Skip to main content

Full text of "Confessio doctrinae Saxonicarum ecclesiarum : scripta anno Domini M.D.LI. ut Synodo Tridentinae exhiberetur"

See other formats 


' 


^ 


CONFESSIO 

D  O  C  T  R  I  N  AE 

SAXONICARVM 

ECCLBSIARVM, 


SCRIPTA     ANNO 

DOM  INI      M.     D.     LI.     VT 

SYNODO      TRIDBNTb 

NAE      BXHIBE» 

RBTVR» 


PSALM.    CXTX. 

toquebär  de  tcfiimonijs  tut*  in  confreftui 

Regwn^crnon  con  fandebar. 


L  I  P  S  I  AE 

IN     O  FFICIN  A     V  ALEN 

TINI      P  A  P  AB 


m 


ANNO     M,     Dt     L  1 1 1 1» 


PHILIPPVS  MELAN 

THON     GANDIDO 

LECTORI    S.    D.' 

Equaquam  uolui'mus  difsidiaf n 
noftris  Ecclcfrjs  accendere,  fed 
fummam  doArinae  quxfonat  in 
Ecclcfrjs  omnibus,  qua?  Reue- 
rendi  D»  Lurheri  confefsionem 
ampleduntur,ll'mpliciter  &  fide 
liter  recitarcuoluimus,acrepetimus  fententiam 
confefsionis ,  quae  Jmperatori  Carolö  exhibira 
efhnconucntuÄuguftano,Änno  M*  D.  XXX. 
etil  quaedam  hie  narrantur  plenius,  Oramus  igU 
tur  omnes  leciores ,  ut  in  iudicando  candorem 
adhibeant,  conueriientem  bonis  öc  doctis  uiris. 
Facile  eft  excerpere  mutilata  dieta  3  &  ea  cauilla* 
ri,ac  deleclat  nunc  mukös  hie  ludus.Sed  Thucy 
dideum  illud  meminifle  nos  praefertim  in  Eccle 
{i'adeccbar^/agoAä^  ov  craJcpyo/j  öifrs.  ?uy<J/^ 
ouVfc  cck&ovtc:£  h.n?  c/^X£<&$>  ac  fperamus  iudic/a 
piorum  cxTerudirorum,  qui  finemaleuolentiaiti 
dicanc  arquiorafore.Cumq;  uelit  DeUs  effe  in  Ee 
cleii'a  iudices3ad  rales  uiros^qui  intelligunr  coiv 
trouerfi'as3necamant  Sophiimatumpraeftigias*, 
prouocamus,ac  opramus  talium  colloquia.Ora 
mus  autem  tilium  Dei  Dominum  noftrum  le* 
Tum  Chriftum  crucifixUm  pro  nobis  ÖC  refufei- 
tatum,  qui  ucre  libi  in  genere  humano  acternam 
Ecclefiam  colligir,ut  nos  docear  &  gubernet,& 
efficiat,ur  quam  plurimi  in  I P  S  O  unum 
fimus»  Beneuale  candideLccTor, 


CONFESSIO  DOCTRI' 

NAE      SÄXONIGARVM     ECCLESIA* 

RVM,     SCRIPTA     ANNO      DO* 

MINI      M.     D.      LT.      VT 

Synodo  Tn'dentinae 
exhiberetur* 


gl  Ecefie  cft  interrogatos 

1  recitaredodrinam.,  pr*e 

fertim  cum  accufantur 

Ecclefia^quod  uel  crro* 


II  re  falfa  dogmata  fparfe* 
l|  rfnt  aut  receperint:  uel 
*  petulantia  moueant  fedi 
tiones,  SC  a  communi  confenfu  temere  di 
fcedant  propter  ambitionem,odia,auari* 
ciam,cupiditatem  uindidte,  aut  ah'os  pra 
uos  affedus,  Itacp  &  nos  iufsi,uere:)&  bo 
na  fidc,  fterum  recitabimus  docflrinam  in 
Ecclefijs  noftns  fonantem :  quam  etfi  ali] 
magi's ,  alij  minus  erudite  aut  perfpicue 
tradunt,  tarnen  fine  difcordia  infunda* 
memo  omnes  paftores  in  Ecclefijs  no 
ftris  ampledtuntur, 

Quanquam aute  fcimus  periculofam 
c(Te  ueritatis  confefsionem,  tarne  propter 

A  2  multas 


4  CONFESSIO   DOCTRINAE 

multas  honeftas  cauffaseamnongraua* 
tim  repetimus»  Primum,quia  cum  multa 
falfa  crimina  apud  Reges ,,  QC  apud  exte* 
ras  nationes  in  nos  conferantur ,  8C  odia 
contra  nos  uarrjs  calumnijs  accenfa  fiht, 
haec  commemoratio  mcndacia  illa  refuta 
bit,SC  ah'quorum  iracundia  kniet.  Dein* 
de  fiepius  repetere  ueram  dortrinae  expli* 
cationerr^Deo  gratum  eft:et  aliqui  cogni 
tis  fontibus  ad  uerftatem  inuitantur» 

Necefle  eft  nos  etiam  ad  pofteros  rch'n 
quere  publica  tcftimonia,  dfgna  fide,  op* 
pofita  falfis  criminationibus ,  ne  pofteri* 
ras  de  nobis  fecus  fudicet :  dtut  aliqui  Ins 
noftris  teftitnonfjs  commonefacfti:)iieri* 
tatem  /nquirant32£  in  ueris  fententrjs  con 
firmentim 

Speramus  etiam  eosqui  confiderabüt 

,  hiftortac  feriem ,  dC  initia  horum  certamu 

num,intellecfturos  cflfe,nos  necerrore, 

nee  ulla  praua  cupiditate  hanc  docflri* 

nam  amplexos  efle,8£  tuen, 

Nullum  maius  fcclus  eft,quam  agnitse 
ueritati  aduerfari,Sicut  feriptum  eft:Bla* 
Iphemia  ipiritus  non  remittetur. 

Nos  igitur  cum  audiuiflemus  perfpicu 

am  ueri* 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  f 

am  ueritatem  de  rebus  neccfTari]s,de  pcz* 
niccnti'aj  de  fide  accipientc  remifsionem 
peccarorum3de  lege,  de  gratia,de  uera  in* 
uocatione,  de  difcrimine  uerorum  cY  fal* 
forum  cultuum,de  ufu  Sacramentoru,  SC 
alijs  necefiarijs  docSnnar  partibus:  aflenti 
ri,et  Deo  graifas  agere  pro  hoc  immenfo 
bcnehaboportuit3quödredditaEuangc 
lij  luce,plures  ad  fe  conuertit. 

Cum  enim  fcriptum  fit,Pater  fandifica 
eos  in  ucritate  tua3Sermo  tuus  eil  ucritas: 
Eccleßacolligiturnö  falfis  opinionibus 
SC  fuperftitionibuSjfed  incorruptaEuan 
gelfj  uoce.  Itacp  ü  conftabit  genus  doefiri 
na?,quod  amplexi  fumus,  uerum  ££necef 
farium  efle  Ecclefia?3non  fophifticu,  non 
feditiofum:nonexiftimemur  aut  errore 
lapfi,  aut  curiofitate,  aut  odio  difäplinap, 
ac  leuitate3cY  licentiae  dulcedine,  aut  alijs 
prauis  cupiditatibus  impulfi  >  ut  noufs  o* 
pinionibus  applauderemus» 

Initium  autem  his  difputationibus  prse 
buit  contentio  de  indulgentijs3quas  cum 
monachus  Tecelius  in  his  regionibus  ue* 
nales  cireunferret,  8C  in  earum  praeconrjs 
multa  tetra  mendacia  feurrili  impudentia 

A  3  fpar* 


er-  CONFESSrO    DOCTRINÄB 

fpargerer^officrj  ratio  pfos  dolores  cogc 
bat7hos  furores  taxare  SC  reprimerc. 

Edidit  igitur  D.Luthcrtis  propofitioes 
pfc  SC  modefte  feriptas,  ad  erudfendas  SC 
commonefaciendas  Ecclefias  de  tota  do* 
dtrina  poenitentise*Hic  pugnare  Tecelius 
ineepis,  no  folum  clamofis  concionibus, 
&  fuorum  fatellitum  feriptis ,  fed  ctiam 
fulminibus  condemnationum  SC  excom* 
municationum. 

Ac  cito  ex  Germania  Romamperlata 
eft  fama  horum  ccrtaminurn,8£  duos  fta* 
tim  belli  focios  habuit Tecelius:  Romas 
Magiftrum  Palatrj,ö£  in  Germania  Ecci* 
um,qui  Leonis  bullam  Roma  attulit  Lti 
therus,quia  ueritatis  defenflonemabijce* 
re  non  potuit>et  tot  modis  irritabatur,edi 
dit  Defenfiones  copiofe  feriptas ,  in  qui* 
bus  ut  cauflfarum  magnitudo  SC  uarietas 
pofcebat,de  multis  partibus  doeftrine  Ec 
clefiafticae  dicinecefle  fafe 

Cum  igitur  multi  errores  SC  abufus  in 
Ecclefia  multis  iam  feculis  haerean^quos 
multi  doefti  SC  prj  etiam  ante  hgc  tempora 
SC  deplorarunt  SC  taxauerüt,  fieri  non  po 
tu%quirt  hi  errores  SC  abufus  reprehende 

tenturji 


SÄXONICAR.    ECCLESIAR.  7 

rentur3cum  de  fontibus  harum  contro* 
uerfiarum  dicendum  cfler. 

Quanquam  autem  &C  fuerunt,6£  funt, 
SC  crunt  difsimilia  homfnum  l'udicia :  ta* 
men  res  oftendi't,Deum  uoluifie  depulfis 
tenebris  apud  multos  reftituere  minifteri 
um  Euangelrj,8£  ueram  inuocationetrijCt 
hac  repurgatione  docflrine  pafsirn  Tibi  x* 
ternarn  Ecclefiä  colligere.  Necuerodici 
poteft,nullos  fuifle^aut  cfleerrores  in  doc 
trina,8£  traditionibus  aduerfariorurru 

Maxime  neceflarium  eft  in  Ecclefiä  ex* 
tare  doeftrinam  de  pcenitentia ,  QC  de  fide 
accipiente  remifsionem  peccatorum  in* 
corruptam  5C  perfpicuam.  Manifcftum 
eftatite,dehacpraecipua  parte  dodrina: 
Ecclefiaftica^multos  pcrniciofos  errores 
dC  labyrinthos  tradi  5£  confirmari  ab  ad* 
uerfarfjs*  Extät  enim  libri^qui  inde  ufep  a 
trecentis  annis  in  multoru  manibus  funt. 

Quanta  cotumelia  eft  aduerfus  fih'um 
Dei>quod  dieunt  homines  mereri  remiTsi 
onem  peccatorum  proprfjs  operibus ,  dC 
iuftos  efle  impletioe  legis?  Deinde  cumu 
lanterrores3cu  nemo  feiat,  quando  fatis 
habeat  operu,  iubent  homines  perpetud 
A  4  dubitare 


8  CONFESSIO   DOCTRTNAB 

dubitare,  an  habeant  remifsioncm  pecca 
corum,  SC  an  placeant  Deo. 

Hie  de  mediatore  filio  Dei.&T  de  fide  ac 
cipiente  gratuitam  remifsioncm  peeeato 
rum3ec  uincente  dubitacionem,fiIentium 
eftinaduerfariorumferiptis*  Hi  errores 
prorfus  ethnica  fomnia  funt  3  SC  comple* 
dluntur  aliud  magnum  chaos  errorum. 

Fingunt  deprauationem  in  natura  hu* 
mana5qu*e  nominatur  mala  eoneupifeen 
tia,non  efle  peccatumad  eft,non  efle  ma* 
lum  pugnans  cum  lege  Dei.Fingunt  obe 
dientiam,quae  prseftari  poteft  in  hac  uita, 
efle  impletionem  legis, SC  hominem hac 
impletione  legis  coram  Deo  iuftum  efle. 
Poftea  in  doctrina  poenitentiae  finxerunt 
inextricabilia  deliramenta^oportcre  con* 
tritionem  fufficientem  efle,&  hanc  mere* 
rigratiam* 

De  confefsione,flagitant  enumeratio* 
nem  fingulorum  delicftorum,  quae  eft  car 
nifidnaconfeientiarum^impediensfidem 
8£inuocationem* 

Nomen  fatisfatfionum  non  intellec* 
tum,  falfo  tranftulerunt  ad  compenfati* 
ones  pro  peccatis  :  SC  finxerunt  opera 

non 


SAXONICAR.    BCCLESIAR»  9 

non  dcbita  cultus  Dei  efle,  &C  compenfa* 
tionest 

Poftea  res  ad  queftum  translata  eft.Ex 
cogttatae  funtindulgentia?5ne  ab  fpfis  qui 
dem  intelledse ,  qui  uenales  cireunfere* 
bant.Et  hx  praeftigiae  obfcurabät  dotfri* 
nam  de  filio  Dei,  de  uera  conuerfione,de 
fide5de  inuocatione,de  ueris  eultibus* 

Erat  ignota  tota  hec  confolatio,necef* 
faria  omnibus,  quomodo  conuerfusad 
Deum  fit  iuftus,^  placeat  Deo:qua  de  re 
in  feriptis  Monachoru  Icguntur  tantum 
Phanfaicse  opiniones ,  nee  oftenditur  di* 
(crimen  iufticiae  fidei  ÖC  difciplinae. 

Praeter <:a  in  multis  regiöibus  aut  filent 
cocioncs  fere  toto  anno,aut  fi  quae  fiunt, 
plenae  funt  uanitatis*  Non  enim  continet 
doefhinamdebenefieijs  filrjDeitfed  in* 
doeflirecitant  fabulofas  hiftoriasdefan* 
cflis,  aut  fiiperftitiofas  neenias  traditionu* 
Docfh'ores  oftentant  philofophiam:nunc 
utrieß,  doefti  et  indocfli,  tantum  conuician 
tur  Lutheranis,  8£  damnant  incognita* 

Praeterea  intueantur  oculi  ea  quae  fiunt 
in  ipforum  templis.  Omnia  plena  funt  in* 
yocatione  mortuorum  hominum  Jn  mul 

A  5  tis 


10  CONFESSIO    DOCTRINAB 

tislocis  adhuc  proftrati  adftatuas3  inuo* 
cant  ali]  alfa  numf na ,  SC  alfjs  de  caufsis : 
Ab  Anna  petuntur  diuitte,  ut  a  Iunone : 
a  Georgio  uicfiori2e3ut  a  Marte:  denicß  ab 
alijs  alia*  Hi  furores  manifefte  contume* 
liofi funt  contra Deum.  Quantum man* 
feite  turpitudinis  oriturexlegedecoeli* 
batti  (  Quam  multi  homines  tot  feculis, 
alioqui  amantes  uirtute,polluti  funt  hör* 
rendis  peccatis3propter  hoc  ufnculum, 
qui  tandem  defperatione  &  a^ternis  poe* 
nisopprefsifunt, 

Vita  monaftica  plena  eft  falfarum  opi* 
nionum,&  fupcrftitionum,&  multae  bo* 
nx  mentes  pereunt  ibi3ignorantes  Euan« 
gelium38£implicitadaqueis  ftultarum  SC 
impiarum  traditionum*  Ita  SC  in  reliqua 
Ecckfia,  mult<e  falfae  opiniones  de  huma 
nis  traditionibus  a  Monachis  SC  fparfae 
funt  antea,8£  nunc  confirmantur^quae  fi> 
demjinuocationem,  SC  ueros  cultusalios 
a  Deo  mandatos  obfcurant. 

In  ternplis  etiam  palam  cernitur  multi* 
plex  prophanatio  coenae  Domini,  quam 
fumma  reuerentia  adminiftrari  oportuit* 
tegunt  MiiTas?&:  cfFeriint,,ut  loquuntur, 

"plurimi 


SAXONICAR.    ECCLESIAR»  « 

plurimi  facrificuli ,  prorfus  ignorantes 
quid  agant,Tantum  cofuetudini  obtem- 
perant  aut  feruiunt  uentru 

Alrj  fuperftitiofi ,  qui  plus  cogitant  de 
hoc  fuo  opere,  fingunt  fe  opus  facere  tott 
Ecclefiaj  neceflarium,  quod  mereatur  fa* 
cienti  QC  alrjs  remifsionem  peccatorurm 
Poftea  fit  aucupium  maximi  quseftus  3  fi* 
unt  facrificia  pro  mortuis.  Et  templa  ma* 
gis  occupata  funt  funerum  canremonrj's, 
quam  uoce  concionurn,  aut  exercitrjs  ui* 
uentium. 

Nee  populus  rede  docetur  apud  aduer 
farios  de  ufu  facramenti:  quia  docent  mo 
nachi,  fumentes  ex  opere  operato ,  ut  lo=* 
quuntur,  aeeipere  remifsionem  peccato* 
rum.  Et  una  pars  facramenti  populo  adi* 
mitunaltera  pars  etiam  extra  ufum  inftitu 
tum  cireunfertur ,  dC  adoratur  contra  ra* 
tionem  facramenti :  dC  addita?  funtfalfas 
opiniones  multae.  Nihil  dieüt  hie  de  iufti* 
cia  fidei,  dC  de  uero  ufu  facramentorum : 
quae  non  funt  merita:fed  teftimonia  con* 
firrnantia  fidem3ut  fuo  loco  dicemus. 

Hos  morbos  in  Ecclefia  ü  quis  aut  di& 
OmuIare,aut  exeufare  uult,facit  iniufteret 

inter 


«.  CONFESSIO    DOCTRINAB 

intereoseft,quibus  dicitur:  Vae  uobis, 
qui  dicitis  malum  bonum  QCc.  Sunt  enim 
publice  nori  omnibus,  non  fafcinatis  te* 
tra  hypocrifi. 

Diximus  pauca  de  erronbus  doclring, 
ÄTcultuum*  Iam  &  Epifcoporum  aubc 
afpiciantur .,  ubi  non  de  communibus  au 
larum  uicijs'&T  miferijs  querimur ,  quales 
funt  m  omnibus  etiam  paruis  familrjs,fed 
de  negle<fh'one  praeipuorum  officiorü, 
qu*e  funt,  Ordinatiominiftrorum^'nfpe* 
cfh'o  Ecclefiarum,  gubernatio  ftudiorum 
docfinnse5cura  difciplinae,legitima  dijudi 
catio  controuerfiarum  coniugalium.Hae 
fummae  res  initio  commendatae  fuerunt 
Epifcopis,quasfere  ubiq?  ab  eis  negligi 
manifeftum  eft.  Itatenebra?,  idola3difci* 
plinse  laxatio  peruaferunt  in  Bcclefiam, 
Epifcopis  negligenfibus  fui  muneris  oft 
ficia*  Nunc  magis  negligunt  quam  an* 
tea:8£  addunt  tyrannidemaduerfusho* 
minesinnocenteSjUt  idola  ÖC  impiasle* 
ges  ftabiliant* 

Eft  8C  omnibus  docfh's  nota  uanitas  co 
ftitutionum  8C  opinionum,  qug  tribuunt 
Romano  Epifcopo  etiam  autoritatemre 

giam: 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.  ij 

giam:  qua  opinione  inflati  Pontifices3fa^ 
pe  magna  bella  accenderunt«. 

Non  lgftur  nobis  obfjci  poteft,  nos  fal 
fo  queri  de  Ecclefiaftica  gubernatione^ 
feditiofe  aduerfari  gubernatoribus3fine 
iuftis  caufsfstac  nospotmsfererenouas 
dC  perniciofas  opiniones* 

Mulri  enim  tetri  errores,et  multi  abufus 
adeo  manifeftifunt,utfacilime  agnofeiet 
iudicari  ab  omnibus  communi  fenfu  prac 
dms  pofsint,  In  talibus  cu  regulae  feruan* 
dse  fint,  Non habebis  deos  alienos.  Item 
Blafphcmia  fpirftus  non  remittitur:  item, 
Si  qms  aliud  Euangelium  docet ,  anaihe* 
ma  fit :  neceflfe  eft  nos  diflentire  ab  rjs.qut 
mendacia  5£  idola  ftabiliüt,&:  fonarc  no* 
ftram  confefsioncm:  qua  in  re  dt  fntra  fy* 
ftas  metas  manfimus.Fidclfter  uniuerlam 
Ecclefiardoc^trinam.,  inquifitfs  fontibus, 
tradidurius,  &C  tantum  docendo  eam  pro 
pagauimus.  Non  fuimus  tubae  feditionü: 
imo  icriptisLuthen  magis  illuftrata  et  or 
nata  eft  politica  poteftas,  quam  ullis  feri* 
ptis  aliorum  poft  Apoftolos, 

Vt  autern  antea  in  multis  fcriptis  3  fine 
ulla  ambiguicace  fimpliciter  recitaufmus 


14  CONFESSIO    DOCTRIN^ 

docflrinam  $>C  caeremonias  Ecclefiarum 
ncftrarum  9  ita  dC  nunc  eandem  comme^ 
morationem5fine  ambiguitate  &  One  cor 
ruptelis  exhibemustin  qua  fatis  confpici* 
cnt  omnes  uere  l'udicantes  hoc  tempore, 
SC  ad  pofteros,  nos  fideliter  retinere  con* 
fenfum  EccleGg  catholicg  Domini  noftrr 
IESV  Chnlh',&  dluftrare  dotfrinam 
neceflariam  ad  agnitionem  filij  Dei3S£  ad 
falutem  hominunr.&T  non  mouere  curio* 
fasautinutiles  quaeftiones.  Et  ofFerimus 
nos  ad  piam  dedarationem3  in  quacunq; 
parte  flagitabitur* 

DE     DOCTRINA, 

CVm  certifsimum  fi'r,  Deum  fibiin  ge 
nere  humano,propter  Filium,,  &  per 
eum,  colligere  seternam  Ecclefiam  uoce 
do<f}rinae3qiix  fcripta  eft  in  libris  Prophe 
tarum&T  Apoftolorum:affirmamus  clare 
coramDeo&uniuerfa  Ecclefia  in  coelö 
dC  in  terra ,  nos  uera  fide  amplecfli  omnia 
fcripta  Prophetartim  8C  Apoftolorum; 
dC  quidem  in  hac  ipfa  natiua  fententia., 
quae  exprefla  eft  in  Symbolis,  Apoftoli* 
co^Niceno  dC  Athanafiano, 

Et 


SÄXONICAR.   ECCLESIAR.  i? 

Et  ha?c  ipfa  Symbola38£corumnati* 
uam  fententiam  fine  corruptelis  femper 
conftanter  amplexi  fumus,  &C  Deo  iuuan 
te,perpetuo  ampiecfternur .  Et  in  hac  fide 
uerum  Deum,  qui  fe  patefecit  in  Ecclefia 
fua  miffb  filio,  &T  additis,  illuftribus  tefti* 
monrjsinuocamus,  coniuncla  precat/o* 
nenoftra,cum  Omnibus  fancftis  in  ccclo 
£>C  in  terra. 

Et  extant  noftrae  enarratiönes  in  Sym* 
bola,  comprehendentestotum  dodrinae 
corpus  &C  fundamcntum,qua?  oftendunt 
hanenoftram  afleueratiöem  uerifsimam 
efljb, 

Damnamus  etiam  conftantifsime  om* 
lies  furores,  qui  pugnant  cum  Symbolis: 
ut  funt  Ethnfcorum,  Iudaeorum,  Maho* 
metiftarum ,  Marcionis,  Manichaeorum, 
SamofatenijSerueti,  Arij,  Pneumatoma* 
chorum ,  portentofae  opiniones ,  SC  aliae, 
condemnatae  uen's  Ecclefia  ludi'crjs. 

Cum  autem  controuerfiae  quae  exortae 
funr,  praecipue  pertineant  ad  duos  artfeu 
los  Symboli,uidelicet  ad  arti'culum5CRE 
DO  remifsionem  peccatorum:  Item, 
CREDO  Ecclefiam  fandam  catholf* 

eam< 


i<T  CONFESSIO   DOCTRINAE 

camt  Oftendemus  fontcs  harum  contro* 
ucrfiarurri ,  quibus  confideratis,  intelligt 
potent ,  noftras  declarationcs  ipfam  Eu* 
angelfj  uocem  efTe,  SC  ab  Aduerfarrjs  cor 
ruptelasinEcclefia  fparfas  effet  Ac  pri* 
mumdearticulo, 

Credo  remißionem  peccdtorum. 

Hie  multse  SC  magna?  corruprelae  affi'ri 
guntur  ab  Aduerfarrjs:Credo>im6  dubi* 
tOjinquiunt:  Item Tunc  credan^cum fa* 
tishabebo  mcritorum :  Item  non  dicunf, 
Credo  remifsionem  propter  filium  Dei 
certo  darf  gratis ,  non  propter  noftra  ulla 
merita,  am  ullam  dignitatem  noftram: 
Item  non  recfte  enarrant  peccaturn,  SC  fin 
gunt  hominem  legi  Dei  fatisfacere  poflTe, 
SC  legis  impletiöe  iufium  effe  coram  Deo 
in  haeuita.  Ideo  primum  de  peccato3ä£ 
de  caufla  peccati,fideliter  retinemus  doc^ 
trinam  u'erae  Ecclefiae  Dei. 

Cum  effentia  diuina  fit  unica ,  seternus 
Pater ,  coa?ternus  Filius  imago  Patris ,  SC 
coaternus  Spiritus  fancftus,a  Patre  SC  Fi* 
Üb  procedens^immenfa?  fapientise,  potert 
tia2,bonitatis,  uerax^ufta^benefica^afta, 
liberrima ,  ficut  ipfa  deferibie  fefe  in  lege 

fua: 


SAXONICAR«   ECCLESIAR»  17 

fua :  SC  condiderit  angelos  8C  homines 
ideOjUt  fuam  lucem,  fapientiam  dC  boni* 
tatcm  in  omni  aetcrnitate  eis  communica 
rct,  SC  ut  effent  templa  Dei^in  quibus  De* 
us  habitaret,üt  eflet  Deus  omnia  in  omni 
bus,ut  Paulus  loquitur:  cohdidit  initio 
cos  bonos  SC  iuftos,  idcft,  congruentcs 
cum  mente  SC  uoluntate  diuina^et  placcn 
tes  l'pfl :  ac  dona  attribuit ,  uidelicct  illu* 
ftrcm  noticiam  deDeo ,  SC  de  uoluntate 
eiuSjUt  intelligeret  fe  conditos  eflfe  a  Deo, 
SC  ad  obedientiam  ipfi  pneftandam :  attri 
bui't  SC  libertatem  uoluntatis.,  tit  nomi* 
nant :  SC  reuera  uoluit  obedientiarn,fi'cut 
fcriptum  eft,  Non  Deus  uolens  iniquita*  p/2  $ 
tem  tu  es.  SeddiaboIi&T  homines  liber* 
täte  fuas  noluntatis  abufi,  defecerunt  a 
Deo,,&r  hac  inobedientia  facflf  funt  rei  ire 

w  V- 

Dei,  SC  amiferunt  rcditudincm ,  in  qua 
conditierant* 

Itaqslibcra  uoluntas  ixi  diabolis  SC  ho* 
minibuscaufTafuitcius  lapfus, non  uo* 
luntas  Dei,qui  nee  uult  peccatum,ncc  ap 
probat.,  nee  adiuuat,  ficut  feripfom  cü : 
Cummendacium  loquitur  diabolus,  ex 
proprio  loquitur,  SC  pater  eft  mendarij. 

B  Et 


tS  CONFESSTO   DOCTRINAB 

t.io4».j  Et  i«  Ioan.  £  Qui  facit  peccatum  ex  dia* 
bolo  eft,quia  ab  initio  diabolus  peccat. 

Eft  autem  peccatum,  quicquid  eft  con 
trarium  iufticiae  De/,qux  eft  ordo  in  men 
te  diuina ,  quem  dC  poftea  fua  uoce  in  Le* 
ge  5C  in  Euangelio  exprefsit :  flue  fit  in* 
obedientia  originalis  3  iiue  adualis ,  pro* 
pter  quam  SC  rea  eft  perfona  irac  Dei  3  S>C 
damnatur  aeterna  pozaa,  nifi  fiat  remifsio 
in  hac  uita  propter  Filium  mediatorem* 

Damnamus  etiam  furoresMarcionis, 
Manichseorum5&  fimiles,  pugaätes  cum 
uero  confenfu  Ecclefise  Dei  in  hactota 
quarflione, 

DE  PECCATO   ORIGINIS. 

DE  peccato  originis  perfpicue  etiam 
affirmamus^nosretinere  confenfum 
ueraeEcclefiaeDeiindeufcß  a  primis  pa* 
tribuSjProphetis,  Apoftolis,  &C  ab  Apo* 
ftolorum  difcipulis3ufq?  ad  Äuguftinum 
SC  deineeps  traditum:  Sk  exprefle  damna* 
mus  Pelagium.,8^  omnes  qui  fimilia  deli* 
ramenta  Pelagianorum  in  Ecclefiä  fpar* 
ferunt*  Ac  dieimus  omnes  homines  poft 
lapfum  primorum  parontum^qui  nafeun 

tur 


SAXONICAR.   ECCLESIAR»  19 

tur  ex  commiftione  maris  SC  foeminae,  na 
fcentes  fecum  afferre  peccatum  originis, 
ficut  Paulus  inquit  Rom,?*  Per  unum  ho  Rom.? 
minem  peccatum  intrauit  in  tnundum38£ 
,  per  peccatum  mors:  SC  EpheC  a,  Eramus  EP^«* 
natura  filij  ira?ficut  SC  cseteru 

Ncc  nobfs  difplicet  definftio  ufitata, 

dextre  intellecfta:  Peccatum  originis  eft 

carentia iufticia^  originalis  debitse  ineffe: 

quia  iufticia  originalis  non  tantum  firit 

aeeeptatio  generis  humani  coram  Deo, 

fed  ctiam  in  ipfa  natura  hominum  lux  in 

imente3qua  firmiter  alTentiri  uerbo  Dei 

I  poterat:  SC  conuerfio  uoluntatis  ad  Deu, 

,  SC  obedientia  cordis  congruens  cum  iu* 

1  dicio  legis  Dei,quse  menti  infita  erat»  Ac 

I  fuiffet  homo  templum  Dei  3  ut  antea  die* 

1  tum  eft» 

Harc  omnia  complexam  elTe  iufticiam 
originis3poteft  ex  hoc  diclo  intelligi :  Ho 
mo  conditus  eft  ad  imaginem  SC  firnilitu* 
dinem  Dei,  quod  interpretatur  Paulus, 
I  inquiens :  Induite  nouum  hominem ,  qui 
feeundum  Deum  creatus  eft  in  iufticia  SC 
fancSitate  uera :  ubi  certe  intelligit  fanefti* 
tatem  ueram3  omnes  uirtutes  fulgentes  in 

B  z  natura 


lo  CONFESSTO   DOCTRINAE 

natura  noftra  diuinitus,  non  arte  afcitas, 
autdifciplinacomparatas:ut  nunc  um* 
braeuirtutum  qualefcunq?  fantinhomi* 
nibus  afcitae,  quia  tunc  Deus  habitans  in 
homine  rexiffet  eum.  Cum  aüt  confidera 
tur  quid  fignificet  lufticia  originalfs,dcin 
de  minus  obfcura  eft  oppofita  priuatio* 

Eft  itaqj  peccatum  originis,2<  propter 
lapfum  pnmorum  parentum,  SC  propter 
hanc  deprauatfonem  qua?  lapfum  fecuta 
eft,nafcentes  reos  efle  ine  Dei  ,  &C  d/gnos 
seterna  damnatione,  nifi  fiat  remifsio  pro 
pter  mediatorem»  Et  hsec  deprauatio  eft, 
cärere iam luce  Dei,  feu  prafentia  Dei, 
quae  in  nobis  fuIfiflet:S£  eft  auerfio  uolun 
tatis  noftrse  a  Deo3  8C  contumacia  cordis 
repugnäs  legi  mentis,ut  Paulus  loquitur: 
8£  hominem  non  efle  templu  Dei,fed  mU 
feram  mafl~am,fine  Deo3&  fine  iüfticia. 

Hos  defeflus,,&  hanc  totam  depraua* 
tionem,dicimus  efle  peccatum,  non  tan* 
tum  poenam  peccati38£  rem  indifferent 
tem :  ficut  multiSententiarij  dicunt,  haec 
mala  tantum  pcenam  cfl~e,  dC  rem  indiffe* 
rentem ,  dC  non  peccatum :  &C  extenuant 
malum  originis,  dC  fingunt  poftea,homi* 

nes' 


SAXONICAR.  ECCLESIAR.  21 

nes  poffe  legi  Dei  fatisfacere ,  SC  propria 
legis  implctionc  fuftos  e(Te# 

Vitande  funt  in  Ecclefia  ambiguitatcs. 
IdeoexprefTe  nominamus  hacc  mala  de* 
prauationem,qu#  farpe  nominatur  ab  an 
tfquis  fcriptoribus  mala  concupifcentia* 

Difcernimus  autem  appetitiones  in  na 
turaconditas^aconfufione  ordinis,  qua? 
pofHapfumaccefsit,ficutIerem.i7*  dici*  ifr,iy 
tur:  Prauumeft  cor  hominis:  Sc:  Paulus 
inquir,  Senfus  carnis  inimicicia  efl:  aduer 
fus  Deum.  Hancmalamconcupifcenti* 
am  di'cfmus  efle  peccatum:et  affirmamus 
hanc  totam  dotfrinam  de  peccato ,  Acut 
in  Ecclefijs  noftris  proponitur  SC  decla* 
ratur,  perpetuum  efle  ueraeEcclefkeDei 
confenfum* 

DE    REMISSIONE  PECCATORVM, 
ET    DE    IVSTIFICATIONE. 

