentoi  per  sudorem. 
Lypolua.  Camomilla.  Oleum  rose.  Cantata».  Coccum.  Oleum. 

•  •  vetustum. 

Mdweentes  hmmoreeper  ai . 
Piretrum  Lapetium.  Capperi.  Mei  Passum.  Bafànum,  Sina- 
èia.  Klacterium.  Thirnnm.  Balsamita.  Staphisagria.  Fteua  matura, 
ieudenum.  Abeintbium.  Origaoum.  Die  aloe  semine.  Asarus  al» 
km.  A  a  bum.  Cocooidiom. 

Educentfa  kuMeres  per  aarts. 
.    Soecus  Mete.  Badix  ex  cortei  adami  a.  Mei.  Gamia*  Buffa* 
Folla  olerum  moUiarn.  Elacterium.  Coconidiom.  EBeborus  albi*. 

EducenHa  kumoret  de  acato. 
Maia.  Tsopos.  Nardua.  Gamia.  Costoni.  Dancnm.  Aplum.  Baia. 
.Ceetoreum.  Cortes  libaci.  Thu*.  Squilla.  Oleum  veti*.  Amigdale. 
Oleum  laurioum.  Serapinum.  Mah  granata.  PsilHum.  Blebonsa 
efeus.  Amenooea.  Adepa  arietinus.  Fel  simie.  Ossa  sipia. 


Bducenlia  kwmtmper  sures. 
Pipar.  Soecus  Mete,  Succi»  eapparì.  Badfcea.  Sdentami. 
Fel  taurinum.  Fel  leooinum.  Assiologia  concava  (?).  Cocooiatuaa. 
tialbenum.  Elleborus albua .  '..:.' 

Bdmcentéaper  urine*  hmmorem  etplene. 
Semrn  titimalli.  Cimiuum.  Tbimum.  Agitatala.  ArisMatla 
looga.  Brionia.  Ciclamea.  Coloquintide  agreatia.  Semea  tareeafc. 
Badix  capperi.  Badix  ecobpendrie.  Socco*  dragaalee.  Baile» fu 
legii.  Portulaca. 

Purgante  epa*  per  urite*. 
Semeo  agni  canti.  Semeo  dauci.  Maratona».  Bslmnaum,  Mania* 
Apium.  Aniaum.  Ossa  dactilonim.  Folia  buri.  Ahsintbiam.  Sqel- 
nantum. 

KaweetUia  te  luuftut  •  .    3 

Semeo  apii.  Pix.  Pastinaca.  Brionia  radix.  Ossa  sepie.  Acer  af» 
bum.  Porrum.  Daucua.  Croeuae. 


Bducentta  kumre$  de  Omwee. 
Castoreum  sopra  carboues  iococtum  et  aubfuasleatom.  €Mne 
pectua  et  cerebrum  iuvat,  frigida  bumorum  extraheala  jdiatemp» 
raotia.  Spica  nardi  daU  reuma  capito  et  tboracis  deaiceat. 
Prooocaniia  urina*  «ut  keei 
Acarus.  Cipperi.  Capperi.  Barba  qua  est  spedes  aprateli  M» 


164 

ilmbrinm  ca  ta  plasma  tum.  Semen  petrosIRtatV  Anfana.  Gmogfi 
Ibis.  Letlrticum.  Satina.  Paritaria  <a  taplasmata.  Milli»  folta.  C» 
sia  lignea.  Caqiedreos.  Squioanturo. 
M'tntrua  provocantia. 

Camomilla,  artica.  Yreos.  Starai.  Ustica.  Gallio  CnWbe.  )& 
fbdillun  Lac  lactuce.  Alleum.  Lupina.  Castòreum.  Geotian.Fr 
lium.  Daucia  silvestri*.  Sparagus.  Asartis  Cfasturtluin.  Cascolai 
Cappa  ri.  Cauln*.  Dirtamnus.  Storax.  BJeHium.  Pulegium  Wx* 
ra.  Ameos.  Prassinum  Calaminlum  agreste.  Pionin.  Arando.  Ca- 
sina. Galbanura.  Aprotanum.  Succus  cucumeris  asinini  VJnM. 
Dauci».  Diptamus  supporta*  sud  bibitus.  Cocula  fetida.  Sqnflk 
Absinthium.  Anisotn  lladix  lauri.  Agaricus  Cantaridi!.  El^ba. 
rus.  Arthemisia  Capillus  veneris.  Opopanax.  Cinnatnomum.  Tpa- 
ricon.  Acorus.  Stincus  tori.  Aristologia.  Fistola  pastoris.  Feoe- 
green m.  Camepithis.  Camedreos.  Cassia  lignea.  Porrura.  FaririL 
Amigdale  amare.  Serapinum.  Sisamum.  Junlpenjs.  Rubla  tioeto- 
rum  et  domestica.  Pomum  terre*  Centaurea.  Feniculus.  Brthori- 
ca.  Enula.  Alleum.  Ficus.  Agnus  raslus.  Gentiaua  pulterbolof 
tupposita.  Levisticum.  Policaria  puherizata.  Samoa»  eodea aè- 
do. Savina.  Origanura.  Ypoquislides. 

Comtringenlia  menstrua. 
Barba  yrcina.  Lingua  arieti*,  Solatrum.  Cortex  nocis.8thn| 
tauri  siccum.  Scoria  ferri.  Sangui?  draconis.  Fez  fini.  Batatoti* 
Nux  fabarica.  Lntum  armenicum.  Cefaliones.  Semen  bataatfh. 
Sem  per  vi  va.  Semen  portulaca.  Succus  citoniorum.  Conili  certi 
Concula  marina.  Carta  combusta.  Cappa  ri.  Virga  pastoris.  firn* 
cu 9  olive.  Jusquiarous.  Serlulnta  Anlirnonium.  Squioantun.Ja* 
pia  molari».  Acatia.  Corallus.  Mastix.  Sumac.  Rolum.  Beubarta)- 
rum.  Ematliites.  Sangui*  yrci  tei  capre.  N  espi  la. 

Emorroydes  provocando. 
Cocula  fetida.  Fel  bovinum  Tassus  barbasse.  Succus  fitta,  te* 
cus  arboris.  .  .  .Succus  cepc  acute.  Potus  mlrobalanorom  oooiib- 
rum.  Hirobalani  indici. ...  Aqua  porro  rum  potata  ctim  oleonocfci 

Emorroydes  retenentia* 
Scoria  ferri  desiccata.  Scoria  argenti.  Capita  malagranatoraa 
siceorum.  Succus  foliorum  vjti<.  Lingua  arieti;.  Anacardus»  Sema 
porri.  Lapis  iudaicus*  Sumac.  Folia  mirti.  IJecoctio  foliorum  quw- 
cus  cum  est  frigida.  Galla  recent  adhusta  et  aceto  eztincta  et  sop- 
posita  Bdellium.  Cinis  papiri.  Olibanum.  Cara)>e.  Herba  fili 
Floxrubrj. 

SuffoCntìoni  tnatrick  imbvenientia. 
Atoinlliium  Opopanacum  odoratum.  Blatthas  bjsantinas.  Amig- 
dale amare.  Galbunum  odoratum.  Picula  odorata.  Maiorana»  Jo- 
niperus.  Agaricus.  Lana  combusta  naribus  apposita.  Fumai  pila- 
rum  combustorum.  Lignum  eodem  modo.  Aloè*  fumigatilo.  Ma» 
scura  supposi  tura.  Oleum  nardinum.  Veotosa super  pettioem  ha* 
posita.  Oleum  moscellinum .  Siseleoa.  Sfnapb.  Galtia.  Grida  d* 
tastra.  '•*''      •"  -r  ^^~ 


56S 
Cosmi  matrieis  subvenientia. 

Apoziraa  taraberice  Apoiima  catie.  Corallai.  Mirto.  Aqua  do- 
coctìonis  galla.  Corthet  tkuris.  Dittarauro.  Cumiuum.  Tamari- 
•pus.  Mirlus.  Hec  omnia  fomenta.  Balsamus.  Araoglossa.  Mirra. 
Licium.  Urtica. 

Aborsum  fucienlia. 

Squilla  Cocula  fedita.  Radi*  opopanaci*  Herba  cicute  Stinco» 
lauri.  Poinura  terre»  Treos  Cassia.  Caolaris.  Camomilla.  Cicla- 
meo. 

Bducentia  fetum  et  secundinam. 

Fumus  costi.  Fumus  cardumeni.  Aprotanum.  Succus  cucu merli 
asinini.  Extracium  bubonis.  Alien m.  Pomum  terre.  Calamintum. 
Babamum  iuterficil  et  educit.  Capillui  veneris.  Castoreum.  De  ffla- 
Ximis  est  diplamnum  pulverisatum  et  cura  bombice  supposi  tute. 
Succum  olive.  A  Tisiologia  rotunda.Nasturcium.  Capparis.Flox  cau- 
tturo.Nurcissus.  Oleum  lilii.  Oleum  yrinum  Rubea  tioctorum.  Cen- 
taurea  Galbanum.  Lupinus.  Arthemisia.  Lactuca  asinina.  Armo- 
Biacurn.  Cainouiilla.  Opopanacum.  Gentiana.  Cinna  mora  uni.  Ci* 
cer.  Maudragora.  Camedrium.  Laudanum.  Bdellium.  Mirra.  Sa* 
tfaploura.  Sisamum.  Piper.  Bafanus.  Anisum.  Anetura. 
Lo  e  gene  randa. 

Lactuca.  Agnus  castus.  Eruca.  Fenicalos.  Aqua  casei  fétéril 
cotti.  Bafaous.  Auisuin.  Anetum.  fideum. 

Qui  pare  che  siasi  arrestalo  t antico  Copista  ;  e  T  opera  no*  sei** 
tra  compiuta.  Tuttavia  di  altro  carattere  si  tono  aggiunti  nella  stata 
linea  altri  rimedii,  come  :  Casey  decoctio  bibita.  Caules  Cic6f. 

Crispillus.  Gilh Pulegium.  Perdix.  Seroen  fitti 

albe.  Pisses  cum  fenicolo.  E  poi  termina  con  tra  cotonne ,  scritte  in 
carattere  mollo  più  recente,  tutto  roso  e  spesso  inintelligite9  che  espo- 
ne alcune  dilucidazioni  intorno  ad  alcuni  rimedii,  con  lù  indicazio- 
ne della  virtù  di  alcuni  farmaci.  Questa  Tabule  imo  comprese  nétto 
due  ultime  Carte  di  questo  bel  Codice. 


CONSILIA  MEDICA 

CMS  AMI  GQPNII4  SAI^JUflTÀHI, 


Cut*  facto  p$r  dominum  Cesari**  Coppola  de  fiahmo  ài    t 
Ifwm  matrici*,  cum  Demi**  patfcbatur  <&&**  eft  wM  f*  J^ffr 
Catione  iliaci). 

4- 

Primo  fiat  equa  io  qua  aedeat  de  roana  et  dp  aero  flwttHaiUl 
nutricane  roau.  jf  squioantis  man.  ».  spvioe  me»,  j,  cemowp 
man.  j,  melilolj  et  foliorum  rose  aua  %  st  folionim  TWUm^K 
pulegij  an^  mauy  i,  et  siccetur  cuòi  ljoteo. 

Deinde  supponqt  sibi  istpd  lipioium  {plutoni  fp  otep  ppdhl 
in  quo  fuerit  bullitum  de  spica  et  de  pleuiore  apice  et  ew*i  patr* 
CQrie  et  succi  enule  et  macia  ,  tepidw  POWItur  ed  ipodnn  H|H 
flt  licinium.  lode  fiat  sity  istpd  elertlMWOO)  Bf  seram  PpH«  fM{ 
tri,  ameos,  zinxiberis  ana  gj;  magici»,  gerioftli,  cantapppi*  Wm 
M»  gj;  cinnamomi,  nupis  museale,  cftstorei,  rotori*  »  heUptalt 
foliorum  rpris  marmi  apa  0iiij,  aisejeps  apisi  f)iiij,  tuoeerum  f*p? 
tum  sufficit,  Posis  eia*  ip  estote  ftBte  <?ttw»  JW  il)  PW  tf  *  * 
jeme  super  abluat  euqn  vipot 

Item  tempore  purgaMóois  fiat  afti  iste  dirupila  Qftpatr  icari** 
nule,  aoa  m.  j,  stjcados  pretòri ,  ysppi  ap*  gs{  aftlQpeMJrfe  fMt 
calaminte  gij;  liquirilie  irrs,  rpdipuip  fenjcpli  ,  apareqi,  bf*^t 
petjrosiljui  et  Mtriusque  endiife  ape  fi,  «pipe,  squipeoti  nifli^ 

meo  episi,  fepicuii  ana  $  j-,  rose  et  wrttetim  empi  w»  f*  — 

libram  j,  aceti  squilliti»  Jfùj,  dosis  gij. 

Item  predicta  purgetur  cum  pilluTia  fetidis  roeioriboe,  fri 
piUuIis  purgativis  maioribps  epa  $ij  Jrf  vpjpqm  benedici*  Inetta* 

Alia  cura  faeta  per  eutmlem  MagiUnm  cuidam  onero  XVtìj 
patknli  eticam  semMU  pum  opilaptùmtt 

In  primis  utatur  aere  temperato  de  climate  ed  fraogenda* 
miditatem.  Inde  utatur  carnibusedi,  ?el  castretibos  jiiv/eoibqai 
rebus  bojrtepsibus,  etdecarnibus  pujlorum  galMperom  capone*  4 
perdicum  et  de  avibus  miooribus  et  de  vitellie  o?orom  •orWSe* 
et  recenliumlnterdum  utatur  de  oleribus  mollibuscuoieiademcw* 
pibus,  ut  est  crisolocanoa,  boragipes  et  tHigtoas*  Ito*  comedi!  li 


Cedici  dalla  R.  BMieteee  aorjarieo,  PI  «4 


•6? 
gitM  riti  cuoi  facto  amigdalarum  et  cum  brodk»  et  pulpto  pUL 
•e.  Itea»  de  brina  orati  cum  adipe  galline  seti  porci  reeeotb.  Item 
tribus  vicibus  io  ebdomada  recipiat  de  brodio  acrium  cum  bete  a- 
aigdabrum  loco  ditti  struett.  Itero  panb  eius  ait  bene  cotto*  roo- 
dicum  salii  abeos.  Itero  mena  urei  cibum  suum  quia  noo  sequatur 
todigettio  ex  eo,  si  conciliai  tribus  vicibut  in  die. 

Itero  studeai  qaoroodo  qualibet  die  evacuaverit  feccea  primf  d- 
M  ai  non  naturaltter  curo  cristeri  curo  equa  deeoclionis  orde!  jmu* 
di,  melvarum.  tiobrum  el  in  qualibet  vice  dissolva  tur  ptilpecaxle 
S,  tuccarl  violacei  gj,  roellis  parum  et  cum  modico  sale  et  olen 
moto  quantum  sufficit.  Itero  eaveat  etiam  ab  accidentibus  animi, 
•t  est  ira  trititela  ,  itero  et  delectatur  in  cantilenb  eie  Item  mo* 
tentar  debiliter  ante  cibum  turo  post  per  caroeram.  Itero  dorroiat 
Iota  nocte  ,  et  si  consueverit  dormire  io  meridie  dormbt  parum. 

Item  tal  sibi  emplastrum  super  oppibctiooem  Qf  Floruro  aaelU« 
hli  -r  }•  llorum  camomille  et  fenugreci  ana  j-s.  radicum  altee  £•  j» 
Mlintii  ~e;  Scum  pinguium  nom.  vj,  apice  Bj-r  •  obi  de  saune*. 
et  olei  rosati  quantum  sufficit*  addatur  teribintine  «r  j- 

Item  teneat  btud  emplastrum  de  nocte  usqoe  ad  boram  bainoti 
tleob.  Item  balneuro  eius  sit  aque  dulcis  facte  decoctiouis  orde! 
Ubrams,  rose~  i»  aansuci  ?- j,  et  modicuro  moratur  iobalneoquoiNK 
qua  corpus  non  sudet  fedendo  sibi  venturo  debiliter  circa  fede» 
et  post  exitum  uogatur  pectus  ejoe  et  gula  ex  oleo  amigdabrnm 
dufciom,  et  posteriore  usque  iuferius  ex  oleo  de  aemioibue  coatr* 
lite  et  in  defectu  ex  oleo  violaceo  bulli  to  cum  florihus  cucurbite 
to  duplici  vase  .  et  similiter  ungatur  de  pnmUm  veda!  dormirne 
et  io  medieUle  noctb  et  bdoeetur.  de  et  del»» 

tatur  sin  autero  de  ... 

Item  fiat  sibi  btud  electuariom  de  quo  redpiat  cocHlj  t  betti 
leunctlooibus  supradictb.  $,  liouiritie,  rose,  caodi  rosacei  eue~  |* 
gumroi  draganti  gii],  sandali  albi  et  rubri  eoa  gj;  semiota 
nnm.  citroli,  cucurbite,  cucumerb  et  aeminb  dtoofcmim, 
mundatoi  uro  ana  5j,  emigdabrum  dukiura  ,  pleearum 
rum  ana  gij;  semmb  scariobrum,  tiobrum  et  aeminb  malve 
fi;  gariofili  9i.  cionamomi,  meda  eoa  Si*  crod  quantum  tb,  pò» 
lidbrum  -f-  quatuor ,  atropi  Cacti  ex  equa  ordeacee ,  et  ameni» 
*lbo,  dosis  eius?-  a.  et  abluat  sibi  os  caro  eque  ordeaeee.ltero  quo»* 
do  non  balneatur  recipiat  de  predici*  electuario  de  maoe  etti  dU 
bum  per  tres  horas. 

Item  potest  abaumere  de  electuario  cucurbite  de  qna 
modicum  post  cibum.  Deo  gratioe.  Aneo. 


t 
■i . 


/ 


INTORNO 

ALLA  SCUOLA  MEDICA  DI  SAIjEftNO 

ED  A*  SUOI  MABSTBI 
tyisqorio Iqtto all'Accademia Pootaaian*  oal  di  il  IfenaiBSf, 


Voi  foste  i  primi ,  o  Colleghi  oporeyqlhsiiui  f  die  In  èri  UH 
accoglieste  benignamente  le  prime  mie  ricerche  atoficbe*  àéf  qaf» 
li  formava  parte  la  Scuola  medica  di  Sfilernp.BifieiiftralndriM^ 
atra  benevolepza  io  presi  lena  nella  difficile  p  tpnpfrpptQ  yie9  ipcifr 
dopo  altri  1 8  anni  di  fatiche  ,  io  mi  trpvp  ippoltrpto.  Voi  «pala 
che  io  ho  sdegnato  di  andar  raccozzapflQ  fpfgeffit>ili  nqtifiepr»4f 
dare  alle  vecchie  cose  l'aria  di  ppviijj  PP|)  fgppiiillpaplii  rigiri:  M 
sono  andato  defilato  allo  scopp  di  prpdurrP  prTopef*  spfHfprpd^ 
(iella  quale  l'insieme  dominasse  i  particolari,  p  tutto  vpqiaapieml' 
lo  da'  documenti  di  ogni  genere,  tossirne  fip'  Cp^ipi  aeipntild^d|i 
ho  raccolto,  con  l'opera  di  dotti  CqUeg^i  ,  d§  t||tte  ÌW  BiMUtaAtf 
di  Europa.  Forse  ò  questa  una  epopee  prpsqn?ipne,  pò  k)toa4Jb* 
rò;  anzi  vi  aggiungo  che  mirava  p  pifl  superbo  intendimpntp.òai 
a  meritarmi  la  indulgenza  de*  dotti ,  p  ppp  i]  vp^o  gelhi  %apMft*lR 
sapeva  che  l'opera  mia  era  trpppq  spvppi  ppj»  far  piacere  al  «•%* 
era  troppo  ingrata  per  meritare  il  suffragio  degli  amatori  di  aitf- 
coletli  e  di  opericciuole;  era  trpppq  vqlujnifiqsft  per  ottenete  t^* 
vore  anche  di  chi  riacquistava  un'eresìa  perduta.  E  te  ho  phft 
il  collo  a  tanta  fatica,  a  tanti  sacrifizi'!  ed  al  tarlo  di  mfeerwHie* 
nità,  credetemi  pure  ,  io  mirpva  solo  a  due  coso  «  tipe  fella  gknf 
del  paese  in  cui  abbiamo  avuta  la  fortuna  di  nascprp  ,  ed  al  vHMt 
suffragio  che  mi  era  stato  primo  incoraggiamento  e  pruno  qffW 
a  proseguire.  Ed  ogni  volta  che  vi  ho  veduto  sqrrid  ere  alle  mie  fri!» 
blicazioni,  io  mi  sentiva  rinfrancato  e  forte  a  fuperare  gì*  i«frf^ 
menti  di  ogni  natura,  che  avrety>ero  discuoiato  Captino  pifi  vl^j 
toso  e  più  favorito  dalla  fortuna.  Prossime*  a  compiere  il  laflrtift 
mi  veggo  ogni  dì  risospinto  indietro:  imperocché  0  documenti  s*>> 
rici>  e  codici  scientifici  or  ora  discoverti,  mi  svelena  nuoti  MM# 
che  mi  obbligano  a  correggere  me  stesso,  e  ad  ampliare  il  aia  fa- 
toro,  come  deve  fare  chi  procede  per  una  via  ignota ,  nella  qafb 
incontra  ad  ogni  passo  una  luce  ,  che  fa  sempre  più  chiare  ed  ia> 
grandisce  le  glorie  della  prima  Scuola  cristiana  dell'occidente,  da 
fu  il  palladio  della  scienza  latina  in  mezzo  alla  barbarie  •  faceeii 
4  Eerme  della  civiltà  moderna,  lo  ben  comprendo  dio  lv  iuskBf 


star 

attrieo  mance»  come  natica  l'effetto  artìstico;  ma  non  posso  rifttri- 

giare  alla  buona  fortuna  dia  mi  fa  tro? ar  cote  nuove,  uè  maritare  il 

invera  di  rettificare  i  fatti,  e  lo  farò  fioche  non  potrò  ripabMieAr* 

la  Storia  della  Scuola  di  Salerno,  nel  modo  come  ho  avuto  lopport*- 

irità  di  rifarla.  Se  con  Voi  cominciai  desidero  accompagnarmi  eoo 

Val  nel  termine  del  mio  viaggio,  e  però  andrò  successivamente  ne*» 

1   vendo  a  Voi  tutte  le  novità  che  mi  si  presentano  intorno  a  nbdlU 

I  inanimenti  ed  a  molti  personaggi  storici ,  Della  sie  arcua  che  tia 

1 .  tri  manca  l'ingegno,  eertamente  non  mi  mancherà  l'ejoto  di  Cotto* 

*  igM  coti  dotti  e  cosi  benevoli.  Incomincerò  da  Bomtialdo  medico' 

1  pMernitano  nella  seconda  metà  del  duodecimo  sècolo.  '  '  ' 

*  »  ^  Co  Medico  di  somma  autorità  e  di  grande  fama  è  citato  da  Egt» 
i  ;  fMo  di  Corbeil  (  I  )  col  oome  di  Bomualdo.  lo  ho  creduto  che  46» 
K  Ito  personaggio  tanto  lodato  dal  Medico  di  Filippo  Augusto  si*  Il 

Itfebre  Romualdo  Gnarne,  Arci  vescovo  di  Salerno  dal  1 153  al  f  181; 

&cui  morì.  Che  egli  medico  fosse  e  dottissimo  non  abbiam  Mto* 
p  di  conghietture9  tosto  che  cel  dice  egli  atesso  nella  sua  Creali 
S<ìf)  chiamandosi  1»  arte  medicina*  vaideptrihu;  e  cel  dice  attrtjl 
migliore  fra  gli  Storici  contemporanei  ♦  Ugo  Falcando  \  tbélj 
fliiama  **t  in  phyncò  probo  tv  $imu$  (3).  Che  contemporaneo  statò 
allèsse  de*  Maestri  di  Egidio  si  mostra  non  solo  dal  tempo  fu  ed 
visse  ,  ma  ancora  per  essere  stato  chiamato  a  riconoscere  un  taso 
41  venificio,  del  quale  da  vasi  la  colpa  al  maestro  Salerno  (4)  9  che 
0a  Egidio  è  citalo  per  ano  de'proprii  maesf  ri.  Parve  a  me  allora,  ed 
poche  ora  mi  pare  incredibile  che  il  poeta  francese»  il  quale  cita  I 

2  più  cospicui  Medici  Salernitani  de*  tempi  suol  «  avesse  poi  taciuto 
E  01  un  personaggio  cosi  distinto  per  dottrina  e  per  dignità  {  e  ari 
|  epmbrò  chiaro  che  il  Romualdo  chiamato  phytUsae  intisto da  JBgi* 

3  .  fio,  non  potesse  essere  altro  che  Romualdo  Guaina  Arcivéscovo* 
3       Ma  il  Marini  (5)  è  stato  il  primo  che  ha  creduto  che  il  BoaMÌd- 
E  Jo  citato  dp  Egidio  fosse  diverso  da  Romualdo  Guarna  *  PO|tfÌ*tf° 
5  jlosi,  a  quanto  pare,  sopra  due  argomenti;  l'uno  che  qod  TOmuatób 
5  italo  si  fosse  Archiatra  del  Pontefice;  e  Oli  roche  vedutoa*evé  m 

!    Codice  del  poema  di  Egidio  che  portava  al  margine  l'anno  1  I9ft  • 
«tale  a  dire  1 7  anni  dopo  la  morte  dell'  Arcivescovo    lo  che  aveva 
*    letto  ed  anche  citato  il  Marini  (t>)  pur  non  credetti  uniformarmi 

™      «4  ••**  *««!•#*•  imn*»rn«**hà  Hiihèti/»  amai  «m  l'apiiAtiiMilAi4iA  nn  wu%m 


^ , forbol.  Gara.  M«d.  Lip«.  1816.  Dtetmp.maHó.ìJk'.  \,  fii'i.Tfu. 

1        (a)  In  Marat.  Script  rrr.  lui.  T.  Vii.  p.  171,  a  aelU  Race.  ésiQm.JU. 

l        (3)  Bittor .  Sicul  NelU  Rateai.  oV  Creali.  *•*<*  T.  \.  f*y.  Mè\  :       ' ' 


(4)  Ugo  File*  od  Op.  cip  p  36 1. 

(I)DsgU  Aichutr.  Pontif  Roma  1784,  p*g  9-  u, 

(•)  GaU«  Salerà.  Nepott  i8Sa.  T.  1  f.  si** 


*70 
tona.  Ed  io  quanto  ad  una  data  posta  al  II  wiCadfaam» 

deva  questa  non  poter  dar  prova  che  o aerilta sitai 

l'opera,  e  mollo  meno  che  in  quell ?u »  quei  che  vi  ubi 

Dominati. 

Ma  in  un  lavoretto  del  dot.  iogelluzii  di  Eboli  è  stata  naa  li 
guari  chiamata  in  vita  l'opioiooc  dà  Marini  (I)  •  poggiandeti  a> 
pra  due  altri  argomenti,  cioè  la  testimonianza  dei  Moriai  slene, 
ed  alcuni  veno  di  Egidio  di  Corbeil,  i  quali  mostrano  ch'egli  etri- 
veva  l'opera  noli'  anno  1 193  od  in  quel  torno ,  cioè  13 
la  morte  di  Romualdo  Guarna»  Ma  in  quanto  alio  testii 
del  Marini  essa  non  ha  il  minimo,  valore,  porche  il  Maria!  ha Iflfc 
lo  il  suo  argomento  da'  versi  di  Egidio,  né  vi  aggiogati  ahwrtlM 
prova;  e  però  tutto  sta  nel  vedere  quale  Inter petraiinne  i  tersili 
Titano,  e  se  chiara  risulta  quella  che  loro  ha  data  il  Marie*.  Cim 
gli  altri  versi  di  Egidio  poi  questi  senta  dubbio  atanno  »  ai  hi 
primo  vi  ho  richiamata  latteusione  e  gli  ho  citati  dna  volli (2). 
e  mi  son  servito  di  quev  versi  per  dimostrare  che  I*  accidie  eli 
sacco  di  Salerno,  iuumano  atto  deirarmata  di  Errico  ¥1  aeilltli 
fece  disperdere  i  Codici  scientifici,  i  quali  passarono,  per  epica  èri 
Capitani  tedeschi,  tutti  in  Germania.  I  versi  di  Egidio prosaaacin* 
ramante  ch'egli  intendeva  parlare  di  Errico  VI  t  e  die  per  tri  R 
giooe  non  li  poteva  scrivere  prima  del  1 1  A3  (3): 

0  si  tantum  armis,  quantum  viriate,  vigere!, 
Bellandi  quantum  medieandi  proemioet  arto; 
Non  ea  Teutonici  posset  trepidare  furori* 

i:  non  baec  gladios  nec  bella  Unterei. 


• 
Ma  se  ciò  é,  come  par  chiaro  ,  perchè  io  ho  creduto  che  11* 
moaldo  citato  da  Egidio  Tosse  Romualdo  Guercia  morto  gifcdafU 
anni  prima?  Perchè  non  ho  adottato  la  opinione  dal  Marini  f0h 
cala  fin  da  70  anni  fa?  .„ 

Per  la  ragione  che  Egidio  parla  non  solo  da*  viventi  maaadl 
de*  morti;  e  perchè  ho  creduto  che  il  primo  Libro  del  trattato  |t 
con>po$.  medicam.  sia  stato  scritto  molto  tempo  prima  dettflp 
Libro;  e  perchè  mi  pareva  che  i  versi  di  Egidio  interpetrar  é.w 
vesserò  diversamente  da  quel  che  gli  ha  interpetrati  il  Marini^ 
mostrare  ciò  supporrò  prima  che  il  I  Libro  di  quell'opera  di  Effe 
sia  stato  scritto  contemporaneamente  al  111  Libro  ;  od  ìndi  |HIP 
alla  seconda  supposizione.  J/iiV 


Che  Egidio  parli  anc<    i  de*  io!  maestri  gii  morti*  beati  <|Mf 
1  versi  da  lui  diretti  a  1  Matteo,  ed  a  Musandiao,  pdf* 

mo  de9  quali  dice:  (4) 

(i)  Iato,  ad  alean  Maet.  dalla  Seuol.  SalaraH.  dal  ZÌI  e  XB  sai  pmW 

io  Nap.  mi  i855  (  eoa  Udita  del  i85S  )  pag.  i«A 
(a)  Coli.  Sala»  l.  d.  ia6v  a  a8t. 
(3) Da  Comp.  mad  Lib  HI.  ▼•  5a8-5tt« 
(4)  Op.  ciL  Lib  I.  ?trt.  nò-in. 


et  S7! 

£        Telleni  quod  medicee  doctor  Ratearla  artia 


Miniere  divino  vita  ice  carperei  auras 
•  per  l'altro:  (I) 

-M        O  otioam  Musaodinue  oonc  viv  eret 

•il 

Mi     11  maestro  Salerno  isteaso  ooo  più  viveva,  poiché  condannato  per 

,i  m  delitto  infamante  prima  del  1 1 6?  aveva  forse  perduta  la  vite 

■A  pel  carcere  (2) . 

al  '  Jb  se  Egidio  parla  de' morti,  egli  si  occupa  aocora  de9  vivi  9  e 

jp  peto  il  Romualdo  poteva  oon  essere  estioto9  anii  noi  doveva 

la  iercbè  Egidio  lo  dice  vivente.  Vediamolo:  (3) 

il 

10  Hoc  Pbysicae  Antistes,  quos  Aegidiana  libello! 

0|         Sapctio  produiit,  digno  Bomoaldus  bonore 
H         Consecret  et  celebre  t9  qui  ne  penetrabilis  auree 
0J         Sol  va  tur  radiis  populo  mirante  per  aestum 
0         Obnubit  caput,  et  triplici  domat  astra  galero: 
a         |n  Phjsica  celebrem,  quem  Justiniana  favore 
•j  Pivitjs  eloquij  prudentia  tempore  longo 

Detinuit;  sed  eum  Bomanae  Curia  Sedia 
Ifonc  colit  autorem  pbysicae.  vìtaeque  patronato. 
^         Ipse  novo  faveat  operi,  pec  Parisianaa 

iestimet  jpdigpom  pbysicam  resooare  Camaeoaa. 


g      Da  questi  versi  il  Marini  copcbiude:  I .°  Che  Bomualdo  viv 

pel  1 198  spila  fede  delladdisione  marginale  del  Codice  Simooetti; 
^  %°  cb>gli  era  un  ipocondriaco»  o  come  oggi  diremmo  un  origino* 
j  la,  perchè  passeggiava  eoo  tre  cappelli  in  testa  ;  3.°  che  e/a  Ar- 
ti cbiatro  Pontificio.  J|  dot.  Augelluùi  poi  pon  pone  io  dubbio  che 
fosse  stato  uo  Archiatro  Pontifisio,  fermandosi  all'autorità  del  Ma- 
^  fini  ,  e  vi  aggiugnefJa  citazione  de*  quattro  versi  sopra  indicati  . 
y  facendo  sua  la  mia  opioiooe  che  in  quelli  si  parlasse  di  Errico  VI» 
-  per  concludere  che  Egidio  scrisse  dopo  il  1 193,  e  che  allora  do* 
,  teva  vivere  Romualdo»  perchè  il  poeta  si  serve  dell'avverbio  nmm$% 
I  p  però  esser  diverso  da  Bomualdo  Arcivescovo  ch'era  morto  dodi- 
\  A  anni  prima. 
'.      l'argomento  è  cosi  chiaro  che       n 

eolotamente  un  altro  Bomualdo  r        >  : 
I   darsi  con  Quarpa,  e  più  giovine  ai  <      ti. 
é  trova  anche  quest'  altro  Bomualdo  citato 
'  '  fu  upo  degli  staMcbi  Salerpitaoi  ipnanxi  i 


rn 

1       H 

HM4 

i 

1 

1 

roda 
ico  VI. 

10 

[«A6 

i 


i)  Op*  eit.  Lib.  1.  vart.  ioo. 

a)  Ug.  Fmlcand  Op.  cit.  pag.  Sés,  a  P.  Mae  AesaL  Tasa.  X.  peg  **"< 
(S)  Op;  eit.  Ub.  I .  ▼•«.  ■  9|  a  ii|« 

(4)  Dt  m*  Sia  ptg.  4<4* 


»71 
tirai  ripugnai»!  ad  ammetterlo ,  tini  ur  >  irato  al  Hadai 

di  aver  fatto  conoscere  un  altro  Medico  m  ,  se  aot  mmà 

gravi  difficoltà  a  contentarmi  delle  sue  ri  . 

E  per  vero  a  me  pareva  che  quell'I mbacuccar e  il  capo  ia  esti, 
e  quel  preservarti  dall'azione  desìi  astri  con  trìplice  cappello,  (a- 
■e  tal»  materialità  e  derisione  da  non  trovarli  cooveaieeie  aaoj 
bocca  di  un  discepolo  che  chiede  il  favore  del  Wio  maestro .  e  et 
dimanda  che  consacri  le  sue  opere  e  le  renda  celebri.  Io  ttoux 
ns'versi  una  di  quelle  ardite  metafore  proprie  della  poesia,  e  fi 
comuni  oe'tempi  ticemiosi  del  medio-evo,  e  mi  pareva  che  Egidio 
alludesse  al  triplice  carattere  di  Romualdo  ,  cioè  di  ArciveMo»», 
di  Giureconsulto  e  di  Medico  (I).  Laonde  fui  di  parere  cbesicV 
gidio  ricorressea  paragoni  materiali,  il  Tacesse  perchè  allora  i  poe- 
ti non  andavano  Innto  pel  sottile ,  né  sor»  rari  gli  esempii  di  «fi- 
atoni di  simil  Tatui  in  Egidio  ;  il  quale  par  altro  in  ciò  imiun  i 
grandi  poeti  del  secolo  dell'  oro ,  che  ai  servono  delle  voci  ftrvt, 
domare  a»trat  aeihera,  tidtra,  in  senso  nobile  e  di  onora.  Cosi  0- 
ratio  (  Ode  1  ) 

Sublimi  feriate  sidera  vertice. 

Né  dirò  che  anche  il  Phyiiau  A*tui»t  può  essere  poetiaBesti 
Inlerpetrato  per  tutt' altro  che  un  primo  Mediceo  ArchUtra,  es- 
tendo anche  indicare  il  Preside  della  Scuola  snexlica  di  Salerà»; al 
•mi  essendovi  fra  le  possibili  [nterpetrasioni  anche  quella  di  nat- 
io indicato  per  Arcivescovo  di  Salino  ,  significando  A*t'*t"  seda 
no  Prelato,  e  ne'  meni  tempi  Salerno  era  chiamato  ancora  sto* 
co,  film,  e  così  li  nomina  anche  Pietro  da  Eboli; 

Subjacet  imperio  pbyiice  terra  tuo  (3). 

E  neppure  il  «une  mi  pareva  di  grande  valore, 
terbio  è  adoperato  in  opposizione  del  modo  avverbiale 

e©,  e  vi  è  un  senso  conveniente  anche  ad  uno  che  aia 

dio  dire:  qwm  Juitiniana  prudentia  dettoMit  /tmgo  tttnpvrt.  h*1 
ria  Rouianae  S'iiii  eotit  tum  au/orem  phiftiene,  il  che.  m«u4WS> 
nendo  mente  al  cuiU,  potrebbe  spiegarsi  nel  senso  eh'  era  ftatV 
tempo  Giureperiio  :  ma  ora  è  rispettato  come  Medico,  ed I 
lo  può  aversi  pe'  viventi  come  pe'  morti.  Noi,  per 
me  avolo  un  dottissimo  Socio  ,  pria  Medico  Indi  l 
molta  fama,  nò  certo  si  potrebbe  trovare  strano  «  io 
pugnale  Berretti  uo  tempo  fu  Untino,  ma  era  la  GJaritpst 
tatara  ditonlarlo  fraU  tue  glorie.  Ognun  veda  che  quell'osi 
benissimo  adoperarsi  per  un  uomo  morto  da  Bette  anni-  E  pari 
ro  quel  cotueeret  et  celebre!,  quel  «me  eoMt,  quel  favetU  egmÈfr' 

(  t)  ChonUnt  ondi»  filologo  di  pria»  ordina  nae  p* 
(a,  Op.  rit.  Croa.  a  Scrii,  liacroni  Nap.  p.  *■£. 


fe  S7S 

^  kraoo  più  convenienti  ad  un'Ecclesiastica  dignità,  die  abbia  lascia» 
{  'lo  morendo  grande  rama  di  santità  e  di  dottrina»  die  ad  uno  atri- 
^  tagaote  fi  venie,  sebbene  fosse  Archiatro  di  no  Papa. 
£  Ma  questo  Romualdo,  qualunque  esso  sia,  fu  veramente  Archif  <• 
?  tro  Ponlifizio?  Marini  dice  di  sì,  ed  ilsig.  Augclluzti  non  metta 
I  hi  dubbio  l'autorità  del  Marini.  Ma  mi  sembra  che  la  cosa  sia  tqt- 
,  l'altro  che  chiarii  e  provata:  imperocché  la  mia  Bacca  intelligenia 
n  aoa  sa  trovare  il  Medico  del  Papa  nella  parola  Curia  Romana*  Se- 
eh  mune  eotil  fum  auforew  phyticae  ,  vi/aegue  patronum.  Prima  di 

?  tettola  voce  Curia  non  si  riferisce  alla  persona  del  Papa,  ma  rap- 

*  presenta  la  Corte  Papale,  come  direttrice  e  centro  della  Gerarchia 
|J!  Ecclesiastica,  la  quale  poteva  benissimo  ritener  come  onore  un  Ar« 
P  ci  vescovo  già  morto  celebre  per  la  sua  medica  dottrina,  e  riguar- 
r  darlo  come  protettore  della  sanità.  Né  certamente  vi  è  la  minima 
'*  allusione  che  Romualdo  fosse  il  vivente  custode  detta  vita  particola* 

*  fa  del  Pontefice,  e  non  gii  il  pio  Medico  ed  Arcivescovo  protetto- 
"  ra  della  sanità  innanzi  a  Dio.  Anzi  mi  sembra  così  avventata  la  le* 

lione  che  Romualdo  fosse  Archiatro  ,  che  ancorché  in  altro  modo 
ai  riconoscente  che  Fgidio  parlasse  di  un  altro  Romualdo  vivente  nel 
1 193,  pure  que'  versi  me  lo  farebbero  ritenere  più  per  una  Digni- 
tà Ecclesiastica  venerata  dalla  Curia  dalla  quale  d  pende  ,  e  dalla 
■f  quale  quasi  forma  parte,  anzicchè  pel  Medico  del  Papa 
^       Ma  finora  io  ho  ragionato  nella  supposizione  che  Egidio  abbia 
H  scritto  il  i  Libro  di  quel  poema  nel  1 193,  quando  Romualdo  Arci» 
lf  -vescovo  era  già  morto  da  dodiei  anni.  Ora  dirò  che  questa  suppo- 
ni* aitione  è  la  meno  probabile,  a  che  i  quattro  versi  testé  citati,  che 
0  accennano  alla  distruzione  di  Salerno  fatta  nel  1 193  ,  non  provano 
assolutamente  che  Fgidio  non  abbia  potuto  scrivere  il  I  Libro  dd 
poema  molto  innanzi  di  quel  tempo,  e  senza  distruggere  la  crono* 
logia  atere  avuto  in  mira  il  Romualdo  Arcivescovo  vivente.  Quel 
■ledico  poeta  di  un  estro  fecondo  scrisse  non  solo  questo  poema  • 
^  né  i  soli  tre  pubblicati  da  Choulant,  e  generalmente  conosciuti,  ma 
*i  beos)  ne  scrisse  cinque,  per  quanti  finora  se  ne  conoscono  ,  e  tatti 
$  lucces si  veniente  ,  e  secondo  tutte  le  probabilità  almeno  nel  corso 
q  di  40  anni    Di  questi  poemi,  i  primi  quattro  connessi  fra  lorofoN 
■i  nano  un  sistema  compiuto  di  medicina,  secondo  il  costume  di  quei 
gì    tempi    II  primo,  De  Urini*,  di  552  versi,  fu  il  più  giovanile,  quel 

0  le  di  cui  mostra  vasi  scontento  lo  steso  Autore,  e  pure  ebbe  la  tor- 
ri luna  di  essere  più  conosciuto  ,  e  di  meritare  varii  coment! ,  fra  i 
4  fnali  distinguevi  quello  di  Gentile  da  Foligno  (»)  Il  secoodo  fa 
il  'quello  Depulubus  successo  al  primo,  ed  anche  in  molto  favore  fra 
1 

i       (i)  Choul  Op.  eit.  p.  XXJPL  Li  prima  edizione  be  la  dita  Padmé  i{84  ' 

1  pgra  Àptnomtii  Camerini. Seguirono  te  edii.  ViUttii*  149Ì  in  4  —  Lm§4md 

r  iJo5  Mi,. i5,b  in  8.— i5ìG  m  8.— #•**/***!  Sf  6  in  8. (lo  poe*ef§oaneiU 
di  Venezia  del  1 4g  '  per  Georgium  Jrn'vaòrnumì  Quelle  tei  edizioni  ettaro 
oncho  unite  il  poema.  De  puUtbue  ,  *  tette  pr<  cedettero  quella  di  Utvaor  Bi» 

1  $W*  poei.  0  poem.  med,  #eot  Bah*  Jfaj^wvtA  #  1 7  '  »  «»  8.  n«He  e^ale 
è  cMpret»  por  la  prima  Tolta  il  po?tM  De  Uud  §t  tirt   eemp.  eyaf. 