DIcflum  eft  fupra,  has  controuerfias 
pertineread  explicationem  duorum 
artfculorum  (ymbolnCredo  remifsionem 
peccatorum :  SC  Credo  Ecdefiam  fanc* 
tarn  catholicam.Nec  de  rebus  non  necef* 
farijs,aut  leuibus  dicimus*  Maxime  ne* 

B  1  'ceffäri* 


zt  CONFESSIO    DOCTRINÄB 

ccflarium  eft^in  Eccleßa  rede  proponi 
docflrinam  de  peccato ,  &:  intelligi ,  qtnU 
fit  peccatum  3  SC  confpici  diferimen  inter 
l'udicia  politica  SC  iudicium  Deu 

Cum  autem  non  rede  oftendant  ad* 
uerfarij  quid  fit  peccatum,ut  iam  didum 
eft3confirmant  malam  fecuritatem  in  ho* 
minibus5S£  multas falfas  opinioncs.  Po* 
ftea  etiam  quid  eft  triftiuSjquam  hoc  fum 
mum  beneficiurn,  Remifsionem  peccato 
rum,  SC  liberationern  a  morte  aeterna,  ue! 
obfeurare,  uel  ignorare  i  Cuncp  nee  dif* 
crimen  fit  inter  Ecclefiam  SC  alios  homi* 
nes3extinclaluce  de  gratuita  remifsione 
peccatorumproptern'hum^&defidequa 
remifsionem  aeeipi  oportet,nec  confola* 
tio  alia  fit3retrahens  nos  ex  morte  aeterna, 
nee  inuocatio  aera  fine  hac  confolationc 
fieri  pofsit:  SC  Deus  ipfe  toties  praeeeperit 
audiri  filium ,  SC  cuftodiri  Euangelium, 
quod  eft  mirandum  decretum  prolatum 
exarcano  confilio  diuimtatis.,  cum  igno* 
tum  eflet  omnibus  creaturis:  maxime  ne* 
ceflarium  eft,ueram  de  remifsione  dodri 
nam  retineri  incorruptam* 

Sed  omnibus  aetatibus  inde  ufep  a  pri* 

mis 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.  23 

mis  patribus  fparfae  funt  praeftigi^  a  dia* 
bolis,  contra  ueram  doclrinsm  de  fih'o 
Dei,praefertimin  hoc  articulo :  quas  ta* 
men  fubinde  refutauit  Deus,excitatis  rur 
fus  bonis  dodoribus,  ne  funditus  intet** 
ret  Ecclefia*  Oftendcrunt  Adam,  Seth, 
Nohe,  Sem,  Abraham,  lfaac,  Iacob,  Io* 
feph,et  alf)  deinceps  uerum  difcrimen  Ec 
clefise  Dei,&:  aliorum  hominum,&  docu 
erunt  Ecclefiae  traditam  effe  promifsio* 
nem  de  fih'o  mediatorc  ,  dC  de  rcmifsione 
peccatorum:  dC  hanc  fide  accipfendam 
e(Tegratis,propter  Mediatoren!* 

Et  alligaucrunt  inuocationem  ad  hunc 
Deum,  qui  fe  patefecerat  edita  promifsio 
ne  de  Mediatore;  &Thabuerunt  extcrnos 
ritus  diuinitus  traditos,  qui  erant  figna 
promifsionis,  dC  nerui  publica  congre* 
gationis* 

Hos  ritus ,  omifla  docflrina  promifsio« 
num  dC  fidei,  magna  pars  multitudinis 
imitata  eft:  &C  cum  affingeret  hanc  perfua 
fionem,homines  his  ritibus  mereri  remif« 
fionem  peccatorum .,  cumulauit  ritus,  &C 
paulatim  procefsit  audacia,  ut  fit3  ut  alfj 
alia  numina  fingerent. 

B  4  rta 


24  CONFESSIO   DOCTRINAB 

Ita  difceflferunt  Ethnici  a  uera  Dci  Eo* 
clefia,&  ab  agnitioneueriDei,2c  prqmtf 
fione  redemtoris.  Idem  accidit  poft  Mo* 
fen.Inftitutae  erat  cxvcmonix  hanc  ipfam 
ob  cauflfam,uteflent  commoncfactioncs 
de  Mediatore :  fed  rnultitudo  oblira  pro* 
mifsiomsdemediatore,dedoftnnafidef, 
de  gratuita  remifsione  propter  Mediato* 
rem.,  finxit  remitti  peccata  propter  facrifi 
cia,  8C  ritus  illos :  &C  hac  fupcrftitione  cu* 
mulauit  facrificia,  dC  oblfta  eft  mediato* 
ris,  &  fuit  fine  uera  confolauone ,  dC  flne 
uera  inuocatione* 

Idem  accidit  poft  Apoftolos  anufla  Iu 
ce  Euangelij,  in  qua  proponitur  gratuita 
remifsio  propter  mediatorem  accipienda 
fide:quadita  cft  remifsio  per  excrcitia  mo 
naftica,per  coelibatum,  per  uariasobfer* 
uationes,per  oblationem  inMifla,per  in* 
tercefsionem  hominum  mortuorum,  3C 
multse  monftrofae  fuperftitiones  excogi* 
tatse  funt,ut  hiftorise  totius  Ecclefise  poft 
Apoftolos  oftendunt* 

Aduerfushoserrores  immenfa  tniftvi 
cordia  Deus  fubinde  uocem  Euan 
reftituit,  ac  ut  in  populo  Ifracl  fubii 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  if 

Prophetas  excitauit,  qiri  docflrinam  re* 
!  purgarcnt:  ita  in  Ecckiia ,  poft  Apofto* 
loSjCum  fcripta  Origenica.,  QC  Pelagiana, 
8c  populi  fuperftitio  puritatem  Euangc* 
lij  corrupifTent,  tarnen  uelut  in  caligtne 
rurfus  accenfa  eft  lux  ab  Auguftino ,  SC 
hunc  fccuti  funt  Profper,  Maximus,  SC 
alffjqui  falfas  opiniones  in  hoc  articulo 
taxaucrunt* 

Pofteanatis  Monachis,  cum  rurfus  la* 
te  uagaretur  opinio  3  quae  fingit  homines 
mereri  remifsionem  operibus,fuerunt  ta* 
men  aliqui  recfiius  fentientes,etiamfi  fun* 
damento  ftipulas  addercnt :  ut  Hugo, 
Bernardus,GiIibertus,Guilhelmus  Pari*« 
ficnfis,  Taulerus,  Drandorfius,  Vuefle* 
lus,&:  alibi  alij.  Et  nunc  uoce  Lutheri  ma 
gis  pcrfpicue  reftituta  SC  illuftrata  cft  Eu* 
angelij  docflrina.,  SC  monftratus  agnus,fi* 
cutBaptifta  inquit :  Eccc  agnusDei^qut 
tollft  peccata  mundu  Qui  credit  in  Film 
habet  uitam  seternam,  qui  non  credit,ma 
net  ira  Dei  fuper  eum* 

Hanc  ipfam  uocem  Euangelij  incorru 
ptamfonant  SC  Ecclefice  noftrar.  SC  ex* 
preffe  difeernimus  difeiplinam,  feu  iufti* 

B  5  ciam3 


icr  CONFESSIO    DOCJRINAE 

ciam,  quam  poteft  efficere  homo  non  re* 
natus,  a  iufticia  fidei,  8>C  noui'tate ,  de  qua 
concionatur  Euangelium* 

Dicimus,omnes  homfnes  difciplfna  co 
ercendos  effe :  id  eft5illa  iufticia3quam  et* 
iam  non  renati  pneftarc  debent,££  uteun 
que  poiTunt,  qu«e  eft  obedientia  in  exter* 
nis  aflionibusjiuxta  omni'a  prgeepta  Dei 
ad  onmes  homfnes  pertinentia. 

Qufa Dens  in homine  poft  lapfum  re* 
liquit  hanc  libertatem,ut  rationi  &C  uolim 
tati  pofsint  uteunep  obedire  externa  mem 
bra,  in  externis  motibus  ciendis  uel  omit* 
tendis:ut  Achilles  poteft  gladium  ftringe 
re^aut  recondere  in  uaginam :  Scipio  po* 
teft  coercere  membra,ne  attingant  alten* 
us  fponfam :  ut  haec  fao  loco  re<fte  5C  co* 
pfofedeclarantur, 

Hanc  difeiplinä  a  Deo  praeeptam  e(* 
fe,ö£  puniri  eius  uiolationem  prgfentibus 
poznis  8C  aeternis,in  his  qui  no  conuertun 
turad  Deum,  certifsimum  efttiuxta  illa 
dicf^Lex  eft  poflta  initiftis :  Itern,  Qui 
gladium  aeeeperit  gladio  peribit:Item, 
Scortatores  dC  adulteros  iudicabit  Deus* 
Jtem,  V#  qui  fpolias3quia  fpoliaberis. 

Etfi 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  17 

Etfi  autem  omnes  homincshacdifci* 
plina  fuos  mores  regere  debent ,  8C  Deus 
(euere  imperia  hanc  difciplinarn  tuen'  iu* 
bet,  SC  ipfe  horribilibus  poenis  dcclarat 
iram  fuam  aduerfus  hanc  externam  con* 
tumaciarn :  tarnen  haec  externa  difciplina 
etiamficubiefthoneftifsima3nequaquam 
eft  impletio  legis .,  nee  meretur  remifsio* 
nem  peccatorum  3  nee  eft  iufticia  illa  qua 
coram  Deo  aeeepti  fumustnec  lux  illa  ful 
gens  in  natura  hominum,  ficut  fullit  fufti 
da  nobis  indita  in  creatione,aut  ficut  ful* 
gebit  noua  iufticia  in  uita  arterna. 

Sed  tota  haec  difciplina  eft  qualifeunqj 
externa  gubernatio ,  fimilis  folio  ficus, 
quo  tegunt  nuditatem  fuam  primi  paren 
tes  poft  lapfum.  Nee  magis  tollit  pecca* 
tum,8£  naturg  corruptionem  cxT  mortem, 
quam  tollebant  illae  frondes  fici. 

Ideo  Paulus  toties  clamat,non  tolli 
peccatum  lege.  Rom.  2«.  Exopcribusle* 
gisnoniuftificabitur  ornnis  caro  coram 
eo.  Et  Rom. 8*  Cum  legi  impofsibile  eflet 
iuftificare  c¥c.  Et  Galat.z.Si  per  legem  iu 
fticia  eft,fruftra  Chriftus  eft  mortuus.  Et 
ad  Tit.  3.  Non  ex  operibus  iufticia?,  quac 

feci* 


*8    ^    CONFSSSIO    DOCTRINAB 

fecimus  nos  3  fed  fecundum  fuam  miferi* 
cordiam  faluauit  nos* 

Et  contumelia  cft  filij  Dei ,  fingere  ulla 
noftra  operamerita  e(Te5  feu  precium  re* 
mifsfonis  peccatorum,8£  eße  propiciatio 
nes  pro  peccato.  Ideo  Pharifaica  illa  8£ 
Pelagiana  deliramenta  clarc  damnamus, 
quae  fingunt  difciplinam  illam  efle  imple* 
tfonem  legis  Dei :  item  mereri  remifsiö* 
nem3fcude  congmo,  feu  de  condigno, 
uel  cflfe  iufticiam  qua  homines  coram 
Deofintacceptu 

Sed  filius  Dei  Dominus  nofter  IES  VS 
Chriftus^qui  eft  fmago  aeterni  Patris,con 
ftitutus  eft  Mediator,  Propiciator,  Re* 
demtor,  Iuftificator  SC  Saluator.  Huius 
unius  obedientia  SC  merito  placatur  ira 
Dei,ut  Rom*?,  dicitur:  quem  pofuit  pro* 
piciatorem  per  fidem  in  fanguine  eius*  Et 
Hebnio*  Impoisibile  eft  fanguine  tauro* 
rum  tolli  peccata  Jpfe  autem  unicam  pro 
peccatis  offerens  hoftiam ,  in  perpetuum 
fedet  ad  dexteram  Dei  &fc 

Etfi  autem  cauffas  huius  mirandicon* 
filij^cur  hoc  modo  redimendum  fuerit  ge 
nus  humanuni,  nondum  in  hac  infirmita* 

te  cer* 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  19 

te  cernimus:  fed  poftea  difcendae  erunt  in 
omni  seternicate,  tarnen  haec  initianunc 
difcenda  funt. 

Confpiciuntur  in  hac  uicfh'ma,  iufticia 
Dei?&:  ira  aduerfus  peccatum,  dC  immen 
fa  mifeficordia  erga  nos ;  &£  amor  in  fiho 
erga  genus  humanum*  Tanta  eft:  l'ufticiae 
feueritas,ut  no  fit  facfia  reconciliatio,  nifi 
poena  perfolueretur.Tanta  eft  irx  magni 
tudo,ut  arternus  pater  nonfitplacatus, 
nifi  deprecatione  dC  nicrte  filij.Tanta  vnU 
fericordiajUtfiliuspronobisdatasfit* 

Tantus  amor  in  filio  crga  nos,  ut  hanc 
ucrarn  8c  ingentem  iram  in  fe  deriuaue* 
rit.Harum  maxfmariimSt*  arcananimre* 
rum  confiderationem  in  pecfioribus  ao 
cendito  tu  FI  LI  DEI,  Spiritu  tuo 
fanCto, ut  uercexpauefcamus agnitione 
ivx,  dC  rurfus  uera  confolatione  eriga* 
mur,&  te  in  omniaeternitate  celebremus. 

Vtautem  beneficia  huius  Mediatoris 
nota  effent  generihumano ,  Sl  nobis  ap* 
plicarentur,  edita  eft  promifsiö  ftatim  ini 
tio  poitlapflim  primorum  parentum ,  dC 
deineeps  (Wpe  repetita,8£  uoce  Propheta 
rum  declarata ;  fed  clarifsime  recitata  per 

i'pfum 


?o  CONFESSIO   DOCTRINÄB 

ipfum  filium^cxT  deinde  per  Apoftolos:  5C 
inftitutum  eft  minifterium  docendi,8£ 
Propaganda?  promifsionis38£  condita  Ec 
clefia3££  fubinde  inftaurata  hac  ipfa  uoce 
de  filfo  Dei  propiciatore* 

Per  hoc  minifterium  femper  fuit,eft  8£ 
erit  efficax  filius  Dei  in  credentibus.,ficut 
Rom*t*dicitur :  Euangelfum  eft  potentia 
Dei,  ad  faiutem  omni  credentuEt  inftau* 
rat  ipfe  hoc  minifterium^cum  inquit :  SU 
cut  mifit  me  pater ,  ita  dC  ego  mitto  uost 
Ite  prsedicantes  poenitentiam  SC  remifsio 
nem  peccatorum  in  nomine  nieo«. 

Vult  argui  peccatum  in  toto  genere 
humano  3  ficut  inquit :  Spiritus  arguet 
mundurn  de  peccato  0  quod  non  credunt 
in  me»  Et  Rom*  i«.  Reuelatur  ira  Dei  de 
coelo  fuper  omnem  impietatem  SC  iniufti 
ciam  hominum.  Vult  Deus  agnofci  iram 
fuam  aduerfus  peccata  omnia  3  SC  praeci* 
pue  aduerfus  contemtum  filtj ,  ficut  SC  in 
Pfalmo  inquit:  Ofculamini  filium^ne  ira* 
fcatur,&T  pereatis  de  uia  &Tc*  Vult  nos  ue 
re  expauefcere  agnitione  tenebrarum3  SC 
horrendasprauitatfs  SC  contumaciam  no* 
ftr«e*  Et  quidem  ipfe  Deus  ira?fuaefenfu| 

corda 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  3i 

corda  oppn'mit,ut  inquit  Ezechias.Sicut 
Leo  contriuit  omnia  offa  mcat 

Et  ad  hoc  iudicium  non  folum  uocc 
minifterrj  legis  S^Euangclf]  utitur,fed  et*» 
iam  omncs  calamitates  humane  funt 
quafl  uox legis,  de  ira  Dei  nos  admones, 
dC  omnes  ad  poenitentiam  inuitans.Cum 
atitem  hac  uoce  arguente  peccata ,  mens 
perterrefacla  eft,  audiat  promifsionem 
Euangelrj  propriam  de  filio  Dei.,  cV  ftatu 
atfibiremitti  peccata  gratis  propter  filiü 
Dei, Dominum  noftrum  IES  VM  Chri« 
ftum  propiciatorem,  per  mifericordiam, 
non  propter  contritionem  aut  dfleeflio* 
nem  noftram« 

Hac  fide  cum  erigitur,certum  eft  dona 
vi  remifsionem  peccatorum,reconcilia  ti* 
onem  &C  Imputationen!  lufticiae,  propter 
ipfius  Chrifti  meritum:&:  Chriftum  in  no 
bis  efficacem  effe  uoce  Euangelrj,  5C  Spi* 
ritu  fuo  faiuflo  uiuificare  credentes,cV  ex 
aeterna  morte  nos  liberarc,S£facerenos 
fimul  hseredes  uitae  aeterno 

Ita  inquit  Paulus  Rom^.Decernimus 
fide  iuftificari  hominem,fine  openbus  le* 
gis :  Item,  Iuftificamur  gratis  ipfius  gra* 

tta, 


$i  CONFESSIO    DOCTRINAB 

da  >  per  redemtionem ,  quae  eft  in  Chriftö 
I E  S  V,  quem  propofuit  Deus  propict* 
atorem  per  fidem  in  fanguirie  eius.  Et 
Aclor.  10.  Huic  omnes  Prophctse  tefti* 
monium  perhibent ,  remifsionem  pecca* 
forum  accipere  omnes  per  nomen  eius, 
qui  cred  unt  in  eum.  ' 

Sunt  autem  nota  uocabula.  Fides  fi* 
gnificat  non  tantum  hiftorfe  noticiam, 
quah's  et  in  diabolis  eft,de  quibus  dicitur, 
Daemones  credunt  SC  contremifcunt:fed 
fignificat  ample&i  omnes  articulos  fidei, 
SC  in  his  hunc  articulum,  Credo  rcmiTsio 
nem  peccatorum :  &.Nec  tantum  alfjs  dari 
€am  credo,fed  mihi  quöqj. 

Hec  fides  fimtil  eft  fiduefä  aequiefeens 
in  Mediatore,  i'uXtä  lllud :  Iuftificati  fide, 
pacent  habemus.  Ita  loquituf  Paulus  de 
fide  3  qux  affentiensomnibüsarticulisfia 
dei,  promifsionem  intuetur  8C  ampledi* 
tur  :  cöpulat  enim  fidem  5C  promifsio* 
nem :  Roman*  4.  Ideo  ex  fide,,ut  fit  firma 
promifsio. 

In  declaratione  uocabuli  iuftificari,ufi 
täte  dicitur :  Iuftificari  fignifieat,ex  iniu* 
ftö  iuftum  fieri:quod  rede  intellecflum, 

hie 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  s* 

hie  quocp  quadrat,  Ex  iniufto,  id  eft,  reo 
&  inobediente,&  non  habente  Chriftu, 
fieri  iuftum,id  eft,abfolutum  ä  reatu,  pro 
pter  filium  Dei.,  8C  apprehendentem  fide 
ipfum  Chriftum3qui  eft  jufiicia  noftra^ut 
dicunt  Ierem.8£  Paulus:  quia  cius  iuftiria 
nobis  imputatur,  8C  propter  cum  lufti  re* 
putamur,&  quia  dato  Spiritu  fuo  fando 
nos  uiuificat,8£regenerat,ficut  dC  ijoijj* 
dicitur : Hsec eft  uita in  fih'o  eins«  Qui  ha 
bet  filium,habet  uitam :  qui  non  habet  fi* 
lium  Dei,uitam  non  habet* 

Quanquam  autem  fimul  incoatur  no* 
uitas,  tarnen  non  dieimusperfonarniu* 
ftam  effe  in  hac  uita,  propter  nouas  quali 
tateSjfed  propter  ipfum  mediatorem  pafe 
fum,refufcitatum,regnantem,  deprecan* 
tem  pro  nobis,  nos  obumbrantem  dCuU 
uificantem* 

Et  quanquam  funt  incoatse  uirtutes,ta 
men  adhuc  funt  imperfecfta,&  ha?rent  in 
nobis  reliquice  peccatu  Ideo  tenenda  eft 
hxc  cofolatio,  placere  perfonam  propter 
iIiumDei,imputatanob/s  ipfius  iufticia, 
leut  Roman*  4*  dicitur:  Credidit  Abra* 
lam  Deo,  ÖC  imputatum  eft  ci  ad  iuttici* 

C  am: 


$4  CONFESSIO   DOCTfclÜAB 

am:  Item,  Beati  quorum  remiflse  funt  ini* 
quitates,&L  quorum  te<fh  funt  peccata. 

Itaq?  5C  correlatiue  intelligenda  eft  haee 
oratio.,  Fide  iuftificamur:  hoc  eft,  fiducia 
filtj  Dei  iuftificamur,nö  proptcr  noftram 
qualitatem ,  fed  quia  ipfe  eft  propiciator, 
in  quo  cor  acquiefcit,fiduria  promiflg  mt 
fericordias  propter  eum ,  quam  fiduciam 
ipfeSpiritu  fuo  fanefio  exufeitat,  ficut  in* 
quft  Paulus:  Accepiftis  fpiritum  adoptio 
nisfih'orumjquo  clamamus,Abba  pater. 

Hic8£departicula  exclufiua  dicendü 
eft*  Toties  repetit  Paulus  uocabulü  Gra* 
tis,  qua  uoce  certifsimum  eft  exeludi  cort 
dftionemmeritorum  noftrorutru  Ideo  iii 
Eccleffjs  noftris  dicitur:  Sola  fide  iuftificä 
mur:quod  fic  intelligimus,et  declaramus: 
Gratis  propter  folum  mediatorem^non 
propter  noftram  contritionem,  feu  alia 
noftra  merita,donamur  remifsione  pecca 
torum,8£  reconciliatione. 

Etfi  enim  contritio  antecedit  confola** 
tionem,  SC  dilecfiio  Dei  8C  alias  uirtutes 
cum  fide  feu  hac  fiducia  fimul  accendun* 
tur,  tarnen  hx  uirtutes  non  fiint  caufla, 
feu  meritum  remifsiois  peccatorum ,  nee 

propter 


saxonicär.  ecclesiar»  jr 
propter  eas  perfona  placet:iuxta  illud, 
Non  iuftificabitur  in  confpedu  tuo  om* 
nis  uiuens :  fed  habet  remifsionern5&'  pla 
cet  perfona  certo  propter  Mediatoren!, 
quem  fide  apprehedi  oportet:  ut  ad  Eph* 
cap.^dicitur:  Per  quem  audemus  acoede 
re  in  fiducia3quae  eft  per  fidem  in  eum. 

Haectöta  doflrina  fitilluftriorinuera 
conuerGone  &T  quotidiana  inuocatione 
piorutn.  Cum  expauefcimus  agnitione 
irseDei^ba'c  una  eft  firma  confolatio,con 
fugcrc  ad  ftlium  Dei ,  qui  inquit :  Venite 
ad  me  omnes,  qui  laboratis  &C  onerati 
eftis,^  ego  reficiam  uos.Item,  Viuo  egc, 
nolo  mortem  peccatoris  i  fed  ut  conuer* 
tatur  &:  uiuat*  Item  >  Gratia  exuberat  fu* 
pra  peccatum* 

In  his  doloribus  fi  doceashominem, 
dubitandum  efle  deremifsionepeccatc* 
rum5uincet  dolor,  8£fequenturtriftifsimi 
fremitus  aduerfus  Deu,  8C  defperatio,  dC 
mors  aeterna*  Sed  fi  doceas,  fide  tiincen* 
dam  effe  dubitationem^intdligct  iam  uo« 
rabulo  fidei  non  tantum  fignificari  noti* 
ciam  hiftorise3intelliget  fiduciam  niti  folo 
raediatorc,intelIiget  quid  dicatur  h(s  uer* 

C  x  bis, 


j(T  CONFESSIÖ    DOCTRINAB 

bis,  Graus  propter  Mediatorem,fola  fide 
accipitur  remifsio,S£  placet  perfona* 

Haeclutfaomnib.temporibusaliquos 
erudijt,  ut  has  ueras  confclationes  aliquo 
modo  inielligerent.  Etfi  enim  Origenes, 
dC  multi  feriptores  et  fententiarij,aliud  ge 
nus  doefirinae  infincerum  pepererunt:  ta* 
men  in  Auguftino,&:  alijs  quibufdam  lc* 
guntur  dicfla  qug  oftendunt,eos  exhis  ue 
vis  fontibus  etiam  haufifle  confolariones. 

Quanquam  aute  interdum  improprie 
Ioquuntur,aut  dilsirnflia  dtcut?quia  in  lo* 
quendo  negligentiores  fuerunt:tame  que 
fuerit  eorum  perpetua  fententia,fi  dextre 
iudicare  uolumus ,  animaduerti  potefiv 
Augufti'nus  in  Pfal^ianquinQuifunt 
beati  <  Non  flli,ini  quibus  no  inueniet  pec 
caturn,nam  in  omnibus  inuehit;  Omnes 
enim  peccauerunt,  dC  carent  gloria  Dei, 
Si  ergo  in  omnibus  peccata  inueniuntur, 
remanet  ut  no  fint  beati  0  nifi  quorum  re* 
miffa  funt  peccata.  Hoc  ergo  Apoftolus 
fic  commendauit ,  Credidit  Abraham 
Deo,&:  imputatum  eft  ei  ad  iufticiam. 

Hie  certe  Augufti'nus  fidem  intelligit 
fiduciam,quae  aeeipit  remifsionem  pecca 

torum: 


SAXONICÄR.   ECCLESIAR.  37 

torum :  dC  didum  in  Geneß,  dC  in  Paulo, 
prorfus  intelligit  ficut  nos  cnarramus. 
Alibi  de  fpiritu  dC  litera  inquit :  Ex  lege 
timemus  Deum,  Fide  confugimus  ad  mi 
fericordiaim 

Bernardus  in  concione  de  Annuncia* 
tione:Necefle  eft  primum  omnium  crede 
re5quod  remifsiöem  peccatorum  habere 
non  pofsis,nifi  per  indulgctiam  Dei.  Sed 
addc,utcredas&hoc?  qued  per  ipfum 
peccata  TIBI  donantur.  Hoccfttefti* 
monium  quod  perhibet  Spiritus  fandus 
in  corde  tuo,dicens:Dimi(Ta  funt  tibi  pec 
cata  tua  ♦  Sic  enim  arbitratur  Apoftolus., 
gratis  iuftificari  homine  per  fidemjn  hoc 
diefto  perfpicue  &C  proprie  citatur  fenten 
tia  Ecclefiarum  noftrarum,8£  extant  fimi 
lia  teftimonia  apud  hunc  feriptorem* 

Bafilius  etiam  proprfjfsimerecitatno* 
ftram  fententiam ,  in  concione  de  Humi* 
litate,his uerbis :  Qui gloriatur,  in  Domi 
no  glorietu^dicens  qudd  Chriftus  nobis 
faeflus  fit  fapientia  a  Dco,iufticia3&:  fano 
tificatio ,  öC  redemtio ,  ficut  feriptum  eft ; 
Qui  gloriatur, in  Domino  glorietur.Hec 
eft  enim  perfecta  &C  integra  gloriatio  in 

C  ;  Deo, 


3$  CONFESSIO    DOCTRINAE 

Deo ,  quando  ncqp  propter  iuftiriam  fu* 
am  quifquam  effertur ,  fcd  agnofrit  k\c 
lndigereueraiuftida.jfide  autem  fola  in 
Chriftum  iuftificari. 

Cü  igitur  ex  his  quoe  dicfta  funt^manifa 
ftum  üt, quid  fignincct  uocabul«  fidei,  in 
hac  propofiuonCjFide  iuftificatnunHinc 
intelligipoteft,perniciofe  errare  Mona* 
chos,  SC  alios,  qui  iubent  conuerfos  ad 
Deum  dubitare  an  placeant  Deo. 

Hunc  uulgarem  errorem  de  dubitatio 
ne  manifefterefutant  hec  di<fh:Iuftificati 
fide^acemhabemus.  Item3Ideo  ex  fide 
ut  llt  firma  promifsio.Donec  enim  excru 
ciamur  dubitatione ,  corda  fugiunt  Deu, 
non  acquiefcunt  in  Deo ,  non  inuocant. 
Et  promifsio  fit  eis  iaanis  fonitus,  quia 
non  aflfentiuntur  ei. 

Poftremö  Dei  mandatum  eft  aeternum 
8£immotum,utcredamusfilioDei,iuxtar 
hoc  dkfium:  Spiritus  arguet  mundum  de 
peccato,quod  noncreduntinme*  Iteni 
n Ioanu  5,  Qui  non  credit  Deo,  accufat 
eum  mendaci). 

Eft  autem  infuira  cauillatiö ,  quöd  di* 
cunt,  dubitandum  eflfe  propter  noftram 

indigni« 


SAXONICÄR.   ECCLESIAR.  %9 

lndignitatenvion  propter  mifericordia* 
Ideo  enim  edita  eft  promißio ,  ideo  filius 
Dei  mediator  coftitutus  eft ,  qufa  nos  in* 
digni  fumus :  dt  ut  patcr  propter  l'pfum 
paflum,  refufcitatu,  ÖC  deprecantem  pro 
nobis,  ac  ueftientem  nos  fua  lufticia^cer* 
% 6  fit  propfeius  huic  mikrx  mafläe ,  Jnd&i 
gnae,££  plenae  fordiunv'uxta  iljud :  Nulla 
nunc  condeninatio  eft  his,  qui  in  Chrifto 
IE  SV  ambulant, 

Abfardumcftetiarn^quoddicunt,  no 
ftrae  jndignitatis  caufla  dtfbitandum  eflfe. 
Non  enim  dubitandum  eft ,  an  difpliceat 
indignitas ,  fed  ueris  gemitibus  fateamur 
nos  indignos  effe,  dC  ppponamus  promif 
fionem,cui  affentiri  mandatum  Dei  eft 

Nee  recfle  aecommodatur  ad  hanc  du«; 
bitationem,  fententia  in  Ecclefiafte.  Ne* 
icithomo  an  amore  ucl  odio  dignus  fit* 
Amentia  eft  fingere  Solomonem  hoc  uel 
le,,nec  iuftos,nec  iniuftos  debere  ftatuere, 
an  placeant  aut  difpliceant  Deo:  cum  cer 
tifsimum  fit,  perfeqerantes  in  fceleribus 
contra  confcientiam,difplicere  Deo» 

SedabducitnosSolomon  a  fpeeffoeu* 
lis  externis  ad  uerbum  Dei,  quafi  dicat: 

C  4  Ex 


4-0  CONFESSTO    DOCTRINAE 

Ex  rebus  fecundis  nonftatuasteplacere 
Deo3nec  propter  res  aduerfas  difplicere, 
Nonideo  placet  Alexander ,  quiauincit, 
dC  magno  imperio  potitur*  lob  in  calami 
tate5Dauid  in  exilio,  non  fdeo  ftatuant  fe 
abiedtos  efle  a  Deo,  quia  funt  cerumnofi. 
Non  ex  hi's  euentibus.,  feu  externis  fpeda 
culis  iudfcentjfed  ex  uerbo  Dei.Etiam  in 
media  calamitate  ofFertur  confolatio.,  Vi* 
E^eas  uo  ego,nolo  mortem  peccatoris  2>Cc.  Sie 
loAn^  Deus  düexit  mundum3ut  filium  unigeni* 
tum  dederit ,  ut  omnis  qui  credit  in  eum, 
non  pereat  8£c.  Denicp  error  de  dubitati* 
one,  prorfus  Ethnfca  imaginatio  eft,  ac 
Euangelium  abolet,&  in  conuerfione  ue 
ram  confolationem  ijs  quiiramDeifen* 
tiunt^adimit. 

Docendi  funt  potius  homines,hanc  cer 
to  uocem  Euangelij  efle ,  ut  filfo  Dei  cre* 
damus  ,  ac  ftatuamus  gratiam  exuberare 
fupra  peccatum,  ideoef  repugnemus  du* 
bitationi,&  elucSemur,  dC  fide  eam  uinca 
mus,ut  accedere  ad  Deü ,  inuocare  eum, 
dC  ei  gratias  agere  pofsimus*  Hi  fummi 
eultus  horribiliter  impediuntur,quando* 
eunq?  animi  coneutiuntur  flucfiibus  dubt 

'  tatio* 


SAXONICAR»    ECCLESIAR  41 

tationum  >  ut  experientia  oftendit*  Hmc 
perfpicuum  eft,  quare  decretum  Tridcn* 

s  tinx  Synodf,  quod  confirmat  errorem  de 
dubitatione3taxan  neceflc  fit* 

Exhis  omnibus  etiam  intclligi  potcft, 

i  iuftereprehendifynecdochen  eorum,qut 
fic  interpretantur  Paulum,  Fide  iuftifica* 
mur3fcilicet,formata  dilecSione,  ut  ipfi  lo 
quuntur*  Nam  uocabulum  fidei  intelli* 
gunt  tantum  de  noticia,8£  cogitant  hanc 
cffe  fententiam,  Fide  iuftificamur,  id  eft, 
praeparamur  ad  iufticiam,  id  eft,  ad  caete* 
ras  uirtutes,que  funt  obedientia  5C  imple 
tio  legis .  Ita  tantum  hoc  dicunt :  Homi* 
nem  efle  iuftum  propter  proprias  uirtu* 
tes,  Defnde  iubcnt  dubitare ,  an  fit  orna* 
tus  Alis  habitibus3de  quibus  loquuntur, 

Oftendimus  aute  fupra,fide  fignificari 
fiduciam  acquiefcentem  in  filio  Dei  pro* 
piciatore,  propter  quem  recipimur  dC  pla 
cemus,  non  propter  noftras  uirtutes.,  aut 
legis  impletionem.  Cum  aute  in  hac  ipfa 
confolatione,  fiducia ,  qua  acquiefcimus 
in  filio  Dei,uere  fit  motus  accenfus  a  Spf= 
ritu  fan<fio,quo  uiuificatur  cor,&  libcra* 
tur  ex  a:terna  morte,  dicitur  hsec  conuei •* 

C  5  fio, 


41  CONFESSIO    DOCTRINAB 

1*01.3  fio,regencran'o3  Ioan^  Nifi  qqis  renatus 
fuen't  ex  aqua  Öl  fpirittr. 

Et  fit  homo  iam  uere  domicilium  Def, 

io^k.14  qui  eft  in  eo  efficax,  ut  Ioan.14.  dicitur,Si 
quis  citligic  me,  fermone  meum  feruabit, 
SC  patcr  meus  dfliget  eum ,  SC  ueniemus 
ad  eum,  SC  manfionem  apud  eum  facie* 
mus.  Filius  Aöj,©"  uoce  Euangelrj  dicit 
confolationem  in  corde  credentis  ,  §C 
oftendit  patris  mifericordiam ,  SC  pater 
per  filium  effundit  Spiritum  faneflum 
in  cor  credentis,  qui  teticiam  SC  inuo* 
cationem,  SC  alios  niorus  accendit,  qua* 
GaUÜS  *pfe  eft«  ldeo  dicitur  Galat.3.  Vt 
promifsionem  fpiritus  ^eeipiamus  per 
fi'dem. 

Nonigitur  loquimur  de  ociofa  noti* 
cia :  SC  errant  imperiti,  qui  exißimant  re* 
mifsionem  peccatorum  contingere  oci* 
ofis,  flne  aliquo  motu  animi,  fine  certa* 
mjne ,  SC  flne  fenfu  confolationis  in  ueris 
doloribus^  in  ea  aetate,  quae  iam  intellige* 

Röm.10  re  wocem  do#rinae  poteft,  iuxta  ülud,  Fi* 
des  ex  auditu  efi^auditus  per  uerbum 
Dei.  Et  quia  confeientijs  in  poenitentia 
confolationem  proponimus,non  addi* 

mus 


SAXONICAR*    ECCLESIAR.  4J 

mus  hie  quseftiones  de  praedeftinatione, 
feu  de  elecfiionc:  feddeducimus  omnes 
Ie<ftores  ad  uerburh  Dei,  &f  iubemusut 
uoluntatem  Dei'  exuerboipfiusdifcant, 
ficutaeternuspater  expreffa  uoc«  praeci* 
pu,  Hunc  audite.  Non  quaerant  alias  fpe  mittl 
culationes» 

Certifsimum  eft,  praedicationem  pce» 
nitcntiae  ad  omnes  homines  pertinere ,  8£ 
accufare  omnes  homines*  Ita  5Cpromi& 
fio  uniuerfalis  eft ,  dC  omnibus  offert  re* 
mifsionem  peccatorum  3  iuxta  illa  dicla 
uniuerfalia :  Venite  ad  me  omnes  qui  la*  matt,  n 
boratis ,  bC  onerati  eftis ,  &C  cgo  renciam 
uos»  Item  Ioan.  $i  Vt  omnis  qui  credit  in  iodn.$ 
eum,nonpereat.  Roman»  io*  Omnis  qui  Row.i« 
credit  in.  eum,  non  confundetur.  Item, 
Dominus  omnium ,  diues  in  omnes ,  qui 
inuocanteum,  Rom,  tu  CondufitDeus  Row.u 
omnes  fub  tnobedientiam ,  ut  omnium 
mifereatur. 