4 

i  n       i     iti 

eitn  .  A'egB 

e  auro  enei     t       il  *  Girne* 

j  io  sull' Antidotario.  v  ito  poema  è  il  pie  fcnoga  di  MM 
dio  in  quattro  libri ,  e  e  tiene  4663  reni  ;  od  ètti  tal 
e  osciuto,  esseodo  stato  la  pr  ma  folta  pubblicato  dal  UjwaÉ 
Irli.  De  Murr  in  un  Giornale  tedesco  (1)  lasciò  scritta  siri  WH 
a?er  egli  osservato  nella  Biblii  teca  di  Thomaaio  no 
col  titolo  Traelatut  de  righi»  et  eymptomaUbm*  megriimdi 
mente  in  «ersi  e  distinto  in  78  capitoli.  Qoeet*  opera  ara 
nuniiata  dallo  stesso  Egidio  (De  camp.  med.  L.  I.  v.  tiijffym 
disse  che  non  ancora  l'aveva  composta,  bensì  aveva  (atte  I 
nimento  di  scriverla,  ed  aspettare  la  maturità  del  tempo,  m 
atea  menu  ns  herba  est.  Di  qi  si  opera,  che  ai  credeva  parafe! 
mio  dotto  Amico  dot.  Dar  rg,  ha  trovato  od  lungo  fi 
in  Inghilterra  nella  Biblioteca  Bodlejaoa  di  Oxford,  e  few 
ne  gli  ultimi  capitoli  dell'Ope  a,  i  quali  al  Damerò  dilli 
sulle  febbri  in  448  versi  col  titolo:  Egédiumeignaet 
Questi  sono  slati  solo  da  due  anni  pubblicati  •  e 
riguardati  •  furono  scritti  dopo  il  trattato  D§  camp,  eedfce0 
l'Autore  dà  al  suo  stile  il  titolo  di  emerito: 

Emeriti  lem,  musa,  stili  sospenda  kboraoa. 

satirico,  serMssd 


J>rìmi  anni  del  secolo  XIII  coti  itolo  Jeropigra  ad  M p r . 
nteramente  obbliato  ,  ma  fu  trovato  fra9  manoacritti  di  %  Li 
la  Duchessa  di  Berry  venduti  lei  1837,  ed  apporteswti 
a  Pietro  Pilhou.  Di  questo  curioso  poema  ha  dato  osa 
aia  il  dotto  Victor  Le  Clerc  (3). 

Ecco  cinque  poemi  scritti  successivamente  forae  te  oltre  •■■ 
dì  da  Egidio.  Distribuiti  cosi  cronotogicameote,  e  ripoaenda  Ita1 
io  Libro  del  poema  De  comp.  medie,  all'anno  I I9S,  pria*  4  f 
sto  tempo  aveva  scritto  d  p  temetti  e  due  libri  di  «peste  paM 
maggiore,  e  dopo  il  1 1  ne  crisse  gli  altri  due  libri,  a'  tam  * 
ce  seguire  due  altri  poi     .  Ciò  posto  il  111  Libro  del  poema  De 


medie,  viene  a  porsi  pre<  ale  io  meno  alla  vita  poetica  H  y 
dio,  e  se  posteriormente  pc  per  altri  veoti  anni  e  pta,  eoa  W 
toro  che  si  chiama  emerito  p<  ava  benissimo  aver  rnmieiiala  sifff 
vere  venti  anni  prima,  ed  aver  composto  già  da  dodici  aerili'" 
mo  Libro,  ionaoii  del  1 181  ,  e  vivente  Bomiialdo.  E  per  vmM 
di  questo  Pky$kae  A*Hste$  si  trova  Mi  vene  I S I  dri  IH- 


(t)  Jowa.  (tarata*  iTff*  —  Oaen.  Qb.dLP| 

XXXV1-D*»       .  «     itraiU4wlwLd«aBitaB.lÌÌM.» 

vap.  Pani.  Am.  i.  P  h7».  .851—  HiHeirU*. «ala ftaea.T.n 

p.  84o.  Parìi  i85t. 

(a)  DàanaaM.  Op.  al  lee.  alt.  —  Bai.  Ut-  da  k  Wr.  Lee.  aiL         __ 

(B)1»tiairltitiéfS  do  la  Itene»  Tta.  XSL  fa»  IN  a  1*  jMbtffc 


57« 

èco,  «eolre  la  allusione  ad  Errico  TI  ti  trova  oe'  ferii  508  a  51 1 
del  leno  Libro  ,  vale  a  dire  2167  veni  dopo  dell'altra  citartene  9 
•d  era  quasi  impossibile  che  tanti  veni  avessero  potuto  essere  scritti 
contemporaneamente. 

Dal  che  deduciamo  che  i  veni  508  a  5  II  del  IH  Libro  non  pro- 
fano minimamente  che  i  versi  31 1  a  325  del  I  Libro  fossero  stati 
scritti  nel  1 193,  e  però  non  ci  autorizzano  ad  ammettere  un  altro 
personaggio  distinto  di  Salerno  ,  nominato  Romualdo  «  diverso  da 
€earna  e  di  co* lui  contemporaneo  più  giovine.  Finché  non  si  tro- 
tino documenti  diretti  che  provino  resistenza  di  questo  nuovo  Ho» 
SMaldo.  noi  non  poliamo  accettarlo,  come  non  lo  accettammo  dal 
Marini  che  fu  il  primo  a  supporlo. 

Che  cosa  diremo  poi  di  chi  creda  che  l'Archiatro  Romualdo  del 
Marini  possa  essere  quello  di  cui  parla  Pietro  da  Eboli,  che  andò 
statico  ed  Errico  VI  innanzi  a  Napoli  ?  L'omonimo  in  questo  caso 
•olla  prova  ,  molto  più  che  Errico  non  avrebbe  poste  le  mani  sul 
custode  della  vita  del  Pontefice,  e  d'altronde  l'Archiatro  nel  1191 
non  poteva  stare  contemporaneamente  in  Roma  ed  in  Salerno ,  e 
stolto  meno  mere  mandato  a  languire  nelle  carceri  in  Germania* 
come  dice  Mosca  (I).  Il  Romualdo,  di  cui  parla  probabilmente  Pie* 
fro  da  Eboli,  e  che  forse  ha  dato  luogo  a  tutti  gli  equivoci ,  l'ho 
trovato  io  nell'Archivio  della  Cava,  in  un  documento  che  riguarda 
il  medico  Pelrone,da  me  pubblicato  fin  da  ottobre  1853  (2).  Que- 
sto Romnaldo  era  della  stessa  famiglia  de'Guarna,  forse  nipote  del- 
l'Arcivescovo di  cui  portava  il  nome,  e  viveva  in  Salerno  Boo  nel 
1210  ;  e  questi  poteva  benissimo  essere  lo  statico  di  Errico  VI  v 
perchè  viveva  dopo  il  1 191,  e  perchè  apparteneva  all'alta  nobiltà 
Salernitana  ,  e  ad  una  famiglia  ricca  ed  influente  ,  dalle  quali  si 
prendono  gli  statichi.  E  questo  Romualdo  Guarna  juniore,  come  ho 
detto,  ha  potuto  dar  luogo  a  molti  equivoci.  Difatti  io  ho  trovato 
nella  Biblioteca  Brancacciana  un  Manoscritto  sulla  famiglia  Guar- 
na conservato  nella  Scansia  II.  Let-  D.  N.  46,  nel  quale  si  trascri- 
vono molti  documenti,  ed  istrumenti  pubblici  ne' quali  interviene 
Romualdo  Guarna  ,  che  si  dice  essere  l'Arcivescovo ,  il  quale  si  Ca 
vivere  fino  al  1 197.  Mosca  stesso  fa  morire  Romualdo  Arcivesco- 
vo prigioniero  di  Errico  VI  in  Germania  !  E  tutti  questi  equivo- 
ci, derivati  da  uu  omonimo  ,  pur  partono  da  documenti  e  da  di* 
plomi:  il  che  fa  conoscere  come  devesi  andar  cauto  nella  cronolo- 
gia per  le  carte  del  medio-evo.  Da  ultimo  si  aggiunga  a  qoesto  che 
il  Romualdo  Guarna  juniore  non  è  citato  mai,  oeppor  per  sospet- 
to, di  essere  stato  un  medico. 

Ma  io  ho  trovalo  inoltre  un  altro  Romualdo  Salernitano  e  me- 
dico. Ed  anche  questi  non  può  essere  il  Romualdo  del  Marini,  per- 
chè morto  forse  40  anni  prima  del  tempo  in  cui  avrebbe  potato 
Borire  il  preteso  Arcliialro.  Quest'altro  Romualdo  medico  Salar- 
<nilaoo  faceva  il  suo  testamento  nel  1 154  ,  né  poteva  trovarsi  in 

(f)Gasptr  Masca.  Calalo*,  de  Salenti.  Basi.  Epite.  et  AreVejise. 


òli 

Soma  oel  1193.  la  pr  e 

temporanea  alla  prec        b     leetu  i     il 

Cat cose,  e  ptibblicata  nell  ottobre  Hat»  «  #  pod| 

ancora  nel  111  Voi.  della  Col!.  Salem,  (pag.  32*J.  ■»' 

Che  se  devesi  andar  cauto  nella  cronologia  del  inedio-eve, 
che  per  i  documenti  ed  i  diplomi ,  molto  più  cauto  date 
nel  gindicare  de'HSS.  scientifici:  imperocché  allora  che 
ai  aveva  I*  agio  di  pubblicarli  per  la  stampa  vi  ai  aggii 
continuo  al  margine  nuove  cose ,  le  quali  da'eopisti  postarteli  il» 
nivano  comprese  nel  testo.  Oltre  a  ciò  all'Autore  steso 
sempre  la  facoltà  d  introdurvi  altri  pensieri  ed  altri  versi, 
me  quando  si  trattasse  di  avvenimenti  storici  ,  che 
sotto  gli  occhi  proprii,  e  che  ne  commove  vano  le  pesatori  e^Cnv 
tenessi. 

Da  ultimo  se  il  Romualdo  citato  da  Egidio  non  fosse  V  Aichr 
scovo  non  si  saprebbe  render  ragione  perchè  il  Poeta  (Vaeceieehe 
cita  i  Medici  di  Salerno  a*  tempi  suoi ,  non  farebbe  parola  ddpft 
eminente  Medico  e  Prelato.  Il  dot.  Augelluzzi  creda  che  beaìnv 
sione  si  possa  spiegare  col  supporre  che  il  poeta  non  parli  dVnW 
.dici  suoi  coetanei  o  di  lui  più  giovani ,  fra'  quali  forse  RomasliSb  * 
Ma  se  questo  può  dirsi  per  Pietro  da  Eboli  e  per  Girardo  chi  f* 
levano  avere  studiato  medicina  dopo  la  dimora  di  Egidio  iafe 
lercio,  e  però  essergli  sconosciuti,  non  può  affermarsi  lo  si 
Romualdo  che  doveva  essere  molto  più  vecchio  di  Egidio, 
morto  circa  40  anni  prima  del  Medico  francese.  E  d'  aititele» 
vendo  per  27  anni  governata  quella  nobilissima  cattedra  Ardii* 
scovile,  alla  quale  non  si  arrivava  nella  tenero  età,  supposto 
che  che  Egidio  fosse  andato  in  Salerno  di  venti  anni,  e  Tome 
alla  grave  età  di  ottanta  anni ,  aveva  dovuto  necessariamente  tra* 
versi  in  quella  Scuola  dopo  il  1160  ,  quando  Romualdo  era  Artfr 
vescovo  (I),  e  per  autorità  per  dottrina  per  carichi  civili  era  e* 
de' più  cospicui  personaggi  di  Salerno  in  quel  tempo. 

Discorse  queste  cose  Torse  un  po'  troppo  largamente  per  la  ln> 
portanza  del  soggetto  al  quale  si  riferiscono  ,  sarò  brevissiam  *l 
parlare  di  due  altri  Maestri  Salernitani ,  M.  Gerardo  e  H.  GnnV 
tieri.  Ho  detto  del  primo  abbastanza  nella  Coti.  Salem.  (1. 3&* 
li.  770  )  9  e  con  piacere  ho  veduto  che  oltre  la  parte  pai 
storica  del  nostro  Gerardo,  ch'era  tutta  di  cooto  nostro, 
torno  alle  citazioni  delle  opere  scientifiche  di  Gerardo  ho  r 
trattarne  più  ampiamente  del  dotto  Littrè  ,  il  quale  f n  H  tir 
colo  che  testé  ne  ha  scritto  nell*  Bi$t.  liUémir*  de  fa  Fi 


(il Do  detto  nella  Coli.  Sakm.  che  Egidio  av 
lento  nel  1 1 5o.  Ciò  disti  perché  allora  ti  s Indiava  nell'età  _ 

a  perché  Egidio  si  oreJeva  eteer  morto  poco  dopo  il  iaoo.  Ma  eoo? 
il  poema  de  Jtrapigra  9  nel  qaale  parla  di  personaggi  vivesti  ani  itif  f  ■ 
erooologia  da  ma  determinata  amile  eiUaeai  manette 
*•  a  te  anni 


17? 

*)m  posto  mente  citazioni  di  Pier  de  Crescami,  nèa  quelle 

4i  Pietro  Ispano  trovate  ;  né  ha  fatto  attenzione  che. un  II.. 

Gerardo  aveva  i  o  non  solo  il  Commentario  sul  Piadeo  di  jC!a- 
fltnttno,  e  la  summa  medendi,  ma  anche  i  Commentarti $opn  Ifacra, 
Mi  altri  fopra  i  IHntmidiU  ed  un  trattato  gut  maio  di  medicare  (che 
Mtrebbe  essere  anche  la  Summa  medendi)  «citati  i  due  primi  da  ftftp» 
Ispano,  e  l'ultimo  da  Pier  di  Crescenzo,  lo  aveva  soltanto  sospet* 
lato  che  le  Giove  al  Viatico  di  Costantino  fossero  state  scrìtte  an- 

.  die  dal  nostro  Gerardo:  ma  ora  ,  per  verità,  sono  meno  assoluto.. 
j|0iio*cei>do  essersi  trovato  nella  Biblioteca  Haiariua  di  Parigi 
Ite*!*  S.  Vielor  N  703  )  un  MS.  dello  Glosse ,  nel  quale  TAntOfO 
fi  chiama  egli  stesso  MayUter  Geraldu$%  Biiuriceruis provenni*, 

Tutte  le  mie  opinioni  e  le  mie  ricerche  nono  stale  adottate  dal 
'    aig*  Augelluzzi,  niuna  eccettuata;  ma  vi  aggiugne  un'osservazione, 
alla  quale  si  oppone  un  fatto  che  non  era  «conoscenza  sua.  Egli  so* 
:    aletta  che  il  (frnildu$  de  Solo  potesse  essere  il  Girardo  Saleroita- 
.  jo,  e  che  un  copista  abbia  trascritto  de  Solo,  quel  che  in  cifra  di* 
jceva  de  Salerno.  Ma  il  Gerardo  de  Solo,  che  scrisse  un  Commenta* 
,fÌo  sul  IX  Libro  di  Almansor  (2)  cita  più  volte  Bernardo  de  Gordou 
che  pubblicò  la  Mia  opera  nel  1 305;  e  cita  inoltre  Lanfranco  ed  Ar* 
.Eddo  da  Villanova  entrambi  contemporanei  a  Bernardo.  Supposto 
(aocora  che  quel  Gerardo  sia  di  poco  tempo  posteriore  a  Bernardo, 
|    tempre  sarebbe  vissuto  almeno  120  anni  dopo  il  Salernitano.  D'aì- 
\    tra  parte  de  Gordon  nel  suo  Lilium  mediatine  cita  le  Glosse  <M  Ge- 
I    fardo  sul  Viatico ,  il  che  dimostra  che  ,  oltre  del  Salernitano  e  dal 
I    Cremonese*  vi  sono  stati  due  altri  Gerard i  medici  autori ,  vissuti 
\    l'uno  prima  V  altro  dopo  Bernardo  de  Gordon.    Le  quali  cose  prò* 
i    «ano  chiaro  che  chiunque  e*so  sia  il  Gerardo  de  Solo,  non  dovrab* 
t    be  mai  confondersi  col  Salernitano  che  viveva  a*  tempi  di  Errico  VI. 
|         Intorno  al  Maestro  Gualtieri  poi  sarò  ancor  più  breve  lo  ho  era* 
duto  {Colt.  Sa/ern.  I.  p.  $9%  Iti.  p.  555)  che  dovesse  fiorire  nella 
I    seconda  metà  del  XIII  secolo ,  e  perchè  soo  di  parere  che  gli  omo- 
I     oimi  sono  le  maggiori  sorgenti  di  errori  nella  storia  ,  diedi  poca 
j     importanza  alla  mia  conghiettura  che  questo  Medico  potesse  eoo* 
t     re  il  Gualtieri  Pinto  citato  in  un  Diploma  dell'  Arcivescovo  di  Se- 
/    laroo  nel  1 272  (I.  294),  e  più  mi  fissai  sul  Gualtieri  die  pò*   ' 
[    fa  beni  inSetnonel  1261  (III.  333).  perchè  a  ve  va  il  titolo  di 
I     atro.  Ora  leggo  nel  precitato  scritto  del  dot.  Aogellozzi  un*  éUk 
I     aua  conghiettura,  ed  è  che  potesse  essere  stato  medico,  e  quel  a*» 
I     dico  appunto  conosciuto  per  Gualtieri  Salernitano ,  il  Gualtieri  do 
Palearia  Salernitano,  pria  Vescovo  di  Troja,  poi  Grande  Ammira* 
I      glio  nel  1 1 78,  indi  Gran  Cancelliere  di  Sicilia  a*  tempi  di  Costa** 
I     e  di  Federigo,  e  da  ultimo  Vescovo  di  Cataoia  e  morto  oel  1214. 
i 

f  0)0».  cit  Littréete. 

I  (t)  B.Wioth  Maiar.  MSS.  H.  (#7*. 

Voi.  IV.  31 


578 
lasciando  stare  da  parte  ogni  altra  onermione,  dirò  10I0  the  Cari* 
fieri  Medico  è  citato  ne'MSS.  col  cognome  Agtiim.  Agito,  Agulm, 
de  Afgvitto,  de  Agili*  (I)  che  lo  han  fatto  credere  francese  da  alej- 
«iit  e  che  se  non  ha  niente  di  comune  col  Pietas,  molto  uno  la k 
10I  de  Pii/earia.  Inoltre  se  il  Gualtieri  Vescovo  avesse  potuto ont 
medico  e  scrivere  di  medicina  avrebbe  dovutociò  essere  priaudd 
l'I  70  (2)  in  cui  era  già  Vescovo  di  Troia,  essendo  stato  dipoi 
pre  occupato  ne*  più  gravi  carichi  politici  ed  ecclesiastici.  Le 
re  sue  dolevano  essere  anteriori  a  quelle  di  Egidio  di  Corbeil,  me 
«outemporaneo,  ma  che  scriveva  forse  dal  1480  al  1219.  Ora  tal 
lierL,  oltre  le  opere  citate  da  Haller  ,  e  quella  conservata  ndT  Ar- 
chivio di  Montecussino,  della  quale  io  ho  parlato  (I.  p.  294),  hastriv> 
to  anche  altre  opere,  e  lauto  in  quelle  quanto  in  queste  cita  Egi- 
dio di  Corbeil  Anzi  nella  Summa  Galluri  (3)  che  sembra  essere  li 
stessa  cosa  della  Pratica  Guatterii  Salernitani  dell*  Archivio  Csaiar 
se,  fa  conoscere  avere  scritto  un  comento  sopra  versus  Egidi.  las- 
tre non  solo  cita,  ma  segue  !e  dottrine  di  Egidio  nel  Ma.  lafe'psf* 
suum  setundum  migistrum  G.  Agilun  (4)  e  lo  stesso  fa  nel  Cunpm 
dium  urmarum  seeundum  tnagislrum  Gutderum  Agifum(S).  Ora  MS 
Scrittore  di  cose  mediche  che  citi  Egidio;  e  che  sia  citato  da Kafti 
Ispano,  da  Francesco  da  Piedimonteeda  Arnaldo  da  Villanova,as- 
dici  del  cadere  del  XIII  e  principi!  del  XIV  secolo»  deve  ragioonri- 
roentc  credersi  esser  fiorito  verso  la  metà  del  secolo  XHI,  aps» 
dopo,  e  poter  essere  più  il  Maestro  Gualtieri  che  aveva  beoi  li  Ar- 
no nel  1261 ,  che  un  personaggio  che  occupava  elevati  gradi atffe- 
siastici  nel  1 170,  e  che  portava  un  soprannome  diverso  da 
dei  Gualtieri  medico. 


(1)  BAI.  Imper.  de  Pani,  fondi  de  Sorbonne  II.  999.  —  Foaéf  de  0 
N.  Si5.  —  CeUl.  libr.  MSS.  Angl.  I.  para.  1.  p.  170.  E  LiUréinH».Utlfc.él 
la  Frane  T.  XXI.  p.  4" 

(a;  Ugbelli  It.  S  TU  lo  dice  eletto  nel  1 155.  Ma  ciò  eeeefcn 
che  non  voglia  supponi  owere  »tato  Vescovo  di  n$  ansi)  ed 
no  di  ip  «nini 

(3,  B  b.  Imp.  l'eris.  MSS.  6y5i. 


(4)  Bib.  Imp.  l'erii.  FondsdeSorbon.  N.99L 
(S>  Bibl.  Imp.  de  L'arie.  Foods  de  Ombrai  N.  Si5. 


1 
•  ■ 


NOTIZIA 

W  MANOSCRITTI  ANTICHI  DEL  MEDIOEVO 

COmtYATl  HELLA.  1BALX  MBUOTBCA.  KMtBOHICA,  E  SOFIA  ALGU1* 
OfBftE  APPA1TUI EHTI  A*  MASSTE1  SALEMOTAKI. 

|*tU  all'Aoca<taaia  PobUoum  nella  Spione  M  41  io  Giugo*  i853. 


A  fetido  ottenuto,  per  grazia  speciale  di  S.  M.  l'Augusto  mètro 
Sovrano,  la  benigna  concessione  di  riscontrare  i  Manoscritti  latini 
iti  medio-evo  che  conservatisi  nella  Reale  Biblioteca  Borbooica,  ed 
•  foche  di  ricopiarne  e  di  pubblicarne  alcuni,  io  ho  avuto  occasioot 
di  riconoscere  che  malgrado  le  opere  mediche  costituiscano  la  mi* 
ter  parte  in  quella  ricca  collezione  di  Codici,  pur  se  ne  trovaoo44 
volumi  degli  Scrittori  della  bassa  latinità,  i  quali  offrono  largo  Cam* 
podi  studii  archeologici,  fisiologici  e  storici  E  però  ho  credutoli 
frr  cosa  grata  alla  nostra  Accademia  tenendole  discorso  di  alca* 
oiservaiioni,  che  possono  interessare  i  cultori  degli  studii  damici 
e  delia  patria  letteratura. 

lo  non  parlo  de'  Codici  che  riguardano  Autori  rimici,  fra*  qoall 
distiuguousi  ne*  Greci  alcune  opere  d'Ippocrate,  di  Galeno,  di  Ori- 
basto,  di  A  re  leu,  di  Paolo  Egineta,  di  Abitsiano,  il  trattato  sul  pof» 
so  di  Mercurio  Monaco  ,  la  prima  volta  pubblicato ,  contentato  9  e 
tradotto  dall'operoso  e  dotto  Salvatore  Cirillo,  non  che  la  materia 
medica  di  Dioscoride,  molti  trattati  di  Aristotile,  di  Teofrasto,  di 
Eliano,  ed  i  Tram  menti  di  Pitagora  ,  di  Democrito  e  di  Empeto» 
de,  descritti  tutti  nel  Catalogo  eseguito  dallo  stesso  sig.  Cirflb 
col  titolo:  Codices  Gricci  MSS.  Regine  BtbHo*h**ae  8of  tornirà*  ée* 
$erìpH  et  Mutimi*.  Neopoli  4852;  come  nel  1827  Tu  pubblicato  l'al- 
tro catalogo  de*  MSS.  btiui  dal  noti  meo  dotto  Cataldo  Ja une Ui  eoi 
titolo:  CaUilogus  Biàtioikeeae  iatimte  velerie  et  eia»$ieue,  Tra9  qfcali 
riguardano  la  medicina  l'opera  di  A.  Coro.  Celso  Ai  mediti**;  cfa« 
quo  Codici  bellissimi  della  Storia  naturale  di  Cajo  Hinio  lecaodo» 
«  due  libri  De  Medicina  di  Quinto  Sereno  Santonico. 

De*  MSS  del  medico  evo  poi,  o  di  quelli  che  si  soo  detti  lattaci 
barbari,  vi  é  un  numero  anche  maggiore,  avendone,  come  Imi  dftt^ 
to,  riscontrati  44,  e  molti  di  questi  importatithaimi  per  noi;  per? 
che  contengono  opere  inedite,  o  ancora  opere  pubblicate  ne9  pffcol 
tempi  della  tipografia,  e  le  cui  edizioni  sono  divenute  di  un'estro* 
ma  rarità,  e  mancano  spello  non  sub  Ai  noi,  ma  ancora  Miraste 


*70 
tona.  Ed  io  quanto  ad  una  data  posta  al  In Cadfatm» 

data  questa  non  poter  dar  prova  che  o  aeritta  si  fai 

l'opera,  e  molto  meno  che  io  quella »  ?u qaei  che  vi  «a» 

Domiuati. 

Ma  in  un  lavoretto  del  dot.  iogelluzii  di  Eboli  è  itale  osa  li 
guari  chiamata  in  vita  lopiofooe  dà  Marini  fi)  /poggiandovi  » 
pra  due  altri  argomenti,  cioè  la  testimonianza  del  Marini  stane, 
ed  alcuni  verso  di  Egidio  di  Corbeil,  i  quali  mostrano  cfccgjlifcri- 
veva  l'opera  nel!'  anno  1 193  od  in  quel  torno  ,  cioè  JS 
la  morte  di  Romualdo  Guarna-  Ma  in  quanto  alta 
del  Marini  essa  non  ha  il  minimo,  valore,  perchè  il  Marini  ha  Ini? 
to  il  suo  argomento  da'  versi  di  Egidio,  né  ti  eggingiiu  alfrtlM 
prova;  e  però  tutto  sta  nel  vedere  quale  ioterpelruioao  i  versili 
Titano,  e  se  chiara  risulta  quella  che  loro  ha  data  il  Marini.  Gns 
gli  altri  versi  di  Egidio  poi  questi  sema  dubbio  stanno ,  ad  hi 
primo  vi  ho  richiamata  latteuxiooe  e  gli  ho  citali  don  valle (1) • 
e  mi  son  servito  di  quev  versi  per  dimostrare  che  I*  arridiseli 
sacco  di  Salerno,  iuumano  atto  dell'armata  di  Errico  ¥1  ndlltli 
tace  disperderei. Codici  scientifici,  i  quali  penarono,  per  epica  ài 
Capitani  tedeschi,  tutti  in  Germania.  I  versi  di  Egidio  prema*  dÉb 
ramente  ch'egli  intendeva  parlare  di  Errico  VI  t  o  che  par  tri  Hi 
giooe  non  li  poteva  scrivere  prima  del  1 1 A3  (3): 

0  si  tantum  armis9  quantum  virtnto,  tiferai. 
Bella ndi  quantum  medicandi  proeminet  erto; 
Non  ea  Teutonici  posset  trepidare  furorh 
Barba riem:  non  haec  gladios  nec  bella  linoni. 

• 
Ma  se  ciò  è,  rome  par  chiaro  ,  perchè  io  ho  creduto  che  i  ■*■ 
mualdo citato  da  Egidio  Tosse  Romualdo  Guarna  morto  gHiifA 
anni  prima?  Perchè  non  ho  adottato  la  opinione  dal  MariuipdÉ^ 
cala  fio  da  70  anni  fa?  „ 

Per  la  ragione  che  Egidio  parla  non  solo  da'  viventi  maep^l 
de*  morti;  e  perchè  ho  creduto  che  il  primo  Libro  del  traitele  ft 
corrpos.  medicavi,  sia  stato  scritto  molto  tempo  prima  del  tjpqp 
Libro;  e  perchè  mi  pareva  che  i  versi  di  Egidio  interpetrar  sijfr 
vesserò  diversamente  da  quel  che  gli  ha  interpetrali  il  Maria! ?& 
mostrare  ciò  supporrò  prima  che  il  I  Libro  di  quell'opera  di  EgVp 
sia  stato  scritto  contemporaneamente  al  111  Libro  ;  od  indi  pjMÉ 
alia  seconda  supposizione.  i/lA 

Che  Egidio  parli  ancora  de' suoi  maestri  gii  morti»  basti  dMp 
i  versi  da  lui  diretti  a  Plateario  Matteo,  ed  a  Musandino,  pdf* 
mo  da'  quali  dice:  (4) 

(i)  Inter,  ad  alean  Mass,  dalla  Senal.  Salarmi,  dal  ZÌI  e  UB  ISS  fJH 
io  Ma*,  a»!  i855  (  eoo  U  data  del  |85S  )  pag.  i«A 
(a)  Con.  Salerò  l.  p.  ia6v  e  a8t. 

(3)  De  Coup,  med  Lib  III.  v.  5o8-5it. 

(4)  Op.  ciL  Lib  I.  Ttrt.  110*11 1. 


471 

*  Veliera  quod  medicee  doctor  Pbteerior  artii 

*  Muoere  divino  vitalee  carperei  auras, 

m 

•  par  l'altro:  (I) 

Il        O  otioam  Musaodinua  none  viv ere!  Aoctor! 
li 

*  11  maestro  Salerno  (stesso  non  più  tiferà,  poiché  condannato  par 
.1  m  delitto  infamante  prima  del  1 1 6?  aveva  forse  perduta  la  vita 

A  pai  carcere  (2) . 

il  Ma  te  Egidio  parla  de* morti,  egli  si  occupa  ancora  de9  vivi  •  e 
pp  però  il  Romualdo  poteva  non  essere  estioto9  anzi  noi  doveva  essera 
■i  parche  Egidio  lo  dice  vivente.  Vediamolo:  (3) 

■I 

i*  Hoc  Pbysicae  Antistes,  quos  Aegidiana  libello! 

&         Sapctio  produiit,  digno  Bomoaldus  bonore 
01         Consecret  et  celebre t,  qui  ne  penetrabilis  auree 
,11         Solvatur  radiis  populo  mirante  per  aestum 
0         Obnubit  caput,  et  triplici  domat  astra  galero: 
1^  |n  Phjsica  celebrem,  quem  Justiniana  favore 

^  Pivitps  eloquij  prudentia  tèmpore  fango 

Detinuit;  sed  eum  Bomanae  Curia  Sedia 
Ifonc  colit  aotorem  pbysicae.  vitaeque  patronato, 
gì  Ipse  novo  fa veat  operi,  pec  Parisfanas 

iestimet  jpdigpom  pbysicam  resooara  Camaeoaa. 

^      Da  questi  versi  il  Marini  copri  I .°  i  ri 

mi  1 198  sulla  fede  dell'addinone        i         <      ;         i 
^  >.°  cb  egli  era  oo  ipocondriaco*  o  coi  ;i  * 

^  la,  perchè  passeggiava  eoo  tre  capi    n  S  a."        e 

Il  chiatro  Pontificio.  J|  dot.  Augelli   si  >  * 

fosse  stato  uo  Archiatra  Pontifli    ,  i     i     u  i 

^  fini  ,  e  vi  sggiugnefJa  citazione  turo  <  i      i        • 

^  facendo  sua  la  mia  opinione  che  in  quelli  si  oi  ferrico  vi« 

.  par  copchiudere  che  Egidio  scris    dopo  il  1 1     ,  e        ili    a 
u  fava  vivere  Romualdo,  perchè  il        i  si       e        iwet     o 
j  a  però  esser  diverso  da  Bomuelck  Arci*        ro  cp  era 
,  d  apni  prima. 

J      l'argomento  è  cosi  chiaro  che  parrebbe  doversi  ammettere  m* 

aolutamente  un  altro  Romualdo  medico  Salernitano  da  non  conte- 

j  darsi  con  Quarpa,  e  più  giovine  di  questi.  Ami  il  dot  Augelleui 

J^  tròta  anche  quest'  altro  Romualdo  citato  da  Pietro  da  Eboli  (4>e 

Ai  upo  degli  sUticbi  Salerpitaoi  ipnanxi  ad  Errico  VI.  Rè  io  certo 


Ìi)  Op*  eit.  Lib.  1.  vart.  ioo. 
ij  Ug.  Falcano1.  Op.  cit.  pag.  56i,  a  P,  Meo  AaaaL  Tarn.  X.  pef  .f  n# 
(I)  Op;  eit.  Ub.  I .  ▼•«.  i  Si  a  li  t. 

(t)  Dt  m*  Sia  pag.  4<4* 


avrei  ripugnante  ad  ammetterlo ,  imi  »  grato  al  Maria! 

di  aver  htto  conoscere  un  altro  Medico  no  ,  le  eoa  #m 

gravi  difficoltà  a  contentarmi  delle  sue         i      . 

E  per  vero  a  me  pareva  che  quell'imbacuccare  il  capo  iactti, 
e  quel  preservarli  dall'adone  dejjjli  astri  con  triplice  eappeflo, fe- 
to tal»  materialità  e  derisione  da  non  trovarti  conveniente  aria. 
bocca  di  un  discepolo  che  chiede  il  lavoro  del  tuo  maestre ,  «  al 
dimanda  che  consacri  le  sue  opere  e  le  renda  oelebrì.  lo  travM 
ne'versi  una  di  quelle  ardite  metafore  proprie  della  poesia,  tjft. 
comuni  ne'tempi  licenziosi  del  medio-evo,  e  mi  p«reva  caeEfìae 
alludesse  al  triplice  carattere  di  Romualdo  ,  cioè)  di  Aravate», 
di  Giureconsulto  e  di  Medico  |l).  Laonde  fui  di  parere  cattai^ 
gidio  ricorresse  a  paragoni  materiali,  il  tacesse  perchè aUon  (par 
ti  non  andavano  tanto  pel  sottile  ,  ne  son  rari  gli  esempli  Al  afa- 
afoni  di  sirail  fatta  in  Egidio  ;  il  quale  per  altro  in  ciò  iouìml 
grandi  poeti  del  secolo  dell'  oro ,  che  il  servono  delle  voci  ftrvt, 
domar*  a*tra,  attiura.  Mira,  In  senso  nobile  a  dì  onora.  Cosi  0* 
mio  (Ode  I) 

Sublimi  feriam  tidera  vertice. 

Né  dirò  che  anche  il  Phyiieae  Attutii  può  essere  poetimene» 
interpetrato  per  tutt'  altro  che  un  primo  Mediceo  Archiatra,1*" 
tendo  anche  indicare  il  Preside  della  Scuola  saedjca  di  Salerà»; si 
ami  essendovi  fra  le  possibili  interpetraaioni  anche  quella  dir*»- 
lo  indicalo  per  Areioeteovo  di  Salerno  ,  lignificando  Antitktudt 
un  Prelato,  e  ne'  mesti  tempi  Salerno  era  chiamato  ancor*  s*tf>- 
ea  isttut,  e  cosi  la  nomina  anche  Pietro  da  Eboli; 

Subjacet  imperio  phyaica  terra  tuo  (I). 

E  neppure  il  Rune  mi  pareva  di  grande  valore,  perche  qoeffi*- 
verbio  è  adoperato  in  opposizione  del  modo  avverbiale  ta»p&*  ' 
ga,  e  vi  è  un  senso  conveniente  anche  ad  uno  che  sia  morta, 
dio  dice:  quim  Juitmiana  prudentia  detituit  tomge  temperi,  an 
ria  Fo<«ai"«  S*iih  colti  eum  aatortm  phyiictie.  il  che, 
nendo  mente  al  culU,  potrebbe  spiegarsi  nel  senso  ch'era 
tempo  Giureperlto  :  ma  ora  è  rispettalo  come  Medico,  ed 
fai  pud  aversi  pe'  viventi  come  po' morti.  Noi,  per 
ino  avuto  un  dottissimo  Socio  ,  pria.  Medico  iòdi  Gioì 
molta  fama,  né  certo  si  potrebbe  trovare  tirano  se  io 
Puiy*ale  Borre Ui  un  tempo  fu  Medico,  ma  ora  la  Giuritprì 
onora  di  tentarla  fra  la  tue  glorie.  Ognun  veda  che  queir  ot* 
benissimo  adoperarsi  per  un  uomo  morto  da  tette  anni.  E  per1 
ro  quel  eoaweref  et  ceUbrtt,  quel  mute  «otti,  quel  (aveat  aatp4|P 

(r)  ChotiUnt  ««dico  Etologo  di  primo  ordÌMSMa  ft 
{*,  Op.  cìl.  Gran,  a  Scrìi.  iì arreni  Nap.  p.  Ava>    - 


ì. 


i  S7S 

^  kraoo  più  convenienti  ad  un'Ecclesiastica  dignità,  die  abbia  tasch» 

I  *>  morendo  grande  fama  di  santità  e  di  dottrina»  die  ad  uno  stri- 
^  tagaote  vivente,  sebbene  fosse  Archiatro  di  no  Papa. 

II  Ma  questo  Romualdo,  qualunque  esso  sia,  fu  veramente  Arcbif  <• 
•J  tro  Pontifìcio?  Marini  dice  di  sì,  ed  ilsig.  Augclluzti  non  mette 
I    hi  dubbio  l'autorità  del  Marini.  Ma  mi  sembra  che  la  cosa  sia  ty(- 

»  l'altro  che  chiarii  e  provata:  imperocché  la  mia  Bacca  intelligenia 
..  #00  sa  trovare  il  Medico  del  Papa  nella  parola  Curia  Romonae  Sa- 
.  èb  mune  colti  enm  autore*»  phyticae  ,  vi/aegue  patronum.  Prima  di 
J|  tettola  voce  Curia  non  si  riferisce  alla  persona  del  Papa,  ma  rap- 
.  !presentR  la  Corte  Papale,  come  direttrice  e  centro  della  Gerarchia 
JJJ  Ecclesiastica,  la  quale  poteva  benissimo  ritener  come  onore  un  Ar« 
Jj  dvescovo  già  morto  celebre  per  la  sua  medica  dottrina,  e  riguar- 
r  darlo  come  protettore  della  sanità.  Né  certamente  vi  è  la  minima 
•* "allusione  che  Romualdo  fosse  il  vivente  custodi  detta  vita  particola* 

!!■  w  ^e'  P°nlefice»  e  non  8'*  'I  P'°  Medico  ed  Arcivescovo  protetto- 
•  ra  della  sanità  innanzi  a  Dio.  Anzi  mi  sembra  così  avventala  la  le* 
itone  che  Romualdo  fosse  Archiatro  ,  che  ancorché  in  altro  modo 
ai  riconoscesse  che  Egidio  parlasse  di  un  altro  Romualdo  vivente  nel 
'  1 193,  pure  que'  versi  me  lo  farebbero  ritenere  più  per  una  Digni- 
tà Ecclesiastica  venerala  dalla  Curia  dalla  quale  d  pende  ,  e  dalla 
0  quale  quasi  forma  parte,  anzicchè  pel  Medico  del  Papa 
0      Ma  finora  io  ho  ragionato  nella  supposizione  che  Egidio  abbia 
V  scritto  il  i  Libro  di  quel  poema  nel  1 193,  quando  Romualdo  Ard» 
àf  -Ytscovo  era  già  morto  da  dodiei  anni.  Ora  dirò  che  questa  suppo* 
0  aiiione  è  la  meno  probabile,  a  che  i  quattro  versi  testé  citati,  ella 

0  accennano  alla  distruzione  di  Salerno  fatta  nel  1 193  ,  non  provano 
;    assolutamente  che  Fgidio  non  abbia  potuto  scrivere  il  I  Libro  dd 

poema  molto  innanzi  di  quel  tempo,  e  senza  distruggere  la  crono* 
logia  avere  avuto  in  mira  il  Romualdo  Arcivescovo  vivente.  Quel 
Biedico  poeta  di  un  estro  fecondo  scrisse  non  solo  questo  poema  , 
f  né  i  soli  tre  pubblicati  da  Choulant,  e  generalmente  conosciuti,  ma 
é  belisi  ne  scrisse  cinque,  per  quanti  finora  se  ne  conoscono  ,  e  tutti 
$  successi vamente  ,  e  secondo  tutte  le  probabilità  almeno  rei  corso 
ai  di  40  anni  Di  questi  poemi,  i  primi  quattro  connessi  fra  loro  fot- 
ti nano  un  sistema  compiuto  di  medicina,  secondo  il  costume  di  quei 
gì  tempi  II  primo,  De  Vr'mi%%  di  552  versi,  fu  il  più  giovanile,  quel 
gì  •  la  di  cui  mostra  vasi  scontento  lo  stesso  Autore,  e  pure  ebbe  la  for- 
gi luna  di  essere  più  conosciuto  ,  e  di  meritare  varii  coment! ,  fra  i 
4  faali  distinguesi  quello  di  Gentile  da  Fuligno  («)  Il  secoodo  fu 
i  'quello  DepuUibus  successo  al  primo,  ed  anche  in  molto  favore  fra 

»       (i)  Choul  Op.  eit.  p.  XXJFI.  Li  prima  edizione  ba  la  dai*  Padm*  liH  s 

1  ftjra  AvnatUii  Camerini. Seguirono  te  edii,  Vtuetii*  149Ì  tu  4  —  Lm$dmd 
i    i5o5  i»».— i5ili  in  8.— i5ad*4  8.— Basiteti*  $btù  in  S.(lq ^  pftsef go o aeiU 

di  Venezia  del  1 49 l  p*r  Grorgium  Jrrivabrnunw  Quelle  %mi  edizioni  attere 
eoebo  unite  il  poema  0$  putnòm  ,  *  lotte  pr<  cedatiero  quella  di  Lejser  Bi* 
1    Mtm  poti.  0  poam.  m*4t  §—i  Baia*  Jiajfr àurei*  *  1 7  «  1  «a  8.  mHo  foaie 
è  caoipreto  por  la  prima  volta  il  po?eM  D*  l*ud  at  viri   camp.  mtd. 


n  I       «fiifÉbM» 

er  '  -cfc'qp 

fi       re  auro  che  una  i         o  i  eOtanl 

io  suil' Aotidotario.  t  ito  poema  è  il  p*  loags  di  HM 
dio  io  quattro  libri ,  e  tiene  4663  veni  ;  ed  è  Mairi 
e  uto,  essendo  alato  la  prima  tolta  pubblicato  dal  Ujnral 
Int.  De  Hurr  in  un  Gior  3  tedesco  (!)  lasciò  scritta  ad  UH 
av er  egli  osservato  nella  Bìdih  teca  di  Thomasio  un 
col  titolo  Traclatus  de  tigni*  «  symptomaUbmi 
mente  in  veni  e  distinto  in  78  capitoli.  Questi 
Dtinziata  dallo  stesso  Egidio  (Da  tomp.  med.  L.  1. e.  MIJIQ^B 
disse  che  nou  ancora  l'aveva  •  «pesta,  bensì  ave?a  fatta  I 
Dimento  di  scriverla,  ed  aspetiare  la  maturiti  dd  tempo,  ai 
mea  menu  i*  herba  est  Di  qu  st*opera,  che  ai  credeva 
mio  dotto  Amico  dot.  Daremberg,  ha  trovato  uo  lunga 
in  Inghilterra  nella  Biblioteca  Bodleiana  di  Oxford,  e  Ima 
ne  gli  ultimi  capitoli  dell'Opera,  i  quali  al  nomerò  dilli 
sulle  febbri  in  448  versi  col  titolo:  Egidtum  sigma  a/  iaa«ftéiinfl 
Questi  sono  slati  solo  da  due  anni  pubblicati ,  •  cronologtaMft 
riguardati  ,  furono  scritti  dopo  il  trattato  De  camp,  aùifc-ejl 
l'Autore  dà  al  suo  stile  il  titolo  di  emeritos 

Emeriti  iam,  musa,  stili  sospeode  laborem. 

Seguita  a  questi  un  quinto  poema  acremente  tallito, 

{>rimi  anni  del  secolo  XIII  col  titolo  Jempigru  adpmr§emi 
nteramente  obbliato  ,  ma  fu  trovato  fra0  maooacrHti  di  ì*  kfL 
laDuchcssa  di  Berry  venduti  nel  1837,  ed  appartenuti  an  km 


a  Pietro  Pilhou.  Di  questo  curioso  poema  ha  dato 
aia  il  dotto  Victor  Le  Clerc  (3). 

Ecco  cinque  poemi  scritti  successivamente  fono  in  oltre  •«■ 
ni  da  Egidio.  Distribuiti  cosi  cronologicamente,  e  riponendslfcfr 
io  Libro  del  poema  De  camp,  medie,  airaono  I I9J,  prima  di  Jp 
alo  tempo  aveva  scritto  due  poemetti  e  due  libri  di  quasi 
maggiore,  e  dopo  il  1 1 93  ne  crisse  gli  altri  due  libri,  a* 


ce  seguire  due  altri  poemi.  CU  posto  il  111  Libro  del  poema  *«g 
medie,  viene  a  porsi  precisamente  in  meno  alla  filo  poetica  tt|r 
dio,  e  se  posteriormente  poetò  per  altri  venti  anni  o  pih,  anafam- 
tore  che  si  chiama  emerito  poteva  beoissimo  aver  cominciate  a  tft 
▼ere  venti  anni  prima,  ed  aver  composto  già  da  dodid  anali fd* 
mo  Libro,  innanzi  del  1 181  ,  e  vivente  Romualdo.  E  par  votH 
citatione  di  questo  Phytieae  A*Hste$  si  trova  nel  vecee  IJldd  Hi- 


fi)  Joora.  sar  ftautgeasUdria ,  Nataberg 
XXXVL  —Daih»bb4.  Natio,  al  kitraiti  dea  MB,  tea  asina,  wmmmem 
fap.  Pan  1.  Ape.  L  f  ■!*.  *«is  i85*>  —  Bktair li*.  dataltaus.T.lBi 

p.  84o.  Pani  iSSt 


(a>  Dawissm.  Op.  al  lee.  eift.  —Bai.  IH*  da  la  Wr.  Las.  ofc.         ^ 
(B)»aiairlUttèr.  dalalmaaab  Ttaa.  XXL  p*fr  IM  e  M*  JMb#* 


57« 

t   èro.  mentre  le  ne  ad  Errico  TI  li  tròta  oe'  reni  508  a  SI  t 

I  dei  teno  Libre» ,  vj  i  dire  2167  versi  dopo  dell'altra  citatone  » 
I  ad  era  quasi  im  Dile  che  tanti  versi  arenerò  potuto  essere  scritti 
I    contemporaneamente. 

| .  ■  Dal  che  deduciamo  che  i  reni  508  a  51  f  del  IH  Libro  non  pro- 
frano  minimamente  che  i  versi  31  f  a  325  del  I  Libro  fossero  stati 
scritti  nel  l 193,  e  però  non  ci  autorirzano  ad  ammettere  un  altro 
personaggio  distinto  di  Salerno  ,  nominato  Romualdo*  diverso  da 
Cearna  e  di  costui  contemporaneo  più  giovine.  Finché  non  si  tro- 
e/ioo  documenti  diretti  che  provino  l'esistenza  di  questo  nuovo  Ho» 
SMaldo.  noi  non  poliamo  accettarlo,  come  non  lo  accettammo  dal 
Marini  che  fu  il  primo  a  supporlo. 

♦  Che  cosa  diremo  poi  di  chi  creda  che  l'Archiatro  Romualdo  del 
Marini  possa  essere  quello  di  cui  parla  Pietro  da  Eboli,  che  andò 
statico  ed  Errico  VI  innanzi  a  Napoli  ?  L'omonimo  in  qnesto  caso 
«olla  prova  ,  molto  più  che  Errico  non  avrebbe  poste  le  mani  sul 
custode  della  vita  del  Pontefice,  e  d'altronde  l'Archiatro  nel  1 191 
-Sion  poteva  stare  contemporaneamente  in  Roma  ed  in  Salerno ,  o 
stolto  meno  essere  mandato  a  languire  nelle  carceri  in  Germania 9 
come  dice  Mosca  (I).  Il  Romualdo,  di  cui  parla  probabilmente  Pie* 
fio  da  Eboli,  e  che  forse  ha  dato  luogo  a  tutti  gii  equivoci ,  l'ho 
trovato  io  nell'Archivio  della  Cava,  in  un  documento  che  riguarda 
il  medico  Petrone,da  me  pubblicato  fin  da  ottobre  1853  (2).  Quo* 
ato  Romnaldo  era  della  stessa  famiglia  de'Guarna,  forse  nipote  del- 
l'Arcivescovo  di  cui  portava  il  nome,  e  viveva  in  Salerno  fino  nel 
1210  ;  e  questi  poteva  benissimo  essere  lo  statico  di  Errico  VI , 
perchè  viveva  dopo  il  1 191,  e  perchè  apparteneva  all'alta  nobiltà 
Salernitana  ,  e  ad  una  famiglia  ricca  ed  influente  ,  dalle  quali  si 
prendono  gli  statichi.  E  questo  Romualdo  Guarna  juniore,  come  fio 
detto,  ha  potuto  dar  luogo  a  molti  equivoci.  Difatti  io  ho  trovato 
nella  Biblioteca  Rrancacciana  un  Manoscritto  sulla  famiglia  Guar- 
na conservato  nella  Scansia  II.  Let  D.  N.  46,  nel  quale  si  trascri- 
vono molti  documenti,  ed  istrumenti  pubblici  ne' quali  interviene 
Romualdo  Guarna ,  che  si  dice  essere  l'Arcivescovo  «  il  quale  si  Ci 
vivere  fino  al  1 197.  Mosca  stesso  fa  morire  Romualdo  Arcivesco- 
vo prigioniero  di  Errico  VI  in  Germania  !  E  tutti  questi  equivo- 
ci, derivati  da  uu  omonimo  ,  pur  partono  da  documenti  e  da  di* 
plomi:  il  che  fa  conoscere  come  devesi  andar  cauto  nella  cronolo- 
gia per  le  carte  del  medio-evo.  Da  ultimo  si  aggiunga  a  qoestocbe 
il  Romualdo  Guarna  juniore  non  è  citato  mai,  oeppur  per  sospet- 
'  to,  di  essere  stato  un  medico. 

Ma  io  ho  trovato  inoltre  un  altro  Romualdo  Salernitano  e  me- 
dico. Ed  anche  questi  non  può  essere  il  Romualdo  del  Marini,  per- 
chè morto  forse  40  anni  prima  del  tempo  in  cui  avrebbe  potato 
fiorire  il  preteso  Arrliialro.  Quest'altro  Romualdo  medico  Salar* 
niUoo  faceva  il  suo  testamento  oel  1 154 ,  né  poteva  trovarli  ta 

(t)  Gessar  Mosca.  CaUfeg-  deSaknit.  Eeel.  Bpiie.  et  Arefcfaffee. 


òli 

Booia  nel  1 103.  La  prima  ootliia      e 
temporanea  alla  precedente  nel  i  i     i3  Mi*  Afdfib 

Cavense,  e  pubblicata  nell'  ottobre  Hai» ,  41 

ancora  nel  III  Voi.  della  Cotf.Salern.  (pag.  azv;. 

Che  se  devesi  andar  cauto  oe  i  cronologia  del  medio  «ni  « 
die  per  i  documenti  ed  i  diplomi  9  molto  più  cauto  deve 
nel  giudicare  de'HSS.  scientifici:  imperocché  allora  che 
ai  aveva  l' agio  di  pubblicarli  per  la  stampa  vi  si  aggii 
continuo  al  margine  nuove  cose  ,  le  quali  da'eopisti  posterisri  * 
nivano  comprese  nel  testo.  Oltre  a  ciò  all'Autore  atesao 
sempre  la  facoltà  d  introdurvi  altri  pensieri  ed  altri  versi, 
me  quando  si  trattasse  di  avvenimenti  storici  ,  che 
sotto  gli  occhi  propri i,  e  che  oe  commovevaoo  le  passioni  e^ls* 
teressi. 

Da  ultimo  se  il  Romualdo  citato  da  Egidio  non  fosse  X  Aitnt» 
scovo  non  si  saprebbe  render  ragione  perchè  il  Poeta  francete  dn 
cita  i  Medici  di  Salerno  a*  tempi  suoi  f-  non  farebbe  parola  del  fi 
eminente  Medico  e  Prelato.  Il  dot.  Augelluui  crede  chelseaav 
sione  si  possa  spiegare  col  supporre  che  il  poeta  non  parli  dal*  t 
.dici  suoi  coetanei  o  di  lui  più  giovani ,  fra*  quali  forse  HomsVp»  * 
Ma  se  questo  può  dirsi  per  Pietro  da  Eboli  e  per  Girante  chat* 
tevano  avere  studiato  medicina  dopo  la  dimora  di  Egidio  iali> 
lerno,  e  però  essergli  sconosciuti,  non  può  affermarti  lo  a( 
Romualdo  che  doveva  essere  molto  più  vecchio  di  Egidio^ 
morto  circa  40  anni  prima  del  Medico  francese.  E  d*  aftnaia* 
vendo  per  27  anni  governata  quella  nobilissima  cattedra  Aitile- 
scovile,  alla  quale  non  si  arrivava  nella  tenera  età,  supposta aadha 
che  che  Egidio  Tosse  andato  in  Salerno  di  venti  anni,  e  fosse  swrt" 
alla  grave  età  di  ottanta  anni ,  aveva  dovuto  necessariameits  Ut* 
versi  in  quella  Scuola  dopo  il  1 160  «  quando  Romualdo  era  Airi- 
vescovo  (2),  e  per  autorità  per  dottrina  per  carichi  civili  crassa 
de'ptù  cospicui  personaggi  di  Salerno  in  quel  tempo. 

Discorse  queste  cose  forse  un  po'  troppo  largamente  per  la  im- 
portanza del  soggetto  al  quale  si  riferiscono ,  sarò  brevissimo  ad 
parlare  di  due  altri  Maestri  Salernitani,  M.  Gerardo  e  ■•  tf1 
tieri.  Ho  detto  del  primo  abbastanza  nella  Coli.  Salem,  (f.  19* 
11.  770  ),  e  con  piacere  ho  veduto  che  oltre  la  parte 
storica  del  nostro  Gerardo,  ch'era  tutta  di  conto  nostro. 


torno  alle  citazioni  delle  opere  scientifiche  di  Gerardo  he  pst*# 
trattarne  più  ampiamente  del  dotto  Littrè  ,  il  qualo  in  un  Hfr 
colo  che  testé  oe  ha  scritto  nell*  UitL  liUéraire  d*  U  Fi 


patata  ataKsfsisn 
L'età  sotto  gisvarif 


a  porche  Egidio  ti  eroJeva  esser  morto  poco  dopo  il  .-ww.  ...  .««.«.—. — 
il  poema  de  Jerapiara ,  nel  osale  parla  di  personaggi  tivsatl  asl  iaif  f  ■ 

svoooloa^d»  me  sdraiaste  «lk  stonami ■**■ 

'I  a  oo  tasi 


«77 
fu  posto  mente  né  alle  citazioni  di  Pier  de  Crescenzi,  né  a  quelle 
di  Pietro  Ispano  da  me  trovate  ;  né  ha  fatto  attenzione  che  un  M. 
Gerardo  aveva  scritto  non  solo  il  Commentario  sul  Piaiico  di  Co- 
stantino, e  la  stimma  medendi,  ma  anche  i  Commentarti  sopra  ifacro, 
gli  altri  wpra  i  Dinntridii,  ed  un  trattato  sul  modo  di  medicare  (che 
potrebbe  essere  anche  la  Summa  medendi)  ,citati  i  due  primi  da  Pietro 
Ispano,  e  l'ultimo  da  Pier  di  Crescenzo,  lo  aveva  soltanto  sospet- 
tato che  le  Glosse  al  Viatico  di  Costantino  fossero  state  scritte  an- 
che dal  nostro  Gerardo:  ma  ora  ,  per  tenta,  sono  meno  assoluto  , 
conoscendo  essersi   trovato   orila   Biblioteca  Mazariua  di   Parigi 
l  Fonti*  S.  Vietor  N   703  )  un  MS.  delle  Glosse  ,  nel  quale  l'Autore 
si  chiama  egli  stesso  MagUter  Gera/Uust  Biluricensis provincie,  pky- 

Tutte  le  mie  opinioni  e  le  mie  ricerche  sono  stale  adottate  dal 
sig.  Augelluzzi,  niuna  eccettuata;  ma  vi  aggiugne  un'osservazione, 
alla  quale  si  oppone  un  fatto  che  non  era  a  conoscenza  sua.  Egli  so- 
spetta che  il  (rfrn/duf  de  Sofo  potesse  essere  il  Girardo  Salernita- 
no, e  che  un  copista  abbia  trascritto  de  Solo,  quel  che  in  cifra  di- 
ceva de  Salerno.  Ma  il  Gerardo  de  Solo,  che  scrisse  un  Commenta- 
rio sul  IX  Libro  di  Almansor  (2)  cita  più  volte  Bernardo  de  Gordon 
che  pubblicò  la  sua  opera  nel  1 305,  e  cita  inoltre  Lanfranco  ed  Ar- 
oaldoda  Villanova  entrambi  contemporanei  a  Bernardo.  Supposto 
ancora  che  quel  Gerardo  sia  di  poco  tempo  posteriore  a  Bernardo, 
sempre  sarebbe  vissuto  almeno  120  anni  dopo  il  Salernitano.  D'al- 
tra parte  de  Gordon  nel  suo  LUium  medieinne  cita  le  Glosse  di  Ge- 
rardo sul  Viatico  ,  il  che  dimostra  che  .  oltre  del  Salernitano  e  del 
Cremonese,  vi  sono  stati  due  altri  Gerardi  medici  autori  ,  vissuti 
l'uno  prima  l'altro  dopo  Bernardo  de  Gordon.    Le  quali  cose  pro- 
vano chiaro  che  chiunque  esso  sia  il  Gerardo  de  Solo,  non  dorreb- 
be mai  confondersi  col  Salernitano  che  viveva  a' tempi  di  Errico  V|. 
Intorno  al  Maestro  Gualtieri  poi  sarò  ancor  più  breve  lo  ho  cre- 
duto {Coli.  Safern.  I.  p.  Ì9\  ili-  p.  333)  che  dovesse  fiorire  nella 
seconda  metà  del  XIII  secolo  ,  e  perchè  son  di  parere  che  gli  omo- 
nimi sono  le  maggiori  sorgenti  di  errori  nella  storia  ,  diedi  poca 
importanza  alla  mia  conghietlura  che  questo  Medico  potesse  esse- 
re il  Gualtieri  Pinto  citato  in  un  Diploma  dell'  Arcivescovo  di  Sa- 
lerno nel  1272  (|.  291),  e  più  mi  fissai  sul  Gualtieri  che  possede- 
va beni  in  Safno  nel  1261  (III.  333),  perchè  aveva  il  titolo  di  Mae- 
stro. Ora  leggo  nel  precitato  scritto  del  dot.   Augelluzzi  un*  altri 
sua  conghietlura,  ed  è  che  potesse  essere  stato  medico,  e  quel  me- 
dico appunto  conosciuto  per  Gualtieri  Salernitano  ,  il  Gualtieri  da 
Palearia  Salernitano,  pria  Vescovo  di  Troja,  poi  Grande  Ammira- 
glio nel  I I7S,  indi  Gran  Cancelliere  di  Sicilia  a' tempi  di  Costanti 
e  di  Federigo,  e  da  ultimo  Vescovo  di  Catania  e  morto  nel  1224. 

(i)Op.cit  Littréetc. 

(t)  B.bl.oth   MéiMr   MSS.  N.  6071. 

Voi.  IV.  3S 


578 
Easciando  stare  da  parte  ogni  altra  osservaiione,  dirò  aolo  ette  Ga* 
tieri  Medico  è  citato  ne'MSS.  col  cognome  Agtivn.  Agil*%,  Api% 
de  Afgvitfo,  de  Agni*  (I)  che  lo  han  fatto  credere  francese  (bria- 
ci!, e  che  se  non  ho  niente  di  comune  col  Pìctus,  molto  mas  labi 
•col  de  Paleo  ria.  Inoltre  se  il  Gualtieri  Vescovo  avesse  potuto  ma 
medico  e  scrivere  di  medicina  avrebbe  dovuto  ciò  essere  priaiM 
1 170  (2)  in  cui  era  già  Vescovo  di  Troia,  essendo  stato  dipoi 
pre  occupato  ut*' più  gravi  carichi  politici  ed  ecclesiastici.  Le 
re  sue  do\evuoo  essere  anteriori  a  quelle  di  Egidio  di  Corbril,  M 
-contemporaneo,  ma  che  scriveva  Torse  dal  14 80 al  I2f9.  Orefiri" 
lierl,  oltre  lo  opere  citate  da  Haller  ,  e  quella  conservata  odf  Ar- 
chivio di  Muntecussino,  della  quale  io  ho  parlato  (I.  p.  294),  ha  scrìt- 
to anche  altre  opere,  e  tauto  in  quelle  quanto  in  queste  cita  Egi- 
dio di  Corbeil  Anzi  nella  Summa  Gulieri  (3)  che  sembra  essenti 
stessa  rosa  della  Pialica  Gualterii  Saferntiani  dell' Archivio  Cassar 
se,  fa  conoscere  avere  scritto  un  comento  sopra  versus  Bgidii.  M- 
tre  non  solo  cita,  ma  segue  le  dottrine  di  Egidio  nel  MS.  I&erfir 
suuw  secundum  migitlrum  G.  AgUon  (4)  e  lo  stesso  fa  nel 
flium  urinar um  secundum  tnugìstrum  Guiderai*  Agi/mm  (5).  Ora 
Scrittore  di  cose  mediche  che  citi  Egidio;  e  che  sia  citato  da  Pietra 
Ispano,  da  Francesco  da  Piedi  monte  e  da  Arnaldo  da  Vilbnova»  Me- 
dici del  cadere  del  XIII  e  principi!  del  XIV  secolo,  deve  ragieasvaf- 
niente  credersi  esser  fiorito  \erso  la  metà  del  secolo  XIII,  api» 
dopo,  e  poter  essere  più  il  Maestro  Gualtieri  che  aveva  beai  bSbT- 
no  nel  1261 ,  che  un  personaggio  che  occupava  elevati  graditoli** 
siastici  nel  1 170,  e  che  portava  un  soprannome  diverso  da 
del  Gualtieri  medico. 


fi)  Bibl.  Imper.  de  Paris,  fondi  de  Sorbonne  N.  991.  —  Feedifr  CmW 
N.  Si5.—  Catal.  libr.  MSS.  Angl.  I.  pan.  1.  p.  170.  E  LittréinHii.  lillfc-* 

la  Frane  T.  XXL  p.  411. 

(tjUghelli  II.  S.  T-Llo  dice  eletto  noli  i55.  Ito  ciò  sewta  Uviferi* 
clié  non  voglia  supponi  o^ere  >tato  Vescovo  di  n$  aaai)  ed 
so  di  y"»  anni! 

(3,  B  b.  Imp.  Paris  MSS.  695i. 

(4)  Bib.  Imp.  l'arii.  Fond*deSorbon.  N*99«. 

(5;  Bibl.  Imp.  de  Paris.  Foods  do  CambrailH.  Sii. 


NOTIZIA 

DE'MANOSCBITTI  ANTICHI  DEL  MEDIO-EVO 

COKSERVATt  II  ELLA  REALE  BIBLIOTECA  BORBONICA,  E  SOPRA  ALCOVE 
OPERE  APPARTENENTI  AMMAESTRI  SALERNITANI. 

Mita  all'Accademia  PonUniaoa  nella  SeMÌuue  del  di  io  Giugno  i853* 


Avendo  ottenuto,  por  grazia  speciale  di  S.  M.  l'Augusto  nostro 
Sovrano,  la  benigna  concessione  di  riscontrare  i  Manoscritti  latini 
del  medio-evo  che  consertatisi  nella  Beale  Biblioteca  Borbonica,  ed 
Roche  di  ricopiarne  e  di  pubblicarne  alcuni,  io  ho  avuto  occasiona 
di  riconoscere  che  malgrado  le  opere  mediche  costituiscano  la  mi- 
Oor  parte  in  quella  ricca  collezione  di  Codici,  pur  se  ne  trovano 44 
volumi  degli  J^crittori  della  bassa  latinità,  i  quali  offrono  largo  Cam* 
podi  studii  archeologici,  fisiologici  e  storici  E  però  ho  creduto  di 
far  cosa  grata  alla  nostra  Accademia  tenendole  discorso  di  alcune 
osservazioni,  che  possono  interessare  i  cultori  degli  studii  classici 
e  della  patria  letteratura. 

lo  non  parlo  de'  Codici  che  riguardano  Autori  classici,  fra*  quali 
distinguono  ne' Greci  alcune  opere  d'Ippocrate,  di  Galeno,  di  Ori- 
basio,  di  Areico,  di  Paolo  Egineta,  di  Abitziauo,  il  trattato  sul  poi* 
so  di  Mercurio  Monaco,  la  prima  volta  pubblicato,  contentato ,  e 
tradotto  dall'opeioso  e  dotto  Salvatore  Cirillo,  non  che  la  materia 
medica  di  Dioscoride,  molti  trattati  di  Aristotile,  di  Teofrasto,  di 
Eliauo,  ed  i  frammenti  di  Pitagora  ,  di  Democrito  e  di  Dmpedo- 
de,  descritti  tutti  nel  Catalogo  eseguito  dallo  stesso  sig.  Cirillo 
col  titolo:  Codices  Grieci  MSS.  Regine  Biblioih'cae  Butbunìcaé  de* 
terip/i  et  iUuiirali.  NeapoK  4852;  come  nel  1827  fu  pubblicato  l'al- 
tro catalogo  de'  MSS.  Ci  tini  dal  non  men  dotto  Cataldo  Jaiiuclli  col 
titolo:  Calai ogus  Bìbliothecue  latina  e  v  etera  et  ctatticue,  fra'  quali 
riguardano  la  medicina  l'opera  di  A.  Corn.  Celso  De  medichu;  eia* 
que  Codici  bellissimi  della  Storia  naturale  di  Cajo  Plinio  secondo, 
e  due  libri  De  Medicina  di  Quinto  Sereno  Samonico. 

De*  MSS  del  medico  evo  poi,  o  di  quelli  che  si  son  detti  latino* 
barbari,  vi  e  un  numero  anche  maggiore,  avendone,  Cornelio  det- 
to, riscontrati  *4,  e  molli  di  questi  importantissimi  per  noi;  per- 
chè contengono  opere  inedite,  o  ancora  opere  pubblicate  ne'  primi 
tempi  della  tipografia,  e  le  cui  edizioni  sono  divenute  di  un'estre- 
ma rarità,  e  mancano  spetto  uon  solo  Tra  noi,  ma  aucora  nel  resto 


d'Italia  Tra  queste  meritano  di  estere  ricordate  le  epert  *ti\òt 
e  chirurgiche  di  Guglielmo  da  Saliceto  (Ptut.  Vili.  Lri.  D.  flw, 
24  e  32),  Ih  Chirurgia  di  Teodorico  (Vili.  D.  SS],  quella  di  Brasa 
da  Longobueco  (Viti.  I).  5fi).  della  quale  esista  pure  una  curio» 
traduzione,  italiana  antica  (  XIII.  G.  31).  ed  altre  ancora  ,  fa  (pai 
»on  sarebbe  powihile  di  leggere  fra  noi,  ove  non  ti  trovassero dm- 
iioscritle  nella  Biblioteca. 

Non  è  noslro  scupo,  né  questo  sarebbe  il  luogo  da  esporre  tatto 
quello  che  si  contiene  in  que'  Coitici  che  riguardano  lu  meJiciaa. 
È  poiché  i  nostri  studi»  erano  direl'i  unicamente  a  ricercare aael 
che  poteva  owre  relazione  con  la  Scuola  medica  di  Salerno ,  cai 
faremo  parola  di  queste  cose  soltanto. 

limami  tutto  con*  iene  parlare  del  Codice  che  porta  l' iii-iicrb- 
ne  Incerti  De  retiimine  mnititiU  ,  e  che  conservasi  nel  Pini.  Vili. 
Lei.  D.  num.  39  Esso  £  membranaceo,  in  foglio,  e  comindiaa 
un  litoletto  in  color  rosso  con  queste  parola  Incipit  òter  de  re*» 
nàte  Kimltitù.  Il  carattere  sembra  del  secolo  XML  Ecco  le  prìaa 
parole  del  lesto:  Quia  in  prima  parte  III  libri  pantegmi,  enee  taan> 
ca  nitneupa'ur  ratiun'ibitifer  aiximui  qua/iter  oavrleal  uitoicum  xìn 
et  iutelligere  alque  inorttiijare,  priu-guam  eumre  ime/pi  Operiti  k 
hoc  prir!*  qui"»  prt'clictin  vuca>nw,  eie.  Gli  altri  libri  sooo:  Itóft 
duoil'cii'iux  lìbtrde  timp' 'tei  medicina;  —  De  dt-lit  eh  conliaMll 
medicina  pratica  ;  —  Incipit  particula  IV  praeliee  pnntegmi  et  a> 
p*rficie  carpari*  medicina;  —  lì  poscia  parlici*/*  V,  V|,  VII,  VIU, 
che  compiono  la  medicina  pratica  a  capii*  ad  <«/««;  Indi  4*  O* 
rurgiu;  —  ed  iu  Ultimo  De  eumpoiitii  medicixu  ,  eh*  è  un  Asuat- 
tario 

È  fucile  di  riconoscere  in  questo  Cadice  il  PznUami  atlribiitai 
Corion U iiu  Africano,  solo  in  parte  pubblicato,  per  quanto  è  ia>- 
atra  notizia;  ma  di>ciiule  le  edizioni  di  estrema  rarità.  Nel  Caia 
rnauriiiio  lo  prime  quattro  (Mirti,  come  fa  osservare  lo  stesso  (S.I 
chi  fui  se.  formavano  parte  di  un  altro  volume  perduto,  guani*» 
volessero  ripubblicare  le  opere  di  quesl'  uomo  celebre,  che  il  a> 
•no  [ctt  conoscere  le  dottrine  arabe  all'ucciderne,  couverralitad» 
si  teiere  presente  questo  Codice. 

Altro  ini  portantissimo  Codice  è  quello  conservato  nel  PI.  FÉ 
I.'t  1>.  num  3:t,  in  pergamena,  io  folio,  e  groitownienle  scraV 
lo,  E*>o  apparteneva  alhi  l'iblioleca  del  celebre  Munii  da'SS. 
A  postuli ,  un  Inmpu  de'  1*1*.  Teatini.  È  chiaro  essere  stato  seri'" 
questo  Codice  nel  XHI  secolo:  ina  non  è  tulio  di  egu.il  .  .n.ittete; 
«  contiene  un  trattato  appai  lenente  ad  un  professore  ^alcrnilHOi 
li  quale,  come  vedremo,  viveva  al  cadere  del  Xtll  e  principi!  *■" 
XIV  secolo.  Esso  manca  di  alcune  pogiue  e  coulìeue  ì  xjtasali 
tralloti 

I  11  li/no  detto  G rabattino  Aggregati*  Aniidoiiànm di  Gwnaa) 
Hesue  t'  I.  iniziale  (in  nomine  Dei)  è  graziosamente  dtpit4a»J 
diversi  colorì,  ed  ha  due  figure,  Hiia  più  grande ,  iti  lunga  bela 
di  color  russo,  rappresenta  «tu  Medico  che  fa  1  wroacoi     .  •  ['«in 


581 
figura  più  piccola  ,  e  sottoposta  alla  prima  ha  in  mano  una  spetto 
ài  paniere.  Tutte  le  altre  lettere  iniziali  sono  colorite. 

2.  V Antidolurium  di  Giovanni  Mcsue. 

3.  Il  Gmbndin  medicin<num  par  litui  arium  dello  stesso  ;  e  dopo 
qualche  carta  mancante,  segue: 

4.  L\4ntidotario  di  Nicolò,  ch'éscritio  \\\  tempo  diverso,  e  più 
tardi  riunito  a  quel  codice,  essendo  di  caratici  e  più  studialo,  piti 
grimo,  più  chiaro,  più  ornato,  con  lettere  iniziali  colorite  e  titoli 
in  rotto.  E*so  presenta  importantissime  \ariauli  con  l'Antidatano 
stampato.  Per  esempio  dove  nello  stampato  dice:  Ele?tuurium  Du» 
eh  dicitur,  quia  Abbus  d*  curia  ilfud  computali  ad  opus  duci*  Rugé* 
rH  filii  Robert*  Vi%cnrdi%  in  questo  MS.  dice  ad  opus  ducis  Rogeiufi* 
IH  Regiis  Guil'ehtti.  Vi  sono  altresì  alcune  cose  aggiunte  ,  le  quali 
mostrano  ewre  più  un  centone  rifatto  nel  XI li  secolo,  che  l'An- 
lidotario  primitivo.  Co*l  vi  si  trovano  \epil/uie  gloriosissimi  Regi$ 
Jtogerii,  quibu$  ut'batur  p'vp'er  visum  chmficunJum  ,  auditum  or. 
Toborant,  spirilua/t'a  confortimi,  el  singulus  supti  finitale*  eXpeflunt; 
BOfì  che  pure  le  Pittute  magistri  Burihofomei  opti  me  ad  omnts  <?n- 
ptiis  pa>$io  >cf  ,  qnns  Imbuii  a  quodam  Stremo  /spano  (I)  ;  ed  an- 
cora le  PiUuh  magMri  Ursoni*  (2);  e  quelle  Migistri  Ut  turi  (3). 

5   Il  Sìncnina  herbarum  dello  stesso  carattere  de'libri  di  Mesue. 

6.  llasis  D*iunclurìs%  egualmente  dello  stesso  carattere  di  Mesue. 

7.  Incipiunt tabule  maghtri  fatti  M trinchi,  che  come  vedremo  f 
è  on  trattato  inedito  e  sconosciuto  di  un  maestro  Salernitano.  Es- 
•0  è  di  un  carattere  più  piccolo  con  maggiori  abbreviature  e  roso 
facile  a  leggersi. 

(i)  Queste  p'Ilolt  dì  M.  Bartolomeo  sono  «oche  citato  e  riportata  da  rie* 
Itarìo  nell'art  De  lapide  in  renibut  Ved.  pa*  i  1 9  del  Tom.  II.  Inoltre  e 
peff  S>4  He*  Il  Tomo  tolto  il  nomadi  maestro  B  irtotompo  si  trovano  alcune 
pillo!*  che  somigl  auo  alle  pillole  artiche  d-»  Quattro  Maestri. 

t)  lo  continuati  ino  del  predetto  Articolo  dsi  •  lato  «rio  furono  Aggiunto  de 
sjualcbe  copiala  1-  p  lluU  May.  Ureiniì  che  debbono  essere  quelle  stesse  dot 
maestri  Ursone    V.g   p.  3>i  del  To<n.  il. 

(5»  Importa  di  ri  Ir  ri  re  que<t*  ultime  pillole,  perché  co*re*$ono  U  formolo 
MC'd  Parigino  6953  riportate  nel  Tom  11.  p  4> ,  molto  imperfettamente, 
per  difetto  dot  conico:  Pillale  àlagitlri  Mauri  ?al<*ut  paralitici*  ,  epilenticif, 
atoUncol  cis  «  t  omnibus  ceph»lici«  cauis,  ca'culo'is  scabio*is  ,  et  laceranti* 
«Wide  flrcaiat-  sai  o  l'proais.arteticii,  pò  lignei*,  quartati  ari  is;  memoriale 
«ervant,  visum  ai  iiunt,«unlitate.n  etpeiluot,  et  otunes  frigido!  bum  r-i 

viscoso»  cipellunt.  li  turbit»  hermodjctili  ,  esule,  poi  |>od>i  ,  peooie  «fine» 
is  «ius ,  i*«  tei  kucojs  eiu«,  bdellii  aoa  —  ii| ,  ellebori  albi  et  ni^ri  9  ee* 
forbii,  sul  fu  ri  s  viri,  squille,  salisgemra  • ,  aoacauli,  armooiaci .  eoo  Jj.  Art* 
etologie  longe  et  rotuode  ,  g*  ntiane,  grani  soli*,  sa  iif rag  • ,  cent  aeree  maio* 
vis  et  minori*,  c-^ti.  rcupontici,  agarici,  diptaruni,  terbeutioe,  coloqoiuiide, 
4a*iotbii,  rafani, succi  fumitene  aoa  3j  *t  »•  S<*l"o,  fatine.  Croci,  cienaiai, 
feniculi,  ro*e.  raa»ticn ,  fiole,  papareris,  sacci  lactuce  eoa  Qij  ^qmottntii , 
sene  radicis,  cappans  lapidislaiuli  ana  9iiij  et  s.  ^uiuqoe  geo*ruai  mirofaal* 
leonmm  reaWbari  Jii  j.  Am»*os,  agarici,  sioipi*,  castori,  radici*  celido» 
Bie,  eoeci  affodillorum,  succi  batiliconis,  succi  rute,  petrolei  ano  9  ▼  et  1  fc% 
leeterii  7  )  et  1.  Al  »e*  -y  *i\  ;  scamonee  —  fiiij  Coufici%n>ur  tum  sacco  le* 
1  rei  rtuticulorum  agrratium. 


tiftl  termina  il  Codice ,  il  quale  im     ha  i  fogli  minerali  :  *•« 
106  di  essi  sono  occupati  da'tre  libri  le;  fu  dal' Antidata* 

rio  di  Nicolò  ,  interrotti  da  due  Togli  Inter  Iella  pratici  4 

Mesue;  due  altri  fogli  da'  Sinonimi;  14  del  Basii;  e  doeaolf  dii 

Tabular. 

1  libri  di  Mesuc  e  di  Basis  contengono  numerose  note  nnrgM 
appostevi  da  un  Medico  che  lo  studiava  ,  e  vi  segnava  non  solali 
avvertenze,  ma  anche  le  citazioni  di  pratiche  e  di  Hedid  da* sii 
tempi.  Egli  doveva  chiamarsi  Francesco,  perchè  le  avvertenze  bu- 
gna o  con  figure  di  mani  di  animali  e  di  teste ,  non  aeaipni» 
leganti,  ovvero  le  segna  in  iscritto ,  e  fra  le  moltiplid  note *■ 
sono  alcune  segnate  cosi:  Nota,  Franci*ce,  hoc  vnguenfmw.—lhk, 
Franche?,  hoc  signum;  etc.  Fra  queste  citazioni  vi  è  quela  di  6» 
vanni  de  Penna,  detto  una  volta  lohannes  de  Penna,  ed  altri  idi 
lolwnn'*  de  Peyna  ;  quella  di  tnag.  Itayna/dus  de  Viltawm  :  i 
tnag.  Andrea*  de  Terracina;  di  ìacobxt*  de  bntndwUo;  di  Mg.  fatti 
de  minano  ;  di  mng.  Antonius  uè  Yu  Ohe  sia  Napolitano  il  nettar 
possessore  del  Codice,  si  conosce  da  alcune  citazioni ,  come:  Qé* 

quedam  mutier  nenpott'ana  l  iburnbat  tquinantia fui  ietmtntm 

domino  Incubo  de  btvndvsio.  Al  margine  dell*  Eleltuario  Dimrah' 
ma  si  legge:  muftì  magistri  Salernitani  non  ponunl. 

Ora  alcuni  di  questi  Medici  sono  conosciuti  e  vivevano sottoJ 
regno  di  Carlo  II,  di  Roberto  e  di  Giovanna  I»  potendosi  detenri- 
nare  dagli  anni  1300  al  1387  l'epoca  in  cui  fiorirono*  e  pò»  àV 
pò  doveva  vivere  il  possessore  del  Codice.  Il  più  antico  ha  ca- 
storo sembra  essere  il  hcobv*  de  brunùv$io%  che  fu  da  me  trartto 
nel  Hegio  Archivio  di  Napoli,  dove  son  documenti  che  dinHrtnai 
che  viveva  negli  ultimi  anni  di  Carlo  II»  e  primi  anni  di  Roberta. 
Egli  ricevè  il  feudo  di  Giurdignano  dal  principe  di  Taranto  (Ali 
1304  J*t.  E.  fog.  26),  ed  ottenne  anche  altri  feudi  dal  Ile  fi* 
J  308,  Let.  1).  fol  233)  (I).  Sappiamo  inoltre  che  Giovanni  di  ta- 
na viveva  ncll  344,  e  fece  il  celebre  oroscopo  alla  Duchew  di  Di- 
razzo, del  quale  parla  Domenico  di  Gravina  (2) ,  e  mori  fami 
1388,  secondo  il  testamento  originale  che  ne  ho  trovato  ned*  Ar- 
chivio di  Moutevergine  ,  e  la  iscrizione  posta  sul  suo  sepolcro  di 
insisteva  in  S.  Pietro  a  Majella.  E  V Antoni**  d*  Vi9  pare  pota* 
aere  quell'Antonio  Galeota  d'Uri ,  eh'  ebbe  sepoltura  nella  Ghia* 
di  S.  Giovanni  a  Carbonara,  nella  Cappella  dell'Annunziala  di. M 
fondata,  e  dove  pose  un'iscrizione  riportata  anche  dall'Efigenia));' 
perchè  questo  Antonio  visse  nel  seguente  secolo  9  come  lo  pinata 
iscrizione  stessa  che  dice  : 

Mille  quatercentum  triginta  sextus  addai 

Sub  Domini  parat  Angelus  hic  Galeota, 

Egregius  doctor  super  artibus  et  medicina. 

(i)  Appendice  alla  Stor.  della  ned.  io  Ital.  di  S.  da  Bava      ftafitì  0b 

pag«  ,6°-  .    ^^ 

(«)  Cbronicon.  Raocol  divaria  Crooio.  di  Pargar,  1781.  pàff.^ri. 