In  hanc  uniuerfalem  promiTsioncm- 
fingulife  includant,  dC  non  indulgeant 
diffidemiae,  fedludentur,  ut  aflfentiantur 
uerboDei,8£  obfequantur  Spiritui  fan* 
(So,  dC  iuuari  fe  petant ,  ficut  dictum  eft  i 

Qyanta 


44  CONFESSIO   DOCTRINAE 

tue.«  Quanto  magi's  dabit  Spiritum  fandum 
petentibus? 


i 


DE  LIBERO   ARBITRIO. 

IAmhicnota  fitetiä  dodrina  de  libero 
arbitrio,  Scmper  in  Ecclefia>homines 
rede  eruditi  diftinxerunt  difciplinam  SC 
nouftatem  fpiritus,qugeft  initiü  uitae  aeter 
t12c.SC  docuerut,inhomine  libertatein  uo 
luntatTs  talern  cflfe  ,  ad  regendos  externos 
motusmembrorü,  qua  etiam  non  renati 
utcuncp  difciplinam,  qux  eil  externa  obe 
dientia  iuxta  legem,  praeftare  pofsint» 

Sed  homo  nequaquam  poteft  fe  libera 
re  a  peccato,  SC  morte  aeterna^uiribus  na* 
turaWbus :  Ted  hsec  liberatio  SC  conuerfio 
hominis  ad  Deurn,  SC  nouitas  fpiritualis, 
fit  per  filium  Dei  uiuificanttm  nos  fpiritu 
Rom.  s  ftiofandOjUtdidumeft:  Si  quisSpiritä 
Chrifti  non  habet,hic  non  eft  eius.Et  uo* 
luntas,  aeeepto  Spiritu  fando3iamnon 
eftociofa. 

Ac  Deo  gratias  agimus  pro  hoc  im* 
menfo  benencio ,  quod  nobis  propter  fi* 
filium^&T  per  eum5datSpiritum  fandum, 
SC  nos  fuo  fpiritu  regit:  SC  damnamus  Pe 

lacnanos 


SAXONTCAK.   ECCLESIAR.  4? 

lagianos  &C  Manichaeos ;  ut  haec  fuo  loco 
copiofius  explicamus«. 

DE   NOVA   OBEDIENTIA. 

TOtum  beneficm  filij  Dei  confideran 
dumeft,Itaenim  uulc  peccatumÖ£ 
mortem  tollere, SC  nos  ex  regno  diabolt 
eriperejUt  prorfus  abolito  peccato  SC  de* 
leta  morte,reftituat  in  nobfs  aeternam  iiu 
tam,in  qua  Deus  nobis  communicet  fapi 
entiam^'ufticiam ,  &C  keticiam  fuam,8£  in 
qua  fit  Deus  omnia  in  omnibus. 

Hoc  fummum  beneficm  incoat  in  hac 
mifera  mafla5in  hac  uita,  ficut  feriptu  eft: 
Superinduemur,  fi  tarnen  no  nudi  reperi  z.  ror.f 
emur Jtem, Qui  perfeuerauerit  ufep  in  fi*  Mtf.io 
nern3hic  faluus  erit.  Itacp  cum  accipimus 
remifsionem  peccatoi^,  SC  reconciliati  Ca 
nius3S£obfignatiSpiritufancfto3haecbo* 
na  effundere  horrendus  furor  eftificut  de 
feribuntur  effundetcs,in  parabola  de  do* 
momundata.  Et  m  z.  epiftola  Petri  dfefe    n  . 
tur  :bi  hi  qui  errugerunt  contammationes 
mundi,  per  agnitionem  Domini  SC  falua 
toris  I E  S  V  Chrifti,  Ins  rurfus  impliciti 
fuecumbun^  fiunt  eis  poftrema  deteriora 
prioribus,  .  Effun* 


*cr  COXFESSIO    DOCTRTMAB 

Effundtmtur  aüt  ha?c  bona3fi'  quis  non 
retinct  fundamentü,  ld  cn\aruculos  fidei, 
fiue  fcienSjfiue  deceptuSjimpiadogmata, 
fcu  idola  rcdpit»  Item,  Ü  quis  ali'oqiri  con 
tra  confcicnti  am  ruft.Hac  regulg  faepe  re* 
,  petitse  funt,tit  Galat»  5.  Qui  talia  faciunt, 
regnumDeinon  pofsidebunt.  Neceflfa* 
ria  eft  igitur  cura  uitandi  tales  lapfus. 

Haec  mamfcfta  necefsitas,  propofita 
fumma  pcena,  uidelicet  amifsione  uitsc 
aeterna%fi  quos  no  mouet  adbcneoperan 
dum,hi  funt  iam  ex  his  de  quibus  die  mir: 

1.1041.3  Qui  facit  peccatum,ex  diabolo  eft.I  tem, 
Si  quis  Spiritum  Chrifti  non  habet,  hie 
non  eft  cius.  Et  funt  necefsitatis  cauflae 
plures.  Debitum,  id  eft,,  ordo  immutabi* 
lis,  ut  creaturac  Deo  obtemperent:  ideo 
Paulus  inquit,  Debitores  eilis.  Item,  ne 
Spiritus  fandus  SC  fides  excutiantur.  Äo 
cedat  &C  cura  uitandi  poenas  preefentes«, 
Qiria  certifsimum  eft3  plurimos  etiä  elec* 
forum  lapfuSjhorribiliter  puniri  inhac  ui 

mich.  7  ta,  ut  inquit  Ecclefia  apud  Micheam :  Irä 
Domini  portabo,quia  peccauieu 

Etomniumtemporü  hiftoriaehorren« 
da  exempla  poenarum  continent :  ut  Da* 

uid, 


Rom.s 


SÄXÖNtCAR.   ECCLESIÄR.  47 

iiid,Solomo,Manafres,Ionas,Nabucho* 
donofor ,  SC  alrj  innumerabilcs  duriter  ca 
ftigatifunt.  Qua  in  re  hoc  triftifsimum 
cft,  qiiod  in  ipli's  pcenis  multa  noua  peo 
cata  cumulantur  :  ut  in  fedmone  mota 
contra Dauidem,  in  dilaceratione  regnt 
propter  delidum'Solomonis.  Et  de  necef 
fitate  bene  operandi3inquit  Dominus:Ni  hUtt? 
fi  abundauerit  iufticia  ueftra  plus  quam 
Pharifaeorum,  non  intrabitis  in  regnum 
coeloruiruConfiderata  aütem  necefsitate, 
qua?  multiplex  eft,fequuntur  bae  qu&ftio* 
nes:  Quae  opera  fint  facienda:  quomoda 
fieripöfsint:  quomodo  placeät  Deo:qusc 
habeant  praemia :  quod  fit  difcrimen  pcc* 
catorüm3quse  excutiunt  Spiritum  fancSu, 
|  dC  quae  non  excutiunt 

QJ/AE  OPERA  SINT 
FACIENDA. 

Vult  Deus  &  fidem  dC  opera  regi  fuo 
lüerbo*  Ideo  tenenda  eft  norma  de  bonis 
|operibus  5  interioribus  8C  exterioribus, 
quae  in  iftis  praeeeptis  Dei  cötinetur,  quae 
ad  nos  pertinent,  ficut  Erechielis  2^  dici*  Ez€Ctl~ 
i!tur:Inpraeceptismeis  ambulate*  Ethaec 
i  opera  interiora  dC  exteriora  fiuntcultus 

De; 


4S  CONFESSIO    DOCTRINAE 

Dei,  cum  fiunt  in  fide3  8£referuntur  ad 
hunc  finem,  ut  Deus  hac  obedientia  ce* 
lebretur. 

Dicflum  eft  aüt  fupra\externam  obcdi* 
entiam  feu  difciplinam  praeftare  poflTe  eu 
iam  non  renatos :  ut,  honefte  uiuit  Cicc* 
yo>8C  benemeretur  <Je  toto  gcnere  huma* 
no  laboribusgu.berftationis:fedmens  plc 
na  eft  dubitationum  de  prouidentia ,  nee 
nouit,  nee  alloquftur  ucruinDeum  in  in* 
uocatione,nec  nouit  promifsioes,  &T  fem 
per  dubitat ,  an  exaudiatur ,  praefertim  in 
calamitatibus:  in  qiiibus  etiam  Deo  irafei 
tur3cogitat  iniufte  fe  affligi,  cum  fuerit  ci 
uishoneftus,  cVutilisReipublica^  Tales 
tenebrae  in  mente  funt  magna  peccata, 
qux  ratio  fineluce  diuina  non  fatis  iudi* 
carepoteft. 

Oportet  igitur  in  renatis  etiam  interio 
rem  obedientia  incoari,  ueram  Dei  agni* 
tionem,timorem  Dei,dolores  in  poeniten 
tia,fiduciam  miiericordiae  propter  filium 
Dei  promiflse,  inuocationenr,fpem,dilec 
tionem,laeticiam  in  Deo, &  alias  uirtutes: 
&C  oportet  eas  referreaddebitumfinem,] 
feilieet  ut  Deo  praeftetur  obedientia. 

Hi 


SAXONICAR.  ECCLESIAR*         49 

Hi  ueri  cultus  non  poffunt  pradftari  fi* 
ne  Iuce  Euangelij,&  fine  fidc:  quos  aduer 
farrj,  quf  uideri  uolunt  cximfj  praecones 
bonorum  operum,,nec  intelligunt^nec  fla 
gitant  j  cum  ctnittunt  dotfrinam  defide, 
qua?  eft  fiducia  mifericordia^acquiefccns 
in  filio  Dci,  quae  eft  prseripuum  opus ,  dC 
fummus  cultus  Dei\ 

Deoperibusnömandatis  aDeoinfrä 
diccmus.  Et  regula  tcnendacft :  Fruftra 
colunt  me mandatis  homtnum.  Sa?pc  aüt  M*tt.  \$ 
in  Ecclefia  accidit,ut  maiori  cura  feruen* 
tur  humani  ritus,quam  prsecepta  Dci: 
imo  ut  autoritas  Pharifaicarum  dC  iniufta 
rum  traditionü  antefefarur  mandatis  di* 
■inis,üt  multis  feculis,  propteriniuftam 
Kimpiaro  legem  de  coclibatu^preccptum 
Dei  de  ueracaftitate,hcrrib$'Iiter  uiola- 
tum  eft.Confiderandum  eftiguur  diicxi* 
men  Iegurn,de  quo  rurfus  infra  diccmus* 

QVOMODO    POSSINT    FIERI 
BONA  OPERA. 

Magna  eft  infirmitas  hominum:  8C  dia 
bolus  eft  acerrimus  hoftis,  qui  odi'oDei 
graTTatur  in  humanum  genus ,  ac  präfer* 
tim  Ecclefia  Dci  conatur  difsiparc?quan* 

D  tum 


ro  CONFESSIO   DOCTRTNÄB 

i.pet.s  tum  potcftjiit  fcriptum  cft  a  Petro:  Vigi* 
late,quta  aduerfarius  ueftcr,tanquam  leo 
rüg  Jens  circumft3querens  quem  deuoret* 
Ideo  quanquam  externam  difeiplinä  ho* 
minesnaturalibus  uiribus  uteuneß  prae* 
ftare  poffunt ,  tarnen  faepe  uincuntur  hac 
communi  inftrmitate*  Saepe  etiam  diabo* 
lus  non  feroshomines  impclh't  in  tetra  fec 
lera :  ut  deeepu  Euam,  impulit  fratres  Io* 
feph  3  Dairidem  5  &C  alios  innumerabiles* 
Quae  igitur  poteft  efTe  diligentia ,  uel  cir* 
cumfpeclio,par  aftutifsimo  hofti  ? 
Hie  teneamus  dulci'fsimam  confolatio 

i.ioiw.j  nem:  Apparuit fih'us  Dei,ut  deftruat  ope 
ra  Diabolu  Cuftos  eft  filius  Dei  Ecclefce 

todn»  10  fusc?ficut  inquu :  Nemo  rapiet  oues  mcas 
ex  manibus  meis.  Ipfe  protegft  nos,&  fi* 
mul  Spiritu  fuo  fanclo  confirmat  mentes 
in  ueris  fententrjs:2£  utincoatarternam 
uitam,ita2£motusbonos5fidernDdileclio 
nem Dei>ueram  fnuocationen^fpemjCa* 
ftitatem ,  8C  alias  uirtutes  in  cordtbus  ao 
cendit* 

Nequaquam  famus  Pelagian(,fed  reue 
renter  gratias  agimus  Deo  aeterno .,  patri 
Domini noftri  IESV  Chrifti , de  Filio 

eius 


SÄXONICAR.    ECCLESIAR  n 

«US  IESV  Chrifto,&  Spirituifantfo, 
cum  pro  toto  beneficio  reftftutse  falutis 
hominurn,tum  uero  pro  hoc  l'pfo  benefi* 
cio^qiiod  in  Ecclefia  habitat  filius  Dci,  SC 
eam  fua  dextra  contra  furores  diabolorü 
SC  homfnum  protcgft  3  SC  depellit  a  nobis 
diabolos5&in  hac  tanta  infirmitate  no* 
ßra  nos  fuitentat,  SC  uerbo  accendit  m 
mcntibus  agnirioncm  Dei,  SC  confirmat 
ac  regit  corda  Spiritu  fuo  fancflo. 

Hrcc  beneficia  nobis  oraeftari  certo  fei 
rous,ficutdulcifsime  dieftu  eftapudZa* 
ch  inanv.Effundamfupcrdomü  Dauid,  Z$fi*\ 
pC  habitatores  Ierufalem,  fpiritum  gratiae 
SC  precum.  Nominat  fpiritü  grätig quia 
in  hac  confolatfoncteftificaturfilmsDci, 
obfignans  nos  Spiritu  fancflo  3  quod  fi* 
m'us  in  gratia,  SC  quod  liberemur  ex  dolo 
ribus  inferorum*  Deinde  nominat  fpiri* 
tum  precum.,  quia  cum  agnouimus  re* 
mifsionem  peccatorum.,  iam  no  fugimus 
Dcum,non  fremimus  aduerfus  eum ,  fed 
accedtmus  ad  cum  uera  fide  SC  fpe,  peti* 
nius  SC  expeefhmus  abeoauxiIiurn,dili* 
gimus  eum,SC  nos  ei  fubrjcimustita  fit  in* 
coatio  obedientia?, 

D  z  Eodem 


*i  CONFBSSIO    DOCTRINAE 

Eodem modo i'nquit  Dominus:  Ego 
io4«.  14  rogabo  Patrem,  dC  alium  paracletum  da* 
bit  uobiSjfpiritu  ueritatis.  Accendit  Spu 
ntus  fancfhis  lucem  ueritaus  in  mentibus, 
dC  nouos  motus  in  cordibus ,  congruen* 
tes  cum  lege  Deu  Hoc  tantum  donum  a* 
gnofeamus,  S^gratiretinere  ftudeamus, 
&f  afsiduenosintantis  uitae  periculis  iu* 
uari  petamus.  Nee  eft  ociofa  uoluntas,ae 
ceptoSpiritu  fan<fio. 

QVOMODO    PLACEAT    NOVA 
OBEDIENTIA. 

Lucas  Phanfaeus  apud  Lucam  admiratur  fefe, 
et  iibi  placetjfafcinatus  hac  perfuafione, 
quod  legi  fatisfaciat3&T  propter  hanc  qua 
lemcunq*  diTciplinam  Deo  placcat.Tales 
funt  multi  in  gencre  humano,fecuri  pro* 
pter  qualemcuncj}  umbram  difciplina\ 

Sedhorumarrogantiam  fsepe  aceufat 
uoxdiufna^ucinquit  Dominus  Lucae  1^ 
LMc.15  NfQ  poeni  tentiam  cgeritis ,  omnes  fimihV 
i.iotn.i  ter  peribitis/Etapudloan.  Sidixerimus, 
quod  peccatum  non  habeamus ,  menda* 
ces  fumusjdeo  inanfs  eft  imaginatio,fin* 
gentium  obedientiam  Deo  placere  fua 
dignüate,S£  efle  meritum  condigni,  ut  lo 

quuntuiy 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.  n 

quuntur,&  iufticiam  coram  Deo^quae  fit 
meritum  uiiTc  aeterno. 

Poftea  tarnen  addunt,  femper  dubitan 
dum  efle  an  placcat  obedientia:  quia  ma^ 
nifeftam  eft.,  in  fingulis  multum  fordium 
efTe5multa  peccata  ignoranttae  S>C  omifsio 
nis,multos  naeuos  non  paruos. 

Hie  neccfie  eft  rede  erudiri  confcienti 
as  de  utracß  re,dc  infirmitate  noftra,8c  de 
confolatione,  Necefle  eft  in  renatis  efle  i'u 
fticiambonaeconfcientiaecVincoatä  obe 
j  dientiam5ut  dictum  eft.  Et  tarne  in  hac  ui 
ta,in  noftra  natura,in  anima3&  in  corde, 
adhucualdemultüeft  fordium  ,quas  Uli 
magis  cernunt  &C  deplorät,qui  plus  lucis 
habentjUt  Prophetae  dC  Apoftoli,ut  nota 
eft  Pauli  querela :  Video  alt'am  legem  in 
membrismeis,quaerepugnatkgimentis  Rcm,r 
meae,  SC  me  captiuum  faeft  legi  peccati 

Magna  adhuc  in  fingulis  caligo  eft, 
multiplex  ignoraniia^  multae  triftifsimg 
dubitationes ,  errores  in  confilfjs ,  orti  ex 
difFidentia^ex  falfis  opinionibus,  SC  inani 
fpe5multae  uitiofae  flamme  cupiditatum, 
multa?  negledioncs  officrj5frernitus  SC  in* 
dignationes  aduerfus  Deum ,  in  poenis, 

D  3  Denicp 


£4  CONFESSIO    DCCTRINÄE 

Dem'cp  ftupor  SC  infania  cft.,nolle  fateri  ti 
morem  5C  dilecffr'onem  Dci  mulco  frigidi* 
orem  e(Fe,quam  efle  debebat* 

Hae  confcfsfones  rcpetitas  funt  in  Pro* 
phctarum  et  Apoftolorum  concionibus* 

pßJ.143  Pfal. 143^011  intres  in  Judicium  cum  fer* 
110  tuo,quia  non  iuftißcabitur  in  cofpec* 

i*io4».i tu  tuo  omnls  uiuens.Et  in  1  Joanui.Si  di'ci 
mus  quod  peccatum  non  habeauuis,  nos 
ipfos  feducimus,  5£  ueriras  non  eft  in  no* 
bis.  Haec  confcfsio  neceffaria  eft,2£  arro* 
gantia  taxanda* 

Reprehendendus  eft  etfam  error  aduer 
fariorum,qui  fingunt3liomines  in  hac  mV 
ta  mortalfjegi  Dei  fatisfacere  pofle*  Item 
qui  dicunt,  Malum  concupifcentia:  no* 
bifcum  nafcens  non  effe  peccatum ,  nee 
malum  pugnans  cum  lege  feu  uoluntate 
Dei.  Hos  errores  manifefterefutatPau** 

Ko#7  s  lus5Rom,7.&:  8*  Poftea  etiam  confolatio 
addenda  eft. 

Pr/mum  ftatuat  renatus,  fe reconcilia* 
tum  effe  Deo3fola  fide,id  eft,  fiducia  Me* 
diatoris,&:  perfonam  certo  reputariiu* 
ftam  propter  filium  DeiMediatorem,gra 
tis  propter  l'pfius  merimnv 

Secun* 


SAXONICAR*    ECCLESIAR.  » 

Secundo,  confiteatur  uero  dolore,  ad* 
huc  in  renato  multa  pcccata  &C  magnas 
fordes  efTe,dignas  ira  Dcu 

Tertio,  Et  tarnen  feiat  oportcre  incoa* 
riobcdicntiam  &  luftl'ciam  bona?  confci* 
entix :  &  hanc,quanquam  proeul  abeft  a 
perfeeftfone  legis,  tarnen  in  rccondliatis- 
Deo  placcrepropter  mediatorem  depre* 
cantem  pro  nobis,  dC  fuo  merito  tegentc 
noftras  ingentes  S*C  inenarrabilcs  roiferi* 
as»  Ita  propter  euni  &f  perfona  rccipitur, 
&T  poftea  placent  opcra.£C  in  utroej^  fides 
luceat.Ideo  Petrus  inquir.Ofterte  hoftias  i*P*t.% 
fpirituales  aeeeptas  Deo  per  IES  VM 
Chriftum*  Haec  confolatio  propofita  eft 
in  capite  8.  ad  Roman.  Nulla  nunc  con*  Row:,g 
demnatio  eft  his ,  qui  in  Chrtfto  I E  S  V 
ambulant.Et  RonW.Non  eßis  fub  lege,  Rom.<r 
fed  fub  gratia« 

Ibihocipfum  querftur,an  placeat  obe 
dientia,cum  legt  non  fatisfaciat*  Refpon 
det  Paulus :  Placere,  qui'a  non  fimus  fub 
lege,id  eft,damnati  lege:fed  fub  gratia,id 
eft,reconciIiat/  feu  reeepti  in  gratiam.Ro 
man.s*Quis  condemnabitc'Chriftus  pro  Row.s 
nobismortuuseft38£  refurrexit  3  qui  eft: 

D  4  ad 


1<5  CONFESSIO     DOCTR1NAB 

ad  dexteram  Dei ,  dC  pro  nobis  intcrpel* 
lar,  id  eft,  Piacent  fancfti  proptcr  Filmm, 
qui  SC  obtulit  pro  nobis  fuam  obediennV 
am^&T  pro  nobis  interpcllat* 

Haecdicffa  opponcnda  funt  dubitatio* 
ni^ne  fidcs  QC  inuocatio  cxtinguantur.  Nä 
dubi'tatio  languefacit  inuocationem. 

Poftquam  igitur  fcimus,  de  necelTari* 
am  eflfe  nouam  obedientiarn,  SC  auxilium 
nobis  certo  donari,8£  placere  hanc,quan 
quam  mutilam  dC  mendicam  obedientiä, 
agnofcamus  immenfamDei  mifericordi* 
am,ÖC  pro  ea  gratias  agamus,&  fit  maior 
cura  regendi  omnes  acfiioes  3  quia  fcimus 
5C  iuuari  nos ,  dC  Deo  hanc  obedientiarn 
propter  filium  placere.  Et  femper  in  con* 
fpedu  fit  h*ec  necefsi'tas :  Si  effunduntur 
beneficia  Dei,  iuftificatio  dC  regeneratio, 
amitti  uitam  aeternam,iuxta  illud,  Super* 
induemur,  fi  tarne  nonnudirepcriemur* 

Rom.s  Et  Rom.  8;  Siquis  fpiritumChriftinon 
habetjhic  non  eft  eius.  Ac  femper  in  iufti 
ficatione  fimul  fit  incoatio  nouitatis. 

L«c.2j  Latro  pendens  in  cruce,  habet  bona 
opera  interiora  SC  extcriora,  dolet  fe  pec* 
caffe,&  fatetur  fe  iufte  puma  Deinde  8C 

fide 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  rr 

fideagnofcitSaluatoretn.,&  pctit  ab  eo 
faIutem,ideoq3  audit  cxpreffam  abfolutio 
nem,&:  concionem  de  uita  aeterna38£  pro 
sniüioncnXjdC  acquiefcit  in  hac  uoce  Mef 
fise5&  fe  Deo  fubijcit,8£  non  impatienter 
fert  fupplicium,  fed  Icctatur  agnitioe  Mcf 
fia?,8£  fpe  uite  aetern^et  Deo  gratias  agit: 
praterea  ut  extet  fignum  confefsionis, 
refutat  maledicentem  Chrifto* 

Haec  in  eo  fiunt,  quia  hie  ipfe  Mefsias 
focius  fupplicfj,  uerbo  mente  eius  docet, 
et  in  ea  fpfa  confolatione  hoy©*  in  ifto  effi 
caxeft,&f  per  eum  seternus  Pater  effundit 
Spiritü  fancflum  in  cor  hufus  auditoris,ut 
accendat  lamciam  in  eo,  dilecfiionem,  in* 
uocationem, fpem  uitae  arternae, QC  alias 
uirtutes. 

DE  PRAEMIIS 

Paulus  inquit3Donü  Dei  efl:  uita  aeter*  Rom,  s 
na  per  Chriftum  IES  VM  Dominum 
noftrum :  SC  reconciiiati  feu  iuftificati,  fi* 
mul  funt  coharredes  Filij  Dei  proptcr 
ipfutn,non  propter  propria  merita. 

Fides  accipiens  remifsionem  peccato* 
rum  ac  iuftificationcm,  £c'  fpes  uitae  aeter* 
nar,nituntur  filio  Dei  Mediatorc5utex* 

D  5  p reffe 


SB  CONFESSIO   DOCTRINAB 

loxn.G  prefle  didum  eft,H&'c  eft  uoluntasPa* 
tri^ut  omnis  credcns  in  filium,  habeat  ni 
Rom.* tam  aeternam*  Et  Rom.  5  •Iuftificatifide, 
pacem  habemus  apud  Deurn,per  Domi* 
nuni  noftrum  I E  S  V  M  Chriftum,  per 
quem  dC  acceftum  habemus  fide  in  gratiä 
handln  qua  ftamus,  dC  gloriamur  fpe  ui* 
tx  a?terna^ 

Coniungit  fidem  SC  fpem ,  5C  affirmat 
utranqj  niti  mediatore5et  manifeftum  eft, 
fpem  non  debere  niti  noftris  operibus, 

P/&144  ^1113  dictum  eft5No  iuftificabitur  in  con* 
fpecflu  tuo  omnis  uiuens:fedut  propteir 
folum  filium  Dci  agentes  poenitentiam  re 
putantur  iufti  fidc,  dC  propter  eum  dC  per 
eum  uiuificantunita  propter  eum, dC  non 
propter  noftra  merita3donatur  uita  aeter* 
na:  ficut  latro  in  cruce  audit  hanc  promif 

Lkc.  25  fionem,Hodie  eris  mecum  in  paradifo* 

Nee  fomniandu  eft3filium  Dei  tantum 

praeparatione  ad  uitam  ^ternä  nobis  me* 

rui(Te5aut  dare,  dC  nos poftea  noftris  ope* 

ribus  mereri  uitam  aeternä :  fed  fit  in  con* 

Hofe»  13  fpscflu  dictum  dulcifsimumjO  morsero 
mors  tua3  £>C  peftis  tua  6  inferne.  Propter 
filium  Dci3dC  per  eum  liberamur  a  morte 

«cter* 


SÄXONICAR.    ECCLESIAR.  5S> 

aeterna  >  8C  transferimur  in  uitam  seternä, 
fieut  ipfe  inquit ,  Ego  uitam  aeternam  do 
eis.  EtiJoan.5.  Qui habet filiuiTijhabct  Iil04w^ 
uitam*  Ac  fit  fpes  certa  SC  firma3ficut  Pe* 
trus  inquit:  Perfede  fperate,  id  eft.,  non  l.Pcf.i 
dubia  opinione,fed  firm  afpeexp  echte 
uitam  aeternam.,  uidelicet  propter  media* 
torem*  Et  rede  Auguftinus  inquit  in  li* 
bro  Mcditationum?Touus  fiduciae  certi* 
tudo  eft  in  fanguine  Chriftu 

Vtrunq?  certifsimum  fit,agentem  poe* 
nitentiam  propter  filium  Dci  gratis  fide 
aeeipere  remifsionem  peccatorun^SL  in* 
ftificationem ,  3C  hunc  efle  haeredem  uitec 
aetcrnae,ficut  Paulus  inquit:  Quicunque  RöWiS 
ipiritu  Dei  aguntur3hi  funt  filij  Dei:Si  au 
tem  filrj,haeredesDei  dCc. 

Et  tarnen  fimul  uerum  eft,  cos  qui  cf* 
fundunt  Spiritum  fandtum,  deficientes  a 
fide.,aut  ruentes  contra  confeietiam ,  nee 
redeunt  ad  Deum  per  poenitentiam  ,  non 
eflehaeredes  5  ficutdicitur  ad  Galat.  Qui  G4j.f 
talia  agunt^regnum  Dei  non  pofsidebüt. 
EtnTimot.u  Militabonammüitiam^ha*  1>Tl^  , 
bens  fidem,5£  bonam  confeientiam.,  qua 
quidam  repellentes,  circa  fidem  naufragi 

um  fc* 


ffo  CONTESSIO    DOCTRINAE 

M4tt.it  umfecerunt,  EtMatt.25»Efuriuij8£non 
dediftismihirnanducare.  Et  ibunt  hi  in 
fiipplicium  aeternum ,  iufri  autem  in  ui* 
tarn  aeternam* 

Cgterum  ctfi  uita  aeterna  datur  propter 
filium  Dei  renatis ,  tarnen  fimul  etiam  cft 
merces  bonorum  operum,  ficut  dicitur: 

mau.?  Merces  ueftra  copiofa  eft  in  coelis.Vt  pa* 
trimoniumeft  merces  laborufilrj,  etiamfi 
propter  aliam  cauflam  filio  attribuium 

Prgterca  addiditDeus  bonisoperibus 
fuas  quafdam  promifsiones:quare&  pro 
bonis  operibus  fancflorum  tribuitDeus 
ctiam  in  hac  uita  multa  fpiritualia  dC  cor* 
poralia  bona3  alias  aliter5ut  ipfi  fua  incnar 

i.Tiw.4  rabili  fapientia  placet :  i.Timot.4*Pietas 
habet  promifsiones  praefentis  S^futurae 

M*r.  10  uitse.Marci  lo.Recipient  centuplu  in  hac 
uita.fed  cum  tribulatione5&  polt  hanc  ui 

Mrftt.io  tam,uitam  aeternam.  Mattrhio*  Qui dede 

rit  potum  uni  ex  minimis  propter  docflri 

L«c.cr  narn,nonperdetmercedem.Luc.  tf,Da* 

exo.  zo  te^SC  dabitur  uobis.  Exo.zo.  Honora  pa* 

trem  SC  matrem,ut  fis  longaeuus  fupra  ter 

Ep,j5  ram»  Efai.  33.  Panis  ci  dabitur,  aquoe  eius 

erunt  certae:  Regem  in  decore  uidebunt : 

id  eft, 


SAXONICAR.   ECCLBSIAR.  cfi 

id  eft,  pro  obedientia  8£  bonfs  operibus 
Deus  dat  tranquillas  poluias ,  honeftam 
dC  placidam  gubernationem  cVc.  Efaf^c  Er4lSS 
53»  Frange  efurienti  panem  tuum ,  dC  eris 
ficut  hortus  lrriguus  cYcv 

Et  notum  eft  exemplum  uiduaeSare*  ?.r<m7 
ptanee.Et Pfaltes dicit:  Opcs cV diuitisc in  vßl.ut 
domo  eius,  Quia  enim  in  hac  mortali  öC 
aerumnofa  uita  Deus  Ecclefiam  colligir, 
cYuukeam  effe  honeftam  congregatio* 
nem: probet  ei  aliqua  hofpiua  medioeria, 
p  raber  nidos  pirjs  familijSjpuerperiSjedu* 
cationi  pucrorum ,  propagationi  doefiri* 
nx,  denkpuulceonferuaregenerishuma 
nifocietatcrnjOeconcmias  &C  poIüias:Sc" 
quidem  »deo,ut  coll/gi  Ecclefia  pofsit» 

Quare  propter  fanefiorum  preces,  &C 
propter  eorum  diligentiam,  cV  propter 
communem  necefsitatem,rnbuif  aliquan 
do  gubernationem  minub  turbulentam, 
pacen^feceunditatem  agrorum,et  aliabo 
na  :ur  propter  Iofeph,  Naaman,  Danie* 
lem,regnailIafeliciora  erant.  Et  IerenuV^  -^ 
as  capf  19.  praecipit.ut  exules  in  Babylorie 
pctanthoipuiopacem3cV  falutarem  gu* 
bernationem,  Sicut  etiam  fepe  propter 

Eccle* 


Gz  CONFESSIO   DOCTRINAE 

Ecclefia?  delicfta  cumulantur  poenae!  ut  in 
pccna  trtbus  Beniamin ,  Dauidis ,  5>C  altjs 
confpicitur*  Vult  autem  Dcus  intclligt 
ha^c  beneficia  corpori  neceflana  y8C  fciri 
uult  ea  diuinitus  tribui*  Vult  in  eis  peten* 
dis  excrceri  fidem ,  ut  fuo  loco  copiofius 
dirimus»  Nunc  ideo  hsec  pauca  addidi* 
mus,ut  in  hac  confefsionc  etiam  extet  te* 
ftimonium  in  noftris  Ecclefijs  ,  doflri* 
namdebonisoperibus  ueram  dC  necefTa 
natu  fidelitcr  proponu 

DE    DISCRIMINE    PECCA* 

TORVM. 

Cum  didum  fit,  in  renatis  manere  pec 
cata,nece[Tee{ltradi  diTcrimen.  Nam  ex 
dicSo  Lucas  n. Vadit  5C  aflumit  feptem  ali 
os  fpiritus  nequiores  fe,  &C  ingrefsihabi« 
tant  lbij  cYc.  &  ex  fimilibus  dicfiis,  mam* 
feftum  eft,  aliquos  renatos  contriftare  bL 
excutere  Spiritü  fanclum,  et  r  urfus  abrjci 
a  Deo  ac  fieri  reos  irae  Dei,  cV  aeternarum 
Ezeew  poenarum.  Et  Ezech.  $;.  feriptum  efts 
Cum  recefferit  l'uftus  a  l'ufticia  fua,cY  fece 
rit  iniquitatem,morietur  in  ea:  &C  cum  re* 
ceflerit  impius  ab  impietate  fua,  &C  fecen't 
l'udicium  dC  iufttriam;uujet  in  ea, 

Neceflc 


Lifc.zx» 


SAXONICAR.    ECCLBSIAR.  n 

Necefle  eft  igitur  difccrni  peccata3quae 
in  fancflis  in  hac  mortali  uita  manent,  nee 
excutiunt fpiritum  faneftum,  ab  altjs pec- 
catis,  proprer  qua?  homo  rurfus  fit  rcus 
irae  Dei  g£  aeternarum  pccnarum.Et  Pau* 
lus  difeernit  peccatum  rcgnans,cxT  non  re 
gnans.  Etalibiinquit:Sifecundumcar*  ^cm,s 
nem  uiuetis,moricmini:  Ü  adiones  carnis 
fpiritu  mortificabitis5uiuetis* 

Tradit  autem  regulam  in  epiftola  ad 
Timotheum:  Milfta  bonam  mihtiam5reti  »«täm 
nens  fidem,  dC  bonam  confeientiä.  Cum 
(gttur  homo  non  rennet  fidem,  fed  alt* 
quam  fundamenti  partem,  ld  eß^aliqucm 
articultim  fidei ,  fiue  fciens,fiuc  errore 
amittit j  aut  fdola  approbat :  ut  multi  qui 
falfis  dogmatibus  dccipiuntur,  aut  non 
fuftentant  fe  confolatione  fidei,  fed  fupe* 
rantur  dubitauone  aut  defperationc ?  aut 
uiolant  uüum  praeeeptum  Dei  contra 
confeientiam ,  effundunt  Spiritum  fanc* 
tum,2£  rurfus  fiunt  rei  irae  Dei ,  8C  peenae 
acternaetS^  nifi  fiat  conucrfio,tales  rnorien 
tes  abrjciuntur  in  aeternas  poenas* 

De  his  inquit  Paulus:  Si  feeundum  car  row.s 
nemuiuetis,morieminu  EtnCorinth.  tf«.  «.cor.« 

Nee 


0-4  CONFESSIO   DOCTRINAB 

Nee  fcortatores,  nee  adulteri,  nee  ldola* 
trse  &fc.pofsidebunt  regnumDet.Et  iura 
B*e.is  rnentum  daredicittViuoegodicit  Dornt 
hus,nolo  mortem  peccatoris,  fed  ut  con* 
uertatur  5C  iriuat«  In  iuramento  partes 
duae  copulatae  funt,conueril'o  dC  trita*  Po 
ftulatDeus  j  8C  quidem  iuramento,  com 
uerfionem.  Quare  non  placent  einrennen 
tes  propofitum  peccandu 

Complecftimur  autem  in  hoc  numerö, 
&T  peccata  omifsionis  affeeftata^id  eft,  af* 
fecflatam  negligentiam  in  officio,  qua?  pu 
gnat  cum  di(fk>:Hoc  requiritur,ut  fidelcs 
fimus :  &C  ignorantiam  affecflatam,  qualis 
eft  Pharifaica,  &C  infinite  multuudinis, 
qusrueramEcclefiae  docflrinam  non  ßu* 
det  inquirere,  &C  ignara  retinet  idola,  aut 
etiam  (kuiciam  adiuuat  in  defenfione 
idolorum; 

DicSum  eft  delapfibus.quibus  excuti* 
turfpiritusfandus.  Alia  funt  peccata  in 
renaris,retinentibus  fidem  dC  bonam  con 
feientiam,  quae  non  funt  corruptelae  fun* 
damenti,nec  funt  delida  contra  confeien 
fiam:  fed  funt  reliqufe  peccati  originis,ca 
ligo,  dubitationes,  carnalis  fecuritas,  er* 

rantes 


SAXONICAR.   BCCLESIAR.  <sr 

rantes  flamm«  uitio  forum  affecfhium ,  SC 
ömifsionesjuel  ignorantiae  no  affedata?,. 
H«ec  mala  extenuant  quidam,  SC  nomi 
nant  deformitates  praeter  legem  Dei.  Sed 
haec  coecitas  üalde  reprchendcnda  eft ,  SC 
utrunqp  confiderandum:magnitudo  ma* 
li  in  hac  tota  immundicie,  quac  eft  contra 

Ha  legi  8c"  uolumati  Der.St*  rurfus  magni* 
tudo  mifericordiae  &C  beneficij  filrj  Dei^ 

i  tegentis  ha?c  triftia  &  magna  uulncra  in 
hac  mifera  natura* 

Iubet  autem  Paulus  bis  malis  repugnä 
re  fpiritu,  id  eft,  Atticus3  Scipfo,  frenant 
uüiofos  affecftus  ratione :  Ted  Iofcph,Pau 
lus,  frenant  fpiritu,  id  eft,  Spiritus  fancfti 
motibus,  uero  dolore, uera  fide,  timore 

'  Dei  2c"  inuocatione. 