1$)  Napoli  Sacra  pag.  116.  ", 


683 

Dopo  ludo  ciò  si  potrebbe  »  con  colpa  di  soperchia  tementi  y 
ttipporre  die  questo  Codice  abbia  potuto  appartenere  t  Francete* 
di  Piedi  monte  ;  e  che  queste  note  marginali  fossero  autografe  di 
Francesco ,  il  quale  era  Medico  di  Re  Roberto  e  Medico  dottitsi- 
mo  «  coetaneo  di  Giacomo  da  Brindisi .  che  poteva  citare  per  suo 
qpmpagno  in  alcune  cure  ;  e  poteva  for<e  conoscere  Giovanni  di 
Ileana,  ne'primordii  delia  sua  clinica  .  se  non  che  questi  avrebbe 
dovuto  essere  di  età  molto  giovanile  Ma  si  dovrebbero  troppo  Cor- 
sare le  date  per  sostenere  queste  supposizioni,  essendovi  motta  dif- 
formi* di  età  ,  dovendo  il  Francesco  possessore  del  Codice  esserq 
■tolto  più  giovine  di  Francesco  di  Piedi  monte.  Laonde  espongo 
M'altra  congnie!  tura  ed  è  che  possa  essere  il  medico  Francesro  di 
Penna  figlio  di  Giovanni ,  del  quale  abbiamo  delle  opere.  Per  es. 
Belb  Sutnmti  di  Tommaso  del  Garbo  figlio  di  Dino  (Edizione  Veneta 
4 Sii  a  di  Lione  4529)  si  trovano  aggiunte  le  ReprobaUone*  Fra** 
«bei  lohannit  de  Pnn<i9  e  che  poteva  conoscere  Antonio  d*  Uri.. 

Ora  appunto  in  questo  importantissimo  Codice  trovami  le  !<*•• 

imi*  magistri  Petri  Bi  tranciti.  Ma  chi  è  mai  costui?  Era  un  valoro- 

.«Mmo  professore  Salernitano,  che  viveva  precisamente  al  cadere 

del  Xlll  e  principio  del  XI V  secolo ,  e  però  era  o nell'egli  coetaneo 

di  Francesco  di  l'icdimonle  dal  quale  è  citalo  (I). 

Nelle  mie  Ricerche  sul  R»»gio  Archino  io  aveva  trovato  un  Pe- 
tronio M trincio,  che  interpelli  per  Antonio  (per  essere  il  Codice 
ritolto  guasto).  Questi  nel  f '280  otteneva  da  Orlo  I  un  decreto  o* 
lioriflco,  rilasciato  dietro  le  testimoniali  de'Maeslri  reggenti  delta 
Scuola  di  Salerno  9  e  dopo  Tesarne  sostenuto  innanzi  a* Medici  <ftl 
Re ,  col  quale ,  lasciando  la  cattedra  di  logica  ,  era  contentato,  in 
quelle  di  fisica  (2/.  Posteriormente  frugando  neH'  Archivio  della 

ù 

il)  Electuarimn  telmtitum  admrtetieam  frigi imm  ,**##/  eiomdmm  Un* 
raatium;  in  altre  dizioni  Moranpum.  la  Opp.  Meeue.  féme***  ilje.  tVe- 
eiieim  piote,  de  Peéem.  p.  ii5. 

in)  Colie?  .  Saler  Tom.  I.  p.  834.  Ecco  il  Rescritto: 

Scriptum  e4  megistro  lacobo  Nicamo  Salernitano  deotorl  fa  Cejoa  ale  8e> 
tis  circa  ù  M«»s  ootlros  Regni  Sicilia  no*  delect«t,dom  ia  aedeai  roga*  virai 
raccrescere ccrmmu< ,  qoi piente  doolrio'»  delili  et seionfiaraai  dagaieJe» 
bus  eruditi  g*nl<»m  «emi*  et  |»airiam  i'isigniuat  ol  adoraent  :  aade  qaatiea* 
aliqui  O'tiiud  n  s  nostre  consprctui  presentantnr  .  qui  per  ettidiaaaai  4tay 
diva  addi -e-  ndi  perf«»cli«nem  fae  »cientie  <unt  adepti  ecl'oet  ipso*  ad  lepo- 
re» pfomerito*  proni»  emu«.  quo  (ter  uuc  in  ei*  ju«tieie  saftieare  erediane*  et 
f  passim»  riempio  ad  siudium  atioi  inr-tamus.  l'erum  quia  maajator  Petra  njae 
Maranciu*  de  Salerno  profeior  in  lotica  fid  li-  noster  *d  i.nriani  fteaWtaftaiK 
per  aecedens  ac  atfectant  in  medicinali  tei  eolia,  in  qua  dia,  al  asserita*»  nta> 
4m*i  et  prorecit.  bonor-  in  optuter*  controlli*,  quasdun  Itclorae  dnatarnartlar, 
lerai  in  medicina  regentium  magisim.'ohtnni  de  Nigella  et  aYraaeéi  da  IVaft  -, 
ctt  eleriris,  tì>io .»,  familanbus  ri  fid-libas  nofin*  pre»eeiaritv  peraaaadia|. 
Salernitani  dnctores  de  scie  ntia  et  probiute  ipfioi  magiari  fettoaj.  et  faad 
dia  in  scotts  disputi? erat  et  eitraordiaarie  reaura!,  oer  qua  digant  arai  *£.< 
eaamaeas  boaoris  convento»  sali*  approbabaat,  et  Uadabilitar  cummadabaai 
anmdem.  Qaare  Celsitudini  nostre  sappiteavU  kamilitar  al  aooeraai  eoatenv 
fas  par  tef ausai  saura  magistram  asserii  et  doetorem,  coacedt  baaiganm  naaa> 
deremos.  No*  agitar  de  ee  per  ntadietoe  iaicag  aastrae  fai  issanti*  tori* 


584 
Cava  trovai  col  titolo  di  professore  di  fi* rea  SalerniUao  na  Pietri 
Harancio  che  allora  sospettai  Aglio  del  primo  (  IH.  3J7  )  :  ma  efe 
ora  pare  chiaro  essere  la  flessa  persona,  perchè  più  e  più  folte  hi 
trovalo  indistintamente  segnato  Pietro  e  Petronio,  e  forse  amia 
Petricello  e  Petroucello.  Così  la  «tessa  sentenza  nella  Proci**  bn- 
tu*  di  Giovanili  Plaleario  è  ritata  col  nome  di  Pelricelb,  aad 
Compemiium  Stiernilanum  del  Codice  di  Breslavia  col  nomadi  IV 
tronio,  forse  la  prima  volta  come  diminutivo  o  vezzeggiativo  far» 
muto  dal  dialetto,  e  la  seconda  volta  grecizzando  la  deuneua. fa- 
tanti» che  la  famiglia  Marangio,  Maranchio  ,  o  Ma  rancia  fone  Si* 
lemitar.a  e  potente  allora  si  prova  per  molti  documenti,  ne' fidi 
è  segnato  Nolarius  iSico/aus  Maranch  de  Stiamo  (Diplom.dei  1598 
dell'Archi*.  Salerò.  Arca  111.  n.  109),  o  Nicoiau*  M trumeau f^ 
plécus  Sulemi  nutatiu*.  (Dipi,  del  1275  sulla  famiglia  Ferrarlo 
serv.  dal  sig.  Mal*  Cimerà). 

Ora  questo  Pietro  o  Petronio  Maranchio  è  autore  delle 
dicalo  Tubutue  da  me  scoverte  nella  Biblioteca  Borbonica,  le  qui 
noci  solo  hanno  un'origine  certa,  ma  ancora  uua  data  sicura:  pi- 
che Pietro  viveva  dal  1281  al  1313,  e  nel  mese  di  agosto  di  que- 
st'anno offriva  alcuni  beni  alla  Chiesa  di  3.  Maria  Maddalene diS* 
lerno  (I)    Ma  che  cosa  sono  queste  Tabula*  del  Maestro  Iuta» 


nostri  ezamina?erunt  in  eadem  scieotia  cum  omni  diligentia  swllieiltommol 

cautela  al  per  testimoniale  scriptum  unitersilatis  Salerai,  qma  eat  Mdad 

de  geo.  re  fidelium  mortai  (  #/<*]  Ug.  ortus  )  testimonio  reeepto  aa  "   " 

bili  ipsius  supplicationibus  inclinati  volumot  quod  honorem  ipsum 

dignus  et  benemeriti!*  debeat  obtinere.  Id coque  fidel  itati  tue  pi 

mandamus  qaatenus  ttatim  docloribus  aliis  SaierniUoU  et  ScoUribu  am 

dem  terre,  qui  interesse  Toluerint,  invitata  ad  hoc  librum  et  honorem  caa»e> 

lui  in  eadoin  scic  u  ti  a  dicto  magistro  Petronio  solemniter  ,  aicar  .fieriM 

lum  est  hactenus,  cum  honori  doctorum  in  Studio  Saleroit  ino  derogar*  v 

damusin  aliquo  studeas  eihibere  Jpse  eoi  in  magister  Petronio*  in  Cariai 

stra  presens  corporali  prestito  iuramento  flrmavit  fidel italem  noeta 

que  liberis  observare  in  perpetuo,  et  quod  per  mense  a  aexdecim  di'ì^ 

Jeget  et  disputabit  Salerni  postquam  cooTcntatus  fiierit.  Fidele  namqe»  n> 

utimonium  perhibebit  de  baccalariis  liceotiandisspu  coaventandii.ltaeend 

non  prebentabit  ad  licentiaui  soientiarura  in  di  unum  et  aenrabit  omnia.  •  •  ■ 

froto)  nostra  super  bue  edita  suut  express.  Data  fteapoli  die  \XVl  fanasfli 

(Vllilnd.  ia8i). 

(i)  Archi*  Carenso  Arca  LXXX1X  ntim   48  b*9.  Ecco  il  d  oca  menta 

In  nojiiae  domini  Dei  eterni  et  Sanatori*  nostri  Je*u  (.'.liristi  anno  ab  e>- 

oarnatione  heiusdein  i3i3.Quinto  anno  Regni  Domini  nostri  Roberti  Deli 

tia  Uierusalem  et  Sicilie  Gloriosissimi  Kegis  etc.  Die  nona  meiui*  Ai 

XI  indiclione  apud  Salernum.  Nos  Johannes  Benedicti  Judes  Civitatii 

ni,  Andreas  Dardanus  puplicus  eiusdem  civitalis  NoUrìos  et  infraarriati  ■> 

stes  litterati  de  eiusdem  civitate  ad  hoc  specialiter  rocati  et  rogati,  fidatiti 

magistr  Johannes  Buccapizola  nofarius,  Guglit-lraus  Grecita  et  Abbesftat»' 

ciscus  Benedicti,  presenti  puplico  scripto  notum  faeimus  et  testamar  aeri ■ 

nostri  pre.-entia  magister  Petrus  Marangliius  in  phisica  professor  filini eenr 

dam  magistri  Barnabe  (7)  conjunctum  est  cum  Petroajui  dicilar  de  Cagate»* 

Sjndico  Ycouimo  et  Procuratore Monasterii  S.  Marie  Magdalene  toSafarev 

Priorisse,  et  ('ontentus  ipsius  Monasterii  de  quo  co  osta  t  Et  ipee 

P«tfu6  comideraiis  ac  sedula  secum  mi  di  la  Lione  revolt eoa  ea  epa  "  ' 


585' 

dito?  Ette  tono  analoghe  a  quelle  scritte  circa  m  aeeolo  e  mem 
prima  dal  maestro  Salerno  9  delle  quali  bo  pubblicato  un  piccai' 
aggio  (Tom.  Il  pag.  422),  cioè  una  distribuzione  metodica  de'rf- 
medii  in  alcuni  gruppi ,  secondo  la  loro  virtù ,  per  renderne  coA 

agevole  a'Medici  la  pratica  applicazione  Ancora  queste  Tabatoe  del 
•estro  Pietro  Maranchio  non  si  trovano  compiute  nel  MS.  della 
Mstra  biblioteca,  non  essendovi  state  scritte  che  due  sole  catego* 
rie,  trattate  eoo  una  certa  ampiezza,  cioè  le  medicine  ch'egli  chia- 
na confortane ,  e  le  medicine  ripurgative  che  chiama  educeniin. 
È  dispiacevole  questo  diretto  perchè  l'opera  è  oltremodo  oppor- 
tuna per  dare  una  compiuta  e  perfetta  notizia  della  materia  me- 
dica Salernitana  al  cadere  del  Xl|l  secolo.  Noi  l'abbiami  riportata  a 
yag.  558. 

Continuando  dopo  ciò  queste  brevi  notizie  de*  manoscritti  m*A 
dici  della  Beale  Biblioteca  Borbonica,  importante  fra  gli  altri  ci  è 
sembrato  quello  conservato  nello  stesso  Pluteo  VHI  Lei.  D.  o.  59, 
col  titolo  Incerti  Pructica  medkinae,  né  mai  nelle  diverse  sue  parti  ', 
per  lo  innanzi  disaminato  Questo  codice  è  mutilo,  membranaceo» 
ili  8  °,  di  carattere  del  secolo  XI li ,  e  non  tutto  uniformemente 
scritto  dalle  stesse  mani.  Le  prime  due  carte  contengono  un  Tram* 
■lento  sulle  malattie  de*  bambini,  che  comincia  :  Afaphiton  acetati 
pmerU  et  furiti  uccidil  in  fatte  et  capite  etc.  e  termina:  et  si  durano* 
rU  post  ho*  da  ei  lytiacam  magnam. 

Segue  una  raccolta  di  ricette  e  di  cure,  alcune  delle  qn  ili  anche 
prestigiose,  fra  le  quali  si  trova  anche  la  Gonfidio  soporifera,  che  ' 
Guido  da  Chauliac  attribuisce  a  Teodorico  Chirurgo ,  ma  che  ai . 
trova  anche  neH*Antidotario  di  Nicolò  ,  e  che  consiste  nella  inala*  ' 
alone  di  vapori  soporiferi  per  mezzo  di  spugne,  per  produrre  l*a- 
aonnamento  nel  modo  che  si  è  creduto  di  scovrire  a'  tempi  oostrl 
per  mezzo  dell'etere  e  del  cloroformio. 

A  questo  succede  un  trattato  sulle  malattie  delle  donne,  e  tutto : 
il  resto  del  Codice,  cioè  per  circa  una  metà,  è  occupato  da  un  lun*' 
go  poema  grammaticale  K  questo  trattato  sulle  malattie  delle  don- 
ne forma  la  particolarità  maggiore  del  Codice  ,  perchè  è  desso  II 
trattalo  della  Trotuia  ,  mancante  del  Capitolo  De  ornatum  muti*-  ' 

aria»  ia 4ruNnft  et  iaf  mani,  et  qse  Deo  planami»  «rata  rettdest  at  aaaaats,  ■ 
•aamonitus  iteque  celiti»  ;  deque  iottinets  qui  aalTifCumqse  Matita  assia> 
cai  aet  toU  mento  toloque  capiti*  inteflectu  ,  per  tuoma  et  stremai  aWI 
rsstsius  oviibiu  reUtajidi«,que  ?arii»  salar*  saitibsa  at  sasuss  esrsia  frigi*  * 
letale  de  Uvi  emergimi,  Celkoiice  religiosi!  cultum    aodabiifm  gai  in  sradlV 
«lo  Moaasterio  ^er  Priorittem  et  moQiale*  eiti>dein  Vfonaetsrii,  die  «a  «aste» 
ad  honorem  Dei,  beate  Marie  temper  Virginia  geni trieis  eia*,  ae  assi*  Ha* 
ria  MtgiUleue,  quibas  ipaa  Prioritta,  at  Moaialee  tant  abaafaie  ragalarilar 
dspsUteete.  .  .  .  obiulit ,  dedic*TÌtdedittradidit  Mister  ?i»e*  datavi*  at 
trmdidit,  ale-.,  terram  eoa  tìaaa,  arboribss  estraageJanu»,  arsente»  oliva* 
rsm,  f re  elibus,  eto. 

Si  cita  in  questa  donazione  amene  Marekerita  mostie  di  MarsmaMn. 

Àncora  ii  neg.  Baratta  (eepmrdeme  afferei  cosi,  estendo  dal  fa  la  flt 
mia)  padre  di  Marsmckioì  forse  era  medico.  * 


5*r> 

rvm.  Esso  presenta  numerose  e  notabili  Tarlanti  da'  trallallà 
Mirati  :  i  capitoli  sono  diversamente  distribuiti  ,  e  non  si  trovali 
citazione  di  Colone  nel  cap.  11.  De  d ifftcu! la t* parimi,  e  la  ritiri»: 
ne  di  Trottila  nel  cap.  20  De.  hi*  q»ae  tnulieribmM  saepe  poti ptrttm 
accidunt  Merito  soprai  tutto  considerazione  questo  Ikxlice  per  h 
lezione  che  dà  d*'l  famoso  passo  della  Trotula,  dal  quale  si  è  prete- 
so rilavare  che  la  Medichessa  Salernitana  proponeva  una  nuora  •< 
pernione  della  pietra,  congiugnendo  il  taglio  al  succhiamento; t- 
perazione  assurda  che  trovasi  co*l  descritta  nelle  edizioni:  Air »• 
rn  {cum  fommtafionibuf)  fuit  quidam  liberata*  habe%$  fapiden mi- 
tica ,  quam  poti  longam  fvmenlationem  ferii  svgendo  eXtrMftrfr 
rnìnrn  fichim  circa  peri  tona  ton%  et  fecit  inungi  virgam m  ei  mmxmetr 
pulrirgne  cum  ofeo  laurino  v*t  unguento  aureo  (f).  Il  primo  a  MT 
reggere  questa  lezione  con  lajuto  del  MS.  7056  della  Biblkrtffi 
di  Parigi  è  slato  il  dotto  Mnlgaigne  nella  sua  Introduzione  alle  A. 
pere  di  Ambrogio  Pareo  ,  che  rettifica  cosi  :  ffac  cura  fifoarir 
guemtlam  qui  per  longum  ftmpu*  ftmcntntum  fuif  in  ingume  9  ** 
ijvenlo  aureo  caput  virane  inungmdo  II  Codice  della 
boni ca»  mentre  si  avvicina  più  alle  edizioni  ,  e  comunque 
di  qualche  parola  ed  erroneamente  scritto,  pure  non  ha  qaaUìn- 
portuno  per  forawen,  e  de  un  senso  meno  fallace.  Esso  dimeni: 
cum  huc  decuctione  (manca  forse  liberavi)  qttemdam  htìbentemhp^ 
liem  in  vnic-i  potlquam  multam  fomentai  io  net*  feci  sugewl*  (•€)*■ 
xtrahi  (Cirillo  vorrebbe  leggere  cxsohi)  per  fomentwm  cirtip**- 
tentati  feci  idem  inungere  supra  caputi  virge  cnm  unguento  nurm. 

Il  MS.  del  Pluteo  XII.  Let.  C.  n.  49  porta  il  titolo  Sch*S+ 
ìernitnna%  ed  è  recentissimo.  Esso  cenliene  un  poemetto  in  rilava 
rima  intitolato  Cielo  e  Terra  d'Innocenzo  Asconava  forse  anagram- 
ma d'Innooenzo  Casanova  Certosino,  che  s'intitola  Autore  ddTal- 
Iro  poemetto  lì  trionfo  della  Carità.  A  queste  poetiche  roapoa- 
zioui  s**guc  la  Setola  Salernitana,  eh  è  una  copia  de"? ersi  la  priaa 
volta  ripertati  da  Arnaldo  da  Villanova  con  l'aggiunzione  di 
versi  che  lo  slesso  raccoglitore  dice  non  appartenere  alla  8 
Succede  a  questi  una  traduzione  metrica»  che  sembra  dello  ih 
autore  de/  versi  precedenti.  Come  lavoro  dv  arte  i  versi  non 
gran  cn«a:  ma  tuttavia  marita  essere  ricordato  mi  Profana  acritta 
con  molta  enfasi  dal  poeta  f<a  traduzione  porta  questo  titolo:  b 
Scuola  S'iternìtona  additairic.e.  della  v  %ra  antica  e  salutar  medkn* 
mandata  da  quella  celebre  Accademia,  a  sia  Collegio  al  Rè  dVafU* 
terra  in  vmile  verso  latino:  ed  ora  riparta  in  metro  materno  Untimi* 
N.  N.  Profogo. 

Per  sfuggir  de  i  gran  morbi  i  rei  perigli 
E  ben  si  esponga  in  carmi 
1*8  Scuola  di  Salerno,  i  cui  consigli 

(0  Medici  antiqui  omnei,  ale  Edit.  Aldina  Vanti  1M7.  trateh  JfcfP 

tiofi  mulierum  p.  77. 


M7, 
Degni  san  star  scolpili  in  bromi  e  marmi. 
Si  rinnovelli  al  snon  di  nostra  cetra 
Neil'  umana  memoria 
Di  qoe'Coscrilti  Padri 

11  vero  medicar  di  somma  gloria.  ^ 

Sarà  faliga  tetra 
Per  que'novelli  umori, 
Che  soli  caccian  fuori 
A  storciar  della  vita  il  bon  governo: 
Qui  si  riduce  il  perno 
D'  eterogenei  ladri 
Co' nuovi  loro  sali 
'    Porre  a  terra  la  Scuola  di  Salerno, 
Poco  curando  uccidere  i  mortali. 
Chi  ha  senno  in  iucca,  e  cerca  i  suoi  vantaggi» 
Sprezzerà  meco  questi;  e  con  quei  saggi 
Riprenderà  l'antica  medicina 
Che,  perchè  dal  Ciel  data,  ella  è  divina. 

Forse  tanto  non  si  sarebbe  o*e!o  scrivere  d9  Ippocrate  ,  e  per 
non  indegnarsi  fa  d'uopo  ricordare  il  quidlibet  amtemdi  delittori  6  . 
de*  poeti.  Per  dare  intanto  un  piccini  saggio  di  questa  veramente 
amile  traduzione*  trascriveremo  i  primi  versi*  coi  premette  l'e- 
pigrafe: La  Scuola  Salernitana  dùtribuila  in  note  Ammaestramenti. 
Primo;  Rimedii  generali. 

Chi  vuol  star  sano  e  forte 
0  prolungar  la  morte. 
Non  dia  loco  a'pensier  molesti  al  core; 
Scacci  l'ira  e'I  furore; 
Sia  nel  fio  parco  ed  usi  poca  cena: 
S'alzi  di  men^a  mai  con  pancia  piena, 
Né  stimi  cosa  vana 
Popò  di  &\er  pranzato  il  divertire, 
E  al  mezzogiorno  sfugga  di  dormire. 

Degno  di  riguardo  è  altresì  il  Codice  Pluf.  Vili.  I<et,  D.  »... 
51  nel  quale  si  leggono  le  Quae<tione%  medkaeiì  Pokastro;  nsainM 
mezzo  ad  esse  è  interpolato  un  trattato  di  piretologia  di  scrittura" 
molto  più  antica  del  reto  del  Codice.  Ruminando  questo  tratt^U^ 
è  facile  di  riconoscere  che  contiene  i  capitoli  sulle  febbri  della  J¥*» 
etica  brev/s  di  Giovanni  Plateario  ;  e  poiché  manca  la  primi  carta  f  ) 
comincia  dalle  parole:  Qne  omnia  ut  seeundum  virietmtem  i&nmm». 
rie  tur.  In  primis  ordtninda  est  dieta  et  dandum  est  et  puliste  enmbfn* 
dio,  etc;  e  termina  come  nelle  edizioni':  Exeemto  tmpkUn  fitrhm 
de  reliquis  paseionibue  est  agendum,  tnchòomm  qnkUm  è  wjifr.ty  ép* 
cundum  orrUnm  et  proqrtsptm  membrorum  pn$fkmmii$àwW^^ 
proséquamur  trae  tatù  m.     . 


588 

Il  Codice  del  Plut.  Vili.  Ut  D  n  2ft  intitolalo  Affimi C*. 
stanimi  in  Aphorismot  Hrppocniis  con  tiene  solo  gli  Aforismi  iPn> 
goostici  ed  il  libro  de  regimine  acutorum9  me  eriche  fi  Tigni  6eM 
cum  commentarti*  Aly.  Quelli  dello  stesso  Plut  ▼III.  Let.  D  e.  41 
col  titolo  Fulgentio  Gentili*  Consilia  medica  ,    ed  il  0.  35  col  titoli 

Incerti  Coiììì Ita  medica  et  alia  hanno  molti  tratteti  e  coosulttzisoi 
di  Medici  conosciuti  di  Padova  e  di  altri  luoghi  d"  Italia  del  prb» 
cipio  del  XIV  secolo,  come  Gentile  da  Foligno,  Marsilio  di  S.  M* 
Pietro  di  Abano  etc.  Quello  al  n.  42  intitolato  Geniilù  dafiUbm 
tiene  nelle  pagine  latriate  bianche  molti  tersi  scritti  da  amo  pi 
recente,  ed  estratti  dal  Reqimen  tanitalu  Salarmi  ,  fra" quali  nm 
sono  alcuni  anche  inediti.  È  molti  altri  Codici  contengono  I* open 
di  Almansor,  di  Averrois,  di  Serapione  •  di  Arnaldo  de  Vfltaean. 
di  Berlupaglia,  di  Tommaso  da  Ravenna,  di  Guaioerio,  di  teli- 
no da  Irbino  ,  di  Savonarola,  di  Leoniceno,  di  Aneli  io  edancbtdi 
alcune  copie  del  Trattato  di  Nauescalcia  di  Giordano  Rufo  eth* 
brentis  tniles  in  M'irescilla  quonlam  domini  Imparatoti*  Fridencii» 
ere  memorie  re  colende.  Il  n.  23  col  titolo  Expoùtio  in  intarli  apm 
tnedicum  contiene  un  come  cito  sul  Microterhni  (parva  e/»)  diieflO 
da  quello  di  Gioannizio  e  di  Trusiano;  e  l'altro  al  n  16  segnala  0* , 
cautela  rryendi  iter  ogentu  ha  trascritto  il  conosciuto  libro S?e«-  \ 
ta  tecretorum  Ari*totelì$.  Nel  codice  porla  il  titolo  ìncipit  liberare 
sfateli*  De  secreti*  sec  re  forum  tipe  de  Regimine  Principum  R*g*m%d 
fummomm  ;  quasi  interamente  simile  ali*  edizione  che  ne  fu  bili 
in  Parigi  nel  1520.  Il  nostro  codice  sembro  essere  stalo  ossemi» 
e  citato  da  Clorella  nella  pubblicazione  che  ne  fece  in  Napoli  ed 
titolo  Seeretum  Secreto  min  Aristoteli*  ad  Alaxandrum  ma§mm% 
etc  (f). 

Merita  per  noi  particolare  menzione  il  codice  del  PI.  Vili  Let. 
D   n.  54  col  titolo  Incerti  medidnae  pmficae  stimma.  E*so  è  io  Mi 
membranaceo  e  contiene  varii  frammenti  di  Mesue,  di  Strepiate, 
ed  un  trattalo  di  pratica  mancante  del  principio  e  della  line.  Sd 
mezzo  di  questo  Codice  un  medico,  profittando  di  una  pagina  bise- 
ca ,  vi  ha  segnate  alcune  cure  (orsa  apprese  da*  suoi  Maestri.  Dipi 
aver  riportata  una  ricetta  col  titolo  Cara  f«cta  per  mngislmm  Oh 
hi»nnew,  Ta  seguire  due  altre  storie  cliniche  o  consultazioni  eoa  b 
indicazione:  Cura  facta  per  doménum  Ceuinum  Coppaia  uè  S*term\ 
e  poscia  Alia  cura  f  tela  per  eumdem  MigUtrum,  che  noi  abbiamo* 
dillo  opportuno  di  trascrivere,  e  qui  pubblicare  (Ved.  pag.5M)J 
questo  Cesario  Coppula  era  un  personaggio  conosciuto  v  aveoàor 
io  trovata  la  prima  indicazione  nel  M>.  Pinlo  in  Salerno,  e  pio- 
vendo anche  riscontrati  i  documenti  nel  Grande  Archìvio,  da'qedl, 
apparisce  che  era  stipendialo  del  Re  Roberto  nel  1325  (3)  a  tilt» 

(r)lfeapeti  Exeadebat  Mattisi  Caacer.  II.  D.  LV. 

(a)  Rag.  aa.  i3s5.  Lat.  P.  fot.  16— •  •  Rtg.  rSaSLat.  D.  Fai.  s5— CaV, 
leet.  Salerà.  Tarn.  IH  pag.  93a,.  Eceoit  Daerata  di  aasaina  dal  Re  Reaul*. 
Rebertu*  eie.  Tenore  presentitilo  notam  facimas  ooWtriis  «tfraa 


I  ^ncora  nel  I S38  come  rilevati  da  mi  documento  aoManato  aell'Ar- 
|  chfvio  Salernitano  (Arca  III  o.  217)  col  quale  l' Arcivescovo  easy 
^  partendo  ti  figlio  di  Cesario  un  Rettorato  di  uoa  Cbieaadi  Noceti* 
•  fra  le  altre  considerazioni  vi  è  questa  06  patri»  /tri  axiganHam  ava* 
!    fetonti».  Cesario  io  questo  documento  è  chiamato  MUes  et  phi$tóm$ 

!  Conchiuderò  da  ultimo  questa  breve  notizia  de*  M5S.  della  JH- 
!  enoteca  Real  Borbonica  col  dire  poche  parole  dell'opera  di  Web*» 
!  la  Vicinanzo  del  quale  ho  parlato  nel  Tom  I  p.  401 9  e  II  p  78fc 
[  Quest'opera  era  stata  %  edule  manoscritta  dal  celebre  Domenico  Cop 
:  tngno,  e  la  cita  nelle  sue  memorie  (Oper.  posth.  Neap.  1830,  Tom. 
'  11),  e  probabilmente  ne  era  egli  stesso  il  possessore.  Ora  quasi9  e> 
r  p*ra  inedita  si  trova  nella  R  Bibl.  Plut.  Vili.  D.  n  67  ,  ed  è  M 
kel  libro  in  piccolo  4.°  in  bianca  e  sottile  membrana  di  pag.  30, 
«lire  il  titolo,  scritto  in  chiaro  carattere  studiato  e  grande,  aven- 
do Innanzi  ed  alla  Sue  due  carte  bianche.  Sulla  parte  superiore  ai 
Interna  dt  Ila  prima  era  scritta  qualche  cosa  che  posteriormente  è 
^ta  tagliata  ,  e  forse  conteneva  il  nome  del  possessore  del  Codi- 
ce, perchè  al  di  sotto  ora  si  leggono  queste  parole  :  Ex  ttbH»  D.  À. 
JT*a*i,  che  sembra  autografo,  e  che  certamente  é  il  celebre  Anfct- 
jBio  Mazza  Priore  della  Scuola  ,  ed  Autore  della  Storia  di  Baleno. 
Il  titolo  dell'opera  di  Vicioaozo  è  questo  : 

Siilo  V. 
Pontifici  *  Optimo  *  Maximo 
Michael*  Vicinanti!  Medici 
atque  Philosofi  Salernitani 
De  Salit  natura  ac  Sale  cuoi 
panibus  commisceodo 
commentari  us. 

Botto  vi  è  scriito  di  altro  carattere: 

Obijt  Michael  Vicinanti™  die  41  oc/obrt$  4591  Satini  L*0#*r* 
avea  dovuto  essere  scritta  del  1585  al  1590,  durante  il  Fortificato 

di  sino  v. 

Dietro  al  frontespizio  vi  sono  scritte  alcuna  sentenze,  coito 

Sai  id  est  Salus  a  corruptione 
Omnia  cibi  coodimentum  est  Sai 
Corporìbus  uil  utilius  esl  Sale  el  sole,  ete. 

'  spedante  Qnod  aee  safficirntiaia  probiUtam  iodastriem  ■orataci  lanlaHe* 
ejaibae  difC'tium  tinaia  nag iatran  Cesarea  Coppaia  da  Selern*,aM  "  ~  ~ 
aciealie  proftworeai  intelleiious  oommeadabtliier  illastrari,  mala  a 
aitrndeotrt  ipsnm  megittrum  Cesarea  ia  phisieum  al  faaUUaresa 
prtf  ntium  b  oor*  recipimos  et  alioran  timiliaai  eoatoreio  eggragi 
fitti  rem  fatoribtn  quibos  celeri  paisii  et  faailiarea  nastri  guiderà  tétta] 
aaat  et  debeat.  Hecepto  per  nota  predicto  nigistro Catare  awitstba?JÉn 
jeramate.  In  cu. ut  rei  te* limonio  predate*  liUara»  ferù  al  panatali  inaia* 
atatis  nostre  (  ttmUo  ) inanimi» ooamuiairi.  Datati  Naepan  aaaa  deavaVM. 
CCCXXV.  dia  vSj  aprilia,  riij  ladini,  fegneeii»  f^eUaraaaaaeXa     . 


•  i 


à  pr  I  iJUoTiiA 

dicecne     a  ce        i  rtUl'Eerafa,*» 

<       \ol      in     itutcct*     lieo,  {      è         amàucitmmà 

s,  de  f         r  cimi  sau  eonfieiendi  inntUmm. 
>rre  poscia  in  24  capitoli  de*  vantaggi  economici  e  aeiid 
i     saie,  degli  usi  di  tutt'i  popoli,  della  esperieoia  di  lutti  ■* 
ci,  del  danno  che  si  rice? e  dal  pane  senza  sale,  per  coochMmcfti 
doveasi  anche  a'Bomani  prescrivere  il  sale  nel  pana.  " 
rum  eonsuetudo  nel,  ut  melius  dicam,  abpsus,  nom  e$i  mmpiim 
<i*.«,  cum  omnibus,  neiuti  probatum  est,  maxime  nacmt. 

Sooo  queste,  o  Signori,  le  cose  che  riguardano  la  Scodi 
Ditana  ,  Tra  le  molte  che  si  possono  osservare  uè*  Codici  deh  I- 
blioteca  Beale  Borbonica  Dal  che  posso  coachiudere  che  b  Ar- 
che fatte  in  quei  MSS.  non  solo  han  fatto  trovare  due.domanl 
scienti6ci,  e  molte  notiiie  nuove;  ma  inoltre  provano  teapnfi 
che  non  esiste  in  Europa  raccolta  di  Codici  del  medio  evo  ehi 
presentasse  opere  e  documenti  appartenenti  alla  famosa  Se* 
tanta  gloria  ha  recato  a  questa  bellissima  parte  d'Italia.  M 
io  dico  sema  ragioni,  che  anzi  a  confermare  questa 
rò  all'Accademia  altri  fatti. 

Non  perchè  avessi  creduto  che  uell'Archivio  di  Mòoteveqjhe 
trovassero  documenti  relativi  alla  Scuola  di  Salerno , 
mente  per  non  lasciar  cosa  alcu  la  inesplorata  ,  io  mi  i 
in  quella  ricca  e  ben  ordinata  <  rilettone  di  Diplomi  del 
Mercè  la  cortese  cooperazione  lell*  egregio  Archi  vario  Mn  B. 
Guglielmo  de  Cesare»  e  con  l'aiuto  di  esatti  Cataloghi,  io  perito- 
vi diligenti  ricérche,  e  queste  ancora  non  riuscirono  tafrattn* 
imperocché  non  solo  trovai  notizia  di  un  Medico  Salernitaai  tn> 
.  ra  sconosciuto;  ma  ancoro  vi  ritrassi  alcuni  chiarimenti  di  aia  p* 
co  interesse  per  varii  Medici  già  noti. 

Il  nuovo  medico  è  un  tal  Tancredi  Hassica  Salernitano,  chldfc- 
mato  doctor  in  phisica ,  ed  era  Aglio  di  Nicola  Bassjca  Egli  vhaa 
nel  1300,  quando  nel  dì  1 1  Dicembre  comprava  un  fonda  "  ""* 
teo  Scarso ,  come  rilevasi  dall'  Istrumento  originale 
quell'Archivio,  e  che  fu  scritto  dal  Notqjo  Andrea  Dardaao» 
vi  al  giudice  Matteo  Coppula  e  ad  altri  testimoni  (Voi.  LV.ùta- 
no,  fol.  66  ). 

lo  aveva  trovato  ne'  Registri  Angioini  del  grande  Archivia* 
notizia  di  Pandolfo  Protojudice,  medico  Salernitano  (III  33ty4 
ora  nell'Archivio  di  Monlevergine  (Voi.  LV  Sa/amo  fai.  67)h»tn° 
vaio  un  istrumento  del  notar  Riccardo  Cappasanta  scritto  iaflami 
al  Giudice  Matteo  Boccamugello  e  varii  testimoni,  eoi  quabjJA 
13  settembre  1315  questo  maestro  Pandolfo  Protojedka  S|M-a 
tanus  doclur  tu  phisica  filini  quondam  Nicolai  militi*  venia  ifcrf 
suoi  beni  in  Salerno. 

Ancora  io  aveva  trovato  nell'Archivio  Caverne  no  dipka  di 
riguarda  il  Medico  Bartolomeo  di  Vallone  Salernitano  ;  cha  vhÉP 
uel  1257  (Voi.  III.  pag.  333).  lo  conferma  dì  ciò  oelTArcWttói 


591 

Montevergine  (Voi.  LV  Salerno  fui.  72)  si  trova  un  (strumento  del 
l'i!)  3  per  notar  Matteo  Montanaro  innanzi  al  giudice  Petronio,  e 
ad  altri  testimoni,  col  quale  vieti  dato  a  mutuo  certo  danaro  da  E- 
lisabetta  vedova  di  questo  maestro  Bartolomeo  de  Vallone  Salerni- 
tana* dottor  inphisic.u.  Questo  maestro  Bartolomeo  è  ce rlemen te 
diterso  dall'autore  della  PraUcu,  della  quale  si  leggono  alcuni  fram- 
menti nel  Lodire  di  Breslavia  ,  e  che  ora  è  stata  dal  Daremberg 
trovato  origiualm<  nte  nella  Biblioteca  Marciana  di  Venezia,  d'on- 
de ho  fatto  estrarle  la  copia  qui  pubblicata;  poiché  il  Bartolomeo 
autoie  viveva  prima  di  (ìiotauui  Pia  tea  rio  ,  dal  quale  è  citato  ,  e 
però  oltre  un  secolo  e  mezzo  prima  di  Bartolomeo  di  Vallone.  Uu 
altro  Bartolomeo  abbiamo  Autore  anch'esso  di  un  trattalo  di  Me- 
dicina pratica,  che  si  conserva  iu  lloma  nella  Vaticana  «.del  quale 
ho  pubblicato  alcuni  frammenti  :  ma  esso  è  chiamato  de  Avena  f 
non  perchè  della  città  di  A  versa,  ma  perchè  appartenente  alla  di* 
•tinta  famiglia  Salernitana  di  questo  cognome,  che  ha  dato  ancora 
altri  medici,  fra  quali  Nicola  di  A  versa,  che  io  il  primo  da  un  do- 
cumento dell'Archivio  della  Casa  del  1252  trovai  essere  slato  me- 
dico del  Be  Corrado 

Un'altra  notizia  colà  troiata  mi  sembra  anch'essa  di  molto  in- 
teresse storico.  Il  sig.  Huillard-Breholles  in  un  suo  discorso  in  cui 
ragiona  del  poema  de  bafneìs  Puhofams  rivendicato  a  Pietro  da  B- 
boli  (Voi.  I  p.  291),  parla  di  una  traduzione  francese  che  ne  ven- 
ne falla  in  Napoli  da  Riccardo  da  lludes  medico  normanno  nel  1392, 
mentre  qui  trovava^ ,  per  esser  venuto,  come  egli  dice,  a  servire 
il  Re  Luigi  secondo.  Breholles  pubblicando  alcuni  frammenti  di 
questa  traduzione  metrica,  è  lieto  di  aver  potuto  aggi  ugnerò  a' ver- 
sificatori  francesi  un  Medico  finora  sconosciuto ,  cioè  questo  Ric- 
cardo da  Eudes  normanno  Ora  uell'  Archivio  di  Houtevergipe 
(Voi.  XC.  N«potì  fol.  2*0),  mi  é  riuscito  di  trovare  un  documen- 
to sopra  questo  Medico  ,  il  quale  nello  stesso  tempo  era  Canonico 
della  Chiesa  Napolitana.  Il  documento  è  dello  stesso  anoo  in  cui  ven- 
ne fatta  la  traduzione,  cioè  del  dì  9  Marzo  1392  ;  ed  è  un  latra- 
mento  del  Notar  Giovanni  Ribbo,  con  cui  Guglielmo  Arnaldo  dot- 
tore dei  Palazzo  Apostolico  ,  ed  Auditore  del  Cardinale  Pietro  di 
S.  Susanna  Legato  Apostolico,  nomina  alcuni  procuratori  in  Na- 
poli fra  quali  Riccardo  Kodes  canonico  Napolitano  e  Medico,  per 
prendere  possesso  ed  esigere  le  rendite  del  Priorato  e  Monistero  di 
Molilo ergine  in  Napoli  date  iu  Commenda  al  Cardinale  suddetto. 
Importante  altresì  è  il  lestaiueuto  originale  di  Giovanni  da  Pen- 
na, di  quel  medico  ramoso  che  fece  l'uroscopo  ad  Agnese  Duches- 
sa di  burazzo  nel  1344,  del  quale  ho  leste  parlato  Questo  medi- 
co nel  dì  18  aprile  1387  ,  mentre  era  Bellore  di  una  Chiesa  in 
Atripalda  fa  il  suo  solenne  testamento  ,  e  lascia  credi  due  suoi  fi- 
gli naturali  legittimati ,  e  lascia  uu  legalo  al  Mouislero  di  Monte- 
^ergine.  Fra' testimoni  vi  è  uu  i ai  luccio  Valdauua  di  Cava  anche 

'^edico  (Voi  XVI  Atripalja  fol.  G). 

f      Nel  Voi.  Xi.ll  per  Eboli  si  trovano  tre  uotizie  anche  di  qualche 


5ff* 

Ci*l  termina  il  Codice ,  il  qunle  non  ha  i  fogli  numeriti  :  N 
106  di  essi  sono  occupati  da'tre  libri  di  Mesue:  IH  dall' Antidoto- 
rio  di  Nicolò ,  interrotti  da  due  fogli  interposti  della  pratica  ti 
Mesue;  due  altri  fogli  da'Sinonima;  14  dal  Rasis;  e  due  ioli  drib 

Tabular. 