Dolet  Paulus,  fenticns  dubitatioes,aut 
alios  errantes  motus :  Sc"  fide  ftatuirjianc 

jimmundiriem  tcgi  a  mcdiatore;  8C  timore 
Deife  reprimit,ne  obtemperet  ir*e,  aut 
alfjs  errantibus  mötibus.  Etfimulinuo* 

jeat  Deum,&  petit  auxilium,Cormun*  Ppj^0 
dum  crea  in  mc  Deus* 

Cum  hoc  modo  repagnamus  prauita« 
ti, quae  adhuc  r  eliqua  eft  in  renatis,  te gun 

E  tur 


*s  COttFBSStÖ    ÖÖCTRtNÄB 

tur  hsec  mala,  dC  dicitur  peccaturn  nori 
regnans,  fcu  ueniale:g£  non  effunditur 
Spiritus  fancfhis»  Hanc  docftrinam  de  di* 
fcrimine  peccatorum  ueranvperfpicuä, 
&C  Ecclefise  neceffariam  effe ,  manifeftum 
eft.  De  qua  tamen  quales  labyrinthidi* 
fputationum  fint  in  libris  Aduerfarionx, 
multinorunt* 

Poftquam  uero  breuiter  expofuirnus 
fummam  dodrine  de  iuftificatione,nunc 
dC  argumentajquae  contra  hanc  fententia 
obfjciuntur  5  explicanda  &C  refutanda 
erant.  Sed  quia  alrj  alia  obrjciuntjConfef* 
fionemnofträ  recitauimus,  cVofferimus 
nosadlongioresexplicationes  in  fingu* 
iis  membris  confefsionis* 

DE      ECCLESIA, 

VVlt  Deus  intelligi,  genus  humanuni 
non  cafu  nafei.,  Ted  a  Deo  conditum 
eflfe,&:  conditum  non  ad  aeternum  exiti* 
um,fed  ut  colligat  fibi  in  genere  human  o 
Ecclefiam,  cui  in  omni  aeternitate  com* 
municet  fefe,fuam  fapietiarr^bonitatem,! 
&C  teetitiam*  Et  uult  confpicifiliumpro* 
pter  quem,8£  per  quem  inenarrabili  fapi-  ü 

entia 


SAXONICAR.  ECCLESIAR.  c7 

entia  &£  immenfa  mifericordia  hanc  tnu 
feram  naturam  homfnum  reftituit*  Ideo 
femper  in  genere  humano  coetum  effe 
uoluit.cui  tradidit  dodrinam  de  Filio3  ÖC 
in  quo  filius  /pfe  inßituit  &C  conferuauit 
minifterium  cuftodiendae  &C  propagan* 
dx  eius  do(flrin3e5per  quam  ÖC  efficax  fu* 
it,  cft,  8C  erit  •  Et  mukös  ad  fe  conuertir, 
ficut  manifefte  mquit  Paulus :  Euange* 
lfum  eft  potenna  Dei ,  ad  falutem  omni 
credentn 

k  Sedmirandum&dolendumcft5maxi:* 
mam  parte  generis  humani  horribili  furo 
re  contemnere  uocc  5C  teftimonia  Dei,ö£ 
film  Dei:  &C  in  ipfo  ccetu^qui  nome  habet 
Ecclefig,multas  dilaceratiöes  femper  fao» 
tas  ciTc,&  ueram  Ecclefiam  ab  externis  et 
domefticis  hoftibus  oppugnatä  efle.Hacc 
difsidia  eum  homines  intuentur  j  8C  qui* 
dem  uident  imperijs  5  multitudine  &C  glo* 
ria  antecellere  eos,qui  alias  dotfrinas  pu* 
gnantes  cum  Euangelio  amplecftuntur, 
dubitant  an  fit  aliqua  Dei  Ecclefia ,  quae* 
nam,K  qualis^Sc  ubi  fit» 
:  Ac  prophanis  dijudicatio  difficilis  eft: 
(cd  uera  Ecclefia  feit  ex  teftimonijs  diui* 

E  z  nis, 


<rg  CONFESSIO   DOCTRINAE 

nis,  unde  fint  tanti  hominum  furorcs ,  & 
inter  eos  tarnen  feruari  Ecclefiam  Dei:  $£ 
difcernit  eam  ä  caeteris  gentibus,&fcit 
quacnam,qualis,&:  ubi  fit. 

Vt  igitur  contra  has  dubitationes  ma* 
gis  confirmarentur  omnes  fancfii,  articu* 
lus  in  fymbolo  propofitus  eft:  Credo  eflfe 
Ecclefiam  fancftem  catholicam.Hac  pro* 
fefsioneaffirmamus,non  abie<ftum  efle 
totumgenus  humanuni  a  Deo,  fed  eflTe, 
8£  manfuram  eflfe  aliquam  ueram  Eccle* 
fiamjratasefie  Dei  promifsiones,adhuc 
regnare  filium  Dei,  reripere  &C  faluare  in* 
uotantes*  Et  hac  erecfti  confolatioe,  Deo 
gratias  agimus,  8C  eum  inuocamus,  SC 
petimus/accipimus,,  6C  expecfiamus  aeter* 
na  bona* 

Propterhanc  commonefacftionem  SC 
confolationem  articulus  in  Symbolo  rcci 
tatu^cumquidemhcec  ipfa  dodtrina  de 
conferuatione  Ecclefise  fcepißime  repeti* 
^r  ta  fit  in  concionibus  diuinis,ut  Efaiae  59* 
Hoc  foedus  meum  cum  eis ,  dick  Domi* 
nus ,  Spiritus  meüs  qui  eft  in  te ,  S>C  uerba 
mea  quae  pofui  in  ore  tuo ,  non  recedent 
ab  ore  tuo ,  nee  ab  ore  feminis  tut ,  dicit 

Domi* 


fr 

SAXONICAR*  ECCJ^ESIAR.  er* 

Dominus ,  deinceps  SC  in  fempiternum* 
Et  Dominus  inquit  ?  Ego  uobifcum  fum  Mut  1$ 
Omnibus  diebus ,  ufq*  ad  confummatio* 
nem  feculi.  Eft&hsecdulcisconfolatio, 
quöd  non  alibi  fint  haeredes  uitse  sctern*e, 
nifi  in  ccetuuocatoru^iuxtaillud:  Quos  Row.g 
elegitjhos  &C  uocauit* 

Non  uagcntur  animi,  intuenteshocla 
cerum  corpus  Ecckfie^ÖL  fomniantes  for 
tafsis  alibi  aliquos  qui  Ignorant  Euange* 
lium,  tarnen  efle  fancflos  &C  domicilium 
Dei,  Fabium,  Scipionem,  Ariftidem ,  &C 
fimilcs,  Sed  huc  refcr  oculos*  In  hoc  ca> 
tuuocatorumcerto  fcias  aliquos  eledos 
effe,dC  ad  hunc  coetum  te  adiungito,  con 
fcfsione  BC  inuocatione.  Sicut  dicit  PfaL 
2<> .  Vnum  petrj  a  Domino,hocrequiro,  pfüif 
uthabitem  in  domo  Domini ,,  omnibus 
diebus  uitse  mese ,  ut  uideam  uoluntatem 
Domini,  &  uifitem  templum  eius. 

Non  igitur  de  Eccleüa.,tanquä  de  Idea 
Platonica  loquimur,  fed  Ecdefiam  mon* 
ftramus,  quae  confpici  &f  exaudiri  poteft, 
iuxta  illud:In  omnem  terram  exiuit  fpnqs  ppj,is 
eorum.  Vult  exaudiri  filium  aeternus  pa* 
I  er3  in  toto  genere  humano ,  ficut  inquit, 

E  3  Hunc 


70  CONFE5SIO    DOCTRINAB 

mt.  17  Himc  audite.  Et  Pfalm.  »♦  Ego  conftituo 

p/*U  regem  meum  in  monte  Si'on  3  praedicabo 

prareeptum :  Dominus  dixit  ad  me ,  filius 

meusestu,  egohodiegenuite,  Et  nunc 

reges  intelligite  8>Cc. 

Dicimus  igitur,Ecdefiam  uifibilem  m 
hac  uita,  coctum  effe  amplecfientiurn  Eu* 
angelium  Chrifti,et  reef^e  utentium  Sacra 
mentis,  in  quo  filius  Dei  per  minifterium 
Euangelij  eft  efRcax ,  &C  multos  ad  uitam 
aeternam  regenerat  In  quo  coetu  tarnen 
multinonfunt  fanefh',  fed  de  uera  doo 
trina  confentientes  :  ut  Marias  tempore 
erant  Ecclefia  t  Zacharias ,  Simeon ,  lo* 
feph,  EÜfabeth,  Maria,  Anna,  Paftores, 
SC  alfj  multi,  qui  de  pura  dodtrina  confen 
tiebant.,  dC  audiebantnonSaducseosaut 
Pharifaeos ,  fed  Zachariam  ,  Simeonem, 
Annam,Mariam5&  fimilcs  dCc.  Nam  et* 
iam  cum  ualde  exiguus  coetus  eft ,  tarnen 
Deus  aliquas  reliquias  feruat,  quarum 
uox  dC  confefsio  exauditur,8£  fubinde 
feJ2u  minifterium  inftaurat,iuxta  illud:  Nifi 
Dominus  reliquiftet  nobis  fernen  ,ficut 
Sodoma  effemus  3Cc. 

Itaque  quae  fit  Ecclefia,  dC  qualis  fit,  SC 

vbi 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.  71 

ubi  fit ,  hacc  defcriptio  indicat ,  fumta  ex 
manifeftis  teftütiontjs  ddrinis.  Nihil  dubi 
um  cft,Ecclefiam  alligatam  efic  ad  Euan* 
gelium?iit  Paulas  inquit*.  St  quis  aliud  Eu  gaL* 
ängeliumdocet,  anathema  li't.  Et  Ioan. 
10.  Oucs  mea?  uoccm  meam  audfunt.  Et  ioan.  10 
Ioan.14.  Si  quis  diligit  me3fcrmoncm  me  \0Ant  14 
um  feruahjt3ö£  patcr  meus  diliget  cum,8C 
ueniemus  ad  eurn3ÖL  manfionem  apud 
eum  fariemus.  Et  Ioan.  17.  Sanctifica  eos  io<m.  17 
in  fermone  tuo3fermo  tuus  eft  ueritas. 

Non  funt  lgitur  membra  Ecclefie  Dei3 
etiamfi  titulum  5>C  imperia  tenent,  Sadu* 
caei3Pharifaei32c  fimiles3Pontifices3&:  ajij, 
qüi  alfam  docflrinam  proponunt,  diflen* 
tientem  ab  Euangelio,  dC  ftabiliunt  idola 
pertinaciter* 

Mamfeftum  eft  autc,  aliud  genus  doo 
trinae3diflemiens  ab  Euangelio,  aduerfa* 
rios  tradere  &  propugnare5qui  docent  le 
gern  Dei  impleri  obedientia  noftra  ni  hac 
uita,,8£  hanc  obedientiam  mereri  remifsi* 
pnem  peccatorum.  Item,Hac  obedientia 
homines  luftos  efle  cor  am  Dco:ltem3Pra 
uam  concupiTcentiä  non  efle  peccatum, 
nee  malum  pugnans  cum  lege  Den 

E  4  Item* 


7%  CONFESSIO    DOCTRINAB 

Item,dubitandijm  efle  couerfis,an  fint 
in  gratia ,  SC  hanc  dubitationem  non  efle 
peccatum  .  Item,  Inuocandos  efle  homi* 
nes  mortuos*  I  tem,Cultus  Dei  efTe  difcri* 
mina  ciborum,uota  monaftica,SC  alios  xi 
tus  fine  mandato  Dei  eletfos.  lcem,Obla 
tionem  in  miflTa  mereri  facicnti  &  alrjs  ui* 
uis  dC  mortuis  remifsionem  peccatorum, 
8C  alia.  Iteni,alias  prophanationes  Sacra* 
menti  multiplices  8C  horrend  as. 

Item,Epifcopos  pofle  inftituere  eultus 
DeijöC  peccata  mortalia  efle  uiolationem 
cultuum,qui  ab  eis  inftituutur.Item,Pofi» 
fe  legem  de  coelibatutmponereulliordi* 
ni  hominum.  Item,  Enumerationen*  fin* 
gulorüm  delicfiorum  neceflariam  efle  ad 
remifsionem  peccatorum*  Item,Satisfac* 
tiones  Canonicas,  compenfationes  efle 
poenarum  purgatorij* 

Item,Synodos,in  qiribus  folt  Epifcopt 
dieunt  fententias,non  pofle  errare.  Item, 
Qui  confecrant  olea^  alias  res  fine  man 
dato  diirino ,  dC  tribuunt  eis  uim  diuinam 
contra  peccata  QC  diabolos  dC  morbos. 
Item,  Quiinuocationesadcertasftaruaa 
apprpbantjCjuafi  ibi  plus  fit  auxiltj.  Item, 

Qiil 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  T| 

Qui  interficiunt  homines  honeftos ,  tan* 
tum  quia  hos  crrorcs  improbaw,  §£  ueri* 
tatcm  profitentur* 

Harc  cum  fint  palam  ethnica  QC  idolo* 
|atrica,manifeftum  eft,defenfores  eorum 
non  efle  membra'Ecclefiee,fcd  dominari, 
ficut  Pharifxi  dC  Saducad  dominaban* 
tun  Interea  tarnen  fuerunt,funt>&  erunt 
Ecclefia  Dei,  homines  retinentesfunda* 
mentum,  etiamfi  alij  plus,  alij  minus  lucis 
habuerunt,habent,et  habebunt.Et  intern  *  Com 
dum  etiam  fandi  ftipulas  extruunt  fupra 
fundamentumjCum  prxfertimin  hac  tem 
porum  miferia  multis  qui  habent  initia 
fidei5nonconcedatur,  ut  erudiri,  &C  cum 
dortioribus  colloqui  pofsint»  Hi  funt  ta* 
mcn  in  eorum  numero,quibus  iubet  De* 
usparcMEzech^Quigemuntetdolent,  BzCt9 
propterea  quod  errores  ftabiliuntur. 

Prsecipue  igitur  ex  uoce  docfirinae  iudi 
candum  eft,8£  iudicari  poteft,quae  dC  ubi 
fit  uera  Ecclefia,  qug  uoce  uerg  docflrinar, 
deinde  dC  legitimo  ufu  Sacramentorü  ab 
alfjs  gentibus  difcernitur :  dC  quse  fit  uox 
yerg  do(flrina?,oftendunt  ipfa  fcripta  Pro 
phetics  &  Apoftolica,&  Symbola.In  his 

E  5  npa 


74  CONFESSIO    DOCTRIKAÖ 

non  eft  ambi'gua  doclrina  de  fundamen* 
to ,  iridelicct  de  articulis  fidei ,  de  cflentia 
SC  uoluntate  Dei,  de  filio  redemtore,dele 
g<:,dc  prömifsionibus,  de  ufu  Sacramen* 
tovum,dcminiftcrio.  Etmanifeftum  eft, 
nulli  creaturae,  non  angclis,  non  hominis 
bus  conccflum  efle  „  mutare  docfirinam  a 
Deo  tradicarru 

Qualis  autem  fit  Ecclefia,  oftcndit  fi* 
I04JI.18  IiusDei,inquiens:Rcgnum  meum  non 
eft  de  hoc  mundo.  Item,Sicut  pater  meus 
mifitme,fic  ego  muto  uos.Colligitur  uo* 
cc  miniftrorum  Euangelij  aeterna  Eccle* 
fia  Deo.Hoc  immenfumbeneficium  Dei 
agnofcere  &C  grati  celebrare  debemus* 

Quanquam  autem  Ecclefia  eft  coetus, 
qui  confpici  cV  exaudiri  poteft,  tarne  dife 
cernendus  eft  ab  imperrjs  politicis,  feu  gc 
rcntibus  gladium.  Nee  iure  diuino  Epi* 
fcopf  habent  poteftatem  gladi'o  punien* 
di  non  obedientcs,nec  imperia  mundi  oc 
cupandi,  cV  tarnen  in  ea  ordo  eft.,  i'uxta  iU 
Uph.4.  lud;  Afcendit,datdonahominibus,Apc> 
fto!os,Prophetas,Euangeliftas,  Paftores 
&'  Dodores. 
Films  Dei  eft  fummus  facerdos3uncfhis 

ab 


SÄXONICÄR.   ECCLESIAR.  7? 

ab  aeterno  patre  5  qui  ut  non  funditus  in* 
tereat  Ecclefia ,  miniftros  Euangelij  ei  at* 
tribuit,  partim  a  fe  immcdiate  uocatos.,ut 
Prophctas  SC  Apoftolos ,  partim  uocati* 
onehumanacledos*  Nam  SC  Ecclefiae  e* 
lecflionem  approbat,  &T  imrnenfa  bonita* 
te  efficax  eft ,  etia  fonante  Euangelio  per 
elecftos  fuffragi}s5aut  nomine  Ecclefia 

Retinemus  igitur  SC  in  noftris  Eccle* 
fijs  publica  ritum  ordinationis,  quo  com 
mendatur  minifterium  Euangelij  uirise* 
lecfiiSjquorum  mores  SC  dodrinam  prius 
exploramus* 

Et  de  dignitate  minifterij  fideliter  doce 
mus  Eccleflas*  Nihil  dici  maius  poteft, 
quam  quod  filius  Dei  inquit :  Sicut  pater  io<omo 
meus  mifit  me,fic  et  ego  mitto  uos:Often 
dkdC  quae  mandata  det5pra?dicate  Euan* 
gelium:  SC  affirmat,fe  per  uocem  illorum 
efficacem  fore^ficut  pater  oftendit  fe  effi* 
cacem  e(Te  per  filium» 

Proponimus ettnandata Dei; Qui uos  L«caa 
audit,me  audit :  qui  uos  fpernit,  me  fper* 
nit.  Item,Obediteprapofitisuefl:ris,Nec  Hckn 
tarnen  hsec  dicfla  regnum  conftituunt  ex* 
tra  Euangeliu /fed  obedientiam  praecipi* 

unt. 


7 ff  CONFSSSIO   DOCTRINAB 

untjdebitam  uoci  Euangelij :  dC  ad  mini* 
fterium  hscc  pertinent,  docere  Euange* 
lium,  adminiftrare  Sacramenta,uocem 
abfolutionis  impertire  petentibus  ,  qui 
non  perfeuerant  in  manifeftis  deli<fKs,or* 
dinare  miniftros  Euangelij  rite  uocatos 
ÖC  cxploratos  5  exercere  iudicia  Ecclefiae 
Iegitfmomodo:dei]'s  qui  manifeftorum 
criminum  in  moribus  aut  docflrina  rei 
funtj&^  contra  contumaces,  fententiam 
exeommunicationis  ferre ,  SC  conuerfos 
rurfusabfoluere&recipere.  Haec  utrite 
fiant,etiam  Confiftoria  in  Ecclefijs  no* 
ftr/s  conftituta  funt* 

Diximus  autem  in  deferiptione  Eccle> 
fia: .,  multos  in  hac  uifibili  Ecclefia  c(Tc 
non  fancios,  qui  tarnen  externa  prpfefsio 
ne  ueram  docflrinam  amplecüuntur :  quia 
Donatiftasimprobamus,  qui  finxerunt, 
minffterfum  eorum  qui  non  funt  faneffr, 
nonefleefficax* 

Improbamus  ÖC  colluuiem  Anabapti* 

ßicam,qu2e  finxitEcclefiamuifibilem,  in 

qua  omnes  fint  fandi,  Ac  fatemur,de  Ec 

clefia  uifibili  in  hac  uita  fentiendü  efle,  fi«= 

Wf.^  cutinquit  Dominus  Matth,  13*  Simileeft 


SAXONICAR.   ECCLBSIAR.  77 

regnum  coelorum  fagenae  miflse  in  marc, 
qua  boniSt  mall  pifces  colliguntur.  Sed 
tarnen  hiqui'fiunthoftes  uerae  do<fh'in«e, 
definunt  elTe  mcmbra  huius  uiiibiliscon 
gregations,iuxta  hoc  dicftum:  Siquis  all*  GaIi 
udEuangeh'um  docet^anathemafic 

DE  SACRAMENTIS. 

Dlfcernunt  Ecclefiam  a  carteris  genti* 
bus ,  SC  n'tus  quidam  duiinitus  inftf* 
tuti,qui  nominantur  ufitate  Sacramcnta: 
ucBaptifmus3&:Cüena  Dornini:qu#ta* 
men  non  funr  tantum  figna  prcfefsionis, 
fed  multo  magis  (ut  uetufias  dixit)  figna 
gratia::  id  eft;iunt  carremonia?  additae  pro 
niifsfoni  Euangelrj  de  gratia:fd  eft5de  gra 
ttrita  remifsiöe  peccatorum,  &  de  recon* 
ciliatione,  &  de  toto  beneficio  rcdcmtio* 
nistquac  ita  inftituta  funt,ut  fingulie/s 
utantur:  quia  funt  pfgnora  cY  teftirnonia, 
qua*  oftendunt,  ad  fingulos  pertinere  be* 
neficia  in  Eüangelio  promifla.  Nam  uox 
Euangelrj  generalis  eih  Hanc  teftatur  hie 
ufus  ?  pertinere  ad  fingulos  qui  Sacra* 
mentis  ututnur. 

DE    BAPTISMO. 

Baptifrmis 


7*  CONFESSIO   DOCTRTNÄE 

BAptifmuscft  integra  acflio ,  uidelicet 
mcrfio,ö£  uerborum  pronunciatio: 
Ego  baptizo  tc  in  nomine  patris  5  dC  filij, 
8cfpiritusfancfli.  In  his  uerbis  fummam 
docfnin^Euangelijcomprehcnfam^feepe 
enarramus.  Ego  baptizo  tcu'd  eft,ego  te* 
fh'ficor  hac  merfione  te  ablui  a  peccatis,et 
rccipi  i'am  a  uero  Deo3  qui  eft  pater  Dom! 
ninoftri  IESV  Chnfti.,quiteperfilium 
I E  S  V  M  Chriftum  redemit,&  fandifi* 
cat  te  fpiritu  fanßo.  In  huius  ueri  Dei  no 
inen.,  id  eft ,  inuocationem ,  te  baptizo, 
quem  agnofces  SC  inuocab*s3ö£  difcernes 
ab  omnibus  commenticijs  numinibus:8£ 
certo  ftatues  tibi  tribui  beneficia ,  quae  in 
Euangelio  promiflt:te  efle  membrum  Ec 
clefias  Dei,  qua?  per  filium  redcmta  eft,  &C 
fandtificatur  a  Spiritu  fantfo* 

Huncintellecflum  huius  foederis  tene* 
anthi^qiioruma^tasiamdocflrinaecapax 
eft :  8>C  hac  teftificatione  confirmati ,  cre* 
dant  fibi  remitei  peccata,&  fe  uereefle 
membra  Ecclefiae  Dei3  &C  uera  fide  uerum 
Deum  inuocent :  ficut  Abraham  cogi* 
tans  de  circuncifione3  intuebatur  promif 
fionem  uenturi  feminis  ,  intellfgebat  fe 

mem* 


SAXOKlCAR.   ECCLESIAR.  19 

membrum  efle  Ecclefiae  Dei ,  &:  tollt  ma* 
lediclionem  a  fe  quocp  per  hoc  fernen,  de 
quo  dictum  erat  in  promifsione:  In  femi*  Gen.u 
ne  tuo  benedicentur  omnes  gentes«. 

\  Sic  dC  Petrus  docet,BapuTmum  e(Te  fti  i.Peto 
pulationetn  bonae  confeientiae  erga  Deü3 
per  refurredionem  I E  S  V  Chrifti  ,  qui 
eft  ad  dexteram  Dei .  Nominatim  ait  efte 
ftipulationem,  qua  Deus  tecnm  feedus  fa 
cit,&  te  fanatis  uulneribus  tu:e  confeien* 
tiae  rccipkjdC  tu  uicifstm  cum  Dco  facis 
foedus,uthunc  uerumDeum  inuoces,  d<C 
credas  tcper  filium  Dei  refufeitatum  ex 
mortc,  &Tregnanterrv,faluan\ 

Ita  efficax  eft  in  te  hie  filius  Dei,fedens 
ad  dexteram  aeterni  patris,ficut  &C  Paulus 
inquic ad  Galat.  Quibaptizaticft/s,Chri  g*/.j 
ftum  induiftis*  Et  dari  Spiritum  fancÜum 
inbaptifmo,  affirmat  ad  Timm,  cum  ait,  t/m 
Per  lauacrum  regenerationis3  SC  renoua* 
tionis  per  Spiritum  fanclum,  Etinloan.  l04nj 
dicitur:  NiO  quis  renatus  fuerit  ex  aqua 
&  fpiritu,  non  poteft  intrare  in  regnum 
coelorum* 

Docemus  igitur,nece(Tariü  efle  Baptife 
ixiumt&T  femel  tantum  baptizamus  fingu 

los, 


8o  CONFESSIO   DOCTRINAE 

los^ficut  circuncifio  femcl  tantum  in  fin* 
gulis  fiebat ,  fed  dodrinam  de  fignificati* 
öne&  fcxdere  mutuö  utflifsimam,fa?pc 
commemoramus» 

Retinemus  St  infantium  baptifmum: 
quia  certiisimum  eft,  promifsionem  gra* 
tV3t  ad  infames  etiam  pertinere ,  dC  ad  eos 
tantum  qui  Ecclefise  inferuntur.  Quia  de 
M4r.«o  his  dieflum  eft :  Sinite  paruulos  ad me  ue* 
nire,quia  talium  eftregnum  coelorum.Et 
Origenes  feribit  in  6*  cap,  ad  Rom*  Eo 
defiam  ab  Apoftolis  aeeepifle  morem 
baptizandi  infames.  Nee  iudicamus  huc 
morem  tantum  ociofam  caeremoniam  eA 
fe.,fed  uere  tunc  a  Deo  reeipi  dC  fandifi* 
€ari  infames :  Quia  tunc  inferuntur  Ec* 
clefiae,ac  ad  tales  promifsio  pertinet*  Ex* 
tant  autem  de  hac  te  multa  feripta  in  na* 
ftris  Ecclefijs  edita  ,  quibus  refutantur 
Änabaptiftae* 

DE    COENA   DOMINI. 

ET  Baptifinus^CoenaDomintfunt 
pignora  dC  teftimonia  grati«e,ut  antea 
didumeft,  quse  de  promifsione,  SC  tota 
redemtionc  nos  comonefaciunt,8£  ofteni 

dunt 


SAXONICAR.    ECCLBSIAR.  öi 

dunt  bcneficia  Euangelij  ad  fingulos  per 
tinere,qui  bis  ritibufc  utuntur*  Sed  tarnen 
hoc  difcrimen  efttpcr  Baptifmum  finguli 
inferuntur  Ecclefiac,  fed  coenam  Domini 
fimul  etiam  uoluit  Dominus  efle  neruum 
publica?  congregatiois*  Vult  enim  Deus 
miniftcrium  Euangelij  publicum  eflc,  no 
uuh  in  latebris  tantüm  inclufam  teneri 
Euangelij  uocem,  fed  fcxaudiri  eam :  uult 
fe  agnofei  &C  inuocari  a  toto  genere  hu* 
mano.  Ideo  uult  publicos  SC  honeftos  ek 
fe  congre(Tus,&  in  his  uult  fonare  Euan* 
gelij  uocem ,  uult  fe  ibi  inuocari  dC  cele* 
brari»  Vult  etiam  hosipfoscongreffus, 
teftes  efle  confefsionis  dC  feiuncfh'onis  Ec 
clefiae  Dei ,  ab  aliarum  gentium  fecSis  ÖC 
opinionibus, 

Conuenit  Ioannes  Ephefi  cum  fuo  coe 
tu,&:  docet  Euangelium ,  dC  ufu  Sacra* 
menti  totus  coctus  oftendit  fe  hanc  doefiri 
nam  ampledti,  dC  hunc  Deum  inuocare, 
qui  Euangelium  tradidit,&:  feiuntfum  fe 
efle  a  Diana?,  Iouis,&  aliorum  idolorum 
eultoribus.  Vult  enim  Deus  confpici££ 
audiri  fuam  Ecclefiam  in  mundo,  ÖC  uult 
feiunefiam  efle  multis  publicis  fignis  a  re* 

F  liquis 


ö»  CONFESSIÖ    DOCTRINÄE 

liquis  gentibus*  Sic  haud  dubie  fuos  ccx* 
tushabueruntprimi  patres3Adanv,  Seth, 
EnochjNoCjSem,,  Abraham:^  deinceps 
politia  lfrael  habuit  multos  rituSjUt  fe* 
iundi'o  illa  a  gentibus  eflet  confpefliof* 
Addidic  etiam  Dominus  peculiarem 

Mtt.it  promifsionem  congregationi:  Vbicunqj 
duo  aut  trcs  congregati  funt  in  nomine 

hut.is  meo,eroinmedioeorü.  Itern,  Quicquid 

p/4.145)  pctentconfentientes3fieteis*  EtinPfalm» 
Laus  eius  in  Ecclcfia  fandorum. 

Sintcp  promifsionesjin  quibus  Deus  af 
firmat  fe  Ecclefiam  feruaturü  effe3e6  dul* 
ciores,  quia  intelligimus  eum  publicum 
minifterium  in  cogrefsibus  honeftis  con* 
feruare  dC  reftituere :  ficut  5C  in  fpfis  uer* 
bis  Coenae  inclufa  eft  haec  promifsio,curri 

m^.ict  iubet  annunciari  mortem  Dominik  häc 
Coenam  diftribui  donec  uenerit, 

Vt  igitur  reuerentia  maior  fitinhuius 
Sacramenti  ufu,  uercc  cauflk  inftitutionis 
cogitentur  3  qucc  ad  publicam  congrega* 
tionem,2£  ad  fingulorum  confolationem 
pertinent. 

Prima  cauflfa  eft:  Filius  Dei  uult  fn  pu* 
blica  &C  honefta  congregatione  fonare 

uocem 


SAXONICAR.  ECCLBSIAR.  J* 

uocem  Euangeltj.  Huius  congregationis 
uinculum  uuk  eile  hanc  fumtionem,quaj 
fumma  reuerentia  facienda  eft,  cum  ibi 
teftimonium  cxhibeatur  rniranda?  focie* 
tatis  Domini  dC  fumentium:  de  qua  im& 
rentia  Paulus  loquitur3inquiens:  Quifu*  i.Comi 
mit  indigne ,  reus  erit  corporis  SC  fangui* 
nis  Domini» 

Sccunda,  uult  8C  concionem,&  ipfum 
ritumprodefleadconferuatione  &C  pro* 
pagationem  memoria?  pafsionisDrefurrec 
tionis,8£beneficiorum  fuorum* 

Tertia ,  uult  quemlibet  fumentem  hoc 
teftimonio  fingulariter  confirmare,ut  fta 
tuat  ad  fe  pertinere  beneficia  Euangelij, 
cum  concio  fit  communis :  dC  hoc  tefti* 
monio  3  hac  fumtione  oftendit  te  ipfius 
membrum  efle^&T  te  ablutum  eflfe  fangui* 
ne  fuo,&  facere  fe  hoc  foedus  tecum:  Ma  io^n.ij 
nete  in  me^fiC  ego  in  uobis :  Item^  Ego  in 
cis.,&:  tu  in  me, 

Quarta,  uult  hanc  publicam  fumtiö* 
nem,confefsion€e(Te3  qua  oftedas,  quod 
dodrinae  genus  ampledaris,  cui  coetui  te 
adiungas*  Vult  5C  gratias  agi  publice  dC 
priuatim  in  hac  ipfa  ceremonia3Deo  aeter 

F  z  noPa* 


S4  CONFESSIO    DOCTRINAE 

no  PatrijFilfo^et  Spiritui  fando^um  pro 
cseteris  bencficrjs  ,  tum  nominatim  pro 
hoc  immenfo  beneficio  redemtionis  8£ 
faluationis.  Vult  SC  ipiisEcclefiaemem* 
bris  inter  fefe  uinculum  cfle  mutuae  bene 
uolentia:  Jta  mulri  fincs  concurrunt, 

Hamm  maximarum  cauflTarücommeci 
moratione  inuitantur  homincs  ad  Sacra* 
menti  reuerentiam  SC  ufum.  Et  docemus, 
quomodo  profit  ufus.  Aperte  damna* 
mus  portentofum  errorem  Monachoru, 
qui  fcripferunt,fumtionem  mereri  remif* 
fioncm  pcccatoruin ,  SC  quidem  ex  opere 
operatOjfine  bono  motu  utcntis.  Hsec 
Pharifai'ca  imaginatio  pugnat  cü  dido, 

H^c.iluftusfuafideuiuet.  Sic  igitur  crudimus 
EcclefiamjacceflTuros  adCoenam  Domi* 
nioportereposnitentiam,  feu  conuerfio* 
ncm  afferre,  SC  accenfa  l'am  fide  in  cogfta 
tione  de  morte  8C  refurre<ftione,8£  benefi 
cijs  filij  Dei, querere  hie  confirmationem 
huius  fidei:quia  in  ufu  Sacrameti  fit  teftifi 
catio,  quse  oftendit,ad  te  quoep  pertinere 
beneficia  filt]  Den  Fit  SC  teftificatio5quod 
te  fibi  membrum  adiungat,  &C  quod  fit  in 

iodn>  17  te,ficut  dicit ;  Ego  in  uobis  &c* 

Mone* 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.  Bf 

Monemus  etiam ,  ne  exiftiment  pro* 
pter  hoc  opus ,  feu  hanc  obedientiam  re* 
mitti  peccata,  fed  ut  fiducia  intueantur 
mortem  &C  meritum  filfj  Dei,  dC  refurrec* 
tfonem  eius*  Et  ftatuant  propter  l'pfum 
nobis  peccata  remitti ,  dC  uelle  eum  hanc 
fidem  hac  commonefacfh'one  dC  teftifica* 
tione  confirmarft  Cum  hoc  modofides, 
confolatio,  gaudium  confcientiae  dC  gra* 
darum  acfh'o  crefcunt ,  prodeft  fumtio. 
Nee  admittuntur  ulli  ad  communionem, 
nifipriusaPaftoreaut  Collegfs  eius  au* 
diti  funt,ö£  abfoluti*  In  hac  exploratione 
interrogantür  dt  faepe  erudiuntur  rudio^ 
res,  de  tota  docflrina :  $C  deinde  abfolutio 
promulgatur, 

Docentur  etiam  homines,Sacramenta 
effe  adiones  diuinitus  inftitutas ,  ÖC  extra 
ufum  inftitutum  res  ipfas  non  habere  ra* 
tionem  Sacramenti,fed  in  ufii  inftituto  in 
haecommunioneuere  dC  fubftantialiter 
adefle  Chriftum,8£  uere  exhiberi  fumenti 
bus  corpus  dC  fanguinem  Chrifti :  Chri* 
ftum  teftari  quod  fit  in  ei's3&  faciat  eos  fi* 
bf  membra^et  quod  abluerit  eos  fanguine 
fuo3ficut  dC  Hilari'us  fnquit:  Haec  aeeepta 

F  3  SC 


IG  CONFESSIO   DOCTRINAE 

SC  haufta  cfficiunt,ut  SC  nos  in  Chrißo^SC 
Chriftus  in  nobis  fit. 

In  ipfo  autem  ritu  feruamus  morcm 
ufitatum  uniucrfae  Ecclcfiae  ueteris,  LatU 
nsc  SC  Gyxcx  .  Non  fiunt  priuatae  Miffae, 
hoc  eft  ,  tales  in  quibus  non  fiat  diftribu* 
tio  corporis  SC  fanguinis  Chrifti :  ficut 
nee  uetus  Ecclefia  aliquot  feculis  poft  A* 
poftolos,  tales  Miflas  habuit,ut  deferipti- 
ones  ueteres  apud  Dionyfium,  Epiphani 
um,  Ambrofium,  Auguftinum,  SC  apud 
t.Cor.n  alios  oftendunt.Et  Paulus  exprefle  iubet, 
fimul  fieri  multorum  communionem* 

Itac£  in  publica  SC  honefta  congrega* 
tione  recitantur  aut  canuntur  precatio* 
nes,&:  fymbolum,  &lecfh'ones  diftributae 
in  dies  feftos  ufitato  more.Deinde  fit  con 
cio  de  benefierjs  filrj  Dei.,5^  de  aliqua  doc 
trinke  parte^ut  feries  temporum  praebet  ar 
gumentum.  Poftea  recirat  Paftor  gratia* 
rum  acfh'onem ,  SC  precationem  pro  uni* 
uerfa  Ecclefia,pro  poteftatibus,et  de  prae 
fenti  necefsitate:8^  orat  Deum,  ut  pro* 
pter  filium ,  quem  uoluit  fieri  uicfh'mam 
pro  nobis, remittat  nobis  peccata,  8£nos 
(aluet.colligat  SC  feruet  Ecdefiarm 

Deinde 


SAXONTCÄR.  flCCLESIAR.  g7 

Deinde  recitat  uerba  Chrifti5de  Ccenc 
inftitutione,  &  fumit  ip(c,  diftribuit fu* 
mentibus  integrum  Sacramentum?  qui  rc 
uerenter  accedunt,antea  explorati  &C  ab* 
fbluti,&ibi  fuas  preces  ad  publfcas  ad* 
iungunt  Ad  extremum,  rurfus  rccitatiu* 
gratiarum  a<ftio, 

Hunc  ritum,  &C  hanc  communionem 
plurium,  congruere  cum  fcriptis  Apo* 
ftolorum,  dC  cum  confuetudine  ueteris 
Ecclefiae,fere  ufep  ad  Gregorijaetatem, 
noruntomnes,non  prorfus  ignari  anti* 
quitau's:  quod  cum  ita  fi^probandajnon 
improbanda  eft  noftrarum  Ecclefiarum 
confuetudo :  fed  aduerfarfj  improbantes 
noftram  confuetudinem,defendunt  muU 
tos  errores,altj  magis  tetros3alij  nouis  iam 
artificfjs  fucatos* 

Multi  ante  hoc  tempus  feripferunt,  fie 
xi  oblationem  in  Mifla  pro  uiuis  dC  mor* 
tuis,&:  mereri  eam  facienti  dC  alijs  ronifsi 
onem  peccatorum  exopereop^ato.  Et 
hacc  plurimorum  perfuaßo  tuit5&  adhuc 
eft  fimilis  Pharifaicae  c¥  Ethnicae.  Nam 
eodem  modo  Pharifaei  dC  Ethnici  fomnia 
l>ant,fe  ex  opere  operato  mereri  fibi&; 

F  4  alijs 


£S  CONFESSIO    DOCTRINAB 

alijsremifsionem  peccatorum,  pacem^SC 
aliamulta  bona»  Aut  etiamfi  qui  minus 
cccci  uerecundius  loquebantur ,  5C  dke* 
bant  mereri  ea  non  fine  bono  motu  facri 
ficantis,  tarnen  facrificia  ipfa  fingebanc 
e(Te  mcrfta  dC  precium.Hae  opinione  cu* 
mulabantur  facrificia,  et  crefcebant  aucu 
pia  qugftus.  Talis  eft  MiflTarum  merca* 
tus,&  prophanatio  Cocnse  Domini ,  fcre 
in  toto  orbe  terrarum* 

Vult  autem  Deus ,  uitiofos  cultus  ta* 
xari  S£  aboleri.  Ideo  uocem  diumam  flm 
plicitcr  SC  uere  proponimus,  quae  crro* 
res  illos  damnat  Ac  toto  pecftore  affir* 
mamus  coram  Deo  &  tota  Ecclefia  in 
codo  dC  in  terra,tantum  fuiflfe  unicum  fa* 
crificium  propiriatoriü,  feu  quo  ira  aecer* 
ni  patris  aduerfus  genushumanumpla* 
cata  eft,  feilieet ,  Totam  filij  Dei  Domini 
noftri  Iefu  Chrifti  crueifixi  dC  refufeitati 

I04H.1  obedientiam*  Hie  unicus  eft  agnus,qut 
tollit  pecc^tq  mundu  De  hoc  unico  facri* 

neb.io  ficio  didum  eft  Hebi\  10.  Vnico  facrifi* 
cio  confummauit  in  perpetuum  eos ,  qui 
fandificantur. 

Et  hoc  facrificium  fingulis  fua  fide  ap« 

plicä« 


SAXONICAR.   ECCLESIAR*  $9 

plicatur,cum  audiunt  Euangeliurn,&  Sa 
cramentis utuntur,ut Paulus inquinQue  Rom.  j 
pofuit  propiciatorem  in  fanguine  per  fi* 
dem:  Et  luftus  fide  fua  uiuet  i  SC  in  t.  Pet*  Hth.z 
1.  Sancflificati  fpiritu,  ad  obedientiam  SC  ltP€tl 
confperfionem  fanguinis  I E  S  V  ChnV 
fti.  Caetera  facrificiainueteriTeftamen* 
to  fuerunt  typica,  de  quibus  fuo  loco  co* 
pfofius  dicitur.  Et  nequaquam  mereban* 
tur  remifsionem  peccatorum :  SC  omnes 
iufticjse  fancfioru  omntbus  temporibus, 
fuerunt,funt,et  erunt  facrificia  laud/s,feu 
iv%x£isiKcc,qudc  non  merentur  facienti  aut 
altjs  rcmiTsionem,  fed  funt  cultus  debiti 
in  fingulis,fi£  plackt  propter  mediatorcm 
SC  fummum  facerdotem  filium  Dei,  ut  di 
citur  adHebr.Per  ipfum  ofFerimus  facri*  Het.ij 
ficium  laudis  femper  Deo»  Hanc  efle  im* 
motam  SC  aeternam  ueritatem,manifeftff* 
fimum  eft, 

Quöduero  cüätur  contra  tarn  claram 
lucem  ueritatis,Centones3quos  norm* 
nantCanones  Miflfae,  etiam  manifeftum 
eft  difsimiles  efle  Canones,Graecos  &.'  La 
tinos.Et  Grgcos  ipfos  diflentirc  inter  fefe 
de  re  maxima,  SC  in  Latino  Canone  appa 

F  5  rcc 


9o  CONFESSIO    DOCTRINAE 

ret  paulatim  aflutas  efle  laci'nias  ab  lgtiOf 
tis  a^itoribus. 

Vetus  Ecclefia  utftur  nominibus  facri 
ficfj  &C  oblationiSj  fed  intelligit  totam  adi 
onetn^precationGSjfumti'onem^recQrdaa 
pnem,fidem,confefsionem5&rgratiarum 
acftionem.  Haec  tota  a<fh'ointerior8£ex* 
terior,  in  quolibet  conuerfo  ad  Deum^SC 
in  tota  Ecclefia,,  eft  reuera  facrificium  lau 
disy  (eu  w%<x§isiKoy ,  &C  ÄoyiKH  AccTp/icc.  Et 

jo4n.4  cum  inquit  Dominus:  Veri  adoratores 
adorabuntpatremin  fpiritu  dC  ueritate, 
affirmat,  in  nouo  Tcftamento  non  prseci 
pi  externa  facrificia,  quae  fieri  neceflefit, 
etiamfi  in  corde  nulli  fintmotus  fpiritu? 
fan<ffy(icutinlege  necefle  erat  caeremo* 
niam  pafchatos  feruari* 

*,  Com  Sed  de  Coena  Domini  dicitur ,  Probet 
k  unufquifcg  cYc.  Ita  prodeft  utenti  Coe* 
na  Domino  cum  affert  pcenitentiam  &C  fi* 
dern,&  non  prodeft  ei  alienü  opus,  Prae* 
terea  de  mortuis  manifeftum  eft ,  totum 
hoc  fpecflaculum  pugnare  cum  uerbis 
inftitutiois  Coenae,in  quibus  dicitur,  Ac* 
cipite,  manducate  cYc  Hocfaciteinmei 
recordationem*  Quid  hoc  admqrtuos, 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  31 

uel  abfentes  i  Et  tarnen  in.  magna  parte 
Europas  plurimum  Miffarum  fit  pro  mor 
tuis.  Magna  multitudo  ctiam  prorftis  ig* 
norans,  quid  agat^legit  Miifas  propter 
mercedem. 

Cum  aute  hec  omnia  manifefte  fint  im 
pia,facerc  oblationem,  ut  loquuntur ,  ut 
mereatur  uiuis  dC  mortuis :  aut  facere  ne* 
fcientem,  quid  agat :  horribiliter  peccant 
quihaec  fcelera  retinent  dC  defendunt.  Et 
cum  ritus  extra  ufum  inftitutu  non  habe* 
at  rationem  Sacramenti,qualis  ibi  fiat  ido 
lorum  cultus3cogitent  pfj  &C  eruditi. 

Eft  dC  manifefta  prophanatio,  partim 
Coenas  Domini  circumgeftare,  de  adora*. 
re :  ubi  prorfus  transfertur  pars  ad  ufum 
toto  genere  diuerfum  ab  inftitutione,  cu 
textusdicat:  AcGipite3manducate:  cum 
quidem  &C  recens  fit  hoc  fpedaculum. 

Poftremo,quales  funt  mores  plurimo* 
rumfacrificulorü  8£monachorü  in  tota 
Europa^qui  non  curant  hoc  diclum:Pro  i,cor.n 
bet  fe  unufquifcp*  Item:  Quicuncp  indig* 
ne  fumit,reus  erit  corporis  &fanguinis 
Domini»  Haec  euieß  per  fe  nota  funt. 

Etfi  autem  Pontifices  &  hypocritae,qui 

jpraßu 


91  CONFESSIO    DOCTRINAE 

prseftigias  quaerunt  ad  hgc  mala  ftabilien 
da,ridenthas  querelas,  tarne  certifsimum 
eftjDeü  horribiliter  irafci  his  fceleribus: 
flcut  in  Ifrael  irafcebatur  facrificiorum 
prophanationibus*  Et  uidemus  ixx  exem 
pla  manifefta,tot  regnorum  ruinas,uafta 
tionem  orbis  terrarum  quam  faciut  Tur* 
ca^confufiones  opinionum,  SC  multas  tri 
ftifsimas  difsipationes  Ecclefiarum* 

Teautemfili  Dei,  Domine  I  E  S  Y 
Chrifte,  crucifixe  pro  nobis  dC  refafcita* 
te,fcmme  facerdos  Ecclefiae  tuae,ueris  ge 
mitibus  oramus,  ut  propter  tuam  &C  aeter 
ni  patris  tui  gloriam,deleas  idola,  errores 
ÖC  abominationes :  dC  ficutipfeprecatus 
eSjfancfiifices  nos  in  ueritate  tua^SC  in  pec 
toribus  plurimorum  accendas  lucem  Eu 
angelij  tui,8£  ueram  inuocationem  et  cor 
danoftraad  ueram  obedientiamflecflas, 
ut  grati  te  in  omni  gternitate  celebremus* 

Omnium  angelorum  dC  hominum  elo 
quentiam  fuperat  magnitudo  peccato* 
rum,que  prophanatio  coenae  Domini  tot 
iam  feculis  parit.  Et  nos,  cum  par  oratio 
tantse  rei  nulla  efle  pofsit5  breuiores  fu* 
mus ;  dC  in  hoc  ingenti  dolore  filium  Dei 

ora*| 


SAXONICÄR.    ECCLESIAR.  9i 

oramus,  ut  ipfe  haec  mala  emcndet :  &  fi* 
mul  ad  declarationem  copiofiorem  nos 
apud  cos  offerimus,  qui  eamaudireuo* 
lunt*  Sed  m  hac  quatfh'one  prsecipue  fieri 
cernimus  hoc,quod  ait  Salomont  Perin* 
defacere  canentem  carmina  prauo  cor* 
df,ac  fi  acetum  fiindat  fupra  nitruni* 

Has  de  facrificio  perfuafiones,  fciunt 
aduerfari)  ncruos  eflc  fux  potcntiac  5C 
opuiru  ldco  cotrariam  orationem  audire 
nolunt.  Quidam  aftute  iam  lenfrc  ab  für* 
da  difcunt.  Non  eft  inquiunt,  merftum 
oblatiOjfed  apph'catiorftruunt  infidias 
uerbis,&  eofdem  abufus  retinent* 

Dixirnus  autem  antea ,  unumquemlu 
bet  fi'dc  fua  facere  fibiapplicationcmfa 
crificfj  Chrifti,et  cum  audit  Euangelium, 
SC  cum  utitur  Sacramentis«  Et  fcriptum 
cft:  Probet  unufquifcß  (eipfum« Non  igi*  i.coj%« 
tur  fentit  Paulus,  cseremoniam  alten'  non 
utentf  prodeffe.  Et  filius  Dei  ipfe  fefe  ob* 
tulit^i'ngredicns  in  faneftum  fandoru :  ld 
eft,in  arcanum  confilfum  diuinitatis5cer* 
nens  üoluntatem  seterni  patris,  dC  ingen* 
rem  fram  fufh'nens,S£cauflashuiusrni* 
randi  confilij  intelligens*  Hse  res  magnae 

fignifi* 


94  COKFESSIO   DOCTRINÄß 

Heb.9  fignificantur,cum  dicit  textus  ad Hebr» 
&/*•  v  os:  Sefe  obtulit.  Et  cum  inquit  Efaias:  Po 
net  animam  fuam  hoftiam  pro  peccato* 
Quid  igitur  nunc  intelligunt  facrificuli, 
qui'  dicunt  fe  offerre  Chriftum  ?  nee  anti* 
quitas  hoc  modo  locuta  eft, 

Sed  atroeifsima  oratione  nos  aceufant: 
dicunt  nos  delere  iuge  facrificium :  ficut 
faciebat  Antiochus^qui  typuseftAnti* 
chrifti.  Refpondimus  etiam  antea ,  nos 
retineretotumritum  Ecclefiae  Apoftoli* 
cac :  SC  iuge  facrificium  eft,fonare  docflri* 
nam  incorruptam  Euangelij,  SC  recfle  in* 
io4».4  uocareDeu:  dentep  ut  Dominus  inquit, 
efl:  adorare  patrem  in  fpiritu  SC  ueritate* 
Compledimur  etiam  hie  uerum  ufum  fa 
cramentorum* 

Haec  omnia  cum  fidelifsime  retinea* 
musj  fumma  rcuerentia  retinemus  iuge 
facrificium:  illi  abolent ,  qui  ueram  inuo*» 
cationem  SC  l'pfam  coenam  Domini  mul» 
tis  modis  corrumpunt5qui  iubent  inuoca 
re  homines  mortuos,  qui  Miflas  uenales 
haben  t,  qui  iacfh'tant  fe  oblatione  fua  altjs 
mereri,qui  do&rinse  de  poenitentia  SC  re* 
mifsione  peccatorum  mukös  tetros  erro* 

res 


SÄXONlCAk.   ECCLfeSIÄR.  $i 

resmifcenttqui  iubent  dubitare  agentes 
poertitentiam,  an  fint  in  gratia,  quilibidi« 
nibus  8C  ldol/s  Ecclefiam  polluunt  Hi 
fimt  Antiochi  fimiles,  nönnos,  quiobe* 
dire  filio  Dei  ftudemus,,  dicenti:Si  quis  lonna* 
diligit  me,  fermonem  meum  feruabit, 

Voßremo  er  de  ufu  mtegri  SacrumcnUpuuca 
qu£cUm  dicmäufunt* 

Remöueatur  fophifticä  a  iudicrjsEo 
clcfiae.  Norunt  ömiles,  coenam  Domini 
ita  inftitutam  efle,  ut  detur  populointe* 
grum  facramentum ,  ficut  fcriptum  eft: 
Bibite  ex  hoc  omnes,  Nota  eft  dC  confae 
tudo  ucteris  Ecclefiae  ,  Latinae  5C  Graecae» 
Ideo  fatendum  cft ,  prohibitionem  unius 
partfs  imuftam  eflfe ♦  Legi'tima  hominum 
teftamenta  uiolare  iniuftum  eft :  cur  filij . 
Dei  teftamentum,  fanguine  ipfius  obfig* 
natum3Epifcopi  uiolant  < 

Dolendum  eft  autem ,  tantam  efle  im* 
püdentiam  quorundam,  ut  contra  hoc 
grauifsimum  argumentum  fingant  Co* 
phifmata  ,  ad  ftabiliendam  prohibitio* 
nem :  quorum  refutationem  in  re  liiani* 
fefta  omittimus; 

DB 


9<T  CQNFESSTO    DOCTRINAE 

DE     POENITENTIA* 

DEI  beneficiö  h#c  pars  doßrinae  in* 
primis  magna  perfpicuitate  in  no* 
ftris  Eccleftjs  illuftrata  eft,  cum  Sententi* 
arrj  eam  inextricabilibus  labyrinthis  in* 
uolucrfnt.  Primum  clare  damnamus  Ca* 
tharos  dC  Nouatianos,  qui  finxerunt,nec 
labi  poffe  elecfios  in  delicfla  contra  con* 
fcientiam,ncc  lapfos  poft  cmendationcm 
recipiendos  efle.Et  extant  noftrae  refuta* 
tioncs  contra  hos  furores» 

Nolumus  aute  de  uocabulo  pesniten* 
tiae  fercre  Ao^o^'a*.  Si  quis  mauult,uta* 
tur  nomine  conuerfionis,  quo  8C  Prophe 
tae  faepe  ufi  funt.  Libenter  etiam  retine* 
mus  ufitatum  uocabulum  contritionis:8£ 
dieimus  partem  poenitentiae  feu  conuer* 
fionis  primatr^efle  contritionem,qug  eft, 
uere  expauefecre  agnitione  irae  Dei  ad* 
uerfus  peccata,&  dolere  quod  Deum  of* 
fenderimus,  Et  dieimus  in  his  qui  conuer 
tuntur ,  aliquos  tales  ueros  pauores  cV  do 
lores  e(le  oportere,  nee  agere  poenitenti* 
am  eos,  qui  manent  fecuri  &  fine  dolore, 
z.cor.?  ut2.Cofint.  7.  Contriftati  eftis  ad  poeni* 
e«c»o  tentiam*EtEzech.*otEt  difplicebitis  uo* 

bis  in 


SAXONlCAR.  BCCLESIÄR.  $7 

bis  in  confpedu  ueftro5  agnofcetis  uos 
dignos  e(Te  poena  Sl  exitio.  Et  hi  uei  i  do* 
,  fores  funt  fenfus  ira^  Dei ,  ut  fuo  loco  co* 
piofius  dicitun 

Hie  autem  taxamus  aduerfarios.  qui 
fingunt  contritioem  mereri  rermfsionem 
peccatorum  >  &C  oportcre  concraionem 
fufficientem  effejn  utrocp  crroremagnae 
tenebraefunt,  Nam  remifsio  daturpro* 
pter  mediatorem  gratis,  ÖC  qu£  poteft  effe 
contritio  fufficiens  ?  Irrio  quo  magis  crc* 
feit  dolor  fine  fiducia  mifericordia^eo  ma 
gis  corda  fugiunt  Deum,  8C  fuftinere  nul 
la  natura  hanc  magnitudinem  doloris  po 
teft,de  qua  dicitunSicut  leo  contnuit  om  nfa.  ?8 
nia  offa  mea*  Sed  lila  otiofa  fomnia  feri* 
ptorum3oftendunt  in  ipfis  &C  uitae  fecund 
tatem3ö£  infeitiam  Euangelij. 

Fiunt  autem  hi  ueri  dolores,  cum  argu 
itur  peccatu  (ut  inEuangelio  oßenditur) 
contemtus  filij  Dei:  Spiritus  arguet  muti*  ro<m.  r^ 
dum  de  peccato,quöd  no  credunt  in  mef 
!Et  uoce legis  moralis  arguuntur  alia  pec* 
cata,utinquit Paulus:  Per  legem cogni*  Rom.* 
tio  peccatu 

De  confefsione  priuata  facienda  pafto 

G     ;      ribus, 


$3  CONFESSIO    DOCTRTNAE 

ribuSj  affirmamus  ritum  priuatae  abfoluti 
onfs  in  Ecclefia  retinendum  effe :  &  con^ 
ftanter  retinemuSjpropter  multas  graues 
cauffas.  Sedfimuldocemus,,  nonpraeci* 
piendam  necp  poftulandam  effe  erwmera 
tionem  delicftorum  in  illo  priuato  collo* 
quio :  quia  nee  diuinitus  mandata  eft  illa 
delicfiorum  rec(tatio5nec  pofsibilis  eft ,  dC 
adducir  pias  mentes  in  dubitationem  ,  &C 
fidem  languefacit. 

Magis  uero  hoc  taxamus,,qu6d  nufquä 
aduerfarrj  in  dodrina  depoenitentiauel 
conueruone,mentionem  faeiunt  fidei  iu* 
ftificanti'Sjde  qua  fapra  didum  efbqua  fo 
Ja  uere  accipitur  remifsio  peccatorum,8£ 
cor  in  fenfu  irg  Dei  erigitur5cY  libcramur 
ex  doloribus  inferorum,  ficut  feriptü  eft; 
Row;  Iuftiftcatifidepacemhabemus.  Sinehac 
fide,dolores  fiunt  poenitetia  Saulisjudar, 
Oreftis,&  fimilium  in  Tragoedrjs* 

Nee  docenc  Euangelium,  fed  legem  SC 
humanastraditiones  aduerfarrj, hanc  fik 
dem  uel  omütentes,uel  etiam  oppugnan* 
tes.  Cum  autem  in  uera  conuerfione  fiant 
hae  mutationes ,  mortificatio  dC.  uiuifica* 
tio,,  ut  Rom»  tf  ♦  &C  fepe  alias  dicitur :  do< 

cendi 


SÄXONICÄR.  ecclbsiar.         $9 

ccndi  caufla  diftribuimusconuerfionem, 
iid  poenitentianv'n  tria  membra:in  Con* 
frmonem,Fidem,&  nouam  Obedientiä. 

lam  has  res  complecflitur  uera  conuer* 
fio,  ut  uox  diuina,  dC  uera  Ecclefiae  expe* 
riemia  oflendunt. 

Nee  tarnen  de  modis  loquendi,aut  nu* 
mero  parrium  cotenrionesmouemuSjfed 
res  neceflan'as  in  confpe<ftu  omnibus  efle 
uolumus.  Et  maxime  neceflarium  eft  Ec* 
cleiia:  extarc  docfln'nam  y  ueran^planam, 
maxime  perfpicuam  de  tota  conuerfio* 
ne,  qua:  qüidem  &C  in  concionibus  diui* 
nis  fuimna  perfpicuitate^  8l  fine  ullis  laby 
rinthis  fepifsime  repetita  eft ,  ut  Baptifta 
&Chr:iius  inquiunt:  Agite  poenitentia,  Matt 
8t  credite  Euangelio*  Item,  Agite  poenf* 
centfam :  Ecce  agnus  Dei,qui  tollit  pecca  lotn.  i 
ta  mundi.  Et  Paulus  Rom*  $•  Omnes  ca*  rowj 
rent  gloria  Dei»  Hie  de  contn'tione  conci 
onatur,poftea  de  remifsioe :  Iufh'ficamur 
autem  gratis,  ipfius  gratia,  per  redemtio 
nein  in  Chrifto  per  fidem. 

Neceße  eft  lgitur 3  in  doeftrina  de  con* 
üerfione5feu  pcenitentia^fieri  mentfonem 
fdei,  Necfatiseft  quod  dieunt  aduerfa* 

G  x  rrj, 


too  CONFESSIO   DOCTRINAB 

rrj  fe  quocp  de  fide  loqui,  &  hanc  anteire 
poenitentiau  Loquuntür  enim  de  nöticfa 
dodtrinae:  Credo  remifsionem  peccato* 
r  uro,  fcilice  t5alijs  dari3ficut  ÖC  diaboli  no* 
runt  fymbolum :  fed  Euägelium  poftulat 
hancueram  fidern,  quaeeftfiduciamiferi 
cordiae  propter  filium  Dei  promiffe,  SC 
acquiefcens  in  filio  Dci,qinc  inqui't :  Cre* 
do  remifsionem  peccatorum  mihi  quoq? 
dari,  SC  quidem  gratis,  no  propter  meam 
contrftionem  ,  non  propter  ulla  mea  me* 
rita,  fed  propter  filium  Dei,  qui  i'mmenfa 
bonitateöf  fapientia  diuinitatis  conftitu* 
tus  eft  mediator  SC  propiciator, 

SciomandatumDei  effe  immutabile, 
ut  finguli  in  bis  doloribus  ftatuant  fe  cer* 
to  propter  eum  reripi*  Haec  eft  propria 
uox  Euangelrj ,  hoc  decretü  ex  firru  cetera 
ni  patris  prolatum  eft  per  fiiium ,  SC  fan* 
guine  SC  refurrecSione  eius  obfignatum 
eft^Huicuoluntati&decreto  nolle  äffen 
tiri,eft  contemnere  filium  Dei.  Et  de  hoc 
io4>u  peccato  inquit  Ioannes:  Qui  non  credit 
filio,manebit  ira  Dei  fuper  eum*  Sed  qui 
credit  fibi  remitti  peccata  propter  hunc 
mediatorem,iam  certö  recipit  remifsio* 

nem 


SAXONICAR.   ECCLESIÄR»  ici 

nem  peccatorum,  propter  Chriftum,  qui 
cflficax  eft  in  eo ,  uiuificat  Öl  fan<flificat  eü 
Spiritu  fuo  fancflo :  SC  reconciliatus  iam, 
certo  rcputatur  iuftus  3  propter  mediato* 
rem.,  8c  cft  hxrcs  uita?  arternse, 

Hanc  neceflariam  confolatfonem  m 
doflnna  de  conuerfione  ucl  omittere^ucl 
corrumpere,uel  improbare3eft  manifefte 
delere  Euangelium. 

De  hac  fide  SC  commonefacere  nos  ab 
folutio  debet,  SC  eam  confirmare*  Sicut 
confirmabatur  Dauid5  audua  abfolutio* 
ne,  Dominus  abftulit  peccatü  tuum,  Ita;.R^.i* 
tu  fcias  uocem  Euägelij  tibi  quocg  annun 
ciarc  remifsionem.,quae  in  abfolutione  ti* 
bi  nominatim  proponitur.  Non  fingas, 
nihil  ad  te  pcrtinere  Euägelium ,  fed  fcias 
ideo  cditum  eile ,  ut  hoc  modo  faluentur 
homines  fide  ampletfentes  Euangelium : 
SC  mandatum  Dei  aeternum  SC  immotum 
efle,ut  ei  credas,  Qui  non  hac  fide  am* 
pleditur  Euangelium.,  fed  manet  in  dubi 
tatione,fruftra  audit  abfolutionem. 

Cum  hac  confolatione  corda  uiuifican 
tur,  SC  fiint  iam  domicilium  Dei,  certe  SC 
nouam  obedientiam  incoari  neceflfeeft, 

G  $  ut  fu* 


102  CONFESSIO   DOCTRINAE 

ut  fupra  didum  eft,  Ac  redire  ad  fcektaj 
eft  excutere  Deum,  &  rurfus  amittcre  iu* 
.104».?  fticiam  &C  uttam,  ficut  Ioan.  inquit :  Qut 
facitiufticiam5iuftuseft:Quifacitpecca* 
tum,ex  diabolo  eft» 

Recitduimm  dtitemfuprkfwmmmi  doärinx 
de  noua  obedientia. 

DE     SATISFACTIONE. 

QVale  uero  chaos  fit  docflrinae  de  Sa* 
*  tisfadionibus^uasnominantope 
ra  indebita,  indida  ab  Ecckfia  ,  longum 
eflet  recenfere,2£  pauci  ante  hgc  tempora 
l'ntellexerunt,  Non  dubitamus  autem ,  in 
Ecclefrjs  noftris  SC  totam  hanc  partem  ue 
re&Tperfpicueexpofitamcfle«.  Futt  mos 
primis  patribus,  eos  quihomicidrjs,  ido* 
Iis ,  aut  mceftis  libidinibus  polluti  fuerut, 
arcere  a  fua  confuetudine ,  5C  praecfpue  a 
facrificrjs.  Hunc  morem  dC  Synagoga  re* 
tinuit,&:retinuermitin  Afia  &  Graecia, 
alias  gentes  non  prorfus  efferae*  Interea 
polluti  uagabantur ,  circundati  fignis  re# 
atus:  ut  uagati  funt  Oreftes,  Adraftus,&T 
alt]  multi.Hunc  morem  fnitio  5C  Ecclefia 
retinuit*  Pollutos  arcebat  a  coromuni'o* 

Mi 


SAXONICAR«   ECCLESIAR.  io* 

ne.  Deinde  agentes  poenitentiam,  ut  intel 
iigi  poflet ,  ferio  eos  petere  ueniam ,  dC  ixt 
exemplum  alfjs  prodeflet,  non  fubfto  reci 
piebat ,  fed  aliquot  diebus  abfolutio  diffc 
rebatur3ut  publice  petentes  confpiceren* 
tur*  Ita  Corinthius  inceftus  arcetur5S£  po  i.cor.y 
ftea  non  fine  deliberatione  recipitur* 

Hie  totus  mos  exemplicautfainftitu* 
tus  c(iy6C  politicus  eft,  nihil  omnino  perti 
nens  ad  remifsionem  peccatorum.Creuic 
autem  deinde  iuperftitione,ut  indiceren* 
turieiunia,  abftinentia  a  eoniuge  multis 
annis,  Hase  onera  cumnimiücrcuifTent, 
Epifcopi  rurfus  ea  laxarunt,  Haec  laxatio 
talium  rituu,nominabatur  Indulgentia* 

Harumrerum  hiftoriä  cum  monachi 
non  confiderarent ,  finxerunt  fieri  com? 
penfationem  peeng  aeterno  in  poenas  pur 
gatori],8£in  alias  poenas  huius  uitse*  Et 
addiderunt^fatisfacfliones  indici  abEccle 
fia,utillx  poenae  mitigentur.  Et  quidem 
oportere  fatisfaefliones  eflfe  operanon  de 
■l  bita  lege  Dei.Has  fabulas  monachorum, 
quas  ne  ipfi  quidem  intellexerunt ,  rerjci** 
mus,  dC  retinemus  regulas  firmifsimas: 
Poenaeaeternae  fimul  eum  culpa  remittun 

•    G  4  tur 


104  CONFESSIO    DOCTRINAB 

tur  proprer  filium  Dei,  non  propter  ullas 

Hof.  u  noftras  compenfationes,  iuxta  illud :  O 

mors,ero  mors  tua :  6  inferne,  ero  peftis 

Rom.?  tua.itenr.Iuftificati  fidc3pacem  habemus, 

Secundo :  Dicimus  opera  indebita,de 
quibus  itti  loquütur,  non  cfle  cultus  Dei, 
autcompenfationes.fedpertinereadhoc 
Mit,  i?  dictum :  Fruftra  colunt  me  mandatis  ho* 
minum.Et  certe  poteftas  clauium  non  ha 
betmandatum  indicendi  tales  poenas* 

Dicimus  etiam  ,  hanc  applicationem 
Indulgentiarum,  qua  Papaalijsapplicat 
merita  fandorum,commentitiam  effe:  5C 
Indulgentias  olim  nihil  aliud  fuifle,nifi  la 
xationes  Canonum  ?  quae  nihil  pertine* 
bantad  eas  compenfationes,de  quibus 
monachi  loquuntun 

Aliud  autemeft,loqui  de  fatisfadio* 
ne  debita :  ut  de  reftitutione  furti,  ufura* 
rum^alienac  coniugiSjfama^  Haec  reftitu* 
tio  eft  opus  debitunij  pertinens  ad  no* 
Ep^4  uam  obedientiam5ut  Paulus  inquit :  Qui 
furatusfuerat,iamnon  furetur*  Qui  rc* 
tinct  alterius  coniugem ,  nee  contritio* 
nem,  nee  fidem,nec  nouam  obedientiam 
habet»  Nee  mifeenda  funt  illis  nsemjs  fa* 

tisfacfh'o* 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  iof 

iisfacfh'onum  Pontificiarum  ^  praeccpta 
Dd  de  rcßitutione  debita3quam  dicimus 
cffe  facicndam, 

Fatemur  5£  hoc,plunmas  horrendas 
pcenas  in  hacuitauagari  per  Ecclefiam, 
per  imperialer  familias3  propter  certa  de 
li<fla  multorum  hominum ,  etiam  ele<fto* 
rum :  ut  fedftio  mota  contra  Daufdem, 
nonleuiter  afflixit  totamillam  politiam, 
dC  multas  fancflas  familias, 

Difcernimus  igitur  poenam  aeternam, 
&C  poenam  huius  uitse*  Et  dicimus,  peenä 
2eternam,tantum  propter  filium  Dei  re* 
mitti,  cum  fide  iuftificamur  dC  uiuifica* 
mur.  Etß  autem  8C  poenac  temporales, 
praeeipue  propter  filium  Dci  mitigantur, 
qui  eft  umbraculum  Ecclefia^  quia  mag* 
nitudinem  irae  Dei  haec  infirm  a  natura  fix 
ftinere  non  poffe^ficut  Daniel  orat:Pro*  d<m.  9 
pter  Dominum  exaudi  nos,  ÖC  refpice  no 
ftrum  exilfum  &Cc. 