ì  libri  di  Mesue  e  di  Rasis  contengono  numerate  note  margiam' 
appostevi  da  un  Medico  che  lo  studiava  ,  e  vi  segnava  non  sola  la 
avvertenze,  ma  anche  le  citazioni  di  pratiche  e  di  Medici  de*  Mai 
tempi.  Egli  doveva  chiamarsi  Francesco,  perchè  le  a v verterne  b 
gna  o  con  fi  pure  di  mani  di  animali  e  di  teste ,  non  tempre  i 
leganti,  ovvero  le  segna  in  iscritto ,  e  fra  le  molteplici  note  vena 
sono  alcune  segnate  cosi:  Nota,  Franante,  hoc  vngttcnhim.—  Hata, 
francése* ,  hoc  tignami  eie.  Fra  queste  citazioni  vi  è  queli  di  Già* 
vanni  de  Penna,  detto  una  volto  lohanne$  de  Penna,  ed  altra  veda 
Joliann**  de  Pcgna  ;  quella  di  tnag.  Paynafdus  de  Vitlanem  ;  di 
snag.  Andrea*  de  Ternana;  di  lacubm  de  brvndutio;  di  tmn§.Gwii§ 
ilemitana  ;  di  mag.  Antonius  ne  Yf.  Ohe  sia  Napolitano  il  medili 
possessore  del  Codice,  si  conocre  da  alcune  citazioni ,  come:  Q^k 

quedam  mufier  nenpoli'an'i  ftùornbat  $quinunria fui  /orate*  mai 

domino  Incubo  de  b/vnriuuo.  Al  margine  dell' Elett  uà  rio  Diecvrce* 
ina  si  legge:  muf(i  magistn  Si/ernifani  non  pununi. 

Ora  alcuni  di  questi  Medici  sono  conosciuti  e  vivevano  sotto  1 
regno  di  Orlo  II,  di  Roberto  e  di  Giovanna  1,  potendoli  determi- 
nare dagli  anni  1300  al  1387  l'epoca  in  cui  fiorirono,  e  porad* 
pò  doveva  vivere  il  possessore  del  Codice.  Il  più  antico  fram- 
*toro  sembra  essere  il  Incdw*  de  bnmavtio,  che  fu  ila  me  travata 
nel  Hegio  Archivio  di  Napoli,  dove  son  documenti  che  dimmtrmt 
che  vi\eva  negli  ultimi  anni  di  Carlo  II,  e  primi  anni  di  Robetti. 
):gli  ricevè  il  feudo  di  Giurdignano  dal  principe  di  Taranto  (Ab. 
1304  J>et.  E.  fog.  2ft),  ed  ottenne  anche  altri  feudi  dal  lleffcf. 
J  308,  Let.  1>.  fui  233)  (I).  Sappiamo  inoltre  chetìiovanni  di  Fm- 
na  viveva  nel  1 344,  e  fece  il  celebre  oroscopo  alla  Duchessa  di  Da- 
razzo,  del  quale  parla  Domenico  di  Gravina  (2) ,  e  mori  verni 
1388,  secondo  il  testamento  originale  che  ne  ho  trovato  nefl*  Ar- 
chivio di  Moutevergine  .  e  la  iscrizione  posta  sul  suo  sepulcre  chi 
esisteva  in  S.  Pietro  n  Mfijello.  E  YAnfnnìn*  d*  Y°  pur» 
sere  quell'Antonio  Galeota  d'Itri ,  eh'  ebbe  sepoltura  nella  ( 
di  S.  Giovanni  a  Carbonara,  nella  Cappella  dell'Annunziata  d^M 
fondata,  e  dove  pose  un'iscrizione  i  i portata  anche  dall'Efigenia (k; 
perchè  questo  Antonio  visse  nel  seguente  secolo ,  come  lo  mma  h 
iscrizione  stessa  che  dice  : 

Mille  quatercentum  triginta  sextus  addat 
£ub  Domini  parat  Angelus  hi  e  Galeota, 
Egregi us  doctor  super  arlibus  et  medicina. 


fi)  Appendici  alla  Stor.  della  med.  io  Ftal  di  S  dv  Rmn  — 
pag. 160. 
(«)  r.bronicon.  Racco!  divaria  Crooie.  di  Perger.  1781.  pag.ati. 

(?)  Napoli  Stcra  pag.  116. 


che  riguardava  il  Giovanni  signor  di  Gragnano,  che  ere  medie» 
del  Be  Guglielmo  II,  che  vivea  oel  1188*0  che  sospettai  poterei* 
tire  lo  slesso  del  Giovanni  CesUlio  ciuto  de  Egidio  di  Corbeil  (UL 
f.  321).  Ore  od  documento  del  Big.  Camera  ciò  *ieo  meglio  chie- 
ito  •  e  ci  (a  oonoscere  che  le  famiglia  Ferrarlo  era  io  Selenio  ed 
il  Amalfi  ed  sveo  aiuto  un  medico  distinto  e  nobile  9  eh*  è  questo 
di  Gragoano  (  I  ).  Ma  questo  maestro  Giovami!  Perrurio  può 
il  maestro  Perrurio  autore  delle  pillole  artetiche  citate  de 
i  Platcario?  A  me  sembra  che  no.  Eccone  le  ragioni.  Quei* 
Mi  tolte  trofismo  citate  le  pillole  artetiche  col  nome  degli  autori, 
filoé  nella  Predica  brevi»  di  Giovanni  Plateario  (  In  Prati.  Io.  Ss* 
mpkmis  Ugdwn.  45%S  fot.  CCXXi  retro),  dove  quelle  pillale  si  di  • 
■fé  essere  state  composte  Commvms  a  magieuro  Terrario  et  magislro 
tmStrkalto  et  mogislro  Plateario.  La  seconda  volta  sooo  citate  nel 
Compendi**  SalemUamm  del  Codice  di  Breslavia,  ed  è  questa  stesse 
tostooe  delle  Praetiea  brevi*,  ma  con  due  differeoie,  cioè  col  cann 
Memento  di  nome  di  Petricello  che  qui  è  chiamato  Petronio,  ed  in- 
vece  di  mag.  Plateario  dice  MM  Pt a  icario,  cioè  o  due  maestri  Pie* 
toorio,  o  se  si  preodooo  disgiuote  le  due  MM.  può  leggersi  Maghlr* 
MaUhato  Plateario.  Come  si  vede  queste* due  citazioni  ai  possono 
-ridarre  ed  una  ♦  perchè  eppartengooo  allo  stesso  Autore.  Ls  tara 
4Kaik>oe  appartiene  alla  Pratica  di  Riccardo,  che  si  conserte  ma- 
noscritta nella  Biblioteca  di  Parigi  (MSS.  7056,  amie.  6037.  fol. 
M  anlk.  21 7),  e  qui  ai  tre  nomi  della  Praetiea  brevi»  cioè  el  Pedi- 
cello, al  Ferrano  ed  el  Plateario,  si  aggiugne  il  quarto  cioè  un  dr« 
ahtmatieo.  Finalmente  una  quarta  ritoltone  si  trova  in  Arnaldo  da 
▼Meoove  {Opera  Basii.  1 585  pag.  4  IO),  oella  quale  non  sono  citati 
fifa  i  nomi ,  ma  sono  assolutemente  le  Pillole  artetiche  da9  Qemttm 
Maestri.  Ora  è  chiaro  che  la  prima  origine  di  queste  citazioni 'è  la 
Praetiea  di  Giovanni  Plateario.  Posto  ciò,  prendiamo  un  ponto  la* 
ao,  ed  è  Egidio  di  Corbeil,  il  quale  prima  del  1 193  versifica  un  O- 
fere  di  Matteo  Plateario  che  dice  già  morto,  e  che  dobbiamo  erede» 
re  essere  Borito  non  più  Urdi  del  1 1 50  al  1 1 80.  Matteo  Plateario  fai 
quest'opera  cita  la  Praetiea  trevi»  del  suo  pedre  Giovanni  Plateario» 
il  quale  non  ha  potuto  fiorire  pia  Urdi  del  I  HO  al  1 150.  Ora  aup- 

K  anche  che  questo  Giovanni  citando  fra  gli  eetori  dolo  pitie- 
Plateario  intenda  portare  di  se  stesso,  il  die  non  semiti  prò* 
bebile  •  sempre  oe  risulte  che  il  Ferrarlo  ed  H  Peirkdie  tutori 
delle  pillole  o  debbono  essere  entoriori  a  Giovanni  o  contempora 
nei  di  lai,  e  non  possono  esser  fioriti  più  tenti  del  1 1*0,  e  peréti 
ferrarlo  delle  pillole  é  diverso  del  Giovanni  Ferrerie  asettico  di  Gu- 
ftiola»  Il  nel  1 188  (I).  Si  aggiunga  a  tette  questo  chele  ricette 
4eMe  pillole  è  riportate  oeir  Antidatano  di  Nicole  Ora  quest'opere 
state  comeotate  da  Matteo  Plateario  figlio  diGtefanni , 
si  è  detto,  gli  eutori  dette  pillole  debbono  essere  eoche  péù 


(il  Ugguiil  Diplam  ia  natta  ptg.  tifi. 


(•)  *+&&**  it  Wftsma  in  naia  e  gag»  tsg , 

Tot.  ir. 


antichi.  Anai  può  dirsi  ebe  i  «antri  Sa'  i  ài 

te  qneate  pillole  con  predilettone,  e  che  i  ti  abbiane  esentili 
per  modo  che  talvolta  vengono  attribuite  a  Itorl  più  iwriL 
Cosi  in  un*  addinone  al  Bwiaiium  Prncticat  ai  Arnaldo  di  flbprii 
che  trovasi  fra  le  Opere  di  Arnaldo  da  Villanova  {Am.  fUL  0/f> 
BasiUae  1585  pag  4298)  queste  pillole  sono  chiamata  IWMm  a» 

gì  stri  Vrsonis  adqunmlibet  artetìcàm:  dal  che  può  ragione  tol»aÉ 
credersi  che  agli  Autori  primitivi,  che  Giovanni  Pia  Lea  rio  din» 
acre  stali  tre,  poteva  facilmente  aggiugnersi  il  quarto  e  piò  M 

JRilornondo  dopo  ciò  al  Ferrano  io  credo  più ttoMo  che  aia  ti 
primi  autori  drlle  pillole  sia  stato  il  padre  di  queato  Giona»  ae» 
dico  del  re  Guglielmo,  che  rhiamavasi  anche  egli  Giovanni  eG» 
vannaccio,  e  che  polena  vi  \  ere  nel  1 1 1 8,  avendo  il  P.  Meo  bea- 
to nel!*  Archivio  Coverse  un  Diploma  di  quest'  anno  che  rigate 
un  Giovanni  medico  signor  di  Gragnano  (Tom.  IX  p.  S39J.A1 
P.  Meo  era  tal  uomo  da  confondere  le  date  ♦  comunque  a  Mari 
sia  riuscito  di  trovare  quello  diploma*  non  avendo  potatoi 
tutte  le  carie  di  quell'anno. 

In  tal  modo  sempre  più  si  conferma  che  afano  Boriti  al 
dell'uuderimo  e  principio  del  dodicesimo  aeralo  non  salo fb°  Mril 
delie  pillole  artetiche,  ma  anche  tutti  maeatri  che  eonotfati' 
pendiati  nel  trattato  De  apqriluuinum  cuial/onc  del  Codice  di 
lavia.  Egli  è  vero  che  frequentemente  appariscono  de*  ftlrèalM 
Pietro,  che  il  soprannome  di  Ferrarlo  si  trova  nel  I  188,  cfceiffc* 
tearii  furono  aneli  essi  parecchi,  e  probabilmente  co»)  chiamlW 
luo$fO  di  loro  abitazione  in  Salerno;  ma  ciò  non  può  a  Ite  rare  he» 
noiosa,  uè  lo  pillole  possono  appartenere  agli  stesai  chirurgici* 
calori  di  Ruggiero,  né  si  trovano  contemporanei  il  Petronio,!!  hh 
rario,  rArchimattco  ed  il  Plateario.  Guardiamoci  dagli  ombM 
che  spesso  sono  sorgente  di  errori. 

Dalle  qiicJi  cose  tutte  e  da  altre  di  minor  conto  risulta  ckhrt* 
ineuleche  la  medicina  Silenti  tana  era  di  tanta  importanti  dvif 
nel  medio  evo,  che  ne  appariscono  i  documenti  in  tutti  gli  Artht 
vii.  La  qual  cosa  mi  aveva  impostoli  dovere  di  recarmi  ia Avi- 
vento  per  esaminare  gli  avanti  delle  grondi  riccheue  dì  piateti 
che,  le  quali  si  conservano  in  quei  vetusti  depositi  della  citiMè ti 
medio  evo.  Ma  comunque  i  documenti  più  importanti  dell' Aictt 
vio  Soliano  fossero  stati  trasportali  in'Homa,  pure  ancor  AaHad 
trova  o  nell'Archivio  e  Biblioteca  Metrnpolitatta;  ed  inqoaladfeà 
Filippo,  ed  un  Mortuario  nel  capitolo  di  tanto  Spiritate  meli* 
plorni  particolari,  i  quali  tulli  come  scelti  per  grinteraicitftì 
Corporation!  potrebbero  riuscire  di  grande  vanlaggìoper  h 
citile,  ma  offrono  poco  o  niuno  interesse  perla  storia  daUa 
cina. 

-  Aggiungo  o  queste  altre  poche  notizie  qua  e  le  sparta  tteeto  te* 
colle,  le  quali  o  meglio  chiariscono  le  cose  esposta ,  o  altra  ne  ag- 
giungono. 

1    Al  Tom  1  p.  I  IO  ho  {tarlato  della  porla  Elina  piar  mlrire 


stf 

da  qtffali  fonti  è  tratta  la  tradizione  de'foodatori  della  Scuola,  fai 
quali  uo  maestro  Elino.  Ora  quella  Porla  era  nella  Città  nuova %c&~ 
me  allora  chiamavasi  Ja  parte  di  Salerno  più  piana  e  prossima  al 
mare,  come  rilevasi  da  un  Istrumento  deli  archivio  delia  Cava  del- 
l'anno  937. 

2.  L' Alfano  medico  nel  1040  ,  del  quale  si  è  parlato  nel  Tomo 
II.  p  772  e  nel  T.  MI.  p.  32>>  è  V  Arcivescovo  Alfano  I,  che  resse 
quella  cattedra  dal  1047  al  1057,  e  che  Mazza  dice  essere  stato 
Medico  Histor.  Epitom.  de  rebus  Saternifanhpag.  449. 
-  3  A  pag.  785  del  II  Tomo  ho  dato  notizia  di  un'  Opera  dive- 
nuta molto  rara  di  Paolo  Grisignano,  che  dissi  acquistata  a  forte 
prezzo.  Ora  ho  avuto  occasione  di  acquistarne  un  altro  esemplare, 
pel  quale  ho  potuto  conoscere  che  la  copia  da  me  posseduta  man* 
cava  del  principio  in  quattro  carte  non  numerate ,  e  cominciava 
dal  titolo  particolare  del  trattato  >u  polsi.  Ora  da  questa  copia  per- 
fetta rilevasi  esser  questo  il  titolo:  PAUL!  —  Grysigkani  —  de 
Salerno  Ar.  n  Me  Doct. —  Claris  Libellus  de  pul — sibus  et  urinis, 

foeli ciltr  incipit  Alla  seconda  carta  vi  è  l'indirizzo  che  P.  Gri- 

tignano  fa  a  Don  Geronimo  Gucvara  Reveren.lissimum  Monnchum  ; 
•I  terzo  foglio  una  lettera  dello  slesso  Grisignano  a  Simone  Porzio 
del  quale  implora  il  giudizio  ;  segue  una  breve  risposta  del  Porzio 
chiamandolo  Chrysignano;  e  da  ultimo  al  quarto  foglio  vi  è  un  epi- 
stola con  la  seguente  epigrafe:  Andreas  Losgus  SAlern.%  prò  Grillo 
amiti**.  Go^par  Giillus%  Salern.%  tlfuslr.  Don  Wrronimodt  Ghetta* 
ra  Monucho  S.  P.  D.  In  questa  epistola  spiegasi  il  motto  che  ac- 
compagna la  data  dell'opera  :  Teucrorum  magna  classe  matettanlé 
Regnum  Keapoliianum  die  25  Junii ,  col  quale  si  vuol  ricordare  il 
grave  fatto  avvenuto  nel  golfo  di  Salerno  nel  di  "27  Giugno  1 543  , 
cioè  che  la  flotta  turca  comandata  dal  Barba  rossa  dopo  aver  desolata 
la  Sicilia  e  la  Calabria  erasi  avvicinata  alidi  di  Salerno  e  di  Amai* 
6,  che  avrebbe  messo  a  sacco,  ove  una  gravissima  tempesta  non  l'a- 
vesse colta  a  Capocorso  ,  e  salve  appena  poche  vele  fu  costretta  a 
ritornare  verso  le  coste  Affrica  ne-  Amalfl  e  Salerno  liberale  da  quel 
grave  pericolo  ancora  in  quel  giorno  celebrano  una  festa  annuale 
di  rendimento  di  grazie  a' Santi  padroni  S.  Matteo  e  S.  Andrea. 

Paolo  Grisignano  è  anche  Autore  di  un'  altra  Operetta  non  ha 
guari  da  me  acquistata  di  sette  carte  soltanto  non  numerate  e  stam- 
pata in  Napoli  quattro  anni  prima  della  precedente iBxeussit  N&a- 
poli  Johannes  Sullzbacehius  G»rm«nnt  Anno-  domini  4539  Questo 
libercolo  porta  il  seguente  titolo:  Puuìus  de  Gnsignino  de  Salerno 
•Ar.  et  Me d.  humilit  dottor  Udori  S.  P.  0.  e  tratta  di  un  caso  pra- 
tico in  persona  della  Marchesa  di  Padula,  per  la  quale  fu  chiamalo 
in  Napoli  il  Grisignano,  e  poiché  quella  soffriva  febbre  catarro  sputo 
sanguigno  ec  la  salassò.  Questo  salasso  fu  criticato  da  alcuni  medici 
napolitani ,  onde  Grisignano  scrisse  questa  breve  apologia^  oellt 
quale  con  l'autorità  d'Ippocrate  e  di  Galeno,  e  con  l'appoggio  M 
fatto,  mostra  essere  stato  quel  salasso  bene  iodicato. 


5*G 
rum.  Esso  prenota  numerose  e  notabili  varienti  da*  trattali  pk. 
Mirati  ;  i  capitoli  sono  diversamente  distribuiti ,  e  non  si  trovi  b 
citazione  di  Colone  nel  cap.  ti.  De  d  i freni  tal  *  pnrtum%  ehritiè; 
ne  di  Trottila  nel  cap.  20  /)*  /*/*  qaae  nwtieribms  *a*p*  potf pirttm 
ncridunt  Merita  soprattutto  considerazione  questo  Codice  per  h 
(elione  che  Ha  d*J  famoso  passo  della  Trottila,  dal  quale  si  è  prete- 
so rilevine  chela  Medichessa  Salernitana  proponeva  una  nuoti #• 
pernzione  della  pietra,  congiugnendo  il  taglio  al  succhiamento; a- 
pernione  actinia  che  trovasi  cosi  descritta  nelle  edizioni:  Bk ta- 
ra (curo  fotnentativnibtts)  fuit  quidam  liberata*  baben*  /apiden mi- 
tica ,  qvam  poti  lonqam  fomentationem  ferii  sugendo  éXtrnki  per  pr 
ramen  fictum  circa  peritonei* on%  et  ftr.il  inungi  virgamn  et  maxime  tr 
pui  vicg'ie  rum  oteo  laurino  v*l  unguento  aureo  (I).  Il  priflMtesr- 
reggere  questa  lezione  con  l'ajuto  del  SIS.  7056  della  Bibliotefi 
di  Parigi  è  slato  il  dotto  Malgaigne  nella  sua  Introduzione  alle  0. 
pere  di  Ambrogio  Pareo  ,  che  rettifica  rosi  :  ff.ie  cura  Hbennil 
guemdam  qui  per  longum  fempu*  fumenMum  fui/  im  inguine,  ••>. 
tjven/o  aureo  ciput  virate  inung»ndo  II  Codice  della  BiMiotedB* 
bonica,  mentre  si  avvicina  più  alle  edizioni  9  e  comunqoe  maria 
di  qualche  parola  ed  erroneamente  scritto,  pure  non  ha  qaaBTtv 
por  tu  no  por  fot  amen,  e  dà  un  senso  meno  fallace.  Esso  dici  cri: 
rum  hac  decorsone  (manca  forse  liberavi)  qvemdam  hsbentemhfi» 
dem  in  resici  potlnuam  multivi  fomentai  io  net*  feei  sugeulo  [*)£)$• 
xtrahi  (Cirillo  vorrebbe  leggere  exsdvi)  per  fomentmm  tino  peti- 
teneon  feri  idem  mungere  tupra  co  pud  virge  rum  unguento  avrai. 

Il  MS.  del  Pluteo  XII.  Let.  C.  n.  40  porta  il  titolo  Sehuk  *-. 
lernitana%  ed  è  recentissimo.  Esso  centiene  un  poemetto  in  Attiva 
rima  intitolato  Cielo  e  Terra  d'Innocenzo  Asconava  forse  aaag»a> 
ma  d'Innooenzo  Casanova  Certosino,  che  s'intitola  Autore  wmaV 
tro  poemetto  II  trionfo  della  Carità.  A  queste  poetiche  compi- 
zioni  segue  la  Sehola  Salernitana,  che  una  copia  de' versi  lapriaa 
volta  ripertati  da  Arnaldo  da  Vj'llanova  con  l'aggiunzione  disimi 
versi  che  lo  stesso  raccoglitore  dice  non  appartenere  alla  Senati. 
Succede  a  questi  una  traduzione  metrica»  che  sembra  dello  sta* 
autore  de/  versi  precedenti.  Come  lavoro  d'  arte  i  versi  non  mw 
gran  co«n:  ma  tuttavia  marita  essere  ricordato  un  Prologo  scrìtti 
con  molta  enfasi  dal  poeta  ta  traduzione  porta  questo  titolo  :  U 
Scuola  SiternUina  addilitrice  delia  v *ra  antica  e  salutar  medkmt 
mandala  da  quella  celebre  Accadente,  o  sia  Collegio  al  Be  tf/efM- 
terra  in  vmile  verso  latino:  ed  ora  riporta  in  metro  materno  ttaUmS 
N.  N.  Prologo. 

Per  sfuggir  de  i  gran  morbi  i  rei  perigli 
È  ben  si  esponga  in  carmi 
La  Scuola  di  Salerno,  i  cui  consigli 

9 

(%)  Medici  antiqui  ornati,  tic  Edìt.  Aldina  Vanti  1M7.  Tratab  AjF 

tìon  mutierum  p.  77 . 


S87. 
Degni  son  star  scolpiti  in  bromi  e  marmi. 
Si  rinnovelli  al  suoti  di  nostra  cetra 
Neil'  umana  memoria 
Di  que'Co*critti  Padri 
Il  vero  medicar  di  somma  gloria. 
Sarà  fatiga  tetra 
Per  que'novelli  umori, 
Che  soli  caccian  fuori 
A  storciar  della  vita  il  bon  governo: 
Qui  si  riduce  il  perno 
D'eterogenei  ladri 
Co' nuovi  loro  sali 
Porre  a  terra  la  Scuola  di  Salerno» 
Poco  curando  uccidere  i  mortali. 
Chi  ha  senno  in  zucca,  e  cerca  i  suoi  vantaggi» 
Sprezzerà  meco  questi;  e  con  quei  saggi 
Riprenderà  l'antica  medicina 
Che,  perchè  dal  Ciel  data,  ella  è  divina. 

Forse  tanto  non  si  sarebbe  o<a!o  scrivere  d*  Jppocrate  ,  e  per 
non  indegna rsi  fa  d'uopo  ricordare  il  qvidlibet  auuendi  de' pittori  e 
de*  poeti.  Per  dare  intanto  un  piccini  saggio  di  questa  veramente 
umile  traduzione,  trascriveremo  i  primi  versi,  cui  premette  l'e- 
pigrafe: La  Scuola  Salernitana  distribuita  in  note  Ammaestramenti. 
Primo.  Rimedii  generali. 

Chi  vuol  star  sano  e  forte 
O  prolungar  la  morte, 
Non  dia  loco  a'pensier  molesti  al  core; 
Scacci  l'ira  e'I  furore; 
Sia  nel  vin  parco  ed  usi  poca  cena: 
S'alzi  di  men*a  mai  roti  pancia  piena, 
Né  stimi  cosa  vana 
Dopo  di  Mer  pranzato  il  divertire, 
K  al  mezzogiorno  sfugga  di  dormire. 

Degno  di  riguardo  è  altresì  il  Codice  Plut.  V||T.  Let,  D.  n. 
51  nel  quale  *i  leggono  le  Qnae*tione*  medieae  di  Polcastro;  ma  in 
mezzo  ad  esse  è  interpolato  un  trattato  di  piretologia  di  scrittura 
molto  più  antica  del  ie<todel  Codice.  Esaminando  questo  trattato 
è  facile  di  riconoscere  che  contiene  i  capitoli  sulle  febbri  dellaPru- 
elica  brevù  di  Giovanni  Plateario  ;  e  poiché  manca  la  prima  carta , 
comincia  dalle  parole:  Que  omnia  ul  tecundum  virielatem  eamm  pa- 
rie tur.  In  primis  ordinimla  est  dieta  et  dandum  est  et  pullus  eum  bro* 
dio,  etc;  e  termina  come  nelle  edizioni  :  Exeeuto  traelalu  febrium 
de  reliquis  passionibus  est agendum,  tnchoamue quidem  a eap\U\U m- 
eundum  onitnrm  et  progress***  membrorum  pamonum  divertano* 
protequatmtr  traefatum. 


5*8 

Il  Codice  del  Plut.  Vili,  fot  D  n    2ft  intitolalo  Affimi  C*. 

ttanhni  in  Aphorismos  Hippocnlis  contiene  solo  gli  AforìMi  i  fa- 
gnostici  ed  il  libro  de  regimine  acutorum,  me  anche  il  Tigni  6tM 
cum  cumwmfarii!  Aiy.  Quelli  dello  stesso  Plut  Vili.  Let.  D  a.  41 
col  titolo  Futgentio  Gentili*  Consilia  medica  ,  ed  il  n.  35  col  Utah 
Incerti  Consilia  medica  et  alia  hanno  molti  trattati  e  COaUlltuW 

di  Medici  conosciuti  di  Padova  e  di  altri  luoghi  d*  Italia  del  prb- 
cipio  del  XIV  secolo,  come  Gentile  da  Fuligno,  Manilio  di  5.  ftsfc, 
Pietro  di  Abano  etc.  Quello  al  n.  42  intitolato  Gentili*  dcfiUtm 
tiene  nelle  pagine  lasciate  bianche  molti  tersi  scritti  da  aueefik 
recente,  ed  estratti  dal  Reqimen  sanitatis  Saiarmi  »  fra' quali  v*aa 
sono  alcuni  anche  inediti.  È  molti  altri  Codici  contengono  leoaan 
di  Almnnsor,  di  Averrois,  di  Serapione,di  Arnaldo  da  ViUaamt 
di  Berta  paglia,  di  Tommaso  da  Ravenna,  di  Guaioerio,  di  teli- 
no da  Irbino  ,  di  Savonarola,  di  Leoniceno,  di  Anelilo  ed  anche  ti 
alcune  copie  del  Trattato  di  Manescalcia  di  Giordano  Rufo  atfc- 
bremis  miles  in  M  «resali  a  quonlam  domini  In  pera  toris  Fridencti* 
ere  memorie  recolende.  Il  n.  23  col  titolo  Ex  poi  ilio  in  inerti  §pm 
tnedieum  contiene  un  cemento  sul  Microferhni  (parva  ar%)  divani 
da  quello  di  Gioanniiio  e  di  Trusiano;  e  l'altro  al  n  16  segnila  Jk. 
eun  lei  a  règendi  iter  agente  ha  trascritto  il  conosciuto  libro  &Cf*>  \ 
ta  eecretorum  Aritto  telis.  Ne!  codice  porta  il  titolo  incipit  liberi** 
$loleli*  De  secreti»  secretorum  $ive  de  Regimine  Principum  frgnnml 
Mìtmmorum  ;  quasi  interamente  simile  ali*  ediiione  che  ne  fa  Ritta 
in  Parigi  nel  1520.  Il  nostro  codice  sembro  essere  stato  onerati 
*  citalo  da  Storcila  nella  pubblicazione  che  ne  fece  in  Napoli  eri 
titolo  Secretum  Secreto  rum  Aristotelis  ad  Alcxandrum  mm§mm% 
etc  (I). 

Merita  per  noi  particolare  menzione  11  codice  del  PI.  Vili  Lai. 
D   n.  54  col  titolo  Incerti  medirtnae  praticae  summa.  Esso  èia  Mi 
membranaceo  e  contiene  varii  frammenti  di  Hesue,  di  Straptaoe, 
ed  un  trattato  di  pratica  mancante  del  principio  e  della  lina.  Uri 
mezzo  di  questo  Codice  un  medico,  profittando  di  una  pagina  bna- 
ca  ,  vi  ha  segnate  alcune  cure  forsa  apprese  da' suoi  Maestri.  Dof* 
aver  riportata  una  ricetta  col  titolo  Cam  fida  per  mnaistmm  fc- 
hnnnrw,  fa  seguire  due  altre  storie  cliniche  o  consultazioni  con  b 
indicazione:  Cura  fatta  per  dominum  Cesarmi*  Ccppu/a  ne  SuUm*; 
e  poscia  Alia  cura  fida  per  cumdem  M  igislrum,  che  noi  abbiamela- 
duto  opportuno  di  trascrivere,  e  qui  pubblicare  (  Ved.  pag.5M).I 
questo  Cesario  Coppola  era  un  personaggio  conosciuto ,  atendoar 
|o  trovata  la  prima  indicazione  nel  Mi.  Pinto  in  Salerno,  e  pio- 
vendo anche  riscontrati  i  documenti  nel  Grande  Archivio,  da'qatf. 
apparisce  che  era  stipendiato  del  Re  Roberto  nel  1325  (2)  arimi 

(i)lfaipoli  Ezeadebat  Mattili  Caaear.  II.  D.  LV. 

(a)  Rag.  aa.  i3i5.  Ut.  F.  fol.  16—  t  e  R«g.  r  Sa6Let.  D.  Fai.  et—Gal, 
Wet.  Saltrn.  Tom.  Ili  ptg.  3^9  Eeooil  Decreto  di  nataiaa  dd  Re  RaWrik^ 
Reèertus  etc.  Tenore  preseotium  ootom  facimus  aaiveriit  aarua 


pecora  oel  f  328  come  rilevati  da  un  documento  conservato  nell'Ar- 
chivio Salernitano  (Arca  III  n.  217)  col  quale  l'Arcivescovo  con* 
cedeudo  al  figlio  di  Cesario  un  Rettorato  di  una  Chiesa  di  Noceraf 
fra  le  altre  considerazioni  vi  è  questa  06  patri$  lui  exigentiam  me* 
ritorum.  Cesario  in  questo  documento  ó  chiamato  Miles  et  phisieu$ 
éucalii. 

Conchiuderò  da  ultimo  questa  breve  notizia  de'  MSS.  della  Bi- 
blioteca Real  Borbonica  col  dire  poche  parole  dell'opera  di  Miche- 
le Vicinanze*  del  quale  ho  parlalo  nel  Tom  I  p.  401,  e  II  p  786: 
Quell'opera  era  stata  ceduta  manoscritta  dal  celebre  Domenico  Co* 
lugno,  e  la  cita  nelie  sue  memorie  (Oper.  posth.  Neap.  1830,  Tom- 
11),  e  probabilmente  ne  era  egli  stesso  il  possessore.  Ora  quest*  op- 
perà inedita  si  trova  nella  R  Bibl.  Plut.  VII I.  D.  n  57  ,  ed  è  uo 
bel  libro  in  piccolo  4.°  in  bianca  e  sottile  membrana  di  pag.  30 , 
oltre  il  titolo,  scritto  in  chiaro  carattere  studiato  e  grande,  a?eo- 
do  innanzi  ed  alla  fine  due  carie  bianche.  Sulla  parte  superiore  ed 
interna  dt  Ila  prima  era  scritta  qualche  cosa  che  posteriormente  è 
•lata  tagliata  ,  e  forse  conteneva  il  nome  del  possessore  del  Codi- 
ce, perchè  al  di  sotto  ora  si  leggono  queste  parole  :  Ex  libri*  D.  A. 
Mona,  che  sembra  autografo,  e  che  certamente  é  il  celebre  Anto- 
nio Mazza  Priore  della  Scuola  ,  ed  Autore  della  Storia  di  Salerno. 
Il  titolo  dell'opera  di  Vicinanzo  è  questo  : 

Sixto  V. 
Pontifici  *  Optimo  *  Maximo 
Michaelis  Vicinanti!  Medici 
atque  Philosofi  Salernitani 
De  Salis  natura  ac  Sale  cua 
panibus  commiscendo 
commeutarius. 

fiotto  vi  è  scriito  di  altro  carattere: 

Obijt  Michael  Vicinantius  die  41  oe/obris  4594  Satemi-  L'opera 
avea  dovuto  essere  scritta  del  1585  al  1590,  durante  il  Pontificato 
di  Sisto  V. 

Dietro  al  frontespizio  vi  sono  scritte  alcune  sentente,  cono 

Sai  id  est  Salus  a  corruzione 
Omnis  cibi  condimentum  est  Sai 
Corporibus  nil  utilius  est  Sale  et  sole,  etc. 

opectarit.  Quod  noi  tuffici  e  ut  iam  probttatem  industriata  moretque  lavéeMIaa 
ejuibus  disc  et  una  «irum  raagiatrum  Cesarem  Coppola  da  Salerno,  aedict  natie 
acienlie  proffitorem  intetieiimus  commendabitiier  illustrar),  gratis  affectibe* 
aitfnilpotpt  ipsum  magistrum  Cesarem  in  phisicum  et  familiarem  nostrani 
presentili  in  t  uorn  recipimus  et  aliorum  timi  li  um  contoroio  aggregamo!  po- 
titurum  favoribufc  qmbus  ceteri  phitii  et  familiaret  nostri  gaudere  aoliti 
auot  et  debent.  Hecepto  per  Dosa  predicto  magi&lro Cesare  £de' iti tis  telilo 
juramento.  In  cu<ns  rei  testimonio  presente*  littore*  tìen,  e>  pendenti  ttaje. 
età  ti  s  nostre  (  etgillo  )  ionio»  ut  conmuniri.  Detoni  Neapoii  anno  domini  M. 
CCCXXV.  die  vii]  aprili*,  ?iij  Indici  Jlegnerum  npetronun  anno  XVI, 


'590  -r- 

Alta  tegnente  facciata  prima  ri  I  i  fitto  fi  «i 

quale  dice  che  uoa  cosa  utilissima  e  a  i  arEerafs,* 

men  solum  in  Stato  Ecclesiastico,  nacio  <  «  èucitkmi 

in  usa,  de  panibus  cum  sale  eonfieiendi  inUitmm. 

Discorre  poscia  in  24  capitoli  de'  vantaggi  economici  a  aeiid 
del  sale,  degli  usi  di  tult'i  popoli,  della  esperienza  di  lotti  ■* 
ci,  del  danno  che  si  riceve  dal  pane  senza  sale,  per  coochiatasch 
dovessi  anche  a'Bomaoi  prescrivere  il  sale  nel  pane,  ksm  Èmme* 
rum  consuctudo  vtl,  ut  metius  dicam9  abpsus,  non  est  mmplim  An- 
cia*, cum  omnibus  veluti  probatum  est,  mamme  natemi. 

Sono  queste,  o  Signori,  le  cose  che  riguardano  la  taob  Sto- 
ni tana  ,  Tra  le  molle  che  si  possono  osservare  ne*  Codici  deh  fc 
blioteca  Beale  Borbonica  Dal  che  posso  coochiudere  che  b  Ar- 
che fatte  in  quei  MSS.  non  solo  han  fatto  trovare  due-domanl 
scientifici,  e  molte  notizie  nuove;  ma  inoltre  provano  sea^repi 
che  non  esiste  in  Europa  raccolta  di  Codici  del  medio  avo  eh  M 
presentasse  opere  e  documenti  appartenenti  alla  famosa  Scadi  da 
tanta  gloria  ha  recato  a  questa  bellissima  parte  d'Italia.  M 
io  dico  sema  ragioni,  che  anzi  a  confermare  questa 
rò  all'Accademia  altri  fotti. 

Non  perchè  avessi  creduto  che  uell'Archivio  di  Houle wr^as  I 
trovassero  documenti  relativi  alla  Scuola  di  Salerno  ,  ma 
mente  per  nou  lasciar  cosa  alcuna  inesplorata  ,  io  mi  recsi 
in  quella  ricca  e  ben  ordinata  collesione  di  Diplomi  dal 
Mercè  la  cortese  coopcrazione  deli*  egregio  Archi  vario  Mfl  B. 
Guglielmo  de  Cesare»  e  con  l'ajuto  di  esatti  Cataloghi,  io  potai  he» 
vi  diligenti  ricérche,  e  queste  aocora  noo  riuscirono  infrsttanE 
imperocché  non  solo  trovai  notizia  di  un  Medico  Salernitaa»  fc* 
.  ra  sconosciuto;  ma  ancoro  vi  ritrassi  alcuni  chiarimenti  dia* |* 
co  interesse  per  varii  Medici  già  noti. 

Il  nuovo  medico  è  un  tal  Tancredi  Rassica  Salernitano,  dftdh* 
malo  dvetor  in  phisica ,  ed  era  figlio  di  Nicola  Bassioa  Egli  vivte 
nel  1300,  quando  nel  di  1 1  Dicembre  comprava  un  fonda 
teo  Scarso ,  come  rilevasi  dall'  Istrumento  originale 
quell'Archivio,  e  che  fu  scritto  dal  Notqjo  Andrea  Bardano, 
zi  al  giudice  Matteo  Coppula  e  ad  altri  testimoni  (Voi.  LY.fcta* 
uo,  fol.  66  ). 

lo  aveva  trovato  ne'  Begistri  Angioini  del  grande  Archivia m 
notizia  di  Pandolfo  Protojudice,  medico  Salernitano  (III  339)»  ri 
ora  nell'Archivio  di  Moolevergine  (Voi.  LV  Salerno  fol.  67)  ha  la- 
vato un  istrumento  del  notar  Riccardo  Cappasanle  scritto  ìsWsi 
al  Giudice  Matteo  Boccamugello  e  varii  testimoni,  eoi  qoalsadi 
13  settembre  1315  questo  maestro  Pandolfo  Protojedice  SsAflt 
fa*iu  doclur  tn  phisica  fitius  quondam  Nicolai  militi*  venda.  afcrf 
suoi  beui  in  Salerno.  .  ..« 

Ancora  io  aveva  trovato  Archivio  Cavense  no  diptasdi 
riguarda  il  Medico  Bartolo  i  Vallone  Salernitano  *  d*  vNfe 
uel  1257  (Voi.  Ili.  pag.  Xóó).  io  conferma  di  dò  ndTArcWttfi 


591 
Montevergine  (Voi.  LV  Salerno  fui.  72)  si  trova  un  (strumento  del 
l'i!)  3  per  notar  Matteo  Montanaro  innanzi  al  giudice  Petronio,  e 
ad  altri  testimoni,  col  quale  vieti  dato  a  mutuo  certo  danaro  da  E* 
lisabetta  vedova  di  questo  maestro  Bartolomeo  de  Vallone  Saierni- 
lunus  doctor  inphimca.  Onesto  maestro  Bartolomeo  è  certemente 
diterso  dall'autore  della  Prattcu,  della  quale  si  leggono  alcuni  fram- 
menti nel  Codice  di  Breslavia  ,  e  che  ora  è  stata  dal  Daremberg 
trovato  origiiiiihiH  nte  nella  Biblioteca  Marciana  di  Venezia,  don* 
ile  ho  fatlo  eslnure  la  copia  qui  pubblicata;  poiché  il  Bartolomeo 
auloie  viveva  prima  di  (ìiovauui  Platea  rio  ,  dal  quale  è  citato  ,  e 
però  oltre  un  secolo  e  mcxzo  prima  di  Bartolomeo  di  Vallone.  Uu 
altro  Bartolomeo  abbiamo  Autore  anch'esso  di  un  trattalo  di  Me- 
dicina pratica,  che  si  conserva  in  lloma  nella  Vaticana  , .del  quale 
ho  pubblicato  alcuni  frammenti  :  ma  esso  è  chiamato  de  Avena , 
non  perchè  della  città  di  A  versa,  ma  perchè  appartenente  alla  di* 
•tinta  famiglia  Salernitana  di  questo  cognome,  che  ha  dato  ancora 
altri  medici,  fra 'quali  Nicola  di  A  versa,  che  io  il  primo  da  un  do- 
cumento dell'Archivio  della  Casa  del  1252  trovai  essere  slato  me- 
dico del  Be  Corrado. 