Tarne  SC  hoc  docemus,propter  ipfam 
conuerfioem  quoep  miiigari  poenastquia 
in  fancSis  promifsiones  legales  additse 
operibus3non  funt  irritae,  fed  habent  fua 
premia:qualiseft,Date,S£  dabitur  upbi's. 

G  5  Et 


105"  CONFESSIO   DOCTRINÄB 

ucor.n  Et  cum  Paulus  inquit :  Si  mdicaremus 
nos  fpfi,  non  iudicaremur.  Loquitur  de 
tota  poenitentia,  non  de  illis  uanifsimis 
umbris,  quas  difputant  etia  ualere  fi  quis 
relapfusütin  peccatum  mortale,. 

Excogitantur  autem  in  hac  matcria  no 
uac  pr£ftigi2e*Fatentur  fatisfadiones  non 
efTe  compenfat  iones3fed  dicunt  admitten 
das  eflfe  fatisfacftiones  caftigatorias ,  ficut 

i.cor.?  Paulus Corinthium  punit.  Ea  caftigatio 
erat  excommunicatio5et  fatemur  reos  ma 
nifeftorum  fcelerum ,  lcgitimo  iudicio  dC 
ordine  excommunicandos  efle  ,  nee  eft 
inane  fulmen  iufta  exeommunicatio.. 

Sed  tarnen  poteftas  Ecclefie  non  punit 
uieorporali,  carcere,  aut  inedia,  tantum 
pronunciat  fententiatruCarcer  cV  fuppli* 
cia  publica  ad  politicos  gubernatores 
pertment. 

Tanta  eft  autem  peruerfitas  quorun* 
dam,ut  quanquä  euidentia  uentatis  con* 
uinci  fe  intelligant,  tarnen  quserant  fophif 
matum  ludos5ne  fi  cederent,prodidifle 
focios  exiftimentur,  Deus,qui  eft  infpec* 
tor  cordium,fcit  nos  fimpliri  ftudio  ueri* 
tatem  quaefiuifle* 

DE 


SAXONICAR.    ECCLESIAR.         107 
DE    CONIVGIO. 

SEmper  in  fola  Ecclefia  Dei  manfit  in* 
corrupta  ueritas  de  Coniugio ♦  Seit 
enim  Ecclefia ,  Deum  in  genere  humana 
uagas  libidines  feuerifbime  prohibei  e  5  SC 
uelle  intelligi  dC  praeftari  caftitatem ,  ficut 
ipfe  earn  ordinal,  ut  ipfum  quoq?  fdamus 
rnencem  puf  am  SC  caftam  cfle:S£  a  dfabo* 
lis  difcernamus,qui  odioDei  delecftantur 
confufionibuslibidinum.  Et  hanc  infir* 
matn  natura  hominum  impellunt,ut  hör«* 
ribiliter  contaminetur* 

Quare&ubiqj  Ethnici  qusedam  tetra 
exempla  admiferunt ,  &  femperhaeretici 
portentofas  opiniones  de  coniugio  fpar* 
fer  unt,  ut  narr ant  Clemens  Alexandr inus 
8C  Epiphanias«  Et  magnam  deformita* 
teminhac  extrema  mundi  feneefia  fecc* 
runt  Turcici  mores,  $£  lex  Papae  de  codi* 
batu.  Affirmat  autem  Paulus,  fignum  efle  i.T/w.4 
malorum  fpirituum,prohibere  coniugia* 

Quarefummacura  dodrinamDeide 
coniugio  incorruptam  conferuamus ,  SC 
Dei  beneficio  magiftratus  politici  in  fua 
gubernatione  iudicia  coniugiorum  infti* 
tuerunt  QC  tuentunöC  feuere  puniuntfee* 

lera. 


IOC  CONTESSIO    DOCTRINAE 

lera  pugnantia  cum  lege  Dei :  SC  fciunt 
mandato  diuino  pra'cipi  fibi  curam  tuen 
dx  caftitatis,  SC  coniugrj.  Tenemusau* 
tem  ueram  definitionem ,  mandatis  diui* 
nis  SC  confuetudini  Ecclefiäe  Apoftolicae 
congruentem» 

coNiVGiVM.efl:  legitima  SC  mdiflb* 
lubilis  coniunclio  tantum  untus  maris  SC 
unius  feeminse,  obferuanda  propterman 
datumDei3qui  uult  hoc  modo  confocia* 
tumeffegenus  humanuni,  SC  caftitatem 
intelligi,&r  non  uagari  libidines» 

Hunc  ordinem  fanxit  Deus  initio ,  in 
Gcn.z  hoc  diclo:Erunt  duo  m  carnem  unam3ui 
delicet  unicus  mas ,  SC  unica  feemina  infe 
parabiliter  iundi\  Et  rurfus  fancita  eft 
Mtf .15?  hasc  prima  norma  a  Chrifto,Matth*i$>. Vt 
autem  fit  legitima  coniunclio ,  feruamus 
perfonaru  diferimina  immutabiliter  :.Nc 
concedatur  commiftio  perfonaruir^qui* 
bus  iure  diuino  non  conceffa  eft  commt 
ttio.  Seruantur  SC  regulae  Iuris  Canonici, 
de  alijs  propioribus  gradibus,  ut  extant 
ordinationes  graui  deliberatione  traditae 
Confiftorijs. 

Seimus  autem  uoluntatem  Dei  efle,  ne 

prohi* 


S'AXONICAR.   ECCLESIAR.  109 

prohibeatur  coniugfü  ullis  perfbnis^quac 
funt  idcneae  ad  coniugium :  dt  quae  extra 
coniugium  non  uiuerent  fine  periculo 
confcientiae ,  ficut  Genefis  z>  Matth.  19.  Genef.z 
i.Corint.7 Scriptum  eft.  Ideo  conceditur  M*",,5> 
apud  nos  coniugium  faccrdotibus,  dt  lCor'7 
perfonis  altjs.,quce  pie  in  coniugio  uiuere 
malunt,quam  in  coelibatu  habere  faucia* 
tas  confcientias?iie  Deum  inuocare  dC 
pie  uiuere  pofsint. 

In  defponfationibus,  etiam  iuxta  uete* 
ra  iura,  parentum  confenfum,accederc 
uolumus,cumprobabilirationeparentes 
mouentur.  De  diuortijs  firmiTsime  tene* 
tur  rcgula:  Peccare  eos,qui  uel  adulterio, 
uel  defertioneinitium  faciunt  diftracftio* 
nis,  dt  adulteri  S>C  adulterae :  dt  defertores 
dt  defertrices  condemnamus  uoce  docen 
tium  in  EccIefijSj  dt  iudeium  in  Confifto 
rijs,  dC  a  magiftratibus  feuere  puniuntur, 

Sed  perfonse  innocenti,  cum  re  cognu 
ta  pronunciatur  e(Te  libera,non  prohibe* 
tur  coniugium,  ut  Dcum  inuocare  dt  pie 
uiuere  pofsit.  Cum  enim  exprefleDomi* 
nus  liberet  perfonam  innocentem,  Matt.  Mtit.19 
19*  cum  altera  polluta  eft  adulterio ,  inteU 

ligenda 


nö  CONFESSIO   DOCTRINAß 

ligcnda  eft  libcratio ,  non  tantum  norm* 
nc, Ted  re :  SC  Paulus eodem modo loqui* 
tur,  in  cafu  defertionis.  Haec  noftra  con* 
fuetudo58£  cum  ueteri  Ecclefia  congruit* 
Cacterse  leges  in  Confiftorijs  noftn's  con* 
gruunt  cum  iure  Canonico ,  SC  populo 
rede  proponimus  totam  docfirinam  de 
coniugio  SC  de  caftitate. 

Affirmamus  peccata  effe  damnata  a 
Deo^mortalia,  SC  expcllentia  Spin'tum 
fandum,omnes  commiftiones,  feu  femi* 
nis  effufiones  extra  coniugium:cV  multas 
triftespoenas  in  hac  uita  uagari  per  ge* 
nus  humanum  propter  libidines,  ficut 

Kch.u  feriptum  eft:  Scortatores  SC  adulteros  iu* 
dicabit  Deus.  Et  de  his  poenis  extat  com* 

Lc«.is.  minatio,  Leuit.  18. 

Caftitatem  uero  nominamus3&f  in  uita 
codibe  puritatem  3  SC  feruare  iura  coniu* 
grj:  Et  coniugiumjUt  antea  deferipfimus, 
affirmamus  effe  focietatem  aDeo  inftitu* 
tarn  et  fancitä3&T  placere  Deo  hanc  ipfam 
focietatem  SC  officia  uitae  coniugalis  1 8C 
damnamus  fanaticos  omnes3  Bafilidem, 
Tacianum,  Carpocratem  SC  alios,quo* 
rum  alij  alrjs  modis  uel  damnarunt  coniu 

gium, 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  in 

giutti^  uel  tetras  confufiones  approbaue* 
runt.  Damnamus  cY  legem  Pontificiam* 
quae  prohibet  faccrdotibus  coniugia,2£ 
cauflam  probet  exitfj  magnae  multitudini 
hominum ,  dC  ob  eandem  cauflam  uota 
coelibatus  in  fjs  improbamus  qui  no  funt 
idonei  ad  uitam  coelibem,quia  hgc  omnia 
pugnant  cum  decreto  diuino :  Dixit  Do*  Gctti 
minus,  No  efi:  bonum  hommi  efle  folum* 
Dixit,  id  eft3fua  inenarrabili  fapientia  de* 
creuit,  genus  humanum  hoc  modo  con* 
dere,  ut  ex  focietate  maris  dC  fozmince  pro 
pagetur.  Et  duos  condidit,  uteflentEc* 
clefia :  dC  fanxit  has  metas,,  ne  uagarentur 
libidines.  Vult  enim  intelledum  caftitatis 
cfie  in  generc  humano* 

Haxcum  dixerit  acdecreueritDeus, 
dicuntcontrarium,Tacianus5Papa,Mo* 
nachi  :  qui  cum  prohibent  coniugiuirij 
cauflam  praebent  multis  hominibus3alio* 
qui  ad  uirtutem  idoneis,  curnulandi  mul* 
ta  SC  horrenda  peccata^  propter  quae  plu* 
rimi  in  aeternum  exitium  ruunt,  cY  ira  Det 
aduerfus  totum  genus  humanum  magis 
irritatur. 

Lex  humana  pugnans  cum  decreto  di* 

uinö, 


tii  CONFESSIO    DOCTRINAB 

uino3&  ipfo  Dei  opcre  in  creatfone  infti* 
tuto  dC  condito:deinde  8>C  cum  praeeeptis 
diuiniSj&C  quae  fons  eft  magnorum  fcele* 
rum,propter  qua?  SC  multi  pereunt,  &C  ira 
Deimagisaccenditur.,  imo  quam  legem 
Spiritus  fandlus  onn  a  diabolo  affirmat, 
nequaquam  Ecclefia?  imponenda  eft,  fed  I 
omnium  piorum  confenfu  abolenda  eft» 

Non  raro  autem  bis  trfginta  annfs  acci 
ditjUt  facerdotes3quorum  mores  ineulpa 
ti  fiierunt5&r  modefti  ■  prsecipüe  propter 
coniugium,  interfedi  fint.  Ita  diabolus 
fuam  legem  etiam  parricidrjs  ftabilire  co* 
natur:  dC  habet  organa,  feriptorcs  impu* 
dentiTsimos,  Eccium,  Fabrum,  Pygium, 
qui  expreffe  fcripfit,minus  peccare  facer* 
dotem  fi  fit  moechus3  quam  fi  ducat  uxo* 
rem»  Talfa  fcribi  5>C  dici  ab  fjs ,  qui  norm* 
nari  Chriftiani  uolunyndignum  eft. 

Vident  fapientes3in  hac  mundi  fenetfa  j 
SC  naturamhomi'num  languidiorem  efle, 
8C  paulatfm  majores  difciplinae  laxatio* 
nes  8C  cofufiones  fieri,  5C  femper  ante  ex* 
eidia  urbium  SC  rumas  regnorum  proxi*  t 
me  antecefsit  licentia  in  hoc  geilere.  Ideo  v 
gubernatores  debebant  eflfe  uigilantiores  f 


dCfo 


SAXONICAR.  ECCLESIAR»  nj 

&  feueriores  in  tuenda  difciplina,in  mu* 
niendis  confugt]  legibus,  in  puniendis8£ 
prohibendis  uagis  libidinibus :  de  qua  re 
extare  noftras  commonefacfh'ones  ad  om 
nem  pofteritatem  gaudemus* 

Simul  etiam  oramus  filium  Dei,  Dornt 
num noftrum  I E S  VM  Chriftum,  cu* 
ftodem  Ecclefiae  uere  amantem  caftitatis, 
ut  Spiritu  fuo  cafto  in  plurimorum  cor* 
dibus  accendat  caftitatem,  QC  flecflat  men 
tes  gubernatorum  ad  falutaria  confilia,et 
reprimat  diabolum ,  flammas  libidinum 
accendentem?&  impediat  ne  turpia  exem 
plalateuagentur* 

Expauefcant  omnium  piorum  animi 
8£pec!tora3cumtetra8£  horrenda  exem* 
pla  ethnica  legunt5uel  audiunt  3  quae  qui* 
dem  deinceps  dC  coecitas  in  mentibus  t  SC 
ali]  furores  exitiofi  totis  gentibus  cörtiita* 
ti  funt3ut  in  hiftorijs  omnibus  obuia  funt 
exem  pla. 

Scedafi  filias  duo  Spartani  ftupratas  in 
puteum  abieceranttpoftea  quafi  in  illo 
ipfoucftigiotrucidatuseft  exercitus  La* 
conicus38£  miperfj  mutatio  fada  eft*  Sed 
multa  funt  omnium  setatu  exempla.  Me* 

H  mini* 


«4  CONFESSTO   DOCTRINAS 

mi'ninius  ipfi,  Epifcopos  aliquot  praeftan 
tcs  nobflitate  SC  ingenrjs ,  in  adulterijs  in* 
tcrfecflos  e(Te> 

Sed  oramus  film  De/,ut  ob  hanc  l'pfam 
cauflam  plurimos  cuftodiat,  SC  ad  caftita 
tem  fleclat,ut  a  plurfbus  retfeinuocari 
pofsit*Quae  uero  pro  defenfione  cozh'ba* 
tus  ab  aduerfarijs  citätur  pcrinde  ad  cauf 
fam  accommodata  funt ,  ut  quod  Tacia* 
nus  citabat^ex  Euangelio  fecundum  Ae* 
gyptfos  dictum  Chrifti  ad  Salomen :  Ve* 
ni  foluere  opera  mulierisJd  interpretaba 
tur  Tacianus,  Veni  foluere^'d  eft,  abolere 
coniugium,cum  Chrifti  ucrba  loqueren* 
tur  de  Heua?  lapfu,S£  miferrjs  fecutis  eum 
i.lo<w.s  lapfuni3  ficut  SC  Ioannes  fcribit:  Venit  fi* 
lius  DefjUt  deftruat  opera  diabolu 

DE   CONFIRMATIONE    ET 
VNCTIONE- 

NOtum  eft5formas  cofecrandi  oleum, 
magicas  SC  execrandas  effe:  ideo  nee 
uncfiiones  ill&in  quibus  ufus  eft  eius  olei, 
tolerandae  funt*  Et  uetuftas  hos  n'tus  Ion* 
ge  aliter  exercuit,quam  nunc  exercentur, 
lnritu  confirmationis3fiebat  exploratio 

dodri'i 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  ii? 

dotfrinse ,  in  qua  finguli  recitabant  fum* 
mam  docfirina^Sf  palam  profitebantur  fe 
improbare  furores  Ethnicos  Sc  haeretf* 
cos,  SC  tielle  fe  efle  SC  manere  uera  Eccle* 
ü&  membra,&:  non  difceffuros  a  uera  fen 
tentia,quam  tunc  profitebantur. 

Hie  mos  erat  utilis  ad  erudfendos  ho* 
mines,  SC  retinendos  in  uera  agnitione 
Dei,  Ac  in  Ecclefijs  noftris  fimih'a  fiunt 
in  catecheß  iuniorum ,  SC  in  priuata  con* 
fe{sione,m  qua  paftores  docftrinampopu 
liexplorant* 

Sedritus  confirmationis,  quem  nunc 
EpiTcopi  retinent5quid  eft  nifi  inanis  um* 
bra?  Prceterea  VndiOjquaenuncextre*  vnüio* 
ma  nominatur,fuit  oh'm  medicatto.,  ut  ex 
lacobi  cpiftola  perfpicuu  eft.  Nunc  fpcc*  Ucohif 
taculum  eft  plenum  fuperftitionfs ,  Di* 
cunt  remitti  peccata ,  per  iftas  undioncs: 
SC  addunt  inuocarionem  mortuorum, 
quam  eti'am  necefle  eft  improbari«. 

Ideo  hi  n'tus  non  feruantur  in  noftris 
Ecckfrjs,necante  haec  tempora  Ecclefia 
fenfit  effe  neceflarios,  Caeterurn  pro  agro 
tis  fiunt  publice  SC  priuatim  pise  prccatio 
nesjficut  promifit  Deus  (e  etiam  corpora 

H  %  les 


n<>-  CONFESSIO   DOCTRINAE 

lcs  arrumnas  petentibus  mitigaturum  ef* 
p[*L  49  fc,iuxta  illud:  Inuoca  me  in  die  tribulatio 
nis,SC  ego  cripiam  te* 

Fiunt  5C  funera  honefta  cogr  egatione, 
dC prjs  commonefadionibus,  dC  canticis, 

DE    TRADITIONIBVS,    ID    EST,    RITL= 

BVS    IN    ECCLESIA    INSTITV^ 

TIS,    AVTORITATE 

HVMANA. 

NAtura  rationalis  ordinem  mtelligit, 
dC  intellecfius  ordinis  non  obfeurum 
teftimonium  eft  de  Deo,nec  uiuere  homt 
nes  fine  aliqua  diftincfiione  temporum,lo 
corum,operarum3quietis  poflunt,  ficuti 
in  familrjs  uidemus  oportere  diftinefia  eft 
fetemporalaborum5quietis.,  eibi,  (omni, 
dC  optima  quaeqj  natura^in  tota  uita  maxi 
i.CoM4me  eft  amans  ordinis.  Ac  iubet  Paulus 
omnia  in  Ecclefia  fieri  decore  8C  ordine* 
Fuit  igitur  femper ,  inde  ufq?  ab  initio 
generis  humani,ordo  aliquis  publicoru 
congreflfuum :  fuit  aliqua  temporum  SC 
aliorum  quorundam  rituum  diftindio^ 
haud  dubie  plenagrauitatis  dC  elegantiae, 
apud  illa  excellentia  lumina  generis  hu^ 

mani, 


SAXONICAR.  ECCLESIAR.  117 

mani3quandoin  eodem  horto  auttugu* 
rio  confederuntSerrij  AbrahamJfaac36C 
horum  familiae :  ÖC  audita  concione  Sem, 
de  uero  Deo.,  de  fih'o  Def,  de  diftincfh'one 
Ecclefiae,  8>C  aliaru  gentium,  poftea  fimul 
fecerunr  inuocationem. 

Quanquam  lgitur  eflfe  n'tus  aliquos  ho 
neftos  ordinis  cauflfa  oportet ,  tarnen  ho* 
mines  proni  ad  fuperftitionem  facile  de* 
prauant  hos  ritus3affingunt  tales  obferua 
tiones  efle  merita  remifsionis  peccatorü, 
dC  iufticiam  coram  Deo:  uertunt  figna  in 
numina,ficut  multi  ftatuis  tribuerunt  nu 
men,  &C  multi  uel  fuperftitione  uel  tyran* 
nide  cumulant  ritus :  ut  fuperftitio  in  Eo 
clefia  auxit  ritus  fatisfadionum^ut  nomi* 
nant  *  Nabuchodonofor  >  Antiochus, 
quia  iudicant  confenfum  in  religione  pro 
deflfeadregniconcordiam  dC  tranquilli* 
tatemjCultus  inftituut,quos  pariter  a  fub* 
ditis  obferuari  uolunt* 

Ibi  non  fuperftitfone ,  fed  tyrannfde 
nouse  leges  &C  noua  numina  propofita 
funt*  Haec  ita  fieri  in  genere  humano,tur* 
bari  dC  mutari  ueras  SC  falfas  religiones 
iridemus,2£  cauflas  miramur,  cur  non 

H  3  con* 


»i8  CONFESSIO   DOCTRINAE 

ftanter  perfeuerent  homines  in  uentate  a 
Deo  monftrata. 

Scd  uox  di'uina  affirmat,ä  diabolis  im 
pelli  homines,ut  a  Deo  deficiant:  8C  natu 
ra  hominum  coeca,curiofa,leuis.,amat  lu* 
dos  uariarum  opinionum. 

Aduerfushaec  magna  mala,  pracmunit 
SC  confirmat  Ecclefiam  Deus :  SC  ccrtam 
docfinnamtradif3quae  quidem  compre* 
henfa  eft  in  libris  Prophetarum,  SC  Apo* 
ftolorum,8£Symbolis.  Quare  necefle  eft 
confiderare,  qualcs  fint  leges  feu  ritus,  SC 
unde  fint 

Eft  igitur  PRIMA  Regula :  Nulli 
creaturae.,  non  angelis,  non  hominibus, 
non  legibus.,  non  Epifcopis  licet  conde* 
re  leges >  aut  ritus  pugnantes  cum  uerbo 
Dei\  Vt  horribiliter  peccauit  Rex  Baby*. 
lonicus,quanquam  excellens  fapfentia  SC 
uirtute,  iubens  adorariftatuam*  Et  pec* 
cantomnes homines,  qui  talibus  cdicfiis 
aut  legibus  obtemperant:  ficut  Heua  pec 
cabat  j  difcedens  a  mandato  diuino  pro* 
pter  diaboli  mendacium.  Sed  uniuerfali* 
Ac7or.jr  ter  Regula  feruanda  eft:  Oportet  Dea 
magis  obedire^quam  hominibus, 

Talia 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  n9 

Talia  funt  edicta,  qua?  prarcipfiint  in* 
uocari  homines  mortuos,aut  amplecli 
falfam  dodrinam,  aut  obferuare  impios 
cultus.De  bis  omnibus  tenenda  eft  regu* 
la  primi  prsecepti :  Fugi'te  idola.  Talis  efi:  i.ccmo 
dC  lex  de  coelibatu  facerdotum,  quem  plu 
nmi  fine  peccato  obferuare  non  poflunr,. 
Etfi  aut  fcimuSj  quid  delegum  mutationi 
bus  uiri  politici  iudicent,  tarnen  Deus  fic 
ordinauit  obedientiam ,  ut  uelft  nos  cum 
ipfo  copulatos  eflfe,^  congrucre  cum  fua 
fapientia  cV  iufticia :  unde  funt  has  regulx 
immotse  &C  seternae :  Non  habebis  Deos  Exd.*o 
alienos.  Item :  Oportet Deo  magis  obedi  Aflor* 
re,quamhominibus*  Item:Si  quis  aliud  Gali 
Euangelium  docet,anathema  fit. 

SECVNDA  Regula: Cum ufita- 
tum  fit,  fuperftitiones  addere  operibus, 
qusealioquifuogenere  erant  indifferent 
tia ,  ut  non  uefei  carnibus ,  neeeife  efi:  fu* 
perftitiones  cV  errores  qui  adduntur  taxa 
re,  8C  in  ufu  libertatis  modefte  oftendi 
poflunt  docfirinae  exempla* 

Eftautem  error  non  obfeurus ,  quem 

iftultitia  multorum  docentium ,  &C  populi 

plerunque  addit,  quod  docent  de  exifti* 

H  4  manr. 


tio  CONFESSIO    DOCTRINAB 

mant,  ieiunia  SC  fimih'a  operamererire* 
mifsionem  peccatorum  3  tum  culpaetum 
pocnar.  ut  SC  Thomas  fcribit  de  fatisfadi* 
onibus3&:  plurimi  Tic  loquuntur. 

Haec  Pharifaica  imaginatio  fädle  capit 
animos.,  SC  obfcurat  lucem  dodrinae  de 
beneficrjs  Chrifti  propres ,  SC  de  gratuita 
remifsione ,  SC  de  fide.  Cum  enim  putant 
homines  mereri  fe  remiTsionem  peccato* 
rum,  Ins  futs  ritibus,  transferut  honorem 
debftum  Chrifto,  in  hos  ritus,&  aliquan* 
tifper  inani  fiducia  tument.  Poftea  tarnen 
in  ueris  doloribus  ruunt  in  dubitationes, 
qusefunt  eis  exitio*  Etperfefemagnum 
peccatü  eft,non  noffe  beneficia  filrj  Dcu 

Propter  hanc  caußam  Paulus  tarn  acri 
ter  dimicat  de  abrogatione  circuncifio* 
nis,  SC  aliarum  caeremoniarum  legis  Mo* 
faica^ne  uera  agnitio  Mediatoris  extin* 
gueretur ,  fi  exiftimarent  homines  fe  me* 
reri  remifsionem  peccatorum ,  SC  iuftos 
effe  hac  obferuatione  legis  SC  caeremonia 
rum  Mofi ,  ficut  Pharifad  contendebant* 
Et  faepe  monet  Paulus ,  ut  caueamus  ,  ne 
nouiscasremonrjshumanis  lux  Euange* 
lij  obfeuretun 

Secundus 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  m 

Secundus  error  minus  confpicuus  eft, 
fed  tarnen  pernitiofus.  Poftquam  uident 
aliqui,,  non  pofledefendihunc  Pharifai* 
cum  errorem,de!abuntur  huc:  Etfi,inqui 
unt,  non  merentur  hae  caeremoniae  remife 
fionem  peccatorum,  tamen,qiua  funtbo 
na  opera  8£  eultus  Dei,  defenduntur  hse 
traditiones:ut  in  lege  Mofi  Nazaraeorum 
abftinentia.,  etfl  nonmerebatur  remifsio* 
nem  peccatorum ,  tarnen  Deo  placebat, 
SC  erat  eultus  Deo  gratus» 

Hocfucorecensquidam  pfngere  tra* 
ditiones  didicerunt^qui  tarnen  non  de  his 
medijs  rebus  dimicant,fed  alios  tetros  er* 
rores  dC  opinionem  de  poteftate  Epifco* 
porum  ftabilire  conantur, 

NeceflTe  eft  autem ,  pios  hie  cauere  doc 
trinae  infidias*  Magnus  error  in  hoc  ipfo 
fueo  ineft,  Non  rede  citaturexemplum 
exMofe.  Longe  differunt  opera  a  Deo 
inftituta  dC  ordinata  ,  ab  operibus  non 
mandatis  2£nonordinatis  ä  Deo, fed  tan 
tum  confilio  humano  exeogitatis,  Erant 
eultus  Dei  opera  in  lege  Dei  ordinata,et* 
fi  remifsionem  peccatoru  non  mereban* 
tun  At  fcfltAoflgyOTiftflt  exeogitatae  ab  homi 

H  $  nibus 


in  CONFESSIO    DOCTRINÄE 

nibus  fine  mandato  Dei3nec  fuerunt3nec 
funt  cultus  Dei\  Nequaquä  probat  Deus 
lianc  audaciam  hominü,quse  tarnen  fem* 
per  ufitata  fuit,fingendi  cultus^id  efi^ope 
ra.,  quorum  finis  immediatus  fit ,  ut  Deus 
per  ca  honore  afficiatur*  Ideo  exclamat 

Mti.i$  uoxdiuina:  Fruftracoluntmemandatis 
hominü.  Et  pafsim  in  Prophetis  dC  apud 
Paulum  taxatur  hsec  audacia, 

Sed  ueri  cultus  funt  opera  a  Deo  man* 
data,quae  fiunt  in  agnitione  &C  fiducia  me 
di'atorfs5hoc  fine5ut  Deo  praeftetur  obedt 
entia3&  profiteamur  hunc  ucre  efle  De* 

bzciq  um,quemficcolimus.  ItaEzech*2o*re* 
uocat  nos  adpraeceptadiuina,inquiens: 
In  prgccptis  patrum  ueftrorum  nolite  in* 
cedere,  fed  in  praeceptis  meis  ambulate«. 
Et  faepe  repetitae  funt  hae  conciones.  Et  in 

pfalns  PfaL  Lucerna  pedibus  meisuerbumtu* 

Uum.  is  urru  Et  in  Nume,  cap*  15.  Non  fequantur 
cogitationes  fuas* 

Tertius  error  eft:Hypocritaefingunt 
talia  opera  perfediones  efle ,  ut  monachi 
fua  uota  plena  uanitatis  anteferunt  uitas 
politica?  j  dC  oeconomiese:  cum  Deus  mf* 
rando  confilio  fic  confodauerit  genus 

huma« 


SÄXOMICAR.  ECCLESIAR.  uj 

humanum,  dC  inhislaboribus&pericu* 
lis  uel/t  confpici  fidern  ,  inuoeationem,. 
confefsionem ,  rnutuam  bcneficcntiam, 
tolerantiam,8£  alias  uirtutes* 

Quartus  error  eft  opinio  ncccfsitatiSj. 
ut  fcribunt  quidam,  Ieiunium  quadragc* 
fimae  necefiarium  eft:  alia  arbitrana  iunc. 

Nee  tantum  carnificina  eft  confeien* 
tia^iudicare  non  effe  Chriftianum,non  ef 
femembrumEcclefiseDei,  comedentem 
carnes  die  fexta ,  aut  non  feruantem  feiix* 
m'um  quadragefimae .  Sed  error  eft  ob« 
feurans  res  maximas,doclrinam  de  iufti* 
cia  Euangelrj,  dC  de  Ecclefia5qualis  tit,  SC 
quomododifeernendafint  membra  Eo 
clefia^non  eibo  dC  potu,fed  fide,  inuoca* 
tione58£  cgteris  uirtutibus*  Ac  contra  opi 
m'onem  necefsitatis  exprefte  dicitur  Co« 
loflT.  a.  Nemo  uos  iudicet  in  eibo  SC  potu,  cdof.i 
EtGalat.j.In  libertatequaChriftusuos  Gakt* 
liberauit  ,  ftate,  nee  rurfus  mgo  feruif  litis 
implicemini»  Et  opfnio  necefsitatis  mag* 
nas  difcordias  femper  peperit :  ut  olim 
contentiones  fuerunt  de  die  Pafchatos., 
defermento;,  8C  nunc  fimiles  comenuo* 
ncs  mulcae  exorts  funt. 

Quintus 


xi4  COKFESSIO    DOCTRINAE 

Quintus error.  Accedit  ad  priores  opi 
niones,  &  hie  error  >  quodEpifcopifibi 
ftimunt  poteftatem  inftituendi  npuos  eul 
tus,&  obligandi  confeientias.,  ut  Grego* 
rius  conftituit5ut  mariti  translati  ad  ordi* 
nem  presbyterorum  3  relinquerent  con* 
fuetudinem  coniugum  5  SC  conftitutio  de 
confefsione  praeipit  enumerationem,  8C 
decreta  fada  funt  de  diferimine  eiborum 
dCkiuniodCc. 

De  talibus  traditionibus  etiam  libri 
extant  recentes  pleni  labyrinthorum,  in 
quibus  feribitur,  Peccata  mortalia  eflfe, 
uiolationes  talium  rituum,  etiam  extra  ca 
fum  fcandali.  Gerfon  qusefiuit  ivneiKetKs: 
fed  uera  confolatio  eft  uox  Euangeli] , 
quac  uult  hunc  intellecflum  libertatis  in 
Ecclefia  notum  efle  8C  conferuari,  uideli* 
cetremotisilliserroribus^de  quibus  die* 
tum  eft. 

Ritus  humanos  honeftos,ordinis  cauf 

fa  fados,  feruari  pofTe  fine  opinipne  me* 

riti,cultuum  dC  necefsitatis  >  ut  fupra  die* 

cohf.z  tum  eft  ex  ColoflT»  Nemo  uos  iudicet  in  ci 

Aäoas  bo  aut  potu  &c.  Et  Petrus  inquit :  Quid 

tentatis  Deum,  imponentes  iugum  cerui* 

eibus 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  li? 

cibusdifcipulorum,quodnecß  patres  ue* 
ftri,necp  nos  portarepotuimus  c* 

TERTIA  Regula :  Remotis  erro* 
ribus  illis,  de  qtribus  doceri  Ecclefiam  ne 
ceffe  eft,pöftea  ritus  aliquos  honeftos,bo 
ni  ordinis  caufla  fados  3  SC  feruamus ,  SC 
feruandos  efle  docemus:  ut  fine  ordine 
homines  uiuere  non  poffunt*  Et  Paulus s.com4 
inquit:  Omnia  decore  SC  ordine  fiant. 

Et  extat  Athanafi)  dicflum:  Vtiles  funt 
cgremonia^fed  cu  cognitioneueritatis  SC 
mediocritate.Hanc  uocem  apparet  oppo 
fitam  efle  fuperftitioi,  quae  tunc  quocg  aü 
gebat  caeremonias,  SC  obfcurabat  uerita* 
tem,&  onerabat  cofcientias  SC  Ecclefias. 

Agimus  autem  gratias  Deo,aeterno  pa 
tri  Domini  noftri  IES  V  Chrifti,  qui 
propter  filium,  SC  per  eum,  aeternam  Eo 
clefiam  colligit,  quod  inde  ufcj  ab  initio 
generis  humani  conferuauit  publicum 
minifterium  Euangelrj,  SC  honeftos  con* 
greflus ,  qui  ipfe  etiam  dißinxit  quardam 
tempora:g£  oramus  eum,ut  deinceps  fer* 
uet  SC  regat  Ecclefiam. 

Etftudiofedöcemus^t  omnes  adiu* 
uent  conferuationem  publici  minifteri], 

SC  ui* 


ncr  CONFESSIO   DOCTRINAB 

6vf  uttcnt  fcandala  ÖC  difsipationes,  ut  fao 
loco  copiofius  dicitui\ 

DE    VITA    MONASTICA. 

OMittimus  longiorem  commcmora* 
tionem  de  ueteribus  hiftorfjs  eorum 
qui  uel  in  folitudinem  fece(Tcrunt,ut  An* 
tonius:  uel  collegia  fimilia  fcholis  inft/tu* 
erunt,  extra  ciuitatum  frequentiam3ut  Ba 
filius,  Aliae  enim  alrjs  cauföefuenmtfe* 
cedendu  De  praefentibus  monachis  iam 
ioquamur,quiminiW  funt  m  folitudine» 
Collegia  funt  hominum,  uel  docftorum, 
uel  indocflorum,in  media  luce  dC  frequen 
tia  commodius  uiuentium ,  quam  uiuunt 
altj  homines.Habent  uoluptates  quas  ex* 
petun^alij  alias.  Et  multoplus  oci],quam 
caetcri  homines  in  uita  politica  S>C  ozco* 
nomica. 

Ne  lpfi  quidem  iam  illa  rfdicula  enco* 
mia  de  perfedione3S^  de  uita  contcmpla* 
tiua  ad  fe  transferunt,  ut  olim  aliqui  fccc* 
runt.  Et  cum  magna  fit  difsimilitudo  ho* 
minum  in  illis  fodalfcijs,  non  uolumus 
concionari  malis ,  qui  propter  culinas  SC 
licentiam  illas  latcbras  amant:  fed  fanabi* 

les 


säxonicar.  ecclesiar.  iir 
fes  obteftamur  propter  glomm  Dei  &  fix 
am  falutem ,  ut  cogitent  haec  dicfta :  Non  Emi0 
habebis  Deos  alienos:  Fugite  ldcla»  Qua  i.coruo 
lis  nunc  eft  uita  monaftica,  plurimum  ha 
bct  impiorum  cultuum  dC  uam'tatis:  Mi& 
fas  habent  uenalcs  pro  ufuis  &C  moriuis., 
&:hicqua?ftus  eft  in  plerifcßmonafterrjs 
maximus.  Vfitata  eft  ibi  SC  mortuorum 
inuocatiOjCumulata  multis  tetn's  fuperfti 
tionibus.)ftatuarum  adorationibus,indul 
gentfjs,&  alijs  impofturis,  Studi'a  dodri* 
n#  aut  nulla  funt3aut  corrupta* 

Hae  folx  cauflse  fatis  rnagnse  funt ,  cur 
hominesnonprophani  ex  illfs  fodalicijs 
difeedere  debeant.Quia  uota  quae  impli* 
cant  te  generi  nitx ,  in  quo  eft  eultus  ido* 
lorum,  funt  haud  dubieirrita:iuxtapri* 
mummandatum,  quodeftanmotum  8C 
jeternum?&  re^ula  omnium  aliorum  prac 
ceptorum:NÖN  HABEBIS  DE*  exo.zo 
OS  ALIENOS. 

CitantexPaulodeuiduis:  Primamfi*  i.r'm.f 
1  dem  irritam  feceruntSed  refponfiofirma 
SC  perfpicua  eft.Etiamfi  loqueretur  Pau* 
lus  de  uotis,  tarnen  talta  uota  nullomo* 

do  pro* 


US  CONFESSTO   DOCTRINAB 

do  probaret3quse  coiunda  funt  cum  cufe 
tu  idolorum,8£  multis  erroribus.  Sunt  au 
tem  dC  alia  multa  mendacia  it\  üotis.  Pro*« 
niittunt  caftitatem  &C  paupertatem:quam 
multi  uero  fint  idonei  ad  uitam  coelibem, 
ipfi  norunt*  Deindc  de  paupertate,fciunt 
multo  plures  querere  ibi  culfnas  inftruc* 
tas,quam  inopiam  &C  famem* 

Iam  hoc  quoep  confiderandum  eft:  Ex 
cufent  dC  laudent  uitam  moriafticam  ho« 
mines  diferti  ut  uolent,  tarnen  femper  hgc 
opinio  in  hominibus  non  prophanis  hoc 
exemplo  confirmatur :  jQuod  talia opera 
eleda  humano  confilio  fint  cultusDei, 
id  eft ,,  opera  per  qua?  iudicet  Deus  fe  ho* 
nore  affici,  Haec  opinio  taxanda  eft,8£ 
hominum  mentibus  euellenda  eft,  dC  re* 
trahendi  funt  hominesadmandataDei, 
M4t. i*  iuxta  hoc  didumtFruftra  colunt me  maitf 
datis  hominum.  Item :  Non  in  prareeptis 
patrum  ueftrorum,  fed  in  praeeeptis  meis 
ambulate,  Haec  reprehenfio  uitae  mona* 
fticae  uera  &C  illuftris  eft. 

Iam  fi  affingunt  merita  SC  perfeclio* 
nes,  magis  obfeuratur  Euangelium  de  i\x 
fticia  fidei,&:  ueris  eultibus,  Quia  tetrum 

&horri* 


5AXONICAR.    ECCLBSIAR.         n* 

&horribilemendacium  cft,  obferuatio* 
nesmonafti'easmereri  remifsionem  pcc* 
catorum3aut  tantundem  ualere  quantum 
ualet  baptifmus,  ficut  Thomas  expreffe 
dicit  .  Nee  fuit  ignota  antiquitat  j  haec  re* 
prehenfio  ♦  Extat  enim  narratio  feu  uera, 
feu  docendi  caufla  feripta^quae  tarnen  iu* 
dicia  piorum  indicat. 

Scribunt,  Antonio  cupfenti  fcire  quan 
tum  apud  Deum  profeciflet  in  illis  exerei 
tijsfolitudinis,monftratam  effe  donium 
futon's  Alexandrini,  uicinam  portse.  In* 
greflus  i'gitur,  alloquitur  patremfamilias, 
interrogat  de  docflrina  dC  de  exercirrjs  pic 
tatis*  Hie  rede  de  doeftrina  refpohdit. 
Poftca  ait,fe  mane  breui  precatfone  Deo 
gratias  agere3cY  pro  caeterisbeneficris.,  8C 
quödfilium  miferit*  Deindepetcrefere* 
mifsionem  peccatorum  propter  filium,8£ 
orare  ut  Ecclefiam  feruet  ex  fuam  famili* 
;  am:  orare  &  fih'um  5  ut  pro  nobis  interce* 
dat3&hacfideacquicfcere,&:  laetum  fa* 
cere  domefh'cas  operas ,  8C  curare,  ut  filrj 
rede  doceantur*  Nonalia,  inquit  Anto« 
nius,  habes  exercitia  duriora  ?  Parum  ne 
fuftinet  laboris,  inquit  ifte,  qui  familia: 

I  uidum 


t$ö  CONFESStO  DOCTRINAB 

uicflum  quaerit  t  &C  multa  fubinde  irtci* 
dum,  qua!  patremfamilias  duriter  excruci 
ant,8£  acceduntonera  commurria  ciui* 
um.  NonuideSj  quantumfitpriuatarum 
SC  publicarum  miferiarum  in  ufta  i  quas 
rede  ferre,  SC  in  his  exercere  fidem  QC  pa* 
tientiam,  fatis  ne  duram  militiam  efle  exi* 
ftimes .  Abijt  Antonius .,  &C  intellexit  fe 
commonefieri,  ne  anteferret  fua  exercitia 
officrjsuitae  communis*  Tales  narratio* 
nes3  &C  alias  leguntur:  quae  etiamfi  do* 
cendi  caufla  ita  fcriptae  funt,  tarnen  often 
dunt  eruditorum  iudicia. 

Nee  iamlongiorem  difputationem  ad* 
dere  opus  eft ,,  prafertim  cum  nemo  in  il* 
lislocis^ubi  funt  monachi,  ignoret,pluri* 
mum  efle  prauarum  fuperftitionum  in 
monafterfjs ,  dC  ftudta  dodrinae  uel  nulla 
uel  corrupta  effe .  Deliberationem  uero 
de  modo  emendationis,  relinquimus  fjs 
qui  praefunt. 

Inmultislocis  defunt  paftorcs  Eccle* 
frjs3autdeeftuidus  paftoribus.  His  pri* 
mum  opitulandum  erat  ex  reditibus  mo* 
nafteriorum  locupletfum.  Poftea  paupe* 
rum  quoq?  ftudia  inde  iuuanda  funt ,  5C 

in  ali* 


SAXONICAR.   ECCLESIAR»  131 

in  aliquibus  fchola!  coftitui  pofifun^prac* 
fertim  cum  neceffe  fit  Ecclefiam  multis 
pauperibus  pnebere  fumtus  ad  difcen* 
dum ,  ut  ex eo  numero  legantur  pafiores 
Sc  mfniftri3qui  doceant  Ecclefias.Hofpi* 
taliaeuam  mdeiuuanda  funt,in  quibus 
paupercSjqui  diuturnis  morbis  laborant, 
all  neceffe  efh 

Ad  talcs  ufus  ucre  pios,ad  alendos  pa* 
ftorcs,paupcres  &C  fcholafh'cos^ad  confti 
luendas  fcholas,  ad  i'uuanda  hofpftalia 
magna  pars  redituum  in  monafterrjs.in 
his  rcgiontbus  Dci  bencficio  translata 
eft.  Reliquum  in  oeconomiam,in  quoll* 
bet  monafterio  impenditur:  &C  ftulticia 
eft ,  exiftimare  oeconomias  non  effe  fum* 
tuofas. 

Abbatcs  uero  diuores  hoc  tempore, 
in  qualcs  ufus  profundant  reditus,  ex* 
empla  multorum  oftendunt,  quos  norm* 
nare  po(Temus5qui  pariter  lfteras,  religio* 
fenem  Bt  ufrtutem  odcrunt,  3C  helluantur 
( de  his  eleemofynis ,  &  aut  nuüos  paftores 
Ecclefrjs  fufs  prseficiunt :  aut  ü  quos  ha* 
benr3efunre  finunt, 

I  x  DE 


i5i  CONFESSIO    DOCTRINAB 

DE    INVOCATIONE    HOMINVM 

PIORVM,    QJ/I    EX    HAC 

VITA    DISCESSE* 

RVNL 

r  TN  capite  Efaiae  4*. fcriptum eft :  Egd 
/4. 42.  j[  DominuSjhoc  cft  nomcn  meum,glori* 
am  meam  altcri  non  daboJEft  aute  gloria 
Dei  propHJfsimajinuocauo :  ut  Matt»  4* 
M4f  inquit  Dominus  :Dominü  Deum  tuum 
adorabis,8£illifoliferuics.  Et  immotum 
ac  aeternum  decretum  cft  pn'mi  praeccpti: 
Exo.20  Nonhabebis  Deos  alienos*  Necefle  eft 
igitur  in  Ecckfia  docfirinam  de  inuocati* 
one  purifsimam  extare,  ad  quam  corrum 
pendam  inde  ufcp  ab  mitio  generis  huma 
nidiabolusuarijs  modis  fcmina  fparfit, 
£C  femper  fparget*  Quare  uigilantiores 
e(Te  debemus,  ÖC  maiore  cura  retinere  mo 
dum  inuocationis,  fcu  adorationis,  pro* 
pofitum  in  ucrbo  Dei,iuxta  dicftü:  Quic* 
quid  petientis  patrcm  m  nomine  meo, 
dabit  uobis*  In  Ins  ucrbis  fancitus  eft  mo 
dus.,quem  conftantifsime  tuen  debemus: 
nonmiTcerealfosmodos,pugnantescum 
uoce  diuina  ,  aut  qui  nullo  exemplo  pro* 
bato  in  fcripturis  confirmati  funt* 

Nulla 


SAXONICAR.   ECCLESTAR.  in 

?  Nuliamaioruirtuseft,  nulla  efRcacior 
confolatio3quam  uera  inuocatio. Necefie 
eft  igitur  taxare  eos,  qui  ueram  inuocatio 
neni  tiel  ncgligunt,  uel  corrumpunt :  SC 
funt  corruptelac  uarise*  Multi  non  difccr* 
nunt  fuam  inuocationcm  ab  Ethnica ,  ac 
ne  cogitant  quidem,quid  alloquantur* 

De  Ins  inquit  Dominus  incapitcloan  Io<m 
bis  4*  Vos  adoratis  quod  ncfcm's»  Vultqj 
Ecclefiam  cogctare,  quid  alloquatur ,  in* 
quiens:Nos  adoramus  quod  fcimus.Mul 
tinoncogitant,an>cxrquarcexaudiantur4 
Recitant  precationes,ex  dubitant  tarnen, 
cumfcriptumfit:  Poftulet  in  fide,  nihil  locohii 
ha^fitans.  De  his  matcrijs  alibi  dicimus* 

Hocloco  reprehendimus  hanc  corru* 
ptelam  Ethnicam  ,  quod  defenditur  con* 
fuetudo  alloquentium  homines,qui  ex 
hac  uita  difceflerunt ,  SC  petitur  ab  eis  uel 
auxilium,uel  intercefsio«.  Talis  inuocatio 
aberrat  a  Deo,  SC  tribuit  uel  efficaciam 
creatun'SjUel  auxilium  ,  uel  intercefsio* 
neiru  Nam  qui  uerecundius  locuti  funt, 
de  fola  intercefsionc  dixeruntSed  huma* 
na  fuperflitio  longius  procedit,  SC  effica* 
ciam  tribuit,ficut  multe  cantiones  publu 

I  3  ex 


154  CONFESSIO    DOCTRINAB 

cse  oftendunt:  Maria  mater  gratise ,  Tu- 
nos  ab  horte  protege,  In  hora  mortis  fal 
fcipe.  Hos  uerficulos  audiuimus  docfto« 
remTheologiae  monachum  praefarimo* 
rienti,&  faeperepeterc,  cum  quidcmnul* 
lam  Chrifti  mentioncm  faccrct:8^  poflent 
cxempla  multa  recitari. 

Acceduntöfalrjfurores,  Alrjapudali 
as  ftatuas  exiftimantur  effe  magis  propf* 
cfj.Hi furores  cum  palam  fimiles  fint  Eth 
nicorum ,  8C  haud  dubie  ualde  irritent 
iram  Dei38£  a  docentibus  taxandi  funt,2£ 
a  prjs  magiftratibus  feuere  puniendn 

Reprehenfio  aute  perfpicua  argumen 
ta  haec  tria  coritinet.  Creaturis  tribuere 
omnipotentiam,  eft  impietas:  Inuocatio 
creaturae,  quae  eft  extra  hanc  uit«e  confue 
tudinem,tribuit  ei  omnipotentiam:Qiiia 
confefsio  eft,  quod  intueatur  omniü  cor* 
da>&C  difcernat  gemitus  ueros  a  fimula* 
tis*  Haec  tantum  tribuenda  funt  aeterno 
Patri ,  dC  Filio  eius  Domino  noftro  Iefu 
Chrifto,  arSpfritui  fan<flo*  Nequaquam 
igitur  inuocatio  ad  homines3quiexhac 
uita  difcefTerunt^facienda  eft. 

Dolendum  eft,haec  mala  non  intelligu 

Sed 


SAXONICAR.   ECCLESJAR.  137 

Sed  te  ipfum  afpice,  SC  confidera  quid 
agas.  Inhacn  uocationc  difccdis  a  Deo, 
nee  cogitas  quid  inuoces :  SC  feis  lllos  opi 
tulatores,quos  quams,  Annam3aut  Geor 
gium,non  uidere  motustiucordis:qui 
quidcmfircirentfeinuocan,ctiamcohor 
refcerent,nollenthunc  honorem  Deo  de 
bitum  tribui  ulh's  creaturis^Qualis  autem 
eft  inuocatio  ad  furdos  i 

Etfi  feimus  quid  refpondeant  aduerfa*, 
rij  (finxerutenim  fophifmata,  ad  eluden* 
dam  ueritatem)  tarnen  diuina  teftimonia 
ipforum  refponfioni  defunt. 

Et  precatio  qua?  eft  fine  fide,  hoc  eft, 
ubi  non  potes  ftatuere ,  an  talem  inuoca* 
tionemapprobet  ac  reeipiat  Deus,ina* 
nis  eft* 

MeminimusLutherum  faepe  diccrc.In 
ueteri  Teftamento  illuftre  teftimonium 
effe  diunitat&s  Mefsiae ,  quod  affirmat 
eum  inuocari.Et  hac  propnetate  Mcfsias 
ibi  a  caeteiis  Prophetis  difcernüur.  Id  gra 
uiTsimumteftimoniu  querebatur  obfeu* 
ratum  SC  hbefadum  elfe,  translata  inuo* 
catione  ac  alios  homines .  Ac  propter 
hanc  folamcau(Tam,dicebat3  confuetudi 

I  4  nem 


i3 er  CONFESSIO    DOCTRINAE 

nem  alios  inuocandi  improbandam  e(fe? 
eti'amfi  non  accederent  aliae  cauflae, 

SECVNDVM  argumentum.  Ir* 
ritaefh'nuocatiofinefide5S£  nullus  cul* 
tus  in  Ecclefiam  finc  mandato  diuino  in* 
uehendus  eft*  NuIIa  autem  extat  fernen« 
tia^quae  oftendat  inuocationem  hanc, 
quam  defendunt ,  ad  homines  fadam., 
Deoplacerej&eftKcacemeflTe.  Eft  lgitur 
irrita  inuocatio*  Quah's  eft  enfm  preca* 
tiö,hocmodo  accedere  ad  Annam5aut 
Georgium«.  InuocOjfed  dubito  utrum 
tua  intercefsi'o  mihi  profit,  dubito  an  me 
audfas^an  mihi  opem  feras* 

Si  homines  haec  arcana  peccata  intelli* 
gerent,  execrarentur  tales  precationes,  ut 
reuera  funt  execrandae,  &C  funt  Ethnicae. 
Poftea  ex  talibus  initijs  quanti  furo  res  fe* 
quunturc'  concurfus  &  inuocationes  ad 
certas  ftatuas,  petitio  certorum  Beneficio 
rum  a  fingulis :  ab  Anna,ut  ä  Iunone,pe* 
tuntur  diuitiae :  a  Georgio,ut  a  Marte,uic 
toriaz :  aSebaftianOjRocho,dq)ulfio  pc* 
ftilentiae :  ab  Antonio  3  defenio  porco* 
rum  dCc.  Haec  etiamO  aduerürij  dicunt 

fe  non 


SAXONICAR»   ECCLESIAR.         U7 

k  non  probare,  tarnen  lucri  cauflareti* 
nent5ut  manifeftum  eft* 

Adiungamus  KTERTIVMar* 
gumcntum.  Exprefle  fcriptum  eft:  Vnus  i.rm.z 
eft  Mediator  Dei  dC  hominum  ,  horno 
Chriftus  IES  VS.  Hunc  in  omni  inuo* 
cationc  intuerf  nos  oportet,  SC  Euangelfj 
docfmnamdeeonolTe:  Quodnemoao» 
cedere  ad  Deum  pofsit,  nifi  fiducia  huius 
Mediatons,  quifimul  interpellat  pro  no* 
bis,utipfeinquit:Nemo  uenit  ad  patrem,  104^14 
nifi  per  fllium.  Et  iubet  ipfe  nos  ad  fefe 
confugere ,  inquicns :  Venite  ad  me  om* 
nes  qui  laboraus ,  dC  onerati  eftis ,  &C  ego 
reficiam  uos  ♦  Et  modum  inuocationis 
ipfedocet,cum  ait:  Quicquid  petierit/s  io4w.i<r 
patrem  in  nomine  meo,dabic  uobis*  Pa* 
trem  nominat ,  ut  feiungas  tuam  inuoca* 
tionem  ab  Ethnica ,  &  cogttes  quid  allo* 
quaris .  Cogites  hunc  uerum  Deum  efle, 
qui  fe  patefecit  miflb  fllio»  Non  uagetur 
animus ,  ut  Ethnica  mulier  in  Tragoedia 
dick.  Inuoco  te  Deus,qutcquid  es  dCc. 

Sed  hunc  efle  uerum  Deum  fcias,qui 

Ve  patefecit  miflb  filio,crucifixo  SC  refufct 

tato,ÖC  talem  agnofcas  5  ficut  fe  patefecit* 

I  5  Deinde 


138  CONFESSIO    DOCTRINÄE 

Deinde  fcias,hunc  ita  certo  recipere  et  ex 
audire  inuocantes,  cum  ad  mediatorem 
hlium.crucifixum  pro  nobis,  SC  refufcita 
tum  confugimus,&f  petimus  nos  propter 
eum  recipi^cxaudirijiuuari,  QC  faluaru 
Nee  ah'o  modo  ullus  homo  reefpitur  ä 
Deo  uel  exauditur» 

Nee  incerta  eft  haec  inuocatio .,  fed  iu* 
bet  fic  inuocantes  firma  fide  ftatuere, 
hunc  eultum  Deo  placere,,  dC  fic  inuocan 
res  certo  recipi  ÖC  exaudiri»  Idcö  inquit: 
io4»,i4  Quicquid  petieritis  in  nomine  meo  3id 
eft  j  me  agnofeentes,  SC  nominantes,  feu 
inuocantes  tanquam  redemtorem ,,  fum* 
mum  facerdotem,££  interceflbreiru 

Solus  hie  fummus  facerdos  ingreditur 
in  fandum  fancflorumnd  eft,,  in  arcanum 
confilium  diuinitatis ,  QC  cernit  pedus  x* 
terni  patris58£  pro  nobis  interpellatj&  no 
ftros  dolores ,  gemitus,  dC  preces  ad  eum 
perfert,fcrutans  corda  noftra* 

Hancdocflrinam  de  Mediatore  obfeu 
ratam  3C  corruptam  e(fe,mänifeftum  eft, 
cum  confugerent  homines  ad  Matrem 
uirginem ,  tanquam  magis  propiciam  dC 
alij  aliosmediatores  quaererenu 

Äc 


SAXONICAR»   ECCLESIAR.  139 

Ac  manifeftuin  eft ,  nullum  extare  ex* 
emplum  in  Prophetis,  aut  Apoftolis,  ubi 
fiat  compellatio  ad  homines :  Exaudi  me 
Abraham,  uel,  Exaudi  meDeus  proprer 
Abraham.  Sed  compdlatio  fit  ad  Deum, 
qui  fr  patcfecit:  uidelicct  ad  aeternum  Pa* 
trem,FiiiumIE8VM  CHRIST VM, 
8C  Spintum  fancftum,  ut  recipiat,exaudi* 
at  &C  faluct  propter  filium. 

Fit  8C  expretfe  ad  filium,ut  2.Theflal2.  i.rhefz, 
Ipfe  Dommus  nofter  IESVS  Chriftus, 
&  Deus  &C  pater  nofter ,  qui  dilexit  nos, 
confirmet  uos  &Cc.  Et  Gen*  48»  nominat 
Iacob  Deum^  Mediatorem  filium, cum  Gen.  4& 
ait :  Deus,  coram  quo  ambulauerunt  pa* 
tres  mei,  8d  Angelus  qui  eripuit  me  de 
euneflis  malis  (ideft,  promifTus  faluator) 
benedicatpuerisiftis*  Vtimur  igitur  his 
formis* 

INVOCO  teomnipotensDeus^ter 
ne  pater  Domini  noftri  1ESV  Chrifti, 
conditor  codi  dC  terrae^  omnium  creatu 
rarum,unä  cum  filio  tuo  Domino  noftro 
I E  S  V  Chrifto,&  Spiritu  fando  tuo,fa* 
piens,  uerax,  bone,  iufte,liberrime5cafte, 
§C  mifericors,niiferere  mei,&  iuftiffca  nie 

pcv 


HO  CONFESSIO    DOCTRINAB 

per  &  propter  I E  S  V  M  Chriftum,  fili* 
um  tuum  cracifixum  pro  nobis ,  dC  refu* 
friratum,cxaadi  &C  fandifica  me  fpiritu 
{anctotuo> 

inuoco  tc  I E  S  V  Chrifte,fili Def,cru 
cifixe  pro  nobis,  SC  refufcitate,  Äoyt  ngk 
uKuy  g'j<Arc  cfoVl/s  -57ä7]oö^3  mifcrere  mei,in* 
tercede  pro  ine  apud  ceternum  patrem.,££ 
fänclifica  rne  fpiritu  tuo  fandio* 

In  his  formis  fcimus  quid  alloquatnur* 
Et  cum  cxtrnc  teftimonia  uerbiDei,  quae 
oftendunt  hanc  inuocationcmDeopla* 
cere.&  exaudiri'  talis  inuocatio  fide  fieri 
poteflv 

Hase  non  funt  in  inuocatione,  quae  fit 
ad  homines.  Coll/gunt  nonnulli  teftimo* 
nia  ex  Auguftino5&:  alf)'s5ut  oftendantbe 
atis  in  coelo  curae  effe  res  humanas^Poteft 
hoc  üluftnus  oftendf  ex  colloquioMoß 
ÖC  Elise  cum  Chrifto,  Et  non  dubium  eft, 
beatos  orare  pro  Ecclefia:  fed  tarnen  inde 
non  fequirur,inuocandos  efle. 

Etil  autem  docemus,  non  inuocandos 
e(Tc  homines:  tarnen  hiftorias  beatorum 
populo  proponimus «.  Quia  neceffe  eft 
omnibus  al/quo  modo  notam  effe  Eccle* 

fiac 


SAXONICAR.   ECCLESIAR.  14t 

üx  hiftoriam,  quibusteftfmonfjsuocata 
8C  condita  fit  EcdeÜ^&C  quomodo  ferue 
tur^quodgenusdodrinas  per  Patres, 
Prophctas,ApoftoIos,8L  Martyrcs  pro* 
pagatum  fit  ♦  In  bis  hiftorrjs  iubcmus ,  ut 
omnes  agant  gratias  Dco ,  quod  (c  pa te* 
fecit,  quödculligit  Ecclcfiam  perfilmm, 
quod  dotfrinam  nobis  tradidft  j  QC  qüöd 
mißt  doclorcs38£  in  eis  teftimonia  de  ie 
oftendit* 

IubemuSjUt  docfirinamcorum  confi* 
derent ,  8>C  ut  tefh'monijs  quae  Deus  in  eis 
oftenditjfidem  confirment*  Confidcrcnt 
item  exempla  iudicfj  cY  peenarum ,  ut  ex* 
citetur  in  eis  timor  Dci :  iubemus  imitari 
fidem,  paticntiam  3  dC  eseteras  uirtutes. 
Di'fcant  in  Deo  non  efle  ^ö<ra>77?A$/4Hc^ 
cV  petant  fe  quoeß  reeipi,  exaudiri,  regi, 
faluaricViuuari:ficut  Deus  reeipit  Da* 
uidem,  Managern,  Magdalenam,  Latro* 
nemincruce. 

Modernus  etiam,  quomodo  exempla 
cuilibet  in  fua  uocauone  imitanda  fint> 
Quia  error  in  imiraüone,&  LccKcltifcct,  fae 
peingentiummalorum  caufTa  eft;  Lau* 
damus  etiam  ip  forum  fand  orum  diligei^ 


i4z  CONFESSIO    DOCTRINAE 

tiam5qui'curarunt5  ne  effundercnt  dona 
Dd.Dcnicp  non  ftulti  amphfsimam  doc* 
trinam  ex  his  hiftorfjspromerepoflfunt, 
quam  propon/  populo  remota  fuperfti* 
tione  utilifsimum  efh 

DE    MAGISTRATV    POLITICÖ- 

DE  I  beneficio  in  Ecclefijs  noftris  SC 
harc  pars  docfWnse  de  dignitatema* 
giftratus3  qui  gerit  gladmm ,  6£  de  digni« 
catelegum,  i'udiciorum,  8c'  totius  ordinis 
politici,pie  illuftrata  eft:&  magno  labore 
ac  multis  fcnptis  refutari  funt  Anabapti* 
ftarum  8C  aliorum  fanatfcorum  homi* 
num  multi  dC  magni  furores, 

Docemus  igitur,  in  tota  doflrina  De/, 
per  Prophctas  QC  Apoftolos  tradita,  affir 
mari  ordinem  politicurn,  magiftratus,Ie* 
geSjiudtcia,  &legitimam  focietatem  ho* 
minum  nequaquam  cafu  exiftere  in  ge* 
nerehumano.  Etquanquammultumeft 
hornbilium  confufionum^quac  a  diabolo 
dC  ab  hominum  furoribus  oriuntur.,  ta* 
mena  Deo  lnftitutam  efle  legitimam  gu* 
bernationem3&  focietatem  hominum:  SC 
quantum  ordinis  reliquum  manet,  im* 

menfa 


SAXONTCAR.   ECCLESIAR.  145 

mcnfa  bonitate  Dei  propter  Ecclefiam 
conferuari.  Sicut  Rom»  \^  dicitur,  8C  in  Rom.i* 
Pfalm,  Nifi  Dominus  cuftodierit  ciuita*  Ppl»* 
tem,fruftra uigilat qui cuftodit  eam,  Ölc 
Sunt  l'gitur  res  fuo  genere  bonae,gerere 
magiftratus^effe  iudicem,  efieminiftrum 
iudiciorum ,  legitime  uti  iudicijs,  gerere 
bella  legitima,8£  effemiliteminbeilisle* 
gitinifs&c» 

Et  potcfthis  rebus  uti  homo  Chriftia* 
nus,ficut  utitur  cibo,potu,  remedrjs,  em* 
tione,uenditrone.Nec  peccat  gerens  ma* 
giftratusiuxtauocationem,  exercens  iu* 
dicia.»  militans,  legi'ti'mo  fupplicio  affici* 
ens  condcmnatos  &fc  Etmagißratui  po 
h'tico  fubditi  debent  obedientiam ,  ficut 
Paulus  inquit :  Non  folum  propter  iram,  Rp*«<l 
id  eft,,  metu  poenae  corporalis,  qua  afficf* 
untur  cotumaces  abipfismagiftratibus: 
fed  etiam  propter  confcientiam  \  id  eft, 
contumacia  eft  peccatum  offendens  De* 
um,8£  auellens  confcientiam  a  Deo. 

Hanc  fententiam  diuinam  Ecclefrjs 
proponimus ,  quae  munit  poteftatem  legi 
timam ,  &C  totum  ordincm  politicum :  SC 
oftendimus  difcrimen  Euangelij  de  poli* 

tics: 


144     '       CONFESSIO    DOCTRINÄB 

tica?  gubernationis,  Vult  Deus  regi  &C  cd 
crceri  politica  gubernatioe  omnes  homi* 
ncs3ctiamnon  renatos  :ac  lücent  in  hac 
gubernationequocg  fapientia  &iufticia 
Dei,  Öl  bonitas.,  erga  genus  humanuni 
Sapientiam  oftendit  ordo ,  qui  eft  difcri* 
men  uirtutum  Sc"  uitiorum ,  ÖC  confocia* 
tio  hominis  per  Iegmma  imperia,  dC  con* 
tradus  miranda  fapfent/a  erdinatos; 

Deinde  iufi:icia  Dei  confpicitur  in  po* 
litica  gubernatioe  5  quia  uult  punin  mani 
feftafceleraamagiftratibus:&f  cum  ipfi 
qui  prefunt5non  fumunt  fupplicia  de  fon 
tibus,Deus  ipfe  mirabiliterrapiteosad 
poenas ,  &C  regulariter  atrocia  delicfta  pu* 
nit  atroeibus  poenis  in  hac  uita,utdici* 

Niat.iG  tun  Qui  gladiu  aeeeperit,  gladio  peribit. 

Heb.  n  Item  :  Scortatores  dC  adulteros  iudicat 
Deus  &Cc.  Vult  in  his  poenis  confpici  di* 
ferimen  uirtutum,&  uitiorü,  dC  uult  difei 
Deum  fapientenyuflumjueracem  &C  ca* 
ftum  efle.  Confpicitur  dC  bonitas  Dei  er* 
ga  genus  humanum  >  quia  hoc  modo  fo* 
cietatem  hominum  conferuat*  Ideo  au* 
tem  coferuatjUtindeEcclefiacolligi  pof 
üt,8C  uult  poliaas  efle  hofpitiaEcclefiazv 

Et  aliud 


SAXONICAR»  BCCLESIAR.         t4f 

Et  aliud  eft  politica  gubernatio3  qusc 
coercetomnesetiam  non  renatos:  aliud 
remifsiovpeccatorum  dC  iufticia  in  cordi* 
bus,  qusc  eft  incoatio  uitae  &C  falutis  aeter* 
nae,  quae  uoce  Euägelij  fit  in  credentibus, 

Vtruncp  bonum  tribuit  Deus  generi 
humano,&  difcrimina  iufticise politicae 
SC  luds  in  cordibus,,uult  intelligu  Nee 
Euangeliumdamnat,  aut  difsipatpoliti* 
as,aut  occonomias.  Etil  autem  non  perti* 
net  ad  docentes  in  Ecclefia,  leges  particu 
lares  ferre  de  politica  gubernatione :  ta* 
men  in  genere  de  officio  poteftatis  hoc 
tradituoxdiuina* 

Primum :  Vult  Deus,fine  ulla  dubita* 
tione  magiftratus  fonare  uocem  legis  mo 
ralis  in  genere  humano,quod  ad  difcipli* 
nam  attinetjiuxta  Decalogum3feu  legem 
naturaIem:hoc  eft5uult  magiftratuum  uo 
ce  primum  proponi  fummas  QC  immu* 
tabiles  leges ,  prohibentes  eultumidolo* 
rum,  blafphemias,  periuria ,  iniuftas  ese* 
des,uagaslibidines,  uiolationem  coniu* 
gij,  furta  &:  fraudes  in  pacfh's ,  contradli* 
bus  dC  iudieijs«. 

Secundum  officium:  Harum  legum  di 
K  uinarum 


146-  CONFBSSIO  DOCTRINAB 

uinarum  &C  immutabilium,quae  funt  tcüi 
monia  de  Deo,8£  fummae  normte  mo^ 
rurn,  fit  cuftos  magiftratus ,  in  puniendis 
omnibus  qui  eas  uiolant*  Nam  uox  legis 
fine  prena  dC  fine  executione ,  parum  ua* 
let  ad  frenandos  dC  coercendos  homines. 

Rom.i?  Ideo  dicftum  eft  a  Paulo:Poteftas  fit  terro 
ri  malo  open',8^  honori  bono.  Et  antiqui 
tasrecSe  dixit:  Magiftratus  eft  cuftos  le* 
gis  5  fcilicet  primae  dC  fecundae  tabulae, 
quod  ad  difciplinam  attinet. 

Tertium  officium  eft  magiftratus  poli 
tici,etiamadderelegi  naturali  aliquas  le* 
ges,  quae  funt  determinationes  circum* 
ftantiarum  legis  naturae:  fitcg  harum  le* 
gum  cuftos  in  puniedo*  Sed  nequaquam 
ferat  aut  defendat  leges  pugnantes  cum 
iure  diuino  8C  naturali,  ficut  fcriptum  eft, 
Ep.io  Efaiae  icu  Vae  fjs  qui  condunt  leges  ini* 
quas*  Quia  imperia funt  ordinatio  diui* 
na,  in  qua  fapientia  dC  iufticia  Dei,  id  eft, 
leges  iuffoe  dominari  debent ,  ficut  inquit 

>.P4mp  rex  fapiens  dC  Deü  timens  IofaphattNon 
hominum  exercetis  iudiciü,  fed  Dei ,  qui 
uobifcum  eft  in  iudicio.  Sit  timor  Dei  uo 
bifcum,ÖC  cum  diligentia  omnia  agite. 

Quan* 


SAXONICAR.  ECCLESIAR.         H? 

Quanquam  autem  multi  in  fmperijs 
ncglfgunt  gloriam  Dei,  tarnen  haec  praeci 
pua  cura  eflfe  debebat,audire  SC  ampledi 
ueram  docfirinam  de  fih'o  Def,  dC  Ecclefi* 
as  fouere,ficut  PfaK  inquit :  Et  nunc  re*  Pfda 
ges  intelligite,erudimini  qui  iudkatis  ter* 
ram*  Item:  Aperite  portasprincipesue*  pßln 
ftras :  id  eft,  Aperite  imperia  Euangch'o, 
dC  praebete  hofpitium  fih'o  Dci.  Et  Efafsc 
49.  Et  reges  eruntnutritorestui^&rcgi*  E/4,4p 
nae:id  eft,  Refpublicse  fint  nutricesEc* 
clcfiae,praebeant  hofpitia  Ecdefiae  dC  prjs 
ftudijs. 