Un'altra  notizia  colà  trovata  mi  sembra  anch'essa  di  molto  in- 
teresse storico.  Il  sig.  Huillard-Breholles  in  un  suo  discorso  in  cui 
ragiona  del  poema  de  balneis  Puhutanit  rivendicato  a  Pietro  da  E- 
boli  (Voi.  I  p.  291),  parla  di  una  traduzione  francese  che  ne  ven- 
ne fatta  in  Napoli  da  Riccardo  da  lludes  medico  normanno  nel  1392, 
mentre  qui  trovataci ,  peres>er  venuto,  come  egli  dice,  a  servire 
il  Re  Luigi  secondo.  Breholles  pubblicando  alcuni  frammenti  di 
questa  traduzione  metrica,  è  lieto  di  aver  potuto  aggiugnerea'ver- 
sificatori  francesi  un  Medico  finora  sconosciuto ,  cioè  questo  Bic* 
cardo  da  Eudes  normanno  Ora  nell'  Archivio  di  Hontevergipe 
(Voi.  XC.  N»poti  fui.  2*0),  mi  è  riuscito  di  trovare  un  documen- 
to sopra  questo  Medico  ,  il  quale  nello  stesso  tempo  era  Canonico 
della  Chiesa  Napoli  tana.  Il  documento  è  dello  stesso  anno  io  cui  ven- 
ne fatta  la  traduzione,  cioè  del  dì  9  Marzo  1 392  ;  ed  è  un  latro* 
mento  del  Notar  Giovanni  Bibbo,  con  cui  Guglielmo  Arnaldo  dot* 
lo  re  dei  Palazzo  Apostolico  ,  ed  Auditore  del  Cardinale  Pietro  di 
8.  Susanna  Legato  Apostolico,  nomina  alcuni  procuratori  in  Na- 
poli fra  quali  Riccardo  lùides  canonico  Napolitano  e  Medico ,  per 
prendere  possesso  ed  esigere  le  rendite  del  Priorato  eMoi listerò  di 
Moli  le  >  ergine  in  Napoli  date  in  Commenda  al  Cardinale  suddetto. 
Importante  altresì  è  il  teslaiueuto  originale  di  Giovanni  da  Peo* 
na,  di  quel  medico  ramoso  che  fece  Turoscopo  ad  Agnese  Duches- 
sa di  burazzo  nel  1344,  del  quale  ho  leste  parlato  Questo  medi* 
co  nel  dì  18  acrile  1387  ,  mentre  era  Bellore  di  ima  Chiesa  in 
JUripalda  fa  il  suo  solenne  testamento  ,  e  lascia  credi  due  suoi  fi- 
gli naturali  legittimali ,  e  lascia  un  legato  al  Moneterò  di  Monte» 
*f ergine,  tra' testimoni  vi  è  un  tarluccio  Valdauua  di  Cava  anche 

'dedico  (Voi  XVI  Atripalda  fol.  G). 

'      Nel  Voi.  Xtll  per  Eboli  si  trovano  tre  uotixie  anche  di  qualche 


192 
Importanza.  Uoa  nel  fc4.  1 S  è  i  ■ 

nio  figlio  del  quondam  Albano,     qua     u  il  Giudice 

to,  e  ad  alcuni  testimoni  dich       di  i    ioì  beai  aT  0j* 

dale  de*  poveri  posto  nel  lui      detto  Pendino ,  e  che  eia  sagri* 
al  Monistero  di  Monte  vergi  ne  La  qual  cosa  prova  che  aaa  «ba- 
rano comuni  queste  caritatevoli  istituzioni  fra  noi  ;  na  eawffli 
da  per  tutto  erano  dirette  dalle  più  distinte  Corporaioai  nti|b- 
ae  e  sostenute  dalle  offerte  de  fedeli.  —  L'altro  Diploma,  H.  %\ 
è  di  data  incerta  perchè  n'  è  rosa  la  parte  superiore.  Roaflaw 
vi  si  leggono  i  titoli  de'Sovrani  Angioini  ed  il  meaa  di  OUértl 
indizione.  È  questa  una  convenzione  fatta  da  un  tale  Aaattia  a 
sorella  di  lui ,  figli  del  quondam  maestro  Bernardo 
Giovanni  qui  dieitur  de  Castotio  Reverendo  monaco  di 
gine. —  Ed  infioe  un  terzo  Diploma  9  Col.  29,  parla  di  oa 
falcone  medico  e  giudice  in  Eboli.  Nel  dì  18  Gennaio  (3701* 
berto  pubblico  Notaio  di  Eboli  scrive  un  istrumento  •  ia 
di  Maestro  Falcone  medico  e  giudice,  col  quale  Tommaso 
Ioni,  figlio  di  Guglielmo  detto  di  Rocca,  fa  testificare  da  piàpr 
zone  rome  Isabella  sua  maitre  con  testamento /are  legatami 
una  casa  che  a  lui  spettava  per  parte  di  Guglielmo  suo 
nella  Parrocchia  di  8.  Giovanni  confinante  ut  intuì.  Ora 
ga  opera  di  medicina  pratica  scritta  verso  il  1320  dalattteft. 
da  Piodimonte,  e  stampata  in  seguito  delle  opere  di  Vernat  In- 
valisi assai  spesso  citate  le  dottrine  e  le  pratiche  di  maestra  H* 
ne,  le  cui  opere  sono  perdute,  e  che  potrebbe  molto 
te  essere  questo  Medico  e  Giudice  Eboliteno  v  il  quale 
pochi  anni  prima  di  Francesco  da  Piedimonte. 

E  per  compiere  la  serie  de  documenti  trovati  in  Monlever^Mb 
citerò  un  Diploma  del  1211  in  cui  ai  parla  del  figlio  di  ne 
ro  medico,  il  che  sarebbe  importante  per  me,  perchè  potwiia 
sere  il  Ruggiero  Salernitano  ,  vivente  precisamente  al 
XII  secolo.  Ha  il  Diploma  manca  di  data  topica  e  va  fra  gl'i 
Nondimeno  esso  porta  I*  intestazione  di  Ottone  IV  Impantanai 
quale,  come  si  sa,  invase  Napoli ,  Salerno  e  gran  parte  dal  tnfn 
da  novembre  I  '209  fino  al  1211,  anzi  nella  città  di  Napoli  la  p* 
bliche  scritture  seguitarono  a  portare  il  nome  di  Ottona  iVlied 
1214.  Il  mio  erudito  amico  Matteo  Camera  tiene  un  Dialaatfdi 
riguarda  i  fratelli  Franco,  della  regione  di  Signa%  i  quali  baaas|ll 
Avvocalo  Boperfum  preciariuimum  medicum.  e  queato  DipkÉMP 
mincia  così:  ■  Die  XXV  novembris  Indict.  III.  Naapolia.  1 
domino  nostro  Ottone  IV  Imperatore  anno  VI  (1214)  ai 
minationis  civitatis  Neapoli  aono  IV  ».  .  ^ 

Da  ultimo  conchiuderò  col  far  parola  di  alcuni  decornarti  IP 
n'itimi  dal  prelodato  Mg.  Camera,  i  quali  aprono  la  via  adÉjOP 
riflessioni  per  ciò,  che  riguarda  la  famiglia  Ferrarlo,  lo  ptrial  * 
Maestro  Ferrano  (  T.  I.  p.  1 89,  e  11.  p.  773),  citai  l'autorità  4  F. 
Meo  per  Giovanni  signor  di  Gragnaoo  (11.  773),  e  poi  riportai  • 
documento  dell'Archivio  della  Cava  da  me  per  le  prima  *ulta  tuKK 


che  riguardava  il  Giovanni  signor  di  Gragnano,  che  ere  acdlc» 
del  Be  Guglielmo  II,  che  vivea  oel  1  188*0  che  sospettai  potere** 
iere  lo  stesso  del  Giovano i  Castello  citato  de  Egidio  di  Corbe»  (Ut 
f.  321).  Ore  od  documento  del  sig.  Gemere  ciò  vico  meglio  chit- 
file  •  e  ci  (e  coooscere  che  le  famiglia  Ferrarlo  ere  io  Selenio  ed 
hi  Amalfi  ed  atea  evalo  un  medico  distinto  e  nobile ,  eh*  è  quoti* 
di  Gregoano  (  I  ).  Ma  quelito  maestro  Giovaoni  Ferrarlo  può 
il  maestro  Ferrarto  autore  delle  pillole  ertetiche  diete  de 
li  Plateario?  A  me  sembra  che  no.  Ecoooe  le  regioni.  Quei* 
m  velie  troviamo  citate  le  pillole  ertetiche  col  nome  degli  autori, 
4M  nella  Practiea  brevi»  di  Giovaoni  Plateario  (  In  Praci.  h.  Sa* 
mfkmis  L*gd*n.  4 5*5  fot.  CCXXl  retro),  dove  quelle  pillole  si  di  - 
fé  essere  state  composte  Commune»  a  magiaro  Terrario  et  magistro 
tBeirkallo  et  magiaro  Plateario.  La  seconda  volte  sono  citate  nel 
fympemdhtm  Salernitana*  del  Codice  di  Bresla  via»  ed  è  questa  atesse 
lesione  delle  Pfaetiea  brevU,  me  con  due  differente,  cioè  col  Cam- 
Memento  di  nome  di  Petricello  che  qui  è  chiamato  Petronio,  ed  fai* 
vece  di  mag.  Plateario  dice  MM  Plateario,  cioè  o  due  maestri  Pie* 
toorio,  o  se  si  preodooo  disgiunte  le  due  MM.  può  leggersi  Magàtro 
ìMaUhato  Plateario.  Come  si  vede  questeedue  citazioni  ai  possono 
•ridurre  ed  une  ,  perchè  eppartengooo  allo  stesso  Autore.  La  tara 
4fcask>oe  appartiene  alla  Pratica  di  Riccardo,  che  si  conserve  ma- 
noscritte nella  Biblioteca  di  Parigi  (MSS.  7056,  amie.  6037.  fisi. 
30  antic.  2 1 7)v  e  qui  ai  tre  nomi  della  Practiea  brevi»  cioè  al  Petri- 
COllo,  el  Ferrano  ed  al  Plateario,  si  aggiugne  il  quarto  cioè  un  Ar* 
éhimatieo.  Finalmente  une  quarta  rìtatione  si  trova  in  Arnaldo  de 
▼Meoova  (Opera  Basii.  1585  pag.  4  SO),  nella  quale  non  sono  citati 
fih  i  nomi ,  ma  sono  assolutamente  le  Pillole  artetìehe  da'  QmaUra 
Maestri.  Ora  è  chiaro  che  la  prima  origine  di  queste  dtetiooi'è  le 
Practiea  di  Giovanni  Plateario.  Posto  ciò,  prendiamo  un  ponto  la* 
so,  ed  è  Egidio  di  Corbetl,  il  quale  prime  del  1 193  versifica  un  O- 
fere  di  Matteo  Plateario  che  dice  già  morto,  oche  dobbiamo  erede» 
re  essere  Borito  non  più  tardi  del  1 1 50  al  1 1 80.  Matteo  Plateario  (n 
quest  opera  cita  la  Pructica  brevi*  del  suo  pedre  Giovaoni  Piatteria, 
il  quale  oon  he  potuto  fiorire  pia  tardi  del  «  I  JOal  1 150.  Ore  sup- 

K  anche  che  questo  Giovanni  citando  fra  gli  notori  dolo  pitta- 
Plateario  intende  portare  di  se  stesso,  il  die  non  sembro  pre- 
hobile ,  sempre  oe  risulta  che  il  Ferrarlo  ed  M  Petrkdie  entori 
delle  pillole  o  debbono  essere  entoriori  e  Giovanni  o  contenspere 
nei  di  lui,  e  non  possooo  eeser  fioriti  più  tardi  del  Ufift,  e  pere  « 
Fecrario  delle  pillole  é  diverso  del  Giovanni  Ferrerie  asediee  di  Gu- 
.  fMeteo  II  nel  1 188  (I).  Si  eggiunga  a  tatto  questo  chele  ricetta 
delle  pillele  è  riportata  oeir  Antidetario  di  Nicole  Ore  quest'opere 
stata  comeotata  da  Matteo  Plateario  figlio  di  Giovanni  • 
ai  è  detto,  gli  eutori  dette  pillele  debbono  casaro  eoche  péh 


» 


i)  Leggasi  il  DiflaaM  in  aataa  pag.  tifi. 
Leggasi  it  IMma  in  naie  e  gag»  tip, 
Tei.  ir. 


Mi 

antichi.  Ami  può  dirsi  che  i  maestri  Salci  a1 

te  queste  pillole  con  predilezione,  e  che  l  li  ibbiaoo  éocritHt 
per  modo  che  taWolta  tengono  attribuite  e  «ci  tori  più  rmrtL 
CÒd  in  un' addizione  al  Breviarivm  Pntctieat  di  Arnaldi  di  Bsprf* 
che  trovasi  Tra  le  Opere  di  Arnaldo  da  Villanova  (ifm.  WUL  typ 
Basitene  1585  pag  4298)  queste  pillole  sono  chiamate  Pdhh$w+ 
gistri  Ursoni*  ad  qunml  ìbet  arteticam:  dal  che  può  ragioni  tal— fc 
credersi  che  agli  Autori  primitivi,  che  Giovanni  Plaleariodkfl* 
acre  stati  tre,  poteva  facilmente  aggiugnersi  il  quarto  e pHiam: 

Jlilornando  dopo  ciò  al  Ferrano  io  credo  piuttosto  che  assai 
primi  autori  delie  pillole  sia  sloto  il  padre  di  questo  fiatassi  W» 
dico  del  re  Guglielmo,  che  chiamava*!  anche  egli  fiiovaaaiaGe* 
vannuccio,  e  che  polena  vi\ere  nel  MIA,  aiendo  il  P.  Mestito- 
to  neir  Archivio  Caverne  un  Diploma  di  quest*  anno  die  rigane 
un  Giovanni  medico  signor  di  Gragnano  (Tom.  IX  p.  239).  MI 
P.  Meo  era  tal  uomo  da  confondere  le  date  ,  comunque  a  nwssl 
sia  riuscito  di  trovare  quello  diploma*  non  avendo  potato  kg*1 
tutte  le  carie  di  quell'anno. 

In  tal  mudo  sempre  più  si  conferma  che  aiano  Boriti  alesi* 
deiruuderimo  e  principio  del  dodicesimo  secolo  non  solo  gli  AaMA 
delle  pillole  arteliche,  ma  anche  tutti  macatri  che  sono  Usti 
pendiati  nel  Imitato  De  atqrituuinum  cuiatione  del  Codieedi 
lavia.  Egli  è  vero  che  frequenl emente  appariscono  de*  Prtnaba 
Pietro,  che  il  soprannome  di  Terrario  si  trova  nel  I  I89vcba4  lb- 
tearii  furono  anch'essi  parecchi,  e  probabilmente  co*)  chisanMI 
luujto  di  loro  abitazione  in  Salerno;  ma  ciò  non  può  attererabao* 
noiosa,  né  le  pillole  possono  appartenere  agli  stessi  chirurgi  0»» 
snlnri  di  Ruggiero,  né  si  trovano  contemporanei  il  Pefcrooìe,1l  fo 
rario,  lArchiniaUeo  ed  il  Plateerio.  Guardiamoci  dagli  oaMsM 
che  spesso  sono  sorgente  di  errori. 

Dalle  quLli  cose  tutte  e  dA  altre  di  minor  conto  risulta  ebbra*' 
metile  che  la  medicina  S-ilernitana  era  di  tanta  i  m  por  Urna  dntaf 
nel  medio  evo,  che  ne  appariscono  i  documenti  in  tutti  gli  Aitht 
vii.  La  quel  cosa  mi  aveva  importo  il  dovere  di  recarmi  safess- 
vento  per  esaminare  gii  avanzi  delle  grandi  ricchezze  depistasti» 
che,  le  quali  si  conservano  in  quei  vetmti  depositi  della  ci  t  Ma  ài 
medio  evo.  Ma  comunque  i  documenti  più  importanti  ddl'Aickt 
vio  Solisuo  fossero  stati  trasportali  in'Homa,  pure  ancor  aasHid 
trova  o  nell'Archivio  e  Biblioteca  Metropolitana,  ed  in-qeelsdfcfc 
Filippo,  ed  un  Mortuario  nel  capitolo  di  Santo  Spirito*  e  atofti^ 
plomi  particolari,  i  quali  tutti  come  scelti  per  gl'i t»t erettici qerll 
Corporazioni  potrebbero  riuscire  di  grande  vanlaggiatter  IsaMP 
civile,  ma  offrono  poco  o  niuno  interesse  perla  storta  delh  JtfU* 
cina. 

Aggiungo  a  queste  altre  poche  notizie  qua  e  là  sparsa  niente  ras 
folle,  le  quali  o  meglio  chiariscono  le  cose  esposte  *  o  altre  eeaf- 
giungono. 

1    Al  Tom  I  p.  1 10  ho  {tarlato  delta  porta  Eiìna  per  mostri* 


stf 

da  quali  fonti  è  tratta  la  tradizione  de'foodatori  della  Scuola,  fai 
quali  uo  maestro  Elioo.  Ora  quella  Porla  era  nella  Città  nuova, cj^ 
me  elioni  chiamavasi  la  parte  di  Salerno  più  piana  e  prossima  al 
mare,  come  rilevasi  da  un  Istrumento  dell'archivio  della  Cava  del- 
l'anno  937. 

2.  L*  Alfano  medico  nel  1040  ,  del  quale  si  è  parlato  nel  Tomo 
H.  p  772  e  nel  T.  III.  p.  32>>  è  V  Arcivescovo  Alfano  I,  che  resse 
quella  cattedra  dal  1047  al  1057,  e  che  Mazza  dice  essere  stato 
Medico  Hisfor.  Epitom.  de  rebus  Salernitani*  pag.  449. 
-  3  A  pag.  785  del  II  Tomo  ho  dato  notizia  di  un*  Opera  dive- 
nuta mollo  rara  di  Paolo  Gnsignano ,  che  dissi  acquistata  a  fòrte 
prezzo.  Ora  ho  avuto  occasione  di  acquietarne  un  altro  esemplare, 
pel  quale  ho  potuto  conoscere  che  la  copia  da  me  posseduta  man- 
cava del  principio  in  quattro  carte  non  numerate  ,  e  cominciava 
dal  titolo  particolare  del  trattato  >u  polsi.  Ora  da  questa  copia  per* 
fetta  rilevasi  esser  questo  il  tilolo:  PAUL!  —  Grysigxani  —  de 
Salerno  Ar.  et  Me  Doti. —  Claris  Libellus  de  pul — sibus  et  urinis, 
foeli citer  incipit  Alla  seconda  carta  vi  è  l'indirizzo  che  P.  Gn- 
signano fa  a  Don  Geronimo  Gucvara  Rcueren.lissimum  Monnchum  ; 
al  terzo  foglio  una  lettera  dello  slesso  Grisignano  a  Simone  Porzio 
del  quale  implora  il  giudizio  ;  segue  una  breve  risposta  del  Porzio 
Chiamandolo  Chrt/signano;  e  da  ultimo  al  quarto  foglio  vi  è  un  epi- 
stola con  la  seguente  epigrafe:  Andreas  Lougvs  SAlern.%  prò  Grillo 
amieiss.  Go^par  Giillus%  Salern..  l/tuslr.  Don  Weronimode  Gkeva* 
ra  Monucho  S.  P.  D.  In  questa  epistola  spiegasi  il  motto  che  ac- 
compagna la  data  dell'opera  :  Ttuccorum  magna  elasse  maleitnnlo 
Regnanti  Neapuliianum  die  25  Junii ,  col  quale  si  vuoi  ricordare  il 
grave  fatto  avvenuto  nel  golfo  di  Salerno  nel  di  27  Giugno  1543  , 
cioè  che  la  flotta  turca  comandata  dal  Barba  rossa  dopo  aver  desolata 
la  Sicilia  e  la  Calabria  erasi  avvicinata  alidi  di  Salerno  e  di  Amai* 
0,  che  avrebbe  messo  a  sacco,  o\e  una  gravissima  tempesta  non  IV 
vesse  colta  a  Capodorso  ,  e  salve  appena  poche  vele  fu  costretta  a 
ritornare  verso  le  coste  Africane.  Amalfi  e  Salerno  liberate  da  quel 
grave  pericolo  ancora  in  quel  giorno  celebrano  una  festa  annuale 
di  rendimento  di  grazie  a' Santi  padroni  S.  Matteo  eS.  Andrea. 

Paolo  Grisignano  è  anche  Autore  di  un*  altra  Operetta  non  ha 
guari  da  me  acquistata  di  sette  cai  te  soltanto  non  numerate  e  stani* 
pata  in  Napoli  quattro  anni  prima  della  precedente :£x*tusi/  iVw 
poli  Johannes  SuttsbaccMus  Gir/H'inu*  Anno»  domini  4539  Questo 
libercolo  porta  il  seguente  titolo:  Puulus  de  Grisignano  de  Solerne 
Ar.  el  Med.  humiUt  a  oc  (or  Leclori  S.  P.  0.  e  tratta  di  un  caso  pra- 
tico io  persona  della  Marchesa  df  Padula,  per  la  quale  fu  chiamalo 
in  Napoli  il  Grisignano,  e  poiché  quella  soffriva  febbre  catarro  sputo 
saoguigno  ec  la  salassò.  Questo  salasso  fu  criticato  da  alcuni  medici 
napolitani  v  onde  Grisignano  scrisse  questa  breve  apologia^,  nella 
quale  eoo  l'autorità  d'Ippocrate  e  di  Galeno,  e  con  l'appoggio  M 
fatto,  mostra  essere  stato  quel  salasso  bene  iodicato. 


lift 

La  barigli»  Grtsignano  era  antichissima  in  Tramonti,  fri 
M  ed  Amalfi,  ed  ha  dato  il  nome  al  Casale  di  Grisìgnano 
Ile*  Registri  Angioini  del  Begio  Archi? io ,  oltre  tutti  coloro  da' 

li  ho  parlato  ne' tomi  precedenti,  ho  trorato  : 

4.  Nel  Reg.  dell'an.  1299  Ut.  A.  fol.  229  a  t.  dh  XXV1UU- 
mar.  XIJ  Ind.  trovasi  approvato  ad  esercitar  medicina  un 
Itro  Nicola  di  Santamaria  di  Salerno. 

5.  Nello  atesso  Registro  trovasi  egualmente  appratito 
Maestro  Guglielmo  di  Dopnomusca. 

6  Un  Onofrio  di  Salerno  che  fu  esaminato  in  medicine  da 
mo  Cornile.  Reg.  degli  anni  1321-1322.  Let.  A  a.  210.  foLtt. 

7.  Nello  stesso  Heg  fol  252  trovasi  un  Ruggiero  de  UndoCK» 
turgvsy diala  esaminato  da  un  Giovanni  di  Salerno. 

8.  Nel  Heg  dell' ann  I3I4  Let.  C  fol  32  trovasi  accordatali 
facoltà  di  esercitar  Chirurgia  a  Veoturella  Crisinato di  Selornee  db 
VJnnuar.  sub  anno  dui  t3t%. 

9.  In  un  istrumento  conservato  noli'  Archivio  Arri  vacatila  £ 
Salerno,  e  riportato  nella  bell'opera  del  Can-  Teol.  G. 
Parte  p  239) si  trova  fra'  testimooi  un  Marzio  SiUalicn 

Ianni  dottar  in  phisica. 

10.  Un  Vincenzo  Granita ,  della  nobile  famiglia  Granito  di 
no,  esercitava  medicina  terso  la  metà  del  XVII  secolo, 
col  titolo  di  Dottore  in  filosofia  ed  in  medicioa  citato  netta  C*> 
tuftotion'8  Hi'i.icn-chirut girne  aulhore  Pmncùeo  Rowsuno  #ttf  9fa 
lode  delle  quali  il  Granita  scrisse  un  Epigramma. 

1 1 .  A  pag  50«  di  questo  Tomo,  in  nota,  ho  fatto  coooscen  che 
la  famiglia  de  Epìscopo  Capuana  era  quella  deTamoai  leggini 
drea  e  Bartolomeo,  i  quali,  e  tutt'i  loro  successori ,  fot 
iciuti  col  nome  della  loro  patria  Dì  Gpya  (Veg  Camillo  Itagri» 

no  Bùi.  principu  u  Ungitura,  tum  onnot.  Pralifli.  Tom-  ?.  p.  7lL 
Ed ii.  del  1754;  e  pag.  91  in  nota).  Oltre  della  indicala 
da  Episcopo  %  fimi  in  Capua  anche  quella  do  Atckiepisenpm  9 
ai  ha  da'  Registri  del  Begio  Archivio:  Ntcofousde  Arekiopieeopéo 
Caput  marito*  Beufrieis  de  Insula  do  Sueum  obbligai  fiwdniuA  In 
gUl.  ann   1337  Let  A.  fol.  256  verso. 

12.  Fra  le  moltissime  mende  occorse  in  quest'Opera, 
proprie  de  Codici  e  della  ortografia  de  tempi,  ve  ne  sono  non  m 
appartenenti  al  tipografo,  che  si  raccomandano  alla  diacretaeài  dal 
Lettori.  Dispiacevoli  massimamente  sono  quella  che  aHeraoe  il 
ao,  come  nel  Tom.  1.  pag.  205  lin.  3«  trovasi  *n'<pi*4\ 
reca  di  un'ipera  Ligirne;  nello  stesso  Tom.  IL  p.  SBI  lin*  1. Ig» 
gasi  i*  ntpotnumerariorum  numero  o%cUos  invece  di  Ei  inarata*» 
rum  numero  adscriptot;  ed  alla  Ho.  13,  lilem  omnfstro  ini  eoa  **• 
lem  i*f#ri9  *H.  eie. 


SE  LA  SCUOLA  DI  SALERNO 

FIN  DALL'ORIGINE  FU  LAICALE. 


Quando  percorrendo  i  fasti  della  Scuola  Salernitana  ,  lo  esami* 
Dava  criticamente  le  diverse  opinioni  intorno  all'origina  di  essa  , 
ni  trovava  obbligato  a  confessare  che  le  tenebre  più  den*e  la  rico* 
frissero  (I.  99)    A  me  nondimeno  pareva  che  la  storia  di  Salerno 
dimostrale  esserci  quella  citta  ritrovata  in  uno  stato  di  eccedono, 
da  poter  conservare  tradizioni  ed  istituzioni  latine,  con  quella  te» 
nantà  eh*  è  propria  de'  popoli  non  immutati  violentemente  nello 
condizioni  civili;  nò  corrotti  o  vinti  dalla  sventura  e  dalla  miseri! 
(  I.  97  ).  Proo.curai  con  documenti  storici  dimostrare  che  non  fu 
fondazione  saracenica'.  non  fu  neppure  fondazione  Longobardica  , 
ikmi  fu  fondata  da' Benedettini;  ma  esisteva  a'tempi  loro  e  prime  di 
loro  ,  e  però  che  non  possa  accogl  ersi  che  una  sola  opinione  più 
ragionevole,  cioè  quella  di  crederla  avanzo  delle  antiche  istituito 
dì  latne',  le  quali  per  le  felici  circostanze  che  concorsero  io  ogni 
tempo  a  preservare  Salerno  dalla  barbarie  potettero  conservarti 
anche  in  tempi  ue'quali  per  ogui  altra  parte  erauo  state  spente  (I. 
ISO  131). 

Ma  per  q-ianto  è  possibile  dimostrare  cho  la  Scuola  aia  nata  e 
cresciuta  latina  ;  che  sia  autonoma  e  nazionale  e  non  importata  , 
altrettanto  è  impossibile  di  stabilire  in  qual  tempo  e  da  chi  fu  foo~ 
data  t'I.  119).  Laonde  le  opiniooi  intorno  all'origine  te  elerée+U* 
laieafe  saranno  sempre  semplici  conghietture,  ed  in  questo  campo 
di  possibili,  io,  rivocando  la  mia  antica  opinione,  tei  issi  (I.  p,  .>20 
io  notai  e*ser«  per  me  certo  che  la  Scuola  di  Salerno  sia  (tata  dal* 
la  tua  origine  laicale  ;  comunque  oon  potetti  dissimulare  che  le 
prove  positive  mancano  per  provarlo  ,  e  che  tutt*  t  documenti  che 
ti  possono  citare  riguardano  tempi  lontani  dalla  primitiva  fonda* 
lione 

E  per  verità  vi  sono  stati  medici  ebrei  ed  anche  arabi  come  II 
Géuda  m*  lir.o  Eb^n  nell'anno  1015  :  e  le  M*'sith*$$$  Salernitane 
nell'undecimo  secolo;  e  la  famiglia  de'Platearii  padri  figli  nipoti  ; 
i  quali  tutti  non  potevano  essere  eterici.  Inoltre  ue'precelti  cliuici 
il  Medico  vien  sempre  distinto  dal  sacerdote  ;  e  da  ultimo  le  pri- 
me notizie  assicurale  della  Scuola  (uiidecimoal  dodicesimo  secolo) 
le  mostrano  di  ordinamento  laicale.  iNiuno  saprebbe  mettere  tutto 
ciò  in  dubbio,  e  ne  torge  il  convincimento  che  la  Scuola  daU'uode» 
cimo,  e  forse  ancora  dalla  metà  del  decimo  secolo  in  poi  era  e  prò» 
aegul  ad  essere  interamente  laicale.  Ciò  pensai  Qn  da  che  potei  e* 
laminare  i  nuovi  documenti,  e  lo  espressi  chiaramente  anche  pri- 
ma che  il  venerando  prof.  Heotchel  mi  avesse  per  lettera  fatto  co- 
Macera  il  sentimento  del  prof.  Batter  di  Greitwald ,  ed  anche  pri- 


S98 
ma  che  fossa  venuta  nelle  mie  mani  la  dotta  Storia  delia 
di  questo  medico  distinto.  Ciò  penso  aoche  ora ,  perchè  ¥  ini 
deTalti  ed  il  procedere  della  Seuola  mi  convincono  che  non  ebbt 
principio  ne'  tempi  delle  fondazioni  clericali",  uè  seguì  le  dottrina 
mistiche  delle  Scuole  claustrali ,  e  fu  profana  ne'  precetti  e  neJTe- 
sercizio.  Bla  se  alcuno  mi  dimandasse:  la  tua  fondazione  primiUm 
fu  clericale  o  laicale?  lo  risponderei  che  peto  opinione  onero  dai* 
laicale  ,  ma  che  non  potrei  provarlo  ;  e  che  non  ho  ragioni  da  t- 
•eludere  come  apulamente  faha  V  altra  opinione  che  sii  coarie* 
ciato  clericale  come  quasi  tutte  le  istituzioni  civili  del  medio-ave, 
e  che  poi  sia  divenuta  bucale  Imperocché  le  vere  prove  diletta 
della  condizione  laicale  della  Scuola  appartengono  ad  un  periaia 
innoltrato  della  sua  esistenza  ,  e  la  sua  origine  non  solo  è  igeala, 
ma  le  stesse  tradizioni  dubbiose  non  offrono  criteri  assoluti  ed  eafc 
voci  per  dichiararne  la  natura  Ecco  perchè  quando  ho  parlato  del- 
la Scuola  d*  ir  epoca  storica  io  sono  stato  assoluto  nel  riconoscerli 
per  laicale  ;  e  quando  ho  parlato  della  origine  della  Scuola  e  deh 
sua  epoca  tradizionale  e  conghietlurale  non  ho  potuto  più  OMO 
assolato;  ma  ho  dovuto  «orbare  una  giusta  riserva. 

Il  dottar  HueAer  di  Greiswald  nel  suo  Giornale  dedicalo  ah 
Storta  della  Medicina  (Bericht  tiber  die  L*i$tungcn  m  derGowckkkk 
der  Medicai j  in  due  articoli,  ne'quali  giudica  piuttosto  eoe  iedal- 
gènza  la  Collcclio  Salernitana,  tu  ita  via  si  mostra  inchinevole  a  cri* 
ti  care  questa  riserva  ;  quasi  desiderando  un  giudizio  assoluto  io- 
torno  alia  ori-ino  della  Scuola  ,  crede  che  si  dovosse  senza  esita- 
zione dichiararla  laicale  essendo  stato  egli  il  primo  a  provarla  la 
da  che  Hensrliel  fece  conoscere  alla  dotta  Germania  il  tra  tuta: 
Deadwnru  diadici ad  aegro/um  In  quanto  a  priorità  io  n>u  inten- 
di contrastarla,  ed  inoltre  divido  con  lui  la  stessa  opinione; 


do  di  contrastarla,  ed  inoltre  divido  con  lui  la  stessa  opinione 
zi  credo  assolutamente  provalo  che  la  Scuola  ne*  tempi  storici  sii 
stata  senza  dubbio  di  carattere  laicale.  Lo  credo  ancora  per  la  ari* 
giue  primitiva  della  Scuola  ;  ma  finché  non  mi  riuscirà  di  trota- 
re  altri  documenti  inriO-jahili,  io  no:i  potrei  dare  a  questa  opinio- 
ne un  valore  tpapgiore  di  quella  che  può  darle  la  congliieUnrf  a 
la  probabilità.  Nelli»  prima  : .  imnrii»  del1  »  miaN-'f'''"i  uefia  Mtoécnt 
io  poggiandomi  sopra  i  t'aiti  poetivi  della  origine  clericale  deh 
maggior  parte  delie  istituzioni  civili  del  :i»ed;o  etu,  tale  peraaa» 
logia  credetti  anche  la  nostra  Scuola.  Documenti  poscia  raccbfti 
mi  han  Tatto  cambiare  awiso;  e  posteriormente  ho  creduto  é  Of- 
do  che  la  Scuola  Salernitana  era  $y dubbiamente  laicato  nettate** 
cimo  secolo  e  (ale  si  comi  reo;  e  puouabiimexte  ancora  fa  laicale  fa 
dalla  origine,  sempre  ptrò  la' ina  ed  autonoma,  e  eoa  già  fondai 
araba  o  ebraica.  È  facile  riconoscere  da  ciò  che  I*  apparente  C 
traddizione  deriva  dalla  distinzione  di  ciò  che  potè  essere  la 
la  nella  sua  fondazione  e  di  ciò  che  fu  ne'  tempi  posteriori,  alici" 
buendo  una  semplice  probabilità  all'origine  antica»  ch'è  incogniti  ; 
e  la  certezza  assoluta  al  periodo  più  recente,  ch'è  coooaciato  e  4? 
cumcnlato. 


4M 

i  REGIMEN  SAMTÀT1S 


i 

H 


La  Scuola  Salernitana  non  era  riconosciuta  che  pe'versi  puKUU 
cali  la  prima  volta  da  Arnaldo  da  Yillanova  ,  i  quali  contenevano 

■  alcuni  precetti  igienici  espressi  con  linguaggio  rozzo  e  con  burba- 

*  ra  Torma.  Ordinariamente  se  ne  determinava  l'origine  al  cadere 

•  dell'undecimo  si-colo,  e  si  dicevano  diretti  a  Roberto  Duca  dt  Nor- 
f  tuandia  pretendente  al  trono  dell*  Inghilterra  Scrittori  di  merito 
r  se  ti' erano  o-'mpati ,  e  fra  costoro  uno  de'  più  distinti  fu  Ackcr- 
1  manti,  lo  ne  scrissi  un  lungo  articolo  a  pag.  202eseg.  del  I.  Voi., 
1    ed  ivi  raccolsi  tuttociò  che  la  critica  aveva  potuto  suggerire  ìnfor- 

■  do  a  quel  poema;  ed  a  pag.  445  del  Voi.  medesimo,  lo  ripubblicai 
^  iggiiigueniiovi  tutti  versi  che  posteriormente  mi  era  riuscito  dì 
i  raccogliere  sia  editi  sia  inediti,  che  si  trovassero  in  manoscritti  o 
l  in  opere  del  medio  evo,  attribuite  alla  Scuola  di  Salerno.  Scritto- 
ri di  grave  autorità,  e  fra  gli  altri  (Jioulaut  ed  Haeser,  avrebbero 

I     foluto  che  io  avessi  criticamente  ragionalo  intorno  a  quella  rac- 
r     colta  .  e  forse  im\  lavoro  critico  «pedale  è  ancora  possibile  ;  ma  a 
[     me  parve  che  dopo  aver  discorso  di  ciò  che  la  tradizione  e  la  con- 
i     ghiettura  ci  permettono  di  superne  ;  dopo  di  aver  espresse  le  rav 
gioii!  per  le  quali  pensava  che  «  il  poema  non  siasi  formato  di  un 
getto,  ma  sia  una  rapsodia  de'precetti  Salernitani  di  varii  tempi  , 
I  primi  de'quali  furono  scritti  prima  del  decimo  secolo  a  (p.*?09); 
dopo  aver  indicati  i  fonti  (p-  2/0)  da'quali  intendeva  raccogliere  i 
tersi  ;  dopo  aver  paragonato  questo  poema  ad  un  fiume  di  lu^go 
corso  che  si  è  andato  ingrossando  nel  suo  cammino  ;  e  dopo  aver 
mostrato  dio  quei  versi  non  appartengono  tutti  alla  Scuola  di  fra- 
terno, della  quale  portano  il  nome,  e  che  questa  ha  assorbito  •  co{ 
potere  della  sua  fama,  anche  ciò  che  si  ò  scritto  presso  altre  Scikh 
le,  massime  da  quella  di  Montpellier  e  di  Parigi  ;  dopo  aver  enti- 
cameute  esaminato  le  diverse  opinioni,  non  mi  rimanete  altro  affi- 
lio che  quello  di  semplice  collettore  K  ciò  feci,  segnando  nelle  no», 
te  i  fonti  da  quali  estrassi  i  versi,  alcune  varianti,  e  qualche  not U 
fiache  mi  veniva  dato  raccogliere.  Ora  qui  continuo  questo  lavo* 
ro ,  sogghignando  alcuni  versi  ed  alcune  varianti  che  ho  potuti?, 
trovare  dopo  la  pubblicazione  del  I    Voi    A*  versi  aggiuuti  appor* 
rò  il  numero  progressivo,  cominciaudo  dall'ultimo  verso  stampato,. 
per  aversi  co4  la  somma  compiuta  di  tutti  ;  ma  indicherò  dove, 
conterrebbe  riporli. 

Tetto  5  Surgere  post  epulas  —  Doo<  Ant.  Ferri  di  Tretiap  (.*)♦ 
•trite:  Porgere  post  epula. 


(i)  D«  pt4#gra  toebiridioo.  Nespoli  1S84* 


600 

Verso  6.  Ferri,  (pag.282)  Zfec  teoew  mieta» 
anum. 

Vento  195  Ut  sit  —  leg.  Ut  sii. 

Pag.  451  Nola  5  aggi  ugni  D.  A.  Ferri  p.  3S3  tot  Me  grata. 
1  versi  220  e  221  sono  citali  anche  da  D.  A.  Ferri  f.  3M, 
Aggiugni  da  Pasquale  Ferrara  Anno  Medico  Napoli  1801.  fa- 
glie al  vere.  232.  Essi  sembrano  scritti  io  tempi  molto  pittori. 
2131  Corda  iuvant  vini  calices,  subitamque  reporta* 
Laetitiam  vinum,  si  moderata  bifaea. 
Si  Ubi  selectum  vinum  praescribere  tentaa 
Subrubeos  primos  crede  teoere  eadot. 
2135  Hinc  albo  palmam  tribuunt,  ied  malia» 
Aetatis  medtue  nam  nova  mosta  noeent* 
Dopo  il  verso  249  aggiugni  da  D.  A.  Ferri  pag. 
Sic  aqua  darà  fluat  qualis  nìtidimimue 
Dulcis  et  exigui  pondera  et  gelida  : 
Et  tenuis  currat,  nullo  purissima  limo  ; 
2 1 40  Sitque  sapor  nullus  ,  sit  procul  omnia  odor  : 
Frigescal  breviter,  modico  simut  igne  calami» 
Utilis  et  duris  apta  leguminibus. 
liane  raihi  si  quis  aquam  dederit,  riooaa  valili 
Poeula:  nam  viocit  optimi  lympha  mena. 
Dilla  Laurentiana  di  Fireoie  io  seguito  del  Mi.  CuiapuaiiM 
Kagistri  Salerai. 

Sapore*  parti. 
2145  Vitiosus  acetosus,  aubtilis,  sevit  acuta*. 

Stipticus,  insipidus,  sahus  suot  cum  mediocri» 
Ponticus  et  dulcis  cum  grossa  siot  et  amarai 
D.  A.  Ferri  riporta  quest'altro  verso.  Dopo  il  vano  362. 

Lucius  est  piscia  rei  et  tiranni»  aqua  rum 
A  pag.  456  in  seguito  della  nota  22.  Io  D.  A.  Ferri  (pag.SMI 
i  versi  3759  e  376  leggonsi  cosi 

Begula  Presbiteri  debet  prò  lega  teneri  ; 
Quod  bona  sint  ove,  parvula«  longa,  nova. 
Verso  387  invece  di  Caseus  ille  bonus  ;  Ferri  (396)  dica  Caaoa 
est  sanus. 

Nel  Hs.  della  Biblioteca  Borbonica  Plut  Vili.  Lei.  D  f.  42  il 
seguito  di  Gentilis  de  febribus  si  leggono  molti  versi  Salerà itaai, 
fraquali  i  versi  429,  430, 43 I,  432, 445,  446.  447, eie  Nel 
so  445  invece  di  At  blitus  generat  dice  Concipiet  BKtiii.  Rei 
513  invece  di  macula*  haec  unguine  curat  die*  maioola  bis  tapi- 
ne cu  rat.  Il  verso  524  è  scritto  così:  Venlres  repletoi  pini 
esse  meliorqs;  ed  il  verso  525;  Anisus  emendai  rtomaoham 
tat  et  visum. 

D.  A.  Ferri  p.  423  Et  propterea  Schola  Salernitana 
portando  il  v.65l  Nunquam  lenta  fuit  stomaebo  succurfan 
Aggiungasi  dall' Alphita,  dopo  il  verso  674. 

2149  Pimpinella  pilos  saxifraga  non  habet.illea* 


«01 
•  iopo  il  v erto  752 

2 150  Tapsia  oca  loflat,  aed  noa  alcanna  relaxat 
e  dopo  il  reno  767 

2151  Tris  parpureum  florem  gerii,  yreos  album, 

2152  Gladiolus  croceum,  sed  spatola  foetida  militila 

Dopo  il  rerao  1 159  aggiugoi  dal  Ms.  della  Bibl.  Borb.  PI.  TRI. 
Let.  D.  f.  42. 

2153  Cervix  vis  nervis  visus  aures  et  via  nasy 

2154  Os  dentes  getta  guttur  pleumonica  pena 

2155  Cor  mamme  stomachus  epar  splen  venter  et  enea 

2 156  Ren  cum  vessica  genitalia  mater  et  extra 

Da  Mauro  De  Urinis  (T.  111.  p.  18)  aggiogai  dopo  il  ver.  1 171 . 

2157  Tres  lucis  primas  noctis  et  sanguini»  imes; 
Vis  colere  media»,  sei  lucis  vindicat  ho  ras; 
Dalque  melaocoliam  noctis  Ires  lucis  et  imas; 

2 1 60  Centrale*  ponas  noctis  sex  Oegmatis  bora*. 

Il  M.  Salerno  nel  suo  Compendium  riporta  alcuni  versi  Saler- 
nitani, de*  quali  indichiamo  le  sole  varianti  —  Vera.  1 184  invece 
di  Hiniétut  porla  Versutut.  Nel  1 185  invece  di  gracili*  ha  gorra/m; 
Ilei  verso  1 196  invece  di  deztraeque  ha  dexlerque.  Dallo  stesso  ag* 
giugni  dopo  il  verso  1 338. 

2161  Plectora  vasa  teneri  t,  cacochimia  tenet  extra. 

Nel  Ha.  della  Bibl.  Borb.  VII.  D.  42  i  versi  1378-1379  leggonai 
Sudor  et  urina,  ventrisque  solutio,  sputum, 
Sanguis,  apostema,  vomitus  dant  eretica  signa. 
Il  verso  :  1 41)6  è  così  Deficit  et  pulsus  decurrens  propero  cor- 
an,  e  nel  verso  1 408  invece  di  noete  reso'vi  dice  morto  re$oM. 
Dopo  il  verso  1538  aggiugni  dalla  Bibl.  Borb.  Vili.  D.  42. 

Signa  conceptionit 

2162  Conceptus  signa  si  gliscis  mente  benigna. 
Est  veni*  iuita  seminis  (luxio  insta; 
Matrix  sicca  sit  et  os  vulve  quoque  siccum, 

2165  Et  ramex  angit,frìgus  supremaque  tangit, 
Titilans  membra  sive  sunt  hiis  posteriore 
Ut  sopite  venus  dolor  ossis  cessio  fluxus 
Discolor  affectus  vomitus  compressio  viri 
Mamme  grossicies  et  perturbalo  ventris 

2 1 70  Et  calor  attractus,  conceptus  signa  vocantur. 

Nelle  Glosse  de'  Quattro  Maestri  sono  riportati  molti  versi.  Da 
queUi  Tom.  H  p.  588  dopo  il  verso  1559 aggiugni 

ciancia  nancia  nancìa 

2171  Qui  latetvsqui  patet,  si  manetintas 

et  extra. 
Dal  Ms  della  Bibl.  Borb.  Vili.  D.  35,  e  da  Trotula,  dopo  il  vano 
1603.  aggiugoi 

2172  Bespice  cum  purgas  qoomodo  quando  qoooiam  quo- 

tieaqne 
Mos  membrum  morbus  ars  vis  liotomata  passio 


eoa 

Elas  firma  locus  sexus  coroplexio  vita 

2175  Et  natura,  quallter  aibi  reeia  ratiooe  peteater. 
Nella  Laurenz.  di  Firenze  in  seguito  del  Compeodima  il   Sa* 

terni  il  verso  1627  invece  di  salvia,  myrrka.  termina  eoe  mirti* 
satina. 

Nelle  Glosse  de*  Quattro  Maestri  (II.  p.  580)  fi  sooeda  au- 
gnare al  verso  1612 

2176  Frigida  materie*  congesta,  eretica  multa 
Atque  venenosa,  propa  membrana  nobile  aabaa« 

2178  Temporibn*  uiillis  sunt  arte  repercu  tonda 

Nel  Ms.  di  Firenze  nel  verso  1647  invece  di  fet9nUrmm  atc-èw* 
cuna  cerussa  sopaque*  e  poi  segue  quest'altro  : 

2179  Os  sepie,  piretrura,sinapis,a)lia,  blatta. 

A  pag.  499  nella  nota  leggi:  AlQta,  secondo  Castelli,  sigillali 
farina  o  la  polenta. 

Alla  nula  dilla  pag  504  segue.  Nelle  Glosse  de*  Quattro  Xsartri 
ai  serpono  della  foce  scaruxamus  e  la  spiegano  cosi:  si  («obliai 
tinuitatia)  accidit  in  cute  dicitur  etcoriatio  sivo  scaUxatio: 
flcatio  vero  subslanliam  carnis  attingit. 

In  Mauro  (Tom.  III.  p.  30)  i  tre  versi  1685, 1686,  1617 saal 
scritti  così: 

Parvus  emitriteus  in  venis  flegma  recumbit; 
Exterius  colera  medius  converlitur.  lìti 
Pessimus  li  umor  inest,  majora  fel  coquit  astra. 
I  versi  1960-1962  sono  citati  da  Trotula  nel  Gap  XXIX  ©■■■• 
eulis  ocuUrum.  Essi  insieme  col  verso  I960  sono  citati  otfb Ste- 
se da  Quattro  Maestri  p.  678.  •< 

I  tra  versi  1963,  1964, 1965  sono  redatti  cosi 

Dente*  sic  sana:  porrorum  collige  grana* 
Ne  careas  thure  cum  jusquiamo  simul  ure« 
Hinc  ex  emboto,  fumum  rape  denta  remoto. 

II  cap.  V  della  p.  5 1 4  è  riportato  più  o  meno  modificata  a  da 
D.  A.  Ferri  op.  cit.  pag.  1 33,  a  nel  Semumam  Lìber  *******  m- 
ritenta*  Nicolai  Fiorentini  doelorit  excllentissimi,  eie.  Serma  /.  Oh 
stinetio  IL  Traci.  L  p.  8  rtro ,  con  I*  aggiunzione  di  que»ti 

Da  Nicola  Fiorentino,  dopo  il  verso  2077. 

2180  Cum  locus  est  morbi*  medico  proni ttitur  orbia 
Mox  fugit  a  mente  Medicus  morbo 

a  dopo  il  verso  2086 

2182  Ex  pere  languoris  non  est  memo  huins 
E  Donato  Antonio  Ferri  dopo  il  verso  2089 

2183  Exige  dura  dolor  est,  non  postquam  pena 

2184  Andebit  saous  dicere:  multa  de  di 


GIOVANNI  DA  PROCIDA. 


Io  spero  che  la  mia  premura  nel  ricercare  ogni  più  piccola  me* 
ttria  relativa  a  Giovano i  mi  Taccia  meritare  la  indulgenza  de'dot- 
i  ,  in  grazia  della  importanza  storica  di  questo  Medico  illustre, 
iaeser  stesso  crede  questa  preferenza  molto  giustificabile-  lo  ho 
{portato  un  gran  numero  di  nuovi  documenti  da  me  scoverti»  (T. 
11.  p.  151) squali  vanno  congiunti  oltri  ottenuti  posteriormente. 
Basi  sono  oltremodo  utili  a  rettificare  un  gran  numero  di  fatti 
fiorici .  e  veggo  con  piacere  che  ne  ha  non  ha  guari  fatto  uso  ti 
lignor  E.  Rubieri  di  Firenze  in  una  giustificazione  di  Giovanni  da 
lui  scritta  [Spettatore,  Firenze  25  febbrajo  4855  e  segu). 

I.°  Epoca  precisa  della  morie  di  Gioì  anni  A  pag.  191  del  Uf. 
Forno  ho  citato  un  Diploma  del  Reg.  1298-/299  senza  lettera  n.° 
95,  fol.  184;  ed  ho  riportato  col  num.°XXIV  (fol  182).  un  altro 
Diploma  pria  inedito  e  da  me  ritrovato  al  Reg.  1299  n.°  97  Let. 
&.  fol.  202.  Essi  confrontati  insieme  fan  rilevare  le  seguenti  cose: 

Il  diploma  N.  XXIV  porla  Giovanni  vivente  nel  di  20  Dicembro 
1291,  cioè  Die  XXdicembris  XII  in  J  te  t ione.  Il  diploma  1298-1299 
fol.  184  è  così  :  a  Scriptum  est  Jeczolino  de  Amigdolea  Salenti  fi- 
leli  suo  etc.  De  valore  annuo  subscriptorum  honorum  que  fueruoi 
quondam  Johannis  de  Prociua  militis,  quondam  Riccardi  Martafa- 
be  de  Salerno,  que  quondam  Manassenus  de  Falisia  miies  familia* 
ris  noster  tenet  a  curia  prò  parte  uxorìs  sue  volenles  per  te  pio» 
nius  informar!  etc.  ».  1  quali  beni  erano  un  Palazzo  in  Forno  con 
molte  terre,  altre  terre  in  Arcella,  un  molino  sul  fiume  Forno  ed 
ilcunt  vassalli;  dopo  la  enumerazione  de  quali,  il  diploma  porta  la 
tegnente  segnatura  ;  Dnfwn  IS et  poti  per  magttrot  Rattorti  (es  dU 
xxiijjanutuiixìjl  uirtwne.  Dal  quale  confronto  risulta  chiaro  dio 
^uef  Giovanni  ,  il  quale  nel  precedente  Diploma  era  portato  vivo 
nel  di  20  dicembre  (298,  era  già  morto  nel  di  2  >  Gemiajo  1299. 
Laonde  la  sua  morte  dovè  avvenire  o  negli  ultimi  giorni  di  Di- 
cembre 1298  o  ne  primi  giorni  di  Gennajo  del  1299. 

3.  AH  re  notizie  e  documenti  sulla  e  tpropr  iasione  de'  beni  di  Giù* 
vanni  e  sulla  loro  restituzioni  al  figlio.  Alla  informazione  de'  beni 
ippartenenti  a  filoncini  segue  a  pag.  189  del  ili  Tomo  il  diploma 
legnato  col  ri.  XXVII,  col  quale  ti  da  un  cambio  ed  un  compenso  al 
pupillo  Gaietto  di  Nigella  figlio  del  fu  Anselmo  de  Vita,  di  cui  è  ha* 
lio  il  Manasseno  de  Falisia  dH  precedente  Diploma.  A  questo  do-» 
:u mento  ne  sono  collegali  due  altri  riguardanti  Margarita  Je  Ana- 
nia madre  di  Giletlo  de  Nigella  e  vedova  di  Anselmo  de  Vita  ano 
le*  quali  è  nel  Keg.  1299  Let.  A.  fol.  1 19  ;  e  I*  altro  nello  stesso 
Beg.  fol.  137  a  tergo  (  Datum  Salemiper  Ma  a.  Rat.  etc.  diesai} 

Augusti,  x'j  ini.  (  1399)  )9  coi  quali  si  accorda  un  compenso  atta 


(04 
predetta  Margarita  tu*  dritti  <  boto»  par  h» 

stitusiooe  de'  beni  a  Giovanni  di         «  Ifcaii  datidai 

le  nel  Diploma  oum.  XXVII. 

Si  aggiunga  ancora  un  altro  diploi^  .  iW.^  riportato  adi1 
XXVII.  Esso  tiovasi  nel  Registro  stesso  del  1299.  Ut.  A.  ftLSNl 

Ancora  un  pregevole  Manoscritto»  sebbene  del  secale  IIR,  al 
titolo  Nvtamenta  ex  fascienti*  Regia*  Sietae  Ben  I  et  II,  ibi  lab 
eh.  Amico  Camillo  Minieri  Riccio  ha  leste  acquistato 
glia  del  principe  di  Ca*apes<  noa,  si  trovano  molte  ni 
a  Giovanni,  delle  quali  alcune  erano  state  anche  aitata.  Sfritti 
documenti  de'quali  ai  fa  parola,  sono  o  dispersi  o  coahri.taUfr 
ae  di  conservarne  la  notizia:  liceo  quel  ohe  dovea  eaaorvf  :    ' 

a.  Inquisito  fata  io  Proci    i  dicto  aono  14.  Uriiiliuail  api 
boais  Domini  Johann is  de  Procida  proditoria ,  qui  deariatau * 
ctae  terree  habebat,  ubi  Jura  distincta  dieta*  Terne,  et 
booa  quae  dictas  Johannes  teuibat  io  Avena  »  Villa 
Tullaoi.  Fase.  40  fol  1 2  a  U* 

*  Et  rendentes  in  Terra  Amalfie.  Fa*c  40  Ibi.  IfiaL'eqf 
hb  due  particelle  trovansi  nel  Voi.  suddetto  Parte  I.  pag.ML 

e.  Bona  que  tenuit  Dominus  Johannes  de  Procida  la  lketat)* 
bino,  que  simul  cum  aliis  bonis  suis  sitis  in  Selenio  aanoéarid 
ao.  valorem  une.  97  ,  et  tenet  etiara  vassalloa  io  Moote  Cerate 
Fase  41  fol  125-126.  Ibid.  P  1  p.  834. 

La  prima«indicaziooe  trovasi  presso  a  poco  onifbroM  JsM 
Reg.  Siche  in  notam,  fascicutor.  Rtrf.  I.  fuse.  40  fot.  JJtft**» 
La  tersa  indicazione  trovasi  cosi  :  Procèda.  Berna  m 
Domini  Johann*  ae  Procida  revocata  per  Arekèepheopnm 

mm  od  menu*  Curine.  Fase.  44  fot.  425.  Quest'ultima  I 

è  confermata  da  un  Istrumento  in  pergamena  eoosertate  M oh 
erudito  Amico  signor  M.  Camera  di  Amalfi,  delTaoao  ISMtitt 
Agosto»  regnante  dom.  nostro  Earoio  secando,  nel  quale  paltaW 
de'  beni  di  un  tal  Filippo  Coniati  siti  io  Monlecorvino .  ad  top 
détto  Laurito ,  si  assegnano  per  confini  <»*  ocùtdmte  pde 
qvonaam  domini  Johanmis  de  Proceda*  a  meridie  finis 
quondam  domini  Johannis  et  atiomm  eie, 

3.  Altri  Diplomi  riguardanti  Giuomni.  A  pag .  199  To««  MM 
citato  il  Diploma  rilasciato  da  Re  Manfredi  a  Giovami  par  h  « 
strutiooe  del  porto  di  Salerno,  ed  ora  lo  riporto  or|gia  " 

•  Manfredus  Dei  gratia  Rex  Sicilie.  Notuui  cai  qua 
Principea  debitum  honoris  applicant ,  titoloni  laudis  a 
al  eiemplom  sue  magnificant  dignitatis,  dum  Civitatas 
et  urbes  insigniunt  bonoribus  congruis,  et  privilegi!»  ps 
ex  iis  quidem  Civium  adaugetur  devotio ,  filque  fideliua  p* 
aabiectio  ♦  et  subditorum  ad  obsequia  promptior  eOeitar  pSfn> 
do  9  propterea  notum  fieri  volumus  per  preseoa  prjfitofh—  ai" 
tarsia  preseatibus  et  futaris  quod  cum  per  Johanooai  da  fMrill 
dilectum  Socium  faroiliarem  ac  (Meleto  nostrani  pio  parte  set  4 
aoirarsitatis  Salerai  nostrorum  Bdelhioa,  Mastre  fuertt  CaMMi* 


tu 

ri  auppllcatua  ,  ut  de  nostra  liberalitatit  grata  fai  dritti*  «nifi 
Mimi  semel  io  aaoo  generato  noodinas  Beri  coooedaaus,  la  qut- 
baa  ci  diversorum  concursibus  populorum  gk>rillceiar  aagniBcua 
eoatrum,  et  Civitatis  ipsius  cives  et  incole  hooorea  ae  natta  exlo- 

teaaoda  sortientur.  flfos  ad  sappi icationes  eomtn  qooe  otpoto 
eritos,  et  iugiter  ad  servitia  nostra  parata  libenlar  audivt» 
,et  libentiu*  exaudiviaus,  benigniti!  inclinati,  cutn  dvitatea 
amica  ,  ut  potè  Provincie  apeculum  et  regioni*  precipuam  et  •• 
Baleni  nostre  in  omnibus  maiestali,  volumus  in  hiis  et  multia  ma- 
laribus  decorare  ♦  de  nostre  benignitath  gratia  spedali  eia  duri- 
an  concedenduro,  ut  infra  roensem  Septembris,  t ub  titolo  Beati 
■atthei  Apostoli  patrocinio  inde  et  mentis  ipsa  Civita»  conserte* 
ter  ad  honorem  et  fidelitatem  nostrani,  generato  Chiodine  annuo* 
thn  octo  diebus  ante  per  totum  diem  featua  ipsius  Apostoli  eoa* 
liane  numerandia  libere ,  aine  dohana  et  oaoi  alio  iure  quocoa- 
ooaine  censeatur  per  Curiam  nostraa  nullatenua  eligendo  9 
per  ipsoa  cives  quam  per  populos  undique  concursivoe  ,  do» 
t  ullerius  in  felix  et  bonua  auspiciua  ordinari  et  aenoteoe* 
rl«  al  aub  nostra  securitate  in  perp<  tuum  celebrar!.  Ad  buina  ai- 
grette nostre  aeaoriaa  et  robur  perpetuo  valiturua ,  pre- 
privilegium  per  aagiatrum  Vitalem  de  Avena  notariaa  et  B« 
nostrum  fieri  >  et  sigillo  nostre  ma iestatis  ioaiaue  communi* 
ri.  Datom  Lucerie  per  manuv  Su  a  Iter  ii  de  Ocra  Begnorua  fileni* 
alea  et  Sicilie  Cancellarli.  Anno  Dominice  locarnatioois  alitai* 
ao  docentesimo  quinquagesimo  nono,  mense  madii  Indicthaa  11.  a 

A  pag.  30/  Tom.  I.  ho  citato  alcuni  documenti  da'quali  rilevad 
aaaere  stato  Giovanni  Cancelliere  di  Re  Manfredi.  Uno  di  eaai  èta» 
aarito  io  una  dimanda  di  Risone  della  Marra ,  e  fu  rilasciato 
Obi  giorni  prima  della  battaglia  di  Benevento. 

Ostendit  (Riso  de  Marra)  in  formis  et  assignavit  Itetene 
atgHlo  Manfridi  predirti,  qua  rum  continenza  per  omoia  talbavat* 
a  Manfridu*  Dei  gratia  etc  Risoni  de  Marra  eie.  Vatotea  nt  la 
officio  secretie  et  magìatri  portulanatue  Sicilie  nuper  libi  per  Ca- 
riane nostram  commise!  gratiam  Tacere  specialem  f  vokimaa  et  e» 
eellfiitie  nostre  placet  ut  de  recepita  et  soiutia  tantaa  io  eodaa 
officio  per  manna  toaa  de  tempore  dicti  offidi  ratkmea  aostreCu* 
rie  ponere  leneerie.  et  per  subofficiales  qui  aub  tempore  aagistre* 
Ina  lui  per  te  iu  dsdem  partita*  officia  geiaeriot  de  riiiea  affi* 
dia  et  comaissiooibus  lem  per  Curiaa  nostram  quaa  per  te  fe- 
Ctia  dadem  teneentur  nostre  Curie  ut  taaeo  ut  d  ipsoa 
dentea  elegeria  de  ipaorua  iosuflcientia  nostre  Curie 
Datua  per  Johaonea  de  Precida  aput  Capuani  XX?  Augnati-  dlj 
laditioa. 

4.  Capaoae  prtnvmto  di  Gtoema/.  In  un  aanoacrillo  del  XVI  ee- 
cab  poaaeduto  dal  valoroso  BibUofllo  Caaillo  Minieri-Hicdo  fra  la 
altre  cose  vi  è  una  Cronechetta,  la  quale  incominciando  dalla  vit- 
toria riportata  da  Carlo  I.  di  Aogiò  sopra  Corredino  •  termina  dia 
aorta  di  Re  Ruberto.  In  questa  crooachetta  adunque  leggati:  a  Jf 


eoe 

ai  tempo  di  detto  Rè  Cario  pt  Mata  fflffeV, 

et  ehiamomo  per  Signore  Rè  retri  ae  a  (I)  Ksiesm  tt 

eiansa  che  era  Figliuola  di  Rè  r         So  ed  colpa  ée  •» 

itro  Janni  Salvaeoua  di  procida  » .  Farreuue  uà  ciò  che  b  M0k 
de'  Proci  J a  sia  un  ramo  de'Cossa  o  Saltacela,  antica  e  petatah 
Ischia,  ed  arrivata  a  gran  potere ne'tempi  degli  Angioini. Midi 
non  possiamo  affermarlo  sulle  labili  basi  di  questa  C ronchetto i 
molto  più  che  facilmente  si  può  spiegare  Terrore:  imperocché ^> 
piamo  per  documenti,  anche  da  me  riportati,  che  Marino  CmM 
Salvacossa  dv  Ischia  comprò  Precida  da  Atinulfo  di  Procidi  adi 
21  Marzo  del  1340  (  Reg.  1339-  I31D.  Let.  B  pag.  12.  v.f  té. 
Tom.  ///.  pag.  197  ).  Ora  uno  scrittore  poco  avveduto  scrinali 
quella  cronaca  anche  sotto  il  Regno  di  Giovanna  I»  fedeadaNk 
di  Procida  in  potere  della  famiglia  Sai vacossa,  poteva  balenili 
che  Giovanni  fosse  appartenuto  a  quella  famiglia. 

5  Altri  documenti  intorno  alla  reetUunHma  de9  beni  di  Qkmmi 
Si  è  detto  che  la  reslitutione  de'beni  di  Giovanni  siati  fattala  pa- 
nno di  un  tradimento.  Noi  abbiam  riportati  i  documenti  chi «fr 
tiscono  questa  ingiuriosa  imputazione.  Ne  mancavano  due  akddp 
si  sapeva  e«er  conservali  nella  Biblioteca  secreta  Veticea*e|ip 
non  solo  inediti,  ma  sconosciuti.  Desideroso  di  nulla  hadhn Mai 
tato  per  arricchire  questa  Collezioni,  ne  spinti  dimandai  fSJtfr 
tit4*  Papa  Pi'*  IX  ebbe  la  degnatiooe  di  esaudire  lenii 
che ,  ed  ebbi  i  due  documenti  che  qui  pubblico  ricopiali  a 
del  dotto  Mons.  Marino  Marioi  Prefetto  della  Biblioteca  Irti 
il  quale  li  autenticava  con  le  seguenti  parole  e  cól  0oOo  Ml- 
lio  :  Detchptum  et  recognilum  ex  autographo  Regesto  lAttsnsm  A» 
pottolicarum  fri.  ree.  Bunifacii  Pupae  Vili  An.  IV.  (Itti),  ty* 
XCVlìl  {al.  XC Villi),  pag.  £*,  qnod  adurvaturm  TmbakrikSh 
entionbas  Vaf  tennis.  Ùabam  ex  Tabulariis  praefatis  V  Ida  Ut** 
no  Ineamationis  Domimene  4855  9  Pontifieatus  aero  SS.  D.  &  & 
Pii  Divina  Providentia  Papae  IX,  anno  X,  Indiaikme  XUL  À* 
KOS  Màmini  Tabular.  S.  R.  C  Praefectus. —  Ecco  i  Diffami. 

Spisi.  XCVlìl.  Bonifacius  Episcopus  Servita  Serverà  WP" 
lecto  Alio  nobili  viro  Roberto  Ùici  Calabrie  Primogenito  Cattot 
mi  in  Christo  Olii  noslri  Caroti  Sicilie  Regis  Mutria  Salatosi 
Apo'tolicam  fieoedictionem  —  Dudum  Inter  cariaaimumia  QÓ 
sto  filium  nostrum  Carolum  Sicilie  Regera  lllustrem  pati 
ac  nobilem  virum  lohannem  de  Procida  fideiem  ejus,  de 
cito  nostro  meminimus  ordinatifm ,  ut  super  Baronia  Urtili^ 
in  Regno  Sicilie  consistente,  ad  Franciscom  Blium 
nt  asserii  pertinente,  quam  dilectus  filins  nobilia  vir 
mes  (ùe)  sancii  Severino  ex  concessione  ipains  Ragia  ikiÈMX  f* 
eidere  cognoscerelur ,  io  nostra  curia  de  ioribua  ntrinMaa»  w 
que  dilecto  filio  Magistro  Octobooo Auditori  luterana 

(i)  Usata  latta 


contredictsrura  causam  huiusmodi  esrto  modo  commissimus  att« 
dicndam  Intendentes  igilur  ut  negotium  huiusmodi  aalubriter 
up  tiam  compendii  terminator  ,  Nobilitatela  tuém  rogamus  ut 
hortamur  etteute.  per  apostolica  libi  scrìpta  mandante,  quatta* 
.  ex  te  ip*i  Corniti  dia  rie  te  precipias ,  et  efficaciler  ebaqùe  quali- 
bet  Baione  compete*  eumdem,  ut  infra  qu indeci m  dies  post  man- 
datum  Uium  ,  corani  Auditore  predicto  .  cum  omnibus  acils  9  iu- 
ribus  et  munimentis  suis  negotium  huiusmodi  conttngentibus  per 
froeuratorem  ydoneum  comparere  procuret  prefato  Francisco  tei 
«idem  Johanni  prò  eo.  in  ipso  negolio  summarie,  ac  de  plano  side 
atre  pi  tu  et  Onore  iudicii  de  iuslitia  responsurus,sic  te  in  hacpar* 
le  provide  ,  liberatiter  et  efficaciler  habiturus  t  quod  nobilitate» 
Itero  exiode  commendare  merito  valeamos.  Datum  Home  apod 
éooctum  Petruin  XII  Kal.  Aprili»  anno  Quarto  (1298). 

•  Bpi*r.  XCVIIII.  Bonifecius  Episcopus  Servus  Servorum  Del  Df» 
lacto  Olio  nobili  viro  Roberto  Duci  Calabrie  Primogenito  Cariasi- 
Ibi  fn  Chris»  o  filii  nostri  Caroli  Sicilie  Regi»  Illustri*  salutem  et 
Apostolica™  Bei  ledici  ione  m.  —  Inter  alia  que  ad  virtutem  priucl* 
gibus  et  magnalibus  ascribuntur*  servare  promissa  plurimum  cort- 
ìiendaUir.  Sane  per  dilectum  fiiium  Nobilem  Virum  Johannemda 
Crocida,  fldelem  Regium  atque  tuum,  fuit  coofidenter  expòaltam 
tftrfcm  nobis.  quod  licet  dudum  per  nos  cum  carissimo  in  Chris!» 
Alio  nostro  Carolo  Rege  Sicilie  Illustri  patri  tuo  ftierlt  ordinatali», 
quod  omnia  bona  Bursensatica  que  utiqne  per  Regnum  Sicilie  eoi* 
tisténtia  u«q<»e  ad  exitum  dicti  Johannis  de  Regno  predicto  lo* 
jiannes  ipse  lei  me  rat,  restituerentur  eidem,  et  de  tua  Oec  non  dt* 
ledi  Olii  nobili*  viri  Barlholomei  de  Capua  logothete  Regis  predi* 
cti  voluniale  ac  ordinatione  processeMt,  ut  idem  Johannes  tecua 
et  cum  predicto  Bartolomeo  ad  recipiendam  possessiooem  predi* 
•forum  honorum  nuntium  roitteret  specialem  •  ac  ipse  luitb  di* 
epotitiom* m  eaudem  nuntium  suum  propter  hoc  miseri!  et  oegé* 
tium  |  ro  parte  sua  fuerit  prosecutus  et  quod  in  eo  fuit  Tetftfft 
cum  effeciu  .  tu  tamen  et  idem  Bartholomeus  pretendentes  quei 
non  inteniebatis  super  hiìs  ali  tuod  matiddtum  Regium  in  Rege» 
eiris,  Tacere  sibi  restitutionero  huiusmodi  denegasti**  Quatinusdft 
ctus  Johannes  nobis  bumiliter  supplica  vit,  ut  impertiri  sibi  super 
hoc  fatoris  nostri  suffragium  digueremur.  Nos  igitur  attendente 
hegits  et  tuis  honoribus  et  profectibfts  expedire,  quod  eidei*  Jo- 
hann i  sedindum  quod  extitit  ut  promittitur  ordinatum,  restiti*' 
Ito  ipsa-fiat.  Nobilitatem  tuam  rogamus  et  horUmor  attente  per 
apostolica  tibi  scripta  mandante*,  quatinus  Johannem  ipsjtm  ina* 
iMìter  ad  bona  reslituas  supradicta  ,  exceptione  huiusmodi  man* 
dati  Regi!  non  inventi  in  Regestris  ut  promittitur  non  oMantt  • 
•per  hoc  enim  Regium  et  tuum  servabia  honorem  ,  nobitqoe  wm 
indigne  piacebis,  et  acimus  quod  id  p  re  fa  lo  Regi  gratom  erit  ■!*• 
ri  mum  et  acceptum.  Datum  Rome  apud  saoctur*  Fetruia  XII U» 
Aprili*  anno  Quarte  (1299). 


«Od 

NOTIZIE 

cai  tossono  nrmmàBi  la  storu  ohxì  i         l  utunoii 

0TI4TTI D4L  T.  XXI  hKUL'BISTOIMM  UTTÉMAIMM  M  U  Ftiffff. 


I  celebri  Padri  Maurini  di  Francia  iotrapresero  n  Opn  i 
somma  lena ,  nella  quale  cercarono  di  raccoglierò  i  bali 
e  scientifici  di  quella  culla  e  gentile  parte  di  Europa  , 
dola  col  titolo  :  Satoin  Mtéraire  de  la  Fumee*  Rimasta 
per  lungo  tempo  quest'Opera  per  le  oote  viceode  di 
ne  ora  continuata  per  cura  di  alcuni  dotti  membri  dal*  UHI 
(  Académie  de%  Intcriptioru  et  Bellet-LeUro*  )  e  pubblicata  driTty 
atre  Victor  U  Clero.  La  importarne  de  fatti,  ola  predigli» 
dei  documenti»  e  la  diligenia  e  la  dottrina  degli  Scrittori» 
quest'opera  uoa  sorgente  inesausta  di  nuove  cogoiiieoi. 
anche  per  ia  Italia,  essendo  state  le  due  nazioni  legate  co 
relasioni  massime  dall'  V|l|  secolo  in  poi.  Mollo  eoae  aMIprfe 
storia  della  Scuola  di  Salerno  trovami  maseimameoto  aafsLXS 
e  XXII,  ne  quali  gli  articoli  relativi  alla  medicloe  „ 
quasi  tutti  dal  dotto  Emilio  Littrd.  Desiderando  che 

se  in  questa  nostra  Collettame  v  che  possa  servire  di 

alla  Storia  della  Scuola  di  Salerno ,  andremo  ad  entrane  Wkit 
notiate  raccolte  nella  UUtor.  tittir.  da  la  Fmmee  che  ri 
alla  Scuola  medesima. 

IL  MEDICO  UGGULDO. 

Nel  Tom.  XXI  pag.  383         i  no  giodiiioao  articola  di  Ut* 
nel  quale  fa  conoscere  t  tati  sia  ne*  maneacrHti» 


opere  sUmpate ,  tre  i  stesso  noese  »  un  fffuasidi  UÈ 


$4,  lìti  Riccardo  maestro  n  mo.  ed  un  Rieoerde  Salai 
che  Choulnnt  ammette  tre  Rie  div  l'inglese,  il  Iraoeaaat  e 
citalo  da  Egidio  di  Corbe»  (  AogAUi  enrmimm  p.  ft/4 ),  aaa  I  Ùtè 
osserva  che  Choulant  non  si  ggia  ad  alcun  argonseate*  M 
opere  danno  alcun  chìarimeoio,  e  non  die  il  Riccardo  (saaisO é 
Uto  da  Egidio  di  Corbeil  vii  o  oon  più  lardi  della  Aaaddll 
secolo  dev'  essere  assoluti  diverso  dal  Bieoarde  iq^sadi 

fu  anche  maestro  in  Parigi  «  «      fiori  molto  più  laidi  o««aiM 
1252. 

Del  Riccardo  Salernitano  oulla  si  può  trovare  Mia  oaan ■• 
noscritte  che  vanno  sotto  il  nome  di  Biocardo,  uè  è  eaMaatep* 
va  della  sua  esistenza  qualche  manoscritto  Stilo  svio 
nelle  Biblioteche  Inglesi ,  nel  quale  Riccardo  è  detto 
Due  Riccardi  Salernitani  abbiam  potuto  trovare  me 
noi  esaminati,  tuo  è  BiccAaDoBoCGàBHNUBOdMa.dri 


lotcritto  Finto  (T.  Ili  p.  335),  e  che  doveva  fiorire  al  cadere  del 
UH  e  principii  del  XIV  secolo ,  epoca  assai  tarda  per  potersi  ri- 
erire  al  Riccardo  scrittore,  e  tutto  al  più  potrebbe  essere  questo 
ìoccamugelfo  il  Riccardo  citato  da  Francesco  da  Piedimonte  suo 
onteroporaneo;  non  potendo  essere  il  Riccardo  d*  Eudes,  corner- 
emmo a  pag.  355  del  Tom.  I.  in  nota  ,  perchè  questi  venne  in 
bpoli  oltre  60  anni  dopo  In  morte  di  Francesco*  L'altro  è  ancora 
dò  recente  del  Bocca  mundio,  ed  è  il  Riccardo  Cavaaelice  che  tro- 
ll nello  stesso  Manoscritto  Pinto,  e  che  viveva  nel  1355  (T.  111. 
U  340). 

Ma  se  non  abbiamo  alcuna  notizia  del  Riccardo  Salernitano  è 
bori  ogni  dubbio  che  le  undici  opere  manoscritte  che  trovami 
ielle  Biblioteche  attribuite  ad  un  Medico  Riccardo  sono  tutte  scrit- 
e  secondo  le  conosciute  dottrine  Salernitane  ,  e  gli  Autori  che  vi 
I  trovano  citati  son  tutti. Salernitani ,  eccetto  gli  antichi,  e  rara- 
MOte  qualche  arabo.  Cosi  nella  Proc/ica  cita  i  Maestri  Salernita* 
ll9  Geraldo,  Colone,  Costantino,  l'Antidotario  di  Niccolò,  Archi  * 
Mtteo,  Petroncello,  Ferrano,  Plateario,  l'Arcivescovo  Beimaldo 
[Romualdo  ),  Galeno ,  Alessandro ,  Ovidio  e  Giovenale.  Così  nella 
fractica  ave  medicamento.  Bichardi  l'Autore  parla  d'infermi  da  lui 
«rati  in  Spoleto  ed  in  Polonia  (certamente  Bononia  ),  e  cita  mae- 
stro Petroncello  ,  maestro  Salernitano  (  certamente  Salerno),  Co- 
itaDtioo,  Plateario,  I'  Antidotario  di  Niccolò  ,  Archimatteo,  Bar- 
xriomeo,  e  Stefanone  ,  sconosciuto  a  Littré  ed  a  me  parimenti,  le 
100  che  l'ho  trovato  citato  anche  da  Arnaldo  di  Napoli  nel  Brevia- 
ium  Praclicae. 

Delle  opere  che  vanno  sotto  il  nome  di  Riccardo  io  ne  ho  potu- 
to esaminare  due  sole,  cioè  VAnathomia  e  la  P radica  ,  delle  quali 
tio  fatto  rilevare  copie  a  mie  spese  dalla  Biblioteca  di  Parigi,  e  che 
ivrei  pubblicate  o\e  avessi  trovata  maggiore  probabilità  di  potersi 
ritenere  Riccardo  come  Salernitano.  In  queste  due  opere  non  soft» 
lo  stile  e  le  dottrine  sono  uniformi,  ma  ancora  le  citazioni,  e  cer- 
tamente formano  parte  di  un*  opera  sola.  La  Practka  soprattutto 
pare  non  avesse  avuto  altri  modelli  che  la  Practica  brevis  di  Gio- 
ranni  Plateario,  e  le  Glossae  super  AnlidoCarium  di  Matteo  Platea- 
rio,  lo  ne  citerò  alcuni  passi. 

Nell'articolo  De  communi  fluxu  venirti,  l'Autore  dice:  Similiter 
trocisci  crocodos,  idest  trocisci  fausticini  (Faustini?)  :  precellunt 
tameo  omnibus  trocissis  quos  salebtutani  màgistri  domino  regi 
icripserunt;  sic  trocissi  ad  dissenteriacos  et  lienteriacos.  Ora  que- 
llo dominus  Bex  sembra  non  poter  esser  altro  che  Guglielmo  I,  che 
morì  di  dissenteria  nell'anno  1 166,  e  pel  quale  fu  chiamato  da  Sa- 
lerno il  parente  di  lui  Romualdo  Guarna  Arcivescovo  e  medico,  il 
luale  racconta  egli  stesso  il  fatto  con  le  parole  da  me  riportatesi 
ìorn.  I.  pag.  239,  nelle  quali  si  vede  che  Guglielmo  fluxu  venirti 
eoepil  affligi ,  che  Romualdo  ei  multa  salutaria  medicinae  Consilia 
tributi,  e  che  nulla  facendo  il  Re  invalescenie  pantane  morto**  est. 
Contemporaneamente  a  Romualdo  trovatasi  io  Palermo  il  Maestro 
Voi.  IV.  40 


6>0 
Salerno  con  alt!  carichi  in  Corte  e  probabilmente  egli  fu  l'alti*  tri 
Salernitani  magistri, deqiiali  parla  Riccardo;  purché  non  ai 
credere,  come  è  più  probabile,  che  in  quel  grate  ca«o  di 
tale  malattia  del  Re,  tolta  la  Scuola  Salernitana  aia  alata 
ta  per  suggerire  un  opportuno  rimedio. 

In  parlando  delle  malattie  del  fegato  cita  una  dottrina  di  Ga- 
rantii Plateario  ,  il  quale  nel  parlare  degl'  infermi  d'yposaj 
toro  et  rum  fu*  tei  {Proci,  bre.v.  De  hrjtlrop.),  il  che  Riccardo 

così  :  Johannes  vocat  vulnus  fetidissimum  jdropicorum  ,  quia  Uè 
est  peculiare  stuthomn  re«piratio  mali  odoria  ex  corruptioM  fcari 
tei  ventositatis  intercluse,  etiam  in  locis  intercutanei». 

Neil'  articolo  De  affoca  dune  matrici*  cita  un'altra  folta  Giaw* 
ni,  giustamente  riprovando  una  pratica  comune  fra'inedid  diesi 
tempo:  ■  Mei  reo  taui  perfunctorie  dixerim  ,  quia  diligeaa 
faciliu*  ad  id  coinpetcns  et  opta  tu  m  inveoiret  coniiliuoi  ai 
camentum  istarum  men^urarum  ,  cui  etiam  Plateariu  et 
alii  consentiuiit.  Scd  Uiccardus  ore  cordis  opere  hoc 
quia  etc.  »  Chi  volesse  conoscere  quale  sia  questo 
lium  legga  l'articolo  de  suflccatione  et  precipitation*  «Mfrftfrdifiifr 
vanni  Plateario,  e  vi  troverà:  ■  Si  ex  corrupto  spennate 
catio,  si  virum  ha  beat  coeat,  si  virgo  vel  vidua  nubet,  ai 
digitum,  etc. 

Nell'articolo  De  Sterilitale  mulientm  Riccardo  dice  coi):  « 
litas  in  muliere  passio  est  frequentius  meo  iudicio  ioranMIiB 
curabili*;  quod  longa  didicimus  experientia,  et  duo  habni 
gumenta  validissima,  scilicet  in  regina  Sicilie,  ad  quam  tatafU- 
sica  Salernitanorum  notata  est,  circa  quam  per  contiooeai  fai»* 
queuniuro  quantum  potuerant  sterilitati*  adhibuerunt  reaaéia  ; 
aed  lamen  semina  maudautur  arene  ;  alia  {sic)  in  ComHim  Ita* 
drenai,  ad  quam  vocatus  fuit  tnagister  Geraldus,  sicut  fi 
reditus  et  dona  multa  a  cornile  accepit,  sterilis  taroen,et 
tum  est  cessiti.  Littrè  esaminando  questo  passo  oaaerva  cheta 
gina  di  Sicilia  era  Giovanna  moglie  di  Guglielmo  11,  la  qaak 
ritata  nel  1777  ebbe  un  Gglio  nel  1181  che  tosto  mori,  né  più 
figli  fino  al  1 1 89  epoca  della  morte  di  Guglielmo.  Il 
mero  de'  nostri  Storici  dice  essere  stata  sempre  sterile,  e 
ebbe  figliuolo  alcuno  e  di  ciò  feci  brevemente  parola  a  Mg.  SU 
del  voi  III.  E  certamente  la  Scuola  di  Salerno  forniva  dM|| 
dici  alla  corte  de'nostri  Re,  ed  a  me  venne  dato  di 
il  Medico  di  Guglielmo  U  ed  era  il  Salernitano  Giovanni  Anafct 
signor  di  Gragnano,  che  io  credei  essere  lo  stesso  del  Giovanni  Ct 
atalio  (  III  p.  331  ),  e  che  molto  probabilmente  era  figlio  del 
te  volte  citato  maestro  terrario.  La  qual  cosa  mette  ia 
cronologia  di  Egidio  di  Coibcil  con  quella  di  Riccardo  , 
tutte  le  citazioni  sopra  medici  contemporanei  •  rende  seaprepik 
sicura  T  esistenza  de'  quattro  Maestri  citati  da  Riccardo  t  e  naÉ 
sempre  più  probabile  l' opinione  che  l'autore  di  queste  opere  M 
sia  uè  il  Riccardo  anglico,  oè  il  maestro  Parigino,  om  aia  i  &m- 


«Il 

ito  umor  citato  da  Egidio  di  Corbeil,  e  che  era  contemporaneo  atH 
Medici  che  cita*  ed  ai  Atti  che  oarra;  i  quali  tolti  ae  non  lo  dime* 
atraoo  Salernitano,  alroeoo  fan  credere  che  abbia  agpreso  medici* 
M  da'Maestri  Salernitani. 

Ritornando  alle  citazioni  di  Riccardo  se  ne  trova  una  margina- 
le all'articolo  De  apo%temute  non  bene  di*cu$$o,  ch'è  concepita  cosi: 
Phtearius  in  libro  super  Antidotario  dicit .  ...  in  capitalo  de 
•area  aleiandrina  in  libro.  .  ...  et  incipit  liber  iste.  La  quale 
eiluione  come  si  vede ,  riguarda  Matteo  Plateario  e  le  tue  Gloasc. 