Sint  mcmbra  Ecclefi'ae  ipfi  quoc$  reges 
8£principes3&  docflrinam  recfle  intelli* 
gant,  non  adiuuent  eos  qui  falfam  dotfri 
nam  ftabiliunt ,  &C  l'nfuftam  feuiciam  ex* 
ercent,fed  fint  mcmores  huius  dicfJi :  Glo 
rificantes  me  glorificabo.  Et  Daniel  re*  D<w.4 
gern  Babylonicum  hortatur  ad  agnitio* 
nem  irae  Dei,  8C  ad  clementiam  erga  exu* 
lantemEcclefiarrijCum  ait:  Redimepeo* 
cata  tua  iufticia  dC  dementia  erga  paupe* 
res,&:  erit  fanatio  delidorum  tuorum.Et 
cum  fint  inter  praeeipua  Ecclefiae  mem* 
bra,uideant  ut  iudicia  in  Ecclefiarede 
K  z  exerce* 


14*  CONFBSSIO  DOCTRINAB 

exerceantur:ficutConftantinus,Theodo 
fius,  Arcadius,  Marcianus,  Carolus  Ma* 
gnuSjö^multipt]  reges  curauerunt  rede 
exerceri  iudicia  Ecclefiae.Caeterum  de  di* 
fcrimine  utriufqj  gradus  minifteri]  Euan 
gelici  SC  politicae  poteftatis,extant  feripta 
in  Ecclefrjs  noftris  multa,qug  oftendunt, 
nos  necß  fanaticas  necg  feditiofas  opinio* 
nes  doeere,fed  monftrare  neceflfariam  do 
cflrinam  in  Euangelio  traditam  de  utroep 
graduellem  pietati  SC  paci  communis 

DEO     GRATIA, 

Hsec  eft  fumma  dodn'n^quam  in  Ec* 
clefijs  noftris,  Dei  beneficio  una  uoce  Co* 
namus :  quam  quidem  e(Te  incorruptam 
fententiam  dodrinae  diuinitus  traditaein 
feriptis  Prophetias,  SC  Apoftolicis ,  SC 
Symbolis,  nequaquam  dubitamus ,  SC  ex 
uetuftis  feriptoribus  fincerioribus  intel* 
ligipoteftjCongruereeam  cum  ueteri  SC 
purioreEcclefia, 

Oftendit  autem  res  ipfa,nos  non  curi* 
ofitate  nouas  aut  argutas  difputationes 
quaefiuiflTe,  nee  de  potentia  aut  opibus 
contendere,fed  tantum  neceflariam  doc* 

trinam 


SAXONICAR.  ECCLBSIAR*        14* 

trinam  ad  ueram  inuocationem  Def,  8C 
ad  falutem  animarum,  ex  magna  caligine 
traditionum  dC  opinionum  euoluere ,  QC 
fimplicifsime  ac  plantfsime  eam  Ecclefijs 
proponere.Necefle  eft  enim  omnes  fanos 
fateri,  magnas  firifle  dodrinae  tenebras, 
8C  mukös  erroresindocflrinamonacho* 
rtim,  dC  laqueos  confeientiae  multiplices 
in  Pontificijs  traditionibus*  Et  utra  doc* 
trina  fit  uera,plana,perfpicua,  utilis  con* 
feientijs  &C  moribus,oftendit  collatio.No 
enim  defugimus  iudicia  piorum  :  imo 
femper  ueram  Dei  Eccleliam,  hoc  eft, 
omnes  pios  SC  eruditoSjubicuncjj  funr, 
uolumushacc,  quaedieimus,  cognofeere: 
quos  non  dubitamus  teftes  fore  ,  hanc 
do&rinam  effe  uerae  Ecclefte  Dei  catho* 
licx  confenfum* 

Offerimus  etiam  nos,quocuncg  tempo 
re3ad  copiofiorem  declararionem,  in  fin* 
gulis  partibus:  SC  hanc  commemoratio* 
nem  dodrinae  nunc  fadfam ,  congruere 
cum  confefsione  Auguftaeexhibua,An* 
no  t5^o*fentimus* 

Cum  igitur  docftrina.,quam  recitamus, 

uera  fit,8C  Ecclefiae  neceflaria,oramus  ne 

K  2  damnen* 


i?o  CONFESSTO   DOCTRINAB 

damncntur  Ecclefiae  noftrae,  quafi  aut  er* 
rotes amplecfiantur ,,  aut fine graui caufla 
ftoh'de  ÖC  feditiofe  tumultuentur.  Veritas 
&C  rerum  magnitudo5hac  iniufta  crimina 
tionenosliberent* 

Deindc  ipfam  fynodum  pie  mone* 
mustuident  ueteres  abufus,et  errores  mul 
tos 5C magnos haerere in  Ecclefia.  Quia 
omnibus  aetatibus  inde  ufep  ab  lnitio  ge* 
nerishumanijdiabolus  errorum  femina 
fpargit :  &  poftea  multa ,  infeitia  homi* 
num,aut  fuperftitione,  confirmantur  aut 
repullulant. 

Cum  autem  /am  uanitas  multar  um  fu* 
perftitionum  nota  fit,tempora  flagitant 
emendationem:8£  nifi  gubernatores  cura 
bunt  extare  illuftratam  ueritatem,magnae 
diftracfh'ones  opinionum  fecuturae  funt, 
praefertim  cum  in  hac  poftrema  mundi  fe 
necfla  plus  confufionum  impedeat*  Ideo 
fynodus  uideat,ne  manifeftam  ueritatem 
damnet*  Et  fi  pie  deliberatura  eft,quomo 
do  confulendu  fit  Ecclcfijs,&  a  nobis  de* 
claratio  copioflor  petetur :  eligendi  funt 
uiri  eruditi,  intelligentes  dC  amantes  ueri* 
tatem,,8£  timentes  Deum3cjui  de  hts  tantis 

rebus 


SAXONICAR.   ECCLBSIAR.  ift 

rebus  ffmul  deliberent.  Nectantumnu* 
mero  fuffragiorum  nobifeum  certetur: 
cum  manifeftü  fit  ex  multis  prariudieijs, 
quid  Rom.  Pontifex  8>C  plurimi  Epifcopi 
ei  addicfli  fentiant,  qui  tot  iam  annos  non 
folum  edicfla  contra  nos  fanguine  feripta 
ediderunt ,  fed  eriam  multos  nobifeum 
fentientes  interfecerunt :  ÖC  multi  docfhri* 
nam  nee  intelligant,nec  curent,fed  profa 
nis  perfuafionibus  imbuti  3  exiftiment 
hoc  praeeipue  dignum  effe  politicis  uiris, 
defendere  prgfentem  formam,&  tueri  au 
toritatem  fuam.  Et  ad  hanc  rem  quaerunt 
miniftros  idoneos,  qui  fophifmatum  prac 
ftigjjs  ueritatem  eludant* 

Quare  iam  teftamur  ,  nos  ueritatem 
non  abieduros  efle,etiamfi  talium  homi* 
num  iudieijs  condemnata  fuerat:  &pa* 
Iam  teftamur,  nos  Tridentinae  fynodi, 
qug  antea  edidit  decreta  partim  palam  fal 
fa,partim  ambigua  &C  fophiftica,  non  afe 
fentiri:  fed  flagitare,ut  de  ijfdem  rebus  &C 
audiamur,  ÖC  errores  antea  confirmati  de 
cretis  Tridentinis  emendentur. 

Et  reuerenter  oramus  inuielifsimum 
Imp.CAROLVM  Auguftum,ne  per* 

K   4  mittat 


ifz        CON,    DOCT*   SAX.   ECCLES. 

mittat  aduerfarijs,  ut  ueritatem  fua  auch* 
cia  opprimat,  dC  crudelitatem  quac  aduer 
fus  innocentes  exercetur  confirment ,  SC 
maiora  difsidia  fniuftis  decretis  excitenn 
Commendamus  autem  dC  Ecclefiam 
&  nos  ipfos,filio  Dei  Domino  noftro  I E 
SV  Chrifto,quem  fcimus  uoceEuan* 
gelij  colligere  fibi  aeternam  Ecclefiam :  8C 
eum  oramus^ut  nos  regat,  ncc  finat  cxtin 
guiluccmEuangeli]  fui,  nee  deleri  finat 
coetus  ipfum  uere  inuocantest 

D  E  O     GRATIS 


APPENDIX^ 

ROgamus  autem  omnes,  qui  in  uici* 
nis  Ecclefijs  docent,  aut  alibi  qui  am 
plecflantur  Confefsionem  Auguftae  ex* 
hibitam  Anno  i#o :  Vt  haec  legentes ,  fi 
quid  alieubi  defiderant,  amanter  nos  mo 
neant*  quia  non  uoluimus  aliud  genus 
docflrinse  gignere,  fed  fimpliciter  recitare 
illius  Confefsionis  Auguftanae  fententi* 
am&communem  confenfumharumEc 

clefia? 


clefiarum ,  5C  petimus  ut  candide  Sfnon 

calumniofe  iudicetur,  Non  uoluimus  no 

ua  difsidia  fercre,fed  maxime  oramus  Fi* 

lium  Dei  Dominum  noftrum  Iefiim  Chri 

ftum,  crucifixum  pro  nobis,  8C  refufcita* 

tum ,  qui  prccatus  eft  in  agonc  fuo, 

Ut  unum  fimus  in  Deo,ut  faci* 

af,  ut  nos  quocg  in  pluri* 

mis  Ecclefijs  unum 

fimus  in  ipfo* 

F  I  N  I  S* 


NO  S,  quorum  nomina  affcripta  funt, 
qui  nunc  in  Ecclefijs  &C  Academijs, 
quarum  infra  fit  mentio ,  docemus,  affir* 
mamus  in  hoc  fcripto,  quod  dextre  SC 
non  calumniofe  intelligi  uolumus,recita* 
tamefle  docSrinam  communem,  quae  Co* 
nat  in  Ecclefijs  &  Academijs,  in  quibus 
Euangelium  docemus.  Et  fentimus  uere 
hanc  effe  puram  8C  incorruptam  dodriV 
nam  Ecclefig  Domini  noftri  Iefu  Chrifti, 
congruentem  cum  fcriptis  Propheticis  SC 
Apoftolicisö£  Symbolis,  ac  neceflariam 
Ecclefijs,  dC  oramus  Dominum  noftrum 

K  $  Iefum 


IefumChriftum,crucifixum  pro  nobfs  5C 
refufcitatum ,  ut  has  Ecckfias  clementer 
regat  dC  protegat*  Offerimus  eti'am  nos 
ad  declarationem  in  fingulis  articulis* 

HaecfcriptafuntAnnoM.  D.  LL 
die  decima  Iulrj ,  in  oppido  Vuite* 
berga ,  ubi  uicinarum  Ecclefiarum 
Paftores  conuenerant. 

Ego  Iohannes  Bugenhagen  Pomera* 
nusj  Docflor,  Paftor  Ecclefiae  Vuiteber* 
genfis  dC  Superintendens  in  Elecfloratu 
Saxonia^fubfcripfihacmeamanu/ 

Iohannes  PfeffingerDocflor  Theolo* 
gia?  ,  Paftor  Ecclefiae  Chrifti  in  urbe  Lip* 
fia,8£  Superintendens  manu  propria  fub 
fcripfit., 

Erafmus  Sarcerius  Paflor  Ecclefise 
Lipienfis  apudD.  Thomam,  manu  mea 
fubfcripfL 

Vuolfgangus  Pfentnerus  DocSor,  Pa 
ftor  Ecclefix  Annaemontanse  m.  p*  C 

Cafpar  Zeunerus  Paftor  Fribergae 
m,  p,  C 

Daniel  Greflerus  Paftor  ££  Superin* 
Mendens  Ecclefiae  Drefdenfis  m,  pX 

Anto* 


Antonius  Lauterbach  Ecclefiae  Pyr* 
nenfis  Paftor  &C  Superintendens  rru  p»  C 

Nicolaus  Picus  Paftor  8C  Superinten* 
dens  Ecclefice  Kemnicenfis  m.  p*  f. 

Georgius  Hala  Paftor  Zuiccauienfis* 

Iohannes  Schreiner  Paftor  &C  Superin 
tendens  Ecclefiae  Grymmenfis  rru  p.  C 

AuguftinusHymmel  Paftor  &C  Super 
intendes  Ecclefig  Aldenburgenfis  m,pX 

Iacobus  Vueigant  Paftor  2£  Superin* 
tendens  VueifTenfelfenfis  rru  p.  fl 

Iohannes  Buchner  Paftor  3£  Superin* 
tendens  Ofchatzenfis  p,  m.  f 

Ego  Iohannes  RutiliusSaltzo  in  Tu* 
ringia  Superintendens ,  hanc  Confefsio* 
nemapprobo  ut  Chriftianam.,,  in  huius 
fignum  me  fubfcripfu 

Iohannes  Voitlender  Paftor  5C  Super 
intendens  in  Eccersberg  m»  pX 

Iacobus  Klapius  Ecckfiae  Haynenfis 
Paftor  dC  Superattendens  m*  p*  f. 

Georgius  Mohr  Paftor  dC  Superinten 
dens  Torgau. 

Martinus  Vuolfius  Paftor  5C  Super* 
intendens  Coldicenfis  p*  m,  C 

Valentinus  Braun  Paftor  in  Dobeln 
fubferipfik 

Sebaftia* 


Sebaftianus  Frofchelius  MinifterEc* 
clefiae  Vuitebergenfis5£ 

Lucas  Hezer  Minifter  dC  Conciona* 
tor  Ecdefiae  Vuiteberg.C 

Alexander  Alefius  Scotus  D*  Theo* 
logiae  dC  Decanus  Collegtj  Theologici  in 
Academia  Lipfica. 

Bernard  us  Zieglerus  D.Theologiat, 
Nicolaus  Herco  S/Theologiae  D* 
Georgius  Zeeler  D/Theologia^ 
Iohannes  Mencelius  D*  Theologiac 
Ioachimus  Camerarius  Pabepergenfis 
ftudiorum  liberalium  Profeflfor  Lipfiac 

Iohannes  Forfterus  S*  Theologiac 
Dodor  SC  Profcflbr  Vuitebergenfis* 

Georgius  Maior  Sacrae  Theologiac 
-Docftor  dC  Prpfeflör  in  Academia  Vui* 
tebergenfu 

Philippus  Melanthon  Profeflbr  in 
Academia  VuitebergenfiL 

Paulus  Eberus  Kitthingenfis  ProfeG 
for  artium  in  Academia  Vuitebergenfn 

L,    D 

Sequun* 


SEQVVNTVR 

ALIARVM    ECCLE* 

SIARVM     ET     REGIONVM, 

APPROBATORIA   SCRIPTA,    Q_VIBVS 

EÄDEM     CONFESSIO     ET     AP* 

PROBATVR     ET     CON« 

FIRMATVR. 


SCRIPTVM    LEGA* 

TORVM     ILLVSTRISSIMI 
PRINCIPE,   DOMINI   IOHANNIS 

Marchionis  Brandebur* 
genfisfiCc* 

fttti$utiQ  t>ce  ® m<$* 
lau$ti$en  ßo<fy$tbov* 
neu  $zwflen  t>nt>  ige** 
ven/ßewn  Stjo&anfeti 

i>enfrtw<$  tc,  t>nfere  ß.g|.twt>  |>,  (Sani) 
tote  £*fi>ar  $arftlüte  Etcetmattte  tmö 
^offpteiuse*  $u  £uffrut/tmt>  &1?.|geM 
wue  jgamme  6ttpmntcnt>ettt  Sw  orte 


Domino  D.  Iohanne  Bugenhagen  Pa* 
ftore,  D,  Philippo  Melanthone*  D*  Io* 
hanne  Forftet\  D,  Georgio  Maiore  8£c 

gefjotfamfufi  ctfcfn'encn/  2f(ti>o  t>on  jren 
If  ^tfwfettcn  ein  (Scfjnfft  oiw  3Jo* 
tel  etnet?  gefaxten  <£onfefeton/ gegen 
i>ae  fctcüet^t  $ttftwfftfg  &ontüium 
empfangen/  mit  nmanun$  fo(#e  tum 
tvcKolififten  fattkfcn  t>n?>  ejcpentoVen/ 
jvcntyltfytbavhiunbovfamal  t>nt>  fol* 
gente  $©•©♦  |g*  iwi>  ßtwtn  fcnfetr  met* 
mwg  twuon  wtfwttmfc  £u  refewen* 

Söfetc&e  alfofcon  frne/twfere  iw* 
fiani>e  t>nt>  twmogene/  £um  fletfitgffen 
furgenömen/  twfc  iß  folc&e  (Schifft  ak 
(entfjat&en  i>on  frne  /  an  ^Sorten  i>nt> 
(Sentenzen  ntc&t  allein  &fynftli<b/ttU 
nc/tc^t/Wo  iwfe*  ß.  ^ugfpurgtfcjjen 
&0ft  fefaiOft  i>nt>  Locis  Commumbus  ge* 
mefe/  fontwn  auci)  ettoae  ffetw  t>ni> 
mecfjtt'ge?  fcefunfcen  /  ® ae  Kote  imtol) 
©o«  gefwU#  (06  Mv>  iwnef  gefagt/ 

tiftt 


veti  Utbm  §emi  Metern  fcmptftd)  aU 
lctk$  toeitev  cottfewet/  <wi>  mtiii  aU 
fo  tintte$ti$li$  iwfoflm  /  Wlkine 
nod)  £).©.  ||.tmt>  ßentt  meftmftg/ 
too  foUfce  cottft'tt'wtt  <ntftem(&$  (efttttx 
öctt/moc^tc  £»  g{«'^  mt't  twt>  «efcett  t>e*? 
^ugfputotf^cn  Sottfcfetott  i>em  £ök* 
ctfto  fr&errtttttoörtet  ttwfott/ teeret/ 
$$itevhi(tun$/im  f«((  te  twttwfffc/ 
imtd)  foni>crltc£e  gef^teften  /  für  t>em 
£ottct(to  toefo*  faetfkv  m  tmt>  fo 
coftf&mfrefttc»  $fctttm$e5&* 

ttm&<X3  /  in  adibus  Do* 

mini  Phüippi,  die 

XXVI.Iunij. 

Anno 
M.     D.    LI. 


Scriptum 


SCRIPTVM     LEGA> 

TORVM     GENEROSI 

Comitis  Gebhardi  a 

Mansfelt&c. 

Qcbotnc    <St>lt    ßtw 

feite  an^gcn  $3t«cm* 
fret$£ttt>em  €m'rt>tgett/jgo$sela^ 
fett  0emft  Philippo  Melanthone,t>tt* 
fem  Heben  ftaccptottft  / mit  Ufelfi 
i>ni>  fcneffcn  a&scfcm'öet/fcm'ciit  £u  em 
3>fa£ett  fron  toegm  t>ct:  ©cfiHfft  /  We 
man  <wff  i>cm  Sonctfio/too  etnee  ttw* 
^enfoite/^erattttoo^en  tourt>e/  00 
f>afcett  ttw  88.  gjo&annee  ^Öt'gantw/ 
fcni>  SS^n^eae  &f>eofca(i>u$  /  fernem 
gnaben  t>ntertf>efu'se  JSwtte*  ftt  JBote 
tceSöort/ Wefettigc  segelte  <3$rtffV 
imfetm  geringen  t>etf£ani>e  twfy/fitt{* 
ftgfcn&flwtttap  S>»vdß(efen/  33eftni>en 


©Ott  (o6/t>nt>  Ufentun  ftfo  tma/iw 
WcfHWge  ©cfjnjftiw  tyluQfymQifätn 
£onfefiuon  gerne*  fc$  /  t>ni>  fafjc  strunz 
fr#  tmi>  fW  i>te  £Be(u*c  t>on  S>en  66#* 
f?en2ffrttc£e{nt>ee  £|ttfHu£en  ß(<m* 
bem/tonb  dBacv&mentett  ton  &§tifto 
etngefet£t/tt>c{$e  imwfc  ßotteegna&e 
w  #trc£en  iu'efet:  HEant>e  tte^ev  etntrec£ 
tt<j  geieret  twi>  6ef ant  \x>oi?t>en  iß/  #Sef 
tfytktfytt  tot*  auc£  fat?  t>te  ctotge  t>n* 
to<uti>e(6arc  ^Sat^ett  ©ottee  (jalten/ 
imrcfr  i>en  etngefcornen  ©01t  ©ottea 
SJfjefum  S^ußum  t>om  jgt'mei  offen* 
tatet/  t>nt>  t'n  tw  ^ptop&eten  twö  %yo* 
fiel  ©c^ttfften  begnffen,     0anc£en 
t>ef^albert  ©otti>em$©ate?tmfet6j§et 
(ant>o  Sfäeftt  <££riffr/fampt  t>em  (Son/ 
twfenn  einigen  Glitten  iwt>  (Stio* 
fer/twi)  i>em  fettigen  ßei(?e/  t>ev  in  alle 
sxMfcit leitet/   $*uv  folejic gafcen/m* 
ne?  /  toat(>affttget:  /  (jetffame?  üüe(n:e/ 
tounfcfcentmi)  bitten  t>on  ftetfyn  / 1><& 
J6ott  foi#e  xvbti&l  xoate/nufylifa 

&  Ott* 


tmt>  nlti&t  Btfct  WUt  i>nö  astfreie 
tootte/  t>nt>  t>iefel6tfle  autbrnttn  /  <w# 
in  mbeve  &ant>e/  awff  t>ce  [eine  Qtmtu 
ne/toelcjje  jn  fyle  iwfc  frort  etou's  tthn* 
ntn/loUn  *>ni>  t^ttn  fol/  grofe  i>trt> 

Adum  Vitenbergae,Ca* 

lendis  Augufti, 

Anno 


Scriptum 


SCRIPT  VM    LEGA> 

TORVM     ILLVSTRISSIMI 
PRINCIPIS,    DOMINI    GEORGII 

Friderici  Marchfonis  Bran* 
deburgenfis  dCc. 


GO  WL  GEOR. 
gi'us  Karg  PaftorSua* 
bacenfis,-  dC  Iohannes 
Serranus ,  alias  Seger, 
Paftor  Rosfddcnfis , 
ab  Illuftrifsimi  Princi« 
pis  dC  Domini,Domint 
Georgrj  Fridcrici  Marchionis  Brande* 
burgenfls  3Cc.  Domini  noftriClemeotif* 
fimiSenatu  ablegati  Vitebergam  5  ad  re* 
uerendos  Patres  £>C  Praeceptores  noftros, 
D,  Magiftrum  Philippum  Melanchtho* 
nem5&  caeterosS»  Theologie  Dodores, 
ut  cognofeeremus  confefsionem  fidef  re* 
cens  ä  D,  Philippo  Melanchthone  feri* 
ptam ,  exhibendam  Concilio  Tridenti 
congregato,  Teftamur  nos  aecurate  le* 
giflfe  hoc  feriptum,  &C  affirmarnus  in  eo 
doefirinam  Euangelrj  Domini  noftri  kfu 
Chrifti,  prout  in  facraScriptura  utriufcp 
Teftamentij  dC  in  Symboliscontinetur, 

L  %  fincere 


fincere  SC  fine  fbphiftica,  modo  dextre 
intelligatur,  propofitam ,  quae  &C  in  no* 
ftris  Ecclefijs  aliquot  iam  annis  praedica* 
ta,nunc  etiam  docetur,auditur  dC  appro* 
batur  ab  omnibus  uere  pijs ,  8C  Spmtu 
Deifan<ftoilluminatis4  Et  oramus  Do* 
minum  noftrum  Tefum  Chriftum ,  pro* 
pter  pcccata  noftra  a  Deo  Patre  tradi* 
tum,  dC  propter  iuftificationem  noftram 
refufeicatum ,  ut  Ecclefias  quoque  no* 
ftras  cum  omnibus  alrjs  clementer  regat 
&C  protegat ,  Nofque  in  ea  fide  8C  liberta* 
tejinqua ftamus,confirmet3  adeoqp con* 
ftantes  adfinem  ufq$  uitae  noftrg  per  Spin 
tum  fuum  faneflum  conferuet,  AMEN* 
AÄum  Vitebergce,  Die  XI I.Septem* 
bris.    Anno&c  M.  D.  LI. 


Ego  M*  Georgias  Karg,  Paftor 
Ecclefias  Suabacenfis,manu  pro* 
priafubfcripn. 

Ego  IohannesSerranus, alias  Se* 
ger,  Paftor  Rosfeldenfis  3  manu 
meafubfcripfu 


Scriptum 


SCRIPTVM     LEGA* 

TORVM     GENERÖS  O* 
RVM      CO  MIT  VM      A 

MANSFELT. 


VM  NOSTRO* 
rum  Comitum  nomine 
Vittembergam  ablegati 
eflemus ,  ad  petendum 
confilium  de  Concilio 
indido ,  a  Reuerendis 
uiris  D.  Philippo  Me* 
lanchthone ,  caeterifque  Praeceptoribus 
noftn's  obferuandifsimis,forma  eius  feri* 
pti,  quod  in  Concilio  offerendum  effet, 
nobis  exhibita  eft.  Summa  igitur  qua 
potuimus  attentione,  pro  ingeniorum 
noftrorum  tenuitate,  8C  pro  temporis  ra* 
tione,id  feriptum  legimus 6C confidera* 
uimus*  Teftamur  itaque  in  ifto  feripto, 
fummam  eius  docflrinae,  quas  Dei  beneft= 
cio  in  Ecclefijs  harum  Regionum  incor* 
rupte  hacflenus  fonuit  3  dC  fonat  adhuc, 
perfpicue  comprehenfam  efle*  Iudica* 
mus  autem  eam  cum  feriptis  &C  perpetuo 

L  3  con* 


confenfu  Prophetarum  SC  Apoftolorum 
congruere,neque  ulla  fophiftica  labefao 
tari  poffe .  Agimus  lgitur  Deo  Patri 
Domini  noftri  IESV  CHRISTI 
gratias,  pro  patefada  luce  Euangelij,  SC 
precamur  ardentibus  uotis,uthancfin< 
eeram  docürmam  aducrfus  omnes  infi* 
dias  SC  impetus  Diabolitueatur&con* 
feruet,  SC  colligat  übi  inter  nos  SC  alias 
quoque  Gentes  Ecclefiam  fe  perpetuo 
agnofeentem,  inuocantem  SC  celebran* 
tem*  Vt  igitur  huieferiptofuffragium 
SC  teftimonium  noftrum  adderemus,  No 
mina  noftra  fubferibere  uoluimus« 


Michael  Cariiuslnclytorum  ac 
Generoforum  Comitum  a 
Mansfelt  Concionator,  manu 
propriafubferipfic. 


Iohannes  Vuigandus  Mini* 
fter  Verbi  Dei  in  oppido 
Mansfelt. 


Iohan« 


Iohanncs  Praetorfus  Minifter 
Verbi  Dei  in  arce  Stolberg, 
m.  p*  u 


Valentinus  Sifridi  .,  Minifter 
Verbi  Dei  in  Oppido  Orten* 
berg ,  in  Comitatu  Könige 
ßeinenfi,manu  propria  fub* 
fcripft 


L  4         Scriptum 


SCRIPTVM    MINI* 

STRORVM     ECCLESIAE 

IN      INCLYTA       VRBB 

ARGBNTORATO. 

CRIPTVM  D, 
Philipp!  Melanthonis, 
charifsimi  Praeceptoris 
noftri,  quod  dilecflus  fra 
ter  &  fymmifta  nofter 
D*  Iohannes  Marbachi* 
us  attulit,  uidimuSj  legi* 
mus3&exofculatifumus,  Bonacpfidede 
eo  teftamur,  quifq?  fua  manu,  quöd  con* 
fonum  fit  unicae  8C  uerse  docfinrwe  deDei 
effentia  dC  uoluntate,  quae  a  Deo  patefac* 
ta  eft.,  &C  commendata  primis  patribus  5C 
Prophetis ,  poftea  illuftrata  uoce  filij  Dei 
Domini  noftri  Iefii  Chrifti ,  crueifixi  pro 
nobis  dC  refufcitati,&  uoce  Apoftolo* 
rum  ac  Apoftolicorum  uirorum:  Ac  ne* 
quaquam  reeipiendas  effe  ullas  opinio* 
nes  pugnantes  cum  illa  prima  Propheti* 
ca  docflrina,&  uoce  filrj  Deu 

Cafpar 


Cafpar  HedioDodlor  Theologie, 
docens  Euangelium  in  Ecckfia  Dei 
in  incfyta  urbe  Argentorato ,  manu 
propria  fubferipfit,  ut  una  fit  uox 
multarum  Ecckfiar  um. 

Iohannes  Marbachius  Theologiae 
Dodtor,  8C  Paftor  Ecckfiae  ad  S. 
Nicolaum  Argentorati,  manu  pro* 
pria  fubferipfit, 

Beatus  Gen'ngus  Minifter  Euan* 
gelt]  Chrifti  ueteranus,  Paftor  Ec* 
ckfise  Dei,quaeapud  D.  Thomam 
Argentorati  conuenit^manu  pro* 
pria  fubferipfit* 

Theobaldus  Nigri,  Minifter  in  Eu* 
angelio  Chrifti  Ecckfiae  Argentora 
tenfis ,  agnofco  Chirographo  meo, 
hanc  Confefsioncm  uere  Chrifti  dC 
Apoftolorum  docSrinam  efle,quae 
uirtus  eft  ad  faluandum  credentes, 
praeter  quam  nullam  aliam  eflfeiu* 
dico* 

L   5  Lucius 


Lucius  Kyberus  ,,  ad  S:  Aureliam 
Paftor,praefenubus  teftor,  huic  piae 
Confefsioni  folidae  Ö£  confumma* 
tac  nihil  addendum  ,  neque  in  ea 
aliquid  defiderari  poffe  ,  quam  8C 
ego  lib  enter  confiteor  3  8>C  Domino 
pro  reuelata  fua  uoluntate,  gratias 
agö* 

Ioannes  Lenglinus,  Paftor  Eccle* 
fiae  Iefu  Chrifti  ad  S*  Guilhelmum 
Argentorati ,  propria  manu  fub* 
fcripfit, 

Ludouicus  Rabus ,  Ecclefiae  Chri« 
ßi  apud  Argentoratum  Minifter, 
hanc  Confefsionem  dC  docflrinam 
Ecclefiae  Vuitembergenfis ,  &C  con* 
lundarum,  quae  fine  ulla  dubitatu 
one  confenfus  eft  Ecclefiae  Catho* 
Jicae  Chrifti ,  ex  animo  amplecSitur, 
manucj  propria  fubfcripfit* 

g^ChriftophorusSazllius  fit, 

Chimra* 


Chunradus  Hubertus ,,  manu  mea 
fubfcribere  uoluu 

Leonhardus  Fontanus,  Mmifter  8C 
Diaconus  Ecclefiae  S.  Nicolai  Ar* 
gentina^idem  quod  Fratrcs  8C  Pr** 
ccptorcs  teftantur ,  manus  propriac 
fubfcrip  tionc  confirmatum  uolo* 


Scriptum 


SC  R  I  P  T  VM    MINI* 

STRORVM     ECCLESIA- 

RVM      CITERIORIS 
POMERAKIAE. 


SALVTEM  ET  PA* 

CEM     IN     CHRISTO. 

VVM     ILLV* 

ftrifsimus  Princeps  Phi 
lippus,  Dux  Statinen* 
jj  fiurn,  Pomeranise,  Cafe 
fubiorum  5Cc ♦  Dornt* 
nus  nofter  clementifsi* 
mus,,  a  nobis  peteret,  ut 
i'uxta  edic3u'm  iniridifsum  Imperatoris 
Carol(,fummam  doflrina?,qu*e  in  Eccle* 
fijs  et  Scholis  noftris  magno  confenfu  tra 
ditur,  breuifcripto  comprehenfam,con* 
gruentibus  omnium  fuffragt^Tridenti* 
nae  Synodo  offerremus :  non  grauatim  id 
negoci] ,  quod  pietati,  iufticfe,  dC  prsece* 
pto  Dei  maxime  confentaneum  erat,  fuft 
cepfmus.  Sed  quum  id  etiam  temporis 
ueftra  confefsio  Uluftrifsimi  Principis  iuf 
fu  nobis  exhiberetur,  ac  animaduertere* 
mus  recitari  in  ea  dodrinam  ueram,  pi* 


am  3£  falutarcm  Ecclefi'ae ,  plane  congrti* 
entern  cum  fcriptis  Prophcncis&C  Apo* 
ftolicis:uifum  eft  omnibus  Mmiftris  SC 
Docfloribus  Ecclefiarum,qui  Grypfuual 
dse  conuenerant ,  ut  inftituto  labore  fu* 
perfedentes ,  ueftram  Confefsionem  no* 
ftris  omnium  fuffragijs  comprobaremus, 
ac  ut  noftram,  illuftrifsimo  Principi ,  8C 
Tridentinae Synodo  offerremus*  Quare 
hie  palam  teftamur  dC  affirmamus  coram 
DEO&  omnibus  Sancfh's  in  coelo  dC  in 
terra,doc1rinam,  qua?  in  ueftra  Confefsi* 
one  proponitur,  ucrum  SC  perpetuum 
e(Te  confenfum  catholicae  Ecclefia?  Filrj 
DEI  Domini  noftril  ES  V  CHRI* 
STI,  nofcp  eam  toto  pcclore  amplcdi, 
ac  fonare  in  noftris  Ecclefrjs ,  Academrjs 
SC  Scholis.,  ac  Deo  iuuante  ad  omnem 
atemitatcm  conftäter  profefluros  ac  de* 
fenfuros  effe*  Quod  quum  ita  fif,rcue* 
renter  oramus,  ut  pro  commemorabili 
ueftra  erga  nos  pietate  SC  beneuolentia, 
noftras  Ecclefias3&  eos  qui  harum  Eccle 
fiarum  nomine  ifthuc  emittuntur,doc7ri* 
na,confilio,  SC  omni  genere  officrj  iuue* 
tis,  uobiscp  commendatos  SC  comunclos 
elTefinatis;acomnino  ftatuatis,,  nos,  cum 

defa* 


de  facris  caeremonrjs  inEuangelioinßi* 
tutiSjtum  uero  de  uniuerfa  doefirina  coele 
fti,decp  ritibus  ad  eutaxiam  Ecclefiac  per* 
tinentibus.,  plane  l'dem  uobifeum  fentire, 
nee  Deo  dante  pafluros ,  ut  ullis  unquam 
temporibus  ab  hac  fententia  depellamtnv 
Commendamus  etiam  filio  D  E I  Domi* 
no  noftro  I E  S  V  Chrifto  ueftram  falu* 
t  em3eumcj3  toto  petfore  dC  ardentibus  uo 
ris  oramus,ut  acfliones  dC  conatus  ueftros 
regat&fortunct  ad  gloriam  fantfifsimi 
fui  nommiSjÖL  ad  utilitatem  Ecclefiae. 
Bene  dC  feliciter  ualeat  V»  E.  m  Chrifto, 
cm'  dC  noftras  Ecclcfias  &C  honefta  ftudia 
pi]s  uotis  commendamus  ♦  Datse 

Grypfiwaldce   in  Synodo  proirinciali, 
Anno  M  D,  LIL  die  XXL  Ianuarij* 

Veftrae  excellentias 
additfifsimi 

Retfor  Academiae  GrypG 
uualdenfls  ,  Superatten* 
dens,  Dolores,  Paftores 
&Miniftri  Ecclefiarum  ci 
terioris  Pomerania^