Da  ultimo  si  legge  in  Hiccardo  un'  altra  citai  ione  forse  la  pia 
importante  di  tutte  ;  ed  è  quella  stessa  riferita  da  Daremberg  oof 
ano  esame  critico  delle  Glosse  de*  Quattro  Maestri.  Essa  citazione 
riguarda  le  pillole  artctiche  de'qoattro  Maestri  Salernitani  Archi* 
natteo,  Petroncello,  Ferrano  e  Plateario,  delle  quali  si  è  parlato  t 
pag.  232  del  Ili  Volume,  lo  avea  proccurato  già  dimostrare  nel  t 
1.  p  427  che  i  Quattro  Maestri  autori  delle  pillole  erano  diversi  dai 
Quattro  Maestri  autori  delle  Glosse,  e  che  i  primi  avean  dorato  He* 
tire  al  cader  dell' umlecimo  o  alla  prima  metà  del  XII  secolo.  Come 
'  ai  può  federe  a  pag.  350  del  I.  Tom.  ed  a  pag.  232  del  III.  qoe» 
ale  pillole  famose  erano  già  riportate  dal  Giovanni  Plateario  It;  ed 
inoltre  esse  si  leggono  ancora  in  un*  addizione  al  cap.  XLV  del  II 
Ljb.  del  Brevianum  PraeUcae  di  Arnaldo  di  Napoli ,  ivi  aggiunte 
da  qualche  antico  annotatore  col  titolo,:  Pillulae  magistri  Ursoni* 
ed  quamlibetartheticam  (V.  Ama?.  VManov.  Opera.  Ba$il$**46flS 

SJÌ98).  Da  ultimo  alla  p.  354  del  ili.  Voi.  si  legge  la  forinola  del» 
»  pillole  del  Maestro  Bartolomeo,  la  quale  somiglia  molto  a  quatta 
delle  pillole  artetiche  de*Quattro  Maestri.  Il  che  mostra  che  salva 
alcune  leggiere  modifiche  queste  pillole  si  trovano  in  tutti  gli  Scrit- 
tori antichi  Salernitani ,  e  che  esse  erano  proprie  della  Scuotale 
di  uu  uso  comune  nella  pratica  di  que'tempi. 


GILBERTO  L*  IHCLE8E. 


Anche  per  questo  medico  il  eh.  Little  esamina  i  manoscritti  Jt 
treditioni,  la  cronologia;  mostra  le  dubbiene  dalle  quali  sono  eh* 
te*  e  vi  porta  il  lume  della  critica,  e  di  uno  stadio  profoado^&afo 
•pere  del  medio-evo.  In  tutto  questo  tesoro  di  erodiiione  non  tflfr 
tigno  altro  che  ci  possa  appartenere ,  che  la  origine  delle  dott(^ 
M  Insegnate  in  queste  opere»  nelle  quali  oltre  i  soliti  scrittqHfl? 
beasi  tempi  greci  e  latini ,  oltre  alcuni  Arabi .  tutto  il  resto  della 
eruditone  medica  si  restringe  agli  autori  Salernitani  anteriori  al 
XIII  secolo,  come  nel  Compendium  medicina*  cita  Costantino.'  Cftpr 
ne, I  Salernitani ,  Romualdo  ,  Nicola,  Scarpetta,  Andrea ,-JlertiefaH 
meo,  Musandino.  (Tortore,  Puneio?);nel  comento  del  poemipr sfal- 
le urine,  Musandino,  Plateario,  Ferrarlo,  Ursone,  Mauro?  netto» 
mento  del  poema  su'polsi,  Alfaoo  Arcivescovo  di  Salerno,  e  Pimi 
Musandino  che  riguarda  come  li  primo  appoggio  della  Scuola  di 
Salerno ,  la  quale  non  ne  ha  avato  ni  altro  simile  ne  avrà  mat.<S 


6t? 
qui  non  si  può  tacere  che  i  coment!  che  vanno  lotto  il  noat  fi 
Gilberto  hanno  molta  analogia  con  quelli  pubbli  cali  col  nome  fi 
Gentile  da  Fuligito,  al  quale,  a  giuditio  dello  sleuo  Little, 
te  appartengono. 

giovami  ni  s.  paolo. 

Ecco  un  altro  personaggio  misterioso;  vissuto  nella  pri 
del  secolo  XIH,  e  del  quale  non  si  conosce  con  evattem  b  petrfc. 
Alcuni  lo  dicono  Francese  ,  altri  Salernitano ,  Gentile  da  FaKpaa 
ne  coment i  ad  Egidio  De  urini*  lo  cita  insieme  con  Platearìo  e 
Ferrarlo  (0  entrambi  Salernitani ,  e  Fabr  ciò  lo  chiama  Gii* 
diSan'o  Paolo  Platea  rio,  e  lo  crede  francese,  confondendo  cori 
Giovanni  distinti  per  le  opere  pel  tempo  in  cui  vissero  e  forse  an- 
che per  la  patria. 

Anche  per  le  opere  questo  personaggio  offre  molte  dubbiane  ; 
ma  noi  non  po&siam  parlarne  con  esatte  notisie  ,  perchè  no»  ab- 
biam  presenti  i  Manoscritti  che  si  conservano  nelle  KMietecha 
straniere. 

RUGGIERO  ni  PARMA  M EPICO- CHIBUEGO  ; 
IIUGGIKRO  DE  BAROII  MEDICO. 

Un  dotto  e  lungo  articolo  di  Felice  Lajard  (2)  leggeri  dalla  pa- 
gina 513  alla  pag.  544  del  Voi.  XXI  dell* HisL  Unir,  de  imFr.  ari 
quale  parla  a  lungo  di  Ruggiero,  mostra  che  stesi  chiamato 
Salernitano  e  talora  Parmense,  ed  esaminando  le  rsgiooi  di 
che  lo  ditono  di  Parma,  fa  conoscere  non  esisterne  alcune .  e 
essersi  ciò  sostenuto  sulla  fede  di  qualche  antico  manoscritta  Cm 
molta  diligenia  passa  ad  esaminare  i  Mss.  non  solo  me  fe  epero 
pubblicale  sotto  il  nome  di  lluggiero  per  dimostrare  che  ritiene 
stati  due  Ruggieri  diversi ,  uno  italiano  chirurgo  ed  aitare  èà 
trattato  di  Chirurgia,  e  l'altro  francese  medico  chiamato  Raggia- 
to dì  Varon  e  di  Baron  ed  autore  della  Praeliea  medici***,  lo  ha 
esposto  siili'  opinione  del  sig.  Ujard  le  mie  consideratiooi  ,  e  fai 
non  mi  rimane  che  aggiugoere  poche  parole  sopra  oo'edMaa 
la  PracUca  me* Urina*  citata  molto  dubbiamente  dal  Lajard.  • 
quefqufi*  bibliogrtiphet ,  te  rceueU  qui  contieni  la  fVefefOt  d* 
earetV  été  ritmprimé  à  Venite  en  15 15;  se/o*  d'evinti,  em  #5#f.  ff** 


(t )  No»  boa  latti  setoliti*  Ferrarti  et  Platearii  et  augni  Jeaaeji  éV 

Paolo.. ..  et  Petri  M  «andini  auctoritateio  sequiaar.  Eeid.  offerta.  atftJt- 
eumeemm.  Cent,  de  Futy   Venti  ■  4«>  i  P-  io  al.* 

(e)  Ebbi  fra  le  mani  questo  articolo  manoscritto  ricopiato  dell*  Asaf.  W» 
de  In  Frmnce%  e  n*  parlai  a  lungo  nel  tomo  I  pag.  eòo  ;  aia  il  mmmm  ènT*+ 
torà  non  vi  era  segnalo  citi  arguente,  e.  leui  a  lo  re  Lnemri  per  L  o/art.  Cor* 
reggo  ora  Orrore,  non  «olendo  Rutilare  un  nome  owore?oliaoioio,ojoOop'i 
che  queito  ed  «'tri  articoli  lo  provano  ricco  dì  eradi rione  e  di  som 
ad  Uo  depili  operosi  scrittori  (raserai. 


613 
navoni  vu  aucun  ex  empi  aire  de  ce  recueil  portanti' une  de  ees  deux 
date*  »   Questa  edizione  esiste  in  realtà  ed  è  dell  anno  1513  ,  ed 
ora  è  nelle  mie  mani,  mercè  i  favori  dell'erudito  chirurgo  Raffae- 
le Torchia.  Io  questa  edizione  è  conservato  l'errore  di  porre  fra  le 
opere  chirurgiche  la  Praclica  medie  inue  di  Ruggiero.  Èssa  edizio- 
ne è  in  folio,  in  due  colonne,  in  carattere  gotico,  di  fogli  270  nu- 
merati solo  redo,  oltre  sei  fogli  d'indice.  Nel  primo  fol.  è  segua- 
lo il  solito  titolo;  Cyrurgia  Guidoni*  de  Cau/iaco  —  De balneù  po- 
rte tanis  —  Cirurgia  Bruni —  Theodorici  —  Rolandini  — Rogcnj  — 
Lanfranci  —  Berlapalie  —  Jesu  Bali  de  oculis  —  Canamusali  de 
baldae  de  oculis  —  A  fol.  2.  comincia  Guido  col  titolo  :  Cyrurgia 
Magistri  Guidoni*  de  Cau/iaco,  edita  anno  domini  4363  in  preclaro 
studio  monli>pessnlani,  fé licite r  incipit;  e  termina  a  fol.  74  recto:  et 
sic  est  finis  hvjus  libri,  ec.  Alla  seconda  colonna  dello  stesso  foglio 
comincia:  In  nomine  eie.  Quas  infirmilales  curai  aqua  et  baine um  de 
porrcela ,  che  termina  con  la  seconda  colonna  dello  stesso  foglio 
verso%  cosi  :  Recepta  aque  bai  nei  de  porecta  edita  per  egregium  hiUh 
tem  ac  legum  doclorem  et  magistrum  artiurn  medioine  doctorem  do* 
minum  Thuram  de  castello  Bononie  cwem  fé  Heller  exp'icil.  Al  se* 
guente  fol   75  redo  comincia  Bruno:  Incipit  Cyrurgia  magmi  Bru* 
ni  Longoburgensis],  e  termina  a  fol.  93  verso:  Anno  ab  incarna/ione 
domini  m.cclij^  mense  Januarìi,  Indizione  X,  apud  eivitatem  Padue, 
in  loco  sancii  Pauli,  Ego  Brunus  gente  Calaùer  patria  Longoburgen- 
sis  eie.  Segue  a  fol.  94  recto:  Incipit  Cyrurgia  minor  Bruni  Losgo* 
burgenshy  e  termina  a  fol.  96  verso  :  beo  grutias  Amen,  Nel  segu, 
fol.  97  comincia  Teodorico:  ìncipit  Cyrurgia  edita  etoompitata  o  do* 
mino  fruire  T  he  odo  rie  o  episcopo  Cerviemi  ordine  predioatorumf  e  ter- 
mina a  fol.  f  34  verso.  Al  fol.  135  principia  Molando:  Libellus  de 
Cyrurgia  editus  sive  compila  tu  s  a  mugistro  Rolando  folio  iter  incipit, 
e  termina  a  fol    1 4G  verso  :  Ego  Rolandus  ParmensU  in  opere  pre> 
s+nti  iuxta  meum  posse  in  omnibus  sensum  et  lileraturam  Rogerii  tunk 
sccutus,  etc.  Nel  seguente  foglio  147  comincia:  Incipit  praolfaa  ma- 
gistri  Rogerii  —  S'cut  ab  antiquis  ,  eie*  e  termina  a  fol.  171  se- 
conda colonna:  cxplicit  tibe.r  Rogerii.  Nella  stessa  fol •  171  verso  co- 
mincia Lanfranco  :   Incipit  pirva  cyrurgia  magistri  Lanfranci  Mi* 
diolanensis,  e  termina  a  fol    !  7f>;  explìcit  %  età    cominciando  allo 
stesso  folio  verso',  lite  incipit  pr.tctica  magistri  Lanfranci  de  AfeUio* 
tatto  que  dicitur  ars  completa  totius  cyrurnie%  la  quale  termina  a  f* 
2I8  verso  ;  Gratin  fwn'e  divina.  Expticit  cyrurgia  magistri  Lan- 
franci etc.  Al  seguente  fol.  2 Ili  comincia:  He  sunt  reeolleele  habile 
super  quarto  Avicenni  ab  egregio  et  giugulari  dool ore  Magistro  Lfio* 
nardo  Beri  ip  ili  i  :  et  ibi  sunt  mirabilia  secret*  habila  ab  eo  et  per 
me  experta  ;  e  termina  al  fol    248.  Recolleclarum  egregii  doetoris 
magigtri  Leonardi  Berlapalie  super  quarta  canonis  Avicenne  Finig. 
Allo  stesso  folio  248  verso  comincia:  JesuHaii.  Epistola %  eie.  e  ter- 
mina alla  prima  colonna  del  fol  264  recto:  Expticiunt  traelalus  de 
oculis  Jesu  fi' it  Halu .  Nello  stesso  folio  e  colonna:  incipit  liber  quant 


614 
composuU  Canamusali  ptolosophus  de  Bildach  super 
ratiowbus  que  ad  ocutorum  tned  faina  faciunt,  e  fa.  e  termina  a  fai. 
270  seconda  colonna  con  l'indicazione  finale  così:  Explicit  Uberei 
curii  omnium  pa$$ionum  ocufurum  quem  fecit  et  compomit  Cm* 
musali  phùicus  de  Buldaeh-  Vexetìis  impressi/m  per  Gregorwb 
de  Gregohiis  Anso  salutis  nostre  il.  CCCCC.  XIII.  Die  JH7 
JULtt.  Segue  bianco  il  fol.  270  verso  9  ed  al  seguente  fot.  coata- 
cia  l'I  pd  ice. 

FJIfjS  PEI,  QUARTO  ED  ULTIMO  TOMO- 


INDICE 


f(MO  DFMEDICl  E  DE'MEMBIU  DEL  COLLEGIO  DI  SALERNO. 


a  I,  372.  Ili,  342. 

i  'lhakim  1,  337. 

•  Matteo  1,  415. 

erio  II,  772.  Ili,  326. 

io  Giovanni  «ad.  Giovanni 

lino  I,  521.  Ili,  332. 

»  (I)  il,  772.  Ili,  326.  IV, 

U 

»  Arciv.  I,  132.  Ili,  327. 

)  (III)  II,  773.  Ili,  328. 

>-Bolioo  Andrea  I»  413. 

>  Francesco  1  ,  377  ,  404, 
I.  HI,  344. 

>  Giulio  I,  414. 

»  Giuseppe  1,  392. 

>  Pirro  1,  390. 

are  Donalaiilouio  IH,  344. 
io  Giuseppe  I,  413. 
Lrcivescovo  (ved.  Matteo). 
)  (di)  Guido  ted.  Guido, 
lo  di  Napoli  I»  345. 
lo  da  Villanova  I,  310.  Ili, 
• 

del  Rei  ime  a  ved.  R'ginun. 
ne  Francese.)  I,  411. 
ino  (fio/.  Siinm^  I,  iti. 
ino  Roberto  MI,  3i0. 
«a  Nicola  I,  3M.  IH»  331. 
.  Saverio  I,  412. 

io  Pietro  1,291.  111,333, 
t  Giacomo  1 ,  415. 

Nicolò  I,  415. 
Nicola  I,  415. 
Simone  I,  414. 
>mao  I,  183.  Ili,  328.  IV, 
,  321,  581. 
Hneo  di  Vallone  ved.  Val- 


Basso  Clemente  I,  414. 
Bene  II,  782.  IH,  322. 
Benedetto  maestro  III,  331. 
Benvenuto  Grafeo  1 ,  337.  Ili  • 

335. 
Bernardo  da  Eboli  IV,  592* 
Boccamugello  Paudollh  111,  339. 
Boccamugello  Riccardo  IH,  335, 
Boccamugello  Tommaso  I  »  344, 

IH,  340. 
Bolognetto  Giovanni  I»  414, 
Bottiglie™  Ottavio  I,  414. 
Braca  Vincenzo  I,  414# 
Bracata  Carlo  I,  414, 
Bruno  di  L,oogobuoco  1, 32&  Uf, 

333, 

Calco  (deUa)  Cesare  I,  402, 
Calce  (della)  Ettore  I,  390. 
Calce  (della)  Vito  Antonio  1,  392, 
Calenda  Costanza  I  ,  322,  III  t 

342. 
Calenda  Salvatore  1,  371,   419* 

HI,  331, 
Canali  Ruggiero  IH,  338, 
Capogra*to  Andrea  III,  337, 
Capograsso  Filippo  1,  23t7.  Ili  » 

333. 
Capograsso  Francesco  IH,  343* 
Capograsso  Pietro  HI.  335. 
Capoterai*  Aogcia  1,  373.  Ili, 

312. 
Caposcrota  Paolino  I,  373.  Ili» 

342. 
Caposcrota  Pietro  1, 332.  UI,  334, 
Caposcrota  Tommaso  HI,  334. 
Cappasanla  Andrea  111,  341. 
Capta  Pietro  Maria  I,  414. 
Caro  (de)  Carlo  I,  413. 


616 
Caro  (de)  Gennaro  I.  415. 
Casamicciola  (di)  Giovanni  1,345. 

in,  334. 
Cassetta  Giovan  Tommaso  1,390. 
Catalio  Giovanni  1, 245.  III.  330. 
CasteUomata  Francesco  1,  414. 
CasteUomata  Giovanni  1,  293.  Ili, 

332. 
CasteUomata  Gio.  Matteo  I,  414. 
Castelloni  Filippo  I,  522. 
Castelloni  Matteo  I,  522. 
Cavaselice  Andrea  III,  341. 
Cavaselice  Matteo  111,  335. 
Cavaselice  Riccardo  III,  340. 
Cavatore  Andrea  1,  415. 
Cerino  Sebastiano  1,  414. 
Coda  Domenico  I,  414. 
Cotone  seniore  I,  162.  Ili,  328. 
Cotone  jnnjore  I,  190.  HI,  328. 

IV,  150,  177,  415,  439. 
Cornile  Giacomo  I,  344.  Ili,  337. 
Cornile  Paolo  III,  339. 
Coppola  Cesare  III ,  339.  IV , 

566,  588. 
Coppola  Matteo  Vincenzo  I,  414. 

HI,  343. 
Coppola  Onofrio  I,  413. 
Costa  Francesco  I,  414. 
Costantino  Affricano  I,  165.  Ili, 

328.  IV,  580. 
Crelazzo  (di)  Nicola  111 ,  340. 
Crìsinalo  Venturella  IV,  596. 
Curiale  Jacovo  III,  341. 

Dattilo  Raimondo  1 ,  333.  IH , 

334. 
Dauferlo  I,  141.  Ili,  329. 
Dennice  Paolo  I,  414. 
Deoprepio  Nicola  ted.  Nicola  da 

Reggio. 
Disio  Maestro  III.  325. 
Donmosco  Ruggiero  III,  333. 
dopnomusco  Guglielmo  IV,  59%. 
Dopnomnsco  Matteo  I,  333.  IH, 

334. 

Ettore  di  Procida  vsd.  Proclda. 
Endes  Riccardo  I,  291.  IV,  591. 

Falcone  da  Eboli  IV,  592. 
Farago  Francesco  I,  411. 
Federico  Lorenzo  I,  414. 


"■* 


Fera  Gaiv  *, 
Pena  6 

409,  4ia. 

Forno  Vin I,  414. 

Ferragoth  I,  836.  DI»  331 
Ferrano  1 ,    189.  II  »  771  9r 

328.  IV,  318,  592.  fM.flfr 

vanni  medico  del  la. 
Ferrano  Emmarade  I.  411. 
Ferrara  Ottavio  I9  414. 
Ferretti  Remigio  I.  419. 
Flos  SaniUXis  ved.  Wbjtmm. 
Francesca  di  Salerno  m»  HL 
Francesco  di  Ptedfauonte  1»  M. 
Francesco  di  Fenoa  w£  iBBfc-' 
Fondkario  Filippo  1. 131  Hr 

337. 

Fondkarlo  Matteo  in,  3*7. 

Gaeta  Bernardo  I,  411 
Gaeta  Giuseppe  Ilaria  I.  411 
Gagliano  Tiberirf  I.  411 
Galdi  Francesco  I,  411 
Galdo  Andrea  I,  412. 
Galdo  Giovanni  I»  392. 
Galeota  Angelo  IV,  572. 
Galiano  Matteo  I,  414. 
Galiano  Giuseppe  1,  411 
Gattola  Matteo  I,  409. 
Gattola  Orario  I,  4M. 
Gattola  Paolo  I,  409, 411 
Gattola  Tommaso  1,  411 
Gerardo  I,  882.   II,  7H  ■• 

331.  IV,  376.  i 
Gemisto  D,  789.  DI,  331 
Giacinto  seniore  111,  321 
Giacomo  da  Brindisi  IV, 
Giacinto  junlore  Ili,  399. 
Gilberto  IV,  611. 
Giordano  Agostino  1,  411 
Giosa  11,  770.  Ili,  391 
Giovanni  Afflaoio  1,  174.  ■, 
Giovanni  di  fiasamiecioia  U  SU 
Giovanni  Castèllo  md. 
Giovanni  CasteUomata 

fornata 
Giovanni  clerloo  H,  391 
Giovanni  medico  DI,  331 
Giovanni  medico  del  le  0,3Mb 

IV,  599.  F«L  Fermio. 
Giovanni  motta*  U,  331 
Giovanni  padre  di  Gatta  IO*)* 


t. 


«  8.  Paolo  IV,  611. 
■q|  di  tana  e*   Penna. 
Pbtoarìo  «so.  Plateario. 
di  Procèda  vi.  Precida. 
Siciliano  10,  328. 
aignor  di  Gragnano  0, 

*;  in,  339. 

mi  fittvatko  esd.  Sfratto. 
Jffcoia  I,  413. 
a  I,  771.  01,  325. 
ice  (del)  Antonio  DI,  343. 
Ice  (del)  Gio.  Domenico  1, 414 
ice  (dei)  Giovanni  1,  378.  DI. 

8. 

pppe  DI,  325. 

bo  Benvenuto  tei.  Benvenuto: 

dazio  Michelangelo  1,  414. 

ila  Franceieo  ili,  340. 

dia  Gasparro  111,  342. 

ila  Gio.  Matteo  111,  343. 

dia  Gio.  Tommaso  UI,  343. 

ita  Nicolò  I,  410. 

ila  Paolo  1,  377.  Ili,  342. 

ilU  Vincenzo  IV,  596. 

a  Vincenzo  M.*  1,  415. 

»  Andrea  ili,  340. 

oBoccuccio  1,  404.10,343. 

»  Decio  i,  414. 

o  Giannotto  01,  341. 

o  Giulio  Cesare  1,  414. 

o  Lorenzo  1,  407.  ili,  343. 

»  Matteo  Francesco  UI,  343. 

»  Metello  1,  377,  413. 

»  Michele  1,  337.  IO,  337. 

»  Pietro  10,  342. 

tonldo  Arcivesc.  1,  132.  10, 

5. 

gnano  Desio  1,  390. 

filano  Gabriele  1,  377. 

gnano  Paolo  1,  405, 412.  01, 

3.  IV,  595. 

ferii,  294.  01,  333.  IV, 

7. 

dati  Francesco  Ut,  342. 

hmpoto  I,  137,  518.  0,  772. 


uà  Rebeeca  I,  373.  01,  342. 

uà  Romualdo  1,  238.  01, 

I.  IV,  413,  569. 

o  di  Arezzo  IO,  238,  339. 

lazzo  Bernardo  1,  297.  01, 

>. 


617 

Gnindazso  Bendilo  1,  844.  DI* 

341. 
Guindazzo  Simone  zen.  1,  332. 

10,  334. 
Guindazao  Simone  Jan.  DI»  339. 

Herhuarku  ved.  Pietro. 
Hillel  ben  Samuel  1,  337. 


Ippolito  Matteo  1,  411. 
Ismiraldi  Pietro  1,  378, 
Issapica  Matteo  01,  341 


,348. 


Landò  (de)  Ruggiero  IV,  596. 
Landollb  111,  328. 
Lauro  Cario  1,  415. 
Lembo  Francesco  01,  348. 
Leone  (de)  Domenico  Ant  1,414. 
Leone  Raffaele  1,  415. 

Macro  1,  212.  01,  329. 
Majorino  Matteo  Fr.  1,  413. 
Manganarlo  Antonio  1,  378,  IO» 

343. 
Manganarlo  Nicola  1,  335.  01, 

335. 
Manganarlo  Romolo  IO,  544. 
Manso  Vittorio  1,  414. 
Maraldo  0,  772.  01,  329. 
Marancio  Antonio  1,  334  01, 884. 
Marancbio  Pietro  01 ,  337.  IV, 

558,  583. 
Marino  Lorenzo  I,  416. 
Martino  (de)  Lorenzo  Andrea  I, 

413. 
Martino  (de)  Pietro  Antonio  1, 

409. 
Marzia  Luigi  1,  392,  418. 
Matteo  deU'Ardteaco*)  IV,  507, 

596 

Matteo  Medico  IO,  330. 
Matteo  Plateario  eri.  Piatalo. 
Matteo  Salomone  tri.  Salomone. 
Matteo  Silvatko  tri.  SUvaiico. 
Mauro  1,  240.  01,  330.  IV,  401 

513,  581. 
Mazza  Antonio  I,  408,  418. 
Medici  di  Adatterai»  1, 132.  DI, 

325. 
Mercoriade  1,  373.  01,  842. 
Mkbele  Scolto  vei.  Scotta. 
Mirabile  Matteo  1,  398. 


618 
Moavero  Gennaro  1,  414. 
Mogaveri  Giuseppe  lv  410. 
Mogavero  Matteo  1,  415. 
Mondezario  Stefano  1 ,  335.  Ili , 

335. 
Montesarchio  Giuseppe  1,  415. 
Mopsen  1,  333.  Ili»  334. 
Marino  Giuseppe  I,  415. 
Musandino  Pietro  1,  235. 1U,  330. 
Muteo  (de)  Pietro  111,  332. 

Naccarella  Francesco  1,  414. 
Naccarelli  Matteo  Fr.  1,  393. 
Nateli!  (de)  Francesco  1,  393. 
Nicamo  Giacomo  1,  334.  IH.  334. 
Nicolò  Proposito  i,  217.  Ili,  328. 

IV,  581. 
Nicola  d'Aversa  vtd.  Aversa. 
Nicola  da  Reggio  1, 338,  111,  335. 

Onofrio  di  Salerno  IV,  596. 
Onofrio  (de)  Michelangelo  I,  414. 
Orofino  Adriano  1,  337,  413.  HI, 

343. 
Orofino  Giulio  Cesare  1,  402. 
Orofino  Luzio  1,  390,  402. 
Oroflno  Torquato  I,  390. 

Pagliara  (la)  Giovan  Girolamo  I, 

377,  414,  111,  343. 
Palmerio  111,  333. 
Pasi  Vincenzo  1,  415. 
Pastore  Matteo  1,  415. 
Penna  (di)  Giovanni  1,  356,  IV, 

582,  591. 
Penna  di  Francesco  IV,  593. 
Pennella  Decio  1,  404.  Ili,  3i3. 
Perito  Francesco  M.*  I,  415. 
Petrone  medico  111,  332. 
Petrone  (de)  Vincenzo  I,  408. 
Petronio  o  Petroncello  I,  188.  HI, 

328.  IV,  185,  287,  292,  315. 
Pietro  Barliario  ved.  Barliario. 
Pietro  clerico  HI,  326. 
Pietro  da  Eboli  1,  286,  52 1.  Il, 

780.  HI,  332. 
Pietro  Hcrbuariu*  HI,  339. 
Pietro  Maestro  11,  771.  Ili,  325. 
Pietro  medico  111,  331. 
Pietro  Musandino  red.  Musandino 
Pietro  di  Muteo  rtd.  Muteo. 
Pietro  notajo  I,  520.  Ili,  328. 


Pietro  Siciliano  in,  398. 
Pietro  Vescovo  I,  132.  IH; 
Pinlo  Giovanni  III,  340. 
Plateark)  Giovanni  (t)  I,  Iti.  ■, 

328. 
Plateario  Giovanni  (11)  1,  IMI 

Ul,  328.  IV,  409. 

Plateario  Giovani  (HI  )  1,  9HL 
Ul,  329. 

Plateario  Matteo  seniore  I,  IOL 
520.  Ul,  328. 

Plateario  Matteo  Jan.  1, 
329. 

Piallinone  (di)  Matteo  sea.  I, 

368.  ili,  335. 
Platimone  (di)  Matteo  j va.  1, 331 

HI,  339. 
Polito  Giovan  Battista  I,  411. 
Polito  Matteo  1,  41 1,  413. 
Porpora  Bartolomeo  I,  413. 
Postiglione  Saverio  I,  415. 
Potenza  Lelio  I,  414. 
Procida  (di  )  Ettore  1,  293.  M, 

333. 
Procida  (di)  Giovami  I,  999,01 

11,  783.  Ili,  151,  334,  344. 

IV,  603. 
Prolojudice  Pandollb  10, 399.  IV. 

590. 

Quaglia  Fr.  Saverio  1,  415. 
Quaglia  Gerardo  1,  411,  413- 
Quaranta  Gio.  Berardk»  ■•  343. 
Quattro  Maestri  1,  329,  B,  Uff. 
Ili,  205,  334.  IV,  51. 

Ragenifrid  1,  131.  Il,  771.  ■, 

325. 
Rascica  Angelo  III,  342, 
Rascica  Ascanio  1,  414. 
Rassica  Tancredi  IV9  590. 
Raso  Matteo  I,  414. 
Reggio  (di)  Nicola  m&  Nicola. 
Reijnnen  S  mitriti*  1 ,  909  ,  417. 

HI,  328.  IV,  586,  599. 
Riccardo  (Salcrnitamoì)  IV, 
Rivela  Angelo  I,  414. 
Robertelli  Domenico  I,  413. 
Robertello  Gio.  Lorenzo  k 
Robertello  Giacomo  I,  407. 
Roberto  III,  331- 
Rocco  Giacomo  I,  393. 


(di)  Matteo  1,  333.  Ul,  334. 
Michele  I,  408. 
uà  (de;  Francesca  «sd.  Fran- 
a- 
aldo  Diacono  Ul,  329.  IV, 
L 

aldo  Goarna  ved.  Gnarna. 
Giovai  Battista  I,  414. 
)  Carlo  1,  415. 
»  Pietro  Ignazio  1,  413. 
ero  Antonello  1,  377,  404, 
L  m.  343. 
iero  Decio  1,  414. 
ero  (de)  Giovanni  1,  337, 
l,  335. 

taro  Giovan  Battista  01,343. 
taro  Giovan  Nicola  1,  377, 
I,  413. 

taro  Giona  Vincenzo  1, 377, 
3. 

taro  Parmense  1,  946,  521. 
,  332.  IV,  39.  176,  613. 
»  Marcantonio  1,  414. 
»  (de)  Petrolio  1,  371.  Ul, 
1. 

Ino  Lodovico  1,  414, 
ino  da  Ascoli  1,  386,  Ul, 
i. 

no  1,  237.  11,  776.  Ili,  330. 
no  (di)  Matteo  1,  335.  Ul, 
I. 

Mie  Matteo  1, 521.  IH,  330. 
maria  di  Nicola  IV,  596. 
ro  Domenico  1,  415. 
eno  Ul,  332. 
Eretica  Antonio  1,  413. 
i  Sottrattola  ved.  Regimen. 
>  Michele  1,  292.  Ul,  333. 
ca  Jacovo  Ul,  340. 
Francesco  M,*  1,  415. 
o  Nicola  111,  340. 
■no  Antonio  I,  415. 
ano  Carlo  I,  415. 
ttao  Giovanni  1U,  331. 
Ico  Giuliano  Ul,  341. 
lieo  Marzio  IV,  596. 
tko  Matteo  I,  341,  Ul,  337 
Ha  Donato  1,  413. 


619 
Solimene  Antonio  sen.  1,297.  AL 

383. 
Solimene  Antonio  Jan.  1  ,  370. 

Ul,  341. 
Solimene  Giacomo  Ul,  343. 
Solimene  Guglielmo  1,  371, 374. 

Ul,  343. 
Sedimene  Marcello  1,  414. 
Solimene  Mazzeo  Ul,  341. 
Solimene  Tommaso  10,  341. 
Soriento  Giuseppe  1,  415. 
Sorraca  Landolfo  1, 335. 01, 334. 

Tesanrerio  Ascanio  1,  390. 
Tesaorerio  Matteo  I,  390. 
Tesanrerio  Orazio  1,  413. 
Tesaorerio  Scipione  1,  407. 
Tesanro  Camillo  1,  407. 
Tesaoro  Giovanni  Antonio  1,  414. 
Tesaoro  Giulio  1,  414. 
Tornato  Giacomo  1,  333.  IH, 

331. 
TrenlacapUU  Luise  1,  373.  Bl , 

342. 
Trincone  Francesco  1,  415. 
Trincone  Gennaro  I,  413. 
Trottila  1,  149.  Ul,  327.  IV,  /, 

585* 

Trolula  (  Anfore  della)  1,  521,111, 
332. 

Ugo  da  Locca  1,  324. 

Ursooe  1,  242.  1U,  330.  IV,  58L 

Ursone  Jacovo  Pandolfo  111,334. 

Valdanna  Carlo  IV,  591. 
Vallone  (di)  Bartolomeo  01,  333. 

IV,  590. 
Vallone  Didaco  Francese»  1,  414* 
Vernieri  Michele  1,  413. 
Vetere  Matteo  1,  413. 
Veterense  Giovanni  1,  334.  Ul, 

339. 
Vidnanzo  Michele  IL  40*,  786. 

Ul,  344.  IV,  589. 
Vietri  Matteo  1,  415. 
Vitale  Giovanni  Antonio  1,  408, 
Volture  Giacomo  1, 333,  UL  334. 


620 

INDICE 

DEGÙ  AACHIV1I  E  DELLE  BIBLIOTECHE  D'ONDE  81  5010 

TBATT1  I  DOCOMEJITI. 


Archi  r  a. 

m 

Arcivescovile  di  Salerno  (originalmente ,  e  d  air  Open  (Ulto*.  Pti- 

SANO  )  Tom.  I.  11.  Ili,  e  IV  passim. 
Della  Corona  di  Aragona  in  Barcellona  (dall'Opera  di  SiJJvr- Audi) 

T.  HI  pag.  161  eseg. 
Grande  del  Regno  di  Napoli  T.  1.  II.  HI.  e  IV.  r 
Del  Monistero  di  Montecassino  T.  I.  II.  IH,  e  IV. 
Del  Monistero  di  Hontevergine  T.  IV.  p.  500. 
Del  Honistero  della  Trinile  della  Cava  T.  II.  M.  e  IV. 
Secreto  della  Valicaua  di  Boma  T.  IV.  606. 

Biblioteche. 

Ambrogiana  di  Milano  T.  IV.  202. 

Di  Berlino  T.  I.  418. 

Beale  Borbonica  di  Napoli  T.  IV.  558,  566f  579,  600. 

Brancacciana  di  Napoli  T.  I.  106,  e  I.  II.  HI.  e  IV. 

Camera  in  Amalfi  T.  IV.  318,  584,  592,  604. 

Di  Dresda  T.  1.  418. 

Laurenzìana  di  Firenze  T.  II.  411,  725.  III.  2,  52. 

Maddalena  di  Breslavia  T.  I.  418.  11.  I,  74t8l9  39l9  401^497, 

413,  422,  727.  737. 
Marciana  di  Venezia  T.  IV.  321. 
Mazarina  Imperiale  di  Parigi  T  I.  73.  H   426,  497.  UL  ìt& 

69,256,  272.  IV.  I.  185,287. 
MiMERi-Biccro  in  Napoli  T.  IV.  604,  605. 
Pinto  in  Salerno  (Manoscritto)  T.  III.  e  IV  passim. 
Dell'Università  di  Vienna  T.  I.  73.  IV.  407,  409.  413,415.111. 

513. 

Vaticana  di  Boma  T.  I.  73.  HI.  344. 


TJU 


INDICE 


DEL  IV  ED  ULTIMO  TOMO. 


De  secreti*  mulierum.  De  Chinirgia  el  de  Nodo  medendi  Li- 
bri septem.  Poema  medicum  ouoc  primum  in  lucern  e- 
ditum • 

I.  De  secret is  mulierum 

II.  Ìncipit  Prologus  Libri  de  oroatu  mulierum.  .  . 
i    HI.  Li  ber  tercius  tot  de  Chirurgia  primus  .     .     .     . 

IV.  Liber  quartus  el  de  Chinirgia  secondi»   •     .     • 

V.  Liber  quiotus  et  de  Chirurgia  tartina  .... 
A"  V|.  Liber  seitus  et  de  Chirurgia  quartus  .  .  .  • 
\.  VII.  Liber  Septimus.  De  modo  medeodi  .  .  .  • 
M  Poema  medicum.  Lettera  del  dot.  Dareraberg  al  professor 

Malgaigne    .     .  x 

Practica  Petroncelli  Salernitani,     .     . 

i    Incipit  liber  medicinali*  philosophornm  Tpocratb  et  Gè- 

lieni:  similiter  Practica  Petrocelli  Salernitani  •    . 

jfoagmenta  secundt  libri  Praticae  Petrocelli    .    .     .    • 

Incipit  liber  secundus  Tpocratw  et  Galieni .... 

Fragmenta  Codici?  Bìblioth.  Ambrosiane  Medio),  col  tifa 
lum  :  Incipiunt  cure  Petroncelli  ...... 

Sulle  opere  che  vanno  sotto  il  nome  di  Petroocello    . 
Practica  magistri  Bartholomaei  Salernitani     .... 

Incipit  Practica  Magistri  Bartolomei    •     .     .     .     . 

Incipit  tractatus  urinarum 

Begulae  urinarum  mog  Joannis  Platearii  Salernitani   . 
Hec  sunt  regole  urinarum  secundum  Johannem  Platea 

rium •     .     .    < 

lubrica  de  Pulsibus  secundum  Magistrum  Romualdum  Sa 

lernitanum 

Cophonis  Ars  medendi .     .     . 

Incipit  modus  Chophonis  medendi 

Incipit  Practtca  Cophonis  secundum  hamores  et  primo  de 

febribus 

Liber  Cophonis  primus.  De  febribus  et  aliarono  egritudi 
num  curia    ............ 

Cophonis.  Egritudines  tocius  corporis.     ..... 

Nota  sulla  Practica  di  Cofone 

De  urinis  secundum  Matlheum  de  Archiepiscopo     .     . 

Magistri  Mauri  Salernitani  in  Hippocratis  Aphorismos  Com- 

meolariam e 


1 
ifi 
2i 


76 

95 

125 

MS 

17? 
185 

fri 

287 

ifi 

292 

315 
321 
ifi 
407 
409 

ifi 

413 
415 
415 

438 

»M 

469 
505 
506 

513 


J. 


«25 

locipiunt  Glosule  Amphorismorum  aerandosi  MagMrai 

Maurum «   hi 

Tabule  Magistri  Petri  Maranchi  Salernitani  .    .     .    -    •  Sii 
lncipiunt  Tabule  magistri  Petri  Marancbi  «    tri 

Consilia  medica  Caesarii  Coppula  Salernitani.     .     :     .    e 
Intorno  alla  Scuola  Medica  di  Salerno  ed  a* suoi  Maestri.  Dì- 
scorso  letto  all'Accademia  Pontaoiana  nel  di  1 1  Mano 

1855 ■ 

Notizia  de  Manoscritti  antichi  del  medio-efo  consertati  nel- 
la Reale  Biblioteca  Borbonica,  e  sopra  alcune  opere  ap- 
partenenti a' Maestri  Salernitani.  Letta  ali*  Accademia 
Pontatiiana  nella  Sessione  del  dì  IO  giugno  1855   .     ■  S7< 
Se  la  Scuola  di  Salerno  fin  dalla  origine  fu  laicale.     .     .    •  597 

Kegimen  Sanità  tis.     . •     •     •     .     t  SU 

Giovanni  da  Procida .     . e 

Notizie  ebe  possono  interessare  la  Storia  delia  Scuola  Saler- 
nitana, estratte  dal  Tom.  XXI.  AeW  Histoire  Uuér.étU 

Trance     .     • • 

Il  Medico  Riccardo •    Hi 

Gilberto  V  Inglese «611 

Giovanni  di  S.  Paolo e  SII 

Buggiero  di  Parma  medico  chirurgo  e  Ruggiero  de  Ih 

ron  medico e    hi 

Indice  de'  nomi  de*  Medici  e  de'  Membri  del  Collegio  di  Sa- 
lerno   WS 

Indice  degli  Archivi!  e  delle  Biblioteche  d'onde  ti  touo  balli 
i  documenti < 


FIUE  DELL*  IHD1CX. 


Napoli  45  Uagg»  485* 


CONSIGLIO  GENERALE 

DI 

PUBBLICA  ISTRUZIONE 


Titta  la  dimanda  del  tipografo  Agostino  Imparato  eoo  che  ba 
chiesto  di  porre  a  stampa  V opera  intitolata  —  CoUecHoSa» 
lernitana\  ossia  Raccolta  di  documenti  inediti  riguardanti  tutto 
ie  branche  della  Medicina,  eie. 

Visto  il  parere  del  Regio  Revisore  D.  Gaetano  Lucarelli. 

Ai  permette  che  la  suindicata  opera  si  stampi  però  non  ai  poh» 
Nichi  senta  un  secondo  permesso  che  non  si  dark  se  prima 
lo  stesso  Regio  Revisore  non  avrà  attestato  di  aver  ricono- 
sciuto nel  confronto  esser  rimpressiooe  uniforme  aU'origto*» 
le  approvato. 


//  Consultore  di  Stàio  Presidente  promieorie 

Capomazza 

Il  Segretario  Generale 

GiUMEPPM  PlKTMOCOU 


r 


t 
I 

\ 


■MRROViTR  VILI.  BE  CHARGCD 
AN  OVERDLT  PEI  IFTHIS  BOOK 
RETURNED  TO  THE  LIBRARY  ON  OR 
BEFORE  THE  LAST  DATE  STAMPED 
BELOW.  NON-RECEIPT  OF  OYI 
NOTICE5  DOES  NOT  EXEMPT  THE 
BORROWER  FROM  OVERDU1    PEES 


*f 


rr 


1